ELVIR DURANOVI

NAFILE
BUGOJNO

Nafile...............................................................................................................................................

Mojim dragim roditeljima, Muji i Pai, ija hajr-dova me prati od roenja.

Nafile...............................................................................................................................................

Nafile............................................................................................................................................... PREDGOVOR Euzu billahi mine-ejtanir-radim Bismillahir-rahmanir-rahim

Neizmjerna hvala i zahvala Uzvienom Allahu, d.. Nema drugog boga osim Njega, Plemenitog i Mudrog. On je na Bog i na Gospodar. Njegovom voljom se sve deava i nita ne promie Njegovom znanju. Nema moi niti snage osim s Allahom Uzvienim i Monim. Salavat i selam na Allahovog, d.., odabranika i milosnika Muhammeda, a.s. Na njegovu asnu porodicu, plemenite ashabe i sve vjernike i vjernice. Namaz je osnova dini islama i njegov temelj. To je jedini ibadet koji je propisan na nebesima dok je Vjerovjesnik, a.s., bio na miradu to potvruje njegovu bitnost u islamu. Namaz je najpotpuniji ibadet i najvelianstveniji zikr spominjanje Uzvienog Allaha. Allah, d.., kae: Ja sam, uistinu, Allah, drugog boga, osim Mene nema; zato se samo Meni klanjaj i molitvu obavljaj da bih ti uvjek na umu bio. (Ta-Ha, 14.) Nezamislivo je da se neko smatra muslimanom Allahu odanim robom, a da ne obavalja namaz. Svaki e vjernik pred Allahom, d.., odgovarati za obavezne farz-namaze. Njih je pet u toku jednog dana i noi. To su: dva rekata sabahskog, etiri rekata podnevskog, etiri rekata ikindijskog, tri rekata akamskog i etiri rekata jacijskog farza. Onaj ko obavlja farz-namaze redovno od svog punoljetstva do smrti moe se nadati da e, ako Bog da, uspjeno

Nafile...............................................................................................................................................

poloiti raun na Sudnjem danu. Muhammed, a.s., kae: Prvo za ta e ovjek biti pitan na Sudnjem danu je namaz. Ako mu namaz bude ispravan, spaen je i sretan, a ako mu namaz bude neispravan, propast e i ostati bez nade. Ako mu bude nedostajalo farzova, Uzvieni Allah e kazati melekima: Pogledajte ima li Moj rob nafila, pa njima popunite ono to nedostaje od farzova. Tako e biti i sa njegovim ostalim djelima.(Tirmizi i Ahmed) O nunosti namaza, njegovoj bitnosti u islamu, o nagradama za one koji ga obavljaju i kazni za one koji ga ostavljaju napisana su brojna djela. I to je, ako se pogledaju safovi po naim damijama, malo. Bilo bi, dakle, bolje iznova ukazivati na znaaj farz-namaza. Meutim, iako veina onih koji se bespravno zovu muslimanima ne klanja iz prostog razloga to smatra da nije obavezan da to ini i da nee za to odgovarati, postoji manja grupa onih koji su istrajni u izvravanju propisanih namaza i trae jo. Ova knjiga pripremljena je za njih. Za one koji se pored elje za ulazak u Dennet nadaju visokim stepenima u njemu. Jer farzovima se musliman spaava od Vatre, i pribliava Allahu, ali se tek s nafilama pribliava Boijoj ljubavi i Njegovoj svesrdnoj pomoi i zatiti na ovom i na drugom svijetu. Rekao je Muhammed, a.s.,: Allah, d.., kae: Ko se neprijateljski ponaa prema Mom evliji, Ja u mu najaviti rat. Najdrae ime mi se Moj rob pribliava jeste ono ime Sam ga zaduio, a zatim Mi se on pribliava nafilama sve dok ga ne zavolim. Kada ga zavolim, onda Ja budem sluh njegov kojim slua; vid njegov kojim gleda; njegove ruke kojima radi; i njegove noge kojima putuje. Ako ta zatrai, to mu dam, a ako zatrai Moju zatitu, Ja ga zatitim. (El-Buhari) hfz. Duranovi Elvir

Nafile............................................................................................................................................... UVOD

Nafile su namazi koji imaju svoje utemeljenje u sunnetu i koji se obavljaju pored vadiba i farzova. Djele se na dvije vrste: a) redovni sunnet-namazi, koji se klanjaju uz dnevne farzove, a zovu se i pritvreni sunneti; b) druga vrsta su ostali sunnet namazi.1 Muhammed, a.s., koji je uzor svim muslimanima, svakodnevno je klanjao nafila-namaze. Neke nafile nije klanjao, ali je ashabe pouavao tim nafilama i podsticao ih da ih oni klanjaju. Nafile su pokloni Uzvienom Allahu, d.. Klanjajui ih vjernik se pribliava Allahovoj milosti i uvruje u Njegovoj vjeri. Zbog toga iskreni vjernici, slijedei tradiciju Muhammeda, a.s., nastoje da pored farzova klanjaju to vie nafila. Odreene nafile spomenute u ovoj knjizi ve su obraene i objanjen je nain njihovog klanjanja u drugim djelima.2 Neke nafile, poput sunneta dnevnih namaza, jasne su vjernicima. Knjiga se sastoji od etiri poglavlja3 Prvo poglavlje govori o nafilama koje se klanjaju u toku dana i noi. To su: sunneti vezani za farz-namaze, duha (jutarnji) namaz, namaz izmeu akama i jacije i kijamul-lejl (noni namaz). Izvor za
1 2

Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 367. O nafila-namazima pogledaj: Zahid Mujkanovi, Velika zbirka dova, Sabahudin Skeji, Zikrovi i dove, Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Mahmut Karali, Tirmizijina zbirka hadisa II tom, Muhamed Seid Serdarevi, Fikhuibadat, itd. 3 Ebu Hamid el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., I tom,

Nafile...............................................................................................................................................

sve nafile u ovom poglavlju su neke od devet hadiskih zbirki (kutubut-tisa)4 tako da je njihovu autentinost lahko provjeriti. U drugom poglavlju navedene su nafile koje se klanjaju u odreenim situacijama a nisu strogo vremenski odreene. Te nafile su: kusuf-namaz (namaz pri pomraenju Sunca ili Mjeseca), hade-namaz (namaz za potrebu), tesbih-namaz, istihara-namaz, istiska-namaz (namaz za kiu), tevba-namaz (namaz za pokajanje grijeha), tehijjetul-mesdid, namaz poslije abdesta, namaz za bolje pamenje Kurana i namaz po dolasku s puta. Sve ove nafile takoer su spomenute u poznatim hadiskim zbirkama (kutubut-tisa). Tree poglavlje govori o nafilama vezanim za mubarek dane i noi. Dakle, to su nafile koje se klanjaju jedanput godinje i to u vrijeme: Nove hidretske godine, Jevmul Aure, Lejletur-regaiba, Lejletul-mirada, Lejletul-berata, Lejletul-kadra, Noi uoi bajrama i Dana Arefata. Nafile spomenute u ovom poglavlju navedene su u djelima Ihjau ulumud-din5 i Hazinetul-esraril-kubra.6 etvrto poglavlje govori o nafilama koje se klanjaju svaki dan u sedmici, odnosno svaku no u sedmici Sve nafile spomenute u ovom poglavlju navedene su u djelu Ihjau ulumud-din od Gazalije. Nafila-namazi jesu bitni za nau vjeru, ali su oni nemjerljivi s obaveznim farz-namazima. Ova knjiga ne preferira nafile nad farznamazima. To je nemogue jer je prioritet obaveznog farz-namaza
4

Pod pojmom Kutubut-tisa u ovom radu podrazumjevamo sljedee hadiske zbirke: Buharijin Sahih, Muslimov Sahih, Ebu Davudov Sunen, Nesaijin Sunen, Ibn Madin Sunen, Tirmizijin Sunen, Ahmedov Musned, Malikov Muveta i Darimijin Sunen 5 Ebu Hamid el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., I tom, 6 Muhammed Hakki en-Nazili, Hazinetul-esrarul-kubra, Misr, 1349. god. po H.

Nafile...............................................................................................................................................

nad nafilom uspostavio Uzvieni Allah, d.. Pogreno je i nije u skladu sa islamskim propisima ustrajavati na nekim nafilama, a proputati ili odgaati farz-namaze. Osim toga, u ovom djelu nisu isticane razlike prisutne u razliitim mezhebima o nafilama. Koga interesuju stavovi drugih mezheba neka konsultuje strunu literaturu koja obrauje navedenu tematiku. Sve nafile spomenute u prva dva poglavlja, tj. nafile koje se veu direktno za Poslanika, a.s., njihov nain i vrijeme klanjanja definisane su prema hanefijskom mezhebu, a na osnovu djela Hanefijski fikh.7 Cilj ove knjige jeste da se na jednom mjestu objedine sve nafile koje je Vjerovjesnik, a.s., klanjao, njima poduavao, te nafile koje se klanjaju u posebnim okolnostima (mubarek-dani i noi). Uputa je samo od Allaha, d.. Njega molimo da oisti nae nijete, te da naa djela budu samo s Njegovim imenom. Allahu pripada sva hvala. Neka je salavat i selam na naeg Poslanika Muhammeda, a.s., na njegovu porodicu i ashabe.

Abdulhamid Mahmud Tuhmaz , Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002. godine.

Nafile............................................................................................................................................... VREMENA U KOJIMA JE ZABRANJENO KLANJATI NAFILE

Ukbe ibn Amir r.a. kae: U tri vremena nam je Allahov Poslanik, a.s., zabranio da klanjamo i da kopamo svoje mrtve. To su vremena kada sunce izlazi, dok se ne popne, kada bude na polovini neba dok ne skrene i kada se nagne ka zapadu dok ne zae.8 Dakle, mekruhi-tahrimen je klanjati nafile u vrijeme kada sunce izlazi sve dok se ne podigne iznad zemlje u visini jednog koplja, tj. dok ne pobijeli i ne pojaa sjaj. Zatim, kada je sunce u zenitu, tj. kada bude na polovini neba, dok ne krene ka zapadu, te u vrijeme prije zalaska, kada sunce promijeni boju u utu, a zatim u crvenu, sve dok ne zae.9 U ova tri vremena nije doputeno naklanjavati proputene farzove, niti klanjati denazu, a nije dozvoljeno initi seddei-tilavet. Ako je prouen ajet u kojem se nareuje sedda, bolje je saekati da proe navedeno vrijeme pa tek onda uiniti seddu. Pored navedenih vremena zabranjeno je klanjati nafile u vrijeme nakon sabaha do izlaska sunca i nakon ikindije do utila sunca.10

8 9

Muslim. Abdulhamid Mahmud Tuhmaz , Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002. godine, str. 232. 10 Ibidem.

Nafile............................................................................................................................................... 10 NIJETI ZA NAFILA-NAMAZE Pod namaskim nijetom misli se na vrstu elju za stupanjem u namaz. Brojni su namazi koji se klanjaju u toku dana i noi, zbog ega je bitno da klanja zanijeti i kategoriki odredi ta klanja. Za nafile je dovoljan jedan opi nijet za namaz i nije uvjet preciziranje te nafile, jer opis sunneta se postie samim klanjanjem.11 Naprimjer, sunneti prije sabah-namaza razlikuju se po samom nainu klanjanja od teravih-namaza. Kod nas je uobiajeno da nijet srcem prati i izgovaranje jezikom. Nijet jezikom nije obavezan niti spada u praksu Muhammeda, a.s., i njegovih ashaba. Meutim, ako e se neko lake skoncentrisati na namaz koji klanja time to e jezikom potvrdi svoju sranu namjeru, tada ga je lijepo prouiti. U ovoj knjizi navedeni su i nijeti jezikom, za svaku nafilu, osim sunneta dnevnih namaza koji su poznati.

11

Abdulhamid Mahmud Tuhmaz ,Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., godine, str. 248.

Nafile............................................................................................................................................... 11

Nafile............................................................................................................................................... 12

PRVO POGLAVLJE

NAFILE KOJE SE KLANJAJU TOKOM DANA I NOI

sunneti vezani za farz-namaze, duha-namaz (jutarnji namaz), salatulevvabin (namaz izmeu akama i jacije) i kijamul-lejl (noni namaz)

Nafile............................................................................................................................................... 13

Nafile............................................................................................................................................... 14 NAFILE VEZANE ZA DNEVNE NAMAZE Nafile koje su vjernici potpuno usvojili i koje se najvie klanjaju su sunneti vazani za dnevne namaze. Nema ni jednog muslimana, a da ne klanja sunnete pet dnevnih namaza. Razlog tome je insistiranje Boijeg Poslanika, a.s., i ashaba, koji su Vjerovjesnika, a.s., u svemu slijedili, da se uvaju i obavljaju sunneti vezani za farz-namaze. Muhammed, a.s., je pored sunneta vezanih za farzove ukazao na brojne nafile (salatul-hade, istihara-namaz, duha-namaz) meutim malo je onih koji ih obavljaju. Ashabi priaju da ih je Muhammed, a.s., pouavao istihara-namazu, kao to ih je pouavao surama iz Kurana.12 Meutim, kod nas se klanjanje istihara-namaza svelo na odreene ljude ili ene koji to znaju initi i njima je ovaj namaz kabul. To je pogreno. Svaki ovjek treba klanjati za sebe. Pored toga, trebamo se zapitati, ko klanja namaz za tevbu, tesbih-namaz, duha-namaz? Gotovo da se i ne zna se za ove namaze. Namaz je sveden na ono to se mora i to je stroga obaveza. Glavni razlog ostavljanja namaza i proputanja nafila jeste ejtanska spletka da se nema vremena. Odgovor onima koji misle da nemaju vremena trebalo bi biti saznanje da je Muhammed, a.s., bio dostavlja Boije objave, predsjednik drave koja se tek formirala, vojskovoa armije koja je neprestano ratovala, kadija u sudskim sporovima i imam ljudima u namazu. Pa ipak, imao je vremena za nafile ukazujui nam time na njihovu vrijednost i vanost.

12

El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 15 Svrha sunneta vezanih za farz-namaze, kao i drugih nafila, jeste pribliavanje Allahu, d.., Muhammed, a.s., kae: Uzvieni Allah kae: Ko se neprijateljski ponaa prema Mom evliji, Ja u mu najaviti rat. Najdrae ime mi se Moj rob pribliava jeste ono ime sam ga zaduio, a zatim Mi se on pribliava nafilama, sve dok ga ne zavolim. Kada ga zavolim, onda Ja budem sluh njegov kojim slua; vid njegov kojim gleda; njegove ruke kojima radi; i njegove noge kojima putuje. Ako ta zatrai, to mu dadnem, a ako zatrai Moju zatitu, Ja ga zatitim..13 U jednom predanju stoji da su sunneti ili nafile pokloni koje rob daruje Uzvienom Allahu, d.. Nafila nije obavezna. Ona je odraz ljubavi prema Allahu, d.., koja gori u grudima onih koji je klanjaju. Kod nas postoje dva razliita poimanja sunneta vezanih za farz-namaze i dva razliita pristupa obavljanja ovih sunneta. Muslimani koji su odrasli u islamu i koji su islam uili od domaih uenjaka kategorini su kada je u pitanju klanjanje ovih sunneta. Gotovo da ne prave razliku izmeu farzova i sunneta. Obavljaju sunnete bez obzira na situaciju u kojoj se nalaze. Ovakav pristup sunnetima je dobar jer e onima koji su ustrajni u obavljanju sunneta donijeti koristi na ahiretu koje su im obeane preko Muhammeda, a.s.: Ko klanja dvanaest rekata sunneta u jednom danu i noi, Allah e mu sagraditi kuu u Dennetu.14

13 14

El-Buhari. Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 16 Ipak, oni koji na ovakav nain pristupaju sunnetima vezanim za dnevne farzove moraju znati da su sunneti dobrovoljni i da e onaj ko ih obavlja imati nagradu, a da onaj ko ih ne klanja nije grijean. Ovo je potrebno zbog toga da se ne bi mijealo ono to je obavezno sa onim to nije. Drugi pristup sunnetima vezanim za farz-namaze, imaju oni koji nisu toliko vezani za vjekovnu praksu muslimana ovih krajeva. To su oni koji su tokom i nakon rata 1992-1995. godine uli u islam i uili ga uglavnom od Arapa i studenata koji su studirali na univerzitetima u Saudijskoj Arabiji. Njihov stav o sunnetima vezanim za farz namaze je dosta liberalan. Naime, sunete ikindije ili jacije gotovo da ne klanjaju. Ovo govorim iz iskustva jer kao imam znam da ti mladii sjede ispred damije, dok se klanjaju sunneti ikindije ili jacije i ekaju da se proui ikamet za farz-namaz. U narednim redovima vidjet emo da postoje predanja vezana za ove sunnete. Onima koji na takav nain postupaju trebao bi biti dovoljan hadis u kojem Muhammed, a.s., kazuje: Prvo za ta e ovjek biti pitan na Sudnjem danu je namaz. Ako mu namaz bude ispravan bit e spaen i sretan, a ako mu namaz bude neispravan, propast e i ostati bez nade. Ako mu bude nedostajalo farzova, Uzvieni Allah e rei melikima: Pogledajte ima li Moj rob nafila pa s njima popunite ono to nedostaje od farzova. Tako e biti i sa ostalim njegovim djelima.15 Sunnete pet dnevnih namaza, kao i sve druge nafile, osim teravih-namaza, bolje je klanjati kod kue. Muhammed, a.s., kae: Obavljajte (dobrovoljni) namaz kod kue. ovjekov najbolji
15

Et-Tirmizi i Ahmed.

Nafile............................................................................................................................................... 17 namaz jeste onaj koji se klanja kod kue, osim propisnog (farz-namaza).16 U drugom hadisu Vjerovjesnik, a.s., kae: Klanjajte kod kue. Nemojte od svojih kua praviti kaburove.17 Razlog tome je uvanje od licemjerstva i rijaluka pokazivanja pred ljudima. Meutim, ako ovjek ostavi sunnete s namjerom da ih klanja kod kue, a ne klanja ih kod kue, onda mu je bolje da ih klanja u damiji. U dananje vrijeme, vrijeme nemilosrdne borbe za golu egzistenciju, malo je ljudi kojima e na um pasti da klanjaju sunnete kod kue, ako ih nisu klanjali u damiji. Insistiranjem na klanjanjaju sunneta u kui moe se desiti da se oni potpuno ostave. Zbog toga je za one koji nisu sigurni u sebe bolje da klanjaju sunnete u damiji. Muhammed, a.s., podsticao je muslimane da klanjaju sunnete dnevnih namaza. S druge strane, musliman treba znati zato neto radi i kakvu korist ima od toga. Ovo je potrebno i zbog toga da bi se znalo ta se gubi ako se neto izostavlja. Na narednim stranicama navest emo hadise Allahovog Poslanika, a.s., vezane za vrijednost pojedinih sunneta od dnevnih namaza. Pored sunneta spomenutih u hadisu: Ko redovno klanja dvanaest rekata sunneta: etiri prije podnevskog farza i dva poslije, dva poslije akamskog farza, dva poslije jacijskog farza i dva prije sabahskog farza, Allah e mu sagraditi kuu u Dennetu.18, spomenut emo i predanja vezana za ikindijske sunnete i sunnete prije jacijskog farza.

16 17

El-Buhari. El-Buhari. 18 Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 18 SUNNETI SABAH-NAMAZA Dva rekata sunneta sabah-namaza su najpritvrenija nafila vezana za dnevne namaze. Muhammed, a.s., ih nije ostavljao ni kada je bio na putu. Osim toga, ovi sunneti se naklanjavaju. Naime, onaj ko ne klanja sabah na vrijeme, kada bude naklanjavao sabah nakon izlaska Sunca, naklanjat e i sabahske sunnete.19 Kolika je vrijednost sabahskih sunneta vidi se iz izreka Muhammeda, a.s, u kojima stoji: Nemojte ostavljati sabahske sunnete makar bjeali od konjice.20 Dva rekata sabahskog sunneta drai su mi od itavog dunjaluka i svega to je na njemu.21 Muhammed, a.s., je na sabahskim sunnetima uio kratko. Hazreti Aia kae da je pomiljala da li je Muhammed a.s. uio ita vie od Fatihe.22 Vjerovjesnik a.s. je esto na sabahskim sunnetima uio na prvom rekatu suru Kul ja ejjuhel kafurun, a na drugom suru Kul huvallahu ehad. Ibn Omer, r.a., pria: Ja sam mjesec dana posmatrao Boijeg Poslanika, a.s. On je na dva rekata sabahskog sunneta uio sure Kul ja ejjuhel kafirun i Kul huvallahu ehad.23 Ovo potvruje hadis koji prenosi Hazreti Aia, r.a., a u kojem stoji da je Muhammed, a.s., rekao: Divne li su sure koje se ue na dva rekata sabahskih i dva rekata akamskih sunneta. To su sure Kul ja ejjuhel kafirun i Kul huvallahu ehad.24

19 20

Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002. godine, str. 368. Ebu Davud. 21 Muslim. 22 El-Buhari. 23 Et-Tirmizi. 24 Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 19 SUNNETI PODNE-NAMAZA Muhammed, a.s., je uz farz od podne-namaza klanjao est rekata sunneta. etiri rekata prije farza i dva rekata poslije. Ovih est rekata podnevskih sunneta su pritvreni (muekkede). Kada ne bi bio u prilici da klanja etiri rekata prije podnevskih farza Muhammed, a.s, naklanjao bi ih poslije farza to dovoljno govori o njihovoj pritvrenosti.25 Onome ko klanja podnevske sunnete i nastoji da ih ne proputa Muhammed, a.s., u nekoliko hadisa navodi koristi koje e zbog toga imati. Ummu Habiba, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Allah, d.., e zabraniti vatri da pri onoga ko redovno klanja etiri rekata prije podnevskih farzova .26 U drugom predanju stoji: Muhammed, a.s., je klanjao etiri rekata nakon to sunce pree zenit, a prije podnevskog farza, pa je rekao: To je vrijeme kada se otvaraju vrata na nebu i ja volim da mi se tad na nebo uzdigne dobro djelo.27 Vjerovjesnik, a.s., uporeuje etiri rekata podnevskog sunneta sa nonom nafilom. Muhammed, a.s., kae: etiri rekata prije podnevskog farza, a nakon to sunce pree zenit, raunaju se kao da su obavljeni pred zoru. Nema nita da u tom vremenu ne slavi Allaha, d..28 Aia, r.a., prenosi da je Allahov Poslanik, a.s., rekao: Ko klanja prije podne etiri rekata sunneta kao da ih je obavio u

25 26

Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 368. Hakim. 27 Et-Tirmizi. 28 Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 20 dubini noi, a ko klanja poslije jacije etiri rekata kao da ih je klanjao u noi Kadr.29 Dva rekata nakon podne-namaza spomenuti su u hadisu koji navodi sve pritvrene sunnete. Muhammed, a.s., kae: Ko redovno klanja dvanaest rekata sunneta: etiri prije podnevskog farza i dva poslije, dva poslije akamskog farza, dva poslije jacijskog farza i dva prije sabahskog farza, Allah e mu sagraditi kuu u Dennetu.30 Kroz navedene hadise Boiji Poslanik, a.s., podstie nas na ustrajnost u obavljanju podnevskih sunneta kako nas ne bi zaobilo dobro koje se nalazi u njima. Pored navedenih predanja o etiri rekata prije podnevskih farza, postoje takoer i predanja u kojima se navodi da je Muhammed, a.s., klanjao dva rekata prije podne. SUNNETI IKINDIJA-NAMAZA Ikindijski sunneti nisu pritvreni, to znai da ih je Boiji Poslanik, a.s., ponekad obavljao, a ponekad ostavljao. Sunneta ikindije ima etiri rekata. Selam se moe predavati poslije dva rekata, a moe i poslije etiri. Klanjaju se iskljuivo prije farza. Klanjati sunnete ikindije poslije farza je mekruhi-tahrimen.31 Ikindijski sunneti veoma su vrijedni.

29 30

El-Bejheki. Et-Tirmizi. 31 Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002. str. 233.

Nafile............................................................................................................................................... 21 Muhammed, a.s., kae: Ko klanja etiri rekata prije ikindijskih farzova, nee ga dotai vatra.32 Zatim hadis u kojem stoji: Boiji Poslanik, a.s., klanjao je prije ikindije etiri rekata sunneta. Nakon dva rekata predao bi selam bliskim melekima i muslimanima i muminima koji su se nalazili iza njih.33 Klanjanjem sunneta prije ikindije vjernik se moe nadati da e ui u skupinu onih koji su spomenuti u dovi Vjerovjesnika, a.s., u kojoj stoji: Smilovao se Allah ovjeku koji klanja etiri rekata prije ikindijskih farza.34 Navedeni hadisi trebali bi biti dovoljan podsticaj onima koji ve klanjaju ikindijske sunnete da ustraju u tome, ali i onima koji su ih do sada bez opravdanog razloga izostavljali.

SUNNETI AKAM-NAMAZA Nakon akamskog farza klanjaju se dva rekata sunneta. Dva rekata akamskih suneta su pritvrena i spadaju u sunnete spomenute hadisom: Ko klanja dvanaest rekata sunneta: etiri prije podne i dva poslije podne, dva rekata poslije akama, dva poslije jacije i dva prije sabahskog farza, Allah e mu sagraditi kuu u Dennetu.35

32 33

Et-Taberani. Et-Tirmizi. 34 Et-Tirmizi. 35 Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 22 Abdullah ibn Omer, r.a., govorei o akamskim sunnetima kae: Klanjao sam sa Vjerovjesnikom, a.s., dva rekata poslije akamskog farza u njegovoj kui.36 Muhammed, a.s., je rekao: Najvrijedniji namaz kod Uzvienog Allaha je akam. Njega nije osloboen ni putnik (musafir) ni onaj ko je u mjestu stalnog boravka (mukim). Njime Allah otpoinje none namaze i njime zavrava dnevne namaze. Ko klanja akam i nakon njega klanja dva rekata, Allah e mu sagraditi dvorac u Dennetu.37 Na akamskim sunnetima ui se slino kao i na sabahskim. Na prvom rekatu Kul ja ejjuhel kafirun, a na drugom Kul huvallahu ehad. Aia, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Divne li su sure koje se ue na sabhaskim i na akamskim sunnetima: Kul ja ejjuhel kafirun i Kul huvallahu ehad.38

SUNNETI JACIJA-NAMAZA Sunneta jacije ima osam ili est rekata: etiri prije jacijskog farza i etiri, odnosno, dva poslije. Sunneti prije jacijskog farza nepritvreni su, dok su dva rekata sunneta poslije pritvreni. U hadiskim zbirkama navodi se da je Vjerovjesnik, a.s., klanjao prije podne etiri rekata sunneta i poslije podne dva, poslije

36 37

Et-Tirmizi. Et-Taberani. 38 Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 23 akama dva rekata sunneta, poslije jacije dva rekata i prije sabaha dva rekata sunneta.39 Pored spomenuta dva rekata sunneta koje je Vjerovjesnik, a.s., klanjao poslije jacijskih farza, on podstie vjernike da klanjaju etiri rekata nakon jacije. Aia, r.a., veli da je Allahov Poslanik, a.s., rekao: Ko klanja prije podne etiri rekata sunneta kao da ih je obavio u dubini noi, a ko klanja poslije jacije etiri rekata kao da ih je klanjao u noi Kadr.40 Dva rekata sunneta poslije jacijskih farza nisu jedina nafila koju je Muhammed, a.s., tokom noi obavljao. Nakon njih on je klanjao tokom noi od sedam do jedanaest rekata. To e biti objanjeno u poglavlju Noni namaz.

39 40

Et-Tirmizi, En-Nesai. Ebu Davud. El-Bejheki.

Nafile............................................................................................................................................... 24

DUHA (JUTARNJI) NAMAZ, NAMAZ IZMEU AKAMA I JACIJE (SALATUL-EVVABIN), KIJAMUL-LEJL (NONI NAMAZ)

Pored sunneta vezanih za farzove dnevnih namaza, u nafile koje se klanjaju u toku jednog dana i noi spadaju: duha-namaz (jutarnji namaz), saltul-evvabin (namaz izmeu akama i jacije) i kijamul-lejl (noni namaz).

Nafile............................................................................................................................................... 25

Nafile............................................................................................................................................... 26 DUHA-NAMAZ Duha-namaz je jutarnja nafila. Islamski uenjaci smatraju da je duha-namaz mustehab. Hazreti Aia, r.a., kae: Boiji Poslanik, a.s., klanjao je nekada duha-namaz, a nekada nije. Ja stalno klanjam duha- namaz41 Vrijeme duha-namaza je od pola sahata poslije izlaska sunca ili neto vie, i traje sve do podne-namaza. Hazreti Alija, r.a., kae: Allahov Poslanik, a.s., klanjao bi duha-namaz u vrijeme kada bi sunce od istoka odmaklo, onoliko koliko se sunce primakne zapadu u vrijeme ikindija- namaza.42 Duha-namaz ima najmanje dva, a najvie dvanaest rekata. Ebu Hurejre, r.a., kae: Moj prijatelj Vjerovjesnik, a.s., oporuio mi je troje: da postim tri dana od svakog mjeseca, da klanjam dva rekata duha-namaza i da klanjam vitr prije odlaska na spavanje.43 Hazreti Aia bila je upitana koliko je rekata duha-namaza klanjao Boiji Poslanik, a.s., pa je rekla: Allahov Poslanik, a.s., klanjao je etiri rekata duha-namaza. Na taj broj dodavao je onoliko rekata koliko je htio.44 Muhammed, a.s., kae, da je Allah, d.., rekao: O sine Ademov, klanjaj radi Mene etiri rekata poetkom dana, uvat u te do kraja dana.45 Ummu Hana, r.a., kae: Uao je Vjerovjesnik, a.s., u moju sobu na dan osvojenja Meke, okupao se i klanjao osam rekata
41 42

El-Buhari. Ahmed. 43 El-Buhari. 44 Muslim. 45 Ahmed.

Nafile............................................................................................................................................... 27 duha-namaza. Nikada nisam vidjela krae rekate, ali je u potpunosti inio ruku i seddu.46

Koristi duha-namaza 1. Ko redovno klanja duha-namaz, oprostit e mu se manji grijesi. Ebu Hurejre, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Ko redovno klanja dva rekata duha-namaza oprostiti e mu se grijesi, makar ih bilo koliko je pjene na moru.47 2. Za one koji budu ustrajali u klanjanju duha-namaza pripremljene su posebne poasti u Dennetu. Ebu Hurejre veli da je Allahov Poslanik, a.s., rekao: Na Dennetu postoje vrata koja se zovu Duha. Kada bude Sudnji dan, govorit e se: Gdje su oni koji su ustrajavali u obavljanju duha-namaza? Ovo su vaa vrata. Uite u Dennet sa Allahovom milou.48 Ebu Hurejre, r.a., veli da je Vjerovjesnik, a.s., rekao: Ko klanja dvanaest rekata duha-namaza, Allah e mu sagraditi dvorac od zlata u Dennetu.49 Ebu Musa, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Ko ustrajno klanja etiri rekata duhanamaza, Allah, d.., e mu sagradit kuu u Dennetu.50 3. Posebne blagodati onima koji klanjaju duha-namaz navedene su u hadisu koji prenosi Ebu Zerr, r.a. On kae da mu je Allahov Poslanik, a.s., rekao: O Ebu Zerre, ako klanja od duha-namaza
46 47

El-Buhari. Ahmed. 48 Et-Taberani. 49 Et-Tirmizi i Ibn Made. 50 Et-Taberani.

Nafile............................................................................................................................................... 28 dva rekata, nee biti upisan u nemarne. Ako klanja etiri rekata, bit e upisan meu dobroinitelje. Ako klanja est rekata, toga dana e te Allah sauvati od grijeha. Ako klanja osam rekata, upisat e se meu pobone, a ako klanja deset ili dvanaest rekata, Allah, d.., e ti sagraditi kuu u Dennetu.51 4. Obavljanje dva rekata duha-namaza zamjenjuje sadaku koju je vjernik duan dati svaki dan. Muhammed, a.s., kae: Svako jutro na svaki va zglob daje se sadaka. Svaki tesbih (izgovaranje subhanalah) je sadaka: svaki tahmid (izgovaranje elhamdulillah) je sadaka; svaki tehlil (izgovaranje la ilahe illallah) je sadaka; svaki tekbir (izgovaranje Allahu ekber) je sadaka nareivanje dobra je sadaka; odvraanje od zla je sadaka; a sve to zamjenjuju dva rekata duha-namaza.52 5. Onaj ko klanja sabah u dematu, a zatim u zikru doeka vrijeme duha-namaza, pa klanja duha-namaz ima nagradu kao da je obavio had i umru. Enes ibn Malik, r.a., kae da je Vjerovjesnik, a.s., rekao: Ko klanja sabah u dematu, zatim sjedi spominjui Allaha, d.., dok sunce ne izae, a potom klanja dva rekata ima nagradu kao da je obavio had i umru. Enes kae da je Allahov Poslanik, a.s., rekao: Potpuno, potpuno, potpuno.53 6. etiri rekata duha-namaza osiguravaju Boiju zatitu tokom dana. Vjerovjesnik, a.s., kae da je Uzvieni Allah, d.., rekao: O sine Ademov, klanjaj radi Mene etiri rekata poetkom dana, uvat u te do kraja dana.54
51 52

El-Bezar. Muslim. 53 Et-Tirmizi. 54 Ahmed.

Nafile............................................................................................................................................... 29 Nain obavljanja duha-namaza Nijet duha-namaza je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salated duha, edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber. Duha-namaz se moe klanjati u dematu, a moe i pojedinano, mada je bolje klanjati ga pojedinano. Itban, r.a., kae: Doli su mi Boiji Poslanik, a.s., i Ebu Bekr, a dan je bio poodmakao. Mi smo se poredali iza njega (Vjerovjesnika, a.s.,) i on je klanjao dva rekata duha-namaza.55 Ako se klanja etiri i vie rekata duha-namaza, selam se predaje nakon svaka dva rekata. Na rekatima duha-namaza ui se kratko. To je vidljivo iz ve spomenutog predanja od Ummu Hane u kojem stoji: ...Nikada nisam vidjela krae rekate, ali je u potpunosti inio ruku i seddu.56 Uglavnom se ue sure iz posljednjeg duza. Ovo je suprotno od nonog namaza na kojem se ue due sure iz Kurana. Vjerovatno je razlog kraeg uenja na kijamu kod duha-namaza injenica da se ova nafila klanja u vrijeme kada je ovjek poslovno najaktivniji i ima manje slobodnog vremena za dobrovoljne namaze od noi u kojoj se odmara. A Allah najbolje zna. Na osnovu navedenih hadisa jasna je vrijednost klanjanja duha-namaza. ejtan, neka je Allahovo proklestvo na njimu, uspavao je vjernike tako da sabah-namaz, koji se klanja od zore do izlaska sunca, klanjaju u vremenu od izlaska sunca do podne-namaza. To je vrijeme duha-namaza, a ne sabaha.

55 56

El-Buhari. El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 30 NAMAZ IZMEU AKAMA I JACIJE Dva rekata sunneta nakon akamskih farza spadaju u sunneti-muekkede, pritvrene sunnete. Hazreti Aia veli da je Muhammed, a.s., rekao: Najbolji namaz kod Uzvienog Allaha je akam. Njega nije osloboen ni putnik (musafir) ni onaj ko je u mjestu stalnog boravka (mukim). Njime Allah otpoinje none namaze i njime zavrava dnevne namaze. Ko klanja akam i nakon njega klanja dva rekata, Allah e mu sagraditi dvorac u Dennetu.57 Ebu Hurejre, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Ko klanja nakon akama est rekata, kao da je ibadetio itavu godinu ili kao da je Lejletul-kadr proveo u ibadetu.58 Sevban, r.a., veli da je Muhammed, a.s., kazao: Ko se osami u damiji od akama do jacije, i ne progovori nita osim ono to je vezano za namaz i uenje Kurana, ima pravo kod Allaha da mu sagradi u Dennetu dva dvorca od kojih je svaki prostran koliko stotinu godina hoda. Izmeu ta dva dvorca bit e zasaeno drvee i zelenilo, pa kada bi svi stanovnici Zemlje htjeli da ga obiu, izmorili bi se dok bi to postigli.59 Pored navedenih, postoje i druga predanja kojima se vjernici podstiu da ustraju u obavljanju dobrovoljnog namaza izmeu akama i jacije.

57 58

Et-Taberani. Et-Tirmizi, Ibn Made. 59 Ibn Mubarek.

Nafile............................................................................................................................................... 31 Nafila izmeu akama i jacije ima najmanje dva, a najvei broj rekata zavisi od samog klanjaa. Ukoliko se klanja etiri i vie rekata, selam se predaje nakon svaka dva. Nije precizirino ta se ui na kijamu ove nafile tako da klanja moe izabrati ono to je njemu najlake. Obino se ue sure Kul ja ejjuhel kafirun, Kul huvallahu ehad i Ajetul-kursijja. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lilahi teala salatel evvabine edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber.

NONI NAMAZ to se tie vrijednosti oivljavanja noi, u Kuranu stoji: Ta ustajanje nou jae djeluje i izgovara se jasnije.60 Ili ajet u kome stoji: Bokovi njihovi se liavaju postelja i oni se Gospodaru svome iz straha i elje klanjaju.61 Ili ajet: I oni koji noi provode pred Gospodarem svojim na tle padajui u molitvi.62 Ili ajet: Probdij dio noi kao nafilu.63 Noni namaz - kijamul-lejl, jeste dobrovoljni namaz kojim se no provodi u ibadetu. itajui islamsku literaturu vezanu za odgoj linosti neizostavan segment odgajanja iskrenog muslimana je ustajanje nou, dok ljudi spavaju, i provoenje noi u ibadetu. To je
60 61

El-Muzemmil, 20. Es-Sedda, 16. 62 El-Furkan, 64. 63 El-Isra, 79.

Nafile............................................................................................................................................... 32 bila i ostala osobina Allahu iskreno odanih robova. Ustaljena praksa meu muslimanima jeste klanjanje pet rekata nonog namaza i to u damiji. Tih pet rekata su dva rekata sun-sunneta jacije i tri rekata vitra. Meutim, Allahov Poslanik, a.s., podsticao je vjernike da svoje nafile klanjaju kod kue. To je potrebno da bi vjernik bez bojazni od licemjerstva ili pretvaranja razgovarao sa svojim Gospodarom Allahom, d.., i da bi sa sigurnou znao da obavlja namaz iskreno radi Allaha, d.., a ne radi ljudi. Kako e vjernik znati da su njegovi namazi radi Allaha ako nikada ne klanja nafile sam? Ako je njegov namaz kad je sam po duini trajanja i nainu obavljanja isti kao i namaz koji se obavlja meu ljudima, nadati se, ako Bog da, da je on od iskrenih. U suprotnom, treba nastojati postii ovaj stepen i boriti se protiv ejtana. Dalje, da bi ovjek napredovao ka Uzvienom Allahu, pored uobiajenih svojstava dva su presudna: klanjanje u noi i borba protiv svojih strasti. Pogledajmo ta Vjerovjesnik, a.s., kae mladiu Abdullahu ibn Omeru: Divan li je mladi ibn Omer, samo jo da klanja nou.64 Muhammed, a.s., budio je svoju kerku Fatimu i Aliju, r.a., da ustaju nou i da klanjaju. Vjerovjesnik, a.s., je otac hazreti Fatimi. Kao i svaki otac i on svojoj kerki eli dobro. Zbog toga je budi da ustaje nou i da klanja jer je u tome dobro i ovog i drugog svijeta. Vjerovjesnik, a.s., je jedne noi doao Aliji i Fatimi i rekao: Zar ne klanjate? Hazreti Alija ree: Allahov Poslanie, nae su due u Allahovim rukama. Kada bude htio da nas probudi, probudit e nas.. Kad smo mu to rekli, on se okrenuo i nita nije rekao.

64

El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 33 Poto se potpuno okrenuo, uo sam ga kako se udara po stegnu i govori: Ali je ovjek, vie nego iko, spreman da raspravlja.65 Ukoliko ovjek nije siguran da e ustati i klanjati, moe noni namaz klanjati i pred spavanje. Imami Gazali kae: Pametan e iskoristiti vrijeme u prvom dijelu noi, a disciplinovan i jak e to klanjanje ostaviti za kraj noi.66 Meutim, to je pravilo vailo u vrijeme kada nije bilo tehnikih pomagala koja ljudima olakavaju ustajanje nou (sat sa alarmom). U dananje vrijeme vrlo je lahko probuditi se u krajem noi. Ono to ljudima danas oteava ustajanje nou jeste lijenost. A to je ve pitanje srca i vjere. Ebu Hurejre, r.a., kae: Moj prijatelj, Vjerovjesnik, a.s., oporuio mi je troje: da postim tri dana od svakog mjeseca, da klanjam dva rekata duha-namaza i da klanjam vitr prije odlaska na spavanje.67 A vitr je, kao to je poznato, posljednji namaz koji se nou klanja. Muhammed, a.s., insistirao je na klanjanju nonog namaza i zbog istine da u svakoj noi postoji jedno odreeno vrijeme u kojem se primaju dove. Allahov Poslanik, a.s., kae: Uistinu, u noi postoji jedno odreeno vrijeme, pa ako bi musliman u tom asu zatraio od Allaha kakvo dobro na dunjaluku ili ahiretu, Allah bi mu to podario. To vrijeme postoji u svakoj noi.68 Postoji li bolji nain od namaza da musliman provede to blagoslovljeno vrijeme u dovi, jer jenamaz najbolja dova?
65 66

El-Buhari, posljednji dio Vjerovjsnikovog, a.s., govora je 54. ajet sure El-Kehf. Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Zikrovi i Dove, Sarajevo, 2002, str. 265. 67 El-Buhari. 68 Muslim.

Nafile............................................................................................................................................... 34 Od Mugire b. ube, r.a., prenosi se da su noge Boijeg Poslanika, a.s., otjecale od klanjanja velikog broja namaza i duine stajanja na namazu, pa mu je reeno: Zar je potreban toliki napor, a oproteni su ti svi grijesi? Muhammed, a.s., odgovori: Pa zar da budem nezahvalni rob.69 Ovo je zapravo sutina nonog namaza. Oni koji su osjetili slast imana, oni koje je Allah sauvao od grijeha ili im je oprostio grijehe klanjaju i provode noi u ibadetu iz zahvalnosti. Oni pak koji ine grijehe i nisu sigurni kakav je njihov poloaj kod Allaha trebali bi klanjati nou iz elje za postizanjem stepena dobrih prije nas. A glavna karekteristika i obiaj Allahovih dobrih robova jeste noni namaz. Muhammed, a.s., kae: Ustajte i klanjajte nou! Zaista je ustajanje i klanjanje nou obiaj dobrih prije vas. Njime se pribliava Allahu, d.., njime se prikrivaju loa dijela, njime se odstranjuje bolest od tijela i njime se titi od grijeha.70 Najslabiji stepen provoenja noi u ibadetu jeste klanjanje jacije i sabaha u dematu. Muhammed, a.s., kae: Ko klanja jaciju u dematu kao da je pola noi proveo u ibadetu, a ko klanja i sabah u dematu kao da je cijelu no proveo u ibadetu.71 Neko e kazati: Ovo je lahko. Ako je tako, neka ode u svoju damiju ujutro na sabah, pa neka vidi koliko vjernika na ovaj najjednostavniji nain provede no u ibadetu. S druge strane, onaj ko prespava none namaze, sabah i jaciju, moe se nadati samo kazni. U Buharijinom sahihu stoji: to se tie onoga to lupa svoju glavu kamenom, to je
69 70

El-Buhari. Et-Tirmizi. 71 Muslim.

Nafile............................................................................................................................................... 35 onaj koji prihvati Kuran pa ga odbaci, a propisani namaz (jaciju i sabah) prespava.72 Vjerovjesnik, a.s., najmanje je klanjao sedam rekata nonog namaza, a najvie trinaest. Aia, r.a., kae: Allahov Poslanik, a.s., ni u ramazanu, ni osim ramazana nije klanjao vie od jedanaest rekata. Klanjao bi etiri rekata, ne pitaj za njihovu ljepotu i duinu. Zatim je klanjao druga etiri rekata, ne pitaj za njihovu ljepotu i duinu. Zatim je klanjao tri rekata.73 Na osnovu ovog predanja vidljivo je da se noni namazi mogu klanjati i po etiri rekata, ali je bolje klanjati tako to e se selam predavati nakon svaka dva rekata. Muhammed, a.s., kae: Noni namaz je po dva rekata.74 Vrijeme nonog namaza nastaje odmah nakon klanjanja jacije i traje do zore. Najbolje je klanjati noni namaz u posljednjoj treini noi. Muhammed, a.s., kae: Vrijeme kada je Gospodar najblie svome robu je u posljednjoj treini noi. Ako moe biti od onih koji tada spominju Allaha, budi!75 Ipak, ako ovjek nije siguran da e ustati, klanjat e noni namaz pred spavanje. Ebu Hurejre, r.a., kae: Moj prijatelj, Vjerovjesnik a.s., oporuio mi je troje: da postim tri dana od svakog mjeseca, da klanjam dva rekata duha namaza i da klanjam vitr prije odlaska na spavanje.76

72 73

El-Buhari. El-Buhari. 74 El-Buhari i Et-Tirmizi. 75 Et-Tirmizi. 76 El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 36 Ukoliko bi se onaj koji je klanjao vitr-namaz probudio tokom noi, nema smetnje da klanja noni namaz. Meutim, nee na kraju namaza ponovo klanjati vitr jer je u jednoj noi dovoljan jedan vitrnamaz.77 Nijet za noni namaz je: Nevejtu en usallije lillahi teala salatel lejli edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber. Ako neko redovno klanja noni namaz, pa ga zbog nekog opravdanog razloga, umor i bolest, ne klanja nou dozvoljeno mu je da ga naklanja danju. Hazreti Omer, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Onaj ko prespava svoj vird (ibadet) ili neto od njega , u noi, pa to onda proui izmeu sabaha i podne, upie mu se kao da ga je prouio u noi.78 Na rekatima nonog namaza dugo se ui Kuran. Mugire, r.a., u navedenom hadisu prenosi da su noge Boijeg Poslanika, a.s., otjecale od dugog stajanja u namazu. Huzejfe, r.a., kae: Jedne noi klanjao sam sa Allahovim Poslanikom, a.s. On je otpoeo uiti suru El-Bekara. Ja rekoh u sebi: Uinit e ruku nakon sto ajeta. Kada ih je prouio rekoh: Nakon nje (El-Bekara) uiniti e ruku. (Poto je prouio suru El-Bekara) otpoeo je uiti suru EnNisa, a nakon nje i suru Ali Imran koju je i prouio. Uio je tako da je svaki harf izgovarao pravilno i teno. Kada bi prouio ajet u kojem se spomijne tesbih, izgovorio bi ga (tj. prouio bi subhanallah). Kada bi naiao na ajet koji govori o dovi, prouio bi je (dovu). Kada bi naiao na ajet u kome se trai zatita od ejtana, traio bi je (zatitu). Zatim je uinio ruku uei subhane rabbijel
77 78

Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 364. Muslim.

Nafile............................................................................................................................................... 37 azim. Ostao je na ruku koliko i na kijamu. Nakon toga je rekao semiallahu li men hamideh rabbena lekel hamd. Zatim je dugo stajao, blizu onoliko koliko je ostao na ruku. Zatim je uinio seddu uei subhane rabbijel ala , a sedda je bila duga skoro koliko i kijam.79

Vrijednost nonog namaza 1. Klanjanje nonog namaza odlika je vjernika i Allahovih iskrenih robova. Opisujui ih, Allah u Kuranu kae: Bokovi njihovi se liavaju postelja i oni se Gospodaru svome iz straha i elje klanjaju.80 Ili ajet: I oni koji noi provode pred Gospodarem svojim na tle padajui u molitvi.81 2. Noni namaz je najbolji namaz nakon farzova. Muhammed a.s. kae: Najbolji post nakon ramazana je u Allahovom mjesecu muharremu, a najbolji namaz nakon propisanog (farz-namaza) jeste noni namaz.82 3. Noni namaz je jedan od uzroka koji e klanjaa uvesti u Dennet. Allahov Poslanik, a.s., kae: O ljudi, nazivajte selam, dijelite hranu i klanjajete nou dok drugi ljudi spavaju ui ete u Dennet u miru.83 4. Oni koji klanaju noni namaz bit e upisani u knjigama meleka kao zakiri - oni koji mnogo spominju Allaha. Nagrada za
79 80

Muslim. Es-Sedde, 16. 81 El-Furkan, 64. 82 Muslim. 83 Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 38 zakire je Dennet. Muhammed, a.s., kae: Ko ustane nou i probudi svoju enu, pa zajedno klanaju dva rekata, upisat e se u one koji mnogo Allaha spominju (zakire).84 5. Noni namaz pribliava ovjeka Allahu, d.., i uva ga od grijeha i bolesti Vjerovjesnik, a.s., kae: Ustajte i klanjajte nou! Zaista je ustajanje i klanjanje nou obiaj dobrih prije vas. Njime se pribliava Allahu, d.., njime se prikrivaju loa dijela, njime se odstranjuje bolest od tijela i njime se titi od grijeha.85 6. Onaj ko klanja noni namaz u posljednjoj treini noi ini dovu u vrijeme kada se dova prima. Alija, r.a., veli da je Vjerovjesnik, a.s., rekao: Uzvieni Allah sputa se svake noi od petka na zemaljsko nebo, od poetka do kraja noi, a u ostalim noima u zadnjoj treini, pa nareuje meleku da doziva: Ima li i jedan molilac, pa da mu dam, ima li i jedan pokajnik, pa da mu pokajanje primim, ima li neko ko trai oprost, pa da mu oprostim. O traitelju dobra priblii se. O traitelju zla proi se.86 7. Nonim namazom zadobija se Allahova, d.., milost. Boiji Poslanik, a.s., kae: Smilovao se Allah, d.., ovjeku koji ustane nou i klanja, a zatim probudi svoju enu pa i ona klanja, a ako ona odbije, on je pokvasi vodom po licu. I smilovao se Allah, d.., eni koja ustane nou pa klanja, zatim probudi svog mua pa i on klanja, a ako odbije ustati, ona ga pokvasi vodom po licu.87 8. Noni namaz je uzrok da se ovjek proljepa. Muhammed, a.s., kae: Ko umnoi svoje namaze nou uljepat e mu se lice
84 85

Ebu Davud. Et-Tirmizi. 86 Ahmed. 87 Ebu Davud.

Nafile............................................................................................................................................... 39 danju.88 Za ovo je upitan Hasan el-Basri pa je rekao: Zar nisu oni koji bdiju nou najljepi ljudi. To je zbog toga to oni prijateljuju sa Allahom, d.., pa ih On prekrije Svojim nurem. 9. Ko klanja noni namaz, Allaha radi, dobit e u Dennetu specijalnu nagradu. Vjerovjesnik, a.s., kae: Uistinu, na Dennetu postoje vrata kod kojih se vanjski dio vidi iznutra, a unutranji s vana. Jedan beduin ree: Za koga su, Boiji Poslanie? Muhammed a.s. odgovori: Za onoga ko uljepa govor, daje hranu, ustrajno posti, i klanja nou dok drugi ljudi spavaju.89

Pripreme za noni namaz Gazali u svom uvenom djelu Ihaju ulumud-din navodi osam priprema koje treba uraditi onaj koji eli da provede no u ibadetu. etiri pripreme su javne, a etiri tajne. Prva javna priprema jeste da se ne pretjeruje sa jelom i piem, jer mnogo jela i pia donosi san i oteava stajanje u namazu. Druga je da rob danju ne bude optereen tekim poslovima, jer teki poslovi takoer donose san na oi. Trea vanjska priprema za noni namaz jeste odmaranje poslje podne-namaza. Odmor nakon podne olakava bdijenje nou. etvrta je priprema da rob tokom dana ne ini grijehe. To pomrauje srce i udaljava ovjeka od Allahove, d.., milosti.

88 89

Ibn Made. Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 40 Prva tajna priprema za noni namaz je uvanje srca od mrnje prema nekom od muslimana, od novotarija i od preokupiranosti dunjalukim stvarima i brigama. Onaj ko ustane da klanja nou, a okupiran je dunjalukim brigama, kroz glavu mu prolaze razne misli i ejtanske vesvese. Za ovakvog je kazano: I kada si budan, ti si kao onaj koji spava. Druga je tajna priprema ispunjenost srca kratkoom nade. ovjek koji skrati nadu razmilja o ahiretskim strahotama i dehennemskim provalijama, te san odlazi od njega. Tavus je rekao: Kada se spomene Dehennem, san odlazi od pobonih. Trea skrivena priprema je da shvati vrijednost bdijenja nou sluanjem ajeta i hadisa koji su navedeni, te tako postane nepokolebljiv u elji da dostigne sevape onih koji bdiju nou. etvrta je priprema i najasniji poticaj ljubav prema Allahu, d.. Kada rob zavoli Allaha, d.., on, bez sumnje, zavoli samou sa Njim i uiva u razgovoru nasamo sa svojim Voljenim.

TERAVIH-NAMAZ Teravih-namaz (teravija) je pritvreni sunnet sunneti muekkede za mukarce i ene u noima mjeseca ramazana. Muhammed, a.s., je rekao: Ko u ramazanu klanja noni namaz, vjerujui u Allaha i nadajui se Njegovoj nagradi, bit e mu

Nafile............................................................................................................................................... 41 oproteni raniji grijesi.90 Nazvan je teravih-namaz zbog pauze koja se pravi nakon svaka etiri rekata. Teravih znai odmor.91

Nain obavljanja teravih-namaza Najbolje je da se teravija obavlja u dematu, u damiji. Ko klanja sam pogrijeio je, jer je postupio suprotno konsenzusu uenjaka (idma) po kojem je sunnet obavljati taj namaz u dematu u damiji.92 Potvreno je da je Vjerovjesnik, a.s., obavljao teraviju u dematu. Napustio je njeno klanjanje u dematu iz milosti prema svom ummetu bojei se da im to ne postane obaveza. Prenosi se od Aie, r.a., da je Allahov Poslanik, a.s., klanjao u damiji jedne noi. Za njim je narod klanjao. Sljedee noi se njihov broj poveao. Sakupili su se i tree i etvrte noi, ali im Poslanik a.s. nije doao. Kada je osvanulo, on je rekao: Vidio sam ta ste uinili i jedino to me je sprijeilo da vam doem je bojazan da vam (teravija) ne postane obaveza. To je bilo u ramazanu.93

Broj rekata teravih-namaza Teravija ima dvadeset rekata i deset puta se predaje selam. To je stanovite izrazite veine uenjaka. Es-Saib ibn Jezid je rekao: U vrijeme Omera, r.a., klanjali smo dvadeset rekata. Isto smo klanjali u vrijeme Osmana, r.a., i Alije, r.a.,94
90 91

El-Buhari. Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 528-529. 92 Ibidem, str. 529. 93 Ibidem, str. 530. 94 Ibidem, str. str. 528.

Nafile............................................................................................................................................... 42 Nakon svaka etiri rekata lijepo je napraviti pauzu, odmor koji e se iskoristiti u zikru, uenju Kur'ana ili e se jednostvno utjeti.

ta se ui na rekatima teravih-namaza Imam ui u teraviji onoliko koliko nee dovesti do nezadovoljstva demata koji klanja za njim. Najbolje je ako demat nee biti nezadovoljan da ui deset ajeta na svakom rekatu jer se time postie sunnet, koji je da se zavri hatma Kur'ana tokom teravija.95 Teravih-namaz, kao i svaki drugi namaz, potrebno je obaviti dostojanstveno i skrueno. Imam treba da jasno i razgovjetno ui Kur'an na teraviji. To uenje moe biti kratko, tri kraa ili jedan dui ajet, ali ne smije biti takvo da se ne razumije ta se ui jer je kiraet - pravilno uenje Kur'ana u namazu jedan od namaskih ruknova. Vrijeme teravih-namaza Vrijeme teravije je poslije jacija-namaza i nije dozvoljeno prije nje, jer je teravija dobrovoljni namaz koji je sunnet klanjati poslje jacije, pa je stoga ona poslije jacije. Najbolje je da se klanja prije vitra.96 Nijet za teravih-namaz je: Nevejtu en usallije lillahi teala salatet-teravihi (irine rekaten) edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

95 96

Ibidem, str. str. 532. Ibidem, str. str. 532.

Nafile............................................................................................................................................... 43

Nafile............................................................................................................................................... 44

DRUGO POGLAVLJE

NAFILE U POSEBNIM OKOLNOSTIMA salatul-kusuf, salatul-istiska, salatul-hade, salatut-tesbih, salatul-istihareti, salatut-tevbe, salatul-vudui, tehijjetul-mesdid, salatu-ukr, namaz po dolasku s puta

Nafile............................................................................................................................................... 45

Nafile............................................................................................................................................... 46 NAMAZ PRI POMRAENJU SUNCA I MJESECA Pomraenje Sunca ili Mjeseca astroloke su pojave, koje se deavaju u tano odreeno vrijeme i po zakonitostima koje vladaju u svemiru. Smjena dana i noi, pomraenje Sunca i Mjeseca, sputanje kie i druge prirodne pojave znakovi su od Uzvienog Allaha o kojima ljudi trebaju razmiljti i iz kojih trebaju izvlaiti pouke. Muhammed, a.s., govorei o pomraenju Sunca i Mjeseca kae: ...Allah njima zastrauje Svoje robove.97 U vrijeme Muhammeda, a.s., ljudi su na razliit nain tumaili ove pojave pridavajui im znaaj kakav one objektivno nemaju. Razliita sujevjerja vezana za pomraenje Sunca bila su rairena meu ljudima. Ljudi su vjerovali da se pomraenje Sunca ili Mjeseca deava zbog toga to se neko rodio ili umro. Takva vjerovanja dokinuo je Muhammed, a.s. Ibn Abbas, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Zaista su Sunce i Mjesec znakovi od Allahovih, d.., znakova. Pomraenje Sunca ili Mjeseca ne deava se zbog smrti nekoga ili zbog neijeg ivota. Pa kada vidite to (pomraenje), spominjite Uzvienog Allaha.98 Allah, d.., je odredio da se neposredno nakon to je umro Ibrahim, sin Muhammeda, a.s., desi pomraenje Sunca. Ljudi su poeli govoriti da se pomraenje desilo zbog smrti Poslanikovog a.s. sina. Muhammed, a.s., tada je izrekao gore navedeni hadis.

97 98

El-Buhari. El-Buhari i Muslim.

Nafile............................................................................................................................................... 47 Sunnet je pri pomraenju Sunca ili Mjeseca uiti to vie dova, spominjati Allaha, d.., i klanjati posebnu nafilu. Mugire ibn ube, r.a., prenosi se da je Muhammed, a.s., rekao: Pa kada vidite to (pomraenje), molite Allaha i klanjajte.99 Namaz prilikom pomraenja Sunca ili Mjeseca ima dva rekata koji imaju formu ostalih nafila-namaza.100 Meutim, postoje razliite verzije ovog namaza, tj. postoje razliita predanja o nainu klanjanja kusuf-namaza. Hanefijska pravna kola stoji na stanovitu da se kusuf-namaz (namaz pri pomraenju Sunca ili Mjeseca) klanja kao i svaka druga nafila.101 Muhammed, a.s., rekao je: Kada se desi pomraenje Sunca ili Mjeseca, klanjajte kao posljednji namaz koji ste klanjali od propisanih namaza.102 Slina predanja biljee Hakim i Ebu Davud Poto se pomraenje Sunca za vrijeme Muhammeda, a.s., desilo poetkom dana, a posljednji namaz koji su klanjali bio je sabah, to je Vjerovjesnik a.s. klanjao kusuf-namaz kao to se klanja sabah.103 Ebu Bekr, r.a., kae: Bili smo kod Allahovog Poslanika a.s. kada se pomrailo Sunce. Vjerovjesnik, a.s., ustade i ue u damiju vukui svoj ogrta. I mi smo uli. On nam je klanjo dva rekata dok se Sunce nije pojavilo. Vjerovjesnik, a.s., ree:

99

El-Buhari i Muslim. Muhamed Seid Serdarevi, Fikhul ibadat, Sarajevo, 1994., str. 76. 101 Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 407. 102 En-Nesai. 103 Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 408.
100

Nafile............................................................................................................................................... 48 Pomraenje Sunca i Mjeseca nije zbog neije smrti. Kada primjetite (pomraenje), klanjajte i molite dok se ne rastupi.104 Velika veina ostalih uenjaka uzima kao argument izjavu hazreti Aie, r.a., koja kae: U vrijeme Boijeg Poslanika, a.s., desilo se pomraenje sunca, pa je Vjerovjesnik a.s. sa svijetom klanjao namaz. Stajao je na nogama i to stajanje oduljio. Zatim se sageo na ruku i taj ruku oduljio. Potom se uspravio i dugo stajao, ali krae od prvog stajanja. Zatim je ponovo uinio ruku i oduljio ga, ali se zadrao krae nego na prvom rukuu. Zatim se spustio na seddu i oduljio tu seddu. Na drugom rekatu je postupio kao i na prvom. Zatim se okrenuo, a Sunce se ve pojavilo. Zatim je odrao govor svijetu. Zahvalio Allahu, d.., i izrekao najljepu pohvalu, a zatim rekao: Sunce i Mjesec su dva Allahova znaka. Do njihova pomraenja ne dolazi zbog neije smrti niti radi neijeg ivota. Kada to primjetite molite Allaha, veliajte Ga, klanjajte namaz i djelite sadaku. Zatim je Muhammed, a.s., rekao: Ummete Muhammedov! Tako mi Allaha, niko vie od Allaha ne eli da mu rob ili robinja ne uine blud. Umete Muhammedov! Allaha mi, kada biste znali ono to ja znam, malo biste se smijali a mnogo biste plakali.105 Iz hadisa je vidljivo da je Muhammed, a.s., klanjao posebnu formu namaza prilikom pomraenja. Nakon kijama uinio je ruku. Poslije rukua ponovo je bio na kijamu. Nakon toga ponovo je uinio ruku poslije kojeg je uinio seddu. Na isti nain klanjao je i drugi rekat. Dakle, klanjao je dva rekata sa etiri kijama, etiri rukua i etiri sedde.
104 105

El-Buhari. El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 49 Imami hanefijskog mezheba nisu uzeli u obzir ovaj stav zbog kontradiktornosti. Ta kontradiktornost proizlazi iz toga to se u drugim predanjima navodi da na svakom rekatu imaju po tri, po etiri, ili po pet rukua na svakom rekatu.106 Dakle, kusuf-namaz klanja se kao bilo koja druga nafila od dva ili etiri rekata. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije salatel-kusufi edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber. Lijepo je prilikom klanjanja kusuf-namaza oduljiti sa uenjem Kurana, rukuom i seddom. Namaz prilikom pomraenja trebao bi trajati toliko dugo koliko traje pomraenje. U svim predanjima koja govore o kusuf-namazu navodi se da je Poslanik, a.s., zavrio s namazom kada se Sunce potpuno pojavilo. U tome se ogleda posebna Allahova milost jer su tek savremena nauna dostignua otkrila tetnost gledanja pomraenja bez zatite. Allah je zatitio vjernike namazom koji je ustanovljen prilikom pomraenja. Takoer je lijepo klanjati kusuf-namaz u dematu. Abdullah ibn Amr kae: Kada je za vrijeme Boijeg Poslanika, a.s., dolo do pomraenja Sunca oglaeno je da e se namaz dematile klanjati.107 Namaz pri pomaraenju Sunca ili Mjeseca klanja se bez ezana i bez ikameta. Ukoliko se radi o pomraenju Sunca, imam e uiti u sebi, a ako je pomraenje Mjeseca, imam e uiti naglas. Nakon obavljenog namaza sunnet je da se imam okrene prema dematu i odri predavanje.
106 107

Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 409. El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 50 NAMAZ ZA KIU Uzvieni Allah, d.., kae: Sve ivo stvorili smo od vode.
108

Voda je ivot. U dananje doba, doba nauke i naunih dostignua potvrena je istinitost Allahovih rijei. Na planet je planet vode. ivot na Zemlji je nazamisliv bez vode i sva stvorenja ovise o njoj. Uzvieni Allah iskuava Svoje robove, ili ih kanjava zbog njihovih grijeha nestaicom vode. Muhammed, a.s., kae: Niko ne zna kad e pasti kia.109 Kia se u Kuranu naziva Allahovom milou, i samo zahvaljujui Njegovoj milosti ona pada. Allah kae: I On alje vjetrove kao radosnu vijest, kao prethodnicu milosti Svoje; i Mi s neba istu vodu sputamo.110 On alje kiu kad oni izgube svaku nadu i rasprostire blagoslov Svoj; On je zatitnik pravi i jedini dostojan hvale.111 U vrijeme kada je sua, vrijeme kada usjevi propadaju, a ivotinje i ljudi pate zbog nedostatka vode u islamu je ustanovljena kina dova i namaz koji se tom prilikom klanja. Vjernici se ne smiju u svojim molitvama obraati nikom drugom osim Allahu niti vjerovati da postoji neki drugi razlog to kia ne pada osim Allahove zabrane.

108 109

El-Enbija, 30. El-Buhari. 110 El-Furkan, 48. 111 E-ura, 28.

Nafile............................................................................................................................................... 51 Kuran nas podsjea da je osnovni razlog to kia ne pada ustrajnost ljudi u grijehu za koji ne trae oprosta od Allaha, d.., koji u Kuranu kae: I govorio sam im: Traite od Gospodara svoga oprost jer On, zaista, mnogo prata. On e vam obilatu kiu slati.112 Dakle, da ljudi koji ine grijehe trae oprosta od Allaha, kia bi stalno padala. Meutim, nije tako. Ljudi su zaboravili Allaha, pa nas Allah opominje na Sebe suom, dugim vremenskim periodom bez kie. Sunnet je prilikom teke sue uiti dovu za kiu i klanjati dva rekata nafile. Prvo se ini dova za kiu, a nakon toga se klanjaju dva rekata. Abdullah ibn Zejd, r.a., kae: Vjerovjesnik, a.s., izaao je na musalu (odreeno mjesto gdje se klanja bajram-namaz) i molio za kiu. Tom prilikom okrenuo se prema Kibli, izvratio svoj ogrta i klanjao dva rekata.113 Hazreti Aia, r.a., kae: Ljudi su se poalili Vjerovjesniku, a.s., na suu. Muhammed, a.s., naredio je da se na musali postavi minber i odredi dan kada e se ljudi iskupiti. Allahov Poslanik, a.s., izaao je (odreenog dana) kada se pokazao samo rub sunca. Sjeo je na minber, iskazao zahvalu Allahu, d.., havalio Ga, a zatim rekao: Vi se alite na nerodnost vaih krajeva i na dugotrajnu suu. Allah je rekao da Ga za sve molite i da e vam se odazvati. Zatim je Muhammed, a.s., prouio dovu: Hvala Allahu, Stvoritelju svih svjetova, Blagom i Milostivom, Gospodaru Sudnjeg dana. Nema boga osim Allaha. On ini ono to hoe. Allahu moj ti si jedini Bog i nema drugog boga osim Tebe. Ti si gospodar svega, a mi smo pravi siromasi. Spusti nam kiu i ojaaj nas i odri nas do
112 113

Nuh, 10-11. El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 52 smrti. Vjerovjesnik je tokom uenja dove drao podignute ruke tako da mu se vidjela bjelina ispod pazuha. Leima je bio okrenut svijetu, izvraenog ogrtaa. Nakon toga okrenuo se svijetu, siao s minbera i klanjao dva rekata nafile.114 Pored dove navedene u ovom hadisu, Buharija navodi drugu, krau dovu koja glasi: Allahu moj napoji nas, Allahu moj napoji nas, Allahu moj napoji nas Allahumme eskina, Allahumme eskina, Allahumme eskina.115 Lijepo je prilikom dove za kiu klanjati u dematu namaz od dva rekata na kojem e se naglas uiti Kuran. Ovaj namaz nema ni ezana ni ikameta. Nakon namaza odri se hutba. Ogrta se prilikom uenja dove preokrene, i ljudi se nadaju da e se njihova dova usliiti.116 Prilikom uenja kine dove sunnet je okrenuti se prema Kabi. Abbad ibn Temim prenosi da je njegov amida rekao: Allahov Poslanik, a.s., je izaao sa svijetom da bi molio za kiu. S njima je klanjao dva rekata, uei na njima naglas. Potom je preokrenuo svoj ogrta, podigao ruke i okrenuvi se prema Kabi molio da padne kia.117 Lijepo je u vrijeme dok se ui kina dova, visoko podii ruke iskazujui na taj nain nadu da e dova biti primljena. U navedenom hadisu koji biljei Ebu Davud stoji: ...Vjerovjesnik je za vrijeme dove drao podignute ruke tako da mu se vidjela bjelina ispod pazuha....
114 115 116 117

Ebu Davud. El-Buhari. Abdulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 412. Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 53 Muhammed, a.s., je prilikom uenja dove za kiu skrueno izlazio na musalu uei istigfare, slavei Allaha, d.., i veliajui Ga. Ibn Abbas, r.a., bio je upitan o tome kako je Allahov Poslanik, a.s., inio dovu za kiu, pa je rekao: Allahov Poslanik, a.s., izaao bi u svakodnevnoj odjei, skrueno i ponizno i tako doao na musalu. On ne bi drao hutbu, kao to je ova vaa, nego bi neprestano ponizno uio dovu, veliao Allaha, i klanjao dva rekata na nain kako ih klanja na Bajram.118 Dova za kiu moe se initi i bez namaza, tj. da se samo proui dova i trai oprost od grijeha, a da se tom prilikom ne klanja nikakva posebna nafila. Enes ibn Malik, r.a., prenosi da je neki ovjek uao u damiju za vrijeme dume-namaza na vrata koja su bila nasuprot minberu, dok je Allahov Poslanik, a.s., drao hutbu. Okrenuo se prema Allahovom Poslaniku a.s. i rekao mu: Allahov Poslanie, ivotinje uginue i pogorae se uvjeti, pa moli Allaha da nam poalje kiu. Poslanik, a.s., je podigao ruke i rekao: Gospodaru na, napoji nas, Gospodaru na, napoji nas, Gospodaru, na napoji nas!119 Dakle, islamski uenjaci nisu se usaglasili na koji nain se ini dova za kiu. Veina smatra da se uz dovu za kiu klanjaju i dva rekata nafila-namaza. Ebu Hanife, meutim, smatra da nije potrebno klanjati namaz za kiu ve je dovoljno samo uiniti dovu.120 To je Allahova milost prema vjernicima, a bilo koji od ova dva naina doputen je i ispravan.

118 119 120

Et-Tirmizi. El-Buhari. Muhamed Seid Serdarevi,Fikhul ibadat, Sarajevo, 1994., str. 77.

Nafile............................................................................................................................................... 54 NAMAZ ZA ELJU ILI POTREBU Postoji li ovjek bez elja? Postoji li ovjek kome nita ne treba? Ne postoji. Allah, d.., stvorio je ljude ovisnim o Njemu. U Kuranu stoji: O ljudi, vi ste siromasi, vi trebate Allaha, a Allah je nezavisan i hvale dostojan.121 ovjek dok je iv mora zadovoljavati odreene potrebe: jelo, pie, spavanje, potreba za zdravljem itd. Postoje dva naina zadovoljavanja navedenih potreba: na dozvoljen (halal) i zabranjen (haram) nain. Hrana je ovjeku potrebna svaki dan. On hranu moe pribaviti potenim radom i zaraivanjem ili da je otme, prevari zbog nje, ukrade je itd., to nije dozvoljeno. Isto je sa svim ostalim potrebama nunim za normalan ivot. Meutim, i kod dozvoljenog naina podmirivanja potreba postoje dva osnovna vida: prvi je uvanje svog dostojanstva i ponosa pred ljudima, a traenje od Uzvienog Allaha da nam d to nam je potrebno, drugi je ne praviti razliku od koga se trai zadovoljenje potrebe. Traiti i od Allaha, d.., i od ljudi. Pejgamber, a.s., pouavao je ashabe, ali i sve nas da uvamo svoje dostojanstvo i ast, te da se u rjeavanju svojih potreba obraamo iskljuivo Allahu, d.. Vjerovjesnik, a.s., kae: Ko e mi garantovati neto, ja u njemu garantovati Dennet? Sevban, r.a., ree: Ja u, Boiji Poslanie Muhammed, a.s., ree: Nemoj nita traiti od ljudi.122 Vjernik se ne poniava traei neto od

121 122

El-Fatir, 15. Ahmed.

Nafile............................................................................................................................................... 55 ljudi. Ne, on se obraa Onome Koji je objavio u Kur'anu: ...molite Me, Ja u vam se odazvati!123 Vjerovjesnik, a.s., kae: Allah, d.., je stidan i plemenit. On se stidi da vrati prazne ruke nekog roba koji ih je pruio traei neto od Njega.124 On je Bog, nema drugog boga osim Njega. On nije krt, niti je Ruka Njegova zatvorena. Ako On nee pomagati Svoje robove, pa ko onda hoe!? Njega je stid da vrati ruke prazne, a kakvi su ljudi!? Ljudi se ustruavaju podii ruke prema Njemu. Nema sramote u molbi upuenoj Allahu. To je poast. Sramota je u molbi upuenoj ljudima. Muhammed, a.s., kae: Kome je potrebna Allahova pomo ili pomo nekog ovjeka neka abdesti i neka klanja dva rekata. Nakon toga neka zahvali Allahu i donese salavat na Poslanika, a.s., zatim neka kae: Nema boga osim Allaha, Blagog i Plemenitog. Slavljen neka je Allah, Gospodar Ara velikog. Hvala Allahu, gospodaru svjetova. Tvoju milost molim i Tvoj oprost i nagradu za uinjena dobra djela i spas od grijeha. Ne ostavi ni jednog mog grijeha da ga ne oprosti, niti brigu da je ne otkloni, niti neku potrebu sa kojom si Ti zadovoljan da je ni ispuni. O Ti, Koji si najmilostiviji. Zatim neka trai ono to hoe, vezano za dunjaluk ili ahiret jer Allah, je, zaista, Svemilosni.125 Pejgamber, a.s., nije kazao kome je potrebna samo Allahova pomo, nego je rekao: Kome je potrebna Allahova pomo ili
123 124 125

El-Gafir, 60. Et-Tirmizi i Ahmed. Ibn Made i Hakim.

Nafile............................................................................................................................................... 56 pomo nekog ovjeka Ovo znai da nije dunost obraati se Allahu samo onda kada nam je iskljuivo potrebna Njegova pomo. Ne, nego i onda kada nam je potrebna pomo od ljudi. On, d.., je njihov Gospodar. Muhammed, a.s., kae: Molite Allaha, d.., za sve vae potrebe. ak i so traite od Njega.126 Postoji i drugo predanje o hade-namazu, koje se, moda, obavlja u najveim nevoljama i izrazito tekim stanjima. Ibn Mesud, r.a., prenosi da je Poslanik, a.s., rekao: Klanjaj dvanaest rekata nou ili danju, sjedi izmeu svaka dva rekata. Kada bude sjedio na kraju namaza (prije selama), zahvali se Allahu i donesi salavat na Poslanika, a.s. Nakon namaza uini seddu i tada proui sedam puta Fatihu i sedam puta AjetulKursijju i reci: La ilahe illallahu, vahdehu la erike lehu, lehul mulku ve lehul hamdu ve huve ala kulli ejin kadir deset puta. Zatim reci: 'Allahumme inni eseluke bi meakidil izzi min arike, ve munteha rrahmeti min kitabike, ve ismikel eazami, ve diddikel eala, ve kelimatiket tammeti.' Zatim moli ono to ti treba, a onda podigni glavu (sa sedde) i predaj selam na desnu i na lijevu stranu.127 Hade-namaz ima dva ili dvanaest rekata. To zavisi od toga na koji nain e se klanjati. Ako se klanja dvanaest rekata, selam se predaje nakon svaka dva. Na kraju namaza, prije nego to se preda selam potrebno je
126 127

El-Bejheki. Abdul Halim Mahmud, Namaz tajne i propisi,Tuzla, 2000, str. 23.

Nafile............................................................................................................................................... 57 uiniti seddu i prouiti ono to je spomenuto u hadisu te moliti Allaha da nam podari to elimo. Ako se klanja dva rekata, nakon selama proui se uobiajeni tesbih nakon kojeg se uini sedda. Na seddi se proui propisana dova i zatrai od Allaha da nam ispuni potebu. Nijet za namaz za potrebu je: Nevejtu en usallije lillahi teala saletel haddeti edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber. Moe se klanjati i nou i danju, osim u vrijeme kada je zabranjeno klanjati nafile. Nije precizirano ta se ui na kijamu ovog namaza tako da klanja moe izabrati to mu je najlake. U sluaju da se klanja salatul-hade od dvanaest rekata, klanja e postupiti onako kako je spomenuto u hadisu. Dva rekata u samoi, podignute ruke pred Allahom Milostivim, to je bolje za ovjeka nego da moli sve ljude svijeta. Veliki je broj onih koji su klanjali ovaj namaz i nisu se razoarali. Ahmed ibn Harb rekao je: Klanjao sam hade-namaz i osvjedoio se da je istina.128

TESBIH-NAMAZ elja svih vjernika je da im Allah, d.., oprosti grijehe, smiluje im se i uvede ih u Dennet. Zbog toga vjernici nastoje da ne
128

Abdul Halim Mahmud, Namaz tajne i propisi,Tuzla, 2000, str. 23.

Nafile............................................................................................................................................... 58 ine velike ili teke grijehe jer Allah, d.., u Kuranu veli: Ako se budete klonili velikih grijeha, onih koji su vam zabranjeni, Mi emo prei preko manjih prestupa vaih i uvest emo vas u divno mjesto.129 Meutim, niko nije siguran da li su mu grijesi oproteni osim Poslanika, a.s., za kojeg je reeno: Mi emo ti dati sigurnu pobjedu, da bi ti Allah ranije i kasnije krivice oprostio...130 Zbog toga to niko nije siguran, vjernici ustrajavaju u injenju dobra i trae nain da im se oproste grijesi koje su poinili, i da ih Allah, d.., sauva od grijeha u budunosti. Allah, d.., je iz Svoje milosti prema vjernicima, preko Vjerovjesnika, a.s., obavjestio one koji trae oprosta da pored uobiajenih ibadeta: namaza, zikra, uenja Kurana itd., klanjaju tesbih-namaz. Muhammed, a.s., je rekao Abbasu: Hoe li da ti dam, da te poastim, da ti podarim, hoe li da te poduim deset djela? Ako ih uini, Allah e ti oprostiti grijehe: prole i budue, stare i nove, one koje si uinio nehotice i one koje si namjerno uinio, male i velike, one koje si uinio tajno i one koje si uinio javno. Deset djela koje treba da uini jesu da klanja etiri rekata. Na svakom rekatu ui Fatihu i suru, a kada to zavri (prije rukua), reci: Subhanallahi vel hamdullillahi ve la ilahe illa llahu va llahu ekber 15 puta; zatim uini ruku i izgovori to na rukuu 10 puta; zatim se digni sa rukua (i poslije uenja Rabenna lekel hamd) reci (ovaj tesbih) 10 puta; zatim na prvoj seddi reci 10 puta, izmeu dvije sedde 10 puta, na drugoj seddi 10 puta i poslije druge sedde
129 130

En-Nisa, 31. El-Feth, 1-2.

Nafile............................................................................................................................................... 59 (prije nego to se ustane na drugi rekat) 10 puta. To je 75 puta na jednom rekatu, a to ponovi na sva etiri rekata. Ako moe da ga klanja jednom dnevno, uini to, a ako ne moe, onda jednom u sedmici; ako ni to ne moe, onda jednom u mjesecu; ako pak ni to nisi u stanju, onda jedanput godinje; a ako ni to ne moe, onda makar jednom u ivotu.131 U hadisu objanjen je nain klanjanja tesbih-namaza. Nije precizirano ta se ui na stajanju ove nafile, to znai da klanja moe birati i uiti ta hoe. Kao i sve nafile i ovu je bolje klanjati u samoi, ali se moe klanjati i u dematu. Nijet za tesbih-namaz je: Nevejtu en usallije lillahi teala salatet-tesbihi edaen mustakbilel kibleti. Allahu Ekber. Ako se klanja jedanput godinje, lijepo je tesbih-namaz klanjati u ramazanu, i to u posljednjoj treini, jer je nagrada za uinjeno dobro djelo u ramazanu mnogostruko vea od one mimo ramazana. Nakon namaza lijepo je prouiti uobiajeni tesbih i uiniti dovu molei Uzvienog Allaha da oprosti grijehe nama, naim roditeljima, djeci i svim vjernicima i vjernicama. Ukoliko je nekome teko klanjati stojei, moe klanjati sjedei.

ISTIHARA-NAMAZ Prolazei kroz ivot ovjek se esto nae u situaciji da ne zna koji od dva puta izabrati, koju odluku u kritinoj situaciji donijeti ili kako izmeu vie ponuenih rjeenja izabrati najbolje.
131

Et-Tirmizi i Ibn Made.

Nafile............................................................................................................................................... 60 Ope je poznato da islam nije puka teologija koja razmatra odreena polja ljudskog miljenja i djelovanja, ve da je to sistem koji regulie cjelokupan ovjeiji ivot od roenja do smrti. Zbog toga su sve bitne injenice vezane za ljudski ivot objavljene u Kuranu i pojanjene u sunnetu Muhammeda, a.s. Tako je i s rjeavanjem kompliciranih situacija u kojima se ovjek moe nai. Naime, svi koji se ne mogu odluiti koje rjeenje je za njih najbolje, koja ena je za njih najbolja, koji fakultet, koji posao itd., neka klanjaju istihara-namaz namaz za donoenje pravilnih odluka. Istihara-namaz jeste nafila koja se klanja u posebnoj situaciji kada neko eli izabrati za sebe svoj ivot i svoju vjeru najbolji posao ili donijeti neku ivotnu odluku. Kod nas se rairilo miljenje da samo odreeni ljudi ili ene mogu klanjati istiharu i da se samo njima prima istihara-namaz, a ostalim muslimanima ne. To je pogreno. Muhammed, a.s., je sve ashabe, a time i sve vjernike poduavao istihara-namazu. Dabir ibn Abdullah, r.a., kae: Boiji Poslanik, a.s., pouavao nas je istihari (odabiranju poslova) kao to nas je pouavao svakoj suri iz Kurana...132 Pejgamber, a.s., nije surama iz Kurana pouavao samo odreene ashabe nego sve. Hadis takoer naglaava vanost istiharanamaza, jer je Vjerovjesnik, a.s., pouavao ashabe da se u svim svojim poslovima i odlukama koje donose oslanjaju na Allaha i na Njegovu pomo i znanje. Zato? ovjek nekada misli da je neki posao dobar za njega, a na kraju se ispostavi sva njegova tetnost.

132

El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 61 Samo Allah, d.., zna posljedice djela i zbog toga je najbolje u odabiru poslova osloniti se na Uzvienog i Sveznajueg Allaha, d.. Dabir ibn Abdullah prenosi: Boiji Poslanik, a.s., pouavao nas je istihari (odabiranju poslova) kao to nas je pouavao svakoj suri iz Kurana. Govorio je Kada se neko od vas bude odluivao za neki posao, neka prethodno klanja dva rekata nafile i neka kae: Boe moj, molim Ti se, da uz pomo Tvoga znanja odaberem ono to je dobro. Molim Te da me pomogne Svojom pomoi. Molim Te za Tvoju veliku milost. Ti si moan, a ne ja. Ti sve zna, a ne ja. Ti si poznavalac svakih tajni. Boe moj, ako e ovaj posao za mene, za moju vjeru i moj ivot i na dunjaluku i ahiretu, biti dobar, pa dosudi mi ga i podari mi u njemu napredak. A ako e ovaj posao za mene, moju vjeru i ivot na dunjaluku i ahiretu, biti tetan, otkloni ga od mene i mene odvrati od njega! Dosudi mi dobro gdje god bilo i podari mi da sam time zadovoljan. Ovdje e spomenuti svoju elju ili potrebu.133 Istihara-namaz se, kao to se to vidi iz hadisa, sastoji od dva rekata. Ovaj namaz se moe klanjati danju, ali ga je bolje klanjati nou. Na prvom rekatu nakon Fatihe ui se Kul ja ejjuhel kafirun, a na drugom Kul huvallahu ehad. Kada se zavri namaz lijepo je prouiti uobiajeni zikir, a potom ili s podignutim rukama sjedei ili na seddi prouiti dovu navedenu u hadisu i zatraiti od Allaha, d.., pomo u rjeavanju odreene ivotne dileme.

133

El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 62 Ukoliko se u snu ne vidi rjeenje traenog problema ili dileme, onda e se sedam puta klanjati istihara namaz, a ako se i poslije toga ne bude znao odgovor postupit e se onako kako klanja smatra da je ispravno, jer je to, ako Bog da, za njega najbolje. Enes ibn Malik kae da je Boiji Poslanik, a.s., rekao: Kada ima kakvu vanu stvar ili posao, trai Allahov izbor (tako to e klanjati istihara-namaz) do sedam puta, a onda postupi prema onome emu tei tvoje srce. To je za tebe dobro (hajr).134 Nijet za istihara-namaz je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salatel istihareti edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber. Istihara-namaz ne klanja se u dematu. Ovo nije kompiciran namaz tako da svako ko eli, vrlo lahko, moe nauiti kako se klanja i klanjati za sebe. Bitno je na kraju napomenuti da onaj ko klanja istihara-namaz treba minimalno obavljati farzove tokom dana, te se tako nadati da e mu i istihara biti primljena. Allah sve najbolje zna.

NAMAZ ZA POKAJANJE GRIJEHA Uzvieni Allah, d.., stvorio je meleke koji su Mu u stalnoj pokornosti i stvorio je ejtane, koji su konstantno nepokorni Allahu, d.., i stvorio je ovjeka koji je izmeu ovog dvoga. Vrlo su rijetke osobe koje je Allah, d.., sauvao od grijeha. Svi ostali ljudi duni su da se nakon uinjenog grijeha vrate Allahu, d.., i iskreno pokaju. U Kuranu stoji: O vjernici, iskreno se Allahu pokajte.135 Iako je grjean, ovjek moe svoj grijeh zamijeniti dobrim djelom. U
134 135

Mahmut Karali, Tirmizijina zbirka hadisa II, Travnik, 2000., str. 261. Et-Tahrim, 8.

Nafile............................................................................................................................................... 63 Kuranu stoji: Uistinu dobra djela potiru loa djela. To je opomena za one koji trae opomenu.136 Tako je i sa namazom koji se klanja nakon uinjenog grijeha. Muhammed, a.s., je brojnim izjavama podsticao vjernike da trae oprosta za svoje grijehe. On je kazao: Allah se vie obraduje pokajanju Njegova roba, nego to bi se neko od vas obradovao pronalasku svoje izgubljene deve u pustinji bez vode i plodova.137 Pejgamber, a.s., pouio je vjernike na koji nain e se obraati Allahu za oprost nakon uinjenog grijeha. Ebu Bekr, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Nema ovjeka koji uini neki grijeh, pa poslije toga uzme abdest (ili se okupa), pa klanja dva rekata, pa poslije zatrai oprost od Allaha d.. da mu On nee oprostiti. Zatim je Vjerovjesnik prouio ajet: I one koji kada urade kakvo hravo djelo ili sebi uine nasilje, sjete se Allaha i zatrae oprost za svoje grijehe. A ko e oprostiti grijehe osim Allaha? Oni nisu ustrajni u onome to su uradili (od loih dijela), i oni to znaju. Takvima je nagrada oprotenje od njihova Gospodara i denneti, kroz koje e rijeke tei, u njima e oni vjeno boraviti. Divna je to nagrada za one koji rade.138 Namaz za oprost grijeha ima dva rekata. Klanja se odmah nakon uinjenog grijeha. Lijepo je okupati se prije klanjanja ove nafile jer je to potpunije ienje, a simbolino jae djeluje. Onaj ko je uinio grijeh, kada se bude kupao, trebao bi se okupati od tog grijeha i vie se nikada na njega ne vraati. Ko nije u mogunosti da

136 137 138

Hud, 114. El-Buhari. Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 64 se okupa uzet e abdest. Nije precizirano ta se ui na kijamu ove nafile, pa klanja moe uiti ta hoe i ta mu je najlake. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salatet-tevbeti edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber. Ova nafila klanja se u samoi. Sramota je da neko drugi osim Uzvienog Allaha, d.., zna da klanjamo ovu nafilu i zbog ega je klanjamo. Nije odlika pametnih ljudi da grijeh koji su uinili tajno na javnost iznose. Lijepo je nakon namaza na seddi kroz suze zamoliti oprost za grijeh koji smo uinili i zatraiti od Allaha da nam podari snage da se na njega vie nikada ne vraamo. A ko e oprostiti grijehe osim Allaha?

TEHIJJETUL-MESDID Prilikom ulaska u damiju, prije nego to se sjedne, klanjaju se dva rekata tehijjetul-mesdida. Tehijjetul-mesdid je pozdravni namaz. Ovom nafilom odaje se poast damiji Allahovoj, d.., kui.139 Poznato je da je prilikom ulaska u neiju kuu obaveza pozdraviti domaina selamom. U Kuranu stoji: A kada ulazite u kue, vi ukuane njene pozdravite pozdravom od Allaha

139

Muhamed Seid Serdarevi, Fikhul Ibadat, Sarajevo, 1994., str. 60.

Nafile............................................................................................................................................... 65 propisanim, blagoslovljenim i uljudnim. objanjava propise da biste se opametili!140 Tako vam Allah

Duni smo prije ulaska u kuu, ukuane pozdraviti blagoslovljenim i uljudnim od Allaha propisanim pozdravom, a to je selam. Sunnet je, takoer, prilikom ulaska u damiju, koja je Allahova, d.., kua, klanjati dva rekata tehijjetul-mesdida. Ebu Katade, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Kada neko od vas ue u damiju, neka klanja dva rekata prije nego to sjedne.141 Nijet za tehijjetul-mesdid je: Nevejtu en usallije lillahi teala salatet-tehijjetli mesdidi edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber. Nije precizirano ta se ui na kijamu ove nafile, te je klanjau dozvoljeno da sam izabere ono to mu je najprikladnije. Dva rekata tehijjetul-mesdida klanjaju se isto kao i dva rekata sabahskih suneta. Nije dozvoljeno ovu nafilu klanjati u vrijeme kada je pokueno klanjati, a to je vrijeme kad sunce izlazi, kada zalazi i kada je na sredini neba.142 Ukoliko se prilikom ulaska u damiju odmah pristupi klanjanju farz-namaza, ili sunneta vezanih za farz namaze nije potrebno klanjati tehijjetul-mesdid.143 Ako se ulazak u jednu damiju ponavlja vie puta u toku jednog dana dovoljno je klanjati jedan tehijjetul-mesdid.
140 141

En-Nur, 61. El-Buhari i Muslim. 142 Muhamed Seid Serdarevi, Fikhul Ibadat, Sarajevo, 1994., str. 60. 143 Adbulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 370.

Nafile............................................................................................................................................... 66 Osoba se ne oslobaa njegovog obavljanja ako sjedne, iako ga je bolje obaviti prije toga.144 Ko ne bude u stanju da ga obavi zbog gubljenja abdesta ili nekog nepredvienog posla lijepo je da izgovori: Subhanallahi, velhamdulillahi ve la ilahe illalahu vallahu ekber.145

NAMAZ POSLIJE UZIMANJA ABDESTA

Abdest je pranje i potiranje pojedinih djelova tijela. Abdest je farz za namaz, uenje Kurana i seddei-tilavet, a vadib za obavljanje tavafa oko Kabe. Sunnet je abdestiti se prije spavanja, a lijepo je stalno biti pod abdestom ili uzimati abdest na abdest kako je radio i Muhammed, a.s.146 Abdest je svjetlo i biljeg pomou kojeg e se vjernici raspoznavati na Sudnjem danu. Muhammed, a.s., kae: Moji sljedbenici bit e pozvani na Sudnjem danu sa bijelim biljezima na elu i nogama od tragova abdesta. Ko od vas moe da proiri te biljege, neka to uini.147 Pored toga, abdestom se briu manji grijesi. Muhammed, a.s., kae: Kada ovjek musliman ili je rekao mumin, uzima abdest, pa opere lice, s njegova lica zajedno s vodom, ili s posljednjom kapi vode, silaze svi grijesi koje je stekao gledajui oima; kada opere ruke, s njih spadaju, s vodom ili s posljednjom kapi vode svi grijesi
144 145

Adbulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 370. Ibidem. 146 Vidi, Hanefijski fikh, poglavlje o abdestu. 147 El-Buhari.

Nafile............................................................................................................................................... 67 koje su poinile njegove ruke; kada opere noge, spadaju s vodom ili s posljednjom kapi vode, svi grijesi koje je stekao hodanjem, sve dok ne bude potpuno ist od grijeha.148 Hazreti Osman, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Ko uzme abdest na najljepi nain, izlaze grijesi iz njegovog tijela, pa ak i ispod njegovih nokata.149 Vidljivo je, na osnovu ovih hadisa, da je vrijednost abdesta velika. Njime se briu manji grijesi, on je svjetlost za vjernika na Sudnjem danu ili kako kae Vjerovjesnik, a.s., za uzimanje abdesta na abdest: Svjetlost na svjetlost. S druge strane, abdest uva vjernika od grijeha. Naime, poznata je injenica da vjernik, kada je pod abdestom, nastoji da ne govori rune rijei ili da ne gleda ono to je nedozvoljeno iz straha da se abdest ne pokvari, odnosno da se ne umanji njegova vrijednost. Lijepo je prilikom uzimanja abdesta klanjati dva rekata nafile nakon abdesta, prije nego to se s tijela osui voda od abdesta.150 Allahov Poslanik, a.s., rekao je: Koji god musliman propisno uzme abdest, a zatim klanja dva rekata kojima pristupi svojim srcem i licem, zagarantovan mu je Dennet.151 Ebu Hurejre, r.a, prenosi da je Poslanik, a.s., rekao Bilalu, r.a., za vrijeme obavljanja jednog sabah-namaza: Bilale, kai mi koje je tvoje djelo u islamu za koje se najvie nada nagradi na Sudnjem danu. Doista, ja sam uo glas tvoje obue ispred mene u Dennetu. On je odgovorio: Nisam uradio nikakvo djelo za koje
148 149 150 151

Muslim. Muslim. Adbulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002., str. 370. Muslim.

Nafile............................................................................................................................................... 68 se nadam nagradi na Sudnjem danu, osim to sam, kad god sam uzeo abdest, bilo danju ili nou, klanjao s tim abdestom ono to mi je propisano da klanjam.152 Nafila prilikom abdesta ima dva rekata. Klanja se isto kao i sabahski sunnet. Nije precizirano ta se ui na kijamu, to znai da klanja moe uiti ono to mu je najlake. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salatel-vudui edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber.

NAMAZ IZ ZAHVALNOSTI Lijepa vijest ini ivot ljepim. Koliko smo se puta razveselili, kada smo uli lijepu vijest, bez obzira kakvo je nae trenutno stanje. Kada bolesnom ovjeku javite lijepu vijest, on na trenutak zaboravi na nevolju koja ga je snala i razveseli se. ivot je satkan od lijepih i runih vijesti. Dunost nam je zahvaljivati Allahu, kada ujemo lijepu vijest, a traiti zatitu od Njega, sabur i pomo, kada ujemo neto runo, loe i nepovoljno. Ebu Bekr, r.a., pripovjeda: Kada bi Vjerovjesniku dola naredba koja bi ga razveselila on bi uinio seddu Allahu, d.,153 iz zahvalnosti to mu je naredio da ini ono to ga raduje. Tako nas Pejgamber, a.s., ui na koji nain postupiti kada ujemo lijepu vijest. Runi su obiaji bili meu muslimanima vezani za radosne vijesti. Noeni nevjerom i neznanjem veina muslimana je u vrijeme
152 153

El-Buhari. Et-Tirmizi i Ebu Davud.

Nafile............................................................................................................................................... 69 komunizma alkoholom obiljeavala svoje radosne trenutke. Roenje djeteta, upis na fakultet, vojska, enidba itd., obiljeavani su na nain koji nema nikakve veze s islamom. alosna je injenica to su se ovi neislamski obiaji i do danas zadrali kod Bonjaka. Islam i muslimani nemaju nita s tim. ovjek kada je sretan, treba za svoju sreu zahvaliti Allahu, d.., tako to e Mu pasti na seddu, ili klanjati dva rekata nafile iz zahvalnosti. Pogledajmo sljedei hadis. Abdullah ibn ebi Evfa kae: Kada je javljeno Vjerovjesniku, a.s., da je ubijen Ebu Dehl, on je klanjao dva rekata (iz zahvalnosti Allahu, d..)154 Postoje dva naina, utemeljena na postupcima Vjerovjesnika, a.s., izraavanja zahvalnosti Allahu, d.., za sve lijepo to nam se desi u ivotu. Prvi je padanje na seddu pred Uzvienim Allahom. Drugi je klanjanje dva rekata nafile. Nafila iz zahvalnosti Allahu, d.., moe se klanjati u bilo koje vrijeme, osim vremena zabranjenog za klanjanje. Ima dva rekata. Na kijamu klanja ui iz Kurana ono to mu je najlake. Nakon namaza moe se prouiti tesbih koji se ui iza propisanih namaza i na seddi zahvaliti Allahu, d.., na naem jeziku, za dobrotu koju nam je ukazao. Na taj nain e se objediniti i namaz i sedda. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije salate-ukri edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.
154

Ibn Made.

Nafile............................................................................................................................................... 70 NAMAZ ZA BOLJE PAMENJE KUR'ANA

Ibn Abbas, r.a., kae: Bili smo jedne prilike kod Allahovog Poslanika, a.s., kada mu je doao Alija ibn ebu Talib, r.a., i rekao: O ti, koji si mi drai od mog oca, ono to sam zapamtio iz Kur'ana gubi mi se iz pamenja, nikako da se ustali u mojim prsima. Allahov Poslanik, a.s., ree: O Ebu Hasane, hoe li da te pouim rijeima kojima e te Allah pomoi, pa e ti koristiti da se ono to si nauio ustali u tvojim prsima? On mu ree: Svakako Allahov Poslanie, poui me. Muhammed, a.s., ree mu: Kada bude uoi petka, ako moe ustani u zadnjoj treini noi, jer je to vrijeme prisutnosti (meleka i Allahove, d.., milosti). U tom se vremenu dove primaju. Moj brat Jakub, a.s., rekao je svojim sinovima: Trait u oprosta za vas kod mog Gospodara - kada bude uoi petka. Ako ne moe, onda ustani u sredini noi, a ako i to ne moe, onda na poetlu noi. Klanjaj etiri rekata. Na prvom rekatu ui Fatihu i suru Ja Sin, na drugom rekatu Fatihu i suru Duhan, Na treem rekatu Fatihu i suru Sedda i na etvrtom rekatu Fatihu i suru Tebareke. Kada zavri namaz, zahvali se Allahu, d.., donesi salavat na mene i ostale poslanike i svojoj brai koji su nas prethodili u vjeri, zatim na kraju toga reci: Allahummerhamni biterkil measi ebeden ma ebkajteni, verhamni en etekellefe ma la ja'nini, verzukni husne nazari fi ma jurdike anni. Allahumme bediu ssemavati vel erdi zel delali vel ikrami, vel izzeti lleti la turam, es'eluke ja Rahmanu bi delalike ve nuri vedhike en tulzime kalbi hifza kitabike kema allemteni, verzukni en etluvehu ale nnahvi llezi jurdike zel delali vel ikrami vel izzeti lleti la turam. Es'eluke ja Allahu ja Rahmanu, bi delalike

Nafile............................................................................................................................................... 71 ve nuri vedhike en tunevvire bi kitabike besari ve en tatluka bihi lisani ve en tufride bihi an kalbi ve en tereha bihi sadri ve en testa'mele bihi bedeni fe innehu la juiinuni alel hakki gajrike, ve le ju'tijenihi illa ente ve la havle vela kuvvete illa billahil alijjil azim., O Ebu Hasane, uradi to tri, pet ili sedam puta. Primit e se Allahovom dozvolom, tako mi Onoga Koji me je poslao sa istinom. On ne zaboravlja vjernika nikada. Ibn Abbas, r.a., kae: Tako mi Allaha, nije prolo pet ili sedam petaka, kada je ponovo navratio Alija, r.a., na mjesto gdje smo sjedili sa Vjerovjesnikom, a.s., i rekao: O Allahov Poslanie, prije sam uio tri ili etiri ajeta i pokuavao da ih zapamtim, ali kada sam pokuao da ih u sebi ponavljam, mijealo mi se, a sada nauim 40 ajeta i vie i kada ih u sebi ponavljam, kao da mi je otvoren Kur'an pred oima. Prije sam sluao hadis, pa kad sam elio da ponovim mijeale su mi se rijei, a sada sluam vie hadisa i sve zapamtim od rijei do rijei i ne zaboravljam nita. Tada Muhammed, a.s., ree: Vjernik si, tako mi Gospodara Kabe, o Ebu Hasane.155 Namaz za bolje pamenje Kurana ima etiri rekata. Ova nafila se klanja uoi petka i to u posljednjoj treini, ako je klanja u mogunosti da ustane u to vrijeme. Ako ne, onda se moe klanjati polovinom noi ili poetkom noi, to je najslabiji stepen. U dananje vrijeme vrlo je lahko ustati u posljednjoj treini noi poto postoje razna tehnika pomagala (sat sa alarmom) koja to omoguavaju. Prije nego to se pristupi klanjanjaju ove nafile, potrebno nauiti napamet sure koje se ue na kijamu: Ja Sin, Duhan, Sedda i Tebareke.
155

Et-Tirmizi i Hakim.

Nafile............................................................................................................................................... 72 Na osnovu hadisa vidljivo je da se na prvom rekatu nakon Fatihe ui sura Ja Sin. Na drugom rekatu ui se Fatiha i sura Sedda, na treem rekatu Fatiha i sura Duhan i na etvrtom Fatiha i sura Mulk (Tebareke). Ova nafila klanja se tri, pet ili sedam puta, zavisno od toga da li je klanja osjetio poboljanje u pamenju Kurana. Ne klanja se vie od sedam puta. Nakon namaza proui se uobiajeni zikr i dova spomenuta u hadisu. Elhamdullillahi rabbil alemin, vessalatu vesselamu ala sejjidina Muhammedin ve ala demii ihvanihi minel murselin. Allahummerhamni biterkil measi ebeden ma ebkajteni, verhamni en etekellefe ma la ja'nini, verzukni husne nazari fi ma jurdike anni. Allahumme bediu ssemavati vel erdi zel delali vel ikrami, vel izzeti lleti la turam, es'eluke ja Rahmanu bi delalike ve nuri vedhike en tulzime kalbi hifza kitabike kema allemteni, verzukni en etluvehu ale nnahvi llezi jurdike zel delali vel ikrami vel izzeti lleti la turam. Es'eluke ja Allahu ja Rahmanu, bi delalike ve nuri vedhike en tunevvire bi kitabike besari ve en tatluka bihi lisani ve en tufride bihi an kalbi ve en tereha bihi sadri ve en testa'mele bihi bedeni fe innehu la juiinuni alel hakki gajrike, ve le ju'tijenihi illa ente ve la havle vela kuvvete illa billahil alijjil azim.

Nafile............................................................................................................................................... 73 NAMAZ I DOVA PRED PUTOVANJE I NAKON DOLASKA S PUTA Putovanje je neizvjesnost. Uspjeh putovanja iskljuivo zavisi od odredbe Uzvienog Allaha. Niko ne zna na kakav e se nain putovanje zavriti i hoe li biti hairli, osim Allaha, d.. Zbog toga se klanjaju dva rekata nafile prije odlaska na put i ui putna dova. U dovi se moli od Uzvienog Allaha da podari da putovanje bude hairli i da povratak kui bude sretan. Nakon povratka s puta klanjaju se dva rekata nafile kao izraz zahvalnosti Allahu, d.., to nam je podario da se hairli povratimo svojim porodicama. Prije odlaska na putovanje lijepo je klanjati dva rekata nafile i prouiti dovu u kojoj emo zamoliti Uzvienog Allaha, d.., da nam podari dobro na putu i da se sretno i hairli povratimo naim porodicama. Allahov Poslanik, a.s., rekao je: Najbolje to putnik moe ostaviti svojim ukuanima su dva rekata (nafile) koja e klanjati u kui.156 Ova se nafila klanja kao sabahski sunet. Na kijamu klanja ui ta je njemu lahko. Nakon namaza proui se uobiajeni zikr i proui dova za put. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salates-seferi edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber. Dova za put je: Allahu ekber, Allahu ekber, Allahu ekber. Subhanellezi sehhare lena haza ve ma kunna lehu mukrinune ve inna ila rabbina lemunkalibun. Allahumme inna neseluke fi
156

Et-Taberani.

Nafile............................................................................................................................................... 74 seferina haza elbirre ve ttakva ve minel ameli ma terda. Allahumme hevvin alejna seferina haza vetvi anna budeh. Allahumme ente ssahibu sseferi vel halifetu fil ehli. Allahumme inni euzu bike min vasai sseferi ve keabetil menzari ve suuil munkalibi fil mali vel ehli. Prijevod dove: Allah je najvei, Allah je najvei, Allah je najvei. Slavljen neka je Onaj Koji nam je ovo potinio. Mi to, bez Njega, ne bismo mogli uza se imati. I mi emo se doista svome Gospodaru vratiti. Allahu na, od Tebe traimo da nas prati dobro na putu naem i naa odanost Tebi, i da radimo samo ono ime si Ti zadovoljan. Allahu na, olakaj nam ovo putovanje, a razdaljinu njegovu uini podnoljivom. Allahu na, Ti si Gospodar na putovanju i uvar u porodici. Allahu na, od Tebe zatitu traim od zamora i nesree na putu, kao i od neeljenog dogaaja u imovini i porodici mojoj.157 Lijepo je takoer prilikom povratka s puta klanjati dva rekata nafile u damiji. Kab ibn Malik kae da je Allahov Poslanik, a.s., prvo svraao u damiju, kada bi se vratio sa putovanja i klanjao dva rekata nafile, a zatim bi sjedio sa svijetom.158 Ova nafila klanja se isto kao i nafila pred odlazak na putovanje. Nakon namaza lijepo je prouiti uobiajeni zikr i dovu.

157 158

Zahid Mujaknovi, Velika zbirka dova, Sarajevo, 2002., str. 361. Ebu Davud.

Nafile............................................................................................................................................... 75 NAMAZ KAD SE NETO IZGUBI159

Biljee Ibn Ebu ejbe i Hakim, vjerodostojnim senedom, od Ibn Omera, r.a., da je Poslanik, a.s, rekao: Ko neto izgubi ili mu neto odbjegne neka uzme abdest i klanja dva rekata (nafile), zatim sjedne i proui ono to se ui na sjedenju u namazu i prije nego to preda selam, neka proui ovu dovu: Allahumme ja hadije ddalali ve raadde ddalaleti erdid alejje daalletii bi izzetike ve sultanike fe inneha min ataike ve fadlike. Nakon ove dove klanja e predati selam i ako hoe prouiti jo neto i zamoliti Allaha onako kako se osjea. Ovaj namaz i dova mogu se ponavljati vie puta, a lijepo bi bilo i sadaku udijeliti. Nijet za ovaj namaz je: Nevejtu en usallije lillahi teala salated-dai edaen mustakbile kibleti Allahu ekber.

159

Ova nafila-namaz cjelokupna je preuzeta iz djela Velika zbirka dova autora Zahida Mujkanovia, Sarajevo, 2002. god.

Nafile............................................................................................................................................... 76

TREE POGLAVLJE NAFILE POVODOM MUBAREK-DANA I NOI nafila povodom Nove hidretske godine, nafila povodom Jevmu aure, nafila povodom Lejletur-regaiba, nafila povodom Lejletul-mirada, nafila povodom Lejletul-berata, nafila povodom Lejletul-kadra, nafila uoi Bajrama, nafila na Dan Arefata,

Nafile............................................................................................................................................... 77

Nafile............................................................................................................................................... 78 NAFILE POVODOM MUBAREK DANA I NOI

Sve nafile koje smo do sada naveli utemeljene su na sunnetu Allahovog Poslanika, a.s. Pejgamber je neke od njih klanjao: noni namaz, duha-namaz, namaz za kiu itd., a neke je preporuio da se klanjaju: namaz pri pokajanju, namaz za potrebu, namaz prilikom uzimanja abdesta itd. Nafile koje se klanjaju povodom mubarek-noi utemeljene su hadisima Vjerovjesnika, a.s., ali su sve predaje koje govore o nafilama vezanim za mubarek dane i noi ocjenjene slabim.160 Meutim, irinom koja je ostavljena kada su u pitanju nafile, tj. da vjernik moe klanjati kakvu hoe nafilu u bilo koje vrijeme osim vremena zabranjenog za klanjanjanje nafila, obuhvaene su i nafile koje se klanjaju kada se obiljeavaju blagoslovljeni dani i noi. Nijet bi trebao biti klanjanje nafile, Allaha radi, da bi se odreeno vrijeme provelo u ibadetu. Namaz je najpotpuniji i najbolji ibadet. Otuda vjernici klanjaju nafila-namaze povodom mubarek-dana i noi. Vidjeli smo ranije da je Vjerovjesnik, a.s., podsticao ashabe, ali i sve nas, da u svakoj ivotnoj situaciji klanjamo namaz. Ako nismo sigurni ta da radimo, klanja se istihara-namaz, ako smo sretni, tu je namaz zahvalnosti, ako smo grijeili, namaz za tevbu itd. Na osnovu toga, najbolji nain obiljeavanja blagoslovljenih noi je namaz. Zato se od Vjerovjesnika ne prenosi da je klanjao neku posabnu nafilu za Lejletul-kadr? Odgovor je znan. Muhammed, a.s.,

160

El-Iraki, hadiski strunjak koji je ocjenio stepen vjerodostojnosti svih predanja u djelu Ihjau ulumud-din, navodi da su sva predanja o posebnim nafila- namazima koja se prenose od Vjerovjesnika, a.s., slaba (dajif).

Nafile............................................................................................................................................... 79 je sve noi zadnjih dana ramazana provodio u pojaanom ibadetu i klanjanju nafila.161 Slino je i sa drugim mubarek-noima. Nafile koje e biti navedene u ovom poglavlju nemaju svoju konanu formu jer je njihov nain klanjanja, broj rekata i uenje na kijamu, rukuu i seddi, prenesen od dobrih robova koji su na takav nain klanjali nafile vezane za mubarek-noi. Predanja se takoer veu za Boijeg Poslanika, ali su sva ona koja govore o posebnim nafilama za mubarek-noi slaba. Dakle, kada kaemo da nafila za Lejletul-berat ima toliko i toliko rekata, ona po onome koji je na takav nain klanjao ili po slabom predanju koje se vee za Vjerojesnika, a.s., a koje nije obavezujue, ima toliko rekata, ali mi je ne moramo na takav nain klanjati. Moemo je klanjati i drugaije. To je samo prijedlog kako se moe klanjati nafila za Lejletul-berat. U veini nafila koje se klanjaju za mubarek-noi na kijamu se ui ista sura ili ajet po nekoliko puta. To ne treba da zbunjuje klanjaa jer je Vjerovjesnik, a.s., nekada klanjao noni namaz uei samo jedan ajet. Ebu Zer, r.a., kae: Vjerovjesnik, a.s., je stajao na namazu dok nije osvanuo uei samo jedan ajet: Ako ih kazni, pa oni su Tvoji robovi, a ako im oprosti, uistinu si Ti Silni i Mudri.162 Ebu Seid el-Hudri, r.a., prenosi da je neki ovjek rekao: Allahov Poslanie, ja imam komiju koji klanja nou, ali na kijamu ui samo Kul huvallahu ehad, elei da umanji vrijednost njegovog namaza. Vjerovjesnik, a.s., ree: Tako mi Onoga u ijoj

161 162

El-Buhari. En-Nesai.

Nafile............................................................................................................................................... 80 ruci je moja dua ona (sura Kul huvallahu ehad) je vrijedna kao treina Kurana.163 Dakle, dozvoljeno je ponavljati jednu suru vie puta na kijamu, kao to se to ini kad se klanjaju nafile vezane za mubarek-dane i noi. Nafile koje se klanjaju povodom mubarek-noi navedene su iz djela Ihjau ulumud-din i Hazinetul-esraril- kubra.

NAFILA U POVODU NOVE HIDRETSKE GODINE Hidra, preseljenje Muhammed a.s. i prvih muslimana iz Meke u Medinu koje se desilo 622. godine po Isa a.s., jedan je od najznaajnijih dogaaja u historiji islama. Brojni su ajeti u Kuranu koji istiu bitnost hidre i vrijednost muhadira koji su ostavili svoju cjelokupnu imovinu u Mekki i, Allaha radi, krenuli u neizvjesnu budunost u Medini. Allah kae: Oni koji vjeruju i koji se isele i bore na Allahovom putu, oni se mogu nadati Allahovoj milosti. A Allah prata i samilostan je.164 One koji se isele Allaha radi, nakon to su bili progonjeni, Mi emo jo na ovom svijetu na lijepo mjesto smjestiti; a nagrada na onom svijetu bie jo vea, kad bi oni samo znali.165

163 164

Ahmed. El-Bekare, 218. 165 En-Nahl, 41.

Nafile............................................................................................................................................... 81 Gospodar tvoj e onima koji se isele, nakon to su zlostavljanji bili, pa se onda budu borili i sve strpljivo podnosili, Gospodar tvoj e im, poslje toga, doista, oprostiti i samilostan biti.166 Allah e, zaista, lijepo nagraditi one koji su svoj rodni kraj napustili, da bi se na Allahovom putu borili, pa zatim poginuli ili umrli, jer Allah najbolje nagrauje.167 Povijest islama obiluje primjerima hidre koju su vjernici inili da bi zatitili svoju vjeru od zlih tiranina. Mi u Bosni i Hercegovini vrlo dobro znamo ta je hidra i kakva snaga je potrebna da bi se ona uinila. Zato se svi muhadiri, Allaha radi, mogu nadati nagradi obeanoj u ovim ajetima jer su kuranske poruke univerzalne i vrijede u svakom vremenu. Neka se lijepoj nagradi nadaju i oni koji su muhadire primili jer Allah, d.., hvali i njih. On, d.., kae: I onima koji su Medinu za ivljenje odabrali i domom prave vjere jo prije njih je uinili; oni vole one koji im se doseljavaju i u grudima svojim nikakvu tegobu zato to im se daje ne osjeaju, i vie vole njima nego sebi, mada im je i samima potrebno. A oni koji se uuvaju lakomosti, oni e sigurno uspjeti.168 Sedamnaeste godine po Hidri, za vrijeme drugog halife hazreti Omera, muslimani su odabrali Hidru kao najznaajniji dogaaj u povjesti islama po kojem e se mjeriti muslimanski kalendar. Brojni su razlozi utjecali na odluku da se ba Hidra uzme za poetak muslimanskog kalendara, a ovi su presudni:

166 167

En-Nahl, 110. El-Had, 58. 168 El-Har, 9.

Nafile............................................................................................................................................... 82 1. Prvi muslimani u Mekki su bili zlostavljani, maltretirani i proganjani od strane murika tako da se nisu mogli posvetiti organizaciji svoje zajednice. Dok se u Mekki vodila bitka za svakog pojedinca u Medini su, nakon Hidre, itava plemena prelazila na islam. Za trinaest godina davetskog djelovanja u Mekki manja skupina ljudi je primila islam. Poslje Hidre, u Medini, za deset godina pozivanja u vjeru, stotine hiljada ljudi prelo je na islam. 2. U Mekki su muslimani nejaki bez dravne ili vojne organizacije koja bi ih titila. Nakon Hidre Medini je stvorena armija koja je porazila murike na Bedru i uspjeno se nosila sa svim izazovima koji su bili pred njom. O snazi te armije dovljno svjedoi injenica da smo mi ovdje u Evropi muslimani i pripadnici islamskog ummeta. 3. U Medini je poslije Hidre stvorena prva islamska drava sa cjelokupnim dravnim aparatom. Imala je svoj ustav, vojsku, prihode, policiju itd. U Medini muslimani postaju ummet. Poetak svake nove hidretske godine, idealno je vrijeme za samoobraun tj., da svaki vjernik i vjernica izvre analizu svog jednogodinjeg truda. Kao to trgovac u trgovini na kraju svake godine pravi zavrni raun, isto tako bi svaki musliman i muslimanka trebali na kraju svake hidretske godine izvrti obraun sa samim sobom i napraviti zavrni raun. Da li smo u potekloj godini uinili vie dobra ili zla. Kada se to uini onda se klanja posebna nafila. Naime, uoi prvog muharema svake nove hidretske godine, klanja se posebana nafila-namaz.

Nafile............................................................................................................................................... 83 Ovaj namaz sastoji se od deset rekata. Na svakom rekatu na kijamu ui se Fatiha jedanput, Ajetul-kursijja deset puta i Kul huvallahu ehad deset puta. Nakon obavljenog namaza proui se uobiajeni tesbih, zatim se podignu ruke i moli se oprosta za sebe, svoje roditelje i sve vjernike i vjernice, a zatim se proui dova: Allahumme ma amiltu min amelin fi hazihi sseneti nehejteni anhu ve lem terdahu, ve nesituhu ve lem tensehu, fe inni estagfiruke minhu fagfirli ja gaffaru, ve ma amiltu min amelin terdahu ve veadteni alejhi ssevabe fe tekabbelhu minni ve la tektau redai. to znai: Gospodaru moj, sva djela koja sam uinio u ovoj godini, koja Si mi zabranio i sa kojima Ti nisi zadovoljan, djela koja sam ja zaboravio, a Ti ih nisi zaboravio, molim Te da mi ih oprosti, pa oprosti mi o Ti koji prata. O Gospodaru moj, sva djela koja sam uinio u ovoj godini sa kojima si Ti zadovoljan i za koja Si obeao nagradu, ja Te molim da mi ih primi. I nedopusti mi da izgubim nadu. Ukoliko neko ne zna prouiti navedenu dovu na arapskom moe je prouiti i na naem jeziku. Ko ovo proui poslje namaza, Allah d.. oprostiti e grijehe koji su izmeu Njega i roba, primit e mu njegova dobra djela, a ejtan e rei: Teko li se meni, moj godinji trud je propao.169 Moe se klanjati u dematu, mada je bolje klanjati je pojedinano jer je svrha ove nafile traenje oprosta za grijehe koje
169

Muhammed Hakki En-Nazili, Hazinetul-esraril-kubra, Misr, 1349. h., str. 42.

Nafile............................................................................................................................................... 84 smo uinili, a to je bolje uraditi u samoi. Ovu nafilu najbolje je klanjati nakon akama uoi prvog muharema svake godine. Ako bi neko zaboravio da je klanja moe i kasnije te noi ili neku drugu no poetkom mjeseca muharema.

NAFILA POVODOM JEVMU AURE Allah, d.., kae: Broj mjeseci u Allaha je dvanaest, prema Allahovoj Knjizi, od dana kada je nebesa i Zemlju stvorio, a etiri su sveta; to je prava vjera. U njima ne grijeite!170 Muharem je jedan od svetih mjeseci i Allahov, d.., mjesec. To znai da se na muharem odnosi Allahova, d.., posebna zabrana grijeenja. Poto se grijeh u ovom mjesecu posebno vrednuje, dobro djelo se takoer viestruko nagrauje. Muhammed, a.s., kae: Najbolji post nakon ramazana jeste u Allahovom mjesecu muharemu, najbolji namaz nakon propisanog (farz) jeste noni namaz.171 Deseti dan muharema jeste poseban dan. Allah, d.., toga je dana, prema nekim slabim prednjim, ukazao neizmjernu milost Svojim poslanicima. To je dan u kojem je Allah, d.., spasio Musa, a.s., i jevreje od faraona. U nekim kitabima navodi se da je desetog dana muharema Allah, d.., spasio Ibrahima, a.s., iz vatre. Riba je izbacila Junusa, a.s., na obalu. Jakubu, a.s., vraen je vid, a Jusuf, a.s., spaen je iz dubokog bunara. Desetog dana mjeseca muharrema Allah, d.., je oprostio Ademu, a.s., i hazreti Havvi. Ejjub, a.s., je
170 171

Et-Tevbe, 36. Muslim.

Nafile............................................................................................................................................... 85 nakon duge i teke bolesti, ozdravio na ovaj dan. Uzvieni Allah, d.., spasio je Huda, uajba i Luta, a.s., a njihove nepokorne narode unitio. Na ovaj dan muki je ubijen unuk Muhammeda, a.s., hazreti Husejn. Lijepo je na ovaj dan okupati se, posjetiti rodbinu, ponuditi iftar postau i obradovati svoju porodicu. Post desetog dana muharema ima veliku vrijednost. Muhammed, a.s., bio je upitan o postu ovog dana, pa je rekao: On iskupljuje grijehe poinjene u proloj godini.172 Desetog dana muharema klanja se posebna nafila. Nafila se sastoji od osam rekata. Selam se predaje nakon svaka dva rekata. Na kijamu ove nafile klanja ui ono to hoe i to mu je najlake.173 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salate jevmil-aurai edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber.

NAFILA POVODOM LEJLETUR-REGAIBA Lejletur-regaib, no elja, jeste prva no uoi petka u mjesecu redebu. To je no u kojoj je Amina, majka Allahovog Poslanika, a.s., zanjela Muhammeda, a.s. Redeb je jedan od svetih mjeseci. To je mjesec u kojem se dobra djela posebno vrednuju i nagrauju. Muhammed, a.s., je u mjesecu redebu mnogo postio ukazujui nam

172 173

Muslim. Muhammed en-Nazili, Hazinetul-esraril-kubra, Misr, 1349. god. po H. str. 43.

Nafile............................................................................................................................................... 86 na taj nain na njegovu vanost. To je mjesec koji svojim dolaskom najavljuje mubarek-mjesec ramazan. Allahov Poslanik, a.s., molio je Allaha poetkom mjeseca da mu podari bereket u mjesecu redebu i abanu, te da mu podari da doeka ramazan. Lejletur-regaib, no koja je poetkom mjeseca redeba, prikladno je vrijeme da se ukae na vrijednost mjeseca redeba i da se proui pomenuta Vjerovjesnikova, a.s., dova koja glasi: Allahumme barik lena fi redebe ve abane, ve belligna ramadane. to znai: Allahu na, podari nam bereket u redebu i abanu i podari nam da doekamo ramazan. Za ovu no vezana je i posebna nafila koja se klanja nakon jacija-namaza. Sastoji se od dvanaest rekata. Selam se predaje nakon svaka dva rekata. Na kijamu se ui: Fatiha jedanput, Inna enzelnahu tri puta i Kul huvallahu ehad dvanaest puta. Nakon namaza proui se salavat: Allahumme salli ala Muhammedini nnebijjil umijji ve ala alihi ve sellim. Nakon toga se uini sedda i na prvoj seddi proui: Subbuhun kuddusun rabbul melaiketi ve rruhi sedamdeset puta. Zatim se podigne sa sedde i kae sljedee: Rabbigfir verham ve tedavez amma talem inneke entel eazzul ekrem. Poslije toga uini se druga sedda na kojoj se ponovo proui: Subbuhun kuddusun rabbul melaiketi ve rruhi sedamdeset puta. Nakon toga, dok se jo na seddi, zamoli se Allah za svoju elju ili potrebu. Allah, d.., e elju, ako Bog da, ispuniti.174

174

Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 238.

Nafile............................................................................................................................................... 87 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salate lejleti rregaibi, edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber. Ukoliko neko ne zna sure koje se ue na kijamu ove nafile, moe uiti sure koja zna. Ova nafila moe se klanjati u dematu, ali je bolje klanjati je pojedinano.

NAFILA POVODOM LEJLETUL-MIRADA Lejletul-mirad, no uzdignua Muhammeda, a.s., u najvie nebeske sfere, desio se 27. redeba. U Kuranu stoji: Hvaljen neka je Onaj Koji je u jednom asu noi preveo Svoga roba iz Hrama asnog u Hram daleki, iju smo okolinu blagoslovili kako bismo mu neka znamenja Naa pokazali, - On, uistinu, sve uje i sve vidi.175 Uzvieni Allah, d.., u suri En-Nedm poblie nas upoznaje sa miradom Allahovog Poslanika, a.s., Allah kae: Tako Mi zvijezde kad zalazi, va drug nije s Pravog puta skrenuo i nije zalutao! On ne govori po hiru svome to je samo Objava, koja mu se obznanjuje, ui ga jedan ogromne snage, razboriti, koji se pojavio u liku svome na obzorju najviem, zatim se pribliio, pa nadnio blizu koliko dva luka ili blie i objavio robu Njegovu ono to je objavio, srce nije poreklo ono to je vidio, pa zato se prepirete s njim o onome to je vidio? On ga je i drugi put vidio, kod SidretulMuhtehaa kod kojeg je dennetsko prebivalite, kada je sidru pokrivalo ono to je pokrivalo pogled mu nije skrenuo i nije
175

El-Isra, 1.

Nafile............................................................................................................................................... 88 prekoraio, vidio je najvelianstvenija znamenja svoga Gospodara.176 Muhammed, a.s., je na miradu razgovarao s Uzvienim Allahom bez posrednika. Tom su prilikom Vjerovjesniku, a.s., objavljena posljednja dva ajeta sure El-Bekere, nareeno obavaljanje pet dnevnih namaza i podareno pravo efaata. Muhammed, a.s., je na miradu vidio Dennet i Dehennem i njihove stanovnike. Vidio je druga znamenja koja su mu Allahovim doputenjem pokazana. Svaki vjernik nastoji da doivi mirad, svoje duhovno uzdignue, koje e zapravo biti njegovo duhovno raanje. I kao to je Vjerovjesnik, a.s., na miradu razgovarao s Allahom, d.., tako i svaki vjernik u namazu razgovara s Allahom i uzdie se iznad ovog materijalnog svijeta u svijet Alahove blizine. Zato je namaz mirad vjernika. Povodom Lejletul-mirada klanja se posebna nafila namaz. Ova se nafila sastoji od dvanaest rekata. Selam se predaje nakon svaka dva rekata. Na svakom rekatu, na kijamu, ui se Fatiha i Kul huvallahu ehad jedanput. Nakon namaza proui se: Subhanallahi vel hamdulillahi ve la ilahe illallahu vallahu ekber stotinu puta, istigfar (estagfirullahi) stotinu puta i Allahumme salli ala Muhammed ve ala ali Muhammed stotinu puta, Nakon toga zatrai se ono to se eli od Allaha, d..177 Lijepo je ovu nafilu klanjati nakon jacija-namaza, a prije nego to se klanja vitr-namaz. Moe se klanjati u dematu, ali je bolje pojedinano i u samoi. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salate lejletil-miradi edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber.
176 177

En-Nedm, 1-18. Muhammed en-Nazili, Hazinetul-esraril-kubra, Misr, 1349. god. po H. str.43.

Nafile............................................................................................................................................... 89 NAFILA POVODOM LEJLETUL-BERATA

aban je mjesec Allahovog Poslanika, a.s. Hazreti Aia, r.a., kae: Nisam vidjela Allahovog Poslanika, a.s., da i jedan mjesec u potpunosti posti osim mjeseca ramazana, a nisam ga vidjela da je i u jednom mjesecu vie postio kao u abanu, ak ga je nekada cijelog postio.178 Usame, r.a., upitao je Boijeg Poslanika, a.s.: Allahov Poslanie, nisam primijetio da i u jednom mjesecu posti toliko (nafile) kao u abanu? Muhammed, a.s., mu odgovori: To je mjesec kojeg ljudi zanemaruju izmeu redeba i ramazana. U njemu se diu djela Gospodaru svjetova, a ja elim da moja djela budu podignuta dok sam posta.179 Mjesec je aban odabrani mjesec, jer je to mjesec najodabranijeg Allahovog poslanika Muhammeda, a.s. U ovom mjesecu je mubarek, blagoslovljena, no. No u kojoj se Uzvieni Allah, d.., sputa na najblie zemaljsko nebo i prata grijehe onima koji trae oprosta. Ta no je Lejletul-berat. Hazreti Alija prenosi od Vjerovjesnika, a.s., da je rekao: Kada nastupi petnaesta no mjeseca abana provedite je u ibadetu, a naredni dan postite. Ustinu, Allah u njoj silazi sa zalaskom sunca na najblie zemaljsko nebo i pita: Trai li neko oprosta, pa da mu oprostim, trai li neko opskrbu, pa da ga

178 179

Ahmed. Ahmed.

Nafile............................................................................................................................................... 90 opskrbim, ima li neko u belaju ili bolesti, pa da mu to otklonim, ima li neko to, ima li neko to, sve do pojave zore.180 Vjerovjesnik, a.s., kae: Allah se obznani petnaeste noi abana i oprosti svemu stvorenom osim onome ko Mu u neemu pripisuje sudruga i onome ko je pun mrnje i neprijateljstva spram Njega i Njegovih robova.181 Ibn Omer, r.a., prenosi da je Muhammed, a.s., rekao: Uzvieni Allah obznanjuje se Svojim stvorenjima petnaeste noi abana i oprosti Svojim robovima, osim dvojici: samoubici i onome koji je pun mrnje.182 Salatul-hajr, nafila koja se klanja povodom Lejletul-berata ima stotinu rekata. Selam se predaje nakon svaka dva rekata. Klanja se nakon jacija-namaza. Na svakom rekatu, na kijamu, ui se Fatiha jedanput i Kul huvallahu ehad deset puta.183 Nakon namaza se proui uobiajeni tesbih i dova. Ovaj namaz moe se klanjati u dematu. Ukoliko je nekome teko da klanja sto rekata, klanjat e onoliko koliko eli. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salatel hajri edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber.

180 181 182 183

Ibn Made. Ibn Made. Ibn Made. Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 238.

Nafile............................................................................................................................................... 91 NAFILA POVODOM LEJLETUL-KADRA

U Kur'anu stoji: Mi smo ga poeli objavljivati u noi Kadr, a ta ti misli ta je no Kadr? No kadr bolja je od hiljadu mjeseci meleki i Ruh, s dozvolom Gospodara svoga, sputaju se u njoj zbog odluke svake, sigurnost je u njoj sve dok zora ne svane.184 Na drugom mjestu stoji: Mi smo poeli da ga u blagoslovljenoj noi objavljujemo, i Mi doista opominjemo.185 No u kojoj je objavljen Kur'an, zbog ega i jeste specifina, je najbolje vrijeme, vrijeme ispunjeno Allahovim blagoslovom, milou i spasom. U Kur'anu stoji: No Kadr bolja je od hiljadu mjeseci.186 Dakle, ibadet u noi Kadr bolji je od hiljadu mjeseci provedenih u ibadetu bez te noi. Muhammed, a.s., ukazuje na vanost noi Kadr govorei: U njemu je no bolja od hiljadu mjeseci. Ko bude lien njenog dobra lien je svakog dobra.187 No Kadra je no istinske pobonosti i predanosti Uzvienom Allahu, d.. O vrijednosti ibadeta u ovoj noi Muhammed, a.s., kae: Ko provede u ibadetu no Kadr u iskrenoj pobonosti

184 185 186 187

El-Kadr, 1-5. Ed-Duhan, 3. El-Kadr, 3. En-Nesai i Ahmed.

Nafile............................................................................................................................................... 92 raunajui na stjecanje njezinih blagodati, oprostit e mu se svi proli grijesi."188 Zatim, Vjerovjesnik, a.s., kae: Ko provede no Kadr u iskrenoj vjernosti raunajui na stjecanje njezinih blagodati, bit e mu oproteni i proli i budui grijesi.189 Ovi ajeti i hadisi dovoljan su podsticaj za sve vjernike koji ude Allahovoj milosti, Njegovom oprostu i Dennetu. Samo nemarni i izopaeni u grijehu ogrezli ljudi ne obraaju panju na vrijednost ove velianstvene noi. Zar nije Pejgamber, a.s., rekao: Ko bude lien njenog dobra, lien je svakog dobra. U drugom predanju navodi se: A njenog dobra lieni su izopaeni.

Ibadet u noi Kadr Mnogobrojni su ibadeti koji se obavljaju u ovoj mubarek noi: Kijamul-lejl, uenje Kurana, zikr, donoenje salavata, uenje dova itd. Poto je u noi objavljen Kuran, lijepo je u toj blagoslovljenoj noi uiti to vie Kuran i razmiljati o njegovim poukama. Lejletul-kadr jeste no u kojoj se primaju dove. Koju dovu uiti u noi Kadra? Aia, r.a., pria da je upitala Muhammeda, a.s.: ta misli kada bih znala u koja je no Kadr, ta bih u njoj uila? Vjerovjesnik, a.s., odgovori: Reci Allahu moj, Ti si Onaj koji oprata, voli da prata, pa oprosti meni.190

188 189 190

El-Buhari. Ahmed. Et-Tirmizi.

Nafile............................................................................................................................................... 93 Ako neko ne zna uiti u Kuranu, blagoslovljeno vrijeme noi Kadr moe provesti u dovi i zikru, spominjanju Allaha, d.., i Njegovih lijepih imena.

Nafila u noi Kadr U noi Kadr klanja se posebna nafila-namaz. Prenosi se od Ibn Abbasa, r.a., da je uo Vjerovjesnika, a.s., kako kae: Ko klanja u noi Kadr dva rekata na svakom treba prouiti Fatihu jedanput i Kul huvallahu ehad sedam puta, a nakon selama zatraiti oprost rijeima: Estagfirullahi ve etubu ilejhi sedamdeset puta, nee ustati sa svoga mjesta, a da Allah, d.., ne oprosti grijehe njemu i njegovovim roditeljima, i poslat e Allah, d.., meleke da posade drvee u Dennetu i dobit e dvorac kraj kojeg e rijeke tei i nee otii sa dunjaluka sve dok ovo ne vidi.191 Nafila povodom Lejletul-kadra ima najmanje dva rekata, dok najvei broj rekata zavisi od samog klanjaa. Najbolje bi bilo tokom dana pripremiti se, a zatim cijelu no Kadr provesti u ibadetu jer je cjelokupna no, od akama do pojave zore blagoslovljena. Ova nafila klanja se nakon teravih-namaza, a prije vitra. Selam se predaje nakon svaka dva rekata. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salate lejletil kadri edaen mustakbilel kibleti Allahu ekber. Nakon namaza lijepo je prouiti uobiajeni tesbih, a zatim na seddi ili sa podignutim rukama, skrueno, Allaha, d.., zamoliti ono to elimo.
191

Muhammed en-Nazili, Hazinetul-esraril-kubra, Misr, 1349. god. po H. str. 44.

Nafile............................................................................................................................................... 94 NAFILA UOI RAMAZANSKOG BAJRAMA Uoi Bajrama klanja se posebna nafila-namaz koja ima deset rekata. Selam se predaje nakon svaka dva rekata. Na svakom rekatu nakon Fatihe ui se Kul huvallahu ehad deset puta. Kada se uini ruku, poslje uenja: Subhane rabbijel azim, proui se: Subhanallahi velhamdulillahi ve la ilahe illallahu vallahu ekber deset puta. Nakon namaza se proui Estagfirullah hiljadu puta, uini sedda i na njoj proui: Ja Allahu, ja Rahamned dunja ve rahimel ahirete, ja hajju ja kajjumu, ja zeldelali vel ikrami. Igfirlii zunubii ve tekabbel savmii ve salatii. Nakon toga moli od Allaha ono to hoe.192

NAFILA UOI KURBAN-BAJRAMA Ova nafila ima stotinu rekata. Selam se predaje na svaka dva rekata. Na kijamu se nakon Fatihe ui Kul huvallahu ehad tri puta. Nakon namaza se proui uobiajeni zikir i dova.193

192 193

Muhammed en-Nazili, Hazinetul-esraril-kubra, Misr, 1349. god. po H. str.45. Ibidem.

Nafile............................................................................................................................................... 95 NAFILA NA DAN AREFATA

Dan Arefata blagoslovljeni je dan u kojem Allah, d.., prosipa Svoju neizmjernu milost na vjernike. Taj dan hadije provode na Arefatu uei dove i nadajui se Allahovoj, d.., milosti i oprostu. Oni koji nisu na hadu provode dan Arefata u postu i ibadetu. Muhammed, a.s., kae: Postom na dan Arefata oprataju se grijesi prole i budue godine.194 Na dan Arefata klanja se posebna nafila-namaz koja ima dva rekata. Na svakom rekatu ui se Fatiha tri puta i to svaki put sa bismilom i amin, Kul ja ejjuhel kafirun tri puta i Kul huvallahu ehad stotinu puta.195 Nakon namaza proui se uobiajeni zikr i dova.

194 195

Muslim. Muhammed en-Nazili, Hazinetul-esraril-kubra, Misr, 1349. god. po H. str.45.

Nafile............................................................................................................................................... 96

ETVRTO POGLAVLJE NAFILE KOJE SE KLANJAJU SVAKI DAN I NO U SEDMICI

Nafile............................................................................................................................................... 97 NAFILE KOJE SE KLANJAJU SVAKI DAN I NO U SEDMICI

Sva predanja koja govore o nafilama u ovom poglavlju ElGazali navodi direktno od Boijeg Poslanika, a.s. U ovim hadisima ukazuje se na nain obavljanja ovih nafila i na njihovu vrijednost. Meutim, El-Iraki, hadiski strunjak koji je ocijenio vjerodostojnost svih predanja spomenutih u Ihjau, navodi da su predanja koja govore o nafilama koje e biti spomenute u ovom poglavlju slaba (dajif) ili su zabiljeena u odreenim hadiskim zbirkama bez seneda, to ukazuje na njihovu slabost.196 Zbog toga u ovom poglavlju neemo prenositi cjelokupne hadise koji govore o nafilama koje se klanjaju tokom sedmice, nego emo samo navesti na koji nain se one klanjaju. Ko eli saznati vie o ovoj temi neka pogleda Poglavlje o nafilama koje se ponavljaju tokom sedminih dana i noi u Ihjau.

NAFILA KOJA SE KLANJA NEDJELJOM Nafila koja se klanja nedjeljom sastoji se od etiri rekata. Na svakom rekatu nakon Fatihe ue se dva posljednja ajeta sure El-Bekara (Amene resulu).197 Nakon namaza proui se uobiajeni zikr i dova.

196 197

Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994.,str. 232-235. Ibidem, str. 232.

Nafile............................................................................................................................................... 98 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salate jevmil-ehadi edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber. Ovaj namaz moe se klanjati prije ili poslije podne-namaza.

NAFILA KOJA SE KLANJA PONEDJELJKOM

Nafila ponedjeljkom ima dva rekata. Klanja se u vrijeme kada se Sunce visoko uzdigne iznad Zemlje. Na kijamu ove nafile, na svakom rekatu, nakon Fatihe proui se Ajetul-kursijja jedanput, Kul huvallahu ehad jedanput, Felek jedanput i Nas jedanput. Nakon selama proui se estagfirullah deset puta i salavat na Vjerovjesnika, a.s., deset puta, uobiajeni zikr i dova.198 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salate jevmil-isnejni edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA KOJA SE KLANJA UTORKOM

Nafila koja se klanja utorkom ima deset rekata. Selam se predaje nakon svaka dva rekata. Klanja se u vrijeme kada se Sunce visoko uzdigne iznad Zemlje. Na svakom rekatu ove nafile nakon Fatihe ui se Ajetulkursijja jedanput i Kul huvallahu ehad tri puta.199
198

Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 232.

Nafile............................................................................................................................................... 99 Nakon namaza proui se uobiajeni zikr i dova. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salate jevmis-sulasai edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA KOJA SE KLANJA SRIJEDOM

Nafila srijedom ima dvanaest rekata. Selam se predaje nakon svaka dva rekata. Klanja se prije podne. Na svakom rekatu ove nafile nakon Fatihe ui se Ajetul-kursijja jedanput, Kul huvallahu ehad tri puta, Felek tri puta i Nas tri puta.200 Nakon namaza proui se uobiajeni zikr i dova. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salate jevmil-erbia'i edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA KOJA SE KLANJA ETVRTKOM Ova nafila ima dva rekata. Klanja se izmeu podne i ikindija-namaza. Na kijamu prvog rekata nakon Fatihe ui se Ajetul-kursijja stotinu puta. Na drugom rekatu se nakon Fatihe ui Kul huvallhu ehad stotinu puta.
199 200

Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 233. Ibidem.

Nafile............................................................................................................................................... 100 Nakon namaza proui se stotinu salavata na Vjerovjesnika, a.s., uobiajeni zikr i dova.201 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salate jevmil-hamsi edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA KOJA SE KLANJA PETKOM Ova nafila klanja se u damiji prije duma-namaza. Ima etiri rekata. Na svakom rekatu nakon Fatihe proui se Kul huvallahu ehad pedest puta.202 Nakon namaza proui se uobiajeni zikr i dova. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usallije lillahi teala salate jevmil-dumuati edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA KOJA SE KLANJA SUBOTOM Nafila koja se klanja subotom ima etiri rekata. Moe se klanjati prije ili poslije podne-namaza. Na svakom rekatu nakon Fatihe ui se Kul huvallahu ehad tri puta.203

201 202

Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 233. Ibidem. 203 Ibidem.

Nafile............................................................................................................................................... 101 Nakon namaza proui se Ajetul-kursijja, uobiajeni zikr i dova. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu an usallije lillahi teala salate jevmis sebti edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA KOJA SE KLANJA UOI NEDJELJE Ova nafila ima dvadeset rekata. Moe se klanjati i po etiri, ali je bolje klanjati po dva rekata. Klanja se nakon jacija-namaza. Na svakom rekatu, nakon Fatihe ui se Kul huvallahu ehad pedeset puta, Felek jedanput i Nas jedanput.204 Nakon namaza proui se estagfirullah stotinu puta, uobiajeni zikr iza namaza i dova. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salate lejletil-ehadi edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekeber.

NAFILA KOJA SE KLANJA UOI PONEDJELJKA Ova nafila klanja se iza jacija-namaza. Ima etiri rekata, koji se klanjaju s jednim selamom. Na prvom rekatu, nakon Fatihe ui se Kul huvallahuh ehad deset puta, na drugom rekatu Fatiha i Kul huvallahu ehad dvadeset puta, na treem rekatu ui se Fatiha i Kul huvallahuu ehad trideset puta
204

Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 234.

Nafile............................................................................................................................................... 102 i na etvrtom rekatu Fatiha i Kul huvallahu ehad etrdest puta. Nakon selama proui se Kul huvallahu ehad sedamdeset pet puta, estagfirullah sedamdeset pet puta i uobiajeni zikr i dova.205 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salate lejletil-isnejni edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA KOJA SE KLANJA UOI UTORKA

Ova nafila ima dva rekata. Klanja se nakon jacija-namaza. Na svakom rekatu, nakon Fatihe ui se Kul huvallahu ehad petnaest puta, Felek petnaest puta i Nas petnaest puta. Nakon selama proui se Ajetul-kursijja petnaest puta, estagfirullah petnaest puta, uobiajeni zikr i dova.206 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salate lejleti-s-sulasai edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA KOJA SE KLANJA UOI SRIJEDE

Ova nafila ima dva rekata. Klanja se nakon jacija-namaza. Na prvom rekatu nakon Fatihe ui se Felek deset puta Na drugom rekatu nakon Fatihe ui se Nas deset puta.
205 206

Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 234. Ibidem.

Nafile............................................................................................................................................... 103 Nakon selama proui se estagfirullah deset puta, salavat deset puta, uobiajeni zikr i dova.207 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salate lejletil-erbia'i edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA KOJA SE KLANJA UOI ETVRTKA Ova nafila klanja se izmeu akama i jacije. Ima dva rekata. Na svakom rekatu nakon Fatihe se ui Ajetu-l-Kursijja pet puta, Kul huvallahu ehad pet puta, Felek pet puta i Nas pet puta. Nakon namaza proui se estagfirullah pet puta, uobiajeni zikr i dova.208 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salate lejletil-hamsi edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA UOI PETKA Klanja se izmeu akama i jacije. Ima dvanaest rekata. Na svakom rekatu se nakon Fatihe se ui Kul huvallhu ehad jedanaest puta.209 Nakon namaza proui se uobiajeni zikir i dova.
207 208

Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 234. Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 235. 209 Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994., str. 235.

Nafile............................................................................................................................................... 104 Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salate lejletil-dumuati edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

NAFILA UOI SUBOTE Klanja se izmeu akama i jacije. Ima dvanaest rekata. Za ovu nafilu nije odreeno ta se ui tako da klanja moe uiti ono to eli.210 Nakon namaza proui se uobiajeni zikr i dova. Nijet za ovu nafilu je: Nevejtu en usalijje lillahi teala salate lejletis-sebti edaen mustakbilel kibleti. Allahu ekber.

Hvala pripada samo Allahu. U Njegovu neizmjernu milost se uzdamo, na Njega se oslanjamo i Njegovo zadovoljstvo traimo. Neka je salavat i selam na Njegovog milosnika i poslanika Muhammeda, a.s.

Ova knjiga Nafile zavrena je 16.09.2003 / 19.redeba 1424. god. po Hidri

210

Ibidem.

Nafile............................................................................................................................................... 105

Nafile............................................................................................................................................... 106 LITERATURA

1. Abdulhalim Mahmud, Namaz tajne i propisi, Tuzla, 2000. godine. 2. Adbulhamid Mahmud Tuhmaz, Hanefijski fikh, Sarajevo, 2002. godine. 3. Ebu Hamid Muhammed el-Gazali, Ihjau ulumud-din, Bejrut, 1994. godine. 4. Ebu Hamid Muhammed el-Gazali,Zikrovi i Dove,Sarajevo, 2002. godine 5. Mahmut Karali, Tirmizijina zbirka hadisa II, Travnik, 2000. godine. 6. Mevsuatul-hadisi-erifi, El-kutubut-tisa, 1991. godine. 7. Muhamed Seid Serdarevi, Fikhul ibadat, Sarajevo, 1994. godine. 8. Muhammed Hakki en-Nazili, Hazinetul-esraril-kubra, Misr, 1349. god. po Hidri. 9. Zahid Mujkanovia, Velika zbirka dova, Sarajevo, 2002. godine.

Nafile............................................................................................................................................... 107

Nafile............................................................................................................................................... 108 SADRAJ PREDGOVOR .................................................................................. 4 UVOD................................................................................................. 6 VREMENA U KOJIMA JE ............................................................. 9 ZABRANJENO KLANJATI NAFILE .......................................... 9 NIJETI ZA NAFILA-NAMAZE ................................................... 10 NAFILE KOJE SE KLANJAJU TOKOM DANA I NOI ........ 12 NAFILE VEZANE ZA DNEVNE NAMAZE .............................. 14 SUNNETI SABAH-NAMAZA ...................................................... 18 SUNNETI PODNE-NAMAZA ...................................................... 19 SUNNETI IKINDIJA-NAMAZA ................................................. 20 SUNNETI AKAM-NAMAZA ..................................................... 21 SUNNETI JACIJA-NAMAZA ...................................................... 22 DUHA-NAMAZ .............................................................................. 26 NAMAZ IZMEU AKAMA I JACIJE ..................................... 30 NONI NAMAZ ............................................................................. 31 TERAVIH-NAMAZ ....................................................................... 40 NAFILE U POSEBNIM OKOLNOSTIMA ................................. 44 NAMAZ PRI POMRAENJU SUNCA I..................................... 46 MJESECA ....................................................................................... 46 NAMAZ ZA KIU .......................................................................... 50 NAMAZ ZA ELJU ILI POTREBU ........................................... 54 TESBIH-NAMAZ ........................................................................... 57 ISTIHARA-NAMAZ ...................................................................... 59 NAMAZ ZA POKAJANJE GRIJEHA ........................................ 62 TEHIJJETUL-MESDID ............................................................. 64 NAMAZ POSLIJE UZIMANJA ABDESTA ............................... 66 NAMAZ IZ ZAHVALNOSTI ....................................................... 68 NAMAZ ZA BOLJE PAMENJE KUR'ANA ............................ 70 NAMAZ I DOVA PRED PUTOVANJE I NAKON DOLASKA S PUTA ............................................................................................ 73 NAMAZ KAD SE NETO IZGUBI ............................................. 75 NAFILE POVODOM MUBAREK-DANA I NOI .................... 76

Nafile............................................................................................................................................... 109 NAFILE POVODOM MUBAREK DANA I NOI .................... 78 NAFILA U POVODU NOVE HIDRETSKE GODINE............ 80 NAFILA POVODOM JEVMU AURE ...................................... 84 NAFILA POVODOM LEJLETUR-REGAIBA........................... 85 NAFILA POVODOM LEJLETUL-MIRADA .......................... 87 NAFILA POVODOM LEJLETUL-BERATA ............................. 89 NAFILA POVODOM LEJLETUL-KADRA ............................... 91 NAFILA UOI RAMAZANSKOG BAJRAMA ......................... 94 NAFILE KOJE SE KLANJAJU SVAKI DAN I NO U SEDMICI ......................................................................................... 96 NAFILE KOJE SE KLANJAJU SVAKI DAN I NO U SEDMICI ......................................................................................... 97 NAFILA KOJA SE KLANJA NEDJELJOM .............................. 97 NAFILA KOJA SE KLANJA PONEDJELJKOM ..................... 98 NAFILA KOJA SE KLANJA UTORKOM ................................. 98 NAFILA KOJA SE KLANJA SRIJEDOM ................................. 99 NAFILA KOJA SE KLANJA ETVRTKOM ............................ 99 NAFILA KOJA SE KLANJA PETKOM ................................... 100 NAFILA KOJA SE KLANJA SUBOTOM ................................ 100 NAFILA KOJA SE KLANJA UOI NEDJELJE ..................... 101 NAFILA KOJA SE KLANJA UOI PONEDJELJKA ............ 101 NAFILA KOJA SE KLANJA UOI UTORKA........................ 102 NAFILA KOJA SE KLANJA UOI SRIJEDE ........................ 102 NAFILA KOJA SE KLANJA UOI ETVRTKA .................. 103 NAFILA UOI PETKA ............................................................... 103 NAFILA UOI SUBOTE ............................................................ 104 LITERATURA .............................................................................. 106 SADRAJ ...................................................................................... 108