S E R E N I S S I M O

ALBERTO
AVSTIUiE ROM.

A R C H I D.
II. A V G .

D. M A X I M

IMP. E B E L G I C A R V M PRINCIPI,&c. ANTVERP.

PROVINCIARVM

MICHAEL COIGNETVS D. D E D.

E I V S SER*. C E L S I T . M A T H E M . CONSECRATQ.

MICHAEL

COIGNETVS

ANTVERP.
"S. D .

B E N E V O L I S

L E C T O R I B V S

Andide & beneuole Leor,funt nonnulli, qui ante annos aliquot tab"Lu quafdam Geographica* to~ tiut orb terrae partium eiufdem in lucem edidere,qnibut defcriptionem earundem verbus fermane norovernaculoaddiderant, quo peregrinantibutvfu eepoint, quemadmodumilli Geographie candidati,quibm neque otium ncque integra e laribus futi procul vagari O B. T E L I I Theatrofibiferuiunt. Opufculum iliudpoea dennoprodiit, fed anum faneatque mutatnm, multifquenouprou'mciarum deferiptionibus ex O M E L I I Theatro defumptit,ornatum:vndefitrt (de confenfu O R I E H i)nomen Uli impofuerint Epitome Theatri mundi A . O R T E I I I . Cum vero loanni Keerbergio Typographo Antuerpienft,bouarartium excultori, vifum ejfet opusiud.po O R T E L i l deceffum, typitderweuuigare, ne tarnen ex officina fuaquicquamprodiret, qiwd omnibus fui* numeri minus effet .'.bfilittum (quantum temporii opportunit*, & rei cecafio id fieri fatiuntur) ea propter me rogauit vt opus iud meliori trutina examinere, corrigere, & adaugere non grattar er. Quod cam illi rt inqui niltilpetenti denegare nonpotiurimfumpfi banc in meprouiticiam.omnefy tabulai Geographicaperluraui dp- correxi,pra oculu fumens deferiptiones Geographical viri doiimi Ger ardi Mercatori*, quibus in hac reflaurationc (quantum in hoc opere fieri potuti) pro archetype,[tue exemplari,[um fecutut;non equiditn ignarui quodille, vti Ftolenutu Alexandrinus, per omnia optimam perfeiimamque feruauit normanu Affirmare profeh non vereer.nonnuUat ex prioribtu tarum tabularum Geograpliicarum, vfque adeo inordinate &tranfverm difpof.taifuiffe- vtloca qua ad Septentrionem vergere debebant ,a' " medium inter Boream& OrtumvelOccafumrejpicere videbaniur, qui pmuldubio non erat tolerabilit erm. Quo factum e , vt ad maneum iud opus fanandum, ante omnia lineai meridiana pratipuarim MUM qu< ttimus, quibut tandem (quantumfieripotuit)eafdem fubpeeuliari at iua fua menfura, am longhudn, qum latitudini* reduximtu.Vermqunque priora & pneipuat Geographica* tabulaitnimntm Mappam generakm nec nonquatuotila dequatutr mundipartibm)de nono conficere fui coarta, propttrta quod
t t t y t

nullo modoadiuffam menjuramredue pbtefant, quemadmodtim piare setimalia (quanlmiteXtm tiitft^ forum vagabantur) dt nmo delineate debui. ifiudopta igitur hoc modo admenfurareduttum, non mediocreprafiabit curiofo Lettori benefieium^poterit' mm perquam facile dedarare in qua regione mundi prouinc'u aliqua [tue'rnfulafcum in h.tc dcfcriptne mentiofit, ipfninlomitru incognita)fitafit. OHmadmodum, exemp<li gratta, fi legai defcriptionem infitlx ifcbite, velitcjjfche terram continentem cui adtacet, videbit lfchiam fxtam fublatitudine ^agradutim, cnm longitudine grad. fere %2,qnos graditi quarens in Mappa generali imeniet praditt'am infulam tacere prope Italiani fVerm poffea fecenuertens ad tabulai Italia reperiet hanc eandim tifulm jitant non procul Regno tHeapulkano, & c .
!

Porr beneuole Lettor, quia deferiptio terra, furumque partiumin duab'tts coiifijlf partib'ut ;quarum frittaC rtulorumcaleftium cogtntionem^eorumquemotuijtemterra conftitutionem,ac ZonarumClitnatum, AtqueParallehrumenumeratwnem , necnonlatitudihemaclngitudinem omnium orbii tetrartm locorum (ontinet, exhitaddifcitur modutad defcribenditminplam oAobi terreflrUconuexamfuperfciem :'altera vero pars hUloriai habet,quibtts omnium regionmnvrbiumcjpac earmdem natura atqueproprietatesdefribuntur. Sedquoniam pattern: hanc fatti fuperque bic explanatam, expofuamque rtperies, proptercahaud abs te frtmampartem affamemut.cuius lbeUui ijle nullam mentionem facit. ~ fri igiturinftitutierit breuiterhiedumaxat Geograpbia principia explhart ,& quattni lattone <tc onuexa orba terra fuperjiciesin plano (it dty>n.t;id.i : verumumen noua inea in tabulai eograpbicst latita i/itroduttio,qttamfiippre)fonie; mmine. inno a diritto n.tocio io. xcv. Jpeculo urbi) terfa de idait adiunxijabo einhuucmagna ex partefuUeuabit. Caterum candide Lettor,quiapro virili nojro in eo quotide incumbimui vtmuat quafcumque deftript'tetondutn cognitai, lo-n^eramut, tuumeiit, (iud'iim & Ubatevi nojlrum/Alteri & berieuolenua MIIUaare. Etjiquidapud te ramni nobtfy adm incognitumfit, imbtfiitm communicare,vt altquanOe vpw ijjud f^tfettumomnibufque futi numeri* abflufim proferre queamus.
t ?

imetimvde ^h donainuma^oterimut-,
i )

Ytere&Jruere. Antuetpia,mtnfeAuguftb,Anno

160U

Et Geographie prriopijs, ad Orbis Terrarum efcriptiattm pernetearijs.

Vando qudem noftri fit inftitutidpfam Geographiam ^fuis initiis.pertra&arejCcnfentaneum eritimprimis eandem cum fuispartibusdilucid definire jiiam vtaitCicero, A m m s qux ratione fufcipiturnifticutio,debet derinnione proricifci, ve intelligatur quid fit id, de quo difputetur. G E O G R A P H I A ergo, vtea Ptolemxo diffinirur, eft imitano piiturae totius terrx , cum jjs,quzfibi vniueriliterfuntadiunda. Quare huiusproprium erit continuarli terram, vna cum eius partibus precipuis, quadam reguJari torma, picture imi tatione fere demonftrare:hoc eft, earn oftendere in tabulis,quemadmodum f habeat in natiua fua pofitione. Principia atquepraxis Geographie circa Geometria & Aftronomix -Cognitionen! veriantur,vt dilucid Strabo atre Aar i videtur,qui libro primo Geographicorum ita inquinisene & Hipparchus inijs^gux ad Eratofthenem fciibit edocet, quod vnicuique cum priuato tum do&rinarum c u p i d o , ciun terrena: deferiptionis notitia,am capeiTerefitimpofsibile abfque rerum cxleftium & eclipticarumobferuationumdifcretione. Sicut Alexandria jfigyptideprehendi ntquit,vtrum magis q u m Babylonia in Septentrionem .qum in Auftrumfit ex|>ofita,nec quantafitearum diftantia ,fineclimatum confderatione. Simili modo vrbes & ad Orientem, & ad Occafum magis minufiie accedentes, nullus diligentur fan dignofeeret riif per eclipticas Solis & Luna: comparationes. Pro geometricis principijs confida dementa geometrica Euclidis.porro ex aftronomiets .capiemus fequentia,qux nobis magis neceflaria vifa funt.

llypothefes aliquot Agronomica.

Ciclum efle globam concauiui, eiulque giobi centrum efle terrari), vtpote xqualtef vndiquaque ab eo diilantem.dicimus. 2. Terram elle rocundam, acque cam aqua vnum perficere globum Cf editar- qux duo elemenia , fuisgrauicatibu* preiTaad centrum mundi immota, recumbunt. Alterum duorum elementorum fupremum, ac cxio proximum, tenet Ar, ad aqua: & terrx luperficeem fe exrendens. 3 . Elemencarix regioni .lucidailia aetherea alterations atque mutatinis omnis expers, (ua cauitate incumbit, qux nouem continet otbes fiue fphxras mobiles, quorum fepterh flint planetarumquibus incumbitoctauus liueftellatumccelum. 4. Cce!um nonum & fupremum .caetefos o&o orbes in fe includens, cuius motu Cubiceli cceli tamSolis & Lunx,qum cet-rorum planerarum, nec non ftellarumfixarum circumducuntur fpacio 24. horarum, ab orcu verfus ocenfum, appellatur primum mobile. 5. OAo fphxrarum , inrima lunx eft , ex quo fequicur :quod omnis motus .qui terra furfum tendir,ad fphaeram funxduntaxatperuenire poreft . qui deorfiim vero , ad centrum terrx. Antipodes ergo, ficuti & nos, ad centrum terrx natura tendunt,hinc patet ret i pota dicrum efle. Cxlunt vndtque furfttm. 6. Certos in ccelefti globo primi mobilis intelligi circulosdicimus, quibus ipf ita diftinguitur , vteorum,quxeueniunt& apparent in hoc cerreftri globo, ratio inde reddi demonftrarique queat.
y

1.

De circuii caeftibus.

Circuii autem calefies flint dupIices,maiores videlicet,& mnores. Waiores qui mundanum globum in partes xqualcs fecanr, coram ergo centrum idem cum mundi centro eft. Mino-

Minores vercVqui orbem catlefr em in partes 5n sexuales diuidnnt. Haiores circiui (ex (um, fciiicet: 1 . jquator,fiuc arquinodialis. 4. Coiurus Solfhtiorum. 2. Zodiacus,feo (igniter. 5. Meridianus. 3. CoiurusjEquino&iorum. 6. Horizon. Horum quatuor priores in fphaera primi mobilis rixi, immutabiles, atqoe inuariabiles intelliguntur. Reiiqui vero dooomni momento variantur, (ccundum diuerfum fitum ac pofitionem hominis fuper terra; faciem.
De Aequatore.

In ip(b coelefti globo imaginamur circulum maximum deferibi reuolutione globi fuper fuo mundanoaxe, a pun&o in medio inter ambos polos lito. Qui circuhis cum ilk vndiquaque omnibus fuis partibus ab vtroque polorum diftet, erit ea de caufa reliquorum omnium communis menfura, & optimo iure vocatur ./Equator. HuncjEquatoriscirculum.quemadmodum &ca;teros, intelligimusdiuifum eifein %6o. partes quales, quas vulgo gradus nominamus ,quorum quilibet in 60.ferupulosfubdiuiditur,& quilibet lerupulus in 60. alios ferupulos,qui fecund appellantur, ac (iedeineeps*
De Zediato,

Sob's via alium in caelo maximum circulum deferibi imaginamur, qui vulgariter Z o diacusliuegnifernominaturjeoqudin 12. animalium figna diuidatur,quorum cuiquc 30. gradus attribuuntur, funt autem h c ,vt in verfu fequenti:
v

s2

gl

rcp

Stmt Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo. Libraque, Scorpius, Arcitenensj Caper, Amphora, Pilccs

Zodiacus ad -Equatorem 13} grad. inclinatnr,& eundcm in duobus punftis libi inuicehi diametrali ter oppoltis (Arietis Se Librx (cilicetj fecat, quare vna eius deciinat medietas ab ^Equatore ad Septentrionem,aIteraad Auftrum. Poli Zodiaci lmilieer 23 grad. polis jEquatoris fiue mundi polis diftant.
De coluta.

Coluti, duo fint circuii marores, qui in polis mundi ad angulos rectos (phxrales f interfteant atquc diuidunt quadrante tam Zodiaci.qum jEquatoris.
De Cthtto dqumo&iorum.

CoJuru j atquino&iorum, eft circu us maor per principia Arixtis & Libra; pariser ac polos mundi tranficns.
De Coluta [olilhiorum.

Colurusfolftitioram itidemcirculusmaior eft per inicia Cancri & Capricorni, per polos nundi fimilkcr & polos Zodiaci permeans.
De Meridiano.

Meridianus,circulus ed mai or per pun&um v crucis, quod Zenith dicitur,& polos mundi tranfiens.
De Horiuime.

Horizon, quem & fmitorem vifus quoque appellamus,eft circulus maior,qui vifibile hejnifpiixrium fiue fuperius,ab mutbili (lue inferiori dirimit, cuius poluseft in puncTto verricis hue Zenith. Diuerfarum ergo regionum funt diuerfi tam Horizontes, qum Meridiani, propter variationem Zenith, quod omni loco variatur fccundum fiturn da loci in terra; fuperficie,quare infiniti iunt Meridiani Sj Horizontes.
Ds

j)e circu mimribmst

Minore* cir culglobm cceleftem non in partes xquales, fed in mains & minus fphxran* diuidunr,horum centra funt femper in axe mundano,extra mundi centrum. Precipui circuii minores quatuor fimt,fciKeet:
Arclic w. Antarktu.
Circa

Tropicus Cancrh Iropicm Capricerni.

Artcus, circulus minor efhquem peius Zodiaci boreus, motu primi mobilis (lue diurno polum mundi boreum defcribit. Amarricus, eft circulus minor quem alter Zodiaci polus, auftrinus fcilicet, circa mundi polum auftrinum er'rcit. Tropicus Cancri,eft circulus minor,quem punctum f o l t i f t i a l e Cancri,motu Primi mobiliSjdelcribit

Tropicus Capricorni, eft circulus minor , quem punctum Solftitile Capricorni a d m o tum Primi mobihs efficit. Sol enim in principio Arietis& Libre fib .Equatore reperittrr, in cxteris vero punctis Zodiaci ab equatore diftat, quae diftantia vocatur Declinano lolis ; hxc maxima eft in p u n ch 's folftitiorum ad 25? grad. fere. Prxcipuis circulis cceleftibus defcriptis.dico hos circuios quoque in terrx globo eadem rat i o n e & proportione deferibi acque diftingui. In eadem linea enim, qux Axis mundi dicitur, intelligemus polos mundi & terrx extare: fed cum terra in medio (ita fit,.Equatorem habet .Equatori cxlefti ad linearci fuppofitum, fic & exteros circuios atque punita in eadem proportione refponderedicimus, qux omnia ex prxfnti fchemate apparent,in quo reprefentant
A 5 A,C(nmm

B 8 + D O t

A . Centrimi munii. A c . Axem mundi & tetri* c . Pelos mundi. + Polos in terra. A E . Aequatoran mundi,(uhquo A P . Aequinotalii inferra, c. &H i. Troposin mundi >bitra,quibui fupponuntur

x L . r M N . Circulai Polares in v mundiflibara,quibutconueniunt x.&rz. Polares in terra. Hincpatet Circuios in conuexa tmafuperjuiefu concipi, quemadluodumillim ccctefii fj>b<cra defuibi inuUigumur.

t)e Zonltt

Ex ras quatuor crculis minoribus , intelligimus tofani rerrx fuperflciem in quinque prxcipuas regiones feu fafcias, qua: Zona; vocantur, diftingui: illx qua; intra polares circulos comprehenduntur, frigida; vocantur ; media inter ambos tropicos fita, torrida dicitur: reli-* qux, inter tropicos atque polares comprxhenfx, temperatxnuncupantur. De his Virgilius
primo Georgicorum. Quinque tcnent Cdum Zon<c,quarum, & c .

Dua genera Circulorum in terra defcribi intelliguntur, qui maximum vfum in tota Geographia prxbcnr:hi funt Meridiani Circuii, qui funt Circuii maximi.vt fupr ,8c paralleli /Equatoris.qui minoresfunt. Meridiani interra vocantur circuii longitudinum : Paralleli terreftres, ex quorum numero funtTropici & Polares, circuii latitudinum regionum nominantur.
Quid fu Lengitudo & Latitudo locorum lenii.

Circulus^Equatori?in terra, quemadmodum ille cceleftis diuiditur in 360. partes xquaIes, quas vulgo gradus longitudinum nominant, initium autem huius diuifonis (imitur pun&o.Equatorisrerrettris,quodnotatur Meridianocirculo occidentalifstmam infulam Canariarum tranleunte , qui eam ob caufm primus Meridianus vocatur : cxteri vero Meridiani prxdico primo, ortum verfus numerantur. Quaredudo meridiano circulo fuper al iquo loco, in terrx fuperficie polito, hicfecabif jEquatorem in gradu iongitudinis dati loci. Longitudo igirur dati loci rerrx, eft arcus /Equatoris inter Meridianum primum & Meridianum dati loci, qui primo orientaIior,vt fupr.numeratur, comprxhenfiis. Simihter circulus parallelus ./Equatori, ductusfuper dato loco terrx , dicitur circulus latitudinis dati loci Jtaq-,iatirudo dati loci terrx, eft arcus meridiani dati loci inter jEquarorem 8c pr^dictu paralleluminterpofitus.Latitudoregionu duplex eft,aut Borea aut Auftrina^Borea eft,quado lo cus datus ab ^Equatore ad polu Boreumj Auftrina cm ad polu Auftrin vergit.

Omnia loca totius terraru orbis.qux xqualiter ab ^Equatore diftant, hoc eft, qux eafderci habcnt longitudines,iongifsimos dies Temper acquale* habent, yt videre eft in fphxrkis dementis. Prifc! itaque Geographi diftinguebant totius terrx globum per circulos fibi inuicem Se ^Equatori paralleJos,vd xquidiftantes,initium fornendo abipfo equatore, ita vt longifsimi dies crefcebant per quadrantes vnius horx. Primus parallelus diftat xqualiter ab ^Equatore (cundum latttudinem quatuor cura trientefer gradumn,& diem habct maximam horarum x n . cum quarta parte. Secundus, cuius latirudo, eft oto graduumcum tribusquintis fere, diem maximanixu. horarum cumfermile habet,& Ile dccxteris, augendo longifsimam diem per quartam partem horx. Alij vero diftinguebant terrx globum per alia fpacia xqutdiftantiajqux Climata vocabant. C limata funt tarreftris globi fpacia, iuxta maxi martini dierum per horx dimidium incrementum , ab ^Equatore verfus vtrumque poliimliiisparailelis diltinta,m hunc feilieet modum . vt ab initio cuuiilibet Climatis ad illius medium , & ab ipfo medio ad lnem eiuldem, fme initium fequtis Gliioatis.maximaxu dierum per horx.quadranrem obtruetur diiertia.
&e poli eleuatiom fuprj fxriz-ontem.

Poli eleitatiofuprafmtorem, eft arcusmeridiani inter finitorem fiueborizontem, & pe]um illiproximura comprehenfus.quxeleuitiofemper xqualiseft latitudini regionis:vt hoc nfphxricis demonftratur. Interdiu nautx capiunt latitudinari alicuius loci ,ex altitudine Solis meridiana, eiufquedeclinatone : notu vero inquinint poli eleuacioncm fupra borizontem adminiculo Radi) aftronomici, due B acuii Iacobi, & c .
Ve

le rat ione njcrbend conuex'am tetraJaperfidtti iti platte.

afoIutisiiSjqiKe ad Geographie neceflaria principia fiie&are vidritur, reliquurri erlt indicare quamodo conuexa terrae fuperficies, vei eius pars, in plano fit defignanda. Ad delcribendum- orbem terra: vel eius partem in plano , duo fune modi , vnus ex ratione Opcices , alte* ex ratione aquidiltamium cifculorum' laticudinum regioni?,, ad circulum vEquatoris. Ptoicmxus autem circa finerrrfeptimi lib: de Georg addidit trtium; mixtum feilieet x duobus prioribus. Ncoterici Geographi ex compofitione Planifphxriorum- , duos pulcherrimos ac certifsimos modos ad delineandum (fecundum Optices prscepcaj ambo hernifphxria terreitna in plano, fumpferunt; Prmus autemeftProiemari \lcxandrini,quilibrumpeculiartrnde planifphxrijconftruORIONE-Federico Com mandino do<5tffi>imis Gommentariisiliuttracum,confcripfic. Circulus ^Equatori* in hac diferiptione terram in duo hemifpharria dirimit, quorum VnumeftSepientrionale.alterum Meridionale, habentque polos in centris circulorum; Petrus Apianus vero in deferiptione Speculi orbis terrari!m, quam libro fuo Cofmographiar addidit^ hancOpcicesdefignationemfecutus e(t, nifi quodhuius Speculi delineatio v i tra iEquatorem; more Afttolabij I. Stofflerini.ad TropicumCapricorni Vfqueextenfa Gt. Alter modus, ex planifphxrij G e m m i Pnritlj Compoftione defumptus eft- Anno Verdis 8 7 . prodi't ex xdibusG.Mercatoris deferiptioorbis terrai, hoc modo elaborata^ SedquamuisfecuniumOricespraccepta hi duo modi,perquam per?e<i font, ramerl quantum ad rationes paraelorum ad vEquatoretn patiuntur hunc dfectum-, nempc quoo in hac feounda deferiptione omnes regiones circa polos mundi litae , femper . maiorsr
5 3

maiores iufto apparent.qux in prma,minores fefe exhibent. HisdeScenographix modis cxplicatis, poftulat ordo, quo paci: ex debita proportione parallelorum ad /Equatorem, partes terra; fperhciei in plano delineando lint, ea (cilicec via, vtdelineatio hxcquam proxim natiux pofitioni terreni globi refpondeat. Ptolemxus hocduobus modis indicauic, quorum primo omnes Meridiani circuii reris lincis defcribuntur, paralleli .Equatoris, per arcus circularum : Alter modus priori perreiftior fed laboriofior, quia tam Meridiani, qum paralleli ex circulorum arcubus confiant. Iuxta primum fupradi tum modum in opufculo hoc delineauimus Europx tabellam Geographieam, in qua meridianus medius eft ad 40. gradum longitudinis, quare du &is paralieiisjo. 40. 50.60. & 70. graduum, capiescircino (pacium 40. graduum latitudinis, quod p o n e s de A , in B , Se ex A centro, femi diametro A B : conftrue quadranrem circuii A B C , quo diuifo in 90. gradus,numerabis punfto B in D gradus 40. iam dutta rei t D E ex D parallela, femidiametro B A dabit D E Ipacium 40. graduum iongirudinis, in p a r a l l e l o 40. graduum latitudinis. Simiiiter in eodem quadrante fit arcus B F graduum 60 erit ergo r e t a F G fqux radio A B xquidiftat) interuallam 40. graduum longitudinis, in p a r a l l e l o 60. graduum latitudinis,cxtera,cm fere omnibus nota fint, mifTa faciemus.
Alio modo meridianos atque par Helos t abulie gcjjapbicis infcribcre.

Huius delineatonis praxim obferuauirr.us I I A F R I C A tabella, in qua amputado yo. graduum vEquatoris {lue latitudinum, fit in icquenti chemare reta A H , quadrantis A H I , fic^ue arcus H K, graduum 40. dico quod parallela K L , in prxfata A F R I C A tabella dabitfpacium 50. graduumlongitudiuis, fub parallelo latitudinis 40. graduum,quod ^uxrebatur.

ffydrograhic$ tatVura.quibus nauta vtun tura habentparalielosaquaes & fimiles .Equators Jicdelineationem vero fequuti fumus in A S I A delajptione , quamuis ea multos habeat detect us, in nati u regionum poit ione, varietatis tamen gratia, eandem quoque hie obiruare pJacuit. Sed rat ioni magis confentaneus alius reperirur addelcnbendum tabulas Hydrograpnicas modus,quem docilsimus i!le Cofmographus G . Wercator in Tua magna vniueriii mappa obfrauit. Qui vero modus priori mult praftantior pcrte&iorque eft; e qud hie rationem paralleIorum ad .Equatorem conferuet, quam iile prior I g h g i t } & iuxta ordinem defcriptionis huius, delignauimusTypum orbis terra generalem. H a c flint vere benenole L e & o r , quaiam obiter de Geographix principijs tibi ob oculos poneredecreuimus^pluraauccmalias, Deo fauente, & latius & difinciusfuo tempore dabimusjinterimhis -ruereFerdinando Ambrofoquede Arfenijs fratribus yer, quorum artifidola manu, omnesha u b e i i a s r i incitefunr,magnoper faueto. I
n e

i a

VTRIVSQ_VE

HEMISPHAERII
IKI'VIS

TAM

COELESTIS

Q V A M

T U R I S T S I S

D l C t A R A I I O .

Vrnn lenitimam ac vera turn terra;, turn eius parfiiim defcriptio abfquc genuina Cofmographix, 5c Geographic eognirione fieri nequeat non abs te videbitur, vt nonnullU definition ibus ac diuifiomous premimi, cadorum rerrxque conglobationem ac coonexum paiieis explicemus. Cofmographia enim , mundum , hoc eft, caelum, & quidquid eius ambiju continetur & ampieftitujt defcribit. Mundi auiem bifarian diuiditur in Aerheream Sc Elementarem regionem. _ Aetherea vero orbes ftellarum ofto diuerfos contmet. Horum feptem pwores, & terns ptoximiores, feptem ftellis Erraticjs , feu Planetis attribuuptur , quorum maior minorem femper fphirice compiettit u r , & fingali hi orbes vnam tantum ftellam circumferunt. O.ftauus autem , qui & FirniametHum voeatur, continet omnes reliqtias ftellas, qua; 4 V fixx dicuntur. Stellatum cxjum feu Firmamentum compleftitur fu oircumferenti omnes feptem planetarum orbes, fed illud contra cum caeteris inferioribus ampleftitur, nono c x l o , quod Primum mobile dieitur, cuius continua reuolutione, omnes hi O&O ftellarum orbes, fuper polis mundi, ab Ortu ad Occafum, fpatio 2 4 . horarum circumducuntur. . Qfto vero inferiores continue fempef in aduerfum, fuper alijs polis { qui Zodiaci vocantur ) ab Occafu in Ortum circum voluuntur. Cacterum quia nauta; folummodo vtuntur conftitutionibus pratcipiiarum ftellarum fixarum, qua; eifca ambos mundi polos reperiuntur , merit hc omittemus Planewrum ambiguos motus, tanquam illis noi neceflrios, & folum adiungemus duo fchemata carleftia, quibus ambo hetiiifphasria totius Firmamenti, feu csli ftellati ob oculos ponemus, quorum prior omnes ftellas Septentrionales, pofterior vero , eas q u * ad Auftrum ipe&ant, continent.
;

$e<iuuntur duo hemifyb&ria ctleftia, omnes imagines cum tptim firmamenti compebenien*'

ftellis

fixit

ILE-

G L O B V S

C O E L E S T I ,

ELEMENTARIS
OB.BE, QJEM

RECTCs
LVNA

AB INFIMO
V I K D I C A T ,

PLANETARVM
A M B 1 I V R .

S I E I

Oniat vero regio hac ex quatuor Elementis : quorum fupremum Ignem, proxmum ante Aremeflcdiciturphyficis. Aqua & Terra enim fimul vnum corpus globofum conftituunt. Iam quemadmodum benignis Leloribus duobus hemifphxrijs omnium fixarum ftella^rum congeriem & ordinem (pe&ando dedimus ^ fimilimodo totius telluris tam habitabilis qum inhabitabilis conftitutiones, duabus circulorum medietatibus delineare curauirnus: quarum prior nouum mundum feu Americam, hoc ed , Brafiliam , Peruuianam, & nouanv Hifpaniam cum infulis his adiacenti bus comprehendit, pofterior vero Orbem veteribus cognitum &habitabiIem,Europam,Afiam,Aphricamquefci!icet continec. Sed quum fingularum Regionum,Prouinciarum, Vrbium, Oppidorum, Marium, Fiuminum, Infularum PeninfuJarum, & aliarum, horum omnium-, proprietatum, in fequentibus delcriptionibusmentionemraurifumus. Marit ergo (totius terree (iugular defcriptione emina) Letores ad particularium omnium terra partium dedutiones mittemus. Rationes autem quibus connexz terrarum fuperfciesin plano defignandae fintlongum effet hc recenlere. Quare qui eafdem cognofcere percupir, confulet (cripta C-eographica tum Ptolemay Alexandrini,tum Neotericorum,(d ante omnes commentarla do&iffimi G.Mercatoris in Ptolemai Geographiam, nec non Michaelis Coigneti Mathematici Aptucrpiani librum de Introduftione mathematica-in tabulasgeographicas, qucm anno Chrifto nato 1595 Antuerpias edendum curauit.
Sequitur exacta tot'm orbit terra ^eneulk delintMo*

AD

P H I L I P P V M R E G E M

I L

H I S P A N I A R V M ,

&c.

C A T U O L I C V H ,

Aefar eoi moles, atque alta palatia Regum Sepofthac Latiti, aut Grada attet ouansz Vyramides,&aquaduclus, mira Amphitheatra. Et Ctrcos veteres Inclyta Rom,i premai; Trifcafidesfileat vaili Miracola Mandi; Sant'ariani noftra ad Recala,prisca nibil; Ynm enm Hejpi ria Rex maximutille Pbilhpus Miracla cxuperans omnia, condh opus; Non opus- at Molem qaalem ncque tota vetuftat Vidit,&bac atas non babitura parem. Nempe Duces olimparto mmamenta ttiumpbi Vitti erexerunt ambitione mala; Atque trophaa DqspoiuerunteaptaprofanU. Aut operii magni in feclaperenne dicus^ Htlligion Apoflolica verum vruus die Defensor,voti Rex memor vfque pij, Sanili operu dudum aternos moltur honores; Quo maitu ntbil bit, Maximus Orba babeu
3

Js Collegium enim Auguum , & Regale dicauit. L Av R E N T I facrum, tempos in omne tibi. Cui certo numero prtfant Hieronymiani: Ofelix Ordo,ocorda[aerata Dea. Non e hic aliud nif> Magni Sponfa TonantU^ Maieate Dei terribilifque locus: T. vbi Maieas,er magnicentia Regit Vrodigadnexhauai & bene fundit opes. Regia fu [ummi eil ibi PrimipU, atcfefuprem Suminis, qualisgloria,quale decos Quii gaxAi,quii >lendorem fondo explicet ornnem? Anguumingenium efljingttaque noranimit, Quis vero Regipar,atque fecundat Ibero Miraclum Mundi folos & iile facit. Matte animi- porro tua tanta potentia crefeat; O Heros populi inuice Philippe tui. Euge autem o felix Hij.tnia , & euge Madrida; Qufnifitam magno baud Prafuk tanta fores.
y

O R B I S

T E R R A R V M .

Mc tabula comprehcncHt & exhibet totius Orbis tcrrarum Sc circumambienris Oceani effigiem, quem vniuerfum terrarum Orbem Veteres (quibus nouus nempe Orbis nondum innotueratj in tres partes diuifre : in Arricam fcilicet, Europam, & Adam: Sed innen ta Ameri ca,eam pro quarta parte noftra artas adiecit:quintamque exfpe&at fub Meridionali cardine iacentem.Gerardus Mercator Geographorum noftri temporis coryphxus.in (ua nunquam fatis laudata Vniuerfali Tabula , hunc Orbem terrarum in tres Continentesdiftinguit:Primam vocat eam,quam Veteres diximus in tres partitos ruie,& vndehumanuni geJIUS originem fumpiffe ex facris litterisconftat: Secvipdam, quam hodie Americani, vel Indiani Occidentalem vocamus: Tertiamdicitterram Auftralem, quam nonnulli Magellanicam nuncupant, paucis ha&enus littoribusdeteftam. Hunc Orbem continere in circuitu, <juo maxime patet,milliaria Germanica y 400. fiue Italica 21 tSoo.antiquitas docuit, idemque recentior afferit jetas. Atque ha tot portionesterra, (vt Plinius lecundo Natur, hift. libro inquitj
bnover,vtplurestradidremunii punut (neque enim e aliud terra in vniuerfo) bac eft materia gloria nora,hacfedes:hlchonoresgerimui,hic exercemusimperia, bxcopes cupimus, bic tumultuatur bumanumgenus, bkinftauramm bella etam ciuilia, mutuifque cadibut laxioremfacimus terram. Et vt publicosgentium furorestranfeam, bac in quaconterminospeimus ,furtoque vicini cejpitem norofiloeffodimus ,vt qui latime iura metatus fuerityvhraquefwes exegerit accolas,quota terrarum partegaudeativel cum ad menfuram matitia[HA propag4uerh,quam tandem portionem e'm defunus okineati H.actnus le.

O R B I S

T E R R A R V M .

E V R O P A. Vrop* Regones(vt hodie easappelfamusjfunt Hifpania,GaIIia,Germania,Italia,SIauonia, Graccia.Hungaria, Polonia cum Lituania, Mofcouia,autn"gnificantis Rufla-, & ea peninfula, in qua Noruegiaj Suedia, &Gothia. Exeiuslnfulisprimm occurrit Anglia, H i bernia vulgo Irlandia, Groenlandia, Friandia in Oceano fitae. In Mediterraneo mari habet Siciliani,Sardiniam,Corficam,Candiam,olim Cretam.Maioricam,Minoricam> Corphum, Negropontum olim Euboeum ^ aliafc ignobiliores, quarum lngula nomina & fitum ipla tabula exhibet.Finesciusfiint ab Oriente, mare /Egarum, Pontusbuxinus,palus Macotis Sc fluuius Tanais. A meridie mare Meditcrraneum & fretum Gaditanum AbOccidente mare Atlanticum. ASeptentrione Oceanus Hyperboreus,& mareSeptentrionale,quod & glaciale appellatur. Habet haec noftra Europa, prster RomanamImperium toto terrarum Orbe reuerendum, vltra viginti o&o, l qnatuordecim , qua: Damimus Goes in fola Hifpania numerar, adiunxerisjin vniuerfum Regna Chriftiana Religione imbutatvnde huius Regionis digniratem acftmare liceat. Regio vltra modumfertilis, naturalem temperiem , calumet (tis C l e mens habens.Frugum omnigenm vini, & arborum copia nullis pft habenda, fedoptimis Regionibuscomparandaeft: ade ameena, cultiflmilq:, vrbibus, pagis & vicis exornata , ve populorum,gentiumque virrutea'iis terra: partibus,ec forma minor, tarnen proftantior habeatur, atquefemper habita fuerit, ab omnibus prifcisScriptoribus, cum ob Marcedonum Imperium,tum ob Romanorum potentiam maxime celebrata In hac funt plurima prxftantifsima bonarum Iitterarum Athenza feu Academix. Hinc nobis plurima Chrityiana Religionis dignjtas, Iura 8c leges,humanitacifque delicix.

ASIA. Anc veteres multifariam diuisre: hodie vero ea in quinque partes, fecundm eins Imperia , quibus adminidratur nobis non inept diuidi polle videtur. Cuius P R I M A P A R S , qua: E VROPE. contigua elt,& Magno Duci Mofcouix paret.Mari Glaciali.Obij nu\ uio,Ky tata lacu, Se linea inde d u t a ad Catpium mare, Idhmq^qui inter hoc Mare ScPontum Huxinum ed, terminabitur. S E C V N D A erit, qua: magno Chamo Tartarorum Imperatori obeditjcuiusrnes Meridie/unt mare Cafpium,Iaxartesfluuius,Jmaus mons^ab Ortu &SeptentrioneOceanus: ab Occidente, iamdictumDucisMofcouiacRegnum.TEB.TiAM P A R T E M Ottomannorum profapia occupar, continetque quidquidterrarumed intra Pontuin Euxinum,Mare ,/geum,Mediterraneumque,.dSgyptum,5inum Arabicum, Perfcum^ue,Tigrim n u u i u m , m a r e Cafpium, Sc Ilthmum, quem inter hoc 8c Poncum Luxinum videreeft.SvB Q V A R T A regnimi Perda:, quod hodieSophisgubernatur,comprehendetur; habet Ottomannos ab Occidente.Magni Chami regnum Septentrione,& in Oricntcm ferme ad Indum fluuiumextenditur; Meridie vero Mari Indico alluitur. Q VINTA P A R S ceterum o b t i n e b i t , q u o d Indiasnunc.vti & olim,nuncupant; qua; n o n ab vnofolo, vt aliar; fd pluribus Regulis ( n a n i qua:IibetiJ!iusRegio propnumfer habet Principem,quorum nonnulli etiam Magno Chamo ve&igaiesfuii)regitur. Nontitmapud omnes fcriptoresproranoshajcparsterrarobprimasinOrbe monarichias.vri Afryriorfi Perfar,Baby!onioru;Medorque imperia, a d m o d i i C e l e b r i s e d d e d e t i a m infcris Iitterispra- c e t e r i s i i l u f l r i s . I n hacenim n5 folm genus humanuniDeo Opt.Max. creaii,ab hode Sarana delufum corruptiique,& Chrido Saluatore indauratii c i t a t j f d o r n ile fere vtriufque Tedajneti hidor inea {cripta & compie tlegimus. S p e & a n d a l i c e d ammalili diuerfbru varietas, Aromatu,metalloru & gemmarli copia.Dslicia; tata: funt*, vt eti in prouerbium venerint.Atqae vt pati eis d'c,rerra hc Sc vbertate agror Se varietate frutuu & multitudine earum rerum qua exportantur,iranobihs,vc facile omnibus terris anteceliat.

A S I A .

A F R I C A .
AneveterKmutifaramdiuiferimt:ho:)ieearn;vt Joannes L e o A f e tradit.in quaruor diftinguunt partes, Barbariam,Numidiam,Libyam,& Nigritarum tertam. Barbariam, quam meliorem cenfent, Mari Atlantic o , & Mediterraneo; Atlante monte,& Rarcha regione contermina Aegypto, circumfcribunt. Numidia, quae illis Biledulgerid dicitur.Sc daftylos producit, (vnde Arabibus non alio nomine quam Darylifera Regio nominatur,) Atlantico Mari ab Occidente terminano-; & Atlante monte Septentrione: Orientem verfus excurrit ad i.loacat vrbem ab Aegypto centum milliaribus diftantein; L i b y x defrta arenofa illi Meridie funt. Libya vero tertia pars. Arabica lingua Sarra appellatur;qus vox idem quoddefrtum lignificai, Nilo ad Orientem Solem principium habet.indequead Mare Atlanticum verfus Occidentem pergit: Numidia illi SeptentrionalisefLin Meridie Nigritis fe iungit. Sequitur quarta pars, quam Nigritartim terram vocant, nomine aut ab incolis, qui nigro colore inficiuntur.fiue flumine Nigro, quihanc Regionem lambir, fumpto: H a c habet Septentrione Libyam; Mende Oceanum Aethiopici: ab Occidente Guala:x, Scab Oriente G o a g i Regn. Aduertendii, hoc modo vniuerfam Africa Mari Mediterraneo, Atlantico, Aethiopico, & Niloflumineconlhingi: v n d e & Aegyptus & Aethiopia, Alia: afcribuntur; quas tarnen proprie Africa: annumerandas ducimus. Veranamque Aethiopia hodie Presbyteri Ioannis Imperium (quod ad omnibus neotericis Africa; tribuitur) continet. N o s itaque cum Ptolomaeo potis mari Mediterraneo Se Oceano, qum fluuio circumferibi oportere iudicamus, habebitque Peninfuiae formam; Iihmo.qui eft inter Mare Medirerraneum,6c Sinum Arabicum, Afiaeiunam.Huius pars Merichonalis veteribus incognita permanfit , vfque ad annum M . e c c e , x c v 1 1 . quo Valco de Gama primus Promontorium Bona: fpei praetergreflis,Africa circumnauigataad Calecutium pfiruenir, viamqueprimus Europaris commonftrauit ad Itidias Onentaks. Hare pats lei lis Arabibufque Zanzibar djcitur.

N O V V S

ORBIS.

Otum hoc Hemifpherium (quodAmerica , atque ob immenfmfitam ampi itudinem, Nouus orbis hodic vocaturheterjbusincognitum manfiiTe vfq^adannum Chrifto nato M cccc.xcii.quoprimm ChnftophoroColumboGenuenfidete&umfuit.humanjc admirationis modum excedere videtur. Conlidcrata namque cm antiquorum in defcribendo terrarum Orbe diligentia, & amplifsimorumlmperiorum ad perquirendas R e giones commoditate oppomniitatque ; turn humani generis dira atqueinfatiabili auro atque argento inhiante cupidine nihil n o n tentante,qu ijs potiaturquibus ha: Regiones incre-. dibili copia abundant;tam diu potuifle noftro Orbi latere,non femel mirati fuimus.Poft C o lumbum Americus Vefputius Florentinus aufpicijs Emanue'is Regis Lufitania; idem tentauit, ite. Anno M. e c c e , x c v i i . diexx. Maij (bluens Gadibus (vulgo Calif Mali)) oram illarnomnem, quaeeO. vluaJEouatoremfita, primusdetexit,qua:abiplo A M E R I C A appellata eft. Sunt qui hanc Continentem Platone fub nomine Atlantis defcriptam opincntur^inquitque Marinsus Siculus in Chronico fuo Hifpaniat, hie nummum antiquum Augufti Cseris efrigie iniTgnitum, in aurifodinis inuentum elTe, milTumque in rei veritatem lumino Pontifici .perD. Io.innem Rufum ,Archiepi(copum Confentinum.
;

Tota hxc Orbis pars h o d i e circumnauigata eft, praeter eum tra&um, qui Septentrionem afpicit,cuius httora n o n d u m perluftrata funt. ASeptentrionein Meridiem defcenditfub forma duarum Peninfulariurijqua: tenui Iflhmodifcemuntur. Ea Peninfula qua: Septentrionalioreft ,Nonam H;lpaniam,MexicanA ,Tiproninciam ,TerramFloridam, & T e r r a m N o n a m comprehendir. Meridionalior vero (qua: Terra firma Hifpanisvocatur)Petuuiam,BrafiJiamquecontinet. America frumento initio & vinocaruit. Sed neque boues olim habuit,neque mulos, nequeafinos.neque oue?,capras autcauss.Sed his & ahjseuronuncEuropsj.dttiorem lettre.

A N G L I A .

Ritannia omnis, qux hodie Anglia & Scotia duplici nomine appellator, & duo regna in le continet.totius noftri Orbis Infiala maxima eft-,Oceano, mari Germanico & Gallico ambitur.Cuius pars maxima,& Auftralior,nunc Anglia,ab Anglis Germanie populisqui earn occupauerunt lie vocara, proprium habet Regem, & in triginta diuif eft Conuentus, quosComitatus vocant. Hi Comitatus in feptemdecim diuiiifunt Pontificates IurifdiAiones,quas Grxci dicunr Dioccefes. Hxc autem Anglia ab Ortu &. Auft'-'o terminatur Oceanoj ab occafufolis Wallia $c Cornubixfnibus; SeptentrioneTueda flumen eft, quod difcriminateam Scotis. Terra eft frugifera, pecore maxime abundans : quo fit ,vt incolx quail plures pecuarij quam aratores fint ; qud magis ferme pabulo qum amo colendo ftudeanf; fic vt tertia propemodum terrx pars tantum pecori reii&a lit inculta. Regio eft quocumque anni tempore temperatifsima,atquecxli nulla grauitas, adevtrari fint morbi, & inde minor Medicina: vfus qum alibi.Terrx motus hlc fere nunquam.Fulmina admodum rara.Solum eft fcecundum^Scd vinum tcllus non gignit. Pro vino cereuifia in vfu eft. Colles pafsim multi,nullisarboribus confiti,neque aquarum fontibus irrigui, qui herbam tenuifsimam atque breuifsimam producunt.qux tarnen ouibus abund pabulum fuppeditatj per eos ouium greges candidifsimi vagantur^qux.feu cxli,feu bonitatc terrx, molIia,& lg omnium aliar Region tenuifsima ferunt veliera. Hoc vellus vere aureum eft, in quo potifsimii infoianorum diuitix confftunt : nam magna auri& argenti copia uegotiatoribus eiufmodi imprimis co'mendx mercis gratiadn Infulam quotannis vndique apportatur. Canes prxftantifsirnos verofque MolofTbs habet. Pifciumomnis generis copia redundat. Oftreafton alibi dclicatiora, nec pura. Fert aurum, argentum, ftannum Iong prftantifsimum, plumbum, & ferrumjfed eius exigua copia.

AN

GLIA.

s e O TA.
Lurimahabet HXCScoria: miranda, quorum partem ex HeftoreBocthorfiftorico collegimu. In aflotridialacuseft Myrtoum ditus, cuius vna pars aliarum aquarum moregelu hyeme concrefeir, altera nullis fiigoribus congelad poteft. Sunt in Caricia regione ingentis magnitud i nis fioues.quoruin caro tenera l'uauifque efui cftjceterum pingue numquam conctefcit, fed olei liquidi inflar Temper linens. Gceamis huius littora alluens , dilles eft oftreis, Kalecibiis, congris, conchis, alijfque id genus pifcibus maxime' faxatilibus. In C o y l ptouincia haud plus decern milUbuspaiiuum ab A c t opido,faxuineft duodecimvixpedesaltum.extenfum 3 3 . cubitorum fpiflitudine, haud immeiitab ncolis Surditm appellatum. Nam quatumuis ingentem ftrepitmn fonitumque vel etiam bombarda edas ab voo latere, ex aduerfo haud exaudid q.ieat.nifi qua in remotiffimeabiis; turn enim fonusfacile ptrcipitur.In Lennos.quas Ptolemaco Lelgouia diciturjacus eft long maximus,IKW9 vernacul dicus: fupra 24. milliaria inlongitudinemextenfus, ocio in latitudine!. Tdginta nfulascompleetiiur, qtiarum plerxque vicis frequentibus habitaras , templa facellaque Diuis dicata habent. Tria in hoc memorati! digna reperiuntur. a m pifces illic efui humano fuaiies pinnis carcnt.Lacus intetdum nullo fiante vento it3 immense concitatuc , v t veJ udaciflmos nautas.quo minus oluant.deterreat. V n d e vento cellnte, naues medio curfu correptac , cum mximo diferimine iaftantur : & nifi porttts quifpiam forte propinquus adfit, plairumque euertuntur. Deniqueeft nfula quaedam gregibusarmentifque pafeendis vber, fed qua: natans fluihianfque, quo venti impellant, hue illue feratur. Conftans fama eftjapidem in. Argadia nafei, qui fi paulo diutis ftramentis ftupifve fupponatur , inccndtum faciat. A d Stanis (cartelli nomen eft in Butquhania) antrum eft admirandx naturai Aqua enim in id in* itillans tradii temporis in candidiilmos conuertitur lapides; ac nifi certo annoriun curriculo eximerentur , ohm iam opplctum illisfuillet. Nullus in hacregione mus maiorconfpicitur; necfi inipottetur , vitam illic ducere p o teft.In Fifa regioneeffoditur ingenti numerolapisniger, alendoigmfupn modum accortrmodus. A d Qftuira, Forthex fluminis in medio man altilTmui lcopulus elt.ex cuius ftunmitate fons aquas dulcis larg (lime, admirando natura: miraculo/caturit. A b Edinburgo Vrbe Re^ia plus minus duobus pafTuum millibus, fons cui olei guttae iniatant,fcatirit,ea vi, vt fi nihil inde collegeris nilitlo plus cernii iat;quantumuii autem abftuleds, minio minus remanent. Valet hoc oleum contra varias cutis (cabrities. Haileniis de his. Habet Scotia in t e l o n e Drifdalia suiti fodinam,in quaetiamid quod vulgo Lazutum dicicur,inuenitui:.Habet ferri c plumbi quoque tnineias.

H I B E R N I

A.

Ibernia terra inaequaliseft., 8c rrrontofa, mollis Sc aquot, filefttisc paludofa. In lummis Sc aeriorumarduorumquemomium verticibus ftagna reperies Sc paludes; planities tarnen habet per loca pulcherrimas . fed refpe&u filuammmodicas. Gieba praepingtir.vberique frugum prouentu felix terra ed. Pecore montes.nemora feris abundant; pafcuis tarnen quam fmgibus.gramine quamgrano foecundior eft inful. Tritici namquegrana Contracia funt hicSc minuta5c vtx alicuius vanni beneficio purganda: Quod Vergignit, Aeftasnutrit,,vrx in meuc pluuialis aquofitas coliigi permittir. AlEoFicis namque flatibus, 6c plumaliblis inundationtbus prse alijs ttrris haec exuberat. Melle & laue' diues elt infula. Solmus Sc Ifidoruseamapibus careteaflsrunt; fedftlua tpforum venia, circumfpeftius cdiuerfo fcripfilient.vineiseamcarere,Sc apumexpertem non efle. Vineis enim fempercaruit, 6c caret infula. Apes quicfem.ficut alias regiones.hasc melhficas habet: inmaiori tarnen, vt arbitror,copia fcaturirenr, II non amaras,quibus filuefcit tnfula.fugerentexamina taxos. Gens huius infula: ad Septentrionem nabitans laneis tenuitervtitur nigrir, (quia terrae iftius oues nigrae funt) & barbarofereritucompoiitis. Caputijs modicis aflucti funt, cubito tenus protenfis. Sellis equitando non v t u n tur.non ocreis,non calcaribusjvirga tarnen,in fuperioii parte camerata, tam-equosexcitant, quam ad curfus itiuitant.Frenis quidem vtuntur.tam chatni quam freni vicef ungentibus quibus 5c equi femper herbisaflueti, a pabulis nequaquam impediuntur. Nudifcrcc inetme* ad-bellaprocedunt. Tribus tarnen vtuntur armorum generibus.lanceislongis, iaculis 5c fecuribus. Gensagreftisfummas reputat delicias labore caiere.c fummasdiuitias libertate gaudere. In Mullcis- tarnen infUumsntis, ac Lyrae praefertim Dauidicae p-ilsu commendabilem inuenio gentis iftius diligentiarrr. Creicit in hac Infula lignum (iTnilelignoSethim.quod nec Vennesarrodiint, necaranex telisfuisobducunr. Neque funt in ea ferpantesaut alia vensnofaanimalia; quod quidam naturae beneficio, alij D . Patricij Hiberniae Apofto meritis acriburrt. Vide Bedam in Hiftoria gentis fuae: Ex hacplurimi in Germaniarn. tc GaUiam Vir CintU > Euangelicaeptacdicationi ergo,uanlierunt,vt mettto infula Sanftomm ulim audiciic
s ;

B E R N I A.

T E R C E R A

I N S V L A .

Aec Tercera vocatur, quod tercia t ordine, ex Hipania venentibns. Dice* tertiam, ex ijs quas Afores Hipani, Vlaemfche eylanden noftrates vocant. Inila el altitudine graduum xxxix. milliaria cjuindecim aut xvi. eompleciens, frumenti & fructuum rertilis, eque vini omnin fterilis licet tenuions, quod proinde eque exportatur, eque lautiores vtuntur, preferentes Canaria? & Maderiae vina. E x bubus mximum Inilanis lucrum. Hi cornuum prolixitate & pulchritudine omnes Europa: boues long excedunt. Eft frequens vbique Cedrus, adeo vt carros & aues ex eo ftruant, & focum alant. Magnus incolis prouentus ex rubia, quam cin&orum cognominant, qua panni colore rubro inficiuntur. Eius hic magna vbertas, imprims circa loca qux vulgo Los Altares Se Folladores appellant. Primaria vrbs eft Angra, cum promontorio eu propugnculo munitifsimo, difc Urayil.HancinilamHipani noftroSeruatore I E S v , IfoUdellusn E S v , quoque cognominant. aues mercibus Indicis onube, in reditu vt pturimum ad has acceder blent, priuquam Vlyfsiponam aut Gades appellant. Exa&ionem huius Inula? decriptionem pete Ioanne Hugone Linclchocen.

T E R C E R A SEP Scala Milliarum. 35\

I N S V L A . TENTRIO. \?Aeo le'efpertal. 'Riela ierra (.TTTT usa M* TISI *

39. K Co

MERI

i52\'

DIES

H I S P A N I A.
Iuiditur Hifpania in t r Prouincias Bxticarri , Lufitaniam, & Taitaconenfm . Battici Septenttione clauditur A n a fluuio, ab Occafu habet am Atlantici Oceani pattern quse eft intet oftium A n a ; , Sc Fretum Hetculeum j Meridie mare Balearicum ; quod eft inter Fretum Hercieum, & Charidani Promontorium , quod vulgo appellari dicunt Cabo dt Cat*. A b Oriente tetminatur linea dufta ab hoc promontorio per Caftulonem ad A n a m fluuium. D i a eft Bxtica Bscti iuuio memorabili, qui piouinciam totam interfecat : qui onus in faltti T y g e n f i , decurrit in Oceanum Atlanticum : atque hodic vocatur vocabulo Arabico ^uadalquibir, quod fonat Fiuuium magnum. Hare Prouincia pofterius V a n daJis habitatotibus Vandahtia ditta , hodie quoque corrupto vocabulo Andalufia dicitur. Lufttania habet Septentrione Durium fiuuium, ab oftio ipfiua vfque ad pontem, qui eft contra Septimancas : ab Occafu earn Atlantici Oceani partem quae eft inter oftia Ana; & Durij fluuij: Meridie Battkamrab Oriente terrninatur a Tarraconenfi, linea dufta ab Oretania veteti , vfque ad pontem qui habet regione Septi. jmancas. Luftartia habet nomen Lufo Liberi Patris filio, Se Lyfa eiufdem Liberi focio, cum Luto Bacchante : vnde nunc L u f o , Lufitania nunc Lyfa Lyfitania dicitur. Reliqua Hifpanix pars pertinet ad Taitaconenfm piouinciam , qua: Tarracone ciuitate nomen accepit, eius prouincix Metropoli ciuitate ad jtxcipiendas Principum peregiinationes, vt jnquit Strabo, egregie nata : Se in qua Imperatole iurifdiftionem agitabant. Compleftitur haec regio Murria: tegnum, Se Valentia:, & Atagonum cum Cathalonia, Caftellam vetetem, Nauarras tegnum , Pottugalliam Interamnem, G a l l e d * tegnum , Aftutias , totamque /Cantabriam.
;

T t i a memotanda vulgati nobilitantur ptouetbio apud Hifpanos, ( vt Nauagietus fcribit; ) Pons cui aqua fupetfluit, cum fub pontibus ceteris foleat manate, aquae duftum Segouiae innuentes. Ciuitas igne citcumdata ; Madtitum fignificantes, cuius muti ex filicibus conftant. Pons in quo continue decern millia pecorum pafeumut, quo Guadtanam fiuuium denotant, qui fe ad feptem milliatia fubtet tetram immergens, denu erumpit. Habet Hifpanu Duces x x i u . Marchioaes X X X V i - Comites L . Archiepifcopos X . V n * Toletana Ecclefa c e . millia ducatorum annua poiTidct. Acadcmise lluftics funt v n . l'Ulta de Hifpania

*jui voJet coofuUt Daauanusu Goes & alios.

H I S P A N IA.

to

9 5

C A D E S .
Odie'hane Inftilam Hifpani Cdiz, Se comune Cliz. v.sy;ant. Notrates nefcio qua taticms Caltt milis cor gnominant. In minore adium ftit oppidum ; in Maiore Iulia Gaditana Anguila q u x antea, vii e r Strabene videtur, Neipolis diceba tur. Hanc hodic Cade, vti Jnfulam , Vcaat. Epicopalis ha.c Iiodie vrbs, cuius l'raiful etiam Algezitce ritulum pollidet. Tyrijs Phcciicibus liane infulam ab initio nauigatam & excultam, ex antiquiffimorum fciptorum mo.numentis palarti eft. In hac Geryoues poltea habitarle qtiibufdam xillimatur , cuius armeara Hercule* Aegyptius vel Tyrius abduxerit. Ln altero eius coren , hnius Hcrcnlis templum fuit; conditoribus, religion e , opibus , & vetulate illuke. C u r fanclum fit ( inquit Mela) olla ehis ibi fita efficJunt. In altero Saturni templum fui, Strabo auftor eft. In Herculis templo h o c , Alcxandri Magni imaginem confpexit Cacar, referente m cius vita Suetonio. Erat & fems ibi potui aptus, qui conuario afetu, fitb exundatione maris deficiebat, & eodem defluente implebatur. In eodem templo aereas columnas cito cubitorum uifle, idem tradii, qurbus incriptus crat fumptus fachis in templi .exaediiieationem. Iunonis faauni ibidem .quoque agnoicit i d e m , e x Artemidoro. Seneerutis eriam templum, tem Mortis, i ea defcribit DionvTus, & idem aras A n n o , Meni! . A r t i 3c Patpertati pofitas. Herelis columnas in fcac oftendi tradii Ifidorus, Se nafa in ea arborem , imilem palma:, cuius gummi infeftum vimini Ceraimium gemmam teddit. Incoia: nauigandi peritia olim ciarliere atque ab hac auita marium perluftrandorum ratioue minime liae jioftra sctate degenerane Prxcipuus auteni eorum qua:ftusex falis confectione, & tliynoorum conftat pifeaitiione ; jeorum nim bic folennis captura. Hos frultulatim diflftos, & fele condjtos, atque in cadis repoU t o s , per omnem fere Europam venales diftribmmt. Hanc infulam , extremum verfus Occafum .noti orbis terminum, ctedidit arniqultatj Solemqne hic ex .diurno labore feflum , Oceano fe immergere atque requiefeere.; vude SoUfque tubili* Gaies, apud Statium. Nauta: noftrates ptiamnum hodie huitis infulx promfontotium verfus Occidentem ( quod ab incoli* S. Sebaftiani vocatur ) Het tyndt der werelt nominant, quaii dixeris , Mundi vltimam metani. Diftai infida continenti D c c . pedibus. Fretum quod inter Hffpaniara & Maurewiiam e&, ab bis Gadlbus dicitur Gaditaaumj ab Heicule Hecculeum.
;

 G A L L I C I A* Allica, qux quondam Gallxcia & Callxcia dita cft, hodie regni titulo gaudet.fed v t plurimm>(ub generali regni Caftili? nuncupatione c5prehdirur.L6girudo,6i Latitudo eius, qua maxime patet, trignita quatuor Leucas feu miliiaria non excedit multis in locis ialmofa, ac montibus afpera regio eft ; vnde prout in vallibus pecore , ita in faltibus feris ad venarionem abundat: & p r x ceteris optimorumpifcium copia ita poller ,tam marinorum, qum fluuiarilium , vt magna ex parte fuppleat aliarum in Hifpani Prouinciarum hoc in ;enere indigenriam. Coelo fruitur temperato & falubri, quare & frutiruum, prxcipu maorum aurantiorum citreorum , 8climoniorum felecStifsimi generis fumma ibidem eft abundantia. Vina etiam huius regni cum prxftantifsimisEuropx de bonitate certant, & in primis Aurienf, &Ripadauienfe. Calidiseriam fonnbus (catet, qui morbis varijsfalutarem medicinam prxftanr. Portus in littoreplulculos hahet,interque eos celeberrimum , qui Brigantinus quondamdictus, nunc Corunnx nomine appellatur, nam Si capacifsimus, & tutifsimus habetunByfsi etiam atque lini copia non deeft, quondam ctiam auri argentique fodinas habuit. quibusrantam fere fummamquorannis Romani quantam nunc ex India Hifpani, quondam colligebant. Celcbritas huius regni magna eft propter corpus S. Iacobi Apoftoli, quodinCompoftelI Archicpifcopaliciuitatequiefcs, miraculifque inclytum,fummperegrinantis populi pietate frequentatur, Mctropolis.quatuor fuffraganeas habet ciuitaces, T u denfm Auricnfem.Lucenfam, & Glandomyrenfem, Mondognedo vulgo diclam. Baiw<t portus Angloruro.commercijs freque&atur qui e loci pannorum magnum numerum conuehere, &diftraherefo!t.Olim fines huius regni latius patcbanr,& Lufitaniam verfsDfirioflumine terminabantur,hodie propter temporum & regiminis fxequemem murationem,aftri#Qxe limite contentum eft.

G
f

G A L L I C I A.
TENTRI0.14
T

15

ASTVR1^ PAKS., vi TfGALlTL^ nl.REGNVM,

Ttvrcm^ X Nauta dd ft] -pareil 'writ Cernantes

Ce*!

^ Setuh-t tomn /yf^*' PARS,

LIAI
M E J3l R I P I E S . &

PARS . =F

if

P O R T

V G A L L I I E

R E G N V M .

Ortugalli'am improprie Lufitaniam appellant, cim alionui.aec tota Portugallia Lufitanix flnibus eircumfcripta fit , nec totam Lufttaniam compleetatur : illud tamen negati non poteft, potiorem Lufita. mix partem Portugallix regi parere. Diuiditur vero Portugallia in Tranliaganam , Ciftaganam , & Intel a m m e m . Tranft'agana B x t i c x partem capit, earn fcilicet ,"qux ab A u a fluuio ad Regni limites porrigittir. Interamnem appell Portugallfom, qua: eft inter Durium & Minium fluuios , Regio non minus amoena quam fertilis. D e ameenitat vero quid opus eft dicere, cim jn ea numerata fint vltra viginti quinque milliaj fontium perennium ; Pontes quadrato lapide elegantillm conftrufti propc ducenti: portus marini (ex. Quod proptere minime tacendum duxi, quia bonitas & dignitas hiiius Prouincix fere ignoratur, Huic Prouincise adha-ret ea quam Tranfmntanam appellant, Regio o'ptimi tritici, generofique vini ferax, in qua eft B r i . gamia .caput ampliiimi Ducatus. H x c ex V a f x o . Sub Portugallia hoc tempore Algatbix regnum ( q u s eius pars maritima eft verfus Meridiem) pertinet, in quo A n a Buuius. Eins enim Rex , fe Regem Portugallix, A l ^ a r b i x , G u i n e x , Aethiopix , Arabix , Perfix & Indix feribit , q u x o m n e s Ditiones ad Hifpp. Regem Philippum u . deuolutx funt, rege Sebaftiann in Africa interempto. Hoc Regnum primim circa annum M. C . initium habuit. A d ea enim vfque ternpora fub Hifpanix nomine (vti & antiquitus) cenfebatur. Sic autem de eo Marineusfcribit : Hentictis quidam I.otharinuix C o m e s , vir in bello frtiftimus , c Gallia veniens, magnas aduerfus Mauros res gefllt. Pro quibus Afphonfus v !.. Caftellx rex permotus , filiam fuam notham nomine Tircfiam ei matrimonio ollocauit. Et Gallecix partem, qux in Regno Portugallia: continetur, nomine dotis aflignauit. Ex eo poftea matrimonio natus eft Alphonfus, qui primus Portugallix Rex eft appellatus Primus qui Vlyflbonam s Mauris recipit. Quorum quinque fmiul regibus vno prxlio fuperatis , quinque fcutorum infigne,facti m o . numentum, pofterjs reliquit. Oliuerius Marcha in Annalibus, lingua Gallica editis , paulo accuratis huius R e n i a'rma depingit. A i t enim primo fiiifl clypeum argenteum fine aliqua imagine, poftea deuiftis quinque reoibus, quinque cxruleos clypeos irr.poitos, deinde his fingulis clypeis quinq argenteos Orbieujos aclditos^in memoriam quinqj vulnerilo Domini noltri I E S V C H R I S T I , quxUli inter prxliandum di. uinitis in cxlo apparutre ; aut, vr alii tradunt, qud quinque vulneribus mottiferis fauciatus , D e o Opt. Max. opitulante , non occubuerat. Vlyfllbona ad Tagum fluuium fita eft, metropolis Lufirania* Numerata hie olim x x . domorum millia. Incredibile quam hie vigeant mercimoiii Indi* Orientalis, Aethiopise, Jifittix, Maderix , aliorumque Iniujarurn,
} ;

P o R T V G A t L A .

H'

A N D

A L V S U .

lfpalenlTs Ecclefiae Diocoefis ea Hifpania: Prouincia continetur, qua: eunttas dilute cultu & quodam fertili ac peculiari nitore prxcedit : Bauicam vetetes Basti rluujo, recentiorcs V Vandaliciam, V V a n dalis earn pofteriori fatculo occupantibus, vocarunt, Cuius quidem conuentus omnium Regionum atque conuentum Hifpaniae, cum frequentia 6c ciuilitate populorum, turn diuitijs, & beata rerum omnium copia feliciflimus iure cenfetur, fidem etiam addentimi? Graxorum carminibus , qui Elyfas amcenitates Se delicias buie trattili adfingunt, qui Oceano occiduo obieftus eli. Long latequg patet hoc territorium in ducenta ferme egregia opida, vicis quamplurimis non annumeraris, vt vnus hic conuentus plurjbus opidis juridicus nunc fit, qum omnes quatuor fimtil in ea prouincia fucre: quos auftore Plinio c i x x v . tantum iuta dedill conftat. Nam quota pars ha:c fuerit fi centum pagorum millia accenfeantur qua: Ferdinando Rege in HiTpalenfi a g r o , quern Axrafium Arabes vocarunt, cum ipf vrbe in fidem recepta funt Sed e3 expulfis Barbari; magna ex parte dcfolata funt : limites autem vt ab antiqua conuentuutn deferiptione nwjltum receflere, ita ad Vambae regis formulam cunfltis Hifpania; Ecclefijs prxfcriptam propjus accedunt : habet enim h s c Dioccefis ab Ottu Cordubenf territorium, ab Occafu lgarbiorum fines ; qua Septenttionem fp.etat, earn Lufitania: ditionem attingit, qua: din; lacobi magiftratus a p p e l l a r ; cetera vero Meridiem verfus Gaditano conuentu, & Oceano clauditur. Opjda in ea precipua quamplurima funt, imprimis ipfa vrbs regi? Hiftalis, hodie vocant SeutUam, ampliflmo atque amceniilmo fjm, & pulcherrimo murortim ambitu ad Bsetjs oram pofita. figura vrbis rotunda pft, aediurn pulcherrimarum frequentia excujta. Hue ex varijs mundi plagis, potifljrrum vero ex India Occidentali mercimoni) adferuntur. Superioribus hifee anni vjginti quatuor ciuium millia cenfa lunt fjimiliam alentjum. B^etis ex faltu T y genl ortus, & egregia adoptatx prouinciac vrbes praeterlapfus, jam inde ab hac illuftrilTma Colonia ohm Romulea cognominata, nauigabili 5c pifeofo aluco ad Gaditanum Oceanum per fexaginta pafuum millia decurtit, ripis vtrimque oliuetis, vineis, Si mira hortotum ameenitate florentibus, Si iucundiflmo u tuorum odore fragrantibus.
s ;

V A L E N T I iE

REGNVM.

R vrbe Valenta, tstus ine tralus tanquam ab vrbe primaria nomen habet, comprehenditque Veterum Hedetaniam, Conteaniam,&partem Ikrcaonmn. Ab ortu Mediterraneo mari alluhur. ad Boream, Vietnam bab Arragoniam^ ad Occafum, vtramque Cailiam; ab Auflro Murciam. Regni titulum hac regia aeeepit, circa annum fdw.it feptingcnteftnium &ouagemum oattum, vt mihiauoresfum, Petrus Metbinens, d r Petrus dntBnhu litutberut.
y t

Duo prater cateros, fnm ;nomts in bot regno: alterimi Mariolam nominant, alterum fennam golofam (Rupem ctipedinanam Latine d ceres) ad quosmagnus Herbariorum Meduornmque aliunde confluxns:irfium namque herbarmque rarar tan in tjs magna copia, l abet & argentifodinam, qua Valentia Tortofirn itur,inloco Buriol dillo, Lapidei reperiuntur aurei* veni* liiteclfviinter>tincli,tn loco qui Aiodernommatur. Ad Promontorium Vinirat funt ferri miner, item iuxta Iabea locum. Circa Segorbiam lapdkina ve'tgta: rude mannara Romam olim deuebi folebtnt. In Picacent alabaslrum effoditur, & pafm ahmten, rubia calx &g?pfum,in magna copia. Sedmaximus regioni prouenttts ex fclilibus,quas\ffi porcellana* nominante an veteribusmurrbma ff, incertum. Hac tam adfabre & tanta elegantia pluribut m hoc regno hot elaborante yt cum praSantiJiimit Italia ( quorum tanta et apucl omnes exitmatio) depraslantia contendere, non refermideut. Inter regni buiusvrbes Valentia primaria e, cjr f.pifcopalufedes' cuius Epiopttm habere annue tredecbn milita duca.orumaureorum, tees funt Marinaus Siculus, & l>amianus Goftu. Coloniam Romanam banc roe at Plinius, tribus millibtts pajfumu remotam mari, vt idem prodit. liane pi ijco auo Romam appellata/ Rom. Hifpanorum Rege,Amusex Manehone,& Beutberus ex Armai bus iradmit, in antiquatnfcriptone nominata, C O L O N I A I V L I A V A L E N T I A . Rmxnomen retinwffe, addii itm Beutberus, donee earn Romam fili ftliiugaare. Hi earn amplicatam & mbitaiam ,Vakntiam uuhcyauetum vocabukidem gicame.
t

C A T AL O N

Rincipaius Cat aionia aregoudet temperato.pracipucircamoritimam qua adAttJirum ]pcttat,oram:ea tomen parte qua Septenirionemrefpkit frigna & niues magit inualefcunt. Regio potifsim fui parte montibus & collibus a{furgit,quos arborei & virgulto veftuntgYatifsimo afpcclu, quia & fertile folum eft,& fontiumac rhutlorum irrigantiumflum'tnttmque ibidem magna frequtntia eft : vnde atcidit, vt & ferii filua, gregibui (jramient p afetta,&fuuij pifcium vario genere abundent. Viniautem, olei,frumtnt ac fruilmm ea copia ejt, vthoc in pane nulli Proumcia palmam concedati Ami argenti^ vena non defunt.vt & aliorunt metallrum, praiipuc autem ferri, quodpreftantifsitrtum totius Hifpania hit babetur.Circa montem Senium vena Amethifiinuper reperla funt, alibicryftahu ejfoditur & marti illa orocoraUumprofert, alibi etiam Sorda &lajpiditvario cokreinfignis-,&clrca Tarraconamac BeudoParu,Lwuh,Opbitidis,t PorpbijritidU marmorumgenera non defunt, effoditur& olabaflrumpellucidum, quo feneftrasadmittendo lumini componunt, Populusfde Cotholic: religiose confermando infignis ejl ,nam & fanclis plurimis prouncia claruit, intcr quos recenti memoria'Roumondum de Pegnaforte ordini Pi. Dominici Clentens oclouus P.M.fancloru'catalo go affcripfit. Sex babel Vniuerfitatesfiue Academias, Lantficiumibifloret vt & alia artes meebanica ftudis exercentur. Alti regiofortes, & (ingoiarti indolii viros, vnde&multis-ducibui, qui bellici* artibut&vicloriji claruerunt, nobilitata eft', mm&multa ab ornaiauo hic tocorumillufiriafacinora bellopatratalegimus, pra~ liatfe varia habita inter Cartaginienfes, Romanos, Gothos, Saracenosfeu Mauros, Gallos, & Comitem ipfum Barcinona, qua vrbs marittima caput Principatusbuiuseft, cumauttorem Herculem Aegyptium fuiffe fermi ,ftta ejl.incoile olimTaber diclojncuiuivertice quondamborii penftles erant mognifcoltmnisfujfulti, lo* eumnunc Poradjfum vocant,OrnoturinsignecclefiaCathedrali,ojficQ S.lnquifttionis, Senatus regijConcilio, & illupi omniumfeientiarumGymnofto^bort'u omanifsimit citreorum & aurantiorum tr>alorum tamquatti lucs aktndat, perennibiu^ fontibui. Muro duplici,&propugnculo FINE male injignis artipeij N4UBM,QT iiicttlisportumvrbemjjfecutatti profitta
t t

C A T A L O N I A.

16

G a l l i a . Vicquid tcfram Rheno per Oceanu, Pyrenaros montfis.mare Mediterraneu,& Apenninum monte vfquc ad Ancona cJauditur, comuni appellatione Gallia Larinisappellatur. i yrena:is enim iugis ad Occafum includitur,& ab Hifpania fecluditur; Ad Septrrion 8c Bore.Gallico Britnicoq; Oceano-, Ad Oriente aut Sol,Rhenus il li paribus pene fpatijs & A'pibus in Oceanu, quibus Pyrenxfi iugu ex interno mari ad exrcrnum procurrit:qu Meri d i e m fperat.Narbonfe illi protditur pelagus. A CADORE aure populi nucupata eft Gallia. N motes & rigor cxli,ab ea parte Solisardorescxcliidutj quo fit, vtcdida corpora non coloretur. Hine Graxi Gallos,Galatas vocit.propter late gtis colore: yaXctenim eis eftquod n o Jbis lac: quo nomine Larini Gallos deflcxre; eorumq-, regione in Ciflpina Trfalpindiuiftre.Cifalpin dixerur,qu hodie fere comuni vocabulo Lbardia vocamus,qux I talis pars eft:Trfa!pin,qu his quinq- mens ,Rheno nempe ,Oceano,Pyren<jis mtibu?,Mediterraneo mari, & Alpibus finitur. Hc GaliijCacfare in fuis Cmenrarijs refte, vetcres triplice fecrej Belgic,Celtic>& Aquitanic.BelgicjqueOceano.Rheno.Matronaj&Sequanafluminibus ncluditur,hodieq^maiore ex parte lingua Teutonica(alij Cimbric voct.a qua n o nifdial*cto differt)vtitur,& Germania inferior vocatur. CelticafiueLugdunfem,qu Garina,Marrona,Seqoana,& Rhodano fl.c0tinetur.H5c nuc Frcia dicirur.Celt e n i m Frcis Germa nie; popul is fubar5ri,Frci Occidtaies ccepre dici, quibus ipfa prouincia denominatur.Aqui tanica,qux Gariina ad Oceanu ,-& Pyrenxos motes extdi'tur. A Circio vero Septentrionali vto.Occident verfusOceanu habet.qui Aquitanicusfinusdicitur,abOccafu Hifpania.Septtrione Lugdunfem prouincia,MeridieNarbonfem:corporibus homin,&linguai ceteris dirTert,hodieq-, Gafconia dicitur. Galli* fl.celebriora funt,Garumna.Ligeris,Sequana,& R hodanus.Vnu reg habet,cuius filius primogenirus regni hxres.Delphinus Frcix appellatur.Ducatushabet 18. Archiepifcopatus 17 Epifcopatus 108. prxter Abbatias pene innumerabiles.Solu Galli* rertilitatejamoenitate, cxli falubritate & tperie nulli Europxparti cedit.

Q
j

G A L L I A .
20 SEPTEN 25\ T R I O . Jo R R R N 1 1 1 1 I M IL I 11 1 ! 1 1 I 1 ' 1 I 1 1 1 11 H ITTTTGERMA

17

ihr. R T ^ I ^ v - '
3 2 1

50 A,. v-

1 .1

Gnitz,

zwirnt*, g.
HELUETJIA.

U5

G A L L I A .
r

A, U

ITALIAE STEIN-PARS. o^'"

45

RTI

Orange PROUEN : MARFNLLE H I S P A . ^-^v 71 NI A E P A R S . M I I'1 1 I1 1 ' 20

15

60 40 " ^ I 2 201 5r 111 M 1 1 1 1 RI C M ' I 11 I I ' P V I I I M I I I I 1 IFF 1L ; ; 3d M . K T D I ' 25 E S .

Afcona alio nomine Nouem populana appellata eft. Inter reliquas eius vrbes & l'olona facile principem locum tenent. Burdegala vibs vetufta & egregia eli, fita in paludibus quas exundans Garumna fi. efrcit ; ornata tum Parlamento, tum Archiepifcopali fede,tum infigni Acadcmia, in qua omnium artium & fcientiarum Profeffores iuuentutem inftituunt, ita vt vere dici poflit Mufarum domus, aut potis honorum omnium copixcornu. Nihil enim eft in cxteris vrbibus cornmendatione di-gnum, quod ifta non abund poftideat: fiue annona: vilitatem (petes, fiue armorum gloriam, feu negociationis ac mercatura frequentiam, atque in primis literrarum ftuoia . Exftant iftic adhuc prxclara antiquitatis monumenta j in quibus eft Tutelx Palatium, quod Belleforeftus vrbis Genio Diuifque Tutclaribus olim dedicatum fuifle arbitrami Aliud extra vrbem confpicitur, quod Galieni Palarium vocant -, fine id haud dubi amphitheatrum ouali figura conftrutum. Tolofam tradunt nonnulii multis annis ante bellum Troianum xdificatam fuilTei alij Dcborx prudentis illius feminx Iudaicx temporibus conditam volunt : vt v t f i t , multa iftic fuperfunt veftigia Romana; antiquitatis. Ager fiburbanus, opimus eft ac fertilis, abundans rebus omnibus ad v i ctum humanum necelTarijs. Nobilis eft hxc ciuitas Gymnafio quod habet tota Europa celeberrimum; ac fupremo Senatu, quem Parlamentum vocant,nec non Senefcalli Curia. Hanc natale folum D E C I V S A V S O N I V S pota habuit, qui patriam fuam verfibu$, breuker quidem, fed eicgsiniiCinc edebrauit.
Burdegala

G A S C O N I A .

G A S C O N I A,
181
I .1. .1.1

IP

2Q\

Sep-al ten - 221 trio 23

24

Coming. r2fcr' S. "Bertrand _

C o n t

Me ^ 3*1 ricli: 22| es.

BRI FANNIA

M I N O R flue G A L L I C A .

Rttannia, qtu clini Aremonua, temivatttr ab Oriente Cenomanis, Septentrionetnari Britannico, & parte territori) Conttanm^ db Occidente Oceania Meridie Pillauorv.m jahw. Dimditur in Littoralem feti Marhimam, & Mediicrrancam. Divertita eil etiajnin Imitai tres,quartini 'fgni* film baleni regiones,& Diocjtfes ab altjs dittinola:. Tres ex tjs fermane vtuntar Britannico{Breton BretoYinant vccant) \uiveterum Aremoricorum propritu fuiffe cxittimatur. Horum nioctvfes furit Carif)pitetifis(vulgo Cornouaille) Leonenfts (S.l?2.ul) Trecorenfis(Ticguicrs.)Tres alia tingitani fonant Gallicani, quare vulgo Bretons-GaIIofsf<jdfi Brtanno-Galos dicat) appcilantttr. Sunt bi Dolani, Rhedonenf:s,& Maclouienfes (Dol,Rhenes, & S. Ma!o)g t clini Aletei iwminabantur. Relique tres vtroque fermare promiscue vtuntar, modo Britannico, modo Gallico, prout vnicuique lubitum ett, aut vftis pottuUt. Sunt & ifi tres idgnata Diccafes, Namictenfts flicet, Vcnetenfs ( vulgo Vannes ) & Briocenfis (Brieu-, ) ita vt in vniuerfum nouetn in bac prcuincia firn Epijlcpatut^ quibus omnibus Dolami, vtpote Metropolitana*, olivi prcerat. Bntannia vrbes primaria fant kbcdona & Nannetum\quarum Ola fupremi Senatus , quod Part.imentum vocant, fede decorata ett : & antiquitate paucis Galliarnm vrbibm concedit. Epifccpattu eitts inter primoi Britarmia numcratur. Senatui qui rerum fifa pueil ratialinijs ( Cameram rationum vocant ) fcdes in bac yrbe conttituta ett. Ctterm vt Britanni*, agcr amatila ett & fertility mira ittbic foecunditas aruorum, & pratorum vbertas. Campi inculti ('Landes vulgo dii ) bk non infrutluofi fant, & grata pecori ( cuius magnum alunt numerum ) pafcua pnbent. linc & Brutanniam diclam fuie bratti alenivi conieilura ett non prorfut contemnenia. Sic tnim multa eorum opida gregibus & armentis nomen accepre. Etto huius rei exemplum, PuUiniaium, a fullit equinis : EelicerU ( badie Eulgeria ) a felicetu. Ad negociandum magnai adfert oportunitatem mare, quo aUuitut : ex cuius aquis attiuo Solu ardore reficcatis & concreti!, falem elicittnt. Eerri & (lumbi ytncu habet, oc nonnulla loc etiam argenti. Vide Rebertum Cmialcm & Beliet ettum.

N O R M A N

N I A.

Orraannia ad Orientum initium capit finibus Francix proprie di&x (in qua Luteria ed) flumine Epra, qui Giforium vrbem , pagum S.Clara;, Ganiumque vicumprxterlabitur j vnde precipiti curfu r'ercur in Sequanam iuxta S. Genoueuam Giuerenfem Vernorx vrbi finitimam ,-qux in altera Sequanx ripa lira eli-, quanquam Normannie principium Pontoifa vr.bepotisducendum videretur. Quidquid enimeft terra; citra pontem Eptx impofiturn (quod Vulqueiinum Francoruni appeliaturj id orane fub Normannix Generalitate (ita enim vulgo nominant) comprehenditur,j cui tura Rege tributum imperatum eft ,eius portionemijderaCifpontani lue Vulqueilini Generali Normannix R o rhomagi pendere confueuerunt quin etiam qood ad Ecclefiaiticum forum attinet, RothornagenG Archiepifcopo fubie&i funt, cuius iuri(Hi(5tio ad Oifam amnem, vrbemque ab eiu s ponte nominata m , id eft, Fmoifon extenditur. Normannix limes ab Occidente Britannia eft, qua Crenonefluuio cernitur. A Septentrione Oceano terminaturj Meridie Ccnomanis-jSequanainterfluenteinduaspartesdiuiditur. Normannia fic dita eft , Normannispopulis(quafi dicas viros SeptentrionaIes,(Nor</ enim Septentrio,ff?rfwf8, viri fonat) hoc eft Danis Norwegianilque ,qui poftquam hanc regionem vioccupafTent, fedem in ea fub Imp. Lothario pofuerunt Regio opulenta eft omwj genere mercatura-, ne c vllare deftituituradvitamtuendamneceflaria,prxterqum vino,quod hic non crefcit. Gens eft prxcxterisGallixpopulisingeniofa, ckcircumfpeta, cui haud facile qui lqu am impofuerit^ itemaffabilis, humana,ftudijfq ^literarum dedita ^fdob rem. Ex plebe plxrique lana & tela pannifque texendis vi&um quxritant. Suntinvniuerfum aftutiSc caladi j prxfertim ad forenfem palxftram; liteique aut excipiendas aut inferendas, egregie inftru&i. Lege Rob. Gaguinum lib. vii. Hiflorix.

N O R M A N D I A ,

C E N O M A N L Ic ager (vt habet Belleforeftiusj multis puJcherrimifque filuis imbutus.ad venationem aptior & beftiarum nutrimentum quam ad agriculturam : ita quod territorium fertile c fterilerepertum eft : & Cenomani potius vcnari- quam vinum vel rrumentum tibi porrigerc malunt; non quod indigeanc,cminpartibusadeoabundans,quodnecAndegauum vel TuroniSjillos exccilunt, vinetis ncc frumencis:Sed hoc nid in aliquibus loci*, qua caufa j gens adeo dedita laboribus, indiiftrix, acuti ingeni) funt, non faflax, boni conducrores familiz, ac induftriof plus quam illorum vicini, tali modo quod exa&i in omnibus illorum negotijs,non mendaces, ita quod vulgo dici folet, Cenomanum Normandum cum di midio valere. Vrbs precipua Cenomani, Mans vocatur, tefte Theueto, maxima ac vald populata, inpulcherrimoloco extrucTia, quam forftan in Francia reperitili-, alluitur Haygne, Orne, & Sarta miminibus, qua;fimulmuros huius accingunt, & hinc Pontem Noianum, Aluzium, ac S. Ioannem Silux ,ac poltea Malicornium vetuftifsimam domumaffluunt. Alia: adhuc vrbes pania:, ac pulchra: infunt, veluti Frefnay, Mayette,Ghafteau du loir, Champenay, S. Aignan , Beneftable, & quam plurima: fimiles.Situm huins regionis, eiufque opidorum , legeapud Tlieuetum, Beileforeftium, item Cosnalem, ex quo hoc dignum de fluuio & lacu quodam, hqcadferendum duxi-, eius verba en irta,'de Sana huius regionis flumineij Vbi ad pontem NoianumSarta deuenerit, Vulgo Noien^adufque Malicornium opidum, quam feliciter & ad miraculum vfque pifofus comperiatur, vel ex hoc vno conijci poteft, quod non paucis ante diebus aut annis irretitus fuerit carpio praeter fpem communemq;expe(5tationem,ad vhis quantitatem procerus accedente etiam palmari quantitate;pencebat eius Jingua(fi vera eft publica fama) Iibras fx.id atteftante monumento Episcopali Palatina; domui infcripto. Aiunt non proculab hislocisin Sagonio tradu inexhauftum effe lacum, ex cuius profunda lacuna fufpicienda: crafsitudinis carpiones extrahuntur, adeo vt pifcis vnicus, mediocri familia vnius ebdomada circulo fufHcerepofsic. & c .

E M Ivi

K f

. Conte de bue : Domfront

i . / -

l'AIG : UE. ! CONTE i,

-r,
fH u U

la V a l . ckrnumt o

ferine zJW P <^

a

40

(sahL

P I C T A V I A.

JEC Pictauia hodie in InferioremteSuperiorem diuiditur. Inferiorem appellant, qua? verfus Occafum in Oceanum Aquiranicum definiti Superiorem, qua.* Orientem refpicit, ad Turones vfque& Bituriges. A meridie contingit Santones, Angolefmenfes & Lemouices, Britanni & Andegauenfes funt illi, Septentrione proximi. Tellus eft frugum pecorique fertiiilima^ vino frumentoque diues, & pifcium abundans. Sed auiumS terarum in primis hic ingens copia : eoque venado hic 8c aucupium frequens. Comprehenduntur in hacPiitauia, ducente fupra miiJe dirjccefe?,aut potius parcecix, fub tribus epifcopatibus, Piauienfi nempe, Luc,oni) & Maillezais, vt vulgo fonant. Loca celebriora praeter hxc, funt ( incolarum nominibus ea profero) Roche fur Tun, Talmont, Meroil,
Vouttant.Meruant, Breuire, Lodim, Fontenay le conte; atque hare in fuperiore, quam diximus. Inferior habet, Kyort, Partenay, Touars, Moncontoul, llernault, Mircbeau, Chasicilerault, dec. Primatum

autem inter hxc Pi&auium, Ptolemxo Auguftoritum, hodie Pointers obtinet, omnium Galliae vrbium poft Lutetiam ampliflimaj maxima ex parte Clamoflumineviuo circumdata. Academia hicftudioIuris ciuihs Celebris. Antiquitten! huios fatis teftantur Theatrum ( vulgo Arenas, ) Palatium Galieni, & aqueduciuum fornices qua: fuper funt, quos Arceauxde Pa.ra.igne vulgus vocat; Romanorum in hoc loco imperij veftigia. Ante horum tarnen aduentum alibi hanc vrbis aream fuifle ex Ammoinij & Adonis icriptis quis fufpicari poflit. Hi enim loci veteris Pitaiii di&i meminre, in quo inter Carolomanum & Pipinum Reges Francorum,regnum diuifum fuiiTe narrant- Vidctur Sc in hac tabula locus Vieu Poitlicrs ( quafi vetus Pitauia dicas ) nuncuparus, ad eundem fluuium Clanium, vtrius^Chael'erault. Opidum Talmoni^t verius Talon du Monde, Calcaneum mundi Latin dceres, Galli fie appellant qud in remotiilima huius regionis parte ad Oceanum fitumfit:ideoque proviamo orbis terrarum loco cenferi debeat.

P I

C T A

V I

A.

B I T V . R I C V M

REGIO.

Orum vrbem primariam, quam hodie Bourses vocant, olim CariareAuaricnmappelatam putant. Theobaldus Fagocius, eius ciuis fcribit, agrum extra ciuiratem vaide frugiferum , atqueomnium fere rerum quae Gallia habet, fertilifimum effenihilq^ineodeiiderari Vrbem elle vetuftam, idque in ea qua-darn egregia monumenta teftari. Omnium rerum mercatura & nundinacionum frequentia commendari. Effe ibi Academiam in omnt difcipiinarum genere ornarilimam :adeo, vt Iitterarumdecus, atque doctifiimorum virorum emporium dicipoffir, Floruifle autem in eafemperlurifprudentiaeftudium,fidemfaciunriliultres eius olim 8c notra anate ProfeTores-, in his Andrea? Alciatus, lacobus Cuiacius,alijque. Sed de huius vrbis origine & nominis etymologia Ioannem Caiamatum audiamus, qui de ea hoc modo fcribit. Anno ab orbe condito M. D C C . X C I . Gomer Gallus dedudam inBituricenfTum,ditionem coloniam,in vrbeprimaria Biturigumconftituit, incolis Noa auofiaoOgygis nomine honoris caufa impofito j quod ab incolis pofte pro rauore & amore erga fundatorem fuo ex Ogygis genere procreatimi, mutatum eft j qui fe Ritogyges dixerunt, quod Armenorum lingua,Ogygs porterosfignificat.Veriim vt coniiietudine corrumpi vocabulaplerumque(blent,dum, vtfamiiiariafiant, aut magis propria,ijs aliquid vel adimitur,vel mutatur j ea aut potis Principis (quod facilius crediderimj Biturigum, qui Biturix cognomen habuit, voluntare fa&um eft, vt Bitogyges ditio,& precipua Bituricenfium vrbs, deinde B intrigai dicta fit. Inter alias autem dc hac re opiniones, vna eft eorumqui Biturim, quaf Birurrim. d'tabusantiquisturribusquz olim in ea vrbe fuerunr, didam arbitrantur: vnde Grammatici ciriuclam antiqui tale carmen exftat; Turributbinit, iiuk vocor Burit, H*cIoaniie Cismsusin fuode Origine Biturigum voiumine.
-

B I T V R I G E S.

13

E a

L I M A M I A.

Ongltucfo totius huins regionis ( q u a m ab Alimomjs nortnuui A L I M O N I A M , alij vero a pingui vel limofo (bio, L I M A N I A M diclam putant) eltleucarum circiter xx.latitudo vero fere o&ovcontinct aucem A V E R N L ^ portionem, a ponte veceris Briuatae Ganacum vfque. Frugibus, vino,melle ,peciidibus, iumentis, croco, nucibus, oleribus, pafcuis, nemoribus/ontrbus fluminibus,balneis,bitumine,lacubus,argentifodinis /amilijsinijgnibus,locismunicis,meramonijlqueabudac. Primaria vrbseftCLERMONTivM ^exftat &h(xiie moniiculus nomine Gargok, cum minis, v t videtur vrbis olim celeberrimae GergobU (tcfte Gabnelc Simeoneo) cuius mentioapud Cadarem in Commentarijs. KefertPetras Belonius in fuis Ob{eruarionibus,aquam quafdam hanc habere vim, vt quicquid attingant,conuertant in lapidesjeiTeque pontem Iapideum apudClermoncium,exaquii )Concretum >Npn fine inuifitaca nature miracufo.
r

L I M A N IA. Oc jo[ cideus. 4P|

:

'Kcmaiftta ffit Mmgcnjter

liieuyfiit

-a.

^^r.^S

nat.

^'PuiquilLume

i*. ->\
O s .

L*5 Ccilla miUianum-> 461

J'Oriens. *"

ANDEGAVENSIVM

DVCATVS.

Egio eft amplitudine non vfque ade inlgnis, fertilitate tamen nulli in Galli* regioni cediti Vino enim, quod inde Andegauicum (vulgo Viti d'Aniou dicitur) palmam intef omnia fere huius regni vinameretur. Sed nec aliarum rerum qux ad necellitatern aut voluptatem vitaehumaiix cxpetuntur,fteriliseft j vt quxfluminibus,montibus, nemoribus ,pratilque paftim exornatur. Pecude, armentis, & pilcibus foecunda eft ; hocflumina6c prata pra-ftant. Ex montibus marmora,nec non illud genus iapidis cxruleum &fidileeffoditur, quo templorum xdiurn^ tcAa contra cxli iniurias muniuntur , Galli Ardeifes,
Belga; Scbailkn nom'mnt.

Vrbes habet prxclaras. inter quas excellit ea qux hngiers nomen haber -, qux forte Ptolemxo Iuliomagus eft. Hxc huius regionis primatum obtinet in vtraque Meduanxfluuijripa exftru&a, ponte lapideo coniungitur. Antiquitatem eius arguunt vetuftx quxdam Theatriruinx, qux vrbi imminent :vulguseas ro<wvocat. Hic interdum numifmata antiqua notx reperiuntur. Ludouicus II. in ea Academiam conftituit anno 13 89. in qua noftra xtate poftremm lus Ciuile profefTus eft Francifcus Balduinus Atrebas, uimmus huius xui Iurecontiltus. Sunt prxtere in hoc tratu opida Saumurium, Bellefortium,Bauga, &c. Ohm hic tratus Comttatus nomine, fed anno 1350. Ducatus elogio decoratus fuit. Habct ab Oriente confinia Turonenfium & Vendofinx regionis, vt vulgo appellant : Verfus OccidentemattingitBritanniamiPi&onesvernacul Poicoutum meridie adfpiciunt: Septentrionc vero Comitatus Maine & Lattaidievti, ilium tamquam limices premun.

A N D E G A V E N SIV M

DVCATVS.

*jf

F R A N C I S

INSVL.

N Itinerario quodam Gallia:, hxc fcripta reperio : Indila Francia: S . D i o m fj vrb, vldue ad Roily & Montmorencij exrenditur : atque adeo orrmera ter* ram intra Sequana: fluuij firms, & rlumina , verlus Normandiarn ab vna , & P i cardiam ab altera parte complectitur. Nomen Infiala: Francia: (tefte Andrea T h e ueto) aeeepit ex eo, quod Franci venientes ex Germania, primas his in locis fles fixerint,ac Duces ipiorum titillo ac nomine Regio , exornari ibidem caeperint ; tum etiam quia Matrona , Sequana , & Ilaria totam fere ambiant Sc claudant. Non tarnen omnis traftus, qui fluuijs iftis cingitur , ad hanc Iniulam pertinet,fed qui Parifijs magis vicinus. Ego ergo credidi , hanc farftam diuifionem, quando fili j Clodouei regnum inter le partiti, imperrum eius limitarunt, & finibus ftiis inclulemnt, qui Parifijs agebat , lolus Rex Francis vocabatur. A t vero nulla diuifionis huius ratio modo habetur, cum Picardia:, Brix, aliarumque prouiniarum aliquot vrbes , eadem comprehendantur. Sed Belleroreftij lententiam audiamus : pofl obitum magni regis Clodouei , noua diuidenda: Galliae forma inuenta eft : nam ex vno plures radii flint Reges , & is iolus Francia: Rex ditus, qui Parifijs praefidebat. Vnde Infiala Francia: vernm ac vetus dominium eft R e gum : etfi in ftirpe Pipini negligi cepit,ac poftea <litionem, & Comitgturn Pariienlem herecujajasJoco accepere, <jui vniueriae Francia: coronam.

FR AN C

N S V L .

T V R O N I S .

Vod no ade long extcdit fe hare prouincia,ob id quod qua* pluri^ m i s vicinis prouincijs cingitur, ponete fcilicet Andegauo, meridie Pi tauo & BerruyfibuSjVeriusOrient Blefienfi agro, Septerionc vero Cenomanis.Primaria huius vrbs Turonis,quaz opultifsima tctius Regni reperitur, tu propter agror vbertat, quos delicias & hortos Rcgu,vocare merito roSet tuoptimaReipublic^Forma,ciuiumc|;induitriai mercatura imprimis amanti Sed & eric cfcere prid cceperc,quo n o preftatius, aut fubtilius Italia fubmittat. A d Orital Turonu parte, Ligerim Ambafia actingitjftrudalocooptimOjamccnilsimo^ purifsimiaeris,adeo vti hcpotifsim ad eceum Reges fibidelegerinc.Mrichardi vrb in plano it^hincrupes, & Cux munit,illinc prata 6ccapi amceniores cingt.Extra vrb,domus etia ub terranea: cfpiciuntur, &c fuper eas horti ac vieta. Loches ad Agnerc flum,arc pene in copa rabil habetjfamoenitas^agnitudOjmunitio^c ficus deniq, fpeclietiirrfitusinqua fa ab ingenio humano qua loci ipius natura inexpugnabilis, Pautr uy,Catill Cormcry,Beaulieu, &c. quar infpicias Bclieforeti

T V R O N I

TERRITOIUVM

BLESIENSE.

Erritorium hoc ia&are ( poteft quod pauci fai ilmiles reperiuntur. Quod ad fertilitatem, frumenti., aliarumque frugum, qua: in vita: humans vflim expetuntur, riullis certe prmuncijs,Blen*enh"s haccedat.Nam tota nemorola eft, 8c filuis plena,vinetis,fluminibus,riuis,ftagnis ac fontibus,vnde maxima quaedam pinguedo terra?, huic in fita e(t,&ca!oris temperie?, in collibus vrbi vicinis, vineas magis nutrit. Itaque Beauciae, & Solonia: commoditatum particeps, vtramque his ipfis fuperat. Nam frumentorum, haud minus quam Beaucia,abundans vinorum, frugum, & aquarum copia merito pra ilia gloriatur. Cum Solonia amami tatem communem habet: qua etfi Ligeris tanturn fluuij diuidatur, nullum tarnen ab arenis eius fertilitatis faae incommodnm ientit. A c proinde Beauciae ilia pars.in qua.Blelia fita eft maiorem quam alibi lignorum,aquarumquecopiam, Solonia, qua ipfam refpicir, fercilitatem vrberiorem huic vni debent. Itaque di&um vetus, quo habitatio in Solonia, harreditas in Beaucia optima periubetur,ad Blefiam minime fpe&at.Interpraxlaras huiusBlelixprouincixraritates, vna maxime eminet, qualem nec in vniuerfo hoc Regno facile deprehendas, Icilicet , quod inter hanc Ciuitatem, & Orchefiam, quam Lemniam vocant, fodina eiufdem cum vera Lemnia potenti atque virtutis.

T E R R I T O R I VM

B L E SI E N SE*

it

LEMOVICVM.

Rimaria eiutclem fuperioris Prouinciae vrbs , Lcmouicum , inter celeberrimas, ac vetuftilsimas, totius Galli cenletur. Sita enim partim in valle , qua flugium Viennam, & finitimam huic S.Stephani vrbem ac asdem refpicit, partim in crepidine qtiadam Collis, qua S. Martialis vrbem, attingit. Longior autem mult, quam latior eft, Septentrione ad meridiem (ie extendens ; muris ac fbfsis fatis munita 5 aquis maxima affluens, quae expraeclaro quodam fonte deriuantur, in fummitate ipfius vrbis conftjtuto : qui & equis potando fuppcditat, 8c purgandis plateis inleruit. At vero veterum mceniorum rudera , quae in proximis vinetrsconfpiciuntur, vrbem ohm, quam nunc ampliorem fuiil oftendunt, quod non (ins cauf. Siquidem Romani primi earn inuafere; deinde Gothi, teftante Sjdonio Ap~ pollinare, cm fingulas Aquitania: vrbes, Gothis oppugnatas, aut dirutas rer cenlet. Francj etiam milrrim earn afflixcre, poft eos Carolus Martellus dirupit, atque vaftauit j ac denique Angli poftremam cladem intulere. Nihilominus hoc seuo, pro rata amplitudinis iua; parte, inter opulentifsimas regni ciuitates eftimatur, optim morata atque conftituta, prapter curiae ibidem principatum, aerarij regij & Francatevi quxfturam Vicecomitis iurilcli&ionem, ac denique conhilym in caufis mercatorum concilium, quam Curiam vulgo vocant.

L E M O; V I C V M V

CALETES

ET BONONIENSES.

E hoc triclu Bononienfi de dicit Roberrus Ccenalis.de te Gallica lib. 1 1 . Perioche 1 1 1 . D e Geflriaco M o vinorum portu rect cum Meiero dixetitn, vere dici Boloniam maritimam, qua ad Pouerium portum Angliae , breuiflmus eft traieftus. Gefforiacum autem riattale (quod fals Gandauum Bilibaldiu affirmat) potis crediderim elle C*Jlellm, nunc Csjfel. Sunt qui alio nomine, fertrtffam vocant, & Scalas, vulgo Scalei Porr ex Bolonix fitu facile eft conieftare, an Iccius portui dici debeat. Qua in te ne quis h x l i t e t , jllud ex Strabone feiendum , iiiterieftum maris ab Iccio in Angliam , trecenta vigjriti , nec amplius , ftadia compietti q u x ex x q u o conftituunt milliaria quadraginta. Porr Tabula; recentjores defignant 'Bolonia ad Douerium milliaria Anglicana fexdecim , nempe Italicis longiota , Calelo vero o&odernr. Q u o liquid conftat. Bolonia in Angliam traiettum evie breuiiTmum. Difterunt itaque portus Gefloriacus, & Geflriacum nauale : quod nouiilmum fi quis Cafletum dixerit, nolim cum eo contendere. - Hasc ille. Nefcio tamen quomodo ille ponat nauale in monte Gaflleto , honim jtaque fententia videtur- probahilior , qui Gefforiacum ^icunt elTe Ammiani Marcellini Bortoni*/ , quam Galli Bouleignt vocant. Suffragami ijs tabula Peotegeriana, in qua fcriptum Gefforiacum , quod nunc Bononi*.
;

Hahc ipfam Boloniam his verbis depingit Arnoldus Ferronius : Eft autem Bolonia & infetior , quam vocant , & fuperior. Bolonia inferior, vicus non feptus mecnibus ante Anglorum aduentum Ibi fanum, P i u o Njcolao facrum , & aliud Francifcanorum Sodalium. Mare Anglicum vicum alluit : prop Fanum iiodalium, quod non long abeft mari, fcijljmus traietus in Angliam. Abeft Bolonia fuperiore centum fere paffibus, & eo quid forte amplis. A t Bolonia fuperior , cinfta mecnibus validiflmis. Ibi foftas prxalue, tnutos ambientes. Totus ille locus fabulofus , ex eo genere quod fabulum feruens maritimi hgnmei vocant. Vnde Bolonia: nomai a feruenti fabula , Gallico nomine inditum puunt , tameti veti Mi ouncn ex Aramiano Marcellino videamus, ^

CALETES

ET

BONONIENSES.

VE

ROMANDVf.

Vnc tracum, quem olim Veromandui inhabitarunt, hodie adhuc refentoantiquo nomine Vermandois vocant, duce (vt quidam opinantur) Vermandione Pannonio,qui hsc loca olim inidiil creditur. Regio eft arcibus, Pagis, opidifque egregie exctilta. Caput eius eft F A N V M S . Q V I N T I N I , cui nomen dcdit Qujntinus Patritius Romanus , qui Diocletiano imperante Veromanduos Chrifti fide imbuit. Hinc tres fluuij infignes originem tmunt ; Somona vulgo Some, qui per medios Veromanduos iupra Calefios in Oceanum labitur: S caldi$, qui lupra Gameracum ortus,per Arthefiam & Flandriam lapis , Antuerpiamque alluens ad Zelandicas nfulas Oceanum ingredimr : Sambra , Iulio Carfari Sabis , qui per Hannoniam defluens ad Namurcum Vrbem j\lofa i miicet. Hc olim tefte -Roberto Canali fuic Augufta Veromanduorum , nunc diruta, reftante pro reliquijs Coenobio ; ides olim Epilcopalis , id fb Medardo eius Pontfice Nouiodunum tranflita, vt Carolus Bouilus au&or eft. Locus tamen etiamnum hodie antiquum nomen ruetur, atque Vcrmand Abbaye appellatur. Ex quo errare videntur i) qui in&i Quintini Fanum (vt hodie vocant) Veromanduorum Auguftam efl opinantur. Vide de ijs populis lntentiam Petri Diuxi Louanienfis , in libello Antiquitatum Galli* Belgica:.

PICARDA,
Aec regio pars Glliar Belgica: eil , olim ab Ambianis .Belluacis, & Veromanduis (fiue, vt Ptolo-maeus legit, Romanduis) habitata. Somon* fluuius , rotum htmc trattunv irrigar , omniumque; frugum agrum fertilem, vrbefque; rerum copia diuites. facit: A d e enim frumenti fcecundus e d , vt vulgus id rrito proverbio Patifiorum horreum vocitet. V i n u m non fert Ted id potis incolarum ignauiae , focordiatque quam foli intemperiei , aut cadi iniuria: imptitandum , funt qui cenfeant. Hadas hc primurn reperras quidam opinantiir quas Galli, 'icquis, vocaat & ex co ncolas appellatos ?icqumrts. Sed vero eil imilius vrbem Ptaqumy tori Prouincias dediil nomen . Vrbes in ea inter ceteras praeclarae funt : A m b i a n u m , vulgo fmuns, antiquitate, Se Epifcopali fede nobilis. H c Soroona fluuio cir;umnuaque ambi ambitur ; nine nonnulli funt, qui earn Ambianum ab am'Jitu ambitu aquarum dictam n-igantur n igantur ; nvinitiflima -, nvinitiilima ed eli ,, fi qua: alia,in vntuerfi r.li.-. T . , J . . , u l t i . ^ . u : _ . . . . I L ana, in vmuerfa Galha : Templum habet totius Galliae pulcherrimum D . Ioanni Bap. cuius & facrum ca* ' u a t u r , facrum. Vulgus earn ab Alexandri Magni multibus conftruam putat. Sub huius dicevi* feinde-eft, cuius nomea recens eife , ipfa etym.ilogia docet : Abb e ni He enim nihilaliud qum MbtatisviU Latine fonat : ex Abbatia eniov primm tri vrbis magnirudinem & formarci exereuit. Ha:c iiodie Comitatus fontie nomine , primaria ciuiras eft. Habet hie Comitatus nomen multitudine pont i u m regio enim paludofa admodum, & ftagnis inuia, multi in loers eft. Picquint eodem tra&u vifitur: a q u o d a m Pignone Aexandri Magni milite primario conditum.fi ftdes vulgo fit. Eft & S fintini ianum m Veromanduis , Augufta Veromanduorum multis credirur ; Comitum Veromanduorun aliquando domicilium, atque eius regionis caput. Perona , bellicis cladibus farpisfaticata, omnibus innotuit. Cuifa etiam propugnaculum,, verfus Lutze Ttburgum videtur , vnde Ducum Gmfioium familia nomen KM- S u a t a l i a j o ^ i i j c d d } ^ Uma Cauttitm, Mondiderinm, ite.
; l a d a ; 1 t

PICARDA.

PROVINCIA.

Vius Tra&s loca celebriora defcribit Guilielmus Paradinus his verbis: Arelatern Sextanorum Coioniam fuiffe tradunt fcriptores. Ea ciuitas ad Rhodanum vndique (epta eft paludibus^ in quibus hodie pratferoces aiuntur boues. Olim nobile Emporium fuifTe, Strabo au&or eft his verbis: Narbo (inquit) ampliflimum cius regionis Em porium , fupra exitum Ataxisfluminis,Narbonenfemque Jacum iacet: Rhodano autem adiacet opidum, Emporiumque non paruum, Arelate. Sedes eft hodie Archicpifcopalis. Tria hie celebrara Concilia. Ha*ret Vrbs ad collem, clauditurque ab Occidende Rhodano; ad Orientem verb habet paludem magnam: Ab Auftrum campum fertilem. Arelate vicina: funt Aqua: calidx, apud quas Sextius, rt idem Strabo ait, opidum fui nominis ardincauit, vocauitque Aquas Sexcias. Condendi opidi confilium fuit, vt illic Romanum collocaret prxfidium. Illic carfos fuifTe Cimbros a Mario, feribit D. Hiero nymus. Hie inter Carolum V. Cajfarem & Francifcum I.Galliarum Regem anno 1538. menfe Iulio foedus percufTum, quod exiguo tarnen tempore durauit. Araufio [hodie Orange) Cabilonenfium imperio olim infignis; in qua Theatri ingentis ruinas, & ftupendi operis murum quadrato aflabre lapide vidimus, & cui haud fcio an Gallia vninerfafimilemhabet. Eft & ad portam qua Lugdunum fpedat, Arcus triumphalis cum infculpta equeftri pugna, quam diu magna voluptate fpedauimus. Hue & Nemaufum pertinet - Amphitheatro antiqui operis vifendum, ( Arenas vocant.) Mirum illic oftendi fiibterraneum meatum, qui per tranfuerfum Rhodanum fub ipfo alueo ductus, in procul diflitam perueniat ciuitatem. Eft & Bafilica Plotinx, quam Hadrianus Impera tor exxdicauit, auftore Spartiano, &c.
y

PROVINCIA.

Il

SABAVDIA.
Abaudia regio eft Cifalpina, cuius Princeps,qui Dux Sabudiae vocatur,etiam Pedemontanam (quam v o c a w ) legi'onem poiTidet. Metropolis in ea eft Chamberinum (Ciuaro olim difta, fi Coenali dedendum eft) in qua Senatoriiis ordo , Parlamentum vocant, federn habet. Hanc regionem Sebufianis popul i j . a u t , vt ali), Sabatijs vadis.nomen accepifie putat. Bouillus vera aliam luius nominis originetn adfert, hanc nempe : Fuifie, inquit , hanc regionem olim prx locorum anguftia, (vtpote inter Alpes fitam) & habitatorum paucitate , totam latronibus obfelm , qui pratereuntes aut iugulabant, aut ipoliabant. T u m vir nobilis quidam earn regionem ab Imperatore in titulum Ducatus obtinuit, qui cunftos eamptaetereuntibus infeftos, vi armorum fubmouit, & viam peregrinis fecuriifimatn praebuft. Hinc Saluam viam ( qua; prius mala via, vulgo Mai vote vocabatur) earn in pofterum , vulgo Saul voti, vocari iuifit : inde JLatini Sabaudiam feccre. Haec Carolus Bouillus Fabula fitrre.an hiftoria , fides eius fit apud auftorem. Sabauda certe vocabulum, fcio non femel in libro Notitiarum nominari, inter Narbonenfis Gallia: prouincias. Sed bet hie quoque adiungere eius defcriptionem ex Paradini hiftoria quam de ea edidit : Regio incjuit quae hodie Latinis Sabaudia (vulgo Sauoie) vocatur , veteres Allo''rogum ditionem vocaure . Habet Sabaudia: Ducatus fub (e Pedemontanam regionem, Principatus titillo decoratam : item regionem Brefljienfem,in qua funt Comitatus Varaz., Montreueil, Pom de Vaulx ,Bagey , & c . Antiqiiotiim monumenlis conftat, totum hunc ttaftum olim Regni titulum habuuTe : idque temporibus Hannibalis, qui Bronco & eius fratre de huius traftus regimine ditceptantibiis atbiter faftus, difcordiam fedauit , maiorique natu, jui iuniore regno pulfus erat , imperium reltituerat : vt refert Liuius lib. x x i . Bctultum (aut , vt alij Jegunt, Bituitum) eorum regem Q^Fabio Maximo captum, fcribit L F l o r u s . C o d i etiam regis ( a q u o Cottiae huius traftus Alpes) memincre plurimi auftores , tempore Augufti Imperatoris. Vicinus Sabaudiae eft D E L P H I N A T V S , q u i etiam Allobrogibus dnumerari debet; hoc argumento,qud Vienna , qua; caput eft Delpbinatus Melat alijfque, dicitut Vienna AHobrogum.

S A B A V D A.

AVRAICVS

PRINCIPATVS.

Enuxinus fti Araiifnus Comitatus, (quern vulgo Venayfcin appellant) aut vt vocat Carnalis, V E N E T I C V S , in Gallia eft: pars eius regionis qua? nunc Prouincia appellator , quondam Narbonenfis Secunda. Primaria huius vrbs Aucnio Cauarum,ad Rhodanum fica. Pontifcij uris eft,fuirque Pontificum aliquando fdes. In hoc Comitati! iunt tres Epifcopatus, Carpentoratenfs, Caballiccnfs, & Vafionenis, totidemque loca vbi ius dicitur : qua fune di&a Carpentoraeie , Lill & Vaurias. Araufiacus Principatus in hac tabula comprehenditur , lie diiStus ab Araufone ( O R A N G E ) metropoli , Ptoloma & Sidonij fcriptis clara. Plinius & Pomponius cam Secundanorum cognominane. C O L . A R A V S I O . S E C V N D A N O R , C O H . x x x i i i . V O L V N T . legitur in antiquo lapide. Vrbs eft antiqua, potens & nobilis. V I I . in ea portx. v i i . tempia, V I I . Canonicorum collegia, totidem monafteria Virginum , Xenodochia, acConuentus. Ab ea nonprocul eft vallis Clufie ad Sorga: fontem , locus Francifco Petrarcha celebratus, quern Heliconem & Pernaflum Ilium nominare folebat. Hoc mundanis curis fibi elegerat diuerticulum. Ditio haec nobilis eft titulo Principatus. Apud Bclleforeftium & Theuetom plura vide. . *

AVRAICVS

PRNCPATVS.

C A M P A N I A.

Rimrri huius regionis vrbs & Ciuitas eft Troia, agrum q u m fertilem habet,a.c eins Iurifdictio long,patet,alta maria,& cingulum quo mari cingitur, inter precipua, &fpa.ciofa Francia: poltum. Et magna vetuftaq; extat ciuitas Rhemi; mater quondam totius Belgica:, vt fert Cadar in Commentarijsde bello gallico. Habetur adhuc B a r lupraSeinam,Mursijpifcopus,Fertafupra A u b a m N o g e n t , & c . Q u o d ad nomen huius Prouinciae Campaniam,modernum eft, quia apud veteres, eius parua fit mentio , tarnen populos valde famofus, peculiarium ciuitatum vt Tricalsini,Troia:, Rhemenfs,Rhene,Meidei, & Meauf, & fc de ceteris, & h o c e o vfque, particulars dominationes furrexfire in Gallia, ac nomina D u c u m , C o m i t u m , nouas appellationes Prouincijs impofuere. Hic tra&us nomen fert Campan i a m , ob planitiem in qua fitus eft.
}

L ANG V E D O C V M ,

Artem Galli*, quam Narbonenfem & Bracchatam vocauitantiquitas,fub nomine ProuincixcomprehenditCxfar& Plinius. Arelatenfe regnum aliquando dictam Prouinciam teftisPetrarcha, Habetcollimitaneas regiones,ab Occidente earn quam Languedocam appellant ; Septentrione Delphinatam , ab Oriente Pedemontanam ditam : Meridie nullam, led mare Meditcrraneum, infulaique Strechades. Hxc pro fertilifsima totius Gallix regione, femper habita fuit, habeturqueinhunc vque diem, vt que profert omnia genera friituum, qua: in Italia nacuntur. Quodad agros vacuos huius tratus, non ceflant quoque frucum terre, co quod cooperti,mirto, geneucris, rolemarino, ac alijs fimihbtis odorariferis reperiuntur :vti quoque palmis, frucfus ferentes, qux cum Africis ac Bar ban's sequalificari poflent. Et vt ait Bellerorcftius, fccari hodie ferax, & circa Yeres oppidum, mannara hic quoque colligi, idem autor eft. Abundans Oriza, & alia quadam fubftancia, qua tinctorcs vtuntur, (quod vulgo Teutonice fonat) Weet, Olea hie meliora totius Europa: : vrbes huius primaria;, Mafsifia, antiqua Grxcorum Phocxenium Ionica colonia, quas ex tribus (vt Cxar V. Ciuil-J partibus mari alluitur -, reliqua parte habet aditum terra: Arelatum,vulgo Arles,ad Rhodanumffuuium,ParIamenturn vt vocant huius regionis hic. Cxterx vrbes funt TIon,EpifcopaIis,CauailIon,Eres .Cifteron, &c. Infulxhuic regioni adiacenres Stoechades funt , abora Ligurium , vt habet Pomponius ad Mafsiliam vfque difperf*. Plinio 3 . numero funt- Corallium laudatifsimum circa has nafej,
Idemteftis,

L A N G V E D O C V M".
S e p - 251 tentrio

Martes Mariqnan A i , 4 R 5 MEDITERRANEI

:

PA RS

W?gte

,, <S. Lorens
T

I imn hvm f///t\ ^Aquitaniar mil. tw era u m i n ' H 'Ttvtuncr mtl. J .V

1 1

~r

Me-

25

n'des '.

26\

4?

D E L P H I N A TVS,

Aric confpicitiir hxc regio : in aliquibus partibus valde fertilis frumenti ac vini , & in alijs fterilis , ld non adeo quin caftaneis ac maronis abundet, quamuis ad lubitum non pecudnm,qua de caula annona reperitur vili pretio: ita vt vicinis fuppeditare poflet. Hactenus fris de generalibus. Accedamus loca particularia. Duiiditur Delphinatus in Superiorem , cuius precipua hodie vrbs Embalm & poft earn Valentia ; atque inferiorem , cuius precipua? vrbcs. Gratianopoljs, in qua Parlamentum, & Vienna , in qua Epilcopus olim Claudianus Mamercus, cuius de ftatu anima?, extant libri docitiimi. Hand propul Vienna eft Lugenium,ad Rhodani & Araris confluenriam. Hanc Strabo poft Narbonam iudicauit omnium Galliae Vrbium efle & nobiiifsimam & populofifsimam. Incoia; huius regionis, quondam fncre inuidi illarum hbertatiim ; ac defenderunt ad fanguinem vfque. In bellis conftantes, negoria iccur aftequentes , illorum bona conieruare queunt : etfi aliqui reperiuntur inurbani, ac barbari , inter campeftres tarnen .: ciues ac nobiles, valde ciuiles, bona: indolis , capaces fcientiarum , precpue Mathematici curiofi,ac fcru^atores naturalium, honefta loquela, haud difsimulatores , allbciantes , & qui extra propofitum non loquuntur , led rationc foluunt,nec fe leuiter mouentes.

L O T H A R I N G I A .

Ego titulo hac regio olim decorata fuit: quo tempore m duas paries cfiuidebarurr quarum vnam, qui Colonix Agrippina fedem regnirixerat,Inferiorem ; alteram qua: Mediomatricibus Rcgiamconftituerat, Supenoremappellabant. Hac ilia eft quam hac Tabula reprxfemamus. Nomen rennet Lothario nepote Caroli Magni, nam antea Auftrafa dicebatur. Ininfignibubbrachiumoftendit c*Io exertum,ftriftumgladiumpugnotenens^ quofignificatur,Lotharingia Duces, foli Deo & giadio ditionem fuam acceptam trre. Sub hoc Dicatu contincntur Comitatus Vaudemontius, Vcrdunenfis, Blamontius jDenmanchius, Marchenls-, Marchionatus Pontinus, Se alij Precipua: eius vrbes funt ancetum, quod inter reliquas principem locum tener, vallo & fofla munitiifimum, celebre iam oli-m cced Philippi Audacis Burgundiorum Duci-- :quam Lector petat ex Ph.Cominao. Tulum, Nouum caslelum, & alia. Vaugionum regio (Vaugemciieux vulgo) Sancii Nicolai Fan um, & quidquid terrarum inter f!uamAfduennam& Germaniam interieftum eft, completitur. Barrenfs Ducatus Lotharingia Moiafluminefeparatus videmr, pertinetque vfquead N o u u m caHincdefcendentibusfeciindin Mofripam oecurrunt Commercium, Se Vaucolorum, ditionis partim Gallica, partim Barrenfs. Eft laCus in Lotharingia, cuius ambitus eft xi i rr. milliariuro, in quo carpiones capiunLur mfolir magnttudinis, m . videlicet pedum,fponsgratinimi. Ex huiuslacuspifcatione renio quoque anno, dux Lotharingia xvi. percip:t Francorum millia. Adde qud & optima eft hac regio frumento, vino, armentis, gregibus,Iigno, praftabilibusequis^u erocitace. Ti?rcicis, velocitate Hilpanicis, magnitudine Angiitis auteceJIun t/HPura qui v olet, confulat Francifcum de Rolieres.

fteilum Vrbes inllgniores habet Barum Duci*, Mottam, Ligniacum, Areum, aliarque complures.

B V R G V N D I J E

COMITATVS.
;

luiditur hxc regio hodie in tres Diocaefes.lue Pra:fetuias Superiore, Infetiotem,& Dolanam 5 quanti* ciuitates funt in fuperiore, Granni: hxc inter praecipuas huius Burgundix computatur, in ipfa Araris ripa fira.variarum opum diues,5c magnifkisxdibus fpe&abilis: habetque ex altiera parte patentes & omnium rerum coiiafceeundiMlmoscainpos. Vefulium: flint huicfortiffimamcenia,3ca;des luculenter exftrucx.vitiferuirique; foum. Momfionumjujfum, falmamque-, Dubidi fluuioimminent, Portuzonafecundum Araris littus polita. r'

tnarum , Mons Infimi & t'aeogneium

Inferioris funt Salini ,a;npliifi\na ciuitas. falfis & altis fontibus nominata Se Celebris: Ut enim hc fai candore pratftans.quoH hinc in finitima* tegionescurribusexportatur.vnde regioni maximum vectigal;muniti{fi>na eft.Sc celfiffimis turibus,duabufque arcibus firmata: Araofium, perameeno loco fitum.atque omnium rerum copia.in primis optimi & ad vetuftaiem duratis vini, florens acceleberrimum eli: magnis circumquaque fuburbijs impeditili: folls cingitur,fdhortenfibus. Policbnium non inconcinnum opidumjmaeuibus Si turribas pulcherrimis munitum:intusadiacente arce. Pontarlum in imaduorum montium planine, fecundum Dubidis fluiti; littus pofitumj iuxta ed arx tur munitilfima in iuo editiifimo mantiscoliocata, ade vt inexpugnabilis viemr.Sazarethum aetiocolh impo(itum;V'nbilicum huius regionisagnofceres:xdes in ea fere omnolapidea: funt : Princeps regionis hc arcem habet quam Plumbeam nominant, ex eo quod plumbo intecafit:nundinx hc habentur quater in anno. Cafiium Caroli Carolo Imp.cui ob tesgeftas Magno cognomen fuit,xdificatumatque;nominatum,fitii nobile Se valici,im eli: Mens M orori in monte non ard:io,vitibus conito: Orgeltum mercimoni|s florens ; incola: funtindulrrij & negotiofi.lanificio operam danteS; ager minime ferax:ailduisenim collibus & rupibus afper.Dolanae funt: Oo/,regionis huius totius,celeberrima,omnium !ladiorum,in ptimis Iuris nutricula. pontibus, meenibus,8c ftjpendis propugnaculis uVntuofa;xdes,templa,gymnaiTa,vt operum magnitudine , ita architeclurae artificio non mediocriter afpicientium oculos obleftant: ^hitngium vetuftiilmum opidum in Lupa; ripa fitum: O r nntum interexcelfiifimos montes Lupa pifeofo fluuio interluitur: -tyi, pagus ampliffimus BLochaforiis opidulum: Vercelli mcenium ruina deformes. E d item inhoc Co.nitatu Vefontio,vtbs Imperiali; , Se vttiufque Burgundix metropolis, cuius, quia pr eius dignitate deferiptionem hxc pagina non capiat, & ali) hoc fatis accurate pracftitre de ea hic plura dicere fuperfediinus. D e hac vrbe vide Se Iulium Cxfarem in Commentarijs de Bello Gallico. Hodie vulgo Befancon nominatur, habetq te fedem Archiepifcopalem Butgundiamiam hodie A i . B t K . T V & I s a b e l l a Auitnaci (uri lueieduatio poiltdcnt.
; ;

B V R G V N D I J E 47
' I I I
I I I
i

COMITATVS.
Oriens.
i i I i i i i

Lo RAI: :\ NE. k 'XPli (aut.'

rail miliaria^.,

Savoie.

. Chifeim

" Ci

7uuctn 'Perduti isti <3M

i ' i

r*5 BVRflVNDIA COMITATVS.

l~r

47

1 I

Occidens.

3=

li

BVRGVNDIvE

DVCATVS.

Rbs huiusregonisprimaria quondam erat Augujlodunum,t\\\t\c autem Viu'to vel Dtutonum, vt Gregorius Turonenfis lib.3. earn vocat.incolis Dijon,in qua fupremum huius DucatusTribunal,fiue,vt rccentiores loauuntur, Parlamentum eft. Sita eftadOfeariimflumum {Ottfehe vernacul) pifculenfiim in agro fertili 5c admoJumfceciindo.vini quoq nobiliffimiin adiacentibus montibus feraci; vt habet idem Turonenfis, qui cam elegantiilmc defcribit. A b Aureliano Imp. conditam hanc, flint qui credunt ; etfi alij fint qui cam mult antiquioretn aflcrant. Vrbshodie munitiifima.Sc fitu naturali,& artifice manu contra omnem hoftilcm impetum, aliquot propugnaculisnuperexftrucris, obfirmata. Bdna (Brattine) vrbs fectindumlocum obtinet, cuius vin Belnenfia ab tuius territorio fie nominata, nemo non laudat. H x c vrbs xdifici js pulcherrima, 5c arce Laidcmico l i . exftru*h,inexpugnabilis reddita. Eft 5c in ea Xenodochium, fine hofpitale.vt vulgus vocat.quod ftru&uraade excellit, t Regia etiam magnifica comparari pofllr. Cancellarla hie quoque, flue luris prxfeaura fedem habet. In huius agro CiftertienfeCcenobium toto orbeceleberrimum exftruftum eft.circaannum 109S. Duce Otthone.Habet lioc monafterium fub fe mille o&ingenta alia monachorum.totidemque virginum monialium clauftra,tefte Belleforeftio.
;

Sequitur Aueuftodunum , Auflum hodie dicitur. Vrbem hanc quondam amplififfimam 5c populofiflrmam fuifl,ex auctaribus,imprimis Iulio Catfare, conftat. Vifuntur etiamnum hie magna: theatti.ftatuarum.coiumnaum, aquxduftuum, pyramidum, ruinx aliaque innumerabilia vetuftatis monumenta. Eifodiunturque infuper quotidie numifmata, vafcula'que 5c alia id genus antiqux fupellectilis fragmenta. Duo excidia pertulit hxc vrbs memorabilia prius bello Gallico,duce Cxfare pofterius circa Galieni Imp. tempora. Hodie etiamnum fuperbis v n . dique templis,xdibufque publiciscorufcat. Deinde eft Matifcon* Cxfaris.aut Mattftonenfe eajlrum Antonini,vbi I.egionem x- locat idem Ma? am hotiieappellatur. H x c quondam Comitatus titulo Celebris fuit. Ponte hxc vtraque; Araris ripam iungit. Hiftoriam huius vrbis Matillanx (vt Paradinus legit) peculiari 5c eleganti libello defctipfit Philip. Bugnonius- {Cthillonum Chalon) etiam ad ripam eiufdem Araris, antiquitus Or bendale nominatam, tradit Petrus Saniulianus. Guntrami aliquandoregio fuit.quam tamen Lotharius Ludouici Pij A u g . F.poftcaeuertit, incendioqueconflagrauit tanto, vtillicfuifleciuitatera nemoagnofceret. Hodie nihilominuseximi felix, 5c conuehendis mercimoni;*idonea. Eft &Semurium in Mandubijsopidum non inelegans.loco edito. Sunt 5caha, vt CsfieOon, Tltmigny, Sloigne, N<rltr$,&cc. quorum omnium defcriptionem quia hxc pagina non capetet, ad BeUcfoteftiurn, hoium l o w t u m diligentem tdpographum, ftudiofos relegamus.
; ; ;

BVRGVNDI^

DVCATVS.

4i

L A C V S

L E M A N V S .

Hodanus ex altifilmis Valefix monribus defcendens, ac multis ftatim riuulis amnlbufq; concurrcntibus auctus, atq; inter Heluetiorum Allobrogum^uefinesreftagnans amplifiimum ibi lacum producit,quem olim L E M A H V M di&um,hodieabadjacentibus LAU~ fanna&c Geneua ciuitatibus L A V S A N E N S S M 8C G E N E V E N S EM appellant. Situ fuo,nuncmetdiam fere Sabaudiam tenetfinibuseiusDucatus pedetentim in Heluetiam prolans. Influit lacum Rhodanus per Veragros populos,qui hodie inferiores Valefiani di<5ti,8c a Septentrione Laufannam alluit, ab Occidente Geneuam in faucibus eius pofitam interlabirur. Longitudo ciusad octo miliaria germanica autpaul!6 amplius prorenditur, Jatitudo adtria fere accedit. Purrusad xvj. habet. Aer Regionisfinitimxfalubris, folum fertile, & v i n i generofi ferax quod a ripa lacus Ripalitim ftue Riualium vocatur,pafcuis etiam vberrimis diftinguitur; alioquin montana circu regioeft,&altiffimis Alpium jugiscingitur.Quidam putant.cum Berofo AlemannixnomenalacuLemano deriuatum finite. LauiannaciuitaseftEpifcopalis, adquam circa annum Domini 500. Epifcopatus ex pago Auentico tranflatus fuif, duos colics & mediam vallem occupat amino lieu. Geneua in meditullio fere Sabaudix nunc fita, antiquitate cenfetur, vt cuius in Comment, fuis Cxfar meminerit. Hodie velut duplex eft ciuitas abutricjue Rhodani ripi, & ligneo ponte conjunct, olim Epifcopatu infignis, cuius fedes NiC e a m tranfiata eft, nunc hxreticorum azylum,ex q u a in Galliam & Germaniam latiflime omneimpietatiscontagium ferpfit. Sunt 8c a l i a oppida ad ripam lacus non contcmnenda,
vt Rolietum, Nouiodunum, Morgcfium, 8c Copetum.

L A C V S
3, 3/Gliiartii Qallica. i Y>VKGV^l>^y^CoJimly\^\

L E

A
TRIO ;

V S.
"Mesure

Helvetii .

Comitmtks^

''Vefeney (

Cha

, " o -henex\ , - n ^ V L

JW

^S-lemi'Jia S.loyre
Z 1

, LACVS L E M N
V I C I N O R V M Q V E L O C O R V M D E S C R I .

ClStuBt SaUiume

"Mont. himne vile

40

M e r i Taf

PIES.

GERMANIA. Ermania Europae maxima IatilTimaque eli regio, multis diftin&a nominibus; cuius termini ab Auctoribus, vt quifque fui temporis rationem fecutuseft , ade varie defcriJbuntur, vt triplicem quali Germaniam.fecundm fuam quitquearatem, lacere videatur-Veterem nempe, Mediam,& Recsntem. Veteremvocabimus Berofianam.quam Rheno,Oceano, Tanai, Ponto Euxino, Danubio, eiufqiieaccolisBeroiiiscircumicribic. Media erirquam Tacitus, Ptolemaeus, & Plinius,coetanei fere, cognouerunt ; qux cm ex ipfis AiuStoribus ltis notafit,non opus videtur hc denu eam defcribere. Porr recens Germania, qua: noftra eli memoria vlitatior, YltraRhenum eatenus eft exrenfa, vt omnes ferme Belgas vfque ad AlpesTridentinas contineat. Ita quoque vltra Viftulam,Ortum verfus vfque ad Scythas Alanos quos hodie Lithuanos appellamus, pertinef. eritque eius Iongitudo ab Iccio portu vulgo Cala, vfque ad Lithuani* fnes: habebitquc latitudinem Mari Germanico, Venedicoque, ad Alpes vfque. Hacc Germania, qu hodie Romani Imperi) titulo reuerendaeft, pulcherrimis munitiflimifquevrbibus,caltris,pagis,incolifqueade refertaeft, vtnec Italia:, necGallia;, neque Hifpaniac,cedere debear. Habet frumcnra, vineta, amnes pifcofos, quibus facile cum ferciliffimis regionibus cenare pofsit. Supt fontes aquac dulcis,fiintrherma: calida-, funt miner falis plurima. Metallorum autem, nempi auri, argenti,ftanni,plumbi, acris, & ferri copia, nullis vn<-|uam ceffura eft Regnis. Quin etiam vrbanras, & morum ciuilitas, veftitus honelus, rei militaris peritia.apparatufijue bellorum, & nobilitas nullibi maior. Hacc illa eft, qux olim, ve Cor.Tacitus teftatur, in vniuerfum autfiluis horrjda,aut paludibus feeda fuit. Tantum aui lonpnqtta vakt mutare vetzftas, vt inquit Poeta. Fluuij nobiliores totam Germaniamirrigantes, &
3

ad nauigationem oportuni funt Danubius, Khenui, Amafia, Mjetius, Neccam, qui antiquis Nicer,

Albi, Oder, aiijxjuecomplures. Academias & Gymnafia publica permulta habet. Archiepiftopatus in ea numerantut vi L Epifeopatus aucem & Ciuitates libera; quam plurima:.

GERMANIA
&

INFERIOR.

Xhibet haee Tabula non totam Germaniam Inferiorem , fed huius dumtaxat partem; earn ncmpe, quartt P H I L I P P V S I I . C A R L I V . Impetatoris filius in ea haereditario iute pouedit.cV. nunc A I U E R T V I S A B E L L A Auftriaci, dotis nomine poflident. Continetque has feptcndectm ditiones Duration Bra;

bantu, Limburgi, Lutnemburgi , GeldrU \ Comitatum Ylaridri*, Artefit , Hannonu, HoUandu , Ze~ Uniti. , Namarci , & Zutfhani* , Marchionatum Sacri Imperii; Domini* Frifid,MerltnU Vltrai.cti,
t

ule Guicciardinum, qui eius lngula pene opida accurate deicripfit.

TranfyfalanU, & Groeninge. Regiones, fi quae alia;, cultiflmae; vt in quibus (tefte Ludouico Guicciardino) numerantur zo8. vrbes , muris aggeribus, aut foils munita;, 8c plufquam 6 3 0 0 . pagi , templis turrigeris infigniti praeter villas, cartella, Sc arces, quorum in his non exiguus eft numerus. Habetque hie tta u s (principium fumendo ab Orientali maritima parte, ad fluuium A m i f i u m , vulgo Eems huius ad Oceanum terminum) hos Principes vicinos Comitem Frifiae orientalis : Epilcopum Monafterienfm Ducem Cliuiae- Archiepifcopum Colonienfem, & Treuirenlm ; ce demm Regem Gallia;, vfque in oram maritimam ad flumen A a , qud huius terminus eft ad Occidentem. A r etfi in eo plus aequo humidus ata poteft , incolarum tarnen fanitati , nec non digeftioni admodum conducere putatur vt qui homines longaeuos, praecipu in Campania Btabantiae patte , nutrit. Fluminibus irriguis vndique irrigarur : in quibus precipue flint, Rhenus, Mofa, & Scaldis, quibus latiftimi funt aluei. Nemorbus filuifque, quantum voluptati aut renationi fatis eft, aut Regionis decor exigit, fpaifim ornatur. Montes non habet, nifi circa Lutzenburgum & Namurcum nec non in Hannona , vbi vfpiam collibus attumulatur. Fertilis eft frumenti Se fru u u m omnis geneas etiam herbarum .quarum in medicina vfus eft. Nonnullis tarnen in locis , quae incoia;, ob erica; herbae inib frequentiam , Eticeta vocant , veluti in Brabantiae Campania , &c. minus ferax fed huiuimodi Ericeta mirum qum laeta pafeua pecotibus praebeant, ade vt nufquam gentium (etiam vicinarum Regionum teftimonijs) carnes guftum fuauiorem habeant. Animalia humano generi noxia non iroducit. D e Germania Infetiote , feu Gallia Belgica (fic enm Latinis cam vocant) fi 1 luta voles, con;

vit-

LVTZENBVRGENSIS

DVCATVS.

Ego eft vtplurimum montofa, & nemoribus paflim obfelTa, ceterm (ausculta, indielquefiluacmuJcis in partibus exfcindi, folumque in fcecundiilimos agros conuerti vidimus. Gens potiore ex parte Germanica, regione tamen Galiicam [peccante, eius quoque ationes moribus linguaque vtitur. Termini eius flint ad Septentrionem Leodienfes, & Namurcenfes; ad Auftrum Lotharingia, ad ortum, Mofeilafl.cum EpifcopatuTreuirenfi:,ad Occaliim Mofa fl.cumfiluaArduenna. Ambitus totius regioniseft LXX. milliarium. Vrbs primaria eft Lutx.enburgum, autfimauis Lucenburgum, vtroque enim modo, &finedeIc&u ahquo,(criptum repcrio, ortographia enim,vti & etymologia,incertaeft. Sunt qui earn abEiza flumine hanevrbem percurrcnte ( Aliozontia forte Antonini ) quafi Elz.enburg.de corrupt Lelzjenburg dici p u t a n t : aiij earn ad Melufinx pra-ftigiatricis hiftoriam anilem referunt-, led huiufmodi nec probare, nec r e f e l l e r e animus eft. H!c Confilij fupremi fedes& tribunal. Vrbs eft fatis munita, fed inacqualifitu,patim enim in monte, partim in infima &C prxcipiti valle exftruda^difparifi admodum forma fe fpe&andam pratbet. Sequitur Arlunum, lugoCollisimpofitum,opidum fatiselegans. LunamDeamhic olimgentiiicio morecultam,
& indenomen habere, quafi Ara Lunac,putant. Deinde eft Rodemachera, Ibicn villa, in ripa

Molcllx-, prxfidium hoc totius regionis, & contra hoftilem quemuis impetum opidum tutiffimum. Grauemacberum & Coningfmacherum opiduia ad eundemfluuiumfunt. Diericbutn ad amnem Suram eft. Virtenium & Echtemachum, item Vianda. Baflonia quoque cpidum,emporium totius regionis fer,Arduenn*filua:imminet. Sunt & Malmcdiuw, Nouum caslrum,Danuilleriutn, Maruilla.Boccha&c Drt,vrbeculae minime negligendo.Item S,vitivrbs,M<trz,a,luodium,Chinium Se Fetta. Pagi funt M . C L X I X . In hoc Ducatuetiamnum ius Latine dicunt pro ifioreRoma-

fioj & funt qui Luxembrgum Ptolomxo Auguftam Romanduorum appellari cenfent.

1*
i

LVTZENBVRGENSTS
26

DVCATVS. 231

Septen^ 271 t r i o .
1 11 I 1 1
1 1

1 1 -1r

Meri

-271dies

G E L D R I J E

DVCATVS.

Egio hatc eft campeftris, montibus omnino carens;fed pafllmfiluiac ncmoribus omita. Omnium rerum eft fertilis, praccipue frumenti rbecunda-, 6c fupra moda m pacendis pecor i bus, ob pratorum vbique viridantium luxuriem, apta, adc vt ex vltima Oania emacerata armenta hic taginanda mittantur. Tribus celeberrimisfluuijs,Rheno nempe,Moa,&: Vahali irrigatur, Nouiotnagum in ea Metropolis eft, cuius territorium Regni titulo decorara tumolim riiit, hodieque ciuitas Imperialisdicitur, verum Imperio nulla alia in re fubiera, quarr) vt in eius agnitionis teftimonium, quotannis mittat Aquifgranum chitothecam puluerenitrato impletam. Subeft enim iure haereditario A L B E R T O O C I S A B E L L A Auftriacis. Arnhemium habet Senatus curiam,feu Cancellariam ac Iuris Prsre&uram.Continet in e Comitatum gutphanienfem, 8c Dominium Mntenle: nec non cum trahim quem Velani .im, vulgo de Veluvve, vocant. Eft autem Velania nfula, qua: inter Rheni oftium.qui Arnhemium praEterfluit, & Ialam interieta, ad mare etiam protenditur, mediocris fertilitatis.nemorum, colliumque copia non infrequens. Piurimi huius nfula: ncolas Caninefates eTe contendunt. Habet Geldria viginti duas Vrbes muris & folis munitas, & fupra trecentos pagos. Sub Othone III. eius Comit, mxima fumpit incrementa-, Ruremundam, enim, ArnhemiumJIardereuicum, Bomeliam, Goch & V Vageningam opida, tunctemporis villas, muris cinxit-, & ciuibus Prmilegijs conecrauit. Comitatus titulo vque ad Rcinhaldum II. ingnita fuit: fed cum huius Reinhaldi non folum virtus,fed& potentia vicinis regionis formidabilis eiTet,ac fama ufti tix pietatis &fidelitarisipfius erga Romanum Imperium increbre(ceret;Francofurti inpublicis Comitijs LudouicoImperarore,Duxconfecratuseft,prxfentibusRegeGalli.T, Rege Angli, Si Elejftorum Collegio, Anno Chrifti millefimp trecentefimo tr|eelimo nono.

LEODIENSIS DIOCOESIS. Ontinet hxc regio Tub nomine Leodienfis diocoefis, Ducatum Bulionenfnv, Marchici natum Francimontij-, Comitatum Hasbanix, (aut Hajpengovv) & Loflenfem, mulraiquc Baronia*, vt vocant.Numeranturquc in hoc tra&u,prxter TraiecStum ad Mofam (cuius mediapars Duci Brabantix paret,)vigintiquatuor vrbes muris munitx, & mille (eptingenti pagi templis turrigeris ornari, multxque Abbatix & Dominia. Vrbium nomina hxc fune : LeoHum alijs Leodicum, ad Mofam, Epiftopi fedes, vnde & regioni nomen: Bullonium,Francimontium, Loon, Borchvvorm, Tungri, Hoium, Haflelt, Dinantum, Mafeicum,Scochum, Bilfenum,fanum S.Trudonis, Vifetum,Tuinum,Varem,Beringum, Herck, Bree, Pera, Hamontium,Sineum,Fona,& Couinum. Leodicenfis Ecclefia olim,vc & hodie, magno in honorefuit, adevtobferuatumfir, vnoeodemque tempore ix.Regum filios,xxim Ducum,xxix Comitum, in Canonica dignitate, refedifle, prxter Baronum aliorumcjue illuftrium virorum liberos. Regio eftadmodum amcena, omniumque rerum ferrilis & fcecunda,in primis verfus Boream, qua fe Brabantix iungit-, Vbi frumenti & omnis generis frucuum vald ferax eft, nonnullis in locis etiam vini; verfus Meridiem vero, quLutzenburgum & Galliam attin|it, paulfterilior,montibuiq-, afperior, & nemoribus ( Arduennx enim faltus totius Galix,auctoreCxfarx,maximi,hcpaiIm cernuntur reliquia) horridior. Hxe facies foli exterior: ints autem & in vifceribus, metallorum & varij generis marmorum vbiquediuea eft; item carbonum lapideorum, quibus loco lignorum ignes exftruunt, quique in Prouincias vicinas deuehuntur, pretio infingulosannos excedente fummam centies milleducatorum: atque hxc omnia ea bonitate& prxftantia, vt rritoprouerbio dicant, fe habere panempane meliorem-, ignem ignecalidiorem-, & ferrum ferro durius.Hxc ditio Epifcopurn fuum etiarrt in temporahbusPrincipem agnofcit,qui fe&DucemBuIIonenim, Marchionem i rajichj-montanum, Comitem Hasbanix & Loflenfem, atque alibi Dynaftam fcribit.

LEODIENSIS

DIO C O E S I S.

B R A B* A M T I M D V C A T V Si
^ ; . ' ^ vigint fexciuitates, vallis foffifque& muriVcircumdatas. Suntq'ue h e : A N T V R P A ad Scaldim fita, emponum non foli.m Germanis > e d tot.us Europa: celeberrimum : Aede7pr*tms magna importa recenter extruclas mea viAtt* . R . , . . o - -I p u pretorias
_ 1

c, qux auucorum nequentia, nobiliumque virorummaonifcentia , fpeftabilem le reddit Lotianium, arapliflma'vrbs, hortos, vineta pafeua intra mocnia claudit: Mularum domicilium proprie dixeris, vbi Academianvomnium feientiarum refertiilimam conftituit Brabantias Dux IohannesIIII. A n . M e c c e x x v i . Pontifice Martino V . approbante. Sequitur Mechlinia , Concilio regio, quod Parlamentum vocant, infignis. Sduaducis vrbs minime negligenda, ludo litterario excellens, & pugnaci populo celeberrima. Theru, ad amnem Geta , vn-de cafei.qui inde nomen habent, magnus prouentus. f.?fi/f,optimacereuifia nobilis. Stuella, in qua vrbe Canonicat:iseft feminei fexus, in quemdumtaxat nobili fanguine oriundis heroinis aditus patet. ArJ'otum ad amnem Demeram litum, olim Marchionarus titillo, pofte Carolo V . Imp. Ducatuselogiodotatum. Ber gad Somam , fluuioloile difto, quod eam irrigar, cognominata , opidum aliquando nundinis felix, nunc ve-jrob Antuerpiae vicinitatem , minusab exteris mercatoribus frequentatur. Megaad Mofam fita. Breda opidumluculentum, xdificijs perpolitis ornatum. Steenoberga in maris littore hoc olim emporium admodum florenS' fuifle fama refett, hodie vero ad nihilum fere redactum, luget. Li-a, elegans opidum & ameenum ade vt multorum huius trattus nobilumi in orio degentium, curis & turba receffus-fit. Vtluardia, hic arx m u n i t a , & Principis career eft GembloursfiueGrmblacum : hc celebre eft Benedi&inorum Coenobium , in quo olim egit Sigebertus Gemblacenfis. ladina, olim abaeris falubritarem Principimi huius regionis incunabulum. Hanutum, quondam Comitatus, vt fertur, loco fertiliffimo firum. Lahden, vetuftiflltnum. Brabantix opidum nonnullis putatur. HaU , bellicis furoiibuspen excifum lacet. Diefta , ad proflientis Demera: fluminis vtramque-ripam exftrufta, vrbs fpeciofa, & lanifcio, ineolarum maximo emolumento-, dedita, itchtmxm, ad eundem fluuium opidum non ignobile. Heremalia , lanifcio quoq; vitam parat Endouia , in mednullio fere C a m p a m i ad D o m melam amnem. Helmandi, cuicaftrumadiacet. I.ongitudo Brabantia: Gemblacoad fanum vfque Diuae G e r trudis eft milliarium x x v . Habet Septentrione Mofam fluuium , quo Geldria Se Hollandia feparatur , m e . ticlie Hannoniam, Comitatum Namurcenfem<k Epifcopawru j^odicenfem -, A b Occafu eft S&tlds c u m Co tnitatu Aloftenl.
;

B R AB A N T T J E

D V C A T V S .

LIMB VRGI

DVCATVS.

Ontinet hie Ducatus quinque diftri&us, quasSedesleuTribunaliavocantrHeruium Spreraontium,Balenium,Valornum,& Monzium. Ciuitas ipf Limburgum in exella rupefitaeft,pra;cipitijs ac profundis conuallibus vndiq; cinta,& loci ingenio magis quam induftria humanaficpermunita,vt non nifi vnico meridie aditu molliter accliuiadeampateataccefls. Arx Septentrione adiacet, paull infra ciuitatem in fpercilio Collis ita pofita, vt fiiburbijs quondam late dirFuhs tuendis quoque lufrecerit. Vefiofluminealluitur,quod cancris, trutifquefingularismagnitudinis,& bonitatis abundat. Facies regionis vt jeftate amoeniisima eft,ita bruma; tempore frigoribus & pruinis horret, niuium congerie alibi etiam in multam aeftatem perluerante, quod argumento eft,hunc tracium caeteris Germania; inf.prouincijsfitusaltitudine prajcellere. Incoia; lanificium,vt maxim,exercent,& pannorum copiam quotannis in exteras partes difTindut.Ferri officina celeberrima non procul ab vrbe diftat. Sulfuris inlper frequentibus fodinis regio diftinguitur, nuper etiamftanniplumbique venis adinuentis* Limitibus clauditur ab Occidente Leodicenfi dioecefi j&Traieto ad Molm : Septentrione Ducatu Iuiiacenfi, ab Oriente Aquilgrano, & Meridie Comi tat Francimontano, nobilibufque illis Spadanis fontibus. fpra quos ad Orientem lylua ericetis & arbuftis luis venationi fruiens, quam Fangiam vocant, long lateque le extendit.
>

LIMBVRG

DVCATVS.

NAMVRCENSIS COMI A-T-V-SJT^Fra-x rerum omnium eft hxc regio, quibus vitam humanam tueri eft rWCeiTariurrt Ferrici fodina hie mulrxfunt. E ruuntur quoque lapides atri, aurpotius carbones lapidei, quos nos Teutones Steenk. k,incola(quemadmodum oc Eburones,aptfd hos enim xqu reperiuntur) Hoii'iV nominanti XIVJ>*K65 vocant eruditi. Horumlapidummira eft natura:cum cetera namque omnia oleo inflammetcant, ifti afFufa aqua inar.defcunt, oleo autem exltinguuntur. His indiginx vicinxque regiones, (hincenim in prximas regiones exportantur) luculentos ignes in xdibus exftruunt: rerrifabri quoque ferrurn facilis. qum alia quauis materia, molliunt. Sunt hie quoque lapicidinx ex quibs nigra, fubrufa, item variegati coloris marmora excidtinnir, quibus circumiacentium regionum aditicia, tcmplaque magnific exornanturj vnde huic tracut non parux diuitix acceduntv Habet hieComitatusaliquot vrbes mcenibn'sfirmaras,vt~Atnurcum Bouinum,Carolomontium,&c F<i//f<:ri4i.Namurcum, vrdiximus, primaria eft ciuitas, Epifcopali fede ornata: tita admodum oportun in duorum fluminum, Mofx fcilicet 8c Sambrx, Iulio Cxfari Sabis, confluente; vtriufque fluminis ripas pontibus lapidis connectit.Diftat v m . mill. Louanio, x. Leodi, 8c toridem Bruxellis. Hie Confilium totiusregionis. Bouinum in ripa quoque MofxfluminisIxua eft.opidum pulcherrimis xdibus,frequentiaque incolarum olim fpectabile, nunc autem bellorum rabie deformatimi.non ade elegans. Carolomontium arx eft, fi quxuis alia inexpugnabilis, ad ripam item Moia Carolo V-Imp. adificata 8c nominata^ ad pagum Giuet dicium, in montis faftigio vifirur. Vallencuria quoque non eft contemnendumj^idulum^ .Sunt,jnjper fub huius Comitatus nomine prxter Abbatias quamp'urimas, pagicent-am oginta duo-, inter quos quidam, vt floreu, Vafcia, Sanfon, fiic. amplitudine 8c elegancia vfque ade preeminent, vt cum opidulis certare poifint*
1 r

JAMVRCEENSIS
26
J

COMITATVS.

Septentro
Tenues

^!% )hay

BraBANTIAI . PARS . / 3/Tar Qibhurs

Mtti ^ JI) Mariait ^Adgy

i3

\frmettm

\5o

26

2 Mendies.

H ANN O N1 M

COMITATVS.

Roesnliaetegoneprimarix fiim Monies & Vtlenceni.-hxad Sealdim flumen , vbi id nauigia ferie mei p i t , fitx amplitudine & vallatis meenibus inclytem funt Plebs metcimonijs & negotiationibirs vt plurirnm indulget ; magnumquc fibiemolumentum ex eo panni genere, vulgo fuflettis, quod in haevrbe magna |uantitate texitur, atque hinc in remotiiTimas orbis regiones auehitur , parar. Montenfis vrbs fluuiolo Trullx inidetj mediumque regionis fere occupat. Vrbs admodum munita , atque aduetfus hoftium infultus tutiiTima. Plebs opulenta, plerumque lem faciens ex telae quodam genere quod v e r n a r l e fayam appellant : cuius ibi ingens copiaconficitur. Sunt prxterea Csndatum,HalU jDeiparx Virginis cultu Celebris , An%ia, Malbodium, Auefnt. Bellui.mons, Chimachum, J&uercetum, Binehium Marix Caroli V . Imp. fororis curis diuerticulum, atque exftructis ibidem xdibus planemamificis, quondam in deliri jshabitum fed pofte ab Henrico I I . Galloj u m rege incendio & ruina fecdarum. Eftitem Bmtacum , vulgariter Bauats , quod nonnulli Bagamim vel Eagacum Ptolemxi efle arbitrami^ nonnulli illud Belgium Car/an in fuis Commentarijs diftum volunt. Hubertus Leodius tarnen non exftimat Cxfris temporibus tarn potens fuifle, fed fub Conftantino Imp. potius floriiifle: idque ex numifmatibus qux ibi magna quoridie copia huius imagine Ugnata effodiuntur.colligir. Vifitur in huius foro columna lapidea, fub qua ab incolis inchoare omnia iftarum viatum capita referuntur, q u x ab eo loco in omnes Gallix partes, fublimi atque refto rramite expornguntur. Has Brunehildi opera conftratas fama loquitur. Eius quoque nomenclaturam in hunc vfque diem (ruant: Chermns de Brunehauh Gallicum vulgus, Getmanicum vero de kajpje vocat. Durant vfque hodie harum viarum plurimis in locis veftigia , fed ioterrupta. H x id prxfertim miraculi habenr,(vt fcribit Bouillus) qud fublimiores (intvicinis vtrimque agris quod inter infignia Galliae opida retiflmum iter oftendant: qud filicinislapillis, qui.etiam vicinis in agris defunt, fternantut; ade vt quafi ,ab humo ebulliuifl filices, vel xthere fublimi eos pluifl quis iudicet, vel alia qum fiumana manu & opera vndecunque toto orbe leftos, in eiufmodi viarum ruderarionem , quis demiretur. Sunt quoque in huius regionis l i mite verfus Mofam fluuium qua in Galliam iter patet, Carolo-moru>Mr't* burgutn , & Philtpjopolis, (vulgo Thtlip ville) in hoc traftu contra Gallorum irruptiones fortiflma prxfidia Carolo V . Imp. Maria eius forore, & Philippoeius filio, exftrua & denominata. Longa eft vniuerfa regio xx. mill, lata x v i . Habet pagos C M . L quorum pleriqu amoeni & opulenti. Principatushie vnuseft C H I M A Y . C o m i t a t u s x . B a r o n a t u s X X J I . A b b a U x 3JXVI, Pate X.II. Habet &; aliasdignitat.es, quasoiiuiiefeuenimis piolixiun fciet.
;

H A N N O N I J E

C O M I T A T V 5 , 2c

t.

25 SEPTENTRIO I I fcrx [--^-'^l==^#ja " Crent Miliaria HamonicaJ^ i LMues f^f ,

v

HANTSrO NIA.
r

Chm

pars,

%0?r5T

jchm\ ^s

J L f " T iB r a b a n t e pars
us

uI O

LEODIEN FIS E P I C :

M
r! SI

Beamumt 1 ^

pOTS .

50

Ca(rnbresis Vauthelk "

r

1 r r 25
2a

50

A R T E S I JE

C O M i l ' A T VS.

Ota hxc regio veteri Comitatu* titulo infignita ,fatis late patet: nam Cameracefij ,'Picardiae, H a n nonia:, & Flandrice fmibus , ad rr.are vfque Oceanum protenditur. Olim regno Franciae fubiefta, nunc bcneficio pacis inter Carolum V . Imp. ac Francifcum I . Gallia: Regem A n . 1529- initiae , fui iuris fafta ft. Dtias habet infignes ciuitates, Atrebatum , & i'anum fanlti Audomari Opida funt, Aria , Hefdinum, Lenfium ,Beihmw ,Bapalma ,Vnum fanBi Pauli ,Lierium , Perna ; qua: loca omnia A L B S R T O Sc I S A B E L L A * Auftuacis parent. Ciuitas Bollonia, Caletum , Guifnea , & Ardera (qua: etiam eiufdem Comitatus fuerunt) Regi Gallia; oliediunt. Morinorum vrbs funditijs deleta eft. Habet & complutes arces feu caftra , praeter innumetabilia nobflium caddla , quibus pro domibus vtuntur. Epifcopatus duos infignes ab antiqtio comprehsndk, Atrebatenfem ac Morinenfemj fed poft deletos funditiis Morinos A n . 1553. hic pofterior in ties fedes diuiflu elt Audomarenfem , Sc Yprenfem pro medietate, & ollonienfem ex altera parte. Balliuatus fett Oaftdlanias majores tamquam ipfius Comitatus membra , aut partes primarias , nojem habet, Atrebatenfem , Audomarenfem , Morinenfem , Arienfem, Hefdinienfem , Lenfienlem , Bapalnienfem, AuenionTein , Bredenardenfem , 8c Aubigniacenfem. Habet infuper haec prouinciacoenobiaquampluttma, Sc in his Abbatias ofto & viginti infigniores autem funt , Sanfti Vedafti Arrebatenfis, Sanfti Benini Atidomarenfis, Sanfti Saluatoris Aqua'cinftenfis iuxta Duacum , 8c Montisfanftis Eligij iuxta A t r e batum. Plures fimiliter fluuios habet: celebriores funt, L y f a , Scarp u s , A a , Cachia Sc Authia , praeter alios liuos etiain nauigabiles. Numerus pa^oruin & villarum totius prouinciae ingens eft. Solum ipfum omnium frugum , Sc maxi ma frumenti feraciflimum 8c abundantirtimum eft: vnde veteri lingua Gallica Atrech (quod folum panis fignificat) diftum nonnulli icripsere. Frumenti enim copiam non fids tantum abunde fuppeditat, fed vici.nis quoque Flandris, Brabantis,alijfque. Siluis etiam & nemoribus non caret, fed praecipue qua parte ad Meridiem Sc Occidentem fpeftar. fluide autem lanam apud Atrebates fuo tempore , auftor eft Hierony
; ;

mus, & ali; auftor.es. Hsec etiamnum religiose.aJIuatux .3t ab incolis Sacrum Maoaa vocatt.
J

A R T E S I .

C O M I T A T V SI

FLANDRIiE

COMITATVS.

landrUmintres partes diuidunt, in Teutonicam, Gallicam &Imperatoriam, quatti & Proprietariam (quod nunquam Superiorurn prater Flandria principem agnorit ) nomnant. Teutonica Flandria hai habet vrbes^ Gandauum, Brugas, Ypram, Curtracum, Aldenardam cum Pamelia, Neoportum.Furnas, Bergas,Slufam, Damm BierfletumjDixmud.CaTelct^Dunkerk^rcuelingam, Burburgum, & Hulftum. Gallica; nfulas, Duacum, Orchiacum. Imperatoria, Aloftum, Teneramundum, Gerardimontium & Ninii en. Flumina eius ctlebriora funt:Scaldi), Lz.a & Tenera. Regio maximepafettis abundans,inprimis Occidentem verfut. Boucs,equojq praftanfimos^ellcj, aptos gignit. CafeoMtyrctfo abundat. Tritici admodumfacunda& nobili). Populas fere mercaturam exerceu atque ex lino (cuius hie maximifertilitas & excellentia eft) lanafy (qua ex Hijpania r Anglia bue aduehitur) pannos lineos kneopfo magna copia confcitjalifimec^diftrahit. Habet bac Flandria x x v u i . ciuitates muro anelai: M C L I I I I . pagos,prater Arees,CafteHa,& nobilium Aedes. Inter quaseft Gandauum maxima ciuitas, tria miiaria notratia in ambitu continent. Tribusfluminibus irrigator, quibus in viginti nfulas habitatasdiftinguitur. Bruga.multitudine atqueelegantia adium, omnes Germania Inferiori)ferevrbesexfuperat; emporium olim tarn celebre, vt Flandria nomen ( inquit Iacobus Marchantas ) per earn occafwnem vicinai re giones velut obfufcauerit. 7pra, flumen Hypram habet, fullonibus aptipmum: crearte^ lanificio in vaftam olim jnagnitudinem, donee ab Angli) r Gandauenfbus objejfa, difieis amplifimis fuburbijs, magnopere diminuta fuit. Quemadmodum trinali parosmia Mediolanenfis inter omnes Chriliani orba Ducatus eminere dicitur, ita & hum Flandria Comitatum ceteris antecellere pradicant. Habet quoque quafdam prarogatiuas, velati qud eius Princeps fe Comitem Tlandria Dei gratia fcribat, quod cum foto Rege commune habet. Nulli etint frinciptim Chrtianorum, extra vnum Flandrum hoc datum effe, fcribit Meyerus;cum altjs omnibus folitum fit adderesti ilsmentia, Deo adminiculante 'c.De Tlandria quifilma yolet cofuUt lacobum Marcbanliutn.
s

F L A N D R I J E

COMITATVS.

ft
1 1 T

eptentrio. 2 5 'i. i J. '

1 1

- U M

~ -

ZELANDIJE

COMITATVS.

Flandix nomen rccens eft, ac vereribusincognitum, terra acmari conflatum, quali dicas, lerramac folum maritimum: mari enim vndique cingitur, multifqueintulisdiftincta eft, nempe quindecim : tametli paucis ab hinc annis magnam claderrj huic regioni Oceanusntulerit, cuius fsuitia atque immanitate, magna Zelandix pars, diuulfis ac diflipatis fundimsaggeribus.flooppreia eft, atque marixquata: fubfiftunt tamen infignes aliquot infular, quarum tres prxcipux cum Oceani xftu continenter kitantur, atque immenfis uimptibus, aduerfus barbarum hoc atque indomitum elementum xgre fe tuentur. Inter hasprimum ex alto in portum delatis fe offert V Valachtia, vel ab eius cultore lie denominata,vel(vt conijcio) Gallis, qui hancoramfrequentabant,qui Belgica voce edam nunc VValen vocantur-, aut ab ea parte Anglix, in qua verliis Occidentem conliftunt Walli Gallis etiam oriundi, quod idioma eorum hodieque indicar. Hinc Aquilonem verfus, aurab Ortu folftitiali oppofita eft Scaletta, prxterlabente Scaldi riunirneficnominata. Stiytbeuelandia, quae folo Allibro oppofitoficdenominata eft, fpaciofilfimo amcenilTmoque verfus Flandrix ac Brabantix oras tratu exporreca, rametti paucis ab hinc annis maximam iacSturam patTa, dimidio iam fit anguftior. Incoix funt ingeniofi, fagaces, prouidi, ac nauigandi artis peririfsimi & xui fere breuioris, ob cceli rbrtalTe grauedinem- Multosautem viros infignesprotulit Zelandia, in his Paulum Middelburgium EpifcopumSempronienfem , Cunerum Petri Epifcopum Leouardienfem, Nicolaum Euerardum primm patria*prouincix,pftSenatusIvlechlinienfisPrxfdem, cui quattuor fure docStifsimi liberi -, Euerardus Nicolaius, Nicolaus Grudius, Hadrianus Marius, & loannesSecundusHagienfis, oui editis in vulgus librisinnotuerunr. Extulit & HadrianumBariandum Hiftoricorum, LsuinumL^mnium ZirizxumMeditum pft in patria Caaomcum, aliofque.

H O L L A N D I iE C O M I T
quae f u n t

ATVS,
fia
: ha:c q u a t u o r

O l l a n d i i v b i q u e f e r e m a r i . M o f s : , R h e n i q u e o f t i j s , i n f t a t p e n i n f u l a e f e p t a e f t . n o n a d m o d u m f p a t o f . v f quae fexaginta railfiaribus noftratibus i n o r b e m t a n t u m patet. C t i n e t tarnen v n d e t r i g i n t a v r b e s m i i r s c i n i t a s .

Dordraium

, ante c e n t u m q u i n q u a g i n t a plus m i n u s a n n o s nfula maris i n u n d a t i o n s

numinibusalluitut.

V r b s e f t p o t e n s , c i u i b u s l o c u p l e t i f s . h a b i t a r a , c p t i l c h e r r i m i s i d i f c m s t a r n p u b l i c i s q u a m p r i u s R h e n o , M o f q u e i n has r e g i o n e s n a u i g i o v e n a quam

tisexctita. M a g n u s h i c mercatorum confluxus'.eft enim h c n u n d i n a t i o ( u ( v t v u l g o vocant, T e u M a i c a vocea*W)irabulum Rheneniis \ini.frumenti.aliarumquemerciuni.qua: lia i m p o r t a n t u t .

Hat lernt xm;3m\>\fina

hace e i l t o t i u s H o l l a n d i a : v r b s , i t a l o c o p e t a m e e n o . M o e n i a e g r e l l i s f r a h i c eines e x e r c e n t . O p r i m a h c e t i a m cereuifia c o q u i t u r , q u a : nomen fe-

tina o c c u r r i t n e m u l c u l u m , q u o cines ie feftis diebtis l a b o r e & c u t i s r e f o c i l l e n t , i d o n e u m . D e l p h i fofl

Delfi

v u l g o a p p e l l i n t . n o m e n habent.

Lanificium

p l u r i m a i n Z e t a n d i a m a f p o r r a t u r . Ley da, a d R h e n u m n o n l o n g e a b e i u s o h m o f t i o , q u o d n u n c a r e n a o b f t r u t t i n n cernitur. O p i d u n i huius regionis yetuftiffimum p u t a t u r , L e g i o n e e n i m R o m a n a n i c o l i m hibernante habere credunt,vocantque latiniori voce eil

lugdunum Batauorum.Gouda

fluuio n o m e n h a b e t & i n c o l i s f r e q u e n s Per fingulaj

Amfierodamum,z

finum T i a v o c a t u m m a g n i f i c e e x f t r u c h i m . e m p o r i u m eft p o p u l o f i f l i m u m .

i e plateas V e n e t i a r u m i n f t a r , n a u i g i o i i m a u u f t q u a m p e d e l t r i i t i n e r e , n e g o t i a fua q u i u i s o b i r e p o t e f t . S e c u n d u m ea v i b s p o f t A n t n e r p i a m . i n m e r c a r u r a l o c u m a p u d B e i g a s h a b e r e v u l g o p e r h i b e t u r . . E ; w * / ? a d l i t t u s m a r i s . q u o d vernculo

Suydtrz.ee a p p e l l a n t ,

fta,nauium

m a x i m a r u i n fabrica,etiam exteris i n n o t u i t . H o r * , ad e u n d e m

finum

p o l i t a : N u n d i n a c h c c e l e b r a n t u r ir.enfe M a i o , v b i b u t y t i caiique m a x i m a c o p i a d i f t r a h i t u r . cafi b u t y r i q u e p r o u e n t u ceteris h u i u s r e g i o n i s ciuitatibus antecellit.

Alemaria :

hiclo:us prxte-

furmerendum,

arce C o m i t u m E g m u n d a n o -

r u m d a r u m eft. r f < w w , f a b r i c a n d i s n a u i b u s , & o p t i m i s cafis , e r i a m n o m e n n i e r u i r .

Monichedamum

iea,VP'eJpa,Nardena,VFeerda,&c Aqua veieres-, Oudtvvater

ficiant. draci

dicunt.

C a n n a b i s i n huius territorio magna fertiliftabulum, v t i vini diximus D o r -

t a s . a d e v t h i c fere o m n i a retia,funes a t q u e rudentes q u i b u s H o l l a n d i , Z e l a n d i q u e i n p i f e a t i o n i b u s v t u n t u r , c o n -

Schot>nhoui*,e\uz(i

belloshortos dicas.Hic f a l m o n u m ( q u o r u m hic etiam

Lerodamum,Jjpera, 3c Hueckelen, v r b e c u l a ; i n o r b e m a d a m n e m L i n g a m f i t a e . q u i n g e n t i s p a f f i b u s d u m t a x a t a b i n u i c e m d i f t a n t e s orichum.&c V'Vorichum, a d rip a m V a h a l i s fliiuij r e g i o n e e x f t r u f l a f u n t . S u n t d e i n d e Huefden,Roterodamum, ~>chiedamum,tk v t e r q u e M n s , a l t e r D i u a G e r t r u d e , a l t e r f p t e n a r i o m u l e r o n o t u s , Seitenbetgen Sc Geertruydeu-berge. A l i a p r a : t e r e q i i a c d a m o p i d a h a b e r . v t Mciem"li(hum,Benero vrcuj,Muidam,Neoport: m,Vl*erdingamjk Grauffandam. S u p r a q u a d r i n g e n t o s i n f p e t p a g o s , i n t e r q u o s f u p e i e n i n e L i / Ctmi.is, i a m o l i m C o m i t u m H o l l a n d i * , & S e n a t u s
p i f e a t i n . P o f t e a eft Item ptouincix fedes, o b lUrnmam loci aincenitatem.

eile) a f t i d u a

Ifeiflenum.Viana:

f R I S I A. Ri veteribus fucrunt,qui littora Germani Aquilonariatenent;vn*gen^vnismcW bus, longo licet interuaiio diftans, per Germani littora. Ab Hollandiaenim in ccidentem fumptO'initio, Orienterai verfus per Gelriam, Ifalam Rheni brachium, Dioccefes Traiedrenfem, Monafterienfem, & Bremenfem, ad A-lbim ftuuium vfque pertingit: Deinde ex latere Holfati in Iutiam, qu & Cimbrica CherfonefuSifeflettit, intercita aliquando paludibusi'quasimmenfoslacusvocatTacitus)aliquando maris (inibus. In horumrinibus Amifia fl. cuius meminit Tacitus, vulgo Eons, iuxta Emdam in Oceanum eftunditur. ladera mnis, cuius PtIemus meminit, qui lada vulgo appllatur, Frilles lambiti, quoadiacens ora Budiagen dicitur. At Vidrut per Bufadtores nunc Weftphalos, & Frifios in mare inter Rhenum & Amifiam fluens, Nigra vnda dicitur. Hodie non tam late pater eorum nomen,diuidunturque Amifia fluuio, in Occidenrales & Orientales. Occidentalis Frifi nomen quafi proprium fibi antiquiifimo iure vindicar, cetcrilque (mper pneftantior eft habita. Olim enim regio diademate claruit,ad Caroli Magni vfque tempora. Sunt in eaquadringerrti &nonaginta pagi, quorum nonnulli eximijs priuilegijsdotati, colonis & diuitijsaffluunt. Patet autem ab Ila! leu fofl Drufiane oftio ad Amifiam vfquefluuium:& Oftergoam, Weftergoam, Septemfiluas,Groeningam inclytam vrbem, cum circumiacenti territorio complectens, pecore pafcuifqueexuberans, & pagis atque difieijs plufquam vlla alia regio excultai cui Tranfifalania, Drenta,Tuenraque> iunguntur-,Regiones pingui gleba exuberantes, ac pagis& difieijsexclriTimx, pecorumque I t o prouentu gaudentes. Totusiiic Frifi Occidentalis tracius ampliilimus, ad A L B ER.TVM & I S A B E L L A M Auftriacos, iure hreditariopertinet. Orientais vel proprium habet Comitem, quem 8c Emdanunr vocant.

D A N I J E

R E G N V M .

Ania mcdiis pelagiflu&ibusinterrila,panca* folidi continuiquc traAus parteshahet, J L ^ quas varia vndarum interruptio pr varia freti obliquitate difcriminat. Ex bis luti* magnitudinis &finisratione Danici regni principium tenet, quar icut poftione prior, ita fitu porre&io^Theutonixfinibusadmouetur. A cuius complexufluminisEydori internentione difcreta, cum aliquanto latitudinis excrcmento, Septentrioncin vcrfus in Norici freti iittus excurrit. Inhacfinus,quiLymicusappellatur,itapifcibusfrequensexi(it, vtnon minusalimentorumindigenis, qumager omnis exoluere videatur. Huic etiam Frefta minor adiacet, qux luti* prominentia fublidentium camporum ac gremi) deuexioris inclinata recefTu, maximos frugum prouentus beneficio Oceani inundantis aiTequitur. Cuius refluxionis vis, plus vtilitatis an periculi incolis afferat, ambiguum exftat. Siquidem tempeftatis magnitudine perrupris xftuariis.quibusapud eos maritimifluciusinterrici folent, tanta aruis vndarum moles incedere confueuit vt interdumnon lolm agrorum eulta, verm etiam homines cum penatibus obruat. Poli Iutiam.infula ad Orientem verfus Fuma reperitur, quam continenti anguftiadmodumxquorisinteriecrioabrumpit. Hxc (icutabOccafu Iutiam,ita ab Ortu Sialandiam prolperat, conlpicua neceflariarum rerum vbertate laudandam: qux ameenitate cunfftas illius RegionisProuinciasantccedens, medium Danix locum obtinere putacur, ab extimx remotionis limite pari fpatiorum intercapedine diiparata. AbhuiusOrriuolatere, Occafiuum Scanix media pelagi difeifeit interruptio,optimam predx magnitudinem quotannis pifeantium reti bus adigere foliti. Tantafiquidemfinusomnis pifeium frequentia repler confueuit, vt interdum impata nauigia vix remigij conamen eripiat : nec iam prxda artis nftrumento, (ed flmplici manus officio capiatur. Hxc fere Saxo Grammaticus.*Vide & AIbertum Crantzium. Hoc Danix, due, vt alij nuncupant,Datix Regnum Ptolcmxo eft Cimbrica Chcrfonefus.

THI

ETMARSIA.
5

Arfbnirn , qui Marfo originem trahurit , meminit Stwbo eofque ante multa fecula ex loci* Rheno finitimis , in profundam atque paluftrem regionem migrane memorat. Horum pft Thetitornarli,fiuevt vulgo pronunciant, Thietmarfi , ante ecce, annos, amiquifT Stradenfium familix paruet u n t , quorum multos fraude oppreilrunt ; (que in libertrem , eiecia omni Nobilitate, vindicarunt. Vicit eoi Henriais L e o Saxonia: Dux. Sed co ab Imperatore Frederico proferipto , Rex Dania: VValdemarus terram occupauit , cumque Thietmarforum opera contra Adolphum Holfatix Comitem , & Lubecenfes vteretur, defecerunt adhoftes; quibus Rex apud pagum Bornhouet profligatus fuit. Ita denu libertati reftituti, ne Anarchi viderentut, Archiepifcopum Bremenfem Principem fumpscre. S x p e ab HoWati* tentati , fempet eos teptileiunt. Imperator Fredericus H r . terram Ducatus titulo contulit Regi Danix C h r i ftiano primo: cuius filius Ioannes, cum A n . M D . ipfis bellum infettet , omnibus fuis copijs cxfis , vix cum paucis fuga elapfus eft, amifia maxima parte Holfaticx Nobilitatis. A b eo tempote infolentiotes vittoria facti, plutimum negotii Holfaticis Principibus fecerunt. Adolphus filius Regis Danix Friderici, he> tes regni N o t u e g i x . D u x Slefuici & HoKtix , indign fetens ilkwum petulantiam, A n . M . V. I I X . milites con feri b i t , cui Rex Danix Fridericus n . & Iohannes frater.focia arma iungunt. Colleftis omnibusc o p i j s , capitur Mddorpium , cum tota patte Auftrali. Deinde interiectis paucis diebus , per valium T i lenbrugge cupix ducuntut ; quibus Thiermatfi ex Hemmingftadio ante opidum Heydam obuiam ptoficifcunrur, expulfuri p u g n a milites ex itinere fatigatos : fed atiquoties repuffi , proeliumque renouantes, delirium cxduntut , fugnturque & Opidum incenditur. C x f a funt eo die Thietmarforum tria milita. D u x A d o l p h u s , cm militibus continendis , qui fe iam in fugam coniecerant , (henne opetam nauaret , vulnus accepit. Fuit is dies x i u . Iunij. Hac clade accepta , Thietmaffi Regi & Principibus fupplices facti, veniaque impetrata , in gratiam redierunt : atque ita Thiermarfa , q u x per mulu fxcula libertatem fuam aimis tutata eft, Holfati* rrincipibus patet. Vid Albettum Ciaettium in Saxonia: defetiptioae.

W E S T P H A L I A.

Egio ft ftis frugifera, fed earum rerum, qua* magis alendis gregibus qum hominibus conducunt. Arborum fru&us generat varios.vt (lint poma & nuces, item glandes, quibus iaginantur porci-his enim in primis abundat, & horum pernas fumo xficcataslnnglatequeapudexterosdiftrahunt: nomen enim inter cupedias rrrcnlarumque delicias merentur pernx Weftphalicae. Has etiam fumo percoctas edere, i n colis non iniuaue eft. Fertilior eft circa Sufatum & Hammonem ; Sc fertiliisima in ditione Paderbornenfi ac Lippienfi. Habet & fua pafcua Monafterienfis dioccefis; 'tern is traclrus qui alicubi Vifurgimfluuiumrefpicir. Nemorofa eft per totam Surlandiam, & Bergfm Comitatum; metallis non caret in ditione Colonienli & Comitatu Marchico.Gentem habet venuftam, elegantis Se procera:ftatura*,fortem,robuftamq;corpore, & audacem mente. Militiam habet copiolam, promptamque ad arma,&. m o x paratam. Vera Weftphatia ciuitates primaria; flint %4onafierium, Dufseldorpum, Wejalia, Oldenburgfnaburgum ^inda,Heritor dia-. Se minoris nomini; VVtdenbrage, Se Qoe\~ teldia. Monafterium Ptolemso Mediolanium, vulgo "Munjler, totius Wefphaiia Metropolis eft Epilcopali lde infignis. Hanc Anabaptiftx cum occupaflnt, nouam lerullem dixerunt, qua: Catholicis Principibus anno 1555-. ipf die D.Ioanni Bap. fcro recuperata eft: Ioanne Leydenf frtorc coniurationis principe, qui le Regem Ilrael & Sion appellabat capto, & caueae ferra: viuo incluio, atque tue SXarrtberri in perpetuum ipeclaculum tufpenfo.
J -

$ A X O K I A. Era & antiqua Saxonia olim comprehenfa fuit inter Albim &Rhenum fluuios, fecundum eius longitudinem; latitudo vero, amari Germanico, & Eydoraa-mne, vlcjue ad Haiam Sc Turingiarconflnia pertingebat. Huius vmbiLicus & centrum fere erat Brunfvvicum. At hodi non ita naturalibus limitibus, vti flint flumina aut niontes; ld lcundm Principum dominiaaut imperia terminator. Itaquehodie Saxonia duplex ell, diuiditurque in Superiorem, & Inferiorem. Superior eft, quartituio Ducatus ornatur: eiuCque Dux vnus eft: ex Septem-viris Principibus,qui Imperatorum elezioni prafunt. Huius precipua opida \\\nv,VVittehergttSt'TorgA. De Saxonia, eiulque antiquitatibus, exiat integrum volumen Alberti Crantzij. Item Witiehindus legendus eft ab his qui eorum iitum & res geftas (cir delderant. Voitlandia regiuncula Marchionibus obedit. Hanc Aeneas Si'uius Aduocatorum terram vocat, & Pratorianam , ex eius etymologia vocabulum fingens,qud Voyt Germanic Aduocatum (eu Pratorem fignifcet. Nomen ab eo frtita, qud quatuor olim Romani Imperij Pratoribus fuberat. Habet in lua vicinia celebrem illum montem, quem Piniferum vocant, in quo i n i . fluuiorum, ad u n . mundi cardines mirabili Natura; maieftate permanantium, fontes: Egra videlicet,Moeni,Nabx & Salae. Voitlandia: opida int <_ uulmacum, vulgo Kulmach Curia Xumhofj] Zibicka, Zvvick, alias Cignamm opidum. %

Archionatus titulum huic regioni contulit Imperator Henricus eius notninis primus, cuius incola: cm adhuc Chriftiana religione alieni eflnt, frmonc vtebantur Vandalico leu Slauonico: verm pofteaquam armis mbaci fidem Chriftianam amplexi funt, vn cum ea Saxonicam linguam receperunt. Tota Prouincia in duas Marcas dilpertita eft, Antiquam & Nouam : quarum hanc Oder; illam vero A l bis fi. mediam praeterlabitur. Irrigatur pratere & alijs duobus fluminibus, qui vulgari lingua Spre & Hauella nuncupantur. In ripa Spre exftructum eft Herlinum,vbi Principum Brandenburgenium curia eft. Hauella Brandenburgum praterfluens illud in duas partes diuidit. Ab hac vrbe tota regio nomen accepit. hc fedes eft epifopalis, Se fiipremus Marchionum fnatus. Brandeburgi vocem nonnulii Brandone quodam Franconia: Principe deducam volunt,qui trachini hunc armis.ohm in poteftatem fuam rcdegerit:quorum opinionem vtcunque probabilem reddit Francofurti vrbis nomen, Francorum traiecu deriuatum. Hxc ad Oderam fliuiium pifcium copia abundantcm {itaeft, academiamque habet anno natali Chrifti tco. Ioachimo Marchione inftitutam multifque exornatam Profeflorum ftipendijs : quin & aniuerlrijs nundinis frequentatur. Eft autem aliud hoc Francofurtum Francofurto ad Moenum Fi. fico, nundinis vernalibus & autumnalibus toto pene terra rum orbe celeberrimo. HavelburumadHauellam amnem pofitum ad Epiicopi fpedac lurifaidionem. Porr Brandeurgenfis Marchio Eleftor eft Imperij, Se interopulentilsimos potentiisimofque Germania: Principes numeratur, quippe qui preter Marchiani vtramquo etia.n in Luitix Comitatu & in Silefa vrbes nmltas pofsidet.

BRANDEBVRGENSIS

M A R C HION AT VS.

BRANDEBVRGNSIS
33 \5* MEGALOrOZENS. Uns. Orla TAXS. 34
35\ S e p - - 36]

MARC
tent. 37\

HIOMATVS.
J8\ 39

JFrifckhaii.j Poms
2 ..
r

h a

Som/ci

VJcer

StoraorJ A.

.-ara M.

A n t i T .cjua

Set:,

Marca N/ua.
Tm SriL '5tern--S
VOLO: NIAE .Crofli SATTA... ,

Viterf\MAGVE'' |B KRGENt, I SIS

aCZfititi^

Lubat

BRANDE f BVRGENS.j
Marcha 34 .
J5

&'

~XLONIAE JMJIS,

: Cociate '.
1

SlLESIA. cVblliaria 'Brandehay. a'

M e r i :

xnzf 361
1 ri

dies.

FRANCONIA.
Rancona partim plana eft, & partim montofa; montes ipfi haud dfficiles funt: ager non admodum pinguis; nam plerumque arenofus eft. Multi in locis confiti colles vineis, gratum producunt yinum ; maxime vero apud Herbipolim (vulgo VVitizburg) muitx filux, & multa venatio eft. Terra in multos partita eft Dominos. Moguntinaj Ecclefia & Bambergenfis plurima obtinent loca. Palatinus quoque Comes haud paruam occupar partem. Marchiones orantes in ea funt. Multa: pr.rtere Cinitates Impcriales apud Francones florent. Epjfcopus tamen Hcrbipoienfis, Francontx ie Ducem, vt qui dus magnani edam portionem poftidet, ab antiquo fcnbit. De Norimberga dubium eft, Franconix an Boiarix cedat ; ipfum nomen indicat ad Boiarios Vrbem pertmere. Norimberga enim Noricum mo.ntem figuificat; quam ob rem pater Noricorum Ciuitatem fuilTe. Noricis autem Boiarij fucceiiere: & nune ea portio terra: Boiarix, qux inter Danubium & Norimbergam iacet, Noricum appellatur, Ciuitas pamen in Parecchia Bambergenfi eft, qux ad Francones pertmet. Ipfi Norimbergenfes nec Boiarios, nec Francones videri volunt, led tertium quoddam (eparatum genus, Vrbs ea magnificis operibus publicis ac priuatis ornata eft. Anine. Pegnitio interlabitur, in agrofterili& arenofo condita, atque ob earn rem induftriofo populo: omnes enim aut opifices funt, aut negociatores: hinc multx ii 1 is diujtix. & magnum in Germania nomen. Aptiflma Imperatorum fedes,& in medio l'erme Germania fita. Ex Franconia Franci populi traie&o Rheno in Galliam tranfirc, fub annum Chrifti 4 1 0 , Vnds ad diftintioneirj Franci Gallicx, Franconia, vocatur Francia Orienalis. i ri. !

F R A N C 0 N I A.

BOHEMIA.
Niuerfam Bohemiam Hercynia filua perpetuo ambitu cingit , clauditque circum vndique ad Ampfiftheatri faciem. Vnde xqua ei fere longitudo atque latitudo , atque vtraque pauloamphus ducenti* Biillibus pafiuum extenditur. Inter opida Bohemia; infigniora numerantur , Marcomanniam verfus, qua: h o die Morauia appellatur , Mutha ,Chrudima , Hradecium ^egint , ParduMctum, Lytomtjsium. Inde limite Noricorum , quos Bauaros cognominant, Giatouia Dcmatlirium , Mi/a , Taibouia eminent. A b eo v e ro latere,quod ad Auftriam fpeftat, locum ptimum obtinet Buduicium Crumlouia , Treboni , Hradecium Henrici : ficut Mifnia, "ons , Cadano., Chomutouia , Auftia. Nam Quadis , nunc Silcfijs, Htare* tnirium , Glacium , Curia, 6c quxdam alia opida proximant. Introrfus porr celebrantur , Cuthna, Cola,

ni, Pelfina, Verona, Zttecium , l.aun, Slana , Lytomericum, Tahrittm. Cxterum omnibus antiffat Prag Imperatoris hodie fedes , tanta: magnitudinis vrbs , vt vna tres ampliffinias vrbes complettatur. V e t e t e m , N o u a m , & Tertiam, quam Paruam vocant, duabus prioribus , flumine Vultauia difiunftam. A e dificia in fingulis.tam prillata qum publica dignitatis plena , & magnificentix Duas prxtere poiTdetarces, alteram Viflegradum appellant, quondam regimi fedem, nunc bellorum ciuilium iniuria, pene defolatam. Altera vero a r x , qua? minorem Pragam defpeciat , quemadmodum dicitur , ita iure optimo haberi debet Regia. Qmppe , non arcis modo , fed vrbis potius fpeciem repra:fentare videtut, tantum videlicet loci , moeiubus, xdificijfque occupat. Palniam inter publica opera ferunt, templum, & palatium ilhid C a r o l i , hoc Vladiflai regis opus. Bohemus contemptum libenter erga alios verbo fartoque oftentat fuum , ipfumque ade faftum inceflu, geftu, pompa , prodit. Eft & feroculus , cum faftidios tratatur , infuper aufij perinde v t leo promptus, atque in his exequendis firmus & validus, interim tamen ambitiofus, & glorias cupidus. Rurfufque vti l e o , cibi auidus , atque in eo condiendo , inftruendoque immodic effufus : potui quoque vt vicini Saxones , nonnihil addiftiot. Sed neque in ceteris moribus Bohemi long Germani diuertunt. Cereuifia in hac regione optima, quam albam cognominant , coquitur. Sermo gentis Slauonicus eft. Bohemix Regi quoque fub funt Morauia, Siiefia & Lufalta regiones. A n n o Chtifti 1 0 8 6 . D u catus Bohemix erechis eft in R e g n u m , & Vratiflaus ab Henrico Imp. Rex falutatus, a b Engelberto T i o uiioxum Atchiepifcopo hv.a&us eft. Vide A e n e * Siluij Hiftoiiatu fiohemicam.

BOHEMIA.

S I L E S I A\
E Silefornnr appellations non efle tantoper inquirendum, rtec ab Elijfljs earn deducendam, facile credunt ij qui regionem iftam, quam nunc tenent, Quados olim incoluifl ex veterum fcriptis perfpecrum habend Idem autem Saxonibus Sc antiquis Germanis <hj*ti, quod Polonica: , fu Sclauonica lingua Silefium diciimis , fignificat. Fuit enim gens, quae ex varijs locis, e confluxit, belli magis quam pa* eis ftudiofa, plura defhuens qum xdificans , & Dminorum impatiens. Primus vero R e x , quem D o m i num habuit, Boleflaus Polon is fuir. Is natus eil A n n o Chrifto nato 9 6 7 . matre Bohema, Ducis W e n ceflat ex fratre Nepte Ifuic filius Mieflaus fuit, qui Rixam Comitis Erenfridi Palatini filiani, Impeiatotis Othonis n r . ex forore Melchitide neptenv, A n n o millefimo primo'vxorem duxit; acprimus cotonarti Regiam ab Othone i n . acccpit. Eo vero-demortuo , cum Poloni per fditionem Imperatoris neptetrr atque filium Cafimirum Regno eieeiflent, Conradus Imperator Boheino' Sileliamcum conditione tributi numerandi adiudicauit. Is fuit Vratiflaus qui Vratiflauix vrbi , nomen dediffe videtur : Ceteriim VratiflauU , cum anno millefimo trecentefimo quadragefimo primo tota conflagtaflet, Sc in cinerem verfa fuiffet,. ex lapide in earn formava xdificari ccepta eft , vt hoc tempore perpaucis vrbibus Germanise, ordine, eleganza asdificiorum, amplitudine platearum , cedit. D a aliis veto otnamentis Reipub. nihil attihet dicere. Nobilitas quidem etf agrorum cultura: So Oeconomiae dedita, ad bellicas tarnen artes ita inftrufta eft, v t illorum fortitudine reliquias Pannonix defenfas xqui rerum xftimatotes nunquam fint inficiaturi. Frumenti regio ferax e f t . a c rarus in ei locas qui non excolatur. Pifcinis abundat. Oder fluuius infianis ad O r tum Sc Septentrionem eanv alluit , cum Sudetes ad Meridiem Bohemia difcernant. Habet naec Silefia in fe x i i . Ducatus. Epifcopatum vnum , cuius Epifcopus nunc Nijft, nunc Vratiilauiae relidet, vbi Sc E c clefia eft Cathedralis , Sc Collegium infigne Canonicorum. Sunt 8c quatuor in ea Baronatus. Eft hodieque Silefia pars regni Bohemici, Sc ad fa.niliam Auftciacam iure hxrsditario pertinet- Eius Metropolis eft Vratiflauia, vulgo Preflw, Pcole-naso Bigordis forulTe. Sunt, in ea 6c alia oppida, Sitttwia , Gorlicium-,

Glogw* magna,miffn, tttmimm, Sic.

SILESIA.

A V S T R I A.
Leba huius tragus vber 8c fertilis omni genere frugum, Sc qua: minimo impendio coJitur. Vili etiam 8c ftrigofo equo agricola in co tra<ftu qui Campus Tran> danubianus fiue Marchianus dicitur.vbi olim Chetuari 8cParmecampi fuerunt, terratrt am. Marga, citra quam agri in Bauaria infoecundi 8c macri funt , quid fit, Auftriacis incognitum eft. Crocum ita generofum gignit , vt cum eo nullum aliud de bonitate certare poftit. Vinum naturx amicum eft. Vrbes 8c antiqua;, 8c nobiles multa; j maxime tamen infignes, Styra , Vadenboffum, Melicum, Cdjlellum , antiquits, Claudionum, Cremefium, Cetro-cafteUum, hodie Z'ijfelmaur , Santomppoljitusyiieuburgum duplex, alterum ccenobio , frumento alterum ditum. Petrone'd* nunc vicus,magna; olim Vrbis.id quod rudera 8c ruinx indicant, veftigium; Nona Cimai , Prul^, ad ripam Leythx fluminis fitum , Hamburga : Omnium tamen maxime infignis V I E N N A , olim Flauiana, fiue Iuliobona dita,ftudio literarum admodum nobilitata , 8c qua nulla alia prxftantium mathematicorum feracior : Earn vineta coronane. jEdes ciuium magnificx,vt vel Principes hoipites accipere poffint, 8c qux feneftrispatentibus ventos accipiunt , 8c tranfmittunt ncc vnquam aere pigro 8c manente , e qud fingulx (ngulas areas habeant , ingrauefeunt. Frequens alienarum nationum ad hanc conuentus. Rerum , qux tuendx, hominis vitx neceflarix funt, magna hic copia. Auftrix nomen natum eft ante annos circiter quadringentos, ab Auftri(vt credo) Venti fiatu.qui in ifta regione frequens eft: vel fimilitudine Germanicx appellationisOflenWd>(idque verifimilius mihi videtur.) quod nomen Orientali regnorum fuorum parti Francorum reges indiderunt , vt 8c Occidentali VVeftenrich. Rudolphus I Imp. mortuo Auftrix Duce fine Iiberis,ex conllio Principum Alberto fTIio luo eurri D"j4tum dedit, quem 8c hodie eius fucceflorcs Auftriaci Principe} Arciducali rjcuio telefax.
3

SALISB VRGENSIS

DIOCOESlS.

Anc vrbem his verbis defcribit quidam : Germanos Iulius Calar aggrefTurus, In faucibus montium Arcem munitiilimam exftrui curauit, vt milites ad earn refugium, & fatellites ex ea iuuamen haberent : Et inde caftrum Iuuauicnfe Germanico Helfenberg, appellatum eft. Fluuius quoque cui adiacet, Iuuauius diftus, arci nomen dedifle quibufdam putatur, quo & ciuitas inde condita Iouauia diedra eft. Habet hac Vrbs paludes, planiciem, colles, 8c montes- Paludes prabent pafcua, montes aucupia, 8c venationes nonnullas. Cum autem hare ciuitas olimfloruilTet,temporibus Attila Regis Hunnorum fuftinuit incurfiones, vaftationes, 8c incendia. Pofte circa Annum falutis D . x x . cm Diuus Rupertus ex Regia ftirpe Francorum ortus, Wormatienfem rexilTet Epifcopatum, 8c poft obitum Regis Childeberti fede Wormatienfi pulfus effet.Thedo Dux Baioariorum Ratifpona eum cum gaudio fufcepit, baptizatufque eft ab eo, vn cum Proceribus 8c populo. Et circumiens Rupertus Epifcopus per Noricum vlque Pannoniam, pradicanlque Chriftum , plurimos ad fidem eius conuertit. Veniens autem ad Iuuauium fluuium , vbi olim Iuuauia ciuitas fuerat, led tunc collapla, virgultis operta, 8c defolata; contemplanfque locum Cathedrali fedi idoneum, proprietre eius Duce obtenta, exftirpatis arboribus 8c vepribus, repertiique adificijs, Bafilicam in honorem D.Petri conftruxit. Quin8cCoenobiumOrdinis S.Benedicati,mumficentia Ducis inftituit, rexitque Ecclefiam Epifcopalem annis 44. Huius territorium omnis generis metallorum diues eft, vtpote auri,argenti,aris 8c ferri. Reperitur hie quoque Vitriolum, fulphur, alurficn, & anrjmonium. Sunt quoque marmorum lapidicinx.

B A V A R I A .

Oiaria, aut vt alijs placet, B A V A R I A , diuiditiir in fuperiorem & inferiorem. Su perior fubdita eft alpidus, Auftroque. Ha:c crebris impedita eft paludibus, Iacubus ingentibus, fiuminibus rapidis,iiluis alpe&u horridis : prater vrfos , apros , ceterafque huiufmodi feras.centenarios ceruorum alit greges,quos abfque confenfu Principis venari crimen eft. Pecuarijs, peconbufque paicendis magis idouea eft. Pomiferarum arborum foccunda,trimcltiis dumtaxat rrumenti, non tamenomnis,maxime rerax,rarius habitatur. Vrbes huius (lint.,Motuchium ad ripam Ifarx , fplendidifiima praeclarillimaque vrbs , & Ducis fedes. Ha-c continuo leones nutrit. Inter omues Germanise vrbes pulchritudine excellere nonnullis perfuafum eft. Ingolfiadium , publico Jitterarum gymnafio ornata. Sunt prxterea Frifinga epifcopalis ciuitas, VVafferburgum , Nuburgum , Rofenbeimum Auensburgum,&c. Inferior Bauaria rertilior eft.crebrius frequentiufque habitatur;8cpro pter Danubium .Ifaram & Lauarum amnes, vitium ferax. Huius vrbes funt Regimburgum.quz Ratisbona vulgo Augufta, Yiberia olim , ad Danubium fita ; cuius ab altera fluminis parte fuburbium ponte Japideo infigni cum ea iungitur. Patauium , vulgo Paffavv,zd oftium Oeni fluminis in Danubium, Epifcqpatustitulo infigne, Straubmgd , Landshutttm, Dingeljingum , Oerhofum , absque plures. Eft haec regio in Vniuerfum fatis ferax: faIe,frumento,pecure,pifcibus,filuis, volacribus, patcuis , feris , & omnibus qua; ad vi&um,cultum,& vfum vita: fpeftant, fatis fuperique abundat. NullaGermanix prouincia pluribus cultioribufque Vrbibus illuftratur. Suis enim limitibus continet 34 vr b e s : ^ opidn'.(Men-.tfiet ken ipfi appellant J 72 monafteria, & c .

N O R T G O I J E

I N

B A V A R I A

P A LA T I N A TV S .

Auariat altera pars, qua; altra Danubium in Bohemicam excurritfiluam,vocatur noftro xuo (ficut& olim ) isorigoia, habens Korinbergam Metropolim $ vnde regioni, fecundum quofdam, datum nomen. In hac regione inter Bambergam&c Norinbergam, ad Orienten) vcrfus opidum Egramfituseft mons magnus dius Ficbtelberg, ex quo profluunt quatuor inlignes amnes, Mcenus, N abas, Sala, & Eger. Compleditur autem mons ifte in circuitu fuojcirciter fex milliaria, extrudit varias metalli fpecies: gignit 8c optimum caeruleum colorem quern vulgo Lazurum vocant, inuenitur quoque in lummirate montisftannum,8c multa: fouex, ex quibus olim metalla fuerunt eruta: denique tota ilia Regio turgetmineris, potiflimm ferric vnde Nortgoienfes annuatim magnam vim pecuuiae colligunt. Eft alias terra dura & afpera, licet qubufdam locis fatis proferat frumenti, abundetque pafcuis pro pecoroni fginatione. Incliidit quoque hxc Regio Nortgoienfis, vnum ex quatuor Lantgrauiatibus, qui olim ab Imperatoribus fuerunt inftituti,nempe Luchrenbergenfm, accepijque denomi nationem iftam ab arce Luchtenberg, etiam fi Principes dominij illius curiam fuam teneanr in opido ; /rwWf:&quandoquein Grunsfelden. Sittim eius opidi vides in tabbelia defignatum. Non creuir ifte Lantgrauiatus in tantam potentiam vt cereri tres,qui temporum fucceflfu multum auti font dinone 8c potentia, maxime autem Hafiia: Lantgrauiatus. VidePium n . deoriginePalatinatus huius Regionis. Hukisregionis vrbem primariam Norinbergam elegantiffim delcripfit nuper AlbertusPighius in Hercule prodicio. Vrbis hiiius ambitus pateto&o millium fpatio. S.Sebaldus primus, eius regionis incolas ad fidem Chriftianam conuertit poft Caroli Magni tempora. Illius facrum corpusafteruatiirNorinierga; in augufta &x D. Petro Apoltoiorum Principi facra.
j

WIRTEMBERGENSIS

DVCATVS.

Egio Wirtembergenfis in prima fere Superiori* Germania; parte, tra&um Suux feliciter occupat, ad Nicri potiffimm ripamfita-,(Charitinorum quondam ruific fdem putant) cuius ditio late patet. Ad Solis ortum Sueuos, Vindelicos, & Noricos attinga; ad Occafum Comitisad Rhcnum Palatini Principis hletori?, & Marchionis Baden hmites,inde Nigrx filua: iuracomplctiturjad Meridiem montesArbonxpariterac Sueuicxprominenc Alpes: ita vocant incolx montes eiusregionis editiores. Verfus autem Septentrionem Francos habet vicinos, & non ita procuIOthonis fiuam. Wirtembergenfis itaqueditio nec alibi commod magis initium fumit, qum vbi Nicer ortus, qui fublimiter montuofis Arbonae iugisleni fonticulo, in Wirtembergenfi Ducatu proximadmagnum Schuueningen oppido Vilingx vicinum,fitienterebullit: fonte Danubij nonampliusquingentospafius. Abipf flati m ortu Rotuillenfem percurrit agrum, leua Hercinia: caput, dextra Sueuicas alpes linquens, Wirtembergenfem Ducatum flexuofo meatu periabitur( interiacentibus itafparfim nonnullis nobilium caftris, Se Impcratorum Rornanorum oppidis) ab origine fua plus minus itinere quinque dierum crebns hinc indefluuiolisaccrefeens, ac iam nauigabilis, apud I leydelbergam in Rhcnum felin defertur. Nomen habet hic Ducatusa Wirtemberga veteri fpecula, qua: nunc in vmbilico eius domini)fita,non ita procul Sturgardia, montuofo tamen editiore loco, neque munimine neque ftrutura formidabilis hofti. Sedpro maiorum confuetudine, quibus ferrea qum terrea magis placure meenia, loci potisamoenitate fpe<5tabilis,antiquitate fo'm commendstur, iucundo fruitur ih orbem profpeu, fupr fagiferi virgulta ncmorisjinfr in fertilis vitium colles, Sic Per vniuerfm Ducatum p^puius armis, humanitate, conftantia, relegione fpetatus. Oppida non itagrandia, fed matrice condita: quidam loco, quxdam induftria, tatis munita. Pagi frequentcs,plerique,a#>fa hr oppidorum culti; ligneis,at ad fabr ftruciissdibus.
<

WIRTE MBERGENSIS
Sey>-3l\

DVCATVS.

tentrio'.

WIRTEN BERG.Duc.
"J

'S.
( ~

~
'THRUKEL/PUHEL

1*0
FALA TINA TVS^

O
3

OFMUDL>-)&>

3jJ
. T\RIFHETIHACH

T>arJTet
30

HELVETIA.
I t a f t Heluetia, inter R h e n u m , 8c S. Claudi) montem, Lacum Geneuenfem (quem Lemanum auftores vocant ) Sc Italiani. Habet itaque ab Oriente , Tirolis Comitatum Meridie, Mediolanenim D u catum , Sc Pedemontium regionem. Sabaudiam verfus Occidentem attingit. Reliqua eins pars , Burgundiam , Galliam, Sc Germaniam fuperiorem vicinam habet. Heluetij fupra reliquos Galliae populus, propter animi , egregiorumque in bellis facinorum virtutem. A n n o ante Chriftum natum circiter iexagefimo, inierunt Heluetij fcrdus cum Rauracis vicinis fuis, atque alijs adiacentibus populis. Port hace Heluetij relictas fuis,qua; fibi non fufficientes erant, venere fedes petitum, incenfis meenibus fuis , ne fpes vlla eilet redeundi, meliprefque occuparent terras. N e c defuit illis animus , totani fi potuiifnt , fubigere Galliam. Profefti autem funt primm verfus Geneuam, veffufque Romanorum Prouinciam , qua: modo Sabaudia) & Delphinatus appellatur. Iulio vero Carfare Duce Romani exercitus precludente viam multis foffis. aggetibufcjue, Se alijs obftaculis coatti declinare per Sequanam , quae hodie eft Comitatus Burgundiae t v e nientefque ad Heduos , qui iam habitant Burgundiam , ibi pon multas demicationes tandem ventum el adatrocem pugnam, durauitque cxdes ipi feptima hota in noftem vfque. Cumque vtrinque fortiter in acie ftarent, Confai tandem viftor faftus , peidomuit Heluetios , atque gentem bellieofiiTimam lc in fdes fuas velini greges in ftabula paftotum perduxit veritus, fi hoc non feciflet , Germanos tranfito Rheno fdes ab Helutijs relictos , occupaturos. Hanc regionem totius Europas efle altiflimam , ex eo nonnulhs v j . fum eft, quod tota fet in alpibus (huius Europas editjffimis montibus) fita fit. Sc qud maxima Europa; flumina, Rhenus, Rhodanus Se Padus, hinc emanantia, tanquam ex celfiori loco , ad varias mundi plagas jdecurrunt. Tredecim huius regionis Cantones (vt vulgo vocant) funt Glareanus cos enumerat , Tigurum, B e r n a , Lucerna, V r i a , Suicia , Siluania, Tugium , Glarona, Bafilea, Triburgiim, Saiodoium, Safufia, , Si Abbatis cell.- A p u d hos adrojniitiario Si cura eft totius regionis.
; }

T I R O L I S

C O M I T A T V S .

OmitatusTirolenfisadiun&usfuitdomui Aultriaca* An. M . c e c . LX . Rudolfb A* berti filio Anltrix Duce. Hic Comitatus argemifodini (imprimis apud oppidum ^/jvvrff^adeodiueseft j V t n o n m o d o Ducatui vakie opulento prairerri, fed eciam Regno comparri pofle videatur. Nam (vti Cufpinianns audtor eit in fua Auitria) pendec i u o Prin cipi quotannisordinarie rercentum miliia aureorumnummum. Infuper eit i n ca arris metallum omnium pracftantiilimum , cum vixalibi adeo ductile reperiatur, Haber haec Rcgiofedem inipfisfere aipibus,inter Bauariam &lraliam. Prascipuxiii e a yrbeS (unt: Oenipons, vulgo Infpruci^. fedesPrincipurneiusditionis.Vbi etiam Camera ScParlamentum cfteius r e gion is , & regionum Auftriacarum. Ibique tectum praetoriae domus, magna impenfa deauratum, admirai fumus Deinde Balzamum emporium$ & ipfa Arx Tirolis, vnde Regio n o menobtinuit. Item Tridentum, noftro tempore Concilio cecumenico i b i habito clarum: hocDucibus Auftria; & exparte fuo Epifcopoparer, eftque (nim in continibus Germania* & Italia:, vndebilingues t"ere omnes incoiae (unt, & quod in hmitaneis ciuitatibusrarum eft iam pure vtramquelinguam fonant, vtnequein media Germania, n e q u e i n media Italia, vixquifquam purius Haila;hic fal coquitur ,quod indeincircumiaccntesregiones auehitur. Brixiac Epifcopatus; & Brunnecka oppidum cum arce,quod huius Epifcopi cft.Schvvatzhcquotaunismaximaargenticopia ex terra(vt diximus^eruitur. Verona,&c Sed quod minime tacendumduximusexMunftero: eft mons nomine 11 amber o,, tribus milliaribus a Tridento diftans; extendit fe in Jongirudinem duodecim milliaribus, i n Iatitudiriem tribusj ineofunt C C C L , ParochialesEcceia. x x x n . Caftra PratterCi:& aromit, in e o pronen i u n t omniaaifatimj quibus vtitur humana natura. De hoc autem Corniraru.vWe plura apud eundem Tridentinasres docte fufequedefcriplr x n . libris editis, Ianus" P<pjhus, Pincius Mantuanus. _j
3

TIROLIS

COMITATVS.

Talia ProunGrafum orbis primaria, vti nomenprtempontmrmmqeviciisitit> dine epius mutauerit; nam & Oenotria, Auionia,Mefperia, Saturnia, &c. di&a fuit; fcetiam eius ferniini &fines varie ab au&oribus deicribuntur: pofterioribustamen feculis ftaniti: Flumen Varus, inde lrnea per alpes Coftias, montem Adulam, alpes Rhaeticas, adiun&acj.ue iuga porr ad amnem Arram, Hiftria terminum: Hoc vnum latus,cetera maria alluunt. Ptolomaus eam in pammulac rormam defcribit,quam maria' tribus lateribus cirGumfundunt,vno vallant Alpes. Prrlcis icriptonbus alsimilatur querno folio; Recemiores eam integri cruris humani non inconuenienter coxendice ad imum vlque pedem-efrigiepingut. Habet Italia dormiri, & ceu in pitcibus elle videmus capite irrinflmam pattern, ipinai formam, Apennkium: quimonsex al pi bus, qua abInfero mari recedunt, oriundus, cm recito propemodum curfu Ancona* vrbi appropinquare, in mare Superum ferri & ibi ftniri videatur; tamen inderuriusabeo man recedens, per mediatn Italiani in Brutios, ae Sieulum fretum fertur. Oiim in hac regione M. c . Lxvi.vrbes exftitifl Aelianusau&oreft. Guido presbyterRauennas, ex Igino^ qui ante (xcenros annos de vrbibus Italia? Icripit, fptingentas dumtaxat Futile eius temporibus fcripft, Hanc Italiani Blonds in otodecim regiones diuidit ;Leander nouemdecim. Sabellicus, Italici nominis principibus vrbibus^ ex vulgi prsdicatione,; hax epitheta ad (cribit. Dites Venetiae, Mediolanum ingens, mperba Genua, pulchra Florentia, Bononia ferax, Rauenna vetus, Roma Tancia, & Neapohs noj^lis. Habet Italia fluuius, Padu,Athefn, Rubicoue.TyberimjArnun^MinciumjTiciriu, Ollium & Abduani, Lacus, Benacum, Larium, Verbanum, Tralymenum, Sabbatinutn & alios

f T A L t .

FORVM

IVLII.

Itus Regionis eil huiufmodi: Incipit planine mari appoft*; moxque pauiatm aelccri , prmitft itt colles, tandem in montes alt iffimos euehitur, qui propemodum vndique fines adeo claudum, vt hasc vallata montium iugis planities tanquam muro , theatrum videatur ; faucibus autem vnis pateat, per quas, vti porta , Sontij fiuminis traiecu ab Taruifio aditur. Ceteros itaque termine Alpes vbique premunt. Sunt In hac nobiliffima Regione campi iati & irrigui, maximeque fertiles ; abundat enim vitibus generofiiTtmt fiicri ; quarum vinum Plinius in vinorum cenfura primo loco celebrat , Pucinumque vocat, loco. Frucrus iiic omni geni, pomaque nobilillmi fapotis , filuat tum ligno matetiaque , tum venatu magnifica: , prata nitiditlma , pafeuaque gregibus pecurlum vtilia. Caelum temperatura. A g t i cunctis rebus tam necelTitati mortalium, quam delitijs 5c voluptati & oportunis per Te abundant. Indigena: quoque non folum ad bumanitatis artes, fed etiam ad mercaturam aliaque luculenta viuendi indituta , qum ptifllmi funt. Vrbes in ea maxime celebres funt, Aquilegia, vbi Patriatchatus , domicilimi olim imperatorum , ade vt altera R o m a diceretur. x n . M . paitis in ambiai habuit. In ea aliquando cenf c x x . miliia ciuium. Felicita: vrbis praecipu negotiotum frequentia procedebat, quoniam ex cunctis propemodum Orbis partibus o b fummam loci oportunitat.oc aditum tam mari quin tetra cmodiffimum.merces con'tehebantut. Defijt auterw id f u m m u t n mercatura: ftudium, caput deinelTerentibus Venetis qui nsgotiandi rationem pmnem ad f ttaxerunt ; ade vt ex florentiffima rrequentiffimaque , nunc propemodum ad flifudinem ed perducta. V t i n a , campedri loco lira , munitiffimam habet ateem, in colle hominum opetis f a f t o . Terge l e in littore maxis , colonia Romanorum. Goritia , qua; olim fotte Norcia , multa hic fuperfunt vetudatis mon unenta. Ciuitas Auftria (olim Fottim Iulium fuifT multi perhibent) in faucibus montium natura loco munitiffimo fita ed S. Oanielis oppidum in prxcelfi difficiliq'ie monte fitum. Portus Gruarus, in dextta Liminis ripa. Dein Spilimbergum , Maranum , Mons -falconis. E d r Palma ciuitas & arx rotunda Venetis anno M . i>. x e n i , exdrca, cuius fundamentis fubdrati funt nummi cum hac infetiptione, parte vna : Pafchale Ciconia Duce Venetorum, A n n o Domini M . . x e n i . Patte altera : Fori I u l i j , Italia: & Chriftiao* fidei propugnaculum.
;

VERONA

VRBIS

DTTIO.

Enomanorum vrbs eli hxc, in Gallia Cifalpina, fiue, vt hodievocant, Lombardia; Venetorum ditionis: in vtraque Athefisripa magnifi.ce exftru&a, at quatuorpontesripa iungunt. Vrbs eft fitti optimo & amoeno, Iplcndidis ornatiffimifque xdificiis, tam priuatis qum publicis, exornata. Habet multa vctuftatis monumenta, inter qux Amphitheatrum, quod vulgus Arenam vocat; inter omnia qux in Italia, aliifque Europx partibus exftare creduntur, intigerrimum. Ditio iue ager huius vrbis patet in longitudine, Baruchollooppiduio Riuam vfque ( qux eli in vltimo Benaci Iacus recelfu ) 65. milliaria Italica : in latitudine, qux fumitur Turre confinium ad vfque Riuoltellam 40. Comprehenditque in vniuerfum 1445378. campos, (ficltalicum vulgus meniuram, qua agros dimetiunrar, nominar) quorum 1223112. fertiles, 220166. vero lteriles funt: qui tamen indies colonorum diligenti feraciores redduntur. Eft in hoc tra&ualtiflimus mons, ( tabulaeum inter Banacum lacum, & Athefim flnuium oftendir ) Baldum vocanr. Herbilegis hic maxime notus eft, qui ad hunc vndiquc confluentes, multa herbarum radicumque genera, in medicinis neceflaria, & vitx humanx opitulantia, colligunt. Eft etiam hic in valle quadam, Policella dita, Iocus Negarina nomine; vbi fxum duri/Ti mum vili tur, in quo mammxad iuftam muiiebrium formam fculptx;ex quarum papillis perpetuxftillantaqnx: quibus fi lacrans mulier papillas afperferit & latitrit; exfccatus aliquo, vt fit, vel morbo, vel alioxafu, illi Iateus humor reuocatur. Sunt & alix hnic traui aqux, non minsornamento natura qum vfui attributo. Sed auiditoreshuiustcrritorij cognofcendi ledores habent Biondi & Leandri 1 taliam, eos confulejre lice bit..

PATAVINVM

T U R R I T O R.

Ger Patauinus fqux Marchia: Treuifianx portiojolim Iatis,nunc his terminis continetur: A Meridie Athefib fiuuiusprocurai-, a Sepcentrioue Mulo paruus amnis dilabitur;ab Oriente xftuaria Vcnetiaruni:, abOccidente autem Colles Euganei, 8c ager Vicentinus Vnde hoc carmen perueteri vrbis Patauinx figillo infcultum legitur: Mnfo, mom, Atbefis, mare, certos dant nubifines.Patet omnis hie circuitus centum 8c orStoginra paiiuum millia: in quo fpacio funt trecentum ck quadraginta (eptem villa: feu pagi. Patauio municipali iure hoc tempore fubiacent feptem iniignia oppida, qua: funt: Montinianum, Caftrum Baldum, Athefte,MonsSiiicis,Sacci opidum,Campus S.Petri,& Cittadella. Item fex vici, Miranum, Oriacum.Titulum, 8c Liuianum, Arquadum, Francifci Petrarchxfepulchro celeberrimum, Confyluium, 8c Anguillaria Suntprxterea in hoc territorio Euganei coJlesPotis decantati; te iuxta hos Aponusvicus8cfons, cuius Claudianus 8c Manialis meminere: Item Cafliodorus in epiftolis, vbi Theodoricus Rex eos reftaurandos curat. Huius agri Patauini tanta eft fertiiitas, vtexabundanti frugum copia vicinisquoque ciuitatibus, aWque vlla fuoruciuium inopia,qux ad vfum vitx neceffarix funt, larg multa fuppeditat. Generoftas vini magna eft. Venariones, aucupia, 8c pifeationes frequentes. Adeofluminibusirrigatur, vt ( maximo incolarum commodo 8c vtiiitate) nullusagreftis vicus vltraquinque palTuum millia diftat flumine.Hanc omnium rerum mirabilemcopiam arque abundantiam vulgo triuiali proucrbiodemonftrant, dicente s: Boncnia la graffa, Padua la pajfa, ac li Latine dicas, Patauium fertilitate Bononiam(qux fertilifiimaeft ) fupcrare. Hxcde territorio, nunc de ipfa vrbe qux huic nomendedit. Hxcin plano fitaeft, vndique amnibus irriguo. Vrbsadmodum munita, validiflimismuriscincia8cpopulofrequens. HabetGymnafium totiusEurjopxceleberrimuni, Carolo Magno ( vti fermi t) incceptum, 8c Frederico II. anno tilt, ftabilitum, 8c poft 40. a n n o s Pontifico Vrbano i n i . c o n f i r m a t u m .

B RI X I

T E R R I T O R .

i A Ger Brixianus partem eius traftus occupat quem olirti populi, Cenomani ditti , tenucre : patetmte _ / v eius longitudo ad ottingenta ftadia, fine centena millia pafluum : in latitudine ad quadringenta (rad i a , fiue milita pafluum quinquagiuta fitufque eft inter Benacum , Sebinumque lacus j Alpes & Ollium fiiiuium. Hunc eundem agrum icribit Ioannes Planerius inter amceniftmos Galliae Cifalpinae Campos maxime efle memorabilem. Vrbs Brixia.vnde huic trattili nomen, hactenus quodammodo vetus vocamus jretinet. N e m o veterum fere fiue Geographorum , huius non meminit. A t quia nemo recentiorum (ne dicam quoque veterum) hanc vrbem dottiori aut luculentiori ftyl defcripferit, qum l'ighius in Hercule fuo Prodicio: de eadem hunc eundem aridi : Brxia, qua; ad radices montis eft pofita, antiquitate amplitudineque aedificiorum cum multis vrbibus Italia; cenare poteft. Propter diflnfiones vrbs olim Gallorum Se Infubrum vicinorum iugo opprefi , varias pafl eft calamitates : nunc tandem fub Venetorum Imperio quieta floret opibus,ac mercatura frequenti, rebus omnibus affluens, folertis ingenij populo.ac nobilitate magna frequens. A g r o item olei, vini , frumentorum , fruttuumque omnis generis excellentiffimorum fertiliilimo locuples : habetque metallorum venas foecundas, in primis ferri & acrs : vnde maximus ciuitatt redit quaeftus, T . Liuius aliique magni auttores tradunt , Brixiam Regum Romanorum tempore Gallis Genomanis effe conditam , quam poflea R o m a n i , Tranfpadana Gallia id poteftatem redatta , fuse ditionis item fecerunt. Conftat ex L i u i o , fidem populo Romano conftantiilim quondam piaeftitifl , atque pra:cipu difficillimis Annibalici belli temporibus. Coloniam Romanorum faftam effe volunt bello fociali confetto, c m Vetonam & alias trans Padum vrbes C n . Pompeius Strabo Pompei Magni pater coloniasdeduceret. Nec diti poftea C . Cxfaris aufpicio fimul cum alijs Tranfpadanis ius Romana: ciuitatis accepit, atque fub Impp. Romanis deinde , quamdiu Imperium In Italia ftetit, admodum fioruill conftat. Teftinionia funt aariquitatis monumenta varia , qua: adhuc in eadem vrbe , vicinoque territorio paftim rcpeliuntut : nimirum pulcherrima: marmorum infcriptiones, ftatua: , ftatuarumque titoli, atque illuftrium hominum epitaphia plurima , ex quibus vrbis illius amplitudo prifca facile colligi poteft. Hattenus Pighius. Secat hoc territorium per medium quodammodo Mela vel Mella Humus Virgilio cognitus, edam CatuiJo j hoc vcifu: JJjjxia Cygnsa pofitus in fpecula, Fiauus quam molli pexcutxit flumine Mela.
;

TERRITORIVM

VICENTINVM.

Itum H fub temperato,& falubriccelo, oportuno tranfitu Galliam ex ItaliajGermajiiami aut Pannoniam petentibus. FontibusScfluminibusdiftin&um pifces alic delicatiorum menfis expetitos. Quxcumqj vitx human* neceflitas requirit nulla Italia: regione praeftantiora nafcuntur: qualia funt triticum ahaeq; fruges, acfruclus,vina omnis coloris, faporis, ac temporisjlriciimJanajlinumjpanni^annapis^leum, crocus, poma, herb*, oler: boues, jumenta.greges, & armenta optimi generis omnia. Vitulins, alisq-, carnes,ferirja,altilia,& gal* linacei pulii magna quotannis copia hinc adexterosefferuntur, vltra decern milliadoliorum vini Se plus qua m octuagies mille fagmaria: farcin frutuum omnis generis.Sericumque crudum, in fila reductum, ac pannorum qui extraneis diuenduntur pretium medij millionis uri valorem excedit, Coloni, Se agricuiturae vacantes alijq^ruris alumni ad centum quinquaginta millia afirendunt. Decempedis metatum 1058085. jugera completitur. Alpium: faltus fubitru#ionibus & foco ligna,itemque marmora&: minerali varia abund fppeditant, ancupioque Se venationibus fubferuiunt. Incoia* robore, & ingenio pollent, & arma intrepide exercent, ita vtyltimodelecu habito eotnmqui decimoo^tauo ad quadragefimum annum militias idonei habentur, confcripta fint fedecim millia, quibus adiuna tria millia prsfidiariorum, viginti millia bonorum mittuniconficiuntad terreftres& mamimas copias Principi temper inftruftorum,

BONONIENSE

T E R R I T O R I V Nf.

Ononiae ager amplilsimus partim collibus aiTrgit, partim lax planitie ajquatur ad miraculum fertili & feraci omnium.rerum qua; humana; v i t a s vfbus parantur, Rhenoque,Setta,& Lauinifluminibusirrigatur. Amaena vald regio eft, arborum la:tarum, V i t i u m , riuorumque & fonrium varietate oculos pafcens. Quondam Felina dita, totius antiqua: Hetruria latius quam nunc diffuf: caput & metropolis audiebar, Fidem Chrifti inter primas Italia; tulcepit. Studiorum doctorumque virorum foecunda fmper parens habita eft, ex quo Theodofto juniore Academia hic nobililsima ereta fuit, in qua Azonis le", tempore ad decern millia ftudiolorum ceniebantur. Necnunc, frequenti degenerat,aut flore eruditifsimorum virorum, c flerae adbonas artesjuuentutis. Olim praspotens vrbs fuit & befticofrurn hominum nutrix gloriola. Qyatuor (mmos Pontifces orbi dedit; Honorium I I . Lucium I I . Gregorium X I I I . 8c Jnnocentium IX. Cardinales plurimos, Archiepilcopos & Epilcopos innumerabiles, Frequentilsima ciuitas & ciuibus & inquiiinis ad radices Apennini (ita jugis montiurrj abauftroletnetur. Aere falubri gaudet, artibus,armis,litteris inclyta. Hifteriam rerum Bononienfum vide apud Leandrum Albertum, Carolum Sigoniiim^ Pompeium. Vezanum, &c alios.

BONONIENSE
44.

T E R R I T O R I V M. 45
kSaZa mUliar. Italicor, Seri -ri". jo ; 7^

OCCIDENS.

Bagni _

imo dono

Fatale /Catto .

f&Ft

PorrettA
Cttstwn

Part

DEL

Ferrara L u ^
<

sfocarteli

r ' ' _ .

I
TJEKRITORIC^

F E R R A R E S E

B4RTE

ntt^jSWJ^.

& 3ocaiame Tlrqcnta

BOlSTONIiSTSE TERRITORIVJvL 45T

44;

ORIENS.

M E D I L A

N E N S I S

D V C A T V S .

Eander in defcriptione fuae Italia?, ( poft prolixam huius Ducatus gubetnationis defcriptionem) haec dir eius primaria vibe refert; M E D I O L A K V M inter maxima* Europa; totius vrbes cenfetur. Suburbia longa latacfue admodum habet, quibus plurimum augetur , plerifque tarn ingentibus , vt cum magnis Italia* eiuitatibus certent. Vtbem , ipfaque (uburbia, lata: aquarum folla: cingunt per quas vndique nauigijs annona: copia defertur tarn magna, nihil vt non vili hie pretio fiat. Siunmam me hercule admiraticjnem habet, omnium rerum qua; fuht ad vfum mortalium vriles, huius vrbis infignis abundantia copiaqile. Tarn multa h c , & tam diuerfa artificum genera, tantaque frequentia, piane vt referri nifi difficillim hand poffet j vnde & vulgi natum verbum celebre. Qui. Italiam reticere totam velit , eum deftruere MediolanunT debere , nimirum , quo ex his fedibus artificum examina per omnes Italia; partes fpargantur. Habet vrbs aedificia mire fplendida , magnifica que nominatim Aedem perauguftam ampliffimamque, quam D O M V M vocant, immenl fumptu , ac tam admirabili arte fatam , vt paucis omnin Orbis terrarum vntuerfi, tem* plis conferri poifit, fiue magnitudinem Se artificium, fiuc pretia matmorum & opera fpeftes : etenim non llum vndique fbtis intufque cruftis niuei marmoris intetta nitet , vetum etiam mirabilibus ex mannorc ftatuis arte lumina elaboratis, eft ornata. Praetere funt nobilia Fana permulra , inter quae Gratiarum aides, fodalitatis Pracdicatorum , regione munitilTuiii cartelli Porta: Iouia: fita ; fumptuofum in primis Hemifphacrium Ludouico Sfortia factum habens fub quo cum vxote iufe poni volebat , fepulchro ibi ex marmore nobili conftituto , nifi in vlteriori Gallia in fata conceffiflet. Ccenobium huic Fano infigne coha;ret Pia:dicatorum,cum praeclara bibliotheca cumque nobili triclinio , ccenae Chrilli Sc Apoftolorum admirabili pittura decorato , quod eft Leonardi Vincij Florentini o p u s , fummam artem auctoris omnium pitturi peritorum cenfura probans. Priuatorum in vrbe doinus amplilfimae permultae confpiciuntur. Eft Sc A r x porta: Iouiae, munitifilmum , praecipuumque totius Europa; propugnaciilum , quod \ Ila profett vi capi numquam potuit. Sed alia multa praeter haec praxlara xdmcia Mediolanum habet, qua; breuitatis caufa praeterimus. Hattenus Leander , qui caetera eius territory oppida iocaque eleganter depingit. Vide de his etiam Volaterranum , Georgium Merulam, Bernatdum Arlunum 6t alios.
5 ; ; ; v

MEDILANENSrS

DVC'ATVS.

C R E M O N E N S T S

ACER.

Rbis huius antiquitatem conftare, ex eo qui dixit , Mantua Va: mifrx nimum Vicina Cremona: , omties intelligtint. Sed long antea Coloniam Romanam lactam, anno nempe vrbi- condita D . XXXVI . tradii Liuius, alitque. Sita eft hac vrbs in Gallia Ciilpina , fub Ccnomanis populis , v t Ptolemxus ; veJ in decima Italia regione, V t Plinius perhibec,ad ripam Padi fluminis. Agrum habet planum, omnis generisfrumenri, eciam vini , fertilem : cetera qua humano generi ad vitam tuendam expermtur , beneficio fluminis , atfatim in vrbem affcruntur. Multas calamitates perpefia eft, frequentibus alflitata minis: Primm Antonianis temporibus, quando ab Auguito Imp. rerum potito,ager eft miiitibus datus: Deinde Vitellianis, apud B^briacum peracra pugna, cum quadraginta millia armatorum irrupere; calonum , lixarumque amplior numerus, ve Tacitus refert ; qum omnia facra profanaque in igne confiderent. Solum Mephitis templum ftetit ante moenia, loco feu mimine defenfum. Gothorum quoque ryrannide, deinde Longobardorum fub Gedulpho Rege;Anno Chrifto nato o c . xxx. euerfa.Friderici edam Anobarbi vim pertulit. deietis vfque meenibus. Poft hxc bellum ciuile inter Guelfo* ic Gibellinos in ea exarft , Anno M . e c c . x u . Tandem fub Mediolanenfium Vice comitibus & Ducibus aliquantiiper vires retumendo , refloruit. atque hatenus fub ijfdem feliciter & tranquille reipublica ftatum conferuat. FJabec hxc vrbs arcem.fi qua alia in Italia , muiiitiilimam , hoftibufque formidabilern, E.ft in ea quoque turris altitudinis admiranda,m primis fi cum Iralicis conf'era'-ur : vnde vulgari earn prouerbio & rhythmo celebrant; cam aiunt:Vnus Petrus in Roma , vnusPortus in Ancona, vna turris in Cremona. I *

CREMM

TERR. I TOR.

St Crema Venetorum oppidum, praefidium & arx, confinibus Mediolanenum. Hoc vt Leander cribic,iiib eorundem Venetorum imperio ita creuit incolarum frequentia, acdificiorumque elegantia, vt inter mxime Italia: nobiliora loca nomen meruerit,vnde vernculo adagi dicunt,Barleta in Puglia,Pratum inTuicana, Crema in Lombardia : horum trium in Italia locorum nobilitatetn, iplendorerri & diuitias, denotantes. Veneti aepistentauereexhoc opido ciuitatem facer: nco la; tamen hatenus reftitere, verentes, ne, quod iam inter maximi nominis opida centur, vix turn inter cimtates mediocres-nomen lit habiturum, Situm eft in amcena planitie; loco amplum & pacioliim , mcenibus munitiisimum; opibus inclytum, populo frequens, & rebus advitam mortalium neceTarijs affluens: habet enim ter- .jitorium fcecundum Cultura diligenti multo fertilius redditum multique aquarum riuuli, picium vario genere repleti, agros irrigant. Scribit Blondus hoc oppidum Friderico Barbaro, poft afnidam Cremonam, in eius ciuitatis damnum, opprobriumquae exaedificatum. Sunt alij tefte Leandro, qui putant ciuibus Paraiij vrbis,ab Epicopo Mediolancnii ob haerelim deftruta;, conditum: Cremasque nomen illi inditum, in crarmata: patriae memoriam. Iudicium leAoribus relinquo. Crema; Vicinus eft fluuius Serius, qui fe in Addam exonerar j eftqu^ hie Mediolanenfium & Cremenlium terminus communis,

P E D E M O N T A N A R E G I O . A urino m regionem nunc Pedemontium vocamus, tanquam pedem monclum quoniam ad radices Alpium eft,qux Galliam.Sabaudiamque ab Iralia diuidunt. Fines ponemus ab Oriente,Padum; Meridie,Ligurum Alpes^ab Occidente,Galli* Alpest, Septentrione,Duriam ripariam.Agros habet amoenis fru<iferifc]uecollibusplenos,qui firumentum, aliafque rruges,& optima vina,cumnobiliflimisfructibus producunt.Vrbibus,oppidis,pagif-* que perhoneitis nitt Metropolis eft ciuitas Taurinum,ad oftium in Pado Dunx^quam PtoIemxus.PIinius Sc Tacitus AuguftamTaurinorum vocant. Prifcis temporibus hancnobilem fuifte vrbem,vel hincintelligere licet,qud Colonia Romanorum erat.Iacet ad montium radices,forma quadrata,cum portis quatuor,nobihtate ciuium maxime clara, fplendidis etiam xdificijs ornata,inter quxfummum templum. Gymnafum habet omnium difciplinarum, mirificeque rebus omnibus ad vfum Y i t * necelTarijs & vtilibus,abundat.Agro eft perbono ac fertili,maxirri vero verfus Orientem & Auftrum.cum vallibus ferri copia fcecundis. Taurinum Longobardorum federn fuiMe Paulus Diaconus perhibet. His, vfque ad captum bello Caroli Magni Defderium Regem paruit:deindeauteminItaIiaRegi,Imperatorum, Montis ferrati Marchionum,&; Sabaudi* Regulorum(quibns hodie etiamnum paret)fuit. Ad Padi fontem verfus Ripelium & Padana,funt marmorum nobilium lapicidin*. Ad capitis Padi dextram incipit planities quxdam amcena.Valiis Padi dieta, vel (vt incoi* vocant) Lufernx; aboppido nimirum.quod habet Luferna.Procurritin longum milliaxxx.latitudinis adfummum 1 1 1 1 . In aditu eius Orientali capite,Mambrinum eftn exitusfineverfus Occidentem, Crux lapidea prxcelfa Confule Leandrum, Paradinus in fua SabaudiafcribitPrinciparum Pedemontanum continere in f prxter vrbes infgnes & magnitudine qeleb'res, qux funt quinque numero,plus minus quinquaginta oppida munita pulcherrirtiaq'tre ,tum municipia ducenta,muris,propugnacuIis & turribus vallata.Habere etiam muItos,Comitatus Marchionatus, Baronatus, aliofque muks Satrapas, omnes Duci Sabaudi obtemperantc.

>

PEDEMONTANA

REGIO.

ti

9A y

LACVS

C O M E N S I S , ohm L A R I V S .

('quern he-die Logo di Como ab oppido fibi adiacente, vocantj aLaro aue,Graece fic dicta, & Latinis fulica, quibus abundat, nomen accepit. A Seprentrione in Auftrum ad 60. millia palTuum producitur, vndique coronatur montibus, quo rum cacumina, caftanearum arborum nemora habent; iatera, vinea; oleaeque, radices vero, filua:; in quibus ferarum venationes frequentes. In margine autem Lacus, C a ftella confidunt; inter <qux in Meridionali ripa, Comum eft, ciarum oppidum, aGallis Orobijs, aut vt quidam vult, a Cenomanis conditum . Romanam Coloniam poftea a Diuo Iulio ibi dedutam, in quibus quingenti illuftres fuere Graci, au&or eft Straboj ex quo Nouum Comum appeJJatum eft; in amoeniftimo loco pofitum, ade6 vt ad To las delicias excogitatum videaturmam a fronte pulcherrimum Lacum, a tergo campeftria culta,& omni genere fructuum feraciflima habet, accedit etiam aer laluberrimus, iucundiilimutque. Hoc oppidum duos Plinios aeternitate viros dignos nobis protulit, in quorum memoriam elogia in fronte ^Edis Diuae Mariac Virginis a gratis ciuibuspietatis ergo marmoribus incite, Anno 1558. ex Italia redeuntes Jegimus. Sed quare non addam de hoc lacu eiuldem etiam Plinij lib. 2. ad Caninium hate verba ? Studes ? an pifcaris? an fimul omnia PofTunt enim omnia fimul fieri ad lacum noftrum. Nam la cus pifcem, feras filua:, quibus lacus cingitur ,ftudiaaltiflimus ifte feceflus affatim fuggerunt. Lege Benedidum & Paulum Iouium , hie lacum elegantiilime integro libello, alter res Comenfium defcripfir.
AMVS LACVS
?

ROMAN VM

TERRITOR.

E vrbe R o m , quondam Orbis Imperarrice, eiufquc rerritorio, fquod Latium veteresnominarunt,) quia hic locus amplam pro eius dignitate defcrionem non admittitjomnindeeatacerequmpaucadicere, prxftare viderctur Sedvt aliqua parre iuuemus ignaros, recreemufque peritiores, perltringemns prarcipua. Pofiraeltin loco Iteri. 8c obieta Auftro, caelique grauioris; cuiusambitus olim x i 1 1 . M. pafl. fuit, hodie vix M. C C . Vias olim habuit x x i x. Portas x x I . Turres in murorum ambitu circiter c c c L x. olim D c c x i . Colles v i i. hinc vrbs Septegemina di&a eft. Crypta; lubrerranese funt i m . Csmiteria x x v n . Bibliotbecac Pontificis i n . vna claufa, quac eft (eledtorum, librorum : altera minus fecrera ; tertia quat diebus profeftis per duas horas omnibus patet. Regiorrum in vrbe nomina hodie funt xiv. olim x i x Pontes Iapidei fiipra Tybrim v i . & c . Auctores, qui eam fcriptis fuis celebrarunt, hic enumerare, vilum fuit. Quorum e x vetuftioribus funt: QJFab. Pitor;Sex. Ruffus, & P.Viclor. ExrccentioribusB'ondus eandem in fua ItaliatPoggius Florentinus, Raphael Volaterranus. Fabius Caluus Rauennas; Barth. Marlianus, Georg. Fabricius; Lucius Faunus; Andreas PaUadius-, Pyrrhus Liborius; Lucius Maurus, Wolfgangus Lazius & luftus Lipfius. CoIIegit& delcripfit lacobus Mazocchius eius antiqtia epigrammata; & Vfyifes Aldroandus eius ftatuas, Hubertus Goltzius non minori artifcioquam diligentia, maximifque impenlis eiusFaftosatneis Tabulis libri forma expreffit. jEdidimus nos nuper Tabulam Romani Imperij (quum maxime floruit) effigiem contincntem.

T V S C I A.
V f c i x (quae o1im H-truria) termini funt,ab Otiente Tiberis-ab Occidente , Maera fluui;; a Meridie, Infcrum m a r e a Septentrione, Apenninus mons terra petnobilis , pulchra lautaque eft: Indigen x ad omnia pads beilique temporibus, ingenio promptiffimo: nec minus ad ftudia literarum, quam negotiationes. Gentes cetemonijs & cultui diuino maxime Temper addicl, m fuifle.ex prilcis Aucloribusconuat. Oram Tyrrheni maris faltus maiori ex parte occupant hoc aeuo. Interior regionis pais , eft fere montofa. In ea ha; flint vrbes maxime prx ceteris memorabiles; Florentia , Sena, Luca , Perufia , Pifx, V i t e r b n m , Sec. Florentia flta eft in vtraque A m i fluminis ripa ; quatuor pontibus iuncla : Splendore ac elegantia fumma eft, quair.ubrem vulgo Florentia Bella nominatur, vt qux fios videatur Italix. Nobiliflimis enim xdificijs turn Diuino cultui , turn Giuium vfui paratis , niter. Imprimis eft admirabile Fanum D . Maria; Florida: , totum ex matmore cniftatum cum Hemifphxrio flupendi opcris ; iuxta ttirris flat exir.ua tintinabulorum, tota item marmorea ; modicoque poft interuallo veterrimum Mattis t e m p l u m , (brma rotunda magno ingenio conilruclum , 6c nunc D . loan. Baptiflx facrum. Valuas habet ex x r e , fufili opere, tarn raro artificio facias, eas prxfertim .quae contra Fanum D . Maria: Florida: funt, vt o m nes ornnjno , quibus ingenij vis adflt vlla.reljqua in Europa tota (tmiles die nufquam arbitrentur. Sena iacet in colle , prxcelfis cincla crepidinibus tophinis , frequentia nobilium xdificiorum nittns in quibus cedes maxima: D . Virgini Matri facra fplendidis ac fumptuofis quae in tota Europa funt , Fanis admimeranda , flue pretium marmoris, ex quo tota conftat flue excellentiam opetis ac artificij , q u o facia , fpeftes. Perufia colli infidet A p e n n i n o , tnaiori agn parte frucliferis 6c amcenis afTurgente collibus, vini n o bilis, oiei, ficuum, pomdrum , aliorurr.que optimorum fruftuum fertilibus. Pifa , vrbs olim felix 6c adinodum beata, non l'olum ante rei R o m a n x norem , fed etiam ilia iam vigentc j ac item poftea multis annis fuit. Docent id infignes viclorix nauales , quas habuit. Viterbum iacet amocno fpatiofoque loco, jugis C y m i n i j s , a tergo imminentibus, plnrimis hand pecnitendis operibus nitens ; inter q u x fons eft infignis , 6c maxima cum admiratione fpettantium copiofus. I.uca in planitie fita eft , non procul a colli, bus, xdificijs per honefla ; gens lauta, prudens , ingeniofa; vt qua: libeuatem ilbi diu fapientiffimc confetmuh injegram etft finitjmotum beljjs baud raio "merit pettta.
; ; ; }

r' y s c i A.

F L O R E N T I N V M

O M I N T V M .

Agnificentia ac latitudo huius Ciuitatis pro precipua totius Tufcia haberi meruit. Quod ad ftum, non folummodo in medio, fed etiam in parte interiori totius Italia; fita. Amplitudinem eius quadraginta quatuor parochias ; ac feptuaginta monafteria, turn virorum , turn mulierum oftendunt , prater Hofpiralia lnnumera,Ecdefias & Sacella. Suburbia habet, qua; fmul iunta nihil minus,quam ipfam C i uitatem praberent. Dux Alexander de Medicis, Papa Clementis feptimi nepos, arcem hie extrui iufiit, qua pro forthTimo loco totius Italia habetur. Ideo non rruitra Florentia nomen ei inditum, & hercule, flos omnium vrbium Italia aftimari poflet. De hac Tacitus Procopius, & Agathias. De eius origine variant autbores. Leonar. Arene, affirmt hanc Ciuitatem fundatam militibus Lucij SyL'a dsctatoris Romani : Raphael Voiateranus, d'uerfs colonis & gentibus ftructam affirmt, ac poftea Caio C a fare. Marc. Ant. & Marco Lepido Coloniam Romanam fcram. Sed hac omnia latius Leander Albertus in fua Italia defcriptione. Anno Chrifto nato M . n. r. x x. Pontifex Pius V . Cofmum Medicem Florentinorum Ducem , menfe Februario, ad vrbem venientem in Aula Regia coronauit, & in Magnum Ducem cum fuis fucceilonbus creauit, in cuiu? corona Pontifex ilia verba infcribi voiuit:

Pivs

V.

PONTIFEX. ZELVM,

MAX.

OB

EXIMIAM

DILECTIONEM , STVDIYW,

ET

CATHOLICS.

fl.EI,IGIQNIS

rRACIfVV'MQVE

IVSTITI&

DONAVA.

F L O R E N T I N VW-

DOKINfVM.

FERRARIENSIS

DVCATVS,

Adus fiue Eridani'-; fltiuiorum Rex Virgilio dihis, in dno precipua primum cornua diuifus per hunc trattimi in mare Hadriaricum per quinque alia C o r u n a le e x onerar, qua: agrum Ferrarienfem in quinque partes diftingunnr. Territorium quondam vallibus & paiudibus depredimi nunc cultoribus r r e q u e n s , campiique amxnum (egetis & vini ram frax e f t , vt in iftis fruc-tibus Nobilitaris Ferrarienis a m p i i f t i m a vcdrigaiia & reddirus confiftant. Ciuitas ipfa quondam in aducrla fluminis parce (quo i o c o nunc Eccitila D. Georgio patrono eius (aera viiitur) lira, a n n o 454. in banc tranllata eft. Anno 656. per Vitaiianum Papam , traducla hue Vogentian Sede in Epifcopacum erccTra fiiit. A longilhmo retro tempore Princibus Eftenfibiis paruit, qui ad vfque Herculem cius nominis primum Ducem temper earn Sede Apo tohe titulo Vicanafus ge^eralis in temporalibus concclTam obtinuerunt Anno iyoi. Alexander PP. v i . Ducatus e a r n titulo ornauit 8c prxfato Hcrculi concefTit pro fe & fuis mafculis liberis legirimis 8c naturalibus in perpettium. qua nepotam linea anno 1507. in Alronfo 1 1 . deficiente, cum ad Sedem Apoftolicam deuo'uta e f f e t , n o n obftante Cacfaris EftenfTs illam fibi aftercntis conatu, Clemens PP vin.miffo illuc (ub manu Cardinalis Pern Aldobrandmi n e potis fui inftru&ifTimo exerciru, illam in poteftatem redegit pra:fata;que Sedi vindicauit: Tub qua nunc felici pace fruitur, fioretqire. Vrbs amp'iflima, arce etiam, Principum Eftenlium quondam fede, inftru&a propugnaculum Status Eccleliaftici habetur. Studiis
liberalibus temper floruit, virofque i n liitens prasftames mu!tos&c!aros dedit. Illuftrium

familiarum 8c Nobilium frequenria, inftMtifiima e f t , qui in laudabili armorum 8c fapienria; atque eloquntiaj ftudio reliarer 8c fru&uote occupamur.

FERRARTE NSI S

DVCATVS.

u
b
F E R R A R I E N SIS D V C A T V S . : g

Scala mtUxan

MERIDIE' .

R O M A N D I O L A.
v ^ ' '

Vondam para Gali ix Togata;, poftea ^Emilia, & Flaminia dia vijspublicisper eam dudis,tand ob idem & operam bellis Longobardo Romani?ftrenunauatam HadnaniPP.& Caroli Magni beneficio nomen Roma Romdioia:,tuic Romanuie^deriuatum obtinuir.Olei,meliis,rubia*tRctor,lini4j optimi ferax,& vt depre/Iis camporlocisfgetum vbertate cfetur,ac falis,& nucleorurnpineoru, quos Italiat communicat,copi,ita circa montesvinagenerofaproducit. Nouemciuitates Epiicopalescontinet: Ceruiam,Ariminum,Ce(nam,Brerinorium,Sarlnam,Forumliui],Fauentiam,Imolam, S e " metropolim iflaru Rauennam. HatefidemChrifti S. Apollinari accepit, portu,ac prxlidio Romano pharoque quondam nobilis ac potensciuitas. Primum Gothorum Regum fedes,poltea Exarchorum,qui vicem Orientalium Imperatorum in Italia obibant. Littora eius pinetis abundant Ioannem x. P . M. & Petrum Damianum Iliuftriffimum Cardinalem Ecclefix dedit. Ceruia pania & infirequens.fed flis prouentu r'rucft.uofa. Ariminum ad maris oram, frumento abundat & vino: oleo quoque,ficubus,pomis, & malis punicis. In huius territorio Rubicon amnisexiguus (nuncPifte'Iusdicitur) limes quondam, quem Pop. Rom. armatis exercitibus tranfre nefs fuit. Malateftarum genti diu paruit, frugum fru&uumque ferax. Bretinorium via militari paullumdeflecftir in monte ita, infgni arce fperabilis. Sartina Plauto Comico poeta gloriatur. Forumliuij territorio fcecundo frugum sit,Blondum Fiauium biftoricum orbi dedit, & Rainerium prxceptorem Barcoli, atque etumnsim armis ac litteris excellit Fauentia in pari ad viampublicam camporum pianine (ita, vtreliquorum, ita lini optimi produtrix, mercatura; dedita, & maioricanisidilibus praftans ImoIa,quondam Forum Cornelij dida, pari agri vbertate cenfetur, & vins do&rina illulnbusfloruit,intr quosIoanRs Imolenfis, Se Alexandri Tartagni I. Oc-rum. memoria C e l e b r i s habetur. '"
v

R O M A N D I O L A.

|g

V R BI NI

D V C A T V S .

Aee Prouincia anno 1 4 7 3 . inDucatum eretta feprem Epifconatus complectitur, inter quo Metropolis eft Vrbinum , Ducum fedes ; reliqise ciuitates iftx. Sanleonina, Pifaurum, C a l l i u m , E u g u b i u m , forum Sempronii , & Senogallia. Municipia cailellaque muns cincia ad 400. numerantur, prxter alios vicos pagofqie, Marchionatus'etiam Comitatufque ritulis iniignes. Vrbinum tempio intigni, clero frequenti', collegio D o l o r i m i nobili & priuilegiato , atqie Palatio magnifico vifenda eft, in quo & bibhoihec3 feruatur. Varijs manufcripris Hebraicis, G r x c i s , & Latinis fummo l'rincipum ftudio & impenl vndecumque petitis inftrudillma. Pifaurum olirti Romanorum colonia ad mare (ua , vallo, folla, & propugnacuhs permu i t a , a r c e quoque & portu commendatur. Palatiuin & hic Principis , exculorum typis vluminum omni ferii (cientix Se profeffionis bibliotliec , Se Armamentario infuper celebre viftur: Ciuitas a m i n o fitti, a g r o frtili, ciuium nobilirate ac virtute prxrelht. Senogallia mari quoque adiacet , cuius Epifcopus amplis v e Aigalium & reddituum frutibus nulli Italicorum concedit. E igubium nimero & fortitudine ciuium praefta't, S. Vbaldo quondam Epifcopo nunc patrono , eiufque facria exuuiis miractlorum gbria inclyris vene. landa. Callium eleganris operis pontem antiquum habet ; Forum Sempronii Palati im 3c hortos cultiiTmos ac ferantm viuarium muro cinftum : amaena ,nec infrequens vtraq le ciuitas, etiamantiquiflma, quod q u x dam vetuftatis monumenta tetantur. Sanleonina (line Mons S.Leonis,) pofita in vertice Montis Feretri), arce munita eft inexpugnabili, non tantum qud per prxrupta montis inaccetl fit, led qud tantum agri fertilis Scfontium fumma planine contineat, vt prxldio alendo fufficiat, Prouincix Montis-fltri , & 36. in e caftellis munitis dominatur. Montana eft tota regio, fed fertilis Se. amxna : gens induftria, Se armis arque -artibus pollens, Architecuiae Si pittura; pras ceteris dedita, in quibus decantatum illum Raphaelem Italia V i b i a o debet acceptum.

VRBINI

DVCATVS.

P.ERVSINVS

AGER*

f A G r Perniino , f i multas adiuerit Se luftrauerit tegiones Ioannes C a m p a n u j , Hullam raftien alani i \ cultiorem ameenioremque fe cognouifle v n q u a m , fcribit. Tyberis flimius hunc agrum medium fecat, ligatque. A quo paululum recedens , vrbs Perufia ed , in ipfo monte Apennino (Ita. Exornat earn Celebris Academia , q u a e circa annum M . c e . X c . florere caepit. Ciarliere in ea auorum noftrorum tempore, Battholus & Baldus Iurifconfulti celeberrimi. Eft in huius territorio quondam Romanorum clade nobili* Trafimenus lacus, quem Pleftinum cur nominet in fuis Annibalicis Appianus, ignoro : Complettitur hic, Vt habet diftus Campanus, in fuo ambirti circiter triginta millia paituum. Lucidus eft Se perfpicuus , nec tecipit alienas aquas, nec refundit fuas. Infignis huius aquae fuauitas : ade vt viuo manarefonte videatur. Tribus infulis adornami, quarum duas fibi Fere contigua:, ad feptentrionem vergentes : vna Maior , altera Minor vocatut. Hate incuk Se deferta, tantum templum fert in acumine. Illa, qua: ad Cortonenfm fpetat agtum .ducentis prop familiishabitatur. T e r t i a , q u a e verfus Meridiem confiftit, & maior ceteris, frequens hominibus eft. Hatum incoloe folis fere piteationibus incumbunt. Frumentum vix ferunt. Vineta autem plantare non negligunt. Lignatum pabulatumque in finitimos campos filuafque egrediuntur. Litrolis oram nulla intetfufa (lagna aut paltides impediunt : haec oliuetis abundat , quae in collibus, qui circm lacum exornant, mira felicitate conipicua. In planicie vero inter lacum Se colles, canabis Se lini tanta c o pia , vt ne in reliqua quidem Etruria maior. Paucis in terris meliora vina : poma quoque fuauiftlma. P i . (cium genera in lacu non funt multa , copia tamen inaudita, qua ceteros Italia: lacus antecellit : cuius pifcationes toto fiunt anno , (etiam ipfo Bruma: tempore , quod nullus alius admittit in Italia lacus.) H i pifees adueh'.intui hyeme ad Etrufcos, V m b r o s , Picentes: Romam quoque, plurima quotidie iumenta comportant. Lucium hic pifeari vario colore, Se quali vitidibus afperium maculis , ait idem Campanus , rie quo mira refert ; eum nempe coire cum ferpentibus , inde'que ilium hunc varium forti ri colorem. Item remanfifi aliquando lucium in fico,quem cum vulpes capere contenderei altetum pedem eius dentibuseffe deprehenftim : atque ambos inuentos elle mottuos. Hunc lacum aliquando totum Atlifl tradii Punii 2. C a p . 107.

PERVSINVS

AGER;

O R V I E T V M . Rbs hufus regionis primaria Oruietum eft. Sita eft in eccelli pra?cipitique montis lpatiofa in vertice planitie,(ne muris: quorum vice rupibus vndique prxruptis altifque cingitur:natura hoc nu do creatis, vt ex iumma crepidine defpe&um in ima perquam horribilem habeant. Carlo eft iucundifsimo.preterquam autumnali tepore, quum in amne finitimo Palia, cannabis folet macerari:tum enim aer eo fcetore corriiptus,coIonis permoleftus eft. Templu lue iumptuofilsimii,cuius fronte pernobiles ex marmorc ftatuas furamorum artifi..urn operis elaboratasi, decorant. Inter cetera eft hiftona coftx Adamo extraclaj, ex qua fummus Conditor Euam figurauit. Hare tanto artificio facia funt,vthaud put humano ingerito vinci pofle. Tempii feneftra: alabaftrericae iunt,non aliter ac vitrti pellucida;. Seruatur hie magnis hononbus linteum quod Bolfcns magno miraculo fanguine intinlum ex hoftia lcraftillanteefifluxit. Id quotannis die quo corporis Chrifti feftus agitur,per vrbc ingenti cum religione deferunt, memoria: tanti miraculi caula.Sunt hie etiam aedes fpldidilsima: ab Vrbano V.Pont. Max.facia:. Vrbs frequens olim admodii fu it. ceterum auorum noftrorii memoria partibus Mufftorum & Marcolinorii pernitioiiisimis debbiata propemodii per plurimas illorum inter le caxles, expuifionelq;, quamqua exftinclis deinde faclionibus, pauiatim inter res pacatas Pads (h turn populojtum opibus,refecerit.Eft etiam in hoc traclu Vitei biyac^arneeno fpatiolq;loco,plurimis haud pa-nitendis operibus nitensjinter qti^iyns e ^infignis^ maxima cum aamiratione fpedantium copiofus. Eft & A Q_v A p E N v E N S,qua; o!im Aquul dirta fuit, oppidum ohlongum, in mostepofiturn, via, qua: Sena Romani duciu

L I

G V R I A.

iguria antiquitus hxc Prouincia, nunc Genuenfis Ora vocatur Genua ciuitate marittima, quxReipub. libera* tituio huic tradui dominatur. Genuam,fiue,vtin manufcriptisantiquisappellatur,lanuam, alij Iano primoItalia; Rege nomen traxifle voiunt, alij, quodquafi lanuafitItalia*, & aditum muniat exteris ad eam accedentibus. AntiquilTimaciuitaseft, quod ex xnequadam tabulaibiafieruata(per quam Senatu Romano.L.Cxcilio,& Q^Manutio ColT. diu ante Chriftum.Iexfinibusregundis inter Genuates & Victuriosdata el)clar pater In littore marisfitaamcenifhmo profpedu in montesinftarthearri afiurgir. iEdificijs fuperb inftruda publicis & priuatis, (ex m p. in ambitu compleditur. Portus mole in mare proied tutiflimus, & magnarum claffium capax Ciuitasablnnocentio PP. Ii. anno 1 1 3 0 . in ArchiepifcopalemScdemeredaeft. NobilesfamiliaspermuIrashabet,honorum & opum fplendore illultrifsimas. Gens in vniuerfum corpore habili, acrique ingenio pollet, & altifsimosfpiritustollit, vnde 8c ad ardua facinora patranda promptam dexteritatem cenfetur adrerre. Marittimis artibus copiifcjue inftructifsima quondam de Imperio maris Cerrauit, & bellis facris gloriofam operam nauauit inuida Genuenfis clafsis manufque. Vnde & Balduino Hieroiolymorum Regeac Patriarchi Damberto elogium aureis litteris fepulchroSeruatoris inicriptum meruerir; P R A P O T E N S I A N V E N S I V M P R A S I D I V M Sed poft (editionibus&difsidijsciuilibus fradiCorficac tantum regnum hadenus retinuerunr. Difinguitur Ora Ligurix in Orientalemck Occidentalem, & fexEpifcopatuscomprxhendit. Multa illultriaqu bello, qua pace Genuenfium fada recenlentur,interque ea Noui orbis deredio, quam Chtiftophori Columbi Cenuatis, anno 1 4 0 2 . jrfcgjftruliclorix acceptam ferimus. l"*
-

L I G V R I .
2.9
Scala milliar Jo 3i[ SEPTENT. 32

^Sahtzett
PEDEMONTI

\jsf

IAU
<EVIOLAH.

Viacensct
PARME/KSIS PLAC

j Varma
ET PARS.
0

D.fT.

L.

Monteas

^ iv..

P A R M ^

E T

P L A C E N T I J E

D V C A T V S .

Arma quondam Romanorum coloniafitueft piano,V. ab Apennino P. M- diftans,*d flumen ciuidem nomims, quod luburbia a ciuitate diuidit, 8c ponte iungitur. jfidiricijs. fplendida eft, incolx venufti, nobiles, animoli, ingenioque non folum ad rempub. fed ad l i e ceras & militiam aptifsimo. Rebus ad vitam neceiTariis affatim abundat. Agium babet codi ialuberrimi,amcenifsimum optimumque, frugum Scnobiliumfructuum,ac vini omnigeni feracem, Nec caret medicatisaquis ad multa laJutaribus. Campi circa earn, 8c per totum Pucatum loetifsimis pafcuis exuberant, 8c la&is copiam, quod cafeo formando ex pecore excipitur, admirabilem reddunf obtinetque lummum inter cafeos commendationis gradum Parmen(is,vt 8c Laudeniis ac Placentinus magnitudine 8c prxftantia toti Luropx notilsimus. Velierum item 8c ianarumfingularishie copia eft 8c bonitas. Placcntia antiqua ciuitas, cuius Liuius muitis locis meminit, juxta Padumfitaparis amcenitatis8crertilitatis a&ro, vberrimitque pafcuis cenferur. Habet8c aqux (alfx foncese quibus fal candidifsimus conricitur: 8c ferri fodinas,8c faltus ad venationis oblectamentum. Antiquitus Imperio R o m . paruerunt, cuius maieftate coJlapsa ipfe quoque in Jibertatem (evindicarunt, reliquarum ciuitatum exemplo. Poftea Tub varijs Pnncipibus> aut Tyrannis per bella 8c raftionesfuerunt,donecanno 1545. Paullus u i . Ducatuere&o,filiumfuumPetrurn Aloyflum Farnefium ei prxfecir.quo iicet intra biennium a coniuratistrucidato, hJiustamen eius O&auianus Imperum retinuit, Sc iu Alexandrum filium bello in BeJgis fehciter contra, hgreticosgefto inciytuni Duccm, eiuique fuccelloresftabili jure cranfmifir.

PARMiE

ET

PLACENT!^ J2ISEPTENTRIO.

DVCATVS,

Scoia milltr.BIRGTE DEL I - sr " i ?

RLTE ' '

VEL

CREMONESE.

Ei

RTE

LOV\ANO.

^ ^ ^ C r e t r w r u i

m c

VEL
atiero

DEI, E l - .

>

VAKTR

fJrciMf v^ncnziA

<

'DEL

TERRI

Manteceh lo mi t-epaT TORIO /*Le f. caetk

PARMAE et
40 P L A C E N T P V C A T

V5. J 2 1 M eridies.
2

-\Re%co~* -'His .+0 ^^.-^Ifc-V/** GACO. '

SENJE

TERRITOR.

ina, ctuttoi ade antiquas, vteitu origoapudprobatosaucloresnullibt reperiatur.T<lamquod k nonnulla fcribitur,eamfttifie condii am Gallit Senonibut, qui Brenno duce anno ab V.C. i6$.Jpariofeptemmenfium (vt Polybius & Plutarchus fcribttnt) eadent Vrbepotiti fuernnt, nullo certo, aut faltem probato alidore confiat. Etenim Io.Saresberienfis,primus buius opinion aullor, (qui ex eoqtwd operi fuo Policratici nomen indidit,propterea Policrates.fiu Policarpus plerifqueappeliatur ) lib. 6. cap. 17. nullum buiufce fuo. opinioni} tejlem adducit. Ipfe autem lib. 8. cap. Zi,, [e Adriani Quarti Pontificii maximi familiar emfuiffe teftatur. Apudomnesautemconfiat, Adrianum bone ab anno, 1154. vfque ad annum. 1150. in folio B.Petri fediffe, & proinde buius Ioannis teflimonium de origine Sena long ante ipfum condita, recipiendum non effe De bac ciutate meminit Cornelius Tacit us ib. 20. Annalium, Cvlotiiam Senenfcm earn appellans. Qua verba de alia Sena, qua etiam bodie in Piceno extat, & Senegallia vulgo appeliatur, neququam intelligipoffunt, vt aliqui falso opinantur, Siquidem tempore Taciti, & Plinij, ea ciuitas Piceni, non iam amplias Sena, fed Semgallia, fen Senagallica, vel Senegallia appellabatur. Quod ex verbis Plinij & Claudi} Ptolemai liquid conttat. Plinius enim Coloniam Senenfcm inter mediterrneas Etruria colonias difen enumerai, idmque paul pofl etiam Senegalliam in fexta regione Italia collocai. Ptolameus vero, nonfoltm in Latinis, ac typit excufts,fed itiam in GracU,ufdmque antiquifimis,&manu fcriptis codicibus, Senam inter mediterrneas Etruria ciuitates, Senatn vero Gallicam (fie er.im earn appellai ) inter alias Sermium ciuitates, prope Anconam & Eanum fortuna, recenfet. In bac irbe Gymnafwm efl artitim & lurifprudentia celeberrimum. EH & Hojpitale, in quod omnes omnium nationmn infirmi & peregrini recipiuntur;& diflinila loca funt virorum,vbi leli cxjcxv 1, &mulierum,vbi lei cxxx 111. Ipfius rditos ai8000. ducatorum afcendere fama efl. Piusiu Pont. Max. Anno 1450 (quo etiam anno idem Pitts Pontifex creatiti fuit) Sena oriundas, Eeckfiam Sensnfim ex Efifcopdli in Arcbefif(opal(m,erexit, ~^ -~

S E N J E

T E R R I T O R .

M A R C A

A N C O N A .

lim hac Regio Vicentini vacata fuit.hodie Marcam Anconitanam ab ehu vrbe primaria appellant. Quondam quoque Marca Virm'tana abeiut oppido diclo fuit,vt Bbndus prod.il. Ab ifauro flamine vfque Omentum amnem. bner Adriaticum mare, & Apenninum montem exporrigitur. Picenos, l'mbro<, <<r Senoneshunctraum quondam incolui!fc\litterart'm monumentis coni!'at. Habet hac R'gio agrum fenilem, amnio generisfittgum copioni producetem, fed lign.irv's quam fiumentarvs fruclibm langt eli prtffanticr Silimemlatidemprarpiatmeleitpradieat, Vrbs eius primaria(vt diximus) Ancona eil, fnunomen babens; qtiadin C V M E R O promo:vorio, tanqtumcubitus in Adriaticum mare prominea:. Ynde bufai rrbis antiqua ( qua ex terra interdum erwtntur) numifnata, cubito calamum manu tenente, infinita conjptuntur. Habet hac vrbs partum antiquitate venerandum, Traiano Imperatore exadifuatum, quud ex ein. m.rtnorea infcripione ibidem oftenditur, Eft r Aelia Rhina, quod&Ricinetum,bodie id oppidum Retinati vacant, in monte fitum eft, cuius ntmdinat (quibus ceni anni temporibus giudei ) ex omnibus pene Orbis pa tibui frequentatas vidimus. Non long ab bine efi ditta Maria Laurel ana fantini, validiimo muro cum vico illi adharente cincinni. Cuius delubri magnifeentia ac loci religio tanta eft, vt in ipfo flatim introitunemo non in admirationem rapiatttr. Fanum hoc omni bellico inlrumento, tum ad defendendum.tum adferiendum, ne piratis diripatur, egregie mtmitum est. Vitus fere cauponibu,ftabularys.calcearijs,alijfque idgeneris bomimbusconsJat,quibus bc tota anno ex omnibus propemodum regionibm votortmi caiifa nuximo nume to>ifiiientibut,necrjfariafubt!iininrantur. Eft&oppidum cum arce Fabrianum.bum incoia fer ex ebarta nobili, qua inde Fabriano nunc patur, vittum parant. Sunt praterea alia pradora in hoc regione oppidt, quorum eiefrptionem apud le'.'drumhuulentambabemus. Apepnintts -:20ns hoc loco, vbi buie regioni imminet^editiimis ingis fe ipfum fuperot, in quibm antrum illud borritile quod cognominai ( Gro la Sibylla vulgo) atqut lompos Eljfies fingunt* , ^

Schily

MARCA

ANCONA.

R E G N V M

NE A P O L I T

ANVM.

Niuerfum hoc regnum hodie cominetut inter Adriaticum 5c Tyrrhenummare, abamrte Truento, 5c Fundis.vfque ad Fretum Me(lnx continetque nouem opulentiffimas amoemlfimafque Italia; regiones; Eae funt. Lati) pars,Campanania felix.Lucaiii.Calabria, Magna Grascia, Salentini, Apuli Peucetii, Apuli Danni 8c A p r u tium.Vrbs.quae tegno dedit nomen.lautifluiiaciuitas Neapolis,mari littori & amccniirimorurncolliumradicibus appoiita eft; Aerem habet placrdiifimum 5c mollem.agrum iucundifTmum; eoque hac astate Principes illuftief. que viri non minori frequentia qum olim,Neapolim concurrunt:etenim vniuerfifer regni hiiius Reguli maioreni anni partem hac in vrbe exigunt, xdefque fplendididmasferme omnes habent: vnde Principum , D u c u m , Marchionum,Comitum,Equitum,Dottotum, Baronumac nobilium hominum plena confertaque ade eft, vt pauciffimae Orbis tetra; ciuitates huic exxquati incoiatimi nobilitate P O L L E cenfcam. Vrbs fpatium ampleftitur magnum,inter mateamoeniflimofque colles aedificata inagnifc,mcenibus firmiifimis, pracfertim haud pridem iuflli Caroli V. Imp. confeptajmumtaque. Arces fortiilimse funt hae; Cartellimi nouum.hoc Alphonfus primus inftaurauit.operibufque maximis fepfit,ade vt finnirlimis Europa: totius propugnaculis adnumerari merit queat. C a ftellum hinc Capuanum, quod nuncconcilijs habendis, 6c Imperij.ciuitatifque negotijsattributu.Ti eft. Item C a ftelluin Cuti,modico extra vrbem (pario in (copulo (Meagrum veteresappellabantjcinctum mari.Prasrer hae;,Caftellum Samemetenfe eft in rupe mcenibus vrbis imminente fuperioribusannis Carolo V . mirific communi, turn. Extra muros Auftrali parte moles in mari,opus arte fumma faftum confpicitur,ad Portus commoditatem atque tutelam.nauibus ex omnibus fere orbis partibus perpetuo pieni. Gymnafium etiam omnium di lei pi ina rum Neapolis habet; ad quod ftudioforum ex toto regno maximus fir concurfus. Extra magnificentiflmam hancciuitatem.ageramaenillmus atque iucundiiTmuseff non folm rebus ad hominum animaliiimqueneceiT rateiti, fed etiam ad voluptates atque delicias oportunis vndiqueconfertus.In primis omne genus frumentum, vinique nobiliflini fummam abundantiam fundit.ade.vt qui non viderit, tantam vnius iugeri turn frumenri, tum vini vbertatem eflc polle,haud facile credat.Colles item hoc in agro feracitlmi.plenique nobiliflmorum frucl:uum;5c aliqui theattorum inftar areas planas cingentes, venationibus ferarum oportunas. Pratterea circum Neapolim horri ameeniftmi culiiiTmique medicis, ac eiufeemodi generofs arboribus , ornati, dulcifll nque riuuloium vndique difeurrentium murmurc refonaates funt. Lege Vbertum Toliettam & precipue Learwrum.
;

REGNVM

NEAPOLITANVM.

A P R V

I V M

N regno Neapolitano prouincia eft q u a m vulgo Abruzzo vocant, Latini Aprutum ; V n d e vti In obita non Bruti js, vt quidam forte puraure, indubitatum. Terminos huius hodie faciunt m a r e Adriaricum Septentrione ; Trontum olim Truentum, parte Occidentali ; Fortorum , quondam Fremo fiumina, patte Orientali : Meridie habet Apenninum montem : quamuis & vitra hune aliquibu* in lo eis fle extendat. Hanc autem Alphonfus Magnanimus Arragonix Rex diuific in duas, in Aprutum C i teriorem nempe & Vlteriorem : quam Vlteriorem folam hacc tabula comprehendir. Diuiditur haec C i leriure , riunirne Pefcara, a b antiqui* Aternus ditto. Tradit Scipio Mazzella in fua Regrti Neapolitani accuratiflma defetiptione, hanc regionem efl fitu natura que munitam , Se incolis ftrenuis habitatam : eius agium effe vini & armenti fecundum. Vrbes huius primaria; funt Aquila , Interamna, A m a t r i c a , Atria Pinna : & quondam Amiternum atque Farconium : ex cuius ruinis Aquilani hinc quinque millibusdiftantem xdificatam in colle feribunt Volaterranus & ali). Vrbs h x c (ita eft in agro omnium rerum fertiliffiBio: vt cuius braffica capitata (cauli capiteci vocant) triginta , intetdum quadraginta libras adpendere tradii Mazzella : ade vt non fruftra Martialis dixerit < Nos Amiternut ager feitcibia educai hortii. C r o c i in Jiuins pomeerio tam infignis prouentus , vt inde fingulis annis pretium quadraginta millium ducatorum aureorum recipiant. Forum hic rerum venalium celebratur quotannis populis citeumiacentibus. Habet centum Sc decern tempia. Circa hanc vtbem defcribit Blondus faxum.fub quo fons olei, Pettonici vocat i . m a n a t : quod oleum multis petitum addit : at diligentia; Te'itonis, Hungarifque colligi St afportari , quam ab ipfis Iralis. Idem fupra hanc vrbem , circa Aterni fluminis fontem elicit fibi ab accolis oftenfam pytum colli innatam , tauter faftigiato, vt aqua pluens in earn arborem , triplici facia diuifionc in trs magnos amnes diuerfas petentes regiones , V e l i n u m , T r u e n t u m , & Aternum , dilabatur. A m i t e r num autem lim vrbs in hiftoria Celebris, cxnobihshiftorici Sajufti; patria:hodie eius fondamenta tantum apptent.

I curo,

A P V L I A. Acc quod ad terrarum ftum attiner, temperatilsimam Orbis partem fbrtita EFT. Fruges, olera, frutus praeftantifsimi hie nine. Auena huius regionis cum hordeo, &hordeum tritico aliarum, certare poteft. Melones optimi faporis, & citria vbique bene proueniunt. Herbs Medicis vtiles, omnium efficacifsimae. Caelum ialubre,iolum non aridum, neque paluftre. Sed haec tanta munera, quibuldam etiam nialis videntur mixta: nam & hie Natura, Arachneum animal gignit nocentilsimum, cuius venenum fiftulis & tympanis pellitur. Sunt & Cherlydri ferpentes & Bruchi cjuoque, quae omnia tatti fdant. Huius regionis Vrbes,olim ruere,Tarentum; haec idet fuperba,inter duo maria pilcollsima,oblongae Infulae habet forma/N. Vrbs omnium iudicio inexpugnabilis. Callipoiis vrbs fta eft in extremo promontorio longe in mare procurrenti,ied aroifsimo Ifthmo, ade vt in aliqna parte, vix curribus peruius fit. Munita eft,& rupibus iepta: continenti Vnicus eft aditus, in quo caftellum eft munitiisimum. Hydruntum, haec totius peninfulae, & aliquanro amplius nomen Metropolis, fuo ( vt puto ) merito adepta eft: haec vetuftate, ac ciuium fide, atque animi magnitudine litis nobilis. Portum habet litis commodumj fed ab Aquilone^minim tutum. Olim minutifiima erat, nunc fer aequata lolo. Hie terminus eft maris Hadriatici & Iouij.Phnio aufftore.Brundufium vrbs eft nomine famof, portum habens omnibus cognitum, quae duabus C a thenis, & turribus clauditur, exterius rupibus ac Infiilis vtrimr^UE munitur. Vrbs quon-

dam populofiisima NUNC FER delerta.

;

W * *

A P V L I A.

O *

SICILIA. Emo VETERANI Hiftoricorum vel Geographorum non menvnr, atque ftudios hanc Infulam defcripfit, imprimis Strabo, Piinius, Solinus, aliique. Hanc optimam Infiilarum omnium appellar Diodorus: Soiinus item, quicquid bare lille lofi,fiuehominisingenio gignir, proximumefle his qua: optima iudicantur, fcribit. Ex Neotericis vero ficeam deferibit Vadianus: Sicilia non fertilitate modofob quam tarnen Cereri & Baccho veteribus confecrara ruir-, & horreum edam Vrbis Roma: eredita ) fed frequentia atque v eruttate eppidorum. amnium commoditate, & rerum geftarum memoria, vie\orij(que Pcenonim & Romanorum altercantibus, fuper omnes alias infignis. Vrbes eius (ptuaginta duas Plinij artas numerauit. hodie duodecim Epifcopauis feruntur, Jat patentibus dioecefibus. Poft diuifum Orientis&OccidentisImperium Conantinopolitams paruitper anno; pene c e . Tenuere EARN multis annis Sueuorum Duces. Ab Angus & Lotharingis etiam petita inuafque fuit, hoc maxime tempore, quoin Syriam & Saracenos expeditiones fumebantur. Poliremo in Regum Arragonum Hifpanixmanus peruenit, hodieque ijfdem obfequimr. Ncque alia eft, qudquidem fciam.toto Orbe Iniula.quarp exaequoGrarci & Latini feriptores partim nobilitate Infida:, partim autem occafione rerum geftarunrcelebriorem reddiderint. Quiplura velit,Benedifftum Bordonium, qui omnes Orbis terrarnm Infulas vnovolumine comprehend.^ Leandium Albertum -, Dominicum Nigrum-, Francifcum Mauro'iciunij Marium Aretium, qui earn docftiiiimej & tandem Thomam Fazellum Sicu!um,qui eam exactiflim pleniffimecjue,defcribit,Iegat: apud quem quoque iEtnac montis hiftoriam habes, de quo etiam Petrus Bembus peculiarem libcllum edidit. Sed lege etiam Ciceronis Orationesin Verrem. Totam Sicilia:antiquitatemex numifmatibusreftituitHubertus Goltzius.

S I C I L I A ,

S A R D I N I A .

Arditila Inlula quae priicum nomen adirne retinet, ad Meridiem Corficae iacet, Sardo Heiculisfilio nomen habet. Hax quia conformis eflt quali humanoveftigio, ide illam Timaeus Sandaliotim, ab effigie Iblea: appellauit: item Manihus : Sar* diniam in Lihyco Jgnac yejligia pianta. Quod etiam Silius in carminibus fis reirtjipfmque frugum abundantia, precipue tntico,ipecatifsimam elle: atque ade, ve ab Ariftaro quondam fiibacam fabula? dicant,quem praftantifsimum omnium agricolam exftitifle ferunt. Sed iolo quam caelo melior: nam vt fcecunda, ita peftilens eft; qud xftiuo tempore, ac in locis maxime fertilibus, vbi paludes multa: infident, veluti in Auitrali parte accidit, qua: planitietota fternitur: nam qua: Anfton relpicir, icopulisalpera, ac immitis Aquilonanbus flatibus eft, at morbola minus. SOLUM argento dines eft. Serpentibus caret, at Solifugam parit, animal exiguum.araneis limile. Aliud Iic quoque malum inherba eft Sardonica nomine, & quali ridentes penmit, qua: in frntaneis aquis na!citur : neruos enim velentibus contrahit. Latini Ranunculum & Strumeam vocant. Hyberna: pluuia* in a:ftiuam penuriam conlruantur-, nam raro ifthicimbrescadunt. Stagna pilculentifsima flint. Similiter fontes calidi & ia ubres aliquot locis Icaturiunt, qui medelas hominibus adferunt. Ha:c, Romanorum rebus collapfis, Saracenis aliquando paruit: ab his interim Pifnis vendicata fuit. lSlunc VERO vna cum Sicilia: regno, Hifpanis fubeft.

CORSICA, Orfica, Maris Mediterranei nfula, varijsolim populis inhabitata fut. Longitude eft mill. cxx. Ambitus e c c . xxv- Vrbcs,Plinius xxxui- in earuifle teftatur. Hodiebifariam in duaspartes earn diltinguunt. Plagam qua: Orientem Solem reipicit, Latusinteriusj partem vero huic obuerfam, Latus exterius vocant, Pars qua: Italia: propinquior eft, Gifmontana, Se quseverfus Sardiniamexcurrit, Vitramontana dicitur. Incoia: tarnen alteralterum Vltramontanum, fe ipfum vero Cifmontanum, ad montiumfitumr e l p i c i e n t e S j a p p e l lant. Infulaeft ab omni parte aditu difficilis, quum prseruptis vndique collibus comprehenfa fit. Interiusfimiliter magna ex parte montofa, ideoque frumenti non ade fertilis eft, Vino tarnen commenda tur, quod hinc Romam exportatur,Corficumque loco nomen habet. Gignit & equos feroces, Sc canes ventico fpeftatae magnitudinis: Mufmo quoque animal, Plinio auetore h!c eft, arietis genus, quod Jans loco, villum fert Caprinum; Mofoli hoc hodie vocant. Hoc animai tamen Strattone in Sardinia decribitur. ncolas profternuismilitibus Italia habet. Mei amarum veteres hic inueniri fcribunt. Solus hicager lapidern gignit Catochiten,qui manum impofitam, velut gummi retinet. H c nfula pnmm Tyrrhenis occupata fuir, deinde Carthaginenfibus: his earn eripuerunt Romani, qui cam tenuerunt viquc dum Saraceni eos expulerunt. Hos ex ea profligarunt Genuenfes. Tandem capta Pifanis, Pontificibus cefiir. Vltirri ad Genuenfium iura rcdijt,quibushatenusobedit.Hanc infulamtam accurate, ex Auguftin Iuftiniani commentarijs deferibit Leander Albertus, vt omnino nihil in ea deiidcrar POLLE videatur.

C O R S I C A .

ISCHIA

INSVLA.

ERRAEMOTIBUS HANC NFULAM (OLIM AENARIAM,AB AENEAE C L A F L H L C APPULLA NOMINATAM) AB ORIGINE OBNOXIAM FUIIT.IGNES.CALIDAFQUE AQUAS FAEPIUSEXINDEERUPTAS,EX STRABONE.PLINIOQUE DIICIMUS. POMEUM MONTEM ILLE VOCAT,HIC EPOPON (S. NICOLAI HODIE INDIGETANT) QUEM EX EADEM C A U F A FUNDO EMICUIFLE ; CONCUFLIM , INTERDUM GNES EUOMUINE TRADUNT. HINC FABULA N A T A DE TYPHONE GIGANTE, (APUD HOMERUM, VIRGILIUM, SILIUM, LUCANUM, ALIOFQUE,) V T IDEM INTERPRETATUR STRABO.QUEM IACERE FUB ea,OBUERIUQUE CORPORISFLAMMASEXFPIRARE oc AQUAS,FABUL A N R U R : VTRIUFQUEENIM AD MIR3CUIUM VFQUEFERACEM DOCENT ETIAM ex RECENTIORIBUS IO.ELYIUS, FRANCIFCUS LOMBARDUS, IO. PONTANUS,SOLENANDER,ANDREAS BACCIUS,& INFTAR OMNIUM LUCULENTIFLIR. HUIUSTABUJAEAUE>OR IAFOLINUS: QUINUMERATIN EA, P R A E T E R OFTODEEIM BALNEAS N A T U R A L E S AB ALI JS DEFERIPTAS, TRIGINTA QUINQU FE PRIMUM DETECTAS. IDEM PRAETER HAX BALNEA OFTENDIT IN EADEM NOUENDECIM FUDATORIA, (Fumarol&s VOCANT) & QUINQU ARENAS MEDICATAS.AD FUBURATIONIS, IN MEDICIS, VFUM. DE IGNE FUBTERRANEO H O C ARIFTOTELESIN ADMIRANDIS, NEMPEAEFTUARIA HIC ELLE,IGNEA QUIDEM VI,FERUENTIQUE A R D O R EF U P R A MODUM ARDERE.NCC TAMENFIAMMAMEMITTERE. A TC O N T R ACCIPEHANC HIFTORIAM EX ELYFIO,PANDULPHO,SC FONTANO. EFT LOCUS IN H A C INFULA M.P. FERE AB VRBE COGNOMINE, QUI CREMATE FEEDO INCENDIO,QI;OD HIC FUB CAROLO II. ANNO MILLEIIMO TRECENTEIIMO PRIMO ACCIDIT, NOMEN RETINET. HC ENIM RUPTIS TUNE T E R R A E VIFCERIBUS.EX A N H E L A T O INCENDIO.NON MODICA FUI PARTE I T A CONNAGRAUIT : V T VICULUM IGNE ABFUMPTUM,POFT VORAGINE ABFORPIRIR,PROUOLUTIFQUE INGENTIS MAGNITUDINIS INFUBLIME LAXIS FUMO.FIAMMIS, PULUEREQUE JMNNFTIS, POFTQIIE per AGROS FPARFIM IMPETU FUOIAFLATIS, MAXIME VBEREM ATQUEAMCENANI I N F U L A E REGIONEM, VAFTAUIT. DURAUITQUEHOCINCENDIUM BINOS CONTINUOS MENFES, QUOFAFTUM.VT MULTI NOMINES & AMMALIA EACLADEPERIERINT:MULTIQUE INDE CONFEENFIS NAUIBUS IN VICINAS INFULAS.CONTINENTEMQUEAUFUGERE COATTI FUERINT. AT NON MIN S ALIARUM RERUM H A C E INFULA FERAX. VINA ENIM IN EA CELEBERRIMA & MULTI GENETIS,VT Q U O D GRAECUM, LATINUM, SORBI-NIUM,& CAUDAM CABALLI NOMINANT. FRUMENTI,IDQUEOPTIMI,CIRCA EPOMEUM MONTEM.DIUES. IN E A CEDAIS,CITRUS, COTONEUSVBJQUE. ALUMEN,IIILPHUR,EX EIUS FUBTERRANEIS EFFBDITUR- NEQUEAURO IMMUNIS, CONTELTANBUS HOC OLIM STRABONE,QUONDAM ELYIIO, & HODIE IAFOLINO. CIRCA LIGORUM (VULGO LICDICTUM) MONTEM MULTA, ^ENATIO FAIANOJUM, LEPORUM,CUNICULORUM,ALIPRUMQUEANIMA)IUMFILUEFTRIUM.AD PROMONTORIUM S. ANGELI PIFEATIONIS MAGNU PROUENTUS.ETIAM CORALLI). HAUD PROCUL INDE E F T FICUS (IUEFICHERAJ PORTUS.VBI A Q U A T E R R A CBLLIENS, IDQUA CARNES Sc PIFEES EXIGUO TEMPORECOQUUNTUR:EAQUENIHILOMINUS E F T BONI FAPORIS. INIB FOPS NITROLI D TTUS, IRTQUOILLUD ADMIRANDUM,PRA:TER EIUS IN FANANDIS MORBIS virtuteSjqud INEO u n u m IMPOITUM,FPAO TRIUNI DERUM, AD FUM. m a m PEIDUCIT ALBEDINEM.
; ; ;

ISCHIA

INSVLA.

M E L I T A . Vas Melitas nobis commemorane Geographi: Vnam, qu ex Illyrico Coreyram naoigantibusoccurrit, AJteraminterSiciiiam oc Africani, qua:,Strabone tefte, canibusillis de)icatioribusnomen& prerium dedit: Hsec procul abeft Pachino Sicilia; promontorio, Sexaginta M.P . periculoioTretodiliiinca; centumtrignta M.P .in ambitu colligit. Ea nunc corruprovocabuio Malta dicitur: 8c in ea ciuitaseiu/dem nominis. In duoad Aquionem promontoriaprominct, quorum alterum Iunoni, alterum Herculi olim lcratum erat^in quibus celeberrima deorum tempia mre; qua; non ab mcolis tantum, (ed abextensquoque, etiam hofhbus, maxima in veneratione habita fure. Habet etiam optimos portus, ex quo opibus auca. Etpratcpu in componendis ex lino telis, potens quondam fuir. Cumino hodie& xylino lino rertilis. Invtraver Mehta D.Paulus naufragium fecerir, quidam ambigunt. In aris refert Lucas.Paulurti Adriatico mari iacratum, pol multos errores, naui traciacum fuisin littusignotumappuiiire, idque poftea cognouifle effe Melitam:pol tres VEROmenfes, naui Alexandrina vecum, Syracufas venille. Ipfa narratio indicat Melitam fuiffeiliam Africani Iittoris,non Illyrici infulam. Quid enim nauis Alexandrina Syracufas peritura, faceret in littore Illyrico? At inquies, lactabatur Pauus Adriatico. Fatendum,at idem mare etiam huc vfque extendi, docentStrabo Se Ptolomaeus. Hinc nulli dubium effe debet, quin B.Pauus in hanc nfulam delacus lit, eamcjue naufragio fuo,nobiiem reddiderit. Sedhisamnisproxmela^fis,fugatal'ia Turcarum,maximaclalTe.Hierofo!ymitanisEquitib ;spropugnatoribus, eam fortiter atque immortali g.'oria de endentibus, multocelebrior fatta efi. Hanc infulam elegauter defcriplit Quintinus Heduus.

C O R C Y R A ve! C O R F V . Orcyfa Infiala eft maris lonij. Vlyfsis naufragio & Alcinoi hortfs clara, crrca Phaeace, Phaeacia: noftra vero aetas, Comi nominar. Decem M . P . continente eft. Foecunda, Ho mero teite : & v b i felices viri naicebantur, rerum maritimarum maxime ftudioi,ait enim, Phaeacibus nulkm efl lagittandi enram; ld in maiis, remis, natribus occupati, aiacres ipumomm mare flcant; & alio in loco dteit, Phataces in nauigando caeteros viros praeftant,. ita in temendo, mulieres. Hoc enim muneris ilhs Minerua largita eft, vi Se feir manibus operarentur, & bonam.mentem haberent. Iniia qua parte Septenrrionem ipecat, plana; qua vero Meridiem, atpeftris eft. Habet tamen harc pars aiiquem lnum cautibus iiberum, & vento tuturo, quo in loco ex fonte ftuuiolus quidam mare inuadit. Oprdurr primarhim in ea, vn cum infoia Corfu vocatur. Aiiquando Corinthiorum, ali uando Samiorum colonia fuit: mine Venetorum ditionis eft; qui arcem muniti^ mam oppido adiumre, pradidio contra Turcarum infltus. Incolse Graeci lunt. Caeli mira clementia, qua nt, vt nemora ipf ex citris medicis, atque id genus arboribus, conftent. Segetes tamen minus laetas habet,propter Auftrinos ventos,quibus exficcatae, arefeunt, antequam- ad inatuntacem perueniant. Mellis hic ingens copia colligitur.

CORCYRA
ORI

vel

CORFV.
ENS .

es]

H I S

R I A.

N teromnes qui hanc Regionem defcripfr untauctores, Ludouici Verger j ex H T J T M A oriundi defcriptioiiem, fuccint pro loci capacitate Ledori offertedecreui.Hie in Munfleri Cofmographia dicit hanc Pxninfulam, ab initio linu vbi Tergeriumtuumeft iuxtaeius littora, vfque ad oppidum S.Viti, quod in Fanatico ad Flumen amnem eft, piufquam C C M . paiTus habere. Tota regio, mquit, minime plana eft, fed nequc arduos montes habet, neque etiam intoecundos, verius coiies dicendi Hint-, vitibus, oleis, aliifque fructiferis arboribus confiti, frumento, pafcuis& peconbusabundant. Vnum tamen habet montem altiffimum, SN ea partequa ad Fanaricam vergit (num, quern vulgo Montem maiorem appellant. Is na~ uigantibus primm apparere foletjn cuius fummitate fons exoritur vberrimus.In hoc monte aliquot ratiftima herbx nalcuntur, quarum gratia Medici etiam hinc long habitantes, fxpius magno labore hunc confeendunt. Fluui] Hiftrix funt rres; Formio fcilicet, Nauportus, & Arfia: primum accolx Rifanum.vocant, Nauportum, Quietum appellant. Poftremus fluit in finum Fanaticum & eft MODO Iralix terminus. Vrbesfunt, Mugla, Iuftinopolis, Infula, Pitannm, Humagum, Emonia Parentium, Ofara, Rubinum. Pofa in extremo Hiftriae promontorio Grxcis exftruta, Romani earn dixerunt P I E T A T E M I V L I A M : in huiua agro Amphitheatri reliquia vifendx funt cum fepulchris aliifque monumentisantiquiftimis. S.Vitus, omnes maritimx. Mediterranex vero Pingnehtam, Montona,Portulx,GntTn:inum, Bulla, Santo-Laurenrius, Duo Caftra, Santo-Vincentius, Vallis Adignanum, Pameranum, Albona, Flanona, Petina, Galignanum, Coflacum, Pilnum, Celeberrima eft Iuftinopolis, quam VULGO Caput Iftria vocant Plinius /Egidam. Ea eft in fcopulo (Ita, Ionie continenti, cui Iongo ponte iungirur. Parer Veneris, cum multis alijs;nam pars opoidcrrnm Iftria. Auftriacis obedic. Incoia plerique paupcres,& Vicinia ampliftimaxum V rbium Italia ESTENUATI.

SEBENICVM,

ET

ZARA.

A r a , olim Iaieram vocatam putamus: eiufque territorium Liburniam anriquicus dicam, Icribit quidam. Incoia: iam olim piratica celebres fuere, ideo L i uius eos vocat gentes feras, & magna ex parte latrocinijs Maritimis infames. Sebenico, Sicum antiquorum eft. Vtraque maritima in littore Hadriatici maris vrbs, lb Venetorum imperio. Ager eft fertilis, vrbs amosna, fd hodie parum eulta, propter excurfones Turcicas. Et loco quo in hac tabula videntur depi&a antiquaiwm aedium colapia fragmenta, Dominicus Niger Efliam vrbern olim filine, eamcjue nunc flo aequatam fcribit ; locumque hodie Beribir dici, vbi Epigrarnmata Graeca, Latinaque, & alia antiquitatis monumenta multa etiamnum vifuntur. auditor anonymus huius tabulae, Bergane eum vocat. Lege de hoc tratu Illyridis eundem Nigrum, Geographiae libro 6. Addam quod legi in Itinerario M . Corxielij Sceppers, Oratoris quondam Ferdinandi Rom. Regis apud Solimanum hoc nempe: Vidimus Zarae, mquit, templum S. Ioannis de Maluala, lie vocatum, quod oneraria: nauis ibi periclitantis nauta; vouere le conftru&uros templum, cuius alx temperauetur vino Maluatico, quod fa&um fuit.

SEENICVM,

ET

ZARA.

io

1LLYRICVM.

conftringit. Ptolemxus vero eam ab Hiflria ad Macedonia- vfquc c o n f i n i a f e c u n d m m a r i s l i t t o r a produci! meditertanea eius ad l'annone 5c M c e f i a m Superiorem expaudit. M u l t o a m p l i o r o n e a m d e f c r i b i t l ' o m .
;

t.Iyticurn, aut v t aliis placet. Illyris, regio ed: in ora n i a r i s Adriatici . Italia: oppofta.
non ab omnibus i i f t i e m liinitibus circumfcribunttir. Plinius enini hanc inter Arfam

Huius termini
f .i u i i i o s

m. ck T i t i u n

Mela ,

Se Dionyfius

Alexandrinus ,

totam

enim

niaris fltiuium

Adriatici

o r a m T e r g e f o a d O e r a u n i o s vfque i n t e r eius

montes , Iilyrijs aflribit , eofque v l t r a

Danubium

habitare docet ; D a n i i b i u m n a m q u e

flumina Mela numerar. Illyricuin nomen liabet ab Illyrio Polypliemi F . fcribunt auctores : quidam a b |IIyrico Cadmi filio eos denominatos ait. Totam I l l y r i c i o r a m m a r i t i m a m c u m infulis v i c i n i s , c o m m o d i initructam pottubus fcribit Strabo ; c m quidem c o n t r a , I t a l i c a o r a h u i c o b i e t t a , fu impoituofa. C a l i d a e l i , vt Italia, et bonarum frugum ferax ora IiJyrici, oleis & vitibu egregia ; nifi qud l o c a quxdani p t o r f c afpera funt. Q u x fiipra hanc (ita eft Regio , montofa efl tota , f r i g i d a Se n i u a l i s ; maxime q u x ad S e p tentrionem vergit. Incolx huius olim latrocinijs admodum debiti , hodie vero paulo manfuetiores , l i g n e i plerumque habitant xdificijs culmo conteftis , prxter paucas littorales vrbes , in quibus humanius degunt. Inter has primi nominis eft Raguf, olim Epidaurus , vrbs hodie Emporio & Repub. nobilis , quondam libera, ntinc autem Turcis tributaria , coque nomine (vt Nicolaus Nicolai i n fuis Obfruationibus teftatur) quotannis 1 2 0 0 0 . ducatorum aureorum Ottomannis pendit. H x c de Illyrico in genee n a n e de n o ftra hac tabula , quae totum Illyricum fecundm horum auctorum deferiptiones, practetqtiam P l i n i j , minim e continet. Sunt vero in hac tabula, Hillria, Slauonia, Dalmatia, Bofnia, Carinthia, Carniolr Se Stir i pars:omnes fere regno Hungariae veftigales, prxter pauca maritima , qux Venetis p a r e n t . Turca autem non minorem canini partem libi fubtugauit. H x regiones fere omnes fuis tabulis n o b i s deferiptafunt, coque hic nihil de i;s dicere decteuimus. Tantum de Stiria hoc addere libuit , hanc regionem f l l i ter firumofs illos populos producete inuenitique ibidem tam ingenti fhuma, vt ipfs loquelam impediatj & mtilier lattans (vt Aubanus ex fama tradit) illam poft tergum , perinde atque faccuin reijciat, ne infanti impedimento fit. Strimi* caufam, aquae icrique quibus vefcuntux incolx ttibuun:.
;

L L Y R

IC

V M.

G R E C I A ,
Aeceft Ha regio, qua: fama, qua: gloria, qua: docrina, quae p'iurihusartibus, qiw stiam Imperio & bellica X j. rande din fiori ut. Libera piimm,fod dum imperituri in Tocios aiTeftar.ferua. V t in genere decribamus omnium kicolarum huius regione viuendi morem,operacpretium vifum efl,Nob:les & ciues ceteris plebtiis, inlroaeque fortuna: hominibus diicerueie: nani qui in maiori exiftimatinne haberi volunt, Principimi, quorum Imperio fubfunt,more vediti confpiciuntur; ita vt qui fub Venetis degunt, Vnetos; & qui Tutcis parent,Turcas veftituexprimant.<'etera plebsfubcuiiifcumqueditione ft,tam in continenti qum infulis.aliqmd.fua annquaatis liafenus rei inet: nani plerique onuses comam ab occipite murium, & fronteiinciptit tondent ; vutnt urque magni? duplinbufqiiepikis. afiliares in religionis exercitio vtuntur omr.es ferme eifdemque ritibus, eaden-qu formaceri'iioniarum.PleiiqueomnesTurc.trum more non multum fuppelletilis habent,r.ec leti is plumis lifertis vtunturjat eorum loco culcitras quafdani habent,ex tomento fine lana confecas.Oir.nes odio habent vinuni aqua mixtum.cx vfquein nunc diem antiquum propinandi morem obiniant,V precipue C rtenles: in eoamem ditfefunt Gerrr.anis,qiid irti inuiceni vrgent magnis culullis: Graci vero ramos hauftus imucem propinent, vnde vt ohm ntiqumis,ita & nuncGracari pro inebriati dicitur. Sed quia in bibendo certas quafdam leges feti cerimonias obfernant.eafdem piacermi trere noluimus. Primo vtunuir valdehumihbus menis,& bibunt per \ice>; nunquarrl ordiner ptaeterniinentes.ita vt fi quis antecniam ad illuni peruenifiet bibendiordo,vinum pofceiet,magnas iticiuilitatis notaretur.Et qui promptiflmusefl ad infundendum,poculum tenet, ceterifque omnibus flusper ordinem infundir. Vtuntur in iftiscompotacionihus parti quodam vitro fine bali aut pede, ita vt minime manu reponi lice<it,illudqueomnino ebibunt,negumm qui<lem vini relinquentes. Interdum fefe inuicem prouocant ad bibendum Germanorum more,6ttum quidem araplectuntut femtituo.manumquealter alteriuscontreflat.illamcitie ofcularur, fromiqueadmouet; dcin.e malas fine genastam dextetam qum finiftrani exolculantur, fed tunc non obfruant bibendi ordirieni. Et quia fortifljmum illud vinum paruis hau/tilms potitant, & inde valde incalefcs'nt,temper cantharuin aqua pienum preitohabent,& fimiliter magnos aquae hauitus ingtirgitant,vt fefe itetutn refrigerent:aliter haud quaquam itim fedare poiicnt. Murieres non adfunt illorum comefltionibus. Vetus lle mos ethnicorum deplorandi mortuos.eti.im hodierno die per totam Gtacciam obfetuatur, vii & in vicnis regionibus. N a m poftquam aliquis vitadefunctuset,muleres certo quodam in loco comieniunt; & fummo mane vitilatum quendam ordiuntur,percutientes pora,vngiiibus genas lacerantes,extrahentefque capillos,ita vt piane niflfrabile fpeftacuium exhibeant.Et vt melius hace myftetia peragerentur,nuilierem conducunt egregie ..anoram, quae teris praecinit,vt intermifTones,paufas vocant,& accentus huius naeniac melius intelligerenturtatque in hoc planflu laudes virtiite'quedefunci rectaatab ipfiusnatiuitate.vfquc ad externum eius halitum.Hscex Petri Celioni} oblcruauoaumlib, i . YBIPLUA.

c e

C A N D A olim C R E T A .
Retam hodie Candiam vocant:maior eft C y p r o , minor autem Sicilia Se Sardinia , quibus foils in toro mati Mediterrneo cedit intetim nobilitate & fertilitate pat omnibus. Olim centum vrbtbus claiam futle ptici criptotes ttadunt: earum circiter quadraginta Plipij a;tas nouit, hodie v e r o , Kellonio au tore , tres tantum alicuws nominis habet q u x funt : Candia , Venetorum colonia , vnde nfula- nomeri; Canea & Rhetimo. Ambitus nfula: quirigentorum viginti millium palfuum eft. Vbique montofa; obque id ncola: admodum venationibus addirti. Nullus inibi nauigabilis fluuius. Sed eque noxium animal gignit. Hanc infulam nobilem, 5c toto terrarum orbe cognitam facit optimum vinum, quod ncolas Maluafiam vocant, indeque pet omnes Orbis feto partes aucnitur. Hoc vinum antiquj Prarr.nium vocarunt: a tor Bellonius. Cupreflorum arborum ad aues fabricandas , hie maxima copia. Ha: tanta; altitudinis nafeuntur , ade vt fpectabilius nihil humano vifui fit, inquit Do. Niger. In hao nfula Labyrinthus fuit a P x d a l o , ad Aee,ypti exemplar (Plinio tefte) fabricatus. Huius adhuc exftate vertira Georgius Alexander eais nfula; Prxful.apud Volaterranum aucror eft. Mons eft eftoflus (inquit)ac vndique concauus, vnatantum & anguila via aditur. D u x loci perjtus prxcedit cum ardepte funali , inextricabilem eriorem pet terebras monftrando. Petrus Bellonius vero, antiquorum operum diligens inueftigator , & qui hanc infulam noftta tnpeftate non otiofe per|uftranit , lapjdicinam hie olim fuile , non Labytinthum ait j vulgo C r ? . teni fie tamen vocari: quod vertfinilius eft , cm Plinius feribat fuo tempore nulla extitifle eius vefti.gia. Sed huius loci ex Bellonio hc adijeiam deicciptionem; Locus eft inter Gnofium & Cortynam , qfti cn olim ad lapides excidendos admodum idoneus videretur, indgena: ems loci lapidicinam ibi conftruxerunt; px qua cm muki lapides indies excidetentur, multa fubterranea excifa funt diuerticula , ita vt cm quis per lapidicinam incedit, in muiros anfraftuj incurrat. Letho flumini vicinus eft Pfeudolabyrinthus ille, r quern ciim quifpiam eft ingrefiurus, ticcefle eft eum tufticos C vicino paso accerfere,vt cum candelis ingrediatur. Sea in ea tot velpertilionea ftabulantut, vt nifi quifpiam fibi ab eis caucat.dum obuolant, fuis alis faces extinguant. Hanc Infulam primus in Romanotum potpitatcm tcdegit L . Cxcilius Metellus C r e ticus, anno ab V t b e condita D c x < ; c v . Seqtiemibus temporibus fub Impp. Conftantinopolitanis fui t, potrea conceda Bonifacio Mootis-ftrtateafi, a quo deinm Venecjs diuendita fuit anno M . C. V C U I I . qui. JUS hodie par-t;

C A N D A ohm C R E T A .
Sep - 5 3 tentrio.

,o?

VPRVS.

Yprus inter maiores maris Mediterranei infulas locum fibi vendicat. Tota infida; figura parte altera longior eft. Huius Metropolis & Regia, eft Nicofia. Eft & Famagufta vrbs nobiliftlma, & tonus infula Emporium, portu & vetigalibus diues.Nulla iiifularum eft inferior; nam & vino abundat, & oleo; frumenti quoque fatis habet. yEris etiam metalla in ea fuerunt, in quibus vitriolum & rubigo arris nafcebatur, ad Medicina vfum idonea. Canna meliis multa in ea reperitur, ex qua faccarum excoquitur. Vini etiam, quod cum Cretico certare poflet, eft ferax. Ex pilis quoque caprarum, pannus conficitur, cui Zambelioco noftra atas nomen dedit. Mulras res Infula ad alias gentes mittit,ex quibus lucra non pauca redundant. Alienis non multum eget.fedaerem parum falubrem habet. Tota Infula deliciis incumbit: femina admodum lafciua funr. Tarn eximia rertilitatis eft, vt olim Macaria, id eft, Beata, didta fit, & tanroper luxurix dedita, vt ob id, Veneri facra eredita fit. Habet Infula in circuitu, quadringenta & vi'inti teptem millia paftuum, in longitudine vero, ducenta. Sed vt huius Infula fertiitas magis elucefcat, Am. Marceihni de ea elogium ad ij cere iuuat. Is enim in eius defcriptione, hxc refert: Tanta t a m q U e multiplici fertilitate abundat rerum omnium C y prus, vt nullius externi indigens adminiculi, indigenis viribus, fundamento ipfo carina, ad fupremosvfque carbafosadificet onerariam nauem, omnibufque armamentis inftrnciam, mari committit. Veneti earn rexerunt ab anno M . c c c c . L x x n i , a d annum M.D.Lxx quo anno earn Turca Selymus Chriftianis eripuit.

C Y P R V S.

H VN

A R I A.

Vngaria a Driuo art mtridiem fitmit initjum -, Septentrione , Sarmatis , qnos Polonos , Se Getis quos W a l a c h o s dicimus , terminarne ab Orcafu Auflriam habet , fuperioris quondam Pannoniae caput j ab Oriente Myfam , quam Rhetianam nunc appelant. Danubius omnium quos Europa h-abet, fluuiorum maximus, mediani interfli-it , atque in parte , nempe in citeriotem Se vlteriorem feindit. Citerior eli ea vbi olim Pannonix fuerunt : hxc ab vltenore Hungaria D a n u b i o , a b Auftria , Se N o r i c o , rajicibus C x c i j (fic olim ditti) inontis; Slauonia D r a u o , Hozna Se Rafcia Sano fluminibus terminatu. Huius citerioris Hunuarix caput ei Buda, regni fedes. Nobiliora in ea opida, Alba Regali, coronatione & (epultura regum inlignis, Sirigoniu;n metropolitana, Q_nque Ecclefenfis, Epifcopalis fedes , prxtere Sopronium, Taurunum , Se Sabaria Diui Martini, Se Stridon, Diui Hieronymi patria. Vltra Danubiana Hungaria montibus Carpathys fupra Pofonium incipientibus , & longiflimo nexu ad littus Euxini maris porrettis. Morauia, Slelia, Polonia, et Rtitfa diftinguitiir, vfque ad e uni locum vbi regio eft quam Maromarufiam vocamus. Ibi iam ahi montes & hlii ab eo loco Seuerinum verfus tendentes , T r a n f i filuania Se VValachia Tranfalpina feparant. Hanc vlteriorem Hungariam Tibifcus fluuius piicofiflimus, in montibus Maromarujis ortus, mediain interfluit. H x c Hungaria habet opida nobiliora, ad Septentrionem Pofonium, Tirnauim , Scc. ad Meridiem vero Colociam, Bachiam, Zegedinum, 8cc. vlira Tibifcum, V a r a d i n u m , Dedrecinum , Sic. cum fodinis ami ex argenti. Seuerinum , vbi pontis olim Traiano Imperatore exflrutti veltigia etiam nunc apparent, Se alia qua: breuitas hiilorica nunc prolixis vetat enumerate. Incoia: Scythica lingua vtuntur , ab omnibus finitims diuerfa. Nulli regioni terrarum hominum rotore, pecorum foecunditate, vbertate fli, metallonm copia cedens,caeli benignitate , Se pulchritudine finis , omnibus Orbis regionibus fuo iure polTt anteferri. Tellus return omnium copia a nanna donatavbi aurum , argentum, fai, lapillos, cotores effodere licet. Frumenti, pabuli, leguminis, Se pomorum abutil cantia prxftat. Neque deell amnicorum copia pifeium , & cupri confettura , in plerifque fluminibus auri optima ramenta inueniuntur : quin & in vitibus in aurifero folo ftis aurum quandoque legunt. Confule Tetri Ranzani Epitomen rerum Hungaricarum , qui fe aureas ex vite virgnlas ad digiti & ad heuiip^dis longitudiucm complures vidifl, intelaila buius legioni* nutacula, qi x eaumciat, alfirma;.

H V K G A R I .
38
~ H 4o S E P

IL

' I
7 m ?

2 ] TENTT-IO. " J J - i 1 I.

AVSTRIA,

^ ^ A \H
Virmatpk

VNGAI^IA,
Scala millmum.

"Baiai

g $

Cmtiar

|||
o

~6

rexrki.

1
^ o -t f ^ 2 r ^ ^ 5 ^ ^ ^ * = ^ *
J

/ *6l

J J ^ T

SILVA

,7.1 S i - , Ali f .' A i

Zto -M

xft Sii,

BOSNIA

38

4o

r~r"T

1 1 r11p-, T

Me:

*2

ridies. 44-

461

T R A N S

S I L V A N I

A.

RanflIuana Dacia? olim pars; eius caput Alba Iulia, vel lulio Caeiare, rel'atV Huila potius quodam Hunnorum Principe, ita dita . Oppida complura nobiiiflima , in quibus Cibinium, BralTouia > Colofium, Biftncia, & plura alia, Gcrmanis, quos nos Saxones appellamus, condita Se habitata. In ea fune Siculi, genus hominum ferox Se bellicofum : inter quos nulius neque nobilis, ncque rufticus, omues eodem iure cenfentur, Helueticorum inftar. Tranlliluania ipfa rerum omnium eft reraciftima, precipue auri, argenti, Se aliorum metaliorum ; adhxc Salis montani. Equos gerrerat nobiiilimos; vino abundat^ fed non xqu excellenti, vt Hungaria Se ScIauonia,TranlIIuaniam dux cingunt Walachix; Transalpina,& Moldauia: illa Danubio; hatc Mari Euxino ad mota: vtraque cum Tranlliluania, earn Euporae nunc occupant partem, quae olim Dacia erar. Sic totus ifte tracus Tranldanubialis, qui non folum Hungariam viteriorem, fed Tranffiluaniam quoque cum vtraque Walachia continet;Danubio, montibusCarpathijs, Mari Euxino, & rurfus e.odem Danubio ex omni parte includitur. HxcStephanus Broderith. In(iluis tubati boue?; & Vri, ac Irlueftres etiam equi, vtrifque eorum mira perniciras: at equi iuba funt ad terram vfque demiffa: domefticis per le eft mollis alterno crurum explica* tu gfomeratio Frumenti per vniuerfam Tranfsiluaniam magna eft vbertas^Preter exper ientiam quoti dianam teftatur id Traiani numus, in quo Ceres ere&a, dextera tenens Corni* Amalthe.a:,Isua tabellam, cum hac epigraphe; A B V N D A N T I A D A C I A .

T R A N S

S I L V A N I

A.

R O M A N A .
V a m hodie Romaniam vocant, antiqui Thtaciam vocauece. Ampliflima olim fuit regio,& late patens. cui ab Oriente Pontus Euxinus, ac Propontis , Meridie A e g z u m mare, ab Occafu Macedonia Pannoniaque occurrebant. Septentrione habet H x m u m montem,Mceiiafque. Regio nec calo lxta,nec folo: (Se nifi qua mari ptopiorefl) infcecunda Se frgida. Ptolemxus hanc in quatuotdecimprxfettutasdiuidit: Danthleticam , Bennicam, Bc'Icam.Cxnicam.Cceleticam.t'orpalicamjDroficam.Mxdicam.Saniaicam.Sapaicam.Sardlcam.Selleti. cam,Vrbanum,& Vfdeiicam.l'oflerior xtaseam in has fex prouincias diuifit,Europam,Hzmimontum,Mcefiani Secundam (qux ed Infcrior) Rhodopen.Scythiam.ct Thtaciam, proprie fic vocant. Deinde vno nomine Roma nia ditta fuit, & (ic tota etiamnum hodie appellarur. Circa Byzantium tamen Galatiam Tuxcis nominari ntelligo.vbi Se Galata vrbecula hodie.qiiam noftti Peram vocant, & antiquitas Cotnu Byzantium. M o n t e in hac regione celebres funt.Hxmus.Rhodope.Orbelus.Pangxui.alijaue.FluminajHebrus.Neuus.Melas, & Strymon.vc placet nonnullis: funt enim qui hunc vltimum fluuium Macedonia,attribuunt, Vrbesclarxineaj Abdera Apollonia, Phinopolis,Philippopolis,Nicopolis vtraque,Hadtianopoli$, Selybria,Debeltus,Heraclea,Lyfimachia,8c ora. ni x u o clarini ma Byzantium, Byza conditole fic nominata, qux poftea C o n t a m i n o Imperatore ampliata Se firmata, vocaia fuit Conftantinopolis, & hodie corrupte & cortept Stambol. H x c hodie vti Se olim, dignitate primum locum inter eius vrbes obti net, fecundum Hadrianopolis (Andernopoli vulgo)Poft hanc Sophia.Sc alix. Habet hxc regio quoque adiunttam fibi Chetfonefum,fiue Peninfulam Thtaciam cognominatam. Callipolis hic vrbsj & Seftus Leandri amore pernobilis. De huius tabulx regionibus multa in Chtonico Saxonico Dauidis Chitrxi. Infulx Thracix vicinx in A e g x o mari funt; Samothracia.qux hodie Samndrachi Sc Thalaifia Prolemxi, q u x apudaliosThaflusappellatur,& hodie huius nominis veftigium conferuat: Tafo enim recentiores nomi, nant. In Propontide eli Prceconnefus (lue Elaphonnefus. hxc etiam Neuns aliquibus ditta fuit, nunc Marmora nominatur Turcis Se Graecis. A d Bofporum funt. Cyanex,poctiscelebres,qui eas ohm mobiles Argonautatum autem nauigatione flabiles faftas,fingunt,uiomore Prxter veteres Geographos Ptolemxum,Strabonem,Plinium Si Po iiponiiim,recentiores quoque L-geudi de hac regione funt,imprimis Lazij Commentaria rerum Grxearura: & Bellonius in fuis Obfetuationibus. Vtbem Conflantinopolim accurate atque diligentifiim dcfcriplt Petrus Gyllius. Fatali quodamgenio quisdixerit hanc vrbem ad regnorum caput natam.Romamque jjfouam ali quando di'ttam,regione uque hodie Romaniam: ita vt non immerito nec fine afflatu fatidico , infignis ille vates Tibullus olimvideturcecinifie, ROMA T W M N O M I N T E R R I S FATALI REGENDIS ,CtRomuli teitimoni *
;

leftes ita velie, V x ROMA SIT CA^VT O U B I I TTFRRARYM. Liuiiu I.

R O M A N I A . Septen = 5o\ trio.

Meri - 5 \ dies

li

Q-4

POLONIA

REGNVM.

olonia , qua: a planitie tetra:, (quam ipfi verriacul etiamnum Toh vdcant) nom'en habet; valla regio eft, qua: Slefix ad Occidentm proximat: Hungaris, Lithuania ac Prutenis contermina. Diuiditus in Maiorem Sc Minorem. Maior dicitur qua; Septerttrionem afpicir, habetque Guefnam, Pofnauiamque, infgniora loca. Minorem vocant, qua: ad Meridiem vergit, habetque nobilem vrbem Cracouiam , ad caput Viftulx , qua: regionem diuidif, fitam reliqux ciuitates parum nitida;. E x maceria domos ferme o m nes componunt , plerafque luto linunt. Plaga regionis paluftris eft , & nemorol. Potus genti cereutfiav V i n i rariifimus vfus ; riec vinex cultura cognita. Equitatu in bello maxime prasftat. Ager ceteris ferax, multa genti atmenta, multa ferarum venatio. Melle abundat. Habet Sc fafis maximam copiam , quod ex terra eruirur. Habet Sc asris fodinas in montium iugis, T a t t i , ab incolis diftis : nec non fulfurfs. C r o lli erus fcnbit Polonos ab Hungaris lengti vocari, Lccho eorum genitore. Conprehenditur fub Polonia: regno etiam Lithuania, quae magna fui parte paluftris , plurimumque nemorofa, Se e difteilis aditu, ac quodammodo inacceil, aquis omnia obtinentibus ; hieme commercia cum Lithuanis habiliora: paludibus Se ftagnis alta glacie conctetis : niueque fuperinf ifa , hunt omnia mercatori bus pernia. Rara in Lithuania opida j villarum incolatus infrequens, Accolarum diuiriae pecora , pellelque pretiofx multigenum ferarum, quibus regio infigniter fcatet. Cera; ac mellis abundans. Bifontes h x c regio producit animalis genus eft,
; ;

uod incoia;Suber. Germani Vr-ochs voeant ; quale nos Antuerpiae vidimus anno 1570. Hine Se quoque lud animal quod Latini A l c e s , Germani Elandt nuncupant. Setmo genti vt Polonis, SclauonicuS. Caput Regionis Vilna eft , Epifcopalis ruitas, tanta: magnitudinis, quanta: Ctacouia. Domus tarnen contigua; in a non funt, fed velini in rure, horti intermediant Se pomaria. Omnis Illa roborea materia quae Wagen* fchot noftratibus vocatur, & ex qua in Germania: inferioris Se Belgicx maritimis regionibus vniuerfa fere lignea opera Architectonica tarn publica quam priuata , domorumque magna ex parte vtenfilia fabricant u r , his partibus cxditur, illincque ad nos per Balticum Se Germanicum mate aduehitur. In Polonia viri plerique nobiles excellent! ingenio pi sditi funt, tenenturque patata ejTe , ad bellum vocantibus genetalibuS militke ducibtis.

P R V

S S

I A.

Rufsia, LATINE Borufsia, olim vocata Hulmigeria, ficut adhuc quadam portio Regionis iuxta Viftulam, appcllatur Culmigeria. Putatur primum per omnem Prouinciam inhabitata populis qui olim federant iuxta Tanaimfluiiium,Huropam difterminan"tm ab Afa: (ed qui pertaft fterilis illius terra, & egrefsi quafltum fertiliorem terram, vencrunt in Hulmigeriam, ibique confderunt, illeti bonitate ilius fli, nomine fuo totam iilam cognominantesregionem. Eft Regio frumenti ferax, aquis irrigua, & hodie colonis plena, habcns multa ambitiofa oppida, fed & multi maris (inuoliflexusreddunt earn amcenam. Eft in ea pecorum ingens vis, multa venatio,atque diues pifcatio. Habet autem Prufsia ab Oriente Lithuaniam, a Meridie Poloniam, ab Aquilone Liuoniam, & ab Occidua parte Pomeraniam. Maritima eius hodie in Vrbibusflc Arcibus Teutonica eft; at in rure interiori , pauci prifcas lingua homines manent. Habet maritimas vrbcs, Montem regium, opus Regis Bohemia, vbi Principis nunc fedes eft; Elbingen, & omnium nunc locupletifsimamGedanum (Dantifcum vulgo vocant) vrbem infgnem, magnumque mcrcatorum emporium. HacMunfterus. Hac Prufsia eri? Regem Polonia agnofcit, eius pars tamea iroprium habet Ducem, qui fe Ducem Prufsia nominar. Ifque Regiomontem, nonnulaque alia in ea oppida polsidet. Succinum (Tue eleclrum vt antiquitas illud vocauit, Germani BernUcin, AgHein, Ammercn, in huius regionis littore reperitur , & nufquam terrarum alibi, magno horum incolarum bono, huius hiftoriam peculiari opufculo dcfcripft Latine & Germanico Andreas Aurifbcr Vratiuauicnfis.

P R V S

S I A.
45 l ' i ' l ~rr
^ SAMOOITIAE PARS .

ieptentrp.

O
if*

L I V O N I A .
inoni* porri git fe in loRgkudinem iuxta mare fnpra quatuor ftadiorum millia in latitudinem minimum ad M . c c c ftadia patet. Frulli I.ithuani, 6c RulFi earn circumhabitant; cetera Liuonicus finus iaiubit, Habet hacc I j u o n i a , Curones, Ellhenos, I.ettos , nationes tarn moribus quam lingua diuerfs. In arcibus 8c opidis lingua Saxonica , a u t , fi mauis Germanica, pracualet. Regio eft nemorof, plana , & fine montibns , fluiiijfque irrigua , magna ex parte tnculta^ agn tarnen Fertiles. Nam l vinum 8c oleum , & alia quaedam mirtiori cacio fiibieis terris cnrefla diuinitus, excipias (nam his adueicijs tantum vtiintur) cetera ad vfbm humanuni neceflria , in ea reperi:intur tanta copia, vt cum exteris omnino large communicenrur. Pifcibus emm 5c venationibus abundat. I.epores in hac regione fingulis anni tempeftatibus coloiem (baud fee is atque apud Hcluetios in Alpibus) mutare, Munftems autor eft; hieme enim albi , affiate vero cinerity funt colotis.. Hinc cera, Se mclia, cineres , pix arida , 8c liquida , quam Ther vocamus; Item fllud frumenti genus, quod Set-ale Latini,nos Rogge appellamus,in magna abundantia quotannisad nos adferuntur. Habet ciuitates amplas infignem ad elegantiam exftructas, inter eas principe loco funt R i ga Bremenfiam Germanorum Colonia.(ita commodo loco ad amnem Duna. Emporium eft, Sc metropolis htiius regionis, Atcem habet initruetilfimam. Alrera Riualia,quam Rlviteni Roliuam v o c a n t . R e ge Danorum Voldemaro condita , pomi in fimi Maris Baltici intigni clara. H * c non eft minor quam R i ga in commercijs. T e t r a Dorpatum. Rnlfis finitima qui earn luryongorod appellant. Htiius mcenia Beca fiuuius alluit , ad ne<To:iatioies cum Ruflis per oportunus Hie Humus vno fertur alueo in Oceanum qui cum de pra_rupus fcopnlis precipiti lapfu mat idem vicinioribus accidit quod vfii venire habitantibus ad Nil; cataraftas accepimus (inquit I.evvenclaius) vti nimitum pauJatiifi furdefcant. Secundum has ciuitates oppida funt aiia minata magnificis arcibus munita , primim V e n d a , propter aulam Magiftri militias nobilitata , 5c in medio tonus teyionis fita , Dein Velinum , Pernouia maritima, Volmaria , Velbutgum, Vitefteniim, Narua, Sc alia. Hodie in I.iuonia adhuc pemmlti gentilium ritti Vinunt; alij Solem adoranr, alij lapidem Sc ferpentes. Mortium fepelientes.genialiter circum cadauer epulantur, defunelumque inuitant ad biberidum Poftea depontint in fepulchrum, adduntque ei fecurim , cibum Se potum , Se nummulos aliquot pro viatico , inclamantque : A b : in alium otbem, Teutonibus jmperatums , quema^'nodum tibi tur que in hoc orbe impetrunf.
; ;

L I V O N I A * .

P 0 M E R A K F A.'

Omtrania ad mare Baltcum ftta, primi cultoribus,patria lingua, heeesl VVandaltca, PAMOFZI," appellata efi. Ab indigenii inhabitata, &proprqsfemper Dtjnaftis, alienti autem nunquam [ubicela fuit, Hacesl vbique fertilit, aquit irrigua, fiagnit abundans, nauibus pernia, diitesagris,pafcuii,pomit,lign, riuit, tnontibut, venatione, pecore, pifeibus, frumento, butyre, melle, cera, & tty fimilibus rebus, Efi & optimi eulta ctuitatibuijOpidti, arctbus, cjr vicii;ntc vUut efi locut inea vacuiti, aut incufttUtnifi qutm aut lactuaut montes accupant. Huius ripa vallo folidifimo natura adeo eft munita, vt twliam marit inundationem thneat. in hoc littore infignioreseius vrbesfita funt,prater paucas in mediterraneisfitti,S T J J T I N V M , N E W C A R D I A , T T A R . G A B . D I A , &c, S T E T I N V M olim vieta pifeatoribus dumtaxat iniiabitatus, ptil fufeeptum vero Chrifiianifmum, & deftruclam Vinctam, tronfiato illue Emporio, adeo efjorefcere capii, vt hodie Metropolti tottut regmitfu. Habet fixum amcenijs'imum, in ripa Oderfiuminis, qua fenfim in ad uerfum (Unum affurgit, Vallit ac meenibut mumtifl, fulcitur, Grips Waldum opidum in Ducatu VVolga fienfi, quem ali) Bardenfem dixtre, hoc cmlibus malUdiu laborans extenuatum efi- Anno vero 1 45 6, infiitu(o ibidem Gymnafk, paululum refpirare cjtpit. I ulinum opidum olim nulli clarifiunarum vrbium, pur opti, fiue domui magnaci exfruclaircffiieiai.fecundum', Nobile erat VVandalorum Emporium, Tanta meuatorum frequentia, qui ex Bufila, Dania, Saxonia, Sorabit, ttaque VVandalia bue cotifucbant, quondam fiequens, vt tota Europa vixfimile, excepta Conftantinopolh reperiti poffe videretur, At varijs bellorum cladibu* Danorum regibus affellum, tandem ad nihilum fere rtdaum efi. Ea rerum ncifittudo. Hodie Wollinum yocant. Stralfund, in littore marti: olimpropriumbabuit Principem, Ducemnempe Bardenfem, Vrbsefi infoli! & meuatoribusfrequens. Vjneta,/H bac quoque olim vrbs,forte hodte Archon, aut Iulimim efi. SubannumChrifii 1{.07.Ottbo Bambergcnfu Epifioput PmemitWi (um Dtut \ Verifiao ti Chnftt julem (omertit, Vidt Albtrtum Crantium & alios.
n t

P O M E R A N I A .

OSWIECZIMEN.

ET

ZATORIENSIS

DVCAT.

JEc eflfRegni Poloniae,c]ua Silefiam attingit.portio. Olim v r o ad hoc Regnum non pertinebat. Ofwieczimenfis ditio(c]uam Germani fua lingua Aufcbtoits vocant) diitat feptem milliaribus Cracouia. Polonis cefsic fub Cazimiro I I I. anno 1454. Zatorienfis v e r o Tub Sigifmundo I. anno 1548. poll; quadringenteilmum fere annum ad corpus & compagem Polonia redijt. VixithicSigifmundusannos L X X X I I . regnauitque x u v . & g e n t e m Sarmaticam cum iuaindole,turn longaconfuetudine bellicofvicinis hofHbus terribilem reddidit. A u d o r Cromerus in fuo Polonia Chronico. Sita eft regio ad oram Viltuke fluminis. Carpathum montem habet patte Meridionali. Hunc Crpack vulgo appellant: Rufci Ekfc'id^oc Hungari Tarerai vocant. Germanis mutis nominibus innotuit.eam enim Mmck/Vattcr>VViirt<Zarten Cbremnitz^&i 3emnitc{ nominant. Z a t o r metropolis fui Ducatusarcem habet ad fluuium Sfandttm, qui iefe in viftulam exoneras.
i

OSWIECZIMEN.

ET

Z A T O RTENSl'S

D VC AT.

ut.

SEPTENTRIONALES

REGIONES.
;

Omprebendit hace tabula tria Regna,Noruegiam,Succiarti. Gothiam Jc partem Regjii Danici aliafque mutas l'rouinciasjvti ftint,Hothnia,Fin>mtchia,Finlanda,Lapponia, & c . Noruegiaintcrpreutur Septentrional hs tracrusaut via. Hace mittit in reliquam Europam picem ex genere Afellorum , frigore imtiuarttm & cxrenfum in fuftcm,vnde& cura Germini iicunifttck.f-.ich. Captura cidi laudatifimaeft Urinario, quando fupereft frigus vt nidiircturj c qui cle.nentioiibus menfibuscapiiintiir.marcefcunijnequc flint idonei,v exportentur.Traftus totus littotalis Noruegi* eft mitis : mare non conglaciaturni-je$ non din dtuant. Suecia Regnum eft diues argenti, acris.pluinbi^k ferri,frugum,pecoris;& prouentu immenfo pifeium ex fluminibus.lacubus, 6. mari;venationibus quoque ferarum. Stockholm in ea eft Regia 6t emporium, vrbs munita arte & natura fita eft in pahidibus inll.ir Venetiarum. Inde Tortita eft nomen quod fita in aquis,fundamenta fint palis Habilita. Gothia, id eft,Bona terra Regi Suecia: paret. In ea eft Portus & emporium Calmar,vrbs magna, habetque Atcem quae operum magnitudine certat cum arce Mediolanenfi. Apud Tingnllaoppidum.funt f>ifiones optimi ferri. Eft in hc Tabula llandia infida (veteribus Thyle dicta) miraculis,fi quae alia, clarilfi.na. Eriam Groenlandia ,paucisnota. Eft hie quoque Frillandia infula veteribus prorfus ignota; eque apud neoter icos Geogtaphos aut Hydrographos ei us vlla n t mer>tio przter vnum Nicolaum Zeinini Venetum,qui anno Chriftonato M. e c c . t x x x . varifs diutinifquein hoc Oceano iaftatus procellis.tandem naufragus ad hanc infulam appulir. Mare huic infulac ab Occidente proximum breuijs 8c fcopulis plenum Icarium,& inuilam in eo Icariani ab incolis nomi nari icribit.Be Groenlandia item nfula dicit.hyemeni ibi elle nouem menfium.ibidemque eo rempore minime pluere; ncque ineuntis hyemis niues vnquajm anteeiusfinem dilfolui. Sed mirandum quod de monafterio Praedicarorij ordinisin hac nfula I>. Thcvma: dicato addit:Eflenempenon proctil ab eo montem Aernac inibir igniuomum,ibidemqiie igni tarimi aquarum fon rem, cuius aquis non (olitm omnia huius monafteri) monachor inique habitacula hypocauftorutn in w.odiuit calefaciunt.fed etiam.omne genus ciborum.eriam panem.alio nullo adhibito ignecoquunt. T o t a huius monafterij fabrica ex rophis conftat.quos idem mons inter ebullientes flammas eruttar. Hi ardentes tophi enim, cm natura aliquid pingue babeant,3c fulidi lint,hac aqua fuperinfiilaexftincti,aridi8 foraminibus rari arque leues relinquuntur;aqua vero in bitumen tenaciilimum mutatur;quo poite cm hi tophi in ftrufturam coniiciuntur,congiutinantur.fblidiiliiniimque opus contra omnem temporis inumani conitituunt. Hortosetiam fuos hac aqua irrigaros, vario floruiit.frugumque genere ridentes fa> (emper habent. Situm eft hoc monafteriuai in Oceani littore & portumlwibet fiiscapacem,in quemhic fonsfuas aquas euomens, ade repidum erticit, vt nunquam , etir plaga fitfrigidiilna.congeletur. Inde hic tantusaq latihum pifciamqueexfrigidioiibllslwUconcujfuSjVtnoonV. lum hi monachi,fedciiciunuiciai etiam accolse fuamter vnilc yiuant,habcant.

SEPTENTRIONALES
35O\ 36O

REGIONES.
jo

Sep

"9
56 Conilo
ra

2O

ten

trio. *o

l i l i

ChlUMS
TR10NAU.S.

SEFTEX

CELA ' % ^

[MIA./'

~ Moscovia
'MVAPVD YRUA TLCDI'HIFA

00

LlVONIA
'KANAYBY

Polonia ,
ja

d i e s . 3O\

5O\

R %

I S L A N D . ! A*

Ater hxc nfula in longitudine centum miliarium Genrfanicorum. Pro maor part incultaet>& moncofa, prefertm verfus plagam Septentrionalemjobaufter fpiracula venti Circij, qiri nec frtices, vt tradit Olaus, eleuari permitit. Subeft regno Noregix, qua ratine rex Cania:, (qui & Noregiae) eo quotannis prasfetff um immittit, cui nunc obediunr. Tempore Haraldi Puchicomis, flint qui putant inhabitari cptam: verras annum Chrifti millefimum. Diuiditur in quatuor dilli nris parti bus, fccundm quatuor plagas mundi, fcicet in W S T I O R f > V N G , A V S T L E N D I N G A F I O R D V N G , N O RDLENDIX GAFIO K~ D V G . , & S V N D L E N D I N G A F I O R . O V N G , quali dicas, Occidentalis quadrans, Orientali^ quadrans, Septentrionalis quadrans, & Meridionalis quadrans. Diuiditur in duos Epifcopatus cathdrales, Scbalboli, & Hola. Moneta caret fu, & vrbibus: nam montes habent pro vrbibus, & fontes pro deliciis: Ex oTibus pifcium domos extruunt, penuria lignorum. Lingua vtuntur Cimbrica,fiueveteri Germanica. At gramfnis adeo rcecuudum folum ferunt, vt pecus pabulo intcrdum arceatur, ab ruina ne fuffbcetur periculum. Mercatores annuarim hancInlulamfrquentantes,hinc dfrant pannos, Vatmannominates,Sulphur, StockyU(quod vulgoficvocatur)varias carnes, boues, bu ty ru m, fxpe vellera, fxrarum pelles, vulpes, faltones albicantes, coruus, vrfos, Iepores albicantes, ac multa imilia. Multa naturas in hac nfula miracula: Inprimis eft Hecla mons,femperardens. Fons eft, qui fumigantis aqua; virio natiuamrei, cuiufibet originem demolitur: & quidquid fumi huiusexhalation* refpargitur, n lapides naturas, duriciem tranfmutatur, forma domtaxat fuperftite.
A

I S L A N D I A.

R V S S I A autpous M O S C O V I A .
E huiiis regionis incolaium religione , ritu, viuendique mote, hasc pauca. In teligione fere Grxtxxruni ritum fequuntur. Eorum Sacerdotes vxores ducunt. Imagines in templis^rolunt Infantes c u m kaptizantur , ter in aquam toti .mmerguntur aqua veto baptifmati* fingulis infantibus confecratur- Confeffionem quamuis ex conftitutione habeant, vulgus tamcn earn Principum opus efle, & ad nobiles pertiere exiftimar. Finita confelione , pcenitentiaque iuxta delicti qualitatem iniuncta , fgno cntcis frontemt pechifque fignant, magnoque gemitu clamant , lefu Chrifte fili Dei , miferere noftri. H x c eft communis lllorum oratio. Dominicam enim orationem perpauci fciunt. Communicant fub vtraque fpecie , mifcentes panem vino , feu corpus , fanguine. Pueris feptem annorum porrigunt Sacramentum : dicuntque turn hominem peccare. Feftos dies viri prxftantiores peractis facris, epulis, ebriecate , 8t veftitu eleganti venerantur vulgus 6c ferui plerumque laborant; dicentes feriari , 6 c labore abftinere, dominorum efle. Purgatorium non credunt: pro defuncris tamen facta faciunt. Aqua benedicta nemo fe afpergit, nifi Sacetdote afpergatur. Ieiunant in Quadragefima feptem perpetuas eptimanas. Matrimonia contrahunt ; Bigamum concedunt, fed vix Iegitimum matrimonium efle putant. Diuortia admittunt Adulterium non app^'bgr, nifi quis alterius vxorem habuerit. Mulietum conditio miferrima eft: rrullam enim honeftam ctednt/X-t domi conclufa viuat, adeoque cuftodiatur, vt ntifquam prodeat. Gens altura Sc fallax, & q u x mas.: raitute, qum liberate gaudet. Omnes fe Principis feruos fatentur. Raro illi eft quies , nam aut bellum L i thuanis,aut Liuonienfibus,aut Tartaris infert: aut fi nullum bellum gent.funt in prxfidijs circa Tanaim St Ocean fluuios ad reprimendam Tartarorum deprxdationes. Tunicas oblongas, fine pliers manicis ftririoribus, Hungarorum fere more geftant: ocreas fete rbeas, eafque breuiores , vt q u x genua non atting a n t foleafq le ferris clauiculis munitas habent. Ventrem neququam, fed femora cingunt arque adeopubetenus.quo magis promineat venter, cingulum di-nittunt. Iuftitiam ftrenuc exercent in prxdones. Furta St homicidia tato capitali poena puniuntur. Monetam argenteam habent, non rotunda, fed oblonga 3c ouali quodammodo forma. Pellibus nobilibus ac pieriofiffimis , q u x hinc per toram Europam exportant u r , regio abundat: St vbique fete filuofa eft. H x c Sigifmundus Baro ab Herberilain. Set) vickndus eft eriam Boafimj lib. I . St 1 1 . Decad. i . rerum Hungaiicatum,
; { ; ; ;

R V S S I A . aut potis M O S C O V I A ,

T A R T A R I A ;

Artarta hodie fere vocatur, ^Ufdcjnid terrarum ab Orientali Oceano, fine Manglco* , pofitum ed ihrer Septentrionalem Oceanum, & Meridionales regiones, Sinam, Indiae parrem extra Gangem, Saco, laxartem (hodie Cheftl) flituium, mare Cafpium & Mxotidis paiudem;Sc ad Mofcos pxn Occidentem verfus, quia haec omnia fere occupauerunt Tartari, & in ijfdem locis refederunt. Tartarorum nomen anno falutis M . c e xrr- primm in Europa auditum eft. Inhorda* diuidunttir qua? Vort illis fignificat conuentiis aut multitudo. Homines ftatura quadrata, lata facie tk obefa, oeulis contortis & concauis, fola barba hortidi, cetera rafi , corpore valido , animo audaci : equis alijfque animalibus quoque modo interemptis fuauiter vefeuntur, demptis porcis, quibus abftinent: inedie fomnique patientilfimi : eqmtantes p o r r , fi fames fitifque illos moleftauerit , equis quibus infident venas folent incidere, hauiloque eorum fanguine famem pellunt. E t quoniam incertis vagantur fedibus, ftellarum , in primis vel Poli A r c t i c i , quem ipl fua lingua Selesnical , hoc eft , ferreum clauum (tefte Sigifmundo ab Herberfleiri,) vocant, afpeclu , curfum fuum dirigere folent. V n o in loco non diu commorantur, rari grauem effe infelidtatem diu in eodem loco hxrere. Iuftitia apud illos nulla. Homines funt rapaciflmi, nempe pauperrimi ; vt qui alienis lmper inhiant. Altri & argenti apud eos nullus vfus. Vides i.hac regione Tangut prouinciam hinc omne Rhabarbarum quod per totum terrarum orbem confumitur, ad nos 5c vbique gentium defertur. Eft hic quoque Cataia regio, cuius Metropolis e f t C a m balu , qua:, vt Nicolaus de Comitibus tradit, duodetriginta Italica miliaiia in ambitu habet , aut , v t M . l'aulus Veneti fcribit, trigintadtio. Quadrata eft forma, in fingulis angulis arces conftru&ae videntur, quatuor milliariorum circuitum habentes.in quibus continue Imp. prxfidia funt. Q VINZAI vero vrbs Mangi prouincix, ciux Orientem verfus ad Oceanum Eoum confpicitur ; hanc amplitudine excedere crediturj liane namque idem M . Paulus , quem circa annum natiuitate Domini i z 6 o . ibibem habitafle conftat , centena milliaria comprehendere (cribit. Idem Odericus affrit. In lacu dulci fita eft. S u m in ea 1 2 6 0 . ponres , quorum quidam rame altitudinis funt , vt naues onerarie panfis velis fubter eos tranfanr. M a gnus Cham ibi ftatiuum prxfidium 1 2oo9t militimi habet. Vrbs admodum magnifica eft amena , inde nomen quoque adepta eftj cum Q v i n z a i t C e l i ciuitas interpretetur, Taitaii IrnpeMtorejrn fuum C h a m "vocant, quon idem fonat quod Priuceps, '
; ;

T A R T A R I A .

CHINA.
F^*V > ^ *Wv* -TrA*.*'"^f^a . . a - , .^.v"

Ot hase regio vni fubeft regi, tanquam m o n a r c h i , quem Mundi Domtnum , & C a l i filium voram. Paquin vrb vetfus Tattariain , regia eius fedes eft. Ex liac numquam nifi tempore belli egreditur. Mariquin ciuitatem quondam eius prardeceflres habitaucre , in cuius memoriam ibidem aurea tabuli mag n o rionore cuftoditur. Hacc, regis qui hodie regnat.nomen infcriptum tenet, tegiturque pretiofifiina cort i n a , quam nifi feftis diebus non retegunt, eamque tunc fuperftitiofa quadam obituamia, quali iplam R e giam referret maieftatem, venerantur. Aiunt hunc cim bellum aduerfus Tartaro? gerit , in exercitum ducere trecenta pedittim millia , eqtiitumque ducenta : at gentem non ade bellicofam elle addunt. Fiuta, ( q u o niillum crimen his partibus odiofius) flagri verberibus crudeliifimis puniuntur- Flagellationis lue modus eft. Hominem pronum ponunt , manibus tergo relegatis ; hiinr flagro ex arundine aur calamo fatto ,furas c w t u m petcutiunt, cuius ictus ade veliemens.vt primo verbere fanguis tliciatur; fecundus iftus ade facinorofum excruciat, vt in pedes confiftere nequeat. Singula crura fingiii camifices ftagellant tanta vehementia, vt plurimi ex quinquagefimo aut fexagqfimo ititi vitam fniant , omnes enim nerui difrumuntur. Lufitani referunt , fingulisannis eo mottis genere vltra duo hominnm millia inferire. Flagrum oc latitudinis eft quinque digitorum, crailicudine vnius, quod continuo aqua tingunt, vt fiexibilius fit, oc maiori impeti! cxdar. Q u p d ad religionem huius gentis attinet , credunt omnes tes cteatas , omniaque inferni , atque horum gubernationem pendere fipernis, atque Callo q i i e m maximum omnium Deotum credunt, cumque prim o alphabeti charactere exprimunt Solem , Lunam, & Stellas adorant, etiam Cacodimonem , fquem ea forma quam nos Europa:i, depingunt) ne mala eis adferar, vt ipfi ferunt. Sumptuofiifima habent tam irt vrbibtis qum in agris tempia. Etiam duplex genus iacerdotum : alterimi candido veftitu , rafo capite , Se in communi viuit , v t noftri monachi alteriim atro, promiflo crine, & feorfim habitat, vt noftri pie^byteti , Neutrum vxorem ducir, horum vita tamerr fatis impudica & obfccena. Auri , argenti & rhabarhari hc magna copia. Omni genere pifetum abundant. Serici magnus prouentus. Vtbium magnltudinem ex eo conijcimus,qud C a n t o n . q u a m vnam ex minoribus aiunt', habet in circuitu \z- millia paflum , v l tra 3 5 5 . prxter eius fuburbia grandia & populofa. Gens admodum ingeniofa ; nam imprimenarum libro. r u m artem,diu ante nos.excgitauetuat. Plura lege apud Beinardinum Scalaatum Hilpahum.
; ; ;

IAPPONIA

INSVLA.

Ongitudo huius Infiilac, ducentas fcrme leucas continet, fed latitudo huic ne quaquam re!p..nclet, decern tantum alicubi patet: fumnuim trigintanonamplius. Deambitu nihil certiprodiaim eft. Tellus maxima ex parte niualis^crrigida, neqne admoduraferax, aer (anus cum tempore. Septembri Orizam (is cibus omnium com munis) quibufdam etiamlocisMaiotriticum mctunt: neque ex eo pane more noftio, led genus quoddam offae, ( quod halt potenta vocant) conficiunt. Butyrum illis incognitum. Oleo non vtuntur, led ptnguedine ilia, quae a balenis, ad littus maris eiicitur. Locolumine fa{cinis,&in a'.iquibus locisftraminevtuntur. Storeis, culcitra*, in modum tumentibus nitidifqnepauimentaconfternunt. in ijs & {bmnum,fubierft.o ceruicibus lapide vel tigillo, & cibum capiuntgenibus nixi, cruribus infidentes. Camationem intrant dilcalccati, ne cataftromata coinquinenr. Tenuiores ad mare pra*tcrtim victitant, herbis, Oriza, pilce. Diuires ornant (plendide atqueapparateconuiuium; in lingula fercula,finelinteis,aut mappis nnuatur ilia cuique conuiua menfa,e cedro pinuve, palmae fere altitudine. Magna habentTempla & monaftenafiimptuoia,tani virorum quam muherum. Magiftris religinnum vtuntur, ijs qui Boniij nuncupantur. Inter numina qua: Cippliciter adoranda, funt Adama, & Xaea, fie nominata. Sed habent & ALIA, a quibus fiuurae vitas, bonaexpectantur, quos Fotos vocant.

TAPPONIA
SEPTEN : ?7 o

NSVLA. trio,

A P O N A y

I N S V L A

Ater

17

dies,

I N D I A .

obilifutum totiut Orbis terrarumpartem I N D I AM effe, nequeaiaidremregmm no nomine cm* prehendi, omnes fere fcriptoresvnanimiterprodtmt. Ab Indo flumine nomen habet. lndtiasregiones, Gangeflamine'mterluente,dirimitur\quorum altera, qua Occidentali* eft, Intra Gangem dicitur; altera ai Oritntem magii, Extra Gangem cognominava. Hac India vniuerfa non gentium tantum, atque oppidorum prop inmmerorum,fed omnium rerumprouentuf are tantttm&plumbo excepto, ft Plinio crcdimusjfelix: flumina cium plurima, tum maxima: quorum irriguo procur fu fu, vt in vdo fio, proximantu Solis vi,nibil ncn magna quantitategignant; Aromat ibus,gemmifque quibuspra omnibus al:js mundi regiomhm affatim abitn~ dat, totumfer Orbem implere v'idetur. Serici tanta copia , vt fujjiciat reliquo orbi. V.kphantumeaefifrcquentia, vi non tantum ifsvtantnr ad bella, fcd etiam ad onera gejf unda, mterdum etiam adarandttm. Canti tam grandesferocfque, vt etiam cum Leone commini poftnt. Draconcs in defertis immanes aquant fere ilepbantetn empori mole, & cum hit perpetuo decertant. Multa UH contigua funt infida, bitte inde in fu* Oceano ff>arfa, ade vt merit Orbem infularum duere quit puffet. In primis ni ce eft \apan, M. Paulo Veneto Zipangri dilla;qua quoniam patteis abbine atmis band multis cognita fuit ; de ea bit iwnnihil dicere vfum fuit. Infittaeftlatifsimep4tens\ca\iquc eandem fer eleuationem cum Italiahabet. Incoia religioni,Interi, fapientiafunt addiclifimi; ejr veritiindagatoresacerrimi, isihiiillis frequentiuscratime, qtiam morenoJlro facrU in delubri exercent. Vnum agnofeunt Principem, cuius imperio & nutu pendent : Sed & bic [ibi fuprmumbabet, Voo Hit dicium, pnes quem ftmmum eft rerum facrarum & religionis imperium.bic Jortajfe noftro fummo Pontifici, ille Imperatori iwflro, aftimilari peffet, Huic plebs animarum fuarum fatutem credit. Vnum tamummodo Deum adoram, triplici capite efjigiatttm, euius nullam tamen reddere nortmt rationem. infantes apud bos baptiz.antnr: tciunijs inpcenitentia tefiimcnittm carper macerareftudent:Cruci fignaculo contra damonum infultus, vti ms.fe mumunt'.ade vt in religione,& viuendi more Cbnftianos imitri videantur; quos tamen Patres Societii 11$ v maximii laboribw in totum CbrJUana religione >mfaere fatagunt.
t

PERSIA

R E G N V M fiue S O P H O R .

IMP.

Trfarum Imperium vti olim celebre^ fc etiamnum hodie maxime darum e, ampliimfque reglones comprebend.it: nam omnis is Afta traus, qui e inter Tigrimfiuuiinn, S'inum Perficum, Mare ndicttm (quod olim rubrum*^ Indimi & laxartem ( hodie Chefel ) fiuuium, r Cafyium mare, noflra atate Sophii Perfia Regibus, potdetur. De Sopborum origine, ex loannis Barrtj Afta Decadibus bac ttanulit Calius Curio, infisabistorta Saracenic a: Anno falutis noUre M. c c c . l x i x . erat quidam Pegtdttsintcr Perfu, Ardenelim oppidum obtinens, Sophi appellatili, qui [e ex Alis Muamedis generisirpe, per Mufain Cazhium eins nepotem,oriundum gloriabatur. Hie Babylonia Calyfa extinclo, adita fa f.elione, quam Turca tttebantur, Tartans depreca cozpitliberiusfuam de religionejententiam profit eri: & quia Hocemus Alisfiliut, a quo ipf fie genus ducere iaclabat.duodecimfiliosbabuerat, volensatiquodfellafua, quo ceteris dignofceretur,fignum imponere, inslituit, vt qui fuam feam ampliai vellent, tiaramfub velo, tftt caput Turca omnes inuoltiunt (tulibantem appellant ) purpuream gearent, qua in medio extra ttdibantem dmdcchn faigia eniitteret. Tque mortilo, fucceitfiliusGuines appellatus, qui tantamfibiin tato Oriente dorina fanclitattfque opinioitem conciliauit, vt Tamerlanes ille ciari. Partborum Imp. qui Baiaz.etem Turcarum Regem cepit, per Perfidem iterfacitns, eum quafi fanclum aliquem virum inuifere voluerit; ab coque Guines triginta captiyorum quos fecum adducebat millia, dono impetrarit, quos ipfe posi in feda fua inflituit; eorwnque opera Secaidar eiusfiliusinbellisvfuseih isenim Guinemortuo, GeorgisScythiapopults, fuisfinitima, fedCbriianis, (' jrum viribusfretus)bellum intulit, multifque illos dadibus afflixit, &c. Hacde Sopborum origine ditlafint. Hi turn Tunis continua bella ob Mahumetanam Religivnem gerunt ;quoniam Sopbiani vnum Malmmetica Religione! Interpretern fequuntur, & Turca aitemn; qui quidem interpretes inter fe fmt diffentientes, adeo vt Sopbiani haretici fini nuncupativa Turcis, & Tura Sopbiani*. Gens natura liber ni e, i dilitatis ontani, litteras & artescolunt, nobilitatati agnofcunt; in eo Turcis differunt, qudhi mlumfkngtt'mis autammatum difcrimen nmnt,

PERSILE

R E G N VIV fiue S O P H O ' R .

IMP.

ila

T V R C I C V M

I M P E R V M .

Vrcici Imper'uotiginem, inctememtmt, &quomodoin eam qu.tm vides magnitudwtm 300. tmkexcteuetit, paucis babet. Anno 1300. O T T O M A N N Y S Turca, quo /amili* lmperatorum Tttrcarum nomen Ottoni mi adhtfit, t'ubi cuiufdamfilius,tenuit conditionu bomo,ingenio & rei militari) peritiamomeli ac dignitatem inter fuos adeprus 2y.atmis qu'eus imperauit, Bitbyniam, Cappadociam, plurima^ ad Petitum loca muma obtinnit Sw.cefih iilifilim O R C H A N E S \qui PrufaK vrbem amplifimam txpugnatt,& Regni (aputftcitac Tattaris zi.Impeti] annocafusjllud filio A M V R A T H I reliquit. HicGtdcisdipdentibtu euocatus,primui ex Afta in Europam traiecit, vbi Callipo!i,Cbcrronefo, Abydo, Pblippopoli, Hadriattopoli, rjr regionibui Seruia fnlgariaj^ fubaQU, fuperiotem Myfiam ingrejfus, cm tegnaffet. annoi 2 2. .pugionepercujfiu, intetijt. Eiliuteiui B A I A Z E T H E S , Poil occupatati! Pbui idem ejr bottam Jbtacu G rcise^ pattern, vinta < Tamberlane, ignomimarum extrema pflu, ingloriw obijt. Capto patte, C A L E P I N Y S regno adftus, cum Sigifmundum belle funi t tu detntbajfet, plura adgitffut, inipfo atatisflote,fexto Impeti) anno, exfiinguitut. ' M A H O M E T E S posi bune Impeum artip't, & ! ' Valachia ac Slauonia maiori parte cum Macedonia detciti,ad lomum vfque pelaguteruenit : Vtadrunopoliatitem, quoRegiamfedem traiifiulerat vitaexcefit, regni an.14.Hint A M V R A T H X S Ih debellanti Epitum, etoliam.Achaiam, Boeotiam, Atticam, VeneterunifcvrbemT'ejfaloncim.Huicfucceftt M A H O M I T E S I L Atbenasettertit^Cotiflantinopolim29.Maij. anno i^i.expitgttauit; Ttapez.untium !mperium,Corinthum,Lemniim,Eubatn Mitj>hnen,& Genuenfxum Vbcm Capbam bello fubegit, tegn.init art. 52. B A 1 A Z E T H E S I I . >iaopatlum,Meibmam, Djttrbachium Veneti* abftulit- D.um.:tiamque omnem depopulatm,veneno ptbtttut el.lnde us film Z E L I MVS lmpetittm inuafit. Hic,SultanoCfo, Aleait ut, Ahxandriamjotamque Aegyptum&Damafium fuo imperio fubdidit. Suffeilus pattume usfilius S O L I M A N V S , Belgradunt, Budam, Stridonem, ac totanifere H-mgariam occupami, Rbodum deditione obtimtit, Qiinq\ ecclefias euertit. lula vrbe captanti obfidione Zigetbi obijt. Eam filtus Z E L L I M V S ll,diruit,qui& Cyprum Veneta ademit an.i^jo. Succefit buie A M V K A T H E S I I I , qui magnatn Afiics., maioreiu Europa, maximam Afta pattatila mamibm acceptam, imperiopojftdit.
>

P A L j E S T F N A S
ALeftina, fiue Terra promiflionis ; in duodecim tribus diftinguebatur , q W U m nbmina , RubCn , S i meon , Iuda, Zabulon, Ifachar, D a n , G a d , Afer , Nephtali, Beniamin , Manafie, Ephraim, & ita cuiufuis fili) lacob appellatio in pofteritate fua & eiufdem loco hxfit. Dcinde fub Roboam , cum terra' Ifracl & Regnum per feditionem in duas partes di'fcerneretur, Iuda 8c Beniamin tribus Tub vna comprehenfae Iud x n o m e n , retinuerunt. Cnipd ideo-factum eft, quia- Iuda- propter potentiam , 8c quia ex ipfa nafciturur erat Meflias , fuit celeberrimg , & fic a digniori facta eft denominatio. Sed rdiquafr decern tribus , quibus Reges Samaria: prxerarrt obtinuerunt nomen Ifrael. Haec pars poft captiuitatem Babylorricam iterum in'duas regiones eft diffincta, videlicet, in Samariam 8c Galilxam. Samarix Mettopolis vnde regio'nomen habuit , fuit fades Regum Ifrael. Sed Galilxa ab alienigenis gentibus eft occupata, 3. Reg. 9. 4. Reg. f'f. V n d e reliquis Iudaeis ccepit efle inuifa: V t etiam conuirij loco Galilaeos infettarentur. Huius Boreas pars per contemptum Galilaea gentium , 6c propter iltum Superior eft appellata : Rehqua verfus Aultrum dicta eft Inferior. Sequentibus ergo temporibus vfque in aetatem Chtifti 8c Apoftolorum ,atque deinceps, terra Canaan vel' Ifraelitica in' tres partes diftinfta , triplici quoquC appellatione eft vfa. Superior verfus Sidonem & Tyrum fuit Galilxa: media Samaria: Inferior ad Auftrum & Arabiam Petrxam, propria; dicta eft Iudea, quod teftificantut Mat. 2. 6c loan. 4. H x c tantiim duas tribus Iuda 8c Beniamin complettebatur. Qiiamqiiam etiam vniuetfa terra- Canaan, vfque ad Thraconos monies, 8c Ammoniticam regionem nuncnpata fit India. Mat. 19- Marc. 10. Itaque & Plinius citerioris Iudarae mentionem facit. Strabo lib- 16. 6c Lucanus lib. 2. eandem quoque Iudxam appellant: quod nomen-, vt dictum eft, a tribu Iuda occafionem fumpfit. Ptolema;us 5c alij earn vocant Pafeeftinam, a Palaeftims, quos fecri hbri Philiftijm nominant, citm 5c hate gens propter potentiam 8c bella quae cum vicinis per aliquot faecula geflk, magni nominis fuetit. Herodotus in Polymnia, 8c Diom lib. 3 7 . Syriam Palaeftinam vocant earn parrem Syria: q'uae refpicit Aegyptum. Ptolemxus Palxftinam Iudxam vel Syria; dicit , quia Palxftina eft pats Syriac: ficut Pomponius Mela exiftimat, qui earn Syriam I u d x x vocat. Q u a m florens ac populola fuerit vniuerfa h x c regio, vel ex eo apparet, quod Dauid in ea cenfuetir, millies mille 8c trecenta millia virorum bello aptorum . Varias mutationes expertam , multifque bellotuia rompeftatibus obnoxiam fuifle, facta teftantur monumenta.ct Grxcas Latirweque hiftoria;.'

P A L E S T I N A .
33 \

128
34f\
071

T E R R A
S A N C T A .
e8\\
re
m

m
Q

'7/ ^RABIA VESERTJEPARS. syria jfe?^

Ori

3*1

1 i rr 33

1 'i

1 1

N A T L I A olim A S I A

MINOR.

Etrus Bellonius in Peregrinati jnum fuarum doctiflmis Obferuationihus, inquit hanc Afixparremf ab antiquis Minorem appellatane ) hodie Turcis Natoliam, aut AnatoJiam appellari, Gracco vocabulo, vctr^iet^quod Orientemfignitcat.Eoque vocabulo comprehendi omnem Afia: Regionem vltra Propontidem, & Helieipontum (cuiOttomanorum profapia prseeft)fitam^nempevniuerm Phrygiam, Galatiam, Bithyniam, Pontum, Lydiam, Cariam, Paphlagoniam, Lyciam, Magnefiam, Cappadociam, Se Comagenam. De Iiis Afia* populis, audimus Eloquentiac parentem Ciceronem in Orationem pro fiacco: Namqiie vt opinor Afia veftra conftat ex Pnrygia, Myfia, Caria & Lydia, vtrum igitur noftrum efl in veltrum hoc prouerbium, Phrygem plagisfierimeliorem? Quid de tota Caria? Knne hoc veftra voce vulgatum eft, Siquid cum periculo experiri vehs in Caria id porifTimum effe fciendum, Sic. Quarum Regionum condirionem, viuendicjue morem atque ritum hodiernum feire qui defiderat, eundem Auctorem tanquam teftem oculatum, confulat. Videat& Andre* rheueti Cofmographiam Orientalem ( vt vocat: ) Nicolaus Nicolai oblruationes Orientales; & Petri Gillij Bofphorum. Ex omnibus Afia: regionibus Paphlagoniam folam acs proferre eiufque Regem ( quem Ifmalem vocat) exea quotannis tributi nominequinque myriadesftaterumauri accipere .fcribitLaonicusChalcondilas. Videtur tarnen hic eum non de vniuerf Afia hoc velientelligi, quum addat,hoc xs,lecundum Iberis as,optimumperhiberi. Iberiaenim Afia; regio eft ad mare Cafpium. Sed de Afia qu Minor cognominatur, cuius pars Paphlagonia eft hoc fortafle verum erit. Rhodum Infoiarti, quas huic Afz Minori adiacet, defcripfit Theodoricus Adamxus Suallembergus, '

N A T L I A olirti A S I A

MINOR.

JE G Y P T V

s.

J E Gypti apud omnes Auetores, ob antiquitatem, Sein ea res pisciare geftas, memoria &ciaritasnemini non nota eft. Hate" mari Mediterraneo,Sinu Arabico,Bugia Regione, & Libya: defertis clauditur. Nilus fluuius totius Orbis maximus, earn per medium lcat. Hic quo altior, co folum fcecundius. Au&us eius per puteos menfiir* nous deprehenduntur. luftumincrementumeftcubitorum xvi. fi vlteriusincrefeat,abfumuntur tempora ftrendi,fi minus, non rigaturpro fiti. In x u . cubitis famem icntit. In x m . etiamnum efurit. X I I N . hilaritatemadferunt xv. fecuritatem.xvi.delicias. Maximum incrementum fiiifle memorant xvi 11. Cubitorum, Claudio Principe: Minimum v.bello Pharfalico,veluti necem Pompeiflumineauerfante. In ea funt Alexandria, Emporium olim celeberrimum-, & . Cayrus, hodie inter maximas Afric* vrbes numerata: & demm ftupend* \\\x ob altitudinem omnibus fzeulis decantata: Pyramidcs, inter feptem Orbis miracula habi. Quorum omnium cognitionem qui velit, ex veteribus legat Diod.SicuIum Hb. I.Strabonem, Herodotum.Plinium, & Amm.MarcelIinum Hb.22. Ex Neotericis.Petrum Bellonium,Dominicum Nigrum, Laurenr.CoruinumNouofbrenfem, & Gnilielmum Tyrium lib. 19. cap. 24. led inprimis Ioannem Leonem, qui earn diligenti/lime perluftrauit, omnelcme eius vrbium antiquitates, fitum, populojuefigillatimdeferibit.LudouicusNugarola Dialogum edidit,infcriptum Timothcum,fiu$de NiIo.Scripfit & Ioanncs Goropiuj Becanus Nilofcopium,

M G YP T V& 60
CMARIS 30
S e p t e n - 65] trio. 70 Cfc

MSDITERRA1TEL

PARS .

'lOflrazj,. _
r

Ldrifja

Cacohericho tu ~Defertum

.fit t^Artle
'JHURUTN

,&sJ*<-U

Deiertuml

'X>er0e

fui
0 ^ A gnmJ,
TITTFRMES

A . ia,
Locaii aek
Jilhckeit.

tsb.
J5

Cofftr San
m

Cofir'Jelert.

Cant .yfilUna la\

l o
1

.Meri

die6

CARTHAGINENSIS

PORTVS.

Arthaginem Romani Imperij *mulam,&alterum poft Romam Orbis terrarum decus, defcribere, noftn non eft inftitutij fed quia hunceius (ILIUM proftarc in Italia hac forma vidimus cum huic noftro operi criam inlercre non ingratum Geographie candidates exiftimauimus , atque hifee Pauli louij verbis exprimere vifum fuir. Carthagiuenfis llniis ea forma eft, vt eius ingrefius ab alto adnauigannbus ablcondatur; quoniatn Clupeac Pro montorium, antiquis Mercurij & Pulchri vocatum, multum in Occidentem Solem fefe ex tendi, & introrfum demum (e refle&ens, alterum erEcit promontorfum, olim Apollini s,hodieZafranium nautisappellatum. Tndeverd lunatoambituad Guletae faucesrecuruarur; 8c adfceuamRadsVrbis calidarum aquarum felubritate Celebris, regionem relinquit. Exaderfo autem collapfx Carthaginisfitum(peftat. Haec iile. Sed apud foannem Leonem etiam loca huic vicina, luftrare licebit. Carthago nunc magna ex parte deferta eft, & prater rudera & aqux ductus aliquot, vix habet quicquam prifcx maieftatis.incolis tarnen in mifcra fortuna, aiunt factum Punicum adhuc inhsrere. Audi Aufonium:
Prima rrbes inter Diuum domut tinea C o N S T A N T i N o r o n Accufat C A R T H A G O R O M A , ChMtg
9

ijftfgit

frior'n

Deot, tarn plena fudor {norm.

Hum qucque ft tedat, Rtmam vix pafi*

CARTHACINNSIS

PORTVS.

ABISSINORVM (lue P R j E S B Y T E R I I O A N N I S

IMPERIVM.

V e m Europad Praesbyterum Ioannem vocant.inter maximos noftrac atatis Monarchas,procul dubioceniendns eft , v t qui inter vtrumque Trnpicum mari R u b r o ad Aethiopicum fere Oceanum pertingjr. Eft his regionibus magnili Monafteriorum vtriufque fexus niimerus. In virorum Monafterijs,mulier,neqiie animai feminei fxus villini inttat.Horum Monachi ieiunium,quod quinquaginta dierum hie eft, aqua vt plurimum Se pane ob(ruanr;nam pifeium hjc magna eft penuria,praelertim in Mediterraneis nam etfi amnes pifeofi fint, pifeationibus a m e n mirarne indulgent, c m aitem pifeandi n o n calleant. H o r u m quidam eo tempore vix panem guft.'.nt, fed heibis duntaxar fuften-tantiir:funt inter illos.qui per totum hoc k i u n i u m n o n dormiunt, nifi mentotenus fubter aquam fedentcs. In templis morenoftro campanas habent,fed plertimque faxeas.Saccrdotes.Piesbyterique funt * .coniugati.Miflam celebrant, ProceiTones crucibus thuribuiifque peragunt. Monachi comam nutriunt, Sacerdotes non item,neutercalceis veftitur neque quis calceatus (etiam laicusj templmn ingredi poteft.E>iebusSabbathinis& r>ominicisferiantur.Circiinicidi-nttir omnes,etiam femina;,fed bapt7antur quoque in nomine Patris, & F i l i j , c < Spiiitus Sancii,fed non ante diem qiiadragefimum:quiad hunediem n o n pertingunt, inbaptizati obsunt.Omnibus baptizatiseodem momento facram Euchariftiani miniftrant, multa fuperinfula peros frigida, vt facilius pues\s diglutiatur. N o m i n a quibusindimtur p r o p r i a , funt o m n i a fignrficatiua. Dietim fead regionem Chriftianam conueifos Candace (cuius in Aftis Apoft memoria elr) Regina,quam Iudith vocatam putant. Habent hbrum in o c o partes diftintuir., queni Manda & Abetilis vocant; hitnc ab omnibus fiinul Hierofolymae vn congregata A p o f t o l i s , (criptum anerunr huius contenta omnia ftudioie admodum obferuant. Piebs bigama fere eft ; h o c eft, duas tre'fve vxores impune ducunt pro ratione facultatum.quibuseasalere poflunt.fed talesab Ecclefiafticis templis arcentur. Diuortia ouoquefacete illis licet. Vaccinas carnescrudas (inguine recenti tanquam i u r e a l i q u o t i n ftas.nobiles in delicijs habent. I n toto Presbyteri Ioannis regno, awis monetalis vfus non eft , fed eiusioco aurum purum influmquependitur. Etiam fai (fed hoc non foln in his regionibus . atpertotam fere Africani) rerum commutationibus inferuit. Idem alicubi ferrum globuli forma expolitum facit. Sed piper in tantoapud eos eft pret i o . v t quodcunquequis mercati fibi velit,proe redimere facile fir. Habent has regiones.fer omnis generis animalia & aues.vti funtelephantes,lcones,tigrides,linces,taxos, fimias,& ceruos, (hoc contra veterum opinionem,qui negant Africam nutrire hoc animal) fed toto fexennio.quo Francifcus Aluatefiushislocishasfit, vrfum rwquecuniculum.cardulem nequecucitlium /e vidiflefcribit.Sunt his locis peculiare malum & lues.Locittae.quaram lantus interdum excrefcit numerus, v t a e r e m obfufcare videantur, tarn denfis agminibus nunc hanc nunc 'Ham P 9uinciam morehoftium vaftantes vtomnem fegetem,me(Imque dsuorentjcainpofque ade de ^opulentur, vt i n coi* faepe domicilia auita iclinqucrecibi penuria cogantm.

BARBARIA

ET

BILEDVLGERID.

Eeentores Africa; icriptores, qui Africani in quatuor partes diftinguunt, hanc Barbatimi primam a p . pellant ; ftatuuntquc illi ab ortu Soli Marmarica (qua; hodie Barcha dicitur) defrta , ad montis vfque Atlantis partem hodie Mties vocatam. Hare Africa; nobiliifima pars hodie cenfetur ,atque in quatuoc regna , (eu mauis, prouincias diuiditur; in Marochum nempe, Peflm , Tlefinem , Se Tunetem. A b hominibus fubfufci coloris inhabitatur. Qui ciujtates incolunt, funt in Archite&ura,, atquc inuentione M a r n e matica mire dexteri ; quud qujs facile ex carum artificiofis ftrucuris colHgere poteft. Frobiflimi (fi Ioanr.; Leoni credendum cft) funt, viris nullus illis fUcuSj fimplicitatem atquq vetitatem non ampletlentes modo, fed Si te ipfa eomprobantes. Validiifimi funt atque rohuftiflimi & i n W hcs precipue illi qui montes incolunt, Fidei omnium obferuantiiTiini. NuHa gens magis vexatur zelotypia , ade vt vcl moti mallcnt, qum ex vxoris parte, aliquam ferre contumeliam. Diuitiarum atque honoris auidi, obque id per vniuei. fum fere Orbem mercarum proficifcuntiir, Qjn, tentoria inhabitant , hoc cft j qui pecotum curam gerunt, pii funt & animofi, patientiflimi, comes, ceconomi, vitacque integrjtarL amantiifimi.fi quiquam alij. Sed cum nemo ex ornai parte beatus, habent & fua vjtia ! nam Oppidani, quos diitimus, multa Superbia tu. midi funt, iracundi vt nihil fupra, ade vt vel minimam ini uria ITI duriftmo (vt aiunt) infculpapt marmo ti, Ruricolis rultictas , atquo morum ruditas tam in animo fedet , vt vix extents quifquam jllorum amicitiam fib conciliare poftit. Sitnpliciotis funt ingenij, plus fatis fidei qtiam impoifibtlia tt/eientibus, adhi bentes. Phyficx Philofophix tam ignari, vt amnes natura; opetationcs pro diuinis Iubeam. Nunquam nifi iracund Si Stentorea voce (vt dicitur) loqui videntur, Regionis pars qua; plaoitiem habet fpatiofam, d quofdam tiara colliculos. Maxima bc fontium copia riuuhfquc amgeniflimis irrigatut, Dactylorum, malotumcjue Punicorum feracifilma i fed frumenti non ade fertili* j frugumque vbertatc fiflnc , ficuum & oliuarum copioi. Mops Atlas frigidilfimus Si fterilis, omniquo ex parte nemorofus , atquc niuibus-obfL ttis ; omnia fere totius Africa; flumina procreat. Frigus numquam hic ade intenditur , vt quis ignem ob id accedere vellet. Autumn finis, tota liiems; bonaque veris pars impetuoiis piena ventis. quin Se gran, dinibus, fulguribus, de tonitrui foorridjs interdum difcruciantur, nque deeft aliquibus tv locis nix copial a , cVc. Sed accuratam harum tegioumpopulotumquc defaiptionem, habes ap'-idloanr.cm '^eoceni A'.' eanum , c Ludouiuiu Matmohai.
;

B A R B A R I A .

FESSvE

ET

MAROCCHI

REGNA.

Efla, vtMarocchum, ab vrbe eiufdem nominis, fic appellatur. Hate vrbs (Ita ertili regni huiusmeditullio. Conditamferunt circa annum Domini D C C L X X X V I . hancmetropolim totius Mauritania; dicunt, vulgoque Aulam cotius Occidentis cognominant. Duabtis vijs fluuius oppidum intrat, in duas namque e(t diuifus partes, Moxque in vrbem collapfus in infinitas fere, per quofdam aqux dutusfefe Ipargit, ac per lnguias fere domos,per tempia, holpitia tk. xenodochia fefe diffundit. Deinde per foricas percurrens, totius ciuitatis fordes fecumtrahit.Tempia atqueoratoria hicfeptingenteiTmum fere complent numerum, Inter quxreperias L. magnifica tempia fuisinltruciafonticulis. Summumtemplum tanta; eftmagnitudinis, vt in circuitu fefqtumiliare fere conrineat. xxxi. babet vifend* magnitudinis atque altitudinis portas. Marocchini non hodie, vt olim, fed diminuta plufquam ex rertia parte veteris fui circuitus, ita quod difTciJiim, per veteres plateas incedere iiceat, propter magnam ruinam domorum deftructarum, & iam in his locis fic vacuatis palma; & horti reperiunttir. Eft & hic arx pulchra vifu, & Palatium Regium,quod Manfor Rex, ibi extrui iuflit, vt quafi magna Ciuitas videatur, & magis hic iam ab Incojis habiratur locus. Taradantum quoque lue vrbs antiqua, vbi olim locitenensRegisFeiTx, habitare folet, de noftro tempore emporium celebre domorum numerat circiter tria miilia Non long ab hac, altera maritima, nuncupata MelTa qua: templum habet, haud procul mari, cui religio(iTimJ: fauent. Sunt enim qui Ionam Prophetam pifee hiceiectum, cm ad Niniuitaspra> dicanonis caufa miflus eflet affirment. Huius templi tigni, exbalamarum coftis funt.
s

FESSA.

ET

MARO'CCHI

REGNA.

I N. L> E X
A.
Jk Bypnmum Regit l$z X\.Aegjpim 130 Africa 4. America y Amona $y Andalufta 14 Andegauenfim Bueatm a j Afta j Aprutium 3 97

TABVLARVM.
28 6$ 48 61 76 19 40 41.

Bteftenfe territorium Bohemia Brabant ta Brandtburg.Marcba Brixia Britannia Burgundia Comitatm Bmgundia Ducam

0. <*
Delplnatus

V
38.

E,
Europa 2.

F.
Branda nfula Mandria Befa regnum Tlorentinum Dominium Torum lultj Tramonta Wrtfta 2 5J 134

c.
Caletes r Bononienfes 3o Campania 3 Canda Vfl Creta loj> Carthaginenfis Port us 13 J Cenomani 21

- >/>/*
Artejia AunacmPrinpiatw

98
<i 35

80 73 i
5* 11

G.
17 18

Cfo*
B<*r4r4 1^33-

123
83 104 101 G</coi( Geldria Germatm Gracia

Bauarut
Btlgka Si

6/
44 2.3,

Comenfts Lactu Corcjra vel Corfu Corfica

4<
4? 108. Uanm-

Cr*
Cremona. Cypm

81
to to.

T A B U H.
\ iiannonia . \ Helaetia ftbernu. . Hifpania Htfira

A.

'Xttharingia 3 LutznburgumThtcaint 4<

70

'"fatata/iti. -
A/4 Pf/ Mf//t<*

unii.,

8
10 105

fedemom xjn Tt*r.a

Hollundid
Hungaria

55 m.

r.
lapponia llyruum Jandia India lfcbia nfula Italia
124 107 120

Mediolanenfu Ducatus Mifnia Minacriens Diacefs. TAofcouia

Marocchi

<?9
l u 134.

tyrflauu Totjnia
Torneiania Portugallia Tresbyteri loan. Imp* Trotanda Pruia

"5
102 72.

L.
Laim lacm Lecdiens D'wefis Ltmouicum Langutdoium Limania Lithuania Ltmnia

83 47
20

Namurcum Comitatus , Ha*oiia Neapolitanum Regnum Noricum vel sortgoia Normanna feo Nbruegia fio Nout Orbit 5-

R.
Romanum territ.

Romania Rafia

O.

s.
Sabaudia Salisburgtnfu Dieecefu, Sardinia Saxonia

17
24 121
li

Orbis Terrarum Orbis Noam Oruietum

OfvvietzJmenfts Duc.
i

5
t.

A B V. L A.

Tin-** cotia 7 Jbietmarfia Sclauonbt ' ' 107 Tirolk Comhatm Sebenicum 106 Transfiluania Senenfe tenit. J>4 Septentrionales Regiones 1 1 9 Tmetum "iuronis Sicilia 90 Tufcia Silefta 4 Turcicttm Imperium Sucdi* Hp. uringia T.
Tartaria Tercera ut 9

n8 58
IIZ

Veromandui 3 Veronenfe territ. 74 VVeftpbalia 5J F Vindorum "Regiones 104 VVirtemburgum 69.

27 85 127 0.

2.
Zdr<t Zatorienfts Ducatut Zelandia,
F I N S .

loa 118 54.

V.

Valenta

Regmm

'5

INDEX

TABVLARVM
O-PE.RI

(\V

RFiCENTER

H V I C

ACCES.5ER VNT.

OnonienfeTerritoriurn. 78 Limburgum. Catatona, x P o r ^ ^& n Placenti* i ^ . JS^a ionia, 16 Parmae Ducatm 9$ Ferrara. 87 Romandiola. 88 Galicia. 12 Vicentinum Territoriurri. 77 Lacus Lemanus. 42 Vrbini Ducatus. 8y. Liguria, iue Ora Genuenls. 92
4 T

5 *

A F P

RO

A T

IO.

Epithomica hare deferipti Orbis terrarum A B R A H A M I O R T E L I I de nouoretognita , au<a, & Geographica ratione reflaurata, nouifque asneis flguris exornata per M , Michaelem Coignetum Andouerpianum , huius noftri ami Mathematicum celeberrimum, nihil habet tiorlefia:"Catholic* Romanac -comrarium , quam typo ytiiiimam digniimamque ejte cerdeo hac \ $ . Kaiend. Septemb. i <5ot. Guihelms Lucas S.Theol. Licentiates, Ecclea Qnh.'B.%iaria Antuerpenfis Qtnonicus.

Tabulas & defcriptiones, qua recenter huic operi acceflerunt, de wandato Heuerendiisutii, D.Epifcopi At lerpien. vitaui & approbaui pridie Idus Februa* Joannes Hemelarius (anonicur \ Qttb. Ecci, Anwerben.
fitrie

S V M M A

P R I V I L E G ! ! .

Rchiducum priuilegio cautum eft,ne cruisintra annos dtiotJecim citra voluntatem Ioan. Bapc. Vrintij chalcographi A m pienfis, hunc librum, cui titulus eftj Epitome orbis terrarum Abraba

Ortelij de nouo recognita, autta, <L? geographica ratione reUaurata t cba'ele Coigneto Mathematico Antuerpiano, nomsque tneis figuris excmata, vllo modo imprimac auc alibi imprelTum in luasRegiones importet. Qui fecus faxic graui pcen mulcabitur: vt latius patet in Ii tcris dacis Bruxellx die prima lunij, 1601.

X. de p
I