A carta de identidade de uma nao , antes de mais, a sua cultura.
(Manuel Veiga) Nosso teto se !"o!#e a $un%iona" %o&o 'ase !a"a "e$le#es so'"e o !a!el (a !oesia na e!"ess)o (a %ultu"a e (a i(enti(a(e %"ioulas* (esta%an(o alguns (e seus &o&entos &ais i&!o"tantes+ A!esa" (o !eso (e u&a (o&ina,)o %ultu"al -ue (u"ou %in%o s.%ulos* o %a'o/ 0e"(iano %e(o %o&e,ou a "esisti"* "ei0in(i%an(o a sua i(enti(a(e+ Essa "esist1n%ia e!"essa0a/se at"a0.s (a $ala %a'o/0e"(iana (o %"ioulo)* (as 0o2es entoan(o mornas* (as %antigas (e t"a'al3o* (os "e!i-ues (o 'atu-ue* (a eu$o"ia (o funan (an,a(o* (os !oe&as enga4a(os* (os %ontos 5(i '67a (i ta"(i8 -ue* 4unto 9s &ani$esta,#es %oleti0as %o&o a ta'an%a : * se so&a0a& 9 "esist1n%ia o"gani2a(a -ue (esen%a(eou as lutas (e li'e"ta,)o na%ional ; + E& &eio a esse !"o%esso e &alg"a(o as &a"%as !"o$un(as -ue so&ente o %ontinua(o t"a'al3o (e ge"a,#es !o(e"< a!aga"* o 3o&e& %a'o/0e"(iano situa/se* tanto no %onteto a$"i%ano -uanto no uni0e"sal* %o&o !e"sonali(a(e s6%io/%ultu"al aut=no&a* singula"* %o&o en$ati2a& Manuel >e""ei"a (A aventura crioula) e ?a'"iel Ma"iano (Cultura caboverdeana: ensaios)+ Pa"a Ma"iano* o !"o%esso a%ultu"ati0o e& Ca'o Ve"(e (esa'"o%3ou no $lo"es%i&ento (e e!"ess#es no0as (e %ultu"a* mestias (es(e as suas o"igens &ais "e&otas+ Parece-me ter havido em Cabo Verde um certo desvio nauilo ue o !ortu"u#s reali$ou nas fricas. %elhor di$endo: um certo desvio na !osio ou situao do homem !ortu"u#s !erante a direco dos fen&menos ue foram sur"indo nas suas vicissitudes de contacto com os !ovos afro-ne"ros. 'o (rasil, !or e)em!lo, nota-se ue ao branco coube sem!re uma funo de l*der, de mestre na evoluo da sociedade brasileira. +m An"ola, %oambiue, ,uin ou -. .om e Pr*nci!e coube ao !ortu"u#s o !oder de comandar o fluir e refluir dos acontecimentos locais. +m Cabo Verde /...0 o mulato aduiriu desde cedo "rande liberdade de movimentos/...01 ter-se-ia transferido !ara o mulato a condio de mestre, de l*der na estruturao da sociedade caboverdeana /...0. .eria sido o funco, e no o sobrado, o laborat2rio e)acto onde se !rocessou a s*ntese de culturas e a a!ro!riao !elo ne"ro e !elo mulato de elementos e e)!ress3es civili$acionais !ortu"ueses. A cultura fe$-se de bai)o !ara cima.4 5 @A P"o$a+ Douto"a e& Bet"as (Bite"atu"as (e BCngua Po"tuguesa* PUCDRJ* :EFF) * %o& P6s/Douto"a&entos na Uni0e"si(a(e (e Bis'oa* e& Poesia Po"tuguesa Conte&!o"Gnea e Bite"atu"as A$"i%anas (e BCngua Po"tuguesa (1n$ase e& Ca'o Ve"(e)H P"o$a+ A(4unta (a U+>+>+ (a!osenta(a)H P"o$a+ Visitante (a U>RJ* Bite"atu"as A$"i%anas (:EEE/;II:)H Consulto"a (o MECDINEP !a"a a <"ea (e BCngua Po"tuguesa+ : Nas il3as (e Santiago e Maio* !"in%i!al&ente na !"i&ei"a* as Ta'an%as %onstitue& as &ani$esta,#es &ais tC!i%as asso%ia(as aos Santos !o!ula"es (Santa C"u2* a J (e Maio* Santo Ant6nio* a :J (e Jun3o* S)o Jo)o Ba!tista* a ;K (e Jun3o* e L+ Pe("o* a ;E (e Jun3o)+ As $esti0i(a(es "eligiosas est)o asso%ia(as a &ani$esta,#es (e "ua -ue "eal,a& a &esti,age& (a %ultu"a %"ia(a !elo 3o&e& %a'o/0e"(iano+ As %o"es* as %an,#es aleg"es* o "it&o -uente* a $i"&e2a (o 'atu-ue* o "u$a" (os ta&'o"es &a"%an(o %o&!asso ao so& (os 'M2ios s)o i&agens -ue (esta%a& o %o"te4o (a Ta'an%a (as (e&ais &ani$esta,#es (e "ua+ ; E& :ELN $un(a0a/se o PAI?C* Pa"ti(o A$"i%ano !a"a a In(e!en(1n%ia (e ?uin. e Ca'o Ve"(e+ J MARIANO* ?a'"iel+ (:EE:)+ P+ LJ+ Assi&* %o& o %ontCnuo ala"ga&ento (a <"ea (e 4u"is(i,)o (o &ulato* to"nou/se signi$i%ati0o o $ato (e* nu&a %i0ili2a,)o (e '"an%os* %"ia(a !o" '"an%os* (esa'"o%3a" u&a %ultu"a &esti,a* on(e '"an%os* neg"os e &ulatos se "eali2a& !elas &es&as 0ias+ O &esti,o %a'o/0e"(iano "e0elou/se %o&o ele&ento %atalisa(o" e esta'ili2a(o"* &as ta&'.& ino0a(o" e !l<sti%o* %o& o alast"a&ento tanto 3o"i2ontal -uanto 0e"ti%al* !o" to(o o a"-ui!.lago* (e e!"ess#es (e %ultu"a &esti,a $o"&a(as !ossi0el&ente no $un%o: a lCngua %"ioula* o $ol%lo"e !o.ti%o* &usi%al e no0elCsti%o* a %ulin<"ia* a (o%e"ia* o $ol%lo"e (as a(i0in3as* (os !"o0."'ios* os $este4os !o!ula"es* as su!e"sti,#es* os 3<'itos e es-ue&as (e %o&!o"ta&ento+ >eitas essas o'se"0a,#es !"eli&ina"es* 0olte&os o nosso ol3a" !a"a &o&entos i&!o"tantes (a !oesia %a'o/0e"(iana -ue nos !ossi'ilita& $a2e" u&a !"i&ei"a leitu"a (o seu t"a4eto+ E&'o"a ten3a&os notC%ia (e %a'o/0e"(ianos (e(i%a(os 9s Bet"as (es(e o s.%ulo OVI* o !"i&ei"o no&e -ue nos o%o""e . o (e ?uil3e"&e Dantas (:FKE/FF)* -ue !a"ti%i!ou (o Almanach de 6embranas 6uso-(rasileiro+ O g"an(e no&e (o $inal (o s.%ulo OIO* no entanto* . Eug.nio Ta0a"es (:FNP/:EJI)* %o& sua !o.ti%a %"ioula %anta(a at. 3o4e nas &o"nas+ Junto a ele (esta%a&os Jos. Bo!es (:FP;/:EN;)* %o& 0asta o'"a !o.ti%a* Pe("o Ca"(oso (:FFJ/:EK;)* !oeta 'ilingQe -ue "ei0in(i%a0a o uso !"e!on(e"ante (o %"ioulo (3o4e to&a(o %o&o 'an(ei"a (o na%ionalis&o lite"<"io)* Janu<"io Beite (:FNP/:EJI) e ?uil3e"&e E"nesto (>.li Bo!es (a Sil0a* :FFE/:ENP)+ Neste inC%io (o %a&in3o lite"<"io* a a!"oi&a,)o (o %a'o/0e"(iano (e seu uni0e"so inte"no %o&e,a !elo es!a,o (Cnsula* il3a)+ A $us)o 3o&e&/te""a %onstitui 5o !e"%u"so ini%i<ti%o (o Ro&e& no en%ont"o %o& a sua I(enti(a(e* at"a0.s (a int"os!e%,)o e (o %on3e%i&ento "eal (o es!a,o e (os agentes $Csi%os e 3u&anos -ue o "o(eia&+ Des%o'"e/se a te""a* %o&o !"o%esso %ogniti0o (o !"6!"io 3o&e&+8 K Des(e os tetos (os %3a&a(os !"./%la"i(osos* a !a" (o (ile&a ent"e a !<t"ia lusitana e a &)e te""a %"ioula (&<t"ia)* %onstata&os a in%o"!o"a,)o (e u&a s."ie (e %onteM(os* &Cti%os* so%iais* i(eol6gi%os -ue (i$e"en%ia& e a$asta& a %ultu"a (o a"-ui!.lago (a !o"tuguesa+ E& sua insta'ili(a(e $ilial* Jos. Bo!es e Pe("o Ca"(oso a!"esenta& %o& insist1n%ia e& seus !oe&as o to!os (a !<t"ia -ue se "e!a"te: na t"ans!<t"ia lusitana* %olonial -ue se -ue" e%lusi0a* e nu&a !<t"ia alte"nati0a* 5a te""a on(e nas%e&os8* -ue to&a Il3a (nati0a) !o" A"-ui!.lago+ Jos. Bo!es a%eita a an%est"ali(a(e %a&oniana: Mas so&os $il3os* / n6s /* (e out"os gigantes Sue* 5!o" &a"es nun%a (e antes na0ega(os8/ Nossas Il3as ti"a"a& (o &ist."io (7es!eritanas+ P+;E)+ Contu(o* assu&e as 5il3as nossas &)es8 (7es!eritanas, !+ ;L)+ Pe("o Ca"(oso* ao la(o (a !<t"ia i&!e"ial (Po"tugal)* "essalta sua !<t"ia %"ioula: A &in3a !<t"ia . u&a &ontan3a OlC&!i%a* ta&an3aT(+++) Na 0e"(a(e* es%utaiT U %3a&a/se >ogoT (7es!ridas* !! LP/F) Nas%i na Il3a (o >ogo* K SANTOS* Elsa Ro("igues (os+ As mscaras !oticas de 8or"e (arbosa e a mundiviv#ncia cabo- verdiana. 5A te""a e o &ito (as o"igens8+ P+ FK+ Sou* !ois* %a'o0e"(eano+ E (isso tanto &e u$ano Sue !o" na(a (e"a tal+ Se $il3o (e Ca'o Ve"(e* Asse0e"o U $"onte e"gui(a U Sue &e . 3on"a a &ais su'i(a Se" neto (e Po"tugal+ (Al"as e corais* !+L) Os !oetas %ita(os* %ola'o"a(o"es (o Almanach de lembranas 6uso-(rasileiro ((e i&!o"tante !a!el %ultu"al no B"asil* e& Angola* Mo,a&'i-ue e S+ To&.)* (esta%a&/se na-uele 5teat"o (e ensaios lite"<"ios* R.li%on 3os!italei"o (as nossas Musas 3es!e"itanas+8 L A-ui !ontua&os u& to!os inte"essante (o !e"%u"so (e 'us%a (e i(enti(a(e %"ioula: o "e%u"so ao &ito a"sin<"io ou 3es!e"itano %o&o O"ige& (asso%ia(a 9 i(.ia (e !<t"ia)+ As o'"as (e Jos. Bo!es e (e Pe("o Ca"(oso* 4< nos seus tCtulos (7es!eritanas* :E;F* e 7es!rides* :E;EH 8ardim das 7es!rides* :E;N* e 7es!ridas* :EJI* "es!e%ti0a&ente) inte"!"eta& a o"ige& %o&o: Il3as (o 0el3o Res!."io U !ai (as Res!."i(as U -ue a'"iga0a& 4a"(ins "e!letos (e !o&os (e oi"o* gua"(a(os !elo ("ag)o (e %e& %a'e,as* &o"to !o" R."%ules+ As 5il3as !e"(i(as no &eio (o &a"8* (esta%a(as !o" Jo"ge Ba"'osa e& seu antol6gi%o Arui!la"o* :EJL* 4< e"a& i(enti$i%a(as !o" Ca&#es n9s 6us*adas (C+V* P*F*E) %o&o Ca'o Ve"(e (Ca'o A"sin<"io ou Est"a')o)+ Pa"e%e/nos -ue o &oti0o !elo -ual o &ito "elati0o a es!a,os (e $eli%i(a(e $oi "eto&a(o !elos !"./%la"i(osos %onsiste nu&a "eleitu"a (as %on%e!,#es "o&Gnti%as "elati0as ao &un(o !"./(ilu0iano* &uito e& 0oga na 0i"a(a (o s.%ulo OIO !a"a OO+ Segun(o Manuel >e""ei"a* o in0esti&ento na assun,)o (o &ito 3es!e"itano 5. (e'it<"io (a !"eo%u!a,)o (e %onst"ui" u& uni0e"so (e$ensi0o: %ont"a a aliena,)o !at"i6ti%a e %ont"a o esta(o et"e&a&ente %a"en%ial (o a"-ui!.lago (e Ca'o Ve"(e8* $un%ionan(o !o" isso %o&o &e%anis&o (e %o&!ensa,)o+ N
A 'us%a (a o"ige& no &ito (o atlantis&o P 0ai o!e"a" ta&'.& %o& %a"<te" uni$i%a(o" (o g"u!o so%ial* !ois -ue o 3o&e& %a'o/0e"(iano se %on%e'ia ent)o %o&o $"ag&ento (e u&a !<t"ia &ais antiga* !a"aCso !e"(i(o* 5$lo"es%ente i&!."io8 -ue se esten(ia (o Me(ite""Gneo ao Ca'o (as To"&entas* %o&o (esta%a0a Pe("o Ca"(oso+ A $o"&ula,)o (o &ito "e&onta"ia 9s !es-uisas (e Jos. Bo!es e Pe("o Ca"(oso nos al$a""<'ios e en%i%lo!.(ias (a 'i'liote%a (o Bi%eu (e S+ Ni%olau* (o -ual $o"a& alunos+ E& seu Arui!la"o* i&!o"tante o'"a (o inC%io (o !e"%u"so (a %a'o/0e"(iani(a(e* Jo"ge Ba"'osa i(enti$i%a as Il3as (e Ca'o Ve"(e %o& a Il3a (a AtlGnti(a e* !o" o%asi)o (o lan,a&ento (a Re0ista Claridade*:EJN* 3ou0e !ol1&i%a -uanto ao tCtulo (a &es&a: AtlGnti(a (sugest)o (e Jai&e (e >iguei"e(o) ou Cla"i(a(e (%o&o -ue"ia Baltasa" Bo!es)+ Da su'&e"s)o (a AtlGnti(a* (e!ois (os %ata%lis&os* "esta"a&* !a"a o !"./%la"i(oso Jos. Bo!es* as il3as (e Ca'o Ve"(e: Das 0astas etens#es assi& su'&e"sas Ent)o $i%a"a& estas nossas il3as+ (Res!e"itanas) Pe("o Ca"(oso le&'"a aos 5I"&)os Ca'o0e"(eanos8: 5!isa&os (+++)D tal0e2 a &es&a te""a -ue os Atlantes8 (Res!."i(as)+ L BOPES* Jos.+ Ca'o Ve"(e U notC%ias (e seus !oetas+ Vida Contem!or:nea+ Bis'oa* &a",o* :EJL+ P+ KEP+ N >ERREIRA* Manuel+ O &ito 3es!e"itano ou a nostalgia (o !a"aCso !e"(i(o+ In: 6es littratures africaines de lan"ue !ortu"aise* :EFL+ PP ;KL/N+ P AtlGnti(a* il3a ut6!i%a %3eia (e a'un(Gn%ia e %o& u&a %i0ili2a,)o (e alto nC0el %ultu"alH (e!ois ent"ou e& (e%a(1n%ia e* 0Cti&a (e %ata%lis&os* a il3a su'&e"giu+ Po"tanto* a ge"a,)o !"./%la"i(osa 4< !"o!#e u&a alte"nati0a 9 !<t"ia lusitana* 0oltan(o/se !a"a a te""a/&)e+ Mas o "e%u"so ao &ito 3es!e"itano ain(a a %on%e'e %o&o te""a/longe+ Out"o &ito (o te""a/longis&o -ue "es!al(a"<* nu& %e"to &o&ento* a !oesia %a'o0e"(iana . o (e Pas<"ga(a* "e0isita(o !ela ge"a,)o (a Claridade+ A Re0ista Claridade (:EJN/:ENI) . a !"i&ei"a &ani$esta,)o intele%tual (a elite %"ioula* t"a,an(o u&a (i0is6"ia ent"e a !o.ti%a t"i'ut<"ia (o &o(elo !o"tugu1s e o &e"gul3o nas "aC2es lo%ais* !assan(o !ela leitu"a (o &o(e"nis&o '"asilei"o+ Jo"ge Ba"'osa* Baltasa" Bo!es (Os0al(o Al%Gnta"a) e Manuel Bo!es !onti$i%a& no g"u!o* ten(o %o&o %ola'o"a(o"es On.si&o Sil0ei"a* Aguinal(o >onse%a* A"nal(o >"an,a* Co"sino >o"tes* ?a'"iel Ma"iano e out"os+ O B"asil* "e%.&/in(e!en(ente e %o& lite"atu"a (i0ulga(a e& te""as lusas* !assa0a a se" u& &o(elo (e a$i"&a,)o &esti,a no -ual Ca'o Ve"(e 'us%a0a a sua i(enti(a(e+ Jo)o Bo!es "e$e"e* no !"i&ei"o nM&e"o (a Re0ista: dada a insufici#ncia de materiais de estudo ue !ermitam refa$er a hist2ria econ&mica e social das ilhas, temos ue !reencher as lacunas com ila3es tiradas da situao actual e subsidiariamente dos estudos levados a efeito no (rasil, !ara a e)!licao do fen&meno brasileiro.4 /-. Vicente, maro de ;<5=, !.<0 No segun(o nM&e"o (e Claridade Jos. Os6"io (e Oli0ei"a a$i"&a -ue os %a'o/ 0e"(ianos !"e%isa0a& (e u& ee&!lo -ue s6 a Bite"atu"a (o B"asil l3es !o(e"ia (a"* 4usti$i%an(o as a$ini(a(es ent"e Ca'o Ve"(e e os esta(os (o No"(este '"asilei"o+ At. o Mlti&o nM&e"o (a Re0ista (:ENI) o B"asil !e"&ane%e %o&o !a(")o ou inte"teto nos estu(os (o $ol%lo"e* (a lCngua* (as est"utu"as so%iais e (a !"o(u,)o lite"<"ia+ Te&as %o&o o &a"tC"io (a te""a/&)e* a a"i(e2* a se%a* a $o&e s)o %onstantes (o ol3a" %a'o/0e"(iano !a"a (ent"o* assi& %o&o os te&as (a insula"i(a(e %o&o ("a&a geog"<$i%o e (a e&ig"a,)o ou e0as)o %o&o saC(as !ossC0eis !a"a essa !"o'le&<ti%a+ Manuel Ban(ei"a* !o" ee&!lo* te0e la"ga "e%e!,)o no &eio lite"<"io %a'o/ 0e"(iano* so'"etu(o !ela !e"segui,)o (a $eli%i(a(e %u4o !"ot6ti!o se %"istali2a na i&age& (e Pas<"ga(a+ Consi(e"a(o u& i"&)o atlGnti%o !o" Jo"ge Ba"'osa* -ue "el1 a sua !oesia e& inM&e"os tetos* 'an(ei"a te& out"o i&!o"tante a(&i"a(o"* o !oeta Os0al(o Al%Gnta"a (Baltasa" Bo!es)+ A i&age& (e Pas<"ga(a $e%un(a seus tetos* n)o &ais &oti0a(a !ela (oen,a %o&o nos !oe&as (o '"asilei"o* &as !ela !o'"e2a (o a"-ui!.lago+ A no0a Pas<"ga(a ta&'.& n)o se "esu&e a u& es!a,o Mni%o* &as !"o!#e/ se* !ela e0as)o* se&!"e %o&o t"ans!osi,)o (e li&ites: Eu 0ou/&e e&'o"a* n)o 0ou $i%a" &ais a0assala(o !elo Ast"al In$e"io" (Ra!s6(ia (a Ponta (a P"aia+ Claridade >* !+ :J) Ou ain(a %o&o es!a,o !e"(i(o (e n)o %o&o luga" a %on-uista"* e& Ban(ei"a)+ No seu ?tinerrio de Pasr"ada Os0al(o Al%Gnta"a nos $ala (a 5sau(a(e $ina (e Pas<"ga(a8+ Se o Itine"<"io (e Pas<"ga(a t"a,a(o !o" Ban(ei"a 'ei"a a 'iog"a$ia* o (e Al%Gnta"a !o(e se" u&a "es!osta a O0C(io Ma"tins (:EN;)* -ue o %"iti%ou %o&o 5e0asionista8* "6tulo -ue se esten(eu aos !oetas (a Claridade+ Pe(i"ei Su!li%a"ei C3o"a"ei N)o 0ou !a"a Pas<"ga(a Ati"a"/&e/ei ao %3)o e !"en(e"ei nas &)os %on0ulsas e"0as e !e("as (e sangue N)o 0ou !a"a Pas<"ga(a ?"ita"ei Be""a"ei Mata"eiT N)o 0ou !a"a Pas<"ga(a+ (O0C(io Ma"tins) O &ito (e Pas<"ga(a* "essalta(o !o" Ban(ei"a* !e"&ane%e na &e&6"ia (e 0<"ios !oetas %a'o/0e"(ianos* se4a !a"a !a"a$"ase</lo ou "e%us</lo i(eologi%a&ente* %o&o . o %aso (e O0C(io Ma"tins no !oe&a %ita(o* 5Anti/e0as)o8+ Co& o g"ito 5N)o 0ou !a"a Pas<"ga(a8 os !oetas (o -u!lemento Cultural (:ELF* u& nM&e"o) ou (a ?e"a,)o (a No0a Ba"ga(a (?a'"iel Ma"iano* O0C(io Ma"tins* On.si&o Sil0ei"a* Aguinal(o >onse%a* Te"1n%io Ana3o"V) nega& o &ito e se !"o!#e& a "esgata" a 3ist6"ia* in%itan(o 9 a,)o+ Esta !ostu"a (e enga4a&ento 4< 0in3a sen(o se&ea(a !ela $ol3a a%a(1&i%a Certe$a (; nM&e"os0* -ue su"gi"a e& !lena ?ue""a Mun(ial (:EKK)* !autan(o/se !elo "ealis&o so%ialista+ Alunos (o Mlti&o ano (o Bi%eu ?il Eanes %o&o Nuno Mi"an(a* Jos. S!en%e"* A"nal(o >"an,a* ?uil3e"&e Ro%3eteau* >ilinto Mene2es* To&a2 Ma"tins ag"u!a0a&/se e& to"no (o !e"i6(i%o+ O to& !"otest<"io %ontinua no (oletim dos Alunos do 6iceu ,il +anes (:ELE)* %o& u& s6 nM&e"o e a %ola'o"a,)o (e On.si&o Sil0ei"a* Co"sino >o"tes* >elis'e"to Viei"a Bo!es e Rolan(o Ve"a/C"u2 Ma"tins+ Re&anes%ente (a ge"a,)o (a No0a Ba"ga(a o g"u!o (e -el2 (:EN;* ; nM&e"os)* $o"&a(o !o" A"&.nio Viei"a* OsWal(o Os6"io e M<"io >onse%a* ent"e out"os* a'o"(a u& (os !"o'le&as %"u%iais (o %olonialis&o* o (o %ont"ata(o* a(otan(o o (is%u"so (e "e0olta* %o&o 4< "et"ata0a ante"io"&ente O0C(io Ma"tins: Sil1n%io Ca'o/0e"(ianosT C3o"a& i"&)os nossos nas "o,as (e S+ To&. E 3< !e"igos e a&ea,as na noite g"<0i(a (e !un3ais P"e!a"a o '"a,o Se"0i,alT Dos ol3os (o !oeta "ola& l<g"i&as %o" (e sangue Pe"%e'e&os -ue* (o !e"%u"so ini%ia(o na !"./%la"i(a(e U (i0i(i(a ent"e 5t"ans!<t"ia lusa8* 5&ito!<t"ia 3es!e"itana8 e te""a/&)e U at. nossos (ias* a !oesia %a'o/ 0e"(iana 0ai en%ont"an(o a sua i(enti(a(e* !"o!on(o a !a"ti" (aC u& %anto (i$e"ente: Sue"o U& %anto (i$e"ente Pa"a %a'o Ve"(e J< n)o so&os Os >lagela(os (o Vento Beste Do&ina&os os 0entos J< n)o so&os os %ont"ata(os Co&o ani&ais (e %a"ga !a"a o Sul Con-uist<&os a (igni(a(e (e gente Po" isso Vou %anta" De $o"&a (i$e"ente Pa"a esta !<t"ia (o Meio (o Ma" Vou es-ue%e"* ente""a" Os la&entos* as la&M"ias A t"iste2a De -ue& -ue" $i%a" Co& o (estino (e te" -ue !a"ti" N)o 0ou %3o"a" A !o'"e2a* a $"a-ue2a A se%a A natu"e2a &a("asta Canto Pa"a este Po0o U& %anto (e aleg"ia (Canto a Cabo Verde* Da0i( Ro!$$e" Al&a(a* :EFF) I"&ana(os aos (e Angola e Mo,a&'i-ue* os !oetas %a'o/0e"(ianos* a !a"ti" (os anos PI* "esiste& %ont"a a o!"ess)o %olonial* e!"essan(o as suas "es!e%ti0as &a"%as i(entit<"ias e& suas !"o(u,#es lite"<"ias+ Su7"e (XSal* Man(u7a Di(ite* YWa&e Yon(.* Yao'e"(iano Da&'a"< a$i"&a& a %"iouli(a(e+ No %aso (e Da&'a"<* inse"in(o/a no &un(o a$"o/neg"o e utili2an(o o %"ioulo %o&o inst"u&ento !o.ti%o e%lusi0o e "ei0in(i%ati0o (a 3ist6"ia e (a %ultu"a (as %a&a(as &ais o!"i&i(as (o !o0o %a'o/0e"(iano+ No !e"Co(o %o&!"een(i(o ent"e a "e0olu,)o (e ;L (e A'"il e& Po"tugal e a In(e!en(1n%ia Na%ional* &uitos !oetas s)o "e0ela(os* o %"ioulo e a &Msi%a "e0olu%ion<"ia (&o"nas* %ola(ei"as* $unan<s) s)o %onstantes nas !"o(u,#es+ Caboverdeamadamente construo meu amor ((e OsWal(o Os6"io)* Po @ fonema e Arvore @ tambor ((e Co"sino >o"tes)* Terra "ritante ((e BuCs Tolentino)* Canto a Ca'o Ve"(e (Da0i( Ro!$$e" Al&a(a) %onstitue& tetos (o !e"Co(o na%ionalista+ Alguns !oetas !u'li%a(os nos Jogos Blorais ;C de setembro integ"a& esta ge"a,)o: Ve"a Dua"te* Jo)o (e Deus Bo!es (a Sil0a* Vas%o Ma"tins* Jo"ge Ca"los >onse%a* Pe("o ?"eg6"io* Pe("o Delga(o e Ma"ino Ve"(eano+ A In(e!en(1n%ia Na%ional !"o!i%ia"< a !"oli$e"a,)o (e %on%u"sos e !<ginas lite"<"ias* 'oletins &i&eog"a$a(os e no0os !oetas* !"o4etan(o o $utu"o %o&o %a(eia %o&!lea (e !ossi'ili(a(esH a !lu"ali(a(e (e est.ti%as e i(eologias !o.ti%as . a t=ni%a (esse -ua("o+ A No0Cssi&a ?e"a,)o (e !oetas (i0i(e/se ent"e as !<ginas %ultu"ais (o Vo$ di !ovo* a "e0ista Da*$es* a $ol3a -o!inha de Alfabeto* as "e0istas Ponto @ v*r"ula* Bra"mentos* %a"ma* EFa dG-al* -eiva* as $ol3as Aurora e Podo"2+ A !oesia $e&inina (e Paula Ma"tins* Ve"a Dua"te* Ba"a A"aM4o se"< &ais %on3e%i(a at"a0.s (esses !e"i6(i%os* assi& %o&o os t"a'al3os (e >l<0io Ca&ilo (Jos. Vi%ente Bo!es)* Jo"ge Tolentino* Jo"ge Soa"es* Cana'"a0a* Binga* Ya7< Ba"'osa* M<"io BM%io* To&. Va"ela* Eu"i%les Ro("igues (Daniel S!Cnola)* A"i7i Tuga* Yaliost"o >i(algo* Z. (i SantXV Agu (Jos. BuCs Ro!$$e" Al&a(a)* P."i%les A$"i%ano* Nai2 ([tanta* C.sa" >e"nan(es* Vi"gCnio (e Melo (Teo'al(o Vi"gCnio)* Jos. Ca'"al* >ilinto ElCsio* Rugo Ro("igues+ Ta&'.& os %onsag"a(os M<"io >onse%a* OsWal(o Os6"io* Co"sino >o"tes !u'li%a")o !oe&as e& alguns (os !e"i6(i%os %ita(os+ A antologia %irabilis H Ee veias ao sol (Instituto Ca'o0e"(iano (o Bi0"o* :EE:) "eMne a -uase totali(a(e (os !oetas "e0ela(os a!6s o ;L (e a'"il* %onstituin(o a &ais signi$i%ati0a a&ost"a (a !oesia (a no0Cssi&a ge"a,)o+ As -uest#es %onsi(e"a(as %o&o t"a(i%ional&ente liga(as 9 %"iouli(a(e ou %a'o/0e"(iani(a(e s)o "eto&a(as e& out"o %onteto* so' no0os Gngulos* 0isan(o a %on4uga,)o (e as!e%tos na%ionais e uni0e"sais+ Manuel Delga(o assi& (e$ine tal !ostu"a: Eu 0en3o (o &a" e o &eu a&!leo "o(eia a %intu"a (o &un(o+ (%irabilis* !+ JKP) O no0o ol3a" e a no0a $ala* si&ultanea&ente %a'o/0e"(ianos e uni0e"salistas (%o&o -ue" o P"e$<%io)* %on(ensa& as ten(1n%ias (a !oesia %"ioula e &es&o (a !oesia a$"i%ana (e lCngua !o"tuguesa: Sue"o os &eus 0e"sos \ 0e"(es Uni0e"so e& no0a gesta,)o C.lulas -ue "e!"o(u2e& No0a ge"a,)o e no0a &entali(a(e (Al'e"to Bo!es* I'i(e&* !+ JK) A "eleitu"a (a t"a(i,)o lusa 3e"(a(a . o!e"a(a at"a0.s (o 3u&o" ou (a "e4ei,)o: Viola a tua t"a(i,)o ente""a a tua !a"an6ia &a"Cti&a se%ula" (+++) E 'us%a no0as $o"&as no0as a"tes no0os engen3os De esta'ele%e" no0a alian,a %o& o &a" (Eu"i%les Ro("igues* !+ :EI) O &ito (e Pas<"ga(a 0ai se" ta&'.& "eli(o* (e a%o"(o %o& a !"o!osta (e uni0e"sali(a(e e en$ati2an(o o t"a'al3o sono"o (o teto !o.ti%o: On(e !assa0a a Pas<"ga(a !assa ago"a o !<ssa"o (a !a2 (>ilinto ElCsio (e Aguia" Co""eia e Sil0a* !+;:F) A i"onia e o 3u&o"* &a"%as (a !oesia a$"i%ana &ais "e%ente* t1& luga" (e (esta-ue no t"a'al3o (e Mito (>e"nan(o Ra&ilton Ba"'osa) e Jos. Vi%ente Bo!es: Dia das mes ] 3o4e -ue ](i!o 0ai %o&e" Jo%asta (Jos. Vi%ente Bo!es* !+ JIE) Meno trgico-herica Sue& n)o ou0iu $ala" Do su%esso" (e Ca&#es Sue nau$"agou nXa"eia &o0e(i,a Na tentati0a De sal0a" u& !oe&a (Mito* !+ JE;) O lC"i%o e o e"6ti%o* assi& %o&o o 3u&o"* 0)o (i0e"si$i%an(o a !oesia (os anos FIDEI (o to& .!i%o "e0olu%ion<"io (os anos PI: U& (ia %3o0eu E $o&os os (ois 9 se&entei"a Tu (es%al,a Deiaste %o0as e sul%os Sue !a"e%ia& %"ate"as luna"es A !a"ti" (e ent)o Suan(o eu -ue"o I" 9 lua Bei4o os teus !.s (M<"io BM%io* !+ JPN) E& seu Arui!la"o da !ai)o* Ve"a Dua"te assu&e u& 5novo cor!o4* e"6ti%o: E -uan(o &eu %o"!o "enas%i(o sua(a&ente "e!ousa" so'"e o teu ou0i"ei o so& (istante (e u& 'atu-ue o"iginal nas 'ati(as (o teu %o"a,)o e e& teu 0ent"e liso e &a"in3o a'"i"ei u&a %la"ei"a lu&inosa on(e (an,a"ei nua e 0olu!tuosa essa (an,a t)o a$"i%ana (e aleg"ia (e a&o" e (e 4M'ilo B6 . n3< 6&i B6 . n3< 6&i (!!+ P;/J) A no0Cssi&a ge"a,)o 0ia "e!ensa" e (es%onst"ui" os te&as %onsi(e"a(os 5t"a(i%ionais8* %o&o o (a %3u0a+ O'se"0e&os os tetos -ue se segue&: Ai se e& outu'"o %3o0esse A te""a &ol3asse O &il3o %"es%esse E a $o&e a%a'asse (+++) A%o"(e&os %a&a"a(as As %3u0as (e outu'"o n)o eiste&T O -ue eiste ] o suo" %ansa(o (os 3o&ens -ue -ue"e& O -ue eiste ] a 'us%a %onstante Do !)o -ue a'un(ante 0i"< Ro&ens &ul3e"es e %"ian,as Na !<t"ia li0"e li'e"ta(a Pantan(o &il &il3a"ais Se")o a %3u0a %ain(o Na nossa te""a e!lo"a(a+ (Ve"a Dua"te+ Amanh amadru"ada* !+ EE) Di$e"ente&ente (o to& .!i%o/!olCti%o -ue (o&ina o !oe&a (e Ve"a Dua"te* -ue !"i0ilegia o as!e%to 3u&ano (o &un(o %"ioulo (-ue su!e"a a %at<st"o$e (a se%a) e& 5Anti/%3u0a8 Jos. BuCs Ro!$$e" Al&a(a . &ais %"Cti%o e a&a"go:
Os son3os $e(e& 9 %3u0a e os '"a,os a!o("e%e& ante o $"<gil to"no2elo (os su'M"'ios (+++) Os son3o $e(e& no aglo&e"a(o a%o%o"a(o (e (esGni&o ante a $utili(a(e (os &eses e a ina(i<0el $o&e (e to(os os (ias E eis/nos* (e 6"'itas alaga(as* se& sa'e" o -ue $a2e" (a tu"0a 3u&i(a(e e (o 0a2io -ue %o& os son3os $ene%e& (I sombra do sol+ P+ :N) Da %3u0a 9 anti/%3u0a* (a (in)(e$ini,)o) (e u&a i(enti(a(e (es(e os !"i&6"(ios (a %oloni2a,)o a u& (is%u"so %"Cti%o/"e$lei0o so'"e os te&as e !"o%essos (e to(a u&a (4o0e&) lite"atu"a* &o0e/se o teto !o.ti%o e& Ca'o Ve"(e* t"a,an(o u& !e"%u"so (e 3ist6"ia e 'ele2a -ue* (es(e os anos setenta* e& nossas !es-uisas* te&os tenta(o a%o&!an3a"+ Rees%"e0e" a 3ist6"ia e "ein0enta" u& out"o $utu"o s)o g"an(es &etas (a Na,)o e (e seus !oetas+ Co& eles* e& %o"o* $inali2a&os: Para l da ilha -2 e)iste a !oesia /notre vraie !atrie a!rJs lKLle0. -alve !oesia. REFERNCIAS BIBLIOGRFICAS AAVV+ %irabilis: de veias ao sol+ P"aia/Bis'oa: Instituto Ca'o0e"(iano (o Bi0"o/Ca&in3o* :EE:+ ABDABA JR+* Ben4a&in+ Uto!ia e (uali(a(e no %ontato (e %ultu"as: o nas%i&ento (a lite"atu"a %a'o/ 0e"(iana+ In: BE^O* _ngela Va2 (o"g)+ Contatos e resson:ncias: literaturas africanas de l*n"ua !ortu"uesa+ Belo Ro"i2onte: PUC Minas* ;IIJ+ ABDABA JR+* Ben4a&in+ Ee v&os e ilhas. 6iteratura e comunitarismos+ Cotia: Ateli1 E(ito"ial* ;IIJ+ ABDABA JR+* Ben4a&in+ Bronteiras mMlti!las, identidades !lurais : um ensaio sobre mestia"em e hibridismo cultural+ Ben4a&in A'(ala Junio"+ / Sao Paulo : E(+ SENAC* ;II;+ ABDABA JR+* Ben4a&in+ 6iteratura, 7ist2ria e Pol*tica+ S)o Paulo : ti%a* :EFF+ ABC_NTARA* Os0al(o+ C:ntico da manh futura+ Bis'oa: ABAC* :EE:+ ABMADA* Jos. BuCs Ro!$$e"+ A !o.ti%a %a'o/0e"(iana e os %a&in3os (a no0a ge"a,)o+ In:+ Bra"mentos+ P"aia: P/F* (e2e&'"o* :EE:+ P!+L/;:+ ABMADA* Jos. BuCs Ro!$$e"+ I sombra do sol+ P"aia: Vo2 (i !o0o* :EEI+ ABMADA* Da0i( Ro!$$e"+ C:ntico a Cabo Verde+ P"aia: Instituto Ca'o0e"(iano (o Bi0"o* :EFF+ DUARTE* Ve"a+ Amanh amadru"ada+ P"aia: Instituto Ca'o0e"(iano (o Bi0"o e (o Dis%o* :EEJ+ DUARTE* Ve"a+ 9 Arui!la"o da !ai)o+ S+ Vi%ente: A"tilet"a* ;II:+ P"e$<%io (e Si&one Ca!uto ?o&es+ UUUUUUUUUUUUUU+ Preces e sM!licas ou os c:nticos da deses!erana+ Bis'oa: Instituto Piaget* ;IIL+ >ERREIRA* Manuel (o"g)+ 'o reino de Caliban+ Bis'oa: Pl<tano* :EPL+ V+ :+ >ERREIRA* Manuel+ A aventura crioula+ Bis'oa: Pl<tano* :EFL >ERREIRA* Manuel+ O &ito 3es!e"itano ou a nostalgia (o !a"aCso !e"(i(o+ In: 6es littratures africaines de lan"ue !ortu"aise+ Bis'oa: >un(a,)o Calouste ?ul'en7ian* :EFL+ >ERREIRA* Manuel+ >N !oetas africanos+ Bis'oa: Pl<tano* :EFE+ >ERREIRA* Manuel+ Claridade+ Bis'oa: ABAC* :EFN+ ?OMES* Si&one Ca!uto+ Oma recu!erao de rai$: Cabo Verde na obra de Eaniel Bili!e. P"aia: Instituto Ca'o0e"(iano (o Bi0"o e (o Dis%o* :EEJ+ Cole,)o Tese* 0olu&e !"i&ei"o+ MARIANO* ?a'"iel+ Cultura caboverdeana: ensaios+ Bis'oa: Vega* :EE:+ SANTOS* Elsa Ro("igues (os+ As mscaras !oticas de 8or"e (arbosa e a mundiviv#ncia cabo- verdiana. Bis'oa: Ca&in3o* :EFE+ SECCO* Ca"&en Bu%ia Tin(6 Ri'ei"o (o"g)+ Antolo"ia do mar na !oesia africana de l*n"ua !ortu"uesa do sculo PP+ Rio (e Janei"o: U>RJ* Coo"(ena,)o (os Cu"sos (e P6s/g"a(ua,)o e& Bet"as Ve"n<%ulas e Seto" (e Bite"atu"as A$"i%anas (e BCngua Po"tuguesa* :EEE+ V+ ;+ SIBVEIRA* On.si&o+ Conscienciali$ao na literatura caboverdiana+ Bis'oa: Casa (os Estu(antes (o I&!."io* :ENJ+ VEI?A* Manuel+ A sementeira+ Bis'oa: ABAC* :EEK+