Bhakti (VGM-32)

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee
(1)
Yeefe
MeerueOegjbOej mes" megoMe&ve
(1)
cegefvejepe Gme efvepe&ve Jeve ceW Ske efMeuee hej eesiecege ceW
efmLele nQ~ Deeiece kes ekeeMe ceW Deble:e#eg kes eje Jes Deheveer
Deelcee kees osKeves kee eelve kej jns nQ~ Ssmeer Yeebkej Meerle
$e+leg ceW Jes veive efoiecyej cegefve Oewe&heer kebyeue Dees{ jns nQ Deewj
Deelcee kees Deheves Mejerj mes efYeVe mecePekej ceve kees Skeee
kejves kes heg<eeLe& ceW levcee nQ~ FOej megYeie iJeeuee efvekeuelee
nw, Kegues yeove yew"s ngS cenemeeOeg kees osKekej ceve ceW meeseves
ueielee nw
Denes! es cenelcee kewmes nQ? Fvekes heeme ve uebieeser nw ve
eeoj, Ssmeer Yeebkej "b[er ceW peneB Iej ceW yew"kej kebyeue ceW cegBn
efheekej Yeer oeBle ke[-ke[ yepeles nQ, yeenj efvekeueles ner neLehewj kebheles nQ~ Deesn! mete& Demle nes egkee nw, jeef$e efheMeeeveer
(2)
Yeefe
Deheves DebOesjs mes meyekees eefmele kejves Jeeueer nw~ DeYeer keg ner
#eCe yeeo neLe hemeeje Yeer veneR oerKesiee~ "b[er-"b[er nJee eue
jner nw, DeYeer leg<eej keCe efiejves ueieWies Deewj osKeles ner osKeles
yejmeele kes meceeve Je=#eeW kes heeeW mes heeveer hekeves ueiesiee~
megyen nesves leke kegnje eee jnsiee~ efyevee Jee kes es yeseejs
cenelcee Deepe keer jele kewmes hetjer kejWies? Ssmeer "b[er Pesuekej
kewmes peerefJele jn mekeWies?
veevee lejn kes efJeeejeW kes Petues ceW Petuelee ngDee Jen
iJeeuee keg #eCe leke JeneB mleyOe Ke[e jnlee nw hegve: osKelee nw
cesjer ieee-YeQmeW lees yengle otj efvekeue ieF& nQ~ peuoer-peuoer hewj
G"ekej Menj keer Deesj ye{ peelee nw~ mes"peer keer ieewMeeuee ceW
ieee-YeQmeeW kees hengBeekej Iej hengBekej keg uekeef[eeB Deewj
Deeie ueskej Jeeheme ieeBJe kes yeenj GvneR cegefvejepe kes efveke Dee
peelee nw~ Yeefe mes eCeece kejlee nw hegve: cegefvejepe kes heeme ceW
ner yew"kej uekeef[eeB peuee-peueekej Deehe mJeeb leehelee jnlee
nw~ Fme ekeej mes Jen jele Yej peeielee ngDee cegefve kes heeme
Deefive peueelee ngDee, Gvekeer Meerle yeeOee kees otj kejves ceW ueiee
ngDee nw~ Gmes mJeeb kees "b[ ueie jner nw ee veneR, Fmekee Gmes
Yeeve veneR nw~ yeme! Gmes Ske ner Oegve nw efke efkemeer Yeer lejn mes
cegefvejepe kees "b[ ve ueie peee~ ueieYeie eewon Iebs keer Fleveer
ye[er "b[ keer jele hetjer nes peeleer nw, eejeW lejhe kegnje eee
nesves mes DeekeeMe ceW yeeoue ees ngS kes meceeve efoKe jne nw~
hetJe& efoMee ceW mete& Gefole nes egkee nw efkebleg Gme mecee Ssmee
(3)
eleerle nes jne nw ceeveeW mete& osJelee kees Yeer "b[ ueie jner nw Deewj
FmeerefueS Jes kegnje-heer kebyeue ceW Dehevee cegBn {kes nQ~ OeerjsOeerjs heg<eeLe& kejkes mete& osJelee Deheveer npeej efkejCeeW mes
kegnjs kees eflelej-efyelej kej osles nQ Deewj Dehevee ekeeMe Je
eleehe Ske meeLe Yetceb[ue hej hewuee osles nQ~ cegefvejepe Dehevee
Oeeve meceehle kej Gme efveke YeJe iJeeues keer Deesj osKeles nQ~
Gmes GheosMe osles nQ~
Ye! ceQ legcnW Ske ceb$e oslee ntB legce Deheves nj Ske keeeeX
ceW eLece ner Fme ceb$e kees yeesuee kejes-Cecees DeefjnbleeCeb~
iJeeuee neLe pees[kej ieg kee emeeo mecePeles ngS ye[er
ee mes Gme ceb$e kees megvelee nw hegve: GeejCe kejlee nw~
Cecees DeefjnbleeCeb, Cecees DeefjnbleeCeb, Cecees DeefjnbleeCeb~
cegefvejepe kenles nQ
YeJe! en ceb$e legcnW mebmeej meceg mes heej kej osiee,
FmeefueS legce Fmes keYeer veneR es[vee, ncesMee ner Fmekee GeejCe
kejles jnvee~
Jen iJeeuee Yeer emeVe neskej yeej-yeej ieg ejCeeW ceW
eCeece kejlee nw Deewj ceb$e kee GeejCe kejlee peelee nw~
cegefvejepe Gmes DeeMeerJee&o oskej mJeeb Yeer Cecees DeefjnbleeCeb ceb$e
kee GeejCe kejles ngS DeekeeMeceeie& mes efJenej kej peeles nQ~
Jen iJeeuee Ske ke osKelee ner jn peelee nw, Deeee&eefkele
nesves ueielee nw~
Denes! en ceb$e efkelevee ecelkeejer nw, osKees lees mener, cenelceepeer
Fmeer ceb$e kees yeesueles ngS DeekeeMe ceW DeOej G[les ngS eues iees~
(4)
Yeefe
Fme emebie mes Gmes Fme ceb$e hej Deewj Yeer DeefOeke ee nes
peeleer nww Deewj Jen eele:keeue Fmeer ceb$e kees pehelee ngDee Deheves
Iej Dee peelee nw~ mveeve, Yeespeve Deeefo eleske keece kejles ngS
Jen iJeeuee Fme ceb$e kee GeejCe kej jne nw~ mes" Je=<eYeoeme
osKeles nQ efke Iej kee eleske keee& kejles mecee en cesje
veewkej Deepe Cecees DeefjnbleeCeb Fme ceb$e kees yeesue jne nw Jen
emeVe neskej hetles nQ
megYeie! legPesen ceb$e efkemeves efoee nw?
iJeeuee kenlee nw
mes"peer! ceQves keue jele ceW pebieue ceW Ske cenelcee keer
mesJee keer Leer~ Jes efyeukegue vebies yeove yew"s ngS Les~ Gvekes heeme
ceQves Deefive peuee-peueekej Gvekeer "b[ otj keer Leer~ leye Jes emeVe
neskej nceW en emeeo os iees nQ Deewj GvneWsves kene nw efke let
Fmes Iej kes nj Ske keece kejles mecee Yeer yeesueles jnvee
es[vee veneR FmeerefueS Deepe ceQ meYeer keece kejles mecee Fme
ceb$e kees yeesue jne ntB~
mes" peer kenles nQ
yengle Dee, megYeie! let ye[e YeeieMeeueer nw pees efke legPes
en ieg emeeo efceuee nw~ meecege ceW Fme ceb$e mes nj Ske peerJe
mebmeej meceg heej kej mekelee nw~ Dee osKe, Deepe let Gme
meeceves Jeeues cekeeve ceW Dee pee, JeneR jnvee, Deheveer ter-heter
Peeshe[er kee ceesn es[ os~
iJeeuee ceve ner ceve meeseves ueielee nw
Dejs! Deepe mes"peer cesjs Thej Fleves emeVe nes jns nQ......cegPes
(5)
Dehevee Ske hekekee cekeeve jnves kes efueS os jns nQ~ Denes! Fme
ceb$e kee heue lees cegPes Deepe ner efceue ieee~ en ceb$e efkelevee
yeef{ee nw~
mes" Je=<eYeoeme mes"eveer efpeveceleer mes kenles nQ
osKee, en iJeeuee eleske keee& kejles mecee ceneceb$e kes
eLece heo kee GeejCe kej jne nw~ en keesF& nesvenej peerJe
efoKelee nw~......Deye legce Fmes eefleefove Dee-Dee Yeespeve
osles jnvee~
mes"eveer kenleer nw
mee ceW, Deepe ceQ megyen mes osKe jne ntB en veewkej ye[er
Yeefe mes ceb$e yeesue jne nw~ Fmekee YeefJe<e yengle ner GppeJeue
efoKe jne nw~
mes"peer Yeespeve Deeefo mes efveJe=e nes eues peeles nQ~ iJeeuee
Yeer KegMeer-KegMeer mes" peer kes eje yeleees ngS cekeeve ceW meheefjJeej
Deekej jnves ueielee nw~ Ketye efe mes mes"peer kes ieee-YeQmeeW keer
mebYeeue kejlee ngDee Dehevee mecee Jeleerle kej jne nw~
Ske efove pebieue ceW ieee-YeQmeeW kees eje jne Lee efke
Dekemceeled keg YeQmeW veoer kes Gme heej efvekeue peeleer nw~ GvnW
ueeves kes efueS Jen veoer ceW keto peelee nw~ ketoles mecee Yeer
Cecees DeefjnbleeCeb Fme ceb$e kee GeejCe kejlee jnlee nw~
Dekemceeled veoer ceW ketoles ner Gmekes hes ceW Ske hewveer ueke[er Iegme
peeleer nw Deewj Gmekes eeCe efvekeue peeles nQ~ cejles mecee ceneceb$e
kee GeejCe kejles-kejles Jen Meebefle mes Fme veej keeee kees
es[kej hejueeske euee peelee nQ~ FOej mecee hej ieee-YeQmeW
(6)
Yeefe
mes"peer kes Iej Jeeheme Dee peeleer nQ~ iJeeues kees ve osKekej
mes"peer Gmekeer Keespe kejeles nw~ Jen cej ieee megvekej Gmekeer
helveer Deeefo jesvee-Oeesvee kejves ueieleer nQ~ mes" Je=<eYeoeme
meyekees meevlJevee osles ngS Gmekes iegCeeW kee efJeeej kejles ngS
Iej Dee peeles nQ~
(2)
mes"eveer efpeveceleer Gmeer efove jeef$e kes efheues enj ceW
mJehve ceW megoMe&ve ces, keuheJe=#e, osJe YeJeve, meceg Deewj Deefive
Fve heeBe Gece-Gece mJehveesW kees osKeleer nw~ eele:keeue G"kej
heefle mes kenleer nQ~ mes" Je=<eYeoeme Yeer mJehveeW kees megvekej
emeVe nes peeles nQ~ oesveeW obheleer efvele-efeee mes efveJe=e neskej
efpevecebefoj hengBekej efpevesv osJe keer hetpee kejles nQ~ Deveblej
megieghle cegefvejepe keer Jebovee kejkes Gvemes eeLe&vee kejles nQ
YeieJeved! Deepe jeef$e kes efheues enj ceW mes"eveer efpeveceleer
ves keg mJehve osKes nQ Jes Deehekes eer cegKe mes Gvekee heue megvevee
eenleer nQ mees ke=heekej Gmekee heue yeleekej nceW Devegenerle
keerefpeS~
Gmeer mecee mes"eveer neLe pees[kej cegefvejepe kes mece#e
heeBeeW mJehve megvee osleer nQ~ cegefvejepe kenles nQ
ns efpeveceefle! Fve mJehveeW kee heue en nw efke legcnejs
ieYe& ceW keesF& hegCeMeeueer peerJe Dee ieee nw~ megoMe&ve ces kes
osKeves mes Jen Oeerj-iebYeerj nesiee~ keuheJe=#e kes osKeves mes Jen
mebheefeMeeueer neskej oeveer nesiee~ osJeYeJeve kes osKeves mes Jen
(7)
osJeeW eje Jeboveere nesiee~ meceg kes osKeves mes Jen iegCehe jlveeW
keer Keeve nesiee Deewj Deefive kes osKeves mes Jen Fmeer YeJe mes
kece&heer FOeve kees peueekej cegefe heer eer kee JejCe kejsiee~
Ssmee ceneYeeieMeeueer ejcejMejerjer heg$e jlve legcnW eehle nesiee~
Flevee megveles ner Je=<eYeoeme Deewj efpeveceleer kee cegKe
keceue ehegefuuele nes peelee nw~ Gvekes n<e& kee heejeJeej veneR
jnlee nw~ hegve: hegve: ieg kees vecemkeej kej Jes obheleer Iej Dee
peeles nQ~ Deewj Gmeer efove mes Iej ceW cebieueeeej Meg nes peeles nQ~
veJe cenerves Jeleerle nesves hej heew<e Megkeuee elegLeea kes efove MegYe
ve#e$e ceW efpeveceleer heg$ejlve kees pevce osleer nw~ Je=<eYeoeme mes"
Deheves JewYeJe kes Devegmeej heg$e pevce kee ceneslmeJe ceveeles nQ~
eeekeeW kees Kegues neLe mes oeve osles nQ Deewj iejeryeeW kees cegBn
ceebiee Oeve oskej Gvekeer keF& heeref{eeW leke keer iejeryeer meceehle
kej osles nQ~ mJehve ceW mes"eveer ves megoMe&ve ces heJe&le osKee Lee~
FmeerefueS Je=<eYeoeme mes" Gme heg$e kee veece megoMe&ve kegceej
jKe osles nQ~ jepee kes hegjesefnle kees Yeer heg$ejlve keer eeefhle nesleer
nw~ Jen hegjesefnle Deheves heg$e kee veece keefheue kegceej jKelee
nw~ en megoMe&ve Gme keefheue kes meeLe eer[e kejlee ngDee
Deheves iegCeeW kes meeLe-meeLe Je=ef kees eehle neslee jnlee nw~
Fmeer ebheehegj veiej ceW Ske meeiejoe eeJeke jnles nQ~
Gvekeer helveer kee veece meeiejmesvee nw~ Fve obheleer kes ceveesjcee
veece keer Ske heg$eer nw pees veece kes Deveghe ner meeQoe& keer Keeve
nesves mes meYeer kee ceve yejyeme ner Deheveer Deesj KeeRe uesleer nw~
(8)
Yeefe
meeiejoe mes" kevee ceveesjcee kees meJe&iegCeeW kes meeLe-meeLe

eewJeve mes Yeer mebheVe osKekej megoMe&ve kegceej kes efueS osvee
meesekej Gvekes Iej hengBeles nQ Deewj kenles nQ
efce$e! cesjer kevee ceveesjcee he, Jee Deewj iegCeeW mes
megoMe&ve kes eesie nw~ ceeuetce neslee nw efke efJeOeelee ves ye[s
eelve mes ner Fme pees[s kee efvecee&Ce efkeee nw~
Je=<eYeosJe keg #eCe meesekej kenles nQ
neB efce$e! pees[er lees meJe&Lee Gheege ner nw~ Deehekeer
kevee cesjs heg$e kes eesie lees nw FmeceW mebMee veneR nw efhej Yeer
ceQ mes"eveer efpeveceleer mes jee ueskej ner keg efveCee& kej
mekelee ntB~
mes"peer Deboj peekej mes"eveer mes hejeceMe& kejkes Jeeheme
Deeles nQ Deewj emeVe cege ceW kenles nQ
Deeheves yeele Devegketue ner jKeer nw Dele: nceW mJeerkeej
kejvee ner nesiee~
mes" meeiejoe Yeer emeVe neskej kenles nQ
yebOegJej! hegve: MegYeme MeerIeb kes Devegmeej efJeJeen kee
cegntle& efvekeueJeeFes~
Je=<eYeoeme Gmeer mecee veewkej kees Yespekej eerOej peesefle<eer
kees yegueJee uesles nQ~ peesefle<eer peer Deekej yew"les nQ~ mes"peer
kenles nQ
hebef[ le peer! megoMe&ve kegceej kes efJeJeen kee cegnt le&
efvekeeuevee nw~
(9)
hebef[le peer emeVe neskej hebeebie Keesuekej keg #eCe meesekej

kenles nQ
mes"peer! Deehekes megheg$e kes efJeJeen kee cegntle& JewMeeKe
Megkeuee hebeceer meJe&es nw~
mes" meeiejoe n<e& mes jesceebefele neskej Je=<eYeoeme kee
DeefYeJeeove kejles nQ hegve: Deheves Iej Deekej meeiejmesvee Yeeee&
kees MegYe meceeeej megvee osles nQ~ Gefele cegntle& ceW oesveeW kee
efJeJeen nes peelee nw~ veJeobheleer ie=nmLeeece ceW eJesMe kej osJehetpee
ieg Yeefe Deeefo Oecee&jeOevee kejles ngS megKe mes Dehevee keeue
eeheve kej jns nQ~ ie=nmLeeece kes heuemJehe ceveesjcee Ske
heg$ejlve kees pevce osleer nw efpemekee veece megkeeble jKeles nQ~ en
hegCeJeeved yeeueke Iej kes DeeBieve ceW Kesuelee ngDee mes" Je=<eYeoeme
Deewj mes"eveer efpeveceefle kes eceeso kees efiegefCele kejlee jnlee nw~
Ske efove meceeefOeieghle veeceke cenef<e& Deheves efJeMeeue mebIe
kes meeLe Deekej ebheehegj kes yeenj Geeve ceW "nj peeles nQ~
ceeueer mes meceeeej %eele kej jepee Oee$eerJeenve, mes" Je=<eYeoeme
Deeefo meheefjJeej cegefveeeW kes oMe&ve nsleg Geeve hengBeles nQ~ iegDeeW
keer Jebovee, hetpee, mlegefle kejkes GheosMe megveles nQ~ lelheeeled
Je=<eYeoeme ie=nJeeme mes efJeje neskej Deheves heg$e megoMe&ve kegceej
kees jepee kes efueS meceefhe&le kej Deehe pewvesejer oer#ee ues uesles
nQ~ Gmeer mecee ceelee efpeveceleer Yeer Deeefe&kee oer#ee ueskej
Deeefe&keeDeeW kes heeme ceW jnves ueieleer nw~ FOej megoMe&ve Deheves
meodJeJenej mes ebheehegj ceW Deheveer keerefle& heleekee henjeles ngS
megKehetJe&ke Oecee&jeOevee kej jns nQ~
(10)
Yeefe
megoMe&ve kes efce$e keefheue yeeeCe keer helveer keefheuee megoMe&ve

kes Deveghece meeQoe& kees osKekej keece mes efJeue nes peeleer nw~
megoMe&ve mes efceueves kee Gheee meeseves ueieleer nw~ efpemekes ceve ceW
pees YeeJevee nesleer nw Gmeer kes Devegmeej Gmes mecee efceue ner
peelee nw~ Ske efove keefheue keee&JeMe keneR yeenj euee peelee
nw leye keefheuee Deheveer meKeer kees mecePee-yegPeekej megoMe&ve kees
yegueeves nsleg Yespe osleer nw~ Jen kegMeue yegef meKeer megoMe&ve kes
heeme hengBekej kenleer nw
yebOeg! Deehekes efce$e keefheue DeleeefOeke DemJemLe nes jns
nQ~ Deehe MeerIe ner euekej Gvekes og:Ke emebie ceW Gvekee Gheeej
keerefpeS~
megoMe&ve Deheves Iej mes euekej efce$e kes Iej hengBeles nQ~
Deboj kecejs ceW eJesMe kejles nQ~ meKeer yeenj ner jn peeleer nw~
kegceej megoMe&ve efce$e kes heuebie kes heeme hengBeless nQ~ Ske #eCe
keg meeseles nQ hegve: efce$e kees DeefOeke DemJemLe mecePekej heuebie
hej yew" peeles nQ Deewj efce$e kes cegKe keer eeoj nekej kegMeue
hetvee eenles nQ~ Gmeer mecee <e[deb$e kees kejves Jeeueer keefheuee
megoMe&ve kee neLe heke[ kej Deheveer eleer hej jKe uesleer nw
Deewj kenleer nw
ns megYeie! Deheves efJeeesie mes meblehle ngS cesjs oe kees
Deye mebleg kejes~ megoMe&ve Skeoce eeQke he[les nQ Deewj menmee
Dehevee neLe g[e uesles nQ~ hegve: Ske #eCe ceve ceW keg meeseles nQ
efke Fme mecee egefe mes keee& kejvee Dee nesiee~ Ssmee
(11)
meesekej kenles nQ
Yes! ceQ kesJeue yeenj mes ner megboj efoKelee ntB ceQ heg<elJe
mes Metve ntB, vehegbmeke ntB~ DeleSJe legcnejs meeLe jceCe kejves kes
eesie ner veneR ntB~
en megvekej keefheuee ueefppele nes peeleer nw Deewj ceve ner
ceve heeeeehe kejles ngS meeseleer nw
Denes! JeLe& ner ceQves Fmes Deheveer ogJee&mevee keer YeeJevee
Jee kej oer~ eefo en keoeefeled Deheves efce$e keefheue mes ken
ossiee lees keee nesiee cegPes henues Fmekes vehegbmeke nesves kee helee
ueiee uesvee eeefnS Lee.....
megoMe&ve kegceej hegve: JeneB DeefOeke osj "njvee Gefele ve
mecePekej Deheves Iej Jeeheme Dee peeles nQ~ keguee efeeeeW keer
ogYee&Jevee Deewj <e[deb$e kee efJeeej kejles ngS mebmeej keer efmLeefle kes
efJeeej ceW efveceive nes peeles nQ~ Deewj ceve ceW mebJesie YeeJe kees
Je=efbiele kejles ngS hegve: Deheves megKe-JewYeJe ceW efveceive nes peeles nQ~
(3)
$e+legDeeW kee jepee yemeble Dehevee Ske$e meeceepe mLeeefhele
kejlee ngDee ebheehegj ceW Geeve ceW Deheveer cegOeefjcee efyeKesj jne
nw~ jepee Oee$eerJeenve Deheves F efce$e Deewj heefjJeej kes meeLe
Jeveeer[e kes efueS Dee jns nQ~ jeveer DeYeeceleer Yeer Deheves
Deble:hegj kes meeLe eueer Dee jner nQ~ Gvekes jLe ceW Gvekes heeme ner
Gvekeer heejer meKeer keefheuee yew"er ngF& Gvekee ceveesjbpeve keje
jner nw~ eejeW lejhe keer veiej keer MeesYee osKeles ngS jeveer kee
(12)
Yeefe
ceve ceetj veee jne nw~ Oeerjs-Oeerjs Menj kes yeenj kee Me
efoKeves ueielee nw~ leye eeke=efleke e kees osKeles ngS jeveer
hegueefkele nes G"leer nw~ Fmeer yeere jLe ceW yew"er ngF& ceveesjcee
Deheves megkeeble heg$e kees ieeso ceW efKeueeles ngS Gmes efoKeleer nw~
jeveer keer ef Gme ceveesjcee kes ceveesjce esnjs hej efke peeleer
nw~ Gmekes heg$e kee keebefleceeve Mejerj Gmekes ves$eeW kees uegYeeJevee
nes peelee nw~ meKeer mes hetves ueieleer nw
efee meKeer! en heg$eJeeueer megbojer efkemekeer JeuueYee nw?
keefheuee heneeveleer nw Deewj Deeee& eefkele nes peeleer nw~
Ske #eCe ceewve kee DeJeuecyeve ues uesleer nw~ leye hegve: jeveer
Gmekeer Deesj osKekej hetleer nw
yelee lees mener keefheuee! en efkemekeer kegueJeOet nw?
leye keefheuee kenleer nw
cenejeveer! Deehekes veiej mes" Je=<eYeoeme kes megheg$e megoMe&ve
kegceej keer en helveer nw.....Denes! Fmekeer ieeso ceW efkeuekeeefjeeB
Yejlee ngDee yeeueke efkelevee megboj nw?
DeYeeceleer jeveer kenleer nw
en Oeve nw pees Ssmes Gece heg$e keer ceeB yeveves kee
meewYeeie Fmes efceuee nw~
keefheuee mebosn Yejs JeeveeW ceW kenleer nw
hejvleg peye megoMe&ve vehegbmeke nw leye Yeuee Gmekeer helveer
kes en heg$e kewmes GlheVe ngDee?
jeveer Deeee& eefkele nes hetleer nw
(13)
SW! keee kene? keee megoMe&ve vehegbmeke nw?

keefheuee kenleer nw
neB cenejeveer! Jen vehegbmeke nw~ GmeceW heg<elJe veneR nw~
en letves kewmes peevee? jeveer hetleer nw Dejs!! Yeuee
Flevee megboj Deewj YeeieMeeueer heg<e keYeer vehegbmeke nes mekelee
nw? legPes efkemeves Ssmee kene nw? yelee lees mener!
keefheuee Ske #eCe eghe jnleer nw hegve: Dehevee hetJe& kee
jnme yelee osleer nw
jeveer! Ske yeej ceQ Fme megoMe&ve hej Deemee nes ieF&~
pewmes lewmes GheeeeW mes Fmes Deheves Iej yegueeee Deewj Gmekee neLe
heke[ efueee~ Fmemes eCee keer YeerKe ceeBieer leye Fmeves ogKeer nes
mJeeb en yeleeee Lee efke ceQ vehegbmeke ntB ceQ eer kes meeLe Yeesie
kejves kes eesie veneR ntB~
megveles ner jeveer DeJeeked jn peeleer nw hegve: meesekej
kenleer nw
keefheues! Gmeves legPes OeesKee efoee nw Ssmee nesvee keLeeefhe
mebYeJe veneR nw~ Yeuee pees heg<e mJeeb vehegbmeke nes Deewj Gmekeer
helveer keer ieeso ceW yeeueke Kessues Jen menve kej mekelee nw? Deewj
kegueerve IejeveeW ceW Ssmeer ogIe&vee Kehe mekeleer nw keee? meJe&Lee
DemebYeJe nw~ keefheuee KesoefKeVe nesles ngS jeveer kes esnjs keer
lejhe Ske ke osKeleer nw~ jeveer kes ceveesYeeJeeW keer Devegceeve
ueieeles ngS leerKes mJej ceW Jebie kejleer nw~
ceQ cetKe& yeeeCeer lees "ieeF& ieF&, Deye Deehe lees meJe&es nQ
(14)
Yeefe
Deewj meJe&iegCemebheVe nQ~ Deehekes meewYeeie kees ceQ leYeer meheue

mecePetBieer efke peye Deehe Gmekes meeLe Yeesie-Yeesie ueW DeveLee......
Deehekee en meeQoe& Deewj Deehekeer en yegef meye efJeheue ner
mecePeer peeesieer~
Flevee megvekej jeveer DeYeeceleer megoMe&ve kes he ceW Deemee
nes peeleer nw Deewj ceo mes efJeue nesleer ngF& kenleer nw
Dee osKe, ceQ eefle%ee kejleer nttB efke megoMe&ve kes meeLe
keecemegKe kee DevegYeJe kejkes jntBieer Deewj eefo.....en meewYeeie
cegPes veneR efceue mekee lees ceQ Deheves eeCeeW kees meceehle kej otBieer~
keefheuee kes ceve ceW Ske #eCe kes efueS efJeJeske GlheVe neslee
nw Deewj Jen meeseves ueieleer nw
Deesn! en cenejeveer DeYeeceleer jepee Oee$eerJeenve kees
efkeleveer heejer nw~ jepee kee meeQoe& keee megoMe&ve mes keg kece
nw? jepee kee JewYeJe, jepee kes iegCe, jepee kee Ssee& keee
megoMe&ve pewmes mes" heg$e kes heeme nw? efhej Yeer en jeveer Ssmee
keeeW meese jner nw? Fmekes ceve ceW en ogJee&mevee kewmes Dee
ieF&?...... meecege ceW en Deye Deheves efhelee Deewj heefle oesveeW kes
kegueeW kees keuebefkele kejves kes efueS meVe efoKe jner nw~
hegve: keefheuee meeseleer nw
pees Yeer nes nceW keee kejvee?......Fme og megoMe&ve ves
cegPes lees OeesKee efoee ner nw~ Deye osKeleer ntB en jeveer kes
esceheeMe mes yeekej keneB peelee nw~ peye ceQ Fmes jeveer kes
ceesnpeeue ceW heBmee ngDee osKettBieer leke hettBieerlet lees vehegbmeke Lee
Deye heg<e kewmes yeve ieee?
(15)
FOej jeveer ceve ceW Deveske keuheveeDeeW kee peeue yegveles ngS
Geeve ceW henBgeleer nQ~ peueeer[e kee Deevebo uesleer nQ hegve: cenue
ceW Deekej megoMe&ve keer mce=efle ceW Kees peeleer nw~ Gvcevemke ngF&
Deheves Meeveeieej ceW peekej heuebie hej he[ peeleer nQ~ Oeee
Deekej jeveer keer ogjJemLee osKekej hetleer nw
ns heg$eer! Deepe legPes keee nes ieee nw? let Dekemceeled
Fleveer Goeme keeeW nes jner nw? cegPes Fmekee keejCe lees yelee?
jeveer pewmes-lewmes G"kej yew"leer nw Deewj kenvee Meg
kejleer nw
ceeB! cegPes Fme mecee Ssmeer efeblee ves Dee Iesje nw efke ceQ
efkemeer mes keg ken veneR mekeleer ntB~
yeser! let cegPemes mebkeese keeeW kejleer nw? osKe lesjs ceve
keer yeele cesjs efmeJeee keee efkemeer Deve mes kener pee mekeleer
nw? let efve:mebkeese nes cegPes Deheves ceve keer JeLee ken ceQ Gmekee
MeerIe ner eeflekeej keBieer~
Oeee kes Deeeemeve mes Deeemle nes jeveer kenleer nw
ceele:! Deepe ceQ yemeble ceneslmeJe kes DeJemej hej peye
Geeve keer lejhe pee ner jner Leer leye ......Ske cenemeeQoe& keer
Keeve Ssmee heg<e cesjer ef ceW he[e~ Gmekee veece nw megoMe&ve,
Jen Deheveer jepemeYee kee Ske Yet<eCe nw~ let Gmes peeveleer nw
keee?
hebef[lee Oeee Skeoce DeJeeked jn peeleer nw heeeled meenme
yeesj kej kenleer nw
(16)
Yeefe
neB yeser! ceQ Gmes Deer lejn mes peeveleer ntB~ hejvleg...yeser
Deheves jepee Oee$eerJeenve kee lees Jen Dee%eekeejer efkebkej nw~
Dejer heieueer! keee Deheves jepee Gme leg heg<e kes iegCe Je he
ceW efkemeer Yeer ekeej mes kece nQ? Dejs! lesjs ceve ceW en heeheJeemevee
kewmes Dee ieF&?
jeveer efKeVe nes G"leer nw Deewj yeesueleer nw
hebef[les! en mecee cesjs eeCeeW keer j#ee kee Gheee meeseves
kee nw ve efke efMe#ee osves kee~ cegPes lesje GheosMe veneR eeefnS
Deewj ve ner Deheves jepee kes iegCeeW mes efkemeer keer leguevee ner
eeefnS~ yeme, ceQ lees Deye ee lees megoMe&ve kes meeLe keecemegKe
kee DevegYeJe keBieer ee lees efelee ceW Mejerj kee Mees<eCe keBieer~
hebef[lee kenleer nw
cenejeveer! eefo jepee kees Fme heehe kee helee eue peeesiee
lees keee nesiee?
jeveer Gej osleer nw
helee kewmes eue peeesiee? legPes meJe&Lee en keee& ieghlejerefle
mes kejvee nesiee~
yeser! legPes ceeuetce veneR nw keee? lesue keer efyebog peue ceW
[eueves hej Jen Thej ner Deeleer nw Jewmes ner efkeleveer ner efheekej
heehe keeeW ve efkeee peeS Jen Thej e{kej hegkeejlee nw~
hebef[less! pees Yeer nesvee nesiee mees lees neskej ner jnsiee Dele:
Deye let peeoe meese efJeeej ve kejes, yeme! cesjs peerefJele jnves
kee Gheee Gme megoMe&ve kees ueevee ner nw Ssmee mecePekej MeerIe
(17)
ner Gmes eneB ueeves kee eeeme kej~

Oeee keg meeseleer nw hegve: kenleer nw
jeveer! ceQves megvee ngDee nw efke Gmekes Skehelveer ele nw
Dele: Jen eneB Fme heehe keee& kes efuees kewmes ueeee pee mekelee
nw? otmejer yeele en nw efke lesjs jepeYeJeve kees Jesefle kej meele
hejkeess efmLele nQ Dele: Gmekee eneB ueevee og:meeOe ner nw~
jeveer oerIe& efve:eeme KeeRekej kenleer nw
eefo let cegPes peerefJele osKevee eenleer nw lees let hebef[lee nw~
lesjs efueS meye keg Gheee meeOe nes peeJesiee Dele: legPes keg ve
keg Gheeee kejvee ner he[siee~
hebef[lee keg osj leke meese-efJeeej kejleer nw hegve: jeveer
mes kenleer nw
Dee yeser! let G", Deewj Yeespeve heeve kej, ceQ lesjer
ceveeskeecevee efme kejves kes efueS meye keg kejves kees leweej ntB~
Flevee kenkej Oeee JeneB mes eueer peeleer nw~
(4)
hebef[lee Oeee kegbYekeej kes Iej hengBeleer nw Deewj kegbYekeej
kees heg<e kes yejeyej eceeCe megboj meele cetefle&eeb yeveeves kee
DeeosMe osleer nw Deewj megoMe&ve keer meejer owefvekeeee& kee helee
ueiee uesleer nw~ (Gmes helee euelee nw efke megoMe&ve eleske Deceer
Deewj elego&Meer kees GheJeeme kejkes jeef$e ceW efvepe&ve Jeve ceW peekej
keeeeslmeie& cege ceW Ke[s neskej Oeeve kejlee nw~ Oeee Dehevee
keee& efme ngDee ner mecePekej ceve ner ceve emeVe nes peeleer nw~)
(18)
Yeefe
hegve: eefleheoe keer jeef$e kees efceer keer heg<eekeej Ske cetefle&
ueskej Deheves kebOes hej jKekej DeYeeceleer kes YeJeve keer lejhe
eue osleer nw~ henues hejkeess kee ejheeue ner Gmes Deboj peeves mes
jeske oslee nw leye hebef[lee hetleer nw~
keee jeef$e ceW cesjs efueS Yeer jeveer kes heeme peevee cevee nw?
ejheeue kenlee nw
neB, Fleveer jele ceW legce Yeer JeneB veneR pee mekeleer nes~
Flevee kenves hej Yeer Oeee veneR ceeveleer nw Deewj n"hetJe&ke
Deboj eJesMe kejves ueieleer nw~ leye ejheeue yeuehetJe&ke Gmes
jeskeves kee eelve kejlee nw efke Jen mJeeb ner PegBPeuee kej kebOes
kee hegleuee peceerve hej efieje osleer nw Deewj mJeeb Oejleer hej
he[kej yekeves ueieleer nw~
Dejs cetKe&! letves en keee kej [euee? nee-nee ye[e
DeveLe& nes ieee~ Deye osKe eele: lesjer keee oMee nesleer nw?
ejheeue Ieye[ekej efie[efie[eves ueielee nw~
Deness!! keee ngDee? en cetefle& het ieF& Deye keee nesiee?
Decceepeer! Deye legce cesjer j#ee kejes......~
Oeee kenleer nw
Dejs cetKe&! Deepe jeveer kee ele nw Jen Fme keeceosJe keer
cetefle& keer hetpee kejkes jeef$e ceW peeiejCe kejves Jeeueer Leer~ letves
Fmes hees[ [euee, Deye eele: keeue lesjs keggcye meefnle ner lesje
veeMe mecePe~
en megvekej ejheeue YeeYeerle neslee ngDee Oeee kes hewjeW
ceW efiej he[lee nw Deewj kenlee nw
(19)
Deccee peer! cegPes #ecee kej oes~ Deepe mes ceQ Ssmeer ieueleer
veneR keBiee! Deye legcnW keYeer Yeer cenue ceW peeves mes veneR
jesketBiee~
Flevee meye keg <e[eb$e kejkes Jen Oeee Deheves Iej eueer
peeleer nw~ otmejs efove hegve: otmejer cetefle& kebOes hej jKekej Deeleer
nw leye henuee ejheeue keg veneR yeesuelee nQ efkevleg otmejs
hejkeess hej hengBeles ner otmeje ejheeue De[ peelee nw~ JeneB Yeer
Jen henues kes meceeve ner hegleuee hees[ kej ejheeue kees [je
osleer nw leye Jen #ecee ceeBie kej Deeies kes efueS Ssmeer ieueleer ve
kejves kee Jeeve oslee nw~ Fmeer lejn en Oeee Deeies heeBe efove
leke heeBe Deewj hegleues hees[-hees[ kej Gve heeBeeW ejheeueeW kees
Yeer Deheves Devegketue kej uesleer nw~
meele efove kes yeeo Dee"JeW efove jeef$e ceW Jen Gmeer MceMeeve
ceW hengBe peeleer nw peneB hej mes" megoMe&ve JeeeYet<eCe leeie kej
eefleceeeesie ceW Ke[s neskej Oeeve kej jns nQ~ Jen ceOegj MeyoeW
ceW kenleer nw
megoMe&ve kegceej! legce Oeve nes efke Deepe DeYeeceleer
cenejeveer legcnejs Thej Devegje nes jner nQ~ Deye legce cesjs meeLe
jepecenue ceW euees Deewj jeveer kes meeLe efoJe keece megKeeW kee
DevegYeJe kejes~
keg #eCe Gej keer eleer#ee kejleer nw efkevleg peye megoMe&ve
kees hee<eeCe keer cetefle& kes meceeve Deeue ner Ke[er heeleer nw leye
Jen GvnW G"ekej Deheves kebOes hej jKe uesleer nw Deewj jepecenue
(20)
Yeefe
keer Deesj eue he[leer nw~ Ske-Ske hejkeess kees heej kej jner
nw~ Gme mecee yeseejs ejheeue neLe pees[kej Ke[s jnles nQ Deewj
Ske Meyo Yeer veneR kenles nQ~ Jen hebef[lee efyevee yeeOee kes meeleeW
hejkeess heej kej jeveer kes cenue kes Deboj hengBe peeleer nw~ jeveer
lees eleer#ee kej ner jner Leer~ Oeee kes kebOes hej megoMe&ve kees
osKekej mJeeiele kes efueS G" Ke[er nes peeleer nw~ leye jeveer megoMe&ve
mes Deveske ekeej kee Devegvee efJevee kejvee eejbYe kej osleer nQ
ns megoMe&ve! DeeBKeW Keesuees Deewj cesjer Deesj osKees, en jepecenue
kee JewYeJe Deewj cesje eewJeve legcnejs hej veeweJej nw~ Oeeve kees
efJemeefpe&le kejes Deewj cesjs meeLe keece YeesieeW kee DevegYeJe kejes~
Dejs! en legcnejer eesiemeeOevee keer Gce veneR nw~ Je=eJemLee ceW
eesie meeOevee kejvee~ DeYeer peJeeveer kee Deevebo uetes~
Flevee meye keg kenves hej Yeer megoMe&ve ce=leke kes meceeve
efvees nQ~ leye Jen hegve: kenleer nw
efeeJeuueYe! legcnejs mebeesie kes efyevee Deye ceQ peerefJele
veneR jn mekeleer ntB~ legce Deefnbmee Oece& kes heeueke nes~ keee
cesje cejCe legcnW F nw~ yeesuees, Ske yeej yeesuees Deewj ves$e
Keesuees.....~
meye keg yeskeej nw Ssmee mecePekej Yeer jeveer keece Jeemevee
mes DebOeer nes jner nw Dele: hegvejefhe Jen Deveske ekeej keer kegeseeW
kejves ueieleer nw, hetCe& eelve mes megoMe&ve kes meeLe Yeesie kejvee
eenleer nw~ meye eelve kejles-kejles peye Jen nej peeleer nw leye
efvejeMe nes Oeee kees hegkeejleer nw
(21)
Dejer hebef[les! Deboj DeeDees~

hebef[lee Dee peeleer nw~ leye jeveer kenleer nw
Deehe Fmes peneB mes ueeF& nes, MeerIe ner JeneR hengBee oes~
Oeee yeenj keer lejhe ef [eueleer nw lees osKeleer nw efke
eYeele nes egkee nw~ leye Jen kenleer nw
jeveer! Deye lees meyesje nes egkee nw, Deye Fmes yeenj ueskej
peevee DemecYeJe nw~
jeveer Ieye[e G"leer nw~
Deye keee efkeee peeS?
Deble ceW Jen keg Gheee ve osKekej Deehe mJeeb Meeveeieej
ceW ner Oejleer hej yew" peeleer nw~ Deheves JeeeW kees hee[ [eueleer
nw, yeeue efyeKesj uesleer nw, Mejerj kees veKeeW mes veeWe-KemeeW
uesleer nw Deewj peesj-peesj mes efeuueeves ueieleer nw
Dejs, oew[es-oew[es!! cesjer j#ee kejes, en keewve heeheer og
cesjs cenue ceW Iegme Deeee nw~ nee, nee, en heeheer cesjs Meerue
kees Yebie kejvee eenlee nw~
mesJeke ueesie Deboj Dee peeles nQ Deewj meeje Me osKekej
cenejepee Oee$eerJeenve kes heeme metevee hengBee osles nQ~
jepeved! Deepe Ieesj DeveLe& nes ieee nw~ helee veneR heeheer
megoMe&ve mes" Deehekes jepecenue ceW keye Deewj kewmes euee ieee
Lee, Gmeves jeveer kees ke hengBeeee nw~
cenejepe mJeeb cenue ceW Deeles nQ meeje Me osKekej
DeJeeked jn peeles nQ~ jeveer kenleer nw
(22)
Yeefe
cenejepe! helee veneR efkeme pevce kee hegCe Deepe cesjs

keece Deeee nw efke efpememes Deepe cesjs Meerue keer j#ee ngF& nw~
en heeheer mes" cesje Meerue Yebie kejvee eenlee Lee~ osKees Fmeves
cesjer kewmeer ogo&Mee keer Deesn!......ye[s heg<eeLe& mes ceQves Fme og
mes Deheves kees yeeeee nw~
jepee eesOe ceW Deekej ke[kekej yeesueles nQ
Dejs kece&eeefjeeW! legce Fme heeheer, vejeOece kees MeerIe ner
eneB mes G"eJees Deewj MceMeeme Yetefce ceW ues peekej Fmekee efMej
Oe[ mes Deueie kej oes~......Deesn! osKee lees mener, Deye en
DeOece DeeBKe ceeRekej kewmee {eWie efoKee jne nw~ Fmeves Menj
Yej ceW Deheves Oecee&lceeheves kee veece Gpeeiej kej jKee nw~ ueesie
kenles nQ efke megoMe&ve mes" nj Deceer, elego&Meer kees MceMeeve ceW
peekej Oeeve kejlee nw~ Dejs js! let Flevee Oetle& efvekeuee?
kece&eejer ueesie jepee keer Dee%ee heeles ner megoMe&ve kees
Iemeerkej kecejs kes yeenj efvekeeue ueeles nQ Deewj MceMeeve keer
lejhe ues peeles nQ~
(5)
kece&eejer ueesie megoMe&ve kees ues peekej MceMeeve ceW efye"e
osles nQ~ peuueeo ueessie vebieer leueJeej efueS Dee peeles nQ Deewj
megoMe&ve keer Oeevecege osKekej Deneme kejkes nBmeles nQ~ hegve:
Ske kenlee nw
Dejs! Oece& kee yeevee henvekej heehe kejvee yengle Deemeeve
efoKe jne Lee legPes, uesefkeve Ske efove Yeb[ehees[ nesiee ner nesiee
(23)
en letves Meeeo veneR mecePee Lee~

otmeje kenlee nw
ceejes, ceejes peuoer mes Fmes ceewle kes Iee Gleejes, YeeF&
osj keeeW kej jns nes~
leermeje kenlee nw
YeeF&! peje "njes, keg osj Fmekes ocYe kees osKe uees.....
osKees, kewmeer Oeeve cege nw~ De n n n n!!........ceevees
mee#eeled keesF& eesefiejepe ner Oeeve kej jns nQ~
hegve: henuee peuueeo kenlee nw
Dejs YeeF&! Fmekeer efveeuelee osKekej lees Ssmee ueielee nw
efke ceeveeW keesF& helLej keer ie{er ie{eF& cetefle& ner eneB Leehe oer
ieF& nw~
otmeje kenlee nw
ye[s-ye[s veeceer Oecee&lcee peye heehe kejWies leye Jes eefo Ssmee
{eWie ve jeW lees efhej Gvekeer Meeve kewmes ye{sieer~
hegve: leermeje kenlee nw
Dejs! Deheves Keeveoeve keer Meeve lees Fmeves efceer ceW efceuee
ner oer nw Deye Keeke Oeeve kej jne nw~
kece&eejer kenles nQ
peuueeoeW! legce ueesie Deeheme ceW ner keee yekeJeeme kej
jns nes? Fme heeheer DeOece kees peeoe osj leke efpeboe keeeW jKe
jns nes? peuoer Fmekee keece leceece kejes~
Flevee megveles ner peuueeo ueesie Ske meeLe leueJeej G"eles
(24)
Yeefe
nQ Deewj ngbkeej Meyo kejles ngS megoMe&ve keer iejove hej Jeej
kejles nQ~ hejbleg en keee? leueJeej kes enej mes lees megoMe&ve kes
ieues ceW hetueeW kes nej yeveles pee jns nQ~ peuueeoeW kes Deeee& kee
ef"keevee veneR jnlee nw~
Dejs!! en keee ecelkeej nw?
Fmeer yeere megoMe&ve kes Meerue eYeeJe mes Jeve kes j#eke
e#eosJe kee Deemeve kebheeeceeve nes peelee nw~ Jen DeJeefOe%eeve
mes megoMe&ve ceneheg<e hej Ghemeie& neslee ngDee peeve kejkes MeerIe
ner JeneB Dee peelee nw Deewj Gve meYeer jepeheg<eeW kees keerefuele
kej oslee nw~ otj Ke[e neskej en Me osKeves Jeeuee Ske
veeieefjke oew[e ngDee jepe ojyeej ceW henBgelee nw Deewj jepee kees
meejer yeeleW megvee oslee nw~
en meye meceeeej megvekej jepee Ssmee mecePelee nw efke
en megoMe&ve keg ceb$eefmeef peevelee nw Dele: ceeuetce neslee nw
efke Gmeves Deheves heehe kees efheeves kes efueS ceb$e kes yeue mes ner
Gve jepeheg<eeW kees keerue efoee nw~ jepee kes eesOe kee heeje
DeefOeke e{ peelee nw Deewj Jen lelkeeue cebef$eeeW kees DeeosMe
oslee nw
cebef$eeeW! ye[s-ye[s ceuue eesDeesb kees JeneB MceMeeve Yetefce
ceW Yespe oes~ osKees, Gme og megoMe&ve mes" ves keg kece&eeefjeeW
kees Deewj peuueeoeW kees keerue efoee nw~
jepee keer Dee%ee heeles ner ceb$eerieCe eeseDeeW kees Gme
MceMeeve Yetefce ceW Yespe osles nQ efkevleg hegve: meceeeej efceuelee nw~
Jes meYeer eese Yeer JeneB keerue efoes iees nQ~ leye jepee mJeeb ner
(25)
yengle ye[er mesvee ueskej eg kes efueS efvekeue he[lee nw~ eg kee
legcegue yepe G"lee nw~ GOej e#eosJe Yeer Deheveer efJeefeee mes
elegjbie mesvee efveefce&le kejkes jCeYetefce ceW GheefmLele nes peelee nw~
keg ner #eCeeW ceW osKeles-osKeles oesveeW ner mesveeDeeW ceW Ieesj eg
nesves ueielee nw~
yengle osj leke IeveIeesj eg neslee jnlee nw~ leye mJeeb
jepee Deewj e#e oesveeW neLeer hej meJeej neskej Deeceves-meeceves
GheefmLele nes peeles nQ~ leye e#eosJe kenlee nw
jepeved! ceQ osJe ntB, let cesjs neLe mes JeLe& ner keeeW eeCe
ieBJeelee nw~ let megoMe&ve mes" keer efeblee es[ os Deewj megKehetJe&ke
jepe kej~ Gmes oC[ osves kee efJeeej ner es[ os Jen meJe&Lee
efveoex<e nw~
jepee kenlee nw
Dejs osJe! let JeLe& ner Fme heeheer kee he#e uesves Jeeuee keewve
nw? keee let cesjer Meefe Deewj cesjs Oece& efee veee kees veneR
peevelee nww pees efke eneB cesjs yeere ceW Deekej Dehevee Deheceeve
keje jne nw? let peneB mes Deeee nw JeneR Yeeie pee~
osJe kenlee nw
jepeved! legPes cesjs yeue kee %eeve veneR nw FmeerefueS let cesje
meecevee kejvee eenlee nw~
jepee Gej oslee nw
osJelee Yeer jepeeDeeW kes oeme nesles nQ en yeele keee legPes
ceeuetce veneR nw? Dejs e#e! let cesjs veiej kee ner lees j#eke osJe nw
(26)
Yeefe
efhej Yeer cesjs DevegMeemeve kes yeenj keeeW?

Gme mecee eg neskej e#e kenlee nw
Dejs Deveeeer jepeved! Deye ceQ osKelee ntB lesjs ceW efkeleveer
Meefe nw? Dee, cesjs meeLe eg kej~
jepee Yeer eesOe ceW Ye[ke kej iepe&lee ngDee yeesuelee nw
Dejs e#e! Deye ceQ legPes Dehevee yeengyeue efoKeelee ntB~
oesveeW ner Ske otmejs hej yeeCeeW keer Je<ee& Meg kej osles nQ~
keg osj leke oesveeWs ceW mes Ske Yeer veneR nejles nQ~ hegve: e#eosJe
jepee kes Thej ueies ngS $e Deewj OJepee kees efieje oslee nw hegve:
Ske enej ceW neLeer kees Yeer efieje oslee nw~ jepee jLe hej meJeej
neskej eg kejves ceW lelhej nw~ e#e hegve: Gmekes jLe kees lees[
[euelee nw~ jepee he=LJeer hej Ke[s-Ke[s Yeer yeeCe Je<ee& peejer
jKelee nw leye e#e jepee kees yegjer lejn mes hejeefpele kej oslee
nw~ jepee kes neLe mes Oeveg<e efiej peelee nw leye Jen Yeeieves kees
Gele neslee nw~ e#e Yeer jepee kes heers oes[lee nw Deewj kenlee nw
Dejs cetKe&! osKe, Deiej let mes" megoMe&ve keer MejCe ceW
peelee nw lees lesjs eeCeeW keer j#ee nes mekeleer nw, DeveLee veneR
nes mekeleer nw~
leye jepee Yeeielee ngDee mes" kes efveke hengBe kej Gvekes
ejCeeW ceW efiej he[lee nw Deewj yeesuelee nw
yeeeDees-yeeeDees! cegPes yeeeDees......~
mes" megoMe&ve DeeBKe Keesueles nQ Deewj e#e keer lejhe
osKekej hetles nQ
(27)
ns Ye! Deehe keewve nQ?

e#e megoMe&ve kees vecemkeej kejkes Dehevee heefjee osles
ngS kenlee nw~
ns Oece&OegjbOej! ceQ Deehe pewmes Oecee&lceeDeeW kee mesJeke e#e
peeefle kee osJe ntB~ Deehekes Meerue kes eYeeJe mes cesje Deemeve kebefhele
nes G"e, leye ceQves Deheves efoJe%eeve mes en peevee efke Deehekes Thej
Ghemeie& Deeee ngDee nw~ Yeuee Oece& hej Deees ngS mebke kee
efveJeejCe nce pewmes osJe veneR kejWies lees efhej keewve kejsiee?
hegve: Jen e#e jepee mes kenlee nw
jepeved! legcnW Deye ceQ Deheves DeJeefOe%eeve mes peeveer ngF&
meejer efmLeefle mhe kej jne ntB~ lesjer jeveer DeYeeceleer Fve
megoMe&ve kes he kees osKekej keeceebOe nes ieF& Deewj hegve: Gmeves
hebef[lee Oeee kes eje Fme hegCe heg<e kees MceMeeve mes Oeeve
kejleer ngF& DeJemLee ceW ner cebieJee efueee~ jeef$e ceW Gmekes meeLe
Yeesie-Yeesieves kee eelve efkeee, efkevleg peye Jen meheue veneR nes
mekeer leye Gmeves Dehevee ef$eee eefj$e hewueeee~ Deeee& Fme
yeele kee nw efke Deehe pewmes veeeefee, Oece&efve jepee Yeer
Gmekes Jeeipeeue ceW Dee iees, keg Deeieeheere veneR meesee Deewj
Fve ceneheg<e kees ke hengBeeves kee DeeosMe os efoee~ Kewj!
Deye legce Fvekeer MejCe ceW Dee egkes nes Deye es cenevegYeeJe pees
keg nceW DeeosMe oWies ceQ Jener keBiee~
jepee Flevee meye keg megvekej Deeee& mes Yej peeles nQ~
jeveer kes eefle eesOe, s<e Deewj iueeefve mes Gvekee oe Yej peelee
(28)
Yeefe
nw Deewj megoMe&ve kes eefle Deeoj mes Gvekee cemleke Pegke peelee nw~
jepee efJevece neskej neLe pees[kej efveJesove kejles nQ
ns Meerue efMejesceCes! megoMe&ve! cesjs DehejeOe #ecee kejes~
ceQves efyevee efJeeejs pees Yeer keee& efkeee nw Gmekee cegPes Ieesj
heeeeehe nw~ ns hegCe heg<e! Deehe pewmes hegCeMeeueer vejjlveeW
mes ner en Oeje heefJe$e ceeveer peeleer nw~ en ebheehegj veiej kee
DenesYeeie nw, pees efke Deehe pewmes Meerue OegjbOej vejjlve eneB
hewoe ngS nQ~
Fleeefo ekeej mes jepee megoMe&ve mes" keer eMebmee kejles
nQb~ GOej e#eosJe Yeer megoMe&ve kes ejCeeW ceW heg<heebpeefue mecehe&Ce
kejkes Gvekeer hetpee kejlee nw, Gvekes Thej jlveeW keer Deewj heg<heeW
keer Je<ee& kejlee nw~ hegve: jepee kes cejs ngS mewefvekeeW kees peerefJele
kejkes Deheves mLeeve kees Jeeheme euee peelee nw~
jepee megoMe&ve mes" mes kenles nQ
ns megoMe&ve! ceQves pees Yeer De%eeveleeJeMe ogJe&Jenej efkeee nw
Gmes Yeguee oes Deewj Deye Deehe cesjs DeeOes jepe kees mJeerkeej kejes~
megoMe&ve mes" kenles nQ
jepeved! efpeme mecee cegPes MceMeeve mes Oeee G"e kej ues
eueer Leer~ ceQves Gmeer mecee en eefle%ee kej ueer Leer efke eefo ceQ
Fme Ghemeie& mes peerefJele jntBiee lees heeefCehee$e ceW ner Yeespeve
keBiee~DeLee&led cegefve nes peeGBiee~ FmeefueS Deye ceQ pewvesejer
oer#ee uesT@Biee~
Gmeer mecee mes" keer Yeeee& ceveesjcee Yeer Deheves heg$e megkeeble
(29)
kees efueS ngS JeneB Dee peeleer nw~ veiej kes Deve Deewj Yeer
ieCeceeve eer-heg<e JenBe Skeef$ele nes peeles nQ~ Fme heefJe$e
Me kees osKekej meYeer mes" megoMe&ve keer pee yeesueles nQ Deewj
Gvekeer Meerue keer eMebmee kejles nQ~ Ske Je= meppeve kenles nQ~
Denes megoMe&ve! legceves Deepe Oece& keer OJepee henjeF& nw
legce Oeve nes, Deewj Oeve nw legcneje Meerue~
otmeje heg<e kenlee nw
ns MeerueefMejesceefCe! legce egie-egie leke Fme Oeje hej peerefJele
jnes Deewj heecej ceveg<eeW kees Oece& kee ceeie& efoKeueeles jnes~
leermeje kenlee nw
megoMe&ve! legcnejer keerefle&& egie-egie leke Decej jns~
ceveesjcee meeceves Deekej neLe pees[kej Ke[er nes peeleer nw
Deewj emeVe efee nes kenleer nw
eeCeveeLe! Deye Deehe Iej eefuees~ Oece& kes emeeo mes
Deehekee yengle ye[e mebke ue egkee nw~
megoMe&ve kenles nQ
ns efees! Deye Deehe Deheves heg$e keer megj#ee kejles ngS Gmes
Oece&ceeie& hej lelhej kejes~ ceQ lees Deye pewvesejer oer#ee uesves kes
efueS pee jne ntB~
Flevee megveles ner ceveesjcee Ieyejeleer ngF& yeesueleer nw
mJeeefceved! Deehe en keee ken jns nQ?.....keee Deehekes
efyevee ceQ Iej ceW jn meketBieer?.....keee DeYeer Deehekeer oer#ee uesves
keer Gce nw?
(30)
Yeefe
ceveesjces! oer#ee kes efueS Yeer keesF& Gcej nesleer nw keee?

osKees, Fme mebke kes Deeles mecee ner ceQves efveece kej efueee Lee
efke eefo ceQ Fme mebke mes peerefJele jntBiee lees cegefveele ues uetBiee~
Dele: Deye cesje oer#ee uesves kee { mebkeuhe nw~
Flevee megveles ner ceveesjcee cete|le neskej peceerve hej
efiej peeleer nQ Gmekes ceelee-efhelee Deeefo Gmes meBYeeueles nQ~ mes"
megoMe&ve JeneB mes euekej efpeve cebefoj ceW Dee peeles nQ~
(6)
mes" megoMe&ve efpevecebefoj ceW Deekej efpevesvosJe keer hetpee
kejles nQ~ efJeceueJeenve veeceke cegefvejepe keer Jebovee-hetpee kejkes
Gvemes Deheves hetJe&YeJeeW kees hetles nQ~ ceneceb$e kes eYeeJe mes ceQ
iJeeues keer heee&e mes eneB pewvekegue ceW mes" kee heg$e ngDee ntB
en megvekej ceneceb$e kees oe ceW OeejCe kejles nQ~ Deveblej
megoMe&ve, jepee Oee$eerJeenve Deeefo mes #ecee kejekej cenecegefve
kes meceerhe cegefve oer#ee enCe kej uesles nQ~
jepee Oee$eerJeenve Yeer megoMe&ve kes Oece&hetCe& DeefleMee kees
osKekej leLee jeveer kes efvebe eefj$e mes efJeje neskej Deheves heg$e
kees jepe osskej megoMe&ve kes heg$e megkeeble kees jepeeser hej
hej efveege kej Deehe Yeer cenecegefve kes meceerhe cegefve yeve peeles
nQ~ jepee keer Deve Deveske jeefveeeB leLee Deewj Yeer veiej kes
keeflehee eeJeke-eeefJekeeSB oeref#ele nes cees#eceeie& keer meeOevee
ceW lelhej nesles ngS mebIe ceW efmLele nes peeles nQ~
FOej jeveer DeYeeceleer kees peye en meceeeej efJeefole
(31)
neslee nw leye Jen meeseleer nw Deye ceQ Deheves cegKe kees efkemeer kes
meeceves kewmes efoKeueeTBieer Ssmee meesekej Je=#e ceW heeBmeer ueieekej
Dehevee DeheIeele kej [eueleer nw~ Deewj Dekeeceefvepe&je mes cejkej
hevee Menj ceW Jeblejer keer eesefve ceW pevce ues uesleer nw~ Jen
hebef[lee Oeee Yeer Yee mes Yeeie kej hevee Menj ceW hengBe peeleer
nw~ JeneB osJeoee JesMee kes eneB "nj kej Gmemes keefheuee, jeveer
DeYeeceleer Deewj megoMe&ve keer meejer Ievee megvee osleer nw~
JesMee keefheuee Deewj DeYeeceleer keer nBmeer G[eles ngS kenleer nw
hebef[lee! Deye let cesjer keuee osKe, eefo ceQ Gme megoMe&ve
cegefve kees osKe uetBieer lees DeJeMe ner Gmekes lehe kees meceehle kej
otBieer~ en efJeeeme jKe~
GOej efJeceueJeenve Deeeee& Deheves elegefJe&Oe mebIe kes meeLe
ebheehegj mes efJenej kej osles nQ~ megoMe&ve cegefve keg ner efoveeW ceW
mecemle Deeiece kes %eelee neskej ieg keer Dee%ee mes Skeekeer
efJenej kejves ueieles nQ~ Jes Deveske leerLe& mLeeveeW keer Jebovee kejles
ngS hevee Menj ceW hengBeles nQ~ JeneB Deenej kes efueS efvekeueles
nQ~ Dekemceeled hebef[lee Oeee keer ef Gve hej he[leer nw Jen oew[er
ngF& peekej osJeoee JesMee kees kenleer nw
Dejs elegjs! osKe ener Jen megoMe&ve mes" nw efpemeves Deheves
ceb$e kes eYeeJe mes ebheehegj ceW Oece& kee ecelkeej efoKeueeee nw~
osJeoee Deheveer eefle%ee kes Devegmeej Ske oemeer kees Yespekej
megoMe&ve kee he[ieenve kejeleer nw~ megoMe&ve cegefve Gme oemeer kees
eeefJekee mecePe kej JeneB hej Ke[s nes peeles nQ~ efhej GvnW Jen
Yeerlej ues peekej kecejs ceW yew"ves kes efueS efveJesove kejleer nw~
(32)
Yeefe
Gmeer mecee osJeoee JeneB Dee peeleer nw Deewj kenleer nw

ns Ye! legce DeYeer leCe nes, legcnW Mejerj kees ke os kej
Fme lehe mes keee eeespeve nw? cesjs heeme yengle-mee Oeve nw~ legce
Gmekes mJeeceer yevekej cesjs meeLe keece megKeeW kee DevegYeJe kejes~
cegefvejepe ceewve Yebie kej Gmes GheosMe osles nQ
ns cetKe&! en Mejerj DeheefJe$e nw, og:KeeW kee Iej nw, ceue,
cet$e, Jeele, efhee, kehe Deeefo mes Yeje ngDee nw Deewj veej nw~
Fmes megKe veneR efkevleg megKe keer keuhevee cee$e Ssmes YeesieeW kee
meeOeve yeveevee Gefele veneR nw~
JesMee kenleer nw
cenevegYeeJe! Fme leCeeF& kees efJe<ee megKeeW mes meheue
kejkes hegve: Je=eJemLee ceW lehe kejles ngS veerjme peerJeve efyeleevee
ner meveeleve hejbheje nw~ Dele: DeYeer Deehekees Yeesie megKeeW kee
DeemJeeove kejvee ner eeefnS~
cegefve kenles nQ
ns Yes! keewve Ssmee yegefceeve nw pees efke mejmeeW kes
yejeyej efkebefeled Yeesie megKe kes efueS cesheJe&le kes meceeve Fleves
efJeMeeue og:KeeW kes Deecebef$ele kejsiee? henueer yeele lees Yeesie mJeeb
neueenue efJe<e kes meceeve nQ hegve: JeefYeeej lees Ske meyemes ye[e
ceneheehe nw~ Deiej nceW YeesieeW ceW ner megKe efoKelee lees Deheveer
helveer kees es[kej cegefve keeeW yeveles?
JesMee kenleer nw
Jele&ceeve kes megKeeW kees es[kej Mejerj kees megKeeves mes
YeefJe<e ceW keee megKe efceuesiee? Yeuee efpeve keejCeeW mes lelkeeue
(33)
ceW ner og:Ke efceue jne nes Gvemes Deeies megKe keer eeefhle kewmes nes
mekeleer nw?
cegefvejepe Gej osles nQ
Dejer cegiOes! efkebheeke kee heue osKeves ceW ye[e megboj Deewj
Keeves ceW ceOegj neslee nw efkevleg Gmekee heue eeCeIeeleke ner
neslee nw~ Jewmes ner en efJe<ee-megKe eejbYe ceW ner megboj Deewj
ceOegj efoKeles nQ efkevleg heue osves kes keeue ceW vejke efveieesoeW ceW
[eue osles nQ~ Deewj efhej JeeefYeeej kes heehe mes ye{kej leerve
ueeske Deewj leerve keeue ceW ve keesF& heehe ngDee nw Deewj ve nesiee
ner~ eefo legPes YeesieeW keer ner Fe Leer lees efkemeer kegueerve heg<e mes
efJ eJeen kejkes ie= nmLeeece kes Yeesi e megK eeW kee Deveg Y eJe
kejleer~.....efkevleg nee? Fme heeheJeemevee mes Deheves Deehekees mJeeb
let Deveble-Deveble og:KeeW kee mLeeve Ssmee vejke Deewj peneB mes Deveble
keeueeW leke efvekeuevee keef"ve nw Ssmes efveieeso mLeeve kee hee$e yevee
jner nw~ Dele: let heeheJeemevee kees es[ Deewj heefJe$e yeeee& kee
heeueve kej efpememes hejueeske ceW osJeer heee&e kees eehle kej efejkeeue
leke osJe kes meeLe Fbefe megKe kees Yeer Yeesie mekesieer~ hegve: hejbheje
mes Deelcee kes megKe kee eefo legPes DeemJeeo efceue peeesiee lees legPes
mebmeej kes Fbefe megKe og:Ke-he ner eefleYeeefmele nesves ueieWies~
JesMee kenleer nw
ns meeOeg! Fme GheosMe kees yeme kej, Deye lees legce mejuelee
mes cesjs meeLe Yeesie kejes lees "erke, DeveLee ceW yeueeled ner legcemes
keece mesJeve keBieer~
Flevee kenkej Jen Deheves Iej kes ojJeepes yebokej cegefve
(34)
Yeefe
kees G"ekej Meee hej efye"e osleer nw~ cegefvejepe Ghemeie& Deeee
mecePekej ceve ceW efveece kej uesles nQ efke
Fme Ghemeie& kes otj nesves hej ner ceQ Deenej-efJenej keBiee
DeveLee cesjs elegjenej kee leeie nw~
meeLe ner Jes en Yeer efveece ues uesles nQ efke
eefo Fme Ghemeie& kee efveJeejCe nes peeJesiee lees Yeer Deye
ceQ veiej ceW ef J eejCe veneR keB iee~ Jeve ces W jnkej ner
DeelceOeeve keBiee~
Jen oge JesMee veevee ekeej keer kegeseDeeW eje megoMe&ve
kees eueeeceeve kejves kee eeeme kejleer nw~ yeueeled GheYeesie
kejves keer ese kejleer nw efkevleg Jes cegefvejepe kegS kes meceeve
Deheveer FbefeeW kees mebkegefele kejkes Deheveer Deelcee mes Mejerj kees
efYeVe mecePeles ngS yeejn YeeJeveeDeeW kee efebleJeve kej jns nQ~
Jen JesMee Fme lejn leerve efove oes jeef$e heele veevee ekeej keer
heer[e osleer nw, [j efoKeeleer nw Deewj keece kees Gerefheve kejves
Jeeues Deveske keejCe kees GheefmLele kejleer nQ~
peye Jen meJe&Lee ner Demeheue nes peeleer nw leye leermejs
efove keer jeef$e ceW GvnW G"ekej ues peekej hevee Menj kes yeenj
MceMeeve ceW Ke[e kej osleer nw~ megoMe&ve cegefve MceMeeve ceW
eefleceeeesie mes efmLele ngS Megelcee kee DeJeueeskeve kej jns nQ~
(7)
Fmeer jeef$e ceW DeekeeMe ceeie& mes peeleer ngF& Ske Jeblejer kee
efJeceeve Gvekes Thej ke peelee nw Deeies veneR ye{lee nw~ Jen
(35)
Jeblejer (DeYeeceleer jeveer kee peerJe) veeres Glej kej osKeleer nw

Deewj megoMe&ve kees osKeles ner eesOe Je Denbkeej mes etj nes kenleer
nw
Dejs ogcetKe&! letves Denbkeej ceW Deekej cesjer yeele veneR
ceeveer Leer Deewj cegPes DeheeMe kee hee$e yeveeee Lee~ osKe, lesjs
efueS Deele&Oeeve mes cejkej ceQ Jelebjer ntF& ntB~ Deye ceQ legPes cepee
eKeeTBieer~ Gme mecee lees efkemeer osJe ves lesjer j#ee keer Leer Deye
ceQ osKeleer ntB eneB lesjer j#ee kejves Jeeuee keewve nw?
megoMe&ve cegefve mecePe uesles nQ efke hegve: cegPe hej Ghemeie& Dee
egkee nw~ Dele: Jes hegvejefhe Ghemeie& otj nesves leke elegjenej kee
leeie kej Deelce efebleJeve ceW ueerve nes peeles nQ~ Jen Jeblejveer
efJekejeue [eefkeveer kee he yeveekej Deheveer efJeeee mes DeebOeer,
letheeve, helLej yejmeevee Deeefo Deveske ekeej kes Ieesj GheJe
Meg kej osleer nw~
keYeer-keYeer Jen efeeeW kes neJe, YeeJe, efJeueeme, efJeYece,
ve=le, ieeve Deeefo kejles ngS GvnW yeeee& mes egle kejves kee
eelve kejleer nw~ hegve: Demeheue neskej ceejvee, heervee, yeebOevee
Deeefo keeW mes eje GvnW yeeOee hengBeeleer nw~ Jen Jeblejer meele
efoveeW leke Ieesj Ghemeie& kejleer jnleer nw~ Dekemceeled ebheehegj ceW
megoMe&ve keer j#ee kejves Jeeuee Jener e#e GOej Dee peelee nw Deewj
megoMe&ve cegefve hej hegvejefhe Jen jeveer kee peerJe Jeblejer neskej
Ghemeie& kej jne nw mecePekej JeneR "nj peelee nw~ Jen Gme
Jeblejer kes meeceves Deekej ueuekeejlee nw~
Dejs DeYeeceleer! osKe, letves Ssmee og<ke=le efkeee nw efke
(36)
Yeefe
efpememes jepekegue kees ner keuebefkele veneR efkeee nw yeefuke egieegie kes efueS keguee veeefjeeW ceW Dehevee veece Decej kej efoee
nw~ keg Dekeeceefvepe&je kes hegCe mes legPes en Jeblejer eesefve
efceue ieF& nw Deye hegve: let Fve cenecegefve hej oeCe Ghemeie& kej
Sssmes efvekeeefele keceeX kees yeeBOe jner nw efke Meeeo efpemekee heue
legPes SkeWefe heee&e ceW ues peeJes Deewj JeneB mes hegve: legPes efveieesoJeeme
ceW [eue os~......Dejs cetKex! Deheves Deehe let Deheves hejueeske kees
keeeW efyeiee[ jner nw?
Jen Jeblejveer kenleer nw
Dejs e#e! letves Gme mecee Deheveer Meefe kee eoMe&ve
efkeee Lee Deewj Deye legPes ceeuetce nesvee eeefnS efke ceQ Yeer
osJeeesefve ceW Dee egkeer ntB~ Dele: ceQ legPes Yeer hejemle kejves ceW
meceLe& ntB Dele: Deye let yekeJeeme cele kej eneB mes Yeeie pee,
cegPes Fme cesjs Me$eg mes efvehe uesves os~
e#e kenlee nw
ns Yes! ceQ lesjs efnle keer yeele kenlee ntB mees ceeve ues
DeveLee cesjs Deeies lesjer efkeleveer Meefe nw mees DeYeer helee eue
peeesiee~
Jeblejer kenleer nw
ceQ peye leke Fmekes Denbkeej kees etCe& veneR kej otBieer leye
leke Fmekee heere veneR es[tBieeR~ Fmeves pewmes cegPes Dehekeerefle& kee
Yeepeve yeveeee nw Ssmes ner ceQ Yeer ogie&efle kee Yeepeve yeveeTBieer~
en Ghemeie& mes Ieye[ekej peye ogOee&ve mes cejkej ogie&efle ceW
euee peeesiee leYeer ceQ Mebeefle enCe keBieer~
(37)
hegve: Jen efJeefeee mes iepe&leer ngF& cegBn mes Deefive Gieueles
ngS megoMe&ve keer lejhe oew[leer nw efke e#e Deheveer iepe&vee mes Gmes
hejeefpele kej oslee nw~ leye Jen nejkej Deble ceW JeneB mes Yeeie
peeleer nw~
FOej Ghemeie& mes jbecee$e Yeer efJeeefuele ve nesves Jeeues
cenecegefve megoMe&ve Deelce Oeeve mes efJeMegef ye{eles ngS MegkeueOeeve
ceW Dee{ nes peeles nQ~ osKeles ner osKeles ceesnveere kece& kee
veeMe kej %eeveeJejCe, oMe&veeJejCe Deewj Deblejee keceeX kees Yeer
efvecet&ue kej osles nQ~ Gmeer mecee Gvekes Deboj kesJeue %eeveheer
mete& Gefole nes peelee nw~ mJeie& ceW osJeeW kes Deemeve kecheeeceeve
nes peeles nQ, Jes DeJeefOe%eeve mes meeje meceeeej efJeefole kej JeneB
Dee peeles nQ~ DeOe&efveefce<e cee$e ceW JeneB iebOekeger keer jevee kej
osles nQ~ cenecegefve megoMe&ve kesJeue%eeve eie nesles ner Fme he=LJeerleue
mes 5000 Oeveg<e (20000 neLe) Thej DeekeeMe ceW DeOej hengBe
peeles nQ Deewj JeneB hej osJeeW eje jeer ieF& iebOekeger kes ceOe
keceueemeve hej DeOej efJejepeceeve nes peeles nQ~
en e#eosJe Yeefe mes ieodieo nes kesJeueer YeieJeeve keer
hetpee kej Deheves peerJeve kees Oeve mecePelee nw~ hevee Menj kes
jepee Deheves Deble:hegj heefjJeej Deewj epee kes meeLe Deekej YeieJeeved
kesJeueer kee oMe&ve kejkes Gvekeer hetpee kejles nQ~ Fme DeefleMee
kees osKekej Jen Jeblejer Yeer JeneB Deeleer nw Deewj iebOekeger kes
ceOe efJejepeceeve megoMe&ve kesJeueer kes mevcegKe Meebleefele neskej
Deheves DehejeOeeW keer #ecee eeevee kejles ngS meceioMe&ve enCe
kej uesleer nw~ hebef[lee Oeee Deewj osJeoee Yeer JeneB Deekej Deheves
(38)
Yeefe
ogke=leeW kee eeeefele kejles ngS meceioMe&ve enCe kej

uesleer nQ leLee Deheves eesie eleeW kees Yeer OeejCe kej uesleer nQ~
megoMe&ve cegefve kes kesJeue%eeve kee meceeeej megvekej echeehegj
mes ceveesjcee Yeer Deheves heg$e megkeeble kes meeLe JeneB Deeleer nw~
kesJeueer YeieJeeved kee oMe&ve kejkes megkeeble kees ie=nmLeesefele
efMe#ee oskej Deehe Deeefe&kee kes ele enCe kej uesleer nQ~ Deve
efkeleves ner YeJe peerJe cegefve, Deeefe&kee nes peeles nQ efkeleves ner
eeJeke-eeefJekeeDeeW kes ele enCe kej uesles nQ~
megoMe&ve kesJeueer Deble ceW DeIeeefleee keceeX kees Yeer ve
kej heew<e Megkeuee hebeceer kes efove efveJee&Ce Oeece kees eehle kej
uesles nQ~ DemebKe osJe-osefJeeeW kes meeLe Fb Deekej megoMe&ve cegefve
kee efveJee&Ce ceneslmeJe ceveeles nQ~ leYeer mes Jen hegCemLeue leerLe&
yeve peelee nw~
eer hejer<en kees peerleves Jeeues MeerueOegjbOej megoMe&ve kesJeueer
Deheves Deeefele YeJepeerJeeW kees Deheves ner meceeve MeerueOegjbOej
yeveeJeW Deewj Fme eeefj$e kees he{ves-megveves Jeeues Yeer megoMe&ve mes"
kee DevegmejCe kejles ngS Deheves peerJeve kees heefJe$e yeveeJeW ener
Fme keLee kees efueKeves kee meej nw~
MM`NN
(39)
cenecegefve megkegceeue
(1)
Gppeefeveer veiejer kes yeenjer heefJe$e Geeve ceW veive efoiecyej
cege kes Oeejer DeJeefOe%eeveer cenecegefve efJejepeceeve nQ~ mes"eveer
eMeesYee yengle ner efJevee mes neLe pees[kej hetleer nw
ns YeieJeved! keee cesjer DeeMee Fme pevce ceW meheue nesieer?
cegefvejepe eMeesYee kee DeefYeeee mecePe kej kenles nQ
neB, hegef$e! lesjer DeefYeuee<ee DeJeMe ner hetCe& nesieer~ lesjs
nesves Jeeuee heg$e YeJe-yegefceeve Deewj iegCeeW kee Kepeevee nesiee~
efkevleg Gmekes meeLe efeblee keer yeele en nesieer efke lesjs mJeeceer
mes" megjsvoe heg$e kee cegKeeJeueeskeve kejles ner Iej keggcye
es[kej pewvesejer oer#ee ues ueWies leLee lesje nesvenej heg$e Yeer
efpeme efove veive efoiecyej cegefve kee oMe&ve kej uesiee Gmeer efove
oeref#ele nes peeJesiee~
cegefvejepe kes cegKekeceue mes YeefJe<eJeelee& megvekej mes"eveer
kees Flevee n<e& neslee nw efke ceeveeW Deepe ner Gmes heg$ejlve eehle
nes ieee nw~ meeLe ner heefle kes efJeeesie kee nesvee Ssmee meeseles
ner Jen efmenj G"leer nw, Gmekes esnjs hej efJe<eeo keer jsKee efKebe
peeleer nw~ mes"eveer eMeesYee yeej-yeej cegefveveeLe kees vecemkeej
kejkes n<e& Deewj efJe<eeo kes YeeJeeW kees oe ceW oyeeles ngS Iej Dee
peeleer nw~ mes" megjsvoe Deewj mes"eveer eMeesYee oesveeWs ner
ocheefle Oece&Oeeve hetJe&ke Dehevee keeueeeheve kej jns nQ~ keg
(40)
Yeefe
efoveeW yeeo eMeesYee ieYe& OeejCe kejleer nw~ Iej ceW emeVelee
kee JeeleeJejCe yeve peelee nw~ veJe ceeme hetJe& nesves hej mes"eveer
heg$ejlve kees pevce osleer nw~ heefjJeej kes ueesie Deewj mes" peer meYeer
efceuekej, heg$e pevce kee yengle ye[e GlmeJe ceveeles nQ~ heg$e kee
megkegceeue Ssmee veecekejCe kejkes mes" megjsvoe heg$e kee
cegKeeJeueeskeve kej efJejecevee nesles ngS Jeve ceW peekej ieg kes
heeme oer#ee enCe kej uesles nQ~
meleer eMeesYee heefle kes efJeeesie mes yengle ner og:Keer nesleer
nw efhej Yeer heg$e kes ueeueve-heeueve ceW ceve kees Jemle kejles ngS
Oeerjs-Oeerjs meblees<e kees OeejCe kej uesleer nw~ hegCeMeeueer yeeueke
megkegceeue nBmelee cegmkejelee ngDee heefjJeej-peveeW kes neLeeW-neLeeW
ceW Kesuee kejlee nw~ ceelee eMeesYee ves ieg kes cegKe mes megvee
Lee efke yeeueke peye Yeer efvee&vLe cegefve kee oMe&ve kej uesiee leye
cegefve nes peeJesiee~ ener keejCe Lee efke ceelee Deheves cenue ceW
ner meejs megKe meeOeve GheueyOe kejekej megkegceeue kees Iej mes
yeenj peeves kee DeJekeeMe ner veneR osleer nw~ Oeve mecheVe mes" kes
Iej kee hejkeese yengle ner ye[e nw~ Gmekes Deboj ner yeeie,
yeieeres, yeeJeef[eeB Deeefo yeves nges nQ~ megkegceeue yeeue-Jee kees
efyeleekej egJee nes peeles nQ~ lees eMeesYee ye[s-ye[s Iejeves keer
megboj-megboj yeeerme keveeDeeW mes Gvekee efJeJeen keje osleer nQ~
megkegceeue kee cenue yengle ner ye[e nw peneB hej Gvekeer yeeerme
efeeeW kes jnves kes he=Leked-he=Leked mLeeve nQ~ eer[e kes efueS
Geeve, mejesJej Deeefo nQ~ ceelee eMeesYee heg$e kes ceesn ceW
(41)
efJeJeskeMetve nes Deheves cenue ceW efoiecyej cegefveeeW kes Deeves kee
hetCe&leee efve<esOe kej osleer nw~ megkegceeue kees Fme yeele kee Deewj
yeenj kes JeeleeJejCe kee keg Yeer helee veneR nw~ Jes veevee ekeej
kes hebesefve mebyebOeer YeesieeW kees Yeesieles ngS meYeer Yeeee&DeeW kes
meeLe meebmeeefjke megKeeW kee DevegYeJe kej jns nQ~ ceelee eMeesYee
Yeer yengle ner emeVe jnleer nQ~
Ske efove efkemeer Deve osMe kee Jeeheejer Gppeefeveer veiejer
ceW Deelee nw Deewj Jen Ske jlvekebyeue jepee eeesleve kees efoKeelee
nw efkevleg Gmekee cetue DeefOeke nesves mes jepee Gmekeer Ghes#ee kej
osles nQ~ Jen Jeeheejer efvejeMe nes peeves kees Gele neslee nw efke
Fmeer yeere eMeesYee kees helee ueieles ner Jen Gme Jeeheejer kees
yegueekej Gmekee Jen yengcetue jlvekebyeue Kejero uesleer nw~ Gme
kebyeue ceW yengle mes Decetue jlve pe[s ngS nQ Dele: jlveeW keer
ke"esjlee mes megkegceeue Gmes hemebo veneR kejles nQ leye ceelee
eMeesYee Gmekes gke[s-gke[s kejJee kej Deheveer yeeermeeW yengDeeW
kes efueS Gvekes hewjeW keer petefleeeB yeveJee osleer nQ~
Ske yeej Ske heg$eJeOet Deheveer petleer le hej Gleej kej
Deheves hewj Oeesves ceW ueie peeleer nw efke Fmeer yeere Ske eerue
Deekej Gmes ceeBme kee gke[e mecePekej G"e ues peeleer nw Deewj
Gmes efkemeer JesMee keer le hej [eue osleer nw~ JesMee Gme jlvepeefle
petleer kees osKekej Deeee&eefkele nes Gmes jepe ojyeej ceW efoKeeleer
nw~ jepee osKekej ye[e Deeee&eefkele neslee nw~ ceve ner ceve
meeseves ueielee nw
Yeuee, cesjs Menj ceW Flevee ye[e keewve-mee mes" nw efke
(42)
Yeefe
efpemekeer helveer Ssmes jlveeW mes pe[er ngF& petleer henveleer nw~
jepee keer Dee%ee mes ceb$eer helee ueieekej kenles nQ
jepeved! Deehekes veiej ceW mes" megkegceeue peer jnless nQ
Gvekes Oeve kee keesF& ef"keevee ner veneR nw~ en petleer Gvekeer
eer keer nw~
en yeele %eelekej jepe megkegceeue kees osKeves kes efueS
Glkebef"le nes cebef$eeeW kees meeLe ueskej Gvekes Iej Dee peeles nQ~
mes"eveer eMeesYee jepee kees Deeee ngDee megvekej Gvekee yengle
ner Deeoj-melkeej kejleer nQ Deewj es efmebnemeve hej GvnW
efye"eleer nQ~ jepee esceJeMe megkegceeue kees Deheves Deemeve hej ner
efye"e uesles nQ~ eMeesYee oerheke kees peueekej jepee keer Deejleer
Gleejleer nQ hegve: cebieue nsleg keg mejmeeW #esheCe kej osleer nw
efpemekes keg oeves megkegceeue kes Deemeve hej efiej peeles nQ~ Gme
mecee jlveeW keer peieceieen Deewj oerheke keer peesefle oesveeW kes
ye{s ngS lespe kees megkegceeue keer DeeBKeW veneR menve kej heeleer nQ
Dele: Gvekes DeeBKeeW ceW heeveer Dee peelee nw~ Deewj GvnW mejmeeW kes
oeves egYeles nQ lees Jes yeej-yeej Deemeve yeoueles nQ~ jepee mes"eveer
mes Fmekee keejCe hetles nQ~ leye Jen kenleer nw
jepeved! Deepe leke Fmeves jlveeW kes ekeeMe kes efmeJeee
oerheke kee ekeeMe osKee ner veneR nw Dele: Fmekeer DeeBKeeW mes
heeveer Dee ieee nw Deewj Fmekees mejmeeW kes oeves egYe jns nQ~ Dele:
en efmLej veneR yew" jne nw~ keg #eCe yeeo eMeesYee jepee
kes meeLe ner megkegceeue kees efye"ekej oesveeW kees Ske meeLe Yeespeve
kejeleer nw~ Gme mecee megkegceeue Leeueer ceW hejesmes ngS eeJeueeW ceW
(43)
mes Ske-Ske eeJeue kees yeerve-yeerve kej Keeles nQ~ Yeespeve kes
Deveblej jepee hegve: eMeesYee mes Fmekee keejCe hetles nQ, Jen
kenleer nw
jepeved! eefleefove Fmes pees eeJeue Keeves kees efoes peeles nQ
Jes efKeues ngS keceueeW ceW jKekej megiebefOele efkees ngS nesles nQ~ hej
Deepe Jes eeJeue Lees[s nesves mes ceQves GvnW otmejs eeJeueeW kes meeLe
efceueekej yevee efueee nw~ ener keejCe nw efke en Ske-Ske
eeJeue egve-egvekej Kee jne nw
jepee Fme Gej kees megvekej yengle ner KegMe nesles nQ Deewj
kenles nQYes! Deye leke lees es Deehekes ner Iej kes megkegceeue Les,
hej Deye ceQ FvnW DeJeefvle megkegceeue kes veece mes meejs osMe kee
megkegceeue yeveelee ntB~ cesje efJeeeme nw efke cesjs osMe Yej ceW Fme
megbojlee Deewj Fme megkegceejlee kes ener Ske DeeoMe& nQ~ Deve
keesF& Ssmee veneR nw~
lelheeeled jepee eeesleve megkegceeue kes meeLe ner cenue kes
Geeve ceW yeveer ngF& yeeJe[er ceW peueeer[e kejves kes efueS hengBeles
nQ~ JeneR yeeJe[er ceW Glejkej yengle osj leke peueeer[e kejles ngS
jepee keer Debiegueer keer yengcetue Debiet"er efiej peeleer nw, jepee Gmes
osKeves keer YeeJevee mes yeeJe[er kes leueYeeie ceW ef [eueless nQ lees
GvnW Gme peue kes Yeerlej npeejeW ye[s-ye[s megboj yengcetue Yet<eCe
he[s nges efoKeeF& osles nQ~ GvnW osKekej jepee kees yengle ner
Deeee& neslee nw~ Jes megkegceeue kes Deveble JewYeJe kees osKekej
eefkele jn peeles nQ Deewj ceve ner ceve meeseves ueieles nQ
(44)
Yeefe
Denes! hegCe keer ceefncee Deheej nw~ Oeve, Oeeve Deeefo mebheoeDeeW
kee efceuevee, heg$e Deewj megboj eer kee eehle nessvee, yebOeg-yeebOeJeeW
kee megKeer nesvee, Des-Des Jee DeeYet<eCe kee nesvee, eflecebefpeues,
melecebefpeues Deeefo cenueeW ceW jnvee, Keeves heerves keer Deer mes
Deer Jemleg eehle nesvee, efJeeve nesvee, veerjesie nesvee Deeefo
efpeleves Yeer megKe meeceeer nQ, Jen meYeer efpevesv osJe eje Gheefo
ceeie& hej eueves mes ner efceue mekeles nQ FmeceW keg Yeer Deeee&
veneR nw~ JeemleJe ceW pees Oece& mJeie& kes Fb-Denefceb Deeefo kee
JewYeJe eehle keje oslee nw, ceOeueeske kes eeJeleea, yeueYe,
veejeeCe lees keee leerLekej kes Yeer efJehegue Deveghece JewYeJe kees
eehle keje oslee nw~ Yeuee Jen Oece& keee pees Fme lejn mes
megkegceeue pewmes megboj he, meewkegceee& Deewj Delegue JewYeJe kees
eehle veneR keje mekes Deefheleg DeJeMe ner keje oslee nw~
Fmeerefuees lees pewveeeeeeX kee GheosMe nw efke YeeF&! og:Ke
osves Jeeues heeheceeie& kees, efceLeelJe kees es[eW Deewj mees efpeveOece&
keer MejCe enCe kejes~ oeve, hetpee, GheJeeme Deeefo kes eje
meeefleMee hegCe mebefele kejkes mebmeej kes veevee DeYegoeeW kees
eehle kejes, leoveblej ece mes meJe&keceeX kees ve kej cees#e kees
Yeer eehle kejes~ ener lees efpeveeiece kee yeej-yeej GheosMe nw~
Fleeefo ekeej mes meeseles ngS jepee eeesleve yeej-yeej
megkegceeue kes iegCeeW keer Je hegCe keer eMebmee kejles ngS Deheves
jepecenue ceW eues peeles nQ~ Fmekes yeeo Gme DeJebleerosMe ceW meJe&$e
ner megkegceeue kes he, iegCe, JewYeJe keer leLee megkegceejlee keer
eee& eueves ueieleer nw~
(45)
Ske efove pewvelelJe kes hejce efJeeved efoiecyej cegefve eer

iegCeOejeeee& megkegceeue keer Deeeg yengle ner Deuhe peevekej JeneB
Deekej megkegceeue kes cenue kes heers Geeve ceW "nj peeles nQ Deewj
eelegcee&me ueie peeves mes JeneR Je<ee&eesie OeejCe kej uesles nQ~ es
ie=nmLeeJemLee kes megkegceeue kes ceecee Les~ mes"eveer eMeesYee kees
en meceeeej efJeefole nesles ner Jen yengle ner og:Keer nesleer nw~
Jen MeerIe ner JeneB Deekej cegefve mes efveJesove kejleer nw
eYees! Deehe eelegcee&me ceW keYeer Yeer TBes mJej mes mJeeOeee
ee hee" ve keerefpeS~ Ssmeer cesjer efJevece eeLe&vee nw~
cegefvejepe eMeesYee keer eeLe&vee mJeerkeej kej uesles nQ
Deewj Gmes Deeemle kejves kes efueS leLeemleg Ssmee GeejCe
kej osles nQ~
eelegcee&me eesie hetCe& nes peelee nw~ eer iegCeOejeeee& efpeveeiece
kes Devegmeej keeefle&ke DeceeJemee keer efheueer jeef$e ceW Je<ee&eesie
meceeheve keer efeee kejkes eelegcee&me eesie meceehle kej osles nQ~ Jes
Mes<e jner jeef$e ceW Ge mJej ceW ueeskee%eefhle kee hee" kejvee Meg
kej ossles nQ~ GmeceW Jes Deegle mJeie& kes osJeeW keer Deeeg, Gvekes Mejerj
keer TBeeF&, JeneB kes JewYeJe Deeefo kee efJemleej mes JeCe&ve kejves
ueieles nQ~ megkegceeue keer veeRo Kegue peeleer nw~ Jes Skeeeefele nes Gme
Deegle mJeie& kes JewYeJe kee JeCe&ve megve jns nQ efke lel#eCe ner
peeeflemcejCe nes peelee nw~ ceve ner ceve meeseves ueieles nQ
Denes! ceQ hetJe&pevce ceW Fmeer Deegle mJeie& ceW cenef&ke osJe
Lee, JeneB kes efJehegue Deewj Delegue JewYeJe kees eehle kej Yeer, peye
ceQ le=hle veneR nes mekee lees keee Fme leg JewYeJe mes le=hle nes
(46)
Yeefe
mekelee nttB~ peye JeneB keer npeejeW osJeebieveeDeeW mes meeLe ceOegj
Yeesie Yeesiekej Yeer le=hle veneR nggDee lees keee Fve yeeerme Yeeee&DeeW
kes ceOe jnles ngS le=hle nes mekelee ntB~ Denes! JeneB keer Deeeg lees
meeiejeW kes efnmeeye mes Leer peye efke eneB keer en ceveg<e heee&e
keer Deeeg lees Gmekes Deeies jeF& jeer Yeer veneR nw~
Flevee meeseles-meeseles GvnW Deheves Deewj Yeer keF& YeJeeWs kee
mcejCe nes peelee nw, Deewj Jes efleeeeesefve kes veevee og:KeeW kee
mcejCe kej keebhe G"les nQ~ Jes Gmeer mecee eghekes mes cenue mes
Glej kej cegefvejepe kes heeme Dee peeles nQ Deewj Gvekes ejCeeW ceW
Yeefe mes vecemkeej kej GvneR kes heeme yew" peeles nQ~ leye
cenecegefve eer iegCeOej Deeeee& kenles nQ
ns Jelme! Deye legcnejer Deeeg efmehe& leerve efove keer jn ieF&
nw, Fmeefuees Deye legcnW Fve efJe<eeYeesieeW kee leeie kej Dehevee
Deelceefnle kej uesvee Gefele nw~ osKees, es efJe<eeYeesie DeejbYe ceW
yengle ceOegj ueieles nQ efkevleg Fvekee Deble yengle ner og:Keoeeer nw~
pees hebesefveeW kes efJe<ee ceW ner meye megKe mecePekej GvneR ceW
heBmes jnles nQ, GvnW kegieefleeeW kes Deveble og:Ke G"eves he[les nQ~
FmeerefueS $e+ef<eeeW kes Fve YeesieeW kees Yeesiee Yegpebie YeesieeYee:
kenkej FvnW mehe& mes Yeer Yeebkej penjeruee yeleueeee nw~ FmeefueS
ns YeJeesece! legce Deye Fvekee MeerIe ner leeie kejes~
cegefvejepe kes GheosMe mes megkegceeue kees Jewjeie GlheVe nes
peelee nw Deewj Jes Gmeer mecee efpeveoer#ee keer eeevee kejves
ueieles nQ~ FOej mete& Yeer ceeveeW megkegceeue keer oer#ee kes efueS ner
hetJe& efoMee ceW Gefole nes peelee nw leYeer Deeeee& osJe megkegceeue kees
(47)
veive efoiecyej Denle cege eoeve kej oeref#ele kej osles nQ~ Deye
megkegceeue kes neLe ceW ceetj hebKeeW keer efheer Deewj kee" kes
keceb[ueg kes efmeJeee efkebefeled cee$e Yeer heefjen veneR nw~
eer ieCeOej Deeeee& Je<ee&eesie meceeefhle kes Deveblej Dehevee
keee& hetCe& kej Deve$e efJenej kej peeles nQ Deewj megkegceeue cegefve
ieg keer Dee%ee mes Gmeer mecee Jeve keer Deesj efJenej kej peeles nQ~
(2)
megkegceeue cenecegefve Jeve keer Deesj eues pee jns nQ~ ceeie&
keer kebkejerueer peceerve hej vebies hewj eue jns nQ~ efpevneWves Yet hej
vebies hewj keYeer veneR jkeKes Les, cebieue Deejleer kes mecee oerheke
keer ueew kes efveefcee mes efpevekeer DeeBKeeW ceW DeeBmet Dee iees Les,
cebieue kes efueS #esheCe efkees iees mejmeeW kes keeflehee oeves Yeer
efpevnW egYeves ueies Les, efpevnW jlveeW kee kebyeue ke"esj ueiee Lee leye
Gme kebyeue keer petefleeeb yeveJeeF& ieF& LeeR~ Ssmes meggkegceejiee$e megkegceeue
veive efoiecyej cegefve yevekej vebies hewjeW hewoue eue jns nQ~
Denes! heefjCeeceeW kee cees [ keee veneR kej mekelee?
keneb lees Ske #eCe hetJe& cenue keer keesceue Meee, keesceue
Deemeve Deewj keesceue mes Yeer keesceue Mejerj megKe? Deewj keneb
en Demenee efveeLe efoiebyej cege Deewj Gmekeer ke"esj mes
ke"esj eee&?
kebkejerjueer-heLejerueer peceerve hej eueves mes Gvekes hetueeW
mes keesceue heeBJeeW ceW IeeJe nes peeles nQ, Gvemes Ketve keer Oeeje
yenves ueieleer nw~ hejvleg Mejerj mes Yeer efvemhe=n ngS megkegceeue kees
(48)
Yeefe
Gmekeer lejhe keg Yeer ue#e veneR nw etBefke Deye Gvekee ue#e
yeoue egkee nw~ Jes Deye Fme veej Mejerj mes DeefJeveej megKe
eehle kejves kes ceeie& ceW eue egkes nQ~ Fme DeMegefe, DeefheJe$e
meele OeelegDeeW Deewj GheOeelegDeeW mes ceefueve Mejerj mes Megefe,
heefJe$e ewleveOeeleg mes efveefce&le %eeveOeve Deelcee kees hejce heefJe$e
yeveeves kee ceeie& heke[ egkes nQ~ Jes Gme mecee mebmeej, Mejerj,
keggcye Deewj hebesefveeW kes YeesieeW mes heje*dcegKe ngS Gvekes efve:meej
mJehe kee efebleJeve kejles nges Deewj Deheves ece&e#egDeeW mes eej
neLe Deeies peceerve osKeles ngS eue jns nQ~ efheer, keceb[ueg cee$e
GhekejCehe heefjen mes meefnle nesles ngS Yeer Deblejbie-yeefnjbie ceW
meJe&Lee heefjen mes jefnle nesves mes hetCe& efve<heefjener nes egkes nQ~
FOej heebJeeW mes Ketve yenlee pee jne nw, GOej Jes cenecegefve
Deeies ye{les pee jns nQ~ Jes hewjeW mes ner Deeies veneR ye{ jns nQ
elegled heefjCeeceeW keer efJeMegeq mes Yeer Deeies ye{les pee jns nQ~
efvepe&ve Jeve ceW hengBeles nQ JeneB hengBekej Jes Ske hene[ hej
e{kej JeneR hej yeveer ngF& Ske ieghee ceW eJesMe kejles nQ~ JeneB Jes
efJeefOeJeled eeeesheieceve mebveeme enCe kej Oeevecege ceW Ke[s nes
peeles nQ~ efpeme mebveeme efJeefOe ceW Deheves mes Deewj hej mes, meYeer mes
Yeer mesJee-Meget<ee kejves kejeves kee leeie kej efoee peelee nw
Gmekees eeeesheieceve meuuesKevee cejCe kenles nQ~ megkegceeue cegefve
Oeeve cege ceW Ke[s neskej yeejn YeeJeveeDeeW kes efebleJeve kes meeLemeeLe Deheves Deelce lelJe kee efebleJeve kej jns nQ~
Gmeer mecee Ske efmeeejveer Deheves efheuueeW kees meeLe efuees
ngS Jeve ceW Ietce jner nw~ Jen menmee Ketve keer Oeej kees osKeleer nw
(49)
Deewj eeves ueieleer nw~ Gmeer Ketve keer Oeej kees eeles-eeles
Jen hene[ keer ieghee ceW Dee peeleer nw peneB efke megkegceeue cegefve
OeevemLe nQ, Jen GvnW ieewj mes osKeleer nw Deewj Gmeer #eCe Gmekes
oe ceW eesOe keer pJeeuee Ye[ke G"leer nw, Jen Gvekees Ietjles ngS
vepeoerke Dee peeleer nw Deewj one[ ceejkej OeeJee yeesue osleer nw~
Jen lel#eCe ner Gve cenecegefve kes hewj kees Oej oyeeseleer nw Deewj
Deheves hewves leer#Ce obleeW mes Gmes Keeves ueieleer nw~ Gmes Keeles
osKekej Gmekes efheuues Yeer cegefvejepe kes hewj kee ceeBme Keevee Meg
kej osles nQ~
Deesn! en nw megkegceeue keer hejer#ee kee DeJemej! keneB
Gvekee keesceue Mejerj? Deewj keneb en oeCe Ieesj Ghemeie&?
leLee keneB en Gvekeer menveMeeruelee? pees keYeer Ske eflebvekes
kee egYe peevee Yeer veneR peeveles Les Jes Deepe Sssmes Ieesj ke kees
kewmes men jns nQ? Jes cenecegefve heMegke=led Ghemeie& Deeee ngDee
osKekej megces kes meceeve efveeue nes peeles nQ~ FOej eej
efnbmeke heMeg Devekes hewj kes ceebme kees veeWe-veeWe kej Kee jns nQb~
GOej megkegceeue cegefve meese jns nQ
Denes! Deelceved! letves vejkeeW ceW Fmemes Yeer DeefOeke Ieesj
Jesovee kee DevegYeJe efkeee nw~ Dejs! Jeneb kejeWle mes eerje peelee,
ke{eF&, ceW leues peevee, Yee[ ceW Yetvee peevee, leueJeej mes efVeefYeVe gke[s efkeS peevee Deeefo helee veneR efkeleves-efkeleves ke
Pesues nQ? Gmekes Deeies en og:Ke keee nw? heMeg eesefve ceW Yeer
nleejs JeeOeeW eje yeeCe mes yesOes peevee, kees peevee, ceejs
peevee Deewj Yetve-Yetve kej ee hekee-hekee kej KeeS peevee
(50)
Yeefe
Deeefo Ieesj og:KeeW kee DevegYeJe efkeee nw~ Dele: ns Deelceved! let
Deye ye[er ner Meebefle mes Fme oeCe Jesovee kees menve kej! osKe letves
hetJe&YeJeeW ceW Ssmes ner efkemeer kees meleee nesiee ee Fme efmeeejveer kees
ner ke efoee nesiee efpemekee efke yeouee en egkee jner nw~ Yeuee
efueS nges kepe& kees egkeeves ceW Ieyejen keeeW?
efhej otmejer yeele en nw efke en Mejerj lees pe[ nw, hegue
mes yevee ngDee nw Dele: he[esmeer kes meceeve nw, hej nw, Dehevee veneR
nw~ ve ceQ Mejerj ntB, ve ceQ ceveg<e ntB Deewj ve ceQ mebmeejer ner ntB~
cegPes ve pevce nw, ve cejCe nw, ve heer[e nw Deewj ve Ghemeie& ner nw~
ceQ lees efeewlevemJehe %eeve mes efveefce&le efoJe Mejerj Jeeuee ntB~
ceQ DeKeb[ ntB, Ske ntB, efevceeOeeleg mes efveefce&le ntB, Meg ntB, efme
ntB Deewj hejceevebo mJehe nttB~
Fleeefo ekeej mes efebleJeve kejles ngS megkegceeue cegefvejepe
Deheves Deehe ceW hetCe&leee efmLej nQ, meeJeOeeve nQ~ eesOe, ke<eee
Deewj s<e keer yeele kees yengle otj, Gvekes efee ceW peje Yeer
ebeuelee veneR nw~ Ske efove Jeleerle nes egkee nw, jeef$e Yeer hetCe&
nes jner nw~ otmeje efove Deelee nw euee peelee nw hegve: jeef$e
Deekej Deheves yeejn Iebs hetCe& kej efvekeue peeleer nw~ Jen efmeeejveer
Deheves leerve yeeeW kes meeLe Jewmes ner Kee jner nw DeYeer leke
Gmekeer le=efhle veneR ngF& nw, #egOee Meeble veneR nes jner nw Deewj ve
ner ke<eee Meefcele ngF& nw~ Jen peesj-peesj mes ceeBme kees veeWeleer
nw hegve: Oeerjs-Oeerjs Keeleer nw~ yeej-yeej ienjs IeeJeeW hej oeBleeW kee
Deewj Deheves vegkeerues hebpeeW kee enej kejleer nw~ leermejs efove
(51)
megkegceeue cegefve kes Mejerj mes eeCeheKes efvekeue peeles nQ Deewj

Mejerj efvepeeaJe nes peelee nw~
meceleeYeeJe hetJe&ke eeCe es[ves mes megkegceeue cegefve keer
Deelcee Deegle veece kes meesuenJeW mJeie& ceW cenef&ke osJe nes
peeleer nw~ Debleceg&ntle& (48 efceefve kes Deboj) ner Gvekee veJeeewJeve
mebheVe, efoJe Jewefeefeke, Deleble megboj Mejerj yevekej hetCe& nes
peelee nw~ Jes Deheves efoJe DeJeefOe%eeve mes peeve uesles nw efke ceQ
megkegceeue veece kee eser Lee, hebesefveeW kes efJe<ee YeesieeW ceW
heBmee ngDee Lee~ Deheves ceecee cenecegefve kes GheosMe mes eyeesOe kees
eehle neskej cee$e leerve efove ceW efpevecege kes emeeo mes Deepe
Fme efoJe osJeueeske ceW GlheVe nes ieee ntB~ Denes! Oece& keer
ceefncee Deheej nw~ Ssmee meesekej Jes osJe henues lees YeieJeeved
efpevesv kes cebefoj ceW hengBekej efpeve eefleceeDeeW keer hetpee, Deee&,
Yeefe kejles nQ hegve: Deheves Deeee ceW Deees ngS osJe-osJeer Deeefo
heefjkejeW kees osKekej emeVe nesles ngS GvnW Deheves-Deheves keeeeX
ceW efveeesefpele kej osles nQ~
FOej megkegceeue cegefve kes OeerjleehetJe&ke JeerjcejCe kejves
hej lel#eCe ner osJeeW kes Deemeve keefchele nes peeles nQ~ yengle mes
os JeieCe JeneB Deekej pee-pee MeyoeseejCe kejles ngS
ceneceneslmeJe ceveeles nQ~ leye efmeeejveer [jkej JeneB mes Yeeie
peeleer nw~ osJeieCe JeneB Gme Gppeefeveer veiejer kes yeenj Jeve ces
megiebefOele peue keer Je<ee& kejles nQ~ Deewj hegve:-hegve: megkegceeue
cenecegefve keer menveMeeruelee keer eMebmee kejles ngS cene Ghemeie&peeer
(52)
Yeefe
cenemeeOeg keer pee yeesueles nges Deheves-Deheves mLeeve hej Jeeheme

eues peeles nQ~
en efmeeejveer hetJe& pevce kes mebmkeej mes Deheves Jewj kee
eefleMeesOe (yeouee) ueskej mebleg nes peeleer nw~ hejvleg Deeies kes
efueS heehe kee efkelevee ye[e heJe&le G"e uesleer nw, Gmes keye leke
{esvee he[siee, Fme eefleMeesOe ceW cenecegefve kes Thej Flevee Yebekej
Ghemeie& kejves mes cegPes efkeleves YeJeeW leke vejke efleee eesefveeebW
kes efkeleves ke G"eves he[Wies, en Gmes hetJe& kes YeJeeW kes og:KeeW
keer ner keg eeo veneR jn ieF&~
(3)
keewMeecyeer kes jepee Deefleyeue kes eneB meesceMecee& veece kes
hegjesefnle nQ~ Gvekes DeefiveYetefle Deewj JeeegYetefle veece kes oes heg$e
nQ~ es oesveeW uee[-heej ceW efJeeeOeeve veneR kej heeles nQ,
heuemJehe efhelee keer ce=leg kes yeeo oesveeW heg$eeW kees efhelee kee
heo ve efceueves mes Jes yengle ner og:Keer nesles nQ~ leye ceelee keer
Dee%ee mes oesveeW jepeie=n veiej ceW Deekej Deheves keekee mete&efce$e
kes heeme Dee peeles nQ~ mete&efce$e FvnW efJeeeOeeve kejevee Meg
kej osles nQ keg ner Je<eeX ceW es hetCe& efJeeve yevekej Jeeheme
Deheves osMe ceW Dee peeles nQ Deewj jepee kees emeVe kej hegjesefnle
heo eehle kej uesles nQ~ keg efove yeeo mete&efce$e yeeeCe cenecegefve
megOece& kes heeme efoiecyej cegefve nes peeles nQ~
iegemeeo mes mecei%eeve eehle kej hejce lehemJeer nesles
ngS ieg keer Dee%ee mes Skeekeer efJeejCe kejles ngS keewMeecyeer ceW
(53)
Dee peeles nQ~ Deenej kes mecee DeefiveYetefle yeeCe ieg kee
he[ieenve kej Deenej oeve oslee nw~ hegve: Jen cegefvejepe mete&efce$e
kees vecemkeej kejves kes efueS yeej-yeej Deheves ess YeeF& JeeegYetefle
kees Deeen kejlee nw efkevleg Gmekee heefjCeece Gue ner efvekeuelee
nw etBefke Jen JeeegYetefle pewveOece& kee efJejesOeer Lee Dele: Jen
efe{kej cegefvejepe keer Deewj DeefOeke efveboe kejves ueielee nw leLee
Gve peielehetpe cenecegefve kees yengle keg ee-lee ken [euelee
nw~ DeefiveYetefle Deheves YeeF& keer ogyeg&ef hej Deleble og:Keer nes
peelee nw cegefvejepe kes meeLe Jeve keer Deesj euee peelee nw Deewj
JeneB hengBekej Deheves ie=nmLeeece kes keekee leLee efJeeeieg
Deewj Jele&ceeve kes cenecegefve mete&efce$e kes ejCe meeefveOe ceW
yew"kej eeLe&vee kejlee nw
ns YeieJeved! cegPes mebmeej meceg mes heej nesves Jeeueer pewveejer
oer#ee eoeve keerefpees~
iegosJe Yeer DeefiveYetefle kees cegefve yeveekej Deheves meeLe
ueskej Deve$e efJenej kej peeles nQ~ FOej DeefiveYetefle keer Yeeee&
meesceoee kees peye heefleosJe keer oer#ee kee meceeeej efceuelee nw
leye Jen JeeegYetefle osJej mes kenleer nw
ns osJej! osKees, legceves cegefve keer Jebovee ve kej pees Gvekeer
efveboe keer nw FmeerefueS legcnejs YeeF& oer#ee ueskej eues iees nQ~
Dele: euees, pewmes yeves Jewmes GvnW mecePee-yegPeekej Jeeheme Iej
efueJee ueeeW~
JeeegYetefle kegefhele nes kenlee nw
(54)
Yeefe
Dejer cetKex! cegPes lees keg DeeJeMekelee nw veneR~ neB,

legPes eefo iepe& nw lees pee, let Yeer Gme vebies kes heeme eueer pee~
Fme ekeej Jen JeeegYetefle Deheveer YeeJepe kees ee-lee
megveekej Gmekeer kecej hej ueele ueieekej euee peelee nw~ meleer
meesceoee heefle kes efJejn mes og:Keer lees Leer ner, meeLe ner osJej kes
Ssmes cece&soer Jeeve megvekej Deewj hewj mes "gkejeF& peeves hej
Deleble kegefhele nes G"leer nw Deewj kenleer nw
Dejs heeheer! Deepe lees ceQ Deyeuee ntB lesjs mes keg yeouee
veneR ues mekeer ntB, hejvleg eeo jKe! letves Fme mecee pees cesje
cece& Yesoe nw Deewj cegPes ueeleeW mes "gkejeee nw Gmekee yeouee Fme
pevce ceW ve mener Deieues pevce ceW DeJeMe uetBieer Deewj lesjs Fme
heeBJe kees, efpememes efke letves cegPes ueele ceejer nw Gmeer hewj kees
KeeTBieer leYeer cegPes meblees<e nessiee~
Ssmee efveoeve kejkes en meesceoee eerheee&e nesves mes
Dehevee ceve ceejkej pewmes-lewmes mebkeuesMe heefjCeceeW mes Dehevee
mecee Jeleerle kej jner nw~ FOej JeeegYetefle kees cegefve efvebe kes
Ieesj heehe mes meele efove kes Deboj ner cenekeg jesie nes peelee
nw~ ceneJesovee mes cejCekej Jen keewMeecyeer ceW ner ve kes eneB
ieOee nes peelee nw~ Jen ieOee og:Ke mes cejkej megDej nes peelee
nw~ hegve: Fme heee&e mes efvekeuekej echeehegj ceW Ske eeC[eue
kes eneB kegeer nes peelee nw~ Jen kegeer cejkej keg heehe kes
nukes nes peeves mes JeneR hej Ske eeb[eue kes eneB kevee nes
peeleer nw~ eneB Jen kevee pevce mes ner DebOeer nw, Fmekes Mejerj
(55)
mes ceneogieOe efvekeue jner nw~ Fmeefuees Fmekes ceelee-efhelee Fmes

es[ osles nQ~ en yeseejer DebOeer kevee pewmes-lewmes eeCeeW keer j#ee
kejles ngS Ske mecee pebieue ceW peecegve heue Kee jner nw~
mete&efce$e cegefve DeefiveYetefle cegefve kes meeLe ner GOej mes
efvekeueles nQ~ Gme og:Keer kevee kees osKekej DeefiveYetefle cegefve kes
Deblej ceW keg ceesnYeeJe mee peeele neslee nw Deewj keCee mes
oe Yej peelee nw leye Jes ieg mes kenles nQ
YeieJeved! en kevee efkeleveer og:Keer nw? Deesn en kewmes
peer jner nw? iegosJe kenles nQ
ns cegefve! en legcnejs YeeF& JeeegYetefle kee peerJe nw~ Fmeves
keg Je<e& hetJe& Oece& mes heje*dcegKe neskej pees cesjer efvevoe keer Leer
Gmeer kes heuemJehe efleee eesefveeeW ceW og:Ke G"eles ngS en
eer-heee&e ceW pevce mes DebOeer ngF& nw~ Deye Fmekeer Deeeg yengle
ner Lees[er nw Dele: peekej Fmes mebyeesefOele kej Oece& enCe keje
oes efpememes Fmekee Deieuee YeJe megOej peees~
ieg keer Dee%ee mes DeefiveYetefle cegefve Gme kevee kes efveke
peekej Gmes mebyeesefOele kej heeBe DeCegele osles nQ hegve: Gmes meuuesKevee
enCe kejekej Deheves ieg kes meeLe eues peeles nQ~ Jen kevee
ceneceb$e kee mcejCe kejles ngS mebveeme efJeefOe mes eeCe es[keje
echeehegj ceW veeieMecee& yeeeCe kes eneB veeieeer veece keer kevee
nes peeleer nw~ Ske yeej efkeMeesjeJemLee kees eehle veeieeer veeiehetpee
kejves kes efueS Deheveer mensefueeeW kes meeLe Jeve ceW Deeleer nw~
hegCe eesie mes mete&efce$e Deewj DeefiveYetefle cegefve JeneB Dee peeles nQ~
kevee GvnW osKekej DeleeefOeke Yeefe Deesj eerefle mes Gvekes
(56)
Yeefe
efveke Deekej vecemkeej kejkes yew" peeleer nw Gmeer mecee

DeefiveYetefle cegefve kes oe ceW mvesn YeeJe Gce[ves mes Jen Gmekee
keejCe Deheves ieg kes hetles nQ~ Deeeee& mete&efce$e en legcnejs
YeeF& JeeegYetefle kee peerJe nw~ Ssmee mebkesle kej osles nQ~ hegve: Gme
kevee kees OeceexheosMe oskej mecekelJe Deewj heeBe DeCegele enCe
keje osles nQb~ peye Jen kevee ieg kees vecemkeej kej Iej peeves
ueieleer nw leye Deeeee& osJe kenles nQ
ns heg$eer! eefo lesjs efhelee lesjs Fve eleeW kes uesves ceW veejepeieer
Jee kejW lees let eneR Deekej cegPes Fve eleeW kees Jeeheme kej
peevee~
kevee ieg keer Dee%ee efMejesOeee& kejkes Iej Dee peeleer nw~
Gmekeer mensefueeeB veeieMecee& mes meejer Ievee megvee osleer nQ~ leye
veeieMecee& eesOe ceW Deehes mes ner yeenj nes kevee mes kenlee nw
yeser! letves keee efkeee? Deheves Iejeves ceW vebies iegDeeW
kees veneR hetpee peelee Deewj efhej letves Gvekes efoS ngS ele keeesW
ues efueS?
veeieeer kenleer nw
efheleepeer! iegpeer ves kene nw efke eefo legcnejs efheleepeer
kees es ele Des veneR ueiebs lees nceW es ele Jeeheme os peevee~
leye veeieMecee& kevee kees meeLe ueskej Jeve keer Deesj eue
he[lee nw~ ceeie& ceW efnbmee, Pet", eesjer, kegMeerue Deewj heefjen kes
heehe mes oefC[le nesles ngS ueesieeW kees ece-ece mes osKekej kevee
Deheves efhelee mes en kenueJee uesleer nw efke es ele yengle ner
Des nQ GvnW Jeeheme veneR kejvee nw efhej Yeer euees, euekej
(57)
cegefve kees hekeejWies DeJeMe, efke GvneWves efyevee hets efkemeer keer
kevee kees ele keeeW efoes?
efveke ceW hengBekej veeieMecee& peesj mes efeuueekej kenlee
nw
Dejss vebiees! legceves cesjs mes efyevee hets cesjer kevee kees es
ele keeeW efoes nQ?
Deeeee&osJe yengle ner Meebefle mes kenles nw
ns yeeeCe! Fme kevee kees ceQves cesjer mecePekej ner ele
efoes nQ, en kevee cesjer nw~
leye yeeeCe Deewj Yeer efe{kej yeesuelee nw
Jeen! en kevee Deehekeer kewmes nw?
leye cegefvejepe kenles nQ
ns heg$eer! Dee let cesjs heeme yew" pee, hegve: yeeeCe mes
kenles nQ
en kevee cesjer ner nw~
yeseeje veeieMecee& Ieye[e kej jepee kes heeme oew[lee peelee
nw Deewj jepee mes kenlee nw
ns cenejepe! cesje veee keerefpeS, cesje veee keerefpeS,
Fve vebies meeOegDeeW ves cesjs meeLe Ieesj Deveee efkeee nw~ DejsDejs! en cesjer kevee kees ueskej pee jns nQ~
Fme nuuee-ieguuee kees megvekej jepee yengle ner kegletnue kes
meeLe Deheves meeceble-ceb$eer kees ueskej JeneB Dee peeles nQ Deewj
cegefvejepe kees vecemkeej kej hetles nQ
(58)
Yeefe
YeieJeved! Deehe efoiecyej meeOeg nQ, hegve: en kevee Deehekeer

kewmes? ke=hee kejkes Deehe nce ueessieebs keer efpe%eemee kees Meeble
keerefpeS~
Deeeee& mete&efce$e veeieeer kevee kes cemleke hej Deheveer
efheefkee jKekej kenles nQns JeeegYetles! ceQves legcnW pees keg
Yeer efJeeeOeeve kejeee Lee, Jen meye Deehe Fve ueessieeW kees
mevcegKe megveeDees~
Gmeer #eCe kevee kees Deheves JeeegYetefle kes YeJe kee hetCe&leee
peeeflemcejCe nes peelee nw Jen lel#eCe ner mebmke=le JeekejCe,
Jeso, Jesoebie Deeefo he{ees iees met$eeW kee GeejCe kejves ueieleer
nQ jepee leLee epee kes ueesie meYeer Deeee& eefkele nes peeles nQ~
hegve:ieg mes hetles nQ
YeieJeved! Deeheves en meye ebLe Fmes keye he{ees nQ?
leye mete&efce$e cenecegefve meYeer kes mece#e Gme kevee kee
JeeegYetefle mes ueskej Deye leke kee meeje Fefleneme megvee osles nQ~
megvekej meYeer ueesieeW kees yengle ner Jewjeie Deewj Oece&esce nes
peelee nw~ jepee mJeeb hetCe&leee efJeje nes pewvesejer oer#ee ues
uesles nQ~ veeieMecee& Yeer cegefve nes peelee nw~ hegve: Jen veeieeer
kevee Deeefe&kee keer oer#ee enCe kej IeesjeefleIeesj lehemee
kejkes Deble ceW meceeefOecejCe kej Deegle mJeie& ceW cenef&ke osJe
nes peelee nw~ JeneB kes efoJe YeesieesW kees Yeesiekej, Oece&eerefle kes
emeeo mes Jener osJe eneB Gppeefeveer ceW megkegceeue mes" nes peelee
nw~ JeeegYetefle keer heee&e ceW pees Gvekeer YeeJepe Leer, efpemeves
(59)
heefle keer oer#ee kes yeeo osJej keer hekeej Je ueele KeeF& Leer
hegve: efpemeves Gmekee yeouee egkeeves kee efveoeve efkeee Lee, Jener
yeseejer meesceoee efveoeve kes og<heefjCeece mes keF& YeJeeW leke
ogie&efle kes og:Ke G"eleer ngF& Deye Fme heee&e ceW efmeeejveer nes ieF&
Leer~ Gmeer ves hetJe& YeJe ceW yeeBOes ieS yewj mes megkegceeue cegefve kes
Thej Ieesj Ghemeie& efkeee nw Deewj Gvekes hewj kees ner Keeee nw~
leLee hegvejefhe Deheves mebmeej keer hejbheje kees ye{eee nw~
cenecegefve megkegceeue ves hetCe&leee #ecee kee DeJeuebyeve ues
mecelee YeeJe mes Ghemeie& kees menve efkeee nw~ Gmekes heuemJehe
Jes Deegle mJeie& ceW ceneve $e+ef mebheVe osJe nes egkes nQ~
Fme keLee kees he{kej eleske ceveg<e kees ener efMe#ee
enCe kejveer eeefnS efke keYeer Yeer efkemeer kes eefle yewj yeeBOevee
ee yeouee uesves keer YeeJevee kejvee yengle ner yegje nw~ leLee
megkegceeue pewmes Yeer cenemegkegceej osnOeejer ceveg<e eefo Deheves
ceve kees cees[ os osles nQ lees keef"ve mes keef"ve leheeee& Gvekes
efueS keg Yeer keef"ve veneR nw~
MM`NN
(60)
Yeefe
j#ee yebOeve
(1)
efoiecyej ieg eer Dekebheve Deeeee& cenejepe Menj Deewj
eeceeW ceW efJenej kejles ngS Gppeefeveer veiejer kes Geeve ceW
peekej "nj peeles nQ~ Gvekes meeLe meele meew cegefveeeW kee efJeMeeue
mebIe nw~ Fleves ye[s mebIe kes DeefOeveeeke Deeeee& Deheves efveefcee%eeve
mes Fme yeele kees peeve uesles nQ efke eneB hej mebIe kes efueS keg
Deefve keer mebYeeJevee nw~ lelkeeue ner Deheves meejs mebIe kees
yegueekej DeeosMe osles nQ
ns cegefveees! eneB hej jepee, ceb$eer ee keesF& Yeer eefleefle
Jeefe DeLeJee meeceeve epee kes ueesie keesF& Yeer oMe&veeLe& keeeW
ve DeeJeW, Deehe keesF& Yeer cegefve ve lees Gvekes meeLe keg Jeelee&ueehe
ner kejvee Deewj ve keg Oece& eee& ner~ meYeer cegefve ceewve ueskej
Deheves DeelceleJe kee efebleJeve kejes~ en cesjer Dee%ee nw~
meYeer meeOeg efyevee keg hets-lees ner ieg keer Dee%ee efMejesOeee&
kej uesles nQ Deewj eele: eeJekeeW kes oMe&ve kes mecee meye ceewve
ueskej Oeeve ceW yew" peeles nQ~ eele:keeue Menj ceW cegefvemebIe kes
Deeves kee meceeeej hengBeles ner meYeer eeJeke neLe ceW hetpee Je
ueskej Deheves-Deheves Iej mes eue he[les nQ Deewj Geeve ceW hengBekej
pee-peekeej kejles ngS iegDeeW keer Jebovee kejles nQ~ keesF&
mlees$e hee" kejles nQ lees keesF& De Je mes iegDeeW kes ejCekeceueeW
keer hetpee kejles nQ~
(61)
eele:keeue keer ceOegj yesuee ceW Gppeefeveer kes Meemeke

jepee eerJecee& Deheves cenue keer le hej yew"s ngS nQ Deewj Gvekes
heeme ceW ner Gvekes eejeW ceb$eer yew"s nQ~ Gvekes veece nQyeefue,
ye=nmheefle, eeo Deewj vecegefe~ es ceb$eer jepeveerefle ceW efvehegCe
nesles ngS Yeer Oece& kes kej Me$eg nQ Deewj efoiecyej cegefveeeW kes
eefle yengle ner s<e kejves Jeeues nQ~ jepee eerJecee& peye cenue mes
veeres jepeheLe hej ef [eueles nQ leye osKeles nQ efke yengle mes
ueesie neLe ceW hetpeve meeceeer efueS ngS Geeve keer Deesj pee jns
nQ~ Jes kegletnueJeMe cebef$eeeW mes hetles nQ
ns cebef$eeeWs! Deepe es meye ueesie hetpeve meeceeer neLe ceW
efueS ngS keneB pee jns nQ?
ceb$eer kenles nQ
jepeved! DeYeer eneB Deeles ngS nceves megvee nw efke Deheves
Menj kes yeieeres ceW efvele ner vebies jnves Jeeues meeOeg DeeS ngS nQ~
es meye ueesie GvneR kes oMe&ve kejves pee jns nQ~
jepee emeVe neskej kenles nQ
cebef$eeeW! nceW Yeer euekej Gvekes oMe&ve kejvee eeefnS~
Jes ceneheg<e neWies~
ceb$eer kenles nQ
jepeved! es vebies meeOeg keg veneR jKeles nQ, cetKe& nesles nQ~
Fvekes oMe&ve mes keg Yeer heue veneR efceuelee nw~
jepee cebo-cebo cegmkejeles ngS kenles nQ
ceb$eerieCe! pees Yeer nes, nceW Gvekes oMe&veeW keer leere GlkeC"e
nes jner nw~ Dele: nce lees oMe&ve kejves peeeWies ner~
(62)
Yeefe
leye eejeW ceb$eer Yeer jepee kes meeLe-meeLe eue he[les nQ~
JeneB hengBe kej jepee cegefveeeW kees osKekej otj mes ner Deheves
Jeenve mes Glejkej hewoue euekej Gvekes efveke hengBe kej yengle
ner emeVe nes peeles nQ~ hegve: ece-ece mes Ske-Ske cegefve kees
vecemkeej kejles eues peeles nQ~ hejvleg Gme mecee keesF& Yeer cegefve
ve lees neLe G"ekej jepee kees DeeMeerJee&o osles nQ Deewj ve ef
G"ekej Gvekeer Deesj osKeles nQ~ ieg keer Dee%eevegmeej meye Oeevecege
ceW efmLele nQ~ DeeMeerJee&o kes ve efceueves mes Yeer jepee Gve Jeerlejeieer
efveeLe iegDeeW kee oMe&ve kejkes Deheves peerJeve kees Oeve mecePe
jns nQ, efkevleg yeere-yeere ceW Jes ceb$eer yeesueles ner pee jns nQ~
osefKeS jepeved! ceQves Deehekees henues ner kene Lee efke es
vebies meeOeg keg yeesuevee veneR peeveles nQ, Dele: Deheveer heesue ve
Kegue peeS FmeerefueS es meye Oeeve kee {eWie ueskej yew" ieS nQ~
jepee ceb ef $eeeW keer yeele kees meg veer- Devemeg veer kejkes
YeefehetJe&ke hegve: meyekees vecemkeej kejles nQ Deewj hegve: Jeeheme
Deheves cenue keer Deesj eues Dee jns nQ~ ceb$eerieCe hejmhej ceW ener
eee& kejles Dee jns nQ efke
osKees! es yeseejs yeesuevee leke Yeer veneR peeveles nQ meye
efvejs cetKe& nQ~
ener lees keejCe nw efke meye ceewveer yeves yew"s ngS nQ~
FvnW osKekej yeseejs meeOeejCe ueesie lees ener mecePeWies
efke es meye DeelceOeeve ceW efveceive nQ~
Deesn! efkelevee ye[e kehepeeue je jKee nw Fve {eWieer
meeOegDeeW ves?
(63)
osKees lees mener, es Yeesueer meceepe kees OeesKee osves ceW

efkeleves kegMeue nQ~
meecege ceW es ye[s oebefYeke nQ~
Fme ekeej $ewueeskee hetpe, hejce Meeble Gve Jeerlejeieer
cegefveeeW keer efveboe kejles ngS es Oece&esner jepee kes meeLe Jeeheme
ueew jns nQ efke ceOe ceW ner FvnW meeceves mes Deeles ngS Ske cegefve
efieesej nes peeles nQ~ leye Jes eejeW ner ceb$eer Gvekeer nBmeer
kejles ngS kenles nQ
cenejepe! osefKees, en Ske yewue hes Yejkej euee Dee
jne~
Flevee megveles ner Jes cegefvejepe mecePe peeles nQ efke es ceb$eer
Jeeo-efJeJeeo kejves kes Fgke nQ~ Gmeer mecee cegefvejepe JeneB hej
keg ke peeles nQ Deewj het uesles nQ
kenes! yewue kee ue#eCe keee nw?
Flevee eMve Deeles ner Jes eejeW DeefYeceeveer cegefve kes meeLe
MeeeeLe& kejvee Meg kej osles nQ~ Jes cegefvejepe yengle ner ye[s
%eeveer nQ~ eglemeeiej Gvekee veece nw~ eLeeveece leLeeiegCe kes
Devegmeej Jes ueerueecee$e ceW ner Gve eejesb cebef$eeeW kees hejeefpele
kej efveej kej osles nQ, leye Jes yeseejs PeWhe peeles nQ Deewj jepee
emeVeefee nes cegefvejepe kees hegve:-hegve: vecemkeej kejkes Gvekes
Jeekedeelege& Je meceereerve %eeve keer eMebmee kejles ngS Deheves
cenue Jeeheme Dee peeles nQ~
GOej cegefvejepe elegmeeiej Deeeee&osJe kes ejCe meeefveOe
ceW hengBekej Jebovee kejkes ieesejer eefleeceCe kejles nQ hegve:
(64)
Yeefe
eleeKeeve enCe kej ieg kes heeocetue ceW yew"kej efJeveehetJe&ke

ceeie& ceW jepee kes meeLe cebef$eeeW mes ngF& MeeeeLe& keer meejer yeeleeW
kees megvee osles nQ~ megvekej iegosJe kenles nQ
Deesn! yengle ner yegje ngDee, legceves Deheves neLeeW mes meejs
ner mebIe kee Ieele kej efueee, mebIe keer Deye kegMeue veneR nw~
eglemeeiej cegefve Ieye[ekej neLe pees[kej hetles nQ
iegosJe! meew kewmes?
Deeeee& eer kenles nQ
ceQves peye eele: meYeer cegefveeeW kees efkemeer mes ve yeesueves
kee DeeosMe efoee Lee leye legce GheefmLele veneR Les mees legcnW
ceeuettce veneR Lee Dele: legceves Fme Oece&esner jepecebef$eeeW kes meeLe
MeeeeLe& kej efueee nw lees Dee veneR ngDee nw~
eglemeeiej peer hetles nQ
iegosJe! cesjs mes Devepeeves ceW yengle ye[e DehejeOe nes
ieee nw Deye mebIe hej keesF& efJeheefe ve Dee peeS Gmekes henues ner
Deehe nceW Gefele eeeefele os oerefpeS~
Deeeee&osJe kenles nQ
ns cegefve! eefo legce meJe&mebIe keer kegMeuelee eenles nes lees
Jeeheme heers peeDees peneB hej cebef$eeeW kes meeLe MeeeeLe& efkeee
nw legce Dekesues Gmeer mLeeve hej keeeeslmeie& cege ceW Oeeve ceW
efmLele nes peeDees~
Deeeee&osJe keer Dee%ee heekej eglemeeiej lel#eCe ner ieg
kes heeocetue keer Jebovee kej JeneB mes Jeeheme Deekej Gmeer mLeeve
hej Oeeve ceive nes Ke[s nes peeles nQ~ ebLekeej kenles nQ efke
(65)
meecege ceW
efMe<eemles$e eMemevles es kegJeefle ieesJe&e:~
eereflelees efJeveeesheslee YeJevleves kegheg$eJeled~~
efMe<e Jes ner eMebmee kes hee$e nQ pees efJeveehetJe&ke ye[s esce
mes ieg keer Dee%ee kee heeueve kejles nQ~ Fmekes efJehejerle pees
efMe<e nesles nQ Jes kegheg$e kes meceeve efveboe kes hee$e nQ~
(2)
jepee kes meceeves Ske vebies meeOeg mes MeeeeLe& ceW hejeefpele
neskej Jes eejeW ceb$eer yengle ner ueefppele ngS Deheves Iej Dee peeles
nQ Deewj Deheves ceeve Yebie kee yeouee egkeeves kes efueS Ske meeLe
yew"kej ceb$eCee kejvee Meg kej osles nQ~ ceb$eCee kejkes cegefveeeW
kee JeOe kejves kee efveCe&e ueskej Jes eejeW ner jeef$e kes mecee
neLe ceW vebieer leueJeej ueskej Menj mes yeenj Dee peeles nQ Deewj
cegefvemebIe kes Geeve keer Deesj eue he[les nQ~ ceeie& ceW ner Jes Ske
cegefve kees Oeeve ceW Ke[s osKekej efveke peekej heneeveles nQ~
hegve: kenles nQ
Denes! en Jener og nw efpemeves nceW MeeeeLe& ceW njeee
nw~ henues Fmeer kee keece leceece kejes efhej Deeies ye{es~
neB, neB, mee ceW oes<eer lees ener nw Deewj meye yeseejs lees
keg yeesues Yeer veneR Les~
yeme keee osKeles nes? Ske meeLe leueJeej kee Jeej kejkes
Fmekeer ieo&ve G[e oes~
Flevee kenles ner Jes eejeW etjkecee& eesOe mes Yejhetj nes
(66)
Yeefe
Ske meeLe leueJeej G"ekej ieo&ve hej eueevee eenles nQ efke

ceOe ceW ner veiej osJelee kee Deemeve kebheles ner Gmeer mecee Jen
Deekej Gve eejeW kees Jewmes ner leueJeej G"ees cege ceW Gmeer peien
keerue osles nQ~ Jes eejeW Gme etjcege ceW pewmes kes lewmes JeneR hej
Ke[s jn peeles nQ, efkebefeled cee$e Yeer me mes ceme veneR nes heeles
nQ~ Deye Jes ceve ner ceve meeseves ueieles nQ
Deesn! en keee ngDee? Deye eele: keee nesiee?.........
eele:keeue nesles ner efyepeueer keer lejn en Keyej meejs
Menj ceW hewue peeleer nw~ leYeer meeje Menj en kegletnuehetCe&
Me osKeves kes efueS Gce[ he[lee nw~ meYeer ueesie Ske mJej ceW
cebef$eeeW kees efOekekeejles ngS kenles nQ
Dejs, js! Fve heeefheeeW kees efOekekeej nes, efOekekeej nes!
Dejs peye meeOeejCe #ego eeCeer keer eEnmee kejvee Yeer ceneheehe
nw, lees Yeuee Fve peielhetpe cenemeeOegDeeW keer efnbmee kejvee ceneheehe
keeeW veneR nesiee? leYeer lees osJeeW ves FvnW keerue efoee nw~
Dee ner ngDee, leYeer lees ueesie heehe mes [jWies~ heehe kee
heue hejueeske ceW lees og:Ke oslee ner nw, Fmeueeske ceW Yeer og:Ke,
DeheeMe Deewj Deheceeve kees kejeves Jeeuee nw~
Deens! Fve ogeW ves pewmee efkeee Gmekee heue FvnW ueies
neLe efceue ieee~
Fmeer yeere cenejepee eerJecee& Yeer Deheveer jeveer eerceleer kes
meeLe JeneB hej Dee peeles nQ peneB hej Fleveer Yeer[ Fkeer ngF& nw~
jepee Ssmee Me osKekej yengle ner Keso kes meeLe kenles nQ
Dejs heeefheeeW! legceves mebmeej kes ceneGhekeejer Deewj efveoex<e
(67)
Sssmes cenecegefveeeW kes meeLe en keee efkeee? Dejs! henues ner

legceves Gvekeer efveboe kej nceW Gvekes oMe&veeW mes jeskevee eene,
hegve: JeneB hengBe kej Gve hej lehemJeer meeOegDeeW keer nBmeer keer,
efveboe keer~ Fleves hej Yeer meblees<e veneR ngDee lees ceeie& ceW Deeles ngS
cegefve keer DeJensuevee kej Gvekes meeLe MeeeeLe& efkeee~ Fmekes
heeeled lees legce Gvekes efJeMeeue %eeve kees mecePe egkes Les, efhej
Yeer legc e uees ieeW ves Gvekees ceejves kee en <e[eb$ e ke eeW
yeveeee?.......
leYeer hegjosJelee GvnW es[ oslee nQ Deewj ieg eglemeeiej kes
ejCeeW keer yengle ner Yeefe mes hetpee kejles nQb~ leye jepee Gve
cemleke veeree efkeS ngS cebef$eeeW mes hegve: kenles nQ
Dejs ogeW!legcneje cegKe osKevee Yeer ceneheehe nw~ legcnW Fme
cegefve nlee kes ceneheehe kee oC[ lees cegPe jepee kees osvee ner
eeefnS~ legcnejs efueS Gheege oC[ lees ener nw efke pewmee legce
kejvee eenles Les Jener legcnejs efueS efkeee peeJes~..... efhej Yeer
heeefheeeW! legcnejer efkeleveer ner heeref{eeB cesjs eneB ceb$eerheo hej
eeflee hee egkeer nw FmeerefueS ceQ legcnW eeCeeW kee DeYee os jne ntB~
hegve: jepee Deheves kece&eeefjeeW mes kenles nQ
kece&eeefjeeW! legce Fve eejeW kees ues peekej ieOes hej
efye"ekej FvnW Deheves osMe keer meercee mes yeenj efvekeeue oes~
Gmeer mecee jepee%ee kee heeueve efkeee peelee nw~ meejs
Menj kes ueesie GOej Gve cebef$eeeW keer efveboe kej jns nQ~ Deewj
FOej cenecegefve eglemeeiej kes leheejCe kes hegCe-eYeeJe keer
eMebmee kej jns nQ~ ceg efve kes meeLe-meeLe Deeeee&o sJe eer
(68)
Yeefe
Dekebheveeeee& kes ejCe meeefveOe ceW hengBekej peekeejeW keer

OJeefve mes DeekeeMe kees cegKeefjle kej jns nQ~ Deeeee&osJe Yeer Fme
ekeej mes Deeves Jeeueer mebIe keer Deeheefe ue peeves mes mebleg
efoKe jns nQ Deewj mebIe kes meYeer meeOeg ieg kes DevegMeemeve kee
ele#e megKeo DevegYeJe eehle kej ieg kes DevegMeeme efMe<e
nesves mes Deheves Deehekees ieewjJeeefvJele kej jns nQ~
(3)
nefmleveehegj kes jepee cenehee Deheves ye[s heg$e hee kees
jepe oskej ess heg$e efJe<Cegkegceej kes egJejepe heo kes Yeej
enCe kejves nsleg mecePee jns nQ efkevleg efJe<Cegkegceej kenles nQ
hetpe efheleepeer! efpeme jepe Deewj meebmeeefjke JewYeJe kees
es[kej Deehe oer#ee uesvee eenles nQ Jen jepe Je JewYeJe nceejs
efueS Yeer efnlekej kewmes nes mekelee nw? Dele: efveJee&Ce megKe keer
eeefhle kes efueS ceQ Yeer Deehekes meeLe pewvesejer oer#ee enCe
keBiee~
leye oes v eeW ner ef helee-heg$ e Jeve ceW peekej ceneceg e fv e
eglemeeiejmetefj kes ejCe meeefveOe ceW hengBeles nQ Deewj Gvekes kej
keceueeW mes pewvesejer oer#ee ueskej IeesjeefleIeesj leheejCe kejvee
Meg kej osles nQ~ FOej hee cenejepe jepe efmebnemeve hej
Dee{ nes epee kee heg$eJeled heeueve kej jns nQ~ Gppeefeveer mes
efvekeeues peeves hej Jes yeefue Deeefo eejeW ceb$eer eneB Deekej Jeeked
elegjeF& mes jepee kes eneB ceb$eer heo kees eehle kej uesles nQ~
efkemeer mecee jepee kees efebeflele osKe Gmekee keejCe %eelekej
(69)
jepee mes efveJesove kejles nQ

jepeved! en efmebnyeue jepee efkeme DeefYeceeve ceW nQ?
Yeuee pees Deehekes jepeMeemeve ceW Deelebke ceee jne nw Deewj
Deehekes JeMe ceW ve neskej Deehekees efeefvlele jKee nw~ Deehe nceW
Dee%ee oerefpeS, nce Gmes peerefJele ner heke[kej Deehekes meeceves
GheefmLele kej oWies~
jepee Gvekeer yeeleeW mes emeVe nes Gvekes meeLe yengle meer
mesvee os osles nQ~ Jes eejeW ceb$eer kegcYehegj veiej hej e{eF& kej
Deheves yegefyeue mes efmebnyeue kees peerefJele ner heke[kej yeeBOekej
nefmleveehegj ueekej jepee hee kes meeceves Ke[e kej osles nQ~
jepee hee Fve cebef$eeeW keer Fme keee& kegMeuelee mes emeVe nes
GvnW Jej ceeBieves kees kenles nQ leye ceb$eerieCe efveJesove kejles nQ~
cenejepe! DeYeer nceeje Jej Deehe Oejesnj he ceW Deheves
heeme ner jnves oerefpeS, DeeJeMekeleevegmeej nce ues ueWies~
Fmeer mecee Dekebheveeeee& cenecegefve Deheves meele meew cegefveeeW
kes meeLe efJenej kejles ngS eneB Deekej nefmleveehegj kes yeenj
Geeve ceW "nj peeles nQ Deewj Je<ee&eesie kee mecee %eelekej
Je<ee&eesie efveece enCe kej uesles nQ~ eeJeke ueesie mebIe keer
Gheemevee kes efueS eefleefove Gvekeer Jebovee, hetpee, Yeefe kejvee
Meg kej osles nQ~
eer Dekebheveeeee& cenecegefve mebIe meefnle eneB Deees nQ
en meceeeej cebef$eeeW kees efceueles ner GvnWs Deheves Deheceeve keer
yeele eeo Dee peeleer nw~ Gve eejeW kee oe eefleefnbmee keer
YeeJevee mes Gefive nes G"lee nw~ Jes eejeW Skeeble ceW yew"kej
(70)
Yeefe
hejmhej ceW efJeeej kejles nQ

Denes! ener mecee Gheege nw Fvemes yeouee egkeeves kee,
FvneR ogeW kes eje Deheves kees efkelevee og:Ke G"evee he[e nw?
meYeer ueesieeW kes yeere ceW nceW efOekekeeje ieee nw Deewj Gppeefeveer
mes Deheceeefvele neskej osMe efvekeeues kee oC[ efoee nw~ osKees,
jepee hee Fvekes hejce Yee nQ, Jes Deheves Meemeve ceW Fvekee
Deefnle kewmes nesves oWies?
leye yeueer ceb$eer kenlee nw
megvees, nce ueesieesb ves efmebnyeue kees peerle uesves hej jepee
mes pees Jej eehle efkeee Lee, Jen jepee kes heeme megjef#ele nw~
Fve cegefveeeW kee keece leceece kejves kess efueS nceW jepee mes meele
efove kee jepe eehle kej uesvee eeefnS~
leerveeW ceb$eer emeVe neskej yeefue kes yegef eelege& keer mejenvee
kejles nQ Deewj kenles nQ
"erke "erke, yengle "erke, efhej lees pewmee nce kejWies Jewmee
ner nesiee~ jepee kes neLe ceW keg Yeer DeefOekeej veneR jn peeesiee~
es ceb$eer Gmeer mecee jepee kes heeme hengBe kej efveJesove
kejles nQ
ns jepeved! pees Deehe nceW Jej osvee eenles Les, mees Deepe
nceW DeeJeMekelee nw~
jepee kenles nQ
kenes, Deehe ueesieeW kees keee eeefnS? ceQ Jeeveye nBt,
Deehe pees ceeBieessies mees ceQ osves kees leweej ntB~
leye yeefue kenlee nw
(71)
cenejepe! nceW meele efove kes efueS Dehevee jepe eoeve

keerefpeS~
jepee hee Ssmee megveles ner DeJeeked jn peeles nQ Gvekes ceve ceW
keg DeveLe& keer DeeMebkee nes peeleer nw efkevleg Deye Jes kej ner keee
mekeles Les? Jes Jeeveye Les Dele: GvnW jepe osvee ner he[e~ jepee
Gve cebef$eeeW kees jepe meeQhekej mJeeb meele efove kes efueS Deheves
Iej hej Deekej efveJeeme kej jns Les~ FOej es og ceb$eer jepe
heekej DeleefOeke emeVe nesles nQ Deewj Skeeble ceW hejeceMe& kej
cegefveeeW kes ceejves kes efueS cenee%e kee yenevee yeveekej <e[eble
jeles nQ efpememes efke meJe& meeOeejCe ueesie keg ve mecePe mekeW~
Gme mecee Jes ceb$eer cegefveeeW kees yeere ceW jKekej Gvekes
eejeW lejhe Ske yengle ye[e ceb[he leweej kejeles nQ~ Gvekes eejeW
lejhe uekeef[eeW kees {sj Fkee kejJee osles nQ, yekejer Yes[W Deeefo
npeejeW heMeg JeneR yee[e yeveJeekej yebOeJee osles nQ~ Deewj en
Iees<eCee keje osles nQ efke osMe leLee jepe keer Meebefle kes efueS
heMegcesIe e%e eejbYe efkeee nw~ leceece Jeso-Jesoebie heejbiele efJeeve
e%e kejeves kes efueS JeneB Deekej "nj peeles nQ~ Deewj Jeso OJeefve
mes e%e ceC[he kees iebgpeeeceeve kej osles nQ~ yeseejs efvejhejeOe
heMegDeeW kees efveo&&eleehetJe&ke ceeje pee jne nw~ ceb$eeseejCehetJe&ke
heMegDeeW keer DeengefleeeB oer pee jner nQ~ osKeles-osKeles ogie&efOele
OegSb mes meeje DeekeeMe heefjhetCe& nes peelee nw~
eer Dekebheveeeee& cenejepe Deewj meYeer meele meew cegefveieCe
Fme ogIe&vee kees osKekej Deheves Thej Ghemeie& mecePe uesles nQ~
leye Jes meye cenecegefve Deheves mebece keer j#ee nsleg Deeiece efJeefOe
(72)
Yeefe
kes Devegmeej meuuesKevee enCe kej uesles nQ~ DeLee&led

eefo ceQ Fme Ghemeie& mes peerefJele yeetBiee lees hegve: DeVe peue
enCe keBiee, DeveLee-Fme Ghemeie& kes ve nves leke cesjs eejeW
ekeej kes Deenej kee leeie nw~
Fme ekeej keer eefle%ee kej uesvee efveece meuuesKevee nw
leLee yeeves keer mebYeeJevee ve nesves hej peerJeve Yej kes efueS
elegjenej leeie kejvee ece meuuesKevee nw~
Gheeg&e ekeej mes efveece meuuesKevee ueskej meYeer meeOeg
Mejerj mes efvece&ce nesles ngS yeejn YeeJeveeDeeW kes efebleve ceW
leuueerve nes peeles nQ~ eejeW lejhe mes Deefive keer uehe Deesj
heMegDeeW keer Deengefle mes GlheVe nesves Jeeues ogieefOele OegeW mes meYeer
cegefveeeW kes Mejerj ceW leLee keC" ceW Ieesj Jesovee nes jner nw~
efoiecyej cegefveeeW keer eee& Ssmeer ner nw, efke Ssmes Ghemeie& kes
mecee ve Jes G"kej keneR Deve$e ieceve kej mekeles nQ, ve keg
eleerkeej ner kej mekeles nQ Jes lees cee$e Deeiece keer Dee%ee kes
Devegmeej Ssmes keeW kees Ghemeie& mecePe kej menve kejles ng S meuues Kevee
keer ner MejCe ues uesles nQ~ Deewj Me$egDeeW hej eesOe, ke<eee ve kejles
ngS het Ce& #ecee OeejCe kejles nQ~ Deepe Yeer efoiecyej pew ve cegefve ef kemeer
Yeer ekeej kes hej kes eje efkees ieS Deefme enej Deeefo GhemeieeX kes Dee
peeves hej #ecee YeeJe mes menve kejles ngS osKes peeles nQ~
Jes meYeer cegefve efJeeej kej jns nQ
Dene! peye heeBe meew cegefveeeW keer Ieeveer ceW hesue efoee
ieee Lee Deye GvnW kewmeer Jesovee ngF& nesieer? en DeefivekeeC[ kes
eje nesves Jeeues Ghemeie& Mejerj kees ner ve kejsiee cesjer Deelcee
(73)
kees veneR, keeeWefke Deelcee lees Depej-Decej nw, DeefJeveeMeer nw~

cesjer Deelcee kees ce=leg veneR nw lees Yee efkemekee? cesjer
Deelcee kees JeeefOe veneR nw lees heer[e efkemekees? ve ceQ yeeueke ntB,
ve egJee ntB, ve Je= ntB, es lees hegue keer heee&eW nQ~
Fme ekeej mes DeeOeeeflceke YeeJevee kees Yeeles ngS Jes
meYeer cegefve heJe&le kes meceeve Dekebhe neskej efveeue Mejerj kejkes
efles ngS nQ~ peye DeefOeke Jesovee kee DevegYeJe nesves ueielee nw
leye Jes cegefve Deheveer Deelcee kees mebyeesOeve kejles nQ
ns Deelceved! peye keYeer let vejke ceW ieee nw lees kewmeer
JesoveeSB Yeesieer nQ? Gvekee mcejCe kej~ Dejs! JeneB kejeWle mes
eerje peevee, kegcYeerheeke ceW hekeeee peevee, efleue-efleue yejeyej
gke[s efkeS peevee, cegodiejeW mes heers Deeefo Yebekej ke Yeesies
nQ~ heMegeesefve ceW Yeer yeefue Deewj Deefive Deengefle efkeleves ke
Yeesies nQ? sove-Yesove, ceejves, heerves, efnbmekeeW, JeeOeeW eje
ceejs peeves Jeeues kees peeves, MeeeW mes efVe-efYeVe efkees peeves
Deeefo kes efkeleves ke YeeWies nQ? ceveg<eesefve ceW Yeer ieYe&Jeeme ceW veJe
cenerves jnves kes efkeleves ke Yeesies nQ? eefo Deye mebmeej kes og:KeeW
mes gkeeje heevee nw lees Fme Ghemeie& kees MebeeflehetJe&ke menve kejes~
efpememes hegve:hegve: mebmeej ceW pevce ve uesvee he[s~
Fleeefo ekeej mes es cegefve Ghemeie& menve kej jns nQ~
FOej peye nefmleveehegj veiejer kes eeJeke-eeefJekeeSB cegefveeeW kes
Thej Ssmee Ghemeie& osKeles nQ, lees onue G"les nQ~ ne-ne keej
kejves ueieles nQ~ hejvleg Deye Jes ueesie kej ner keee mekeles nQ?
og:Keer epee jepee keer MejCe ceW peeleer nw efkevleg peye jepeieer
(74)
Yeefe
hej Deemeerve neskej jepee ner Ssmee DeveLe& kej jne nw leye
yeseejer e%ee efkebkee&Je efJecet{ nes ieF& nw~ yengle mes eeJeke
cegefveeeW kes Fme Yeebbkej Ghemeie& kes otj nesves leke kes efueS keg
ve keg Jemleg kee leeie kej yew" iees nQ~ keg eeJeke Ghemeie&
efveJeejCe nsleg GheeeeW kees meese-meese kej hegve: keg ceeie& ve
osKekej DeeBKeeW mes Deeg efieje jns nQ~
FOej yeefue, ye=nmheefle, eeo Deewj vecegefe es eejeW ogelcee
jepe kees eehle kej hetues veneR mecee jns nQ Deewj cegefveeeW kees
ceejves kes efueS e%e efJeefOe kee Deeeespeve kejkes efkeefceke
oeve yeeB jns nQ~ jepee hee kee keesMe Keesue efoee nw Deewj meejs
Menj ceW Iees<eCee kej oer nw efke
cenee%e kes DeJemej hej meYeer kees cegBn ceeBies megJeCe&, Oeve
Deewj jlve Deeefo efoes pee jns nQ~ efpemekees pees eeefnS mees ceeBie
uees, Deewj keF& heeref{eeW leke kes efueS oefjlee kees meceehle kej
oes~ Oeve kes ueesYeer, oefjer Deewj DeveeLe ueesie Ssmeer oeve keer
Iees<eCee megvekej eejeW lejhe mes eues Dee jns nQ Deewj ceve eens
Oeve, megJeCe&, jlve Deeefo eehle kej KegefMeeeB cevee jns nQ~ Yeuee
Gve yeseejeW kees cegefveeeW kes Fme Deefive Ghemeie& kes ke keer keee
keuhevee?
ceevees Fme cegefve Ghemeie& kees ve osKe mekeves kes ner keejCe
mete&osJe Demleeeue kees eehle nes iees nQ~ nefmleveehegj efveJeemeer
meppeve ueesie efebleelegj nes meese jns nQ
Denes! ceveg<eeW kes neLe mes jepe etj je#emeeW kes neLe
ceW euee ieee nw Deye keee nesiee? ef$eYegJeve hetpe Fve iegDeeW
(75)
keer j#ee kewmes nesieer? ns veeLe! ns efpevesvosJe! ns YeieJeved! Fme

Yeebkej efmLeefle ceW Deye Fve cenecegefveeeW kes efueS Deehe ner
MejCe nQb~ ns YeieJeved! j#ee kejes, j#ee kejes~
eejeW lejhe mes Ssmeer DeeJeepe G" jner nw
(4)
efceefLeuee veiejer kes yeenj Geeve ceW eer eglemeeiejcegefve
jeef$e kes mecee Oeeve ceW efmLele nQ~ DeOe&jeef$e kes Deveblej Jes
Oeeve kees efJemeefpe&le kej DeekeeMe keer Deesj efheele kejles nQ
lees osKeles nQ eeJeCe ve#e$e kebheeeceeve nes jne nw ve#e$e kebheles
ngS osKekej Deheves efveefcee%eeve mes efJeeejles nQ Deewj menmee
cegKe mes yeesue he[les nQ
nee! nee!!
heeme ceW ner heg<heoble veece kes #eguueke peer yew"s ng S Les, Jes ieg kes
cegKe mes menmee nee, nee, Meyo megvekej Ieyejekej hetles nQ
YeieJeved! keee ngDee, keee ngDee!!
eglemeeiejmetefj kenles nQ
cegefveeeW hej yengle ye[e Ghemeie& nes jne nw~
#eguuekepeer hetles nQ
eYees! en Ghemeie& keneB nes jne nw?
metefj kenles nQ
nefmleeveehegj ceW meele meew cegefveeeW kee mebIe "nje ngDee nw~
Gme mebIe kes veeeke eer Dekebheveeeee& cenecegefve nQ~ Gme meejs mebIe
hej heeheer yeefue kes eje en Ghemeie& efkeee pee jne nw~
(76)
Yeefe
#eguuekepeer hetles nQ
eYees! Ssmee keee Gheee nw efke efpememes en Ghemeie& otj nes?
metefj kenles nQ
neB, Ske Gheee nw~ eer efJe<Cegkegceej cegefve kees efJeefeeeefmeef
eehle nes ieF& nw~ Jes Deheveer $e+ef kes yeue mes Fme Ghemeie& kee
efveJeejCe kej mekeles nQ~
#eguueke hegve: hetles nQ
YeieJeved! Jes cegefve Fme mecee keneb hej efJejepeceeve nQ?
metefj kenles nQ
Jes Gppeefeveer veiejer kes yeenj Ske ieghee ceW efmLele nQ~
leye hegve: #eguueke efJevee mes eeLe&vee kejles nQ
eYees! cegPes peeves keer Dee%ee oerefpeS~
ieg keer Dee%ee heekej heg<heoble #eguueke lel#eCe ner Deheveer
DeekeeMeieeceer efJeee kes yeue mes cegefve efJe<Cegkegceej kes ejCe
meeefveOe ceW hengBekej veceesmleg kejles nQ Deewj eer eglemeeiej
metefj eje keefLele meceeeej megvee osles nQ~ leye efJe<Cegkegceej
cegefve Deeee& mes meeseles nQ
Denes! keee cegPes efJeefeee$e+ef eehle nes egkeer nw?
Flevee meesekej lel#eCe ner hejer#ee kes efueS Dehevee neLe
hemeejles nQ lees Jen neLe ieghee kes yeenj efvekeuekej Deveske
heJe&le Deeefo kees Yesove kejlee ngDee yengle otj leke euee peelee
nw~ efJe<Cegkegceej cegefve Gmeer #Ce efJeefeee$e+ef kes yeue mes DeekeeMe
ceeie& mes JeneB mes euekej MeerIe ner nefmleeveehegj Dee peeles nQ Deewj
Deheves ye[s YeeF& jepee hee kes jepecenue ceW hengBe peeles nQ~
(77)
cegefve efJe<Cegkegceej kees Deeles ngS osKekej menmee jepee hee

G"kej meeceves ye{kej meeebie vecemkeej kejles nQ hegve: Ge
Deemeve hej efJejepeceeve kejles nQ~ efJe<Ceggkegceej cegefve kenles nQ
ns YeeF&! legce efkeme veeRo ceW mees jns nes? keee legcnW helee nw
efke Menj ceW efkelevee Yeejer DeveLe& nes jne nw? Dejs! Deheves jepe
ceW legceves Ssmee DeveLe& keeeW nesves efoee? keee henues Deheves kegue ceW
efkemeer ves Deepe leke Ssmee cegefve Ieeleke Ieesj heehe efkeee nw? nee!
nee!! Oece& kes DeJeleej hejceMeeble Ssmess Fve cegefveeeW hej Ssmee
Deleeeej? Deewj Jen Yeer legce mejerKes Oecee&lceeDeeW kes jepe ceW?
ye[s Keso keer yeele nw, YeeF&! jepeeDeeW kee Oece& lees ener nw efke
meppeveeW keer, Oecee&lceeDeeW keer j#ee kejvee Deewj ogeW kees oC[
osvee, hej legceves lees Fmemes efyeukegue Gue kej jkeKee nw~ mecePeles
nes, meeOegDeeW kees meleevee "erke veneR~ osKees! peue kee mJeYeeJe "b[e
nw efhej Yeer Jen peye Deefle iejce nes peelee nw leye Mejerj kees peuee
oslee nw~ FmeefueS peye leke keesF& Deeheefe legce hej ve Dee peeJes,
Gmekes henues ner Fme Ghemeie& keer Meebefle kejJee oerefpeS~
Deheves hetpe Yeelee eer efJe<Cegkegceej cegefve kee DeeosMe
megvekej jepee hee neLe pees[kej kenles nQ
(5)
YeieJeved! ceQ keee keB? cegPes keee ceeuetce Lee efke es
heeheer ueesie efceuekej cegPes Ssmee OeesKee oWies? Deye lees ceQ efyeukegue
efJeJeMe ntB~ ceQ keg Yeer veneR kej mekelee~ keeeWefke ceQ Jeeveye
nes egkee n@tb, meele efove leke kes efueS Dehevee jepe os egkee ntB~
ns cenecegves! Deye lees Deehe ner Fme keee& ceW meceLe& nQ~
(78)
Yeefe
Deehe ner efkemeer Gheee eje cegefveeeW kee Ghemeie& otj keerefpeS~
FmeceW Deehekes efueS cesje keg kenvee lees mete& kees oerheke efoKeeves
kes meceeve nw~ Deye Deehe MeerIe ner keg Gheee keerefpeS~
Flevee megvekej efJe<Cegkegceej cegefve efJeefeee$e+ef kes eYeeJe
mes yeeceve kee DeJeleej Ssmee yeeeCe kee Jes<e yeveeles nQ~ kebOes hej
pevesT uekee kej yeieue ceW JesoMeeeeW kees oyeekej ye[er ceOegjlee
mes Jeso keer $e+eeDeeW kee GeejCe kejles ngS JeneB e%e ceb[he ceW
hengBe peeles nQ~ e%e kes meYee ceb[he ceW Jeeceve yeeeCe kees Deeles
ngS osKe yeefue Deeefo ceb$eer Deeies ye{kej Gvekee mecceeve kejles
ngS yengle ner emeVe nes peeles nQ~ yeefue jepee (ceb$eer) lees Gve hej
Flevee emeVe nes peelee nw efke Jen Deevebo efJeYeesj nes peelee nw~
hegve: ieodieo JeeCeer ceW kenlee nw
cenejepe! Deeheves eneB heOeej kej cesjs e%e keer DehetJe&
MeesYee kej oer nw, ceQ yengle ner emeVe ntB~ Dele: Deehekeer pees Fe
nes, mees ceeBefieS~ Fme mecee ceQ meye keg osves ceW meceLe& nttB~
Jeeceve efJe<Ceg kenles nQ
ceQ Ske iejerye yeeeCe nttB~ cegPes Deheveer efmLeefle ceW ner
meblees<e nw~ cegPes Oeve-oewuele keer keg DeeJeMekelee veneR nw~ hej
Deehekee peye Flevee Deeen nw, lees ceQ Deehekees Demebleg kejvee Yeer
veneR eenlee~ cegPes kesJeue leerve hewj-heie he=LJeer keer DeeJeMekelee
nw~ eefo Deehe Gleveer Yetefce cegPes os oWies lees ceQ Gmeer ceW Deheveer PeeWhe[er
yeveekej jn peeTBiee Deewj efvejekeguelee mes JesoeOeeve Deeefo kejlee
jntBiee~ yeme, Fmekes efmeJeee cegPes Deewj keg veneR eeefnS~
Gme Jeeceve keer en leg eeevee megvekej heeme ceW Ke[s ngS
(79)
Deve ueesie Deeee& kejves ueieles nQ~ keg ueesie nBme he[les nQ Deewj
keg ueesie Keso Jee kejles nQ~ hegve: keg yeeeCe kenles nw
ke=heeveeLe! Deehekees Lees[s ceW meblees<e nw mees "erke, efhej
Yeer Deehekee lees en kee&Je Lee efke Deehe yengle keg ceebiekej
Deheves peeleere YeeFeeW kee Ghekeej kej osles? Yeuee GmeceW
Deehekee keee efyeie[ peelee?
yeefue cenejepe Yeer GvnW Ketye mecePeeles nQ Deewj hegve:hegve: kenles nQ
ns JeeceveeJeleej! ns YetosJe! Deehe Deewj DeefOeke ceeBefiees~
Denes! cesjs keesMe ceW Fme mecee Delegue OevejeefMe Yejer ngF& nw~
kece mes kece nceejs JewYeJe kes Deveghe lees Deehekees ceeBievee ner
eeefnes~ efkevleg Jeeceve cenejepe hetCe&he mes Deve keg ceeBieves
keer Deheveer Deefvee ner jKeles nQ Deewj kenles nQ
jepeved! eefo osvee nw lees os oes DeveLee ceQ Deve$e euee
peeTBiee, keeeWefke cegPes lees cee$e leerve hewj Oejleer ner eeefnes~
leye yeefue kenlee nw
ns hetpe! Deehe cegPes yengle Meefce&voe kej jns nQ~ Deehekeer
Fme leg eeevee mes cegPes yengle ner Demeblees<e nw, efhej Yeer
eefo Deehe Deeies keg veneR ceeBievee eenles nQ lees "erke, pewmeer
Deehekeer Fe~ Dee! lees Deehe mJeeb Deheves ner hewjeW mes
he=LJeer ceehe ueerefpeS~
Flevee kenkej yeefue cenejepe peue keer Yejer megJeCe& Peejer
G"e kej oeve kee mebkeuhe kejles ngS Jeeceve efJe<Cegkegceej kes neLe
hej peueOeeje [eue osles nQ~ Deewj mebkeuhe nesles ner Jeeceve Jes<eOeejer
(80)
Yeefe
efJe<Cegkegceej he=LJeer kees ceeheves kes efueS Dehevee henuee heeBJe G"ekej
megces heJe&le hej jKeles nQ, otmeje hewj G"ekej ceeveg<eesej heJe&le
hej jKeles nQ hegve: leermeje hewj G"eles nQ Deewj GvnW Deeies ye{ves keer
keneR peien ner veneR efoKeleer nw, Gmes Jes keneB jkeKes? ......leye
Jen leermeje heeBJe DeekeeMe ceW ner G"e jn peelee nw~
Gvekes Fme eYeeJe mes meejer he=LJeer keeBhe G"leer nw, meYeer
heJe&le eueeeceeve nes peeles nQ, meYeer meceg ceee&oe lees[ osles nQ
Deewj Gvekee peue yeenj Gsefuele neskej yenves ueielee nw~ osJeeW
kes efJeceeve Ske mes Ske kejeves ueieles nQ Deewj osJeieCe menmee
Deeee& mes eefkele nes peeles nQ~ hegve: lel#eCe ner osJeieCe Deheves
DeJeefOe%eeve mes meeje meceeeej %eelekej JeneB Deekej owlekecee&
yeefue kees yeeBOekej cegefve efJe<Cegkegceej mes kenles nQ
eYees! #ecee keerefpeS, #ecee keerefpeS, #ecee keerefpeS!!........
Fme ekeej eejeW lejhe mes DeekeeMe ceW GheefmLele osJeieCe
Ske meeLe MeyoeW kee GeejCe kejles ngS DeekeeMe kees cegKeefjle
kej jns nQ
pee nes, pee nes, pee nes!! cenecegefve Dekebheveeeee&
keer pee nes, meJe& efoiecyej cegefveeeW keer pee nes, pewveOece& keer
pee nes~ cenemeeOeg efJe<Cegkegceej keer pee nes, pee nes, pee
nes!! ..... ns Oece&Jelmeue! ns oee efmevOees, ns Oece& kes DeJeleej!
#ecee kejes, #ecee kejes, #ecee kejes!! oee kejes, oee kejes, oee
kejes!! ns veeLe! nce meYeer keer j#ee kejes, Deye Deehe Deheveer
efJeefeee meceses, ns osJe! Deye Deehe Dehevee hewj mebkegefele kejes~
en meye Me osKekej DeleerJe YeeYeerle ngDee Deewj keeBhelee
(81)
ngDee yeefue cenejepe kes ejCeeW ceW efiej he[lee nw Deewj efie[efie[lee
ngDee kenlee nw
ns ke=heeveeLe! cegPes #ecee kej oerefpeS, ceQ ceneheeheer ntB
efhej Yeer Deye Deehekeer MejCeeiele nttB Deye Deehe cesjer j#ee keerefpeS,
cesjs Thej oee keerefpeS, #ecee keerefpeS, #ecee keerefpeS, #ecee
keerefpeS~
Fmeer ceOe yeefue kes meeLeer ye=nmheefle, eeo Deewj vecegefe
es leerveeW ceb$eer Yeer Deekej cegefve kes ejCeeW ceW meeebie he[kej
#ecee eeevee kejles nQ, Deewj heeeeehe kejles ngS Deeg efiejeves
ueieles nQ~
Jeeceve Jes<eOeejer efJe<Cegkegceej lel#eCe ner Deheveer efJeefeee
meces uesles nQ Deewj cegefve DeJemLee ceW JeneB Ke[s nes peeles nQ~ Gmeer
mecee osJeieCe Deekej meYeer cegefveeeW hej nes jns meejs Ghemeie& kees
otj kej osles nQ~ e%e ceb[he Deewj Deefive kees ne osles nQ~ pees yeseejs
efvejhejeOe heMeg nJeve keer Deengefle kes efueS JeneB yeeBOes iees Les GvnW
es[ osles nQ Deewj meYeer kees DeYeeoeve keer Iees<eCee kej osles nQ~
Gmeer #eCe jepee hee Deheves cenue mes efvekeuekej JeneB Dee
peeles nQ Deewj efJe<Cegkegceej cegefve kes ejCeeW mes efuehe peeles nQ~
meele meew cegefveeeW kes Thej nes jns Fme Yebekej DeefivekeeC[
GheJe kees otj ngDee osKe n<ee&eg mes cegefve efJe<Cegkegceej kes ejCeeW
kee ceeveeW e#eeueve ner kej jns neW~ meJe&$e epee ceW Meebefle keer
uenj oew[ peeleer nw~ Ske meeLe meejer epee JeneB oew[ Deeleer nw
Deewj iegDeeW keer Jebovee SJeb JeweeJe=efe ceW ueie peeleer nw~
Gmeer #eCe jepee Deewj eejeW ceb$eer ye[er Yeefe mes mebIe kes veeeke
(82)
Yeefe
Dekebheveeeee& keer Jebovee kejves kees JeneB henBge peeles nQ~ Deewj Gvekes
ejCeeW ceW meeebie he[kej vecemkeej kejles ngS kenles nQ
ns YeieJeved! ns ke=heeefmebOees! veceesmleg, veceesmleg, veceesmleg~
hegve: yeefue Deeefo ceb$eer ves$eeW mes Deeg Pejeles ngS ue[Ke[leer JeeCeer
ceW kenles nQ
ns Yee peveJelmeue! ns keCee kes meeiej! ns hejce #ecee
Meerue! iegosJe! nce heeefheeeW kes Fme ceneved DehejeOe kees #ecee
keerefpeS, #ecee keerefpeS, #ecee keerefpeS~
hegve: Jes eejeW ceb$eer iegosJe mes efveJesove kejles nQ
ns veeLe! Deye nceW Deehe efJee efnlekeejer, hejceeshekeejer,
Deefnbmeeceeer Fme pewveOece& kees enCe kejeFS~
Fleveer eeLe&vee kees megvekej keCeemeeiej eer Dekebheveeeee&
iegJee& Gve hej oee kejkes GvnW meevlJevee osles nQ hegve: efceLeelJe
kee leeie kejekej Gve eejeW kees mecekelJe leLee DeCegele oskej
GvnW ogpe&ve mes meppeve yevee osles nQ~
meYeer osJeieCe emeVe neskej yengle ner Yeefe YeeJe mes De
Je Deeefo Gece-Gece meeceeer ueskej eer efJe<Cegkegceej cegefve kes
ejCeeW keer hetpee kejles nQ, hegve: Dekebheveeeee& Deeefo meele meew
cegefveeeW keer hetpee kejles nQ~ Jes osJeieCe osJeceeer leerve JeerCeeSB
ueekej GvnW yepee-yepee kej Ketye Yeefe-hetpee kejles nQ~ hegve:
Gve leerveeW JeerCeeDeeW kees eneR ceOeueeske ceW os peeles nwQ efpevekes
eje Yee ueesie meoe ner Gve iegDeeW kee iegCeevegJeeo iee-ieekej
hegCe mebheeove kejles jns~
(83)
osJeeW kes eje hetpee-efJeefOe mebheVe nes peeves kes yeeo jepee
hee Deewj nefmleveehegj Menj kes mecemle YeeieCe Yeefe ceW
efJeYeesj nes veevee ekeej mes cegefve eer efJe<Cegkegceej kes ejCeeW
keer, Deeeee& Dekebheve ieg Deewj meele meew cegefveeeW keer hetpee
Yeefe kejkes pee-peekeej kes veejeW mes DeekeeMe kees iegbpeeeceeve
kej osles nQ~ hegve: meYeer eeJeke-eeefJekeeSB efJeeej kejles nQ
Denes! Fve Ghemeie& efJepeeer cenecegefveeeW keer Deefive keer
DeeBe Deewj OegSb mes yengle keuesMe ngDee nw~ Fvekes keb" BOe ieS nQ
Deewj Mejerj ceW Yeer Jesovee nes jner nw~ Deye FvnW Ssmee Deenej
osvee eeefnS efke efpememes es peues ngS, heer[e ege keb" mes menpe
ceW enCe kej mekeW~
leYeer meye eeJeke mesceF& keer Keerj keer Gheege Deenej
mecePekej Iej-Iej ceW Jewmee ce=og Deenej leweej kejkes Deenej
keer yesuee ceW Deheves-Deheves Iej kes ojJeepes hej cegefveeeW kes he[ieenve
keer eleer#ee ceW Ke[s nes peeles nQ~ meYeer cegefve Deheveer-Deheveer
efveece meuuesKevee kees efJemeefpe&le kej Deeeee&eer keer Dee%ee mes
Deeeee&eer kes meeLe Mejerj kees mebece kee meeOeve ceevekej
Gvekeer j#ee nsleg eee& kes efueS efvekeueles nQ~ eeJeke DeeveboefJeYeesj
nes he[ieenve kejvee Meg kej ossles nQ
ns YeieJeved! veceesmleg veceesmleg, De$e efle efle, ns
iegosJe! Deehekees vecemkeej nes, vecemkeej nes, vecemkeej nes,
eneB "njes, "njes, DeVe peue Meg nw~
efpeve-efpeve eeJekeeW kees Ske-oes Deeefo cegefveeeW keer ueeYe
efceue peelee nw Jes Deheves peerJeve kees Oeve ceeve uesles nQ Deewj
(84)
Yeefe
efJeefOeJeled veJeOee Yeefe kejkes GvnW cegog Deewj mejme mesceF& keer
Keerj kee Deenej oskej DeefleMee hegCe mebheeove kej uesles nQ~
efpeve eeJekeeW kees keesF& Gece cegefve-hee$e veneR efceue heelee nw Jes
Yeer Gme efove hee$eoeve keer Glke YeeJevee mes Deve eleer eeJekeeW
kees Yeespeve kejekej Deenej oeve keer YeeJevee Yeeles ngS Deheves
peerJeve kees meheue kejles nQ~
efpeme efove Fve meele meew cegefveeeW keer j#ee ngF& Leer Jen
efove eeJeCe Megkeuee hettefCe&cee kee Lee~ leYeer mes Deepe meYeer
eeJekeieCe Fme efove kees j#eeyebOeve heJe& kes veece mes ceveeles eues
Dee jns nQ~ Flevee ner veneR, mecemle YeejleJe<e& ceW meYeer meceoee
kes pewveslej ueesie Yeer efkemeer ve efkemeer he ceW Fme heJe& kees ceveeles
nQb~ en heJe& meeceeefpeke heJe& kes he ceW ceveeee peelee nw~ Deepe
kes efove meJe&$e eeJekeieCe lees ceg ef ve-Deeef e&kee, #eg uueke#egefuuekeeDeeW kes ejCe meeefveOe ceW hengBe kej Gvekes eercegKe
mes cegefve efJe<Cegkegceej keer keLee megvekej hegve: cegefve Deeefo
hee$eesW kees Keerj kee Deenejoeve osles nQ~ peneB keneRs cegefve
Deeefe&kee Deeefo kes eelegcee&me veneR nQ~ JeneB kes eeJeke Deve$e
keneR iegDeeW kes efveke hengBe kej Deenejoeve kee ueeYe uesles
nQ, Deewj cegefveeeW kees Deenej osles mecee hetJe& cegefveeeW keer
mce=efle kej Jele&ceeve cegefveeeW ceW Gvekee mLeehevee efve#eshe kej
Deenej oskej Deheves kees hegCeMeeueer mecePe uesles nQ, leLee
leoveghe efJeMes<e hegCe kee Yeer mebee kej uesles nQ~
en heJe& Jeelmeue keer heefJe$elee kee eesleke nesves mes eee:
meJe&$e meceepe kes yenve-YeeF& ceW heefJe$e mvesn kes he ceW Yeer ceveeee
(85)
peelee nw~ yenve YeeF& kees efceeVe Deeefo kee Yeespeve kejekej
Gvekes neLe ceW j#eeyebOeve kee met$e yeeBOeleer nQ~ Gme j#eemet$e kees
jeKeer Yeer kenles nQ~ Fme ekeej Oecee&lceeDeeW kes eefle hejce Oece&
kes DeJeleej cegefve eer efJe<Cegkegceej ves Jeelmeue YeeJe kees kejkes pees
Oecee&lceeDeeW keer j#ee keer nw~ Gmeer keer mce=efle ceW Fme heJe& kee
ceveeles ngS Oece& Deewj Oecee&lceeDeeW keer j#ee kee efveece uesvee
eeefnS~ leYeer Fme heJe& kees ceveeves keer hetCe& meeLe&kelee nw keeeWefke
ve OeceeX Oeeefce&kewefJe&vee Oecee&lceeDeeW kes efyevee Oece& veneR jnlee nw~
Deveblej efJe<Cegkegceej cegefve Deheves ieg kes heeme peekej
efJeefeee mes pees JeeceveJes<e yeveeee Lee Gmekee eeeefele enCe
kej Ieesje-Ieesj leheejCe kej Gmeer YeJe mes cees#e eehle kej uesles
nQ~ Jes cenecegefve efJe<Cegkegceej leLee Dekebheveeeee& Deeefo meele
meew cegefve nce meye keer j#ee kejW~
efJeMes<emegces heJe&le pecyet erhe kes yeereeWyeere ceW nw~
ceeveg<eesej heJe&le heg<kejerhe kes ceOe ceW nw, en et[er kes
Deekeej Jeeuee nw~ Fme ceeveg<eesej heJe&le leke ner ceveg<e ueeske
keer meercee nw~ Fmekes Deeies eejCe$e+efOeejer ee efJeefeeeOeejer
cegefve ee efJeeeOej ceveg<e veneR pee mekeles nQb~ FmeerefueS eer
efJe<Cegkegceej cegefve ves efJeefeee mes otmeje hewj ceeveg<eesej heJe&le
hej jKe kej meeje ceveg<e ueeske ceehe efueee Lee~
MM`NN
(86)
Yeefe
Deeve mes efvejeve

(1)
pecyeterhe kes Yejle #es$e kes Deee&Keb[ ceW keeMceerj veece
kee eefme osMe nw~ efkemeer mecee FmeceW efJepeehegj veece kee
Ske veiej Lee~ JeneB hej efpevecebefojesW hej OJepeeSB henjeleer ngF&
ceeveeW YeJe peerJeeW kees Oecee&jeOevee nsleg Deheveer Deesj yeguee ner
kejleer LeeR~ Fme veiej kes jepee kee veece Deefjcele Lee pees efke
Fb kes meceeve JewYeJeMeeueer megboj, hejeeceer, hejeshekeejer, efpeveOece&
Yee Deewj epeeJelmeue Deeefo iegCeeW mes Deuebke=le Lee~ Gmekeer
heejeveer kee veece megbojer Lee pees efke heefleele Deeefo iegCeeW keer
Keeve Leer Deewj Oece&hejeeCee Leer~ efkemeer mecee jeveer kes heg$ejlve
keer Glheefe ngF&, jepe ceW ceneceneslmeJe kes meeLe jepee ves heg$e
kee veece ueefueleebie jKee etBefke Jen meJeeie megboj Lee~
megboj efMeMeg kees heekej ceelee-efhelee hetues veneR meceeles Les,
Gvekee jeie-YeeJe heg$e kes uee[heej ceW DeleeefOeke ye{ ieee
Lee~ Gmekeer yeeue eer[eeW jepee kees yengle ner efee ueieleer LeeR~
Fme heg$e esce kes keejCe jepee kee jepeojyeej ceW yengle kece
peevee neslee Lee~ ueefueleebie yeeueke Yeer ceelee-efhelee kes Demeerce
mvesn kees eehle kejlee ngDee efleeree kes ebcee kes meceeve Je=efbiele
nes jne Lee~ Oeerjs-Oeerjs yeeueke ves he=LJeer hej yew"vee, jWievee,
mejkevee leLee euevee Meg kej efoee~ JeeCeer mes leesleueer Yee<ee
yeesueles-yeesueles keg efove yeeo mhe De#ejeW kee GeejCe kejves
(87)
ueiee, leLee keg efoveeW ceW ner efkeMeesj DeJemLee ceW Dee ieee~
DeleeefOeke uee[-heej kes keejCe ceelee-efhelee ves Gme
yeeueke kees efJeee DeYeeme ceW veneR ueieeee~ keg De#ej %eeve
meerKekej ner Jen yeeueke efJeeeieg kes heeme veneR peelee Lee
Deewj ceelee-efhelee Yeer DeleeefOeke esce nesves mes Gmes Deheves mes
Deueie veneR kej heeles Les~ en ueefueleebie yeeueke Deheves Jeemke
efce$eeW kes meeLe Menj yeieereeW, mejesJejeW Deewj Menj kes yeenj
Kegues mLeeveeW ceW eer[e kes efueS efvekeue peelee Lee~
Oeerjs-Oeerjs Gce mes meeLe en kegceej egJee nes ieee efkevleg
yengle ner ogJe&meveer egJekeeW keer mebieefle ceW jnves ueiee~ yeeuekeeue
ceW efJeee DeOeeve ve kejves mes leLee efJevee Deeefo iegCeeW kee
DeYeeJe nesves mes en jepekegceej Menj efveJeeefmeeeW kes efueS Ske
efmej oo& yeve ieee~
pewmes veerce kes heeeW kes mebmeie& ceW heeveer ke[gJee nes peelee
nw, Gmeer ekeej jepeheg$e ueefueleebie Yeer ogpe&veeW keer mebieefle mes
efJeJeskenerve yeve ieee~ Gmekeer ye{leer ngF& ebeuelee, Oetle&lee,
oglee Deewj DeveereflehetCe& keeeeX kees osKe-megvekej Yeer jepeejeveer Gmekee efJejesOe veneR kejles, elegled nBmekej eue osles Deewj
heej ner kejles jnles~ heuemJehe Jen epee kees veevee ekeej
kes ke osles ngS Gvekes peerJeve kes meeLe efKeueJee[ kejvess ueiee~
eewJeveb Oeve mecheefe: eYeglJeceefJeJeskelee,
mevleskewkesheveLee&e efkeceg e$e elegeced~
eewJeve, Oevemecheefe, eYeglee Deewj DeefJeJeske, Fve eejeW ceW
mes Ske-Ske Yeer neW lees DeveLe& kes efueS nesles nQ Deewj efhej eefo
(88)
Yeefe
eejeW ner efceue peees lees keee kenvee?

Fme jepeheg$e ceW Fve eejeW kee efceuevee Ske meeLe nes peeves
mes lees Deye kenvee keer keee Lee? Jen ueefueleebbie Deheves efce$eeW kes
meeLe Kesueles ngS efkemeer kees ieeueer oslee, efkemeer mes yeeue heke[kej
KeeRelee, efkemeer kes Thej Letke oslee, efkemeer heeveer Yejves Jeeueer
kee Ie[e-hees[ oslee, efkemeer kees mJeeb jmmeer mes yeeBOe kej kegBS ceW
uekee oslee~ Fleeefo ekeej mes Menj ceW ye[s-yet{s heg<eeW kees,
efeeeW kees, yeeueke Deewj yeeefuekeeDeeW kees, meYeer kees lebie kejlee
jnlee Lee~
Jen cetKe& jepeheg$e keYeer efkemeer Ske ceveg<e kes efmej kees
heke[ kej jemles eueles efkemeer kes efmej mes kejekej hees[ oslee
Deewj leeueer yepeekej nBmeves ueielee, keYeer Deheves og efce$eeW kes
meeLe ceeie& eueleer efkemeer keer Ye ceefnuee kees Iemeer ueelee
Deewj Gmekeer Fppele ues ueslee~ Jen veiej keer JesMeeDeeW kees heke[
kej yeuehetJe&ke osJeer kes cebefoj ceW ueekej ve=le kejelee Deewj jele
Yej Gvekee ve=le osKelee jnlee~
Jen keYeer efYe#ee kes efueS Ietceles ngS efYe#egDeeW kes hee$e
keceb[ueg erve ueslee Deewj GvnW etjleehetJe&ke eeleveeeW oslee,
Gmekes Fve GheJeeW mes meYeer Jeie& kes ueessie hejsMeeve Les hejvleg
efkemeer ceW Yeer Flevee meenme veneR Lee efke Gmekeer efMekeeele
jepee leke hengBee mekes~
Ske yeej en lesefueeeW kes cegnuueW ceW Iegme ieee lees yeseejs
meYeer lesueer meye keece es[kej Yeeieves ueies, GveceW mes pees Yeer
neLe ueies GvnW Ketye heere Deewj hegve: ceveeW lesue ues peekej Menj
(89)
kes yeenj eef#eCeer osJeer kes cebefoj ceW ceMeeue peueeves ueiee, ueesie
en Me osKekej Ieyejeves ueies~ keYeer yeepeej ceW euee ieee
lees Ketye uetceej kejJeeF& Deewj ogkeeveoejeW, meje&heeW, peewnefjeeW
kees lebie kej efoee, keYeer yeieereeW ceW eer[e kejves ieF& ngF&
MeerueJeleer ceefnueeDeeW kees heke[kej ueleeie=neW ceW ues peekej
Gvekee Meerue Yebie kejves ueiee~ Gme mecee Menj ceW ueefueleebie
jepekegceej kee Yee Flevee Jeehle nes ieee efke kegueerve IejeveeW
keer efeeeW ves yeenj efvekeuevee yebo kej efoee~
Ssmeer ogo&Mee kees osKekej Menj kes ecegKe ueessieeW ves efceuekej
ceb$eCee keer Deewj Ske meeLe jepeojyeej ceW Deees Deewj jepee kee
DeefYeJeeove kej neLe pees[kej kenves ueies
ns jepeved! nce ueesie keg mecemee ueskej Deees ngS nQ
mees nceW DeYee efoee peeS Deewj nceejer eeLe&vee megveer peeS~
jepee ves kene
"erke nw, Deehe ueesie efveYe&e neskej Deheveer yeele keefnes,
keeeWefke jepee Jener es neslee nw pees epee kes megKe ceW megKeer
Deewj og:Ke ceW og:Keer neslee nw~
jepee mes Deeeemeve eehle kej Gve ueesieeW ceW mes Ske
cenevegYeeJe Deeies neskej yeesues
ns cenejepe! Deehekee heg$e ueefueleebie efvejbkegMe neLeer keer
lejn nce veiejJeeefmeeeW kees kegeue jne nw, Menj kes esss-ye[s
ceveg<eeW kee peerJeve keer[s-cekees[s kes meceeve yevee jKee nw, yentyesefeeW kes Meerue kee DehenjCe efove-one[s nes jne nw~ ns
Oecee&Jeleej! jepeheg$e kes og<ke=leeW kee JeCe&ve kejvee nce ueesieeW
(90)
Yeefe
keer Meefe mes hejs nes ieee nw~ nj efove osKees, keneR uetceej,
keneR Deefivekeeb[, keneR lees[hees[ lees keneR nenekeej cee jne
nw~ ns vejveeLe! Deehe mJeeceer nQ Dele: nce ueesie Deye Deehekeer
MejCe ceW Deees nQ mees Deehe ke=hee kej jepeheg$e hej DevegMeemeve
keefjes, Gmes ogeW keer mebieefle mes g[eFes Deewj nce ueesieeW keer
j#ee keerefpeS, meeLe ner Deheves GppeJeue eMe kees megjef#ele
jKeles ngS Deeies jepeJebMe kees Yeer [tyeves mes yeeeFes~
epee kes Fve JeeveeW kees megvekej jepee Skeoce nleeYe nes
iees Deewj cemleke hej neLe jKekej meeseves ueies
Denes! en keee ngDee? cesje Fkeueewlee yese, Deewj efhej
Jen YeeJeer jepee, Fme efJeMeeue jepe keer Oegje kees Jenve kejves
ceW kewmes meceLe& nesiee~
hegve: meeseles nQ
Dejs! YeefJe<e keer yeele lees DeYeer peeves oerefpeS, Jele&ceeve
ceW Fmes kewmes megOeeje peee? Deewj epee kees kewmes megKeer efkeee
peeS?
Ske #eCe meesekej epee kees kenles nQ
ns epeepeveeW! Deehe ueesieeW ves nceW metevee oskej yengle ner
Dee efkeee nw, Deye Deehe efveefevle nesFes~ Fmekee Gheee
MeerIe ner efkeee peeJesiee~
epee n<e& mes hegueefkele nes Jeeheme Deheves-Deheves mLeeve hej
eueer ieF&~ FOej jepee Deefjcele eOeeve Deceele Deewj cenejeveer
kes meeLe ceb$eMeeuee ceW yew"kej efJeeej efJeceMe& kejves ueies~
jepee ves henues ueefueleebie keer meejer efMekeeeleeW kee
(91)
mheerkejCe efkeee, hegve: yeesues

ns osJeer! efpeme ekeej Je<ee& kee ceer"e heeveer meceg ceW
he[kej Keeje nes peelee nw Gmeer ekeej en Dehevee heeje heg$e
Yeer DeefOeke uee[-heej ceW jnves mes kegmebieefle ceW he[kej og yeve
ieee nw~ eefo nce ueesie Fmes efJeeeOeeve kejeles leLee cegefveeeW
kes efveke ues peeles lees DeJeMe ner en Gece jepeJebMe keer Oegje
kees OeejCe kejves ceW meceLe& egJekejlve yeve ieee neslee~ Demleg!
Deye heleeves mes keee nesiee? Deye lees epee kes megKe kes efueS Fme
kegceej kees osMe kes yeenj efvekeeue osvee ner nceeje kele&Je nw~
Fleeefo yeeleW megvekej Deceele ves kene
ns vejveeLe! eeefhe Deeheves mener efveCe&e efueee nw efhej
Yeer cesjer eeLe&vee mes Ske yeej Deehe mJeeb Gmes GheosMe oskej
osefKeS, eefo keoeefeled Jen ceeve ueslee nw lees Deeies keer hejbheje
megjef#ele jnleer nw~
ceb$eer kes DeeenhetCe& JeeveeW mes jepee ves kegceej kees yegueJeeee
Deewj Gmes ye[s esce mes Deheves heeme efye"ekej Gmekes cemleke hej
heej mes neLe hesjles ngS yeesues
efee heg$e! legceves og-peveeW keer mebieefle ceW Deheveer epee kes
meeLe pees Devegefele JeJenej efkeee nw Gmekee nceW leLee nceejer
epee kees Deepe yengle ner og:Ke nes jne nw~ ns kegceej! Yeuee
legcnejs jepe ceW keee keceer nw pees legce otmejeW kes Iej, ogkeeve
uetles efhejles nes, osKees, efkemeer keer yent-yeser kees s[ves mes Gvekes
Iej keer Fppele peeleer nw Deewj legcnW ueesie yeoceeMe mecePeles nQb~
heg$e! Deeies euekej Fme meejer jepe mebheefe kes legcneR lees ceeefueke
(92)
Yeefe
nes~ Deewj meeees lees mener Fme veiej keer meejer epee kes legce
mJeeceer nes Dele: legce mJeeb meesees epee kees meleevee eeefnS ee
Gmekeer j#ee kejveer eeefnS? FmeefueS legce Deye Deheveer og<eJe=efeeeW
kees es[es Deewj Des eesie yevees~
Fleeefo GheosMe megvekej ueefueleebie ves Deheveer ieueleer cebpetj
keer, hegve: Ssmee ve kejves kee Jeeve efoee Deewj ceelee-efhelee kees
mebleg kej efoee~ hegve: oes-eej efove yeeo efhej Jewmes kee Jewmee
ner nes ieee~ Ssmee osKekej jepee Deefjcele yengle ner og:Keer ngS~
Deble ceW heg$e ceesn es[kej jepeveerefle kee heeueve kejles ngS epee
kes megKe kes efueS efee heg$e ueefueleebie kees Deheves osMe mes yeenj
efvekeeue efoee~
(2)
jepeheg$e ueefueleebie efhelee eje osMe efvekeeuee oC[ efceueves
hej yengle ner og:Ke mes Deenle nes keeMceerj osMe es[kej vesheeue
osMe ceW Dee ieee~ meceeveMeerues<eg Jemeves<eg cew$eer Fme metefe kes
Devegmeej JeneB hej Yeer Gmeves Deheves meeceve Gce, mJeYeeJe Deewj
ogJe&meve Jeeues efce$eeW mes efce$elee kej ueer Deewj OetleeX kee mejoej
yeve ieee~ JemeveeW ceW heejbiele en ueefueleebie eesjer kejves ceWs
DeleerJe efvehegCe nes ieee~ eewe&keuee ceW efJeMes<e meheuelee eehle
kejves kes efueS Fmeves Ske DebpeveJeer veece keer efJeee kees efme
kej efuee~ efpememes DeMe neskej ceveceeveer eesjer kejves ueiee~
DeLee&led Ske ekeej keer efJeee mes efme ngDee Debpeve DeeBKe ceW
ueiee uesves mes Jen eesj efkemeer kees Yeer veneR efoKelee Lee Deewj Jen
(93)
mJeeb meyekees osKelee jnlee Lee~ Fme DebpeveJeer efJeee kes keejCe
en meJe&meeOeejCe ceW Debpeveeesj kes veece mes eefme nes ieee~
Deye en osMe-osMeevlejeW ceW YeceCe kej Deheveer efJeee kes
yeue mes ueeKeeW kee ceeue eesjer ceW ueeves ueiee~ eesjer ceW efmenmle
en kegceej pegDee Kesuevee, ceeBme Keevee, ceefoje heervee, efMekeej
Kesuevee, JesMeeieceve kejvee Deewj hejeer mesJeve kejvee, Fve
meeleeW JemeveeW ceW eJe=e nes ieee~ meoeeej kees Yetuekej efvejblej
ogjeeej kes meeLe jnkej ceveceevee heehe kejves ueiee~
Denes! kegmebieefle kes eYeeJe kees lees osKees, pees jepeheg$e
jepeIejeves ceW Fleves DeefOeke uee[-heej mes heeuee ieee Lee~
meesees, Yeuee Gmekes eneB Yeesie meeceefeeeW ceW efkeme eerpe keer
keceer Leer? egJeeJemLee ceW efJeJeen nessves hej Ske veneR mewke[eW
jepehegef$eeeW mes efJeJeen kej mekelee Lee, hejbleg Deeee& nw efke
Jen Fve ogeW kes meeLe jele-efove ogJe&meveeW ceW ner heBmee jnlee
Lee~ efhej Yeer osKees, Gmes jbecee$e Yeer Mebeefle veneR nw~ eefle#eCe
Deekeguelee yeveer jnleer nw efke cegPes keesF& eesjer kejles, hejeer
mesJeve kejles heke[ ve ues, cegPes jepee kes eje keneR heeBmeer keer
mepee kee ngkece ve nes peeJes~
Fme ekeej eefmeef kees eehle neslee ngDee Jen Debpeve eesj
veevee osMeeW ceW YeceCe kejles-kejles Deheves meeefLeeeW kes meeLe
jepeie=n veiej keer Deeefcele meeQoe&Meeueer Devebiemegbojer veece keer
JesMee kees osKekej ceesefnle nes ieee Deewj JeneR hej jnves ueiee~
JesMee keer Fe hetefle& kes efueS Jen jeleYej eesjer kej meeceeve
ueelee Deewj efove ceW JesMee kes Iej ceW ner he[e jnlee~ Gmekes
(94)
Yeefe
eje eesjer ceW ueeS ngS meeceeve mes Lees[s ner efoveeW ceW JesMee kee
Iej Yej ieee~ Devebiemegbojer Fleves meejs yengcetue pesJejele Deeefo
JeeW kees osKekej Deeee& ceW he[ ieF& Deewj meeseves ueieer
Denes! Flevee JewYeJe Fb kes eneB Yeer veneR nesiee, efkemeer
jepee, cenejepee, eeJeleea kes eneB Yeer Fleveer efJehegue mebheefe
veneR nes mekeleer nw~ cesje en heefle ceneve nw, leerve ueeske ceW Yeer
Ssmee heg<e veneR efceuesiee~ cesjs Iej ceW osMe-efJeosMe keer meejer
efJeYetefleeeB ceewpeto nQ~ cegPes efkemeer Yeer Jemleg kee DeYeeJe veneR nw~
ceQ eenBt lees Fleves meejs JewYeJe mes jepe Kejero uetB~
Ssmee meeseles ngS Gme JesMee ves ueefueleebie kegceej keer Ketye
eMebmee keer, hegve: Gme hej Dehevee DeieeOe esce eoefMe&le kejles ngS
Gmeves Gme Debpeve eesj kees Flevee JeMe ceW kej efueee efke OeerjsOeerjs Gmeves Yeer JesMee kees Deheveer meye keg mecePe kej Gmes
Dehevee meeje jnme yelee efoee~
cegPes eewe& keuee ceW kewmes meheuelee efceueleer nw? cegPes
DebpeveJeer efJeee efme nw~ Fleeefo meJe& yeeleW yelee oeR~
Debpeve eesj keer Fleveer efJeMes<elee osKekej Jen Devebiemegbojer
hetueer veneR meceeF& Deewj veevee ekeej keer keuheveeDeeW kees ceve ceW
mebpeesles ngS megKe mes jnves ueieer~
Ske efove jepeie=n kee jepee Deheves Deble:hegj Deewj heefjJeej
meefnle peueeer[e kes efueS pee jne Lee~ jeveer Yeer jepee kes meeLe
neLeer hej yew"er ngF& Deheveer veiej keer MeesYee kees osKe jner Leer~
Gmekes ieues ceW peesefle: eYee veeceke veerue ceefCeeeW kee nej eceke
jne Lee~ FOej JesMee Yeer Deheveer le hej Ke[er neskej jepee kes
(95)
emLeeve kees osKe jner Leer~ Dekemceeled Gmekeer ef jeveer kes ieues
hej he[s nej hej he[er Jen osKeles ner meeseves ueieer
Dejs! cesjs Iej ceW meye keg nesles ngS eefo nej veneR nw lees
keee nw? keg veneR~
Fmekes yeeo Jen Debpeveeesj keer eleer#ee ceW yew" ieF&~ Gmekes
Deeles ner Gmeves kene
eefo Deehekee cegPe hej meee esce nw lees eneB keer jeveer
kes ieues kee nej ueekej cegPes oerefpeS~ DeveLee Deepe mes Deehekee
Deewj nceeje keesF& mebyebOe veneR nQ~
Flevee megveles ner Debpeve eesj yeesuee
efees! legPes keee cesjs eeCeeW mes ceesn veneR nw? Dejs jepee
kes eneB Flevee ye[e henje jnlee Deewj efhej jepee kes heeme ceW
meesleer ngF& jeveer kes ieues kee nej Yeuee ceQ kewmes uee mekelee ntB?
neB, Yeb[ej ceW jKeer ngF& Jemleg ueevee lees menpe nw, meWOe ueiee
kej meye keg ues Deelee ntB efkevleg jeveer kes ieues ceW he[e ngDee nej
lees ueevee DemebYeJe nw~
Depebve eesj kee Gej megveles ner Gmeves mJeebie Meg efkeee~
Jen peekej Ske lejhe ues ieF&~ peye Jen eesj ceveeves hengBee
Deewj Gmekeer Devegvee efJevee kejves ueiee leye Jen yeesueer
Deesn! Deye cesjs peerJeve keer DeeMee veneR nw, ceQ Gme nej
kees henves efyevee Ske #eCe Yeer veneR jn mekeleer~ cegPes lees Deehekes
efJeee yeue hej yengle ner efJeeeme Lee Deewj en keee ngDee?
nee, ceQves Deheveer ceeB keer yeele ve ceeveer Deewj lesjs pewmes Dekece&Ce
(96)
Yeefe
kees Dehevee meJe&mJe ceeve efueee~ Deepe leke ceQ lesjs ceesn ceW
Deheves kees jeveer mes Yeer ye{kej efieve jner Leer Deewj peye Gmekes
ieues kee nej ner cegPes veneR efceue mekelee leye ceQ peerefJele jnkej
keee keBieer?
JesMee keer Fve yeeleeW kees megvekej Debpeve eesj yengle ner
og:Keer ngDee Deewj hegve: Gmes meevlJevee osles ngS yeesuee
efees! legce G"es, mveeve kejes, Yeespeve kejes Deewj emeVe
nesDees~ ceQ legcnW en nej DeJeMe ner ueekej otBiee~ Lees[s efove
Oewe& Oejes~ cesjer en Debpeve iegefkee efJeee Megkeue he#e ceW keece
veneR osleer nw~ ke=<Cehe#e keer Deceer kees Deeves oes~ ceQ legcnW
efveefMele ner jeveer kes ieues kee nej ueekej henveeTBiee~
Flevee kenves hej Yeer peye JesMee emeVe veneR ngF& leye
Gmeves kene
efees! G"es, ceQ Deepe ner jeef$e ceW legcnW nej ueekej
henveeTBiee~ Flevee kenves hej JesMee ves emeVelee peeefnj keer~
Deheves Jeeeos kes Devegmeej Jen ueefueleebie Gmeer efove jeef$e ceW
DebpeveJeer efJeee kes yeue mes efhekej jepecenue ceW Iegmekej
jeveer kes ieues mes nej ueskej Yeeiee~ Gme peesefle:eYee nej kes
ekeeMe keer ekeeeeQOe osKekej keesleJeeue ves nuuee ceee efoee
leLee Gme Yeeieles ngS ekeeMe keer efoMee keer Deesj ner eesj kees
heke[ves kes efueS ekeeMe kee heere kej efoee~ eeBoveer jele kes
keejCe Debpeve iegefkee Yeer Dehevee hetje eYeeJe veneR kej heeleer
Leer~ Dele: keesleJeeue kees heers Deeles osKe Debpeve eesj Ieyeje kej
(97)
nej JeneR heWke kej peer-lees[kej Yeeieves ueiee~ keesleJeeue ves

nej kees otmejs kees mebYeueeee Deewj Deehe mJeeb Gme eesj kees
heke[ves kes efueS Gmekes hewj kes eehe kes menejs Gmekee heere veneR
es[e~ eesj Menj keer eej oerJeejer kees ueebIekej MceMeeve Yetefce
keer Deesj ye{ ieee~
JeneB Ske Je=#e kes veeres oerheke peueles ngS osKekej Jen Gme
hes[ kes veeres hengBee Deewj Thej keer Deesj osKeves ueiee~ JeneB hej
108 jefmmeeeW kee Ske meeRkee ueke jne Lee, Gmekes veeres
Yeeuee, yeea, leueJeej, hemee&, Metue, ee Deeefo vegkeerues-vegkeerues
Deveske ekeej kes Mee iee[s ngS Les~ Ske Jeefe JeneB hetpee kej
Ceceeskeej ceb$e he{lee ngDee jmmeer keeves kee heg<eeLe& kej jne
Lee efkevleg hegve:-hegve: veeres osKekej Ieyejelee Lee efke
eefo cegPes efJeee veneR efme ngF& Deewj ceQ veeres efiej he[e
lees efveefele ner Fve MeeeeW mes kekej cej peeTBiee~
mees Jen yeseeje yeej-yeej veeres Dee peelee hegve: efJeee
efme kejves kes ueesYe mes Thej e{lee~ Ssmes ner e{ Glej kej
jne Lee~ leYeer Fme eesj ves hete
Dejs YeeF&! legce keewve nes? Deewj en keee kej jns nes?
Gmeves kene
cesje veece Jeeefj<esCe nw~ ceQ DeekeeMeieeefceveer efJeee efme
kej jne ntB~ cegPes en ceb$e efpeveoe mes" ves efoee nw~ efkevleg
veeres kes MeeeW kees osKekej cesjs ceve ceW mebMee nes jne nw......~
Gmekeer yeele hetjer Yeer veneR nes heeF& efke Fme Debpeve eesj ves
(98)
Yeefe
meejer efmLeefle mecePe ueer~ Gmeves Gmeer #eCe ceve ceW meesee
efpeveoe mes" hejce Oecee&lcee, pewveOeceea nw, meceief
nw~ Gmekee efoee ngDee ceb$e ieuele veneR nes mekelee nw~ Demleg!
pees Yeer nes cesjs heers keesleJeeue ueies nQ~ Jes heke[ kej ce=leg oC[
ner oWsies~ eefo keoeefeled efJeee efme nes ieF& lees cejves mes lees yee
ner peeTBiee~ Deewj eefo veneR efme ngF& lees efiejkej cej peeTBiee~
efhej Yeer mes" efpeveoe kee ceb$e mener ner nesiee Gme hej Mebkee
veneR kejvee eeefnS~
Ssmee meesekej Gmeves kene
YeeF&! eefo legPes Yee ueielee nw lees uee, en ceb$e cegPes
yelee os~
Jeeefj<esCe ves lelkeeue ner mes" efpeveoe eje yeleeF& ieF&
efJeefOe Gmes yeleekej ceb$e os efoee~ Debpeve eesj ves efpeveoe mes"
hej efJeeeme jKekej ceve ceW Gmes eCeece efkeee, hegve: {lee mes
meeRkes ceW yew"kej ceb$e kee GeejCe efkeee Deewj leueJeej mes
jefmmeeeW kee [eueeR~ jefmmeeeW kes keves mes Jen veeres efiejves
Jeeuee ner Lee efke yeere ceW ner efJeee osJelee ves Deekej Gmekees
Thej G"e efueee Deewj kene keee eeefnS Debpeve eesj ves keneceQ efpeveoe mes" kes oMe&ve kejvee eenlee ntB, cegPes Deewj
keg Yeer veneR eeefnS~
efpeveoe mes" Gme mecee megces heJe&le hej vebove Jeve ceW
efpevecebefoj ceW hetpee kej jne Lee~ efJeee osJelee ves lel#eCe ner
Gmes JeneB hengBee efoee~
(99)
(3)
Debpeveeesj megces heJe&le hej hengBekej veboveJeve kes ewleeuee
ceW eefJe ngDee~ leye meeseves ueiee
Denes! efpeveoe kes ceb$e hej efJeeeme kejves mes cegPes lel#eCe
ner DeekeeMeieeefceveer efJeee efme nes ieF& nw Deewj ceQ Gme efJeee kes
yeue mes Fme ceneceefnce megces heJe&le kes efpeve cebefoj ceW Dee ieee
ntB~ Deepe cesje efkelevee ye[e Yeeieesoe ngDee nw efke pees ceQ Ssmes
heefJe$e mLeeve hej Dee ieee ntB~ keneB lees ceQ keesleJeeue kes neLeeW
cejves Jeeuee Lee Deewj keneB en megeesie efceue ieee?
Fleeefo meeseles ngS hegueefkele cevee Gmeves hetpee kejles ngS
efpeveoe mes" kees vecemkeej efkeee~ hegve: Yeefe-YeeJe mes eer
efpevesv keer eefleceeDeeW kes oMe&ve kejlee ngDee mlegefle kejves
ueiee~ Jen ueefueleebie yeej-yeej Gve Deke=ef$ece efpevecebefojeW keer
MeesYee efvenej jne Lee Deewj le=hle veneR nes jne Lee~ JeneB hej
meJe&$e Fbveerue ceefCe, kekexleve ceefCe, heejeieceefCe, cejkele
ceefCe Deeefo pe[er ngF& LeeR~ jlveeW keer DeefleMee megboj eefleceeDeeW
kee oMe&ve kejles ngS ceeveeW Gmes Deepe keesF& Degle efveefOe ner
efceue ieF& nes~ Deewj nw Yeer lees en Degle efveefOe kee ner ueeYe,
pees efke ceneeesj ceneheeheer kees Deveeeeme ner megces heJe&le kes
efpevecebefojeW kes oMe&ve kee efceue peevee, en meeOeejCe yeele
lees veneR Leer~
Fleves ceW ner efpeveoe mes" hetpee hetCe&kej Gmekeer Deesj
osKekej meeseves ueiee
(100)
Yeefe
Dejs! en Debpeve eesj, heeheer, ogjelcee, Fmes DeekeeMeieeceer

efJeee kewmes efme nes ieF&?
mess" kees Deheveer Deesj osKeles ngS osKekej lelkeeue ner Jen
eesj Gvekes ejCeeW ceW efiej he[e Deewj yeesuee
ns cenevegYeeJe! Deehekes emeeo mes ner Deepe cegPes en
meewYeeie efceuee nw~
mes" ves hete
mees kewmes?
lelkeeue ner Debpeve eesj ves meejer Ievee megvee oer~ megvekej
mes" ves kene
Ye! yengle ner Dee ngDee, legcnejs eeCeeW keer j#ee nes
ieF&, Deye legcnW mecemle heehe keceeX kee leeie kej osvee eeefnS~
leYeer Debpeve eesj ves kene
ns cenevegYeeJe! Deehe efpevesvosJe kes hejce Yee nQ,
meceief nQ, DeveLee veneR yeesueles nQ~ Ssmeer { ee kejkes
ner ceQves en DeekeeMeieeefceveer efJeee heeF& nw Deewj ce=leg kes cegKe
mes yee ieee ntB~ efhej Yeuee Deye ceQ Fme Oece& kees kewmes es[
otBiee? Denes! efpeme Oece& ves Deepe cesjer j#ee keer nw, Deye cesjs efueS
Fme pevce ceW Jees ner Ske MejCe nw~ Deye cegPes Ske efpeveOece& kes
efmeJeee Deewj keg Yeer veneR eeefnS~ Deye ceQ eer efpevesvosJe kes
ceeie& kee ner DevegmejCe kejkes Fme mebmeej meceg kees heej keBiee~
mes" efpeveoe Debpeve eesj keer {lee kees osKekej ceve ceW
yengle ner emeVe ngDee Deewj veevee ekeej keer Oece&keLeeDeeW mes Gmes
Oece& ceW Deewj Yeer eeslmeeefnle kejves ueiee~ mes" kes cegKe mes veevee
(101)
ekeej keer Oece& keLeeDeeW kees megvekej Debpeveeesj Oece& kes jme mes
Deesleeesle nes ieee~ Deewj hegve: megces heJe&le kes mebhetCe& efpeveeueeeW
keer Jebovee kejkes JeneR hej efJejepeceeve osJeef<e& veeceke eejCe
$e+efOeejer cegefve kes heeme ieee, GvnW meeebie vecemkeej kej
Gvekes ejCeeW kes efveke yew" ieee~ efJeveehetJe&ke Deheveer DeelcekeLee
efveJesove kejkes ieg kes heeocetue ceW Deeheves heeheeW keer efveboe kejves
ueiee Deewj yeesuee
ns oeeefveOes! Deye Deehe cegPes Fve mecemle heeheeW kees ve
kejves kes efueS Gece Gheee yeleueeFes efke efpememes cesjer Deelcee
Fme DeLeen mebmeej meceg ceW ve [tye peeS~
cegefvejepe ves Gmes Oece& kee GheosMe efoee Deewj kene
ns YeJe! mebmeej meceg mes heej nesves kes efueS en pewvesejer
oer#ee ner penepe nw~ Fme hej yew"kej ner en DeieeOe YeJeJeeefjefOe
lewje pee mekelee nw~
Debpeveeesj ves ceve ceW efJeeej efkeee
en eeCeer mebmeej kes efpeleves og:Ke Yeesielee nw Gmekes Deeies
pewvesejer oer#ee ceW keee ke nw? eefo Oece& YeeJevee mes Mejerj
mes efvece&ce neskej leheejCe efkeee peeesiee, ieceea, meoea, YetKe,
heeme Deewj Ghemeie& Deeefo kes ke Pesues peeseWies lees hegve: mebmeej
ceW ve pevce ve uesvee he[siee Deewj ve cejvee ner he[siee~
Ssmee meesekej Gvekes kene
ns Yeepeve Jelmeue! Deye Deehe cegPes keceeX keess cetue mes
ve kejves Jeeueer Ssmeer efoiecyejer oer#ee eoeve keerefpeS~
cegefvejepe ves Yeer Gmes efve:Mebefkele Debie kee Oeejer, {
(102)
Yeefe
mecekelJeer peevekej cegefve oer#ee eoeve kej oer~ Deye Jen Debpeveeesj
ceneeleer yeve ieee~ Dele: Deye eesj veneR jne elegled cene meeOeg
nes ieee Deewj FbeW kes eje Yeer Jebe nes ieee~
efnbmee, Pet", eesjer, kegMeerue Deewj heefjen Fve heebeeW heeheeW
kees meJe&Lee leeie kej Deefnbmee ceneele, mele ceneele, Deeewe&
ceneele, yeeee& Deewj Deheefjen ceneele Fve heeBe ceneeleeW
mes meefnle nesves mes ceneved nes ieee~ Fme ekeej mes cegefveeeW kes
28 cetueiegCeeW kee heeueve kejles ngS Jen ueefueleebie jepekegceej
meejs efJee ceW hetpeheves kees eehle nes jne Lee~ IeesjeefleIeesj
leheejCe kejles ngS Gve cegefvejepe ves Deheves keceeX kees megKee [euee
Lee~ keg efoveeW kes Ghejeble Fve ueefueleebie cegefvejepe kees eejCe$e+ef
eehle nes ieF&~ efpemekes efveefcee mes Jees hegve: megces heJe&le Deeefo kes
Deke=ef$ece efpevecebefojeW keer Jebovee kejves peeves ueies~
efkemeer mecee kewueeMe heJe&le hej hengBekej MegkeueOeeve ceW
Dee{ nes iees~ leYeer Fvekes Ieeefleee keceeX kee veeMe neskej
kesJeue%eeve eie nes ieee~ lel#eCe ner osJeeW ves Deekej iebOekeger
keer jevee kejkes cenecegefve ueefueleebie kes kesJeue%eeve keer hetpee
keer~ Deye es ueefueleebie Denle kesJeueer nes iees Deewj leceece YeJeeW
kees cees#eceeie& kee efoJe GheosMe efoee~ Deveblej DeIeeefleee keceeX
kees Yeer ve kej efveJee&Ce Oeece kees eehle kej efueee~ efme,
Meg, efvejbpeve hejceelcee nes iees~
Oece& Deewj Oecee&lcee kes JeeveeW ceW Mebkee ve kejkes efve:Mebefkele
Debie kes eYeeJe mes es Debpeve eesj mebhetCe& kece& Debpeve mes jefnle
neskej efvejbpeve efme nes iees nQ~ Ssmee mecePekej efpevesvosJe kes
(103)
JeeveeW ceW efve:Mebke neskej Deheves mecekelJe kees efvece&ue yeveevee

eeefnS~
pees Jeefe leceece efove mehle JemeveeW kess mesJeve ceW ueerve
jne, Gmeves Yeer peye Oece& keer MejCe ues ueer leye mebhetCe& keceeX kees
keeves ceW meceLe& nes ieee Deewj Gmeer YeJe mes Deheveer Deelcee kees
hejceelcee yevee kej Meeele megKe kee Yeesee yeve ieee~ FmeerefueS
lees Oece& kees heeflele heeJeve kene nw~
eMveeefo yengle efoveeW leke heeheeejCe kejkes Yeer Deble
ceW Oece& enCe kej cees#e eehle efkeee pee mekelee nw lees efhej
yeeheve mes ner Oece& enCe keer keee pejle nw? Depebve eesj kes
GoenjCe mes en yeele mhe ner nw~
GejDebpeve eesj kes GoenjCe kee Ssmee DeLe& keoeefhe
veneR kejvee eeefnS~ keeeWefke ogJe&meveeW ceW heBme kej Jeefe
eee: Gvemes Deheves kees g[e veneR heeles nQ Deewj hegve: heeheeejCe
mes cej kej vejke-efveieesoeW ceW eues peeles nQ~ Debpeve eesj kees
keesleJeeue kes [j mes Yeeievee Deewj Gmeer #eCe DeekeeMeieeefceveer
efJeee kee efceue peevee, hegve: Gmekes eYeeJe mes megces heJe&le kes
efpeve cebefoj kee oMe&ve nesvee, JeneB hej mes" kee Deewj cenecegefve
kee GheosMe efceuevee, es meye eerpeW meyekes efueS megueYe veneRs nQ~
Deepe osKee peelee nw efke eefo keesF& egJeke Mejeye heerlee nw lees
Jen ieg kes heeme oMe&ve kejves Yeer veneR Deelee nw~ keoeefeled Dee
Yeer ieee lees Jen Mejeye es[ves kees leweej veneR neslee nw Deewj
eefo leeie Yeer kej os lees hegve: heerves ueielee nw~ pewmes kehe ceW
heBme kej cekeKeer kee efvekeuevee yengle ner keef"ve nw Jewmes ner
(104)
Yeefe
ogJe&meve ceW heBme kej Jeefe kee efvekeuevee yengle ner keef"ve nw~
Dele: eejbYe mes ner ogJe&meveeW mes otj jnkej Oece& kee mesJeve
kejles ngS hegCe Deewj eMe kee mebheeove kejles jnvee eeefnS~
leLee hegCe mes eehle Deveske meebmeeefjke megKeeW kee Yeer DevegYeJe
kej Oece& kes emeeo mes mJeie& cees#e kees eehle kej uesvee eeefnS~
ceveg<e pevce heeves kee ener meej nw~
eMvehegve: en Debpeve eesj kee GoenjCe efkemeefueS efoee
peelee nw?
GejFme Debpeve eesj kes GoenjCe mes Deveske efMe#eeeW
efceueleer nQ~ leLee ceelee-efhelee kees Deheves heg$e kes uee[ heej ceW
efJeee Deewj megefMe#ee Yeer osveer eeefnS~ Yeues ner leeef[le Yeer
kejvee he[s~ Deheveer mebleeve hej eejbYe mes ner megmebmkeej [eueles
jnvee eeefnS Deewj kegmebieefle mes jeskeles jnvee eeefnS~
2. efpeve JeeveeW ceW keYeer Yeer Mebkee veneR kejvee eeefnS~
Debpeve eesj kee GoenjCe lees efve:Mebefkele Debie ceW eer mebceleYe
mJeeceer ves jKee nw FmeerefueS en keLee DeleefOeke eefmeef kees
eehle nes ieF& nw keeeWefke efve:Mebefkele Debie kes efyevee mecekelJe cees#e
kees eehle kejeves ceW meceLe& veneR neslee nw~ JeJenej ceW Yeer osKee
peelee nw efke keesF& Yeer Dee keece kejvee nes GmeceW Deelce efJeeeme
Deewj {lee DeJeMe nesveer eeefnS leYeer meheuelee efceueleer nw~
3. eefo keesF& Jeefe kegmebieefle mes ogJe&meveer nes Yeer ieee
nw lees Yeer eefo Jen ieg kes GheosMe mes ee efkemeer Yeer Oecee&lcee
keer esjCee mes Oece& enCe kej ueslee nw lees Jen Dehevee keueeCe
kej ueslee nw Deewj megKe leLee eMe kee Yeeieer yeve peelee nw~
(105)
Dele: ogJe&meveer ueessieeW kees Yeer Oece& kee GheosMe osles jnvee eeefnS,
helee veneR keye Gvekee Gej nes peeJes~
eMvehegve: Deepe meeOegieCe heeheer, eeb[eue, Met Deeefo
kees ceebmeenej Deeefo leeie kejekej GvnW pewve ceevekej Gvemes
Deenej keeeW veneR uesles nQ~
GejGe ieew$eer Deewj veere ieew$eer kees heeheeejCe es[
osves kes yeeo efkelevee-efkelevee Oece& enCe kejves kee DeefOekeej
nw? keewve Deenej os mekelee nw keewve veneR? en efJe<ee met#ce
nw, Fmekees iegpeveeW mes ner mecePevee eeefnS~ neB, pewveOece& ceW
Deelce keueeCe kejves kee DeefOekeej lees meYeer eeefCeeeW kees
eehle nw~ efkevleg cegefveeeW kees Deenej oeve osves kee, efpevesvosJe
keer hetpeve kejves kee Deewj owiecyejer oer#ee enCe kejves kee
DeefOekeej Ge iees$eer $ewJeefCe&ke kees ner nw~ eneB hej ueefueleebie
#eef$ee heg$e jepekegceej Lee~ Dele: Gmeves oer#ee ueskej cees#e heo
eehle kej efueee~ en Oeeve jKevee eeefnS~
MM`NN
(106)
Yeefe

Bhakti (VGM-32)

Încărcat de

Informații document

Drepturi de autor

Formate disponibile

Partajați acest document

Partajați sau inserați document

Opțiuni de partajare

Vi se pare util acest document?

Este necorespunzător acest conținut?

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Bhakti (VGM-32)

Încărcat de

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

meeiejoe mes" kevee ceveesjcee kees meJe&iegCeeW kes meeLe-meeLe

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

hebef[le peer emeVe neskej hebeebie Keesuekej keg #eCe meesekej

megoMe&ve kes efce$e keefheue yeeeCe keer helveer keefheuee megoMe&ve

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

SW! keee kene? keee megoMe&ve vehegbmeke nw?

Deewj meJe&iegCemebheVe nQ~ Deehekes meewYeeie kees ceQ leYeer meheue

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

ner Gmes eneB ueeves kee eeeme kej~

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Dejer hebef[les! Deboj DeeDees~

cenejepe! helee veneR efkeme pevce kee hegCe Deepe cesjs

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

en letves Meeeo veneR mecePee Lee~

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

efhej Yeer cesjs DevegMeemeve kes yeenj keeeW?

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

ns Ye! Deehe keewve nQ?

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

ceveesjces! oer#ee kes efueS Yeer keesF& Gcej nesleer nw keee?

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Gmeer mecee osJeoee JeneB Dee peeleer nw Deewj kenleer nw

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeblejer (DeYeeceleer jeveer kee peerJe) veeres Glej kej osKeleer nw

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

ogke=leeW kee eeeefele kejles ngS meceioMe&ve enCe kej

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Ske efove pewvelelJe kes hejce efJeeved efoiecyej cegefve eer

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

megkegceeue cegefve kes Mejerj mes eeCeheKes efvekeue peeles nQ Deewj

cenemeeOeg keer pee yeesueles nges Deheves-Deheves mLeeve hej Jeeheme

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Dejer cetKex! cegPes lees keg DeeJeMekelee nw veneR~ neB,

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

mes ceneogieOe efvekeue jner nw~ Fmeefuees Fmekes ceelee-efhelee Fmes

efveke Deekej vecemkeej kejkes yew" peeleer nw Gmeer mecee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

YeieJeved! Deehe efoiecyej meeOeg nQ, hegve: en kevee Deehekeer

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

eele:keeue keer ceOegj yesuee ceW Gppeefeveer kes Meemeke

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

osKees lees mener, es Yeesueer meceepe kees OeesKee osves ceW

eleeKeeve enCe kej ieg kes heeocetue ceW yew"kej efJeveehetJe&ke

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Ske meeLe leueJeej G"ekej ieo&ve hej eueevee eenles nQ efke

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

Sssmes cenecegefveeeW kes meeLe en keee efkeee? Dejs! henues ner

Dekebheveeeee& kes ejCe meeefveOe ceW hengBekej peekeejeW keer

Jeerj %eeveesoe iebLeceeuee

jepee mes efveJesove kejles nQ