In direzione ostinata e contraria

A noi

2014
Sretna ti naa godinjica! TI VOGGHIU BENASSAI!

Fabrizio De Andr
Wikipedia

Fabrizio De Andr
Fabrizio Cristiano De Andr 18 February 1940 Genoa, Italy 11 January 1999 (aged 58) Folk rock, Folk music, Chanson, Genres World music Occupations Singer-songwriter Vocals, guitar, acoustic guitar, classical Instruments guitar Years active 19581999 Karim, Sony BMG, Ricordi Labels fondazionedeandre.it Website Birth name Born Origin Died Fabrizio Cristiano De Andr (18 February 1940 - 11 January 1999) was an Italian singersongwriter. Known for his sympathies towards anarchism, libertarism and pacifism, his songs often featured marginalized and rebellious people, gypsies, prostitutes and knaves, and attacked the Catholic Church hierarchy hypocrisies.[1] Artistically active for almost 40 years and the author of thirteen studio albums, he is renowned for the quality of his lyrics and often considered a poet. He contributed to the valorization of the languages of Italy, most notably Ligurian and, to a lesser extent, Sardinian, Gallurese and Neapolitan. Following his early death several streets, places, parks, schools and public libraries were named after him.[2][3][4][5][6]

Biography
De Andr was born in Genova, welcomed into the world by Gino Marinuzzi's "Country Waltz" on the home gramophone. Twenty-five years later, Fabrizio De Andr would set his "Waltz for a Love" to Marinuzzi's waltz tune. When war broke out, the De Andre' family had to seek refuge on a country farm near Revignano (a little town near Asti), in Piemonte. Fabrizio's father, who was an Anti-fascista pursued by the police, joined the partisans. In 1945 the De Andr family moved back to Genova. Fabrizio went to primary school, first at the Marcellian Sisters' School and, later, at the Cesare Battisti public school. He went on to the Liceo Classico "Cristoforo Colombo"; after his final examination, he enrolled in the Law School at the University of Genoa, though he did not graduate (he gave up when he had only a few exams left). De Andre' first played the violin, then the guitar, and joined a number of local jazz bands (jazz was his "first love").

First recordings
In 1960 De Andr recorded his first two songs, "Nuvole barocche" ("Baroque Clouds") and "E fu la notte" ("And There Was Night"); in 1962 he married Puny Rignon, a Genoese woman nearly ten years older. That same year the couple had their first and only son, Cristiano, who would follow in his father's footsteps and become a musician and songwriter as well. In the following years De Andr wrote a number of songs which made him known to a larger public, soon becoming classic hits: "La guerra di Piero" ("Peter's War"), "La ballata dell'eroe" ("The Hero's Ballad"), "Il testamento di Tito" ("Titus's Will"), "La Ballata del Mich" ("Mike's Ballad"), "Via del Campo" (literally "Field Street", a famous street in Genoa), "La canzone dell'amore perduto" ("Song for Lost Love"), "La citt vecchia" ("Old Downtown"), "Carlo Martello ritorna dalla battaglia di Poitiers" ("Charles Martel on His Way Back from Poitiers", written together with actor Paolo Villaggio, one of De Andr's closest friends), and "La canzone di Marinella" ("Marinella's Song").

Volume 1
De Andr's first LP, Volume 1, was issued shortly after (1968), followed by Tutti morimmo a stento ("We All Died Agonizingly") and Volume 3; both LPs soon reached the top of the Italian hit-parade. The former contained a personal version of "Eroina" ("Heroin") by the poet Riccardo Mannerini, entitled "Cantico dei drogati" ("Canticle of the Junkies").

La buona novella
In 1970 De Andr wrote La buona novella ("Glad Tidings" a literal rendition of the etymology of gospel), a concept album based on Christ's life as told in the Apocrypha. The album was very controversial, especially the song "Il testamento di Tito" ("Titus's Will"), in which one of the thieves crucified with Jesus violently refutes the Ten Commandments. He had written a number of songs (like "Preghiera in Gennaio", "Prayer in January", and "Si chiamava Ges", "His Name Was Jesus") in which he showed a Christian-like open-minded spirit and in the meantime invited the audience in his own delicate way to think about the manipulation of the church.

Non al denaro non all'amore n al cielo

In 1971 he wrote another celebrated concept album, Non al denaro non all'amore n al cielo ("Neither to money, nor to love, nor to Heaven"), based on Edgar Lee Masters's Spoon River Anthology; in an interview the LP was introduced to Fernanda Pivano, the first Italian translator of the "Anthology" and one of Cesare Pavese's most intimate friends. Fabrizio De Andr's name began to be associated with literature and poetry, and some of his songs found their way into school books. 2

Storia di un impiegato and Canzoni

In 1973 he wrote his most "political" album, Storia di un impiegato ("Story of an Employee"). The following year, De Andr issued 'Canzoni (album)' ("Songs"), a collection of his translations from Georges Brassens, Leonard Cohen and Bob Dylan. The album also included a number of his old songs from the 1960s.

Volume 8
In 1975 De Andr (who in the meantime had divorced his wife Puny and begun a relationship with the folksinger Dori Ghezzi) wrote Volume 8 with another famous Italian singer-songwriter, Francesco De Gregori. With this album, he broke with "tradition" in order to find a new approach to poetry and music. The lyrics show how deep the influence of modern poetry is on De Andr's work. 1975 marked a real change in De Andr's life: he began to perform in a series of memorable concerts (after his first performances of the early 1960s, he had always refused to appear in public, except for a couple of TV broadcasts) and planned to move to Sardinia with his new love. For this purpose, he purchased the Agnata homestead near Tempio Pausania in the northern part of the island, where he could devote himself to farming and cattle breeding. In 1977 the couple had a daughter, Luisa Vittoria (nicknamed "Luvi"). The following year De Andr issued a new LP, Rimini. Most songs included on this album were written together with Massimo Bubola, a young singer-songwriter from Verona.

Concerts with PFM and kidnapping

1979 was another milestone in De Andr's life. The year began with a series of distinguished live concerts from which a double LP was compiled; De Andr was accompanied by one of the most renowned Italian progressive rock bands, Premiata Forneria Marconi (PFM); the albums were released as In Concerto (1979), and In Concerto - Volume 2 (1980). At the end of August, however, De Andr and Ghezzi were kidnapped for ransom by a gang of bandits in Sardinia and held prisoner in the Al dei Sardi mountains. The couple were released four months later with a ransom reportedly being paid. As De Andr stated in some interviews, he was helped by his father to find the money and had to start a tour shortly after the release of the "Indiano" album in order to repay him. When the bandits were apprehended by the police, De Andr was called as a witness before the Court. He showed compassion for some of his kidnappers, since he had been well treated by his "guardians" and declared his solidarity with them. "They were the real prisoners, not I", he said. He said he understood they were driven by need, but he did not show any compassion for the higher echelon of the group that organized his kidnapping, since they were already rich. This incident, and the hard life of the Sardinian people, gave him inspiration for his following album, released in 1981. The album is untitled but, due to the image of Native American on the cover, the mass-media called it "The Indian". In De Andr's poetical vision, the American Indians merge with the poor Sardinian shepherds as an allegory for the marginalization and subjugation of people who are "different". The song "Hotel Supramonte", is dedicated to the kidnapping and to Dori Ghezzi, who was with him during those days. The album also contains one of his most 3

famous songs, "Fiume Sand Creek" ("Sand Creek River"): in De Andr's unique, allusive way it tells the story of the massacre of defenseless Native Americans by US Army troops on 29 November 1864.

Cruza de m
In 1984 he turned to his native Genoese dialect; in collaboration with former PFM member Mauro Pagani he wrote one of his most celebrated albums, Cruza de m ("Path to the sea", the term "Cruza" actually means a narrow road bordered by low walls, typical of Genoa and Liguria in general). The songs are a tribute to the traditional music from the Mediterranean basin. The album was awarded several prizes and was hailed as "the best Italian album of the 1980s". David Byrne named it as one of his favourite albums, and Wim Wenders said that it was this album that introduced him to the music of De Andr, whom the director names as one of his favourite artists.[7] As Pagani has repeatedly stated, De Andr wrote the lyrics for the album, while the music was almost entirely Pagani's.

1990s
In 1989 De Andr married Ghezzi; the following year a new album was issued, Le nuvole ("The Clouds"), which included two more songs in the Genoese dialect, one in the Gallurese dialect of Northern Sardinia ("Monti di Mola") and one in the Neapolitan dialect, the highly ironic "Don Raffa". A new series of well received live concerts followed, from which a double LP, 1991 Concerti ("Concerts 1991"), was issued. In 1992 he started a new series of live concerts, performing in a number of theatres for the first time. De Andr's last original album, Anime salve ("Saved Souls"), was issued in 1996. Written in collaboration with Ivano Fossati, it represents a sort of "spiritual will", and includes songs such as "Khorakhan" (dedicated to the Muslim Roma people), "Disamistade" (a return to his beloved Sardinian themes, which has been translated into English and sung by The Walkabouts) and "Smisurata preghiera" ("An Infinite Prayer"), based on the Colombian writer and storyteller lvaro Mutis's The Adventures and Misadventures of Maqroll. De Andr also sang a Spanish version of this song, Desmedida plegaria. In 1997, he undertook a new tour of theatre concerts and a new song collection called M'innamoravo di tutto was issued ("I Used to Fall in Love with Everything", a quote from one of his older songs, Coda di Lupo - Wolf's Tail). The Anime salve concert tour went on up to the late summer of 1998, when De Andr stopped after the first symptoms of a serious illness, which was later diagnosed as lung cancer. De Andr died in Milan on 11 January 1999, at 2:30 am. Two days later, he was buried in his native town, Genoa; the ceremony was attended by a crowd of about 20,000. He is buried in the Monumental Cemetery of Staglieno, in the De Andr family chapel.

Fabrizio De Andr and faith

In the concept album La Buona Novella (1970), De Andr gives us the ultimate expression of his religious vision, making a clear humanization of the divine. In a concert at the Teatro Brancaccio in Rome in 1998, De Andr made the following statements about the album:[8] When I wrote La Buona Novella it was 1969. At the time we were in the very middle of the students' protests, and less attentive people, which are always the majority among us - comrades, friends, people of the same age as me - regarded that record as anachronistic. They told me: "What's this? We go fighting inside universities and outside universities against abuses, and you instead tell us the story, which moreover we already know, of Jesus Christ's preaching?" And they did not realize that the Good News was meant to be an allegory, it was an allegory that consisted in a comparison between the better and more sensible instances of the revolt of '68, and some instances, certainly higher from a spiritual point of view, but similar from an ethical-social point of view, raised by a gentleman, 1969 years before, against the abuses of power, against the abuses of authority, in the name of egalitarianism and universal brotherhood. That man was called Jesus of Nazareth. And I think he was, and remains, the greatest revolutionary of all time. When I wrote the album I didn't want to venture into roads or paths that would be difficult for me to travel on, such as metaphysics or even theology, first of all because I don't understand anything about those, secondly because I always thought that if God did not exist we should invent Him, which is exactly what Man has done ever since he set foot on Earth Probably the characters in La Buona Novella lose a bit of sacralization, but I think, and I hope, particularly to the benefit of their better and greater humanization The attitude taken by De Andr against the political use of religion and the Church hierarchy is often sarcastic and highly critical about their contradictory behaviour, such as, for example, in the songs Un Blasfemo, Il Testamento di Tito, La ballata del Mich and the last verses of Bocca di Rosa.[9] I feel myself religious, and my religion is to feel part of a whole, in a chain that includes all creation and so to respect all elements, including plants and minerals, because, in my opinion, the balance is exactly given from the well-being in our surroundings. My religion does not seek the principle, you want to call it creator, regulator or chaos makes no difference. But I think that everything around us has its own logic and this is a thought to which I turn when I'm in difficulty, perhaps giving the names I've learned as a child, maybe because I lack the imagination to find out other ones After the kidnapping, the religious vision of De Andr had a new development; While I was abducted, it helped me to find faith in men, just where there wasn't faith in God. I have always said that God is a human invention, something utilitarian, a patch on the fragility ... But, however, with the kidnapping something has changed. I've not changed my mind, but it is certain that today swearing at least embarrasses me. [10]

Discography
Albums[11]

Volume 1 (1967) Tutti morimmo a stento (1968) Volume 3 (1968) La buona novella (1970) Non al denaro non all'amore n al cielo (1971) Storia di un impiegato (1973) Canzoni (1974) Volume 8 (1975) Rimini (1978) Fabrizio De Andr (1981) Cruza de m (1984) Le nuvole (1990) Anime salve (1996)

Compilations

Tutto Fabrizio De Andr (1966) La canzone di Marinella (1968) Nuvole barocche (1968) Fabrizio De Andr (also known as the Black Anthology) (1976) Fabrizio De Andr (also known as the Blue Anthology) (1986) Il viaggio (1991) La canzone di Marinella (1995, reissue) Mi innamoravo di tutto (1997) Da Genova (1999) Peccati di giovent (2000) In direzione ostinata e contraria (2005) In direzione ostinata e contraria 2 (2006)

Live albums

Fabrizio De Andr in concerto (1979) Fabrizio De Andr in concerto vol. 2 (1980) 1991 concerti (1991) In concerto (1999) Ed avevamo gli occhi troppo belli (2001) In concerto volume II (2001) Fabrizio De Andr e PFM in concerto (2007)

Singles

"Nuvole barocche"/"E fu la notte" (1960) "La ballata del Mich"/"La ballata dell'eroe" (1961) "Il fannullone"/"Carlo Martello ritorna dalla battaglia di Poitiers" (1963) "Il testamento"/"La ballata del Mich" (1963) "La guerra di Piero"/"La ballata dell'eroe" (1964) "Valzer per un amore"/"La canzone di Marinella" (1964) "Per i tuoi larghi occhi"/"Fila la lana" (1965) "La citt vecchia"/"Delitto di paese" (1965) "La canzone dell'amore perduto"/"La ballata dell'amore cieco (o della vanit)" (1966) "Geordie"/"Amore che vieni, amore che vai" (1966) "Preghiera in Gennaio"/"Si chiamava Ges" (1967) "Via del Campo"/"Bocca di rosa" (1967) "Caro amore"/"Spiritual" (1967) "La canzone di Barbara"/"Carlo Martello ritorna dalla battaglia di Poitiers" (1968) "La canzone di Marinella"/"Amore che vieni, amore che vai" (1968) "Il gorilla"/"Nell'acqua della chiara fontana" (1969) "Leggenda di Natale"/"Inverno" (1969) "Il pescatore"/"Marcia nuziale" (1970) "La stagione del tuo amore"/"Spiritual" (1970) "Nuvole barocche"/"E fu la notte" (1971, reissue) "Un matto (Dietro ogni scemo c' un villaggio)"/"Un giudice" (1971) "Suzanne"/"Giovanna d'Arco" (1972) "La cattiva strada"/"Amico fragile" (1974) "Il pescatore"/"Carlo Martello ritorna dalla battaglia di Poitiers" (1978) "Una storia sbagliata"/"Titti" (1980)

Novels

Un destino ridicolo (1996), with Alessandro Gennari - ISBN 88-06-17591-2

Notes and references

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. The Observer, p.50 18 January 2009 RICONOSCIMENTI - Vie RICONOSCIMENTI - Piazze RICONOSCIMENTI - Parchi RICONOSCIMENTI - Biblioteche RICONOSCIMENTI - Scuole "Wim Wenders su Fabrizio de Andr". YouTube. 2008-11-13. Retrieved 2013-04-22. Contained in the DVD of the show. Livio Gatti Bottoglia, Non al denaro, non all'amore n al cielo, mensile Civetta, marzo 1999 10. Contained in L'amore sacro, l'amor profano omaggio a Fabrizio De Andr, a cura di Piero Ameli, BURsenzafiltro, Bergamo, 2006. Allegato al DVD Omaggio a Fabrizio De 7

Andr, concerto tributo registrato il 10 luglio 2005 all'Anfiteatro Romano di Cagliari. ISBN 88-17-01296-3. 11. Discography of Fabrizio De Andr

Fabrizio De Andr at the Internet Movie Database Via del campo tribute website to Fabrizio De Andr. It hosts the [1] English translations of some of his songs. Antiwar Songs by Fabrizio De Andr translated in many different languages Simon Evnine, a philosophy professor at the University of Miami, has translated some of De Andr's songs in singable rhyme. "The other Fabrizio", with videos, songs, Italian/English lyrics and comments on Fabrizio's songs as well as articles on Fabrizio's anarchy.

A biography in English, by Riccardo Venturi: http://www.antiwarsongs.org/do_search.php?lang=en&idartista=5&stesso=1 Fabrizio de Andr was born in Genoa on 18 February 1940. His father welcomed him to the world by playing Gino Marinuzzi's "Country Waltz" on the home gramophone. Twenty-five years later, Fabrizio de Andr would set his "Waltz for a Love" to Marinuzzi's waltz tune. When the war broke out, the De Andrs had to seek refuge in a country farm near Revignano d'Asti, in Piedmont. Fabrizio's father, who was an Anti-fascist and was pursued by the police, joined the Maquis. In 1945 the De Andrs came back to Genoa. Fabrizio went to the primary school, first at the Marcellian Sisters' School ('Istituto delle suore Marcelline in Italian, he renamed them "porcelline"- prasice) and, later, at the Cesare Battisti public school. He attended then the Gymnasium and, after his school-leaving examination, he enrolled in the Law faculty of the University of Genoa; but he did not graduate (he gave up when only six examinations were left). Fabrizio de Andr had a strong feeling for music; he practiced first the violin, then the guitar, and joined a number of local jazz bands (jazz was his "first love"). His career as a songwriter and performer began in the late fifties, under the strong influence of the French chansonniers, especially Georges Brassens (1921-1981), whose songs he admirably translated into Italian and sung together with his first own songs. In 1958 Fabrizio de Andr recorded his first two songs, "Nuvole Barocche" ("Baroque Clouds") and "E fu la notte" ("Then night came"); in 1962 he married Puny Rignon, a Genoese woman nearly ten years older, and the same year, the couple had their first and only son, Cristiano, who would follow his father's steps and become a musician and a songwriter. In the following years, Fabrizio de Andr writes a number of songs which make him known by a larger public and soon become his "classics": "La guerra di Piero"("Peter's War"), "La ballata dell'eroe" ("A ballad for a Hero"), "Il Testamento" ("Last Will and Testament"), "La Ballata del Mich" ("The Ballad of Poor Mike"), "Via del Campo" ("Girls from the Narrow Lane"), "La 8

canzone dell'amore perduto" ("Song for Love Lost"), "La citt vecchia" ("Downtown"), "Carlo Martello ritorna dalla battaglia di Poitiers" ("Charles Martel on his way back from Poitiers", written together with his friend Paolo Villaggio), and "La canzone di Marinella" ("A song for Marinella"). In 1968, "Marinella" was recorded and sung by one of the most celebrated Italian singers, Mina, and its author was greeted as the most important Italian "cantautore". Fabrizio de Andr's first LP, "Volume I", was issued a short time later (1968), followed by "Tutti morimmo a stento" ("All of us died with pain") and "Volume II"; both LP's reached soon the top of the Italian hit-parade. In 1970 Fabrizio de Andr wrote "La Buona Novella", a concept album based on Christ's life as told in the Apocrypha. This album, and especially the song "Il Testamento di Tito" ("Titus' Will"), in which one of the thieves crucified together with Jesus confutes violently the Ten Commandments, was a serious "blow". Fabrizio de Andr, who was an atheist and an anarchist, had written a number of songs (like "Preghiera in Gennaio", "A Prayer in January", and "Si chiamava Ges", "His name was Jesus") in which he showed a Christian-like spirit, and these songs were also sung in parishes and churches; "Titus' Will" was not. In 1971 Fabrizio de Andr wrote another celebrated concept album, "Non al denaro, non all'amore, n al cielo" ("Not to money, neither to love or heaven"), based on Edgar Lee Master's "Spoon River Anthology"; the LP was introduced by an interview to Fernanda Pivano, the first Italian translator of the "Anthology" and one of Cesare Pavese's most intimate friends. The name of Fabrizio de Andr began to be associated with literature and poetry, and some of his songs found their way in school books. In 1973 Fabrizio de Andr wrote his most "political" album, "Storia di un Impiegato" ("Story of a White-collar"); the following year, De Andr issued "Canzoni" ("Songs"), a collection of his translations from Georges Brassens, Leonard Cohen and Bob Dylan. The album also included a number of his old songs from the sixties. In 1975 Fabrizio de Andr (who, in the meanwhile, had divorced his wife Puny and started a relationship with the folksinger Dori Ghezzi) wrote together with another famous Italian songwriter, Francesco de Gregori, his "Volume VIII". With this album, De Andr breaks off with his "tradition" to find new ways for his poetry and music. The lyrics show how deep is the influence of modern poetry on De Andrs work. 1975 marks a real change in De Andrs life: he begins to perform a series of memorable concerts (after his first performances of the early sixties, he had always refused to appear in public except for a couple of TV broadcasting), and plans to move to Sardinia together with his new love. To this purpose, he buys the Agnata homestead, near Tempio Pausania, in Northern Sardinia, and devotes himself to farming and cattle breeding. In 1977 the couple has a daughter, Luisa Vittoria (called "Luvi"), the following year Fabrizio De Andr issues a new LP, "Rimini". Most songs included in this album are written together with a 9

young Veronese songwriter, Massimo Bubola. 1979 is another milestone in De Andrs life. The year begins with a series of famous live concerts from which a double LP is made; De Andr is accompanied by one of the most renowned Italian pop bands, the Premiata Forneria Marconi (PFM). At the end of August, a most striking episode occurs: Fabrizio de Andr and Dori Ghezzi are kidnapped for ransom by a gang of Sardinian bandits and held prisoners in the inaccessible Supramonte mountain. The couple is released four months later. When the bandits are arrested b y the police, De Andr, though called to witness before the Court, refuses to denounce his kidnappers and declares his own solidarity with them. "They were the real prisoners, not I". This declaration is a good specimen of De Andrs way of thinking. This dramatic episode, and the hard life of the Sardinian people, gave him inspiration for his following album. The album is anonymous, but, from the image of a Redskin appearing on the cover, the mass-media call it "The Indian". In 1984 Fabrizio de Andr turns to his native Genoese dialect and writes, together with Mauro Pagani, one of his most celebrated albums, "Creuza de m". The songs are a tribute to traditional music from all Mediterranean countries. The album is awarded an unending series of prizes and is greeted as "the best Italian album of the eighties". In 1989 Fabrizio de Andr marries Dori Ghezzi; the following year a new album is issued, "Le Nuvole" ("Clouds"), which includes two more songs in the Genoese dialect, one in the Gallurese dialect of Northern Sardinia ("Monti di Mola") and one in the Neapolitan dialect ("Don Raffa"). A new series of triumphal live concerts follows, from which a double LP ("1991 Concerts") is made. In 1992 Fabrizio de Andr starts a new series of live concerts, performing in a number of theatres for the first time. Fabrizio de Andrs last original album, "Anime Salve" ("Saved Souls"), was issued in 1996. It is a sort of "spiritual will", including songs as "Khorakhan" (dedicated to the Rom people), "Disamistade" (which has been translated into English and sung by the Walkabouts) and "Smisurata preghiera" ("An Infinite Prayer"), based on the Argentinian writer and storyteller lvaro Mutis "The Adventures and Misadventures of Maqroll". Fabrizio de Andr also sung a Spanish version of this song. In 1997 Fabrizio de Andr started a new series of theatre concerts and a new song collection, called "Minnamoravo di tutto" ("I fell in love with everything") is issued. This tribute album includes a version of "La canzone di Marinella" in duet with Mina. The "Anime salve" concert tour goes on up to the late summer of 1998, when Fabrizio de Andr must stop at the first symptoms of a serious disease which is later diagnosed as cancer. Fabrizio de Andr dies in Milan on 11 January, 1999, at 2:30 am. Two days later, he is buried in his native town, Genoa; the ceremony is attended by an immense crowd of about 10,000. Fabrizio de Andr rests in the monumental Staglieno cemetery, in the De Andr family chapel. 10

Sjeanje na Fabera In direzione ostinata e contraria naslov je kompilacije od 54 moda najljepe pjesme Fabrizia De Andre, koje je prikupila Dori Ghezzi, njegova supruga i snani sudrug tijekom 117 uasnih dana otmice na Sardiniji, koja je tako ostvarila, velikim inom ljubavi, minuciozno arheoloko istraivanje odajui poast najplodnijem umjetniku talijanske glazbe. Dorina namjera je bila ponovno dobiti zvuk koje su pjesme imale kada su prvi puta izale. Tako je nastao, nakon viemjesene alkemije, ovaj homage Faberu (kako su ga zvali prijatelji), pravi roman podijeljen u 54 pjesme, koji se ne smije propustiti. Dori, kojoj je pomogao njihov dugogodinji prijatelj, maestro Gian Piero Reverberi, ne voli davati publicitet homageu svom suprugu, niti svom zalaganju u osnivanju zaklade posveene njemu, a poziv na ovaj razgovor prihvatila je samo zato to smo ona, Fabrizio i ja prijatelji od vremena i prije nego su se oni dvoje poznavali. Za Dori vrijeme je stalo, opet sam naao slatku, ali odlunu plavuu koja je '60.-ih godina bila na vrhu top lista. Kako ste se ti i Fabrizio upoznali? Prvi put smo se sreli 1973. na pozornici prije jednog koncerta. Onda smo se jedne veeri sreli u nekom restoranu, svaki u drutvu s drugom osobom. Primijetila sam da me gleda i tada sam si rekla: Ako si to primijetila, znai da i ti njega gleda. Ali tada jo nije skoila iskra. 1974. e biti naa godina. Opet smo se sluajno sreli u kui prijatelja, bila je tamo Mina, Ornella Vanoni, Gino Bramieri, Fabrizio i ja. Mina je tada rekla Fabriziju: Zato ti, koji pie pjesme samo sebi, pa ti ih mi poslije krademo, jednom ne posveti neku pjesmu jednoj od nas ? Fabrizio je odgovorio: Ako ikada budem morao pisati za neku enu, pisao bih za Dori U tom trenutku sam osjetila da sam se zacrvenila. Je li ti posvetio neku pjesmu? Deklarativno ne, ali sam sigurna da je to uinio s pjesmom Valzer per un amore koja zavrava stihovima: i zato ti kaem ljubavi, ekat u te svake veeri, a ti doi, nemoj vie ekati, doi sada dok je jo proljee. A odluujui susret? Doek jedne nove godine. Pjevam u Lidu u Genovi: gledajui s mora prema breuljku vidim jednu osvijetljenu kuu: rekli su mi da je od De Andre... Zavri nastup i pred zoru uputim se stepenicama prema autu i stanem na novanicu od 50 lira i mislim u sebi: Kada je u Genovi, gdje svi paze na novac, nitko jo nije pokupio, onda je ovo znak. Amulet je odmah prizvao novi susret: idem u Phonoramu, u najpoznatiji studio za snimanje u Milanu i vele mi da u jednoj od dvorana Fabrizio snima Valzer per un amore i malo kasnije, u bar stie ba on i neto mrmlj, a onda razmjenjujemo brojeve telefona. Pozdravio me rijeima: Sutra u te nazvati. Da, da, sigurno, mislila sam si u sebi, ali me sljedei dan zaista nazvao. I to se dogodilo? 11

Poeli smo se sve ee viati, ali kao prijatelji. Nije mi izjavio ljubav ali su njegove utnje bile sve elokventnije. Pouka: rodila se velika ljubav, zaista velika... (Dori u meuvremenu postaje sve popularnija. Casatchock se prodaje u milijun primjeraka, zajedno idemo u Moskvu gdje Dori ulicama eta u dugom kaputu ispod kojeg se vidi minisuknja dok u nju bulje vojnici koji se spremaju za paradu 1. svibnja. U hotelu se prouo glas da je dola Brigitte Bardot pa su se oko hotela okupile tisue ljudi. Kad sam to priao Fabriziju, umirali smo od smijeha.) U meuvremenu niu se tvoji uspjesi, osvojila si nagradu Canzonissima za pjesmu u duetu s Wessom Con chi stai con chi sei... Ali ba te veeri je RAI trajkao pa je dodjela prikazana i objavljena tek u nonom dnevniku! Ide na Sanremo, tvoj glas postaje sve vaniji. A onda, '90.-ih odluuje se povui. Kako to? Osjeala sam da me taj svijet vie ne privlai. Nakon puno neprilika, trebala mi je normala. 1976. sam ostala u drugom stanju, rekla sam to Fabriziju i inilo mi se da mu se to ba nije svidjelo. Odluila sam nestati. Otila sam u Kanadu i ostala tamo. Ali me nazvao na telefon i rekao da jako eli to dijete i da se vratim ili on dolazi u Kanadu... Vratila sam se i rodila se Luvi, imena sloenog od inicijala imena njenih baka, Luisa, ime moje mame i Vittoria, Fabrizijeve. Prekrasna je, ima oev karakter i ak malo njegovog talenta. Pjevala je s njim na njegovom posljednjem koncertu. Isto kao to na disku ima i duet sa sinom iz prvog braka, Cristianom. (Zatim je dola otmica, 117 uasnih dana kada su bili vezani. Fabrizio pie: ivjeti tako na boku vezan 24 sata dnevno, bez Dori, vjerojatno bih bi umro od alkohola, pesimizma ili jednostavno samounitenja.) A onda ste se vjenali... Da, u mjestu Tempio Pausania, 7. prosinca l989. etiri godine ranije umro je njegov otac, koji je na samrti traio da mu Fabrizio obea da vie nee piti. I odrao je obeanje. teta to tata, koji je isto bio strastveni pua, nije traio da obea da e prestati i s puenjem. Fabrizio je otiao zbog cigareta. Nije elio smoi snage da prestane. Ne ali moda za neim ega si se odrekla zbog Fabrizija? Ne, on je bio suputnik u predivnom putovanju. Propustila sam jednu priliku, ali svojom krivnjom. Javio mi se Alberto Sordi jer mi je elio dati ulogu svoje supruge u filmu Finch c' guerra c' speranza (Dok ima rata, ima i nade), koji je on reirao i u kojem je glumio. Htjela sam da sa mnom ide moj tadanji agent Ivo Calligari. Toliko smo zakasnili da smo sreli Sordija kako s torbama izlazi iz hotela: morao je na avion i nije mogao vie ekati. To je bila sudbonosna l974. u kojoj se toliko toga dogodilo. Ali to je za mene bila samo igra. Moja stvarnost bio je Fabrizio. Gigi Vesigna

12

VALZER PER UN AMORE Quando carica d'anni e di castit tra i ricordi e le illusioni del bel tempo che non ritorner, troverai le mie canzoni, nel sentirle ti meraviglierai che qualcuno abbia lodato le bellezze che allor pi non avrai e che avesti nel tempo passato ma non ti servir il ricordo, non ti servir che per piangere il tuo rifiuto del mio amore che non torner. Ma non ti servir pi a niente, non ti servir che per piangere sui tuoi occhi che nessuno pi canter. Ma non ti servir pi a niente, non ti servir che per piangere sui tuoi occhi che nessuno pi canter. Vola il tempo lo sai che vola e va, forse non ce ne accorgiamo ma pi ancora del tempo che non ha et, siamo noi che ce ne andiamo e per questo ti dico amore, amor io t'attender ogni sera, ma tu vieni non aspettare ancor, vieni adesso finch primavera.

Valcer za jednu ljubav kada puna godina i ednosti meu uspomenama i iluzijama o lijepim vremenima koja se nee vratiti nae moje pjesme kada ih uje, udit e se kako je netko hvale pjevao o ljepoti koju vie nee imati a koju si nekad imala ali nee ti vrijediti uspomena nee ti vrijediti suze to si odbila moju ljubav koja se nee vratiti ali nee ti nita vrijediti nee ti vrijediti nita osim suza u oima koje vie nitko nee opjevati

leti vrijeme, zna da leti i prolazi moda ne primjeujemo ali jo vie od vremena koje nema godina mi smo ti koji odlazimo i zbog toga ti kaem, ljubavi ekat u te svaku veer a ti doi, nemoj vie ekati doi sada dok je proljee

13

Pria se da je Fabrizijev otac, da bi olakao poroajne bolove eni, stavio gramofonsku plou Sicilijanske suite Gina Marinuzzija i da je, kada je svirao najpoznatiji dio suite, Valzer campestre, Fabrizio doao na svijet. Kada je Fabrizio za to doznao, napisao je rijei nadahnute poznatim sonetom Pierre de Ronsarda, Quand vous serez bien vieille (1578.). Tako je nastao za Valzer per un amore. Pjesma je, kao i Ronsardov sonet, poziv voljenoj na "Carpe diem", da iskoristi "bella giovinezza" dok je to mogue, jer je ljepota prolazna i osuena na propast.
(FR) Quand vous serez bien vieille, au soir, la chandelle, Assise auprs du feu, dvidant et filant, Direz, chantant mes vers, en vous merveillant: Ronsard me clebrait du temps que j'tais belle Lors, vous n'aurez servante oyant telle nouvelle, Dj sous le labeur demi sommeillant, Qui au bruit de Ronsard ne s'aille rveillant, Bnissant votre nom de louange immortelle. Je serai sous la terre, et, fantme sans os, Par les ombres myrteux je prendrai mon repos: Vous serez au foyer une vieille accroupie, Regrettant mon amour et votre fier ddain. Vivez, si m'en croyez, n'attendez demain: Cueillez ds aujourd'hui les roses de la vie. (Sonnets pour Helne - traduzione di Mario Praz) (IT) Quando Vecchia sarete, la sera, alla candela, seduta presso il fuoco, dipanando e filando, ricanterete le mie poesie, meravigliando: Ronsard mi celebrava al tempo ch'ero bella. Serva allor non avrete ch'ascolti tal novella, vinta dalla fatica gi mezzo sonnecchiando, ch'al suono del mio nome non apra gli occhi alquanto, e lodi il vostro nome ch'ebbe s buona stella. Io sar sotto terra, spirto tra ignudi spirti, prender il mio riposo sotto l'ombre dei mirti. Voi presso il focolare una vecchia incurvita, l'amor mio e l fiero sprezzo vostro rimpiangerete, Vivete, date ascolto, diman non attendete: cogliete fin da oggi le rose della vita.

14

In direzione ostinata e contraria

In direzione ostinata e contraria naslov je prve slubene posthumne kompilacije Fabrizija De Andre koja je izala u studenom 2005. i predstavlja cjelokupni umjetniki opus kantautora iz Genove. Kako je nastala Kompilacija se sastoji od tri CD-a na kojem se pojavljuje i Titti, dotada objavljena samo na vinilu te Cose che dimentico, u interpretaciji Fabrizia sa svojim sinom Cristianom, koju je napisao s Carlom Facchinijem i do kompilacije neobjavljenom. Naslov je preuzet iz pjesme Smisurata preghiera, posljednje koju je De Andr snimio u studiju, a izabrala ga je njegova udovica, Dori Ghezzi. Savrena je sinteza kantautorove osobnosti koji je u svojoj umjetnikoj karijeri uvijek iao protiv struje i nikada postao konformistom, i kako kau kritiari, bio sposoban osloboditi talijansku kanconu od izvjesne konformistike patine. Pedeset etiri pjesme osobno je izabrala Dori Ghezzi uz pomo maestra Gian Piera Reverberija, prijatelja De Andre i aranera njegovih est albuma. Tehnika i kvaliteta Kompilacijom se uspjelo obuhvatiti originalne vrijednosti umjetnosti De Andre, rekonstruirajui iz originalnih snimaka ton to sliniji originalnim LP-evima, gdje je glas uvijek najvaniji i izgleda kao da uvijek iznova pjeva jedinstveno za svakog sluatelja ponaosob, prije nego za cijelo sluateljstvo. Tehniki su pjesme aranirali Antonio Baglio i Claudio Bozano s originalnih vrpci uz dragocjenu suradnju Reverberija koji je osobno bio majstor tona. Rezultat je ponovno izdanje vjerno velikoj umjetnosti enovekog kantautora s dodatkom kvalitete digitalnog zvuka koju je sada teko dobiti na vinilu starom 30-40 godina. Sluanjem kompilacije mogue je prijei, korak po korak, umjetniku i egzistencijalistiku parabolu De Andre proivljenu shvaanjem smisla ljudske egzistencije: od mladosti do posljednjih dana, preko rastave od prve ene, otmice na Sardiniji do bolesti koja ga je otela njegovim oboavateljima i dragim osobama; od Preghiera in gennaio s prvog albuma Volume I iz 1967., do Geordie koju je pjevao sa svojom kerkom Luvi na posljednjoj turneji 1998., preko pjesama koje su postale prekretnice talijanske kancone, kao to su La guerra di Piero (1968.), Il pescatore (1970.), Il testamento di Tito (takoer 1970.), Il suonatore Jones (1971.), Andrea (1978.), Hotel supramonte (1981.), Creuza de m (1984.), Don Raffae' (1990.), Anime salve (1996.). Dio antologije je i knjiica sa svim tekstovima pjesama, s biljekama sastavljaa te Fabrizijevim fotografijama. Uvod je napisao Aldo Grasso, s dirljivim sjeanjem na autora i tehnikim objanjenjem o tome kako je nastala.

15

Popis pjesama
Cose che dimentico Fabrizio pjeva uivo u duetu sa sinom Cristianom; finale Khorakhan pjeva Dori Ghezzi; Anime salve u interpretaciji De Andr u duetu s Ivanom Fossatijem; Geordie De Andr pjeva uivo s kerkom Luvi; verzija Una storia sbagliata napisana s Massimom Bubolom je iz 1980., objavljenom kao singl, kao i pjesma Titti. CD1

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Amore che vieni, amore che vai La citt vecchia Via del Campo Bocca di Rosa La canzone di Marinella La ballata dell'amore cieco (o della vanit) 7. Carlo Martello ritorna dalla battaglia di Poitiers 8. La guerra di Piero 9. La ballata dell'eroe 10. Il pescatore 11. La canzone dell'amore perduto 12. La ballata del Mich 13. Preghiera in gennaio 14. Valzer per un amore 15. Si chiamava Ges 16. Il sogno di Maria 17. Ave Maria 18. Il testamento di Tito 19. Inverno 20. Girotondo 21. Terzo intermezzo 22. Recitativo (due invocazioni e un atto d'accusa) 23. Corale (leggenda del re infelice)

Ljubav koja dolazi, ljubav koja prolazi Stari grad ulica u Genovi; poljski put Ruina usta Marinellina pjesma Balada o slijepoj ljubavi (ili tatini) Povratak Carla Martella iz bitke za Poitiers Pierov rat Balada o junaku Ribar Pjesma o izgubljenoj ljubavi Balada o Michu Sijeanjska molitva Valcer za jednu ljubav Zvao se Isus Marijin san Zdravo Marijo Titov testament Zima Ringe ringe raja/Demonstracije Trei intermezzo Recitativ (dvije invokacije i jedna optuba) Koral (legenda o nesretnom kralju)

CD2 Breuljak Sudac Optiar Svira Jones 16

1. 2. 3. 4.

La collina Un giudice Un ottico Il suonatore Jones

5. Introduzione 6. Canzone del maggio 7. Il bombarolo 8. Verranno a chiederti del nostro amore 9. La cattiva strada 10. Giugno 73 11. Canzone per lestate 12. Amico fragile 13. Andrea 14. Volta la carta 15. Titti 16. Una storia sbagliata 17. Geordie

Uvod Svibanjska pjesma Podmeta bombe Doi e te pitati za nau ljubav Krivi put Lipanj '73. Pjesma za ljeto Krhki prijatelj Andrea Okreni kartu Titti Pogrena pria Geordie

CD3

1. Fiume Sand Creek 2. Hotel Supramonte 3. Se ti tagliassero a pezzetti 4. Cruza de m 5. Sidn 6. dumnega 7. La domenica delle salme 8. 'A imma 9. Don Raffa 10. Khorakhan (a forza di essere vento) 11. Prinesa 12. Ho visto Nina volare 13. Anime salve 14. Smisurata preghiera 15. Cose che dimentico

Sand Creek Hotel Supramonte Ako te razreu na komadie Put uz more Sidon (grad u Libanonu) Nedjeljom Pogrebna nedjelja Vrh Don Raffa Khorakhan (elja da bude vjetar) Prinesa Vidio sam Ninu kako leti Spaene due Beskrajna molitva Stvari koje zaboravljam

17

Bocca di rosa
Bocca di Rosa jedna je od najpoznatijih Faberovih pjesama, za koju je u jednom intervjuu rekao da mu je najdraa i najblia njegovom nainu razmiljanja. U potvrdu injenice koliko je ta pjesma postala dio kolektivnog talijanskog kolorita govori i podatak da je izraz "bocca di rosa" uao u svakodnevni govor kao eufemizam, iako pogrean za prostitutku, pogrean, jer kako se kae u pjesmi, ona je ljubav vodila iz strasti. Pjesma pjeva o nekoj strankinji koja svojim strastvenim i slobodnim ponaanjem unese nemir u malo selo Sant'Ilario. Uzmu je za zub licemjerne ligurske provincijalke, koje ne tolerirajui njezino ponaanje, na kraju kontaktiraju efa policije koji alje etiri andara da je protjeraju iz sela. Tekst je u biti vrlo nesklon i prezriv prema prevarenim enama, ije se ponaanje negativno ocjenjuje u usporedbi s ponaanjem Bocca di rosa. U njenom prisilnom odlasku sudjeluju svi mukarci koji ale za onom koja je nakratko donijela ljubav u selo, a jo vei doek ima na sljedeoj stanici. Tekst ima dvije varijante, obje iz 1967.: 1. seoce Sant'Ilario, predgrae Genove koje zaista postoji, promijenjeno je u San Vicario 2. stihovi esto biri i karabinjeri, koji ba ne ispunjavaju svoje dunosti / ali ne kada djeluju po visokoj dunosti da je isprate na prvi vlak promijenjeni su (pod ljubaznim pritiskom Karabinjera) u njeno srce nije dar kojim obiluju karabinjeri / ali taj put su je na vlak nerado ispratili. U slubenoj kompilaciji iz 2005. In direzione ostinata e contraria je originalni tekst. Nadahnuta tekstom pjesme Brave Margot Brassensa iz 1952., prvi put je izala kao singl s pjesmom Via del campo na B strani. Stanica koja se u pjesmi spominje je ukinuta. Pjesmu su izvodili mnogi drugi pjevai kao Peppe Barra, Mercanti di Liquore, Roberto Vecchioni, Ornella Vanoni, Anna Oxa, L'Aura, Mario Incudine i Skiantos. Treba spomenuti i referat Andree Podest, iz 2009.: Bocca di Rosa Scese dal treno a Sant'Ilario. E fu la rivoluzione (sila je na stanici Sant'Ilario i izbila je revolucija) Protagonistica prie je prema dnevnom listu Il Secolo XIX preminula u Sampierdareni 14. lipnja 2010. u dobi od 88 godina, vijest koju su demantirali Dori Ghezzi i Paolo Villaggio.

18

BOCCA DI ROSA La chiamavano Bocca di Rosa metteva l'amore metteva l'amore la chiamavano Bocca di Rosa metteva l'amore sopra ogni cosa Appena scesa alla stazione del paesino di Sant'Ilario tutti s'accorsero con uno sguardo che non si trattava d'un missionario C' chi l'amore lo fa per noia chi se lo scegliere per professione Bocca di Rosa n l'uno n l'altro lei lo faceva per passione Ma la passione spesso conduce a soddisfare le proprie voglie senza indagare se il concupito ha il cuore libero oppure ha moglie E fu cos che da un giorno all'altro Bocca di Rosa si tir addosso l'ira funesta delle cagnette a cui aveva sottratto l'osso Ma le comari d'un paesino non brillano certo in iniziativa le contromisure fino a quel punto si limitavano all'invettiva Si sa che la gente d buoni consigli sentendosi come Ges nel tempio si sa che la gente d buoni consigli se non pu pi dare cattivo esempio Cos una vecchia mai stata moglie senza mai figli senza pi voglie si prese la briga e di certo il gusto di dare a tutte il consiglio giusto E rivolgendosi alle contenute le apostrof con parole argute: "Il furto d'amore sar punito" disse "dall'ordine costituito" E quelle andarono dal commissario e dissero senza parafrasare:

Ruina usta zvali su je Ruina usta ljubav joj je bila zvali su je Ruina usta ljubav joj je bila iznad svega im je stupila na tlo na stanici u selu Sant'Ilario svi su odmah shvatili da nije bila misionarka ima onih koji ljubav vode iz dosade tko je bira kao profesiju Ruina usta ni jedno, ni drugo ona je ljubav vodila iz strasti ali strast esto vodi do toga da se zadovoljavaju vlastite elje bez pitanja je li ono to eli ima slobodno srce ili enu i bi tako da iz dana u dan Ruina usta izazove stranu srdbu kujica kojima je oduzela kost ali traerice u selu ne briljiraju u inicijativi do tog trena protumjere ograniavale su se na uvrede zna se da ljudi daju dobre savjete osjeajui se kao Isus u hramu zna se da ljudi daju dobre savjete kada ne mogu biti loi primjeri tako neka stara koja nikad nije bila supruga bez djece, a sada ve i bez elja preuzme na sebe obvezu da svima dade pravi savjet i obrati se onima koje su se nekale tekim rijeima: kraa ljubavi e se kazniti ree zakonskim sredstvima i ove odoe do efa policije i rekoe bez uvijanja

19

"Quella schifosa ha gi troppi clienti pi di un consorzio alimentare" Ed arrivarono quattro gendarmi con i pennacchi con i pennacchi ed arrivarono quattro gendarmi con i pennacchi e con le armi Spesso gli sbirri e i carabinieri al proprio dovere vengono meno ma non quando sono in alta riforme e l'accompagnano al primo treno Alla stazione c'erano tutti dal commissario al sacrestano altra stazione c'erano tutti con gli occhi rossi e il cappello in mano A salutare chi per un poco senza pretese senza pretese a salutare chi per un poco port l'amore nel paese C'era un cartello giallo con una scritta nera diceva: "Addio Bocca di Rosa con te se ne parte la primavera" Ma una notizia un po' originale non ha bisogno di alcun giornale come una freccia dall'arco scocca vola veloce di bocca in bocca E alla stazione successiva molta pi gente di quando partiva chi manda un bacio chi getta un fiore chi si prenota per due ore Persino il parroco che non disprezza fra un miserere e un'estrema unzione il bene effimero della bellezza la vuole accanto in processione E con la Vergine in prima fila e Bocca di Rosa poco lontano si porta a spasso per il paese l'amore sacro e l'amor profano

ova odvratna ena ima ve previe klijenata vie od prehrambenog konzorcija i dou etiri andara s perjanicama i dou etiri andara s perjanicama i orujem esto biri i karabinjeri ne ispunjavaju ba svoje dunosti ali ne kada djeluju po visokoj dunosti da ju isprate na prvi vlak na stanici svi su bili od efa policije do ckrvenjaka na stanici svi su bili crvenih oiju i sa eirom u ruci da pozdrave onu koja je nakratko ne traei nita da pozdrave onu koja je nakratko donijela ljubav u selo na utom kartonu crnim slovima pisalo je zbogom Ruina usta s tobom odlazi proljee ali vijesti koja je originalna ne trebaju novine kao strijela iz luka leti brzo od usta do usta i na sljedeoj stanici jo je vie ljudi nego odakle je pola tko alje poljubac, tko baci cvijet tko se predbiljei za dva sata ak i upnik koji ne prezire, izmeu misererea i posljednje pomasti, prolaznost ljepote, eli je u svojoj procesiji i s Djevicom u prvom redu i blizu nje Ruina usta idu ukorak selom sveta i profana ljubav

20

La canzone di Marinella
La canzone di Marinella je pria o djevojci koja, nakon to je pronala ljubav, umire pod udnim okolnostima. Pjesma je puna slika i boja, ponekad naizgled daleko od tipinog Fabrizijevog realizma (npr. u stihovima ali vjetar kad je vidje tako lijepu, iz rijeke je odnese na zvijezdu ili bijela kao mjesec njena kosa, kao ljubav crven njegov kaput). "La Canzone di Marinella" nije nastala sluajno samo zato to sam htio ispriati ljubavnu priu. Ba naprotiv. To je pria o esnaestogodinjoj djevojci koja je izgubila roditelje, djevojci iz jednog sela u Astiju, koju je rodbina potjerala i koja se povlaila obalama Tanara dok nije naila na nekoga tko joj je oteo torbicu iz ruke i bacio u rijeku. I kad nije mogao nita napraviti da joj vrati ivot, pokuao joj je promijeniti smrt. Fabrizio De Andr U jednom intervjuu u oujku 1969. De Andr je ovako odgovorio novinaru koji ga je pitao zato oboavatelji pjesmu smatraju pomalo runom pjesmom, pretencioznim proizvodom. puna retorike, istina je. Netko poput mene, kada se blii tridesetoj, mora poeti razmiljati o zdravstvenom i mirovinskom osiguranju koje nema, a obitelj, Isuse, je neto konkretno. Onda razmilja i o zaradi Iako atipina u odnosu na druge autorove pjesme, ipak je oznaila prekretnicu u njegovoj popularnosti: nakon Minine interpretacije pjesme 1967., pune tri godine nakon njenog objavljivanja, postao je poznat u cijeloj Italiji. Ipak je De Andr razoarao oekivanja onih koji su se nadali da e nastaviti s lakim pjesmama koje se sviaju iroj publici: u jednom intervjuu u kolovozu 1967., na pitanje novinara kako to da nije nastavio s ovim anrom, koji bi ga u kratkom roku doveo do znatne popularnosti jednostavno je odgovorio: Jer vie nisam imao inspiracije za jo jednu takvu pjesmu . U jednom je drugom intervjuu o pjesmi je izjavio: Ne smatram je ni boljom ni loijom od drugih mojih pjesama. Pjesme se dijele na one koje su imale sree, ili je nisu imale, vjerojatno se radi o tome da je Marinella imala rime s rijeimalijepa zvijezda i zbog toga bila sretnija od drugih.

LA CANZONE DI MARINELLA Questa di Marinella la storia vera che scivol nel fiume a primavera ma il vento che la vide cos bella dal fiume la port sopra una stella Sola senza il ricordo di un dolore vivevi senza il sogno di un amore ma un Re senza corona e senza scorta

Marinellina pjesma Ova o Marinelli je istinita pria koja je skliznula u rijeku u proljee ali vjetar kad je vidje tako lijepu iz rijeke je odnese na zvijezdu sama bez sjeanja na bol ivjela si ne sanjajui o ljubavi ali kralj bez krune i pratnje 21

buss tre volte un giorno alla tua porta Bianco come la luna il suo cappello come l'amore rosso il suo mantello tu lo seguisti senza una regione come un ragazzo segue l'aquilone E c'era il sole e avevi gli occhi belli lui ti baci le labbra ed i capelli c'era la luna e avevi gli occhi stanchi lui pose le sue mani sui tuoi fianchi Furono baci e furono sorrisi poi furono soltanto i fiordalisi che videro con gli occhi delle stelle fremere al vento e ai baci la tua pelle Dicono poi che mentre ritornarvi nel fiume, chiss come, scivolavi e lui che non ti volle creder morta buss cent'anni ancora alla tua porta Questa la tua canzone Marinella che sei volata in cielo su una stella e come tutte le pi belle cose vivesti solo un giorno come le rose e come tutte le pi belle cose vivesti solo un giorno come le rose

jednog dana ti tri puta pokuca na vrata bijela kao mjesec njena kosa kao ljubav crven njegov kaput slijedila si ga bez razloga kako djeak slijedi zmaja bilo je sunce, a tvoje oi lijepe on ti je ljubio usne i kosu bio je mjesec, a tvoje oi umorne on stavi ruke na tvoje bokove bilo je poljubaca, bilo je osmjeha a onda je bilo samo razliaka koji oima vidjee zvijezde koje titraju na vjetru kao poljupci na tvojoj koi rekli su poslije da dok si se vraala, u rijeku, tko zna kako, da si skliznula, a on, koji nije elio vjerovati da si mrtva, sto godina je jo kucao na tvoja vrata ovo je tvoja pjesma, Marinella koja si odletjela u nebo na jednu zvijezdu i kao sve najljepe stvari ivjela si samo jedan dan, kao rue

22

La ballata dellamore cieco

Ovo je tragina pria o ovjeku koji se ludo zaljubi u femme fatale jasnog nadahnua Baudelaireom, koja kao dokaz njego ljubavi trai da prvo ubije svoju majku, a onda i s ebe. Meutim, vidjevi jadnika kako sretan umire shvaa da se njen tati stav superiornosti okree protiv nje: dok ovaj umire zadovoljan i zaljubljen, njoj ne ostaje nita. U ovome, Fabrizio izlazi iz knjievnog kanona, pokazujui ljudsku krhkost lika. Dramatini tekst u opreci je s veselim ritmom glazbe i ponavljanjem tra-la-la-lalla, tra-la-laleru u stilu vesele djeje pjesmice. Tema pjesme preuzeta je iz "Cuore di mamma" francuskog pjesnika Jeana Richepina.

LA BALLATA DELL'AMORE CIECO (O DELLA VANITA') Un uomo onesto un uomo probo s'innamor perdutamente d'una che non lo amava niente gli disse "Portami domani" gli disse "Portami domani il cuore di tua madre per i miei cani" lui dalla madre and e l'uccise dal petto il cuore le strapp e dal suo amore ritorn Non era il cuore non era il cuore non le bastava quell'orrore voleva un'altra prova del suo cieco amore Gli disse "Amor se mi vuoi bene" gli disse "Amor se mi vuoi bene" tagliati dai polsi le quattro vene" le vene ai polsi lui si tagli e come il sangue ne sgorg correndo come un pazzo da lei torn Gli disse lei ridendo forte gli disse lei ridendo forte "L'ultima tua prova sar la morte" e mentre il sangue lento usciva e ormai cambiava il suo colore la Vanit fredda gioiva un uomo s'era ucciso per il suo amore Fuori soffiava dolce il vento

BALADA O SLIJEPOJ LJUBAVI (ILI O TATINI) jedan ovjek, poten, iskren zaljubi se beznadeno u jednu koja ga nimalo nije voljela ree mu: Sutra mi donesi srce svoje majke za moje pse on ode svojoj majci, ubije ju iz grudi joj iupa srce i vrati se svojoj ljubavi nije joj srce, nije joj bio dosta taj uas eljela je jo dokaza njegove slijepe ljubavi ree mu: Ljubavi, ako me voli, prerei si blo i etiri vene vene i blo on si preree i dok mu je krv iz njih lijevala trei kao lud, vrati se k njoj ree mu glasno se smijui Posljednji tvoj test bit e smrt i dok je krv polagano curila i sada ve mijenjala boju ledena Tatina likuje nad ovjekom koji se ubio zbog svoje ljubavi vani je tiho puhao vjetar 23

ma lei fu presa da sgomento quando lo vide morir contento morir contento e innamorato quando a lei niente era restato non il suo amore non il suo bene ma solo il sangue secco delle sue vene

a ona se zbuni kada ga vidje kako umire zadovoljan zadovoljan i zaljubljen kada njoj nije ostalo nita ni njegova ljubav, ni njegova dobra, samo suha krv iz njegovih vena

La guerra di Piero
S La guerra di Piero De Andr se vraa, tri godine nakon La ballata dell'eroe, temi rata; referentna toka je Georges Brassens, ali nadahnue dolazi od Fabrizijevog ujaka, Francesca. Njegova sjeanja nakon povratka iz koncentracijskog logora ostavila su dubok trag u senzibilitetu njegova neaka, koji ga s eu nekoliko navrata prisjeao. Mnogo sam priao o ratu, osobito u pjesmi La guerra di Piero, iz priao koje je priao moj ujak, koji je bio u Albaniji Fabrizio de Andr Djetinjstvo u Revignanu i likovi koje je tamo sretao zauvijek e ostati izvor nadahnua autoru do njegovih posljednjih pjesama. S Vittoriom Centanarom, poznatim klasinim gitaristom, Fabrizio stvara ovu pjesmu koja e postati jedna od njegovih najpoznatijih. Fabrizio je esto isticao prijateljstvo s Centanarom, koje je e kasnije uroditi pjesmom Si chiamava Ges, s albuma Volume I (1967). Glazbu je napisao Vittorio Centanaro, ali se kao autor i glazbe vodi De Andr jer ovaj prvi nije bio lan Siae talijanskog drutva autora i izdavaa. Fabrizio mi je stalno govorio da se upiem u Siae. Da sam ga posluao, sada bih imao korsiti od uspjeha koji je La guerra di Piero imala. Vittorio Centanaro La guerra di Piero, u poetku nije izazvala veliku pozornost da bi '68 postala dio militantnog repertoara ljeviarskih studenata, kao i katolika, koji su jednako bili angairani u redefiniranju svoje uloge u drutvu. Kada je izdana, La guerra di Piero je prola potpuno neopaeno, a onda doivjela uspjeh tek pet godina kasnije s procvatom prosvjeda s Dylanom, Donovanom i ostalima. Mislim da u na kraju napisati pjesmu sklonu ratu, koju u naravno, prodati 1980. kada bude neki sveti rat u ime nekog jednako loe identificiranog ideala Fabrizio de Andr, u jednom intervjuu Corriere Mercantile u Genovi, 8. oujka 1968. Kritiari su u pjesmi vidjeli odjeke slavne pjesme Arthura Rimbauda iz 1870., Le dormeur du val (L'addormentato nella valle spava u dolini), koju je 1955. uglazbio i izvodio Lo Ferr; ima i nekih dodirnih toaka (vjerojatno sluajnih) s pjesmom Gustavea Nadauda, inspiriranom Garibaldijevim pohodom, Le Soldat de Marsala.

24

Jedan je stih iz pjesme Dove vola l'avvoltoio (gdje lete leinari) koju je 1958. napisao Italo Calvino, a u glazbio Sergio Liberovici:
Nella limpida corrente ora scendon carpe e trote non pi i corpi dei soldati che la fanno insanguinar
Italo Calvino, Dove vola l'avvoltoio, 1958

Lungo le sponde del mio torrente voglio che scendano i lucci argentati non pi i cadaveri dei soldati portati in braccio dalla corrente
Fabrizio De Andr, La guerra di Piero, 1964

Originalna verzija pjesme sporija je od verzije s albuma Volume III, a bre se izvodila i na koncertima. Giava koja se spominje u tekstu je stari francuski ples koji je sada vie ne plee.

LA GUERRA DI PIERO Dormi sepolto in un campo di grano non la rosa non il tulipano che ti fan veglia dall'ombra dei fossi ma sono mille papaveri rossi "Lungo le sponde del mio torrente voglio che scendano i lucci argentati, non pi i cadaveri dei soldati portati in braccio dalla corrente" Cos dicevi ed era d'inverno e come gli altri verso l'inferno te ne vai triste come chi deve il vento ti sputa in faccia la neve Fermati Piero fermati adesso lascia che il vento ti passi un po' addosso dei morti in battaglia ti porti la voce chi diede la vita ebbe in cambio una croce Ma tu non lo udisti e il tempo passava con le stagioni a passo di giava ed arrivasti a varcar la frontiera in un bel giorno di primavera E mentre marciavi con l'anima in spalle vedesti un uomo in fondo alla valle che aveva il tuo stesso identico umore

Pierov rat spava ispod polja ita nije rua, nije tulipan ono to ti bdije nad sjenom grobova nego tisue crvenih makova uz obale moje rijeke elim da plivaju srebrne ribe, ne vie trupla vojnika da bujica nosi tako si govorio, zima je bila i kao i ostali, i ti prema paklu alostan ide kao svi koji moraju dok vjetar ti pljuje snijeg u lice stani Piero, sada stani pusti da vjetar pue oko tebe poginulih u borbi pronosi glas tko dade ivot, u zamjenu dobi kri ali ti ga nisi uo i vrijeme je prolazilo i mjeseci plesnim korakom i stigao si do granice jednog lijepog proljetnog dana i dok si marirao umorne due vidio si ovjeka na dnu doline koji je izgledao isto kao ti 25

ma la divisa di un altro colore Sparagli Piero sparagli ora e dopo un colpo sparagli ancora fino a che tu non lo vedrai esangue cadere in terra a coprire il suo sangue "E se gli sparo in fronte o nel cuore soltanto il tempo avr per morire, ma il tempo a me rester per vedere, vedere gli occhi di un uomo che muore" E mentre gli usi questa premura quello si volta ti vede ha paura ed imbracciata l'artiglieria non ti ricambia la cortesia Cadesti a terra senza un lamento e ti accorgesti in un solo momento che il tempo non ti sarebbe bastato a chieder perdono per ogni peccato Cadesti a terra senza un lamento e ti accorgesti in un solo momento che la tua vita finiva quel giorno e non ci sarebbe stato ritorno "Ninetta mia crepare di maggio ci vuole tanto troppo coraggio Ninetta bella dritto all'inferno avrei preferito andarci in inverno" E mentre il grano ti stava a sentire dentro alle mani stringevi il fucile dentro alla bocca stringevi parole troppo gelate per sciogliersi al sole Dormi sepolto in un campo di grano non la rosa non il tulipano che ti fan veglia all'ombra dei fossi ma sono mille papaveri rossi

ali u uniformi druge boje pucaj Piero, pucaj sada i nakon pogotka, opet pucaj dok ne vidi kako beivotno pada na zemlju i pokriva svoju krv ako ga pogodim u elo ili u srce imat e vremena samo umrijeti, a meni e ostati vremena da vidim da vidim oi ovjeka koji umire i dok tako razmilja ovaj se okrene, vidi te, boji se zgrabi puku, ne vraa ti uslugu pao si na zemlju bez glasa i shvatio u jednom trenutku da nee preostati vremena ni da trai oprost za svoje grijehe pao si na zemlju bez glasa i shvatio u jednom trenutku da je tvoj ivot skonao tog dana i da povratka nema Ninetta moja, za krepat' u svibnju treba toliko, previe hrabrosti Ninetta lijepa pravo u pakao vie bih volio da sam otiao zimi i dok te je slualo ito u rukama si stiskao puku u ustima se guile rijei preledene da se otope na suncu spava ispod polja ita nije rua, nije tulipan ono to ti bdije nad sjenom grobova nego tisue crvenih makova

26

Il pescatore
Il Pescatore jedna je od najljepih i najpoznatijih Fabrizijevih pjesama. Iako naizgled jednostavnih stihova, podrobnija analiza simbola moe dovesti do razliitih tumaenja. Najea je ona po kojoj ribara sree ubojica, i ribar mu u jednom trenutku odluuje pomoi. Kad ga andari pitaju je li vidio bjegunca, on ih ne udostoji niti pogledom, nego nastavlja drijemati i time daruje prijestupniku novu ansu.

IL PESCATORE All'ombra dell'ultimo sole s'era assopito un pescatore e aveva un solco lungo il viso come una specie di sorriso Venne alla spiaggia un assassino due occhi grandi da bambino due occhi enormi di paura eran gli specchi di un'avventura E chiese al vecchio: "Dammi il pane ho poco tempo e troppa fame" e chiese al vecchio: "Dammi il vino ho sete e sono un assassino" Gli occhi dischiuse il vecchio al giorno non si guard neppure intorno ma vers il vino e spezz il pane per chi diceva ho sete e ho fame E fu il calore d'un momento poi via di nuovo verso il vento davanti agli occhi ancora il sole dietro alle spalle un pescatore Dietro alle spalle un pescatore e la memoria gi dolore gi il rimpianto di un aprile giocato all'ombra di un cortile Vennero in sella due gendarmi vennero in sella con le armi chiesero al vecchio se l vicino fosse passato un assassino

Ribar u sjeni zalazeeg sunca zadrijemao je ribar s brazdom na licu, reklo bi se da je osmjeh na plau doe ubojica oiju velikih kao u djeteta oiju velikih od straha u kojima se zrcalila pustolovina i ree starcu: daj mi kruha imam malo vremena, a jako sam gladan i ree starcu: daj mi vina edan sam i ja sam ubojica starac otvori oi i nije se niti ogledao, nego nalije vina i razlomi kruha onome tko ree da je gladan i edan nakon topline jednog trenutka ponovno na put prema vjetru pred oima jo uvijek sunce za leima ribar za leima ribar i sjeanje je ve bol ve je aljenje za jednim travnjem kada se igrao u sjeni dvorita dou dva andara na konjima na konjima i naoruani upitaju starca je li tuda proao jedan ubojica 27

Ma all'ombra dell'ultimo sole s'era assopito il pescatore e aveva un solco lungo il viso come una specie di sorriso e aveva un solco lungo il viso come una specie di sorriso

ali u sjeni zalazeeg sunca zadrijemao je ribar s brazdom na licu, reklo bi se da je osmjeh s brazdom na licu, reklo bi se da je osmjeh

La canzone dellamore perduto

Mnoge pjesme koje je napisao su reakcije na posebne trenutke proivljene u obitelji ili izvan nje. Ljubavi koje su pole u krivo, koje su zavrile . Netko drugi bi te stvari proivljavao u sebi, a on je imao taj dar da ih pretoi u pjesme. "La canzone dell'amore perduto" je napisao kada su nae igre bile na kraju. Polo je po krivu, ali smo i dalje ivjeli zajedno jer smo se jo uvijek voljeli Enrica "Puny"
Rignon, prva Fabrizijeva supruga

Jedna od najpoznatijih balada talijanske glazbe (dokaz tome su brojne interpretacije: Donatella Moretti, Franco Battiato, Gino Paoli, Claudio Baglioni, Antonella Ruggiero, Mango), "La canzone dell'amore perduto" je pria o svrenoj ljubavi iz aspekta ene, koja se miri sa situacijom. I ak i ako njen ljubavnik ali za strau, bit e to samo nakratko, dok ne izgubi glavu za nekom drugom enom.

LA CANZONE DELL'AMORE PERDUTO Ricordi sbocciavan le viole con le nostre parole: "Non ci lasceremo mai mai e poi mai" Vorrei dirti ora le stesse cose ma come fan presto amore ad appassir le rose cos per noi L'amore che strappa i capelli perduto ormai non resta che qualche svogliata carezza e un po' di tenerezza E quando ti troverai in mano dei fiori appassiti al sole d'un aprile ormai lontano li rimpiangerai

Pjesma o izgubljenoj ljubavi sjea se, nicale su ljubiice s naim rijeima: nikad se neemo rastati, nikada, nikada sad bih ti eljela rei iste rijei ali kako brzo, ljubavi venu rue tako i za nas ljubav koja upa kose sada je izgubljena ne ostaje nita do bezvoljni dodir i malo njenosti i kada ti se u ruci nae uvelo cvijee na travanjskom suncu daleko e plakati za njim 28

ma sar la prima che incontri per strada che tu coprirai d'oro per un bacio mai dato per un amore nuovo E sar la prima che incontri per strada che tu coprirai d'oro per un bacio mai dato per un amore nuovo

ali prvu koju sretne na ulici prekrit e zlatom za nikad dan poljubac za novu ljubav

Si chiamava Ges
Pria o Isusu prepriana na avangardni nain, koji na kraju smatra ljudskim biem, a ne nekim junakom. Stihovi ne moe se rei da je neemu posluilo, jer zlo nije oduzeto svijetu u prvom dijelu pjesme glase: "ne moe se rei da nije niemu posluilo, jer je primio zemlju za ruku" i unato ateistikom gleditu pokazuje veliko potovanje i divljenje prema Isusu. To je sam nekoliko puta javno potvrdio. Koautor pjesme i ovdje je bio Vittorio Centanaro, ali na ploi pie samo Fabrizijevo ime jer Centanaro nije bio lan Siae.

SI CHIAMAVA GESU' Venuto da molto lontano a convertire bestie e gente non si pu dire non sia servito a niente perch prese la terra per mano vestito di sabbia e di bianco alcuni lo dissero santo per altri ebbe meno virt si faceva chiamare Ges Non intendo cantare la gloria n invocare la grazia o il perdono di chi penso non fu altri che un uomo come Dio passato alla storia ma inumano pur sempre l'amore di chi rantola senza rancore perdonando con l'ultima voce chi lo uccide tra le braccia d'una croce

Zvao se Isus doao je izdaleka da obrati ljude i ivotinje ne moe se rei da nije niemu posluilo jer je primio zemlju za ruku obuen u pijesak i bjelinu neki su rekli da je svetac, za druge je imao manje vrlina, prozvao se Isus ne namjeravam opjevati slavu niti traiti milost ili oprost o kome razmiljam bio je samo ovjek uao u povijest kao Bog ali neovjeno je ipak ljubav onoga tko umire bez mrnje opratajui posljednjim rijeima onima koji su ga pribili na kri 29

E per quelli che l'ebbero odiato nel Getsemani pianse l'addio come per chi lo ador come Dio che gli disse: "Sii sempre lodato" per chi gli port in dono alla fine una lacrima una treccia di spine accettando ad estremo saluto la preghiera e l'insulto e lo sputo E mor come tutti si muore come tutti cambiando colore non si pu dire che sia servito a molto perch il male dalla Terra non fu tolto ebbe forse un po' troppe virt ebbe un volto ed un nome Ges di Maria dicono fosse il figlio sulla croce sbianc come un giglio

a od onih koji su ga mrzili u Getsemanskom vrtu oprostio se plaui kao i od onog koji ga je oboavao kao Boga koji mu ree: hvaljen vazda budi koji mu na kraju pokloni jednu suzu, jednu krunu od prua prihvaajui kao posljednji pozdrav molitvu, uvredu, pljuvaku i umre kako svi umiru kao svi mijenjajui boju ne moe se rei da je ba koristilo jer zlo nije oduzeto svijetu moda je imao previe vrlina imao je lice i ime Isusa Marijin kau da je bio sin na kriu pobijeli kao ljiljan

Il sogno di Maria
Il sogno di Maria vraa nas na scenu u hramu. U snu, aneo koji joj se obino ukazivao, na krilima je odnosi daleko "tamo gdje se gubi dan"; tamo joj priopuje vijest budueg roenja djeteta; test aludira na zaee u zemaljskom svjetlu, za razliku od onog u kanonskim evaneljima. Kad se probudi, Marija shvati da je trudna i zaplae.

IL SOGNO DI MARIA "Nel Grembo umido, scuro del tempio, l'ombra era fredda, gonfia d'incenso; l'angelo scese, come ogni sera, ad insegnarmi una nuova preghiera: poi, d'improvviso, mi sciolse le mani e le mie braccia divennero ali, quando mi chiese - Conosci l'estate io, per un giorno, per un momento, corsi a vedere il colore del vento. Volammo davvero sopra le case, oltre i cancelli, gli orti, le strade, poi scivolammo tra valli fiorite dove all'ulivo si abbraccia la vite.

Marijin san u vlanoj, tamnoj utrobi hrama, sjena je bila hladna, puna tamjana, aneo sie, kao svake veeri, da me naui jo jednu molitvu: a onda, iznenada, podie mi ruke ruke mi postadoe krila, kad me upita poznaje li ljeto ja, jedan dan, jedan tren, potrah da vidim boju vjetra. zaista smo letjeli iznad kua iznad ograda, vrtova, ulica, onda klizismo meu cvjetnim dolinama gdje maslina grli vinovu lozu. 30

Scendemmo l, dove il giorno si perde a cercarsi da solo nascosto tra il verde, e lui parl come quando si prega, ed alla fine d'ogni preghiera contava una vertebra della mia schiena. (... e l' angelo disse: "Non temere, Maria, infatti hai trovato grazia presso il Signore e per opera Sua concepirai un figlio...) Le ombre lunghe dei sacerdoti costrinsero il sogno in un cerchio di voci. Con le ali di prima pensai di scappare ma il braccio era nudo e non seppe volare: poi vidi l'angelo mutarsi in cometa e i volti severi divennero pietra, le loro braccia profili di rami, nei gesti immobili d'un altra vita, foglie le mani, spine le dita. Voci di strada, rumori di gente, mi rubarono al sogno per ridarmi al presente. Sbiad l'immagine, stinse il colore, ma l'eco lontana di brevi parole ripeteva d'un angelo la strana preghiera dove forse era sogno ma sonno non era - Lo chiameranno figlio di Dio Parole confuse nella mia mente, svanite in un sogno, ma impresse nel ventre." E la parola ormai sfinita si sciolse in pianto, ma la paura dalle labbra si raccolse negli occhi semichiusi nel gesto d'una quiete apparente che si consuma nell'attesa d'uno sguardo indulgente. E tu, piano, posati le dita all'orlo della sua fronte: i vicini quando accarezzano hanno il timore di far troppo forte.

spustismo se tamo, gdje se gubi dan traiti samog skrivenog u zelenilu a on je govorio kao kada se moli a na kraju svake molitve brojio je po prljen moje kraljenice (i aneo ree: ne boj se, Maria, nala si milost kod Gospodina i njegovim djelom zaet e sina) duge sjene sveenika ugurali su san u krug glasova. na krilima od prije miljah pobjei ali je ruka bila gola i nije znala letjeti: zatim vidjeh anela kako se pretvara u komet i stroga lica postadoe stijena, njihove ruke bakar u nepokretnim gestama nekog drugog ivota ruke postadoe lie, prsti trnje. glasovi s ulice, mrmor ljudi otee me snu da me vrate u stvarnost. nestade slika, izblijedi boja, ali daleka jeka kratkih rijei ponavljae udnu molitvu jednog anela moda bijae san, ali ne koji dolazi u snu zvat e se sin Boji rijei mi zbune um, nestale u snu, ali utisnute u utrobu. i rije sada ugaena utopi se u suzama, ali strah sa usana skupi se u oima polusklopljenim u gesti prividnog mira koji se troi u oekivanju jednog milostivog pogleda. a ti, polako, stavi prste na rubove njegova ela: blinji kada ga glade boje se da to rade prejako. 31

Ave Maria
Neoekivano majinstvo ("pozdrav enama poput tebe, Marijo, ene jedan dan, a onda majke zauvijek"), predstavljeno je u pjesmi Ave Maria, homage eni u trenutku zaea.

AVE MARIA E te ne vai, Maria, fra l'altra gente che si raccoglie intorno al tuo passare, siepe di sguardi che non fanno male nella stagione di essere madre. Sai che fra un'ora forse piangerai poi la tua mano nasconder un sorriso: gioia e dolore hanno il confine incerto nella stagione che illumina il viso. Ave Maria, adesso che sei donna, ave alle donne come te, Maria, femmine un giorno per un nuovo amore povero o ricco, umile o Messia. Femmine un giorno e poi madri per sempre nella stagione che stagioni non sente.

Zdravo, Marijo i ide, Marijo, meu drugim svijetom koji se okuplja kako ti prolazi ivica pogleda koja ne boli u dobu kada postaje majka zna da e moda za sat vremena plakati a onda e ti ruka sakriti osmjeh: radost i bol imaju nesigurnu granicu u dobu od kojeg lice sjaji. zdravo, Marijo, sada kad si ena pozdrav enama poput tebe, Marijo ene jedan dan za novu ljubav siromaan, bogat, ponizan ili Mesija, ene jedan dan, a onda majke zauvijek u dobu kada se doba ne osjeaju

Il testamento di Tito
U Il testamento di Tito ispisano je 10 zapovjedi, analizirani iz neobjavljenog gledita Tita, lopova razapetog s Isusom koji se pokajao; imena lopova razliita su u razliitim evaneljima (Demak/Gestas Tito/Dizma): Tito je dobri lopov iz arapskog evanelja o djetinjstvu. S obzirom na glazbu, prva strofa poinje jednostavno glasom s laganom pratnjom gitare, a s vremenom se dodaju drugi instrumenti do posljednje strofe. Pjesma zavrava jednom vrstom liturgijskog pjevanja kojom se slavi ovjek, a ne sin nekog boga, nego drugog ovjeka, dakle brata.

IL TESTAMENTO DI TITO Tito: "Non avrai altro Dio all'infuori di me, spesso mi ha fatto pensare:

Titov testament Tito: nemaj drugih bogova osim mene, esto sam o tome premiljao 32

genti diverse venute dall'est dicevan che in fondo era uguale. Credevano a un altro diverso da te e non mi hanno fatto del male. Credevano a un altro diverso da te e non mi hanno fatto del male. Non nominare il nome di Dio, non nominarlo invano. Con un coltello piantato nel fianco gridai la mia pena e il suo nome: ma forse era stanco, forse troppo occupato, e non ascolt il mio dolore. Ma forse era stanco, forse troppo lontano, davvero lo nominai invano. Onora il padre, onora la madre e onora anche il loro bastone, bacia la mano che ruppe il tuo naso perch le chiedevi un boccone: quando a mio padre si ferm il cuore non ho provato dolore. Quanto a mio padre si ferm il cuore non ho provato dolore. Ricorda di santificare le feste. Facile per noi ladroni entrare nei templi che rigurgitan salmi di schiavi e dei loro padroni senza finire legati agli altari sgozzati come animali. Senza finire legati agli altari sgozzati come animali. Il quinto dice non devi rubare e forse io l'ho rispettato vuotando, in silenzio, le tasche gi gonfie di quelli che avevan rubato: ma io, senza legge, rubai in nome mio, quegli altri nel nome di Dio. Ma io, senza legge, rubai in nome mio, quegli altri nel nome di Dio. Non commettere atti che non siano puri cio non disperdere il seme. Feconda una donna ogni volta che l'ami cos sarai uomo di fede:

drugi ljudi koji su doli s istoka rekoe da je u biti isto vjerovali su u drukijeg od tebe i nisu mi uinili naao

ne izusti imena Gospodina, Boga svoga, ne izusti ga uzalud s noem u boku vikao sam od bola i zazivao njegovo ime: moda je bio umoran, moda prezauzet nije uo moju bol moda je bio umoran, moda predaleko zaista sam ga zazivao uzalud potuj oca, potuj majku potuj njihovu ibu ljubi ruku koja te tue jer si to sam traio kad mi je ocu stalo srce nisam osjetio bol

spomeni se da svetkuje dan Gospodnji nama lopovima lako je ui u hramove punih psalama o robovima i njihovim gospodarima koji ne zavre vezani za oltare zaklani kao ivotinje

Peta kae da ne smije krasti i moda sam je potivao praznei, u tiini, depove pune onih koji su ukrali ranije ali ja sam, odmetnik, krao u svoje ime a ovi drugi u ime Boje

ne ini djela koja nisu ista, odnosno ne razbacuj sjeme oplodi enu svaki put kad je voli tako e biti ovjek vjere 33

Poi la voglia svanisce e il figlio rimane e tanti ne uccide la fame. Io, forse, ho confuso il piacere e l'amore: ma non ho creato dolore. Il settimo dice non ammazzare se del cielo vuoi essere degno. Guardatela oggi, questa legge di Dio, tre volte inchiodata nel legno: guardate la fine di quel nazareno e un ladro non muore di meno. Guardate la fine di quel nazareno e un ladro non muore di meno. Non dire falsa testimonianza e aiutali a uccidere un uomo. Lo sanno a memoria il diritto divino, e scordano sempre il perdono: ho spergiurato su Dio e sul mio onore e no, non ne provo dolore. Ho spergiurato su Dio e sul mio onore e no, non ne provo dolore. Non desiderare la roba degli altri non desiderarne la sposa. Ditelo a quelli, chiedetelo ai pochi che hanno una donna e qualcosa: nei letti degli altri gi caldi d'amore non ho provato dolore. L'invidia di ieri non gi finita: stasera vi invidio la vita. Ma adesso che viene la sera ed il buio mi toglie il dolore dagli occhi e scivola il sole al di l delle dune a violentare altre notti: io nel vedere quest'uomo che muore, madre, io provo dolore. Nella piet che non cede al rancore, madre, ho imparato l'amore".

a onda elja nestane, a dijete ostane i mnoge ubije glad moda sam pomijeao zadovoljstvo i ljubav ali nisam stvorio bol sedma kae ne ubij ako eli biti dostojan neba gledajte sad taj Boji zakon tri puta pribijen u drvo gledajte kraj ovog Nazareanina jednako umire lopov

ne reci lana svjedoanstva i pomozi im da ubiju ovjeka znaju napamet Boje pravo a uvijek zaborave oprost krivo sam se zaklinjao na Boga i svoju ast i ne, ne osjeam bol

ne poeli tue stvari ne poeli njegovu enu recite to onima, pitajte rijetke koji imaju enu i jo poneto: u tuim krevetima ve toplima od ljubavi nisam osjetio bol zavist od juer jo je tu: veeras vam zavidim na ivotu ali sada kada pada no i mrak nosi mi bol s oiju i zamie sunce za sipinom da drugdje uzmakne no ja, kad vidjeh kako umire ovaj ovjek majko, osjeam bol u milosti koja ne prelazi u mrnju majko, nauio sam ljubav

34

Inverno
Prekrasna pjesma Inverno, s albuma Tutti morimmo a stento (svi jedva umrijesmo) iz 1968. je razmiljanje o ivotnom ciklusu u kojem se zime i ljeta izmjenjuju ali na horizontu se nazire slika groblja.

INVERNO Sale la nebbia sui prati bianchi Come un cipresso nei camposanti Un campanile che non sembra vero Segna il confine fra la terra e il cielo. Ma tu che vai, ma tu rimani Vedrai la neve se ne andr domani Rifioriranno le gioie passate Col vento caldo di un'altra estate. Anche la luce sembra morire Nell'ombra incerta di un divenire Dove anche l'alba diventa sera E i volti sembrano teschi di cera. Ma tu che vai, ma tu rimani Anche la neve morir domani L'amore ancora ci passer vicino Nella stagione del biancospino. La terra stanca sotto la neve Dorme il silenzio di un sonno greve L'inverno raccoglie la sua fatica Di mille secoli, da un'alba antica. Ma tu che stai, perch rimani? Un altro inverno torner domani Cadr altra neve a consolare i campi Cadr altra neve sui camposanti

Zima sputa se magla na bijele livade kao empres na groblju zvonik koji izgleda nestvaran oznauje granicu izmeu neba i zemlje ali ti koji ide, ostani vidjet e da e snijeg sutra nestati procvjetat e ponovo prole radosti s toplim vjetrom novog ljeta i svjetlo kao da umire u nesigurnoj sjeni ponovnog nastajanja gdje i zora postaje veer a lica izgledaju kao votane lubanje ali ti koji ide, ostani i snijeg e sutra umrijeti ljubav e opet kraj nas proi u sezoni gloga zemlja umorna pod snijegom spava u tiini u tekom snu zima bere njezinu muku od tisuu stoljea, od prastare zore ali ti koji stoji, zato ostaje? nova e se zima vratiti sutra past e novi snijeg da utjei polja past e novi snijeg na groblja

35

Girotondo
Girotondo (ringe-ringe-raja), djeja gra. Rat, igra monika koji iskljuuje sve ostale, ukljuujui djecu. Rat, koji zamagljuje razum, udaljuje vojnike od njihovih voljenih. rat kao urlik majki. Rat, kojeg se izgleda i Bog boji, skrivajui se tko zna gdje. To je Girotondo, tragina pjesma o najveoj tragediji koju ovjek uvijek iznova postavlja na scenu. Nevinost ove generacije je ubijena, izmasakrirana, silovana ratom, bitkama i bombardiranjima. Nema mjesta na svijetu koje nije bilo pokriveno mrtvima od noa, puaka ili bombi, nema mjesta gdje bi se naa djeca mogla igrati da budu drukiji, da budu bolji. Igra je najvei protuotrov ratu. Samo igra moe ujediniti palestinsku i izraelsku djecu jer u igri postoji elja i iskra izgubljene nevinosti generacija u borbi za nitavilom, jer nita ne moe opravdati rat, nikakav Franjo Fedrinand, i nikakav 9. rujna. Tako je govorio Gino Strada, pravi pacifist, zajedno s ovim veselim i prokletim pjevaem globalnih i osobnih tragedija Brunom Vespom, u danima nakon tragedije na Manhattanu, gotovo je urlao da rat u Kabulu nije donio nita dobro, da marinci u Afganistanu nisu napravili nita drugo do jo vie uprljali krvlju ruevine dvaju tornjeva. Zato se Isusovo uenje, koje je i Crkva oportunistiki zaobilazila, ono da se okrene drugi obraz , ita kao simptom kukaviluka. Rat nije ubio Bin Ladena, kako nije ubio ni Georgea W. Busha, rat ne ubija zapovjednike, rat tjera vani vojnike koji doma imaju crne uvojke da ih ekaju. Ne umiru zapovjednici. Umro je Che Guevara, koji je bio druga vrsta ratnika, kojeg nije gurala u rat elja za naftom i novi Marshallovi planovi. Jer iza rata stoji ekonomija Marcondirondero, kao i uvijek. Pravi biznis rata je obnova. Prije nego jednog dana postanu saveznici, moraju najprije osjetiti bombe. I mi, Talijani, smo ih osjetili, padale su s neba da otjeraju naciste i kada su se njemaki barbari vratili u Njemaku, nakon dvadeset godina diktature shvatili smo da smo spremni za kolonizaciju! I sada svi veselo idemo trovat jetru jebenim McDonaldsom. Postoji veza izmeu nestanka otarija i pojave fast fooda, zove se Marshallov plan. Ali ovo je moje vienje, moja fiksacija, Marcondirondero. Na kraju svih tih ratova, to dobro ostaje, kada se ovi tragikomini tipovi koji nama vladaju (molim ponovno pogledati dr. Strangelove od Kubricka) dogovore kako podijeliti ovo veliko bogatstvo, bila to nafta, zlato, ili vjerojatnije, voda? to e imati djeca u zamjenu za izgubljene ruke i noge, mrtve oeve i silovane majke? Moda samo elju za igrom i djejim pjesmama Marcondirondero

36

GIROTONDO Se verr la guerra, Marcondiro'ndero se verr la guerra, Marcondiro'nd sul mare e sulla terra, Marcondiro'ndera sul mare e sulla terra chi ci salver? Ci salver il soldato che non la vorr ci salver il soldato che la guerra rifiuter. La guerra gi scoppiata, Marcondiro'ndero la guerra gi scoppiata, chi ci aiuter. Ci aiuter il buon Dio, Marcondiro'ndera ci aiuter il buon Dio, lui ci salver. Buon Dio gi scappato, dove non si sa buon Dio se n' andato, chiss quando ritorner. L'aeroplano vola, Marcondiro'ndera l'aeroplano vola, Marcondiro'nd. Se getter la bomba, Marcondiro'ndero se getter la bomba chi ci salver? Ci salva l'aviatore che non lo far ci salva l'aviatore che la bomba non getter. La bomba gi caduta, Marcondiro'ndero la bomba gi caduta, chi la prender? La prenderanno tutti, Marcondiro'ndera siam belli o siam brutti, Marcondiro'nd Siam grandi o siam piccini li distrugger siam furbi o siam cretini li fulminer. Ci sono troppe buche, Marcondiro'ndera ci sono troppe buche, chi le riempir? Non potremo pi giocare al Marcondiro'ndera non potremo pi giocare al Marcondiro'nd. E voi a divertirvi andate un po' pi in l andate a divertirvi dove la guerra non ci sar.

Ringe ringe raja ako bude rat, Marcondiro'ndero na moru i na kopnu Marcondiro'ndera na moru i na kopnu tko e se spasiti? spasit e nas vojnik koji ga ne eli spasit e nas vojnik koji e ga odbiti rat je ve izbio Marcondiro'ndero rat je ve izbio, tko e nam pomoi ? pomoi e nam dobri Bog, Marcondiro'ndera pomoi e nam dobri Bog, on e nas spasiti dobri Bog je ve pobjegao, gdje - ne zna se dobri Bog je otiao, tko zna kad e se vratiti avion leti, Marcondiro'ndera avion leti, Marcondiro'nd ako baci bombu, Marcondiro'ndero ako baci bombu, tko e nas spasiti? spasit e nas pilot, koji to nee uiniti spasit e nas pilot koji nee baciti bombu bomba ve pada, Marcondiro'ndero bomba ve pada, koga e pogoditi? pogodit e svih nas, Marcondiro'ndera i lijepe, i rune, Marcondiro'nd i velike, i male e unititi i pametne i zaostale e zapaliti ima previe rupa, Marcondiro'ndera ima previe rupa, tko e ih zatrpati? ne moemo se vie igrati Marcondiro'ndera ne moemo se vie igrati Marcondiro'nd a vi da se zabavljate idite malo dalje idite se igrati gdje rata nee biti 37

La guerra dappertutto, Marcondiro'ndera la terra tutta un lutto, chi la consoler? Ci penseranno gli uomini, le bestie i fiori i boschi e le stagioni con i mille colori. Di gente, bestie e fiori no, non ce n' pi viventi siam rimasti noi e nulla pi. La terra tutta nostra, Marcondiro'ndera ne faremo una gran giostra, Marcondiro'nd. Abbiam tutta la terra Marcondiro'ndera giocheremo a far la guerra, Marcondiro'nd...

rat je svugdje, Marcondiro'ndera cijela zemlja je u alosti, tko e je utjeiti? o tome e misliti ljudi, ivotinje i cvijee ume, godinja doba i tisuu boja ljudi, ivotinja, cvijea vie nema ostali smo samo mi i nitko drugi zemlja je cijela naa, Marcondiro'ndera napravit emo veliki vrtuljak, Marcondiro'nd imamo cijelu zemlju, Marcondiro'ndera igrat emo se rata, Marcondiro'nd

38

CD2
La collina
Non al denaro non all'amore n al cielo (Not to Money, Not to Love, Nor to Heaven) is an album released by Fabrizio De Andr. It was issued in 1971 by Produttori Associati and reissued several times by Ricordi and BMG. It is a concept album based on the Spoon River Anthology by Edgar Lee Masters. The co-author of the music is composer Nicola Piovani, who later won an Academy award for his soundtrack for Roberto Benigni's Life is beautiful. The title itself is a citation from the first poem in the Spoon River Anthology, The Hill: Drinking, rioting, thinking neither of wife nor kin, Nor gold, nor love, nor heaven? Each song is based on a poem from the Spoon River Anthology.

"La collina" is based on "The Hill" "Un matto" is based on "Frank Drummer", in which a man memorizes the Encyclopdia Britannica and is considered crazy by the people of Spoon River. "Un Giudice" is based on Selah Lively, the story of a midget who studies law and becomes a judge to get revenge on the people who made fun of him all his life. "Un blasfemo" is based on "Wendell P. Bloyd". "Un malato di cuore" is based on "Francis Turner", in which a man dies of a heart attack while giving his first kiss. "Un medico" is based on "Dr. Siegfried Iseman", the story of a doctor who wants to cure poor people without receiving payment. "Un chimico" is based on "Trainor, the Chemist", in which a chemist, who doesn't understand romantic relationships but instead loves the chemical elements, dies while executing an experiment. "Un ottico" is based on "Dippold the Optician", the story of an optician who wants to create special glasses which project strange visions. "Il suonatore Jones" is based on "Fiddler Jones".

"The Hill"
Where are Elmer, Herman, Bert, Tom and Charley, The weak of will, the strong of arm, the clown, the boozer, the fighter? All, all are sleeping on the hill. One passed in a fever, One was burned in a mine, One was killed in a brawl, One died in a jail, One fell from a bridge toiling for children and wife All, all are sleeping, sleeping, sleeping on the hill. Where are Ella, Kate, Mag, Lizzie and Edith, The tender heart, the simple soul, the loud, the proud, the happy one? All, all are sleeping on the hill.

39

One died in shameful child-birth, One of a thwarted love, One at the hands of a brute in a brothel, One of a broken pride, in the search for hearts desire; One after life in far-away London and Paris Was brought to her little space by Ella and Kate and Mag All, all are sleeping, sleeping, sleeping on the hill. Where are Uncle Isaac and Aunt Emily, And old Towny Kincaid and Sevigne Houghton, And Major Walker who had talked With venerable men of the revolution? All, all are sleeping on the hill. They brought them dead sons from the war, And daughters whom life had crushed, And their children fatherless, crying All, all are sleeping, sleeping, sleeping on the hill. Where is Old Fiddler Jones Who played with life all his ninety years, Braving the sleet with bared breast, Drinking, rioting, thinking neither of wife nor kin, Nor gold, nor love, nor heaven? Lo! he babbles of the fish-frys of long ago, Of the horse-races of long ago at Clarys Grove, Of what Abe Lincoln said One time at Springfield

LA COLLINA Dove se n' andato Elmer che di febbre si lasci morire dov' Herman bruciato in miniera dove sono Bert e Tom il primo ucciso in una rissa e l'altro che usc gi morto di galera e cosa ne sar di Charley che cadde mentre lavorava e dal ponte vol e vol sulla strada Dormono, dormono sulla collina dormono, dormono sulla collina Dove sono Ella e Kate morte entrambe per errore una di aborto, l'altra d'amore e Maggie uccisa in un bordello dalle carezze di un animale e Edith consumata da uno strano male.

Breuljak Kamo je otiao Elmer koji je dopustio da umre od groznice gdje je Herman koji je izgorio u rudniku gdje su Bert i Tom, prvi ubijen u tunjavi drugi koji je ve mrtav izaao iz zatvora a to je bilo s Charleyem koji je pao dok je radio i s mosta odletio na ulicu spavaju, spavaju na breuljku

gdje su Ella i Kate obje mrtve grekom jedna od abortusa, druga od ljubavi i Maggie ubijena u javnoj kui od milovanja jedne ivotinje i Edith od neke udne bolesti 40

e Lizzie che insegu la vita lontano, e dall'Inghilterra fu riportata in questo palmo di terra Dormono, dormono sulla collina dormono, dormono sulla collina Dove sono i generali che si fregiarono nelle battaglie con cimiteri di croci sul petto dove i figli della guerra partiti per un ideale per una truffa, per un amore finito male hanno rimandato a casa le loro spoglie nelle barriere legate strette perch sembrassero intere Dormono, dormono sulla collina dormono, dormono sulla collina Dov' Jones il suonatore che fu sorpreso dai suoi novant'anni e con la vita avrebbe ancora giocato lui che offr la faccia al vento la gola al vino e mai un pensiero non al denaro, non all'amore n al cielo lui s sembra di sentirlo cianciare ancora delle porcate mangiate in strada nelle ore sbagliate sembra di sentirlo ancora dire al mercante di liquore"Tu che lo vendi cosa ti compri di migliore?"

i Lizzie koja je ila za ivotom daleko, pa su je iz Engleske opet doveli na ovaj komadi zemlje spavaju, spavaju na breuljku

gdje su generali koji su u bitkama okitili odlijima s grobljima punih krieva na prsima gdje sinovi rata otili za neki ideal prevarom, za ljubav koja je loe zavrila vratili su kui posmrtne ostatke u sanduku vrsto svezane da izgledaju cijeli spavaju, spavaju na breuljku spavaju, spavaju na breuljku gdje je svira Jones kojeg su iznenadile njegovih 90 godina i jo bi se bio igrao sa ivotom on koji je vjetru dao obraze grlu vino i bez briga o novcu, ljubavi ili nebu izgleda kao da ga uje kako jo uvijek brblja prostote pojedene na ulici u krivo vrijeme izgleda kao da ga jo uje kako govori trgovcu pia ti koji ga prodaje, to bolje kupuje?

CANZONE DEL MAGGIO Anche se il nostro maggio ha fatto a meno del vostro coraggio se la paura di guardare vi ha fatto chinare il mento se il fuoco ha risparmiato le vostre Millecento anche se voi vi credete assolti siete lo stesso coinvolti. E se vi siete detti

Svibanjska pjesma ak i ako naem svibnju nije trebala vaa hrabrost ako vas je strah da gledate primorao da sagnete bradu ako je vatra potedila vae aute ako i vjerujte da vam je oproteno ipak ste upleteni i ako su vam rekli 41

non sta succedendo niente, le fabbriche riapriranno, arresteranno qualche studente convinti che fosse un gioco a cui avremmo giocato poco provate pure a credevi assolti siete lo stesso coinvolti. Anche se avete chiuso le vostre porte sul nostro muso la notte che le pantere ci mordevano il sedere lasciamoci in buonafede massacrare sui marciapiedi anche se ora ve ne fregate, voi quella notte voi c'eravate. E se nei vostri quartieri tutto rimasto come ieri, senza le barricate senza feriti, senza granate, se avete preso per buone le "verit" della televisione anche se allora vi siete assolti siete lo stesso coinvolti. E se credete ora che tutto sia come prima perch avete votato ancora la sicurezza, la disciplina, convinti di allontanare la paura di cambiare verremo ancora alle vostre porte e grideremo ancora pi forte per quanto voi vi crediate assolti siete per sempre coinvolti, per quanto voi vi crediate assolti siete per sempre coinvolti. (Nota: Liberamente tratta da un canto del Maggio francese del 1968) VERSIONE INEDITA CANZONE DEL MAGGIO Anche se il nostro maggio ha fatto a meno del vostro coraggio

da se nita ne dogaa tvornice e se ponovo otvoriti uhapsit e kojeg studenta uvjereni da je bila igra u kojoj smo se malo igrali samo probajte misliti da vam je oproteno ipak ste upleteni i ako ste zatvorili svoja vrata nama pred njukom u noi kada su nas pantere grizle za stranjicu ostavimo to u dobroj vjeri u masakru na plonicima i ako vas sad nije briga te noi bili ste tamo i ako je u vaim kvartovima ostalo sve kao juer bez barikada bez ozlijeenih, bez granata ako ste uzeli zdravo za gotovo istinu s televizije ako vam je sad i oproteno ipak ste upleteni i ako sada vjerujete da je sve kako je bilo jer ste opet glasali za sigurnost, disciplinu uvjereni da udaljavate strah od promjene opet emo vam doi na vrata i jo jae vikati koliko god mislili da vam je oproteno zauvijek ste upleteni

(inspirirana pjesmom Francuski svibanj iz 1968.) NEOBJAVLJENA VERZIJA SVIBANJSKA PJESMA ak i ako naem svibnju nije trebala vaa hrabrost 42

se la paura di guardare vi ha fatto guardare in terra se avete deciso in fretta che non era la vostra guerra voi non avete fermato il tempo gli avete fatto perdere tempo. E se vi siete detti non sta succedendo niente, le fabbriche riapriranno, arresteranno qualche studente convinti che fosse un gioco a cui avremmo giocato poco voi siete stato lo strumento per farci perdere un sacco di tempo. Se avete lasciato fare ai professionisti dei manganelli per liberarvi di noi canaglie di noi teppisti di noi ribelli lasciandoci in buonafede sanguinare sui marciapiedi anche se ora ve ne fregate, voi quella notte voi c'eravate. E se nei vostri quartieri tutto rimasto come ieri, se sono rimasti a posto perfino i sassi nei vostri viali se avete preso per buone le "verit" dei vostri giornali non vi rimasto nessun argomento per farci ancora perdere tempo. Lo conosciamo bene il vostro finto progresso il vostro comandamento "Ama il consumo come te stesso" e se voi lo avete osservato fino ad assolvere chi ci ha sparato verremo ancora alle vostre porte e grideremo ancora pi forte voi non potete fermare il tempo gli fate solo perdere tempo

ako vas je strah da gledate primorao da gledate u zemlju ako ste na brzinu odluili da ovo nije va rat niste zaustavili vrijeme samo ste ga gubili i ako su vam rekli da se nita ne dogaa tvornice e se ponovo otvoriti uhapsit e kojeg studenta uvjereni da je bila igra u kojoj smo se malo igrali vi ste bili sredstvo da izgubimo jako puno vremena ako ste ostavili profesionalcima pendreka da vas oslobode nas, oloa nas vandala, nas pobunjenika ostavljajui nas u dobroj vjeri da krvarimo na plonicima i ako vas sad nije briga te noi bili ste tamo i ako je u vaim kvartovima ostalo sve kao juer ako je na mjestu ostalo ak i kamenje na vaim ulicama ako ste uzeli zdravo za gotovo istinu iz naih novina nije vam ostao nikakav argument da i dalje zbog vas gubimo vrijeme dobro nam je poznat va lani napredak vaa zapovijed voli potronju kao samog sebe i ako ste se toga pridravali do te mjere da opratate onima koji su pucali opet emo vam doi na vrata i jo jae vikati ne moete zaustaviti vrijeme samo ga gubite

43

Amico fragile
Ovako je nastala pjesma Amico fragile: dok sam jo bio sa svojom prvom enom, bio sam jednu veer pozvan u Portobello di Gallura, gdje sam sagradio kuu '69. u jednom od onih getova na sjevernoj obali Sardinije: ljeti su dolazili svi, iz Rima, iz Milana... zvali bi me naveer i uvijek bih zavrio s gitarom u ruci. Jedne sam veeri pokuao rei: Zato ne bismo radije priali o.... Bilo je to u vrijeme kad je Pavao VI. koji je doao na ideju mislim da ju je kasnije nastavio ovaj drugi od iste sorte egzorcizma. Dakle rekoh: Idemo malo priati o tome to se dogaa u Italiji; ni u ludilu, morao sam svirati. Onda sam se stvarno naljutio, napio sam se ko svinja, izvrijeao sam svih, vratio se kui i napisao Amico fragile. Napisao sam je pijan u jednoj jedinoj noi. Sjeam se da je bilo oko 8 ujutro, ena me traila, nije me nala ni u krevetu, ni nigdje: u naoj kui je bila jedna vrsta rupe u kojoj nije bilo ni namjetaja gdje sam se sakrio i tu su me nali ba kad sam zavravao pjesmu[F. De Andr, in Doriano Fasoli, Fabrizio De Andr. Passaggi di tempo, p. 60] Neke stvari se ne mogu razumjeti jer su moje osobne. Ishlapio u crvenom oblaku... tada sam se drogirao moja droga bio je alkohol: pio sam kao smuk do svoje 45-e. [F. De Andr, in Alfredo Franchini, Uomini e donne di Fabrizio De Andr, p. 74] Pripovjeda Amico fragile, ishlapio u crvenom oblaku, promatra s distance i matom osobe znatieljnije, manje umorne i pijanije neobina i divlja mjesta, diplomatske odnose, konvencije svijeta u koji je gurnut. Amico fragile s jedne strane kao da eli odbaciti bilo kakvu hipotezu pomirenja, razumijevanja, prihvaanje proturjeja i ljudskih ogranienja, kao da se eli povui u neki onirini prostor istraujui nevidljivi dio sebe; s druge strane pjesma odraava elju da se ukljui u igru i diskusiju, kao to i dalje potvruje vrijednost slobode i istraivanja. Amico fragile moda je oda porazu onoga koji je izabrao istovremeno ulogu inkvizitora i heretika, sveenika i rtvene ivotinje, moralista i libertarijanca. [Ezio Alberione, in Fabrizio De Andr. Accordi eretici, p. 110] Amico fragile je autobiografska pjesma uz koju je Fabrizio uvijek bio vrlo vezan, svirajui je na svim svojim koncertima, ponekad s promijenjenim aranmanom i krajem koji je esto mijenjao u: da doem do mjesta koje se zove Anarhija. Pjesma je odraz krhkosti ljudskih odnosa, ali istovremeno potrebe za njima, praznine koja nastaje kada ovih nema ili kada ostanu povrni. Rezultat je izjava ljubavi-mrnje jednog graanina koji se kaje. [Matteo Borsani - Luca Maciacchini, Anima salva, pp. 109-110]

AMICO FRAGILE Evaporato in una nuvola rossa in una delle molte feritoie della notte con un bisogno d'attenzione e d'amore troppo, "Se mi vuoi bene piangi" per essere corrisposti, valeva la pena divertirvi le serate estive

Krhki prijatelj ishlapio na crvenom oblaku u jednom od mnogih otvora noi s potrebom za panjom i ljubavlju previe ako me voli plai da bude isplaen vrijedilo je zabavljati se u ljetnim veerima 44

con un semplicissimo "Mi ricordo": per osservarvi affittare un chilo d'era ai contadini in pensione e alle loro donne e regalare a piene mani oceani ed altre ed altre onde ai marinai in servizio, fino a scoprire ad uno ad uno i vostri nascondigli senza rimpiangere la mia credulit: perch gi dalla prima trincea ero pi curioso di voi, ero molto pi curioso di voi. E poi sorpreso dai vostri "Come sta" meravigliato da luoghi meno comuni e pi feroci, tipo "Come ti senti amico, amico fragile, se vuoi potr occuparmi un'ora al mese di te" "Lo sa che io ho perduto due figli" "Signora lei una donna piuttosto distratta." E ancora ucciso dalla vostra cortesia nell'ora in cui un mio sogno ballerina di seconda fila, agitava per chiss quale avvenire il suo presente di seni enormi e il suo cesareo fresco, pensavo bello che dove finiscono le mie dita debba in qualche modo incominciare una chitarra. E poi seduto in mezzo ai vostri arrivederci, mi sentivo meno stanco di voi ero molto meno stanco di voi. Potevo stuzzicare i pantaloni della sconosciuta fino a farle spalancarsi la bocca. Potevo chiedere ad uno qualunque dei miei figli di parlare ancora male e ad alta voce di me. Potevo barattare la mia chitarra e il suo elmo con una scatola di legno che dicesse perderemo. Potevo chiedere come si chiama il vostro cane Il mio un po' di tempo che si chiama Libero. Potevo assumere un cannibale al giorno per farmi insegnare la mia distanza dalle stelle. Potevo attraversare litri e litri di corallo

s jednostavnim sjeam se: da se gledate unajmiti kilo vremena od seljaka u penziji i njihovih ena i pokloniti iroke ruke oceane i valove pomorcima u slubi dok se ne otkriju, jedno po jedno, vaa skrovita bez aljenja za mojim vjerovanjem: jer ve od prvog rova bio sam znatieljniji od vas bio sam puno znatieljniji od vas a onda, iznenaen vaim kako je oaran neobinim i divljim mjestima tipa kako se osjea, prijatelju krhki ako hoe mogu ti posvetiti sat mjeseno zna da sam izgubila dvoje djece gospoo, vi ste dosta rastresena ena i opet ubijen od vae ljubaznosti u trenu kada jedan moj san, balerina iz drugog reda nemirna zbog tko zna kakve budunosti njezina sadanjost ogromnih grudi i carski rez jo svje pomislih lijepo je da gdje mi zavravaju prsti mora na neki nain poeti gitara a onda posjednut usred vaih dovienja osjeao sam se manje umoran od vas bio sam puno manje umoran od vas mogao sam potezati hlae nepoznate ene dok ne bi irom otvorila usta mogao sam pitati bilo koje od moje djece da loe i glasno govore o meni mogao sam trampiti moju gitaru i njegovu kacigu za drvenu kutiju koja govori: izgubit emo mogao sam pitati kako se zove va pas moj se ve neko vrijeme zove Slobodan mogao sam pobijediti jednog ljudodera dnevno da nauim udaljenost od mene do zvijezda mogao sam proi litre i litre koralja 45

per raggiungere un posto che si chiamasse arrivederci. E mai che mi sia venuto in mente, di essere pi ubriaco di voi di essere molto pi ubriaco di voi.

da doem do mjesta koje se zove dovienja i sad mi ba pade na pamet da sam pijaniji od vas da sam puno pijaniji od vas

ANDREA Andrea s' perso s' perso e non sa tornare Andrea s' perso s' perso e non sa tornare Andrea aveva un amore Riccioli neri Andrea aveva un dolore Riccioli neri. C'era scritto sul foglio ch'era morto sulla bandiera C'era scritto e la firma era d'oro era firma di re Ucciso sui monti di Trento dalla mitraglia. Ucciso sui monti di Trento dalla mitraglia. Occhi di bosco contadino del regno profilo francese Occhi di bosco soldato del regno profilo francese E Andrea l'ha perso ha perso l'amore la perla pi rara E Andrea ha in bocca un dolore la perla pi scura. Andrea raccoglieva violette ai bordi del pozzo Andrea gettava Riccioli neri nel cerchio del pozzo Il secchio gli disse - Signore il pozzo profondo pi fondo del fondo degli occhi della Notte del Pianto. Lui disse - Mi basta mi basta che sia pi profondo di me. Lui disse - Mi basta mi basta che sia pi profondo di me.

Andrea Andrea se izgubio i ne zna se vratiti Andrea je imao ljubav, crne uvojke

pisalo je na papiru da je poginuo pod zastavom pisalo je, s potpisom, kraljevim potpisom ubijen u brdima Trenta mitraljezom umske oi, seljak kraljevine francuski profil umske oi, vojnik kraljevine francuski profil i Andrea je izgubio ljubav, najrjei biser i Andrea u ustima nosi bol, najtamniji biser Andrea je brao ljubice kraj zdenca Andrea je bacao crne uvojke u zdenac vjedro mu ree: gospodine, zdenac je dubok dublji od dna oiju nakon noi plaa on ree: dosta mi je da je dublji od mene

46

CD3
Hotel Supramonte
Hotel Supramonte je duga sportska staza za penjanje na Sardiniji; otvorili su je Rolando Larcher i Roberto Vigiani u svibnju 1999. Jedna je od najpoznatijih litica za penjanje na svijetu. Iz teksta se vidi osjeaj krivnje za sve to se dogaalo. On je bio kriv zbog otmice, on je bio poznat i on je enu doveo na Sardiniju. ena u plamenu je Dori Ghezzi, ljuta na njega, koji se zbog toga osjea sam i ostavljen. Tako ja vidim pjesmu, mada je teko rei to je osjeao Fabrizio dok je pisao ovu pjesmu. Isto tako mislim da pismo istinito nou predstavlja trenutke intime, koji danju prelaze u isprike, osjeaj krivnje, usamljenost kad bi im ponovo stavili lisice. Hvala nebu za mene znai da zahvaljuje Bogu to je jo iv, to jo moe misliti i pisati o osjeajima kroz koje prolazi, bez prezira prema zemlji iji je zatvorenik, posveujui to pismo svima koji su tu bili zatoeni, osjeali usamljenost u vremenu koje je stalo. Stvari koje su ga okruivale zvale su se imenom ene koju je volio i tu nam Faber pokazuje stvarnu vrijednost ljubavi jer je ona sve to nam ostaje.

HOTEL SUPRAMONTE E se vai all'Hotel Supramonte e guardi il cielo tu vedrai una donna in fiamme e un uomo solo e una lettera vera di notte falsa di giorno e poi scuse e accuse e scuse senza ritorno e ora viaggi ridi vivi o sei perduta col tuo ordine discreto dentro il cuore ma dov' dov' il tuo amore, ma dove finito il tuo amore Grazie al cielo ho una bocca per bere e non facile grazie a te ho una barca da scrivere ho un treno da perdere e un invito all'Hotel Supramonte dove ho visto la neve sul tuo corpo cos dolce di fame cos dolce di sete passer anche questa stazione senza far male passer questa pioggia sottile come passa il dolore ma dov' dov' il tuo cuore, ma dove finito il tuo cuore

Hotel Supramonte Ako bude iao u hotel Supramonte i pogleda nebo vidjet e enu u plamenu i usamljenog ovjeka i istinito pismo nou, lano danju a onda optube isprike optube bez povratka i sada putuje smije se ivi ili si izgubljena s tvojim diskretnim redom u srcu ali gdje, gdje je tvoja ljubav gdje je sad tvoja ljubav hvala nebu imam usta da piju i nije lako zahvaljujui tebi imam brod za pisanje, vlak da propustim i poziv u hotel Supramonte gdje sam vidio snijeg na tvom tijelu tako slatkom od gladi tako slatkom od ei proi e i ova stanica bez boli proi e ova kia lagana kako prolazi bol ali gdje, gdje je tvoja srce gdje je sad tvoje srce 47

E ora siedo sul letto del bosco che ormai ha il tuo nome ora il tempo un signore distratto un bambino che dorme ma se ti svegli e hai ancora paura ridammi la mano cosa importa se sono caduto se sono lontano perch domani sar un giorno lungo e senza parole perch domani sar un giorno incerto di nuvole e sole ma dov' dov' il tuo amore, ma dove finito il tuo amore

i sjedim sada na umskoj postelji koja nosi tvoje ime sada je vrijeme rastreseni gospodin, dijete koje spava ali ako se probudi i jo uvijek se boji daj mi opet ruku to ima veze ako sam pao, ako sam daleko jer sutra e biti dugi dan i bez rijei jer e sutra biti nesiguran dan od oblaka i sunca ali gdje, gdje je tvoja ljubav gdje je sada tvoja ljubav

La domenica delle salme

Pjesma je podijeljena na tri tono odreena, kronoloka dijela. Prvi dio je poetak Pogrebne nedjelje: vidimo kretanje i ponaanje vlasti i srednje klase: ne sluajno, glavne teme se razvijaju oko kapitalizma (iji je simbol Milano) i diktature (etvrti Reich). Glasovi koje ujemo glasovi su srednje klase. Prvo kljuno mjesto je pjesme je Milano, simbol gospodarske moi, kapitalizma, korupcije, mode. Izmjenjuju se dvije prie: injenica iz kronike (dva mladia, u Milanu, zapalili su jednog kloara: to su prva etiri stiha), i uhienje brigadista Renata Curcia. nije bilo teko svjetiljka ova se kitica odnosi na Renata Curcia: upaljena dua znai razmiljanje vlastitom glavom. Slijedi poveznica izmeu prie o bradonji (zapalili su mu krevet, brada) i Curciu (Trento, vrapi). Svi protivnici reima nestali su na ovaj ili onaj nain. 1989., nakon pada Berlinskog zida, dolaze na Zapad u potrazi za poslom, ponukani nezaposlenou, mnogi ljudi iz zemalja biveg Sovjetskog Saveza: meu njima su Poljaci bili poznati perai prozora. Nova je vlast uvjerila siromane da je bolje robovski prati aute bogataa, nego ostati u slobodi miljenja. Kurve reima su oito automobili onih koji si mogu priutiti odmor na moru. Padom eljezne zavjese, industrijalci su nali veliku zaradu u decentralizaciji proi zvodnje (okrenuli trbuh prema istoku), i iskoritavanju radne snage s istoka Europe uz minimalne trokove.

48

Majmun je simbol nove vlasti, etvrtog Reicha koji predstavlja novu i podmukliju diktaturu. Sada vlast slavi pobjedu nad ruevinama Berlinskog zida koji je ideoloki dijelio dvije misli. Svi su vidjeli loe strane, tamnu stranu nove vlasti, dok se ova jo pentrala, dok ju se jo moglo zaustaviti. Nastavlja se obnovom Istoka, ali radnici, koji su prije bili komunisti (prema amerikanofilnoj ideologiji, sve to je dolazilo s istoka, bilo je komunistiko) sada su robovi, iskoritavani za zaradu zapadnjakih poduzetnika. Ostalo ine masovni mediji, napose televizija, kao plin smijavac, koji uspavljuju svijest. Slobodno razmiljanje je prva stvar koja se oduzima drutvo, televizija ti kae to mora raditi. Srednja klasa, uvijek spremna da krivnju prebaci na rtvenog jarca, koji misle da nikad nisu upleteni. Ovdje zavrava prvi dio pjesme. Sada se mijenja situacija i ton pripovijedanja. Sada je protivnik i slobodni mislilac (s kojim se, dijelom, identificira i autor) koji govori: pria to se dogaa odmah nakon tihog dravnog udara. Sada je vlast gospodar skoro svih razuma. Oni koji su prije bili protivnici pokuavaju se prilagoditi: tko se nije htio obratiti, brutalno je kanjen: u suncem obasjanom zatvoru-domovini. Ovaj poetak odmah potvruje promjenu scene naracije: to je zatvor (zatvor-domovina koji analogijom znai da su oni koji su tamo zatoeni politiki zatvorenici), gdje je odveden Curcio. Kazna za Curcia odreena je za jutro (vjerojatno od strane njegovih bivih drugova), kao da su je eljeli sakriti... ...ali (obrat) vlast, da iskoristi kaznu, objavljuje amputaciju Renatove noge: da ga istakne kao negativni primjer (i zapravo su BR ostale zauvijek tabu tema, ak i za ljevicu), ali autor smatra da je Curcio samo karbonar, borac za slobodu, usporeujui ga sa Silviom Pellicom. Sada, ministar oluja nadlean za propagandu (il tripudio di tromboni "zvui" ba, zbog ponavljanja glasa r, kao bombastini govor, ali prazan i nedosljedan), pojavljuje se na televiziji. On eli demokraciju, zaklinjui se da e biti zagarantirana sa stolnjakom u ruci i rukom na jajima. Ali pripovjeda mu skida masku (jo jedan obrat): to radi protiv zle kobi, i ispod stolnjaka da to sakrije. Ministar dobro zna da e nasilja biti i dalje, ali e krenja biti dobro sakrivena; na istom nivou uz prolijevanje krvi stavlja i deterdent (koji se koristi za ienje krvi, prema ministrovim rijeima ne smije se rasipati): prolijevanja krvi ne smije biti jer previe kota vlast. Kasno naveer moe se rei da je kapitalistika revolucija zakljuena: svi su disidenti sreeni, neki promovirani u vlasti, neki zauvijek uutkani. Samo pripovjeda, koji se sada otkriva, i njegov roak De Andrade jo su slobodni. Ali (trei obrat) slobodni su samo zato to imaju nain na koji se mogu obraniti od svakog napada vlasti. Ideal je sad pokojni, bivim borcima ne ostaje nita drugo nego da idu za njegovim lijesom, to jest da priznaju njegovu smrt. Nema vie mjesta za starce, koji su sada postali teret i zatvara ih se u domove za njegu. A pjesma koja se pjeva na ulicama, podsjea nas, na uasan nain, i na faizam. 49

Ovdje poinje zadnja scena pjesme. Ovaj put govore (ne samo kantautori) koji su imali mogunost pobuniti se, ali to nisu uinili (moda se i ovdje identificira De Andr). Kljuno mjesto su katakombe, mjesta gdje se moe sakriti da izrazi slobodne misli. Sada smo u danima nakon nedjelje: kada je in poinjen i vie se nita ne moe napraviti. Posljednji putnici su ljudi koji jo misle svojom glavom, ali su primorani sakrivati se, jer nemaju u dvoritu top da se njime obrane. Kantautori vie ne predstavljaju ove posljednje disidente: dovoljno ih je gledati pola sata da shvatite da su zaboravili svoju zadatak. Ovi, koji su nekada bili angairani, spremni da podre narod u borbi, sada pjevaju za onoga koji vie plaa i peru savjest s gdjekojim koncertom za spas amazonskih uma. Oni su ti koji su imali mone glasove, koji su im trebali re da odjebu, oni su jedini bili u stanju suprotstaviti se reimu. Ali to nisu uinili i sada je (kako se vidi iz glagola u prolom vremenu) prekasno. Utopija je mrtva, a odgovorni za nostalgiju od njenog su pogreba gotovo napravili zabavu. Ovdje se opet vraa pripovjeda iz drugog dijela: slobodni mislilac. Kada je novi reim dolazio na vlast, nije bilo vidljivih znakova prijelaza. Izvana, drutvo se nije previe promijenilo! Dan kasnije nema vie klasne ili stranake borbe, izgleda da je nastupio mir, ali taj je mir zastraujui jer znai smrt savjesti. Posljednje rijei upravljene su PCI-u, koji, umjesto da se usprotivi, ograniuju se na vibrirajui protest. Izraz je oito ironian (kao i ton): protest su samo brbljarije nekolicine koje nitko ne doivljava ozbiljno. Kada je ploa bila gotova, Fabrizio ju je donio kui i nakon par dana me nazvao. Neto fali, lijepa je, ali nekako previe lagana, fali ono to stvarno o ovome mislimo, fali ono to nam se naalost dogodilo. Tako smo nakon nekoliko dana otili na Sardiniju i nakon to smo popili sav Cannonau (sardsko crno vino) sakrili smo se u Agnatu, njegovu kuu u Galluri. Faber je izvukao jednu od svojih poznatih biljenica sa stotinu redaka naoko sluajnih biljeaka, sakupljanih godinama itajui knjige i novine, u tri su dana postale lucidan i strastven opis tihog, bolnog i patetinog dravnog udara koji se dogodio oko nas, a da nita nismo primijetili, tiha i definitivna pobjeda gluposti i pomanjkanja morala iznad svega drugoga. Poraz razuma i nade. Mislim da je u tekstu La domenica delle salme sva veliina Fabrizija pripovjedaa. Ima puno elemenata koje treba shvatiti, ali sve je pria, nema sinteze ni osude, koje su, kako je on govorio, u pjesmicama smrtni grijesi. Vizija svega izlazi iz sume niza malih osobnih pria, nitko ne vie u ovoj smijenoj tragediji. Nitko ne upire prstom, sve je jasno samo po sebi. I u popisu patetinih greaka, kao i svi velikani, Faber ne zaboravlja svoju profesiju i svoje kolege, ulare koji doputaju postojanje suda arogantnih i loih despota. Mauro Pagani, autor glazbe. U tekstu se spominje poznati roak de Andrade, brazilski pjesnik Oswald de Andrade. Meu mnogim junoamerikim pjesnicima koje poznajem, Oswald de Andrade mi je jedan od najdraih, vjerojatno zbog njegovog pjesniko-libertarijanskog stava, tog njegovog formalnog antikonformizma zbog kojeg je vie, ili manje, ali svakako drukiji od pjesnika u klasinom 50

smislu te rijei. A osim toga ima kaustinu vrstu humora koju je teko nai kod drugih na poetku XX stoljea. Fabrizio De Andr to se tie Curcia, jednostavno sam rekao kako to da naim ulicama i trgovima, ukljuujui trg Fontanu, etaju viestruke ubojice, i kako to da ba g. Renato Curcio, koji nikad nikog nije ubio sjedi u zatvoru, a da ga nitko nije ni pokuao osloboditi. Rekao bih samo zato to se nije pokajao, to nije iskoristio ovaj novi zakon koji definitivno nije dio mog moralnog svijeta... to se tie amputacije noge, to dovoljno govori o higijenskim uvjetima u naim zatvorima. Fabrizio De Andr Spominju se i "palastilisti", mislei na PalaTrussardi iz Milana, koja se zove po modnom kreatoru.

LA DOMENICA DELLE SALME Tent la fuga in tram verso le sei del mattino dalla bottiglia di orzata dove galleggia Milano non fu difficile seguirlo il poeta della Baggina la sua anima accesa mandava luce di lampadina gli incendiarono il letto sulla strada di Trento riusc a salvarsi dalla sua barba un pettirosso da combattimento I Polacchi non morirono subito e inginocchiati agli ultimi semafori rifacevano il trucco alle troie di regime lanciate verso il mare i trafficanti di saponette mettevano pancia verso est chi si convertiva nel novanta ne era dispensato nel novantuno la scimmia del quarto Reich ballava la polka sopra il muro e mentre si arrampicava le abbiamo visto tutto il culo

Pogrebna nedjelja pokuao je pobjei tramvajem oko 6 ujutro iz kuhanog jema gdje pluta Milano nije bilo teko pratiti ga pjesnik ubonice upaljene due svijetlio je svjetiljkom spalili su mu krevet u ulici Trenta spasila ga je brada borbeni crvenda Poljaci nisu odmah umrli i na koljenima na semaforima popravljali su minku kurvama reima na putu prema moru trgovci sapunima okrenuli su trbuh prema istoku koji se preobratio devedesete devedesetprve mu je oproteno majmun etvrtog Reicha plesao je polku na zidu i dok se pentrao vidjeli smo mu cijelu guzicu 51

la piramide di Cheope volle essere ricostruita in quel giorno di festa masso per masso schiavo per schiavo comunista per comunista La domenica delle salme non si udirono fucilate il gas esilarante presidiava le strade la domenica delle salme si port via tutti i pensieri e le regine del ''tua culpa'' affollarono i parrucchieri Nell'assolata galera patria il secondo secondino disse a ''Baffi di Sego'' che era il primo si pu fare domani sul far del mattino e furono inviati messi fanti cavalli cani ed un somaro ad annunciare l'amputazione della gamba di Renato Curcio il carbonaro il ministro dei temporali in un tripudio di tromboni auspicava democrazia con la tovaglia sulle mani e le mani sui coglioni voglio vivere in una citt dove all'ora dell'aperitivo non ci siano spargimenti di sangue o di detersivo a tarda sera io e il mio illustre cugino De Andrade eravamo gli ultimi cittadini liberi di questa famosa citt civile perch avevamo un cannone nel cortile La domenica delle salme nessuno si fece male tutti a seguire il feretro del defunto ideale la domenica delle salme si sentiva cantare quant' bella giovinezza non vogliamo pi invecchiare

Keopsova piramida trebala je biti obnovljena za dan fete kamen po kamen jedan po jedan rob jedan po jedan komunist pogrebna nedjelja nisu se uli pucnjevi, plin smijavac vladao je ulicama pogrebna nedjelja odagnala je sve misli a kraljice tvog grijeha punile su frizerske salone u suncem obasjanom zatvoru-domovini drugi tamniar rekao je pekastim brkovima da je prvi moe se to napraviti u zoru i poslani su glasnici pjeadija konjica psi i jedan magarac da objave amputaciju noge Renata Curcia karbonara ministar oluja uz zaglunu buku trombona zaelio je demokraciju sa stolnjakom u ruci i rukom na jajima elim ivjeti u gradu gdje u vrijeme aperitiva nema prolijevanja krvi ni deterdenta kasno naveer ja i moj poznati roak De Andrade bili smo zadnji slobodni graani u ovom poznatom graanskom gradu jer u dvoritu imamo top pogrebna nedjelja nitko se nije ozlijedio svi idu za lijesom preminulog ideala pogrebna nedjelja ula se pjesma o ljepoti mladosti ne elimo ostariti 52

Gli ultimi viandanti si ritirarono nelle catacombe accesero la televisione e ci guardarono cantare per una mezz'oretta poi ci mandarono a cagare voi che avete cantato sui trampoli e in ginocchio coi pianoforti a tracolla travestiti da Pinocchio voi che avete cantato per i longobardi e per i centralisti per l'Amazzonia e per la pecunia nei palastilisti e dai padri Maristi voi avete voci potenti lingue allenate a battere il tamburo voi avevate voci potenti adatte per il vaffanculo La domenica delle salme gli addetti alla nostalgia accompagnarono tra i flauti il cadavere di Utopia la domenica delle salme fu una domenica come tante il giorno dopo c'erano i segni di una pace terrificante mentre il cuore d'Italia da Palermo ad Aosta si gonfiava in un coro di vibrante protesta

posljednji putnici povukli su se u katakombe upalili televizore i gledali nas kako pjevamo nekih pola sata a onda su nas poslali u govna vi koji ste pjevali na tulama i na koljenima s klavirom preko ramena obueni u Pinokija koji ste pjevali lumbardijcima i centralistima za Amazonu i za novce modnim kuama ocima Maristima imate mone glasove jezike istrenirane da tuete u bubnjeve imali ste mone glasove kojima ste im mogli rei da odjebu pogrebna nedjelja odgovorni za nostalgiju pratili su meu flautama tijelo Utopije pogrebna nedjelja bila je poput mnogih dan poslije bilo je znakova zastraujueg mira dok se srce Italije od Palerma do Aoste nadimalo u zboru vibrirajueg protesta

53

A imma
Remek djelo na ligurskom dijalektu koji pjesniki opisuje kako se priprema tipino ligursko jelo za raskoni ruak, enoveka cima, koncentrirajui se na ritualni aspekt. Prema De Andri, kada se priprema cima, u kut se stavi metla od sirka: ako iz plata izleti vjetica da prokune jelo, ona mora izbrojati vlati sirka, a do tada je jelo gotovo. Poslije se cima krsti aromatinim travama, nabocka i servira. Prvu nitu mora izrezati neenja. Cima alla genovese Sastojci za 6 osoba: 1 kg trbuha teleta 100 gr teletine 50 gr teleih testisa 50 gr teleeg mozga 1 telea lijezda 1 komad telee krmenadle 30 gr maslaca pinjoli 1 eanj enjaka sveanj svjeeg maurana 1 svjea kobasica 4 jaja 40 gr naribanog parmezana 50 gr graka 20 gr suhih gljiva crvene paprike izrezane na male komadie (samo zbog boje, moe se zamijeniti mrkvicom ili cvjetaom) 1 l juhe od povra sol Napravite dep od mesa, operite i osuite. Sve komade mesa nareite i ispirjajte na maslacu Pripremljeno meso u loncu pomijeajte s grakom, sitno narezanim enjakom, pinjolima, mauranom i suhim gljivama koje ste prethodno namoili u hladnoj vodi, ocijedili i narezali na sitne komade. Dodajte izlupana jaja, parmezan, zaine i sol. Sve dobro izmijeajte u jednolinu smjesu. Ovime napunite meso do 2/3 i dobro zaijte vrh depa. Umotajte u bijelu krpu i u toplu povrtnu juhu stavite cimu. Neka se poklopljeno kuha oko 3 sata. Kada je gotova stavite je na aluminijsku foliju i pritisnite neim vrstim i ostavite da se tako ohladi. U nekim dijelovima Ligurije dodaje se i kuhano meso i narezani perin. 54

A IMMA Ti tadescie nsce lndegu du matin ch luxe a l n p n tera e ltru in m ti tammie a ou spgiu d ruz ti mettie ou brgu rdennunte n cantn che se d cappa a sgggia n cuxin-a stria a xea de cunt e pgge che ghe sn a cimma a l za pinn-a a l za cxia . C sern tra sca carne tnia nu fte nigra nu turn da . Bellouegg strapunta de tttu bun prima de battezlu ntou prebuggiun cun dui aguggiun dritu n pnta de p da srvia n z fitu ti a punzigg ia de ln-a vgia de ciau de ngia chou cgu ou prde a tsta lse ou sent oud de m misciu de prsa lgia costru fa costru dghe a ou c C sern tra sca carne tnia nu fte nigra nu turn da e ntou nme de Maria ttti dii da sta pgnatta anne via Poi vegnan a pigitela i cm te lascian tttu ou fmmu dou tou mest tucca a ou fantin prima coutel mang mang nu si chi ve mangi . C sern tra sca carne tnia nu fte nigra nu turn da e ntou nme de Maria

LA CIMA Ti sveglierai sullindaco del mattino quando la luce ha un piede in terra e l altro in mare ti guarderai allo specchio di un tegamino il cielo si guarder allo specchio della rugiada metterai la scopa dritta in un angolo che se dalla cappa scivola in cucina la strega a forza di contare le paglie che ci sono la cima gi piena gi cucita Cielo sereno terra scura carne tenera non diventare nera non ritornare dura Bel guanciale materasso di ogni ben di Dio prima di battezzarla nelle erbe aromatiche con due grossi aghi dritti in punta di piedi da sopra a sotto svelto la pungerai aria di luna vecchia di chiarore di nebbia che il chierico perde la testa e lasino il sentiero odore di mare mescolato a maggiorana leggera cosaltro fare cosaltro dare al cielo Cielo sereno terra scura carne tenera non diventare nera non ritornare dura e nel nome di Maria tutti i diavoli da questa pentola andate via Poi vengono a prendertela i camerieri ti lasciano tutto il fumo del tuo mestiere tocca allo scapolo la prima coltellata mangiate mangiate non sapete chi vi manger Cielo sereno terra scura carne tenera non diventare nera non ritornare dura e nel nome di Maria 55

ttti dii da sta pgnatta anne via.

tutti i diavoli da questa pentola andate via

LA CIMA Ti sveglierai sullindaco del mattino quando la luce ha un piede in terra e l altro in mare ti guarderai allo specchio di un tegamino il cielo si guarder allo specchio della rugiada metterai la scopa dritta in un angolo che se dalla cappa scivola in cucina la strega a forza di contare le paglie che ci sono la cima gi piena gi cucita Cielo sereno terra scura carne tenera non diventare nera non ritornare dura Bel guanciale materasso di ogni ben di Dio prima di battezzarla nelle erbe aromatiche con due grossi aghi dritti in punta di piedi da sopra a sotto svelto la pungerai aria di luna vecchia di chiarore di nebbia che il chierico perde la testa e lasino il sentiero odore di mare mescolato a maggiorana leggera cosaltro fare cosaltro dare al cielo Cielo sereno terra scura carne tenera non diventare nera non ritornare dura e nel nome di Maria tutti i diavoli da questa pentola andate via Poi vengono a prendertela i camerieri ti lasciano tutto il fumo del tuo mestiere tocca allo scapolo la prima coltellata mangiate mangiate non sapete chi vi manger Cielo sereno terra scura carne tenera non diventare nera non ritornare dura e nel nome di Maria tutti i diavoli da questa pentola andate via

Cima probudit e se u cik zore dok je svjetlo jednom nogom na zemlji, a drugom u moru pogledat e se u ogledalo tave nebo e se ogledati u rosi stavit e uspravno metlu u kut pa ako iz plata izleti u kuhinju vjetica, dok ona broji slamke u metli, cima e ve biti gotova nebo vedro zemlja tamna meso mekano, nemoj mi zagorjeti nemoj mi biti tvrdo lijepi jastuk i madrac svega Bojeg dobra prije nego je krsti aromatinim travama s dvije velike igle, uspravne na nogama od gore prema dolje brzo e je nabockati maglovit zrak umornog mjeseca takav da sveenik izgubi glavu a magarac put miris mora pomijean s blagim mauranom to jo napraviti, to jo nebu dati nebo vedro tamna zemlja meso mekano, nemoj mi zagorjeti nemoj mi biti tvrdo i u ime Marijino svi avli iz ovog lonca idite poslije e po tebe doi konobari ostavit e ti dim tvog zvanja sad je red na neenji da prvu nitu izree jedite, jedite, ne znate tko e vas pojesti nebo vedro tamna zemlja meso mekano, nemoj mi zagorjeti nemoj mi biti tvrdo i u ime Marijino svi avli iz ovog lonca idite 56

Smisurata preghiera
Samo o tome se zapravo i radi: o beskrajnoj molitvi dugoj tisuljeima, molitvi upuenoj (iako se to na prvi pogled ne ini) izravno Bogu. O njoj govori Ivano Fossati: Mislim da jo nismo u potpunosti otkrili Fabrizija, mnoge nam jo stvari mora rei, moramo ih razumjeti, odnose se na budunost. U Beskrajnoj molitvi, Fabrizio uspijeva govoriti o inspiraciji i proroanstvu o jednoj vrlo tekoj temi kao to su veina i manjina. A tu je i glazba, koju sam ja napisao, ali ona je u drugom planu. ovjeanstvo je podijeljeno na dva dijela, izmeu kojih je nepremostiva prepreka, koju gotovo da ne vide ni jedni, ni drugi. S jedne je strane stado, oni koji potuju pisane i nepisane zakone, utjeeni prividnom sigurnou pravila, skriveni u visokim tornjevima koji ih tite od moguih zaraza. Stado veine ivi svojim ivotom i ne da se smesti. Tijekom povijesti, veina je koristila razna oruja protiv onih koje nije prihvaala: progoni, istrebljivanje, poruga, ekskomunikacija... ak i obina kleveta moe biti oruje. I svako je vrijeme imalo svoje oruje i u svakom vremenu pala bi neka predrasuda da bi je zamijenila neka druga. Sva ta oruja su sramota, skandal, tako oit, opipljiv, fiziki, zasljepljujui. Come Ovom povijesnom presudom drastino zavrava diskurs o Veini: napravio je jednu vrstu naeg portreta koji se ne moe retuirati, od sada e biti zaboravljena, ostavljena na stranu kao bolest, kao navika. Gotovo neprimjetno, njegov se ton mijenja, bez prekida, kao zvuk Fossatijevog klavira koji slijedi, glas se mijenja jer ovdje poinje molitva. Ali koga Faber moli? Moda sve ljude dobre volje, u najuzvienijem i najiem smislu te rijei. Na prvi pogled ini se da smo imali pravo: Faber pria o Isusu, kao toliko puta prije. Ali ve sljedee njegove rijei nam govore da nismo imali pravo. Aqaba je grad u Jordanu i nema veze s Isusom. Odnosi se na Muhameda i Hejiru kada je morao napustiti Meccu i otii u Medinu. I ve gubimo nit s leprom. Ni Isus, ni Muhamed nisu mogli stvoriti djecu s nevjerojatnim imenima pjevaa tanga. Postoji jo jedan ovjek s onu stranu religioznih i politikih uvjerenja, koji je u jednom drugom vremenu i na jednom drugom kontinentu gledao one koji su ivjeli izvan stada. ovjek koji je, jo kao student medicine proputovao s jednim prijateljem vie od 4 000 km na izgubljenim mjestima, zaustavljajui se da lijei gubavce, koji je na kraju svoje prie, ostavio djecu nevjerojatnih imena pjevaa tanga. ovjek kojem je, iz potpuno razliitih motiva, povijest Veine dodijelila lano ezlo, ezlo koje, kao i u Isusovom i Muhamedovom sluaju, uope nije traio. Bio je to Ernesto Che Guevara. Sin Boji, Muslimanski Prorok i Che skupljeni u jedan lik kao da se isti duh, isti DNK ponovo pojavljuje u razliitim vremenima i mjestima da se prisjetimo Istine! Kao i u religioznom ritualu, i ovdje, nakon to je nabrojio one za koje moli, oi se usmjeravaju prema Ocu. Pjesma zavrava u mirnim tonovima kao u oekivanju da Bog uslia beskrajnu molitvu.

57

SMISURATA PREGHIERA Alta sui naufragi dai belvedere delle torri china e distante sugli elementi del disastro dalle cose che accadono al di sopra delle parole celebrative del nulla lungo un facile vento di saziet di impunit Sullo scandalo metallico di armi in uso e in disuso a guidare la colonna di dolore e di fumo che lascia le infinite battaglie al calar della sera la maggioranza sta la maggioranza sta Recitando un rosario di ambizioni meschine di millenarie paure di inesauribili astuzie coltivando tranquilla l'orribile variet delle proprie superbie la maggioranza sta Come una malattia come una sfortuna come un'anestesia come un'abitudine Per chi viaggia in direzione ostinata e contraria col suo marchio speciale di speciale disperazione e tra il vomito dei respinti muove gli ultimi passi per consegnare alla morte una goccia di splendore di umanit di verit Per chi ad Aqaba cur la lebbra con uno scettro posticcio e semin il suo passaggio di gelosie devastatrici e di figli con improbabili nomi di cantanti di tango in un vasto programma di eternit

Beskrajna molitva visoko iznad brodoloma s vidikovaca tornjeva pognuta i daleka na elementima katastrofe od stvari koje se dogaaju iznad rijei koje slave nita uz laki vjetar sitosti, nekanjenosti u metalnom skandalu oruja koje se koristi i ne koristi da vodi kolonu bola i dima koji ostavlja nezavrene bitke kada padne no veina ostaje, veina ostaje molei krunicu jadnih ambicija tisuljetnih strahova neiscrpnih lukavosti njegujui mirne uasne varijante vlastite oholosti veina ostaje kao bolest kao nesrea kao anestezija kao navika za onog koji putuje tvrdoglavo u suprotnom smjeru sa svojom posebnim igom posebnog oaja i kroz izbljuvak odbaenih vue posljednje korake da prepusti smrti jednu kap sjaja ovjenosti, istine za onog koji je u Akabi lijeio gubavce lanim ezlom i posijao svoj put ljubomorom razornom, i djecom nevjerojatnih imena pjevaa tanga u velikom programu vjenosti 58

Ricorda Signore questi servi disobbedienti alle leggi del branco non dimenticare il loro volto che dopo tanto sbandare appena giusto che la fortuna li aiuti come una svista come un'anomalia come una distrazione come un dovere

sjeti se Gospodine ovih sluga, koji ne sluaju zakone stada ne zaboravi im lice jer nakon tolikih stranputica pravedno je da im srea pomogne kao previd kao anomalija kao razbibriga kao obveza

59