1.1. Concepto Los maestros y profesores son conscientes de as diferenci as indi !i d"a es entre s"s a"mnos a a #ora de procesar a informaci$n %"e se es presenta. Cada ser #"mano tiene "na forma distinta de enfrentarse a os pro&emas o simpemente "na forma distinta de interpretar y de responder ante "na sit"aci$n. Estas distintas maneras de enfrentarse a os pro&emas y sit"aciones p"eden tener dos ca"sas principaes: as diferencias en capaci dad o as diferencias en e modo de enfrentarse a os pro& emas. Esas diferencias persistentes de comportamiento ante as sit"aciones y os pro&emas son as %"e se conocen con e nom&re de esti os co'ni ti !os. La in!esti'aci$n so&re os estios co'niti!os t"!o s"s comien(os y primera &ase inteect"a en e mo!imiento Ne) Loo* en psicoo'+a. ,"sieron de reie!e e car-cter &i po ar de a percepci $n. es decir. %"e a percepci$n depende de os est+m"os y de a acti!aci$n de os receptores y de as (onas corticaes correspondientes y de as caracter+sticas de a persona %"e perci&e. Otra ra+( de est"dio est- en a corriente psicoana+tica amada psi coan- i si s de yo. /ein introd"0o e t1rmino contro co'ni ti !o para referirse a pape mod"ador %"e desempe2a e yo para encontrar "n a0"ste entre os deseos de indi!id"o y as restricciones %"e impone e m"ndo e3terior. As+. os controes co'niti!os son "nos mecanismos de os %"e #acen "so as personas para adaptarse a s" medio am&iente. E est"dio de os estios co'niti!os s"r'e p"es como res"tado de a necesidad de considerar e pape de os factores de persona i dad en a percepci $n o en s" adaptaci $n a m"ndo e3teri or. La m"tipicidad de definiciones %"e se #an dado de os estios co'niti!os se p"eden res"mir en dos 'randes 'r"pos. ,or "n ado. a%"eas %"e ponen e acento en e car-cter fronteri(o. como /o'an. %"ien os entiende como diferencias co'niti!as indi!id"aes asociadas con dimensiones de a personaidad. ,or otro. a%"eas %"e ponen e acento en os aspectos co'niti!os. como es e caso de %"ienes os entienden como as diferentes maneras de perci&ir y cate'ori(ar os est+m"os. como /a'an. Mos y Si 'e . En res"men. os estios co'niti!os de&en ser entendidos como as !ari aci ones i ndi !i d"a es respecto a c$mo se procesa a informaci $n y c$mo se so "ci onan os pro& emas. prescindiendo de a consideraci$n de en %"1 medida "nos a"mnos procesan a informaci$n y res"e!en me0or os pro&emas %"e otros. a"n%"e ese modo diferente de perci&ir y pensar afectar- a a caidad de a e0ec"ci$n. ya %"e "nos estios co'niti!os son m-s adec"ados para "nas tareas %"e para otras. psicoo'ia.isipedia.com 1 1.4. Tipos de estios co'niti!os /a'an. Moss y Si 'e prop"sieron tres ti pos o dimensiones de estios co'niti!os. E esti o descri pti !o5ana + ti co se caracteri(a por a tendencia a di!idir e est+m"o en partes y "e'o se cate'ori(an 0"ntas as %"e presentan ras'os o propiedades com"nes. En e esti o re aci ona 5conte3t"a . os eementos se a'r"pan y se procesan tomando como &ase s" reaci$n o contin"idad f"nciona. tempora o espacia. 6 en e esti o cate'$ri co5i nferenci a . as cate'or+as as esta&ece e indi!id"o a partir de inferencias %"e 1 #ace so&re os o&0etos %"e aparecen en e campo estim"ar. prescindiendo de s"s caracter+sticas o&0eti!as. M-s tarde ampiaron con "n c"arto estio: e comp-s percept"a . /a'an o&ser!$ a diferencia de tiempo entres "nos s"0etos y otros para responder ante sit"aciones %"e ten+an "na resp"esta incierta. As+. defini$ e comp-s percept"a como "na dimensi$n caracteri(ada en "no de s"s e3tremos 7i mp" si !i dad8. por a tendencia a responder r-pidamente c"ando se presenta e est+m"o. mientras %"e en e otro e3tremo 7ref e3i !i dad8 os indi!id"os piensan y refe3ionan antes de decidir s" resp"esta. O&ser!$ %"e os indi!id"os descripti!os9ana+ticos tend+an a ser m-s ref e3i !os: tarda&an m-s en responder y comet+an menos errores. Los i mp" si !os en cam&io respond+an con m-s rapide( y comet+an m"c#os errores. ,or as mismas fec#as. :i t*i n ac"2$ a dependenci a5i ndependenci a de campo. %"e descri&e como "na dimensi$n ana+tico5'o&a caracteri(ada por a diferente capacidad de os indi!id"os para s"straerse de os efectos de distracci$n %"e prod"cen os distintos eementos %"e se inte'ran en "n campo estim"ar c"ando se intenta captar a sit"aci$n 'o&a en s" con0"nto. Los independi entes de campo son os s"0etos capaces de s"straerse de os eementos distractores y poseen "na mayor capacidad de an-isis. Los dependi entes de campo son os %"e no son capaces de s"straerse de efecto de os eementos distractores y poseen "na percepci$n m-s 'o&ai(ada. Messi c* descri&i$ n"e!e esti os diferentes prop"estos por distintos a"tores. y m-s tarde e'ar+a a ampiar esta ista a 1;: 1. <ependenci a5i ndependenci a de campo: diferencias indi!id"aes en c"anto a a tendencia a perci&ir as sit"aciones de "na manera 'o&a o a perci&iras de "na manera ana+tica. s"perando a inf"encia de conte3to. 4. Esc"dri 2ami ento: diferencias indi!id"aes en ampit"d e intensidad de a atenci$n. E principa +ndice para e!a"ar este estio f"e e error constante en pr"e&as para estimar e tama2o de os o&0etos =. Amp i t"d de cate'ori (aci $n: diferencias indi!id"aes en a tendencia a procesar a informaci$n en cate'or+as m-s ampias en contraposici$n a a tendencia a procesara en cate'or+as de poca e3tensi$n. Las pr"e&as %"e se "tii(an para a casificaci$n de os s"0etos son tareas en as %"e se #a de decidir si "n est+m"o. !er&a o fi'"rati!o. p"ede ser inc"ido en a cate'or+a A o no5 A. psicoo'ia.isipedia.com 4 >. Esti o de concept"a i (aci $n: diferencias indi!id"aes en tendencia a casificar "n con0"nto #etero'1neo de est+m"os en "n n?mero ampio o red"cido de cate'or+as. Esta tendencia de os s"0etos por formar m"c#as o pocas cate'or+as e!o a Gardner a proponer "n estio %"e am$ ran'o de e%"i !a enci a y %"e desp"1s 0"nto con Sc#oen amar+an diferenci aci $n concept"a . E f"ndamento de este estio tiene seme0an(a con e de ampit"d de cate'ori(aci$n. @. Comp e0 i dad5si mp i ci dad co'ni ti !a: diferencias indi!id"aes en tendencia a interpretar as sit"aciones. especiamente de tipo socia. de "na forma m"tidimensiona y a&stracta en contraposici$n a a tendencia a interpretaras de manera "nidimensiona y concreta. A. Bef e3i !i dad5i mp" si !i dad: ante sit"aciones %"e tienen "na resp"esta incierta. "nos indi!id"os tienden a emitir con rapide( "na resp"esta. a"n%"e con frec"encia sea incorrecta. mientras %"e otros se toman "n tiempo de refe3i$n antes de decidir a resp"esta. C. Ni !e ami ento5a'"di (aci $n: diferencias indi!id"aes en c"anto a f"ncionamiento de a memoria. Los ni !e adores asimian y conf"nden s"s percepciones act"aes con e3periencias amacenadas en a memoria. y os a'"di (adores distin'"en a informaci$n amacenada en a memoria de a informaci$n act"a. 8. Contro restri cti !o5contro f e3i &e: diferencias indi!id"aes en c"anto a s" dific"tad o faciidad para s"perar as interferencias percept"aes o co'niti!as. /ei n f"e e primero en proponer esta diferenciaci$n. ;. To eranci a5i nto eranci a ante si t"aci ones i ncon'r"entes o i n"s"a es: diferencias indi!id"aes en c"anto a s" mayor o menor disposici$n para aceptar y toerar percepciones o e3periencias incon'r"entes o in"s"aes con reaci$n a o %"e e indi!id"o sa&e o conoce. /o'an prop"so %"e os di sti ntos esti os co'ni ti !os podr+ an a'r"parse en tres. E Ti po I inc"ye a%"eos estios c"ya estimaci$n se #ar+a en f"nci$n de a correcci$n de as e0ec"ciones de indi!id"o. E0: dependencia de campo. E Ti po II inc"ye os estios c"ya e!a"aci$n no se #ace con reaci$n a a'"na #a&iidad o capacidad. sino en f"nci$n de "n 0"icio te$rico de !aor %"e #ace e in!esti'ador. E0: es preferi&e a compe0idad a a simpicidad co'niti!a. E Ti po III inc"ye a%"eos en os %"e no se !aoran ni por a correcci$n de a e0ec"ci$n ni por e 0"icio de !aor %"e e in!esti'ador atri&"ye a "n poo so&re e otro. sino %"e simpemente m"estran diferencias indi!id"aes en c"anto a act"ar de "na determinada manera. sin refe0ar diferentes ni!ees de capacidad. E0: ampit"d de cate'ori(aci$n. C"ando se #a&a de estios co'niti!os de&emos entenderos como di mensi ones y se distri&"yen como "n contin"o entre c"yos e3tremos se distri&"ye a po&aci$n. por o %"e es dif+ci encontrar estios co'niti!os p"ros. as personas se enc"entran m-s &ien en "n ran'o intermedio. Adem-s. as impicaciones ed"cati!as de os estios mencionados son m"y escasas a e3cepci$n de a dependencia5 independencia de campo y a refe3i!idad5imp"si!idad. psicoo'ia.isipedia.com = 4. <E,EN<ENCIA5IN<E,EN<ENCIA <E CAM,O 7<IC8 Entre os distintos tipos de estios co'niti!os. a dependenci a5i ndependenci a de campo 7<IC8 se considera e m-s importante desde e p"nto de !ista de aprendi(a0e inteect"a. Se considera tan decisi!o como e CI en a eficacia de aprendi(a0e. E ori'en de este estio est- en os tra&a0os de :i t*i n. %"ien o&ser!$ %"e a'"nos piotos de a!iaci$n c"ando atra!esa&an "n &anco de n"&es aparec+an en e otro e3tremo !oando en posici$n in!ertida sin #a&er sido conscientes de s" cam&io de posici$n. S" est"dio se centro en os factores %"e determinan a percepci$n de a !erticaidad en e espacio. por o %"e a ra+( es estrictamente percept"a . mientras %"e en os dem-s estios a ra+( est- m-s en a consideraci$n de a incidencia de os factores de personaidad en a percepci$n. :i t*i n encontr$ %"e a percepci$n de a !erticaidad depend+a de modo de reci&ir. 'o&a o ana+tico. de indi!id"o: %"e sean perci&idos or'ani(ados como "na Gestat o se perci&an de manera asiada "nos de otros. Este estio co'niti!o f"e descrito iniciamente como "na po ari dad de percepci $n ana + ti co9' o&a . es decir. en f"nci$n de a mayor o menor capacidad de an-isis de os eementos de campo estim"ar. C"anto mayor es a capacidad de os indi!id"os para s"straerse de os efectos de distracci$n %"e prod"cen os distintos eementos %"e se inte'ran en "n campo estim"ar. es decir. menor a inf"encia de conte3to. a percepci$n es m-s ana + ti ca: independi entes de campo. 6 a a in!ersa. c"anto menos capaces son de s"straerse de efecto de os eementos distractores. s" percepci$n es m-s ' o&a i (adora: dependi entes de campo. Las personas dependientes de campo tienden a perci&ir os est+m"os de "na forma 'o&a y tienen dific"tad para diferenciaros de os conte3tos en os %"e est-n inc"idos. y as independientes de campo perci&en os est+m"os de forma ana+tica y son m-s capaces de discriminar as partes de todo. 4.1. E!a"aci$n de a dependencia5independencia de campo E 'r"po de :i t*i n y co &s #a desarroado dos enfo%"es para a e!a"aci$n de a <IC. E pri mero tiene como o&0eti!o medir en e s"0eto s" capaci dad para perci &i r a !erti ca i dad. <entro de este enfo%"e f"eron desarroadas !arias pr"e&as de medida. E TBTC son os tests Incinaci$n de a Da&itaci$nEIncinaci$n de a Sia. %"e comprend+an dos instr"mentos. ,or "na parte. e BAT. 7Test de A0"ste de a Da&itaci$n8 en e %"e a #a&itaci$n y a sia est-n incinadas y e s"0eto da instr"cciones a e3aminador para %"e reoriente a #a&itaci$n #asta %"e e s"0eto perci&a %"e est- en "na posici$n !ertica. a"n%"e a sia est1 incinada. En e FAT 7Test de A0"ste de C"erpo8 a tarea de s"0eto es reorientar a sia #asta %"e perci&a %"e est- en posici$n !ertica. a"n%"e a #a&itaci$n est1 incinada. Otro instr"mento es e BGT 7Test de marco y !aria8: en "na #a&itaci$n osc"ra. "n marco i"minado con "na !aria dentro de 1 tam&i1n "minosa. La tarea de s"0eto es reorientar a !aria en s" posici$n !ertica. a"n%"e e marco este incinado. psicoo'ia.isipedia.com > E s"p"esto de estos tests en e %"e se apoya a pr"e&a es %"e os s"0etos dependientes de campo tendr-n m-s dific"tad para estimar a posici$n !ertica de&ido a s" dific"tad de s"straerse a a interferencia %"e prod"ce e conte3to. E se'"ndo enfo%"e consiste en e!a "ar a capaci dad para i denti fi car "na fi '"ra senci a i nsertada dentro de "na fi '"ra m-s amp i a y comp e0 a. E EGT es e instr"mento "tii(ado 7Test de fi'"ras oc"tas8. ideado por :i t*i n. dise2ada para ser apicada indi!id"amente a s"0etos a partir de os 1H a2os. ,osteriormente. se ampi$ con n"e!as !ersiones a ni2os menos de esa edad. Se e presenta a s"0eto "na fi'"ra y se e pide ocai(ara dentro de "na fi'"ra m-s compe0a de a %"e forma parte 7fi' 8.1.8. ,osteriormente se reai(aron n"e!as !ersiones: e CEGT. para ni2os de @51H a2os. tam&i1n de apicaci$n indi!id"a. e GEGT. de apicaci$n coecti!a en "n ran'o ampio de edades. y e ,EGT. para ni2os de =5@ a2os. E s"p"esto de estas pr"e&as es %"e en os dependientes de campo. a or'ani(aci$n de todo e campo percept"a domi na so&re a percepci $n de cada "na de s"s partes. con o %"e tendr-n dific"tades para s"straerse de as interferencias de conte3to y e tiempo necesario para ocai(ar a fi'"ra ser- mayor. Los independientes de campo son capaces de s"straerse a a or'ani (aci $n de campo. y consec"entemente son m-s capaces de anai(ar os detaes inc"idos en 1ste. La medida de a <IC se #ace en f"nci$n de a rapi de( de oca i (aci $n de a fi'"ra simpe prop"esta dentro de a fi'"ra compe0a: mayor rapide(. mayor independencia de campo. <e a pr"e&a GEGT se #a reai(ado "na adaptaci$n en n"estro pa+s. 4.4. Impicaciones ed"cati!as Las impicaciones ed"cati!as de este estio co'niti!o se refieren a dos aspectos pri nci pa es. ,rimero. e de as re aci ones interpersona es. Las in!esti'aciones m"estran %"e os dependientes de campo tienen "na mayor orientaci$n socia. Son c-idos y afect"osos. recepti!os. #-&ies y atentos con e trato con os dem-s. Los independientes de campo se cond"cen de "na manera m-s a"t$noma con respecto a s"s compa2eros. son m-s indi!id"aistas y poco sensi&es a as inf"encias sociaes. ,refieren e tra&a0o indi!id"a. son desconsiderados. fr+os y distantes con os dem-s. Tienen "na 'ran iniciati!a. son responsa&es y tienen confian(a en s+ mismos. E se'"ndo aspecto es e de as preferenci as y apti t"des i nte ect"a es. Los dependientes y os independientes de campo se m"estran m-s incinados #acia a%"eas materias %"e se adaptan me0or a s"s caracter+sticas partic"ares. Los independientes de campo tienen me0or desempe2o en as acti!idades cient+ficas: tareas ana+ticas como f+sica. matem-ticasI Los dependientes de campo rinden m-s en materias de contenido interpersona: ciencias sociaes y #"manidades. La dependencia5independencia de campo !ar+a en f"nci$n de a edad. ni !e de desarro o y condi ci ones soci oc" t"ra es y fami i ares. En t1rminos 'eneraes. a proporci$n de ni2os y de adoescentes %"e son dependientes de campo es mayor %"e en os ad"tos. A medida %"e os ni2os crecen !an #aciendo incrementos psicoo'ia.isipedia.com @ pro'resi!os #acia a independencia de campo #asta e'ar a a adoescencia. donde os cam&ios son ya poco pron"nciados. y #acia os 1@ a2os se prod"ce "na esta&ii(aci$n %"e se e3tiende d"rante toda a !ida ad"ta. Day est"dios %"e s"'ieren %"e a e'ar a a !e0e( se prod"ce "na tendencia para !o!er de n"e!o #acia a dependencia de campo. Se #a compro&ado tam&i1n a inf"encia de as interacci ones de os padres con os #i0os en e desarroo de a dependencia5independencia de campo. Los padres de os ni2os dependientes de campo son m-s estrictos y dominantes %"e os padres de os ni2os independientes de campo. o o %"e es o mismo. conceden menos a"tonom+a a s"s #i0os. Carretero #a reai(ado est"dios so&re esto y dice %"e c"ando as madres conceden y fa!orecen a a"tonom+a de s"s #i0os d"rante os primeros a2os. se desarroa a independencia de campo. C"ando tienen a so&reprote'eros. frena a a"tonom+a y es acost"m&ran a aceptar as normas sociaes. desarro-ndose a dependencia de campo. Las madres de os ni2os %"e son dependientes de campo son m-s ar&itrarias e imp"si!as. o %"e impide e esta&ecimiento de criterios co#erentes y esta&es %"e '"+en a cond"cta infanti. Se #a encontrado cierta reaci$n entra a dependencia de campo y a escasa confian(a de as madres en s+ mismas. Tienden a ser m-s independientes os ni2os %"e as ni2as a partir de os 8 a2os. =. BEGLEJIVI<A<5IM,KLSIVI<A< Este estio co'niti!o f"e identificado por /a'an y co &s: o&ser!aron %"e a'"nos s"0etos c"ando se tienen %"e decidir entre dar "na resp"esta con dos o m-s resp"estas aternati!as. piensan "n tiempo antes de dar a resp"esta. mientras %"e otros tienden a dara inmediatamente. Esto e!o a /a'an a idear "n test. e Matc#i n' Gami i ar Gi '"res para medir e tiempo %"e os s"0etos tardan en responder a "na sit"aci$n dada. para a %"e ca&en distintas resp"estas. teniendo en c"enta tam&i1n e n?mero de errores cometidos. G"eron os res"tados o&tenidos o %"e e e!aron a proponer "n n"e!o estio. e tempo concept"a . referido a a !eocidad co'niti!a con %"e "n s"0eto decide "na resp"esta c"ando son posi&es dos o m-s aternati!as y a n?mero de errores %"e se prod"cen en a resp"esta. A os s"0etos %"e responden con rapide( tras e3aminar &re!emente as posi&es aternati!as de "n pro&ema inc"so sin e'ar a e3aminaras prestando poca atenci$n a s" propiedad y !aide( y %"e a mismo tiempo cometen m"c#os errores os am$ i mp" si !os. A os s"0etos %"e piensan antes de responder. e3aminando y comparando con c"idado as distintas aternati!as y %"e cometen pocos errores os am$ ref e3i !os. Esta tendencia a responder con rapide( o m-s refe3i!amente se manifiesta en todas as tareas %"e se caracteri(an por a incertid"m&re de resp"esta. La primera concept"ai(aci$n de este estio co'niti!o se #i(o en f"nci$n de os ti empos de resp"esta. <ado %"e a act"aci$n imp"si!a !a m-s asociada a a eecci$n de a resp"esta incorrecta. a consideraci$n de os errores f"e 'anando psicoo'ia.isipedia.com A terreno. Kn tiempo ar'o de resp"esta no es siempre indicati!o de "na actit"d refe3i!a. p"es "n ni2o p"ede demorar s" resp"esta por%"e no sa&e %"1 #acer o simpemente por%"e es t+mido. En este caso. e tiempo de resp"esta ser- ar'o. pero tam&i1n cometer- errores. Ni tampoco e menor o mayor n?mero de errores es indicati!o de refe3i!idad5imp"si!idad. p"es a'"nos ni2os son capaces de #acer "so de estrate'ias %"e es permiten reai(ar as tareas con rapide( y con acierto. La inicia diferenciaci$n de refe3i!os e imp"si!os se compet$ p"es con a de s"0etos r-pi dos5 e3actos y entos5i ne3actos. o %"e da "'ar a c"atro 'r"pos. Errores Atos Fa0 os Latenci as A ta s Lentos i ne3actos Befe3i !os Fa0a s i mp" si !os B-pidos e3actos La consideraci$n predominante si'"e siendo en f"nci$n de ti empo de resp"esta. =.1. E!a"aci$n de a refe3i!idad9imp"si!idad /a'an. para medir e tiempo de resp"esta teniendo en c"enta tam&i1n os errores. ide$ e Test Matc#i n' Gami i ar Gi '"res 7MGG8 7empare0amiento de fi'"ras famiiares8 en e %"e a tarea de s"0eto consiste en seeccionar a fi'"ra %"e es i'"a a modeo %"e se e propone entre !arias aternati!as posi&es. Consta de "nas -minas en as %"e se presenta "na fi'"ra famiiar 7casa. te1fonoI8 y 0"nto a eas otras seis de as c"aes "na es i'"a a modeo y as otras contienen i'eras !ariaciones 7fi' 8.=.8. E tiempo %"e tarda en dar a resp"esta y a correcci$n de a misma constit"yen as medidas para determinar a refe3i!idad9imp"si!idad. Day !ersiones para diferentes edades: infanti. escoar y adoescentes y ad"tos. pero a edad id$nea de A a 14 a2os. Como carece de &aremos. a asi'naci$n de "n ni2o como refe3i!o o imp"si!o se #ace en f"nci$n de a medi a tras apicara a 'r"po. E ni2o ser- refe3i!o si a atencia est- por encima de a media y e n?mero de errores por de&a0o de a media. Ser- imp"si!o si a atencia est- por de&a0o de a media y e n?mero de errores por encima de a media. ,ero esta asi'naci$n en f"nci$n de a media tiene s"s pei'ros si no se considera a sit"aci$n de cada a"mno dentro de 'r"po. ,or otra parte. "n a"mno p"ede ser considerado refe3i!o en f"nci$n de as p"nt"aciones o&tenidas por s" 'r"po y como imp"si!o si se toma como referencia otro 'r"po seme0ante. Sa *i nd ea&or$ "na serie de &aremos para edades comprendidas entres @E14 a2os con os %"e se intent$ o&!iar este pro&ema. La !ersi$n MGG4H presenta "na ata consistencia interna para e!a"ar a refe3i!idad9imp"si!idad en n"estro pa+s. =.4. Impicaciones ed"cati!as psicoo'ia.isipedia.com C /o'an afirma %"e a dimensi$n refe3i!idad5imp"si!idad es a %"e tiene reperc"siones m-s directas en e proceso ed"cati!o. <iferentes est"dios ponen de manifiesto %"e os a"mnos refe3i!os son capaces de mantener s" atenci$n en as tareas escoares. mientras %"e os imp"si!os tienen dific"tades. Esto da "'ar a %"e os refe3i!os ten'an me0or f"ncionamiento co'niti!o y o&tienen res"tados m-s ee!ados en s"s aprendi(a0es inteect"aes. Binden m-s en as tareas de rec"erdo. de ect"ra y de ra(onamiento. /a'an encontr$ %"e os errores de ect"ra se reacionan con "na disposici$n a a imp"si!idad. y %"e os a"mnos imp"si!os comet+an m-s errores en "na tarea %"e consist+a en recordar series de paa&ras famiiares. Se'?n /a'an y /o'an os a"mnos refe3i!os cometen menos errores %"e os imp"si!os c"ando tienen %"e recordar a'o. a eer y en a reso"ci$n de pro&emas. En esta ?tima acti!idad os imp"si!os son menos eficaces por ser m"y r-pidos en as fases de 'eneraci$n de #ip$tesis y de e!a"aci$n. Esto p"ede ser de&ido no tanto a tiempo %"e in!ierten en so"cionar "na tarea con incertid"m&re de resp"esta como a modo de enfrentarse a as tareas. <ra*e a tra!1s de an-isis de os mo!imientos oc"ares encontr$ %"e os refe3i!os dedican m-s tiempo a anai(ar e modeo. a #acer m-s comparaciones y a compro&ar mayor n?mero de aternati!as. Lo %"e est- caro es %"e ni n'?n esti o es me0 or en todas as tareas. Day materias c"yo aprendi(a0e se !e fa!orecido por "na actit"d ana+tica. refe3i!a. como as matem-ticas. a f+sica y todas a%"1as %"e tienen "na estr"ct"ra ded"cti!a. caracteri(ada por e pensamiento con!er'ente. Otras materias como as #"manidades p"eden !erse o&stac"i(adas por "na actit"d e3tremadamente refe3i!a por%"e necesitan procesarse 'o&amente. ,ensamiento di !er'ente. <e todas formas en t1rminos 'eneraes e estio refe3i!o es e m-s indicado para e aprendi(a0e escoar y para "n rendimiento m-s satisfactorio. ,or "n ado. por%"e os imp"si!os en c"a%"ier sit"aci$n de aprendi(a0e tienen dific"tades para concentrar atenci$n y se distraen con faciidad. y por otro por%"e os c"rr+c"os escoares si'"en fa!oreciendo a os a"mnos refe3i!os. Kn p"nto de refe3i$n de este estio co'niti!o #a sido e est"dio de os determi nantes de a refe3i!idad5imp"si!idad. /a'an se2aa tres posi&es ca"sas de s" ori'en. %"e p"eden ser consideradas compementarias: predisposici$n constit"ciona. 'rado de impicaci$n en a tarea y ansiedad de rendimiento. Se'?n a predi sposi ci $n consti t"ci ona . a'?n da2o cere&ra d"rante o desp"1s de nacimiento podr+a predisponer a a imp"si!idad y a a #iperacti!idad. o %"e cone!a dific"tades en centrar a atenci$n en os eementos de "na sit"aci$n y en e an-isis de os componentes de "n pro&ema. so&re todo c"ando e3i'e "na atenci$n proon'ada. Se'?n a #ip$tesis de a i mp i caci $n en a tarea. os a"mnos preoc"pados por s"s tareas y %"e tienen "n ee!ado ni!e de e3pectati!as ser-n m-s refe3i!os %"e os a"mnos %"e no est-n interesados en a tarea. 6 a #ip$tesis de a ansi edad de rendi mi ento s"'iere %"e a mayor+a de os a"mnos imp"si!os tiende a e0ec"tar r-pidamente s"s tareas por%"e piensa %"e "na demora en s" resp"esta p"ede ser interpretada por e profesor como i'norancia o fata de capacidad y por%"e no toeran &ien "n periodo de refe3i$n antes de emitir s" resp"esta. Sin em&ar'o os psicoo'ia.isipedia.com 8 a"mnos confiados toeran &ien "n periodo de refe3i$n antes de emitir a resp"esta. ,ero desp"1s modific$ esta #ip$tesis. afirmando %"e a ansi edad se prod"ce tanto en os a "mnos i mp" si !os como en os ref e3i !os. En os imp"si!os s"r'e por asociar a entit"d con a incompetencia. y consec"entemente optan por responder r-pidamente a"n%"e con eo a"mente a posi&iidad de e%"i!ocarse. En os refe3i!os s"r'e por asociar os errores con a incompetencia. y por o tanto optan por a estrate'ia de e3aminar todas as aternati!as posi&es antes de decidir "na resp"esta. Tam&i1n #ay %"e contar con a inf"encia %"e p"ede tener e mode ami ento y a interacci $n fami i ar y esco ar. En "n est"dio se encontr$ %"e os a"mnos imp"si!os %"e est"!ieron con "n profesor refe3i!o se !o!ieron m-s refe3i!os. >. ESTILOS COGNITIVOS. ESTILOS INTELECTKALES 6 ESTILOS <E A,BEN<ILAME Kna concepci$n seme0ante a a de os estios co'niti!os en a de os esti os i nte ect"a es de Stern&er'. ,ara Stern&er' os estios inteect"aes son formas de a"to'o&i erno menta referidos no a os ni!ees de intei'encia o de capacidad. sino a c$mo se empea esa capacidad. Las distintas maneras de empear a intei'encia son caracteri(adas por Stern&er' esta&eciendo "na anao'+a con as f"nciones principaes de os 'o&iernos. %"e son tres: e'isati!a. e0ec"ti!a y 0"dicia. A as personas con "n esti o e'i s ati !o es '"sta crear s"s propias re'as. #acer as cosas a s" manera y prefieren pro&emas %"e no est-n preestr"ct"rados. es '"sta constr"ir a estr"ct"ra de os contenidos. prefieren os tipos de acti!idades %"e impican e'isaci$n. como escritor. cient+fico. artista. esc"tor o ar%"itecto. Las personas con esti o e0 ec"ti !o prefieren se'"ir re'as ya esta&ecidas. tra&a0ar con pro&emas estr"ct"rados y se interesan por acti!idades definidas. como reso!er pro&emas. dar c#aras: a&o'ado. poic+a. in'eniero. constr"ctor o cir"0ano. 6 as personas con esti o 0"di ci a prefieren e!a"ar as re'as y os procedimientos. es '"stan os pro&emas en os %"e tienen %"e e!a"ar as ideas y as cosas impicadas en eos. es '"sta 0"('ar as estr"ct"ras y os contenidos ya e3istentes. y prefieren acti!idades %"e re%"ieren #acer "so de a !aoraci$n y de a cr+tica y dar opiniones so&re as cosas. 0"('ar a as personas y s"s tra&a0os: 0"e(. cr+tico. e!a"ador de pro'ramas. anaista de sistemas o cons"tor. Cada "no de esos tres estios de a"to'o&ierno menta son adem-s caracteri(ados por Stern&er' con otros c"atro aspectos: formas 7mon-r%"ica. 0er-r%"ica. oi'-r%"ica o an-r%"ica8. ni !e es 7'o&a o oca8. -m&i to 7interno o e3terno8 y tendenci as 7conser!adora o pro'resista8. En n"estro sistema ed"cati!o y dentro de n"estra tradici$n escoar. os profesores prefieren y se sienten m-s c$modos c"ando os a"mnos presentan "n esti o e0 ec"ti !o. incinados a se'"ir re'as. y a"n%"e act"amente se insiste en desarroar e pensamiento creati!o. m"y pocas !eces se !aoran ideas ori'inaes o in"s"aes en e a"a o en a famiia. psicoo'ia.isipedia.com ; En os ?timos a2os se !a a&riendo paso a e3presi$n esti os de aprendi (a0 e para desi'nar as necesidades. preferencias y modos de tra&a0ar de os a"mnos c"ando se enfrentan a as tareas de aprendi(a0e. Los estios de aprendi(a0e. dentro de os %"e se en'o&ar+an os estios co'niti!os. tienen "n car-cter m-s 'enera . est-n m-s orientados a a acci$n y presentan mayores impicaciones ed"cati!as y de entrenamiento. Los estios de aprendi(a0e #ar+an referencia a as diferenci as %"e se presentan en os i ndi !i d"os en e modo de afrontar s"s tareas de aprendi (a0 e. <"nn y <"nn caracteri(aron =A estios de aprendi(a0e diferentes %"e s"r'en en f"nci$n de c"atro aspectos principaes impicados en e aprendi(a0e de os a"mnos: e am&iente. as condiciones emocionaes. s"s preferencias sociaes y s"s necesidades f+sicas. Es demasiado compe0o. Marton. Do"nse y Ent)i st e. a partir de a forma en %"e os est"diantes reai(a&an os aprendi(a0es y e 'rado de comprensi$n acan(ado. e'aron a distin'"ir dos esti os de aprendi (a0 e. En e esti o prof"ndo se da "n ni!e de procesamiento prof"ndo: a intenci$n de est"diante es comprender e si'nificado de te3to. o %"e e a"tor intenta transmitir. <ic#a intenci$n cond"ce a centrar a atenci$n en e te3to como "n todo y a "na interacci$n con s" contenido. reacion-ndoo con conocimientos pre!ios. con otros temas o con a propia e3periencia persona. En e esti o s"perfi ci a se da "n ni!e de procesamiento s"perficia: a intenci$n de est"diante se imita a c"mpir os re%"isitos de a tarea. %"e es considerada como "na imposici$n e3terna. y a a &?s%"eda de os p"ntos o de as partes %"e p"eden ser o&0eto de pre'"ntas o de e3amen. Memori(a de manera repetiti!a. Estos estios de aprendi(a0e coinciden con os ni!ees de procesamiento de Craic* y Loc*#art. ,ara eos o %"e determina a persistencia de aprendi(a0e es a prof"ndidad de a ea&oraci$n de a informaci$n. y 1sta depende de a intenci$n de s"0eto c"ando se enfrenta a "na tarea de aprendi(a0e. Ent)i st e a2ade "n tercer estio. e esti o estrat1'i co: a intenci$n de a"mno es o&tener as me0 ores ca i fi caci ones posi & es. por o %"e centra s" atenci$n en predecir as pre'"ntas y distri&"ye s" esf"er(o para o&tener os me0ores res"tados. Estos estios no se presentan p"ros. ni tampoco e a"mno presenta e mismo estio en todas as circ"nstancias: e3isten diferencias de "na asi'nat"ra a otra. Kn factor ca!e para e estio %"e adopta e a"mno es s" moti !aci $n y s"s i ntereses. psicoo'ia.isipedia.com 1H