D E M (A. S.

)
NDEKLER
dem Kelimesi .................................................................................... 1
Hz. dem'in Yaratl .......................................................................... 2
Hz. dem'e Ruh Verilmesi .................................................................. 3
Hz. dem'e simlerin retilmesi ....................................................... 5
Hz. Adem'in Cennete Yerletirilmesi .................................................. 6
sriliyt ve Kitab- Mukaddes'e Gre Hz. dem................................ 8
Hz. dem'in Peygamberlii ............................................................... 10
Hz. Adem'in Kur'an'da Anlatlan Kssasndan Baz Ders ve bretler... 14

"Allah dem'e btn isimleri, (eyann adlarn ve ne ie yaradklarn)

retti. Sonra onlar nce meleklere arzedip, 'Eer siz sznzde sdk iseniz;
unlarn isimlerini bana bildirin' dedi." (2/Bakara, 31)

dem Kelimesi
"dem" kelimesinin hangi dilden geldii ve hangi kkten tremi olduu
konusu mslman dilciler arasnda tartmaldr. Arap dilcilerinin ou, bu
kelimenin Arapa asll olduunu, "esmerlik" ve "lfet" anlamna gelen "dme"
veya "tip, rnek" anlamna gelen "edeme" kknden trediini savunurlar. Baka
bir gre gre, "bir eyin d yz" anlamna gelen "edme" kelimesinden
tretilmitir. dem kelimesinin Arapa'ya Srynce veya rmce'den getiini
savunanlar da olmutur.
lk insan ve ilk peygamber Hz. dem'e slm kaynaklarda insanln atas
olmas sebebiyle "Eb'l-Beer", Kur'an'da Allah'n sekin kullar arasnda saylm

olduundan (3/l-i mran, 33) "safiyyullah" nvanlaryla da anlmaktadr. dem

kelimesi, Kur'an- Kerim'de 25 yerde gemektedir.

Hz. dem'in Yaratl

Hz. dem'in Yaratl

Kur'an- Kerim'e gre Hz. dem'in yaratlnn dier insanlarnki gibi

olmad kesindir. "Allah nezdinde (yaratl bakmndan) sa'nn durumu dem'e
benzer. Allah, onu topraktan yaratt; sonra ona 'ol!' dedi ve oluverdi." (3/l-i
mran, 59) Bu ayet, bu iki peygamberin yaratllarndaki olaan st duruma iaret
eder. Allah, Hz. Adem'i topraktan yaratt (11/Hd, 61; 20/Th, 55; 71/Nuh, 18).
Yce Allah yeryznde bir halife yaratacan meleklerine bildirdii zaman; ilim,
irde ve kudret sfatlaryla donataca bu varln yeryzne uyum salamas iin
maddesinin de yeryz elementlerinden olmasn dilemitir. "Sizi (aslnz Adem'i)
topraktan yaratm olmas O'nun yetlerindendir. Sonra siz (her tarafa) yaylr bir
beer oldunuz." (30/Rm, 20)
Genellikle sahih kabul edilen bir hadis-i erife gre Allah, dem'i yeryznn
her tarafndan alnan toprak rneklerinin birleiminden yaratmtr. Bu topran
eitliliinden dolay da dem'in nesli deiik karakterler tar. "Allah Tela
Adem'i yeryznn her tarafndan avulad bir avu topraktan yaratt. Bunun iin
Ademoullar kendilerinde bulunan toprak miktarna gre, kimi krmz, kimi beyaz,
kimi siyah, kimi bunlarn arasnda bir renkte; (tabiat/huy bakmndan da) kimi
yumuak, kimi sert, bazlar kt, bazlar da iyi olarak geldiler." (bkz. Eb Dvud,
Snnet 16; Tirmiz, Tefsir 1, 3; Msned-i Ahmed, IV/400, 406).
Allah Tel, Hz. dem'i yaratrken maddesi olan topra eitli hal ve
safhalardan geirmitir:
1- Trb (toprak) safhas "Sizi (aslnz Adem'i) topraktan yaratm olmas
O'nun yetlerindendir." (30/Rm, 20)
2-Tn safhas. Tn: Topran su ile karmdr ki, buna amur ve balk
denilir. Bu safha insan ferdinin ilk teekkl ettirilmee baland merhaledir: "O
(Allah) her eyi gzel yaratan ve insan balangta amurdan yaratandr."
(32/Secde, 7)

nsan hayatnn ruh flenmesinden/candan sonra iki temel unsuru su ve

topraktr. "Allah her canly sudan yaratt. te bunlardan kimi karn zerinde
yryor, kimi iki aya stnde yryor, kimi de drt aya zerinde yryor.
Allah ne dilerse yaratr. nk Allah her eye hakkyla kaadirdir." (24/Nur, 45) "O
(Allah) sudan bir beer (insan) yaratp da onu soy-sop yapandr. Rabbin her eye
kaadirdir." (25/Furkan, 54) Yeryznn 3/4' su ile kapldr. nsan vcudunun da
% 75'i sudur. Demek ki dnyadaki bu dzen, aynen insana da intikal ettirilmitir.
"Andolsun biz insan (dem'i) amurdan szlm bir hlsadan yaratattk."
(23/M'minun, 12) te ilk insan, yaratlnn mertebelerinde, nce byle bir
amurdan syrlp karlm, sonra hlsadan (bir soydan) yaratlmtr.
3- Tn-i lzib: Cvk ve yapkan amur demektir. Topran su ile kartrlp
amur olmasndan sonra, zerinden geen merhalelerden birisi de "tn-i lzib" yani
yapkan ve cvk amur safhasdr. Hz. Allah, bu szlm amuru cvk ve
yapkan bir hale getirdi. "Biz onlar (asllar olan dem'i) bir cvk ve yapkan
amurdan yarattk." (37/Saffat, 11)
4- Hame-i Mesnn: Sretlenmi, ekil verilmi, deimi ve kokmu bir
haldeki balk demektir. "Andolsun biz insan kuru bir amurdan, sretlenmi ve
deimi bir amurdan yarattk." (15/Hicr, 26-28) Bylece Allah, Adem'i topraktan
yaratmaya balyor. Bunu da su ile kartrarak tn-i lzib yapyor. Sonra bunu da
deiiklie uratarak kokmu ve ekillenmi hame (balk) haline getiriyor.
5- Salsl: Kuru amur demektir. Cenab- Hak, kokmu ve sretlenmi amuru
da kurutarak "fahhr" (kiremit, saks, mlek, porselen) gibi tamtakr kuru bir hale
getir. "O Allah insan bardak gibi (pimi gibi) kuru amurdan yaratmtr."
(55/Rahman, 14)
Hz. dem'in hangi gnde yaratld Kur'an'da belirtilmemekte, ancak
hadislerde onun Cuma gn yaratld, o gnde cennete konulduu, yine Cuma
gn cennetten karld, ayn gnde tevbesinin kabul edildii ve yine bir Cuma
gn vefat ettii haber verilmektedir (bkz. Eb
Dvud, Salt 207; Tirmiz, Cum'a 1; bn Mce, kamet's-Salt 79, Ceniz 65).

Hz. dem'e Ruh Verilmesi

Hz. dem'e Ruh Verilmesi

Cenb- Allah, Hz. Adem'i yaratrken, maddesi olan amuru, eitli

mertebelerde deiiklie uratarak, cann verilmesi ve ruhun nefhedilmesine msait
bir hale getirdi. Nihayet ekil ve sretinin tesviyesini/dzenlemesini tamamlaynca
ona can vermi ve ruhundan flemitir. "Rabbin o zaman meleklere demiti ki: 'Ben
muhakkak amurdan bir insan yaratacam. Artk onu dzenleyerek (hilkatini)
tamamlayp ona da rhumdan frdm zaman kendisi iin derhal (bana) secdeye
kapann.' Bunun zerine blis'ten baka btn melekler secde etmilerdi. O (blis)
byklk taslam ve kfirlerden olmutu. Allah: 'Ey blis, iki elimle (bizzat
kudretimle) yarattma secde etmekten seni alkoyan nedir? Kibirlenmek mi
istedin? Yoksa ycelerden mi oldun?' buyurdu. blis dedi: 'Ben ondan hayrlym.
Beni ateten, onu ise amurdan yarattn." (38/Sd, 71-76)
Cenab- Allah, bylece Hz. Adem'i en mkemmel bir ekilde yaratt.
Yaratl tamamlandktan sonra Allah ona, haydi u meleklere git, selm ver ve
onlarn selmn nasl karladklarn dinle! nk bu, hem senin, hem de
zrriyetinin selmlama rneidir, buyurdu. Bunun zerine Hz. Adem meleklere:
"Es-selm aleykm" dedi. Onlar da "Es-selm aleyke ve rahmetullah" diye
karlk verdiler. Adem, insanlarn byk atas olduu iin, Cennete giren her kii,
dem'in bu gzel sretinde girecektir. Hz. dem'in torunlar, onun gzelliinden
birer parasn kaybetmeye devam etti. Nihayet bu eksili imdi (Peygamberimiz
zamannda) sona erdi. (Buhri, Halk- dem 2 (IV/102); Tecrd-i Sarih Terc. IX/76,
hadis no: 1367)
Kur'an- Kerim'de Hz. dem'le ilgili ayetlerde nokta dikkatimizi
ekmektedir. ncelikle Adem'in, nemsiz bir madde olan topraktan balamak
zere beden ve ruh ynleriyle tam ve kmil bir insan haline gelinceye kadar
geirdii safhalardan sz edilir ve bu suretle Allah'n kudretinin stnl
vurgulanm olur. kinci olarak Adem'in varlk trleri arasndaki mevkiinin
yksekliine iaret edilir. Bu ayetlerde hem Adem'in hem de onun soyunun
yeryznn halifeleri olduu, Allah'n kendilerine verdii akl, zihn, ahlk
meziyetlerden, dolaysyla Allah'a ibadet hkmlerinin yerine getirilmesini
salayan, ayrca dier birok varlk trlerini kendi hizmetinde kullanabilen varlk
olduuna dikkat ekilir. eitli ayetlerde Allah'n emri uyarnca meleklerin Adem'e
secde ettikleri bildirilmektedir.
Buna gre Allah, Adem'i meleklerden daha stn ve onlarn saygsna lyk
bir mertebede yaratmtr. Bu meziyet yalnz Adem'e ait olmayp ayn zamanda
btn insanla mil bir ereftir. Kur'an'da baka vesilelerle de insanolunun bu
meziyetine iaret edilmitir (bkz. sr, 70; Tn, 4).
Kur'an- Kerim'in dem'le ilgili olarak ele ald nc konu onun
peygamberliidir. Hz. Adem'in neb veya rasl olduunu ak ve kesin olarak

ifade eden yet yoksa da yine Kur'an'n akladna gre, dem Rabbi'nden vahiy
(kelimt) almtr (2/Bakara, 37). Allah ona hitap etmi, ykmllk ve
sorumluluunu bildirmitir (2/Bakara, 33, 35; 7/A'rf, 19; 20/Th, 117). Baka bir
ayette de Allah'n Nuh, brahim hnedan ve mran'n ehli ile birlikte Adem'i de
lemlere stn kld belirtilmekte (3/l-i mran, 33), bylece dolayl olarak onun
peygamber olduuna iaret edilmektedir.

Hz. dem'e simlerin retilmesi

Hz. dem'e simlerin retilmesi

Allah, Hz. Adem'i yarattktan sonra, dnyaya yerleip kendilerinden

faydalanabilmeleri iin ona eyann isimlerini ve zelliklerini retti. simlerin
dellet ettii varlklar anlama yetenei verdi. "Hatrla ki Rabbin meleklere: 'Ben
yeryznde bir halife yaratacam' dedi. Onlar: 'Biz hamdinle Seni tesbih ve Seni
takdis edip dururken, yeryznde fesat karacak, orada kan dkecek insan m
halife klyorsun?' dediler. Allah da onlara: 'Sizin bilemeyeceinizi Ben bilirim'
dedi. Allah, dem'e btn isimleri retmiti. Sonra onlar (onlarn dellet ettikleri
lemleri ve eyay) meleklere gsterip sdklar iseniz (her eyin iyzn
biliyorsanz) bunlar isimleriyle bana haber verin' demiti. (Melekler de:) 'Seni
tenzih ederiz; Senin bize rettiinden baka bizim hibir bilgimiz yok. nk her
eyi hakkyla bilen, hkm ve hikmet sahibi olan phesiz ki Sensin Sen'
demilerdi." (2/Bakara, 30-32)
Allah, Adem'i yeryznn halifesi yapacan meleklerine tebli etmi,
Adem'i yarattktan sonra ona eyann isimlerini retmi, eyann bilgisini edinme
ve beyan etme kabiliyetini vermitir. Meleklerin devaml olarak tesbih ve
takdis vazifesiyle megul olmalar ve nefislerinin olmamas sebebiyle yeryznde
halifelik ve imtihan keyfiyetlerine dem ve evltlarnn lyk olacaklarn Allah,
dem ile melekleri bir imtihandan geirerek gstermitir.
Hz. Adem ve onun soyunun dier birok varlktan daha stn ve deerli
saylmasnn (bkz. 17/sr, 70) temelinde, Allah'n onlara verdii bilgi gc
bulunduu sylenebilir. Nitekim Kur'an'da meleklerin, insanolunu "yeryznde
fesat karan ve kan dken" varlk olarak nitelendirmeleri zerine Allah'n
Adem'e btn isimleri rettikten sonra bunlar meleklere sorduu, onlar
bilemeyince dem'e "Ey dem, onlara eyann isimlerini bildir!" dedii ve
dem'in isimleri onlara bildirdii aklanmtr (bkz. 2/Bakara, 30-33). Tefsirlerde
genellikle bu ayetlerdeki "isimler"in kavram bilgisi olduu ve meleklerin
bilmedikleri eyler hakknda Hz. dem'in bilgili klnd, bylece onun ilimde

meleklerden daha stn nitelikte yaratld yine bu ayetlerden anlalmaktadr. Sz

konusu yetlerin birinde, "Allah dem'e btn isimleri retti" denilerek dem'in
bilgisinin geniliine iaret edilmitir. Bilgi gibi bir meziyet ve imtiyaza sahip
olmak, meleklerin bile dem'e secde etmesini gerektirdiine gre, insanolu ayn
meziyet sayesinde tabiattaki birok varla ve glere hkim olup eyaya ekil
verme ve onlar kendi yararna kullanma kabiliyetinde yaratlmtr.
Kur'an'da belirtildiine gre, Allah dem'i yaratt ve ona ruh verdii zaman
meleklere, "dem'e secde edin!" diye emretmi, btn melekler bu emre uymular
(bkz. 2/Bakara, 34; 7/A'rf, 11; Hcr, 29-31), ancak blis kendisinin ateten,
dem'in ise topraktan yaratldn, dolaysyla ondan stn olduunu ileri srerek
emre kar gelmi (bkz. 7/A'rf, 12; 15/Hcr, 33; 17/sr, 61) ve bu yzden
lnetlenerek Allah'n rahmetinden uzaklatrlmtr (bkz. 38/Sd, 74-78). Bunun
zerine, Allah'tan kyamete kadar, dman olan dem soyunu doru yoldan
ayrmak, kendi dostlarn oaltmak iin mhlet istemi (bkz. 7/A'rf, 13-18;
15/Hcr, 34-43; 17/sr, 61, 65), Allah da ona bu frsat vermitir. slm'da Allah'tan
bakasna ibadet maksadyla secde etmek kfr olduundan, meleklerin Hz.
dem'e secdesi slm limlerince ibadet secdesi deil; sayg secdesi ve bir nevi biat
olarak yorumlanmtr.

Hz. Adem'in Cennete Yerletirilmesi

Hz. Adem'in Cennete Yerletirilmesi

Allah, Adem ve eini cennete yerletirdi: "Ey dem, sen ve ein cennette
yerle, otur. Ondan (cennetin yiyeceklerinden) istediiniz yerden ikiniz de bol bol
yiyin. Fakat u aaca yaklamayn. Yoksa ikiniz de kendinize zulmedenlerden
olursunuz." (2/Bakara, 35; 7/A'rf, 19) "Muhakkak bu (blis) sana ve zevcene
dmandr. Sakn sizi cennetten karmasn; sonra zahmet ekersin. nk senin
ackmaman ve plak kalmaman ancak burada mmkndr ve sen burada
susamazsn ve scaktan bunalmazsn." (20/Th, 117-119)
Hz. Adem ve eine yasaklanan bu aacn ne olduu kesin olarak
bilinmemektedir. nk Allah, bu aacn adn bize bildirmemitir. Sadece eytann
dem ve Havva'ya irkin yerlerini gstermek iin, hangi szlerle kandrp vesvese
verdii ifade edilmitir: "Rabbiniz baka sebepten dolay deil; srf melek
olursunuz yahut ebed kalclardan olursunuz diye u aac size yasaklad" (7/A'rf,
20) ve "Ey Adem! Sana ebedlik aacn ve yok olmayacak bir hkmranl
gstereyim mi?" (20/Th, 120) diyerek eytann onlar yanltt belirtilmektedir.
Bu aacn mhiyeti konusunda sahih hadislerde de baka bilgi yoktur. yetlerden

anlalmaktadr ki, Cenab- Hak cennette Adem'e byk bir hrriyet vermekle
beraber yine de buna bir snr koymutur. Bu snr atklar takdirde, kendilerine
zulm edeceklerdir. Cennete bu yasak aa, yenilmek iin deil; insann hayatn
disipline etmek ve bir snrlama ve kulluk iin konulmutur.
limler, Hz. dem ve einin yerletirildii cennet hakknda gr
ayrlklarna dmlerdir. Cennet, lgat asndan ba, bahe, bahelik yer
manasna gelir. Acaba Hz. dem'in iskn edildii bu cennet, yeryznn balk,
bahelik ve aalk kelerinden bir ke midir; yoksa dnyadan ayr ahirette
m'minlere vaad edilen cennet midir? Kur'an'da buna dair ak ve kesin bir bilgi
verilmemitir. slm limlerinin ounluuna gre Hz. Adem'in eiyle
yerletirildii ve iinde yasak aacn bulunduu cennet, hirette m'minlere ve
iyilik yapanlara vaad edilen, mkfat yurdu olan cennettir. nk:
a) "Allah dedi ki: 'Kiminiz kiminize (nesilleriniz birbirlerine, veya m'minlerle
eytan birbirlerine) dman olarak inin. Arz'da sizin iin bir zamana kadar yerleip
kalmak ve geinmek vardr. Orada (yeryznde) yaayacaksnz, orada leceksiniz,
yine oradan diriltilip karlacaksnz." (7/A'rf, 24-25; ayrca bkz. 2/Bakara, 36)
Bu ayetlerde "hubt" (inmek) tbiri ve inilecek yer de arz (yeryz) olarak
zikredilmitir. lk yerleme noktas yeryz dnda bir yer olmaldr ki, buradan
yeryzne ini sz konusu edilebilsin. Eer Hz. dem ve Havva'nn yerletikleri
yer, arzdaki bir bahe olsayd "hubt"tan, initen sz etmek mmkn olmazd.
b) Th suresi 118-119'uncu yetlerde Hz. dem'in yerletii cennetin
anlatlan vasflar, yani ackmamak, susamamak, plak kalmamak, gnete
yanmamak, sevap ve mkfat yurdu olan, m'minlere vaad edilen cennete ait
niteliklerdir. Bu zellikte olan bir cennet (bahe) dnyada yoktur. yle ise Hz.
dem'in yerletirildii cennet, hirette m'minlere vaad edilen cennettir.
c) Bu "cennet" lafznn bandaki elif lm, umum iin deil; ahid iindir. Bu
da gstermektedir ki, cennetin manas, mslmanlar arasnda bilinen ve mkfat
yurdu olan cennete dellet eder.
d) Yine baz hadis rivayetlerine gre, Allah meleklerden birine dnyann her
yerinden topraklar getirterek Hz. Adem'i cennette yaratmtr. (bkz. Eb Dvud,
Snnet 16; Tirmiz, Tefsir 1, 3; Msned-i Ahmed, IV/400, 406). Hz. dem ile Hz.
Musa'nn ruhlarnn mnakaa ettiini bildiren hadis (et-Tc, I, hadis no: 40) de bu
cennetin sevab yurdu olan cennet olduunu aklar.
Btn bunlarla birlikte, Hz. Adem'in yaratlp yerletii cennetin mkfat
yurdu olan cennet veya yeryz bahesi olmas mmkndr. nk bu konudaki
nakl deliller kesin deildir ve Kur'an'da buna dair kesin bir hkm yoktur. Bunu

Allah'tan baka kimse bilemediine gre, u cennettir, veya bu cennettir diye

kestirip atmamak en uygunudur. Fakat, Hz. Adem ve einin iskn edildii cennetin
mkfat yurdu olan cennet olduuna dair deliller daha kuvvetlidir.

sriliyt ve Kitab- Mukaddes'e Gre Hz. dem

sriliyt ve Kitab- Mukaddes'e Gre Hz. dem

Mslmanlarn kltrne etki eden Hz. dem ve onunla ilgili olarak yaratl,
zelle, cennetten karlma kssas halka mal olduu ekliyle maalesef byk apta
Tevrat ve srailiyt kaynakldr. Kss- Enbiy gibi baz kitaplarda da bu sriliyt,
slm rivayetler gibi takdim edilebilmitir.
Kur'an, dem kssasnn ekil yn ve ibret iin lzumlu olmayan teferruat
zerinde durmam; aksine onun, insanlk tarihi ve insan varl bakmndan dikkate
deer noktalarn belirtmitir.
Nice insanmzn, Kur'an'n daha ok ders ve ibret almamz iin anlatt
dorular bilmedii ve renmek istemedii halde, efsane ve masal karmna
biraz da yahudilerin uydurmalarn ilve ederek din kssa diye renip bakalarna
aktarmas cidden glnmekten te alanacak halimizi yanstmaktadr. Faydal ilim
snfna girmeyen, kulluumuz ve imtihanmz ile hibir karm olmayan, mesaj
iermeyen, Kur'an'n gereksiz grp anlatmad konulara halkmz merak
duyabiliyor ve bu meraklarn uydurmalarla tatmin ediyorlarsa, bilen insanlara
ok byk grev dyor demektir. nsanlar, masal ve efsane yn, sriliyttan
nice katmalarla dejenere edilmi, aslndaki nice hakikatlerin de yok sayld bir
din, dnyada da ahirette de kurtaramaz.
sriliyt dediimiz daha ok yahudi kaynaklarna ve hristiyanlarn da
kabullerine gre, kr hayvanlarnn en hilekr olan ylan, Aden'deki bahede
yaamakta olan Havva'ya yaklam, "Allah bilir ki ondan yediiniz gn, gzleriniz
alacak, iyiyi ve kty bilerek Allah gibi olacaksnz" diyerek onu yasak aacn
meyvesinden yemeye ikna etmi, daha sonra Havva, yasak meyveden dem'e de
yedirmitir (Kitab- Mukaddes, Tekvin 1-6). Kur'an- Kerim'de ve hadislerde
ylandan sz edilmez. Baz slm tarihi kitaplarnda geen bu ylan unsuru tamamen
slm d kaynaklara dayanmaktadr.
Yine bugnk Kitab- Mukaddes'e gre yasa inemelerinin sonucu olarak
ikisinin de gzleri alr, plaklklarnn farkna varrlar ve incir yapraklarndan
kendilerine rt yaparlar (K. Mukaddes, Tekvin 7). Kur'n- Kerim'e gre de yasa

inemenin hemen ardndan utanlacak yerleri kendilerine grnm ve cennet

yapraklarn st ste yamayp zerlerine rtmeye balamlardr (bkz. 7/A'rf, 22;
20/Th, 121). Bundan sonra, mslman halk arasnda da yer etmi Kur'an'a ters
yorumlar daha nemlidir: Elimizdeki Tevrat'a gre esas sulu kadndr, yani eytan
Havva'y kandrmtr; o da dem'i. Bundan yola klarak kadnlarn ktl ve
eytana meyli vurgulanr. Bu yzden tm kadnlar Allah tarafndan cezay hak eder.
Eldeki Tevrat'a gre kadn iin asl ceza gebelik skntlar, ocuk dourma sanclar
ve erkein hkimiyetinde olmak eklindedir. Erkek iin de kadnn szn dinleyip
su ilediinden cezalar vardr: Geim temini iin toprakla uramak, topraa
dnnceye kadar aln teriyle yiyeceini salamak ve skntl bir hayat geirme ceza
olarak erkee yazlmtr (K. Mukaddes, Tekvin 16-19) Kur'an'a gre ilk sulu, esas
sulu olarak Havva validemiz gzkmez. eytan her ikisini kandrm, her ikisi
ayn suu ilemiler, sonra beraber tevbe etmiler ve affedilmilerdir. dem ve ei,
iinde bulunduklar cennetten, belirli bir mddet yaamalar iin yeryzne
indirilmilerdir. (bkz. 2/Bakara, 36, 38; 7/A'rf, 24, 20/Th, 123) Zaten insan,
yeryz iin yaratlmtr; arzda kendileri iin apak dman olan eytan ve
aldatcln tantmak iin cennetteki olay yaanmtr.
Hristiyanlar dem'in yasak aaca yaklamakla byk bir gnah ilediine,
Allah'n gazabna uradna, onun bu gnahnn kyamete kadar her yeni doan
ocua getiine, dolaysyla onlarn da gnahkr olarak doduklarna, ancak vaftiz
edilmek suretiyle cehennemlik olmaktan kurtulabileceklerine inanrlar. Bu asl
gnah inanc, hristiyan kltr ve felsefesinin ana fikridir. Hristiyanlkta insan,
ktln iinde rehbersiz braklm, gnah ile ba baa kalmtr. Hristiyanlkta
insan, dnyaya artlarla (ftrat zere ve en erefli varlk olarak) deil; eksilerle
balamaktadr, daha doutan gnahkrdr. Dnyaya gzlerini aar amaz srtnda,
utanp ezilmesine sebep olan bir kambur bulunmaktadr. Bundan daha kts, bu
kambur baz insanlarn aracl olmadan insann srtndan dmemekte, Allah'a
kendi bana tevbe ederek temizlenememektedir. Bu demektir ki, insan hibir
zaman kendi imknlarn kendisi kullanabilen hr bir benlik olamayacaktr. Bu kap
ona ezelden kapatlmtr. Bat insannn dine at sava sebepleri arasnda birinci
sray, insan yaratlna ters den ve insan sahip bulunduu soyluluundan
mahrum brakan bu anlay gelmektedir.
slm'a gre ise Allah yol gsterici, balayc ve yardm edicidir. Zaten
dem de cennetten karldktan sonra birtakm kelimeler alm ve tevbesi kabul
edilmitir (bkz. 2/Bakara, 37) slm'a gre su ve ceza ferd/kiiseldir; kimse
kimsenin gnahndan sorumlu deildir (bkz. 6/En'm, 164). Kur'an'da, hristiyan
itikadnn aksine, dem'in hatasnn ve cezasnn ferdlii/kiisellii, Allah'n
insanlara ynelttii u hitapla da belirtilmitir: "Yalnz size benden bir hidyet
geldii zaman, kimler benim hidyetime uyarsa artk onlara bir korku yoktur ve

onlar zlmeyeceklerdir; inkr edip yetlerimizi yalanlayanlar ise ate ehlidir,

orada ebed kalacaklardr." (2/Bakara, 38-39; 20/Th, 123)
slm limleri dem'in yasak aatan uzak durmas ynndeki ilh emre
uymamasnn Allah'a bir isyan ve byk gnah saylp saylmayaca konusunu
tartmlardr. Ehl-i snnet limlerinin ounluu, bunun bir gnah olduunu, yani
Adem ile Havva'nn yasa inemek suretiyle emre kar geldiklerini ve bu yzden
si olduklarn kabul etmilerdir. Ancak baz limler, "Andolsun ki biz daha nce
dem'e emir vermitik; ancak o unuttu ve biz onu azimli bulmadk." (20/Th, 115)
mealindeki ifadeyi gz nne alarak, Adem'in yasaklanm aaca gnah ileme
azmi olmakszn dalgnlkla yaklatn belirtmilerdir.
Nitekim Tefsir-i Kebir'de Fahreddin Razi'nin aktarmasyla Hasan- Basr,
"Vallahi, o unuttuu iin si oldu" demitir. Ayrca slm limlerinin kanaatine
gre bu olay, Adem cennette iken, yani peygamber olmadan nce cereyan etmitir.
O zaman ne mmet, ne de cemaat vard. Adem'in kastsz olarak iledii bu hata,
tevbe etmesi zerine Allah tarafndan balanm, yeryzne indikten bir mddet
sonra da kendisine peygamberlik verilmi, bylelikle o ilk insan, ilk baba ve ilk
peygamber olmutur. Aslnda Hz. Adem ve einin eytann ivsna kaplmalar,
pimanlk duymalar gibi hdiseler, onlarn soyunun dnya hayatna ait macerasnn
bir zeti gibidir. Bu ilk gnah ve daha sonraki gelimelerin, yeryznde insanlar da
haramlara yaklatktan sonra atalar Adem gibi tevbe ederlerse tevbelerinin kabul
edileceini, gnah karsnda insan iin bir tevbe ve af messesesinin daima
ileyeceini, insann bylelikle kemale ereceini gsterdii dnlebilir. (1)

Hz. dem'in Peygamberlii

Hz. dem'in Peygamberlii

Hz. dem, ilk insan olduu gibi ayn zamanda ilk peygamberdir. Hz. Adem,
yeryzne indirildikten sonra, Cenab- Allah, insan nesillerinin hepsini onunla ei
Havva'dan tretmitir. "Ey insanlar! Sizi tek bir candan (dem'den) yaratan, ondan
da yine onun zevcesini (Havva'y) yaratan ve ikisinden pek ok erkekler ve kadnlar
tretip yayan Rabbiniz'e ittika edin, O'na kar gelmekten saknn." (4/Nis, 1)
Allah, insan nefsinin ehvet ve eytann vesveselerine mruz kalacak ekilde
yaratm, ona bunlara kar koyacak akl ve vicdan (kalp gz) vermitir. Cenab-
Allah bylece insan bu dnyada imtihan alanna koyduu iin, hikmet ve
rahmetinin gerei olmak zere hayr ve keml yollarna irad edecek peygamberler

gndermitir. Cenab- hak peygamberler gndermekle, insann tabiatna ve

halifeliine uygun imtihan artlarn tamamlamtr. Neticede insan bu dnyada
yaptklarnn hesabn ldkten sonra diriltilince verecek, imanl olan, iyilik ve
sevab terazileri ar gelenler cennete girecektir. Bunlar kendilerine retip ikaz
etmek iin peygamberlere ihtiya vardr. lk insanlara peygamber olmaya en lyk
olan zt, Allah'n dorudan doruya vstasz konutuu atalar Hz. Adem'di.
Hz. Adem'in peygamberlii, Kur'an yetleriyle sbittir. Kur'an, Adem'e
Allah'n emir ve nehiylerini haber verir. Kendisine gelen o emir ve yasaklar, vahiy
vastasyla bildirilmitir. Yine Kur'an'da geen Hz. dem'in iki olunun Allah'a
kurban takdim etmeleri, ikisinden birinin kurbannn kabul olunduunun
bildirilmesi (5/Mide, 27) Hz. Adem'e vahiy ile bildirilmitir. Kur'an'da Hz.
dem'in peygamlie seildiinin anlatlmas iin "staf" -seti- (3/l-i mran, 33)
kelimesi ile "icteb" -sekin kld- (20/Th, 122) kelimeleri kullanlyor. Bu
kelimeler Kur'an'da dier peygamberler iin de kullanlmaktadr. Hz. Adem'in
peygamber olduunu aka bildiren hadisler de vardr. Ebu Zerr, Peygamberimiz'e
"Ya Nebiyyallah, peygamberlerden ilk peygamber kimdir?" diye sorduunda,
Peygamberimiz (s.a.s.): "dem'dir." dedi. Ebu Zerr, "Ya Raslallah, o neb oldu
mu?" diye sorunca, Hz. Peygamber: "Evet o mkellem bir neb (Allah'n kendisiyle
vstasz konutuu peygamber) idi" dedi. (Msned-i Ahmed bin Hanbel, V/265)
Dier bir hadis-i erifte de Kymet gnnde, dier nebler gibi Hz. Adem'in de bir
peygamber olarak Rasulullah'n sanca altnda bulunaca haber verilmitir
(Tirmiz, II/202) Hz. dem'in peygamberlii hususunda btn mslmanlar ittifak
etmilerdir.
Hz. Adem'in evltlar onun ird ile Allah'a iman etmi, zamanlarndaki
madd ve manev ihtiyalarn temin eden hkmleri ondan renmilerdi. Ebu
Zerr'den rivayet edilen bir hadis-i erifte Hz. Peygamberimiz (s.a.s.) Hz. dem'e on
sahifelik bir kitap indirildiini sylemitir.
nsanlarn dinden ayrlarak ihtilf etmeleri, hak dinin izini kaybederek btl
itikadlara saplanmalar, sonradan eitli sebeplerle meydana gelen kt bir
durumdur. Bylece beeriyetin balangcnn bir vahet devri olmad anlalr. Hz.
Adem'den sonra yeryznn eitli blgelerine dalan insanlar doru yoldan
ayrlmlardr. Allah, onlara zaman zaman peygamberler gndermitir. "nsanlar
(ilk nce) bir tek mmetti. Sonra Allah, mjdeleyici ve uyarc olarak
peygamberleri gnderdi. nsanlar arasnda, anlamazla dtkleri hususlarda
hkm vermeleri iin, onlarla beraber hak yolu gsteren kitaplar da gnderdi..."
(2/Bakara, 213) (2)
Vahyi inkr eden, bilimin kaynaklar arasnda Allah'n kitabn kabul etmeyen
chiliyye anlayna gre ilk insan, yar hayvan yar insan ilkel maara adamdr. O

ne konuma, ne ate yakma, ne dnya rzklarndan yeterince yararlanabilme ve

tabii ne de okuma yazma biliyordu. Btn bu zellikler, insann tekml ve
gelimesi sonucu ok sonralar insan tarafndan kefedildi... vs.
Allah, yaratma, peygamberlik, halifelik, meleklerin bile sayg duyduu
yaratklarn en ereflisi... yoktur bu chiliyyenin bilim diye takdim ettii tarih
kitaplarnn, sosyal bilgilerin bilimsel(!) hkmlerinde. Hz. Adem'le ilgili olarak bir
mslmann tartmasz kesin doru kabul ettii Kur'an'a dayanan ilimle;
mslmanlara, mslmanlarn ocuklarna bilim diye retilen chiliyyenin bu
tavr arasnda cennetle cehennem kadar fark vardr. Vahye tmyle ters den bu
anlaylara ve dayatmalara tepkisiz kalmas mslmanlarn ihmal, gaflet ve hatta
ihnetiyle ilgilidir. Kfirler, mslman mahallesinde salyangoz satabilmekte, hatta
dolma yaparak bu salyangozlar mslman ocuklarna yutturabilmektedirler.
Kur'an'a dayal ilim ile, chiliyyenin bilim anlaylarnn arasndaki uurum iin
kk bir rnektir ilk insan konusu. Bir de bilim seviyesinde olmad kendilerince
de kabullenildii halde insanmzn inancn zehirlemesine gz yumulan ilk insann
menei ile ilgili nazariye/teori var ki evlere enlik!
Yukarda yetlerle ifade edildii gibi Yce Allah, ilk insan Hz. Adem'i bizzat
dorudan doruya eitli safhalardan geirerek
yaratmtr. Darwin'ci
tekmlclerin iddia ettii gibi, insan maddenin kendiliinden gelierek tek hcreli
canl olmas ve bunun da gelierek eitli hayvanlar ve maymunlar olumas ve
maymunlarn da insana dnmesi yoluyla meydana gelmemitir. Uydurma ve
yaktrmadan ibaret olan bu nazariye/teorinin doruluuna, deney ve gzlemlerde,
delil olarak kabul ettikleri materyal fosillerinde en ufak bir ipucu bile yoktur.
Bunun aksini ispat edecek fosil ve deliller ise pek oktur. Mendel ve Pastr
kanunlar bunlardan sadece iki rnektir.
Evrim teorisi, ya da eski adyla tekml nazariyesi, vahy terazisinde tmden
btl olduu gibi; bilim ve akl llerinde de imkn ddr. yle ki: Madde ve
enerjide "emtropi" vardr. Yani gzlenen btn doal sistemlerde dzensizlie,
dalp salmaya doru bir eilim vardr. Bu gerek, hem mikro ve hem de makro
seviyelerde geerlidir. Madde paracklar dalp salr gider. Enerji de akll birisi
tarafndan plnl ve dzenli olarak kapal duvarlar arasnda ve borular ierisinde
kontrol altna alnmazsa dalr gider. Dardan gelen gne enerjisi de, bunu alp
kullanacak ok muazzam bir makine sistemi yoksa bolukta dalr. Bu bir fizik
kanunudur (Allah'n evrendeki yasalarndan, tabiattaki kanunlarndandr). Akl
banda hibir bilgin bu kanuna kar fikir ileri srme cesareti gsteremez.
Madde tldr (eylemsizdir), kendiliinden bir gc yoktur (fizikteki
atlet/eylem-sizlik prensibi). Allah'tan baka hibir eyin kendiliinden hibir gc,
dzen ve nizam yoktur (l havle ve l kuvvete ill billh). Akll ve uurlu birisi

tarafndan plnl dzenli bir makine sistemiyle kontrol edilmeyen enerji de her eyi
datr, yakar ve ykar. Mesel nkleer bir santralde kontrol altna alnamayan bir
atom enerjisi her eyi yakar ve ykar, datr ve bolukta dalr gider. yle ise basit
bir otomobilin bir yapc mhendisi olmadan demir ynlar arasndan gne
enerjisi veya herhangi bir enerji ile meydana gelmesi imknszdr. Deney ve gzlem
de akl da bunu kabul etmez.
En basit bir canlnn organizmasnn (cesedinin) yannda, mkemmel bir
otomobil veya en ileri seviyede yaplm bir bilgisayar, ocuk oyunca gibi kalr.
Bir elektronik beyin bozulduu vakit kendi kendisini tamir edemez, kendi mislini
ve benzerini, maddelerini dardan toplayarak yapamaz. nk tldr/eylemsizdir,
uuru yoktur. Bunlar akll birisinin yapaca hesap ve pln iidir. Aklsz ve cansz
madde kendiliinden bir makine veya bir bilgisayar yapamaynca, ya bunlarn
yapcs olan insan nasl yaratabilir? nsann yapt en mkemmel bir bilgisayar,
insan tarafndan tamir edilip kontrol edilmezse, kendisini tekml/evrim ettirmek
yle dursun, madde ynlar arasnda dalp gider.
Bir eser, messirinden (yaratcsndan) stn olamaz. Bir eser de yapcsnda
bulunmayan vasflar bulunamaz. Netice, sebebinden stn olamaz. Ta sebep
olursa, paracklar tan eseri (neticesi) olur. Maddede can yoktur; insan ruh ve
bunun zellikleri olan uur ve akl hi yoktur; vicdan ve bunun zellikleri olan
sevgi, nefret ve znt de yoktur. Bir maddenin, pek ok mkemmel makine
sistemi olan bir canlnn vcudunu meydana getirmesi ve ona kendisinde hi
bulunmayan can, hele akl, irde ve vicdann kayna olan ruhu vermesi ne kadar
akl ve imkn ddr. Can enerji deildir. Can, canlnn duyup grmesini ve gayeli
hareket etmesini salayan, vcudunu tamir etme, kendisini koruma ve neslini
devam ettirme grevini stlenen manev bir cevherdir. Bir canl sisteminin
meydana gelebilmesi iin mutlaka u artlar gereklidir:
1- Sistemin geliigzel deil; enerji ve besinleri dntrecek mkemmel
mekanizmas ve makine sistemi olmaldr.
2- Otomobilin almas iin nasl petrol lazmsa, bunun da kullanlabilecei
bir enerji kayna, yani besinler bulunmaldr. Canllarn besinleri, bitki ve hayvan
organizmalardr.
3- Bu enerjinin dnm mekanizmalarn idare edip devam ettirmek ve
oaltmak iin bir kontrolc bulunmaldr. nk Termodinamiin ikinci kanunu
olarak ifade edilen ve kinatta geerli ilh kanuna gre sistemlerin dzensizlie
doru tabii bir kaymalar vardr. Otomobilde bu kontrolc ofr, elektronik beyinde
kontrol mhendisidir. Otomobilin ofr veya elektronik beynin kontrolcs
lmse bunlar kendi kendilerine gayeli ve dzenli alamazlar. Kendilerinin

benzerlerini meydana getiremezler ve kendilerini tamir edemezler. Az bir zaman

sonra rr, dalr ve salp giderler. Canllarn mekanizma ve makinelerinin
kontrolc ve idarecisi canldr. Canlnn can kmsa, bunca muazzam zeksna
ramen insan dahi ona can veremez.
4- Canl bir sistemin mutlaka akll ve lim bir yaratcs olmaldr. O da
Allah'tr. Otomobilin yapcs akll bir insandr. yle ise canllarn organizmalarn,
o akllara durgunluk verecek ok muazzam makine sistemlerini, oksijen - hidrojen
(yani su), fosfor, kkrt, azot, karbon, kalsiyumdan yaratan ve bunlara can veren
Allah'tr.
nsanla hayvan arasnda mhiyet fark vardr. nsanlarda akl, irde ve vicdan
vardr. Hayvanlarda bunlar yoktur. Bunlarn kayna da Allah'n insana verdii
ruhtur. Bu insan ruh hayvanda yoktur. Buna gre evrim teorisi/Darwinizm
imknszdr. Darwinizme inananlarn, insann maddeden kendiliinden tekml
ederek/evrimleerek meydana geliini "Akllar m emrediyor, yoksa bunlar, azgn
kimseler midir?" (52/Tr, 32) (3)
Kur'an, sahih hadisler ve bunlara dayanan dier gvenilir slm kaynaklarn
Hz. Adem hakknda verdii bilgilerden kan sonuca gre Hz. dem topraktan
yaratlmtr. Konuyla ilgili yetlerden, bu yaratln belli bir gelime seyri takip
ettii ve sresi bilinmemekle birlikte belli bir zaman iinde tamamland sonucu
da karlabilir. Ancak bu gelime, hibir zaman ilh irde ve kudretin tesiri
olmakszn doal bir evrim eklinde anlalamaz. Btn ilgili yetlerde Hz.
Adem'in herhangi bir baka canldan tekml suretiyle deil; topraktan ve
tamamyla bamsz bir canl trn atas, teki btn canl ve cansz varlklarn
aksine, yeryznde halife klnarak, ykml ve sorumlu tutulan ve bunun iin
gerekli manev, ahlk, zihn ve psikolojik kabiliyetlerle donatlm bir varlk olarak
yaratld, tartmaya yer vermeyecek ekilde aklanmtr. Bu sebepledir ki
insann yaratlnn bu zel yann btnyle reddederek onu baya canllar
seviyesine indiren teorileri slm inanlar ile badatrmak mmkn deildir. (4)

Hz. Adem'in Kur'an'da Anlatlan Kssasndan Baz Ders ve bretler

Hz. Adem'in Kur'an'da Anlatlan Kssasndan Baz Ders ve

bretler

Hz. Adem topraktan yaratlmtr. nsann topraktan yaratlmas, bir ynyle

Allah'n yce kudretine delil olurken, bir ynden de insana bir hatrlatmadr: "te
senin asln, hakir/di bir amurdur. Byklenmeye hakkn yoktur." O yce kudret
olmasayd, amur nasl insan haline gelebilirdi? O amura flenen ilh ruh onu
canlandryor, hareketli ve uurlu hale getiriyor. Bu, insann iki boyutlu olduunu
da gsterir: Topraktan meydana gelen madd ve beer boyutu, ilh ruhtan flenen
ve Allah'n isimleri retmesinden oluan manev, ruh ve ilm yn, halifelik
boyutu. nsan, kendine verilen yetenekler sayesinde mayasndaki amurluu, yani
deersizlii, dk bir seviyeyi de seebilir; kendisine flenen ilh ruh ynne
meylederek ycelii, stnl, ilh ahlk da seebilir.
amur, duraanl, hantall, bir yerde kp kalmay; ruh ise hareketi,
canll, abay ve gayreti iaret eder. nsan mayasndaki amur alakla, ruhu ise
ycelie meyillidir. nsan ancak ilh ruhtan gelen bilin, olgun harekete
yneltebilir. (5) nsanlar arasndaki mesafe, amur ile ilh ruh arasndaki mesafe
kadar olabilir.
Meleklerin Hz. Adem'e secdesi, insana verilen deerin gstergesidir. Bata
melekler olmak zere yeryznde hemen her ey insann hizmetine verilmitir. Her
ey, insann nnde deta melekler gibi secde etmektedir. Bu hizmetten ise yalnzca
blis kanmaktadr. O, bu evrensel deerleri ve nizam inkr ederek bu hengin
dnda kalmtr. Avrupa'da ortaya kan Hmanizm, insana verilen bu ulv deerin
yannda hibir anlam ifade etmez.
Hz. Adem'in Kur'an'da anlatlan kssas, btnyle yaratln ve insanln
hikyesidir. nsan hayatnn nasl baladn, nasl devam etmesi gerektiini ve
nereye varacan haber veriyor. dem kssas, insann yksek mertebesini,
kendisine melekler dahil btn yerdeki varlklarn hizmet ettii yeryz halifeliini
ve bunun sorumluunu hatrlatyor. Yeryznde halife klnan insan, ancak emanet
ykn hakkyla tarsa bu grevini hakkyla yerine getirebilir. Adem kssas,
insan Allah'n emrine uymaya, yasaklarndan kamaya altryor, blis'in
dmanln hatrlatyor.
Eyann isimlerini insan kendiliinden bilip renmi deildir. Meleklerin ve
insann Allah'n rettikleri ve renme kabiliyeti verdiklerinin dnda
kendiliklerinden bir ilimleri yoktur (bkz. 2/Bakara, 30-33). nsana, Allah ilim
renme yetenei vermemi, onu vahiyle desteklememi, ona eyann isimlerini
retmemi olsayd, insan dnyada hibir ilerleme gsteremez, yeryznn
efendisi, halifesi de olamazd. retilen isimler sayesinde bilgiye, bilince,
adlandrmaya, bilmeye, idrk ve ifade etmeye kavumu bulunuyoruz. Bunlarsz
hayat olur mu?

limlerin kayna olan Kur'an' reten O olduu gibi Beyan, aklama

yeteneini de Allah retmitir. "Rahmn, Kur'an' retti. nsan yaratt. Ona
beyan/aklamay retti." (55/Rahmn, 1-4)
Meleklerin Allah'n rettiinden bakasn bilmemeleri, gaybn Allah'a ait bir
sr olduunu ortaya koyar. Rabbimiz, bizim bilmemizin faydal olmad gayb
kendine saklamtr. Bu anlamda gayb bildii zannedilenler, falclar, khinler,
medyumlar, cinciler, kt sihirbazlar yalancdr.
Hz. Adem'in cennete konulmasnn hikmetini en iyi Rabbimiz bilir. Onun
cennet hayatnn, Allah'n nimetlerinin bykln grme, O'nun koyduu
snrlar tanyp onlara uyma, insana ktlk yapabileceklere kar dikkatli olma
amac tad sylenebilir. Bu cennet, insanlar iin bir rnektir ya da dnyay nasl
cennet gibi yapabileceklerinin metodunu gstermedir. Kii kendi hayatn dilerse
cennet gibi ve lmden sonrasn da cennet yapar; dilerse hayat kendisi ve evresi
iin cehenneme evirir. Allah'n bir emrine isyan insann Cennetten uzaklamasna
sebep olmaktadr. Yaplan isyana, hatay kabul edip tevbe edilmez ve Allah'n
emrine kar bir mantk yrtlmeye, hataya te'vil bulup klf uydurmaya kalklrsa
Allah'n lnetine uranlan eytanlama sz konusu olacaktr. Hz. Adem'in cennet
hayat bu esprileri hatrlatyor.
Kaybedilen cenneti yeniden bulmann yolu, slm'n tanmn yapt takva
elbisesini kuanp mttaklerden olmaktr. Bu ahlak, yeryzn de insan iin cennet
haline getirecektir. Mttaklerden kurulu bir toplum, saadet/mutluluk toplumudur.
Takva sahibi m'minler, her devirde asr- saadeti yaayan, saadeti asra tayan
kutlu insanlardr. Mttakler iin hazrlanm olan ebedlik cenneti, geici olan
dnya cennetinde kazanlr. Dnyay kendisi ve evresi iin cennet gibi yapanlar,
Ahiret cennetine adaydrlar. Ebedlik cenneti, ancak bir bedel karl kazanlr. Bu
bedeli m'minler nefisleriyle, blisle ve Allah'n dmanlaryla, her artta ve
her imknda mcadele ederek, hi kimsenin knamasna aldrmadan Allah'n
emrini yerine getirerek derler. Hz. Adem'in cennet hayat, bu gereklerin
iaretlerini vermektedir.
Hz. dem, cennette olmasna ramen yasak aaca yaklamama emri ile
denendi. nsan orada bile babo, kuralsz ve sorumsuz deildi. nsan yeryznde,
blis'in serbeste faaliyet yapabildii, nefislerin houna gidecek saysz ekici
zevklerin olduu, saptrclarn kol gezdii bir ortamda ba bo olabilir mi?
Kuralsz yada eriatsiz kalabilir mi? Sorumluluk, hayatn anlamdr ve devamn
salayan en nemli ilkedir. Sorumsuzluk kii iin yokluktur. nsann yokluktan
kurtulup var olmasn isteyen Yaratc, onu yaptklarndan ve emaneti tama
grevinden sorumlu tutmutur. Bu, ona deer vermedir, bir baka deyile adam
yerine koymadr.

Yasak aa -Allah daha iyi bilir- yeryzndeki yasaklar/haramlar sembolize

etmektedir. Rabbimiz bununla insanlar kendi haram snrlar konusunda duyarl
olmaya davet ediyor. Yasak aatan yemek, Hz. Adem'in ekavetine/bedbahtlna
sebep oldu (bkz. 20/Th, 117). nsan tpk atas Adem gibi, ister bilerek, ister
unutarak Rabbinin yasak aalarndan yerse, O'nun snrlarn inerse ya da
hkmne uymazsa; ekavete der, mutsuz olur, hsrna urar, ok ey kaybeder.
Gnmzde ne yazk ki blisin yandalar yeryznn her tarafn, iledikleri
erler, sebep olduklar fesatlar, yapageldikleri gnahlar yznden yasak aalarla
doldurdular. Onlar, srekli yasak aa retmekte ve onu reklmlayarak
pazarlamaktadrlar. imdilerde asl mesele, yasak olmayan aalar bulup onlarn
meyvesinden yemek ya da cennetin hell aalarn yeryznde yetitirmek ve
dier insanlara sunmaktr.
nsan, dier varlklardan stn klnmasna ramen (17/sr, 70), hem unutkan
ve zayftr, hem de yaratlnda olan amur ve ilh ruha meyillidir (4/Nis, 28).
Hz. Adem, cennette olmasna ve Rabbinin uyarlarna ramen yasaa uymay
unuttu (20/Th, 115). nsan, unutarak veya aldanarak hata yapabilir. M'min
insana den, hatasn blis gibi savunmak deil; dem ve ei gibi hatasn anlayp
Allah'tan balanma dilemektir. nk Allah, irkin dnda btn gnahlar
affeder (4/Nis, 116; 5/Mide, 40; 39/Zmer, 53 vd.).
Hz. dem ve Hz. Havva, hatalarn anladktan sonra u duay yapmlard:
"(dem ile ei) dediler ki: 'Ey Rabbimiz! Biz kendimize zulmettik. Eer bizi
balamaz ve bize acmazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz." (7/A'rf, 23)
Yaptklar bu dua, tevbe edilmeyen kk gnahlarn bile karlk greceinin,
cezaya sebep olacann delilidir. yleyse btn gnahlara tevbe etmeli, srekli
Allah'a istifrda (balanma dileinde) bulunmal. Peygamberimiz bile her gn
saysz ounlukta istifr ederdi (bkz. bn Mce, Edeb 57, hadis no: 3815-3817).
blis, Ademoluna duyduu haset yznden ivsn, her zaman ve her artta
srdrecektir. blis de, onun askerleri ve yardmclar da tatil yapmayacaklar (bkz.
36/Ysin, 60; 7/A'rf, 16-17; 17/sr, 64 vd.). blis ve yandalar en ok
mslmanlarla urarlar. Onlar Allah'tan, O'na ibadetten, O'nun yolunda harcama
yapmaktan alkorlar. Onlar, mslmanlarn btn hayrl ilerine engel olmaya
alrlar.
Allah, Adem'i ve eini affetti. nk onlar gnahlarn itiraf ettiler, hatalarnn
balanmasn istediler. Yaptklar yanl savunmadlar, Allah'n emrini
beenmezlik etmediler, O'na kar kibirlenmediler. blis ise af dilemedii gibi
hatasn da kabullenmedi, Allah'n emrine kar istikbar etti. Allah'n slmla

gnderdii hkmlere/llere teslim olduu ve onlar kabul ettii halde hata

edenler, sonra da gnahlarna tevbe edenler, tp Hz. Adem gibi affedilirler. manda,
ilh yasaklarda, Allah'n hkmleri konusunda pazarlk yapanlar, sonra kendi
grlerini daha doru ve stn grenler, blisin arkadadrlar.
Hataya dmenin, gnah ilemenin sebebi, bakasnn teviki olsa bile,
insann bizzat kendisi esas suludur; esas sebep, insann kendi arzusu, kendi hev
ve hevesidir. Kimse kimsenin gnahndan sorumlu olmad gibi, kimse bir
bakasnn yerine kulluk da yapamaz. Herkesin yapt kendisine aittir.
Kadn, insann asrlar boyu ektii ilenin sebebi deil; onun yaratlta
kardei, insan olmada ei veya annesidir. stnlk cinsiyette veya rtbelerde
aranmamaldr.
plaklk eytandandr. O, Hz. Adem'i ve eini cennette kandrarak onlar
elbiselerinden soydu, ayp yerlerini ortaya dkp onlar utandrd. Bu olay, ayn
zamandan hem gnah ilemenin insan skntya sokacana, hem de eytann insan
elbiselerinden soyarak ona daha rahat hkim olabileceine iaret etmektedir. Bu
nedenle Kur'an insanlar bu konuda uyarmaktadr: "Ey demoullar, eytan, annebabanzn ayp yerlerini kendilerine gstermek iin, elbiselerini syrarak, onlar
cennetten kard gibi sakn sizi de bir belya uratmasn." (7/A'rf, 27)
Bilinmeli ki, avret yerlerini rtmek ve namusu korumak ls, insana
verilmi nemli nimetlerden ve yceliklerden biridir. Deerini anlayanlar iin
byledir ama, hayvanlar rtnme gerei duymazlar. Hz. mer'in rivayetine gre
Peygamber Efendimiz yle buyurdu: "Kim (uygun) bir elbise bulursa onunla
(gerei gibi) rtnsn. (Giyerken), elbise kprck kemiine gelince; 'Beni
giydiren, kendisiyle avret yerimi rten ve hayatma (o elbise ile) gzellik kazan
Rabbime hamdolsun' desin." (Tirmiz, bn Mce ve Ahmed bin Hanbel, naklen: bn
Kesir, 2/12)
blis, plakl insanlar avlamak iin bir tuzak olarak kullanyor; ana
drd kurbanlarnn da takv elbisesinden syrlp ayplarnn ortaya
dklmesine alyor. Onlar Rablerinin huzurunda, insanlarn ierisinde rezil
ediyor. M'min, takva elbisesi ile ruhunu, hayatn ve edebini koruma altna alr.
man ve takva ile Allah'n istedii gibi bedenini rtp, haysiyetini, iffetini, erefini
ve ftrattaki yceliini korur (7/A'rf, 26). blis ve yandalar slm'n getirdii
tesettr/rtnme lleriyle savarlar. nk rtszl, insanlar, toplumlar ve
nesilleri bozmaya gtren nemli yollardan biridir. Gnmzdeki blis askerlerinin
de belirttii doru olabilir; "tesettr siyasal ve dinsel bir simgedir." Tamam da,
aklk ve plaklk da eytan bir simge ve haram tanmazln, ahlkszln
almetidir. (6)

________________________________________________
1- T. Diyanet Vakf slm Ansiklopedisi, c. 1, s. 362
2- mil slm Ansiklopedisi, amil Y. c. 1, s. 35 ve devam
3- A.g.e. 1/40
4- slm Ansiklopedisi, T. Diyanet Vakf Y. c. 1, s. 359
5- Ali eriati, nsan, s. 15-16
6- Hz. Adem, Hseyin K. Ece, s. 243 ve devam

dem (a.s.) le lgili Ayet-i Kerimeler

lk nsan ve lk Peygamber Hz. Adem: Bakara, 30-31, 33, 37; Al-i mran, 33, 59; Nis, 1, 116, 120;
En'am, 2; A'raf, 12, 23, 189; Hcr, 26, 28, 43; sr, 61, 64; Kehf, 50; Th, 115, 123; M'minun, 12;
Rm, 21; Secde, 7; Sd, 71, 85; Zmer, 7; Rahmn, 3-4, 14; nsan, 1.
dem A.S.'n Yaratl: Bakara, 30; Al-i mran, 59; Nis, 1; A'raf, 189; M'minun, 12; Furkan, 54;
Secde, 7; Ftr, 11; Saffat, 11; Sd, 71-74; M'min, 67; Necm, 32; Rahmn, 15; Nh, 19.
Hz. Havv'nn Yaratl: Nis, 1; A'raf, 189; Rm, 21; Zmer, 6.
dem A.S.'n Bilgisi: Bakara, 31, 33.
dem A.S. ile eytan: Bakara, 34-36; A'raf, 19-24; sr, 61-62; Kehf, 50; Th, 116-119.
Hz. dem ile Hz. Havva'nn Cennetten karllar: Bakara, 35-36, 38; A'raf, 19-24; Th, 120-121.
Hz. dem ile Hz. Havva'nn Dnyaya nileri: A'raf, 24-25; Th, 122-124.
dem A.S.'n Tevbesi: Bakara, 37.
Hz. Adem ile Hz. Havva'nn, Nesillerinden Peygamberler Gnderilmesi: Al-i mran, 33-34.
Hz. Adem ile Hz. Havva'nn, Allah'n Salih ocuk Vermesi in Dular: A'raf, 189-190.
Hz. Adem'in ocuklarndan Hbil ile Kabil'in Allah'a Kurban Sunmalar: Mide, 27.
Kabil'in Hbil'i ldrmek stemesi: Mide, 27-29.
m-Kabil'in Hbil'i ldrmesi: Mide, 30, 32.
n-Kabil'in, Kardeinin Cesedini Gmmesi ve Pimanl: Mide, 31.

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

1. Fi Zlli'l-Kur'an, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1, s. 111-124

2. Hak Dini Kur'an Dili, Elmall Hamdi Yazr, Azim Y. c. 1, s. 265-283
3. Hadislerle Kur'an- Kerim Tefsiri, bn Kesir, ar Y. c. 2, s. 255-290
4. Mefatihu'l-Gayb (Tefsir-i Kebir), Fahreddin Razi, Aka Y. c. 2, s. 262-268; 334-337; 386-436
5. El-Mzan F Tefsri'l-Kur'an, Muhammed Hseyin Tabatabai, Kevser Y. c. 1, s. 163-178
6. Min Vahyi'l-Kur'an, Muhammed Hseyin Fadlullah, Akademi Y. c. 1, s. 151-170
7. Kur'an Ansiklopedisi, Sleyman Ate, Kuba Y. c. 1, 105-145
8. slm Ansiklopedisi, T. Diyanet Vakf Y. c. 1, s. 358-363
9. slm Ansiklopedisi, mil Y. c. 1, s. 35-40
10. Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. s. 240-244
11. Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimolu, nklab Y. s. 32-34
12. Kur'an'da Anlam Kapal Ayetler, Hseyin Yaar, Beyan Y. s. 260-262
13. Hz. Adem Kssas ve Dndrdkleri, Adnan Adgzel, Haksz say 44, Kasm 94
14. slm Kaynaklara Gre Peygamberler, Abdullah Aydemir, T. Diyanet Vakf Y. s. 19-41
15. Kur'an Cevap Veriyor, zzet Derveze, Yneli Y. s. 235-275
16. Ana Konularyla Kur'an, Fazlur Rahman, Fecr Y. s. 67-103
17. Hz. Adem, Hseyin K. Ece, Denge Y.
18. Hz. Adem (lk nsan) Mustafa Erdem, T. Diyanet Vakf Y.
19. Adem'in Vrisi Hseyin, Ali eriati, Akademi Y.
20. Adem ile Havva, Naci Kasm, stanbul Maarif Ktphanesi Y.
21. Peygamberler, Safvet Senih, Nil A..Y.
22. Peygamberler Aydnlarn nderleri, Abdlkerim Sru, Kyam Y.
23. Peygamberler Tarihi, M. sm Kksal, T. Diyanet Vakf Y.
24. Peygamberler Tarihi, lhami Ula, Osmanl Y.
25. Peygamberler Tarihi, Bnyamin Ate, Nesil Basm Yayyn
26. Peygamberler Tarihi, Mustafa Necati Bursal, l Y.
27. Peygamberler Tarihi, Mehmet Dikmen, Cihan Y.
28. Peygamberler Tarihi, 1, 2, 3, Ahmet Ltfi Kazanc, Nil A. .
29. Peygamberler Tarihi, Ahmet Behet, Uysal Kitabevi Y.
30. Peygamberlerden Kssalar, Muhammed el-Habe, klim Y.
31. Peygamberlerin Hayat, Seyyid Kutub, Ravza Y.
32. Peygamberlerin Hayat, S. Kutub-Abdlkadir Cde es-Sahhar, slamolu Y.
33. Peygamberlerin Hayat, Ebu'l Hasan en-Nedv, Risale Y.
34. Peygamberlerin Kssalar, Ebu'l Hasan en-Nedv, Arslan Y.
35. Peygamberlerin Mucizeleri, H. brahim Acpayaml, Tura Y.
36. Peygamberlik ve Peygamberler, Muhammed Ali Sbni, Kltr Basn Yayn Birlii Y.
37. Kur'an- Kerim'e Gre Peygam. ve Tevhid Mcadelesi, 1, 2, 3, M. Solmaz, . L. akan, Nesil/Ensar

38. Kur'an'da Peygamberler ve Peygamberimiz, Afif Abdlfettah Tabbara, Gonca Y.

39. Rasullerimiz Diyor ki, Harun Yahya, Vural Y.
40. Rasullerin Mcadelesi, Harun Yahya, Vural Y.
39. Tarih Boyunca Tevhid Mcadelesi ve Hz. Peygamber'in Hayat, Mevdudi, Pnar Y.
40. Kur'an Kssalar, Bahaeddin Salam, Tebli Y.
41. Kur'an Kssalar zerine, dris engl, Ik Y.
42. Kur'an Kssalarna Giri, M. Sait imek, Yneli Y.
43. Kur'an Kssalar zerine Bir Aratrma, Mehmet Faruk Bayraktar, Mar. n. lahiyat Fak. Vakf Y.
44. Kur'an'n Tantt Peygamberler, A. Ltfi Kazanc, Nil A. .
45. nsann Yaratl, M. A. el-Br, ev. A. ztrk, T. Diyanet Vakf Y.
46. Kur'an'da Yaratma Kavram, Veli Ulutrk, nsan Y.
47. Yaratl Olay, M. Sait imek, Beyan Y.
48. Kur'an Inda Yaratl Konular, Sakp Yldz, D..B. Y.
49. Yaratl ve tesi, Gazi Ahmed Muhtar Paa; Sadeletiren: Ali Turgut
50. Yaratl ve Kader, Safvet Senih, Nil A.. Y.
51. Yaratl ve Darwinizm, Abdullah Aymaz, T..V. (Akyol Neriyat)
52. Yaratl ve Evrim Teorileri, H. Mustafa Gen, Beyan Y.
53. Evrim Anaforu ve Gerek, Heyet, alayan Y.
54. smet nanc, Mehmet Bulut, Risale Y.
55. slm Hareketin Tarih Seyri, Beir slamolu, Denge Y.