Documente Academic
Documente Profesional
Documente Cultură
Definicin
* Si M es un intervalo en , es de la forma M + ,, con + ,
Si TM es una particin de M es de la forma :
PM >! >" >8 con + >! >" >8 ,
es decir TM divide al intervalo M en 8 subintervalos del tipo
>3" >3 con 3 " # 8
Si V es un rectangulo en # , es de la forma M N con M N
intervalos en
* Si T es una particin de V , es una coleccin del tipo T TM TN
donde TM TN son particiones de M N respectivamente
Ejemplo
Sea V + , - . T TM TN donde
PM >! >" >8 PN =! =" =7
se tiene que T divide al rectangulo V en 87 sub-rectangulos del tipo
W V34 >3" >3 =4" =4
Definicin
Sea 0 V # qqqqqp funcin acotada.
Sea V rectangulo y T particin de V
Para cada sub-rectangulo W de T , se define :
QW sup0 BB W ; 7W inf0 BB W
EW rea de W >3 >3" =4 =4"
WT ! QW EW suma superior de 0 respecto a T
WT
Teorema
Sea 0 V # qqqqqp funcin acotada
sean T U particiones de V entonces se cumple que
1.- WT
WT
2.- WT
WU
Observacin
En general se cumple que :
sup WT T particin inf WT T particin
Definicin
Sea 0 V # qqqqqp funcin acotada
Diremos que 0 es Riemann Integrable en V si
sup WT T particin inf WT T particin
al valor comn se le denotara por 'V 0 y se le llama " Integral de 0 sobre V "
Notacin
' 0 ' 0 B C.E ' ' 0 B C.B.C ' ' 0 B C.C.B
V
V
V
V
Observacin
Si 8 "
Definicin
Sea F # , diremos que F es un conjunto de medida nula
ssi a% !bV3 3 sucesin de rectngulos) tal que
1.- F V" V# V8
2.- !EV3 %
3
Teorema
Todo subconjunto de # contable o numerable tiene medida nula
Ejemplo
Sea F " " $ # # &
V" "# $# "
V# &# (# #
V$ $# &# &
%
"# "
%
"# #
%
"# &
%
"#
%
"#
%
"#
EV" '%
EV# '%
EV$ '%
%
'
%
#
% parta todo %
3"
Ejemplo
Sea F B C # " B # C $ C "
V" " # $
V# " # "
%
"' $
%
"' "
%
"'
%
"'
EV" $)%
EV# $)%
2.- !EV3 #
#
$%
)
$%
%
% parta todo %
3"
y se cumple que :
' ' 0 '+, '-. 0 B C.C .B
V
Corolario
Sea 0 + , - . qqqqqp Riemann Integrable
y supongamos que para cada C fijo 0C B 0 B C
es una funcin Riemann Integrable en + , respecto a B
Entonces la funcin
1C '+ 0C B.B '+ 0 B C.B
,
es integrable en - . respecto a C
.
.
,
y '- 1C.C '- '+ 0 B C.B .C
y se cumple que :
' ' 0 '-. '+, 0 B C.B .C '+, '-. 0 B C.C .B
V
Ejemplo
Sea V " # " % y 0 B C $B# C
'' 0
V
Calcular
Solucin
#
#
$ # # %
' ' 0 '"
'"% $B# C.C .B '"
# B C " .B
V
'"
#
%& #
# B .B
"& $ #
# B "
'!
"&
#
"$&
#
Observacin
Sea K # K acotado,
entonces
existe V # rectngulo tal que K V
Definicin
Sea
0 B
!
BK
B VK
funcin
Teorema
Sea 0 K # qqqqqp funcin acotada , K acotada
0 continua en M8>KF con F conjunto de medida nula y J <K
conjunto de medida nula
Entonces
0 es Riemann Integrable en K
TeoremaFubini)
Sea 0 K # qqqqqp funcin acotada , K acotada
0 continua en K y supongamos que J <K esta formada por dos
curvas continuamente diferenciables determinadas por 1" 1# tal que
1" B 1# B aB + , y (posiblemente) segmentos verticales
#
,
Se cumple que : 'K 0 '+ '1 B 0 B C.C.B
1 B
"
Demostracin
Sea V rectangulo tal que K V V +" ," - .
0 B B K
Sea 0 B
se tiene que :
!
B VK
'K 0 'V 0 '+," '-. 0 B C.C .B
"
,
1 B
1 B
.
'+"" '- " 0 B C.C '1"#B 0 B C.C '1# B 0 B C.C .B
1 B
B
,
1 B
,
1 B
'++" '11"#B
0 B C.C .B '+ '1"#B 0 B C.C .B ', " '1"#B 0 B C.C .B
,
1 B
'+ '1"#B 0 B C.C .B
#
,
luego : 'K 0 '+ '1 B 0 B C.C.B
1 B
"
Ejemplo
Calcular 'K 0 B C si 0 B C 'B# C "!B %C
con :
Solucin
'K 0 ' " '
!
!
B# "
%
'B# C "!B %C.C.B '" ' " B" 'B# C "!B %C.C.B
B# "
$
B# "
"
'" $B'
!
#$ %
$ B
#) $
$ B
&% #
* B
&'
* B
#!
* .B
Observacin
Si se desea calcular el rea de K basta considerar 0 B C " aB C K
En el ejemplo anterior se tiene que ,el rea de K est determinada por :
EK '!" '!
B# "
%
"
.C.B '" ' " B" .C.B '! C
B# "
B# "
B# "
$
" $
$%
% "' $#
Ejemplo
Calcular 'K 0 B C si 0 B C B &C con :
P C $# B # T B C "#
Solucin
B #$ C # T B C "#
'K 0 ' 'C"# B &C.B.C '
!
!
$
# C#
$
" #
#B
&BC C"# .C
# C#
$
$
' "# #$ C ## & #$ C #C "# C "% &C "# C .C
!
$
' # "$ C "# "!C "$ C "
!
"
#
Ejemplo
Calcular 'K 0 B C si 0 B C #B $C#
Solucin
%C B )
C B#
C B)
con :
B %C )
BC#
B C)
o bien
C)
C)
'K 0 ' # ' %C) #B $C# .B.C '#& ' C# #B $C# .B.C
!
Ejemplo
Invertir el orden y calcular
#
B%
'"
'$B#
$BC# &B.C.B
Solucin
si B " # C $B #
con lo cual se tiene que
10
C B%
se tiene que C $B # B C#
$
C B% BC%
luego , se tendra que :
#
B%
$
'"
'$B#
$BC# &B.C.B '& '"$ $BC# &B.B.C
C#
%
' #
$
'$ 'C%
$BC# &B.B.C '% 'C% $BC# &B.B.C
C#
$
'$ $# B# C# &# B# C%
.C '% $# B# C# &# B# C% .C
C#
'
Ejercicios
Invertir el orden y calcular
$ $
1.- '! '" #B C.B.C
" C
2.- '! 'C# $B .B.C
"
$C%
3.- '" '#C" BC .B.C
#
#B"
4.- '" 'B" B C.B.C
#&C#
$
5.- '! ' %C
C .B.C
" B "
# $B
6.- '! '"B B C .C.B '" '"B## B C .C.B
#
Ejercicios
Calcular el rea de las regiones definidas en el Ejercicio anterior
11
Ejemplo
# 68B
Calcular '" '! B "" /#C .C.B
Solucin
Es claro que en el orden dado, no es posible calcularla, por lo tanto se
hace necesario invertir el orden de integracin,y se tendra que
si B " # C !
con lo cual se tiene que
por lo tanto :
luego
C 68B
si C ! 68#
B /C
B#
'"# '!68B B "" /#C .C.B '!68# '/#C B "" /#C .B.C
'!
#
B" /#C /C .C
'!
#
B" /#C /C .C
68# B#
#
68# B#
#
Ejemplo
B#C
Calcular 'K
.C.B si K :
Solucin
B
'KB#C .C.B '!1 '=/8B
B #C.C.B
12
Ejemplo
Dada la regin G limitada por la parbola :
T C # B %C $ !
y las rectas P" #C B ' !
a) Calcular
' ' B# C
K
b) Calcular el rea de G
Solucin
T C ## B " P C "# B $
a)
"'
$ "
$
"'
$ "
$
'#C
"C#
'#C
"C##
.C
"'
$ "
)'
$ "
13
)'
$ !
)'
$ !
"
"
"
"$ '$ B #B' .B
"
"
"
"$ '$ B( #B' .B
#B%
b)
" )
#%
B
()"
)%!
) &
"& B !
%
"
'
C#
%" B% $# B$
"
"
# (
#" B $
"
'#%!
"$((
)
'#C
.B.C
"C##
'#C
$
'" B
#( $'
"C##
.C
"'
#
$ " ' #C " C # .C
$
"'
#
$ " ( #C C # .C
$
($ C "$ C # "* C #$ " $#
*
$
14
"
$
Ejemplo
Dada las integrales :
' '
%
# B
C.C.B '
'
# B
" B "'
&
&
C.C.B
'# '
%
&
C#
'# CB
%
C#
&C"'
C##
.C '% CB
#
&
&C"'
C##
"'
&
C # B
C B
C.B.C
.C
&
#&
$
*(
&
&%
%
15
Ejemplo
Dada la integral :
1
' %'
!
-9=-B
"
C=/8B.C.B
1.-
2.-
-9=B
"
"
#
C=/8B.C.B
"
$
$ -9= B
se tiene que
%
3.- '! '"
1
-9=B
"' %
#
# ! -9= B=/8B
-9=B
-9= 1%
1
%
!
&
#% #
=/8B.B
#
#
C=/8B.C.B '
#
#
"
"
16
E<--9=C
C=/8B.B.C
Ejemplo
Calcular :
' '
#
"
' '
%
#
B
Solucin
si B " # se tiene que : C B
si B # % se tiene que : C #
C B
C B
' '
C#
"
'
'
#
"
C
#
"
=/8 1B
#C .B.C
#C
1
#C
1
%
1#
.C
-9= 1#C .C
sea : ? #C
1
#C
.? 1
%C
1#
%C
1#
C#
-9= 1#CB C
.@ -9= 1#C .C
@ 1# =/8 1#C
'
"
)
1$
17
%
1#
=/8 1#C .C
Ejemplo
%B#
#
#
luego, se tiene que : Z %'! '!
#"C#
B# %C# .C.B
B# %C# .B.C
Teorema(Sustitucin)
Sea 1 E # qqqqqp # funcin de clase G " tal que J <E
esta formada por un N finito de curvas de clase G " .
Ademas supongamos que E y su frontera estn contenidas en el
dominio de 1 y que :
1.- 1 es inyectiva
2.- El jacobiano de 1 es distinto de cero en 1E
Entonces
Si 0 es acotada y continua en 1E
'1E 0 B C 'E 0 1? @./>1 ? @
'E 0 1? @ `BC
`?@
18
Ejemplo
CB
Resolver 'W / CB .B.C
con :
Solucin
Sea
?
@
CB
CB
se tiene que
`?@
`BC
con lo cual :
por otro lado:
B
C
"
# @
"
# @
?
?
`BC
`?@
"
#!
"
"
"
"
#
C # B "# @ ? # "# @ ? @ #
C ! "# @ ? ! @ ?
B ! "# @ ? ! @ ?
como : C # B "# @ ? # "# @ ? @ #
con lo cual :
por lo tanto :
"' #
"
# ! @/
.?.@
? @
"' #
@
# ! @/ @
/" .@ @# /
19
"
?
"'
@
# E/
.?.@
.@
/"
%
# /" /"
!
Ejemplo
# #B
Resolver '! '"B B# C# .C.B con :
Solucin
Sea
?
@
BC
BC
se tiene que
`?@
`BC
con lo cual :
por otro lado:
B
C
"
# ?
"
# ?
@
@
`BC
`?@
"
"
"
#!
"
"
#
C #B BC # ?#
C "B BC "?"
B # "# ? @ # @ % ?
B ! "# ? @ ! @ ?
con lo cual :
por lo tanto :
#B #
# #B
# %?
'!# '"B
B C# .C.B '! '"B B CB C .C.B '" '? ?@
.@.?
20
Ejemplo
#
#
Resolver 'V / B C .B.C
donde :
V B C # B# C# #&
Solucin
Sea
`BC
`?@
B
C
3-9=)
3=/8)
-9=)
=/8)
se tiene que
3=/8)
3
3-9=)
por lo tanto :
'V / B# C# .B.C %'!# '!& / 3# 3. 3 . )
1
# &
#'!# / 3 ! . ) #'!# / #& ". )
1
21
Ejemplo
Resolver 'W B"
%
#
W B C # "
C##
*
B"#
%
.B.C
C##
*
donde :
%
Solucin
B"
C#
Sea
`BC
`?@
#3-9=)
$3=/8)
se tiene que
#3=/8)
'3
$3-9=)
#-9=)
$=/8)
B"#
%
C##
*
% " 3# % " 3 #
con lo cual :
por lo tanto :
'W B# C# .B.C #%'!# '"# 33. 3 . ) #%'!# '"# 3# . 3 . )
1
#
)'!# 3$ " . ) '!# &'. ) &' )!#
1
#) 1
22
Ejemplo
Dado el solido determinado por:
I
(B"#
*
C##
%
D# %
G" D $ (B"
*
#
C##
%
consideremos:
I
(B"#
*
I G"
C##
%
D# %
(B"#
*
G" D $ (B"
*
#
C##
D#
%
$ (B"# C##
*
%
(B"#
*
(B"#
*
D#
$
C##
%
C##
%
D#
D#
(B"#
*
C##
%
D
(B"#
*
C##
%
23
% ==3
% ==3
D#
$
% ==3
D#
$
"
C##
%
Sea I"
(B"#
*
C##
%
"
`BC
`3)
'3
"
#
#%'! '! % 3# 3 $ 3# . 3 . )
1
"
1
#
#%'! "$ % 3# #
#%
% $
$
)
$
1
#
!
$
$
1
#
3$ ! . ) #%'!
"
"#1
24
% $
$
)
$
% $
$
)
$
. )
Ejemplo
Dado el solido limitado por :
T
B"#
%
C"#
*
#D
G" D B"
%
#
C"#
*
G# D % B"
%
#
C"#
*
donde :
T G"
B"#
%
C"#
*
B"
%
#
==3
C"#
*
B"#
C"#
%
*
B"#
C"#
*
%
#D
#D
D#
25
D#
==3
B"
%
B"
%
==3
con I"
T G#
B"#
%
B"#
%
#D
D#
"
C"#
*
"
C"
*
C"#
*
"
C"#
*
B"
%
#
==3
C"#
*
B"#
C"#
%
*
B"#
C"#
*
%
B"
%
B"
%
==3
C"
*
con I#
B"#
%#
D%
D %#
#D
D %#
#
C"
*
#D
#D
D %#
==3
C"#
'#
"
a)
"$ "
Z %'" '"
"
B"#
%
"' "
B"#
"'
B"#
"$ " %
B"#
"' " "'
%'" '
"
%'" '"
$
b)
B"
C"#
% B"
C"#
.C.B
*
B"#
%
C"#
% B"
C"#
.C.B
*
B"#
%
C"#
% B"
%
#
C"#
.C.B
*
%
*
%
*
D # 3#
G" D B"
%
#
C"#
*
G# D % B"
%
#
I" 3 "
D3
C"#
*
D %3
I# 3 #
1
#
1
#
%)'!
%)'!
. ) '!# (! . )
1
#
1
#
"
$ %
#3
&*1
27
#3$ " . )
#