‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬

‫)ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت(‬

‫@ﮔﺮدآوري و ﺗﺪوﻳﻦ‬

‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻃﺎوﺳﻲ‬
‫‪‬‬
 ‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ‪Ç 1356 ,‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ :‬ﻃﺎوﺳﻲ‪,‬‬ ‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان و ﻧﺎم ﭘﺪﻳﺪآور ‪ :‬ﻣﻮﻟﻮيدر ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت( ‪ .‬ﮔﺮدآوريو ﺗﺪوﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻃﺎوﺳﻲ‪/‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ :‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪/1386 ,‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻧﺸﺮ‬
‫‪ :‬ﺷﺶ‪ 413 ,‬ص‪/‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻇﺎﻫﺮي‬
‫‪ 65000 :‬رﻳﺎل ‪964-7040-96-2‬‬ ‫ﺷﺎﺑﻚ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻬﺮﺳﺖﻧﻮﻳﺴﻲ‪ :‬ﻓﻴﭙﺎ‬
‫‪" :‬ﺑﻪﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﺸﺘﺼﺪﻣﻴﻦ ﺳﺎل ﺗﻮ ‪‬ﻟﺪ ﻣﻮﻟﻮي"‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺖ‬
‫ﺪﺑﻦﻣﺤﻤﺪ‪ 672 Ç 604 ,‬ق‪ ÇÇ/‬ﻋﺮﻓﺎن‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺤﻤ‬
‫‪ :‬ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ﺟﻼلاﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ ‪‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺪﺑﻦﻣﺤﻤﺪ‪672Ç604,‬ق‪ ÇÇ/‬ﺗﺎرﻳﺦوﻧﻘﺪ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺤﻤ‬
‫‪ :‬ﻣﻮﻟﻮي‪,‬ﺟﻼلاﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ ‪‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫‪ :‬ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﻲ ‪ ÇÇ‬ﻗﺮن ‪ 7‬ق‪ ÇÇ /‬ﺗﺎرﻳﺦ و ﻧﻘﺪ‪/‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫‪ :‬ﻋﺮﻓﺎن ‪ ÇÇ‬ﻣﺘﻮن ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺎ ﻗﺮن ‪/14‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‬
‫‪ 25 :‬ط ‪PIR 5307.44‬‬ ‫ردهﺑﻨﺪي ﻛﻨﮕﺮه‬
‫‪ 1.31 :‬ﻓﺎ ‪8‬‬ ‫ردهﺑﻨﺪي دﻳﻮﻳﻲ‬
‫ﺷﻤﺎره@ﻛﺘﺎﺑﺸﻨﺎﺳﻲﻣﻠﻲ ‪1126562 :‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻫﺸﺘﺼﺪﻣﻴﻦ ﺳﺎل ﺗﻮﻟ‪‬ﺪ ﻣﻮﻟﻮي‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬

‫)ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت(‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻃﺎوﺳﻲ‬
‫@ﮔﺮدآوري و ﺗﺪوﻳﻦ‪ :‬‬

‫ﻧﺎﺷﺮ‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﻘﻴﻘﺖ; ﺗﻬﺮان‪ ,‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﮔﺎﻧﺪي‪ ,‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻧﻬﻢ‪ ,‬ﭘﻼ@ك ‪2ê‬‬

‫ﺻﻨﺪوق ﭘﺴﺘﻲ‪ :‬ﺗﻬﺮان‪113ìë Ç 33ë7 ,‬‬

‫ﺗﻠﻔﻦ‪ ; 88772ë29 :‬ﻓﺎ@ﻛﺲ‪88791ìë2 :‬‬

‫ﺗﻠﻔﻦ ﻣﺮﻛﺰ ﭘﺨﺶ‪ëëì331ë1 :‬‬

‫‪Email: nashr_haghighat@yahoo.com‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻘﺎﺷﻴﺎن‬
‫ﻃﺮ اح روي ﺟﻠﺪ‪ :‬‬
‫‪‬‬

‫ﭼﺎپ ‪‬او ل‪ :‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪138ì‬‬

‫ﺗﻌﺪاد‪ 1000 :‬ﻧﺴﺨﻪ‬

‫ﭼﺎپ و ﺻﺤﺎﻓﻲ‪ :‬ﺷﺮﻛﺖ ﭼﺎپ ﺧﻮاﺟﻪ‬

‫ﻗﻴﻤﺖ‪ ìë00 :‬ﺗﻮﻣﺎن‬

 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖﻣﻨﺪرﺟﺎت‬

‫ﭘﻨﺞ‬ ‫ﻣﻘﺪ‪ ‬ﻣﻪ‬

‫‪1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ‪‬او ل‪ :‬ﻣﻘﺎﻻﺗﻲدرﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪3‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﺷﻬﺮام ﭘﺎزوﻛﻲ‬ ‫وﻻﻳﺖﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪27‬‬ ‫ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‬
‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‬
‫‪‬‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫درﺗﺸﻴﻊ ﻳﺎﺗﺴﻨ‪‬ﻦ ﻣﻮﻟﻮي(‬
‫‪‬‬ ‫)ﺑﺤﺜﻲ‬
‫‪ê1‬‬ ‫ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‬
‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬ ‫ﻣﻜﺘﻮﺑﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻋﺘﻘﺎد وي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪانوﻻﻳﺖ‬
‫‪ë3‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﻳﺰدي‬
‫ﺳﻴﺪ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪7ë‬‬ ‫ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ اﻣﻴﻦ‬
‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬ ‫ﺗﺄ ‪‬ﻣﻠﻲ درﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫‪1ê1‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖ اﷲ رﻳﺎﺿﻲ‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ وﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫)ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺻﻮﻓﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻲ در اﺷﺎﻋﺔﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ و ادب ﻓﺎرﺳﻲ در ﻫﻨﺪ(‬
‫‪1ì7‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖ اﷲ رﻳﺎﺿﻲ‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮبروﺣﺎﻧﻲ‬
‫در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪18ë‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ اﻣﻴﻦ دﻫﻘﺎن‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔاﻧﺴﺎنﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬
‫‪211‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻳﺮجﭘﻮر‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي در ﺗﻨﮕﻨﺎي ادﺑﻴﺎت‬
‫‪221‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻳﺮجﭘﻮر‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ درآﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪2ê7‬‬ ‫وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‬ ‫وﻣﻮﻟﻮﻳﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺷﺎهﺣﺴﻴﻨﻲ‬
‫‪283‬‬ ‫ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‬ ‫دﻳﺒﺎﭼﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﻓﻴﻪ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫ﭼﻬﺎر‬

‫‪29ë‬‬ ‫ﻓﺼﻞدوم‪ :‬ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎﭘﮋوه ﻣﻌﺎﺻﺮ‬

‫‪297‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي )رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه(‬
‫‪311‬‬ ‫ﺑﻪ ﻳﺎد اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‬
‫‪31ë‬‬ ‫)ﺳﻬﺎ(‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺪوﻗﻲ ‪Ô‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪﻋﺮﻓﺎن وﻓﺮزﻧﺪزادةﻋﺸﻖ‬
‫‪333‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال وآﺛﺎر ﺷﻴﺦ اﺳﺪاﷲاﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‬

‫‪3ê1‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﭼﻨﺪ ﻛﺘﺎبدرﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ وآﺛﺎر وي‬

‫ﻣﺤﻤﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎرﻳﺰي ‪3ê3‬‬
‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ‬
‫ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦﺗﺒﺮﻳﺰي(‬
‫‪‬‬ ‫ﻛﻠﻴ ﺎت‬
‫)ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت وﺷﺮح ‪‬‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬ﺷﻴﺦ اﺳﺪاﷲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‬
‫‪3ë1‬‬ ‫ﻧﺨﺒ‪ ¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻣﻦآﻳﺎت اﻟﻘﺮآن وﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ‬
‫)ﺗﻄﺒﻴﻖ اﺷﻌﺎرﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮي و ﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺷﻤﺲ ﺑﺎ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ(‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‬
‫‪3ëë‬‬ ‫داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﭘﻴﺎمﻫﺎي ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬ﺣﺸﻤﺖ اﷲ رﻳﺎﺿﻲ‬
‫‪3ë9‬‬ ‫ﺷﻬﻼ اﺳﻼﻣﻲ‬ ‫ﻣﻦ وروﻣﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﺔﺧﻮدﻧﻮﺷﺖ ﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻌﻠﻴﻖ‪ :‬وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‬
‫‪371‬‬ ‫@ﻛﻮرش ﻣﻨﺼﻮري‬ ‫ﻣﻜﺎﺷﻔﺎترﺿﻮي)ﺷﺮح ﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮي(‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻻﻫﻮري‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬‬

‫‪38ë‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬دو ﮔﺰارشدرﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫‪387‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﺷﻬﺮام ﭘﺎزوﻛﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﺑﺮﮔﺰاري دوﻛﻨﮕﺮهﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‬
‫‪39ë‬‬ ‫ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‬
‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮاتﺳﻔﺮ ﺑﻪﺗﺮﻛﻴﻪ‬
 ‫ﻣﻘﺪ‪ ‬ﻣﻪ‬

‫ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻتﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان ﺑﻪﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺮﮔﺰاري ﻣﺮاﺳﻢ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﺸﺘﺼﺪﻣﻴﻦ ﺳﺎل ﺗﻮ ‪‬ﻟﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎل )‪ 2007‬م‪ 138ì . /‬ﻫ@‪@/‬ش( ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﺎل‬
‫اﻋﻢ از اﺳﻼﻣﻲ و‬
‫ﻳﺎدﺑﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻋﻼم ﺷﺪ‪ /‬ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺸﻮرﻫﺎ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف و‬
‫ﻏﻴﺮاﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﺷﺮﻗﻲ و ﻏﺮﺑﻲ‪ ,‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﺮان ﻣﺮاﺳﻢ ﻧﻜﻮداﺷﺖ اﻳﻦ ﺑﺰرگ ‪‬‬
‫ﻣﻔﺼﻞ ﺑﺮﮔﺰار ﮔﺮدﻳﺪ‪ /‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺎرفﺷﻬﻴﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪﻃﻮر ‪‬‬
‫ﻗﺼﺪ آﻧﻜﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺘﻲ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺠﻠﻴﻞ از اﻳﻦ ﻋﺎرف ﺑﺰرﮔﻮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ارادﺗﻲ‬
‫ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺳﻌﺎدﺗﻲﺑﺒﺮد‪ ,‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺘﺎب ازآﺛﺎر ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﺠﺪد‪ G‬ﭼﺎپوﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد‪1/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺰﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ :‬اول اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺮﮔﺰاري اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻫﻤﺎﻳﺶﻫﺎ از ﭼ‪Ç‬ﻨﺪ ﺟ‪Ç‬ﻬﺖ‬
‫@ﮔﺮاﻣﻴﺪاﺷﺖ و ﻗﺪرداﻧﻲ از ﻳﻚ ﻋﺎرف و ﻣﺘﻔﻜ‪‬ﺮ و ﺻﻮﻓﻲ ﺑﺰرگ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﺎﻧﺎﻣﻌﺮ ﻓﻲو‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺤﻮل ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ اﺳﻼﻣﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﺛﺎﻧﻴ‪ H‬اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺳﻬﻢ ﺑﺴﻴﺎري در ﺗﺎرﻳﺦ ‪‬‬
‫ارا‪Ä‬ﺔ ﻳﻚ ﻧﺤﻮه ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ اﺻﻴﻞ و ﻋﻤﻴﻖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ ‪ Ç‬اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ﻧﺨﺒ‪¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻣﻦ آﻳﺎت اﻟﻘﺮآن و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ و داﺳ‪Ç‬ﺘﺎنﻫﺎ و ﭘ‪Ç‬ﻴﺎمﻫﺎي‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /1‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎبﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﭼﺎپ دوم ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫ﻣﺜﻨﻮي‪ /‬درﺑﺎرة ﻛﺘﺐ ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﺳﻮم ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫ﺷﺶ‬

‫ﻣﺪﻋﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﺔ ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﺧﺮد ﺟﻤﻌﻲ‬

‫ﻣ‪Æ‬ﻳﺪي اﺳﺘﻮار ﺑﺮ اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه اﻳﻨﻜﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ ﺑﻪﺳﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺸﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن دورة ﻣﺪرن در ﺑﺤﺮان و ﻓﻘﺮ‬
‫ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﻪﺟﻬﺖ ﺑﺮون رﻓﺖ از اﻳﻦ ﻋﺴﺮت ﻣﻌﻨﻮي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ وآﻣﻮزهﻫﺎي‬
‫اﺻﻴﻞ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ‪ Ç‬اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﻧﻜﻮداﺷﺖﻫ‪Ç‬ﺎ‪ ,‬ﺣ‪Ç‬ﺮفﻫﺎ و‬
‫ﺗﻜﺪر ﺧﺎﻃﺮ اﺻﺤﺎب ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ دﻳﻨﻲ و ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان و‬
‫ﺣﺪﻳﺚﻫﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ‪‬‬
‫ارادﺗﻤﻨﺪان ﻣﻮﻻﻧﺎ وﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان آﺛﺎر ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻮد; وﻟﻲ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان و دﻟﺴﻮزان‬
‫ﺗﻮﺟﻪ دارﻧﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫واﻗﻌﻲ اﺳﻼم ﺑﻪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻗﻮال‪ ,‬وﻗﻌﻲ ﻧﻤﻲﻧﻬﻨﺪ و ‪‬‬
‫ﺻﺪ ﺣﺠﺎب از دل‪ ,‬ﺑﻪﺳﻮي دﻳﺪه ﺷﺪ‬ ‫ﭼﻮن ﻏﺮض آﻣ‪Ç‬ﺪ ﻫ‪Ç‬ﻨﺮ ﭘ‪Ç‬ﻮﺷﻴﺪه ﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن اﻳ‪Ç‬ﺮان درﺑ‪Ç‬ﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻻتﻣ‪Ç‬ﻨﺘﺸﺮه در ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن اﻳ‪Ç‬ﺮان‪,‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲآزﻣﺎﻳﺶ‪ ,‬از ﺷﻤﺎرة ‪ 1‬ﺗﺎ ﺷﻤﺎرة ‪ 32‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫@ﮔﺮدآوريوﺗﺪوﻳﻦدﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫ﻣﺴﺘﻤﺮ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ‪‬اوﻟﻴﻦ‬
‫‪‬‬ ‫اﻳﻦ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻛﻪ از ﭘﺎﻳﻴﺰ ﺳﺎل ‪ 1378‬ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﻣﻮردﺗﻮﺟﻪ ﻣﺤﻘ‪ ‬ﻘﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﻲ درﺑﺎرة ﻋﺮﻓﺎن اﺳﺖ‪ ,‬ﺧﻴﻠﻲ زود‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ ‪‬‬
‫ﺑﻪﻧﺤﻮي ﻛﻪ ا@ﻛﻨﻮن ﻻاﻗﻞ ده ﺷﻤﺎرة ‪‬اولآن ﻧﺎﻳﺎب اﺳﺖ; ﻟﺬا ﺑﺴﻴﺎري از ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺎرهﻫﺎي ﻧﺎﻳﺎبآن ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎپ ﺷﻮد ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻘﺎﻻت‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﺿﻮﻋﻲﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدد‪ /‬و ﭼﻮن در ﻏﺎﻟﺐ ﺷﻤﺎرهﻫﺎي اﻳﻦ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ‪,‬‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻳﺎ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻨﺪرج اﺳﺖ; از اﻳﻦرو ﻗﺮار ﺑﺮ اﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ‪‬اوﻟﻴﻦ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻتﻣﺴﺘﺨﺮج از ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس اﺑﺘﺪا‬
‫ﻣﺠﺪد ﺷﺪ‪ /‬در‬
‫اﻏﻼط ﭼﺎﭘﻲ ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺬﻛﻮر اﺻﻼح ﺷﺪه و ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻘﺎﻻتوﻳﺮاﻳﺶ ‪‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎدوﺳﺖ ﻛﻪ در ﭼﺎپ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﺎﺷﺮ از دوﺳﺖﻋﺰﻳﺰ و ﺑﺮادر‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻣﺎﻟﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ,‬ﺗﺸﻜ‪‬ﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫و ﻫﻮ اﻟﻤﻮﻓ‪‬ﻖ واﻟﻤﻌﻴﻦ‬
 ‫اول‬
‫ﻓﺼﻞ ‪‬‬

‫ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

 ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮيدر ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‪1‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﺷﻬﺮام ﭘﺎزوﻛﻲ‬

‫در ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻖ در دﻳﻦ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ‪ ,‬ﻣﻌﻤﻮ‪ Á‬ﺑﻪ ﺳﻪ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ اﺻﻠﻲ رﺟﻮع ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ :‬ﻧﻘﻞ و ﻋﻘﻞ و ﻗﻠﺐ‪ /‬از ﻣﻴﺎن ﮔﺮوه ﻓﻘﻬﺎ و ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ و‬
‫ﻣﺘﻜﻠ‪‬ﻤﻴﻦ و ﻓﻼﺳﻔﻪ و ﺻﻮﻓﻴﺎن و ﻋﺮﻓﺎ‪ ,‬ﻓﻘﻂ ﻋﺮﻓﺎ و ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻠﺒﻲ را اﺻ‪Ç‬ﻞ‬
‫داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬ﻋﺮﻓﺎ ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻠﺒﻲ را ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺳﻴﺮ و ﺳﻠﻮك و ﭘﺎ@ك ﻛﺮدن ﻗﻠﺐ ﺗﺎ وﺻﻮل‬
‫‪‬ا ﻟﻲاﷲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ /‬در اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ‪ ,‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ درﺑﺎرة ﺧﺪا و دﻳﻦ‪ ,‬ﺟﺎي ﺧﻮد را ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺷﻬﻮد ﺑﻲواﺳﻄﺔ او ﻣﻲدﻫﺪ‪ /‬ﺧﺪا ﻓﻘﻂ ﺷﺎرع ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪآﻣﺮ ﻳﺎ ﻧﺎﻫﻲ اﺣﻜﺎم‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻪواﺳﻄﺔ ﺗﺮس از دوزخ ﻳﺎ ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ او را ﻋﺒﺎدت ﻛﻨﻨﺪ‪ 2/‬او ﻣﺤﺒﻮب و‬

‫ﻣﻔﺼﻞ و ﻣﻨﻘ‪ ‬ﺢ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﻧﮕﺎرﻧﺪه در ﻛﻨﮕﺮة ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎﺳﺖ ﻛﻪ در اواﺧﺮ آذرﻣﺎه ﺳﺎل ‪ 1382‬در داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪/‬‬
‫‪ /1‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ,‬ﻣﺘﻦ ‪‬‬
‫ﺗﺠ ﺎر اﺳﺖ‪ /‬ﮔﺮوﻫﻲ او را ﺑﻪ رﻫﺒ‪) ¹‬ﺗﺮس( ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻨﺪ و اﻳﻦ ﻋﺒﺎدت‬
‫‪ /2‬از اﻣﻴﺮ ﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن ﻋﻠﻲ)ع( ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻗﻮﻣﻲ ﺧﺪا را از رﻏﺒﺖ ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻨﺪ و اﻳﻦ ﻋﺒﺎدت ‪‬‬
‫اﻟﻤﺨﺘﺎر ﻣﻦ ﺣﻜﻢ اﻣﻴﺮاﻟﻤ‪Æ‬ﻣﻨﻴﻦ‪ ,‬ﺣﻜﻤﺖ ﺷﻤﺎرة ‪ /(237‬در‬ ‫اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ,‬ﺑﺎب‬ ‫ﺑﺮدﮔﺎن اﺳﺖ و ﮔﺮوﻫﻲ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﻜﺮ از او‪ ,‬و اﻳﻦ ﻋﺒﺎدت آزادﮔﺎن اﺳﺖ ) ﻧﻬﺞ‬

‫ﺟ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎي دﻳﮕ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮ ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﺰ از ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻲ)ع( ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻘﻞ ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪه ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻦ ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺮا ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ از ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻮف آﺗﺶ ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻮ و ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ از ﻃ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﻊ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ‬

‫‪Ñ‬‬
‫‪Ø‬‬
‫ﺑﻬﺸﺖ ﺗﻮ ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻢ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻮن ﺗﺮا ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲداﻧﻢ‪ ,‬ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻢ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ê‬‬

‫ﻣﻌﺸﻮق اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣ‪Æ‬ﻣﻦ او را دوﺳﺖ دارد‪ /‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﻲ‪ ,‬اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ‪ ,‬ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻋﺸﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﺶ ﻗﻠﺐ اﺳﺖ‪ /‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ,‬در اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻈﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ دﻳﻦ در ﻣﻘﺎم ﻇﺎﻫﺮ )ﺷﺮﻳﻌﺖ( آن ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬درك ﻣﻘﺎم ﺑﺎﻃﻦ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺨﺘﺺ اوﻟﻴﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺮ از ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻦ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ /‬ﻟﺬا در ﻫﺮ دورهاي‪ ,‬راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ‬
‫"وﻟﻲ" وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻓﻘﻂ از ﻃﺮﻳﻖ او ﻣﻲﺗﻮان راه ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا‬
‫ﻣﻌﻨﻮي و اﻟﻬﻲ ﻳﺎ ‪‬‬
‫ﻳﺎﻓﺖ; از اﻳﻦرو ﭘﺲ از ﻓﻮتﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﻫﻢ‪ ,‬ﻓﻘﻂ ا@ﻛﺘﻔﺎ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب و ﺳ ‪‬ﻨﺖ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ا‪ÇÄ‬ﻤﺔ اﻃ‪Ç‬ﻬﺎر و‬ ‫‪1‬‬
‫ارا‪Ä‬ﺔ ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺮو ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن ﻣﻌﻨﻮي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ ‪‬‬
‫اوﻟﻴﺎ¾اﷲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮب رﺳﻴﺪ‪ /‬دور رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺎﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ رﺳﻴﺪ‬
‫وﻟﻲدور وﻻﻳﺖ ﻫﻴﭻﮔﺎه اﻧﻘﻄﺎع ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد و ﻟﺬا راه ﺑﻪ ﺧﺪا از ﻫﻤﻴﻦﻃﺮﻳﻖ ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎز اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮارﻃﺮﻳﻖ ﻗﻠﺒﻲ‪,‬ﻃﺮﻳﻖ وﻻﻳﺖ اﺳﺖ‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ دﻳﺪ‬
‫وﻻﻳﺖ و ﻋﺸﻖ دو ﺟﻨﺒﻪ از ﺣﻘﻴﻘﺖ واﺣﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫@ﻛﻠﻤﺔ "وﻻﻳﺖ" از رﻳﺸﺔ وﻟﻲﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺻﻠﻲآن ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪2/‬‬ ‫ﭼﻴﺰي در ﻛﻨﺎر ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﻪﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪاي در ﻣﻴﺎن آن دو‬
‫ﺑﻪ@ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻋﻤﻮﻣ‪ H‬اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ ﻗﺮب و ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪‬‬
‫اﻋﻢ از ﻗﺮب‬
‫اﻋﻢ از ﻧﺼﺮت و ﻳﺎري‪,‬‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻲ و ﻗﺮب ﻣﻌﻨﻮي‪ /‬در ﻫﻤﺔ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ راﻳﺞ وﻻﻳﺖ ‪‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ,‬ﺳﻠﻄﻨﺖ و ﺣﻜﻮﻣﺖ‪ ,‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﻴﺎن دو ﭼﻴﺰ ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﺑﻮده‬ ‫‪‬‬
‫وﻟﻲ و ﻣﻮﻟﻲ و ﻣﻮﻟﻮي )ﻧﺎم ﻣﺸﻬﻮر روﻣﻲ( ﻧﻴﺰ از ﻫﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﻛﻠﻤﺎت ‪‬‬
‫اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ واژه و ﻣﺸ‪ÇÇ‬ﺘﻘﺎﺗﺶ از ﭘ‪ÇÇ‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺘﻌﻤﺎلﺗﺮﻳﻦ واژهﻫ‪Ç‬ﺎي ﻗ‪Ç‬ﺮآن ﻛ‪Ç‬ﺮﻳﻢ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺑﻪ@ﻛﺎر رﻓﺘﻪوﺟﺰو ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي در رواﻳﺎت ﺷﻴﻌﻲ و ﺑﻠﻜﻪ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن ﻋﺘﺮت‬

‫‪ /1‬ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻛﺘﺎب ﺧﺪا و ﻋﺘﺮت ﺧﻮﻳﺶ را در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﮔﺬاردم‪ /‬اﻣ ﺎ ﺑﺎﻳﺪ ‪‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ,‬اوﻟﻴﺎي ﭘﺲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻣﻮرد ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ و ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺣﻀﺮﺗﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻟﺰوﻣ‪ H‬ﭼﻮن ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص اﺑﻴﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺜﺎل از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻘﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪/‬‬

‫‪ /2‬اﻟﺮاﻏﺐ اﻻﺻﻔﻬﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻣﻌﺠﻢ ﻣﻔﺮدات اﻟﻔﺎظ اﻟﻘﺮآن‪ ,‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﺪﻳﻢ ‪ ‬ﻣ ‪‬ﺮﻋﺸﻠﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ ,‬ص ‪/ë70‬‬
‫‪ë‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ و اﺣﺎدﻳﺚ ﺑﺴﻴﺎري درﺑﺎرة وﻻﻳﺖ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ 1/‬از ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‬
‫ﺗﺼﻮفﻧﻴﺰ وﻻﻳﺖ اﺳﺖو ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ اﺻﻄﻼح در‬
‫اﺻﻠﻲو ﺑﻠﻜﻪ اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ‪‬‬
‫ﻣﺘﻮن ﺻﻮﻓﻴﻪ ﭘﺲ از اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ وﭘﻴﺮوان وي رواجﺑﻴﺸﺘﺮي ﻳﺎﻓﺖ‪ ,‬وﻟﻲ ﻣﺪﻟﻮل آن‬
‫ﺗﺼﻮف و ﺑﺎﻃﻦ اﺳﻼم اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮﺣﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ,‬اﺻﻞ ‪‬‬
‫‪‬وﻻﻳﺖ ﻳﺎ ‪‬وﻻﻳﺖ‪ 2‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻌﻨﻮي ﻳﺎ ﻋﺮﻓﺎﻧﻴﺶ‪ ,‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺻﻄﻼح در‬
‫وﻟﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ و از‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ‪ ,‬ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي ﻗﺮب ﺑﻼواﺳﻄﻪ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف و ‪‬‬
‫‪‬‬
‫وﻟﻲ آنﭼﻨﺎن ﻗﺮﺑﻲ ﺑﻪﺣﻖ دارد ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎب ﺑﻪ او وﺣﻲو اﻟﻬﺎم ﻣﻲﮔﺮدد‪ /‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي درﺑﺎرة ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻳﻦ ﻗﺮب ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﻛﻪ ﻃ‪Ç‬ﺒﻖ ﮔ‪Ç‬ﺮ دور ﻧ‪Ç‬ﺒﻮد از ﻃ‪Ç‬ﺒﻖ‬ ‫ﺗﻮ ﺗﻮ ‪‬ﻫﻢ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻲ از ﻗ‪Ç‬ﺮب ﺣ‪Ç‬ﻖ‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻴﺎ‪3‬‬‫ﺻﺪ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ دارد و ﻛ‪Ç‬ﺎر و‬ ‫اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﻲﺑﻴﻨﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻗ‪Ç‬ﺮب اوﻟﻴ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﺮ ﻛ‪ÇÔ‬ﻬﺴﺎر و زر‬ ‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺮب ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ اﻧ‪Ç‬ﻮاع ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ اي ﭘ‪Ç‬ﺪر‬
‫را‪4‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ از آن آ@ﮔ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﺒﺎﺷﺪ ﺑ‪Ç‬ﻴﺪ‬ ‫ﻟﻴﻚ ﻗﺮﺑﻲ ﻫﺴﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎ زر ﺷ‪Ç‬ﻴﺪ را‬
‫وﻻﻳﺖ‪ ,‬ﺑﺎﻃﻦ رﺳﺎﻟﺖ اﺳﺖ‪ 5/‬ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار‪ ,‬ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻨﻮي و دﻋﻮت ﺑﺎﻃﻨﻲ و ﺟﻨﺒﺔ‬

‫ﺣ‪Ç‬ﺠﺖ اﺳﺖ‪ /‬و از ﻛ‪Ç‬ﺘﺎبﻫﺎي رواﻳ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﺘﺄﺧ‪ ‬ﺮ‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب‬

‫‪ /1‬ﺟﺰو ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺐ رواﻳﻲ ﺷﻴﻌﻪ در ﺑﺎب وﻻﻳﺖ‪ ,‬ﻛﺘﺎب اﺻﻮل ﻛﺎﻓﻲ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﻠﻴﻨﻲ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﺼﻮﺻ‪ H‬ﺑ‪Ç‬ﺎب ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠﺴﻲ )ﻣﺘﻮﻓ‪‬ﻲ ‪ 1110‬ﻗﻤﺮي( ﺟﻠﺪ ﻫﻔﺘﻢ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار ‪‬ﻣﻼ ‪‬‬
‫ﺗﺼﺪ ي و ﺻﺎﺣﺐ‬
‫‪ /2‬درﺑﺎرة ﺗﻠﻔ‪ ‬ﻆ اﻳﻦ ﻟﻔﻆ ﺑﻪ ‪‬و ﻻﻟﻴﺖ )@ﻛﺴﺮ واو( ﻳﺎ ‪‬و ﻻﻳﺖ )ﻓﺘﺢ واو( راﻏﺐ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬او ﻟﻲ ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﻧﺼﺮت و ﻳﺎري و دوﻣﻲ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮﻟ‪‬ﻲ اﻣﺮ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ‪‬‬
‫ﺗﺼﺪ ي و ﺻﺎﺣﺐ اﺧﺘﻴﺎري ‪‬‬
‫)ﺗﻮﻟﻲاﻻﻣﺮ( اﺳﺖ )راﻏﺐ اﺻﻔﻬﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ(‪/‬‬ ‫اﺧﺘﻴﺎري ﻳﻚ اﻣﺮ اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻫﺮ دو ﻳﻜﻲ اﺳﺖ و ﺣﻘﻴﻘﺖ آن ﻫﻤﺎن ‪‬‬
‫@‬
‫‪ /3‬ﻣﺜﻨ‪Ç‬ﻮي ﻣﻌﻨ‪Ç‬ﻮي‪ ,‬ﺑﻪاﻫﺘﻤ‪Ç‬ﺎم ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺳﺒﺤﺎﻧ‪Ç‬ﻲ‪ ,‬ﺗﻬ‪Ç‬ﺮان‪ :‬روزﻧ‪Ç‬ﻪ‪ ,1378 ,‬دﻓﺘ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﻮم‪ ,‬اﺑﻴ‪ÇÇ‬ﺎت ‪/702 Ç@701‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/70ì Ç 70ë‬‬

‫ﺻﻮﻓﻴﻪ‪ ,‬اﺑﺘﺪا ﻧﺰد ﺗﺮﻣﺬي ﻣﺴﺘﻘ‪ Â‬ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬در اﻳﻦﺑﺎره رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ‬
‫‪‬‬ ‫‪ /ë‬وﻻﻳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ اﺻﻄﻼح ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﮔﺮﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ در آﺛﺎر‬

‫ﺑﻪ‪:‬‬

‫‪B e r n d R o a t k e & J o h n O ' ka n e : the Concept of Sainthood in Early Islamic‬‬

‫‪Mysticism, Curzon, 1996.‬‬
‫وﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ آن ﻫﻤﻮاره ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﻋﺎرﻓﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ درﺑﺎرة آن در آﺛﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺧﺼﻮﺻ‪ H‬ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ و ﺷﺎرﺣﺎن اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺜﻞ‬

‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻤﺤﻤﺪ ﮔﻨﺎﺑﺎدي ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه )چ ‪ ,ê‬ﺗﻬﺮان‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫ﻣﺘﺄﺧﺮﻳﻦ ﻋﺮﻓﺎ ﻛﺘﺎب وﻻﻳﺖﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ‬
‫ﻗﻴﺼﺮي و ﻋﻠﻲاﻟﺨﺼﻮص ‪‬ﺳﻴﺪ ﺣﻴﺪر آﻣﻠﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ /‬در ﻣﻴﺎن ‪‬‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ (1380 ,‬ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ì‬‬

‫‪‬اﻟﻲ اﻟﺤﻘ‪‬ﻲ رﺳﻮل‪ ,‬وﻻﻳﺖ اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ رﺳﺎﻟﺖ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺔ اﻟﻲ اﻟﺨ‪Ç‬ﻠﻘﻲ رﺳ‪Ç‬ﻮل‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺎم ‪‬اﺑﻼغ اﺣﻜﺎمﺷﺮﻳﻌﺖودﻋﻮت ﻇﺎﻫﺮيﻣﺮدم اﺳﺖ‪ /‬ﻫﻤﺔ اﻧﺒﻴﺎ ازآدم‬
‫ﻧﺒﻮت و رﺳﺎﻟﺖ ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬از‬
‫ﺗﺎ ﺧﺎﺗﻢ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﻘﺎم وﻻﻳﺖ رﺳﻴﺪه و ﺳﭙﺲ ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ ‪‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻋﺮﻓﺎ ﻣﻴﺎن ﻣﻘﺎم اﺳﻼمو اﻳﻤﺎنﻓﺮق ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪو ‪‬اوﻟﻲ را ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺔ رﺳﺎﻟﺖو‬
‫دوﻣﻲ را ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺔ وﻻﻳﺖ اﻧﺒﻴﺎ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮداﻧﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻧﺒﻮت ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم‪ ,‬ﻣﻮﺳﻢ آن ﺑﻪ ﺳﺮ آﻣﺪه‬
‫دوران ‪‬‬
‫ﻧﺒﻮت را از ﮔﻼب‬
‫و اﻳﻨﻚ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ آن را در وﻻﻳﺖ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﻨﻴﻢ‪ /‬ﺑﻮي ﮔﻞ ‪‬‬
‫وﻻﻳﺖ ﻛﻪ ﻋﺼﺎرة آن اﺳﺖ ﺑﺒﻮﻳﻴﻢ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﺒﻲ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﺪ ازو ﻣ‪ÇÇÇ‬ﺎن ﻳ‪ÇÇ‬ﺎدﮔﺎر‬ ‫ﭼﻮن ﻛﻪ ﺷﺪ از ﭘﻴﺶ دﻳﺪه وﺻﻞ ﻳﺎر‬
‫ﮔ‪Ç‬ﻼب‪1‬‬ ‫ﺑﻮي ﮔ‪Ç‬ﻞ را از ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻳ‪Ç‬ﺎﺑﻴﻢ از‬ ‫ﭼﻮن ﻛﻪ ﮔﻞ ﺑﮕﺬﺷﺖ و ﮔﻠﺸﻦ ﺷﺪ ﺧﺮاب‬
‫وﻟﻲ و وﻻﻳﺖ ﻛﻪ در ﺳ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﻪ ذ@ﻛﺮ اوﺻﺎف ‪‬‬
‫ﺷﺮﺣﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪:‬‬
‫وﻟﻲ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﻠﻮك ‪‬اﻟﻲ اﷲ را ﺑﻪ اﺗﻤﺎم رﺳﺎﻧﺪهو ﺑﻪﻧﻬﺎﻳﺖ ﻗﺮب‬
‫‪‬‬
‫ﺣﻖ رﺳﻴﺪه و ﻓﺎﻧﻲ در ﺣﻖ و ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻪ او ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬درﺑﺎرة اﻳﻦ ﻣﻘﺎم در ﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺚ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ "ﻗﺮب ﻧﻮاﻓﻞ" آﻣﺪه‪> :‬ﺑﻨﺪة ﻣﻦﻣﺴﺘﻤﺮ‪ G‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﻮاﻓﻞو ﻋﺒﺎدات داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪدوﺳﺘﺶ ﺑﺪارم‪ /‬ﭘﺲ ا@ﮔﺮدوﺳﺘﺶ ﺑﺪارم‪ ,‬ﮔﻮﺷﺶ‬
‫ﻣﻲﺷﻮم ﻛﻪ ﺑﻪآن ﻣﻲﺷﻨﻮد و ﭼﺸﻤﺶ ﻣﻲﺷﻮم ﻛﻪ ﺑﺎآن ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و زﺑﺎﻧﺶ ﻣﻲﺷﻮم ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎآن ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و دﺳﺘﺶ ﻣﻲﺷﻮم ﻛﻪ ﺑﺎآن ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭘﺎﻳﺶ ﻣﻲﺷﻮم ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ آن راه ﻣﻲرود‪2</‬‬

‫ﺳﺮ و ﻣﺨﻔﻲ و‬
‫وﻻﻳﺖ ﭼﻮن اﻣﺮي ﻗﻠﺒﻲ و راﺟﻊ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺔ ﻣﻌﻨﻮي و اﻟﻬﻲ اﺳﺖ‪ ,‬‬
‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ì7ì Ç ì7ë‬‬

‫‪ /2‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ از اﺣﺎدﻳﺚ ﻗﺪﺳﻲ ﻣﺸﻬﻮر و ﻣﻘﺒﻮل ﻧﺰد ﺷﻴﻌﻪ و ﺳﻨ‪ ‬ﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف ذ@ﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬درﺑﺎرة ﻣﺮﺟﻊ ﺷﻴﻌﻲ آن ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ر‪ /‬ك‪ :‬ﻛﻠﻴﻨﻲ‪,‬‬

‫اﺻﻮل ﻛﺎﻓﻲ‪ ,‬ﻛﺘﺎب اﻳﻤﺎن و ﻛﻔﺮ‪ ,‬رواﻳﺖ ‪@7‬و@‪/@8‬‬

‫‪7‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫وﻟﻲﺷﻨﺎس ﻧﺪارﻧﺪ او را ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪:‬‬

‫ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻫﻤﻪ‪ ,‬ﭼﺸﻢ ‪‬‬
‫از ﻧﺸ‪ÇÇÇÇ‬ﺎطدورﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻨﻲ در ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﺎ‬ ‫ﻫﻢ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﻫﺴﺖ ا@ﻛﻨﻮن ﻟﻴﻚ ﻣﺎ‬
‫از ﺳ‪Ç‬ﺮا‪1‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﺧﻔﺘﻪ در ﺳﺮا‪ ,‬ﻛﻮر‬ ‫دورﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻨﻲ ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻮر دارد ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺮد را‬
‫وﻟﻲ‪ ,‬ﺳﺎﻳﺔ ﺧﺪا ﺑﺮ زﻣﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺮده او زﻳ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ و زﻧ‪Ç‬ﺪة ﺧ‪Ç‬ﺪا‬ ‫ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﻪ ﻳ‪ÇÇ‬ﺰدان ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﺪه ﺧ‪ÇÇ‬ﺪا‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ رﻫ‪ÇÇ‬ﻲ در داﻣ‪ÇÇ‬ﻦ آﺧ‪ÇÇ‬ﺮ زﻣ‪Ç‬ﺎن‬ ‫داﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻦ او ﮔ‪ÇÇ‬ﻴﺮ زوﺗ‪ÇÇ‬ﺮ ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﮔﻤﺎن‬
‫@ﻛﻮ دﻟﻴ‪Ç‬ﻞ ﻧ‪Ç‬ﻮر ﺧ‪Ç‬ﻮرﺷﻴﺪ ﺧ‪Ç‬ﺪاﺳﺖ‬ ‫ﱠ‬
‫اﻟﻈ‪Ç‬ﻞ ﻧ‪Ç‬ﻘﺶ اوﻟﻴ‪Ç‬ﺎﺳﺖ‬ ‫@ﻛ‪ ‬‬
‫‪Ç‬ﻴﻒ ‪‬ﻣ ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻻ ‪Ô‬ا ﺣﺐ اﻻﻓﻠﻴﻦ ﮔ‪Ç‬ﻮ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﺧ‪Ç‬ﻠﻴﻞ‪2‬‬ ‫اﻧ‪Ç‬ﺪرﻳﻦ وادي ﻣ‪Ç‬ﺮو ﺑ‪Ç‬ﻲ اﻳ‪Ç‬ﻦ دﻟﻴ‪Ç‬ﻞ‬
‫‪ ‬‬
‫ﺣﻖ و ﺧﻠﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺣﻤﺖ اﻟﻬﻲ‬
‫وﻟﻲ‪ ,‬اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ زﻣﺎن و واﺳﻄﻪ ﻓﻴﺾ ﺑﻴﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫رد ﺣﻖ و ﻗﺒﻮل او ﻗﺒﻮل ﺣﻖ اﺳﺖ‪/‬‬
‫رد او ‪‬‬
‫ﺑﻪواﺳﻄﺔ او ﻧﺎزل ﻣﻲﺷﻮد; ‪‬‬
‫ور ﻗ‪ÇÇ‬ﺒﻮل آرد‪ ,‬ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ ﺳ‪Ç‬ﻨﺪ‬ ‫@ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﺪ ‪‬رد‪ ,‬از ﺑ‪ÇÇ‬ﺮاي او ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﺪ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ وﺻﺎل‪3‬‬ ‫ﺷﻤﻪايﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ از‬ ‫ﺣ‪Ç‬ﻖ ﻧ‪Ç‬ﻮال‬
‫ﺑﻲ از او‪ ,‬ﻧﺪﻫﺪ ﻛﺴﻲ را ‪‬‬
‫او ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻳﺎم ﺧﻮﻳﺶ و دﻟﻴﻞ راه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻢﻛﻦ ﺑﺮ ﻓﻦو ﺑﺮ ﻛﺎم ﺧﻮﻳﺶ‬ ‫ﻜ‪ÇÇ‬ﻞ از ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻐﻤﺒﺮ اﻳ‪ÇÇ‬ﺎم ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ‬‫ﻣ‪Ö ‬ﺴ ‪Ô‬‬
‫ذﻟﻴ‪Ç‬ﻞ‪4‬‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻴﻦ و در ﺿﻼﻟﻲ و‬ ‫@ﮔﺮﭼﻪﺷﻴﺮي‪ ,‬ﭼﻮن ‪‬روي ره ﺑﻲدﻟﻴﻞ‬
‫‪Ö‬‬
‫اوﻟﻴﺎ ﺑﻪ دم ﺣﻴﺎت ﺑﺨﺶ وﻻﻳﺖ‪ ,‬اﻧﺴﺎن را زﻧﺪه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺮده را زﻳﺸﺎن ﺣﻴﺎت اﺳﺖ و ﻧ‪Ç‬ﻤﺎ‬ ‫ﻫ‪Ç‬ﻴﻦ ﻛ‪Ç‬ﻪ اﺳ‪Ç‬ﺮاﻓ‪Ç‬ﻴﻞ وﻗﺖاﻧ‪Ç‬ﺪ اوﻟﻴ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻔﻦ‪5‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺟ‪ÇÇ‬ﻬﺪ زآوازﺷ‪Ç‬ﺎن اﻧ‪Ç‬ﺪر‬ ‫ﺟﺎن ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﺮده‪Ä‬ﻲ از ﮔ‪Ç‬ﻮر ﺗ‪Ç‬ﻦ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3êê Ç 3ê3‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ê29 Ç ê2ì‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ 877 Ç 87ì‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ëêê Ç ëê3‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/19ê0 Ç 1939‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪8‬‬

‫ﺻﻮﻓﻴﻪ‪ ,‬وﻻﻳﺖ را ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﺠﺮة اﻟﻬﻴﻪ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﺠﺮة ﺗ‪Ç‬ﻠﺦ‬

‫وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻣﻲرﺳﺪ و ﻣﻴﻮة ﺗﻠﺦ او را ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻮﻟﻮي ﻧﻴﺰ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻠﻲ ﺑﻮد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﻠﺒﻦ او )وﻻﻳﺖ( ﻣ ‪‬ﺘﺼﻞ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﻮر او ﻧﺎر ﻧﻔﺲ ﺗﻮ را‬
‫ﺑﻜﺸﺪ‪:‬‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲوار اﻳ‪Ç‬ﻦ در ﺧ‪Ç‬ﻴﺒﺮ ﺑﻜ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﻳ‪ÇÇ‬ﺎ ﺗ‪ÇÇ‬ﺒﺮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮﮔﻴﺮ و ﻣ‪ÇÇ‬ﺮداﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺰن‬
‫وﺻ‪ÇÇ‬ﻞ ﻛ‪ÇÇ‬ﻦ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎر‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻮر ﻳ‪Ç‬ﺎر را‬ ‫ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﻠﺒﻦ وﺻﻞ ﻛ‪Ç‬ﻦ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺧ‪Ç‬ﺎر را‬
‫وﺻ‪ÇÇ‬ﻞ او ﮔ‪Ç‬ﻠﺸﻦ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ ﺧ‪Ç‬ﺎر ﺗ‪Ç‬ﻮ را‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ@ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﻧ‪ÇÇ‬ﻮر او ﻛ‪Ô‬ﺸ‪ÇÇ‬ﺪ ﻧ‪Ç‬ﺎر ﺗ‪Ç‬ﻮ را‬
‫@ﻛ‪Ô‬ﺸﺘﻦآﺗﺶ ﺑﻪ ﻣ‪Æ‬ﻣﻦ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪1‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪Ç‬ﺜﺎل دوزﺧ‪Ç‬ﻲ او ﻣ‪ÆÇ‬ﻣﻦ اﺳﺖ‬
‫وﻟﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ‪ ,‬اﻣﺎﻧﺖ اﻟﻬﻲ ﺑﺮ دل ﺳﺎﻟﻚ‬
‫اﻳﻦ ﭘﻴﻮﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻴﻌﺖ ﻛﺮدن ﺑﺎ ‪‬‬
‫وارد ﻣﻲﺷﻮد; از اﻳﻦرو ﻣﻮﻟﻮي ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻧ‪Ç‬ﻬﺎﻧﻲ ﻧ‪Ç‬ﺮﺳﺪ‪2‬‬ ‫ﺗﺎ اﻣﺎﻧﺖ ز ﻧﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮﻳﻢدل ﻧﺸﻮد ﺣﺎﻣﻠﻪ ز اﻧﻔﺎس ﻣﺴﻴﺢ‬
‫وﻟﻲ‪ ,‬اﺗ‪‬ﺼﺎﻟﻲ ﺑﻲﻗﻴﺎس ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﻌﺖ ﺑﺎ ‪‬‬
‫"ﻧﺎس" اﺳﺖ و ﻧﻪ "ﻧﺴﻨﺎس"‪ ,‬ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫رب اﻟﻨﺎس را ﺑﺎ ﺟ‪Ç‬ﺎن ﻧ‪Ç‬ﺎس‬
‫ﻫﺴﺖ ‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻲﺗﻜﻴﻒ ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﻗﻴﺎس‬
‫‪‬‬ ‫اﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺼﺎﻟﻲ‬
‫ﺟ‪Ç‬ﺎن اﺷ‪Ç‬ﻨﺎس ﻧ‪Ç‬ﻲ‪3‬‬
‫‪ Ö‬‬ ‫ﺟﺎن‬
‫ﻧﺎس ﻏﻴﺮ ‪‬‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻧﺎس ﻣ‪Ç‬ﻦ‪ ,‬ﻧ ‪‬ﺴ‪Ç‬ﻨﺎس ﻧ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﻟﻴﻚ ﮔﻔﺘﻢ ‪Ö‬‬
‫ﻫﻤﻨﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﺧﺪا ﻫﻤﻨﺸﻴﻨﻲ ﺑﺎ اوﻟﻴﺎي ﺧﺪاﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻮﻟﻮي ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﻧﺸ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻨﺪ در ﺣ‪ÇÇÇ‬ﻀﻮر اوﻟﻴ‪ÇÇ‬ﺎ‬ ‫ﻫ‪Ç‬ﻤﻨﺸﻴﻨﻲ ﺧ‪Ç‬ﺪا‬
‫‪‬‬ ‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮاﻫ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﺗﻮ ﻫﻼ ﻛﻲ‪ ,‬زاﻧﻜﻪ ﺟﺰوي ﺑﻲﻛ ‪‬ﻠﻲ‪4‬‬ ‫از ﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﻀﻮر اوﻟﻴ‪ÇÇ‬ﺎ ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ‪Ô‬ﺑ ‪Ö‬ﺴ ‪‬ﻜ‪ÇÇ‬ﻠﻲ‬
‫ﻣﺪﻋﻴﺎﻧﻲ ﻛﺎذب ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ‪‬‬

‫‪ / 1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/12ë1 Ç 12ê8‬‬

‫@‬
‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬ج ‪ ,2‬چ ‪ ,ê‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ,1378 ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ 832ë‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /2‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/7ì1 Ç 7ì0‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/21ìì Ç 21ìë‬‬

‫‪9‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫ﭘﻴﺶ ﺧﻮد و ﺑﺪون اﺟﺎزه و ﺑﺪون ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻋﻮت ﺑﻪ ارﺷﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫@ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﻫﺮ دﺳﺘﻲ ﻧﺸ‪Ç‬ﺎﻳﺪ داد دﺳﺖ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺴﻲ اﺑ‪Ç‬ﻠﻴﺲ آدم روي ﻫﺴﺖ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻓ‪ÇÇ‬ﺮﻳﺒﺪ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮغ را آن ﻣ‪Ç‬ﺮغ ﮔ‪Ç‬ﻴﺮ‬ ‫زآﻧﻜ‪ÇÇ‬ﻪ ﺻ‪Ç‬ﻴﺎد آورد ﺑ‪Ç‬ﺎﻧﮓ ﺻ‪Ç‬ﻔﻴﺮ‬
‫از ﻫ‪ÇÇÇ‬ﻮا آﻳ‪ÇÇ‬ﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺎﺑﺪ دام و ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺶ‬ ‫ﺑﺸﻨﻮد آن ﻣﺮغ ﺑﺎﻧﮓ ﺟﻨﺲ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻓﺴ‪Ç‬ﻮن‪1‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﻠﻴﻤﻲ زان‬ ‫ﺣﺮف دروﻳﺸ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﺪزدد ﻣ‪Ç‬ﺮد دون‬
‫‪‬‬
‫از ﻫﻤﻴﻦ اﺟﺎزة ﻣﻌﻨﻮي ﻳﺎ وﻟﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﻮﻓﻴﻪﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﺧﺮﻗﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﺮدهاﻧﺪ و‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺷﻴﺨﻲ ﺧﺮﻗﻪ از ﺷﻴﺦ دﻳﮕﺮ ﭘﻮﺷﻴﺪ‪ ,‬در اﺻ‪Ç‬ﻞ ﻣ‪Ç‬ﻨﻈﻮرﺷﺎن ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻦ‬
‫ﺗﺼﻮف ‪ ÇÇ‬ﻧﻬﺎﻳﺘ‪ H‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎب‬ ‫‪2‬‬
‫اﺟﺎزة ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﺑﻮد‪ /‬اﻳﻦ اﺟﺎزات ﻧﻴﺰ ‪ ÇÇ‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ارﻛﺎن ‪‬‬
‫وﻻﻳﺖ‪ ,‬ﻋﻠﻲ)ع(‪ ,‬ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪآﻏﺎز دور وﻻﻳﺖ ﭘﺲ از رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم اوﺳﺖ‪/‬‬
‫وﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﻤﺖ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ دارد‪ ,‬درﻣﺜﻨﻮي واﺟﺐ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫اﻃﺎﻋﺖ از ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪم ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻫ‪Ç‬ﻤﺔ اﺻ‪Ç‬ﺤﺎب‪ ,‬اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻧﻜ‪Ç‬ﺘﻪ را ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ او ﺷﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ‪‬‬
‫ﻣﻲآﻣﻮزاﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﺷﺪ دﻳﮕﺮان ﺷﻮد; ﻫﻢﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﺧﻀﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻲ آﻣﻮﺧﺖ‪ /‬از اﻳﻦرو‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ درﻣﺜﻨﻮي درﺳﺖ در ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺻﻔﺖ ﭘﻴﺮ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪,‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ‪‬‬
‫وﺻﻴﺖ‬
‫ﺣﻖ از ﻣﻴﺎن‬
‫ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ را اﻃﺎﻋﺖ از راﻫﻨﻤﺎ وﭘﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮانﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راه ‪‬‬
‫ﻫﻤﺔ راهﻫﺎ ذ@ﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ; ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻴﻌﻲ ﻫﻢ در ﺣﺪﻳﺚ وﻻﻳﺖ وﻗﺘﻲ‬
‫ﺣﺞ‪ ,‬وﻻﻳﺖ( ﺑﻨﺎ ﺷﺪه‪ ,‬در‬
‫@ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﻴﺰ )ﻧﻤﺎز‪ ,‬زﻛﺎت‪ ,‬روزه‪ ,‬‬
‫اﻧﺘﻬﺎ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻫﻴﭻﻛﺪام از آن ﭘﻨﺞ رﻛﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم رﻛﻦ وﻻﻳﺖ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪ 3/‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي‬
‫@ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/320 Ç 317‬‬

‫‪ /2‬در اﻳﻦﺑﺎره رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪" ,‬ﺣﺪﻳﺜﻲ در ذ@ﻛﺮ ﺧﺮﻗﺔ ﺻﻮﻓﻴﻪ"‪ ,‬ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪ ,(@8‬ﮔﺮدآوري و ﺗﺪوﻳﻦ دﻛﺘﺮ ‪‬ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‪,‬‬

‫@‬
‫ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﺑﻬﺎر ‪ ,1380‬ﺻﺺ ‪/71 Ç@ëë‬‬

‫واﻟﺤﺞ واﻟﻮﻻﻳ‪ ¹‬و ﻟﻢ ﻳﻨﺎد ﺑﺸﻲ ‪ ¾‬ﻛﻤﺎ ﻧﻮدي ﺑﺎﻟﻮﻻﻳﻪ ‪/‬‬

‫‪‬‬ ‫واﻟﺼﻮم‬
‫‪ /3‬ﺑﻨﻲ اﻻﺳﻼم ﻋﻠﻲ ﺧﻤﺲ‪ :‬اﻟﺼﻠﻮ¸ واﻟﺰﻛﻮ¸ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪10‬‬

‫ﭘ‪ÇÇÇ‬ﻬﻠﻮان ﭘ‪ÇÇ‬ﺮدﻟﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺮ ﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﻘ‪‬ﻲ‪,‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﭘ‪Ç‬ﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ را ﻛ‪Ç‬ﺎي ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫اﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪر آ در ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﺔ ﻧ‪ÇÇÇ‬ﺨﻞ اﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺪ‬ ‫ﻟﻴﻚ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺷ‪Ç‬ﻴﺮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ ﻫ‪Ç‬ﻢ اﻋ‪Ç‬ﺘﻤﺎد‬
‫@ﻛ‪‬ﺶﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪاﻧ‪ÇÇÇ‬ﺪ ﺑ‪ÇÇÔ‬ﺮد از ره ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻗﻠﻲ‬ ‫اﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪر آ در ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﺔ آن ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻗﻠﻲ‬
‫ﻃ‪Ç‬ﻮاف‪1‬‬ ‫روح او ﺳﻴﻤﺮغ ﺑﺲ ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻲ‬ ‫ﻇﻞ او اﻧﺪر زﻣﻴﻦ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﻛ‪Ç‬ﻮه ﻗ‪Ç‬ﺎف‬ ‫‪‬‬
‫ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﺎص اﻟﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇ‬ﺮﮔﺰﻳﻦﺗﻮ ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﺔ‬ ‫ﻳ‪ÇÇÇ‬ﺎ ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲ از ﺟ‪ÇÇ‬ﻤﻠﺔ ﻃ‪ÇÇ‬ﺎﻋﺎت راه‬
‫ﺧ‪ÇÇÇ‬ﻮﻳﺸﺘﻦ را ‪‬ﻣ‪ÇÇ‬ﺨ ‪‬ﻠﺼﻲ اﻧﮕ‪ÇÇ‬ﻴﺨﺘﻨﺪ‬ ‫ﻫ‪ÇÇÇ‬ﺮﻛﺴﻲ در ﻃ‪ÇÇ‬ﺎﻋﺘﻲ ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﺮﻳﺨﺘﻨﺪ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ رﻫ‪Ç‬ﻲ زان دﺷ‪Ç‬ﻤﻦ ﭘ‪Ç‬ﻨﻬﺎن ﺳ‪Ç‬ﺘﻴﺰ‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇ‬ﻮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮو در ﺳ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺔ ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﻗﻞ ﮔ‪ÇÇ‬ﺮﻳﺰ‬
‫‪‬ﺳﺒ‪Ö‬ﻖ ﻳﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﻫ‪Ç‬ﺮآن ﺳ‪Ç‬ﺎﺑﻖﻛﻪﻫﺴﺖ‬ ‫از ﻫﻤﻪ ﻃ‪Ç‬ﺎﻋﺎت‪ ,‬اﻳ‪Ç‬ﻨﺖ ﺑ‪Ç‬ﻬﺘﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻫﻤﭽﻮ ﻣﻮﺳﻲ زﻳﺮ ﺣﻜ‪Ç‬ﻢ ﺧ‪Ç‬ﻀﺮ رو‬ ‫ﭼﻮن ﮔﺮﻓﺘﺖ ﭘﻴﺮ‪ ,‬ﻫﻴﻦ ﺗﺴ‪Ç‬ﻠﻴﻢ ﺷ‪Ç‬ﻮ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧﮕ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺪ ﺧ‪ÇÇ‬ﻀﺮ رو ﻫ‪Ç‬ﺬا ﻓ‪Ç‬ﺮاق‬ ‫ﺻﺒﺮ ﻛﻦ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﺎر ﺧ‪Ç‬ﻀﺮي ﺑ‪Ç‬ﻲﻧﻔﺎق‬
‫@ﮔﺮﭼﻪ ﻃﻔﻠﻲ را ﻛﺸﺪ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻣ‪Ç‬ﻮ ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬ ‫@ﮔﺮﭼﻪ ﻛﺸ‪Ç‬ﺘﻲ ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﺪ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻮ دم ﻣ‪Ç‬ﺰن‬
‫اﻳ‪ÇÇ‬ﺪﻳﻬﻢ ﺑ‪Ç‬ﺮاﻧ‪Ç‬ﺪ‪2‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻳ‪ÇÇ‬ﺪاﷲ ﻓ‪ÇÇ‬ﻮق‬ ‫دﺳﺖ او را ﺣﻖ ﭼﻮدﺳﺖﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮاﻧﺪ‬
‫ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺟﺰ ‪‬‬
‫ﻇﻞ ﭘﻴﺮ‪ ,‬ﻧﻔﺲ را ﻧﻤﻲﻛﺸﺪ‪:‬‬
‫داﻣﻦ آن ﻧﻔﺲ ﻛﺶ را ﺳﺨﺖ ﮔ‪Ç‬ﻴﺮ‬ ‫ﻫﻴﭻ ﻧﻜﺸﺪ ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ را ﺟ‪Ç‬ﺰ ‪‬‬
‫ﻇ‪Ç‬ﻞ ﭘ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫ﻗﻮت ﻛﻪ آﻳﺪ ﺟ‪Ç‬ﺬب اوﺳﺖ‪3‬‬
‫در ﺗﻮ ﻫﺮ ‪‬‬ ‫ﭼﻮنﺑﮕﻴﺮي ﺳﺨﺖ آن ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻫ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬
‫وﻟﻲ ﻳﺎ ﭘﻴﺮ را ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻋﻴﻦ راه ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬‬
‫دان‪4‬‬ ‫ﭘ‪ÇÇÇ‬ﻴﺮ را ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﺰﻳﻦ و ﻋ‪ÇÇ‬ﻴﻦ راه‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺮ ﻧ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺲ اﺣ‪ÇÇ‬ﻮال ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺮ راه دان‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺑﺎ او را ﻋﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ وﺻﻮل ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻲداﻧﺪ‪ /‬وﻻﻳﺖ و‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ‪:‬‬
‫وﻟﻲ‪ ,‬ﻋﻴﻦ اﺗ‪‬ﺼﺎل ﺑﻪ ‪‬‬
‫اﺗ‪‬ﺼﺎل ﺑﻪ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/297ë Ç 2972‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/298ë Ç 2978‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2ë3ë Ç 2ë3ê‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/29ë1‬‬

‫‪11‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫ﺳ‪Ç‬ﻮي ﻫ‪Ç‬ﺮ ‪‬ادﺑ‪Ç‬ﻴﺮ ﺗ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲروي‬ ‫@ﮔﺮ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪي ﺑﺪان ﺷ‪Ç‬ﻪ‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﻮي‬
‫ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﺠﺎﺳﺖ‪1‬‬ ‫ﭼﻮن ﻧﻈﺮﺷﺎنﻛﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻫﻢﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻘﺒﻼن ﭼﻮن ﻛ‪Ç‬ﻴﻤﻴﺎﺳﺖ‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ وﻻﻳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺸﻖ ﻣﻲﺷﻮد; ﭼﻨﺎنﻛﻪ در ﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺚ ﻧ‪Ç‬ﻮاﻓ‪Ç‬ﻞ‬
‫دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ او ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺎﺷﻖ او ﻣﻲﺷﻮد و او ﻣﺤﺒﻮب‬
‫ﺧﺪا ﻣﻲﮔﺮدد‪ /‬ﻃﺮﻳﻘﺔ وﻻﻳﺖ‪ ,‬ﻃﺮﻳﻘﺔﻋﺸﻖ اﺳﺖ‪ /‬دﻳﻦ ﻋﻴﻦﻋﺸﻖ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از‬
‫اﻟﺤﺐ‪ /‬و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫اﻣﺎﻣﺎن ﺷﻴﻌﻲ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‪ :‬ﻫﻞ اﻟﺪﻳﻦ ‪‬ا ‪‬ﻻ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺠﺎز‪2‬‬ ‫ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﺷﻘﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻏ‪ÇÇ‬ﻴﺮ او ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‬ ‫اوﺻ‪ÇÇ‬ﺎف ﺧ‪ÇÇ‬ﺪاي ﺑ‪Ç‬ﻲﻧﻴﺎز‬ ‫ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ ز‬
‫‪‬‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻜﻲ اﺳﺖ و او را ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻋﺸﻖ ‪‬‬
‫ﻇﻼل‪3‬‬ ‫ﻧﻮر اوﺳﺖ‪ ,‬ﺧﻠﻘﺎن ﭼﻮن‬
‫اﻣﺮ ‪‬‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ ‪‬رﺑ‪Ç‬ﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺧ‪Ç‬ﻮرﺷﻴﺪ ﻛ‪Ç‬ﻤﺎل‬
‫و ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﺷﺮح آن ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫زآن‪4‬‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﻋﺸﻖ آﻳﻢ ﺧﺠﻞ ﺑﺎﺷﻢ‬ ‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﮔﻮﻳﻢ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ را ﺷ‪Ç‬ﺮح و ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن‬
‫ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﻋﻘﻠﻲ در ﺷﺮح آن ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﮔﻔﺖ‪5‬‬ ‫ﺷﺮحﻋﺸﻖ و ﻋﺎﺷﻘﻲ ﻫﻢﻋﺸﻖ‬ ‫ﻋﻘﻞ در ﺷﺮﺣﺶ ﭼﻮ ﺧ‪Ç‬ﺮ درﮔ‪Ç‬ﻞ ﺑ‪Ç‬ﺨﻔﺖ‬
‫ﻓﻘﻂ ﻃﺮﻳﻖ ﻋﺸﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﭘﺎ@ك ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻮﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻃﺒﻴﺐ ﺟﻤﻠﺔ اﻣﺮاض اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺪ‪6‬‬ ‫ﻋﻴﺐ ﻛ ‪‬ﻠﻲ ﭘ‪Ç‬ﺎ@ك‬
‫او زﺣﺮص و ‪Ö‬‬ ‫ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺟﺎﻣﻪ زﻋﺸﻘﻲ ﭼ‪Ç‬ﺎ@ك ﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫وﻟﻲ‪ ,‬ﻋﺎﺷﻖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﭼﻮن ‪ ÇÇ‬ﺑﻨﺎﺑﺮ رﻳﺸﺔ ﻟﻔﻆ وﻻﻳﺖ ‪ ÇÇ‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻴﺎن او‬
‫‪‬‬
‫و ﻣﻌﺸﻮﻗﺶ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2ì99 Ç 2ì98‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/97ê‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/983‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/112‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/11ë‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/22‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪12‬‬

‫اﻳﻦ ﺻﺪف ‪Ô‬ﭘﺮ از ﺻﻔﺎت آن ‪Ô‬درﺳﺖ‬ ‫ﻟﻴﻚ از ﻟﻴ‪ÇÇ‬ﻠﻲ وﺟ‪ÇÇ‬ﻮ ‪‬د ﻣ‪Ç‬ﻦ ‪Ô‬ﭘ‪Ç‬ﺮﺳﺖ‬
‫زﻧ‪ÇÇ‬ﻲ‪1‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻎ را ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﮔ‪ÇÇ‬ﺮدن ﻟﻴ‪ÇÇ‬ﻠﻲ‬ ‫ﻓ‪Ç‬ﺼﺎد ﭼ‪Ç‬ﻮن ﻓ‪Ç‬ﺼﺪم ﻛ‪Ç‬ﻨﻲ‬
‫ﺗﺮﺳﻢ اي ‪‬‬
‫وﻟﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻮن او ﻓﺎﻧﻲ درﺣﻖ و‬
‫ﻋﺸﻖدﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺧﺪا ﻫﻢ ﺑﻪ واﺳﻄﺔﻋﺸﻖ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺣﻖ ﻧﻤﺎﺳﺖ‪ /‬ا@ﮔﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﺪان واﺳﻄﻪ ﺑﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ او‬
‫آﻳﻴﻨﻪ ‪‬‬
‫وﻟﻲ‪Ä‬ﻲ از اوﻟﻴﺎي ﺧﺪا ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻮي را ﻣﺠﺬوب ﺧﻮﻳﺶ ﻛﺮد و ﻣﻮﻟﻮي ﻣﺲ وﺟﻮد‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻛﻴﻤﻴﺎي ﻋﺸﻖ او ﻃﻼ ﻣﻲﻛﺮد‪:‬‬
‫ﺟ‪ÇÇ‬ﻮر ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﻛ‪‬ﺶ اي دل از دﻟﺪار ﺗ‪Ç‬ﻮ‬ ‫ﺧ‪ÇÇ‬ﺪﻣﺖ ا@ﻛﺴ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﻦ ﻣﺲ وار ﺗ‪Ç‬ﻮ‬
‫‪‬‬
‫@ﻛﻪ ﭼﻮ روز و ﺷﺐ ﺟﻬﺎﻧﻨﺪ از ﺟﻬﺎن‪2‬‬ ‫@ﻛﻴﺴﺖ دﻟﺪار‪ ,‬اﻫ‪Ç‬ﻞ دل ﻧ‪Ç‬ﻴﻜﻮ ﺑ‪Ç‬ﺪان‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ درس ﻋﺸﻖ را از اوﻟﻴﺎ آﻣﻮﺧﺘﻪ و آن را ﻧﺰد ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺑﺰرگ اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ‬
‫ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺷ‪ÇÇ‬ﺎﻓﻌﻲ درﺳ‪Ç‬ﻲ ﻧﻜ‪Ç‬ﺮد‪3‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻮﺣﻨﻴﻔﻪ و‬ ‫آن ﻃﺮف ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ ﻣ‪Ç‬ﻲاﻓ‪Ç‬ﺰود درد‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻛﺘﺐ رواﻳﺖ و ﺣﺪﻳﺚ اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺟﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻴﺎت‪4‬‬ ‫ﻣﺸ‪Ç‬ﺮب آب‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻠﻜﻪ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﺻﺤﻴﺤﻴﻦ و اﺣ‪Ç‬ﺎدﻳﺚ و روات‬
‫‪‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﻲداﻧﺪ آﻧﺎن ﻛﻪ اﻫﻞ وﻻﻳﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬ﺷﺮح و رواﻳﺖﻋﺸﻖ را ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ;‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺟ‪ÇÇ‬ﺰ ﮔﺸ‪Ç‬ﺎد دل و ﻫ‪Ç‬ﺪاﻳﺖ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬ ‫ﻋﺸﻖ ﺟﺰ دوﻟﺖ و ﻋ‪Ç‬ﻨﺎﻳﺖ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬
‫ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻓﻌﻲ را در او رواﻳﺖ ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺖ‬ ‫ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ را ﺑ‪ÇÇ‬ﻮﺣﻨﻴﻔﻪ درس ﻧﮕ‪Ç‬ﻔﺖ‬
‫او دراﻳﺖ ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺖ‪5‬‬ ‫ﺣ‪ÇÇÇ‬ﻨﺒﻠﻲ را در‬ ‫ﺳ‪Ç‬ﺮ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ ﺑ‪Ç‬ﻲﺧﺒﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺎﻟﻚ از ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2018 Ç 2017‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ê88 Ç 3ê87‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3833‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3ê38‬‬

‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ﮔﺮدآورﻧﺪه ﺷﻴﺦ اﺳﺪاﷲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,1387 ,‬ص ‪/100‬‬
‫‪ /ë‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪13‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫اﺻﻮ‪ Á‬اﺟﺘﻬﺎد و ﻗﻴﺎس ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣ‪Ç‬ﻌﻤﻮل ﻓ‪Ç‬ﻘﻬﺎ و ﻣ‪Ç‬ﺠﺘﻬﺪﻳﻦ اﺳﺖ‪ ,‬در ﻣ‪Ç‬ﻘﺎم‬
‫ﻧﺺ اﺳﺖ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬
‫وﻻﻳﺖ‪ ,‬ﻧﺰد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺪارد; ﭼﺮا ﻛﻪ اﺟﺘﻬﺎد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﻧﺺ اﺳﺖ‪:‬‬
‫رﻛﻦ وﻻﻳﺖ ﻗﺒﻮل ‪‬‬
‫اﻧ‪Ç‬ﺪر آن ﺻ‪Ç‬ﻮرت ﻧ‪Ç‬ﻴﻨﺪﻳﺸﺪ ﻗ‪Ç‬ﻴﺎس‬ ‫ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻫﺮ ﮔﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺺ ﺷﻨﺎس‬
‫از ﻗ‪ÇÇÇ‬ﻴﺎس آﻧ‪ÇÇ‬ﺠﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﺎﻳﺪ ﻋ‪ÇÇ‬ﺒﺮﺗﻲ‬ ‫ﻧ‪Ç‬ﺺ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺻ‪Ç‬ﻮرﺗﻲ‬
‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺎﺑﺪ ‪‬‬
‫اﻳﻦ‪1‬‬ ‫آنﻗﻴﺎس ﻋﻘﻞ ﺟﺰويﺗﺤﺖ‬ ‫و‬ ‫وﺣﻲ روح ﻗﺪﺳﻲ دان ﻳ‪Ç‬ﻘﻴﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺺ‪ ,‬‬ ‫‪‬‬
‫وﻟﻲ زﻣﺎن‪ ,‬ﻣﻨﺸﺄ ﻓﻬﻢ دﻳﻦ اﺳﺖ‪ ,‬ﻧﻪ ﻗﻴﺎﺳﺎت و اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﺎت ﻓﻘﻬﻲ در دﻳﻦ‪:‬‬
‫‪‬دم ‪‬‬
‫ﻗ‪Ç‬ﻄﺐ زﻣ‪Ç‬ﺎن‪2‬‬ ‫ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻢ ﻧ‪ÇÇ‬ﻘﻠﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ دم‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻴﻤﻢ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ وﺟ‪ÇÇ‬ﻮد آب دان‬
‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ‪‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻘﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪:‬‬
‫ﻋﻘﻞ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪3‬‬ ‫ﻣﺸﺮق او ﻏﻴﺮ ﺟﺎن و‬ ‫آﻓ‪ÇÇ‬ﺘﺎب ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﺮﻓﺖ را ﻧ‪ÇÇ‬ﻘﻞ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬
‫وﻟﻲ آن را آﻣﻮﺧﺖ‪:‬‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ از ‪‬‬
‫وﻟﻲ‪4‬‬ ‫‪‬ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻢ وﺣ‪ÇÇ‬ﻲ دل ‪Ô‬رﺑ‪ÇÇ‬ﻮدي از‬ ‫ﻳ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ ﻧ‪Ç‬ﻘﻞ ﻛ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﻮدي ‪‬ﻣ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻮال درﻃﺮﻳﻖ ﻗﻠﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬راز وﻟﻮي دﻳﻦ‪ ,‬در ﺑﺴﺎط ﻫﻴﭻ ﻣﺘﻜ ‪‬ﻠﻤﻲ‪,‬‬
‫ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺰرگ اﺷﻌﺮي‪ ,‬ﻓﺨﺮ رازي‪ ,‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺗ ‪‬ﻜﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪:‬‬
‫ﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﺨﺮ رازي رازدان دﻳ‪ÇÇÇ‬ﻦ ﺑ‪ÇÇ‬ﺪي‬ ‫اﻧﺪرﻳﻦ ﺑﺤﺚ ار ﺧﺮد ره ﺑﻴﻦ ‪Ô‬ﺑ‪Ç‬ﺪي‬
‫او ﺣﻴﺮت ﻓ‪Ç‬ﺰود‪5‬‬ ‫ﻋﻘﻞ و ﺗﺨﻴﻴﻼت‬ ‫ﻟﻴﻚ ﭼﻮن ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﻦ ‪‬ﻟ ‪Ö‬ﻢ ‪‬ﻳ ‪Ô‬ﺬ ‪Ö‬ق ‪‬ﻟ ‪Ö‬ﻢ ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﺪ ‪‬ر ﺑﻮد‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻮاس‬
‫‪‬‬ ‫اﺻﻮ‪ Á‬ﭼﻮن ﻣﺘﻜ ‪‬ﻠﻤﺎن ﻳﺎ از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻘﻞ دوراﻧﺪﻳﺶ و ﻳ‪Ç‬ﺎ از ﻃ‪Ç‬ﺮﻳﻖ‬
‫ﺣﻮاس ﺑ‪Ç‬ﺎﻃﻨﻲ و ﻗ‪Ç‬ﻠﺒﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻓﻬﻢ اﺳﺮار ﺑﺎﻃﻨﻲ دﻳﻦ ﻛﻨﻨﺪ و ﻣﻨﻜﺮ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ë8ê Ç 3ë82‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ê18‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê3‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ê1ì‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê1ê7 Ç ê1êì‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ê‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬از ﻃﺮﻳﻘﺔ دﻳﻨﻲ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ دورﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺣﺲ ﺣ‪ÇÇ‬ﻴﻮان زﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺮون ﻫ‪ÇÇ‬ﻮا‬
‫ﺟ‪ÇÇÇ‬ﺰ ‪‬‬ ‫ﺣﺲ دﻳﮕ‪ÇÇ‬ﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﺮا‬
‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ﻧ‪ÇÇ‬ﺒﻮدي ‪‬‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺪي‪1‬‬ ‫ﺣﺲ ﻣﺸﺘﺮك ﻣ‪Ç‬ﺤﺮم‬
‫@ﻛﻲ ﺑﻪ ‪‬‬ ‫ﻣﻜ‪ÇÇ‬ﺮم ﻛ‪ÇÇ‬ﻲ ‪Ô‬ﺑ‪ÇÇ‬ﺪي‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﻲ آدم‬
‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﻫﻢ ا@ﮔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ اﺳ‪Ç‬ﺘﻨﺎد ﻛ‪Ç‬ﻨﻨﺪ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﻮد را از اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ; زﻳﺮا آﻧﺎن ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﻧﺮﺳﻨﺪ و راه ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺒﺮﻧﺪ‪ /‬او ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﮔﻮ ﺑﺪو ﻛﺎو راﺳﺖ ﺳﻮي ﮔﻨﺞ ﭘﺸﺖ‬ ‫ﻓ‪ÇÇ‬ﻠﺴﻔﻲ ﺧ‪Ç‬ﻮد را از اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﻪ ﺑ ‪Ô‬ﻜﺸﺖ‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﺷﻮد‪2‬‬ ‫از ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺮاد دل ﺟ‪ÇÇÇ‬ﺪاﺗ‪ÇÇ‬ﺮ‬ ‫@ﮔ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺪو ﭼ‪Ç‬ﻨﺪاﻧﻜ‪Ç‬ﻪ اﻓ‪Ç‬ﺰون ﻣ‪Ç‬ﻲدود‬
‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮو ﺳ‪Ç‬ﺮ را ﺑ‪Ç‬ﺮ آن دﻳ‪Ç‬ﻮار زن‬ ‫ﻇ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣ‪Ç‬ﻨﻜﺮ ﺷ‪Ç‬ﻮد در ﻓﻜ‪Ç‬ﺮ و ‪‬‬
‫دل‪3‬‬ ‫ﻫﺴﺖ ﻣ‪Ç‬ﺤﺴﻮس ﺣ‪Ç‬ﻮاس اﻫ‪Ç‬ﻞ‬ ‫ﻧﻄﻖ آب و ﻧﻄﻖ ﺧﺎ@ك و ﻧ‪Ç‬ﻄﻖ ﮔ‪Ç‬ﻞ‬
‫اﺳﺖ‪4‬‬ ‫در ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن او ﻓ‪Ç‬ﻠﺴﻔﻲ ﭘ‪Ç‬ﻨﻬﺎﻧﻲ‬ ‫ﻫﺮﻛﻪ را در دل ﺷﻚوﭘ‪Ç‬ﻴﭽﺎﻧﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻓﻴﻠﺴﻮف از ﺣﻮاس و درك اوﻟﻴﺎ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﺳﺖ‪5‬‬ ‫از ﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﻮاس اوﻟﻴ‪ÇÇÇ‬ﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﮕﺎﻧﻪ‬ ‫ﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﺴﻔﻲ ﻛ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﻜﺮ ﺣ‪ÇÇ‬ﻨﺎﻧﻪ اﺳﺖ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ در ﺑﻨﺪ ﻣﻌﻘﻮﻻت اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺻ‪Ç‬ﻔﻲ‪6‬‬ ‫ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ آﻣ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻬﺴﻮار‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺪ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﻘﻮﻻت آﻣ‪ÇÇÇ‬ﺪ ﻓ‪ÇÇ‬ﻠﺴﻔﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪارد‪:‬‬
‫ﻋﻘﻞ ﭘﻮﺳﺖ ﺟﻮﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ‪‬‬ ‫درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ‪Ö‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﺪهﺣﻴﻮانﻫ‪Ç‬ﻤﻴﺸﻪﭘﻮﺳﺖ ﺟﻮﺳﺖ‪7‬‬ ‫ﻋﻘﻞﻋﻘﻠﺖ ﻣ‪Ç‬ﻐﺰوﻋﻘﻞﺗﺴﺖ ﭘ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬
‫‪Ö‬‬
‫او ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺑﻨﺪﮔﻲ و ﺳﻠﻮك ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﺸﻒ ﻫﺴﺘﻲ رﺳﻴﺪ ﻧﻪ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ì7 Ç ìì‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/23ì2 Ç 23ì1‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3292 Ç 3291‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3298‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3293‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë28‬‬

‫‪ /7‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë29‬‬

‫‪1ë‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫ﺑﻪواﺳﻄﻪ ﻋﻘﻞ‪:‬‬
‫ﺷ‪Ç‬ﻮد‪1‬‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﺪﮔﻲ ﻛ‪ÇÇ‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺗ‪Ç‬ﻮ را ﭘ‪Ç‬ﻴﺪا‬ ‫ﻋﻘﻞ ﻛﺎراﻓ‪Ç‬ﺰا ﺷ‪Ç‬ﻮد‬
‫@ﻛﺸﻒ اﻳﻦ ﻧﻪ از ‪‬‬
‫ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻋﻠﻮم ﻇﺎﻫﺮي ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ آﻧﻬﺎ را "ﻋﻠﻢ ﻇﻨﻮن" ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ‪ ,‬‬
‫ﻣﺤﻞ اﺧﺘﻼف‬
‫و ﻛﺜﺮت آراﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ اوﻟﻴﺎ ﭼﻮن ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دل ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ,‬اﺧﺘﻼﻓﻲ ﻣﻴﺎن ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﺸﺎن‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪:‬‬
‫ﺻ‪ÇÇ‬ﺪ ﻫ‪ÇÇ‬ﺰاران ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ وي ﻣ‪ ÇÇ‬ﺘﻔﻖ‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻖ‬
‫‪‬‬ ‫اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﺧ‪ÇÇ‬ﺒﺮﻫﺎ وﻳ‪ÇÇ‬ﻦ رواﻳ‪Ç‬ﺎت‬
‫ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ ﻇ‪Ç‬ﻨﻮن‪2‬‬ ‫آﻧ‪Ç‬ﭽﻨﺎن ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻫﺴﺖ در‬ ‫ﻳﻚ ﺧ‪ÇÇ‬ﻼﻓﻲ ﻧ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﻴﻮن‬
‫ﺧﻮد اوﻟﻴﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ آﻧﻜﻪ از ﺟﻬﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﺘﻜ ‪‬ﺜﺮﻧﺪ‪ ,‬وﻟﻲ ﻫﻤﻪ ﻧﻮر‬
‫واﺣﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺘﺤﺪ ﺟ‪ÇÇ‬ﺎنﻫﺎي ﺷ‪Ç‬ﻴﺮان ﺧ‪Ç‬ﺪاﺳﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﺎن ﮔ‪Ç‬ﺮﮔﺎن وﺳﮕ‪Ç‬ﺎنﻫ‪Ç‬ﺮﻳﻚ ﺟ‪Ç‬ﺪاﺳﺖ‬
‫@ﻛﺎنﻳﻜﻲ ﺟﺎنﺻﺪﺑﻮد ﻧﺴﺒﺖﺑﻪﺟﺴﻢ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﮔﻔﺘﻢ ﺟﺎنﻫﺎﺷﺎن ﻣ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﺳ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺎﻧﻪﻫﺎ‪3‬‬ ‫ﺻﺪ ﺑﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺻ‪Ç‬ﺤﻦ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ آن ﻳﻚ ﻧ‪Ç‬ﻮر ﺧ‪Ç‬ﻮرﺷﻴﺪ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎ‬
‫ﻋﻘﻞ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ /‬ﭘﺲ‪ ,‬از ﻋﻘﻞ ﺟ‪Ç‬ﺰوي اﺳ‪Ç‬ﺘﺪﻻﻟﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ وﺳ‪Ç‬ﻴﻠﺔ‬
‫وﻻﻳﺖ ﻣﻘﺎم ‪‬‬
‫ﻣﺘﻜﻠ‪‬ﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﻲرود‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﺸﺎﻧﺪ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﻃ‪Ç‬ﺮف در ﺣﻜ‪Ç‬ﻢ ‪‬‬ ‫ﻋﻘﻞ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮن ﺷ‪Ç‬ﺘﺮﺑﺎن ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺷ‪Ç‬ﺘﺮ‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺜﺎل اﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﺮان ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ اﻧ‪ÇÇ‬ﺘﻬﺎ‪4‬‬ ‫ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻘﻞ ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻘﻠﻨﺪ اوﻟﻴ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ و ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﻠﻬﺎ‬
‫دور ﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ ﻫﺪاﻳﺖ و‬
‫وﻟﻲ اﻋﻈﻢ ﺧﺪا در ﻫﺮ ‪Ö‬‬
‫‪‬‬
‫ﺣﺠﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺧﻠﻖ اﺳﺖ‪ /‬او ﻣﻬﺪي و ﻫﺎدي اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë27‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ê1ê7 Ç ê1êì‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ê1ì Ç ê13‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2ë07 Ç 2ë0ì‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ì‬‬

‫اﺳﺖ‪1‬‬ ‫آزﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺶ ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻗ‪ÇÇ‬ﻴﺎﻣﺖ دا‪ÇÄ‬ﻢ‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﻫﺮ دوري وﻟﻲ اي ﻗﺎ‪Ä‬ﻢ اﺳﺖ‬
‫ﻫ‪Ç‬ﻢ ﻧﺸﺴ‪Ç‬ﺘﻪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ رو‪2‬‬ ‫ﻫ‪Ç‬ﻢ ﻧ‪Ç‬ﻬﺎن و‬ ‫ﻣﻬﺪي و ﻫﺎدي وي اﺳﺖ اي راه ﺟﻮ‬
‫وﻟﻲ دﻳﮕﺮ‪ ,‬ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ ,‬ﭘﺲ ﻓﻘﻂ‬
‫وﻟﻲ را ﺟﺰ ﺧﺪاو ‪‬‬
‫و ﭼﻮن ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻨﻮي ‪‬‬
‫وﻟﻲ ﻻﺣﻖ راﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﺪو ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ ﺧﻮﻳﺶ او را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ و‬
‫وﻟﻲ ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫اﻳﻦ از ارﻛﺎن ‪‬اوﻟﻴﻪ اﻋﺘﻘﺎدات ﺷﻴﻌﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Ç‬ﺮﺳﺖ‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﮔ‪ÇÇ‬ﻠﻴﻤﻲ را ﻛ‪ÇÇ‬ﻠﻴﻤﻲ در ﺑ ‪ ‬‬ ‫ﭘﻴﺶ آن ﭼﺸﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎز و رﻫﺒﺮﺳﺖ‬
‫ﻫﺮ ﻛ‪Ç‬ﻪ را او ﺧ‪Ç‬ﻮاﺳﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﻬﺮه ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇ‬ﺮ وﻟﻲ را ﻫ‪ÇÇ‬ﻢ وﻟﻲ ﺷ‪ÇÇ‬ﻬﺮه ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﺪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺮﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶرادﻳ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﻪﺳﺎﺧﺖ‪3‬‬ ‫ﭼ‪Ç‬ﻮنﻛﻪاو‬ ‫@ﻛﺲ ﻧ‪Ç‬ﺪاﻧ‪Ç‬ﺪ از ﺧ‪Ç‬ﺮد او را ﺷ‪Ç‬ﻨﺎﺧﺖ‬
‫وﻟﻲ ﺑﻪ اذن اﻟﻬﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻫﺪاﻳﺖ ﻣﻨﺼﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬او اﺻﻠﺢ ﻫﻤﺔ ﺻﺎﻟﺤﺎن‬
‫اﻳﻦ ‪‬‬
‫زﻣﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺎزة ارﺷﺎدش را ﺧﺪاوﻧﺪ اﻣﻀﺎ¾ ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎنﺻﺤﻲاﺳﺖ‪4‬‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻮﻗﻴﻌﺶاز‬ ‫در ﻣﻴﺎن ﺻﺎﻟﺤﺎن ﻳﻚ اﺻﻠﺤﻲ اﺳﺖ‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ وﻻﻳﺖ ﺑﺎ ﺧﻼﻓﺖ ﺻﻮري ﺗﻔﺎوت دارد‪ /‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺮدم‬
‫وﻟﻲ را ﺧ‪Ç‬ﺪا‬
‫در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻼﻓﺖ دﺧﺎﻟﺖ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻈﺮ ﺧﻮﻳﺶ را دﺧﻴﻞ داﻧ‪Ç‬ﻨﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ‪‬‬
‫ﻣﺪﺧﻠﻴﺘﻲ ﻧﺪارد‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫وﻟﻲ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﺟﺘﻬﺎد و رأي اﺷﺨﺎص در ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪‬‬
‫وﻟﻲ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ,‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺑﺼﻴﺮتﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي او رﺳﻴﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻘﺎم‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺮاي ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﻳﻦ ﺟﺰ ﻋﻠﻲ)ع( ‪‬ادﻋﺎ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫@ﻛﻪ ﻣﻨﻢ ﻛﺸ‪Ç‬ﺘﻲ در اﻳ‪Ç‬ﻦ درﻳ‪Ç‬ﺎي ‪‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻞ‬ ‫اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﭼ‪ÇÇ‬ﻨﻴﻦ ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﻮد آن ﺷ‪Ç‬ﺎه رﺳ‪Ç‬ﻞ‬
‫ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ ﺧ‪Ç‬ﻠﻴﻔﻪ راﺳ‪Ç‬ﺘﻴﻦ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺟ‪Ç‬ﺎي ﻣ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﻳ‪ÇÇ‬ﺎ ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻮ در ﺑ‪Ç‬ﺼﻴﺮتﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﻦ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ 817‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ 820‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/23ëë Ç 23ë3‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ì28‬‬

‫‪17‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫اي ﻓ‪ÇÇ‬ﺘﻲ‪1‬‬ ‫رو ﻧﮕ‪ÇÇÇ‬ﺮداﻧ‪ÇÇ‬ﻲ زﻛﺸ‪ÇÇ‬ﺘﻲ‬ ‫@ﻛﺸ‪ÇÇ‬ﺘﻲ ﻧ‪ÇÇ‬ﻮﺣﻴﻢ در درﻳ‪ÇÇ‬ﺎ ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﻲ)ع( را ﺑﻪ وﻻﻳﺖ و ﺑﻪﻋﻨﻮان وارث ﻣﻌﻨﻮي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪/‬‬
‫ﻣﻬﻢ‬
‫ﺣﺎل ا@ﮔﺮ او ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﻴﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ,‬ﻣﺴﺄﻟﻪاي ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ اﻋﺘﻘﺎدي‪ /‬آﻧﭽﻪ ‪‬‬
‫اﺳﺖ اﻋﺘﻘﺎد اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﻣﺮ وﻻﻳﺖ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﭘﺲ ازﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﻲ )ع( رﺳﻴﺪ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي ﺿﻤﻦ ﺗﺄﻳﻴﺪ واﻗﻌﺔ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻏﺪﻳﺮﺧﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﻲ)ع( را‬
‫ﺑﻪ وﻻﻳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫آن ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲ ﻣ‪ÇÇ‬ﻮﻻ ﻧ‪Ç‬ﻬﺎد‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺎم ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد و ‪‬‬ ‫زﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﺳ‪ÇÇ‬ﺒﺐ ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ اﺟ‪ÇÇ‬ﺘﻬﺎد‬
‫اوﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﻋ‪Ç‬ﻢ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻي‬ ‫اﺑ‪Ç‬ﻦ‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﻛﻮ را ﻣﻨﻢ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻ و دوﺳﺖ‬
‫‪‬‬
‫"ﻣﻮﻟﻲ" ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ از رﻳﺸﺔ‬
‫×‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮد را و ﭘﺲ از ﺧﻮد ﻋﻠﻲ را‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار‬
‫وﻻﻳﺖ اﺳﺖ‪ /‬و ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﺟﺎي ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺷ ‪‬ﻜﻲ ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺘﻜﻠ‪‬ﻤﻴﻦ‬
‫اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ ﭘﻴﺶ آﻣﺪ ‪ ÇÇ‬ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮاد از ﻣﻮﻻ‪ ,‬دوﺳﺘﻲ ﺳﺎده ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ‬
‫راﻫﻨﻤﺎي دﻳﻨﻲ و ﻣﻌﺸﻮق ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﻣﺮﺷﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪواﺳﻄﺔ وﻻﻳﺖ‪ ,‬اﻧﺴﺎن‬
‫اوﻟﻲ ﺑﺎﻟ ‪‬ﺘﺼﺮف اﺳﺖ‪ /‬در اداﻣﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫را از ﻗﻴﻮد ﻣﺎديآزاد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ×‬
‫رﻗ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺖ زﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﺖ ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺮﻛﻨﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺪ‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺖ ﻣ‪ÇÇ‬ﻮﻻ آن ﻛ‪Ç‬ﻪ آزادت ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫اﺳﺖ‪3‬‬ ‫ﻣ‪ÆÇÇÇÇ‬ﻣﻨﺎن را زاﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﻴﺎ آزادي‬ ‫ﻧ‪Ç‬ﺒﻮت ﻫ‪Ç‬ﺎدي اﺳﺖ‬
‫ﭼﻮن ﺑ‪Ç‬ﻪ آزادي ‪‬‬
‫وﻟﻲ را ﻣﻮﻫﺒﺖ اﻟﻬﻲ ﺑﺰرگ و ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺟﺸﻦ وﺳﺮور ﻣﻲداﻧﺪ‪,‬‬
‫و ﭼﻮن ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪‬‬
‫ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‪4‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﺳﺮو و ﺳ‪Ç‬ﻮﺳﻦ آزادي‬ ‫اي ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﺮوه ﻣ‪ÆÇÇ‬ﻣﻨﺎن ﺷ‪ÇÇ‬ﺎدي ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﻴﺪ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/33ì0 Ç 33ë8‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/êëë2 Ç êëë1‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/êëëê Ç êëë3‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/êëëë‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪18‬‬

‫ﻣﺴﺖو رﻗﺎصو ﺧﻮش و ﻋﻨﺒﺮﻓﺸﺎن‪1‬‬ ‫ﺣ‪ ÇÇÇ‬ﻠﻪﻫﺎ ﭘ‪ÇÇ‬ﻮﺷﻴﺪه و داﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﻛﺸ‪ÇÇ‬ﺎن‬

‫و ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺑﺮﺧﻼف رأي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ را ﺣﺮﻳﺺ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬ﺑﺮاي اﻣﻴﺮﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮد ‪ ÇÇ‬ﺧﻼﻓﺖ از ﻛﻔﺶ ﺑﻲارزش‬
‫وﺻﻠﻪ ﺧﻮردهاش ﻛﻢﺑﻬﺎﺗﺮ اﺳﺖ‪ ,2‬ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ?‪3‬‬ ‫ﺣﺮص ﻣﻴﺮي و ﺧﻼﻓﺖ ﻛ‪Ç‬ﻲ‬ ‫آنﻛﻪ او ﺗ‪Ç‬ﻦ را ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻦﺳﺎن ﭘ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ا@ﮔﺮ ﻫﻢ ﻋﻠﻲ ﺳﺨﻦ از ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ درﺳﺖ ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪:‬‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ اﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺮان را ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﺎﻳﺪ راه و ﺣﻜ‪ÇÇ‬ﻢ‬ ‫زان ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻮﺷ‪ ‬ﺪ اﻧﺪر ﺟﺎه و ﺣﻜﻢ‬
‫را ﺛ‪Ç‬ﻤﺮ‪4‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ دﻫ‪ÇÇ‬ﺪ ﻧ‪ÇÇ‬ﺨﻞ ﺧ‪ÇÇ‬ﻼﻓﺖ‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇ‬ﺎ اﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺮي را دﻫ‪ÇÇ‬ﺪ ﺟ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻲ دﮔ‪ÇÇ‬ﺮ‬
‫ﻋﺪة‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﺣ ‪‬ﺘﻲ در ﭘﺎﺳﺦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﺮاد ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﭼﻮن ﻋﻠﻲ در ﺟﻨﮓﻫﺎ ‪‬‬
‫زﻳﺎدي را ﻛﺸﺘﻪ واﺟﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻼﻓﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻛﺎر او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎر‬
‫ﻣﻀﺮ را ﻣﻲﺑﺮد ﺗﺎ درﺧﺘﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻣﻴﻮه دﻫﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي ‪‬‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ اﻣ‪ÇÇ‬ﺎن ﻳ‪ÇÇ‬ﺎﺑﺪ ‪‬ﺳ‪ÇÇ‬ﺮ اﻫ‪ÇÇ‬ﻞ ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن‬ ‫ﺻ‪Ç‬ﺪ ﻫ‪Ç‬ﺰاران ﺳ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﺮﻳﺪ آن دﻟﺴ‪Ç‬ﺘﺎن‬
‫‪ÇÇ‬ﺮ‬ ‫‪Ö‬‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺨﻞ ﻗ‪ÇÇ‬ﺎﻣﺖﻫﺎ و ﺑ ‪Ö ‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺎﺑﺪ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻀﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺎﻏﺒﺎن زان ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﺑ ‪ Ô‬ﺮد ﺷ‪ÇÇ‬ﺎخ‬
‫ﺧ‪ÇÇ‬ﺮﻣﻴﺶ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﺎﻳﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎغ و ﻣ‪ÇÇ‬ﻴﻮه ‪‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲ ‪‬ﻛﻨﺪ از ﺑ‪ÇÇ‬ﺎغ داﻧ‪ÇÇ‬ﺎ آن ﺣﺸ‪ÇÇ‬ﻴﺶ‬
‫ﺣ‪Ç‬ﺒﻴﺐ‪5‬‬ ‫ﺗ‪Ç‬ﺎ رﻫ‪Ç‬ﺪ از درد و ﺑ‪Ç‬ﻴﻤﺎري‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲ ‪‬ﻛﻨﺪ دﻧ‪ÇÇ‬ﺪان ﺑ‪ÇÇ‬ﺪ را آن ﻃ‪ÇÇ‬ﺒﻴﺐ‬
‫اﺻﻮ‪ Á‬ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺸﻴﺮ ﻗ‪Ç‬ﻬﺮ و ﻏ‪Ç‬ﻠﺒﺔ ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮي ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎن را ﺑﻲﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي‬
‫ذواﻟﻔﻘﺎر ﺑﺎﻃﻨﻲ ﻋﺸﻖ و ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/êëë8‬‬

‫‪ /2‬ﺳﻴﺪ رﺿﻲ‪ ,‬ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ دﻛﺘﺮ ﺻﺒﺤﻲ اﻟﺼﺎﻟﺢ‪ ,‬ﺑﻴﺮوت‪ ,1980 ,‬ﺧﻄﺒﺔ ‪/33‬‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/39ì0‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/39ì2 Ç 39ì1‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/388ë Ç 3882‬‬

 ‫‪19‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫@ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺧﺎ@ك ﻣﺎ را ﭘ‪Ç‬ﺎ@ك ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫‪‬‬ ‫آب ‪‬ﻋﻠﻤﺖ‬ ‫ﺗﻴﻎ ﺣﻠﻤﺖ ﺟﺎن ﻣ‪Ç‬ﺎ را ﭼ‪Ç‬ﺎ@ك ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫اوﺳﺖ‪1‬‬ ‫زاﻧﻜﻪ ﺑﻲﺷﻤﺸﻴﺮ ﻛﺸﺘﻦ ﻛ‪Ç‬ﺎر‬ ‫اﺳ‪Ç‬ﺮار ﻫ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎزﮔﻮ داﻧ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﻠﻲ‪ ,‬او را دﺳ‪Ç‬ﺘﮕﻴﺮ و راﻫ‪Ç‬ﻨﻤﺎي اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن و آن ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن‬
‫وﻟﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ ,‬و اﻳﻦ ﻣﻘﺎم دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻓﻘﻂ در ﺷﺄن ‪‬‬
‫ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن‪2‬‬ ‫دﺳ‪ÇÇ‬ﺘﮕﻴﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن و آن‬ ‫از ﺑ‪ÇÇ‬ﺮاي ﺣ‪ÇÇ‬ﻖ ﺷ‪Ç‬ﻤﺎﻳﻴﺪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻬﺎن‬
‫ﺳﺮ ﻣﻲداﻧﺪ‪ 3‬و ﻣﻌﺘﻘﺪ‬
‫و ﭼﻮن ﺣﻘﻴﻘﺖ دﻳﻦ را وﻻﻳﺖ وآن را ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﻠﺐ و ‪‬‬
‫ﺳﺮ ﭘﺲ ازﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﻲ)ع( ﺑﻮد و ﻧﻪدﻳﮕﺮان‪ ,‬از ﻋﻠﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫اﺳﺖ ﺣﺎﻣﻞ اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﺳﺮ و راز را ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ; ﻟﺬا ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ‪‬‬
‫اﻟﻘ‪Ç‬ﻀﺎ‪4‬‬ ‫اي ﭘﺲ ﺳ‪Ç‬ﻮ¾اﻟﻘ‪Ç‬ﻀﺎ ﺣﺴ‪Ç‬ﻦ‬ ‫راز ﺑﮕﺸ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ اي ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﻲ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﺗﻀﻲ‬
‫و ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻴﺖ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬در ﻏﺰﻟﻴﺎت ﺧﻮﻳﺶ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺘﻢ ﮔ‪Ç‬ﺮوﮔﺎن ﺧ‪Ç‬ﻴﺎﻟﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﺎوان‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺒﺮدي دﻟﻢ را ﺑ‪ÇÇ‬ﺪادي ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ زاﻏ‪ÇÇ‬ﺎن‬
‫ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻮﻳﻲ ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻮﻳﻢ ﻋ‪ÇÇ‬ﻼﻣﺎت ﻣﺴ‪Ç‬ﺘﺎن‬ ‫درآﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﻲ درآﻳ‪ÇÇÇ‬ﻢ ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻴﺮي ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻴﺮم‬
‫‪//////////////////////////////////////////////////////‬‬ ‫‪//////////////////////////////////////////////////////‬‬
‫ﺧ‪Ç‬ﻤﻮش ﺑ‪Ç‬ﺎش اي ﺗ‪Ç‬ﻦ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺟ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻋﻠﻲ ﻣﻴﺮ ﮔﺮدد ﭼﻮ ﺑﮕ‪Ç‬ﺬﺷﺖ ﻋ‪Ç‬ﺜﻤﺎن‬ ‫ﺑﮕ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮﻳﺪ‬
‫ﻛﻨﻌﺎن‪5‬‬ ‫ﺗﻮﻳﻲ ﻳﻮﺳﻒ ﻣﺎ ﺗﻮﻳﻲ ﺧﻮب‬ ‫ﺧﻤﻮشﻛﺮدم ايﺟﺎن ﺑﮕﻮ ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮد‬
‫و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻛﻪ در ﻃﺮﻳﻘﺔ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺮﻳﺪ ﻃﺮﻳﻘﺔ وﻟﻮي ﻋﻠﻲ)ع( اﺳﺖ و ﺑﺮﻛﺖ و‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/37ì1 Ç 37ì0‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ìì2‬‬

‫ﺳﺮ ﻣﺴﺘﺘﺮ ‪////‬‬

‫ﺳﺮ و ‪‬‬
‫ﺳﺮ ﻣﺴﺘﻮر ﻓﻲ ‪‬‬
‫‪ /3‬از اﻣﺎﻣﺎن ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ :‬اﻣﺮﻧﺎ ‪‬‬
‫‪ /ê‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3771‬‬

‫‪ /ë‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ê‬ﻏﺰل ‪/2088‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪20‬‬

‫ﺣﻀﻮر ﻣﻌﻨﻮي او را در وﺟﻮد ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ ,‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻳ‪ÇÇ‬ﺎ ﺑﮕ‪Ç‬ﻮﻳﻢ آﻧ‪Ç‬ﭽﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﺎﻓﺘﺴﺖ‬ ‫ﻳﺎ ﺗﻮ وا@ﮔ‪Ç‬ﻮ آﻧ‪Ç‬ﭽﻪ ﻋ‪Ç‬ﻘﻠﺖ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺘﺴﺖ‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻲزﺑﺎن‪1‬‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﻲﻓﺸﺎﻧﻲ ﻧ‪Ç‬ﻮر ﭼ‪Ç‬ﻮن ﻣ‪Ç‬ﻪ‬ ‫از ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺗﺎﻓﺖ‪ ,‬ﭼﻮن داري ﻧﻬﺎن‬
‫ﺿ‪Ç‬ﻴﺎ‪2‬‬ ‫ﭼﻮن ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﺪ ﺿ‪Ç‬ﻴﺎ اﻧ‪Ç‬ﺪر‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎه ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﮔﻔﺘﻦ ﭼ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ رﻫ‪ÇÇ‬ﻨﻤﺎ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻋﻠﻲ را ﺗﺒﺎر و اﺻﻞ ﻣﻌﻨﻮي ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲداﻧﺪ و ﺿﻤﻦ اﻇﻬﺎر ﻏﻼﻣﻲ آن‬
‫درﮔﺎه‪ ,‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ او ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻓ‪ÇÇ‬ﺮوغ ﺷ‪ÇÇ‬ﻤﻊ ﻛ‪ÇÇ‬ﻴﺸﻢ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮدهاي‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺗ‪Ç‬ﺒﺎر و اﺻ‪Ç‬ﻞ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺸﻢ ﺑ‪Ç‬ﻮدهاي‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﭼ‪Ç‬ﺮاﻏﺖ روﺷ‪Ç‬ﻨﻲ ﭘ‪Ç‬ﺬرﻓﺖ ازو‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﻏ‪ÇÇ‬ﻼم آن ﭼ‪ÇÇ‬ﺮاغ ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﺟ‪ÇÇ‬ﻮ‬
‫در ﻇ‪Ç‬ﻬﻮر‪3‬‬ ‫@ﻛﻪ ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﮔ‪Ç‬ﻮﻫﺮ ﺑ‪Ç‬ﺮآرد‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﻏ‪ÇÇ‬ﻼم ﻣ‪ÇÇ‬ﻮج آن درﻳ‪ÇÇ‬ﺎي ﻧ‪Ç‬ﻮر‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬دوﺳﺘﻲ اوﻻد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و اﻫﻞ ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ را ﻧ‪Ç‬ﻪ ﺻ‪Ç‬ﺮﻓ‪ H‬از آن ﺟ‪Ç‬ﻬﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ آن‬
‫رﺑ ﺎﻧﻴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ;‬
‫ﺑﺰرﮔﻮاران ﺑﺴﺘﮕﺎن ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻧﺪ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ از آن ﺟﻬﺖ ﻛﻪ اوﻟﻴﺎ و ‪‬‬
‫ﻟﺬا ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﻛ‪Ç‬ﻞ ﮔﺸ‪Ç‬ﺎد اﻧ‪Ç‬ﺪر ﮔﺸ‪Ç‬ﺎد اﻧ‪Ç‬ﺪر ﮔﺸ‪Ç‬ﺎد‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺤﻤﺪ اﻟﻤ‪ÇÇ‬ﺮاد‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﺴﺖ اﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺎرات‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﻗ‪ÇÇÇÇ‬ﺪوم و دور ﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﺮزﻧﺪان او‬ ‫ﺻ‪ÇÇ‬ﺪ ﻫ‪ÇÇ‬ﺰارانآﻓ‪ÇÇ‬ﺮﻳﻦ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺟ‪Ç‬ﺎن او‬
‫زادهاﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ از ﻋ‪ÇÇ‬ﻨﺼﺮ ﺟ‪ÇÇ‬ﺎن و دﻟﺶ‬ ‫آن ﺧ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻠﻴﻔﻪ زادﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﺎن ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻘﺒﻠﺶ‬
‫وياﻧ‪Ç‬ﺪ‪4‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﻣﺰاج آب و ‪‬ﮔ‪Ç‬ﻞ ﻧﺴ‪Ç‬ﻞ‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ز ﺑ‪Ç‬ﻐﺪاد و ﻫ‪Ç‬ﺮي ﻳ‪Ç‬ﺎ از رياﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ‪ ,‬دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺎ آﻧﺎن را از ﺳﺮ زﻧﺎزادﮔﻲ ﻣﻲداﻧﺪ و ﻧﺎﺳﺰا@ﮔ‪Ç‬ﻮ را‬
‫ﻣﺮﺗﺪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺴ‪ÇÇ‬ﺘﻪ اﺳﺖ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر زﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻪ ﺑﺲ ﻏ‪Ç‬ﺒﻲ‬ ‫ﺧ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲ و ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻧ‪ÇÇ‬ﺒﻲ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3773 Ç 3772‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/377ì‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ê000 Ç 3998‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/177 Ç 17ê‬‬

‫‪21‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫رﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻴﺎن‬
‫ﺣ‪ÇÇ‬ﻖ ‪‬‬
‫‪ÇÇ‬ﺮد ﻇ‪ÇÇ‬ﻦ در ‪‬‬ ‫اﻳ‪ÇÇÇ‬ﻦ ﺑ ‪ ‬‬ ‫ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ از زﻧ‪ÇÇ‬ﺎ و زاﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺎن‬
‫ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﮔ‪Ç‬ﺮدﻧﺪه ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﺪ ﺧ‪Ç‬ﺎﻧﻪ را‬ ‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺮدد ‪‬ﺳ‪Ç‬ﺮش از ﭼ‪Ç‬ﺮخﻫﺎ‬
‫ﺣ‪ÇÇ‬ﺎل او ‪Ô‬ﺑ‪ÇÇ‬ﺪ‪ ,‬دور از اوﻻد رﺳ‪ÇÇ‬ﻮل‬ ‫آﻧﭽﻪ ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ آن ﺑ‪Ç‬ﺎﻏﺒﺎن ﺑ‪Ç‬ﻮاﻟﻔ‪Ç‬ﻀﻮل‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺎﻧﺪان?‪1‬‬ ‫@ﻛﻲ ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬ ‫@ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﻧ‪ÇÇÇ‬ﺒﻮدي او ﻧ‪ÇÇ‬ﺘﻴﺠﺔ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮﺗﺪان‬
‫ﻣﻘﺎم وﻻﻳﺖ ﭘﺲ از ﻋﻠﻲ در ﻣﻴﺎن اﻣﺎﻣﺎن ﺷﻴﻌﻪ راﻳﺞ ﺷﺪ وآﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﻳﺨﻲ را‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﻮد ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻗﺮار ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎي ﻫﺪاﻳﺘﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ‪ G‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎي ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ,‬ﺟﺎري ﺷﺪ ﻛﻪ ا@ﻛﺜﺮ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪاﺗ‪‬ﻔﺎق‬
‫آﻧﻬﺎ رﺷﺘﺔ اﺟﺎزة ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ و ﻫﺪاﻳﺘﻲ ﺧﻮد را ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ‪ H‬ﺑﻪ ﻋﻠﻲ)ع( ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ 2‬و ﻳﺎ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ@اﻟﺴﻼم‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ا‪Ä‬ﻤﺔ ﺷﻴﻌﻲ ﻣﺜﻞ اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻳﺎ اﻣﺎم رﺿﺎ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ازﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮ ‪‬‬
‫‪Ö‬ﻌﻠﻢ ‪‬و ‪‬ﻋ ‪‬ﻠﻲ ﺑﺎ ‪Ô‬ﺑﻬﺎ‪ 3,‬ﺑﺎب‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻫﻤﺔآﻧﻬﺎ ﻋﻠﻲ را ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺣﺪﻳﺚﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ‪ :‬ا‪ ‬ﻧ‪‬ﺎ ‪‬ﻣﺪﻳ ‪‬ﻨ ‪ ¹Ô‬اﻟ ‪‬‬
‫@‬

‫ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻋﻠﻢ اﻟﻬﻲ ﻳﺎ وﻻﻳﺖﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و رﺣﻤﺖ رﺣﻴﻤﻴﻪ او ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي ﻧﻴﺰ ﺧﻄﺎب‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﻲ)ع( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎب ﻋﻠﻢ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﻳﺪ و دﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره اﻳﻦ ﺑﺎب ﺑﺮ‬
‫ﺟﻮﻳﺎي آن ﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ راه ﻫﺪاﻳﺖ ﻫﻴﭻﮔﺎه ﻣﺴﺪود ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪:‬‬
‫ﭼ‪ÇÇÇÇ‬ﻮن ﺷ‪ÇÇ‬ﻌﺎﻋﻲ آﻓ‪ÇÇ‬ﺘﺎب ﺣ‪ÇÇ‬ﻠﻢ را‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺎﺑﻲ آن ﻣ‪Ç‬ﺪﻳﻨﺔ ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ را‬
‫ﻟﺒ‪Ç‬ﺎب‪4‬‬ ‫ﺗ‪Ç‬ﺎ رﺳ‪Ç‬ﺪ از ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻗ ‪Ô‬ﺸ‪Ç‬ﻮر اﻧ‪Ç‬ﺪر‬ ‫ﺑﺎز ﺑﺎش اي ﺑ‪Ç‬ﺎب ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺟ‪Ç‬ﻮﻳﺎي ﺑ‪Ç‬ﺎب‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎرﮔﺎه ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﻟ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ ﻛ‪ÇÇ‬ﻔﻮ‪ G‬اﺣ‪ÇÇ‬ﺪ‪5‬‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﺎز ﺑ‪Ç‬ﺎش اي ﺑ‪Ç‬ﺎب رﺣ‪Ç‬ﻤﺖ ﺗ‪Ç‬ﺎ اﺑ‪Ç‬ﺪ‬
‫وﻟﻲ‪ ,‬ﻣﻴﺰان ﻗﻮل و ﻓﻌﻞ اﺷﺨﺎص ﻣﻲداﻧﺪ و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2201 Ç 2197‬‬

‫‪ /2‬ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﻳﻪ‪ ,‬ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ رﺷﺘﺔ اﺟﺎزة ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ /‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ دﻳﮕﺮ رﺷﺘﺔ اﺟﺎزة ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬

‫"ﺗﺼﻮ ف ﻋﻠﻮي‪ :‬ﮔﻔﺘﺎري در‬

‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ و ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬ﻃﺮﻳﻖ ‪‬او ل ﺑﻌﺪ‪ G‬ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ راﻳﺞ ﺷﺪه و ﻣﺨﺪوش اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺮاي ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ‪ :‬ﺷﻬﺮام ﭘﺎزوﻛﻲ‪ ,‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ"‪ ,‬ﻓﺼﻞﻧﺎﻣﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ دﻳﻨﻲ‪ ,‬داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻴﺮاز‪ ,‬ﺷﻤﺎرة ‪‬او ل و دوم‪/1379 ,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺎب اﻧﺘﺴﺎب ﺳﻼﺳﻞ‬

‫ﻣ‪Æ‬ﺳﺴ‪ ¹‬اﻻﻋﻠﻤﻲ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت‪ ,‬ص ‪/72‬‬

‫اﺧﺒﺎراﻟﺮ ﺿﺎ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺣﺴﻴﻦ اﻋﻠﻤﻲ‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺑﻴﺮوت‪ :‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /3‬ﺷﻴﺦ ﺻﺪوق‪ ,‬ﻋﻴﻮن‬

‫‪ /ê‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/377ì Ç 377ë‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3777 Ç 377ë‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪22‬‬

‫او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻮدهاي‪1‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﻞ زﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻧﺔ ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﺗ‪ÇÇ‬ﺮازو‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇ‬ﻮ ﺗ‪ÇÇ‬ﺮازوي اﺣ‪ÇÇ‬ﺪ ﺧ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮدهاي‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺄﻟﺔ اﻣﺎﻣﺖ ﻳﺎ وﻻﻳﺖ‬
‫ﺣﺠﺖ‬
‫وﻟﻲ واﺳﻄﻪ ﻧﺠﺎت و ﻓﻴﺾ اﻟﻬﻲ و ﻣﻈﻬﺮ و ‪‬‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺎﻃﻦ رﺳﺎﻟﺖ‪ ,‬و اﻳﻨﻜﻪ ‪‬‬
‫ﺧﺪا ﺑﺮ ﺧﻠﻖ و راﻫﻨﻤﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اذن اﻟﻬﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‪,‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﺻﻞ ﻣﺸﺘﺮك‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‬ ‫‪2‬‬
‫ﺗﺼﻮف اﺳﺖ ﻛﻪآﻧﻬﺎ را ‪‬ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻲﺳﺎزد‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ‪‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ و ‪‬‬
‫ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ‪‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺻﻴﻞ آن ﻳﻚ ﻧﻬﻀﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻠﻔﺎ ﻳﺎ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻓﻘﻬﻲ در‬
‫@ﻛﻪ ‪‬‬
‫@ﻛﻨﺎر ﻣﺬاﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ ﻳﺎ ﻓﺮﻗﻪاي ﻛﻼﻣﻲ ﻣﻴﺎن اﺷﺎﻋﺮهو ﻣﻌﺘﺰﻟﻪو ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ; ﺑﻠﻜﻪ ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ ﻗﻠﺒﻲ و ﻣ ‪‬ﺘﻜﻲﺑﺮ رﻛ‪Ç‬ﻦ‬
‫رﻛﻴﻦ وﻻﻳﺖ اﺳﺖ و اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﻘﻬﻲ و ﻛﻼﻣﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻴﻌﻪ و ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﺧﺎرج از‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺪا را ﻧﻪ از ﭘﻴﺶ‬
‫اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ذاﺗﻲ اﺳﺖ; ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻨﺎﺑﺮ ‪‬‬
‫ﺧﻮد و ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻛﻮﺗﺎه و ﻧﻪ ﺻﺮﻓ‪ H‬از روي ﻧﻘﻞدﻳﮕﺮان‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢﺷﺪن ﺑﻪ اﻣﺎم ﻳﺎ‬
‫وﻟﻲ و ﺑﺎ ﺳﻠﻮك ﻗﻠﺒﻲ و ﻋﺸﻖ ﺑﻪ او ﺷﻨﺎﺧﺖ‪/‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎت‪ ,‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ درﻣﺜﻨﻮي از ﻫﻤﺔ ﺧﻠﻔﺎي راﺷﺪﻳﻦ ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ‬
‫ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬وﻟﻲ ذ@ﻛﺮ او از ﻋﻠﻲ)ع( ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﺑﺎ ﻟﺤﻨﻲ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ 3/‬ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬از زﺑﺎن‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﻋﻠﻲ‪ ,‬ﻣﺜﻞ ﻗﺎﺗﻠﺶ اﺑﻦ ﻣﻠﺠﻢ‪ ,‬او را ﻣﻲﺳﺘﺎﻳﺪ و آنﮔﺎه ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺪح زﺑﺎن‬
‫ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ‪ ,‬از ﻋﻠﻲ ﭼﻨﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺮاد ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ /‬ﮔﻮﻳﻲ ﺑﺎ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3997‬‬

‫ﺳ‪Ç‬ﻴﺪ ﻣ‪Ç‬ﺼﻄﻔﻲ آزﻣ‪Ç‬ﺎﻳﺶ‪,‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ‪ ,‬ﻣﻮﻟﻮيﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ج ‪ 1‬و ‪ ,2‬چ ‪ ,ì‬ﺗﻬﺮان‪ ;13ìì :‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ :‬دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /2‬در ﺧﺼﻮص اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﻮﻟﻮي در اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ر‪@/‬ك‪:‬‬

‫"اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ"‪ ,‬ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان ) ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪ 5‬و ‪ ,(6‬ﮔﺮدآوري و ﺗﺪوﻳﻦ دﻛﺘﺮ ‪‬ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ,1379‬ﺻﺺ ‪/ë7 Ç êê‬‬

‫‪ /3‬در ‪‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﻧﻴﺰ ﻏﺰﻟﻴﺎﺗﻲ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن‪ ,‬ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ‪‬‬
‫وﻟﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻏﺰﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻄﻠﻊ "ﺗﺎ ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﻧﺪ‬

‫اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎل از ذ@ﻛﺮ آن ﻣﺪاﻳﺢ ﻋﻤﺪ‪ G‬ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﺷﺪ; ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪ /120‬و ‪‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻮد ﻋﻠﻲ ﺑﻮد‪ "/‬ر‪@/‬ك‪ :‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫ﺻﺤﺖ اﻧﺘﺴﺎب آن ﻣﺪاﻳﺢ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪاﻧﺪازة ﻛﺎﻓﻲ اﺑﻴﺎﺗﻲ را در ﺧﺼﻮص اﻋﺘﻘﺎد ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم وﻻﻳﺖ آورده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻓﺮض ﻋﺪم ‪‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه‪ ,‬‬
‫‪23‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‬

‫ﻣﺮﺷﺪ ﺧﻮﻳﺶ‪ ,‬ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺤﻮ ﮔﺎه ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﺑﻲﺗﺎب و ﺷﻴﻔﺘﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ درﺑﺎرة رخ ﻋﻠﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬روي ﻣﺎه "ﺳﺠﺪه آرد ﭘﻴﺶ او در‬
‫ﺳﺠﺪه@ﮔﺎه"‪1/‬‬

‫از اﻳﻦرو ﻛﻼم او ﮔﺎﻫﻲ ﺣﺎﻟﺖ درﺧﻮاﺳﺖ و ﻋﺠﺰ و ﻧ‪Ç‬ﻴﺎز دارد‪ /‬اوﺻ‪Ç‬ﺎف و‬
‫اﻟﻘﺎﺑﻲ ﻛﻪ اوﺑﺮاي ﻋﻠﻲ)ع( ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ اﺳﺖ ﻣﺜﻞ‪" :‬اﻓﺘﺨﺎر ﻫﺮ ﻧﺒﻲ و ﻫﺮ وﻟﻲ"‪" 2‬ﺷﻴﺮﺣﻖ"‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫"ﺑﺎب ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻋﻠﻢ" و "ﻣﻮﻟﻲ"‪ ,‬ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻨﻮي‪Ä‬ﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ)ع(‬
‫ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ اﺳﺖ ﺑﺮاي دﻳﮕﺮ ﺧﻠﻔﺎ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﻣ‪Ç‬ﻘﺎم اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻌﺒﻴﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫وﻻﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬از اﻳﻦرو ا@ﻛﺜﺮ ﻣﻮاردي ﻛﻪ از ﻋﻠﻲ)ع( ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻣﻮاردي ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﺔ وﻻﻳﺖ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻛﻪ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ وﻻﻳﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ او ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫"وﻟﻲ" ﭘﺲ از ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را ﻣﺜﻞ ا@ﻛ‪Ç‬ﺜﺮﻳﺖ ﻏ‪Ç‬ﺎﻟﺐ ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻳﺦ ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﻪ‪ ,‬ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻳﺎ ‪‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ‪ ÇÇ‬ﺑﺎ اﺳﺘﺸﻬﺎد ﺑﻪ@ اﺑﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ از ﻣﺜﻨﻮي ذ@ﻛﺮ ﺷﺪ‪ ÇÇ 4‬ﺷ‪Ç‬ﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﮔ‪Ç‬ﺮﭼ‪Ç‬ﻪ‬
‫راﻓﻀﻲ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي راﻳﺞ آن ﻧﻴﺴﺖ‪ 5‬و ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي دﻗﻴﻖ ﻛﻠﻤﻪ‪ ,‬او ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ; زﻳﺮا‬
‫در ﻋﺮف ﻣﻮﻟﻮي ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻄﻴﻊ ﺳ ‪‬ﻨﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ و اﻫ‪Ç‬ﻞ‬
‫ﺣﺴﻲ و رأي و ﺗ‪Ç‬ﺪﺑﻴﺮ و اﺟ‪Ç‬ﺘﻬﺎد ﺷ‪Ç‬ﺨﺼﻲ‬
‫ﺑﻴﻨﺶ‪ ,‬ﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺷﻨﺎﺧﺖ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/372ê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3723‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3788‬‬

‫‪ /ê‬در ﻧﺴﺦ ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮ ﻣﺜﻨﻮي اﺑﻴﺎت دﻳﮕﺮي در ﺷﺄن ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ و ﻣﻘﺎم وﻻﻳﻲ آن ﺣﻀﺮت آﻣﺪه ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻴﭻ اﺷﺎرهاي ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺪ ﺑﻲآﻧﻜﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ دﻟﻴﻞ اﻋﺘﻘﺎد‬

‫ﺑﻪ ﻋﺪم اﻧﺘﺴﺎب آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺎﺷﺪ; زﻳﺮا ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﻗﺒ‪ Â‬ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺳﻌﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﺑﻴﺎﺗﻲ اﺳﺘﻨﺎد ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻫﻤﻪ اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﺳ‪Ç‬ﻴﺪ ﺣ‪Ç‬ﻴﺪر آﻣ‪Ç‬ﻠﻲ و از‬

‫ﺗﺸﻴﻊ از ﻗﺪﻳﻢ و ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬از ﻗﺪﻣﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣ‪Ç‬ﺜﻞ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮ ف و ‪‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن ‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ‪‬‬
‫‪ /ë‬اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎي ‪‬او ﻟﻲ و اﺻﻠﻲ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮدن‪ ,‬ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ‪‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﺎم ﻛﻠﻤﻪ ﻳﻌﻨﻲ آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ "از ﻳﻚ ﺷﻴﻌﻪ ﺳﺎده اﺻﻠﻲ ﺻﺪر اﺳﻼم ﻛﻪ دﭼﺎر اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂﻫﺎ و اﺳﺒﺎب‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺘﺄﺧﺮﻳﻦ اﺳﺘﺎد‬
‫‪‬‬

‫ﺗﻌﺼﺐﻫﺎي ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺗﻮﻗ‪ ‬ﻊ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ‪ ",‬و اﻳﻦ ﺧﺼﻴﺼﻪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ در وﺟﻮد ﻣﻮﻟﻮي اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ در ﻫﻤﺔ ﺑﺰرﮔﺎن اﻫﻞ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮ ف و ﻋﺮﻓﺎن‪,‬‬ ‫دﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎ و ‪‬‬
‫ﺧﻮاه ﺷﻴﻌﻲ و ﺧﻮاه ﺳﻨ‪ ‬ﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ ) ﻣﻮﻟﻮيﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺻﺺ ‪ ë2 Ç 1‬و ج ‪ ,2‬ﺻﺺ ‪/(10ê2@Ç@10ê1‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ê‬‬

‫اﺳﺖ‪ /1‬و از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻓﺮﻗﻲ ﻣﻴﺎن ﻣﻌﺘﺰﻟﻲ و اﺷﻌﺮي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ زﻳﺮا ﻫﺮ دو در‬
‫ﺣﺲ ﻳﺎ ﺧﺮد ﺧﻮدﺑﻴﻦ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﻨﺪ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻘﺎم ‪‬‬
‫ﺧ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺶ را ﺳ‪ ÇÇ‬ﻨﻲ ﻧ‪Ç‬ﻤﺎﻳﺪ از ﺿ‪Ç‬ﻼل‬ ‫ﺣﺴ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺪ اﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﻞ اﻋ‪ÇÇ‬ﺘﺰال‬
‫ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺨﺮة ‪‬‬
‫@ﮔﺮﭼﻪ ﮔﻮﻳﺪ ﺳ‪ Ç‬ﻨﻴﻢ از ﺟ‪Ç‬ﺎﻫﻠﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﻫﺮﻛﻪ در ﺣﺲ ﻣﺎﻧﺪ او ﻣﻌﺘﺰﻟﻲ اﺳﺖ‬
‫ﭘﻲاﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﺣﺲﺧﻮش‬
‫اﻫﻞﺑﻴﻨﺶﭼﺸﻢ ‪‬‬ ‫زﺣﺲ ﺳ ‪‬ﻨﻲوي اﺳﺖ‬
‫ﻫﺮﻛﻪﺑﻴﺮون ﺷﺪ ‪‬‬
‫ﭘﺲ ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي ﻓﺮﻗﻪاي و اﺷﻌﺮي ﺧﻮاﻧﺪن وي ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻧﺎدرﺳﺖ و ﺣﺎ@ﻛﻲ از‬
‫ﺗﺸ‪Ç‬ﻴﻊ از‬
‫ﺗﺼﻮف و ﻋﺮﻓﺎن از ﻃﺮﻓﻲ و ﺣ‪Ç‬ﻘﻴﻘﺖ وﻻﻳﺖ و ‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ‪‬‬
‫ﻋﺪم ‪‬‬
‫ﻃﺮﻓﻲدﻳﮕﺮ اﺳﺖ و ﻛﺘﺎبﻣﺜﻨﻮي او ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﺮحﻋﺸﻖآﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﻳﻚ ﻋﺸﻖﻧﺎﻣﻪ‬
‫و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻳﻚ وﻻﻳﺖﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻓﺘﺮ ‪‬اول و آﺧﺮ ﻣﺜﻨﻮي را ﺑﺎ ﻳﺎد‬
‫ﻋﻠﻲ)ع( ﺧﺘﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ )دو رﺳﺎﻟﻪ در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ /(13ëì ,‬در آﺛ‪Ç‬ﺎر ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎي دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ ﻫ‪Ç‬ﻢ‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎي دﻗﻴﻖ ﺳﻨ‪ ‬ﻲ ﺑﻮدن ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﺳﻨ‪ ‬ﻲ ﺑﻮدن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ را دﻳﺪ; ﻣﺜ‪ Â‬ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ وﻟﻲ در دﻳﻮان اﺷﻌﺎر ) @ﮔﺰﻳﺪه اﺷﻌﺎر ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ وﻟﻲ‪ ,‬ﺑﻪاﻫﺘﻤﺎم اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﭘﺮوﻳﻦ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﺰاده‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪:‬‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,1383 ,‬ص ‪ (90‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻲﺑﺪﻟﻲ‬ ‫و‬ ‫ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻣﻠﻲ‬ ‫ﻣ‪ÆÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻣﻦ‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺤﺐ آل ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻲ‬

‫‪‬‬ ‫اي ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﻫﺴ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﻲ‬

‫ورﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﮔ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻢ ﮔﺸ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﻪاي و در ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻠﻲ‬ ‫ره ﺳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨ‪ ‬ﻲ ﮔ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺰﻳﻦ ﻛ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺬﻫﺐ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﺳﺖ‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ìê Ç ì2‬‬

 ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼلاﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‬
‫)ﺑﺤﺜﻲدرﺗﺸﻴﻊ ﻳﺎﺗﺴ ‪‬ﻨﻦﻣﻮﻟﻮي(‬
‫‪‬‬

‫ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪﺳﺎدﮔﻲ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮد‪/‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺗﺸﻴﻊ و ﺗﺴ ‪‬ﻨﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻮﻳﻢ‪ ,‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﻣﺬﻫﺐ را‬
‫ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺑﻪﭼﻪ اﻋﺘﺒﺎر درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻴﻢ; زﻳﺮا ﭘﻴﺮوان اﻳﻦ دو ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر "@ﻛ‪Ç‬ﻼﻣﻲ"‬
‫ﻣ ‪‬ﺘﻔﻖ و ﻫﺮ دو ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ادرا@ك وﺣﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻋﻘﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎﻳﻞ ﺷﺪ‪ /‬اﻟﺤﺎﺻﻞ‬
‫ﺻﺮف@ﻧﻈﺮ از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻧﻈﺮي در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﻣﺬﻫﺐ‪ ,‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺮ‬
‫ﻋﻘﻞ ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﺗﻔﺎوﺗﻲ در ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮان‬
‫ﻧﻪ ﺳ ‪‬ﻨﻲ و ﻧﻪ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪﺷﻤﺎر آورد; زﻳﺮا ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺻﻮ‪ Á‬ﺑﺮﺧﻮرد ﻋﻘﻞﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ ﺑﺎ اﻣ‪Ç‬ﻮر‬
‫اﻟﻬﻲ را ﻧﻮع ﺑﺎرزي از اﻋﺘﺰال ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻌﺘﺰﻻن را در ﻣﻌﺮض ﺧﺮده ﮔﻴﺮيﻫﺎي‬
‫@‬

‫ﺳﺨﺖ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪/‬‬

‫از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻮﻻﻧﺎ ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ ﺣﻮاس ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﻬﺎن را ادرا@ك ﻧﻤﻮدو ﺑﺎ‬
‫ﺣﺲ و ﻋﻘﻞ ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻋﻘﻞ ﺟﻬﺎن را ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻛﺮد و ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎﻧﻴﺮوي ‪‬‬
‫‪27‬‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼلاﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‬

‫ﻓﺮاﺣﺴﻲ ﻣﻨﺠﻤﺪ و ﻧﺎ@ﻛﺎﻓﻲاﻧﺪ‪/‬‬

‫‪‬‬ ‫ﻋﻮاﻟﻢ‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻴﺴﺖ و ﻫﻔﺖ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺑﻴﺖﻣﺜﻨﻮي را ﻣﻲﺳﺮاﻳﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺣﻮاس ﻧﻬﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪرﻏﻢ ﺣﺲ و‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﻮاس دﻳﮕﺮي را ﻛﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺿﺮورت ﺑﻴﺪارﻛﺮدن‬
‫ﻋﻘﻞ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪/‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻮد‪1‬‬ ‫@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺳ‪Ç‬ﺮ‬ ‫ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﻞ ﺟ‪ÇÇ‬ﺰوي ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ را ﻣ‪Ç‬ﻨﻜﺮ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫از ﮔﺮدون ﺧﺮوش‪2‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﺖ آﻳﺪ‬ ‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻨﺒﻪ وﺳ‪ÇÇ‬ﻮاس ﺑ‪Ç‬ﻴﺮون ﻛ‪Ç‬ﻦ زﮔ‪Ç‬ﻮش‬
‫ﺣﺲ ﻧ‪Ç‬ﻬﺎن‬
‫وﺣﻲ ﭼﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻨﻲ از ‪‬‬ ‫ﭘﺲ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻞ وﺣﻲ ﮔ‪Ç‬ﺮدد ﮔ‪Ç‬ﻮش ﺟ‪Ç‬ﺎن‬
‫@ﮔﻮشﻋﻘﻞ وﮔﻮشﻇﻦزﻳﻦ ﻣﻔﻠﺲ اﺳﺖ‪3‬‬ ‫@ﮔﻮشﺟﺎنوﭼﺸﻢ ﺟﺎنﺟﺰاﻳ‪Ç‬ﻦﺣﺲ اﺳﺖ‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﻴﭻ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﻨﻲ از ﺟ‪ÇÇ‬ﻬﺎن اﻧ‪ÇÇ‬ﺼﺎف ده‬ ‫دوﺳ‪ÇÇÇ‬ﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ دو ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ‬
‫ﻋ‪ÇÇ‬ﻴﺐ ﺟ‪ÇÇ‬ﺰ زاﻧﮕﺸﺖ ﻧ‪ÇÇ‬ﻔﺲ ﺷ‪ÇÇ‬ﻮم‬ ‫@ﮔﺮ ﻧﺒﻴﻨﻲ‪ ,‬اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻣ‪Ç‬ﻌﺪوم ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬
‫دل ﻣﮕ‪ÇÇ‬ﺮ ﻣ‪ÇÇÔ‬ﻬﺮ ﺳ‪ÇÇ‬ﻠﻴﻤﺎن ﻳ‪ÇÇ‬ﺎﻓﺘﺴﺖ‬ ‫ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﺴﺖ‪4‬‬

‫ﺣﺴ‪ÇÇ‬ﻲ از ﺑ‪ÇÇ‬ﺮون ﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺴﻮر او‬

‫ﭘ‪ÇÇÇ‬ﻨﺞ ‪‬‬ ‫ﺣﺲ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﺎﻓﺘﺴﺖ‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﻣ‪ÇÇ‬ﻬﺎر ﭘ‪Ç‬ﻨﺞ ‪‬‬
‫ده ﺣﺲ اﺳﺖ و ﻫﻔﺖ اﻧ‪Ç‬ﺪام و دﮔ‪Ç‬ﺮ‬ ‫ﺣﺴ‪ÇÇÇ‬ﻲ از درون ﻣﺄﻣ‪ÇÇ‬ﻮر او‬
‫ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺞ ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻤﺮ‪5‬‬ ‫آﻧ‪ÇÇ‬ﭽﻪ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ ﻧ‪Ç‬ﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻴﺪارﻛﺮدن و ‪‬ﻓﻌﺎل ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﻮاس و ﻣﺪرﻛﺎت ﺑﺎﻃﻨﻲ‪ ,‬ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺣﻀﻮري از ﻫﺴﺘﻲ و ﺧﺎﻟﻖ ﻫﺴﺘﻲ و ﺧﻠﻴﻔﺔ آن ﺧﺎﻟﻖ و ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺰﻳﺪﮔﺎن وي‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد‪ /‬از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭼﻨﻴﻦ روﺷ‪Ç‬ﻲ ﺳ‪ Ç‬ﻨﺖ اوﻟﻴ‪Ç‬ﺎ و اﻧ‪Ç‬ﺒﻴﺎﺳﺖ و ﻛﺴ‪Ç‬ﺎﻧﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ در‬
‫ﺧﺎص ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮيﭼﻨﻴﻦروش ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ "ﺳ ‪‬ﻨﻲ" ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1992‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/19êë‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1êì8 Ç 1êì7‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1ê08 Ç 1ê07‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ë91 Ç 3ë89‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪28‬‬

‫ﻣﺤﺒﺘﻲ ﻛﻪ درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻛﺴﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪,‬‬

‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻫﻤﻴﻦ "ﺳ ‪‬ﻨﻴﺎن" ﺑﻪﺳﺒﺐ ‪‬‬
‫داﺧﻞ در اﻫﻞ وﻻﻳﺖ و ﺟﻤﻊ "ﺷﻴﻌﻴﺎن" ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ /‬ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺣﺴ‪Ç‬ﻲ و ﺑ‪Ç‬ﺎورﻫﺎ و‬
‫اﻋ‪ÇÇ‬ﺘﻘﺎدات ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﺧ‪Ç‬ﺎرج از اﻳ‪Ç‬ﻦ ﭼ‪Ç‬ﻬﺎرﭼ‪Ç‬ﻮبﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﺤﺪود ‪‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻛﻼﻣﻲ ﻗﺮار دارد‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ@ﻛﻠﻲ در اﻧﻜﺎر روش ﺧﺮدﮔﺮاﻳﺎن‪ ,‬اﺻﺮار ﺑﻠﻴﻎ ﻣﻲورزد و ﻣﺘﻜ ‪‬ﻠﻤﺎن را‬
‫‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﻣﺒﺎﺣﺜﺸﺎن ﻣﺒﺘﻨﻲﺑﺮ اﺳﺘﺪﻻﻻت ﻋﻘﻠﻲ اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬رد و ﻃﺮد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺎﻓﻌﻲ درﺳ‪Ç‬ﻲ ﻧﻜ‪Ç‬ﺮد‪1‬‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﻮﺣﻨﻴﻔﻪ و‬ ‫آن ﻃﺮف ﻛﻪ ﻋﺸﻖ ﻣ‪Ç‬ﻲاﻓ‪Ç‬ﺰود درد‬
‫ﺟ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﻮد‪2‬‬ ‫آن دﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﺑﺤﺚ ﻋﻘﻠﻲ ﮔﺮ ‪Ô‬در و ﻣ‪Ç‬ﺮﺟ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫زدن‪3‬‬ ‫دﺳﺖ در دﻳ‪ÇÇ‬ﻮاﻧﮕ‪ÇÇ‬ﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺪ‬ ‫زﻳﻦ ﺧﺮد ﺟ‪Ç‬ﺎﻫﻞ ﻫ‪Ç‬ﻤﻲﺑﺎﻳﺪ ﺷ‪Ç‬ﺪن‬
‫اﻓﻜ‪ÇÇ‬ﻨﺪﺷﺎن ﻧ‪Ç‬ﻴﻢ وﻫ‪Ç‬ﻤﻲ در ﮔ‪Ç‬ﻤﺎن‬ ‫ﺻﺪ ﻫﺰاران ز اﻫﻞ ﺗ‪Ç‬ﻘﻠﻴﺪ و ﻧﺸ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﭘ‪Ç‬ﺮ و ﺑ‪Ç‬ﺎﻟﺸﺎن‬
‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺎ‪Ä‬ﻤﺴﺖ و ﺟ‪ÇÇ‬ﻤﻠﻪ ‪‬‬ ‫ﻇ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﻘﻠﻴﺪ و اﺳ‪Ç‬ﺘﺪﻻﻟﺸﺎن‬
‫@ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬
‫درﻓﺘﻨﺪ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻛﻮران ﺳ‪Ç‬ﺮﻧﮕﻮن‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﺒﻬﻪاي اﻧﮕ‪Ç‬ﻴﺰد آن ﺷ‪Ç‬ﻴﻄﺎن دون‬
‫ﺑﻮد‪4‬‬ ‫ﭘﺎي ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺳﺨﺖ ﺑﻲﺗﻤﻜﻴﻦ‬ ‫ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﺎي اﺳ‪ÇÇ‬ﺘﺪﻻﻟﻴﺎن ﭼ‪ÇÇ‬ﻮﺑﻴﻦ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد‬
‫ﺟ‪Ç‬ﻠﻴﻞ‪5‬‬ ‫آن ﻋﺼﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ دادﺷ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﺎ‬ ‫اﻳﻦ ﻋﺼﺎ ﭼﻪ ﺑﻮد ﻗ‪Ç‬ﻴﺎﺳﺎت و دﻟﻴ‪Ç‬ﻞ‬
‫ﺣ‪Ç‬ﺼﺎ‪6‬‬ ‫ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﺑﺸ‪Ç‬ﻨﺎﺳﺪ ﮔ‪Ç‬ﻬﺮ را از‬ ‫ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﻨﺎ ﺑ‪Ç‬ﻬﺘﺮ از ﺳ‪Ç‬ﻴﺼﺪ ﻋ‪Ç‬ﺼﺎ‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻮرد ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﻣﺎﻧﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮون‪7‬‬ ‫ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﻞ از دﻫ‪ÇÇ‬ﻠﻴﺰ‬ ‫ﻓ‪ÇÇÇ‬ﻠﺴﻔﻲ ﮔ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺪ زﻣ‪ÇÇ‬ﻌﻘﻮﻻت دون‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3833‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ë07‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2333‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2137 Ç 213ë‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/21êì‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3798‬‬

‫‪ /7‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﻪ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,ìë‬س ‪/1ì‬‬

‫‪29‬‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼلاﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‬

‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺮو ﺳ‪Ç‬ﺮ را ﺑ‪Ç‬ﺮ آن دﻳ‪Ç‬ﻮار زن‬ ‫ﻇ‪Ç‬ﻦ‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﻨﻜﺮ ﺷ‪Ç‬ﻮد در ﻓﻜ‪Ç‬ﺮ و ‪‬‬
‫ﻫﺴﺖ ﻣ‪Ç‬ﺤﺴﻮس ﺣ‪Ç‬ﻮاس اﻫ‪Ç‬ﻞ دل‬ ‫ﻧﻄﻖ آب و ﻧﻄﻖ ﺧﺎ@ك و ﻧﻄﻖ ﮔﻞ‬
‫از ﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﻮاس اوﻟﻴ‪ÇÇÇ‬ﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﻓ‪ÇÇ‬ﻠﺴﻔﻲ ﻛ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﻜﺮ ﺣ‪ ÇÇ‬ﻨ ﺎﻧﻪ اﺳﺖ‬
‫اﻳ‪ÇÇÇ‬ﻦ ﺧ‪ÇÇ‬ﻴﺎل ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﻜﺮي را زد ﺑ‪ÇÇ‬ﺮو‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻠﻜﻪ ﻋﻜﺲ آن ﻓﺴ‪ÇÇ‬ﺎد و ﻛ‪Ç‬ﻔﺮ او‬
‫دم ﺳ‪Ç‬ﺨﺮة دﻳ‪Ç‬ﻮي ﺑ‪Ç‬ﻮد‪1‬‬ ‫در ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﺎن‬ ‫ﻓ‪ÇÇ‬ﻠﺴﻔﻲ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮ دﻳ‪ÇÇ‬ﻮ را ﻣ‪Ç‬ﻨﻜﺮ ﺷ‪Ç‬ﻮد‬
‫‪Ô‬‬

‫ﭼﺸﻢﺑﻴﻨﺎ‬
‫ﺻ‪Ç‬ﺪ آﻓ‪Ç‬ﺘﺎب‪2‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑ‪Ç‬ﭙﻮﺷﺪ ﺻ‪Ç‬ﻮرت‬ ‫ﭘﺮده@ﻛﻮﭼﻚ ﭼﻮ ﻳﻚﺷﺮﺣﻪ ﻛﺒﺎب‬
‫ﺣﺴﻲ‪ ,‬ﻏﻴﺮﻣﻜﻔ‪ ‬ﻲ‪ ,‬ﻧﺎﻗﺺ‪ ,‬ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻋ‪Ç‬ﺘﻤﺎد و ﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻨﺪ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ادرا@ﻛﺎت ‪‬‬
‫ﻓﺮاﺣﺴ‪Ç‬ﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﺮدهاي ﺿﺨﻴﻢ و ﺣﺠﺎﺑﻲ ﻋﻈﻴﻢاﻧﺪ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮ ﺿﺮورت ﺑﻴﺪاري ﺣﻮاس‬
‫اﺻﺮار ﻣﻲورزد و اﻳ‪Ç‬ﻦ اﻣ‪Ç‬ﺮ را در ﮔ‪Ç‬ﺮو ﺗ‪Ç‬ﺮﺑﻴﺖ وﭘ‪Ç‬ﻴﺮوي از روشﻫ‪Ç‬ﺎﻳﻲ ﺧ‪Ç‬ﺎص‬
‫ﻣﻲﺷﻤﺎرد ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ راﻫﻨﻤﺎ و ﻣﺮﺑﻲ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﻪ ﺟﻮﻳﻨﺪﮔﺎن آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻫﺴﺖ ﺑﺲ ﭘﺮآﻓﺖو ﺧﻮف و ﺧﻄﺮ‪3‬‬ ‫ﭘﻴﺮ را ﺑﮕﺰﻳﻦ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻲﭘﻴﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺳ‪Ç‬ﻔﺮ‬
‫ﺗﻜﻴﻪ ﻛﻢ ﻛﻦﺑﺮ ﻓﻦو ﺑﺮ ﻛﺎم ﺧﻮﻳﺶ‪4‬‬ ‫ﻣ‪Ö ‬ﺴ ‪Ô‬‬
‫ﻜ‪ÇÇ‬ﻞ از ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻐﻤﺒﺮ اﻳ‪ÇÇ‬ﺎم ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺪ‪5‬‬ ‫او زﻏ‪Ç‬ﻮﻻن ﮔ‪Ç‬ﻤﺮه و در ﭼ‪Ç‬ﺎه‬ ‫ﻫﺮ ﻛﻪ او ﺑ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﺮﺷﺪي در راه ﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦﻣﺮﺑﻲ ﻣﻌﻨﻮي ﻋﺎﻟﻢﺑﺸﺮي را ﺣﻀﺮترﺳﻮلا@ﻛﺮم)ص( داﻧﺴﺘﻪ‬
‫و ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪآﻳﺎت ‪‬اول ﺳﻮرة ﻣﺪﺛ‪‬ﺮ‪ :‬ﻳﺎ ا ‪‬ﻳﻬﺎ اﻟﻤ ‪‬ﺪﺛ‪‬ﺮ ﻗ ‪ÔÖ‬ﻢ ‪‬ﻓﺎ‪ ‬ﻧ ‪Ö‬ﺬر و ‪‬ر ‪‬ﺑﻚ ‪‬ﻓﻜ ‪‬ﺒﺮ ‪‬و ‪ 6///‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫@‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/329ì Ç 3291‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê90ê‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/29ëì‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ëê2‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﻪ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,ë9‬س ‪/2ê‬‬

‫‪ /ì‬آﻳﺎت ‪ :@3 Ç 1‬اي ﺟﺎﻣﻪ در ﺳﺮ ﻛﺸﻴﺪه‪ ,‬ﺑﺮﺧﻴﺰ و ﺑﻴﻢ ده و ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﺗﻜﺒﻴﺮ ﮔﻮي و‪/ ///‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪30‬‬

‫@ﻛﻪﺟﻬﺎنﺟﺴﻤﻴﺴﺖﺳﺮﮔﺮدان‪,‬ﺗ‪Ç‬ﻮﻫﻮش‪1‬‬ ‫ﺳ‪ÇÇ‬ﺮﻣﻜﺶ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﮔ‪Ç‬ﻠﻴﻢ و روﻣ‪Ç‬ﭙﻮش‬

‫ﻣ‪Ç‬ﺼﻄﻔﻲ‪2‬‬ ‫@ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻧ‪Ç‬ﻮح ﺛ‪Ç‬ﺎﻧﻴﻲ اي‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎش ﻛﺸ‪ÇÇ‬ﺘﻴﺒﺎن درﻳ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﺤﺮ ﺻ‪Ç‬ﻔﺎ‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺪه‪3‬‬ ‫ﻫﺮ ﻃﺮف ﻏﻮﻟﻴﺴﺖ ﻛﺸﺘﻴﺒﺎن‬ ‫ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﺎروان ره زده‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻴﺰ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﮕﺮ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﺎ@ﮔﺮد و دﺳﺖﭘﺮورده رﺳﻮلﺧﺪا)ص( را ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺗﻀﻲ)ع(‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺳﺘﺎد و ﻣﺮﺑﻲ را ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ اﻧﺒﻴﺎ و اوﻟﻴﺎ و ﺣ ‪‬ﺘﻲﺑﺮاي ﻋﻠﻲ ﻛﻪ‬
‫اﺳﺪاﷲ و ﺷﻴﺮ ﺣﻖ ﺑﻮد‪,‬ﻳﺎدآوري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻬﻠﻮان ﭘ‪ÇÇ‬ﺮ دﻟﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﺣ‪ÇÇ‬ﻘ‪‬ﻲ‪,‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﻋﻠﻲ را ﻛﺎي ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺨﻞ اﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺪ‬
‫‪‬‬ ‫اﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪرآ در ﺳ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺔ‬ ‫ﻟﻴﻚ ﺑﺮ ﺷﻴﺮي ﻣﻜﻦ ﻫﻢ اﻋ‪Ç‬ﺘﻤﺎد‬
‫ﻧ‪Ç‬ﺎﻗﻠﻲ‪4‬‬ ‫@ﻛﺶ ﻧ‪ÇÇ‬ﺪاﻧ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮد از ره‬ ‫اﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪرآ در ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﻪ آن ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﻗﻠﻲ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ,‬ﻗﺎ ‪‬ل رﺳﻮ ‪Ô‬ل اﷲ‪ :‬ﻳﺎ ﻋﻠﻲ ‪‬ا ذا ‪‬ﺗ ﱠ‬
‫ﻘﺮ ‪‬ب‬ ‫و از اﻳﻦرو ﺑﻪ او دﺳﺘﻮرات ﺧﺎص ﻋﺒﺎدي‬
‫‪‬ﺎﻋ‪ ¹‬ﻓ‪ Ç‬ﺘﻘ ﱠ‪‬ﺮ ﺑ ‪Ô‬ﻪ ‪‬ﺑ ﺎﻟ ﱠﻨﻮا ‪‬ﻓﻞ ‪‬اﻟﻌﺒﺎدات‪:‬‬
‫‪‬ﻧﻮاع اﻟﻄ ‪‬‬
‫اﻟﻨﺎس ‪‬ر ﱠﺑ ‪Ô‬ﻬﻢ ‪‬ﺑﺎ ‪‬‬
‫‪Ô‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﻗﺮب ﺣﻀﺮت ﺑﻲﭼﻮنوﭼﻨﺪ‪5‬‬ ‫ﻫﺮﻛﺴﻲ ﮔﺮ ﻃﺎﻋﺘﻲ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ آورﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫اﻟﻪ‪6‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮﮔﺰﻳﻦ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺳ‪Ç‬ﺎﻳﺔ ﺧ‪Ç‬ﺎص‬ ‫ﻳ‪ÇÇÇ‬ﺎﻋﻠﻲ از ﺟ‪ÇÇ‬ﻤﻠﺔ ﻃ‪ÇÇ‬ﺎﻋﺎت راه‬
‫ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻛﻪ ا@ﮔﺮ ﭘ‪Ç‬ﻴﻐﻤﺒﺮا@ﻛ‪Ç‬ﺮم ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻋ‪Ç‬ﻤﻮم ﻣﺴ‪Ç‬ﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖﻫﺎي ﻋﺎ ‪‬ﻣﻪ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺗﺎ آﻧﺎن را از ﻣﻘﺎم ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﺑﻪ اﺳﻼم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺎﻋﻠﻲ‬
‫ﺧﺎﺻﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد و ﻋﻠﻲ)ع( ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻴﺸﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﻀﻲ)ع( ﺑﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ ‪‬‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ رﺳﻮل)ص( رﻳﺎﺿﺖ دﻳﺪ و ﺑﻪ ﻛﻤﺎل رﺳﻴﺪ‪/‬‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ درﻣﺜﻨﻮي از اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﻋﻤﺮ و ﻋﺜﻤﺎن ﻧﻴﺰ ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﻪﻃﺮﻳﻘﻲ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1êëê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1êë8‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1êì0‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/297ê Ç 2972‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﻪ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,ë9‬س ‪/3ì‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2978‬‬

‫‪31‬‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼلاﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‬

‫ﺑﺴﻴﺎر دﻗﻴﻖ ﺣﻖ ﻣﻄﻠﺐ درﺑﺎره آﻧﺎن ادا ﺷﺪه و روﺷﻦ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ رﺳﻮلﺧﺪا در‬
‫ﺗﺼﺮ ﻓﺎت ﺧﻮﻳﺶ‪ ,‬دو اﺛﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﻣ‪Ç‬ﻲﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻬﺮﺑﺎﻳﺎﻧﻪ و دﻳﮕ‪Ç‬ﺮي‬
‫ﻣﻴﺪان ‪‬‬
‫@ﻛﻴﻤﻴﺎ@ﮔﺮاﻧﻪ‪/‬زﻳﺮا اﻳﺸﺎن ﺑﻪﺳﺒﺐﻧﻴﺮوي وﻻﻳﺖ‪ ,‬ﻫﻢ داراي ﻛﻴﻤﻴﺎ و ﻫﻢ داراي ﻛﻬﺮﺑﺎ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻨﻨﺪ‪1‬‬ ‫ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻲ ﺗ‪Ç‬ﻮ را ﺷ‪Ç‬ﻴﺪا‬ ‫@ﻛ‪Ç‬ﺎ ‪‬ه‬ ‫@ﻛ‪Ç‬ﻬﺮﺑﺎ دارﻧ‪Ç‬ﺪ‪ ,‬ﭼ‪Ç‬ﻮن ﭘ‪Ç‬ﻴﺪا ﻛ‪Ç‬ﻨﻨﺪ‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﺷﺨﺎﺻﻲ ﻛﻪ در رﻛﺎب رﺳﻮلﺧﺪا ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ,‬ﻛﺴ‪Ç‬ﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎﻫﻲ وﺟﻮدﺷﺎن ﻣﺠﺬوب و ﺷﻴﻔﺘﻪ رﺳﻮل ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﻮﻫﺮ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﺮ ﻓﺎت ﻛ‪Ç‬ﻬﺮﺑﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪﺳﺒﺐ رﺣ‪Ç‬ﻠﺖ‬
‫‪‬‬ ‫و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻣﻌﻨﻮي ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫ‪Ç‬ﺮﮔﺎه ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫رﺳﻮلﺧﺪا ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ ,‬اﻳﻦ اﺷﺨﺎص ﺑﻪﺟﻮﻫﺮ اﺻﻠﻲ و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻓﻄﺮي ﺧﻮﻳﺶ‬
‫رﺟﻮع ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ /‬ﻣﻦﺟﻤﻠﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﺮاي ﻗﺘﻞ رﺳﻮلا@ﻛﺮم ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻛﺸﻴﺪه آﻣﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺎ‬
‫اﺳﺘﻤﺎع ﺻﻮت ﻗﺮآن ﻣﺠﺬوب ﺷﺪه و ﻟﻘﺐ "ﻓﺎروق" ﻳﺎﻓﺖ و اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫>از ﻳﻜﻲ ﺗﺼﺪﻳﻖ "ﺻﺪﻳﻖ" آﻣﺪه<‪2/‬‬ ‫"ﺻﺪﻳﻖ" ﮔﺮﻓﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻨﻮال ﻟﻘﺐ ‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪدﻳﮕﺮي داﺷﺖ و از ﻫﻤﺎن ﺳﻨﻴﻦ ﻛﻮدﻛﻲ‬
‫ا ‪‬ﻣﺎﭘﻴﻐﻤﺒﺮ)ص( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ‪‬‬
‫ﺗﺼﺮف ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺘﻪ و ﺟ‪Ç‬ﻮﻫﺮ ﻣ‪Ç‬ﺒﺎرك‬
‫ﺑﺎ ﻛﻴﻤﻴﺎي ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﺎﻣﻞﻛﻨﻨﺪه ﺧﻮد‪ ,‬وي را زﻳﺮ ‪‬‬
‫ﺧﺎﻟﺺ دهدﻫﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﺎل اﺳﺘﻌﺪادياش ﻧﺎﻳﻞ ﺳﺎﺧﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫وﺟﻮد او را ﻫﻤﭽﻮن زر‬
‫@ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻮيﺧﻮن ﺑﻮد‪,‬ﻧﻴﻠﺶ ﻛﻨﻲ‪3‬‬ ‫@ﻛ‪Ç‬ﻴﻤﻴﺎ داري ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﺒﺪﻳﻠﺶ ﻛ‪Ç‬ﻨﻲ‬
‫ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ازآﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ)ع( ﺑﻪدﺳﺖ رﺳﻮل ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪ و ﻓﻨﻮن‬
‫ﺳﻼ @ك و‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ را از ﻣﺮﺑﻲ ﻛﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﻓﺮا@ﮔﺮﻓﺖ‪ ,‬درﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ,‬ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻛﻠﻴﻪ ‪‬‬
‫ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻣﻮﻛﻮل ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﺳﻴﺮت و ﻃﺮﻳﻘﺖ اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ‬
‫اﺻﺤﺎب ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺑﻮد و ﺑﺮ ﺳﻠﻮك و ﻃﻲ اﻃﻮار ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﻮد ﻧ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë03‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2700‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ì9ì‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪32‬‬

‫ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت و ﭼﻮن و ﭼﺮاﻫﺎي ﻋﻘﻠﻲ و ﻧﻘﻠﻲ‪/‬‬

‫ﻋﻠﻲوار اﻳ‪Ç‬ﻦ در ﺧ‪Ç‬ﻴﺒﺮ ﺑﻜ‪Ç‬ﻦ‪1‬‬ ‫ﺗﻮ‬ ‫ﻳ‪ÇÇ‬ﺎ ﺗ‪ÇÇ‬ﺒﺮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮﮔﻴﺮ و ﻣ‪Ç‬ﺮداﻧ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺰن‬
‫ﻫﻴﻦ ﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮان را ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺰﻳﻦ‪2‬‬ ‫ﺻﺪﻳﻖ و ﻓﺎروق ﻣﻬﻴﻦ‬
‫ورﻧﻪ ﭼﻮن ‪‬‬
‫درﺣﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ دﻳﮕﺮان‪ ,‬روش آن ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ داﻳﺮه ادرا@ك و ﻣﻌﺮﻓﺖ را‬
‫ﻣﺠﺎدﻻت ﻛﻼﻣﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ و رواﻳﻲ ﻣﺴﺪود ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ; ا ‪‬ﻣﺎ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻋﻠﻲ ﺑﺮﻛﻨﺪن‬
‫دروازه ﻋﻮاﻟﻢ ﻓﺮاﺣﺴﻲ ﺑﺎﻧﻴﺮويﺗﺮﺑﻴﺖ و رﻳﺎﺿﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﻬﻴﺪ اﺳﺒﺎب ﻓﺘﺢ ﺑﺎب‬
‫اﻟﺴ ×ﻤ ﺎ ‪ ¾‬و ×ﻻ ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﺪ ‪Ô‬ﺧﻠ‪Ô‬ﻮ ‪‬ن‬
‫اﺑﻮاب ﱠ‬
‫‪Ô‬‬ ‫ﺳﻤﺎوات و ﻋﺒﻮر ﺟﻤﻞ از ﺳﻮراخ ﺳﻮزن ﻣﻲﮔﺮدد‪× :‬ﻻ ‪Ô‬ﺗ ‪‬ﻔ ﱠﺘ ‪Ô‬ﺢ ‪‬ﻟ ‪Ô‬ﻬﻢ‬
‫ا ‪Ö‬ﻟﺠﻨ‪ ¹‬ﺣﺘﻲ ﻳﻠﺞ اﻟﺠﻤﻞ ﻓﻲ ﺳﻢ اﻟ‪Ö‬ﺨﻴ ﺎط ‪3/‬‬
‫‪ ×    â Ô  ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬ﱠ ‪ ‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ درﺧﻮر ﺑﺎ ‪‬ﺟ ‪‬ﻤﻞ ‪‬ﺳ ‪‬ﻢ اﻟ ‪‬ﺨ ×ﻴ ﺎط‪Ö‬‬ ‫رﺷﺘﻪ را ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺳ‪Ç‬ﻮزن آﻣ‪Ç‬ﺪ ارﺗ‪Ç‬ﺒﺎط‬
‫ﻋﻤﻞ‪4‬‬ ‫ﺟﺰ ﺑﻪ ﻣﻘﺮاض رﻳﺎﺿﺎت و‬ ‫ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻲ ﺟ‪Ç‬ﻤﻞ‬ ‫@ﻛﻲ ﺷﻮد ﺑ‪Ç‬ﺎرﻳﻚ‬
‫‪‬‬

‫ﻓﻨﺎﭘﻴﻤﺎﻳﻲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﻛﻪ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻓﻨﺎ@ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﻋﻤﻴﻘ‪H‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ روش ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ﻋﻠﻲ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻲورزد و اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را در ﻣﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪ /‬ﻣﺴﻠﻚ ﻓﻨﺎﭘﻴﻤﺎﻳﻲ‬
‫و ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻓﻨﺎ@ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ‪ ,‬روش ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺣﻘ‪‬ﻪ و ﻋﺒﺎرت از ﺧﺎ@ﻛﺴﺎري و ﻗﺪم‬
‫اﻧ‪Ç‬ﺎﻧﻴﺖ و ﺧ‪Ç‬ﻮدﭘﺮﺳﺘﻲ و ﺧ‪Ç‬ﻮدﺑﻴﻨﻲ و‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻨﻴﺖ و ﭘﺸﺖ ﭘ‪Ç‬ﺎ زدن ﺑ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬
‫ﻧﻬﺎدن ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﺮ ‪‬‬
‫ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻲ وﻏﺮور و ﺗﻜﺒ‪‬ﺮ ﺟﺎﻫﻼﻧﻪ و ﻛﻮدﻛﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻫ‪Ç‬ﻮا‪5‬‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎﻟﻎ ﺟ‪Ç‬ﺰ رﻫ‪Ç‬ﻴﺪه از‬ ‫ﺧﻠﻖ اﻃﻔﺎلاﻧ‪Ç‬ﺪ ﺟ‪Ç‬ﺰ ﻣﺴﺖ ﺧ‪Ç‬ﺪا‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/12ê7‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﻪ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,98‬س ‪/11‬‬

‫‪ /3‬ﺳﻮره اﻋﺮاف‪ ,‬آﻳﻪ ‪ :ê0‬درﻫﺎي آﺳﻤﺎن ﺑﺮ روي آﻧﻬﺎ ﮔﺸﻮده ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ درﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺷﺘﺮ از ﺳﻮراخ ﺳﻮزن ﺑﮕﺬرد‪/‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3079 Ç 3078‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3êêê‬‬

‫‪33‬‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼلاﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‬

‫ﺷﻴﺮ آﻧﺴﺖ آنﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﺸﻜﻨﺪ‪1‬‬ ‫ﺳﻬﻞ ﺷﻴﺮيدانﻛﻪﺻﻒﻫﺎﺑﺸﻜﻨﺪ‬

‫و در ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺳﺪاﻟﻠ‪‬ﻬﻲ ﻛﻪ ﺟﺰ‪Ä‬ﻲ از آن ﺷﺠﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺤﺜﻲ ﻣﺸﺒﻊ‬
‫ﻧﻤﻮده‪ ,‬اﻳﺸﺎن را "ﺷﻴﺮﺣﻖ" و ﻧﻪ "ﺷﻴﺮﻫﻮا" ﻣﻲداﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪ در ﻧﺒﺸﺘﻦ ﺷﻴﺮ و ﺷﻴﺮ‪2‬‬ ‫@ﮔﺮﭼﻪ‬ ‫@ﻛﺎر ﭘﺎ@ﻛﺎن را ﻗﻴﺎس از ﺧﻮد ﻣﮕﻴﺮ‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻴﺎر‪3‬‬ ‫ﺑﺎزوي ﺷ‪Ç‬ﻴﺮ ﺧ‪Ç‬ﺪا ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﺖ‬ ‫از ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﻴﺮاث داري ذواﻟﻔ‪Ç‬ﻘﺎر‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ)ع( را ﺳﻮاي ﺷ‪Ç‬ﺠﺎﻋﺖ ﻣﺸ‪Ç‬ﻬﻮد در ﻣ‪Ç‬ﺮدﻣﺎن‬
‫ﭘﺮﺗﻬﻮر و ﺑﻲﺑﺎ@ك ﻣﻲداﻧﺪ; زﻳﺮا آﻧﺎن ﺑﺮاي دﺳﺖﻳﺎﺑﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪآرزوﻫ‪Ç‬ﺎي دور و دراز‬
‫‪‬‬
‫ﺧﻮﻳﺶ و ﭘﺎﺳﺦدادن ﺑﻪ ﻫﻮسﻫﺎي ﻛﻮدﻛﺎﻧﻪ در ﻛﺴﺐ ﺛﺮوت و ﻗﺪرت و ﺷﻬﺮت و‬
‫ﺷﻬﻮت و ﻣﻜﻨﺖ و رﻓﻌﺖ و دوﻟﺖ‪ ,‬ﺑﻲﺑﺎ@ﻛﻲ ﻓﺮاوان ﺑﻪﺧﺮج ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮﻋﻜﺲ آﻧﺎن اوﻟﻴﺎي ﺣﻖ و در رأس ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻲ)ع( در ﺗﺮك ﺗﻦ و ﺗﺮك ﻫﻮاﻫﺎي‬
‫ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ و اﺧﻼص ﻋﻤﻞ و ﺟﻠﺐ رﺿﺎي ﺣﻖ‪ ,‬ﺷﺠﺎﻋﺖ زاﻳﺪاﻟﻮﺻﻔﻲ از ﺧﻮدﺑﺮوز‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫ﺷﻴﺮ ﺣ‪Ç‬ﻖ را دان ﻣ‪Ç‬ﻄ ‪‬ﻬﺮ از دﻏ‪Ç‬ﻞ‬ ‫از ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲ آﻣ‪ÇÇ‬ﻮز اﺧ‪Ç‬ﻼص ﻋ‪Ç‬ﻤﻞ‬
‫زود ﺷﻤﺸﻴﺮي ﺑﺮآورد و ﺷ‪Ç‬ﺘﺎﻓﺖ‬ ‫در ﻏﺰا ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮاﻧ‪Ç‬ﻲ دﺳﺖ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺖ‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺒﻲ و ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ وﻟﻲ‬
‫اﻓ‪ÇÇÇ‬ﺘﺨﺎر ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ‪‬‬ ‫او ‪‬ﺧﺪو اﻧ‪Ç‬ﺪاﺧﺖ در روي ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫ﺳﺠﺪه آرد ﭘﻴﺶ او در ﺳﺠﺪه@ﮔﺎه‬ ‫روي ﻣﺎه‬
‫آن ﺧﺪو زد ﺑﺮ رﺧﻲ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﺎﻫﻠﻲ‪4‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﺮد او اﻧ‪Ç‬ﺪر ﻏ‪Ç‬ﺰااش‬ ‫در زﻣﺎن اﻧﺪاﺧﺖﺷﻤﺸﻴﺮآن ﻋﻠﻲ‬
‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﻨﺪه ﺣ‪ÇÇ‬ﻘ‪ ‬ﻢ‪ ,‬ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﻣﺄﻣ‪ÇÇ‬ﻮر ﺗ‪ÇÇ‬ﻨﻢ‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺗﻴﻎ از ﭘﻲ ﺣﻖ ﻣﻲزﻧﻢ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/139ê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ìê‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë03‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3739 Ç 373ë‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ê‬‬

‫ﮔ‪Ç‬ﻮا‪1‬‬ ‫ﻓﻌﻞ ﻣﻦ ﺑﺮ دﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﻫ‪ÇÇ‬ﻮا‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻴﺮﺣ‪ÇÇ‬ﻘ‪ ‬ﻢ‪ ,‬ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺘﻢ‬
‫‪‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم را ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬از زﺑﺎن دﺷﻤﻨﺎن او اﻧﺠﺎم‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻤﺎﻻت ﻋﻠﻲ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ دوﺳﺘﺎن و ارادﺗﻤﻨﺪان او ﭼﻨﺎن در ﺷﻌﺎع ﺟﻤﺎل وي ﻣﺤﻮ و‬
‫ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﻪاﻟﺴ‪Ç‬ﻼم را از‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻲﺧﻮﻳﺸﻨﺪ ﻛﻪ آوازي از آﻧﺎن اﺳﺘﻤﺎع ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ﻋﻠﻲ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻣ‪Ç‬ﻠﺠﻢ‪ ,‬ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ دﺷ‪Ç‬ﻤﻦﺗﺮﻳﻦ دﺷ‪Ç‬ﻤﻨﺎن او‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫زﺑﺎنﻋﻤﺮو@ﺑﻦ@ﻋﺒﺪود و‬
‫ﻣﻲﺳﺘﺎﻳﺪ و ﻋﻈﻤﺖ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﻠﻲ را ﻛﻪ ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺑﺮ ﭼﺸﻢﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﻛﻮردل‬
‫وي ﻧﻴﺰ ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲدارد‪/‬‬
‫دﻳ‪Ç‬ﺪهاي‪2‬‬ ‫ﺷﻤﻪاي وا@ﮔﻮ از آﻧﭽﻪ‬ ‫اي ﻋﻠﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻘﻞ و دﻳﺪهاي‬
‫‪‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺮدوﺧﺘﻪ‪3‬‬ ‫ﭼﺸ‪Ç‬ﻢﻫﺎي ﺣ‪Ç‬ﺎﺿﺮان‬ ‫ﭼﺸﻢ ﺗﻮ ادرا@ك ﻏ‪Ç‬ﻴﺐ آﻣ‪Ç‬ﻮﺧﺘﻪ‬
‫اﻟﻘﻀﺎ‪4‬‬ ‫اي ﭘﺲ ﺳﻮ¾اﻟﻘﻀﺎ ‪Ô‬ﺣﺴﻦ‬ ‫راز ﺑﮕﺸ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ اي ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮﺗﻀﻲ‬
‫ﺗﺎ رﺳﺪ از ﺗﻮ ﻗﺸ‪Ç‬ﻮر اﻧ‪Ç‬ﺪر ﻟ‪ÇÔ‬ﺒﺎب‬ ‫ﺑﺎز ﺑﺎش اي ﺑﺎب ﺑﺮ ﺟﻮﻳﺎي ﺑﺎب‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎرﮔﺎه ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﻟ‪ÇÇ‬ﻪ ﻛ‪ÇÇ‬ﻔﻮ‪ G‬اﺣ‪ÇÇ‬ﺪ‪5‬‬ ‫ﺑﺎز ﺑﺎش اي ﺑﺎب رﺣﻤﺖ ﺗﺎ اﺑ‪Ç‬ﺪ‬
‫زﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﺮازو ﺑ‪Ç‬ﻮدهاي‪6‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻞ‬ ‫ازوي ‪‬اﺣ‪Ç‬ﺪ ﺧ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﻮدهاي‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺗ‪Ç‬ﺮ ‪‬‬
‫آﻧﮕﺎه در اﺷﺎره ﺑﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻛﻼم از ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻤﺎﻻت ﻋﻠﻲ‪ ,‬ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﺷﻴﺮي و‬
‫ﺷﺠﺎﻋﺖ او رﺟﻮع ﻛﺮده و اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺻ‪Ç‬ﻔﺖ اﺳ‪Ç‬ﺪاﻟﻠ‪Ç‬ﻬﻲ را در وﺟ‪Ç‬ﻮد ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت ﻣ‪Ç‬ﻮﻻ‬
‫روﺷﻦﺗﺮﻳﻦ و دﺳﺖﻳﺎﻓﺘﻨﻲﺗﺮﻳﻦ و ﻣﻔﻬﻮمﺗﺮﻳﻦ ﺻﻔﺎت وي ﻣﻲﺷﻤﺎرد ﻛﻪ از ﻓﺮط‬
‫وﺿﻮح‪ ,‬ﺑﺮ ﻫﺮ دﻳﺪة ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺪاﺳﺖ‪ /‬زﻳﺮا ﺑﻪﻃﻮر ﻛ ‪‬ﻠﻲ‪ ,‬ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺻﻔﺘﻲ ﻇﺎﻫﺮ‬
‫و ﻣﺸﻬﻮد و ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ و اﻫﻞ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ از درك ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﺎﻃﻨﻲ و ﻣﺮاﺗﺐ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3803 Ç 3802‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/37ë9‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/37ìë‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3771‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3779 Ç 3778‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3997‬‬

‫‪3ë‬‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼلاﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‬

‫ﺟﻮﻫﺮي ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻟﻲ ﻧﺎﺗﻮان‪ ,‬ﺑﻞ ﻣﻨﻜﺮﻧﺪ‪ ,‬در وﺟﻮد ﺻﻔﺖ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪﻣﻌﻨﺎي‬
‫ﺻﻔﺖﻣﺮوت‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻠﻤﻪ در وﺟﻮد اﻳﺸﺎن اﺗ‪‬ﻔﺎق ﻛﻠﻤﻪ و وﺣﺪت ﻧﻈﺮ دارﻧﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ از‬
‫اﻳﺸﺎن ﻛﻪ ﺻﻔﺘﻲ ﺧﻔﻲ و ﻣﺨﻔﻲ و ﻣﺨﺘﻔﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﻛﺴﻲ ﺟﺰ ﺧﺪا و رﺳﻮلﺧﺪا)ص(‬
‫ت ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ و در ﻧﻬﺎن ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫ﻣﺮو ‪Ö‬‬
‫ﻣﻄ‪‬ﻠﻊ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬زﻳﺮا ‪‬‬
‫داﻧﺪ ﻛ‪Ç‬ﻴﺴﺘﻲ‪1‬‬ ‫ﻣﺮوت ﺧﻮد ﻛﻪ‬
‫در ‪‬‬ ‫در ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺠﺎﻋﺖ ﺷ‪ÇÇ‬ﻴﺮ رﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻴﺴﺘﻲ‬
‫ﻣﺮوت ﻋﻠﻲ را ﻇﻬﻮر ﺻﻔﺖ رﺣ‪Ç‬ﻴﻤﻴﺖ ﺧ‪Ç‬ﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ ﺷ‪Ç‬ﻤﺮده ﻛ‪Ç‬ﻪ‬ ‫و آﻧﮕﺎه ﻣﻘﺎم ‪‬‬
‫ﺑﻲدرﻳﻎ و ﺑﺪون درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎﻓﺮ و ﻣﺸﺮك و ﻣ‪Æ‬ﻣﻦ اﻓﺎﺿﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﻛﺎﻣﺪ از وي ﺧﻮانو ﻧﺎن ﺑﻲﺷﺒﻴﻪ‪2‬‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﻮﺳﻴﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻴﻪ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺮوت اﺑ‪Ç‬ﺮ‬ ‫در‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺮاي ﭘﺮدهﺑﺮداري از ﺳﺎﻳﺮ ﺻﻔﺎت و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﻠﻲ)ع( ﺑﻪ اﺑﻦ ﻣ‪Ç‬ﻠﺠﻢ‬
‫ﻳﺘﺒﻴﻦاﻻﺷﻴﺎ¾ ﺑﺎﺿﺪادﻫ‪Ç‬ﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺮادي ‪ Ç‬رﻛﺎﺑﺪار ﻋﻠﻲ)ع( ‪ Ç‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه‬
‫ﺑﻪﻧﻘﻞ ﺳﺨﻦ ﻣﻨﻜﺮان در ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﻠﻲ)ع( ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﭼﺮا ﻛﻪ دوﺳﺘﺎن‬
‫‪Ö‬‬
‫اﺳﺘﻐﺮاق ﻣﺴﺖ و ﺧﺎﻣﻮش و دﻳﻮاﻧﻪ‬ ‫ﻋﻠﻲ زﺑﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﺪارﻧﺪ و از ﻏﺎﻳﺖ‬
‫درﺟﻮﺷﻨﺪ‪/‬‬

‫ﺧﺮوشوﺳﻜﻮت‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﺜﻨﻮي ﻫﺮﺟ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ)ع(‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻲدﻟﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ,‬ﻗﺪرت ﺳﺨﻨﻮرﻳﺶ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ رﺳﻴﺪه و دﭼﺎر ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫در دﻓﺘﺮ اول ﺳﺨﻦ از ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻲرود ﺗﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم داﻣﻨﻪ ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﻠﻲ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪ /‬ذ@ﻛﺮ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﻠﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺟ‪Ç‬ﺎﻳﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻋﻠﻲ ﺑﺎ ﺣﻠﻢ ﺧﻮﻳﺶﻋﻤﺮو@ﺑﻦ@ﻋﺒﺪود را ﺑﻪﻫﻤﺮاه ﭘﻨﺠﺎه ﺗﻦ از اﻋ‪Ç‬ﻀﺎي‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/37êì‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/37ê7‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ì‬‬

‫ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﻓﻘﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ /‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﻦ ﻣ‪Ç‬ﻄﻠﺐ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده وي‪ ,‬‬
‫ﻗﻮت ﻧﺎﻃﻘﻪ ﻣﻮﻟﻮي ﺳﺴﺘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻓﺎﻗﻪ ﺗﻜ ‪‬ﻠﻢ وي از رﻓﺘﻦ ﺑﺎز ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪﻧﺎ@ﮔﺎه ‪‬‬
‫ﺳﻜﻮﺗﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺮ وي ﻏﻠﺒﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ /‬ﮔﻮﻳﻲ‬
‫ﻣﺪﺗﻲ دراز ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ دوﺑﺎره ﻗﻮاي وﺟﻮدي ﻣﻮﻟﻮي ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺪهو ﻗﺪرتو ﺗﻮان‬
‫ﻻزم ﺑﺮايآﻏﺎز دﻓﺘﺮ دوم ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي از دﻓﺘﺮ دوم ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ ﺧ‪Ç‬ﻮد اداﻣ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲدﻫﺪ و‬
‫ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﻛﻪ ا@ﮔﺮ داﻣﻨﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﻠﻲ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪ‪ ,‬زﻳﺎد درآن ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﻮﻗﻒ‬
‫ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ /‬در اﻧﺘﻬﺎي دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ در ﻣﻴﺎن داﺳﺘﺎن ﺳﻪ ﺷﺎﻫﺰاده‪ ,‬دوﺑﺎره ﺑﺤﺚ ﻣﺮاﺗﺐ‬
‫ﻋﻠﻲ)ع( از ﺳﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و اﻳﻦ ﺑﺎر ﻣﻮﻟﻮيﭘﺮده از راز وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻲ و ﺟﻌﻞ وي‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ رﺳﻮلا@ﻛﺮم)ص( ﺑﻪ ﺳ ‪‬ﻜﺎنداري ﻛﺸﺘﻲ وﻻﻳﺖ ﺑﺮﻣﻲدارد‪ /‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫ﻗﻮت ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﺪﻳﻦرو ﭘﺲ‬
‫اﺧﺘﻴﺎر از دﺳﺖ ﻣﻮﻟﻮيﺑﻴﺮون ﻣﻲرود وآﺗﺶ ﺷﻮﻗﺶ ‪‬‬
‫ﻗﻮﺗﺶ ﭼﻨﺎن ﻛﺎﺳﺘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺑﺪ از اداﻣﻪ ﺳﺮودن‬
‫از ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ‪ ,‬دوﺑﺎره ‪‬‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻖ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﺜﻨﻮي ﺑﺎز ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﺧﺎﻣﻮش ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﺣﻘﻴﻘﺘ‪ H‬ﻛﻼم ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﻳﻲ‪ ,‬‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪> :‬ﻣﺜﻨﻮي آﻣﺪ ﭼﻮ ﻗﺮآن ﻣﺪل<; زﻳﺮا در ﻗﺮآن ﻧﻴﺰ اوج ﻛﻼم و آﻳﻪآﺧﺮﻳﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻌﻞ وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻲ)ع( در ﻏﺪﻳﺮﺧﻢ اﺧﺘﺼﺎص دارد و ﭘﺲ از آن‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﺘﻢ رﺳ‪Ç‬ﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ)ص( و ﭘﺎﻳﺎن ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ وي اﺑﻼغ ﻣﻲﮔﺮدد‪/‬‬
‫درﻣﺜﻨﻮي ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻲ)ع( ﻣﻲرﺳﺪ‪ ,‬ﮔﻮﻳﻲ ﭘﻴﺎﻣﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر اﻋﻼم آن‪ ,‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪرﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ درآﻣﺪه‪ ,‬اﺑﻼغ ﺷﺪه و ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲرﺳﺪ و ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ اﺑﺪي ﺑﺮ وﺟﻮد او ﭼﻴﺮه ﻣﻲﺷﻮد و دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ و‬
‫‪‬‬
‫@ﻛﻞ ﻣﺜﻨﻮي اﺧﺘﺘﺎم ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و اﻳﻦ در ﻣﻴﺎﻧﺔ داﺳﺘﺎن ﺳﻪ ﺷﺎﻫﺰاده اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در‬
‫ﺑﺨﺶ ﺷﺸﻢ ﺑﻪ واﻗﻌﻪ ﻏﺪﻳﺮﺧﻢ رﺟﻮع ﻛﺮده و ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻌﺪودي ﻣﺘﻜ ‪‬ﻠﻤﺎن ‪‬‬
‫ﻣﺘﻌﺼﺐ‬
‫@ﻛﻪ از ذ@ﻛﺮ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﺗ‪Ç‬ﺎرﻳﺨﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪﻋﻠﺖ ﺑ‪Ç‬ﻐﺾ ﻧﺴ‪Ç‬ﺒﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ)ع( ﺧ‪Ç‬ﻮدداري‬
‫‪37‬‬ ‫اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼلاﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‬

‫ورزﻳﺪهاﻧﺪ‪ ,‬ﺳﺨﻦ را ﺑﺴﻂ ﻣﻲدﻫﺪ و ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫وان ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻ ﻧ‪Ç‬ﻬﺎد‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺎم ﺧ‪Ç‬ﻮد ‪‬‬ ‫زﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﺳ‪Ç‬ﺒﺐ ﭘ‪Ç‬ﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎ اﺟ‪Ç‬ﺘﻬﺎد‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻮﻻي اوﺳﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻢ ﻣﻦ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫اﺑﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻫﺮﻛﻮ را ﻣﻨﻢﻣﻮﻻ و دوﺳﺖ‬
‫ﻗ‪ÇÇ‬ﻴﺖ زﭘ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﺪ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﺪ ‪‬ر ‪‬‬ ‫@ﻛﻴﺴﺖ ﻣﻮﻻ? آن ﻛﻪ آزادت ﻛﻨﺪ‬
‫آزادﻳﺴﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣ‪ÆÇÇÇÇ‬ﻣﻨﺎن را زاﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﻴﺎ‬ ‫ﻫ‪Ç‬ﺎدﻳﺴﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺒﻮت‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ آزادي ‪‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮ ﺳﺮو و ﺳﻮﺳﻦآزاديﻛﻨﻴﺪ‪1‬‬ ‫ايﮔ‪ÇÇ‬ﺮوه ﻣ‪ÆÇÇ‬ﻣﻨﺎن ﺷ‪Ç‬ﺎدي ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫ﺑﺎ ذ@ﻛﺮ اﻳﻦ اوﺻﺎف‪ ,‬ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﻠﻲ)ع( ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻣﻲرﺳﺪ و ﭘﺮده از‬
‫ﻋﻤﻖ اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ ﻛﻨﺎر ﻣﻲرود‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ)ع( را ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎم‬
‫وﻻﻳﺖ و ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻣﻌﻨﻮي رﺳﻮل و ﻛﺸﺘﻴﺒﺎن ﻛﺸﺘﻲ ﻧﺠﺎت ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻤﺮد‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ را در ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎي اﺳﻜﻮﻻﺳﺘﻴﻜﻲ و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧﺸﻚ‬
‫@ﻛﻼﻣﻲ و ﺣﻮزهاي ﻧﻤﻲﺗﻮان ﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻋﻠﻲ)ع( از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻮﻻﻧﺎ ازآنرو ﺑﺪﻳﻦ درﺟﻪ از ﻛﻤﺎﻻت ﻓﻮق اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎﻳﻞ‬
‫ﺷﺪه ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻴﺸﻪ ﺗﺮﺑﻴﺖ رﺳﻮلﺧﺪا)ص( ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺻﺮف ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ارادت را ﺷﺮط ﺑﻲﭼﻮن و ﭼﺮاي ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻲﺷﻤﺮد و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ دوﺳ‪Ç‬ﺘﺪاران ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫رﻓ‪ÇÇ‬ﻌﺘﻲ‪2‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ز اﻓ‪ÇÇ‬ﻀﺎﻟﺶ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺎﺑﻲ‬ ‫دﺳﺖ زن در ذﻳﻞ ﺻﺎﺣﺐ دوﻟﺘﻲ‬
‫ﭼﻮنﺑﻪﺻﺎﺣﺐدلرﺳﻲﮔﻮﻫﺮﺷﻮي‬ ‫@ﮔﺮ ﺗﻮ ﺳﻨﮓ ﺻﺨﺮه و ﻣﺮﻣﺮ ﺷﻮي‬
‫‪ ‬‬ ‫دل ﻣ‪ÇÇ‬ﺪه ‪‬‬
‫اﻻ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻬﺮ دﻟﺨ‪Ç‬ﻮﺷﺎن‪3‬‬ ‫ﻣﻬﺮ ﭘﺎ@ﻛ‪Ç‬ﺎن در ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن ﺟ‪Ç‬ﺎن ﻧﺸ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﺧﺎ@كﺑﺮ ﺳﺮ ﻛﻦ ﺣﺴﺪ را ﻫﻤﭽﻮ ﻣﺎ‪4‬‬ ‫ﺧﺎ@ك ﺷﻮ ﻣ‪Ç‬ﺮدان ﺣ‪Ç‬ﻖ را زﻳ‪Ç‬ﺮ ﭘ‪Ç‬ﺎ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/êëëë Ç êëë1‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﻪ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,17‬س ‪/12‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/727 Ç 8‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê39‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪38‬‬

‫ﺧﺎ@كﺷ‪Ç‬ﻮ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺎ ﮔ‪Ç‬ﻞ ﺑ‪Ç‬ﺮوﻳﻲ رﻧﮓ‬ ‫از ﺑﻬﺎران ﻛﻲ ﺷﻮد ﺳ‪Ç‬ﺮﺳﺒﺰ ﺳ‪Ç‬ﻨﮓ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎ ﺗﻮ ﺳﻨﮓ ﺑ‪Ç‬ﻮدي دﻟﺨ‪Ç‬ﺮاش‬ ‫رﻧﮓ‬
‫ﺧﺎ@ك ﺑﺎش‪1‬‬ ‫آزﻣﻮن را ﻳﻚ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﺳﻼماﷲ ﻋﻠﻴﻪ ارادﺗﻲ ﻣﻄﻠﻖ و ﺑﻲﻗﻴﺪ و ﺷﺮط‬
‫دارد و ﺗﻌﺎرﻳﻔﻲ ﻛﻪ از وي ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ,‬ﻏﻴﺮﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺳﺖ;‬
‫ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻋﻠﻲ)ع( ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ ﺷﻬﻮدي و ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻠﻮك در‬
‫ﺗﺼﻮف و ﻋﺮﻓﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻇﺎﻫﺮي ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ و ﻣﺘﻜ ‪‬ﻠﻤﺎﻧﻪ و‬
‫ﻣﺴﻠﻚ ﺑﺎﻃﻨﻲ ‪‬‬
‫ﻣﻮر ﺧﺎﻧﻪ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ا@ﻛﻨﻮن در اﻧﺘﻬﺎي ﻛﻼم در ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﭘﺮﺳﻨﺪ آﻳﺎ ﻣﻮﻟﻮي ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮد ﻳﺎ‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ارادت ﺑﻪ ﻣﻘﺎم وﻻﻳﺖ و‬
‫ﺳ ‪‬ﻨﻲ‪ ,‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺳ‪Ã‬ﻮال را ﻃﺮح ﻛﺮد ﻛﻪ آﻳﺎ ‪‬‬
‫اﻟﺤﺐ? اﻳ‪Ç‬ﻦ دو ﺳ‪Ç‬ﻨﮓ‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﺐ و ﻣ‪Ç‬ﺤﺒﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﻫ‪Ç‬ﻞ اﻟ ‪‬ﺪ ﻳ‪Ç‬ﻦ ‪‬ا ‪‬ﻻ‬
‫دﻳﻦ اﺳﻼم ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮ ﻓﻨﺪ; ﻫﻤﺎن ﻣﻜﺘﺒﻲ ﻛﻪ ﻋﺎﺷﻘﺎن ﻋﻠﻲ)ع( ﻫﻤﭽﻮن‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ‪ ,‬ﭘﺎﻳﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺷﻤﺲ در آن ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻛﻤﺎل رﺳﻴﺪهاﻧﺪ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1921 Ç 1920‬‬

 ‫ﻣﻜﺘﻮﺑﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎدراﻋﺘﻘﺎد وي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان وﻻﻳﺖ‬

‫ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺻﻮري و‬

‫‪‬‬ ‫اﻳﻦ ﻣﻜﺘﻮب‪ ,‬ﺳﻔﺎرﺷﻨﺎﻣﻪاي اﺳﺖ از ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ﺧﻮد‪ ,‬ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ‪ ,‬ﻛﻪ در ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻣﻜ‪Ç‬ﺘﻮﺑﺎت ﺛ‪Ç‬ﺒﺖ اﺳﺖ‪ 1‬و ﻋ‪Ç‬ﻴﻨ‪ H‬ﻧ‪Ç‬ﻘﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫اﻟﺴﺮ و ﻣﺎ ﻓﻲاﻟﺤﺠﺎب‪/‬‬
‫>ﻋﺎﻟﻢ ‪‬‬
‫و ﻳﺠﻌﻞ ا‪ ‬ﻳﺪي اﻻ‪Ñ‬ﺳﺪ ا‪ ‬ﻳﺪي اﻟﺨ‪‬ﺮاﻧﻖ‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪Ö  Ö‬‬ ‫‪Ö Ô Ö ‬‬ ‫أ ﻟ ‪Ö‬ﻢ ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﺤ ‪‬ﺬ ‪Ô‬را ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﺴ ‪‬ﺦ اﻟ‪‬ﺬي ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﻤ ‪‬ﺴ ‪Ô‬ﺦ اﻟ ‪‬ﻌ ×‬
‫ﺪي‬ ‫@‬

‫‪///‬‬
‫ﻛ‪‬ﻼ ‪Ô‬ه اﷲ ‪‬و ر ×ﻋ ﺎ ‪Ô‬ه و ﻣﻦ اﻟﺨﻴﺮ واﻟﺴﻌﺎد¸ ﻻ‬ ‫روحاﻟﻤﺪرﺳﻴﻦ ‪ÇÇ‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ و‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪﻋﺰﻳﺰ‪,‬‬
‫دﻋﺎي اﻳﻦ ﭘﺪر را ﻣﻨﻘﻄﻊ ﻧﺪاﻧﺪ ﻧﻪ روز ﻧﻪ ﺷﺐ‪ ,‬ﻧﻪ در ﻓﺮاق ﻧﻪ در‬
‫‪‬‬ ‫اﺧﻼه ‪ ÇÇ‬ﺳﻼم و‬
‫ﺣﻴﺮتآﻓﺮﻳﻨﻲ‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﺣﻴﺮت‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻼق; ﻟﻴﻜﻦ اﻳﻦ دم ﭼﻨﺎﻧﻢ ﻛﻪ ﭘﺮواي ﺳﻼم ﻋﻠﻴﻚ ﻧﻴﺴﺘﻢ از‬
‫اﻟﺴﻼم واﻟﻴﻚ ﻳ‪Ô‬ﺮﺟ‪Ô Ç‬ﻊ‬
‫ﻚ ‪‬‬ ‫اﻟﺴﻼم و ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﻨ ‪‬‬
‫‪Ö‬ﺖ ﱠ‬‫ا‪ ‬ﻧ ‪‬‬ ‫@‬ ‫@ﻛﻪ او را ﺧﻄﺎب اﻳﻦ ﻛﻨﻨﺪ ﺳﻼمﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻛﻪ‪:‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ روﻣﻲ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻫ ‪ /‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﻛﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‪ ,1371 ,‬ﺻﺺ ‪/70 Ç ì8‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ﻣﻜﺘﻮﺑﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫‪ /2‬آﻳﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻧﻤﻲﻛﻨﻲ از ﻣﺴﺦ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ دﺷﻤﻨﺎن را ﻣﺴﺦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪ .‬و دﺳﺘﺎن ﺷﻴﺮ را دﺳﺘﺎن ﺧﺮﮔﻮﺷﺎن ﻛﻮﭼﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫‪ê1‬‬ ‫ﻣﻜﺘﻮﺑﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻋﺘﻘﺎد وي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان وﻻﻳﺖ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﭘﺮواﻳﻲ از ﻛﻤﺎل و وﻓﻮر و‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﺴﻼم ﻳﺎ ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻻوﻫﺎم‪ Ç 1‬ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻲ‪ /‬و در ﭼﻨﻴﻦ‬
‫‪‬‬
‫ﻋﻘﺐ ﻣﺮگ ﻫﻴﭻآنﻣﻬﺮآن ﻛﻮﺷﺶ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮگ و ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﺮط ﻣﻬﺮ ﻛﻪ در‬
‫ﻏﻠﻴﺎن ﺷﻔﻘﺖو ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﻟﻲ ‪‬ر ‪‬ﺑ ‪â‬ﻲ‪ / 2‬ﻗﻴﻞ ﻗﺘﻠﻮك و ﻗﻄﻌﻮك و ﻟﻢ ﻳﻘﻄﻊ اﻟﻨﺼﺢ‬
‫ﻣﻲ ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﻌﻠ ‪Ô‬ﻤﻮ ‪‬ن ‪‬ﺑ ×ﻤﺎ ‪‬ﻏﻔ ‪‬ﺮ ‪â‬‬ ‫ﻛﻪ‪× :‬ﻳﺎ ﻟ ‪Ö‬ﻴ ‪‬‬
‫ﺖ ﻗ ‪Ö‬ﻮ ‪â‬‬ ‫ﻧﻤﻲآراﻣﺪ‬
‫ﻋﻨﻬﻢ ﻻ ﺣﻴ‪ H‬و ﻻ ﻣﻴﺘ‪Ñ H‬ﻻ ﻧ‪‬ﻚ ﻧﺎﺻ ‪Õ‬ﺢ ﻻ ﻣﻨﺘﺼﺢ‪ /3‬ﺑﺮ ‪Ô‬رﺳﺘﻪ در ﻧﺼﻴﺤﺖ و ﻣﻬﺮ ﻧﻲ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﻪ‪ ,‬از‬
‫ﻣﺸﻮش ﻧﺒﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪ ,‬ﺑﻲدل و ﺑﻲدﺳﺖ‪ ,‬ﻧﻪ ﻫﺸﻴﺎر ﻧﻪ‬
‫ﻓﺮط اﻳﻦ ﺷﻔﻘﺖ اﻳﻦ ﭼﻨﺪ ﺣﺮف ‪‬‬
‫‪‬‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺎﻫﺰادة ﻣﺎ و روﺷﻨﺎﻳﻲ دل‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻬﺖ‬
‫‪‬‬ ‫وﺻﻴﺖ‬
‫ﻣﺴﺖ‪ ,‬ﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻪ ﻫﺴﺖ‪ ,‬در ‪‬‬
‫و دﻳﺪة ﻣﺎ و ﻫﻤﺔ ﻋﺎﻟﻢ‪ ,‬ﻛﻪ اﻣﺮوز در ﺣﻮاﻟﻪ و ‪‬ﺣﺒﺎﻟﺔ آن ﻓﺮزﻧﺪ اﺳﺖ ‪‬و ﻛ‪‬ﻔﱠﻠ‪× ‬ﻬﺎ ‪‬ز@ﻛ ‪‬ﺮﻳ‪×‬ﺎ‪/4‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﻣﺘﺤﺎن ﻋﻈﻴﻢ اﻣﺎﻧﺖ ﺳﭙﺮده ﺷﺪه‪ /‬ﺗﻮﻗ‪‬ﻊ اﺳﺖ ﻛﻪآﺗﺶ در ﺑﻨﻴﺎد ﻋﺬرﻫﺎ زﻧﺪ و‬
‫ﻳﻚ دم و ﻳﻚ ﻧﻔﺲ‪ ,‬ﻧﻪ ﻗﺼﺪ و ﻧﻪ ﺳﻬﻮ‪ ,‬ﺣﺮﻛﺘﻲ ﻧﻜﻨﺪ و وﻇﻴﻔﺔ ﻣﺮاﻗﺒﺘﻲ را ﻧﮕﺮداﻧﺪ‬
‫ذرة ﺗﺸﻮﻳﺶ ﺑﻲوﻓﺎﻳﻲ و ﻣﻼﻟﺖ درآﻳﺪ‪ /‬ﺧﻮد اﻳﺸﺎن ﻫﻴﭻ‬
‫@ﻛﻪ در ﺧﺎﻃﺮ اﻳﺸﺎن ﻳﻚ ‪‬‬
‫وﺻﺒﺮﻣﻮروث ﺑﺮ ‪Ô‬رﺳﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺖ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫وﻋﻨﺼﺮ ﺷﺎﻫﺰادﮔﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﮔﻮﻫﺮي ﺧﻮد‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ از ﭘﺎ@ك‬
‫آب درﻳﺎش ﺗﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻴﻨﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﭽﺔ ﺑ‪Ç‬ﻂ ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ ﭼ‪Ç‬ﻪ دﻳ‪Ç‬ﻨﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻃﻴﺒﺎت‬
‫ذرﻳﺎت ‪‬‬
‫ﻣﺮاﻗﺐ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ا ‪‬ﻣﺎ ﺣﺬر از ﻣﺮﺻﺎد و ‪‬اﺷﻬﺎد و ﻣﺸﻬﻮ ‪‬د ارواح اﻟﻬﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻬﺮ ﺳﭙﻴﺪروﻳﻲ‬ ‫ا‪Ö ‬ﻟﺤﻘﻨﺎ ﺑﻬﻢ ذ‪Ô‬رﻳﺘﻬﻢ‪5‬‬
‫اﷲاﷲاﷲاﷲاﷲاﷲاﷲاﷲاﷲ! و از ‪‬‬ ‫‪Ö Ô    Ö   × Ö ‬‬ ‫@‬ ‫اﻳﺸﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫راﻋﺰﻳﺰ ﻋﺰﻳﺰ دارد‪ ,‬و‬
‫‪‬‬ ‫ازآن ﻫﻤﺔ ﻗﺒﻴﻠﻪ‪ ,‬ﺧﺎﻃﺮ اﻳﺸﺎن‬
‫‪‬‬ ‫آن ﺧﻮد و‬
‫اﺑﺪي اﻳﻦ ﭘﺪر و از ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﻫﺮروز را و ﻫﺮ ﺷﺐ را ﭼﻮنروز ‪‬اول و ﺷﺐ ﮔﺮدك دارد در ﺻﻴﺪ ﻛﺮدن ﺑﻪ دام دل‬
‫و ﺟﺎن; و ﻧﭙﻨﺪارد ﻛﻪ ﺻ‪Ç‬ﻴﺪ ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ و ﻣ‪Ç‬ﺤﺘﺎج ﺻ‪Ç‬ﻴﺪ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ آن ﻣ‪Ç‬ﺬﻫﺐ‬
‫‪‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮﺑﻴﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬ﻳ ‪Ö‬ﻌﻠ ‪Ô‬ﻤﻮ ‪‬ن ﻇ×ﺎ ‪‬ﻫﺮ‪ G‬ﻣ ‪‬ﻦ ا ‪Ö‬ﻟ ‪‬ﺤ ×ﻴﻮ ‪ ¸‬اﻟ ‪‬ﺪﻧ ×‪Ö‬ﻴﺎ‪ 6‬ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﻪ از آن ﻋﻨﺼﺮﻧﺪ ﻛﻪ‬

‫‪ /1‬ﺗﻮ ﺳﻼم ﻫﺴﺘﻲ و از ﺗﻮ ﺳﻼم اﺳﺖ و ﺳﻼم ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد اي ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﻴﺎﻻت‪/‬‬

‫‪ /2‬ﺳﻮرة ﻳﺲ‪ ,‬آﻳﺎت ‪ :27 Ç 2ì‬اي ﻛﺎش ﻗﻮم ﻣﻦ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ ﻣﺮا ﺑﻴﺎﻣﺮزﻳﺪ‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻮ را ﻛﺸﺘﻪ و ﺗﻜﻪﺗﻜﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﻨﺪﻫﺎ از آﻧﺎن‪ ,‬ﻧﻪ ﻣﺮده و ﻧﻪ زﻧﺪه‪ ,‬ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ,‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺗﻮ ﻧﺼﻴﺤﺖﮔﻮ ﻫﺴﺘﻲ ﻧﻪ ﻧﺼﻴﺤﺖﭘﺬﻳﺮ‪/‬‬

‫‪ /ê‬ﺳﻮرة آل ﻋﻤﺮان‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :@37‬و زﻛﺮ ‪‬ﻳ ﺎ را ﺑﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ او ﮔﻤﺎﺷﺖ‪/‬‬

‫‪ /ë‬ﺳﻮرة ﻃﻮر‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :21‬ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪/‬‬

‫‪ /ì‬ﺳﻮرة روم‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :@7‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ زﻧﺪﮔﻲ دﻧﻴﺎ آ@ﮔﺎﻫﻨﺪ‪/‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ê2‬‬

‫ﻣﻨﻮر و‬
‫ﻋﻨﺎﻳﺖ ازﻟﻲ ازآنواﻓﺮﺗﺮﺳﺖ ﻛﻪ در در و دﻳﻮار اﻳﺸﺎن ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺼﺮت‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻬﻨﻪ ﺷﻮﻧﺪ;‬
‫ﻛﻪ ﻗﺴﻢ ﺑﻪ ﺟﻤﺎداﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ روزي‬ ‫و اﻟﺘﻴﻦ واﻟﺰ ﻳﺘﻮن و ﻃ‪Ô‬ﻮر ﺳﻴﻨﻴﻦ‪1‬‬ ‫ﻣﻌﻄ ‪‬ﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫‪ â â ‬‬ ‫‪   â ‬ﱠ ‪  ÔÖ‬‬
‫ﻳﻨﺠﺮ ﻋﻠﻲاﻻرض اﻳﺶ ﺗﺼﻨﻊ‬ ‫ﺑﺪاﻧﺠﺎ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺮﺗﺒﺔ‪ :‬ﻳﺎ ‪‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﻟﻮ رأﻳﺖ ﻛﺒﺪي ‪‬‬ ‫ﻗﺪم اﻳﺸﺎن‬
‫ﺑﻪ? ﻗﺎل‪ :‬ﻻ اﺳﺘﻄﻴﻊ اﻟﺠﻮاب ﻳﺎ رﺳﻮلاﷲ‪ ,‬اﺟﻌﻞ ﺟﻔﻦ ﻋﻴﻨﻲ ﻣﺄواه و ‪‬ﺣ ‪Ö‬ﺸ ‪‬ﻮ ﻓ‪Æ‬ادي ﻣﺜﻮاه و ا‪‬ﻋ ‪‬ﺪ ﻧﻔﺴﻲ‬
‫اﻟﻤﻘﺼﺮﻳﻦ‪ /‬ﻓﻘﺎل اﻟ ‪‬ﻨﺒﻲ ‪ ÇÇ‬ﺻﻠ‪‬ﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺳﻠ‪‬ﻢ ‪ ÇÇ‬ﻓﺎﻃﻤ‪ ¹‬ﺑﻀﻌ‪ ¹‬ﻣ ‪‬ﻨﻲ‪ /‬اوﻻدﻧﺎ ا@ﻛﺒﺎدﻧﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﻴﻪ ﻣﻦ اﻟﻤﺠﺮﻣﻴﻦ‬
‫ﺗﻤﺸﻲ ﻋﻠﻲاﻻرض‪2/‬‬

‫و واﷲ اﻟ‪‬ﺬي ﻻ اﻟﻪ ‪‬اﻻ ﻫﻮ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﮔﻠﻪاي ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ و ﭘﻴﻐﺎم ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ ,‬ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻤﺎ‪ ,‬ﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺷﺎرت‪ ,‬ﻧﻪ ]ﺑﻪ[ ﺗﻌﺮﻳﺾ; ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻜﺮﻫﺎ و دﻋﺎيﻣﺘﻮاﺗﺮ و ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ و ﺻﺪآزادي از‬
‫ﺑﻲﮔﻔﺖ ﺧﻠﻖ و اﺷﺎرت‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺮوت و دﻟﺪاري و دﻗﺎﻳﻖ ﻣﺮاﻗﺒﺖ; ‪‬اﻻ‬
‫ﺣﺴﻦ ﻣﻌﺎﺷﺮت و ‪‬‬
‫ﺻ‪Ç‬ﻮرت‬
‫‪‬‬ ‫وراي ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ ﺻ‪Ç‬ﻮرت‪,‬‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺎن و ‪‬‬ ‫اﻳﺸﺎن ﭼﻨﺪ روز اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺻﺪاي‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻲﺻﻮرت ﺑﻪ ﻫﻮﺷﻢ ﻣﻲآﻳﺪ و ﻣﺮا ﻣﻲﺧﻠﺪ; ﻧﺪاﻧﻢ ﻛﻪ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺣﺎل اﺳﺖ ﻳﺎ ﻣ‪Ĥ‬ل‪,‬‬
‫ﻧﻘﺪﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﺴﻴﻪ? ﻓﻲ اﻟﺠﻤﻠﻪ ﺣﺮﺳﻬﺎ اﷲ " ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﻦ ‪‬ﺷ ‪‬ﺮ اﻟ ﱠﻨ ‪×‬ﻔ ﺎﺛ ‪‬‬
‫×ﺎت ‪‬ﻓﻲ ا ‪Ö‬ﻟ ‪Ô‬ﻌﻘ ‪‬ﺪ " و آﻓﺎت اﻟﺸﺒﻜﺎت‬ ‫اﻣﺘﺤﺎن‬
‫ﻣﺤﻤ ‪‬ﺪ و ‪Ô‬ﺻ ‪Ô‬ﺤﺒﻪ ﺧﻴﺮ ﺻﺤﺐ و آل‪ 3/‬آزار آن ارواح ﻳﻚآزار ﻧﻴﺴﺖ و‬
‫ﺑﺤﻖ ‪‬‬
‫ﻓﻲ اﻟﺤﺎل واﻟﻤ‪Ĥ‬ل ‪‬‬
‫ﺻﺪ ﻧﻲ و ﻫﺰار ﻧﻲ‪/‬‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ز ﺳﺮ ﻛﻮي ﺗﻮ ﺑﺮﺧ‪Ç‬ﺎﺳﺘﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ از ﺟﺎن و ﺟﻬﺎن ﻣﺸﻜ‪Ç‬ﻞ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬
‫ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺬا اﻟﻔ‪ÇÇÇ‬ﺮاق ﻓ‪ÇÇ‬ﺮاق اﻟﺮوح واﻟﺠﺴ‪ÇÇ‬ﺪ‪4‬‬ ‫اﻣ‪ÇÇ‬ﻖ اﻟﻜ‪ ÇÇ‬ﻤ ‪‬ﺪ‬ ‫اﻟﻮ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ô‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﻓ‪ÇÇ‬ﺮاق ×‬
‫‪Ô‬‬ ‫‪ÇÇÇ‬ﺮاق‬
‫‪Ô‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ذا اﻟ ‪‬ﻔ‬
‫ﻟﻴﻜ‪ÇÇ‬ﻦ دل ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﺷﻘﺎن ﺑ‪Ç‬ﺪاﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺶ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬ ‫ﻣﻦ ﺧ‪Ç‬ﻮد داﻧ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﺰ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺧ‪Ç‬ﻄﺎﻳﻲ ﻧ‪Ç‬ﺎﻳﺪ‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﺗﻴﻦ‪ ,‬آﻳﺎت ‪ :2 Ç 1‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺠﻴﺮ و زﻳﺘﻮن‪ ,‬ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺒﺎرك‪/‬‬

‫‪ /2‬اي ﻋﻠﻲ ا@ﮔﺮ ﺑﺒﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺟﮕﺮم ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﺑﺎ آن ﭼﻪ ﻣﻲﻛﻨﻲ? ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻢ ﺟﻮاﺑﻲ ﺑﺪﻫﻢ‪ ,‬ﭘﻠﻚ ﭼﺸﻤﻢ را ﺟﺎﻳﮕﺎه آن و درون ﻗﻠﺒﻢ‬

‫را ﻣﻜﺎﻧﺶ ده و ﺧﻮدم را در اﻳﻦﻛﺎر از ﻣﺠﺮﻣﻴﻦ ﺗﻘﺼﻴﺮ ﻛﺎر ﻣﻲﺷﻤﺎرم‪ /‬ﭘﺲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﭘﺎره ﺗﻦ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ /‬ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺎ ﺟﮕﺮﮔﻮﺷﻪﻫﺎي ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ‬

‫زﻣﻴﻦ راه ﻣﻲروﻧﺪ‪/‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ و‬
‫ﺣﻖ ‪‬‬‫ﺷﺮ ﺟﺎدوﮔﺮاﻧﻲ ﻛﻪ در ﮔﺮهﻫﺎ اﻓﺴﻮن ﻣﻲدﻣﻨﺪ" )ﺳﻮرة ﻓﻠﻖ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ (ê‬و از آﻓﺎت ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲﻫﺎ در ﺣﺎل و ﻣﺎل ﺑﻪ ‪‬‬
‫‪ /3‬ﻓﻲاﻟﺠﻤﻠﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻔﻆ ﻛﻨﺪ او را "از ‪‬‬
‫اﺻﺤﺎﺑﺶ ﻛﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺻﺤﺎﺑﻨﺪ و ﺧﺎﻧﺪاﻧﺶ‪/‬‬

‫‪ /ê‬دوري ﭼﻴﺴﺖ‪ ,‬دوري ﻋﺎﺷﻖ ﻏﻤﮕﻴﻦ ‪ .‬اﻳﻦ دوري‪ ,‬دوري روح از ﺟﺴﺪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ê3‬‬ ‫ﻣﻜﺘﻮﺑﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻋﺘﻘﺎد وي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان وﻻﻳﺖ‬

‫وﺻﻴﺖ را ﻣﺤﻔﻮظ دارد و ﻣﻜﺘﻮم‪ ,‬و ﺑﺎ ﻫﻴﭻﻛﺲ ﻧﮕﻮﻳﺪ ﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺚ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬

‫و اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﺳﺮي اﺳﺖ‪ ,‬و ﺳﺨﻦﻫﺎيدﻳﮕﺮ ﺗ ‪‬ﺘﻤﺔ اﻳﻦ و ‪‬ﻣﺨﻠﺺ اﻳﻦ در ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﻧﺒﺸﺘﻪ‪ ,‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ‪‬‬
‫اﺳﺖ اﻣﻜﺎن ﻧﺒﺸﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ; ا ‪‬ﻣﺎ ﭼﻮن ﭘﺎس اﻳﻦ ﺑﺪارد و ﻧﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻲدارم‪ ,‬دﮔﺮ ﭼﻪ‬
‫@ﻛﻨﻢ از ﺑﺮﻛﺖآن ﭘﺎس داﺷﺘﻦ‪,‬آن ﺑﺎﻗﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم او ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد وﭼﻴﺰدﻳﮕﺮ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﺰﻳﺪ‪ /‬ﻣﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﻤﺎ ﻋﻠﻢ اورﺛﻪ اﷲ ﻋﻠﻢ ﻣﺎﻟ‪‬ﻢ ﻳﻌﻠ‪‬ﻢ‪1/‬‬
‫‪Ö Ö   Ô‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪  Ö ‬‬

‫ﺟﺎوﻳﺪ ﺑﻴﺪارﺑﺎد و ﻫﺸﻴﺎر در اﻳﻦ ﻛﻤﻴﻨﮕﺎه ﺑﺎ اﺧﻄﺎر‪ ,‬آﻣﻴﻦ ﻳﺎ ‪‬‬

‫رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ‪/‬‬
‫ﺖ او را ﺻﺪ ﻫﺰار‬ ‫ﺣﻀﺮت ‪Ô‬ﻳ ‪‬ﺤ ‪‬ﺒ ‪Ô‬ﻬ ‪Ö‬ﻢ ‪‬و ‪Ô‬ﻳ ‪‬ﺤ ‪‬ﺒﻮ ‪‬ﻧ ‪Ô‬ﻪ‪ 2,‬اﻧﺪك ز ‪‬ﻟ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﺮ ﻛﻪ را دوﺳﺖ دارد‬
‫ﻣﻜﺎﻓﺎت ﻛﻨﺪ و آن دﻳﮕﺮان را ﺑﻪ ﻛﻮهﻫﺎ ﻧﮕﻴﺮد‪ /‬ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺳﺮ ﺑﻪ ﺻﺤﺮا دادﻧ‪Ç‬ﺪ آن‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﻳﺎدﮔﺎر اﺳﺖ از ﺳﻠﻄﺎناﻟﻔﻘﺮا ‪ Ç‬ﻋﻈ‪‬ﻢ اﷲ ﻗﺪره <‪/‬‬
‫در ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ذ@ﻛﺮ ﻧﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪه ﺗﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐآن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ از‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﺪك و ﺣﺬف ﻣﺨﺘﺼﺮي در ﻣﻨﺎﻗﺐاﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ اﻓﻼ@ﻛﻲ‬
‫آﻣﺪه و در آﻧﺠﺎ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ آن را ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ,‬ﺟﺎي‬
‫ﻫﻴﭻ ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪاي در ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻃﺐﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪/‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬در زﻳﺮﻧﻮﻳﺲ ﺷﻤﺎرة ‪ 3‬ﺑﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺼﺤﺢ ﻓﺎﺿﻞ ﻣﻜﺘﻮﺑﺎت ﻧﻴﺰ در‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﺑﻪدرﺳﺘﻲ اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ‪> :‬اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ درﺑﺎرة رﻋﺎﻳﺖ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﺗﻮن‪,‬‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ‪ ,‬ﻛﻪ ﻫﻤﺴﺮ ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ ,‬از اﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫دﺧﺘﺮ‬
‫دروﺻﻴﺖ ﺟﻬﺖ رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺎﻫﺰادة ﻣﺎ و‪ [///‬در ﻣﻨﺎﻗﺐاﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ اﻓﻼ@ﻛﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ]‬
‫‪3/<(732‬‬ ‫ﻋﻴﻨ‪ H‬ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ )‪Ç 7êê ,2‬‬

‫‪ /1‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ,‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او داﻧﺎﻳﻲ آﻧﭽﻪ را ﻧﻤﻲداﻧﺪ‪ ,‬ارث ﻣﻲدﻫﺪ‪/‬‬

‫‪ /2‬ﺳﻮرة ﻣﺎ‪Ä‬ﺪه‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :ëê‬دوﺳﺘﺸﺎن ﺑﺪارد و دوﺳﺘﺶ ﺑﺪارﻧﺪ‪/‬‬

‫ﻣﺼﺤﺢ ﮔﺮاﻣﻲ ﻣﻜﺘﻮﺑﺎت ذ@ﻛﺮ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ,‬ا@ﮔﺮﭼﻪ دﻗ‪ ‬ﺖ و ﻏﻮر اﻳﺸﺎن در آﺛﺎر و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ ,‬اﻣ ﺎ دو ﻟﻐﺰش ﻧﻴﺰ در آن دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد;‬
‫‪‬‬ ‫‪ /3‬ص ‪ /70‬آﻧﭽﻪ‬

‫‪‬او ‪ :Á‬اﻧﺘﻬﺎي داﺳﺘﺎن در ﺻﻔﺤﺔ ‪ 73ê‬ﻣﻨﺎﻗﺐ@اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ‪ 7êê‬ذ@ﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﺛﺎﻧﻴ‪ :H‬آن ﻗﺴﻤﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻗﺐ آﻣﺪه‪ ,‬ﻋﻴﻨ‪ H‬ﺑﺎ ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻨﺪرج در‬

‫ﻣﻜﺘﻮﺑﺎت ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻣﻨﺎﻗﺐ ﭘﺲ از ذ@ﻛﺮ ﺣﺪﻳﺚ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل‪ ,‬ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﺔ ﻣﻜﺘﻮﺑﺎت ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﺲ از ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪> :‬آزار آن ارواح‬

‫ﻳﻚ آزار ﻧﻴﺴﺖ و ﺻﺪ ﻧﻪ‪ ,‬ﻫﺰار ﻧﻲ<‪ /‬در ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿﻊ دﻳﮕﺮ از ﻧﺎﻣﺔ ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻼﺗﻲ ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ,‬ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺗﻄﻮﻳﻞ‪ ,‬از ذ@ﻛﺮ آﻧﻬﺎ ﭼﺸﻢ ﻣﻲﭘﻮﺷﻴﻢ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪êê‬‬

‫ﻣﺴﻠ‪‬ﻤ‪ H‬ﺟﻤﻼت اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ در ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺑﻪ آن‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﺳﻔﺎرش ﺑﻪ ﻣﺤﻔﻮظ و ﻣﻜ‪Ç‬ﺘﻮم داﺷ‪Ç‬ﺘﻦ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﺰ و ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ ‪‬‬
‫ﺗﺘﻤﻪاي ﻛﻪ اﻣﻜﺎن ﻧﺒﺸﺘﻦآن ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻄﻠﺒﻲ ﻛﻪ ا@ﮔﺮ‬
‫ﺳﺮي ﻛﻪ درآن ﻧﻬﻔﺘﻪ و ‪‬‬
‫ﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬‬
‫ﺣﺲ‬
‫ﭘﺎس آن داﺷﺘﻪ ﺷﻮد آن ﺑﺎﻗﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺟ‪Ç‬ﻤﻼت ‪‬‬
‫@ﻛﻨﺠﻜﺎوي ﻫﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪهاي را ﺑﺮﻣﻲاﻧﮕﻴﺰد ﺗﺎ ﺑﺎ دﻗ‪‬ﺘﻲﻋﻤﻴﻖﺗﺮ ﺑﻪ دوﺑﺎرهﺧﻮاﻧﻲ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫اﻗﺪام ﻛﻨﺪ‪/‬ﻣﺮور ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﻲ‪ ,‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﺗﺎزه را ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻜﺸﻮف ﺳﺎزد‪/‬‬
‫@ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ و در رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺎل ﻫﻤﺴﺮش‪ ,‬ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫ﺧﺎﺗﻮن‪ ,‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬در اﺑﺘﺪاي ﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ﻋﻨﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻧﺎم ﺧﺪا آﻣﺪه‪> ,‬ﻋﺎﻟﻢ ‪‬‬
‫اﻟﺴﺮ‬
‫ﺳﺮ و آﻧﭽﻪ در ﺣﺠﺎب اﺳﺖ ﻣﻄﺮح‬
‫و ﻣﺎﻓﻲ اﻟﺤﺠﺎب< اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز‪ ,‬ﻣﺴﺄﻟﺔ ‪‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬و اﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺮاﻋﺖ اﺳﺘﻬﻼﻟﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ و دﻗﻴﻘ‪ H‬ﻫ‪Ç‬ﻤﺎن ﻧﻜ‪Ç‬ﺘﺔ‬
‫اﺳﺎﺳﻲ ﻛﻪ در ﺟﻤﻼت ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ دوﺑﺎره و ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﭘ‪Ç‬ﺮداﺧ‪Ç‬ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ را ﺑﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﭘﺲ از اﺑﻴﺎت ﻋﺮﺑﻲ و ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﺔ ‪‬اول‪ ,‬ﻧﻜﺘﺔ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮي ‪‬‬
‫ﺑﻲﺧﻮﻳﺸﻲ ﺧﻮﻳﺶ و ﻧﻮﻋﻲ اﺗ‪‬ﺼﺎل‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ‪ H‬ﺣﺎﻟﺖ ﺣﻴﺮت‪,‬‬
‫ﻣﻄﻠﻖ ﻳﺎ ﮔﻮﻧﻪاي از ﻣﺤﻮ را ﻣﺘﺬﻛ‪‬ﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬ﭼﻨﺎﻧﻢ ﻛﻪ ﭘ‪Ç‬ﺮواي‬
‫اﻟﺴﻼم و اﻟﻴﻚ‬
‫اﻟﺴﻼم و ﻣﻨﻚ ‪‬‬
‫>اﻧﺖ ‪‬‬ ‫ﺳﻼم ﻋﻠﻴﻚ ﻧﻴﺴﺘﻢ<‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻲآورد‪:‬‬
‫اﻟﺴﻼم ﻳﺎ ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻻوﻫﺎم< ا@ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮرش ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬وﻟﻲ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﻳﺮﺟﻊ ‪‬‬
‫اﻫﻤﻴﺖ و‬
‫روح ﻓﺮزﻧﺪ را ﺳﻼم ﺑﺎران ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﭘﺲ از آن ﺑﺎ ﺟﻤﻼﺗﻲ روﺑﺮوﻳﻴﻢ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ارزش ﻣﻌﻨﻮي ﻓﺎﻃﻤﻪ@ﺧﺎﺗﻮن را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪﻳﺎدآوري ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ زرﻛﻮﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺷﻤﺲ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﺗﻮندﺧﺘﺮ‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﺎص ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮد‪ /‬ﺗﻌﻠ‪‬ﻖ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻲﺣﺴﺎﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎﺑﺮاي‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ‪‬‬‫و ‪‬‬
‫ﺑﻮد‪ ,‬ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﻣﻮرد دﺧﺘﺮ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪة او ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻋﺮوس ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﻣ‪Ç‬ﺤﺴﻮب‬
‫‪êë‬‬ ‫ﻣﻜﺘﻮﺑﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻋﺘﻘﺎد وي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان وﻻﻳﺖ‬

‫ﻣﻲﺷﺪ ‪ ÇÇ‬ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﺑﻮد‪/‬‬

‫ﺟﻤﻼت ﻧﺎﻣﻪ اداﻣﻪ دارﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‪> :‬اﻳﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﻇﺎﻫﺮﺑﻴﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﻌﻠ ‪Ô‬ﻤﻮ ‪‬ن‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳﺪ آن آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﻫﺮ دو‪,‬‬
‫ﻇ×ﺎ ‪‬ﻫﺮ‪ G‬ﻣ ‪‬ﻦ ا ‪Ö‬ﻟ ‪‬ﺤ ×ﻴﻮ ‪ ¸‬اﻟ ‪‬ﺪﻧ ×‪Ö‬ﻴﺎ <‪ /‬ﺟﻤﻠﺔ ﻣﺬﻛﻮر و ﻧﻴﺰ آﻳﻪاي ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻣﺠﺪد‪ G‬ذﻫﻦ را ﺑﻪ ﻏﻮر در ﺑﺎﻃﻦ و ﮔﺬار از ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮﻧﮕﺮي ﻓ‪Ç‬ﺮا ﻣ‪Ç‬ﻲﺧﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ‪ /‬ﺟ‪Ç‬ﺎﻟﺐ‬
‫‪‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ دﻗ‪Ç‬ﻴﻘ‪ H‬ﻧ‪Ç‬ﻘﻄﻪاي اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻌﺪ از آن‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻪﺗﻨﻬﺎ ﺟ‪Ç‬ﻤﻼت‬
‫اﺳﺮارآﻣﻴﺰ و ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﮔﻨﮓ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺨﻦ ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﻲ از ﻣﺤﺪودة ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫و ﻫﻤﺴﺮش ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲرود و اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪاي ﺑﺪﻳﻊ و ﺗﺎزه در اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫درﻣﺜﻨﻮي و ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪراﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ 1/‬ﺟﻬﺶﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر از‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع دﻳﮕﺮ‪ ,‬ﭘﻴﺮوي از ﺗﺪاﻋﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮ‪ G‬ﻣ‪Ç‬ﻨﺠﺮﺑﻪ ﮔﺴﺴﺖ‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻲﺷﻮد را ﻣﻲﺗﻮان از ﺧﺼﺎﻳﺺ ﺳﺒﻜﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ داﻧﺴﺖ‪/‬‬
‫>اﻳﺸﺎن ﻧﻪ از آن ﻋﻨﺼﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﻬﻨﻪ ﺷﻮﻧﺪ<‪ /‬ا@ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ داراي اﺑ‪Ç‬ﻬﺎم‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ,‬وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل ﭘﺬﻳﺮش اﻳﻦ وﺻﻒ ﺑﺮاي ﻓﺎﻃﻤﻪﺧﺎﺗﻮن دﻳﮕﺮ ﻣﺤﺎل‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ; ﮔﻮﻳﻲ از اﻳﻨﺠﺎ ﺷﺨﺺ ﻳﺎ اﺷﺨﺎص دﻳﮕﺮي ﮔﺎم ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪/‬‬
‫ارﺗﺒﺎط دادن ﺟﻤﻼت اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ دﺷﻮار ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ,‬وﻟﻲ ﻧﺎ@ﮔﻬﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ‬
‫ﺳﻴ ‪â‬ﻨﻴ ‪‬ﻦ<‪ /‬اﺟﻤﺎ‪ Á‬ﺑﺎﻳﺪ اﺷﺎره ﺷﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ در ﺑ‪Ç‬ﻌﻀﻲ از‬
‫‪Ô‬ﻮر ‪â‬‬
‫ﻮن ‪‬و ﻃ ‪‬‬ ‫ﻣﻲرﺳﻴﻢ‪ :‬‬
‫>و اﻟ ‪‬ﺘ ‪â‬ﻴ ‪‬ﻦ ‪‬واﻟ ﱠﺰ ‪Ö‬ﻳ ‪Ô‬ﺘ ‪‬‬
‫ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ آﻣﺪه ﻛﻪ ﻣﺮاد از "ﺗﻴﻦ" رﺳﻮل اﷲ و از "زﻳﺘﻮن" اﻣﻴﺮاﻟﻤ‪Æ‬ﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ )ع( و از‬
‫ا‪Ä‬ﻤﻪ اﺳﺖ‪ 2/‬در اداﻣﻪ‬
‫"ﻃﻮرﺳﻴﻨﻴﻦ" اﻣﺎم ﺣﺴﻦ)ع( و اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ)ع( و از "ﺑﻠﺪ اﻣﻴﻦ" ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻣﻲرﺳﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮانآن را رازآﻟﻮدهﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻨﺪاﺷﺖ‪ /‬ﺣﺪﻳﺜﻲ‬
‫@ﻛﻪ ﻋﻤﻖ اﻋﺘﻘﺎد و ارادت ﻗﻠﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪانﻋﺘﺮت و وﻻﻳﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪/‬‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ و ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺨﺶﻫﺎي آن ﺗﻮأم ﺑﺎ آ@ﮔﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪ ,‬اﻣ ﺎ ﺑﻪ زودي ﻣﻬﺎر آن از دﺳﺖ آ@ﮔﺎﻫﻲ ﺧﺎرج‬
‫‪ /1‬دﻛﺘﺮ ﭘﻮر ﻧﺎﻣﺪارﻳﺎن درﺑﺎرة ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪> :‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﻮدﻣﺨﺘﺎر‪ ,‬ﺷﻜﻞ وﻗﻮع ﺧﻮﻳﺶ را رﻗﻢ ﻣﻲزﻧﺪ< )در ﺳﺎﻳﺔ آﻓﺘﺎب‪ ,‬ص ‪ /(270‬در اداﻣﺔ ﺳﺨﻨﺎن اﻳﺸﺎن اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺣﺎ@ﻛﻢ ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸﺔ‬

‫ﺣﺘﻲ در ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ و ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﺒﻌﻪ ﻧﻴﺰ ﺧﻂ ﺳﻴﺮ آن ﺑﻪر اﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ /‬در ﻣﻮرد ﻧﺎﻣﺔ ﻣﺬﻛﻮر ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺎﻋﺪهاي ﻣﻮاﺟﻬﻴﻢ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎﺳﺖ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻤﺤﻤﺪ ﮔﻨﺎﺑﺎدي )ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه(‪ ,‬ﺑﻴﺎن اﻟﺴﻌﺎد¸ ﻓﻲ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻟﻌﺒﺎد¸‪ ,‬ج ‪ ,ê‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,1381 ,‬ص ‪/2ìê‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /2‬ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪êì‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪاي ﺑﺲ ﻇﺮﻳﻒ و ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬

‫داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺗﺪاﻋﻲ ﻛﻠﻤﺎت و ﻣﻌﺎﻧﻲ در ذﻫﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻳﻚ ﻗﺎﻋﺪة راﻳﺞ اﺳﺖ و‬
‫@ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ در ﺗﺮﻏﻴﺐ ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺎل ﻓﺎﻃﻤﻪﺧﺎﺗﻮن ﺑ‪Ç‬ﻮده اﺳﺖ‪ ,‬و ﻧ‪Ç‬ﺎم‬
‫ارﺟﻤﻨﺪ اﻳﻦ ﻓﺎﻃﻤﻪ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﻫﻢ ﺧﻮد داراي ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺎﻟﻴﻪ ﺑﻮده و ﻫﻢ ﻓﺮزﻧﺪ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺴﻴﻦ ﻣﺤﺒﻮب ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮده ‪ ÇÇ‬ﺑﻲﺷﻚ ﺑﺮاي ﺗﺪاﻋﻲوﻳﺎدآوري ﻧﺎم ﻓﺎﻃﻤﻪاي ﺑﺲ‬
‫اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫واﻻ ﻣﻘﺎمﺗﺮ و ﮔﺮاﻧﻘﺪرﺗﺮ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن دﺧﺖ ﻧﺒﻲ ا@ﻛﺮم)ص( ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﻮده‬
‫در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻫﻨﻮز ﺳﺨﻨﻲ ﮔﻔﺘﻨﻲ و ﻣﻬﻢ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ از آن‬
‫ﻣﺼﺤﺢ ﮔﺮاﻣﻲ در ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ و در ﻣﻮرد ﺣﺪﻳﺚ‬
‫‪‬‬ ‫ﻏﻔﻠﺖ ورزﻳﺪ‪/‬‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ‬ ‫ﻣﺬﻛﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪> :‬ﺣﺪﻳﺜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻮﻃﻲ آن را ﺑﺮ دو وﺟﻪآورده اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪‬ﺑﻀﻌ ‪ ¹Õ‬ﻣ ‪‬ﻨﻲ ﻓ ‪‬ﻤ ‪Ö‬ﻦ ا‪Ö ‬ﻏ ‪‬‬
‫ﻀﺒﻬﺎ اﻏﻀﺒﻨﻲ; ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻀﻌ‪ ¹‬ﻣ ‪‬ﻨﻲ ﻳﻘﺒﻀﻨﻲ ﻣﺎ ﻳﻘﺒﻀﻬﺎ و ﻳﺒﺴﻄﻨﻲ ﻣﺎ ﻳﺒﺴﻄﻬﺎ و ‪‬ا ﱠن‬
‫اﻻﻧﺴﺎب ﺗﻨﻘﻄﻊ ﻳﻮم اﻟﻘﻴﺎﻣﻪ ﻏﻴﺮ ﻧﺴﺒﻲ و ﺳﺒﺒﻲ وﺻﻬﺮي‪) 2‬ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺼ‪Ç‬ﻐﻴﺮ‪ ,‬ج ‪ ,2‬ص ‪/(ì1‬‬
‫ﺳﺮ ﻫﺎ ﻓﻘﺪ‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻀﻌ‪ ¹‬ﻣ ‪‬ﻨﻲ ﻣﻦ ‪‬‬ ‫ﺻﻮرتدﻳﮕﺮآن در ﺳﻔﻴﻨ‪¹‬اﻟﺒﺤﺎر ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺳﺮي و ﻣﻦ ﺳﺎ‪Ä‬ﻬﺎ ﻓﻘﺪ ﺳﺎ‪Ä‬ﻨﻲ‪) 3‬ﺳ‪Ç‬ﻔﻴﻨ‪ ¹‬اﻟﺒ‪Ç‬ﺤﺎر‪ ,‬ﺣ‪Ç‬ﺎج ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ ﻋ‪Ç‬ﺒﺎس ﻗ‪Ç‬ﻤﻲ‪ ,‬ج ‪ ,2‬ص‬
‫‪‬‬
‫>اوﻻدﻧﺎ‬ ‫‪ 4/<(37ê‬ﺣﺎل ﺑﻪ ﺿﺒﻂ ﺟﻤﻠﺔ آ ‪‬ﺧﺮ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﻻﻧﺎ دﻗ‪‬ﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻧﻤﻮﻧﺔ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺪاﻋﻲ را در ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد‪ ,‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺨﻦ از ﻋﺼﺎ و ﭼﻮب را ﺑﺮاي ادب ﻛﺮدن ﺳﺘﻮر ﺑﻲﺧﺮد ﭘﻴﺶ ﻛﺸﻴﺪه‪ ,‬و اﻳﻦ‬

‫ﻣﻘﺪ س ﻣﻮﺳﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬

‫ﻋﺼﺎ ﻧﺎ@ﮔﺎه ﻋﺼﺎي ﻣﻮﺳﻲ و ﻣﻌﺠﺰة او را در ذﻫﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﺪاﻋﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬و در اﺑﻴﺎت ﺑﻌﺪ ﻋﺼﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﺼﺎي اﺳﻄﻮرهاي و ‪‬‬
‫ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺼﺎ‬ ‫را‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮ‬ ‫آوردهام‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮي‪,‬‬ ‫ور‬ ‫@ﮔ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮ ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮ را ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻘﻠﺴﺖ‪ ,‬ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮدم ﻟﻄ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻒﻫﺎ‬

‫@ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺰ ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺼﺎ ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﻮش و ‪ ‬ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺮت ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻮن ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﻢ‬ ‫آﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﭽﻨﺎن زﻳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻦ آﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮت ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﺮون ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﻢ‬

‫)دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪(2803 Ç 2802‬‬

‫@ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ اژدﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻳﻲ ﮔﺸ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﻪاي در ﻓ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻌﻞ و ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻮ‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮ‬ ‫ﻗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻬﺮ‬ ‫در‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻲﺷﻮد‬ ‫اژدﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻳﻲ‬

‫آﺳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻤﺎن‬ ‫اژدﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎي‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﮕﺮ‬ ‫ﻟﻴﻚ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻲاﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎن‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮ‬ ‫ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮﻫﻴﻲ‬ ‫اژدﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎي‬

‫‪‬‬
‫)دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪(2807 Ç 280ì‬‬

‫‪ /2‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﭘﺎرة ﺗﻦ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ,‬ﻫﺮﻛﺲ او را ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻣﺮا ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ; ﻓﺎﻃﻤﻪ ﭘﺎرة ﺗﻦ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ ,‬ﻏﻤﮕﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﺮا‪ ,‬آﻧﭽﻪ او را ﻏﻤﮕﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺷﺎد‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﺮا‪ ,‬آﻧﭽﻪ ﺷﺎد ﻛﻨﺪ او را‪ /‬ﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎب روز ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﮕﺮ ﻧﺴﺐ و ﺳﺒﺐ و داﻣﺎد ﻣﻦ‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﭘﺎرة ﺗﻦ ﻣﻦ اﺳﺖ ﻫﺮﻛﺲ او را ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﻨﺪ ﻣﺮا ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻛﺮده و ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻪ او ﺑﺪي ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ روﻣﻲ‪ ,‬ص ‪/309‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ /ê‬ﻣﻜﺘﻮﺑﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪ê7‬‬ ‫ﻣﻜﺘﻮﺑﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻋﺘﻘﺎد وي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان وﻻﻳﺖ‬

‫ا@ﻛﺒﺎدﻧﺎ ﺗﻤﺸﻲ ﻋﻠﻲ اﻻرض<‪ /‬ﭼﺮا ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﻮرتﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﺘﺮ وﻣﺮﺳﻮم راﺗﻐﻴﻴﺮ دادهو ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺣﺪﻳﺚ را ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ? ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﺔ ﻣ‪Ç‬ﺬﻛﻮر را ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮان ﺟ‪Ç‬ﺪا از‬
‫ا‪Ä‬ﻤﺔ‬
‫ﺗﺼﻮر ﻛﺮد‪ ,‬وﻟﻲ آﻳﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺿﺒﻄﻲ ﻗﺼﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ "اوﻻد" را ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ‪‬‬
‫دﻫﺪ?‪1‬‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻢاﻟﺴﻼم ﺗﻄﺒﻴﻖ‬ ‫ﺷﻴﻌﻪ و ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻠﻲ و ﻓﺎﻃﻤﻪ‬
‫‪‬‬
‫ﭘﺲ از ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺬﻛﻮر ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ذ@ﻛﺮآن ﮔﺬﺷﺖ ‪ ÇÇ‬ﺟﻤﻼﺗﻲ را در ﻣﻜﺘﻮﺑﺎت‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ,‬و در آﻧﺠﺎ ﭘﺲ از ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ‪ H‬آﻣﺪه‪:‬‬
‫>آزار آن ارواح ﻳﻚ آزار ﻧﻴﺴﺖ و ﺻﺪ ﻧﻪ و ﻫﺰار ﻧﻲ<‪ /‬دﻳﮕﺮ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻲرود ﻛﻪ‬
‫ﭘﺲ از آﻧﭽﻪﻣﺮور ﻛﺮدﻳﻢ‪ ,‬ﻣﻘﺼﻮد ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻨﻮزﭘﻨﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺑﺎﻃﻨﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ را از "ارواح" درﻳﺎﻓﺖ‪ /‬ﻣﻘﺼﻮد ﻇﺎﻫﺮي ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ از اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣﻜ‪Ç‬ﺘﻮب ‪ÇÇ‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ‪ ÇÇ‬رﻋﺎﻳﺖ ﺣﺎل ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺧﺎﺗﻮن ﺑﻮد‪/‬‬
‫دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ اﺣﺘﺮام ﺧﺎص از ﻋﺮوس ﺧﻮد ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي اﺣﺘﺮام‪,‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺿﻤﻴﺮ "او" را "اﻳﺸﺎن"ﻣﻲآورد و اﻳﻦ رﺳﻢ ﺑﺮاي اﺣﺘﺮام ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ ,‬وﻟﻲ‬
‫دﻳﮕﺮ"روح" را ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﺣﺘﺮام "ارواح"آورد‪ /‬ا@ﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮر او ﻓﻘﻂ روح‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪﺧﺎﺗﻮن ﺑﻮد‪ ,‬روح "اﻳﺸﺎن" ﻣﻲآورد‪ ,‬وﻟﻲ اﻳ‪Ç‬ﻨﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﺎ "ارواح" روﺑ‪Ç‬ﺮوﻳﻴﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺑﻲﺷﻚ ﺷﻨﺎﺧﺖ آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺎر دﺷﻮاري ﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻬﻤﻲ را ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﺮزﻧﺪش‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺻﻮ‪ Á‬در ﻗﺴﻤﺖ آﺧﺮ ﻣﻜﺘﻮب‪ ,‬ﻧﻜﺎت ﺑﺴﻴﺎر ‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻳﺎدآورد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﭘﮋوﻫﻨﺪﮔﻲ ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫وﺻﻴﺖ را ﻣﺤﻔﻮظ دارد و ﻣﻜﺘﻮم‪ ,‬و ﺑﺎ ﻫﻴﭻﻛﺲ ﻧﮕﻮﻳﺪ ﺣﺪﻳﺚ اﻳﻦ‬
‫‪ Ç 1‬اﻳﻦ ‪‬‬
‫‪> /1‬در ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻋﻠﻮي‪Ä‬ﻲ ﻣﺴﺖ اﻓﺘﻴﺪه ﺑﻮد در ﺑﺎزار‪ ,‬و ‪‬ﻗﻲ ﻣﻲﻛﺮد و ﺳﺮ و رﻳﺶ ﺑﻪ ﻗﻲ و ﺧﺎ@ك آﻟﻮده ﺑﻮد‪ /‬ﺧﻮاﺟﺔ ﺑﺰرگ ﭘﺎرﺳﺎ و زاﻫﺪ‪ ,‬آن ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﺪﻳﺪ‪ ,‬و دﺷﻨﺎم‬

‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم را ﺑﻪ ﺧﻮاب دﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد ﺑﻪ ﺧﺸﻢ ﻛﻪ دﻋﻮي ﺑﻨﺪﮔﻲ ﻣﻦ ﻣﻲﻛﻨﻲ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻣﻦ ﺗﻮﻗ‪ ‬ﻊ داري ﻛﻪ از‬
‫‪‬‬ ‫داد و ﺑﺮ او ﺧﺪو اﻓﻜﻨﺪ; ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ‬

‫اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ﮔﺮدي?! ﻣﺮا آﻟﻮده ﺑﻪ ﻗﻲ دﻳﺪي ﻣﻴﺎن ﺑﺎزار‪ ,‬ﭼﺮا ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﺮدي و ﻧﻨﻮاﺧﺘﻲ و آن آﻻﻳﺶﻫﺎ را ﻧﺸﺴﺘﻲ و ﻣﺮا ﻧﺨﻮاﺑﺎﻧﻴﺪي ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن‪ ,‬ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‬

‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﻣﻦ اﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﻮد را ﺧﺪﻣﺖ و ﺗﻴﻤﺎر داﺷﺘﻲ ﻛﻨﻨﺪ از اﻳﻨﻬﺎ ﺧﻮد ﻧﻜﺮدي‪ ,‬ﺑﺮ ﻣﻦ ﭼﻮن دﻟﺖ داد ﻛﻪ ﺧﺪو اﻓﻜﻨﻲ?! ﺧﻮاﺟﻪ در ﺿﻤﻴﺮ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ‬

‫@ﻛﻲ ﻛﺮدهام? ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ در ﺣﺎل ﺟﻮاﺑﺶ داد ﻛﻪ ﻧﻤﻲداﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻦ ﻋﻴﻦ ﻣﻦاﻧﺪ ﻛﻪ‪ :‬ا@ﻛﺒﺎدﻧﺎ ‪) </‬ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ‪ ,‬ﻣﻌﺎرف‪ ,‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻧﺠﻴﺐ ﻣﺎﻳﻞ ﻫﺮوي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﻮﻟﻲ‪,‬‬

‫‪ ,13ì7‬ص ‪/(1ì‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ê8‬‬

‫ﻧﺒﺸﺘﻪ‪/‬‬
‫ﺳﺮي اﺳﺖ و ﺳﺨﻦﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗ ‪‬ﺘﻤﺔ اﻳﻦ و ‪‬ﻣﺨ ‪‬ﻠﺺ اﻳﻦ در ﺧﺎﻃﺮ‬
‫‪ Ç 2‬در اﻳﻦ ‪‬‬
‫اﺳﺖ )ا ‪‬ﻣﺎ( اﻣﻜﺎن ﻧﺒﺸﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 3‬ا ‪‬ﻣﺎ ﭼﻮن ﭘﺎس اﻳﻦ ﺑﺪارد‪ ///‬آن ﺑﺎﻗﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم او ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻌﻠﻮم او ﺷﻮد; و‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﺰﻳﺪ‪/‬‬
‫‪ Ç ê‬ﺟﺎوﻳﺪ ﺑﻴﺪار ﺑﺎد و ﻫﺸﻴﺎر در اﻳﻦ ﻛﻤﻴﻨﮕﺎه ﺑﺎ اﺧﻄﺎر‪/‬‬
‫"ﺗﻘﻴﻪ" ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫از ﻧﻈﺮﮔﺎه ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ,‬اﻳﻦ ﻣﻜﺘﻮب ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﺎﻣﻠﻲ از ‪‬‬
‫ﺑﻪﺷﻤﺎر رود‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در دوران و در ﻣﻜﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم‪ ,‬ﭘﻴﺮوان‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺴ ‪‬ﻨﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﻴﺎن آﻧﺎن‪ ,‬اﻋﺘﻘﺎددﻳﮕﺮي داردو ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﻣﺨﻔﻲ‬
‫ﻧﮕﺎهداﺷﺘﻦ آن اﺳﺖ; ا ‪‬ﻣﺎ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه را ﺑﺮاي اﺷﺎرهاي ﺑﻪ‬
‫ﻣﺒﺎدي اﻋﺘﻘﺎدي ﺧﻮد ﻣﻐﺘﻨﻢ ﻣﻲﺷﻤﺮد‪/‬‬
‫وي ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ و ﻣﺮﻳﺪ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ در اﻳﻦ ﻣﻜﺘﻮب ﺗﻮ را ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺣﻔﻆ ﺣﺮﻣﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﻠﻲ و ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻛﺮدهام‪ /‬اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ ﻛﺴﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﮕﺬار‪/‬‬
‫ﺳﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻧﻴﺎوردهام و ﺳﺨﻦﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫در آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪام راز و ‪‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ وﻟﻲ اﻣﻜﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ; ﭼﻮن ﻫﻢ ﺗﻜﻔﻴﺮ و ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن دارد و ﻫﻢ‬
‫ﺗﻌﺼﺐﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﺟﻮﻫﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي و ﺑﺎﻻ@ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻌﻠﻪ ‪‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ در ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﻣﻮج ﻣﻲزﻧﺪ ا ‪‬ﻣﺎ اﻣﻜﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦآن ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ا@ﮔﺮﺑﺮﻣﺒﻨﺎي‬
‫اﻫ‪Ç‬ﻤﻴﺖ ﻣ‪Ç‬ﻄﻠﺐ آﺷﻜ‪Ç‬ﺎر ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺮدد و از‬
‫‪‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﻔﺎرﺷﻨﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﺷﻮد‪ ,‬اﻧﺪكاﻧ‪Ç‬ﺪك‬
‫ﺿﺮورت ﺣﻔﻆ اﺣﺘﺮام آل ﻋﻠﻲ)ع(‪ ,‬ﭘﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻈﻤﺖ ﻣ‪Ç‬ﻘﺎم ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ و اﻣ‪Ç‬ﺮ ﺧ‪Ç‬ﻼﻓﺖ‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮا@ﻛﺮم)ص( ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﺼﺎﻳﺢ و ﺳﻔﺎرشﻫﺎي ﺷﺪﻳﺪ و ﻣ‪ Æ‬ﻛﺪ‪ ,‬ﻣﻨﻈﻮري ﻓﺮاﺗﺮ از‬
‫ﺗﺤﻜﻴﻢ رواﺑﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ دارد‪ /‬ﻫﺪف ﻣﻮﻻﻧﺎ آ@ﮔﺎهﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ ﺑﻪاﻣﺮ وﻻﻳﺖ‬
‫‪ê9‬‬ ‫ﻣﻜﺘﻮﺑﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻋﺘﻘﺎد وي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان وﻻﻳﺖ‬

‫ﺗﻘﻴﻪ و ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻦ آن‪/‬‬

‫و ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﻼم ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ; و دﻋﻮت وي ﺑﻪ ‪‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻜﺘﻮب ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪاي ﺑﺎرز از ﺻﻮرتﺑﻨﺪي ﻧﻴﺮوﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫در ﻗﻠﻤﺮو ﻋﺜﻤﺎﻧﻴﺎن و روم ﺷﺮﻗﻲ‪ ,‬و ﻓﻀﺎي اﻋﺘﻘﺎدي ‪‬‬
‫اﻣﺮ ﻣﻬﻢ در ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲﻣﺜﻨﻮي و ﺟﺴﺘﺠﻮ در اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﻳﺪ ‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ دراﺛﻨﺎي آن آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﺒﺬول داﺷﺖ‪ /‬ا@ﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ ‪‬‬
‫ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه‪ ,‬درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪ ,‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺻﺤﻴﺤﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ /‬ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ از دﻻﻳﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ آن اﺣ‪Ç‬ﻮال ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم در دﻓﺎﺗﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪﺻﻮرتﭘﺮا@ﻛﻨﺪه ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‪,‬روش ‪‬‬
‫ﺗﻘﻴﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ و در ﻳﻚ دﻓﺘﺮ‪ ,‬ﺟﻮﻫﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﻮد را در ﻣﻮرد ﻋﻠﻲ)ع( ﺑﻴﺎن‬
‫ﻧﻤﻲدارد; ﭼﻮن در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﻼم ﺧﻮد را ﺑﻪﻃﻮر ﻋﺮﻳﺎن در ﻣﻌﺮض ﻗ‪Ç‬ﻀﺎوت‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن اﻣﺮ وﻻﻳﺖ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪/‬‬
‫درﻣﺜﻨﻮي ﮔﻔﺘﺎرﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮﻧﻲ درﺑﺎرة ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ و ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺷﺪه ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ درﺧﻼل ﺳﻄﻮر دﻓﺘﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ درج ﺷﺪهاﻧﺪ; ا ‪‬ﻣﺎ ﻣ‪Ç‬ﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻧﻜ‪Ç‬ﺘﻪ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺟﻮﻫﺮ و ‪‬ﻣﺨﻠﺺ ﮔﻔﺘﺎر اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ "اﻋﻼن ﻣﻘﺎم وﻻﻳﻲ ﻋﻠﻲ" در واﻗﻌﻪ ﻏﺪﻳﺮﺧﻢ ‪ÇÇ‬‬
‫@ﻛﻪ ﻣﺒﺪأ وﻻﻳﺖ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرود ‪ ÇÇ‬در آﺧﺮ ﻣﺜﻨﻮي و در اﻧﺘﻬﺎﻳﻲﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ دﻓﺘﺮ‬
‫ﺷﺸﻢ ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻧﮕﺎرش اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ‪ ,‬ﻛﻮﺗﺎه زﻣﺎﻧﻲ ﭘﻴﺶ از وﻓ‪Ç‬ﺎت‬
‫ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﺮاي ﺗﻜﻔﻴﺮ و اﺧﺮاج ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻓﺮﺻﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮاي ﻣﺘﺸﺮﻋﺎن ‪‬‬
‫ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﻜﺮﻳﻦ‪ ,‬اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن و ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﺎﻳﺠﻲ را ﻣﻬﻤﻼﺗﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﺎﻓﺘﺔ‬
‫ﺳﺮ و اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎن‬
‫ﺗﺼﻮر ﻛﻨﻨﺪ; وﻟﻲ ﻫﻤﻴﻦ اﻓﺮاد‪ ,‬ﺣﺪاﻗﻞ‪ ,‬ﻛﺘﻤﺎن ‪‬‬
‫ذﻫﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ‪‬‬
‫رﻣﺰي را درآﺛﺎر ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻧﺪ و دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻮد ﺗﺼﺮﻳﺢ دارد ﻛﻪ‪> :‬در‬
‫ﺳﺮي اﺳﺖ و ﺳﺨﻦﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﺘﻤﺔ اﻳﻦ و ‪‬ﻣﺨﻠﺺ اﻳﻦ در ﺧﺎﻃﺮ اﺳﺖ‪ ,‬اﻣﻜﺎن‬
‫اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ë0‬‬

‫ﻧﺒﺸﺘﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ ///‬از ﺑﺮﻛﺖ آن ﭘﺎس داﺷﺘﻦ‪ ,‬آن ﺑﺎﻗﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم او ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻌﻠﻮم‬
‫ﺷﻮد<‪/‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻇﺎﻫﺮ آﺛﺎر ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻛﻠﻤﺎت‪ ,‬ﻋﺒﺎرات و اﺻﻄﻼﺣﺎت‪ ,‬ﻣﻮرد‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ا ‪‬ﻣﺎ روح ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ آن ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪ /‬و آﻳ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﺎﺑﻘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ آن ﻧﺒﻮده ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮآورد‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻦ‪1‬‬ ‫از درون ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻧ‪Ç‬ﺠﺴﺖ اﺳ‪Ç‬ﺮار‬ ‫ﻇﻦ ﺧﻮد ﺷﺪ ﻳ‪Ç‬ﺎر ﻣ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻫﺮ ﻛﺴﻲ از ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ì‬‬

 ‫ﻳﻦ‪1‬‬
‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦدرﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﻳﺰدي‬

‫ﺳﻴﺪ ‪‬‬
‫‪‬‬

‫ﺷﻬﺪت ﺑﺬاﻟﻚ اﻟﺴﻦ اﻟﺤﺴ‪Ç‬ﺎد‬ ‫ﻳﺎ ﺳ‪Ç‬ﻴﺪ اﻟﻜ‪Ç‬ﺒﺮا¾ ﻗ‪Ç‬ﻮﻻ ﻣ‪Ç‬ﻄﻠﻘﺎ‬

‫ﺗﻀﺎد آﻧﻬﺎ‪ ,‬ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ و ﺑﻴﺎن اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت و‬
‫ﻋﺪة ﻛ‪Ç‬ﺜﻴﺮي از‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام و ﺗﺠﻠﻴﻞ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ‪‬‬
‫ﻋﻠﻤﺎي ﻃﺮاز ‪‬اول ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻞ اﻋﺠﺐ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻦ‬
‫ﺑﻪﺟﻨﺎﺑﺶ را ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ وي ﺳﺘﻮدهاﻧﺪ و ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋ ‪‬ﻠﺖ ﺑﺎ ﺳﺘﻮدن ﻣﺎدح‪,‬‬
‫ﻣﻤﺪوح را ﻧﻜﻮﻫﺶ ﻛﺮدهاﻧﺪ?‬
‫اﻻﻣ‪Ç‬ﺎﻣﻴﻪ اﻟﺸ‪Ç‬ﻴﺦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﺪة ﺑﻲﺷﻤﺎري از ﺑﺰرﮔﺎن ﻣ‪Ç‬ﺎ درﺑ‪Ç‬ﺎرة ﻣ‪Ç‬ﺤﻴﻲ اﻟﺸ‪Ç‬ﻴﻌ‪¹‬‬
‫ﻣﺜ‪ Â‬‬
‫اﻟﺤﺮ اﻟﻌﺎﻣﻠﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﻳﻲ‪ ,‬ﺣﻖ ﺳﺨﻦ را ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻲ و ﻏ‪Ç‬ﺎﻟﻲ ادا‬
‫ﺑﻬﺎ¾@اﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫@ﻛﺮدهاﻧﺪ و وﺟﻮد ﺷﺮﻳﻔﺶ را ﻛﻤﺎ ﻫﻮ ﺣﻘ‪‬ﻪ از ﺑﺰرﮔﺎن و اﻋﺎﻇﻢ ﻋﻠﻤﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪﺷﻤﺎر‬
‫آوردهاﻧﺪ و ﺧﺪﻣﺎت ذيﻗﻴﻤﺘﺶ ﺑ‪Ç‬ﻪ دﻳ‪Ç‬ﻦ ﺷ‪Ç‬ﺮﻳﻒ اﺳ‪Ç‬ﻼم و ﻣ‪Ç‬ﺬﻫﺐ ﺣ‪Ç‬ﻘ‪‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﻴﻌﺔ‬

‫‪ /1‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ روز ﻣﻮﻻﻧﺎ )‪ 8‬ﻣﻬﺮ ‪ (13ë8‬از ﻳﺎدﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ﺗﺪوﻳﻦ ﻋﻠﻲا@ﻛﺒﺮ ﻣﺸﻴﺮﺳﻠﻴﻤﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﻠ‪ ‬ﻲ ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ در اﻳﺮان‪,1337 ,‬‬

‫ﺻﺺ ‪ ,1êê Ç 123‬ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ë3‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫اﺛﻨﺎﻋﺸﺮﻳﻪ‪ ,‬ﺑﻪﻗﺪري اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﻈﻤﺘﺶ ﺟﺎي ﺷﺒﻬﻪ و ﺗﺮدﻳﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪ ,‬و‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﭼﻨﺎن ﺣﻖ ﺳﺨﻦ را ادا ﻧﻤﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮان ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺸﺎر اﻟﻴﻪ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪Õ‬‬
‫ﻮي‪ 1/‬وي در اﻳﻦﺑﺎره‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﻛﺎﻣﻞ و اﻋﺘﻘﺎد راﺳﺦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ‪ :‬اﻧ‪‬ﻪ ﻻ ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﻨ ‪‬ﻄ ‪Ô‬ﻖ ﻋﻦ اﻟ ‪‬ﻬ ×‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻫﺴﺖ ﻗ‪ÇÇ‬ﺮآﻧ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻟﻔ‪Ç‬ﻆ ﭘ‪Ç‬ﻬﻠﻮي‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﺜﻨﻮي ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻮﻟﻮي ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﻨﻮي‬
‫ﻫﺴﺖ ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻐﻤﺒﺮ وﻟﻲ دارد ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ آن ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻴﺠﻨﺎب‬
‫ﻫﺎدي ﺑﻌﻀﻲ و ﺑ‪Ç‬ﻌﻀﻲ را ﻣ‪Ç‬ﻀﻞ‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺜﻨﻮي او ﭼ‪ÇÇÇ‬ﻮ ﻗ‪ÇÇ‬ﺮآن ﻣ‪ÇÇ‬ﺪل‬
‫@ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ اﺷﻌﺎر‪ ,‬ﻋﻘﻴﺪت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ‪/‬‬
‫و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﺴﻴﻦ اﺑﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﻮاﻋﻆ اﻟﻜﺎﺷﻔﻲ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ‪‬ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ ﻛ‪Ç‬ﺎﺷﻔﻲ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺎرف‬
‫‪‬‬ ‫ﻣ‪ Æ‬ﻟﻒ روﺿ‪¹‬اﻟﺸﻬﺪا و ارﺑﻌﻴﻦ وﺟﻮاﻫﺮاﻟﺘﻔﺴﻴﺮ وﻏﻴﺮه را ﻛﻪ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻘﺎم‬
‫ﻣﻜﺎﺷﻒ ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ ‪ ÇÇ‬و ﺗﻨﻬﺎ اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﻛﻪ ﺑﻪ وي ارزاﻧﻲ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ‪‬‬
‫ﺑﻪﺷﺪت و ‪‬ﺣ ‪‬ﺪت ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﻣﺎﻣﻴﻪ اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎن ‪‬‬
‫ﺑﺎ@ﻋﻈﻤﺖ او ﻧﺰد ﻋﻠﻤﺎي ‪‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺑﻮده و ﻋﻼوه@ﺑﺮ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺘﺎب‬
‫‪‬‬
‫ﻟﺐاﻟﻠﺒﺎبﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﻛﺘﺎﺑﻲ دﻳﮕﺮ در ﺷﺮحﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪ رﺷﺘﺔ ﺗﺤﺮﻳﺮ درآورده و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ واﻋﻆ‪2/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺧﻮارزﻣﻲ در ﻛﺘﺎب ﺟﻮاﻫﺮ اﻻﺳﺮار آورده ﻛﻪ ﺳﻴﺼﺪ ﺗﻦ از ﻋﻠﻤﺎي وﻗﺖ‪ ,‬در‬
‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻳﻚ ﺷﺐ ﻫﻤﮕﻲ در ﻋﺎﻟﻢ روﻳﺎ ﻧﺒﻲا@ﻛﺮم را زﻳﺎرت ﻛﺮده‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫وﻟﺪ )ﭘﺪر ﻣﻮﻻﻧﺎ( در ﺟﻨﺐآن ﺣﻀﺮت ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﻪ وي ﻟﻘﺐ ﺳﻠﻄﺎن اﻟﻌﻠﻤ‪Ç‬ﺎﻳﻲ ﻋﻨﺎﻳﺖ‬
‫ﻓﺮﻣ‪Ç‬ﻮد‪ /‬و ﺑﺎز ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﺣﺠﺮة ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﺪرﺳﺔ دﻣﺸﻖ ﺑﻪ ﻋ‪ Ç‬ﻠﺖ آﻧﻜ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻟﻮي ﻣﺸﻜﻼﺗﺶ را از ﺣﻀﺮت ﻧﺒﻲ اﺳﺘﻌﻼم ﻣﻲﻧﻤﻮده ﺑﻪ ﺣﺠﺮة ﺧﻀﺮ‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﻧﺠﻢ‪ ,‬آﻳﺔ ‪/3‬‬

‫‪ /2‬دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪﻧﺎم ‪‬ﻣﻼ ﺣﺴﻴﻦ اﺑﻦ ﻋﻠﻲ واﻋﻆ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﺑﻪﻣﻮﻻﻧﺎ ارادت داﺷﺘﻪ و ﻫﺮ دو ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪﻧﺎم ﺟﻮاﻫﺮ اﻻﺳﺮار ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﺎﺷﻔﻲ و‬

‫دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﺧﻮارزﻣﻲ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮدهاﻧﺪ‪/‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ëê‬‬

‫ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ارادت‬
‫‪‬‬ ‫و ﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎر از ﻋﻠﻤﺎو ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻮﻣ‪ H‬ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫وﻣﺘﺄﺧﺮﻳﻦ در ﻋﻴﻦ‬
‫‪‬‬ ‫و ﻋﻘﻴﺪت داﺷﺘﻪ و ﻣﻮرد ﺗﻜﺮﻳﻢ ﻗﺎﻃﺒﺔ ﻋﻠﻤﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﻫﻢ ﺑﻮدهاﻧﺪ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ از آن ﻃﺒﻘﻪ ﻋﻠﻤﺎ‪ ,‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﻠﻮﻳﺤ‪ H‬ﻳﺎ ﺗﺼﺮﻳﺤ‪ H‬اﺷﺎراﺗ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﺮده و‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻛ‪Ç‬ﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻲ ﻓ‪Ç‬ﺮزﻧﺪ ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻨﺎﻳﺎﺗﻲ زدهاﻧﺪ‪ /‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮﺣ‪Ç‬ﻮم آﻗ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻣﻬﻤﻲ از ﻋﻠﻤﺎي درﺟﺔ‬
‫ﻋﺪة ‪‬‬
‫آﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ وﺣﻴﺪ ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﻲ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ "آﻗﺎ" اﺳﺖ ﻛﻪ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻣﻬﺪي ﺑﺤﺮاﻟﻌﻠﻮم ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲﺑﺮوﺟﺮدي و ﺷﻴﺦ ﺟﻌﻔﺮ ﻛﺒﻴﺮ‬
‫‪‬اول از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫@ﻛﺎﺷﻒ اﻟﻐﻄﺎ و ﻣﺮﺣﻮمﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻗﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺸﺘﺎت وﻏﻴﺮه‬
‫ﺳﻴﺪﻋﻠﻲ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺘﺎب ﺷﺮح ﻛﺒﻴﺮ ﻣﻌﺮوف ﺑ‪Ç‬ﻪ رﻳ‪Ç‬ﺎض و‬
‫و ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﻛﺜﻴﺮ دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ‪ ,‬ﻋﻤﻮﻣ‪ H‬اﺟﺎزاﺗﺸﺎن ﺑﻪ وي ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬و ﭘﺪر آﻗﺎ‬
‫ﻋﻼﻣﺔ ﻣﺠﻠﺴﻲ اﺳﺖ و ﻓﺎﻣﻴﻞ "آل آﻗﺎ" و‬‫ﻣﺤﻤﺪ ا@ﻛﻤﻞ‪ ,‬داﻣﺎد ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫‪‬‬
‫"وﺣﻴﺪي" ﭼﻪ در ﺗﻬﺮان و ﭼﻪ در ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﺎن از ﺳﻼﻟﻪ و دودﻣﺎن آن ﻣﺮﺣﻮماﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺸﺎراﻟﻴﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﻋﺪﻳﺪهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺎن آن از ﺣﺪود ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫‪Õ‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻮﺟﻪ ﺑ‪Ç‬ﺪان‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎل ﺧﺎرج ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻟﻴﻜ‪Ç‬ﻦ دو ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب از آن ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬
‫ﺿﺮورت دارد‪ /‬ﻳﻜﻲ ﻛﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﺑﻪﻧﺎم ﻗﻄﻊ اﻟﻤﻘﺎل ﻓﻲ ر ‪‬د اﻫﻞ اﻟﻀﻼل ﻛﻪ در ‪‬‬
‫رد‬
‫ﺑﺮ ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه و دﻳﮕﺮي ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺎﻣﻊ اﻟﻔﻀﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎم آن ﺑﺎ ﺗ‪Ç‬ﺎرﻳﺦ‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻔﺶ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد و ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﻋ ‪‬ﻠﺖ ﺑﺪﻳﻦ اﺳﻢ ﻣﻮﺳﻮم ﺷﺪه‪ /‬ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻋﻠﻴﻪ ﺻﻮﻓﻴﻪ اﻫﺘﻤﺎم داﺷﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ در‬
‫@ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲو ﻣﺠﺎﻣﻊ ﻫﻢ‪ ,‬ﺣﻀﻮر‪ G‬از ﻋﺮﺿﺔ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧﻮد در اﻳﻦ ﺑﺎب درﻳﻎ ﻧﻤﻲﻧﻤﻮدو‬
‫ﺷﺪﻳﺪ‪ G‬در ﻣﻘﺎم اﺣﺘﺠﺎج ﺑﺮﻣﻲآﻣﺪ‪/‬‬
‫درﺑﺎرة ﻛﺘﺎب ﻗﻄﻊ اﻟﻤﻘﺎل اﻳﻦ ﺷﻬﺮت ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻮت ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺰﺑﻮر‪ ,‬ﺑﻪ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﺔ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ در ﻋﻘﺒﺔ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺑﺎدروﻳﺶ ﺧﺮﻗﻪﭘﻮﺷﻲ ﺑﻮدهو ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺤﺚ از ﻣﺪار‬
‫‪ëë‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫ﺟﺪال اﺣﺴﻦ ﺧﺎرج ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ; و ﺑﻌﺪ از ﺣﺪوث واﻗﻌﻪ‪ ,‬ﻋﺎ ‪‬ﻣﻪ آن را ﺑﺮ اﺛﺮ دم‬
‫ﻣﺪ تﻫﺎ ﻓﻮت ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺰﺑﻮر زﺑﺎﻧﺰد و ﻧﻘﻞ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﮔﺸﺘﻪ‪ /‬و ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫دروﻳﺶ داﻧﺴﺘﻪ و ‪‬‬
‫@ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺎﻣﻊاﻟﻔﻀﻞ در ﺑﻴﺴﺖ ﻫﺰار ﺳﻄﺮ و ﻳﻚﻫﺰار و دوﻳﺴﺖ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﺪوﻳﻦ و‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ ﮔﺮدﻳﺪه و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻫﺪاﻳﺖﺧﺎن ﻓﺮزﻧﺪ ﺣﺎج ﺟﻤﺎل‪ ,‬ﺣﻜﻤﺮان‬
‫@ﮔﻴﻼن‪ ,‬اﻫﺪا ﺷﺪه اﺳﺖودر ﭘﺎﺳﺦ ﺳ‪Æ‬ال ﭼﻬﺎرﺻﺪو ﻧﻮد ﻳﻜﻢ از اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‪ ,‬ﺗﻠﻮﻳﺤ‪ H‬و ﺗﺼﺮﻳﺤ‪ H‬اﺷﺎرات و ﻛﻨﺎﻳﺎﺗﻲ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﻋ‪Ç‬ﻘﻴﺪه ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻼﺣﺴﻴﻦ ﻛ‪Ç‬ﺎﺷﻔﻲ را ﻋ‪Ç‬ﺎرف‬
‫وﺣﺪت وﺟﻮد را ﻣﺮدود داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﺎ اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮد‪ ,‬‬
‫ﻣﻜﺎﺷﻒ ﺧﻮاﻧﺪه‪ ,‬ﻛﺸﻒ و ﺷﻬﻮد را ﻣﻨﻜﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬وي ﭘﺲ از ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻻﻳﻞ و‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﺒﺎﺣﺚ وﺣﺪت وﺟﻮد ﻣﻲﻧﮕﺎرد‪:‬‬
‫>ﭘﺲ وﺟﻮد اﻣﺮ واﺣﺪ ﺷﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻤﻴﻊ اﻧﺤﺎ¾ ﺗﻜﺜ‪‬ﺮ از آن ﻓ‪Ç‬ﻲﻧﻔﺴﻪ‬
‫ﺗﻌﺪد و ﺗﻜﺜ‪‬ﺮ آن ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻇﻬﻮر در ﻣﺠﺎﻟﻲ ﻣﻤﻜﻨﺎت اﺳﺖ و ‪‬اول‬
‫ﻣﺴﻠﻮب اﺳﺖ و ‪‬‬
‫ﻇﻬﻮر آن در ‪‬اول ﻣﻈﻬﺮ اﺳﺖ و ﺻﺎدر ‪‬اول ﻋﻘﻞ ‪‬اول اﺳﺖ‪ ,‬ﭼ‪Ç‬ﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي در‬
‫ﻣﺜﻨﻮي ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫@ﮔﺎه ﻛ‪Ç‬ﻮه ﻗ‪Ç‬ﺎف و ﮔ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻨﻘﺎ ﺷ‪Ç‬ﻮي‬ ‫@ﮔﺎه ﺧ‪Ç‬ﻮرﺷﻴﺪ و ﮔ‪Ç‬ﻬﻲ درﻳ‪Ç‬ﺎ ﺷ‪Ç‬ﻮي‬
‫وﻫﻢﻫﺎي ﺑ‪Ç‬ﻴﺶ ﺑ‪Ç‬ﻴﺶ‪1‬‬ ‫اي ﺑﺮون از‬ ‫ﺗﻮ ﻧﻪاﻳﻦ ﺑﺎﺷﻲ ﻧﻪآن در ذاتﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺼﻮر ﺧ‪Ç‬ﻴﺮهﺳﺮ‪2‬‬‫ﻫ‪Ç‬ﻢ ﻣ‪Ç‬ﻮ ‪‬ﺣﺪ ﻫ‪Ç‬ﻢ‬ ‫از ﺗﻮ اي ﺑﻲﻧﻘﺶ ﺑﺎ ﭼ‪Ç‬ﻨﺪﻳﻦ ﺻ‪Ç‬ﻮر‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻮﺳ‪Ã‬ﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﺳ‪Ã‬ﻲ در ﺟ‪Ç‬ﻨﮓ ﺷ‪Ç‬ﺪ‪3‬‬ ‫ﭼﻮنﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻲرﻧﮕﻲ اﺳ‪Ç‬ﻴﺮ رﻧﮓ ﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺰﻳﺪ آﻣ‪Ç‬ﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻧﻚ ﻳ‪Ç‬ﺰدان ﻣ‪Ç‬ﻨﻢ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮﻳﺪان آن ﻓ‪ÇÇ‬ﻘﻴﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺤﺘﺸﻢ‬
‫ﻻ اﻟﻪ ‪‬‬
‫اﻻ اﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻫﺎ ﻓ‪ÇÇÇÇÇ‬ﺎﻋﺒﺪون‪4‬‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺖ ﻣﺴ‪Ç‬ﺘﺎﻧﻪ ﻋ‪Ç‬ﻴﺎن آن ذوﻓ‪Ç‬ﻨﻮن‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) ëë Ç ëê‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) ë7‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ê77‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2103 Ç 2102‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ëì‬‬

‫و ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮدﺷﺒﺴﺘﺮي ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺠﺰ ﺣﻖ ﻛﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﮔﻮﻳﺪ اﻧ‪Ç‬ﺎ اﻟﺤ‪Ç‬ﻖ‬ ‫اﻧﺎاﻟﺤﻖ ﻛﺸﻒ اﺳ‪Ç‬ﺮار اﺳﺖ ﻣ‪Ç‬ﻄﻠﻖ‬
‫ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﻲ ﻣﺴﺖﮔﻴﺮ و ﺧﻮاه ﻣﺨﻤﻮر‬ ‫ذرات ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮ ﻣ‪Ç‬ﻨﺼﻮر‬ ‫ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ‪‬‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻲ ﻫ‪Ç‬ﻤﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻗ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﻢ‬ ‫در اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺗﺴ‪Ç‬ﺒﻴﺢ و ﺗ‪Ç‬ﻬﻠﻴﻞاﻧ‪Ç‬ﺪ دا‪ÇÄ‬ﻢ‬
‫وان ﻣﻦ ﺷﻲ¾ را ﻳﻚدم ﺗﻮ ﺑﺮﺧﻮان‬ ‫ا@ﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻲ ﻛﻪ ﮔﺮدد ﺑﺮ ﺗ‪Ç‬ﻮ آﺳ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻼجوار اﻳ‪Ç‬ﻦ دم ﺑ‪Ç‬ﺮ آري‬
‫ﺗﻮ ﻫ‪Ç‬ﻢ ‪‬‬ ‫ﭼﻮ ﻛﺮدي ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﭘ‪Ç‬ﻨﺒﻪ@ﻛ‪Ç‬ﺎري‬
‫ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪاي واﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ اﻟﻘ‪ÇÇ‬ﻬﺎر ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﻴﻮش‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮآور ﭘ‪ÇÇ‬ﻨﺒﺔ ﭘ‪ÇÇ‬ﻨﺪارت از ﮔ‪ÇÇ‬ﻮش‬
‫وﻧﻴﺰ ﻣﻮﻟﻮي روﻣﻲ در دﻳﻮان ﺧﻮد از اﻳﻦ اﺷﻌﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ ازآن ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫دل ﺑﺮد و ﻧ‪Ç‬ﻬﺎن ﺷ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺑﺖ ﻋﻴﺎر ﺑﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﮔﻪ ﭘﻴﺮ و ﺟﻮان ﺷﺪ‬ ‫ﻫﺮ دم ﺑﻪ ﻟﺒﺎس دﮔ‪Ç‬ﺮ آن ﻳ‪Ç‬ﺎر درآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻏ‪ÇÇÇÇ‬ﻮاص ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﺎﻧﻲ‬ ‫@ﮔﺎﻫﻲﺑﻪﺗﻚﻃﻴﻨﺖﺻﻠﺼﺎلﻓﺮورﻓﺖ‬
‫زان ﭘﺲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺷﺪ‬ ‫@ﮔﺎﻫﻲ ز ﺗﻚ ﻛ‪Ç‬ﻬ ‪‬ﮕﻞ ﻓ‪Ç‬ﺨﺎر ﺑ‪Ç‬ﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﺧﻮد رﻓﺖ ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻲ‬ ‫@ﮔﻪ ﻧﻮح ﺷﺪ و ﻛﺮد ﺟﻬﺎن را ﺑﻪدﻋﺎ ﻏ‪Ç‬ﺮق‬
‫آﺗﺶ ﮔﻞ از آن ﺷ‪Ç‬ﺪ‬ ‫@ﮔﻪ ﮔﺸﺖ ﺧﻠﻴﻞ و ﺑﻪ دل ﻳﺎر ﺑﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫روﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﮕﺮ ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻟﻢ‬ ‫ﻳﻮﺳﻒﺷﺪ و از ﻣﺼﺮﻓﺮﺳﺘﺎد ﻗﻤﻴﺼﻲ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺎ دﻳ‪Ç‬ﺪه ﻋ‪Ç‬ﻴﺎن ﺷ‪Ç‬ﺪ‬ ‫از دﻳ‪Ç‬ﺪة ﻳ‪Ç‬ﻌﻘﻮب ﭼ‪Ç‬ﻮ اﻧ‪Ç‬ﻮار ﺑ‪Ç‬ﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻲﻛﺮد ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﺎﻧﻲ‬ ‫ﺣﻘﺎ ﻛﻪ ﻫﻢ او ﺑﻮد ﻛﻪ اﻧﺪر ﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻴﻀﺎ‬
‫زان ﻓ‪Ç‬ﺨﺮ ﻛ‪Ç‬ﻴﺎن ﺷ‪Ç‬ﺪ‬ ‫در ﭼﻮب ﺷﺪ و ﺑﺮ ﺻﻔﺖ ﻣﺎر ﺑﺮآﻣﺪ‬
‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺮج‬
‫‪‬‬ ‫ازﺑ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﻬﺮ‬ ‫ﻣﻲﮔﺸﺖ دﻣﻲ ﭼﻨﺪﺑﺮﻳﻦ روي زﻣ‪Ç‬ﻴﻦ او‬
‫ﺗﺴ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﻴﺢﻛﻨﺎن ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ‬ ‫دوار ﺑ‪Ç‬ﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻋ‪Ç‬ﻴﺴﻲ ﺷ‪Ç‬ﺪ و ﺑ‪Ç‬ﺮ ﮔ‪Ç‬ﻨﺒﺪ ‪‬‬
‫ﻫﺮ ﻗ‪Ç‬ﺮن ﻛ‪Ç‬ﻪ دﻳ‪Ç‬ﺪي‬ ‫ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ ﻫﻢ او ﺑﻮد ﻛﻪﻣﻲآﻣﺪ و ﻣﻲرﻓﺖ‬
‫‪ë7‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫داراي ﺟ‪ÇÇÇ‬ﻬﺎن ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ آن ﺷﻜﻞ ﻋﺮبوار ﺑﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬

‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﺴﻮخ ﭼ‪ÇÇ‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ ﻧ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻨﺎﺳﺦ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫آندﻟﺒ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﺮ زﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﺎ‬ ‫ﺣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻗ‪ÇÇÇ‬ﺘﺎل زﻣ‪ÇÇ‬ﺎن ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ‬ ‫ﻛ‪Ç‬ﺮار ﺑ‪Ç‬ﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺷﺪ و در ﻛ‪Ç‬ﻒ ‪‬‬
‫در ﺻﻮرت ﺑﻮاﻟﺤ‪Ç‬ﻲ‬ ‫ﻧﻲﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ او ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ اﻧﺎ اﻟﺤﻖ‬
‫ﻧﺎدان ﺑﻪ ﮔ‪Ç‬ﻤﺎن ﺷ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﻣﻨﺼﻮر ﻧﺒﻮد آن ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﺮ دار ﺑ‪Ç‬ﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫روﻣ‪ÇÇ‬ﻲ ﺳ‪ÇÇ‬ﺨﻦ ﻛ‪Ç‬ﻔﺮ ﻧﮕ‪Ç‬ﻔﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﻜﺮ ﻣﺸ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺪش‬ ‫ﻧﮕ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮﻳﺪ‬
‫از دوزﺧ‪ÇÇÇ‬ﻴﺎن ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ‬ ‫@ﻛﺎﻓﺮ ﺑﻮد آنﻛﺲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﻜﺎر ﺑﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻤﺎمﻣﺜﻨﻮي و دﻳﻮان ﻣﻮﻟﻮي و ﺟﻤﻴﻊ اﺷﻌﺎر وآﺛﺎر ﺻﻮﻓﻴﻪﻣﺒﺘﻨﻲﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻗﺎل اﻻﻣﺎم اﻟﻐﺰاﻟﻲ ﻋﻨﺪ ﺗﺄوﻳﻞ آﻳ‪ ¹‬اﻟﻨﻮر ﻓﻲ ﺟﻤﻠ‪ ¹‬ﻣﺎ ﻗﺎل اﻟﻌﺎرﻓﻮن ﺑﻌﺪ اﻟﻌ‪Ç‬ﺮوج اﻟﻲ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎ¾‬
‫اﻟﺤﻘﻴﻘ‪ ¹‬اﺗﻔﻘﻮا ﻋﻠﻲ اﻧ‪‬ﻬﻢ ﻻ ﻳﺮون ﻓﻲاﻟﻮﺟﻮد اﻻ اﻟﻮاﺣﺪ اﻟﺤﻖ ﻟﻜﻦ ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﻛﺎن ﻟﻪ ﻫﺬه اﻟﺤﺎﻟﻪ ﻋﻠﻤﻴﻪ و‬
‫ﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﺻﺎر ذﻟﻚ ﻟﻪ ﺣﺎﻟﺘﻴﻪ ذوﻗﻴﻪ واﻧﺘﻔﺖ ﻋﻨﻬﻢ اﻟﻜﺜﺮه ﺑﺎﻟﻜﻠﻴﻪ واﺳﺘﻐﺮﻗﻮا ﻓﻲاﻟﻔﺮداﻧﻴﻪ اﻟﻤﺤﻀﻪ‬
‫واﺳﺘﻮﻟﺖ ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ ﻓﺼﺎروا ﻛﺎﻟﻤﺒﻬﻮﺗﻴﻦ ﻓﻴﻪ ﻓﻠﻢ ﻳﺒﻖ ﺛﻢ ﻣﻌﻨﻲ ﻻ ﻟﺬﻛﺮ ]ﻏﻴﺮ[ اﷲ و ﻻ ذ@ﻛﺮ اﻧﻔﺴﻬﻢ ﻓﻜﺮ و‬
‫ﺳﻜﺮ رﻓﻊ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻘﻮﻟﻬﻢ ﻓﻘﺎل اﺣﺪﻫﻢ اﻧﺎاﻟﺤﻖ و ﻗﺎل اﻻ‪Ð‬ﺧﺮ ﻣﺎ ﻓﻲ ﺟﺒﺘﻲ ﺳﻮي اﷲ ﻛﻼم اﻟﻌﺸﺎق و‬
‫وردوا اﻟﻲ ﻣﻴﺰاناﷲ ﻓﻲاﻻرض ﻋﺮﻓﻮا ان ذﻟﻚ ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻋﻦ ﺣﻘﻴﻘ‪ ¹‬اﻻﺗﺤﺎد‪1/‬‬

‫و ﺑﺎﻟﺠﻤﻠﻪ ذات وﺣﺪاﻧﻲ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ وﺟﻮد ﻣﻄﻠﻖ ﻋﺒﺎرت از آن اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﺑﻪ‬

‫‪ /1‬اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﻲ در ﺗﺄوﻳﻞ آﻳﺔ ﻧﻮر در ﺟﻤﻠﻪاي ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﺎرﻓﺎن ﺑﻌﺪ از ﻋﺮوج ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬اﺗﻔﺎقﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي در وﺟﻮد ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻨﺪ ﻣﮕﺮ واﺣﺪ ﺣﻖ را‪,‬‬

‫ﻓﺮداﻧﻴﺖ ﻣﺤﺾ‬
‫‪‬‬ ‫وﻟﻲ از ﻣﻴﺎن آﻧﺎن ﻛﺴﻲ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاﻳﺶ ﻋﻠﻤﻲ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ دﻳﮕﺮ ﺣﺎﻟﺘﻲ ذوﻗﻲ اﺳﺖ‪ /‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ,‬ﻛﺜﺮت ﺑﻪ@ﻛﻠ‪ ‬ﻲ از آﻧﻬﺎ زاﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد و در‬

‫ﻏﻮﻃﻪور ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﻋﻘﻞﻫﺎﻳﺸﺎن ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﻣﻲﮔﺮدد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺒﻬﻮﺗﺎن ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﻳﺎد ﻏﻴﺮ ﺧﺪا و ﻧﻪ ﻳﺎد ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ و ﻣﺴﺖ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮﻧﺪ‬

‫ﺟﺒﺔ ﻣﻦ ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ<‪ /‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﺮازوي‬

‫آنﻃﻮر ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻘﻞ آﻧﺎن ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬در اﻳﻦ ﺣﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﺎن "اﻧﺎ اﻟﺤﻖ" ﮔﻮﻳﺪ و دﻳﮕﺮي ﮔﻮﻳﺪ‪> :‬در ‪‬‬
‫اﻟﻬﻲ در زﻣﻴﻦ ] ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻘﻞ[ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ درﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ آن ﺣﺎل اﺗ‪ ‬ﺤﺎد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻴﺴﺖ ) ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان(‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ë8‬‬

‫ﻴﺎتوﺗﻨﺰﻻت ازآن‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻌﻴﻨﺎت اﻋﺘﺒﺎرﻳﻪ در ﻟﺒﺎس ﻛﺜﺮتﻇﻬﻮر ﮔﻴﺮد; ﻳﻌﻨﻲ از ﺗﺠﻠ‪‬‬
‫ﻗﻴﻮد ‪‬‬
‫ﺗﻌﺪد وﺗﻜﺜ‪‬ﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه‪,‬‬
‫ﺗﻌﻴﻨﺎت ﺑﻪ وي ﻣﻨﺘﻈﻢ ﮔﺸﺘﻪ‪ ,‬ﺗﻮ ‪‬ﻫﻢ ‪‬‬
‫ذات‪ ,‬اﺿﺎﻓﺎت و ‪‬‬
‫و ا ‪‬ﻣﺎ درﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺠﺰآن ذات وﺣﺪاﻧﻲ‪,‬دﻳﮕﺮي ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻫﺮﻏﻴﺮي ﻛﻪ در ﺗﻮ ‪‬ﻫﻢآﻳﺪ‬
‫ﺧﻴﺎل ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻮر ﺣ‪Ç‬ﻖ ﻣﻜ‪ Ç‬ﺤﻞ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‬ ‫ﻫﺮ دﻳ‪Ç‬ﺪه ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻓ‪Ç‬ﻄﺮت ‪‬اول ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‬
‫ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻘﺶ دوم دﻳ‪ÇÇÇ‬ﺪة اﺣ‪ÇÇ‬ﻮل ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ‬ ‫ﺑﻴﺮون ز ﺗﻮ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﺪ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ‬
‫و ﻣﺮاد ﺑﻪ اﺗ‪‬ﺤﺎد‪ ,‬ﻧﻪ اﺗ‪‬ﺤﺎد ﺑﺎ ﭼﻴﺰي اﺳﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮاد اﻧ‪Ç‬ﻌﺪام و اﺿ‪Ç‬ﻤﺤﻼل‬
‫ﻫﻮﻳﺖ واﺟﺐ; ﭼﻪ ﻋﺎرف از اﻧﺘﻬﺎي ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﺮﻓﺎن‬
‫ﻫﻮﻳﺎت ﻣﻤﻜﻨﺎت اﺳﺖ و ﺑﻘﺎي ‪‬‬
‫ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺑﺤﺮ وﺣﺪت اﺳﺖ‪ ,‬و ﻫﺴﺘﻲ اﻋﺘﺒﺎري و ﺗﻮ ‪‬ﻫﻤﻲ ﻛﻪ ﺣﺠﺎب اﺳﺖ ﻣﻴﺎن او و‬
‫ﺻﺎدق اﻟﻤﻮﺟﻮد‬ ‫ﺑﺎﻟﻤﺮه ﻣﻨﺘﻔﻲ ﮔﺸﺘﻪ و درﺣﻘﻴﻘﺖ ﻏﻴﺮﺣﻖ را ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺣﻖ‪ ,‬‬
‫ﻫﻮاﷲ‪ /‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﺧﻼﺻﺔ اﻗﻮال و ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ و اد ‪‬ﻟﺔ اﻳﺸﺎن‪</‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺟﻮاب ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻌﺪ ازﺷﺮﺣﻲ ﻣﺸﺒﻊﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪> :‬و ﭼﻮن ﻛﻼم ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻣﻲرﺳﺪ و ﺻﻮﻓﻴﻪ از اﺛﺒﺎت وﺣﺪتوﺟﻮدﺑﻪﻃﺮﻳﻖ ﻋﻘﻞ ﻋﺎﺟﺰ ﺷﻮﻧﺪ‪ ,‬ﻋﻘﻞ‬
‫اﻟﻬﻴﻪ اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در اﺧﺒﺎر ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ اﻳﺎ@ك أﻣﺮ و اﻳﺎ@ك‬
‫ﺣﺠﺞ ‪‬‬ ‫ﺷﺮﻳﻒ را ﻛﻪ از ﺟﻤﻠﺔ‬
‫ﺣﺠﺖﻣﻌﺰول‬ ‫‪1‬‬
‫اﻧﻬﻲ و ﺑﻚ اﺛﻴﺐ و ﺑﻚ اﻋﺎﻗﺐ ﻣﺨﺎﻃﺐ اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬از ﻣﻨﺼﺐ ﺣﻜﻮﻣﺖ و ‪‬‬
‫ﻧﻤﻮده‪ ,‬و ﺑﺮاﻫﻴﻦ ﻗﻄﻌﻴﺔ او را ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻗﺪح و ﺟﺮح ﻣﻌﻘﻮﻟﻲ از درﺟﺔ اﻋﺘﺒﺎر و ﻣﺮﺗﺒﺔ‬
‫ﺗﺨﻴﻼت ﺿﻌﻴﻔﻪ و ﺗﺴ‪Ç‬ﺠﻴﻊ‬ ‫اﻗﺘﺪار‪ ,‬ﺳﺎﻗﻂ و ﻫﺎﺑﻂ داﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﻤﺜﻴﻼت ﺳﺨﻴﻔﻪ و ‪‬‬
‫ﻣﺘﺸﺒﺚ ﮔﺮدﻳﺪه‪ ,‬در ﻫﺘﻚ ‪‬اﺳﺘﺎر ﻋﻘﻞ و ﻧﻘﻞ‪ ,‬اﺷﻌﺎر و‬
‫ﻋﺒﺎرات و ﺗﺮﺻﻴﻊ اﺷﻌﺎرات ‪‬‬
‫ﺗﻤﺴﻚ ﺑﺮ داﻣﻦ ﺑﻲاﻣﻦ ﻛﺸﻒ و ﻣﺸﺎﻫﺪه زﻧﻨﺪ و‬
‫ﻟﻔﺎﻇﻲ را دﺛﺎر ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬‬
‫ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎت آﻳﺎت و رواﻳﺎت را ﺷﺎﻫﺪ و ﻣﻌﺎﺿﺪ ﺧﻮد ﺳﺎزﻧﺪ و ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻋﺎرف از دﻳﺪه‬
‫@ﮔﻮﻳﺪ و ﻋﺎﻗﻞ از ﺷﻨﻴﺪه‪:‬‬

‫‪ /1‬ﺑﻪ ﺗﻮ اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ و ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻬﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻢ‪ ,‬ﺑﻪ ﺗﻮ ﺛﻮاب دﻫﻢ و ﺑﻪ ﺗﻮ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻧﻤﺎﻳﻢ ) ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان(‪/‬‬
‫‪ë9‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻨﻴﺪن ﻛ‪ÇÇ‬ﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻨﺪ دﻳ‪ÇÇ‬ﺪن‬ ‫ﺗﻮ را دﻳ‪Ç‬ﺪﻳﻢ و ﻳ‪Ç‬ﻮﺳﻒ را ﺷ‪Ç‬ﻨﻴﺪﻳﻢ‬

‫و ﻣﺸﻬﻮد را ﻋﺒﺎرت از روﻳﺖ ﺣﻖ داﻧﻨﺪ ﺑﻲﺣﺠﺎب‪ ,‬و ﺷﻴﺦ اﺑﻮﺳﻌﻴﺪ اﺑﻮاﻟﺨﻴﺮ‬
‫@ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺠﺖ ﻧ‪Ç‬ﺒﺮد راه ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻗ‪Ç‬ﻠﻴﻢ ﺻ‪Ç‬ﻮاب‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺘﻮان ﺑﻪ ﺧﺪا رﺳﻴﺪ از ﻋﻠﻢ و ﻛﺘﺎب‬
‫ﭼﻮن ﺟ‪Ç‬ﺎده راه در ﭼ‪Ç‬ﺮا@ﮔ‪Ç‬ﺎه دواب‬ ‫در وادي ﻣ‪Ç‬ﻌﺮﻓﺖ ﺑ‪Ç‬ﺮاﻫ‪Ç‬ﻴﻦ ﺣﻜ‪Ç‬ﻴﻢ‬
‫و ﺷﻴﺦﺷﺒﺴﺘﺮي در ﮔﻠﺸﻦ راز ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﺴ‪ÇÇ‬ﻲ ﺳ‪ÇÇ‬ﺮﮔﺸﺘﮕﻲ در ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺶ دارد‬ ‫@ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻮ ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ دوراﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺶ دارد‬
‫ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ﺷ‪Ç‬ﺪ ﻓ‪Ç‬ﻠﺴﻔﻲ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ ﺣ‪Ç‬ﻠﻮﻟﻲ‬ ‫ز دوراﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪﻳﺸﻲ ﻋ‪ÇÇÇ‬ﻘﻞ ﻓ‪ÇÇ‬ﻀﻮﻟﻲ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮو از ﺑ‪Ç‬ﻬﺮ او ﭼﺸ‪Ç‬ﻢ دﮔ‪Ç‬ﺮ ﺟ‪Ç‬ﻮي‬ ‫‪‬ﺧ ‪‬ﺮد را ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ ﺗ‪Ç‬ﺎب ﻧ‪Ç‬ﻮر آن روي‬
‫ز وﺣﺪت دﻳ‪Ç‬ﺪن ﺣ‪Ç‬ﻖ ﺷ‪Ç‬ﺪ ﻣ‪Ç‬ﻌﻄﻞ‬ ‫دو ﭼﺸﻢ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﺑ‪Ç‬ﻮد اﺣ‪Ç‬ﻮل‬
‫ز ﻳﻚ ﭼﺸﻤﻲ اﺳﺖ ادرا@ﻛﺎتﺗﻨﺰﻳﻪ‬ ‫ز ﻧ‪ÇÇÇÇÇ‬ﺎﺑﻴﻨﺎﻳﻲ آﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ راه ﺗﺸ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﻴﻪ‬
‫@ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ آن از ﺗ‪ÇÇ‬ﻨﮓﭼﺸﻤﻲ ﮔﺸﺖ‬ ‫ﺗﻨﺎﺳﺦ زان ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻛﻔﺮ و ﺑ‪Ç‬ﺎﻃﻞ‬
‫ﺑﺪان ﻛﻪ ﺑﻲﻧﺼﻴﺐ از ﻫﺮ ﻛﻤﺎل اﺳﺖ‬ ‫ﺣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﺻﻞ‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻼﻣﻲ ﻛ‪ÇÇ‬ﻮ ﻧ‪ÇÇ‬ﺪارد ذوق ﺗ‪Ç‬ﻮﺣﻴﺪ‬ ‫@ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ را ﻛ‪Ç‬ﻮ ﻃ‪Ç‬ﺮﻳﻖ اﻋ‪Ç‬ﺘﺰال اﺳﺖ‬
‫ﺑﺪو ﻫﺮﭼ‪Ç‬ﻪ ﺑﮕ‪Ç‬ﻔﺘﻨﺪ از ﻛ‪Ç‬ﻢ و ﺑ‪Ç‬ﻴﺶ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻲ در اﺳﺖ از ﻏﻴﻢ ﺗ‪Ç‬ﻘﻠﻴﺪ‬
‫ﻣﻨﺰه ذاﺗﺶ از ﭼﻨﺪ و ﭼ‪Ç‬ﻪ و ﭼ‪Ç‬ﻮن‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺸ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻲ دادهاﻧ‪Ç‬ﺪ از ﻣ‪Ç‬ﻨﺰل ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ‬
‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﺎﻟﻲ ﺷﺄﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﺎ ﻳ‪ÇÇ‬ﻘﻮﻟﻮن‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪﻧﺎ ﻓﻴﻤﺎ ذﻫﺒﻨﺎ اﻟﻴﻪ ﻫﻮاﻟﻜﺸﻒ واﻟﻌﻴﺎن ﻻ اﻟﻨﻈﺮ واﻟﺒﺮﻫﺎن‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻮﻟﻮي درﻣﺜﻨﻮي ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻮد‪1‬‬ ‫ﭘﺎي ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺳﺨﺖ ﺑﻲﺗﻤﻜﻴﻦ‬ ‫ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﺎي اﺳ‪ÇÇ‬ﺘﺪﻻﻟﻴﺎن ﭼ‪ÇÇ‬ﻮﺑﻴﻦ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد‬
‫و ﭼﻨﺎن داﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﻘﻞ ﺑﻪ آن ﻧﻮر ﺑﻲﻇﻬﻮر‪ ,‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ وﻫﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻘﻞ; ﻳﻌﻨﻲ ﻃﻮر ﻋﻘﻞ‪ ,‬ﻃﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻃﻮر ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﻣﻜﺎﺷﻔﻪ‪,‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2138‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ì0‬‬

‫ﭼﻴﺰي ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻜﺸﻒ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻋﻘﻞ دورﺑﻴﻦ از ادرا@ك آن ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ; ﭼ‪Ç‬ﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫ﺣﻮاس ﺑﻲﺳﭙﺎس و ﻣﺸﺎﻫﺪة ﺑﻲاﺳﺎس از ادرا@ك ﻣﺪرﻛﺎت و ﻣﻌﻘﻮﻻت ﻋﻘﻞ درآن‬
‫ﻃﻮر اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻓ‪ÇÇ‬ﻮاج ﻣ‪ÇÇ‬ﻼ‪Ä‬ﻜﻪ‪ ,‬ﺣ‪ÇÇ‬ﻮاس آن ﺗ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﺣﻖ‪,‬ﺟﺎنﺟﻬﺎن اﺳﺖ و ﺟﻬﺎنﺟﻤﻠﻪ ﺑﺪن‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ و دﮔ‪Ç‬ﺮﻫﺎ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ‬ ‫اﻓﻼ@ك و ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻣ‪Ç‬ﻮاﻟﻴ‪Ç‬ﺪ اﻋ‪Ç‬ﻀﺎ‬
‫ﻓ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻦ‬
‫و ﻗﺎل اﻟﻤﺤﻘﻖ اﻟﺸﺮﻳﻒ ﻓﻲ ﺣﻮاﺷﻲ ﺷﺮح اﻟﺘﺠﺮﻳﺪ ان ﻗﻠﺖ ﻣﺎذا ﺗﻘﻮل ﻓﻴﻤﻦ ﻳﺮي اناﻟﻮﺟﻮد ﻣﻊ@ ﻛﻮﻧﻪ‬
‫ﻋﻴﻦ اﻟﻮاﺟﺐ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻟﻠﺘﺠﺰي واﻻﻧﻘﺴﺎم ﻗﺪ اﻧﺒﺴﻂ ﻋﻠﻲ ﻫﻴﺎ@ﻛﻞ اﻟﻤﻮﺟﻮدات ﻓﻈﻬﺮ ﻓﻴﻬﺎ ﻓﻼﻳﺨﻠﻮا‬
‫ﺷﻲ¾ ﻣﻦ اﻻﺷﻴﺎ¾ ﺑﻞ ﻫﻮ ﺣﻘﻴﻘﺘﻬﺎ و ﻋﻴﻨﻬﺎ و اﻧﻤﺎ اﻣﺘﺎزت و ﺗﻌﺪدت ﺑﺘﻘﻴﺪات و ﺗﻌﻴﻨﺎت اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻪ و‬
‫‪Ô‬‬ ‫ﻋﻨﻪ‬
‫ﻳﻤﺜﻞ ذاﻟﻚ ﺑﺎﻟﺒﺤﺮ و ﻇﻬﻮره ﻓﻲ ﺻﻮر¸ اﻣﻮاج ﻣﺘﻜﺜﺮه ﻣﻊ اﻧﻪ ﻟﻴﺲ ﻫﻨﺎ@ك اﻻﺣﻘﻴﻘ‪ ¹‬اﻟﺒﺤﺮ ﻓﻘﻂ ﻗﻠﺖ ﻫﺬا‬
‫ﻃﻮر ورا¾ اﻟﻌﻘﻞ ﻻ ﻳﺘﻮﺻﻞ اﻟﻴﻪ اﻻ ﺑﺎﻟﻤﺸﺎﻫﺪات اﻟﻜﺸﻔﻴﻪ دون اﻟﻤﻈﺎﻫﺮات اﻟﻌﻘﻠﻴﻪ و ﻛﻞ ﻣﻴﺴﺮ ﻟﻤﺎ ﺧﻠﻖ‬
‫ﻟﻪ اﻧﺘﻬﻲ‪/‬‬
‫واﻟﺸﻴﺦ اﻟﻌﺎرف ﻋﻼ¾اﻟﺪوﻟﻪ اﻟﺴﻤﻨﺎﻧﻲ ﻣﻊ ﻏﺎﻳ‪ ¹‬اﻋﺘﻘﺎده و ﻏﻠﻮه ﻓﻲ اﻟﺸﻴﺦ اﻟﻌﺎرف ﻣﺤﻴﻲاﻟﺪﻳﻦ‬
‫اﻻﻋﺮاﺑﻲ ﺣﺘﻲ اﻧﻪ ﺧﺎﻃﺒﻪ ﻓﻲ ﺣﻮاﺷﻴﻪ ﻓﻲ اﻟﻔﺘﻮﺣﺎت ﺑﻘﻮﻟﻪ اﻳﻬﺎ اﻟﺼﺪﻳﻖ اﻳﻬﺎ اﻟﻤﻘﺮب اﻳﻬﺎ اﻟﻤﻮﻟﻲ و اﻳﻬﺎ‬
‫اﻟﻌﺎرف اﻟﺤﻘﺎﻧﻲ ﻛﺘﺐ ﻋﻠﻲ ﻗﻮﻟﻪ ﻓﻲ اول اﻟﻔﺘﻮﺣﺎت ﺳﺒﺤﺎن ﻣﻦ اﻇﻬﺮ اﻻﺷﻴﺎ¾ و ﻫﻮ ﻋﻴﻨﻬﺎ ﻣﺎ ﻟﻔﻈﻪ ان اﷲ‬
‫ﻻ ﻳﺴﺘﺤﻴﻲ ﻣﻦ اﻟﺤﻖ اﻳﻬﺎ اﻟﺸﻴﺦ ﻟﻮ ﺳﻤﻌﺖ ﻣﻦ اﺣﺪاﻧﻪ ﻳﻘﻮل ﻓﻀﻠ‪ ¹‬اﻟﺸﻴﺦ ﻋﻴﻦ وﺟﻮد اﻟﺸﻴﺦ ﻻ ﺗﺴﺎﻣﺤﻪ‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺑﻞ ﺗﻐﻀﺐ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻜﻴﻒ ﻳﺴﻮغ ﻟﻚ ان ﺗﻨﺴﺐ ﻫﺬ اﻟﻬﺬﻳﺎن اﻟﻲ اﻟﻤﻠﻚ اﻟﺪﻳﺎن ﺗﺐ اﻟﻲ اﷲ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫واﻟﺴﻼم‬
‫ﻧﺼﻮﺣ‪ H‬ﻟﺘﻨﺠﻮ ﻣﻦ ﻫﺬه اﻟﻮرﻃﻪ اﻟﻮﻋﺮه اﻟﺘﻲ ﻳﺴﺘﻨﻜﻒ ﻣﻨﻬﺎ اﻟﺪﻫﺮﻳﻮن واﻟﻄﺒﻴﻌﻴﻮن واﻟﻴﻮﻧﺎﻧﻴﻮن ‪‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﻣﻦ اﺗﺒﻊ اﻟﻬﺪي‪/‬‬
‫ﻣﺤﻴﻲاﻟﺪﻳﻦ درﻓﺼﻮص وﻓﺘﻮﺣﺎت ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺪ‪ ,‬ﻫﻤﺎن‬
‫‪‬‬ ‫و ﺷﻴﺦ‬
‫ﺧﺪا را ﭘﺮﺳﺘﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن ﺳﺎﻣﺮي‪ ,‬ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﻣ‪Ç‬ﺮدم را ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﺒﺎدت او‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ ,‬ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲ ﻳﺎري ﻧﻜﺮد ﻫﺎرون را ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺮي‪ ,‬از ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫‪ì1‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫در ﻫﺮ ﺻﻮرﺗﻲ ﭘﺮﺳﺘﻴﺪه ﺷﻮد‪ /‬ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲ ﻧﺼﺎري را ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻧﻨﻤﻮد ﺑﻪﺳﺒﺐ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻟﻮﻫﻴﺖ ﻋﻴﺴﻲ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﻧﻜﻪ ﺧﺪا را ﻣﻨﺤﺼﺮ در ﻋﻴﺴﻲ داﻧﺴﺘﻨﺪ;‬
‫‪‬‬
‫اﷲ ‪Ô‬ﻫ ‪‬ﻮ اﻟ ‪Ö‬ﻤﺴﻴ ‪Ô‬ﺢ‪ 1‬و ﺧﻮد را ﺧﺎﺗﻢ اوﻟﻴﺎ داﻧﺴﺘﻪ و ﮔﻔﺖ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻟ ‪‬ﻘ ‪Ö‬ﺪ ‪‬ﻛﻔ ‪‬ﺮ اﻟ ‪â‬‬
‫ﱠﺬﻳ ‪‬ﻦ ﻗﺎﻟﻮا ‪‬ا ﱠن ‪‬‬
‫ﺗﻬﻨﻴﺖ و‬
‫@ﻛﻪ ﺧﺘﻢ وﻻﻳﺖ ﺑﻪ او ﺷﺪه و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﻧﺰد او ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪﺟﻬﺖ آﻧﻜﻪ ‪‬‬
‫ﻣﺒﺎرﻛﺒﺎدي ﺧﺘﻢ وﻻﻳﺖ او‪ ,‬و ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ ﺟ‪Ç‬ﻤﻴﻊ اﻧ‪Ç‬ﺒﻴﺎ اﻗ‪Ç‬ﺘﺒﺎس ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻨﺪ از‬
‫ﻣﺸﻜﺎت ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﻴﺎ و ﺟﻤﻴﻊ اوﻟﻴﺎ اﻗﺘﺒﺎس ﻋﻠﻢ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ از ﻣﺸﻜﺎت ﺧﺎﺗﻢ اوﻟﻴﺎ‪ ,‬و‬
‫@ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ ﺧﺎﺗﻢ اوﻟﻴﺎ اﻓﻀﻞ اﺳﺖ از ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﻴﺎ در وﻻﻳﺖ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﺎﺗﻢ اﻧﺒﻴﺎ اﻓﻀﻞ‬
‫ﺗﻨﻌﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ‬
‫اﺳﺖ از ﺳﺎﻳﺮ اﻧﺒﻴﺎ در رﺳﺎﻟﺖ‪ ,‬و ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ اﻫﻞآﺗﺶ دردوزخ ‪‬‬
‫آﺗﺶ راﺣﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ و ‪‬ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ و ﻋﺬاب ﻛﻔ‪‬ﺎر ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ,‬و ﻋﺬاب‬
‫ﻣﺸﺘﻖ اﺳﺖ از "ﻋﺬب" ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ‪ /‬و ﻗﻴﺼﺮي در ﺷﺮحﻓﺼﻮص در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﻪ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ ‪‬ﻟﺬت اﻫﻞ آﺗﺶ از آﺗﺶ و ﺗﻨﻔ‪‬ﺮﺷﺎن از ﻧﻌﻴﻢ ﺑﻬﺸﺖ ﭼﻨﺎن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ‪Ô‬ﺟ ‪‬ﻌﻞ از ﺑﻮي ﻗﺎزورات و ﻧﺠﺎﺳﺎت ‪‬ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮد و از ﺑﻮﻫﺎي ﺧﻮش ﻧﻔﺮت‬
‫ﻣﺤﻴﻲاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺬﻫﺐﺟﺒﺮ را اﺳﻨﺎد ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﻋﺮﻓﺎ داده وﺷﺒﺴﺘﺮي در‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ /‬وﻧﻴﺰ‬
‫@ﮔﻠﺸﻦ راز ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺒﻲ ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﻮد ﻛ‪Ç‬ﻮ ﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻨﺪ ﮔ‪Ç‬ﺒﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﻫﺮآن ﻛﺲ را ﻛﻪﻣﺬﻫﺐﻏﻴﺮ ﺟﺒﺮ اﺳﺖ‬
‫و ﺟﻤﻴﻊ اﺷﺎﻋﺮه اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ‪ ,‬ﺟﺒﺮي ﻣﺬﻫﺐاﻧﺪ‪ /‬و ﭼﻪ ﺧﻮب ﮔﻔﺘﻪ اﻣﺎم ﻓ‪Ç‬ﺨﺮ‬
‫رازي اﺷﻌﺮي در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم‪:‬‬
‫ﻓﻘﺪ ﻗﺎم ﻋﺬر اﻟﻠﺮاﻓ‪Ç‬ﺾ ﻓ‪Ç‬ﻲ اﻟﺴﺐ‬ ‫اذا ﻛﺎﻧﺖ اﻻﺷ‪Ç‬ﻴﺎ¾ ﻣ‪Ç‬ﻦ اﷲ ﻗ‪Ç‬ﺪرت‬
‫ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﻬﻢ ﺑ‪Ç‬ﻬﺬا ﻓ‪Ç‬ﺎﻟﻌﺘﺎب ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ اﻟﺮب‬ ‫اذا ﻛﺎن رب اﻟﻌﺮش ﻓﻲ ﺣﻜﻤﺘﻪ ﻗﻀﻲ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺟﺒﺮ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﻋﺎرف ﻣﻮﻟﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻓﺮﻣﻮده در‬
‫و ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم و‬
‫‪‬‬ ‫اواﺧﺮ دﻓﺘﺮ ‪‬اول در ﺑﻴﺎن ﻋﺬر اﺑﻦﻣﻠﺠﻢ ﻟﻌﻴﻦ در ﻗﺘﻞ اﻣﻴﺮاﻟﻤ‪Æ‬ﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﻣﺎ‪Ä‬ﺪه‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :17‬آﻧﺎنﻛﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻫﻤﺎن ﻣﺴﻴﺢ اﺳﺖ‪ ,‬ﻛﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ì2‬‬

‫وﻋﺪة ﺷﻔﺎﻋﺖ آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ او در ﻗﻴﺎﻣﺖ‪ ,‬ﺑﺎ ﻋﺪم اﺣﺘﻴﺎج او ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ‪:‬‬

‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺮد روزي ز ﭘ‪Ç‬ﻴﻜﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺳ‪Ç‬ﺮم‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺖ ﭘ‪Ç‬ﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﻮش ﭼ‪Ç‬ﺎ@ﻛ‪Ç‬ﺮم‬
‫@ﻛﻪ ﻫﻼ@ﻛﻢ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑ‪Ç‬ﺮ دﺳﺖ اوﺳﺖ‬ ‫@ﻛﺮد آ@ﮔﻪ آن رﺳﻮل از وﺣﻲ دوﺳﺖ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺎﻳﺪ از ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﻓ‪Ç‬ﻌﻞ ﺧ‪Ç‬ﻄﺎ‬ ‫او ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﻲﮔﻮﻳﺪ ﺑﻜﺶ ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺸﻴﻦ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮا‬
‫ﺑﺎ ﻗﻀﺎ ﻣﻦ ﭼﻮن ﺗﻮاﻧﻢ ﺣ‪Ç‬ﻴﻠﻪ ﺟﺴﺖ‬ ‫ﻣﻦ ﻫﻤﻲﮔﻮﻳﻢ ﭼﻮ ﻣﺮگ ﻣﻦ ز ﺗﻮﺳﺖ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮا ﻛ‪Ç‬ﻦ از ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﺣ‪Ç‬ﻖ دو ﻧ‪Ç‬ﻴﻢ‬ ‫او ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻲاﻓ‪ÇÇ‬ﺘﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺸﻢ اي ﻛ‪Ç‬ﺮﻳﻢ‬
‫ﺗﺎ ﻧﺴ‪Ç‬ﻮزد ﺟ‪Ç‬ﺎن ﻣ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺟ‪Ç‬ﺎن ﺧ‪Ç‬ﻮد‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺎﻳﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ اﻳ‪Ç‬ﻦ اﻧ‪Ç‬ﺠﺎم ﺑ‪Ç‬ﺪ‬
‫زان ﻗ‪ÇÇ‬ﻠﻢ ﺑﺲ ﺳ‪Ç‬ﺮﻧﮕﻮن ﮔ‪Ç‬ﺮدد ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ‬ ‫ﺟ‪Ç‬ﻒ اﻟﻘ‪Ç‬ﻠﻢ‬
‫ﻣﻦ ﻫ‪Ç‬ﻤﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ اي ‪‬‬
‫زاﻧﻜ‪ÇÇ‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ را ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻧ‪Ç‬ﻤﻲداﻧ‪Ç‬ﻢ ز ﺗ‪Ç‬ﻮ‬ ‫ﻫﻴﭻ ﺑ‪Ç‬ﻐﻀﻲ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ در ﺟ‪Ç‬ﺎﻧﻢ ز ﺗ‪Ç‬ﻮ‬
‫ﭼﻮن زﻧﻢ ﺑﺮ دﺳﺖ ﺣﻖ ﻣﻦ ﻃﻌﻦو دق‬ ‫آﻟﺖ ﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﻘﻲ و ﻓ‪ÇÇ‬ﺎﻋﻞ دﺳﺖ ﺣ‪ÇÇ‬ﻖ‬
‫ﺳﺮ ﺧﻔﻲ اﺳﺖ‬
‫@ﮔﻔﺖ ﺣﻖ از ﺣﻖ ﻛﻪ اﻳﻦ ‪‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ او ﭘﺲ اﻳﻦ ﻗﺼﺎص ازﺑﻬﺮ ﭼﻴﺴﺖ‬
‫رﻳ‪Ç‬ﺎض‪1‬‬ ‫زاﻋ‪ÇÇ‬ﺘﺮاض ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد ﺑ‪Ç‬ﺮوﻳﺎﻧﺪ‬ ‫@ﮔﺮ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻓ‪Ç‬ﻌﻞ او ﺧ‪Ç‬ﻮد اﻋ‪Ç‬ﺘﺮاض‬
‫آن ﺷﻜﺴ‪ÇÇ‬ﺘﻪ ﮔﺸ‪ÇÇ‬ﺘﻪ را ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﻜﻮ ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﺪ‬ ‫آﻟﺖ ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻮد را ا@ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ او ﺑﺸﻜ‪ÇÇÇ‬ﻨﺪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻬﺎ‪2‬‬ ‫ﻓﺎت ﺧ‪Ç‬ﻴﺮ‪ G‬در ﻋ‪Ç‬ﻘﺐ ﻣ‪Ç‬ﻲدان‬ ‫رﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺰ ﻧﺴ‪ÇÇÇÇ‬ﺦ آﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺔ اوﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺲﻫﺎ‬
‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﻴﻨﻢ آن دم و وﻗﺖ ﺗ‪ÇÇ‬ﺮش‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺎز آﻣ‪ÇÇ‬ﺪ ﻛ‪ÇÇ‬ﻲ ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲ زودم ﺑﻜﺶ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﺒﻴﻨﺪ ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ آن رﺳ‪Ç‬ﺘﺨﻴﺰ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﺣ‪ÇÇ‬ﻼﻟﺖ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻢ ﺧ‪Ç‬ﻮﻧﻢ ﺑ‪Ç‬ﺮﻳﺰ‬
‫ﺧﻨﺠﺮ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﻛ‪Ç‬ﻒ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻗ‪Ç‬ﺼﺪ ﺗ‪Ç‬ﻮ رود‬ ‫ذرهاي ﺧ‪ÇÇ‬ﻮﻧﻲ ﺷ‪Ç‬ﻮد‬
‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺘﻢ از ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ‪‬‬
‫ﭼﻮن ﻗﻠﻢ ﺑﺮ ﺗﻮ ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﺧ‪Ç‬ﻄﻲ ﻛﺸ‪Ç‬ﻴﺪ‬ ‫ﻳﻚ ﺳ‪ÇÇ‬ﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻮ از ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻧ‪Ç‬ﺘﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮﻳﺪ‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻟﻚ روﺣ‪ÇÇ‬ﻢ ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﻣ‪ÇÇ‬ﻤﻠﻮك ﺗ‪Ç‬ﻨﻢ‬ ‫ﻟﻴﻚ ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﻏﻢ ﺷ‪ÇÇ‬ﻮ ﺷ‪ÇÇ‬ﻔﻴﻊ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﺗﻦ ﺧ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺸﻢ ﻓ‪ÇÇ‬ﺘﻲ اﺑ‪ÇÇ‬ﻦ اﻟ‪ÇÖ‬ﻔ‪ ‬ﺘﻲ‬ ‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺶ ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﻦ ﻧ‪Ç‬ﺪارد ﻗ‪Ç‬ﻴﻤﺘﻲ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) 3870 Ç 38ì0‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) 387ê Ç 3873‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ì3‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫ﻣﺮگ ﻣﻦ ﺷﺪ ﺑﺰم و ﻧ‪Ç‬ﺮﮔﺲ دان ﻣ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﺧ‪ÇÇ‬ﻨﺠﺮ و ﺷ‪Ç‬ﻤﺸﻴﺮ ﺷ‪Ç‬ﺪ رﻳ‪Ç‬ﺤﺎن ﻣ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‪1‬‬ ‫ﺣﺮص ﻣ‪Ç‬ﻴﺮي و ﺧ‪Ç‬ﻼﻓﺖ ﻛ‪Ç‬ﻲ‬ ‫آﻧﻜﻪ رﺧﺶ ﺗ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻨﺴﺎن ﭘ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم‪ ,‬ﺣﻀﺮت اﻣﺎم‬
‫‪‬‬ ‫وﺻﻴﺖ اﻣﻴﺮاﻟﻤ‪Æ‬ﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ‬
‫و ﺑﻪ اﺟﻤﺎع ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺣﺴﻦ‪ ,‬اﺑﻦﻣﻠﺠﻢ ﻟﻌﻴﻦ را ﻛﺸﺖ و ﺑ‪Ç‬ﻪ اذن آن ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت و ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت اﻣ‪Ç‬ﺎم ﺣﺴ‪Ç‬ﻴﻦ‬
‫‪‬ﺑﻘﻲ‪< 2/‬‬ ‫ﺷﻘﻲ را ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ‪ :‬و ﻟ‪ ‬ﻌ ‪Ô‬‬
‫ﺬاب ‪Ö‬اﻻ ‪×‬ﺧ ‪‬ﺮ ‪ ¸‬ا ‪‬ﺷ ‪‬ﺪ ‪‬و ا ×‬ ‫ﻋﻠﻴﻬﻤﺎاﻟﺴﻼم‪ ,‬ﺟﺴﺪ آن ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﻗﺎﺻﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ آﻳﺎت و رواﻳﺎت‪ ,‬ﻣﺤﻜﻢ و ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ دارﻧﺪ‪ ,‬ﻋﻠﻤﺎ و ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﺣﺎل ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي از ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﺔ ﻣ‪Ç‬ﺘﺸﺎﺑﻬﺎت و‬
‫ﺷﻴﻌﻴﺎن و ﺳ ‪‬ﻨﻴﺎن‪ ,‬ﻣﺤﻜﻢ و ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ دارﻧﺪ‪ ,‬و ‪‬‬
‫@ﻛﻼﻣﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄوﻳﻞ اﺳﺖ‪ ,‬ﺧﺼﻮﺻ‪ H‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪﻣﻀﻤﻮن اﺻﺪق اﻟﺸﻌﺮا ا@ﻛﺬﺑﻪ‪,‬و ﻣﻮﻟﻮي در‬
‫ﻣﺜﻨﻮي ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫راﺳ‪ÇÇ‬ﺘﻲﻫﺎ را ﻓ‪Ç‬ﺮوغ‪3‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ دﻫ‪ÇÇ‬ﺪ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮ‬ ‫ﻳﻚ ﻓﺴ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻪ راﺳﺖ ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﻢ ﻳ‪Ç‬ﺎ دروغ‬
‫ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﻪاﻟﺴ‪Ç‬ﻼم و‬
‫‪‬‬ ‫و در ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت اﻣ‪Ç‬ﻴﺮاﻟﻤ‪ÆÇ‬ﻣﻨﻴﻦ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﺑﻦ ﻣﻠﺠﻢ ﻣﻠﻌﻮن ﻫﺮ دو را ﺧﻮب داﻧﺪ و ﺣﻜﻢ ﺑﻪ ﻧﺠﺎت ﻫﺮ دو ﻛﻨﺪ‪,‬‬
‫‪‬‬
‫واﻟﻌﻠﻢ ﻋﻨﺪاﷲ‪/‬‬
‫و ﺑﺎز ﻣﺮﺣﻮم ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻲ در ﭘﺎﺳﺦ ﺳ‪Æ‬ال ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ :‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‪ ,‬ﻣﺜﻨﻮي را ﺑﻪ اﺳﻢ ﺣﻀﺮت ﺻ‪Ç‬ﺎﺣﺐاﻻﻣ‪Ç‬ﺮ ﻧ‪Ç‬ﻮﺷﺘﻪ و ﻣ‪Ç‬ﻨﻈﻮر از‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ‪ ,‬وﻟﻲ ﻋﺼﺮ‪ ,‬اﺳﺖ و آﻳﺎ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﺎر اﺻ‪Ç‬ﻠﻲ دارد ﻳ‪Ç‬ﺎ ﻧ‪Ç‬ﻪ?‬
‫‪‬‬ ‫ﺿﻴﺎ¾اﻟﺤﻖ‬
‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪> :‬ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬اﻳﻦ ﻛﻼم از اوﻫﺎم ﻋ‪Ç‬ﻮام اﺳﺖ و ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺣ‪Ç‬ﺎل اﻳ‪Ç‬ﻦ را از ﻓ‪Ç‬ﺎﺿﻠﻲ‬
‫ﻧﺸﻨﻴﺪهام و در ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻧﺪﻳﺪهام‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻼفآن در ﻛﺘﺐ ﻣﺤﻘ‪‬ﻘﻴﻦ ﻣﺬﻛﻮر و ﺑﺮ اﻟﺴﻨﺔ‬
‫ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ /‬ﺷﻴﺦ ﻣﻜﺎﺷﻒ ﻋﺎرف‪ ,‬ﻣﻼﺣﺴﻴﻦ اﺑﻦ ﻋﻠﻲ اﻟﻮاﻋﻆ ﻛﺎﺷﻔﻲ‪,‬‬
‫ﻗﺪو¸اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ و اﻣﺎم اﻟﻬﺪي واﻟﻴﻘﻴﻦ‬ ‫در ﻟﺐ اﻟﻠﺒﺎب ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬در ﺻﻔﺖ ﺣﻀﺮت‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) 39ì0 Ç 39ë3‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /2‬ﺳﻮرة ﻃﻪ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :127‬ﻫﺮآﻳﻨﻪ ﻋﺬاب آﺧﺮت ﺳﺨﺖﺗﺮ و ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/10ê8‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ìê‬‬

‫ودﻳﻌ‪¹‬اﷲ ﻓﻲ ﺧﻠﻘﻪ و ﺻﻔﻮﺗﻪ ﻓﻲ ‪‬ﺑﺮﻳﺘﻪ ﻣﻔﺘﺎح ﺧﺰا‪Ä‬ﻦ اﻟﻌﺮش اﻣﻴﻦ ﻛﻨﻮز ﻛﻤﻮن اﻟﻔﺮش اﺑ‪Ç‬ﻮاﻟﻔ‪Ç‬ﻀﺎﻳﻞ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ اﻟﺤﺴﻦ اﻟﻤﻌﺮوف ﺑﺎﺑﻦ اﺧﻲ اﻟﺘﺮك ﻗ ‪‬ﺪ ساﷲ روﺣﻪ ﻛﻪ‬
‫ﺿﻴﺎ¾@اﻟﺤﻖ ﺣﺴﺎماﻟ ‪‬ﺪﻳﻦ ﺣﺴﻴﻦ اﺑﻦ ‪‬‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻈﻢﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي و ﻣﺴﺘﺪﻋﻲ آن ﺑﻮد< ﺗﺎآﺧﺮ ﻛﻼﻣﺶ درﺧﺼﻮص وي‪/‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻲ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ وارد اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ‬
‫ﺑﺮ ﺑﻴﺎن و ﻧﻈﺮ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﻋ‪Ç‬ﻼﻣﺔ ﻣ‪Ç‬ﺠﻠﺴﻲ و وﻗ‪Ç‬ﻮف ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻌﺘﻘﺪات وي‬
‫از ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮي از ﻣﻨﺸ‪Ĥ‬ت ﻣﺮﺣ‪Ç‬ﻮم ‪‬‬
‫ﻋﻼﻣﺔ ﻣﺠﻠﺴﻲ ﻛﻪ در‬
‫ﺑﻪﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻜﺎتﻣﺰﺑﻮر ﻣﺒﺎدرت ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬اﻳﻨﻚ ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮ از ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫رد ﺑﺮﭘﻴﺮوان ﻣﻜﺘﺐ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺎم ‪‬‬
‫ا‪Ä‬ﻤﻪ درﻫﺎﻳﻲاﻧ‪Ç‬ﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ از راه‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬اوﺻﻴﺎ و ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫>ﺣﻀﺮت ﺻﺎدق‬
‫ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﻲﺗﻮان رﺳﻴﺪ و ا@ﮔﺮﻧﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﺧﺪا را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﺣﺠﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺗﻤﺎم ﻛﺮده;و در اﻳﻦ ﺑﺎب اﺣﺎدﻳﺚ و‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ /‬ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﺧﺪا ‪‬‬
‫اﺧﺒﺎر و رواﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎر وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ا@ﻛﺜﺮ اﻫﻞ ﻋﺎﻟﻢ را ﺷﻴﻄﺎن از اﻳﻦ راه ﻓﺮﻳﺐ‬
‫ا‪Ä‬ﻤﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻘﻞﻫﺎي ﺿﻌﻴﻒ‬
‫داده ﻛﻪ دﺳﺖ از ﻓﺮﻣﻮدة ﺧﺪا و رﺳﻮل و ‪‬‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﻫﺮ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪﻧﺤﻮي ﺷﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺧﻮد‪ ,‬و ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ‬
‫ﺧﻄﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪/‬آﺧﺮ ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ا@ﮔﺮ ﻋﻘﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻲﺑﻮد در اﻳﻦ ﺑﺎب‪ ,‬اﻳﻦ‬
‫‪‬ﻓﺮق ﺑﺴﻴﺎر از ﻣﺘﻜﻠ‪‬ﻤﻴﻦو ﺣﻜﻤﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻫﻞ ﻋﻘﻞاﻧﺪ‪ ,‬ﭼﻮن در اﻳﻦ ﺑﺎبو ﻫﺮ ﺑﺎﺑﻲ‪,‬‬
‫دو ﻓﺮﻗﻪ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺟﻤﻌﻲ از ﻣﺘﻜﻠ‪‬ﻤﻴﻦ ﺑﻪ ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ ﻧ‪Ç‬ﺤﻴﻒ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺧﺪا را ﺟﺴﻢ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻧﻮري اﺳﺖ از ﺑﺎﺑﺖ ﺷﻤﺲ ﻣﻲدرﺧﺸﺪ;‬
‫ﻣﺠﺴﻤﺔ اﻳﺸﺎن‪ ,‬ﺧﺪا را ﺑﻪﺻﻮرتﭘﺴﺮ ﺳﺎده ﻣﻲداﻧﻨﺪ‬‫ﺑﻌﻀﻲ از ﺻﻮﻓﻴﻪ اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ و ‪‬‬
‫ﺑﺮ روي ﻋﺮش ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ,‬و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ از ﺻﻮﻓﻴﻪ اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ و ﻣ‪Ç‬ﺘﻜﻠ‪‬ﻤﻴﻦ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن‪,‬‬
‫>ﻣﺤﻴﻲاﻟﺪﻳﻦ در‬
‫‪‬‬ ‫ا@ﻛﺜﺮي ﺑﻪ ﺣﻠﻮل ﺧﺪا ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ در اﺷﻴﺎ‪ </‬ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻓﺼﻮصاﻟﺤﻜﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻴﭻ وﺻﻒ ﺣﻖ ﻧﻜﺮدﻳﻢ‪ ,‬اﻻ ﻣﺎ ﻋﻴﻦآن وﺻﻒ ﺑﻮدﻳﻢ‬
‫و ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲ وﺻﻒ ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را از ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد; ﭘﺲ ﻫﺮ ﮔ‪Ç‬ﺎﻫﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ او را‬
‫‪ìë‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻢ و ﻫﺮ ﻛﻪ او را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻣﺸﺎﻫﺪة‬

‫ﺧﻮد ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ اﻟﺦ<‪/‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻲ ﻳﻚ ﻗﺴﻤﺖ از اﺳ‪Ç‬ﺘﺪﻻل ﺧ‪Ç‬ﻮد را‬
‫ﻋﻼﻣﻪ آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ روﻣﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ و ﻣﻄﻠﻊ او اﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺒﺘﻨﻲ@ﺑﺮ ﻏﺰﻟﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﻛﻪ آن را از ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻟﺤ‪ÇÇ‬ﻈﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﺷﻜﻠﻲ ﺑﺖ ﻋ‪Ç‬ﻴﺎر‬
‫دل ﺑﺮد و ﻧﻬﺎن ﺷﺪ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮآﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ‬
‫ﺻﺮفﻧﻈﺮ از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ واﻓﻲ وﭘﮋوﻫﺶ ﻛﺎﻓﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﺎد ﺑﺰرﮔﻮارو ‪‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ ﺑﻪﻋﻤﻞآوردهاﻧﺪ‪ ,‬ﻏﺰلﻣﺰﺑﻮر از ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﺎﻟﻲﻣﻘﺪار‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺘﺎب ﻣﺜﻨﻮي ﻧﺒﻮده و ﺳﺮاﻳﻨﺪة آن‪ ,‬ﺷﺎﻋﺮ دﻳﮕﺮ ﻣﺘﺨ ‪‬ﻠﺺ ﺑﻪ روﻣﻲ‬
‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﻣﺪﻟﻮل ﻏﺰل‪ ,‬ﻣﺄﺧﻮذ از "ﺧﻄﺒ‪ ¹‬اﻟﺒﻴﺎن" اﺳﺖ ﮔﺮﭼﻪ درﺑﺎرة ﺧ‪Ç‬ﻄﺒ‪ ¹‬اﻟﺒ‪Ç‬ﻴﺎن و‬
‫"ﺧﻄﺒﺔ ﺗﻄﻨﺠﻴﻪ"‪ ,‬ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋ ‪‬ﻠﺖ آﻧﻜﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﺧﻄﺐ ﻣﻮﻻي ‪‬ﻣﺘﻘﻴﺎن‪,‬‬
‫ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ‪ :‬اﻧﺎ‬ ‫ﺳﻴﺪ رﺿﻲ ﻧﻮراﷲ ﻣﺮﻗﺪه‪,‬ذ@ﻛﺮي از اﻳﻦدو ﺧﻄﺒﻪ ﻧﻨﻤﻮدهو‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ‪‬‬
‫اﻟﺴﻤﺎوات اﻟﺴﺒﻊ واﻻرﺿﻴﻦ اﻟﺴﺒﻊ ﻓﻲ ﻃﺮﻓ‪ ¹‬ﻋﻴﻦ‪,‬‬
‫اﺣﻲ و اﻣﻴﺖ و اﻧﺎ اﺧﻠﻖ وارزق‪ ,‬اﻧﺎ اﻟ‪‬ﺬي اوﺟﺪت ﱠ‬
‫اﻧﺎ اﻟ‪‬ﺬي ﻋﻨﺪي ﻋﻠﻢ اﻟﻜﺘﺎب ﻣﺎ ﻛﺎن و ﻣﺎ ﻳﻜﻮن اﻧﺎ ﻧﻮح‬ ‫اﻧﺎ ﻣﻨﺸﻲ اﻟﻤﻠﻜﻮت ﻓﻲ اﻟﻜﻮن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫اﻻول اﻧﺎ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻟﺨﻠﻴﻞ و ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت درآن دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﻗﺒﻮﻟﺶ ﺑﻪﻧﺎم ﻣﻮﻻي‬
‫‪‬‬
‫ﻣ ‪‬ﺘﻘﻴﺎن ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻪﻧﻈﺮ آﻣﺪه‪ ,‬وﻟﻲ ﭼﻮن ﻗﺎﺿﻲ ﺳﻌﻴﺪ ﻗﻤﻲ در ﺷﺮح ﺣﺪﻳﺚ "ﻋﻤﺎﻣﻪ"‬
‫آن را ذ@ﻛﺮ ﻛﺮده و ﺣﺎﻓﻆ رﺟﺐ ‪Ô‬ﺑﺮﺳﻲ آن را از ﺧﻄﺐ ﻣﺴ ‪‬ﻠﻢ ﺣﻀﺮت ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ اﺑ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎص اﺳﺖ; و ﻋﺪم ذ@ﻛﺮ آن از ﻧﺎﺣﻴﺔ‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫اﺑﻴﻄﺎﻟﺐ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن اﻟﺒﻐﺪادي و‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﺑﺎﺑﻮﻳﻪ اﻟﻘﻤﻲ و ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﻳﻌﻘﻮب ﻛﻠﻴﻨﻲ ﻳﺎ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻣﺮﺗﻀﻲ و ﺷﻴﺦ ﻃﻮﺳﻲ‪ ,‬دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﻋﺪم اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻄﺐ ﻣﺰﺑﻮر ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫‪‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻗﻤﻲ در ذﻳﻞ ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺸﺘﺎت ‪‬‬
‫ﻣﺘﻌﺮض ﺷﺪه ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮم‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ìì‬‬

‫‪‬ﻣﻼﻣﺤﺴﻦ ﻓﻴﺾ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺻﺎﻓﻲ اﺷﺎرهاي ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﺒﻪﻫﺎ ﻧﻔﺮﻣﻮده‪ ,‬و در ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب‬
‫ﻗﺮ¸اﻟﻌﻴﻮن ﻧﺴﺒﺖ اﻳﻦ دو ﺧﻄﺒﻪ را ﺑﻪآن ﺟﻨﺎب داده ‪ÇÇ‬و ﻇﺎﻫﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻜﻴﻪ او‬
‫@ﻛﺘﺎب ﺣﺎﻓﻆ رﺟﺐ ‪Ô‬ﺑﺮﺳﻲ اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄ ‪‬ﻣﻞ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ; زﻳﺮاﻋﻼوه@ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﻓﻴﺾ در ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب ﻗﺮ¸ اﻟﻌﻴﻮن آن را ﻣﺄﺧ‪Ç‬ﻮد از ﺣ‪Ç‬ﺎﻓﻆ رﺟﺐ ﺑ‪ÇÔ‬ﺮﺳﻲ اﻋ‪Ç‬ﻼم‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ,‬در ﻛﻠﻤﺎت ﻣﻜﻨﻮﻧﺔ ﺧﻮد ﺑﺪان اﺳﺘﻨﺎد ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺎﻓﻆ‬
‫رﺟﺐ ﺑﺮﺳﻲ ﺧﻮد از ﻓﺤﻮل ﺑﺰرﮔﺎن اﺳﺖ و ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﻋﺪﻳﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺸﺎرقاﻻﻧﻮار وﻣﺸﺎرقاﻻدﻳﺎن و ﻟﺒﺎب ﺣﻘﺎﻳﻖ اﻻﻳ‪Ç‬ﻤﺎن ﻛ‪Ç‬ﻪ آن را در ﺳ‪Ç‬ﺎل ‪801‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم و‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﺠﺮي ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻳﺎرتﻧﺎﻣﻪاي ﺑﺮاي ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻟﻲ اﻟﻤﻮاﻟﻲ‬
‫رﺳﺎﻟﻪاي ﺑﻪﻧﺎم ﻟﻤﻌﻪ در اﺳﺮار اﺳﻤﺎ¾ و ﺻﻔﺎت و ﺣﺮوف و آﻳﺎت ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺮده و‬
‫اﻟﺪر@اﻟﺜﻤﻴﻦ ﻛﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ آﻳﻪ در ﺷﺄن ﺣﻀﺮت اﻣﻴﺮ راﺟﻤﻊآوري ﻛﺮده و ﻟﻮاﻣﻊ اﻧﻮار‬
‫اﻟﺘﻤﺠﻴﺪ و ﺟﻮاﻣﻊ اﺳﺮاراﻟﺘﻮﺣﻴﺪ و رﺳﺎﻟﻪاي در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮرة اﺧﻼصو رﺳﺎﻟﺔدﻳﮕﺮ‬
‫ا‪Ä‬ﻤﺔاﻃﻬﺎر‬
‫در ﻛﻴﻔﻴﺖ اﻧﺸﺎ¾ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﻛﺘﺎبﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ذ@ﻛﺮ ﻣﻮاﻟﻴﺪ ‪‬‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻧﻤﻮده‪ /‬وﻋﻼوه@ﺑﺮ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎتﻣﺰﺑﻮره ﻛﻪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ درآﺛﺎر و ﻛﻠﻤﺎت ﺣﻀﺮت‬
‫ﺗﺘﺒﻊ وﭘﮋوﻫﺸﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬و ﻫﺮ ﺟﻮﻳﻨﺪه ﻳﺎﺑﻨﺪهﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ‪ ÇÇ‬در‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫اﻣﻴﺮ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻴﺰان‬
‫ﺷﺄن ﻣﻮﻻﻋﻠﻲ ﻣﺪاﻳﺤﻲ دارد ﻛﻪ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از آن را ذﻳ‪Â‬ﻣﻲآورد ﺗﺎ ‪‬‬
‫ﻋﻘﻴﺪة وي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻻي ﻣ ‪‬ﺘﻘﻴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫اﻧﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻌ‪Ç‬ﻠﻲ اﻟﻤ‪Ç‬ﺮﺗﻀﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻲ اﻟﻤ‪Ç‬ﻮاﻟﻲ‬ ‫اﻳﻬﺎ اﻻ‪Ä‬ﻢ دﻋﻨﻲ واﺳﺘﻤﻊ ﻣﻦ وﺻﻒ ﺣﺎﻟﻲ‬
‫و اذا اﺑ‪Ç‬ﺼﺮت ﻓ‪Ç‬ﻲ اﻟﺤ‪Ç‬ﻖ ﻳ‪Ç‬ﻘﻴﻨ‪ H‬ﻻاﺑ‪Ç‬ﺎﻟﻲ‬ ‫@ﻛﻠﻤﺎ ازددت ﻣﺪﻳﺤ‪ H‬ﻓ‪Ç‬ﻴﻪ ﻗ‪Ç‬ﺎﻟﻮا ﻻ ﺗ‪Ç‬ﻐﺎﻟﻲ‬
‫@ﻛﻢ اﻟﻲ ﻛﻢ اﻳ‪Ç‬ﻬﺎ اﻟﻌ‪Ç‬ﺎدل ا@ﻛ‪Ç‬ﺜﺮت ﺟ‪Ç‬ﺪاﻟﻲ‬ ‫اﻳ‪ ¹‬اﷲ اﻟﺘﻲ ﻓ‪Ç‬ﻲ وﺻ‪Ç‬ﻔﻬﺎ اﻟﻘ‪Ç‬ﻮل ﺣ‪Ç‬ﻼﻟﻲ‬
‫رح اذا ﻣﺎ ﻛﻨﺖ ﻧﺎﺟﻲ واﻃﺮﺣﻨﻲ و ﺿﻼﻟﻲ‬ ‫ﺑﺎ ﻏﺪ وﻟﻲ ﻓﻲ ﻏﺮاﻣﻲ ﺧﻠﻨﻲ ﻋﻨﻚ و ﺣﺎﻟﻲ‬
‫و ﻫﻮ زادي ﻓﻲ ﻣﻌﺎدي و ﻣﻌﺎدي ﻓﻲ ﻣ‪Ĥ‬ﻟﻲ‬ ‫ان ﺟ‪ÇÇ‬ﻲ ﻟﻌ‪Ç‬ﻠﻲ اﻟﻤ‪Ç‬ﺮﺗﻀﻲ ﻋ‪Ç‬ﻴﻦ اﻟﻜ‪Ç‬ﻤﺎل‬
‫و ﺑﻪ ا@ﻛﻤﻠ‪Ç‬ﺖ دﻳﻨ‪Ç‬ﻲ و ﺑﻪ ﺧﺘ‪Ç‬ﻢ ﻣﻘ‪Ç‬ﺎﻟﻲ‬
‫‪ì7‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫و ﻟﻪ اﻳﻀ‪:H‬‬
‫واﻟﻜ‪ÇÇ‬ﻮن ﺳ‪ÇÇ‬ﺮ و اﻧﺖ ﻣ‪Ç‬ﺒﺪاه‬ ‫اﻟﻌ‪ÇÇÇÇ‬ﻘﻞ ﻧ‪ÇÇ‬ﻮر و اﻧﺖ ﻧ‪ÇÇ‬ﻌﺎه‬
‫اﻟﻜ‪ÇÇÇÇ‬ﻞ ﻋ‪ÇÇ‬ﺒﺪو اﻧﺖ ﻣ‪ÇÇ‬ﻮﻻه‬ ‫واﻟﺨﻠﻖ ﻓﻲ ﺟﻤﻌﻬﻢ اذا ﺟ‪Ç‬ﻤﻌﻮا‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻟﻌﻼﻫﺎ ﻓ‪Ç‬ﻲ اﻟﺨ‪Ç‬ﻠﻖ اﺷ‪Ç‬ﺒﺎه‬ ‫اﻧﺖ اﻟﻮﻟﻲ اﻟﺬي ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﺎﻗﺒﻪ‬
‫ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ اﻟﺬي ﻻ اﷲ اﻻ ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﻮ‬ ‫ﻳ‪ÇÇ‬ﺎ اﻳﺖ اﷲ ﻓ‪Ç‬ﻲ اﻟﻌ‪Ç‬ﺒﺎد و ﻳ‪Ç‬ﺎ‬
‫و ﻗ‪ÇÇÇÇ‬ﺎل ﻗ‪ÇÇÇ‬ﻮم ﻻ ﻫ‪ÇÇ‬ﻮ اﷲ‬ ‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺪ ﻗ‪ÇÇ‬ﺎل ﻗ‪ÇÇ‬ﻮم ﺑ‪Ç‬ﺎﻧﻪ ﺑﺸ‪Ç‬ﺮ‪G‬‬
‫ﻣ‪ÇÇÇ‬ﻮﻻه ﺣﻜ‪ÇÇ‬ﻢ اﻟﻌ‪ÇÇ‬ﺒﺎد و ﻻه‬ ‫ﻳﺎ ﺻﺎﺣﺐ اﻟﺤﺸﺮ واﻟﻤﻌﺎد و ﻣﻦ‬
‫اﻧﺖ ﻣ‪ÇÇ‬ﻼذ اﻟﺮاﺟ‪ÇÇ‬ﻲ و ﻣ‪Ç‬ﻠﺠﺎه‬ ‫ﻳﺎ ﻗ‪Ç‬ﺎﺳﻢ اﻟﻨ‪Ç‬ﺎر واﻟﺠ‪Ç‬ﻨﺎن ﻏ‪Ç‬ﺪا‬
‫و اﻧﺖ ﻋ‪Ç‬ﻨﺪ اﻟﺤﺴ‪Ç‬ﺎب ﻏ‪Ç‬ﻮﺛﺎه‬ ‫@ﻛﻴﻒ ﻳﺨﺎف اﻟﺒ‪Ç‬ﺮﺳﻲ ﺣ‪Ç‬ﺮﻟﻈﻲ‬
‫اذ ﻟﻴﺲ ﻓ‪Ç‬ﻲ اﻟﻨ‪Ç‬ﺎر ﻣ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﻮﻻه‬ ‫ﻻ ﻳﺨﺘﺸﻲ اﻟﻨ‪Ç‬ﺎر ﻋ‪Ç‬ﺒﺪ ﺣ‪Ç‬ﻴﺪره‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺠﺴﺲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد راﺳ‪Ç‬ﺨﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺣ‪Ç‬ﺎﻓﻆ رﺟﺐ ﺑ‪ÇÔ‬ﺮﺳﻲ داﺷ‪Ç‬ﺘﻪ و‬
‫ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﻛﻪ ﺑﻪ@ﻛﺎر ﻣﻲﺑﺮده اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪوﺟﻮد اﻳﻦ دو ﺧﻄﺒﻪ واﻗﻒ ﮔﺸﺘﻪ‪ ,‬و ﻋﺪم‬
‫ذ@ﻛﺮآن از ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم‪,‬دﻟﻴﻞ@ﺑﺮ ﻋﺪم اﻧﺘﺴﺎبآن ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎلﻏﺰل‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺰﺑﻮر ﻣﺪﻟﻮ‪ Á‬ﻣﺄﺧﻮذ از اﻳﻦ دو ﺧﻄﺒﻪ اﺳﺖ و اﺻﻮ‪ Á‬ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ /‬دﻳﮕﺮ از‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺒﻮده‪ ,‬و اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ آن از ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻣﺮﺣﻮم ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻲ ﻇﺎﻫﺮ‪G‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻛ‪Ç‬ﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻲ در اﺳ‪Ç‬ﺘﺪﻻل‬
‫ﻧﻜﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻮردﻧﻈﺮ اﺳﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﺟﺒﺮﻳﻮن ﻛﺮده; درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﻣﺜﻨﻮي و دﻳﻮان ﻏﺰل‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﻮد‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻜﺮر ﺳﺨﻦ از ﻋﻘﻴﺪة ﺟﺒﺮي ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﻣﺪه و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﺒﺮي‬
‫ﻣﻜﺮر در ‪‬‬
‫‪‬‬
‫@ﻛﺎﻓﺮ ﺧﻄﺎب ﺷﺪه و ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺣﻤﻠﻪﻣﺎن از ﺑﺎد ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ دم ﺑ‪Ç‬ﻪ دم‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﺷ‪Ç‬ﻴﺮان وﻟﻲ ﺷ‪Ç‬ﻴﺮ ‪‬ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ‬
‫ﺟﺎن ﻓﺪاي آﻧﻜﻪ ﻧ‪Ç‬ﺎﭘﻴﺪاﺳﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎد‬ ‫ﺣﻤﻠﻪﻣﺎن از ﺑﺎد و ﻧﺎﭘﻴﺪاﺳﺖ ﺑﺎد‬
‫ﻫﺴﺘﻲ ﻣﺎ ﺟﻤﻠﻪ از اﻳﺠﺎد ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﺎد ﻣ‪Ç‬ﺎ و ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻣ‪Ç‬ﺎ از داد ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ì8‬‬

‫ﻋﺎﺷﻖ ﺧﻮد ﻛﺮده ﺑﻮدي ﻧﻴﺴﺖ را‪1‬‬ ‫‪‬ﻟﺬت ﻫﺴ‪ÇÇ‬ﺘﻲ ﻧ‪Ç‬ﻤﻮدي ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ را‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻨﻮد‪2‬‬ ‫ﻟﻄﻒ ﺗﻮ ﻧ‪Ç‬ﺎ@ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﺔ ﻣ‪Ç‬ﺎ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﺒﻮدﻳﻢ و ﺗ‪ÇÇ‬ﻘﺎﺿﺎﻣﺎن ﻧ‪Ç‬ﺒﻮد‬
‫ﻧﻘﻞ ﺑ‪Ç‬ﺎده ﺟ‪Ç‬ﺎم ﺧ‪Ç‬ﻮد را واﻣﮕ‪Ç‬ﻴﺮ‬ ‫اي ﺧ‪ÇÇ‬ﺪا اﻧ‪Ç‬ﻌﺎم ﺧ‪Ç‬ﻮد را واﻣﮕ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‪3‬‬ ‫ﻧﻘﺶ ﺑﺎ ﻧﻘﺎش ﭼ‪Ç‬ﻮن ﻧ‪Ç‬ﻴﺮو‬ ‫ور ﺑﮕ‪Ç‬ﻴﺮي ﻛ‪Ç‬ﻴﺖ ﺟﺴ‪Ç‬ﺘﺠﻮ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﺟﺰ و ﺑﺴ‪ÇÇ‬ﺘﻪ ﭼ‪Ç‬ﻮ ﻛ‪Ç‬ﻮدك در‬ ‫ﻧﻘﺶ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ ﻧ‪Ç‬ﻘﺎش و ﻗ‪Ç‬ﻠﻢ‬
‫@ﮔ‪Ç‬ﺎه ﻧ‪Ç‬ﻘﺶ ﺷ‪Ç‬ﻴﺮ و ﮔ‪Ç‬ﻪ آدم ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬ ‫ﺷﻜ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻢ‪4‬‬

‫رو ز ﻗﺮآن ﺑﺎزﺧﻮان ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ‬ ‫ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‪5‬‬ ‫@ﮔﺎه ﻧﻘﺶ ﺷﺎدي و ﮔﻪ ﻏﻢ‬
‫ﺑﭙﺮ اﻧﻴﻢ ﺗﻴﺮ آن ﻧ‪Ç‬ﻲ ز ﻣ‪Ç‬ﺎﺳﺖ‬
‫@ﮔﺮ ‪‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ اﻳﺰد ﻣ‪Ç‬ﺎ رﻣ‪Ç‬ﻴﺖ اذ رﻣ‪Ç‬ﻴﺖ‬
‫اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻧ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﺒﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦﻣﻌﻨﻲ ﺟ‪Ç‬ﺒﺎري‬ ‫ﻣﺎ ﻛﻤﺎن و ﺗﻴﺮاﻧ‪Ç‬ﺪازش ﺧ‪Ç‬ﺪاﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪6‬‬ ‫ذ@ﻛﺮ ﺟ‪Ç‬ﺒﺎري ﺑ‪Ç‬ﺮاي زاري‬ ‫اﺳﺖ‬
‫ﻣﻌﻴﺖ ﺑﺎ ﺣﻖ اﺳﺖ اﻳﻦ ﺟﺒﺮ ﻧﻴﺴﺖ<‪ /7‬و در‬
‫و در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪> :‬اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﻣﻮارد ﻋﺪﻳﺪه دﻳﮕﺮ ﺟﺒﺮ را ﺻﺮﻳﺤ‪ H‬ﻣﺮدود داﻧﺴﺘﻪ‪/‬‬
‫ﻣﻔﺼﻞ‬
‫رد ﻋﻘﻴﺪة وﺣﺪت وﺟﻮد‪ ,‬ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ‪‬‬
‫و ا ‪‬ﻣﺎ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﺮﺣﻮمﻣﺰﺑﻮر در ‪‬‬
‫ﻣﻄﻮل دارد و ا@ﻛﺘﻔﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪ :‬ا@ﮔﺮ ﻋﻘﻴﺪه ﺑﻪ‬
‫و اﻧﺸﺎي ‪‬‬
‫ﺗﻌﺪد آن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫وﺣﺪت وﺟﻮد ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﻻﻣﺤﺎﻟﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺜﺮت و ‪‬‬
‫ﺗﻤﺴﻚ وي ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻞ آن ﻣﺮﺣﻮم ﺑﻪ ﻋﻘﻞ و ‪‬‬
‫اﻋﺘﻘﺎد ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻧﺪارد‪ /‬و ا ‪‬ﻣﺎ ‪‬‬
‫رواﻳﺖ‪> :‬اﻳﺎ@ك اﻣﺮ و اﻳﺎ@ك اﻧﻬﻲ و ﺑﻚ اﺛﻴﺐ و ﺑﻚ اﻋﺎﻗﺐ< ﻣﻨﻘﻮض ﺑﻪ اﺧﺒﺎر و اﺣﺎدﻳﺚ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) ì10 Ç ì07‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ì1ê‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) ì12 Ç ì11‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ì1ë‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) ì17‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) ì21 Ç ì19‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /7‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ê70‬‬

‫‪ì9‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫ﺑ‪Ç‬ﻴﻦ دارد; ﭼ‪Ç‬ﻪ‬

‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺮ ﺣﻤﻪ ﺗ‪Ç‬ﻀﺎد و ﺗ‪Ç‬ﻬﺎﻓﺖ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﺮاواﻧﻲ اﺳﺖ‪ ,‬و ﺑﺎ ﻋﻘﻴﺪة ﻣﺠﻠﺴﻲ‬
‫ﻣﺮﺣﻮمﻣﺰﺑﻮر اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻋﻘﻞ را ﺟﺎﻳﺰ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و اﺳﺘﺪﻻل ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﺧﺘﻼف‬
‫ﺣﺠﻴﺖ ﺳ‪Ç‬ﺎﻗﻂ و ﻫ‪Ç‬ﺎﺑﻂ ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ,‬و ﺗ‪Ç‬ﻨﻬﺎ راه‬
‫ﻋﻘﻠﻴﻪ‪ ,‬ﻋﻘﻞ را از ‪‬‬
‫ﻋﻘﻼ در ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ ‪‬‬
‫ا‪Ä‬ﻤﺔ ﻫﺪي ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ,‬ﻛﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﺠﺎد آﻧﻬﺎ‪,‬‬
‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲآن اﺳﺖ ﻛﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ داﻣﺎن ‪‬‬
‫ﺣﺠﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﺗﻤﺎم ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺧﺪا ‪‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺖ اﷲ ﻣﻴﺮزا اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻗﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻗﻮاﻧﻴﻦ در ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺸﺘﺎت‬
‫اﻻو ل اﻧﺎ اﺑﺮاﻫ‪Ç‬ﻴﻢ‬
‫اﻻو ل اﻧﺎ ﻧﻮح ‪‬‬
‫>اﻧﺎ آدم ‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﻟﺨﻠﻴﻞ اﻟﻲ آﺧﺮه< ﻛﻪ ﺑﻪﻣﻘﺘﻀﺎي اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺬﻫﺐ‬
‫اﻳﺸﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪﺻﻮرت ﺧﻠﻖ‪,‬و ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد از ﺻﻮرﺗﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﻲ‪ /‬و از ﻏﺰل ﻣﺸﻬﻮري ﻛﻪ از ‪‬ﻣﻼي روﻣﻲ ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﻠﻚ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫دل ﺑﺮد و ﻧﻬﺎن ﺷ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪﺷﻜﻠﻲ ﺑﺖ ﻋﻴﺎر ﺑ‪Ç‬ﺮآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫@ﮔﻪ ﭘﻴﺮ و ﺟﻮان ﺷﺪ‬ ‫ﻫﺮ دم ﺑ‪Ç‬ﻪﻟﺒﺎس دﮔ‪Ç‬ﺮ آن ﻳ‪Ç‬ﺎر درآﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫@ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎز ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻫﺪه ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد ﭘ‪Ç‬ﺎﻳﺔ اﺳ‪Ç‬ﺘﺪﻻل و اﺳ‪Ç‬ﺘﻨﺎد ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم ﻣ‪Ç‬ﻴﺮزا‪ ,‬ﻏ‪Ç‬ﺰل‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ اﺳﺖ‪,‬و ﺷﺎﻳﺪ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﺴﺒﻮقاﻟﺬ@ﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮاﻳﻨﺪةآن ﺷﺨﺼﻲﻏﻴﺮ از ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺰﺑﻮر ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ واﻗﻒ ﺑﻮده اﺳﺖ; زﻳﺮا ﻏﺰل را ﻣﻨﺴﻮب ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻼي‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫روﻣﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﻧﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫و ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﺮﺣﻮم ‪‬ﻣﻼ اﺣﻤﺪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﻣﻘﺪس اردﺑﻴﻠﻲ‪ ,‬ﺷﺮﺣﻲ ﻣﺸﺒﻊ در ﻣﻌﺘﻘﺪات‬
‫ﻓﺮق ﻣﺨﺘﻠﻔﺔ ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮده و در ﻛﺘﺎب ﺣﺪﻳﻘ‪@¹‬اﻟﺸﻴﻌﻪ ﻛﻪ ﺻ‪Ç‬ﺎﺣﺐ ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻣﻊ‬
‫اﻟﻔﻀﻞ و ﺻﺎﺣﺐﻟ‪Æ‬ﻟ‪Æ‬اﻟﺒﺤﺮﻳﻦ و ﺻﺎﺣﺐ اﻣﻞ اﻻ‪Ð‬ﻣﻞ و ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻠﻐ‪ ¹‬اﻟﺮﺟﺎل آن را‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻣ‪ Æ‬ﻟﻔﺎت آن ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم داﻧﺴ‪Ç‬ﺘﻪاﻧ‪Ç‬ﺪ‪ ,‬ﺿ‪Ç‬ﻤﻦ ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﻌﺘﻘﺪات ﻓ‪Ç‬ﺮﻗﻪ زراﻗ‪Ç‬ﻴﻪ‬
‫ﻧﺴﺎج ﻳﺎ ﺑﺴﻄﺎﻣﻲ ﻳﺎ روﻣﻲ‬
‫ﺣﻼج ﻳﺎ ‪‬‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪> :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻛﺴﻲ از ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻣﻲﮔﻔﺖ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪70‬‬

‫را دوﺳﺖ ﻧﻤﻲدارﻳﻢ‪ ,‬در ﻛﺸﺘﻦ او ﺳﻌﻲ ﺑﻠﻴﻎ ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﺗ‪Ç‬ﺎ ﻗ‪Ç‬ﺘﻞ ﺑ‪Ç‬ﺎ او ﻫ‪Ç‬ﻤﺮاه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ </‬ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐﻣﺒﺘﻨﻲ@ﺑﺮ ﭼﻪ اﺳﺎس و ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻪ ﻛﺪام ﺳﺎﺑﻘﻪ و‬
‫ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ اﺳﺘﻨﺎد و ﭼﻪ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﻣﻘﺼﻮد از روﻣﻲ‪,‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ روﻣﻲ ﺷﺎﻋﺮ دﻳﮕﺮ?!‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫دﻳﮕﺮ از ﻣﻨﺘﻘﺪﻳﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻣ‪ Æ‬ﻟﻒ ﻛﺘﺎب ﺗﺬﻛﺮ¸ اﻻﺧﻮان اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﺎب ﻣﺰﺑﻮر‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1279‬ﻗﻤﺮي ﺑﻪﻃﺒﻊ رﺳﻴﺪه‪ /‬ﻣ‪ Æ‬ﻟﻒآن ﺷﺨﺼﻲ اﺳﺖ ﺑﻪﻧﺎم ﺳﻠﻴﻤﺎنﻣﻴﺮزاي‬
‫ﻣﺸﺎر اﻟﻴﻪ ﻧﺴ‪Ç‬ﺒﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻗﺎﺟﺎر و اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺑﺎ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﺤﺴﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻤﻮد‪Õ /‬‬
‫ﻓ ‪‬ﺤ ﺎﺷﻲ و ﻫ ‪‬ﺘ ﺎ@ﻛﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺮده و ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋ ‪‬ﻠﺖ در ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻘﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ‬
‫اﺳﺘﻨﺎد ﺟﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰ اﻳﺴﺘﺎده ﻫﺴﺖ و در دﺳﺘﺶ ﻛﻤﺎن‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲزﻧﺪ‪1‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻴﺮ زﻫ‪ÇÇ‬ﺮآﻟﻮد را ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺟ‪ÇÇ‬ﺎن اﺣ‪ÇÇ‬ﻤﻖ‬
‫ﻗﺪ ﺻﺪر ﻣﻦ اﻫﻠﻪ و‬ ‫@ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻗﻮل ارﺑﺎب اﺻﻄﻼح ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫وﻗﻊ ﻓﻲ ﻣﺤﻠﻪ‪/‬‬
‫و ﺑﺎﻻﺟﻤﺎل از ﻣﺠﻤﻮع ﻋﻘﺎﻳﺪي ﻛﻪ از ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﺪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ روﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺑﻴﻦ ﻓﺤﻮل ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم از ﻟﺤﺎظ اﺳﺘﺪﻻل‪ ,‬ﺗﻀﺎد و‬
‫ﺗﻬﺎﻓﺖ وﺟﻮد دارد و ﺑﻠﻜﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻨﻘﻮض ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻل دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ ,‬و‬
‫ﺟ‪Ç‬ﻼلاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﻧ‪Ç‬ﺒﻮده‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪات ﻫﻢ ﻣﺒﺘﻨﻲﺑﺮ ﻏﺰﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ /‬و ﺑﺎ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﻏﺰلﻣﺰﺑﻮر ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺧﻄﺒﺔ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻣﻮﻻي ﻣ ‪‬ﺘﻘﻴﺎن‬
‫اﺳﺖ و ﻣﻄﻠﺐ زا‪Ä‬ﺪي از ﺧﻄﺒﻪﻫﺎي ﻧﺎﻣﺒﺮده ﻧﺪارد‪ /‬و ﻋﺠﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫راوي ﺧﻄﺒﺎت از ﻧﺎﺣﻴﺔ ﻋﻠﻤﺎي ﻣﺬﻛﻮرﻳﻦ ﻋﻨﻮاﻧ‪Ç‬ﻲ ﻧﺸ‪Ç‬ﺪه و ﻓ‪Ç‬ﻘﻂ ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم ﻣ‪Ç‬ﻴﺮزا‬
‫ﺑﻤﺎرواه اﻟﺒﺮﺳﻲ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻏﺰل‬ ‫ﻻاﻋﺘﺒﺎر‬ ‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺮ ﺣﻤﻪ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠﺴﻲ‬
‫‪‬‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﺑﻴﺖ ‪) 77ë7‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪71‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫ﻣﺰﺑﻮر ﻛﻪ ﻣﺴﺘﺨﺮﺟﺔ آن اﺳﺖ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﻣﺪه‪ /‬در ﻫﺮ ﺣ‪Ç‬ﺎل ﺑ‪Ç‬ﻪﻧﻈﺮ‬
‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ذ@ﻛﺮ آن ﺧﺎﻟﻲ از ﻓﺎﻳﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﻧﺨﺴﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻏﺎﻟﺐ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ را از ﺧﻮد ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و ﺑﻪ اﺧﺘﻼف‪ ,‬ﮔﺮوﻫﻲ وي را‬
‫‪‬‬ ‫اﻣﺎﻣﻴﻪ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻋﻠﻤﺎي ‪‬‬
‫ازﭘﻴﺮوان ﻣﺬﻫﺐ ﺳ ‪‬ﻨﺖ‪ ,‬و ﺟﻤﻌﻲ او را ﺻﻮﻓﻲ ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﻣﺼﻄﻠﺢ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺤﺚ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﺎﻓﻲ در ﻣﺬﻫﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺿﻤﻦ ﻓﺼﻠﻲ در ﻛﺘﺎب ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻧﻤﻮدهام‪ ,‬و ﺑﻪﻧﻈﺮ اﻳﻦ ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻘ‪‬ﻘ‪ H‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﻼﻗﻲ ﺑﺎ ﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي‪,‬‬
‫ﺷﻴﻌﻲ اﺛﻨﺎﻋﺸﺮي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪدﻟﻴﻞ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﺮﻗﻪ از ﻛﺴﻲ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‬
‫و روش ﻣﺨﺼﻮص وي ﺑﻌﺪ از وﻓﺎﺗﺶ‪ ,‬ﻓﺮﻗﻪاي را ﺗﺸﻜﻴﻞ داده ﻛﻪ ‪ ÇÇ‬وﺟﻮد ﻓﺮﻗﺔ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬از‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻮﻳﻦ دﻟﻴﻞ@ﺑﺮ ﻋﺪم ﻗﺒﻮل روش ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن و ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﻣﻜﺘﺐ‬
‫آنﮔﻮﻧﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن اﺻﻄﻼﺣﻲ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪,‬و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﻛﻪ از ﻧﺎﺣﻴﺔ ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﺷﻴﻌﻲ درﺑﺎرة وي اﺷﺎرت و ﻛﻨﺎﻳﺘﻲ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ از ﻟﺤﺎظ اﻣﻮر ﺷﺮﻋﻴﻪ ﻃﻮري دﻳﮕﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻜﺘﺔ دﻳﮕﺮ آﻧﻜﻪ روش ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه آﻗﺎﻳﺎن ﻋﻠﻤﺎ ﻧﺒﻮده; زﻳﺮا اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪآواي دف و ﻧﻲ و رﺑﺎب ﮔﻮش ﻣﻲﻧﻬﺎده و اﺳﺘﻤﺎعآن را ﺟﺎﻳﺰ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻪ و‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ارﺑﺎب ﺑﺼﻴﺮت از اﺳﺘﻤﺎع ﻏﻨﺎﭘﺮﻫﻴﺰ ﻧﻤﻲﻛﺮده اﺳﺖ; و از اﻳﻦ ﻟﺤﺎظ ﺑﻪﻃﻮر‬
‫اﺟﻤﺎلﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪ ÇÇ‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ@ﮔﻔﺘﺔ دوﺳﺖو دﺷﻤﻦ ‪ ÇÇ‬ﻣﺠﺘﻬﺪو ﻓﻘﻴﻪ ﺑﻮده‬
‫و ﺣﻖ آن داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻼل را از ﺣﺮام و ﺣﻖ را از ﺑﺎﻃﻞ ﺗﻤﻴﺰ دﻫﺪ‪ ,‬وي را اﻣﺎم‬
‫اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﻲﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و از اﻗﻄﺎر و ا@ﻛﻨﺎف ﻋﺎﻟﻢ وﺟ‪Ç‬ﻮه ﺷ‪Ç‬ﺮﻋﻴﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲرﺳﻴﺪه و ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺴ ‪‬ﻠﻢ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ,‬ﺣﻖ اﺳﺘﻨﺒﺎط و ﻓﺘﻮا‬
‫داﺷﺘﻪ و اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﺎت ﻋﻠﻤﺎ در ﻣﻮرد رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻏﻨﺎ‪ ,‬ﺑﻪ اﻧﺤﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮده و‬
‫ﻓﺘﺎوي ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮن در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺻﺎدر ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬و ﻣﺮاﺟﻊ ﻣﺴ ‪‬ﻠﻢ ﺷﻴﻌﺔ اﻣﺎﻣﻴﻪ از ﻗﺒﻴﻞ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺣ ‪‬ﻠﻲ و ﻣ‪Ç‬ﺤﻘ‪‬ﻖ ﺳ‪Ç‬ﺒﺰواري و ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻼﻣﺤﺴﻦ ﻓ‪Ç‬ﻴﺾ ﺑ‪Ç‬ﺎ اﺳ‪Ç‬ﺘﺪﻻل‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪72‬‬

‫ﻗﺎﻧﻊﻛﻨﻨﺪهاي در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﺑ‪Ç‬ﺤﺚ ﻧ‪Ç‬ﻤﻮده و ﻧ‪Ç‬ﻈﺮ دادهاﻧ‪Ç‬ﺪ‪ /‬و ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم ﻣ‪Ç‬ﺤﻘ‪‬ﻖ‬
‫ﺳﺒﺰواري در ﻛﻔﺎﻳﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن در ﻋﻤﻮم رواﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻏﻨﺎ@ ﻛﻠﻤﻪ‬
‫ﻏﻨﺎ‪ ,‬ﻣﺼﺪر ﺑﻪ اﻟﻒ و ﻻم اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻓﺮض آﻧﻜﻪ اﻟﻒ و ﻻم اﻓﺎدة ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻧﺎﻇﺮ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ از ﻏﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺧﻠﻔﺎ‪,‬آن ﻧﻮع ﻣﺨﺼﻮص راﻳﺞ ﺑﻮده اﺳﺖ;‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮع ‪‬‬
‫رواﻳﺎت ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪآن‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﭼﻮن ﻣﻐﻨﻴﺎت ﺑﺪون ﺣﺠﺎب ﺑﺮ اﻫﻞ ﻣﺠﻠﺲ وارد ﻣﻲﺷﺪهاﻧﺪ‪ ,‬و‬
‫ﻧﻮع از ﻏﻨﺎﺳﺖ‪ ,‬ﻻﻏﻴﺮ‪/‬‬
‫و ا ‪‬ﻣﺎ اﺧﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻃﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن اﺑﺎﺣﺔ ﻏﻨﺎ را ﺑﺘﻮان‬
‫اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻧﻤﻮد و ﻣﺮﺣﻮم ‪‬ﻣﻼﻣﺤﺴﻦ ﻓﻴﺾ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺣﻼل ﻏﻨﺎ از ﺣﺮام‬
‫رﺑ ﺎﻧﻲ ﺳﻮق دﻫﺪ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ و ا@ﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫آن‪ ,‬ﺑﺎ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﻤﻊ اﺳﺖ‪ ,‬ا@ﮔﺮ او را ﺑﻪ اﻣﻮر ‪‬‬
‫اﻣﻮر ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ ﮔﺴﻴﻞ ﻛﻨﺪ ﻏﻴﺮﻣﺠﺎز‪ /‬و در ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ روزي‬
‫آواي رﺑﺎب ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ و ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻳﻦ آﻫﻨﮓ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪاي اﺑ‪Ç‬ﻮاب ﺑ‪Ç‬ﻬﺸﺖ اﺳﺖ‪ /‬و‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻦ اﻳﻦ ذوقﻧﻤﻲآورد? ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﻮن ﺑﺮاي ﻣﺎ‬
‫ﺻﺪاي ﺑﺎز ﺷﺪن آن در اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺗﻮ ﺻﺪاي ﻓﺮاز ﺷﺪن آن‪ /‬و ﻣﻨﻈﻮر ﭼﻨﺎن ﺑﻮده‬
‫@ﻛﻪ آﻫﻨﮓ رﺑﺎب ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻋﻮاﻟﻢ ﻣﻠﻜﻮت و ﺗﻮ را ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺎﺳﻮت ﺳﻴﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪/‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻫﻢ‪ ,‬ﻣﺎﻧﻨﺪدﻳﮕﺮ ﻋﻠﻤﺎي ﺷﻴﻌﻪ ﻓﺘﻮا ﺑﻪ ﺣ ‪‬ﻠﻴﺖآن‬
‫‪‬‬ ‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫داده وﻟﻲ ﺣﻼلﺑﻮدنآن راﻣﺸ‪Ç‬ﺮوط ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﻨﺎي ﻣﺴﻤﻮع‪ ,‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﻜﺮر اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﻳﺎدآوري ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ و ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از‬
‫ﻫﻮاي ﻧﻔﺲ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ,‬و ‪‬‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺗﺶ در اﻳﻦﺑﺎره اﺳﺘﻔﺴﺎر ﻧﻤﻮده و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﻧ‪Ç‬ﻬﺞ ﺟ‪Ç‬ﻮاب‬
‫ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻧﻜﺘﺔ دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻤﺎع و ﺟﺬﺑﻪ و رﻗﺺ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﻀﻮر و‬
‫ﻣﺒﺎﺷﺮت آن را ﺟﺎﻳﺰ ﻣﻲﺷﻤﺮده و اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺮ آﻗﺎﻳﺎن ﻋﻠﻤﺎي اﻋﻼم ‪‬‬
‫ﺷﺎق ﻣﻲآﻣﺪ‪/‬‬
‫ﭘﺮﻓﺴﻮر ﺑﺎﻧﻮ ﻣﺎرﮔﺮﻳﺖ اﺳﻤﻴﺖ‪,‬ﻣﺴﺘﺸﺮق اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ,‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ رﻗﺺ ﺻﻮﻓﻴﺎن‬
‫‪73‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﻦ درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل اﻟﺪ‪ ‬ﻳﻦ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺣﺮﻛﺎت ﻛﺮات و اﺟﺮام ﻓﻠﻜﻲ اﺳﺖ و ﺷﺎﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻦوﺳﻴﻠﻪ رﻣ‪Ç‬ﻮز ﻓ‪Ç‬ﻠﻜﻴﺎت‬
‫ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻋﻘﻴﺪه و ﻓﺘﻮاي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮ اﺑﺎﺣﺔ اﻳﻦ ﺣﺮﻛﺎت‪ ,‬ﺗﺎﺑﻊ اﺳﺘﻨﺒﺎﻃﺎت او‬
‫اﺳﺖ و ﻛﺴﻲ را ﺑﺮ ﻣﺴﺘﻨﺒﻄﺎت ﻓﻘﻬﺎ ﺣﻖ ﺧﺮده@ﮔﻴﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬و ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬ﻫﺮﮔﺎه ﺟﻨﺒﺔ‬
‫ﻟﻬﻮ از ﺗﺮﻗ‪‬ﺺ ﺣﺬف ﺷﻮد‪ ,‬ﻫﻴﭻ ﻓﺘﻮا ﺑﻪ ﺣﺮﻣﺖ آن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ /‬و ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ‪:‬‬
‫واﻟﺴ‪Ç‬ﻼم‪1‬‬ ‫ﭘﺲ ﺳﺨﻦ ﻛﻮﺗﺎه ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ‬ ‫ﺣ‪Ç‬ﺎل ﭘ‪Ç‬ﺨﺘﻪ در ﻧ‪Ç‬ﻴﺎﺑﺪ ﻫ‪Ç‬ﻴﭻ ﺧ‪Ç‬ﺎم‬
‫‪‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) 18‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

 ‫ﺗﺄ ‪‬ﻣﻠﻲدر ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ اﻣﻴﻦ‬

‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬

‫‪Ç 1‬ﻣﻮﺿﻮعﺳﺨﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ "ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ" )‪ (ì72 Ç ì0ê‬و‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺪﻟﺴﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ "اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ" )‪ (ì38 Ç ëì0‬دو رﻛﻦ‬
‫ﻣﺤﻲاﻟﺪﻳﻦ اﺑﻮﺑﻜﺮ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﺗﺼﻮ فاﻧﺪ‪ /‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻌﻀﻲ از اﻫﻞ ﻣﻌﺮﻓﺖ‪,‬ﺑﻪوﻳﮋه در ﺷﺒﻪ ﻗﺎرة ﻫﻨﺪ‪,‬‬
‫رﻛﻴﻦ ﻋﺮﻓﺎنو ‪‬‬
‫"ﻣﺠﺪ ‪‬د اﻟﻒ ﺛﺎﻧﻲ" )‪ (103ê Ç 971‬را ﺑﺪﻳﻞ و ﻧﻈﻴﺮ‬
‫ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺳﺮﻫﻨﺪيﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪﺑﺮﺗﺮ از ﻫﻤﺔ ﻋﺮﻓﺎ و اوﻟﻴﺎ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ 1,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻗﻮل راﺟﺢ و ﻏﺎﻟﺐ‬
‫ا@ﻛﺜﺮﻳﺖ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪاﺗ‪‬ﻔﺎق اﻫﻞ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ ,‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ و‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻪ ﻣﻘﺒﻮل‬
‫اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﺔ دو ﻗ ‪‬ﻠﺔ ﺑﻠﻨﺪ در ﻋﺮﻓﺎن و ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﺗﺎﻟﻲ و ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ )ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﺳﻴﺪ ‪‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ‪‬‬
‫اﻫﻤﻴﺖ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺑﺎب ‪‬‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان و ﻧﻬﺎﻳ‪¹‬اﻟﺤﻜﻤﻪ و‪ (///‬ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‪> :‬در اﺳﻼم‪ ,‬ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ‪,‬‬
‫ﻣﺠﺪد اﻟﻒ ﺛﺎﻧﻲ‪ ,‬ج ‪ ,1‬اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل‪ :‬وﻗﻒ اﻻﺧﻼص‪ ,‬ﭼﺎپ ﺣﺴﻴﻦ ﺣﻠﻤﻲ ﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻟﻲ‪ ,1997 ,‬‬
‫‪ /1‬ر‪ /‬ك‪ :‬ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺳﺮﻫﻨﺪي‪ ,‬ﻣﻜﺘﻮﺑﺎت اﻣﺎم ر ‪‬ﺑ ﺎﻧﻲ ‪‬‬
‫ص‪> :‬ع<‪/‬‬
‫‪7ë‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﺳﻴﺪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ رﻓﻴﻌﻲ‬ ‫‪1‬‬

‫اﺳﺖ ﻳﻚ ﺳﻄﺮ ﻣﺜﻞ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻴﺎورد‪ </‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺖاﷲ ‪‬‬
‫>ﻣ‪Ç‬ﻼﺻﺪرا‬
‫ﻗﺰوﻳﻨﻲ )از اﻋﺎﻇﻢ ﺣﻜﻴﻤﺎن و ﻋﺎﻟﻤﺎن ﻗﺮن اﺧﻴﺮ( ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‪ :‬‬
‫]ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻟﺔ اﺧﻴﺮ[ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎﺳﺖ و ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺳﻴﺪ‬ ‫‪2‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻌﻨﻮي ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ] ﺧﻠﻴﻔﻪو ﺷﺎ@ﮔﺮد اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ[ اﺳﺖ‪ </‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﺳﺘﺎد ‪‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ آﺷﺘﻴﺎﻧﻲ )اﺳﺘﺎد ﻋﺮﻓﺎن داﻧﺸﻜﺪة اﻟﻬﻴﺎت داﻧﺸﮕﺎه ﻣﺸﻬﺪ( ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫‪‬‬
‫@ﻛﻪ‪> :‬ﻓﺼﻮصاﻟﺤﻜﻢ ‪ ///‬ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺪارد<‪ 3‬و ﺑ‪Ç‬ﺎز در ﺑ‪Ç‬ﺎب ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺪارد<‪4/‬‬ ‫>ﻣﺜﻨﻮي ‪ ///‬ﻧﻈﻴﺮ‬
‫ﺗﺼﻮف )ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ( ﻛﺪام‬
‫ﺑﺤﺚ در اﻳﻨﻜﻪ از ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو رﻛﻦ رﻛﻴﻦ ‪‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮ ﺣﻤﺎن ﺟﺎﻣﻲ )‪ (898 Ç 817‬اﻳﻦ دو را‬
‫‪‬‬ ‫ﻳﻚﺑﺮﺗﺮ اﺳﺖ‪ ,‬ﺳﺎﺑﻘﻪاي دراز دارد‪/‬‬
‫ﻣﻌﺎدل ﻣﻲداﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮاﻧﻲ در ﺷﺮق اﺳﻼﻣﻲ و‬
‫اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة ﻋﺮﻓﺎن ﻋﺮﺑﻲ در ﻏﺮب اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ 5/‬در ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﺑﻞ‪ ,‬ﺟ‪Ç‬ﻤﻌﻲ از‬
‫ﺳﻴﺪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ رﻓﻴﻌﻲ ﻗﺰوﻳﻨﻲ ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫ﻣﺪرﺳﺎن ﺑﺰرگ ﺣﻜﻤﺖ و ﻋﺮﻓﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫@ﮔﺬﺷﺖ ‪ ÇÇ‬ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻐﻴﺮي ﻣﻊ اﻟﻮاﺳﻄﺔ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ در اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ازآرا و اﻓﻜﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ و ﻣﺴﺘﻔﻴﺪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺑﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ Ç‬در ﺑﻴﻦ ﺧﺎورﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ,‬ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ را از ﻃﺮﻳﻖ ﺻ‪Ç‬ﺪر ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻮي‬
‫)وﻓﺎت ‪ (ì73‬ﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ از ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ او ﻣﻲداﻧﺪ‪ 6/‬ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻨﻴﻦ رﻳ‪Ç‬ﻨﻮﻟﺪ‬

‫‪ /1‬ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻣﻄﻬﺮي‪ ,‬ﺷﺮح ﻣﺒﺴﻮط ﻣﻨﻈﻮﻣﺔ ﺣﻜﻤﺖ ﺳﺒﺰواري‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺗﻬﺮان‪ ,‬ص ‪/239‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ر ‪‬ﺑ ﺎﻧﻲ ﺗﺮﺑﺘﻲ‪ ,‬ﻛﻴﻬﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ,‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺪوﻗﻲ ﺳﻬﺎ‪ ,‬ﺷﻤﺎرة ‪) ì1‬ﻣﺮداد و ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ ,(137ê‬ص ‪/ê‬‬
‫‪ /2‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ آﺷﺘﻴﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻣﺸﻬﺪ‪ :‬اوﻗﺎف ﺧﺮاﺳﺎن‪ ,13ê8 ,‬ﺻﺺ ‪/1ì1 Ç 1ì0‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ ‪‬ﺳﻴﺪ‬
‫‪ /3‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﺳﺎ‪Ä‬ﻞ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻛﺒﻴﺮ ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ ﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري‪ ,‬‬
‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﺻﺺ ‪/1ì0 Ç 1ë9‬‬

‫‪ /ë‬ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺳﻊ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺑﺎﺧﺮزي‪ ,‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺟﺎﻣﻲ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﺠﻴﺐ ﻣﺎﻳﻞ ﻫﺮوي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻧﻲ‪ ,1371 ,‬ﺻﺺ ‪/91 Ç 90‬‬

‫‪6. Corbin, Henry, Creative Imagination in the Sufism of Ibn Arabi, translated by‬‬
‫‪R. Manheim, Princeton U.P., 1969, P. 70.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪7ì‬‬

‫ﻧﻴﻜﻠﺴﻮن)ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺮﺟﻊ ﻏﺮﺑﻲ در ﺑﺎب ﻣﻮﻻﻧﺎ( ‪ ÇÇ‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺪون ارا‪Ä‬ﻪ اد ‪‬ﻟﺔ ﻗﻮي ‪ÇÇ‬‬
‫در اﺻﻞ وﺣﺪت وﺟﻮد‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺗﺎﺑﻊ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪ 1/‬درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ وﻳﻠﻴﺎم‬
‫ﭼﻴﺘﻴﻚ )اﺳﺘﺎد ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ در داﻧﺸﮕﺎه اﻳﺎﻟﺘﻲ ﻧﻴﻮﻳﻮرك در اﺳﺘﻮﻧﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮوك(‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ راﺑﺰرﮔﺘﺮ از آن ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي )رﺑﻴﺐ و ﺧﻠﻴﻔﺔ‬
‫اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪2/‬‬

‫ﻣ‪Ç‬ﺘﺄﺧﺮ اﻳ‪Ç‬ﺮاﻧ‪Ç‬ﻲ و ﺗ‪Ç‬ﺮك و ﻋ‪Ç‬ﺮب ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﻦ‬ ‫‪‬‬ ‫ب ‪ Ç‬در ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﻦ ﻋ‪ÇÇ‬ﺎرفﺷﻨﺎﺳﺎن‬
‫اﺧﺘﻼفﻧﻈﺮﻫﺎ درﺑﺎرةﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬اﻳﻦ اﻧﻈﺎر را ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪‬اول ‪ Ç‬ﺟﻤﻌﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ از اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ /‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم اﺳ‪Ç‬ﺘﺎد‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ در ﻳﺎدﻧﺎﻣﺔﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬اﺻﻞ وﺣﺪتوﺟﻮد ﻣﻮﻟﻮي را ﻣﻌﺎدل "ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ‬ ‫‪‬‬
‫ﻧﻮر ﻣﻨﺒﺴﻂ وﺟﻮد ﺑﺮ ﻛﺜﺮات" ﻛﻪ ﻃﺮز ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ ‪‬ﻣﻼﺻﺪرا وﺳﺒﺰواري )اﺗﺒﺎع اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ(‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ 3/‬دﻛﺘﺮ ﻣﺤﺴﻦ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي ﻫﻢ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻘﻴﺪه رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪4/‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻜﻴﻢ ﻧﻴﺰﻣﺜﻨﻮي را ﺑﺎزﺗﺎب"آﻳﻴﻦ ﻳﻚ ﺑﻨﻲ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ" ﻣﻲداﻧﺪ‪5/‬‬

‫‪Ô‬‬
‫دوم ‪ Ç‬ﺟﻤﻌﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ را ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ‪ ÇÇ‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪواﺳﻄﺔ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ‪ÇÇ‬‬
‫ﻋﺒ ﺎﺳﻌﻠﻲ ﻛﻴﻮانﻗﺰوﻳﻨﻲ )‪ (13ë7 Ç 1277‬ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ,‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻜﻲ از ﺷﺎ@ﮔﺮدان ﺷﻴﺦ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ را ازﻃﺮﻳﻖ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬از اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ ﻣﻲداﻧﺪ‪ 6/‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ‬
‫@ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ دو ﺳﻪ ﺗﻦ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ در ﻣﺠﻠﺔ ﻛﻴﻬﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ در اﻳﺮانﻣﻨﺘﺸﺮ‬

‫‪1. Nicholson, Reynold Alan, Introduction to the Mathnavi, London: Luzac, 1977‬‬
‫‪(3 Vols), Vol. 1, Introduction.‬‬
‫‪2. Ch it t ick, W illia m , Sufi Path of Love: The Spiritual Teachings of Rumi, a n d‬‬
‫‪also in Nasr, S.H., The Spirituality of Islam 1983, Vol. 2, 1995.‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ‪ ,‬ﻳﺎدﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ‪ ,1337 ,‬ص ‪ ) /207‬ﻣﻮﻟﻮيﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ج ‪ ,1‬چ ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻫﻤﺎ‪ ,13ìì ,‬ﺻﺺ ‪ 212‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ(‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/3‬‬

‫ﻣﺤﻲاﻟﺪ ﻳﻦ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬چ ‪ ,ê‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ,137ë ,‬ص ‪/ì0ê‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /ê‬ﻣﺤﺴﻦ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي‪,‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪي و اﺣﻤﺪ ﻣﻴﺮﻋﻼﻳﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺟﻴﺒﻲ‪ ,13ëì ,‬ص ‪/2‬‬

‫‪ /ë‬ﺧﻠﻴﻔﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻜﻴﻢ‪ ,‬ﻋﺮﻓﺎن ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺣﻤﺪ ‪‬‬
‫ﻣﺪر ﺳﻲ ﭼﻬﺎردﻫﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺑﻲﻧﺎ‪ ,‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﺔ ﻛﺎوﻳﺎن‪ ,‬ﺑﻲﺗﺎ‪ ,‬ﺻﺺ ‪/2 Ç 1‬‬
‫ﻧﻮراﻟﺪ ﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /ì‬ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻲ ﻛﻴﻮان ﻗﺰوﻳﻨﻲ‪ ,‬ﻋﺮﻓﺎن ﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ﭼﺎپ‬
‫‪77‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻣﻮاﻓﻖ و ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ,‬دوﺑﺎره ﻣﺘﺠ ‪‬ﻠﻲ ﺷﺪه‬
‫ﺳﻮم ‪ Ç‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ دارﻳﻮش ﺷﺎﻳﮕﺎن‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪدﻟﻴﻞ اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ از داوري ﻧﻬﺎﻳﻲ درﺑﺎرة ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﻧﻔﻮذ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎﭘﺮﻫﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪ‪,‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ذ@ﻛﺮ وﺟﻮد ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺗﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻛﺮده و ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ >ﺑﺎ‬
‫ﻛﻪ ا@ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺠﻬﻮﻟﻲ را ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺣﺎ@ﻛﻲ از‬ ‫داﺷﺖ<‪2‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ راﺑﻄﻪ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﺟ‪Ç‬ﻌﻔﺮي‪ 4‬ﻳ‪Ç‬ﺎ‬ ‫‪3‬‬
‫زرﻳﻦﻛﻮب و ‪‬‬
‫ﭼﻬﺎرم ‪ Ç‬ﺟﻤﻌﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ‪‬‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺮ ﻣﺸﺎﻫﻲ‪ ,‬در‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻬﺎ¾اﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﻔﻴﻌﻲ ﻛﺪﻛﻨﻲ‪ 5,‬ﻋﺒﺪاﻟﻜ‪Ç‬ﺮﻳﻢ ﺳ‪Ç‬ﺮوش و‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺪﺧﻠﻴﺘﻲ ﺑﺮاي ﻋﺮﻓﺎن اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺑﺎﺻﺮاﺣﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﮕﺮش ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ وﺣ‪Ç‬ﺪت وﺟ‪Ç‬ﻮد ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣﻜ‪Ç‬ﺘﺐ اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ آﺛﺎر اﺑ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي‪ ,‬اﺳﺎﺳ‪ H‬در ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ ‪‬‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ‪‬‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﻧﺪارد; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻛﺘﺎب ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﺧﻮد‪ ,‬ﺿﻤﻦ ﺑﺮﺷﻤﺮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ ,‬ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام از آﺛﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ اﺷﺎرﺗﻲ ﻧﺪارد‪ 6/‬در ﻋ‪Ç‬ﻴﻦ ﺣ‪Ç‬ﺎل‪ ,‬ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از‬
‫اﻣﺘﻴﺎزات ﺗﻔﺴﻴﺮﻣﺜﻨﻮي ﺗﺄﻟﻴﻒ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي ‪ ÇÇ‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺮحﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﻪ‬
‫در ﻣﻘﺎم ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﺮﻓﺎن اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ‬
‫@ﻛﻪ اﺳﺘﺎد ﺟﻌﻔﺮي ﻛﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ را ازﻣﺜﻨﻮي اﺳﺘﺨﺮاج ﻛﻨﺪ;‬

‫‪ /1‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺪوﻗﻲ )ﺳﻬﺎ(‪" ,‬اﻟﺘﻘﺎي دو درﻳﺎ"‪ ,‬ﻛﻴﻬﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ,‬ﺷﻤﺎرة ‪ ,ì1‬ص ‪ ;10 Ç 3‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ اﻣﻴﻦ‪" ,‬ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ"‪ ,‬ﻛﻴﻬﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ,‬ﺷﻤﺎرة ‪ ,ì9‬ص‬

‫‪/1ê9 Ç 1êë‬‬

‫‪ /2‬دارﻳﻮش ﺷﺎﻳﮕﺎن‪ ,‬ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ‪ :‬آﻓﺎق ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ ﻣﻌﻨﻮي در اﺳﻼم اﻳﺮاﻧﻲ‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺑﺎﻗﺮ ﭘﺮﻫﺎم‪ ,‬چ ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻓﺮزان‪ ,1373 ,‬ص ‪/33ì‬‬

‫ﺗﺼﻮ ف اﻳﺮان‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ,13ì9 ,‬ص ‪/30ê‬‬

‫‪ /3‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦﻛﻮب‪ ,‬ﺟﺴﺘﺠﻮ در ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي‪ ,‬ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﻧﻘﺪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ج ‪ ,1ê‬چ ‪ ,9‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات اﺳﻼﻣﻲ‪ ,13ì2 ,‬ﺻﺺ ‪/ë32 Ç ë31‬‬
‫‪ /ê‬‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ ﺑﺮ ﮔﺰﻳﺪه ﻏﺰﻟﻴﺎت ﺷﻤﺲ‪/‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﻔﻴﻌﻲ ﻛﺪﻛﻨﻲ‪ ,‬‬
‫‪ /ë‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي‪/1378 ,‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي‪ ,‬ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣ‪Æ‬ﺳﺴﺔ ﺗﺪوﻳﻦ و ﻧﺸﺮ آﺛﺎر ‪‬ﻋﻼ ﻣﻪ ‪‬‬
‫‪ /ì‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪78‬‬

‫درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺷﺎرﺣﺎن ﻣﺜﻨﻮي ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن در ﻣ‪Ç‬ﻘﺎم ﺗ‪Ç‬ﻄﺒﻴﻖ‬

‫ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﻣﺜﻨﻮي ﺑﺮ ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﺤﺾ‪ ,‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﺮﻓﺎن ﺗ‪Ã‬ﻮرﻳﻚ اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ‪,‬‬
‫ﺪاﻟﺪﻳﻦ ‪‬ﺟﻨﺪي‪,‬‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳ ‪‬‬‫ﺳﻌﺪاﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮﻏﺎﻧﻲ‪ ,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي و ﺷﺎ@ﮔﺮدان وﭘﻴﺮوان او ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺟﺎﻣﻲ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﻦ دﻟﻴ‪Ç‬ﻞ‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ و‬
‫‪‬‬ ‫داود ﻗﻴﺼﺮي‪,‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي در ﻛﺘﺎبﻣﻌﺮوف ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﻨﻮانﻣﻮﻟﻮي وﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲﻫﺎ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ‪‬‬
‫در ﻣﻜﺘﺐﻫﺎي ﺷﺮق و ﻏﺮب‪ ,‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻳﻚﺑﺎر اﺷﺎرهاي ﺑﻪ ﻧﺎم اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻳﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪ و‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ او‪ ,‬ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﻧﻜﺮده اﺳﺖ و اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وي در آن ﻛﺘﺎب‬
‫ﺣ ‪‬ﺘﻲ از ﻣﺸﺎﺑﻬﺖﻫﺎي ﺑﻴﻦ اﻓﻜﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ آﻣﻮزهﻫﺎي ﻛﻴﺶ ﺑﻮداﻳﻲ ﻏﺎﻓﻞ ﻧ‪Ç‬ﻤﺎﻧﺪه‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي ﻧﻴﺰ‬ ‫‪1‬‬
‫اﺳﺖ‪ /‬و اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻜﺘﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و اﺗﺒﺎع او ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪Ô‬ﺟﺴﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮ‪ ,‬درﺑﺎرةﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )ﻳﺎ ﻋﺪمﺗﺄﺛﻴﺮ( اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬
‫در ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦوﺟﻴﺰه‪ ,‬ﭘﺲ از ﻣﻌﺮﻓﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬
‫)ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ ﺑ‪Ç‬ﻦ ﺣﺴ‪Ç‬ﻴﻦ‬
‫‪‬‬ ‫و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﭘ‪Ç‬ﺪر او‬
‫ﺧﻄﻴﺒﻲ( و ﻣﺮﺷﺪ او )ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي( ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت ﺣﺸﺮ و ﻧﺸﺮ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ )ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي( ﻣﻲﭘﺮدازد وآﺧﺮ ﺳﺮ‪ ,‬ﺷﻮاﻫﺪ و ﻗﺮا‪Ä‬ﻨﻲ‬
‫را ﻛﻪ ﺑﺮﺗﺄﺛﻴﺮ ﻳﺎ ﻋﺪمﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﺎﺑﻞ ارا‪Ä‬ﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬

‫‪Ç 2‬ﻣﻌﺮﻓﻲاﺟﻤﺎﻟﻲﻣﻮﻻﻧﺎواﺑﻦﻋﺮﺑﻲوﺻﺪرﻗﻮﻧﻮي‬
‫درﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﻪﺗﺄﺛﻴﺮ ﻳﺎ ﻋﺪمﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪ ÇÇ‬ﭼﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫و ﭼﻪ ﺑﻪواﺳﻄﺔ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ‪ ÇÇ‬ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺖ ‪ ÇÇ‬وﻟﻮ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي‪ ,‬ﻣﻮﻟﻮي و ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲﻫﺎ در ﻣﻜﺘﺐ ﺷﺮق و ﻏﺮب‪ ,‬چ ‪ ,ê‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺑﻌﺜﺖ‪ ;1370 ,‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ :‬ﻋﺒﺪاﷲ ﻧﺼﺮي‪ ,‬ﺗﻜﺎﭘﻮﮔﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ‪ ,‬آﺛﺎر و‬
‫‪ /1‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﻼﻣﻲ‪ ,1377 ,‬ص ‪/22‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي اﺳﺘﺎد ‪‬‬
‫‪79‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫اﺟﻤﺎل ‪ ÇÇ‬اﻳﻦ ﺳﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﺰرگ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪/‬‬

‫‪ Ç1 Ç2‬اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺣﺎﺗﻤﻲ ﻃﺎﻳﻲ ﻣﺎﻟﻜﻲ اﻧﺪﻟﺴﻲ )وﻓﺎت ‪ì38‬‬
‫ﻣﺤﻲاﻟﺪﻳﻦ اﺑﻮﺑﻜﺮ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﻫ@‪ 12ê0 . /‬م‪ (/‬ﺑﻨﻴﺎنﮔﺬار ﻋﺮﻓﺎن ﻋﻠﻤﻲ و ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪,‬‬
‫اﻟﺮﺳﺎ‪Ä‬ﻞ و ﻛﺘﺎب اﻟﻌﻈﻤ‪ ¹‬اﺳﺖ‪ /‬از ﻣﻴﺎنآﺛﺎر‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺎناﻻﺷﻮاق‪,‬ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻜ‪‬ﻴﻪ‪ ,‬ﺗﺎج ‪‬‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣﻜ‪Ç‬ﺘﺐ وﺣ‪Ç‬ﺪت وﺟ‪Ç‬ﻮد را‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف(‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻪﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺟﻬﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﻼﻣﻲ )ﻗﺮآن‪ ,‬ﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺚ‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﻼم و‬
‫ﺑﺮﭘﺎﻳﺔ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺷﺎﻋﺮه و ﻓﺮا@اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﻜﻤﺖ اﺳﻜﻨﺪراﻧﻲ و ﻧﻮاﻓﻼﻃﻮﻧﻲ وﻏﻴﺮ‬
‫رواﻗ‪Ç‬ﻴﻮن‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﻠﺴﻔﺔ ﻓ‪Ç‬ﻴﻠﻮن ﻳ‪Ç‬ﻬﻮدي‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎورﻫﺎي‬
‫‪‬‬ ‫آﻧﻬﺎ )از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻨﻮﺳﺘﻴﺴﻢ ﻣﺴﻴﺤﻲ‪,‬‬
‫اﺧﻮاناﻟﺼﻔﺎ(‪ 1‬ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎﻟ ‪‬ﻨﺴﺒﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺎﻃﻨﻴﺎن اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ‪ ,‬ﻗﺮﻣﻄﻴﺎن و‬
‫@ﻛﻮﺗﺎه ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ از اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ,‬درآﺛﺎر ﻣﻨﺜﻮر و ﻣﻨﻈﻮم‬
‫ﻋﺮﺑﻲ و ﻓﺎرﺳﻲ ﻧﺴﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪ ﻋﺎرﻓﺎن‪ ,‬ﺗﺄﺛﻴﺮي ﻋﻈﻴﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﺻﺪ‬
‫ﺷﺮح ﺑﺮ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻫﻤﺔ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻛﻠﻤﺎت اﻟﻬﻲاﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ويﻓﺼﻮص را ﻧﻮﻋﻲ ﺗﺒﻮﻳﺐ ﻛﺮده ﻛﻪ در ﻣﺠﻤﻮعﻣﺸﺘﻤﻞﺑﺮ ﺑﻴﺴﺖو‬
‫ﻓﺺ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻫﻔﺖ ‪‬‬
‫ﺷﺮح ﺣﺎل اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒ‪ H‬در ﻫﻤﺔ ﺗﻮارﻳﺦ و زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻗﺮنﻫﺎي ﺑﻌﺪ‬
‫ﻄﻴﺐ ﻣﻘﺮي‪ ,‬ﺑﺴﺘﺎناﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ ﻧﻮري‪,‬ﺗﺎرﻳﺦ اﻻﺳﻼم‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ,‬از ﺟﻤﻠﻪ در ﻧﻔﺢ اﻟ ‪‬‬
‫ﺑﺎﻟﻮﻓﻴﺎت ﺻﻔﻮي‪ ,‬ﻣﺮآت اﻟﺠﻨﺎن ﻳﺎﻓﻌﻲ‪ ,‬اﻟﺒﺪاﻳ‪ ¹‬واﻟﻨﻬﺎﻳ‪ ¹‬اﺑﻦ ﻛﺜﻴﺮ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ذﻫﺒﻲ‪ ,‬اﻟﻮاﻓﻲ‬
‫اﻟﻄﺒﻘﺎت اﻟﻜﺒﺮي ﺷﻌﺮاﻧﻲ‪ ,‬ﺷﺬرات اﻟﺬ‪ ‬ﻫﺐ اﺑﻦ اﻟﻌﺒﺎد‪ ,‬ﻃﺮا‪Ä‬ﻖ اﻟﺤ‪Ç‬ﻘﺎ‪Ä‬ﻖ ﻣ‪Ç‬ﻌﺼﻮم‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎ@ﮔﺮداﻧﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ درآﻧﻬﺎ‬
‫ﺷﻴﺮازي‪ /‬ﭼﻨﺪ زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﻪﻧﻴﺰ از اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ‪‬‬

‫‪ /1‬اﺑﻮاﻟﻌﻼ ﻋﻔﻴﻔﻲ‪ ,‬ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺘﻘﻲ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻓﻠﺴﻔﺘﻪ ‪‬اﻟﺼﻮﻓﻴﻪ‪ ,‬ﻣﺠﻠﺔ داﻧﺸﻜﺪة ادﺑﻴﺎت داﻧﺸﮕﺎه ﻣﺼﺮ‪ 1933 ,‬م‪ ,‬ص ‪/2ë‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪80‬‬

‫از وي در ﺑﺮاﺑﺮ اﺗ‪‬ﻬﺎﻣﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺑﻪ او زده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬دﻓ‪Ç‬ﺎع ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از‬
‫ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻨﺎﻗﺐ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺗﺄﻟﻴﻒ اﺑ‪Ç‬ﺮاﻫ‪Ç‬ﻴﻢ اﻟﺒ‪Ç‬ﻐﺪادي اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﻂ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺔآن ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ از‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻨﺠﺪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 19ëë‬درﺑﻴﺮوتﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه و در ‪‬‬
‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲآورده ﺷﺪه‬

‫‪Ç2 Ç2‬ﻣﻮﻻﻧﺎيروﻣﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮي )وﻓﺎت ‪ ì72‬ﻫ@‪1273 . /‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻄﻴﺒﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺑﻬﺎ¾وﻟﺪ و ﻣﻠﻘ‪‬ﺐ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎناﻟﻌﻠﻤﺎ¾‬
‫م‪ ,(/‬ﻓﺮزﻧﺪ ‪‬‬
‫)‪ (ì28 Ç ëê3‬ﺧﻄﻴﺐ و ﻣﺮﺷﺪ دﻳﺎر ﺑﻠﺦ‪ ,‬در ‪ ì0ê‬ﻫ @‪ 1207 ./‬م‪ /‬در ﺑﻠﺦ زاده ﺷﺪ و‬
‫در ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﻳﻌﻨﻲ در ﺣﺪود ‪ ì18‬ﻫ@‪ /‬درﺳﺖ ﭘﻴﺶ از ﺣﻤﻠﺔ ﺧﺎﻧﻤﺎﻧﺴﻮز ﻣﻐﻮﻻن‪ ,‬ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﭘﺪر از ﺑﻠﺦ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﺠﺎزﺑﻴﺮون ﺷﺪ و در ﻧﻴﺸﺎﺑﻮر ﺑﻪ دﻳﺪار ﻋﻄ‪‬ﺎر ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري‬
‫ﺣﺞ رﻓﺖ و از آﻧﺠﺎ در ﺧﺪﻣﺖ ﭘﺪر ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﻳﻞ ﮔﺮدﻳﺪ‪ /‬ﺳﭙﺲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ‪‬‬
‫ﺳﺎل ‪ ì22‬ﻫ@‪ /‬ﺑﻪآﺳﻴﺎي ﺻﻐﻴﺮ )ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻓﻌﻠﻲ( آﻣﺪ و ﻫﻔﺖ ﺳﺎل در ﺷﻬﺮ "ﻻرﻧ‪Ç‬ﺪه"‬
‫ﻋﻼ¾اﻟﺪﻳﻦ ﻛﻴﻘﺒﺎد ﺳ‪Ç‬ﻠﺠﻮﻗﻲ )‪Ç ì1ì‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ,‬ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﭘﺪر او ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺶ‬
‫‪ ì3ê‬ﻫ@‪ (/‬و ﻧﻴﺰ ﻣﺮدم آن دﻳﺎر‪ ,‬در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺳﻼﺟﻘﺔ روم ﺑﻮد‪ ,‬ﺳﻜﻮﻧﺖ‬
‫اﺧﺘﻴﺎر ﻛﺮد‪/‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺮﻫﺎناﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺨﺴﺖ از ﭘﺪر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻬﺎ¾وﻟﺪ و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘﺪر از‬
‫ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺗﺮﻣﺬي‪ ,‬ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ و ﻋﻮارف ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ را ﺑﻴﺎﻣﻮﺧﺖ‪/‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت اﻳﻦ‬
‫دو ﻛﻪ در ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎرف ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬در ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑ‪Ç‬ﻮد;‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از اﺻﻮل ﻋﻤﺪه و ﻣﺒﺎﻧﻲ آن ﻛﺘﺎبﻫﺎ درﻣﺜﻨﻮي و دﻳﻮان ﺷﻤﺲ و ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ‬
‫ﺑﺮﻫﺎناﻟﺪﻳﻦ ﺗﺮﻣﺬي در‬
‫‪‬‬ ‫اﻗﺘﺒﺎسﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬

‫@‬
‫‪ /1‬ﻧﻘﻞ از ﺣﻮاﺷﻲ‪ :‬ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﻧﺼﺮ‪ ,‬ﺳﻪ ﺣﻜﻴﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺣﻤﺪ آرام‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ,‬ص ‪/297‬‬
‫‪81‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫‪ ì38‬ﻫ@‪ 12ê0 . /‬م‪ /‬ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ﺗﺪرﻳﺲ و ارﺷﺎد و اﻓﺘﺎ ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺎآﻧﻜﻪ در اوج رﻳﺎﺳﺖ‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ و ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ در ﻗﻮﻧﻴﻪ‪ ,‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز ﺳﻲ و ﻫﺸﺖ ﺳﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ,‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﻠﻚداد ﺗﺒﺮﻳﺰي‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﺎل ‪ ìê2‬ﻫ@‪ /‬ﺑﻪ ﻛﻤﻨﺪ ﺟﺎدوﻳﻲ‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ و از ﻋﺮﻓﺎن زاﻫﺪاﻧﺔ ﻣ‪Ç‬ﻮروﺛﻲ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن‬
‫ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﺔﭘﺮﺷﻮري دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺮ او را دﻳﮕﺮﮔﻮن ﺳﺎﺧﺖ و دﻧﻴﺎي او را ﺑﺮ ﻫﻢ‬
‫ﻣﻌﺮ ﻓﻲ اﻳﻦ ﻣﺮﺷﺪ ﻣﺮﻣﻮز ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫زد‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ‪‬‬
‫از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮون رﻓ‪Ç‬ﺘﻢ‪ ,‬ﻣﺴ‪Ç‬ﺘﻴﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ آﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫در ﻫﺮ ﻧﻈﺮش ﻣﻀﻤﺮ‪ ,‬ﺻﺪ ﮔﻠﺸﻦ و ﻛ‪Ç‬ﺎﺷﺎﻧﻪ‬
‫@ﮔﻔﺘﻢ زﻛﺠﺎﻳﻲ ﺗﻮ? ﺗﺴﺨﺮ زدو ﮔﻔﺖ اي ﺟﺎن‬
‫ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻤﻴﻢ ز ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﻛﺴﺘﺎن‪ ,‬ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﻤﻴﻢ ز ﻓ‪ÇÇ‬ﺮﻏﺎﻧﻪ‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﻤﻴﻢ ز آب و ﮔ‪ÇÇ‬ﻞ‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻴﻤﻴﻢ ز ﺟ‪Ç‬ﺎن و دل‬
‫درداﻧ‪ÇÇ‬ﻪ‪1‬‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﻤﻴﻢ ﻟﺐ درﻳ‪ÇÇ‬ﺎ‪ ,‬ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﻤﻲ ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻪ‬
‫ﺟﻤﻌﻲ از ﻣﺮﻳﺪان او از اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮﺷﺪ ﺧﻮد ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن‬
‫ﺷﻤﺲ را ﻣﻮﺟﺐ ﮔﻤﺮاﻫﻲ ﻣﺮﺷﺪ و ﻣﺮﺷﺪزادة ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬ﺷﻤﺲ را ﻛﺸﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺷﻤﺲ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﺖ او وﻓﺎدار ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻪ ﻳﺎد او ﻏﺰلﻫﺎ ﮔﻔﺖ‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮﻳﺪون زرﻛﻮب را‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪ /‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫@ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﺑﻮد‪ ,‬ﻣﻮرد ‪‬‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﭼﻠﺒﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ دار دﻧﻴﺎ را ﻧﺎﺑﻬﻨﮕﺎم وداع ﮔﻔﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺑﻌﺪ از او ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫را ﺑﻪﻣ‪Æ‬اﻧﺴﺖ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ و ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺛﺮ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ را ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺧﻮاﻫﺶ او ﺑﻪ ﻧﻈﻢ درآورد و "ﺣﺴﺎﻣﻲ ﻧﺎﻣﻪ" ﻧﺎﻣﻴﺪ‪/‬ﻣﺜﻨﻮي )ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻫﺰار‬
‫ﺑﻴﺖ( ﻧﻪﺗﻨﻬﺎﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻜﻲ از ارزﻧﺪهﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮارﻳﺚ‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/31ì‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /1‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪82‬‬

‫ﻣﺸﺘﺮك ادرا@ﻛﺎت ﺑﺸﺮي اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺟﻤﺎديا ‪Ð‬ﻻﺧﺮ ﺳﺎل ‪ ì72‬ﻫ ‪ 1273 . /‬م‪ /‬در ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻴﻪ وﻓ‪Ç‬ﺎت ﻛ‪Ç‬ﺮد و‬
‫ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ را ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ او ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪1/‬‬ ‫ﻣﺮﻳﺪان او‪ ,‬ﻓﺮزﻧﺪش‬

‫‪Ç3 Ç2‬ﺻﺪرﻗﻮﻧﻮي‬
‫ﺻﺪراﻟﺪﻳﻦ ﻗﻮﻧﻮي )‪ ì73 Ç ì0ë‬ﻫ@‪ (/‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎ@ﮔﺮد و ﺷﺎرح آﺛﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺠﺪاﻟﺪﻳﻦ اﺳﺤﺎق ﻗﻮﻧﻮي"‬
‫‪‬‬ ‫اﻟﺴﻼﻃﻴﻦ‬
‫ﺑﻮد‪ /‬ﭘﺪر ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﻛﻪ از او ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "اﺳﺘﺎد ‪‬‬
‫ﺣﺞ ﺑﺎ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ آﺷﻨﺎ ﺷﺪ و اﻳﻦ دو ﺑﻪ اﺗ‪‬ﻔﺎق‬
‫ﻳﺎد ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ì00‬ﻫ@‪ /‬در ﺳﻔﺮ ‪‬‬
‫ﻫﻢ از ﻣ ‪‬ﻜﻪ ﺑﻪ آﻧﺎﺗﻮﻟﻲ آﻣﺪﻧﺪ‪ /‬ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﭘﻨﺞ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻣﺘﻮ ‪‬ﻟﺪ ﺷﺪ و ﭼﻮن‬
‫ﭘﺪرش را در ﻛﻮدﻛﻲ از دﺳﺖ داد‪ ,‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ رﺳﻢ آن زﻣﺎن و ﺑﻨﺎ ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ و‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ از دوﺳﺖ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪاش‪ ,‬ﻫﻤﺴﺮ او )ﻣﺎدر ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي( را ﺑﻪ ﻧﻜﺎح‬
‫ﺧﻮﻳﺶ درآورد و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي راﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺑﺮد‬
‫و ﻫﻤﻪ ﺟﺎ او را از ﻣﻌ‪Ç‬ﺎرف ﺧﻮﻳﺶﺑ‪Ç‬ﻬ‪Ç‬ﺮهور ﻣ‪Ç‬ﻲداﺷﺖ‪ /‬ﺻ‪Ç‬ﺪر ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻮي‪ ,‬ﭘﺲ از‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﻠﻤﻲ و ﻋﻤﻠﻲ‪ ,‬ﺑﻪ ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻣﺪرﺳﻪ و ﺧﺎﻧﻘﺎﻫﻲ‬
‫ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮد‪2/‬‬

‫ﻗﻮت ﻓﻜﺮ ﺻﺪر‬

‫ﺑﺮ اﺛﺮ ﺣﺴﻦ ﺗﻘﺮﻳﺮ‪ ,‬ﻗﺪرت ﺑﻴﺎن‪ ,‬ﻧﻈﻢ در ﺗﺪرﻳﺲ و ﺗﺄﻟﻴﻒ و ‪‬‬
‫ﻓ‪Ç‬ﺨﺮاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺪاﻟﺪﻳﻦ ‪‬ﺟ‪Ç‬ﻨﺪي‪,‬‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳ ‪‬‬‫ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﺷﺎ@ﮔﺮدان زﻳﺎدي ﮔﺮد او ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺳﻌﻴﺪاﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮﻏﺎﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ اﻳﺸﺎناﻧ‪Ç‬ﺪ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫اﻟﺪﻳﻦ ﺗﻠﻤﺴﺎﻧﻲ‪,‬‬
‫ﻋﺮاﻗﻲ‪ ,‬ﻋﻔﻴﻒ ‪‬‬
‫ﺑﻪﻋﻼوه‪ ,‬ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﺑﺴﻴﺎري از ﺧﻮد ﺑﺮﺟﺎي ﮔﺬاﺷﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺗﺄوﻳﻞ‬
‫ﺳﻮرةﺣﻤﺪ‪ ,‬ﻣﻔﺘﺎح اﻟﻐﻴﺐ‪,‬ﻧﺼﻮص‪ ,‬ﻓﻜﻮك و ﺷﺮحاﻟﺤﺪﻳﺚ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲاﻧﺪ‬

‫زو ار‪/(13ëê ,‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﺔ ﻣﺠﻠﺲ‪) 131ë ,‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎپ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬رﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪‬‬ ‫‪/1‬‬

‫‪ /2‬وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‪" ,‬ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي"‪ ,‬داﻳﺮ¸اﻟﻤﻌﺎرف اﺳﻼم‪ ,‬ج ‪ ,@8‬ﻟﻴﺪن‪/199ë ,‬‬

‫‪83‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫و ﻧﻴﺰ ﺗﺒﺼﺮ¸ اﻟﻤﺒﺘﺪي وﻣﻔﺎوﺿﺎت ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﻲ‪/‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮح ﺣﺎل ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ در داﻳﺮ¸اﻟﻤﻌﺎرف اﺳﻼم ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪Ç 3‬ﻣﻼﻗﺎتﻣﻮﻻﻧﺎﺑﺎاﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫در ﺑﺎب آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﻨﺪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و دﻟﻴﻞ ﻧ‪Ç‬ﻘﻠﻲ در‬
‫دﺳﺖ اﺳﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫‪‬اول ‪ Ç‬رواﻳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﭘﺪرش ﺑﻬﺎ¾وﻟﺪ )‪ (ì28 Ç ëê3‬در دﻣﺸﻖ ﺑﻪ‬
‫دﻳﺪار و زﻳﺎرت اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ رﻓﺘﻨﺪ‪ /‬در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ رﺳﻢ زﻣﺎن ﺑﻮد ‪ ÇÇ‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣ‪Æ‬د ﺑﺎﻧﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﭘﺪرش ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮد‪ ,‬اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﮔﻔﺖ‪> :‬ﺳﺒﺤﺎناﷲ‪ ,‬اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﻳﻚ درﻳﺎﭼﻪ ﻣﻲرود‪1</‬‬ ‫از ﭘﻲ‬
‫دوم ‪ Ç‬ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻛﻬﻦﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد در اﺣ‪Ç‬ﻮال ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮن رﺳ‪Ç‬ﺎﻟﺔ‬
‫ﻛﻤﺎلاﻟﺪﻳﻦ ﺧﻮارزﻣﻲ ﺑﺮ ﻣﺜﻨﻮي‪ 3,‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ در دﻣﺸ‪Ç‬ﻖ‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﺮﻳﺪون ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر‪ 2‬و ﺷﺮح‬
‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰﻣﺎنﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل را‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻪﺻﺤﺒﺖ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳﺪ ﺧﺎرﺟﻲ وﻗﻮع اﻳﻦ ﻣﻼﻗﺎت در دﻣﺸﻖ‪ ,‬ﺳﺎﺑﻘﺔ‬ ‫‪4‬‬
‫ﻗﻮﻳ‪ H‬ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ‪ ,‬‬
‫‪‬‬
‫اﻗﺎﻣﺖ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻗﻮﻧﻴﻪ و آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ از ﻗﻮﻧﻴﻪ اﺳﺖ; ﭼ‪Ç‬ﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺘﺒﺮ ذﻳﻞ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﺗﺼﺮﻳﺢ دارد ﻛﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺑﺎ ﻣﺎدر‬
‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ازدواج ﻛﺮده اﺳﺖ‪ 5/‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ‪ ì01‬ﻫ@‪ /‬ﻣﻮرد‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ص ‪/ê3‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬رﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫‪ /2‬ﻓﺮﻳﺪون ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر‪ ,‬رﺳﺎﻟﻪ در ﺷﺮح ﺣﺎل ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﭼﺎپ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻗﺒﺎل‪ ,13ì8 ,‬ﺻﺺ ‪/2ë-23‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاد ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺸﻌﻞ‪ ,13ì0 ,‬ص ‪/133‬‬

‫ﻛﻤﺎلاﻟﺪ ﻳﻦ ﺧﻮارزﻣﻲ‪ ,‬ﺟﻮاﻫﺮاﻻﺳﺮار‪ ,‬ﭼﺎپ دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/3‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ص ‪/ê3‬‬

‫ﺟﻤﺎلاﻟﺪ ﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /ê‬رﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﻟﺮ ﺣ‪Ç‬ﻤﻦ ﺟ‪Ç‬ﺎﻣﻲ‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ‪,‬‬

‫‪‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺑﻨﮕﺎه ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻧﺸﺮ ﻛﺘﺎب‪ ,13ê8 ,‬ﺻﺺ ‪;@8ë Ç 8ê‬‬
‫‪‬‬ ‫اوﺣﺪاﻟﺪ ﻳﻦ ﻛﺮﻣﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻣﻨﺎﻗﺐ‪ ,‬ﭼﺎپ‬
‫‪‬‬ ‫‪/ë‬‬

‫ﭼﺎپ ﻣﺤﻤﻮد ﻋﺎﺑﺪي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻃﻼﻋﺎت‪ ,1370 ,‬ص ‪/ëëë‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪8ê‬‬

‫اﺳﺘﻘﺒﺎلو ﺗﻜﺮﻳﻢﻛﻴﺨﺴﺮو ‪‬اولو در ﺳﺎل ‪ ì07‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻘﺒﺎلﭘﺴﺮ او ﻛﻴﻜﺎووس ‪‬اول‬

‫از ﺳﻼﺟﻘﺔ روم در ﻗﻮﻧﻴﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ 1/‬ﭘﺲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻗ‪Ç‬ﺒﻞ از ﺳ‪Ç‬ﻔﺮش ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫دﻣﺸﻖ‪ ,‬ﻧﺎم اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ را ﺑﻪ دﻟﻴﻞ اﻗﺎﻣﺖ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺷﻨﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ; ﭼ‪Ç‬ﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫درازﻣﺪت اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺎﻣﻲ در ﻧﻔﺤﺎت از اﻗﺎﻣﺖ‬
‫ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ 2/‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت آﻧﭽﻪ ﻣﺴ ‪‬ﻠﻢ اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ دو ﺳﺎل ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬
‫ﭘﺪرش ‪ ÇÇ‬ﻳﻌﻨﻲ در ‪ ì30‬ﻫ ‪ ÇÇ‬ﺑﺮاي ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﻠﻮم رﺳﻤﻲ از ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺑﻪ ﺣﻠﺐ‬
‫ﺗﻠﻤﺬ ﻛﺮد‬
‫ﻛﻤﺎلاﻟﺪﻳﻦ اﺑﻦ اﻟﻌﺪﻳﻢ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫رﻓﺖو آﻧﺠﺎ در ﻣﺪرﺳﺔ ﺣﻼوﻳﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﻳﺪ وﻧﺰد‬
‫و ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﺳﺎل اﻗﺎﻣﺖ در ﺣﻠﺐ ﺑﻪدﻣﺸﻖ رﻓﺖ و ﭼﻬﺎر ﺳﺎل در آنﺷﻬﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ و‬
‫در دﻣﺸﻖ ﺑﻪﺻﺤﺒﺖ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ;‪ 3‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺤﻘ‪‬ﻘ‪ H‬ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺳ‪Ç‬ﺎل ‪ ì28‬ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﭘﺪرش وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ‪ 4,‬در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺑﻮد و دو ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از آن در ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺮﻫﺎناﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ‪5/‬‬ ‫ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺗﺮﻣﺬي در ﻗﻮﻧﻴﻪ‬
‫از ﺳﻮيدﻳﮕﺮ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ از ‪ ì20‬ﺗﺎ ‪ ì38‬ﻛﻪ ﺳﺎل ﻣﺮگ اوﺳﺖ‪ ,‬در‬
‫دﻣﺸﻖ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻓﺼﻮص را ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ì2ì‬در آﻧﺠﺎ ﺳ‪Ç‬ﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ 6/‬ﭘﺲ ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫دﻳﺪار ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ در دﻣﺸﻖ از ﻟﺤﺎظ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ و آﻓ‪Ç‬ﺎﻗﻲ و اﻧ‪Ç‬ﻔﺴﻲ‪,‬‬
‫ﻣﻘﺘﻀﻲ ﻣﻮﺟﻮد و ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻔﻘﻮد اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺳﻮم ‪ Ç‬ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﻧﻴﺰ در ﻣﻘﺎﻻت ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎت و ﻣﻔﺎوﺿﺎت ﺧﻮد ﺑﺎ‬

‫‪ /1‬اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ در ﺑﺎب اﺣﻮال اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ از ﺳﻔﺮ او ﺑﻪ روم )آﺳﻴﺎي ﺻﻐﻴﺮ( و اﻗﺎﻣﺖ او در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ر‪ /‬ك‪ :‬ﺑﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﺔ اﺑﻦ‬

‫ﻣﻨﺠﺪ‪ ,‬ﺑﻴﺮوت‪ 19ëë ,‬م‪/‬‬

‫ﺻﻼحاﻟﺪ ﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﺮﺑﻲ‪ :‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻟﺒﻐﺪادي‪ ,‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﺑﻦ اﻟﻌﺮﺑﻲ‪ ,‬ﭼﺎپ‬

‫‪ /2‬ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ‪ ,‬ص ‪/381‬‬

‫‪ /3‬ﺳﻴﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﺧﻠﺨﺎﻟﻲ‪ ,‬ﻣﻨﺎﻗﺐ ﭼﻬﺎرده ﻣﻌﺼﻮم )ﺷﺮح ﺻﻠﻮات اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ(‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ‪‬ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻴﻨﻘﻲ اﻣﻴﻦ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬وﺣﻴﺪ‪ ,13ìì ,‬ص ‪/38‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ص ‪/ê3‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /ê‬رﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪/‬‬

‫ﻣﺤﻲاﻟﺪ ﻳﻦ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ اﺑﻮاﻟﻌﻼ ﻋﻔﻴﻔﻲ‪/‬‬

‫‪‬‬ ‫‪/ì‬‬
‫‪8ë‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺗﺼﺮﻳﺢ دارد‪ 1‬و از ﺟﻤﻠﻪ در ‪‬‬

‫ﺣﻖ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‪> :‬وﻗﺖﻫﺎ ﺷﻴﺦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ]اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ[ ﺳﺠﻮد و رﻛﻮع ﻛﺮدي و ﮔﻔﺘﻲ ﺑﻨﺪة اﻫﻞ ﺷ‪Ç‬ﺮﻋﻢ‪ ,‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺘﺎﺑﻌﺖ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ]اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ[ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر‬ ‫‪2‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ </‬ﻳﺎ آن ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪> :‬در ﺳﺨﻦ ﺷﻴﺦ ‪‬‬
‫آﻣﺪي ﻛﻪ ﻓﻼن ﺧﻄﺎ ﻛﺮد و ﻓﻼن ﺧﻄﺎ ﻛﺮد‪ /‬و آﻧﮕ‪Ç‬ﺎه او را دﻳ‪Ç‬ﺪﻣﻲ ﺧ‪Ç‬ﻄﺎ ﻛ‪Ç‬ﺮدي‪/‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ‪3</‬‬ ‫وﻗﺖﻫﺎ ﺑﻪ او ﺑﻨﻤﻮدﻣﻲ; ﺳﺮ ﻓﺮواﻧﺪاﺧﺘﻲ‪ ,‬ﮔﻔﺘﻲ‪ :‬ﻓﺮزﻧﺪ! ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻲزﻧﻲ‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ,‬اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﻮﻻﻧﺎ در دﻳﻮان ﺷﻤﺲ ﺿ‪Ç‬ﻤﻦ اﻇ‪Ç‬ﻬﺎر‬
‫ﭼﻬﺎرم ‪ Ç‬از ﻫﻤﻪ ‪‬‬
‫اﺷﺘﻴﺎق ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬از اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮد در دﻣﺸ‪Ç‬ﻖ و روﺣ‪Ç‬ﺎﻧﻴﺖ "ﺟ‪Ç‬ﺒﻞ‬
‫ﺻﺎﻟﺤﻪ" ﻛﻪ ﻣﺪﻓﻦ ا@ﻛﺎﺑﺮ ﻋﺮﻓﺎ و از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫زان ﮔﻮﻫﺮ ﻣﺎ ﻏﺮﻗﺔ درﻳﺎي دﻣﺸﻘﻴﻢ‪4‬‬ ‫اﻧﺪر ﺟﺒﻞ ﺻﺎﻟﺢ‪ ,‬ﻛﺎﻧﻴﺴﺖ ز ﮔﻮﻫﺮ‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ راﺑﻄﺔ آﺷﻨﺎﻳﻲو دﻳﺪار و ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﭼﻪ در ﺣﻀﻮر ﭘﺪر و‬
‫ﭼﻪ ازﻃﺮﻳﻖ ﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي و ﭼﻪ در ﻣﻼﻗﺎتﻫﺎي ﺧﺼﻮﺻﻲ و ﺷﺨﺼﻲ دردﻣﺸﻖ‪,‬‬
‫دو ﺳﻪ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘﺪرش )ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻴﻦ ﺳﺎلﻫﺎي ‪ ì30‬ﺗﺎ ‪ ì37‬ﻫ@‪ (/‬از ﻣﻘﻮﻟﺔ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ اﺻﺎﻏﺮ ﺑﺎ ا@ﻛﺎﺑﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﻟﺬا ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ و واﺳﻄﺔﺗﺄﺛﻴﺮ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﺸ‪Ç‬ﺮ و ﻧﺸ‪Ç‬ﺮ و ﻣ‪Ç‬ﻌﺎﺷﺮت و‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﻧﺰدﻳﻚ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪Ç ê‬ﺻﺤﺒﺖوﺣﺸﺮوﻧﺸﺮﻣﻮﻻﻧﺎﺑﺎﺻﺪرﻗﻮﻧﻮي‬
‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﻫﻢزﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻣﺪرﺳﻪ و ﺧﺎﻧﻘﺎه داﺷﺖ‪/‬وي ﻳﻜﻲ از‬
‫ا@ﻛﺎﺑﺮ ﺣﻜﻴﻤﺎنو ﻋﺎرﻓﺎن ﻋﻬﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻮاﺟﻪﻧﺼﻴﺮ ﻃﻮﺳﻲ )وﻓﺎت ‪ (710‬ﺑﺎ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﻮﺣﺪ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺧﻮارزﻣﻲ‪ ,13ëì ,‬ص‪/12ë‬‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﻣﻘﺎﻻت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/1‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/3ë7‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/298‬‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪ ;20ì‬ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺎﻗﺐ ﭼﻬﺎرده ﻣﻌﺼﻮم‪ ,‬ص ‪/38‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /ê‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪8ì‬‬

‫او ﻣﻜﺎﺗﺒﺎﺗﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﺎوﺿﺎت )در ﻣﺒﺎﺣﺚ وﺟﻮد و ﻣﺎﻫﻴﺖ( ﻣﻌﺮوف‬
‫> ﺻﺪراﻟﻤﻠ‪¹‬‬ ‫ﻃﻲ ﻣﻜﺘﻮب ﺟﻮاﺑ‪Ç‬ﻴﻪاش‬ ‫‪1‬‬
‫اﺳﺖ و ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي را ‪‬‬
‫واﻟ ‪‬ﺪ ﻳﻦ‪ ,‬ﻟﺴﺎن اﻟﺤﻘﻴﻘ‪ ,¹‬ﺑﺮﻫﺎن اﻟﻄ‪‬ﺮﻳﻘ‪ ,¹‬ﻣﻠﻚ اﻟﺤﻜﻤﺎ¾ واﻟﻌﻠﻤﺎ¾ ﻓﻲ اﻻرﺿﻴﻦ < ﺧﻄﺎب ﻛ‪Ç‬ﺮده‪,‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ او را "اﻓﻀﻞ و ا@ﻛﻤﻞ ﺟﻬﺎن" و ﺧﻮد را "ﻣﺮﻳﺪ ﺻﺎدق و ﻣﺴﺘﻔﻴﺪ ﻋﺎﺷﻖ" ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ‪2/‬‬

‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي در آﻏﺎز ﻛﺎر‪ ,‬ﻣﻌﺎرض و ﻣﻨﻜﺮ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ /‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﺳ‪Ç‬ﺮاﻧ‪Ç‬ﺠﺎم ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺳﺮاجاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﺎﻳﻤﺮدي و وﺳﺎﻃﺖ ﻳﻜﻲ از ﺷﺎ@ﮔﺮدان و ﻣﺮﻳﺪان ﺧﻮد )ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻴﺦ‬
‫ارﻣﻮي( در ﺣﻠﻘﺔ ارادﺗﻤﻨﺪان و ﻣﺨﻠﺼﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎ درآﻣﺪ و ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت و دﻳﺪ و ﺑﺎزدﻳﺪ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭘﺮداﺧﺖ و ﻳﻚﺑﺎر ﻛﻪ از ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻮﻻﻧﺎﺑﻴﺮون آﻣﺪ‪ ,‬ﺑﻪ ﻣﺮﻳﺪان ﺧﻮد ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫ﺟﻤﻠﺔ ﻣﺴﺘﻮران ﻗﺒﺎب ﻏﻴﺮت‪3</‬‬ ‫ﻣ‪Æ‬ﻳﺪ ﻣﻦ ﻋﻨﺪاﷲ اﺳﺖ و از‬
‫>اﻳﻦ ﻣﺮد‪ ,‬‬
‫اﺣﻤﺪ اﻓﻼ@ﻛﻲدر ﻣﻨﺎﻗﺐاﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ ﮔﺰارش ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪروزي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ دﻳﺪار‬
‫>ﺻﺪراﻟﺪﻳﻦ ﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺚ ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﻔﺖ‪ ,‬ﭼ‪Ç‬ﻮن ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ را دﻳ‪Ç‬ﺪ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫وا@ﮔﺬاﺷﺖ‪4</‬‬ ‫ﺗﺪرﻳﺲ ﺣﺪﻳﺚ را ﺑﺪو‬
‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺣﺼﻮل ارادت از ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح آﻧﭽﻪ‬
‫اﻓﻼ@ﻛﻲآورده اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺴﺘﺒﻌﺪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ا@ﻛﻨﻮن ﻧﻜﺎت و ﺷﻮاﻫﺪي ﭼﻨﺪ در ﺑﺎب رواﺑﻂ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪ /1‬ﻣﻜﺘﻮب ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﺑﻪ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬ﺧﻮاﺟﺔ ﻣﻌﻈ‪‬ﻢ و ﺻﺪر اﻋﻈﻢ‪ ///‬ﻣﻠﻚ ﺣﻜﻤﺎ¾ اﻟﻌﺼﺮ‪ ///‬ﺑﺮ رأي ﻏﻴﺐﻧﻤﺎي آن ﺟﻨﺎب ﻣﻌﻈ‪‬ﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪه‬

‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻃﻠﺐ ﻣﻮاﺻﻠﺖ و ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻗﻮاﻋﺪ ﻣﻮد‪ ‬ت ﺑﺎ اﻫﻞ ﻓﻀﻞ‪ ,‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺳﻨﺘﻲ ﻣﻌﻬﻮد و ﻣﺄﻟﻮف ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ///‬و ﭼﻮن اﻟﺘﻘﺎ¾ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ‪‬اﻟﺼﻮر¸ واﻟﺤﺎﻟ‪ ¹‬ﻫﺬه ﺗﻌﺬ‪ ‬ري‬
‫ﻣﺘﻌﻴﻦ ﺑﻮد‪ ,‬ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﻛﻪ از ﻓﻮا‪Ä‬ﺪ ﻋﻠﻤﻲ ﻛﻪ ﺷﺮﻳﻒﺗﺮﻳﻦ ﺻﻮر ‪‬‬
‫ﺗﺮﻗﻴﺎت ﻧﻔﺴﻲ اﺳﺖ‪ ,‬اﻳﻦ ﻣﻔﺎﺗﺤﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻧﺘﺎﻳﺞ‬ ‫داﺷﺖ‪ ,‬ﻃﻠﺐ ﻣﻮاﺻﻠﺖ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻜﺎﺗﺒﺖ‪ ///‬‬
‫ﺻﺤﺖ و ﻓﺴﺎد آن‪ ///‬ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪////‬‬
‫اﻓﻜﺎر آن ذات ﺷﺮﻳﻒ ﺑﻲﻧﺼﻴﺐ ﻣﺎﻧﺪ‪ ///‬ﻣﺴﺄﻟﻪاي ﭼﻨﺪ از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ‪ ///‬ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ‪ ///‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻌﻔﺮ‬
‫ﻧﺎﻳﺐاﻟﺼﺪر‪ ,‬ﻃﺮا‪Ä‬ﻖ اﻟﺤﻘﺎ‪Ä‬ﻖ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /2‬ﻣﺘﻦ ﻫﺮ دو ﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺿﻤﻴﻤﺔ اوﺻﺎف اﻻﺷﺮاف ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ ﻃﻮﺳﻲ )ﭼﺎپ ﺑﺮﻟﻦ( ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻧﻴﺰ ﻧﻚ‪:‬‬

‫ﻣﺤﺠﻮب‪/‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ﺻﺺ ‪/119 Ç 118‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /3‬رﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﺗﺼﻮ ف اﻳﺮان‪ ,‬ص ‪/12ì‬‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ اﺣﻤﺪ اﻓﻼ@ﻛﻲ‪ ,‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺗﻬﺮان‪ ,‬ﺻﺺ ‪ /393 Ç 392‬و ﺟﺴﺘﺠﻮ در ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/ê‬‬
‫‪87‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ذ@ﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞآﻧﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ ﺗﺎ از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر ﺷﻴﻮة‬

‫ﻗﻠﻨﺪراﻧﻪ و ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺷﻴﻮة ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ و ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﺔ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻮد و‬
‫ﺑﺎﻟﻤ‪Ĥ‬لﺗﺄﺛﻴﺮ ﻳﺎ ﻋﺪمﺗﺄﺛﻴﺮ اﻳﻦ دو در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ روﺷﻦ ﮔﺮدد‪/‬‬
‫ﺟﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد ازﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎرﺣﺎن ﻣﻜﺘﺐاﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ وﺷﺮح او ﺑﺮﻓﺼﻮص‬
‫ﻣﻬﻢ در ﻧﻔﺤﺎت اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬از‬
‫از ارزﺷﻲ ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﺔ ‪‬‬
‫ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻨﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ Ç 1‬ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ‪ ,‬در ﺣﻴﺎت ﺧﻮد در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي اﻗﺘﺪا‬
‫اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫ﻣﻲﻛﺮده‬
‫‪ Ç 2‬ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ‪ ,‬در ﻣﺮض ﻣﻮت ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺮﻳﺪان وﺻﻴﺖ ﻛﺮد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻤﺎز‬
‫ﺗﻔﻮﻳﺾ ﺷﻮد‪2/‬‬ ‫ﺟﻨﺎزة او ﺑﻪ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‬
‫ﺗﺄدب و اﺣﺘﺮام‪ ,‬ﺑﺮ ﺳﺠﺎده ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﺟﻠﻮس‬
‫‪ Ç 3‬ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ‪ ,‬از ﺑﺎب ‪‬‬
‫ﺳﺠ ﺎدة ﺷﻴﺦﭼﺮا ﻧﺸﺴﺘﻢ?<‪/‬‬
‫ﻧﻜﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪> :‬ﺑﻪ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﭼﻪ ﺟﻮاب ﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ ‪‬‬
‫ﺳﺠﺎدهاي ﻛﻪ او ﺑﺮ آن‬
‫و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي از ﺑﺎب اﺣﺘﺮام ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ‪ ,‬ﭼﻮن ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮ ‪‬‬
‫ﺳﺠﺎده را دور اﻓﻜﻨﺪ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﺮ دو‪ ,‬ﻣﺜﻞ ﻫ‪Ç‬ﻢ ‪ÇÇ‬‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺟﻠﻮس ﻧﻜﺮد‪ ,‬‬
‫ﻣﺘﺼﻮ ﻓﻪ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﻣﻘﺎم ﻗﻄﺒﻴﺖ و‬
‫‪‬‬ ‫"ﺳﺠﺎدهﻧﺸﻴﻨﻲ" ﻛﻪ در ‪Ô‬ﻋﺮف‬
‫ﺑﺪون آﻧﻜﻪ ﻳﻜﻲ اﻣﺘﻴﺎز ‪‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‪3/‬‬ ‫ارﺷﺎد اﺳﺖ‪ ,‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ÇÇ‬در ﻛﻨﺎر‬
‫ﺣﻖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ Ç ê‬ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي در ‪‬‬
‫ا@ﮔﺮ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ و ﺟﻨﻴﺪ در اﻳﻦ ﻋ‪Ç‬ﻬﺪ ﺑ‪Ç‬ﻮدﻧﺪي‪ ,‬ﻏ‪Ç‬ﺎﺷﻴﺔ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﺮ ‪Ö‬د ﻣ‪Ç‬ﺮداﻧ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪي اوﺳﺖ و‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪي و ﻣ ‪‬ﻨﺖ ﺑﺮ ﺟﺎن ﺧﻮد ﻧﻬﺎدﻧﺪي‪ /‬ﺧﻮاﻧﺴﺎﻻر ﻓﻘﺮ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ‪ ,‬ص ‪/ê2ì‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/êëì‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/ëëì‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪88‬‬

‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻔﻴﻞ وي ذوق ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪1/‬‬

‫ﻗﺮﻳﺐاﻟﺴﻦ ﺑﻮدهاﻧﺪ و اﻳﻦ ﺗﺠﻠﻴﻞ و‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‬
‫ﺗﻘﺪم ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﻳﺎ‬
‫ﺗﻜﺮﻳﻢ ﻗﻮﻧﻮي از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﻨﻬﺎ از ﺟﻬﺖ ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎو ﻧﻪ از ﺟﻬﺖ ‪‬‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ‪2/‬‬ ‫ﺗﻔﻮق ﻋﻠﻤﻲ ﻳﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اوﺳﺖ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪدﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺷﺎره‬
‫‪‬‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ رازي )وﻓﺎت ‪ (ìëê‬ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ "داﻳﻪ" ﺑﻪ‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç ë‬در ﻣﻘﻄﻌﻲ ﻛﻪ ﺷﻴﺦ‬
‫ﻗﻮﻧﻴﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﻗﻮﻧﻮي ﻫﺮ دو ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪهاﻧﺪ‪ /‬اﻳﻦ ﻧﻜﺘﺔ‬
‫ﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﺻﻔﻲ )وﻓﺎت ‪ (939‬ﻫﻢ داﻣﺎد )ﺑﺎﺟﻨﺎق ‪ .‬ﺑﺎﺟﻨﺎغ ﻳﺎ ﻫﻤﺰﻟﻒ‬
‫‪‬‬ ‫اﺧﻴﺮ را‬
‫ﺟﺎﻣﻲ( در ﻟﻄﺎ‪Ä‬ﻒ اﻟﻄ‪‬ﻮا‪Ä‬ﻒ‪ ,‬ﺑﺎ ﺗﻔﺼﻴﻞﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪:‬‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ رازي ﻛﻪ ﺑﻪ داﻳﻪ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ ///‬ﺑﻪ روم اﻓﺘﺎد و ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﻴﺦ‬
‫ﺻﺪراﻟﺪﻳﻦ ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻮي ﺻ‪Ç‬ﺤﺒﺖﻫﺎ داﺷ‪Ç‬ﺘﻨﺪ‪ /‬ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﻨﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ روﻣﻲ و ﺷﻴﺦ‬
‫‪‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻫﻤﻪ در ﻳﻚ ﻣﺠﻠﺲ ﺟﻤﻊ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻤﺎز ﺷﺎم دادﻧﺪ و ﺟ‪Ç‬ﻤﺎﻋﺖ‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ اﻟﺘﻤﺎس ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﻨﻤﺎزي ﻛﻨﺪ و او ﭘﻴﺶ‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺎ‪Ä‬ﻢ ﺷﺪ‪/‬ا@ﻛﺎﺑﺮ از ﺷﻴﺦ‬
‫رﻓﺖ و در ﻫﺮ دو رﻛﻌﺖ ﺳﻮرة " ﻗﻞ ﻳﺎ ا ‪‬ﻳﻬﺎ اﻟﻜﺎﻓﺮون" ﺧﻮاﻧﺪ‪ /‬ﭼﻮن ﻧﻤﺎز ﺗﻤﺎم‬
‫ﺻﺪراﻟﺪﻳﻦ ﺑﺮ وﺟﻪ ﻃﻴﺒﺖ ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺷﻴﺦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﺪ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺮاي ﻣﺎ‪ /‬ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ ﻳﻚ‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺎر ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻛﻔﺮ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺳﺎﺧﺖ و ﻳﻚ ﺑﺎر ﻣﺎ را‪3/‬‬

‫از ﻣﺘﻦ ﺑﺎﻻ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ‪:‬‬

‫‪‬اول‪ Ç‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ و ﻣﻘﻴﻢ و در زﻣﺮة‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ داﻳﻪ ﺑﻪ روم اﻓﺘﺎد و ﺑﻪ ﻗﻮﻧﻴﻪ رﺳﻴﺪ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺸﺎﻳﺦ و ا@ﻛﺎﺑﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻧ‪Ç‬ﺠﻢاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ داﻳ‪Ç‬ﻪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻳﻜ‪Ç‬ﺪﻳﮕﺮ‬
‫‪‬‬ ‫دوم ‪ Ç‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺻ‪Ç‬ﺪر ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻮي و ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/êìë‬‬

‫ﺗﺼﻮ ف اﻳﺮان‪ ,‬ص ‪/ì‬‬

‫‪ /2‬ﺟﺴﺘﺠﻮ در ‪‬‬
‫ﻓﺨﺮاﻟﺪ ﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﺻﻔﻲ‪ ,‬ﻟﻄﺎ‪Ä‬ﻒ اﻟﻄ‪ ‬ﻮا‪Ä‬ﻒ‪ ,‬ﭼﺎپ اﺣﻤﺪ ﮔﻠﭽﻴﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻗﺒﺎل‪ ,13êì ,‬ﺻﺺ ‪/171-170‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/3‬‬
‫‪89‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫"ﺻﺤﺒﺖﻫﺎ داﺷﺘﻨﺪ"‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺮﺳﻮم ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺮﻓﺎ و ﻋﻠﻤﺎ و ﺣﻜﻤﺎﺳﺖ ‪ÇÇ‬‬
‫ﻣﻔﺎوﺿﺎت ﻋﻠﻤﻲ و ﻣﺒﺎﺣﺜﺎت و ﻣﻨﺎﻇﺮات و ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎي ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ; ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺻﺤﺒﺖﻫﺎ ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻲﮔﻤﺎن ﺧﺎﻟﻲ از اﻓﺎده و اﺳﺘﻔﺎده وﺗﺄﺛﻴﺮ و ﺗﺄﺛ‪‬ﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺟﻨﺒﺔ ﺗﺪرﻳﺲ و ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻴﻦ اﺳﺘﺎد و ﺷﺎ@ﮔﺮد ﻧﻴﺰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ از ﻣﻘﻮﻟﺔ‬
‫@ﮔﺮدﻫﻤﺎﻳﻲﻫﺎو ﻫﻢﺻﺤﺒﺘﻲﻫﺎي ﺑﻴﻦ داﻧﺸﻴﺎنو ﻋﺎﻟﻤﺎنو ﻋﺎرﻓﺎن ﻫﻢرﺗﺒﻪو ﻫﻢﭘﺎﻳﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ داﻳﻪ‪ ,‬ﻫﻢ از ﺟﻬﺖ ﺳﻦ و ﺳﺎل و ﻫﻢ از‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻮم‪ Ç‬اﻳﻨﻜﻪ در آن ﺗﺎرﻳﺦ‪,‬‬
‫ﺟﻬﺖ اﺣﺘﺮام و ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ‪ ,‬از ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮيﺑﺮﺗﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺑﻪ ﮔﺰارش ﺟﺎﻣﻲ‪ ,‬ﺑﻌﻀﻲ ﭘﺪر ﻣﻮﻻﻧﺎ را از ﺧﻠﻔﺎي او داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪو ﺑﺎز ا@ﻛﺎﺑﺮ ﻗﻮﻧﻴﻪ‬
‫ﻣﻘﺪم داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪/‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲداﻧﻴﻢ‬
‫او را در ﭘﻴﺸﻮاﻳﻲ و ﭘﻴﺸﻨﻤﺎزي ﺑﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ‪‬‬
‫ﺳﻌﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺣﻤﻮي ﻛﻪ از ﻫﻢرﺗﺒﻪﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي اﺳﺖ‪ ,‬از ﺷﺎ@ﮔﺮدان‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻪ‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ داﻳﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻗﺮﻳﺐاﻟﺴﻦ و‬
‫‪‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪ Ç‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﻫﻢ اﻓﻖ و‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ و ﻣﺄﻧﻮس ﺑﻮدهاﻧﺪ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺻﺪر ﺑﺮ وﺟﻪ ﻃﻴﺒﺖ و ﻣ‪Ç‬ﺰاح ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ‬
‫ﺳﺨﻨﻲ داﻳﺮ ﺑﻪ ﻛﻔﺮ ﻫﺮ دوان ﺑﺮ زﺑﺎنﻣﻲآورد و ﺧﻮد را و او را ﺑﻪ ﻳﻚ ﭼﻮب ﻣﻲراﻧﺪ‬
‫و در ردة ﻛﺎﻓﺮان ﻣﻲﮔﻤﺎرد و از ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺧﻮد اﻧﺘﻈﺎر ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل دارد‪/‬‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ داﻳﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ‪ Ç‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺸﺮب و ﻣﺴﻠﻚ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻋﺎرف ﻳﻌﻨﻲ‬
‫و ﻣﻮﻻﻧﺎو ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده اﺳﺖو از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪ÇÇ‬‬
‫در ﭘﻲ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻗﺸﻪﻫﺎي آن ﻣﺠﻠﺲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺗﺎ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺷﺎم‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ داﻳﻪ‪ ,‬ﺧﻄﺎب "ﻳﺎ ا ‪‬ﻳﻬﺎ اﻟﻜﺎﻓﺮون"‬
‫‪‬‬ ‫اداﻣﻪ داﺷﺖ ‪ ÇÇ‬ﺑﻪ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ داﻳﻪ ﻣﻜﺘﺒﻲ‬
‫‪‬‬ ‫را >ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻳﻚ ﺑﺎر ﺑﺮاي ﻣﺎ<‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫دارد ﻛﻪ ﻫﻢ ﻣﻜﺘﺐ ﺷﻤﺎ و ﻫﻢ ﻣﺸﺮب ﻣﺎ را ﻛﻔﺮ ﻣﻲاﻧﮕﺎرد‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪90‬‬

‫ﺷﺸﻢ ‪ Ç‬اﻳﻨﻜﻪ ﺣﺴﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي در اواﺧﺮ ﻋﻤﺮ آن دو‪,‬‬
‫ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ از ﮔﺰارهﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ و رﺟﺎﻟﻲ ﻳﺎد ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ از ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي‬
‫ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ آﺷﻜﺎر اﺳﺖ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻳﻚ ﺟﺎ ﻃﻲ ﺷﺮح داﺳﺘﺎن ﻫﺎروت و ﻣﺎروت‬
‫ﺣﻖ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫در ‪‬‬
‫اﻟﻌ‪ÇÇ‬ﺎﻟﻤﻴﻦ‪1‬‬‫رب‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺤﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﻨﻲﻫﺎي ‪‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ ‪‬ا ‪Ö‬ﻟ ‪‬ﻤﻌﻨﻲ ﻫ‪ Ô‬‬
‫‪Ç‬ﻮ اﻟ ﱠﻠ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ دﻳ‪Ç‬ﻦ‬ ‫@‬

‫و ﺟﺎيدﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان "ﻗﻄﺐ زﻣﺎﻧﻪ" ﭼﻨﻴﻦ اﺷﺎره ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭘﺎي ﭼﻮﺑﻴﻦ ﺳﺨﺖ ﺑﻲﺗﻤﻜﻴﻦ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬ ‫ﭘ‪ÇÇÇ‬ﺎي اﺳ‪ÇÇ‬ﺘﺪﻻﻟﻴﺎن ﭼ‪ÇÇ‬ﻮﺑﻴﻦ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻮه ﮔ‪Ç‬ﺮدد ﺧ‪Ç‬ﻴﺮهﺳﺮ‪2‬‬ ‫@ﻛﺰ ﺛ‪Ç‬ﺒﺎﺗﺶ‬ ‫زﻣ‪ÇÇ‬ﺎن دﻳ‪ÇÇ‬ﺪهور‬ ‫ﻏ‪ÇÇ‬ﻴﺮ آن ﻗ‪ÇÇ‬ﻄﺐ‬
‫‪‬‬
‫>در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ,‬ﻣﺴ ‪‬ﻠﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺴﻦ ارﺗﺒﺎط اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ دو ﺑﺰرگ‪ ,‬ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ‬
‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﻓﻜﺮي و ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬زﻳﺮا ﻫﻢﭼﻨﺎن ﻛﻪﭘﻴﺸﺘﺮ ﮔﻔﺘﻴﻢ‬
‫ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺮﺳﻲ درسو ﻣﺴﻨﺪ ﺑﺤﺚ اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻃﺮﻓﺪارﻋﺸﻖ و ﺟﺬﺑﻪ‪/‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﻘﺎم ﺻﺤﺒﺖ‪ ,‬ﻣﻄﻠﺒﻲ را ﺑﻴﺎن ﻛﺮد‪ ,‬ﻗﻮﻧﻮي ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫@ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮ ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﺪﻳﻦ ﺷﻜﻠﻲ را ﺑﻪاﻳﻦ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺑﻪﻃﻮر ﺻﺮﻳﺢو واﺿﺢ‬
‫ﻣﺘﻌﺠﺒﻢ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻄﻮر ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ‬
‫دردﺳﺘﺮس ﻫﻤﮕﺎن ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﺪ? ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﻦ ‪‬‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ‪3</‬‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ آﺳﺎﻧﻲ را اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻏﺎﻣﺾ ﺗﻘﺮﻳﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﺔ اﺧﻴﺮ‪ ,‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺟﻬﺎت اﺧﺘﻼف ﻣﺸﺮب و ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻋﺮﻓﺎن اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ و اﺗﺒﺎع اوﺳﺖ; ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻏﺎﻣﺾ و ﭘﻴﭽﻴﺪة‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﻋﻠﻮم ﻋﻘﻠﻲ و ﺣﻜﻤﻲ ﻣﻲآﻳﺪ‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺗﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻨﺤﺼﺮ‪ G‬ﺑﻪ ﻛﺎر اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و‬
‫ﻫﻤﻴﻦاﻣﺮوزﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ وﺷﺮوحآن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﻮن ﻋﺎﻟﻲ ﺣﻜﻤﺖ و‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/33ë2‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2139 Ç 2138‬‬

‫‪ /3‬ﻳﺎدﻧﺎﻣﺔ ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ص ‪/ëë‬‬

‫‪91‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﻋﺮﻓﺎن‪ ,‬ﻣﺘﻦ درس و ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﺗﺪرﻳﺲ اﺳﺖ‪ ,‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ا@ﮔﺮﭼﻪ از ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻖ و ﻣﻌﻨﻲ‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﻤﺘﺮ از ﻓ‪Ç‬ﺼﻮص ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ زﺑ‪Ç‬ﺎن ﺳ‪Ç‬ﺎده و ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻗﺼﻪ@ﮔﻮﻳﻲ و داﺳﺘﺎنﺳﺮاﻳﻲ ‪ ÇÇ‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎ ‪‬ﻣﻪ و ﺣﻜﻤﺖ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ‪ ÇÇ‬ﺑﻪ‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و اﺧ‪Ç‬ﻼﻗﻲ ﭘ‪Ç‬ﺮداﺧ‪Ç‬ﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻗ‪Ç‬ﻮل اﺳ‪Ç‬ﺘﺎد ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﻟﺤﺴ‪Ç‬ﻴﻦ‬
‫زرﻳﻦﻛﻮب‪ ,‬درﻣﺜﻨﻮي >ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و واﺣﺪ را ‪ ÇÇ‬آنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ‬‫‪‬‬
‫‪1‬‬
‫در ﻧﺰد ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻫﺴﺖ ‪ ÇÇ‬ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد‪ </‬ﺑﻪﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ‪ ,‬ﻣﺪرﺳﺔ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻣﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑﻪ‬
‫اﺧﺺ اﻟﺨ‪Ç‬ﻮاص اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ورود ﺑ‪Ç‬ﻪ آن ﻣ‪Ç‬ﺪرﺳﻪ‪,‬‬
‫ﺧﺎص اﻟﺨﺎص و ‪‬‬
‫ﺧﻮاص ﺑﻠﻜﻪ ‪‬‬
‫ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﻋﻠﻤﻲ و زﺣﻤﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ در ﻓﻨﻮن ﻋﻘﻠﻲ اﺳﺖ; درﺻﻮرﺗﻲ‬
‫ﻣﺴﺘﻠﺰم ‪‬‬
‫ﺧﺎص و ﺗﺤﺼﻴﻞﻛﺮده و ﺗﺤﺼﻴﻞ‬
‫ﻋﺎم و ‪‬‬
‫در ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮ روي ﻫﻤﻪ ﻛﺲ از ‪‬‬
‫@ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻧﻜﺮده ﺑﺎز اﺳﺖ‪ /‬ﻓﻬﻢ ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻣﺴﺘﻠﺰم داﻧﺴﺘﻦ زﺑﺎن ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺤﺼﻴﻼت‬
‫ﻣﺪرس ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﻲ ﻣ‪Ç‬ﺜﻞ ﺻ‪Ç‬ﺪر‬
‫ﻗﺒﻠﻲ در ﺳﻄﺢ ﻋﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ,‬ﺣﻜﻴﻢ و ‪‬‬
‫ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﺧﻠﻴﻔﻪ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ او ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ,‬ﻓﻬﻢ ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻴﭻ ﺷ‪Ç‬ﺮط و‬
‫ﺣﺴ‪Ç‬ﺎماﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ زرﻛﻮب و‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﺮوﻃﻲ ﻧﺪارد و ﺑﺎز ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪,‬‬
‫ﭼﻠﺒﻲ را ﻛﻪ اﻓﺮادي ﻋﺎ ‪‬ﻣﻲ و درس ﻧﺨﻮاﻧﺪه‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ اﻫﻞﺳﻴﺮ و ﺳﻠﻮك ﺑﺎﻃﻨﻲ‪ ,‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮد‪/‬‬

‫‪Ç ë‬ﺷﻮاﻫﺪﺑﺮﻋﺪمﺗﺄﺛﻴﺮاﺑﻦﻋﺮﺑﻲدرﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺑﺮ رﻏﻢ ﻣﻼﻗﺎتآن دو ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻧﻴﺰ ﺣﺸﺮ و ﻧﺸﺮ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي )ﺧﻠﻴﻔﺔ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ( ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﺷﻮاﻫﺪ دا ‪‬ﻟﻪ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦ ﻗﻮل را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﺔ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ادﺑﻲ از ﻳﻚﺳﻮ و ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ و ﻣﻜﺘﺒﻲ از‬
‫ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد و آﻧﻬﺎ را ﭼﻨﻴﻦ ارا‪Ä‬ﻪ ﻛﺮد‪:‬‬

‫ﺗﺼﻮ ف اﻳﺮان‪ ,‬ص ‪/30ê‬‬

‫‪ /1‬ﺟﺴﺘﺠﻮ در ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪92‬‬

‫‪Ç1 Ç5‬ﺷﻮاﻫﺪﺗﺎرﻳﺨﻲ وادﺑﻲ‬

‫‪‬اول ‪ Ç‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در آﺛﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺴﻴﺎري از رﺟﺎل ﻋﻠﻤﻲ‪ ,‬دﻳﻨﻲ‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﺮﻫﻨﮕﻲ و‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ و ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﻛﻪ ﺷﺎ@ﮔﺮد اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪,‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ ‪‬‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻧﺎم ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎي ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﺔ ﺧﻮد‪ ,‬ﻫﻢﭼﻮن ﺷﻤﺲ‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﭼﻠﺒﻲ و‪ ///‬را ﺑﻪ روﺷﻨﻲ ﻳﺎد ﻛ‪Ç‬ﺮده‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ زرﻛﻮب و‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺒﺮﻳﺰي و‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺠﺎ از اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻧﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻧﻴﺎورده اﺳﺖ‪ /‬ا@ﮔﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ از اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ آﻧﻜﻪ ﻧﺎم ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻴﺦ دﻳﻦ ذ@ﻛﺮ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ اﺷﺎرﺗﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪/‬‬
‫دوم ‪ Ç‬ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ادﺑﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎري از ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻌﺎرف ﭘﺪرش ﺑﻬﺎ¾ وﻟﺪ‪ ,‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳ ‪‬ﻠﻤﻲ‪ ,‬و دﻳﻮان ﻣﺘﻨﺒﻲ را ﻣﻲﺧﻮاﻧ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺑﻪرﻏﻢ ﭘﺮﻧﻮﻳﺴﻲ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬رواﻳﺘﻲ ﻧﺪﻳﺪهاﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ آﺛﺎر او را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫اﻋﻢ از‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي ‪‬‬
‫ﺳﻮم‪ Ç‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در آﺛﺎر ﺧﻮد ﺑﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ‪‬‬
‫ﺣﺪﻳﺚ و ﺻﺤﻒ و رﺳﺎﻻت ﺻﻮﻓﻴﺎن اﺷﺎره ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ,‬از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ Ç‬ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻗﻮت اﻟﻘﻠﻮب اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻣ ‪‬ﻜﻲ درﻣﺜﻨﻮي ﭼﻨﻴﻦ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻮد ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ روزﻳﺶ ﺗ‪ÇÇ‬ﺬﻛﺎرﻟﻮي‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻮح ﻧ‪ÇÇ‬ﻬﺼﺪ ﺳ‪ÇÇ‬ﺎل در راه ﺳ‪ÇÇ‬ﻮي‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ "رﺳ‪ÇÇ‬ﺎﻟﻪ" ﺧ‪ÇÇ‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﺪه ﻧ‪Ç‬ﻪ "ﻗ‪Ç‬ﻮت‬ ‫ﻟﻌ‪ÇÇ‬ﻞ او ﮔ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺎ زﻳ‪ÇÇ‬ﺎﻗﻮت اﻟﻘ‪Ç‬ﻠﻮب‬
‫وﻋ‪ÇÇ‬ﻆ را ﻧ‪Ç‬ﺎﻣﻮﺧﺘﻪ ﻫ‪Ç‬ﻴﭻ از ﺷ‪Ç‬ﺮوح‬ ‫اﻟﻘ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻮب"‬
‫ﻛﺸ‪Ç‬ﻮف و ﺷ‪Ç‬ﺮح روح‪1‬‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻨﺒﻮع‬
‫ب‪ Ç‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺑﺎب ﺻﺤﺎح ﺑﺨﺎري و ﻣﺴﻠﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) 2ìì1 Ç 2ìë9‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪93‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﺣ‪Ç‬ﻴﺎت‪1‬‬ ‫ﻫﺎﻟﻚ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﻣﺸ‪Ç‬ﺮب آب‬ ‫ﺑﻲ ﺻ‪Ç‬ﺤﻴﺤﻴﻦ و اﺣ‪Ç‬ﺎدﻳﺚ و روات‬

‫ﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ اﺳﻌﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ج ‪ Ç‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣ ‪‬ﺘﻲ از ﺧﺴﺮو و ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻧﻈﺎﻣﻲ و وﻳﺲ و راﻣﻴﻦ‬
‫@ﮔﺮﮔﺎﻧﻲ و ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﺮد ﻗ‪Ç‬ﺼﺪ ﺧ‪Ç‬ﻮن و ﺟ‪Ç‬ﺎن ﻫ‪Ç‬ﻤﺪﮔﺮ‬ ‫ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﺷﻘﺎن ﻟﻌ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﺒﺘﺎن ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﻗﺬر‬
‫@ﻛﻪ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﺮدﻧﺪ از ﺣﺴ‪Ç‬ﺪ آن اﺑ‪Ç‬ﻠﻬﺎن‬ ‫وﻳﺲو راﻣﻴﻦ‪,‬ﺧﺴﺮو و ﺷﻴﺮﻳﻦﺑﺨﻮان‬
‫ﻧﻪ ﭼﻴﺰ‪2‬‬ ‫ﻫﻢ ﻧﻪ ﭼﻴﺰﻧﺪ و ﻫﻮاﺷﺎن ﻫﻢ‬ ‫@ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﻨﺎ ﺷ‪Ç‬ﺪ ﻋ‪Ç‬ﺎﺷﻖ و ﻣ‪Ç‬ﻌﺸﻮق ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫د‪ Ç‬ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻲ ﺑﺮده اﺳﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ را ﺑﺎ ﻛﻠﻴﻠﻪ و‬
‫دﻣﻨﻪ ﻫﻢﺟﺎﻳﮕﺎه داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﭽﻨﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻗ‪Ç‬ﺮآن از ﻋ‪Ç‬ﺘﻮ‬ ‫ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻳ‪ÇÇ‬ﺎ ﻛ‪ÇÇ‬ﻠﻴﻠﻪ ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺶ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺎز‪3‬‬ ‫@ﻛﻪ ﻛﻨﺪ ﻛﺤﻞ ﻋﻨﺎﻳﺖ‪ ,‬ﭼﺸ‪Ç‬ﻢ‬ ‫ﺣ‪Ç‬ﻖ و ﻣ‪Ç‬ﺠﺎز‬
‫ﻓﺮق‪ ,‬آﻧﮕ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ از ‪‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻮﻻﻧﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺶ از ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﻠﻴﻠﻪ ﻣﺄﻧ‪Ç‬ﻮس ﺑ‪Ç‬ﻮده و ﻣ‪Ç‬ﻮاد ‪‬اوﻟﻴ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮﺧ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖﻫﺎﻳﺶ را از آن وام ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭼﻮن ﺳﺨﻦ ﻧﻮﺷﺪ ز ‪‬دﻣﻨﻪ ﺑ‪Ç‬ﻲﺑﻴﺎن?‬ ‫ﺗﺎ ﻫ‪Ç‬ﻤﻲ ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ آن ﻛ‪Ç‬ﻠﻴﻠﻪ ﺑ‪Ç‬ﻲزﺑﺎن‬
‫ﻓﻬﻢ آن ﭼﻮن ﻛﺮد‪ ,‬ﺑﻲﻧﻄﻘﻲ ﺑﺸ‪Ç‬ﺮ?‬ ‫ور ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺪاﻧﺴ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﻨﺪ ﻟﺤ‪ÇÇ‬ﻦ ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﺪﮔﺮ‬
‫ﺷﺪ رﺳﻮل و ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﻫﺮ دوﻓﺴﻮن?‬ ‫در ﻣﻴﺎن ﺷﻴﺮ و ﮔﺎو آن دﻣﻨﻪ ﭼ‪Ç‬ﻮن‬
‫ﭼﻮنزﻋﻜﺲ ﻣﺎهﺗﺮﺳﺎنﮔﺸﺖ ﭘﻴﻞ?‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮنوزﻳ‪ÇÇ‬ﺮ ﺷ‪Ç‬ﻴﺮ ﺷ‪Ç‬ﺪ ﮔ‪Ç‬ﺎو ﻧ‪Ç‬ﺒﻴﻞ‬
‫ورﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ زاغ ﻟﻚﻟﻚ را‬ ‫اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻛ‪Ç‬ﻠﻴﻠﻪ دﻣ‪Ç‬ﻨﻪ ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ اﻓ‪Ç‬ﺘﺮاﺳﺖ‬
‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺼﻪ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﭘ‪Ç‬ﻴﻤﺎﻧﻪاي‬
‫اي ﺑ‪ÇÇ‬ﺮادر ‪‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮاﺳﺖ?‬
‫ﻣﻌﻨﻲ اﻧﺪر وي ﻣ‪Ç‬ﺜﺎل داﻧ‪Ç‬ﻪاي اﺳﺖ‬ ‫اﺳﺖ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) 3ê78‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/120ë Ç 1203‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3êìê Ç 3êì3‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪9ê‬‬

‫ﻧ‪Ç‬ﻘﻞ‪1‬‬ ‫ﻧ‪Ç‬ﻨﮕﺮد ﭘ‪Ç‬ﻴﻤﺎﻧﻪ را ﮔ‪Ç‬ﺮ ﮔﺸﺖ‬ ‫داﻧ‪ÇÇ‬ﺔ ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﻨﻲ ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻴﺮد ﻣ‪ÇÇ‬ﺮد ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﻞ‬
‫ﻗﺼﻪﻫﺎيﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬از ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ اﺳﺖ‪ /‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪﻣﻨﺸﺄ ﻳﻜﻲ از ‪‬‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻧﺨﺠﻴﺮان ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﺖآﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫را‪2‬‬ ‫ﺣﺼﻪ‬
‫ﻗﺼﻪ ﻃﻠﺐ ﻛﻦ ‪‬‬
‫واﻧﺪر آن ‪‬‬ ‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺼﻪ را‬
‫از ﻛ‪ÇÇÇ‬ﻠﻴﻠﻪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎز ﺟ‪ÇÇ‬ﻮ آن ‪‬‬
‫ﻗﺼﻪآﺑﮕﻴﺮ و ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻲ‪,‬‬
‫ﻗﺼﻪ ﺧﺮﮔﻮش و ﭘﻴﻞ‪ ,‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ داﺳﺘﺎن روﺑﺎه و ﻃﺒﻞ‪ ,‬‬
‫داﺳﺘﺎنﺧﺮ و روﺑﺎهوﺷﻴﺮﮔﺮوﺗﺼﻮﻳﺮ اﻋﺘﻤﺎد ﮔﺎوﻣﻴﺶو ﺷﻴﺮ‪ ,‬ﻗﻄﻌ‪ H‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻛﻠﻴﻠﻪ‬
‫و دﻣﻨﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻗﺼﻪﻫﺎ و ﺣﻜﺎﻳﺖﻫﺎ‪ ,‬ﭼﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ اﻳﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ,‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ‪‬‬
‫ﻗﺼﻪﻫﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻗﺼﺺ ﻗﺮآن و داﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﻜﺘﻮب و ﭼﻪ ﺷﻔﺎﻫﻲ‪,‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ و اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﻣﺘﺼﻮ ﻓﻪ‬
‫‪‬‬ ‫زﻧﺪﮔﻲو دﻋﻮت اﻧﺒﻴﺎي اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲو اﺻﺤﺎبو ﺗﺎﺑﻌﺎنو ﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﺎنو اوﻟﻴﺎ و‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎري ازآﻧﻬﺎ داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻋﻮاﻣﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺧﻼل‬
‫ﺑﺎزﮔﻮﻳﻲ آﻧﻬﺎ ﻧﻜﺘﻪﻫﺎي ﺣﻜﻤﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ /‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻪ از ﺷ‪Ç‬ﻴﻮة‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳﺪي دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ در‬
‫ﻧﮕﺎرش اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ دور اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮﻳﻪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﺰارش‬
‫‪‬‬ ‫ﭼ‪Ç‬ﻬﺎرم ‪ Ç‬ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻳﻌﻨﻲ ‪‬اﺳﻨﺎد و ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻳﺦ ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﺔ‬
‫اﻟﺼﺪر در ﻃﺮا‪Ä‬ﻖ اﻟﺤﻘﺎ‪Ä‬ﻖ ﻳﻜﻲ از اﻧﺸ‪Ç‬ﻌﺎﺑﺎت‬
‫ﺷﺮواﻧﻲ در رﻳﺎض اﻟﺴﻴﺎﺣﻪ و ﻧﺎﻳﺐ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف )ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺟﺎرﻳﻪ از ﻣﻌﺮوف ﻛﺮﺧﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻗ‪Ç‬ﻮل ﻣﺸ‪Ç‬ﻬﻮر وﻟﻲ‬‫اﻟﺴﻼﺳﻞ ‪‬‬ ‫‪‬ام ‪‬‬
‫ﻣﻮﺳﻲاﻟﺮﺿﺎ)ع( ﺑﻮده اﺳﺖ( ﺑﻮده و‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺮﺟﻮح‪ ,‬درﺑﺎن ﻇﺎﻫﺮي و ﺑﺎﻃﻨﻲ اﻣﺎم ﻋﻠﻲ ﺑﻦ‬
‫در ردﻳﻒ ﺳﻼﺳﻞ ﻧﻌﻤﺖاﻟﻠ‪‬ﻬﻲ‪ ,‬ذﻫ‪Ç‬ﺒﻲ‪ ,‬ﻗ‪Ç‬ﺎدري‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻘﺸﺒﻨﺪي‪ ,‬ﺑﻜ‪Ç‬ﺘﺎﺷﻲ‪ ,‬ﺻ‪Ç‬ﻔﻮي‪,‬‬
‫ﺷﺎذﻟﻲ‪,‬ﺳﻬﺮوردي‪ ,‬رﻓﺎﻋﻲ‪ ,‬ﻧﻮرﺑﺨﺸﻲ‪ ///‬اﺳﺖ‪ 3/‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺳﻠﺴﻠﺔ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ )ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ì3ë Ç 3ì29‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/90ê‬‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ ‪‬ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ اﻣﻴﻦ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﻴﺮﻛﺴﺮي‪/1379 ,‬‬

‫‪ /3‬ﺟﺎﻣﻲ‪ ,‬ﺷﻮاﻫﺪاﻟﻨﺒﻮ¸‪ ,‬‬
‫‪9ë‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﺳﻠﺴﻠﺔ ا@ﻛﺒﺮﻳﻪ(ﺑﻴﺮون از اﻳﻦ ﺳﻼﺳﻞ اﺳﺖ; ﭼﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺧﺮﻗﻪاش‬

‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﺟﺎﻣﻲ در ﻧﻔﺤﺎت ﺑﻪ ﻳﻚ واﺳﻄﻪ ﺑﻪ ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﻟﻘ‪Ç‬ﺎدر ﮔ‪Ç‬ﻴﻼﻧﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲرﺳﺪ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻫﻢﭼﻮن ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﺑﺴﻄﺎﻣﻲ و اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺧﺮﻗﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺗﺮﺑﻴﺖ روﺣﺎﻧﻲ )اوﻳﺴ‪Ç‬ﻲ( داﺷ‪Ç‬ﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ و ﺧﻮد را ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺮﻳﺪ ﺑﻼواﺳﻄﻪ ﺧﻮاﺟﺔ ﺧﻀﺮ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﻟﺬا‬
‫ﻣﺘﺼﻮ ﻓﻪ ﺑﺮاي آن ﺣﺮﻣﺖ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫‪‬‬ ‫از ﺟﻬﺖ ﺳﻠﺴﻠﺔ ‪‬اﺳﻨﺎد ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻛﻪ اﻫﻞ ﻃﺮﻳﻘﺖ و‬
‫ﻗﺎ‪Ä‬ﻞاﻧﺪ و ﻣﺸﺎﻳﺦ و اﻗﻄﺎب ﻫﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ‪ ,‬رﺷﺘﻪو زﻧﺠﻴﺮة اﺳﻨﺎد ﺧﻮد را دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫و ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل)ص( ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺎ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲو‬
‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﻫﻢﺳﻠﺴﻠﻪ داﻧﺴﺖ‪ /‬ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ در وﻟﺪﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻣ‪Ç‬ﺮﻳﺪ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻬﺎ¾اﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ وﻟﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺒﺮﻳﺰي داﻧﺴﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﺧ‪Ç‬ﺮﻗﺔ او را ﺑ‪Ç‬ﻪ ﭘ‪Ç‬ﺪرش ﺳ‪Ç‬ﻠﻄﺎناﻟﻌ‪Ç‬ﻠﻤﺎ¾‬
‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ /‬ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ,‬ﺳﻠﺴﻠﺔ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺑﺎ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ اﺷﺘﺮا@ﻛﻲ ﻧﺪارد‪ /‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺎرف ﺻﻮﻓﻴﻪ در ﺳﻠﺴﻠﺔ اوﻳﺴﻲ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي ‪‬‬
‫ﻻاﻗﻞ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻇﻬﻮر ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺳﺮﻫﻨﺪي‪ ,‬ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﺗﺎﺑﻊ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ,‬وﻟﻲ در ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﺔ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮﻳﻪ‬
‫آﻣﻮزهﻫﺎي اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ و ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮي او ﺧﺮﻳﺪار و ﻃﺮﻓﺪاري ﻧﺪارد‪/‬‬
‫ﭘﻨﺠﻢ ‪ Ç‬ﻣﻮﻻﻧﺎ زاﻳﻴﺪة ﺑﻠﺦ و ﻓﺎرﺳﻲزﺑﺎن و ﭘ‪Ç‬ﺮورﻳﺪة ﻓ‪Ç‬ﺮﻫﻨﮓ اﻳ‪Ç‬ﺮاﻧ‪Ç‬ﻲ اﺳﺖ;‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﻛﻪﻧﺒﻮدﺷﺮطدرﺣﻠﻘﻪ‪,‬ﺷﻜﺮﺧﻮردنﺑﻪﺗﻨﻬﺎﻳﻲ‪1‬‬ ‫اﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻼﻳﻲاﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻼ‪‬ﻳﻲ‪,‬زﺑ‪ÇÇÇ‬ﺎنﭘﺎرﺳﻲﻣﻲﮔﻮ‬
‫‪‬‬
‫و درﻣﺜﻨﻮي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﻋﺸﻖ را ﺧﻮد ﺻﺪ زﺑ‪Ç‬ﺎن دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ‬ ‫ﭘﺎرﺳﻲ ﮔﻮ ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺎزي ﺧﻮشﺗﺮ اﺳﺖ‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ زاﻳﻴﺪه و ﭘﺮورﻳﺪة ﻏﺮب اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﮔﺎه ﺑﻪ اﻳﺮان ﺳﻔﺮ‬
‫ﻧﻜﺮده و ﭘﺎرﺳﻲ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ; ﻟﺬا او ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه‪ ,‬ﻓﺎﻗﺪ ﺗﻘﺎرﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,7‬ﺑﻴﺖ ‪/3ê10ë‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/38ê3‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪9ì‬‬

‫ﻏﺰ اﻟﻲ‪ ,‬ﺳﻨﺎﻳﻲ و ﻋﻄ‪‬ﺎر ‪ ÇÇ‬داﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺶﻛﺴﻮﺗﺎن ﺧﻮد در ﺷﺮق اﺳﻼﻣﻲ ‪ ÇÇ‬ﻣﺜﻞ ‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻈﺮ‪ ,‬ذﻫﻦ و زﺑﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺎدره ﻣ‪Ç‬ﺮدان ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ و ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻮد او از ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺰرگ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮ از ذﻫ‪Ç‬ﻦ و‬
‫زﺑﺎن اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زاﻳﻴﺪه و ﭘﺮورﻳﺪة دﻧﻴﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﺑﻐﺪاد‪ ,‬ﻣﺼﺮ‪ ,‬ﻓﺎرس‪,‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﺧﺮاﺳﺎن )در ﺑﺮاﺑﺮ ‪‬‬
‫ﺷﺸﻢ ‪ Ç‬ﻣﻮﻻﻧﺎ وارث ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف ﺧ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺎن‪ ,‬درﺣ‪Ç‬ﻘﻴﻘﺖ ﺗ‪Ç‬ﺤﺖ ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛ‪Ç‬ﺮﻣﺎن‪ ,‬ري‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻤﺪان و‪ (///‬ﺑ‪Ç‬ﻮد‪/‬‬
‫آﻣﻮزهﻫﺎي ﺑﻮداﻳﻲ در ﻗﺎﻟﺐ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺠﺎلﺑﺮوز ﻳﺎﻓﺖ‪ /‬ﺑﻠﺦ ﻛﻪ زادﮔﺎه ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮد‪,‬‬
‫ﺷﻬﺮي ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻏﻠﺒﺔ اﺳﻼم‪ ,‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮداﻳﻲ ﺑﺮ آن ﻏﺎﻟﺐ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ /‬ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻳﺦ‬
‫ﺑﺰرگ ﺧﺮاﺳﺎن‪ ,‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﺷﻘﻴﻖ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺧﻀﺮوﻳﺔ ﺑ‪Ç‬ﻠﺨﻲ‪,‬‬
‫ﺣ‪Ç‬ﺪاد ﻧ‪Ç‬ﻴﺸﺎﺑﻮري در‬
‫ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﺑﺴﻄﺎﻣﻲ‪ ,‬اﺑﻮﺗﺮاب ﻧﺴﻔﻲ‪ ,‬ﺣﻜﻴﻢ ﺗﺮﻣﺬي‪ ,‬اﺑﻮﺣﻔﺺ ‪‬‬
‫ﻗﺮون ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻫ‪Ç‬ﺠﺮي و ﺳ‪Ç‬ﭙﺲ اﺑ‪Ç‬ﻮﺳﻌﻴﺪ اﺑ‪Ç‬ﻮاﻟﺨ‪Ç‬ﻴﺮ‪ ,‬اﺑ‪Ç‬ﻮاﻟﺤﺴ‪Ç‬ﻦ ﺧ‪Ç‬ﺮﻗﺎﻧﻲ‪,‬‬
‫ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﻟﺮﺣ‪Ç‬ﻤﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﺮاج ﻃ‪Ç‬ﻮﺳﻲ‪ ,‬اﺑ‪Ç‬ﻮ‬
‫اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻧﺼﺮآﺑﺎدي‪ ,‬اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻛﻼﺑﺎدي‪ ,‬اﺑﻮﻧﺼﺮ ‪‬‬
‫ﺳ ‪‬ﻠﻤﻲ ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري‪ ,‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻛﺮﻛﺎﻧﻲ‪ ,‬اﺑﻮﻋﻠﻲ ﻓﺎرﻣﺪي‪ ,‬ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧ‪Ç‬ﺼﺎري‪,‬‬
‫ﻏ‪Ç‬ﺰ اﻟﻲ‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﻨﺎﻳﻲ‪,‬‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ‪ ,‬اﺣ‪Ç‬ﻤﺪ ‪‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻗﺸﻴﺮي‪ ,‬اﺑﻮﻋﺜﻤﺎن ﻫﺠﻮﻳﺮي‪ ,‬اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﻏﺮب اﺳﻼﻣﻲ‬ ‫ﻋﻄ‪‬ﺎر و‪ ,///‬ﻣﻮﻻﻧﺎ وارث اﻳﻨﺎن ﺑﻮد‪ ,‬ﻧﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑﻪ ‪‬‬
‫اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪Ç2 Ç5‬ﺷﻮاﻫﺪﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ و ﻣﻜﺘﺒﻲ‬

‫وﺟﻮد وﺟﻮه ﻣﺸﺘﺮك در ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ و اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ ﻳ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺑﻌﻀﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﺄوﻳﻞﻫﺎ از آﻳﺎت ﻗﺮآﻧﻲ و اﺣﺎدﻳﺚ ﻧﺒﻮي ﺑﻴﻦ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ و‬
‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬دﻟﻴﻞ ﺑﺮ اﻓﺎده ﻳﺎ اﺳﺘﻔﺎدة ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﻜﻲ از دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪/‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ‬
‫وﺟﻪ ﻋﻤﺪةاﺷﺘﺮا@ك ﻣﻮﻻﻧﺎو اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻫﻤﺎﻧﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﺮدو ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳ ‪‬ﻨﻲ‬
‫‪97‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫اﺷﻌﺮيﻣﺬﻫﺐ ﺻﻮﻓﻲﻣﺴﻠﻚ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ 1/‬ﻟﺬا در اﺻﻮل ﻋﻘﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ‪ ,‬اﺧﺘﻼف‬

‫‪‬‬
‫ﺟﺪي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ /‬در ﺑﺎب اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﻳﻦ دو ﺑﺰرگ ﻧﻴﺰ‪ ,‬اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ و‬‫‪‬‬
‫ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮنﻫﺎي اﺧ‪Ç‬ﻴﺮ ﺗ‪Ç‬ﺎزﮔﻲ داﺷ‪Ç‬ﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ از‬
‫اﺑﺘﻜﺎرات اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻮاران ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ اﻏﻠﺐ اﻳﻦ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ و ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ‪ ,‬ﺑﻴﻦ ﻋﺎرﻓﺎن و‬
‫ﻣﺘﻘﺪم ﺑﺮاﻳﺸﺎن و ﺑﻲﮔﻤﺎن در ﻣﻴﺎﻧﺔ اﻧﺒﻮﻫﻲ از ﻣﻌﺎﺻﺮان اﻳﺸﺎن زﻣﻴﻨﺔ ذﻫﻨﻲ‬
‫رازوران ‪‬‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ا@ﮔﺮ ﻛﺴﻲ ﺣﻮﺻﻠﻪ و اﻣﻜﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ در ادﻳﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺷﺮﻗﻲ و ﻏﺮﺑﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬درﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ در ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ و‬
‫ادﻳﺎندﻳﮕﺮﻧﻴﺰ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﻴﺴﺖ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ رﻳﺸﺔ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻤﺜﻴﻞﻫﺎ ﻳﺎ آﻣﻮزهﻫﺎي ﻣﻨﺪرج در ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي را ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ در ﺗ‪Ç‬ﻌﻠﻴﻤﺎت ﺑ‪Ç‬ﻮدا‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد‪2/‬‬

‫ا@ﻛﻨﻮن ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻻزم ﺑﻪ ذ@ﻛﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪‬اول ‪ Ç‬وﺟﻮه ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ اﻓﻜﺎر و آراي ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ و ﺻ‪Ç‬ﺪر ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻮي‬
‫ﺑﻪﺣﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﻳﻜﻲ را ﺗﺎﺑﻊ ﻳﺎ ﺣ ‪‬ﺘﻲﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ از دﻳﮕﺮي ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ /‬ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻴﻮة‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻴﺎن و ﻃﺮز ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ‪ ,‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻫﻤﺎن وﺟﻮه اﺷﺘﺮا@ك را ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﺗ‪Ç‬ﻀﻌﻴﻒ‬
‫اﻻﺷﻴﺎ¾ و‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﻣﺜ‪ Â‬در ﻣﻮﺿﻮع وﺣﺪت وﺟﻮد‪ ,‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ا‪Ö ‬ﻟ ‪‬ﺤﻤ ‪Ô‬ﺪ ﻟ‪‬ﻠ‪‬ﻪ اﻟ‪‬ﺬي ‪‬ﺧﻠ‪‬ﻖ‬
‫@‬

‫ﻋﻼ¾اﻟﺪوﻟﻪ ﺳﻤﻨﺎﻧﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ و‬

‫‪‬‬ ‫ﻫﻮ ﻋﻴ ‪Ô‬ﻨﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﻮرد اﻳﺮاد و اﺷﻜﺎل ﺟﻤﻌﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺸﻜﻴﻚ وﺟﻮد در ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻪ ﻗﻮل ﻓﻼﺳﻔﻪ و ﺗﺸﻜﻴﻚ وﺟﻮد‬
‫در ﻣﻈﺎﻫﺮ و ﻣﺠﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻗﻮل ﻋﺮﻓﺎﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺻﻞ وﺣﺪت‬

‫ﻋﻠﻴﻬﻢاﻟﺴﻼم رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻻت "وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي" و "اﻋﺘﻘﺎدات ﻣﺬﻫﺒﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﺪي‬
‫ا‪Ä‬ﻤﺔ ×‬
‫‪ /1‬درﺑﺎرة ﺷﻴﻌﻪﺑﻮدن ﻣﻮﻻﻧﺎ و رد‪ ‬ﻋﺪم اﻋﺘﻘﺎد ﻗﻠﺒﻲ وي ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ﻳﺎ ﺗﺴﻨ‪ ‬ﻦ ﻣﻮﻟﻮي(" و "ﻣﻜﺘﻮﺑﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻋﺘﻘﺎد وي ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان وﻻﻳﺖ" در ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب; ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﺎن دﻻﻳﻞ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ )ﺑﺤﺜﻲ در ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﻣﺘﻘﺪم ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮد )وﻳﺮ اﺳﺘﺎر(‪/‬‬

‫@‬
‫ﺗﺸﻴﻊ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻋﺮﻓﺎي ‪‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻲ دﻳﮕﺮ در ﻣﻮرد اﺛﺒﺎت ‪‬‬
‫‪ /2‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ اﻣﻴﻦ‪ ,‬ﺑﺎزﺗﺎب اﺳﻄﻮرة ﺑﻮدا در اﻳﺮان و اﺳﻼم‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﻴﺮﻛﺴﺮي‪/1377 ,‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪98‬‬

‫واﺣ ‪‬ﺪ ‪ 1¸‬و ‪‬ا ﻧ‪‬ﻤﺎ اﻟﻤ‪Æ‬ﻣﻨﻮ ‪‬ن‬ ‫وﺟﻮد را درﻣﺜﻨﻮي در ذﻳﻞﺗﻔﺴﻴﺮ آﻳﺎت‪Ô :‬ﻫ ‪‬ﻮ اﻟ‪‬ﺬي ا‪ ‬ﻧ ‪Ö‬ﺸ ﺄ@ﻛ‪Ô‬ﻢ ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﻦ ﻧ ‪‬‬
‫‪‬ﻔﺲ ‪‬‬
‫‪‬ا ﺧ‪Ö‬ﻮ¸‪ ,2Õ‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻲ‪3‬‬ ‫ﺟﺴﻤﺸﺎن ﻣﻌﺪود‪ ,‬ﻟﻴﻜﻦ ﺟﺎن‬ ‫ﻣ‪ÆÇ‬ﻣﻨﺎن ﻣ‪Ç‬ﻌﺪود‪ ,‬ﻟﻴﻚ اﻳ‪Ç‬ﻤﺎن ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﺟ‪ÇÇ‬ﺎن ﮔ‪ÇÇ‬ﺮﮔﺎن و ﺳﮕ‪ÇÇ‬ﺎن ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻳﻚ‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺪاﺳﺖ‪4‬‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﺘﺤﺪ ﺟ‪Ç‬ﺎنﻫﺎي ﺷ‪Ç‬ﻴﺮان‬ ‫ﺟ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪاﺳﺖ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن‪5‬‬ ‫ﭼﻮن ﻛﻪ ﺑﺮﮔﻴﺮي ﺗﻮ دﻳﻮار از‬ ‫ﻟﻴﻚ ﻳﻚ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻪ اﻧ‪ÇÇ‬ﻮارﺷ‪Ç‬ﺎن‬
‫وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫>اﺻﻄﻼح "اﻗﺘﺒﺎس" ﻣﻘﻮﻟﺔاﺑﻬﺎمآﻣﻴﺰ و ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻣﺒﻬﻢ و ﻣﺸﻜ‪Ç‬ﻞ اﺳﺖ‪ /‬ﺗ‪Ç‬ﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﻪﺷﺮﻃﻲ ﻣﻲﺗﻮان درﺑﺎرة اﻗﺘﺒﺎس و ﻧﻔﻮذ‪ ,‬ﺳﺨﻨﻲ ﻣﻌﻨﻲدار ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻤﻮﻧﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺨﻨﻮر ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و واژﮔﺎن را از دﻳﮕﺮي ﻧﻘﻞ‬
‫ﺻﺮﻳﺢ و ‪‬‬
‫@ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬آن ﻫﻢ ﺑﻪﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ درﺟﻪاي از ﻗﻄﻌﻴﺖ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ دوﻣ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ‪ H‬ﻳﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ از ‪‬اوﻟﻲ اﻗﺘﺒﺎس ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺤﺾ اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ‬
‫اﻗﺘﺒﺎس را ﺑﺪﻳﻦﻧﺤﻮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ ,‬ﻣﺤﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻳﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪاي را در‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺨﺘﺺ اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ و ﻧ‪Ç‬ﺰد ﺳ‪Ç‬ﺎﻳﺮ ﺳ‪Ç‬ﺨﻨﻮران‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑ‪Ç‬ﻴﺎﺑﻴﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﭘﺎرﺳﻲﮔﻮي ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺣﺘﻤﺎ‪ Á‬ﺑﺎ آﺛﺎر اﻳﺸﺎن آﺷﻨﺎﺗﺮ ﺑ‪Ç‬ﻮده اﺳﺖ‪ ,‬ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺖ ﻧﺸ‪Ç‬ﻮد ‪Ç‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪام‪6</‬‬ ‫دﺳﺖﻛﻢ ﻣﻦ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮم و اﻧﺪﻳﺸﻪاي را‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻛﻼم اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬از ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺘﻮا و ﺳﺒﻚ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻘﺎﺿﺎي‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة اﻧﻌﺎم‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :@98‬اوﺳﺖ ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﺷﻤﺎ را از ﻳﻚ ﺗﻦ واﺣﺪ آﻓﺮﻳﺪ‪/‬‬

‫‪ /2‬ﺳﻮرة ﺣﺠﺮات‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :10‬ﺣﻘﻴﻘﺘ‪ H‬ﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن ﺑﺮادر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê08‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê1ê‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê17‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ روﻣﻲ(‪ ,‬س ‪ ,2‬ش ‪ ,2‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ ,1377‬ص ‪/11‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ /ì‬وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‪" ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺷﻴﺦ ا@ﻛﺒﺮ"‪ ,‬ﮔﻠﺴﺘﺎن )وﻳﮋهﻧﺎﻣﺔ ﻫﻤﺎﻳﺶ اﻧﺪﻳﺸﻪ و آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪99‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ذﻫﻨﻲ زﻣﺎﻧﻪ اوﺳﺖ‪ ,‬ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﻪ او داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ,‬ا@ﮔﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫ﺳﻴﺪ ﺑﺮﻫﺎناﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺗﺮﻣﺬي ﻳﺎ ﻣﻌﺎرف‬
‫ﺑﻪ ﻣﻌﺎرف )ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻣﻮاﻋﻆ و ﻛﻠﻤﺎت( ‪‬‬
‫ﺑﻬﺎ¾ وﻟﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻣﺸﺘﺮﻛﺎت زﻳﺎدي ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﻛﺘﺎب ﺑﺎ ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺸﺎﺑﻪو اﺷﺘﺮا@ك در ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲ ﻧﻴﺰ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﺑﻪﻋﻼوه‪,‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﺣﺪﻳﻘ‪¹‬اﻟﺤﻘﻴﻘ‪ ¹‬ﺳﻨﺎﻳﻲ و اﺳﺮارﻧﺎﻣﻪ ﻋﻄ‪‬ﺎر و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ ﻫﻢﭼﻮن‬
‫ﻜﻲ در ﻣﺜﻨﻮي ﻳﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻮي‬‫ﻗﻮت اﻟﻘﻠﻮب اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻣ ‪‬‬
‫ﺗﺸ‪ÇÇ‬ﺎﺑﻪ ﺑﺴ‪ÇÇ‬ﻴﺎر اﺳﺖ و اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺠﻴﺐ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪ ,‬زﻳ‪Ç‬ﺮا ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﺒﺐ ﺗ‪Ç‬ﺼﻨﻴﻒ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي‬
‫"ﺣﺴﺎﻣﻲﻧﺎﻣﻪ" ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﻳﺎران ﻣﻮﻻﻧﺎ ا@ﻛﺜﺮ ﺑﻪ ﻗﺮا‪Ä‬ﺖ آﺛ‪Ç‬ﺎر ﺳ‪Ç‬ﻨﺎﻳﻲ و‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﺣﺴﻦ ﭼﻠﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ و ﻟﺬا‬
‫زرﻛﻮب‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ او ﺗﻌﻠ‪‬ﻖ ﺧﺎﻃﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪ ,‬در ‪ ìë7‬ﻫﺠﺮي از ﻣﻮﻻﻧﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﻪ را ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻈﻢ‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻃﺮز ﺳﻨﺎﻳﻲ و ﻋﻄ‪‬ﺎر‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ در ﻗﺎﻟﺐ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻌﺎرف‬
‫درآورد‪/‬‬
‫دوم ‪ Ç‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ وﺟﻮه اﺷ‪Ç‬ﺘﺮا@ك‬
‫وﺟﻮد دارد‪ ,‬وﺟﻮه اﻓﺘﺮاق ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ /‬در ﻣﺜﻞ‪ ,‬در ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻋ‪Ç‬ﻠﻮم‬
‫ﻋﻘﻠﻲ و ﻣﻌﺎرف ﻋﻘﻼﻧﻲ‪ ,‬ﻓﻠﺴﻔﻪﺳﺘﻴﺰي او آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪ /‬درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﺣﺪي و ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﺗﺎ ﺣﺪودﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﺣﻖ ﭘﺎﻳﻪ@ﮔﺬاران ﻋﺮﻓﺎن ﺗ‪Ã‬ﻮرﻳﻚ‬
‫ﺧﻮد ﺗﺎ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﻧﻈﺮي و ﻧﺎ@ﮔﺰﻳﺮ ﻣﻠﺰم ﺑﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻋﻘﻼﻧﻲاﻧﺪ‪/‬‬
‫و ‪‬‬
‫ﻫﺪف از ﺧﻠﻘﺖ‪ ,‬اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﺻﻔﺎت ﺟ‪Ç‬ﻼل و ﻛ‪Ç‬ﻤﺎل ﺣ‪Ç‬ﻖ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﭘﺲ اﻧﺒﻴﺎي ﺳﻠﻒ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺗﺎ ﺣﺪودي‪ ,‬ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﺖ وﻻﻳﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ از‬
‫ﻧﺒﻮت اﺳﺖ رﺳﻴﺪهاﻧﺪو ﺑﻌﺪﭘﻴﻐﻤﺒﺮ اﺳﻼم ﻧﻘﻄﺔ ﻛﻤﺎل و ﻣﺠﻼي اﺗﻢ و ا@ﻛﻤﻞ‬
‫ﻣﺮﺗﺒﺖ ‪‬‬
‫ﻧﺒﻮت ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ دا‪Ä‬ﺮه وﻻﻳﺖ‬
‫وﻻﻳﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﺴﻌﻮد او دا‪Ä‬ﺮه ‪‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻔﺘﻮح ﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ‪ :‬اﻟﺨﺎ ‪‬ﺗ ‪Ô‬ﻢ ‪‬ﻟﻤﺎ ‪‬ﺳ ‪‬‬
‫ﺒﻖ و اﻟﻔﺎ ‪‬ﺗ ‪Ô‬ﺢ ‪‬ﻟﻤﺎ ‪Ö‬اﺳ ‪‬ﺘﻘﺒﻞ از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪100‬‬

‫اﺳﺖ‪ /‬اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬آﻧﮕﺎه ﺧﻮد را ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺮﺗﺒﺖ وﻻﻳﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺧﺎﺗﻢاﻻوﻟﻴﺎ ﻣﻲﮔﻤﺎرد‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫@ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ دوﺳﺘﻲ ﺧﺪا و ‪‬‬
‫ﻣﻲﻛﺸﺪ ﻫﺮﺟﺎ ﻛﻪ ﺧﺎﻃﺮﺧ‪Ç‬ﻮاه اوﺳﺖ‬ ‫رﺷﺘﻪاي در ﮔﺮدﻧﺶ اﻓﻜ‪Ç‬ﻨﺪه دوﺳﺖ‬
‫ﺑﺎز از دﻳﺪﮔﺎه وﺣ‪Ç‬ﺪت ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن و ﻳﮕ‪Ç‬ﺎﻧﮕﻲﺟ‪Ç‬ﻬﺎنآﻓﺮﻳﻦ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ اﺧ‪Ç‬ﺘﻼف‬
‫ﻣﺬاﻫﺐو ادﻳﺎنو اﺧﺘﻼف زﺷﺖ و زﻳﺒﺎو ﺑﺪو ﺧﻮب را ﻧﻔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪو ﺑﺪو ﺧﻮبو‬
‫‪‬ﺑ‪Ç‬ﺮار‬
‫‪Ç‬ﻨﺎت اﻻ ‪‬‬
‫‪‬ﺣ ‪‬ﺴ ‪Ô‬‬ ‫ﺳﻴ‪Ã‬ﺎت و ﺣﺴﻨﺎت ﻫﻤﻪ را ﻧﺴﺒﻲ ﻣﻲﺷﻤﺎرد ﻛﻪ‪:‬‬
‫زﺷﺘﻲ و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ‪‬‬
‫اﻟﻤﻘﺮ ﺑﻴﻦ‪" ,‬ﺑﺪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ را ﻫﻢ ﺑﺪان"‪/1‬‬
‫‪Ã‬ﺎت ‪‬‬ ‫‪‬ﺳ ‪‬ﻴ ‪Ô‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﺻﺎﻟﺢ‬
‫اﻳﻦ اﻓﻜﺎر وآراي ﻓﻠﺴﻔﻲ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻣﺎﻳﺔ ﺗﻜﻔﻴﺮ او ﺷﺪ و ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻳﺎ ﺻﻠﻮات ﭼﻬﺎردهﻣﻌﺼﻮم ذ@ﻛﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ,‬اﻳﻦ‬
‫ﺧﻠﺨﺎﻟﻲ در ‪‬‬
‫ﻋﺪهاي ﻣﺨﺎﻟﻒ در ﺣﻮزة ﻋﻠﻤﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺳﻼم ﭘﻴﺪا ﻛﺮده‬ ‫ﻋﺪهاي ﻣﻮاﻓﻖ و ‪‬‬
‫اﻓﻜﺎر ‪‬‬
‫‪Ö‬‬
‫اﺳﺖ و ﻗﺮنﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﻣﺘﻔﻜ‪‬ﺮﻳﻦﺷﺮق وﻏﺮب را ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫و ﻣﺒﺎﺣﺚ آﻧﻬﺎ ﺳﺮﮔﺮم داﺷﺘﻪ‪/‬‬
‫در ﻳﻜﻲ دو ﻗﺮن اﺧﻴﺮ‪ ,‬ﺑﻌﻀﻲ از داﻧﺸﻤﻨﺪان اروﭘﺎﻳﻲ وآﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻫﻢ در ﻣﻘﺎم‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ اﻓﻜﺎر و اﻧﻈﺎر ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺮآﻣﺪهاﻧﺪ و در اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎب ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت و ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ از ﺧﻮد ﺑﻪ زﺑﺎنﻫﺎي ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و آﻟﻤ‪Ç‬ﺎﻧﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻳﺎدﮔﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﻳﻦ اﻳﺸﺎن ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﻫﻨﺮي ﻛﺮﺑﻦ ﻓﺮاﻧﺴ‪Ç‬ﻮي اﺳ‪Ç‬ﺘﺎد‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺳﻮرﺑﻦ و ﻣﺴﺘﺸﺮق ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ در ﺑﺎب اﻓﻜﺎر ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺑ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﻌﺪ ﻫﻤﺎن ﻛﺘﺎب ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ راﻟﻒ ‪‬ﻣﻦ ﻫﻴﻢ‪ 2‬از زﺑﺎن‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﺘﻦ ﺗ‪Ç‬ﺮﺟ‪Ç‬ﻤﻪ اﻧﮕ‪Ç‬ﻠﻴﺴﻲ در ‪19ì9‬‬
‫ﻣﻴﻼدي ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ داﻧﺸﮕﺎهﭘﺮﻳﻨﺴﺘﻮن درآﻣﺮﻳﻜﺎﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ìë‬‬

‫‪2. Ralph Manheim‬‬

‫‪101‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﻳﻜﻲدﻳﮕﺮ از داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﻐﺮب زﻣﻴﻦ ﻛﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و اﻓﻜ‪Ç‬ﺎر ﻓﻠﺴﻔ‪Ç‬ﻲ‬

‫او ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪,‬ﭘﺮوﻓﺴﻮر ‪Ô‬رم ﻟﻨﺪو‪ ,1‬اﺳﺘﺎد ﻛﺎﻟﺞ ﭘﺎﺳﻴﻔﻴﻚ‪ ,‬در ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ‬
‫در آﻣﺮﻳﻜﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺒﺮده ﻛﺘﺎﺑﻲ در ‪ 12ì‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪﻧﺎم ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ 2‬ﺗﺄﻟﻴﻒ‬
‫@ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ در ‪ 19ë9‬در ﻟﻨﺪنﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺗﺼﻮف در‬
‫دﻳﮕﺮ از ﻛﺘﺒﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﻛﺘﺎﺑﻲ در ﺑﺎب ‪‬‬
‫ﻣﺸﺮق زﻣﻴﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ادوارد ﻫﻨﺮي ﭘﺎرﻟﻤﺮ‪ 3‬ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1938‬در ﻟﻨﺪن ﭼﺎپ‬
‫ﺗﺼﻮفو ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺮاﺳﺎس اﻓﻜﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲﺷﺮح وﺗﻔﺴﻴﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺷﺪهو ‪‬‬
‫ﺑﻪﻋﻼوة ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر ﺑﻪ ﻗﻠﻢ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻏﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻣﻘﺎﻻت و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ و ﻛ‪Ç‬ﺘﺐ‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي در ﻫﻨﺪ و ﭘﺎ@ﻛﺴﺘﺎن و ﻣﺼﺮ و اﻳﺮان و ﺑﻘﻴﺔ ﻣﻤﺎﻟﻚ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ و‬
‫‪‬‬
‫ﻋﺮﺑﻲ و اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ذ@ﻛﺮ‬
‫ﻫﻤﻪآﻧﻬﺎ ﺧﻮد ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺟﺪا@ﮔﺎﻧﻪو ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ 4/‬وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ در ﺑﻴﺎن ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫>اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﺸﺎن‪ ,‬ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت را دﻧﺒﺎل‬
‫ﻋﺪهاي ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺳﺮﮔﺮم ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪ /‬ﺷﺎﻳﺪ ‪‬‬
‫ﺗﺎﺣﺪي‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺟﺪﻳﺪ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻮده )ﻳﻌﻨﻲ در ﭘﻲ "@ﻛﺎوش روان" ﺑﻮده( و ‪‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻠﻤﻪ "ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ" ﻳﺎ "ﭘﮋوﻫﻨﺪه و داﻧﺸﻤﻨﺪ" ﺑﻮده اﺳﺖ; ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي‬
‫ﭘﮋوﻫﻨﺪة دﻳﮕﺮ‪ ,‬ﻫﺪﻓﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه و در ﭘﻲ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﺪان ﺑﺮآﻣﺪه ﺑﻮد‪,‬‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﻔﺎوت دارد ﻛﻪ ﻛﺎرش ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﻮد; اﻫﻞ‬
‫ﺗﻔﻜ‪ ‬ﺮ ﻫﻮﺷﻴﺎراﻧﻪ ﻧﺒﻮد‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺴﺖ ﺑﻮد; ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻧﺒﻮد‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ از ﺑﺎدة ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ اﻟﻬ‪Ç‬ﻲ‬

‫‪1. Rome Londo‬‬

‫‪2. Philosophy of Ibn Arabi‬‬
‫‪3. Palmer‬‬
‫‪ /ê‬ﻣﻨﺎﻗﺐ ﭼﻬﺎرده ﻣﻌﺼﻮم‪ ,‬ﺻﺺ ‪/20 Ç 18‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪102‬‬

‫ﺳﺮﻣﺴﺖ ﺑﻮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ@ﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺎرﻳﺦ و ﺑﺎ ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﺘﻮن ﻫﻢﺧﻮان و‬
‫ﻫﻢﺳﻮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎرﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻛﻪ از ﺳﺮ ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﻧﻤﻲﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﻧﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻐﻤﻪ ﺳﺮﻣﺴﺖﻛﻨﻨﺪهاش از دم اﻟﻬﻲ ﺑﺮﻣﻲﺧﺎﺳﺖ; اﺑﺘﺪايﻣﺜﻨﻮي درﺳﺖ ﺑﺮ‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰﭘﮋوﻫﻨﺪهاي ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﻪدﻧﺒﺎل اﻫﺪاف ﺑﺮ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺔ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ از ﺳﺮ ﺧﻮد ﺳﺨﻦ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ و ﺑﻪ اراده‬
‫ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻧﻤﻲﺑﺮد‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﻮاره ﺣﻖ اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﺠﺮاي او ﺳﺨﻦ‬
‫ﺣﻖ اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﻗﻠﺒﻴﻪاش واﻣﻲدارد‪ /‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و او را ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻃﺮ ‪‬‬
‫ﺣﻖ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻄﻴﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ را از ﻣﻴﺎن ﺟﺎن او ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪ‪ /‬‬
‫ﺧﻠﻖ ﻣﻘﺼﻮدي را ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺮد ‪ÇÇ‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬و ﻣﻌﺮﻓﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﺮﮔﺰ در ﻋﺎﻟﻢ ‪Ö‬‬
‫ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ و‬
‫ﺗﺎ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ رﺑﻮﺑﻲ ‪ ÇÇ‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ ﻧﻴﺰ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ و ‪‬‬
‫ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ /‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻴﻮه ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮاي راه ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺷﻴﺎ ‪ÇÇ‬‬
‫ﻣﺠﻼي ‪‬‬
‫ﺣﻖ اﺷﻴﺎ ‪ ÇÇ‬ﻛﺴﺐ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺪاﻧﻬﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫و ﺷﻨﺎﺧﺖ ‪‬‬
‫ﻋﻨﻮاﻧﻲ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺮ ﻋﻈﻴﻢﺗﺮﻳﻦ اﺛﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻬﺎده‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻜ‪‬ﻴﻪ‪,‬‬
‫ﻣﻌﺮف ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﻌﺮﻓﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وي رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ /‬ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺟ‪Ç‬ﻤﻊ ﻓ‪Ç‬ﺘﻮح اﺳﺖ‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي "@ﮔﺸﺎﻳﺶ"‪ /‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﻮﻳﻨﺪﮔﺎن از راه ﻣﺠﺎﻫﺪت ﺗﺎ ﺑﺎب‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻛﺸﻔﻲ و اﻟﻬﺎﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رﺳﻴﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ آﻧﺠﺎ ﻻﺟﺮم ﻣﻲاﻳﺴﺘﻨﺪو ‪‬‬
‫دق اﻟﺒﺎب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫و ﻓﻘﻂ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺘﺢاﻟﺒﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺣﻖ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ﺣﺪود ﻃﺎﻗﺖ ﺑﺸﺮي‪ ,‬و ‪‬‬ ‫‪‬‬
‫دق اﻟﺒﺎب ﻳﻌﻨﻲ اداي ‪‬‬
‫ﺣﻖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ آدﻣﻴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻮاره‬‫ﺣﻖ اﻟﻬﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ /‬‬‫ﭼﻴﺰ اداي ‪‬‬
‫دقاﻟﺒﺎب آدﻣﻲ در ﻣﺤﻀﺮ رﺑﻮﺑﻲ ﻫﻤﻮاره‬ ‫ﺑﻪﻳﺎد او ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ Ç‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ ذ@ﻛﺮ‪ /‬‬
‫ﺑﻪﻳﺎد ﺧﺪا ﺑﻮدن در ﮔﻔﺘﺎر و اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻛﺮدار اﺳﺖ‪ ,‬و ا@ﮔﺮ ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺎب را‬
‫‪103‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﻮد; ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎب را ﻧﮕﺸﺎﻳﺪ‪,‬ورود ﺑﺪان ﺣﻀﺮت ﻣﺤﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﻣﻜﻤﻞ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ و ﺑﺮ روي ﻫﻢ‪ ,‬ﺣﺎﺟﺖ و‬
‫آﺛﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ‪‬‬
‫ﻧﻴﺎز اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮن آدﻣﻴﺎن را ﺑﺮآورده ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ /‬دو وﺟﻬﺔ ﻋﻤﺪه از ﮔﻮﻫﺮ اﺻﻠﻲ‬
‫اﺳﻼم درآﺛﺎرآن دو ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲوﺟﻬﻪ ﺻﺤﻮ )= ﻫﻮﺷﻴﺎري( ودﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻜﻤﻞ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ ﻧﻪ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﻫﻢ‪ ,‬و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫وﺟﻬﺔ ﺳﻜﺮ )= ﻣﺴﺘﻲ( اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ دو ‪‬‬
‫"ﻳﻴﻦ" و "ﻳﺎﻧﮓ" ﻧﺸﺎن ﻫﺮ ﻳﻚ را در دﻳﮕﺮي ﻣﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪ /‬ﺻ‪Ç‬ﺤﻮ اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ‬
‫ﺳﻜﺮآﻣﻴﺰ اﺳﺖ و ﺳﻜﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎﺻﺤﻮآﻣﻴﺰ‪/‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ‪ ÇÇ‬ﻫﻢﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣﻴﺸﻞ ﭼﻮدﻛﻴﻮﻳﭻ آورده اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﭘ‪Ç‬ﺮﺳﺶ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻲ دارد و در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﭘ‪Ç‬ﺮﺳﺶﻫﺎ ﭘ‪Ç‬ﺎﺳﺨﻲ‬
‫ﻣﻲﻃﻠﺒﻨﺪ و ﭘﺎﺳﺦﻫﺎ را ﺑﺎ ﻓﻄﺮت ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺨﻠﻮق ﺧ‪Ç‬ﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ اﺳﺖ‪ ,‬ﺟﺴ‪Ç‬ﺘﺠﻮ‬
‫ﺣﻖ ﻓﻄﺮت اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از آدﻣﻴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎ را ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‪ /‬دﺳﺘﻪاي‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬‬
‫دﻳﮕﺮ از آدﻣﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻃﻠﺐ ﻋﻠﻢ را ﻏﻔﻠﺖ ﻣﻲاﻧﮕﺎرﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗ‪Ç‬ﻤ ‪‬ﻨﺎﻳﺸﺎن‬
‫ﻏﺮق ﺷﺪن در وﺟﻮد ﻣﻌﺸﻮق ﻳﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ,‬و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ دﺳﺘﻪ‪ ,‬ﻣﺨﺎﻃﺒﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢﺗﺮ‬
‫دارد‪/‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻫﺮ دو در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﭘﺮﺣﺠﻢ ﺧﻮﻳﺶ‪ ,‬ﺧﺒﺮ‬
‫ازآن اﻣﺮ ﺑﻴﺎن ﻧﺎﺷﺪﻧﻲ ﻣﻲدﻫﻨﺪ;آن ﻣﻘﺎم ﻻﻣﻘﺎم ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ درﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫ﺣ‪Ç‬ﺪ و‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻴﺎرزد در ﻋﺎﻟﻢ ﺟﺰ آن ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ‪‬‬
‫وﺻﻒ ﺣﺎل ﺧﻮﻳﺶ را در اﻳﻦ ﻣﻴﺎﻧﻪ در ﻳﻜﻲ از ﻏﺰلﻫﺎﻳﺶآورده و اﺧﺘﻼف ﺣﺎل‬
‫ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ /‬در ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ ﻣ‪Ç‬ﺎﻗﺒﻞآﺧ‪Ç‬ﺮ ﻏ‪Ç‬ﺰل ﻣ‪Ç‬ﻲﭘﺮﺳﺪ‬
‫"ﻋﺎﺷﻘﻲ ﭼﻪ ﺑﻮد?" آﻧﮕﺎه در ﺟﻮاب ﺳ‪Æ‬ال ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ "@ﻛﻤﺎل ﺗﺸﻨﮕﻲ"‪ /‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﻣﻘﺼﻮد رﺑﻮﺑﻲ ﺧﻮد را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ در ﺑﻴﺖ آﺧﺮ‪ ,‬ﻧﻈﺮش دﮔﺮﮔﻮن ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫اﻣﻜﺎن ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻣﻨﺘﻔﻲ ﻣﻲﺷﻤﺎرد و ﮔﻮﻳﻲ در ﺟﻮاب ﻃﺮح ﻋﻈﻴﻢ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪10ê‬‬

‫در اﻣﺮ "ﺗﺤﻘﻴﻖ" ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﭘﺲ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺎن ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻤﺔ ﺣ‪Ç‬ﻴﻮان ﻛ‪Ç‬ﻨﻢ‬ ‫ﻋﺎﺷﻘﻲ ﭼﻪ ﺑﻮد? ﻛﻤﺎل ﺗﺸ‪Ç‬ﻨﮕﻲ‬
‫ﻛﻨﻢ‪2< 1‬‬ ‫آﻧﭽﻪ اﻧﺪر ﺷﺮح ﻧﺎﻳﺪ آن‬ ‫ﻣﻦ ﻧﮕﻮﻳﻢ ﺷﺮح او ﺧ‪Ç‬ﺎﻣﺶ ﻛ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫در ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺣﺴﻦ ﺧﺘﺎم‪ ,‬ﻣﻲﺗﻮان از اﺧﺘﻼف@ﻧﻈﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫درﺑﺎرة اﺑﻠﻴﺲ )ﺷﻴﻄﺎن( ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ /‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎري دﻳﮕﺮ از ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﺎن‬
‫ﻧﺠﻢاﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﻼج‪ ,‬اﺣﻤﺪ ﻏﺰاﻟﻲ‪ ,‬ﻋﻴﻦ اﻟﻘﻀﺎت ﻫﻤﺪاﻧﻲ‪,‬‬
‫اﺷﻌﺮي ﻣﺬﻫﺐ از ﺟﻤﻠﻪ ‪‬‬
‫رازي وروزﺑﻬﺎن ﺑﻘﻠﻲ‪ ,‬اﺑﻠﻴﺲ راﻣﻈﻬﺮﻗﻬﺮ اﻟﻬﻲ داﻧﺴﺘﻪ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎرﺳﺎ در ﺷﺮحﻓﺼﻮص ﺧﻮد ﺑﺪان ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ 3/‬ﺑﺮﺧﻼف‬
‫ﺧﻮاﺟﻪ ‪‬‬
‫او‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬اﺑﻠﻴﺲ را ﻧﻜﻮﻫﻴﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در دﻓﺘﺮ ‪‬اول ﻣﺜﻨﻮي ‪‬‬
‫ﻗﺼﻪاي دارد ﻛﻪ‬
‫ﺷﻴﻄﺎن ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﻌﺎوﻳﻪ آﻣ‪Ç‬ﺪ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺎ او را ﺑ‪Ç‬ﻔﺮﻳﺒﺪ‪ 4/‬اﻳ‪Ç‬ﻦ درﺣ‪Ç‬ﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺣ‪Ç‬ﺎج‬
‫‪‬ﻣﻼ ﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻮي را ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺷﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛ‪Ç‬ﺮده‪,‬‬
‫اﺑﻠﻴﺲ را در ﻏﺰل ‪ 81‬دﻳﻮان ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺘﻮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ ﺗ‪ÇÇ‬ﺠ ‪‬ﻠﻲ ﺟ‪ÇÇ‬ﻼﻟﻲ‪ ,‬ﺳ‪ÇÇ‬ﺒﺐ ﻣ‪ÇÇ‬ﻈﻬﺮ ﻗ‪Ç‬ﻬﺮ‬
‫اﻳﻦ دو ﺑﻴﻨﺎن ز ﭼﻪ رو‪ ,‬اﻫﺮﻣﻨﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧ‪Ç‬ﺪ?‬
‫ﺑﺎز ﻫﻤﻴﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﻋﺎرف ﺷﻴﻌﻲ‪ ,‬در ﻏﺰل ‪ 79‬دﻳﻮان ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫زﺑ‪Ç‬ﻬﺮ آﻧﻜ‪Ç‬ﻪ دﺳﺖ ﻧ‪Ç‬ﺎرﺳﺎﻳﺎن را ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻮﺗﻪ‬
‫ﻋﺰازﻳﻠﻲ ﺷﺪ از زﻟﻔﺶ ﻫﻮﻳﺪا‪ ,‬ﭘﺮدهداري ﺷﺪ‬
‫و اﻳﻦ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻴﻦ اﻟﻘﻀﺎت در ﺗﻤﻬﻴﺪات در ﺑﺎب ﻣﻈﻬﺮﻳﺖ ﺻﻔﺎت‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ê‬اﺑﻴﺎت ‪/173ì2 Ç 173ì1‬‬

‫‪" /2‬ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺷﻴﺦ ا@ﻛﺒﺮ"‪ ,‬ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ ,‬ﺻﺺ ‪/22 Ç 20‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎرﺳﺎ‪ ,‬ﺷﺮح ﻓﺼﻮص‪ ,‬ﭼﺎپ دﻛﺘﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻣﺴﮕﺮﻧﮋاد‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﻛﺰ ﻧﺸﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‪ ,13ìì ,‬ص ‪/ë2‬‬
‫‪ /3‬ﺧﻮاﺟﻪ ‪‬‬
‫‪ /ê‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ر‪ /‬ك‪ :‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪ 3310 Ç 3309‬و دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë7‬‬
‫‪10ë‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫ﻗﻬﺮﻳﻪ و ﺟﻼﻟﻴﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬

‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻮم ‪ Ç‬ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ را از ﺣ‪Ç‬ﻠﻘﺔ‬
‫ﺗﺼﻮف ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ رﻫﻨﻤﻮن ﺷﺪ‪ ,‬ﺑﺮ رﻗﺺ و ﺳﻤﺎع ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ دارد‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫زاﻫﺪاﻧﻪ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﺟ‪Ç‬ﺘﻤﺎع‪2‬‬ ‫@ﻛﻪ در او ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ ﺧ‪Ç‬ﻴﺎل‬ ‫ﭘﺲ ﻏﺬاي ﻋ‪Ç‬ﺎﺷﻘﺎن آﻣ‪Ç‬ﺪ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع‬
‫ﺣﺎلآﻧﻜﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ درﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻜ‪‬ﻴﻪ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺟﻮاز ﺳﻤﺎع ﺗﺼﺮﻳﺢ دارد‪ 3/‬اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﻳﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ در ﻗﺮون اواﻳﻞ‪ ,‬ﺑﺎﻟ ‪‬ﺘﻤﺎم از اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺗﺒﻌﻴﺖ‬
‫داﺷﺖ‪ ,‬ﺳﻤﺎع ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪4/‬‬

‫ﭼﻬﺎرم ‪ Ç‬ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﺑﺎ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻋﺸﻖ و ذوق و رﻗﺺ و‬
‫ﺳﻤﺎع و ﺟﺬﺑﻪ و ﺣﻴﺮت‪ ,‬ﺑﺮاي ﻫﻤﺔ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻫﻤﺔ ردهﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ‪ Ç‬ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﻲ‬
‫)اﻋﻢ‬
‫)اﻋﻢ از ﺑﻲﺳﻮاد ﻳﺎ ﻛﻢﺳﻮاد ﻳﺎ ﺑﺎﺳﻮاد( و در ﻫﻤﺔ ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ Ç‬اﻗﺘﺼﺎدي ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ازوﺿﻴﻊ و ﺷﺮﻳﻒو ﻓﻘﻴﺮو ﻏﻨﻲ و ﮔﺮﺳﻨﻪوﺳﻴﺮو ﮔﺪا و ﭘﺎدﺷﺎه( ﻗﺎﺑﻞﭘﻴﺮوي اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﻛﻪ در او ﺑﻲﺣﺮف ﻣﻲروﻳﺪ ﻛﻼم‪5‬‬ ‫اي ﺧﺪا! ﺟﺎن را ﺗﻮ ﺑﻨﻤﺎ آن ﻣﻘﺎم‬
‫ﻳﺎ آﻧﻜﻪ‪:‬‬
‫را‪6‬‬ ‫ورﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﻧﻜ‪ÇÇ‬ﻮ ﮔ‪ÇÇ‬ﻮﻳﻢ اﻓﺴ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻲﺧﻮدم و ﻣﺴﺖ و ﭘﺮا@ﻛﻨﺪه ﻣﻐﺰ‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ دوﺳﺘﺎن ﻧﺰدﻳﻚ و ﻳﺎران ﻣﺤﺮم ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻛﺴﺎﻧﻲاﻧﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ا@ﻛﺜﺮ از ﻃﺒﻘﺔ ﻋﻮام ﻣﺮدماﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬اﺧﻲ ﻧﺎﻃﻮر )ﺟﺎﻣﻪدار ﺣﻤﺎم ﭘ‪Ç‬ﻮﺳﺖدوزان‬

‫‪ /1‬ﻋﻴﻦ اﻟﻘﻀﺎت‪ ,‬ﺗﻤﻬﻴﺪات‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ ,‬ص ‪/ê07‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/7ê2‬‬

‫‪ /3‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻜ‪‬ﻴﻪ‪ ,‬ﭼﺎپ دﻛﺘﺮ ﻋﺜﻤﺎن ﻳﺤﻴﻲ و ﻏﻴﺮه‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺗﻬﺮان‪ ,‬اﻓﺴﺖ‪ ,‬ص ‪/210‬‬

‫ﺗﺼﻮ ف‪ ,‬چ ‪ ,ë‬ﺗﻬﺮان‪ :‬زوار‪/13ì9 ,‬‬

‫‪ /ê‬دﻛﺘﺮ ﻗﺎﺳﻢ ﻏﻨﻲ‪ ,‬ﺗﺎرﻳﺦ ‪‬‬
‫‪ /ë‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/310ë‬‬

‫‪ /ì‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺑﻴﺖ ‪/2933‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪10ì‬‬

‫ﺑﺪراﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺰي )ﻣ‪Ç‬ﻌﻤﺎر(‪ ,‬اﺧ‪Ç‬ﻲ ﭼ‪Ç‬ﻮﭘﺎن‬

‫‪‬‬ ‫ﻋﻴﻦاﻟﺪوﻟﻪ روﻣﻲ )ﻧ ‪‬ﻘ ﺎش(‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﻮﻧﻴﻪ(‪,‬‬
‫ﺑﺪراﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫)ﻗﻮ ال(‪,‬‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ‪‬‬
‫)دﻻ @ك(‪ ,‬ﺣﺎﺟﻲ اﻣﻴﺮه ﻗﻮﻧﻮي )ﭘﻴﻠﻪور(‪ ,‬ﺷﺮف ‪‬‬ ‫‪‬‬
‫)ﻧﺠﺎر(‪ ,‬ﺣﻤﺰة‬
‫)ﻧﺴﺎج(‪ ,‬ﺷﻴﺦﮔﻬﻮاره@ﮔﺮ ‪‬‬ ‫ﺑﺪراﻟﺪﻳﻦ ﻳﻮاش )ﻧ ‪‬ﻘ ﺎش(‪ ,‬‬
‫ﺣﺠﺎج ‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)ﻧﺠﺎر(‪,‬‬
‫‪‬‬
‫)دﺑﺎغ(‪ ,‬ﻛﺎﻟﻮﻳﺎن روﻣﻲ )ﻧ ‪‬ﻘ ﺎش(‪ ,‬ﻛﻤﺎل ‪‬‬
‫)ﻗﻮال(‪ ,‬اﺑﻮﺑﻜﺮ‬ ‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺎﻳﻲ )ﻧﻲزن(‪,‬‬
‫)ﻧﺠﺎر(و‬
‫)ﻧﺠﺎر(‪ ,‬ﺳﻨﺎن ‪‬‬
‫ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻛﺘﺎﻧﻲ )@ﻛﺘﺎنﻓﺮوش(‪ ,‬ﻣﺤﻤﻮد ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫رﺑﺎﺑﻲ )ﻣﻄﺮب(‪,‬‬
‫ﻗﺼ ﺎﺑﺎن‪ ,‬دﺑﺎﻏﺎن‪ ,‬ﻛﺴﺒﻪ‪ ,‬ﻋﻤﻠﻪ و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان‬
‫@ﮔﺮوﻫﻲدﻳﮕﺮ از >ﺟﻮﻻﻫﮕﺎن‪ ,‬درزﻳﺎن‪ ,‬‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻲ‪1</‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن و‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮﻳﺪون زرﻛﻮب ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭘﺲ از ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﺑ‪Ç‬ﻪ او ﺗ‪Ç‬ﻌﻠ‪‬ﻖ‬
‫‪‬‬
‫ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺖ‪ ,‬ﭘﻴﺸﻪوري ﻋﺎ ‪‬ﻣﻲ و ﺳﺎده ﺑﻮد ﻛﻪ واژهﻫﺎي "ﻗﻔﻞ و ﺧﻢ و ﻣ‪Ç‬ﺒﺘﻼ" را‬
‫ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ "ﻗﻠﻒ‪ ,‬ﺧﻨﺐ و ﻣﻔﺘﻼ" ﺗﻠﻔ‪ ‬ﻆ ﻣﻲﻛﺮد و ﻋﺠﺐ آﻧﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪ او اﻳﻦ‬
‫واژهﻫﺎ را ﺑﻪﺻﻮرت ﻏﻠﻂ ادا ﻣﻲﻧﻤﻮد; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﻓﻼ@ﻛﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬روزي ﺣﻀﺮت‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ آن ﻗﻠﻒ را ﺑﻴﺎورﻳﺪ و در وﻗﺖ دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ ﻓﻼﻧﻲ ﻣﻔﺘﻼ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻮاﻟﻔﻀﻮﻟﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻗﻔﻞ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﮔﻔﺘﻦ و درﺳﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻼ‬
‫@ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ /‬ﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻲ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺟﻬﺖ رﻋﺎﻳﺖ ﺧﺎﻃﺮﻋﺰﻳﺰي‬
‫ﻗﻠﻒ ﻓﺮﻣﻮد‪2</‬‬ ‫ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ روزي ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻴﺦ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ ﻣﻔﺘﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد و‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﭼﻠﺒﻲ )ﺧﻠﻴﻔﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ( ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎﻣﺜﻨﻮي را ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺶ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮ آﻧﻜﻪ‬
‫او ﺳﺮود‪ ,‬ﻣﺮدي ﺑﻲﺳﻮاد و ﭘﻴﺸﻪوري ﻋﺎ ‪‬ﻣﻲ ﺑﻮد ﻫﻢ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﻦ‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﻳﺎزده ﺳﺎل ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ و ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮ ﻣﺮﻳﺪان ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻲراﻧﺪ و‬
‫‪‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻤﺎع و ﻗﺮا‪Ä‬ﺖ ﻗﺮآن و ﻣﺜﻨﻮي را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲداﺷﺖ و ﺣ‪ Ç‬ﺘﻲ ﻓ‪Ç‬ﺮزﻧﺪ ارﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ )ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ( دﺳﺖ او را ﻣﻲﺑﻮﺳﻴﺪ و راﺗﺒﻪ و ﺣﻘﻮق ﺧﻮد را از او درﻳﺎﻓﺖ‬

‫‪ /1‬ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ ﮔﻮﻟﭙﻴﻨﺎرﻟﻲ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﺔ دﻛﺘﺮ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻫ ‪ /‬ﺳﺒﺤﺎﻧﻲ‪ ,‬ص ‪/3ê9‬‬

‫)ﻣﻘﺪ ﻣﻪ(‪ ,‬ص ‪/22‬‬

‫ﺳﺮ ﻧﻲ‪ ,‬ج ‪ ,1‬ص ‪ ;108‬ﻧﻴﺰ ﺷﻔﻴﻌﻲ ﻛﺪﻛﻨﻲ‪ ,‬ﮔﺰﻳﺪة ﻏﺰﻟﻴﺎت ﺷﻤﺲ ‪‬‬
‫‪ /2‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦﻛﻮب‪ ,‬‬
‫‪107‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﻣﻲﻛﺮد‪ /‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﻳﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐدل‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ درس ﻧﺨﻮاﻧﺪه‪ ,‬در ﺷﻌﺒﺎن‬
‫‪ ì83‬ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮﻳﺪان از ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ )ﻧﺎﻇﻢ وﻟﺪﻧﺎﻣﻪ( ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﭘﺪر ﺑﺮ‬
‫ﻣﺴﻨﺪ رﻳﺎﺳﺖ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮﻳﻪ ﺑ‪Ç‬ﻨﺸﻴﻨﺪ و او ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ "ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮيﺧﺎﻧﻪ" را ﺑ‪Ç‬ﻨﺎ ﻧ‪Ç‬ﻬﺎد و‬
‫@ﻛﺮﺳﻲﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ را ﺑﺮاي ﺧﻠﻔﺎي اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﻮﺷﺖ ﻛﻪ ﻋ‪Ç‬ﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫ﺑﺮﻫﺎناﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺗ‪Ç‬ﺮﻣﺬي‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﺗ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن اﻟﻌﻠﻤﺎ¾ ﺑﻬﺎ¾ وﻟﺪ‪,‬‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﭼﻠﺒﻲ و ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ زرﻛﻮب‪,‬‬
‫‪‬‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﻳﻪ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻊ اوﻳ‪Ç‬ﻨﺪ‪ ,‬ﻣﻜ‪Ç‬ﺘﺐ ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﺎﻳﻲ و‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺖوﻣﺘﺸﺮﻋﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬در ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﻲووﻳﮋة اﻫﻞ ﻋﻠﻢو ﻛﺘﺎبو‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺮﻳﺪ ﻣﺒﺘﺪي ﻳﺎ ﻫﺮ ﻛﺎﺳﺐ و ﻛﺎﺳﺐزاده و ﻫﺮ ﻛ‪Ç‬ﺎرﮔﺮ و‬
‫و ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﻫﺮ ﻧﻮ ‪‬‬
‫@ﻛﺎرورز و ﻛﺎرﻣﻨﺪ و ﻛﺸﺎورزي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ دﻳﺪن رﻗﺺ ﻣﺮﺷﺪ‪ ,‬دﺳﺖ در دﺳﺖ او‬
‫اﻓﻜﻨﺪ و ﺑﺎ او در رﻗﺺ و ﺳﻤﺎع ‪ ÇÇ‬ﺑﻲﺣﺎﺟﺐو درﺑﺎن و ﻣﺎﻧﻊ و رادع ‪ ÇÇ‬ﺷﺮﻳﻚ ﺷﻮد‪/‬‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ در ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬رﻗﺺ و ﺳﻤﺎع و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و آواز در ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﻃ‪Ç‬ﺎﻟﺐ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻪ دو زاﻧﻮ در ﻣﺤﻀﺮ اﺳﺘﺎد ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و از او اﺳﺮار ﻣﮕﻮ ﺑﺸﻨﻮد و در‬
‫ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﻪ ﻣ‪Ç‬ﺜﻞ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺤﻀﺮ او ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ /‬ﻫﻢﭼﻨﺎن ﻛﻪ در ﺑﻌﻀﻲ ﻃ‪Ç‬ﺮاﻳ‪Ç‬ﻖ‬
‫ﺣﻖ ﺣﻀﻮر در ﻣﺠﻠﺲ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺧﻮد را ﻧﺪارﻧﺪ و‬
‫ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﻳﻪ‪ ,‬ﻣﺮﻳﺪان ﻋﻮام‪ ,‬‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪاﻧﺪ‪ ,‬وﻟﻲ ﻋﻠﻤﺎ و ﻃﻠﺒﺔ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻞ و ‪‬‬
‫دورادور دﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻪ در ﺧﺎﻧﻘﺎه ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻦ او ‪‬‬
‫ﺣﻖ ﺟﻠﻮس دارﻧﺪ و ﺑﻪ اﺟﺎزة او ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ وارد ﺻﺤﺒﺖﻫﺎي‬
‫ﻋﻠﻢ در ﻣﺤﻀﺮ ﺷﻴﺦ ‪‬‬
‫ﺑﺎر ﻋﺎم اﺳﺖ و ﻣﺠﻠﺲ درس اﺑﻦ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺷﻮﻧﺪ; ﭘﺲ ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻤﺎع ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬‬
‫ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻣﺤﻀﺮ ﺧﺎص‪ /‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ وﻗﺘﻲ ﻛﺴﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎ درﺑﺎرة‬
‫ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻜ‪‬ﻴﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻄﻠﺒﻲ ﭘﺮﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﺨﻄ‪Ã‬ﻪ ﻛﻨﺎن ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻗﻮال‬ ‫@‬

‫)آوازهﺧﻮان و ﺗﺮاﻧﻪﺧﻮان( ﻣﺠﻠﺲ ﻛﻪ "زﻛﻲ" ﻧﺎم داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬ﺣ‪Ç‬ﺎﻟﻴﺎ‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪108‬‬

‫ﻓﺘﻮﺣﺎت زﻛﻲ ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﻪ از ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣ ‪‬ﻜﻲ اﺳﺖ‪ 1</‬و ﺑﻪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﻦ دﻟﻴ‪Ç‬ﻞ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫درﺗﺼﻮف اﻳﺮان ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫‪‬‬ ‫زرﻳﻦﻛﻮب در دﻧﺒﺎﻟﺔﺟﺴﺘﺠﻮ‬
‫‪‬‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪2/‬‬ ‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي و ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪاﺑﻦﻋﺮﺑﻲوﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻜ‪‬ﻴﻪ او اﻋﺘﻘﺎدي‬
‫آري‪ ,‬ﻓﻬﻢ ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻋﺎﻟﻴﻪ در ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮي اﺳﺖ‪,‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺷﻮرو ﻫﻴﺠﺎنو ﺟﺬﺑﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در دﻳﻮان‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻜﺘﺐ ‪‬‬
‫ﺷﻤﺲ ﻣﻨﻌﻜﺲ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻠﻤﻲ و روﻳﺖ و روش ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺴﺠﻢ ﺗﻄﺒﻴﻖ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ /‬از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﮔﻮﻳﺪم ﻣﻨﺪﻳﺶﺟﺰ دﻳﺪار ﻣﻦ‪3‬‬ ‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺎﻓﻴﻪ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪﻳﺸﻢ و دﻟﺪار ﻣ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻳﺎ در ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف ﺑﺤﺜﻲ در ﻣﻘﺎم اﻧﻜﺎر اﻣﺎم اﻟﻤﺸ ‪‬‬
‫ﻜﻜﻴﻦ‪ ,‬ﻓﺨﺮ‬
‫رازي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮﻛﺴﻲ از ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ ﺑ‪Ç‬ﺎﺗﻤﻜﻴﻦ‬
‫ﺑﺪي‪4‬‬ ‫ﻓﺨﺮ رازي رازدار دﻳﻦ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇÔ‬ﺪي‬
‫ﺑﺎز از ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ در ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ‬
‫ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ را از ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﭘ‪Ç‬ﺪرش ﻣ‪Ç‬ﻌﺎرف ﻧ‪Ç‬ﻬﻲ ﻛ‪Ç‬ﺮد‪ 5,‬ﻳ‪Ç‬ﺎ اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ‬
‫ﺑﻪ@ﮔﺰارش از ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺷﺒﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ ﺑﻪ دﻳﺪار ﻣﻮﻻﻧﺎ آﻣﺪ و ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﻛﻪ در‬
‫اﺛﺒﺎت وﺟﻮد واﺟﺐ‪ ,‬ﺑﺮاﻫﻴﻦ و اد ‪‬ﻟﻪاي ﺗﺎزه اﺳﺘﻜﺸﺎف ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﭘﺎﺳﺦ‬
‫او از راه ﻃﻨﺰ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ,‬ﺟﺒﺮﻳﻞ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﺎداش اﻳﻦ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪6/‬‬ ‫@ﻛﺸﻒ ﺟﺪﻳﺪ‪ ,‬ﺑﺮاي ﺟﻨﺎﺑﻌﺎﻟﻲ ﺑﻪ زودي ﺗﺤﻔﻪاي‬

‫‪ /1‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ زرﻳﻦﻛﻮب‪ ,‬ﭘﻠ‪ ‬ﻪ ﭘﻠ‪ ‬ﻪ ﺗﺎ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ‪ ,137ê ,‬ﺻﺺ ‪/330-329‬‬

‫ﺗﺼﻮ ف‪/12ì ,‬‬

‫‪ /2‬دﻧﺒﺎﻟﺔ ﺟﺴﺘﺠﻮ در ‪‬‬
‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/173ì‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) ê1êì‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /ë‬رﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫‪ /ì‬ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﺻﺺ ‪/2ì Ç 2ë‬‬

‫‪109‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﭘﻨﺠﻢ ‪ Ç‬ﻳﻜﻲ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻮاﻫﺪ ﺑﺮ ﻋﺪم ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و اﺗﺒﺎع او در ﻣﻮﻻﻧﺎ و‬
‫ﺗﺼﻮف ﻛ‪Ç‬ﻪ اﻓﻜ‪Ç‬ﺎر و آراي‬
‫ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ‪ ,‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن دﺳﺘﻪ از ﺳﻼﺳﻞ ‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎص ﻣ‪Ç‬ﺒﺬول ﺷ‪Ç‬ﺪه‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ در آﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ آﺛﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ‪‬‬
‫اﺳﺖ و ﻣﺸﺎﻳﺦ و ﺑﺰرﮔﺎنآن ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻨﻈ‪‬ﻢ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺲ‪ ,‬ﺷﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮآﺛﺎر‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﻳﻪ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﻮر ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ‬
‫ﺳﺮﻫﻨﺪي ﺑﻪﻃﻮر درﺑﺴﺖ و ﻛﺎﻣﻞ از اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ ﺗ‪Ç‬ﺒﻌﻴﺖ داﺷﺖ‪ ,‬ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻳﺦ ﺑ‪Ç‬ﺰرگ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘ‪Ç‬ﺎرﺳﺎ ﺑ‪Ç‬ﺨﺎري )وﻓ‪Ç‬ﺎت ‪ (822‬ﻣ‪ ÆÇ‬ﻟﻒ ﻗ‪Ç‬ﺪﺳﻴﻪ‪ 1‬و‬
‫ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﻳﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮاﺟﻪ ‪‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮ ﺣﻤﺎن ﺟﺎﻣﻲ )وﻓﺎت ‪ 2(898‬و‪ ///‬ﺑ‪Ç‬ﺮﻓﺼﻮصاﻟﺤﻜﻢ اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬
‫ﺷﺮح ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻼوه ﺟ‪Ç‬ﺎﻣﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮﻧ‪Ç‬ﻘﺶاﻟﻔ‪Ç‬ﺼﻮص اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻼﺻﺔ‬
‫ﻓﺼﻮصاﻟﺤﻜﻢ اﺳﺖ‪ ,‬ﺷﺮﺣﻲ ﺑﻪ ﻧﺎمﻧﻘﺪاﻟﻨ‪‬ﺼﻮص ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻫﻤﺖ وﻳﻠﻴﺎم‬
‫ﻫ‪Ç‬ﻤﺖ‬ ‫‪3‬‬
‫ﭼﻴﺘﻴﻚ ﻣﻨﻘ‪‬ﺤ‪ H‬در اﻳﺮان ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ /‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻟﻮاﻳﺢ ﺟﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺰوﻳﻨﻲ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺟﺎﻣﻲ در دﻳﺒﺎﭼﺔ ﻟﻮاﻳﺢ‪ ,‬ﺑﺮ‬
‫وﻳﻨﻔﻴﻠﺪ و ‪‬‬
‫ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ در ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺳﺮﻳﺎنوﺟﻮد ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺟﺎﻣﻲﺑﺮ‬
‫ﻣﻔﺘﺎحاﻟﻐﻴﺐ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﺷﺮﺣﻲ دارد و‪ ////‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ در‬
‫ﺳﻼﺳﻞ ﺗﺎﺑﻊ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬در ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ ﻣﻨﺘﺴﺐ اﺳﺖ‪ ,‬ﻛﺴﻲ‬
‫از ﻣﺸﺎﻳﺦ اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺷﺮﺣﻲ ﺑﺮ آﺛﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻧﻨﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺧﻠﻔﺎ و ﻣﺸﺎﻳﺦ اﻳﻦ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﻪﺷﺮح اﻓﺎدات ﻛﺎﻇﻢزادة اﻳﺮاﻧﺸﻬﺮ ﻛﻪ در ﭘﺎﻳﺎن رﺳﺎﻟﺔ ﺗﺤﻘﻴﻖ در اﺣ‪Ç‬ﻮال‬
‫ﻣﻌﻠﻮماﻧﺪ‪4/‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ )ﺑﻪﻗﻠﻢ ﻓﺮوزانﻓﺮ( ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﺟﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬وي ﺑﺎ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺮﺗﻜﺐ اﺷﺘﺒﺎﻫﻲ ‪‬‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ اﺣﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮي ﻋﺮاﻗﻲ‪/‬‬

‫ﻗﺪﺳﻴﻪ‪ ,‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎرﺳﻲ‪ ,‬‬
‫‪ /1‬ﺧﻮاﺟﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ ‪‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ اﻣﻴﻦ‪/‬‬
‫‪ /2‬ﺷﻮاﻫﺪاﻟﻨﺒﻮ¸‪ ,‬‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‪/‬‬
‫‪ /3‬ﺟﺎﻣﻲ‪ ,‬ﻧﻘﺪاﻟﻨﺼﻮص‪ ,‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪/‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /ê‬ﺿﻤﻴﻤﺔ ﭼﺎپ دوم رﺳﺎﻟﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ در اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪110‬‬

‫ﺷﺮوح ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻳﺮان و ﻫﻨﺪ ﻛﻪﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ از آﺛﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫@ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻢﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ از اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ 1/‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺎورود‬
‫اﻓﻜﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪﺷﺮوحﻣﺜﻨﻮي درﻗﺮون ﺑﻌﺪ‪ ,‬اﺑﺪ‪G‬و اﺻ‪ Â‬دﻻﻟﺘﻲﺑﺮﺗﺄﺛﻴﺮاﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﻣﺘﺄﺧﺮان ﺑﺮ ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬آراي‬
‫در ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺪارد‪ /‬ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ راﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﺮوح ‪‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﺑﻠﻴﻐﻲ در ﺗﻔﺴﻴﺮ اﺑﻴﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد و اﺳﺘﻔﺎده واﻗﻊ ﺷﺪه‬
‫ﺣﺪ زﻳﺎدي ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻻ ﻳﺮﺿﻲ ﺻﺎﺣﺒﻪ اﺳﺖ;آنﻧﻴﺰ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﻨﺎد ﺗﺎ ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻟﻴﻞ‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ Ç‬ﺷﺮحﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﺮ اﻓﻜﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ دارد‪ ,‬ﺷﺮحﻫﺎﻳﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در اﻳﺮان و ﻫﻨﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﺷﺮوﺣﻲ ﻛﻪ در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺮ اﻓﻜﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻨﻴﻦ ﺷ‪Ç‬ﺮحﻫﺎﻳﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ اﻓﻜﺎر و اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ در‬
‫ﻓﺼﻮصاﻟﺤﻜﻢ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ,‬ﭼﻨﺪان ‪‬‬
‫آﻧﻬﺎ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد و از ﺟﻤﻠﺔآﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺎرﺣﺎن ﺑﺰرگ ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫اﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻋﺮاﻗ‪Ç‬ﻲ‪ ,‬ﻋ‪Ç‬ﻔﻴﻒ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺪر ﺣﺒﺸﻲ‪ ,‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺳﻮدﻛﻴﻦ‪ ,‬ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‪,‬‬
‫ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﻟﺮزاق ﻛ‪Ç‬ﺎﺷﺎﻧﻲ‪ ,‬داود‬
‫‪‬‬ ‫ﺳ‪Ç‬ﻌﻴﺪاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﻓ‪Ç‬ﺮﻏﺎﻧﻲ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺟ‪Ç‬ﻨﺪي‪,‬‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳ ‪‬‬
‫ﺗﻠﻤﺴﺎﻧﻲ‪ ,‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﺣﻴﺪر آﻣﻠﻲ‪ ,‬ﻣﻐﺮﺑﻲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﻟﻜ‪Ç‬ﺮﻳﻢ‬ ‫رﻛﻦاﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺮازي‪ ,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﻴﺼﺮي‪ ,‬ﺑﺎﺑﺎ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎرﺳﺎ‪ ,‬ﺷﺎه ﻧ‪Ç‬ﻌﻤﺖاﷲ وﻟﻲ‪ ,‬ﺻ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﻦاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ اﺑ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﺮﻛﻪ‪ ,‬اﺑ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺟﻴﻠﻲ‪ ,‬ﺧﻮاﺟﻪ ‪‬‬
‫اﺑﻲﺟﻤﻬﻮر اﺣﺴﺎﻳﻲ‪ ,‬ﺟﺎﻣﻲو ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻣﻌﻴﻦاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻴﺒﺪيوﻧﻴﺰ از ﻗﺮن دﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺮحﻫﺎي ذﻳﻞ ﻣﻲﺗﻮان اﺷﺎرت ﻛﺮد‪:‬‬
‫‪ Ç 1‬ﺷﺮحﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ ﻫﺮوي )وﻓﺎت ‪ 900‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 2‬ﺷﺮحﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ ﻣﻈﻔ‪‬ﺮاﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﺷﻴﺮازي )وﻓﺎت ‪ 922‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﺑﺪﻟﻴﺴﻲ )وﻓﺎت ‪ 92ì‬ﻫ ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç 3‬ﺷﺮح ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ ادرﻳﺲ ﺑﻦ‬

‫‪ /1‬ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ‪ ,‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪/‬‬

‫‪111‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ق‪(/‬‬
‫‪Ç ê‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻲ ﺑﻌﺾﻓﺼﻮلاﻟﻔﺼﻮص‪ ,‬اﺑﻦ ﻛﻤﺎل ﭘﺎﺷﺎ )وﻓﺎت ‪ 9ê0‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç ë‬ﺷﺮحﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ ﺧﻠﻴﻔﻪ روﻣﻲ )وﻓﺎت ﺑﻌﺪ از ‪ 900‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç ì‬ﻣﺠﻤﻊاﻟﺒﺤﺮﻳﻦ ﻧﺎﺻﺮ اﻟﺤﺴﻴﻨﻲ ‪‬‬
‫اﻟﺸﺮﻳﻒ )وﻓﺎت ‪ 9ê0‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 7‬ﺷﺮحﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ ﺑﺎﻟﻲ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺻﻮﻓﻴﻮي )وﻓﺎت ‪ 9ì0‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 8‬ﻛﺸﻒ اﻟﺤﺠﺎب ﻋﻦ وﺟﻪ اﻟﻜﺘﺎب‪ ,‬ﻳﺤﻴﻲ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ ﺧﻠﻮﺗﻲ ﻣ‪Ç‬ﻌﺮوف ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ اﻓﻨﺪي )وﻓﺎت ‪ 1007‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 9‬ﺷﺮحﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺣﻘ‪‬ﻲ اﻧﻘﺮوي )وﻓﺎت ‪ 10ê2‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 10‬ﺷﺮحاﺑﻴﺎت ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪ ,‬اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺣﻘ‪‬ﻲ اﻧﻘﺮوي )وﻓﺎت ‪ 10ê2‬ﻫ‬
‫‪/‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 11‬ﺗﺠﻠ‪‬ﻴﺎت ﻋﺮا‪Ä‬ﺲاﻟﻨ‪‬ﺼﻮص ﻓﻲ ﺷﺮحاﻟﻔﺼﻮص‪ ,‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮﺳﻨﻮي )وﻓﺎت‬
‫‪ 10ëê‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 12‬ﺷﺮحﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪ ,‬ﻋﺒﺪي اﻓﻨﺪي )وﻓﺎت ‪ 10ëê‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 13‬ﺷﺮح ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪ ,‬ﻋﺒﺪاﻟ ‪‬ﻠﻄﻴﻒ ﺑﻦ ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ ﺑ‪Ç‬ﻌﻠﻲ‬
‫ﺣﻨﻔﻲ )وﻓﺎت ‪ 1082‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 1ê‬ﺷﺮحﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪ ,‬ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻗﺴﻄﻤﻮﻧﻲ )وﻓﺎت ‪ 1082‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 1ë‬ﺷﺮحﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪ ,‬ﻧﻌﻤﺖاﷲ ﺑﻦ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺴﻴﻨﻲ‬
‫)وﻓﺎت ‪ 1130‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 1ì‬ﺟﻮاﻫﺮاﻟﻨ‪‬ﺼﻮص ﻓﻲ ﺣﻞ ﻛﻠﻤﺎتاﻟﻔﺼﻮص‪ ,‬ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﻲ ﻧﺎﺑﻠﺴﻲ )وﻓ‪Ç‬ﺎت‬
‫‪ 11ê3‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 17‬ﺷﺮحﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪ ,‬ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ﻛﺮدي )وﻓﺎت ‪ 11ê8‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪Ç 18‬ﻓﺼﻮصاﻟﻴﺎﻗﻮت ﻓﻲ اﺳﺮار ‪‬‬
‫اﻟﻼﻫﻮت‪ ,‬اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻦ ﺣﻴﺪر ﺻﻔﻮي )وﻓﺎت‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪112‬‬

‫‪ 11ë1‬ﻫ ‪ /‬ق‪(/‬‬
‫‪ Ç 19‬ﺟﻮاﻫﺮ اﻟﻘﺪم ﻋﻠﻲ ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪ ,‬ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ ﻋﻠﻲ داﻣ‪Ç‬ﻮﻧﻲ )وﻓ‪Ç‬ﺎت‬
‫‪ 1199‬ﻫ ‪ /‬ق‪1(/‬‬

‫ب ‪ Ç‬اﻏﻠﺐ ﺷﺮحﻫﺎي ﻣﺜﻨﻮي ﻛﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲﺑﺮ اﻓﻜ‪Ç‬ﺎر اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪوﺳﻴﻠﺔ‬

‫ﻣﺘﺄﺧﺮﻳﻦ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﺷﺮوﺣﻲ ﻛﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮ ﻣﺜﻨﻮي‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﺣﺎوي اﻓﻜﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ازآن ﺟﻤﻠﻪ‪ ,‬دو ﻣﺠ ‪‬ﻠﺪ از ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ‬
‫ﻣﺜﻨﻮي ﻛﻪ دﻛﺘﺮ ﺟﻮاد ﺳﻠﻤﺎﺳﻲزاده آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻔﺴﻴﺮ رﻳﻨﻮﻟﺪ ﻧﻴﻜﻠﺴﻮن ﭼﺎپ‬
‫ﻣﺘﺄﺧﺮ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي‬
‫@ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ,‬ﻓﺎﻗﺪ ارﺟﺎع ﺑﻪ آﺛﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺮﻋﻜﺲ‪ ,‬ﺷﺎرﺣﺎن ‪‬‬
‫)ﻫﻤﭽﻮن ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ ﻫﺎديﺳﺒﺰواري‪ (2‬ﻛﻮﺷﻴﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم اﺑﻴﺎتﻣﺜﻨﻮي را ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﻃﺮز ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪ; ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ‬
‫ﺿﺪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﺔ ﻣﺜﻨﻮي ‪ÇÇ‬‬
‫ﻣﺘﺄﺧﺮان ﺑﺎ درون ﻣﺎﻳﺔ ﻏﻴﺮﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ ‪ ÇÇ‬ﺑﻠﻜﻪ ‪‬‬
‫و ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﺔ ‪‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎرض و ﻣﺘﻐﺎﻳﺮ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﺘﺄﺧﺮ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻫﻨﺪي ﺑﻪآﺛﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﺷﺮح و‬
‫ج‪ Ç‬اﺗ‪‬ﻜﺎ و اﺳﺘﻨﺎد ﺷﺎرﺣﺎن ‪‬‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﮔﻮﻳﺎي اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺎرﺣﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﻲ" ﻣ‪Ç‬ﻮردﻗﺒﻮل ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺘﻌ ‪‬ﻬﺪ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻟﺬا ﺷﺮوح و ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ "زﺑ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ‪ ,‬در ﻋﺼﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ و در ﺣﻮزه و ﺣﻠﻘﺔ ﺻﺤﺒﺖ و ارادت‬
‫او ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﺷﺮوح و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي آﻣ‪Ç‬ﻴﺨﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺣﻜ‪Ç‬ﻤﺖ و ﻓ‪Ç‬ﻠﺴﻔﻪ‪,‬‬
‫درﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﺮح و ﺗﻔﺴﻴﺮ دﻟﺒﺨﻮاه "ﺷﺎرح" )ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﺷﺮح( اﺳﺖ ﻧ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻘﺼﻮد و‬
‫ﻣﻨﻈﻮر "ﻣﺎﺗﻦ" )ﻧﻮﻳﺴﻨﺪة ﻣﺘﻦ(‪/‬‬
‫د‪ Ç‬ﺷﺎﻫﺪدﻳﮕﺮ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻋﺼﺮ ﺧﻮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮگ از اﺗﺒﺎع‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ ﺑﺮ ﻧﺺ اﻟﻨﺼﻮص ﻓﻲ ﺷﺮح ﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻋﺜﻤﺎن ﻳﺤﻴﻲ‪ ,‬‬
‫‪ /2‬ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ ﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري‪ ,‬ﺷﺮح ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﻨﺎﻳﻲ )اﻓﺴﺖ(‪/1370 ,‬‬
‫‪113‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻳﺎ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﺷﻤﺮده ﻧﻤﻲﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺗﺒﺎع اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ و‬
‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي را در ﻧﺴﻞﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‪ ,‬ﻣﻴﻠﻲ ﭼﻨﺪان ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در آﺛﺎر ﻓﺎرﺳﻲ اﺗﺒﺎع ﻛﻬﻦ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻫﻴﭻﮔﺎه اﺳﺘﺸﻬﺎدي ﺑﻪ اﺷﻌﺎر‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ /‬در ‪‬ﻣﺜﻞ‪ ,‬ﻓﺨﺮاﻟﺪﻳﻦﻋﺮاﻗﻲ در ﻟﻤﻌﺎت ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ اﺳﺘﺸﻬﺎد‬
‫ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ /‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ‪ ,‬ﺟﺎﻣﻲ ﻛﻪ از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎرﺣ‪Ç‬ﺎن ﻣﻜ‪Ç‬ﺘﺐ‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ,‬از اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮاي ﺗﺮوﻳﺞ اﻓﻜﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺷﺸﻢ‪ Ç‬ﻳﻜﻲدﻳﮕﺮ از ﺷﻮاﻫﺪ ﻋﺪمﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬در ﻣﻮﺿﻮع ‪‬‬
‫ﺗﻮﻻي‬
‫ﻣﻜ‪Ç‬ﺮر از اﻣ‪Ç‬ﺎم‬
‫ﺑﻪ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬اﺑﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ‪ ,‬در ﻓ‪Ç‬ﺼﻮص و ﻓ‪Ç‬ﺘﻮﺣﺎت ‪‬‬
‫ﻋﻼ¾اﻟﺪوﻟﻪ ﺳﻤﻨﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺑﻪ ﻧﻤﻂ اوﺳﻂ‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻠﻲ)ع( ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﻫﻢﭼﻮن‬
‫ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ اﺳﺖ و ﺣﻘ‪‬ﻴﺖ و اوﻟﻮﻳﺖ و اﻓﻀﻠﻴﺖ اﻣﺎم ﻋﻠﻲ را ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ ﺑﻼﻓﺼﻞاﻋﺘﺮاف‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬اﻟ ‪‬ﻨﻬﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻣﺼﺎﻟﺢ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ ﺧﻼﻓﺖ ﻣﻔﻀﻮل ﮔﺮدن ﻣﻲﻧﻬﺪ‪ /‬ﻧﻴﺰ‬
‫ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ در ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮاﺿﻊ ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﺎم ﻣﻬﺪي)ﻋﺞ(‪ 1‬ﺗﺼﺮﻳﺢ دارد‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ‪‬‬
‫ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺧﻮد‪ ,‬آن ﺣﻀﺮت را ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ ë9ë‬ﻫﺠﺮي ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪ ﻋﻼوه اﺷﻌﺎري‬
‫رﻣﺰﮔﻮﻧﻪ دارد ﻛﻪ ﻋﻼ‪Ä‬ﻢ ﻇﻬﻮر ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻇﻬﻮر او را ﺑﺎز ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و از ﻫﻤﺔ اﻳﻨﻬﺎ‬
‫@ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ,‬ﺻﻠﻮاﺗﻲ ﺑﺮاي ﭼﻬﺎرده ﻣﻌﺼﻮم ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ اوﺳﺖ‪ /‬درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪,‬‬
‫ا@ﮔﺮﭼﻪ در دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﻏﺰﻟﻲ ﺑﺎ ردﻳﻒ "اﷲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻠﻲ" دارد ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻃﻲ آن ﺑﻪ دوازده‬
‫اﻣﺎم اﺷﺎره دارد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ درﻣﺜﻨﻮي وﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﺒﻌﻪ و دﻳﮕﺮ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﺧﻮد‪ ,‬ﺑﻪ ‪‬‬
‫ا‪Ä‬ﻤﺔ اﻫﻞ‬
‫ﺑﻴﺖ ارادﺗﻲ اﻇﻬﺎرﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺎي ﺑﻪ ﺟﺎي ﺗﻌﺮﻳﻀﺎﺗﻲﻧﻴﺰ درﻣﺜﻨﻮي ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ)ع( وارد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ;2‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻳﻚ ﺟﺎ ﺳﻮ¾ﺗﻌﺒﻴﺮي در ﻗﻀﻴﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن‬

‫‪ /1‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ اﺷﻌﺎر‪:‬‬

‫ﻓ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻘﻴﺪ‬
‫‪Õ‬‬ ‫اﻟﻌ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻟﻤﻴﻦ‬ ‫اﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎم‬ ‫ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﻦ‬ ‫و‬ ‫ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻬﻴﺪ‬
‫‪Õ‬‬ ‫اﻻوﻟﻴ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎ¾‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﻢ‬ ‫ان‪‬‬ ‫اﻻ‬

‫ﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮ اﻟﺼ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎرم اﻟﻬ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﺪي ﺣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﻦ ﻳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺒﻴﺪ‬ ‫ﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮاﻟﺴ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﺪ اﻟﻤ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻬﺪي ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻦ آل اﺣ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻤﺪ‬

‫‪‬‬
‫‪ /2‬اﻳﻦ ﻗﻮل ﻣ‪Æ‬ﻟ‪ ‬ﻒ ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺷﻌﺎر دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﺜﻨﻮي آورده‪ ,‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬از ﺟﻤﻠﻪ در آﻧﺠﺎ ﻛﻪ دوﺳﺘﻲ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ را ﻧﻪ ﺻﺮﻓ‪ H‬از ﺟﻬﺖ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪11ê‬‬

‫اﻧﻄﺎ@ﻛﻴﻪ دارد‪:‬‬
‫اﻧ‪Ç‬ﻄﺎ@ﻛ‪Ç‬ﻴﻪ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺷﺐ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎب‬ ‫روز ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﺷﻮرا ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻪ اﻫ‪ÇÇ‬ﻞ ﺣ‪Ç‬ﻠﺐ‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﺗﻢ آن ﺧ‪ÇÇÇ‬ﺎﻧﺪان دارد ﻣ‪ÇÇ‬ﻘﻴﻢ‬ ‫@ﮔ ‪Ö ‬ﺮد آﻳﺪ ﻣﺮد و زن‪ ,‬ﺟﻤﻌﻲ ﻋﻈﻴﻢ‬
‫ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻌﻪ ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﺷﻮرا ﺑ‪ÇÇ‬ﺮاي ﻛ‪ÇÇ‬ﺮﺑﻼ‬ ‫ﺗﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺷﺐ ﻧ‪Ç‬ﻮﺣﻪ ﻛ‪Ç‬ﻨﻨﺪ اﻧ‪Ç‬ﺪر ‪Ô‬ﺑﻜ‪Ç‬ﺎ‬
‫@ﻛﺰ ﻳﺰﻳﺪ و ﺷﻤﺮ دﻳ‪Ç‬ﺪ آن ﺧ‪Ç‬ﺎﻧﺪان‬ ‫ﺑﺸ‪ÇÇÇ‬ﻤﺮﻧﺪ آن ﻇ‪ÇÇ‬ﻠﻢﻫﺎ و اﻣ‪ÇÇ‬ﺘﺤﺎن‬
‫ﭘﺮ ﻫﻤﻲﮔﺮدد ﻫﻤﻪ ﺻﺤﺮا و دﺷﺖ‬ ‫از ﻏ‪Ç‬ﺮﻳﻮ و ﻧ‪Ç‬ﻌﺮهﻫﺎ در ﺳ‪Ç‬ﺮﮔﺬﺷﺖ‬
‫روز ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﺷﻮرا و آن اﻓ‪ÇÇ‬ﻐﺎن ﺷ‪ÇÇ‬ﻨﻴﺪ‬ ‫ﻳﻚ ﻏﺮﻳﺒﻲ ﺷ‪Ç‬ﺎﻋﺮي از ره رﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‬
‫ﻗﺼﺪ و ﺟﺴﺘﺠﻮي آن ﻫﻲﻫﺎي ﻛﺮد‬ ‫ﺷﻬﺮ را ﺑﮕﺬاﺷﺖ و آنﺳﻮ راي ﻛﺮد‬
‫ﭼﻴﺴﺖاﻳﻦﻏﻢ‪ ,‬ﺑﺮ ﻛﻪ اﻳﻦﻣﺎﺗﻢﻓﺘﺎد?‬ ‫ﭘﺮس ﭘﺮﺳﺎن ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﺪ اﻧ‪Ç‬ﺪر اﻓ‪Ç‬ﺘﻘﺎد‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺠﻤﻊ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻛ‪Ç‬ﺎر ‪Ô‬ﺧ‪Ç‬ﺮد‬ ‫اﻳﻦ رﻳﻴﺴﻲ رﻓﺖ‪ ,‬ﺑﺎﺷﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻤﺮد‬
‫@ﻛﻪ ﻏﺮﻳﺒﻢ ﻣ‪Ç‬ﻦ‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺎ اﻫ‪Ç‬ﻞ دهاﻳ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺎم او‪ ,‬اﻟﻘ‪Ç‬ﺎب او ﺷ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻢ دﻫ‪Ç‬ﻴﺪ‬
‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻮﻳﻢ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮﺛﻴﺔ اﻟﻄ‪ÇÇ‬ﺎف او‬ ‫ﭼﻴﺴﺖ ﻧﺎم و ﭘﻴﺸﻪ و اوﺻﺎف او?‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺎ از اﻳ‪Ç‬ﻨﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﺮگ و ﻻﻟﻨﮕ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮم‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺮﺛﻴﻪ ﺳ‪ÇÇ‬ﺎزم ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮدي ﺷ‪Ç‬ﺎﻋﺮم‬
‫ﻋ‪Ç‬ﺪو ﺧ‪Ç‬ﺎﻧﻪاي‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻧ‪ÇÇ‬ﻪاي ﺷ‪ÇÇ‬ﻴﻌﻪ‪ ,‬‬ ‫آن ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺘﺶ ﻛﻪ ﺗ‪Ç‬ﻮ دﻳ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﻪاي‬
‫ﻣﺎﺗﻢ ﺟﺎﻧﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ از ﻗ‪Ç‬ﺮﻧﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﺳﺖ‬ ‫روز ﻋﺎﺷﻮرا ﻧ‪Ç‬ﻤﻲداﻧ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻫﺴﺖ‬

‫ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪدﻟﻴﻞ اﻧﺘﺴﺎب ﻣﻌﻨﻮي ﺑﻪ آن ﺣﻀﺮت ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ و ﺑﻠﻜﻪ دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺎ اﻫﻞﺑﻴﺖ را از ﺳﺮ زﻧﺎزادﮔﻲ ﻣﻲداﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺑﺴ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﻪ اﺳﺖ اﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪر زﻣ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻧﻪ ﺑﺲ ﻏ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﻲ‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮ ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻲ و ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﻲ‬

‫ﻇ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻦ در ﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﻖ ‪‬رﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻧﻴﺎن‬

‫‪‬‬ ‫اﻳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻦ ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮد‬ ‫ﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﺷﺪ از زﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ و ز اﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎن‬

‫@ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻲ ﭼ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﻴﻦ ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺘﻲ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮاي ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻧﺪان?‬ ‫@ﮔ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮ ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺒﻮدي او ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﻴﺠﺔ ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮﺗﺪان‬

‫) ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪ 2198 Ç 2197‬و ‪(2201‬‬

‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻏﺰل ﻣﻌﺮوﻓﻲ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻊ‪:‬‬

‫ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮﺑﻼﻳﻲ‬ ‫دﺷﺖ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻼﺟﻮﻳﺎن‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪاﻳ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻲ?‬ ‫@ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺠﺎﻳﻴﺪ اي ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻬﻴﺪان‬

‫) ‪@‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ì‬ﻏﺰل ‪(2707‬‬

‫ﺷﻬﺪاي ﻛﺮﺑﻼ را ﺑﺎ اوﺻﺎﻓﻲ از ﻗﺒﻴﻞ "ﺷﻬﺎن آﺳﻤﺎﻧﻲ" ﻳﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﺗﻤﺠﻴﺪ از ﻗﻴﺎم ﻋﺎﺷﻮرا و ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ)ع( و اﺻﺤﺎب آن ﺑﺰرﮔﻮار ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬

‫)وﻳﺮ اﺳﺘﺎر(‪/‬‬
‫‪11ë‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﻗﺪر ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ ﮔ‪Ç‬ﻮش ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ ﮔ‪Ç‬ﻮﺷﻮار‬ ‫ﭘﻴﺶ ﻣ‪Æ‬ﻣﻦ ﻛﻲ ﺑﻮد اﻳﻦ ﻗﺼﻪﺧﻮار‬
‫ﺷﻬﺮهﺗﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ زﺻ‪Ç‬ﺪ ﺗ‪Ç‬ﻮﻓﺎن ﻧ‪Ç‬ﻮح‬ ‫ﭘﻴﺶ ﻣ‪ÆÇ‬ﻣﻦ ﻣ‪Ç‬ﺎﺗﻢ آن ﭘ‪Ç‬ﺎ@ك روح‬
‫@ﻛﻲﺑﺪﺳﺖاﻳﻦﻏﻢﭼﻪدﻳﺮاﻳﻨﺠﺎرﺳﻴﺪ‬
‫‪Ô‬‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺖ آري ﻟﻴﻚ ﻛ‪Ç‬ﻮ دور ﻳ‪Ç‬ﺰﻳﺪ‬
‫ﻛﺮان آن ﺣﻜﺎﻳﺖ را ﺷ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫@ﮔﻮش ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻛﻮران آن ﺧﺴﺎرت را ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ@ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﻮن ﺟ‪Ç‬ﺎﻣﻪ درﻳ‪Ç‬ﺪﻳﺪ از ﻋ‪Ç‬ﺰا‬ ‫ﺧ‪ÇÇ‬ﻔﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮدﺳﺘﻴﺪ ﺗ‪Ç‬ﺎ ا@ﻛ‪Ç‬ﻨﻮن ﺷ‪Ç‬ﻤﺎ‬
‫زانﻛﻪ ﺑﺪ ﻣﺮﮔﻲاﺳﺖ اﻳﻦﺧﻮاب ﮔﺮان‪1‬‬ ‫ﭘﺲ ﻋﺰا ﺑﺮ ﺧﻮد ﻛﻨﻴﺪ اي ﺧﻔﺘﮕﺎن‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺪﺗﺮ از آن در ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﺮﺑﻼ‪2‬‬ ‫ﻫﻴﻦ ﻣﺮان ﻛ‪Ç‬ﻮراﻧ‪Ç‬ﻪ اﻧ‪Ç‬ﺪر‬ ‫ﻫﻴﻦ ﻣ‪Ç‬ﺮو ﮔﺴ‪Ç‬ﺘﺎخ در دﺷﺖ ﺑ‪Ç‬ﻼ‬
‫@ﻛﻪ ﻣﺸﻬﻮر آن ﺑﺎ ﺗﺼﺤﻴﻒ اﻳﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺎ ﻧﻴﻔﺘﻲ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﺣﺴ‪Ç‬ﻴﻦ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺑ‪Ç‬ﻼ‬ ‫@ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻮرﻛﻮراﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮو در ﻛ‪ÇÇ‬ﺮﺑﻼ‬
‫ﺣﺪي زﻫﺮ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻣﺜﻨﻮي را در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي ﺗﺎ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ 3/‬ﺑﻪ ﻋﻼوه‪ ,‬ﻣﻮﻟﻮي در دﻳﻮان ﺷﻤﺲ‪ ,‬اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ را ﻣﺮﻛﺰ ﻧﻴﻜﻲﻫﺎ و ﻳﺰﻳﺪ را‬
‫ﺟﺮﺛﻮﻣﺔ ﺑﺪيﻫﺎ ﻣﻲداﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺷﺐ ﻣﺮد و زﻧ‪Ç‬ﺪه@ﮔﺸﺖ‪ ,‬ﺣ‪Ç‬ﻴﺎت اﺳﺖ ﺑ‪Ç‬ﻌﺪ‬

‫ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮگ‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺣﺴ‪Ç‬ﻴﻨﻢ ﺗ‪Ç‬ﻮﻳﻲ ﻳ‪Ç‬ﺰﻳﺪ‪4‬‬ ‫اي ﻏﻢ ﺑﻜﺶ ﻣﺮا‬
‫ﻳﺎ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ‪ ,‬ﻏﻢ ﻫﺠﺮ و اﻧﺪوه ﻓﺮاق را در ﺑﺪي ﺑﻪ ﻳﺰﻳﺪ و دل را ﺑﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺗﺸﺒﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/799 Ç 780‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) 831‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /3‬ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﻧﻘﺪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺻﺺ ‪/êë2 Ç êë1‬‬

‫‪ /ê‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﺑﻴﺖ ‪/920ì‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪11ì‬‬

‫دل اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻮ ﺣﺴﻴﻦ و ﻓﺮاق ﻫﻤﭽﻮ ﻳﺰﻳﺪ‬

‫ﺑﻼ‪1‬‬ ‫ﺷﻬﻴﺪ ﮔﺸﺘﻪ دو ﺻﺪ ره ﺑﻪ دﺷﺖ ﻛﺮب و‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻳﻨﺠﺎ از ﻣﻨﻈﺮ اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻋﻴﻨ‪ H‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﻧﻈﺮ اﺑﻦ ﺧﻠﺪون در ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﻴﺎم اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ ﻳﺰﻳﺪ‪ ,‬ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه‬
‫اﻣﺎمﺣﺴﻴﻦ در اﺻﻠﺢ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺧﻮد در اﺟﺘﻬﺎدش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺼﺒﻴﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻋﻴﻦ‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺑﻦ ﺧﻠﺪون ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻀﺮ در ﻗ‪Ç‬ﺒﻴﻠﺔ‬
‫ﻋﺼﺒﻴﺖ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫>اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ)ع( درﺑﺎرة ﺷﻮﻛﺖ اﺷﺘﺒﺎه ﻛﺮد‪ ///‬زﻳﺮا‬
‫اﻣﻴﻪ‬
‫ﻋﺼﺒﻴﺖ ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف در ﻗﺒﻴﻠﺔ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﺼﺒﻴﺖ ﻗﺮﻳﺶ در ﻗﺒﻴﻠﺔ ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف‪ ,‬و‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺮﻳﺶ‪ ,‬و‬
‫اﻣﻴﻪﺑﻴﺸﺘﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮي ﻣﻲﻛﺮد ﺗﺎ ازدﻳﮕﺮ ﻗﺒﺎﻳﻞ;‬
‫ﻣﻀﺮ از ﺧﺎﻧﺪان ‪‬‬
‫ﺑﻮد‪ ///‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻗﺒﻴﻠﺔ ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻋ ‪‬ﻠﺖ ﻫﻤﺎن ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم ﺑﺮاي آن ﺧﺎﻧﺪان ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬ﭘﺲ‬
‫اﺷﺘﺒﺎه اﻣﺎمﺣﺴﻴﻦ)ع( ] ! [ آﺷﻜﺎر ﺷﺪ‪ ,‬وﻟﻲ اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه در اﻣﺮي دﻧﻴﻮي ﺑﻮد و اﺷﺘﺒﺎه‬
‫در آن ﺑﺮاي ويزﻳﺎنآور ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬و ا ‪‬ﻣﺎ از ﻟﺤﺎظ ﻗﻀﺎوت ﺷﺮﻋﻲ‪ ,‬وي در اﻳﻦﺑﺎره‬
‫اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻜﺮده اﺳﺖ; زﻳﺮا اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ,‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن و اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺧ‪Ç‬ﻮد اوﺳﺖ و وي‬
‫@ﮔﻤﺎن ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪﺑﺮ اﻧﺠﺎم دادن ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺎري ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ دارد‪ /‬درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس‬
‫و اﺑﻦزﺑﻴﺮ و اﺑﻦ اﻟﺤﻨﻴﻔﻪ و دﻳﮕﺮان وي را در رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻛﻮﻓﻪ ﻣﻼﻣﺖ ﻛﺮدﻧﺪ و اﺷﺘﺒﺎه‬
‫او در اﻳﻦﺑﺎره ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ///‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺻﺤﺎﺑﺔ دﻳﮕﺮ‪ ,‬ﺟﺰ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ‪ ,‬ﺑﺎ ﻳﺰﻳﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و از اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦﭘﻴﺮوي ﻧﻜﺮدﻧﺪ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻋﻴﺐﺟﻮﻳﻲ وي ﻫﻢ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫وي را ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺪادﻧﺪ زﻳﺮا اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺠﺘﻬﺪ و ﺑﻠﻜﻪ ﭘﻴﺸﻮاي ﻣﺠﺘﻬﺪان‬
‫ﺑﻮد‪2</‬‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ در دﻳﻮانﺷﻤﺲ‪ ,‬ﺷﻴﻌﻪ را راﻓﻀﻲ ﻗﻠﻤﺪاد ﻛﺮده و ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë9ë‬‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﭘﺮوﻳﻦ ﮔﻨﺎﺑﺎدي‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ,‬ﺻﺺ ‪/ê1ì Ç ê1ê‬‬
‫‪ /2‬اﺑﻦ ﺧﻠﺪون‪ ,‬‬
‫‪117‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﻫ‪Ç‬ﻢ ﻋ‪Ç‬ﻤﺮ آﻣ‪Ç‬ﻴﺨﺘﻨﺪ‪1‬‬ ‫ﻫﻢ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ و‬

‫راﻓﻀﻲ اﻧﮕﺸﺖ در دﻧﺪان ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳﺪ ﻋﺪم ‪‬‬
‫ﺗﻮﻻي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺸﻮاﻳ‪Ç‬ﺎن ﺷ‪Ç‬ﻴﻌﻪ اﺳﺖ‪ ,‬داﺳ‪Ç‬ﺘﺎن‬ ‫ﻧﻜﺘﺔ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻌﺮوف اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺒﺰوار اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔ‪Ç‬ﺰارش ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ در ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﻠﻄﺎن‬
‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﺑﻪﺳﺒﺰوار ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬از ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻫﺠﺮي ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ دﻳﮕﺮ‬
‫اﻳﺮان ﭼﻮن ﻗﻢ‪ ,‬ﻛﺎﺷﺎن‪ ,‬ﺳﺎوه و اﺳﺘﺮآﺑﺎد )@ﮔﺮﮔﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ( داراﻟﻤ‪Æ‬ﻣﻨﻴﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﻃ‪Ç‬ﻲ اﻳ‪Ç‬ﻦ داﺳ‪Ç‬ﺘﺎن‪ ,‬اﺷ‪Ç‬ﺎره ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬ ‫‪2‬‬
‫ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﻟﺸﻜﺮ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ‪‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎنﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﻛﻪ ﺑﺮ ﺧﺮاﺳﺎن و اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ داﺷﺖ‪ ,‬ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ‬
‫‪‬‬
‫ﺳﺒﺰوار و ﻧﻮاﺣﻲ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ‪ ,‬اﻣ‪Ç‬ﺎنﻧﺎﻣﺔ ﺳ‪Ç‬ﺒﺰوارﻳ‪Ç‬ﺎن را ﻧ‪Ç‬ﭙﺬﻳﺮﻓﺖ‪ /‬ﭼ‪Ç‬ﻮن ﺳ‪Ç‬ﺒﺐ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺳﺨﺖﮔﻴﺮي را ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ,‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺮدم ﺳﺒﺰوار ﺷ‪Ç‬ﻴﻌﻪاﻧ‪Ç‬ﺪ و ﺑ‪Ç‬ﺎ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮان اﺧ‪Ç‬ﺘﻼف‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ دارﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺪﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻛﻪ در ﺗﻤﺎم اﻳﻦﺷﻬﺮ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻛﻪ ﻧﺎم اﺑﻮﺑﻜﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪,‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﺑﻪاﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ,‬اﻣﺎن ﻧﺪﻫﻢ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺷﺨﺼﻲ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻧﺎم از ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﺑﺠﻮﻳﻨﺪ و ﺑﻪﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﺰد ﻣﻦ آرﻧﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢﻣﺜﻨﻮي اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را ﺑﺮاي‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻴﻂ ﻧ‪Ç‬ﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﺣ‪Ç‬ﻖﺟﻮﻳﺎن و‬
‫‪‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮﺿﻴﺢ و ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺎن ﺧ‪ÇÇ‬ﻄﺮات و ﺻ‪ÇÇ‬ﺪﻣﺎت‬
‫روﺣﺎﻧﻲﺧﺼﻠﺘﺎن ذ@ﻛﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺒﺰوار را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺤﻴﻂ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺜﺎل‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖﺧﻮاه‪3/‬‬ ‫آورده اﺳﺖ و ﻧﺎم اﺑﻮﺑﻜﺮ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻓﺮد ﺻﺎﻟﺢ و‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎد ﻛﻪ آن ﻣﺜﻞ ﺳﺎ‪Ä‬ﺮ ﻛﻪ ﺑﺮ زﺑﺎن ﻋﺎ ‪‬ﻣﻪ ﺟﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺎ ﭼﻮ ﺑﻮﺑﻜﺮﻳﻢ در وي ﺧﻮار و زار‬ ‫ﺳﺒﺰوار اﺳﺖ اﻳﻦ ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن ﻛ‪Ç‬ﺞﻣﺪار‬
‫از اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﻏﻠﻂ ﺑﺴﻴﺎرﻣﺸﻬﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻤﻮمﻣﺮدم ‪ ÇÇ‬از ﻋﻮامو‬
‫ﺧﻮاص ‪ ÇÇ‬آن را ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ /‬اﺑﻴﺎت ‪‬اول اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ در دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﺑﻴﺖ ‪/ 8ê7ê‬‬

‫‪ /2‬ﻗﺎﺿﻲ ﻧﻮراﷲ ﺷﻮﺷﺘﺮي‪ ,‬ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻟﻤ‪Æ‬ﻣﻨﻴﻦ‪ ,‬ج ‪/2‬‬

‫‪ /3‬و اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻗﺮﻳﻨﻪاي دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﻨ‪ ‬ﻲﮔﺮاﻳﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ /‬ا@ﮔﺮﭼﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪاي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮوع‪ ,‬ﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ ﺣﻨﻔﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪118‬‬

‫ﻣﺜﻨﻮي در اﻳﻦ ﺑﺎب از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ‪:‬‬

‫در ﻗ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﺎلﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﺰوار ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻲﭘﻨﺎه‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ ‪‬ا ‪Ö‬ﻟﺐ ‪Ô‬اﻟ‪ÇÔ‬ﻎ ﺧ‪Ç‬ﻮارزﻣﺸ‪Ç‬ﺎه‬
‫‪‬‬ ‫@‬ ‫ﺷﺪ‬ ‫@‬

‫اﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﭙﻬﺶ اﻓ‪ÇÇ‬ﺘﺎد در ﻗ‪ÇÇ‬ﺘﻞ ﻋ‪ÇÇ‬ﺪو‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﮕﺸﺎن آورد ﻟﺸﻜ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﻫﺎي او‬

‫ﺣ‪Ç‬ﻠﻘﻪﻣﺎن در ﮔ‪Ç‬ﻮش ﻛ‪Ç‬ﻦ واﺑ‪Ç‬ﺨﺶ‬ ‫ﺳ‪ÇÇ‬ﺠﺪه آوردﻧ‪Ç‬ﺪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺸﺶ ﻛ‪Ç‬ﺎ ‪‬ﻻﻣﺎن‬
‫ﻫﺮ ﺧﺮاج و ﻫ‪Ç‬ﺮ ﺻ‪Ç‬ﻠﻪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪت‬ ‫ﺟ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎن‬
‫ﺟﺎن ﻣﺎ آن ﺗ‪Ç‬ﻮ اﺳﺖ اي ﺷ‪Ç‬ﻴﺮﺧ‪Ç‬ﻮ‬ ‫آن ز ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻮﺳﻤﻲ اﻓ‪Ç‬ﺰاﻳ‪Ç‬ﺪت‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮا ﺑ‪ÇÇ‬ﻮﺑﻜﺮ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎم از ﺷ‪Ç‬ﻬﺮﺗﺎن‬ ‫ﭘﻴﺶ ﻣﺎ ﭼ‪Ç‬ﻨﺪي اﻣ‪Ç‬ﺎﻧﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎش ﮔ‪Ç‬ﻮ‬
‫اﻣ‪Ç‬ﺘﺎن‪1‬‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺪﻳﻪ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎرﻳﺪ اي رﻣ‪Ç‬ﻴﺪه ‪‬‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ از ﺟﻬﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ,‬اﺷﻌﺎر ﻣﻨﻘﻮل ﺑﻪ ﻫﻴﭻ روي ﺳﻨﺪﻳﺖو ﻗﻄﻌﻴﺖ ﺑﺮ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﺑﻪﺳﺒﺰوار ﻧﺪارد‪ /‬ﭼﻮن ‪‬او‪ Á‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﻘﺎم ﺛﺒﺖ و ﺿﺒﻂ‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ‪‬‬
‫ﺣﻮادث ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﺑﻠﻜﻪ داﺳﺘﺎنﻫﺎ را ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﻧﺘﻴﺠﻪ@ﮔﻴﺮيﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‬
‫در ﻣﺘﻦ اﺷﻌﺎر ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﻮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻲ اﻧ‪Ç‬ﺪر وي ﺑﺴ‪Ç‬ﺎن داﻧ‪Ç‬ﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﻗﺼﻪ ﭼﻮن ﭘ‪Ç‬ﻴﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ‬
‫اي ﺑﺮادر ‪‬‬
‫ﻧ‪Ç‬ﻘﻞ‪2‬‬ ‫ﻧﻨﮕﺮد ﭘ‪Ç‬ﻴﻤﺎﻧﻪ را ﮔ‪Ç‬ﺮ ﮔﺸﺖ‬ ‫داﻧ‪ÇÇ‬ﺔ ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﻨﻲ ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻴﺮد ﻣ‪ÇÇ‬ﺮد ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻣﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در داﺳﺘﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺒﺰوار‪ ,‬در ﻣ‪Ç‬ﻘﺎم ﺿ‪Ç‬ﺒﻂ‬
‫وﻗﺎﻳﻊ و ﺣﻮادث ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﻫﻢﭼﻨﺎن ﻛﻪ ا@ﮔﺮ ﺳﻌﺪي در ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬در‬
‫ﺟﺎﻣﻊ ﺑﻌﻠﺒﻚوﻋﻆ ﻣﻲﻛﺮدم‪ ,3‬ﻳﺎ در ﺣﻠﺒﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻞ واداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,4‬ﻗﺼﺪ ﻧﮕﺎرش‬
‫اﺗﻮﺑﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ اﺣ‪Ç‬ﺘﻤﺎل ﺻ‪ Ç‬ﺤﺖ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻗ‪Ç‬ﺒﻴﻞ‬
‫اﺷﺎرات ﻫﻢ ﻣﻲرود ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻗﺪﻣﺎ ﻗﻄﻌﻴﺖ ﻧﺪارد‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﻇ ‪‬ﻨﻲ و ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/@8ë1 Ç 8êë‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ì3ë Ç 3ì3ê‬‬

‫‪ /3‬ﻛﻠﻴﺎت ﺳﻌﺪي‪ ,‬ﺑﻪاﻫﺘﻤﺎم ﻣﻈﻔ‪ ‬ﺮ ﻣﺼﻔ‪ ‬ﺎ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬روزﻧﻪ‪ ,1383 ,‬ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ ,‬ص ‪ ,ê3‬س ‪/18‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ص ‪ ,ë3‬س ‪/@8‬‬

‫‪119‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫دﻟﻴﻞ دوم ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ داﺳﺘﺎن اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺳﺒﺰوار ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻗ‪Ç‬ﻮي ﺟ‪Ç‬ﻨﺒﺔ ﺗ‪Ç‬ﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﻧﺪارد‪ ,‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺳﺒﺰوار‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﺮاﺳ‪Ç‬ﺎن ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺣ‪Ç‬ﺪود ري و ﺗ‪Ç‬ﻬﺮان‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺠﺪد ﺑ‪Ç‬ﻪوﺳﻴﻠﺔ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺼﺮف ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻟﺸﻜﺮﻛﺸﻲ‬
‫اﻣﺮوزي در ‪‬‬
‫ﺷﺨﺺ ﺳﻠﻄﺎن داﻋﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬دﻟﻴﻞ ﺳﻮم اﻳﻦ ﻛﻪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﻴﺎن‪ ,‬ﺧﻮد ﭼﻨﺪان‬
‫ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺴ ‪‬ﻨﻦ ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﻠﻴﻔﺔ ﺑﻐﺪاد ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮدهاﻧﺪ و در ﻋﻮض ﺑﺎ‬
‫ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ و ﺷﻴﻌﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻲورزﻳﺪهاﻧﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻘﻞ اﻳ‪Ç‬ﻦ داﺳ‪Ç‬ﺘﺎن ﻧﺸ‪Ç‬ﺎﻧﺔ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﺾ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺳﺒﺰوار و ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ او از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻠﻴﻔﺔ ‪‬اول ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻫﻔﺘﻢ‪ Ç‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ﺷﻮاﻫﺪ ﻋﺪمﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬در ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺗﺸﺒﻴﻪ و‬
‫ﺗﻨﺰﻳﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در داﺳﺘﺎنﻣﻌﺮوف زﻳﺮ‪ ,‬ﺗﺸﺒﻴﻪ را ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫@ﻛ‪Ç‬ﻮ ﻫ‪Ç‬ﻤﻲﮔﻔﺖ اي ﺧ‪Ç‬ﺪا و اي اﻟﻪ‬ ‫دﻳ‪Ç‬ﺪ ﻣ‪Ç‬ﻮﺳﻲ ﻳﻚ ﺷ‪Ç‬ﺒﺎﻧﻲ را ﺑ‪Ç‬ﻪ راه‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺎﻧﻪ ﺳ‪Ç‬ﺮت‪1‬‬ ‫ﭼﺎرﻗﺖ دوزم‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﻨﻢ‬ ‫ﺗﻮ ﻛﺠﺎﻳﻲ ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺷ‪Ç‬ﻮم ﻣ‪Ç‬ﻦ ﭼ‪Ç‬ﺎ@ﻛ‪Ç‬ﺮت‬
‫ﺟﺎﻳﻜﺖ‪2‬‬ ‫وﻗﺖ ﺧﻮاب آﻳﺪ‪ ,‬ﺑﺮوﺑﻢ‬ ‫دﺳ‪ÇÇ‬ﺘﻜﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮﺳﻢ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻤﺎﻟﻢ ﭘ‪Ç‬ﺎﻳﻜﺖ‬
‫ﻣﻦ ﺗﻮ را ﻏﻤﺨﻮار ﺑﺎﺷﻢ ﻫﻤﭽﻮﺧﻮﻳﺶ‪3‬‬ ‫@ﮔﺮ ﺗﻮ را ﺑﻴﻤﺎري‪Ä‬ﻲ آﻳ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ‬
‫ﻗﺼﻪ‪ ,‬ﺧﺪا را ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﺸﺮي ﺷﺒﻴﻪ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺰ اﻳﻦ‬
‫ﺷﺒﺎن در اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﺷﺒﺎن ﺧﺪاﺧﻮاه ﺗﻮﺟﻴﻪ و‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ‪‬‬
‫ﺗﺸﺒﻴﻪ را در ﻣﻘﻄﻊﻋﺸﻖ ﺑﻲﭘﻴﺮاﻳﻪ و ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻮﺳﺎي ﻛﻠﻴﻢ را ﻛﻪ از ﺟﻬﺖ اﻟﺘﺰام ﺑﻪ ﺗﻨﺰﻳﻪ‪ ,‬ﺷﺒﺎن را از ﻣﻨﺎﺟﺎت‬
‫ﻣﺸﺒﻬﺎﻧﻪ و راز و ﻧﻴﺎز ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﺪاﻳﺶ ﻧﻬﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻮﺟﺐ ﻋ‪Ç‬ﺘﺎب و ﻃ‪Ç‬ﺮف‬
‫‪‬‬
‫ﺧﻄﺎب ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1723 Ç 1722‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/172ë‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﺔ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,10ë‬س ‪/28‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪120‬‬

‫ﻛﺮدن آﻣ‪Ç‬ﺪي‪1‬‬ ‫ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻓﺼﻞ‬ ‫ﺗﻮ ﺑﺮاي وﺻﻞ ﻛ‪Ç‬ﺮدن آﻣ‪Ç‬ﺪي‬
‫ﺑﺪﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺗﺸﺒﻴﻪ را ﻋﻴﺒﻲ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ و اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻫﻤﺎن اﻟﺘﺰام ﺑﻪﻣﻜﺘﺐ‬
‫ﻣ‪Æ‬ﺳﺲ ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮي اﺳﺖ‪,‬‬
‫ﻋﺸﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻣﺸﺒﻬﻪ داﻧﺴﺘﻪ‪ ,‬اﻋﺘﻘﺎد‬
‫ﻧﻮح ﻗﻮم ﻧﻮح را ‪‬‬
‫ﻓﺺ ‪Ö‬‬‫ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺸﺒﻴﻪ را ﻛﻔﺮ ﻣﻲﮔﻤﺎرد و در ‪‬‬
‫ﺻﺤﻴﺢ اﻫﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ را ﺗﻨﺰﻳﻪ ﺣﻖ از ﺗﺸﺒﻴﻪ و ﺗﺠﺴﻴﻢ ‪ ÇÇ‬ﺑﻠﻜﻪ از اﻃﻼق و ﺗﻘﻴﻴﺪ ‪ÇÇ‬‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻞ وﺣﺪتوﺟﻮدو ﻣﻮﺟﻮد )@ﻛﻪﺟﻮﻫﺮ ﻓﻠﺴﻔﺔ اوﺳﺖ( ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ اﺻﻞ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺑﺎ اﺻﻞ ﺗﻨﺰﻳﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ اﺻﻞ ﺗﺸﺒﻴﻪ را ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻇﻬﻮر ﻓﻌﻠﻲ‬
‫ﺣﻖ در ﻣﻘﺎم واﺣﺪﻳﺖ در ﻣﻈﺎﻫﺮ وﺟﻮد )ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ﺛﺎﻧﻲ و ﻓﻴﺾ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪس( ﻣﻲداﻧﺪ و‬
‫اﺻﻞ ﺗﻨﺰﻳﻪ را ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻛﻨﺰ ﻣﺨﻔﻲ و ﻏﻴﺐ اﻟﻐﻴﻮب در ﻣﻘﺎم اﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺖ ذات وﺟ‪Ç‬ﻮد‬
‫)ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ‪‬اول و ﻓﻴﺾ اﻗﺪس( ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ /‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ,‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫واﻟﻤﻨ ‪‬ﺰه ‪‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺟﺎﻫ ‪Õ‬ﻞ و ‪‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺳﻮ¾ ادب‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻘﺎ‪Ä‬ﻖ ﻓﻲ ﺟﻨﺎب ا ‪‬ﻻ ﻟﻬﻲ‪ ,‬ﻋﻴﻦ اﻟ ‪‬ﺘﺤﺪﻳﺪ ‪Ô‬‬
‫اﻟﺤ ‪‬‬‫‪‬ﻫﻞ ‪‬‬
‫‪‬ا ﱠن اﻟﺘﻨﺰﻳ ‪‬ﻪ ‪‬ﻋﻨﺪ ا ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﺪﺛﺎت و‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻨﺰﻳﻪ ﻋﻴﻦ ﺗﺤﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻪ ﻻزﻣﺔ ﺗ‪Ç‬ﻨﺰﻳﻪ )ﻳ‪Ç‬ﺎ ﺗ‪Ç‬ﻤﻴﻴﺰ ﺣ‪Ç‬ﻖﺗﻌﺎﻟﻲ از‬
‫ﻣﻘﻴﺪ ﻛﺮدن ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺻﻔﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﻓﻲ و ﻣﺨﺎﻟﻒ‬
‫ﺟﺴﻤﺎﻧﻴﺎت( ﻣﺤﺪود و ‪‬‬
‫ﺻﻔﺎت ﻧﻘﺎ‪Ä‬ﺺ اﻣﻜﺎﻧﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻋﻴﻦ ﺗﺤﺪﻳﺪ اﺳﺖ‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ اﻫﻞ ﺗﻨﺰﻳﻪ ﺑﺪﻳﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﺤﺪﺛﺎت و ﺟﺴﻤﺎﻧﻴﺎت ﺟﺪا ﻣﻲﺳﺎزد‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ‬
‫ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲ را از ‪‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺖ ‪Ô‬ﻣ‪ Ç‬ﺤ ‪ ‬ﺪ د‪G‬‬
‫ﺸﺒﻴ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ö ÇÔ‬ﻨ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ö‬ﺖ ‪‬ﺑ ﺎﻟ ‪‬ﺘ‬
‫و ‪‬ا ‪Ö‬ن ‪Ô‬ﻗﻠ ‪‬‬ ‫‪Ç‬ﻘﻴﺪ‪G‬‬
‫‪ÇÔ‬ﻨﺖ ‪Ô‬ﻣ ‪‬‬
‫ﻨﺰﻳ‪Ç‬ﻪ ﻛ ‪‬‬
‫‪ÇÔ‬ﻠﺖ ‪‬ﺑ‪Ç‬ﺎﻟ ‪‬ﺘ ‪‬‬
‫ﻓ‪ Ç‬ﺎ ‪Ö‬ن ﻗ ‪‬‬
‫و ﻛ‪ÇÔ‬ﻨﺖ ا ﻣ‪Ç‬ﺎﻣ‪ H‬ﺑ‪Ç‬ﺎﻟﻤﻌﺎرف ﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‪2G‬‬ ‫‪ÇÔ‬ﻨﺖ ‪Ô‬ﻣﺴ‪ Ç‬ﺪ د‪G‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  Ö‬‬ ‫‪Ô‬ﻠﺖ ‪‬ﺑ ﺎﻻ‪‬ﻣﺮ ‪‬ﻳ ‪‬ﻦ ﻛ ‪‬‬
‫و ‪‬ا ‪Ö‬ن ﻗ ‪‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ,‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺧﺪا را ﺑﺮﺗﺮ از ﺗﻨﺰﻳﻪ ﻣﻲداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﭼ‪Ç‬ﻪ رﺳ‪Ç‬ﺪ‪ /‬در‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/17ë3‬‬

‫ﻣﺤﺪد ﮔﺮدي‪ /‬وﻟﻲ ا@ﮔﺮ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ ﻫﺮ دو اﻣﺮ )ﺗﻨﺰﻳﻪ و ﺗﺸﺒﻴﻪ( ﺑﺎﺷﻲ ﺑﺮ ﻃﺮﻳﻖ درﺳﺖ ﻫﺴﺘﻲ‬
‫ﻣﻘﻴﺪ )ﻗﻴﺪآور( ﺑﺎﺷﻲ و ا@ﮔﺮ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺷﻮي ‪ ‬‬
‫‪ /2‬ا@ﮔﺮ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺰﻳﻪ ﺷﻮي ‪ ‬‬
‫و ﭘﻴﺸﻮا و ﺳﺮور ﻣﻌﺎرف ﻣﻲﺷﻮي ) ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان(‪/‬‬
‫‪121‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ ‪‬اول‬ ‫ﻟ‪‬ﻴﺲ ‪‬ﻛﻤﺜﻠﻪ ﺷﻲ¾ و ﻫﻮاﻟﺴﻤﻴﻊ اﻟ‪Ö‬ﺒﺼﻴﺮ‪1‬‬ ‫ﻋﻴﻦﺣﺎل‪ ,‬ﺑﻪ دﻻﻟﺖ آﻳﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ‬
‫‪Ô‬‬ ‫‪ Ô  Õ Ö   Ö  ‬ﱠ ‪Ô‬‬
‫ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﺗﻨﺰﻳﻪ و در ﺑﺨﺶ دوم ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ ﺗﺸﺒﻴﻪ اﺳﺖ‪ ,‬در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ,‬ﺗﻨﺰﻳﻪ و ﺗﺸﺒﻴﻪ‬
‫را ﻗﺎﺑﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﻲداﻧﺪ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺟﺎﻣﻲ در ﻻﻳﺤﺔ ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻟﻮاﻳﺢ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺮاﺳﺖ و از ﺟﻤﻴﻊ ﻧﺴﺐ و‬
‫ﻴﺚ ‪‬ﻫ ‪‬ﻲ‪ ,‬از ﻫﻤﺔ اﺳﻤﺎ و ﺻﻔﺎت ‪‬‬
‫ذات ‪‬ﻣﻦ ‪‬ﺣ ‪Ô‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اوﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻇﻬﻮر‬ ‫ﻣﺒﺮا‪ /‬اﺗ‪‬ﺼﺎف او ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻮر ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ‪‬‬
‫اﺿﺎﻓﺎت ‪‬‬
‫در ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ‪‬اول ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ﻧﻤﻮد‪ ///‬در ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ﺛﺎﻧﻲ‪ ///‬ﻧ‪‬ﺴﺐ‬
‫و اﺿﺎﻓﺎت ﻣﺘﻀﺎﻋﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ ///‬ﺧﻔﺎي او ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺻﺮاﻓﺖ و اﻃ‪Ç‬ﻼق ذات‬
‫اﺳﺖ و ﻇﻬﻮر ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻈﺎﻫﺮ و ﺗﻌﻴﻨﺎت‪2///‬‬
‫‪‬‬
‫و ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺎس اﺳﺖ آﻧ‪Ç‬ﭽﻪ ﻻﻫ‪Ç‬ﻴﺠﻲ در ﻣ‪Ç‬ﻔﺎﺗﻴﺢ اﻻﻋ‪Ç‬ﺠﺎز در ﺷ‪Ç‬ﺮح‬
‫@ﮔﻠﺸﻦراز در ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ ﺗﺸﺒﻴﻪ و ﺗﻨﺰﻳﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ 3/‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﺗﺸﺒﻴﻪوﺗﻨﺰﻳﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫‪‬‬ ‫اﺗﺒﺎع او‪ ,‬اﺻﻞ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻳﻚ ﻣﺒﺤﺚ ﻧﻈﺮي ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻘﺎم "اﺣﺪﻳﺖ"‪Ö ,‬‬
‫اﺻﻞ ﺗﻨﺰﻳﻪ اﺳﺖ و در ﻣﻘﺎم "واﺣﺪﻳﺖ" از ﺗﺸﺒﻴﻪ ﮔﺮﻳﺰي ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫درﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ در ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬اﺻﻞ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻳﻚ واﻗﻌﻴﺖ ﺳﺎدة ﻫ‪Ç‬ﻤﮕﺎﻧﻲ اﺳﺖ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭼﻮﭘﺎن ﺑﻲﺳﻮاد ﺳﺎدهدل‪ ,‬از ﺑﺎب ﺗﺸﺒﻴﻪ و ﺗﺠﺴﻴﻢ‪ ,‬ﺧﺎﻟﻖ ﻋﺎﻟﻢ و اﺻﻞ وﺟﻮد‬
‫ﺗﺼﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﺗﺸﺒﻴﻪ و ﺗﺠﺴﻴﻢ ﻋﻮاﻣﺎﻧﻪ‬
‫را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺸﺮي ﻫﻤﭽﻮن ﺧﻮد ‪‬‬
‫در ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻛﻪ ﻣﻜﺘﺐ وﺻﻞ و اﺗ‪‬ﺼﺎل و ﻋﺸﻖ و اﺷﺮاق اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﻨﺎﺳﺒﺖ‬
‫ﺧﺎص آن ﺷﺒﺎن ﺳﺎده و ﻧﺎدان‪ ,‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ و ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ در ﻣﻜﺘﺐ‬
‫اﺧﻼص ‪‬‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺗﺸﺒﻴﻪ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻨﻲ‪ ,‬ﻛﻔﺮ ﻣﺤﺾ و ﺷﺮك ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ /‬ﻧﺰد اﺗﺒﺎع اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪,‬‬
‫ﺗﺸﺒﻴﻪ از ﺑﺎب ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ﺣﻖ در آﻳﺎت آﻓﺎﻗﻲ و اﻧﻔﺴﻲ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ /‬ﻫﻤﺔ وﺟ‪Ç‬ﻮدات‬
‫ﻣﺸﺒ ‪Õ‬ﻪﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺣﻖ ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ذات‪,‬‬
‫ﻣﺸﺒﻪ و ‪‬‬
‫ﺣﻖ اﻧﺪ‪ ,‬و ‪‬‬
‫ﻣﻈﺎﻫﺮ ‪‬‬

‫ﺷﻮري‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :11‬ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ او ﻧﻴﺴﺖ و اوﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻨﻮا و ﺑﻴﻨﺎﺳﺖ‪/‬‬

‫×‬ ‫‪ /1‬ﺳﻮرة‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮ ﺣﻤﻦ ﺟﺎﻣﻲ‪ ,‬ﻟﻮاﻳﺢ‪ ,‬ﭼﺎپ ﻳﺎن رﻳﺸﺎر‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﺳﺎﻃﻴﺮ‪ ,1373 ,‬ص ‪/70‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/2‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻻﻫﻴﺠﻲ‪ ,‬ﺷﺮح ﮔﻠﺸﻦ راز‪ ,‬ﭼﺎپ ﻛﻴﻮان ﺳﻤﻴﻌﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ ,‬ﺻﺺ ‪/ 80 Ç 79‬‬
‫‪ /3‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪122‬‬

‫ﺳﺮﻳﺎﻧﻴﻪ )ﺗﺸﺒﻴﻪ( دارد‪/‬‬

‫‪‬‬ ‫ﻮﻣﻴﻪ )ﺗﻨﺰﻳﻪ( و ﺑﻪ ﺣﺴﺐ ﻓﻌﻞ‪ ,‬اﺣﺎﻃﺔ‬
‫اﺣﺎﻃﺔ ‪‬ﻗﻴ ‪‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺟﺎﻟﺐآن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﺎﻣﻲ ودﻳﮕﺮ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻣﻌﺎﺻﺮ و ﻣﺎﻗﺒﻞ او‬
‫در ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﻳﻪ‪ ,‬ﺑﻪﭘﻴﺮوي از اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﺗﻨﺰﻳﻪ و ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞاﻧﺪ‪ ,‬در‬
‫ﺳﻪ ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ‪ ,‬ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺳﺮﻫﻨﺪي ﺑﻪ ﺧﻼف اﺳﺘﺎد ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﺑﺎﷲ ﻛﺎﺑﻠﻲ‪ ,‬در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻲرود و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻧﺰد ﻓﻘﻴﺮ‪ ///‬ﺟﻤﻊ ﺑﻴﻦ اﻟ ‪‬ﺘﺸﺒﻴﻪ واﻟ ‪‬ﺘﻨﺰﻳﻪ‪ ///‬ﺷﻬﻮد ﺣﻖ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪ ///‬دﻋ‪Ç‬ﻮت‬
‫اﻧﺒﻴﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﺰﻳﻪ ﺻﺮف اﺳﺖ‪1////‬‬

‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﺻﻮل ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻳﺎ در ﻓﻬﻢ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬
‫ﺗﺼﻮف‪ ,‬ﺗﺎﺑﻊ وﭘﻴﺮو اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻳﺎ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻓﺮاﻋﻘﻼﻧﻲ ﻳﺎ ﻃﺮﻳﻘﺖ ‪‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻜﺘﺐ ﻋﺸﻖ اﺳﺖ; ﻣﻜﺘﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ رﻗﺺ و‬
‫ﺳﻤﺎع و ﺷﻌﺮ و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﻛﺸﺶ و ﺟﺬﺑﻪ ﺑﻨﺪه را ﺑﺎ ﺧﺪا ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣ‪Ç‬ﻲدﻫﺪ‪ /‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ‬
‫ﺗﺒﺮﻳﺰي ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ‪ ÇÇ‬ﻣﻮﻻﻧﺎ را از ﺧﻮاﻧﺪن رﺳﺎ‪Ä‬ﻞ ﭘﺪرش ﻣﻨﻊ ﻛﺮد‪/‬‬
‫ﻫﺸﺘﻢ‪ Ç‬ﻣﺴ ‪‬ﻠﻢ و ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻴﺶ از ﻫﺮﻛﺲ دﻳﮕﺮ‪ ,‬از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ‬
‫)ﻏﺰ اﻟﻲ‪ ,‬ﺳﻨﺎﻳﻲ و ﻋﻄ‪‬ﺎر( اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ‪‬‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻟﻒ‪ Ç‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎم در ﻋﻠﻮم اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ ‪‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﺣﻤﺪ اﻓﻼ@ﻛﻲ در ﻣﻨﺎﻗﺐاﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻏﺰاﻟﻲ‪ ///‬در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﻚ‪ ,‬ﮔﺮد از درﻳﺎي ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬اﻣﺎم ‪‬‬
‫ﺑﺮآورده‪ ,‬ﻋ ‪‬ﻠﻢ ﻋﻠﻢ را ﺑﺮاﻓﺮاﺷﺘﻪ‪ ,‬ﻣﻘﺘﺪاي ﺟﻬﺎن ﮔﺸﺖ و ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن ﺷﺪ‪2/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﻪﻏﺰ اﻟﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ ,‬دﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲﺗﻮان او را‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻳﻦ ﻗﺪر ‪‬‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻃﺮﻓﺪار اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ داﻧﺴﺖ; زﻳﺮا اﺧﺘﻼف ﻣﺸﺮب و ﻣﺒﻨﺎي ‪‬‬
‫ﺑﺎآﺛﺎرﻏﺰ اﻟﻲ ﻣﺄﻧﻮس ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﺔﻣﺜﻨﻮي درﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‬
‫‪‬‬ ‫زﻳﺎد اﺳﺖ‪/‬آري‪ ,‬ا@ﮔﺮ ﻛﺴﻲ‬

‫‪ /1‬ﻣﻜﺘﻮﺑﺎت اﻣﺎم رﺑﺎﻧﻲ‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﻣﻜﺘﻮب ‪/272‬‬

‫‪ /2‬ج ‪ ,1‬ص ‪) 219‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ادرﻳﺲ ﺷﺎه )اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻧﻲ(‪ ,‬ﻟﻨﺪن‪1980 ,‬م(‪/‬‬
‫‪123‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫@ﻛﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ﺑﺴﻴﺎري از اﻗﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪ ÇÇ‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ@ﮔﻴﺮيﻫﺎي او ‪ ÇÇ‬از‬

‫اﺣﻴﺎ¾اﻟﻌﻠﻮم و ﻛﻴﻤﻴﺎي ﺳﻌﺎدت ‪‬‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل داﺳﺘﺎن‪:‬‬
‫دﻏ‪Ç‬ﻞ‪1///‬‬ ‫ﻣﻨﺰه از‬
‫ﺷﻴﺮ ﺣﻖ را دان ‪‬‬ ‫از ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲ آﻣ‪ÇÇ‬ﻮز اﺧ‪Ç‬ﻼص ﻋ‪Ç‬ﻤﻞ‬
‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ در ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﻗﺼﺺ و ﺗ‪Ç‬ﻤﺜﻴﻼت ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي‪ ,‬در‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﺰارش‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ در ﺷﻤﺎر ﻣﻨﺎﻗﺐ و ﻓﻀﺎﻳﻞ ﺧﻠﻴﻔﺔ دوم ﻋ‪Ç‬ﻤﺮ ﺑ‪Ç‬ﻦ اﻟﺨ‪Ç‬ﻄﺎب‬
‫ﻣﺬﻛﻮر اﺳﺖ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺔ ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺮوزانﻓﺮ در ﻫﻴﭻ ﻛﺠﺎ ﺑﻪ ﻧ‪Ç‬ﺎم اﻣ‪Ç‬ﺎم ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‪ ,‬ﺿ‪Ç‬ﺒﻂ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ 2/‬ا ‪‬ﻣﺎ ‪‬‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ در ﻛﻴﻤﻴﺎي ﺳﻌﺎدت اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را )ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﻨﺎﺳﺒﺘﻲ ذﻳ‪Ç‬ﻞ ﺗ‪Ç‬ﺒﻴﻴﻦ‬
‫"آداب ﻣﺤﺘﺴﺐ" ﺿﻤﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف( ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﺎم ﻋﻠﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺿﺒﻂ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫از اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﻲ )رض( ﻛﺎﻓﺮي را ﺑﻴﻔﻜﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻜﺸﺪ‪ ,‬وي آب دﻫﺎن در‬
‫وي ﭘﺎﺷﻴﺪ‪ /‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻧ ‪Ô‬ﻜﺸﺖ و ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ ﺷﺪم‪ ,‬ﺗﺮﺳﻴﺪم ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﺧﺪاي ﺗﻌﺎﻟﻲ ﻧ ‪Ô‬ﻜﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ /‬و ﻋﻤﺮ )رض( ﻳﻜﻲ را دره ﺑﺰد‪ /‬آن ﻛﺲ دﺷﻨﺎم‬
‫داد‪ ,‬دﻳﮕﺮش ﻧﺰد‪3///‬‬

‫ﻏﺰ اﻟﻲ را در ﻛﻴﻤﻴﺎي ﺳﻌﺎدت در‬

‫ﻣﺘﻌﻤﺪ‪ G‬ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ‪‬‬
‫در ﻋﺒﺎرت ﺑﺎﻻ‪ ,‬ﻣﺎ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪر ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ وآن اﺷﻜﺎل‬
‫اﺷﻜﺎل ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺎب ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﻟﺨﻄﺎب ﻧﻘﻞ ﻛﺮدﻳﻢ ﺗﺎ از‬
‫ﻣﻘﺪر‪ ,‬اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﻌﻘﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﺴﻲ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ,‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗ‪Ç‬ﻮل ﻗ‪Ç‬ﺪﻣﺎ‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﺘﺸﻴﻊ ﻛﻴﻤﻴﺎي ﺳﻌﺎدت در ﻧ‪Ç‬ﻘﻞ‬‫ﻣﺴﺘﺸﻜﻠﻲ اﺷﻜﺎل ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﺗﺐ و ﻧﺴﺨﻪﻧﻮﻳﺲ ‪‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊآﺗﺸﻴﻦ از ﺟﻬﺖ ‪‬‬
‫ﺗﻮﻻي‬ ‫ﻣﺘﻌﻬﺪان ‪‬‬
‫ﻋﺒﺎرت‪ ,‬ﻧﺎم ﻋﻤﺮ را ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﻴﻮة ‪‬‬
‫ﺗﺒﺮاي از ﻋﻤﺮ اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛ‪Ç‬ﺮده اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﺎﺗﺐ و‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﻲ و ‪‬‬
‫ﺗﺼﺮ ﻓﻲ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ; ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ ﻛﻪ در ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي‬
‫ﻧﺴﺨﻪﻧﻮﻳﺲ‪ ,‬در اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﭼﻨﻴﻦ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) 373ë‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﻗﺼﺺ و ﺗﻤﺜﻴﻼت ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ,1333 ,‬ص ‪/37‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/2‬‬

‫‪ /3‬اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ ﻏﺰاﻟﻲ‪ ,‬ﻛﻴﻤﻴﺎي ﺳﻌﺎدت‪ ,‬ﭼﺎپ اﺣﻤﺪ آرام‪ ,1323 ,‬ص ‪/ê03‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪12ê‬‬

‫ﺑﻌﺪي‪ ,‬ﻧﺎم ﻋﻤﺮ را ﻋﻴﻨ‪ H‬ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﻟﺬا ﺑﻲﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪ اذﻋﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﻛﻴﻤﻴﺎي ﺳﻌﺎدت‪ ,‬اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﺎم ﻋﻠﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﺄﺧﺬ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ دو ﻧﻜﺘﻪ ﮔﻔﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ :‬اول اﻳﻦ ﻛﻪ ﻓﺮوزانﻓﺮ ‪‬‬
‫ﺗﺼﺮ ﻓﻲ ﻛﻪ از ﺧﺼﺎﻳﺺ ﻣﻮﻻﻧﺎﺳﺖ< از اﺣﻴﺎ¾ اﻟﻌﻠﻮم ‪‬‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ‬ ‫>ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﺬﻛﻮر را ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺗﺼﺮ ﻓﻲ در اﻳﻦ‬
‫ﺣﺪ زدن ﺷﺎرب ﺧﻤﺮي اﺧﺬ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺣﺎل آﻧﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪‬‬
‫در ﺑﺎب ‪‬‬
‫داﺳﺘﺎن ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ /‬دوم اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺮوزانﻓﺮ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ رواﻳﺖ در ﻫ‪Ç‬ﻴﭻ‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ در ﺑﺎب ﻋﻤﺮ ‪ ÇÇ‬آن ﻫﻢ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﻣﺄﺧﺬي ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﺎم ﻋﻠﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﻟﺬا آﻧﭽﻪ را ‪‬‬
‫ﺑﻪﺣﺪ زدن ﺷﺎرب ﺧﻤﺮ و ﻧﻪ ﻛﺸﺘﻦ دﺷﻤﻦ در ﺟﺒﻬﺔ ﺟﻨﮓ ‪ ÇÇ‬دراﺣﻴﺎ¾ اﻟﻌﻠﻮمآورده‬‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﺄﺧﺬ ﻣﻮﻻﻧﺎ ذ@ﻛﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﺣﺎل آﻧﻜﻪ ﻣﺴ ‪‬ﻠﻢ اﺳﺖ ﻣﺄﺧﺬ ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻳﻨﺠﺎ‬
‫@ﻛﻴﻤﻴﺎي ﺳﻌﺎدت اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻜﺮر از‬
‫ب‪ Ç‬ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻧﻈﺮ ﺷﻌﺮ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻨﺎﻳﻲ و ﻋﻄ‪‬ﺎر اﺳﺖ و ‪‬‬
‫ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ اﺷﻌﺎر اﻳﻦ دو ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ ﺻﻮﻓﻲﻣﺴﻠﻚ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ‪‬او‪Á‬‬
‫در ﺳﻪ ﻣﻮرد از اﻟﻬﻲﻧﺎﻣﻪ )ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎن ﺣﺪﻳﻘ‪¹‬اﻟﺤﻘﻴﻘ‪ (¹‬ﺳﻨﺎﻳﻲ ﻳﺎد ﻛﺮده‪ ,‬ﺑﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﻛﻼم ﺧﻮد را اﻟﻬﻲﻧﺎﻣﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده و در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﺗﻔﺼﻴﻞ‬
‫داﺳﺘﺎن را ﺑﻪآن ارﺟﺎع داده و در ﻣﻮﺿﻊ دﻳﮕﺮ ﻣﻮﻋﻈﻪاي را ازآن ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴ‪ H‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺳﻪ ﻣﻮرد ﻫﻢ از اﺳﺮارﻧﺎﻣﻪ ﻛﻪ ﻋﻄ‪‬ﺎر آن را در ﻧﻴﺸﺎﺑﻮر ﺑﻪ او داده ﺑﻮد‪,‬‬
‫ﺑﺎز ﺷﺎه ﻛﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻧﻘﻞ ﻛﺮده ﻛﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻃﻮﻃﻲ و ﺑﺎزرﮔﺎن‪ ,‬ﺣﻜﺎﻳﺖ ‪‬‬
‫ﺑﻪﺧﺎﻧﺔﭘﻴﺮزن اﻓﺘﺎد و ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺷﻜﻮة ﭘﺸﻪ از ﺟﻮر ﺑﺎد ﺑﻪ ﺳﻠﻴﻤﺎن‪/‬‬
‫ﻧﻬﻢ‪ Ç‬در ﻣﻘﺎم ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺣﺎﻓﻆ‪ ,‬از ﺣﻜﻴﻢﺳﺒﺰواري ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ‬
‫‪‬اوﻟﻴﻦ ﻏﺰل دﻳﻮان ﺣﺎﻓﻆ‪@> :‬ﻛﻪﻋﺸﻖ آﺳﺎن ﻧﻤﻮد ‪‬اول‪ ,‬وﻟﻲ اﻓﺘﺎد ﻣﺸﻜﻞﻫﺎ<‪ ,‬اﺑﻴﺎت‬
‫‪12ë‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫‪‬اول ﻣﺜﻨﻮي‪> :‬ﻋﺸﻖ از ‪‬اول ﺳﺮﻛﺶ و ﺧﻮﻧﻲ ﺑﻮد ‪ .‬ﺗﺎ ﮔﺮﻳﺰد ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺑﻮد<‪,1‬‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام در ﭼﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ و ﻣﺮﺗﺒﻪاي از ﺳﻠﻮك ﺑﻮدهاﻧﺪ‪/‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻫﻢ‪ ,‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺻﻔﺤﺎت ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آﺛ‪Ç‬ﺎر اﻳ‪Ç‬ﻦ دو ﺑ‪Ç‬ﺰرگ‪,‬‬
‫راه@ﮔﺸﺎﻳﻲ درﺳﺖ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﻠﻲ‬ ‫ﻛﻪﻓﺼﻮص اﻟﺤﻜﻢ را ﺑﺎ ﻋﺒﺎرت‪ :‬ا ‪Ö‬ﻟ‪Ç‬ﺤﻤ ‪Ô‬ﺪﻟ‪‬ﻠ‪‬ﻪ ‪Ô‬ﻣﻨ‪ ‬ﺰ ل ‪‬‬
‫اﻟﺤﻜ‪‬ﻢ ‪‬ﻋ ×‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺘ‪Ç‬ﻼف‬
‫‪‬‬ ‫‪‬ﻔ‪Ç‬ﺖ اﻟ ‪‬ﻨ‪ Ç‬ﺤ‪Ô Ç‬ﻞ واﻟ ‪‬ﻤ‪ Ç‬ﻠ ‪Ô‬ﻞ ‪‬ﻻ‬
‫ﻘﺎم ا ‪‬ﻻ ﻗ‪ÇÖ‬ﺪم و ‪‬ا ن ا ‪Ö‬ﺧ ‪‬ﺘﻠ ‪‬‬
‫اﻟﻤ ‪‬‬
‫ﱠﺮﻳﻖ اﻻ ‪Ô‬ﻣﻢ ‪‬ﻣ ‪‬ﻦ ‪‬‬
‫‪‬ﺣﺪﻳ‪ ¹Ç‬اﻟﻄ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ô‬ﻠﻮب اﻟﻜ‪ ‬ﻠﻢ ﺑﺎ‬
‫ﻗ ‪‬‬
‫اﻻ ‪Ô‬ﻣﻢ‪ 2,‬آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ درس ﺣﻜﻤﺖ و داد وﺣﺪت ﻣﻌﺎرف دﻳﻨﻲ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺳﺮ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺜﻨﻮي را ﺑﺎ "ﺑﺸﻨﻮ از ﻧﻲ" و ﺷﻜﺎﻳﺖ از ﺟﺪاﻳ‪Ç‬ﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن از ﻣﺒﺪأ ﺧﻮﻳﺶ آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ و درﺑﺎرة ﺑﺎﻧﮓ ﻧﺎي ﺧﻮد ﻛﻪ"آﺗﺶ" اﺳﺖ و‬
‫"ﺑﺎد" ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻛﺎﻧﺪر ﻣﻲ ﻓﺘﺎد‪3‬‬ ‫ﺟﻮﺷﺶﻋﺸﻖ اﺳﺖ‬ ‫آﺗﺶ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﺎﻧﺪر ﻧ‪Ç‬ﻲ ﻓ‪Ç‬ﺘﺎد‬
‫و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺖ‪ ,‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﺸﻖ ﺳﺮﻛﺶ‪ ,‬ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫اي ﻃ‪ÇÇ‬ﺒﻴﺐ ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ ﻋ‪Ç‬ﻠﺖﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﺎ‬ ‫ﺷﺎدﺑﺎش ايﻋﺸﻖ ﺧﻮش ﺳﻮداي ﻣﺎ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺎ‪4‬‬ ‫اي ﺗﻮ اﻓ‪Ç‬ﻼﻃﻮن و ﺟ‪Ç‬ﺎﻟﻴﻨﻮس‬ ‫اي دواي ﻧ‪ÇÇ‬ﺨﻮت و ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻣﻮس ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ‬
‫اﻳﻦﻋﺸﻖ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻋﺮﻓﺎن ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ درﻣﺜﻨﻮي و دﻳﻮانﺷﻤﺲ ازآن‬
‫ﻣﺤﺒﺖ و ﻋﺸﻖ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦﻋﺸﻖ در ﻣﻜﺘﺐ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ,‬ﻫﻤﺎن ‪‬‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻄﺮح ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﻓﺼﻞ دﻓ‪Ç‬ﺘﺮ ﻗ‪Ç‬ﺮار ﮔ‪Ç‬ﻴﺮد‪,‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﺑﻪ اﻳﻦ درﺟﻪ از ‪‬‬
‫درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻣﺪار و ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪/‬‬

‫‪ /1‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) ê7ë2‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /2‬ﺣﻤﺪ و ﺳﭙﺎس ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪي ﻛﻪ ﻓﺮود آورﻧﺪه ﺣﻜﻤﺖﻫﺎﺳﺖ ﺑﺮ دلﻫﺎي ﻛﻠﻤﺎت )اﻧﺒﻴﺎ(‪ ,‬ﺑﺮاي ﻳﻜﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪن راه ‪‬اﻣﺖﻫﺎ از ﻣﻘﺎم اﻗﺪم‪ ,‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ادﻳﺎن و ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﻪ‬

‫ﺳﺒﺐ اﺧﺘﻼف اﻣﻢ‪ ,‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ ) ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان(‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/10‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2ê Ç 23‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪12ì‬‬

‫دﻫﻢ‪ Ç‬دﻳﮕﺮ از ﺷﻮاﻫﺪ ﻋﺪمﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ‬
‫رﻏﻢ آﻧﻜﻪ از ﺟﻬﺖ زﻣﺎﻧﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﺮاي اﺳ‪Ç‬ﺘﻔﺎدة ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ از ﻣ‪Ç‬ﺤﻀﺮ اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ‪,‬‬
‫ﻣﻘﺘﻀﻲ ﻣﻮﺟﻮد و ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻔﻘﻮد اﺳﺖ‪ ,‬در ﻋﻤﻞ‪ ,‬ﻧﺸﺮ اﻓﻜﺎر اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ و ﺗﺄﺳ‪Ç‬ﻴﺲ‬
‫ﺑﻪﺗﻮﺳﻂ ﺷ‪Ç‬ﺎ@ﮔ‪Ç‬ﺮدان و‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻜﺘﺐ "ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮي" ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺟﻨﺪي‪,‬‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳﺪ ‪‬‬
‫ﺳﻌﺪاﻟﺪﻳﻦ ﻓﺮﻏﺎﻧﻲ‪ ,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺮﺑﻴﺖﺷﺪﮔﺎن او )ﻫﻤﭽﻮن ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي‪,‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ و ﺣﻴﺪر آﻣﻠﻲ و‪ (///‬ﺷﺎﻳﻊ ﺷﺪ‪ /‬ﭼﻪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫داود ﻗﻴﺼﺮي‪,‬‬
‫‪‬او‪ Ç Á‬ﻣﺴ ‪‬ﻠﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻜﺘﺐ "وﺣﺪت وﺟﻮد" ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺑﻪﺗﻔﺼﻴﻞ‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﮔﻔﺖ‪ ,‬ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﺑﻦ ﺗﻴﻤﻴﻪ ﻛﻪ ﻧﻮد ﺳﺎل ﭘﺲ از اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ از ﺟﻬﺎن درﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴ‪ Ç H‬اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ اﻓﻜﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ‬
‫و ﺗﻮﺿﻴﺢﻫﺎي ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي و دﻳﮕﺮ ﺷﺎرﺣﺎن آﺛﺎر او‪ ,‬در ﺣﻜﻢ ﻃﺎ ‪‬ﻣﺎت و ﺷﻄﺤﺎت‬
‫ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ ﻣﻲﺷﺪه اﺳﺖ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ اﺑﻦ ﺧﻠﻜﺎن در وﻓﻴﺎت اﻻﻋﻴﺎن ذﻳﻞ ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬
‫@ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و ﻟﻮ ﻻ ‪‬ﺷﻄﺤﻴﺎت ﻓﻲ ﻛ‪‬ﻼ ‪‬ﻣﻪ ﻟ‪‬ﻜﺎ ‪‬ن ﻛ‪Ô‬ﻠ‪‬ﻪ ‪‬ا ﺟﻤﺎع‪ 1/‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻋ‪Ç‬ﻈﻴﻤﻲ از‬
‫ﻧﻮﺷﺘﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻓﻘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﻴﺰ از ﻣﻘﻮﻟﺔ اﺟﻤﺎع ﻓﻘﻬﺎي اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫ﺑﺨﺸﻲ ﻛﻪ اﺑﻦ ﺧﻠﻜﺎن از آن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺷﻄﺤﺎت ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺧﺮزي )وﻓﺎت ‪ (909‬ﻧﻴﺰ از ﺟﺎﻣﻲ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﺒﺖ‬
‫در ﺧﻼل ﺳ‪Ç‬ﺨﻨﺎن‪] ///‬اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ[‪ ///‬ﻛ‪Ç‬ﻪ در ﺟ‪Ç‬ﺬﺑﺎت ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ و ‪‬‬
‫ﺑﻪﻏﺎﻳﺖ ﻣﺴﺘﻐﺮق و ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﺑﻮده‪ ///‬از ﻃ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﻨﺎزل و ﻣ‪Ç‬ﻨﺎﻫﺞ وي زﻳ‪Ç‬ﺎده‬
‫ﺿﺒﻄﻲ و رﺑﻄﻲ ﻣﺴﺘﻔﺎد ﻧﻤﻲﮔﺮدد‪2///‬‬

‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻲ ﺑﻪ ﮔﺰارش ﻳﺎد ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ و ﻧﻴﺰ آﻧﭽﻪ در ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﺗﻨﻬﺎ راه درك ﻗﻮل وﺣﺪت وﺟﻮد راﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺤﻴﻲاﻟﺪﻳﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ‪ ,‬ﻗﺎﻫﺮه‪ 1992 ,‬م‪/‬‬

‫‪ /1‬اﺑﻦ ﺧﻠﻜﺎن‪ ,‬وﻓﻴﺎت اﻻﻋﻴﺎن‪ ,‬ﭼﺎپ ‪‬‬
‫‪ /2‬ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺟﺎﻣﻲ‪ ,‬ﺻﺺ ‪/91 Ç 90‬‬
‫‪127‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫ﺑﻪ آﺛﺎر ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ اﻓﻜﺎر ﺑﺴﻴﺎري از ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﺎن ﺷ‪Ç‬ﺮق و ﻏ‪Ç‬ﺮب ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت اﺳﺖ‪ ,‬اﻳﻦ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دﻟﻴﻞﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آن ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫در ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻗﻴﺎس ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭻوﺟﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮي اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و اﺗﺒﺎع او ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻳﺎزدﻫﻢ ‪ Ç‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺬﻛﻮر در ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻜ‪‬ﻴﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ا@ﻛﺜﺮ ﻓﻘﻪ اﺳﺖ و ﺣﺎل‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻓﻘﻪ ا@ﻛﺒﺮ )ﻋﺮﻓﺎن( و ﻧﻪ ﻓﻘﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﻋﻤﻮم اﺳﺖ‪/‬‬
‫آﻧﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪‬‬
‫دوازدﻫﻢ‪ Ç‬ﺷﻮاﻫﺪ ﻳﺎد ﺷﺪه در ﺑﺎﻻﻧﻴﺰ ﻫﻤﻪ در ﺗﺄﻳﻴﺪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻬﻢﺗﺮ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ از اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ اﺳﺖ‪ ,‬آن ﺑﺨﺶ از اﺷﻌﺎر ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ‬
‫وﺣﺪت وﺟﻮد دﻻﻟﺖ دارد و ﭼﻮن اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺒﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪة ﺑ‪Ç‬ﺤﺚ وﺣ‪Ç‬ﺪت‬
‫وﺟﻮد اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ راﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ از اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﻮل وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫@ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﻮل رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ,‬ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ از اﻳﻦ‬
‫اﺻﻄﻼح ﺑﻪ دﺳﺖ دﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﺨﻦ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﭼﻴﺘﻴﻚ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ اﺻﻄﻼح وﺣﺪت وﺟﻮد از ﺳﺪة ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮي‪ ,‬ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻣ‪Ç‬ﺘﻌﺎرض ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم اﻳﻦ اﺻﻄﻼح در ﻗﺮون ﭘﻴﺶ از آن ﭘ‪Ç‬ﻴﺪا ﻛ‪Ç‬ﺮده اﺳﺖ و ﻟﺬا اﻳ‪Ç‬ﻦ ‪‬ادﻋ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ وﺣﺪت وﺟﻮد ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒدﻗﻴﻖ و روﺷﻨﻲ از‬
‫اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ارا‪Ä‬ﻪ ﺷﻮد‪ ,‬ادﻋﺎي ﻧﺎدرﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ /‬و ﻧﺎدرﺳﺖﺗﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪> :‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ وﺣﺪت وﺟﻮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪</‬ﺑﻪوﻳﮋه اﻳﻨﻜﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ‪ ,‬اﻏﻠﺐ ﻣﻘﺼﻮدﺷﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻋﺘﻘﺎداﺗﺶﭘﻴﺮو اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪2/‬‬

‫‪ /1‬ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ‪ ,‬ص ‪/ëëë‬‬

‫‪" /2‬ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺷﻴﺦ ا@ﻛﺒﺮ"‪ ,‬ﮔﻠﺴﺘﺎن‪ ,‬ﺻﺺ ‪/12 Ç 11‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪128‬‬

‫ﭼﻴﺘﻴﻚ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ وﺣﺪت وﺟﻮد‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ,‬وﻟﻲ ﻫﻴﭻﻛﺪام اﻳﻦ اﺻﻄﻼح را ﺑﻪ@ﻛﺎر ﻧﺒﺮدهاﻧﺪ; ﺑﻪآﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ از اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﻪ دﺳﺖ داد و ﻣﺘﻮن ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ را ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم در آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ‬
‫ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ذ@ﻛﺮ ﻛﺮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ دارد ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد آن دو ﺳﺨﻨﻮر ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫اﺻﻄﻼح ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدهاﻧﺪ? ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ,‬ﻧﻮﻋ‪ H‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺻ‪Ç‬ﺤﻴﺤﻲ از‬
‫ﻣﻌﻨﺎي آن اﺻﻄﻼح ﻧﺪارﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ وﺣﺪت وﺟ‪Ç‬ﻮد ﺧ‪Ç‬ﻼﺻﺔ ﺗ‪Ç‬ﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫ﻣﺘﺄﺧﺮ اﻫﻞ ﻋﺮﻓﺎن اﺳﺖ‪ ,‬ﻟﺬا ﻣﻘﺼﻮد اﺻﻠﻲﺷﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وﺣﺪت وﺟﻮد‪ ,‬ﻳﺎ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺤﺪﺛﺎن ﻋ‪Ç‬ﺼﺮ‬
‫ﭼﻴﺰ ﺧﻮﺑﻲ ﻳﺎ ﭼﻴﺰ ﺑﺪي اﺳﺖ‪ ,‬ﻳﺎ آﻧﻜﻪ ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎري از ﻓﻘﻴﻬﺎن و ‪‬‬
‫ﺻﻔﻮي ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪان ﺑﻪ وﺣﺪت وﺟﻮد اﺻ‪ Â‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧ‪Ç‬ﺒﻮده و ﺑ‪Ç‬ﻪﻧﺤﻮي‬
‫ﻣﺸﺮك و ﻛﺎﻓﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ /‬رﻳﺸﺔ اﻳﻦ ﺷﻴﻮة اﻃﻼق ﻣﻐﺮﺿﺎﻧﻪ‪ ,‬ﺑﻪﺑﺮﺧﻲ از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﻮارد‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ /‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ از وﺣﺪت وﺟﻮد ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ داﺷﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺷﻴﺦ ا@ﻛﺒﺮ و ﻫﻢ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ وﺣﺪت وﺟ‪Ç‬ﻮد ﻣ‪Ç‬ﻌﺘﻘﺪ‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ /‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ,‬ﻧﺎ@ﮔﺰﻳﺮ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢﺑﻴﺸﺘﺮ ﻋﺮﻓﺎي ﺑﺰرگ در‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪوﺣﺪت وﺟﻮد ﺑﻮدهاﻧﺪ‪/‬‬
‫ا@ﻛﻨﻮن ا@ﮔﺮ داﻳﺮة ﻣﻌﻨﺎ را ﭼﻨﺪان ﮔﺴﺘﺮده ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻛﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ و ﻣﻮﻻﻧﺎ را در‬
‫ﺑﺮﮔﻴﺮد‪ ,‬و ﻳﺎ ﭼﻨﺪان ﺗﻨﮓ ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴﺮﻋﺎرف را ﺑ‪Ç‬ﻴﺮون ﻧﮕ‪Ç‬ﻪ دارد‪ ,‬در اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺻﻮرت ﻗﺪر ﻣﺘﻴﻘ‪‬ﻦ‪ ,‬ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ‬
‫‪Ö‬‬
‫ﺧﺪا و ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻫﻤﻪ اﺷﻴﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ‪ ,‬وﺣﺪت وﺟﻮد‬
‫ﺻﺮﻓ‪ H‬اﺻﻄﻼح دﻳﮕﺮي ﺑﺮاي ﺗﻮﺣﻴﺪ ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻧﮕﺮش ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎب‬
‫اﺳﺖ‪1/‬‬

‫ﭼﻴﺘﻴﻚ اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ از ﻗﺮن ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮي ﺑﻪ ﺑﻌﺪ‪ ,‬وﺣﺪت وﺟﻮدﻣﺘﺴﺎوي‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/12‬‬

‫‪129‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﺧ‪Ç‬ﺎﺻﻲ‬
‫‪‬‬ ‫و ﻣﺘﺮادف ﺑﺎ ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻗ‪Ç‬ﻠﻤﺪاد ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ ,‬درﺣ‪Ç‬ﺎﻟﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ دﻟﻴ‪Ç‬ﻞ‬
‫ﻟﺐ آراي اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ در اﺻ‪Ç‬ﻄﻼح‬
‫دردﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ آن ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ‪‬‬
‫وﺣﺪت وﺟﻮد ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬او‪ Á‬ﺷﺨﺺ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ اﺻﻄﻼح وﺣﺪت وﺟﻮد را ﺑﻪ@ﻛﺎر‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬اوﻟﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ را ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ وﺣﺪت وﺟﻮد ﻣﻌﺮﻓﻲ‬
‫@ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ,‬اﺑﻦﺗﻴﻤﻴﻪ اﺳﺖ و اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ اﺑﻦ ﺗﻴﻤﻴﻪ در ردﻳﻒ ‪‬اوﻟﻴﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ ازﭘﻴﺮوان اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ را ﺑﻪ وي ﻣﻨﺴﻮب‬
‫ﻣﻬﻤﻲ ﻧﻤﻲﺷﻤﺮدهاﻧﺪ‪ /‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ اﺑﻦ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻫﻴﭻﻛﺪام آن را ﺗﻌﺒﻴﺮ ﭼﻨﺪان ‪‬‬
‫ﺗﻴﻤﻴﻪ ﺑﻪاﺑﻦﻋﺮﺑﻲ و دﻳﮕﺮان ﺗﺎﺧﺖ و اﻳﺸﺎن را ﻣ ‪‬ﺘﻬﻢ ﺑﻪ وﺣ‪Ç‬ﺪت وﺟ‪Ç‬ﻮد واﻧ‪Ç‬ﻤﻮد‪,‬‬
‫ﻣ‪Æ‬ﺳﺲ و ﺑﺎﻧﻲ ﻣﻜﺘﺐ وﺣﺪت وﺟﻮد اﻋﻼم ﻛﺮدﻧﺪ‬
‫ﭘﺎرهاي از ﺻﻮﻓﻴﻪﻧﻴﺰ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ را ‪‬‬
‫و در ﻣﻘﺎم ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ اﺑﻦ ﺗﻴﻤﻴﻪ‪ ,‬ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي وﺣ‪Ç‬ﺪت وﺟ‪Ç‬ﻮد ﭘ‪Ç‬ﻴﺪا‬
‫@ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﻄﻼن ﻧﻈﺮ اﺑﻦ ﺗﻴﻤﻴﻪ را ﻛﻪ وﺣﺪت وﺟﻮد را ﺑﺎ ﻛﻔﺮ‪ ,‬زﻧﺪﻗﻪ و اﻟﺤﺎد ﻣﺮادف‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪1/‬‬ ‫ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺖ‪ ,‬آﺷﻜﺎر‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺗﻘﺮﻳﺮ اﺑﻦ ﺗﻴﻤﻴﻪ از وﺣﺪت وﺟﻮد ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻓ‪Ç‬ﻘﺮات ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎري در ﻧ‪Ç‬ﻮﺷﺘﻪﻫﺎي‬
‫درﺣﺪي ﻛﻪ ﺧﻮد‬
‫‪‬‬ ‫اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ را‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻫﻤﺨﻮان اﺳﺖ‪ /‬اﺑﻦ ﺗﻴﻤﻴﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﺳﺎﺧﺖ و ﻓﻘﺮاﺗﻲ از ﻣﺘﻮن را ﻫﻢ در ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺷﺎﻫﺪآورد‪/‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ وي‪ ,‬اﻳﻦﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ داﺷﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ آﻧﭽﻪاﻣﺮوز "ﭘﺎﻧﺘﻪاﻳﺴﻢ"‬
‫)= ﻫﻤﻪ ﺧﺪاﻳﻲ( ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﭼﻮن ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻓﻮق‪ ,‬ﻓﺎرﻗﻲ ﻣﻴﺎن ﺧﺪا و ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﻋﺪهاي از‬
‫ﺧﻠﻘﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ /‬ﺑﺮداﺷﺖ وي از اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺎن و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن وﺣﺪت وﺟﻮد از آن ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪﻧﺪ و آن را ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺣﻴﺮت ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ ﻛﻪ "ﻫﻤﻪ اوﺳﺖ" ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻌﻨﺎ ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ ‪ Ç‬ﺳﺨﻨﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺳﺎﺑﻘﻪاش دﺳﺖﻛﻢ ﺗﺎ ﺧﻮاﺟﻪ ﻋﺒﺪاﷲ اﻧﺼﺎريﭘﻴﺮ ﻫﺮات )ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 281‬ﻫ@‪1089 . /‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﺻﺺ ‪/1ê Ç 13‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪130‬‬

‫م‪ (/‬ﻣﻲرﺳﺪ‪ /‬در ﺑﺤﺚﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﻫﻨﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻌﻨﻲ وﺣﺪت وﺟﻮد درﮔﺮﻓﺖ‪,‬‬
‫ﺐ ﻣﻄﻠﺐ وﺣﺪت وﺟﻮد ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻲآوردﻧﺪ‪/‬‬ ‫اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻓﺎرﺳﻲ را اﻏﻠﺐ ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ‪Ô‬ﻟ ‪‬‬
‫ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬در زﻣﺎﻧﺔ ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ "ﻫﻤﻪ اوﺳﺖ" ﻳﺎ ﺳﺨﻨﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن‪ ,‬ﻧﺰد ﻣ‪Ç‬ﺨﺎﻟﻔﺎن و‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮاﻓﻘﺎن‪ ,‬ﺑﻴﺎنﻛﻨﻨﺪه ﻣﻌﻨﺎي وﺣﺪتوﺟﻮد اﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺟﺎي ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ا@ﮔﺮ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ وي ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺧﺪا‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﻫﻢ در ﻛﻨﺎر ﻫﻤﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪو ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ اﻓﺰود ﻛﻪ او ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ‬
‫را ﺧﺪا ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ "ﻫﻤﻪ‪ ,‬او ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ"‪ /‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫درﺑﺎرة ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت در ﻗﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻋﺒﺎرت ﻣﻮﺟﺰ و رﺳﺎﻣﻲآورد ﻛﻪ ﻫﻮ ﻻ ﻫﻮ‪,‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اوﺳﺖ و او ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ آﻳﺖ و ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ و ﻇﻬﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ /‬ﭼﻮن ﻫﺮ‬
‫ﭼﻴﺰ وﺟﻮد و ﺻﻔﺎت ﺧﻮد را از وﺟﻮد و ﺻﻔﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﮔﻴﺮد و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻫﺮ‬
‫‪Ö‬‬
‫ﭼﻴﺰ ﺣﺠﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ,‬ﻫﻴﭻﭼﻴﺰﺟﺰ او‪ ,‬او ﻧﻴﺴﺖ; ﻫﺮﭼﻴﺰ ﻋﻴﻦ ﺧﻮد اﺳﺖو‬
‫ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻋﻴﻦ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ‪/‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻻزﻣﺔ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻌﻨﺎدار ﻣﻴﺎن اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ آن اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ‪ ,‬ﺻﻮر ﺧﻴﺎﻟﻲ‪ ,‬اﺳﺘﻌﺎرات‪ ,‬رﻣﻮز‪ ,‬ﻋ‪Ç‬ﺒﺎرات‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻮﺿﻮﻋﺎت و دﻳ‪Ç‬ﺪﮔﺎهﻫﺎي‬
‫ﻳﺎﻓﺖ ﺷﺪه در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻫﺮ دو را ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ و آﻧﮕ‪Ç‬ﺎه ﻧﺴ‪Ç‬ﺒﺖ ﺗ‪Ç‬ﻮاردي ﻳ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻣﻴﺎنآﻧﻬﺎ را ﺑﺴﻨﺠﻴﻢ; ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ دﻗﻴﻖ و ﺟﺎﻣﻌﻲ در اﻳﻦ ﺳﻄﺢ‪ ,‬ﻣﻮﻗﻮف‬
‫ﺑﻪآن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻣﻜﻔﻲ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي آن ﻫ‪Ç‬ﺮ دو ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻤﻞ آﻳ‪Ç‬ﺪ‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺧﺎص‬
‫@ﻛﻤﺎﺑﻴﺶ ﻣﻮﺿﻮعﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻫﻴﭻﻛﺲ ﺑﻪﭘﮋوﻫﺶدﻗﻴﻖ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ‪‬‬
‫ﺻﺪراﻟﺪﻳﻦ ﻗﻮﻧﻮي ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ آﻧﻬﺎ را‬
‫‪‬‬ ‫اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻳﺎ ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺷﺎ@ﮔﺮدان وي‪ ,‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺗﻘﺮب ﻧ‪Ç‬ﺠﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻳﺎ اﻣﻜﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﻳﺸﺎن را داﺷﺘﻪ‪ ,‬ﻫﻨﻮز ‪‬‬
‫ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ,‬ﭼﻮن از اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺴﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ از اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪ زودي زود ﻫﻢ ‪‬‬
‫‪131‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻮﻻﻧﺎآﺛﺎر ﻣﻜﺘﻮب ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢدﺷﻮارﺗﺮ از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫اﺳﺖ و ﻫﻢ در ﺑﺪاﻋﺖ ﭼﻴﺰي ﻛﻢ ﻧﺪارد‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮔﺎه ﮔﺎه ﺑﻪ وﺣﺪت وﺟﻮد و ﻣﻮﺟﻮد ﻣ‪Ç‬ﺘﻤﺎﻳﻞ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪ ,‬ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ ﻧ‪Ç‬ﻪﺗﻨﻬﺎ‬ ‫@‬

‫وﺣﺪت وﺟﻮدي ﺑﻠﻜﻪ وﺣﺪت ﻣﻮﺟﻮدي اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ درﻣﺜﻨﻮي ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻧ‪Ç‬ﻤﺎ‪1‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ وﺟ‪ÇÇ‬ﻮد ﻣ‪ÇÇ‬ﻄﻠﻖ ﻓ‪Ç‬ﺎﻧﻲ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﻋ‪Ç‬ﺪمﻫﺎﻳﻴﻢ و ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻲﻫﺎ ﻧ‪Ç‬ﻤﺎ‬
‫و در دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻦ از ﻋﺪم زادمﺗﻮ را‪ ,‬ﺑﺮ ﺗﺨﺖﺑﻨﻬﺎدمﺗﻮ را‬
‫آﻳﻴﻨﻪاي دادم ﺗﻮ را‪ ,‬ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺎ ﺧ‪Ç‬ﻮ‬
‫@ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﻲ‪2‬‬

‫و در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫@ﮔﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﻻﻫﻮت و ﮔﻬﻲ ﻣﺨﺒﺮ ﻧ‪Ç‬ﺎﺳﻮت‬
‫@ﮔﺎﻫﻲ ﺷﺪه دردي و ﮔﻬﻲ ﻋﻴﻦ ﺻ‪Ç‬ﻔﺎﻳﻴﺪ‬
‫ذاﺗﻴﺪ و ﺻﻔﺎﺗﻴﺪ‪ ,‬ﮔﻬﻲ ﻋﺮش و ﮔﻬﻲ ﻓﺮش‬
‫در ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻦ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻘﺎﻳﻴﺪ و ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﺰه ز ﻓ‪ÇÇ‬ﻨﺎﻳﻴﺪ‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﻴﺪ رخ اﻧ‪Ç‬ﺪر رخ ﻣ‪Ç‬ﻌﺸﻮق‬
‫ﺻ‪Ç‬ﻴﻘﻞ ﺑ‪Ç‬ﺰداﻳ‪Ç‬ﻴﺪ‪3‬‬ ‫زﻧﮕ‪ÇÇ‬ﺎر ز آﻳ‪ÇÇ‬ﻴﻨﻪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎز در دﻳﻮانﺷﻤﺲ درﺑﺎرة وﺣﺪت وﺟﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻧﺎ@ﮔﻬﺎن ﻣﻮﺟﻲ زﺑ‪Ç‬ﺤﺮ ﻻﻣﻜ‪Ç‬ﺎن آﻣ‪Ç‬ﺪ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫@ﻛﺰ ﻧﻬﻴﺒﺶ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﻮر و ﻓﻐﺎن آﻣﺪ ﭘﺪﻳﺪ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) ì0ì‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ë‬ﺑﻴﺖ ‪/2ëì8ê‬‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/119‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /3‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪132‬‬

‫راز ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﺧﻮدآن ﻧﮕﺎر ﺟﻠﻮه@ﮔﺮ‬

‫راز او ﺑﻴﺮون ﻓﺘﺎد‪ ,‬اﻳﻦ داﺳﺘﺎن آﻣ‪Ç‬ﺪ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺟﻤﺎل ﺧﻮد ﺗ‪Ç‬ﻘﺎﺑﻞ ﻛ‪Ç‬ﺮد اﺳ‪Ç‬ﻤﺎي ﺟ‪Ç‬ﻼل‬
‫آنﻃﺮف ﻏ‪Ç‬ﺎﻟﺐ ﺷ‪Ç‬ﺪه زانرو ﻋ‪Ç‬ﻴﺎن آﻣ‪Ç‬ﺪ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ اﻋﻴﺎن ﺛﺎﺑﺖ را ز ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ آرد ﺑ‪Ç‬ﻪ‬

‫ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﻦ‬
‫ذات و اﺳﻤﺎ¾ و ﻧﻌﻮت ﺑﻴﻜﺮان آﻣ‪Ç‬ﺪ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫ﺣﺴ‪ÇÇÇ‬ﻦﺧﻮدرا@ﻛ‪ÇÇ‬ﺮدﭘﺲﺑﺮ روح اﻋ‪ÇÇ‬ﻈﻢﺟﻠﻮهاي‬
‫ﻋﻘﻞو ﻧﻔﺲوﻋﺮشو ﻓﺮشو آﺳﻤﺎن آﻣﺪ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ او زانﺳﺎن ﻛﻪ اوﺳﺖ‬
‫ﻣﻈﻬﺮ ﺟﺎﻣﻊ ﭼﻮ آدم در ﺟﻬﺎن آﻣ‪Ç‬ﺪ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫ﺣﻀﺮتﺳﻠﻄﺎنﺑﺮون زد ﺧ‪Ç‬ﻴﻤﺔذات و ﺻ‪Ç‬ﻔﺎت‬
‫ﺑﻲﺣﺪ و ﺣﺼﺮش را ﻣﻜﺎن آﻣﺪ ﭘﺪﻳﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻟﺸﻜﺮ‬
‫ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﺨﺸﻴﺪ ﻫﺮﮔﻨﺠﻲﻛﻪ ﻣﺨﺰنداﺷﺖ ﻋﺸﻖ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺎﻧﺐ ﻫﺰارش ﺑ‪Ç‬ﺤﺮ و ﻛ‪Ç‬ﺎن آﻣ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﭘ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪﻳﺪ‬
‫آنﻛﻪ ﺑﻲﻧﺎم و ﻧﺸﺎن و ﺻﻮرت و آﻳﺎت ﺑﻮد‬
‫ﺑﻲﻧﺸﺎن در ﺻﻮرت ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن آﻣﺪ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫آنﻛﻪ ﻓﺎرغ ﺑﻮد و ﻣﺴﺘﻐﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﻞ از اﻳ‪Ç‬ﻦ و‬
‫آن‬
‫ﻧﺎ@ﮔﻬﺎن ﺑﺎ اﻳﻦ و ﺑﺎ آن در ﻣﻴﺎن آﻣﺪ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫‪133‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ در دﻳﻮان ﺷﻤﺲ ﺑﺎ اﻓﻜﺎر وﺣﺪت وﺟﻮدي اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ‬

‫وﺟﻮد ﻫﻤﭽﻮن‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ‪,‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻤﺜﻴﻞ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺘﻨﻮع‪,‬‬
‫ﻣﺘﻌﺪد و ‪‬‬
‫درﻳﺎﻳﻲ ﻳﺎ اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻲ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ و ﻳﻜﺘﺎ و ﻳﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻮﺟﻮدات ‪‬‬
‫ﺗﻤﻮج‪ ,‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ‬
‫ﺗﺤﺮ @ك و ‪‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﻮاجآن درﻳﺎ ﻳﺎ اﻗﻴﺎﻧﻮساﻧﺪ‪/‬آب درﻳﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ‪‬‬
‫ﻣﺘﻌﺪد و ﻣﺘﻨﻮع ﻧﻤﻮدار ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻜﻮن و آراﻣﺶ ﻫﻤﺔ آن اﻣﻮاج‬
‫اﻣﻮاج ‪‬‬
‫ﻣﺘﺤﺮ @ك ﺑﺎ درﻳﺎي ﺳﺎ@ﻛﻦ و ﺑﻲﻣﻮج ﺗﻔﺎوﺗﻲ‬
‫ﻣﺘﻤﻮج و ‪‬‬
‫ﻓﺮو ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ /‬ﭘﺲ درﻳﺎي ‪‬‬
‫ﻧﺪارد‪ /‬ﺣﻘﻴﻘﺖ درﻳﺎ‪ ,‬ﻳﻜﻲ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬درﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﻣﻮج اﺳﺖ و ﻣﻮج ﻫﻤﺎن درﻳﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬اﻣﻮاج درﻳﺎ‪ ,‬اﻃﻮار و اﺷﻜﺎل و ﺻﻮر ﻳﺎ ﺷ‪Æ‬ون و ﺣﺮﻛﺎت درﻳﺎﺳﺖ ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺟﺪاي از درﻳﺎ‪ ,‬ﺧﻮد ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﻴﻨﻨﺪة ﻇﺎﻫﺮﺑﻴﻦ و ﻧﺎآ@ﮔﺎه ﻣ‪Ç‬ﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ اﻣﻮاج را ﺑﺒﻴﻨﺪ و از ﺧﻮد درﻳﺎ ﻏﺎﻓﻞ ﺷﻮد‪ /‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺟﻨﺪي ‪ ÇÇ‬از ﺷﺎرﺣﺎن‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳ ‪‬‬‫ﻳﻜﻲ از اﺗﺒﺎع اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ و ﺷﺎ@ﮔﺮدان ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي ‪ ÇÇ‬‬
‫ﻓﺼﻮص در ﻣﻘﺎم اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﻧ‪ÇÇ‬ﻬﺎر‬
‫‪Õ‬‬ ‫ث اﻣ‪ÇÇ‬ﻮا ‪Õ‬ج و‬
‫‪‬ا ‪‬ن اﻟﺤ‪ÇÇÇ‬ﻮا ‪‬د ‪‬‬ ‫ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﺎن ‪‬ﻣ‪Ç‬ﻦ ‪‬ﻗ‪ Ç‬ﺪم‬
‫ﺑﺤﺮ ‪‬ﻋ ×‬
‫‪‬ﻟﺒﺤﺮ ‪Õ‬‬
‫ا ‪Ô‬‬
‫‪ÇÇ‬ﻤﺎ ‪‬ﺗﺸﻜ‪ÇÇ‬ﻞ ﻓ‪Ç‬ﻴﻬﺎ ﻓ‪Ç‬ﻬﻲ ا‪‬ﺳ‪Ç‬ﺘﺎر‬
‫‪‬ﻋ ‪‬‬ ‫ﻚ اﺷﻜ‪ÇÇ‬ﺎ ‪Õ‬ل ‪Ô‬ﻳﺸ‪Ç‬ﺎ ‪‬ﻛ‪Ç‬ﻠ‪Ô‬ﻬﺎ‬
‫ﻻ ‪‬ﻳ‪Ö ÇÇ‬ﺤ ‪Ô‬ﺠﺒ ‪‬ﻨ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ درﻳﺎ ﻫﻢﭼﻨﺎنﻛﻪ از ازل درﻳﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬درﻳﺎﺳﺖ‪ /‬ﻣﻮﺟﻮدات ﺣﺎدث و‬
‫ﻏﻴﺮﻗﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﺎت و ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﺧﻠﻘﺘﻨﺪ‪ ,‬ﻣﻮجﻫﺎ و رودﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درﻳﺎ‬
‫ﺑﻪﺷﻜﻞ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﺸ ‪‬ﻜﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﭘﺲ آ@ﮔﺎه ﺑﺎش ﻛﻪ اﻳﻦ اﺷﻜﺎل و ﺻﻮر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻤﭽﻮن ﭘﺮدهﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ,‬ﺗﻮ را از درﻳﺎﻓﺖ ﺣﻘﻴﻘﺖ درﻳﺎ و وﺣﺪت‬
‫درﻳﺎ ﻣﺤﺠﻮب ﻧﻜﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺟﻨﺪي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻀﻤﻮن را ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﻓ‪Ç‬ﺎرﺳﻲ ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻪ‬
‫ﻣ‪Æ‬ﻳ ‪‬‬‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟ‪ÇÇ‬ﻤﻠﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮ آب را ﺣ‪Ç‬ﺒﺎب ﺑ‪Ç‬ﻮد‬ ‫ﻣﻮجﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻮج ﻫﺴﺘﻲ راﺳﺖ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪13ê‬‬

‫درﺣ‪ÇÇ‬ﻘﻴﻘﺖ ﺣ‪ÇÇ‬ﺒﺎب‪ ,‬آب ﺑ‪Ç‬ﻮد‬

‫‪Ö‬‬ ‫@ﮔﺮﭼ‪Ç‬ﻪ آب و ﺣ‪Ç‬ﺒﺎب ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ دو‬
‫راﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻮن ﻫﺴﺘﻲ ﺳﺮاب ﺑﻮد‪1‬‬ ‫ﭘﺲ از اﻳﻦ روي‪ ,‬ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻲ اﺷ‪Ç‬ﻴﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﭼﻴﺘﻴﻚ‪ ,‬دﻳﺪﮔﺎه اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ را در ﻗﺎﻟﺐ وﺣﺪت وﺟﻮد ﺧﻼﺻﻪ ﻛﺮدن‪,‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﻲ از دﻗ‪‬ﺖ ﺑﻪدور اﺳﺖ و ﻫﻢ در ﻋﻤﻞ ﻣﺎﻳﺔ ﮔﻤﺮاﻫﻲ اﺳﺖ; زﻳﺮا‬
‫ﻟﺐ آراي ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻧ‪Ç‬ﻤﻲﻛﺮد‪,‬‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ از وﺣﺪت وﺟﻮد ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ و ﺧﻮد را "ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ"‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪﺟﺎي آن ﺑﻴﺶ از ﻫﺮﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﻠﻤﺔ "ﺗﺤﻘﻴﻖ" ‪‬‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ /‬اﻳﻦ دو ﻛﻠﻤﻪ در ﻓﺎرﺳﻲ وﻋﺮﺑﻲاﻣﺮوز‪ ,‬ﺑﻪﻣﻌﻨﻲﭘﮋوﻫﺶ وﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ ﻳﺎ‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻖ( ﭼ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﭘﮋوﻫﻨﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ در ﻣﻜﺘﺐ اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺤﻘﻴﻖ )ﻣﺸ‪Ç‬ﺘﻖ از رﻳﺸ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت اﺳﻢ و ﭼﻪ ﺻﻔﺖ‪ ,‬ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ راﺳﺖ و راﺳﺘﻲ‪ ,‬ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ,‬درﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﺣﻖ از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻤﺎي اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻗﺮآن آﻣﺪه اﺳﺖ و از ﻫﻤﺎن اواﻳﻞ‬
‫ﻣﺮادف ذات ﺧﺪاوﻧﺪ )اﷲ در ﻋﺮﺑﻲ( ﺑﻪ@ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫ﻳﻜﻲ از اﺳﻤﺎي اﻟﻬﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺟﺰ ﺣﻀﺮت ﺑﺎري ‪ ÇÇ‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي‬
‫ﺗﻤﺎم ﻛﻠﻤﻪ ‪ ÇÇ‬ﺣﻘﻴﻘﻲ و درﺳﺖ و راﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻨﺎي ﻛﻠﻤﻪ‪,‬‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ‪ /‬و ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻌﻨﺎي ﻛﻠﻤﺔ ﺧﻠﻖ را ‪ ÇÇ‬ﻛﻠﻤﻪاي ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از اوﻗﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻖ‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود ‪ ÇÇ‬ﺑﺎﻳﺪﺑﻴﺸﺘﺮ ﻏﻮر ﻧﻤﻮد‪ /‬ﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻳﻦ واژه ﻣﻌﻨﺎي ‪‬‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ‬ ‫@‬

‫@ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ آﻣﺪ و ﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﺟﺪا از آن ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ‪/‬‬

‫ﻄﻲ ‪Ô‬ﻛ ﱠﻞ ‪‬ﺷ ‪Ö‬ﻲ ‪ ¾‬ﺧ ‪Ö‬ﻠ ‪‬ﻘ ‪Ô‬ﻪ‪ÇÇ 2‬‬
‫اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﺎ ﻛﻪ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ,‬ﺑﻪ آﻳﺔ ﻗﺮآﻧﻲ ]ﻫﻮ[ اﻟ ‪‬ﺬي ا‪Ö ‬ﻋ ×‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ]اوﺳﺖ[ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ‪ ,‬ﺧﻠﻖ آن را داده اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬اﺳﺘﻨﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻖ ‪ ÇÇ‬اﻋﻄﺎ@ﻛﻨﻨﺪه ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﺷﻴﺎﺳﺖ‪ ,‬ﻻﺟﺮم ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ ÇÇ‬ﻳﻌﻨﻲ ‪‬‬
‫)ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺮور ﻧﻴﺰ( ﺑﻬﺮهاي ﻧﺴﺒﻲ از ﺣﻖ ‪ ÇÇ‬از راﺳﺘﻲ‪ ,‬درﺳﺘﻲ و ﺣﻘﻴﻘﺖ ‪ÇÇ‬‬

‫‪ /1‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ اﻣﻴﻦ‪ ,‬وﺣﺪت وﺟﻮد در ﻓﻠﺴﻔﻪ و ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺑﻌﺜﺖ‪ ,137ì ,‬ﺻﺺ ‪/33Ç2ì‬‬

‫‪ /2‬ﺳﻮرة ﻃﻪ‪ ,‬آﻳﺔ ‪/20‬‬

‫‪13ë‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫دارﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻬﻤﻲ در ﻣﻘﺎم ﻋﻤﻞ ﻣﺘﺮﺗ‪‬ﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﺘﺎﻳﺞ ‪‬‬
‫آﺷﻜﺎر ﻛﺮدن ﻧﺘﺎﻳﺞ‪ ,‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻌﺮوف ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪> :‬ﻫﻤﺎﻧﺎ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻘ‪‬ﻲ اﺳﺖ‪ ,‬و ﻧﻔﺲ ﺗﻮ را ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻘ‪‬ﻲ اﺳﺖ‪ ,‬و ﻫﻤﺴﺮ ﺗﻮ را ﺑﺮ ﺗﻮ‬
‫ﺣﻖ اوﺳﺖ ﺑﺪه<‪ 1‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪,‬‬
‫ﺣﻖ ﻫﺮ ﻳﻚ را آﻧﭽﻨﺎن ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺣﻘ‪‬ﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﭘﺲ ‪‬‬
‫ﻫﺮﭼﻴﺰ ﺑﻬﺮهاي از ﺣﻘﻴﻘﺖ و درﺳﺘﻲ دارد‪ /‬ﻫﺮﭼﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﺪان ﻣﻲرﺳﻴﻢ ﺣﻘ‪‬ﻲ ﺑﺮ ﻣ‪Ç‬ﺎ‬
‫دارد‪ ,‬ﭼﻮن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺴﺒﺘﻲ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻣﺎ ﻣ‪Ç‬ﻮﻇ‪‬ﻔﻴﻢ ﻣ‪Ç‬ﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫اﻗﺘﻀﺎيآن ﻧﺴﺒﺖ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪/‬آن ﭼﻴﺰ وﻇﻴﻔﻪايﺑﺮﻋﻬﺪة ﻣﺎ ﻧﻬﺎده و ﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪآن‬
‫دارﻳﻢ‪2/‬‬ ‫ﻣﺴ‪Æ‬وﻟﻴﺘﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻮل ﭼﻴﺘﻴﻚ‪ ,‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﺎي درﺳﺖ ﺗ‪Ç‬ﺤﻘﻴﻖ را در ﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺚ ﻣ‪Ç‬ﻲﻳﺎﺑﺪ‪/‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻠﻖ را ﺑﺮ ﻣﺎ و ﺑﺮ ﻫﻤﺔ اﺷﻴﺎ ارزاﻧﻲ داﺷﺘﻪ‪ ,‬ﻣﺎ را ﻣ‪Ç‬ﻮﻇ‪‬ﻒ‬
‫ﺣﻖ ﻫﺮﭼﻴﺰ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ و آن ﺣﻖ را ﺑﻪﻧﺤﻮ درﺳﺖ ادا ﻛﻨﻴﻢ‪/‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺗﺎ ‪‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﻛﻪ آدﻣﻲ ﺑﺮ ﺻﻮرت ﺧﺪا آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه‪ ,‬اﺳﻤﺎ را از ﺧﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﺧﻮد ﻋﺎﻟﻢ ﺻ‪Ç‬ﻐﻴﺮ در دل ﻛ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﻨﺎت‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻪ‪ ,‬ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ اﺳﺖ و ‪Ö‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ‪‬‬
‫ﻛﻞ ﻛﺎ‪Ä‬ﻨﺎت و ﺧ‪Ç‬ﺒﺮﮔﺮﻓﺘﻦ از‬ ‫‪Ö‬‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬آﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ ﻻزﻣﺔ‬
‫اﺣﻮال ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ‪/‬آدﻣﻴﺎن ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻫﻤﺔ ﺧﻠﻖاﻧﺪ و ﻫﺮ ﻣﺨﻠﻮﻗﻲ را‬
‫ﺣﻖ اﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺣﻘ‪‬ﻲ ﺑﺮ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻇ‪‬ﻒ ﺑﻪ اداي آن ‪‬‬
‫ﺣﻖ ﻫﻤﻪ اﺷﻴﺎ را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﭼﻄﻮر‬
‫ﻣﺴﺄﻟﺔ اﺳﺎﺳﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ آدﻣﻲآن اﺳﺖ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻦ ﺣﻖ را ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎيآن ﻋﻤﻞ ﻛﺮد?آﺛﺎر و ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﺑﺪﻳﻦﭘﺮﺳﺶ ﻧﻈﺮ دارد‪ /‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ,‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي اوﭘﮋوﻫﺸﻲ در ﻛﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬

‫ﻠﻴﻚ ﺣﻘ‪ H‬و‬

‫ﻚ ‪‬ﻋ ‪‬‬
‫ﻚ ‪‬ﻋﻠ‪‬ﻴﻚ ‪‬ﺣﻘ‪ H‬و ﻟ‪‬ﻨ‪‬ﻔ ‪Ö‬ﺴ ‪‬‬
‫ص‪ :êë‬ا‪ ‬ن ﻟ‪ ‬ﺮ ‪‬ﺑ ‪‬‬ ‫ﺻﻔﻮ¸اﻟﺴﻘﺎ‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺑﻴﺮوت‪ :‬ﻣ‪Æ‬ﺳﺴﻪ رﺳﺎﻟﺖ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﻴ ﺎﻧﻲ و‬
‫ﻛﻨﺰاﻟﻌﻤ ﺎل‪ ,‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻜﺮي ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ﻣﺘﻘﻲاﻟﻬﻨﺪي‪,‬‬

‫ﺣﻖ ﺣ‪‬ﻘ ‪‬ﻪ ‪/‬‬

‫ﻠﻴﻚ ﺣﻘ‪ ,H‬ﻓﺄﻋﻂ ﻛ‪ Ô‬ﱠﻞ ‪ ‬‬
‫ﻚ ‪‬ﻋ ‪‬‬
‫‪Ñ ‬ﻻﻫ‪Ö‬ﻠ‪ ‬‬
‫‪ /2‬وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‪ ,‬ﺻﺺ ‪/17 Ç 1ê‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪13ì‬‬

‫ﻳﺎ اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮدن اﺳﺖ و در ﻋ‪Ç‬ﻴﻦ ﺣ‪Ç‬ﺎل ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﺣ‪Ç‬ﻘﻮق ﻣ‪Ç‬ﺮﺑﻮط ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻧﺴ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻖ ‪ ÇÇ‬و ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻘﺖ ‪ÇÇ‬‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازد‪ ,‬ﭼﻪ اﻧﺴﺎن واﺳﻄﺔ ﻣﻴﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ ÇÇ‬ﻳﻌﻨﻲ ‪‬‬
‫ﻣﻘﻴﺪ ‪ ÇÇ‬اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺣﻖ ‪‬‬‫ﻳﻌﻨﻲ ‪‬‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺘ‪ H‬اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ از ﻋﻬﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻤﻴﻊ ﺣﻘﻮق ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪,‬‬
‫ﺑﺮﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ,‬درﻧﺘﻴﺠﻪﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﺘﺎبﻫﺎي اوﻣﺸﺘﻤﻞﺑﺮ ﺑﻴﺎن راهﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺣﻖ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﺸ‪Ç‬ﺎن ﻣ‪Ç‬ﻲدﻫﻨﺪ‪ /‬وي ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺣ‪Ç‬ﺪودي ﻫ‪Ç‬ﻤﺎن‬ ‫ﻣﻘﻴﺪ را در ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺣﻘﻮق ‪‬‬
‫ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺻﻮﻓﻴﺎن‪ ,‬ﻣﺘﻜ ‪‬ﻠﻤﺎن و ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن ﺳﻠﻒ را ﭘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ,‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ‬
‫@ﻛﺪام ﻣﺎﻳﻪاي از ﺷﻴﻮه ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ‪/‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﺑﻴﺎن ﺳﻴﺮ ﻋﺎرف از "ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻣﺎت" ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر‬
‫ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺼﻮ ف‪ ,‬ﻧﻮﻋ‪ H‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪‬‬
‫ﺳﺨﻦ در ﻣﻴﺎنآورد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎﻳﺮ ارﺑﺎب ‪‬‬
‫آن ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺑﻪدﺳﺖ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ /‬ﻧﻜﺘﺔ اﺻﻠﻲ در ﺳﺨﻦ وي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ‬
‫و ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ‪ ,‬ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت را ﻣﺘﺤﻘ‪‬ﻖ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻪ ﻗﻮاي وﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ را ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻓﻌﻠﻴﺖ رﺳﺎﻧﻴﺪه‪ ,‬ﻫﻤﻪ ﻣﻌﺎرف راآزﻣﻮده و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺣﻘﻮق در ﻛﺎ‪Ä‬ﻨﺎت وﻗﻮف ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﺗﻮﻗ‪‬ﻒ ﻛﺮدن در ﻣﻘﺎﻣﻲ دون ﻣﻘﺎﻣﻲدﻳﮕﺮ و ﻋﻠﻢ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪﻧﺤﻮي ﺧﺎص‪ ,‬ﻫﻤﻪ‬
‫ﻋﻴﻦ ﻧﻘﺼﺎن و ﻓﻘﺪان ﻛﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﺳﺖ‪ /‬درﺳﻴﺮ اﺳﺘﻜﻤﺎﻟﻲ‪ ,‬ﺳﺎﻟﻜﺎنﻃﺮﻳﻖ اﻟﻬﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰل ﻛﻪ ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ ,‬ﺑﺪان اﺣﺎﻃﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ازآن در ﻣﻲﮔﺬرﻧﺪ;‬
‫ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎم و ﻣ‪Ç‬ﻨﺰﻟﻲ را ﻣ‪Ç‬ﻨﻜﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﻨﺪ‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻘﺼﺪ ﻧ‪Ç‬ﻬﺎﻳﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﻓﻀﻴﻠﺖ و‬
‫آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ وراي ﻫﺮ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﻲ اﺳﺖ و اﺑﻦﻋﺮﺑﻲآن را ﻣﻘﺎم "ﻻﻣﻘﺎم" ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ‪/‬‬
‫ﺳﺎﻟﻚ ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺟﺎ ﺑﺮﺳﺪ‪ ,‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ و ﻛﺎﻣﻠﻲ از ﻫﻮ ﻻ ﻫﻮ را ﻣﺘﺤﻘ‪‬ﻖ ﺳﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ‪ ,‬ﻫﻤﺔ اﻃﻮار اﺻﻠﻲ وﺟﻮد را ﻃﻲ ﻛﺮده و ﺑﺮ ﻫﻤﻪ اﺣ‪Ç‬ﺎﻃﻪ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﻛﺪام از آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ از آﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ; ا ‪‬ﻣﺎ اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ‬
‫‪137‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﻣﻘﻴﺪ و ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺮ ﻫﻤﺔ ﻣﻘﺎﻣﺎت‬
‫‪‬‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻖ و‬
‫اﺳﺖ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل از ﻫﻤﻪ ﻓﺮاﺗﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﻫﻢﭼﻨﺎنﻛﻪ ﺧﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﺎ ‪‬‬
‫ﺷﻲ ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل از‬
‫ﺷﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ ,‬در آن ‪Ñ‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ‪Ñ‬‬
‫ﻣﻄﻠﻘﻴﺖ وﺟﻮ ‪‬د ﺑﻲﻣﺜﻞ او از ﻫﻤﻪ اﺷﻴﺎ ﺟﺪاﺳﺖ; اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺰ در ﻋ‪Ç‬ﻴﻦ‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﺣﻴﺚ‬
‫ﺣﻀﻮر در ﻫﺮ ﻣﻘﺎم‪ ,‬ﻓﺎرغ از ﻫﺮ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﻲ اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺎم ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺳﺖ‬
‫ﺣﻖ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در آن ادا ﻣﻲﮔﺮدد‪/‬‬
‫@ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺣﻖ ﻧﻔﺲ آدﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻ‪Ç‬ﻮرت ﺧ‪Ç‬ﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎي اﻳﻦ ﺳﺨﻦ اداي ‪‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪1/‬‬ ‫ﻣﺎﺳﻮي داﺷﺘﻪ‬ ‫آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه و ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻫﻴﭻ ﭘﻴﻮﻧﺪ و ﻋﻼﻗﻪاي ﺑﺎ‬
‫×‬
‫ا@ﻛﻨﻮن در ﻣﻘﺎم ﺑﺤﺚ از ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ‬
‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ در ﺻﺤﺒﺖ از ﻣﻘﺼﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻧﺴﺎن از ﻣﻘﺎم ﻻﻣﻘﺎم ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ,‬ﺷﺨﺺ‬
‫ﺣﻖ ﻫﺮ‬
‫ﻓﻌﻠﻴﺖ‪ ,‬ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻣﻘﺎم ﻻﻣﻘﺎم ﺑﻮد و ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭼﻨﺎن ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ و ‪‬‬
‫ذي ﺣﻘ‪‬ﻲ را ادا ﻛﺮده ﺑﻮد‪ /‬ﻟﻴﻜﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ‬
‫ﻻزﻣﺔ ﺗﺤﻘﻴﻖ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﻫﻤﻪ اﺷﻴﺎ ﻧﭙﺮداﺧﺘﻪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ راﺑﺮﺿﺮورﻳﺎتﺳﻴﺮ اﻟﻲ اﷲ‬
‫ﻧﻬﺎده اﺳﺖ )ﻳﻌﻨﻲ آﻧﭽﻪ ﺧﻮد "اﺻﻮل اﺻﻮل اﺻﻮل دﻳﻦ" ﻣﻲﺧﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ(‪ /‬ﻫ‪Ç‬ﻤﺔ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺣﻖ ﻋﺸﻖ را‬
‫اﺻﻮل را در ﻳﻚ ﻛﻠﻤﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺗﻠﺨﻴﺺ ﻛﺮد ﻛﻪ"ﻋﺸﻖ" اﺳﺖ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪‬‬
‫ﭼﻨﺎن ادا ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم ‪ ÇÇ‬ا@ﮔﺮ ﻧﮕﻮﻳﻴﻢ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺸﺮﻳﺖ ‪ ÇÇ‬ﻧ‪Ç‬ﻈﻴﺮي‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪﺗﻌﺒﻴﺮي ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﺑﺲ رﻓﻴﻊ درﺳﻴﺮ اﻟﻲ اﷲ‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ ﻣﻲﺷﺪ ﺑﻪ‬
‫رﺳﻴﺪ و آن ﻣﻘﺎم را ﻛﻪ ﻧﺰد اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻻﺟﺮم ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻣﻘﺎم ‪‬‬
‫ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﻘﺎم ﻻﻣﻘﺎم‪ ,‬ﻳﺎ دﺳﺖﻛﻢ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮﻳﻦ ورﻓﻴﻊﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت ‪‬‬
‫اﻋﻠﻲ ﻓﺮا ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﻛﻪ در ﻧﻈﺮ او ﺟﺎن ﻫﻤﺔ ﺣﻘﻮق و‬
‫ﺟﺎن آدﻣﻴﺎن را ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻘﺼﺪ ×‬
‫ﻫﻤﺔ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻫﻤﺎن اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﺸﻴﻨﺪ و ﺣ‪ Ç‬ﺘﻲ آن ﻣ‪Ç‬ﻘﺎم ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻲ‬

‫‪ /1‬ﭼﻴﺘﻴﻚ‪ ,‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﺻﺺ ‪/19 Ç 17‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪138‬‬

‫ﻣﻄﻠﻮب را ﻣﻘﺎﻣﻲ از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﻠﻮك ﻣﻲﺷﻤﺎرد و اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ را ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ واﺟﺪ ﻣﻘﺎم‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪1/‬‬ ‫ﻋﺸﻖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﻤﻜﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ‬

‫‪Çì‬ﻧﺘﻴﺠﻪ@ﮔﻴﺮي‬
‫ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺳﺨﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎي روﻣﻲ از ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬اﺛﺒﺎت دﻳﺪار ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در دﻣﺸﻖ )در ﺳﺎلﻫﺎي ﺟﻮاﻧﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ و‬
‫ﭘﻴﺮي اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ( و ﻧﻴﺰ دوﺳﺘﻲ و ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺻ‪Ç‬ﺪر ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻮي‬
‫)ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦﻣﺮوج و ﻣﻌ ‪‬ﻠﻢ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ( در ﻗﻮﻧﻴﻪ )در ﺳﺎلﻫﺎي ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﻋﻤﺮ اﻳﻦ‬
‫‪‬‬
‫دو( ﻳﺎ اﺷﺘﺮا@ك ﺑﻌﻀﻲ اﻓﻜﺎر‪ ,‬ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﻴﺮ اﻓﻜﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬زﻳﺮا‪:‬‬
‫‪‬او‪ ÇÁ‬دﻳﺪار ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در دﻣﺸﻖ‪ ,‬ﻣﻼﻗﺎﺗﻲ ﮔﺬرا ﺑﻴﺶ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺛﺎﻧﻴ‪ Ç H‬ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮي در ﻗﻮﻧﻴﻪ‪ ,‬در زﻣﺎﻧﻲ ﺑﻮده‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺗﺒﺔ ﻛﻤﺎل رﺳﻴﺪه اﺳﺖ و‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺼﻮف و ﻣﻌﺎرف‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻮد در ‪‬‬
‫داراي اﺳﺘﻘﻼل ﻧﻈﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺛﺎﻟﺜ‪ ÇH‬ﺷﻴﻮة ﺳﻴﺮ و ﺳﻠﻮك ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭘﺲ از رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬او‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻬﺎ¾اﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ وﻟﺪ‬
‫‪‬‬ ‫را از ﻣﻜﺘﺐ اﺳ‪Ç‬ﻼف ﺧ‪Ç‬ﻮد و ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻳﺦ ﺳ‪Ç‬ﻠﻒ او )ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ ﭘ‪Ç‬ﺪرش‬
‫ﺑﺮﻫﺎناﻟﺪﻳﻦ ﺗﺮﻣﺬي و دﻳﮕﺮان( ﺟ‪Ç‬ﺪا‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺎناﻟﻌﻠﻤﺎ¾ ﺑﻠﺨﻲ و ﻧﻴﺰ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﭘﺪرش‬
‫ﻗﺼﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫@ﻛﺮد‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﺳﺎده و ﻓﺸﺮده و در ﻗﺎﻟﺐ داﺳﺘﺎن و ‪‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ‪ ,‬اﻟﻬﻲﻧﺎﻣﻪ )ﺣﺪﻳﻘ‪ ¹‬اﻟﺤﻘﻴﻘ‪ (¹‬ﺳﻨﺎﻳﻲ و آﺛﺎر ﻋﻄ‪‬ﺎر‪,‬‬
‫ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋﺮﻓﺎن ﻋﻤﻠﻲ و ﻋﻠﻢ ﺑﺎﻃﻦ را در ﻃﺒﻖ اﺧﻼص ﻧﻬﺎده اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪,‬‬
‫ﭘﺎﻳﻪ@ﮔﺬار ﻋﺮﻓﺎنﻧﻈﺮيو ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺳﺖو ﻛﻤﺎل ﺣﻘﻴﻘﻲ را درﮔﺮو ﻓﻬﻢ ﺑﺮﻫﺎﻧﻲ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/19‬‬

‫‪139‬‬ ‫ﺗﺄﻣ‪‬ﻠﻲ در ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻟﻮي و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‬

‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫و وﺟﺪاﻧﻲ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﻘﻼﻧﻲ و ﻓﺮاﻋﻘﻼﻧﻲ ﻣﻲداﻧﺪ و از اﻳﻦ رﻫﮕﺬر ﺑﻪ‬
‫ﺑﺮﻫﺎناﻟﺪﻳﻦ ﺗﺮﻣﺬي )اﺳﺘﺎد و ﻣﺮﺷﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ( ﺷﺒﻴﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻠﺨﻲ )ﭘﺪر ﻣﻮﻻﻧﺎ( و‬
‫ﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي ﻣﻮﻻﻧﺎ را از ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ آﺛﺎرﺷﺎن ﻣﻨﻊ ﻛﺮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫راﺑﻌ‪ ÇH‬ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺘﻴﺠﻪ@ﮔﻴﺮي ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﺷﺎرﺣﺎنﻣﺜﻨﻮي را در اﻳﺮان‬
‫و ﻫﻨﺪ ﺑﻪ آﺛﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ دﻟﻴﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ,‬اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮح و‬
‫ﺗﺎم و ﺗﻤﺎم اﻓﻜﺎر اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در اﻳﺮان و ﻫﻨﺪ دارد‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻜﺎﻳﺖ از ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ‪‬‬
‫@ﻛﻪ ﺷﺎرﺣﺎنﻣﺜﻨﻮي در اﻳﺮان و ﻫﻨﺪ ﻧﻴﺰ از ﻫﻤﻴﻦ ﮔﺮوه ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ /‬در ﻣ ‪‬ﺜﻞ ﻣﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‬
‫ﺟﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﺷﺎرﺣﺎن ﺑﺰرگ آﺛﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﻧﻲ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد را ﻛﻪ ﺷﺮح‬
‫اﺑﻴﺎت ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻜﺘﺐ اﺑ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ وﺣ‪Ç‬ﺪت‬
‫ﺗﻌﻴﻦ و ﻣ‪Ç‬ﺎﻫﻴﺖ‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ اﻳ‪Ç‬ﻦ واﻗ‪Ç‬ﻌﻴﺖ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻨﻬﺎ‬
‫وﺟﻮد و اﻋﺘﺒﺎري ﺑﻮدن ‪‬‬
‫@ﮔﺰارﺷﮕﺮ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎرح اﻳﻦ اﺑﻴﺎت )ﺟﺎﻣﻲ( در ﻋﺮﻓﺎن ﻧﻈﺮي ﺗﺎﺑﻊ‬
‫ﺑﻲﻗﻴﺪ و ﺷﺮط اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ و ﻫﻤﺔ ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﻲ را ﺑﻪ اﺳﺘﺸﻬﺎد آﺛﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ و‬
‫ﺻﺪر ﻗﻮﻧﻮيﺗﻔﺴﻴﺮ وﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﻧﻲﻧﺎﻣﻪ ﺟﺎﻣﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ دﻟﻴﻞ ﺑﺮﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫در ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ دﻟﻴﻞ ﺑﺮﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ در ﺟﺎﻣﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎز ا@ﮔﺮ‬
‫ﻣﻼ ﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري ﺑﺮ ﻣﺜﻨﻮي ﺳ‪Ç‬ﺮﺷﺎر از اﺻ‪Ç‬ﻮل ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎﻧﻲ اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ و‬
‫ﺷﺮح ﺣﺎج ‪‬‬
‫ﻣﻼﺻﺪرا در ﺳ‪Ç‬ﺒﺰواري‬
‫ﻣﻼﺻﺪراﺳﺖ دﻟﻴﻞ ﺑﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ و ‪‬‬
‫ﺣﻜﻤﺖ ﻣﺘﻌﺎﻟﻴﺔ ‪‬‬
‫اﺳﺖ ﻧﻪ در ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ /‬ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ درآﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻣﻔﻬﻮم ﻳﺎ ﻣﻀﻤﻮﻧﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﻣﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺑﺎﺷﺪ و در آﺛﺎر دﻳﮕﺮ ﻋﺎرﻓﺎن و ﻋﺎﻟﻤﺎن ‪‬‬
‫ﻣﺘﻘﺪم ﺑﺮ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺴﺒﻮق ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪/‬‬
‫ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻳﺎد ﺷﺪه‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻧﻤﻲﺗﻮانﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ از اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ داﻧﺴﺖ‪ /‬ﭼﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪,‬‬
‫ﺑﻪﺗﺼﻮف ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ و ﻣﻜﺘﺐ رﻗﺺ و ﺳﻤﺎع ﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي ﺗﻌﻠ‪‬ﻖ داﺷﺖ و ﻣﻌﺎرف‬ ‫‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﺧﺮاﺳﺎن ﺑ‪Ç‬ﻮد درﺣ‪Ç‬ﺎﻟﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪاش ﻧﻴﺰ رﻳﮓ ﻣﺎﻧﺪ و ﻣﻴﺮاث ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ê0‬‬

‫اﺑﻦﻋﺮﺑﻲﻣﺘﺄﺛ‪‬ﺮ از ﻣﻮارﻳﺚ ﺣﻜﻤﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻏﺮب اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪوﻳﮋه اﻧﺪﻟﺲ ﺑﻮد‪/‬‬

 ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫)ﺗﺄﺛﻴﺮﺻﻮﻓﻴﺎناﻳﺮاﻧﻲدر اﺷﺎﻋﺔﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ و ادبﻓﺎرﺳﻲدر ﻫﻨﺪ(‬

‫دﻛﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖ اﷲ رﻳﺎﺿﻲ‬

‫ﻣﺸﻮق ﻫﻨﺪوان ﺑﺮاي ﻗﺒﻮل اﺳﻼم و اﺳﺘﻮارﺗﺮﻳﻦ ﻃﺒﻘﺔ‬

‫ﺗﺼﻮف ﻫﻤﻮارهﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫راﺑﻂ ﺑﻴﻦ اﺳﻼم‪ ,‬ﻣﺬﻫﺐ ﻫﻨﺪو و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻫﻨﺪ و ﺿﺎﻣﻦ ﺑﻘﺎ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺳﻼم در‬
‫ﻫﻨﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﺻﻮﻓﻴﺎن از ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ در ا@ﻛﺜﺮ ﻧﻮاﺣﻲ ﻫﻨﺪ‪ ,‬ﭼﻮن ﺳﻨﺪ و‬
‫ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‪ ,‬ﭘﻴﺸﺎور‪ ,‬ﭘﻨﺠﺎب‪ ,‬دﻫﻠﻲ‪ ,‬ﻟﻜﻬﻨﻮ‪ ,‬ﺑﻤﺒ‪Ã‬ﻲ‪ ,‬ﺣﻴﺪرآﺑﺎد‪ ,‬ﻛﺸ‪Ç‬ﻤﻴﺮ و ﺑ‪Ç‬ﻨﮕﺎل‬
‫ﺑﺴﺎط ﮔﺴﺘﺮدﻧﺪ‪ /‬آﻧﺎن اﺳﻼم را ﺑﺮ ﺑﺎل ﻋﺸﻖ و ﻋﺮﻓﺎن ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ /‬ﺻﻮﻓﻴﺎن‪ ,‬روحﺑﺨﺶ‬
‫زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﻄﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓﻣﻬﺮﭘﺮور اﻳﺮاﻧﻲ و ﻣﺒﺘﻨﻲﺑﺮ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ‬
‫اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ و ﺻﻔﺎي ﺑﺎﻃﻦ‪ ,‬اﻧﺪﻳﺸﺔ وﺣﺪت وﺟﻮدي را ارا‪Ä‬ﻪ دادﻧﺪ‪/‬‬
‫‪Ö‬‬
‫ﻣﺸﺘﺎﻗﺎن ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم رويآوردﻧﺪ و ﺧﻮد‪ ,‬ﺑﺖﻫﺎ را ﺷﻜﺴﺘﻪ‬ ‫دﻳﺮي ﻧﭙﺎﻳﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻗﻮ اﻟﻲ ﺑﺎ اﺑﻴﺎت‬
‫و ﺑﺘﺨﺎﻧﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﻤﺎع و ‪‬‬
‫ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﺣﺎﻓﻆ‪ ,‬ﺳﻨﺎﻳﻲ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬اﻣﻴﺮﺧﺴﺮو و ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ روﻧﻖ ﮔﺮﻓﺖ‪ /‬ا@ﮔﺮﭼ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻧﻔﺮت از ﺣﺎ@ﻛﻤﺎن ﺟﻮر و ﻗﺸﺮﻳﻮن ﻫﻤﻴﺸﻪ از اﺳﺒﺎب ﭘﻨﺎهآوردن ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻘﺎهﻫﺎ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ê2‬‬

‫ﺑﻮده اﺳﺖ وﻟﻲ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﻜﻪ ‪‬ﻧﻔ‪‬ﺲ ﮔﺮمو رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺻﺎدﻗﺎﻧﻪ و‬
‫ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن‪ ,‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺟﺬب ﻗﻠﻮب ﮔ‪Ç‬ﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪ /‬در اﻳ‪Ç‬ﻦ ﮔﺴﺴﺖ و‬
‫ﺗﺼ‪Ç‬ﻮف اﺳﻼﻣ‪Ç‬ﻲ در ﻫﻨ‪Ç‬ﺪ ﻧ‪Ç‬ﻔ‪Ç‬ﻮذ ﻛ‪ÇÇ‬ﺮد و ﺑ‪ÇÇ‬ﺎده ﻣ‪Ç‬ﻨﺼ‪Ç‬ﻮري در‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳ‪Ç‬ﺖ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺟﺎمﺟﻢ ﭘﺎرﺳﻲ ﻛﺎر ﺧﻮد را ﻛﺮد‪ /‬از اواﻳﻞ ﻗ‪Ç‬ﺮن ﺷﺸﻢ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳ‪Ç‬ﻲ‪ ,‬ﻣﻄﺒﻮع ﺟﺎﻣﻊ‬
‫ا@ﻛﺜﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻧﻮﻣﺴﻠﻤﺎﻧ‪Ç‬ﺎن و ﺣ ‪‬ﺘﻲ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮان واﻗﻊ ﺷ‪Ç‬ﺪ و در ﺳ‪Ç‬ﻄ‪Ç‬ﺢ ﻗ‪ÇÇ‬ﺮآن و‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﻳﺲ و ﺗﻜﺮﻳﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و رﻓﺘﻪرﻓﺘﻪ زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺴ‪Ç‬ﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫@ﮔﺮدﻳﺪ‪/‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف اﺳ‪Ç‬ﻼﻣﻲ ﺑ‪Ç‬ﺎ اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ از اﻳ‪Ç‬ﺮان و‬
‫‪‬‬ ‫دﻻﻳ‪ÇÇ‬ﻞ ﺑﺴ‪ÇÇ‬ﻴﺎر دردﺳﺖ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺧﺎص ﺑﻪ ﻋ‪Ç‬ﻘﺎﻳﺪ‪ ,‬ﻋ‪Ç‬ﺒﺎدات و آداب ﻫ‪Ç‬ﻨﺪوﻫﺎ و‬
‫ﻣﺎورا¾اﻟﻨﻬﺮ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ رﻓﺘﻪ و رﻧﮕﻲ ‪‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻛ ‪‬ﻠﻲ ﺑﻪزﻧﺪﮔﻲ ﻫﻨﺪي داده‪ ,‬ﺧﻮد از اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻫﻨﺪي ﻛﻪ رﻳﺸﻪﻫﺎي‬
‫آن در ژرﻓﺎي ﻣﻬﺎﺑﺮات و ﺑﻬﺎ@ﮔﻮادﮔﻴﺘﺎ و اوﭘﺎﻧﻴﺸﺎدﻫﺎﺳﺖ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫"ﻣﻬﺎوﻳﺮا" و ﺑﻮدا ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺒﻠ‪‬ﻎ ﺑﻲارزﺷﻲ دﻧﻴﺎ و ﺗﺮك ﺗﻌ ‪‬ﻠﻘﺎت‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺎدي و "ﻣﺮگ ﻗﺒﻞ از ﻣﺮگ" ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ /‬ﻣﻬﺎوﻳﺮا و ﺑﻮدا ﻫﺮ دو ﺑ‪Ç‬ﺮاي اﺻ‪Ç‬ﻼح دﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺑﺮﻫﻤﻨﻲ‪ ,‬ﺑﺮﻗﺮاري ﻣﺴﺎوات‪ ,‬ﻣﺤﻮ اﻣﺘﻴﺎزات ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‪ ,‬ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺳﺘﺒﺪاد ﺑﺮﻫﻤﻨﺎن و‬
‫ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﻗﻴﺎم ﻛﺮدﻧﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ از آﻳﻴﻦ ﻣﻬﺎوﻳﺮا ﺑﺎ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﺟﻴﻨﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺧﺒﺮي ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬
‫رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﺑﺮﻋﻜﺲآﻳﻴﻦ ﺑﻮدا ﻛﻪ از دﻳﺮﺑﺎز در اﻳﺮان ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫آﺷﻮﻛﺎ اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺑﺰرگ ﺑﻮداﻳﻲ در ﻗﺮن ﺳﻮم ﭘﻴﺶ از ﻣﻴﻼد ﻣﺒ ‪‬ﻠﻐﺎﻧﻲ را ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﺗﺮوﻳﺞ دﻳﻦ ﺑﻮدا ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻫﻤﺴﺎﻳﺔ ﻫﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﺮان اﻋﺰام داﺷﺖ و اﻳ‪Ç‬ﻨﻬﺎ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻣﺒ ‪‬ﻠﻐﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻮﺑﻬﺎر ﺑﻠﺦ و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻮﺑﻬﺎران ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻨﻴﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻮدا را ﻧﺸﺮ دادﻧﺪ‪ /‬ﻧﻮﺑﻬﺎر ﺑﻠﺦ ﺗﺎ ﻇﻬﻮر اﺳﻼم داﻳﺮ ﺑﻮد و ﻣﺘﻮﻟ‪‬ﻴﺎن آن ﺑﺮاﻣﻜﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺑﺮاﻣﻜﻪ در ﻋﺼﺮ اﻣﻮي‪ ,‬اﺳﻼمآوردﻧﺪ و ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻼﻓﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ را اﻋﺘﻘﺎد ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻓﻜﺎر ﻋ‪Ç‬ﺎرﻓﺎﻧﺔ ﺑ‪Ç‬ﻮداﻳ‪Ç‬ﻲ ﭘﺲ از‬
‫‪1ê3‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﻗﺮنﻫﺎ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻣﺎﻧﻲ و ﻣﺎﻧﻮﻳﺎن در ﻣﺮا@ﻛﺰ دﻳﻨﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ راه ﻳﺎﻓﺖ‪ /‬ﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺪﺗﻲ در ﻫﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮده و اﺳﺎس دﻳﻦ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫ﻗﺒﻞ از اﻋﻼم ﻛﻴﺶ ﺧﻮد ‪‬‬
‫ﺑﻮدا و ﻣﺴﻴﺢ و زرﺗﺸﺖ ﻧﻬﺎده ﺑﻮد ا@ﮔﺮﭼﻪ ﻣﺎﻧﻮﻳﺖ در اﻳﺮان ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﻲاﻣ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻣﻮﺑﺪان و ﺧﺎﻧﻮادة ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﺮﺧﻮرد ﻛﺮد و ﺧﻮد او را در ﺳﻦ ﺷﺼﺖ و ﻳﻚ‬
‫ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻛﺸﺘﻨﺪ و ﭘﻮﺳﺖ او را ﭘﺮ از ﻛﺎه ﻛﺮده و ﺑﻪ دارآوﻳﺨﺘﻨﺪ )‪ 27ì‬ﻣﻴﻼدي(; ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫اﻓﻜﺎر او ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑ‪Ç‬ﺎﻗﻲ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻠﻔﺎ و ﻋﻠﻤﺎ و ﻗﻀﺎت را ﺑﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﺟ‪Ç‬ﻠﺐ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ و ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم ‪‬‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ /‬ﺷﺎﻳﺪ وﺟﻮد ﻫﻤﻴﻦ اﻓﻜﺎر در ﻣﺸﺮق اﻳﺮان و ﺳﺎﺑﻘﻪ ذﻫ‪Ç‬ﻨﻲ ﺧ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺎﻧﻴﺎن و‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﺑﻮدن زﻣﻴﻨﻪ و اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺳﻼﻣﻲ ﭼﻮن زﻫﺪ‪ ,‬رﺿﺎ‪ ,‬ﺗﺴ‪Ç‬ﻠﻴﻢ‪,‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻋﺮﻓﺎن ﻫﻨﺪ ﻣﻲﮔﺸﺖ‬
‫ﻗﻨﺎﻋﺖو ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻧﻔﺲوﺳﻴﺮو ﺳﻠﻮك اﻟﻲ اﷲ ﻣﻮﺟﺐ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف اﺳﻼﻣﻲ در ﺧﺮاﺳﺎن زودﺗﺮ از‬
‫و ﻫﻤﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻜﻮﻓﻪﻫﺎي ‪‬‬
‫ﻛﻨﺪ‪1/‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﺸﻜﻔﺪ و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺳﺮاﻳﺖ‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن ‪‬اوﻟﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬ﻛﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ادﻫﻢ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ﺷﻘﻴﻖ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ﺣﺎﺗﻢ اﺻﻢ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ﻳﺤﻴﻲ ﺑﻦ ﻣ‪Ç‬ﻌﺎذ رازي‬
‫ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ﻓﻀﻴﻞ ﺑﻦ ﻋﻴﺎض ﻣﺮوي‪ ,‬ﺑﺸﺮ ﺣﺎﻓﻲ‪ ,‬ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﺑﺴﻄﺎﻣﻲ‪ ,‬ﺷﺒﻠﻲ و‪ ///‬ﺑﻪﻋﻼوه‬
‫ﺗﺼﻮف ﻧﺨﺴﺖ در ﺧﺮاﺳﺎن ﺗﺪوﻳﻦ ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ ,‬در ﻛ‪Ç‬ﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ از‬
‫اﺻﻮل ﻋﻠﻤﻲ ‪‬‬
‫ﻗﺒﻴﻞ اﻟﻠﻤﻊ اﺑﻮﻧﺼﺮ ﺳﺮاج ﻃﻮﺳﻲ‪ ,‬آﺛﺎر ﺷﻴﺦ اﺑﻮ ﺳ‪Ç‬ﻌﻴﺪ اﺑ‪Ç‬ﻮاﻟﺨ‪Ç‬ﻴﺮ ﻣ‪Ç‬ﻴﻬﻨﻲ‪ ,‬ﻛﺸ‪Ç‬ﻒ‬
‫ﺟﻼﺑﻲ ﻫﺠﻮﻳﺮي‪ ,‬ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪﻏﺰاﻟﻲ ﻃﻮﺳﻲ‪ ,‬ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺟﺎم و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ‪/‬‬
‫اﻟﻤﺤﺠﻮب ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﭼﻮن ﺳﻨﺎﻳﻲ‪ ,‬ﻋ‪Ç‬ﻄ‪‬ﺎر و ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي از ﻣﺸ‪Ç‬ﺮق اﻳ‪Ç‬ﺮان‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻌﺮاي ‪‬اوﻟﻴﻪ ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻏ‪Ç‬ﻠﻂ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ را رﻫﺎورد ﻫﻨﺪﻳﺎن ﺑﻪﺷﻤﺎر آورﻧﺪ و وﺟﻮد اﺻﻮﻟﻲ ﭼ‪Ç‬ﻮن وﺣ‪Ç‬ﺪت‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﻨﺎ‪,‬‬

‫‪ /1‬ﺑﺮاي اﻃﻼع ﺑﻴﺸﺘﺮ رك‪ :‬ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻓﺮﻳﺪﻧﻲ‪" ,‬ﺑﻌﻀﻲ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﻨﺪ و اﺳﻼم"‪ ,‬ﻣﻘﺎﻻت و ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎ‪ ,‬داﻧﺸﻜﺪه اﻟﻬﻴﺎت‪ ,‬ص ‪/10ê‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1êê‬‬

‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف اﺳ‪Ç‬ﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﺎﺷﻲ از‬

‫‪‬‬ ‫ﺗ‪Ç‬ﺠﺮد و ﻧ‪Ç‬ﻴﺎزردن ﺣ‪Ç‬ﻴﻮاﻧ‪Ç‬ﺎت ﻛ‪Ç‬ﻪ در‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺮك‪ ,‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻫﻨﺪي ﺑﺪاﻧﻨﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺎرﻧﺪه اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دو دﻟﻴﻞ ﺧﺮاﺳﺎن ﻣﺮﻛﺰ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺑﻮده‪ :‬اول ﺑﻪﻋ ‪‬ﻠﺖ دور ﺑﻮدن از ﻣﺮﻛﺰ ﺧﻼﻓﺖ‪ ,‬ﻛﻤﺘﺮ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻋﺮب و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت ﺧﻠﻔﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و روح اﺷﺮاﻗﻲ اﻳﺮاﻧﻲ و ﻋﺮﻓﺎن اﺻﻴﻞ اﺳﻼﻣﻲ را‬
‫ﺟﺬب ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﺷﻴﻌﻴﺎن ﻫﻢ ﻛﻪ ﻣﺮﻛﺰ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد را در ﺧﺮاﺳﺎن ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪,‬‬
‫ﺣﻖ‬
‫ﭼﻮن ﻣﺴﺄﻟﻪ وﻻﻳﺖ اﺳﺎس و روح ﻋﺮﻓﺎن اﺳﺖ‪ ,‬اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ ﺟﻮﻳﻨﺪﮔﺎن ‪‬‬
‫و اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻓﺮزاﻧﻪ را ﺑﻪﺧﻮد ﺟﺬب ﻛﺮد‪ /‬ﻟﺬا ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻃﺎﻋﺖ از اﻣﺎم در ﻫﻤﺔ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪدﺳﺘﻮرات ﻣﺮﺷﺪ در ﻋﺮﻓﺎن ﻫﻨﺪي ﺗ‪Ç‬ﻘﺮﻳﺒ‪H‬‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺖ و ﻃﺮﻳﻘﺖ در ﺷﻴﻌﻪ و ‪‬‬
‫ﺑﻪﻫﻢ ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ و اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺸﺘﺮك‪ ,‬راﻫﮕﺸﺎي اﻳﻦ دو ﭘ‪Ç‬ﻴﻮﻧﺪ ﺑ‪Ç‬ﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻋﺮﻓﺎي ﺑﺰرگ اﺳﻼم ﺑﻪدﻟﻴﻞ اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاي ارﺷﺎد و ﺳﻴﺮ آﻓﺎق و اﻧﻔﺲ ﺑﻪآن دﻳﺎر‬
‫رﻓﺘﻨﺪ و ﭼﻨﺪ ﺳﻠﺴﻠﻪ در آﻧﺠﺎ ﺑﻪاﺷﺎﻋﺔ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﻼم و ﻋﺮﻓﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪ /‬دوم اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﺧﺎص ﻳﻚ ﻣ ‪‬ﻠﺖ ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﺮ ﻣ ‪‬ﻠﺖ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫اﺻﻮل و ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﻜﺮي‪ ,‬‬
‫ﺑﻪ آن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻳﺎﺑﺪ; ﻟﺬا ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻮدن اﻓﻜﺎر دﻟﻴﻞ اﺧﺬ ﻳﻜﻲ از دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺗﻤﺪن اﺳﺖ‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﺎوﺟﻮدي ﻛ‪Ç‬ﻪ اﺻ‪Ç‬ﻮﻟﻲ ﭼ‪Ç‬ﻮن‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮاﻳﺶﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي دو ‪‬‬
‫ﺗﻮ ‪‬ﻛﻞ‪ ,‬ﺗﺠﺮﻳﺪ‪ ,‬ﻓﻨﺎ‪ ,‬ﺑﻘﺎ و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ در ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف اﺳﻼﻣﻲ و آراي ﻫﻨﺪوان وﺟﻮد دارد‬
‫ﺑﻪﻃﻮر دﻗﻴﻖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬اﻳﻦ اﺻﻮل ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﻣ ‪‬ﻠﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ اﺳﺖ‬
‫زﻳﺮا در ﻣﻘﺎم ﺣﻘﻴﻘﺖ دوﮔﺎﻧﮕﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪/‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ درﺑﺎرة ﻓﻨﺎ¾ ﻓﻲاﷲ و اﺗ‪‬ﺤﺎد ﺑﺎوﺟﻮد ﻛ ‪‬ﻠﻲ ﻧ‪Ç‬ﻘﻞ‬
‫‪‬‬ ‫اﻳﻨﻚ ﺑﻌﻀﻲ از اﻗﻮال‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﺑﺴﻄﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﻨﻴﺪ درﺑﺎرة او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪> :‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻴﺪان روﻧﺪﮔﺎن‬
‫@ﻛﻪ ﺑﻪﺗﻮﺣﻴﺪ درآﻳﻨﺪ‪ ,‬ﺑﺪاﻳﺖ ﻣﻴﺪان ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ اﺳﺖ‪ /‬ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮدان ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺪاﻳﺖ ﻗﺪم او‬
‫رﺳﻨﺪ ﻫﻤﻪ در ﮔﺮدﻧﺪ و ﻓﺮو ﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ‪ 1</‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬از ﺑﺎﻳﺰﻳﺪيﺑﻴﺮون آﻣﺪم‪,‬‬

‫زو ار‪ ,137ê ,‬ص ‪/1ì0‬‬ ‫ﻓﺮﻳﺪاﻟﺪ ﻳﻦ ﻋ ‪‬ﻄ ﺎر ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري‪ ,‬ﺗﺬﻛﺮ¸اﻻوﻟﻴﺎ¾‪ ,‬ﺑﻪ اﻫﺘﻤﺎم دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺘﻌﻼﻣﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ﺷﻴﺦ‬
‫‪1êë‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﭼﻮن ﻣﺎر از ﭘﻮﺳﺖ‪ /‬ﭘﺲ ﻧﮕﻪ ﻛﺮدم‪ :‬ﻋﺎﺷﻖ و ﻣﻌﺸﻮق را ﻳﻜﻲ دﻳﺪم ﻛﻪ در ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻫﻤﻪ ﻳﻜﻲ ﺗﻮان دﻳﺪ<‪ /‬و ﮔﻔﺖ‪" :‬ﻧﺪا ﻛﺮدﻧﺪ از ﻣﻦ در ﻣﻦ ﻛﻪ‪ :‬اي ﺗﻮ‪ ,‬ﻣﻦ" ‪ÇÇ‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم اﻟﻔﻨﺎ¾ ﻓﻲاﷲ رﺳﻴﺪم<‪> /1‬ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺳﻲ ﺳﺎلآﻳﻴﻨﺔ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ /‬ا@ﻛﻨﻮن ﻣﻦ‬
‫ﺣﻖ ﺷﺮك ﺑﻮد‪ /‬ﭼﻮن ﻣﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪم‪:‬‬
‫آﻳﻴﻨﺔ ﺧﻮدم‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ آﻧﭽﻪ ﻣﻦ ﺑﻮدم ﻧﻤﺎﻧﺪم‪ /‬ﻛﻪ ﻣﻦ و ‪‬‬
‫ﺣﻖ اﺳﺖ‬
‫ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲآﻳﻴﻨﺔ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ ا@ﻛﻨﻮنآﻳﻴﻨﺔ ﺧﻮﻳﺸﻢ‪ ,‬‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ"‪2</‬‬ ‫@ﻛﻪ ﺑﻪزﺑﺎن ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و ﻣﻦ در ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫@ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻛﻪ‪> :‬ﻣﺮد ‪‬ﻛﻲ داﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ? ﮔﻔﺖ‪" :‬آن‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻲﻧﻔﺲ و‬
‫ﺣﻖ و ﺑﺎﻗﻲ ﺷﻮد ﺑﺮ ﺑﺴﺎط ‪‬‬
‫وﻗﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﻧﻲ ﮔﺮدد در ﺗﺤﺖ اﻃ‪‬ﻼع ‪‬‬
‫ﺑﻲﺧﻠﻖ‪ /‬ﭘﺲ او ﻓﺎﻧﻲ ﺑﻮد و ﺑﺎﻗﻲ‪ ,‬و ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻮد و ﻓﺎﻧﻲ‪ ,‬و ﻣﺮدهاي ﺑﻮد زﻧﺪه‪ ,‬و زﻧﺪهاي‬
‫ﻣﺤﺠﻮب"‪3</‬‬ ‫ﺑﻮد ﻣﺮده‪ ,‬ﻣﺤﺠﻮﺑﻲ ﻣﻜﺸﻮف و ﻣﻜﺸﻮﻓﻲ‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﻗﺎﺳﻢ ﻏﻨﻲ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮده‪ ,‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎ ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﺑﻮداﻳﻲ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺻﺒﻐﺔ وﺣﺪت وﺟﻮديآن ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ ﺑﻪاﺿﺎﻓﺔ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ اﺳﺎﺳﻲ‪ ,‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ و ﻧﻴﺮواﻧﺎي ﺑﻮداﻳﻲ ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬زﻳﺮا ا@ﮔﺮﭼﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺘﺬﻛ‪‬ﺮ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻨﺎي‬
‫ﻓﺮدﻳﺖ و اﻧﻬﺪام ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﻧﻴﺮواﻧﺎ ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﻫﺮ دو از ﻓﻨﺎي ‪‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑ‪Ç‬ﻘﺎﺳﺖ‬
‫‪‬‬ ‫اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ در ﻓﻨﺎي ﻣﺤﺾ ﻣﻲاﻳﺴﺘﺪ درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻓﻨﺎي‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺣﻴﺎت اﺑﺪي‪ /‬ﻓﻨﺎي ﺻﻮﻓﻲ ﻛﻪ در ﻋﺎﻟﻢ وﺟﻮد ﺧﻮد را در ﺟﻤﺎل اﻟﻬﻲ ﺑﺎﺧﺘﻪ و‬
‫@ﮔﻢ ﻛﺮده و ﻣﺤﻮ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ,‬ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻪ ﺑﻘﺎي ﺧﺪاﺳﺖ و ﺑﻪ@ﻛ ‪‬ﻠﻲ ﺑﺎآراﻣﺶ ﻧﻴﺮواﻧﺎ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ‬
‫ﺳﻮداﻳﻲ در ﺳﺮ ﻧﺪارد‪ ,‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺑﻮدا ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬درد‪ ,‬ﻻزﻣﺔ زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ و ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ‪ ,‬ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﻒ ﻧﻔﺲ و ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺷﻬﻮات‪ ,‬ﻧﺠﺎت از زﻧﺪﮔﻲ‬
‫و رﻓﻊ درد‪ ,‬ﺗﺮك زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ و ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/189‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/199‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1êì‬‬

‫و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻧﻴﺮواﻧﺎﺳﺖ‪ /‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮداﻳ‪Ç‬ﻲ اﻳ‪Ç‬ﻦ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ از درد‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﻧﺪاﺷﺘﻦ درد ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﺳﻌﺎدت ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮﺳﺪ‪ ,‬وﻟﻲ‬
‫ﺻﻮﻓﻲ ﻣﻄﻠﻮﺑﺶﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻓﻨﺎي در ﺧﺪا ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺑﻘﺎ¾اﷲ ﺑﺮﺳﺪ‪/‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﺷﺪه و ﺑﺴﻴﺎري ﭼﻴﺰﻫﺎ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ آﻧﻜﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﻮداﻳﻲ در ‪‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﻮدا‪Ä‬ﻴﺴﻢ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه ﻛﻪ اﺳﺎﺳ‪ H‬ﻫﻨﺪي اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻮداﻳﻲ ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﺧﺎص‪/‬‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺎص ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن‬
‫‪‬‬ ‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻓﻨﺎ ﺑﻪﺻﻮرت وﺣﺪت وﺟﻮدي‪,‬‬
‫اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻣﺎﺣﺼﻞ ﻛﻼم اﻳﻨﻜﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺴﺘﺎي ﻫﻨﺪي )وداﻧﺘﺎ و ﺑﻮدا( ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن‬
‫ﭘﻮﻳﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﮔﺎه ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮدهاﻧﺪ وﻟﻲ ﺑﻪﺳﻮي دو ﻫﺪف رﻫﺴﭙﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ‪ /‬اوﻟﻲ‬
‫ﻏﺎﻳﺖ را ﻣﺤﻮ و ﻓﻨﺎ داﻧﺴﺘﻪ و دوﻣﻲ آن را ﻣﻘﺎم ﺷﻤﺮده و ﻏﺎﻳﺖ را ﺑﻘﺎ و ﻣﻴﻼد دوم‬
‫ﺣﻖ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ اﺳﺖ‪ /‬ﻟﺬا ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﻃﻴﺒﻪ و ﺳﻔﺮ از ‪‬‬
‫داﻧﺴﺘﻪ ﻛﻪآﻏﺎز زﻧﺪﮔﻲ راﺳﺘﻴﻦ و ﺣﻴﺎت ‪‬‬
‫ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ‪ ,‬ﻧﻪآﻏﺎزآن از ﻳﻚ ﻣﺒﺪأ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖآندو ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺻ ‪‬ﺤﺖ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﻮد و آن اﻳﻨﻜﻪ‪:‬‬
‫‪ Ç 1‬در زﻣﺎن اﻧﻮﺷﻴﺮوان ﺑﺎوﺟﻮدي ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﺒﺎدل اﻓﻜ‪Ç‬ﺎر وﺟ‪Ç‬ﻮد داﺷ‪Ç‬ﺘﻪ‪ ,‬اﻓﻜ‪Ç‬ﺎر‬
‫ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ ﻫﻨﺪي وارد اﻳﺮان ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم از داﻧﺸﻤﻨﺪان اﻳﺮان ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻨﺠﻢ و رﻳ‪Ç‬ﺎﺿﻴﺪان اﺳﺖ‪ ,‬ﭘﺲ از وي‬
‫@ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ رﻓﺖ‪ ,‬اﺑ‪Ç‬ﻮﻣﻌﺸﺮ ﺑ‪Ç‬ﻠﺨﻲ ‪‬‬
‫اﺑﻮرﻳﺤﺎن ﺑﻴﺮوﻧﻲ )‪ (êê0 Ç 3ì2‬ﺑﻪ ﻫﻨﺪ رﻓﺖ و زﺑﺎن ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ را آﻣﻮﺧﺖ و ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ و اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻫﻨﺪي آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻳﺎﻓﺖ و ﻛﺘﺎب ﺗﺤﻘﻴﻖﻣﺎﻟﻠﻬﻨﺪ را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎنآورد‪/‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذ@ﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪورود ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﻛﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪﻧﺎم اﺷﺎﻋﺔ‬
‫اﺳﻼم و در ﺑﺎﻃﻦ )ﺑﻨﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﻮده ﻧ‪Ç‬ﺎﺻﺮﺧﺴ‪Ç‬ﺮو( ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﻓ‪Ç‬ﺮاﻫ‪Ç‬ﻢ ﺳ‪Ç‬ﺎﺧﺘﻦ ﺑ‪Ç‬ﺮده و‬
‫ﺗﺼﻮف ﻫﻨﺪي ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ از‬
‫ﻣﺎلاﻧﺪوزي ﺑﻮده ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﭘﺬﻳﺮش ﻫﻴﭻﺗﺄﺛﻴﺮي از ‪‬‬

‫ﺗﺼﻮ ف‪ ,‬ص ‪/1ì8‬‬

‫‪ /1‬ﻗﺎﺳﻢ ﻏﻨﻲ‪ ,‬ﺗﺎرﻳﺦ ‪‬‬
‫‪1ê7‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﻋﻼ¾اﻟﺪﻳﻦ ﺣﺴﻦ‬
‫‪‬‬ ‫زﻣﺎن ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻏﻮرﻳﺎن و دﻳﮕﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﭼﻮن ﺳﻠﻄﺎن‬
‫@ﮔﻨﮕﻮ ﺑﻬﻤﻨﻲ )‪ ê78‬ﻫ ‪ /‬ق( و دﻳﮕﺮ ﺷﺎﻫﺎن ﺑﻬﻤﻨﻲ و ﻗﻄﺐ ﺷﺎﻫﻴﻪ و ﻧﻈﺎم ﺷﺎﻫﻴﻪ و‬
‫دﻳﮕﺮان ﻣﻮاردي از ﻋﺮﻓﺎن ﻋﻤﻠﻲآن ﻫﻢ ﺑﻪﺻﻮرت روﺑﻨﺎﻳﻲ و در ﺑﻌﻀﻲ از ﻓﺮﻗﻪﻫﺎ‬
‫ﺗﺼﻮف اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺪ‪/‬‬ ‫@ﻛﻪ ﻣﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺑﻌﺪ از ﻣﻐﻮل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ وارد ‪‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ داراي اﺣﻮال و ﻋﻮاﻃﻒ ﺗﻨﺪ و ﺷﻮق ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ و اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻴﻠﻲ ﺑﺎ‬
‫‪‬‬ ‫‪Ç2‬‬
‫ﺗﺼﻮف اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان‪,‬ﻋﺸﻖ ﻣﻘﺎم ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮﻧﺴﺮدي ﻫﻨﺪي ﺗﻔﺎوت دارد‪ /‬در ‪‬‬
‫واﻻﻳﻲ دارد و ﺣ ‪‬ﺘﻲ اﻟﻤﺠﺎز ﻗﻨﻄﺮ¸ اﻟﺤﻘﻴﻘﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻬﻢ ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن ﻋ‪Ç‬ﻤﻠﻲ اﺳﺖ‬
‫درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در آﻳﻴﻦ ﺑﻮداﻳﻲ از ﻋﺸﻖ ﺧﺒﺮي ﻧﻴﺴﺖ و ﻋﺸﻖ ﻣﺠﺎزي ﻧﻴﺰ ﺧﺸﻚ و‬
‫ﺑﻲروح اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺒﺎدي ﺳﺮد ﻣﺎﺑﻌﺪاﻟﻄ‪‬ﺒﻴﻌﻪ در ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻢ آﻧﺎن ﻗﺮار دارد ﻛﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺪان دﻳﺎﻧﺖ اﻳﺴﺘﺎ و ﻋﺮﻓﺎن اﺑﺘﺮ ﻧﺎم ﻧﻬﺎد ﻛﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ دﻧ‪Ç‬ﻴﺎي ﭘ‪Ç‬ﺮﺷﻜﻮه و‬
‫زﻳﺒﺎي ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 3‬ﻣﻘﺎم ﻧﻴﺮواﻧﺎ‪ ,‬ﻧﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻫﺴﺘﻲ درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻓﻨﺎ¾ ﻓﻲ اﷲ‪ ,‬ﻣﻘﺎم ﻫﺴﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ اﻳﺮان ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺑﺖﭘ‪Ç‬ﺮﺳﺘﻲ را‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç ê‬ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ و ﺑﻠﻨﺪﻧﻈﺮي‬
‫ﻇﻬﻮر ﺧﺎﻟﺼﺎﻧﻪ ﻓﻄﺮت ﺧﺪا@ﮔﺮاﻳﺎﻧﻪ داﻧﺴﺘﻪ و راﻫﻲ ﺑﻪﺳﻮي ﻣﻌﺒﻮد ﻣﻲداﻧﺪ‪ /‬ﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﺟﻬﺖ آن ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ و اﻳﻦ ﺑﺎ ‪‬ﻧﻴﺖ ﺧﺸﻚ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮداﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻔﺎوت دارد‪/‬‬
‫اﺳﻼم و ادﺑﻴﺎتآن ﻣﺮز و ﺑﻮم ﻧﺘﻴﺠﺔﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺻﻮﻓﻴﺎن اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ووزرا‬
‫و ﺷﺎﻫﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﻫﻨﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺧﻮ ‪‬د ﺷﺎﻫﺎن و وزرا ﻋﻤﻮﻣ‪ H‬ﻣﺮﻳﺪ ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﺗﺼﻮف ﺑﻮدهاﻧﺪ ﭘﺲ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ آﻧﭽﻪ از ادبو ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲو اﻳﺮاﻧﻲوﺟﻮد‬
‫‪‬‬
‫دارد ﻧﺘﻴﺠﺔ اﻳﻦﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻧﺎ@ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ اﻫﻤﻴﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهاي ﻛﻪ ﻋﺎرﻓﺎن اﻳﺮان ﺑﻪ ﻫﻨﺪو اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎيآﻧﺎن‬
‫دادﻧﺪ و وﺟﻮه ﻣﺸﺘﺮك ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻫﻨﺪو‪Ä‬ﻴﺴﻢ و ﺑﻮدﻳﺴﻢ‪,‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ê8‬‬

‫ﻣﻬﻢ "ﻫﻤﺪﻟﻲ از‬

‫ﻣﻬﻤﻲ در ﺟﺬب دلﻫﺎي ﻫﻨﺪﻳﺎن ﺑﻮد ﭼﻮن ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺑﻪ اﻣﺮ ‪‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ‪‬‬
‫ﺗﻌﺼﺐ ﻧﮋادي و ﻣﺬﻫﺒﻲ را ﺷﻜﺴﺘﻪ‬ ‫‪1‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮده و دﻳﻮارﻫﺎي ‪‬‬
‫ﻫﻤﺰﺑﺎﻧﻲ ﺑﻬﺘﺮﺳﺖ" ‪‬‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻣﻘﺒﻮل ﻣﺮدم ﻫﻨﺪ واﻗﻊ ﺷﺪﻧﺪ و از ﺟﻬﺖ اﻳﻨﻜﻪ "ﭼﻮن ﻛﻪ ﺻﺪ آﻣﺪ ﻧﻮد ﻫﻢ‬
‫ﺗﺼﻮف‬ ‫‪2‬‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﺎﺳﺖ" ‪ ,‬اﺳﻼم را ﺑﺎ دﻳﺪﮔﺎه ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ آن ﭘﺬﻳﺮا ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ /‬اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺗﻤﺪن‪ ,‬اﺷﺮاق اﻳﺮاﻧﻲ آن ﺑﺪون درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬
‫ﭘﻮﻳﺎ را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻫﻨﺮ‪ ,‬ﻋﻠﻢ‪ ,‬ﺣﻜﻤﺖ‪ ,‬‬
‫ﻃﺒﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﻪﺻﻮرت ذوق و ﻧﺸﺎط روﺣﺎﻧﻲ ﻋﺮﺿﻪ ﻛ‪Ç‬ﺮده ﺑ‪Ç‬ﻮد و اﻓﻜ‪Ç‬ﺎر‬
‫ﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‬
‫ﻣﺤﻲاﻟﺪﻳﻦ و ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻴﺮوﻧﻲ‪ ,‬اﺑﻦﺳﻴﻨﺎ و ﺷﻴﺦ اﺷﺮاق را ﺑﺎ اﻓﻜﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻋﻠﻲ ﻫﻤﺪاﻧﻲ ﺑﻪﻫﻢ آﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪ /‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ورود ﻛﺘﺎب ﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﻣﺮﻳﺪ و ﺷﺎ@ﮔﺮد وي اﺣﻤﺪ روﻣﻲ و در ﺳﺎل ‪ 72ë‬ﻫﺠﺮي ﺑﻪ ﻧ‪Ç‬ﺎم دﻗﺎ‪Ä‬ﻖ اﻟﺤﻘﺎﻳﻖ و‬
‫رﻓﺎ‪Ä‬ﻖ اﻟﻄﺮا‪Ä‬ﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺒﻚ ﺷﺮح ﮔﺮدﻳﺪ‪ ,‬ﻣﻮﺟﺐ ﺟﺬب ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻫﻨﺪوان ﺑﻪ‬
‫ﻋﺮﻓﺎن ﻏﻨﻲ اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ و در ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻫﻨﺪي ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ آورد;‬
‫ﺗﺼﻮف اﺳﻼﻣﻲ و‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﺒﻴﺮ در ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي از ﺗﻠﻔﻴﻖ ‪‬‬
‫اﻓﻜﺎر ﻫﻨﺪي‪ ,‬ﻣﻜﺘﺒﻲ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑﻪﻧﺎم ﺑﻬﺎ@ﻛﺘﻲ ﭘﺪﻳﺪآورد ﻛﻪ اﺳﺎسآن اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪاي‬
‫واﺣﺪ و دﻋﻮت ﻫﻤﻪ ﻣﺬاﻫﺐ ﺑﻪ وﺣﺪت و دوﺳﺘﻲ ﺑﻮد‪/‬‬
‫در اﻳ‪Ç‬ﻨﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از ﻣ‪Ç‬ﻮارد ﭼﺸ‪Ç‬ﻤﮕﻴﺮ ﻫ‪Ç‬ﻤﺪﻟﻲ ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﺎن ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎ و ﻫ‪Ç‬ﻨﺪﻳﺎن‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ و آن ﺣﻀﻮر ﻣﻌﻨﻮي ﻫﻨﺪ در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ‪ /‬ا@ﮔﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ واژهﻫ‪Ç‬ﺎي‬
‫ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ ﻣﻮﻟﻮي ﭼﻮن ﻫ‪Ç‬ﻨﺪوﺳﺘﺎن و آﻧ‪Ç‬ﭽﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮﺑﻮط ﺑ‪Ç‬ﻪ آن اﺳﺖ ﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻨﺪ ﻓ‪Ç‬ﻴﻞ و‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ,‬ﻃﻮﻃﻲو ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎنو ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ داﺳﺘﺎنﻫﺎي‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﻧﻮع ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺎ‬
‫ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ و رﻣﺰ و رازﻧﻤﺎي ﻫﻨﺪي اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﻨﺎﺳﺦ و ﻛﺎرﻣﺎ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ ,‬درﺟﺔ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻋﻠﻞ ﮔﺮاﻳﺶ ﻫﻨﺪوان‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1212‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1111‬‬

‫‪1ê9‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﺑﻪﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ روﻣﻲ ﭼﻮن دﻳﮕﺮ ﻋﺮﻓﺎ از ﻛﺎرﺑﺮد ﻛﻠﻤﺔ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ,‬ﭼ‪Ç‬ﻴﻦ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ‬
‫ﺻﻘﻼب‪ ,‬روم‪ ,‬ﺗﺮﻛﺴﺘﺎن‪ ,‬ﺣﺒﺸﻪ‪ ,‬ﺷﺎم وﻏﻴﺮه اﻫﺪاﻓﻲ را دﻧﺒﺎل ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎنﻛﻨﻨﺪة‬
‫ژرفﺗﺮﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ اﺳﺖ و در اﻳﻦ ﺑﻴﺎن‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻨﺪوﺳﺘﺎن در اوج ﻣ‪Ç‬ﻌﺎﻧﻲ‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺟﺎي دارد و ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ اﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ذﻫﻨﻲ از ﻫﻢﻧﮋادي و ﺟﺪاﻳﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و‬
‫ﻫﻨﺪﻳﺎن از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻧﻬﺎد ﺗﺎرﻳﺨﻲ در روان ﻧﺎﺧﻮدآ@ﮔﺎه وﺧﻮدآ@ﮔﺎه‬
‫ﺟﺎي داﺷﺘﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ داﺳﺘﺎن ﻫﺒﻮط آدم در ﺳﺮاﻧﺪﻳﺐ ﻛﻪ در ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ آﻣﺪه ﻧﺸﺄت‬
‫ﺗﻤﺪن ﺑﺸﺮ‬
‫@ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﻓﺮزﻧﺪزادﮔﻲ زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي از ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ و ﺧﺪﻣﺖ ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ‪‬‬
‫و ﻋﺠﺎﻳﺐ ﻫﻨﺪ و زﻳﺒﺎﻳﻲ آن و ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ‪ ,‬ذﻫﻦ ﭘﻮﻳﻨﺪة ﻣﻮﻟﻮي را ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﺎﻻ ﺑﺮده ﻛﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺳﻤﺒﻞ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﺜﺎل و اﻋﻴﺎن ﺛﺎﺑﺘﻪ‪ ,‬ﺑﻬﺸﺖ‬
‫آﻏﺎزﻳﻦ و ﻣﺒﺪأ و ﻣﺮﺟﻊ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪/‬‬
‫ﺷﻮق او ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻧﺎﻟﺔ ﺷﻮق و درد ﻧﻲ ﺟﺪا ﺷﺪه از ﻧﻴﺴﺘﺎن وﺟﻮد اﺳﺖ و‬
‫ﻓﻴﻞ آﻣﺪه از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و ﻃﻮﻃﻲ دور از وﻃﻦ و اﺳﻴﺮ در ﻗﻔﺲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻮﻟﻮي اﻧﺴ‪Ç‬ﺎن را ﻛ‪Ç‬ﻪ از ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ ﻻﻫ‪Ç‬ﻮت ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺎﺣﺼﻞ ﻛﻼم اﻳﻨﻜﻪ‬
‫ﻧﺎﺳﻮتآﻣﺪه ﺑﻪ ﻧﻲ ﻳﺎ ﻃﻮﻃﻲ ﻳﺎ ﻓﻴﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺳﻤﺒﻞ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﻻﻫﻮت اﺳﺖ دورﻣﺎﻧﺪه و ﻣﻴﻞ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪآن وﻃﻦ ﻛﻪ ﻣﺼﺮ و ﻋﺮاق و ﺷﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪,‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻻﻫﻮت اﺳﺖ‪ ,‬دارد‪/‬‬
‫ﺟ‪Ç‬ﻮﻳﺪ روزﮔ‪Ç‬ﺎر وﺻ‪Ç‬ﻞ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ‪1‬‬ ‫ﺑﺎز‬ ‫ﻫﺮﻛﺴﻲ ﻛﻮ دور ﻣﺎﻧﺪ از اﺻﻞ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﻓﻴﻞ وﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻧﺴﺎن دورﻣﺎﻧﺪه از اﺻﻞ داراي اﺑﻌﺎد وﺟﻮدي ‪‬‬
‫روﺣﻴﻪ ﺧﻮد درك ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻧﺴﺎن ﺟﺰ دارﻧﺪﮔﺎن ﻧﻮر‬
‫‪‬‬ ‫‪Ô‬ﺑﻌﺪي از آن را ﻃﺒﻖ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ë0‬‬

‫در ﺑﺎﻃﻦ‪ ,‬ﺑﺮ دﻳﮕﺮان ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ ﻟﺬا ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻫ‪Ç‬ﻨﻮد‪1‬‬
‫ﻋ‪ÇÇ‬ﺮﺿﻪ را آورده ﺑ‪ÇÇ‬ﻮدﻧﺪش ‪Ô‬‬ ‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻞ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر ﺧ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻪاي ﺗ‪Ç‬ﺎرﻳﻚ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫و ﺧﻼﺻﻪ ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﻋﻀﻮي از ﻓﻴﻞ را ﻟﻤﺲ ﻛﺮد ﻓﻴﻞ را ﻧﺎودان‪ ,‬ﺗﺨﺖ‬
‫و ﺳﺘﻮن اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺪي‪2‬‬ ‫اﺧﺘﻼف از ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﺸﺎن ﺑ‪Ç‬ﻴﺮون‬ ‫در ﻛﻒ ﻫﺮ ﻛﺲ ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ ﺷ‪Ç‬ﻤﻌﻲ ﺑ‪Ç‬ﺪي‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮﻣﺜﻨﻮي ﻧﻴﺰ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻓﻴﻞ ﻛﻪ از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﻻﻫﻮت و اﻋﻴﺎن ﺛﺎﺑﺘﻪ دور ﺷﺪه ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ آن وﻃﻦ را ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و‬
‫ﺧﻮاب‪ ,‬ﻫﻤﺎن وﺣﻲ و اﻟﻬﺎم و ﻳﺎد و ﺗﺬﻛﺎر اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺳﻮز و ﺳﺎز و‬
‫ﺷﻮق و ﻧﻴﺎز وا ﻣﻲدارد‪/‬‬
‫ﺧ‪ÇÇ‬ﻮاب ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﻨﺪ ﺧ‪ÇÇ‬ﻄ‪‬ﺔ ﻫ‪ÇÇ‬ﻨﺪوﺳﺘﺎن‬ ‫ﭘﻴﻞ ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﺗ‪Ç‬ﺎ ﭼ‪Ç‬ﻮ ﺧﺴ‪Ç‬ﺒﺪ او ‪‬ﺳ‪Ç‬ﺘﺎن‬
‫ﻧﻜﺮدﺳﺖ اﻏﺘﺮاب‪3‬‬ ‫ﺧﺮ ز ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن‬ ‫ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮاب‬
‫ﺧﺮ ﻧﺒﻴﻨﺪ ﻫﻴﭻ ‪Ô‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺎ ﻧ‪Ç‬ﺒﻴﻨﻢ ﺧ‪Ç‬ﻮاب ﻫ‪Ç‬ﻨﺪﺳﺘﺎن و ﺑ‪Ç‬ﺎغ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﭘﻴﻠﻢ‪ ,‬ﺑﺮ ﺳﺮم زن زﺧﻢ و داغ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺎ رﻫ‪Ç‬ﻲ ﻳ‪Ç‬ﺎﺑﻢ در آنآﻏ‪Ç‬ﻮش ﻣ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﺟﻮش ﻣﻦ‬
‫ﺗﺎ ﻛﻪ ﺧﻮد را در دﻫﻢ در ‪Ö‬‬
‫ﺧﻮاب ﺑﻴﻦ ﻳﺎﻏﻲ ﺷ‪Ç‬ﻮد‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ ﭘﻴﻞ‬ ‫زاﻧﻜﻪ اﻧﺴ‪Ç‬ﺎن در ‪‬ﻏ‪Ç‬ﻨﺎ ﻃ‪Ç‬ﺎﻏﻲ ﺷ‪Ç‬ﻮد‬
‫دﻏ‪ÇÇÇ‬ﺎ‪4‬‬
‫ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻠﺒﺎن را ﻧﺸ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﻮد‪ ,‬آرد ‪‬‬ ‫ﭘﻴﻞ ﭼﻮن در ﺧ‪Ç‬ﻮاب ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﺪ ﻫ‪Ç‬ﻨﺪ را‬

‫ﻃﻮﻃﻲ وﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬
‫ﻃﻮﻃﻲ ﻛﻪ ﻧﻔﺲ ﻧﺎﻃﻘﺔ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻫﻤﻮاره ﻳﻜﻲ از ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﻟﺬا ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻛﻠﻤﻪ ﻃﻮﻃﻲ آﻧﭽﻪ در ﻣﻮرد اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ ,‬ارا‪Ä‬ﻪ ﻣﻲﮔﺮدد‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/12ì0‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/12ì9‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/30ì9 Ç 30ì8‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ê203 Ç ê200‬‬

‫‪1ë1‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﺣﺎل ا@ﮔﺮ ﻃﻮﻃﻲ از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻛﻪ ﻫﺴﺖ‪ ,‬دﻳﮕﺮ ﻛ‪Ç‬ﺎرﺑﺮد اﻳ‪Ç‬ﻦ دو ﻛ‪Ç‬ﻠﻤﻪ و‬
‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ دورﺷﺪن از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺜﻞ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻃﻮﻃﻲ را ﺑﻪ@ﻛﺎر ﺑﺮده اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺳﺘﺎن ﺑﻘ‪‬ﺎل و ﻃﻮﻃﻲ‬
‫وروﻏﻦ رﻳﺨﺘﻦ ﻃﻮﻃﻲ‪ /‬و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻃﻮﻃﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻮﺟﻮدي ﻏﺎﻓﻞ‪ ,‬ﻣﻠﻌﻤﻪﺟﻮ‪,‬‬
‫ﺗﻘﻠﻴﺪﮔﺮ و ﻗﻴﺎسﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺧﻮد را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻗﺼﺔ آن ﺑﺎزرﮔﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﺮاي ﺗﺠﺎرت ﻣﻲرﻓﺖ‪ ,‬ﻃﻮﻃﻲ ﺳﺎﻟﻚ‬
‫وﻟﻲ در ‪‬‬
‫راه ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﻃﻴﺎن ﻳﻌﻨﻲ واﺻﻼن ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن اﻣﻦ و‬
‫اﻣﺎن ﺣﻀﺮت اﻟﻮﻫﻴﺖ و ﻋﺎﻟﻢ ﻻﻫﻮت ﭘﻴﺎم ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ‪ /‬و ﺷﮕﻔﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻓﻨﺎ‬
‫ﺗﺼﻮف ﻫﻨﺪي‬
‫و ﺑﻘﺎي ﻃﻮﻃﻴﺎن ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻣﻌﻨﻲ‪ ,‬ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻧﻴﺮواﻧﺎ و ﻓﻨﺎ در ‪‬‬
‫ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪/‬آﻏﺎز داﺳﺘﺎن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬
‫در ﻗ‪ÇÇ‬ﻔﺲ ﻣ‪ÇÇ‬ﺤﺒﻮس زﻳ‪Ç‬ﺒﺎ ﻃ‪Ç‬ﻮﻃﻴﻲ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻮد ﺑ‪ÇÇ‬ﺎزرﮔﺎﻧﻲ و او را ﻃ‪ÇÇ‬ﻮﻃﻴﻲ‬
‫ﻛ‪Ç‬ﺮد‪1‬‬ ‫ﺳﻮي ﻫ‪Ç‬ﻨﺪﺳﺘﺎن ﺷ‪Ç‬ﺪن آﻏ‪Ç‬ﺎز‬ ‫ﭼﻮن ﻛﻪ ﺑﺎزرﮔﺎن ﺳﻔﺮ را ﺳ‪Ç‬ﺎز ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫@ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﺎرﻣﺖ از ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻄ‪‬ﺔ ﻫ‪ÇÇ‬ﻨﺪوﺳﺘﺎن‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻃﻮﻃﻲ را ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻲ ارﻣﻐﺎن‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن‪2‬‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺒﻴﻨﻲ‪ ,‬ﻛﻦ ز ﺣ‪Ç‬ﺎل ﻣ‪Ç‬ﻦ‬ ‫@ﮔﻔﺘﺶ آن ﻃﻮﻃﻲ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﻃﻮﻃﻴﺎن‬
‫ﭼﻮن ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن رﺳﻴﺪ ﭘﻴﺎم او را ﺑﻪ ﻃﻮﻃﻴﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﺳﭙﺲ‪:‬‬
‫ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ‪3‬‬ ‫اوﻓ‪ÇÇ‬ﺘﺎد و ﻣ‪ÇÇÔ‬ﺮد ﺑﮕﺴﺴ‪Ç‬ﺘﺶ‬ ‫ﻃ‪ÇÇ‬ﻮﻃﻴﻲ زان ﻃ‪Ç‬ﻮﻃﻴﺎن ﻟﺮزﻳ‪Ç‬ﺪ ﺑﺲ‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎن از اﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻏﻤﮕﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد و ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد‪ ,‬ﻃﻮﻃﻲ از او‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﻫﻨﺪ و ﻃﻮﻃﻴﺎن ﺑﺎزﮔﻮﻳﺪ و او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺪرﻳﺪ و ﻟﺮزﻳ‪Ç‬ﺪ و ﺑ‪Ç‬ﻤﺮد‪4‬‬ ‫زﻫﺮهاش‬ ‫آن ﻳﻜﻲ ﻃﻮﻃﻲ ز دردت ﺑﻮي ﺑ‪Ç‬ﺮد‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1ëë7 Ç 1ëëì‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1ëì1 Ç 1ëì0‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ë98‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ììë‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ë2‬‬

‫ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻣﻮﻟﻮي ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﭘﻴﺎم را ﺑﺮﻣﻲﺷﻤﺮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫ﮔﺸﺖ ﺳ‪Ç‬ﺮد‪1‬‬ ‫ﻫﻢ ﺑ‪Ç‬ﻠﺮزﻳﺪ‪ ,‬اوﻓ‪Ç‬ﺘﺎد و‬ ‫ﭼﻮنﺷﻨﻴﺪآنﻣﺮغﻛﺎنﻃﻮﻃﻲﭼﻪ@ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫ﺗﺎﺟﺮﺣﺴﺮتﺧﻮرده و ﺑﺎ درﻳﻎ و اﻓﺴﻮس ﻃﻮﻃﻲ راﺑﻴﺮون ﻣﻲاﻓﻜﻨﺪ و ﻃﻮﻃﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﺷﺎﺧﺔ درﺧﺖ ﭘﺮﻳﺪه‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻫ‪Ç‬ﻢ ﺷ‪Ç‬ﻮي آزاد روزي ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮ ﻣ‪Ç‬ﻦ‬ ‫اﻟﻮداع اي ﺧ‪Ç‬ﻮاﺟ‪Ç‬ﻪ رﻓ‪Ç‬ﺘﻢ ﺗ‪Ç‬ﺎ وﻃ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺎد‪2‬‬ ‫ﺑﻌﺪ ﺷﺪت از ﻓ‪Ç‬ﺮج دل ﮔﺸ‪Ç‬ﺘﻪ‬ ‫ﺳ‪ÇÇ‬ﻮي ﻫ‪ÇÇ‬ﻨﺪﺳﺘﺎن اﺻ‪ÇÇ‬ﻠﻲ رو ﻧ‪Ç‬ﻬﺎد‬
‫اﺳﺖ‪3‬‬ ‫راه او ﮔﻴﺮم ﻛﻪ اﻳﻦ ره روﺷﻦ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪﺑﺎ ﺧﻮدﮔﻔﺖﻛﻴﻦ ﭘﻨﺪﻣﻦاﺳﺖ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻘﺎي ﺑﻌﺪ از ﻓﻨﺎ را ﻛﻪ از ﻃﻮﻃﻴﺎن ﻫﻨﺪ ﺑﺮ ﻃﻮﻃﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ‬
‫ﺷﻴﻮة ﻣﺪح ﭘﻮﻳﺎي ﺷﻌﺮ ﻋﺸﻖ ﭘﻲ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺗﻠﻮﻳﺤ‪ H‬ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻓﻨﺎ در ﻧﻴﺮواﻧﺎ را‬
‫@ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﻨﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲدارد‪/‬‬
‫ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻘﺼﻮد و ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺳﺮزﻣﻴﻦ دور ﻛﻪ آزﻣ‪Ç‬ﻨﺪان‬
‫ﺑﺪانروآور ﺷﺪﻧﺪ‪ ,‬ﭼﻪ آزﻣﻨﺪان دﻧﻴﺎ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﻴﻢ و زر و ﻣﻘﺎم ﻣ‪Ç‬ﻲرﻓﺘﻨﺪ و ﭼ‪Ç‬ﻪ‬
‫آزﻣﻨﺪان ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‪/‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻮﻟﻮي در داﺳﺘﺎن ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ﻋﺰرا‪Ä‬ﻴﻞ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﺮدي و ﮔ‪Ç‬ﺮﻳﺨﺘﻦ او‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻪﺳﺮاي ﺳﻠﻴﻤﺎن و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻛﻪ ﺑﺎد او را ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺮص وﻛﻮﺷﺶ را ﺗﻮ ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎس‪4‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺮس دروﻳﺸ‪ÇÇ‬ﻲ ﻣ‪ÇÇ‬ﺜﺎل آن ﻫ‪Ç‬ﺮاس‬
‫ﻫﻨﺪودرﻧﻈﺮﺟﻼلاﻟﺪ‪‬ﻳﻦﻣﻮﻟﻮي‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎﻻ اﺳﺖ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻨﺪو ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪ÇÔ‬ﻤﺎد ﻛ‪Ç‬ﺜﺮت و‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻇﻠﻤﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋ ‪‬ﻠﺖ ﺳﻴﺎﻫﻲ ﭼﻬﺮه‪ ,‬در ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻟﻮي و دﻳﮕﺮ ﻋﺮﻓﺎ ﻣﻈﻬﺮ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1700‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﻪ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,38‬س ‪/22 Ç 3‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/18ëì‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/9ì2‬‬

‫‪1ë3‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﺗﺎرﻳﻜﻲ‪ ,‬ﺟﻬﻞ‪ ,‬ﺳﺎدهﻟﻮﺣﻲ‪ ,‬ﻧﺎداﻧﻲ و ﺑﺮدﮔﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي در ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻫﻨﺪو را‬
‫‪‬‬
‫ﻓﻮقاﻟﺬ@ﻛﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ از ﺟﻤﻠﻪ دردﻓﺘﺮدوم ﺣﻜﺎﻳﺖ ﭼﻬﺎر ﻫﻨﺪو‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ‬
‫در دﺳﺘﺔ ‪‬‬
‫@ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻨﮓ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و از ﻋﻴﺐ ﺧﻮد ﺑﻲﺧﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪,‬آورده و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻬﺮ ﻃ‪Ç‬ﺎﻋﺖ را@ﻛ‪Ç‬ﻊ و ﺳ‪Ç‬ﺎﺟﺪ ﺷ‪Ç‬ﺪﻧﺪ‬ ‫ﭼ‪Ç‬ﺎر ﻫ‪Ç‬ﻨﺪو در ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ﻣﺴ‪Ç‬ﺠﺪ ﺷ‪Ç‬ﺪﻧﺪ‬
‫در ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﺎز آﻣ‪ÇÇ‬ﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻣﺴﻜ‪Ç‬ﻴﻨﻲ و درد‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺘﻲ ﺗﻜ‪ÇÇ‬ﺒﻴﺮ ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻳﻜ‪ÇÇ‬ﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ‪‬‬
‫@ﻛﺎيﻣ‪Æ‬ذ‪‬ن ﺑﺎﻧﮓ ﻛﺮدي‪ ,‬وﻗﺖ ﻫﺴﺖ‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﺠﺴﺖ‬
‫ﻣ‪ Æ‬ذن آﻣﺪ‪ ,‬از ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ﻟﻔ‪Ç‬ﻈﻲ ‪‬‬
‫‪‬ﻫﻲ ﺳﺨﻦ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻲ و ﺑ‪Ç‬ﺎﻃﻞ ﺷ‪Ç‬ﺪ ﻧ‪Ç‬ﻤﺎز‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺖ آن ﻫ‪ÇÇ‬ﻨﺪوي دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ از ﻧ‪Ç‬ﻴﺎز‬
‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻪ زﻧ‪Ç‬ﻲ ﻃ‪Ç‬ﻌﻨﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮو ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﺑﮕ‪Ç‬ﻮ‬ ‫آن ‪‬ﺳ ‪ÇÔ‬ﻴﻢ ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ آن دوم را اي ﻋ‪Ç‬ﻤﻮ‬
‫در ﻧﻴﻔﺘﺎدم ﺑﻪ ‪‬ﭼﻪ ﭼﻮن اﻳﻦ ﺳ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻦ‬ ‫آن ﭼ‪Ç‬ﻬﺎرم ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ ﺣ‪Ç‬ﻤﺪاﷲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻦ‬
‫راه‪1‬‬ ‫ﻋ‪Ç‬ﻴﺐ ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﺎن ﺑ‪Ç‬ﻴﺸﺘﺮ ﮔ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﺮده‬ ‫ﭘﺲ ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﺎز ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﭼ‪ÇÇ‬ﻬﺎران ﺷ‪Ç‬ﺪ ﺗ‪Ç‬ﺒﺎه‬
‫در ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ در دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻏﻼم ﻫﻨﺪو را ﻣﻲآورد ﻛﻪ ﺑﻪ دﺧ‪Ç‬ﺘﺮ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪر دﺧﺘﺮ ﺑﻴﺎن‬
‫ﺧﻮاﺟﺔ ﺧﻮد ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻮد و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻓﺮﻳﺐ دادن ﻏﻼم را ‪‬‬
‫داﺷﺘﻪ‪ ,‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ ﻧﻔﺲ ﻫﻤﭽﻮن آن ﻫﻨﺪو و ﻣﺒﺘﻼﺳﺖ‪/‬‬
‫در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻫﻢ‪ ,‬ﻫﻨﺪو ﺷﺨﺺ ﻇﺎﻫﺮﺑﻴﻦ اﺳﺖ و ﻓﺮﻳﺐ دﻧﻴﺎي ﻓﺮﻳﺒﻨﺪه ﻛﻪ‬
‫ﺧﻮد را ﭼﻮن ﻋﺮوس آراﺳﺘﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﺧﻮرد وﻟﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪﺟﺰ ﺑ‪Ç‬ﺪﺑﺨﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﻬﺮهاي ﻧ‪Ç‬ﻤﻲﻳﺎﺑﺪ و‬
‫درﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺟﺎن دﻫﻲ‪2‬‬
‫در ﻧﻬﺎﻧﺶ ﻣﺮگو دردو ‪Ö‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺮي ووزﻳ‪ÇÇ‬ﺮي و ﺷ‪ÇÇ‬ﻬﻲ‬ ‫ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺎم‬
‫‪‬‬
‫در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ در دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﻣﻮﻟﻮي ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد و ﻏﻼم‬
‫ﻫﻨﺪو را ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ واﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎرﺟﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﮔﺮﻳﺴﺘﻦ‬
‫ﻏﻼم ﻫﻨﺪو را و ﻋ ‪‬ﻠﺖ ﭘﺮﺳﻴﺪن ﻣﺤﻤﻮد و ﺟﻮاب ﻏﻼم ﻫﻨﺪو راﻣﻲآورد ﻛﻪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/303ë Ç ê1‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/323‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ëê‬‬

‫@ﻛﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮا ﻣ‪Ç‬ﺎدر در آن ﺷ‪Ç‬ﻬﺮ و دﻳ‪Ç‬ﺎر‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻛﻮدك ﮔ‪Ç‬ﺮﻳﻪام ز آﻧﺴﺖ زار‬
‫ارﺳ‪Ç‬ﻼن‪1‬‬ ‫دﺳﺖ ﻣﺤﻤﻮد‬ ‫ﺑﻴﻨﻤﺖ در‬ ‫‪ÇÇÔ‬ﻮم ﺗ‪Ç‬ﻬﺪﻳﺪ ﻛ‪Ç‬ﺮدي ﻫ‪Ç‬ﺮ زﻣ‪Ç‬ﺎن‬
‫‪‬‬ ‫از ﺗ ‪‬‬
‫ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن‪2‬‬ ‫ﻣﺮ ﻣﺮا ﺑﺮ ﺗ‪Ç‬ﺨﺖ‪ ,‬اي ﺷ‪Ç‬ﺎه‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎدرم ﻛ‪ÇÇ‬ﻮ ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﺑ‪ÇÔ‬ﺒﻴﻨﺪ اﻳ‪Ç‬ﻦ زﻣ‪Ç‬ﺎن‬
‫و ﺳﭙﺲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺒﺎش‪3‬‬ ‫رو‪ ,‬زﻣ‪Ç‬ﺤﻤﻮد ﻋ‪Ç‬ﺪم ﺗ‪Ç‬ﺮﺳﺎن‬ ‫ﺑﭽﻪ ﻫﻴﻦ‪ ,‬اي ﺧﻮاﺟﻪ ﺗﺎش‬
‫ﻫﻤﭽﻮ ﻫﻨﺪو ‪‬‬

‫داﺳﺘﺎنﻫﺎيﻫﻨﺪيﻣﺄﺧﻮذازﻛﻠﻴﻠﻪودﻣﻨﻪدرﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﺘﻔﻜ‪‬ﺮان ﻫﻨﺪي ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﻋﺎرف ﺷﺎﻋﺮي از رﻣﺰﮔﺮاﻳﻲ )ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﺴﻢ( ﺑﻬﺮه‬
‫ﺟﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬در ﻧﺰد آﻧﺎن و ﻋﺮﻓﺎ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮدي از اﺻﻨﺎف ﺟ‪Ç‬ﻤﺎد و ﻧ‪Ç‬ﺒﺎت و ﺣ‪Ç‬ﻴﻮان‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺑﺮﺗﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ آن‬
‫‪‬‬ ‫ﺖ‬
‫ﻋﻴﻨﻴ ‪‬‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻪاي از ﻣﺮاﺗﺐ وﺟﻮد‪ ,‬و ﻋﻴﻨﻲ از ‪‬‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮﻳﻦ را ﺑﺎ اﻟﻔﺎظ‪ ,‬اﺷﻜﺎل‪ ,‬ﺣﺮﻛﺎت‪ ,‬ﺻﺪا‪ ,‬زﺑﺎن درون و ﺑﺮون‪ ,‬ﻓﻌﻞ و ﻋﻤﻞ‬
‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻟﺬا ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ ﻛﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ وﺑﻬﺘﺮﻳﻦآﺛﺎر ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﻚ ﻫﻨﺪ اﺳﺖ ﻫﻤﻮاره‬
‫ﻣﻮرداﺳ‪Ç‬ﺘﻔﺎده واﻗ‪Ç‬ﻊ ﺷ‪Ç‬ﺪه‪ ,‬وﻟﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي در ﺷ‪Ç‬ﺨﺼﻴﺖﭘﺮدازي آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﻮد را در‬
‫دﻳﺎﻟﻮگﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻣﺤﺪود ﻛ‪Ç‬ﻠﻴﻠﻪ و دﻣ‪Ç‬ﻨﻪ ﻧﮕ‪Ç‬ﻨﺠﺎﻧﺪه‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ وﺳ‪Ç‬ﻌﺖ ﺧ‪Ç‬ﻴﺎل و‬
‫ﺑﻠﻨﺪﻧﻈﺮي‪ ,‬ﻧﻄﻖ آﻧﺎن را ﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﻣﺎ ﻓﻲاﻟﻀﻤﻴﺮ و دﻧﻴﺎي درون آﻧﻬﺎﺳﺖ ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫رﻣﺰ و راز ﺗﻤﺜﻴﻞﺟﻮﻳﻲآورده و وﺣﺪت وﺟﻮد را در وﺣﺪت ﺷﻬﻮد ﻣﻄﺮح ﻛ‪Ç‬ﺮده‬
‫اﺳﺖ; ﻟﺬا ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ در ﻣﻨﻄﻖاﻟﻄ‪‬ﻴﺮ ﻋﻄ‪‬ﺎر ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ و در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻫﻢ‪ ,‬ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﭼﻮن ﺳﮓ‪ ,‬ﺧﺮوس‪ ,‬اﺳﺐ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻮرﭼ‪Ç‬ﻪ‪ ,‬ﭘﺸ‪Ç‬ﻪ‪ ,‬ﻛﻚ‪ ,‬ﻣﮕﺲ‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﻴﻞ‪,‬‬
‫ﻃﻮﻃﻲ‪ ,‬ﻫﺪﻫﺪ‪ ,‬زاغ‪ ,‬ﺟﻐﺪ و ﻏﻴﺮه ﺣﺮف ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﻪﻋﻨﻮان ﻧ‪Ç‬ﻤﻮﻧﻪ ﺑ‪Ç‬ﻌﻀﻲ از آن‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/139ì Ç 139ë‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ê03‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1êë0‬‬

‫‪1ëë‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻛﻪ ﻋﻴﻨ‪ H‬از ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ اﺧ‪Ç‬ﺬ ﺷ‪Ç‬ﺪه و ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي ﭼ‪Ç‬ﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷ‪Ç‬ﻴﻮه اوﺳﺖ‪,‬‬
‫ﭘﺮوراﻧﺪه‪,‬ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ در دﻓﺘﺮ ‪‬اولﻣﺜﻨﻮي ﺿﻤﻦ ﺑﺤﺚ در‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺼﺔﺧﺮﮔﻮشوﺷﻴﺮ‪ :‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﻟﻒ‪ Ç‬‬
‫ﺗﻮ ‪‬ﻛﻞ و ﺟﻬﺪ‪ ,‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ‪‬‬
‫ﻗﺼﺔ ﻧﺨﺠﻴﺮان‪ ,‬داﺳﺘﺎن ﺧﺮﮔﻮش و ﺷﻴﺮ را ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻮده‬
‫ﺗﻀﺎد دو ﮔﺮاﻳﺶ را ﺑ‪Ç‬ﻪﺻﻮرت ﻳﻚ ﺗ‪Ç‬ﺮاژدي درام اﻧﺴ‪Ç‬ﺎﻧﻲ ﻣ‪Ç‬ﻄﺮح ﻣ‪Ç‬ﻲﺳﺎزد و‬
‫‪‬‬ ‫و‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺷﻴﺮ را ﻛﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﻗﺪرت و ﺟﻬﺪ و ﻛ‪Ç‬ﻮﺷﺶ اﺳﺖ در ﺑ‪Ç‬ﺮاﺑ‪Ç‬ﺮ ﺷ‪Ç‬ﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﺧﺮﮔﻮش ﻛﻪ ﻣﻈﻬﺮ ﺣﻴﻠﻪ و ﻓﺮﻳﺐ ﻧﻔﺲ اﺳﺖ و ﺗﻮ ‪‬ﻛﻞ را وﺳﻴﻠﺔ ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻨﮓ ﺷ‪Ç‬ﻴﺮي ﻛ‪Ç‬ﻮ زﺧ‪Ç‬ﺮﮔﻮﺷﻲ ﺑ‪Ç‬ﻤﺎﻧﺪ‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻴﺮ را ﺧ‪ÇÇ‬ﺮﮔﻮش در زﻧ‪ÇÇ‬ﺪان ﻧﺸ‪Ç‬ﺎﻧﺪ‬
‫ﻓﺨﺮ دﻳﻦ ﺧﻮاﻫ‪Ç‬ﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﻨﺪش ﻟﻘﺐ‬ ‫در ﭼ‪Ç‬ﻨﺎن ﻧ‪Ç‬ﻨﮕﻲ و آﻧﮕ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺠﺐ‬
‫ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ ﭼﻮنﺧﺮﮔﻮش ﺧﻮﻧﺖرﻳﺨﺖوﺧﻮرد‪1‬‬ ‫ﺗﻚ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﭼ‪Ç‬ﺎ ‪Ö‬ه ﻓ‪Ç‬ﺮد‬
‫‪Ö‬‬ ‫‪Ö‬‬ ‫اي ﺗﻮ ﺷ‪Ç‬ﻴﺮي در ‪‬‬
‫ب ‪ Ç‬داﺳﺘﺎن ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻲ‪ :‬ﻳﻜﻲ ﻋﺎﻗﻞ‪ ,‬دﻳﮕﺮي ﺣﺎزم‪ ,‬ﺳﻮﻣﻲ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮد‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در‬
‫دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم آن را ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻲ ﻋﺎﻗﻞ و ﻧﻴﻢ ﻋﺎﻗﻞ و ﻣﻐﺮور اﺑﻠﻪ آورده‪,‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻫﻲ ‪‬ا ‪Ö‬ﺷﮕ‪Ç‬ﺮف ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ درو ﺳ‪ÇÇ‬ﻪ‬ ‫ﻗ‪ÇÇÇÇ‬ﺼﺔ آنآﺑﮕ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺮﺳﺖ اي ﻋ‪ÇÇÇ‬ﻨﻮد‬
‫‪‬‬
‫ﺟ‪Ç‬ﺎن‪2‬‬ ‫ﻗ‪Ç‬ﺼﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ و اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻐﺰ‬
‫ﺸ‪ÇÇ‬ﺮ ‪‬‬
‫ﻗ‪ ‬‬ ‫در ﻛ‪ÇÇ‬ﻠﻴﻠﻪ ﺧ‪ÇÇ‬ﻮاﻧ‪ÇÇ‬ﺪه ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﻲ ﻟﻴﻚ آن‬
‫ج ‪ Ç‬داﺳﺘﺎن ﺑﺎﻏﺒﺎن وﺧﺮس‪ :‬اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را ﻣﻮﻟﻮي در دﻓ‪Ç‬ﺘﺮ دوم ﺗ‪Ç‬ﺤﺖ ﻋ‪Ç‬ﻨﻮان‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖآن ﻣﺮد اﺑﻠﻪ ﻛﻪﻣﻐﺮور ﺑﻮد ﺑﺮ ﺗﻤﻠ‪‬ﻖ ﺧﺮس‪ ,‬ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮده و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﺖآﻏﺎز‬
‫@ﻛﺮده اﺳﺖ‪:‬‬
‫رﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‪3‬‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻴﺮﻣﺮدي رﻓﺖ و ﻓ‪Ç‬ﺮﻳﺎدش‬ ‫اژدﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﻲ ﺧ‪ÇÇÇ‬ﺮس را در ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﻛﺸﻴﺪ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/13ëì Ç 13ëê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2203 Ç 2202‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/193ê‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ëì‬‬

‫و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮس ﻫﻢ در ازاي ﺧﺪﻣﺖ آن ﺷﻴﺮﻣﺮد‪ ,‬ﻣﮕﺲ را از او ﻛﻨﺎر ﻣ‪Ç‬ﻲزﻧﺪ‬

‫ﭼﻮن ﻣﮕﺲ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫‪Ç‬ﺰد‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻣﮕﺲ ﺗ‪Ç‬ﺎ آن ﻣﮕﺲ واﭘﺲ ‪‬ﺧ ‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﮔ‪ÇÇ‬ﺮﻓﺖ آن آﺳ‪ÇÇ‬ﻴﺎ ﺳ‪Ç‬ﻨﮓ و ﺑ‪Ç‬ﺰد‬
‫اﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﺜﻞ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ ﻓ‪Ç‬ﺎش ﻛ‪Ç‬ﺮد‬ ‫ﺳﻨﮓ روي ﺧ‪Ç‬ﻔﺘﻪ را ﺧﺸ‪Ç‬ﺨﺎش ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻴﻦ‪1‬‬ ‫@ﻛﻴﻦ او ﻣﻬﺮﺳﺖ و ﻣ‪Ç‬ﻬﺮ اوﺳﺖ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻬﺮ اﺑ‪ÇÇ‬ﻠﻪ ﻣ‪ÇÇ‬ﻬﺮ ﺧ‪ÇÇ‬ﺮس آﻳ‪Ç‬ﺪ ﻳ‪Ç‬ﻘﻴﻦ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺮس‬
‫و ﺑﺎز ﺑﺎ ﺧﻮدﻧﮕﺮي ﻣﻬﺮﻧﻔﺲ را ﻣﻬﺮ ﺧﺮس ﻣﻲداﻧﺪ وﻣﻬﺮ ﺟﺎﻫﻼن را ‪‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫د‪ Ç‬داﺳﺘﺎنﭘﻴﻞ وﺧﺮﮔﻮش‪ :‬ﻣﻮﻟﻮي در دﻓﺘﺮ ﺳﻮم ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺎه‪ ,‬اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺟ‪Ç‬ﻔﺖ‪2‬‬ ‫رﺳ‪Ç‬ﻮل ﻣ‪Ç‬ﺎﻫﻢ و ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺎه‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﺎﻧﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﺮﮔﻮﺷﻲ ﺑﮕ‪Ç‬ﻔﺖ‬
‫‪‬‬
‫و ﺧﻼﺻﻪ ﭘﺲ از ﺧﺮﻃﻮم زدن ﭘﻴﻼن ﺑﻪ آب و اﻳﺠﺎد ﻣﻮج و ﺗﻜﺎن ﺧﻮردن ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻣﺎه در آب‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺎه آردﻣ‪Ç‬ﺎن ﺷﻜ‪Ç‬ﻮه‪3‬‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ اﺿ‪Ç‬ﻄﺮاب‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ زان ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻼن ﮔ‪Ç‬ﻮﻟﻴﻢ اي ﮔ‪Ç‬ﺮوه‬
‫‪Ö‬‬
‫ﺧﺮﮔﻮش ﻣﻜﺮ و ﻓﺮﻳﺐ ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ اﺳﺖ‪ ,‬ﻟﺬا‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻗﺼﻪ ﭘﻴﻞ ﺳﻤﺒﻮل ﻧﺎداﻧﻲ و‬
‫در اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ ﺗ‪Ç‬ﻮ آﻣ‪Ç‬ﺪ رﺳ‪Ç‬ﻮل‬ ‫دﻳ‪ÇÇ‬ﻮ ﻓ‪Ç‬ﻀﻮل‬
‫‪‬‬ ‫ﺳ‪ÇÇ‬ﺮ آن ﺧ‪ÇÇ‬ﺮﮔﻮش دان‬
‫‪‬‬
‫ز آب ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻛﻪ از وي ﺧﻀﺮ ‪‬ﺧﻮرد‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ ﮔ‪Ç‬ﻮل را ﻣ‪Ç‬ﺤﺮوم ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺘﻲ‪ ,‬ﻣﺴ‪ÇÇ‬ﺘﻌﺪ ﺷ‪Ç‬ﻮ ﻧ‪Ç‬ﻴﺶ را‪4‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻔﺮ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎز ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﻮﻧﻪ ﻛ‪ÇÇÇ‬ﺮدهاي ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﻨﻴﺶ را‬
‫@ﻛﻪ داﺳﺘﺎن ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ وﺳﻮﺳﻪﻫﺎي ﻧﻔﺲ در درون ﭘ‪Ç‬ﻴﻞ وﺟ‪Ç‬ﻮدي ﺷ‪Ç‬ﺨﺺ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2132 Ç 2130‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2739‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/27ë3‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2809 Ç 2807‬‬

‫‪1ë7‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﺻﻮرت ﻣﺎه ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻣﻀﻄﺮب ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ و ﺧﻮد ﺳﻘﻮط ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﺑﻌﺪ از اوجﮔﻴﺮي‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﺑﻴﺎن آن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺎزآﻣﺪه‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﮔﻞ‪1‬‬ ‫ﻫﻨﺪوي آن ﺗ‪Ô‬ﺮك ﺑﺎش اي آب و‬ ‫ﭘ‪ÇÇ‬ﺎرﺳﻲ ﮔ‪ÇÇ‬ﻮﻳﻴﻢ ﻫ‪ÇÇ‬ﻴﻦ ﺗ‪ÇÇ‬ﺎزي ﺑ‪ÇÇ‬ﻬﻞ‬
‫‪‬‬
‫ﻫ ‪ Ç‬داﺳﺘﺎنﺷﻴﺮ و روﺑﺎه وﺧ‪Ç‬ﺮ‪ :‬ﻣﻮﻟﻮي در دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢآورده و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ آﻏ‪Ç‬ﺎز‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ا ﺷﻜﻢ ﺗﻬﻲ و ﻻﻏﺮي‪2‬‬
‫ﭘﺸﺖ رﻳﺶ‪ ,‬‬
‫‪Ö‬‬ ‫@ﮔﺎزري ﺑﻮد و ﻣﺮ او را ﻳﻚ ﺧ‪Ç‬ﺮي‬
‫‪Ô‬‬
‫و ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ روﺑﺎه ﻧﻔﺲ‪ ,‬اﻧﺴﺎن ﻧﺎدان را ﺑﻪ ﻛﺎمﺷﻴﺮ ﺳﺘﻤﻜﺎر‬
‫ﺟﺒﺎر و آدمﻛﺶ را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻓﺮﻳﺒﺪ‪ /‬و ﮔﻮش و دل ﺧﺮ را‬
‫ﻣﻲاﻧﺪازد و ﻫﻤﺎن ﻧﻔﺲ‪ ,‬آن ‪‬‬
‫ﻣﻲﺧﻮرد‪ /‬ﭼﻮن ﺳﻴﺮ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد و ﮔﻮش و دل ﻃﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎر دﮔ‪Ç‬ﺮ‪3‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﺪﻳﻨﺠﺎ آﻣ‪ÇÇ‬ﺪي‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﮔ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﻮدي ‪‬ورا دل ﻳ‪Ç‬ﺎ ﺟﮕ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﭼ‪Ç‬ﻮنﻧﺒﺎﺷﺪ روح‪ ,‬ﺟ‪Ç‬ﺰ ‪‬ﮔ‪Ç‬ﻞ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬ ‫ﭼﻮن ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻧﻮر دل‪ ,‬دل ﻧﻴﺴﺖ آن‬
‫آن‪4‬‬

‫و در واﻗﻊ آﻳﺔ ‪Ô‬ﺻ ‪Õ‬ﻢ ‪Ô‬ﺑﻜ ‪ÖÕ‬ﻢ ‪Ô‬ﻋ ‪Ö‬ﻤ ‪Õ‬ﻲ ‪‬ﻓ ‪Ô‬ﻬ ‪Ö‬ﻢ ×ﻻ ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﺮ ‪‬ﺟ ‪Ô‬ﻌﻮ ‪‬ن‪ 5‬و دﻳﮕﺮ آﻳﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ را ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪/‬‬
‫و‪Ç‬داﺳﺘﺎن ﺷﺎه وﺑﺎز‪ :‬ﻣﻮﻟﻮي در دﻓﺘﺮ دوم ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺷﺎه‪ ,‬ﺑﺎز ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫در ﺧﺎﻧﻪ ﻛﻤﭙﻴﺮ ﺑﻴﺎن ﻛﺮده و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻴﺨﺖ‪6‬‬ ‫ﺳﻮي آن ﻛﻤﭙﻴﺮ ﻛﻮ ﻣﻲآرد‬ ‫دﻳﻦﻧﻪآن ﺑﺎزﻳﺴﺖﻛﻮ از ﺷﻪ@ﮔﺮﻳﺨﺖ‬
‫و ﺳﭙﺲ ﻋﻤﻞ ﺟﺎﻫﻼﻧﻪ ﺟﺎﻫﻼن را ﻛﻪ ﺑﺎز ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺮواز روح اﻧﺴﺎن را ﺑ‪Ç‬ﻲﭘﺮ و ﺑ‪Ç‬ﺎل‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻧﻜﻮﻫﺶ ﻛﺮده ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/28ê0‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/232ì‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/287ì‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2879‬‬

‫‪ /ë‬ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :18‬ﻛﺮاﻧﻨﺪ‪ ,‬ﻻﻻﻧﻨﺪ‪ ,‬ﻛﻮراﻧﻨﺪ‪ ,‬و ﺑﺎز ﻧﻤﻲﮔﺮدﻧﺪ‪/‬‬

‫‪ /ì‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/32ê‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ë8‬‬

‫ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﺒﺎز‪1‬‬ ‫آن رﺳﺪ ﺑ‪Ç‬ﺎ او ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ آن‬ ‫ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺟ‪Ç‬ﺎﻫﻞ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻫ‪Ç‬ﻤﺮاز ﺑ‪Ç‬ﺎز‬
‫ز‪ Ç‬داﺳﺘﺎنﻣﻮش وﻏﻮك‪ :‬ﻣﻮﻟﻮي در دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢآورده و اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦآﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻮدﻧﺪ آﺷ‪Ç‬ﻨﺎ‪2‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻟﺐ ﺟ‪ÇÇ‬ﻮ ﮔﺸ‪Ç‬ﺘﻪ‬ ‫از ﻗ‪ÇÇ‬ﻀﺎ ﻣ‪ÇÇ‬ﻮﺷﻲ و ‪‬ﭼ‪ÇÇ‬ﻐﺰي ﺑ‪Ç‬ﺎوﻓﺎ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﺒﺖ‬
‫و اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﺪا ﻛﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ و ‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ /‬اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺟﻮﻻن اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﻏﻮر در اﻋﻤﺎق ﻫﺴﺘﻲ واﻣﻲدارد و‬
‫ﺣﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﺎ ﺧﻮد‪ ,‬ﺑﻪآن ﺳﻮي ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ /‬ﻣﺴﺖ ﺻﻬﺒﺎي ﺣﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮده و رﺷﺘﺔ ارﺗﺒﺎط آن دو ﺷﺨﺼﻴﺖ رﻣﺰي‬
‫و آﻧﮕﺎه ﺧﻮد ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎ را ‪‬‬
‫را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﻛﺸﺎﻧﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ زﻣ‪ÇÇ‬ﻴﻨﺶ زآﺳ‪ÇÇ‬ﻤﺎن‬ ‫ﻫﺴﺖ ﺗﻦ ﭼﻮن رﻳﺴﻤﺎن ﺑﺮﭘﺎي ﺟﺎن‬
‫ﺧﻮﺷﻲ‪3‬‬ ‫رﺳﺘﻪ از ﻣﻮش ﺗﻦ‪ ,‬آﻳﺪ در‬ ‫ﺧ‪Ç‬ﻮاب ﺑ‪Ç‬ﻴﻬﺸﻲ‬ ‫آب‬
‫‪‬‬ ‫ﭼ‪Ç‬ﻐﺰ ﺟ‪Ç‬ﺎن در ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ح ‪ Ç‬داﺳﺘﺎنﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪن ﺑﺎز ﻣﻴﺎن ﺟﻐﺪاندروﻳﺮاﻧﻪ‪ :‬ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻮيآورده ﻫﻤﺎن داﺳﺘﺎن‬
‫ﺟﻮﺟﺔ ﺑﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﻠﻴﻠﻪ و دﻣﻨﻪ آﻣﺪه ﻛﻪ از ﻻﻧﻪ دور ﺷﺪ و زﻏﻨﻲ او را ﺑﻪ ﻻﻧﻪ‬
‫ﺑﺮد‪ /‬در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺎز ﻣﻈﻬﺮ روح ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ و ﻣﻘﺎم ﻫﺎدي و وﻟﻲ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺟﻐﺪان‬
‫ﻣﻘﺎم ﺧﺮاﺑﻪ@ﮔﺮاﻳﺎن ﺗﻦ در درون وﺑﺮون اﺳﺖ‪ /‬و ﺑﺪﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ وﺟﻮد ﻫﺎدي‬
‫ﺳﺮ ﻫﺒﻮط آدم )ﺑﻪﻧﻈﺮ‬
‫در زﻧﺪان ﺟﻐﺪان ﺑﺮاي اﺳﺘﻜﻤﺎل آﻧﺎن اﺳﺖ‪ /‬و ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ ‪ ‬‬
‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه( در زﻧﺪان دﻧﻴﺎ و ﻟﺬا ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺻ‪ÇÇ‬ﺪ ﻫ‪Ç‬ﺰاران ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﻪ را آزاد ﻛ‪Ç‬ﺮد‬ ‫ﺷﻪ ﺑﺮاي ﻣ‪Ç‬ﻦ ز زﻧ‪Ç‬ﺪان ﻳ‪Ç‬ﺎد ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫دم ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﺟ‪ÇÇ‬ﻐﺪﻫﺎ را ﺑ‪Ç‬ﺎز ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫از ‪‬‬ ‫ﻳﻚ دﻣﻢ ﺑﺎ ﺟﻐﺪﻫﺎ دﻣﺴ‪Ç‬ﺎز ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫ﻓ‪ÇÇ‬ﻬﻢ ﻛ‪Ç‬ﺮد از ﻧ‪Ç‬ﻴﻜﺒﺨﺘﻲ راز ﻣ‪Ç‬ﻦ‬ ‫اي ﺧﻨﻚ ﺟﻐﺪي ﻛﻪ درﭘﺮواز ﻣﻦ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﻪ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ , 8ê‬س ‪/2ì‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ì39‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/27êê Ç 27ê3‬‬

‫‪1ë9‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﺷﻮﻳﺪ‪1‬‬ ‫@ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻐﺪاﻧﻴﺪ‪ ,‬ﺷﻬﺒﺎزان‬ ‫در ﻣﻦآوﻳ‪Ç‬ﺰﻳﺪ ﺗ‪Ç‬ﺎ ﻧ‪Ç‬ﺎزان ﺷ‪Ç‬ﻮﻳﺪ‬

‫ﻣﻮﻟﻮيوﻋﻘﺎﻳﺪﻫﻨﺪوان‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ,‬ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﻨﺎ و ‪Ô‬ﻣ ‪Ô‬ﺜﻞ و اﻋﻴﺎن ﺛﺎﺑﺘﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫را اراده ﻛﺮده‪ ,‬ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن را ﺟﺎﻳﮕﺎه داﻧﺶ و ﺣﻜﻤﺖ و ﻋﺮﻓﺎن ﻫﻢ داﻧﺴﺘﻪ و درﺧﺘﻲ‬
‫@ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﻣﻴﻮهاش را ﺧﻮرد ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻴﺮد را در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن داﻧﺴﺘﻪ و آن درﺧﺖ را‬
‫@ﻛﻪ رﻣﺰ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ ﻣﺎﻳﺔ ﻧﺠﺎت و ﺑﻘﺎي ﺟﺎوداﻧﮕﻲ ﻣﻲداﻧﺪ و ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﺎ درﺧﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻋﺒﺎدت درزﻳﺮ درﺧﺖ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎم "ﺑﻮدﻫﻲ"‪ 2‬ﺑﻲارﺗﺒﺎط ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ /‬ﺣﺎل ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﺧﻮد ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﻛﻪ درﺧﺘﻲ ﻫﺴﺖ در ﻫ‪Ç‬ﻨﺪوﺳﺘﺎن‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺖ داﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻳﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮاي داﺳ‪ÇÇ‬ﺘﺎن‬
‫ﻧﻲ ﺷﻮد او ﭘﻴﺮ‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻲ ﻫ‪Ç‬ﺮﮔﺰ ﺑ‪Ç‬ﻤﺮد‬ ‫ﻫﺮﻛﺴﻲ ﻛﺰ ﻣﻴﻮة آن ﺧﻮرد و ﺑ‪ÇÔ‬ﺮد‬
‫ﺑﺮ درﺧﺖ و ﻣﻴﻮهاش ﺷﺪ ﻋ‪Ç‬ﺎﺷﻘﻲ‬ ‫ﭘ‪Ç‬ﺎدﺷﺎﻫﻲ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺷ‪Ç‬ﻨﻴﺪ از ﺻ‪Ç‬ﺎدﻗﻲ‬
‫ﺳﻮي ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن روانﻛﺮد از ﻃﻠﺐ‬ ‫دﻳ‪ÇÇ‬ﻮان ادب‬
‫‪‬‬ ‫ﻗ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﺻﺪي داﻧ‪ÇÇÇ‬ﺎ ز‬
‫ﻫﻨﺪﺳﺘﺎن ﺑﺮاي ﺟﺴﺖ و ﺟﻮ‪3‬‬
‫@ﮔ‪‬ﺮ ‪‬د‬ ‫ﺳ‪Ç‬ﺎلﻫﺎ ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺸﺖ آن ﻗ‪Ç‬ﺎﺻﺪ ازو‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﭘﺲ از ﻣﺄﻳﻮس ﺷﺪن از درﺧﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﺧﻮرد ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻴﺮد ﺷﺨﺺ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﻮده ﻣﻼﻗﺎت ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﻲ را ﻛﻪ ﻗﻄﺐ‬
‫ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﻢ‪4‬‬ ‫اﻳﻦ درﺧﺖ ﻋﻠﻢ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ در‬ ‫ﺷﻴﺦ ﺧﻨﺪﻳﺪ و ﺑﮕ‪Ç‬ﻔﺘﺶ اي ﺳ‪Ç‬ﻠﻴﻢ‬
‫ﭘ‪Ç‬ﻬﻠﻮان‪5‬‬ ‫رو ﻣ‪Ç‬ﻌﺎﻧﻲ را ﻃ‪Ç‬ﻠﺐ اي‬ ‫ﺻﻮرت ﻇﺎﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﻮﻳﻲ اي ﺟﻮان‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/11ì8 Ç 11ìë‬‬

‫‪ /2‬ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻴﺪاري و ﻫﻮﺷﻴﺎري اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ìë7 Ç 3ìë3‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3ì80‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﻪ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,13ê‬س ‪/ê2‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ì0‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‪:‬‬

‫ﺑﺎ اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﺷﺎخ ﮔ‪Ç‬ﻞ ﻫ‪Ç‬ﺮﺟ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ روﻳ‪Ç‬ﺪ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻢ‬
‫‪ÇÇÇÇ‬ﻢ ﻣ‪ÇÇÇÇÔ‬ﻞ ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﺟ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ@ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ‬ ‫ﺧ‬ ‫@ﮔ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇÔ‬ﻠﺴﺖ‬
‫‪ Ô‬‬
‫ﺟ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮﺷﺪ‪,‬ﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻢﻣﻠﺴﺖ‪1‬‬
‫‪Ô‬‬
‫اﻟﺼﺪر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬آن‬
‫و ﻫﻤﺎن ﻣﻮﻟﻮي را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن دﻳﮕﺮ ﻋﺮﻓﺎ ﻛﻪ ﻣﻨﺸﺮح ‪‬‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻫﻨﺪوان ﻛﻪ ﻣﻐﺎﻳﺮت ﺑﺎ ﺗﻔﻜ‪‬ﺮات اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪو ﺑﺎ‬
‫دﻳﺪي ﺟﻬﺎن ﺷﻤﻮلآن راﺑﮕﺴﺘﺮد و وﺣﺪت وﺟﻮد در ﻫﻨﺪوان را در وﺣﺪت وﺟﻮد‬
‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻲ ﻣﺎ اﻋﻈﻢ‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺴﺘﺤﻴﻞ ﮔﺮداﻧﺪ‪ /‬ﻫﻤﺎن وﺣﺪﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ ﺑﺴﻄﺎﻣﻲ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ‬
‫اﻟﺤﻖ‬
‫‪‬‬ ‫اﻧﺎ‬ ‫ﺣﻼج ﺑﺎ ﺳﺮود‬
‫ﺷﺄﻧﻲ و ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ‪‬ﺟﺒ‪Ç‬ﺘﻲ اﻻ اﷲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻛﺮد و ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ‪‬‬
‫ﺟﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ آن داده ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي درﺑﺎرة اﻳﻦ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ وﺟﻮد ﺧﺪا ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﺑﻘﻴﻪ ﺧﻴﺎل )ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻫﻨﺪوان‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻤﻮد و ﻛﺜﺮت ﻣﺎﻳﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻴﺎل اﺳﺖ( اﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن اﻟﻒ او ﺧ‪Ç‬ﻮد ﭼ‪Ç‬ﻪ دارد ﻫ‪Ç‬ﻴﭻ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﻛ‪ÇÇ‬ﻴﻴﻢ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر ﺟ‪ÇÇ‬ﻬﺎن ﭘ‪Ç‬ﻴﭻ ﭘ‪Ç‬ﻴﭻ‬
‫اﺳﺘﺨﻮان و ﺑﺎد روﭘﻮش اﺳﺖ و ﺑﺲ‬ ‫ﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﭻ‪2‬‬

‫ﻛﺲ‪3‬‬ ‫در دو ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺮ ﻳﺰدان ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬

‫و ﻣﺮاﺗﺐ وﺟﻮد آن را ﺑﻪ ﻧﻮر ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در اﺻ‪Ç‬ﻞ ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ اﺳﺖ و ﺑ‪Ç‬ﺮﺣﺴﺐ‬
‫ﺷﺪت‪ ,‬ﺿﻌﻒ‪ ,‬ﻗ ‪‬ﻠﺖ‪ ,‬ﻛﺜﺮت‪ ,‬درﺟ‪Ç‬ﺎت و ﻣ‪Ç‬ﺮاﺗﺐ ﻣ‪Ç‬ﺨﺘﻠﻒ اﺳﺖ و وﺟ‪Ç‬ﻮد ﻋ‪Ç‬ﻴﻦ‬ ‫‪‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ذات و ﻣﻈﻬﺮ ﻏﻴﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺻﺪ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻧﺴ‪Ç‬ﺒﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺻ‪Ç‬ﺤﻦ ﺧ‪Ç‬ﺎﻧﻪﻫﺎ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ آن ﻳﻚ ﻧ‪Ç‬ﻮر ﺧ‪Ç‬ﻮرﺷﻴﺪ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/178‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ë20‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/102ì‬‬

‫‪1ì1‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن‪1‬‬ ‫ﭼﻮن ﻛﻪ ﺑﺮﮔﻴﺮي ﺗﻮ دﻳﻮار از‬ ‫ﻟﻴﻚ ﻳﻚ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻪ اﻧ‪ÇÇ‬ﻮارﺷ‪Ç‬ﺎن‬

‫اﻧﺎاﻟﺤﻖ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻨﺼﻮر را ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮده و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫و‬
‫زاﺗ‪ÇÇ‬ﺤﺎد ﻧ‪ÇÇ‬ﻮر‪ ,‬ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ از راي ﺣ‪ÇÇ‬ﻠﻮل‪2‬‬ ‫اﻳﻦ ‪‬ا ‪‬ﻧ‪ Ç‬ﺎ‪ ,‬ﻫﻮ ﺑﻮد در ‪‬ﺳ ‪‬ﺮ‪ ,‬اي ﻓ‪Ç‬ﻀﻮل‬
‫‪‬‬
‫‪Ô‬ﻮي و ‪‬ﺑﺴﻴﻂ‪ Ô‬اﻟ ‪‬ﺤ ‪‬‬
‫ﻘﻴﻘ‪Ô ¹‬ﻛ ‪‬ﻞ‬ ‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻋﺮﻓﺎ وﺣﺪت وﺟﻮد را ﺑﺮ ﻃﺒﻖ‪ :‬ا‪‬ﻟ ‪‬ﻨ ‪Ô‬‬
‫ﻔﺲ ﻓﻲ ‪‬و ‪Ö‬ﺣ ‪‬ﺪ ‪‬ﺗﻬﺎ ‪Ô‬ﻛ ‪‬ﻞ اﻟﻘ ×‬
‫اﻻﺷﻴﺎ ‪ ,¾‬ﻗﻄﺮه و درﻳﺎ‪ ,‬ﻣﻮج و درﻳﺎ‪,‬آب و ﺳﺮاب‪ ,‬ذره و ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ﻇﻞ و ذي ﻇﻞ‪,‬‬
‫ﺳﺎﻳﻪ و ﺧﻮرﺷﻴﺪو اﻣﺜﺎلآن ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪/‬و ﻣﻮﻟﻮي ﺿﻤﻦ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦﺗﻌﺒﻴﺮات‬
‫ﻣﻘﺪس ﻫﻨﺪوان ﻣﺜﻞ اوﭘﺎﻧﻴﺸﺎدﻫﺎ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺗﺸﺒﻴﻪ‬
‫@ﻛﻪ در ﻛﺘﺐ ‪‬‬
‫ﺧﺎﺻﻲآورده و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫ﭼ‪Ç‬ﻮنﺑﻤﺎﻟﻲﭼﺸﻢﺧﻮد‪,‬ﺧ‪Ç‬ﻮدﺟﻤﻠﻪاوﺳﺖ‪3‬‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮات ﻋﻜﺲآب ﺟﻮﺳﺖ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ‬
‫‪Ö‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ "ﻣﺎﻧﺎ" ﺗﻨﻬﺎ در ذﻫﻦ اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺧﻴﺎل‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻪ واﻗ‪Ç‬ﻌﻴﺖ و‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ وﺣﺪت در ﻛﺜﺮت و ﻛﺜﺮت در وﺣﺪت را ﻛﻪ ﻧﻈﻴﺮ آن را در ﻓﻨﻮن ﻓﻠﺴﻔﻲ و‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻫﻨﺪي ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻴﺎن ﻛﺮده و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻲ ﺳﺮ و ﺑﻲﭘﺎ ‪Ô‬ﺑﺪﻳﻢ آن ‪‬ﺳﺮ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻣﻨﺒﺴﻂ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻳﻚ ﺟﻮﻫﺮ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺑﻲﮔ‪‬ﺮه ﺑﻮدﻳﻢ و ﺻﺎﻓﻲ ﻫﻤﭽﻮآب‬ ‫ﻳﻚ ﮔﻬﺮ ﺑﻮدﻳﻢ ﻫﻤﭽﻮن آﻓ‪Ç‬ﺘﺎب‬
‫ﺷﺪ ﻋﺪد ﭼﻮن ﺳﺎﻳﻪﻫﺎي ﻛ‪Ç‬ﻨﮕﺮه‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻪﺻﻮرت آﻣﺪ آن ﻧﻮر ﺳﺮه‬
‫اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻓ‪Ç‬ﺮﻳﻖ‪4‬‬ ‫ﺗﺎ رود ﻓﺮق از ﻣﻴﺎن‬ ‫@ﻛ‪Ç‬ﻨﮕﺮه وﻳ‪Ç‬ﺮان ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ از ﻣ‪Ç‬ﻨﺠﻨﻴﻖ‬

‫ﻣﻮﻟﻮيوﺗﻨﺎﺳﺦﻫﻨﺪوان‬
‫در ﺑﻴﻦ ﻋﻠﻤﺎ و ﻋﺮﻓﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﻨﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺻﻮرت ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ê17 Ç ê1ì‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2038‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3192‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ì9ê Ç ì91‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ì2‬‬

‫‪ Ç 1‬ﺗﻨﺎﺳﺦ ﺗﻤﺜﻠﻲ ﻣﺄﺧﻮذ از ﻗﺮآن و ﺣﺪﻳﺚ‪ ,‬ﻛﻪ ﺟﺒﺮ‪Ä‬ﻴﻞ ﺑﻪﺻﻮرت وﺣﻲ ﻗﻠﺒﻲ‬
‫ﺑﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا و ﻳﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺸﺮ ﺑﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﺮﻳﻢ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﮔﺸﺖ‪ /‬و در ﺳﻮرة‬
‫ﻣﺮﻳﻢ آﻣﺪه‪ :‬ﻓﺎ‪‬رﺳﻠ‪Ö‬ﻨﺎ اﻟ‪‬ﻴﻬﺎ ر وﺣﻨﺎ ﻓﺘﻤﺜﻞ ﻟ‪‬ﻬﺎ ﺑﺸﺮ‪ G‬ﺳﻮﻳ‪1/H‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪  ×‬ﱠ ‪  × ‬‬ ‫‪Ô ×Ö  ×  Ö ‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﺗﻨﺎﺳﺦ ﺗﻤﺜﻠﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺟ‪ÇÇÇ‬ﺎنﻓﺰاﻳ‪ÇÇ‬ﻲ‪ ,‬دﻟﺮﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻳﻲ در ‪‬ﺧ‪ÇÇ‬ﻼ‬ ‫دﻳ‪ÇÇ‬ﺪ ﻣ‪Ç‬ﺮﻳﻢ ﺻ‪Ç‬ﻮرﺗﻲ ﺑﺲ ﺟ‪Ç‬ﺎنﻓﺰا‬
‫ﭼﻮن ﻣﻪ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ آن روح اﻻﻣﻴﻦ‬ ‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺶ او ﺑ‪Ç‬ﺮ ‪Ô‬رﺳﺖ از روي زﻣ‪Ç‬ﻴﻦ‬
‫روﻳ‪Ç‬ﺪ آﻓ‪Ç‬ﺘﺎب‪2‬‬ ‫آﻧ‪Ç‬ﭽﻨﺎن ﻛ‪Ç‬ﺰ ﺷ‪Ç‬ﺮق‬ ‫از زﻣﻴﻦ ﺑﺮ ‪Ô‬رﺳﺖ ﺧ‪Ç‬ﻮﺑﻲ ﺑ‪Ç‬ﻲﻧﻘﺎب‬
‫ﺗﺠﺴﻢ اﻋﻤﺎل و ﺻﻔﺎت ﺑﺸﺮ در ﻣﺤﺸﺮ ﻛﻪ ﻣﺄﺧ‪Ç‬ﻮذ از‬
‫‪ Ç 2‬ﺗﻨﺎﺳﺦ ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ ﻳﺎ ‪‬‬
‫ﻗﺮآن اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧﻮاب ﮔﺮان‬
‫‪‬‬ ‫@ﮔﺮگ ﺑﺮﺧﻴﺰي از اﻳﻦ‬ ‫اي درﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺪه ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﻮﺳﺘﻴﻦ ﻳ‪ÇÇ‬ﻮﺳﻔﺎن‬
‫@ﮔﺸﺘﻪ ﮔﺮﮔﺎن ﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺧﻮﻫﺎي‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻮ‪3‬‬ ‫ﻣﻲدراﻧﻨﺪ از ﻏ‪Ç‬ﻀﺐ اﻋ‪Ç‬ﻀﺎي‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮ‬
‫ﺗﺠﺴﻢ ﺑﺮ ﺷﻜﻞ ﺳﻴﺮت و ﺧﻠﻖ و ﺧﻮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫و ﺑﺎز درﺑﺎرة ‪‬‬
‫واﺟﺐاﺳﺖ‪4‬‬ ‫ﻫﻢﺑﺮآنﺗﺼﻮﻳﺮ ﺣﺸﺮت‬ ‫ﺳﻴﺮﺗﻲ ﻛﺎن ﺑﺮ وﺟﻮدت ﻏ‪Ç‬ﺎﻟﺐ اﺳﺖ‬
‫ﺧ‪ÇÇ‬ﺼﻢ آﻳ‪ÇÇ‬ﻨﺪ روز رﺳ‪Ç‬ﺘﺨﻴﺰ‪5‬‬
‫ﺳ‪ÇÇ‬ﻮي‬ ‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺸﻪﻫﺎ و ‪Ô‬ﺧ‪ÇÇ‬ﻠﻖﻫﺎ ﻫ‪Ç‬ﻢﭼﻮن ﺟ‪Ç‬ﻬﻴﺰ‬
‫‪‬‬
‫روز ﻣﺤﺸﺮ ﺻﻮرﺗﻲ ﺧ‪Ç‬ﻮاﻫ‪Ç‬ﺪ ﺷ‪Ç‬ﺪن‪6‬‬ ‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﺧ‪ÇÇ‬ﻴﺎﻟﻲ ﻛ‪ÇÇ‬ﻮ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ در دل وﻃ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪ Ç 3‬ﺗﻨﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ رﺳﺦ و ﻓﺴﺦ و ﻣﺴﺦ و ﻧﺴﺦ ﻛ‪Ç‬ﻪ از اﺻ‪Ç‬ﻮل اﻋ‪Ç‬ﺘﻘﺎدات‬
‫ﻫﻨﺪوان اﺳﺖ ﺟﺰ در رﺳﺎﻟﺔ اﺧﻮان اﻟﺼﻔﺎ و در ﻧﺰد ﻧﺎﻗﺼﺎن ﻛﻪﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮﻫﻤﺎن ﻣﺄﺧﺬ‬

‫‪ /1‬آﻳﺔ ‪ :17‬و ﻣﺎ روح ﺧﻮد را )ﺟﺒﺮ‪Ä‬ﻴﻞ( ﻧﺰدش ﻓﺮﺳﺘﺎدﻳﻢ و ﭼﻮن اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻤﺎم ﺑﺮ او ﻧﻤﻮدار ﺷﺪ‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/370ê Ç 3702‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ìì3 Ç 3ìì2‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ê22‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ì9ì‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1793‬‬

‫‪1ì3‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﻮده‪ ,‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ و آﻧﭽﻪ در ﺑﻴﺎﻧﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ آﻣﺪه درواﻗﻊ ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ و‬
‫ﺗﺼﻮر وﺟﻮدي اﺳﺖ‪ /‬در ﺳﻴﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪاي‪ ,‬در ﻃﺮﻳﻖ اﺳﺘﻜﻤﺎل ﻧﻔﺲ ﻛﻪ از‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ و ‪‬‬
‫ﺟﻤﺎد‪ ,‬ﻧﺒﺎت‪ ,‬ﺣﻴﻮاﻧﺎت و اﻧﺴﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻠﻚ و از اوﺑﺮﺗﺮ ﻫﻢ ﻣﻲﺷﻮد و رﺑﻄﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻇﻬﻮراتﻣﻜﺮر ﻛﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺠﺪد در ﮔﺮدوﻧﺔ ﺣﻴﺎتﺑﺸﺮي اﺳﺖ ﻧﺪاردو‬
‫"@ﻛﺎرﻣﺎ" ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ‪‬‬
‫در آﺛﺎر ﻋﺮﻓﺎ و از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺎ وﺣﺪت وﺟﻮد ﺳﺎزش دارد ﻧﻪ ﺑﺎ‬
‫@ﻛﺎرﻣﺎي ﻫﻨﺪي ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ آن ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻧﺎ@ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ذ@ﻛﺮ ﺷﺪ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺴﺘﺸﺮﻗﻴﻦ ﺑﻪ دﻟﻴ‪Ç‬ﻞ ﻋ‪Ç‬ﺪم‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻴﻪ اﺳ‪Ç‬ﻼﻣﻲ و ﺳ‪Ç‬ﻄﺤﻲﻧﮕﺮي‪ ,‬ﻣﺴ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﻠﻲ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﻓ‪Ç‬ﻨﺎ¾ ﻓ‪Ç‬ﻲ اﷲ‪,‬‬
‫رﻳﺎﺿﺎت و وﺣﺪت وﺟﻮد را از اﺻﻞ ﺑﻮداﻳﻲ ﻳﺎ ﻫﻨﺪوﻳﻲ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻣﺜ‪ Â‬رﻫﺎﻳﻲ از‬
‫رﻧﺞ را ﻛﻪ ﺑﻮدا ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ,‬ﺑﺎ رﻫﺎﻳﻲ از ﻗﻴﻮد ﻫﺴﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﺮﻓﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ دارد و‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻓﻜﺎر ﺑﻪﻗﺪري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ وداﻫﺎ واوﭘﺎﻧﻴﺸﺎدﻫﺎ و دﻳﮕﺮ آﺛﺎر‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻫﻨﺪﻳﺎن را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ در ﻧﻈﺮ ‪‬اولﻣﺜﻨﻮي راآﻳﻴﻨﻪآﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ /‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﻧﮕﺮﺷﻲﻋﻤﻴﻖ و ﭘﻲﺑﺮدن ﺑﻪ ﻣﺄﺧﺬ ﻓﻜﺮي ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻗﺮآن و ﺣﺪﻳﺚ و‬
‫ﺷﻬﻮد روﺣﺎﻧﻲ ﺗﻔﺎوت ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ /‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻨﻬﺎ از ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ دو ﻣﻮرد ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬در ﻛﺘﺎب ﺟﻮگ ﺑﺎﺷﺴﺖ )ﻳﻮﮔﺎ اﺳﺘﻴﻬﺎ( آﻣﺪه ﻛﻪ "ﺷﺘﺐ" ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬و در‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎب ﺣﻜﺎﻳﺘﻲ ﻧﻴﻚ از ﺑﺮﻫﻤﺎ ﺷﻨﻴﺪهام‪ ,‬از ﻣﻦ ﺑﺸﻨﻮ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات ﻋﺎﻟﻢ از‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮن و ﺷﻜﻞﻫﺎي رﻧﮕﺎرﻧﮓ ﻫﺮﭼﻨﺪ از اﺣ‪Ç‬ﻮال ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻣﻲﮔﺬرد از زادن‪ ,‬ﻣﺮدن‪ ,‬ﺷﺎدي‪ ,‬ﻏﻢ‪ ,‬آﻣﺪ و رﻓﺖ‪ ,‬ﻧﻴﻜﻲ و ﺑﺪي ﻫﻤﻪ ﺻﻮر ﺧﻴﺎل و‬
‫اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﺖ‪ /‬و ﻣﻮﻟﻮي در اﻳﻦﺑﺎره ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﺑﻘﻲ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ اﺳ‪Ç‬ﺘﺨﻮان و رﻳﺸ‪Ç‬ﻪاي‬ ‫اي ﺑ‪ÇÇ‬ﺮادر ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﺎن اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﻪاي‬
‫ﮔ‪Ç‬ﻠﺨﻨﻲ‪1‬‬ ‫ور ﺑﻮد ﺧﺎري‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻫ‪Ç‬ﻴﻤﺔ‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ‪Ô‬ﮔ‪ÇÇ‬ﻠﺴﺖ اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﺔ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﮔ‪Ç‬ﻠﺸﻨﻲ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/279 Ç 278‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ìê‬‬

‫ﺑﺎز ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﮔﺮ ﺧﻴﺎﻻﺗﺶ ﺑﻮد ﺻ‪Ç‬ﺎﺣﺐ ﺟ‪Ç‬ﻤﺎل‬ ‫آدﻣ‪ÇÇ‬ﻲ را ﻓ‪ÇÇ‬ﺮﺑﻬﻲ ﻫﺴﺖ از ﺧ‪Ç‬ﻴﺎل‬
‫از آﺗﺸ‪Ç‬ﻲ‪1‬‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺪازد ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮ ﻣ‪Ç‬ﻮم‬ ‫ور ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎﻻﺗﺶ ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﺎﻳﺪ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﺧﻮﺷﻲ‬
‫در ﻫﻤﺎن ﻛﺘﺎب‪ 2‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﺎﻻ اي راﻣﭽﻨﺪ اوﺻﺎف و ﻛﻤﺎل "ﺑﺮﻫﻢ" از ﻣﻦ‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ و او ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺑﺸﻨﻮ ﻛﻪ "ﺑﺮﻫﻢ" را ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺒﺪﻳﻞ اﺣﻮال و ﻣﻜﺎﻧﻲ و ﺟﺎﻳﻲ ‪‬‬
‫ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ ﺷﺒﺎﻫﺖو ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺪارد‪/‬و ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ"آ@ﻛﺎي" ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻫﺴﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن "ﺑﺮﻫﻢ"‬
‫در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻫﺴﺖ و او را ﺳﺎﻳﻪ وﭘﺮﺗﻮ و اﻧﻌﻜﺎس ﻧﻴﺴﺖو ﻫﻴﭻﻛﺲ ﻋ ‪‬ﻠﺖ اوو ﺳﺒﺐ‬
‫وﺟﻮد او ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ذات ﭘﺎ@ك او را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و دل در او ﺑﺴﺘﻪ و رﺷﺘﻪ ﺗﻌﻠ‪‬ﻖ ﺧﻮد را از‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﻜﺮي‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﻴﺪﻫﺎي اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻛﻪ ﻧﻤﻮدي اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻳﺪ‪/‬‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ وﺳﻌﺖ دﻳﺪ ﻋﺮﻓﺎي اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﭘﺮواﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮﻳﺎن‬
‫ﻫﻨﺪيآﻏﻮش ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮاي ﺻﻮﻓﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﻨﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬
‫ﺗﺼﻮف ﺟﻮﻫﺮه ﻫﺮ آﻳﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﭘﻮﺳﺖ ﻋ‪Ç‬ﺒﻮر ﻛ‪Ç‬ﺮده و ﻣ‪Ç‬ﻐﺰ را‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ; زﻳﺮا ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف در ﭘ‪Ç‬ﻨﺠﺎب‪ ,‬در ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫‪‬‬ ‫ﻇﻬﻮراﻟﺪﻳﻦ اﺣﻤﺪ درﺑﺎرة‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫‪Ö‬‬
‫ﻋﻨﻮان وارد ﭘﻨﺠﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪ /‬آﻧﻬﺎ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ‬ ‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪> :‬در آﻏﺎز‬
‫ﻣﺸ‪Ç‬ﺮف ﺷ‪Ç‬ﺪن آﻧ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﻪ اﺳ‪Ç‬ﻼم‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺣﻜﻮﻣﺖ و ﺑﻪدﺳﺖآوردن ﻗ‪Ç‬ﻠﻮب ﻣ‪Ç‬ﺮدم و ‪‬‬
‫ﻛﺮدﻧﺪ‪3</‬‬ ‫ﺣﻜﻤﺮاﻧﺎن ﻛﻤﻚ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺑﺮدﺑﺎري‪ ,‬ﺗﻮ ‪‬ﻛﻞ و دوﺳﺘﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﻮد‪ ,‬ﻋﺎﻟﻤﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻋ‪Ç‬ﻤﻞ‬
‫‪‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ از ﻛﺎر ﺗﺒﻠﻴﻎ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬ﻣﺮدم از ﺗﻤﺎم ﻃﺒﻘﺎتﭘﻴﺮو آﻧﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ /‬در ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺑﻌﺪي‬
‫دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪه و ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ادﻳﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻓﻠﺴﻔﻪﻫﺎﺷﺎن ﻣﺸﻐﻮل‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ë9ì Ç 7‬‬

‫‪ /2‬ﺟﻮگ ﺑﺎﺷﺴﺖ‪ ,‬ص ‪/123‬‬

‫ﺗﺼﻮ ف در اﺳﻼم‪ ,‬ص ‪/112‬‬

‫‪ /3‬ﺗﻤﺎﻳﻼت ‪‬‬
‫‪1ìë‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫ﺣﻖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻫﻤﻪ‬

‫@ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ /‬در ﭘﻨﺠﺎب ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺧﺪا ‪‬‬
‫ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪ "ﻣﺎﻳﺎ" ﻣﺸﺘﺮك اﺳﺖ و ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻨﺎﺳﺦ ﻫﻨﺪوﻳﺎن ﻫ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان "@ﻛﺎرﻣﺎ" ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﻓﻜﺮ ﺑﻌﻀﻲ رﺳﻮخ ﻳﺎﻓﺖ و آن را ﺑﺎ ﺗﻤ ‪‬ﺜﻞ و‬
‫ﺗﻄﻮر اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻄﺒﻴﻖ دادﻧﺪ‪ ,‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺑﻪﺷﻜﻞ روﺣﻲ ﻧﻪ ﺟﺴ‪Ç‬ﻤﻲ‪ /‬ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﺎن‬
‫ﺗﻜﺎﻣﻞ و ‪‬‬
‫ﭘﻨﺠﺎب ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ رﺳﻮلا@ﻛﺮم ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ادﻳﺎن دﻳﮕﺮ اﺣﺘﺮام ﻣﻲﮔﺬاردﻧ‪Ç‬ﺪ‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻌﺒﻮد‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺻﻮﻓﻲ ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﻫﻤﻪ ﺟ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﺘﻔﻜ‪‬ﺮﻳﻦ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﺟ‪Ç‬ﺎ را ﻛ‪Ç‬ﺎﻧﻮن ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ‬
‫ﺗﻌﺼﺐ را ﻣﻮرد ﺗﻘﺒﻴﺢ ﻗﺮار ﻣﻲدادﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ و ﺑﺮدﺑﺎري دﻳﻨﻲ را ﺗﻌﻠﻴﻢ داده‪ ,‬‬
‫در ﻛﺘﺎب ﺷﻌﺮاي ﺻﻮﻓﻲ ﭘﻨﺠﺎب ﻧﻴﺰ ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ آﻣ‪Ç‬ﺪه‪> :‬اﻳ‪Ç‬ﻦﮔﻮﻧﻪ ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺤﻮﻻت در‬
‫ﺗﺼﻮف ﺑﻪ ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻣ‪Ç‬ﺨﺘﻠﻒ ﻓﻜ‪Ç‬ﺮي‬
‫ﺗﺼﻮف در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﭘﻨﺠﺎب ﺑﻌﺪ‪ G‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﻛﺮد‪1<:‬‬ ‫@ﻛﻤﻚ ﻛﺮد و راﺟﻮﺗﻲ راﻫﺎ ﻛﺮﻳﺸﻨﺎ آن را ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﻜﺘﺐ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي‬
‫‪ Ç 1‬ﻣﻜﺘﺐ ﻗﺪﻳﻢ‪ :‬ﺻﻮﻓﻴﺎن در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣ‪Ç‬ﺬاﻫﺐ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻨﻬﺎ‬
‫ﺣﻖ ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ /‬ﻓﺮﻳﺪ ﺛﺎﻧﻲ و ﻋﻠﻲ ﺣﻴﺪر از اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﺎن‬
‫اﺳﻼم را دﻳﻦ ‪‬‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ اﻓﺮادي ﻣﺘﻔﻜ‪‬ﺮ ﺑﻮده و از ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç 2‬ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ‪:‬‬
‫ﺗﺼﻮف داﻧﺴﺘﻨﺪ‬‫ﺧﺸﻚ ﺗﻤﺎم ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬آﻧﻬﺎ وﺣﺪت راﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺟﻮﻫﺮ ‪‬‬
‫و ﺧﻮاﻫﺎن وﺣﺪت و اﺗ‪‬ﺤﺎد ﺑﻴﻦ ادﻳﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺪﻧﺪ‪ /‬ﺑﻠﻬﻲ ﺷﺎه‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺗﺼﻮف ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﻣﻜﺘﺐ ‪‬‬
‫‪ Ç 3‬ﻣﻜﺘﺐ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ :‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻦ اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ‪ ,‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪/‬آﻧﻬﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ و‬
‫اوﻫﺎم ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ راﮔﺮدآورده و ﻫﻤﺎن را ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻛﺮده و ﺑﺮآن ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮآﻧﻬﺎ و ﻗﺮآنﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎبآﻧﻬﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺎوﺟﻮد اﻳﻦ ﺟﺎﻳﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺮايﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﻣﺮﺷﺪان و اوﻟﻴﺎ ﻣﺬاﻫﺐ دﻳﮕﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪/‬آﻧﻬﺎ در ﻣﻴﺎن ﻫﻨﺪوان‬

‫‪ /1‬ﺷﻌﺮاي ﺻﻮﻓﻲ ﭘﻨﺠﺎب‪ ,‬ص ‪/78‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ìì‬‬

‫و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﺤﺒﻮب ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺮآن و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ را در ﺑﻴﻦ‬

‫ﻫﻨﺪوان ﺗﺮوﻳﺞ ﻣﻲدادﻧﺪ‪ /‬و ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﻨﺪي ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻋﻤﻮﻣﻲ و اوﻫﺎم‪ ,‬ﻫﺮ دو را‬
‫ﻳﺎد ﻣﻲدادﻧﺪ‪ /‬ﭼﻮن آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ اوﺿﺎع و زﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﻟﺬا ﺑﺮاي اﺳ‪Ç‬ﻼم و‬
‫ﻫﻨﺪوﻳﻴﺴﻢ ﻫﺮ دو ﺧﻄﺮﻧﺎ@ك ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬ﻓﺮد ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ ﺑﻮد‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ اﻳﻦ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ اﺳﻼم ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮده‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻓﺎﻗﺪ ارزش ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺳﺖ ﭼﻪ ‪‬او‪ Á‬ﻫﻤﺔ‬‫‪‬‬
‫و ادﻳﺎن دﻳﮕﺮ را داراي ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻃﻞ آﻣ‪Ç‬ﻴﺨﺘﻪ و ﺗ‪Ç‬ﻔﺎوﺗﺸﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﻮده ﻛﻪﻣﺒﺘﻨﻲﺑﺮ ﺷﻬﻮد ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺑﺤﺚ ﻟﻔﻈﻲ‪ /‬ﺗﻔﺎوت‬ ‫ﻣﺘﻜﻠ‪‬ﻤﻴﻦ ﻳﻜﻲ درروش ‪‬‬
‫ﺗﻌﺼﺐ‬‫دﻳﮕﺮ ﺑﻴﻦ ﺻﻮﻓﻴﺎن و ﻣﺘﻜﻠ‪‬ﻤﻴﻦ ﻧﻔﺮت از ﺧﺸﻚ ﻣﻐﺰي و ﺳﻄﺤﻲﻧﮕﺮي و ‪‬‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻟﻔﻆ ﻓﻘﻴﺮ و در ﻣﺤ ‪‬ﻠﻲ ﺻﻮﻓﻲ و در ﺟﺎﻳﻲ دروﻳﺶ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از ﻣﺄﺧﺬﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ درآﻏﺎز ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﻴﻼدي )ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮي( در ﭘﻨﺠﺎب‬
‫ﺗﺼﻮف وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﻣﻜﺎﺗﺐ ﭼﺸﺘﻴﻪ و ﻗﺎدرﻳﻪ و ﺳﻬﺮوردﻳﻪ از‬ ‫دوازده ﻣﻜﺘﺐ ‪‬‬
‫ﻫﻤﻪﻣﻌﺮوفﺗﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻠﻲ ﻫﺠﻮﻳﺮي ﻣﻌﺮوف‬ ‫ﺗﺼﻮف در ﭘﻨﺠﺎب از ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺠﺮي ‪‬‬ ‫ﻧﻔﻮذ ‪‬‬
‫ﺑﻪ "داﺗﺎ ﮔﻨﺞﺑﺨﺶ"آﻏﺎز ﺷﺪ‪ /‬اﺣﺘﺮام ﻓﺮاوان ﻫﻨﺪوﻫﺎ و دﻳﮕﺮ ادﻳﺎن ﺑﻪ وي ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ‬
‫رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﻬﺎراﺟﻪ رﻧﺠﻴﺖ ﺳﻴﻨﮓ و ﻫﻤﺴﺮ وﭘﺴﺮش و ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻬﺎراﺟﻪ‬
‫@ﻛﻬﺮك ﺳﻴﻨﮓآراﻣﮕﺎه او را دوﺑﺎره ﺑﺎ ﺳﻨﮓﻣﺮﻣﺮ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم آﻧﭽﻨﺎن ﻧﻔﻮذي ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺣ‪Ç‬ﺎﺟﺎت‬ ‫‪‬‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪان ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻫﺰاران ﺑ‪Ç‬ﻴﭽﺎره از ﺧ‪Ç‬ﺎ@ك ﺑ‪Ç‬ﺮﻛﺖﺧﻴﺰ آﻧ‪Ç‬ﺎن زﻧ‪Ç‬ﺪﮔﻲ‬
‫ﻓﺮﻳﺪاﻟﺪﻳﻦ ﺷﻜﺮ ﮔﻨﺞﺷﻬﺮت دارد‪ /‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از‬ ‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬ﺑﻌﺪ از داﺗﺎ@ﮔﻨﺞ ﺑﺨﺶ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺑﺰرگ ﭘﻨﺠﺎب‪ ,‬ﻣﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﻴﺮ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮاد داراﺷﻜ‪Ç‬ﻮه ﺑ‪Ç‬ﻮده‪ /‬وي دوﺳﺖ‬
‫@ﮔﻮرو@ارﺟﻦ ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﮔﻮرو )ﻣﻌ ‪‬ﻠﻢ( ﺳﻴﻚ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺒﺮة او در ﻣﻌﺒﺪ ﻃﻼﻳﻲ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻘﺪس اﺳﺖ‪ /‬ﺧ‪Ç‬ﻼﺻﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﺗﺪرﻳﺞ ﻻﻫ‪Ç‬ﻮر‪,‬‬ ‫اﻣﺮﺗﺴﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺑﻴﻦ ﺳ‪Ç‬ﻴﻚﻫﺎ ‪‬‬
‫ﭘﻨﺠﺎب‪ ,‬دﻫﻠﻲ‪ ,‬ﻣﻠﺘﺎن‪ ,‬ﺑﻨﮕﺎل‪ ,‬ﻛﺸﻤﻴﺮ و دﻛﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻧﺸﺮ اﻓﻜﺎر ﻋ‪Ç‬ﺎرﻓﺎﻧﻪ ﺷ‪Ç‬ﺪ و‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎي ﭼﻨﺪي ﻛﻪ دﻧﺒﺎﻟﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮد‪ ,‬در ﻫﻨﺪ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪ‪/‬‬

‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮب روﺣﺎﻧﻲ‬

‫درﻣﺜﻨﻮيﻣﻮﻟﻮي‬

‫دﻛﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖ اﷲ رﻳﺎﺿﻲ‬

‫زﻣﺎن ﻣﺎ زﻣﺎن دﻟﻬﺮهﻫﺎﺳﺖ; دﻟﻬﺮه زﻳﺴ‪Ç‬ﺘﻦ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻮدن‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﺪن‪ ,‬آزادي‪ ,‬اﺧ‪Ç‬ﺘﻴﺎر‪,‬‬

‫ﻓﺮدﻳﺖ و ﻫﻤﮕﻮﻧﮕﻲ‪ ,‬ﻓﻘﺮ‪ ,‬ﺟﻬﻞ‪ ,‬ﺗﺒﻌﻴﺾ‪ ,‬ﺟﻨﮓ‪,‬‬
‫@ﻛﺠﺎﻳﻲ و ﭼﺮاﻳﻲ‪ ,‬ﻧﻴﺎز و ﮔﻨﺎه‪ ,‬‬
‫ﺣﻮادث ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ,‬دﻳﻦﺑﺎوري‪ ,‬ﺧﺮدورزي‪ ,‬روﺷﻨﻔﻜﺮي و ﻧﻔﻲﮔﺮاﻳﻲ‪ ,‬اﺑﺰار ﺷ‪Ç‬ﺪن و‬
‫اﺑﺰاري ﻓﻜﺮ ﻛﺮدن‪ /‬ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ و اﻋﺘﻴﺎد‪ ,‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻛ‪Ç‬ﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ و ﻣ‪Ç‬ﺎﺷﻴﻦﺷﺪن‪ ,‬و ذﻫ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣﺘﻀﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ /‬ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫‪‬‬ ‫آﺷﻔﺘﻪ‪ ,‬ﺟﻨﻮن‪ ,‬ﺑﻲﺧﺒﺮي و ﺧﻼﺻﻪ ﺳﺮدرﮔﻤﻲ در اﻓﻜﺎر‬
‫@ﻛﺮد?‬
‫ﻫﺮﻛﺴﻲ از دﻳﺪﮔﺎه ﻓﺮدي و اﻳﺪهآل ﺷﺨﺼﻲ و ﺻﻮرت ذﻫﻨﻲ ﺧﻮد و ﻧ‪Ç‬ﺤﻮة‬
‫ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲاش ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬ﻳﻚﺑﻌﺪي و ﺳﻄﺤﻲ و ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬
‫‪Ö‬‬
‫درون ﻓﺮوﭘﺎﺷﻴﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺮﺧﻲ ﻫﻢ ﻛﻪ در زﻳﺮ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺧﺸﻢآﻟﻮد ﺟﻬﺎنﺑﺮون و‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪1ì8‬‬

‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ,‬ﺟﺰآه و ﺣﺴﺮت و اﻓﺴﺮدﮔﻲ و درﻳﻎ ﻛﺎري ﻧﺪارﻧﺪ و ﺟﺰ ﻳﺄس و ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن‬
‫ﻣﺨﺪر و ﺷﻬﻮتﻃﻠﺒﻲ ﻳﺎ وﻫﻢ و ﭘﻨﺪارﺑﺎﻓﻲ ﻛﺎري ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺑﻪ اﻟﻜﻞ و ﻣﻮاد ‪‬‬
‫ﭘﺰﺷﻜﺎن‪ ,‬رواﻧﺸﻨﺎﺳﺎن و رواﻧﻜﺎوان ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬ﻣﻮﻗ‪‬ﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﻴﻤﺎران‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺬﻫﺒﻴﻮن ﻫ‪Ç‬ﻢ‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﻼل ﻣﺸﻜﻼت ﻣ‪Ç‬ﻲداﻧ‪Ç‬ﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺑﺪﺣﺎل ﻣﻲﭘﺮدازﻧﺪ و ﻗﺮص و دارو را ‪‬‬
‫ﺗﻜﺮاري ﻋﺎدﺗﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ ﺻﺮﻓ‪ H‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺧﺸﻚ و ﺑﻲروح آداب دﻳﻨﻲ و اوراد‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ آدﻣﻴﺎن را رام ﻛﻨﻨﺪ‪ /‬ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻫﻢ ﺟﺰ ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪاﻧﮕﻴﺰي ﻛﺎري از ﭘﻴﺶ‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺮﻧﺪ‪ /‬ﻟﺬتﮔﺮاﻳﺎن ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ ﻫﺮﭼﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺗ‪Ç‬ﻨﺪ اﻳ‪Ç‬ﺠﺎد ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ ﻳ‪Ç‬ﺎ ﺻ‪Ç‬ﺪاي‬
‫ﺳﻴﺎل آدﻣﻲ‬
‫ﺣﺴﻲ را اﻗﻨﺎع ﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻫﻤﺎن ﺑﻮدن ‪‬‬
‫ﺧﻨﺪهﻫﺎ را ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮد ﻳﺎ ﺷﻬﻮات و ﻟﺬاﻳﺬ ‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ /‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺳﺮﮔﺸﺘﮕﺎنﺳﺮﮔﺸﺘﻪﺗﺮ و آﺷﻔﺘﮕﻲ رواﻧﻲ و ﻧﺎﺑﻬﻨﺠﺎري رﻓﺘﺎري‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﺗﺼﺎﻋﺪي ﺑﺎﻻ ﻣﻲرود‪/‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﮔﻮاه آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺻﺎﻓﻲ و ﻋﺎرﻓﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎﷲ‪,‬‬
‫ﻣﻨﻮر ﮔﺮدد و‬
‫ﺷﻤﻊوار و ﺷﻤﺲﮔﻮﻧﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪاﻧﺪو ﻧﻮر ﺗﺎﺑﺎﻧﺪهاﻧﺪ ﺗﺎ در ﻧﻮر آﻧﺎن ﺟﻬﺎن ‪‬‬
‫ازﺳﺮور آﻧﺎن‪ ,‬ﺟﻬﺎنﻣﺴﺮور ﺷﻮد و ﻫﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﻃﺮب آﻳﺪ‪ /‬ﻋﺮﻓﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ روح ﺑﺸﺮ‬
‫در ﭘﻲ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﺸﺄ ﺧ‪Ç‬ﻮﺷﻲﻫﺎ و ﻧ‪Ç‬ﺎﺧﻮﺷﻲﻫﺎ را‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻫﺮ ﻣﺘﻔﻜ‪‬ﺮي در‬
‫‪‬‬ ‫رﻳﺸﻪاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﺪو ﺧﻮد ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﻳﻦﺑﺎره ﻛﻨﻜﺎش ﻛﺮده و ژرﻓﺎي وﺟﻮد اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻛﺎوﻳﺪه اﺳﺖ‪ /‬او ﻋﻠﻞ زﻳﺮ را ﻋﺎﻣﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ آﻳﺎ آن ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ در وﺟﻮد ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫آﻻم ﺑﺸﺮ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ,‬ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ‪‬‬
‫ﻫﺴﺖ? ا@ﮔﺮ ﻫﺴﺖ ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد?‬
‫ﻫﻮﻳﺖ‬
‫‪ Ç 1‬اﺛﺒﺎت وﺟﻮد‪ ,‬ﻋﺎﻣﻞ ﻫﺮ رﻧﺞ و ﻏﻢ اﺳﺖ و راه رﻫﺎﻳﻲ‪ ,‬ﻧﻔﻲ وﺟﻮد و ‪‬‬
‫اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ )ﻧﻔﺲ(‬

‫اﺳﺎﺳﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻦ اﻳﺪ‪Ä‬ﺎﻟﻲ را ﻛﻪ ﻣﺠﺎزي اﺳﺖ و از ﻏﺮورﻫﺎ و ﺑﺎدﻫﺎي ﺧﻴﺎل و وﻫﻢ ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﻋﻠ‪ ‬ﺖ‬
‫‪ /1‬ﺧﺎﻧﻢ ﻛﺎرن ﻫﻮرﻧﺎي ﻧﻴﺰ ﻛﻪ از رواﻧﻜﺎوان ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﺖ‪ ,‬‬
‫روان ﻧﮋﻧﺪي ﻣﻲداﻧﺪ‪/‬‬
‫‪1ì9‬‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮب روﺣﺎﻧﻲ‬

‫ﻣ‪Ç‬ﺎﺳﺖ‪1‬‬ ‫از ﺑﺨﺎر و ﮔﺮ ‪‬د ﺑﺎد و ﺑ‪Ç‬ﻮ ‪‬د‬ ‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻏﻢﻫﺎ ﻛﻪ اﻧﺪر ﺳﻴﻨﻪﻫﺎﺳﺖ‬
‫اﻳﻦ ﻏﻢﻫﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺟﺴﻢ ﻣﺎ را ﻓﺮﺳﻮده ﻣﻲﺳﺎزد‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ازﻧﻴﺮوي ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ و ﺗﻌﻘ‪‬ﻞ و‬
‫ﻏﻢ ﻣﻴﺮاﻳﻲ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﺗﻦ و‬
‫ﻋﻮاﻃﻒ و اﻧﻔﻌﺎﻻت و ادرا@ﻛﺎت ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻛﺎﻫﺪ و درواﻗﻊ‪Ö ,‬‬
‫روان اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻳﻦ ﻏ‪Ç‬ﻤﺎن ﺑ‪Ç‬ﻴﺦ ﻛ‪Ç‬ﻦ ﭼ‪Ç‬ﻮن داس ﻣ‪Ç‬ﺎﺳﺖ‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺪ و آﻧﭽﻨﺎن وﺳ‪Ç‬ﻮاس ﻣ‪Ç‬ﺎﺳﺖ‬
‫دان ﻛﻪ ﻫﺮ رﻧﺠﻲ ز ﻣ‪Ç‬ﺮدن ﭘ‪Ç‬ﺎرهاي اﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﺟﺰو ﻣﺮگ از ﺧﻮد ﺑﺮان ﮔﺮ ﭼﺎرهاي‬
‫‪‬‬
‫در ﺑﻬﮕﻮد ﮔﻴﺘﺎ‪ ÇÇ 3‬ﻛﺘﺎب ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪس ﻫﻨﺪوان ‪ ÇÇ‬اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺪﻳﻦﮔﻮﻧﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫>ﻣ‪Ç‬ﺮدي ﻛ‪Ç‬ﻪ در ﺑ‪Ç‬ﻨﺪ ﺗ‪Ç‬ﺤﺼﻴﻞ ﻣ‪Ç‬ﻘﺘﻀﻴﺎت ﺣ‪Ç‬ﻮاس ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‪ ,‬او ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺘﺎر ﻛ‪Ç‬ﻤﻨﺪ‬
‫ﻏﺼﻪ ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ‪,‬‬
‫ﻣﺤﺴﻮﺳﺎت ﮔﺮدد و از اﻳﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎري‪,‬آرزو ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد و ازآرزو‪ ,‬‬
‫ﻏﺼﻪ‪ ,‬ﻏﻔﻠﺖ رو ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و از ﻏﻔﻠﺖ‪ ,‬ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ ﮔﺮدد و از ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ‪,‬‬
‫و از ‪‬‬
‫ﻋﻘﻞ زوال ﭘﺬﻳﺮد‪ ,‬و از زوال ﻋﻘﻞ‪ ,‬راه ﺧﻼﺻﻲ از دﺳﺖ رود‪</‬‬
‫ﻏﺼﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ ﻋﻘﻞ و ﺳﺒﺐ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ و ﺗﺒﺎﻫﻲ ﻗﻮاي دروﻧﻲ و‬‫ﭘﺲ ﻏﻢ و ‪‬‬
‫ﺑﺮوﻧﻲ اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻗﻮاي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ و ﻓﺮحﺑﺨﺶ ‪Ö‬‬
‫ﺟﺎن ﻣﺮد‪ ,‬ﺑﺎﻏﺮورﻫﺎ و واﺑﺴﺘﮕﻲﻫﺎ‪,‬‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺎد ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺧﻮ ‪‬د ﻣﺠﺎزي ودروﻏﻴﻦ و ﺳﺎﺧﺘﮕﻲ ﻣﻲﺳﺎزﻳﻢو از زﻧﺠﻴﺮﻫﺎي‬
‫ﭘﺎ و دﺳﺖ ‪‬ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ و از زﻧﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دور ﺧﻮد ﺳ‪Ç‬ﺎﺧﺘﻪاﻳ‪Ç‬ﻢ‪ ,‬ﻟﺬت ﻛ‪Ç‬ﺎذب‬
‫ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ وﻫﺮروز ﺑﺎدﻣﺎنﺑﻴﺸﺘﺮ و اﻫﺮﻳﻤﻦ درون‪ ,‬ﻓﺮﺑﻪﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ راه ﻧﺠﺎت را درﻣﻴﺮاﻧﺪن ﻧﻔﺲ و زﻧﺪان ﺷﻜﺴﺘﻦ و ﺑﻨﺪ ﺑﺮﻳﺪن و ﭘﺮﻳﺪن‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/230ì‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2308 Ç 2307‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺟﻼﻟﻲ ﻧﺎﻳﻴﻨﻲ‪ ,‬ص ‪/ë1‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ داراﺷﻜﻮه‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ‪‬ﺳﻴﺪ ‪‬‬
‫‪ /3‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪170‬‬

‫ﻣ‪Ç‬ﻲ ﻧ‪Ç‬ﺠﻮﻳﺪ رﺳ‪Ç‬ﺘﻦ از ﻧ‪Ç‬ﺎداﻧ‪Ç‬ﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺮغ ﻛ‪Ç‬ﻮ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﻗ‪Ç‬ﻔﺲ زﻧ‪Ç‬ﺪاﻧ‪Ç‬ﻲ اﺳﺖ‬
‫رﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﺮ ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻳﺴﺘﻪاﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ‬
‫‪‬‬ ‫اﻧ‪ÇÇÇÇÇ‬ﺒﻴﺎي‬ ‫روحﻫ‪ÇÇ‬ﺎﻳﻲ ﻛ‪ÇÇ‬ﺰ ﻗ‪Ç‬ﻔﺲﻫﺎ رﺳ‪Ç‬ﺘﻪاﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫@ﻛﻪ ره رﺳ‪Ç‬ﺘﻦ ﺗ‪Ç‬ﻮ را اﻳ‪Ç‬ﻦ اﺳﺖ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ازﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮون آوازﺷ‪ÇÇ‬ﺎن آﻳ‪ÇÇ‬ﺪ ز دﻳ‪ÇÇ‬ﻦ‬
‫ﺟﺰ ﻛﻪ اﻳﻦ ره ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺎرة اﻳﻦ ﻗﻔﺲ‪1‬‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺪﻳﻦ رﺳ‪Ç‬ﺘﻴﻢ زﻳ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﻨﮕﻴﻦ ﻗ‪Ç‬ﻔﺲ‬
‫راﺳﺘﻲ ﭼﺮا ﻣﺎ ﺻﺮﻓ‪ H‬ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻧﭙﺎﻳﺪ و زوالﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ ,‬دل ﺑﺴﺘﻪاﻳ‪Ç‬ﻢ? ﺷ‪Ç‬ﺎﻳﺪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻳﻚ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻮﻻﻧﺎ‪:‬‬
‫ﺧ‪ÇÇÇ‬ﺪا‪2‬‬
‫ﭼﺸ‪ÇÇÇÇ‬ﻢﺑﻨﺪي‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺮهام در‬ ‫ﭼﺸﻢ ﺑ‪Ç‬ﺎز و ﮔ‪Ç‬ﻮش ﺑ‪Ç‬ﺎز و اﻳ‪Ç‬ﻦ ذ@ﻛ‪Ç‬ﺎ‬
‫‪‬‬
‫در ﺟﺎيﺟﺎيﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪآزاد ﺷﺪن ﻣﺮغ ﺟﺎن از ﻗﻔﺲ ﺗﻦ )در داﺳﺘﺎن ﻃﻮﻃﻲ و‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎن(‪ 3‬و ﺧﻮد را ﻣﺮده ﺳﺎﺧﺘﻦ )در داﺳﺘﺎن ﺳﻪ ﻣﺎﻫﻲ(‪ 4‬اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﺗﻨﻬﺎ وﺳﻴﻠﺔ دﺳﺖﻳﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺑﻘﺎﺳﺖ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻨﺎﭘﻴﻤﺎﻳﻲ‪ ,‬‬
‫@ﻛﺎرﮔﺎه ﻫﺴﺖ ﻛﻦ‪ ,‬ﺟﺰﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖﭼ‪Ç‬ﻴﺴﺖ?‬ ‫ﻫﺴﺖ ﻣ‪Ç‬ﻄﻠﻖ ﻛ‪Ç‬ﺎرﺳﺎز ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ‬‫‪‬‬
‫ﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇÇ‬ﻬﺎﻟﻪ ﻛ‪ÇÇ‬ﺎرد اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر ﻣ‪ÇÇ‬ﻐﺮﺳﻲ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺮ ﻧ‪ÇÇ‬ﻮﺷﺘﻪ ﻫ‪ÇÇ‬ﻴﭻ ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﻮﻳﺴﺪ ﻛﺴ‪ÇÇ‬ﻲ‬
‫ﺗﺨﻢ ﻛﺎرد ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻛﻪ ﻛﺸ‪Ç‬ﺘﻪ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬ ‫@ﻛﺎﻏﺬي ﺟﻮﻳﺪ ﻛﻪ آن ﺑﻨﻮﺷﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎش‪5‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻏﺬ اﺳ‪ÇÇÇ‬ﭙﻴﺪ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﺑﻨﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺮادر ﻣ‪Ç‬ﻮﺿﻌﻲ ﻧ‪Ç‬ﺎ@ﻛ‪‬ﺸ‪Ç‬ﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎش‬
‫در ﺳﻴﺮ ﻛﻤﺎﻟﻲ ﻣﻮﺟﻮدات‪ ,‬ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ "ﻧﻴﺴﺖ" و "ﻫﺴﺖ" را ﺷﺎﻫﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﻮﺷﺪنو ﻃﺮﺑﻨﺎ@ﻛﻲ ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻓﻨﺎﺷﻮﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن‬
‫ﻫﺮ دﻣﻲ دو ﻋﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ‪ 6,‬و ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻮ ‪‬ﻟﺪﻫﺎي ﺗﺎزه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺟﺪ و ﺳﻤﺎع ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺑﻲﺧﺒﺮان از ﺣﻴﺎت روﺣﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻣﺤﻜﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ "ﻣﻦ" ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﭘﺮاﻟﺘﻬﺎب ﻛﻪ ﻋ ‪‬ﻠﺖ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1ëë3 Ç 1ëë0‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1109‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪ 1ëëì‬ﺑﻪﺑﻌﺪ‪/‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪ 2202‬ﺑﻪﺑﻌﺪ‪/‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/19ì3 Ç 19ì0‬‬

‫ﻋﺎرﻓﺎن ﻫﺮ دﻣﻲ دو ﻋﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ‬ ‫ﻋﻨﻜﺒﻮﺗﺎن ﻣﮕﺲ ﻗﺪﻳﺪ ﻛﻨﻨﺪ‬ ‫‪/ì‬‬

‫‪171‬‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮب روﺣﺎﻧﻲ‬

‫ﺗﻀﺎد اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﺴﺒﻴﺪهاﻧﺪ; ﻟﺬا ﺑﻪﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮد ﻃﻌﻢ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ‬

‫‪‬‬ ‫اﺻﻠﻲ اﺿﻄﺮاب و‬
‫ﺿﺠﻪ ﻣﻲزﻧﻨﺪ; ﻏﺎﻓﻞ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ازآزادي را ﺑﭽﺸﻨﺪ‪ ,‬دا‪Ä‬ﻤ‪ H‬در ﻏﻞو زﻧﺠﻴﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲﻫﺎ ‪‬‬
‫@ﻛﻪ اﻳﻦ واﺑﺴﺘﮕﻲﻫﺎ و ﻏﻢﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از آن‪ ,‬ﻣﺮگ روح اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺨﻢ را در ﺷ‪Ç‬ﻮره ﺧ‪Ç‬ﺎ@ﻛ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﺎﺷﺘﻲ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺮگ را ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ زﻧ‪ÇÇ‬ﺪﮔﻲ ﭘ‪ÇÇ‬ﻨﺪاﺷ‪ÇÇ‬ﺘﻲ‬
‫اي ﻏ‪Ç‬ﺒﻴﻦ‪1‬‬ ‫زﻧ‪ÇÇ‬ﺪﮔﻲ را ﻣ‪ÇÇ‬ﺮگ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﻨﺪ‬ ‫ﻣﻌﻜﻮس ﺑﻴﻦ‬ ‫ﻋﻘﻞ ﻛﺎذب ﻫﺴﺖ ﺧﻮد‬
‫‪Ö‬‬
‫ﻣﺎﻧﺪﺳﺖ‪ ,‬ﻣﺮداﻧ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻤﻴﺮ‪2‬‬ ‫ﻳﻚ دو دم‬ ‫زﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﻴﺮ‬ ‫ور ﻧﻜ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﺮدي‬
‫‪‬‬
‫زﻧﺪان در ﭼﻤﻦ‪3‬‬ ‫ﭼﻮن روﻧﺪ از ﭼﺎه و‬ ‫ﺗ‪Ç‬ﻠﺦ ﻧ‪Ç‬ﺒﻮد ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن ﻣ‪Ç‬ﺮگ ﺗ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﭘ‪Ç‬ﺎي ﺗ‪Ç‬ﻦ‪4‬‬ ‫ﭘ‪Ç‬ﺮ دل‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﭘﺮد ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ‪ ‬‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﺠﺮد ﮔﺸ‪Ç‬ﺘﻪ از ﻏ‪Ç‬ﻮﻏﺎي ﺗ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺟ‪ÇÇ‬ﺎن ‪‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻴﺎﻳﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻧﻔﺲ‪ ,‬ﺧﻮﻳﺶ را از ﻫﻤﺔ رﻧﺠﻬﺎ رﻫﺎ ﺳﺎزﻳﻢ ﺗﺎ ﺧﻮ ‪‬د‬
‫ﻛﻞ وﺟﻮد ﻣﺎ ﭘﺲ از رﻫﺎﻳﻲ‪ ,‬ﺷﻜﻮﻓﺎ‬ ‫اﻟﻬﻲ ﻣﺎ ﻧﻔ‪ ‬ﺴﻲ ﺑﻜﺸﺪ‪ ,‬ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺳﺎزد و ‪‬‬
‫ﺷﻮد‪/‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺼﻄﻔﻲ‪5‬‬ ‫اﻳ‪Ç‬ﻦ ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﻮد ﻣ‪Ç‬ﺎ را‬ ‫ﻓ‪Ç‬ﺘﻲ‬
‫×‬ ‫ﻣﺮگ ﭘﻴﺶ از ﻣﺮگ‪ ,‬اﻣﻦ اﺳﺖ اي ×‬
‫ﺳﺮ وﺟﺪ و ﺳﻤﺎع و دﺳﺖاﻓﺸﺎﻧﻲ و ﭘﺎيﻛﻮﺑﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﻦ ﻧﻜ‪Ç‬ﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ ,‬ﻟﺬا‬
‫‪‬‬
‫@ﮔﻔﺖ‪:‬‬
‫اﻟﻮﺻ‪Ç‬ﺎل‪6‬‬
‫ﻧ‪Ç‬ﻬﺎﻳﺎت ‪‬‬
‫‪Ô‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﺧ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﻢ در‬ ‫ﻣﻦ ﺷ‪Ç‬ﺪم ﻋ‪Ç‬ﺮﻳﺎن زﺗ‪Ç‬ﻦ‪ ,‬او از ﺧ‪Ç‬ﻴﺎل‬
‫"ﻫﺴﺘﻲ" ﻫﻤﭽﻮن ﺷﺐ ﺧﻮد را ﺑﺴﻮز‪7‬‬ ‫@ﮔﺮ ﻫﻤﻲﺧﻮاﻫ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪﺑ‪Ç‬ﻔﺮوزي ﭼ‪Ç‬ﻮ روز‬
‫‪ Ç 2‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ‪ ,‬ﺑﻴﺸﺘﺮ رﻧﺞﻫﺎ و ﻓﺸﺎرﻫﺎي روﺣﻲ‪ ,‬از ﻣﻼﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد‪,‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/17ìê Ç 17ì3‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1771‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1713‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1721‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2272‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/êì32‬‬

‫‪ /7‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3023‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪172‬‬

‫ﻓﻜﺮ ﻣﻨﻔﻲ و ﻧﺎﺷﻲ از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﺎﭘﺎ@ك‪ ,‬ﻛﺮدار ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﮔﻔﺘﺎر ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ اﺳﺖ‪ /‬ا@ﮔﺮ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ اﻧﺪﻳﺸﻪ درﻣﺎﻧﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻓﻜﺮ و ﺧﻴﺎل ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪان اﻧﺪﻳﺸﻪاﻧﺪ‪,‬‬
‫وﻟﻲ ﮔﺎه ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواي اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ‪ ÇÇ‬ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ ,‬از ﻫﻤﺔ ﻏﻢﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از وﻫﻢ و‬
‫ﻓﻜﺮ و ﺧﻴﺎل‪ ,‬و ﻻﺟﺮم در ﻛﺮدار و ﮔﻔﺘﺎر رﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ /‬ﻟﺬا ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﺑﻘﻲ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ اﺳ‪ÇÇ‬ﺘﺨﻮان و رﻳﺸ‪ÇÇ‬ﻪاي‬ ‫اي ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺮادر ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﺎن اﻧ‪ÇÇ‬ﺪﻳﺸﻪاي‬
‫ور ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد ﺧ‪Ç‬ﺎري ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻫ‪Ç‬ﻴﻤﺔ ﮔ‪Ç‬ﻠﺨﻨﻲ‪1‬‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ﮔ‪Ç‬ﻞ اﺳﺖ اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﺔ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﮔ‪Ç‬ﻠﺸﻨﻲ‬
‫درﺑﺎره ﻓﻜﺮي ﻛﻪآراﻣﺶ را ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻲزﻧﺪ‪ ,‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫زﺧ‪ÇÇ‬ﻢ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﺧﻦﻫﺎي ﻓﻜ‪Ç‬ﺮت ﻣ‪Ç‬ﻲ ‪‬ﻛﺸﺪ‬ ‫روي ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺲ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻄﻤ‪ Ã‬ﻨﻪ در ﺟﺴ‪ÇÇ‬ﺪ‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﺧﺮاﺷ‪ÇÇ‬ﺪ در ﺗ‪Ç‬ﻌﻤﻖ روي ﺟ‪Ç‬ﺎن‪2‬‬ ‫ﻓﻜ‪ÇÇ‬ﺮت ﺑ‪ÇÇ‬ﺪ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﺧﻦ ﭘ‪ÇÇ‬ﺮ زﻫ‪ÇÇ‬ﺮ دان‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻓﻜﺮ ﻣﻨﻔﻲ وﭘﺮﻳﺸﺎن ﻛﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺟﻬﻞ و ﻋﺪم ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺗﻔﻜ‪‬ﺮ و ﺗﺮﺑﻴﺖ اﻧﺪﻳﺸﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ذﻫﻦ در ﻫﺎﻟﻪاي از ﻇﻠﻤﺖ و ﺳﻴﺎﻫﻲدرون ﻗﺮار ﮔﻴﺮدو ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺮون را ﺗﻴﺮه و زﺷﺖ ﺑﻨﮕﺮد و ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ دروﻧﻲ را ﺑﻪ ﺧﺎرج ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻟﺬا‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫از ﭼ‪ÇÇ‬ﻪ داري ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﺮادر ﻇ‪Ç‬ﻦ ﻫ‪Ç‬ﻤﺎن‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ﻧ‪ÇÇ‬ﺪاري از ﻧ‪ÇÇ‬ﻔﺎق و ﺑ‪ÇÇ‬ﺪ اﻣ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻧ‪Ç‬ﺎﻣﺔ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﺧ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺣ‪Ç‬ﻖ ﻳ‪Ç‬ﺎر‪3‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺪﮔﻤﺎن ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﺸﻪ زﺷﺖﻛ‪Ç‬ﺎر‬
‫‪‬‬
‫ﻟﺬا ﻋﺮﻓﺎ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫از ﭼ‪ÇÇ‬ﻨﺒﺮة وﺟ‪ÇÇ‬ﻮد ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﮕﺮي‬ ‫در ﻫﺮ ﻛﻪ ﺗﻮ از دﻳ‪Ç‬ﺪة ﺑ‪Ç‬ﺪ ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﮕﺮي‬
‫وﻗﺘﻲ رﻓﺘﺎر و ﮔﻔﺘﺎر و ﭘﻨﺪار دﻳﮕﺮان ‪ ÇÇ‬را ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ÇÇ‬ﺑﺎ ﻗﻀﺎوت ﻧﺎﺻﺤﻴﺢ و‬
‫ﺑﺎ ﻗﻴﺎس ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺳﻨﺠﻴﺪه ﺷﻮد ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﺣﺘﻤ‪ H‬در اﻓﺮاد ﻧﺎﭘﺨﺘﻪ و ﺧﻮد ﻧﺎﻳﺎﻓﺘﻪ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﻧﺘﻴﺠﻪاش دل آزاري‪ ,‬ﺑﻴﻤﺎردﻟﻲ و ﺟﻨﮓ و ﺳﺘﻴﺰ دا‪Ä‬ﻤﻲ در درون و ﺑﺮون‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/279 Ç 278‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ëë8 Ç ëë7‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1981 Ç 1980‬‬

‫‪173‬‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮب روﺣﺎﻧﻲ‬

‫اﺳﺖ‪ /‬ﺳﻌﺪي ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫زﺷﺖ‪1‬‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺒﻴﻨﺪ زﻃ‪ÇÇ‬ﺎووس ﺟ‪Ç‬ﺰ ﭘ‪Ç‬ﺎي‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﺮا زﺷ‪ÇÇ‬ﺘﺨﻮﻳﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد در ﺳ‪ÇÇ‬ﺮﺷﺖ‬
‫ﻣﺮدان ﺧﺪا‪ ,‬ﻋﺎرﻓﺎن ﺑﺎﷲ و ﺧﻮدﻳﺎﻓﺘﮕﺎن‪ ,‬ﻫﺮﮔﺰ در ﻫﻴﭻﻛﺲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ و‬
‫درون ﻇ‪Ç‬ﻠﻤﺎﻧﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻴﺐﺑﻴﻨﻲ ﻧﻤﻲﻧﮕﺮﻧﺪ; زﻳﺮا ﺑﺪﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻋﺎﻟﻤﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ آن ﻧﮕ‪Ç‬ﺮش از‬
‫آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ,‬ﻟﺬا درون ﺧﻮد را ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎآب ﺗﻮﺑﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﮔﻼب "ذ@ﻛﺮ"‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻨﻮر ﺳ‪Ç‬ﺎزد و ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن را در‬
‫ﻣﻌﻄ ‪‬ﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻮي ﻋﻄﺮ آن‪ ,‬ﺟ‪Ç‬ﺎﻧﺸﺎن را ﻣ‪Ç‬ﻌﻄ ‪‬ﺮ و ‪‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﺷﺎن ﺟﻠﻮه@ﮔﺎه ﺣﺴﻦ دﻟﺪار ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ‪:‬‬
‫زرد و ﺑﺪرﻧﮓ و ﺳ‪Ç‬ﻘﻴﻢ و ﺧ‪Ç‬ﻮار ﺷ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ﻣ‪ÇÇ‬ﺰاج آدﻣ‪ÇÇ‬ﻲ ﮔ‪ÇÇ‬ﻞﺧﻮار ﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫رﻓﺖ زﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﻲ از رﺧﺶ ﭼ‪ÇÇÇ‬ﻮنﺷﻤﻊ‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ﻣ‪Ç‬ﺰاج زﺷﺖ او ﺗ‪Ç‬ﺒﺪﻳﻞ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺖ‬
‫ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻓﺖ‪2‬‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺪﻳﺸﺔ ﭘﺎ@ك ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ "ذ@ﻛﺮ" دوام و "ﻓﻜﺮ" ﻣﺪام ﭘﺮداﺧﺖ‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫ض ‪‬ﻋﻦ ‪‬ذ @ﻛﺮي ‪‬ﻓ ‪‬ﺎ ‪‬ن ﻟ‪‬ﻪ ‪‬ﻣﻌﻴﺸ ‪ ¹‬ﺿﻨ‪Ö‬ﻜ‪ 3,H‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﻛﻪ‬ ‫رﺣﻴﻢ در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬و ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﻦ ا ‪‬‬
‫‪‬ﻋﺮ ‪‬‬
‫از ﻳﺎد ﻣﻦ رويﮔﺮدان ﺷﻮد زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺗﻴﺮه و ﻧﺎ@ﮔﻮاري ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ /‬و ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ا‪‬ﻻ‬
‫‪Ã‬ﻦ اﻟﻘﻠﻮب‪ ,4‬آ@ﮔﺎه ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻛﻪ ذ@ﻛﺮ ﺧﺪا دﻟﻬﺎ را آراﻣﺶ ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﺨﺸﺪ‪ /‬ﻋ‪ Ç‬ﻠﺖ‬
‫ﺑﺬﻛﺮ اﷲ ‪‬ﺗﻄ ‪Ö‬ﻤ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫آراﻣﺶ دل و ﺻﻔﺎي اﻧﺪﻳﺸﻪ و زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ذ@ﻛﺮ ﺧﺪا‪ ,‬آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن‬
‫ﺧﺪا‪ ,‬ﻧﻮر و ﻋﺸﻖ و ﻋﻠﻢ و ﻗﺪرت و ﺣﻴﺎت و رﺣﻤﺖ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺎ ﻳﺎد او و ذ@ﻛﺮ‬
‫ﻗﻠﺒﻲ ﻣﺪام‪ ,‬ﺻﻮرت ﻧﻮراﻧﻲ ﺟﻠﻮات اﻟﻬﻲ‪ ,‬دل را روﺷﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و در روﺷﻨﺎﻳﻲ دل‬
‫@ﻛﻪ ﺟﺎم ﺟﻬﺎنﺑﻴﻦ اﺳﺖ‪ ,‬از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﻴﻜﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﺮاود و در زﺑ‪Ç‬ﺎن‪ ,‬راﺳ‪Ç‬ﺘﻲ ﺟ‪Ç‬ﺮﻳﺎن‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و اﻋﻀﺎي ﺑﺪن در ﻣﺴ‪Ç‬ﻴﺮ راﺳﺖﻛ‪Ç‬ﺮداري ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺣ‪Ç‬ﺮﻛﺖ ﻣ‪Ç‬ﻲآﻳﻨﺪ‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﺮداري‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺳﻌﺪي‪ ,‬ﺑﻮﺳﺘﺎن‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3320‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/êë Ç êê‬‬

‫‪ /3‬ﺳﻮرة ﻃﻪ‪ ,‬آﻳﺔ ‪/12ê‬‬

‫‪ /ê‬ﺳﻮرة رﻋﺪ‪ ,‬آﻳﺔ ‪/28‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪17ê‬‬

‫ﻓﻜﺮ ﻗﻠﺒﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ذ@ﻛﺮ ﻗﻠﺒﻲ‪/‬‬

‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ آن ﻧﻮر ‪‬‬
‫ﻋﺎﺷﻘﺎن ﻛﻮي دوﺳﺖ آﻧﻘﺪر اﻳﻦ ﻧﺎم را در زﺑﺎن و ﻗﻠﺐ و ﺟﺎن ﺟﺎي ﻣﻲدﻫﻨﺪ‬
‫@ﻛﻪ ﺟﺰ¾ وﺟﻮدﺷﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ از ﻫﻤﻪ اﻋﻀﺎيآﻧﻬﺎ اﻣﻮاج "ﻫﻮﻫﻮ" در ﻓﻀﺎ‬
‫ﺟﺎري ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺗﻤﺎس ﻳﺎﺑﺪ‪ ,‬از ﭘﺮﺗﻮ آن‪ ,‬داﻏﻲ و ﻧﻮر و ﺷﺎداﺑﻲ و‬
‫اﻧﺮژي ﻣﻲﮔﻴﺮد‪/‬‬
‫‪Ç 3‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻗﺒﺾﻫﺎ و ﻏﻢﻫﺎ و دلﻓﺴﺮدﮔﻲﻫﺎ‪ ,‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ‪ /‬اﻧﺴﺎن ﻣ‪Æ‬ﻣﻦ و‬
‫ﻋﺎﺷﻖوذا@ﻛﺮ ﺑﻪذ@ﻛﺮ ﺧﺪا‪ ,‬ﻃﺒﻌﺶ ﭼﻨﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از ﮔﻨﺎهﮔﺮﻳﺰان ﻣﻲﮔﺮددو ﻧﻔﺮت‬
‫ﺳﻨﺨﻴﺖ ﻧﺪارد‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻮن ﻟﻘﻤﺔ ﺑﺪﻣﺰه‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ; زﻳﺮا ﮔﻨﺎه ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺪاﻳﻲ ﺟﺎﻧﺶ ‪‬‬
‫ﺗﻬﻮعآور ﻛﻪ ﻣﻌﺪه از آن ﺧﻮدداري ﻛﺮده اﺳﺘﻔﺮاغ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻣ‪Æ‬ﻣﻦ ﭘﺎ@كﻧﻬﺎد ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫و ‪‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪ /‬و اﻳﻦ ﻧﻪ ﺑﺎ زﻫﺪ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﻋﺸﻖ ﺑ‪Ç‬ﻪ دﻟﺪار اﺳﺖ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺪ‪1‬‬ ‫ﻗ‪Ç‬ﺒﺾﻫﺎ ﺑ‪Ç‬ﻌﺪ از اﺟ‪Ç‬ﻞ زﻧ‪Ç‬ﺠﻴﺮ‬ ‫در ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﺎﺻﻲ ﻗ‪ÇÇ‬ﺒﺾﻫﺎ دﻟﮕ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲﺧﻠﺪ‪2‬‬ ‫ﻗﺒﺾ و دل ﺗﻨﮕﻲ دﻟﺶ را‬ ‫دزد ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ﻣ‪ÇÇ‬ﺎل ﻛﺴ‪ÇÇ‬ﺎن را ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﺮد‬
‫ﻏﺼﻪ ﺑﻴﺦ اﺳﺖ و ﺑ‪Ç‬ﺮوﻳﺪ ﺷ‪Ç‬ﺎخ ﺑ‪Ç‬ﻴﺦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻏﺼﻪﻫﺎ زﻧ‪Ç‬ﺪان ﺷ‪Ç‬ﺪﺳﺖ و ﭼ‪Ç‬ﺎرﻣﻴﺦ‬
‫‪‬‬
‫ﻗﺒﺾ و ﺑﺴ‪Ç‬ﻂ اﻧ‪Ç‬ﺪرون ﺑ‪Ç‬ﻴﺨﻲ ﺷ‪Ç‬ﻤﺎر‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺦ ﭘ‪Ç‬ﻨﻬﺎن ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻢ ﺷ‪Ç‬ﺪ آﺷﻜ‪Ç‬ﺎر‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﺮوﻳﺪ زﺷﺖ ﺧ‪Ç‬ﺎري در ﭼ‪Ç‬ﻤﻦ‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮﻧﻜﻪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺦ ﺑ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﻮد زودش ﺑ‪Ç‬ﺰن‬
‫زاﻧﻜﻪ ﺳ‪Ç‬ﺮﻫﺎ ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲروﻳﺪ ز ﺑ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﻗ‪Ç‬ﺒﺾ دﻳ‪Ç‬ﺪي ﭼ‪Ç‬ﺎرة آن ﻗ‪Ç‬ﺒﺾ ﻛ‪Ç‬ﻦ‬
‫ده‪3‬‬ ‫ﭼﻮن ﺑ‪Ç‬ﺮآﻳ‪Ç‬ﺪ ﻣ‪Ç‬ﻴﻮه ﺑ‪Ç‬ﺎ اﺻ‪Ç‬ﺤﺎب‬ ‫ﺑﺴ‪ÇÇ‬ﻂ دﻳ‪Ç‬ﺪي ﺑﺴ‪Ç‬ﻂ ﺧ‪Ç‬ﻮد را آب ده‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﮔﻔﺘﻨﺪ آه‪4‬‬ ‫در ﭼ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ اﻓ‪ÇÇ‬ﺘﺎدﻧﺪ و‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﻬﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻈﻠﻮﻣﺎن ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻲﻛﻨﺪﻧﺪ ﭼ‪ÇÇ‬ﺎه‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3ë3‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3ëë‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ì3 Ç 3ë9‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/39ì‬‬

‫‪17ë‬‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮب روﺣﺎﻧﻲ‬

‫ﭘﺲ ﺗﺮك ﮔﻨﺎه و اﺳﺘﻐﻔﺎر‪ ,‬ﻋﺎﻣﻞ ﮔﺬر از ﻏﻢ ﺑﻪ ﺷﺎدي اﺳﺖ‪/‬‬

‫اﻧ‪ÇÇ‬ﺪرو ﺷ‪ÇÇ‬ﺎدي ﻣ‪ÇÇ‬ﻠﻴﻚ دﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﻧ‪Ç‬ﻬﺪ‬ ‫آﺗﺶ ﻃ‪ÇÇÇ‬ﺒﻌﺖ ا@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ﺷ‪ÇÇ‬ﺎدي دﻫ‪ÇÇ‬ﺪ‬
‫ﻏ‪ÇÇ‬ﻢ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ اﻣ‪ÇÇ‬ﺮ ﺧ‪Ç‬ﺎﻟﻖ آﻣ‪Ç‬ﺪ ﻛ‪Ç‬ﺎر ﻛ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﭼ‪Ç‬ﻮﻧﻜﻪ ﻏ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﻲ ﺗ‪Ç‬ﻮ اﺳ‪Ç‬ﺘﻐﻔﺎر ﻛ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺪﭘﺎي‪ ,‬آزادي ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﻮد‪1‬‬ ‫ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻦ‬ ‫ﭼﻮن ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻋﻴﻦ ﻏ‪Ç‬ﻢ ﺷ‪Ç‬ﺎدي ﺷ‪Ç‬ﻮد‬
‫‪ Ç ê‬وﻫﻢ و ﺧﻴﺎل ﻣﻨﻔﻲ و ﻣﺜﺒﺖ‪ :‬آدﻣﻴﺎن ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺎ ﻇﺮف وﺟﻮدي ﺧﻮد‪ ,‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ و ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ‪ /‬ﻇﺮف ذﻫﻨﻲ ﻫﺮﻛﺴﻲ‪,‬آﻟﻮده ﺑﻪ ﻧﻮع ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎ‪ ,‬وﻫﻢﻫﺎ‬
‫و ﺧﻴﺎﻻت ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﭼﻮن ﻇﺮفﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ درآن ﻧﻤﻚ‪ ,‬ﻓﻠﻔﻞ‪ ,‬ﺷﻬﺪ و ﻳﺎ‬
‫زﻫﺮ ﺑﺎﺷﺪ; ﭘﺲ درﻳﺎﻓﺖﻫﺎ ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺟ‪ÇÇ‬ﻬﺎﻧﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺧ‪Ç‬ﻴﺎﻟﻲ ﺑ‪Ç‬ﻴﻦ روان‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ وش ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ ﺧ‪Ç‬ﻴﺎل اﻧ‪Ç‬ﺪر روان‬
‫وز ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎﻟﻲ ﻓ‪ÇÇ‬ﺨﺮﺷﺎن و ﻧ‪ÇÇ‬ﻨﮕﺸﺎن‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺧ‪ÇÇ‬ﻴﺎﻟﻲ ﺻ‪Ç‬ﻠﺤﺸﺎن و ﺟ‪Ç‬ﻨﮕﺸﺎن‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺪاﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﻋﻜﺲ ﻣ‪ÇÇ‬ﻬﺮوﻳﺎن ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﺎن‬ ‫آن ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎﻻﺗﻲ ﻛ‪ÇÇÇ‬ﻪ دام اوﻟﻴ‪ÇÇ‬ﺎﺳﺖ‬
‫@ﮔﺮ ﺧ‪Ç‬ﻴﺎﻻﺗﺶ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﺻ‪Ç‬ﺎﺣﺐ ﺟ‪Ç‬ﻤﺎل‬ ‫آدﻣ‪ÇÇÇ‬ﻲ را ﻓ‪ÇÇ‬ﺮﺑﻬﻲ ﻫﺴﺖ از ﺧ‪ÇÇ‬ﻴﺎل‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﮔﺪازد ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﭽﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻮم از آﺗﺸ‪ÇÇ‬ﻲ‬ ‫ور ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎﻻﺗﺶ ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﺎﻳﺪ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﺧﻮﺷﻲ‬
‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺎ ﺧ‪ÇÇ‬ﻴﺎﻻت ﺧ‪ÇÇ‬ﻮﺷﺎن دارد ﺧ‪ÇÇ‬ﺪا‬ ‫در ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎن ﻣ‪ÇÇ‬ﺎر و ﮔ‪ÇÇ‬ﺰدم ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ﺗ‪ÇÇ‬ﺮا‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻮد‪3‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﺎن ﺧ‪ÇÇ‬ﻴﺎﻟﺖ ﻛ‪Ç‬ﻴﻤﻴﺎي ﻣﺲ‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﺎر و ﮔ‪Ç‬ﺰدم ﻣ‪Ç‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﻮ را ﻣ‪Ç‬ﻮﻧﺲ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﺟ‪ÇÇÇ‬ﺎﻧﺒﻲ آوردهاﻧ‪ÇÇ‬ﺪ‪4‬‬ ‫ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﻛﺴﻲ رو‬ ‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺒﻠﺔ ﺟ‪Ç‬ﺎن را ﭼ‪Ç‬ﻮ ﭘ‪Ç‬ﻨﻬﺎن ﻛ‪Ç‬ﺮدهاﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻛﺮدﺳﺖ راه‪5‬‬ ‫@ﻛﺸﻒ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻛﻪ ﮔﻢ‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮﻧﻜﻪ ﻛ‪ÇÇ‬ﻌﺒﻪ رو ﻧ‪Ç‬ﻤﺎﻳﺪ ﺻ‪Ç‬ﺒﺤﮕﺎه‬
‫در اﻳﻦ اﺑﻴﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻳﻚ ﺧﻴﺎلﺑﺮﺗﺮ را ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻴﺎﻻت وﻫﻢاﻧﮕﻴﺰ و‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/@8ê2 Ç 8ê0‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/72 Ç 70‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ë99 Ç ë9ì‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/328‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/330‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪17ì‬‬

‫ﻣﻼلآور را ﻣﻲﺧﻮرد و ﺑﺮ ﺟﺎﻳﺶ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ,‬و آن ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻓﻜﺮ ﺑﺮ ﻣﻌﺸﻮﻗﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻮ ‪‬د‬
‫ﺗﺎم ﻗﻠﺒﻲ‪ ,‬ﻧﻮري ﺑﺮ دل ﻣﻲﺗﺎﺑﺪ و ﺳﭙﺲ‬‫ﺗﻮﺟﻪ ‪‬‬‫ﻋﺸﻖ و ﻧﻮر ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺮ اﺛﺮ اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ ﻧﻮراﻧﻲ در ﻫﻤﺔ ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺗﻦ روان ﻣﻲﺷﻮد و ﻛ ‪‬ﻠﻴﺔ اﻋﻀﺎ و ﺟﻮارح را ﺑﻪ‬
‫ﺑﺴﻂ و وﺟﺪ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﺟﺰاي ﺗﻦ ﻧﻴﺰ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺪن‪1‬‬ ‫ﻫﺮ دو ﻳﻚ روﺣ‪Ç‬ﻴﻢ اﻧ‪Ç‬ﺪر دو‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻛ‪Ç‬ﻴﻢ ﻟﻴ‪Ç‬ﻠﻲ و ﻟﻴ‪Ç‬ﻠﻲ ﻛ‪Ç‬ﻴﺴﺖ ﻣ‪Ç‬ﻦ‬
‫وآن وﻗﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺸﻮﻗﻲ را ﺑﺠﻮﻳﻴﺪ و ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ و ﻣﻌﺸﻮق درآﻳﻨﺔ ﻗﻠﺒﺘﺎن‬
‫ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ﻛﻨﺪ و ﻧﻮر ﮔﺴﺘﺮد و وﺟﻮدﺗﺎن را از ﻇﻠﻤﺖ ﺑﻪ ﻧﻮر رﺳﺎﻧﺪ‪ /‬آﻧﮕﺎه در ﺟﻠﻮه و‬
‫ﺧﺮم و ﺷﺎد و ﺳﺮﺧﻮش او ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ;‬
‫ﻣﻨﻮر و ‪‬‬
‫ﺷﻌﺎع اﻳﻦ ﻧﻮر‪ ,‬ﻫﻤﺔ ﺟﻬﺎن را ﺟﻠﻮهﻫﺎي ‪‬‬
‫زﻳﺮا ﺟﻬﺎن ﺑﺮون ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺟﻬﺎن درون اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧﺮم از اوﺳﺖ‬
‫ﺧﺮم از آﻧﻢ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ‪‬‬
‫ﻋﺎﻟﻢ از اوﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﻋﺎﺷﻘﻢ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ‬
‫ﭘﺲ آﻧﻘﺪر ﻳﺎر را ﺑﺎ اﺧﻼص‪ ,‬ﺑﺎ زﺑﺎن و دل و ﺟﺎن ﺻﺪا ﻛﻦ و در راﻫﺶ ﻣﺎل و‬
‫ﺟﺎن ﻓﺪا ﻛﻦ‪ ,‬ﺗﺎ ﺑﺸﻨﻮي ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻟﺒﻴﻚ‪ /‬و ﺳﭙﺲ ﭼﻬﺮة ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ ﻧﻮراﻧﻲ ﺧﻮد را‬
‫در آﻳﻨﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺮون و درون ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﻫﻤﻮاره در اﻳﻦ ‪‬ﻟﺬت و ﺧﻮﺷﻲ ﺑﻪ ﺳﺮ‬
‫ﺑﺒﺮي ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﺟﺴ‪Ç‬ﺘﻦ ﻗ‪Ç‬ﺼﺮ و ﺣ‪Ç‬ﺼﻮن‬
‫‪‬‬ ‫اﺑ‪Ç‬ﻠﻬﻲ دان‬ ‫راه ‪‬ﻟﺬت از درون دان ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ از ﺑ‪Ç‬ﺮون‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺎغ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺮش و ﺑ‪Ç‬ﻲﻣﺮاد‪3‬‬ ‫وان دﮔ‪Ç‬ﺮ در‬ ‫آن ﻳﻜﻲ در ﻛﻨﺞ زﻧﺪان ﻣﺴﺖ و ﺷﺎد‬
‫ﭘﺲ درواﻗﻊ ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﻋﻜﺲ ﺟﻬﺎن درون اﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﻴﺮون ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪/‬‬
‫@ﻛﻪ ﻓﻼنﻛﺲ راﺳﺖ ﻃﺒﻊ و ﺧﻮي ﺑﺪ‬ ‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ را ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﻲ ﺷﻜ‪Ç‬ﺎﻳﺖ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﺔ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,312‬س ‪/39‬‬

‫‪ /2‬ﻛﻠﻴﺎت ﺳﻌﺪي‪ ,‬ﻏﺰﻟﻴﺎت‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/10ì9‬‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ê30 Ç 3ê29‬‬

‫‪177‬‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮب روﺣﺎﻧﻲ‬

‫اﺳﺖ‪1‬‬ ‫@ﻛﻪ ﻣﺮآن ﺑﺪﺧﻮي را او ﺑ‪Ç‬ﺪﮔﻮ‬ ‫اﻳﻦ ﺷﻜﺎﻳﺘﮕﺮ ﺑﺪان ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺪﺧﻮ اﺳﺖ‬
‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﮓﺑﻴﻨﻲ ﺟ‪ÇÇ‬ﻤﻠﻪ دﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺎ را ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻪ‬ ‫@ﮔ‪Ç‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﻲ ﺗ‪Ç‬ﻨﮓ دل از ﻣ‪Ç‬ﻠﺤﻤﻪ‬
‫ﮔ‪Ç‬ﻠﺴﺘﺎن‪2‬‬ ‫اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻨﻤﺎﻳﺪت ﭼﻮن‬ ‫ور ﺗﻮ ﺧﻮش ﺑﺎﺷﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﺎم دوﺳ‪Ç‬ﺘﺎن‬
‫ﻧﻴﻚﺧﻮي‪ ,‬ﻧﻴﻚ ﺑﺎﻃﻦ‪ ,‬زﻳﺒﺎاﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺶ و زﻳ‪Ç‬ﺒﺎ ﻳ‪Ç‬ﺎب‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﺮﺟ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ رود وﻟﻮ در‬
‫رﻳﮕﺴﺘﺎن‪ ,‬ﮔﻞﻫﺎي زﻳﺒﺎي ﺟﻤﺎل دوﺳﺖ از درون ﭼﻴﻨﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢ ﻧﻬﺪ‪:‬‬
‫آب روان‬
‫ﺑﺮ ﺑ‪Ç‬ﺮون ﻋﻜﺴﺶ ﭼ‪Ç‬ﻮ در ‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺎغﻫﺎ و ﺳ‪ÇÇ‬ﺒﺰهﻫﺎ در ﻋ‪ÇÇ‬ﻴﻦ ﺟ‪ÇÇ‬ﺎن‬
‫@ﻛﻪ ﻛﻨﺪ از ﻟﻄﻒ آب‪ ,‬آن اﺿ‪Ç‬ﻄﺮاب‬ ‫آن ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎل ﺑ‪ÇÇ‬ﺎغ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر آب‬
‫ﻋﻜﺲ ﻟﻄﻒ آنﺑ‪Ç‬ﺮﻳﻦ آب و ﮔ‪Ç‬ﻞ اﺳﺖ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎغﻫﺎ و ﻣ‪ÇÇ‬ﻴﻮهﻫﺎ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر دل اﺳﺖ‬
‫داراﻟﻐ‪Ç‬ﺮور‪3‬‬ ‫ﭘﺲ ﻧ‪Ç‬ﺨﻮاﻧ‪Ç‬ﺪي اﻳ‪Ç‬ﺰدش‬ ‫‪Ç‬ﺮو ﺳ‪Ç‬ﺮور‬
‫@ﮔ‪Ç‬ﺮ ﻧ‪Ç‬ﺒﻮدي ﻋﻜﺲ آن ‪‬ﺳ ‪‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ‪:‬‬
‫وا رﻫﻲ از ﺟﺴﻢ‪ ,‬ﮔﺮ ﺟ‪Ç‬ﺎن دﻳ‪Ç‬ﺪهاي‬ ‫ﺗﻮ ﻧﻪاي اﻳﻦ ﺟﺴﻢ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻮ آن دﻳ‪Ç‬ﺪهاي‬
‫ﭼ‪Ç‬ﻪﭼﺸﻤﺶدﻳﺪهاﺳﺖآنﭼ‪Ç‬ﻴﺰاوﺳﺖ‪4‬‬
‫ﻫ‪Ç‬ﺮ‬ ‫آدﻣﻲ دﻳﺪﺳﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎﻗﻲ ﮔ‪Ç‬ﻮﺷﺖ و ﭘ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬
‫ﻫﻤﺔ اﺧﺘﻼفﻫﺎ ﻫﻢ از اﻳﻦ دﻳﺪ اﺳﺖ‪ ,‬ﻧﻪ از ﺣﻘﻴﻘﺖ‪:‬‬
‫اﺧ‪ÇÇ‬ﺘﻼف ﻣ‪ÆÇÇ‬ﻣﻦ و ﮔ‪ÇÇ‬ﺒﺮ و ﺟ‪Ç‬ﻬﻮد‪5‬‬ ‫از ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻈﺮﮔﺎﻫﺴﺖ اي ﻣ‪ÇÇÇ‬ﻐﺰ وﺟ‪ÇÇ‬ﻮد‬
‫‪ Ç ë‬دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي‪ ,‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ دﻟﮕﻴﺮي اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻨﺪة‬
‫آﻧﻲ ﻛﻪ در ﺑﻨﺪ آﻧﻲ‪ ,‬ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ دل ﺑﺴﺘﻲ‪ ,‬ﺑﻨﺪة آن ﻫﺴﺘﻲ‪ ,‬ا@ﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﺰاران ﭼﻴﺰ دل‬
‫اﻟﻮاﺣ ‪Ô‬ﺪ‬
‫اﷲ ‪‬‬ ‫ﺧﻴ ‪Õ‬ﺮ ا ‪‬م ‪Ô‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻲ‪ ,‬ﺑﻨﺪة ﻫﺰارانﭼﻴﺰ ﻫﺴﺘﻲ! ﻟﺬا ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬أ ا‪Õ ‬‬
‫رﺑﺎب ﻣﺘﻔ ‪‬ﺮ ﻗﻮ ‪‬ن ‪‬‬
‫اﻟ ‪‬ﻘ ‪‬ﻬﺎر‪ /6‬ﭘﺲ ا@ﮔﺮ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﺣﻖ دا‪Ä‬ﻢ و ازﻟﻲ و اﺑﺪي و درﺿﻤﻦ‪ ,‬ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻳﺎر و‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/773 Ç 772‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2372 Ç 2371‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/13ìì Ç 13ì3‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/@81ë Ç 81ê‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/12ë9‬‬

‫ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ اﷲ آن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻜﺘﺎي ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮ ﻫﻤﮕﺎن?‬

‫‪ /ì‬ﺳﻮرة ﻳﻮﺳﻒ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :@39‬آﻳﺎ ﺧﺪاﻳﺎن ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪178‬‬

‫ﻓ‪Ç‬ﻴﺎض او‬
‫ﻣﺤﺒﻮب و ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪ ,‬دل ﺑﺴﺘﻲ و ﺑﻨﺪه ﻣﻌﺸﻮﻗﺖ ﮔﺸﺘﻲ و از ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ‪‬‬
‫ﻧﻮﺷﻴﺪي‪ ,‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺸﻮق‪ ,‬آﻧﭽﻪ از ﺣﻖ و ﺧﻴﺮ و ﻛﻤﺎل و ﻋﺸﻖ دارد ﺑﻪ ﻋﺎﺷﻖ‬
‫ﺻﺎدق ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‪1‬‬ ‫ﻋﺸﻖ ﻣﻌﺸﻮﻗﺎن‪ ,‬ﺧﻮش و ﻓﺮﺑﻪ‬ ‫ﻟﻴﻚ ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﺷﻘﺎن‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻦ زه ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﭼﻨﺎن اﺳﻴﺮ و ﺑﻨﺪه ﺑﺖﻫﺎي ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬و از ﻓﻄﺮت آزاد ﺧﻮد دور‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻲ اﻳﻦ ﺑﺘﺎن )ﻣﺎل و ﻣﻨﺼﺐ و ﻣﺪرك و ﺳﺎﻳﺮ واﺑﺴﺘﻪﻫﺎ( ﮔﻮﻳﺎ ﻫﻴﭻ اﻧﺪر‬
‫ﻫﻴﭻاﻧﺪ‪ ,‬و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺧﻮد را ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ ﻣﻲﺷﻤﺮﻧﺪ‪ /‬آﻧﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ‪ ,‬درﺣ‪Ç‬ﺎﻟﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﻨﺠﺸﻜﺎن آزاد ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺷ‪Ç‬ﺎﺧﺴﺎر ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻨﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﺧﻨﺪﻧﺪ‪ /‬ﺧﻮد ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ‪:‬‬
‫اﺳﺖ‪2‬‬ ‫آب اﻧ‪Ç‬ﺪر زﻳ‪Ç‬ﺮ ﻛﺸ‪Ç‬ﺘﻲ ﭘﺸ‪Ç‬ﺘﻲ‬ ‫آب در ﻛﺸﺘﻲ ﻫ‪Ç‬ﻼ@ك ﻛﺸ‪Ç‬ﺘﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺎدي و ﻋﻼﻳﻖ و ﻣﺎل و ﻣﻨﺎل و دﺳﺘﺎوردﻫﺎ‬
‫ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ‪‬‬
‫ﺳﻮار ﺷﺪو زﻣﺎمآﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖو ﺧﻮد را از ﻣﻬﻠﻜﻪ ﻧﺠﺎت داد‪ /‬ﻟﺬا ﻣﻮﻻﻧﺎ در‬
‫اﺻﻞ رﻧﺞ و درد ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ ,‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫ﻋﻴﻦﺣﺎل ﻛﻪ دﻧﻴﺎ را ‪‬‬
‫زن‪3‬‬ ‫ﻧ‪Ç‬ﻲ ﻗ‪Ç‬ﻤﺎش و ﻧ‪Ç‬ﻘﺪه و ﻣ‪Ç‬ﻴﺰان و‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺖ دﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺎ از ﺧ‪Ç‬ﺪا ﻏ‪Ç‬ﺎﻓﻞ ﺑ‪Ç‬ﺪن‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز ﺑﺴﻨﺪه ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و دو راه اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻢ ﻣ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻣﻲﻧﻬﺪ‪ :‬ﻳﻜﻲ ﺟﻬﺪ و ﻛﻮﺷﺶ ﻣﺪام‪ ,‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻛﺎﻣﻞ از ﺧﻮد و ﻫﺴﺘﻲ و ﻧﻔﺲ‬
‫ﺧﻮد و وﺳﻮﺳﻪﻫﺎ و اﻧﮕﻴﺰهﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﻲ آن و ﺳﻴﺮ و ﺳﻠﻮك دا‪Ä‬ﻤﻲ در دﻓﻊ‬
‫ﻣﻮاﻧﻊ و ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﻛﻤﺎل ذاﺗﻲ‪/‬ﻃﺮﻳﻖ دوم ﻛﻪ ازآن ﻫﻢ ﻣﻬﻢﺗﺮ اﺳﺖ‪ ,‬ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫و دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻣﺮدان ﺧﺪا‪ ,‬ﺗﺎ روﺣﻲ ﻛﻪ اﺳﻴﺮ ﺗﻌ ‪‬ﻠﻘﺎت ﺑﺪن و ﻧﻔﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫دو ﻗﺪرت از ﻗﻔﺲ ﻧﻔﺲ و ﻋﻼﻳﻖ دﻧﻴﻮي رﻫﺎ ﮔﺮدد‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê39ë‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/990‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/988‬‬

‫‪179‬‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮب روﺣﺎﻧﻲ‬

‫ﭘﺲﻣﺘﺮس از ﺟﺴﻢ و ﺟﺎنﺑﻴﺮون ﺷﺪن‪1‬‬ ‫آن ﺗ‪ÇÇ‬ﻮي ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﺑﺪن داري ﺑ‪ÇÇ‬ﺪن‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺮغ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ در ﻗ‪Ç‬ﻔﺲ ﺑﺲ ﺑ‪Ç‬ﻲﻗﺮار‬ ‫روح دارد ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻲﺑﺪن ﺑﺲ ﻛ‪ÇÇÇ‬ﺎروﺑﺎر‬
‫او را زﺑ‪Ç‬ﻮن‪2‬‬ ‫ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﺒﻴﻨﻲ ﻫ‪Ç‬ﻔﺖ ﭼ‪Ç‬ﺮخ‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﺎش ﺗ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺮغ از ﻗ‪Ç‬ﻔﺲ آﻳ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮون‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻮد‪3‬‬ ‫در ﺗ‪ÇÇ‬ﺰاﻳ‪ÇÇ‬ﺪ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮﺟ‪ÇÇ‬ﻌﺖ آﻧ‪Ç‬ﺠﺎ‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﻴﻞ روﺣﺖ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﺳ‪Ç‬ﻮي ﺑ‪Ç‬ﺎﻻ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻇ‪Ç‬ﻔﺮ‪4‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﺟﻬﺎد و ﺻ‪Ç‬ﺒﺮ ﻛ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‬ ‫ﺟﺎن ﺑﺪه از ﺑ‪Ç‬ﻬﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺟ‪Ç‬ﺎم اي ﭘﺴ‪Ç‬ﺮ‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻼش ﻫﻢ‪ ,‬ﺑﺪون رﻫﺒﺮي ﺻﺤﻴﺢ‪ ,‬ﻣﺸﻤﻮل ‪‬ا ﱠن ‪‬ﺳﻌﻴﻜ‪Ô‬ﻢ ﻟ ‪‬ﺸ ‪‬ﺘﻲ‪ 5‬ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺳﻴﻤﺮغ ﻧﺮﺳﻴﺪه‪ ,‬ﺧﺴﺘﻪ ﺟ‪Ç‬ﺎن و ﺳ‪Ç‬ﺮﮔﺮدان‪ ,‬در زﻧ‪Ç‬ﺪان ﻧ‪Ç‬ﻮﻣﻴﺪي اﺳ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻳﺪ; ﭘﺲ‪:‬‬
‫ﻳﻚ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻛﻪ ﺻﺪ ﻟﻮت و ﻃﺒﻖ‬ ‫ﺳ‪Ç‬ﺎﻳﺔ رﻫ‪Ç‬ﺒﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﺳﺖ از ذ@ﻛ‪Ç‬ﺮ ﺣ‪Ç‬ﻖ‬
‫ﺣ‪Ç‬ﺼﺎ‪6‬‬ ‫ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﺑﺸ‪ÇÇ‬ﻨﺎﺳﺪ ﮔ‪ÇÇ‬ﻬﺮ را از‬ ‫ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﻨﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﻬﺘﺮ از ﺳ‪Ç‬ﻴﺼﺪ ﻋ‪Ç‬ﺼﺎ‬
‫ﺳ‪Ç‬ﻮي ﻫ‪Ç‬ﺮ ‪‬ادﺑ‪Ç‬ﻴﺮ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲروي‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﭙﻴﻮﻧﺪي ﺑ‪Ç‬ﺪان ﺷ‪Ç‬ﻪ‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﻪﺷﻮي‬
‫ﭼ‪ÇÇÇÇ‬ﻮن ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻈﺮﺷﺎنﻛﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺧ‪ÇÇÇ‬ﻮد‬ ‫ﻫ‪Ç‬ﻤﻨﺸﻴﻨﻲ ﻣ‪Ç‬ﻘﺒﻼن ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﻴﻤﻴﺎﺳﺖ‬
‫@ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺠﺎﺳﺖ‪7‬‬

‫ا ‪‬ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻴﺮﮔﺰﻳﻨﻲ‪ ,‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺎدﻛﺎﻣﻲ دو ﺟﻬﺎن و ﻧﺠﺎت ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ‬
‫رﻫﻨﻤﻮد ﭘﻴﺮ ﺷﺪن در ﺧﺮد‪ ,‬و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺟﺎن ﻧﻮراﻧﻲ ﭘﻴﺮ ﺷﺪن در دل و ﺟﺎن‪ ,‬ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﻋﺸﻖآﻓﺮﻳﻦ ﭘﻮﻳﻨﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻃﺮﺑﻨﺎ@ك‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﺸﺶ و ﻛﻮﺷﺶ ﺷﻮقاﻧﮕﻴﺰ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ì1ê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﺔ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,1ì3‬س ‪/2‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/181ì‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/211‬‬

‫‪ /ë‬ﺳﻮرة ﻟﻴﻞ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :ê‬ﻛﻮﺷﺶ ﺷﻤﺎ ﭘﺮا@ﻛﻨﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /ì‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3798 Ç 3797‬‬

‫‪ /7‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2ì99 Ç 2ì98‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪180‬‬

‫ﺣﻜ‪Ç‬ﻢ ﺧ‪Ç‬ﻀﺮ رو‪1‬‬ ‫ﻣﻮﺳﻲ زﻳﺮ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮ‬ ‫ﭼﻮن ﮔﺮﻓﺘﺖ ﭘﻴﺮ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻴﻦ ﺗﺴ‪Ç‬ﻠﻴﻢ ﺷ‪Ç‬ﻮ‬
‫×‬
‫ﺿ‪Ç‬ﻼﻟﺖ ﺗ‪Ç‬ﺮﻛﺘﺎز‪2‬‬ ‫ﺳ‪ÇÇ‬ﻮد ﻧ‪ÇÇ‬ﺪﻫﺪ‪ ,‬در‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﺮط ﺗﺴ‪ÇÇ‬ﻠﻴﻢ اﺳﺖ‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﺎر دراز‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﺻﻴﻘﻞ آﻳ‪Ç‬ﻴﻨﻪ ﺷ‪Ç‬ﻮي‪3‬‬ ‫ﭘﺲ ﻛ‪ÇÇ‬ﺠﺎ‬ ‫ور ﺑﻪ ﻫﺮ زﺧ‪Ç‬ﻤﻲ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﭘ‪Ç‬ﺮﻛﻴﻨﻪ ﺷ‪Ç‬ﻮي‬
‫ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﭘﻴﺮ آن ﻫﻤﻪ ﺷﻮر و وﺟﺪ در ﺟﻬﺎن ﻓﻜﻨﺪﻧﺪ و‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﻫﻤﺔ ﻋﺮﻓﺎ ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺟﻬﺎن را ﭘﺮﻏﻠﻐﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫‪ Ç ì‬ﺑﻴﺸﺘﺮ دلﻣﺮدﮔﻲﻫﺎ از ﻗﻄﻊ راﺑﻄﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺳﻪ راﺑﻄﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮان‬
‫ﺑﺮﺷﻤﺮد‪ :‬اول راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد‪ ,‬دوم ﺑﺎ ﺧﻠﻖ و ﺳﻮم ﺑﺎ ﺧﺪا‪/‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺮدم ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎ ﺧﻮ ‪‬د ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺧﻮﻳﺶ‪ ,‬ﻫﻴﭻ راﺑﻄﻪايﺑﺮﻗﺮار ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ و‬
‫ا@ﮔﺮ راﺑﻄﻪاي ﻫﻢ دارﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﻟﺬا از وﺣﺪت دروﻧﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪاﻧﺪ‪/‬‬
‫دﺳﺘﻪ دﻳﮕﺮ آﻧﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺗﺎﻓﺘﺔ ﺟﺪا ﺑﺎﻓﺘﻪ از دﻳﮕﺮان داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻦ ﺧﻮﺑﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﺪﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺎ ﻫﻴﭻﻛﺲ راﺑﻄﺔ روﺣﻲ و ﻋﺎﻃﻔﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮﻗﺮار ﻧ‪Ç‬ﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫)ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺧﻮد را ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻨﻲ داﻧﻨﺪ و ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺧﻮد و ﻫﻢ دﻳﮕﺮان را(‪ /‬اﻳﻨﺎن ﭼﻮن‬
‫اﻧﮕﺸﺘﻲ ﺑﺮﻳﺪه از دﺳﺖ و ﻳ‪Ç‬ﺎ ﭘ‪Ç‬ﺎﻳﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮﻳﺪه از ﭘ‪Ç‬ﻴﻜﺮ ﺟ‪Ç‬ﺎﻣﻌﻪ ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻨﺪ‪ /‬ﻧ‪Ç‬ﺨﺴﺖ از‬
‫ﻋﺰﻟﺖﮔﺰﻳﻨﻲ‪ ,‬ﻟﺬﺗﻲ ﻛﺎذب ﻫﻢ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﻫﻢ ﺟﺮاﺣﺎت روﺣﻲ آﻧﺎن و ﻓﺮاﻓﻜﻨﻲ‬
‫اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮﻳﻲ از ﺧﻮد و دﻳﮕﺮان اﺳﺖ‪ ,‬وﻟﻲ ﺑﻪزودي اﻳﻦ ﻣﺴ ‪‬‬
‫ﻜﻦ اﺛﺮش را از دﺳﺖ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و ﺗﻨﻬﺎ و ﺑﻲﻛﺲ‪ ,‬از ﻏﻢ و رﻧﺞ ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﻲﭘﻴﭽﻨﺪ و ﻳﺎر و ﻳﺎوري ﻧﺪارﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺧﻠﻖ دوﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺧﻠﻖ ﺑﺮﻳﺪن را‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻋﺮﻓﺎ و‬
‫ﺟﻬﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺣﻖ‪ ,‬ﻻزﻣﺔ ﺳﻴﺮ و ﺳﻠﻮك داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ و ﻻﺟﺮم در ﻋ‪Ç‬ﺰﻟﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪﺳﺮ‬
‫ﺑﺮدهاﻧﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺣﻘ‪‬ﻪ و ﻋﺮﻓﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻋﻘﻴﺪه ﺑﺮآن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻖ ﺑﻮدنو‬
‫دل ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻧﺴﭙﺮدن‪ ,‬ﺿﺮوري ﺳﺎﻟﻚ اﺳﺖ‪ /‬و در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺧﻠﻖ‪ ,‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2982‬‬

‫‪ / 2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﻛﻼﻟﺔ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,ê13‬س ‪/2‬‬

‫‪ / 3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2993‬‬

‫‪181‬‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮب روﺣﺎﻧﻲ‬

‫ﺳﻨﺨﻴﺖ و ﻫﻤﺮاﻫﻲ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺪارا و رأﻓﺖ و رﺣﻤﺖ ﺑﻪﺳﺮ ﺑﺮد و در دوﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ ا@ﮔﺮ ﺧﻮاﻫﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ وﻟﺪ ﮔﻮﻳﺪ‪> :‬روزي واﻟﺪم )ﻣﻮﻻﻧﺎ( ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‬
‫‪‬‬
‫ﻛﻴﻦ ﻛﺴﻲ را در دل ﻣﺪار‪,‬‬
‫@ﻛﻪ دا‪Ä‬ﻤ‪ H‬در ﺑﻬﺸﺖﺑﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﻲ‪ ,‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ@ﻛﺲ دوﺳﺖ ﺷﻮو ‪‬‬
‫و اﻳﻦ رﺑﺎﻋﻲ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﭼﻮن ﻣﺮﻫﻢ و ﻣﻮم ﺑﺎش‪,‬ﭼﻮنﻧﻴﺶ ﻣﺒﺎش‬ ‫ﭘﻴﺸﻲﻃﻠﺒﻲ ز ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﭘﻴﺶ ﻣ‪Ç‬ﺒﺎش‬
‫ﺑﺪﮔﻮي و ﺑﺪآﻣﻮز و ﺑﺪاﻧﺪﻳﺶ ﻣ‪Ç‬ﺒﺎش‬ ‫ﺧﻮاﻫﻲ ﻛﻪ ز ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪ ﻧﺮﺳﺪ‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢاﻟﺴﻼم اﻳﻦ ﻛﺮدهاﻧﺪ و اﻳﻦﺳﻴﺮت را ﺑﻪﺻﻮرتآورده‪ ,‬ﻻﺟﺮم‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻧﺒﻴﺎ‬
‫‪Ö‬‬
‫ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن ﻣﻐﻠﻮب ‪Ô‬ﺧﻠﻖ اﻳﺸﺎن ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﺠﺬوب ﻟﻄﻒ اﻳﺸﺎن ﺷﺪه‪ /‬ﭼ‪Ç‬ﻮن‬ ‫@ﻛﺎ ‪‬ﻓﺔ‬
‫دوﺳﺘﺎن را ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ ,‬ﺑﻮﺳﺘﺎن دروﻧﺖ از ﺧﻮﺷﻲ ﻣﻲﺷﻜﻔﺪ و از ﮔﻞ و رﻳﺤﺎن ﭘﺮ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬و ﭼﻮن ذ@ﻛﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻲﻛﻨﻲ‪ ,‬ﺑﺎغ دروﻧﺖ از ﺧﺎر و ﻣﺎر ﭘ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد و‬
‫ﻣﻲﮔﺮدي<‪1/‬‬ ‫ﭘﮋﻣﺮده ﺧﺎﻃﺮ‬
‫ﺳﻮﻣﻴﻦ ﮔﺮوه‪ ,‬ﻏﻤﻨﺎ@ﻛﺎن و ﭘﻮچﮔﺮاﻳﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﺧﻮد را از ﺧﺪا ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎن و دوام ﺣ‪Ç‬ﻴﺎت اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﻪ و ﺟ‪Ç‬ﺎن آﻧ‪Ç‬ﺎن اﺳﺖ ‪ÇÇ‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻮﻫﺮ ﺟﺎن و ﻟﻄﻴﻔﺔ‬
‫ﺑﺮﻳﺪهاﻧﺪ‪ /‬و ﭼﻮن ﺧﺪا را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ,‬ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ را ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﻧﻔﻊ آﻧ‪Ç‬ﺎن اﺳﺖ از‬
‫دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻮﻻﻧﺎ‪:‬‬
‫ﺣ‪Ç‬ﺠﺎب‪2‬‬ ‫ﻋ‪ÇÇ‬ﺪو ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ آﻣ‪Ç‬ﺪ در‬ ‫او‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺖ ﺧ‪ÇÇ‬ﻔ‪ ‬ﺎﺷﻚ ﻋ‪ÇÇ‬ﺪوي آﻓ‪Ç‬ﺘﺎب‬
‫‪‬‬
‫ﭼﻮن اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻳﻜﻲ از ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ ﻣﻬﻢ روانﭘﺮﻳﺸﻲ و اﺳﺎس ﺷ‪Ç‬ﺎدﻛﺎﻣﻲ و ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ‬
‫وﺻﻮل ﺑﻪ ﻓﺮاﺷﺎدي اﺳﺖ در ﻣﻘﺎﻟﻪ دﻳﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺳﺮوري‪ ,‬ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ /‬در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻨﻬﺎﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮم ﻛﻪ ﻋﺎرﻓﺎن از ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ,‬ﭼﻨﺪ وﻳﮋﮔﻲ را در ﻣﻘﺎم ﺷﻬﻮد‪ ,‬ﺑﺮ‬
‫دل ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﻧﻪ ﺗﻘﻠﻴﺪي و ﻧﻪﻣﺒﺘﻨﻲﺑﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﺔ ﺗﻮان‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮ ﺣﻤﻦ ﺟﺎﻣﻲ‪ ,‬ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ ﻣﻦ ﺣﻀﺮات اﻟﻘﺪس‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮد ﻋﺎﺑﺪي‪ ,‬چ ‪ ,3‬ﺗﻬﺮان‪ ,137ë ,‬ص ‪/ê73‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻮراﻟﺪ ﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫‪/1‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/793‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪182‬‬

‫ﻋﻘﻠﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ "ﺧﺪا ﺷﻬﻮدي" اﺳﺖ‪ /‬اﺻﻮ‪ Á‬دﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ,‬ﺧﺪا ﺷﻬﻮدي اﺳﺖ و‬
‫از ﻫﻤﻴﻦرو در اذان و اﻗﺎﻣﻪ و ﺗﺸ ‪‬ﻬﺪ ﻧﻤﺎز و ﻏﻴﺮه‪ ,‬ﻛﻠﻤﺔ ا ‪Ö‬ﺷ ‪‬ﻬ ‪Ô‬ﺪ )ﺷﻬﺎدت ﻣﻲدﻫﻢ(‬
‫@ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬درك ﺧﺪا ﺷﻬﻮدي‪ ,‬ﻧﻪ وﻫﻤﻲ و ﻧﻪ ﺧﻴﺎﻟﻲ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﻣﺴ ‪‬ﻠﻤ‪H‬‬
‫ﻫﺮ ﺻﻮﻓﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺪا ﺷﻬﻮدي رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺷﻬﻮد‪ ,‬ﮔﺎﻫﻲ ﻧﺎﻗﺺ و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ‬
‫ﺗﺸﺒﻴﻪ و ﻛﻤﺮﻧﮓ اﺳﺖ و ﮔﺎه در ﺷﻜﻞ ﻣﺤﺒﻮب ﻫﺮﻛﺲ ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ; ﻣ‪Ç‬ﺜ‪ Â‬در‬
‫ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻀﺮ‪,‬‬
‫×‬ ‫زﻟﻴﺨﺎ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻳﻮﺳﻒ‪ ,‬در ﻣﺮﻳﻢ ﺑﻪﺷﻜﻞ روحاﻟﻘﺪس‪ ,‬در‬
‫در ﻳﻮﺳﻒ ﺑﻪﺻﻮرت ﻳﻌﻘﻮب‪ ,‬در ﺳﺎﻟﻚ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ اوﻟﻴﺎ¾ اﷲ‪ /‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺷﻬﻮد ﺑﺎ‬
‫ﻇﺮفوﺟﻮدي ﻫﺮﻛﺴﻲ‪ ,‬رﻧﮓو ﺷﻜﻠﻲ ﺧﺎص دارد‪,‬وﺷﺮح ﺻﺪرو ﻗﻠﺒﻲآﻳﻨﻪ@ﮔﻮن‬
‫ﺗﻌﺼﺐ و ﻗﻴﻞ و ﻗﺎل و آﻣﻮﺧﺘﻪﻫﺎ‬
‫و ذﻫﻨﻲ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ,‬ﻛﻪ درآن ﻫﻴﭻ رﻧﮓ ﺧﺎص و ‪‬‬
‫رﺑ ﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫و ﺑﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺷﺮط اﺻﻠﻲ ﺷﻬﻮد ‪‬‬
‫دﻳ‪Ç‬ﻮ ﭼ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﻴﺮون رود ﻓ‪Ç‬ﺮﺷﺘﻪ درآﻳ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﺧﻠﻮت دل ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺎي ﺻﺤﺒﺖ اﻏﻴﺎر‬
‫اﻳﻦ ﺑﻲرﻧﮓ و ﺑﻲﺿﺪ و ﺑﻲﻋﺪد ﭼﻮن ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ,‬در ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺗﺐ ﻧﺎزﻟﻪ ﺧﻮد‪,‬‬
‫در ﻇﺮفﻫﺎﻳﻲ ﺟﻠﻮه@ﮔﺮ اﺳﺖ; ﻟﺬا درﭼﻬﺮهو ﻇﺮفوﻫﻴﺄت ﻫﻤﻪﭼﻴﺰﻇﻬﻮر داردو‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﻫﺮ ﺻﻮرﺗﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺎﻟﻚ ﺟﻠﻮه@ﮔﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬وﻟﻲ ﭼﻮن درون ﺳﺎﻟﻚ‬
‫زﻳﺒﺎ و ﻧﻮراﻧﻲ اﺳﺖ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﺮوﻧﻲ‪ ,‬رﻧﮓ ﺟﻬﺎن دروﻧﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﻟﺬا دﻟﺪار در ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ‬
‫ﻧ‪Ç‬ﻮراﻧ‪Ç‬ﻴﺖ ﺟ‪Ç‬ﻠﻮه@ﮔ‪Ç‬ﺮ‬
‫‪‬‬ ‫وﺟﻪ وﺟﻪ اﷲ اﻻﻋﻈﻢ‪ ,‬ﺣﻀﺮت اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ‪ ,‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﻤﺎل‪ ,‬در ‪‬‬
‫ﺷﻴﻲ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻮر ﺑﻲرﻧﮕﻲ از اﻳ‪Ç‬ﻦ‬‫ﻣﻲﺷﻮد; و ﭼﻮن ﺟﻠﻮه ﻛﺮد‪ ,‬ﻇﺮف ‪Ñ‬‬
‫وﺟﻮد ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از آن ﻫﺰاران رﻧﮓ ﻣﻲﺷﻮد از ﺳﺒﺰ و زرد و ﻏﻴﺮه‪/‬‬
‫ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬اﻳﻦ ﻧﻮر ﻛﻪ ازآﻳﻴﻨﺔ ﺟﺴﻢ اوﻟﻴﺎي ﺧﺪا‪ ,‬ﺑﻪوﻳﮋه از دﻫﺎن‪ ,‬ﭼﺸﻢ‪ ,‬رﺧﺴﺎر و‬
‫ﻳﺎ ﺳﻴﻨﻪ و ﻗﻠﺒﺸﺎن ﺳﺎﻃﻊ ﻣﻲﮔﺮدد‪ ,‬ﺷﻌﺎعآن ﺑﻪآﻳﻴﻨﺔ ﭼﺸﻢ و دل ﺳﺎﻟﻚ ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ :‬در‬
‫ﻣﺒﺘﺪﻳﺎن‪ ,‬ﺑﺮقﻫﺎي ﻓﻮري و ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎذﺑﻪ‪ ,‬ﺧﻮف‪ ,‬ﺧﺸﻴﺖ‪ ,‬ﻫﻴﺒﺖ‪ ,‬رﻫﺒﺖ‪ ,‬و در‬
‫ﻣﺪامﺧﻮاران ﺳﻮﺧﺘﻪ‪ ,‬ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺸﻖ و ﻃﺮب اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻃ‪Ç‬ﺮب و ﺑ‪Ç‬ﻬﺠﺖ‬
‫‪183‬‬ ‫ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ دل‪ ,‬ﻃﺮب روﺣﺎﻧﻲ‬

‫ﻃﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ وﺟﻮد ﺳﺎﻟﻚ را در ﮔﺮدوﻧﻪاي ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻮر ﻣﻲﺑﺮد ﻛﻪ زﻣﺎن و‬

‫ﻣﻜﺎن را اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ /‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻤﺎع دل و ﺟﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺎه ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع‬
‫ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﻢ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ /‬ﺻﻮﻓﻲ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫دوﻟﺖﻋﺸﻖ آﻣﺪ وﻣ‪Ç‬ﻦدوﻟﺖﭘﺎﻳﻨﺪهﺷﺪم‪1‬‬ ‫ﻣﺮده ﺑﺪم زﻧﺪه ﺷﺪم‪ ,‬ﮔﺮﻳﻪ ﺑﺪم ﺧﻨﺪه ﺷﺪم‬
‫ﺳﺎﻟﻚ در اﻳﻦ ﺣﺎل‪ ,‬ﻧﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ در آﻳﻨﺪه; ﺑﻠﻜﻪ در ﺣﺎل ﺻﻌﻮد و‬
‫ذراﺗﺶ‬
‫ﻣﺴﺘﻲ‪ ,‬از ﺷﺮاب ﺟﻠﻮه ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ ﭼﻨﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺬﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ‪‬‬
‫ﻫﻠﻬﻠﻪ@ﻛﻨﺎن و ﺗﻬﻠﻴﻞﮔﻮﻳﺎن ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزﻧﻨﺪ و ﻃﺮب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق ﺷﺎدي و‬
‫ﻏﻢ اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ا@ﻛﺜﺮ ﻣﻮارد در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻮد‪ ,‬ﻟﺬا ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ﺧ‪ÇÇ‬ﻴﺎل و وﻫ‪ÇÇ‬ﻢ ﻧ‪Ç‬ﺒﻮد ﻫ‪Ç‬ﻮش ﻣ‪Ç‬ﺎ‬ ‫از ﻏ‪ÇÇ‬ﻢ و ﺷ‪ÇÇ‬ﺎدي ﻧ‪Ç‬ﺒﺎﺷﺪ ﺟ‪Ç‬ﻮش ﻣ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺗﻮ ﻣﺸﻮ ﻣﻨﻜﺮ ﻛﻪ ﺣﻖ ﺑﺲ ﻗﺎدر اﺳﺖ‬ ‫ﺣ‪Ç‬ﺎﻟﺘﻲ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﺎن ﻧ‪Ç‬ﺎدر اﺳﺖ‬
‫ﻣﻨﺰل اﻧﺪر ﺟ‪Ç‬ﻮد و در اﺣﺴ‪Ç‬ﺎن ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻗ‪ÇÇ‬ﻴﺎس از ﺣ‪Ç‬ﺎﻟﺖ اﻧﺴ‪Ç‬ﺎن ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺣ‪ÇÇ‬ﺎدﺛﺎن ﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺮﻧﺪ و ﺣ‪ÇÇ‬ﻘﺸﺎن وارث‬ ‫ﺟﻮر و اﺣﺴﺎن‪ ,‬ﺷﺎدي و ﻏﻢ‪ ,‬ﺣﺎدث اﺳﺖ‬
‫دادة ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻮ ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ﭼ‪ÇÇ‬ﻨﻴﻦ دارد ﻣ‪ÇÇ‬ﺮا‬ ‫اﺳﺖ‪2‬‬

‫ﺑﺎده در ﺟﻮﺷﺶ ﮔﺪاي ﺟﻮش ﻣﺎﺳﺖ‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎده ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺑ‪ÇÖ‬ﻮد‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﻮ ﻃ‪Ç‬ﺮب آرد ﻣ‪Ç‬ﺮا‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎده از ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻣﺴﺖ ﺷ‪Ç‬ﺪ ﻧ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﺎ از او‬ ‫ﭼﺮخ در ﮔﺮدش ﮔﺪاي ﻫﻮش ﻣﺎﺳﺖ‬
‫او‪3‬‬ ‫ﻗﺎﻟﺐ از ﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﺷﺪ‪ ,‬ﻧﻲ ﻣﺎ از‬
‫در ﻛﺎﻣﻼن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻳﻘﻴﻦ و ﺑﻪ ﻧﻮر وﺻﺎل رﺳﻴﺪه‪ ,‬آن ﺷﻮر و ﺷﻴﺪاﻳﻲ‪ ,‬ﺣ‪Ç‬ﺎﻟﺖ‬
‫ﻨﻮر ‪‬ر ‪‬ﺑﻬﺎ‪ 4‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻓﻮق‬
‫‪‬رض ‪‬ﺑ ‪‬‬ ‫ﺳﻜﻴﻨﻪوآراﻣﺸﻲ ﻛﻪ ﻧﺘﻴﺠﺔ ا ‪Ö‬ﺷ ‪‬ﺮ ﻗ ‪‬‬
‫‪‬ﺖ ‪Ö‬اﻻ ‪Ô‬‬
‫ﻃﺮب و وﺟﺪ وﺳﺮور اﺳﺖ‪ /‬در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ,‬ﻣﺤﻮ ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻧﻮري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﭼﻨﺎن‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/227‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ ) ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /1‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/181ë Ç 1812‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1821 Ç 1819‬‬

‫‪ /ê‬ﺳﻮرة زﻣﺮ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :ì9‬زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻮر ﭘﺮوردﮔﺎرش روﺷﻦ ﺷﻮد‪/‬‬

‫در ﻧﻮر ﻏﺮق ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻼ‪Ñ‬ﻟ‪ Æ‬ﻧﻮر از ﭼﺸﻤﺎن و رﺧﺴﺎر آﻧﺎن ﺳ‪Ç‬ﺎﻃﻊ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد و‬
‫ﺑﺪﻧﺸﺎن آﺗﺸﮕﺎﻫﻲ از ﻓﺮوغ ﻳﺰدان ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬و ﻧﻴﺮوي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ دروﻧﺸﺎن ﭼ‪Ç‬ﻨﺎن‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‪:‬‬
‫وز ﺗﻜ‪ ÇÇ‬ﻠﻒﻫﺎ و ﺟ‪ÇÇ‬ﺎﻧﺒﺎزي و ﺟ‪ÇÇ‬ﻮد‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﺎﻫﺪياش ﻓ‪ÇÇ‬ﺎرغ آﻣ‪ÇÇ‬ﺪ از ﺷ‪Ç‬ﻬﻮد‬
‫زﻳﻦ ﺗﺴﻠﺴﻞﻫﺎ ﻓ‪Ç‬ﺮاﻏﺖ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﻧﻮر آن ﮔﻮﻫﺮ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻴﺮون ﺗ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫@ﻛﻪ از او ﻫﺮ دو ﺟﻬﺎنﭼﻮن ﮔﻞ ﺷﻜﻔﺖ‪1‬‬ ‫ﭘﺲ ﻣﺠﻮ از وي ﮔﻮا ‪‬ه ﻓ‪Ç‬ﻌﻞ و ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2ê3 Ç ë‬‬

 ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎنﻓﺮﻫﻤﻨﺪدر ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ اﻣﻴﻦ دﻫﻘﺎن‬

‫ﻣﻘﺎﻟﺔ ﺣﺎﺿﺮ‪ ,‬ﻧﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑﻪ ‪‬ﻓﺮ و اﻧﺴ‪Ç‬ﺎن ﻓ‪Ç‬ﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﻨﺎﻣﻪ و‬

‫وﻟﻲ درﻣﺜﻨﻮي‪ /‬ﻓﺮ و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﻧﺴﺎنﻫﺎي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ وﺗﻄﺒﻴﻖآن ﺑﺎ وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي و ‪‬‬
‫ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ‪ ,‬ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ وﻻﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي و وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻛﺎﻣﻞ‬
‫)وﻟﻲ( درﻣﺜﻨﻮي اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫درﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬اﻧﺘﻘﺎل ‪‬ﻓﺮ از ﺷﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺷﺎه دﻳﮕﺮ‪ ,‬ﺳﻠﺴﻠﻪاي از اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ‬
‫ﺗﺼﺮف در اﻣﻮر‬
‫را ﭘﺪﻳﺪﻣﻲآورد ﻛﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﺔ ﻫﻤﺎن ‪‬ﻓﺮ‪ ,‬وﻇﻴﻔﺔﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﺧﻠﻖ و ‪‬‬
‫آﻧﻬﺎ وﺑﺮﻗﺮاري ﻧﻮر و روﺷﻨﻲ در ﺳﺮاﺳﺮ ﮔﻴﺘﻲ را دارﻧﺪ‪ /‬ﻳﻜﻲ از اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ‬
‫اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ‪,‬ﻛﻴﺨﺴﺮو اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ درﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ و ﻫﻢ دراوﺳﺘﺎ و ﻣﺘﻮن ﭘﻬﻠﻮي‪ ,‬دارﻧﺪة‬
‫ﻣﻤﺘﺎز ‪‬ﻓﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿﻤﻦ آﺑﺎد ﻛﺮدنﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان ﻛﻪ ﭘﻴﺶ ازورود او‪,‬وﻳﺮان ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ,‬وﻇﻴﻔﺔ ﺳﻨﮕﻴﻦ دﻳﮕﺮي ﺑﺮ دوش دارد و آن‪ ,‬از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن اﻓﺮاﺳﻴﺎب ﺗﻮراﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﻛﺮدن او‪ ,‬ﻧﻮر و روﺷﻨﻲ را در ﺳﺮاﺳﺮ ﻋﺎﻟﻢ‬
‫ﻣﻨﺰﻟﺔﻋﻨﺼﺮ ‪‬‬
‫ﻣﻲﮔﺴﺘﺮاﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪18ì‬‬

‫رﻳﺸﺔﻛﻠﻤﺔﻓﺮ وﻣﻔﻬﻮمآن‬
‫‪‬‬
‫ﺳﻮر )‪ (svar‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪,‬و در اوﺳﺘﺎﻳﻲ‪,‬‬
‫رﻳﺸﺔ ﻛﻠﻤﺔ ‪‬ﻓﺮ‪ ,‬در ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ‪ ,‬‬
‫ﻫ‪Ç‬ﻮر )‪ (hvar‬و در ﻓ‪Ç‬ﺎرﺳﻲ دري‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻮر و ﺧ‪Ç‬ﻮر ﻳ‪Ç‬ﺎ ﺧ‪Ç‬ﻮرﺷﻴﺪ اﺳﺖ‪ /‬در ﮔ‪Ç‬ﺎﺛﺎﻫﺎي‬
‫‪‬‬
‫زردﺷﺖ‪ ,‬ﻛﻠﻤﺔ ﺧﻮرﻧﻪ )‪ (xvarnah‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺻﻔﺖ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي درﺧﺸﺎن‪ ,‬ﻧﻴﻜﺒﺨﺖ و ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬ﻓﺮ‪,‬ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﺳﺖ اﻳﺰدي و ﻣﻌﻨﻮي ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖآن را داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ وآن را درﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖآوردنآن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم وﻇﺎﻳﻒ اﺧﻼﻗﻲ و‬
‫ﻣﻌﻨﻮي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ در ﻣﻘﺎم ﭘﻨﺪار‪ ,‬ﮔﻔﺘﺎر و ﻛﺮدار ﻧﻴﻚ ﻗﺮار‬
‫ﻓ‪Ç‬ﺮ‪,‬‬
‫@ﮔﻴﺮد‪ ,‬ﻋﻄﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و دل او را ﻣﺤﻤﻞ اﻳﻦ ﻧﻴﺮو ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ /‬آﻧﮕﺎه ﺻﺎﺣﺐ ‪‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ اﻗﺘﺪار و ﺑﺼﻴﺮت ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬

‫ﻓﺮ درﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﮔﺬرا ﺑﻪ اﺑﻴﺎتﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛﻪ ازدو ﻧﻮع ‪‬ﻓﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎنآﻣﺪه‪:‬‬
‫‪‬ﻓﺮ ﻛﻴﺎﻧﻲ و ‪‬ﻓﺮ اﻳﺰدي‪ /‬ﻧﻈﺮ ا@ﻛﺜﺮﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ‪‬ﻓﺮ ﻛﻴﺎﻧﻲ و ‪‬ﻓﺮ اﻳﺰدي‬
‫ﻳﻜﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ا@ﮔﺮ ﺑﻪ دﻗ‪‬ﺖ اﺑﻴﺎت را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ,‬درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ‪‬ﻓﺮ ﻛ‪Ç‬ﻴﺎﻧﻲ و‬
‫اﻳﺰدي دو@روي ﻳﺎ دو ﺟﻨﺒﻪ از ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ واﺣﺪﻧﺪ‪ /‬درواﻗﻊ‪ ,‬ﻓﺮ از ﺟﻨﺒﻪ و روي‬
‫آﻓﺎﻗﻲ‪ ,‬ﻓﺮ ﻛﻴﺎﻧﻲ و از ﺟﻨﺒﻪ و روي دروﻧﻲ و اﻧﻔﺴﻲ‪ ,‬ﻓﺮ اﻳﺰدي ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﻜﻤﻞ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﻲﺗﻮان‬
‫دو ﺟﻨﺒﻪ آﻧﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺰدﻳﻚ و آﻧﭽﻨﺎن ‪‬‬
‫آﻧﻬﺎ را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻛﺮد و ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮان آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ را ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ داﻧﺴﺖ‪ /‬در ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪,‬‬
‫@ﻛﻴﻮﻣﺮث ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﺎدﺷﺎه دارﻧﺪة ‪‬ﻓﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ ﭼﻮ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﺮ ﮔﺎه ﺑﻮد‬ ‫ﺑﻪ@ﮔﻴﺘﻲ درون ﺳﺎل ﺳﻲ ﺷﺎه ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﺳ‪Ç‬ﻬﻲ[‬ ‫ﭼﻮ ﻣﺎه دو ﻫ‪Ç‬ﻔﺘﻪ ز ﺳ‪Ç‬ﺮو‬ ‫ﻓ‪Ç‬ﺮ ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﻨﺸﻬﻲ‬
‫] ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻲﺗﺎﻓﺖ زو ‪‬‬
‫‪187‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫زﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺘﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪﻧﺰدﻳﻚ او آرﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺪ‬ ‫دد و دام و ﻫﺮ ﺟﺎﻧﻮر ﻛﺶ ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬

‫ﻓ‪ÇÇ‬ﺮه ﺑ‪Ç‬ﺨﺖ او‬
‫از آن ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺷ‪ÇÇ‬ﺪه ‪‬‬ ‫دو ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﺪﻧﺪي ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﺨﺖ او‬
‫ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ[‪1‬‬ ‫و زو ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺮﻓﺘﻨﺪ آﻳ‪Ç‬ﻴﻦ‬ ‫]ﺑ‪ÇÇ‬ﺮﺳﻢ ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﺎز آﻣ‪Ç‬ﺪﻧﺪﻳﺶ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪,‬وﻗﺘﻲ ‪‬ﻓﺮ ﺷﺎﻫﻨﺸﻬﻲ )@ﻛﻴﺎﻧﻲ( ازﻛﻴﻮﻣﺮث ﻣﻲﺗﺎﺑﺪ‪ ,‬ﺗﻤﺎم ﻣﻮﺟﻮدات‬
‫از دد و دام ﻣﻄﻴﻊ او ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ /‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺔ ﺑﻴﺮوﻧﻲ و آﻓﺎﻗﻲ ‪‬ﻓﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﭘﺲ از او ‪‬ﻓﺮ ﺑﻪ ﻫﻮﺷﻨﮓ‪ ,‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﻴﺸﺪادي ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪:‬‬
‫ز ﻧ‪ÇÇ‬ﺨﭽﻴﺮ ﮔ‪ÇÇ‬ﻮر و ﮔ‪Ç‬ﻮزن ژﻳ‪Ç‬ﺎن‬ ‫ﻓ‪Ç‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﻴﺎن‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺪان اﻳ‪ÇÇ‬ﺰدي ﺟ‪Ç‬ﺎه و ‪‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺪ ﺳ‪Ç‬ﻮدﻣﻨﺪ‪2‬‬ ‫ﺑﻪورز آورﻳﺪ آﻧﭽﻪ‬ ‫ﺟﺪا ﻛ‪Ç‬ﺮد ﮔ‪Ç‬ﺎو و ﺧ‪Ç‬ﺮ و ﮔ‪Ç‬ﻮﺳﻔﻨﺪ‬
‫ﭘﺲ از ﻫﻮﺷﻨﮓ‪ ,‬ﻓﺮ ﺑﻪ ﻃﻬﻤﻮرث ﻣﻲرﺳﺪ‪:‬‬
‫ﻓ‪ÇÇ‬ﺮه اﻳ‪ÇÇ‬ﺰدي‬
‫@ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ ﺗ‪ÇÇ‬ﺎﺑﻴﺪ ازو ‪‬‬ ‫ﭼﻨﺎن ﺷﺎه ﭘﺎﻟﻮده ﮔﺸﺖ از ﺑ‪Ç‬ﺪي‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺎرﮔﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮﻧﺸﺴﺖ‪3‬‬ ‫ﭼﻮ ﺑﺮ ﺗﻴﺰرو‬ ‫ﺑﺮﻓﺖ اﻫﺮﻣﻦ را ﺑﻪ اﻓﺴﻮن ﺑﺒﺴﺖ‬
‫ﺷﺎه رواﻧﺶ را از ﺑﺪي زدوده‪ ,‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ‪‬ﻓﺮه اﻳﺰدي از او ﻣﻲﺗﺎﺑﺪ‪/‬‬
‫ﭘﺲ از او‪ ,‬ﻓﺮ ﺑﻪ ﺟﻤﺸﻴﺪ و ﭘﺲ از ﺟ‪Ç‬ﻤﺸﻴﺪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﺮﻳﺪون ﻣ‪Ç‬ﻲرﺳﺪ‪ /‬ﭘﺲ از‬
‫ﻓﺮﻳﺪون‪,‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ‪ ,‬اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ /‬ﭘﺲ از او ‪‬ﻓﺮ ﺑﻪ ﻧﻮذر‪ ,‬ﻓﺮزﻧﺪ او‪ ,‬ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪/‬‬
‫ﻧﻮذر را اﻓﺮاﺳﻴﺎب ﻣﻲﻛﺸﺪ و از آﻧ‪Ç‬ﺠﺎﻳﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻃ‪Ç‬ﻮس و ﮔﺴ‪Ç‬ﺘﻬﻢ‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﺮزﻧﺪان ﻧ‪Ç‬ﻮذر‪,‬‬
‫ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ و ﻓﺮﻫﻤﻨﺪي را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ,‬ﻓﺮ ﺑﻪ زو و ﭘﺲ از او ﺑﻪ ﮔﺮﺷﺎﺳﺐ‬
‫ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪ /‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ‪‬ﻓﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان ﻛﻴﺎﻧﻴﺎن ﻣﻲرﺳﺪ‪ /‬اوﻟﻴﻦ اﻳﻦ ﻓﺮﻫﻤﻨﺪان‪ ,‬ﻛﻴﻘﺒﺎد‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﺘﻢ او را از اﻟﺒﺮزﻛﻮهﻣﻲآورد و ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺷﺎﻫﻲ ﻣﻲﻧﺸﺎﻧﺪ‪ /‬ﭘﺲ از او ‪‬ﻓﺮ‬
‫ﺑﻪ ﻛﻴﻜﺎوس ﻣﻲرﺳﺪ‪ /‬ﺑﺮﺧﻲ اﻋﻤﺎل ﻛﻴﻜﺎوس ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪‬ﻓﺮ او ﺗﻴﺮه ﺷﻮد و‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان رو ﺑﻪ ﺗﺒﺎﻫﻲ ﮔﺮاﻳﺪ‪ /‬ﺳﭙﺲ ‪‬ﻓﺮ ﺑﻪ ﻛﻴﺨﺴﺮو‪ ,‬ﻧﻮة ﻛﺎوس‪ ,‬ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد ﻛﻪ‬

‫‪ /1‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﺔ ﻓﺮدوﺳﻲ )ﺑﺮاﺳﺎس ﭼﺎپ ﻣﺴﻜﻮ(‪ ,‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺳﻌﻴﺪ ﺣﻤﻴﺪﻳﺎن‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺗﻬﺮان‪ :‬داد‪ ,137ê ,‬ص@‪ ,29‬اﺑﻴﺎت ‪/1ì Ç 12‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,1‬ص ‪ ,3ë‬اﺑﻴﺎت ‪/30 Ç 29‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,1‬ص ‪ ,37‬اﺑﻴﺎت ‪/27 Ç 2ì‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪188‬‬

‫دارﻧﺪة ﻣﻤﺘﺎز ‪‬ﻓﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﭘ‪ÇÇÇ‬ﺪﻳﺪ آﻣ‪ÇÇ‬ﺪ و راﻳﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺨﺮدي‪1‬‬ ‫ﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﺮه اﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺰدي‬ ‫ز ﺑ‪ÇÇÇÇÇ‬ﺎﻻي او‬
‫‪‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻫﻢ از ﺟﻨﺒﺔ دروﻧﻲ ‪‬ﻓﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺨﺮدي ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﭘﺲ از ﻛﻴﺨﺴﺮو‪ ,‬ﻓﺮ ﺑﻪ ﻟﻬﺮاﺳﺐ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪/‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ اوﺻﺎف ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺟﻨﺒﺔ ﻛﻴﺎﻧﻲ ‪‬ﻓﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ اﻗﺘﺪاروﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ‬
‫ﺗﺼﺮف ﺷﺎه در اﻣﻮر ﻣﺮدم‪ ,‬و ﺟﻨﺒﺔ اﻳﺰدي ‪‬ﻓﺮ‪,‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﺑﺼﻴﺮت ﺷﺎه اﺳﺖ‪/‬‬
‫و ‪‬‬

‫ﻧﻤﻮدﻓﺮ درﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺠ ‪‬ﺴﻢ و‬
‫ﻣﻬﻢ ‪‬ﻓﺮ درﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺗﺎﺑﻨﺪه ﻳﺎ ﻫﺎﻟﻪاي از ﻧﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻤﻮد ﺷﺎﺧﺺ و ‪‬‬
‫ﺗﺠﺴﻢ ‪‬ﻓﺮ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬
‫از ﺳﻴﻤﺎي ﺷﺎه ﻳﺎ دارﻧﺪة ‪‬ﻓﺮ ﻣﻲدرﺧﺸﺪ‪ /‬ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ درﺑﺎرة ‪‬‬
‫ﻣﺼﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﺮد‬
‫>ﺷﻤﺎﻳﻞﺷﻨﺎﺳﻲ آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﺎﻟﻪاي از ﻧﻮر ‪‬‬
‫اﻓﻜﻨﺪه‪2</‬‬ ‫ﺻﻮرت ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و روﺣﺎﻧﻴﻮن دﻳﻦ ﻣﺰداﻳﻲ‪ ,‬ﭘﺮﺗﻮ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺳﻠﺴﻠﻪاي از اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺧﺪاواره را ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻣﻮﻫﺒﺖ ‪‬ﻓﺮ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا‪ ,‬دو رﺳﺎﻟﺖ ﺑﺮدوش دارﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ Ç 1‬ﻧﮕﻬﺪاري اﻗﻮام آرﻳﺎﻳﻲ و ﺣﻔﻆ ﺳﺮزﻣﻴﻦ اﻳﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣ‪Ç‬ﻤﻼت اﻗ‪Ç‬ﻮام‬
‫دﻳﮕﺮ‪/‬‬
‫ﺷﺮ از ﮔﻴﺘﻲ و ﺑﺮﻗﺮاري ﺻﻠﺢ وآراﻣﺶ در ﺟﻬﺎن و ﭘﻴﺶ ﺑﺮدن ﺟﻬﺎن‬
‫‪ Ç 2‬دﻓﻊ ‪‬‬
‫ﺑﻪﺳﻮي ﻧﻮر‪/‬‬
‫از ﺟﻤﻠﺔ اﻳﻦ اﻧﺴﺎنﻫﺎي ﺧﺪاواره ﻛﻪ دو رﺳﺎﻟﺖ ﻓﻮق را ﺑﻪﻧﺤﻮ ﻛﺎﻣﻞ اﻧ‪Ç‬ﺠﺎم‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ,‬ﻛﻴﺨﺴﺮو اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺘﻮن ﭘﻬﻠﻮيوﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦﺑﻬﺮه از ‪‬ﻓﺮ را‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺑﻴﺖ ‪/3130‬‬

‫ﺿﻴﺎ¾اﻟﺪ ﻳﻦ دﻫﺸﻴﺮي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﻛﺰ اﻳﺮاﻧﻲ ﻣ‪Ç‬ﻄﺎﻟﻌﺔ‬

‫‪‬‬ ‫‪ /2‬ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ‪ ,‬ارض ﻣﻠﻜﻮت و ﻛﺎﻟﺒﺪ اﻧﺴﺎن در روز رﺳﺘﺎﺧﻴﺰ از اﻳﺮان ﻣﺰداﻳﻲ ﺗﺎ اﻳﺮان ﺷﻴﻌﻲ‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ‪‬ﺳﻴﺪ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ‪ ,13ë8 ,‬ﺻﺺ ‪/êê Ç ê3‬‬

‫‪189‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫دارد و اﻋﻤﺎل او ﻣﻄﺎﺑﻖآﻳﻴﻦ ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ‪ ,‬ﭘﻴﺶ از ﻇﻬﻮر زردﺷﺖ اﺳﺖ‪ /‬در ﺿﻤﻦ او‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ زﻧﺪﮔﻲ او ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪/‬‬
‫‪‬ﻣﺘﺤﺪﻛﻨﻨﺪة اﻗﻮام آرﻳﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺎ اﻳﻦ ‪‬‬

‫ﺗﻮﻟ‪‬ﺪﻧﻮر‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو‪ ,‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺳﻴﺎوش و ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ از ﻳﻚ ﺳﻮ از ﻛﻴﻜﺎوس‪,‬‬
‫ﭘﺪر ﺳﻴﺎوش‪ ,‬و از ﺳﻮيدﻳﮕﺮ از اﻓﺮاﺳﻴﺎب‪ ,‬ﭘﺪر ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ‪ ,‬ﻧﺸﺎن دارد‪ /‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ‬
‫ﭘﻨﺞﻣﺎﻫﻪ در ﺷﻜﻢ ﻣﺎدرش اﺳﺖ‪ ,‬اﻓﺮاﺳﻴﺎب ﺳ‪Ç‬ﻴﺎوش را ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﺸﺪ‪ /‬ﭘﺲ از ﻣ‪Ç‬ﺮگ‬
‫ﺳﻴﺎوش‪ ,‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ﺑﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﭘﻴﺮان وﻳﺴﻪ‪ ,‬وزﻳﺮ ﺧ‪Ç‬ﺮدﻣﻨﺪ اﻓ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﻴﺎب‪ ,‬از ﻣ‪Ç‬ﺮگ‬
‫ﻧﺠﺎت ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ اﻳﻮان ﭘﻴﺮان ﻣﻲرود ﺗﺎ ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺑﻴﺎورد‪/‬‬
‫ﺷﺒﻲ ﭘﻴﺮان ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﻌﻲ از آﻓﺘﺎب اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﻴﺎوش‬
‫درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮي دردﺳﺖ دارد‪ ,‬ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻧﺒﺎﻳﺪ درﻧﮓ ﻛﻨﻲ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺗﻮ ‪‬ﻟﺪ ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺟﺸﻨﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﻨﻲ‪ /‬ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﺨﺶ از داﺳ‪Ç‬ﺘﺎن را ﺑ‪Ç‬ﺮاﻋﺖ‬
‫اﺳﺘﻬﻼﻟﻲ ﺑﺮاي ‪‬‬
‫ﻛﻞ داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ,‬ﺑﻪ راه ﺧﻄﺎ ﻧﺮﻓﺘﻪاﻳﻢ‪ /‬ﻫﻤﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ‬
‫@ﻛﻪ ﻧﻮر‪ ,‬روﺷﻨﻲﺑﺨﺶوﺗﻄﻬﻴﺮﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ /‬درﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻫﻤﭽﻮنﭘﺮﺗﻮي از‬
‫ﺷﺮ و‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ وﺟﻮد ﻳﺰدان‪ ,‬ﺑﺮاي روﺷﻨﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﺟﻬﺎن و ﭘﺎ@ك ﻛﺮدن آن از ‪‬‬
‫ﺑﺮﻗﺮاري ﺧﻴﺮ و ﺻﻠﺢ‪ ,‬ﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﺔ ﮔﻴﺘﻲ ﻣﻲﻧﻬﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد‪ ,‬ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺗﺎﺑﻨﺪهاي ﺷﻮد و‬
‫آﻧﮕﺎه ﻛﻪ رﺳﺎﻟﺘﺶ را اﻧﺠﺎم داد‪ ,‬ﺑﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد‪/‬‬
‫@ﮔﻠﺸﻬﺮ‪ ,‬ﻫﻤﺴﺮ ﭘﻴﺮان وﻳﺴﻪ‪ ,‬ﺧﺒﺮ ﺗﻮ ‪‬ﻟﺪ ﻛﻴﺨﺴﺮو را ﺑﻪ ﭘﻴﺮان ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪ /‬ﭘﻴﺮان‬
‫ﺑﺮاي دﻳﺪن ﻧﻮزاد ﻣﻲرود وﻟﻲ اﻳﻦ ﻧﻮزاد ﺑﻪ ﻧﻮزاد ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ /‬ﮔﻮﻳﻲ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺮ او ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺷﺎخ و ﻳﺎﻟﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ ﺳﻴﺎوش را ﺑﻪ ﻳﺎد ﭘﻴﺮانﻣﻲآورد و او‬
‫@ﮔﺮﻳﺎن و دردﻣﻨﺪاﻧﻪ اﻓﺮاﺳﻴﺎب را ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو‪,‬اوﻟﻴﻦﻋﺎﻗﻞﻣﺠﻨﻮن‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪190‬‬

‫اﻓﺮاﺳﻴﺎب ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﺷﺎﻫﻲ از ﻧﮋاد ﺗﻮر و ﻛﻴﻘﺒﺎد ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫آﻣﺪ ﻛﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ او را ﺑﺮﻣﻲاﻧﺪازد‪ ,‬ﻛﻴﺨﺴﺮو را ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﺒﺎﻧﺎن ﻛﻮه ﻗﻼ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﭼﻪ ﺧﺎﻧﺪان و ﻧﮋادي اﺳﺖ‪ /‬درﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ اﻟﻬﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺑﺮاي وﻇﻴﻔﺔ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺧﻮد ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺷﻮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫ﻣﺮﺑﻲ ﺧﻮد ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ در ﻫﻔﺖﺳﺎﻟﮕﻲ ﻛ‪Ç‬ﻤﺎن‬
‫اﻳﻦ ﺷﺎ@ﮔﺮد ﭘﻬﻠﻮانﺗﺮ از ‪‬‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد و در دهﺳﺎﻟﮕﻲ‪ ,‬ﮔﺮاز و ﮔﺮگ را زﺧﻤﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﭘﻴﺮان ﻛﻪ ﻣﻲداﻧ‪Ç‬ﺪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﭘﻬﻠﻮاﻧﻲﻫﺎ ﻫﻤﻪ از ﻧﮋاد و ﮔﻮﻫﺮ ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻧﺎﺷﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪ ,‬او را در ﺣ‪Ç‬ﻤﺎﻳﺖ ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪/‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ‪ ,‬دوﻣﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺗﺮﺑﻴﺖ او ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬اﻓﺮاﺳﻴﺎب ﻛﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن‬
‫از وﺟﻮد ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﻲﺗﺮﺳﺪ‪ ,‬از ﭘﻴﺮان ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﻛ‪Ç‬ﻴﺨﺴﺮو را از ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن‬
‫ﺑﺮدارد وﻟﻲﭘﻴﺮان ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﻴﺨﺴﺮو دﻳﻮاﻧﻪ اﺳﺖ و ﻋﻘﻞ درﺳﺖ و ﺣﺴﺎﺑﻲ‬
‫ﻧﺪارد‪ /‬از ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎي اﻓﺮاﺳﻴﺎب‪ ,‬ﺟﻮابﻫﺎي ﺳﺮﺑﺎﻻ‬
‫ﺑﺪﻫﺪ‪ /‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻧﻴﺰ ﺑﺎدراﻳﺖ و زﻳﺮﻛﻲ ﺗﻤﺎم ﺧﻮد را ﺑﻪ دﻳﻮاﻧﮕﻲ ﻣﻲزﻧﺪ‪ /‬ﺑﻪﻃﻮري‬
‫@ﻛﻪ اﻓﺮاﺳﻴﺎب را ﻣﻄﻤ‪Ã‬ﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ دﻳﻮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﮔﻮﺷﻪاي از اﻳﻦ ﺟﻮابﻫﺎي ﺳﺮﺑﺎﻻ‬
‫را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫زﻧ‪Ç‬ﻴﻚ و ﺑ‪Ç‬ﺪ و ﮔ‪Ç‬ﺮدش روزﮔ‪Ç‬ﺎر‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﭙﺮﺳﻴﺪ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎزش زآﻣ‪ÇÇÇ‬ﻮزﮔﺎر‬
‫دل ﻣ‪ÇÇ‬ﺮدم ﺗ‪ÇÇ‬ﻴﺰﭼ‪ÇÇ‬ﻨﮓ‪1‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺪرد‬ ‫ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻠﻨﮓ‬
‫‪‬‬
‫ﺳ‪ÇÇ‬ﻮي ﭘ‪ÇÇ‬ﻬﻠﻮان ﺳ‪Ç‬ﭙﻪ ﻛ‪Ç‬ﺮد روي‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺨﻨﺪﻳﺪ ﺧﺴ‪ÇÇ‬ﺮو زﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺘﺎر اوي‬
‫زﭘ‪Ç‬ﺎي‪2‬‬ ‫زﺳﺮ ﭘﺮﺳﻤﺶ ﭘﺎﺳﺦ آرد‬ ‫ﺑﺪو ﮔﻔﺖ ﻛﻴﻦ دل ﻧ‪Ç‬ﺪارد ﺑ‪Ç‬ﺠﺎي‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻴﻨﻪﺟﻮي‪3‬‬ ‫ﻧﻪ زﻳﻨﺴﺎن ﺑﻮد ﻣﺮدم‬ ‫ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻫ‪Ç‬ﻤﺎﻧﺎ ﺑ‪Ç‬ﺪ و ﻧ‪Ç‬ﻴﻚ از اوي‬

‫‪ /1‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ج ‪ ,3‬اﺑﻴﺎت ‪/2ëê0 Ç 2ë39‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2ëêê Ç 2ëê3‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ëêë‬‬

‫‪191‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻧﺎﺧﻮدآ@ﮔﺎه ﻣﺎ را ﺑﻪ ﻳﺎد ﻋﻘﻼ¾ ﻣﺠﺎﻧﻴﻦ ﻣ‪Ç‬ﻲاﻧ‪Ç‬ﺪازد‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ‬

‫ﻋﺎﻗﻼن دﻳﻮاﻧﻪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻮدهاﻧﺪ و در ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪,‬‬
‫در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺮﺧﻼف ﻋﺎدات و آداب ﻣﺮدم رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬درواﻗﻊ در ﻇﺎﻫﺮ دﻳﻮاﻧﻪ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ ا ‪‬ﻣﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪان در ﭘﺲ اﻳﻦ ﻇﺎﻫﺮ دﻳ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻤﺎ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﺼﻮﺻﻴﺎﺗﻲ از آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ‬
‫ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺎ@ﻛﻲ از ﺧﺮدو ﺑﻴﻨﺶآﻧﻬﺎ ﺑﻮد‪ /‬ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺻﻄﻼﺣ‪ H‬ﺑﻪآﻧﻬﺎ ﻋﻘﻼ¾‬
‫ﻣﺠﺎﻧﻴﻦ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪/‬‬

‫وﻻﻳﺖﺗﻜﻮﻳﻨﻲﻛﻴﺨﺴﺮو‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ‪ ,‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﭘﻴﺮان از ﻣﺮگ ﻧﺠﺎت‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ /‬از اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از داﺳﺘﺎن‪Ô ,‬ﺑﻌﺪ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ روح ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻛﻢﻛﻢ ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬اﻓﺮاﺳﻴﺎب دﺳﺘﻮر ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪﻛﻴﺨﺴﺮو وﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ﺑﻪﺳﻴﺎوﺷﮕﺮد)ﺷﻬﺮي ﻛﻪ‬
‫ﺳﻴﺎوش در ﺗﻮران ﺳﺎﺧﺖ( ﺑﺮوﻧﺪ‪ /‬ازورود ﻛﻴﺨﺴﺮو‪ ,‬ﺳﻴﺎوﺷﮕﺮد ﻛﻪ ﺧﺎرﺳﺘﺎن ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﮔﻮﻳﻲ از ﻧﻮ ﻣﺘﻮ ‪‬ﻟﺪ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻫﻤﺔ ﻣﻮﺟﻮدات از اﻧﺴﺎن‬
‫و ﺣﻴﻮان زﺑﺎن ﺗﺤﺴﻴﻦ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺑﺮ ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﻨﺪ‪ /‬ﮔﻮﻳﻲ ﺧﻀﺮ ﺑﻪ آن ﻣﻜﺎن‬
‫ﺧﺮﻣﻲ را ﺑﻪ ارﻣﻐﺎنآورده اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻗﺪم ﻧﻬﺎده و ﺳﺒﺰي و ‪‬‬
‫@ﻛﺠﺎ ﺟﻤﻠﮕﻲ ﮔﺸﺘﻪ ﺑﺪ ﺧﺎرﺳﺘﺎن‬ ‫@ﮔﺴﻲ ﻛﺮدﺷﺎن ﺳﻮيآن ﺷﺎرﺳﺘﺎن‬
‫ﺑﺴﻲ ﻣ‪Ç‬ﺮدم آﻣ‪Ç‬ﺪ ز ﻫ‪Ç‬ﺮﺳﻮ ﭘ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬ ‫ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ و ﻛﻴﺨﺴﺮو آﻧﺠﺎ رﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‬
‫دام ﭘ‪ÇÇÇ‬ﺮ آﻓ‪ÇÇ‬ﺮﻳﻦ‪1‬‬ ‫زﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎن دد و‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﺪه ﺳ‪Ç‬ﭙﺮدﻧﺪ ﻳﻚ ﻳﻚ زﻣ‪Ç‬ﻴﻦ‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺪ‪2‬‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻴﺎ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﭼ‪Ç‬ﻤﻦ ﺳ‪Ç‬ﺮو آزاد‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺧﺎ@ك آن ﺷﺎرﺳﺘﺎن ﺷﺎد ﺷﺪ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲداﻧ‪Ç‬ﻴﻢ‪ ,‬ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از وﺟ‪Ç‬ﻮه وﻻﻳﺖ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي‪ ,‬وﻻﻳﺖ ﺗﻜ‪Ç‬ﻮﻳﻨﻲ اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2ëë7 - 2ëëë‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ëì1‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪192‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ,‬ﭼﻮن اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ راﻣﻈﻬﺮوآﻳﻴﻨﻪ ﺗﻤﺎمﻧﻤﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار داده‪ ,‬ﺳﻌﻪو اﺣﺎﻃﺔ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪1/‬‬ ‫ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ ﺧﻮد را ﻫﻢ ﺑﻪ او ﻋﻨﺎﻳﺖ‬
‫ﺳﻴﺎوش ﻧﻴﺰ ﻛﻴﺨﺴﺮو را زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز در ﺷﻜ‪Ç‬ﻢ ﻣ‪Ç‬ﺎدرش اﺳﺖ‪ ,‬اﻳ‪Ç‬ﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫را‪2‬‬ ‫ﺑﻔﺮﻣﺎن ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻣ‪Ç‬ﺮغ و ﻣ‪Ç‬ﺎﻫﻲ و‬ ‫ﻧﺸ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻨﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺗ‪ÇÇ‬ﺨﺖ ﺷ‪ÇÇ‬ﺎﻫﻲ ورا‬

‫ﺳﺮوش‪,‬ﭘﻴﻚاﻳﺰديوﺣﺎﻣﻞوﺣﻲ‬
‫ﺑﻪ داﺳﺘﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎز ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺮدﻳﻢ‪ /‬از ﺳ‪Ç‬ﻮي دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ‪ ,‬در اﻳ‪Ç‬ﺮان ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ داﻏ‪Ç‬ﺪار ﻣ‪Ç‬ﺮگ‬
‫ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﺮاي ﻛﻴﻦﻛﺸﻲ‪ /‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺮوش ﺑﻪ ﺧﻮاب ﮔﻮدرز‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻴﺎوشاﻧﺪ و‬
‫ﻳﻜﻲ از ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻲ‪ ,‬ﻣﻲآﻳﺪ و ﭼﺎرة ﻛﺎر را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫وزﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻣﻮر ﺗ‪Ç‬ﺮك ﻧ‪Ç‬ﺮ اژدﻫ‪Ç‬ﺎ‬ ‫ﭼﻮ ﺧﻮاﻫﻲ ﻛﻪ ﻳﺎﺑﻲ زﺗﻨﮕﻲ رﻫﺎ‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺎه ﻛ‪Ç‬ﻴﺨﺴﺮوﺳﺖ‪3‬‬ ‫@ﻛﺠﺎ ﻧﺎم آن‬ ‫ﺑﻪﺗﻮران ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ﻧ‪Ç‬ﺎﻣﺪاري ﻧ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﺶ‪4‬‬ ‫زﭼﺮخ آﻧﭻ ﭘﺮﺳﺪ دﻫﺪ‬ ‫ﻓ‪Ç‬ﺮﺧﺶ‬
‫ﭼ‪Ç‬ﻮ آﻳ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪاﻳ‪Ç‬ﺮان ﭘ‪Ç‬ﻲ ‪‬‬
‫ﺳ‪ÇÇ‬ﺮوش از ﻣ‪ÇÇ‬ﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻳ‪ÇÇ‬ﺰدان آﻳ‪Ç‬ﻴﻦ ﻣ‪Ç‬ﺰدﻳﺴﻨﺎﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻈﻬﺮ اﻃ‪Ç‬ﺎﻋﺖ و‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ﻣﺤﺾ اﺳﺖ و در اوﺳﺘﺎ‪ ,‬ﻣﺘﻮن ﭘﻬﻠﻮي و ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ از ﻋﻈﻤﺖ واﻻﻳﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ /‬در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺳﺮوش در رأس ﻫﻤﺔ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﺳﺖ و ﭼﻬﺮة ﻳﻚ‬
‫ﻧﺎﺟﻲ و ﺑﺸﺎرتدﻫﻨﺪه را دارد‪ /‬او در ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻴﺎم ﻓﺮﻳﺪون ﻫﻤﻪﺟﺎ ﻳﺎر و ﻳﺎور اوﺳﺖ‬
‫ﺗﺼﺮف دژﺑﻬﻤﻦ‬
‫ﺗﻔﻮق ﻓﺮﻳﺪون ﺑﺮ ﺿ ‪‬ﺤ ﺎ@ك ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻫﻨﮕﺎم ‪‬‬
‫و ﺑﺎﻧﻴﺮوي ﺧﻮد ﺳﺒﺐ ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻳﺎري ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﺪ و اﻳ‪Ç‬ﻦ ﭘ‪Ç‬ﺎدﺷﺎه در آﻏ‪Ç‬ﺎز ﻋ‪Ç‬ﺮوج روﺣ‪Ç‬ﺎﻧﻲ و اﻧ‪Ç‬ﺘﺨﺎب‬

‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻤﺤﻤﺪ ﮔﻨﺎﺑﺎدي )ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه(‪ ,‬وﻻﻳﺘﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬چ ‪ ,ê‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,1381 ,‬ﺻﺺ ‪/32 Ç 30‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ر‪@/‬ك‪ :‬ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ‬

‫‪ /2‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ج ‪ ,3‬ب ‪/2197‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/302ê Ç 3023‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3027‬‬

‫‪193‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‪ ,‬از او ﻣﺪد ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪ /‬در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬اﻳﻦ ﭘﻴﻚ اﻳﺰدي ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺟ‪Ç‬ﺒﺮ‪Ä‬ﻴﻞ‬
‫اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﺪه‬

‫ﺟﺴﺘﺠﻮيﻫﻔﺖﺳﺎﻟﺔﮔﻴﻮﺑﺮايﻳﺎﻓﺘﻦﻣﺮاد‬
‫@ﮔﻮدرز ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺧﻮاب‪ ,‬ﻓﺮزﻧﺪش‪ ,‬ﮔﻴﻮ را ﻣﺄﻣﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﻮرانﺑﺮود و‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو را ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ /‬ﮔﻴﻮ ﺑ‪Ç‬ﻲدرﻧﮓ ﻣ‪Ç‬ﻲﭘﺬﻳﺮد و راﻫ‪Ç‬ﻲ ﺗ‪Ç‬ﻮران ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪ /‬او از ﻫ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﺗﻮراﻧﻲ‪Ä‬ﻲ ﻛﻪ در راه ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ ,‬ﺟﻮﻳﺎي ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻣﻲﺷﻮد و ا@ﮔﺮ آن ﺗﻮراﻧ‪Ç‬ﻲ اﻇ‪Ç‬ﻬﺎر‬
‫ﺑﻲاﻃ‪‬ﻼﻋﻲ ﻛﻨﺪ‪ ,‬او را ﻣﻲﻛﺸﺪ‪ /‬درﺣﻘﻴﻘﺖ او ﺣﻜﻢ ﻃﺎﻟﺐ دردﻣ‪Ç‬ﻨﺪي را دارد ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﻮاﻧﻊ را ﻛﻨﺎر ﻣﻲزﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮادش را ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ /‬ﻫﻔﺖ ﺳﺎل در ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻃﻠﺐ ﻣﻲﮔﺮدد‪/‬‬
‫@ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺷﻚو ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻲاﻓﺘﺪو ﮔﺎﻫﻲ ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻧﺎاﻣﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮدو ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻲﺷﻚ ﺧﻮاب ﮔﻮدرز‪ ,‬ﺧﻮاﺑﻲ ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ ﺑﻮده و ﻣﻦ ﺑﻴﻬﻮده ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﻢ و اﺻ‪Â‬‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮوي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪/‬‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻦﻛﻴﺨﺴﺮودرﻛﻨﺎرﭼﺸﻤﻪ‬
‫در دو ﺧﻮاﺳﺘﺎري ﮔﻴﻮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪‬اوﻟﻴﻦ ﭘﻬﻠﻮان ‪ Ç‬ﺳﺎﻟﻚ در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن‪ ,‬ﺑﻪ اوج‬
‫رﺳﻴﺪه و ﺻﺒﺮش ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﺷﺎه ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ /‬از ﻧﻈﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ا@ﮔﺮ‬
‫ﻃﺎﻟﺒﻲ در ﻏﺮب ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﺧﻠﻮص ‪‬ﻧﻴﺖ و ﻋﻘﻴﺪه‪ ,‬ﺧﺪا را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺣﻘﻴﻘﺖ را‬
‫از او ﺑﺠﻮﻳﺪ‪ ,‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة ﺧﻮد را ا@ﮔﺮ در ﺷﺮق ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺑﺮاي ﻫ‪Ç‬ﺪاﻳﺖ او‬
‫@ﮔﺴﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﮔﻴﻮ ﻛﻴﺨﺴﺮو را ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻲ ﭘﺮ از ‪‬ﻣﻲ ﺑﺮ دﺳﺖ‪ ,‬ﻛﻨﺎر ﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻜ‪ÇÇ‬ﻲ ﺳ‪ÇÇ‬ﺮو ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻻ دل آرام ﭘ‪Ç‬ﻮر‬ ‫ﻳﻜﻲ ﭼﺸﻤﻪاي دﻳﺪ ﺗﺎﺑﺎن ز دور‬
‫ﺑﻪﺳﺮ ﺑﺮزده دﺳ‪Ç‬ﺘﺔ ﺑ‪Ç‬ﻮي و رﻧﮓ‬ ‫ﻳﻜﻲ ﺟﺎم ﭘﺮ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﭼﻨﮓ‬

‫ﻣﺤﻤﺪﺟﻌﻔﺮ ﻳﺎﺣﻘ‪ ‬ﻲ‪ ,‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺎﻃﻴﺮ و اﺷﺎرات داﺳﺘﺎﻧﻲ در ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﺮوش‪ ,137ë ,‬ص ‪/2ê7‬‬
‫‪ /1‬ر‪@/‬ك‪ :‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪19ê‬‬

‫ﭘ‪ÇÇÇ‬ﺪﻳﺪ آﻣ‪ÇÇ‬ﺪ و راﻳﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺨﺮدي‪1‬‬ ‫ﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﺮه اﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺰدي‬ ‫ز ﺑ‪ÇÇÇÇÇ‬ﺎﻻي او‬

‫‪‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦﭼﻬﺮه ﺟﺰ در ﺧﻮرﮔﺎه ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﺑﻪدلﮔﻔﺖﮔﻴﻮ اﻳﻦ ﺑﺠﺰ ﺷﺎه ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﭼﻮ ﺗﻨﮓ اﻧﺪر آﻣﺪ ﮔﻮ ﺷﺎه ﺟﻮي‪2‬‬ ‫ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎده ﺑ‪ÇÇ‬ﺪو ﺗ‪ÇÇ‬ﻴﺰ ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﻬﺎد روي‬

‫رﻣﺰﭼﺸﻤﻪوﺟﺎمﻣﻲ‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ ,‬ﺳﺮاﺳﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ در ﻣﻌﺮض زوال اﺳﺖ و در اﻳﻦ ‪Ö‬‬
‫ﻣﻴﺎن ﭼﺸﻤﻪ‪,‬‬
‫رﻣﺰ ﺣﻴﺎت اﺳﺖ‪ /‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﻴﺨﺴﺮو در ﻛ‪Ç‬ﻨﺎر ﭼﺸ‪Ç‬ﻤﻪ ﺗ‪Ç‬ﺼﺎدﻓﻲ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ‬
‫ﻧﺸ‪Ç‬ﺎندﻫﻨﺪة ﺣ‪Ç‬ﻴﺎت روح اوﺳﺖ و ﺣ‪Ç‬ﻴﺎت روح در ﻣ‪Ç‬ﻌﺮﻓﺖ و ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﺶ آن اﺳﺖ‪/‬‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺳﺮﺷﺎر از ﻣﻌﺮﻓﺖ روﺣﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ‪‬ﻓﺮه اﻳﺰدي از ﻗﺎﻣﺖ او‬
‫ﻣﻲﺗﺎﺑﺪ و ﻧﺸﺎن ﺧﺮد از ﭼﻬﺮة او ﻧﻤﺎﻳﺎن اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﭼﺸﻤﻪ ﻫﻤﺎن ﭼﺸﻤﺔ ﺣ‪Ç‬ﻴﺎت‬
‫ﻣﻜﺮر درﺑﺎرة آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺟﺎﻣﻲ ﭘﺮ از ﻣﻲ ﺑﺮ دﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺮﻓﺎ ‪‬‬
‫دارد‪ /‬ﺟﺎم‪ ,‬ﻇﺮف ﻗﺒﻮل اﺳﺮار اﻟﻬﻲ اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮاي آن‪ ,‬دل‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺒﺴﺘﺮي در ﻛﻨﺰاﻟﺤﻘﺎﻳﻖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺟﺎم ﻫﻤﺎن ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎن‬
‫اﺳﺖ‪3/‬‬ ‫@ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻲ ﻧﻴﺰ رﻣﺰ ﺳﺮﻣﺴﺘﻲ از ﺣﻘﺎﻳﻖ و اﺳﺮار اﻳﺰدي اﺳﺖ‪ /‬در آﻳﺎت ‪ ì ,ë‬و ‪17‬‬
‫ﺳﻮرة دﻫﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮاب اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ " > /‬ا ﱠن ا ‪‬ﻻ ‪Ö‬ﺑﺮار ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﺸﺮ ‪Ô‬ﺑﻮ ‪‬ن " ﻧﻴﻜﺎن و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺎن‬
‫‪‬ﺄس " از ﺟﺎﻣﻲ ]ﭘﺮ ﻣﻲ[ "@ﻛ×ﺎ ‪‬ن ‪‬ﻣ ×ﺰ ا ‪Ô‬ﺟ ×ﻬﺎ ﻛﺎﻓ‪Ô‬ﻮر‪ "G‬ﺟﺎﻣﻲ ﻛﻪآﻣﻴﻎآن ﻛﺎﻓﻮر‬
‫ﻣﻲآﺷﺎﻣﻨﺪ‪ " /‬ﻣ ‪Ö‬ﻦ ﻛ ‪‬‬
‫" ‪Ô‬ﻳﻔ ‪‬ﺠﺮوﻧﻬﺎ‬ ‫اﺳﺖ‪" /‬ﻋ‪‬ﻴﻨ‪ H‬ﻳ ‪Ö‬ﺸﺮب ‪‬ﺑ ×ﻬﺎ ‪‬ﻋ ×ﺒ ﺎداﷲ" از ﭼﺸﻤﻪاي ﻛﻪ ﻣﻲآﺷﺎﻣﻨﺪ ازآن ﺑﻨﺪﮔﺎن اﷲ‬
‫اﷲ ﺧﻮاﻫﺪ در ﺑﺎﻻ و ﻧﺸﻴﺐ[ ‪" ///‬و ‪Ô‬ﻳ ‪Ö‬ﺴﻘ‪‬ﻮن ﻓﻴﻬﺎ‬ ‫‪‬ﺗﻔ‪Ö‬ﺠﻴﺮا" ﻣﻲرواﻧﻨﺪآن رواﻧﻴﺪﻧﻲ ] ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫@ﻛﺄﺳ‪ "@H‬ﻣﻲآﺷﺎﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺸﺎن را ﻣﻲ از ﺟﺎم "@ﻛ×ﺎ ‪‬ن ‪‬ﻣ ×ﺰ ا ‪Ô‬ﺟﻬﺎ ‪‬ز ﻧ ‪‬ﺠﺒﻴﻼ" آﻣﻴﻎ آن ﻣﻲ زﻧ‪Ç‬ﺠﺒﻴﻞ‬

‫‪ /1‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ج ‪ ,3‬اﺑﻴﺎت ‪/3130 Ç 3128‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/313ê Ç 3133‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺻﻔﻴﺮ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺑﻲﻧﺎ‪ ,13êê ,‬ﺻﺺ ‪/122 Ç 121‬‬

‫‪ /3‬ر‪@/‬ك‪ :‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺒﺴﺘﺮي‪ ,‬ﻛﻨﺰ اﻟﺤﻘﺎﻳﻖ‪ ,‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ‪‬ﺳﻴﺪ ‪‬‬
‫‪19ë‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬
‫اﺳﺖ‪1</‬‬

‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻫﻤﭽﻮن ﻣﺮادي ﻋﺎرف و ﻛﺎﻣﻞ‪ ,‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﻴﻮ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ;‬

‫@ﮔﻴﻮ ﻧﻴﺰ ﺳﺮ در ﻗﺪم ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻣﻲﻧﻬﺪ‪ /‬او ﻫﻤﺔ ﻣﺎﺟﺮا از وﻳﺮان ﺷﺪن اﻳﺮان و ﺧﻮاب‬
‫@ﮔﻮدرز راﺑﺮايﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻮيﺳﻴﺎوﺷﮕﺮد ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬در‬
‫ﻣﻴﺎن راه‪ ,‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ‪ ,‬ﻣﺎدر ﻛﻴﺨﺴﺮو را ﻫﻢ ﻫﻤﺮاه ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬ﻓ‪Ç‬ﺮﻧﮕﻴﺲ از ﻛ‪Ç‬ﻴﺨﺴﺮو‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﻏﺰاري ﺑﺮود و در آﻧﺠﺎ‪ ,‬زﻳﻦ و ﻟﮕﺎم ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻬﺰاد‪ ,‬اﺳﺐ‬
‫ﺳﻴﺎوش ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ /‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺳﻮار اﺳﺐ ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻮن ﺑ‪Ç‬ﺎد از ﮔ‪Ç‬ﻴﻮ ﻧ‪Ç‬ﺎﭘﺪﻳﺪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد; ﮔﻴﻮ ﺳﺎﻟﻚ ﺑﻪ ﺷﻚ ﻣﻲاﻓﺘﺪ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﺑﺎرﮔﻲ ﮔﺸﺖ و ﺑﻨﻤﻮد روي‬ ‫ﻫﻤﻲﮔﻔﺖ ﻛ‪Ç‬ﺎﻫﺮﻣﻦ ﭼ‪Ç‬ﺎرهﺟﻮي‬
‫ﮔﻨﺞ ﻣﻦ‪2‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ رﻧﺞ ﺑﺪ در ﺟﻬﺎن‬ ‫@ﻛﻨﻮن ﺟﺎن ﺧﺴﺮو ﺷﺪ و رﻧﺞ ﻣﻦ‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﺮ ﺿﻤﻴﺮ ﮔﻴﻮ واﻗﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬اﻳﻦ اﺷﺮاف او ﺑﺮ ﺿﻤﻴﺮ ﮔﻴﻮ از ﻧ‪Ç‬ﻮع‬
‫ﻗﺪرت اﺷﺮاف ﭘﻴﺮان ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻦ ﻣﺮﻳﺪان اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ ﺑ‪Ç‬ﻴﺪار دل ﺷ‪Ç‬ﺎه ﻧ‪Ç‬ﻴﻮ‬ ‫ﻫ‪Ç‬ﻤﻲﺑﻮد ﺗ‪Ç‬ﺎ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ او رﻓﺖ ﮔ‪Ç‬ﻴﻮ‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﻢ آﺷﻜ‪ÇÇ‬ﺎرا ﺑ‪Ç‬ﻪ روﺷ‪Ç‬ﻦ روان‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﺔ ﭘ‪Ç‬ﻬﻠﻮان‬
‫ﻳ‪Ç‬ﺎد‪3‬‬ ‫ﻳﻜﻲ ﺑﺮ دل اﻧﺪﻳﺸﻪ آﻣﺪت‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﺪو ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ زﻳ‪Ç‬ﻦ اﺳﺐ ﻓ‪Ç‬ﺮخﻧﮋاد‬
‫ﺟ‪Ç‬ﻮان‪4‬‬ ‫@ﻛﻪ اﻫﺮﻳﻤﻦ آﻣﺪ ﺑﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﭼ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﻴﻦ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد اﻧ‪ÇÇ‬ﺪﻳﺸﺔ ﭘ‪ÇÇ‬ﻬﻠﻮان‬
‫ﻛ‪Ç‬ﺮد‪5‬‬ ‫دل ﺷﺎد ﻣﻦ ﺳﺨﺖ ﻧ‪Ç‬ﺎﺷﺎد‬ ‫@ﻛﻨﻮن رﻓﺖ و رﻧﺞ ﻣﺮا ﺑ‪Ç‬ﺎد ﻛ‪Ç‬ﺮد‬

‫ﻋﺪ ¸ اﻻﺑﺮار‪ ,‬ﺑﻪﺳﻌﻲ و اﻫﺘﻤﺎم ﻋﻠﻲاﺻﻐﺮ ﺣﻜﻤﺖ‪ ,‬ج ‪ ,10‬چ ‪ ,7‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ,1382 ,‬ﺻﺺ ‪/31ê Ç 313‬‬
‫رﺷﻴﺪاﻟﺪ ﻳﻦ ﻣﻴﺒﺪي‪ ,‬ﻛﺸﻒ اﻻﺳﺮار و ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‬

‫‪ /2‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ج ‪ ,3‬اﺑﻴﺎت ‪/3211 Ç 3210‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/321ë Ç 3213‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3218‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3219‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪19ì‬‬

‫رﻣﺰزره‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو‪ ,‬ﮔﻴﻮ و ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ﺑﻪ اﻳﻮان ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ﻣﻲروﻧﺪ‪ /‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ ﮔﻨﺞ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ‬
‫دارد‪,‬آن را ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ‪ /‬در ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﮔﻨﺞ‪ ,‬دﻳﻨﺎر‪ ,‬زره‪ ,‬ﻳﺎﻗﻮت‪ ,‬ﮔﻮﭘﺎل و‪ ///‬اﺳﺖ‪ /‬او‬
‫از ﮔﻴﻮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ از آن ﻣﻴﺎن ﭼﻴﺰي ﺑﺮدارد و ﮔﻴﻮ ﭘﺲ از زﻣﻴﻦﺑﻮﺳﻲ و ﻋﺮض‬
‫ادب‪ ,‬درع ﺳﻴﺎوش را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﮔﺮﻓﺘﻦ زره در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن‪ ,‬ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ‬
‫رﺳﻢ ﺧﺮﻗﻪﭘﻮﺷﻲ ﺻﻮﻓﻴﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ رﻣﺰ ورود ﺑﻪ ﺳﻠﻮك ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ /‬درﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﺗﺼﻮف‪ ,‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﻫﻤﺎن ﺑ‪Ç‬ﻴﻌﺖ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي اﺳﺖ‪ /‬در ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻳﺦ‬
‫اﻳﻦ رﺳﻢ در ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف‪ ,‬ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬رﺳﻤﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻴﻌﺖ‪ ,‬ﺧﺮﻗﻪاي را ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﻫﻤﺎن ﺑﻬﺮة‬
‫‪‬‬
‫وﻻﻳﺖ ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﺮﻳﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ورود آن ﻣﺮﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻠﻮك اﻟﻲ اﷲ‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﮔﻴﻮ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ زره‪ ,‬رﺳ‪Ç‬ﻤ‪ H‬ﺑ‪Ç‬ﻪ‬ ‫ﺑﻮده‪1/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺳﻠﻚ ﭘﻬﻠﻮان ‪ Ç‬ﺳﺎﻟﻜﺎن ﻛﻴﺨﺴﺮودرﻣﻲآﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﻔﻴﺔ درون‪ ,‬ﺧﻮد را ﺑﺮاي ﻧﺒﺮدي‬
‫ﻋﻈﻴﻢ آﻣﺎده ﻛﻨﺪ‪/‬‬

‫ﻗﺪرتﺗﺼﺮفﻛﻴﺨﺴﺮودرآبوﺑﺎد‬
‫‪‬‬
‫ﻫﺮ ﺳﻪ راﻫﻲ اﻳﺮان ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ /‬ﭘﻴﺮان ﻛﻪ از آن ﺳﻮ ﻣﻄ‪‬ﻠﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺗﻌﻘﻴﺐآﻧﻬﺎ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ‪ /‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ و ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ رﻧﺞ راه‪ ,‬ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﻲروﻧﺪ و‬
‫@ﮔﻴﻮ آﻧﻬﺎ را ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻲ ﻣﻲدﻫﺪ‪ /‬ﺳﭙﺎه ﺗﻮراﻧﻴﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﺟﻨﮕﻲ ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ‬
‫درﻣﻲﮔﻴﺮد و ﮔﻴﻮ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲﻧﻴﺮوي ﻫﺰار ﻣﺮد را ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪,‬آﻧﻬﺎ را ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﮔﻴﻮ از اﻳﻦ ﺟﻨﮓﭘﻴﺮوز‬
‫ﭘﻴﺮان ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺳﭙﺎﻫﻲ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦﺗﺮ ‪‬‬
‫ﺑﻴﺮون ﻣﻲآﻳﺪ‪ /‬ﺑﺎردﻳﮕﺮ اﻓﺮاﺳﻴﺎبﻟﺸﻜﺮي ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﻮيآﻧﻬﺎ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ‪/‬‬

‫‪ /1‬ر‪@/‬ك‪ :‬دﻛﺘﺮ ﺷﻬﺮام ﭘﺎزوﻛﻲ‪" ,‬ﺣﺪﻳﺜﻲ در ذ@ﻛﺮ ﺧﺮﻗﺔ ﺻﻮﻓﻴﻪ"‪ ,‬ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان ) ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪ ,(8‬ﮔﺮدآوري و ﺗﺪوﻳﻦ دﻛﺘﺮ ‪‬ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪,‬‬

‫ﺑﻬﺎر ‪ ,1380‬ﺻﺺ ‪/ë7 Ç ëì‬‬

‫‪197‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻴﺤﻮن ﻣﻲرﺳﻨﺪ و از ﻛﺸﺘﻴﺒﺎن ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻛﺸﺘﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎآن از ﺟﻴﺤﻮن‬

‫ﺑﮕﺬرﻧﺪ ا ‪‬ﻣﺎ ﻛﺸﺘﻴﺒﺎن در ﺟﻮاب ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﻛﻪ آب روان را ﭼﻪ ﭼﺎ@ﻛ‪Ç‬ﺮ ﭼ‪Ç‬ﻪ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ ﺑﺎ ﮔﻴﻮ ﭘﺲ ﺑﺎج ﺧﻮاه‬
‫ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎه‪1‬‬

‫@ﮔﻴﻮ ﺑﻪ او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﺑﺨﻮاه و او ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭼ‪Ç‬ﻬﺎر ﭼ‪Ç‬ﻴﺰ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ :‬درع ﺳﻴﺎوش‪ ,‬ﺑﻬﺰاد‪ ,‬ﻓﺮﻧﮕﻴﺲ و ﻛﻴﺨﺴﺮو‪ /‬ﮔﻴﻮ از ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﺴ‪Ç‬ﺨﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻮن ﻓﺮﻳﺪون از آب ﺑﮕﺬرد‪ /‬او اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ اﺳﺖ و ﺗ‪Ç‬ﻤﺎم ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻲ‬
‫اوﺳﺖ‪/‬‬
‫@ﻛﻪ ﺑﺎ ‪‬ﻓﺮ و ﺑ‪Ç‬ﺮزي و زﻳ‪Ç‬ﺒﺎي ﮔ‪Ç‬ﺎه‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺒﺪ آب را ﻛ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﻮ راه‬
‫@ﮔ‪Ç‬ﺰﻧﺪي ﻧ‪Ç‬ﺒﺎﻳﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﻴﺮد ﺳ‪Ç‬ﺮت‬ ‫ا@ﮔﺮ ﻣﻦ ﺷﻮم ﻏ‪Ç‬ﺮﻗﻪ ﮔ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﺎدرت‬
‫@ﻛﻪ ﺑﻴﻜﺎر ﺑ‪Ç‬ﺪ ﺗ‪Ç‬ﺨﺖ ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﻨﺸﻬﺎن‬ ‫زﻣ‪ÇÇ‬ﺎدر ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﻮدي ﻣ‪Ç‬ﺮاد ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن‬
‫ﻳﺎد‪2‬‬ ‫از اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﺮ دل ﻣﻜﻦ ﻫﻴﭻ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺮا ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺰ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎدر ز ﺑ‪ÇÇ‬ﻬﺮ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ زاد‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﺑﻴﺎت ﻓﻮق‪ ,‬ﻳﻜﻲ از ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪﺗﺮﻳﻦ اﺑﻴﺎت ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ اﺳﺖ‪ /‬در‬
‫ﻋﺮﻓﺎن‪ ,‬ﻫﺪف از ﺧﻠﻘﺖ ﺟﻬﺎن و ﻫﺴﺘﻲ‪,‬آﻓﺮﻳﻨﺶ اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در‬
‫ﻚ ‪‬ﻻﺟﻠﻲ‪ 3/‬در اﻳﻨﺠﺎ‪ ,‬ﮔﻴﻮ‪,‬ﻣﺮاد از‬
‫اﻻﺷﻴﺎ¾ ‪ ‬ﻻ ‪Ö‬ﺟ ‪‬ﻠﻚ و ‪‬ﺧﻠ‪‬ﻘ ‪Ô‬ﺘ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﻠﻘﺖ‬
‫‪Ô‬‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ ﻗﺪﺳﻲ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻫﺴﺘﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺪف از ﺧﻠﻘﺖ ﺧﻮد را وﺟﻮد ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻣﻲداﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ از رود ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺬرﻧﺪ‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻼﻣﺖ ﮔ‪Ç‬ﺬﺷﺘﻦ از آب‬
‫ﭘﺪﻳﺪهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ در داﺳﺘﺎﻧﻬﺎي اﻧﺒﻴﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﻋﻴﺴﻲ و زرﺗﺸﺖ ﻫﻢ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪/‬‬
‫اﻓﺮاﺳﻴﺎب ﺳﺮ ﻣﻲرﺳﺪ و ﭼﻮن آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ‪ ,‬ﺧﺸﻤﮕﻴﻦ‪ ,‬ﻛﺸﺘﻴﺒﺎن را ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺑﻴﺖ ‪/3êë0‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ê71 Ç 3êì8‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﺮاي ﺗﻮ ﺧﻠﻖ ﻛﺮدم و ﺗﻮ را ﺑﺮاي ﺧﻮدم‪/‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪198‬‬

‫@ﻛﻪ@ﻛﺮدي ﻛﺴﻲ زآب ﺟﻴﺤﻮنزﻣﻴﻦ‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺪﻳﺪم ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮﮔﺰ ﺷ‪Ç‬ﻨﻴﺪم ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ‬

‫ﭼﻮ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺷ‪Ç‬ﺪي ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ راه ﮔ‪Ç‬ﺮﻳﺰ‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻬﺎران و اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ آب ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻮج ﺗ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻨﺎر‪1‬‬ ‫ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻲ ﻫﻮا داﺷ‪Ç‬ﺘﺸﺎن ﺑ‪Ç‬ﺮ‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻨﺎن ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻮار‬
‫ﻣﺴﺨﺮ ﻛﻴﺨﺴﺮوﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻃﺒﻖ اﻳﻦ اﺑﻴﺎت‪ ,‬آب و ﺑﺎد ﻫﺮ دو ‪‬‬

‫دﻳﺪارﭘﻬﻠﻮاﻧﺎنﺑﺎﻛﻴﺨﺴﺮودراﻳﺮانوﺑﺮﺗﺨﺖﻧﺸﺴﺘﻦﻛﻴﺨﺴﺮو‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ,‬ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣ‪Ç‬ﻲرﺳﻨﺪ‪ /‬ﭘ‪Ç‬ﻬﻠﻮاﻧ‪Ç‬ﺎن در اﺻ‪Ç‬ﻔﻬﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺷ‪Ç‬ﺎه دﻳ‪Ç‬ﺪار‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬ﻫﻤﻪ ﻛﻤﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻣﻴﺎن ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻃﻮس‪,‬ﭘﺴﺮ ﻧﻮذر‪ ,‬وﻓﺮﻳﺒﺮز‪ ,‬ﭘﺴﺮ‬
‫@ﻛﺎوس‪ ,‬ﺑﻨﺎي ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻲﻧﻬﻨﺪ‪ /‬ﻛﺎوس ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر آزﻣﻮﻧﻲ ﺑﻪ اﺟﺮا ﻣﻲﮔﺬارد و آن‪,‬‬
‫@ﮔﺸﻮدن دژ ﺑﻬﻤﻦ در اردﺑﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن اﺳﺖ‪ /‬ﻫﺮ ﻛﻪ اﻳﻦ دژ را‬
‫ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ‪ ,‬ﭘﺎدﺷﺎه اﻳﺮان ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻃﻮس و ﻓﺮﻳﺒﺮز راﻫﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ ﻗ‪Ç‬ﺪرت‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪن ﺑﻪ دژ را ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎ ﺳ‪Ç‬ﺮاﻓﻜ‪Ç‬ﻨﺪﮔﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪/‬‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﺎ ﺗﻨﻲ ﭼﻨﺪ از ﮔﻮدرزﻳﺎن ﺑﻪ راه ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ‪ /‬ﻛﻴﺨﺴﺮو در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺪد ﻧﺎم ﺧﺪا‬
‫دژ را ﻣﻲﮔﺸﺎﻳﺪ و از اﻫﺮﻳﻤﻦ ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﺎه اﻳﺮان ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬او‬
‫ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲﺧﻮرد ﻛﻪ اﻓﺮاﺳﻴﺎب را ﻧ‪Ç‬ﺎﺑﻮد ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‪ /‬از اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﺨﺶ از داﺳ‪Ç‬ﺘﺎن‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﻪ‬
‫ﺟﻨﮓﻫﺎﻳﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺗﻮراﻧﻴﺎن درﻣﻲﮔﻴﺮد‪ /‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ در ﻫﻤﺔ اﻳﻦ رزمﻫﺎ‪ ,‬ﭘﻬﻠﻮان ‪ Ç‬ﺳﺎﻟﻜﺎن ﻛﻴﺨﺴﺮوآزﻣﻮده‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاي رزم ﻧﻬﺎﻳﻲ و از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن اﻓﺮاﺳﻴﺎب آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪/‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎنﻛﻴﺨﺴﺮو‪,‬ﻓﺮﻣﺎنﺧﺪاﺳﺖ‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺔ ﺧﺮد ﻛﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎن او ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﺎن ﺧ‪Ç‬ﺪاﺳﺖ‪ /‬ﭘ‪Ç‬ﻬﻠﻮان ‪Ç‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ë02 Ç 3ë00‬‬

‫‪199‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫ﺳﺎﻟﻜﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ از ﻓﺮﻣﺎن او ﻋﻮاﻗﺐ ﺑﺪي دارد‪ /‬ﮔﻮدرز ﺑﻪﭘﻴﺮان ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺳ‪Ç‬ﺮاي‪1‬‬ ‫روان ﺷﺮم دارد‬ ‫ﭼﻮ ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﺎن ﺧﺴ‪Ç‬ﺮو ﻧ‪Ç‬ﻴﺎرم ﺑ‪Ç‬ﺠﺎي‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﭘﺲ از ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﻃﻮس و رﻓﺘﻦ او از راه ﻛﻼت ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮگ ﻓﺮود‪ ,‬ﺑﺮادر ﻧﺎﺗﻨﻲ ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﭼﺮا ﺑﺮد ﻟﺸﻜﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻮي ﺣ‪Ç‬ﺼﺎر‬ ‫دﻣ‪ÇÇ‬ﺎن ﻃ‪ÇÇ‬ﻮس ﻧ‪Ç‬ﺎﻣﺮد ﻧ‪Ç‬ﺎﻫﻮﺷﻴﺎر‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺪ ﻣ‪Ç‬ﻬﺮ‬
‫ز ﻃ‪Ç‬ﻮس و ز ﻟﺸﻜ‪Ç‬ﺮ ‪‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﻮن ﻻﺟ‪ÇÇ‬ﺮم ﻛ‪ÇÇ‬ﺮدﮔﺎرﺳ‪ÇÇ‬ﭙﻬﺮ‬
‫@ﻛﻪﻧﻔﺮﻳﻦ ﺑﺮ و ﺑﺎد و ﺑﺮ ﭘﻴﻞ و ﻛﻮس‪2‬‬ ‫ﺑﺪ آﻣﺪ ﺑﻪ ﮔﻮدرزﻳﺎن ﺑ‪Ç‬ﺮ زﻃ‪Ç‬ﻮس‬
‫ﻣﺪﻋﺎ وﻗﺘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن از اﻣﺮ ﻛﻴﺨﺴﺮو‪,‬و‬
‫اﻳﻦ ‪‬‬
‫آزرده ﺧﺎﻃﺮﺷﺪن او‪ ,‬ﺷﻜﺴﺖﻫﺎي ﭘﻲ در ﭘﻲ‪Ä‬ﻲ ﺑﺮاي اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآورد‪,‬‬
‫ﻣﺘﻨﺒﻪ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ و آﻣﺪن رﺳﺘﻢ و دﻋﺎي ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑ‪Ç‬ﺮاي آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ‪,‬‬
‫درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﺲ از ‪‬‬
‫ﭘﻴﺮوز ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪/‬‬

‫دمﻣﺴﻴﺤﺎﻳﻲﻛﻴﺨﺴﺮو‬
‫در داﺳﺘﺎن دوازده رخ‪ ,‬ﺗﻘﺮﻳﺒ‪ H‬ﻫﻤﺔ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎنآزﻣﻮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ /‬دوازده ﭘﻬﻠﻮان‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ دوازده ﭘﻬﻠﻮان ﺗﻮراﻧﻲ ﺗﻴﻎ ﻣﻲ ‪‬ﻛﺸﻨﺪ وآﻧﻬﺎ را ﻣﻲ ‪Ô‬ﻛﺸﻨﺪ‪ /‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن‬
‫@ﮔﺴﺘﻬﻢ زﺧﻤﻲ ﻣﻲﺷﻮد وﻛﻴﺨﺴﺮو ﺧﻮدﺑﺮاي درﻣﺎﻧﺶ ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﺪ‪ /‬اوﻣﻬﺮهاي دارد ﻛﻪ‬
‫از ﻫﻮﺷﻨﮓ‪ ,‬ﻃﻬﻤﻮرث و ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺮاث ﺑﺮده ﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ آن ﺑﺮ ﺑﺎزوي ‪Ô‬ﮔﺴﺘﻬﻢ‪,‬‬
‫@ﮔ‪Ô‬ﺴﺘﻬﻢ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز ﺳﻼﻣﺘﻲاش را ﺑﺎز ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻲ ﻣﻬﺮه ‪Ô‬ﺑﺪ ﺧﺴ‪Ç‬ﺘﮕﺎن را اﻣ‪Ç‬ﻴﺪ‬ ‫ﺟﻤﺸﻴﺪ‬
‫ز ﻫﻮﺷﻨﮓ و ﻃﻬﻤﻮرث و ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,ë‬ص ‪ ,1ë7‬ﺑﻴﺖ ‪/12ìê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,ê‬ص ‪ ,117‬اﺑﻴﺎت ‪/3ê Ç 32‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪200‬‬

‫ﺑﻪ ﺑﺎزوش ﺑﺮداﺷ‪Ç‬ﺘﻲ ﺳ‪Ç‬ﺎل و ﻣ‪Ç‬ﺎه‬ ‫رﺳﻴﺪه ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻴﺮاث ﻧ‪Ç‬ﺰدﻳﻚ ﺷ‪Ç‬ﺎه‬
‫@ﮔﺸ‪ÇÇ‬ﺎد آن ﮔ‪ÇÇ‬ﺮاﻧ‪ÇÇ‬ﻤﺎﻳﻪ از دﺳﺖ‬ ‫ﭼﻮ ﻣ‪‬ﻬﺮ دﻟﺶ ﮔﺴﺘﻬﻢ را ﺑﺨﻮاﺳﺖ‬
‫اﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎزوي ﮔﺴ‪Ç‬ﺘﻬﻢ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﺒﺴﺖ‬ ‫راﺳﺖ‬
‫دﺳﺖ‪1‬‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﻤﺎﻟﻴﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺧﺴ‪Ç‬ﺘﮕﻴﻬﺎش‬
‫ﻗﻮة درﻣﺎﻧﮕﺮي ﻛﻴﺨﺴﺮو اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺑﻪواﺳﻄﺔ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﺮه‪ ,‬ﻧﻤﻮد ‪‬‬
‫‪‬ﻓﺮ ﺑﺮاﻳﺶ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه‪ /‬در زاﻣﻴﺎدﻳﺸﺖ‪ ,‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ درﻣﺎنﻫﺎ ﺳﺘﻮده ﺷﺪه‪/‬‬
‫)زاﻣ‪Ç‬ﻴﺎد ﻳﺸﺖ‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﻘﺮة ‪ /(7ì‬ﭘﺲ از اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ ﻛ‪Ç‬ﻴﺨﺴﺮو‪ ,‬ﮔﺴ‪Ç‬ﺘﻬﻢ زﺧ‪Ç‬ﻤﻲ را درﻣ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ,‬ﺑﻪ راز و ﻧﻴﺎز ﺑﺎ ﺧﺪا ﻣﻲﭘﺮدازد‪ /‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ او ﺑﻪ ﻣﺪد ﻧ‪Ç‬ﺎم ﺧ‪Ç‬ﺪا‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺑﻜﻨﺪ و او ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ دم ﻣﺴﻴﺤﺎﻳﻲ دارد‪/‬‬

‫اﺳﺮﮔﻴﺘﻲﺑﺎﻗﻮةﺳﺮﻣﺴﺘﻲﻛﻴﺨﺴﺮو‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺮﻗﺮاريﻧﻮردرﺳﺮ‬
‫اﻓﺮاﺳﻴﺎبآواره و در ﺑﻪدر در ﻏﺎري ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻣﺮدي ﻋﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﻮم در‬
‫ﻫﻤﺎن ﻛﻮه ﭘﺮﺳﺘﺸﮕﺎﻫﻲ دارد‪ /‬او ﺑﻪ واﺳﻄﺔﺳﺮوش ازوﺟﻮد اﻓﺮاﺳﻴﺎبآ@ﮔﺎه ﻣﻲﺷﻮد‬
‫و او را ﺑﺎ ﻛﻤﻨﺪش اﺳﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ اﻓﺮاﺳﻴﺎب ﭘﺲ از ﭼﻨﺪي ﻓﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﻫﻮم ﻋﺎﺑﺪ‬
‫ﭼﺎرة ﻛﺎر را در آن ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻜﻨﺠﺔ ﮔﺮﺳﻴﻮز‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺮادر اﻓ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﻴﺎب‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻬﺮ او را‬
‫ﺑﺠﻨﺒﺎﻧﺪ ﺗﺎ او از آبﺑﻴﺮون آﻳﺪ‪ /‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺤﻮ‪ ,‬اﻓﺮاﺳﻴﺎب اﺳﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﭘﺲ از آن‬
‫دژﺧﻴﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه‪ ,‬ﮔﺮﺳﻴﻮز و اﻓﺮاﺳﻴﺎب را ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻤﺎم ﺧﻮﺑﻲ‬
‫و روﺷﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺑﺪي و ﻇﻠﻤﺖ ﻏﻠﺒﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻫﻮم در اوﺳﺘﺎ ﮔﻴﺎﻫﻲ اﺳﺖ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪس‪ ,‬اﻳﺰدي‪ ,‬درﻣﺎنﺑﺨﺶ و ﻫﻢ ﻧ‪Ç‬ﺎم اﻳ‪Ç‬ﺰدي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻫﻮراﻣﺰدا ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ اﻓﺮاﺳﻴﺎبﭘﻴﺮوز ﺷﻮد و او را دﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺰد‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮوﺑﺒﺮد ﺗﺎ او را در ﻛﻨﺎر درﻳﺎﭼﺔ ﭼ‪Ã‬ﭽﺴﺖ ﺑﻜﺸﺪ‪@) /‬ﮔﻮش ﻳﺸﺖ‪ ,‬ﻓﻘﺮات ‪17‬و‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,ë‬ص ‪ ,233‬اﺑﻴﺎت ‪/2ë00 Ç 2ê97‬‬

‫‪201‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﺟﻪ اﻳﺰدي ﻫﻮم در اوﺳﺘﺎ‪ ,‬ﻣﻲﺗﻮان‬

‫‪‬‬ ‫‪/(18‬‬
‫ﻗﻮة ﺳﺮﻣﺴﺘﻲ ﻛﻴﺨﺴﺮو اﺳﺖ‪ /‬ﻛﻴﺨﺴﺮو‪ ,‬اﻳ‪Ç‬ﻦ اﻧﺴ‪Ç‬ﺎن ﻛ‪Ç‬ﺎﻣﻞ‪,‬‬
‫@ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻫﻮم‪ ,‬ﻧﻤﺎد ‪‬‬
‫ﺳﺮﻣﺴﺖ از ﺟﻠﻮة ﻣﺤﺒﻮب‪ ,‬ﮔﻴﺘﻲ را از ﻇﻠﻤﺖ ﻣﻲرﻫﺎﻧﺪ‪/‬‬

‫ﺷﻨﻴﺪنآوازيازﻣﻠﻜﻮت‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو در اوج اﻗﺘﺪار و ﺑﺼﻴﺮت و ﺧﺮد درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ از ﺗ‪Ç‬ﻤﺎم ﺟ‪Ç‬ﻨﮓﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﻲ و دروﻧﻲ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪه‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻴﺘﻲ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن اوﻳﻨﺪ‪,‬‬
‫درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎمآرزوﻫﺎﻳﺶ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ,‬آﻫﻨﮓ رﻓﺘﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬روح ﺑﻬﺸﺘﻲ او‬
‫آوازي از ﻣﻠﻜﻮت ﺷﻨﻴﺪه‪ /‬ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮود ﺗﺎ ﺟﺎوداﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬او ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‪:‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻴﺶ آﻫ‪Ç‬ﺮﻣﻨﻲ‪1‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺪاﻧ‪ÇÇ‬ﺪﻳﺸﻲ و‬ ‫رواﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻢ ﻧ‪ÇÇÇ‬ﺒﺎﻳﺪ ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ آرد ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﻲ‬
‫ﺑﻪ روﺷﻦ روان اﻧ‪Ç‬ﺪر آرم ﻫ‪Ç‬ﺮاس‬ ‫ﺑﻪ ﻳﺰدان ﺷﻮم ﻳﻚ زﻣﺎن ﻧﺎﺳﭙﺎس‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺪي‪2‬‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ آﻳ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﮋي و راه‬ ‫ﻓ‪ÇÇ‬ﺮه اﻳ‪ÇÇ‬ﺰدي‬
‫ز ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻦ ﺑﮕﺴ‪ÇÇÇ‬ﻠﺪ ‪‬‬
‫او ﺑﻪ راز ﺑﺰرگ ﻫﺴﺘﻲ ﭘﻲ ﺑﺮده اﺳﺖو اﻳﻦ رازﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن از زﻳﺮدﺳﺖ و ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﻫﻤﻪ روزي ﻣﻲﻣﻴﺮﻧﺪ‪ /‬ﭘﺲ آﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﭘﻴﺶ از ﻣﺮگ‪ ,‬ﻣ‪Ô‬ﺮد و ﺑﻪ اﺧﺘﻴﺎر و اراده‪ ,‬ﻋﺎﻟﻢ ﻓﺎﻧﻲ را ﺗﺮك ﻛﺮد و ﺟﺎوداﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪ? او‬
‫ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ دردﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ رازوﻧ‪Ç‬ﻴﺎز ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻌﺒﻮدش ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ /‬ﭘ‪Ç‬ﻬﻠﻮان ‪ Ç‬ﺳ‪Ç‬ﺎﻟﻜﺎﻧﺶ‬
‫ﻣﻲﭘﻨﺪارﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺪﻳﺸﺔ ﺷﺎه ﺗﻴﺮه ﺷﺪه‪ /‬دﻟﺴﻮزاﻧﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮاي او ﭼ‪Ç‬ﺎرهاﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻨﺪ‪/‬‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو ازآﻧﻬﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﺪ ﺑﻪ دل ﺧﻮد راه ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ /‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﭘﻨﺞ ﻫﻔﺘﻪ‬
‫ﺳﻮز و ﮔﺪاز‪ ,‬ﺷﺒﻲ از ﺷﺐﻫﺎ‪ ,‬ﺳﺮوش‪ ,‬ﭘﻴﻚ اﻳﺰدي ﭼﻴﺰي در ﮔ‪Ç‬ﻮش او زﻣ‪Ç‬ﺰﻣﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ :‬دﻋﺎي ﻛﻴﺨﺴﺮو اﺟﺎﺑﺖ ﮔﺸﺘﻪ‪ /‬او ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ را ﺗﺮك ﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ص ‪ ,380‬ﺑﻴﺖ ‪/2ê28‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ص ‪ ,380‬اﺑﻴﺎت ‪/2ê33 Ç 2ê32‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪202‬‬

‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻨﺎن دﻳ‪ÇÇ‬ﺪ در ﺧ‪ÇÇ‬ﻮاب ﻛ‪Ç‬ﻮ را‬

‫ﻧ‪Ç‬ﻬﻔﺘﻪ ﺑﮕ‪Ç‬ﻔﺘﻲ ﺧ‪Ç‬ﺠﺴﺘﻪ ﺳ‪Ç‬ﺮوش‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ@ﮔ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮش‬
‫@ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ اي ﺷ‪ÇÇ‬ﺎه ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﻚ اﺧ‪ÇÇ‬ﺘﺮ و‬
‫ﺑﺴﻮدي ﺑﺴﻲ ﻳﺎره و ﺗﺎج و ﺗﺨﺖ‬ ‫ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﻚﺑﺨﺖ‬
‫@ﻛﻨﻮن آﻧ‪Ç‬ﭻ ﺟﺴ‪Ç‬ﺘﻲ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻲ‬ ‫ا@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ زﻳ‪Ç‬ﻦ ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن ﺗ‪Ç‬ﻴﺰ ﺑﺸ‪Ç‬ﺘﺎﻓﺘﻲ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﭙﺎي‪1‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺎﺑﻲ ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻦ ﺗ‪Ç‬ﻴﺮﮔﻲ در‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﻪﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ داور ﭘ‪Ç‬ﺎ@ك ﺟ‪Ç‬ﺎي‬
‫ﺑﻮد ﻣﻮر ازو ﺑﺮ زﻣ‪Ç‬ﻴﻦ‪2‬‬ ‫@ﻛﻪ اﻳﻤﻦ‬ ‫ﺳ‪ÇÇ‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﺨﺖ را ﭘ‪Ç‬ﺎدﺷﺎﻫﻲ ﮔ‪Ç‬ﺰﻳﻦ‬

‫اﻧﺘﺨﺎبﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو وﻇﻴﻔﺔ ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﺮ دوش دارد‪ /‬او ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از رﻓﺘﻦ‪ ,‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻌﺪي را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪ /‬اوﻟﻬﺮاﺳﺐ را ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه‪ /‬ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن از اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺣﻴﺮتزده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪/‬‬
‫زﻳﺮا ﻟﻬﺮاﺳﺐ ﭘﻬﻠﻮان ﮔﻤﻨﺎﻣﻲ اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ او از‬
‫ﻧﺴﻞ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﻓﺮﻫﻤﻨﺪو ﺻﺎﺣﺐﺷﺮمو دﻳﻦوﺧﺮد اﺳﺖ‪ /‬ا@ﮔﺮ ﻛﺴﻲ از او ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ‬
‫@ﻛﻨﺪ‪ ,‬ﺗﻤﺎم رﻧﺠﻬﺎﻳﺶ در ﻧﻈﺮ ﻛﻴﺨﺴﺮو‪ ,‬ﺧﻮارو ﺑﻲارزشو درﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺪا ﻫﻢ ﻧﺎﺳﭙﺎس‬
‫اﺳﺖ ﭼﻮن اﻣﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‪ ,‬اﻟﻬﻲ اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﻋﺮوجﻧﻮر‬
‫زﻣﺎن رﻓﺘﻦ ﺗﻨﮕﺘﺮ و ﺗﻨﮕﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﻋ‪Ç‬ﺰﻳﻤﺖ ﺑ‪Ç‬ﻲﻗﺮار اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﭘﺮﻳﺸﺎن و ﻏﻤﮕﻴﻨﻨﺪ‪ /‬ﻧﻪ ﺗﺎب ﺟﺪاﻳﻲ دارﻧﺪ و ﻧﻪ ﻗﺪرت آﻧﻜﻪ ﻛﻴﺨﺴﺮو را‬
‫ﺑﺎز ﺑﺪارﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ص ‪ ,388‬اﺑﻴﺎت ‪/2ë7ë Ç 2ë72‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ص ‪ ,388‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë81‬‬

‫‪203‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫ﺑﻪ زاري ﺧﺮوﺷﻴﺪن اﻧﺪر ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺖ‬ ‫ﻳﻼن را ﻫﻤﻪ ﭘ‪Ç‬ﺎ@ك در ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺮﻓﺖ‬

‫ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺸﺘﻦ‪1‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮاﻧﺴ‪ÇÇ‬ﺘﻤﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮد‬ ‫ﻫﻤﻲﮔﻔﺖ ﻛﺎﺟﻲ ﻣﻦ اﻳﻦ اﻧﺠﻤﻦ‬
‫ﻋﺪهاي از ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ /‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑ‪Ç‬ﻪ آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ راه‬
‫‪‬‬
‫ﭘﺮﻣﺸﻘ‪‬ﺘﻲ در ﭘﻴﺶ اﺳﺖ‪ /‬ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻳﻦ راه را ﻃﻲ ﻛﻨﺪ‪ /‬رﺳﺘﻢ و‬
‫زال و ﮔﻮدرز ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻃﻮس و ﮔﻴﻮ و ﺑﻴﮋن و ﻓﺮﻳﺒﺮز ﺑﺎز او را ﻫﻤﺮاﻫ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬ﭘﺲ از ﻳﻚ ﺷﺒﺎﻧﻪروز راه‪ ,‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﻪاي ﻛﻪ ﻳﻘﻴﻨ‪ H‬ﻫﻤﺎن آب ﺣﻴﺎت‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ /‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻪﺧﻮاب‪2‬‬ ‫ﻣﺒﻴﻨﻴﺪ دﻳﮕﺮ ﻣ‪Ç‬ﺮا ﺟ‪Ç‬ﺰ‬ ‫@ﻛﻨﻮن ﭼﻮن ﺑﺮآرد ﺳ‪Ç‬ﻨﺎن آﻓ‪Ç‬ﺘﺎب‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪيﻋﺮوج ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻧ‪Ç‬ﺎﭘﺪﻳﺪ‪3‬‬ ‫ز ﭼﺸﻢ ﻣﻬﺎن ﺷ‪Ç‬ﺎه ﺷ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﭼﻮ از ﻛﻮه ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺳﺮ ﺑ‪Ç‬ﺮﻛﺸﻴﺪ‬
‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪي آن ﭼﻨﺪ ﭘﻬﻠﻮان در زﻳﺮ ﺑﺮف ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ‪ ,‬ﺟﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ /‬ﭘﺲ از‬
‫اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا‪ ,‬ﻟﻬﺮاﺳﺐ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ و ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن‪ ,‬ﻫﻤﮕﻲ‪ ,‬ﻛﻤﺮ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺮ ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ‪/‬‬

‫ﺗﻄﺒﻴﻘﻲﻓﺮ ﺑﺎوﻻﻳﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫در اﺑﺘﺪاي اﻳﻦ ﻣﻘﺎل‪ ,‬درﺑﺎرة ﻣﻔﻬﻮم ‪‬ﻓﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﻣ‪Ç‬ﺪ‪/‬ﭘ‪Ç‬ﮋوﻫﺸﮕﺮان از‬
‫دﻳﺮﺑﺎز در ﭘﻲآن ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺮاي ‪‬ﻓﺮ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﺗﺎ ازﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ‪ ,‬ﭼﻬﺮة ﺣﻘﻴﻘﻲ آن را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﻨﺪ‪ /‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺗ‪Ç‬ﻌﺎرﻳﻒ‪,‬‬
‫ﻧﺴﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ از ﻳﻚ دﻳﺪﮔﺎه ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ارا‪ÇÄ‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﺪهاﻧ‪Ç‬ﺪ‪ /‬وﺟ‪Ç‬ﻪ‬
‫اﺷﺘﺮا@ك ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪,‬وﺟﻮد ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﻣﺎورا‪Ä‬ﻲ اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦﺑﺮداﺷﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ص ‪ ,ê08‬اﺑﻴﺎت ‪/2938 Ç 2937‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ص ‪ ,ê13‬ﺑﻴﺖ ‪/3022‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3027‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪20ê‬‬

‫ﺣﺎ@ﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اﺳﻴﺮ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ﮔﻮﻳﺸﻲ و ﻧﮕﺎرﺷﻲ ﺑﺎ‬

‫ﻳﻚ ﻛ ‪‬ﻠﻴﺖ ﻳﺎ وﺣﺪت ﺷﺪهاﻧﺪ‪ /‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت اﺻﻮ‪ Á‬ﺑﺮ دو ﺑﺨﺶ ﮔﻤﺎن و ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫اﺳﺘﻮار اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺒﻌ‪ H‬ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺣﻘ‪‬ﻪ راﻫﮕﺸﺎﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻋﺪهاي ازﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان‪ ,‬ﻓﺮ را ﻣﻌﺎدل ﻣﻌﻨﻲ ﺳﻠﻄﺎن در ﻗﺮآن‪ 1‬ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ /‬ﺑﺮﺧﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻴﺰ ‪‬ﻓﺮ را ﻫﻤﺎن ﺗﺄﻳﻴﺪ و ﻋﻨﺎﻳﺖ اﻟﻬﻲ ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ 2/‬ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت‪ ,‬ﺷﻴﺦ‬
‫اﺷﺮاق ﺳﻬﺮوردي ‪‬ﻓﺮ را ﻣ‪Ç‬ﻌﺎدل ﺳﻜ‪Ç‬ﻴﻨﻪ ﻛ‪Ç‬ﻪآﺧ‪Ç‬ﺮﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﺮﺗﺒﺔ اﻧ‪Ç‬ﻮار ﺳ‪Ç‬ﻠﻮك اﺳﺖ‪,‬‬
‫ﻣﻲداﻧﺪ‪ 3/‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ‪‬ﻓﺮ اﺳﺖ ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ اﻧﻄﺒﺎق‬
‫از ﺑﺮﺧﻲ ﺟﻬﺎت ﻣﺤﺪود ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺎ ﻗﺪري ﺗﺄ ‪‬ﻣﻞ درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺮﺗﺮ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ از ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﺑﺎ ‪‬ﻓﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﻧﻄﺒﺎق اﺳﺖ و آن‪ ,‬وﻻﻳﺖ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻟﻐﻮي ﻗ‪Ç‬ﺮار ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺘﻦ دو ﭼ‪Ç‬ﻴﺰ در ﻛ‪Ç‬ﻨﺎر ﻫ‪Ç‬ﻢ‬
‫‪‬‬ ‫وﻻﻳﺖ ﻛﻪ از رﻳﺸﺔ ‪‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﻪﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ,‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ,‬ﻫﻤﺎن ﺟﻨﺒﺔ اﻟﻲاﻟﺤﻘ‪‬ﻲ رﺳﻮل‬
‫ﻧﺒﻮت ﺗﺸﺮﻳﻌﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺟ‪Ç‬ﻨﺒﺔ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬درواﻗﻊ ﺑﺎ ﺑﻌﺜﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ا@ﻛﺮم)ص(‪ ,‬دوران ‪‬‬
‫اﻟﻲاﻟﺨﻠﻘﻲ رﺳﻮل اﺳﺖ‪ ,‬ﭘﺎﻳﺎن ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺖ ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﺟ‪Ç‬ﻨﺒﺔ اﻟﻲاﻟﺤ‪Ç‬ﻘ‪‬ﻲ رﺳ‪Ç‬ﻮل ﻛ‪Ç‬ﻪ در روز‬
‫ﻏﺪﻳﺮﺧﻢ اﻋﻼم ﺷﺪ‪ ,‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻮده‪ ,‬ﻫﺴﺖ و ﺧ‪Ç‬ﻮاﻫ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ /‬وﻻﻳﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﺎ‪,‬‬
‫ﺗﺼﻮف و ﻫﻤﺎن اﻣﺎﻧﺖ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﻪ آﺳ‪Ç‬ﻤﺎﻧﻬﺎ‪,‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ و ‪‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ‪‬‬
‫زﻣﻴﻦ و ﻛﻮﻫﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪآﻧﻬﺎ از ﭘﺬﻳﺮشآن ﺧﻮدداري ﻛﺮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﺔ‬
‫ﻇﻠﻮﻣﻲ و ﺟﻬﻮﻟﻲ آن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ /‬ﺣﺎل ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ,‬وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ‪‬ﻓﺮ و وﻻﻳﺖ را‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪/‬‬
‫‪ ÇÇ‬ﻓﺮ‪ ,‬ﻫﻢ در اوﺳﺘﺎ و ﻫﻢ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ از ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﺎه دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪/‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻌﻴﻦ‪ ,‬ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن در ادب ﻓﺎرﺳﻲ‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺗﻬﺮان‪ :‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ,1338 ,‬ص ‪/ê1ë‬‬
‫‪ /1‬ر‪@/‬ك‪ :‬‬
‫‪ /2‬ر‪@/‬ك‪ :‬ﻳﺸﺘﻬﺎ‪ ,‬ﮔﺰارش اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﭘﻮرداود‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺑﻲﻧﺎ‪ ,137ê ,‬ﺻﺺ ‪/31ë Ç 31ê‬‬

‫ﻣﺼﻨﻔﺎت ﺷﻴﺦ اﺷﺮاق‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ‪‬ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﻧﺼﺮ‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺠﻤﻦ ﻓﻠﺴﻔﺔ اﻳﺮان‪ ,13ë3 ,‬ﺻﺺ ‪/32ê Ç 319‬‬
‫ﺷﻬﺎباﻟﺪ ﻳﻦ ﻳﺤﻴﻲ ﺳﻬﺮوردي‪ ,‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /3‬ر‪@/‬ك‪:‬‬
‫‪20ë‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫وﻟﻲ ﺣﺎﻣﻞ‬
‫درﺣﻘﻴﻘﺖ ‪‬ﻓﺮ‪ ,‬ﺣﻜﻢ اﻣﺎﻧﺖ را دارد‪ /‬وﻻﻳﺖ ﻧﻴﺰ ودﻳﻌﻪ و اﻣﺎﻧﺖ اﺳﺖ و ‪‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﻌﺪي ﻣﻲرﺳﺪ‪/‬‬
‫وﻟﻲ ﺑﻪ ‪‬‬
‫آن اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ اﻣﺎﻧﺖ از ﻳﻚ ‪‬‬
‫‪ ÇÇ‬ﻓﺮ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﻋﻄﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬وﻻﻳﺖ ﻧﻴﺰ اﻣﺎﻧﺘﻲ اﻟﻬﻲ‬
‫ض‬
‫ات واﻻ ‪Ö‬ر ‪‬‬
‫‪Ç‬ﻤ ×ﻮ ‪‬‬
‫اﻟﺴ ×‬
‫ﺿﻨ‪‬ﺎ ا ‪‬ﻻ ×ﻣ‪Ç‬ﺎﻧ‪ ¹‬ﻋ‪Ç‬ﻠ‪‬ﻲ ﱠ‬ ‫اﺳﺖ‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮد ﻣ‪Ç‬ﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ا ‪×‬ﻧ‪Ç‬ﺎ ‪‬ﻋ ‪‬‬
‫‪Ç‬ﺮ ‪Ö‬‬
‫واﻟﺠﺒ ﺎل‪1////‬‬
‫‪×  ‬‬
‫‪ ÇÇ‬ﻓﺮ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖآن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻋﻄﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺴﻴﺎري‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮرداري‬
‫از اﻓﺮاد از ﺟﻤﻠﻪﻓﺮﻳﺒﺮز و ﻃﻮس ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﺎﻫﺰاده ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ‪‬‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫از ‪‬ﻓﺮ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ /‬ﻣﻘﺎم وﻻﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻋﻄﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﻠﻮك اﻟﻲاﷲ را ﻃﻲ ﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫‪ ÇÇ‬ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ از دو ﻧﻮع ‪‬ﻓﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن آﻣﺪه‪ :‬ﻓﺮ ﻛ‪Ç‬ﻴﺎﻧﻲ )وﺟ‪Ç‬ﻪ‬
‫وﻟﻲ ﻧﻴﺰ دو روي دارد‪ :‬ﻳﻚ روي ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ازآن‬
‫آﻓﺎﻗﻲ( و ‪‬ﻓﺮ اﻳﺰدي )وﺟﻪ اﻧﻔﺴﻲ(‪ /‬‬
‫ﻃﻲ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺎﻣﺎت از ﺗﺒ ‪‬ﺘﻞ ﺗﺎ ﻓﻨﺎ و ﭘﺲ ازآن ﺑﻘﺎ¾ ﺑﺎﷲدوﺑﺎره ﻣﻴﺎن‬
‫ﺟﻬﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ‪‬‬
‫وﻟﻲ روﻳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺧﻠﻖ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا ارﺷﺎد ﻛﻨﺪ‪ /‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ,‬‬
‫ﻣﻘﺮﺑﺘﺮﻳﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ دو وﺟﻪ ‪‬ﻓﺮ و وﻻﻳﺖ‬
‫ﺧﺪا دارد از آن ﺟﻬﺖ ﻛﻪ او ‪‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫‪ ÇÇ‬ﻓﺮ و ﻓﺮﻫﻤﻨﺪي‪ ,‬ﻣﻮﺟﺐ اﻗﺘﺪار‪ ,‬ﺑﺼﻴﺮت‪ ,‬ﻛﺮاﻣﺎت‪ ,‬اﻟﻬﺎم و ﻛﺸﻒ و ﺷﻬﻮد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬وﻻﻳﺖ ﻧﻴﺰ اﻣﻮري از اﻳﻦ دﺳﺖ را ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫‪ ÇÇ‬ﻧﻤﻮد ﺷﺎﺧﺺ و ﻣﻬﻢ ‪‬ﻓﺮ‪ ,‬ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺗﺎﺑﻨﺪه ﻳﺎ ﻫ‪Ç‬ﺎﻟﻪاي از ﻧ‪Ç‬ﻮر اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ از‬
‫وﻟﻲ‬
‫ﺳﻴﻤﺎي اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﻣﻲدرﺧﺸﺪ‪ /‬وﻻﻳﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ دل و ﺟﺎن ‪‬‬
‫آﻣ ‪Ô‬ﻨﻮا ﻳ‪Ô‬ﺨ ‪Ö‬ﺮ ‪Ô‬ﺟ ‪Ô‬ﻬﻢ ‪‬ﻣ ‪‬ﻦ‬ ‫وارد ﻣﻲﺷﻮدو اﻳﻦ ﻧﻮرروﺷﻨﮕﺮو ﻫﺎدي ﺳﺎﻟﻜﺎن اﺳﺖ‪ :‬اﷲ ‪‬‬
‫وﻟﻲ اﻟ‪‬ﺬﻳﻦ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة اﺣﺰاب‪ ,‬آﻳﺔ ‪ : 72‬ﻣﺎ اﻳﻦ اﻣﺎﻧﺖ را ﺑﺮ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﻴﻦ و ﻛﻮﻫﻬﺎ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻴﻢ‪////‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪20ì‬‬

‫اﻟ ‪Ô‬ﻈﻠ‪Ô‬ﻤﺎت ا ﻟ‪‬ﻲ اﻟﻨﻮر‪1/‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ,‬ﻓﺮ و وﻻﻳﺖ از ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﻬﺎت ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻘﻨﺪ‪ /‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻬﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ آﻧﻬﺎ را دو اﺳﻢ ﺑﺮاي ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ واﺣﺪ ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪/‬‬

‫ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪﺑﺎوﻟﻲ درﻣﺜﻨﻮي‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔوﻳﮋﮔﻴﻬﺎياﻧﺴﺎنﻓﺮﻫﻤﻨﺪدر‬
‫وﻻﻳﺖﺗﻜﻮﻳﻨﻲ‬
‫داﻧﺴﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ )@ﻛﻴﺨﺴﺮو( داراي وﻻﻳﺖ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺗﺼﺮف اوﻟﻴﺎي ﺧﺪا در ﻫﺴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درﻣﺜﻨﻮي ﻓﺮاوان‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪:‬‬
‫ﭼﺮخ و ﻣﻬﺮ و ﻣﺎﻫﺸﺎنآرد ﺳﺠﻮد‬ ‫@ﻛﺎن ﮔﺮوﻫﻲ ﻛﻪ رﻫﻴﺪﻧﺪ از وﺟﻮد‬
‫ﻣﺮ و را ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮد ﺧﻮرﺷﻴﺪ و اﺑﺮ‪2‬‬ ‫ﻫﺮ ﻛﻪ ﻣ‪Ô‬ﺮد اﻧﺪر ﺗﻦ او ﻧﻔﺲ ﮔ‪Ç‬ﺒﺮ‬

‫وﺣﻲواﻟﻬﺎم‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻣﻮرد وﺣﻲ و اﻟﻬﺎم ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ /‬ﺳﺮوش‪ ,‬ﭘﻴﻚ اﻳﺰدي‪ ,‬در ﮔﻮش او‬
‫زﻣﺰﻣﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪآرزوﻳﺶ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ /‬درواﻗﻊ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ‪ ,‬ﺻﺎﺣﺐ روح‬
‫وﻟﻲ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫وﺣﻲ ﮔﻴﺮ اﺳﺖ‪ /‬ﻫﻤﺎن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﺮاي ‪‬‬
‫از ﭼ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺤﻔﻮظ اﺳﺖ ﻣ‪Ç‬ﺤﻔﻮظ از ﺧ‪Ç‬ﻄﺎ‬ ‫ﻟﻮح ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺤﻔﻮظ اﺳﺖ او را ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺸﻮا‬
‫وﺣ‪ÇÇ‬ﻲ ﺣ‪ÇÇ‬ﻖ واﷲ اﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻢ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻟﺼﻮاب‬ ‫ﻧﻪ ﻧﺠﻮم اﺳﺖ و ﻧﻪ رﻣﻞ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺧﻮاب‬
‫ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﺎن‪3‬‬ ‫وﺣ‪ÇÇ‬ﻲ دل ﮔ‪ÇÇ‬ﻮﻳﻨﺪ آن را‬ ‫از ﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﻲ روﭘ‪ÇÇ‬ﻮش ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﻣﻪ در ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺎن‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :2ë7‬ﺧﺪا ﻳﺎور ﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن اﺳﺖ‪ /‬اﻳﺸﺎن را از ﺗﺎرﻳﻜﻲﻫﺎ ﺑﻪ روﺷﻨﻲ ﻣﻲﺑﺮد‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3017 Ç 301ì‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/18ë3 Ç 18ë1‬‬

‫‪207‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬

‫ﻲوﺗﺼﺮفدرﻧﻔﻮس‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻠﻢﻟﺪﻧ ‪‬‬
‫@ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺟﺎم ﺟﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻫﻤﺎن‬
‫دل اوﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن از ﻫﺮ ﭘﻠﻴﺪي ﭘﺎ@ك ﺷﺪه‪ ,‬آﻳﻴﻨﺔ اﺳﺮار اﻟﻬ‪Ç‬ﻲ اﺳﺖ‪ /‬از ﻃ‪Ç‬ﺮف‬
‫دﻳﮕﺮ‪ ,‬او ﻣﻮرد وﺣﻲ و اﻟﻬﺎم ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﭘﺲ او ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻠﻢ ﻟﺪﻧ‪‬ﻲ وﺑﺮ ﺗﻤﺎم اﺳﺮار‬
‫وﻟﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻋﻠﻢ ﻟﺪﻧ‪‬ﻲ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﺷ‪Ç‬ﺮاف ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎﻃﻦ‬ ‫واﻗﻒ اﺳﺖ‪ /‬در ﻣﺜﻨﻮي ﻧﻴﺰ ‪‬‬
‫ﺗﺼﺮف در ﻧﻔﻮس آﻧﻬﺎ‪ ,‬آﻧﻬﺎ را ارﺷﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺳﺎﻟﻜﺎن و ‪‬‬
‫در ﺣ‪ÇÇ‬ﻀﻮر ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت ﺻ‪Ç‬ﺎﺣﺒﺪﻻن‬ ‫دل ﻧﮕ‪ÇÇ‬ﻪ دارﻳ‪ÇÇ‬ﺪ اي ﺑ‪Ç‬ﻲﺣﺎﺻﻼن‬
‫@ﻛﻪ ﺧﺪا زﻳﺸﺎن ﻧﻬﺎن و ﺳ‪Ç‬ﺎﺗﺮﺳﺖ‬ ‫ﭘﻴﺶ اﻫﻞ ﺗﻦ ادب ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮﺳﺖ‬
‫اﺳﺖ‪1‬‬ ‫زاﻧﻚدﻟﺸﺎن ﺑﺮ ﺳﺮاﻳﺮ ﻓﺎﻃﻦ‬ ‫ﭘﻴﺶ اﻫﻞ دل ادب ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻦ اﺳﺖ‬

‫‪‬‬
‫اﻧﺴﺎنﻛﺎﻣﻞﻋﻘﻞﻛﻞاﺳﺖ‬
‫ﻣﻜﺮر ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻘﻮل‬ ‫وﻟﻲ را ﻋﻘﻞ ‪‬‬
‫ﻛﻞ ﻣﻲداﻧﺪ و در ﻣﺜﻨﻮي ‪‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬‬
‫ﺟﺰ‪Ä‬ﻲ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﻣﺎ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪ ÇÇ‬ﺧﻮد را ﺑﻪ او ﻣ ‪‬ﺘﺼﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺗﺎ ﻛﻪ ﺑﺎزآﻳﺪ ﺧﺮد زان ﺧ‪Ç‬ﻮي ﺑ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﻋﻘﻞ ﻛﺎﻣﻞ را ﻗﺮﻳﻦ ﻛﻦ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺧ‪Ç‬ﺮد‬
‫ﭘﺲ زدﺳﺖ آ@ﻛﻼنﺑﻴﺮون ﺟﻬﻲ‪2‬‬ ‫ﭼﻮﻧﻜﻪدﺳﺖﺧﻮد ﺑﻪدﺳﺖ او ﻧﻬﻲ‬
‫در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺗﻠﻮﻳﺤ‪ H‬ﺧﺮد ﻛﻞ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ از اﻳﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫داده ﺷﺪ‪:‬‬
‫او ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺳ‪ÇÇ‬ﭙﺎه‪3‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺪ آﻳ‪ÇÇ‬ﺪ ز آزار‬ ‫ﻧ‪Ç‬ﺒﺎﻳﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﺮدد دل آزرده ﺷ‪Ç‬ﺎه‬

‫اﻧﺴﺎنﻛﺎﻣﻞﭘﻴﺮﻋﻘﻞاﺳﺖﻧﻪﭘﻴﺮﺳﺎل‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3229 Ç 322ì‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/739 Ç 738‬‬

‫‪ /3‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ج ‪ ,ê‬ص ‪ ,3ì‬ﺑﻴﺖ ‪/êêë‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪208‬‬

‫در ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﭘﻴﺮ ﺳﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﭘﻴﺮ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﻣ‪Ç‬ﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫@ﻛﺴﻲ در ﺟﻮاﻧﻲ ﻳﺎ ﻣﻴﺎﻧﺴﺎﻟﻲ‪ ,‬ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﻠﻮك را ﻃﻲ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻣﻘﺎم وﻻﻳﺖ‬
‫رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫رﻳﺶ ﺳ‪Ç‬ﺮ‪1‬‬ ‫ﻧﻪ ﺳﭙﻴﺪي ﻣﻮي اﻧﺪر‬ ‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﻞ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ اي ﭘﺴ‪Ç‬ﺮ‬
‫در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﺪارد‪ /‬ﻛ‪Ç‬ﻴﺨﺴﺮو ﺑ‪Ç‬ﺎ اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ از ا@ﻛ‪Ç‬ﺜﺮ‬
‫ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﺧﻮدﺟﻮانﺗﺮ اﺳﺖ ا ‪‬ﻣﺎ ﻫﻤﭽﻮنﭘﻴﺮي ﻛﺎﻣﻞ دم ﺑﻪ دمآﻧﻬﺎ را ارﺷﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬

‫اﻧﺴﺎنﻛﺎﻣﻞ‪,‬ﻧﻮراﺳﺖ‬
‫وﻟﻲ‪ ,‬ﻧﻮر ﺣﻖ در ﻟﺒﺎس ﺑﺸﺮي اﺳﺖ‪ /‬او ﻧﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﺑﺮ آن ﻏﻠﺒﻪ‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﻴﺮﮔﻲ و ﻛﺎﺳﺘﻲ ﻧﻤﻲﮔﺮاﻳﺪ‪/‬‬
‫اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺑﺸ‪Ç‬ﺮ‪2‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﺒﻴﻨﻲ ﻧ‪Ç‬ﻮر ﺣ‪Ç‬ﻖ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻧﻴﻜﻮ ﺑﺎز ﻛ‪Ç‬ﻦ در ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻧﮕ‪Ç‬ﺮ‬
‫در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ اﺑﺘﺪا ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺧﻮاب ﭘﻴﺮان وﻳﺴﻪ‪ ,‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﺑﻪ ﻧﻮر ﺗﺸ‪Ç‬ﺒﻴﻪ ﺷ‪Ç‬ﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ /‬در ﺗﻤﺎم دوران ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲاش ﺑﺎ روﺷﻨﮕﺮيﻫﺎي ﺧﻮد‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻴﺮﮔﻲﻫﺎي ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ و‬
‫ﻣﺒﺪل ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺳ‪Ç‬ﺮاﻧ‪Ç‬ﺠﺎم ﺑ‪Ç‬ﺎ دﻓ‪Ç‬ﻊ ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﺸﮕﻲ‬
‫ﺑﺎﻃﻦ ﭘﻬﻠﻮان ‪ Ç‬ﺳﺎﻟﻜﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﻧﻮر ‪‬‬
‫اﻓﺮاﺳﻴﺎب‪ ,‬ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭼﺸﻤﺔ ﻧﻮر ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪/‬‬

‫دﻋﺎياﻧﺴﺎنﻛﺎﻣﻞﺑﻪاﺟﺎﺑﺖﻣﻘﺮوناﺳﺖ‬
‫وﻟﻲ آﻳﻴﻨﺔ ﺗﻤﺎمﻧﻤﺎي ﺣﻖ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﺑﻴﻦ او و ﺧﺪا وﺟﻮد‬
‫ﭼﻮن ‪‬‬
‫ﻧﺪارد‪ ,‬ﻫﺮﭼﻪ از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ,‬اﺟﺎﺑﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﻓﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﮔﻔﺖ او ﮔﻔﺖ ﺧﺪاﺳﺖ‬ ‫@ﻛﺎن دﻋﺎي ﺷﻴﺦ ﻧﻪ ﭼﻮن ﻫﺮ دﻋﺎﺳﺖ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/21ì3‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/22ë2‬‬

‫‪209‬‬ ‫وﻟﻲ در ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‪1‬‬‫رد‬
‫ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺶ ﺧﻮد ‪‬‬ ‫ﻛ‪Ç‬ﺪ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﭼﻮن ﺧﺪا از ﺧﻮد ﺳ‪ÆÇ‬ال و ‪‬‬
‫در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻣﺴﺘﺠﺎب اﻟﺪﻋﻮه اﺳﺖ‪ /‬در ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ‪ ,‬وﻗﺘﻲ رزم‬
‫ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن اﻳﺮانو ﺗﻮران ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﻣﻲﺷﻮد‪,‬ﻛﻴﺨﺴﺮو از ﺧﺪا ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﻳﺎريﺷﺎن‬
‫@ﻛﻨﺪ‪ /‬در ﻫﻤﺎن دم ﺑﺎد ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲوزد و ﺳﭙﺎه ﺗﻮران ﻣﻐﻠﻮب ﻣﻲﺷﻮد وﻣﻬﻤﺘﺮ از آن‪,‬‬
‫دﻋﺎ و ﻧﻴﺎﻳﺶ ﭼﻬﻞ روزة ﻛﻴﺨﺴﺮو اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آن را اﺟﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦﺟﺎﻧﺸﻴﻦ‬
‫وﻟﻲ ﻻﺣﻖ ﺑﻪ اذن ﺧﺪاﺳﺖ‪:‬‬
‫وﻟﻲ ﺳﺎﺑﻖ‪ ,‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪‬‬
‫درﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﻳﻜﻲ از وﻇﺎﻳﻒ ‪‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‪2‬‬ ‫ﻫﺮ ﻛﺮا او ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه‬ ‫وﻟﻲ ﺷ‪Ç‬ﻬﺮه ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫وﻟﻲ را ﻫ‪Ç‬ﻢ ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺮ ‪‬‬
‫در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﻛﻴﺨﺴﺮو ﭘﻴﺶ از ﻋﺮوﺟﺶ ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﻠﻜﻮت‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻟﻬ‪Ç‬ﺎم ﺳ‪Ç‬ﺮوش‪,‬‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺶ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬

‫اﻧﺴﺎنﻛﺎﻣﻞازﻣﺮگﻧﻤﻲﺗﺮﺳﺪ‬
‫اوﻟﻴﺎي ﺧﺪا ﻫﻴﭻﮔﺎه از ﻣﺮگ ﻧﻤﻲﺗﺮﺳﻨﺪ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻨﺪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻗ‪Ç‬ﻮم ﺑ‪Ç‬ﺮ وي رﻳﺸ‪Ç‬ﺨﻨﺪ‬ ‫ﻣﺮگ ﻛﺎﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ازو در وﺣﺸﺖاﻧﺪ‬
‫ﻧ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﮔ‪Ç‬ﻬﺮ‪3‬‬ ‫ﺑﺮ ﺻ‪Ç‬ﺪف آﻳ‪Ç‬ﺪ ﺿ‪Ç‬ﺮر‬ ‫@ﻛﺲ ﻧ‪ÇÇÇ‬ﻴﺎﺑﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ دل اﻳﺸ‪ÇÇ‬ﺎن ﻇ‪ÇÇ‬ﻔﺮ‬
‫در ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ واﺿﺢﺗﺮ اﺳﺖ‪ /‬ﻛﻴﺨﺴﺮو ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ از ﻣ‪Ç‬ﺮگ ﻧ‪Ç‬ﻤﻲﮔﺮﻳﺰد‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل آن ﻣﻲرود‪/‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞﻛﻼم‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/22êê Ç 22ê3‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/23ëê‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ë10 Ç 30ë9‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪210‬‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﻲ‬

‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‪ ,‬اﻧﺴﺎن ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ ﺣﻤﺎﺳﻪ را‪ ,‬ﻫﻤﺎن اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﻋﺮﻓﺎن داﻧﺴﺖ‪ /‬او ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﻮده‪ ,‬ﻫﺴﺖو ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ /‬ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫اﻧ‪Ç‬ﻲ ﺟ‪Ç‬ﺎﻋ ‪Õ‬ﻞ‬ ‫و ﻣﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب او اﺣﺎﻃﻪ ﻧﺪارﻳﻢ‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻣ‪Ç‬ﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻓﻲاﻻرض ﺧﻠﻴﻔ ‪ ,¹‬ﻣﻦ در زﻣﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻢ‪/‬‬
‫ﺗﻔﻀﻞ ﻣﻲدﻫﺪ و در ﺻﻔﺎت‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ ,‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان ‪‬‬
‫و اﺧﻼق‪ ,‬ﻣﺘﺨﻠ‪‬ﻖ ﺑﻪ اﺧﻼق و ﺻﻔﺎت ﺧﻮد ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ /‬آﻧﮕ‪Ç‬ﺎه ﻣﺄﻣ‪Ç‬ﻮر ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫اﺳﻮهاي ﺣﺴﻨﻪ اﺳﺖ ﻣﻴﺎن ﺧﻠﻖ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ‪‬ﻓﺮ ﻳﺎ وﻻﻳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪاي از‬
‫ﺟﻤﺎل و ﺟﻼل ﺣﻖ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻣﺎ ﺑﭙﺮدازد ﺗﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻮر اﻳﻦ آﻳﻴﻨﻪ@ﮔ‪Ç‬ﺮدان‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﻮﻳﻢ و از ﻇﻠﻤﺖﻫﺎ و ﺗﻴﺮﮔﻲﻫﺎ رﻫﺎﻳﻲ ﻳﺎﺑﻴﻢ و در اﻳﻦ ﺳﻠﻮك‪ ,‬ﻓﺮه ﺟﻮ‪,‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ و آﻧﮕﺎه در آن ﻧﻮر‪ ,‬ﻣﺤﻮ ﺷﻮﻳﻢ و ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻓﻨﺎ¾ ﻓﻲ اﷲ ﺑﺮﺳﻴﻢ‪/‬‬
 ‫ﻣﻮﻟﻮي در ﺗﻨﮕﻨﺎي ادﺑﻴﺎت‬

‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻳﺮجﭘﻮر‬

‫‪‬‬

‫اﻣﺮوزه ﺳﺨﻦ از ﻧﺎم و آوازة ﻋﺎﻟﻢﮔﻴﺮ و ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮل ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺷ‪Ç‬ﻨﻴﺪه‬

‫ﺑﺪﻳﻬﻴﺎت ﺑﻠﻜﻪ از دﺳﺘﻪ ﺳﺨﻨﺎن‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد; ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﺻﺤﺒﺖ از ﺷﻬﺮت او ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ از‬
‫ﻣﻜﺮر ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻌﺮوﻓﻴﺖ و ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﻠ‪‬ﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ آﺛﺎر و اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫آﺳﻤﺎﻧﻲ و ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ اﻣﺮ دﺧ‪Ç‬ﻴﻞ در اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﻠﻨﺪآوازﮔ‪Ç‬ﻲ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻼشﻫﺎ و‬
‫@ﻛﻮﺷﺶﻫﺎي ﺑﻲدرﻳﻎ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان و ادﺑﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺻﺪور و ﺷﻴﻮع آﺛﺎر و‬
‫اﻓﻜﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ اﻗﺼﺎ¾ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫"ﺷﺎﻋﺮ" و "ﻋﺎرف" دو ﺻﻔﺖ ﺗﻔﻜﻴﻚﻧﺎﭘﺬﻳﺮ از اﻳﻦ ﻧﺎم ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﺎوﻳﺪان ﺑﻮده‬
‫و ﻫﺴﺖ‪ /‬اﻣﺮوزه ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﻧﺎم ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪‬اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ در اذﻫﺎن ﻫﻤﮕﺎن ﺗﺪاﻋﻲ‬
‫ﻧﺎم ﺷﺎﻋﺮي ﺑﺰرگ و ﺑﻲﻫﻤﺘﺎﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﺔ ﻋﺮﻓﺎن ﻗﻠﻢ ﻓﺮﺳﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ و اﻟﺘﻔﺎت ﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺔ ﺷﺎﻋﺮي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻴﺶ از وﺟﻪ‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ اذﻋﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺪﻋﺎي ﻣ‪Ç‬ﺎ‪ ,‬اﻧ‪Ç‬ﺒﻮه ﻣ‪Ç‬ﻄﺎﻟﻌﺎت و ﭘ‪Ç‬ﮋوﻫﺶﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ از‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اوﺳﺖ و دﻟﻴﻞ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪212‬‬

‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ اﺷﻌﺎر او ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺻﺪ اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ از ﻣﻴﺰان ﺗﺤﻘﻴﻖ و‬
‫ﺗﺪﻗﻴﻖ ﺑﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻓﺰوﻧﻲ دارد‪/‬‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺨﺼﻴﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﻋ ‪‬ﻠﺖ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﮕﺮش آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻣ‪Ç‬ﻌﺮﻓﺖ ﻣ‪Ç‬ﺎ از‬
‫ﺳﺘﺮگ و ﻧﺎﻣﺤﺪود ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬از ﻣﺠﺮاي ﻗﻠﻢ ادﺑﺎ و اﺳﺘﺎدان ادﺑﻴﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬اﺻﻮ‪ Á‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ داﻋﻴﻪداران آﺷﻨﺎﻳﻲ و ﻗﺮاﺑﺖ ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﻜﺮي‬
‫رهﭘﻮﻳﺎن ادﺑﻴﺎت ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ; زﻳﺮا‪> :‬ادﻳ‪Ç‬ﺒﺎن ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﭘ‪Ç‬ﺎﺳﺪار‬
‫‪‬‬ ‫او را ادﺑﺎ و‬
‫ﺳ ‪‬ﻨﺖﻫﺎي ادﺑﻲ ﻣﻲداﻧﻨﺪ ﻗﻠﻤﺮو ﺷﻌﺮ و ادب را ﭼﻨﺎن ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﻳﻚ ﺣﻴﻄﺔ‬
‫اﺷﺮاﻓﻲ اﺳﺖ ﺧﺎص آﻧﻬﺎ و ارث ﭘﺪرﺷﺎن<‪1/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﻂ ﭘ‪Ç‬ﺎﻳﻤﺮدي و‬
‫ﺗﺼﻮر و درﻳﺎﻓﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣ‪Ç‬ﺎ از ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ‪‬‬
‫ﺣﺎل ﻛﻪ داﻧﺴﺘﻴﻢ ‪‬‬
‫ﺗﻼشﻫﺎي ادﻳﺒﺎن ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ; ﺑﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻧﺤﻮة ﺑﺮﺧﻮرد ﻳﻚ ادﻳﺐ ﻳﺎ در‬
‫داﻧﺸﺠﻮي ادﺑﻴﺎت را ﺑﺎ اﺛﺮي ﻫ‪Ç‬ﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي ﻣ‪Ç‬ﻮرد ﺑ‪Ç‬ﺮرﺳﻲ ﻗ‪Ç‬ﺮار‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻄﺤﻲ ﻓﺮوﺗﺮ‪,‬‬
‫دﻫﻴﻢ‪/‬‬
‫ﺧﻠﻒ ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻳﻚ ادﻳﺐ ﭼﻴﺮهدﺳﺖ ﻳﺎ داﻧﺸﺠﻮي ‪Ö‬‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺘﻲاﻟﻤﻘﺪور ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻠﻔ‪ ‬ﻂ زﻣﺎن و‬
‫‪‬اول ‪ Ç‬اﺑﻴﺎت را ﺑﻪ ﻃﺮزي ﺷﻴﻮا و ﺑﻲﻏﻠﻂ و ‪‬‬
‫زﺑﺎن ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪/‬‬
‫دوم ‪ Ç‬ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺗﻚﺗﻚ ﻟﻐﺎت‪ ,‬اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت‪ ,‬وﻗﻮف ﻛﺎﻣﻞ و ﺟﺎﻣﻊ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ آﻳﺎت‪ ,‬اﺣﺎدﻳﺚ‪ ,‬ﻗﺼﺺ و ﺗﻠﻤﻴﺤﺎت ﻣﻨﺪرج در اﺑﻴﺎت‬
‫ﺳﻮم ‪ Ç‬اﺷﺎرات ‪‬‬
‫ﺣﺘﻲاﻟﻤﻘﺪور آﻧﻬﺎ را از ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫را ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺑﺪﻫﺪ و ‪‬‬
‫ﭼﻬﺎرم ‪ Ç‬ﻧﻜﺎت ﺑﻼﻏﻲ و ﺻﻨﺎﻋﺎت ﺑﺪﻳﻌﻲ را اﺳﺘﺨﺮاج و ﺑﻴﺎن ﻛﻨﺪ‪/‬‬

‫زر ﻳﻦﻛﻮب‪ ,‬ﺷﻌﺮ ﺑﻲدروغ ﺷﻌﺮ ﺑﻲﻧﻘﺎب‪ ,‬چ ‪ ,7‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ‪ ,1372 ,‬ص ‪/23‬‬
‫‪ /1‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ‪‬‬
‫‪213‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي در ﺗﻨﮕﻨﺎي ادﺑﻴﺎت‬

‫ﭘﻨﺠﻢ ‪ Ç‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﻳﺎ ﻛﻠﻤﺎت و اﺻﻄﻼﺣﺎت از ﻧﻬﺎﻧﺨﺎﻧﺔ ذﻫ‪Ç‬ﻦ‬

‫ﻣﺪﻋﺎ ﻳﺎ ﭼﺎﺷﻨﻲ ﻛﻼم ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺎزد‪/‬‬
‫اﺑﻴﺎﺗﻲ ردﻳﻒ ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف ﺷﺎﻫﺪ ‪‬‬
‫ﺷﺸﻢ ‪ Ç‬ﺑﺪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻈﺮ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﻮارد و ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮده و‬
‫ﻋﻘﺒﻲ ﻳﺎ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻲ و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ ﭼﻪ ﻋﻘﻴﺪهاي داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻓﻲاﻟﻤﺜﻞ در ﺑﺎب دﻧﻴﺎ و ×‬
‫ﻫﻔﺘﻢ ‪ Ç‬ﺑﻪ ﻳﻜﻲ دو ﻛﺘﺎب ﻗﺪﻳﻢ و ﺟﺪﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد اﺳﺘﻨﺎد ﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ اﺳﺘﻤﺪاد از ﻛ ‪‬ﻠﻴﺔ اﻃ‪‬ﻼﻋﺎت ﻓﻮق ﭼﻨﺎن ﺑﻴﺖ را ﻓﺼﻴﺢ و ﺑﻠﻴﻎ ﺷﺮح و‬
‫ﻣﻌﻨﺎ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪> :‬ﻧﻪ ﺑﺮ ﺣﺮف او ﺟﺎي اﻧﮕﺸﺖ ﻛﺲ<‪/‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ادﻳﺐ ﻛﻤﻴﺎب و داﻧﺸﺠﻮي ﻧﺎﻳﺎب ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻔﺖﺧﺎن ادﺑﻲ را ﭘﺸﺖ ﺳ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﺑﮕﺬارد ﺑ‪Ç‬ﻲﺷﻚ در ﺣ‪Ç‬ﻴﻄﺔ ادﺑ‪Ç‬ﻴﺎت‪ ,‬داد ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي را داده و ‪‬‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻖ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ را ﺑ‪Ç‬ﻪﻃﻮر‬
‫ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ ادا ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﺣﺎل ﺳ‪Æ‬ال اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﮕﺎه ادﻳﺒﺎﻧﻪ ﻛﻪ درﻏﺎﻳﺖ‬
‫×‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﻛﺮدن اﺑﻴﺎت ﺷﻌﺮ و اﻧﺪﻛﻲ ﺑﻪ ﺷﺎخو ﺑﺮگ آن ﻣﻲﭘﺮدازد ﻳﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرت‬
‫ادﺑ‪Ç‬ﻴﺖ او ﻗ‪Ç‬ﺮار‬
‫دﻳﮕﺮ ﻣﻨﻈﺮي ﻛﻪ ﻣﺤﻮر ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺻﺮﻓ‪ H‬ﺷﻌﺮ و ﺗﻨﻬﺎ ﺟ‪Ç‬ﻨﺒﺔ ‪‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ او را در ﭘﻴﺶ‬
‫‪‬‬ ‫داده‪ ,‬ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺣﻘﻴﻘﺖ وﺟﻮدي ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﻧﻴﺰ ﻛ ‪‬ﻠﻴﺔ وﺟﻮه‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﺎ ﻗﺮار دﻫﺪ?‬
‫ﺿﻤﻨ‪ H‬ﻧﺒﺎﻳﺪ از ﻧﻈﺮ دور داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺷﻌﺮ را ﻫﺪف ﺧﻮد ﻗﺮار ﻧ‪Ç‬ﺪاده‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻲﻣﺤﺎﺑﺎ ﺑﺮ ﺷﻌﺮ و ﺷ‪Ç‬ﺎﻋﺮي ﺗ‪Ç‬ﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﺻ‪Ç‬ﺮﻓ‪ H‬آن را ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﺮي ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﺳﻴﻼب اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻣ‪Ç‬ﻲداﻧﺴ‪Ç‬ﺘﻪ‪ ,‬آن ﻫ‪Ç‬ﻢ ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﺮي ﺣ‪Ç‬ﻘﻴﺮ و ﮔ‪Ç‬ﺎه ﻧ‪Ç‬ﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‪/‬‬
‫درﺣﺪ ﻃﺎﻗﺖ اﻳﻦ اوراق ﮔﺮد آﻣﺪه اﺳﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻪﺷﻮاﻫﺪي ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ و اﺷﺎرهوار‬
‫دﻗ‪‬ﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻮد در ﻣﻮرد ﻋﻠ‪‬ﺖ ﺳﺮاﻳﺶ اﺷﻌﺎرش‪ 1‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬اﻳﻦ ﻳﺎران ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺰد‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﻣﻮﻟﻮي(‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ و‬

‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ﺑﺮاي ﺗﻔﺼﻴﻞ "ﻋﻠ‪ ‬ﺖ اﺷﺘﻐﺎل ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ" ر‪@/‬ك‪ :‬رﺳﺎﻟﺔ ﻓﺮﻳﺪون ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر )اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ اﻗﺒﺎل‪ ,132ë ,‬ﺻﺺ‪/72Çì8‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪21ê‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﻲآﻳﻨﺪ از ﺑﻴﻢ آﻧﻜﻪ ﻣﻠﻮل ﻧﺸﻮﻧﺪ ﺷﻌﺮي ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮﻧﺪو ا@ﮔﺮ ﻧﻪ‬
‫ﻣﻦ از ﻛﺠﺎ ﺷﻌﺮ از ﻛﺠﺎ واﷲ ﻛﻪ ﻣﻦ از ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ ﺑ‪Ç‬ﻴﺰارم و ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ ﻣ‪Ç‬ﻦ ازﻳ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﺘﺮ ﭼ‪Ç‬ﻴﺰي‬
‫ﻧﻴﺴﺖ<‪1/‬‬

‫ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ از ﺷﻌﺮ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮﻣﻲدارد‪:‬‬

‫رﺳﺘﻢ از اﻳﻦ ﺑﻴﺖ و ﻏﺰل‪ ,‬اي ﺷﻪ و ﺳﻠﻄﺎن ازل‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺘﻌﻠﻦ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺘﻌﻠﻦ ﻣ‪ÇÇÇ‬ﻔﺘﻌﻠﻦ ﻛﺸﺖ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮا‬
‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺎﻓﻴﻪ و ﻣ‪ÇÇ‬ﻐﻠﻄﻪ را ﮔ‪ÇÇ‬ﻮ ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻪ ﺳ‪Ç‬ﻴﻼب ﺑ‪Ç‬ﺒﺮ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻮد‪ ,‬درﺧﻮر ﻣ‪Ç‬ﻐﺰ ﺷ‪Ç‬ﻌﺮا‪2‬‬‫ﭘﻮﺳﺖ ﺑﻮد‬
‫ﺷﻌﺮ ﺑﺮاي او ﻗﺪري ﻧﺪارد‪ /‬ﮔﻮﻳﺎ ﻋﻠ‪‬ﺖ ﺳﺮودن از آن روﺳﺖ ﻛﻪ )ﺷﻤﺲ( از او‬
‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻦ ﻛﺠﺎ ﺷﻌﺮ از ﻛﺠﺎ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﻦ در ﻣ‪Ç‬ﻲدﻣﺪ‬
‫آن ﻳﻜﻲ ﺗﺮﻛﻲ ﻛﻪ آﻳﺪ ﮔﻮﻳﺪم ﻫ‪Ç‬ﻲ ‪‬ﻛ‪Ç‬ﻴﻤﺴﻦ‪3‬‬
‫‪Ô Ö‬‬
‫ﺣ ‪‬ﺘﻲ از ﺣﺮف و ﮔﻔﺖ ﻫﻢ ﻣﻲﮔﺮﻳﺰد‪ ,‬ﺷﻌﺮ ﻛﻪ ﺟﺎي ﺧﻮد دارد‪ /‬ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﺎ ﻣﺸ‪Ç‬ﺘﺎق‬
‫ﺳﺨﻨﻲ اﺳﺖ از ﺟﻨﺲ ﺳﻜﻮت‪/‬‬
‫ﺗﺎ ﻛﻪ ﺑﻲ اﻳﻦ ﻫﺮ ﺳ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺗ‪Ç‬ﻮ دم زﻧ‪Ç‬ﻢ‪4‬‬ ‫ﺣﺮف و ﺻﻮت و ﮔﻔﺖ را ﺑﺮ ﻫﻢ زﻧ‪Ç‬ﻢ‬
‫در اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻌﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻇﺮﻓﻲ اﺳﺖ ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﻌﺎﻧﻲ‪ ,‬آن ﻫ‪Ç‬ﻢ ﺷﻜﺴ‪Ç‬ﺘﻪ‬
‫ﻇﺮﻓﻲ ﻛﻢ ﺣﺠﻢ‪/‬‬

‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬چ ‪ ,@8‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ,1380 ,‬ص ‪/7ê‬‬

‫‪‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ )ﻣﻮﻟﻮي(‪ ,‬ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/ê1‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /2‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪ /3‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ê‬ﺑﻴﺖ ‪/20ë8ì‬‬

‫‪ /ê‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1739‬‬

‫‪21ë‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي در ﺗﻨﮕﻨﺎي ادﺑﻴﺎت‬

‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﻨﻲ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر ﺷ‪ÇÇ‬ﻌﺮ ﺟ‪ÇÇ‬ﺰ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ﺧ‪Ç‬ﺒﻂ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬

‫اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺿ‪Ç‬ﺒﻂ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪1‬‬ ‫ﭼﻮن ﻗ‪Ç‬ﻼ ﺳ‪Ç‬ﻨﮕﺴﺖ و‬
‫‪Ç‬ﻌ ‪‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﻬﻦ‬
‫ﺑﮕﻴﺮ و ﭘﺎره ﻛﻦ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ را ﭼ‪Ç‬ﻮ ﺷ‪Ö ‬‬
‫@ﻛﻪ ﻓﺎرﻏﺴﺖ ﻣﻌﺎﻧﻲ ز ﺣ‪Ç‬ﺮف و ﺑ‪Ç‬ﺎد و ﻫ‪Ç‬ﻮا‪2‬‬

‫از ﻏ‪Ç‬ﺰل و ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ و ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ ﺗ‪Ç‬ﻮﺑﻪ دﻫ‪Ç‬ﻲ ﻃ‪Ç‬ﺒﻊ را‬

‫ﺗﺎ دل و ﺟﺎن را ﺑﻪ ﻏﻴﺐ ﺑﻲدم و دﻓﺘﺮ ﻛﺸ‪Ç‬ﻲ‪3‬‬

‫ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻴﺖو ﻏﺰل در ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ارﺟﻲ ﻧﺪاردو ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺣﺠﺎب اوﻳﻨﺪ ﻟﻴﻜﻦ اﺛﺮو‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻲ روﺷﻦ از ﻳﺎر ﺑﺮاي ﻧﺎرﺳﻴﺪﮔﺎن و ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد‪4/‬‬

‫ﺑﻮي ﺑﻮد ﻗﺴﻢ آﻧﻚ ﻣﺤﺮم دﻳﺪار ﻧﻴﺴﺖ‪5‬‬ ‫ﻣﺎه ازل روي او ﺑﻴﺖ و ﻏﺰل ﺑ‪Ç‬ﻮي او‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن اﻳﻦ ﺷﻮاﻫﺪ ﺷﻌﺮي ﻛﻪ ﺧﻮد ﮔﻮﻳﺎي ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﺎ@ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﺳﺖ‪ ,‬اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ در ﻛﻴﺶ و اﻋﺘﻘﺎد ادﻳ‪Ç‬ﺒﺎﻧﻪ >ﺗ‪Ç‬ﻠﻔ‪ ‬ﻆ ﺻ‪Ç‬ﺤﻴﺢ و درﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻠﻤﺎت< ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از‬
‫ﺿﺮورﻳﺎت و واﺟﺒﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻚﺗﻚ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺣ ‪‬ﺘﻲ از ﻃﺒﻘﻪ ﻋﻮام ﻫﻢ ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ‬
‫‪‬‬
‫آن را رﻋﺎﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪ و در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ادﺑﺎ و ﺷﻌﺮا ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﺟﺎي ﺧﻮد دارﻧﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ‬
‫ﻳ‪Ç‬ﻦ زرﻛ‪Ç‬ﻮب ‪ ÇÇ‬ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮاﻳﺶ‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺒﻌﻴﺖ از‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺰرگ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ‪‬‬
‫>ﺗﺠﺴﻢ و ﺟﻠﻮهاي از وﺟﻮد ﺷﻤﺲ<‪ 6‬ﺑﻮد ‪ ÇÇ‬ﻗﻔﻞ را ﻗﻠﻒ‪ ,‬ﺧﻢ را ﺧ‪Ç‬ﻨﺐ و ﻣ‪Ç‬ﺒﺘﻼ را‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻔﺘﻼ ﺗﻠﻔ‪ ‬ﻆ ﻣﻲﻛﺮد‪ 7‬و ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻮاﻟﻔﻀﻮﻻن ﺑﺮ او زﺑﺎن ﻃﻌﻦ ﮔﺸﻮدﻧﺪ از ﺧﻮدﻫﻴﭻ ﭘﺮوا‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ë37‬‬

‫‪ /2‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë93‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,ì‬ﺑﻴﺖ ‪/320ìì‬‬

‫ﺧﺎص و ﻣﻤﺘﺎز دارد‪ /‬او ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﺔ ﺑﻴﺎن اﻓﻜﺎر و اﻧﺘﻘﺎل اﺣﺴﺎس و ﻋﺎﻃﻔﻪ را ﺑﻪ دﻳﮕﺮان‬
‫‪ /ê‬در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ در اﻧﺪﻳﺸﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻤﺎع ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ‪‬‬
‫ﺳﻤﺎع ﻣﻲداﻧﺴﺖ و ﺷﻌﺮ را ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻘﺘﻀﻴﺎت ﻳﺎ ﻣﻼزﻣﺎت ﺳﻤﺎع ﺑﻪﺣﺴﺎب آورد‪/‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺑﻴﺖ ‪/ê97ì‬‬

‫ﺳﺮ ﻧﻲ‪ ,‬ج ‪ ,1‬چ ‪ ,ì‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ‪ ,137ê ,‬ص ‪/108‬‬

‫زر ﻳﻦﻛﻮب‪ ,‬‬
‫‪ /ì‬ﺗﻌﺒﻴﺮي ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ‪‬‬
‫‪Ñ‬‬ ‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳ‪Ç‬ﻦ اﺣﻤ‪Ç‬ﺪ اﻓﻼ@ﻛ‪Ç‬ﻲ‪ ,‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻟﻌﺎرﻓﻴ‪Ç‬ﻦ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /7‬ر‪@/‬ك‪ :‬رﺳﺎﻟ‪Ç‬ﺔ ﺳﭙﻬﺴ‪Ç‬ﺎﻻر‪ ,‬ص ‪ ;138‬ﻫﻤﭽﻨﻴ‪Ç‬ﻦ ر‪@/‬ك‪:‬‬

‫‪Ø‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪21ì‬‬

‫و ﺑﺎ@ﻛﻲ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲداد‪/‬‬

‫ﺣﺎل ﺑﺎ دﻗ‪‬ﺖ در ﻛ ‪‬ﻠﻴﻪ اﺷﻌﺎر و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺬﻛﻮر و ﺑﺎ ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ در ﺟﺎن ﺳﺨﻦو ﻛﻼم اﻳﻦ‬
‫ﻋﺎرف ادﻳﺐ ﺑﻪراﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﺎن اﺳﺘﻐﻨﺎي روﺣﻲ و اﻏﻨﺎي‬
‫ﺣﺪ و اﻧﺪازه ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ و ﺑ‪Ç‬ﻪ آن‬
‫ﻣﻌﻨﻮي دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮي را‪ ,‬در ‪‬‬
‫وﻗﻌﻲ ﻧﻤﻲﻧﻬﺪ‪/‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﻬﻢ ﻛﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ از ذﻫﻦ دور داﺷﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘ‪H‬‬
‫ﻧﻜﺘﺔ ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮي ﺑﺰرگ و ﺳﺘﺮگ اﺳﺖ و ﻣﺜﻨﻮي و ﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺷﻤﺲ ﭼﻨﺎن ﻣﻬﺮ ﺗﺄﻳﻴﺪي ﺑﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣﺪﻋﺎ ﻣﻲزﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﺟﺎي ﺷﻚ و ﺷﺒﻬﻪاي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ,‬ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﻨﺎن ﺷﻜﻮه ﺑﺎﻃﻨﻲ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﺷﺎﻋﺮي در ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﺑﻞ آن‪,‬‬
‫ﻫﻴﭻ ﻗﺪري ﺑﺮاي او ﻧﺪارد‪/‬‬
‫رد ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﺖ ﺷﻌﺮي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺴﺖ; ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ‬
‫ﭘﺲ ﺳﺨﻦ در ‪‬‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ و ﻋﻈﻤﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻮي در ﺷﺎﻋﺮي ﻛﺴﺐ ﻧﻤﻮده و ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﻫ‪Ç‬ﻤﮕﺎن اﻇ‪Ç‬ﻬﺮ ﻣ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻫﻤﺖ او ﺑﻪ ﺟﻮي ﻫﻢ ﻧﻤﻲارزد‪/‬‬
‫اﻟﺸﻤﺲ اﺳﺖ در دﻳﺪة ﺑﻠﻨﺪ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﺮﻓ‪ H‬از روي ﻣﻌﻨﻲ‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ,‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﻓﺮﻋﻴﺎت آن‪ ,‬ﻧﺴﺦ ﺑﺪل‪ ,‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﺮوﺿﻲ و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ از‬
‫اﺑﻴﺎت او و ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ‪‬‬
‫@ﻛﺮدن ‪‬‬
‫ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻬﺘﺎب ﺑﻪ ﮔﺰ ﭘﻴﻤﻮدن اﺳﺖ و ﭼﻪﺑﺴﺎ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﮔﻞ اﻧﺪودن‪ /‬ﻣﺤﺪود ﻛ‪Ç‬ﺮدن‬
‫واﻻﻣﻘﺎﻣﻲ ﭼﻮن او ﺻﺮﻓ‪ H‬در ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ و ﺑﻴﺎنﻫﺎي ادﺑﻲ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻇﻠﻤﻲ ﻧﺎﺑﺨﺸﻮدﻧﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮداﺷﺘﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻗﺺ و اﺑﺘﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪﺷﻤﺎر ﻣ‪Ç‬ﻲرود‪ /‬ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ‬
‫ﺷﻤﺲ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوان ﭼﻨﻴﻦ دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ اﻣﺜﺎﻟﺸﺎن در زﻣﺎن ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻪاﻧﺪ ‪ ÇÇ‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻣﺼﺪاق دارد‪> :‬ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ درﻳﺎﺑﻴﺪ‪ ,‬ﺗﺎ ﺑﻌﺪ از آن‬

‫ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻳﺎزﻳﺠﻲ‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬دﻧﻴﺎي ﻛﺘﺎب‪ ,13ì2 ,‬ﺻﺺ ‪/719 Ç 718‬‬
‫‪217‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي در ﺗﻨﮕﻨﺎي ادﺑﻴﺎت‬

‫ﻚ ‪‬ﻳ ‪Ö‬ﻮ ‪Ô‬م اﻟ ﱠﺘﻐﺎ ‪Ô‬ﺑ ‪‬ﻦ‪ 1/‬ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﺧﻮب و ﺳﺨﻦ ﺧ‪Ç‬ﻮب ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﻮﻳﺪ‬
‫ﺧﻴﺮه ﻧﺒﺎﺷﻴﺪ‪ ,‬ذ× ‪‬ﻟ ‪‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﻏﺮه و راﺿﻲ ﻧﺸﻮﻳﺪ ﻛﻪ وراي اﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﻫﺴﺖ‪ ,‬آن را ﻃﻠﺒﻴﺪ از او<‪2/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻪ آﻧﺎن ﻛﻪ ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ اﺳﺮار ﺿﻤﻴﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺗﻨﻬﺎ از روي ﺷﻌﺮ او ﻳﺎ ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ‬
‫درﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺑﺎ ﭘﻴﻤﻮدن ﭼﻨﻴﻦ راﻫﻲ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻫﻤﻪﺟﺎﻧﺒﻪ از او ﻧﺎﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺨﻲ‬
‫را داد ﻛﻪ ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺗﺮﻣﺬي‪ ,‬اﺳﺘﺎد ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ﺑﻪ آن ﮔﺰاﻓﻪ@ﮔﻮي داده اﺳﺖ‪> :‬ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮﻫﺎناﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺗﺮﻣﺬي[ ‪‬ﻗﺪ ساﷲ ‪‬‬
‫ﺳﺮه ﺳﺨﻦ ﻣ‪Ç‬ﻲﻓﺮﻣﻮد‪ /‬ﺷ‪Ç‬ﺨﺼﻲ‬ ‫‪‬‬ ‫ﺳﻴﺪ ]‬
‫روزي ‪‬‬
‫@ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺪح ﺗﻮ از ﻓﻼن ﻛﺲ ﺷﻨﻴﺪم‪ /‬ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﻓﻼنﻛﺲ ﭼﻪ ﻛﺲ اﺳﺖ‪ ,‬او را‬
‫ﻣﺮﺗﺒﺔ آن ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﻣﺪح ﻣﻦ ﻛﻨﺪ‪ /‬ا@ﮔﺮ او ﻣﺮا ﺑﺎ ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ ﺷ‪Ç‬ﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫ﻳﻘﻴﻦ ﻛﻪ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬زﻳﺮا ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ و آن ﺣﺮف و ﺻﻮت ﻧﻤﺎﻧﺪ و آن‬
‫ﻟﺐو دﻫﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ /‬اﻳﻦ ﻋﺮض اﺳﺖو ا@ﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﻌﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ و ا@ﮔﺮ ذات‬
‫ﻣﺮا ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﻧﻪ ﺻﻮرت ذات را راﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺪح ﻛﻨﺪ<‪3/‬‬

‫ﺗﻌﺪي ﺑﻪﺣﻴﻄﻪ‬
‫ﺗﻌﺮض و ‪‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻜﺘﻪاي دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺎ ﻗﺼﺪ ‪‬‬
‫و اﻗﻠﻴﻢ ادﺑﻴﺎت و اﺳﺘﺨﻔﺎف اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺷﺮﻳﻒ را ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﺪارﻳﻢ ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در‬
‫‪‬‬
‫اﺑﺘﺪاي ﻣﻘﺎﻟﻪ ذ@ﻛﺮ ﻛﺮدﻳﻢ ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺑﻠﻨﺪآوازﮔﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺟ‪Ç‬ﺎيﺟﺎي اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻛ‪Ç‬ﺮة‬
‫ادﻳﺐ ﻣﺮداﻧﻲ از ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮده ﻛﻪ‬
‫ﺑﻠﻨﺪﻫﻤﺘﻲ ‪Ö‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﺎ@ﻛﻲدر ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻮارد ﺑﻪواﺳﻄﺔ‬
‫ﺳﺎلﻫﺎي ﻋﻤﺮ را ﺑﻲدرﻳﻎ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﭙﺮي ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ /‬از‬
‫ﺣﻘﻴﺮﭘﻮﻳﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ راه اﺳﺖ‪/‬‬
‫آن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮد ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻧﻴﺰ از دلﺳﭙﺮدﮔﺎن ادﺑﻴﺎت و ‪Ö‬‬
‫ﺗﻌﺼﺐ و ﺟﺎﻧﺒﺪاري ﻧﻴﺰ اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ ادﺑ‪Ç‬ﻴﺎت ﻧ‪Ç‬ﻤﻲﺗﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ آﻳ‪Ç‬ﻴﻨﺔ‬
‫ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﻲﻫﻴﭻ ‪‬‬
‫ﺗﻤﺎمﻧﻤﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻋﺘﺮاف ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻛﻪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻠﻜﻪ ﻏ‪Ç‬ﺎﻟﺐ‬
‫آﺛﺎر ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺮﺻﺔ ﺗﺮﻛﺘﺎزيﻫﺎي ادﻳﺒﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد; ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﺗﻐﺎﺑﻦ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :@9‬آن روز‪ ,‬روز ﻣﻐﺒﻮﻧﻲ اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /2‬رﺳﺎﻟﺔ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر‪ ,‬ص ‪/18ë‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪ ;121‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‪ :‬ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ‪ ,‬ﺻﺺ ‪/17 Ç 1ì‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪218‬‬

‫ﻫﻮﻳﺖ" ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻛﺘﺎب اﻟﻬﻲﻧﺎﻣﺔ‬

‫"ﻗﻠﺐ ‪‬‬
‫در ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ آﺛﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﻧﻮﻋﻲ ‪Ö‬‬
‫ﺳﻨﺎﻳﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺣﺪﻳﻘ‪¹‬اﻟﺤﻘﻴﻘﻪ از دﻳﺪ ﻳﻚ ادﻳﺐ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫@ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﺑﻴﺎﺗﻲ ﮔﺎه دﺷﻮار و ﺳﻨﮕﻼﺧﻲ‪ ,‬در ﺑﺤﺮ ﺧﻔﻴﻒ‪ ,‬ﻣﺘﻌ ‪‬ﻠﻖ ﺑﻪ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ‬
‫و‪ ///‬اﺳ‪ÇÇ‬ﺘﻔﺎده از آن ﺑ‪ÇÇ‬ﻪﻋﻨﻮان ﻣ‪ÇÇ‬ﺮﺟ‪Ç‬ﻌﻲ ﻣ‪Ç‬ﺘﻘﻦ و ﻣ‪Ç‬ﻌﺘﺒﺮ در ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻻت‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﺘﺎبﻫﺎ و‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲﻫﺎ‪ ,‬ﺣﻔﻆ و ﺳﭙﺲ ارا‪Ä‬ﺔ اﺑﻴﺎﺗﻲ از آن در ﺗﺄﻳﻴﺪ ‪‬ادﻋﺎ و ﻧﻈﺮ و آوردن ﺷﺎﻫﺪ‬
‫ﻋ‪Ç‬ﺰت آن در‬
‫ﻣﺜﺎل ﻧﻴﺰ ﻏﺎﻟﺐ ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ; درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ‪> :‬ﺣﺮﻣﺖ و ‪‬‬
‫ﺗﺎﺣﺪي رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ا@ﮔﺮ در ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ "ﻣﺎﺟﺮاﻳﻲ" ﻣﻲرﻓﺖ ﻳ‪Ç‬ﺎ ﻋ‪Ç‬ﻬﺪي‬
‫ﻧﺰد ﻳﺎران ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪‬‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ اﻟﻬﻲﻧﺎﻣﺔ ﺣﻜﻴﻢ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﺣﻜﻢ و ﺣﺎ@ﻛﻢ ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ ﻣﻲﮔﺸﺖ‪ /‬آن را وﺛﻴﻘﺔ‬
‫ﻋ‪ÇÇ‬ﻬﺪ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ و اﺣ‪Ç‬ﻴﺎﻧ‪ H‬ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﺗ‪Ç‬ﻌ ‪‬ﻬﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻮﺑﻪ ﻳ‪Ç‬ﺎ ﺻ‪Ç‬ﻠﺢ ﺳ‪Ç‬ﻮﮔﻨﺪ ﻫ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ آن‬
‫ﻣﻲﺧﻮردﻧﺪ<‪1/‬‬

‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺮﺧﻲ ادﺑﺎ ﭼﻨﺎن از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﻲراﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﺳﺎلﻫﺎ در ﻣﺤﻀﺮ‬
‫‪‬‬
‫او ﺑ‪Ç‬ﻮدهاﻧ‪Ç‬ﺪ ﺑﺎ او ﺑﻪ ﺳﻤ‪Ç‬ﺎع ﭘﺮداﺧﺘ‪Ç‬ﻪ و ﮔﺎه@ﮔﺎه ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮاﻧ‪Ç‬ﻲ ﻫﻢ ﻧﺸﺴﺘ‪Ç‬ﻪاﻧﺪ; وﻟ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺣﻘﻴﻘﺘ‪ H‬ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ و ﻧﻘﺎط ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ وﺟ‪Ç‬ﻮد‬
‫دارد?‬
‫ﺗﺼﻮر ﻧﮕﺎرﻧﺪه آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭼﻮﻧﺎن ﺳﺎرﺑﺎﻧﻲ اﺳﺖ و ﺑﻴﺖ‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن ﺳﺨﻦ ‪‬‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﺖ ﺷﺎﻫﻜﺎرﻫﺎي او ﺣﻜﻢ "ﺑﺎﻧﮓ ﺟﺮﺳﻲ" را دارد ﻛﻪ ﺑﺎ آن‪ ,‬ﻛﺎروان ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺎدﻳﺖ ﻓ‪Ç‬ﺮا‬
‫ﺣﺮﻛﺖ‪ ,‬ﺳﻔﺮ و ﻋﺒﻮري ﺑﻲﺗﻮﻗ‪‬ﻒ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ آن ﺳﻮي ﻣﺮزﻫﺎي ‪‬‬
‫ﻓﺮﻋﻴﺎت اﺑﻴﺎت‪ ,‬ﻟﻐﺖ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﺮدنﻫﺎ‪ ,‬ﻏﻮر در ﻧﺴﺦ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ /‬ﭘﺲ ﺗﻮﻗ‪‬ﻒ و ﺗﺄ ‪‬ﻣﻞ ﺑﺮ ‪‬‬
‫ﺑﺪل‪ ,‬ﻛﺸﻒ ﺻﻨﺎﻳﻊ و ﻇﺮاﻳﻒ و ﻏﻴﺮه ‪ ÇÇ‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻲﺷﻚ اﻣﺮي ﺳ‪Ç‬ﺘﻮده و ﻧ‪Ç‬ﻴﻚ در‬
‫ادﺑﻴﺎت ﻣﺤﺴﻮب اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﻟﻴﻜﻦ ﻣﺎ را از ﺣﻘﻴﻘﺖ دﻋﻮت ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﭘﻲ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد‬

‫زر ﻳﻦﻛﻮب‪ ,‬ﭘﻠﻪﭘﻠﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﺧﺪا‪ ,‬چ ‪ ,@8‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ‪ ,137ê ,‬ص ‪ ;2ëê‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ر‪@/‬ك‪ :‬ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ‪ ,‬ج ‪ ,1‬ص ‪/222‬‬
‫‪ /1‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ‪‬‬
‫‪219‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي در ﺗﻨﮕﻨﺎي ادﺑﻴﺎت‬

‫اﺻﻠﻲ او دور و ﻣﻬﺠﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪1/‬‬

‫ﻧ‪Ç‬ﺨﻮرم‪2‬‬ ‫وز ﻓ‪ÇÇ‬ﻀﻞ ﻧ‪Ç‬ﻼﻓﻢ و ﻏ‪Ç‬ﻢ آن‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﺎﻋﺮ ﻧ‪Ç‬ﻴﻢ وز ﺷ‪Ç‬ﺎﻋﺮي ﻧ‪Ç‬ﺎن ﻧ‪Ç‬ﺨﻮرم‬
‫و آن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﺰ از ﻛﻒ ﺳﻠﻄﺎن ﻧﺨﻮرم‪3‬‬ ‫ﻓ‪ÇÇ‬ﻀﻞ و ﻫ‪Ç‬ﻨﺮم ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ﻗ‪Ç‬ﺪح ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﺎﺷﺪ‬

‫اﻟﺒ‪Ç‬ﺘﻪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ از ﻣ‪Ç‬ﺮاﺣ‪Ç‬ﻞ ﭼ‪Ç‬ﺎپ‪ ,‬ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﺑﻪ ﺗ‪Ç‬ﻌﺒﻴﺮ و ﺗﺸ‪Ç‬ﺒﻴﻪ ﺣ‪Ç‬ﺎﺿﺮ در ﻛ‪Ç‬ﻼم ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮيﺷﻨﺎس ﻏ‪Ç‬ﺮب ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ‬
‫‪ /1‬ﭼﻨﺪي ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﮕ‪Ç‬ﺎرش اﻳ‪Ç‬ﻦ اوراق و ‪‬‬

‫"رﻳﻨﻮﻟﺪ‪/‬آﻟﻦ‪/‬ﻧﻴﻜﻠﺴﻮن" دﻳﺪه ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺰﻳﺪ اﻃ‪ ‬ﻼع درج ﻣﻲﺷﻮد‪> :‬ﻣﻮﻟﻮي ﻛﺎرواﻧﺴﺎﻻر ﻗﺎﻓﻠﺔ اﻧﺪﻳﺸﻪ و ‪‬‬
‫ﺗﺨﻴﻞ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ /‬او ﻫﻔﺖ ﻗﺮن ﭘﻴﺶ ﻛﺎرواﻧﺴﺎﻻري ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ‬

‫ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻲﺷﻮد روزﮔﺎري ﺑﺮﺳﺪ ﻛﻪ ﻛﺎرواﻧﺴﺎﻻري اﻳﻦ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﻪدﻳﮕﺮي ﺗﻔﻮﻳﺾ ﺷﻮد<‪ /‬ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از‪" :‬ﻣﻮﻻﻧﺎ و آﺛﺎر او"‪ ,‬ﺧﻼﺻﺔ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ آﻗﺎي‬
‫ﺑﺸﺮ را ﺑﻪﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ‪‬‬
‫ﻣﺮﺗﻀﻮي‪ ,‬ﻫﺪﻳﺔ داﻧﺸﻜﺪة ادﺑﻴﺎت ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻪﻣﻨﺎﺳﺒﺖ روز ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺗﺒﺮﻳﺰ‪ :‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﺔ ﺷﻔﻖ‪ ,133ì ,‬ﺻﺺ ‪/17 Ç 1ì‬‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻳﺎدآور و ﭼﻪﺑﺴﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ آﻳﺎت ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺳﻮرة ﺷﻌﺮا ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي ﻣﺬﻣﻮش رد‪ ‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ /2‬رد‪ ‬ﻟﻘﺐ ﺷﺎﻋﺮي ‪‬‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/ê23‬‬
‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /3‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
 ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﻣﺤﻤﺪاﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻳﺮجﭘﻮر‬
‫‪‬‬

‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ ﻳﻜﻲ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﭘﻴﭽﻴﺪهو ﺷﮕﻔﺖآور ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺳﺖو از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫در ﺑﺮرﺳﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺖ آن ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﺑﻪ ﻫ‪Ç‬ﻴﭻروي‪ ,‬راﻫ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ دﻳ‪Ç‬ﻬﻲ‬
‫رد و ﻗﺒﻮلﻫﺎي‬
‫ﻧﻤﻲﺑﺮد‪ ,‬ﻋﻤ‪ Â‬در ﻃﻮل ﻗﺮونو اﻋﺼﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ‪‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﺴﺘﻴﻢ‪/‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻦ ﻧﺪارد ﻛﻪ در ﻋﺼﺮ ﻋﻘﻞﻣﺪاري ﻣﺤﺾ روزﮔﺎر ﻣﺎ‪ ,‬ﻣﺴﻠ‪‬ﻤ‪ H‬ﺑﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﺎ ﺷﮕﻔﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬آﻧﭽﻨﺎن ﺷﮕﻔﺘﻲ و اﻋ‪Ç‬ﺠﺎﺑﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮي‬
‫اي ﺣﺎل ﻣﺎ در اﻳﻦ اوراق ﻧ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻧﺎﺑﺎوري و اﻧﻜﺎر را ﻣﻲﺗﻮان از آن اﺳﺘﺸﻤﺎم ﻛﺮد‪ /‬ﻋﻠﻲ ‪‬‬
‫ﺣ‪Ç‬ﺪ ﺗ‪Ç‬ﻮان ﻛ‪Ç‬ﺮدهاﻳ‪Ç‬ﻢ ﺗ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻗﺼﺪ اﺛﺒﺎت و ﻧﻪ اﻧﻜﺎر ﻛﺮاﻣﺎت را دارﻳﻢ‪ /‬ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻮﺷﺸﻲ در ‪‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮري دﻗﻴﻖ و ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ رازآﻟﻮد را از ﺧ‪Ç‬ﻼل ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن و ﻛ‪Ç‬ﻼم ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ ﺑﻜﺎوﻳﻢ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ آﻧﻜﻪ ﺑﻪﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﻬﺘﺮ از اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻴﻢ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺣﺎل ﺟﺎ دارد ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ درﺑﺎرة ﻛﺮاﻣﺖ اﺷ‪Ç‬ﺎرهاي‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪222‬‬

‫ﺑﻜﻨﻴﻢ‪@> :‬ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﺎرق ﻋ‪Ç‬ﺎدت ﻛ‪Ç‬ﻪ از اﻧ‪Ç‬ﺒﻴﺎ و اوﻟﻴ‪Ç‬ﺎ ﺻ‪Ç‬ﺎدر ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد<‪ 1‬ﻫ‪Ç‬ﻢﭼﻨﻴﻦ‪:‬‬
‫>@ﻛﺮاﻣﺎت‪ ,‬ﺟﻤﻊ ﻛﺮاﻣﺖ و در ﻟﻐﺖ ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﺑﺰرﮔﻮاريﻫﺎ و ﺑ‪Ç‬ﺨﺸﻨﺪﮔﻲﻫﺎﺳﺖ و در‬
‫اﺻ‪ÇÇ‬ﻄﻼح ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﺎن اﺳ‪Ç‬ﺘﻌﻤﺎل آن ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺻ‪Ç‬ﻴﻐﺔ ﺟ‪Ç‬ﻤﻊ ﺑ‪Ç‬ﻴﺸﺘﺮ و ﻣ‪Ç‬ﻘﺼﻮد از آن اﻣ‪Ç‬ﻮر‬
‫ﺧﺎرقاﻟﻌﺎدهاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺳﺒﺐ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪي از ﻧﺎﺣﻴﺔ ﺻﻮﻓﻲ ﻛﺎﻣﻞ و واﺻ‪Ç‬ﻞ‬
‫ﺻﺎدر ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﭼ‪Ç‬ﻮن ‪‬اﺧ‪Ç‬ﺒﺎر ﻣ‪Ç‬ﻐﻴﺒﺎت و اﺷ‪Ç‬ﺮاف ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺿ‪Ç‬ﻤﺎﻳﺮ و ﺷ‪Ç‬ﻔﺎي ﺑ‪Ç‬ﻴﻤﺎران و‬
‫رامﻛﺮدن درﻧﺪﮔﺎن و ﻧﻈﺎﻳﺮ اﻳﻨﻬﺎ<‪2/‬‬
‫‪‬‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ ﻛﻪ ﺑﺎ دﻗ‪‬ﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺐ ﻛﺮاﻣﺖ ارا‪Ä‬ﻪ ﺷﺪه را ﻣﻲﺗﻮان‬
‫در ﻣﺮﺻﺎداﻟﻌﺒﺎد ﻳﺎﻓﺖ‪> :‬ﭼﻮن ﺣﺠﺎب زﻣﺎن و ﻣﻜﺎن دﻧﻴﺎوي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻮد زﻣ‪Ç‬ﺎن و‬
‫ﻣﻜﺎن آﺧﺮﺗﻲ ﻛﺸﻒ ﻣﻲاﻓﺘﺎد و ﻫﻢ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺣﺠﺎب ﺟ‪Ç‬ﻬﺎت از ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ‬
‫ﺑﺮﺧﻴﺰد‪ ,‬از ﭘﺲ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻴﻨﺪ ﻛﻪ از ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﺪ‪ ///‬و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧ‪Ç‬ﺮق ﻋ‪Ç‬ﺎدات ﻛ‪Ç‬ﻪ آن را‬
‫@ﻛﺮاﻣﺎت ﮔﻮﻳﻨﺪ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ<‪ 3/‬ﻧﺠﻢ رازي ﻛﺮاﻣﺎت را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻣﺴﺎﻣﺤﺘ‪ H‬ﻣﺠﺎزي و ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧ‪Ç‬ﻴﻢ ﺗ‪Ç‬ﻘﺴﻴﻢ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ‪> :‬اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺟ‪Ç‬ﻨﺲ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﺎت را‬
‫اﻋﺘﺒﺎري زﻳﺎدﺗﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ زﻳﺮا ﻛﻪ اﻫﻞ دﻳﻦ و ﻏﻴﺮاﻫﻞ دﻳ‪Ç‬ﻦ را ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ ///‬و دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ آﻧﻚ‬
‫دﺟﺎل را ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ در ﺣﺪﻳﺚ آﻣ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮد را‬
‫ﺟﻨﺲ اﻳﻦ ﺧﺮق ﻋﺎدات ‪‬‬
‫ﺑﻜﺸﺪ و زﻧﺪه ﻛﻨﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ آﻧﭻ آن را ﺑﻪﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﺮاﻣﺎت ﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ ,‬و ﺟﺰ اﻫﻞ دﻳ‪Ç‬ﻦ را‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ,‬آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﻛﺸﻒ روﺣﻲ در ﻣﻜﺎﺷﻔﺎت ﺧﻔﻲ ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ; زﻳﺮا ﻛﻪ روح‪,‬‬
‫ﺧﺎﺻﺎن‬
‫ﺧﻔﻲ روﺣﻲ ﺣﻀﺮﺗﻲ اﺳﺖ ﺧﺎص ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ‪‬‬
‫@ﻛﺎﻓﺮ و ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﻫﺴﺖ ا ‪‬ﻣﺎ ‪‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻧﺪﻫﻨﺪ<‪4/‬‬

‫ﭼﻨﻴﻦ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪي را اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ در ﻧﺰد اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻫﺪﻳﻢ‪ ,‬او ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪> :‬ﻫﻲ‬

‫‪ /1‬ﺳﻴﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﺳﺠﺎدي‪ ,‬ﻟﻐﺎت و اﺻﻄﻼﺣﺎت و ﺗﻌﺒﻴﺮات ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻃﻬﻮري‪ ,1370 ,‬ص ‪/ìë3‬‬

‫‪ /2‬اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ ر ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺨﺎراﻳﻲ‪ ,‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺷﻌﺎر ﺣﺎﻓﻆ‪ ,‬چ ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ‪ ,13ìê ,‬ﺻﺺ ‪/ë77 Ç ëë7‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ اﻣﻴﻦ رﻳﺎﺣﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺑﻨﮕﺎه ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﻧﺸﺮ ﻛﺘﺎب‪ ,13ë2 ,‬ص@‪/313‬‬
‫‪ /3‬ﻧﺠﻢ رازي )داﻳﻪ(‪ ,‬ﻣﺮﺻﺎداﻟﻌﺒﺎد‪ ,‬ﺑﻪ اﻫﺘﻤﺎم دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﺻﺺ ‪/31ê Ç 313‬‬
‫‪223‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫اﻟﺤﺴ‪Ç‬ﻴﻪ<‪ 1‬و در ﻣ‪Ç‬ﻮرد‬

‫‪‬‬ ‫ﺣﺴﻴﻪ و ﻣﻌﻨﻮ ‪‬ﻳﻪ ﻓﺎﻟﻌﺎﻣ‪ ¹‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﺗ‪Ç‬ﻌﺮف اﻟﻜ‪Ç‬ﺮاﻣ‪ ¹Ç‬اﻻ‬
‫] @ﻛﺮاﻣﺖ[ ﻋﻠﻲ ﻗﺴﻤﻴﻦ ‪‬‬
‫@ﻛﺮاﻣﺎت ﻣﻌﻨﻮي ﭼﻨﻴﻦ ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪> :‬اﻣﺎ اﻟﻜﺮاﻣ‪ ¹‬اﻟﻤﻌﻨﻮﻳﻪ ﻓﻼ ﻳﻌﺮﻓﻬﺎ ‪‬اﻻ اﻟﺨﻮاص ﻣﻦ ﻋﺒﺎدا‪///‬‬
‫واﻟﻌﺎﻣ‪ ¹‬ﻻ ﺗﻌﺮف ذﻟﻚ و ﻫﻲ ان ﺗﺤﻔﻆ ﻋﻠﻴﻪ آداب اﻟﺸﺮﻳﻌ‪ ¹‬و ان ﻳﻮﻓﻖ ﻻﺗ‪Ç‬ﻴﺎن ﻣﻜ‪Ç‬ﺎرم اﻻﺧ‪Ç‬ﻼق و‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﺳﻔﺴﺎﻓﻬﺎ واﻟﻤﺤﺎﻓﻈ‪ ¹‬ﻋﻠﻲ آدا¾ اﻟﻮاﺟﺒﺎت ﻣﻄﻠﻘﺎ ﻓﻲ اوﻗﺎﺗﻬﺎ واﻟﻤﺴﺎرﻋ‪ ¹‬اﻟﻲ اﻟﺨﻴﺮات و ازاﻟ‪¹‬‬
‫اﻟ ‪‬ﻐﻞ واﻟﺤﻘﺪ ﻣﻦ ﺻﺪره ﻟﻠﻨﺎس واﻟﺤﺴﺪ و ﺳﻮ¾اﻟﻈﻦ و ﻃﻬﺎر¸ اﻟﻘﻠﺐ ﻋﻦ ﻛﻞ ﺻﻔ‪ ¹‬ﻣﺬﻣﻮﻣ‪ ¹‬و ﺗ‪Ç‬ﺤﻠﻴ‪¹‬‬
‫ﺑﺎﻟﻤﺮاﻗﺒ‪ ¹‬ﻣﻊ اﻻﻧﻔﺎس و ﻣﺮاﻋﺎ¸ ﺣﻘﻮق اﷲ ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ و ﻓﻲ اﻻﺷﻴﺎ¾ و ﺗﻔﻘﺪ آﺛﺎر ﺑﻪ ﻓﻲ ﻗﻠﺒﻪ و ﻣ‪Ç‬ﺮ اﻋ‪Ç‬ﺎ¸‬
‫اﻧﻔﺎﺳﻪ ﻓﻲ ﺧﺮوﺟﻬﺎ و دﺧﻮﻟﻬﺎ‪2/<///‬‬

‫ﺣﺎل ﺟﺎ دارد ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻛﺮاﻣﺎت ﻋﺮﻓﺎ را از زﺑﺎن ﻛﺘﺐ ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎﻧﻲ ﺷ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‪/‬‬

‫ﻗﺸﻴﺮي ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪> :‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻛﺮاﻣﺎت ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎﻳﻲ ﺑﻮد و ﺑﻮد ﻛﻪ ﻃﻌﺎﻣﻲ‬
‫ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ ﺑﻪوﻗﺖ ﻓﺎﻗﺎت ﺑﻲ ] آﻧﻚ[ ﺳﺒﺒﻲ ] ﺑﻮد ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮ[ ﻳ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪوﻗﺖ ﺗﺸ‪Ç‬ﻨﮕﻲ‪ ,‬آب‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻪﻣﺪﺗﻲ ﻧ‪Ç‬ﺰدﻳﻚ ﻳ‪Ç‬ﺎ از‬
‫ﭘﺪﻳﺪار آﻳﺪ ﻳﺎ ﻣﺴﺎﻓﺘﻲ دور ﺑﻮد آﺳﺎن ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺑﺮﻳﺪن آن‪ ,‬‬
‫دﺷﻤﻨﻲ ﺑﺮﻫﺪ ﻳﺎ از ﻫﺎﺗﻔﻲ آواز ﻳﺎ ﺧﻄﺎﺑﻲ ﺷﻨﻮد ﻳﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﺎﻧﺪ از ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﻘﺾ‬
‫ﻋﺎدت ﺑﻮد<‪3/‬‬

‫ﺟﺎﻣﻲ ﻧﻴﺰ در اﺑﺘﺪاي ﻧﻔﺤﺎتاﻻﻧﺲ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ از ﻛﺮاﻣﺖ را ﺑﺮﺷﻤﺮده‬

‫اﺳﺖ‪> :‬اﻧﻮاع ﺧﻮارق ﻋﺎدات ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ; ﭼﻮن اﻳﺠﺎد ﻣ‪Ç‬ﻌﺪوم و اﻋ‪Ç‬ﻼم ﻣ‪Ç‬ﻮﺟﻮد و‬
‫اﻇﻬﺎر اﻣﺮي ﻣﺴﺘﻮر و ﺳﺘﺮ اﻣﺮي ﻇﺎﻫﺮي و اﺳﺘﺠﺎﺑﺖ دﻋﺎ و ﻗﻄﻊ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﺑﻌﻴﺪه در‬
‫ﺣﺲ و ‪‬اﺧﺒﺎر از آن و ﺣﺎﺿﺮﺷﺪن در زﻣ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻣﺪت اﻧﺪك و اﻃ‪‬ﻼع ﺑﺮ اﻣﻮر ﻏﺎﻳﺒﻪ از ‪Ö‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻮﺗﻲ و اﻣﺎﺗﺔ اﺣﻴﺎ و ﺳﻤﺎع ﻛﻼم ﺣﻴﻮاﻧﺎت و ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫واﺣﺪ در اﻣﻜﻨﺔ ﻣﺨﺘﻠﻔﻪ و اﺣﻴﺎي ×‬
‫و ﺟﻤﺎدات از ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻏﻴﺮ آن و اﺣﻀﺎر ﻃﻌﺎم و ﺷﺮاب در وﻗﺖ ﺣ‪Ç‬ﺎﺟﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻲﺳﺒﺒﻲ‬

‫‪ /1‬اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻜ‪‬ﻴﻪ‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﺑﻴﺮوت‪ ,‬ص ‪) 3ì9‬ﺑﺎب ‪/(18ê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪/‬‬

‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬چ ‪ ,3‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ,13ì7 ,‬ص‪/ì30‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ /3‬ﺗﺮﺟﻤﺔ رﺳﺎﻟﺔ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪22ê‬‬

‫ﻇﺎﻫﺮ‪1/<///‬‬

‫ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺠﻢ رازي در ﻣﻮرد ﻛﺮاﻣﺎت ﻇﺎﻫﺮي ﻣﻲآورد ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬
‫ﻃﻲ زﻣﻴﻦ و‬
‫>اﺷﺮاف ﺑﺮ ﺧﻮاﻃﺮ و اﻃ‪‬ﻼع ﺑﺮ ﻣﻐﻴﺒﺎت و ﻋﺒﻮر ﺑﺮ آب و آﺗﺶ و ﻫﻮا و ‪‬‬
‫ﺣﺴﻲ ذ@ﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪> :‬ﻣﺜﻞ اﻟﻜﻼم‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻛﺮاﻣﺎت ‪‬‬ ‫ﻏﻴﺮ آن<‪ 2‬و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻋﻠﻲ اﻟﺨﺎﻃﺮ واﻻﺧﺒﺎر ﺑﺎﻟﻤﻐﻴﺒﺎت اﻟﻤﺎﺿﻴﻪ واﻟﻜﺎ‪Ä‬ﻨﻪ واﻻﺗﻴﻪ واﻻﺧﺬ ﻣﻦ اﻟﻜﻮن واﻟﻤﺸﻲ ﻋﻠﻲاﻟﻤﺎ¾ و‬
‫اﺧﺘﺮاق اﻟﻬﻮا¾ و ﻃﻲ اﻻرض و اﻻﺣﺘﺠﺎب ﻋﻦ اﻻﺑﺼﺎر و اﺟﺎﺑ‪ ¹‬اﻟﺪﻋﺎ ﻓﻲ اﻟﺤﺎل<‪3/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ دﻏﺪﻏﺔ ﻋﺮﻓﺎ در ﻛﺘﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺴﺄﻟﺔ اﺛﺒﺎت ﻛﺮاﻣﺎت‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪﻛﺸﻒاﻟﻤﺤﺠﻮب‪ ,‬رﺳﺎﻟﺔ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫اوﻟﻴﺎ ﺑﻮده; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ا ‪‬ﻣﻬﺎت ﻛﺘﺐ‬
‫ﻣﺸﺒﻊ در اﺛﺒﺎت ﻛﺮاﻣﺎت ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬
‫ﻧﻔﺤﺎت@اﻻﻧﺲ و‪ ///‬ﻓﺼﻞو ﻣﺒﺤﺜﻲ ﺟﺪا@ﮔﺎﻧﻪوﻏﺎﻟﺒ‪ H‬‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻋﺮﻓﺎ ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺣ ‪‬ﺘﻲ دﻻﻳ‪Ç‬ﻞ ﻣ‪Ç‬ﺤﻜﻢ ﻗ‪Ç‬ﺮآﻧ‪Ç‬ﻲ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ارا‪ÇÄ‬ﻪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬از آن ﺟﻤﻠﻪ‪ Ç 1> :‬آﻳﺔ ‪ 37‬از ﺳﻮرة آل ﻋﻤﺮان و اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮ روز ﻏﺬاي ﻣﺮﻳﻢ‬
‫در ﻣﺤﺮاب از ﻏﻴﺐ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ Ç 2 /‬آﻳﺔ ‪ ê0‬از ﺳﻮرة ﻧﻤﻞ ﻛﻪ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﺮاي آوردن‬
‫ﺗﺨﺖ ﺑﻠﻘﻴﺲ از ﺳﺒﺎ‪ ,‬داوﻃﻠﺐ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ و ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ آن را در ﭼﺸﻢ ﺑﻪﻫﻢ‬
‫زدﻧﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ Ç 3 /‬آﻳﺎت ‪ 2ê‬و ‪ 2ë‬ﺳﻮرة ﻣﺮﻳﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﻳﻢ را درد زادن‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﻛﻨﺎر درﺧﺖ ﺧ‪Ç‬ﺮﻣﺎﻳﻲ ﭘ‪Ç‬ﻨﺎه ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﺮد و ﺧ‪Ç‬ﺪا ﺑ‪Ç‬ﺮاي او ﻧ‪Ç‬ﻬﺮ آﺑ‪Ç‬ﻲ روان‬
‫ﻣﻲﺳﺎزد‪ Ç ê /‬آﻳﺎت ‪ ì7 Ç ìë‬ﺳﻮرة ﻛﻬﻒ و اﻃ‪‬ﻼﻋﻲ ﻛﻪ ﺧﻀﺮ از ﻣﻐﻴﺒﺎتو داﻧﺴﺘﻨﻲﻫﺎ‬
‫داﺷﺖ و ﺣﺎل آﻧﻜﻪ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﺎ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي ﺧﻮد ﺑﻲاﻃ‪‬ﻼع ﺑﻮد‪ Ç ë /‬اﺣﺎدﻳﺚ و اﺧﺒﺎري‬
‫ﻧﻴﺰ از ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و دﻳﮕﺮ ﺑﺰرﮔﺎن دﻳﻦ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﺮوي اﺳﺖ<‪4/‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮ ﺣﻤﻦ ﺟﺎﻣﻲ‪ ,‬ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺤﻤﻮد ﻋﺎﺑﺪي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻃﻼﻋﺎت‪ ,1370 ,‬ص@‪/22‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/1‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺮﺻﺎداﻟﻌﺒﺎد‪ ,‬ص ‪/313‬‬

‫‪ /3‬ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻜ‪‬ﻴﻪ‪ ,‬ج ‪ ,2‬ص ‪/3ì9‬‬

‫‪ /ê‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺷﻌﺎر ﺣﺎﻓﻆ‪ ,‬ﺻﺺ ‪ ;ëë8 Ç ëë7‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﻳﻦﺑﺎره رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ‪ :‬رﺳﺎﻟﺔ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ‪ ,‬ص@‪ ì3ê‬ﺑﻪ@ﺑﻌﺪ‪/‬‬
‫‪22ë‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻏﻴﺮ از دﻻﻳﻞ ﻗﺮآﻧﻲ‪ ,‬دﻻﻳﻞ ﺑﺴﻴﺎر دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ در اﺛﺒﺎت ﻛﺮاﻣﺖ آﻣﺪه ﻛﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ و ﺣ ‪‬ﺘﻲ اﺷﺎرة ﺑﻪ آﻧﻬﺎ از ﺣﻮﺻﻠﺔ اﻳﻦ اوراق ﺑﻴﺮون اﺳﺖو ﻣﻲﺗﻮان آﻧﻬﺎ را در‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻋ ‪‬ﻠﺖ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﻓﺸﺎرياي ﻛﻪ ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎ در‬
‫‪‬‬ ‫ا@ﻛﺜﺮ ﻛﺘﺐ‬
‫اﺛﺒﺎت ﻛﺮاﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻣﻲدﻫﻨﺪ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻧﻔﺤﺎتاﻻﻧﺲ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ,‬ﺟﺎﻣﻲ ﭘﺲ از‬
‫ﻣﻔﺼﻞ ﺧﻮد در اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ,‬ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪> :‬ﻣﻘﺼﻮد از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ و ﺗﻄﻮﻳﻞ‬
‫ﺑﺤﺚ ‪‬‬
‫در اﺛﺒﺎت ﻛﺮاﻣﺖ اوﻟﻴﺎ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻫﺮ ﺳﻠﻴﻢاﻟﻘﻠﺒﻲ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪة اﺣﻮال اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ و‬
‫ﻧﺎدرﺳﺖ اﺻﺤﺎب‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ اﺣﻮال اﻳﺸﺎن ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن ﺳﺴﺖ و ﺣﻜﺎﻳﺎت‬
‫ﺟﻬﺎﻟﺖ و ارﺑﺎب ﺿﻼﻟﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻣﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻧﻔﻲ ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ‬
‫اﻧﻜﺎر ﻣﻌﺠﺰات اﻧﺒﻴﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ,‬ﻓﺮﻳﻔﺘﻪ ﻧﺸﻮد و دﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺑﺎد ﻧﺪﻫﺪ<‪1/‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ دﻳﮕﺮ‪ ,‬ﺗﺸﺎﺑﻪ و ﺗﻔﺎوت ﻛﺮاﻣﺖ ﺑﺎ ﻣﻌﺠﺰه اﺳﺖ; ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﻪ‬

‫ﻧﻜﺘﺔ ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊﻏﺎﻟﺒ‪ H‬ﻣﻴﺎن ﻣﻌﺠﺰات اﻧﺒﻴﺎو‬
‫‪‬‬ ‫در ا@ﻛﺜﺮ ﻛﺘﺐ‬
‫@ﻛﺮاﻣﺖ اوﻟﻴﺎ ﺗﻔﺎوت ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ /‬ﺑﻴﺎن اﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﺰ و ﺗﻔﺎوت‪ ,‬ﻣﺴﻠ‪‬ﻤ‪ H‬ﺑﺮاي ﮔﺮﻳﺰ از‬
‫ﻃﻌﻦ ﺧﺮده@ﮔﻴﺮان و ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻣﺸﺘﺒﻪﺷﺪن اﻳﻦ دو ﻣﻮﺿﻮع در ﻧﻈﺮ ﻋﻮام اﺳﺖ‪ ,‬وﻟﻲ ﺑﺎ‬
‫دﻗ‪‬ﺖ در ﺳﺨﻨﺎن اﻳﺸﺎن و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ دﻗﻴﻖ اﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﺖﻫﺎي ﺷﮕﺮﻓﻲ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻣﻌﺠﺰه و ﻛﺮاﻣﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪/‬‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ در ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﺠﺰه و ﻛﺮاﻣﺖ آﻣﺪه ﺑﺮﺧﻲ در ﻫﻤﺔ ﻛﺘﺐ ﻣﺸﺘﺮك و‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻴﺰ در دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﺮﻓﺎ ﻣﺠﺎل ﺑﺮوز ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ آﻣﺪه را در‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻜﺮر در ﻛﺘﺐ‬
‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﻣﻌﺠﺰه و ﻛﺮاﻣﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ‪‬‬
‫اﻳﻨﺠﺎ از ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب ﻛﺸ‪Ç‬ﻒاﻟﻤ‪Ç‬ﺤﺠﻮب ﻧ‪Ç‬ﻘﻞ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻴﻢ‪> :‬ﭘﺲ ﺑ‪Ç‬ﺪاﻧﻚ ‪‬‬
‫ﺳ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻌﺠﺰات‪,‬‬
‫اﻇﻬﺎرﺳﺖ و از آن ﻛﺮاﻣﺎت‪ ,‬ﻛﺘﻤﺎن و ﺛﻤﺮه ﻣﻌﺠﺰه ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺑﺎزﮔﺮدد و ﻛﺮاﻣﺖ ﺧﺎص‬
‫وﻟﻲ‬
‫ﻣﺮﺻﺎﺣﺐ ﻛﺮاﻣﺖ را ﺑﻮد و ﻧﻴﺰ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻌﺠﺰه ﻗﻄﻊ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﺠﺰه اﺳﺖ و ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ‪ ,‬ص ‪/22‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪22ì‬‬

‫ﻗﻄﻊ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺮاﻣﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ اﺳﺘﺪراج و ﻧﻴﺰ ﺻﺎﺣﺐ ﻣ‪Ç‬ﻌﺠﺰه اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺷ‪Ç‬ﺮع‬
‫ﺗﺼﺮف ﻛﻨﺪ و اﻧﺪر ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻔﻲ و اﺛﺒﺎت آن ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﺎن ﺧ‪Ç‬ﺪاي ﺑﮕ‪Ç‬ﻮﻳﺪ و ﺑﻜ‪Ç‬ﻨﺪ و‬
‫‪‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺮاﻣﺎت را اﻧﺪرﻳﻦ ﺑ‪Ç‬ﺠﺰ ﺗﺴ‪Ç‬ﻠﻴﻢ و ﻗ‪Ç‬ﺒﻮل اﺣﻜ‪Ç‬ﺎم‪ ,‬روي ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ از آﻧ‪Ç‬ﭻ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻫﻴﭻوﺟﻪ ﻛﺮاﻣﺖ وﻟﻲ ﻣﺮﺣﻜﻢ ﺷﺮع ﻧﺒﻲ ﻣﻨﺎﻓﺎت ﻧﻜﻨﺪ<‪1/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺑﺎ دﻗ‪‬ﺖ در ﻛﻼم ﻋﺮﻓﺎ ﺟﺎي ﻫﻴﭻ ﺷ ‪‬ﻜﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻌﺘﺮفاﻧﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺑﺮﺗﺮي ﻣﻌﺠﺰة اﻧﺒﻴﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اوﻟﻴﺎ و ﺑﺎ دﻗ‪‬ﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ درﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔ‪Ç‬ﺮوه ﺣ‪ Ç‬ﺘﻲ‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ را درﻳﺎي ﺑﻴﻜﺮان ﻣﻌﺠﺰات اﻧﺒﻴﺎ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪> :‬ا ‪‬ﻣﺎ رﺗ‪Ç‬ﺒﺖ اوﻟﻴ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ رﺗﺒﺖ اﻧﺒﻴﺎ ﻧﺮﺳﺪ و اﺟﻤﺎع ﺑﺮﻳﻦ ﻣﻨﻌﻘﺪ اﺳﺖ ]و آﻧﻚ[ اﺑﻮﻳﺰﻳﺪ ﺑﺴﻄﺎﻣﻲ را‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢاﻟﺴ‪Ç‬ﻼم[ دادهاﻧ‪Ç‬ﺪ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﻣ‪Ç‬ﺜﻞ‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ از اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮔﻔﺖ ]ﻣﺜﻞ[ آﻧﭽﻪ اﻧﺒﻴﺎ ]‬

‫ﺧﻴﻜﻲ اﻧﮕﺒﻴﻦ اﺳﺖ آن ﻣﻘﺪار ﻛﻪ از وي ﺑﻴﺮون ﭼﻜﺪ ﻗﻄﺮه ﺑﻮد و آن ﻗ‪Ç‬ﻄﺮه ﻣ‪Ç‬ﺜﻞ‬
‫@ﻛﺮاﻣﺎت ] ﺟﻤﻠﻪ[ اوﻟﻴﺎ ﺑﻮد و آﻧﭽﻪ در ﻣﺸﻚ اﺳﺖ ﻣﺜﻞ آﻧﻚ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺎ را ﺑﻮد<‪2/‬‬

‫و آن ﻗﻄﺮة از ﺧﻴﻚ ﺗﺮاوﻳﺪه ﺑﻲﺷﻚ از ﺟﻨﺲ ﻫﻤﺎن ﻣﻌﺠﺰات اﺳﺖ ﭘﺲ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬

‫ﺑﻴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﺮاﻣﺖ زﻳﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻣﻌﺠﺰة ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻮﺿﻮع را‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ ﺷﻔ‪ ‬ﺎفﺗﺮﺑﻴﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ‪@> :‬ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ ﻣﺤﻘ‪‬ﻘ‪ H‬ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻻت ‪‬اوﻟﻴﺔ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‬
‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ /‬اﻳﻦ اﻣﺮ ‪‬اوﻟﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ رﺳﻮلﺧﺪا در ﻏﺎر ﺣﺮا¾ ﺑﻮد<‪ 3/‬ﻗﺸﻴﺮي ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪> :‬ﻫﺮ ﭘﻴﻐﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ در ا ‪‬ﻣﺖ وي ﻳﻜﻲ را ﻛﺮاﻣﺘﻲ ﺑﻮد آن ]@ﻛﺮاﻣﺖ[ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻣﻌﺠﺰات آن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮد; زﻳﺮا ﻛﻪ ا@ﮔﺮ اﻳﻦ رﺳﻮل ﺻﺎدق ﻧﺒﻮدي ﻛﺮاﻣﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﺪي‬
‫ﺑﺮ آﻧﻚ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ او ﻛﺮد<‪ 4/‬ا ‪‬ﻣﺎ در ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺷ‪Ç‬ﺒﺎﻫﺖ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ و‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮي ﻣﻌﺠﺰه ﻧﺴﺒﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻌﺠﺰه ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ‬

‫‪ /1‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﺟﻼﺑﻲ ﻫﺠﻮﻳﺮي‪ ,‬ﻛﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﻮب‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ژوﻛﻮﻓﺴﻜﻲ‪ ,‬چ ‪ ,@8‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻃﻬﻮري‪ ,1381 ,‬ص ‪/278‬‬

‫‪ /2‬رﺳﺎﻟﺔ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ‪ ,‬ﺻﺺ ‪/ì39 Ç 30‬‬

‫ﺷﻚ و ﺷﻨﺎﺧﺖ )اﻟﻤﻨﻘﺬ ﻣﻦ اﻟﻀﻼل(‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺻﺎدق آﻳﻴﻨﻪوﻧﺪ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ,13ì0 ,‬ص ‪/ë0‬‬
‫ﻏﺰ اﻟﻲ‪ ,‬‬
‫‪ /3‬اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ ‪‬‬
‫‪ /ê‬رﺳﺎﻟﺔ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ‪ ,‬ص ‪/ ì29‬‬
‫‪227‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫اﻗﺮار ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر از ﺑﺪﮔﻮﻳﻲ و ﻗﺪح ﻋﻴﺒﺠﻮﻳﺎن رﻫﺎﻳﻲ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ /‬دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ اﺛﺒﺎت ﻛﺮاﻣﺖ اوﻟﻴﺎ ﺑﻮد; ا ‪‬ﻣﺎ ﭘﺲ از اﺛﺒﺎت‪ ,‬ﻣﺨﺎﻃﺒﻴﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻬﻢ ﻛﺘﺐ‬
‫ﻋﺮﻓﺎن و ﻛﺘﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺮاﻣﺖ اوﻟﻴﺎ ﺑﺎ ﻣ‪Ç‬ﻌﺠﺰات اﻧ‪Ç‬ﺒﻴﺎ ﻣ‪Ç‬ﺘﻔﺎوت‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺒﻬﻪ و اﻳﺮاد ﻧﺸﻮد‪ /‬ﭘﺲ ﻋﺮﻓﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻛﺮاﻣﺖ و ﻣﻌﺠﺰه را ﺑﺎ دﻻﻳ‪Ç‬ﻞ‬
‫ﻓﺮاوان و ﻣ ‪‬ﺘﻘﻦ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻛﺮاﻣﺖ را ﻣﺸ‪Ç‬ﺘﻲ از ﺧ‪Ç‬ﺮوار ﻣ‪Ç‬ﻌﺠﺰه‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﭼﻨﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﻄﺮات ﻛﺮاﻣﺖ از آﺑﺸﺨﻮر ﻣﻌﺠﺰه‬
‫‪‬‬
‫ﺟﺎري ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ در اذﻫﺎن ﺷﺎ‪Ä‬ﺒﻪاي اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪﻃﻮر‬
‫رد ﻛﺮاﻣﺖ و ﺧﺮق ﻋﺎدت اوﻟﻴﺎ@ﮔﻮﻳﻲ ﻣﻌﺎدل اﻧﻜﺎر ﻣﻌﺠﺰه ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻗﺮار‬
‫ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ‪‬‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪/‬‬

‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در ﻣﺜﻨﻮي‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺮاﻣﺖ در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻣﺜﻨﻮي ﻫ‪Ç‬ﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎري دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ از ﻣ‪Ç‬ﻮﺿﻮﻋﺎت‪,‬‬
‫ﺟﺪا@ﮔﺎﻧﻪ و در ﺑﺨﺸﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻮردﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻖ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع و ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺮاﻣﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﺑ‪Ç‬ﻴﺎﺗﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﺻﻮرت‬
‫ﭘﺮا@ﻛﻨﺪه در ﮔﻮﺷﻪ و ﻛﻨﺎر ﻣﺜﻨﻮي آﻣﺪه اﺳﺖ ا@ﻛﺘﻔﺎ و اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻤﻮد‪/‬‬
‫در ﻣﺜﻨﻮي ﮔﺎه ﻛﺮاﻣﺎﺗﻲ از اوﻟﻴﺎ ذ@ﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻖ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﺮاﻣﺖ در اﻳﻦ داﺳﺘﺎنﻫﺎ ﻧ‪Ç‬ﻘﺶ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ وﻟﻲ ﻧﻜﺘﺔ ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﺛﺎﻧﻮي و ﻓﺮﻋﻲ دارﻧﺪ‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ داﺳﺘﺎن ﻛﺮاﻣﺘﻲ ﻧﻘﻞ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد ﺗ‪Ç‬ﺎ از آن درس ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎﻧﻲ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﺗﻮ ‪‬ﻛﻞ‬
‫دﻳﮕﺮي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ /‬ﻓﻲاﻟﻤﺜﻞ "@ﻛﺮاﻣﺎت ﺷﻴﺦ اﻗﻄﻊ" در دﻓﺘﺮ ﺳﻮمﺑﺮاي ‪‬‬
‫ﻧﻘﻞ ﺷﺪه و ﻳﺎ >@ﻛﺮاﻣﺎت آن دروﻳﺶ ﻛﻪ در ﻛﺸﺘﻲ ﻣ ‪‬ﺘﻬﻤﺶ ﻛﺮدﻧﺪ< در دﻓﺘﺮ دوم ﻧﻴﺰ‬
‫ﺧﺎص ﺧﺪاﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻋﻴﺐﮔﻮﻳﻲ ﺑﻨﺪﮔﺎن ‪‬‬
‫ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻚ ﺑﻴﺖﻫﺎ و داﺳﺘﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻛﺮاﻣﺎت ﻋﺮﻓﺎ و‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪228‬‬

‫اوﻟﻴﺎ درﻣﺜﻨﻮي ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‪ ,‬ﺟﺪا@ﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﻴﻞو ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ /‬ﻻزم ﺑﻪ ذ@ﻛﺮ‬
‫ﺗﺄﺧﺮ از دﻓ‪Ç‬ﺘﺮ ‪‬اول ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺷﺸ‪Ç‬ﻢ ﻣ‪Ç‬ﻨﻈ‪‬ﻢ‬
‫ﺗﻘﺪم و ‪‬‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﺑﻴﺎت و ﺣﻜﺎﻳﺎت را ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ‪‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪاﻳﻢ‪/‬‬
‫دﻓﺘﺮ ‪‬اول‪:‬‬
‫از ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮاي ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺪﮔﺎن آن ﺷ‪ÇÇ‬ﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﻫﺮ ﺷﻜﺎر و ﻫ‪Ç‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﺎﺗﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻫﺴﺖ‬
‫اﻳﻦﻫﻤﻪ دوﻟﺖ‪,‬ﺧﻨﻚآﻧﻜﻮ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪1‬‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﺷﻪ را ﻃ ‪Ö‬ﻤﻊ‪ ,‬ﺑﻬﺮ ﺧﻠﻖ ﺳ‪Ç‬ﺎﺧﺖ‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ‪ Ç‬ﻣﺮ ﻗﻮم را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫اﺑﻴﺎت ﻓﻮق‪ ,‬ذﻳﻞ ﻋﻨﻮان >ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﺮدن ﻧﻮح ‪Ç‬‬
‫ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ اي ﻣﺨﺬوﻻن<‬
‫ﻣﭙﻴﭽﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ روﭘﻮﺷﻢ ﺑﺎ ﺧﺪاي ﻣﻲﭘﻴﭽﻴﺪ در ‪‬‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ /‬اﺑﻴﺎت ﻣﺬﻛﻮر اﺳﺘﻐﻨﺎي ﺣﻀﺮت ﺣﻖ را از آﻓ‪Ç‬ﺮﻳﺪهﻫﺎي ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﺔ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را "ﺑﻬﺮ ﺧﻠﻖ ﺳﺎﺧﺖ"‪/‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺎدي‬
‫در ﻣ‪Ç‬ﺼﺮع ‪‬اول از ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ ‪‬اول ﺷﻜ‪Ç‬ﺎر را ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮان رﻣ‪Ç‬ﺰي از ﻧ‪Ç‬ﻤﻮدﻫﺎي ‪‬‬
‫آﻓﺮﻳﻨﺶ و ﻛﺮاﻣﺎت را ﻧﻤﺎدي از ﺧﻠﻘﺖﻫﺎي ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس اﻟﻬﻲ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛﺮد; ﺑ‪Ç‬ﻪﺑﻴﺎن‬
‫ﺑﻬﺘﺮ در اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻛﺮاﻣﺎت‪ ,‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻛﺮاﻣﺎت را در اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﺑﺨﺸﺶ و اﻟﻄﺎف اﻟﻬﻲ ﻧﻴﺰ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ در اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺻ‪Ç‬ﻮرت از‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ ﺧﺎرج اﺳﺖ‪/‬‬
‫دﻓﺘﺮ دوم‪> :‬ﺣﻠﻮا ﺧ‪Ç‬ﺮﻳﺪن ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ اﺣ‪Ç‬ﻤﺪ ﺧ‪Ç‬ﻀﺮوﻳﻪ ﺟ‪Ç‬ﻬﺖ ﻏ‪Ç‬ﺮﻳﻤﺎن ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻟﻬ‪Ç‬ﺎم‬
‫ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲ<‪2/‬‬

‫در ﻋﻨﻮان اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‪ ,‬ﻧﺎﻣﻲ از ﻛﺮاﻣﺖ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻓﺤﻮاي اﺑﻴﺎت اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺧﺎدم ﻣﺎل اﻫﺪاﻳﻲ را ﻣﻲآورد‪ ,‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺧ‪Ç‬ﻠﻖ دﻳ‪Ç‬ﺪﻧﺪ آن ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ را ازو‪3‬‬ ‫ﭼﻮن ﻃ‪Ç‬ﺒﻖ را از ﻏ‪Ç‬ﻄﺎ وا@ﻛ‪Ç‬ﺮد رو‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/31ê2 Ç 31ê1‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/êêì Ç 378‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê30‬‬

‫‪229‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﭘﺲ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﻀﺮوﻳﻪ را ﻛﺮاﻣﺖ او ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬درﺑ‪Ç‬ﺎرة ﻣﺄﺧ‪Ç‬ﺬ‬
‫ﻗﺼﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در رﺳﺎﻟﺔﻗﺸﻴﺮﻳﻪ‪ ,‬ص ‪1ì‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪> :‬ﻣﺄﺧﺬ آن ‪‬‬
‫‪ 17 Ç‬و در ﺗﺬﻛﺮ¸اﻻوﻟﻴﺎ‪ ,‬ج ‪ ,1‬ص ‪ 29ê‬ذ@ﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ///‬و ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ را ﺑﺎ‬
‫ﻗﺼﻪاي ﻛﻪ در اﺳﺮاراﻟﺘﻮﺣﻴﺪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻢ آﻣﻴﺨﺘﻪ اﺳﺖ<‪1/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫در ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﺜﻨﻮي ﺑﺎ ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﻣﺬﻛﻮر ﺗﻔﺎوتﻫﺎﻳﻲ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ دﻳ‪Ç‬ﺪه ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد;‬
‫ﻓﻲاﻟﻤﺜﻞ در ﻣﺜﻨﻮي وام ﺧﻀﺮوﻳﻪ ﭼﻬﺎرﺻﺪ دﻳﻨﺎر وﻟﻲ در ﺗ‪Ç‬ﺬﻛﺮ¸اﻻوﻟﻴ‪Ç‬ﺎ و رﺳ‪Ç‬ﺎﻟﺔ‬
‫ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ‪ ,‬او ﻫﻔﺘﺼﺪ دﻳﻨﺎر ﻗﺮض دارد‪ /‬در ﻣﺜﻨﻮي ﺧﺎدﻣﻲ ﻃﺒﻖ زر ﺑﻪ ﻧﺰد ﺷﻴﺦ ﻫﺪﻳﻪ‬
‫ﻣﻲآورد وﻟﻲ در ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ و ﺗﺬﻛﺮه ﻛﺴﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲآﻳﺪ و ﻣﺴ‪Ç‬ﺘﻘﻴﻢ واﻣ‪Ç‬ﺪاران ﺧ‪Ç‬ﻀﺮوﻳﻪ را‬
‫ﺧﻄﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ وام ﺑﺎزﺳﺘﺎﻧﻨﺪ‪/‬‬
‫اﻫﻤﻴﺖ آن در‬‫در ﻣﺠﻤﻮع اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ دو ﭘﻴﺎم ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ دارد ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺗﻮ ‪‬ﻛﻞ و ‪‬‬
‫ﻧﺰد ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺧﻀﺮوﻳﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﭼ‪Ç‬ﻨﺎنﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ وام ﺳ‪Ç‬ﻨﮕﻴﻦ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ دﺳﺖ از ﺗ‪Ç‬ﻮ ‪‬ﻛﻞ‬
‫ﻧﻜﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺎن ﻛﺮاﻣﺘﻲ از او ﻇﺎﻫﺮ و وام او ﮔﺰارده ﺷﺪ و ﺣﻘﻴﻘﺘ‪ H‬او ﻣﺼﺪاق ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ‬
‫ﺣﻤﺪون ﻗﺼﺎر اﺳﺖ درﺑﺎرة ﺗﻮ ‪‬ﻛﻞ‪> :‬ﺣﻤﺪون را ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ از ﺗﻮ ‪‬ﻛﻞ‪ ,‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ا@ﮔﺮ ﺗﻮ را‬
‫ده ﻫﺰار درم ﺑﻮد و ﺑﺮ ﺗﻮ داﻧﮕﻲ وام ﺑﻮد ] اﻳﻤﻦ ﻧﺒﺎﺷﻲ ﻛﻪ ﺑﻤﻴﺮي و آن ﺑﺮ ﺗﻮ ﺑﻤﺎﻧﺪ[ و‬
‫ﻋﺰ ‪‬‬
‫وﺟﻞ ﺑﻪ‬ ‫ا@ﮔﺮ دهﻫﺰار درم ﺗﻮ را وام ﺑﻮد و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﺪاري‪ ,‬ﻧﻮﻣﻴﺪ ﻧﺒﺎﺷﻲ از ﺧﺪاي ‪‬‬
‫@ﮔﺰاردن آن<‪ 2/‬ﻋﻄ‪‬ﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻪ درﺳﺘﻲ در اﻟﻘﺎب ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﺧﻀﺮوﻳﻪ در ﺗﺬﻛﺮ¸اﻻوﻟﻴﺎ‬
‫آورده اﺳﺖ‪> :‬آن ﻣﺘﺼﺮف ﻃﺮﻳﻘﺖ‪ ,‬آن ﻣﺘﻮ ‪‬ﻛﻞ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ<‪3/‬‬
‫‪‬‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ درس دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻟﺰوم زاري و ﻧﻴﺎز ﺳﺎﻟﻚ ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺎﺷﻌﺎﻧﻪ‬
‫از درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺑﺤﺮ رﺣ‪Ç‬ﻤﺖ درﻧ‪Ç‬ﻤﻲآﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﻮش‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧﮕ‪ÇÇ‬ﺮﻳﺪ ﻛ‪ÇÇ‬ﻮدك ﺣ‪ÇÇ‬ﻠﻮاﻓ‪Ç‬ﺮوش‬

‫@‬
‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﻗﺼﺺ و ﺗﻤﺜﻴﻼت ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬چ ‪ ,ê‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ,1370 ,‬ص ‪/êì‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/1‬‬

‫‪ /2‬رﺳﺎﻟﺔ ﻗﺸﻴﺮﻳﻪ‪ ,‬ص ‪/2ê9‬‬

‫@‬
‫‪ /3‬ﻋ ‪‬ﻄ ﺎر ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري‪ ,‬ﺗﺬﻛﺮ¸اﻻوﻟﻴﺎ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻴﻜﻠﺴﻮن‪ ,‬چ ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‪ ,137ê ,‬ص ‪/303‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪230‬‬

‫@ﻛﺎم ﺧﻮد ﻣﻮﻗﻮف زاري دان درﺳﺖ‪1‬‬ ‫اي ﺑﺮادر ‪Ö‬‬

‫ﻃ‪Ç‬ﻔﻞ ﻃ‪Ç‬ﻔﻞ ﭼﺸ‪Ç‬ﻢ ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬
‫دﻓﺘﺮ دوم‪@> :‬ﻛﺮاﻣﺎت اﺑﺮاﻫﻴﻢ ادﻫﻢ ‪ Ç‬ﻗﺪ ساﷲ ﺳﺮه ‪ Ç‬ﺑﺮ ﻟﺐ درﻳﺎ<‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫در اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ اﻣﻴﺮي از ﻛﻨﺎر درﻳﺎ ﻣﻲﮔﺬرد و ﭼﻮن اﺑﺮاﻫﻴﻢ ادﻫﻢ را در ﺣﺎل‬
‫دوﺧﺘﻦ ﺟﺎﻣﻪ و دﻟﻖ ﻛﻬﻨﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ ,‬اﻓﺴﻮس ﻣﻲﺧﻮرد از آن ﺟﺎه ﻛﻪ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﺒﺎه ﺷﺪه و ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﺑﺎ آن ﺷﻜﻮه ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ روزي اﻓﺘﺎده; ﭘﺲ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ادﻫﻢ ﺳﻮزن‬
‫ﺧﻮد را در درﻳﺎ ﻣﻲاﻧﺪازد و ﭼﻮن آن را ﺑﺎز ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻫﻴﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎ ﺳﻮزنﻫﺎي‬
‫ﻃﻼ ﺳﺮ از آب ﺑﻴﺮون ﻣﻲآورﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺳ‪ÇÇ‬ﻮزن زر در ﻟﺐ ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻫﻴﻲ‬ ‫ﺻ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ ﻫ‪ÇÇ‬ﺰاران ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻫﻲ ‪‬اﻟ ‪×‬ﻠ‪ÇÇ‬ﻬﻴﻲ‬
‫@ﻛﻪ ﺑﮕﻴﺮ اي ﺷﻴﺦ ﺳﻮزنﻫﺎي ﺣﻖ‬ ‫ﺳ‪ÇÇ‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﺮآوردﻧ‪Ç‬ﺪ از درﻳ‪Ç‬ﺎي ﺣ‪Ç‬ﻖ‬
‫ﻣﻠﻚ دل ﺑﻪ ﻳﺎ ﭼﻨﺎن ﻣﻠﻚ ﺣﻘﻴﺮ‪3‬‬ ‫رو ﺑﺪو ﻛ‪Ç‬ﺮد و ﺑﮕ‪Ç‬ﻔﺘﺶ اي اﻣ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫ﻛ‪Ç‬ﺮدهاﻧ‪Ç‬ﺪ‪4/‬‬ ‫ﻣﺄﺧﺬ اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ را اﺳﺘﺎد ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ از ﻛﺘﺎب ﺗﺬﻛﺮ¸اﻻوﻟﻴﺎ ﻧ‪Ç‬ﻘﻞ‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻣﺄﺧﺬ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎ رواﻳﺖ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﺗ‪Ç‬ﻔﺎوتﻫﺎﻳﻲ دارد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻲﺷﻚ از دﺧ‪Ç‬ﻞ و‬
‫ﺗﺼﺮفﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎﺳﺖ‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺗﺬﻛﺮه‪ ,‬ادﻫﻢ در ﻛﻨﺎر دﺟ‪Ç‬ﻠﻪ ﺳ‪Ç‬ﻮزﻧﺶ در آب‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺠﻬﻮلاﻟﻬﻮﻳﻪ ﻧﺎ@ﮔﺎه از او ﻣﻲﭘﺮﺳﺪ‪ :‬اﻣﻴﺮ >ﻣﻠﻜﻲﭼﻨﺎن‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻧﻪدر ﻛﻨﺎردرﻳﺎو ﻛﺴﻲ‬
‫از دﺳﺖ ﺑﺪادي ﭼﻪ ﻳﺎﻓﺘﻲ< درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ درﻣﺜﻨﻮي ‪‬او‪ :Á‬اﻳﻦ ﺷﺨﺺ اﻣﻴﺮ اﺳﺖو ﺛﺎﻧﻴ‪:H‬‬
‫اﺑﺮاﻫﻴﻢ ادﻫﻢ ﺑﺪون ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﺿﻤﻴﺮش آ@ﮔﺎه ﻣﻲﺷﻮد و ﺑ‪Ç‬ﻪﻃﻮر ارادي ﺳ‪Ç‬ﻮزن را در‬
‫آب ﻣﻲاﻧﺪازد‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ در اداﻣﺔ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻧﻜﺎﺗﻲ راﺟﻊ ﺑﻪ ﻛﺮاﻣﺖ ﻣﺘﺬ ‪‬ﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻦ در روي ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﻲ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻇﺎﻫﺮ اﺳﺖ‪ ,‬اﻳﻦ ﻫﻴﭻ ﻧﻴﺴﺖ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/êê3 Ç êê2‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/32ê7 Ç 3218‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/323ì Ç 323ê‬‬

‫‪ /ê‬ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﻗﺼﺺ و ﺗﻤﺜﻴﻼت ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﺻﺺ ‪/ 80 Ç 79‬‬

‫‪231‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎغ و ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﺎن را ﻛ‪Ç‬ﺠﺎ آﻧ‪Ç‬ﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﺮﻧﺪ?‪1‬‬ ‫ﺳ‪ÇÇ‬ﻮي ﺷ‪Ç‬ﻬﺮ از ﺑ‪Ç‬ﺎغ ﺷ‪Ç‬ﺎﺧﻲ آورﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮاﻣﺘﻲ را ﻇﺎﻫﺮي ﺑﺮﻣﻲﺷﻤﺎرد و آن را ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻣﻲداﻧﺪ‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺳﺨﻦ او ﻳﺎدآور ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪيﻫﺎي ﻛﺮاﻣﺖ در ﻧﺰد ﻧﺠﻢ رازي و اﺑﻦ ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﭘﻴﺶﺗﺮ از آن ﺳﺨﻦ رﻓﺖ‪ /‬در ‪‬‬
‫ﻛﻞ ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻛ ‪‬ﻠﻲ دو ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻛﺮاﻣﺖ‬
‫ﺳﺨﻦ راﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮاﻣﺎت در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ‬
‫و ذ@ﻛﺮ آن در اﻳﻨﺠﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪> :‬ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮاﻣﺎت ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪ /‬ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ از‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ روزي ﻳﺎ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﻪ ﻛﻌﺒﻪ رود‪ ,‬ﭼﻨﺪان ﻋﺠﺐو ﻛﺮاﻣﺎت ﻧﻴﺴﺖ; ﺑﺎد ﺳﻤﻮم‬
‫را ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﻛﺮاﻣﺎت ﻫﺴﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ روز و ﺑﻪ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮﻛﺠﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮاﻫ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮود;‬
‫@ﻛﺮاﻣﺎت آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ را از ﺣﺎل دون ﺑﻪ ﺣﺎل ﻋﺎﻟﻲ آرد و از آﻧﺠﺎ اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻔﺮ ﻛﻨﻲ و‬
‫از ﺟﻬﻞ ﺑﻪ ﻋﻘﻞ و از ﺟﻤﺎدي ﺑﻪ ﺣﻴﺎت<‪2/‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲﺗﻮان در ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻛﺮاﻣﺎت ﺑﺎﻃﻨﻲ را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣ‪Ç‬ﺎل دون ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺣ‪Ç‬ﺎل‬
‫ﺗﺼﻮر ﻛﺮد و اﻳﻦ را ﻫﻤﺎن ﺑﺎﻏﻲ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻛﺮاﻣﺖ ﻇﺎﻫﺮي‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﺎﺧﻪاي از آن‬
‫ﻋﺎﻟﻲ ‪‬‬
‫ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫دﻓﺘﺮ دوم‪@> :‬ﻛﺮاﻣﺎت آن دروﻳﺶ ﻛﻪ در ﻛﺸﺘﻲ ﻣﺘﻬﻤﺶ ﻛﺮدﻧﺪ<‪3/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻫﻤﻴﺎﻧﻲ زر در ﻛﺸﺘﻲ ﮔﻢ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﮔﻢ ﻛﺮده ﻓﻐﺎن ﺑﺮﻣﻲدارد و ﻫﻤﻪ را ﻣﻲﮔﺮدد‪,‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺘﻮﺟﻪ او ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد و او را ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫‪‬‬ ‫آﺧ‪ÇÇ‬ﺮ ﻓ‪Ç‬ﻘﻴﺮي ﺧ‪Ç‬ﻔﺘﻪ را ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﻴﻨﺪ ﭘﺲ ﮔ‪Ç‬ﻤﺎنﻫﺎ‬
‫در ‪‬‬
‫ﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ‪ ,‬ﻓﻘﻴﺮ از ﺧﺪا ﻳﺎري ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﺎ@ﮔﺎه‪:‬‬
‫ﭼ‪Ç‬ﻪ در‪4‬‬ ‫در و‬
‫در دﻫ‪ÇÇ‬ﺎن ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ‪‬‬ ‫ﺻ‪ÇÇ‬ﺪ ﻫ‪ÇÇ‬ﺰاران ﻣ‪Ç‬ﺎﻫﻲ از درﻳ‪Ç‬ﺎي ﭘ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﺳﺮ از آب ﺑﺮﻣﻲﻛﺸﻨﺪ ﺳﭙﺲ دروﻳﺶ در ﻫﻮاو ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻛﺸﺘﻲ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ و اداﻣﺔ‬

‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬چ ‪ , 8‬ﺗﻬﺮان‪ ,1380 :‬ص‪/118‬‬

‫‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﺑﻠﺨ‪Ç‬ﻲ‪ ,‬ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3238 Ç 3237‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ë17 Ç 3ê90‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3ê9ì‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪232‬‬

‫ﻣﺴﻴﺮ را در ﻫﻮا ﻣﻲﭘﻴﻤﺎﻳﺪ‪/‬‬

‫>ﻣﺄﺧﺬ آن ﺣﻜﺎﻳﺘﻲ اﺳﺖ در ﺣﻠﻴ‪¹‬اﻻوﻟﻴﺎ‪ ,‬ج ‪ ,10‬ص ‪ 17ì‬و در رﺳﺎﻟﺔﻗﺸﻴﺮﻳﻪ‪,‬‬
‫ص ‪ 1ìë‬از ﻗﻮل ذواﻟ ‪‬ﻨﻮن ﻣﺼﺮي و در ﻛﺸ‪Ç‬ﻒاﻟﻤ‪Ç‬ﺤﺠﻮب‪ ,‬ص ‪ 109‬و در ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب‬
‫ﺗﺬﻛﺮ¸اﻻوﻟﻴﺎ‪ ,‬ﺟﻠﺪ ‪‬اول‪ ,‬ص ‪ ê1‬ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﻔﺎوت ﻣﻨﺴﻮب ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎﻟﻚ دﻳ‪Ç‬ﻨﺎر و در‬
‫ص@‪ 11ì‬ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ذواﻟﻨﻮن ﻣﺼﺮي ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ<‪1/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺧﺎص‬
‫ﻏﺮض اﺻﻠﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ذ@ﻛﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﻜﺎﻳﺘﻲ ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﻋﻴﺒﺠﻮﻳﻲ ﺑﻨﺪﮔﺎن ‪‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﺣﻖ اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ در ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي ﻏ‪Ç‬ﺎﻟﺒ‪ H‬ﭼ‪Ç‬ﻨﺪ ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ ﭘ‪Ç‬ﺎﻳﺎﻧﻲ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﻗﺴ‪Ç‬ﻤﺖ‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪة ﻣﻮﺿﻮع و ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪ /‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺶ از ﺣﻜﺎﻳﺖ دروﻳﺶ و‬
‫@ﻛﺮاﻣﺎت آن در ﻛﺸﺘﻲ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺘﻬﻢ ﻛ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﻪ دزدي ﺷ‪Ç‬ﺎه را‪2‬‬ ‫ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺐ ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻢ ﮔ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﺪة اﷲ را‬
‫‪‬‬
‫ﭘﺲ ﭼﻨﺎنﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻫﺪف ﻣﻮﻻﻧﺎ از ذ@ﻛ‪Ç‬ﺮ ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﺘﻲ ﺗﺸ‪Ç‬ﺮﻳﺢ و‬
‫ﻣﻠﻤﻮس ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ ﻓ‪Ç‬ﻮق اﺳﺖ و درواﻗ‪Ç‬ﻊ ذات ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ ﻓ‪Ç‬ﻲ ﻧ‪Ç‬ﻔﺴﻪ ﻓ‪Ç‬ﺮع‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ /‬دﻟﻴﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ‬
‫@ﻛﺸﺘﻲﻧﺸﻴﻨﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮاﻣﺘﻲ از دروﻳﺶ ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫از ﭼ‪ÇÇ‬ﻪ دادﻧ‪Ç‬ﺪت ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻲﻣﻘﺎم?‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﺎﻧﮓ ﻛ‪Ç‬ﺮدﻧﺪ اﻫ‪Ç‬ﻞ ﻛﺸ‪Ç‬ﺘﻲاي ﻫ‪Ç‬ﻤﺎم‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻘﻴﺮ‪3‬‬ ‫وز ﺣ‪Ç‬ﻖ آزاري ﭘ‪Ç‬ﻲ ﭼ‪Ç‬ﻴﺰي‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺖ از ﺗ‪ÇÇ‬ﻬﻤﺖ ﻧ‪Ç‬ﻬﺎدن ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻓ‪Ç‬ﻘﻴﺮ‬
‫زر ﻳﻦﻛﻮب را‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﭘﻴﺶ از ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺮوﻧﺪة اﻳﻦ ﻛﺮاﻣﺖ‪ ,‬اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ از دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺑﻲﻧﺎم ﺑﻮدن اﻳﻦ دروﻳﺶ درون ﻛﺸﺘﻲ ﻣﻲآورﻳﻢ ﻛﻪ ﺑﻲﺷﻚ ﺟ‪Ç‬ﺎي آن را‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻫﻢ در ﺑﺎب ذواﻟ ‪‬ﻨﻮن )وﻓﺎت‪ (2êë :‬و ﻫﻢ درﺑﺎرة‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺼﻪ را ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ‬
‫دارد‪> :‬اﺻﻞ ‪‬‬
‫ﻣﺎﻟﻚ دﻳﻨﺎر )وﻓﺎت‪ (131 :‬ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ,‬و اﻳﻨﻜﻪ درﻣﺜﻨﻮي از ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻧﺎمآور‬

‫‪ /1‬ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﻗﺼﺺ و ﺗﻤﺜﻴﻼت ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﺻﺺ ‪/ 81 Ç 2‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3ê89‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3ë0ì Ç 3ë0ë‬‬

‫‪233‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﺑﻪ "دروﻳﺶ درون ﻛﺸﺘﻲ" ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ از آنروﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﻇﺎﻫﺮ دروﻳﺸﻲ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ اوﻟﻴﺎي ﺣﻖ ا@ﮔﺮ‬
‫را ﺳﺘﺮ ﺣﺎل ارﺑﺎب ﻛﺮاﻣﺎت ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﻣﺨﺎﻃﺐ را ‪‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ذواﻟ ‪‬ﻨﻮن و ﻣﺎﻟﻚ دﻳﻨﺎر ﻫ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﻨﺪ در ﻛﺴ‪Ç‬ﻮت دروﻳﺸ‪Ç‬ﻲ ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﺑﺪﻳﻦﺳﺒﺐ اﻫﻞ ﻓﻘﺮ را ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮاري و ﻛﻮﭼﻚ ﺷﻤﺎري ﻧﮕﺮﻳﺴﺖ<‪1/‬‬

‫دﻓﺘﺮ دوم‪> :‬ﺣﻴﺮان ﺷﺪن ﺣﺎﺟﻴﺎن در ﻛﺮاﻣﺎت آن زاﻫﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ در ﺑ‪Ç‬ﺎدﻳﻪ ﺗ‪Ç‬ﻨﻬﺎش‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ<‪2/‬‬

‫ﺣﺎﺟﻴﺎن در راه ﺑ‪Ç‬ﻴﺎﺑﺎن ﮔ‪Ç‬ﺮم و ﺗ‪Ç‬ﻔﺖ دﻳ‪Ç‬ﺪه‪ ,‬زاﻫ‪Ç‬ﺪي را ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﻴﻨﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ روي‬
‫رﻳﮓﻫﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﻲﮔﺰارد‪ /‬ﭼﻮن ﻧﻤﺎزش را ﺳﻼم ﻣ‪Ç‬ﻲدﻫﺪ روﺷ‪Ç‬ﻦ ﺿ‪Ç‬ﻤﻴﺮي از ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن‬
‫‪Ô‬ﺣ ‪‬ﺠﺎج درﺷﮕﻔﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﺟ‪ÇÇ‬ﺎﻣﻪاش ﺗ‪ÇÇ‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﻮد از آﺛ‪Ç‬ﺎر وﺿ‪Ç‬ﻮ‪3‬‬ ‫دﻳﺪ ﻛ‪Ç‬ﺎﺑﺶ ﻣ‪Ç‬ﻲﭼﻜﻴﺪ از دﺳﺖ و رو‬
‫زاﻫﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺎه ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻲ‪ ,‬ﺑﻲاﺳﺒﺎب ﻣﻲرﺳﺪ; ﭘﺲ دﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﻤﺎن‬
‫ﺳﺎﻋﺖ اﺑﺮي ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎران ﺑﺴﻴﺎري ﻣﻲﺑﺎرد‪/‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ :‬او‪ Ç Á‬ﺣﺎﺟﻴﺎن در‬
‫در ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﺣﺞ اﻳﻦ زاﻫﺪ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ /‬در اﺳﻼم ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زﻳﺎرت ﺧﺎﻧﺔ ﺧﺪا ﻣﻲرود ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫راه ‪‬‬
‫داراي ﻣﻘﺎم و ﻣﺮﺗﺒﺔ ﺑﺴﻴﺎري اﺳﺖ او از ﻣﻨﻈﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑﻪ وﺻ‪Ç‬ﺎل و اﻧ‪Ç‬ﺠﺎم ﺑ‪Ç‬ﺮﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻋﺒﺎدات ﻧﺎﻳﻞ ﻣﻲآﻳﺪ‪ /‬از ﻫﻤﻴﻦرو‪ ,‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺳﻌﺪي در ﻣﻨﺎﺟﺎت ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﺣﺠﺎج" ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫"ﻟﺒﻴﻚ ‪‬‬
‫را ﺑﻪ ‪‬‬
‫اﻟﺴ‪Ç‬ﻼم‪4‬‬
‫ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﺪﻓﻮن ﻳ‪Ç‬ﺜﺮب ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﻪ ‪‬‬ ‫ﺣ‪Ç‬ﺠﺎج ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ اﻟﺤ‪Ç‬ﺮام‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ‪‬ﻟﺒ‪Ç‬ﻴﻚ ‪‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل در داﺳﺘﺎن ﻫﻴﭻ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺑﺎﻃﻨﻲ آن زاﻫﺪ ﻧﺮﺳﻴﺪهاﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ >زان‬

‫@‬
‫زر ﻳﻦﻛﻮب‪ ,‬ﺑﺤﺮ در ﻛﻮزه‪ ,‬چ ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ و ﺳﺨﻦ‪ ,13ì7 ,‬ص ‪/1ëì‬‬
‫‪ /1‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ ‪‬‬
‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3822 Ç 3800‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3809‬‬

‫‪ /ê‬ﻛﻠﻴﺎت ﺳﻌﺪي‪ ,‬ﺑﻮﺳﺘﺎن‪ ,‬ص ‪ ,320‬ﺑﻴﺖ ‪/3978‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪23ê‬‬

‫ﺟﻤﺎﻋﺖ زﻧﺪهاي روﺷﻦ ﺿﻤﻴﺮ<‪ 1‬ﺗﻮﻓﻴﻖ دﻳﺪار ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ را در زاﻫ‪Ç‬ﺪ ﻣ‪Ç‬ﻲﻳﺎﺑﺪ‪/‬‬
‫ﻧﻜﺘﺔ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ در ﺑﺤﺚ ﻛﺮاﻣﺖ ﺗﺮك اﺳﺒﺎب اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺳﺨﻦ زاﻫﺪ ﻣﻲﺗﻮان‬
‫آن را ﺑﺮداﺷﺖ ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻲ ز ﭼ‪Ç‬ﺎه و ﺑ‪Ç‬ﻲ ز ﺣ‪Ç‬ﺒﻞ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻣﺴ‪Ç‬ﺪ‪2‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻫﺮ ﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲرﺳﺪ‬
‫‪Ö  ‬‬
‫@ﻛﻪ ﭼﺎه و ﺣﺒﻞ‪ ,‬ﻧﻤﺎدي از اﺳﺒﺎب ﻇﺎﻫﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫)ﻗ‪Ç‬ﺼﺔ‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﻧﻜﺘﺔ دﻳﮕﺮ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده و رازآﻟﻮدي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺮاﻣﺖ ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺳ‪Æ‬ال ﻛﺮدن ﻋﺎﻳﺸﻪ از ﻣﺼﻄﻔﻲ)ص( ﻛﻪ اﻣﺮوز ﺑﺎران ﺑﺎرﻳﺪ‪ ,‬ﭼﻮن ﺗﻮ ﺳﻮي ﮔﻮرﺳﺘﺎن‬
‫رﻓﺘﻲ ﺟﺎﻣﻪﻫﺎي ﺗﻮ ﭼﻮن ﺗﺮ ﻧﻴﺴﺖ?( دارد‪ /‬در آن ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل)ص(‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﻣﻲرود و در ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ,‬ﻋﺎﻳﺸﻪ ﺟﺎﻣﺔ اﻳﺸﺎن را ﻟﻤﺲ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ و ﺣ‪Ç‬ﻴﺮان‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﺎﻣﻪ در ﺑﺎران اﻣ‪Ç‬ﺮوز ﺧ‪Ç‬ﻴﺲ ﻧﺸ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﭘﺲ ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت از او‬
‫ﺳ‪Æ‬ال ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪:‬‬
‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺖ ﻛ‪ÇÇ‬ﺮدم آن رداي ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺧ‪Ç‬ﻤﺎر‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﺮ ﻓﻜ‪Ç‬ﻨﺪي از ازار?‬
‫ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﭘ‪ÇÇ‬ﺎ@ﻛﺖ را ﺧ‪Ç‬ﺪا ﺑ‪Ç‬ﺎران ﻏ‪Ç‬ﻴﺐ‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﺑﻬﺮ آن ﻧﻤﻮد اي ﭘ‪Ç‬ﺎ@ك ﺟ‪Ç‬ﻴﺐ‬
‫ﻫﺴﺖ اﺑ‪ÇÇ‬ﺮي دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ و دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎ‪3‬‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺖ آن ﺑ‪ÇÇ‬ﺎران از اﻳ‪Ç‬ﻦ اﺑ‪Ç‬ﺮ ﺷ‪Ç‬ﻤﺎ‬
‫و ﺑﻲﺷﻚ آن زاﻫﺪ در ﻣﻴﺎن ﺑﻴﺎﺑﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺑﺮي دﻳﮕﺮ از ﺳﻤﺎﻳﻲ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ وﺿ‪Ç‬ﻮ‬
‫ﻣﺪﻋﺎ آﻧﻜﻪ در ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن آن ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﺣ‪Ç‬ﺎﺟﻴﺎن‪ ,‬ﭼ‪Ç‬ﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻴﻢ ﺗ‪Ç‬ﻨﻬﺎ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮده و دﻟﻴﻞ ‪‬‬
‫"روﺷﻦ ﺿﻤﻴﺮي" او را ﻛﻤﺎﻫﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪/‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪@> :‬ﻛﺮاﻣﺎت ﺷﻴﺦ اﻗﻄﻊ و زﻧﺒﻴﻞ ﺑﺎﻓﺘﻦ او ﺑﻪ دو دﺳﺖ<‪4‬‬

‫ﺷﻴﺦ اﻗﻄﻊ ﺣﻜﺎﻳﺘﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ درﻣﺜﻨﻮي دارد‪ /‬او ﺑﺎ ﺧﻮد ﻋﻬﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ از درﺧﺖ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3808‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3811‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/20êê Ç 20ê2‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1721 Ç 170ì‬‬

‫‪23ë‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﻣﻴﻮه ﻧﭽﻴﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺎد ﻣﻴﻮهاي ﺑﻴﻨﺪازد‪ /‬ﭘﻨﺞ روز ﻣﻴﻮهاي از ﺷﺎﺧﻪ ﻧ‪Ç‬ﻤﻲاﻓ‪Ç‬ﺘﺪ و‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺘ‪ H‬ﺷﻴﺦ اﻗﻄﻊ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن دﺳﺘﻲ ﻛﻪ از ﻋﻬﺪ ﺑﺎزﭘﺲ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻴﻮهاي ﺑﺮﻣﻲﭼﻴﻨﺪ‪ /‬ﭘﺲ‬
‫ﻏﻀﺐ اﻟﻬﻲ ﺑﺮ او ﺗﺎﺧﺘﻦ ﻣﻲآرد و ﺑﻪﺑﻬﺎﻧﻪ ﻫﻤﺪﺳﺘﻲ ﺑﺎ دزدان ﺑﻪ اﺷ‪Ç‬ﺘﺒﺎه دﺳ‪Ç‬ﺘﺎن او‬
‫ﻗﻄﻊ ﻣﻲﺷﻮد و وﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﻪ او ﻧﻴﺰ از اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺨﺸﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ‬
‫@ﻛﺮاﻣﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ زا‪Ä‬ﺮي او را در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺮ‬
‫دو دﺳﺖ زﻧﺒﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﻓﺪ‪ /‬ﭘﺲ از آن ﺷﺨﺺ ﻧﻴﺰ‪ ,‬ﻗﻮﻣﻲ دﻳﮕﺮ ﺷﻴﺦ را در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل‬
‫ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ و در اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺷﻴﺦ اﻗﻄﻊ اﻟﻬﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﻮم اﻧﺪك اﻧﺪك ﺑﺮ ﺗ‪Ç‬ﻮ‬
‫اﻧﻜﺎر آوردﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﺳﺎﻟﻮﺳﻲ ﺑﻮدهاي‪ ,‬ﭘﺲ‪:‬‬
‫در ﺿ‪ÇÇÇ‬ﻼﻟﺖ در ﮔ‪ÇÇ‬ﻤﺎن ﺑ‪ÇÇ‬ﺪ روﻧ‪ÇÇ‬ﺪ‬ ‫ﻣﻦ ﻧ‪Ç‬ﺨﻮاﻫ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﺎن رﻣ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﺎﻓﺮ ﺷ‪Ç‬ﻮﻧﺪ‬
‫@ﻛﻪ دﻫ‪Ç‬ﻴﻤﺖ دﺳﺖ اﻧ‪Ç‬ﺪر وﻗﺖ ﻛ‪Ç‬ﺎر‪1‬‬ ‫اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﻛ‪ÇÇ‬ﺮاﻣﺖ را ﺑﻜ‪ÇÇ‬ﺮدﻳﻢ آﺷﻜ‪ÇÇ‬ﺎر‬
‫رداﻟﺒﺎب ﺷﺪن ﺳﺎﻟﻜﺎن‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻜﻲ از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻛﺮاﻣﺖ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ‪‬‬
‫از ﺧﺎﻧﺔ ﻫﺪاﻳﺖ اﺳﺖ و ﭼﺮاﻏﻲ ﻓ‪Ç‬ﺮاراه ﮔ‪Ç‬ﻤﺸﺪﮔﺎن; ﻫ‪Ç‬ﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻌﺠﺰه ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻲ دارد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻇﻬﻮر آن‪ ,‬دلﻫﺎ را ﻣﻄﻤ‪Ã‬ﻦ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪﺳﻮي ﺧﺪا راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ ﻛﻪ در ﺧﻄﺎب اﻟﻬ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺑﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﺷﻴﺦ اﻗﻄﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫دادﻣ‪Ç‬ﻲ از ذات ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ‪2‬‬ ‫ﺧﻮد ﺗﺴ ‪‬ﻠﻲ‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻮ را ﺑﻲ اﻳﻦ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖﻫ‪Ç‬ﺎ ز ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ آﻧﭽﻪ از اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻣﻨﺘﺞ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻨﻜﻪ‪ :‬او‪ Ç Á‬ﻛﺮاﻣﺖ اﻓﺘﺨﺎري ﺑﺮاي ﻋﺎرف‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﺛﺎﻧﻴ‪ Ç H‬ﺗﺴ ‪‬ﻠﻲﺑﺨﺶ روح ﻋﺎرف ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻛﺮاﻣﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ آن ﻣﻮﻫﺒﺘﻲ از‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﺣﻖ اﺳﺖ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻳﺎدآور ﻛﻼم ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ذ@ﻛﺮ ﺷﺪ‪:‬‬
‫>@ﻛﺮاﻣﺎت آن ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ را از ﺣﺎل دون ﺑﻪ ﺣﺎل ﻋﺎﻟﻲ آرد<‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/171ì Ç 171ë‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1718‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪23ì‬‬

‫ﺿﻤﻨ‪ H‬ﺷﻴﺦ اﻗﻄﻊ ﭼﻮن درﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ زا‪Ä‬ﺮ ﺑﺮ دﺳﺘﻲ ﻛﻪ او از ﻛﺮاﻣﺖ ﺣﻖ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻪ‬

‫ﺑﻮد‪ ,‬ﻣﻄ‪‬ﻠﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻟﻴﻚ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺨﻔﻲ دار اﻳ‪ÇÇÇ‬ﻦ را اي ﻛ‪ÇÇ‬ﻴﺎ‬ ‫ﺗ‪Ç‬ﺒﺴﻢ ﻛ‪Ç‬ﺮد و ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ ا@ﻛ‪Ç‬ﻨﻮن ﺑ‪Ç‬ﻴﺎ‬
‫ﭘﺲ ‪‬‬
‫ﻧ‪Ç‬ﻪ ﺧﺴ‪Ç‬ﻲ‪1‬‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﻗ‪ÇÇ‬ﺮﻳﻨﻲ ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﺣ‪Ç‬ﺒﻴﺒﻲ‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪Ç‬ﻤﻴﺮم ﻣ‪Ç‬ﻦ‪ ,‬ﻣﮕ‪Ç‬ﻮ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﺗﺤﺪي ﻣﻌﺠﺰه و ﻛﺘﻤﺎن‬
‫ﻣﻬﻢ اﻓﺘﺮاق ﻣﻴﺎن ﻣﻌﺠﺰه و ﻛﺮاﻣﺖ ﺑﺤﺚ ‪‬‬
‫ﻳﻜﻲ از وﺟﻮه ‪‬‬
‫@ﻛﺮاﻣﺖ اﺳﺖ‪> /‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﻚ ﺳﺮ ﻣﻌﺠﺰات اﻇﻬﺎرﺳﺖ و از آن ﻛﺮاﻣﺎت ﻛﺘﻤﺎن<‪2/‬‬
‫‪‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪> :‬ﻗﺼﺔ دﻗﻮﻗﻲ ‪ Ç‬رﺣﻤ‪¹‬ا‪ ///‬ﻋﻠﻴﻪ ‪ Ç‬و ﻛﺮاﻣﺎﺗﺶ<‪3/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻗﺼﺔ دﻗﻮﻗﻲ ﻳﻜﻲ از ﺷﮕﻔﺖﺗﺮﻳﻦ و ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺎتﻣﺜﻨﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪‬‬
‫ﺣﺪود ﭼﻬﺎرﺻﺪ ﺑﻴﺖ را ﺑﻪ داﺳﺘﺎن او اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪ /‬ﻧﺎ@ﮔﺰﻳﺮ ﺧﻼﺻﻪاي از آن‬
‫ﻣﻲآورﻳﻢ‪ :‬دﻗﻮﻗﻲ دروﻳﺸﻲ ﺑﻴﺎﺑﺎنﮔﺮد ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻫﻴﭻ ﻛﺠﺎ ﻣﻘﺎم ﻧﻤﻲﻛﺮد و ﺣ ‪‬ﺘﻲ دو‬
‫روز ﻧﻴﺰ در ﺟﺎﻳﻲ ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺖ‪ ,‬روزي در ﺳﺎﺣﻠﻲ ﮔﺮم و ﮔﺪازان ﻫﻔﺖ ﺷﻤﻊ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‬
‫@ﻛﻪ ﻧﻮر ﺗﺎ ﻓﺮق آﺳﻤﺎن راﻧﺪهاﻧﺪ وﻟﻲ ﺷﮕﻔﺖ آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﻛﺲ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﺗﻮان‬
‫دﻳﺪار آﻧﻬﺎ را ﻧﺪارﻧﺪ اﻳﻦ ﻫﻔﺖ ﺷﻤﻊ ﮔﺎه ﻳﻚ ﺷﻤﻊ و ﮔﺎه ﻫﻔﺖ درﺧﺖ و ﮔ‪Ç‬ﺎه ﻳﻚ‬
‫درﺧﺖ و ﻧﻬﺎﻳﺘ‪ H‬ﻫﻔﺖ ﻣﺮد ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺣ‪ Ç‬ﺘﻲ دﻗ‪Ç‬ﻮﻗﻲ را ﻫ‪Ç‬ﻢ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و از او‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ او ﻧﻤﺎز ﮔﺰارﻧﺪ‪ /‬در ﻧﻤﺎز‪ ,‬ﻛﺸﺘﻲ در ﺣﺎل ﻏﺮﻗﻲ دل دﻗﻮﻗﻲ را‬
‫ﻣﻲﺷﻮراﻧﺪ و او از ﺧﺪا ﻧﺠﺎت آن ﻗﻮم را ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﭼﻮن ﻛﺸﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻲرﺳﺪ و‬
‫ﻧﻤﺎز آﻧﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﻼم ﻣﻲآﻳﺪ‪ ,‬ﭘﭻ ﭘﭽﻲ ﻧﺰد ﻫﻔﺖ ﻣﺮد ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﺑﻮاﻟﻔﻀﻮﻻﻧﻪ دﻋﺎ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻛﺸﺘﻲ ﻧﺠﺎت ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺮ ﻗﻀﺎي اﻟﻬﻲ دﺧﺎﻟﺖ ﻛ‪Ç‬ﺮد; ﭼ‪Ç‬ﻮن‬
‫درﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ ﻛﻪ دﻋﺎ از ﺟﺎﻧﺐ دﻗﻮﻗﻲ ﺑﻮده ﻧﺎ@ﮔﺎه ﻫﻤﻪ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺨﻤﻮلاﻟﺬ @ﻛﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ وﻗﺼﺺ ﺗﻤﺜﻴﻼت اﺳ‪Ç‬ﺘﺎد‬ ‫دﻗﻮﻗﻲ ﺻﻮﻓﻲ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1710 Ç 1709‬‬

‫‪ /2‬ﻛﺸﻒ اﻟﻤﺤﺠﻮب‪ ,‬ص ‪/278‬‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/230ì Ç 192ë‬‬

‫‪237‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺰوﻳﻨﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‬

‫ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ ﻧﻴﺰ از او ﻧﺸﺎﻧﻲ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ /‬اﺳﺘﺎد ﻧﺎﻣﻪاي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ‪‬‬
‫@ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﻨﺪ از ﺳ‪Æ‬اﻻت آن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻗﻮﻗﻲ ﺑﻮده‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ اﺳﺘﻘﺼﺎي آن داﻧﺸﻲ‬
‫ﻣﺮد ﻧﻴﺰ ﻣﻄﻠﺐ دﻧﺪاﻧﮕﻴﺮي ﻧﺪارد ﺧﻼﺻﻪاش آﻧﻜﻪ ﻳﻚ دﻗﻮﻗﻲ ﺑﻪﻧﺎم ﻋﺒﺪاﻟﻤﻨﻌﻢ ﺑﻦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ,‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻻﺑﻼي ﺳﻄﻮرﺗﺎجاﻟﻌﺮوس ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪو در ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﻲ‬
‫‪‬‬
‫او ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﮔﻤﻨﺎﻣﻲ دﻗﻮﻗﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪> :‬ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺘﺒﻌﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
‫‪‬ﺑﻄ‪‬ﻠﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﺮﻣﻮز ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺧﻮد راﺟﻊ ﺑﻪ دﻗﻮﻗﻲ‪ ,‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺪون و ﻣﺴ‪Ç‬ﻄﻮر و‬
‫ﻣﺸﺎﻫﻴﺮ ﻋﺮﻓﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﺮح اﺣ‪Ç‬ﻮال اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن در ﺗ‪Ç‬ﺬﻛﺮهﻫﺎي اوﻟﻴ‪Ç‬ﺎ‪ ,‬‬
‫ﺑﻴﻦاﻟﺠﻤﻬﻮر ﻣﺘﺪاول و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ آن واﻗﻌﺎت و ﻛﺮاﻣ‪Ç‬ﺎت را ﻧ‪Ç‬ﻤﻲﺗﻮاﻧﺴ‪Ç‬ﺘﻪ‬
‫ﺟﻬﺎر‪ G‬ﺑﺪون ﺧﻮف ﺗﻜﺬﻳﺐ ﺣﺴﺎد و ﻧﻜﺘﻪﺟﻮﻳﺎن ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﮕ‪Ç‬ﻮﻳﻨﺪ ﺗ‪Ç‬ﻮ‬
‫ﺣﻖ ﺟﻨﻴﺪ ﻣﺜ‪ Â‬ﻳﺎ ﺷﺒﻠﻲ ﻳﺎ ﻣﻨﺼﻮر ذ@ﻛﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺎتو وﻗﺎﻳﻊ را از روي ﭼﻪ ﻣﺄﺧﺬ در ‪‬‬
‫@ﻛﺮدهاي? ﻟﻬﺬا ﮔﺸﺘﻪ و از ﻣﺎﺑﻴﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﺟﺮﺟﻴﺲ را اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده<‪1/‬‬

‫ﺗﻮﺟﻬﻲ در ﻣ‪Ç‬ﻮرد ﺣﻜ‪Ç‬ﺎﻳﺖ دﻗ‪Ç‬ﻮﻗﻲ دارﻧ‪Ç‬ﺪ‪:‬‬

‫زر ﻳﻦﻛﻮب ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻟﺐ ‪‬‬
‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫>اﻳﻨﻜﻪ ﻋﻴﻦ آن ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬در ﺟﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺬﻛﻮر ﻧﻴﺴﺖ ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺎ@ﻛﻲ ﺑﺎﺷﺪ از وﺟ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻳﻚ اﺻﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺣﻮال ﻳﻚ ﺗﻦ از اوﻟﻴﺎي ﻣﺠﻬﻮل‪ ,‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ از "واﻗﻌﺔ"‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﺔ روﺣﺎﻧﻲ ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺣﺎ@ﻛﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺳﺮ دﻟﺒﺮان‬
‫را در ﺣﺪﻳﺚ دﻳﮕﺮان ﻧﻘﻞ ﻛﻨﺪ از اﺳ‪Ç‬ﻨﺎد آن ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﺠﺮﺑﺔ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ ﺧ‪Ç‬ﻮدداري ﻛ‪Ç‬ﺮده‬
‫اﺳﺖ<‪2/‬‬

‫ﺗ‪Ç‬ﻮﺟﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪,‬‬
‫آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﻧﮕﺎرﻧﺪه از ﺗﻮﺻﻴﻔﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ درﺑ‪Ç‬ﺎرة دﻗ‪Ç‬ﻮﻗﻲ ﺟ‪Ç‬ﺎﻟﺐ ‪‬‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺨﺼﻴﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﺗ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺰي اﺳﺖ‪ /‬دﻗ‪Ç‬ﻮﻗﻲ از آن دﺳﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ارﺗ‪Ç‬ﺒﺎط ﻧ‪Ç‬ﺰدﻳﻚ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دا‪Ä‬ﻤ‪ H‬در ﺣﺎل ﺳﻔﺮ اﺳﺖ و ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﺑﺘﺪاي داﺳﺘﺎن او ﺳﺨﺖ ﺑﺮ‬

‫‪ /1‬ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ و ﻗﺼﺺ و ﺗﻤﺜﻴﻼت ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ص ‪/109‬‬

‫‪ /2‬ﺑﺤﺮ در ﻛﻮزه‪ ,‬ص ‪/1ê9‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪238‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ دارد‪:‬‬

‫اﻧ‪Ç‬ﺪاﺧ‪Ç‬ﺘﻲ‪1‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻢ دو روز اﻧ‪Ç‬ﺪر دﻫ‪Ç‬ﻲ‬ ‫در ﻣ‪ÇÇÇ‬ﻘﺎﻣﻲ ﻣﺴﻜ‪ÇÇ‬ﻨﻲ ﻛ‪ÇÇ‬ﻢ ﺳ‪ÇÇ‬ﺎﺧﺘﻲ‬
‫و ﺻﺪ اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻮﻓﻲ و ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻲ از ﻣﺨﻤﻮﻻن و ﮔﻤﻨﺎﻣﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ‬
‫درﺑﺎرة ﺷﻤﺲ آﻣﺪه اﺳﺖ‪> :‬ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﻀﺮت ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻫﻴﭻ آﻓﺮﻳﺪه را ﺑﺮ ﺣﺎل او‬
‫اﻃ‪‬ﻼﻋﻲ ﻧﺒﻮد و اﻟﺤﺎﻟﻪ ﻫﺬه‪ ,‬ﻫﻴﭻﻛﺲ را ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻳﻖ اﺳﺮار وﻗﻮف ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ /‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫در ﻛﺘﻢ ﻛﺮاﻣﺎت ﺑﻮدي و از ﺧﻠﻖ و ﺷﻬﺮت ﺧﻮد را ﭘﻨﻬﺎن داﺷﺘﻲ‪ ,‬ﺑﻪﻃﺮﻳﻘﻪ و ﻟﺒ‪Ç‬ﺎس‬
‫ﺗﺠﺎر ﺑﻮد‪ /‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻬﺮ ﻛﻪ رﻓﺘﻲ در ﻛﺎرواﻧﺴﺮاﻫﺎ ﻧﺰول ﻛﺮدي و ﻛ‪Ç‬ﻠﻴﺪ ﻣ‪Ç‬ﺤﻜﻢ ﺑ‪Ç‬ﺮ در‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻬﺎدي<‪2/‬‬

‫رد او را در ﺷﺎم ﻣ‪Ç‬ﻲﻳﺎﺑﺪ‬

‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ ﭘﺲ از ‪‬اوﻟﻴﻦ ﻏﻴﺒﺖ ﺷﻤﺲ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻳﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ‬
‫>ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز آن ﻋﺎﻟﻢ ﺣﻘﺎﻳﻖ را در ﮔﻮﺷﻪاي ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺟﻤﺎل ﺻﻤﺪي‬
‫@ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﻴﭻ ﻛﺲ را از اﻫﻞ آن ﺑﻼد ﺑﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﺔ اﻳﺸﺎن وﻗﻮف ﻧﺒﻮد<‪3/‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬

‫ﻛ‪Ç‬ﻞ داﺳ‪Ç‬ﺘﺎن دﻗ‪Ç‬ﻮﻗﻲ و ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻳﺴﺔ آن ﺑ‪Ç‬ﺎ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ دﻳﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﺑﺎ ‪‬‬
‫داﺳﺘﺎنﻫﺎيﻣﺜﻨﻮي ﻣﺎ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﻜﺎت اﺧﻼﻗﻲ‪ ,‬ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و درسﻫﺎي آﻣﻮزﻧﺪه در‬
‫ﺳﻴﺮ و ﺳﻠﻮك روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻧﻈﻢﻣﺜﻨﻮي ﮔﺎه ﻛﺎﺳﺔ ﺻﺒﺮش ﻟﺒﺮﻳﺰ ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﻣﻜﺮر ﻧﺘﺎﻳﺞ اﺧﻼﻗﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﺎ@ﮔﻬﺎن در ﻣﻴﺎن ﻣﺘﻦ داﺳﺘﺎن ﻧﻪ ﻳﻚ ﺑﺎر و دو ﺑﺎر ﺑﻞ ‪‬‬
‫ﺣ ‪‬ﺘﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﻃﻮﻳﻞ‪ ,‬ﮔﻮﻳﻲ‬
‫ﻣﺴﻴﺮي دﻳﮕﺮ را ﭘﻴﻤﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺎ دﻗ‪‬ﺖ در ﺣﻜﺎﻳﺖ دﻗﻮﻗﻲ ﻣﻲﺗﻮان درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ او‬
‫در ﻧﻘﻞ اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺎت ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻛﻤﺘﺮي دارد ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و روﺣﺎﻧﻲ و ﻧﻴﺰ ﺟﻨﺒﺔ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد‪/‬‬
‫اﺧﺒﺎري و رواﻳﻲ اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ﺑﺮاﻳﺶ ‪‬‬
‫@ﮔﻮﻳﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎﻗﺼﺪ دارد ﺗﺎ ﺣﻜﺎﻳﺖو اﺳﻢو رﺳﻢ دﻗﻮﻗﻲ ﻣﺨﻤﻮلاﻟﺬﻛﺮ رادر ﺳﻴﻨﺔ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1927‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺳﻌﻴﺪ ﻧﻔﻴﺴﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ اﻗﺒﺎل‪ ,132ë ,‬ص ‪/123‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /2‬رﺳﺎﻟﺔ ﻓﺮﻳﺪون ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر در اﺣﻮال ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/131‬‬

‫‪239‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﻣﺜﻨﻮي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر ﮔﺬارد‪ /‬ﺣﺎل ﭼﻪ دﻗﻮﻗﻲ را ﻫﻤﺎن ﻋﺎرف ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭼﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻧﺎم را ﻧﻘﺎﺑﻲ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ در ﭘﺸﺖ آن ﺣﺪﻳﺚ دﻟﺒﺮ ﺧﻮد ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ را ﻧ‪Ç‬ﻬﺎده اﺳﺖ و ﭼ‪Ç‬ﻪ‬
‫واﻗﻌﺔ ﺧﻮﻳﺶ را در ﻗﺎﻟﺐ دروﻳﺸﻲ دﻗﻮﻗﻲ ﻧﺎم ﺑﻪﻧﻤﺎﻳﺶ درآورده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ روي‬
‫وﺟﻬﻲ ﻣﻘﺒﻮلﺗﺮ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪/‬‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻜﺎﻳﺖ دﻗﻮﻗﻲ اﺑﻴﺎت ﺑﺴﻴﺎري ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮد اﺧ‪Ç‬ﺘﺼﺎص داده وﻟﻲ در‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻨﺘﺞ ﻧ‪Ç‬ﻤﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﻣﻮرد ﻛﺮاﻣﺖ و اﺻﻮل و ﻓﺮوع آن از اﺑﻴﺎت ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻧﻜﺘﺔ ‪‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﺎدﻫﺎي اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را ﺿﺮور ﮔﻤﺎن ﻣﻲﺑﺮم ﻛﻪ آن را ﻧﻴﺰ از ﻗﻮل ﺷﺎدروان‬
‫ﻗﺼﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻫﻔﺖ ﺷﻤﻊ و ﻫ‪Ç‬ﻔﺖ‬
‫زرﻳﻦﻛﻮب ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪@> :‬ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ‪‬‬
‫اﺳﺘﺎد ‪‬‬
‫درﺧﺖ را ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﻤﻊ و ﻳﻚ درﺧﺖ‪ ,‬ﺗﻌﺒﻴﺮي از وﺣﺪت ارواح اوﻟﻴﺎ ﺑﺪانﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﺪان اﺷﺎرت دارﻧﺪ‪ ,‬ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﻧﺒﻴﻨﺪ و ﻳﺎ رﻣﺰ ﻧﻮر و ﻫﺪاﻳﺖ را در وﺟﻮد‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ و‬
‫ﺷﻤﻊ‪ ,‬و رﻣﺰ زﻧﺪﮔﻲ و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت را در وﺟﻮد درﺧﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻧﻴﺎﺑﺪ<‪1/‬‬

‫دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪@> :‬ﻛﺮاﻣﺎت و ﻧﻮر ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻐﺮﺑﻲ ‪ Ç‬ﻗﺪ ساﷲ روﺣﻪ<‪2/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﻣﻐﺮﺑﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﺷﺼﺖ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﻫﻲ ﺷﺐ را ﻧﺪﻳﺪهام ﻣﺮﻳﺪان‬
‫ﺑﺮاي اﻣﺘﺤﺎن ﺷﺒﻲ ﺑﺎ او ﻫﻤﺮاه ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮﻧﺪ‪ /‬ﭘﺲ ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ در آن ﺷﺐ ﭘ‪Ç‬ﻴﺸﺎﭘﻴﺶ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﺮد و‪:‬‬
‫ﻫﻴﻦ ﮔﻮ آﻣﺪ‪ ,‬ﻣﻴﻞ ﻛﻦ در ﺳ‪Ç‬ﻮي ﭼﭗ‬ ‫روي ﭘﺲ ﻧﺎ@ﻛﺮده‪ ,‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺷﺐ‬
‫ﭘﺎﺳﺖ‪3‬‬ ‫ﻣﻴﻞ ﻛﻦ زﻳﺮا ﻛﻪ ﺧﺎري ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺑﺎز ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﻌﺪ ﻳﻚ دم ﺳ‪Ç‬ﻮي راﺳﺖ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻗﺼﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻴﺎن ﻛﺮاﻣﺖ ﺷﻴﺦ ﻣﻐﺮﺑﻲ ﺑﻮده و درﺑﺎرة ﭼﻨﺪي و ﭼﻮﻧﻲ‬
‫@ﻛﺮاﻣﺖ ﺳﺨﻨﻲ ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻼﻣﻲ ﻛﻪ درﺑﺎرة اﻳﻦ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ‪> :‬آﻧﭽﻪ اوﻗﺎت اوﻟﻴﺎي ﺣﻖ را روﺷﻦ ﻣﻲدارد‪ ,‬اﻧﻌﻜﺎس اﻧﻮار ﺑﺎﻃﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ‬

‫‪ /1‬ﺑﺤﺮ در ﻛﻮزه‪ ,‬ص ‪/1ë2‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ì13 Ç ë98‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ì03 Ç ì02‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ê0‬‬

‫و ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﻲ‪ ,‬وﻗﻮع ﻛﺮاﻣﺎت از دﺳﺖ آﻧﻬﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎﻳﺔ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻴﺴﺖ<‪1/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬‬
‫ﺣ‪ÇÇÇ‬ﻮاس و در ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺎن‬
‫‪‬‬ ‫درﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎﻳﺪ در‬ ‫آن ﻛ‪ÇÇ‬ﺮاﻣﺖﻫ‪Ç‬ﺎي ﭘ‪Ç‬ﻨﻬﺎﻧﺸﺎن ﻛ‪Ç‬ﻪ آن‬
‫ﻣﺴ‪ÇÇ‬ﺘﺮد‪2‬‬ ‫داﻳ‪ÇÇ‬ﻤ‪ ,H‬ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﻘﻄﻊ‪ ,‬ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﺎر آن دارد‪ ,‬ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد آن ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ اﺑ‪Ç‬ﺪ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻮﻻﻧﺎ از وﻓﺎداران ﺑﻪ ﻋﻬﺪاﻟﻬﻲ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و از اﻟﻄﺎف اﻟﻬﻲ‬
‫ﺣﻮاس و در ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ارزاﻧﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻛﺮاﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در‬
‫ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ /‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺮﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺮاﻣﺎت ﻇﺎﻫﺮي را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ وﻟﻲ در درون او ﻧﻴﺰ‬
‫وداﻳﻌﻲ ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ از ﻧﻮع ﻛﺮاﻣﺎت ﺑﺎﻃﻨﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﻴﺶﺗﺮ ﻳﺎدآور‬
‫ﺷﺪﻳﻢ‪ ,‬ﻛﺮاﻣﺎت ﻇﺎﻫﺮي ﭼﻨﺪان اﻋﺘﺒﺎر و درﺟﻪاي در ﻧﺰد اوﻟﻴﺎ و ﻋﺮﻓﺎ ﻧﺪارد و ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﻣﺮﻳﺪ ﻧﻴﺰ اﻋﺘﻘﺎد ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺪ ﺑﻲﺷﻚ ﺑﻴﺮاﻫﻪ ﭘﻴﻤﻮده اﺳﺖ‪ /‬از‬
‫اﻳﻦرو ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬اوﻟﻴﺎ را ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋ ‪‬ﻠﺖ ﻛﺮاﻣﺎت و ﺿ‪Ç‬ﻤﻴﺮ‬
‫@ﮔﻔﺘﻦ‪ ,‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪن ﻛﻪ ا@ﮔﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠ‪‬ﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﺎﺷﻲ و ﺗﻌﻠ‪‬ﻖ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺷﻴﺦ از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻦ ﺗﻌ ‪‬ﻠﻖ زود ﺑﺮﻳﺪه ﮔﺮدد و ﺑﻘﺎﻳﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ; زﻳﺮا ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ را ﻣﺸ‪Ç‬ﻐﻮﻟﻲﻫﺎﺳﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫@ﻛﺎرﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻋﺰﻳﺰﺗﺮ و ﻟﻄﻴﻒﺗﺮ و ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ; ﭼﻮن ﺑﻪ آن ﻣﺸﻐﻮل و ﻣﺴﺘﻐﺮق از او‬
‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺿﻤﻴﺮ ﺗﻮ ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻛﺠﺎ ﺑﻮدي و ﭼﻪ ﺧﻮردي و ﭼﻪ ﻛﺮدي?<‪ 3‬و اﻳﻦ‬
‫"ﻋﺰﻳﺰﺗﺮ و ﻟﻄﻴﻒﺗﺮ و ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ" ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ در ﺣ‪Ç‬ﻮاس و در ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن ﻧ‪Ç‬ﻤﻲآﻳﺪ ﻳ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﻤﺎن ﻛﺮاﻣﺖﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎن‪/‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪:‬‬
‫ﺻ‪ÇÇ‬ﻔﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮزﻧﺪ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ دل ز ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺮان‬ ‫ﺧ‪ÇÇ‬ﻔﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﺠﺰاﺗ‪ÇÇÇ‬ﻲ و ﻛ‪ÇÇ‬ﺮاﻣ‪ÇÇ‬ﺎﺗﻲ‬

‫‪ /1‬ﺑﺤﺮ در ﻛﻮزه‪ ,‬ص ‪/1ê8‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/119ì Ç 119ë‬‬

‫@‬
‫‪ /3‬ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ‪ ,‬ﻣﻌﺎرف‪ ,‬ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﻧﺠﻴﺐ ﻣﺎﻳﻞ ﻫﺮوي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﻮﻟﻲ‪ ,13ì7 ,‬ﺻﺺ ‪/2ìê Ç 2ì3‬‬
‫‪2ê1‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ﻣﺴﺖ‪1‬‬ ‫@ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ آنﻛﻪ ﺷﻮد‬ ‫@ﻛﻪ دروﻧﺸﺎن ﺻﺪ ﻗﻴﺎﻣﺖ ﻧ‪Ç‬ﻘﺪ ﻫﺴﺖ‬
‫@ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻛﺮاﻣﺎت را ﻧﺠﻢ رازي دوﮔﻮﻧﻪ ﻇﺎﻫﺮي و ﺑﺎﻃﻨﻲ ﺑﺮﺷﻤﺮد و ﺑﻪﻃﻮر ﻛ ‪‬ﻠﻲ‬
‫در ﻧﺰد ﻗﺎﻃﺒﺔ ﻋﺮﻓﺎ ﻛﺮاﻣﺎت ﻧﻬﺎﻧﻲ ارزﺷﻤﻨﺪ و ارﺟﻤﻨﺪ اﺳﺖ و ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﺎت آﺷﻜ‪Ç‬ﺎر و‬
‫ﻋﻴﺎن ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲ آﻧﭽﻨﺎن ﻧﺪارد‪ /‬ﻛ‪Ç‬ﻼم ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ را در ﻓ‪Ç‬ﻴﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎﻓﻴﻪ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶﺗﺮ در اﻳ‪Ç‬ﻦﺑﺎره‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻳﻢ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻠﻔﺶ ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻳﻦ "@ﻛﺮاﻣﺎت ﺧﻔﻲ" در ﻣﻌﺎرف‬
‫ﺧﻮد دارد ﻛﻪ‪> :‬و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮاﻣﺖﻫﺎ و ﻣﻌﺠﺰات ﻛﻪ در ﺻﻮرت آﻣﺪ‪ ,‬ﺟﻬﺖ ﻣﻨﻜﺮان‬
‫و ﻧﺎداﻧﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻌﺠﺰات و ﻛﺮاﻣﺎت ﻣﻌﻨﻮي واﻗﻒ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺘﻨﺪ; ﭼ‪Ç‬ﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ در‬
‫ﺗﺼﺮف ﻣﻲﻛﻨﺪ و دل ﻣﺮدة او را زﻧﺪه ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ و ﭼﺸﻢ ﻛﻮر او را ﺑﻴﻨﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻣﺮﻳﺪ ‪‬‬
‫ﻇﻠﻤﺖ او ﻫﻤﻪ ﻧﻮر ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻴﻲ ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮن ﻣﺲ او را زر ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺮدد و درون او‬
‫ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد ﺻﺪﻫﺰارﮔﻮن رﻳﺎض ﺣﻜﻤﺖ و ﮔﻠﺰار ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ و ﺑﻴﻨﺶ از او‬
‫ﻣﻲروﻳﺎﻧﺪ وﺣﻮر و ﻗﺼﻮر در او ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ از ﺷﻴﺦ ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﺠﺰات و‬
‫@ﻛﺮاﻣﺖﻫﺎ دم ﺑﻪدم ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﺎﺗﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ دي ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﺧ‪Ç‬ﻮردي ﻳ‪Ç‬ﺎ ﻓ‪Ç‬ﺮدا ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ‬
‫ﺧﻮاﻫﻲ@ﻛﺮدن ﭼﻪ اﻟﺘﻔﺎت ﻛﻨﺪ و ﻛﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آورد<‪2/‬‬

‫روﺣﻪ@اﻟﻌﺰﻳﺰ<‪3/‬‬ ‫دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪@> :‬ﻛﺮاﻣﺎت ﺷﻴﺦ ﺷﻴﺒﺎن راﻋﻲ ‪ Ç‬ﻗﺪس اﷲ‬

‫ﺷﻴﺦ ﺷﻴﺒﺎن ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﻤﺎزﺟﻤﻌﻪ ﻣﻲرﻓﺖ ﺑﺮ ﮔﺮد ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺧﻄ‪‬ﻲ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ‬
‫@ﮔﺮگ ﺑﺮ آن داﺧﻞ ﻣﻲﺷﺪ و ﻧﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﭘﺎي ﻓﺮاﺗﺮ از ﺧﻂ‪ ‬ﻣﻲﻧﻬﺎدﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻛﺮاﻣﺖ ﺷﻴﺦ ﺷﻴﺒﺎن را ﺑﺎ ﻣﻌﺠﺰة ﻫ‪Ç‬ﻮد ﻧ‪Ç‬ﺒﻲ ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ و‬
‫درﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ ﺗﺸﺎﺑﻪ و ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻛﺮاﻣﺖ و ﻣﻌﺠﺰه را ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﺳﺖ ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪:‬‬
‫ﻗﺼﺔ وي ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﺣﻮال اوﻟﻴﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ از اﻧﺒﻴﺎ‬
‫>ﺑﺪﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/130ë Ç 130ê‬‬

‫‪ /2‬ﻣﻌﺎرف‪ ,‬ص ‪/93‬‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ê8ê3 Ç ê828‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ê2‬‬

‫ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﺗﻮاﻓﻖ و ﺗﺠﺎﻧﺲ دارد<‪1/‬‬

‫@ﻛﺮاﻣﺖ و ﻛﺮاﻣﺎت در دﻳﻮان ﺷﻤﺲ‬

‫ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﺎت‪2‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﺰ ﺑ‪Ç‬ﻬﺮ ﻧﺸ‪Ç‬ﺎن‬ ‫ﭼﻮن ﮔﺸﺖ ﻋ‪Ç‬ﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﺠﻮ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ‬
‫در اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻛﺮاﻣﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﺸﺎﻧﻪاي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲﺷﻮد; ﭘﺲ ﭼﻮن ﻋ‪Ç‬ﺎرف‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻪﻣﺮﺣ‪Ç‬ﻠﺔ ﻋ‪Ç‬ﻴﺎن و ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻫﺪه ﻣ‪Ç‬ﻲرﺳﺪ‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ او را ﺳ‪Ç‬ﻮدي ﻧ‪Ç‬ﺪارد‪ /‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ در ﻣ‪Ç‬ﻮرد‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﺑﻮدن آن در ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺷﻴﺦ اﻗﻄﻊ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ آوردﻳﻢ ﻛﻪ آن‬
‫ﻣﻜﺮر ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ‪/‬‬
‫را ‪‬‬
‫ﻧﻪﻣﻌﺠﺰ و ﻛﺮاﻣﺖو ﻧﻲ ﻣﻜﺮو ﺳ‪Ç‬ﺎﺣﺮي‪3‬‬ ‫در وادﻳﻲ رﺳﻴﺪم ﻛﺎن ﺟﺎ ﻧ‪Ç‬ﺒﺮد ﺑ‪Ç‬ﻮي‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻣﻌﺠﺰه و ﻛﺮاﻣﺖ و ﺗﻀﺎد و ﺗ‪Ç‬ﻔﺎوت‬
‫در اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﻧﻜﺘﺔ ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﻓﺎﺣﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻜﺮ و ﺳﺎﺣﺮي دارد‪/‬‬
‫ﺟ‪ÇÇ‬ﺰ دﻳ‪Ç‬ﺪن روي ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﺎت‪ ,‬اﻓ‪Ç‬ﻨﺪي‪4‬‬ ‫در ﻫﺮ دو ﺟﻬﺎن اﺳﺖو ﻧﺒﻮده اﺳﺖو ﻧﺒﺎﺷﺪ‬
‫‪‬اول در ﻣﻮرد ﻛﻠﻤﺔ اﻓﻨﺪي ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ >ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﺗﺮك اﻃﻼق‬
‫ﺷﻮد و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آﺧﺮ ﻧﺎم رﺟﺎل اﻓﺰوده ﺷﻮد<‪5/‬‬

‫ا ‪‬ﻣﺎ در اﻳﻦ ﺑﻴﺖ روي و رﺧﺴﺎر ﻣﺮﺷﺪ و ﻣﺮاد ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻛﺮاﻣﺎت داﻧﺴﺘﻪ ﺷ‪Ç‬ﺪه‬
‫اﻫﻤﻴﺖ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ از آﻧﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﺜﻨﻮي ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻀﻤﻮن را دارد‬
‫اﺳﺖ‪ /‬‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ آﻧﺠﺎ در ﻣﻮرد ﻣﻌﺠﺰه‪:‬‬
‫اﺳﺖ‪6‬‬ ‫روي و آواز ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻤﺒﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﺠﺰه‬ ‫در دل ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺘﻲ ﻛ‪Ç‬ﺰ ﺣ‪Ç‬ﻖ ﻣ‪Ç‬ﺰهﺳﺖ‬

‫‪ /1‬ﺑﺤﺮ در ﻛﻮزه‪ ,‬ص ‪/13ì‬‬

‫‪ /2‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺑﻴﺖ ‪/ê0ë0‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,ì‬ﺑﻴﺖ ‪/31787‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/27873‬‬

‫‪ /ë‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﻲ‪ ,‬ذﻳﻞ اﻓﻨﺪي‪/‬‬

‫‪ /ì‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3ë98‬‬

‫‪2ê3‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﻛﺮاﻣﺖ ﻳﺎ اﻳﻦ ﺟﻨﺲ ﻣﻌﺠﺰه ﻣﺨﺘﺺ روﺷﻦ ﺿﻤﻴﺮان ﺑﺎ ﺑﺼﻴﺮت اﺳﺖ‪/‬‬
‫در ﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺷﻤﺲ اﺑﻴﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ از ﻛﺮاﻣﺎت ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎدة ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ ﺷﺪه‬
‫و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎ آﻧﭽﻨﺎن ﻣﺜﻤﺮﺛﻤﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ذﻳ‪ ÂÇ‬ﭼ‪Ç‬ﻨﺪ ﻣ‪Ç‬ﻮرد را ذ@ﻛ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮ ﻟﻄ‪Ç‬ﻒ و ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﺎت ﺗ‪Ç‬ﻮ ‪‬ام‪1‬‬ ‫@ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﺮاﻣ‪ÇÇ‬ﺎت ﺑ‪ÇÇ‬ﺒﺨﺸﺪ ﻛ‪ÇÇ‬ﺮﻣﺖ‬
‫اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﺎت ﻣ‪Ç‬ﻦ‪2‬‬ ‫ﻣﺴﺖ ﺷﻮ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬ ‫از ﺧ‪ÇÇ‬ﻢ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮﺣﻴﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺨﻮر ﺟ‪ÇÇ‬ﺎم ﻣ‪ÇÇ‬ﻲ‬
‫ﺑﻴﺰارم از اﻳﻦ ﻓ‪Ç‬ﻀﻞو ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻣﺎتﺣﺮﻳﺮي‪3‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻓ‪ÇÇ‬ﻀﻞ و ﻛ‪ÇÇ‬ﺮاﻣ‪ÇÇ‬ﺎت ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ دﻳ‪ÇÇ‬ﺪم‬
‫ﻧﻜﺘﺔ دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ در ﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺷﻤﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي ﻛ‪Ç‬ﻠﻤﺔ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﺎﻫﺎي‬
‫دﻳﮕﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺨﺸﺶ و ﻋﻄﺎ‪ ,‬ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ و ﻟﻄﻒ ﻛﺮدن‪ ,‬ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﻛﻪ ا@ﻛﻨﻮن اﺑﻴﺎﺗﻲ‬
‫از آن را از ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﺬراﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫@ﮔﻔﺘﺎ ﻛﺠﺎﺳﺖ ﺧﻮشﺗﺮ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻗﺼﺮ ﻗ‪Ç‬ﻴﺼﺮ‬
‫آﻧﺠﺎ ﮔﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﺻ‪Ç‬ﺪ ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ‪4‬‬ ‫@ﮔﻔﺘﺎ ﭼﻪ دﻳﺪي‬
‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﺮم و ﻛ‪ÇÇ‬ﺮاﻣﺖ ﺧ‪ÇÇ‬ﻨﺪة آﻓ‪ÇÇ‬ﺘﺎب ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻮع دﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ﺷ‪Ç‬ﻬﺎدﺗﻲ‪5‬‬ ‫ذره را ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد‬
‫ذره ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎﻳﻲ‪ ,‬ﻳ‪ÇÇ‬ﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﺪان ﺳ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎن ﺑ‪ÇÇ‬ﺨﻮاﻧ‪ÇÇ‬ﻲ‬
‫دوري‪6‬‬ ‫زﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﻀﻠﺖ اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﻛ‪ÇÇ‬ﺮاﻣﺖ ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺖ‬

‫@ﻛﺮاﻣﺎت در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﺒﻌﻪ‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ê‬ﺑﻴﺖ ‪/17ì38‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/22297‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,ì‬ﺑﻴﺖ ‪/27830‬‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/90‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /ê‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪ /ë‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ë‬ﺑﻴﺖ ‪/2ì201‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,ì‬ﺑﻴﺖ ‪/28ì33‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2êê‬‬

‫ﺗ‪Ç‬ﻮﺟﻬﻲ در ﻣ‪Ç‬ﻮرد ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺖ‬

‫درﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﺒﻌﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫ‪Ç‬ﻴﭻ ﻧﻜ‪Ç‬ﺘﺔ ﻗ‪Ç‬ﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻣﻨﺒﻊ ﺣﺎﺿﺮ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎ ﺧﺎﻟﻲ از ﻓﺎﻳﺪه ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪/‬‬

‫@ﻛﺮاﻣﺎت در ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ‬

‫@ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻛ ‪‬ﻠﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﺧﻮد‪ ,‬دو ﺟﺎ ﺳﺨﻦ از ﻛﺮاﻣﺖ را ﻣﻄﺮح‬
‫@ﻛﺮده و ﻳﻜﻲ از آﻧﻬﺎ را ﭘﻴﺶﺗﺮ ﻧﻘﻞ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﻛﺮدﻳﻢ و ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﭘﺮﻫﻴﺰ از‬
‫ﻣﻜﺮر ﻧﻤﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ ﻛﻪ ذﻳﻞ ﺣﻜﺎﻳﺖ اﺑﺮاﻫﻴﻢ‬
‫اﻃﻨﺎب اﻳﻨﺠﺎ ‪‬‬
‫ادﻫﻢ آﻣﺪه‪ ,‬ارﺟﺎع ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺑﺎر دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ از ﻛ‪Ç‬ﺮاﻣﺖ‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪> :‬ﻳﻜﻲ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ را ﻫﻴﭻ دﻟﻴﻠﻲ ﻗﺎﻃﻊ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫وﻟﻲ ﺣﻖ و واﺻﻞ ﺑﻪ ﺣﻖ ﻛﺪام اﺳﺖ ﻧﻪ ﻗﻮل و ﻧﻪ ﻓﻌﻞ و ﻧﻪ ﻛﺮاﻣﺎت و ﻧﻪ ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ;‬
‫@ﻛﻪ ‪‬‬
‫زﻳﺮا ﻛﻪ ﻗﻮل ﺷﺎﻳﺪ ﻛﻪ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﻌﻞ و ﻛﺮاﻣﺖ رﻫﺎﺑﻴﻦ را ﻫﻢ ﻫﺴﺖ و اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن‬
‫اﺳﺘﺨﺮاج ﺿﻤﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺑﻪﻃﺮﻳﻖ ﺳﺤﺮ ﻧﻴﺰ اﻇﻬﺎر ﻛﺮدهاﻧﺪ<‪1/‬‬

‫ا@ﮔﺮﭼﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻘﻞ ﺳ‪Æ‬ال ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در اداﻣﻪ ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﺪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ در آن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫وﻟﻲ ﭼﻨﺪ ﻧﻜﺘﺔ ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫‪ Ç 1‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻛﻠﻤﺔ ﻓﻌﻞ و ﻛﺮاﻣﺖ ﻣﺘﺮادف و ﺗﻮأم آﻣ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ ,‬در ﻓ‪Ç‬ﺮﻫﻨﮓﻫﺎ‬
‫"ﻓﻌﻞ" ﻫﻢ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺎ ﻛﺮاﻣﺖ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺪس زد ﻛﻪ ﭼﻮن ﻳﻜﻲ از ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻓﻌﻞ‬
‫ﺷﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﺷﺎﻳﺪ از اﻳﻦرو ﺑﺎ ﻛﺮاﻣﺖ دوﺷﺎدوش ﺑﻪ@ﻛ‪Ç‬ﺎر‬
‫ﻗﻮه ﺑﻪ ﻓﻌﻞ و وﺟﻮد ‪Ñ‬‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪‬‬
‫رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 2‬ﻛﺮاﻣﺖ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻌﻲ ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺮاد و ﻣﺮﺷﺪ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ اﻋﺘﻘﺎدي را ﺷﺎﻫﺪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﭼﻨﺎنﻛﻪ از ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ در‬
‫‪‬‬ ‫ﺣ ‪‬ﺘﻲ در ﻣﻴﺎن‬
‫ﺷﺮح اﺑﻴﺎت ‪ 119ë Ç ì‬از دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه را ﻧﺸ‪Ç‬ﺎن دادﻳ‪Ç‬ﻢ‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻮﺿﻮع در‬

‫‪ /1‬ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ‪ ,‬ص ‪/189‬‬

‫‪2êë‬‬ ‫@ﻛﺮاﻣﺎت اوﻟﻴﺎ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫ﺳﻠﻄﺎنﻣﺤﻤﺪ ﮔﻨﺎﺑﺎدي )ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه( ﺑﺎ ﺻﺮاﺣﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣﻄﺮح‬

‫‪‬‬ ‫اﻧﺪﻳﺸﺔ ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪> :‬ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ در ﻛﺎﻓﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﺷﻮد‪ ,‬دﻟﻴﻞ ﺧﻼﻓﺖ اﻟﻬﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﺻﺎﺣﺐ اﺟﺎزه‪ ,‬ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺮاﻣﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻏ‪Ç‬ﻴﺮﺻﺎﺣﺐ اﺟ‪Ç‬ﺎزه‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫@ﻛﺮاﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ از ﺣﺒﻴﺐ ‪‬ﻋ ‪‬ﺠﻤﻲ و ﮔﺬﺷﺘﻦ او از آب و ﻣﺎﻧﺪن‬
‫ﻣﺮﺷﺪ او ﺑﺮ ﻛﻨﺎر ﺷﻂ‪ ‬و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ از ﺷﻴﺦ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞو ﺷﻴﺦ اﺑﻮﺳﻌﻴﺪ ] اﺑﻮاﻟﺨﻴﺮ[ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ آن دو ﺑﺰرﮔﻮار در ﻣﺴﺄﻟﻪاي ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ ﺗ‪Ç‬ﺎ رﺳ‪Ç‬ﻴﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ,‬ﻧﺎ@ﮔﺎه دﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺳﻘﻒ ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﻟﻘﻤﺎن ﺳﺮﺧﺴﻲ‬
‫ﭼﻮن ﻣﺮﻏﻲ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﻣﺸﻜﻞ ﻫﺮ دو را ﺟﻮاب ﻛﺮد و ﺑﺎزﭘﺮﻳﺪ‪ ,‬ﺷﻴﺦ اﺑ‪Ç‬ﻮاﻟﻔ‪Ç‬ﻀﻞ‬
‫@ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻳﺎ اﺑﺎﺳﻌﻴﺪ ﻣﺮﺗﺒﺔ اﻳﻦ ﻣﺮد را ﻣﻲﺑﻴﻨﻲ در آن درﮔﺎه‪ ,‬اﻣﺎ اﻗﺘﺪا را ﻧﺸﺎﻳﺪ<‪1/‬‬
‫‪‬‬
‫‪ Ç 3‬ﻛﺮاﻣﺖ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺧﺮق ﻋﺎدت ﺑﺮاي دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻘ‪‬ﻖﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‬
‫و ﺻﺮف اوﻟﻴﺎي اﻟﻬﻲ ﻧﻴﺴﺖ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ آن را ﺑﻪ "رﻫﺎﺑﻴﻦ" ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﻧﺴ‪Ç‬ﺒﺖ دادهاﻧ‪Ç‬ﺪ و از‬
‫ﻫﻤﻴﻦروﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻲ در ﺗﻔﺎوت آن ﺑﺎ ﻛﺮاﻣﺖ اوﻟﻴﺎ ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﻮﻳﺴﺪ‪> :‬ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ ﺻ‪Ç‬ﺪﻫﺰار‬
‫ﺧﺎرق ﻋﺎدت ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد ﭼﻮن ﻧﻪ ﻇﺎﻫﺮ اﻳﺸﺎن ﻣﻮاﻓﻖ اﺣﻜﺎم ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﺖ‬
‫و ﻧﻪ ﺑﺎﻃﻦ اﻳﺸﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ آداب ﻃﺮﻳﻘﺖ‪ ,‬آن را از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻜﺮ و اﺳﺘﺪراج ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻧﻪ‬
‫از ﻣﻘﻮﻟﺔ وﻻﻳﺖ و ﻛﺮاﻣﺖ<‪2/‬‬

‫ﻗﻮه‬
‫ﭘﺲ درﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﺮق ﻋﺎدات ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪت و ﺗﻼش ﻓﺮد ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﺗﺎ از ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻓﻌﻞ درآﻳﺪ و ﺧﻮد ﻋﺮﻓﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ‪> :‬ﻻﺑﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﻪ رﻧﺞ ﻛﺸ‪Ç‬ﻴﺪ ﻻﻳ‪Ç‬ﻖ‬
‫@ﮔﻮﻫﺮ ﺧﻮد ﭼﻴﺰي از ﻏﻴﺐ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻛﻪ ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﺎن<‪3/‬‬
‫‪‬‬

‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻤﺤﻤﺪ ﮔﻨﺎﺑﺎدي )ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه(‪ ,‬ﺳﻌﺎدتﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,1379 ,‬ﺻﺺ ‪ /107 Ç 10ì‬ﺿﻤﻨ‪ H‬ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺷﻴﺦ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ‪ ,‬اﺑﻮﺳﻌﻴﺪ اﺑﻮاﻟﺨﻴﺮ و‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ‬

‫ﻟﻘﻤﺎن ﺳﺮﺧﺴﻲ در‪ :‬اﺳﺮار ‪‬اﻟﺘﻮﺣﻴﺪ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ذﺑﻴﺢاﷲ ﺻﻔﺎ‪ ,‬ص ‪ 28‬آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻣﺄﺧﺬ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺣﺒﻴﺐ ﻋﺠﻤﻲ و ﻣﺮﺷﺪش را ﻧﻴﺰ در‪ :‬ﻋ ‪‬ﻄ ﺎر ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري‪ ,‬ﺗﺬﻛﺮ¸اﻻوﻟﻴﺎ‪,‬‬

‫ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻧﻴﻜﻠﺴﻮن‪ ,‬چ ‪ ,ë‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻣﺮﻛﺰي‪ ,‬ص ‪ ì0‬ﻣﻲﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻧﻔﺤﺎت اﻻﻧﺲ‪ ,‬ص ‪/21‬‬

‫‪ /3‬ﻣﻌﺎرف‪ ,‬ﺻﺺ ‪/298 Ç 297‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2êì‬‬
 ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮﻳ‪‬ﻪ‬

‫وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‬

‫ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺷﺎهﺣﺴﻴﻨﻲ‬

‫"ﻣﻮﻻي ﻣﺎ" ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺔ ﻣﻮﻟﻮي‬

‫‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ روﻣﻲ ﻛﻪ در ﺷﺮق ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ )ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ‬
‫‪‬‬
‫رﺑﻴﻊاﻻول ﺳﺎل ‪ . ì0ê‬ﺳﻲام ﻧﻮاﻣﺒﺮ‬
‫‪‬‬ ‫از آن ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ( ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ ,‬در ﺷﺸﻢ‬
‫‪ 1207‬ﻣﺘﻮﻟ‪‬ﺪ ﺷ‪Ç‬ﺪ و در ﭘ‪Ç‬ﻨﺠﻢ ﺟ‪Ç‬ﻤﺎدياﻟ ‪‬ﺜ‪Ç‬ﺎﻧﻴﻪ ﺳ‪Ç‬ﺎل ‪ . ì72‬ﻫ‪Ç‬ﻔﺪﻫﻢ دﺳ‪Ç‬ﺎﻣﺒﺮ ‪1273‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻮﺟﻪ و ﻋ‪Ç‬ﻼﻗﺔ ﻣﺴ‪Ç‬ﺘﻤﺮي را ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن‬
‫درﮔﺬﺷﺖ‪ /‬او ﺑﻴﺶ از ﻳﻚﺻﺪ ﺳ‪Ç‬ﺎل اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻘ‪‬ﻘﺎن و ﺳﺎﻟﻜﻴﻦ ﻏﺮﺑﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ از ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪهﺗﺮﻳﻦ ﺷﻌﺮاي‬
‫ﺻﻮﻓﻲ اﺳﺖ‪ /‬اﺷﻌﺎر وي در ﺷﺮق‪ ,‬در ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ آﺷﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬از ﺗﺮﻛﻴﻪ‬
‫ﻣﻮردﺗﻮﺟﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ; آﺛﺎر وي ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫‪‬‬ ‫@ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻫﻨﺪ‪ ,‬در ﻫﻤﺔ ﺳﻄﻮح ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ را ﺑﺮاي ﻧﺴﻞﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻫﺮ ﺳﻄﺢ از اﺳﺘﻌﺪاد ﻣﻌﻨﻮي ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮده اﺳﺖ;‬
‫و ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺻﻮﻓﻲ ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ ﻛﻪ او ﺑﻨﻴﺎد ﻧﻬﺎد از دورة ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺎﺿﺮ در زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻬﻤﻲ اﻳﻔﺎ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬در اﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻟﻪ از ﺗﻜ‪Ç‬ﺮار اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫دﻳﻨﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻧﻘﺶ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﭘﻴﺎم ﻣﻌﻨﻮي وي‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ,‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﻛﻮﺷﻴﻢ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ê8‬‬

‫را ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺮح ﺳﺎزﻳﻢ‪/‬‬

‫ﺗﺎرﻳﺨﭽﺔ ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﻣﻜﺮر ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻪ ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ و در اﻳ‪Ç‬ﻨﺠﺎ ﺿ‪Ç‬ﺮورﺗﻲ ﻧ‪Ç‬ﺪارد‬
‫داﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻮﻟﻮي ‪‬‬
‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ وﻟﺪ )ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪1231‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻪﺗﻔﺼﻴﻞ درﺑﺎرة آن ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد‪ /‬ﭘﺪرش‬
‫م‪ ì28 . /‬ق‪ ,(/‬روﺣﺎﻧﻲ ﻣﺸﻬﻮر و ﻋﺎﻟﻤﻲ ﻛﻪ در ﺑﻠﺦ‪ ,‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻣﺮوزي ﺳﻜﻮﻧﺖ‬
‫داﺷﺖ و درﺑﺎرة ﺿﺮورت اﺣﻴﺎي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬ﺑﻪﻋﻨﻮان زﻣﻴﻨﻪاي ﺑﺮاي ﻫ‪Ç‬ﺮ ﻧ‪Ç‬ﻮع ﻋ‪Ç‬ﻤﻞ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ‪ ,‬ﺑﺮاي ﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﻲﻛﺮد; او در ﻋ‪Ç‬ﻴﻦﺣﺎل ﻳﻚ ﭘ‪Ç‬ﻴﺮ ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻲ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ ,‬از‬
‫اﻳﻦرو ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﭘﻴﺮوان‪ ,‬اﺻﻮل ﻃﺮﻳﻘﺖ را ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻣﻲداد‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻌﺎرف وي ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از ﻣﻮاﻋﻆ و ﺗﺄ ‪‬ﻣﻼت درﺧﺼﻮص آﻳﺎت ﻗﺮآﻧﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﻟﺤﻦ اﺧﻼﻗﻲ ﻳﻚ‬
‫ﻧﻔﺮ واﻋﻆ را ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻳﻚ ﻧﻔﺮ اﻫﻞ ﺷﻬﻮد درﻫﻢ ﻣﻲآﻣﻴﺰد‪ /‬در ﺣﺪود ﺳﺎل ‪1218‬‬
‫م‪ ì1ë . /‬ق‪ /‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪﺗﺪرﻳﺞ ﺑﻪ ﺑﻠﺦ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻬﺎ¾ وﻟﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺧﺎﻧﻮاده و ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﺑﻪﻗﺼﺪ زﻳﺎرت ﺑﻪ ﻣ ‪‬ﻜﻪ رﻓﺖ; ﺑﻠﺦ در ﺳﺎل ‪ 1220‬م‪. /‬‬
‫ﻣﺪﺗﻲ در ﺳﻮرﻳﻪ ﺑﻪﺳﺮ ﺑﺮد و از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻗﺮاﻣﺎن )ﻻرﻧﺪه(‬
‫‪ ì17‬ﻫ@‪/‬وﻳﺮان ﺷﺪ‪ /‬ﺑﻬﺎ¾وﻟﺪ ‪‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ازدواج ﻛ‪Ç‬ﺮد‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻤﺴﺮ وي در‬
‫‪‬‬ ‫در ﺗﺮﻛﻴﻪ اﻣﺮوزي ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮد‪ /‬در آﻧﺠﺎ‬
‫ﻋﻼ¾اﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﺎل ‪ 122ì‬م‪ ì23 . /‬ق‪ /‬ﭘﺴﺮي دﻧﻴﺎ آورد ﻛﻪ او را ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪/‬‬
‫@ﻛﻴﻘﺒﺎد‪ ,‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﻠﺠﻮﻗﻲ‪ ,‬ﺑﻬﺎ¾ وﻟﺪ را ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻛﻪ در ﺷﺼﺖ ﻣﺎﻳﻠﻲ‬
‫ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻲ ﻗﺮاﻣﺎن ﺑﻮد‪ ,‬دﻋﻮت ﻛﺮد‪ ,‬او ﺗﻘﺮﻳﺒ‪ H‬در ﺳﺎل ‪ 1228‬م‪ ì27 . /‬ق‪ /‬در آﻧﺠﺎ‬
‫ﺳﻜﻮﻧﺖ ﮔﺰﻳﺪ‪ /‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻬﺎ¾@وﻟﺪ در ﻫﻴﺠﺪﻫﻢ رﺑﻴﻊاﻟ ‪‬ﺜ ﺎﻧﻲ ﺳﺎل ‪ . ì28‬ﺑ‪Ç‬ﻴﺴﺖ و‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ وﻇ‪Ç‬ﺎﻳﻒ او را ﺑ‪Ç‬ﺮﻋﻬﺪه ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺖ‪ /‬در اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻮم ﻓﻮرﻳﻪ ‪ 1231‬درﮔﺬﺷﺖ‪,‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻮم زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﺨﺼﻮص ﻋﻠﻢ ﻓ‪Ç‬ﻘﻪ‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﻼم و ادﺑ‪Ç‬ﻴﺎت ﻋ‪Ç‬ﺮﺑﻲ و‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎم‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ را ﻓﺮا@ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺧﻼﻗﻲ ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﭘﺪرش ﺑﺮ‬
‫‪2ê9‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫آن ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﻛﺎﻣ‪ Â‬آﺷﻨﺎ ﺑﻮد‪ /‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ او ﺑﺎﻳﺪ در ﻃﺮﻳﻖ درك ﻣﻌﻨﺎي ﺑﺎﻃﻨﻲ‬
‫ﺻﻮر ﻇﺎﻫﺮي ﻣﻨﺎﺳﻚ و اﻋﻤﺎل دﻳﻨﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ; ا ‪‬ﻣﺎ اﺳﻨﺎدو ﻣﺪارك‬
‫ﺑﺮﻫﺎناﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﺎ@ﻛﻲ از اﻳﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ او ﻓﻘﻂ ﺣﺪود ﺳﺎل ‪1232‬م‪ ì29 . /‬ق‪ ,/‬زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ‬
‫ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺗﺮﻣﺬي )ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 12ê0 Ç ê1‬م‪ ì38 . /‬ق‪ ,(/‬ﻣﺮﻳﺪ ﭘ‪Ç‬ﺪرش‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻴﻪ آﻣ‪Ç‬ﺪ و‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﻌﻨﻮي وي را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺖ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﻮد را وﻗ‪Ç‬ﻒ ﻳ‪Ç‬ﺎدﮔﻴﺮي روﺷ‪Ç‬ﻤﻨﺪ ﺗ‪Ç‬ﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺑﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﻮﻓﻴﻪ ﻛﺮد‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﻳﻒ ﻳﻚ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺤﺘﺮم اداﻣﻪ داد‪ ,‬ﻟﺒﺎس‬
‫ﺗﻦ ﻛﺮد و ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﻣﻌﻨﻮي ﻋﺎ ‪‬ﻣﺔ ﻣﺮدم رﺳﻴﺪﮔﻲ ﻛﺮد; ا ‪‬ﻣﺎ در‬
‫‪ 2ì‬ﺟﻤﺎدياﻟ ‪‬ﺜ ﺎﻧﻴﻪ ﺳﺎل ‪ 29 . ìê2‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ÇÇ 12êê‬دﻗ‪‬ﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑ‪Ç‬ﻪﻃﻮر‬
‫دﻗﻴﻖ ﺣﻔﻆ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬واﻗﻌﻪاي رخ داد ﻛﻪ او را در ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ دﮔﺮﮔﻮن ﻛ‪Ç‬ﺮد‪:‬‬
‫ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﺑﻪ ﻗﻮﻧﻴﻪ آﻣﺪ‪/‬‬

‫ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺨﺼﻴﺖﻫﺎي‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﻤﺲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻳ‪Ç‬ﻘﻴﻦ ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از اﺳ‪Ç‬ﺮارآﻣ‪Ç‬ﻴﺰﺗﺮﻳﻦ و رازﮔ‪Ç‬ﻮﻧﻪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﺼﻮف اﺳﺖ; ﺑﻲدﻟﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ او را ﺑﻪ ﺧﻀﺮ و ﻣﻮﻟﻮي را ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﺳﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺨﺼﻲ ﺗ‪Ç‬ﻘﺮﻳﺮ ﺷ‪Ç‬ﺪه‬ ‫‪21‬‬
‫ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ‪ /‬ﭼﺎپ اﺧﻴﺮ ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﻛﻪ ﺷﻤﺲ ﺑ‪Ç‬ﻪﺟﺎي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ او و ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﻤﻴﻤﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ‪‬‬
‫آﻧﻜﻪ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺒﺤﻲ از ﻋﺎﻟﻢ ﻏﻴﺐ اﺳﺖ‪ ,‬ﺧﺎﺗﻤﻪ دﻫﺪ‪ /‬ﺷﻤﺲ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺎﻧﺰده ﻳﺎ ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎل ﻗﺒﻞ‪ ,‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮاي ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻪ دﻣﺸﻖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد )در‬

‫‪/1‬‬

‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻲﻫﻤﺘﺎﺳﺖ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻲﻧﻈﻴﺮ و‬ ‫او‬ ‫آﻧﻜ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮﻻﻧﺎﺳﺖ‬ ‫ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻴﻢ‬ ‫از‬ ‫ﻏ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮﺿﻢ‬

‫آﻧﻜ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮد از ﺟ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻬﺎن ﻫ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻤﻴﺸﻪ ﺟ‪ÇÇÇÇ‬ﻬﺎن‬ ‫آﻧﻜ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﭼ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮن او ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺒﻮد ﻛﺲ ﺑ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﺟ‪ÇÇÇÇ‬ﻬﺎن‬

‫ا@ﮔ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮ در آﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﺰي‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎ او‬ ‫آﻧﻜ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺒﺮﻳﺰي‬ ‫ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻤﺲ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮد‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻀﺮش‬

‫)ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ‪ ,‬وﻟﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺻﺺ ‪/(ê2 Ç ê1‬‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻗﺒﺎل‪/131ì . 1937 ,‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ /2‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از‪ :‬وﻟﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ë0‬‬

‫ﺣﺪود ﺳﺎل ‪ 1233 Ç 37‬م‪ ì30 Ç 3ê . /‬ﻫ(‪ /‬او را در ﺳ‪Ç‬ﻮرﻳﻪ دﻳ‪Ç‬ﺪه و ﺷ‪Ç‬ﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻳﻘﻈﺔ ﻣﻌﻨﻮي اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﻛﻮدﻛﻲ ﺗ‪Ç‬ﺠﺮﺑﻪ ﻛ‪Ç‬ﺮده ﺑ‪Ç‬ﻮد‪,‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﻛﻪ او را از دﻳﮕﺮان ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ; ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﭘﺪرش ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ رﻓﺘﺎر‬
‫ﻋﺠﻴﺐ وي از او ﺳ‪Æ‬ال ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬او ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻳﻚ ﺟﻮﺟﻪ ﻣﺮﻏﺎﺑﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫در ﻣﻴﺎن ﺟﻮﺟﻪﻣﺮغﻫﺎ ﺳﺮ درآورده اﺳﺖ‪> /‬ا@ﻛﻨﻮن اي ﭘﺪر! ﻣﻦ درﻳﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﻢ ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﺮ ﻛﺐ‬
‫@‬

‫ﻣﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬و وﻃﻦو ﺣﺎل ﻣﻦ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ /‬ا@ﮔﺮ ﺗﻮ از ﻣﻨﻲ ﻳﺎ ﻣﻦ از ﺗﻮام‪ ,‬درآ در اﻳﻦ‬
‫درﻳﺎ‪ ,‬وا@ﮔﺮﻧﻪ‪ ,‬ﺑﺮو ‪‬ﺑ ‪‬ﺮ ﻣﺮﻏﺎن ﺧﺎﻧﮕﻲ‪ 1/</‬او درﺑﺎرة ﭘﺪرش ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬ﻧﻴﻚﻣﺮد ﺑﻮد‬
‫و ﻛﺮﻣﻲ داﺷﺖ‪ /‬دو ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻲ‪ ,‬آﺑﺶ از ﻣﺤﺎﺳﻦ ﻓﺮود آﻣﺪي‪ ,‬اﻻ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﺒﻮد‪ /‬ﻣﺮد‬
‫ﻧﻴﻜﻮ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ و ﻋﺎﺷﻖ دﻳﮕﺮ<‪2/‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮ رواﻳﺎت ﺳ ‪‬ﻨﺘﻲ و ﻫ‪Ç‬ﻢﭼﻨﺎنﻛﻪ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﺧ‪Ç‬ﻮد اﺷ‪Ç‬ﺎره ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬در روﻳ‪Ç‬ﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﻪﺳﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪ‪ /‬رواﻳﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ از آﻣﺪﻧﺶ ﻣﻄ‪‬ﻠﻊ ﺑﻮد و ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﻣﺪﺗﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﻚ د ‪‬ﻛﺎن روﺑﺮوي ﻫ‪Ç‬ﻢ ﻧﺸﺴ‪Ç‬ﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت او ﺑﻪ ﺑﻴﺮون رﻓﺖ; آﻧﻬﺎ ‪‬‬
‫ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺨﻨﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ /‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺷﻤﺲ درﺑﺎرة ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و ﺑﺎﻳﺰﻳﺪ‬
‫ﺑﺴﻄﺎﻣﻲ از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳ‪Æ‬ال ﻛﺮد‪ ,‬و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺮﺗﺮي ﻗﻴﺎسﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ او‬
‫ﭘ‪Ç‬ﺎﺳﺦ داد‪ /‬ﺳ‪Ç‬ﭙﺲ ﻳﻜ‪Ç‬ﺪﻳﮕﺮ را درآﻏ‪Ç‬ﻮش ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺘﻨﺪ و >ﭼ‪Ç‬ﻮن ﺷ‪Ç‬ﻴﺮ و ﺷﻜ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪﻫﻢ‬
‫آﻣﻴﺨﺘﻨﺪ<‪ /‬ﺷﺶ ﻣﺎه ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻃﺮﻳﻖ زﻧﺪﮔﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﻛ‪Ç‬ﺎﻣ‪ Â‬ﺗ‪Ç‬ﻐﻴﻴﺮ ﻛ‪Ç‬ﺮد;‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺨﺼﻮص ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ از ﻛﺴ‪Ç‬ﻮت‬
‫دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺰرگ را ﻫﻤﺔ ﺷﻬﺮ ‪‬‬
‫روﺣﺎﻧﻴﺖ ﺑﺪر آﻣﺪ و از ﺗﺪرﻳﺲ و وﻋﻆ دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻨﻈ‪‬ﻢ در ﺟﻠﺴﺎت‬
‫‪‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ را ﺑﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻤﺎع ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮد‪ /‬ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ از ﺳﻤﺎع دﻋﻮت ﻛﺮد‪:‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖ در ﺷﻴﻮة ‪‬‬

‫ﻣﻮﺣﺪ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ;203ì . 1977 ,‬ﻣﻘﺎﻻت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ص ‪/77‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ‪‬‬
‫‪ /1‬ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از‪ :‬ﻣﻘﺎﻻت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ‪‬‬
‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/12ê‬‬
‫‪2ë1‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫اﻧﺪر دﻟﺶ ﺻ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﺎغ رﺳﺖ‪1‬‬ ‫از ﺳﻤﺎع‬ ‫ﺷﺪ ﺳﻤﺎﻋﺶ ﻣ‪Ç‬ﺬﻫﺐ و راﻳ‪Ç‬ﻲ درﺳﺖ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺰ در اﺑﻴﺎﺗﻲ ﭼﻮن اﺑﻴﺎت ذﻳﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻧﻘﻼب ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪ ,‬اﺷﺎره‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫وز ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ ﮔ‪ÇÇ‬ﺮﻓﺘﻪام ﭼ‪ÇÇ‬ﻐﺎﻧﻪ‬ ‫در دﺳﺖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﺼﺤﻔﻢ ﺑﻮد‬
‫ﺷﻌﺮﺳﺖ و دوﺑﻴﺘﻲ و ﺗ‪Ç‬ﺮاﻧ‪Ç‬ﻪ‪2‬‬ ‫اﻧ‪Ç‬ﺪر دﻫ‪Ç‬ﻨﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﺗﺴ‪Ç‬ﺒﻴﺢ‬
‫ﻋﺸﻖ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﺣﺴﺎدت ﺑﻌﻀﻲ از ﭘﻴﺮوان او را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ; ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﺧﺼﻤﺎﻧﻪاي ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪوﺟﻮد آوردﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺷﻤﺲ ﻗﻮﻧﻴﻪ را ﭘﺲ از ﻳﻚ اﻗﺎﻣﺖ‬
‫ﺷﺪت ﻧﺎراﺣﺘﻲ ﻋﻤ‪ Â‬ارﺗﺒﺎط ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﻗ‪Ç‬ﻄﻊ‬
‫ﺷﺎﻧﺰده ﻣﺎﻫﻪ ﺗﺮك ﻛﻨﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ از ‪‬‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻗﺒﻞ از ﺣﻀﻮر او ﻣﺤﺮوم ﺷﺪهاﻧﺪ‪/‬‬
‫@ﻛﺮد; ﺑﻪزودي ﻣﺮﻳﺪاﻧﺶ ‪‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ ﻧﺎﻣﺔ ﺷﻤﺲ از دﻣﺸﻖ ﺑﻪ او رﺳﻴﺪ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻤﺎري از ﻏﺰﻟﻴﺎﺗﻲ را ﻛﻪ وﺻﻒ‬
‫ﺣﺎل ﺧﻮد در ﻏﻴﺎب ﺷﻤﺲ ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﺮاﻳﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪:‬‬
‫ﻫﻤﭽﻮ ﺷﻴﻄﺎن ﻃﺮب ﺷﺪه ﻣﺮﺟﻮم‬ ‫ﺑﻲﺣﻀﻮرت ﺳﻤﺎع ﻧﻴﺴﺖ ﺣ‪Ç‬ﻼل‬
‫ﻣﺸ‪ÇÇ‬ﺮﻓﺔ ﻣ‪ÇÇ‬ﻔﻬﻮم‬
‫‪‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ رﺳ‪ÇÇ‬ﻴﺪ آن‬ ‫ﻳﻚ ﻏﺰل ﺑﻲ ﺗﻮ ﻫﻴﭻ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻪ ﻧﺸ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻨﻈﻮم‪3‬‬ ‫ﻏ‪ÇÇ‬ﺰﻟﻲ ﭘ‪Ç‬ﻨﺞ ﺷﺶ ﺑﺸ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﺑﺲ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ذوق ﺳ‪ÇÇ‬ﻤﺎع ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻣﻪ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ را ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﺷﻤﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎد; ﺷﻤﺲ اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪Ç 12ê7‬‬
‫‪ 12ê8‬م‪ ìêë . /‬ق‪ /‬ﻛﻪ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪ‪ ,‬در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻣﺎﻧﺪ‪ /‬ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻳﻜﻲ از ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ رواﻳﺎت‪,‬‬
‫@ﻛﻪ ا@ﻛﻨﻮن ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺤﻘ‪‬ﻘﻴﻦ آن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬ﺷﻤﺲ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﺮﻳﺪان ﺣﺴﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻋﻼ¾اﻟﺪﻳﻦ‪ ,‬ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺗﻮﻃ‪Ã‬ﻪ دﺧ‪Ç‬ﺎﻟﺖ داﺷﺖ و ﺳ‪Ç‬ﺮدي‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪ‪/‬‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﭘﺪر و ﻋﺪم ﺣﻀﻮر ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺗﺪﻓﻴﻦ او در ﺳﺎل ‪ 12ì0‬ق‪ìë8 . /‬‬
‫م‪ ,/‬ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﻮد‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮﺧﻼف ﻗﺒﻞ در ﻏﻴﺒﺖ ﺷﻤﺲ ﻫﻴﭻ ﻧﺸ‪Ç‬ﺎﻧﻪاي ‪‬‬
‫دال ﺑ‪Ç‬ﺮ‬

‫‪ /1‬وﻟﺪﻧﺎﻣﻪ‪/17 ,‬‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/322‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /2‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪ /3‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ê‬اﺑﻴﺎت ‪/18êë9 Ç 18êë7‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ë2‬‬

‫ﻣﺮگ وي از ﺧﻮد ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺴﺎﺧﺖ‪ ,‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ در ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻓﺮو ﻧﺮﻓﺖ‪ /‬در ﻋﻮض ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬
‫ﻣﺸﻐﻮل ﺳﻤﺎع و ﺧﻮاﻧﺪن اﺷﻌﺎري ﺣﺎ@ﻛﻲ از ﻏﻢ و ﺟﺪاﻳﻲ ﺑﻮد‪ /‬او ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻣﻴﺪوار ﺑﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺷﻤﺲ‪ ,‬دو ﺑﺎر ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮي او ﺑﻪ دﻣﺸﻖ ﺳﻔﺮ ﻛﺮد‪ /‬ﺣﺪاﻗ‪Ç‬ﻞ دو ﺳ‪Ç‬ﺎل ﭘﺲ از‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪﺷﺪن ﺷﻤﺲ‪ ,‬در ﺳﻔﺮ دوم ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺲ را ﺗﻨﻬﺎ در درون‬
‫ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ /‬ﺑﻪ@ﮔﻔﺘﺔ ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻲﺗﻦ و روح ﻫﺮ دو ﻳﻚ ﻧ‪Ç‬ﻮرﻳﻢ‬ ‫@ﮔﻔﺖ ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ از او دورﻳ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﺧ‪Ç‬ﻮد ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﻢ‪1‬‬ ‫ﻋﻴﻦ اوﻳ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﻨﻮن ز‬ ‫@ﮔﻔﺖﭼﻮنﻣﻦوﻳﻢﭼﻪ ﻣﻲﺟﻮﻳﻢ?‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﺑﻴﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻳﻦ اﺣﺴﺎس ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ را اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ; ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﺪام وي‬
‫از ﺷﻤﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺘﺎﻳﺶ از ﺧﻮدش ﺗﻠﻘ‪‬ﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻳﻴﻢ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﺣﺴ‪ÇÇ‬ﻦ ﻟﻄ‪Ç‬ﻒ ﻣ‪Ç‬ﺎﻳﻴﻢ‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻤﺲ ﺗ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺰ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﺑ‪Ç‬ﻬﺎﻧﻪﺳﺖ‬
‫@ﻛ‪Ç‬ﺎو "ﺷ‪Ç‬ﺎه ﻛ‪Ç‬ﺮﻳﻢ و ﻣ‪Ç‬ﺎ ﮔ‪Ç‬ﺪاﻳ‪Ç‬ﻴﻢ"‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ﺧ‪ÇÇ‬ﻠﻖ ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺮاي روﭘ‪Ç‬ﻮش‬
‫ﺷ‪ÇÇÇ‬ﺎدﻳﻢ ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺷ‪ÇÇ‬ﺎه را ﺳ‪ÇÇ‬ﺰاﻳ‪ÇÇ‬ﻴﻢ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ را ﭼ‪ÇÇ‬ﻪ ز ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﻲ و ﮔ‪Ç‬ﺪاﻳ‪Ç‬ﻲ?‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻧ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎﻳﻴﻢ‪2‬‬ ‫در ﻣ‪ÇÇ‬ﺤﻮ ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ او‬ ‫ﻣﺤﻮﻳﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺣﺴ‪Ç‬ﻦ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﺗ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺰ‬
‫ﺷﻤﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﻮد? اﻳﻦ ﺳ‪Æ‬ال ﻗﺒ‪ Â‬از ﺳﻮي ﻣﻌﺎﺻﺮان وي ﻣﻄﺮح ﺷ‪Ç‬ﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي‪ ,‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﺰاران ﺑﻴﺖ از اﺷﻌﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﻤﺲ‬
‫‪‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳ‪Æ‬ال اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪ ,‬ا@ﮔﺮﭼﻪ او ﻣﻌﻤﻮ‪ Á‬ﺟﻨﺒﺔ آن‬
‫را درﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪ /‬ﺷﻤﺲ ﺧﻮد ﺑﻪﺧﻮﺑﻲ آ@ﮔﺎه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﻇﺎﻫﺮ و رﻓﺘﺎر وي را‬
‫ﻋﺠﻴﺐ ﻳﺎ ﺣ ‪‬ﺘﻲ زﺷﺖ و زﻧﻨﺪه ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺣﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﻦ ‪‬اﻟﻒ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ,‬ﻫﻢ ﺳﺨﻨﻢ ﺑﻪوﺟﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪوﺟﻪ ﻧﻴﺎز‬
‫@ﻛﺒﺮﻳﺎ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ,‬ﻫﻤﻪ دﻋﻮي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ /‬ﻗﺮآن و ﺳﺨﻦ ‪‬‬
‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﻻﺟﺮم ﻫﻤﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ /‬ﺳﺨﻨﻲ ﻣﻲﺷﻨﻮﻧﺪ ﻧﻪ در ﻃﺮﻳﻖ ﻃﻠﺐ‬

‫‪ /1‬وﻟﺪﻧﺎﻣﻪ‪/ì0 Ç ì1 ,‬‬

‫‪ /2‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,3‬اﺑﻴﺎت ‪/1ìë3ì Ç 1ìë33‬‬

‫‪2ë3‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﺗﻜﺒﺮ‬
‫و ﻧﻪ در ﻧﻴﺎز‪ ,‬از ﺑﻠﻨﺪي ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪاي ﻛﻪ ﺑﺮﻣﻲﻧﮕﺮي ﻛﻼه ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ ‪‬‬
‫در ﺣﻖ ﺧﺪا ﻫﻴﭻ ﻋﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ و ا@ﮔﺮ ﻋﻴﺐ ﻛﻨﻨﺪ ﭼﻨﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺧﺪا‬
‫ﻣﺘﻜﺒﺮ اﺳﺖ‪ /‬راﺳﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ و ﭼﻪ ﻋﻴﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪1/‬‬
‫‪‬‬
‫اﻗﻮاﻟﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ در ذﻳﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﻣ‪Ç‬ﻮﺟﺐ ﺷ‪Ç‬ﺮﻣﺴﺎري ﻣ‪Ç‬ﺮﻳﺪان‬
‫زﻳﺮكﺗﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫او را دو ﺳﺨﻦ ﻫﺴﺖ‪ :‬ﻳﻚ ﻧﻔﺎق و ﻳﻜﻲ راﺳﺘﻲ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ آﻧﻜﻪ ﻧ‪Ç‬ﻔﺎق اﺳﺖ‬
‫ﻫﻤﺔ ﺟﺎنﻫﺎي اوﻟﻴﺎ و روان اﻳﺸﺎن در آرزوي آﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ را درﻳﺎﻓﺘﻨﺪي‬
‫و ﺑ‪Ç‬ﺎ او ﻧﺸﺴ‪Ç‬ﺘﻨﺪي‪ /‬و آﻧﻜ‪Ç‬ﻪ راﺳ‪Ç‬ﺘﻲ اﺳﺖ و ﺑ‪Ç‬ﻲﻧﻔﺎق اﺳﺖ روان اﻧ‪Ç‬ﺒﻴﺎ در‬
‫آرزوي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎﺷﻜﻲ در زﻣﺎن او ﺑﻮدﻣﻲ ﺗﺎ در ﺻﺤﺒﺖ او ﺑﻮدﻣﻲ‪ ,‬و‬
‫ﺳﺨﻦ او ﺑﺸﻨﻴﺪﻣﻲ‪ /‬ا@ﻛﻨﻮن ﺷﻤﺎ ﺑﻪ رأي ﺿﺎﻳﻊ ﻣﻜﻨﻴﺪ و ﺑﺪﻳﻦﻧﻈﺮ ﻣ‪Ç‬ﻨﮕﺮﻳﺪ‪,‬‬
‫ﺑﺪانﻧﻈﺮ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﻛﻪ روان اﻧﺒﻴﺎ ﻣﻲﻧﮕﺮد‪ :‬ﺑﻪ درﻳﻎ و ﺣﺴﺮت‪2/‬‬

‫ﺗﻌﺠﺒﻲ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫ﺷﻤﺲ از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺣﻀﻮرش ﺑﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪‬‬
‫>آن ﻛﺴﻲﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻦ ره ﻳﺎﻓﺖ‪ ,‬ﻋﻼﻣﺘﺶ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫دﻳﮕﺮان ﺑﺮو ﺳﺮد ﺷﻮد و ﺗﻠﺦ ﺷﻮد; ﻧﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺳﺮد ﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدن‪3</‬‬

‫ﺷﻤﺲ از ﺷﻬﺮت ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻛﺎﻣ‪ Â‬آ@ﮔﺎه ﺑﻮد و اﻳﻨﻜﻪ ﻓﻘﻂ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ارزش ﺣﻘﻴﻘﻲ وي ﭘﻲ ﺑﺒﺮد از ﻧﻈﺮ او اﻣﺮي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻮد‪/‬‬
‫>ﻣﺮا در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻋﻮام ﻫﻴﭻ ﻛﺎري ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﺑﺮاي اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺎﻣﺪهام‪,‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲﻛﻪ رﻫﻨﻤﺎي ﻋﺎﻟﻢاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﻖ اﻧﮕﺸﺖ ﺑﻪ رگ اﻳﺸﺎن ﻣﻲﻧﻬﻢ‪4</‬‬

‫او راﺑﻄﺔ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺑﺎ ﻳﻚ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻣﻘﺎﻻت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ص ‪/139‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/10ê‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/7ê‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/ 8ê‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ëê‬‬

‫ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﭘﻨﺠﺎه ﺳ‪Ç‬ﻔﺮه داﺷﺖ‪ ,‬ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ ﭘ‪Ç‬ﻨﺠﺎه ﻣ‪Ç‬ﻀﺎرب‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﻃ‪Ç‬ﺮﻓﻲ‬
‫ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ از ‪‬ﺑﺮ و ﺑﺤﺮ‪ ,‬ﺑﻪ ﻣﺎل او ﺗﺠﺎرت ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬او ﺑﻪﻃﻠﺐ ﮔﻮﻫﺮي رﻓﺘﻪ‬
‫ﺳ‪Ç‬ﺒﺎح در ﻋ‪Ç‬ﻘﺐ او آﻣ‪Ç‬ﺪ‪,‬‬
‫ﺳ‪Ç‬ﺒﺎح درﮔ‪Ç‬ﺬﺷﺖ‪ ,‬‬
‫ﺳﺒﺎﺣﻲ‪ ,‬از آن ‪‬‬
‫ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﻪ آوازة ‪‬‬
‫ﺳﺒﺎح ﻣﻜﺘﻮم ﺑﻮد‪ /‬ﺑﺎزرﮔﺎن ﺧﻮاﺑﻲ دﻳﺪه ﺑﻮد از‬
‫اﺣﻮالﮔﻮﻫﺮ ﻣﻴﺎن ﺑﺎزرﮔﺎن و ‪‬‬
‫ﻏ‪Ç‬ﻮاص ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎﺳﺖ و‬
‫ﺟﻬﺖ ﮔﻮﻫﺮ‪ ,‬ﺑﺮ آن ﺧﻮاب اﻋ‪Ç‬ﺘﻤﺎد داﺷﺖ‪ ,‬اﻣ‪Ç‬ﺮوز ‪‬‬
‫ﺑﺎزرﮔﺎن ﻣﻦ و ﮔﻮﻫﺮ ﻣﻴﺎن ﻣﺎﺳﺖ‪1/‬‬

‫ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺴﻴﺎري از اﺑﻴﺎت دﻳﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧ‪Ç‬ﺎم ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ اﺳﺖ‪ ,‬او ﺧ‪Ç‬ﻮد و‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮرﺷﻴﺪ و ﻣﺎه ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻔﺎق ﻛﻨﻢ ﻳﺎ ﺑﻲﻧﻔﺎق ﮔﻮﻳﻢ? اﻳﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻬﺘﺎب اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪ آﻓﺘﺎب وﺟ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻣﻦ دﻳﺪه درﻧﺮﺳﺪ‪ ,‬اﻻ ﺑﻪ ﻣﺎه دررﺳﺪ‪ /‬از ﻏﺎﻳﺖ ﺷﻌﺎع و روﺷﻨﻲ‪ ,‬دﻳﺪه ﻃﺎﻗﺖ‬
‫آﻓﺘﺎب ﻧﺪارد‪ /‬و آن ﻣﺎه ﺑﻪ آﻓﺘﺎب ﻧﺮﺳﺪ‪ ,‬‬
‫اﻻ ﻣﮕﺮ آﻓﺘﺎب ﺑﻪ ﻣﺎه ﺑﺮﺳﺪ‪ /‬ﻻ ‪Ô‬ﺗ ‪Ö‬ﺪ ‪‬رﻛ‪Ô Ô‬ﻪ‬
‫اﻻ ‪‬ﺑﺼ ﺎر و ﻫﻮ ﻳﺪرك اﻻ ‪‬ﺑﺼ ﺎر‪3/2‬‬
‫‪ × Ö Ö Ô Ö Ô Ô  Ô × Ö Ö‬‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از اﺷﺎرات اﺧﻴﺮ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻘﺎﻻت وي ﺣﻜﺎﻳﺖ از آن‬

‫ﭘ‪Ç‬ﻴﺮ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻫ‪Ç‬ﻴﭻ ‪‬ادﻋ‪Ç‬ﺎﻳﻲ‬
‫دارد ﻛﻪ او درﺧﺼﻮص اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي ﻋ‪Ç‬ﺎم ﻛ‪Ç‬ﻠﻤﻪ‪ ,‬‬
‫ﻏﻮاص ﻣﺮوارﻳﺪ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻤﺲ ﺑﺮاي ﻣﻼﻗﺎت او رﻫﺴﭙﺎر ﺷﻮد ‪‬‬
‫ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪ /‬درواﻗﻊ‪ ,‬ﺷﻤﺲ ﺻﺮﻳﺤ‪ H‬اﻇﻬﺎر ﻣﻲدارد ﻛﻪ از ﻫ‪Ç‬ﻴﭻ ﻧ‪Ç‬ﻈﺮ راﺑ‪Ç‬ﻄﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮﻳﺪ ‪Ç‬‬
‫ﻣﺮادي ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ آﻣﺪم‪ ,‬ﺷﺮط اﻳﻦ ﺑﻮد ‪‬اول ﻛﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﻲآﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﻴﺨﻲ‪ ,‬آنﻛﻪ‬
‫ﺷﻴﺦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ او را ﻫﻨﻮز ﺧﺪا ﺑﻪ روي زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎورده‪ ,‬و ﺑﺸﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ /‬ﻣﻦ‬
‫ﻧﻴﺰ آن ﻧﻴﺴﺘﻢ ﻛﻪ ﻣﺮﻳﺪي ﻛﻨﻢ‪ ,‬آن ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻣﺮا! ا@ﻛﻨﻮن ﺑﻪﺟﻬﺖ دوﺳﺘﻲ‪4/‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﺻﺺ ‪/11ë Ç 11ê‬‬

‫‪ /2‬ﺳﻮرة اﻧﻌﺎم‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :103‬ﭼﺸﻢﻫﺎ او را ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و او ﺑﻴﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻣﻘﺎﻻت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ص ‪/11ë‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﺑﺨﺶ ‪ ,2‬ص ‪/179‬‬

‫‪2ëë‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ آنﮔﻮﻧﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ ﮔ‪Ç‬ﺬاﺷﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺷﻤﺲ ﺑﺮ او‪:‬‬
‫ﻣﻨﻮرم‪ ,‬آﺑﻲ ﺑﻮدم ﺑ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﺧﻮب ﮔﻮﻳﻢ و ﺧﻮش ﮔﻮﻳﻢ‪ ,‬از اﻧﺪرون روﺷﻦ و ‪‬‬
‫ﺧﻮد ﻣﻲﺟﻮﺷﻴﺪم‪ ,‬و ﻣﻲﭘﻴﭽﻴﺪم و ﺑﻮي ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ,‬ﺗﺎ وﺟﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮ ﻣﻦ زد‪,‬‬
‫روان ﺷﺪ‪ ,‬ا@ﻛﻨﻮن ﻣﻲرود ﺧﻮش و ﺗﺎزه و ﺧﺮم‪1/‬‬
‫‪‬‬
‫راز وﺟﻮد ﺷﻤﺲ ﻫﺮﭼﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻣﻄﻤ‪ Ã‬ﻨ‪ H‬ﻳﻜﻲ از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻓﺮحﺑﺨﺶ ﻣﻼﻗﺎت وي‬
‫ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻮﺷﺶ ﺷﮕﻔﺖآور ﺷﻌﺮ در او ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ /‬دﻳ‪Ç‬ﻮانﺷ‪Ç‬ﻤﺲﺗ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺰي ﻣﺸ‪Ç‬ﺘﻤﻞﺑﺮ‬
‫ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﺑﻴﺖ ﺷﻌﺮ‪ ,‬و ﻣﺜﻨﻮي او ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت و ﺳﺎﻳﺮ اﺑﻴﺎت ‪‬‬
‫ﺟﺎﻣﻲ آن را ﻗﺮآن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ ‪ ÇÇ‬ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻴﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻫ‪Ç‬ﺰار ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ‬
‫دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ /‬دﻳﻮان ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮ ‪‬ﻛﺐ از اﺷﻌﺎر ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ‪‬ﻟﺬت وﺻﺎل ﻣﺤﺒﻮب‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﺸﺖ ﺗ‪Ç‬ﺎ ده ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ‬
‫و رﻧﺞ ﺟﺪاﻳﻲ از او را ﻣﻲﺳﺮاﻳﺪ‪ /‬ﻣﻌﻤﻮ‪ Á‬ﻏﺰلﻫﺎ ﺑﻪﻃﻮر ‪‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ﺧﻮدﺟﻮش را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﻏﻠﺐ ﻫ‪Ç‬ﻨﮕﺎم ﺣ‪Ç‬ﻀﻮر‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﺎص‬
‫دارﻧﺪ و ﺣﺎﻻت ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻤﺎع ﺳﺮوده ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻣﻌﻤﻮ‪ Á‬ﺑﺮاي ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ /‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ,‬ﻣﺜﻨﻮي ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻌﺮي ﻣﻨﻔﺮد در ﺷﺶ دﻓﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚ دورة‬
‫ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ; ﻣﺜﻨﻮي ﻣﺸﺘﻤﻞﺑﺮ ﺳﻴﺼﺪ ﺣﻜﺎﻳﺖ و داﺳ‪Ç‬ﺘﺎن ﺑ‪Ç‬ﻠﻨﺪ و‬
‫@ﻛﻮﺗﺎه اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮن ﮔﺴﺘﺮدهاي ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎزﮔﻮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻨﻮي را ﺑﻪﺗﺼﻮﻳﺮ درآورد‪ /‬در دﻳﻮان درونﻣ‪Ç‬ﺎﻳﻪ اﺻ‪Ç‬ﻠﻲ‪ ,‬ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﺜﻨﻮي آ@ﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﺿﻴﺢ "اﺻﻮل اﺻ‪Ç‬ﻮل اﺻ‪Ç‬ﻮل دﻳ‪Ç‬ﻦ" ‪ ÇÇ‬ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻌﻨﻮي اﺳﻼم ‪ ÇÇ‬و ﺑﻪزﺑﺎن ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﺑﻪرﺷﺘﺔ ﺗﺤﺮﻳﺮ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪ /‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮﻳﺖ ﺗ‪Ç‬ﻨﻈﻴﻢ ﺷ‪Ç‬ﺪه‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪﺟﻬﺖ ارﺷﺎد ﻣﺮﻳﺪان و ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﺴ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﻟﺬا از ﻧﻈﺮ ﺳﺒﻚ ﺑﺎﻏﺰلﻫﺎي دﻳﻮان ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗ‪ H‬ﺑﻴﺎﻧﺎت ﻓﻲاﻟﺒﺪاﻫﺔ ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻫﺪات‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ﺻﺺ ‪/2êì Ç 2êë‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ëì‬‬

‫ﻣﻌﻨﻮي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬ﺗﻔﺎوت دارد‪ /‬اﺷﻌﺎر دﻳﻮان ﻣﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑﻪ ‪‬اﻳﺎم ﺷﻜﻮﻓﺎﻳﻲ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫وﺻ‪Ç‬ﻴﺖ ﻫ‪Ç‬ﺪﻓﻤﻨﺪ "وﻟﻲ‪ÇÄ‬ﻲ"‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﺲ از آﻣﺪن ﺷﻤﺲ اﺳﺖ‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﺔ‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻛﻤﺎل ﺑﺸ‪Ç‬ﺮي ﻧ‪Ç‬ﺎﻳﻞ ﺷ‪Ç‬ﺪه و ﺑ‪Ç‬ﻪﻣﻨﻈﻮر ارﺷ‪Ç‬ﺎد‬
‫دﻳﮕﺮان از ﺳﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺳﻪ اﺛﺮ ﻧﺴﺒﺘ‪ H‬ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻨﺜﻮر دارد‪ /‬ﻓ‪Ç‬ﻴﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎﻓﻴﻪ )در اﻧﮕ‪Ç‬ﻠﻴﺴﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫‪ Discourses‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ( ﻛﻪ درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪة ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ از آﻣﺪن ﺷﻤﺲ ﺗﺄﻟﻴ‪Ç‬ﻒ ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ; و در آن‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺳﺒﻌﻪ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬‬
‫ﻣﻮﻋﻈﻪﻫﺎ ﺑﻪﻟﺤﻦ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻫﻢﭼﻮن ﻣﻌﺎرف ﺑﻬﺎ¾@وﻟﺪ از ﺗﺄ@ﻛﻴﺪات ﻗ‪Ç‬ﻮي‬
‫اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺣﺪود ﺻﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﻧﺎﻣﻪ از ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺣﻔﻆ ﺷﺪه اﺳﺖ; ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ از ﻃﺮف ﻣﺮﻳﺪان و دوﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﻮﻳﺎي ﻛﺎر‪,‬‬
‫اﺻﻼح ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ‪ ,‬ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻨﺎﻳﺎت ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮن ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ اﻣﺮا ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺟﺎﻟﺐﺗﻮﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮا ﻧﻘﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪Ä‬ﻲ را ﻛﻪ ﺑﺰرگ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺻﻮﻓﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد اﻳﻔﺎ ﻛﻨﺪ‪ ,‬روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪/‬‬

‫ﭘﻴﺮوان ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺎم دو ﺗﻦ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻴﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺑﻪﻃﻮر ﺧ‪Ç‬ﺎص ذ@ﻛ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ زرﻛﻮب )ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 12ë8‬م‪ ìë7 . /‬ق‪ (/‬ﻛﻪ زرﮔﺮي ﻋﺎ ‪‬ﻣﻲ و‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ /‬ﺷﻴﺦ‬
‫ﻣﺮﻳﺪ ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺗﺮﻣﺬي ﺑﻮد و دﺧﺘﺮش را ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮي ﺳﻠﻄﺎنوﻟﺪ درآورد‪ /‬دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل‬
‫ﭘﺲ از ﻧﺎﭘﺪﻳﺪﺷﺪن ﺷﻤﺲ‪ ,‬او ﺻﻤﻴﻤﻲﺗﺮﻳﻦ ﻳﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﺪو ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮﮔﺶ ﻧﻴﺰ ﻳﺎر‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ در ﺑﻴﺶ از ﭘﻨﺠﺎه ﻏﺰل ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻮرد ﻣﺪح و ﺳﺘﺎﻳﺶ او ﻗﺮار‬
‫‪‬‬ ‫او ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﭼﻠﺒﻲ )ﻓﻮت ‪ 128ê Ç 8ë‬م‪. /‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫@ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ‬
‫‪ ì83‬ق‪ (/‬ﺻﻤﻴﻤﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺐ روﻣﻲ ﮔﺮدﻳﺪ‪ /‬او ﺳﺎلﻫﺎي زﻳﺎدي ﻣﺮﻳﺪ ﻣﺤﺒﻮب‬
‫‪2ë7‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺲ در ﻗﻮﻧﻴﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد وﻇﻴﻔﺔ ﻣﻬﻢ ﻣﺮاﻗﺒﺖ از اﻣﻮر‬
‫او را ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺖ و ﻣﻴﺎن او )ﻣﻮﻻﻧﺎ( و اﻓﺮاد ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﻤﺲ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻛﻨﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ راﺑﻂ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮد‪ /‬ﻏﺰﻟﻲ ﺗﺎرﻳﺦدار‪ 1‬ﻛﻪ در ذواﻟﻘﻌﺪة ﺳﺎل‬
‫‪ . ìëê‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ,12ëì‬ﻣﻮﻟﻮي ﺳﺮوده‪ ,‬ﺑﻪ او اﻫﺪا ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ و ﻣ‪Ç‬ﺤﻘ‪‬ﻘﺎن ﻣ‪Ç‬ﻌﺎﺻﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ اﻣﻼ و اﻫﺪا ﺷﺪه اﺳﺖ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻨﻈ‪‬ﻢﻛﺮدن اد ‪‬ﻟﺔ ﻣ ‪‬ﺘﻘﻦ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﻣﺜﻨﻮي ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ ﻫﻴﺠﺪه ﻣﺎه ﭘﻴﺶ از ﻣﺮگ‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1273‬م‪ ì72 . /‬ق‪ /‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ دﻓ‪Ç‬ﺘﺮ ﺷﺸ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﻣﺜﻨﻮي را ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ او ﻗﺒ‪ Â‬اﻋﻼم ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﻪﭘﺎﻳﺎن ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ را‬
‫ﺑﻪﺷﺪت رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﻧﻬﺎد و ﻃﺒﻴﺒﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻴﻤﺎري ‪‬‬
‫رﺳﻴﺪ‪ ,‬ﺳﻼﻣﺘﻲاش ‪‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﻨﺪ‪ /‬او ﻣﺜﻨﻮي را ﻧﺎﺗﻤﺎم رﻫﺎ ﻛﺮد; ﻳﻜﻲ از آﺧﺮﻳﻦ ﻏﺰﻟﻴﺎت وي ﻛﻪ آن را‬
‫در ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺮگ ﺳﺮود ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﭼﻪ داﻧﻲ ﺗﻮ? ﻛﻪ در ﺑﺎﻃﻦ ﭼﻪ ﺷﺎﻫﻲ! ﻫ‪Ç‬ﻤﻨﺸﻴﻦ دارم‬
‫رخ زرﻳ‪ÇÇÇ‬ﻦ ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﮕﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﭘ‪ÇÇ‬ﺎي آﻫ‪ÇÇ‬ﻨﻴﻦ دارم‪2‬‬
‫‪‬‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﺧﻠﻴﻔﺔ وي ﻳﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ دﻳﮕﺮ واﻻﻣﻘﺎمﺗﺮﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪,‬‬
‫ﺣﺴ‪Ç‬ﺎماﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﻧ‪Ç‬ﺰد‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺮﻳﺪ او و ﻣﺴ‪Æ‬ول ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ اﻣﻮر ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﻮد‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﺎ وﺟ‪Ç‬ﻮد اﻳ‪Ç‬ﻦ‪,‬‬

‫‪/1‬‬

‫اﻟﺰ ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎن‪ ,‬ﺻ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮرت ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻮاب ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻦ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﻴﻦ‬

‫ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻌﺒﺮ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﺰ‬ ‫آﻓ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮﻳﻦ‬ ‫ﻟﻄ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻒ و‬ ‫ﻻﻳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻖ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪﻳﺪهام‬ ‫واﻗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻌﻪاي‬

‫زاﻧﻚ ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪﺧﻮاب ﺣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻞ ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮد آﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎر و ‪‬او ﻟﻴ‪ÇÇÇÇ‬ﻦ‬ ‫ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮاب ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪﻳﺪهام ﻗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻤﺮ‪ ,‬ﭼ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﺴﺖ ﻗ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﻤﺮ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺨﻮاب در‬

‫‪///////////////////////////////////////////////////////////////////‬‬ ‫‪///////////////////////////////////////////////////////////////////‬‬

‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻲﺧﺒﺮت ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺠﺎ ﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﺪ ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻌﻠﺔ آﻓ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﺎب دﻳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻦ?‬ ‫ﺷﺐﺑﮕ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺬﺷﺖوﺷﺪﺳﺤﺮ‪,‬ﺧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﺰ‪,‬ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺨﺴﺐﺑﻲﺧﺒﺮ‬

‫@ﮔ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮ ﺷﻜ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻢ ﻓ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻠﻚ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺪر‪ ,‬ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻮك ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺰ اﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ اﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﻦ ﺟ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﻴﻦ‬ ‫ﺟ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮق ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﺎر و ﺳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮﻳﺮق‪ ,‬ﺣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻣﻠﻪ ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ زﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻦ اﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﻖ‬

‫ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﻎ و ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻔﻦ ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﭙﻮش و رو‪ ,‬ﭼ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻨﺪ ز ﺟ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺐ و آﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﻴﻦ?‬ ‫رو ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻴﺎن روﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﻲ ﭼ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﺪ ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﺎر و ارﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﻲ?‬

‫ﺷﺸ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺼﺪوﭘﻨﺠﻪ اﺳﺖ و ﻫ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻢ ﻫﺴﺖ ﭼ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻬﺎر از ﺳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﻴﻦ‬ ‫در ﺷﺐ ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺒﻨﻬﻲ ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪ ﭘ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﺠﻢ ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎه ﻗ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻌﺪه را‬

‫اﺧﺘﻼف([‬ ‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ﺻﺺ ‪) 279 Ç 278‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫] ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/191‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ë8‬‬

‫ﺳﻠﻄﺎنوﻟﺪ رﻓﺖ و از او ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺮﺷﺪ اﻋﻈﻢ ﺟﺎي ﭘ‪Ç‬ﺪر را ﺑﮕ‪Ç‬ﻴﺮد‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﻨﺎﺑﺮ‬
‫رواﻳﺖ ﺧﻮد وي‪ ,‬ﺳﻠﻄﺎنوﻟﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﻴﭻ ﺗ‪ÇÇ‬ﻐﻴﻴﺮ ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺖ ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ درآ‬ ‫در زﻣ‪ÇÇÇ‬ﺎﻧﺶ ﺑ‪ÇÇ‬ﺪي ﺧ‪ÇÇ‬ﻠﻴﻔﺔ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ‬
‫ز ﺷ‪ÇÇ‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻛ‪Ç‬ﺮدهاﻳ‪Ç‬ﻢ ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻌﻠﻮم‬ ‫ﺗﻮ ﺑ‪Ç‬ﺪي ﭼ‪Ç‬ﻮن اﻣ‪Ç‬ﺎم و ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻣﺄﻣ‪Ç‬ﻮم‬
‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺸﻮاﻳ‪ÇÇ‬ﻲ و ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ در دو ﺳ‪Ç‬ﺮا‪1‬‬ ‫‪‬اول و آﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﺮي ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﻴﻔﺔ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﺷﻴﺦ اﻋﻈﻢ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺮاﻧ‪Ç‬ﺠﺎم ده ﺳ‪Ç‬ﺎل ﺑ‪Ç‬ﻌﺪ دار ﻓ‪Ç‬ﺎﻧﻲ را وداع‬
‫‪‬‬
‫ﺣﺴ‪Ç‬ﺎماﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ‪ /‬آﻧﮕﺎه ﻣﺮﻳﺪان ﺑﻪ دور ﺳﻠﻄﺎنوﻟﺪ ﮔﺮد آﻣ‪Ç‬ﺪﻧﺪ و او را ﺑ‪Ç‬ﻪﺟﺎي‬
‫ﻣﺴ‪ÆÇ‬وﻟﻴﺖ ﺧ‪Ç‬ﻄﻴﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻨﺼﻮب ﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬او ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺧﻠﻴﻔﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺳﺮاﺳﺮ آﻧ‪Ç‬ﺎﺗﻮﻟﻲ‬
‫ﺗﺮوﻳﺞ ﺳﻠﺴﻠﻪ را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪ /‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ آﻳﻴﻦ و رﺳﻮم ﻟﺒﺎس ﭘ‪Ç‬ﻮﺷﻴﺪن و ﺳ‪Ç‬ﻠﻮك‬
‫ﻣﺪون ﻛﺮد‪ /‬دﻳﻮان‪ ,‬ﺳﻪ ﻣﺜﻨﻮي و ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻣﻘﺎﻻت وي ﺑﻪﻫﻴﭻوﺟﻪ ﺑﺎ آﺛﺎر‬
‫ﻣﻮﻟﻮي را ‪‬‬
‫ﭘﺪرش ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﻳﻦ آﺛﺎر درﺑﺎرة ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺻﻮﻟﻲ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ارزﺷﻤﻨﺪ و روﺷﻨﻲ ارا‪Ä‬ﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ /‬ﺳﻠﻄﺎنوﻟﺪ ﻣﺘﺬ ‪‬ﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف وي در ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﺮودن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺜﻨﻮياش )در ﺳ‪Ç‬ﺎل ‪ 1291‬م‪. /‬‬
‫‪ ì90‬ق‪ (/‬ﺑﻴﺎن ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﻌﻨﻮي و ﻛﺮاﻣﺎت ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ "در روزﮔ‪Ç‬ﺎر ﻣ‪Ç‬ﺎ" زﻧ‪Ç‬ﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ,‬درﺳﺖ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻮي ﭘﺪرش ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻋ‪Ç‬ﻤﺎل ﭘ‪Ç‬ﻴﺸﻴﻨﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﻲﭘﺮدازد‪ /‬او‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﻣﺸﻬﻮر‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ و‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﻲﺳﺎزد ﻛﻪ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ از ﻃﺮﻳﻖ رواﻳﺎت وي ﻣﻌﺮوف ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ /‬ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ آﺛﺎر ﺳﻠﻄﺎنوﻟﺪ ﻳﻜﻲ‬
‫از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﻳﺦ ‪‬اوﻟﻴﻪ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺳﺖ و ﺑﺎ رﺳﺎﻟﺔﺳﭙﻬﺴﺎﻻر و ﻣﻨﺎﻗﺐاﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ‬
‫اﻓﻼ@ﻛﻲ )@ﻛﻪ ﻫﺮ دو در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 1319 Ç 1318‬م‪ 719 Ç 718 . /‬ق‪ /‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ(‬
‫ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬

‫‪ /1‬وﻟﺪﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ص ‪/123‬‬

‫‪2ë9‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ درﺑﺎرة ﺳﻠﻄﺎنوﻟﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬ا‪ ‬ﻧ ‪Ö‬ﺖ ا‪‬ﺷﺒ ‪Ô‬ﻪ اﻟ ‪‬ﻨ ﺎس ﺑﻲ ﺧ‪‬ﻠﻘ‪ H‬و ﺧ‪Ô‬ﻠﻘﺎ<‪ 1‬و ﻣﺮدم اﻏﻠﺐ‬
‫آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ را ﺑ‪Ç‬ﻪﺟﺎي دو ﺑ‪Ç‬ﺮادر اﺷ‪Ç‬ﺘﺒﺎه ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ /‬درواﻗ‪Ç‬ﻊ‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﻣ‪Ç‬ﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧ‪Ç‬ﺪﻣﺖ‬
‫ﺳﻠﻄﺎنوﻟﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ‪ ,‬اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻔﺎت ﺑﺸﺮي ﭘﺪرش ﺑﻮد‪ :‬ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺳﻠﻄﺎن@وﻟﺪ در‬
‫ﺳﺎل ‪ ,712 . 312‬ﺳﻪ ﺗﻦ از ﭼﻬﺎر ﭘﺴﺮ او )ﻋﺎرف ﭼﻠﺒﻲ‪ ,‬ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 1319‬م‪ 719 . /‬ق‪;/‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪ ﭼﻠﺒﻲ‪ ,‬ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 1329‬م‪ 729 . /‬ق‪ ;/‬و واﺟﺪ ﭼﻠﺒﻲ‪ ,‬ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 1333‬م‪ 733 . /‬ق‪(/‬‬
‫ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﻜﻲ ﭘﺲ از دﻳﮕﺮي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺸ‪Ç‬ﺎﻳﺦ ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﻪ ﭘﺲ از او ﻗ‪Ç‬ﺮار ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺘﻨﺪ و‬
‫دﺧﺘﺮش ﻣﻄ ‪‬ﻬﺮه ﺧﺎﺗﻮن‪ ,‬ﻣﺎدر ﺷﻴﺨﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﻮد‪ /‬ﺑﻪﺟﺰ دو ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﭼﻠﺒﻲ و ﻓﺮزﻧﺪ‬
‫ﻣﻄ ‪‬ﻬﺮه‪ ,‬ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﺎ ﻫﻤﻴﻦ اواﺧﺮ از ﻓﺮزﻧﺪان ﻋﺎرف ﭼﻠﺒﻲ ﺑ‪Ç‬ﻮدﻧﺪ )@ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ زرﻛﻮب ﻣﺎدرش ﺑﻮد(‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺮادراﻧﺶ‪ ,‬دﺧﺘﺮ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﻃﺮﺣ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﺨﺘﺼﺮ از ﮔﺴ‪Ç‬ﺘﺮش و ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ ﻣ‪Ç‬ﺘﻌﺎﻗﺐ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﻮﻟﻮي ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ /‬ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺲ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﻣﻮﻟﻮيﻫﺎ از ﻧ‪Ç‬ﻈﺮ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي‪,‬‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ در اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ اﻳﻔﺎ ﻛ‪Ç‬ﺮدﻧﺪ‪ /‬ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﻌﺔ‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺗﺮﻛﻲ ﻋﻤﻴﻘ‪ H‬ﺑﺎ "آﻳﻴﻦ" ﻣﻮﻟﻮي ارﺗ‪Ç‬ﺒﺎط داﺷﺖ و ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎري از ﺑ‪Ç‬ﺰرگﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺧﻮﺷﻨﻮﻳﺴﺎن ﺗﺮك از اﻋ‪Ç‬ﻀﺎي ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮدهاﻧ‪Ç‬ﺪ‪ /‬ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ ﺗ‪Ç‬ﺮﻛﻲ‪ ,‬از ﻟﺤ‪Ç‬ﺎظ ﺳ‪Ç‬ﺒﻚ و‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ اﺳ‪Ç‬ﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن‪ ,‬ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺪﻳﻮن اﺳﺖ; آﺛﺎر ﺷﻴﺨﻲ ﭼﻮن‬
‫ﻏﺎﻟﺐ )ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 1799‬م‪ 1218 . /‬ق‪ (/‬را ﺗﻨﻬﺎ در ﻓﺤﻮاي ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻲﺗﻮان درك ﻛﺮد‪/‬‬
‫ﻧﻘﺶ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺑﻪوﻳﮋه درﺧﻼل ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﻴﻢ ﺳﻮم )‪ 1808‬م‪1789 Ç /‬‬
‫م‪ (/‬آﺷﻜﺎر ﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻳﻚ دروﻳﺶ ﻣﻮﻟﻮي ﺑ‪Ç‬ﻮد و ﻗ‪Ç‬ﺮﻳﺤﺔ ﻣ‪Ç‬ﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲاش اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫اﻣﻜﺎن را ﺑﺮاي او ﻓﺮاﻫﻢ آورد ﺗﺎ ﻳﻚ "آﻳﻴﻦ" را ﺑﻪﺗﺼﻨﻴﻒ درآورد‪/‬‬
‫درﺧﺸﺶ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﺮزﻫﺎي اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻣﺤﺼﻮر ﻧ‪Ç‬ﻤﺎﻧﺪ‪ /‬ﻫ‪Ç‬ﻢﭼﻨﺎنﻛﻪ‬
‫آﻧ‪Ç‬ﻪ ﻣﺎري ﺷﻴﻤﻞ ﺑ‪Ç‬ﻪﺗﻔﺼﻴﻞ ﺗ‪Ç‬ﻮﺿﻴﺢ داده اﺳﺖ‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻦ درﺑ‪Ç‬ﺎرة ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ وي‬

‫‪ /1‬ﺗﻮ ﺷﺒﻴﻪﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮدم در ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﺧﻠﻖ و ﺧﻮي ﺑﻪ ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻲ‪/‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ì0‬‬

‫ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﺳﺨﻦ راﻧﺪن از ﮔﺴﺘﺮش و ﺗﻮﺳﻌﺔ ﺷﻌﺮ در ﻫﻤﺔ زﺑﺎنﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﻬﻢ ﻛﺸ‪Ç‬ﻮرﻫﺎي‬
‫ﺑﻪاﺳﺘﺜﻨﺎي ﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬و ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺮدﻣﻲ ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﻪﻫﺎي ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﻪ اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ‪,‬‬
‫ا@ﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻫﻤﺔ ﺳﻄﻮح اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫ‪Ç‬ﻤﻮاره زﻳ‪Ç‬ﺒﺎﻳﻲ ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ و‬
‫‪‬‬
‫ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺟﻨﺒﻲ آن از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﺧﻮﺷﻨﻮﻳﺴﻲ را ارج ﻧﻬﺎدهاﻧﺪ‪ /‬از ﺗﺮﻛﻴﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺤﻮري‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺎ ﻫﻨﺪ در ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻫﻨﺮﻫﺎ ارزش ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺷﻴﻤﻞ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻊ آﺛﺎري ﻛﻪ در اﺷ‪Ç‬ﻌﺎر و ﻋ‪Ç‬ﻘﺎﻳﺪ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫اﻧﻌﻜﺎس ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ ﺑﺎ ﻗﺮآن و ﺣﺪﻳﺚ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ;‪ 2‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﻏﺰاﻟﻲ ﻛﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺘﻘﺪم اﺷﺎرهاي ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪ /‬ﻋﻼوهﺑﺮ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از ﺻﻮﻓﻴﺎن ‪‬‬
‫در ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻗﻮاﻋﺪ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺻﻮﻓﻴﻪ ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر ارزﺷ‪Ç‬ﻤﻨﺪ ﺑ‪Ç‬ﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮ‪ G‬ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮان دو‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻋﻤﺪه و ﻣ‪Æ‬ﺛ‪‬ﺮ را ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ,‬ﺷﺎﻋﺮان ﺻﻮﻓﻲ ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﻲ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﺼﻮﺻ‪H‬‬
‫ﺣﺪ ﻛﻤﺘﺮ‪ ,‬ﻋﻄ‪‬ﺎر )ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ‪ ,‬ﺣﺪود ‪ 1221‬م‪. /‬‬
‫ﺳﻨﺎﻳﻲ )ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ ,(ë2ë . 1130 Ç 31‬و در ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻏﻠﺐ ﺳﻨﺎﻳﻲ را ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮد; ﺷﻤﺲ ﺑﺮ‬
‫‪ ì18‬ق‪ (/‬ﻛﻪ ‪‬‬
‫اﻳﻦ ﻗﻮل ﺑﻮد ﻛﻪ او >ﻋﺠﺐ ﻣﺠﺮد ﺑﻮده اﺳﺖ ﺧﻮد از ﺧﻮد‪ /‬ﻛﻼم او ﻛﻼم ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪3</‬‬
‫‪‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻣ‪Æ‬ﺛ‪‬ﺮ‪ ,‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺸﺎﻳﺦ و ﻳﺎران ﺑ‪Ç‬ﻼﻓﺼﻞ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎﺳﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺨﺼﻮص‬
‫ﭘﺪرش ﺑﻬﺎ¾وﻟﺪ و ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺼ ‪‬ﺤﺢﻫﺎي ﻣﻌﺎرف و ﻣﻘﺎﻻت ﻧﺸﺎن‬
‫دادهاﻧﺪ‪ ,‬آﺛﺎر آﻧﻬﺎ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺧﺎص ﺑﺮ او ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻬﻢﺗﺮ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻜﻤ ‪‬ﻞ‬
‫ﻌﺪ ‪‬‬‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺧﻮد از دو ‪Ô‬ﺑ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﭘﻴﺮ در ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‬

‫ﺟﻼلاﻟﺪ ﻳﻦ آﺷﺘﻴﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪/1370 ,‬‬

‫‪‬‬ ‫ﻣﻘﺪ ﻣﺔ ‪‬ﺳﻴﺪ‬
‫‪ /1‬آﻧﻪ ﻣﺎري ﺷﻴﻤﻞ‪ ,‬ﺷﻜﻮه ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺣﺴﻦ ﻻﻫﻮﺗﻲ‪ ,‬‬
‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻣﻘﺎﻻت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ص ‪/1ê7‬‬

‫‪2ì1‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﻣﺤﺒﺖ و زﻳﺒﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ‪Ö‬‬

‫ﻛﻞ‬ ‫ﻧﺸﺎن دارﻧﺪ‪ /‬ﻣﻌﺎرف ﺑﻬﺎ¾@وﻟﺪ آ@ﻛﻨﺪه از ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ ﺑﺮ ‪‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ; ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﻦ اﺛﺮ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ )ﺻﻔﺎت( ﻟﻄﻒ و ﺟ‪Ç‬ﻤﺎل‬
‫ﻣﺸ‪Ç‬ﺨﺺ‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ /‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ,‬ﻣﻘﺎﻻت ﺷﻤﺲ اﻏ‪Ç‬ﻠﺐ ﺑ‪Ç‬ﺎ اﺑ‪Ç‬ﺮاز ﻗ‪Ç‬ﻬﺮ و ﺟ‪Ç‬ﻼل‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﺷﻤﺲ در ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻟﻄﻒ ﺧﺪا را آﺷﻜ‪Ç‬ﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ او ﺧﻮد ﻣﻈﻬﺮ ﻟﻄﻒ و ﻗﻬﺮ اﺳﺖ‪ 1/‬ا@ﮔﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻤﻮاره ﻣﻌﺎرف ﭘﺪرش را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ و آن را ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻤﺲ او را از ﺧﻮاﻧﺪن آن ﻧﻬﻲ ﻛﺮد‪ ,‬ﻋﻤﻞ ﺷﻤﺲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺎ@ﻛﻲ از ﻫﺪف‬
‫وي در ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺑﺮازﻛﺮدن ﺻﻔﺎت ﺟﻼل و ﻗﻬﺮ در درون ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‪ /‬در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﺎﻳﺪ ارﺗﺒﺎط ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻴﺎن ﻗﻬﺮ و رﻧﺞ و اﻧﺪوه ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺪاﻳﻲ را ﻛﻪ در ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ ,‬ﻳﺎدآور ﺷﻮﻳﻢ‪ /‬درواﻗﻊ ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت را‬
‫@ﻛﺎﻣ‪ Â‬درك ﻛﻨﺪ دوري از ﺷﻤﺲ ﺿﺮوري ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ,‬ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻏﺰلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در آﻧﻬﺎ ﺟﻼل و ﻋﻈﻤﺖ اﻟﻬﻲ را ﺑﻪ زﺑﺎن ‪‬اول ﺷﺨﺺ ﺑﻪﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﮔﺬارد ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ آﺧ‪Ç‬ﺮﻳﻦ دورة زﻧ‪Ç‬ﺪﮔﻲ وي ﺗ‪Ç‬ﻌ ‪‬ﻠﻖ دارد‪ ,‬ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ زﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻲﻛﻪ او ﻛ‪Ç‬ﺎﻣ‪Â‬‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ )ﺧﻮرﺷﻴﺪ دﻳﻦ( را در وﺟﻮد ﺧﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد; ﺑﺠﺎﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ در‬
‫‪‬‬
‫اﻳﻦ ﻏﺰلﻫﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﭼﻨﺎن ﺟﺎﻳﮕﺎه واﻻﻳﻲ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه@ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻃﺮف‬
‫ﺑﺎﻻ ﺑﻪ او‪@> ,‬ﻛﻼه ﻓﺮو ﻣﻲاﻓﺘﺪ‪ </‬ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ‪ ,‬ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫ﺑﻬﺎ¾@وﻟﺪ ﺑﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ "زﻧﺎﻧﻪ"‪ ,‬درﺣ‪Ç‬ﺎﻟﻲﻛﻪ ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ "ﻣ‪Ç‬ﺮداﻧ‪Ç‬ﻪ" ﺑ‪Ç‬ﻮد; ﺑ‪Ç‬ﻬﺎ¾وﻟﺪ در‬
‫"ﺻﻮرت" ﭘﺪر ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ در "ﻣﻌﻨﺎ" ﻣﺎدرش ﺑﻮد‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺷﻤﺲ ﭘﺪر روﺣﺎﻧﻲ او‬
‫ﺑﻮد‪/‬‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/7ê‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ì2‬‬

‫اﻏﻠﺐ ﺑﻪﺻﺮاﺣﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ و ﻳﺎ ﭘﻴﺮوان‬
‫وي ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻋﻤﺪﺗ‪ H‬ﺑﺮ ﻣ‪Ç‬ﺒﻨﺎي ﺣ‪Ç‬ﺪس و ﮔ‪Ç‬ﻤﺎن اﺳﺖ و ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮان ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺻ‪Ç‬ﺪراﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻮي‬
‫‪‬‬ ‫اﻃﻤﻴﻨﺎنﺧﺎﻃﺮ آن را ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ‪ /‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ دارد ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫)ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 12ê7‬م‪ ì73 /‬ق‪ ,(/‬ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮاﻧ‪Ç‬ﺪه )رﺑ‪Ç‬ﻴﺐ( اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ و ﺑ‪Ç‬ﺮﺟﺴ‪Ç‬ﺘﻪﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﻳﺪش‪ ,‬ﻳﻜﻲ از دوﺳﺘﺎن ﺻﻤﻴﻤﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮد‪ ,‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ از ﻧ‪Ç‬ﻈﺮ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي آﻧ‪Ç‬ﻘﺪر‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ "دوﺳﺘﻲ" ﻗﺮار ﻧﮕﻴﺮد‪ ,‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ ا@ﮔﺮ آن دوﺳﺖ ﺷﻴﺦ ﺑﺰرﮔﻲ‬
‫دالﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﻮﻧﻮي ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ وﺟﻮد‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪) /‬ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻫﻴﭻ ﻧﺸﺎﻧﻲ ‪‬‬
‫ﻧﺪارد(‪ /‬ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر رواﻳﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ درﺧﻼل ﺳﺎلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در دﻣﺸﻖ اﻗﺎﻣﺖ‬
‫داﺷﺖ )ﺣﺪود ‪ 1233 Ç 37‬م‪ ì30 Ç 3ê . /‬ق‪" (/‬ﻣﺼﺎﺣﺐ" اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮد و درواﻗ‪Ç‬ﻊ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻧﺪاﺷﺘﻦ آن دو ﻋﺠﻴﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛ‪Ç‬ﻴﺮ ﻗ‪Ç‬ﺮار ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺘﻦ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﺔ ارﺗﺒﺎط ﻳﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﺟﺪا@ﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗ‪Ç‬ﺮار ﮔ‪Ç‬ﻴﺮد‪/‬‬
‫ﺑﻲﻣﻌﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از ﻓﻘﺮات ﺷﺮحﺣﺎلﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲ ﺣﺎ@ﻛﻲ از‬
‫آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ ﺣﻜﻤﺖ ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ و ﭘﻴﺮوان او ﺑﻪدﻳﺪة ﺗﺮدﻳﺪ‬
‫ﺟﺪي و ﻋﻤﻴﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻨﺪ; ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﺒﻚ آﻧﻬﺎ آﻧﭽﻨﺎن ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﺧﻮاﻫ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ /‬ﻳ‪Ç‬ﻘﻴﻨ‪H‬‬
‫ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﻋﺪم ﻧﺸﺎندادن اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﻲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ را ﺑﺪون‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﻨﻮي اﺳﻼم ﺑﻪ آن اﻧﺪازه ﻋﻤﻴﻖ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ دو اﻗﻴﺎﻧﻮس‬
‫ﺣﺬف ﺳﺎﻳﺮ اﻣﻜﺎﻧﺎت درﺑﺮﺑﮕﻴﺮد‪/‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ﻣﻴﺎن دو ﺻﻮرت‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﻻﻧﺎ و دﻳﮕﺮ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ اﻣﺮي ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﺳﻄﺤﻲ و زا‪Ä‬ﺪ‬
‫@ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ‪‬‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ<‪ 1,‬در ﻣﻮرد دﻋﻮي ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬از ﻧﻈﺮ ﻛﺴ‪Ç‬ﺎﻧﻲﻛﻪ از ﻣ‪Ç‬ﻨﻈﺮ‬
‫ﺗﺼﻮف ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ‪ ,‬اﻳﻦ ﻗﻀﺎوت ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺻ ‪‬ﺤﺖ‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ‪‬‬

‫ﺧﻼ ق در ﻋﺮﻓﺎن اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬ﺗﺮﺟﻤﺔ اﻧﺸﺎ¾اﷲ رﺣﻤﺘﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺟﺎﻣﻲ‪/138ê ,‬‬

‫ﺗﺨﻴﻞ ‪‬‬
‫‪ /1‬ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ‪ ,‬‬
‫‪2ì3‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ ﻫﻤﭽﻨﺎن در اﻳﻦ ﻣﺘﻮن ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ; ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮاﻣﻮش‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ‪,‬دو ﺷﻴﻮه ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ اﺳﺖ‪ /‬ﺣﻜﻤﺖ‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻛ ‪‬ﻠﻲ اﻳﻦ دو ﺻﻮرت‬
‫وﺳﻌﺖ "دﻳﻦ ﻋﺸﻖ" ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﻣ‪Ç‬ﺒﺘﻨﻲﺑﺮ ﻋ‪Ç‬ﻤﻞ‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﻴﭽﻴﺪة اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﻲﺷﻚ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺎص ﻋ‪Ç‬ﻠﻮم اﺳ‪Ç‬ﻼﻣﻲ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫اﺳﺖ‪ ,‬در وﻫﻠﺔ ‪‬اول از ﺳﻮي ﻛﺴﺎﻧﻲ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫ﺑﻪوﻳﮋه ﻋﻠﻢ ﻛﻼم و ﻓﻠﺴﻔﻪ را آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ اﻣ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﺳ‪ÆÇ‬الﻫ‪Ç‬ﺎي ﭘ‪Ç‬ﻴﭽﻴﺪه‪,‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﺮﻛﺴﻲ را‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪهاي ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮد‪ /‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺣﻜﻤﺖ‪,‬‬
‫@ﻛﻪ ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ارج ﻣﻲﻧﻬﺎد‪ ,‬ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﻄﺤﻲ از آﻣﻮزش ﺟﺬب ﻛﺮد‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺻﻮر ﺧﻴﺎل ﺑ‪Ç‬ﻪﻣﻨﻈﻮر‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﺎد يﺗﺮﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ و‬
‫‪‬‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻋﻤﻴﻖﺗﺮﻳﻦ ﺳﻄﻮح ﻣﺎﺑﻌﺪاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ و ﻋﻠﻢاﻟ ‪‬ﻨﻔﺲ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ /‬او ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮﻧﻲ را ﺑﻪ@ﻛﺎر ﺑﺮد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻋﻤﺪﺗ‪ H‬از‬
‫اﺻﻄﻼﺣﺎت ‪‬‬
‫زﺑﺎن ﻣﺤﺎورهاي ﻣﺮدم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻪ از زﺑﺎن ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎن و ﻣﺘﻜ ‪‬ﻠﻤﺎن‪ /‬از اﻳﻦرو‬
‫دراوﻳﺶ ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ از ﻫﻤﺔ ﺳﻄﻮح اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮدﻧﺪ; از ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻪﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎ ﻋﺎﻣﻲﺗﺮﻳﻦ‪ ,‬از‬
‫ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎ ﻓﻘﻴﺮﺗﺮﻳﻦ‪ ,‬از ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺣﺎ@ﻛﻢ ﺗﺎ رﻓﺘﮕﺮان‪ ,‬ﻫﻤﻪ را در ﺑﺮﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪/‬‬
‫ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎذوﻗﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺷﻴﻮة ﻣﻮﻻﻧﺎ را دﻧﺒﺎل ﻛﻨﺪ )ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺿﺮورﺗﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺨﺼﺼﻲ‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻮي را درك ﻛﻨﺪ(‪ ,‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻓ‪Ç‬ﻘﻂ ﻳﻚ ‪‬‬
‫اﻗ‪Ç‬ﻠﻴﺖ اﻧ‪Ç‬ﺪك ﻛ‪Ç‬ﻪ از آﻣ‪Ç‬ﻮزش‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺳﻼﻣﻲ را ﺑﻪ آنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺗ‪Ç‬ﻮﺿﻴﺢ ﻣ‪Ç‬ﻲداد‪ ,‬درك‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ آﺷﺘﻴﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺣﻜﻴﻢ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﻳ‪Ç‬ﺮاﻧ‪Ç‬ﻲ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻴﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬ﺣﻜﺎﻳﺘﻲ را ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻧﻘﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺷﻴﻮة ﺑﻴﺎن را ﺑﻪ اﺟﻤﺎل ﺑﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺲ از ﮔﻮشدادن ﺑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪاي اﻋﺘﻘﺎدي ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮاي ﻣ‪Ç‬ﺮﻳﺪاﻧﺶ ﺷ‪Ç‬ﺮح ﻣ‪Ç‬ﻲداد‪,‬‬
‫ﻗﻮﻧﻮي از او ﭘﺮﺳﻴﺪ‪> :‬ﺷﻤﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﺤﻮ‪ ,‬ﺣﻜ‪Ç‬ﻤﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻦ ﭘ‪Ç‬ﻴﭽﻴﺪﮔﻲ و ﻏ‪Ç‬ﻤﻮض را‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ زﺑﺎن ﺳﺎدهاي ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻴﺪ?< ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭘﺎﺳﺦ داد‪> :‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺎ ﭼﮕ‪Ç‬ﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺳﺎدهاي را ﭘﻴﭽﻴﺪه و دﺷﻮار ﺳﺎزﻳﺪ<?‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ìê‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻳﺎد داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ راﺑﻄﺔ ﻣﻌﻨﻮي از ﻧﻮع ﻣﺮﻳﺪ ‪Ç‬‬
‫ﻣﺮادي ﻣﻴﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎ و اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ وﺟ‪Ç‬ﻮد ﻧ‪Ç‬ﺪاﺷ‪Ç‬ﺘﻪ اﺳﺖ; زﻳ‪Ç‬ﺮا در اﻳ‪Ç‬ﻨﺠﺎ دو ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﺔ‬
‫ﻣﺠﺰا را ﻣﻲﺗﻮان از ﻫﻢ ﺗﻤﻴﺰ داد‪ /‬ﭘﺲ ﻣﺴﺄﻟﻪ‪ ,‬ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪي ﻋﻘﻴﺪﺗﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ و ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﺧﺎﺻﻲ را از اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﻗﺘﺒﺎس‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ‪‬‬
‫@ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﻫﺮﻛﺲ آﺛﺎر اﻳﻦ دو ﻣﺮﺷﺪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎﻳﻲ را ﺧﻮاﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫اﻳﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎ را در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺒﻞ از اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد‪ /‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺪارد ﻛﻪ ﭼﻮن >در ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ازﻣﺜﻨﻮي ﻛﻪ در ﻫﻨﺪ و اﻳﺮان ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ ارﺟﺎﻋﺎت ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ آﺛﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ<‪ ,‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ >ا@ﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ آ@ﮔﺎه‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺰد ﻣﺮﻳﺪان ﭘﻴﺮو وي ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ‪Ä‬ﻲ داﺷﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮرﺳﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ 1</‬درﺧﻼل زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ و در زﻣﺎن ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ‪ ,‬ﺑﺮاي ﺷﺮح‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻴﭻ اﺷﺎرهاي ﺑﻪ آﻣﻮزهﻫﺎي اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻧﺸ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ /‬از اﻳ‪Ç‬ﻦرو‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ,‬دﻗﺎﻳﻖاﻟﺤﻘﺎ‪Ä‬ﻖ اﺣﻤﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ )در ﺳﺎل ‪ 720 . 1320‬ﺑﻪ رﺷﺘﺔ ﺗﺤﺮﻳﺮ درآﻣﺪ( ﺑﻪ‬
‫ﺷﻴﻮهاي ﻧﺴﺒﺘ‪ H‬روﺷﻤﻨﺪ‪ ,‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ارزﺷﻤﻨﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ; ﻫﺮ ﻳﻚ‬
‫از ﻫﺸﺘﺎد ﻓﺼﻞ آن ﺑﺎ ﻧﻘﻞﻗﻮﻟﻲ از ﻗﺮآن ﻳﺎ ﺣﺪﻳﺚ آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﺑﺎ اﺑﻴﺎﺗﻲ از ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻳﺎ دﻳﻮان ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢ و ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ اﺷﻌﺎر ﻧ‪Ç‬ﻮﻳﺴﻨﺪه ﺑﺴ‪Ç‬ﻂ داده ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪ /‬ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ‬
‫آﺛﺎري ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺿﺮورت ﻧﺪارد اﺑ‪Ç‬ﻴﺎت ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ از ﻃ‪Ç‬ﺮﻳﻖ اﺻ‪Ç‬ﻄﻼﺣﺎت و‬
‫ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺷﺮح داده ﺷﻮﻧﺪ; آﺛﺎر ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ درﺣ‪Ç‬ﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﻮد ﺑﺴ‪Ç‬ﻨﺪه ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻨﺪ‪,‬‬
‫ﺑﻪوﻳﮋه وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺮاه ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ /‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ,‬ا@ﮔﺮ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪراﺳﺘﻲ ﭘﻴﺮو اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮد‪ ,‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ ﻛﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﭘﻴﺮوان اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫اﺷﻌﺎر وي را در آﺛﺎر ﺧﻮد ﻧﻘﻞﻗﻮل ﻛﻨﻨﺪ‪ ,‬زﻳﺮا اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ ﻃﺮز ﺑﻲﻧﻈﻴﺮي ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ درﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻴﭻﻳﻚ از ﭘ‪Ç‬ﻴﺮوان‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/71‬‬

‫‪2ìë‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﺑﻼﻓﺼﻞ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و از اﺷﻌﺎر ﻓ‪Ç‬ﺎرﺳﻲ ﻧ‪Ç‬ﻘﻞﻗﻮل ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﺮدﻧﺪ‬

‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﻋﺮاﻗﻲ‪ ,‬ﻓﺮﻗﺎﻧﻲ و ﺟﻨﺪي( از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻘﻞﻗﻮل ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ /‬ﺣﺪاﻗﻞ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫اﻣﺮ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻬﻤﻲ در اﻧﺪﻳﺸﺔ اﻳﺸﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻔﺴﺮان ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ وي در ﭼﺎرﭼﻮب ﺗ‪Ç‬ﻌﺎﻟﻴﻢ اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﭘﺲ ﭼﺮا ‪‬‬
‫اﺻﺮار ﻣﻲورزﻧﺪ? دﻟﻴﻞ اﺻﻠﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻋﻘﻠﻲ ﺗﺤﺖ ﺳﻴﻄﺮة ﺷ‪Ç‬ﻴﻮهﻫﺎي‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻲ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ رواج ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ /‬درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺮح دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎن‬
‫ﺧﺎص ﺧﻴﺎﻟﻲ و واژﮔﺎن ﻓ ‪‬ﻨﻲ ﺧﺎص ﺧﻮد ﺑﻪﺷﻴﻮة ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن‬
‫ﻳﻚ ﻛﻼم ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ ﺑﺎ وﻳﮋﮔﻲ ‪‬‬
‫ﻋﻘﻼﻧﻲ و ﻧﻈﺮيﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪﻋﻤﺪﺗ‪ H‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﻜﺘﺐ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري اﺳﺎﺳﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارد ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻌﻴﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺷﻴﻮه از‬
‫‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺰﻳﺖﻫﺎي ﺧ‪Ç‬ﺎص و‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻳﻚ ﺷﻜﻞ از ﺑﻴﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮ ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﺗﻀﻌﻴﻒ ‪‬‬
‫ﺻﺮاﻓﺖ ﻃﺒﻊ ‪‬اوﻟﻲ اﺳﺖ‪/‬‬ ‫ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﺨﺪوش ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
‫‪ ‬‬
‫ﻣﻔﺴﺮان ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺑ‪Ç‬ﻦﻋﺮﺑﻲ ﻣ‪Ç‬ﺮاﺟ‪Ç‬ﻌﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫ﺻﺮف اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺑﺪﻳﻦﻣﻌﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺔ ﭘﻴﺮوان ﻣﻮﻻﻧﺎ او را ﺑﺎ ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ اﺻ‪Ç‬ﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺗﻮﺳ ‪‬ﻂ و ﺑﺮاي ﻣﺤﻘ‪‬ﻘﺎﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ در ﻋﻠﻮم اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ ﺑﻪ دﻗ‪‬ﺖ‪ ,‬‬
‫ا@ﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮﻳﺪان ﺟﺬب ﺷﺪه در‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻌﻠﻴﻢ دﻳﺪهاﻧﺪ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ,‬ﺑﺮاي اﻫﻞ ﻧﻈﺮ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎ از ﻫﻤﺔ ﺳﻄﻮح ﺟﺎﻣﻌﺔ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻟﺬا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪون اﺣﺴﺎس ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫"ﺷﺮح" از ﺧﻮد اﺷﻌﺎر ‪‬ﻟﺬت ﺑﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ /‬زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺷﻌﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺮا‪Ä‬ﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ آواز‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪﻣﻀﻤﻮن ﻓﻜﺮياش "ﺗﻔﺴﻴﺮ" ﻣﻜﻔﻲ ﺑﺮ ﻣﺤﺘﻮاي ﻋﻘﻠﻲاش‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﺪ ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺑﻮد‪ /‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ اﻣﺮوزه ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ دراوﻳﺶ ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎي ﺻﻮﻓﻴﻪ در ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺮان‬
‫ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ اﺷﻌﺎري از ﻣﺜﻨﻮي ﮔﻮش ﻣ‪Ç‬ﻲدﻫﻨﺪ‪ ,‬زﻳ‪Ç‬ﺒﺎﻳﻲ اﺷ‪Ç‬ﻌﺎر را ﺗ‪Ç‬ﺤﺴﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ,‬اﺷﻌﺎري ﻛﻪ ﺑﻪﻧﺤﻮي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ درونﻣﺎﻳﻪ ﻓﻜﺮي ﺧﻮد را ارا‪Ä‬ﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ; ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻓﻜ‪Ç‬ﺮي اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﺔ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻫﺮ ﺣﺎل ﺗﻌﺪاد ﻛﻤﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎت ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ìì‬‬

‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫درﻧﻬﺎﻳﺖ‪,‬ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎنﺑﺎﻳﺪ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺪرﻛﻲ ‪‬‬
‫دالﺑﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‬
‫ﻳﺎ ﻗﻮﻧﻮي در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ /‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻫﺎﻧﺮي ﻛﺮﺑﻦ‪ ,‬ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ در ﺑﻴﻦ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺘﻮن را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﺮﮔﺰ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺷﻴﻮه‬
‫ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ را ‪‬ادﻋﺎ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ; زﻳﺮا ﻫﻴﭻﻳﻚ از واژﮔﺎن‪ ,‬اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻳﺎ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠﻲ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ در آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﺣﺐ‬
‫دﻳﻦ ‪‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ در ﺷﻌﺮ ﻣﺸﻬﻮر ﺧﻮﻳﺶ در ﺗﺮﺟﻤﺎن اﻻﺷ‪Ç‬ﻮاق از "دﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺗﻌﻴﻦ ﻗﻠﺐ اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬ ‫‪1‬‬
‫ﺗﻘﻴﺪ ﻳﺎ ﻋﺪم ‪‬‬
‫ﺐ" ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ,‬او ﺑﻪ ﻋﺪم ‪‬‬ ‫‪Ô‬ﺣ ‪‬‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺠﻠﻴﺎت ﻣﺴ‪ÇÇ‬ﺘﻤﺮ ذات اﻟﻬ‪Ç‬ﻲ را ادرا@ك ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺠ ‪‬ﻠﻴﺎﺗﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ >ﻫ‪Ç‬ﺮﮔﺰ ﺗﻜ‪Ç‬ﺮار‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮﻧﺪ‪ </‬درﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ,‬ﻗﻠﺐ او "ﭘﺬﻳﺮاي ﻫﺮ ﻧﻘﺶ‪ ,‬ﭼﺮا@ﮔﺎه آﻫﻮان‪ ,‬ﺻﻮﻣﻌﺔ راﻫ‪Ç‬ﺒﺎن‬
‫ﻣﺴﻴﺤﻲ" ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ اﻧﺴﺎن درﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ در ﺑﺎﻓﺖ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ اﻳﻦ اﻣ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ‪Ä‬ﻲ دارد‪ ,‬ﮔﻔﺘﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻣﺮ اﺷ‪Ç‬ﺎره ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﻣ‪Ç‬ﺜﺎل‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ "ﺧﺮد ﻧﺪاﻧﺪ و ﺣﻴﺮان ﺷﻮد ز ﻣﺬﻫﺐ ﻋﺸﻖ"‪ 2‬ﻛ‪Ç‬ﺎﻣ‪ Â‬ﻧ‪Ç‬ﺎدرﺳﺖ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﭘﻨﺪاﺷﺘﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺻﻄﻼح "ﻣﺬﻫﺐ ﻋﺸﻖ" در ﻫﺮ دو ﻧ‪Ç‬ﻤﻮﻧﻪ‪,‬‬
‫ﺧﺎص ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﻣﻜﺘﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﻧﺎدﻳﺪه@ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ‪‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋﺸﻖ از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺑﻪﻫﻤﺮاه زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﺷﺎدي ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﺮﻛﺰ و‬

‫‪/1‬‬

‫اذا ﻟﻢ ﻳﻜﻦ دﻳﻨﻲ‪ ,‬اﻟﻲ دﻳﻨﻪ داﻧﻲ‬
‫ﻓﻤﺮﻋﻲ ﻟﻐﺰﻻن‪ ,‬و دﻳﺮ ﻟﺮﻫﺒﺎن‬
‫و اﻟﻮاح ﺗﻮراه‪ ,‬و ﻣﺼﺤﻒ ﻗﺮآن‬
‫رﻛﺎ‪Ä‬ﺒﻪ‪ ,‬ﻓﺎﻟﺤﺐ دﻳﻨﻲ و اﻳﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﻟﻘﺪ ﻛﻨﺖ ﻗﺒﻞ اﻟﻴﻮم‪ ,‬اﻧﻜﺮ ﺻﺎﺣﺒﻲ‬
‫ﻟﻘﺪ ﺻﺎر ﻗﻠﺒﻲ‪ ,‬ﻗﺎﺑ‪ Â‬ﻛﻞ ﺻﻮره‬
‫و ﺑﻴﺖ ﻻوﺛﺎن‪ ,‬و ﻛﻌﺒﻪ ﻃﺎﻳﻒ‬
‫ادﻳﻦ ﺑﺪﻳﻦ اﻟﺤﺐ‪ ,‬اﻧﻲ ﺗﻮﺟﻬﺖ‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/ë9‬‬
‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /2‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪2ì7‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ اﺳﺖ‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ ﻋﺸﻖ ﻳﻚ‬

‫‪‬‬ ‫ﺟﺎن ﻣﺬﻫﺐ و ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﻜﻦ از درك ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاﻧﺪن آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬اﻧﺴﺎن‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﻤﻜﻦ‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺑﻪﺳﻮي ﺗﺠﺮﺑﺔ ﻋﺸﻖ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﺔ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻣﺤﻮري‪ ,‬ﻓﺮاﺳﻮي ﻫﺮ ‪‬‬
‫@ﻛﺸﺎﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد; ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاﻧﺪن آﺛﺎر اﺑﻦﻋﺮﺑﻲ‪ ,‬اﻧﺴﺎن اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺸﻖ از‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ اﺳﺖ; ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ‪ ,‬ﺑﺮ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻏﺎﻳﻲ )ﺧﺪاوﻧﺪ( اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ ﺿﺮورﺗ‪ H‬اﺑﺰار اﺻ‪Ç‬ﻠﻲ دﺳﺖﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻦ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻌﺮﻓﺖ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪ ,‬ﺿ‪Ç‬ﻤﻦ اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻧﻈﺮي آن ﺣﻘﻴﻘﺖ و اﺑﺰار دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آن ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﻮري ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮة دوﺳﺘﺶ ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﺑﺮاي وﺿﻊ ﻧﻈﺎم ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻳﺎ ﻛﻼﻣﻲ‪,‬‬
‫ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪاي ﺟﺎﻣﻊ درﺑﺎرة ﺣﻘﻴﻘﺖ وﺟﻮد ﺗﻼش ﻧﻜﺮد‪ /‬ﻫﺪف وي ﺑﻴﺎن ﺷﮕﻔﺘﻲﻫﺎي‬
‫ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ و "دري ﮔﺸ‪ÇÇ‬ﺎﻳﻢ ‪‬د ‪‬ر ﻏ‪Ç‬ﻴﺐ ﺧ‪Ç‬ﻠﻖ را ز ﻣ‪Ç‬ﻘﺎل"‪ 1‬اﺳﺖ‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﺨﺼﻮص اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ او‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲﺧﻮاﺳﺖ آﺗﺶ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ را در ﻗ‪Ç‬ﻠﺐ اﻧﺴ‪Ç‬ﺎن ﺷ‪Ç‬ﻌﻠﻪور ﺳ‪Ç‬ﺎزد‪> :‬ﺑ‪Ç‬ﺪﺗﺮﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﺮگﻫﺎ‬
‫ﺑﻲﻋﺸﻘﻲ اﺳﺖ<‪2/‬‬

‫ﺳﻮز ﺧﻮاﻫﻢ‪ ,‬ﺳﻮز‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎ آن ﺳ‪Ç‬ﻮز ﺳ‪Ç‬ﺎز‬ ‫ﭼﻨﺪ از اﻳﻦ اﻟﻔﺎظ و ‪‬اﺿﻤﺎر و ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺠﺎز?‬
‫ﺳﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻓﻜ‪Ç‬ﺮ و ﻋ‪Ç‬ﺒﺎرت را ﺑﺴ‪Ç‬ﻮز‪3‬‬ ‫آﺗﺸ‪ÇÇ‬ﻲ از ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ در ﺟ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﺮﻓﺮوز‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﺎﻟﺐ ﺧﻮاﻧﻨﺪه از ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻧﺎ@ﮔﺰﻳﺮيو ﺿﺮورت ﭘﻴﺮوي از‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻨﻮي و ﺗﺴﻠﻴﻢ رﺣﻤﺖ اﻟﻬﻲﺷﺪن اﺳﺖ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺪﻳﻦﻣﻌﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎي آﺛﺎر وي ﻳﻚ "ﻓﻠﺴﻔﺔ وﺟﻮ ‪‬د" ﻣﻨﺴﺠﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ /‬ﺑﻠﻜﻪ ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﺑﺮﻋﻜﺲ‪,‬‬
‫ﺗﻌﺒﻴﺮ روﺷﻦ و ﺻﺮﻳﺢ وي از ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻧﺴﺎن در ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬارﺑﻮدن ﭘﻴﺎم او ﻛﻤﻚ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻗﺼﺪ ﻧﺪارد ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ,‬ﻋﻠﻢ ﻛﻼم‪ ,‬ﺟﻬﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ,‬اﻧﺴ‪Ç‬ﺎنﺷﻨﺎﺳﻲ ﻳ‪Ç‬ﺎ‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺑﻴﺖ ‪/1ê32ê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/13297‬‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/17ìë Ç 17ìê‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪2ì8‬‬

‫روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺤﺚ ﻛﻨﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻫ‪Ç‬ﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ در ﺳ‪Ç‬ﺘﺎﻳﺶ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ ﻣ‪Ç‬ﻲﺳﺮاﻳ‪Ç‬ﺪ ﻧ‪Ç‬ﻈﺮات و‬
‫ﻣﺘﻌﺪد‬
‫ﻣﻔﺴﺮان در ﺑﺎزﻧﮕﺮﻫﺎي ‪‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي وي در ﻣﻮرد ﻫﻤﺔ اﻳﻨﻬﺎ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد; ‪‬‬
‫ﺧﻮد درﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ در ﺷﻌﺮ او ﻳﻚ ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﻣﻨﺴﺠﻢ وﺟﻮد دارد و ﺗﻼش ﻛﺮدهاﻧﺪ‬
‫آن را از ﻣﻨﻈﺮ ﺧﻮد ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻨﺪ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ در اﻧﺠﺎم اﻳﻦﻛﺎر ﻫﻤﻮاره آﺗﺶ ﺳﻮزان ﺷﻌﺮ او‬
‫را ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدهاﻧﺪ‪/‬‬
‫آﻣﻮزة ﻗﺮآﻧﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ,‬ﺷﻜﻞدﻫﻨﺪه ﺗ‪Ç‬ﻤﺎم ﻣﺴ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﻠﻲ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ او ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ‪,‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﺷﻴﻤﻞ ﻣﺘﺬ ‪‬ﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪> :‬ﺑﺪون اﻏﺮاق ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﭼﻴﺰي ﺟﺰ ﺗﻼش در ﺟﻬﺖ ﺑﻴﺎن ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ,‬آنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺧﻮد را در ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي‬
‫@ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮن زﻧﺪﮔﻲ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻧﻴﺴﺖ‪ 1</‬اﻳﻦ دﻗﻴﻘ‪ H‬ﺟﻮﻫﺮة ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺳﺖ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﻧﺸﺎندادن اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ در ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻜﺘﺎﺳﺖ‪ /‬زﻳﺮا ﻛﺜﺮت درﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫وﺣﺪت ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﺷﺮح ﺟﻬﺎنﺑﻴﻨﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ;‪ 2‬در‬
‫اﻳﻨﺠﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اوﺻﺎف ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ آن اﺷ‪Ç‬ﺎره ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮن ﺳ‪Ç‬ﺎﻳﺮ‬
‫ﺻﻮﻓﻴﺎن‪ ,‬ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﺔ ﺗﺠ ‪‬ﻠﻲ اﺳﻤﺎ و ﺻﻔﺎت اﻟﻬﻲ ﻣﻲﻧﮕﺮد‪ ,‬ﺣﺎل آﻧﻜﻪ اﻧﺴﺎن ﻳ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﮕﺴﺖ"‪ 3‬اﻣﺎﻧﺖ اﻟﻬﻲ را ﺑﺮ دوش ﻣﻲﻛﺸﺪ; زﻳﺮا آدﻣﻲ‬‫آدم "ﺑﻮاﻟﺒﺸﺮ ﻛﻮ ﻋﻠﻢ اﻻﺳﻤﺎ¾ ‪‬ﺑ ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت او )ﺧﺪاوﻧﺪ( ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﺻﻔﺎت اﻟﻬﻲ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫@ﻛﺮد‪ :‬ﺻﻔﺎت رﺣﻤﺖ ﻳﺎ ﻟﻄﻒ و ﺻﻔﺎت ﻏﻀﺐ ﻳﺎ ﻗﻬﺮ‪ ,‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ "رﺣﻤﺖ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺮ ﻏﻀﺒﻢ ﭘﻴﺸﻲ دارد"‪ 4,‬ﻓﻘﻂ دﺳﺘﺔ ‪‬اول ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﺻﻞ ذات ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ,‬ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗ‪Ç‬ﺠ ‪‬ﻠﻲ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ اﺳ‪Ç‬ﻤﺎ و ﺻ‪Ç‬ﻔﺎت اﻟﻬ‪Ç‬ﻲ‪ ,‬از ﻟﻄ‪Ç‬ﻒ و ﻗ‪Ç‬ﻬﺮ ﺗ‪Ç‬ﻮأﻣ‪H‬‬

‫‪ /1‬ﺷﻴﻤﻞ‪ ,‬ﺷﻜﻮه ﺷﻤﺲ‪/‬‬

‫ﺷﻬﺎباﻟﺪ ﻳﻦ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭘﻴﻜﺎن‪/1382 ,‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ /2‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ‪ :‬وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‪ ,‬راه ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻋﺸﻖ‪ ,‬ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ﻣﺘﺮﺟﻢ‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1239‬‬

‫‪‬ﺼﺒﻲ ‪/‬‬
‫‪‬ﺖ ‪‬ر ‪Ö‬ﺣ ‪‬ﻤﺘﻲ ﻏ ‪‬‬
‫‪ /ê‬ﺳ ‪‬ﺒﻘ ‪Ö‬‬
‫‪2ì9‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛ ‪‬ﻠﻲ‪ ,‬اﻧﺒﻴﺎ و اوﻟﻴﺎ ﺗﻌﺎدل ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺻﻔﺖ را ﺣ‪Ç‬ﻔﻆ‬
‫ﻣﻘﺪم اﺳﺖ‪ ,‬ﻟﻄﻒ ﻳﺎ رﺣﻤﺖ ﺑﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ درﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﻟﻄﻒ ﻳﺎ رﺣﻤﺖ ‪‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﻏﻠﺒﻪ دارد‪ /‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ,‬ﻏﻀﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻛﺎﻓﺮان ﻣﺴﺘﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻣﻼ‪Ä‬ﻚ ﺗﺠﻠ‪‬ﻴﺎت ﻟﻄﻒ و رﺣﻤﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﺟﻠﻮهﻫﺎي ﻗﻬﺮ و ﻏﻀﺐ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ; در ﻣﻮرد ﻋﺎﻟﻢ ﺻﻐﻴﺮ‪ ,‬ﻋﻘﻞ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺗﻌﻠ‪‬ﻖ دارد‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻔﺲ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ‬
‫اﺳﺖ‪/‬وﺿﻌﻴﺖ اﻧﺴﺎن ﻋﺎدي‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن اﻳﻤﺎن ﺑﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﻬﺮ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ دﻳﻨﺶ ﻛﻨﺪ‪ ,‬ا@ﮔﺮﭼﻪ در ﻛﺸﻤﻜﺶ ﻣﻴﺎن ﻣﻠﻚو ﺷﻴﻄﺎن‪,‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻟﻄﻒ ﻳﺎ ﻗﻬﺮ‬
‫ﻋﻘﻞ و ﻧﻔﺲ‪ ,‬ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ ﻫﻨﻮز ‪‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد? ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺎه اﺑﺪي ﻓﺮد ﺧﺎص را در ﺟﻬﺎن دﻳﮕﺮ ‪‬‬
‫آﻳﺎ او ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺟﻬ ‪‬ﻨﻢ? >اوﻟﻴﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﻳﺸﺎﻧﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪ÆÇ‬ﻣﻨﺎن را در‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﺰل ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد رﺳ‪Ç‬ﺎﻧﻨﺪ و ﭼ‪Ç‬ﻮن ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﻨﻨﺪ و ﺷ‪Ç‬ﻴﺎﻃﻴﻦ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﻣ‪Ç‬ﻨﺘﻈﺮﻧﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ او را ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫اﺳﻔﻞاﻟﺴﺎﻓﻠﻴﻦ ﺳﻮي ﺧﻮد ﻛﺸﻨﺪ‪1</‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻛﻴﻬﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻛﻪ اﻧﺴﺎن در ﻣﺮﻛﺰ آن ﻗﺮار دارد‪ ,‬ﻧﺘﻴﺠﺔ آﺷﻜﺎرﺷﺪن ﮔﻨﺞ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ‪ /‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪> :‬دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﺷ‪Ç‬ﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷ‪Ç‬ﻮم ﭘﺲ ﻣ‪Ç‬ﺨﻠﻮﻗﺎت را‬
‫ﺧﻠﻖ ﻛﺮدم‪ 2</‬ﻋﺸﻖ و رﺣﻤﺖ ﻛﻪ اﺳﺎس آﻓﺮﻳﻨﺶ اﺳﺖ ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآورد و‬
‫ﺗﺒﻌﻴﺖ از رﺣﻤﺖ اﺳﺖ و در ﻣﻨﻈﺮ‬
‫ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ; ﻏﻀﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻫﺪف ﻧﻬﺎﻳﻲ آن را ‪‬‬
‫رﺣﻤﺖ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ /‬درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻋﻤﻠﻜﺮد اﺑﻠﻴﺲ در ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻛﻴﻬﺎﻧﻲ دﻓﺎع‬
‫ﺷﺮ ﻻزﻣﺔ ﺿﺮوري ﺧﻠﻘﺖ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ; ا ‪‬ﻣﺎ ﻫ‪Ç‬ﺮﮔﺰ ‪‬ادﻋ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ اﺑﻠﻴﺲ ﺑﺎ آدم‪ ,‬ﺟﻬ ‪‬ﻨﻢ ﺑﺎ ﺑﻬﺸﺖ‪ ,‬ﻳﺎ ﻧﻔﺲ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ ,‬زﻳﺮا رﺣ‪Ç‬ﻤﺖ و‬
‫ﻣﻘﺪم ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻟﻄﻒ ﻫﻤﻮاره ﺻﻔﺎت ‪‬‬

‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻣﻴﺮﻛﺒﻴﺮ‪ ,13ê8 ,‬ص ‪ ;78‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ‪ :‬ﭼﻴﺘﻴﻚ‪ ,‬راه ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻋﺸﻖ‪) /‬ﺳﻮرة ﺗﻴﻦ‪ ,‬آﻳﺔ ‪(ë‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /1‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ‬

‫‪Ö‬ﻖ ‪/‬‬ ‫ﺖ ا‪‬ن ا‪Ö Ô‬ﻋ ‪‬ﺮ ‪‬ف ﻓ‪‬ﺨ‪‬ﻠ‪‬ﻘ ‪Ô‬‬

‫‪Ö‬ﺖ ا ‪Ö‬ﻟ ‪‬ﺨﻠ ‪‬‬ ‫‪ /2‬ا ‪Ö‬ﺣ ‪‬ﺒ ‪Ö‬ﺒ ‪Ô‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪270‬‬

‫اﻧﺴﺎن ﺗ‪Ç‬ﻨﻬﺎ ﻣ‪Ç‬ﺨﻠﻮﻗﻲ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ راه ﺧ‪Ç‬ﻮد را در ﺟ‪Ç‬ﻬﺖ ﺷﻜ‪Ç‬ﻮﻓﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻨﺞ ﭘﻨﻬﺎن‪ ,‬اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪ /‬ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ‬
‫اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ‪‬اوﻟﻴﺔ ﻧﻬﺎدﻳﻨﻪ ﺷﺪه ‪‬‬
‫ﻣﺴ‪Æ‬وﻟﻴﺖ اﻧﺴﺎن‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﺎﺷﻲ از‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻋﺘﻘﺎدي در ادﺑﻴﺎت اﺳﻼﻣﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن اﺧﺘﻴﺎر و‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت روزﻣﺮه زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪﻋﻼوه‪ ,‬ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ و ﻓﺮا@ﮔﻴﺮ آﺛﺎر وي ‪ÇÇ‬‬
‫‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺮﻏﻴﺐ ﻫﻤﻨﻮﻋﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳ‪Ç‬ﻠﻮك ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي ‪ ÇÇ‬ﺑ‪Ç‬ﺪون آزادي ﺑﺸ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﻛﺮﻣﻨﺎ ﺳ‪Ç‬ﻮار"‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻓ‪Ç‬ﺮزﻧﺪان آدم را ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر ﮔ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﻨﮓ ‪‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﻧﺪارد‪" /‬آدﻣﻲ ﺑﺮ ‪‬ﺧ ‪‬‬
‫داﺷﺘﻴﻢ‪" :1‬در ﻛﻒ در @ﻛﺶ ﻋﻨﺎن اﺧﺘﻴﺎر"‪2/‬‬
‫‪Ö ‬‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻮﻻﻧﺎ درﺑﺎرة ارﺗﺒﺎط اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﺪا ﻛﻪ در ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﻲﺷﻤﺎري در آﺛﺎر وي‬
‫ﺑﺤﺚ ﻳﺎ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬آﻣﻮزة ﻓﺮا@ﮔﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ وﺟﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪Ô /‬ﺑﻌﺪ‬
‫دوم ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ وي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﺟ‪Ç‬ﻬﺖ دﺳ‪Ç‬ﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﻤﺎل‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮي و ﺑﻪ ﻓﻌﻞ درآوردن ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ از اﺑﺘﺪا ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺧﻠﻖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬دﻧﺒﺎل‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ; در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﻔﺎت و اﻋﻤﺎل ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻣﻌﻨﻮي ‪ ÇÇ‬از ﻗﺒﻴﻞ ﻧﻤﺎز‪ ,‬روزه و ذ@ﻛﺮ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ از "از ﺟﻮع ‪Ô‬ﺑﺒﺮ ﮔﻠﻮي ﺷﻬﻮت"‪ 3‬و "ﺷﺒﺪﻳﺰ ﻣﻲراﻧﻨﺪ ﺧﻮش ﻫﺮ روز در‬
‫درﻳﺎي ﺧﻮن"‪ 4‬را ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ‪ /‬ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺟ‪Ç‬ﻨﺒﻪ ﻣ‪Ç‬ﻬﻢ آﺛ‪Ç‬ﺎر ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ وﺻ‪Ç‬ﻒ ﻣ‪Ç‬ﺮاﺗﺐ‬
‫@ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮن ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻣﻌﻨﻮيدر ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻌﻲ از ﺻﻮرﺧﻴﺎلو ﻧﻤﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ درﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻧﺴﺎن در آﻧﺠﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘ‪ H‬ﺑﻪﻫﻤﺮاه ﺣﻼج "اﻧ‪‬ﺎ اﻟﺤﻖ" ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺤﺒﻮب ﻳﻜﺘﺎ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻫﻤﺎنﺣﺎل ﻛﻪ ﺗﺄﻳ‪Ç‬ﻴﺪ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ وﺻ‪Ç‬ﻒﻧﺸﺪﻧﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻫ‪Ç‬ﺰار‬
‫اﺳﺘﻌﺎره و ﺣﻜﺎﻳﺖ‪ ,‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت و ﺻﻔﺎت آن را ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ‪ /‬ﺑﺎ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي ﻛﻼم‬

‫ﻨﻲ ×ا ‪‬د ‪‬م ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ا‪‬ﺳﺮا¾‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :17‬ﻟ ‪‬ﻘ ‪Ö‬ﺪ ﻛ ﱠ‪‬ﺮ ‪Ö‬ﻣﻨ×ﺎ ‪‬ﺑ ‪â‬‬
‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3301‬‬

‫‪ /3‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,7‬ﺑﻴﺖ ‪/3ì120‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,ê‬ﺑﻴﺖ ‪/18700‬‬

‫‪271‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫وي‪ ,‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻋﺸﻖ ﻧﻴﺮوي اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻢ را ﺑ‪Ç‬ﻪوﺟﻮد ﻣ‪Ç‬ﻲآورد‪ ,‬ﻋ‪Ç‬ﺎﻣﻞ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد وﺣﺪت در ﻣﻴﺎن ﻛ‪Ç‬ﺜﺮت در ﻗ‪Ç‬ﻠﺐ اﻧﺴ‪Ç‬ﺎن‬
‫رﺳﻮخ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬درﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ,‬ﻋﺸﻖ ﺧﺪاﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺎﻟﻖ‪ ,‬ﺣﺎﻓﻆ و ﻏﺎﻳﺖ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ; اﻳﻦ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮر ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻲ ﻣﺘﺠ ‪‬ﻠﻲ ﻣﻲﺳﺎزد‪/‬‬
‫‪Ô‬ﺣﺴﻦ ﻳﺎ ﺟﻤﺎل ﻛﻪ ﻋﻤﻴﻘ‪ H‬ﺑﺎ ﻋﺸﻖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬دوﺳﺖداﺷﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ /‬اﺣﺘﻤﺎ‪Á‬‬
‫ﻫﻴﭻﻳﻚ از ﺳﻠﺴﻠﻪﻫﺎي ﺻﻮﻓﻲ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ در ﻣﻘﺎم ﻧﻈﺮ و ﻋﻤﻞ ﺑﺮ ﻋﺸﻖ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﻣﻄﻤ‪ Ã‬ﻨ‪ H‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻞ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﻓﺮادي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﺔ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ را‬
‫ﻳﺎدآور ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪> :‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﻳﺒﺎﺳﺖ و زﻳﺒﺎﻳﻲ را دوﺳﺖ دارد<‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ‬
‫در ﺟﺬب ﺗﻤﺎﻣﻲ آﺛﺎر ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ آﻣﻮزه ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻨﻮي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮدﻧﺪ‪ /‬در‬
‫ﻣﺘﻦ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪> ,‬ﺧﺪاوﻧﺪ زﻳﺒﺎﺳﺖ< ﺑﺪﻳﻦﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ >ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ,‬زﻳ‪Ç‬ﺒﺎﻳﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧ‪Ç‬ﺪارد<; زﻳ‪Ç‬ﺒﺎﻳﻲ ﺣ‪Ç‬ﻘﻴﻘﻲ ﺗ‪Ç‬ﻨﻬﺎ ﻣ‪Ç‬ﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑ‪Ç‬ﻪ اوﺳﺖ درﺣ‪Ç‬ﺎﻟﻲﻛﻪ زﻳ‪Ç‬ﺒﺎﻳﻲ ‪‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻞ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات "ﻋﺎرﻳﺘﻲ" ﻳﺎ "ﻣﺠﺎزي" اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺠﺎزي‪1‬‬ ‫ﺑﺴ‪Ç‬ﻮزاﻧ‪Ç‬ﻴﺪ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﺟ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﺑﺰد در ﺑﻴﺸﺔ ﺟﺎن‪ ,‬ﻋﺸﻘﺶ آﺗﺶ‬
‫ﻫﺮ ﭼﻴﺰ دوﺳﺖداﺷﺘﻨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮﻳﺶ را از ﻣﺤﺒﻮب اﻟﻬﻲ‪ ,‬ﺗﻨﻬﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺑﻪراﺳﺘﻲ ﻫﺴﺖ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآورد; اﻳﻦ اﺣﺘﻤﺎ‪ Á‬درونﻣﺎﻳﻪ اﺻﻠﻲ ﻣﻌﺎرف ﺑ‪Ç‬ﻬﺎ¾@وﻟﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﻳﻚ ﻗﻄﻌﺔ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ از زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ,‬ﺑﻪﺷﺮح ذﻳﻞ اﺳﺖ‪:‬‬
‫"ﺳﺒﺤﺎﻧﻚ" ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻪ اي اﷲ ﭼﻪ ﭘﺎ@ﻛﻲ و ﭼﻪ ﭘﺎ@ﻛﻴﺰه ﺗﻮ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺶ‬
‫ﺧﺮﻣﻲ ﻫﻤﺔ ﮔﻞﻫﺎ و ﺳﺒﺰهﻫﺎ و‬‫ﻮرا و ﻋﻴﻨﺎ و ﺟﻤﺎل ﻫﻤﺔ اﺻﻨﺎف ﺣﻴﻮاﻧﺎت و ‪‬‬
‫‪‬ﺣ ‪Ö‬‬
‫آبﻫﺎي ﺧﻮش و ﺑﺎدﻫﺎي وزان و ﻫﻤﺔ ﺧﻮﺷﻲﻫﺎ و ﻫﻤﺔ آرزوﻫﺎ ‪‬ﻛﻠ‪‬ﻔﺔ روي‬
‫ﺟﻤﺎل ﺣﻀﺮت ﺧﺎص ﺗﻮ ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﻤﻪ ﮔﺮد و ﺧﺎﺷﺎ@ك ﻛﻮي ﺗﻮ ﻣﻲﺷﻮد‪2/‬‬

‫اﺷﻌﺎر ﺑﺴﻴﺎري ﺗﻜﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺗﺄ@ﻛﻴﺪ وي ]ﺑﺮآن‬

‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎﭘﻴﺎم ﭘﺪرش رادر‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,7‬ﺑﻴﺖ ‪/3ì080‬‬

‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ,1333 ,‬ﺻﺺ ‪/111 Ç 12‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /2‬ﻣﻌﺎرف‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪272‬‬

‫ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ[ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آن را ﺑﺮاي ﺣ‪Ç‬ﻴﺎت ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻛﺴﺐ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻴﻢ‪,‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ /‬ﻃ‪Ç‬ﺮﻳﻖ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ‪ ,‬ﺗﺸ‪Ç‬ﺨﻴﺺ ﻣ‪Ç‬ﺤﺒﻮب ﺣ‪Ç‬ﻘﻴﻘﻲ از‬
‫واﺿﺢﺗﺮ و ﺟﺎﻟﺐ ‪‬‬
‫دروﻏﻴﻦ‪ ,‬ﻗﻄﻊﻛﺮدن ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﻣﻮﻫﻮم و ﻓﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺷﻬﺎدت ‪ ÇÇ‬ﻻ اﻟﻪ ‪‬اﻻ‬
‫اﷲ ‪ ÇÇ‬و ﻛﺎﻣ‪ Â‬روآوردن ﺑﻪﺳﻮي ﻣﺤﺒﻮب ﻳﻜﺘﺎﺳﺖ‪/‬‬
‫وز ﺷﻜﺎﻓﺶ ﻓﺮﺟ‪Ç‬ﻪاي آﻏ‪Ç‬ﺎز ﻛ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﻫﻴﻦ درﻳﭽﻪ ﺳﻮي ﻳﻮﺳﻒ ﺑﺎز ﻛﻦ‬
‫@ﻛﺰ ﺟﻤﺎل دوﺳﺖ ﺳﻴﻨﻪ روﺷﻨﺴﺖ‬ ‫ﻋﺸﻖورزي آن درﻳﭽﻪ ﻛﺮدﻧﺴﺖ‬
‫اﻳﻦ ﺑﻪدﺳﺖ ﺗﻮﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺸﻨﻮ اي ﭘﺪر‬ ‫ﭘﺲ ﻫ‪Ç‬ﻤﺎره روي ﻣ‪Ç‬ﻌﺸﻮﻗﻪ ﻧﮕ‪Ç‬ﺮ‬
‫دور ﻛ‪Ç‬ﻦ ادرا@ك ﻏ‪Ç‬ﻴﺮاﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺶ را‪1‬‬ ‫راه ﻛ‪Ç‬ﻦ در اﻧ‪Ç‬ﺪرونﻫﺎ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ را‬
‫ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ ﻧ‪Ç‬ﺒﻮد‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﺮزه ﺳ‪Ç‬ﻮداﻳ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬ ‫ﻏ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﺸﻮق ار ﺗ‪ÇÇ‬ﻤﺎﺷﺎﻳﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺰ ﻣﻌﺸﻮق ﺑﺎﻗﻲ‪ ,‬ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ ﺳ‪Ç‬ﻮﺧﺖ‬ ‫ﻋﺸﻖآن ﺷﻌﻠﻪﺳﺖ‪,‬ﻛﻮﭼﻮن ﺑ‪Ç‬ﺮﻓﺮوﺧﺖ‬
‫درﻧﮕﺮ زآن ﭘﺲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﻻ ﭼﻪ ﻣﺎﻧﺪ?‪2‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻴﻎ ﻻ در ﻗ‪ÇÇ‬ﺘﻞ ﻏ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﺣ‪ÇÇ‬ﻖ ﺑ‪Ç‬ﺮاﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﺧﻄﺎي دﻧﻴﺎﭘﺮﺳﺘﺎن‪ ,‬ﻋﺸﻖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﺷﻴﺎي اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ آﻧﻬﺎ از‬
‫درك اﻳﻦ اﻣﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﺷﻴﺎي اﻳﻦ ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن ﭼ‪Ç‬ﻴﺰي ﺟ‪Ç‬ﺰ ﺳ‪Ç‬ﺎﻳﻪﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﻌﺸﻮق‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫ﭘ‪Ç‬ﺮان‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﺮغوش‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲدود ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺧ‪Ç‬ﺎ@ك ‪‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺮغ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎﻻ و زﻳ‪Ç‬ﺮ آن ﺳ‪Ç‬ﺎﻳﻪاش‬
‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻨﺪاﻧﻚ ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﻣﺎﻳﻪ ﺷ‪Ç‬ﻮد‪3‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲدود‬ ‫اﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﻬﻲ ﺻ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎد آن ﺳ‪ÇÇÇ‬ﺎﻳﻪ ﺷ‪ÇÇ‬ﻮد‬
‫ﻛ‪Ç‬ﺠﺎﺳﺖ‪4‬‬ ‫ﺑﻲﺧﺒﺮ ﻛﻪ اﺻﻞ آن ﺳ‪Ç‬ﺎﻳﻪ‬ ‫ﺑﻲﺧﺒﺮ ﻛﺎن ﻋﻜﺲ آن ﻣﺮغ ﻫ‪Ç‬ﻮاﺳﺖ‬
‫ﻋﺸﻖﻫﺎي ﻧﺎﻗﺺ‪ ,‬ﻋﺸﻖﻫﺎي "ﻣﺎﺳﻮي اﷲ" ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻋﺎﺷﻖ را دﻟﺴﺮد و ﻧﺎاﻣ‪Ç‬ﻴﺪ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬زﻳﺮا ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣ‪Ç‬ﻘﻴﻘﻲ اﺳﺖ‪ /‬ﺧﺸ‪Ç‬ﻨﻮدي و ﺳ‪Ç‬ﺮور در زﻧ‪Ç‬ﺪﮔﻲ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/310ì Ç 3103‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ë89 Ç ë87‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ê21 Ç ê20‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ê22‬‬

‫‪273‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫@ﻛﻨﻮﻧﻲ در درك اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻲدرﻧﮓ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﺸﻮق ﻳﻜﺘﺎ ﻗﺮار دارد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﺸﻮق را در ﺟﻬﺎن ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻳﺎﻓﺖ‪ /‬اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ,‬ﭘﻴﺎم ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺎت ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺜﻨﻮي اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺳﺘﺎن ﻣﻌﺮوف آن ﻣ‪Ç‬ﺮد ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ در‬
‫ﺑﻮﺳﺘﺎن زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺑﻪﻣﺮاﻗﺒﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻀﻮﻟﻲ ﻣﺰاﺣﻢ ﻛﺎر او ﺷﺪ و ﺑﻪ او ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫آﺛﺎر رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺑﻨﮕﺮد‪/‬‬
‫آن ﺑ‪ÇÇ‬ﺮون آﺛ‪ÇÇ‬ﺎر آﺛ‪ÇÇ‬ﺎرﺳﺖ و ﺑﺲ‪1‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ آﺛﺎرش دﻟﺴﺖ اي ﺑ‪Ç‬ﻮاﻟﻬ‪Ç‬ﻮس‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ,‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﺰﻟﻲ را ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫آﻣﺪ آن ﮔﻠﻌﺬار‪ ,‬ﻛﻮﻓﺖ ﻣﺮا ﺑ‪Ç‬ﺮ دﻫ‪Ç‬ﺎن‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻟﺒﻢ ﻧﺎ@ﮔﻬﺎن ﻧ‪Ç‬ﺎم ﮔ‪Ç‬ﻞ و ﮔ‪Ç‬ﻠﺴﺘﺎن‬
‫ﺣﻀﺮت ﭼﻮن ﻣﻦ ﺷﻬﻲ واﻧﮕﻪ ﻳﺎد ﻓﻼن?‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﻨﻢ‪ ,‬ﺟﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻣﻨﻢ‬
‫ﻧﺎي ﻣﻨﻲ ﻫﻴﻦ ﻣﻜﻦ از دم ﻫﺮﻛﺲ ﻓ‪Ç‬ﻐﺎن‪2‬‬ ‫دف ﻣﻨﻲ ﻫﻴﻦ ﻣﺨﻮر ﺳﻴﻠﻲ ﻫﺮ ﻧﺎ@ﻛﺴﻲ‬‫‪‬‬

‫درد دل و ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﻟﻚ‪ ,‬ﻫﺪف‪ ,‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭘﻴﻮﻧﺪ آدﻣﻲ ﺑﺎ "ﻟﻄﻒ"‪" ,‬ﻋﺸﻖ"و "رﺣﻤﺘﻲ" اﺳﺖ‬
‫@ﻛﻪ اﻧﺴﺎن را ﺑﻪوﺟﻮد آورد‪ /‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ "ﻫﺴﺖ دﻧﻴﺎ ﻗﻬﺮﺧﺎﻧﺔ ﻛﺮدﮔﺎر"‪ 3,‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫ﻟﻄﻒ ﺑﻴﺎوﻳﺰد ﻛﻪ ﻣﺘﻌ ‪‬ﻠﻖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ اﺳﺖ‪ /‬در اﺻ‪Ç‬ﻄﻼﺣﺎت ﻛ‪Ç‬ﻴﻬﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪,‬‬
‫ﻣﺎدي و ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬در دﺳﺘﻪﻫﺎي دوﺗﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﺔ ﻣﻴﺎن ﺟﻬﺎن زﻳﺮﻳﻦو زﺑﺮﻳﻦ‪ ,‬ﻳﺎ وﺟﻮد ‪‬‬
‫ﭼﻮن ﺟﺴﻢ و روح‪ ,‬ﺻﻮرت و ﻣﻌﻨﺎ‪ ,‬ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ‪ ,‬ﺧﺎ@ك و ﻫﻮا‪ ,‬درﻳ‪Ç‬ﺎ و اﻗ‪Ç‬ﻴﺎﻧﻮس‬
‫ﺷﺮح داده ﻣﻲﺷﻮد; ﻣﻌﻤﻮ‪ Á‬ﻫﻤﺔ اﻳﻦ ﻣﻮارد دوﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗ‪Ç‬ﻬﺮ و ﻟﻄ‪Ç‬ﻒ ﻣ‪Ç‬ﺮﺑﻮط اﺳﺖ‪,‬‬
‫)@ﮔﻔﺘﻴﻢ "ﻣﻌﻤﻮ‪ ,"Á‬زﻳﺮا ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎ را درﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪(/‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻛﻴﻬﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﻴﺎن ﻟﻄﻒ و ﻗﻬﺮ از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﻮي و روﺣ‪Ç‬ﻲ در ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻳﺴﻪ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/13ì2‬‬

‫‪ /2‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ê‬اﺑﻴﺎت ‪/217ë0 Ç 217ê8‬‬

‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/189ë‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪27ê‬‬

‫ﻣﻴﺎن "وﺻﺎل" و "ﻓﺮاق" ﻣﺘﺠ ‪‬ﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻪ ﺧ‪Ç‬ﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ و وﺻ‪Ç‬ﺎل او ﺣ‪Ç‬ﺎﺻﻞ‬
‫رﺣﻤﺖ و ﻟﻄﻒ اﺳﺖ‪ ,‬ﺣﺎل آﻧﻜﻪ دوري و ﻓﺮاق ﻧ‪Ç‬ﺘﻴﺠﺔ ﻗ‪Ç‬ﻬﺮ اﺳﺖ‪ /‬ﻛ‪Ç‬ﻤﺎل ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي‬
‫ﻣﻘﺪم اﺳﺖ‪ /‬اﺳﺎﺳ‪H‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻣﻴﺎن اﻳﻦ دو ﺻﻔﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره ﻟﻄﻒ ‪‬‬
‫اﻧﺴﺎن در "ﻗﻬﺮﺧﺎﻧﻪ" ﮔﺮﻓﺘﺎر آﻣﺪه و در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﻟﻄﻒ اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺧﻮاﻫﻲ‪ ,‬ﺑﺮو ﺳ‪Ç‬ﺎﺑﻖ ﺑ‪Ç‬ﺠﻮ‪1‬‬ ‫ﺳﺎﺑﻘﻲ‬ ‫رﺣﻤﺖ او ﺳ‪Ç‬ﺎﺑﻖ اﺳﺖ از ﻗ‪Ç‬ﻬﺮ او‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ,‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ﺳﺎﻟﻚ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم وﻻﻳﺖ دﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ,‬اﻳﻦ دو ﺻﻔﺖ را‬
‫ﺑﺎ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺳﺎزﮔﺎر ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ; زﻳﺮا او ﺻﻮرت اﻟﻬﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺧ‪Ç‬ﻠﻖ ﺷ‪Ç‬ﺪه‬
‫ﻓﻌﻠﻴﺖ درآورده اﺳﺖ‪ /‬درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺳﻠﻮك از ﻣﺮﺷﺪ ﻛ‪Ç‬ﺎﻣﻞ‪ ,‬از ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‬
‫ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫آﺗﺶ ﻗﻬﺮش دﻣﻲ ﺣﻤﺎل ﺗﻮﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﻳﻚزﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮجﻟﻄﻔﺶﺑﺎل ﺗﻮﺳﺖ‬
‫در ﺳﻴﺮ وﺻﻮل ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬ﻋﺎﺷﻖ از ﻣﺴﻴﺮي ﻋﺒﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ او را از‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎوب ﻓﺮاق و وﺻﺎل ﻳﺎ "ﻗﺒﺾ" و "ﺑﺴﻂ" ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪ /‬ﻏﺰلﻫﺎي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺠﺮﺑﻴﺎت‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﻮﻳﺪ;‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺘﻌﺪد از ﻣﺮاﺗﺐ ﮔ‪Ç‬ﻮﻧﺎ@ﮔ‪Ç‬ﻮن اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫اﺳﺘﻌﺎرهﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ‪‬‬
‫ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ اﺳﺘﻌﺎرهﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﻣﺠﺎزي )رخ زﻳﺒﺎ‪ ,‬ﻃﺮة ﮔﻴﺴﻮ‪ ,‬ﺑﻮﺳﻪ(‪,‬‬
‫ﻧﻮﺷﻴﺪن ﺷﺮاب )ﺟﺎم‪ ,‬ﻣﺴﺘﻲ‪ ,‬ﻫﻮﺷﻴﺎري( و ﺑﻮﺳﺘﺎن )@ﮔﻞ‪ ,‬ﺑﻬﺎر‪ ,‬ﭘﺎﻳﻴﺰ( ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ 3/‬اﻳﻦ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﭘﺮدازي ﺑﻪﻃﻮر اﺧﺘﻴﺎري اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ‪ ,‬ﺑﻪﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ‬
‫ﺗﻤﺪن اﺳﻼﻣﻲ و ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي زﺑﺎن آدﻣﻲ در ﺑﺎﻓﺖ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖﻫﺎ و‬
‫ﺑﻪدﻟﻴﻞ ‪‬‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺎﺻﻲ را در ﭼ‪Ç‬ﺎرﭼ‪Ç‬ﻮب ﻣ‪Ç‬ﺘﻦ‬
‫‪‬‬ ‫دﻗﻴﻖﺗﺮ‪ ,‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺠﺎرب ﺻ‪Ç‬ﻮرت ﺧ‪Ç‬ﻴﺎﻟﻲ‬
‫ﻣﺎﻫﻴﺖ‬
‫ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﭘﺬﻳﺮا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻪ "ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ" ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪﺗﻔﺼﻴﻞ‪ ,‬‬
‫"ﺧﻴﺎل" را ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ‪ /‬در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ذ@ﻛﺮ ﻧﻘﻞﻗﻮﻟﻲ ا@ﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/320ë‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ëêë‬‬

‫‪ /3‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ‪ :‬ﭼﻴﺘﻴﻚ‪ ,‬راه ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻋﺸﻖ‪ ,‬ﻓﺼﻞ ﺳﻮم; ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﺷﻜﻮه ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﻓﺼﻞ دوم‪/‬‬
‫‪27ë‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﺧ‪Ç‬ﺮم و ﮔﺸ‪Ç‬ﺘﻨﺪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻨﺸﻴﻦ‬

‫آﻣ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﻬﺎر ‪‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻲ و ﻋﺎﺷﻘﻲ و ﺟﻮاﻧﻲ و ﺟﻨﺲ اﻳﻦ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺼﻮر ﺷ‪Ç‬ﺪه ﺑ‪Ç‬ﺒﻴﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻳ‪ÇÇ‬ﻌﻨﻲ ﻣ‪Ç‬ﺨﻴﻼت‬ ‫ﻣﺼﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺧﻮش‬
‫ﺻﻮرت ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ,‬‬
‫در دﻳﺪه اﻧﺪرآﻳﺪ‪ ,‬ﺻﻮرت ﺷﻮد ﻳﻘﻴﻦ‪1‬‬ ‫دﻫﻠﻴﺰ دﻳﺪه اﺳﺖ دل‪ ,‬آﻧﭻ ﺑﻪ دل رﺳﻴﺪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﺔ ﺗ‪Ç‬ﻼﺷﻲ داﻧﺴﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﺟﺐ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪات ﻣﻌﻨﻮي و "ﺧﻴﺎﻟﻲ" ﺑﺮاي ﻛﺴﺎﻧﻲﻛﻪ آﻧﻬﺎ را درك ﻧﻜﺮدهاﻧﺪ‪ ,‬ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﺷﻮد‪/‬‬
‫ﭘﺪرش ﭘﻴﺶ از او ﺑﺨﺶ ﻛﺎﻣﻠﻲ از ﻣﻌﺎرف را ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ اﺧﺘﺼﺎص داده ﺑﻮد‪ /‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ,‬در آﻧﺠﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺟﺰو ﻣﻦ‪ ,‬ﺟﻮيﻫﺎي ﻧﻮر ﻣﻲرود ﻫﻤﭽﻮن زر آب و روان‬
‫ﭘﺲ در ﻫﺮ ‪‬‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ///‬ﻫﻤﺔ ﺧﻮاﻃﺮ و ﻣ‪Ç‬ﺰه از اﷲ ﻫﺴﺖ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪ /‬ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ روي ﺳ‪Ç‬ﻮياﷲ‬
‫آوردهاﻧﺪ و اﷲ ﭼﻨﺎﻧﻚ ﺷﺎه زﻳﺒﺎ در ﻣﻴﺎن ﻋﺮوﺳﺎن ﻧ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﻨﺸﺴﺘﻪ‪ ,‬ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮ‬
‫@ﻛﺘﻔﺶ ﻣﻲﮔﺰد و ﻳﻜﻲ ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪ ﺑﻮﺳﻪاش ﻣﻲدﻫﺪ و ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ﺧ‪Ç‬ﻮد را در وي‬
‫ﻣﻲﻣﺎﻟﺪ‪ /‬و ﻳﺎ ﭼﻨﺎﻧﻚ ﻓﺮزﻧﺪان ﭼﻮ داﻧﺔ ﻣﺮوارﻳﺪ ﮔﺮد ﭘﺪر ﺟﻮان درآﻣﺪه و ﺑﺎ‬
‫وي ﺑﺎزي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻳﺎ ﭼﻮن ﻛﺒﻮﺗﺮان و ﮔﻨﺠﺸﻜﺎن ﮔﺮد ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺧﻮرﺷﺎن‬
‫ذرهﻫﺎي‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ درآﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺎي وي ﺑﺮﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻫﻤﺔ ‪‬‬
‫@ﻛﺎﻳﻨﺎت ﮔﺮد ﺟﻤﺎل اﷲ ﮔﺮدان و ﺗﺪﺑﻴﺮ و ﺧﻮاﻃﺮ ﻣﻦ ﮔﺮد اﷲ ﮔﺮدان اﺳﺖ )و‬
‫ﺳﺒﻮح و ﺳﺒﺤﺎنﮔﻮﻳﺎن اﺳﺖ‪2(/‬‬
‫‪‬‬
‫ﭘﻴﺎم ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗ‪Ç‬ﻤﺎﻣﻲ ﺷ‪Ç‬ﺎدي و ﺷ‪Ç‬ﻌﻒ در وﺟ‪Ç‬ﻮد ﺧ‪Ç‬ﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺖ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﻲﺗﻮان در ﻗﻠﺐ ﻳﺎﻓﺖ‪ /‬ﻏﺰل ذﻳ‪Ç‬ﻞ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮد اﺣﺘﻤﺎ‪ Á‬ﺑﻴﺶ از دﻳﮕﺮ ﻏﺰلﻫﺎ ﺑﻪروﺷﻨﻲ‬
‫ﺑﻬﺮه@ﮔﻴﺮي از ﺗﺼﻮﻳﺮﭘﺮدازي ‪‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﻴﺎم را ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ از ﭘ‪ÇÇ‬ﺮده ﺑ‪ÇÇ‬ﺮون آﻳ‪Ç‬ﻨﺪ ﺧ‪Ç‬ﻮﺑﺎن‬ ‫ﺷﻨﻴﺪي ﺗﻮ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻂ آﻣ‪Ç‬ﺪ ز ﺧ‪Ç‬ﺎﻗﺎن?‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ê‬اﺑﻴﺎت ‪/21ë7ì Ç 21ë7ê‬‬

‫‪ /2‬ﻣﻌﺎرف‪ ,‬ﺻﺺ ‪/13ë Ç 13ê‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪27ì‬‬

‫ﺷﻜﺮ ﺧﻮاﻫﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ ﺳ‪Ç‬ﺨﺖ ارزان‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺧﺎﻗﺎن ﻛﻪ اﻣﺴ‪Ç‬ﺎل‬
‫زﻫ‪ÇÇ‬ﻲ ﺧ‪ÇÇ‬ﺎﻗﺎن زﻫ‪Ç‬ﻲ اﻗ‪Ç‬ﺒﺎل ﺧ‪Ç‬ﻨﺪان‬ ‫زﻫ‪ÇÇ‬ﻲ ﺳ‪ÇÇ‬ﺎل و زﻫ‪ÇÇ‬ﻲ روز ﻣ‪ÇÇ‬ﺒﺎرك‬
‫@ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣ‪Ç‬ﻲﺧﺮاﻣ‪Ç‬ﺪ ﺳ‪Ç‬ﻮي ﻣ‪Ç‬ﻴﺪان‬ ‫درون ﺧ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﺸﺴﺘﻦ ﺣ‪ÇÇ‬ﺮام اﺳﺖ‬
‫ﻳﻜ‪ÇÇ‬ﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﺰم ﺧ‪ÇÇ‬ﻮش ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺪاي ﭘ‪Ç‬ﻨﻬﺎن‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻴﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺪان ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﺒﻴﻨﻲ‬
‫‪/////////////////////////////////////////////////////‬‬ ‫‪///////////////////////////////////////////////////////‬‬
‫ﻧ‪ÇÇÇ‬ﻮاي ﻣ‪ÇÇ‬ﻄﺮﺑﺎن ﺧ‪ÇÇ‬ﻮﺷﺘﺮ از ﺟ‪ÇÇ‬ﺎن‬ ‫ﻏ‪ÇÇ‬ﻼﻣﺎن ﭼ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻪ در ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ ﺳ‪Ç‬ﺎﻗﻲ‬
‫ﻓ‪ÇÇ‬ﺮاﻏﺖ دارد از ﺳ‪ÇÇ‬ﺎﻗﻲ و از ﺧ‪Ç‬ﻮان‬ ‫وﻟﻴﻚ از ﻋﺸﻖ ﺷﻪ ﺟﺎنﻫﺎي ﻣﺴ‪Ç‬ﺘﺎن‬
‫ﺟ‪Ç‬ﻮﻳﺎن‪1‬‬ ‫@ﻛﻪ اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﻪ ﻛ‪Ç‬ﺠﺎ ﮔﺸ‪Ç‬ﺘﺴﺖ‬ ‫ﺗ‪Ç‬ﻮ ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﻲ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻛ‪Ç‬ﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ ﻫ‪Ç‬ﻤﺎنﺟﺎ‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ در ﺧﻮد ﻓﺮورﻓﺘﻦو ﺑﺎ ﻛﻨﻪ وﺟﻮد ﺧﻮد ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮارﻛﺮدن آﺳﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬در‬
‫اﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮي‪ ,‬ﻓﺮد ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﻌﺎﻟﻴﻤﻲ ﻛﻪ اﻧﺒﻴﺎ و اوﻟﻴﺎ آوردهاﻧﺪ‪ ,‬ﭘﻴﺮوي ﻛﻨﺪ‪ /‬ﺳﻠﻮك‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﻛﻪ ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﺑﺮﭘﺎﻳﺔ ﺷﺮﻳﻌﺖ و ﺳ ‪‬ﻨﺖ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ذ@ﻛﺮ ﻣﺤﺒﻮب‪ ,‬از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺻﻮرتﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻇﺎﻫﺮي و ﺑﺎﻃﻨﻲ‪ ,‬از ﻧﻤﺎز و روزه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و رﻗﺺ را‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬در ﻧﺰد وي ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ,‬ﻣﺤﻮر اﺳﺖ; زﻳﺮا ﺑﺪون اﻋﻤﺎل دﻳﻨﻲ‪ ,‬ﻓﺮد ﻫﺮﮔﺰ‬
‫ﻓﺮدﻳﺖ ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﺗ‪Ç‬ﺮك ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﺪ و‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎي ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻬﺎرﭼﻮبﻫﺎ و‬
‫ﺣﻀﻮر اﻟﻬﻲ را درك ﻧﻤﺎﻳﺪ‪" :‬ﭼﻮ ﭘﻴﻤﺒﺮ ﻧﻴﺴﺘﻲ‪ ,‬ﭘﺲ رو ﺑﻪ راه!"‪2‬‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻮدن ﻣﺎ‪ ,‬در اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪة ﻧﺎدرﺳﺖ ﻣﺎ رﻳﺸﻪ‬
‫دوري ﻣﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺎ‪Ä‬ﻢ ﺑﺎﻟﺬات ‪‬‬
‫دارد ﻛﻪ )ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ( ﺑﻪﻧﺤﻮي ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻣﺒﺪأ ﺧﻮد )ﺧﺪاوﻧﺪ( ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ /‬ﻧﻔﺲ‪ ,‬ﻣﺎ را‬
‫از درك روح و آﻧﭽﻪ ﻛﻪ وراي آن ﻗﺮار دارد ﻋﺎﺟﺰ ﻣﻲﻛﻨﺪ; ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﻠﻴﺲ‪ ,‬ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ وﺟﻪ‬
‫ﻇﺎﻫﺮي اﺷﻴﺎ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ /‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮر ﻣﻠﻜﻮﺗﻲ ﺑﺎﻃﻨﻲ را ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﻘﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺎﻫﻴﺘﺶ "ﺟ‪Ç‬ﻮﻳﻨﺪة ﺧ‪Ç‬ﺪا" اﺳﺖ‪ 3,‬اﻳ‪Ç‬ﻦ زﻣ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻓﻌﻠﻴﺖ درآورﻳﻢ‪ ,‬ﻋﻘﻠﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ ‪‬‬
‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,ê‬ﻏﺰل ‪/1903‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3êìë‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/319ì‬‬

‫‪277‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺮ ﻧﻔﺲ‪ ,‬ﻛﻪ ﻫﻢ رﻳﺸﻪ ﺑﺎ ﺷﻴﻄﺎن اﺳﺖ‪ 1‬ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮد‪ /‬در ﻋﻴﻦﺣﺎل‪ ,‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺷﻴﻮة‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﺑﺮﻫﺎي ﻧﻔﺲ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬اﺟ‪Ç‬ﺘﻨﺎب‬
‫ﺣﺴﺎﺑﮕﺮاﻧﺔ ﻋﻘﻞ ﺟﺰ‪Ä‬ﻲ ﻛﻪ آن ﻧﻴﺰ ‪‬‬
‫@ﻛﻨﻴﻢ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﻧﺎﻣﺘﻨﺎﻫﻲ ﺑﺴﭙﺎرﻳﻢ‪ /‬در آﺧﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎزل ﺳﻠﻮك‪" ,‬ﻫﺮ ﭼ‪Ç‬ﻴﺰي‬
‫ﺑﻪﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ" ‪ ÇÇ‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺧﻮد ﻋﻘﻞ ﻛﻞ‪ ,‬ﭼﻮن آن ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣ‪Ç‬ﺨﻠﻮق اﺳﺖ ‪ÇÇ‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺸﺖﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪/‬‬

‫رﻫﺎﻳﻲ از ﻧﻔﺲ‬
‫در ﻣﺘﻦ روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺣﻴﺎت ﻧﻔﺲ‪ ,‬ﻣﺮگ روح اﺳﺖ; وﺻﺎل ﺑﺎ‬
‫ﺟﻬﺎن زﻳﺮﻳﻦ‪ ,‬ﻓﺮاق از ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارد‪ /‬رﻧﺞ و اﻧﺪوه ﻗﻠﺐ ﻧ‪Ç‬ﺎﺷﻲ از ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻣﻮﻫﻮم ﻣﺎ و دوري ﻣﺎ از اﺻﻞ ﺧﻮد اﺳﺖ‪ /‬ﺑﺮاي ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﻗﻬﺮ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﻛﻪ‬
‫ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ ﻫﻤﻪﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪,‬ﺑﺎﻳﺪ از ﻧﻔﺲ رﻫﺎﻳﻲﻳﺎﺑﻴﻢودر ﻗﻠﺐ ﺳﺎ@ﻛﻦ ﺷﻮﻳﻢ‪/‬ﭘﺲ درد‬
‫و رﻧﺞ‪ ,‬ﻣﻼزﻣﺎن ﺿﺮوري ﺣﻴﺎت ﻧﻔﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ /‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ از وﺟﻮد ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺑﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ )درد و رﻧﺞ( ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮد‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ در درون ﺑﻪ ﺷﺎدي‪Ä‬ﻲ ﻛﻪ در ﻣﺮﻛﺰ ﻗﻠﺐ ﺟﺎي‬
‫ﻣﺒﺪل ﺷﻮﻧﺪ‪ /‬درواﻗﻊ‪ ,‬ﻓﻘﻂ اﻧﺒﻴﺎ و اوﻟﻴﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ رﻧﺞ ﺣﻘﻴﻘﻲ را درك ﻛﻨﻨﺪ‪ ,‬زﻳﺮا‬
‫دارد ‪‬‬
‫ﺑﺼﻴﺮت اﺷﻴﺎ آنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻋ‪Ç‬ﻄﺎ ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻫ‪Ç‬ﻢﭼﻨﺎنﻛﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮر‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮ‪ Á‬ﻣﺘﺬ ‪‬ﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺮﻧﺪه آب ﮔﻮارا ﻧﻨﻮﺷﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﺮﮔﺰ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺮ روي آب ﺷﻮر درﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد; ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ ﺳﺎﻟﻚ ﻣﺰة وﺻﺎل‬
‫را ﻧﭽﺸﺪ‪ ,‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻛﻪ در اﻧﺪوه ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﻓﺮاق ﺑﻪﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮد‪" /‬ﻫﺮ ﻛ‪Ç‬ﻪ او‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺘﺤﻤﻞ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻴﺪارﺗﺮ‪ ,‬ﭘﺮدردﺗﺮ"‪ 2/‬از اﻳﻦرو‪ ,‬ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ‪Ä‬ﻲ ﻛﻪ ﺑﺸﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﺷﻮد زﻣﺎﻧﻲ اﺗ‪‬ﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﻛﻪ او درد ﻓﺮاق را درﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪ 3198‬و ‪/ê0ëê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ì29‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪278‬‬

‫ﺑﻲدردي اﻧ‪Ç‬ﺎ اﻟﺤ‪Ç‬ﻖ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻨﺴﺖ‪1‬‬ ‫زاﻧﻜﻪ‬ ‫آن ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ او ﺑ‪Ç‬ﻲدرد ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ رﻫ‪Ç‬ﺰﻧﺴﺖ‬
‫ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ دردﻣﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ‪ ,‬ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آراﻣﺶ ﺗﻼش ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد; ﺗ‪Ç‬ﺎ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﻧﺒﺎﺷﻴﻢ‪ ,‬در ﻃﻠﺐ ﻣﻌﺸﻮق ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻮد‪:‬‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﺠﺎ ﻓ‪ÇÇ‬ﻘﺮي‪ ,‬ﻧ‪ÇÇ‬ﻮا آﻧ‪Ç‬ﺠﺎ رود‪2‬‬ ‫ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇÇ‬ﺠﺎ دردي‪ ,‬دوا آﻧ‪ÇÇ‬ﺠﺎ رود‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺠﻮﺷﺪ آب از ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻻ و ﭘﺴﺖ‪3‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇ‬ﺎ‬ ‫آب ﻛ‪ÇÇ‬ﻢﺟﻮ ﺗﺸ‪Ç‬ﻨﮕﻲ آور ﺑ‪Ç‬ﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﺗﺸﻨﮕﻲ و درد‪ ,‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﺺ و ﻧﺎﻻﻳﻘﻲ ‪ Ç‬ﻳﺎ‪ ,‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن‪,‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺪم ﻣﺤﺾ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻳﻜﺘﺎ ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ /‬آﻣﻮزه ﻣﺤﻮري ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﭼﻮن‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺳﺎﻳﺮ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺑﮕ‪Ç‬ﻴﺮي ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ را ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﻨﺎر‪4‬‬ ‫وز ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ را ﺑ‪Ç‬ﺮون ﻛ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫ﺧﻮدﻳﺖ ﻣﺎ ﺑﻲاﺳﺎس و ﻣﻮﻫﻮم اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ /‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ از‬
‫‪‬‬
‫ﺧﻮد ﺑﻲاﺛﺮ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬ﻫﻴﭻﭼﻴﺰ ﺟﺰ‬
‫ﻃﺮﻳﻖ آﻳﻴﻦ ﺳﻠﻮك و آﺗﺶ ﻋﺸﻖو ﺷﻮق‪Ö ,‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺠﺎ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ@ﻛ‪Ç‬ﺎرﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛ‪Ç‬ﻼم ﺷ‪Ç‬ﻬﺎدت‪ ,‬آن را ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﺷ‪Ç‬ﺮح‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ‪:‬‬
‫درﻧﮕﺮ زآن ﭘﺲ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﻻ ﭼﻪ ﻣﺎﻧﺪ?‪5‬‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻴﻎ ﻻ در ﻗ‪ÇÇ‬ﺘﻞ ﻏ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﺣ‪ÇÇ‬ﻖ ﺑ‪Ç‬ﺮاﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﺷﺎد ﺑﺎش اي ﻋﺸﻖ ﺷﺮﻛﺖﺳﻮز زﻓﺖ‪6‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻧﺪ ‪‬اﻻ اﷲ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻗﻲ ﺟ‪ÇÇÇ‬ﻤﻠﻪ رﻓﺖ‬
‫ﭘﺲ ﺧﻮدﻳﺖ‪ ,‬ﻓﺮاق اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ,‬و ﺑﻲﺧﻮد ﺷﺪن‪ ,‬وﺻﺎل و ﻛﻤﺎل او‪ /‬ﻳﻚ ﻏﺰل‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﺎﻟﻚ را ﺑﻪ اﻳﻦ آ@ﮔﺎﻫﻲ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2ë27‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3211‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3213‬‬

‫‪ /ê‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺑﻴﺖ ‪/12280‬‬

‫‪ /ë‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭘﻨﺠﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ë89‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪/ë90 ,‬‬
‫‪279‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﻣ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫اي ﻃﺮﺑﻨﺎ@ﻛ‪Ç‬ﺎن ز ﻣ‪Ç‬ﻄﺮب اﻟﺘ‪Ç‬ﻤﺎس ‪Ö‬‬
‫ﺳﻮي ﻋﺸﺮتﻫﺎ روﻳﺪ و ﻣﻴﻞ ﺑﺎﻧﮓ ﻧﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫ﺷ‪Ç‬ﻬﺴﻮار اﺳﺐ ﺷ‪Ç‬ﺎديﻫﺎ ﺷ‪Ç‬ﻮﻳﺪ اي ﻣ‪Ç‬ﻘﺒﻼن‬
‫اﺳﺐ ﻏﻢ را در ﻗ‪Ç‬ﺪمﻫﺎي ﻃ‪Ç‬ﺮبﻫﺎ ﭘ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫زان ﻣﻲ ﺻﺎﻓﻲ ز ﺧﻢ وﺣ‪Ç‬ﺪﺗﺶ اي ﺑ‪Ç‬ﺎﺧﻮدان‬
‫ﻋﻘﻞ و ﻫﻮش و ﻋﺎﻗﺒﺖﺑﻴﻨﻲ ﻫﻤﻪ ﻻﺷﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫ﻧﻮﺑﻬﺎري ﻫﺴﺖ ﺑﺎ ﺻ‪Ç‬ﺪرﻧﮓ ﮔ‪Ç‬ﻠﺰار و ﭼ‪Ç‬ﻤﻦ‬
‫ادﺑﺎري ﻣ‪Ç‬ﺎه دي ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺮك ﺳﺮد و ﺧﺸﻚ و‬
‫@ﻛﺸﺘﮕﺎن ﺧﻮاﻫﻴﺪ دﻳﺪن ﺳﺮﺑﺮﻳﺪه ﺟﻮق ﺟﻮق‬
‫اﻟﻌﺸ‪Ç‬ﺎق ﻣ‪Ç‬ﺮﺗﺪﻳﺪ ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ ﻫ‪Ç‬ﻲ ﻫ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫‪‬اﻳ‪ÇÇ‬ﻬﺎ ‪‬‬
‫ﺳﻮي ﭼﻴﻦ اﺳﺖ آن ﺑﺖ ﭼﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻃﺎﻟﺐ ﮔﺸﺘﻪاﻳﺪ‬
‫اﻳﻦ ﭼﻪ ﻋﻘﻠﺴﺖ اﻳﻨﻜﻪ ﻫﺮدم ﻗ‪Ç‬ﺼﺪ راه ري ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫در ﺧ‪ÇÇ‬ﺮاﺑ‪Ç‬ﺎت ﺑ‪Ç‬ﻘﺎ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع ﮔ‪Ç‬ﻮش ﺟ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺮك ﺗﻜ‪Ç‬ﺮار ﺣ‪Ç‬ﺮوف اﺑ‪Ç‬ﺠﺪ و ﺣ‪Ç‬ﻄ‪‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫از ﺷﺮاب ﺻ‪Ç‬ﺮف ﺑ‪Ç‬ﺎﻗﻲ ﻛ‪Ç‬ﺎﺳﺔ ﺳ‪Ç‬ﺮ ﭘ‪Ç‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫ﻓ‪Ç‬ﺮش ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ و ﻋ‪Ç‬ﺎﻗﻠﻲ از ﺑ‪Ç‬ﻬﺮ اﷲ ﻃ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫از ﺻﻔﺎت ﺑﺎ ﺧﻮدي ﺑﻴﺮون ﺷﻮﻳﺪ اي ﻋﺎﺷﻘﺎن‬
‫ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺸﺘﻦ را ﻣ‪Ç‬ﺤﻮ دﻳ‪Ç‬ﺪار ﺟ‪Ç‬ﻤﺎل ﺣ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫ﺷ‪Ç‬ﻤﺲاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﺧ‪Ç‬ﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪ ﺷ‪Ç‬ﻬﺎن‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺎ ﺷﻪ ﺗ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺰ‬
‫ﺟﺎن ﻓﺪا دارﻳﺪ و ﺗﻦ ﻗﺮﺑﺎن ز ﺑﻬﺮ وي ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‪1‬‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﻏﺰل ‪/7ê7‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪280‬‬

‫رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ و آن ﮔﺮوه از ﭘﻴﺮواﻧﺶ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ وي وﻓﺎدار ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻋﺸﻖ‪ ,‬رﺣﻤﺖ و ﻟﻄﻒ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ‪ ,‬ﺳﺎﻳﻪ ﻣﻲاﻓﻜﻨﺪ و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺎ را ﺗ‪Ç‬ﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺎﺳ‪ H‬ﺧﻴﺮ و زﻳﺒﺎ اﺳﺖ‪ ,‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺧﻮد ﻣﺤﻮري ﻣﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻊ از‬
‫دﻳﺪن اﻳﻦ اﻣﺮ ﺷﻮد‪ /‬رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻛﻪ در ﭘﺲ ﺣ‪Ç‬ﺠﺎب ﺗ‪Ç‬ﺠ ‪‬ﻠﻲ ﻗ‪Ç‬ﻬﺮ اوﺳﺖ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﺎ را‬
‫ﺑﻪﺳﻮي ارج ﺑﻬﺠﺖ و ‪Ô‬ﺳﺮور ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ /‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ,‬ﺑﺮ ﻣﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘ‪Ç‬ﺬﻳﺮاي "رﺣ‪Ç‬ﻤﺖ‬
‫ﻣﺴﺒﻮق" ﺣﻖ ﺷﻮﻳﻢ‪ ,‬از ﺑﻴﻢ آﻧﻜﻪ ﻣﺒﺎدا ﺗﺎ اﺑﺪ در ﺣ‪Ç‬ﺠﺎب ﺑ‪Ç‬ﺎﻗﻲ ﺑ‪Ç‬ﻤﺎﻧﻴﻢ‪ /‬وﻇ‪Ç‬ﻴﻔﺔ ﻣ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺑﻨﺎي ﺑﺸﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪﻟﻄﻒ اﺳﺖ ﻛﻪ از آن ﺑﺮآﻣﺪهاﻳﻢو ﺑﺪﻳﻦﻃﺮﻳﻖ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬
‫@ﻛﺜﺮات را ﺑﻪوﺣﺪت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﻨﻴﻢو ﺑﻪ ﻫﻤﺔ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺣﺠﺎبﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺻﻮرت‬
‫ﻣﻌﺸﻮق ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﻮرد اوﻟﻴﺎ ﻛﻪ راﻫﻨﻤﺎﻳﺎن آدﻣﻲ در اﻳﻦ ﺳﻠﻮك ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻨﺪ‪,‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﺳﺮاﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺧﻮي ﺑﺎ ﻣﺎ ﻛ‪Ç‬ﻦ و ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﻲﺧﺒﺮان ﺧ‪Ç‬ﻮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪Ô‬دم ﻫﺮ ﻣﺎده ﺧﺮي را ﭼ‪Ç‬ﻮ ﺧ‪Ç‬ﺮان ﺑ‪Ç‬ﻮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬اول و آﺧ‪ÇÇ‬ﺮ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ ازل ﺧ‪Ç‬ﻮاﻫ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﭼﻮن زن ﻓﺎﺣﺸﻪ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺗﻮ دﮔﺮ ﺷﻮي ﻣﻜﻦ‬
‫دل ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﻪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻫ‪Ç‬ﻮﺳﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ دل از آن ﺑ‪Ç‬ﺮﻧﻜﻨﻲ‬
‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻴﺮﻣﺮدا دل ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد ﺳﮓ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﻮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻫ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﺪانﺳ‪Ç‬ﻮ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﻪ درد‪ ,‬دوا ﻣ‪Ç‬ﻲﺧﻮاﻫ‪Ç‬ﻲ‬
‫وﻗﻒ ﻛﻦ دﻳﺪه و دل روي ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮي ﻣﻜﻦ‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﭽﻮ اﺷ‪ÇÇ‬ﺘﺮ ﺑ‪ÇÇ‬ﻤﺪو ﺟ‪Ç‬ﺎﻧﺐ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﺧ‪Ç‬ﺎرﺑﻨﻲ‬
‫ﺗﺮك اﻳﻦ ﺑﺎغ و ﺑﻬﺎر و ﭼﻤﻦ و ﺟ‪Ç‬ﻮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪281‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻮي و ﻣﻮﻟﻮ ‪‬ﻳﻪ‬

‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺎن ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﺎﻗﺎن ﺑ‪Ç‬ﻨﻬﺎدﺳﺖ ﺷ‪Ç‬ﻬﺎﻧﻪ ﺑ‪Ç‬ﺰﻣﻲ‬

‫اﻧ‪ÇÇ‬ﺪرﻳﻦ ﻣ‪ÇÇ‬ﺰﺑﻠﻪ از ﺑ‪ÇÇ‬ﻬﺮ ﺧ‪Ç‬ﺪا ﻃ‪Ç‬ﻮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣ‪ÇÇÇ‬ﻴﺮ ﭼ‪ÇÇ‬ﻮﮔﺎﻧﻲ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﺟ‪ÇÇ‬ﺎﻧﺐ ﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺪان آﻣ‪ÇÇ‬ﺪ‬
‫ﭘﻲ اﺳﺒﺶ دل و ﺟﺎن را ﻫﻠﻪ ﺟﺰ ﮔ‪Ç‬ﻮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫روي را ﭘ‪ÇÇ‬ﺎ@ك ﺑﺸ‪ÇÇ‬ﻮ ﻋ‪ÇÇ‬ﻴﺐ ﺑ‪Ç‬ﺮ آﻳ‪Ç‬ﻴﻨﻪ ﻣ‪Ç‬ﻨﻪ‬
‫ﻧﻘﺪ ﺧﻮد را ﺳ‪Ç‬ﺮه ﻛ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﻴﺐ ﺗ‪Ç‬ﺮازوي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺟ‪ÇÇ‬ﺰ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ آن ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﻟﺒﺖ داد ﻟﺐ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻣﮕﺸ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺟﺰ ﺳﻮي آن ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺗﻜﺖ داد ﺗﻜ‪Ç‬ﺎﭘﻮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫روي و ﻣﻮﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﺎن راﺳﺖ دروﻏﻴﻦ ﻣﻲدان‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻣﺸﺎن را ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻗ‪Ç‬ﻤﺮ روي زره ﻣ‪Ç‬ﻮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﻠﻮﺧﻴﺴﺖ رخ و ﭼﺸ‪Ç‬ﻢ و ﻟﺐ ﻋ‪Ç‬ﺎرﻳﺘﻲ‬
‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺶ ﺑ‪Ç‬ﻲﭼﺸﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪﺟﺪ ﺷ‪Ç‬ﻴﻮة اﺑ‪Ç‬ﺮوي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻗ‪Ç‬ﺎﻣﺖ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ ﺻ‪Ç‬ﻼ زد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع اﺑ‪Ç‬ﺪﻳﺴﺖ‬
‫ﺟﺰ ﭘ‪Ç‬ﻲ ﻗ‪Ç‬ﺎﻣﺖ او رﻗ‪Ç‬ﺺ و ﻫ‪Ç‬ﻴﺎﻫﻮي ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫دم ﻣ‪ÇÇ‬ﺰن ور ﺑ‪ÇÇ‬ﺰﻧﻲ زﻳ‪ÇÇ‬ﺮ ﻟﺐ آﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﺰن‬
‫دم ﺣﺠﺎﺑﺴﺖ ﻳﻜﻲ ﺗﻮ ﻛﻦ و ﺻﺪ ﺗﻮي ﻣﻜﻦ‪1‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,ê‬ﻏﺰل ‪/1992‬‬

 ‫دﻳﺒﺎﭼﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﻓﻴﻪ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‪1‬‬

‫ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‬

‫اﻟﺮ ﺣﻴﻢ‬
‫اﻟﺮ ﺣﻤﻦ ‪‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ ‪‬‬
‫واﻟﺴﻼم ﻋﻠﻲ اﻟﺸﺎﻫﺪ‬
‫اﻟﺤﻤﺪﷲ اﻟ‪‬ﺬي اﻇﻬﺮ اﻟﻮﺟﻮد و ﻣﻨﻪ ﺑﺪأ و ﻛﻞ ﺣﻤﺪ و اﻟﻴﻪ ﻳﻌﻮد واﻟﺼﻠﻮا¸ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻤﺤﻤﻮد و آﻟﻪ و اوﻟﻴﺎ‪Ä‬ﻪ ﺧﻠﻔﺎ¾ اﷲ ﻓﻲ ﻋﺎﻟﻢ اﻟﻐﻴﺐ واﻟﺸﻬﻮد‪/‬‬
‫واﻟﻤﺸﻬﻮد ﻟﻜﻞ ﻣﻮﺟﻮد‪ ,‬‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ,‬ﻣﺨﻔﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺴ‪Ç‬ﺘﻄﺎب از ﺗ‪Ç‬ﻘﺮﻳﺮات ﻟﺴ‪Ç‬ﺎن اﻟﻌ‪Ç‬ﺎرﻓﻴﻦ و‬
‫ﺳﺮه‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ اﻟﻤﺸﺘﻬﺮ ﺑﻤﻮﻟﻮي روﻣﻲ ‪‬ﻗﺪس ‪‬‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫ﺑﺮﻫﺎن اﻟﻮاﺻﻠﻴﻦ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل ‪‬‬
‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺸﻬﻮر‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﺨﺮاﻟﺴﻠﻒ و ﻧﻌﻢ اﻟﺨﻠﻒ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ارﺟﻤﻨﺪ اﻳﺸﺎن‬
‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ وﻟﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻴﺎﻧﺎﺗﻲ را ﻛ‪Ç‬ﻪ از ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي در‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻪ‬
‫ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻋﺪﻳﺪه ﺷﻨﻴﺪهاﻧﺪ اﺳﺘﻜﺘﺎب ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ,‬آن ‪Ô‬درر آﺑ‪Ç‬ﺪار و ﮔ‪Ç‬ﻮﻫﺮﻫﺎي‬
‫ﺷﺎﻫﻮار ﻛﻪ واﻟﺪ ﻣﺎﺟﺪ از دﻫﺎن ‪Ô‬ﮔﻬﺮﺑﺎر در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺣﻀﺎر اﻳﺜﺎر ﻣﻲﻧﻤﻮده و در ﺑﺎﻃﻦ‬
‫ﺑﺮاي ﻧﺜﺎر ﺑﺮ ﺳﺮ ﻳﺎر و ﺷﻬﺮﻳﺎر ﺧﻮد ﻣﻲرﻳﺨﺘﻨﺪ‪ ,‬آن وﻟﺪ ﻣﻤﺠﺪ‪ ,‬ﻟ‪Ã‬ﺎﻟﻲ ﻣﻨﺜﻮره را ﺟﻤﻊ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺳﺮﺷﺘﻪ‪ ,‬ﻣﻨﺘﻈﻢ و درج ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﻮده‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﺒﺤ‪¹‬اﻻﺑ‪Ç‬ﺮاري ﺳ‪Ç‬ﺎﺧﺘﻪ و‬
‫ﻧﻤﻮده در رﺷﺘﻪ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻣ‪Æ‬ﻟ‪ ‬ﻒ ﻋﺎرف‪ ,‬اﻳﻦ دﻳﺒﺎﭼﻪ را در اﺑﺘﺪاي ﻛﺘﺎب ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﺮاي ‪‬او ﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﺼﺤﻴﺢ و در ﺳﺎل ‪ 1333‬ﻗﻤﺮي ﭼﺎپ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و در اﻳﻨﺠﺎ ﻋﻴﻨ‪ H‬ﻧﻘﻞ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬درﺑﺎرة ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﻪ ﻓﺼﻞ دوم اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪28ê‬‬

‫‪‬ﻗﻼ د¸اﻻﺣﺮاري ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻫﻮاﺧﻮاﻫﺎن ﻣ‪Ç‬ﻌﺮﻓﺖ آوﻳ‪Ç‬ﺨﺘﻨﺪ‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫ﺟﻮاﻫﺮ را ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻋﻈﻤﺖ ﻗﺪرش ﻛﻪ ﺗ‪Ç‬ﻬﺪﻳﺪي ﻧ‪Ç‬ﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧ‪Ç‬ﻤﻮد و زﻳ‪Ç‬ﺎدﺗﻲ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﺤﺪود ﻧﻔﺮﻣﻮده‪ ,‬اﻗﺘﺒﺎس‬
‫ﻣﻌﻴﻦ و وﺻﻔﻲ ‪‬‬
‫ﻗﻴﻤﺘﺶ ﻛﻪ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻮد ﺑﻪ اﺳﻤﻲ ‪‬‬
‫ﺣ‪Ç‬ﻲ‪ 1‬ﻧ‪Ç‬ﻤﻮده اﺷ‪Ç‬ﺎره اﺟ‪Ç‬ﻤﺎﻟﻴﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻈﻤﺖ‬
‫‪Ç‬ﺒ ‪‬ﺪ ه ×ﻣ‪Ç‬ﺎ ا ‪Ö‬و ×‬
‫ﻟﻲ ‪‬ﻋ ‪Ö‬‬ ‫از آﻳﺔ واﻓﻲ ﻫﺪاﻳﻪ‪ :‬ﻓﺎ ‪Ö‬و ×‬
‫ﺣﻲ ‪‬ا ×‬
‫ﻣﺎﻓﻲاﻟﻜﺘﺎب ﻣﻦ اﻟﻜﻠﻤﺎت اﻟﺘﺎﻣﺎت ﻛﺮده ﺑﻪ ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ‪‬‬
‫ﻣﺴﻤﻲ ﻓﺮﻣﻮد‪ /‬اﻟﺤﻖ اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﻣﻤﻠﻮ از ﻟ‪Ã‬ﺎﻟﻲ و ﮔﻮﻫﺮ و ﻏﻮاﻟﻲ و ﻋﻨﺒﺮ و‬
‫ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن و اﻳﻦ درﻳﺎي ﺑﺴﻴﻂ ﺑﻲﻛﺮان را ﻛﻪ ‪‬‬
‫‪Ô‬در و ﻣﺮﺟﺎن و اﺻﻨﺎف ﻣﺮغ و ﻣﺎﻫﻲ و ﻧﻬﻨﮓ و اﻧﻮاع ﺣﻴﻮان اﺳﺖ ﺑﺪون ﺗ‪Ç‬ﻨﺎﻫﻲ و‬
‫ﻏﻴﺮ اﻳﻨﻬﺎ از ﻋﺠﺎﻳﺐ اﻟﻬﻲ ﺣ ‪‬ﺘﻲ آدم آﺑﻲ ﺑﻠﻜﻪ اﻧﺴﺎن ﺣﺴﺎﺑﻲ از ﺧﻀﺮ و ﻣﻮﺳﻲ در‬
‫ﻏﺮاب‪ 2‬و اﻟﻴﺎس در ﻗﻌﺮ آب و از ﻏﺮاﻳﺐ ﺑﻲﺣﺴﺎب در او ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﭼﺴﺎن ﻣﻲﺗﻮان‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮد و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺗﻮﺻﻴﻒ آن ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﺗﻮان آورد ﺟ‪Ç‬ﺰ آﻧﻜ‪Ç‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﻠﻚ‬
‫ﻓﻜﺮت در ‪‬ﮔﺮداب ﺣﻴﺮت اﻓﺘﺪ و ﻣﺴﺘﻐﺮق درﻳﺎي وﺣﺪت ﮔﺮدد‪ ,‬آن زﻣﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن رﺳﺎي ﺑﻲزﺑﺎﻧﻲ ﻳﻚدﻫﻦ ﺑﻪ ﭘﻬﻨﺎي ﻓﻠﻚ ﮔﺸﺎﻳﺪو ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﺑﻠﻨﺪ ﻓﺮﻳﺎد‬
‫زﻧﺪ و ﺑﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻪﻣﺎﻓﻴﻪ اﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﻮ ﻫ‪ÇÇ‬ﻮ‬ ‫اﻧﺪر او ﻫﺴﺖ آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ در او‬
‫زﺧﺎر دل ﺑﻪ رﺣ‪Ç‬ﻤﺖ ﻛ‪Ç‬ﺮدﮔﺎر ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﻨﺪ و در‬
‫ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل اﺑﺮار ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻗﻠﺰم ‪‬‬
‫آﺧ‪Ç‬ﺮاﻟﺰﻣ‪Ç‬ﺎن‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﺸﺘﻲ رﺳﻮل ﻣﺨﺘﺎر ﺑﺎ آل اﻃﻬﺎر او ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و از ﺧ‪Ç‬ﻄﺮ ﻃ‪Ç‬ﻮﻓﺎن ﻓ‪Ç‬ﺘﻨﺔ‬
‫ﻏﻮاص ﺑﺤﺮ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﮔﺸﺘﻪ ﮔﻮﻫﺮ ﻣ‪Ç‬ﻘﺼﻮد را ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﻒ آورده از ﻃ‪Ç‬ﺮﻳﻖ‬
‫رﺳﺘﻨﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ‪‬‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ واﺻﻞ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﻧﺠﺎت‬ ‫ﻓ ﺎﺿﺮ ب ‪‬ﻟﻬﻢ ﻃ‪‬ﺮﻳﻘ‪ H‬ﻓﻲ اﻟ‪Ö‬ﺒﺤﺮ ﻳﺒﺴ‪ H‬ﻻ ﺗﺨ×ﺎف د ر@ﻛ‪ H‬و ﻻ ﺗ ﺸﻲ‪3‬‬
‫× ‪  ×    Ô ‬ﺨ‪× Ö‬‬ ‫‪  Ö   â Ö Ô Ö  Ö ‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ /‬ﻓﺮﺿ‪ H‬ا@ﮔﺮ ﺑﻪﺧﺲو ﺧﺎري در آب ﺑﺮﺧﻮردﻧﺪ ﺣﻤﻞ ﺑﺮ وﺳﻌﺖ ﻣﺸﺮب ﻧﻤﻮده‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﻧﺠﻢ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :10‬و ﺧﺪا ﺑﻪ ﺑﻨﺪة ﺧﻮد ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ وﺣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ,‬وﺣﻲ ﻛﺮد‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻧﻮﻋﻲ ﻛﺸﺘﻲ ﻛﻪ در ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻏﺮاب )@ﻛﻼغ( ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪/‬‬

‫‪ /3‬ﺳﻮرة ﻃﻪ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ : 77‬و ﺑﺮ اﻳﺸﺎن در درﻳﺎ ﮔﺬرﮔﺎﻫﻲ ﺧﺸﻚ ﺑﺠﻮي‪ ,‬و ﻣﺘﺮس ﻛﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﻨﺪ و ﺑﻴﻢ ﺑﻪ دل راه ﻣﺪه‪/‬‬
‫‪28ë‬‬ ‫دﻳﺒﺎﭼﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﻓﻴﻪ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻳ‪Ç‬ﺨ‪Ö‬ﺮ ج ﻣ‪Ç‬ﻨﻬﻤﺎ اﻟﻠ‪ ÆÇ‬ﻟ‪ ÆÔ‬و اﻟ‪ÇÖ‬ﻤﺮﺟ ﺎن‪1‬‬ ‫ﺧﻮرده@ﮔﻴﺮي ﻧﻔﺮﻣﻮده ﺻ‪Ç‬ﺪف و ﺧ‪Ç‬ﺰف را ﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻊ از‬
‫‪Ô × Ö‬‬ ‫‪ Ô Ö‬‬ ‫‪ÔÖ  Ô Ô‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ‪ /‬ﻣﺜ‪ Â‬اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻮﻟﻮي در ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺎﻟﺨﻴﺮات ﺑﻮدن ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻ ﻋﻠﻲ)ع( ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻋﺎﻟﻲ ﻳﺎ ﻏﺎﻟﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺗﺎ ﻧﻘﺶ زﻣﻴﻦ ﺑﻮدو زﻣﺎن ﺑﻮد ﻋﻠﻲ ﺑﻮد‬ ‫ﺗﺎ ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد ﻋﻠﻲ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻮد‪2‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﺳﺨﺎ و ﻛﺮم وﺟﻮد ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬ ‫وﻟﻲ ﺑﻮد و وﺻﻲﺑﻮد ﻋﻠﻲ ﺑﻮد‬
‫ﺷﺎﻫﻲﻛﻪ ‪‬‬
‫اﻻوﻟﻴﻦ را آﺧﺮاﻻﺧﺮﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﻲﭘﻨﺪارد‬
‫ﺣﺎل ﻣﻨﺼﻒ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎور دارد ﻛﻪ او ‪‬اول ‪‬‬
‫ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻮﻻ)ع( ﻫﻢ ‪‬اول اﺳﺖ و ﻫﻢ آﺧﺮ‪ /‬وﻟﻲ ‪‬اول و آﺧﺮ ﺑﻮدن را‬
‫وﺻﻴﺖ ﺣﻀﺮت ﺧﺘﻤﻲ ﻣﺮﺗﺒﺖ را اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺎ ا ‪‬ﻣﺖ در‬
‫اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻤﻲدﻫﺪ و ‪‬‬
‫‪‬‬
‫اﺑﻘﺎ ﺻﻮرت اﺳﻼم ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺮﺳﺪ ا@ﮔﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﻜﻮﺷﺪ ﺑﺮاي‬
‫آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺎرت را ﺟﺎن ﻧﻮ دﻫﺪ و ﻧﺨﻞ ﺧﻼﻓﺖ را ﺛﻤﺮ ﺑﺨﺸﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫ﺣﺮص ﻣﻴﺮي و ﺧ‪Ç‬ﻼﻓﺖ ﻛ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬ ‫آﻧﻜﻪ او ﺗﻦ را ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻦﺳﺎن ﭘ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ اﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺮان را ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﺎﻳﺪ راه و ﺣﻜ‪Ç‬ﻢ‬ ‫زان ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻮﺷﺪ اﻧﺪر ﺟﺎه و ﺣﻜﻢ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ دﻫ‪ÇÇ‬ﺪ ﻧ‪ÇÇ‬ﺨﻞ ﺧ‪ÇÇ‬ﻼﻓﺖ را ﺛ‪Ç‬ﻤﺮ‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ اﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺮي را دﻫ‪ÇÇ‬ﺪ ﺟ‪ÇÇ‬ﺎن دﮔ‪ÇÇ‬ﺮ‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد در ﺣﺐ دﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺎ ﻣ‪ÇÇ‬ﺘﻬﻢ‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫ﺟ‪ÇÇ‬ﻬﺪ ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﺘﺢ ﻣ ‪‬ﻜ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻌﺠﺐ اﺳﺖ از‬
‫وﻟﻲ ﺑﻌﻀﻲ اﺷﺎرات و ﻛﻨﺎﻳﺎت در اﺷﻌﺎر ﺧﻮد دارد ﻛﻪ ﺟ‪Ç‬ﺎي ﺑﺴ‪Ç‬ﻲ ‪‬‬
‫ﺷ ﺸ ﻘ ‪ ¹‬ﻫ ‪ Ç‬ﺪ ر ت‪4‬‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ زﺑﺎن ﮔﺸﻮده‪:‬‬
‫‪Ç ‬ﻘ‪Ö    Õ   Ö‬‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻔﻆ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻔﺮﻣﻮده و در ﻣﻘﺎم ‪‬‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻓﺮﻣﻮده‪:‬‬
‫اي ﭘﺲ از ﺳﻮ¾اﻟﻘﻀﺎ¾ ﺣﺴﻦ اﻟﻘﻀﺎ¾‪5‬‬ ‫راز ﺑﮕﺸ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ اي ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﻲ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﺗﻀﻲ‬

‫رﺣﻤﻦ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :22‬از آن دو‪ ,‬ﻣﺮوارﻳﺪ و ﻣﺮﺟﺎن ﺑﻴﺮون ﻣﻲآﻳﺪ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ×‬
‫ﻛﻠﻴ ﺎت ﺷﻤﺲ ‪‬اﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/120‬‬
‫اﻟﻬﻴﻪ ) ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬‬
‫‪ /2‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/39ì3 Ç 39ì0‬‬

‫‪ /ê‬ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ,‬ﺧﻄﺒﺔ ﺳﻮم‪ :‬ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻮرﻳﺪ‪/‬‬

‫‪ /ë‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3771‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪28ì‬‬

‫ﻛﻠﻴﺎتﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ در ﻫﻨﺪ‬

‫و در دﻳﻮان ﺑﺰرگ اﺷﻌﺎر اﻳﺸﺎن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻃﺒﻊ رﺳﻴﺪه‪ ,‬در ﺿﻤﻦ ﻏﺰﻟﻲ درج اﺳﺖ‪:‬‬
‫آﻧﻜﻪ در راه ﻋﻠﻲ ﭘﺎي ﭼﻪ ﺳ‪Ç‬ﻠﻤﺎن دارد‬ ‫ﻧ‪Ç‬ﺒﻲ ﻛ‪Ç‬ﺮد وﻓ‪Ç‬ﺎ‬
‫او ﻛ‪Ç‬ﺪاﻣﺴﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ آل ‪‬‬
‫ﺣﻮضﻛﻮﺛﺮ ﺑﻪﻟﺐ ﭼﺸﻤﻪ ﺣﻴﻮان دارد‬ ‫آن ﻋﻠﻲ‪Ä‬ﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﮔﺮﻣﺎي ﻗ‪Ç‬ﻴﺎﻣﺖ ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﻲ‬
‫زاﻧﻜﻪ ﻟﻄﻒ و ﻛﺮﻣﺶﻧﻲ ﺣ‪Ç‬ﺪ وﭘ‪Ç‬ﺎﻳﺎندارد‬ ‫ﻳﺎربازدﺳﺖﻋﻠﻲدهﻫﻤﻪراآبﺣ‪Ç‬ﻴﺎت‬
‫ﺧﺎﻃﺮم روﺿ‪Ç‬ﺔ ﺳ‪Ç‬ﻠﻄﺎن ﺧ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺎن دارد‬ ‫ﻣﺪﺗﻲ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺧﺴﺘﻪ دﻟﻚ ﻣﺤﺮوﻣﻢ‬
‫‪‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺮان دارد‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮﻧﺪهﺗﺮ از ﺧ‪Ç‬ﻨﺠﺮ ‪‬‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻄﻖ ‪‬‬ ‫ﺷﻤﺲﻣﺴﻜﻴﻦ ﻋﻠﻲ اوﺳﺖ ﻛﻪ در راه ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫ﻋﺠﺐ اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن اﺻﺤﺎب ﺑﺎوﻓﺎ‪ ,‬ﺳﻠﻤﺎن را اﻧﺘﺨﺎب ﻓﺮﻣﻮده‪ ,‬ﺧﺪا داﻧ‪Ç‬ﺎ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﺑﻮده ا@ﮔﺮﭼﻪ ذ@ﻛﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﺧﺮاﺳﺎن اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫را آﺳﺎن ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ /‬از اﻳﻦ ﻋﺠﺐﺗﺮ در ﻏﺰل دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫@ﮔﺮز ﻓﺮﻳﺪوﻧﻲ ﻛﺸﻢ ﺿ ‪‬ﺤ ﺎ@ك را ﺳﺮ ﺑﺸﻜﻨﻢ‬ ‫اﻣﺮوز ﺳﺮﻣﺴﺖ آﻣﺪم ﺗﺎ دﻳﺮ را در ﺑﺸﻜﻨﻢ‬
‫آﺗﺶ زﻧﻢ در ﺑ‪Ç‬ﺘﻜﺪه ﺑ‪Ç‬ﺘﻬﺎي آزر ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬ ‫اﻣﺮوز ﺳﺮﻣﺴﺖ آﻣﺪم ﺗﺎ دﻳﺮ را وﻳﺮان ﻛﻨﻢ‬
‫@ﻛﺎﻓﺮ ا@ﮔﺮدﺳﺘﻢﻛﺸﺪﻣﻦدﺳﺖ ﻛﺎﻓﺮﺑﺸﻜﻨﻢ‬ ‫اﻣﺮوزﺳﺮﻣﺴﺖآﻣﺪمﻣﺴﺖ زﺑﺮدﺳﺖ آﻣ‪Ç‬ﺪم‬
‫ﭘﻴﻤﺎن ﺑﻪﺣﻴﺪر ﺑﺴﺘﻪام ﻣﻦﻋﻬﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﺸﻜﻨﻢ‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻢ‬
‫اﻣﺮوز ﺳﺮﻣﺴﺖ آﻣ‪Ç‬ﺪم ﻧ‪Ç‬ﻮر ‪‬‬
‫اﻟﺴﺮ واﻟﺨﻔﻴﺎﺗﻲ "ﺧﺪا‬
‫ﺑﺎراﻟﻬﺎ‪ ,‬ﭘﺮوردﮔﺎرا‪ ,‬ﺧﺪاوﻧﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ ﺗﻮ ﻋﺎﻟﻢ ‪‬‬
‫ﻣﻌﻤﺎ ﭘﺮده ﺑﺮدار"‪ /‬واﻗﻌ‪ H‬ﺧﻴﻠﻲ ﺟﺎي ﺣﻴﺮت اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﺴﺘﻲ‪Ä‬ﻲ ﭘﻴﺶ آﻣﺪه‬
‫را زﻳﻦ ‪‬‬
‫@ﻛﻪ ﻣﺪاﻫﻨﻪ ﺑﺎ اﻫﻞ زﻣﺎن ﺧﻮد ﻧﻨﻤﻮده در دﻳﺮ و ﺑ‪Ç‬ﺘﻬﺎي آزر و ﺳ‪Ç‬ﺮ و دﺳﺖ و ﻋ‪Ç‬ﻬﺪ‬
‫اﻟﻬ‪Ç‬ﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻜﻨﺪ‪ /‬ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻴﻬﺶ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﮔﺎﻫﻲ اﻫﻞ ﺣ‪Ç‬ﺎل را از ﻏ‪Ç‬ﻠﺒﺔ واردات ‪‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻲ ﺷﺒﻪاﻟﺠﻨﻮن دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻲﺧﻮد ﺷ‪Ç‬ﺪه ﺑ‪Ç‬ﻲاﺧ‪Ç‬ﺘﻴﺎر ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن اﺳ‪Ç‬ﺮار‬
‫ﺷ‪Ç‬ﻄﺤﻴﺎت ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺳﺨﻦﻫﺎي ﻏﺮﻳﺒﻪ ﻣﻲﺳﺮاﻳ‪Ç‬ﺪ‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦﮔﻮﻧﻪ ﻛ‪Ç‬ﻠﻤﺎت را‬
‫ﻣﺜﻞ‪ ///‬ﻣﺎ اﻋﻈﻢ ﺷﺄﻧﻲ و ﻟﻴﺲ ﻓﻲ ‪Ô‬ﺟ ‪‬ﺒ‪Ç‬ﺘﻲ ﺳﻮاه‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ‪:‬‬
‫‪287‬‬ ‫دﻳﺒﺎﭼﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﻓﻴﻪ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬

‫ﺻﺪ ﺧﻢ ﻣﻲدر ﺳﺮ وﻣﻐﺰ آن ﻧﻜﺮد‪1‬‬ ‫ﻣﺴ‪ÇÇ‬ﺘﻲ‪Ä‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ز ﺑ‪Ç‬ﻮي ﺷ‪Ç‬ﺎه ﻓ‪Ç‬ﺮد‬

‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺬر ﺧﻮد را در ﻏﺰل دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫اﻣﺮوز ﻫﻢﭼﻮن آﺻﻔﻢ ﺷﻤﺸﻴﺮ و ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﺎن در ﻛ‪Ç‬ﻔﻢ‬
‫ﺗﺎ ﮔ‪Ç‬ﺮدن ﮔ‪Ç‬ﺮدﻧﻜﺸﺎن در ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ ﺳ‪Ç‬ﻠﻄﺎن ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫روزي دو ﺑﺎغ ﻃﺎﻏﻴﺎن ﮔﺮ ﺳ‪Ç‬ﺒﺰ ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﻲ ﻏ‪Ç‬ﻢ ﻣ‪Ç‬ﺨﻮر‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ اﺻ‪ÇÇ‬ﻞﻫﺎ و ﺑ‪Ç‬ﻴﺨﺸﺎن از راه ﭘ‪Ç‬ﻨﻬﺎن ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫@ﮔﺮ ﭘﺎﺳﺒﺎن ﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻫﻲ در دم ﺑﺮﻳﺰم ﺧ‪Ç‬ﻮن وي‬
‫درﺑﺎن ا@ﮔﺮ دﺳﺘﻢ ﻛﺸﺪ ﻣﻦ دﺳﺖ درﺑ‪Ç‬ﺎن ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫ﺧﻮان ﻛﺮم ﮔﺴﺘﺮدهاي ﻣ‪Ç‬ﻬﻤﺎن ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺸﻢ ﻛ‪Ç‬ﺮدهاي‬
‫@ﮔﻮﺷﻢ ﭼﺮا ﻣ‪Ç‬ﺎﻟﻲ ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﮔ‪Ç‬ﻮﺷﺔ ﻧ‪Ç‬ﺎن ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫ﻧﻲ ﻧﻲ ﻣﻨﻢ ﺑﺮ ﺧﻮان ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺳ‪Ç‬ﺮ ﺧ‪Ç‬ﻴﻞ ﻣ‪Ç‬ﻬﻤﺎﻧﺎن ﺗ‪Ç‬ﻮ‬
‫ﺟﺎﻣﻲ دو ﭘﺮ ﻣﻲ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺗﺎ ﺷ‪Ç‬ﺮم ﻣ‪Ç‬ﻬﻤﺎن ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫ﭼﻮن ﻣﻦ ﺧﺮاب و ﻣﺴﺖ را در ﺧﺎﻧﺔ ﺧﻮد ره دﻫﻲ‬
‫ﭘﺲ ﻣﻲﻧﺪاﻧﻲ اﻳ‪Ç‬ﻦﻗﺪر اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ آن ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫اي آﻧﻜﻪ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺟ‪Ç‬ﺎن ﻣ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﻠﻘﻴﻦ ﺷ‪Ç‬ﻌﺮم ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻲ‬
‫@ﮔﺮ ﺗﻦ زﻧﻢ ﺧﺎﻣﺶ ﻛﻨﻢ ﺗﺮﺳﻢ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺸﻜﻨﻢ‪2‬‬

‫ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﭼ‪ÇÇ‬ﻪ اﻣ‪Ç‬ﺮوز ﺑ‪Ç‬ﺮﻳﺰم‪ ,‬ﺷﻜ‪Ç‬ﻨﻢ ﺗ‪Ç‬ﺎوان ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬
‫ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﭼ‪ÇÇ‬ﻪ اﻣ‪ÇÇ‬ﺮوز ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻮﻳﻢ ﺑﻜ‪ÇÇ‬ﻨﻢ ﻣ‪ÇÇ‬ﻌﺬورم‪3‬‬

‫وﻟﻲ ﺑﺎز ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/ì73‬‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ﺻﺺ ‪) 222 Ç 221‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /2‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ص ‪/2ê2‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪288‬‬

‫ﻋﻬﺪي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻖ ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﻪام ﺗ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺮدﻧﻢ آن ﻧﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬

‫از ﻫﺮ ﺳﮕﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻨﻢ ﮔﺮ ﻋﻬﺪ و ﭘ‪Ç‬ﻴﻤﺎن ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫ﻗ‪Ç‬ﺮآن و ﻗ‪Ç‬ﻮل ﻣ‪Ç‬ﺼﻄﻔﻲ ﻧﺸﻜﺴﺖ ﻣ‪Ç‬ﺮد راه دﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﻪ آن ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ اﻳﻦ ﻣﻲدان ﻛﻪ آﺳﺎن ﺑﺸﻜﻨﻢ‬
‫ﻓﺮﻣﺎن ﺷﻴﻄﺎن ﺑﺸﻜﻨﺪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮد ﺣ‪Ç‬ﻖ ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﭼﻮن ﻣﺮدان ﺣﻖ ﻓﺮﻣﺎن ﺷ‪Ç‬ﻴﻄﺎن ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫ﭼﻮن ﭘﻴﺮ ﭘﻨﺪم ﻣ‪Ç‬ﻲدﻫﺪ از ﺟ‪Ç‬ﺎن ﻗ‪Ç‬ﺒﻮل آﻳ‪Ç‬ﺪ ﻣ‪Ç‬ﺮا‬
‫@ﻛﻲ ره ﺑﻪ ﭘﻴﺮان ﻣﻲﺑﺮم ﭼﻮن ﻋﻬﺪ ﭘﻴﺮان ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫ﻋﻬﺪي ﻛﻪ ﺑﺎ ﺷﻴﺮ ﺧﺪا ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﺎن دارم ﻧﮕ‪Ç‬ﺎه‬
‫ﻋﻬﺪ ﺧﺪا ﺑﺸﻜﺴﺘﻪام ﮔ‪Ç‬ﺮ ﻋ‪Ç‬ﻬﺪ و ﭘ‪Ç‬ﻴﻤﺎن ﺑﺸﻜ‪Ç‬ﻨﻢ‬
‫راﺳﺘﻲ ﻛﻪ ﻋﺠﺐ ﻛﺎرش ﺑﻪ ﺑﺸﻜﻦ ﺑﺸﻜﻦ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺨﻮاﻫ‪Ç‬ﻴﻢ‬
‫درﺳﺘﻜﺎري و ﺷﻜﺴﺘﻪﺑﻨﺪي ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺎز ﻣﻄﻠﺐ درﺳﺖ ﺑﻪدﺳﺖ ﻧﻤﻲآﻳﺪ; ا@ﮔﺮﭼﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ ارزد ﺑﻪ ﺻﺪ ﻫﺰار درﺳﺖ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻮردي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻜﺴ‪Ç‬ﺘﮕﻲ‪ ,‬درﺳ‪Ç‬ﺘﻲ و‬
‫دوﺳﺖ دل ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲدارد دوﺳﺖ"‪ :‬ا ‪‬ﻧ‪Ç‬ﺎ ‪‬ﻋﻨﺪ ‪Ô‬اﻟﻤ ‪Ö‬ﻨﻜ‪ ‬ﺴﺮ ‪ ¸‬ﻗ‪ Ô‬ﻠﻮﺑﻬﻢ‪/‬‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪" /‬آن‬
‫ﺻﺪ درﺳﺘﻲ در ﺷﻜﺴﺖ ﺧﻀﺮ ﻫﺴﺖ‪1‬‬ ‫‪Ç‬ﻀﺮ در ﺑ‪Ç‬ﺤﺮ ﻛﺸ‪Ç‬ﺘﻲ را ﺷﻜﺴﺖ‬
‫‪‬‬ ‫@ﮔﺮ ‪‬ﺧ ‪‬‬
‫ﺣﻖ ﻛﻨﺪ آﺧﺮ درﺳﺘﺶ ﻛﻮ ﻏ‪Ç‬ﻨﻲ اﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺷﻜﺴ‪Ç‬ﺘﻪ ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﻪ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻨﻲ اﺳﺖ‬
‫اﺷﻜﺴﺘﻪ ﺑﺎش‪3‬‬ ‫آب و روﻏﻦ ﺗﺮك ﻛﻦ‬ ‫ﺗﻮ ﻫﻢ ايﻋﺎﺷﻖ ﭼﻮ ﺟﺮﻣﺖ ﮔﺸﺖ ﻓﺎش‬
‫ﭘﺲ ﻋﺎﻗﻼن را ﻳﻚ اﺷﺎرت ﺑﺲ ﺑﻮد‪ /‬ا@ﮔﺮﭼﻪ‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺮدم اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺣﺴ‪Ç‬ﺮت ﻓ‪Ç‬ﻬﻢ درﺳﺖ‪4‬‬ ‫آﻧﭽﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﺑﻪ ﻗﺪر ﻓ‪Ç‬ﻬﻢ ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/237‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3êê‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3êì‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2099‬‬

‫‪289‬‬ ‫دﻳﺒﺎﭼﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﻓﻴﻪ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬

‫ﺗﻮﺳﻞ و ﺳ‪Ç‬ﻼم ﺑ‪Ç‬ﻪ‬

‫اﻣﺎرات و اﺷﺎرات و دﻻﻳﻞ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ ﻋﻼوهﺑﺮ ﺗﺼﺮﻳﺢ و ‪‬‬
‫ا‪Ä‬ﻤﻪ اﺛﻨﺎﻋﺸﺮ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﻧﺪارد‪/‬‬
‫‪‬‬
‫@ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﺑﺤﺮ در ﺳﺒﻮ ﻣ‪Ç‬ﻤﻜﻦ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻠﻲ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣ‪Ç‬ﻤﻜﻦ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬
‫ا ‪‬ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ داﻧ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺜﻞ او ﻣ‪Ç‬ﻤﻜﻦ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ذات ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ واﺟ‪Ç‬ﺒﻲ ﻧﺸ‪Ç‬ﻨﺎﺳﻢ‬
‫ﺳ‪Ç‬ﺮ اﻟﻪ‬
‫زﻳ‪ÇÇ‬ﺮا ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﻛﺲ آ@ﮔ‪ÇÇ‬ﻪ ﻧﺸ‪Ç‬ﺪ از ‪‬‬ ‫ﺳ‪Ç‬ﺮ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ ﻛﺲ آ@ﮔ‪Ç‬ﺎه‬
‫روﻣ‪ÇÇ‬ﻲ ﻧﺸ‪Ç‬ﺪ از ‪‬‬
‫ﻻ ﺣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮل و ﻻ ﻗ‪ÇÇÇÇ‬ﻮ¸ ا ‪‬ﻻ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﷲ‪1‬‬ ‫ﻳﻚ ﻣﻤﻜﻦ و اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺻﻔﺎت واﺟﺐ‬
‫‪ ‬‬
‫وﻟﻲ ﻳﻚ دﻟﻴﻞ ‪‬ﻟﺒﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ در ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺎ@ﮔﺰﻳﺮ از اﺷﺎره ﺑﻪ آن ﻫﺴﺘﻢو‬
‫آن آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮﺑﻴﻨﺎن از ﻋﺎ ‪‬ﻣﻪ ﻛﻪ ﻛﻤﺎﻻت ﻣﻌﻨﻮﻳﻪ را در ر‪Å‬ﺳ‪Ç‬ﺎ و ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﺎن ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫ا@ﻛﺜﺮﻳﺖ‪ ,‬ﺟﺎﻫﻠﻴﺖ ﻳﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ﻇﺎﻫﺮﻳﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﺮط ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ و از آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻨﻈﻴﻤﺎت‬
‫اﺟﻤﺎع ﻋﻮام را ﻣﺪرك ﻗﻄﻌﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ‪ ,‬رﻳﺎﺳﺖ آﻧﻬﺎ را ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و از آﻧﺠﺎ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻤﺴﻚ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻤﻮﻣﺎت‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺑﺎ اوﻟﻴﺎي ﺳﺎﺑﻘﻴﻦ ﻧ‪Ç‬ﺪارﻧ‪Ç‬ﺪ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻪ راﺑﻄﺔ آﺷﻨﺎﻳﻲ و‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﻜﻪ در ﻣﺼﺪاﻗﺶ در ﺷﺒﻬﻪو ﭘﻨﺪارﻧﺪ وﻟﻲ اﻫﻞ ﺑﺎﻃﻦو ﻃﺮﻳﻖ ﻛﻪ ﻛﻤﺎﻻت‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ را ﻣﻨﺤﺼﺮ‬
‫اﻟﻬﻴﻪ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻃﺮﻳﻖ ‪‬‬
‫ﻋﻘﻠﻴﻪ را ﻣﻴﺰان رﻳﺎﺳﺖ ‪‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﻪ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻨﻮد ‪‬‬
‫اﻟﻬ‪Ç‬ﻴﻪ‬
‫ﻧﺺ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮ ﻻﺣﻖ ﻣ‪Ç‬ﻲداﻧ‪Ç‬ﻨﺪ و اﻓﻜ‪Ç‬ﺎر ﻋ‪Ç‬ﺎ ‪‬ﻣﻪ را ﻣ‪Ç‬ﻨﺸﺎ¾ اﺛ‪Ç‬ﺮ در رﻳ‪Ç‬ﺎﺳﺖ ‪‬‬
‫ﺑﻪ ‪‬‬
‫رﺑﺎﻧﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ اﺟﺎزه ﺑﻮده از ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‬
‫ﻧﻤﻲداﻧﻨﺪ‪ /‬از اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺟﻠﻴﻠﻪ ﻋﻠﻤﺎي ‪‬‬
‫رواﻳﺘﻲ و ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﺗﺎ ﺷﻴﺦ ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ و ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ‪ ,‬ﻣﺸﺎﻳﺦ اﺟﺎزه داﺷﺘﻪ‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﻪ اﺟ‪Ç‬ﺎزة‬
‫ﻋﻠﻴﻬﻢاﻟﺴﻼم ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪو ﻛﻤﺎل‬
‫‪‬‬ ‫ا‪Ä‬ﻤﻪ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ‬
‫ﺧﻮد را ﻳﺪ‪ G‬ﺑﻴﺪ و ﻧﻔﺴ‪ H‬ﺑﻨﻔﺲ ﺗﺎ زﻣﺎن ‪‬‬
‫دﻗ‪‬ﺖ در ﻣ ‪‬ﺘﺼﻞ و ﻣﻨﻀﺒﻂ ﺑﻮدن اﺟﺎزه دارﻧﺪ ﻛﻪ راﻫﺮوان ﺑﻌﺪ از اﻓﺘﻘﺎد راﻫﻨﻤﺎي ‪‬اول‬
‫ﺿﺎﻳﻊ و ﻣﻌﻄ‪‬ﻞ ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در اﺧﺒﺎر اﺳﺖ در ﻣﻘﺎم اﻧﻜﺎر ﻛﻪ‪ :‬ﻫ ‪Ö‬ﻞ ‪‬‬
‫ﺿ ‪‬ﻴﻊ رﺳﻮ ‪Ô‬ل اﷲ ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﻦ‬
‫اﻟﺮ ﺟﺎل ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﻦ ا‪ ÔÑ‬ﻣ‪Ç‬ﺘﻪ‪ /‬اﻧﺼﺎف ﺑﺪﻫﻴﺪ ا@ﮔﺮ ﺣﺎ@ﻛﻢ ﻳﻚ ﻗﺼﺒﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ از ﻣﻴﺎن ﻣﺮدم‬ ‫‪‬ﺻﻼب ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﻲ ا‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﺮود از او ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﻛﻴﺴﺖ? ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺜ‪ Â‬ﻫﺮ ﻛﻪ ﺧﻂﺧﻮان‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪) ê2ë‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /1‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪290‬‬

‫و ﺧﻂﻧﻮﻳﺲ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ! ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﺪن و ﻧ‪Ç‬ﻮﺷﺘﻦ اﻣ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﻬﻞ‬
‫ﻫﻤﺖ ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺗﺤﺼﻴﻠﺶ آﺳﺎن اﺳﺖ ﻣﺨﺼﻮﺻ‪H‬‬
‫اﻟﻮﺻﻮﻟﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪاﻧﺪك ﺻﺮف ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﺼﺪ رﻳﺎﺳﺖ ﺑﺮ اﻗﺮان ﻋﻼوهﺑﺮ رﻳﺎﺳﺖ دﻳﻨﻴﻪ ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ دارد‪ ,‬آن زﻣﺎن‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺴﻴﺎري ﺧﻂ و ﺳﻮاد ﺧﻮد را ﻣﻌﻴﺎر ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ دﻋﻮي ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و‬
‫ﺗﺼﺮف ﻛﺮدن در ﺟﺎن و ﻣﺎل ﻣﺮدم ﺑﺎب ﺗﻨﺎزع‬
‫ﻣﻴﺎن ﺧﻮدﺷﺎن در ‪‬او ‪‬ﻟﻴﺖ و اوﻟﻮﻳﺖ ‪‬‬
‫ﺑﺎز ﻣﻲﺷﻮد و اﺗﺒﺎع آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﺎن ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﻓﺘﺎده ﻣﺎل و ﺧﻴﺎل ﻣﺮدم ﺑﻲﺣﺎل ﭘﺎﻳﻤﺎل‬
‫و رﺑﻮدة اﺑﻄﺎل ﻣﺮدم ﺑﻄ‪‬ﺎل ﺷﺪه ﻫﺮج و ﻣﺮج ﻏﺮﻳﺒﻲ آﺷﻜﺎر ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺮدد‪ ,‬ﻋ‪Ç‬ﺎﻗﺒﺖ آن‬
‫ﻗﺼﺒﻪ را وﻳﺮاﻧﻪ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﺮنﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻔﺎع ﻧﺒﺎﺷﺪ آن وﻗﺖ ﭼﻘﺪر ﻋﻘﻼ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺣﺎ@ﻛﻢ ‪‬اول ﻗﺼﺒﻪ‪ ,‬ﺧﻮرده@ﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮدهودرﺣﻘﻴﻘﺖﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺿﺎﻳﻌﺎترا ﺑﻪ اوﻣﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ /‬ﺣﺎل ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎور ﻣﻲﺗﻮان ﻧﻤﻮد ﻛﻪ آن ﻛﺲ ﻛﻪ ا@ﻛﻤﻞ و اﻋﻘﻞ زﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‬
‫اﻣﺮ وﻻﻳﺖ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺧﻠﻖ ﻋﺎﻟﻢ را ﻣﻬﻤﻞ و ﻣﻌﻄ‪‬ﻞ ﮔ‪Ç‬ﺬارده ﺑ‪Ç‬ﻪ اﺧ‪Ç‬ﺘﻴﺎر ﺧ‪Ç‬ﻠﻖ ﺑ‪Ç‬ﻲﺗﻤﻴﺰ‬
‫وا@ﮔﺬار ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﺎ اﻣﺮﺳﻬﻞ اﻟﻮﺻﻮﻟﻲ را ﻛﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻴﻦ ﻣ‪Æ‬ﻣﻦو ﻏﻴﺮﻣ‪Æ‬ﻣﻦ اﺳﺖ ﻣﻴﺰان‬
‫رﻳﺎﺳﺖ دﻳﻨﻲ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ /‬ﺣﺎﺷﺎ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ آن ﻋﺎﻗﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﺑﺼﻴﺮت دﻟﺴﻮز‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻌﻴﻦ ﺗ‪Ç‬ﻮﺻﻴﻒ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ و اﺷﺎراﺗ‪Ç‬ﻲ ‪‬‬
‫ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻠﻖ‪ ,‬ﭼﻨﺎن واﻟﻲ ﻻﺣﻖ را ﺑﻪ اﻣﺎراﺗﻲ ‪‬‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﺮدﻳﺪي و ﺷﺒﻬﻪاي ﺑﺮاي ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﻧﻴﺎﻳﺪ و ﺑﻪواﺳﻄﺔ اﻧﺤﺼﺎر‬
‫ﻧﺺ و اﺟﺎزه اﻫﻠﺶ‪ ,‬ﻧﺎاﻫﻼن دﻋﻮي اﻫﻠﻴﺘﻲ ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻤﻮد درﺣ‪Ç‬ﻘﻴﻘﺖ آن‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺳﺪي ﺳﺪﻳﺪ از آﻫﻦ و ‪Ô‬ز ‪Ô‬ﺑﺮاﻟﺤﺪﻳﺪ‪ 1‬ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﻨﺪد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻳﺄﺟ‪Ç‬ﻮج و‬
‫اﺳﻜﻨﺪر ﻋﺎﻟﻢ@ﮔﻴﺮ ﭼﻨﺎن ‪‬‬
‫ﻣﺄﺟﻮج را ﺑﻪ@ﻛ ‪‬ﻠﻲ راه ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﻤﻠﻜﺖ او ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﻪ ﺷ‪Ç‬ﻮد و از ﺳ‪Ç‬ﻨﮕﺮ‪ 2///‬ﻣﺄﻳ‪Ç‬ﻮﺳﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﺺ را‬
‫ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ ﺣﺎل ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻓﻘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪاو ﻧﺴﺒﺖ داد ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺣﺠﺖ ﻣﻲﭘﻨﺪارد‪ /‬آﺧﺮ ﻣﻮﻟﻮي ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﻧﻴﺴﺖ و اﺟﻤﺎع را ‪‬‬

‫‪ /1‬آﻫﻦ@ﭘﺎرهﻫﺎ‪/‬‬

‫‪ /2‬ﺧﻮاﻧﺪه ﻧﺸﺪ‪/‬‬
‫‪291‬‬ ‫دﻳﺒﺎﭼﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﻓﻴﻪ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬

‫ﭘﺲ ﺣﺴ‪Ç‬ﺪ ﻧ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ را از ﻗ‪Ç‬ﺒﻮل‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﻲ رﺳ‪Ç‬ﻮل‬

‫‪‬‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﻘﺮر ﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ‪‬‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻗ‪Ç‬ﻴﺎﻣﺖ آزﻣ‪Ç‬ﺎﻳﺶ دا‪ÇÄ‬ﻢ اﺳﺖ‪1‬‬ ‫ﭘﺲ ﺑﻪﻫﺮ دوري وﻟﻲ‪Ä‬ﻲ ﻗﺎ‪Ä‬ﻢ اﺳﺖ‬
‫ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﻬﺮه ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‪2‬‬ ‫ﻫﺮ ﻛﻪ را او‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺮ وﻟﻲ را ﻫ‪ÇÇ‬ﻢ وﻟﻲ ﺷ‪Ç‬ﻬﺮه ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﻋﻠﻲ ﻣﻮﻻه را ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮده‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﺷﺮﻳﻒ ﻧﺒﻮي‪ :‬ﻣ ‪Ö‬ﻦ ‪Ô‬ﻛ ‪Ö‬ﻨ ‪Ô‬‬
‫ﺖ ‪‬ﻣﻮﻻه ‪‬ﻓ ×ﻬﺬا ﱞ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺎم ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد وان ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻ ﻧ‪Ç‬ﻬﺎد‬ ‫زﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﺳ‪ÇÇ‬ﺒﺐ ﭘ‪Ç‬ﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎ اﺟ‪Ç‬ﺘﻬﺎد‬
‫اﺑﻦ ﻋﻢ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻي اوﺳﺖ‪3‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻫﺮﻛﺲرا ﻣﻨﻢ ﻣﻮﻻو دوﺳﺖ‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﺑﻌﻀﻲ ﻛﻪ ﺗﻮاﺗﺮ ﺧﺒﺮ ﻏﺪﻳﺮﺧﻢ را ﻣﻨﻜﺮﻧﺪ‪ ,‬ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺑﻪ ﻗﻄﻌﻲ ﺑﻮدن آن‬
‫ﺗﺼﺮف ﺑ‪Ç‬ﻮدﻧﺪ‪,‬‬
‫اوﻟﻲ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻧﻤﻮده و ﻧﻬﺎد ﻓﺮﻣﻮده و ﭼﻮن ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻨﻜﺮ دﻻﻟﺖ ﻣﻮﻻ ﺑﺮ ×‬
‫اوﻟﻮﻳﺖ ﻓﺮﻣﻮده‪ ,‬ﻓﺮﻣﻮد‪:‬‬
‫ﺗﺼﺪﻳﻖ ‪‬‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﺪ رﻗ‪ÇÇ‬ﻴﺖ زﭘ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﺪ‪4‬‬ ‫@ﻛﻴﺴﺖ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻ آنﻛ‪Ç‬ﻪ آزادت ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬ﻻ ﻋﺘﻖ ‪‬اﻻ ﻓﻲ ﻣﻠﻚ‪ ,‬ﺑﻌﺪ از آن‬
‫‪‬‬ ‫و ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ آزادي‪ ,‬ﻓﺮع‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪ÆÇÇ‬ﻣﻨﺎن را ز اﻧ‪ÇÇ‬ﺒﻴﺎ آزادي اﺳﺖ‬ ‫ﻧﺒﻮت ﻫﺎدي اﺳﺖ‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪ آزادي ‪‬‬
‫ﻫﻤﭽﻪ ﺳﺮو و ﺳﻮﺳﻦ آزاديﻛﻨﻴﺪ‪5‬‬ ‫اي ﮔ‪ÇÇ‬ﺮوه ﻣ‪ÆÇ‬ﻣﻨﺎن ﺷ‪Ç‬ﺎدي ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺪ‬
‫ﺑﻠﻲ‪ ,‬آن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﺪارﻧﺪ از ﻣﺴﺎ‪Ä‬ﻞ ﻋﺸﻖ و وﻻﻳﺖ ﺑﻲﺧﺒﺮﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻋﺸﻖ را ﻧﺸ‪Ç‬ﻨﺎﺧﺖ داﻧﺸ‪Ç‬ﻤﻨﺪ ﺗ‪Ç‬ﻮ‪6‬‬ ‫ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺷﺪ ﺑ‪Ç‬ﻨﺪ ﻣ‪Ç‬ﻦ از ﭘ‪Ç‬ﻨﺪ ﺗ‪Ç‬ﻮ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ 81ê Ç 81ë‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/23ëê‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) êëë2 Ç êëë1‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/êëë3‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/êëëë Ç êëëê‬‬

‫‪ /ì‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/3831‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪292‬‬

‫ﻧﻜ‪Ç‬ﺮد‪1‬‬ ‫ﺑﻮﺣﻨﻴﻔﻪ و ﺷﺎﻓﻌﻲ درﺳﻲ‬ ‫آن ﻃﺮف ﻛﻪ ﻋﺸﻖ ﻣﻲاﻓﺰود درد‬

‫ا@ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺷﺪ وﻟﻲ ﭼﺎره ﭼﻴﺴﺖ?‬
‫رﻫﻲﻛﻪآنﺑﻪﺳﻮيﺗﻮﺳﺖﺗﺮﻛﺘﺎز ﻛ‪Ç‬ﻨﻢ‬ ‫ﻫﺰارﮔﻮﻧﻪ ﺑﻠﻨﮕﻢ ﺑﻪﻫﺮ رﻫ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮﻧﺪ‬
‫دﮔﺮ ﺣﺪﻳﺚ ﺗﻮ آﻳﺪ ﺳﺨﻦ دراز ﻛ‪Ç‬ﻨﻢ‪2‬‬ ‫ﺣﺮام داﻧ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺮدﻣﺎن ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻦ‬
‫ﺷﺐ را ﭼﻪ ﮔ‪Ç‬ﻨﻪ ﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺚ او ﺑ‪Ç‬ﻮد دراز‬ ‫ﺷﺐ رﻓﺖ و ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺮﺳﻴﺪ‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺠﻨﺒﺎﻧﻴﺪ زﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺠﻴﺮ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺠﺎﻧﻴﻦ‬ ‫ﻣﭙﺮس از ﻣﻦ ﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺚ زﻟﻒ ﭘ‪Ç‬ﺮﭼ‪Ç‬ﻴﻦ‬
‫ﭼﻪ ﺷﺎﻳﺪﮔﻔﺖ از آن ﻛﺎن ﺟﺎي راز اﺳﺖ‬ ‫ﺣ‪Ç‬ﺪﻳﺚ زﻟﻒ ﺟ‪Ç‬ﺎﻧﺎن ﺑﺲ دراز اﺳﺖ‬
‫ﺧﻮد ﻛﻲ ﺷﺪﻳﻢ‪3‬‬ ‫ﻗﺼﻪ ﺑﺮون‬
‫ﻣﺎ از اﻳﻦ ‪‬‬ ‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺼﻪ آﻣ‪ÇÇ‬ﺪﻳﻢ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎر دﻳﮕ‪ÇÇ‬ﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ‪‬‬
‫ﻋﻴﻦاﻟﺪﻳﻦ ﭘﺮواﻧﻪ ﻛﻪ اﻣﻴﺮاﻻﻣﺮاي روم و از زﻣﺮة ارادﺗﻤﻨﺪان ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻮد‬
‫‪‬‬ ‫ﻏﺎﻟﺒ‪H‬‬
‫در ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻳﺸﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﮔﺮدﻳﺪه‪ ,‬ﻃﺮف ﺧﻄﺎب آن ﺟﻨﺎب ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﺪﻧﺪ; ﭼ‪Ç‬ﻨﺎﻧﭽﻪ‬
‫آﻗﺎي ﺷﻴﺮواﻧﻲ اﻋﻠﻲ اﷲ ﻣﻘﺎﻣﻪ در ﺑﺴﺘﺎن اﻟﺴﻴﺎﺣﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻓﺮﻣﻮدهاﻧ‪Ç‬ﺪ و از ﺑ‪Ç‬ﻴﺎﻧﺎت‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﻫﻢ واﺿﺢ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻧﺴﺨﺔ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ,‬ﻋﺰﻳﺰاﻟﻮﺟﻮد و ﻛﻤﻴﺎب ﺑﻮد ﺑﻪ@زﺣﻤﺖ زﻳﺎد ﭼ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﻧﺴﺨﻪ از ﺟﻠﺪ ‪‬اول از ﺗﺎ ‪‬ﻣﻪ و ﻧﺎﻗﺼﻪ ﺑﻪدﺳﺖ آورده وﻟﻲ ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر ﻣ‪Ç‬ﻐﻠﻮط و ﻣ‪Ç‬ﺼ ‪‬ﺤﻒ‬
‫ﻫﻤﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺗﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻧﻤﻮدم وﻟﻲ ﺟﻠﺪ ﺛﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬ﭼﻨﺪي ‪‬‬
‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ وﻟﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻳﻚ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﻴﺶ ﻳﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪ و ﺧﻴﻠﻲ‬
‫‪‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﺟﻨﺎب‬
‫ﻫﻤﺖ ﻧﻤﻮده ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺷﺪ‪ /‬ا@ﮔﺮ ﺟﺰ‪Ä‬ﻲ‬
‫ﻏﻠﻂ داﺷﺖ آن ﻫﻢ ﺑﺤﻤﺪاﷲ ﺑﻘﺪر اﻟﻮﺳﻊ ﺑﺬل ‪‬‬
‫اﻏﻤﺎض ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻣﻮده‪ ,‬ﻋﻴﺐ را ﻏﻴﺐ ﻧ‪Ç‬ﻤﺎﻳﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻧﺴ‪Ç‬ﻴﺎن و‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻏﻠﻄﻲ دﻳﺪه ﺷﻮد ﺑﻪ دﻳﺪة‬
‫ﻟﻐﺰش و ﺧﻄﺎ از وﺟﻬﻲ ﻻزﻣﺔ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﺳﺖ‪/‬‬
‫@ﻛﻪ ﻗﻄﻊ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ ره ﺑﻪﭘﺎيﻟﻐﺰﻳﺪن‬ ‫ﻣﺸﻮ زﻟﻐﺰش ﭘﺎ ﻧ‪Ç‬ﺎ اﻣ‪Ç‬ﻴﺪ در ره ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3832‬‬

‫ﺷﻤﺲاﻟﺪ ﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪) 2ë8‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت‬
‫‪ /2‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪ /3‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ë1ë‬‬
‫‪293‬‬ ‫دﻳﺒﺎﭼﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﻓﻴﻪ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ‬

‫ﻟﺒ‪ÇÇ‬ﺎس ﻋ‪Ç‬ﺎﻓﻴﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ زﭼﺸ‪Ç‬ﻢ ﭘ‪Ç‬ﻮﺷﻴﺪن‬ ‫ﺑﭙﻮش ﭼﺸﻢ زاوﺿﺎع روزﮔ‪Ç‬ﺎر ﻛ‪Ç‬ﻪﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻴﺴﺮ ﺑ‪Ç‬ﺮﻫﻨﻪ ﭘ‪Ç‬ﻮﺷﻴﺪن‬
‫ﺗﺮا ﻛﻪ ﻧﻴﺴﺖ ‪‬‬ ‫ﺑﭙﻮشﭼﺸﻢ ﺧﻮد از ﻋﻴﺐﻣﺮدﻣﺎن ﺻﺎ‪Ä‬ﺐ‬
‫اﻟﺤﻖ در اﺑﺘﺪا ﺟﻨﺎب ﻓﻀﺎﻳﻞ ﻣ‪Ĥ‬ب آﻗﺎي ﺷﻤﺲ اﻻدﺑﺎ ﺑﻪ اﻋ‪Ç‬ﺎﻧﺖ و ﻣﺴ‪Ç‬ﺎﻋﺪت‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻮاﻧﺴﺎري زﻳﺪﺗﻮﻓﻴﻘﻬﻤﺎ ﻣﺴﺎﻋﻲ‬
‫ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ اﻻﺳﻼم آﻗﺎي آﻗﺎ ﺷﻴﺦ ‪‬‬
‫ﺟﻤﻴﻠﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ اﺳﺘﻜﺘﺎب ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و در اﻧﺘﻬﺎ ﺟﻨﺎب ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣ‪Ĥ‬ب آﻗﺎي آﻗﺎ ﻣﻴﺮزا‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﺒﺖ و ﻫ‪Ç‬ﻤﺮاﻫ‪Ç‬ﻲ در ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﺑﻠﻪ و ﺗ‪Ç‬ﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﻫﺎﺷﻢ ﺧﻮاﻧﺴﺎري زﻳﺪ ﺗﺄﻳ‪Ç‬ﻴﺪه ﻣ‪Ç‬ﻨﺘﻬﺎي ‪‬‬
‫ﺗﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﻌﻲ و اﻫﺘﻤﺎم و ﻣﺒﺎﺷﺮت اﻳﺸﺎن اﻧﺘﺸﺎر ‪‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﻪ ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﻣﻄﺒﻮع ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻣ‪Ç‬ﻄﺒﻮﻋﺎت ﻗ‪Ç‬ﺪم ﻧ‪Ç‬ﻨﻬﺎده ﺑ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻣﺪتﻫﺎ زﺣﻤﺖﻫﺎ در اﺳﺘﺮﺿﺎي ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺎﻃﺮش ﻛﺸﻴﺪه ﺑ‪Ç‬ﻮدﻧﺪ و در‬
‫درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺧﻴﺎل ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آن ﻳﺎر ﻃ ‪‬ﻨﺎز را ﻛﻪ ﻧﺎز ﻣﻲﻧﻤﻮد ﻧﺎزش ﺑﻜﺸﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪﻃﺒﻌﺶ آرﻧﺪ‪ /‬ﺑﺎز‬
‫دﺳﺖ از ﻧﺎز ﺑﺮﻧﻤﻲداﺷﺖ ﺗﺎ آﻧﻜﻪ در اﻳﻦ اوان ﺳﻌﺎدت اﻗﺘﺮان ﻛ‪Ç‬ﻪ زﺷ‪Ç‬ﺘﻲ اﺧ‪Ç‬ﻼق‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي از ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﺎن اروﭘﺎﻳﻴﺎن آﺷﻜﺎرا و ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺷﺪه‪ ,‬وﺟﻬﻪ دوﺳ‪Ç‬ﺘﺎن روي ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﺎن ﻣﻌﻨﻮي ﻧﻤﻮده از ﺣﺴﻦ ﺻﻮرت ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻃﻠﺐ ﺣﺴﻦ ﺳﻴﺮت ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ /‬اﻳﻦ‬
‫ﺟﺪ و ﺟﻬﺪ ﻃﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﺠﻤﻮﻋﺔ اﺧ‪Ç‬ﻼق ﺣﺴ‪Ç‬ﻨﻪ ﮔ‪Ç‬ﺮدﻳﺪه زاري و‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ‪‬‬
‫ﺑﻲﻗﺮاري ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ دﻟﺶ ﺑﻪ رﺣﻢ آﻣﺪه ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮﻗﻊ از رخ زﻳ‪Ç‬ﺒﺎي ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻪﺣﻠﻴﻪ ﻣﻄﺒﻮﻋﻴﺖ آراﺳﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻠﻮهاي ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻤﻮد و‬
‫اﻻوﻟﻲ ‪ ,1333‬‬
‫ﺣﺮره اﻟﻌﺒﺪ ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ اﻟﻤﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ‬ ‫×‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻤﻌﻪ ‪ 3‬ﺟﻤﺎدي‬
‫زﻳﻦاﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ اﻟﻤﺎزﻧﺪراﻧﻲ اﻟﺤﺎ‪Ä‬ﺮي ﻃﺎب اﷲ ﺛﺮاه‪/‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎﭘﮋوه ﻣﻌﺎﺻﺮ‬

 ‫ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي )رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه(‪1‬‬

‫آن ﺟﻨﺎب ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺖاﷲ آﻗﺎ ﺷﻴﺦ زﻳﻦاﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﺎزﻧﺪراﻧ‪Ç‬ﻲ در ﺳ‪Ç‬ﺎل‬
‫‪ 128ê‬ﻗﻤﺮي ﻗﺪم ﺑﻪ ﻋﺮﺻﺔ ﻫﺴﺘﻲ ﻧﻬﺎد‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ﺷﻴﺦ زﻳﻦاﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ از ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ‬
‫ﻓﻘﺎﻫﺖ ﻛﻢﻧﻈﻴﺮ و ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺴﻴﺎر از‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻣﻌﻼ ﺑﻮد‪ /‬در ﻋ ‪‬ﻠﻮ ﻣﻘﺎم و‬
‫ﺑﺰرگ ﺳﺎ@ﻛﻦ در ﻛﺮﺑﻼي ‪‬‬
‫ﺷﻴﻌﺔ ﻋﺮاق و اﻳﺮان و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن و ﺗ‪Ô‬ﺮك از او ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و او را ﻛ‪Ç‬ﻌﺒﻪ و ﻗ‪Ç‬ﺒﻠﻪ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ‪ /‬وي از ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺎ ﻋﻤﻞ و از ﻓﻘﻬﺎي ﻋﺎرف دوﺳﺖ ﺑﻮد‪ /‬ﭼﻬﺎر ﻓﺮزﻧﺪ ذ@ﻛﻮر‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ در زﻣﺎن ﺧﻮد از ﻋﻠﻤﺎي درﺟﻪ ‪‬اول ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﻫﻤﻪ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‪ ,‬ﻋﻠﻮم ﺷﺮﻋﻴﻪ را‬
‫ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺲ از ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺗﺤﺼﻴﻼت ‪‬‬
‫ﻧﺰد ﭘﺪر داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺧﻮد و دﻳﮕﺮ اﺳﺘﺎدان ﻓﺮا@ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪواﺳﻄﺔ ﻫﻮش ﺳﺮﺷﺎري ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﺪﺗﻲ ﺗﺤﺼﻴﻼت را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻛﺮد و در ﺣﺪود ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﻪدرﺟﺔ‬
‫داﺷﺖ در اﻧﺪك ‪‬‬

‫‪ /1‬در ﺷﺮح اﺣﻮال اﻳﺸﺎن ﻋﻤﺪﺗ‪ H‬از ﻛﺘﺎب ﻧﺎﺑﻐﻪ ﻋﻠﻢ و ﻋﺮﻓﺎن‪ ,‬ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺳﻠﻄﺎﻧﺤﺴﻴﻦ ﺗﺎﺑﻨﺪه ﮔﻨﺎﺑﺎدي )رﺿﺎﻋﻠﻴﺸﺎه(‪ ,‬چ ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ ,13ë0 :‬ﺻﺺ ‪3ë2 Ç 3ê8‬‬

‫و ‪ êìê‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ "زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺎوﻳﺪ"‪ ,‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ رﺣﻠﺖ آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‪ ,‬ﺗﺄﻟﻴﻒ ﺟﻨﺎب رﺿﺎﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬ﻣﻨﺪرج در روزﻧﺎﻣﻪ اﻳﺮان‪ ,‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 131ì‬ش‪ ,‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﻧﺎ‪Ä‬ﺐاﻟﺼﺪر ﺷﻴﺮازي‪ ,‬ﻃﺮا‪Ä‬ﻖ اﻟﺤﻘﺎ‪Ä‬ﻖ‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺳﻨﺎﻳﻲ‪ ,‬ﺻﺺ ‪ ,ëê3 Ç ëê2‬ﻧﺎم‬
‫‪‬‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺬﻛﺮهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت اﻳﺸﺎن ﺷﺮح اﺣﻮاﻟﺸﺎن را آورده ﻣﻲﺗﻮان از‪:‬‬

‫ﺑﺮد ﻛﻪ ﺿﻤﻨ‪ H‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻳﺸﺎن‪" :‬اﻟﺤﺎل در ﻋﺘﺒﺎت ﻋﺎﻟﻴﺎت ﺑﻪ دﻋﺎ@ﮔﻮﻳﻲ ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺖ‪"/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪298‬‬

‫اﺟﺘﻬﺎد رﺳﻴﺪ و از ﭘﺪر ﻛﺴﺐ اﺟﺎزه اﺟﺘﻬﺎد ﻧﻤﻮد‪1/‬‬

‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ ﮔ‪Ç‬ﻨﺎﺑﺎدي‬
‫‪‬‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﻼ ﺳ‪Ç‬ﻠﻄﺎن‬
‫در ﺳﺎل ‪ 130ë‬ﻗﻤﺮي ﻛﻪ ﻣﺮﺣ‪Ç‬ﻮم ﺟ‪Ç‬ﻨﺎب ﺣ‪Ç‬ﺎج ‪‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬ﻗﻄﺐ وﻗﺖ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻌﻤﺖ اﻟ ‪‬ﻠﻬﻲ‪ ,‬از ﻣ ‪‬ﻜﻪ و ﺳﻔﺮ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا ﻣﺮاﺟ‪Ç‬ﻌﺖ‬
‫ﻣﻌﻼ ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ ﻋﻠﻲ ا@ﻛﺒﺮ ﻗﺎري ﻛﻪ از ﻓﻘﺮاي ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠ‪Ç‬ﻬﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد‪ ,‬در ﻛﺮﺑﻼي ‪‬‬
‫ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻛﻪ ﺳﺎ@ﻛﻦ ﻛﺮﺑﻼ ﺑﻮد اﻇﻬﺎر ﻛﺮد‪ :‬آنﻛﻪ ﺗﻮ در ﺟﺴﺘﺠﻮي او‬
‫ﻫﺴﺘﻲ‪ ,‬ا@ﻛﻨﻮن ﺑﺪﻳﻦ ﺷﻬﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ /‬وﻟﻲ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﺎ آﻧﻜﻪ ﭘﺪرﺷﺎن از‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﻛﺮده و دﺳﺘﻮر ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه ﻣﻼﻗﺎت و ﻧﻬﺎﻳﺖ ‪‬‬
‫ﻫﻢ داده ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪه و ﺑﺎ ﺑﺮادران ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﻛﻪ ﺑﻪﻣﻼﻗﺎت اﻳﺸﺎن رﻓ‪Ç‬ﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻧﺮﻓﺖ‪ /‬وﻟﻲ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺑﺮاي ﺑﺎزدﻳﺪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ در‬
‫ﻫﻤﺎن دﻳﺪار ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‪ ,‬رﺑﻮده و ﻣﺠﺬوب ﺷﺪه و ﺳﻪ روز از اﻳﺸﺎن ﺟ‪Ç‬ﺪا ﻧﺸ‪Ç‬ﺪ ﺗ‪Ç‬ﺎ در‬
‫ﻃﺮﻳﻘﺖ و ﺳﻠﻮك وارد ﮔﺮدﻳﺪ‪ /‬و ﺑﺎ آﻧﻜﻪ آن ﻣﻮﻗﻊ در اواﻳﻞ ﺟ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﻲ او ﺑ‪Ç‬ﻮد و در‬
‫ﺣﺪود ‪ 21‬ﺳﺎل داﺷﺖ‪ ,‬از ﻋﻼﻳﻖ دﻧﻴﻮي و اﻗﻮام ﺑﻪ@ﻛ ‪‬ﻠﻲ ﮔﺬﺷﺖ و درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ‬
‫@ﻛﺲ‪ ,‬از ﺧﻮﻳﺶ و ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ,‬وي را ﻣﻼﻣﺖ و ﺗﺸﻨﻴﻊ ﻣﻲﻛﺮد‪ ,‬ﻟﻴﻜﻦ او ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﺮﻣﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي‪:‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺗﻮ‪2‬‬ ‫ﻋﺸﻖ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺖ‬ ‫ﺳﺨﺖﺗﺮ ﺷﺪ ﺑﻨﺪ ﻣﻦ از ﭘﻨﺪ ﺗ‪Ç‬ﻮ‬

‫@‬
‫‪ /1‬در ﻣﻮرد ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي اﺧﻴﺮ‪ G‬ﺷﺒﻬﻪاي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه و آن اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻬﻮ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﺪ و ﺗﻜﻴﻪﺑﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﺧﻮد ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﻛﺘﺒﻲ ﻣﺜﻞ‬

‫ﺣﻘﻮقﺑﮕﻴﺮان اﻧﮕﻠﻴﺲ در اﻳﺮان ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ را‪Ä‬ﻴﻦ‪ ,‬ﺷﺎﻳﻌﺎﺗﻲ را ﻛﻪ رﺑﻄﻲ ﺑﻪ آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻧﺪارد ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ /‬ﺑﺪﻳﻦ ﺷﺮح ﻛﻪ در ا ‪‬ﻳ ﺎم ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت اﻧﻘﻼب‬

‫ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از ﻋﻠﻤﺎي ﻃﺮاز ‪‬او ل ﻧﺠﻒ ﻳﻌﻨﻲ آﻗﺎﻳﺎن آﺧﻮﻧﺪ ‪‬ﻣﻼ @ﻛﺎﻇﻢ ﺧﺮ اﺳﺎﻧﻲ و ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻴﻦ ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا ﺧﻠﻴﻞ و ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ‬

‫ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ اﻗﺪام ﻣﻲﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﻲ از آن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ در اواﻳﻞ ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ رﺣﻠﺖ ﻛﺮد‪ /‬اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻲﻫﺎ ﭘﻴﺪا ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ﺷﻴﺦ‬

‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي را ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﻲ ﻳﻜﻲ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ,‬ﺣﺎل آﻧﻜﻪ دوﻣﻲ ﺣﺪود ‪ 30‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ‪‬او ﻟﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺶ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ‪ 132ê‬ﻗﻤﺮي )اواﻳﻞ‬

‫ﻣ‪Æ‬ﻳﺪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ( و ‪‬او ﻟﻲ در ﺳﺎل ‪ 13ëì‬رﺣﻠﺖ ﻛﺮد‪ /‬ﺿﻤﻦ آﻧﻜﻪ آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي )ر ﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه( از ﺳﺎل ‪ 1322‬ﻗﻤﺮي ﻣﻘﻴﻢ ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻪ ﻧﺠﻒ‪ /‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ‪‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ,‬ﻣﻄﻠﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﺘﺎب ﺷﺮح ﺣﺎل رﺟﺎل اﻳﺮان ﺑﺎﻣﺪاد )ج ‪ ,2‬ص ‪ (27ì‬درﺑﺎرة آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻣﺎزﻧﺪراﻧﻲ ﻣﺸﺮوﻃﻪﻃﻠﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻴﻨ‪ H‬ﻧﻘﻞ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪> :‬آﺧﻮﻧﺪ ‪‬ﻣﻼ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﻲ‪ ,‬ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻣﻌﺮوف ﻋﺼﺮ اﺧﻴﺮ و ﻳﻜﻲ از ارﻛﺎن ﺛﻼﺛﻪ ﻣﺸﺮوﻃﻪ در ﻋﺮاق )ﻋﺘﺒﺎت ﻋﺎﻟﻴﺎت( ﺑﻮده و در ﺳﻨﺔ ‪ 1330‬ﻗﻤﺮي در ﻧﺠﻒ‬

‫اﺷﺮف درﮔﺬﺷﺖ و در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻪﺧﺎ@ك ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪ </‬و ﻋﻜﺲ آﺧﻮﻧﺪ ‪‬ﻣﻼ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﻲ را ﻧﻴﺰ در ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺰﺑﻮر ﭼﺎپ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3832‬‬

‫‪299‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي )رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه(‬

‫اﺻ‪ Â‬ﺑﻪ ﻣﻼﻣﺖ دﻳﮕﺮان اﻋﺘﻨﺎ ﻧﺪاﺷﺖ و ﭼﻮن ﺟﻨﺎب ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه از آﻧﺠﺎ ﺣﺮﻛﺖ‬
‫ﺷﺪت ﻳﺎﻓﺖو ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺒﻲ ﺑﻪ زﻳﺎرت‬
‫@ﻛﺮد‪ ,‬ﺷﻮرﻋﺸﻖو ﺟﺬﺑﺔ ﺷﻮقدر آن ﻋﺎﺷﻖ ﺷﻴﺪا ‪‬‬
‫ﻣﺸ‪Ç‬ﺮف ﺷ‪Ç‬ﺪه و از آﻧ‪Ç‬ﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﺪون اﻃ‪Ç‬ﻼع اﻗ‪Ç‬ﻮام‪,‬‬
‫ﺪاﻟﺸ‪Ç‬ﻬﺪا ‪‬‬
‫ﺳ‪Ç‬ﻴ ‪‬‬‫ﺣﺮم ﻣ‪Ç‬ﻄ ‪‬ﻬﺮ ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻣﺠﻨﻮنوار رو ﺑﻪﺳﻮي ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻣﻮﻃﻦ ﺟﻨﺎب ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه ﻧﻬﺎد‪/‬‬
‫ﻣﺪﺗﻲ ﺑﺎ ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼﻋﻠﻲ ﻧ‪Ç‬ﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه ﮔ‪Ç‬ﻨﺎﺑﺎدي‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﺮزﻧﺪ ارﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻴﺰ ‪‬‬
‫ﺟﻨﺎب ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬ﻛﻪ آن ‪‬اﻳﺎم در ﻣﺴﻴﺮ ﺳﻔﺮي ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻘﻴﻖ در دﻳﻦ و‬
‫ﺟﺴﺘﺠﻮي راه ﻳﻘﻴﻦ ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻼ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد‪ ,‬اﺗ‪‬ﻔﺎق ﻣﻼﻗﺎت دﺳﺖ داد و ﭼﻨﺪي ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻫ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪/‬‬
‫وي در آن ﺳﻔﺮ‪ ,‬ﻫﺸﺖ ﻣﺎه در ﮔﻨﺎﺑﺎد ﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺲ ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻛﺮد‪ /‬در آﻧﺠﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ داﺷﺖ و در رﻳﺎﺿﺖ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻔﺲ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻮﺷﻴﺪ‪ /‬ﭼ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻮق و ‪‬‬
‫ﺳﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﻨﺎﺑﺎد آﻣ‪Ç‬ﺪ ﺗ‪Ç‬ﺎ آﻧﻜ‪Ç‬ﻪ در ﺳ‪Ç‬ﺎل ‪ 1311‬ﻗ‪Ç‬ﻤﺮي از ﻃ‪Ç‬ﺮف ﺟ‪Ç‬ﻨﺎب‬
‫ﻃﻲ ﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ‪ ,‬اﺟﺎزة ارﺷﺎد و دﺳﺘﮕﻴﺮي ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه ‪‬‬
‫ﻟﻘﺐ "رﺣﻤﺖﻋﻠﻲ" ﻣﻠﻘ‪‬ﺐ ﮔﺮدﻳﺪ‪/‬‬
‫اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫اﻟﺮﺣﻤﻦ ‪‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ ‪‬‬
‫و ﺑﻪ ﺛﻘﺘﻲ و رﺟﺎ‪Ä‬ﻲ‬
‫اﻟﺤﻤﺪﷲ اﻟﻌﻠﻴﻢ اﻟﺨﺒﻴﺮ اﻟﺴﻤﻴﻊ اﻟﺒﺼﻴﺮ اﻟﻌﻠﻲ اﻟﻜﺒﻴﺮ اﻟ‪‬ﺬي ﺑﻌﺪ ﻓﻼ ﻳﺒﻠﻐﻪ‬
‫ﺑﻌﺪاﻻوﻫﺎم و ﻻ ﻳﻨﺎﻟﻪ ﻏﻮر اﻻﻓﻬﺎم ﻗﺮب ﻓﺸﻬﺪ ﺧﻔﻴﺎت اﻻﻣﻮر و ﻣﻜﻤﻮﻧﺎت‬
‫ﻓﺴﻮي و ﻗ ‪‬ﺪر ﻓﻬﺪي ﺗﺒﺎرك و ﺗﻌﺎﻟﻲ ارﺳﻞ اﻟﺮﺳﻞ و‬
‫اﻻﻣﻜﻨ‪ ¹‬واﻟﺪﻫﻮر ﺧﻠﻖ ‪‬‬
‫ﺣﻲ ﻋﻦ ﺑﻴ‪‬ﻨ‪ ¹‬و ﻳﻬﻠﻚ ﻣﻦ ﻫﻠﻚ ﻋﻦ‬
‫اﻧﺰل اﻟﻜﺘﺐ و اوﺿﺢ اﻟﺴﺒﻞ ﻟﻴﺤﻴﻲ ﻣﻦ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻟﻤﺒﻌﻮث ﻓﻲ‬
‫‪‬‬ ‫اﻟﺘﺎﻣﺎت ﻋﻠﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻴ‪‬ﻨ‪ ¹‬و اﻟﺼﻠﻮات اﻟﺰا@ﻛﻴﺎت اﻟﻨﺎﻣﻴﺎت‬
‫آﺧﺮاﻟ ‪‬ﺰﻣﺎن ﻋﻠﻲ ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺮاﺗﺐ اﻻﻣﻜﺎن ﻟﺘﻜﻤﻴﻞ اﻟﺸﺮاﻳﻊ واﻻدﻳﺎن و ﺗﻬﺬﻳﺐ‬
‫ﻗﻠﻮباﻻﻧﺲ واﻟﺠﺎن و ﻋﻠﻲ اوﺻﻴﺎ‪Ä‬ﻪ اﻟﻤﻌﺼﻮﻣﻴﻦ و ﺧﻠﻔﺎ‪Ä‬ﻪ اﻟﺮاﺷﺪﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻ‪H‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﺳﻴ‪‬ﺪاﻻوﺻﻴﺎ¾ اﻻ@ﻛﺮﻣﻴﻦ اﻣﻴﺮاﻟﻤ‪Æ‬ﻣﻨﻴﻦ و اﻣﺎم اﻟﻤﺘ‪Ç‬ﻘﻴﻦ و ﻗﺎﺗﻞ اﻟﻨﺎ@ﻛﺜﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪300‬‬

‫واﻟﻤﺎرﻗﻴﻦ واﻟﻘﺎﺳﻄﻴﻦ و ﻋﻠﻲ اوﻟﻴﺎ‪Ä‬ﻬﻢ اﻟﻤﻌﺘﺮﻓﻴﻦ ﺑﻤﻘﺎﻣﻬﻢ اﻟﻤﺘﺒﻌﻴﻦ ﻣﻨﻬﺠﻬﻢ‬

‫اﻟﻤﺘﻤﺴﻜﻴﻦ ﺑﻮﻻﻳﺘﻬﻢ اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ ﺑﺤﻖ اﻣﺎﻣﺘﻬﻢ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫و ﺑﻌﺪ ﭼﻮن در اﻳﻦ ﺟﺰو زﻣﺎن ﺳﻌﺎدت اﻗﺘﺮان ﻛﻪ دﺳﺖ ﻓﻀﻞ اوﻟﻴ‪Ç‬ﺎي‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ ﻣ‪Ç‬ﻠﻘ‪‬ﺐ‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻤﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻴﺪر‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻈﺎم ﺳﻴﻨﺔ ﺑﻲﻛﻴﻨﻪ اﻳﻦ ﺑﻲﻧﺎم و ﻧﺸﺎن‬
‫ﺑﻪﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻲ را ﻣﺨﺰن اﺳﺮار اﻟﻬﻲ ﻧﻤﻮده و در ﻃﺮﻳﻘﺔ ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﺔ ﻋ‪Ç‬ﻠﻮﻳﺔ رﺿ‪Ç‬ﻮﻳﺔ‬
‫ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻴﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﻨﺪ ارﺷﺎد ﻋﺒﺎد ﻣﺘﻤ ‪‬ﻜﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ,‬ﺑﻪﺣﺴﺐ اﺣﻜﺎم ﻣﺼﻄﻔﻮﻳﻪ‬
‫و آداب ﻣﺮﺗﻀﻮﻳﻪ‪ ,‬ﻻزم ﻛﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻓﻘﻴﺮي را ﺑﺒﻴﻨﻢ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻓﺎت ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﺑﻴﻨﺎ و‬
‫ﺑﻪ ﺧﺼﺎﻳﻞ روﺣﺎﻧﻲ داﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ و اﻧﺰﺟﺎر از آن و ﻃﺎﻟﺐ اﻳﻦ‪ ,‬ﻛﻪ ﺻﻔﺖ ﺗﻔﻘ‪‬ﻪ و‬
‫ﻣﻮﺟﺐ اﻧﺬار اﺳﺖ در او ﻳﺎﺑﻢ ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﺎﻳﻢ‪ /‬ﻟﻬﺬا ﻋﺎﻟﻴﺠﻨﺎب‬
‫ﻗﺪﺳﻲ ﻧﺼﺎب ﻗﺪوﺳﻲ اﻧﺘﺴﺎب ﺑﺮادر ﻣﺤﺘﺮم آﻗﺎ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ را ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫اﻟﻤﻜ‪Ç‬ﺮم ‪1311‬‬
‫‪‬‬ ‫اوﺻﺎف آراﺳﺘﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ,‬در اﻳﻦ وﻗﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻬﻢ ﺷ‪Ç‬ﻬﺮ ﺷ‪Ç‬ﻮال‬
‫ﻫﺠﺮي اﺳﺖ ﻣﻠﻘ‪‬ﺐ ﺑﻪ "رﺣﻤﺖﻋﻠﻲ" ﻧﻤﻮده‪ ,‬اذن و اﺟﺎزة ﻫﺪاﻳﺖ داده ﻋﺎرج‬
‫ﻣﻌﺎرج ﻋﺎﻟﻴﺔ اﻋﺰاز و ا@ﻛﺮام و ارﺷﺎد ﻧﻤﻮده; اﻣﻴﺪ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺣﺎل اﻣﺮ ﺣﻖ را‬
‫ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﺣﻆ‪ ‬ﺧﻮد دارﻧﺪ و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺣﻖ را‪ ,‬ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲ ﺷﺄﻧ‪Ç‬ﻪ‬ ‫‪‬‬
‫داﻧﻨﺪ و ﻳﻚ ﻧﻔ‪Ö‬ﺲ ﻛﻪ ﺑﻪ راه آورﻧﺪ از دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﺑﻬﺘﺮ ﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ ,‬و اﻣﻴﺪ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺸ‪Ç‬ﻨﮕﺎن زﻻل وﻻﻳﺖ و ﮔ‪Ç‬ﻤﮕﺸﺘﮕﺎن وادي ﺿ‪Ç‬ﻼﻟﺖ‪ ,‬دﺳﺖ و زﺑ‪Ç‬ﺎن آن‬
‫ﺟﻨﺎب را دﺳﺖ و زﺑﺎن اﻳﻦ ﺿﻌﻴﻒ داﻧﻨﺪ‪ ,‬و ﺧﻮد را ﺑﻪواﺳﻄﺔ آن ﺟﻨﺎب ﺑﺮ‬
‫ﻓﺘﺮا@ك وﻻﻳﺖ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ ,‬ﻓﺎﷲ ﻓﺎﷲ ﻓﻲ اﺗﺒﺎع اﻟﻮﻻﻳ‪ ¹‬و اﻗﺘﺒﺎس اﻟﻬﺪاﻳ‪ ¹‬‬
‫واﻟﺴﻼم‬
‫ﻋﻠﻲ ﻣﻦ اﺗﺒﻊ اﻟﻬﺪي واﺟﺘﻨﺐ اﻟﻐﻲ واﻟﺮدي‪/‬‬
‫از آن ﺑﻪﺑﻌﺪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻣﺮﺗ‪‬ﺐ‪ ,‬ﺷﺶ ﻣﺎه ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن در ﮔﻨﺎﺑﺎد و ﺷﺶ ﻣﺎه زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻋﺘﺒﺎت ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻣﻲﻛﺮد وﻟﻲ در ﺳﺎل ‪ 1322‬ﻗﻤﺮي ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاﻫﺶ ﻓﻘﺮا و اﺟﺎزة ﭘﻴﺮ‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار در ﺗﻬﺮان اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﻳﺪ‪/‬‬
‫ﭘﺲ از ﺷﻬﺎدت ﺟﻨﺎب ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻨﺎب ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه ﺧﻠﻴﻔﺔ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻣﺠﺪد‪ G‬اﺟﺎزة ارﺷﺎد ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﻪ "رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه" ﻣﻠﻘ‪‬ﺐ ﮔﺮدﻳﺪ‪ /‬در‬
‫ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻋﻬﺪ ﻛﺮده‪ ,‬‬
‫‪301‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي )رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه(‬

‫آن اوﻗﺎت اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﻲ ﺑﻴﻦ ﻓﻘﺮا در ﻣﻮرد ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﺟﻨﺎب ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ آﻣ‪Ç‬ﺪ و‬
‫ﺑﺮﺧﻲ ﻫﻢ‪ ,‬داﻧﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﻧﺎداﻧﺴﺘﻪ از ﺟﻨﺎب اﻳﺸﺎن ﺑﺪﮔﻮﻳﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺣﺎج‬
‫ﺗﺎم ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه داﺷﺖ و ﭘﺲ از‬
‫ﻧﺎ‪Ä‬ﺐ اﻟﺼﺪر ﺷﻴﺮازي ﻛﻪ ارادت ﻗﻠﺒﻲ ‪‬‬
‫ﺷﻬﺎدت آن ﺣﻀﺮت‪ ,‬ارادﺗﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻗﻲ و ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺗﺸ‪Ç‬ﺪﻳﺪ‬
‫وﺻﻴﺖﻧﺎﻣﺔ ﺧﻮد ﺣﻀﺮت ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وﺻﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺜ‪ Â‬در ‪‬‬
‫ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪه ﺷﺪهو ﺣ ‪‬ﺘﻲ در ﻛﺘﺎب‬ ‫@ﻛﺮده ﺑﻮد‪ 1,‬در آن ‪‬اﻳﺎم در ‪‬‬
‫ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ دﭼﺎر ‪‬‬
‫ﻃﺮا‪Ä‬ﻖاﻟﺤﻘﺎ‪Ä‬ﻖ ﭘﺲ از ذ@ﻛﺮ ﺷ‪Ç‬ﺮح ﺣ‪Ç‬ﺎل ﺗ‪Ç‬ﻮأم ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺪح و ﺗ‪Ç‬ﺠﻠﻴﻞ ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم آﻗ‪Ç‬ﺎي‬
‫ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه از ﻣﺮﺣ‪Ç‬ﻮم ﺳ‪Ç‬ﺮاج اﻟﻤ‪Ç‬ﻠﻚ و ﺣ‪Ç‬ﺎج ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﷲ ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺮي‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﺘﺸﺨﺺ اﻳﺸﺎن‪ ,‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻛﻨﺎﻳﻪ ﺳﺮاج اﻟﻤﻠﻚ را ﻻﻳ‪Ç‬ﻖ‬
‫‪‬‬ ‫ارادﺗﻤﻨﺪان‬
‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ آﻗﺎي ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ 2/‬اﻳﻦ ﻗﻀﺎﻳﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻧﻴﺰ ﻗﺪري‬
‫ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻤﻮد و ﻣﻀﺎﻓ‪ H‬ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺷﺪ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﺟ‪Ç‬ﻨﺎب‬
‫ﻣﺪت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﺧﻠﻮت ﮔ‪Ç‬ﺰﻳﺪه و در‬
‫ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه داﺷﺖ‪ ,‬ﻫﻤﺔ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺣﺎل اﻧﺰوا ﺑﻪﺳﺮ ﺑﺮد و ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻋﻬﺪ ﻧﻜﻨﺪ‪ /‬وﻟﻲ ﭼﻮن در ‪‬ﻧﻴﺖ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﺧ‪Ç‬ﻠﻮص داﺷﺖ‬
‫ﻫﻴﭻﮔﺎه ﺧﻮد ‪‬ادﻋﺎي ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻧﻜﺮد و از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ ﺣ‪Ç‬ﻘﻴﻘﺖ اﻣ‪Ç‬ﺮ را ﺑ‪Ç‬ﺮ وي‬
‫روﺷﻦ ﻛﻨﺪ‪ 3,‬ﻟﺬا ﺑﻪزودي رﻓﻊ ﺷﺒﻬﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻋ‪Ç‬ﻬﺪ‬

‫وﺻﻴﺖﻧﺎﻣﻪ ﻋﻴﻨ‪ H‬در ﻛﺘﺎب‪ :‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﭘﺮﻳﺸﺎنزاده‪ ,‬ﮔﺸﺎﻳﺶ راز‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,1377 ,‬ص@‪ 1êë‬ﻣﻨﺪرج اﺳﺖ‪ /‬ﻧﺎ‪Ä‬ﺐ اﻟﺼﺪر ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ رﺣﻠﺖ ﺟﻨﺎب‬
‫‪ /1‬اﻳﻦ ‪‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه اﺷﻌﺎري ﺳﺮوده ﺑﻮد ﺣﺎ@ﻛﻲ از ارادت ﻗﻠﺒﻴﺶ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن و ﺟﻨﺎب ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬ﻛﻪ در ﻳﻚ ﺑﻴﺖ آن آﻣﺪه‪:‬‬

‫وارث ﺳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻄﺎن ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻲ ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮر ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻲ‬ ‫دل ﮔ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮﻓﺖ از ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻮر و ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺘﺎ ﺟ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﻲ‬

‫‪ /2‬ﻃﺮا‪Ä‬ﻖ اﻟﺤﻘﺎ‪Ä‬ﻖ‪ ,‬ج ‪ ,3‬ص ‪/ëê3‬‬

‫‪ /3‬از ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻔﺮ از ﻣﻌﺘﻤﺪﻳﻦ اﻳﺸﺎن از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﻋﺒﺪاﻟﻤﻮﻟﻲ ﻧﻌﻤﺖ اﻟﻠ‪ ‬ﻬﻲ ﺧﺎدﻣﺒﺎﺷﻲ ﻣﻘﺒﺮة ﺟﻨﺎب ﺳﻌﺎدتﻋﻠﻴﺸﺎه ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه در‬
‫زﻣﺎن ﻫﺪاﻳﺖ ﺧﻮد ﻛﺮﺳﻲﻧﺎﻣﻪاي را ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي داده و ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﻧﺎم ﻣﻦ ﻧﺎم ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ ﻋﻠﻲ را اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ /‬و آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺧﻂ‬

‫ﺧﻮد ﻛﺮﺳﻲﻧﺎﻣﻪ را ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ /‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪي ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه ﻛﺮﺳﻲﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ آﻗﺎ ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻮاد ﺟﻮﻗﻴﻨﻲ ﺑﻨﻲﻫﺎﺷﻤﻲ ﻛﻪ ﺳ‪Ç‬ﺎ@ﻛ‪Ç‬ﻦ ﺷ‪Ç‬ﻬﺮﻳﺎر ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ ,‬داده و‬

‫ﻣﺪ تﻫﺎ از اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻣﻲﮔﺬرد و ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪﻓﺮ اﻣﻮﺷﻲ ﺳﭙﺮده ﻣﻲﺷﻮد; ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪ :‬اﻳﻦ اﻣﺎﻧﺖ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎش ﺗﺎ ﺑﻪ وﻗﺖ آن‪ ,‬ﺻﺎﺣﺒﺶ آن را ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻛﻨﺪ‪ /‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬در ﺳﻔﺮي ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺗﺸﺮﻳﻒ ﻣﻲآوردﻧﺪ‪ ,‬آﻗﺎي ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻼل ﺟﻮﻗﻴﻨﻲ ﺑﻨﻲﻫﺎﺷﻤﻲ‪ ,‬ﭘﺴﺮ آﻗﺎ ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻮاد‪ ,‬ﺣﻀﺮت ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه‬

‫را ﺑﻪ ﺟﻮﻗﻴﻦ ﺷﻬﺮﻳﺎر دﻋﻮت ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ /‬اﻳﺸﺎن ﻗﺒﻮل دﻋﻮت را ﻣﻨﻮط ﺑﻪ دﻋﻮت از ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬آﻗﺎي ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻼل ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪302‬‬

‫@ﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ اﺟﺎزة ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻋﻼﻗﻪﺷﺎن اﻓﺰونﺗﺮ ﺷﺪ‪ /‬ﻣﻨﺎﺟﺎت ذﻳﻞ را ﻧﻴﺰ‬
‫ﭘﺲ از ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻋﻬﺪ ﺳﺮودهاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﻨﺪة ﻋ‪ÇÇ‬ﺎﺻﻲ ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﻧﻮاﻳ‪ÇÇ‬ﻢ‬ ‫اي ﺧﺪا‪ ,‬اي ﺧﺪا‪ ,‬اي ﺧﺪاﻳﻢ‬
‫رﺣﻤﺘﺖ را ﻓﺮﺳﺖ از ﺑ‪Ç‬ﺮاﻳ‪Ç‬ﻢ‬ ‫ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎره ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﻪ ﭘ‪Ç‬ﺎﻳﻢ‬
‫ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻮي ﺗ‪Ç‬ﻮ آﻳ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﻮدم ﺗ‪ÇÇ‬ﺮا ﻣ‪ÇÇ‬ﻴﻬﻤﺎﻧﻲ‬ ‫@ﻛﺎش ﺑﻮدم ﺑﻪ ﻛﻮﻳﺖ ﺷﺒﺎﻧﻲ‬
‫ﺗﺎ ﻛﻪ ﻣﻮﺳﻲ ﻛﻨﺪ ﻧﻜﺘﻪ داﻧ‪Ç‬ﻲ‬ ‫@ﻛﺮدﻣﻲ ﺑﻬﺮ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺟ‪Ç‬ﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻋ‪Ç‬ﺘﺎﺑﺶ ﻛ‪Ç‬ﻨﻲ از ﺑ‪Ç‬ﺮاﻳ‪Ç‬ﻢ‬
‫@ﻛﺲ اﻟﻔ‪ÇÇ‬ﺒﺎ ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﻲداد ﻳ‪ÇÇ‬ﺎدم‬ ‫@ﻛﺎش ﻫﺮﮔﺰ ﻧ‪Ç‬ﺒﻮدي ﺳ‪Ç‬ﻮادم‬
‫ﻻﺑ‪ÇÇ‬ﻪﻫﺎ ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﻛﻨﻢ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺮادم‬ ‫@ﻛﺰ ﺳﻮاداﺳﺖ اﻳﻦﻛﺒﺮ و ﺑﺎدم‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺳ‪Ç‬ﻴﺎﻫﻲز دل ﺑ‪Ç‬ﺮ زداﻳ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﻋﺠﺐ داﻧﺎﻳﻴﻢ ﺣ‪Ç‬ﺠﺐ ا@ﻛ‪Ç‬ﺒﺮ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻼﻳﻴﻢ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﺮ‬
‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻨﺪ ‪‬‬
‫ﭘﺎ@كﺑﻨﻤﻮده اﻳﻦﺟﻤﻠﻪﻳﻜﺴﺮ‬ ‫ﻣﺴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻲ از ﻫﺮ دو ﺑﺪﺗﺮ‬
‫دﺳﺖ آن ﻣ‪Ç‬ﺮﺷﺪ رﻫ‪Ç‬ﻨﻤﺎﻳﻢ‬
‫@ﻛﺎروان رﻓﺘﻪ و واﭘﺴ‪Ç‬ﻢ ﻣ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ايﻛﺲﺑﻲﻛﺴﺎن‪ ,‬ﺑﻲﻛﺴﻢ ﻣﻦ‬
‫در ﻫﻮا ﻫﻤﭽﻮﺧﺎرو ﺧﺴﻢﻣﻦ‬ ‫ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﻛﻲ رﺳﻢ ﻣﻦ‬

‫ﻣﻲرﺳﺪ و از اﻳﺸﺎن ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻮﻗﻴﻦ دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ از ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ دﻋﻮت ﺧﻮدداري ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺻﺮار ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻼل ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻗﺒﻮل‬

‫ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﺟﻮﻗﻴﻦ ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ /‬در ﺟﻮﻗﻴﻦ ﺣﻀﺮت ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه از آﻗﺎ ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻼل ﺳ‪Æ‬ال ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﺎﻧﺘﻲ ﻧﺰد آﻗﺎ ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻮاد )ﭘﺪر ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻼل ﻛﻪ در آن ﻫﻨﮕﺎم ﻓﻮت ﻛﺮده‬

‫ﺑﻮد( دارﻳﻢ و آن را ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ /‬آﻗﺎ ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻼل ﻛﻪ از ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻲﺧﺒﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺎدرش ﻣﺮاﺟﻌﻪ و از اﻣﺎﻧﺘﻲ ﻛﻪ ﻧﺰد ﭘﺪرش ﺳﭙﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ,‬ﺟﻮﻳﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻣﺎدر آﻗﺎ‬

‫ﻣﺪ تﻫﺎ ﻗﺒﻞ ﻟﻮﻟﻪ ﻛﺎﻏﺬي را در داﺧﻞ ﻳﻚ ﻗﻮﻃﻲ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و آن را در زﻳﺮ ﺳﻘﻒ ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬آﻗﺎ ‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻼل در اﻧﻈﺎر ﺟﻤﻊ ﻗﻮﻃﻲ‬
‫‪‬ﺳﻴﺪ ﺟﻼل اﺑﺮاز ﻣﻲدارد ﭘﺪرت ‪‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺣﻀﻮر ﺣﻀﺮت ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬اﻳﺸﺎن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪ :‬ﻗﻮﻃﻲ را ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﺪﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺎز‬
‫‪‬‬ ‫را از زﻳﺮ ﺳﻘﻒ ﺑﻴﺮون ﻣﻲآورد و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن‬
‫‪‬‬
‫دﺳﺘﺨﻂ ﺧﻮد را ﻛﻪ ﻧﺎم ﺣﻀﺮت ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه را ﺑﺎ اﻟﻘﺎب ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻛﺮده و ﺧﺎﻃﺮة زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آن را‬ ‫@ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ /‬ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻗﻮﻃﻲ را ﺑﺎز و‬

‫ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺪاﻋﻲ ﻣﻲﺷﻮد و دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪه و ﺑﻪ زاﻧﻮي ﺣﻀﺮت ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ و ﻃﻠﺐ ﻋﻔﻮ و ﺗﺠﺪﻳﺪﻋﻬﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ /‬ﺣﻀﺮت ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه اﺟﺎﺑﺖ ﻓﺮﻣﻮده و‬

‫ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ دﻛﺘﺮ ﺑﻴﮋن‬

‫ﻣﻬﻴ ﺎ و در ﺟﻮﻗﻴﻦ ﺷﻬﺮﻳﺎر ﺑﺎ ﺣﻀﺮت ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺑﻴﻌﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ /‬ﻳﺎدﻧﺎﻣﻪ ر اﺳﺘﻴﻦ )ﭼﺎپ ﻧﺸﺪه(‪ ,‬‬
‫در ﻫﻤﺎن روز وﺳﺎﻳﻞ ﺗﺠﺪﻳﺪﻋﻬﺪ را ‪‬‬
‫ﺑﻴﺪآﺑﺎدي‪ ,‬ﺻﺺ ‪/ìë Ç ìê‬‬
‫‪303‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي )رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه(‬

‫ﺗﺎ رﺑﺎﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﻬﺮﺑﺎﻳﻢ‬

‫ﻫﻤﺖ ﻫﻤﻪ از ﺗﻮ آﻳﺪ‬
‫ﺟﻬﺪ و ‪‬‬ ‫ﺣﻮلو ﻗﺪرت ﻫﻤﻪ از ﺗﻮ آﻳﺪ‬
‫ﭼﻮن اﺟﺎﺑﺖ ﻫﻤﻪ از ﺗﻮ آﻳﺪ‬ ‫وﻳﻦ ﺳﻌﺎدت ﻫﻤﻪ از ﺗﻮ آﻳﺪ‬
‫اي ﺧﺪاﻳﻢ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﻨﻤﺎ دﻋ‪Ç‬ﺎﻳﻢ‬
‫رﺷﺘﺔ ﺗﺎر و ﭘ‪Ç‬ﻮدم ﺗ‪Ç‬ﻮ دادي‬ ‫ﻣﻦ ﻧﺒﻮدم‪ ,‬وﺟﻮدم ﺗﻮ دادي‬
‫ﭼﻮﻧﻜﻪ ﭘﻨﺪار ﺑﻮدم ﺗﻮ دادي‬ ‫وﻳﻦ رﻛﻮعوﺳﺠﻮدمﺗﻮ دادي‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﻢ ز ﭘ‪ÇÇ‬ﻨﺪار ﺑ‪Ç‬ﻨﻤﺎ رﻫ‪Ç‬ﺎﻳﻢ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﺪه زار و ﮔ‪Ç‬ﺮﻳﺎن و ﻋ‪Ç‬ﻮرم‬ ‫ﻣﻦﻛﻪ در ﺿﻌﻒﻛﻤﺘﺮ ز ﻣﻮرم‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺎ ﻛﺸ‪Ç‬ﺎﻧﻲ ز ﻧ‪Ç‬ﺎرم ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻮرم‬ ‫دﺳﺖ ﺑﺮ داﻣﻨﺖ اي ﻏ‪Ç‬ﻔﻮرم‬
‫ﺗﻮ ﻏﻨﻲ ﺗﻮ ﻏﻨﻲ ﻣﻦ ﮔ‪Ç‬ﺪاﻳ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﺗﻮ ز ﺣ‪Ç‬ﺎل دل ﻣ‪Ç‬ﻦ ﮔ‪Ç‬ﻮاﻫ‪Ç‬ﻲ‬ ‫ﻳﻮﺳﻔﻲ ﻛﻮ ﻓﺘﺎده ﺑ‪Ç‬ﻪ ﭼ‪Ç‬ﺎﻫﻲ‬
‫ﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ اﻟﻬ‪ÇÇÇÇ‬ﻲ اﻟﻬ‪ÇÇ‬ﻲ اﻟﻬ‪ÇÇ‬ﻲ‬ ‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﻢ زﭘﺴﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﻲ‬
‫اي ﻛ‪ÇÇ‬ﺮﻳﻢ ﺳ‪Ç‬ﺮﻳﻊ اﻟﺮﺿ‪Ç‬ﺎﻳﻢ‬
‫در ﺳﻔﺮ آﺧﺮ ﺟﻨﺎب ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه ﺑﻪ ﻛﺎﺷﺎن‪ ,‬اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ در ﻣ‪Ç‬ﻼزﻣﺖ ﺑ‪Ç‬ﻮده وﻟﻲ‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﺑﺎ ﮔﺮﻳﻪ و ﻧﺎﻟﻪ ﺟﺴﺪ ﭘﻴﺮ ﺑﺰرﮔﻮار را ﺑﻪ ﻫ‪Ç‬ﻤﺮاه آورد; ﭼ‪Ç‬ﻪ آن‬
‫‪‬‬
‫ﺟﻨﺎب در ﻛﺎﺷﺎن ﻣﺴﻤﻮم ﮔﺮدﻳﺪ و در ﻛﻬﺮﻳﺰك در ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ رﺑﻴﻊاﻻول ‪ 1337‬ﻗﻤﺮي‬
‫وﻓﺎت ﻳﺎﻓﺖ‪ /‬در اﻳﻦ ‪‬اﻳﺎم‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬ﺷﻴﺦ اﻟﻤﺸﺎﻳﺦ ﺑﻮدﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ و رﺣﻠﺖ ﺟﻨﺎب ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه از ﻃﺮف ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ اﻳﺸﺎن ﺟﻨﺎب‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﺲ از‬
‫ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬ﺑﺮ ﻫﻤﺎن ﻣﻨﺼﺐ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻮد و روز ﺑﻪروز ﺑﺮ ﺣﺎل ﻋﺠﺰ و ﻧ‪Ç‬ﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﺶ‬
‫اﻓﺰوده ﻣﻲﺷﺪ‪/‬‬
‫ﺟﻨﺎﺑﺶ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﻴﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻟﺖﻫﺎي ﺳﺨﺖ و ﺧﻄﺮﻧﺎ@ك ﻣﺒﺘﻼ‬
‫ﺗﻮﺳﻞ ﻓﻘﺮا و دوﺳﺘﺎن روﺣﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻣﺮض رﻓﻊ ﺷﺪه و ﺧﺪاوﻧﺪ‬
‫@ﮔﺮدﻳﺪ وﻟﻲ ﺑﺮ اﺛﺮ دﻋﺎ و ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪30ê‬‬

‫ﺷﻔﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮد ﺗﺎ آﻧﻜﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل ‪ 131ì‬ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﻪ ﻣﺮض ﺣﺒﺲاﻟﺒﻮل‬

‫و ﭘﺮوﺳﺘﺎت ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪه و ﭘﺲ از ﻳﻚ ﻣﺎه ﺧﻮاﺑﻴﺪن در ﻣﻨﺰل‪ ,‬ﻗﺮﻳﺐ ﻫﺸﺖ ﻣﺎه ﻫﻢ در‬
‫ﺷﺪت ﺗﺄ ‪‬ﻟﻤﺎت ﺟﺴ‪Ç‬ﻤﺎﻧﻲ ﻫ‪Ç‬ﻴﭻﮔﺎه اﻇ‪Ç‬ﻬﺎر ﺑ‪Ç‬ﻲﺻﺒﺮي‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﺮي ﺑﻮد وﻟﻲ ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﻧﻔﺮﻣﻮد و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺻﺮف ﺑﻮد و ﻋﻴﺎدتﻛﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺑﺎ ﭼﻬﺮة ﮔﺸﺎده و آﻏ‪Ç‬ﻮش‬
‫آﺧ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﺮﺷﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺎز و ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻟﻄﻒ و ﻣﺮﺣﻤﺖ ﭘ‪Ç‬ﺬﻳﺮاﻳ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲﻓﺮﻣﻮد و ﻣ‪Ç‬ﻨﺘﻈﺮ دﻳ‪Ç‬ﺪار‬
‫ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﺟﻨﺎب آﻗﺎي ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه از ﮔﻨﺎﺑﺎد ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﻴﺎدت اﻳﺸﺎن‬
‫و ﺗﻤﺸﻴﺖ ﺑﻌﻀﻲ اﻣﻮر ﺑﻪ ﺗﻬﺮان آﻣﺪﻧﺪ‪ /‬در ﭼﻨﺪ روز اﺧﻴﺮ زﻣ‪Ç‬ﺰﻣﺔ رﻓ‪Ç‬ﺘﻦ از دﻧ‪Ç‬ﻴﺎ و‬
‫ﺧﺴﺘﮕﻲ از زﺣﻤﺎت و ﻛﺪورتﻫﺎي دﻧﻴﺎ ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ /‬ﮔﻮﻳﻴﺎ ﺟﺎﻧﺶ ﻧﻮﻳﺪوﺻﺎل را ﺷﻨﻴﺪه‬
‫و از ﻛﻮچ ﻛﺮدن و رﺧﺖ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﻦ آ@ﮔﺎه ﺷﺪه‪ ,‬ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺷﺎرة ﻏ‪Ç‬ﻴﺒﻲ و رﺳ‪Ç‬ﻴﺪن ﭘ‪Ç‬ﻴﻚ‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﺷﺪت ﻛﺴﺎﻟﺖ ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ ﺟ‪Ç‬ﺮاﺣ‪Ç‬ﻲ ﻗ‪Ç‬ﺮار ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺖ و‬
‫روز ﻗﺒﻞ از وداع‪ ,‬ﺑﺮ اﺛﺮ ‪‬‬
‫ﺣﺎﻟﺶ رو ﺑﻪﺳﺨﺘﻲ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺷﺐ ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﺷﺐ آﺧﺮ ﺑﻮد‪ ,‬ﻣﺮﺗﺒ‪ H‬ﻣﺸﻐﻮل راز و ﻧﻴﺎز و‬
‫ﺳﻮز و ﮔﺪاز ﺑﺎ ﻣﺤﺒﻮب ﺧﻮد ﺑﻮده و زﺑﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻛﻠﻤﺔ "ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻲ" و "ﻳﺎ ﻋﻠﻲ" ﻣﺘﺮﻧ‪‬ﻢ ﺑﻮد‪/‬‬
‫در دم واﭘﺴﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺳﺮ اﺷﺎره ﻛﺮده‪ ,‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺧﻮد را اﻇﻬﺎر ﻧ‪Ç‬ﻤﻮده‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﭙﺲ دﺳﺖ را‬
‫ﻣ‪Æ‬دب ﺑﻪﺳﻴﻨﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‪ ,‬دﻋﻮت ﻣﺤﺒﻮب را از ﺟﺎن و دل ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﺣﺎل ﺑﺴﻴﺎر‬
‫‪‬‬
‫ذﻳﺤﺠﻪ ﺳﺎل ‪ 13ëì‬ﻗﻤﺮي‪ ,‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪ 12‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 131ì‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﻮش ﻣﻌﻨﻮي در ‪28‬‬
‫ﺟﺎوﻳﺪ ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ /‬ﺟﻨﺎزة اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺗﺸﻴﻴﻊ و در ﺻ‪Ç‬ﺤﻦ اﻣ‪Ç‬ﺎﻣﺰاده ﺣ‪Ç‬ﻤﺰه‬
‫ﺷﻬﺮري در ﻣﻘﺒﺮة ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﺳﻌﺎدتﻋﻠﻴﺸﺎه و در ﻛﻨﺎر ﻗ‪Ç‬ﺒﺮ ﺟ‪Ç‬ﻨﺎب ﻧ‪Ç‬ﻮرﻋﻠﻴﺸﺎه‬
‫ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪ‪1/‬‬

‫اﺧ‪Ç‬ﻼص ﻃ‪Ç‬ﺎﻟﺒﺎن‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻃﻲ ‪ êë‬ﺳﺎل ارﺷﺎد ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﺻ‪Ç‬ﺪق و‬
‫آن ﺟﻨﺎب در ‪‬‬
‫ﺗﻨﺰ ‪Ô‬ل‬
‫اﻻﺳﻤﺎ¾ ‪‬‬
‫‪Ô‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري را ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮد و ﺑﺰرﮔﺎﻧﻲ را در ﻓﻘﺮ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬

‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﺳﺎل ‪ 1370‬ﺷﻤﺴﻲ در ﺟﺮﻳﺎن ﻃﺮح ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺣﺮم ﺷﺎه ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ ﺗﺨﺮﻳﺐ و ﻧﻔﺎﻳﺲ آن ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺘﺒﺮ ﻛﻪ ‪‬‬
‫‪ /1‬اﻳﻦ ﻣﻘﺒﺮه ‪‬‬
‫‪30ë‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي )رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه(‬

‫اﻟﺴﻤﺎ¾‪ ,‬ﻫﺮﻛﺲ آن ﺟﻨﺎب را ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ,‬ﺣﻘﻴﻘﺖ رﺣﻤﺖ و رأﻓﺖ و ‪Ô‬ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ‬

‫‪‬ﻣ ‪‬ﻦ ﱠ‬
‫را در او ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ /‬از اﻳﻦرو از ﻋﺎﻟﻢو ﻋﺎرف ﺑﻪ وي اﺣﺘﺮام ﻣﻲﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ /‬اﺣﺘﻤﺎ‪ Á‬ﺗﻨﻬﺎ‬
‫@ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﺣﺴﺎدت ﻣﻲورزﻳﺪ و ﺣ ‪‬ﺘﻲ در اواﺧﺮ اﻇﻬﺎر ﻛﻴﻨﻪ و ﻧ‪Ç‬ﻘﺎر‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ ,‬ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻲ ﻛﻴﻮان ﻗﺰوﻳﻨﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ در آﺛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺜﻞ رازﮔﺸ‪Ç‬ﺎ و‬
‫ﺑﻬﻴﻦﺳﺨﻦ واﺳﺘﻮار ﺑﺎ ﻃﻌﻨﻪ و ﻛﻨﺎﻳﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻨﻲ ﻣﺜﻞ "ﻳﻚ ﺷﻴﺦ ﻣﻌﻠﻮم اﻟﺤ‪Ç‬ﺎل"‪,‬‬
‫"ﻳﻚ ﺷﻴﺨﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺖ"‪ ,‬از اﻳﺸﺎن اﺳﻢ ﻣﻲﺑﺮد و اﺻﻮ‪ Á‬ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از ﻋ‪Ç‬ﻠﻞ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎي اﺧﻴﺮ وي ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺎن ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻲ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺮﺣ‪Ç‬ﻮم آﻗ‪Ç‬ﺎي‬
‫ﻣﻮردﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻮد‪1/‬‬ ‫ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ اﺣﻮال‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﻤﺎل ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﻮاري ﺑ‪Ç‬ﺎ وي ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺪارا و‬
‫ﺣﺪي ﭼﺸ‪Ç‬ﻤﮕﻴﺮ و ﻧ‪Ç‬ﺎﺑﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺣ‪ Ç‬ﺘﻲ‬
‫ﻣﻼﻳﻤﺖ رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﺮد‪ /‬اﻳﻦ ﺳﻮ¾ رﻓﺘﺎر ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺷﺎ@ﮔﺮدان ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﻴﻮان ﻗﺰوﻳﻨﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺣﻮم ﻛﻴﻮان ﺳﻤﻴﻌﻲ ﻧﻴﺰ از آن ﺑﻪ ﻣﺬ ‪‬ﻣﺖ ﻳﺎد‬
‫ﻣﺪتﻫﺎ ﺷﺎ@ﮔﺮد و ﻣ‪Ç‬ﻌﺎﺷﺮ و از ﻧ‪Ç‬ﺰدﻳﻜﺎن ﻛ‪Ç‬ﻴﻮان ﻗ‪Ç‬ﺰوﻳﻨﻲ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪,‬‬
‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬وي ﻛﻪ ‪‬‬
‫درﺿﻤﻦ ﻧﻘﻞ ﻳﻜﻲ از ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮﻳﺶ در ‪‬اﻳﺎم ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ ﺑﺎ وي‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺪت ﻳﻚﺑﺎر ﻫﻢ ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي را دﻳﺪم ﻛﻪ ﻧﺰدش آﻣﺪ و ﺣﺎﻣﻞ‬
‫‪‬‬
‫ﭘﻴﻐﺎﻣﻲ از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮﺣﻮم ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه ﻣﺒﻨﻲﺑﺮ اﺳ‪Ç‬ﺘﻤﺎﻟﺖ ﺧ‪Ç‬ﺎﻃﺮ او ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ /‬ﭼ‪Ç‬ﻮن در‬
‫اﺑﺘﺪاي ورود آن ﻣﺮﺣﻮم‪ ,‬ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻲ ﺑﺎ او ﺑﺮﺧﻮردي ﺳﺮد ﻛﺮد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺷﺄن و ﻣﻘﺎم ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻧﺒﻮد‪ ,‬ﭘﺲ از رﻓﺘﻦ اﻳﺸﺎن ﻣﻦ ﻋ ‪‬ﻠﺖ را ﺟﻮﻳﺎ ﺷﺪم و ﻋﺮض ﻛﺮدم‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﻫﻤﺔ ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﻨﺎﺑﺎديﻫﺎ اﺑﺮاز ﻣﻲدارﻳﺪ‪ ,‬ﻣﻘﺎم ﻋﻠﻤﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﺨﺼﻮص ورودش ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺔ ﺷﻤﺎ اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﺮز ﺧﻮش ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺗﺼﻮر ﻛﺮدم ﺣﺎج آﻗﺎ ﺷﻴﺮازي اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻳﺸﺎن رﻓﺘﺎر ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪ /‬در ﭘﺎﺳﺦ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻣﻦ ‪‬اول ‪‬‬
‫ﻣﻌﻤﻢ ﺑﻮده و ﭼﻮن او را ﻣﻦ ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮدم‪ ,‬ﻧﻤﻲداﻧﻢ‬
‫ﺣﺎج آﻗﺎ ﺷﻴﺮازي وﻛﻴﻞ ﻣﺠﻠﺲ و ‪‬‬

‫‪ /1‬در ﺷﺮح اﻳﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ‪ :‬ﮔﺸﺎﻳﺶ راز‪/‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪30ì‬‬

‫آﻳﺎ از ﻟﺤﺎظ ﺷﻜﻞ و ﺷﻤﺎﻳﻞ اﻳﻦ دو ﻧﻔﺮ ﻣﺸﺎﺑﻬﺘﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻳﺎ ﻧ‪Ç‬ﻪ? ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ وﻗ‪Ç‬ﺘﻲ‬
‫ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي در ﻣﻨﺰﻟﺶ رﺳﻴﺪم و اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻧﻘﻞ ﻛﺮدم‪ ,‬او ﺣﻴﺮت ﻛﺮد‬
‫و ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﻮد‪ :‬ﭼﮕ‪Ç‬ﻮﻧﻪ ﻣ‪Ç‬ﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣ‪Ç‬ﺮا ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺣ‪Ç‬ﺎج آﻗ‪Ç‬ﺎ ﺷ‪Ç‬ﻴﺮازي اﺷ‪Ç‬ﺘﺒﺎه ﻛ‪Ç‬ﺮده ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‪,‬‬
‫درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺼﺎﺣﺐ و ﻣﻌﺎﺷﺮ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﻫ‪Ç‬ﻢ در ﻳﻚ راه‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪاﻳﻢ!<‪1‬‬ ‫@ﮔﺎم‬
‫ﺳﭙﺲ ﻛﻴﻮان ﺳﻤﻴﻌﻲ در ﻣﻘﺎم دﻓﺎع و ﺗﺠﻠﻴﻞ از ﻣﻘﺎم ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﻲ و ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎﻧﻲ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ در ﻋﺼﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﺸﺎﻳﺦ‬
‫ﺗﺼﻮف ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪ /‬ﻋﻼوهﺑﺮ ﺗﺴ ‪‬ﻠﻄﻲ ﻛﻪ در‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻮد و در اﻳﺮان رﻛﻨﻲ از ارﻛﺎن ‪‬‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻪ را زﻳﺎد از ﺑ‪Ç‬ﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ادﺑﻴﺎت و ﻓﻘﻪ و اﺻﻮل داﺷﺖ‪ ,‬اﺷﻌﺎر ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺨﺼﻮص ﮔﻔﺘﺎر‬
‫@ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ,‬ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻣﻮرد ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ او ﺗﻌﺪادي اﺑ‪Ç‬ﻴﺎت ﻧ‪Ç‬ﻐﺰ‬
‫ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ /‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدي ﺧﻠﻴﻖ و ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﻮد‪2</‬‬ ‫ﺑﻪﻣﻨﺎﺳﺒﺖ‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي از ﺣﻴﺚ ﻋﻠﻮم ﻇﺎﻫﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﺎ داﺷ‪Ç‬ﺘﻦ ﻫ‪Ç‬ﻮش‬
‫ﺳﺮﺷﺎر‪ ,‬ﺑﺮ ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ و ﺑﺨﺼﻮص ﻓﻘﻪ و اﺻﻮل ﻣﺴ ‪‬ﻠﻂ ﺑﻮد و ﭼﻮن از ﻗﺮﻳﺤﻪ و‬
‫ذوق ادﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﺮ ادﺑﻴﺎت و ﺑﺮ آﺛ‪Ç‬ﺎر ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎﻧﻲ ﺗﺴ‪Ç‬ﻠ‪‬ﻂ ﻛ‪Ç‬ﺎﻣﻞ داﺷﺖ‪/‬‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻴﻪﻣﺎﻓﻴﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي‪ 3,‬و رﺳ‪Ç‬ﺎﻟﻪ ﻛ‪Ç‬ﻨﺰاﻟﺤ‪Ç‬ﻘﺎ‪Ä‬ﻖ از ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‬
‫ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺒﺴﺘﺮي و زاداﻟﻤﺴﺎﻓﺮﻳﻦ‪ 4,‬ﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻨﻲ ﻫﺮوي و ﺳﺒﺤ‪¹‬اﻻﺑ‪Ç‬ﺮار‪ 5‬ﺟ‪Ç‬ﺎﻣﻲ را‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪﻫﺎي ﻋ‪Ç‬ﺎرﻓﺎﻧﻪ ﭼ‪Ç‬ﺎپ ﻛ‪Ç‬ﺮد‪ /‬ﻟﻮاﻳ‪Ç‬ﺢ ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎﻧﻲ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫ﺑﺮاي ‪‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺑﻪﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺮﻳﺮ و ﺗ‪Ç‬ﺤﺮﻳﺮ ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﻮد‪ 6/‬ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺣ‪Ç‬ﺎﻓﻈﺔ ﻋ‪Ç‬ﺠﻴﺒﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ داﺷﺖ‪,‬‬

‫ﺗﺼﻮ ف اﻳﺮان‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﭘﺎژﻧﮓ‪ ,1370 ,‬ﺻﺺ ‪/13ê Ç 133‬‬

‫‪ /1‬ﻛﻴﻮان ﺳﻤﻴﻌﻲ و ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺪوﻗﻲ )ﺳﻬﺎ(‪ ,‬دو رﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﺪﻳﺪ ‪‬‬
‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪/‬‬

‫‪ /3‬ر‪@/‬ك‪ :‬ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‪ ,‬دﻳﺒﺎﭼﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ‪/‬‬

‫‪ /ê‬اﻳﻦ دو رﺳﺎﻟﻪ در ﻳﻚ ﺟﻠﺪ در ﺳﺎل ‪ 13ë3‬ﻗﻤﺮي )‪ 1313‬ﺷﻤﺴﻲ( ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /ë‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻧﻴﺰ در ﺳﺎل ‪ 13ë3‬ﻗﻤﺮي ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /ì‬دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﻳﻦ ﻟﻮاﻳﺢ در‪ :‬ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان ) ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪ ,(11‬ﮔﺮدآوري و ﺗﺪوﻳﻦ دﻛﺘﺮ ‪‬ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬زﻣﺴﺘﺎن ‪ ,1380‬ﺻﺺ ‪Ç 10ë‬‬
‫‪307‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي )رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه(‬

‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰار ﺑﻴﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﭙﺮده ﺑﻮد; ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﺑﺮاي ﻫ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻄﻠﺐ ﺑ‪Ç‬ﻴﺘﻲ ﺷ‪Ç‬ﺎﻫﺪ‬
‫ﻣﻲآورد و ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻃﺒﻊ ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ داﺷﺖ وﻟﻲ ﻛ‪Ç‬ﻤﺘﺮ ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﻔﺖ‪ /‬ﻓ‪Ç‬ﻀﻼ و اﺳ‪Ç‬ﺎﺗﻴﺪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري ﻣﺜﻞ اﺳﺘﺎد ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ در ﺧﺪﻣﺘﺶ ‪‬‬
‫ﺗﻠﻤﺬ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻛﺴﺐ ﻓﻴﺾ‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺷ‪Ç‬ﻤﺲﺗ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺰي )دﻳ‪Ç‬ﻮان ﻛ‪Ç‬ﺒﻴﺮ( از‬
‫ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺮوزانﻓﺮ در ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻼ‬
‫ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﺣ‪Ç‬ﺎج ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﷲ ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺮي و ﻣ‪Ç‬ﺮﺷﺪﺷﺎن ﺟ‪Ç‬ﻨﺎب آﻗ‪Ç‬ﺎي ﺣ‪Ç‬ﺎج ‪‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻤﺤﻤﺪ ﺑﻴﺪﺧﺘﻲ ﮔﻨﺎﺑﺎدي )ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه( اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ///> :‬و ﺑﺎ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻮﻻﻧﺎ را در ﭼﺸﻢ ﻧﻴﺎورد‬
‫‪‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ] ﻧﮕﺎرﻧﺪه[ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ‪ ,‬ﻋﺎﻟﻢ وﺳﻴﻊ و ﺟﻬﺎن‬
‫و از ﭼﺎﺷﻨﻲ ذوق و ﻣﻌﺮﻓﺘﺶ اﻧﺪك ﺑﻬﺮه ﻫﻢ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪ ,‬ﺗﺎ اﻳﻨﻜﻪ در ﺳﺎل ‪ 1303‬ﺷﻤﺴﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺳﻔﺮ ﻛﺮد و در ﻫﻤﺎن آﻏﺎز ورود ﺻﺒﺢ ﺟﻤﻌﻪاي ﻛﻪ ا@ﻛ‪Ç‬ﻨﻮن ﺗ‪Ç‬ﺎرﻳﺦ آن را‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮﻳﺖ و‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻪﻳﺎد ﻧﺪارد‪ ,‬ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺮي ﻣ‪Ç‬ﺎزﻧﺪراﻧ‪Ç‬ﻲ را ﻛ‪Ç‬ﻪ از رﺑ‪Ç‬ﻮدﮔﺎن‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺮﺑﻴﺖﻳﺎﻓﺘﺔ ﻣﺤﻀﺮ ﻓﻴﺾﮔﺴﺘﺮ ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه ﮔﻨﺎﺑﺎدي ‪ ÇÇ‬از ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺑﺰرگ‬
‫ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﻟﺮﺣ‪Ç‬ﻤﻦ ﺳ‪Ç‬ﻠﻤﻲ و اﺑ‪Ç‬ﻮاﻟﻘ‪Ç‬ﺎﺳﻢ‬
‫‪‬‬ ‫در آﻏﺎز ﻗﺮن ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮي و از اﻗﺮان اﺑ‪Ç‬ﻮ‬
‫ﻗﺸﻴﺮي در ادرا@ك ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻓﻘﺮ و ﻋﺮﻓﺎن ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪة اﻳﻦ ﺿﻌﻴﻒ ‪ ÇÇ‬ﺑﻮد‪ ,‬دﻳﺪار ﻛﺮد و‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣ‪Ç‬ﺤﺘﺮم ﺑ‪Ç‬ﻪﺧﺎﻃﺮ داﺷ‪Ç‬ﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ آن آزاده ﻣ‪Ç‬ﺮد در‬
‫ﻇﺮاﻓﺖ اﺧﻼق و ﻟﻄﻒ ﻣﺤﻀﺮ و ﻧﻜﺘﻪداﻧﻲ و ﺷﻌﺮﺷﻨﺎﺳﻲ آﻳﺘﻲ ﺑﻮد ﺳ‪Ç‬ﻤﺎوي و ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ و آﺛﺎر وي ﻋﺸﻖ ﺑﻲﺣﺪ ﻣﻲورزﻳﺪ و ﺧﻼﺻﻪاي از دﻳﻮان ﻣﻮﻻﻧﺎ و دﻳﮕﺮ ﺷﻌﺮا‬
‫ﺑﻪ ﺧﻂ‪ ‬ﺧﻮد ﺗﺮﺗﻴﺐ داده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻫﺮﺟﺎ ﻣﻲرﻓﺖ ﺑﺎ ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫ﻣﻲﺑﺮد و ﭘﺲ از اﺣﻮالﭘﺮﺳﻲ ا@ﮔﺮ ﻣﺠﻠﺲ اﻗ‪Ç‬ﺘﻀﺎ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﺮد آن را از ﺟ‪Ç‬ﻴﺐ ﺑ‪Ç‬ﻴﺮون‬
‫ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲﻫﺎي ﺑ‪Ç‬ﻬﺸﺘﻲ و ﺑ‪Ç‬ﺎدهﻫﺎي ﺟ‪Ç‬ﺎﻧﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ در‬
‫ﭘﻴﺎﻟﻪﻫﺎي ﺑﻠﻮرﻳﻦ اﻟﻔﺎظ ﻓﺮو رﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺴﺘﻲ ﻋﺠﺐ ﻣﻲﻧﻤﻮد و از ﺟﺬب و ﻛﺸﺶ‬
‫ﺣﻀﺎر ﻣﺠﻠﺲ را‬
‫آن ﺑﺰرگ اﺧﺘﻴﺎرش از دﺳﺖ ﻣﻲرﻓﺖ و ﺳﺮ و دﺳﺖ ﻣﻲاﻓﺸﺎﻧﺪ و ‪‬‬

‫‪ ,1êë‬درج ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪308‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻤﻲ از ﻧﺸﺎط و ﺑﻬﺠﺖ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﻴﺪ‪ /‬آن روز ﻧﻴﺰ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺳ ‪‬ﻨﺖ اﻳﻦ ﻏ‪Ç‬ﺰل را‬
‫ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ@ﮔﺮد دل ﻫﻤﻲ ﮔﺮدي ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻲ ﻛﺮد ﻣﻲداﻧ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲداﻧ‪Ç‬ﻢ‪1‬‬ ‫ﺑﺨﻮاﻫﻲ ﻛﺮد دل را ﺧﻮن و رخ را زرد‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و اﺷﻚ ﻣﻲرﻳﺨﺖ و ﭘﻴﺎﭘﻲ آه ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ دل اﻓﺴﺮدة ﻧﮕﺎرﻧﺪه‬
‫را ﻫﻢ ﺑﻪ آﺗﺶ آه ﺳﻮﺧﺖ و زان ﭘﺲ رﺷﺘﺔ اﻟﻔﺖ اﺳﺘﻮار ﮔﺸﺖ و ﺑ‪Ç‬ﻲآﻧﻜﻪ ﺷ‪Ç‬ﺮف‬
‫ﺳﻠﻮك ﻓﻘﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد )ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ( دﻳﺪارﻫﺎ ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﮔ‪Ç‬ﺮدﻳﺪ و‬
‫‪‬اﻳﺎم ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻛﻪ اﻳﻦ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺪان روزﮔﺎر در اﻣ‪Ç‬ﺎمزاده ﻗ‪Ç‬ﺎﺳﻢ ﻳ‪Ç‬ﺎ ﺗ‪Ç‬ﺠﺮﻳﺶ ﻣﺴﻜ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ ﮔﺎه از ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻔﺖ ﺑﺎﻣﺪاد ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﺧﻠﻮت ﻣﻲﺳﺎﺧﺘﻴﻢ و‬
‫ﺑﺮ ﺳﻤﺎع ﺷﻌﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ وﺟﺪ و ﺣﺎل ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ و ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣ‪Æ‬اﻧﺴﺖ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ در‬
‫رﻏﺒﺖ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ دﻳﻮان ﻏﺰﻟﻴﺎت ﻣ‪Æ‬ﺛ‪‬ﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪/2<///‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻣﺼ ‪‬ﺤﺢ ﺧﻮد درﺑﺎرة ﺟﻨﺎب ﺣﺎج‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﺎد ﻓﺮوزانﻓﺮ در ‪‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴ‪Ç‬ﺪ‪> :‬درﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن آن ﻣ‪Ç‬ﻌ‪Ç‬ﺪن ﻇ‪Ç‬ﺮاﻓﺖ و ﻛ‪ÇÇ‬ﺎن‬
‫ﻣﻼﺣﺖ ﺣﺎج ﺷﻴ‪Ç‬ﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪ÇÄ‬ﺮي ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪاش ﺑﻪ ﻣﺪد ﺗﺸﻮﻳ‪Ç‬ﻖ در ﻛﺎر ﻣﻲآورد‪,‬‬
‫در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 131ì‬رﺧﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاي ﺟﺎوﻳﺪ اﻓﻜﻨﺪ‪ /‬ﺟﺎﻧﺶ ﻏﺮﻳﻖ رﺣﻤﺖ اﺳﺖ; ﻳﺎ‬
‫رب ﻏﺮﻗﻪﺗﺮ ﺑﺎد‪3</‬‬
‫‪‬‬
‫آن ﻣﻌﺪن ﻇﺮاﻓﺖ و ﻛﺎن ﻣﻼﺣﺖ در ﻋﻴﻦ ﻣﺘﺎﻧﺖ‪ ,‬ﺑﺴﻴﺎر ﺷﻮخ ﻃ‪Ç‬ﺒﻊ و ﺷ‪Ç‬ﻴﺮﻳﻦ‬
‫زﺑﺎن ﺑﻮد‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﺷﻔﻴﻌﻴﺎن راد ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻛﺴﺎﻟﺖ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي‬
‫ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳ‪Æ‬اﻻت ﭘﺰﺷﻜﻲ آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﻟﻘﻤﺎن اﻟﻤﻠﻚ ﻛﻪ ﺧﻼف‬
‫ﺷ‪Æ‬ون ﻇﺎﻫﺮي اﻳﺸﺎن ﺑﻮد‪ ,‬ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬وي ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻋﺮق ﻣﻲﺧﻮرﻳﺪ? اﻳﺸﺎن‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,3‬ﺑﻴﺖ ‪/1ë179‬‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ‪ ,‬ﺻﺺ "اﻟﻒ" و "ب"‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬ج ‪ ,1‬‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ‪ ,‬ﺻﻔﺤﺔ ج‪/‬‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ ﺑﺪﻳﻊ اﻟﺰﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬‬
‫‪ /3‬ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ و ‪‬‬
‫‪309‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي )رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه(‬

‫ﺑﻲآﻧﻜﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح از ﻛﻮره در ﺑﺮوﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﻠﻢ و ﻣﺘﺎﻧﺖ ذاﺗﻲ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻧﻪ‪,‬‬
‫ﻣﺠﺪد‪ G‬ﺳ‪Æ‬ال ﻛﺮد‪ :‬ﺷﻤﺎ ﻗﻨﺪ دارﻳﺪ )ﻣﻨﻈﻮر وي ﺑﻴﻤﺎري دﻳﺎﺑﺖ ﺑﻮد(‪/‬‬
‫ﻋﺮق ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ /‬‬
‫ﺑﺎز اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺷﺎﻳﺪ ﻳﻜﻲ دو ﻛﻴﻠﻮ در ﻣﻨﺰل ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‪ /‬در اﻳ‪Ç‬ﻨﺠﺎ‬
‫دﻛﺘﺮ ﻟﻘﻤﺎن اﻟﻤﻠﻚ ﻋﺼﺒﺎﻧﻲ ﺷﺪه‪ ,‬ﻋﺮض ﻛﺮد‪ :‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺷﻮﺧﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ‪ /‬اﻳﺸﺎن ﻫﻢ‬
‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺟﺪي ﮔﻔﺘﻴﻢ‪1/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺎدﻳﺎت و‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻲﺗﻮﺟﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻮاﺿﻊ و ﻓﺮوﺗﻦ ﺑﻮد و‬
‫ﺑﺎ@دﻗ‪‬ﺖ در ﺣﺪ وﺳﻮاس در ﻣﻮرد اﻣﻮر ﻣﺎﻟﻲ و ﺑﺎ اﺳﺘﻐﻨﺎ¾ ﻃﺒﻊ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد‪ /‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻓﻮﺗﺸﺎن‪ ,‬ﺛﺮوﺗﺸﺎن ﻓﻘﻂ ﻫ‪Ç‬ﻤﺎن ﻣ‪Ç‬ﻨﺰل اﻧ‪Ç‬ﺪروﻧﻲ و ﺑ‪Ç‬ﻴﺮوﻧﻲ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ آن را ﻫ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﻋﺪت و ﺧﻮاﻫﺶ ارادﺗﻤﻨﺪاﻧﺸﺎن ﺧﺮﻳﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪2/‬‬

‫در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﺣﺴﻨﻪ آن ﺑﺰرﮔﻮار داﺳﺘﺎﻧﻲ از ﻣﻼﻗﺎت اﻳﺸﺎن ﺑﺎ رﺿﺎﺷﺎه‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪3/‬‬

‫‪ /1‬ﻳﺎدﻧﺎﻣﺔ ﺻﺎﻟﺢ‪ ,‬چ ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,1380 ,‬ﺻﺺ ‪/229 Ç 228‬‬

‫‪ /2‬اﻳﻦ ﻣﻨﺰل ﺑﻌﺪ‪ G‬ﺗﻮﺳﻂ وارﺛﻴﻦ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻓﺮزﻧﺪ ارﺷﺪﺷﺎن‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‪ ,‬وﻗﻒ ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻓﻘﺮي ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻓﻘﺮاي ﻧﻌﻤﺖاﻟﻠ‪ ‬ﻬﻲ ﮔﻨﺎﺑﺎدي ﺷﺪ‪ /‬ﺑﻌﺪ‪G‬‬

‫ﻣﺠﺪ د‪ G‬ﺑﺎ زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ وﺳﻴﻊﺗﺮ و ﻛﺎﻣﻞﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و در ﺳﺎﻟﻬﺎي‬

‫ﻧﻴﺰ در زﻣﺎن ﻣﺮﺣﻮم ﺟﻨﺎب رﺿﺎﻋﻠﻴﺸﺎه ﺗﺮﻣﻴﻢ ﺷﺪ و در ﺳﺎل ‪ 13ìì‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪‬او ﻟﻴﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮔﺮدﻳﺪ و ‪‬‬
‫اﺧﻴﺮ اﻓﺘﺘﺎح ﮔﺮدﻳﺪ و ا@ﻛﻨﻮن در ﺟﻬﺖ ‪‬ﻧﻴ ﺎت واﻗﻔﻴﻦ ﻣﺤﺘﺮم ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /3‬ر‪@/‬ك‪ :‬اورﻧﮓ‪ ,‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ‪ " ,‬ﻣﻼﻗﺎت ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي و رﺿﺎﺷﺎه"‪ ,‬ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪ ,(11‬ﺻﺺ ‪/93 Ç 77‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻳﺎد اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‬

‫در ﻣﺮاﺳﻢ اﺧﺘﺘﺎﻣﻴﺔ ﻛﻨﮕﺮة ﻣﻮﻟﻮي ﻛﻪ در ﻫﻔﺘﺔ آﺧﺮ آذرﻣﺎه ‪ 1382‬در داﻧﺸﮕﺎه‬
‫ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ ,‬ﻗﺮار ﺑﻮد از ﻣﻮﻟﻮي@ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ ﻣ‪Ç‬ﻌﺎﺻﺮ ﺗ‪Ç‬ﺠﻠﻴﻞ ﺷ‪Ç‬ﻮد‪ ,‬وﻟﻲ‬
‫ﻓﻘﻂ ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﻠﻴﻞ از ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي رﺳﻴﺪ‪ /‬ﻧﺎم اﻳﺸﺎن ﺑﺮاي ﺑﺴﻴﺎري‬
‫از ﺣﺎﺿﺮان‪ ,‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺑﺮﺧﻲ از اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻣ‪Ç‬ﺠﻬﻮل ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ /‬درﺣ‪Ç‬ﺎﻟﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎري از اﺳ‪Ç‬ﺎﺗﻴﺪ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﻗﺒﻠﻲ و ﻓﻌﻠﻲ داﻧﺸﮕﺎه و ﻋﻠﻤﺎ و ﻓﻀﻼ ﺑﺮاي ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز از ﺟﻠﺴﺎت ﭘﺮﻓﻴﺾ‬
‫ﻋﻠﻤﻲ و ﻣﻌﻨﻮي اﻳﺸﺎن ﻛﻪ در ﺻﺒﺢﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ در ﻣ‪Ç‬ﻨﺰﻟﺸﺎن ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺰار ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﺪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻬﺮه‬
‫ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت ﺧ‪Ç‬ﻮد را در ﻓ‪Ç‬ﻬﻢ آﺛ‪Ç‬ﺎر ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ از اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن ﻃ‪Ç‬ﻠﺐ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﺮدﻧﺪ‪/‬‬ ‫ﺟﺴﺘﻪ و ‪‬‬
‫ﻋﺼﺎر‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم‬‫ﻣﺤﻤﺪﻛﺎﻇﻢ ‪‬‬
‫ﺳﻴﺪ ‪‬‬ ‫ﺑﺰرﮔﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺖاﷲ زﻧﺠﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟ‪Ç‬ﻌﻔﺮي‪ ,1‬ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم اﺳ‪Ç‬ﺘﺎد دﻛ‪Ç‬ﺘﺮ‬ ‫اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ‬ ‫‪2‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﻧﺼﺮ و اﺳﺘﺎد دﻛﺘﺮ ‪‬‬ ‫ﺳﺎدات ﻧﺎﺻﺮي‪ ,‬اﺳﺘﺎد دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫‪ /1‬ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﺟﻌﻔﺮي ارادت زﻳﺎدي ﺑﻪ اﺳﺘﺎد ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي داﺷﺖ و اﺣﺘﺮام زﻳﺎدي ﻣﻲﮔﺬاﺷﺖ; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﭘﺲ از ﻓﻮت اﻳﺸﺎن در ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﻮﮔﻮاري ﺑﻪ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ‪ ,‬وﻟﻲ ﺑﻪ‬

‫اﺣﺘﺮام ﻣﻘﺎم ﻋﻠﻤﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي >ﺑﺮ ﭘﻠ‪ ‬ﻪ ‪‬او ل ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺖ و ﮔﻔﺖ در ﻣﺠﻠﺲ اﺳﺘﺎد ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‪ ,‬‬
‫ﺣﺪ ﻣﻦ ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﺑﮕﻔﺖ و از ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و‬

‫ﻫﻤﺖ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬دﺳﺘﺎن‪ ,1380 ,‬ص ‪/(12‬‬

‫در ﺟﻤﻊ ﺣﺎﺿﺮان ﻧﺸﺴﺖ< )دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻒاﷲ وﺣﻴﺪﻧﻴﺎ‪" ,‬ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر"‪ ,‬ﻳﺎدﻧﺎﻣﺔ آﻳﺖاﷲ اﺳﺘﺎد ‪‬ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻴﻨﻘﻲ اﻣﻴﻦ‪ ,‬اﺣﻤﺪ ﻧﻴﻜﻮ ‪‬‬
‫‪ /2‬اﻳﺸ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎن ﺗ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻘﺮﻳﺒ‪ H‬ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎر ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ درﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎرة ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻮﻟﻮي ﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺜﻨﻮي ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺨﻦ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻲﮔﻮﻳﺪ ﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻲﻧﻮﻳﺴﺪ از ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﻮم اﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﺎد ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺎدي‬

‫‪Ñ‬‬
‫‪Ø‬‬
‫ﻣﻔﺼﻞ ﻣﻮﻟﻮي ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1380‬در ﻟﻨﺪن ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ ,‬دﻛﺘﺮ ‪‬ﺳﻴﺪﺣﺴﻴﻦ ﻧﺼﺮ ﺳﺨﻨﺮاﻧﻲ ﺧﻮد را ﺑﺎ‬
‫ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺳﺘﺎد ﺧﻮﻳﺶ ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﻣﺜ‪ Â‬در اﻓﺘﺘﺎح ﻛﻨﮕﺮة ‪‬‬
‫‪311‬‬ ‫ﺑﻪ ﻳﺎد اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‬

‫ﭘﺎرﻳﺰي‪ 1‬از ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﻣﺠﺎﻟﺲ اﻧﺲ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻳﻦ ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ و اﺳﺘﻔﺎﺿﻪ را‬
‫ﻣﻐﺘﻨﻢ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﻴﺦ ﺟﻠﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻲ ﮔ‪Ç‬ﻨﺎﺑﺎدي‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﻘﻴﻪ و‬
‫ﻋﺎرف ﺷﻬﻴﺮ‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم ﺣ‪Ç‬ﺎج ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﷲ ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺮي )رﺣ‪Ç‬ﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه( ﺑ‪Ç‬ﻮد و درس‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ﻣﺜﻨﻮي را در اﻳﻦ ﺣﻮزه ﻧ‪Ç‬ﺰد ﭘ‪Ç‬ﺪر ﻋ‪Ç‬ﺰﻳﺰ و ﻣ‪Ç‬ﺮﺷﺪ ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﻮار‪ ,‬ﺟ‪Ç‬ﻨﺎب ﺣ‪Ç‬ﺎج‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻦ ﺑﻴﭽﺎره ﺑﻴﺪﺧﺘﻲ )ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه(‪ ,‬رﺣﻤﺖاﷲ ﻋﻠﻴﻬﻢ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﻟﺬا در‬
‫‪‬‬
‫ﻇﻦ ﺧﻮﻳﺶ‪ ,‬ﻳﺎرش ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ واﻗ‪Ç‬ﻒ اﺳ‪Ç‬ﺮارش‬
‫ﻣﻘﺎم ﻫﻤﺪﻟﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮد و از ‪‬‬
‫ﻧﮕﺮدد و ﺑﻪﺻﺮف ﻇﺎﻫﺮ ا@ﻛﺘﻔﺎ ﻛﻨﺪ‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم ﺟﻨﺎب ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وي ﻋﻼﻗﻪ و‬
‫ﺧﺎص داﺷﺘﻨﺪ‪ 2/‬ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ ﺟﻨﺎب ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه در ﺳﺎل ‪ 13êë‬ﺷﻤﺴﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻬﺮي ‪‬‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ﻓ‪ÇÇ‬ﺮزﻧﺪ ارﺷ‪ÇÇ‬ﺪ و ﺟ‪ÇÇ‬ﺎﻧﺸﻴﻨﺸﺎن‪ ,‬ﺟ‪Ç‬ﻨﺎب ﺣ‪Ç‬ﺎج ﺳ‪Ç‬ﻠﻄﺎنﺣﺴﻴﻦ ﺗ‪Ç‬ﺎﺑﻨﺪه ﮔ‪Ç‬ﻨﺎﺑﺎدي‬
‫)رﺿﺎﻋﻠﻴﺸﺎه(‪ ,‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻋﻬﺪ ﻛﺮد و ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﻳﺶ در ﺳﺎل ‪ 13ë9‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺴﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬

‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ اﺳﻼﻣﻲ )ﺗﺮﺟﻤﺔ رﺣﻴﻢ ﻗﺎﺳﻤﻴﺎن‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ ,137ë :‬ص ‪ (1êì‬ﻧﻴﺰ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺠﻠﻴﻞ از اﺳﺘﺎد ﺧﻮﻳﺶ در ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‪ ,‬آﻏﺎز ﻛﺮد‪ /‬در ﻛﺘﺎب ﻫﻨﺮ و‬

‫>ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان در ﻣﻮرد "روﻣﻲ" و آﺛﺎر او در اﻳﺮان ﻛﻪ اﺧﻴﺮ‪ G‬درﮔﺬﺷﺖ‪ ,‬ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ در اﺛﺮي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﺪه ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪود‬

‫ﺷﺶ ﻫﺰار ﺑﻴﺖ از اﺷﻌﺎر دﻳﻮان ] @ﻛﺒﻴﺮ[ و ﻣﺜﻨﻮي ﻋﻤ‪ Â‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ آﻳﺎت ﻗﺮآﻧﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲاﻧﺪ‪ </‬ﻣﻨﻈﻮر از اﻳﻦ اﺛﺮ‪ ,‬ﻛﺘﺎب ﻧﺨﺒ‪¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻣﻦ آﻳﺎت اﻟﻘﺮآن و‬

‫ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /1‬در ﻣﻮرد وﺳﻌﺖ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﺮﺣﻮم ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي از ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎرﻳﺰي ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ دارم ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ روزﻫﺎ ﻛﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﺔ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪:‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺮ ﺿﺎ ﻋﻠﻮي‪ ,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺸﺮ ف ﻣﻲﺷﺪم ﻧﻜﺎﺗﻲ در ﺑﺎب ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻲﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ ﺗﺎ آن روز ﻫﻴﭻ ﺟﺎ ﻧﺨﻮاﻧﺪه و ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮدم< )دﻛﺘﺮ‬
‫ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ‪‬‬
‫‪ ,137ë‬ص "ب"(‪/‬‬

‫‪ /2‬در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺧﺎﻃﺮهاي ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺟﻨﺎب ﺣﺎج دﻛﺘﺮ ﻧﻮرﻋﻠﻲ ﺗﺎﺑﻨﺪه در ﻳﺎدﻧﺎﻣﻪ ﺻﺎﻟﺢ )ﻣﻘﺎﻟﺔ اﺳﻮة ﺣﺴﻨﻪ‪ ,‬چ ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,1380 ,‬ص ‪ (220‬از ﻣﺎهﻫﺎي آﺧﺮ‬

‫ﺣﻴﺎت ﺟﻨﺎب ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﺮح ذ@ﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪> :‬در اواﻳﻞ ﺳﺎل ‪ 13êë‬ﺷﻤﺴﻲ ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮔﻨﺎﺑﺎد ﺧﺪﻣﺖ اﻳﺸﺎن )ﻣﺮﺣﻮم‬

‫ﻣﺪ ت ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮم رﺳﻴﺪ ﻛﻪ از ﺗﻌﻄﻴﻞ ﺗﺎﺳﻮﻋﺎ و ﻋﺎﺷﻮراي ﺳﺎل‬
‫ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه( ﺑﺮوﻳﻢ‪ /‬ﭼﻮن ﻛﺎر داﺷﺘﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻢ‪ /‬ﺑﻌﺪ از ‪‬‬
‫‪ 138ì‬ﻗ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﺮي اﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﻔﺎده ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﻢ و ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺎﺑﺎد ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮوم‪ /‬ﻟﺬا ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﺪ از ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﺎس ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ آﻗ‪ÇÇÇÇ‬ﺎي ﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ‪Ä‬ﺮي‪ ,‬ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﻴﺖ رﻓﺖ و ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﮔﺸﺖ ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﻮاﭘ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻤﺎ ﺗ‪ÇÇÇ‬ﺎ‬

‫‪Ñ‬‬
‫‪Ø‬‬
‫ﻣﺸﻬﺪ ﺑﺮاي دو ﻧﻔﺮ ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ /‬از ﻣﺸﻬﺪ ﻫﻢ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از زﻳﺎرت ﺑﻪ ﮔﻨﺎﺑﺎد رﻓﺘﻴﻢ‪ /‬وﻗﺘﻲ وارد ﺷﺪﻳﻢ‪ ,‬آن ﺣﻀﺮت در ﻣﺠﻠﺲ روﺿﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬ﻣﻨﺰل ﻛﻪ آﻣﺪﻳﻢ ﺑﻌﺪ از‬

‫اﺣﻮاﻟﭙﺮﺳﻲ‪ ,‬او ﻟﻴﻦ ﺳ‪Æ‬اﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﺮدﻧﺪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ وﺳﻴﻠﻪاي آﻣﺪﻳﻢ و ﭘﻮل ﺑﻠﻴﺖ را ﭼﻪ ﻛﺴﻲ داده اﺳﺖ‪ /‬ﻋﺮض ﻛﺮدم‪ :‬ﻣﻦ دو ﺑﻠﻴﺖ ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﺧﺮﻳﺪم‪ /‬ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﭘﻮل‬

‫آن را از آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻧﮕﻴﺮي‪ ,‬ﭘﻮل ﻫﺮ دو ﺑﻠﻴﺖ را ﻣﻦ ﻣﻲدﻫﻢ‪ ,‬ﻣﻦ اﺣﻀﺎرﺗﺎن ﻛﺮدهام‪</‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪312‬‬

‫ﻣ‪Ç‬ﺼﻮرﻋﻠﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻨﻮات‬

‫‪‬‬ ‫ﻣﻌﻈ‪‬ﻢﻟﻪ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ارادت ﻣﻲورزﻳﺪ‪ /‬آﻗﺎي دﻛ‪Ç‬ﺘﺮ ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﺮﺿﺎ‬
‫زﻳﺎدي ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﻣﺠﺎﻟﺲ و ﻃﺒﻴﺐ ﻣﻌﺎﻟﺠﺸﺎن ﺑﻮد ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪> :‬در آﺧ‪Ç‬ﺮﻳﻦ روز‬
‫ﺣﻴﺎت ﺑﻪ ﻋﻴﺎدﺗﺸﺎن در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن رﻓﺘﻢ; ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺑﺴ‪Ç‬ﺘﺮﺷﺎن ﻛ‪Ç‬ﻪ رﺳ‪Ç‬ﻴﺪم ﻗ‪Ç‬ﺪرت ﺗﻜ‪ Ç‬ﻠﻢ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ /‬ﺳﺮﺷﺎن را در آﻏﻮش ﻛﺸﻴﺪه و در ﮔ‪Ç‬ﻮﺷﺸﺎن ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻢ‪ :‬ﻗ‪Ç‬ﺼﺪ ﺷ‪Ç‬ﺮفﻳﺎﺑﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺣﻀﻮر ﺣﻀﺮت آﻗﺎي رﺿﺎﻋﻠﻴﺸﺎه را دارم‪ ,‬اﻳﺸﺎن از ﺣﺎل ﺷﻤﺎ ﺟﻮﻳﺎ ﺧﻮاﻫ‪Ç‬ﻨﺪ ﺷ‪Ç‬ﺪ‪,‬‬
‫"ع ‪‬ع‬
‫ﭼﻪ ﺟﻮاب ﮔﻮﻳﻢ‪ :‬آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﻓﺮاوان و ﺑﺎ ﺣ‪Ç‬ﺎﻟﺖ اﺷ‪Ç‬ﺘﻴﺎق ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ‪ :‬‬
‫رض ‪‬ﻓ ‪‬ﻓ ‪‬د ‪‬‬
‫وﻳﺖ"‪ /‬اﻳﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﻛﻼم اﻳﺸﺎن ﺑﻮد و ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺗﻤﺎم‪ ,‬ﻣﺴﺎﻓﺮت اﺑ‪Ç‬ﺪي را‬
‫آﻏﺎز ﻛﺮد<‪/‬‬
‫روﺣ‪Ç‬ﻴﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﺎ ﻫﻤﻪ وﺳﻌﺖ داﻧﺶ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪﺳﺒﺐ‬
‫ﻋﺰﻟﺖﮔﺰﻳﻨﻲ و ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﺷﺘﻬﺎر‪ ,‬ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ و آﻧﭽﻪ را ﻫﻢ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺖ در‬
‫زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﺧﻮد ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻜﺮد‪/‬‬
 ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸﻖ‬
‫وﺳﻲ‪1‬‬
‫سﺳﺮهاﻟﻘﺪ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻴﺮزا ﻫﺎديﺧﺎنﺣﺎ‪Ä‬ﺮيﻗﺪ‪‬‬

‫)ﺳﻬﺎ(‬
‫ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺪوﻗﻲ ‪Ô‬‬

‫اﻟﺤﻖ‬
‫ﻫﻮ ‪‬‬
‫ﻋﺮﻓﺎن ﭘﺪر اﺳﺖ و ﻋﺸﻖ ﺟﺪش‪2‬‬ ‫ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺎدي ﺣﺴﺐ و ﻧﺴﺐ ﻧ‪ÇÇ‬ﺪارد‬
‫‪‬‬
‫درﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدم ﻛﻪ ﺳﺨﻦ از ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓ‪Ç‬ﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ را از ﻛ‪Ç‬ﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﺒﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﺮ دﻟﺒﺮان از ﮔﻔﺘﺔ دﻳﮕﺮان ﺑﻴﺎور و ﻫﻴﭻ‬
‫آﻏﺎزﻳﺪ ﻛﻪ ﻧﺎ@ﮔﻬﺎﻧﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ دل اﻧﺪر آﻣﺪ ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻫﻤﺖ آن ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﻣﺪد ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و دل و زﺑ‪Ç‬ﺎن ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺮﺧ‪Ç‬ﻮاﻫ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣﻴﻨﺪﻳﺶ‪ ,‬ﻛﻪ ‪‬‬

‫‪ /1‬اﻳﻦ ﺷﺮحﺣﺎل‪ ,‬ﻣﻄﻠﺒﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ اﺑﺘﺪا‪ HÄ‬ﻣﺤﻘ‪ ‬ﻖ ارﺟﻤﻨﺪ آﻗﺎي ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺻﺪوﻗﻲ )ﺳﻬﺎ( ﻛﻪ ﺧﻮد از ار ادﺗﻤﻨﺪان و ﺣﺎﺿﺮان ﻣﺠﺎﻟﺲ آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬در ﻣﺠﻠﺲ‬

‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ,‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺮاي ﭼﺎپ در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪ (18‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ آن اﺳﺘﺎد در ﻛﻨﮕﺮة ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻴﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ آن را از ﺳﺮ ‪‬‬
‫ﺟﺪ ش<‪ /‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻳﻦ ﺑﻴﺖ ﻛﻪ ﺳﺮودة ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي اﺳﺖ‪ ,‬ﺧﻮد‬
‫‪ /2‬ﻣﺼﺮع دوم اﻳﻦ ﺑﻴﺖ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻴﺰ ﻧﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ‪> :‬اﻳﻤﺎن ﭘﺪر اﺳﺖ و ﻋﺸﻖ ‪‬‬
‫اﻳﺸﺎن دو روز ﻗﺒﻞ از ﻓﻮت در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻧﻮهﺷﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻳﻦ آﺧﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ را اﺿﺎﻓﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫ﻣﺴ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﺮد‪ ‬ش‬ ‫و‬ ‫ﻧ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻤﻮد‬ ‫ﺗﺴ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻠﻴﻢ‬ ‫اﻣ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻧﺘﻲ اﺳﺖ از دوﺳﺖ‬ ‫ﺟ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎن را ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ‬

‫و ﺑﻪ رواﻳﺘﻲ دﻳﮕﺮ‪:‬‬

‫ﻣﺴ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺘﺮد‪ ‬ش‬ ‫ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮد‬ ‫ﺷ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪ و‬ ‫واﺻ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻞ‬ ‫ﺟ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻧﻲ ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻪ ﺑ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪو ﺳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﭙﺮده ‪ Ô‬ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ ﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﻖ‬

‫) ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان(‬
‫‪31ë‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸﻖ‬

‫اﻟﺼ ﺎﻟﺤﻴﻦ ‪‬ﺗﻨﺰ ‪Ô‬ل ‪‬اﻟﺒﺮﻛﺎت;‬ ‫@ﮔﺸﻮد‪ /‬ﻣﮕﺮ ﻓﺮاﻳﺎد ﻧﻤﻲآوري ﻛﻪ در اﺛﺮ وارد اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬ﻋﻨ ‪‬ﺪ ‪‬ذ ‪‬‬
‫@ﻛﺮ ‪‬‬
‫ﻏﺮ اي ادﻳﺐ اﻟﻤﻤﺎﻟﻚ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺲ ﻳﺎد و ﻧﺎم ﺣﻖ ﺑﺮ دل و زﺑﺎن آور و ﺑﻴﺘﻲ ﭼﻨﺪ از ﻣﺪﻳﺤﺔ ‪‬‬
‫ﺑﺰرﮔﻮار ﻣﻄﻠﻊ ﺑﻴﺎن ‪‬ﻧ ‪Ö‬ﻪ و آﻧﮕﺎه ﻫﺮ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺎﺗﺮ ﻣ‪Ç‬ﻲداري ﺑ‪Ç‬ﺮ‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻣﻨﻘﺒﺖ آن‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻨﮕﺎر‪ ,‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ ﺟﺰ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ ﺑﺮﻧﻴﺎﻳﺪ‪ ,‬آن ﻫﻢ ﻛﺸﻜﻮﻟﻲوار‪ ,‬و اﻟﻲ اﷲ اﻟﻤﺮﺟﻊ‬
‫واﻟﻤ‪Ĥ‬ب‪ /‬ﻗﺎل اﻻدﻳﺐ‪:‬‬
‫اي در ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻋﺸﻖ ﺑﺮ ﺧﻠﻖ ﮔﺸﺘﻪ ﻫ‪Ç‬ﺎدي‬
‫اﻟﺼ‪Ç‬ﺪور ﻧ‪Ç‬ﺎدي‬
‫ﺑﺪر اﻟﺒﺪور ﮔ‪Ç‬ﺮدون ﺻ‪Ç‬ﺪر ‪‬‬
‫از ﺑﺲ ﻛﻪ ﺣﻀﺮﺗﺖ را ﻣﺒﺴﻮط ﺷ‪Ç‬ﺪ اﻳ‪Ç‬ﺎدي‬
‫اﻧﺪر ﺑﺴ‪Ç‬ﺎط ﻓ‪Ç‬ﻀﻠﺖ ﮔ‪Ç‬ﺮدون ﺷ‪Ç‬ﻮد ﻣ‪Ç‬ﻨﺎدي‬
‫‪Ç‬ﺮي ﻓ‪Ç‬ﺮوزد‬
‫ﺧ‪Ç‬ﻮرﺷﻴﺪ در ﺧ‪Ç‬ﻴﺎﻣﺖ ﻧ‪Ç‬ﺎر اﻟ ‪‬ﻘ ×‬
‫‪ÇÔ‬ﺮي ﻓ‪Ç‬ﺮوزد‬
‫ﺷﻤﻊ از رﺧﺖ در اﻳﻮان ‪‬ام اﻟﻘ ×‬
‫اﻳﻮان ﻣﻜﺮﻣﺖ را ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﺰرگ ﺧ‪Ç‬ﻮاﺟ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺼﺒﺎح ﻣ‪Ç‬ﻌﺮﻓﺖ را روﺷ‪Ç‬ﻦﺗﺮﻳﻦ ‪Ô‬ز ﺟ‪Ç‬ﺎﺟﻪ‬
‫ﻣﻴﺴﺮ ﺑ‪Ç‬ﺨﺸﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻫ‪Ç‬ﻞ ﺣ‪Ç‬ﺎﺟﻪ‬
‫@ﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪت ‪‬‬
‫در ﻣﺼﺮ ﻛ‪Ç‬ﻨﺰ ﻓ‪Ç‬ﺮﻋﻮن در ﻫ‪Ç‬ﻨﺪ ﮔ‪Ç‬ﻨﺞ راﺟ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﭘ‪ÇÇ‬ﺮ ﻋ‪Ç‬ﻨﻘﺎ در ﭼ‪Ç‬ﺮخ ﻧ‪Ç‬ﻮر ﺑ‪Ç‬ﻴﻀﺎ‬ ‫‪Ö‬‬
‫ﻗ‪ÇÇ‬ﺎف ‪‬‬ ‫در‬
‫ﺛ‪Ç‬ﺮﻳﺎ‬
‫در از ‪‬‬
‫ﺧ‪ÇÇ‬ﻮﺷﻪ ز دﺳﺖ ﻋ‪ÇÇ‬ﺬرا ‪‬ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﺪ ‪‬‬
‫در ﻫﻮش ﭼﻮناﻳﺎﺳﻲ در ﺣﻠﻢ ﻫﻤﭽﻮ اﺣﻨﻒ‬
‫آ@ﮔ‪Ç‬ﻪ ز راز ﺗ‪Ç‬ﻮرات داﻧ‪Ç‬ﺎ ز رﻣ‪Ç‬ﺰ ﻣ‪Ç‬ﺼﺤﻒ‬
‫ﻧﻄﻘﺖ ز ﺷ ‪‬ﻜﺮﻳﻦﻟﺐ ‪‬ﻛﻠﻜﻠﺖ ز ‪Ô‬ﺑ ﱠﺴﺪﻳﻦ ﻛﻒ‬
‫‪‬ﻟﺬت دﻫﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺷ ‪‬ﻜ‪Ç‬ﺮ ﻣﺴ‪Ç‬ﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮد ز ﻗ‪Ç‬ﺮﻗﻒ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪31ì‬‬

‫در ﻛﺸﻮر ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻫﺴﺘﻲ ﺗﻮ ﻣﺎﻟﻚ اﻟﻤ‪Ç‬ﻠﻚ‬

‫درﻳ‪ÇÇ‬ﺎي ﻣ‪Ç‬ﻌﺮﻓﺖ را ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ ﻣ‪Ç‬ﻨﺎﻗﺒﺖ ‪Ô‬ﻓ‪Ç‬ﻠﻚ‬
‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻴﺘﻲ ﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺪه ﻫ‪Ç‬ﺮﮔﺰ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﻧ‪Ç‬ﮋاد و ﭘ‪Ç‬ﺮوز‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻌﺰز‬
‫ﻣﻜﺮم ﺷﺨﺼﻲ ﭼ‪Ç‬ﻮ ﺗ‪Ç‬ﻮ ‪‬‬
‫ذاﺗﻲ ﭼﻮ ﺗﻮ ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺒﺮز‬
‫@ﻛﺒﺸﻲ ﭼﻮ ﺗﻮ ﻣﺒﺎرز ﻓ‪Ç‬ﺤﻠﻲ ﭼ‪Ç‬ﻮ ﺗ‪Ç‬ﻮ ‪‬‬
‫دلﻫﺎ ﺳﻮي ﺗﻮ ﻣﺎﻳﻞ اﺟﺴﺎم زي ﺗ‪Ç‬ﻮ ‪Ô‬ﻣ‪Ç‬ﺮﻛﺰ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮﻛﺰ ﻛ‪ÇÇ‬ﻤﺎﻟﻲ ﻗ‪Ç‬ﻄﺐ رﺣ‪Ç‬ﺎي ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﻲ‬
‫درﻳﺎي ﻓﻀﻞ و ﻫﻮﺷﻲ ﻛﻮه وﻗﺎر و ﺣ‪Ç‬ﻠﻤﻲ‪1‬‬

‫اﻳﻨﻚ ﺑﺸﻨﻮ ﻛﻪ‪:‬‬

‫ﻣﻌﻼ¾ زادﻫ‪Ç‬ﺎ اﷲ‬
‫‪ Ç 1‬ﻣﻴﺮزا ﻫﺎديﺧﺎن ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1308‬ﻗﻤﺮي ﺑﻪ ﻛﺮﺑﻼي ‪‬‬
‫ﺷﺮﻓ‪ H‬و ‪Ô‬ﻋﻼ ﻣﺘﻮ ‪‬ﻟﺪ ﺷﺪ‪/‬‬
‫‪ Ç 2‬واﻟﺪ ﻣ‪Ç‬ﺎﺟﺪ او‪ ,‬آﻗ‪Ç‬ﺎي ﺣ‪Ç‬ﺎج ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﷲ ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑ‪Ç‬ﻮده اﺳﺖ ﻣ‪Ç‬ﻠﻘ‪‬ﺐ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻗ‪Ç‬ﻤﺸﻪاي‬
‫‪‬‬ ‫رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬از ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠ‪Ç‬ﻬﻴﻪ و ﺗ‪Ç‬ﻼﻣﻴﺬ آﻗ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺻﻬﺒﺎ‪ ,‬ﻓﺮزﻧﺪ آﻗﺎي ﺣﺎج ﺷﻴﺦ زﻳﻦاﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﺑﺎرﻓﺮوﺷﻲ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﻲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي از ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺺ ﺑﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﻘﻠﻴﺪ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﻳﺶ‪,‬‬
‫ﺑﻴﺎن‪:‬‬
‫‪ - A‬از آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي اﺳﺘﻤﺎع دارم ﻛﻪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﻦ ا@ﮔﺮ ﭘﺪر ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺪﻳﺪه ﺑﻮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﻲﺑﻮدم‪/‬‬
‫ب‪ :‬ﻳﻜﻲ ﺑﺎﺑﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻓﻼنﻛﺲ ﺑﺮ در اﺳﺖ و آن‬
‫@ﻛﺲ در زﻧﺪ و اﻧﺪر آﻳﺪ‪/‬‬
‫ج‪ :‬از وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﭘﺪرم درﮔﺬﺷﺖ‪ ,‬ﻟﺒﺎس ﺳﻴﺎه ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﺔ ﻋﺰاﺳﺖ از ﺗﻦ ﺑﻪدر‬

‫‪ /1‬دﻳﻮان‪ ,‬ﭼﺎپ آﻗﺎي ﺑﺮز آﺑﺎدي ﻓﺮ اﻫﺎﻧﻲ‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻓﺮدوس‪ ,1380 ,‬ص ‪/ë17‬‬
‫‪317‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸﻖ‬

‫ﻧﻜﺮدم‪/‬‬
‫آﻗﺎي ﺣﺎج ﺷﻴﺦ زﻳﻦاﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ ﻣﺎزﻧﺪراﻧﻲ ﺑﻪ ﺣﻮزة ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮاﻫﺮ ﺑﺎ آﻗ‪Ç‬ﺎ‬ ‫‪- B‬‬

‫ﺳﻴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻗﺰوﻳﻨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺿﻮاﺑﻂ و آﻗﺎي ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا ﻣ‪Ç‬ﺤﺴﻦ ﻣ‪Ç‬ﺠﺘﻬﺪ اردﺑ‪Ç‬ﻴﻠﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﻫﻤﺪرس ﻣﻲﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﻢ دو ﺗﻦ از اوﻻد آن ﺑﺰرﮔﻮار ‪ ÇÇ‬ﻳﻌﻨﻲ آﻗﺎﻳﺎن آﻗﺎ ﻣﻴﺮزا‬
‫)ﺟﺪ ﭘﺪري ﻣﺎدر ﻣﻦ ﺑﻨﺪه( و آﻗﺎ ﻣﻴﺮزا ﻋ‪Ç‬ﻠﻲا@ﻛ‪Ç‬ﺒﺮ ﻣ‪Ç‬ﺠﺘﻬﺪ‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﻣﺠﺘﻬﺪ اردﺑﻴﻠﻲ ‪‬‬
‫اردﺑﻴﻠﻲ ‪ ÇÇ‬از ﺗﻼﻣﻴﺬ او )= آﻗﺎي ﺣﺎج ﺷﻴﺦ زﻳﻦاﻟﻌ‪Ç‬ﺎﺑﺪﻳﻦ( ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﻮدهاﻧ‪Ç‬ﺪ و اﺟ‪Ç‬ﺎزﺗﻲ‬
‫ﻣﻔﺼﻞ از او‪ ,‬ﺑﻬﺮ آﻗﺎي آﻗﺎ ﻣﻴﺮزا ﻳﻮﺳﻒ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ ,‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ رﻗﻴﻤﻪاي‬
‫‪‬‬
‫)ﺟﺪ ﻣﺎدري ﭘﺪر ﻣﻦ ﺑﻨﺪه(‪/‬‬
‫ﻣﻴﺮﺳﻴﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﻣﺠﺘﻬﺪ اردﺑﻴﻠﻲ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻗﺎي‬
‫‪ Ç 3‬ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1320‬ﻗﻤﺮي ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﻣﻘﻴﻢ ﺷﺪ‪ 1/‬و ﺗﺤﺼﻴﻼت ﺟﺪﻳﺪه ﺑﻪ داراﻟﻔﻨﻮن‬
‫و ﻣﺪرﺳﺔ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﻴﺪ‪2/‬‬

‫‪ Ç ê‬آﻗﺎي ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺣﻜﻢ ﻇﺎﻫﺮ را ﻣﺘﻌﺎﻗﺒ‪ H‬روزﮔﺎري دوﺑﺎره ﺑﻪ‬
‫ﻋﺘﺒﺎت ﻋﺎﻟﻴﺎت ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻫﻢ ﺑﺪان ‪‬اﻳﺎم ﻣﻲﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ آﻗ‪Ç‬ﺎي‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺣﺴﻴﻦ ﻧﺎﻳﻴﻨﻲ‬
‫ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ‪ ÇÇ‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد ‪ ÇÇ‬ﺑﻪ درس آﻗﺎي ﻣﻴﺮزا ‪‬‬
‫ﻏﺮوي ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮدﻳﺪه ﺑ‪Ç‬ﻮده اﺳﺖ و ﻫ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻬﺮان‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺣ‪Ç‬ﻮزة آﻗ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻴﺮزاﺣﺴ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣﺸ‪Ç‬ﺎ¾ اﻳ‪Ç‬ﺮان ﻣ‪Ç‬ﻲﺑﻮده‬
‫‪@¹‬اﻟﺴﻴﻒ ﺣﻜ‪Ç‬ﻤﺎي ‪‬‬
‫ﺑﻘﻴ ‪‬‬ ‫@ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﺔ ﻗﻮل ﻣﺸﻬﻮر‪ ,‬‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﺣﻀﻮر ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻪ‪/‬‬
‫‪ Ç ë‬اﺷﺘﻐﺎل دوﻟﺘﻲ ﻣﻌﻈ‪‬ﻢﻟﻪ ‪‬ﻛ‪ Â‬ﺑﻪ وزارت ﻣﻌﺎرف ﺳﺎﺑﻖ ﻣﻲﺑﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺷ‪Ç‬ﻐﻞ‬
‫ﻣﻌﺎوﻧﺖ وزارتﺧﺎﻧﻪ‪ ,‬و ﺑﻪ روزﮔﺎر ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣ ‪‬ﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ اوﻗﺎف ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻬﺪة‬
‫ﻫﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﺮ ﻛﺮان از اﺧﺬ ﺣﻘﻮق ﻣﻮﻇ‪‬ﻒ‪ /‬و ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ از ﭘﻲ ﻋﺰل‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺼﺪ ق@اﻟﺴﻠﻄﻨﻪ ﻣﻦ دﻳﮕﺮ ﻧﻪ رﻓﺘﻢ و ﻧﻪ ﺣﻘﻮق ﮔﺮﻓﺘﻢ‪3/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫@‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﺔ ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ‪‬ﺳﻴﺪ ﻫﺒ‪@¹‬اﷲ ﺟﺬﺑﻲ ﺑﺮ ﻧﺨﺒ‪¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن )ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,1383 ,‬ص دوازده(‪/‬‬
‫‪ /1‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺤﺎق‪ ,‬ﺳﺨﻦوران ﻧﺎﻣﻲ اﻳﺮان‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻃﻠﻮع‪ ,1371 ,‬ص ‪/ë17‬‬
‫‪ /2‬‬
‫‪ /3‬در ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع آﻗﺎي ﺣﺎج دﻛﺘﺮ ﻧﻮرﻋﻠﻲ ﺗﺎﺑﻨﺪه در ﻳﺎدﻧﺎﻣﻪ ﺻﺎﻟﺢ )چ ‪ ,2‬ص ‪ (200‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪> :‬ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﺮد‪" :‬ﻳﻜﻲ از ﺳﻔﺮﻫﺎي‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪318‬‬

‫ﺑﻴﺎن‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺟﻼﻟﻲ ﻧﺎﻳﻴﻨﻲ اﺳﺘﻤﺎع دارم ﻛﻪ ﺑﻪ روزﮔﺎر‬
‫ﺳﻴﺪ ‪‬‬
‫اﻟﻒ ‪ Ç‬از آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫ﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد@اﻟﺪوﻟﺔ ﻗﺮﮔﻮزﻟﻮ‪ ,‬ﭘﺪر ﻣﻦ رﻗﻴﻤﻪاي ﺧﻄﺎب ﺑ‪Ç‬ﻪ آﻗ‪Ç‬ﺎي ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫وزارت ﻣﻌﺎرف‬
‫ﻋﺼﺎر در ﺗﻮﺻﻴﺔ ﺛﺒﺖﻧﺎم ﻣﻦ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﺪارس ﺗ‪Ç‬ﻬﺮان ﺗ‪Ç‬ﺮﻗﻴﻢ ﻛ‪Ç‬ﺮد و‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻛﺎﻇﻢ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﻋﺼﺎر رﺳﺎﻧﻴﺪم‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻌﻈ‪‬ﻢﻟﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻼﻗﺎت آﻗ‪Ç‬ﺎي ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺮي در‬
‫ﭼﻮن آن رﻗﻴﻤﻪ ﺑﻪ آﻗﺎي ‪‬‬
‫ﻋ‪Ç‬ﺼﺎر‬
‫اﻋﺘﻤﺎد@اﻟﺪوﻟﻪ از ﺣﻀﻮر آﻗﺎي ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫وزارت ﻣﻌﺎرف رﻓﺖ و ﻣﺮا ﻫﻢ ﺑﺒﺮد و ﭼﻮن‬
‫آ@ﮔﺎه ﮔﺸﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ اﺗﺎق آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي آﻣﺪ و آن ﻣﻬﻢ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﻴﺪ‪/‬‬
‫ب ‪ Ç‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺴﻮﺑﻴﻦ ﻧﺰدﻳﻚ آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻛﻪ واﺟﺪ ﻣﺸﺎﻏﻞ دوﻟﺘﻲ ﻋﻤﺪهاي‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﺟﻌﻔﺮي‬ ‫ﻣﻲﺑﻮد و ‪‬‬
‫ﻣﺤﻞ ﻋﻨﺎﻳﺖ آن ﺑﺰرگ ﻧﻤﻲآﻣﺪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 13ëì‬از ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫رد ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ و ﺑﺪﻳﻦ‬
‫دﻋﻮﺗﻲ ﺑﻪ ﺷﺎم ﻛﺮد و او ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ اﺟﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ و ‪‬‬
‫ﻣﺸﺮف ﺷﺪﻳﻢ و ﭼﻮن ﻣﻌﻈ‪‬ﻢﻟﻪ از اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺨﺒﺮ‬‫ﻣﻴﺎن ﺷﺒﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻀﺮ آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ‪‬‬
‫ﺗﺸﺪد ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻗﺎي ﺟﻌﻔﺮي ﺑﻔﺮﻣﻮد ﻛﻪ‪> :‬او دوﻟﺘﻲ اﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﻣ‪ Ç‬ﻠﺘﻲ‬
‫@ﮔﺸﺖ ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﻫﺴﺘﻴﺪ‪!<///‬‬
‫ﺗﻠﻘﻴﻦ درس اﻫﻞ ﻧﻈﺮ ﻳﻚ اﺷ‪Ç‬ﺎرت اﺳﺖ‬
‫ﻣﻜ‪ÇÇ‬ﺮر ﻧ‪ÇÇ‬ﻤﻲﻛﻨﻢ‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﺮدم اﺷ‪ÇÇÇ‬ﺎرﺗﻲ و‬
‫ج ‪ Ç‬ﺑﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺣﻘﻮق ﻣﺎﻫﺎﻧﺔ وﺣﻴﺪ دﺳ‪Ç‬ﺘﮕﺮدي ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻀﻮ وزارت‬
‫ﻣﻌﺎرف ﻣﻲﺑﻮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻬﺪة ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﺒﻊ آن ﻣﺠ ‪‬ﻠﺔ ارﻣﻐﺎن در‬

‫ﻣﺮﺣﻮم ﭘﺪرم ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه در ﮔﻨﺎﺑﺎد ﺧﺪﻣﺖ ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه ﺑﻮدﻳﻢ‪ ,‬روزي ﺑﺮاي دﻳﺪن زراﻋﺎت ﺑﻪ ﻛﺸﺘﺰار ﺗﺸﺮﻳﻒ ﺑﺮدﻧﺪ‪ /‬ﻣﻦ و ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه )@ﻛﻪ‬

‫آن ﻣﻮﻗﻊ ﻫﺮ دو ﻛﻮدك و در ﺳﻦ ﺗﻤﻴﺰ ﺑﻮدﻳﻢ( در ﺧﺪﻣﺘﺸﺎن ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ‪ /‬وﺳﻂ راه وﻗﺘﻲ از ﻳﻚ ﻛﺮت زراﻋﺖ ﺑﻪ ﻛﺮت دﻳﮕﺮي رﻓﺘﻨﺪ‪ ,‬ﻛﻔﺶ ﺧﻮد را در آورده‪ ,‬اﺑﺘﺪا در‬

‫ﻫﻤﺎن ﻛﺮت ‪‬او ﻟﻲ ﺗﻜﺎﻧﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺎ@ك آن رﻳﺨﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي اداﻣﺔ راه رﻓﺘﻦ ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ‪ /‬آﻧﮕﺎه ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ﻛﺮده‪ ,‬ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻫﺎدي ﻣﻲداﻧﻲ ﭼﺮا ﻛﻔﺶ ﺧﻮد را ﺗﻜﺎﻧﺪم?‬

‫ﭼﻮن ﻣﻦ ﺟﻮاﺑﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺪﻫﻢ‪ ,‬اداﻣﻪ داده‪ ,‬ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ زﻣﻴﻦ ‪‬او ل وﻗﻒ ﺑﻮد و زﻣﻴﻦ دوم ﻣﻠﻜﻲ‪ /‬ﻧﺨﻮاﺳﺘﻢ ‪‬ذر هاي از ﺧﺎ@ك وﻗﻒ ﺑﺎ ﻛﻔﺶ ﻣﻦ ﻗﺎﻃﻲ زﻣﻴﻦ‬

‫ﻣﻠﻜﻲ ﺑﺸﻮد‪ ,‬زﻳﺮا ﺑﺮﻛﺖ را از ﻣﺎﻟﻚ ﻣﻲﮔﻴﺮد و وزر و وﺑﺎل ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻣﻲآورد‪ "/‬اﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﭼﻨﺎن در ذﻫﻦ ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1331‬وﻗﺘﻲ ﺑﻨﺎ‬

‫ﺗﺼﺪ ي‪ ,‬ﺑﻪﻗﻮل ﺧﻮدﺷﺎن ﻳﻚ ﭼﺎي در اداره ﻧﺨﻮردﻧﺪ و‬

‫ﻣﺪ ت ‪‬‬
‫ﺑﻪﺗﺼﺪ ي ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ اوﻗﺎف ﮔﺮدﻳﺪ‪ ,‬در ﺗﻤﺎم ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺼﺪ ق‪ ,‬ﻧﺨﺴﺖوزﻳﺮ وﻗﺖ‪ ,‬ﺣﺎﺿﺮ‬
‫ﺑﻪﺧﻮاﻫﺶ ﻣﺮﺣﻮم دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫ﻳﻚ دﻳﻨﺎر ﺣﻘﻮق و اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺎر و اﻣﺜﺎل ذﻟﻚ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪﻫﻤﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﮕﻲ وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ ا@ﻛﺘﻔﺎ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ) </‬ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان (‪/‬‬
‫‪319‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸﻖ‬

‫ﺟﻮاﺑﻴﻪاي از‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺤﺎق ﺗﻌﻄﻴﻞ‪ ,‬وﺣﻴﺪ‪ ,‬ﺑﻴﺘﻲ ﭼﻨﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻌﻈ‪‬ﻢﻟﻪ ﺑﺴﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﻫﻢ‬
‫آن ﺑﺰرگ درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح آﺗﻲ‪:‬‬
‫وي داﻓ‪ÇÇÇ‬ﻊ ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﺶ و ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺔ ﻧ‪ÇÇ‬ﻮش‬ ‫اي ﻫ‪ÇÇ‬ﺎدي ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﻞ و رﻫ‪ÇÇ‬ﺒﺮ ﻫ‪Ç‬ﻮش‬
‫وي ﮔﻔﺖ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻫ‪Ç‬ﻮش ﭘ‪Ç‬ﺮور ﮔ‪Ç‬ﻮش‬ ‫اي ﭼ‪ÇÇ‬ﻬﺮ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻧ‪ÇÇ‬ﻮر ﮔﺴ‪ÇÇ‬ﺘﺮ ﭼﺸ‪Ç‬ﻢ‬
‫وي آﺗﺶ ﺟ‪ÇÇ‬ﻬﻞ از ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺧ‪ÇÇ‬ﺎﻣﻮش‬ ‫اي ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻄﻖ وﺣ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺪ از ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﮔ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺎ‬
‫ﻳﻚ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮﺗﺒﻪ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎم ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻓ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﻮش?‬ ‫از ﺻ‪ÇÇ‬ﻔﺤﺔ ﺧ‪ÇÇ‬ﺎﻃﺮت ﭼ‪ÇÇ‬ﺮا ﮔﺸﺖ‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻬﻴﺞ ﻫ‪Ç‬ﻮش‬
‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ﺳ‪ÇÇ‬ﺎﻏﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻲ ‪‬‬ ‫ﻏ‪Ç‬ﻴﺮ از ﺗ‪Ç‬ﻮ دﮔ‪Ç‬ﺮ ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ ﻫﺴﺖ‬
‫ﺑﮕ‪ÇÇÇ‬ﺬارم ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ﺳ‪ÇÇ‬ﺘﻢ ﻫ‪ÇÇ‬ﻢ آﻏ‪ÇÇ‬ﻮش‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺸﺎﻧﻢ دردوار ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ@ك‬
‫دزدان ﺑﺮ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﭼ‪Ç‬ﻮ ﮔ‪Ç‬ﺮﺑﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻮش‬ ‫ور ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻪ ﻣﮕ‪ÇÇÇ‬ﺬار ﭼ‪ÇÇ‬ﻴﺮه ﮔ‪ÇÇ‬ﺮدﻧﺪ‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺤﻤﻮل ﻏ‪ÇÇ‬ﺮ آن ﺑ‪Ç‬ﻪدام ﺑ‪Ç‬ﺮ دوش‬ ‫ﺣ‪ÇÇ‬ﻤﺎل‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﭙﺴﻨﺪ ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ وزد ﻛ‪ÇÇ‬ﻴﺶ ‪‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺤﻜﻮك ﻛ‪ÇÇ‬ﻨﺪ ﺟ‪ÇÇ‬ﻤﺎل ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﻘﻮش‬ ‫از ﺷ‪ÇÇ‬ﻌﺮ و ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺻ‪Ç‬ﻔﺤﺔ دﻫ‪Ç‬ﺮ‬
‫دﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﺎر ز ﺳ‪ÇÇ‬ﺮ ز ﭘ‪ÇÇ‬ﺎي ﭘ‪ÇÇ‬ﺎﭘﻮش‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻲﭘﺎس ﺗ‪ÇÇÇ‬ﻮام رﺑ‪ÇÇ‬ﻮد ﺑ‪ÇÇ‬ﺪﺧﻮاه‬
‫ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺮﮔﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺰﻧﻢ ﻣﮕ‪ÇÇ‬ﻮي ﻣ‪ÇÇ‬ﺨﺮوش‬ ‫از زﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﺔ ﭼ‪ÇÇÇ‬ﻨﮕﻲام ﺧ‪ÇÇ‬ﺮوﺷﺎن‬
‫اي ﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎر‪ ,‬ﺣ‪ÇÇ‬ﺪﻳﺚ ﻳ‪ÇÇ‬ﺎر ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﻴﻮش‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺤﺒﺖ و ﻋ‪ÇÇ‬ﻨﺎﻳﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﻮش‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮگ اﻣ‪ÇÇ‬ﺮوزم ﺑﺴ‪Ç‬ﺎز ﭼ‪Ç‬ﻮن دوش‬ ‫اﻣﺴ‪ÇÇÇÇ‬ﺎل ﻣ‪ÇÇÇ‬ﺮا ﺑ‪ÇÇ‬ﺪار ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ﭘ‪ÇÇ‬ﺎر‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺸﻴﻨﺪ آب دﺷ‪ÇÇ‬ﻤﻦ از ﺟ‪ÇÇ‬ﻮش‬ ‫از آب ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻮاﻃ‪ÇÇÇÇ‬ﻒ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺷ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺲ دﻳﺪه ز ﺷ‪Ç‬ﻴﺮ ﺧ‪Ç‬ﻮاب ﺧ‪Ç‬ﺮﮔﻮش‬ ‫روﺑ‪ÇÇ‬ﺎه ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻴﺸﻪ ﺷ‪Ç‬ﻴﺮ ﮔﺸ‪Ç‬ﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫اي دوﺳﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻛ‪ÇÇ‬ﺎم دﺷ‪Ç‬ﻤﻦ زﺷﺖ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎري ﻳ‪ÇÇ‬ﺎران ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻏ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﻣ‪Ç‬ﻔﺮوش‬
‫‪###‬‬
‫وي ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻢ و ادب ﺗ‪ÇÇ‬ﺮا ﻫ‪Ç‬ﻢ آﻏ‪Ç‬ﻮش‬ ‫اي اﺻ‪ÇÇ‬ﻞ ﻛ‪ÇÇ‬ﻤﺎل و ﺟ‪Ç‬ﻮﻫﺮ ﻫ‪Ç‬ﻮش‬
‫وز ﻧ‪Ç‬ﻈﻢ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ ﮔﺸﺖ ﻣ‪Ç‬ﺪﻫﻮش‬ ‫از ﺧ‪ÇÇ‬ﻂ‪ ‬ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﮔﺸﺖ روﺷ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪320‬‬

‫ﺣ‪ÇÇ‬ﻘ‪‬ﺎ ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ وﺣ‪ÇÇ‬ﻴﺪ ﻫﺴﺖ ﭼ‪Ç‬ﺎووش‬ ‫در ﻗ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎﻓﻠﺔ ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺨﻦﺳﺮاﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎن‬

‫در ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻣﺔ ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﺎﻟﻪ و ﺟ‪Ç‬ﻮش‬ ‫از ﺗ‪ÇÇ‬ﺎب ﻓ‪Ç‬ﻠﻚ ﭼ‪Ç‬ﻮ ﻃ‪Ç‬ﻔﻞ ﻣﻜ‪Ç‬ﺘﺐ‬
‫وآن ﻧﻜﺘﻪ ﭼﻮ ‪Ô‬در ﺑﻜﻦ ﺗﻮ در ﮔﻮش‬ ‫اي دوﺳﺖ ز ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﺷ‪Ç‬ﻨﻮ ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ ﭘ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫وز ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺶ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺨﻮاه ‪‬ﻟﺬت ﻧ‪ÇÇ‬ﻮش‬ ‫زﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﻦ ﺧ‪ÇÇÇ‬ﻠﻖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺒﺮ اﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺪ ﻳ‪ÇÇ‬ﺎري‬
‫ﭼﻮن ﺳ ‪‬ﻜﺔ ﻗ‪Ç‬ﻠﺐ ﭘﺴﺖ و ﻣ‪Ç‬ﻐﺸﻮش‬ ‫ﻇ‪ÇÇÇ‬ﺎﻫﺮ ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﻪ دﻟﻔ‪ÇÇ‬ﺮﻳﺐ و ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻃﻦ‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻟﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﻤﺎل و ﺧ‪Ç‬ﺎﻧﻪ ﻣ‪Ç‬ﻔﺮوش‬ ‫ﻋ‪ÇÇ‬ﺰ و ﺟ‪Ç‬ﺎﻫﺖ‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ﻫﺴﺖ ﻧ‪ÇÇ‬ﻔﻮذ و ‪‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮان ﺗﻮ ﭼﻨﮓ ﺑﺮده ﭼﻮن ﻗ‪Ç‬ﻮش‬ ‫آﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺪ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮاي رﻓ‪ÇÇÇ‬ﻊ ﺣ‪ÇÇ‬ﺎﺟﺎت‬
‫@ﮔﺮدت ﻫﻤﻪ ﺟ‪Ç‬ﻤﻊ و ﺑ‪Ç‬ﺎر ﺑ‪Ç‬ﺮ دوش‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ دﻳﮓ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻫﺴﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎر‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻨﻴﺎن ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﻛﻨﻨﺪ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﻣ‪Ç‬ﻮش‬ ‫ﻋ‪Ç‬ﺰ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻛ‪Ç‬ﺎﺳﺖ ﻧ‪Ç‬ﺮم ﻧ‪Ç‬ﺮﻣﻚ‬
‫ﭼ‪Ç‬ﻮن ‪‬‬
‫وﻳﺮان ﺷﺪ و ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺧ‪Ç‬ﺮﮔﻮش‬ ‫اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﺧ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻪ ز رﺧ‪ÇÇ‬ﻨﻪﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﻮﺷﺎن‬
‫زاﻏ‪ÇÇ‬ﺎن ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﻐﺎن‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﺰار ﺧ‪Ç‬ﺎﻣﻮش‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ اﻣ‪ÇÇ‬ﺮ ﻗ‪ÇÇ‬ﻀﺎ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮان ﻛ‪Ç‬ﺮد‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻬﺮ ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻮ ﻧ‪ÇÇÇ‬ﺪوﺧﺘﻨﺪ ﭘ‪ÇÇ‬ﺎﭘﻮش‬ ‫رو ﺷﻜ‪ÇÇ‬ﺮ ﻛ‪ÇÇ‬ﻦ اﻳ‪ÇÇ‬ﻨﻜﻪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻘﻄﺎران‬
‫و اﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺮوز ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺘﺮ ﻧ‪ÇÇ‬ﺒﺎﺷﻲ از دوش‬ ‫از ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﻐﻞ ﻧﻜ‪ÇÇÇÇ‬ﺮدهاﻧ‪ÇÇ‬ﺪ ﻋ‪ÇÇ‬ﺰﻟﺖ‬
‫ﻏ‪Ç‬ﺼﻪ ﻣ‪Ç‬ﺨﺮوش‬
‫ﺷ‪Ç‬ﺪ ﻋ‪Ç‬ﻘﺪه ﮔﺸ‪Ç‬ﺎ ز ‪‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﭼ‪Ç‬ﻮن ﻣﺸ‪Ç‬ﺎر دوﻟﺖ‬
‫زﻳ‪ÇÇ‬ﺒﻨﺪه ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ داﻧﺶ و ﻫ‪ÇÇ‬ﻮش‬ ‫در ﻛ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎر ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺎﻟﺖ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﺎرف‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺻ‪ÇÇ‬ﻔﺤﺔ ﻗ‪Ç‬ﻠﺐ اوﺳﺖ ﻣ‪Ç‬ﻨﻘﻮش‬ ‫آﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎت ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺨﺎ و رﺣ‪ÇÇ‬ﻢ و رأﻓﺖ‬
‫از دﻳﮓ ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﺮم ﮔ‪ÇÇ‬ﺮﻓﺘﻪ ﺳ‪ÇÇ‬ﺮﭘﻮش‬ ‫ﻃ‪ÇÇ‬ﻲ‬
‫اﻣ‪ÇÇ‬ﺮوز ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﭽﻮ ﺣ‪ÇÇ‬ﺎﺗﻢ ‪‬‬
‫@ﻛ‪Ç‬ﺰ ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮ ﺗ‪Ç‬ﻮﻳﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ ﻓ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﻮش‬ ‫از ﺣﻜ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﺖ وي ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﻴﺪ ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺎﺷﺪ‬
‫وآن ﻧﻴﺰ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﮔ‪Ç‬ﻮش ﻫ‪Ç‬ﻮش ﺑ‪Ç‬ﻨﻴﻮش‬ ‫ﻳﻚ ﻧﻜ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﺔ دﻳﮕ‪ÇÇÇÇ‬ﺮت ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻮﻳﻢ‬
‫‪ÇÇ‬ﻪ ﻧﮕ‪Ç‬ﺮدد‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﭼ‪ÇÇ‬ﻨﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﺳ‪ÇÇ‬ﻌﻲ ‪‬ﺑ ‪Ö‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻮش‪1‬‬ ‫اوﺿ‪ÇÇ‬ﺎع‪ ,‬وﻟﻴﻚ در ﻃ‪Ç‬ﻠﺐ‬

‫‪ /1‬دﻛﺘﺮ ﺳﻴﻒاﷲ وﺣﻴﺪﻧﻴﺎ‪ ,‬ﻳﺎدﻧﺎﻣﺔ وﺣﻴﺪ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ ,13ë8 :‬ﺻﺺ ‪/173 Ç 172‬‬
‫‪321‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸﻖ‬

‫ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻊاﻟﺰﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻲ ﻛ‪Ç‬ﺮدﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﺎل ‪1310‬‬

‫‪‬‬ ‫د ‪ Ç‬ﻗﻄﻌﻪاي ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺣﻮم ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪي در ﻣﺨﺎﻃﺒﺖ ﺑﺎ آن ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﺴﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻊ اﻻﺳﻒ ﺟﺰ ﺑﻴﺘﻲ‬
‫دو از ﻣﻄﻠﻊ آن ﻧﺪﻳﺪهاﻳﻢ و اﻳﻦ اﺳﺖ آن‪:‬‬
‫ﻏﺸ‪ÇÇ‬ﻮم و ﺟ‪ÇÇ‬ﺎ‪Ä‬ﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﻋ‪ÇÇ‬ﺼﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﻓ‪ÇÇ‬ﺎﻧ‪‬ﻚ ﻓ‪ÇÇ‬ﻲ‬ ‫ﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﻘﻮﻟﻮن ﻟﻲ ﻻ ‪‬ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ‪Ô‬ج ﻧ‪ÇÇÇ‬ﻴﻞ ﻣ‪Ĥ‬رب‬
‫و ﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻪ اﻻدﻳﺐ اﻟﺤ‪ÇÇ‬ﺮ اﺧﺴ‪ÇÇ‬ﺮ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ‪Ä‬ﺮ‪1‬‬ ‫‪Ç‬ﺠﻲ‬
‫‪‬‬ ‫‪Ô‬‬ ‫‪ Ô Ô‬‬ ‫واﻟﺤ ×‬
‫@ﻛﺴ‪ÇÇ‬ﺎ ‪Õ‬د ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ‪Ô‬ﺳ‪ÇÇ‬ﻮق اﻟﻔ‪Ç‬ﻀﺎ‪Ä‬ﻞ ‪‬‬
‫‪Ç ì‬آﺛﺎر ﻣﻨﺜﻮر ﻣﻌﻈ‪‬ﻢﻟﻪ‪ ,‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪﺗﺎ ﺑﺪان ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪﺑﺮ آن آ@ﮔﺎه ﮔﺸﺘﻪاﻳﻢ‪ ,‬ﺑﻪ ﺷﺮح‬
‫آﺗﻲ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪(1‬ﺗﺎرﻳﺦﻓﻼﺳﻔﻪ‪2/‬‬

‫‪ (2‬ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻄﺮي از دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﺑﺎ آﻳﺎت ﻣﺘﺒﺎرﻛﺎت ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬

‫@ﻛﺎر ﻣﻲﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺎب‪3/‬‬

‫‪ (3‬ﻛﺘﺎباﺧﻼق‪4/‬‬

‫‪ (ê‬ﻣﻜﺘﻮب ﺧﻄﺎﺑﺔ ﻣﻮرد اﻳﺮاد ﺑﻪ ﻛﻨﮕﺮة ﻫ‪Ç‬ﻔﺘﺼﺪﻣﻴﻦ ﺳ‪Ç‬ﺎل وﻻدت ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر‪ ,‬ﻣﻼي روم‪ ,‬ﻣﻨﻌﻘﺪ از ﺳﻮي ﻳﻮﻧﺴﻜﻮ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1337‬ﺧﻮرﺷﻴﺪي‬
‫ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻪ ﻣﻄﺒﻮع اﺳﺖ و ﻣﻮرد ﺗﻘﺪﻳﺮ و ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻛﺘﺒﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭼﻠﭙﻲ‪ ,‬ر‪Ä‬ﻴﺲ ﺳﻠﺴﻠﺔ‬
‫واﻗﻊ ﮔﺮدﻳﺪ‪5/‬‬

‫ﺑﻴﺎن‪:‬‬
‫ﺗﺸ‪Ç‬ﻴﻊ ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت ﺧ‪Ç‬ﺪاوﻧ‪Ç‬ﺪﮔﺎر‬
‫اﻟﻒ ‪ Ç‬ﻣﻌﻈ‪‬ﻢﻟﻪ ﺧﻄﺎﺑﻪاي دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ در اﺛ‪Ç‬ﺒﺎت ‪‬‬

‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎﻧﻲ‪ ,///‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻔﺎﺧﺮ‪ ,1382 ,‬ص ‪/23‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ /1‬دﻛﺘﺮ ﻣﻬﺪي ﻣﺤﻘ‪ ‬ﻖ‪ ,‬زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﺔ‪///‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻓﺮوﻏﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬

‫ﻣﻘﺪ م ﺑﺮ ﻛﺘﺎب ﺳﻴﺮ ﺣﻜﻤﺖ در اروﭘﺎ ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫‪ /2‬ﺳﺨﻦوران ﻧﺎﻣﻲ‪ ,‬ج ‪ ,2‬ص ‪ /ë17‬اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﺔ ﻏﺮب اﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ) ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان (‪/‬‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﺔ ﻣﺮﺣﻮم ﺟﺬﺑﻲ ﺑﺮ ﻧﺤﺒ‪¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن‪ ,‬ص دوازده‪/‬‬

‫‪ /3‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮ ﻓﻴﻊ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﺎﻋﺮان زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺷﺮﻛﺖ ﻣ‪Æ‬ﻟ‪ ‬ﻔﺎن‪ ,13ì8 ,‬ص ‪/ì10‬‬
‫‪‬‬ ‫‪/ê‬‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﺔ ﻣﺮﺣﻮم ﺟﺬﺑﻲ ﺑﺮ ﻧﺨﺒ‪¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن‪ ,‬ص ﭼﻬﺎرده‪/‬‬

‫‪ /ë‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪322‬‬

‫ﻣﺒﺘﻨﻲ@ﺑﺮ دﻳﻮانﺷﻤﺲ و ﻣﺜﻨﻮي اﻳﺮاد ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮده اﺳﺖ‪ 1‬و اﻓﺴ‪Ç‬ﻮﺳﺎ و درﻳ‪Ç‬ﻐﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺣﻠﻴﺖ اﻧﻄﺒﺎع ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ‪/‬‬
‫ﻧﺪاﻧﻢ ﻛﻪ ﻣﺘﻦ آن ﻧﻴﺰ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ‪ ,‬ﻋﻠﻲاﻟﻈ‪‬ﺎﻫﺮ ﻣﺮﺣﻮم دﻛﺘﺮ ﻓﺮﻳﺪون ﻧﺎﻓﺬ ﺑﻚ‬
‫‪‬‬ ‫ب ‪ Ç‬ﻣﺮاد از ر‪Ä‬ﻴﺲ ﺳﻠﺴﻠﺔ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺰ از ﻓﻀﻼ ﻣﻲﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﻪ اﻳﺮان ﻧﻴﺰ آﻣﺪه ﺑﻮده‪/‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﺤﻤ‪‬ﺪ‬
‫‪‬‬ ‫‪ (ë‬ﻧﺨﺒ‪¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎنﻋﻦ آﻳﺎت اﻟﻘﺮآن وﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎﻣﻦ ﻣﻮﻟﻴﻨﺎ‬
‫اﻟﺒﻠﺨﻲ ﻛﻪ آن را ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻋﺰﻳﺰي ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1331‬ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺟﻤﻊ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪2‬‬

‫و ﺳﻴﺎق آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ آﻳ‪Ç‬ﺘﻲ اﻳ‪Ç‬ﺮاد و ﺑ‪Ç‬ﻪ ذﻳ‪Ç‬ﻞ آن اﺑ‪Ç‬ﻴﺎﺗﻲ از ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي و ﻛ‪Ç‬ﻠ‪‬ﻴﺎت‬
‫ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺷﻄﺮي از آﻳﻪ و ﻳﺎ ﺣﺎوي ﺗﻔﺴﻴﺮي در ﺑﺎب آن ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪‬‬ ‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦﺗﺒﺮﻳﺰي ﻛﻪ‬
‫‪‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻫﺒ‪@¹‬اﷲ ﺟﺬﺑﻲ از ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻴﻪ ﻛﻪ از اﻗﺪم‬
‫ﺛﺒﺖ ﻛﻨﺪ‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻘﺪ ﻣﻪاي ﺑ‪Ç‬ﻬﺮ آن ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫اﺻﺤﺎب ﻣﻌﻈ‪‬ﻢﻟﻪ ﻣﻲﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬از ﭘﻲ رﺣﻠﺖ آن ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﻮار ‪‬‬
‫ﺗﺮﻗﻴﻢ اﻧﺪر آورده اﺳﺖ و ﺳﭙﺎس اﻳﺰد را ﻛﻪ ﻛﻮﭘﻴﻪاي از آن ﻫﺮ دوان ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﻨﺪه‬
‫ﻣﻀﺒﻮط اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺑﻴﺎن‪:‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺘﻀﻤﻦ ﺷ‪Ç‬ﻄﺮي از آﻳ‪Ç‬ﺎت و ﻳ‪Ç‬ﺎ ﺣ‪Ç‬ﺎوي‬
‫‪‬‬ ‫آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي اﺑﻴﺎﺗﻲ را از ﻣﺜﻨﻮي ﻛﻪ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮي ﺑﺮ آن اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺮ ﻛﺮاﻧﺔ ﺻﻔﺤﺎت ﻃﺒﻌﻲ ﻓ ‪‬ﻨﻲ ﻣﻤﺘﺎز از ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻧﺎﻣﺒﺮدار ﺑﻪ‬
‫ﭼﺎپ ﺑﺼﻴﺮاﻟﻤﻠﻚ ﺑﻪ ﺿﺒﻂ اﻧﺪر آورده ﺑﻮد و آن ﻧﺴ‪Ç‬ﺨﺔ ﻣ‪Ç‬ﺘﺒﺎرك ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﺪﻣﺖ آن‬
‫ﺑﺰرگ زﻳﺎرت ﻛﺮده ﺑﻮدم و ﮔﻤﺎن ﻣﻲدارم ﻛﻪ ﻧﺨﺒ‪¹‬اﻟﻌ‪Ç‬ﺮﻓﺎن ﻣ‪Ç‬ﺠﻤﻮع ﻫ‪Ç‬ﻤﺎن اﺑ‪Ç‬ﻴﺎت‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﺑﻮده ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ و اﻓﺴ‪Ç‬ﻮﺳﺎ و دردا و درﻳ‪Ç‬ﻐﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺘﻌﺎﻗﺒ‪ H‬از ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم دﻛ‪Ç‬ﺘﺮ ﻣ‪Ç‬ﻬﺪي‬
‫ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‪@,‬ﭘﻮر آن ﺑﺰرگ ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ آن ﻧﺴﺨﺔ ﻧﺰﻳﺮ اﻟ ‪‬ﻨﻈﻴﺮ از دﺳﺖ ﻓﺮو ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 7‬ا ‪‬ﻣﺎ از آﺛﺎر ﻣﻨﻈﻮم آن ﺑﺰرگ آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻴﻢ اﻳﻦ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ /1‬اﻳﻀ‪ ,H‬ص ﭼﻬﺎرده‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻧﺨﺒ‪¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻋﻦ آﻳﺎت اﻟﻘﺮآن و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ )ﺗﻄﺒﻴﻖ اﺷﻌﺎر ﻣﺜﻨﻮي و ‪‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺑﺎ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ(‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ ,‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪/1383 ,‬‬
‫‪323‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸﻖ‬

‫‪ (1‬اﻧﺴﺎنﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﺣﺪﻳﻘﺔ ﺳﻨﺎﻳﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ@ﺑﺮ اﺑﻴﺎﺗﻲ ﺳﻬﻞ و ﻣﻤﺘﻨﻊ‪ ,‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ‬
‫دو ﺑﻴﺖ‪:‬‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﺪن ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻧ‪Ç‬ﻪ داﻧﺴ‪Ç‬ﺘﻦ‬ ‫آدﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻮدن اﺳﺖ و ﺷ‪Ç‬ﺪن‬
‫‪‬‬
‫ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ ‪‬ﻛﺴ‪ÇÇ‬ﻲ ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ@ ‪Ö‬ﻛﺴ‪ÇÇ‬ﻲ ﺳ‪Ç‬ﻮار ﺷ‪Ç‬ﻮد‬ ‫رﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺞ ﺑﺴ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎر را دﭼ‪ÇÇÇ‬ﺎر ﺷ‪ÇÇ‬ﻮد‬
‫‪(2‬ﺑﺮگﺳﺒﺰ ﻛﻪ ﻣﻄﺒﻮع اﺳﺖ و ﻟﻜﻦ ﻣﻊاﻻﺳﻒ آن را ﻧﺪﻳﺪهام‪/‬‬
‫‪ (3‬ﻧﻈﻢ ﭼﻬﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﺒﻮي ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﻲ‪1/‬‬

‫ﻣﺜﻨﻮﻳﺎت ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از آن ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎﻳﻲ‬

‫‪‬‬ ‫‪ (ê‬ﻣﻘﺪاري ﻗﺼﺎ‪Ä‬ﺪ و ﻏﺰﻟﻴﺎت و ﻗﻄﻌﺎت و‬
‫ﻣﻄﺒﻮع اﺳﺖ و ﻏﺰﻟﻲ دو از آن‪ ,‬از ﻳﻜﻲ از ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻫﺎ زﻳﻨﺖ اﻳﻦ وﺟﻴﺰه ﮔﺮداﻧ‪Ç‬ﻢ;‬
‫اﻓﺰون@ﺑﺮ ﺑﻴﺘﻲ دو ﻛﻪ ﺧﻮد از آن ﺑﺰرگ اﺳﺘﻤﺎع ﻛﺮدهام و اﻳﻦ اﺳﺖ آن‪:‬‬
‫ﻋ‪Ç‬ﺰت ﻧﺴ‪Ç‬ﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺷﺮف ﻧﻪ ﻣﻜﻨﺖ و راﺣﺖ ﻧﻪ ‪‬‬
‫ﺷ‪ÇÇ‬ﺮف ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ داﺷ‪ÇÇ‬ﺘﻦ روح ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﻲ و ادﺑ‪Ç‬ﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ ﻛ‪Ç‬ﻮش و ادب زاﻧﻜ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﻬﻞ و ﺑ‪Ç‬ﻲادﺑ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺣﻜ‪Ç‬ﺎﻳﺖ ﺑ‪Ç‬ﻮﺟﻬﻠﻲ اﺳﺖ و ﺑ‪Ç‬ﻮﻟﻬﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻠﻚ ﭼ‪Ç‬ﻴﻦ ﺑ‪Ç‬ﻮد ار ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ رو ﺑ‪Ç‬ﻪﺟﺎﻧﺐ ﭼ‪Ç‬ﻴﻦ‬
‫@ﻛ‪ÇÇÇ‬ﻪ اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﻛ‪ÇÇ‬ﻼم‪ ,‬ﻛ‪ÇÇ‬ﻼم ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻤﺒﺮ ﻋ‪ÇÇ‬ﺮﺑﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻗﻮي ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ ﭼ‪Ç‬ﻴﺮه‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﺪ ﻏ‪Ç‬ﺎﻟﺐ‬
‫ﻗ‪Ç‬ﻮة ﻏ‪Ç‬ﻀﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺿ‪ÇÇ‬ﻌﻴﻒ آن ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﺮﻣﺎن ‪‬‬
‫ﻓ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﻮاره ﮔﺸﺖ ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﻠﻮﻣﻢ‬
‫‪‬‬ ‫ز ﺳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺮﻧﮕﻮﻧﻲ‬
‫@ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣ‪Ç‬ﺮد آﻳ‪Ç‬ﺪ از ﻓ‪Ç‬ﺰونﻃﻠﺒﻲ اﺳﺖ‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﺔ ﻣﺮﺣﻮم ﺟﺬﺑﻲ‪ ,‬ص دوازده‪ /‬اﻳﻦ رﺳﺎﻟﻪ در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪ ,(18‬ﮔﺮدآوري و ﺗﺪوﻳﻦ دﻛﺘﺮ ‪‬ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪,‬‬
‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬‬
‫زﻣﺴﺘﺎن ‪ ,1382‬ﺻﺺ ‪ ,121 Ç 11ê‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪32ê‬‬

‫ز ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﻞ و ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ و اراده اﺳﺖ ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ ﻧ‪Ç‬ﺎﻃﻘﻪ را‬

‫ﻗﻮام و ﻣ‪Ç‬ﺮﻛﺰ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮﻛﺰ ﻋ‪Ç‬ﺼﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻄﻴﻊ ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﻞ ا@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ اراده‪ ,‬ﺻ‪ÇÇ‬ﺎﺣﺐ آن‬
‫ﺣﻜ‪ÇÇ‬ﻴﻢ و ﻓ‪Ç‬ﻠﺴﻔﻲ اﺳﺖ و دﻟﻴ‪Ç‬ﻠﻲ و ﺳ‪Ç‬ﺒﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫وﮔ‪ÇÇÇ‬ﺮ اراده ﭼ‪ÇÇ‬ﻮ ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ را ﺷ‪ÇÇ‬ﻮد ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺮو‬
‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺟﺎن ز ﻏﻢ آﺷ‪Ç‬ﻔﺘﻪ ﺣ‪Ç‬ﺎل و ﻣ‪Ç‬ﻠﺘﻬﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﻞ و ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻖ ا@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ اراده ﻓ‪ÇÇ‬ﺮﻣﺎﻧﺒﺮ‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺪان ﻣ‪Ç‬ﻘﺎم رﺳ‪Ç‬ﺪ ﺟ‪Ç‬ﺎن ﻛ‪Ç‬ﻪ آن ﻣ‪Ç‬ﻘﺎم ﻧ‪Ç‬ﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺮا ﺑ‪Ç‬ﺨﻮرد ﻏ‪Ç‬ﻢ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ و ﻣ‪Ç‬ﻦ ﺧ‪Ç‬ﻮرم ﻏ‪Ç‬ﻢ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ‬
‫ز ﻫﻢ ﺧﻮرﻳﻢ ﺷﺐ و روز اﻳﻦ ﭼﻪ ﺑﻮاﻟﻌﺠﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫ﭼﻪ ﺳ‪Ç‬ﻮد ﭘ‪Ç‬ﻨﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻋ‪Ç‬ﺎﺷﻖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﺎن ﺳ‪Ç‬ﭙﺎري ﻣ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻧ‪ÇÇ‬ﻴﻢ ﻋﺸ‪ÇÇ‬ﻮة ﻳ‪ÇÇ‬ﺎر و ﻛ‪ÇÇ‬ﻼم زﻳ‪Ç‬ﺮ ﻟﺒ‪Ç‬ﻲ اﺳﺖ‬
‫ز ﺧ‪ÇÇÇ‬ﻮن دﻳ‪ÇÇ‬ﺪه رﺧ‪ÇÇ‬ﻢ ﺳ‪ÇÇ‬ﺮخ و ﻳ‪ÇÇ‬ﺎر ﭘ‪ÇÇ‬ﻨﺪارد‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺳ‪ÇÇ‬ﺮخ رو‪ÇÇÄ‬ﻴﻢ از ﺟ‪ÇÇ‬ﺎم ﺑ‪Ç‬ﺎدة ﻋ‪Ç‬ﻨﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺤﺒﺖ ﻋ‪ÇÇ‬ﻘﺐ ﻣﻜﺶ ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد را‬
‫‪‬‬ ‫ز ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﺎروان‬
‫@ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛ‪Ç‬ﻪ زو ﻋ‪Ç‬ﻘﺐ اﻓ‪Ç‬ﺘﺎد ﺗ‪Ç‬ﺎ اﺑ‪Ç‬ﺪ ﻋ‪Ç‬ﻘﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫دواي درد ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد از ﺧ‪ÇÇ‬ﻮﻳﺸﺘﻦ ﺑ‪ÇÇ‬ﺠﻮ "ﻫ‪ÇÇ‬ﺎدي"‬
‫@ﻛ‪ÇÇÇ‬ﻪ ﻏ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ذات ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻗﻲ ﻣ‪ÇÇ‬ﺘﺎع ﻣﻜ‪ÇÇ‬ﺘﺴﺒﻲ اﺳﺖ‬
‫‪###‬‬
‫در روز ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺮهﺑﺨﺘﻲ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ دﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﻨﺎن ﻧﮕ‪ÇÇ‬ﻴﺮم‬
‫از دﺳﺖ دوﺳﺘﺎن اﺳﺖ ﻛﻴﻦ ﮔ‪Ç‬ﻮﻧﻪ ﺳ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ زﻳ‪Ç‬ﺮم‬
‫‪32ë‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸﻖ‬

‫@ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺘﻢ ﺑ‪ÇÇÇ‬ﻪ روز ﺳ‪ÇÇ‬ﺨﺘﻲ ﮔ‪ÇÇ‬ﺮدﻧﺪ دﺳ‪ÇÇ‬ﺘﮕﻴﺮم‬

‫ﭼ‪ÇÇÇ‬ﻮن روز ﺳ‪ÇÇ‬ﺨﺘﻲ آﻣ‪ÇÇ‬ﺪ ﻛ‪ÇÇ‬ﺮدﻧﺪ دﺳ‪ÇÇ‬ﺘﮕﻴﺮم‬
‫ﻫ‪Ç‬ﺮ ﻛﺲ ز ﻣ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﻴﺎﻣﻮﺧﺖ ﺗ‪Ç‬ﻴﺮاﻓﻜ‪Ç‬ﻨﻲ در آﺧ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻮن ﺗ‪ÇÇ‬ﻴﺮ دورم اﻓﻜ‪ÇÇ‬ﻨﺪ وز دور زد ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻴﺮم‬
‫از ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺮ رادﻣ‪ÇÇÇ‬ﺮدي ﭘ‪ÇÇ‬ﺮورده ﮔﺸ‪ÇÇ‬ﺘﻪام ﻟﻴﻚ‬
‫در دام ﺧ‪ÇÇÇÇ‬ﺼﻢ روﺑ‪ÇÇÇ‬ﺎه ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻨﺪ ﺷ‪ÇÇ‬ﺮزه ﺷ‪ÇÇ‬ﻴﺮم‬
‫ﭘ‪ÇÇ‬ﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺮغ ﻓ‪ÇÇ‬ﺮدوس ﺟ‪Ç‬ﻐﺪ اﺳﺖ در ﺳ‪Ç‬ﺘﻴﺰه‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ‪‬‬
‫آوخ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﭼ‪Ç‬ﻮ ﻃ‪Ç‬ﺎووس از ﺟ‪Ç‬ﻠﻮه ﻧ‪Ç‬ﺎ@ﮔ‪Ç‬ﺰﻳﺮم‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺮدم رﺧﺖ ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺪﻳﺪه اي ﻣ‪ÇÇÇ‬ﺮدﻣﻲ ﻛ‪ÇÇ‬ﺠﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﮕ‪Ç‬ﺬر ﭼ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺮق و ﻣﮕ‪Ç‬ﺬار از ﺣﺴ‪Ç‬ﺮﺗﺖ ﺑ‪Ç‬ﻤﻴﺮم‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ﺑﻠﺒﻠﻲ دوش از ﺑﻬﺮ "ﻫﺎدي" اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ‬
‫ﻋﺸ‪Ç‬ﻘﻲ اﺳﺖ در ﻧ‪Ç‬ﻬﺎدم ﻣ‪Ç‬ﻬﺮﻳﺴﺖ در ﺿ‪Ç‬ﻤﻴﺮم‪1‬‬

‫‪###‬‬
‫ﻛ‪ÇÇ‬ﺜﺮت ﻋ‪ÇÇ‬ﻴﺴﻲ ﻣ‪ÇÇ‬ﻘﺎم وﺣ‪Ç‬ﺪت‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻮﺳﻲ ﻣ‪ÇÇ‬ﻘﺎم‬
‫اﺣ‪ÇÇ‬ﻤﺪ ﻣ‪ÇÇ‬ﻴﺎن اﻳ‪Ç‬ﻦ دو ﻋ‪Ç‬ﺪل اﺳﺖ و ﺑ‪Ç‬ﻴﻦ ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﻲ‬
‫"ﻫ‪ÇÇÇ‬ﺎدي" ره ﺷ‪ÇÇ‬ﺮﻳﻌﺖ ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﺰﻳﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﻃ‪ÇÇ‬ﺮﻳﻘﺖ‬
‫@ﻛﻴﻦ واﺟﺒﻲ ﻛﻔﺎﻳﻲ اﺳﺖو آن واﺟﺒﻲ اﺳﺖ ﻋﻴﻨﻲ‬
‫ﻋﺼﺎر ﻛﻪ ﻧﺪﻳﻢ ﻗﺪﻳﻢ آﻗ‪Ç‬ﺎي‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻇﻢ ‪‬‬
‫ﺳﻴﺪ ‪‬‬
‫ﻓﺎ‪Ä‬ﺪه‪ :‬ﺑﻪ وﻗﻌﺔ رﺣﻠﺖ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﻣﺎده‬
‫ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﻣﻲﺑﻮد‪ ,‬ﻣﻌﻈ‪‬ﻢﻟﻪ ﺑﻴﺘﻲ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ رﺛﺎي آن ﺑﺰرﮔﻮار اﻧﺸﺎ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﻣﺸﺘﻤﻞ@ﺑﺮ ‪‬‬
‫ﻣﺎده ﺗﺎرﻳﺦ‪ ,‬رﻳ‪Ç‬ﺨﺘﺔ ﺧ‪Ç‬ﺎﻣﺔ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ,‬و آن ﻗﻄﻌﻪ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻪاي دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺘﻤﻞ@ﺑﺮ ‪‬‬
‫ﻋﺼﺎر( ﺑﻪ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻲ )ﺳﻨﺎ( ﺑﺮ ﻟﻮح ﺧﺎ@ك ﭘﺎ@ك آن ﺑﺰرﮔﻮار )= آﻗﺎي ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫اﺳﺘﺎد‬

‫‪ /1‬ﺳﺨﻦوران ﻧﺎﻣﻲ اﻳﺮان‪ ,‬ج ‪ ,2‬ﺻﺺ ‪/ë23 Ç ë18‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪32ì‬‬

‫ﻣﻘﺪﺳﺔ ري ﺑﻪ ﺧﻄ‪‬ﻲ ﻣﻤﺘﺎز ﺑﺮﻧﮕﺎﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗ‪Ç‬ﻌﺎﻗﺐ‬

‫ﻣﻘﺒﺮة اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازي ﺑﻪ زاوﻳﺔ ‪‬‬
‫ﻧﻮا‪Ä‬ﺐ‪ ,‬دﺳﺖ ﺟﻬﺎﻟﺖ آن ﺳﻨﮓ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺮﺷﺴﺖ و دود از ﻧﻬﺎد دل ﻣﻦ ﺑﻨﺪه ﺑﺮآورد‬
‫@ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﻧﺴﺨﺔ آن ﻓﺮادﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و ﻟﻜﻦ ﺑﺴ‪Ç‬ﻲ ﻣﺴ‪Ç‬ﺮور و‬
‫ﻋ‪Ç‬ﺼﺎر ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺳﭙﺎس آورم ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ اواﺧﺮ‪ ,‬ﻧﺴﺨﺔ آن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻳﻜﻲ از اﻗﺎرب آﻗ‪Ç‬ﺎي ‪‬‬
‫ﺑﺤﻤﺪاﷲ آن را ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻲداﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ رﺳﻴﺪ‪ ,‬ﻓﻠﻪ اﻟﺸﻜﺮ; و ﺧﻮش داﺷﺘﻢ ﻛﻪ‬
‫ﻳﺘﻀﻮ ع‪ ,‬و ﻫﻲ ﻫﺬه‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫آن را ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﺑﻪ ﺿﺒﻂ اﻧﺪر آورم‪ ,‬ﻫﻮاﻟﻤﺴﻚ ‪‬‬
‫ﻣﺎ@ﻛﺮ رﺗﻪ‬
‫اﻻﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺎن زﻳ‪ÇÇÇ‬ﻦ ﺳ‪ÇÇ‬ﭙﻬﺮ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻫﻨﺠﺎر‬ ‫اﻟﺤ‪ÇÇ‬ﺬر زﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﺟ‪ÇÇ‬ﻬﺎن ﻣ‪Ç‬ﺤﻨﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎر‬
‫دل ﭘ‪ÇÇÇ‬ﺮ ﺧ‪ÇÇ‬ﻮن و دﻳ‪ÇÇ‬ﺪة ﺧ‪ÇÇ‬ﻮﻧﺒﺎر‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻬﺮهاش ﺑ‪Ç‬ﻬﺮ ﻣ‪Ç‬ﺮد داﻧﺶ و دﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻫ‪ÇÇ‬ﻴﻬﺎت ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺘﻨﻢ ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﭼﺎر‬ ‫اي درﻳ‪ÇÇ‬ﻐﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﺰ درﻳ‪Ç‬ﻐﻢ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﺒﻞ و ﺑ‪ÇÇÇ‬ﺎﻏﺒﺎن‪ ,‬ﮔ‪ÇÇ‬ﻞ و ﮔ‪ÇÇ‬ﻠﺰار‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻟﻢ از ﻫ‪ÇÇ‬ﺠﺮ آن ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ او رﻓﺖ‬
‫ﻋ‪ÇÇ‬ﺼﺎر"‬ ‫ﻫﺴﺖ در ﺷﺄن "@ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻇﻢ‬ ‫ﺳﻮرة "ﻋﺼﺮ" و "@ﻛ‪Ç‬ﺎﻇﻤﻴﻦ اﻟﻐ‪Ç‬ﻴﻆ"‪1‬‬
‫‪‬‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻲﻧﻈﺮ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻲﻧﻈﻴﺮ در اﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻈﺎر‬ ‫اي ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻬﻴﻦ اوﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﺎد روﺣ‪ÇÇÇ‬ﺎﻧﻲ‬
‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻟﻌ ‪‬ﺸ ‪‬ﻲ وا ‪Ö ‬‬ ‫ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺠﺪهات ‪‬ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻟﻐ ‪ÔÔ‬ﺪ ‪ ‬و ‪‬وا ‪Ð‬‬
‫ﻻﺑﻜ‪ÇÇÇ‬ﺎر‪3‬‬ ‫ﻃ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻋﺘﺖ‬ ‫ﻻﺻ‪ÇÇ‬ﺎل‪2‬‬
‫‪‬‬
‫"ﻫﺎدي"ازﻏﻴﺐ ﺳﺎلرﺣﻠﺖﺧﻮاﺳﺖ‬
‫"اﷲ ﻛ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻇﻢ ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﺼﺎر"‪4‬‬
‫@ﮔ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺖ‬
‫‪‬‬
‫‪ Ç 8‬ﻟﻄﺎﻳﻒ و ﻇﺮاﻳﻒ‪ :‬آﻗ‪Ç‬ﺎي ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺮي ﻫ‪Ç‬ﻤﭽﻮن ﻧ‪Ç‬ﺪﻳﻢ ﻗ‪Ç‬ﺪﻳﻢ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ‪ ,‬آﻗ‪Ç‬ﺎي‬
‫ﺣﺠ‪ ¹‬اﻟﺤﻖ ﺷﻴﺦ ر‪Ä‬ﻴﺲ ﻣﻲﺑﻮد ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻣﺎت‬ ‫ﻋﺼﺎر‪ ,‬ﻣﺼﺪاق ‪‬‬
‫ﺑﺎﻟﺬات اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺷﺎﻣﺦ ‪‬‬ ‫‪‬‬
‫اﻟﺼﻐﻴﺮ ﻣﻦ ﺗﻮاﺿﻌﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻳﺒ ‪‬ﺠﻞ اﻟﻜﺒﻴﺮ و‬
‫ﺑﺴ ﺎم‪ ,‬ﻳﺒ ‪‬ﺠﻞ ‪‬‬
‫ﻫﺶ ﺑﺶ ‪‬‬
‫>اﻟﻌﺎرف ‪‬‬ ‫اﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ اﺷﺎرات ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﻳﻬﺶ و ﻫﻮ ﻓﺮﺣﺎن ﺑﺎﻟﺤﻖ و ﺑﻜ ‪‬ﻞ ﺷﻲ ‪ , ¾‬ﻓﺎﻧ‪‬ﻪ ﻳﺮي‬
‫ﻳﻨﺒﺴﻂ ﻣﻦ اﻟﺨﺎﻣﻞ ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻳﻨﺒﺴﻂ ﻣﻦ اﻟ ‪‬ﻨﺒﻴﻪ و ﻛﻴﻒ ﻻ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة آل ﻋﻤﺮان‪ ,‬آﻳﺔ ‪/13ê‬‬

‫‪ /2‬ﺳﻮرة رﻋﺪ‪ ,‬آﻳﺔ ‪/1ë‬‬

‫‪ /3‬ﺳﻮرة آل ﻋﻤﺮان‪ ,‬آﻳﺔ ‪ ;ê1‬ﺳﻮرة ﻣ‪Æ‬ﻣﻦ‪ ,‬آﻳﺔ ‪/ëë‬‬

‫@‬
‫ﻋﺼ ﺎر‪ ,///‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻔﺎﺧﺮ‪ ,1382 ,‬ص ‪/1ê3‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻗﺘﻴﺎن‪ ,‬اﺳﺘﻮاﻧﺔ ﻋﻠﻢ و ﻋﻤﻞ‪ ,‬زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﻪ‪ ///‬‬ ‫‪ /ê‬‬
‫‪327‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸﻖ‬

‫ﻓﻴﻪ اﻟﺤﻖ و ﻛﻴﻒ ﻻ ﻳﺴﺘﻮي واﻟﺠﻤﻴﻊ ﻋﻨﺪه ﺳﻮاﺳﻴﻪ اﻫﻞ اﻟﺮ ﺣﻤﻪ ﻗﺪ ﺷﻐﻠﻮا ﺑﺎﻟﺒﺎﻃﻞ<‪1/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺗﺎ ﺑﺪان ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻛﻪ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎن ﺣﻴﺎت ﺻﻮري ﺑﻪ ﺷﺮﺣ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺒﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻔﺮﻣﻮده ﺑﻮد "ﺣﺎل" او ﺑﺪانﮔﺎه ﺑﺎ "ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﮕﻲ" "ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻜﺮده ﺑﻮد"‪ /‬و ﻧﻬﺎده ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ‪ ,‬ﺳﺨﻨﻲ از او ﻧﻤﻲﺷﻨﻮدي ﻧﻮﻋ‪ H‬ﻣﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺘﻲ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺣﺪﻳﺜﻲ ﻳﺎ ﺷﻌﺮي‬
‫و ﻳﺎ ﻟﻄﻴﻔﻪاي وﻗﺲ ﻋﻠﻲ ذﻟﻚ ﻓﻌﻠﻞ ﻓﺘﻔﻌﻠﻞ‪ ///‬و ﻫﺮﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﻣﻲﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از آن ﺷﻨﻴﺪهﻫﺎ‪:‬‬
‫ﻣﺸﺮف ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ و ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣ‪Ç‬ﺎ‬
‫‪ (1‬ﺑﺎ ﭘﺪرم ﺑﻪ زﻳﺎرت ارض اﻗﺪس رﺿﻮي ‪‬‬
‫ﻣﻲﺑﻮد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ وﺳﻮاس‪ /‬ﮔﺎﻫﻲ ﻗﻄﺮهاي از ﺑ‪Ç‬ﻮﺗﺔ ﻛ‪Ç‬ﺘﻴﺮاﻳ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮ او درﭼﻜ‪Ç‬ﻴﺪ و ﭘﺲ‬
‫ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ ﻧﺠﺲ ﮔﺮدﻳﺪم و ﺑﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﺴ‪Ç‬ﻞ ﻛ‪Ç‬ﻨﻢ و ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﺮان آﺑ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺪان‬
‫ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻣﻲﺑﻮد ﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ رﺧﺖ از ﺗﻦ ﺑﺮآورد ﺗﺎ در آب ﺷﻮد و ﻏﺴﻞ ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﭘﺪرم ﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ ﭼﻮن ﻗﻄﺮه ﺑﺮ ﻟﺒﺎس ﺗﻮ ﭼﻜﻴﺪه اﺳﺖ ﺿﺮور اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ‪ ,‬رﺧﺖ ﺑﺮ‬
‫ﺗﻦ در آب ﺷﻮي و ﻏﺴﻞ ﻛﻨﻲو او اﻃﺎﻋﺖ ﻛﺮد و در آب ﺷﺪو ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻪ ‪‬ﻧﻴﺘﻲ ﻛﻨﻢ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺪرم ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻧﻴﺖ ﻛﻦ و ﺑﮕﻮي ﻛﻪ‪" :‬ﻏﺴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﻏﺴﻞ ﻫﻴﻤﻪ‪ ,‬ﭼﻮن ﻫﺴﺘﻢ از ﺑﻬﻴﻤﻪ"‬
‫و او ﺑﮕﻔﺖ و در آب ﺷﺪ‪/‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲا@ﻛﺒﺮ ﺗﻔﺮﺷﻲ ﺑﻪ ﻣﺤ ‪‬ﻠﺔ ﺟﻬﻮدﻫﺎ ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﺸﺴﺖ و ﻣ‪Ç‬ﺠﻠﺲ ﺗ‪Ç‬ﺮاﻓ‪Ç‬ﻊ‬
‫‪ (2‬آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﺣﺪ ﻣﻲﻛﺮد و ﺷﺎﻫﺰادهاي ﻣﻲﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ‪‬‬
‫ﻣﺤﻞ‪ ,‬دا‪Ä‬ﻢاﻟﺨﻤﺮ ﻛﻪ‬ ‫ﻣﻲداﺷﺖ و اﺟﺮاي ‪‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﺧ‪Ç‬ﻮد اﺷ‪Ç‬ﺎرت ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﺮد ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫@ﮔﺎه او را ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﺴﺘﻲ ﺑﺪان ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻲآوردﻧﺪ و ‪‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ آﻧﺎن ﺑﺎ او ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﺰاده ﺑﺮو و‬
‫ﺣﻮاﺷﻲ ﻣﺤﻜﻤﻪ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻛﻨﻨﺪ و از ﭘﻲ ‪‬‬
‫دﻳﮕﺮ از اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﻧﻜﻦ‪ /‬ﻣﮕﺮ ﮔﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ وﻗﻌﻪاي واﻗﻊ ﺷﺪ و ﺷﺎﻫﺰاده ﭼﻮن ﺑﻪ‬
‫ﺳﻴﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ او ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ و اﺷﺎرهاي ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫آﺳﺘﺎﻧﺔ در رﺳﻴﺪ‪ ,‬ﺑﺎﻳﺴﺘﺎد و ‪‬‬
‫ﺳﻴﺪ و آﻧﮕﺎه ﺣﺮﻓﻲ زﻳﺮ ﻟﺒﻲ ﻣﻲزﻧﺪ و ﭼﻮن ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ? ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫‪‬‬

‫‪ /1‬ﭼﺎپ ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﺷﻬﺎﺑﻲ‪ ,‬داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‪ ,1339 ,‬ص ‪ ,1ëì‬س ‪ 10‬و ‪/7‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪328‬‬

‫ﺳﻴﺪ را‬ ‫ﺧﺪا ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﺎ آﻳﺎ روزي ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻲ ﻓﺘﺒﺎر @ك اﷲ ا‪‬ﺣﺴﻦ اﻟﺨ×ﺎﻟ ‪1‬‬
‫ﻘﻴﻦ آﻳﺎ اﻳﻦ ‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪Ô  Ô   ‬‬
‫ﻫﻢ دﻳﺪه ﺑﻮدي ﻳﺎ ﻧﻪ?‬
‫‪ (3‬ﮔﺎﻫﻲ دوﻟﺖ وﻗﺖ‪ ,‬ﻻﻳﺤﻪاي ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮراي ﻣ ‪‬ﻠﻲ آورده ﺑ‪Ç‬ﻮد ﺑ‪Ç‬ﻪﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﻨﻊ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﺸﺮوﺑﺎت اﻟﻜﻠﻲ و دﻳﺪم ﻛﻪ ﭼﻮن ر‪Ä‬ﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ آن را ﻃﺮح ﻛﺮد‬
‫ﻣﺪرس ﺑ‪Ç‬ﺮﺧ‪Ç‬ﺎﺳﺖ و‬
‫ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ ‪‬‬
‫و ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬آﻗﺎي ‪‬‬
‫ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﻢو ﭼﻮن ر‪Ä‬ﻴﺲ ﺑﭙﺮﺳﻴﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﺠﺎب ﻛﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﻴﺪ? ﭘﺎﺳﺦ داد‬
‫@ﻛﻪ ﺑﻠﻲ و ﭼﻮن ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﻴﻠﻲ? ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ ﻣﻲآﻳﻢ و آﻧﺠﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ; و ﻋﺒﺎ از‬
‫ﻣﺸ‪Ç‬ﺮوﻃﻴﺖ و‬
‫‪‬‬ ‫دوش ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪﺳﻮي ﺗﺮﻳﺒﻮن رﻓﺖ و آﻏﺎز ﻛﺮد ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ﺗ‪Ç‬ﺎرﻳﺦ‬
‫ﺑﻔﺮﻣﻮد ﻛﻪ ﻣﻠ‪‬ﺖ ﻋﺪاﻟﺖﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﻣﺮ ‪‬‬
‫ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻣﺠﻠﺲ و وﻛﻼ‬
‫آﻣﺪﻧﺪ ﺟﻬﺖ اﺻﻼح اﻣﻮر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻠ‪‬ﺖ; و ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ دو‬
‫رﻛﻌﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻴﺶ; ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﺴﻜﺮات ﺷﺮﻋ‪ H‬ﺣﺮام اﺳﺖ‪ /‬و ا@ﮔﺮ ﻣﺎ اﻣﺮوز‬
‫آﻣﺪﻳﻢ و ﺑﮕﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧ‪ H‬ﻧﻴﺰ ﻣ‪Ç‬ﻤﻨﻮع اﺳﺖ ﻣ‪Ç‬ﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓ‪Ç‬ﺮدا دﻳﮕ‪Ç‬ﺮان ﺑ‪Ç‬ﻴﺎﻳﻨﺪ و‬
‫ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻤﻨﻮع ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺻﺪاي اﺣﺴﻨﺖ وﻛﻼ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و آن ﻻﻳﺤﻪ ﺑﻪ اﺗ‪Ç‬ﻔﺎق‬
‫ﻣﺮدود ﮔﺸﺖ‪/‬‬
‫اﻟﺪوﻟﻪ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﺮدار ﻣﻨﺼﻮر رﺷﺘﻲ ﻛﻪ ﺷﻬﺮه‬
‫‪ (ê‬ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﺣﻴﻤﻲ‪ ,‬وﺛﻮق ‪‬‬
‫ﺑﻪ "ﺗﺨﺮﺧﺮ" ﻣﻲﺑﻮد‪ ,‬ﺑﻪ ارﺗﺠﺎل ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﺳ‪Ç‬ﺮدار ﻣ‪Ç‬ﻨﺼﻮر‬
‫‪‬‬ ‫اﻧﺎ اﻟﺨﺮ ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﺪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬ ‫ﺳ‪Ç‬ﺮ دار‬
‫اﻧﺎ اﻟﺤ‪Ç‬ﻖ ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ ﻣ‪Ç‬ﻨﺼﻮري ‪‬‬
‫‪ (ë‬ﺑﻪ ﺳﺎﻗﻲﻧﺎﻣﺔ ‪‬ﻓﻴﺎض ﻻﻫﻴﺠﻲ وارد اﺳﺖ ﻛﻪ‪:‬‬
‫ﺣﻜﻴﻤﻲ ز ﺣﻜﻤﺖ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﺑﻮد ﻫﺮ ﺧﻢ ﻣﻲ ﻛﻪ ﺧﺸ‪Ç‬ﺘﻴﺶ ﻫﺴﺖ‬
‫ﻧﮕ‪ÇÇÇ‬ﻪ ﻣﺴﺖ ﮔ‪ÇÇ‬ﺮدﻳﺪه در دﻳ‪ÇÇ‬ﺪهام‬ ‫ﻫﻤﺎن ﻣﻲ ﻛﻪ ﭼﻮن رﻧﮓ آن دﻳﺪهام‬
‫ﻳﻜ‪ÇÇ‬ﻲ از ﺣ‪ÇÇ‬ﺪوث و ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از ﻗ‪Ç‬ﺪم‬ ‫ﻧﺸﺴ‪Ç‬ﺘﻪ ﺣﻜ‪Ç‬ﻴﻤﺎن ﺳ‪Ç‬ﺨﻨﮕﻮ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﻢ‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﻣ‪Æ‬ﻣﻨﻮن‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :1ê‬درﺧﻮر ﺗﻌﻈﻴﻢ اﺳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ; آن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ آﻓﺮﻳﻨﻨﺪﮔﺎن‪/‬‬

‫‪329‬‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺮﻓﺎن و ﻓﺮزﻧﺪزادة ﻋﺸﻖ‬

‫س@ﺳﺮه(‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﺼﺎر ‪‬ﻗﺪ‬‫ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻇﻢ ‪‬‬ ‫ﺳﻴﺪ ‪‬‬ ‫ﺳﻴﺪ اﻟﻤﺘﺄ ‪‬ﻟﻬﻴﻦ آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻛﺎﻇﻢ" )= ‪‬‬‫‪" (ì‬آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﺳ‪Ç‬ﺮه( اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻗ‪Ç‬ﺪس ‪‬‬ ‫ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ "ﻟﻴﺴﺎﻧﺲ" ﻳﻌﻨﻲ "ﻟ‪‬ﻴﺲ اﻧﺲ" و ﻣﻦ )= آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ‪‬‬
‫ﻣﻌﻨﻲ‪ ,‬ﻣﻨﻈﻮم ﮔﺮداﻧﻴﺪهام‪:‬‬
‫ﻟﻴﺴ‪Ç‬ﺎﻧﺲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﺎي ﻟﻴﺲ اﻧﺲ اﺳﺖ‬ ‫ﻧ‪Ç‬ﻮع ﺟ‪Ç‬ﺎي ﺟ‪Ç‬ﻨﺲ اﺳﺖ‬ ‫اﻣﺮوز ﻛ‪Ç‬ﻪ ‪Ö‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﺟﻌﻔﺮي ﻃﺎبﺛﺮاه ﻣﺮﻣﻦ ﺑﻨﺪه ﺳﻬﺎ را ﻛﻪ روزي‬ ‫‪ (7‬ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮد ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫ﻣﻌﻤﺮ ﻛﻪ ﺳﺎﺑﻘ‪ H‬داراي ﻣﺸﺎﻏﻞ ﻋﻤﺪهاي ﻣﻲﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺠﻠﺲ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻓﻀﻼي ‪‬‬
‫آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي اﻧﺪر آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺟﻠﻮس ﻛﺮد و ﺟﺰوهاي ﻛﻪ ﺣﺎوي ﻧﻈﻢ ﺣﺪﻳﺜﻲ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﺒﻮي ﻣﻲﺑﻮد ﺑﺪان ﺑﺰرﮔﻮار ﻫﺪﻳﻪ ﻛﺮد و او ﺑﺎ وي ﺑﻔﺮﻣﻮد ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻛﻔ‪ ‬ﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎن‬
‫ﺗﻮ ﻧﻤﻲﺷﻮدو ﭼﻮن آن ﺷﺨﺺ ﻛﻪ ﮔﻮﺷﺶ ﺳﺨﺖ ﮔﺮان ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﺸﻨﻮد و‬
‫ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آﻗﺎ ﭼﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ و ﻣﻦ از ﺷﺮم ﺣﻀﻮر ﺑﮕﻔﺘﻢ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪,‬‬
‫‪‬ﻧﺖ ‪‬ﺑ ‪Ô‬ﻤ ‪Ö‬ﺴ ‪‬ﻤ ‪‬ﻊ ‪‬ﻣﻦ ‪‬ﻓﻲ اﻟﻘ‪ Ô‬ﺒﻮر<‪/1‬‬ ‫آﻗﺎي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻼوت ﻛﺮد ﻛﻪ‪× :‬‬
‫>ﻣﺎ ا ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻛ‪Ç‬ﺎﻇﻢ ﻣ‪Ç‬ﻨﺎﻫﺠﻲ ﻣ‪Ç‬ﺘﺨ ‪‬ﻠﺺ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﺎﻫﺞ و ﻣ‪Ç‬ﻠﻘ‪‬ﺐ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬ ‫‪ (8‬روزي ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫ﺧﺎص‪ ,‬و ﺑﺪان ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﻨﺪه‪,‬‬ ‫ﻣﻨﻬﺎج@اﻟﻌﺮﻓﺎ ﻛﻪ داراي اﺣﻮاﻟﻲ ﻣﻲﺑﻮد ‪‬‬
‫ﺳﻬﺎ‪ ,‬ﺟﻠﻮس ﻛﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺎ@ﮔﻬﺎن ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ آﻗﺎ‪ ,‬دوﺳﺘﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ آﻗﺎ ﭼﺮا اﻳﻦ‬
‫اﺗﺎق را ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﭼﻮن ﺟﻮاب ﺷﻨﻴﺪ ﻛﻪ دوﺳﺘﺎن ﻏﻠﻂ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ,‬دوﺳﺘﺎن ﺑﺮاي‬
‫دﻳﺪن اﺗﺎق ﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻳﺎ دﻳﺪن آﻗﺎ‪ /‬ﺑﺨﻨﺪﻳﺪ و ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ ﺣﺮف ﺣﺴﺎب ﺟﻮاب ﻧﺪارد و‬
‫ﺳﻜﻮت ﻛﺮد و ﻟﻜﻦﻣﺘﻌﺎﻗﺒ‪ H‬ﺑﺎز ﺑﮕﻔﺖ ﻛﻪ آﻗﺎ اﻳﻦ اﺗﺎق را ﺗﻌﻤﻴﺮ ﻛﻨﻴﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﻣﻲﺗﺮﺳﻢ‬
‫@ﻛﻪ ﺳﻘﻒ آن ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻓﺮود آﻳﺪ‪ /‬و ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻦﮔﺎه آﻗ‪Ç‬ﺎي ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺮي دو دﺳﺖ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ‬
‫ﺷﺮ ﺗﻮ‬‫ﺑﻪﺳﻮي او ﺑﺮآورد و ﺑﺎ ﺧﻨﺪة ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻔﺮﻣﻮد ﻛﻪ اﻟﻬﻲ زودﺗﺮ ﺑﺮﻳﺰد ﻛﻪ زودﺗﺮ از ‪‬‬
‫ﺧﻼص ﺷﻮم‪/‬‬
‫‪ Ç 9‬اوﻟﻴﺎي ﺣﻖ را ﻛﺮاﻣﺎﺗﻲ اﺳﺖ ﭼﻪ ﺑﻪ دوران ﺣﻴﺎت ﺻﻮري و ﭼﻪ از ﭘﻲ زوال‬
‫آن;و از آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻢ از آن ﺑﺰرگ ﻳﺘﻴﻢ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﺳﻪ وﻗﻌﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ از‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﻓﺎﻃﺮ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :22‬ﺗﻮ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻲ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮدﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﮔﻮر ﺧﻔﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺸﻨﻮاﻧﻲ‪/‬‬
‫ﺗﺼﺮف آن ﺑﺰرگ در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻠﻚ ﻛﻪ اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ذ@ﻛﺮ آن ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻘﺎم روا ﻧﻤﻲدارم و ﺟﺰ اﻳﻦ‬
‫‪‬‬
‫ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ‪:‬‬
‫‪‬ﻓﻈ ﱠ‪‬ﻦ ﺧ‪Ç‬ﻴﺮ‪ G‬ﻓ‪Ç‬ﻼ ﺗﺴ‪ÃÇ‬ﻞ ﻋ‪Ç‬ﻦ اﻟﺨ‪Ç‬ﺒﺮ‬ ‫‪‬ﺴﺖ اذ@ﻛ‪Ç‬ﺮه‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻤﺎ ﻟ ‪Ô‬‬
‫ﻓﻜ‪Ç‬ﺎن ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﺎن ‪‬‬
‫‪ Ç 10‬اﻳﻨﻚ ﺑﺎﻳﺪ از ﺳﺮدرد و درﻳﻎ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﻛﻪ آن ﺑﺰرگ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﻣﺘﺒﺎرك زا‪Ä‬ﺪ‬
‫ﺑﺮ ﻧﻮد ﺳﺎﻟﺔ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎ اﻧﻮاع آﻻم ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ دﭼﺎر ﻣﻲﺑﻮده اﺳﺖ و ﻟﻜﻦ ﺗﺎ ﺑﺪانﮔﺎه ﻫﻢ‬
‫ﻣﻜﺮر‪ G‬ﻣﺜﻞ را‬ ‫@ﻛﻪ "ﻣﺰاج" ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪" ,‬ﺣﺎل ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﮕﻲ" ﺑﺎ او ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﺑﻮد; ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﻪ ﻛﺒﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ ﻳ‪Ç‬ﺎ آن را ﻛ‪Ç‬ﻨﺪهام و ﻫ‪Ç‬ﻤﺔ‬
‫اﻃﺒﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻼن ﻃﻌﺎم ﺑﺨﻮرو ﻧﺨﻮرو ﻓﻼن ﻛﺎر ﺑﻜﻦو ﻧﻜﻦ‪ ,‬ﻣﺮدهاﻧﺪ‬ ‫‪‬‬
‫و در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺠﺪ ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﺠﻠﺲ ﺗ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻴﻢ آﻧ‪Ç‬ﺎن ﺣ‪Ç‬ﺎﺿﺮ ﮔ‪Ç‬ﺮدﻳﺪهام‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻬﺎر ‪ 13ë9‬ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻬﺮ ﺑﺴﺘﺮي ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻪ روز ﻣﺘﺒﺎرك ﻋﻴﺪ ﻣﺒﻌﺚ ﺟﻬﺎن از ﺧﻮﻳﺶ ﻳﺘﻴﻢ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﺟﻌﻔﺮي ﻛﻪ ﺑﻪدو روزﭘﻴﺶ از وﻗﻮع آن ﻫﺎ‪Ä‬ﻠﻪ‪ ,‬ﺑﺎ‬ ‫@ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ /‬رواﻳﺖ ﻛﺮد ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫ﺗﻠﻔﻦ ﺣﺎل آن ﺑﺰرگ ﺑﭙﺮﺳﻴﺪم و ﺑﻔﺮﻣﻮد ﻛﻪ ﺣﺎل را ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﻮﻳﻲ ﻳ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺰاج را‪ /‬و ﭼ‪Ç‬ﻮن‬
‫ﺑﮕ‪ÇÇ‬ﻔﺘﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮ دو را ﺑ‪Ç‬ﻔﺮﻣﺎﻳﻴﺪ‪ ,‬ﺑﮕ‪Ç‬ﻔﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﺰاج ﺗ‪Ç‬ﻤﺎم ﺷ‪Ç‬ﺪ و ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ ﺣ‪Ç‬ﺎل ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻫﺠﺪه@ﺳﺎﻟﮕﻲام ﻓﺮﻗﻲ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻘﺪﺳﺔ ري‪ ,‬ﺑﻪ ﻣﻘﺒﺮة ﺳﺮاج اﻟﻤﻠﻚ‪ ,‬در ﺧﺎ@ك‬ ‫ﺑﺎري آن ﭘﻴﻜﺮ ﭘﺎ@ك ﺑﻪ زاوﻳﺔ ‪‬‬
‫اﻟﺴﻴﺪ‬
‫ﺳﻴﺪﻧﺎ ‪‬‬ ‫ﺳﻴﺪ اﻟﻤﺘﺄ ‪‬ﻟﻬﻴﻦ ‪‬‬
‫ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ /‬و اﻳﻨﻚ آن ﻣﺰار ﺗﺎﺑﻨﺎ@ك ﺑﺮ ﺟﻮار ﺧﺎ@ك ﭘﺎ@ك ‪‬‬
‫ﻋﺼﺎر ﻛﻪ آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺒﺮة اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح رازي اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﻪ روﺿﺔ ﻣﻄ ‪‬ﻬﺮة‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻛﺎﻇﻢ ‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم آﺷﻜﺎرو ﻣﻬﺒﻂ اﻣﻼ@ك اﺳﺖ‪ ,‬ﻗ ‪‬ﺪ س اﷲ ﺗﺮﺑﺘﻬﻤﺎ ﻛﻤﺎ‬‫‪‬‬ ‫ﺣﻀﺮت اﻣﺎمزاده ﺣﻤﺰه‬
‫ﻃﻴﺐ ﻃﻴﻨﺘﻬﻤﺎ‪/‬‬ ‫‪‬‬
‫و ﻛﺘﺐ اﻟﻼﺷﻴ‪Ã‬ﻲ ﺳﻬﺎ ﻋﻔﻲ ﻋﻨﻪ رﺑﻪ‪ . 1ë ,‬دي ‪/1382 .‬‬
 ‫ﺷﺮح اﺣﻮال و آﺛﺎر ﺷﻴﺦ اﺳﺪاﷲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‬

‫ﺣﻜﻴﻢ ﺻﻤﺪاﻧﻲ و ﻋﺎرف ‪‬رﺑ‪Ç‬ﺎﻧﻲ ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ اﺳ‪Ç‬ﺪاﷲ اﻳ‪Ç‬ﺰد ﮔﺸﺴﺐ در ﺳ‪Ç‬ﺎل ‪1303‬‬
‫ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي )‪ 12ì2‬ﻫﺠﺮي ﺷﻤﺴﻲ( در ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن ﺗﻮﻟ‪‬ﺪ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ,‬ﭘﺪرش ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﻮد و‬
‫ﺟﺪ وي اﺳﺪاﷲ ﻧﺎم داﺷﺘﻪ ﻛﻪ او ﻧﻴﺰ ﻣﺮدي ﺻﺎﺣﺐ ﻓﻀﻴﻠﺖ و ﺷﺎﻋﺮي ﺗ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﻮده‬ ‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪ /‬واﻟﺪ ﺷﻴﺦ در ﺳﻦ ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎﻟﮕﻲ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1332‬ﻗﻤﺮي‪ ,‬زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ را ﺑﺪرود‬
‫@ﮔﻔﺖ‪/‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﺟﻠﻴﻞاﻟﻘﺪر از ﺷﺶ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺗﺎ ﻫﻴﺠﺪه ﺳﺎﻟﮕﻲ در ﻣﻮﻃﻦ اﺻﻠﻲ‪ ,‬ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن‪,‬‬
‫ادﺑﻴﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ و ﻣﻨﻄﻖ و ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن را‬
‫ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ‪‬‬
‫ﺿﻤﻦ ﻓﻘﻪ و اﺻﻮل و ﻛﻼم در ﻧﺰد اﺳﺘﺎدان ﻣﻌﺮوف آن زﻣﺎن آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﺷﻴﺦ از‬
‫وﺿﻊ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ و ﻣﺪارج ﻋﻠﻤﻲ و اوﺻﺎف اﺳﺎﺗﻴﺪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ ﻳﺎد ﻧﻤﻮده‪:‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق ﻛﻪ ﻣﺮدي ﻓﺎﺿﻞ و ادﻳﺐ ﺑﻮده و‬‫‪ Ç 1‬ﻣﺮﺣﻮم ‪‬ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ‪‬ﻣﻼ ‪‬‬
‫ﺧﻂ را ﻧﻴﻜﻮ ﻣﻲﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬ﻗﺮب دو ﺳﺎل ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ در ﻧﺰد وي ﺑﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﺪن و‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻦ ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ و ﻣﻨﻄﻖ ﮔﺬراﻧﻴﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 2‬ﻣﺮﺣﻮم ‪‬ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاد اﺑﻦ ‪‬ﻣﻼ ﻋﺒﺎس ﻛﻪ از ﻋﻠﻤﺎي ﺑﺰرگ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن ﺑﻮده و‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪332‬‬

‫ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ‪ ,‬ﺷﺮح ﺑﺎب ﺣﺎديﻋﺸﺮ در ﻛﻼم و ﻣﻌﺎﻟﻢ‬
‫اﻻﺻﻮل و ﻣﻘﺪاري ازﻗﻮاﻧﻴﻦاﻻﺻﻮل را ﻧﺰد او ﻓﺮا@ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 3‬ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎﺟﻲ ‪‬ﻣﻼ ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﺣﺎﺟﻲ ﻏﻔ‪‬ﺎر ﻛﻪ از ﻓﻘﻬﺎي ﻣﺴﻠ‪‬ﻢ و از ﺗﺒﺎر ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻄﻮل‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻧ‪Ç‬ﺰد او ﺳ‪Ç‬ﻴﻮﻃﻲ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻐﻨﻲ‪,‬‬ ‫ﺑﻬﺎ¾اﻟﺪﻳﻦ ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻊاﻻﺳﻼم و ﺧﻼﺻ‪¹‬اﻟﺤﺴﺎب ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ آﻗﺎ ﺳﻌﻴﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ از‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺑﺎﻗﺮ ﺑﻦ ﻣﺮﺣﻮم ‪‬ﻣﻼ ‪‬‬ ‫‪ Ç ê‬ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎﺟﻲ ﻣﻴﺮزا ‪‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان و ﺣﻜﻤﺎي ﺑﺰرگ ﺑ‪Ç‬ﻮده و ﻣ‪Ç‬ﻨﻈﻮﻣﺔ ﻣ‪Ç‬ﻨﻄﻖﺳ‪Ç‬ﺒﺰواري و ﺷ‪Ç‬ﺮحﺗ‪Ç‬ﺠﺮﻳﺪ‬
‫ﻗﻮﺷﺠﻲ را ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ ﺗﻌﻠﻴﻢ داده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ ﻛ‪Ç‬ﺎﻇﻢ ﺑ‪Ç‬ﺮادر‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻴﺪ اﻟﻤﺠﺘﻬﺪﻳﻦ و ﻗﺪو¸ اﻟﻤﺪﻗ‪‬ﻘﻴﻦ آﻗﺎ ﻣ‪Ç‬ﻴﺮزا‬
‫‪ Ç ë‬ﻣﺮﺣﻮم ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﻋ‪Ç‬ﺎ ‪‬ﻣﻪ داﺷ‪Ç‬ﺘﻪ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق )اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن( ﻛﻪ‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ﻣﻴﺮزا ‪‬‬
‫ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ "ﻓﺎﺿﻞ" ﺧﻄﺎب ﻣﻲﻧﻤﻮده اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﻴﺦ‬
‫در ﻋﻨﻔﻮان ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ و داﻧﺶ ﻣﺘﺤ ‪‬ﻠﻲ و ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1320‬ﻗﻤﺮي ﺷﻴﺦ در ﻫﻴﺠﺪه ﺳﺎﻟﮕﻲ ﻣﺤﻴﻂ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن را ﺗﺮك و ﺑﺮاي‬
‫اﺳﺘﻜﻤﺎل ﻋﻠﻮم ﻣﺘﺪاوﻟﺔ آن روز رﻫﺴﭙﺎر اﺻﻔﻬﺎن ﻛﻪ داراﻟﻌﻠﻢ اﻳﺮان ﺑﻮده ﻣﻲﮔﺮدد و‬
‫ﻇﺮف ﺷﺶ ﻣﺎه ﺗﻮﻗﻒ ﺧﻮدﻗﻮاﻧﻴﻦاﻻﺻﻮل را ﻣﺠﺪد‪ G‬ﻧﺰد ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺖ اﻟ ‪‬ﻠﻪ اﻟﻌﻈﻤﻲ‬
‫ﺣﺎج آﻗﺎ ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺮوﺟﺮدي و ﺷﺮح ﻟﻤﻌﻪ را ﻧﺰد ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻧﺠﻒ آﺑﺎدي و‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﺗﻮﻳﺴﺮﻛﺎﻧﻲ ﺗﻜ‪Ç‬ﻤﻴﻞ و ﺿ‪Ç‬ﻤﻨ‪ H‬در‬ ‫ﺷﺮح ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ را ﻧﺰد ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ﻣﻴﺮزا ‪‬‬
‫ﺣ‪ÇÇ‬ﻮزة درس ﺟ‪ÇÇ‬ﻬﺎﻧﮕﻴﺮﺧ‪ÇÇ‬ﺎن ﻗﺸ‪ÇÇ‬ﻘﺎﻳﻲ اﻋ‪Ç‬ﻠﻲ اﷲ ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻣﻪ ﺟ‪Ç‬ﻬﺖ ﺗﺸ‪Ç‬ﺮﻳﺢ ﺷ‪Ç‬ﺮح‬
‫ﻓﺼﻮصاﻟﺤﻜﻢ و ﺷﻔﺎ واﺳﻔﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺷﺪه و از ﺣﻮزه درس ﻓﻘﻪ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ﺷﻴﺦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﻧﺠﻔﻲ و ‪‬ﻣﻼ ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﻲ ﻛﺎﺷﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﺳ‪Ç‬ﭙﺲ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬ ‫‪‬‬
‫@ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن ﻣﻌﺎودتو از آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﻋﺮب ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ‪ ,‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎه در ﻛﺎﻇﻤﻴﻦ اﻗﺎﻣﺖو‬
‫در ﻃﻮل ﺗﻮﻗ‪‬ﻒ ﻧﺰد ﻋﻠﻤﺎي آﻧﺠﺎ از ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺮﺣ‪Ç‬ﻮم ﺳ‪Ç‬ﻴﺪ اﺑ‪Ç‬ﺮاﻫ‪Ç‬ﻴﻢ ﺧ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺎﻧﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ از‬
‫ﺷﺎ@ﮔﺮدان ﻣﺮﺣﻮم ﻣﻴﺮزاي ﺷﻴﺮازي ﺑﻮده و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﺣﻮزه درس آﻗﺎ ﻣﻴﺮزا اﺑﺮاﻫﻴﻢ‬
‫‪333‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال و آﺛﺎر ﺷﻴﺦ اﺳﺪاﷲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‬

‫ﺳﻠﻤﺎﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺮده و ﺷﺮح ﻗﺎﻧﻮﻧﭽﻪ و ﺷ‪Ç‬ﺮح ﻧ‪Ç‬ﻔﻴﺴﻲ را درﻃﺐ ﻧ‪Ç‬ﺰد‬
‫ﻣﻴﺮﺳﻴﺪﻋﻠﻲ ﻫ‪Ç‬ﻤﺪاﻧ‪Ç‬ﻲ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻴﺪ ﻣﻮﺳﻲ ﻃﺒﻴﺐ ﻫﻤﺪاﻧﻲ ﻛﻪ از اﺣﻔﺎد ﻣﺮﺣﻮم‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎ ‪‬‬
‫ﺗﻠﻤﺬ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻧﺠﻒ اﺷﺮف ﻣﺴﺎﻓﺮت‬ ‫ﻋﺎرف ﻣﻌﺮوف‪ ,‬ﺑﻮده‪ ,‬ﺧﻮاﻧﺪه و ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪس ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ و ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻋﻠﻮم ﭘﺮداﺧﺘﻪ و از ﺣﻮزة درس‬ ‫@ﻛﺮده و در آن ﻣﻜﺎن ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﺮ اﺻﻄﻬﺒﺎﻧﺎﺗﻲ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺷ‪Ç‬ﻬﻴﺪ راﺑ‪Ç‬ﻊ ﺗﻜ‪Ç‬ﻤﻴﻞ ﺣﻜ‪Ç‬ﻤﺖ و‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻼﺻﺪرا را ﻧ‪Ç‬ﺰد اﻳ‪Ç‬ﻦ اﺳ‪Ç‬ﺘﺎد‬
‫رﺑ‪Ç‬ﻮﺑﻴﻪ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻌﻘﻮل و ﻓﻘﻪ و اﺻﻮل ﻧﻤﻮده و ﻛﺘﺎب ﺷﻮاﻫﺪ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪه و از ﻃﺮف ﻣﺮﺣﻮم اﺻﻄﻬﺒﺎﻧﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻟﻘﺐﺷﻤﺲاﻟﺤﻜﻤﺎ ﻣﻠﻘ‪‬ﺐ ﮔﺮدﻳﺪ‪ /‬ﭘﺲ از‬
‫ﺳ‪Ç‬ﻠﻄﺎﻧﻤﺤﻤﺪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﻼ‬
‫آن ﺑﻪ ﺗ‪Ç‬ﻬﺮان و ﺧ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺎن ﺷ‪Ç‬ﺘﺎﻓﺘﻪ و در ﺧ‪Ç‬ﺪﻣﺖ ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم ﺣ‪Ç‬ﺎج ‪‬‬
‫اﻟﺴﻌﺎد¸ ﺑﻪ وادي ﻋﺮﻓﺎن و ﺳﻠﻮك ‪‬اﻟﻲ اﷲ‬‫ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه ﮔﻨﺎﺑﺎدي ﺻﺎﺣﺐﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻴﺎن ‪‬‬
‫ﻗﺪم ﻧﻬﺎد‪/‬‬
‫اﻟﺮأس ﺧﻮد‪,‬‬ ‫ﺷﻴﺦ ﭘﺲ از ﻓﺮاﻏﺖ از ﺗﺤﺼﻴﻞو ا@ﻛﺘﺴﺎب ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﻘﻂ ‪‬‬
‫@ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن‪ ,‬ﻣﺮاﺟﻌﺖ و در آﻧﺠﺎ ﭼﻨﺪي ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺲ ﺣﻜﻤﺖ و ﻓﻘﻪ و اﺻﻮل و ﻋ‪Ç‬ﻠﻮم‬
‫ﻋﺮﺑﻴﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺔ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻮزة ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن را ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ و‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﺸﺘﺎق ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺰرﮔﻲ ﭼﻮن اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ او ﺑﺎ اﻓﺎﺿﻪ و اﺳ‪Ç‬ﺘﻔﺎﺿﻪ ﺗ‪Ç‬ﻮأم‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻧﺎ@ﮔﺰﻳﺮ ﺗﺮك دﻳﺎر ﻣﺄﻟﻮف ﻛﺮدهو در ﺳﺎل ‪ 1330‬ﻗﻤﺮي در ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن رﺣﻞ‬
‫ﻣﺠﺪد‪ G‬ﺑﻪ ﺷﻮق ﭘﺎي ﺑﻮﺳﻲ‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ اﻓﻜﻨﺪ‪ /‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺗﻮﻗﻒ در ﺷﻬﺮ اﺻﻔﻬﺎن ‪‬‬
‫ﻣﺸﺮف و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺑﻴﺪﺧﺖ ﮔ‪Ç‬ﻨﺎﺑﺎد ﻋ‪Ç‬ﺎزم و در‬ ‫آﺳﺘﺎن ﻗﺪس رﺿﻮي ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪﺣﺴﻦ‬‫‪‬‬ ‫ﺳﺎل ‪ 13ë0‬ﻗ‪Ç‬ﻤﺮي از ﻃ‪Ç‬ﺮف ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت ﻗ‪Ç‬ﻄﺐ اﻟﻌ‪Ç‬ﺎرﻓﻴﻦ ﺣ‪Ç‬ﺎج ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‬
‫ﺻﺎﻟﺢﻋﻠﻴﺸﺎه ﮔﻨﺎﺑﺎدي ﻃﺎب ﺛﺮاه‪ ,‬ﻣﺄذون در ارﺷﺎد و ﺑﻪ ﻟﻘﺐ "دروﻳﺶ ﻧﺎﺻﺮ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ"‬
‫ﻣﻠﻘ‪‬ﺐ ﮔﺮدﻳﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺪت ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل از ﻋﻤﺮ ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﺔﺷﻴﺦ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺘﺐو ﻓﺮا@ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻠﻮم‬ ‫ﺑﺎري‪ ,‬‬
‫ﺳﭙﺮي ﮔﺮدﻳﺪ وﻣﻘﺎم ﺷﺎﻣﺦ ﻋﻠﻤﻲ او ﺑﻪ درﺟﻪاي رﺳﻴﺪ ﻛﻪ در رﺷﺘﺔ ﺣﻜﻤﺖ و ﻓﻨﻮن‬
‫ادب‪ ,‬داﻧﺸﻤﻨﺪان ﺑﺰرگ ﺑﻪ اﺳﺘﺎدي ﻣﺴﻠ‪‬ﻢ او اﻋﺘﺮاف داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻘﻴﺔ ﻋﻤﺮ را ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪33ê‬‬

‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺪرﻳﺲ و ارﺷﺎد ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد و ﻛﺘﺒﻲ ﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ و ﺗﺼﻨﻴﻒ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ Ç 1‬اﺳﺮاراﻟﻌﺸﻖ ‪ ÇÇ‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺳﻮرة ﻳﻮﺳﻒ )ع( ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪاي ﺑﻪ ﻧﺜﺮ و ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫آﻳﺎت ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺧﻀﺮ و ﻣﻮﺳﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﻢ ‪ ÇÇ‬در ﺳﺎل ‪ 13ê3‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﭼﺎپ‪ ,‬ﺳﭙﺲ ﻣ‪Æ‬ﻟﻒ در ﺳﺎل ‪ 13ìë‬ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺜﻨﻮﻳﺎت و ﻣﻨﺘﺨﺒﻲ از‬
‫ﻏﺮﻟﻴﺎت ﺧﻮد و رﺳﺎﻟﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم روح اﻟﻌﺮﻓﺎن ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮده ﻛ‪Ç‬ﻪ در ﺳ‪Ç‬ﺎلﻫﺎي‬ ‫‪‬‬
‫‪ 1338‬و ‪ 13ê9‬و ‪ 13ì0‬ﺷﻤﺴﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪة اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺷ‪Ç‬ﺮح ﺣ‪Ç‬ﺎل‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺠﺪﻳﺪ ﻃ‪Ç‬ﺒﻊ‬
‫@ﮔﺮدﻳﺪ‪/‬‬
‫‪ Ç 2‬ﺑﺪاﻳﻊاﻟ‪Ĥ‬ﺛﺎر ﻛﻪ در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﻮاﻧﺢ ﻋﻤﺮي ﻣ‪Æ‬ﻟﻒ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﻌﻀﻲ‬
‫ادﺑﻴﻪ ذ@ﻛﺮ ﺷﺪه‪/‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻴﻪ و ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫اﻣﻮر‬
‫اﻟﻤﺤﺒ‪ ¹‬رﺳﺎﻟﻪاي اﺳﺖ در ﻋﺸﻖ; ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç 3‬ﺑﺴﺎطاﻟﻌﺸﻖ و‬
‫‪Ç ê‬ﺗﺤﻔ‪¹‬اﻟﺴﻔﺮ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒ‪ H‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺔ ﻣ‪Æ‬ﻟ‪‬ﻒ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪1329‬ﻗﻤﺮي‪/‬‬
‫‪Ç ë‬ﺗﻌﻠﻴﻘﺎت ﺑﺮ ﻛﺘﺎب ﻛﻔﺎﻳ‪¹‬اﻻﺻﻮل ﻣﺮﺣﻮم آﻳﺖاﷲ ﺧﺮاﺳﺎﻧﻲ ﺗﺎ ﻣﺒﺤﺚ ﻓﻮر و‬
‫ﺗﺮاﺧﻲ‪ ,‬ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç ì‬ﺗﻌﺮﻳﺐ ﻛﺘﺎب اﻟﺨﻂ‪ ‬واﻟﺨﻄ‪‬ﺎﻃﻴﻦ ﻛﻪ در ﻣﺼﺮ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪Ç 7‬ﺟﻨ‪¹‬اﻟﻨ‪‬ﻔﻮس در اﺣﻜﺎم ﺻﻮم و اﺳﺮار آن ﻛﻪ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﺤﻤ‪‬ﺪ‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت ﻣﻮﻻﻧﺎﺟﻼل ‪‬‬ ‫اﻟﻬﻴﻪ ﻛﻪ ﻣﻨﺘﺨﺒﺎﺗﻲ اﺳﺖ از ‪‬‬
‫‪ Ç 8‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫روﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي اﺳﺖ و در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻼﺻﻪو ﮔﻠﭽﻴﻨﻲ اﺳﺖ از ﻛﺘﺎب‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت‪ /‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﺣﻮاﺷﻲ ﻣﻔﻴﺪه و ﺗﺼﺤﻴﺢ ‪‬‬ ‫@ﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1319‬ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه و در ﺳﺎل ‪ 1378‬ﺑﺮاي ﺑﺎر دوم ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻃﺒﻊ ﮔﺮدﻳﺪ‪/‬‬
‫‪ Ç 9‬ﺣﻴﺎ¸ اﻻﻧﺴﺎن ﻓﻲﺗﺴﺒﻴﺢ اﻻﻋﻴﺎن‪/‬‬
‫‪ Ç 10‬ﺣﻴﺎتﺟﺎوﻳﺪ ﻣﻨﺘﺨﺐ ﻣﻌﺮاج اﻟﺴﻌﺎد¸ ﻧﺮاﻗﻲ در اﺧﻼق‪ ,‬ﺑﻪﭼﺎپ رﺳﻴﺪه‪/‬‬
‫ﻓﻲاﻻﺳﺮاراﻟﺴﻠﻮﻛﻴﻪ; ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç 11‬دﻳﻮان اﻟ ‪‬ﻨ ‪‬‬
‫ﺒﻮﻳ‪¹‬‬
‫‪33ë‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال و آﺛﺎر ﺷﻴﺦ اﺳﺪاﷲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‬

‫‪Ç 12‬رﺳﺎﻟﻪاي در ذ@ﻛﺮ ﺧﻔﻲ و ﺟﻠﻲ‪/‬‬

‫‪Ç 13‬رﺷﺤﺎتاﻻﺳﺮار‪ :‬ﺷﺮح ﭼﻨﺪ ﺣﺪﻳﺚ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻟﻌﺪﻟﻴﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç 1ê‬ﺳﻌﺎدات اﻟﻨ‪ ‬‬
‫ﺠﻔﻴﻪ ﻓﻲ ﺷﺮح‬
‫‪Ç 1ë‬ﺷﻤﺲاﻟﺘ‪‬ﻮارﻳﺦ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﺷﺮح اﺣﻮال ﻓﻘﻬﺎ و ﺣﻜﻤﺎ و ﻋﺮﻓﺎ و ﺷﻌﺮا و ادﺑﺎ‪/‬‬
‫در ﺳﺎل ‪ 1331‬ﻗﻤﺮي ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﭼﺎپ و ﺳﭙﺲ ﻣ‪Æ‬ﻟﻒ در ﺳﺎل ‪ 13ìë‬ﻗﻤﺮي‪,‬‬
‫ﻣﻔﺼﻞﺗﺮ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻴﻬﺎت و ﺗﻌﻠﻴﻘﺎت ﻛﺎﻣﻞﺗﺮ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي‬ ‫دورة دوم آن را ‪‬‬
‫از اﺷﻌﺎر ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ آن اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮده ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 13êë‬ﺷﻤﺴﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﺔ ﻧﮕﺎرﻧﺪة اﻳﻦ‬
‫ﺷﺮح ﺣﺎل ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 1ì‬ﻃﺮا‪Ä‬ﻒاﻟﺤﻜﻢ در ﺣﻜﻤﺖ اﻟﻬﻲ و ﻃﺒﻴﻌﻲ; ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 17‬ﻓﻠﺴﻔﻪﺷﺮﻋﻴﺎت رﺳﺎﻟﻪاي اﺳﺖ ﻓﺎرﺳﻲ; ﭼﺎپ ﺷﺪه‪/‬‬
‫ﺗﺼﻮف; ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺖ‪/‬‬ ‫‪ Ç 18‬ﻗﺒﺴﺎتاﻻﺳﺮار در ﻋﺮﻓﺎن و ‪‬‬
‫‪ Ç 19‬ﮔﻠﺰاراﺳﺮار در ﻋﺮﻓﺎن; ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 20‬ﮔﻞﻫﺎي ﻫﻤﻪرﻧﮓ‪ ,‬ﻛﺸﻜﻮل ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ داراي ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺘﻨﻮﻋﻪ; ﻓ‪Ç‬ﺎرﺳﻲ‬
‫اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﺑﺎ ﺷﺮح آن‪/‬‬ ‫‪ Ç 21‬ﻟﻮاﻣﻊاﻻﻧﻮار; ﻣﻨﻈﻮﻣﻪاي اﺳﺖ در ﻋﺮﻓﺎن و ‪‬‬
‫‪ Ç 22‬ﻣﺼﺎﺑﻴﺢاﻟﻌﻘﻮل در ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺣﻜﻤﻴﻪ و اﺻﻮل ﻋﻘﺎﻳﺪ و ﻧﻈﺮي در ﻋﻠﻢ اﺻﻮل‬
‫ﻓﻘﻪ و اﺧﻼق‪/‬‬
‫اﺧ‪Ç‬ﺺ;‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç 23‬ﻣﻈﺎﻫﺮ اﻻﻧﻮار در اﺻﻮل ﻋﻘﺎﻳﺪ و در ﺣﻘﻴﻘﺖ ‪‬‬
‫اﻟﻬ‪Ç‬ﻴﺎت ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻲ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓ‪¹‬اﻟﺮوح‪ ,‬ﻓﺎرﺳﻲ اﺳﺖ; ﭼﺎپ ﺷﺪه‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Ç 2ê‬‬
‫ﻣﺤﻲاﻟﺪﻳﻦ ﻋﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç 2ë‬ﻣﺠﻤﻊاﻟﻔﻴﻮﺿﺎت ﺷﺮح ﺻﻠﻮات‬
‫‪ Ç 2ì‬ﻧﺎﻣﻪﺳﺨﻨﻮران; ﺷ‪Ç‬ﺮح ﺣ‪Ç‬ﺎل و آﺛ‪Ç‬ﺎر ﺷ‪Ç‬ﻌﺮا و ادﺑ‪Ç‬ﺎي اﻳ‪Ç‬ﺮان ﭘﺲ از دورة‬
‫ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 131ì‬ﺷﻤﺴﻲ; ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه‪/‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪33ì‬‬

‫‪ Ç 27‬ﻧﻮراﻻﺑﺼﺎر در ﺷﺮح ﺣﺎل ﻧﻮرﻋﻠﻴﺸﺎهاﺻﻔﻬﺎﻧﻲ و آﺛﺎر ﻧﻈﻢ و ﻧ‪Ç‬ﺜﺮ او; ﺑ‪Ç‬ﻪ‬

‫ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه‪/‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ )ص( و ﺣ‪Ç‬ﺎل ﺗ‪Ç‬ﻮرات و‬ ‫‪‬‬ ‫ﻧﺒﻮت ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت‬ ‫‪ Ç 28‬ﻫﺪاﻳ‪ ¹‬اﻻﻣﻢ در اﺛﺒﺎت ‪‬‬
‫ﻧﺒﻮت آنﺣﻀﺮت; ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬ ‫اﻧﺠﻴﻞ ﻓﻌﻠﻲ و اﺷﺎرات و ﺑﺸﺎرات آن ﻛﺘﺐ ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ آﺛﺎر ﻣﺬﻛﻮر‪ ,‬ﺷﻴﺦ در ﺳﺎل ‪ 130ë‬ﺷﻤﺴﻲ ﻣﺠ ‪‬ﻠﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻨﻘﺎ )ﻋﻠﻤﻲ ‪Ç‬‬
‫ادﺑﻲ ‪ Ç‬اﺧﻼﻗﻲ ‪ Ç‬ﻓﻠﺴﻔﻲ ‪ Ç‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ( ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻛﺮد و ﻳﻚ ﺳ‪Ç‬ﺎل ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻮﺷﺘﻦ و ﻃ‪Ç‬ﺒﻊ‬
‫ﻃ‪Ç‬ﻮﻟﻲ‬
‫×‬ ‫دوازده ﺷﻤﺎرة آن اداﻣﻪ داد‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ در ﺷﺎﻋﺮي و ﺳﺨﻦ ﺳﺮاﻳﻲ ﻳ‪Ç‬ﺪي‬
‫داﺷﺖ و در اﺷﻌﺎر ﺧﻮد "ﺷﻤﺲ" ﺗﺨ ‪‬ﻠﺺ ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﻤﻮد‪ /‬ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻻت و اﺷ‪Ç‬ﻌﺎر ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎري در‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎيﻋﺮﻓﺎن واﺧﮕﺮاﺻﻔﻬﺎن و ﻣﺠ ‪‬ﻠﺔﻣﻌﺎرف ﺗﻬﺮانو آﻳﻨﺪهاﻳﺮان و ﻏﻴﺮه از‬
‫او ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﺎر اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم ﺷﻴﺦ ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﻓﻀﻞ و ﺗﺒ ‪‬ﺤﺮي ﻛﻪ در ﻋﻠﻮم ﻣ‪Ç‬ﺨﺘﻠﻒ داﺷﺖ و اﻏ‪Ç‬ﻠﺐ در‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻌﺎﻧﻲو ﺑﺤﺚ در ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺳﺤﺮ ﺑﻴﺎن ﺧﺎص داﺷﺘﻪو ﺑﻪ ﻣﺼﺪاق‪:‬‬
‫‪‬ا ‪‬ن ‪‬ﻣﻦ اﻟﺒﻴﺎن ﻟﺴﺤﺮ‪ ,G‬ﻫﻤﻮاره ﻣﺠﻠﺴﻴﺎن را ﻣﺠﺬوب ﺧﻮد ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ ,‬ﻣﻊذﻟﻚ ا@ﻛﺜﺮ اوﻗﺎت‬
‫ﺳﻜﻮت و ﺻﺒﺮ و ﺣﻮﺻﻠﻪ و آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ و ﺗﻮاﺿﻊ و ادب ﻣﻼزم ﺣﺎل او ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﻤﻮم ﻃﺒﻘﺎت ﺑﻪ وﺿﻊ ﻣﻄﻠﻮﺑﻲ ﺳ‪Ç‬ﻠﻮك ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﺮد و در ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﺮدم ﻃ‪Ç‬ﻮري‬
‫ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ ﻛﻪ ا@ﮔﺮ ﻛﺴﻲ او را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖو دﻓﻌﺔ ‪‬اول ﻣﻼﻗﺎت ﺑﻮد‪ ,‬وي را ﺑﺎ دﻳﮕﺮان‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻓﺮق ﺑﮕﺬارد‪ /‬ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ از ﻟﻐﻮ اﻋﺮاض داﺷﺖ‪ ,‬ﺑﺮدﺑﺎري در ﻣ‪Ç‬ﺼﺎ‪Ä‬ﺐ و‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺷﺪا‪Ä‬ﺪ‪ ,‬ﻣﺠﺒﻮل و ﻣﻔﻄﻮر او ﺑﻮد‪ /‬ﻫﻴﭻﮔﺎه از درد ﺷﻜ‪Ç‬ﺎﻳﺖ ﻧ‪Ç‬ﺪاﺷﺖ ﭼ‪Ç‬ﻨﺎﻧﻜﻪ‬ ‫‪‬‬
‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل اﺑﺘﻼ ﺑﻪ درد ﭘﺎ داﺷﺖ و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل آﻧﻲ از ﺗﺮوﻳﺞ ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ و داﻧﺶ ﻓ‪Ç‬ﺎرغ‬
‫ﻣ‪Æ‬دبو ﺳﺎ@ﻛﺖ ﻣﻲﻧﺸﺴﺖ‬ ‫ﻧﻨﺸﺴﺖ‪ /‬اﻏﻠﺐ در ﻣﺠﺎﻟﺴﻲ ﻛﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﻗﺪري ‪‬‬
‫@ﻛﻪ دﻳﮕﺮان ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﻤﺎلو ادب او واﻗﻊ ﺷﺪه و ﮔﺎﻫﻲ اﺗ‪‬ﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺎد ﻛﻪ ﺳﻜﻮت‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮد ﺣﻖ ﻃﻮري ﻫﻤﻪ را اﺣﺎﻃﻪ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ا@ﮔﺮ ﻛﺴﻲ از ﺑﻴﺮون اﺗﺎق ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ‬
‫وارد ﺷﻮد‪ ,‬ﺧﻴﺎل ﻧﻤﻲﻛﺮد اﺻ‪ Â‬در اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺳ‪Ç‬ﺮا ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ ﻫﺴﺖ‪ /‬در ﻣﻜ‪Ç‬ﺎﻟﻤﻪ و ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﮕﻮ‬
‫‪337‬‬ ‫ﺷﺮح اﺣﻮال و آﺛﺎر ﺷﻴﺦ اﺳﺪاﷲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‬

‫دلﻫﺎي ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﮔﻔﺘﺎر ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد‪ /‬در ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺎ‬
‫وي ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ /‬ﺑﻪ ﻗﺪري در ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺴﻠ‪‬ﻂ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﻤﮕﺎن از ﻋﺎرف و‬
‫ﻋﺎ ‪‬ﻣﻲ اﺳﺘﻔﺎده و اﺳ‪Ç‬ﺘﻔﺎﺿﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ /‬ﺗﺴ‪ Ç‬ﻠﻲ دﻫ‪Ç‬ﻨﺪة ﻣ‪Ç‬ﺼﻴﺒﺖ زدﮔ‪Ç‬ﺎن و دﻟﺴ‪Ç‬ﻮز‬
‫ﺑﻴﭽﺎرﮔﺎن ﺑﻮد و ﺑﻪ اﺣﻮال ﭘﺮﺳﻲ رﻧﺠﻮران ﻗﺪم رﻧﺠﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﻮد و آﻻم ﺑﻴﻤﺎران را ﺑﺎ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻮد ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻣﻲﺑﺨﺸﻴﺪ‪ /‬ﺻﺒﺮ و ﺷﻜﻴﺒﺎﻳﻲ در ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﺑﻞ ﻧ‪Ç‬ﺎﻣﻼﻳﻤﺎت‬ ‫ﻋﻴﺎدت و ‪‬‬
‫ﭘﻴﺸﺔ او ﺑﻮد و از ﻫﻴﭻ ﺻﺪﻣﻪ و رﻧﺠﻲ ﮔﺮﻳﺰان ﻧﺒﻮد‪ /‬ﺑﺎ ﺷﺪا‪Ä‬ﺪ ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ و ﻫﻴﭻﮔﺎه از‬
‫ﺗﻨﮕﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺟﺰ رﺿﺎي ﺣﻖ و ﺧﺪﻣﺖ ﺧ‪Ç‬ﻠﻖ ﭼ‪Ç‬ﻴﺰي را ﻣ‪Ç‬ﻌﺘﺒﺮ‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪ /‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﻮت او ﺷﺐ ﻫﻔﺘﻢ ﻓﺮوردﻳﻦ ﺳﺎل ‪ 132ì‬ﺷﻤﺴﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﺳﻦ ﺷﺮﻳﻔﺶ ‪ ì3‬ﺳﺎل ﺑﻮد‪ /‬ﻣﺰار وي در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن‬ ‫ﺟﻤﺎدي اﻻوﻟﻲ ﺳﺎل ‪ 13ìì‬ﻗﻤﺮي و ‪‬‬
‫ﺗﺨﺖ ﻓﻮﻻد اﺻﻔﻬﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ "ﺗﻜﻴﺔ دروﻳﺶ ﻧﺎﺻﺮ ﻋﻠﻲ" ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ /‬اﺷﻌﺎر‬
‫زﻳﺮ را اﻳﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺘﺨ ‪‬ﻠﺺ ﺑﻪ ﻋﺒﺪي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ رﺣﻠﺖ آن ﻣﺮﺣﻮم ﺳﺮوده‪:‬‬
‫آن ادﻳﺐ و ﺣﻜ‪ÇÇÇÇÇ‬ﻴﻢ ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻲﻫﻤﺘﺎ‬ ‫اﺳ‪ÇÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺪاﷲ ﻋ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﺎرف داﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ‬
‫ﻣﺘﺨ ‪‬ﻠﺺ ﺑﻪ "ﺷﻤﺲ" و ﺷ‪Ç‬ﻤﻊ ﻫ‪Ç‬ﺪي‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻮد اﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺰد ﮔﺸﺴﺐ واﻟﻪ ﺣ‪ÇÇ‬ﻖ‬
‫ﻫ‪ÇÇÇÇÇÇ‬ﺎدي راه ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻟﻜﺎن ﺻ‪ÇÇÇÇ‬ﻔﺎ‬ ‫داﺷﺖ "ﻧ‪Ç‬ﺎﺻﺮﻋﻠﻲ" زدوﺳﺖ ﻟﻘﺐ‬
‫ﺷﺐ ﭘ‪ÇÇÇÇÇÇÇ‬ﻨﺞ ﺟ‪ÇÇÇÇ‬ﻤﺎدي اﻻوﻟﻲ‬ ‫ﺳﻴﺼﺪوﺷﺼﺖ و ﺷﺶ ﻓﺰون زﻫﺰار‬
‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺤﻮ در ﻋﺸ‪ÇÇÇ‬ﻖ ﺧ‪ÇÇ‬ﺎﻟﻖ ﻳﻜ‪ÇÇ‬ﺘﺎ‬ ‫دﻋﻮت ﺣﻖ ﺷ‪Ç‬ﻨﻴﺪ و ﺷ‪Ç‬ﺪ از ﺷ‪Ç‬ﻮق‬
‫اﻟﻤﺄوي‬
‫×‬ ‫ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ ﻣ‪ÇÇ‬ﺨﻠ‪‬ﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﺟ‪ ÇÇ‬ﻨﺖ‬ ‫@ﻛﺮد رﺣ‪Ç‬ﻠﺖ از اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺳ‪Ç‬ﺮاي ﻣ‪Ç‬ﺠﺎز‬
‫در ﺑ‪ÇÇ‬ﻬﺸﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮﻳﻦ و ﻋ‪ÇÇ‬ﺮش ﻋ‪Ç‬ﻼ‬ ‫ﻣ‪ ÇÇ‬ﺘﺼﻞ ﺷ‪ÇÇ‬ﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ رﺣ‪Ç‬ﻤﺖ ﻳ‪Ç‬ﺰدان‬
‫@ﻛﺲ ﻧ‪ÇÇ‬ﺪارد ﺑ‪ÇÇ‬ﻘﺎ ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻏ‪ÇÇ‬ﻴﺮ ﺧ‪Ç‬ﺪا‬ ‫@ﮔﻔﺖ "ﻋﺒﺪي" ﺳﻠﻴﻠﺶ اﻳ‪Ç‬ﻦ اﺷ‪Ç‬ﻌﺎر‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﭼﻨﺪ ﻛﺘﺎب درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ و آﺛﺎر وي‬

 ‫ﺟﺬﺑﺎت اﻟﻬﻴﻪ‪1‬‬
‫‪‬‬
‫)ﻣﻨﺘﺨﺒﺎتوﺷﺮحﻛﻠﻴﺎتﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦﺗﺒﺮﻳﺰي(‬
‫‪‬‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬ﺷﻴﺦاﺳﺪاﷲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ‪2‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎرﻳﺰي‪3‬‬

‫‪‬‬

‫ارادت و ارﺗﺒﺎط ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻮم اﻳﺰد ﮔﺸﺴﺐ از ﻃﺮﻳﻖ آﺛﺎر و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي اوﺳﺖ‬

‫و اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻳﻚ رﺷﺘﺔ ﺑﺎرﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﻜﻴﻢ اﻳﻦ ارادت ﻣﻲﺷﻮد و آن‪ ,‬رﺷﺘﺔ‬
‫ﻣﻌﻨﻮي و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻗﻠﺐ دارد ﻧﻪ ﭼﺸﻢ‪/‬‬
‫وﻛﺎن اﻟﻘﻠﺐﻗﺒﻞ اﻟﻌﻴﻦ ﻳﻬﻮا@ك‬ ‫@ﻛﺴﺎنراﻣﻬﺮدل ازدﻳﺪه ﺧﻴﺰد‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﻄﺮي ﺑﻪ ﻗﻠﻢ آورم‪:‬‬
‫دو ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪‬‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ارادت ﻗﻠﺒﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻮم اﻳﺰد ﮔﺸﺴﺐ و دو دﻳﮕﺮ اﻟﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ‬

‫‪ /1‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪/1378 ,‬‬

‫‪ /2‬درﺑﺎرة ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ اﺳﺪاﷲ اﻳﺰدﮔﺸﺴﺐ )دروﻳﺶ ﻧﺎﺻﺮﻋﻠﻲ( ﺑﻪ ﺑﺨﺶ دوم ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ‪/‬‬

‫ﻣﻔﺼﻞ ﺑﻮد و در ﻛﺘﺎب درﺧﺖ ﺟﻮاﻫﺮ )ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺑﻬﻨﺎم‪ ,1379 ,‬ﺻﺺ ‪ (1ì7 Ç 123‬ﺗﺤﺖ ﻋ‪Ç‬ﻨﻮان‬
‫اﻟﻬﻴﻪ ﺑﺴﻴﺎر ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ اﺳﺘﺎد ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﭘﺎرﻳﺰي ﺑﺮ ﻛﺘﺎب ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪ /3‬‬
‫"رﻫﺮوان ﻃﺮﻳﻘﺖ" ﭼﺎپ ﺷﺪه اﺳﺖ; وﻟﻲ ﭼﻮن ﻣﻘﺎﻟﺔ ﻣﺬﻛﻮر در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪@ ] (4‬ﮔﺮدآوري و ﺗﺪوﻳﻦ دﻛﺘﺮ ‪‬ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻬﺮان‪:‬‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﺑﻬﺎر ‪ [1379‬ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺨﺘﺼﺮ درج ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﻮد‪ ,‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎن ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﺔ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ê2‬‬

‫اﻫﻠﻴﺖ ﻣﻦ در ﻫﺮ دو ﻣﻮرد ﺑﺮاي اﻇ‪Ç‬ﻬﺎر ﻧ‪Ç‬ﻈﺮ‬

‫ﻣﺜﻨﻮي و ﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺷﻤﺲ دارم‪ /‬و ﮔﺮﭼﻪ ‪‬‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺮدﻳﺪ ﺧﻮد ﻣﺨﻠﺺ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ ,‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﺗ‪Ç‬ﺤﺮﻳﺮ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻬﻴﻪ ﻣﻨﺘﺨﺒﺎﺗﻲ اﺳﺖ از ﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺷﻤﺲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼل ‪‬‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ‪/‬‬ ‫ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫ادﺑﻴﺎت اﻳﺮان اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آدم ﻣﻨﺘﺨﺒﺎﺗﻲ از‬
‫ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪‬‬
‫ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﻲاﻟﻤﺜﻞ ﻳﺎ ﭘﻨﺞ ﮔﻨﺞ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻳﺎ ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﻳﺎ ﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺳﻌﺪي ﻳﺎ ﻫ‪Ç‬ﻤﻴﻦ‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ آدم ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ‬
‫دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ /‬ﻫﻤﻪ ‪‬‬
‫اﻧﮕﺸﺖ دﺳﺖ روي ﻳﻚ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻳﺎ ﻳﻚ ﺷﻌﺮ ﻣﻲﮔﺬارد و آﻧﻬﺎ را‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻓﺎل ﻧﺨﻮد ﻳﺎ ﻗﺮﻋﻪ‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻪ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ‪ Ç‬ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ﻓﻼن و ﺑﺮﮔﺰﻳﺪة ﺑﻬﻤﺎن‪ /‬ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ دﺳﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻧ‪Ç‬ﺘﺨﺎب ﻣ‪Ç‬ﻲزﻧﻨﺪ ﺳ‪Ç‬ﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﻛ‪Ç‬ﺎر را اﺧ‪Ç‬ﺘﻴﺎر ﻛ‪Ç‬ﺮدهاﻧ‪Ç‬ﺪ; زﻳ‪Ç‬ﺮا‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آدم ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﻣﺠﻤﻮع ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻏﺰل ﺣ‪Ç‬ﺎﻓﻆ ﻣ‪Ç‬ﺜ‪ Â‬دوﻳﺴﺖ ﺗ‪Ç‬ﺎ را‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ و ﺑﻘﻴﻪ را ﻛﻨﺎر ﺑﮕﺬارد; ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر ‪ Ç‬ﻣﺜﻨﻮي ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر‪/‬‬
‫اﻣﻜﺎن اﻳﻦ ﻛﺎر وﻗﺘﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻛﺴﻲ داﺳﺘﺎن ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﻳﺎ ﻏﺰل ﻣﻮرد‬
‫ﻗﺒﻮل ﺧﻮد را ﺑﺨﻮاﻫﺪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻴﺎﺑﺪ و آن را ﭘﻴﺪا ﻧﻜﻨﺪ‪ ,‬آن وﻗﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫اﻋﺘﻘﺎدش از ﺟﻤﻊ ﻛﻨﻨﺪة ﻛﺘﺎب ﺳﻠﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ اﻋﺘﻘﺎدش ﺑﻪ ﺧﻮد ﻛﺘﺎب ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﻴﻠﻲ زود ﺑﺎ ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ ﺣﻴﻒ از ﭘﻮﻟﻲ ﻛﻪ در ﺑﻬﺎي اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫@ﻛﺘﺎب دادم و ﺣﻴﻒ از وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺻﺮف ﺧﻮاﻧﺪن آن ﻛﺮدم‪/‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم اﻳﺰد ﮔﺸﺴﺐ در ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻨﺘﺨﺒﺎتﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي دﭼ‪Ç‬ﺎر ﺳ‪Ç‬ﺨﺖﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﺮدﻳﺪﻫﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ; زﻳﺮا ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻋﺎرف آ@ﮔﺎه‪ ,‬ﺑﺮﮔﺰﻳﺪن ﻳﻚ ﻗ‪Ç‬ﻄﻌﻪ از ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ در‬
‫ﺣﻜﻢ ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ده ﻗﻄﻌﻪ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن اﺳﺖ و ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل اﻳﻨﻜﻪواﻗﻌ‪ H‬در‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻗﻄﻌﻪاي‪ ,‬ﻇﻠﻤﻲ ﺑﻪ اﺻﻞ اﺛﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻳﺎ اﺟﺤﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪة اﺛﺮ او ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪,‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻨﺪه ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺳﺨﺖﺗﺮﻳﻦ ﺗﺮدﻳﺪﻫﺎ ﺑﺸﻮد و ﺗﺎزه‪ ,‬ﻧﻔﺲ ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺴﺎ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ از ﺣﻖ ﺧﻮدش ﺑﮕﺬرد; زﻳﺮا دﻟﺶ ﻗﻄﻌﻪاي را ﻣ‪Ç‬ﻲﭘﺴﻨﺪد‬
‫‪3ê3‬‬ ‫ﺟﺬﺑﺎت اﻟﻬ ‪‬ﻴﻪ‬

‫ﺗﺼﻮر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻛﺘﺎﺑﺶ ﮔﻴﺮاﻳﻲ ﻳﺎ ﺟﺎذﺑﺔ در ﺧﻮر را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫@ﻛﻪ ‪‬‬
‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮﺑﻌﻀﻲ آﺛﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﺎرهاي ﺟ‪Ç‬ﺰ اﻧ‪Ç‬ﺘﺨﺎب از آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت ﺻﺎ‪Ä‬ﺐ ﺑﻴﺶ از ﺗﻤﺎم ﻏﺰﻟﻴﺎت‬
‫ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺷﺼﺖ ﻫﺰار ﺑﻴﺖ اﺳﺖ; ﺣﺮف اﻟﻒ ‪‬‬
‫ﻏ‪Ç‬ﺰﻟﻴﺎت‬
‫‪‬‬ ‫رﺑ‪Ç‬ﺎﻋﻴﺎت ﺧ‪Ç‬ﻴﺎم اﺳﺖ;‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﺎﻓﻆ اﺳﺖ; ‪‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻞ رﺑ‪Ç‬ﺎﻋﻴﺎت ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎﭼﻨﺪﺻﺪﺑﺮاﺑ‪Ç‬ﺮ‬
‫دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﺑﺎﻟﻎﺑﺮ ﺳﻪﻫﺰار و ﺳﻴﺼﺪوﺷﺼﺖ و ﭘﻨﺞ ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺮوزاﻧﻔﺮ‬
‫آنﻛﺘﺎب را در ﭘﻨﺞﺷﺶ ﺟﻠﺪ ﭼﺎپ ﻛﺮده‪ /‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﻨﺪة ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ وﺑﻴﺴﺖ‬
‫وﻳﻜﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎريﻫﺎي ﻛﻤﺒﻮد وﻗﺖ و ﺳﺨﺖﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻣﻌﺎش‪ ,‬ﺗﻬﻴﻪ و ﺗﺪوﻳﻦ‬
‫ﻳﻚ دﻳﻮانﻛﺒﻴﺮ از ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﻤﺎم آن ‪‬‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت ﻫ‪Ç‬ﺮﮔﺰ اﻣﻜ‪Ç‬ﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ;‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ا@ﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ روزي ﻳﻚ ﻏﺰل ﻫﻢ از ﺷﻤﺲ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ ,‬ﺗﺎزه ﻣﻲﺷﻮد در ﺳ‪Ç‬ﺎل‬
‫‪ 3ìë‬ﻏﺰل و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦﺳﻪﻫﺰار ﻏﺰلﺑﺎﻗﻲﻣﻲﻣﺎﻧﺪدرﺑﻮﺗﺔ اﺟﻤﺎل‪/‬‬
‫ﻳﻚ ﺷﺮط ﻣﻬﻢ در اﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﺶ ﺣﺘﻤ‪ H‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد رﻋﺎﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و آن اﻳﻦ اﺳﺖ‬
‫ﺖ ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎري از ﻣﺸﻜ‪Ç‬ﻞﻫﺎ را ﺳ‪Ç‬ﻬﻞ‬
‫اﻫﻠﻴ ‪Ö‬‬
‫اﻫﻠﻴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﻦ ‪‬‬
‫@ﻛﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻨﺪه ‪‬‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪" :‬ﭼﻮن ﻳﺎر اﻫﻞ اﺳﺖ ﻛﺎر ﺳﻬﻞاﺳﺖ"‪ /‬در ﻣ‪Ç‬ﻄﺎﻟﻌﺔ دﻳﻮانﺷﻤﺲ و ﻣﺜﻨﻮي‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ ﺟﺪا@ﮔﺎﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ دﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ ‪‬ﻣﻼي روﻣﻲ در اﻳﻦدو اﺛﺮﺑﺰرگ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺪا@ﮔﺎﻧﻪ و ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫و ﺟﺎوداﻧﻲ داراي دو‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﺣﻜ‪Ç‬ﻴﻤﻲ اﺳﺖ روﺣ‪Ç‬ﺎﻧﻲ و اﺧ‪Ç‬ﻼﻗﻲ و اﺟ‪Ç‬ﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﻨﻪ‬
‫روﺣﻴﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ ﺑﺸﺮي را درﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ,‬ﺑﺮاي ﺧﻴﺮ و ﺻﻼح اﺟﺘﻤﺎع و ﻣﺤﺾ رﺳﺎﻧﺪن‬
‫ﺧﻠﻘﻲ ﺑﻪ ﻗﺎف ارﺷﺎدو ﺣﻘﻴﻘﺖ دﻣﻲ ﻓﺎرغ ﻧﻤﻲﻧﺸﻴﻨﺪ‪ ,‬ﻏﻢ اﻳﻦ و آن را دارد و ﺑﺮﺟﻬﻞ‬
‫ﻋﻮام ﺣﺴﺮت ﻣﻲﺧﻮردو ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻠﻖو در ﻟﺒﺎس ﺗﻤﺜﻴﻼت ﻋﺎ ‪‬ﻣﻪ ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻠﻘﻲ‬
‫را ﺑﻪ ذروة ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ در دﻳﻮانﺷﻤﺲ‪ ,‬ﮔﻮﻳﻨﺪه ﺷ‪Ç‬ﺎﻋﺮياﺳﺖ ﺳ‪Ç‬ﻮﺧﺘﻪ و‬
‫ﭘﺎ@كﺑﺎﺧﺘﻪ و ﻣﺠﺬوب‪ ,‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻌﺸﻮق ﺳﭙﺮده و ﻓﻨﺎي ﺟﺴﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻘﺎي ﻋﺸﻖ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ,‬آﻧﭽﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ از ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ در ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ /‬ﺷﻮر و ﺷﺮ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3êê‬‬

‫و ﻏﻮﻏﺎي دروﻧﻲ را ﺑﻪ زﺑﺎن ﺷﻌﺮ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﻣﺜﻨﻮي ﭼﺮاﻏﻲ اﺳﺖ ﻓﺮا راه ﺧﻠﻖ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻮر ﻣﻲﭘﺎﺷﺪ و راه ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ /‬دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﺷﻌﻠﻪاي اﺳﺖ ﻓﺮوزان‪ ,‬و ﺧﺮﻣﻨﻲ آﺗﺶ ﻛﻪ‬
‫اﺑﺪﻳﺖ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪه ‪ ÇÇ‬ﺳﺮﻣﻲﻛﺸﺪ و ﺧﺮوﺷﺎن ﻫ‪Ç‬ﺮ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﮔ‪Ç‬ﺮد اوﺳﺖ‬
‫در ﺑﻴﺎﺑﺎن ‪‬‬
‫ﻣﻲﺳﻮزاﻧﺪ‪ /‬ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت روﺣﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ در اﻳﻦ اﺑﻴﺎت ﺗﺒﻠﻮر ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ,‬ﺻﺮف ﺗﺎﺑﻊ ﻋﺸﻖ و‬
‫ﺟﺎذﺑﺔ اوﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻗﻮت ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﺸﺎﻧﻢ‬
‫از ‪‬‬ ‫آن ﺑﺎر ﻛ‪Ç‬ﻪ ﭼ‪Ç‬ﺮخ ﺑ‪Ç‬ﺮﻧﺘﺎﺑﺪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻲرﺳﺎﻧﻢ‪1‬‬ ‫ﺗﺎ ﺳﻴﻨﺔ ﺳﻨﮓ‬ ‫از ﺳﻴﻨﺔ ﺧﻮﻳﺶ آﺗﺸﺶ را‬
‫ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن و درﻳﺎﻓﺘﻦﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﻋﻘﻞ و ذوق ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻜﺎﻓﻮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺳﻴﺮ‬
‫در دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﻛﺎر ﻫﺮ ﻛﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺠﻮﺷﻴﺪ ﺑ‪Ç‬ﺠﻮﺷﻴﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﺤﺮ ﺷ‪Ç‬ﻌﺎرﻳﻢ‬
‫ﺑﺠﺰ ﻋﺸﻖ ﺑﺠﺰ ﻋﺸ‪Ç‬ﻖ دﮔ‪Ç‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﺎر ﻧ‪Ç‬ﺪارﻳ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﺷﻤﺎ ﻣﺴﺖ ﻧﮕﺸﺘﻴﺪ وزان ﺑ‪Ç‬ﺎده ﻧ‪Ç‬ﺨﻮردﻳﺪ‬
‫ﭼﻪ داﻧﻴﺪ ﭼﻪ داﻧﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ در ﭼﻪ ﺷﻜﺎرﻳﻢ‪2‬‬

‫ا@ﮔﺮ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻮم ﺷﻌﺮي ﻧﻈﺮﻛﻨﻴﻢ دﻳﻮانﺷﻤﺲ‪ ,‬‬

‫ﻏﺚ و ﺳﻤﻴﻦ دارد وﻟﻲ ﻛﻪ را‬
‫ﺗﺼﻮف ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ‬
‫ﻳﺎراي ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺨﻨﻲاﺳﺖ! دﻧﻴﺎي اﻣﺮوز از ﺣﺎﻟﺖ و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻓﻠﺴﻔﻪ و ‪‬‬
‫و ﺷﺸﻢ و ﻫﻔﺘﻢ دور ﻣﺎﻧﺪه و ﺷﺎﻳﺪ درك آن ﺣﺎﻻت و ادرا@ﻛﺎت ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﻣﺮوزي‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋ ‪‬ﻠﺖ ﺷﺎﻳﺪ ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺻﻞ و ذات اﻓﻜﺎر و ﺗﺄﺛ‪‬ﺮات‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ را در دﻳﻮانﺷﻤﺲ درك ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﺳﺮاﭘﺎ ﻫﻴﺠﺎن و وﻟﻮﻟﻪ‬
‫و ﺷﻮر و ﺧﺮوش اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺳﺎلﻫﺎ و ﻗﺮنﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ اﺷﻌﺎر ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ در ﻣ‪Ç‬ﺠﺎﻟﺲ‬
‫ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و ﺣ ‪‬ﺘﻲ در ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺑﺎ ﺳﻤﺎع‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ج ‪ ,3‬اﺑﻴﺎت ‪/1ìêì3 Ç 1ìêì2‬‬

‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/208‬‬

‫‪ /2‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫‪3êë‬‬ ‫ﺟﺬﺑﺎت اﻟﻬ ‪‬ﻴﻪ‬

‫دروﻳﺸﻲ و رﻗﺺ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺎ ﻫﻤﺔ اﻳﻨﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﻛﻪ آن ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺷﻌﺮ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻫﻨﻮز ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ داﻧﺎن ﻣﺎ از ﻋﺎﻟﻢ ﻋﻠﻮي ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺳﻔﻠﻲ ﻧﻜﺸﺎﻧﺪهاﻧﺪو از آﺳﻤﺎن‬
‫ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎوردهاﻧﺪ; ﺑﻪ ﻗﻮل ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ‪:‬‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻗﻮس ﻛ‪Ç‬ﻞ‪1‬‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻴﺰﻛﻲ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻧﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺪان‬ ‫ﻧ‪ÇÇÇÇÇ‬ﺎﻟﺔ ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﺮﻧﺎ و ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﻬﺪﻳﺪ دﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﻞ‬
‫ﻣﻲﺳﺮاﻳ‪Ç‬ﻨﺪش ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻃ‪Ç‬ﻨﺒﻮر و ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺣ‪Ç‬ﻠﻖ‪2‬‬ ‫ﺑﺎﻧﮓﮔﺮدشﻫﺎيﭼﺮخاﺳﺖاﻳﻨﻜﻪﺧﻠﻖ‬
‫در ﺑ‪ÇÇ‬ﻬﺸﺖ آن ﻟﺤ‪ÇÇ‬ﻦﻫﺎ ﺑﺸ‪ÇÇ‬ﻨﻮدهاﻳ‪Ç‬ﻢ‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﻫ‪ÇÇÇ‬ﻤﻪ اﺟ‪ÇÇ‬ﺰاي آدم ﺑ‪ÇÇ‬ﻮدهاﻳ‪ÇÇ‬ﻢ‬
‫ﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺎدﻣﺎن آﻳ‪ÇÇÇÇ‬ﺪ از آﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻬﺎ اﻧ‪ÇÇÇ‬ﺪﻛﻲ‬ ‫@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮ ﻣﺎ رﻳﺨﺖ آب و ﮔ‪Ç‬ﻞ ﺷﻜ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﻟﻴﻚ ﭼﻮن آﻣ‪Ç‬ﻴﺨﺖ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺧ‪Ç‬ﺎ@ك ‪Ô‬ﻛ ‪‬‬
‫@ﻛﻲ دﻫﺪ اﻳﻦ زﻳﺮ و اﻳﻦ ﺑﻢ آن ﻃﺮب?‪3‬‬ ‫‪Ç‬ﺮب‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﮕﻮﻳﻢ ﺳﻪ ﺧﺎﺻﻪ آدﻣﻴﺰاده را در ﺣﺪ ﻛﻤﺎل ﭘﺸﺖ‬
‫ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﺧﺼﻠﺖ زاﻫﺪاﻧﻪ ﻛﻪ از ﻣﺪرﺳﻪو ﻣﺸﻘﻴﻪ ﺷﺮوع ﻣﻲﺷﻮدو ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ‬
‫ﺧﻀﺮ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺲ در ﻣﺪرﺳﻪ ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ /‬ﺧﺼﻠﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‬
‫@ﻛﻪ در ﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮي ﻇﻬﻮر ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ آن ﺣﺪ ﻛﻪ در ﺑﻄﻮن ﺣ‪Ç‬ﺎﻻت اﺟ‪Ç‬ﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺗﺤﻮﻻت ﻗﺮون و اﻋﺼﺎر ﻧﻔﻮذ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻃﺒﻴﻌﺖ‬
‫آدﻣﻴﺰاد‪ ,‬آن ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ‪‬‬
‫و ﺧﺼﻠﺖ ﻋﺎرﻓﺎﻧﺔ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻌﺪ از ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي اﺳﺘﺤﺎﻟﺔ‬
‫ﺑﺰرگ درﻳﺎﻓﺖ و آن ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺎﻋﺚ دﻳﻮان ﻛﺒﻴﺮﺷﻤﺲ ﮔﺮدﻳﺪ; دﻳ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺷﻜ‪Ç‬ﻮه و‬
‫اﺷﻌﺎري ﺑﺎ ﻃﻨﻴﻦ ﻛﻪ ﺗﺎ اﻳﻦ اواﺧﺮ ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻃﺒﻊ ﺗﻤﺎم آن دﻳﻮان ﻧﻴﺰ ﻳﻜ‪Ç‬ﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ زﺣ‪Ç‬ﻤﺖ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﺮﻓﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺖ از آﻧﺠﺎ ﻃﺎﻟﻊ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺷﺎرة ﺷﻤﺲ‪,‬‬
‫ﻛﻠﻴﻪ ﺷ‪Æ‬ون و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﻜﺘﺴﺒﻪ ﭼﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪ و ﭘﺸﺖ ﭘﺎ ﺑﺮ درس و‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ از ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺤﺚ و ﻛﺘﺎب زد و ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻌﺮوف ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﺳﺮ از ﭘﺎ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ در ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎزار ﺷ‪Ç‬ﺮاب‬
‫ﺗﻌﻴﻨﺎت ﻗﺒﻠﻲ را ﺷﻜﺴﺖ‬
‫ﺧﺮﻳﺪ و در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻫﻤﺔ ‪‬‬
‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/732‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/73ê‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/738 Ç 73ì‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3êì‬‬

‫و ﻛﻨﺎر ﻧﻬﺎد و روح و اﻋﺘﺒﺎر ﺗﺎزه ﮔﺮﻓﺖ‪/‬‬

‫ﻏ‪Ç‬ﺰﻟﻴﺎتﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﻃ‪Ç‬ﺎﻟﻊ و‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺳﻮم ﻣﻮﻻﻧﺎ در دﻳﻮانﺷﻤﺲ و ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻣﺮﺣﻮم اﻳﺰد ﮔﺸﺴﺐ ﻧﺴ‪Ç‬ﺨﻪاي ﻗ‪Ç‬ﺪﻳﻤﻲ از ‪‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻠﻴﺎت ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ را ﻣ‪Ç‬ﻮرد‬
‫ذوﻗﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ داﺷﺘﻪ و ﺑﺎ رﺗ‪Ç‬ﺒﻪ و‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داده‪ ,‬ﺑﺎ اﺣﺎﻃﺔ ﻛﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ادب و ‪‬‬
‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺎت ﺣﺎﺻﻞ ﻛﺮده ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻗﻄﻌﺎت دﻟﭙﺬﻳﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﻋﺮﻓﺎن و‬
‫ﺣﺪ زﻳﺎدي اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻮاﻧﻨﺪه را ﺑﺮآورده ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺎ ‪‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﺑﺴﻴﺎري‬
‫ﺑﺎر اﻳﻦ ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت در ﺳﺎل ‪ 1319‬ﺷﻤﺴﻲ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪه‪ ,‬در ﺣﻮاﺷﻲ ‪Ö‬‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت را ﻣﺘﺬﻛﺮ ﮔﺮدﻳﺪه و اﺷﺎره ﺑﻪ‬
‫از آﻳﺎت و اﺧﺒﺎر و اﺣﺎدﻳﺚ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻀﺎﻣﻴﻦ ‪‬‬
‫ﺑﻌﻀﻲ ﻏﺰﻟﻴﺎت اﻟﺤﺎﻗﻲ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﺷﻤﺲ ﻣﻐﺮﺑﻲ و ﻳﺎ ﺷﻤﺲ ﻣﺸﺮﻗﻲ و ﻳﺎ ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ‬
‫ﺷﻚ‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت دﻳﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻲ و ﻋﺮﺑﻲ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ,‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ‪‬‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻮﻟﻮي و ‪‬‬
‫ﺧﻮد را اﻋﻼم داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻳﻨﻚ ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮزﻧﺪ اﻳﺸﺎن ‪ ÇÇ‬ﻓﺎﺿﻠﻲ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺠﺪد‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ذوق و ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺎرف ‪ ÇÇ‬آﻗ‪Ç‬ﺎي ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﻟﺒ‪Ç‬ﺎﻗﻲ اﻳ‪Ç‬ﺰدﮔﺸﺴﺐ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﭼ‪Ç‬ﺎپ ‪‬‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي را ﻛﻪ در ﭼﺎپ ﻗﺒﻠﻲ ‪‬‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ‪ /‬اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﻛﻤﺎل دﻗ‪‬ﺖ اﻏﻼط ‪‬‬
‫ﺑﻮد ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺮده و ﻧﺴﺨﻪاي ﻣﻨﻘ‪‬ﺢ و ﻣﺮﺗ‪‬ﺐ در دﺳﺘﺮس ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺠﺪد اﻳﻦ ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب ﺑ‪Ç‬ﻪ اﺟ‪Ç‬ﺎزه و ﺑ‪Ç‬ﻞ ﺑ‪Ç‬ﻪ دﺳ‪Ç‬ﺘﻮر‬
‫ﻻزم ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼﺎپ ‪‬‬
‫ﺣﻀﺮت آﻗﺎي ﺣﺎج دﻛﺘﺮ ﻧﻮرﻋﻠﻲ ﺗﺎﺑﻨﺪه )ﻣﺠﺬوبﻋﻠﻴﺸﺎه( آراﺳﺘﻪ و ﭘﻴﺮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫و ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺘﺨﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻌﻨﻮي و روﺣﺎﻧﻲ اﻳﺸﺎن ﻛﻪ ﻣﺪار ﻣﺠﻤﻊ ﻋﺮﻓﺎن‬
‫ﻧﻌﻤﺖ اﻟ ‪‬ﻠﻬ‪Ç‬ﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻴﺸﺎﻫ‪Ç‬ﻲ ﻫﺴﺘﻨ‪Ç‬ﺪ‪ ,‬ﺻﻮرت اﻧﻄﺒ‪Ç‬ﺎع ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد; ﻓﺸﻜﺮ‪ G‬ﻟﻪ‪ ,‬ﺛﻢ ﺷﻜﺮ‪G‬‬
‫ﻟﻪ‪/‬‬
‫از ﻣ‪Æ‬ﺳﺴﻪ اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛﻪ در ﻃﺮﻳﻘﺖ ﺷ‪Ç‬ﺮﻳﻌﺖ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﺻ‪Ç‬ﺎﺣﺐ ﺳ‪Ç‬ﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﺗﺸ ‪‬ﻜﺮ ﻓﺮاوان ﺑ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ﻛ‪Ç‬ﺮد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﺟﺒﺎت اﻧ‪Ç‬ﺘﺸﺎر اﻳ‪Ç‬ﻦ اﺛ‪Ç‬ﺮ ﻧ‪Ç‬ﻔﻴﺲ را ﻓ‪Ç‬ﺮآﻫ‪Ç‬ﻢ‬
‫‪3ê7‬‬ ‫ﺟﺬﺑﺎت اﻟﻬ ‪‬ﻴﻪ‬

‫آوردهاﻧﺪ‪/‬‬
‫وزﺧﻮي رﻫﺮوان ﻃ‪Ç‬ﺮﻳﻘﺖ ﻃ‪Ç‬ﻠﺐ وﻓ‪Ç‬ﺎ‬ ‫از ﻛ‪ÇÇ‬ﻮي رﻫ‪ÇÇ‬ﺰﻧﺎن ﻃ‪Ç‬ﺒﻴﻌﺖ ﺑ‪Ç‬ﺒﺮ ﻗ‪Ç‬ﺪم‬
 ‫ﻧﺨﺒ‪ ¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻣﻦ آﻳﺎت اﻟﻘﺮآن و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ اﺷﻌﺎرﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮيوﻛﻠ‪‬ﻴﺎتﺷﻤﺲ ﺑﺎﻗﺮآنﻛﺮﻳﻢ‪1‬‬

‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‬

‫ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﻣﻘﺎم ﻫﻤﺪﻟﻲ و ﻓﻬﻢ ﺑﺎﻃﻨﻲ ﻗ‪Ç‬ﺮآن‪,‬‬
‫ﻣﺜﻨﻮي را ﺗﺼﻨﻴﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﺣ ‪‬ﺘﻲ ا@ﮔﺮ ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬در اﺑﻴﺎت ﻣﺜﻨﻮي ﺗﺼﺮﻳﺤﻲ ﺑﻪ آﻳﺎت‬
‫ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻪ و ‪‬‬
‫ﻣﺘﺬ @ﻛﺮ‬ ‫ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺟﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻗﺮآن ‪‬‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﻟﻄﺎﻳﻔﺶ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻇﺎﻫﺮي آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻣ‪Ç‬ﻐﺘﻨﻢ و ﺳ‪Ç‬ﻮدﻣﻨﺪ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬وﻟﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ,‬ﻓﻘﻂ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم اﻧﺲ ﺑﺎﻃﻨﻲ ﻣﺘﺤﻘ‪‬ﻖ ﻣﻲﺷﻮد‪,‬و ا@ﮔﺮ ﻛﺴﻲ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻔﺴﺮ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي ﻫ‪Ç‬ﻢ‬
‫در اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ,‬آﻧﭽﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ در ﻣﺮﺗﺒﺔ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‪ /‬‬
‫@ﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﻧﺲ و ﻫﻤﺪﻣﻲ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻮي رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪﺑﺴﺎ ﻛﺴﻲ از ‪‬‬
‫ﻇﻦ‬
‫ﺧﻮد ﻳﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺷﻮد‪ ,‬وﻟﻲ وي ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﺮار درون ﻣﻮﻻﻧﺎ راه ﻳﺎﺑﺪ‪/‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺳﻴﺮ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﺳ‪Ç‬ﻠﻮك ﻛ‪Ç‬ﻨﺪ و ﻫ‪Ç‬ﻢ زﺑ‪Ç‬ﺎﻧﺶ ﮔ‪Ç‬ﺮدد‪ ,‬او از‬
‫ﻧﺎ@ﮔﻔﺘﻨﻲﻫﺎ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ ,‬وﮔﺮﻧﻪﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﻗﺮآن ‪‬‬
‫ﻣﺪل‪ ,‬ﻫﺎدي ﺑﺮﺧﻲ و‬
‫ﺑﺮﺧﻲ را ‪‬‬
‫ﻣﻀﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪/‬‬

‫‪ /1‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪/1383 ,‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ë0‬‬

‫ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي‪ 1‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮادر داﻧﺎﻳﺎن ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﻣﺜﻨﻮي ﺑﻮد‬
‫@ﻛﻪ ﺑﻪﺳﺒﺐ اﺣﺎﻃﻪ در ﻋﻠﻮم ﻇﺎﻫﺮي و ﺳﻴﺮ و ﺳﻠﻮك ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﭘﻴﺪا‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و از ﻣﺤﻀﺮ ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻮار‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم ﺣ‪Ç‬ﺎج ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﷲ ﺣ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﺮي ﻣ‪Ç‬ﻠﻘ‪‬ﺐ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫رﺣﻤﺖﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ÇÇ 2‬ﻛﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم اﺳ‪Ç‬ﺘﺎد ﻓ‪Ç‬ﺮوزاﻧ‪Ç‬ﻔﺮ از ﻣﺴ‪Ç‬ﺘﻔﻴﻀﺎن ﻣ‪Ç‬ﺠﺎﻟﺲ ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﻲ و‬
‫ﻋﺮﻓﺎﻧﻲاش ﺑﻮد و وي را "ﻣﻌﺪن ﻇﺮاﻓﺖ و ﻛﺎن ﻣﻼﺣﺖ"‪ 3‬ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ‪ ÇÇ‬درس ﻣﺜﻨﻮي‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ /‬اﺳﺎﺗﻴﺪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻣﺜﻨﻮي و دﻳﮕﺮ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻣﻌﻨﻮي اﻳﺸﺎن در‬
‫ﻋ‪Ç‬ﺼﺎر‪,‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ ﻛ‪Ç‬ﺎﻇﻢ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‬
‫روزﻫﺎي ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻬﺮه ﺑﺮدهاﻧﺪ ‪ ÇÇ‬اﺳﺎﺗﻴﺪي ﻣﺜﻞ ﻣﺮﺣ‪Ç‬ﻮم ‪‬‬
‫ﺳﻴﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي‪ ,‬ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ و اﺳﺘﺎد دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ‪‬‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﻧﺼﺮ ‪ ÇÇ‬ﻫﻤﮕﻲ ﻣﺸﻜﻼت ﺧﻮد را در ﻓﻬﻢ آﺛﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ از وي ﻃﻠﺐ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪/‬‬
‫روﺣﻴﺔ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﺎ ﻫﻤﺔ وﺳﻌﺖ داﻧﺶ و ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ‬
‫ﻋﺰﻟﺖﮔﺰﻳﻨﻲ و ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ اﺷﺘﻬﺎر‪ ,‬ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ و آﻧ‪Ç‬ﭽﻪ را ﻫ‪Ç‬ﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻮﺷﺖ‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻜﺮد‪ /‬از ﺟﻤﻠﺔ اﻳﻦ آﺛﺎر‪ ,‬ﻛﺘﺎب ﻧﺨﺒ‪¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎنﻋﻦ آﻳﺎت اﻟﻘ‪Ç‬ﺮآن وﺗ‪Ç‬ﻔﺴﻴﺮﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﺑﻴﺎت ﻣﺜﻨﻮي و ﻛ‪Ç‬ﻠ‪‬ﻴﺎتﺷ‪Ç‬ﻤﺲ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ آن ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﻮار‬
‫ﺑﻪﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻌﻨﺎي آﻳﺎت‪ ,‬در ﻳﻚ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ‪ ÇÇ‬اﺣﺘﻤﺎ‪ Á‬ﺣﺪود ﺳﺎل ‪ 1330‬ﺷﻤﺴﻲ ‪ÇÇ‬‬
‫در ﺣﺎﺷﻴﺔ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ وي در ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ‬
‫@ﮔﺎه ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻌﻨﺎي اﺑﻴﺎت‪ ,‬آﻳﺎﺗﻲ از ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ‪ ,‬وﻟﻲ ﻣﺮﺟﻊ اﺻﻠﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ,‬ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﺣﺎﺷﻴﺔ ﻗ‪Ç‬ﺮآن ﻣ‪Ç‬ﺠﻴﺪ اﺳﺖ‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻳ‪Ç‬ﺎدداﺷﺖﻫ‪Ç‬ﺎ را ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ‬
‫ازارادﺗﻤﻨﺪان اﻳﺸﺎن در زﻣﺎن ﺣ‪Ç‬ﻴﺎت ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻮم اﺳ‪Ç‬ﺘﺎد ﺟ‪Ç‬ﻤﻊآوري ﻛ‪Ç‬ﺮده و ﭘﺲ از‬
‫درﮔﺬﺷﺖ وي‪ ,‬آﻧﻬﺎ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﺮده و در ﺳﺎل ‪ 13ì1‬ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑ‪Ç‬ﻪ اﺗ‪Ç‬ﻤﺎم رﺳ‪Ç‬ﺎﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻧﺨﺒ‪¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎنﻋﻦ آﻳﺎت اﻟﻘﺮآن وﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ را ﻧﻴﺰ ﺧﻮد ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﺮ آن‬

‫‪ /1‬درﺑﺎرة ﻣﺮﺣﻮم اﺳﺘﺎد ﻫﺎدي ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﻪ ﻓﺼﻞ دوم ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ‪/‬‬

‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪ‪ ,‬ﺻﻔﺤﺔ ج‪/‬‬

‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰ ﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓﺮ‪ ,‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /2‬ﻓﻴﻪ ﻣﺎﻓﻴﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ‬

‫‪ /3‬درﺑﺎرة ﻣﺮﺣﻮم ﺣﺎج ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﺣﺎ‪Ä‬ﺮي ﺑﻪ ﻓﺼﻞ دوم ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺘﺎب رﺟﻮع ﻛﻨﻴﺪ‪/‬‬
‫‪3ë1‬‬ ‫ﻧﺨﺒ‪ ¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن ﻣﻦ آﻳﺎت اﻟﻘﺮآن و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ‬

‫@ﮔﺬارده ﺑﻮد‪/‬‬
‫ﺗﻘﺪم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﺛﺎر ﻣﻨﺘﺸﺮه در ﺗﻄﺒﻴﻖ اﺑ‪Ç‬ﻴﺎت‬
‫ﻧﺨﺒ‪ ¹‬اﻟﻌﺮﻓﺎن‪ ,‬ﺑﺠﺰ اﻳﻨﻜﻪ ﻓﻀﻞ ‪‬‬
‫اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫ﻣﺜﻨﻮي ﺑﺎ ﻗﺮآن دارد‪ ,‬از ﭼﻨﺪ ﺟﻬﺖ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺣﺎ‪Ä‬ﺰ ‪‬‬
‫و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﺜﻨﻮي; ﻳﻌﻨﻲ درواﻗﻊ اﺑﻴﺎتﻣﺜﻨﻮي ﺑﺎ‬
‫ﻗﺮآن ﺗﻄﺒﻴﻖ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ اﺷﻌﺎري از ﻛ‪Ç‬ﻠ‪‬ﻴﺎتﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ در اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬و آﺧﺮ اﻳﻨﻜﻪ اﺑﻴﺎﺗﻲ در آن آﻣﺪه ﻛ‪Ç‬ﻪ از ﺣ‪Ç‬ﻴﺚ ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮي‬
‫اﻧﻄﺒﺎﻗﻲ ﺑﺎ آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻧﺪارد وﻟﻲ ﻣﻌﻨ‪ H‬ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪/‬‬
 ‫داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﭘﻴﺎمﻫﺎي ﻣﺜﻨﻮي‪1‬‬

‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬ﺣﺸﻤﺖ اﷲ رﻳﺎﺿﻲ‬

‫ﻏﻴﺮواﺣﺪ ﻫ‪Ç‬ﺮﭼ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﻲ آن ﺑﺖ اﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺜﻨﻮي ﻣ‪ÇÇÇ‬ﺎ دﻛ‪ÇÇ‬ﺎن وﺣ‪ÇÇ‬ﺪت اﺳﺖ‬

‫ﻣﻘﺎمو ﻣﺮﺗﺒﺔ ﻫﺮ ﻣ ‪‬ﻠﺖ‪ ,‬ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓو ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﺘﻲو ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ آن اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﻳﺮان ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻛﻪ ﺑﺴﻲ ﻓﺮاﺗ‪Ç‬ﺮ و ﮔﺴ‪Ç‬ﺘﺮدهﺗﺮ از ﻣ‪Ç‬ﺮزﻫﺎي ﺟ‪Ç‬ﻐﺮاﻓ‪Ç‬ﻴﺎﻳﻲ‬
‫رﺑ ﺎﻧﻲ را ﻳﻚﺟﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻨﻴﺎﻧﻲﺗﺮﻳﻦ و ﻋﻈﻴﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺮاث داﻧﺶ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ‪‬ﻓﺮﻫﻲ و ‪‬‬
‫در ﺑﺮدارد و ﻫﻤﺔ آﻧﻬﺎ را در آﺛﺎر ﻫﻨﺮي و ﻧﺜﺮ و ﻧﻈﻢ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻠﺨﻲ ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻗ ‪‬ﻠﺔ ﻋﻈﻤﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫آن ﻣﻴﺎن ﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮي‬
‫ﻣﻠ‪‬ﺖ ﻣﻲدرﺧﺸﺪ‪ ,‬ﺑﻪﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻋﺎرف ﺑﺰرﮔﻮار و داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ درﺑ‪Ç‬ﺎرة آن‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺮ ﺣﻤﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫داد ﺳﺨﻦ دادهاﻧﺪ‪ /‬از آن ﺟﻤﻠﻪ ﺷﻴﺦ ﺑﻬﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺴﺖ ﻗ‪ÇÇ‬ﺮآﻧ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻟﻔ‪Ç‬ﻆ ﭘ‪Ç‬ﻬﻠﻮي‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇÇ‬ﺜﻨﻮي ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻌﻨﻮي ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﻮﻟﻮي‬
‫‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻀﻞ‬ ‫ﻫﺎدي ﺑ‪Ç‬ﻌﻀﻲ و ﺑ‪Ç‬ﻌﻀﻲ را‬ ‫‪‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺪل‬ ‫ﻣ‪ÇÇÇÇ‬ﺜﻨﻮي او ﭼ‪ÇÇ‬ﻮ ﻗ‪ÇÇ‬ﺮآن‬
‫ﻣﺜﻨﻮي‪ ,‬ﻛﻼﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻟﻬﺎﻣﺎت ﻗﻠﺒﻲ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻛﻼم ﺧﺪاﺳﺖ و ﺑﻴﺶ از دو‬

‫‪ /1‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪/1383 ,‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ë32‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ëê‬‬

‫ﻫﺰار آﻳﻪ از آﻳﺎت ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ‪ ,‬ﻓﻀﺎي ﻣﺜﻨﻮي را ﭼﻮن ﮔﻮﻫﺮﻫﺎي ﺗﺎﺑﺎن روﺷﻦ ﻛﺮده‬
‫اﺳﺖ‪/‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي در ﺣﻜﻢ ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻣﻨﻈ‪‬ﻢو ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻗﻮل ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫"دﻛﺎن وﺣﺪت اﺳﺖ"‪ ,‬از اﻳﻦرو ﺑﺴﻲ ﺧﺎﻣﻲ و ﻧﺎداﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺖ‬
‫آن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﻴﺮد‪ ,‬و ﺑﺎ ﻧﮕﺮش ﺑﻪ آن ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻣﻮﻟﻮي را ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و ﻳﺎ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي‬
‫ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮل او را درﻳﺎﺑﺪ‪/‬‬
‫@ﻛﺴﻲﻣﺜﻨﻮي را ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ ﻛﻪ ‪‬او‪ Á‬ﺗﻤﺎم آن را ﺑﺎرﻫﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺛﺎﻧﻴ‪ H‬رﻳﺸﻪﻫﺎي‬
‫ﻣﻘﺪس‪ ,‬رﻳﺸﻪﻫﺎي اﺳ‪Ç‬ﻄﻮرهاي را در ﻓ‪Ç‬ﺮﻫﻨﮓ ﻣ‪Ç‬ﻠﻞ‪ ,‬رﻳﺸ‪Ç‬ﻪﻫﺎي‬
‫وﺣﻲ را در ﻛﺘﺐ ‪‬‬
‫ﻣﺴ‪Ç‬ﻴﺤﻴﺖ‪ ,‬و رﻳﺸ‪Ç‬ﻪﻫﺎي‬
‫‪‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻲ را در ﻓﻠﺴﻔﻪﻫﺎي اﻳﺮان و ﻫ‪Ç‬ﻨﺪ و ﻳ‪Ç‬ﻮﻧﺎن و دﻧ‪Ç‬ﻴﺎي‬
‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ را در آﺛﺎر روانﻛﺎوان و روانﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ و در ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻛ‪Ç‬ﺎﻣﻞ و‬
‫ﻓﺮا@ﮔﻴﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ,‬آن را درك ﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫وﻟﻲ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻄﻮن ﻣﺜﻨﻮي دﺳﺖ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺳ‪Ç‬ﻴﺮ و ﺳ‪Ç‬ﻠﻮك‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻌﺼﺒﺎت ﺧﺸﻚ و ﻛ‪Ç‬ﻮﺗﻪﺑﻴﻨﻲ‪,‬‬
‫روﺣ‪ÇÇ‬ﺎﻧﻲ از ﻇ‪ÇÇ‬ﻠﻤﺖﻛﺪة ﮔ‪ÇÇ‬ﻨﮓ ﺳ‪Ç‬ﻄﺤﻲﻧﮕﺮي‪ ,‬‬
‫ﻣﺎد يﻧﮕﺮي و ﻗﺸﺮياﻧﺪﻳﺸﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﻀﺎدﻫﺎ و اﺿﻄﺮاﺑﺎت آن‪ ,‬رﻫﺎﻳﻲ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻪ‪ ,‬در‬
‫‪‬‬
‫ﻓﻀﺎي ﻻﻳﺘﻨﺎﻫﻲ ﺑﻲرﻧﮕﻲ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ‪ ,‬ﭼﺸﻢ ﺑﺎﻃﻨﺶ ﮔﺸﻮده ﺷﺪه و از ﻇﻠﻤﺖ درون و‬
‫ﺑﺮون‪ ,‬ﺑﻪ ﻧﻮر درون رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ; در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ :‬ﭼﻮن ﻛﻪ‬
‫ﺻﺪ آﻣﺪ ﻧﻮد ﻫﻢ ﻧﺰد ﻣﺎﺳﺖ‪1/‬‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻫﻤﭽﻮن ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ داراي ﺑﻄﻦﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ و اﺣﺘﻴﺎج ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﻔﺴﻴﺮ و‬
‫ﺗﺄوﻳ‪Ç‬ﻞ دارد; ﻟﺬا از دﻳ‪Ç‬ﺮﺑﺎز اﻫ‪Ç‬ﻞ ﻧ‪Ç‬ﻈﺮ از داﻧﺸ‪Ç‬ﻤﻨﺪان و ﻓ‪Ç‬ﺮﻫﻴﺨﺘﮕﺎن‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺪﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﻬﻢ‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ و ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎ و ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎﻳﻲ از ﻣﺜﻨﻮي در اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ,‬ﻛﻼﻣﻲ‪,‬‬
‫ادﺑﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﭼﻮن ﺷﺮح ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ ﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري‪ ,‬ﺑﺲ ﻋﻤﻴﻖ‬
‫ﻣﻔﺼﻞ اﺳﺖ‪ /‬و ﻟﺬا ﻫ‪Ç‬ﻨﻮز‬
‫وﻟﻲ دﺷﻮار‪ ,‬ﺑﺮﺧﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺒﺴﻮط و ﺑﺮﺧﻲ ﻫﻢ ﺳﺎده وﻟﻲ ‪‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1111‬‬

‫‪3ëë‬‬ ‫داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﭘﻴﺎمﻫﺎي ﻣﺜﻨﻮي‬

‫ﺗﺄﻟﻴﻒ آﺛﺎري درﺑﺎرة ﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮرد اﺣﺘﻴﺎج اﺳﺖ و ﻫﻤﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ‪ ,‬اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ‬
‫اﻧﮕﻴﺰة ﺗﺄﻟﻴﻒ ﻛﺘﺎب داﺳﺘﺎنﻫﺎ وﭘﻴﺎمﻫﺎيﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣ‪ Æ‬ﻟﻒ ﻛﺘﺎب دﻛﺘﺮ ﺣﺸﻤﺖاﷲ رﻳﺎﺿﻲ ﻛﻪ ﺣﺪود ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل ﺑ‪Ç‬ﻪﻃﻮر ﻧ‪Ç‬ﻈﺮي و‬
‫ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻮي ﺳﺮوﻛﺎر داﺷﺘﻪ و ﺑﻴﺶ از ﭼﻬﻞ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺲ آن ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮده‪ ,‬ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻬﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ 1‬و ﺣﺎﺻﻞ زﺣ‪Ç‬ﻤﺎت اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎ وﻳ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺘﺎري دﻗ‪Ç‬ﻴﻖ و ﻫ‪Ç‬ﻤﻜﺎري‬
‫ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان‬
‫ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﺔ آﻗﺎي ﺣﺒﻴﺐ اﷲ ﭘﺎ@كﮔﻮﻫﺮ‪ ,‬‬
‫@ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺣﺪا@ﻛﺜﺮ داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ 2‬و از وﻳ‪Ç‬ﮋﮔﻲﻫﺎﻳﺶ‬
‫‪Ö‬‬ ‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺳﺎده و ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺸﺮده در ‪ êìë‬ﺻﻔﺤﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣ ‪‬ﺘﻲ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻫﻢ ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮاﻧ‪Ç‬ﻨﺪ ﺑ‪Ç‬ﺪون ﺻ‪Ç‬ﺮف وﻗﺖ ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر از آن‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ‪‬‬
‫ﺣﺪا@ﻛﺜﺮ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﮔﺮدﻧﺪ‪/‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻤﻚ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﺪ ﺗ‪Ç‬ﺎ ﻛ‪Ç‬ﻠﻴﺪﻫﺎي ﻓ‪Ç‬ﻬﻢ‬
‫ﻣﺜﻨﻮي را ﺑﻪدﺳﺖ آورﻳﻢ و ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﮔﻨﺠﻴﻨﻪﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ آن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮر ﺑﺎﻃﻦ ﺑﺪان ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ و ﺗﺼﻮﻳﺮ آن را در ﺧﻮد ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ; زﻳﺮا ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺳﻌﻲ ﻧ‪Ç‬ﻤﻮده‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي روانﺷ‪Ç‬ﻨﺎﺧﺘﻲ ﺧ‪Ç‬ﻮﻳﺶ را ﻛ‪Ç‬ﻪ اﻟﻬ‪Ç‬ﺎم ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺘﻪ از اﻓﻜ‪Ç‬ﺎر واﻻ و‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ@ﮔﻴﺮيﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎﺳﺖ‪ ,‬ﺑﺎ ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﻋﻴﻨﻲ و ﻣﺼﺪاقﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ ﻋ‪Ç‬ﺮﺿﻪ‬
‫ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ ﺑﺸ‪Ç‬ﺮي و‬
‫ﺑﺪارد; ﻣﺜ‪ Â‬در داﺳﺘﺎن ﺷﺎه و ﻛﻨﻴﺰك‪ ,‬ﺷﺎه را ‪‬ﺧﺮ ‪‬د ﻧ‪Ç‬ﻈﺮي‪ ,‬ﻛ‪Ç‬ﻨﻴﺰ را ‪‬‬
‫ﺣﻜﻴﻢ را ﺧﺮ ‪‬د ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ در ﻧﻤﺎد ﺣﻜﻴﻢ و ﭘﻴﺮ ﻃﺮﻳﻖ ﻧ‪Ç‬ﻤﻮدار ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ و‬

‫‪ /1‬از اﻳﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ,‬ﻛﺘﺎب داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﭘﻴﺎمﻫﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ )ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ (138ë ,‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪه و اﺧﻴﺮ‪ G‬ﺑﻪﻧﮕﺎرش داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﭘﻴﺎمﻫﺎي ﻣﻨﻄﻖ اﻟﻄ‪‬ﻴﺮ و اﻟﻬﻲﻧﺎﻣﺔ‬

‫ﻋ ‪‬ﻄ ﺎر ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري و ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮدوﺳﻲ روي آورده اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻛﺘﺎب در اﺻﻞ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﺔ داﺳﺘﺎنﻫﺎ و ﻛﺎﻣﻞﺗﺮ و ﺗﻌﺪاد ﺻﻔﺤﺎت آن ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ و ﻧﻴﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺤﺎت ﻛﺘﺎب ﻓﻌﻠﻲ ﺑﻮد وﻟﻲ ﺑﺎ وﺟﻮدي ﻛﻪ ﺣﺠﻢ آن ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻤﺘﺮ از‬

‫دﻳﮕﺮ ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﻣﺜﻨﻮي ﺑﻮد‪ ,‬اﻣ ﺎ ﺑﻪ ﻋﻠ‪ ‬ﺖ ﺿﻴﻖ وﻗﺖ ا@ﻛﺜﺮ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪان و ﺑﺎﻻ ﻧﺮﻓﺘﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ و ﻗﻴﻤﺖ‪ ,‬از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ آن را ﻓﺸﺮدهﺗﺮ و ﻣﺨﺘﺼﺮﺗﺮ‬

‫@ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻓﻌﻠﻲ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ëì‬‬

‫ﻣﺎدي اﺳﺖ‪ ,‬ﻋﻼج‬

‫ﺟﻬﺎن ﭘﺮزر و زﻳﻮر ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻔﺲ ﺑﻴﻤﺎر را ﻛﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ زرﮔﺮ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺎدي و ﻗ‪Ç‬ﻄﻊ‬
‫@ﻛﻨﺪ و ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪ ,‬و ﻛﺸﺘﻦ زرﮔﺮ‪ ,‬ﻛﺸﺘﻦ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪي ﻓﺮد ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ‪‬‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ از آن اﺳﺖ‪ ,‬ﺗﺎ ﻋﺸﻖ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻲرﻧﮓ ﺑﻪﺟﺎي ﻋﺸﻖ ﻣﺠﺎزي رﻧﮓآﻣ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫ﺷﺪه‪ ,‬ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و ﺧﺮد روﺷﻦ ﺑﺮ درون ﺗﻴﺮه ﭼﻴﺮه ﮔﺮدد‪/‬‬
‫در داﺳﺘﺎن ﺑﻘ‪‬ﺎل و ﻃﻮﻃﻲ‪ ,‬ﻧﻔﺲ ﻧﺎﻃﻘﻪ ﻳﺎ روان ﺑﺸﺮي ﻛﻪ ﻣﻘﻠ‪‬ﺪ و ﻗﻴﺎسﮔﺮ اﺳﺖ‪,‬‬
‫‪‬ﺎل ﺧﻮدآ@ﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﺎري آدﻣﻴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺮﮔﺮم‬ ‫در ﻧﻤﺎد ﻃﻮﻃﻲ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻘ ‪Ö‬‬
‫ﻃﻮﻃﻲ ﻧﻬﺎد ﺧﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫‪Ö‬‬
‫ﺟﻬﻮدان ﺳﻤﺒﻞ ﺻﻔﺎتاﻧﮕﺎري درون اﻧﺴﺎن و‬ ‫در داﺳﺘﺎن ﺟﻬﻮدان و ﺗﺮﺳﺎﻳﺎن‪,‬‬
‫‪Ö‬‬
‫ﺗﺮﺳﺎﻳﺎن ﻧ‪Ç‬ﻤﺎ ‪‬د ﺻ‪Ç‬ﻔﺎت‬ ‫ﻟﺸﻜﺮﻳﺎن ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮدار ﻧﻔﺲ ا ‪‬ﻣﺎره ﻳﺎ ﺷﺎ ‪‬ه ﻧﺎﺧﻮدآ@ﮔﺎﻫﻨﺪ‪ ,‬و‬
‫روﺣﺎﻧﻲ و ﻣﻠﻜﻲاﻧﺪ ﻛﻪ از روح اﻟﻬﻲ اﻧﺴﺎن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و وﻳ‪Ç‬ﮋﮔﻲ ﻓ‪Ç‬ﺮﺷﺘﻪ‬
‫ﻣﺴﻮﻟﻪ ﻳﺎ ﻧﻔﺲ ﺣﻴﻠﻪ@ﮔﺮ و ﺑﻪ ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮ درﺳﺖﻧ‪Ç‬ﻤﺎ‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻘﺶ وزﻳ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﺧﻮﻳﻲ دارﻧﺪ و ﻧﻔﺲ ‪‬‬
‫ﺗﻔﺮﻗﻪاﻧﺪاز را دارا ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
 ‫ﻣﻦ و روﻣﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﺔﺧﻮدﻧﻮﺷﺖﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ و ﺗﻌﻠﻴﻖ‪ :‬وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‪1‬‬

‫ﺷﻬﻼ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫@ﻛﺘﺎبﻣﻦ وروﻣﻲ‪ ,‬زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﺔﺧﻮدﻧﻮﺷﺖﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬آﺧﺮﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ‬

‫@ﻛﻪ از وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ‪ ,‬اﻣﺴﺎل )‪ 200ê‬ﻣ‪Ç‬ﻴﻼدي( ﻣ‪Ç‬ﻨﺘﺸﺮ ﺷ‪Ç‬ﺪ‪ /‬اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب ﺗ‪Ç‬ﺮﺟ‪Ç‬ﻤﺔ‬
‫ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻋﻤﺪهاي از ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ﺑﻪ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ,‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪاي‬
‫از ﺧﻮد ﻣﺘﺮﺟﻢ و ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎري از آﻧﻪ ﻣﺎري ﺷ‪Ç‬ﻴﻤﻞ‪ 2‬اﺳﺖ‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﺨﺶﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﻨﺘﺨﺐ از‬
‫@ﻛﺘﺎب ﻣﻘﺎﻻت ﺑﻪ@ﮔﻮﻧﻪايﻛﻨﺎرﻫﻢآوردهوﺗﻨﻈﻴﻢﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻳﻚ زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﺔ‬
‫ﺧﻮدﻧﻮﺷﺖ ﺷﻤﺲ درآﻣﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ در رﺷﺘﺔ زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻛﺮده و‬
‫ﺑﺪﻳﻊاﻟﺰﻣﺎن ﻓﺮوزانﻓ‪Ç‬ﺮ ﮔ‪Ç‬ﺬراﻧ‪Ç‬ﺪه‬
‫‪‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 1970‬م‪ /‬واﺣﺪ ﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮي را ﺑﺎ اﺳﺘﺎد‬

‫‪1. Me and Rumi : The Autobiography of Shams-i Tabrizi, translated, introduced‬‬

‫‪and annotated by William C. Chittick, Fons Vitae, 2004.‬‬
‫‪2. Annemarie Shimmel‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ë8‬‬

‫اﺳﺖ‪ /‬اوﻟﻴﻦ آﺷﻨﺎﻳﻲ او ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲ‪ ,‬ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑ‪Ç‬ﺮﻣﻲﮔﺮدد ﻛ‪Ç‬ﻪ او ﻧﺴ‪Ç‬ﺨﻪاي از‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺠ ‪‬ﻠﺪ ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬ﺑﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ و ﺗﻌﻠﻴﻖ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻣﻮ ‪‬ﺣﺪ را ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1990‬ﭼﺎپ ﺷﺪ ‪ ÇÇ‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪/‬‬
‫ﭼﻴﺘﻴﻚ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻛﺘﺎب ﻣﻦ و روﻣﻲ را در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎل ‪ 2001‬ﺷﺮوع ﻛﺮده و ﺑﺎ‬
‫ﺷﻴﻮه و ﺳﺒﻚ اﻳﻦ ﻣﺘﻦ آﺷﻨﺎ ﻣﻲﺷﻮد و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺑﺮاي او ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻮده اﺳﺖ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ@ﮔﻔﺘﺔ ﺧﻮدش‪ ,‬ﺗ ‪‬ﻜﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻜﺮده ﺑﻪ دﻟﻴﻞ آن ﺑﻮده ﻛﻪ‬
‫ﺟﺪي داﺷﺘﻨﺪ و او آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﻲﻓﻬﻤﻴﺪه‪/‬‬
‫اﺷﻜﺎﻻت ﻣﺘﻨﻲ ‪‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﺔ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﺎر‪ ,‬ﺣﺪود ‪ ÇÇ2‬ﻣﻘﺎﻻت ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي اﺳﺖ‪ /‬ﻗﺼﺪ ﻣﺘﺮﺟ‪Ç‬ﻢ ارا‪ÇÄ‬ﺔ‬
‫‪3‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪاي ﺳﺎده و روان ﺑﻮده و ﺑ‪Ç‬ﻪ@ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﺔ ﺧ‪Ç‬ﻮدش ﻓ‪Ç‬ﺮاز و ﻧﺸ‪Ç‬ﻴﺐﻫﺎي آن ﺑ‪Ç‬ﻪدﻟﻴﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﻔﺎﻫﻲ زﺑﺎن ﻣﺒﺪأ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ /‬در اﻳﻦ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮔﻮﻳﺶﻫﺎي ﻣﺤ ‪‬ﻠﻲ ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺤﺖاﻟ ‪‬ﻠ‪Ç‬ﻔﻈﻲ ﺗ‪Ç‬ﺮﺟ‪Ç‬ﻤﻪ ﺷ‪Ç‬ﺪه‬
‫اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ,‬ﭼﻴﺘﻴﻚ ﺑﺎ ﭘﺮﻓﺴﻮر آﻧﻪ ﻣﺎري ﺷﻴﻤﻞ در روز ﻛ‪Ç‬ﺮﻳﺴﻤﺲ‬
‫ﺳﺎل ‪ 2002‬ﻣﺸﻮرت ﻛﺮده اﺳﺖ; ﭼﺮا ﻛﻪ ﺷﻴﻤﻞ در ﻣﻮرد ﺷﻤﺲ زﻳ‪Ç‬ﺎد ﻣ‪Ç‬ﻲداﻧﺴﺖ‪/‬‬
‫ﺑﻪﻧﻈﺮ ﭼﻴﺘﻴﻚ‪ ,‬ﻣﺮﺟﻊ ﻋﻨﻮان ﻛﺘﺎب ﺷﻴﻤﻞ ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻜﻮهﺷ‪Ç‬ﻤﺲ‪ 1,‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﺗ‪Ç‬ﺒﺮﻳﺰي‬
‫ﻃﻲ ﻗﺮنﻫﺎ‬
‫اﺳﺖ و ﺷﻜﻮه اﻳﻦ ﺧﻮرﺷﻴﺪ در ﺷﺨﺺ ﻣﻮﻻﻧﺎ آﺷﻜﺎر ﺷﺪ و اﻧﻌﻜﺎس آن ‪‬‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ /‬وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ ﻛﺘﺎب ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻳﺎد و ﺧﺎﻃﺮة آﻧ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎري ﺷ‪Ç‬ﻴﻤﻞ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻦ و روﻣﻲ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷ‪Ç‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﭘ‪Ç‬ﻴﺸﮕﻔﺘﺎري از آﻧ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎري ﺷ‪Ç‬ﻴﻤﻞ و‬
‫ﻣﻘﺪ ﻣﻪاي از ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻛﺘﺎب آﻏﺎز ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﺳﺮﻓﺼﻞﻫﺎي اﺻﻠﻲ و ﻓﺮﻋﻲ ﻛﺘﺎب ﭼﻨﻴﻦ‬
‫‪‬‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪1. The Triumphal Sun‬‬

‫‪3ë9‬‬ ‫ﻣﻦ و روﻣﻲ‬

‫‪ Ç 1‬ﺳﺎلﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲام ﺑﺪون ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ :‬ﻛ‪Ç‬ﻮدﻛﻲ‪ ,‬دوران آﻣ‪Ç‬ﻮزﮔﺎرﻳﻢ‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﻔﺮﻫﺎﻳﻢ‪,‬‬

‫آﻣﻮزﮔﺎران و ﺷﻴﺦﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻼﻗﺎت ﻛﺮدم‪/‬‬
‫‪ Ç 2‬ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا‪ :‬ﺳﻮد و زﻳﺎن ﺳ‪Ç‬ﻮادآﻣ‪Ç‬ﻮزي‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﻠﺴﻔﻪ‪ ,‬ﭘ‪Ç‬ﻴﺮوي از‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ‪ ,‬دﻳ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﺠﺎ‪Ä‬ﺰ‪ ,‬راﻫ‪Ç‬ﻨﻤﺎﻳﻲ ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‪ ,‬دوري ﮔ‪Ç‬ﺰﻳﺪن از آرزوﻫ‪Ç‬ﺎي دوردﺳﺖ‪,‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻗﻠﺐ‪ ,‬اوﻟﻴﺎ‪ ,‬ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ‪/‬‬
‫‪ Ç 3‬اﺣﻮاﻟﻢ ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ :‬دﻳﺪارﻣﺎن‪ ,‬ﺳﻠﻄﺔ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻦ‪ ,‬ﻣﻘﺎم ﻋﺎﻟﻲ ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ‬
‫ﻣﺎ‪ ,‬ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺑﻪ ﺣﻠﻘﻪ‪ ,‬ﻧﻘﺪ و ﻧﻜﻮﻫﺶﻫﺎﻳﻢ‪ ,‬ﺗﻠﺨﻲام ﺑﺮ دوﺳﺘﺎن‪ ,‬ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ از ﺷﺎم‪/‬‬
‫ﻛﺘﺎب ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺮاﺟﻊ‪ ,‬ﺗﻌﻠﻴﻘﺎﺗﻲ ﺑﺮ ﺗ ‪‬ﻜﻪﻫﺎي ذ@ﻛﺮ ﺷﺪه‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻢﭼﻨﻴﻦ‬
‫و در آﺧﺮ ‪Ö‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ راﻫﻨﻤﺎي آﻳﺎت ﻗﺮآﻧﻲ‪ ,‬اﺣﺎدﻳﺚ و اﻗﻮال‪ ,‬ﻧﺎمﻫﺎ و اﺻﻄﻼﺣﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ او‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻣﺮوزه آﻧﻘﺪر در ﻏﺮب ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎزي ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﺮﻛﺲ ﺑﺎ ﻧ‪Ç‬ﺎم و اﺷ‪Ç‬ﻌﺎرش آﺷ‪Ç‬ﻨﺎ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻗ‪Ç‬ﻄﻌ‪ H‬ﻧ‪Ç‬ﺎم ﻫ‪Ç‬ﻤﺮاه و ﻫ‪Ç‬ﻤﻨﺸﻴﻦ او‪,‬‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي را ﻧﻴﺰ ﺷﻨﻴﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻧﺎم ﺷﻤﺲ در اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺣﻜﺎﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد او در ادﺑﻴﺎت آﻣ‪Ç‬ﺪه ﺑ‪Ç‬ﻮد‪,‬‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ /‬ﺷﻤﺲ ﻛﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻤﻴﻖ و ژرﻓﻲ ﺑﺮ ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن‪ ,‬اﺷ‪Ç‬ﻌﺎر و روح‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮔﺬاﺷﺖ? ﻫﻤﺔ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ@ﻛﻨﻮن درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬در آﻏﺎز ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪ و‬
‫ﺷﺎ@ﮔﺮداﻧﺶ آﻏﺎز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺳﻌﻲ دارﻧﺪ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ اﺗ‪‬ﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻧﺸﻨﻴﺪهاﻳﻢ‪ ,‬داﺳﺘﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺷﻤﺲ ﺑﻮده ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺟﺎي ﺧﺎﻟﻲ آن را ﭘﺮ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺷﻤﺲ راﻳﺤﻪﺑﺨﺶ ﻋﺮﻓﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮد‪ /‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗ‪Ç‬ﻨﻬﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺷﺎﻫﻜﺎر ﺑﺰرﮔﺶﻣﺜﻨﻮي ﺑﺎ ‪ 2ë000‬ﺑﻴﺖ ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬ﻣﻌﺮوف ﻧﻴﺴﺖ; ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪﺳﺒﺐ‬
‫‪ ê0000‬ﺑﻴﺖ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از اﺷﻌﺎر ﻛﻮﺗﺎه ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ اﺳﺖ و دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﻧﺎم‬
‫@ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺷ‪Ç‬ﻬﺮت دارد‪ /‬ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎري‪ ,‬از اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﺠﻤﻮﻋﻪ از ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎﺳﺖ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ì0‬‬

‫ﻧﺎآ@ﮔﺎهاﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺧﻮد را ﻣﺤﻮ در ﺷﻤﺲ ﻣﻲدﻳﺪ و در ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﺧﻮد را وﻗﻒ او ﻛﺮده‬
‫ﺑﻮد‪ /‬ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﺳﺮودهﻫﺎي ﻋﺎﻟﻲ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺸﻖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﺑﺎ ﻧﺎم او‬
‫آورد‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﺷﻌﺮ در ﻣﻮرد ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ /‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﻳﻚ ﺑﺸ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﺳﺎده و ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬در ﻋﻴﻦﺣﺎل راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺴﺖ; ﺑﻠﻜﻪ او ﻣﻈﻬﺮ‬
‫زﻧﺪه و واﻗﻌﻲ ﻋﺸﻖ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮ ‪‬د ﺧﺪاﺳﺖ‪/‬‬
‫اﻳﻦ دﻳﻮان اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪﻧﺎم ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي‪ ,‬دﻳﻮانﺷﻤﺲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒ‪ H‬ﺛﻠﺚ )‪ (3200‬ﻏﺰﻟﺶ را ﺑﺎ ﻧﺎم او آﻣﻴﺨﺘﻪ و ﻣﺎﺑﻘﻲ را ﺑﻲﻧﺎم او ﺳ‪Ç‬ﺮوده‬
‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻧﺎمﺑﺮده اﺳﺖ‪ /‬در ﻳﻚ ﻧﮕﺎه‬
‫‪‬‬ ‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳﻦ و‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻮد‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت از‬
‫ﺳﻄﺤﻲ و ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺮ دﻳﻮان‪ ,‬ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻓﻜﺮ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺷﻤﺲ ﺧﻮد‪ ,‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه اﺳﺖ;‬
‫زﻳﺮا ﻛﻪ ﻧﺎم او در آﺧﺮﻳﻦ ﺑﻴﺖ ا@ﻛﺜﺮ اﺷﻌﺎر ﺗﻜﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺗﺎ@ﻛﻨﻮن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ از ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬاري ﺷﻤﺲ ﺑ‪Ç‬ﺮ زﻧ‪Ç‬ﺪﮔﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‪,‬‬
‫ﺗﻬﻴﻪ و ارا‪Ä‬ﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻛﺎر او ﻣﻲﺗﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ ﻣ‪Ç‬ﺮﺟ‪Ç‬ﻌﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬ ‫‪1‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻧﻜﻠﻴﻦ ﻟﻮ‪Ä‬ﻴﺲ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻨﺔ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ,‬ادﺑﻲ و دﻳﻨﻲ در ﻣﻮرد ادﺑﻴﺎت اﺻﻴﻞ ﺷﻤﺲ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻫﺪف ﺧﻮﻳﺶ از ﺗﺼﻨﻴﻒ ﻛﺘﺎب ﻣﻦ وروﻣﻲ را ﻋﺮﺿﺔ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺗﻜﺮاري‬
‫و ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻛﻪ در ﻫﺮ ﻛﺘﺎب دﻳﮕﺮي ﺑﻪراﺣﺘﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻧﻤﻲداﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺷﻤﺲ ﺑ‪Ç‬ﭙﺮدازد‪ /‬او اﺑ‪Ç‬ﺘﺪا ﻧﮕ‪Ç‬ﺎﻫﻲ دوﺑ‪Ç‬ﺎره ﺑ‪Ç‬ﻪ اﺳ‪Ç‬ﻄﻮرة ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ‬
‫ﻣﻲاﻧﺪازد و ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ آﻧﭽﻪ در ﻓﺎرﺳﻲ‪ ,‬ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲ ﻧﺎمﮔﺬاري ﺷﺪه‬
‫و ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺎﻳﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ آن را زﻧﺪﮔﻲﻧﺎﻣﺔﺧﻮدﻧﻮﺷﺖﺷﻤﺲ ﺑﻨﺎﻣﺪ‪ ,‬ﻣﻲﭘﺮدازد‪/‬‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي در ‪ 11‬ا@ﻛﺘﺒﺮ ‪ 12êê‬ﻣﻴﻼدي ﺑﻪ ﻗﻮﻧﻴﻪ رﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‪ /‬از ﻗ‪Ç‬ﺮا‪ÇÄ‬ﻦ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮد در آن زﻣﺎن ﭘﻴﺪاﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﻤﺲ در ﺳﻦ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﻮده و ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪ 37‬ﺳﺎل‬

‫‪1. Franklin Lewis‬‬

‫‪3ì1‬‬ ‫ﻣﻦ و روﻣﻲ‬

‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﺧﻮد را وﻗﻒ ﺷﻤﺲ ﻛ‪Ç‬ﺮد‪ /‬او از ﺗ‪Ç‬ﺪرﻳﺲ روي ﮔ‪Ç‬ﺮداﻧ‪Ç‬ﺪ و‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺘﺤﻴﺮ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮﻳﺪاﻧﺶ از رﻓﺘﺎر او ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺤﺘﺮم ﻏﻴﺮﻋﺎدي ﺑ‪Ç‬ﻮد‪,‬‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ او ﮔﻼﻳﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﻧﻜﺮد‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﻌﺪ از دو ﺳ‪Ç‬ﺎل‬
‫ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺣﺴﺎدت و ﺑﺪرﻓﺘﺎريﻫﺎي ﻣﺮﻳﺪان ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﻗ‪Ç‬ﻮﻧﻴﻪ را ﺗ‪Ç‬ﺮك ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ‪/‬‬
‫ﻣﺘﺤﻴﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ,‬او ﭘﺴﺮش ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ را ﺑﺮاي ﭘﻴﺪا@ﻛﺮدن ﺷﻤﺲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ آﺷﻔﺘﻪ و ‪‬‬
‫دﻣﺸﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺳﻠﻄﺎن وﻟﺪ او را ﭘﻴﺪا ﻛﺮد و ﺑﻪ ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ /‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺪﺗﻲ ﺷﻤﺲ و ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﺳﭙﺲ در ﺳﺎل ‪ 12ê7‬م‪ /‬ﺷﻤﺲ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪ و‬
‫ﺑﺮاي ‪‬‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ در ﺣﺴﺮت ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪن ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﻛﻪ او را ﺑﻪ دﻧﻴﺎي ﺑﺮﺗﺮي از ﺷﻌﺮ ﺻﻌﻮد داده‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪو در آن دوره ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮان‬
‫ﺑﻮد ﻧﺸﺴﺖ‪ /‬او ﺑﻪ ﺳﻤﺎع ‪‬‬
‫ﻓﺎرﺳﻲزﺑﺎن ﻧﻴﺰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺸﺖ‪/‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﺮح ﺣﺎل ﻛﻮﺗﺎه‪ ,‬ﺳ‪Æ‬اﻻت زﻳﺎدي را ﺑﺮﻣﻲاﻧﮕﻴﺰد‪ /‬ﺗﺬﻛﺮهﻧﻮﻳﺴﺎن و ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﺎ‬
‫ﺗﻼش و دﻗ‪‬ﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳ‪Æ‬اﻻت ﺻﺮف ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ /‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪,‬‬
‫اﻳﻦ ﺳ‪Æ‬ال ﻛﻪ ﭼﻪ اﺗ‪‬ﻔﺎﻗﻲ ﺑﺮاي ﺷﻤﺲ اﻓﺘﺎد? ﻫﻴﭻﻛﺲ ﺟﻮاب اﻳﻦ ﺳ‪Æ‬ال را ﻧﻤﻲداﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻋﺪهاي از ﻣﺮﻳﺪان ﺣﺴﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﭘﺴﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ‪‬‬
‫@ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ او ‪‬‬
‫ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪ /‬آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﻪ را ﻃﺮح ﻛﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ آراﻣﮕﺎه او را در‬
‫ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ /‬دﻳﮕﺮان ‪‬ادﻋﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ او در ﺳﺎل ‪ 1273‬درﮔﺬﺷﺘﻪ و آراﻣﮕﺎﻫﺶ‬
‫در ﺧﻮي و در اﻳﺮان ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﺗﻌﺪادي از آراﻣﮕﺎهﻫﺎ در ﺑﻌﻀﻲ از ﻛﺸﻮرﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪﻧﺎم او ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ /‬ﻓﺮاﻧﻜﻠﻴﻦ ﻟﻮ‪Ä‬ﻴﺲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪه ﻛﻪ ﺷﻤﺲ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ; او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ا@ﮔﺮ او ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻧﺮﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﭼﺮا اﻳﻦﻃﻮر ﻧﺎ@ﮔ‪Ç‬ﻬﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪ و دﻳﮕﺮ ﺑﺎز ﻧﮕﺸﺖ? ﺷﺎﻳﺪ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي ﺧﻮد ﺷﻤﺲ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺑﺮاي آﺷﻜ‪Ç‬ﺎر‬
‫ﺷﺪن اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﺷﻤﺲ ﺑﻪ ﺟﺪاﻳﻲ ﻣﻌﺸﻮق از ﻋﺎﺷﻖ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ì2‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺷﻤﺲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫راهﻫﺎي ﻛﻤﺎل روﺣﺎﻧﻲ ‪‬‬
‫@ﻛﻪ ﺗﺮك آﻧﺠﺎ ﺑﺮاﻳﺶﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ;ﭼﺮا ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻨﻮز ﺑﻪﻛﻤﺎل ﻛﺎﻓﻲﺑﺮاي ﺑﻬﺮه@ﮔﻴﺮي‬
‫@ﻛﺎﻣﻞ از او ﻧﺮﺳﻴﺪه‪ /‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل او ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺷﺎم رﻓﺖ; ﭼﺮا ﻛﻪ روﻣﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﭘﺨﺘﻪ‬
‫ﺷﺪن در اﺛﺮ ﺟﺪاﻳﻲ داﺷﺖ‪ ,‬وﻗﺘﻲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺛﻤﺮة ﺟﺪاﻳﻲ و ﻓﺮاق ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد‪/‬‬
‫زﻳﺮا روﻣﻲ از او ﺑﻬﺮة ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮد‪> :‬ﻳﻚ روز از اﻳﻦ روزﻫﺎي ﻫﻤﻨﺸﻴﻨﻲ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﺎل از آن ﻫﻤﻨﺸﻴﻨﻲ ]ﻗﺒﻞ از ﻓﺮاق[<‪ /‬روﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺷﻤﺲ در زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد‬
‫در ﻳﻜﻲ از اﺷﻌﺎرش اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺧ‪ÇÇ‬ﺎم ﺑ‪ÇÇ‬ﺪم‪ ,‬ﭘ‪Ç‬ﺨﺘﻪ ﺷ‪Ç‬ﺪم‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﻮﺧﺘﻢ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻋﻤﺮم ﺳﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﺷﻤﺲ آﻧﺠﺎ را ﺗﺮك ﮔﻔﺖ‪ ,‬ﭼﻮن ﻣﻮﻻﻧﺎ دﻳﮕﺮ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻧ‪Ç‬ﻴﺎز ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺳﻮﺧﺘﻦ داﺷﺖ‪ ,‬و اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ اﻳﻦ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ در آن زﻣ‪Ç‬ﺎن ‪ ê0‬ﺳ‪Ç‬ﺎﻟﻪ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪,‬‬
‫ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ روﺣﻲ و ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬و اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺷﻤﺲ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻪ ﺣﻀﺮت‬
‫ﻳﻌﻨﻲ در ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ)ص( در ‪ ê0‬ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ را آﻏﺎز ﻛﺮد اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺷﻤﺲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﻋﺎﻟﻲﺗﺮﻳﻦ اوﻟﻴﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫ‪Ç‬ﻤﻮاره ﭘ‪Ç‬ﻨﻬﺎن‬
‫ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﻨﺪ; و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ ﺗﻼش ﻛﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣ‪Ç‬ﺮاﺗﺐ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي‬
‫ﺧﻮد را از ﭼﺸﻢ دﻳﮕﺮان ﭘﻨﻬﺎن ﻧﮕﻪ دارد‪ ,‬اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫ﭼﺮا ﺷﻤﺲ در ﺣﻠﻘﺔ ﻣﺮﻳﺪان ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺪرﻓﺘﺎري دﻳﺪ? ﻣﻌﻤﻮ‪ Á‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺣﺴﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬ﻗﺒﻞ از ورود ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﺗ‪Ç‬ﻤﺎم وﻗﺖ ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﺻ‪Ç‬ﺮف آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺣﺎﻻ او ﺑﻴﺸﺘﺮ وﻗﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﻤﺲ ﻣﻲﮔﺬراﻧﺪ‪ /‬ﺷﻤﺲ ﻗ‪Ç‬ﻄﻌ‪ H‬ﻟﺤ‪Ç‬ﻈﺎت‬
‫ﺑﺴﻴﺎري را ﺑﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﮔﺬراﻧﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﻘﺎﻻت‪ ,‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻫﻢ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻟﺤﻈﺎت ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪﻋﻼوه ﺑﺮﺧﻲ از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﺣﺎ@ﻛﻲ از‬
‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺷﻤﺲ ﻟﺤﻈﺎت ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺣ‪Ç‬ﻠﻘﺔ روﻣ‪Ç‬ﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺬراﻧ‪Ç‬ﺪه‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از دﻳﮕﺮ ﺻﻮﻓﻴﺎن و ﻋﻠﻤﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ /‬ﺷﻤﺲ ﺑﻪ ﻣﺮدم آﻧﭽﻪ را ﻛﻪ در ﻣﻮرد‬
‫‪3ì3‬‬ ‫ﻣﻦ و روﻣﻲ‬

‫آﻧﻬﺎ ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ /‬ﻗﻀﺎوت او ﺗﻠﺦ ﺑﻮد‪ ,‬ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺴﻲ دوﺳﺖ دارد ﻛﻪ ﺑﺸﻨﻮد‬
‫اﺣﻤﻖ اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﺨﺼﻮﺻ‪ H‬ﺑﺎ ﻳﻚ زﺑﺎن ﺗ‪Ç‬ﻠﺦ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ از آن ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﮔ‪Ç‬ﻔﺘﻦ اﺳ‪Ç‬ﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﻛﺮد‪ /‬ﺑﻪﻋﻼوه او ﺑﻪ اﺻﺤﺎب ﺣﻠﻘﻪ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ واﻗﻌ‪ H‬درﺑﺎرة آﻧﻬﺎ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ‬
‫را ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ ,‬ﻛﻪ ا@ﮔﺮ آﻧﭽﻪ او در ذﻫﻨﺶ ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ,‬ﻫﻤﺎن ‪‬اول‬
‫از ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺑﻴﺮوﻧﺶ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪/‬‬
‫@ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺷﻤﺲ ﻧﺎآ@ﮔﺎه از ﻋﻠﻮم اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻮد‪ ,‬ﻛﻪ اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑ‪Ç‬ﻲﭘﺎﻳﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬درواﻗﻊ ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﻗﺮآن را از ﺣﻔﻆ داﺷﺖ‪ /‬او در ﻣﻮرد ﻓﻘﻪ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﺷ‪Ç‬ﺮﻳﻌﺖ و‬
‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ دﻳﻨﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮده ﺑﻮد‪ /‬او ﺑﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﻋﻠﻤﺎ ﻣﻲرﻓﺖ و ﺑﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ‬
‫@ﮔﻮش ﻣﻲﻛﺮد‪ /‬ﻫﻤﻴﻦﻃﻮر ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺑﺴﻴﺎري از اﺷﺨﺎص‪,‬‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ داﺷﺖ‪ /‬در ﻧﻈﺮ او آن اﻓﺮاد ﺧﺎ‪Ä‬ﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﭼﻮن ﺑﻪﺟﺎي‬
‫ﺷﻤﺲ ﻋﻼﻗﺔ ‪‬‬
‫آﻣﻮﺧﺘﻦ ﻋﻠﻢ دﻳﻦ ﺑﺮاي ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ,‬ﺑﺮاي ﺳ‪Ç‬ﺎﺧﺘﻦ زﻧ‪Ç‬ﺪﮔﻲﺷﺎن دﻳ‪Ç‬ﻦ آﻣ‪Ç‬ﻮﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ /‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﺷﻤﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺪف ﻋﻠﻢ‪ ,‬ﻳﺎﻓﺘﻦ راﻫﻲ ﺑﻪﺳﻮي ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ /‬ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻼش ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ وﺻﺎل ﻧﺎﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ /‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﻛﺴ‪Ç‬ﺎﻧﻲ را ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺑﺪون داﻧﺴﺘﻦ ﻣﻌﻨﺎي ﮔﻔﺘﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮان آﻧﻬﺎ را در ﻗﻠﺐ ﺧﻮد ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ; ﻳﻌﻨﻲ‬
‫آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻫﻞ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﻧﻜﻮﻫﺶ ﻣﻲﻛﺮد‪ /‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ‪‬اوﻟﻴﻦ ﻗﺪم ﺑﺮاي رﺳ‪Ç‬ﻴﺪن ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻘﻠﻴﺪ اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ از آن ﮔﺬﺷﺖ‪ /‬ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﺑﻴﺎﻣﻮزﻧﺪ‪ ,‬ﻋﻠﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻋﺼﺎي دﺳﺖ اﺳﺖ‪ /‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﺼﺎ را‬
‫دور اﻧﺪازﻧﺪ‪ /‬ﺗﺎ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻮب دﺳﺖ و ﻋﺼﺎ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ ,‬اﺷﻴﺎ را آنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬و ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ دﻋﺎي ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻛﻪ‪> :‬ﭘﺮوردﮔﺎرا اﻣﻮر را ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﺴﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﺑﺪه<‪ 1‬درﻳﺎﻓﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪/‬‬
‫ﭼﺮا ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﻣﻘﺎم ﺷﻤﺲ را ﺗﺎ ﻣﻘﺎم اﻟﻬﻲ ﺑﺎﻻ آورد? او در ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﭼ‪Ç‬ﻴﺰ را‬

‫ﻲ‪/‬‬ ‫×‬
‫‪‬ﺷﻴﺎ¾ ﻛ‪‬ﻤﺎ ‪‬ﻫ ‪‬‬
‫‪ /1‬ا‪‬ﻟﻠ‪Ô ‬ﻬ ﱠﻢ ا ‪‬رﻧﺎ اﻻ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ìê‬‬

‫ﻣﻲدﻳﺪ?‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻪ ﻏ‪ÇÇ‬ﻴﺮ از ﺧ‪Ç‬ﻮﺑﻲ ﻟﻴ‪Ç‬ﻠﻲ ﻧ‪Ç‬ﺒﻴﻨﻲ‬ ‫ا@ﮔ‪ÇÇ‬ﺮ در دﻳ‪ÇÇ‬ﺪة ﻣ‪Ç‬ﺠﻨﻮن ﻧﺸ‪Ç‬ﻴﻨﻲ‬
‫در ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲ ﺑﻪ دو ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﻏﻴﺮ از ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺰ اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از‬
‫ﺷﻬﺎباﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫آﻧﻬﺎ ﺷﻬﺎب ﻫﺮوي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎب ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻓ‪Ç‬ﺨﺮاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ رازي اﺳﺖ‪ /‬ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﻣ‪Ç‬ﻌﻤﻮ‪ Á‬در‬
‫‪‬‬ ‫ﻧﻴﺸﺎﺑﻮري ﻳﻜﻲ از ﺷﺎ@ﮔﺮدان ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ‬
‫ﺟﻠﺴﺎت ﺷﻬﺎب در دﻣﺸﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺷﺪه‪/‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ‪ ,‬دوﻣﻴﻦ ﻓﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ ﺷﻤﺲ ﺑﻪ او اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬
‫ﺷﻴﺦ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را "ﭼﻮن ﻛﻮه" ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ‪/‬و اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ا@ﮔﺮ او ﭼﻮن ﻛﻮه اﺳﺖ‪,‬‬
‫ﺷﻤﺲ‪ ,‬ﺷﻴﺦ ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪﻋﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮ ‪‬ﺣﺪ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫‪‬‬ ‫ا ‪‬ﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﻢﭼﻮن ﺳﻨﮕﻲ اﺳﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺮوارﻳﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ و اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ,‬ﻓﺮاﻧﻜ‪Ç‬ﻠﻴﻦ ﻟﻮ‪ÇÄ‬ﻴﺲ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺷﻴﺦ ‪‬‬
‫ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ دوﺳﺖ دارد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻮ ‪‬ﺣﺪ را ﺑﺎور ﻛﻨﺪ‪ /‬وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ دﻟﻴﻞ ﻛ‪Ç‬ﺎﻓﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﻣﺤﻤﺪ را اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ ,‬ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ‪/‬‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻴﺦ ‪‬‬

‫درﺑﺎرة ﻣﺘﻦ اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب و ﺗﺮﺟﻤﺔ آن‬

‫ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي ﺧﻄ‪‬ﻲ زﻳﺎدي در ﺗﺮﻛﻴﻪ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺣ ‪‬ﺘﻲ در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻫ‪Ç‬ﻨﻮز‬
‫رﻣﺰﮔﺸﺎﻳﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ /‬اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ درﺑﺎرة ﻣﻘﺎﻻت ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ,‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻤﺲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه‪ /‬ﻳﻚ و ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﻫ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮي از اﺻﺤﺎب ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬اﻏﻠﺐ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ روﻣﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد و ﺷﻤﺲ ﺳﺨﻦ‬
‫ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ,‬ﻳﺎدداﺷﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ /‬اﻳﻦ دﺳﺖﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻌﺪ‪ G‬ﭘﺎ@ﻛﻨﻮﻳﺲ ﺷﺪﻧﺪ‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻃ‪Ç‬ﺒﻖ‬
‫ﻣﻘﺎﻻت‪ ,‬آﻧﭽﻪ ﻗﻄﻌﻲ و ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ اﻳﻨﻜﻪ او ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺴﺨﺔ ﻧﻬﺎﻳﻲ را ﻧﺪﻳﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺶ از ‪ ì‬ﻧﺴﺨﺔ ﻗﺪﻳﻤﻲ و ﻧﺴﺨﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ را ﺑﺮاي ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﻣﻮ ‪‬ﺣﺪ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻗﻄﻌﻪﻫﺎي ﻣﻨﺘﺨﺐ را ﺑﻪ ﺗ‪Ç‬ﺮﺗﻴﺒﻲ ﻛ‪Ç‬ﺎﻣ‪ Â‬اﺧ‪Ç‬ﺘﻴﺎري‬
‫‪3ìë‬‬ ‫ﻣﻦ و روﻣﻲ‬

‫آورده اﺳﺖ‪ /‬ﻟﺬا ﻣﻘﺎﻻت ﻫ‪Ç‬ﻨﻮز ﻣ‪Ç‬ﺠﻤﻮﻋﻪاي ﻧ‪Ç‬ﺎﻣ ‪‬ﺘﺼﻞ از داﺳ‪Ç‬ﺘﺎنﻫﺎ‪ ,‬ﺣﻜ‪Ç‬ﺎﻳﺎت و‬
‫ﺗﻌﺪادي ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ اﺷﻜﺎﻻت ﻣﺘﻨﻲ دارﻧﺪ و ﻫ‪Ç‬ﻢ در ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎري ﻣ‪Ç‬ﻮارد‬
‫ﻣﻌﻨﺎي آﻧﻬﺎ روﺷﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ درﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺎت ﺷﻤﺲ ﺑﻪﻃﻮر ﻋ‪Ç‬ﺠﻴﺒﻲ ﻣ‪Ç‬ﺤﺎورهاي اﺳﺖ‪ /‬زﺑ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻣﺤﺎورهاي و ﺷﻮخ ﻃﺒﻌﻲ او درك آﻧ‪Ç‬ﭽﻪ را ﻛ‪Ç‬ﻪ او ﺳ‪Ç‬ﻌﻲ در ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن آن دارد ﻣﺸﻜ‪Ç‬ﻞ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ /‬او دوﺳﺖ دارد ﺑﺎ ﻛﻨﺎﻳﻪ و ﺗﻤﺜﻴﻞ ﺻﺤﺒﺖ ﻛﻨﺪ‪ /‬ﻛﺘﺎب ﻣﻦ و روﻣﻲ را وﻳ‪Ç‬ﻠﻴﺎم‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻛﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﭼﻴﺘﻴﻚ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﻗﻄﻌﻲ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮاي دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﻧﺴﺒﺘ‪ H‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺰرﮔﻲاش ﻋﺎﻣﻠﻲ ﺑﺮاي ﭘﺪﻳﺪار ﺷﺪن ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮد‪ ,‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎري را ﻛﻪ ﭘﺮﻓﺴﻮر آﻧﻪ ﻣﺎري ﺷ‪Ç‬ﻴﻤﻞ ﺑ‪Ç‬ﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻲآورﻳﻢ‪:‬‬
‫>ا@ﻛﻨﻮن ﻛ‪Ç‬ﻪ اﺷ‪Ç‬ﻌﺎر ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﻳﻜ‪Ç‬ﻲ از ﭘ‪Ç‬ﺮﻓﺮوشﺗﺮﻳﻦ اﺷ‪Ç‬ﻌﺎر ﻗ‪Ç‬ﺮن ﺣ‪Ç‬ﺎﺿﺮ در‬
‫آﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﻋﻼﻗﻤﻨﺪي ﺑﻪ داﻧﺴﺘﻦ زﻧ‪Ç‬ﺪﮔﻲ او ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻃ‪Ç‬ﺮز ﭼﺸ‪Ç‬ﻢﮔﻴﺮي‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻤﻠﻲ در ﻫﻤﺔ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺷ‪Ç‬ﻌﺎر او‪ ,‬زﻧ‪Ç‬ﺪﮔﻲﻧﺎﻣﻪاي‬
‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻛﻮﺗﺎه درﺑﺎرة ﻣﻼﻗﺎﺗﺶ ﺑﺎ ﺷﻤﺲ ﺗﺒﺮﻳﺰي ‪ ÇÇ‬ﻋ‪Ç‬ﺎرف ﺳ‪Ç‬ﺮﮔﺮدان و ﻣ‪Ç‬ﺤﺒﻮب‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ‪ Ç‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺟﺪي ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﻘﻪ و ﻛﻼم‪ ,‬ﺑﻪ ﺗﻌﺪادي ﻃﺎﻟﺒﺎن ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﻛﺮد; ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺎ ‪‬ﻟﻤﻲ ‪‬‬
‫ورود ﺷﻤﺲ او را دوﺳﺘﺪار ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ,‬ﺳﻤﺎعو ﺷﻌﺮ ﻧﻤﻮد‪ /‬ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺷﻤﺲ ﻧﺎ@ﮔﻬﺎن‬
‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪ و دﻳﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮﻧﮕﺸﺖ‪ /‬اﻳﻦ آرزوي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﻛ‪Ç‬ﻪ او را ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺷﻌﺮ ﺑﺎﻻ ﺑﺮده ﺑﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد‪ /‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺎم ﺷﻤﺲ را ﺑﺎ ﻗﺪرداﻧﻲ و ﺗﻘﺪﻳﺮ‬
‫دﻧﻴﺎي ﺑﺮﺗﺮي از ‪Ö‬‬
‫از او ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺤﺒﻮب اﻟﻬﻲ‪ ,‬در اﺷﻌﺎرش ﺟ‪Ç‬ﺎوﻳﺪان ﻛ‪Ç‬ﺮد‪ /‬درﺑ‪Ç‬ﺎرة ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ از ﻧ‪Ç‬ﻈﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ ,‬درواﻗﻊ ﺣ‪ Ç‬ﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ وﺟ‪Ç‬ﻮد ﺣ‪Ç‬ﻘﻴﻘﺘﻲ او ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﻣﺸﻜ‪Ç‬ﻮﻛﻴﻢ‪/‬‬
‫ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻪ اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﻼﻗﻪاي دارد‪ ,‬درﺑﺎرة زﻧﺪﮔﻲ ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﻛ‪Ç‬ﻨﺠﻜﺎو اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪3ìì‬‬

‫ﻃ‪Ç‬ﻲ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ روﻣﻲ و ﺗﺬﻛﺮهﻧﻮﻳﺴﺎن‪ ,‬اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎي زﻳﺎدي در ﻣﻮرد او رواج دادهاﻧ‪Ç‬ﺪ‪ /‬‬
‫ﻗﺮنﻫﺎ‪ ,‬ﺷﻤﺲ اﺳﻄﻮرهاي در ادﺑﻴﺎت ﻓ‪Ç‬ﺎرﺳﻲ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺮﻛﻲ و ‪Ô‬اردو ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ /‬اﻣ‪Ç‬ﺮوزه‬
‫ﻣﺤﻘ‪‬ﻘﺎن در ﺑﻴﺎن اﻳﻨﻜﻪ ﺷﻤﺲ ﻛﻪ ﺑﻮد ﻳﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪهاي‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ از‬
‫ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ روﻣﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﻤﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ,‬ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ دﻧﺒﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻦ و روﻣﻲ ﻧﻘﻄﺔ ﻋﻄﻔﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت درﺑﺎرة اﻳﻦ ﭼ‪Ç‬ﻬﺮة اﺳ‪Ç‬ﺮارآﻣ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﺮاي ‪‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در زﺑﺎن اروﭘﺎﻳﻲ‪ ,‬ﮔﺰارﺷﻲ دﺳﺖ ‪‬اول از ﺷ‪Ç‬ﻤﺲ دراﺧ‪Ç‬ﺘﻴﺎر‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻠﻤﺎي ﻏﺮﺑﻲدر ﻣﻮردآن اﻧﺠﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻲﮔﺬارد ﻛﻪ ﺗﺎ@ﻛﻨﻮن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي ‪‬‬
‫وﻗﺘﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎو ﺷﻤﺲ در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲﻧﺸﺴﺘﻨﺪو ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ,‬ﻳﻚ ﻳﺎ‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮي از اﻋﻀﺎي ﺣﻠﻘﻪ‪ ,‬ﻳﺎدداﺷﺖ ﺑﺮﻣﻲداﺷﺘﻨﺪ‪ /‬اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت ﻫﺮﮔﺰ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﻧﻬﺎﻳﻲ آن درآورده ﻧﺸﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ در ﻧﺴﻞﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺣﻔﻆ و ﮔﺎﻫﻲ روﻧﻮﻳﺴﻲ‬
‫ﺷﺪ‪ ,‬و در ﭘﺎﻳﺎن در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮﻧﻲ در اﻃﺮاف ﺗﺮﻛﻴﻪ ﭘﺨﺶ ﺷﺪ‪ /‬ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﺤﻘ‪‬ﻘﻲ اﻳﺮاﻧﻲ‪ ,‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺟﻤﻊآوري و ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎ را ﺗﻜﻤﻴﻞ‬
‫@ﻛﺮد‪ /‬ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ او ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد‪ ,‬ﻣﻘﺎﻻتﺷﻤﺲﺗﺒﺮﻳﺰي ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ /‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﭼﻬﺮهاي‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ او ﺑﺮاي ﻣﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ از ﺷﻜﻮه‬
‫در ﻛﺘﺎبﻣﻦ وروﻣﻲ وﻳﻠﻴﺎم ﭼﻴﺘﻴﻚ دو ﺳﻮم ﻣﻘﺎﻻت را ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه‬
‫و آﻧﻬﺎرا ﺑﻪ@ﮔﻮﻧﻪايﺗﺮﺗﻴﺐ داده ﻛﻪ روﺷﻦﻛﻨﻨﺪة ﻣﻌﺎﻧﻲو ﻣﺘﻦ اﺳﺖ‪ /‬او ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎو‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﻛﻪ ﻛﻤﻚ زﻳ‪Ç‬ﺎدي ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﻨﺪه ﺑ‪Ç‬ﺮاي ﻓ‪Ç‬ﻬﻢ‬
‫ﺗ ‪‬ﻜﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺒﻬﻢﺗﺮﻧﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ,‬ﻧﺘﻴﺠﺔ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺗﻼشﻫﺎ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺧﻮاﻧﺪﻧﻲ از زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻤﺲ ﻣ‪ÇÇ‬ﻲﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﺑ‪ÇÇ‬ﺮاي ‪‬اوﻟﻴ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﺎر در ﻣ‪Ç‬ﻨﺎﺑﻊ ﻏ‪Ç‬ﺮﺑﻲ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺪون واﺳ‪Ç‬ﻄﺔ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي و‬
‫اﺳﻄﻮرهﺳﺎزان‪ ,‬ﺑﻪ ﺷﻤﺲ دﺳﺘﺮﺳﻲ دارﻳﻢ‪ /‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ,‬ﺷﻤﺲ ﺑﺎ ﻇﺎﻫﺮي ﺧﺸ‪Ç‬ﻦ‪,‬‬
‫ﻫﻮﺷﻴ‪Ç‬ﺎر و ﭘﺮﺣﺮف‪ ,‬ﻣﺎﻫﺮ‪ ,‬ﺗﻠﺦ‪ ,‬ﻣﻬﺮﺑ‪Ç‬ﺎن‪ ,‬ﻋﺎﻟﻢ و ﮔﺴﺘ‪Ç‬ﺎخ‪ ,‬و ﺑ‪Ç‬ﺮﺗﺮ از ﻫ‪Ç‬ﻤﺔ اﻳ‪Ç‬ﻨﻬﺎ‪,‬‬
‫‪3ì7‬‬ ‫ﻣﻦ و روﻣﻲ‬

‫ﻣﻈﻬﺮ ﺣﻀﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻛﻠﻴﺸﻪﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ آﺛ‪Ç‬ﺎر ﻓ‪Ç‬ﺮﻋﻲ در‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ زﻧﺪهﺗﺮ و ‪‬‬
‫ﺟﺬابﺗﺮ‬ ‫‪‬‬ ‫اﻳﻦﺑﺎره اﻳﺠﺎد ﻛﺮده ﺑﻮد‪ ,‬از ﺑﻴﻦ ﻣﻲﺑﺮد و دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻴﺴﺮ‬
‫از آﻧﭽ‪Ç‬ﻪ ﺗﺎ@ﻛﻨﻮن ﻣﺎ از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋ‪Ç‬ﻠﻤ‪Ç‬ﺎ و ﺗ‪Ç‬ﺬﻛﺮهﻧﻮﻳﺴﺎن اﻧ‪Ç‬ﺘﻈﺎر داﺷ‪Ç‬ﺘﻴﻢ‪ ,‬‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪</‬‬
 ‫ﻣﻜﺎﺷﻔﺎت رﺿﻮي‬
‫)ﺷﺮحﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮي(‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻻﻫﻮري‬
‫ﺗﺄﻟﻴﻒ‪ :‬‬

‫@ﻛﻮرش ﻣﻨﺼﻮري‬

‫دﺳﺖ ﮔﻴﺮ و ﺟ‪Ç‬ﺮم ﻣ‪Ç‬ﺎ را در ﮔ‪Ç‬ﺬار‪1‬‬ ‫اي ﺧ‪ÇÇ‬ﺪاي ﭘ‪Ç‬ﺎ@ك ﺑ‪Ç‬ﻲاﻧ‪Ç‬ﺒﺎز و ﻳ‪Ç‬ﺎر‬
‫@ﻛﻪ ﺗﻮ را رﺣ‪Ç‬ﻢ آورد آن اي رﻓ‪Ç‬ﻴﻖ‬ ‫ﻳ‪ÇÇ‬ﺎد ده ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ را ﺳ‪ÇÇ‬ﺨﻦﻫﺎي دﻗ‪ÇÇ‬ﻴﻖ‬
‫اﻳ‪ÇÇ‬ﻤﻨﻲ از ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻬﺎﺑﺖ ﻫ‪Ç‬ﻢ ز ﺗ‪Ç‬ﻮ‬ ‫ﻫﻢ دﻋ‪Ç‬ﺎ از ﺗ‪Ç‬ﻮ‪ ,‬اﺟ‪Ç‬ﺎﺑﺖ ﻫ‪Ç‬ﻢ ز ﺗ‪Ç‬ﻮ‬
‫ﻣﺼﻠﺤﻲ ﺗﻮ‪ ,‬اي ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺳ‪Ç‬ﻠﻄﺎن ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ‬ ‫@ﮔﺮ ﺧﻄﺎ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ,‬اﺻﻼﺣﺶ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻛ‪Ç‬ﻦ‬
‫@ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻮي ﺧﻮن ﺑﻮد‪ ,‬ﻧﻴﻠﺶ ﻛﻨﻲ‬ ‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﻴﻤﻴﺎ داري ﻛ‪ÇÇ‬ﻪ ﺗ‪ÇÇ‬ﺒﺪﻳﻠﺶ ﻛ‪Ç‬ﻨﻲ‬
‫واﻳﻦﭼﻨﻴﻦ ا@ﻛﺴﻴﺮﻫﺎ اﺳﺮار ﺗﻮﺳﺖ‪2‬‬ ‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﻨﺎ@ﮔﺮيﻫﺎ ﻛﺎر ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬
‫ﺑﻪراﺳﺘﻲ از زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ ﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬اﻳﻦ اﺛﺮ ﺳﺘﺮگ و ﺟﺎوداﻧﻲ از دم اﻳ‪Ç‬ﺰدي‬
‫اﻟﺮوﻣﻲ ﻋﻈ‪‬ﻢ اﷲ ذ@ﻛﺮه ﺳﺮوده ﺷﺪه و ﺑﻪﺧﺎﻣﺔ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺒﻠﺨﻲ ‪‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬ﻛﻼﻟﺔ ﺧﺎور‪ ,‬ص ‪ ,90‬س ‪/7‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/ì97 Ç ì93‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪370‬‬

‫ﺳﺮه اﻟﻌﺰﻳﺰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﮔﺮدﻳﺪه‪ ,‬ﺗﺎ‬

‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﭼﻠﭙﻲ ﻗ ‪‬ﺪ س اﷲ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫رﺑ ﺎﻧﻲ ﺣﻀﺮت ﺿﻴﺎ¾ اﻟﺤﻖ‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺷﺮوح‪ ,‬ﺣﻮاﺷﻲ‪ ,‬ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﻌﺎﺑﻴﺮ و اﻣ‪Ç‬ﺜﺎل و ﺣﻜ‪Ç‬ﻢ از اﻳ‪Ç‬ﻦ اﺛ‪Ç‬ﺮ ﭘ‪Ç‬ﺮﻣﺎﻳﻪ و‬
‫ﺑﺎﺷﻜﻮه ﺑﻪدﺳﺖ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎن و اﻣﺮوزﻳﺎن ﮔﺰارش ﺷﺪه ﻛﻪ ﺟﺎي ﺑﺴﻲ ﺳﭙﺎس و ﻗﺪرداﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬و اﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻮي ﺷﺮﻳﻒ ﺳﻮاي ﻫﺮ ﻛﺘﺎب دﻳﮕﺮي در‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎ ﻗﺮار دارد‪/‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪاي از ﮔﻮﺷﻪﻫﺎي اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ارﺟﻤﻨﺪ و واﻻ‪ ,‬ﻧﻈﺮو دﻗ‪‬ﺖ ﺷﻮد‪,‬‬
‫ﺑﻲﻛﺮان اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻲ از ﻋﺠﺎﻳﺐ و ﻏﺮاﻳﺐ ﻣﻌﺎﻧﻲ و ﺳﺤﺮﻫﺎي ﺣﻼل ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﮔﺮدد‪/‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻛﻪ از دﻳﺪﮔﺎه ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻛﻼﻣﻲ ﺗﺎ رازﻫﺎي ﻧﺎب ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و ﻧ‪Ç‬ﻴﺎز و ﻧ‪Ç‬ﻴﺎﻳﺶ‪ ,‬و از‬
‫آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﺮت ﻧﻴﻚ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان)ع( و ﺷﻜﻮه و ﺟﻼل ﻣﺮدان اﻫﻞ اﻳﻘﺎن‪ ,‬ﺗﺎ ﺳﺎدﮔﻲ و‬
‫اﺧ‪Ç‬ﺺ ﺟ‪Ç‬ﻤﻴﻊ آﻧ‪Ç‬ﻬﺎ از ﻧ‪Ç‬ﺎﻣﻪ ﻣ‪Ç‬ﺤﺒﻮب‬
‫‪‬‬ ‫اﻫ‪Ç‬ﻢ و‬
‫ﺑﻲﭘﻴﺮاﻳﮕﻲ ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺟﺎن ﺑﺮ ﻛﻒ‪ ,‬و ‪‬‬
‫ﻗﺮآنﻣﺠﻴﺪ ﺳﺨﻦ ﻣﻲرود‪ ,‬ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻪﻗﺪر اﺳﺘﻌﺪاد و ﻓﺮاﺧﻮر ﻟﻴﺎﻗﺖ و وﺳ‪Ç‬ﻊ ﺑﺸ‪Ç‬ﺮي‬
‫ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﻣﻲﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﺎﻃﻨﻴﻪ آن‬
‫‪‬‬ ‫ﻇ‪Ç‬ﺎﻫﺮﻳﻪ آن )ﺷ‪Ç‬ﺮﻳﻌﺖ(; ﺳ‪Ç‬ﺎﻟﻚ از اﺣﻜ‪Ç‬ﺎم‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺴ‪ÇÇ‬ﻠﻤﺎن از ﻗ‪ÇÇ‬ﺎﻟﺐ‬
‫ﺗﻮﺻﻞ آن )ﺣﻘﻴﻘﺖ(; ﻓﻠﺴﻔﻲ از ﻧﮕﺮشﻫﺎي ژرف‬
‫ﺗﻘﺮب و ‪‬‬
‫)ﻃﺮﻳﻘﺖ(; ﻋﺎرف از ‪‬‬
‫و ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن آن; داﻧﺸﻤﻨﺪ از ﻧﻜﺘﻪﻫﺎي دﻗﻴﻖ ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﻲ آن; ﻋ‪Ç‬ﺎﺷﻖ از ﺳ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺮ ﺳ‪Ç‬ﻮز و‬
‫ﺷﻮرﻳﺪﮔﻲو ﭘﺎ@ﻛﺒﺎزيآن; ادﻳﺐو ﺳﺨﻦﺷﻨﺎس ازدﻗﺎﻳﻖ ادﺑﻲوﺻﻨﺎﻋﺎت آن; ﻋﺎﻣﻲ‬
‫از ﻛﻼم ﺳﺎدهو ﺑﻲرﻳﺎي آن‪/‬و اﻳﻦ ﺟﺎي ﺑﺴﻲ ﺷﮕﻔﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﻛﻪ‪ :‬اﻧ‪×‬ﺎ ‪‬ﻧ ‪Ö‬ﺤ ‪Ô‬ﻦ ‪‬ﻧ ﱠﺰﻟ‪Ö‬ﻨ‪‬ﺎ اﻟ ‪‬ﺬ @ﻛ ‪Ö‬ﺮ ‪‬و ‪‬اﻧ‪×‬ﺎ‬
‫ﺧﺪاي ﺗﻮاﻧﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ آورد و ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺒﺎن اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬ﻟ ‪Ô‬ﻪ ‪‬ﻟ ×ﺤ ‪‬ﺎﻓﻈ‪Ô‬ﻮ ‪‬ن‪ 1‬ﻛﻪ ﺑﺰرگ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ روي‪ ,‬درﺑﺎرة اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و ﻣﻘﺎﻻت ﺑﻲﺷﻤﺎر‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﺷﺮوح ﻛﻬﻦ‪:‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻤﺎلاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç 1‬ﺷﺮح ﻧ‪Ç‬ﺎﺗﻤﺎم ﺟﻮاﻫﺮ اﻻﺳﺮار وزواﻫﺮ اﻻﻧﻮار‪ ,‬ﺗﺄﻟﻴ‪Ç‬ﻒ ﺷ‪Ç‬ﻬﻴﺪ‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﺣﺠﺮ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :@9‬ﻣﺎ ﻗﺮآن را ﺧﻮد ﻧﺎزل ﻛﺮدهاﻳﻢ و ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺶ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪/‬‬
‫‪371‬‬ ‫ﻣﻜﺎﺷﻔﺎت رﺿﻮي‬

‫ﺣﺴﻴﻦ ﺑﻦ ﺣﺴﻦ ﺧﻮارزﻣﻲ )ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 83ë‬ق‪ (/‬ﻛﻪ ﺳﻪ دﻓﺘﺮ را ﮔﺰارش ﻛ‪Ç‬ﺮده اﺳﺖ و‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺟﻮاد ﺷﺮﻳﻌﺖ از اﻳﻦ ﺳﻪ دﻓﺘﺮ‪ ,‬ﻳﻚ دﻓﺘﺮ‬
‫ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺑﺰرﮔﻮار ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ آن را ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪/‬‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ‪‬‬
‫‪ Ç 2‬اﺳﺮاراﻟﻐﻴﻮب از ﺧﻮاﺟﻪ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ‪‬اﻳﻮب; اﺑﻴﺎت ﻣﺸﻜﻞ ﭘﻨﺞ دﻓﺘﺮ را ﺷ‪Ç‬ﺮح و‬
‫@ﮔﺰارش ﻛﺮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻧﻈﺎماﻟﺪﻳﻦ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺑﺤﺮاﻟﻌ‪Ç‬ﻠﻮم ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮ‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç 3‬ﺷﺮحﻣﺜﻨﻮي ﻋﺒﺪاﻟﻌﻠﻲ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ‬
‫ﻣﺤﻴﻲاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﺶ دﻓﺘﺮ را ﮔﺰارش ﻛﺮده و اﻓﻜﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺑﺎ ﻋﻘﺎﻳﺪ‬
‫داده ﻛﻪ ﺑﻪﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﺑﺎ ﻣﺬاق ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺎزﮔﺎري ﻧﺪارد‪,‬و ﺑﺪﻳﻦﺳﺒﺐ ﻧﻴﺰ از ﻣﻘﺎﺻﺪ وي‬
‫ﺑﻪ دور اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç ê‬ﺷﺮحﻣﺜﻨﻮي ﺣﻜﻴﻢ ﺷﺮﻳﻒ ﺣﺎج ‪‬ﻣﻼ ﻫﺎدي ﺳﺒﺰواري )ﻣﺘﻮ ‪‬ﻓﻲ ‪ 1290‬ﻫ@‪/‬ق‪(/‬‬
‫@ﻛﻪ ﻣ‪ Æ‬ﻟﻒ‪ ,‬ﻣﺜﻨﻮي را ﺑﺎﻣﺬاق ﺣﻜﻤﺎ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺷﺮوح اﻣﺮوزﻳﻦ‪:‬‬
‫‪ Ç 1‬ﺷﺮحﻣﺜﻨﻮيﺷﺮﻳﻒ ﻣﺮﺣﻮم ﻓﺮوزانﻓﺮ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻲ از دﻓﺘﺮ ‪‬اول ﮔﺰارش‬
‫ﺷﺪه‪/‬‬
‫‪ Ç 2‬ﺷﺮحﻣﺜﻨﻮيﺷﺮﻳﻒ دﻛﺘﺮ ﺟﻌﻔﺮ ﺷﻬﻴﺪي ﻛﻪ ﺑﻪﺳﺒﻚ و ﺳﻴﺎق و دﻧﺒﺎﻟﻪ و ﺑﻘﻴﺔ‬
‫ﺷﺮح ﻓﺮوزانﻓﺮ ﮔﺰارش ﺷﺪه‪/‬‬
‫‪ Ç 3‬ﺷﺮحﻣﺜﻨﻮي اﺳﺘﺎد ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ﺟﻌﻔﺮي‪/‬‬
‫‪ Ç ê‬ﺷﺮحﻣﺜﻨﻮي ﻋ‪Ç‬ﺒﺪاﻟﺒ‪Ç‬ﺎﻗﻲ ﮔ‪Ç‬ﻮﻟﭙﻴﻨﺎرﻟﻲ )ﺗ‪Ç‬ﺼﺤﻴﺢ و ﺗ‪Ç‬ﺮﺟ‪Ç‬ﻤﻪ دﻛ‪Ç‬ﺘﺮ ﺗ‪Ç‬ﻮﻓﻴﻖ‬
‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻲ(‪/‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ اذﻋﺎن داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﺮوح ﻳﺎد ﺷﺪه ‪ ÇÇ‬و آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻳﺎد ﻧﺸﺪه و ﺑ‪Ç‬ﻪ دورة‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﺗﻌ ‪‬ﻠﻖ دارد ‪ ÇÇ‬ﻫﺮﻛﺪام ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎي ﺣﺎل و ﻛﻼم‪ ,‬در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺧﻮد ارزﺷﻤﻨﺪ و‬
‫@ﮔﺮاﻧﻤﺎﻳﻪ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪372‬‬

‫ﺷﺮﺣﻲﻛﻪ ا@ﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻜﺎﺷﻔﺎترﺿﻮي‬

‫ﻣﻮﺳﻮم و ﻳﻜﻲ از ﺷﺮوح ﻛﻬﻦ ﺷﺒﻪﻗﺎرة ﻫﻨﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮﻣﺎﻳﻪ و درﺧﻮر اﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻻﻫﻮري ‪ ÇÇ‬ﻛﻮﺗﺎه و روان ‪ ÇÇ‬ﮔﺰارش ﺷﺪه و اﺑﻴﺎت‬
‫و ﺑﻪدﺳﺖ ﻋﺎﻟﻢ ﻋﺎرف‪ ,‬‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﻫﺮ ﺷﺶ دﻓﺘﺮ ﺑﻪ دﻗ‪‬ﺖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ,‬و اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﻣﻮﻟﻮيﺷﻨﺎﺳﺎن‬
‫و ﻣﺜﻨﻮيﭘﮋوﻫﺎن را ﻛﻠﻴﺪ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺎﻟﻜﺎن ﺣﻖ را ﮔﺸﺎﻳﺶ راه‪/‬‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻲﻋﻨﺎﻳﺎت ﺧ‪ÇÇ‬ﺪا ﻫ‪Ç‬ﻴﭽﻴﻢ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﻴﭻ‬ ‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻟﻴﻚ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺞ‬
‫@ﮔﺮ ﻣﻠﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﺳ‪Ç‬ﻴﺎﻫﺴﺘﺶ ورق‬ ‫ﺧ‪Ç‬ﺎﺻﺎن ﺣ‪Ç‬ﻖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻲﻋﻨﺎﻳﺎت ﺣ‪Ç‬ﻖ و‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﻳ‪Ç‬ﺎد ﻫ‪Ç‬ﻴﭻﻛﺲ ﻧ‪Ç‬ﺒﻮد روا‬ ‫اي ﺧﺪا‪ ,‬اي ﻓﻀﻞ ﺗﻮ ﺣﺎﺟﺖ روا‬
‫ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺲ ﻋﻴﺐ ﻣ‪Ç‬ﺎ ﭘ‪Ç‬ﻮﺷﻴﺪهاي‬ ‫اﻳ‪ÇÇ‬ﻨﻘﺪر ارﺷ‪ÇÇ‬ﺎد ﺗ‪Ç‬ﻮ ﺑ‪Ç‬ﺨﺸﻴﺪهاي‬
‫ﻣ ‪‬ﺘﺼﻞ ﮔﺮدان ﺑﻪ درﻳﺎﻫﺎي ﺧﻮﻳﺶ‬ ‫ﻗﻄﺮة داﻧﺶ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﺨﺸﻴﺪي زﭘ‪Ç‬ﻴﺶ‬
‫ﺧﺎ@ك ﺗ‪Ç‬ﻦ‪1‬‬ ‫وارﻫﺎﻧﺶ از ﻫﻮا و ز‬ ‫ﻗ‪Ç‬ﻄﺮة ﻋ‪Ç‬ﻠﻢ اﺳﺖ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺟ‪Ç‬ﺎن ﻣ‪Ç‬ﻦ‬

‫درﺑﺎرة ﻣ‪Æ‬ﻟ‪‬ﻒ‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻻﻫﻮري رﺣ‪Ç‬ﻤ‪¹‬اﷲ ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﻪ‪ ,‬در ﻗ‪Ç‬ﺮن‬
‫ﺷﺎرح ﺑﺰرﮔﻮار ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي‪ ,‬‬
‫دﻫﻢ ﻫﺠﺮي ﻗﻤﺮي در ﺷﻬﺮ ﻻﻫﻮر ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮد‪ /‬از وي اﻃ‪Ç‬ﻼع و ﮔ‪Ç‬ﺰارش‬
‫دﻗﻴﻘﻲ دردﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ اﻧﺪازه داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮد در آﻏ‪Ç‬ﺎز ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﻌﻨﻮي )ﻣﻜﺎﺷﻔﺎترﺿﻮي( و ﺑﻪﻋﻨﻮان ‪‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ از آن ﺳﺨﻦ ﻣﻲراﻧﺪ ﻛﻪ در ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت دﻳﻮاﻧﻲ و ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ ﻣﻲﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ,‬و ﻧ‪Ç‬ﻴﻚ ﺑ‪Ç‬ﺮﻣﻲآﻳﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ از ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﺎن درﮔ‪Ç‬ﺎه‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ و از ﻋﻠﻤﺎي زﻣﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮده‪ /‬از ﺳﻮﻳﻲ اﻓﺴﻮس و درﻳﻎ ﺧﻮرده ﻛﻪ ﻋﻤﺮ‬
‫ﻋﺰﻳﺰ و ﺷﺮﻳﻒ ﺧﻮد را در اﻳﻦ راه دﻧﻴﻮي و ﻓﺎﻧﻲ ﺻﺮف ﻛﺮده اﺳﺖ‪ /‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮروي‪,‬‬
‫ﭼﻮن ﻓﺮﺻﺖ ﮔﻮﺷﻪﻧﺸﻴﻨﻲ و ﺧﻠﻮت و ﻓﺮاﻏﺖﺧﺎﻃﺮ دﺳﺖ داده‪ ,‬و از ﭘﻴﺶ آرزوي‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1892 Ç 1887‬‬

‫‪373‬‬ ‫ﻣﻜﺎﺷﻔﺎت رﺿﻮي‬

‫ﻫ‪Ç‬ﻤﻨﺸﻴﻨﻲ و ﻫ‪Ç‬ﻤﺪﻣﻲ ﺑ‪Ç‬ﺎ اﻳ‪Ç‬ﻦ دﻟﺮﺑ‪Ç‬ﺎي ﺳ‪Ç‬ﺮاﺳ‪Ç‬ﺮ ﻧ‪Ç‬ﺎز )ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي( را در ﺳ‪Ç‬ﺮ‬
‫‪Ö‬ﻬﻤﻢ‪ 1‬ﻛﻤﺮﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﻋﺸﻘﻲ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺐ ‪‬ﻣﻌﺎ ‪‬ﻟ ‪‬ﻲ اﻟ ‪‬‬ ‫ﻫﻤﺖ را ﺑﻪﻣﻘﺘﻀﺎي‪ :‬ا ﱠن ‪‬‬
‫اﷲ ‪Ô‬ﻳ ‪‬ﺤ ‪‬‬ ‫ﻣﻲﭘﺮوراﻧﺪه‪ ,‬‬
‫ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت و رﻓﻊ ﻧﻜﺎت و دﻗﺎﻳﻖ اﺑﻴﺎت ﺷﺶ دﻓﺘﺮﻣﺜﻨﻮيﻣﻌﻨﻮي‬ ‫ﺗﺎم ﺑﻪ ‪‬‬
‫و ﺷﻮري ‪‬‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ /‬و از آنروي ﻛﻪ در اﻳﻦ راه ﺳﺨﺖ ﭘﺮﭘﻴﭻ و ﺧﻢ و ﺗﻮانﻓﺮﺳﺎ ﻣﻮ ‪‬ﻓﻖ و‬
‫ﺛﺎﻣﻦاﻻ‪Ä‬ﻤﻪ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻋﻠﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣ‪Æ‬ﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬دﺳﺖ ارادت ﺑﻪ ﺟﺎن زﻻل و داﻣﻦ ﭘﺎ@ك‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻮﺳﻲاﻟﺮﺿﺎ)ع( داده اﺳﺖ‪ /‬ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪> :‬ﺷﺮحﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻟﻮي را ﺑﻪ ‪‬‬
‫ﺗﺒﺮ ك و‬
‫@‬

‫‪‬‬ ‫ﺑﻦ‬
‫ﺗﻴﻤﻦ ﺣﻀﺮت اﻣﺎم رﺿﺎ)ع( ﺑﻪ ﻣﻜﺎﺷﻔﺎترﺿﻮي ﻣﻮﺳﻮم ﮔﺮداﻧﻴﺪم<‪/‬‬
‫‪‬‬
‫درﺑﺎرة ﺧﺎﻧﻮادة وي اﻃ‪‬ﻼع ﭼﻨﺪاﻧﻲ در دﺳﺘﺮس ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ در دﻓ‪Ç‬ﺘﺮ ﺳ‪Ç‬ﻮم در‬
‫ﺣﻜﺎﻳﺖ زﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻧﻤﻲزﻳﺴﺖ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫>زﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻧﻤﻲزﻳﺴﺖ; ﻗﻀﺎ را ﺷﺮح ﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺎم رﺳﻴﺪ‬
‫@ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺮﮔﺸﺘﺔ ﺑﺎدﻳﺔ ﺣﻴﺮت را ﭘﺴﺮي ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﻏﻴﺮ از او ﻓﺮزﻧﺪ دﻳﮕﺮ ﻧﺒﻮد ‪ÇÇ‬‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ و ﻫ‪Ç‬ﻮش‬
‫درﮔﺬﺷﺖ‪ /‬و از ارﺗﺤﺎل او ﺣﺎل آن ﭼﻨﺎن ‪‬‬
‫آواره‪ ,‬ﺟﺎﻣﻪ ﺻﺒﺮ ]و[ ﺷﻜﻴﺐ ﭘﺎره ﺷﺪ‪<////‬‬
‫از اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﺎ ﻏﻤﻲ ﺟﺎﻧﻜﺎه و اﻧﺪوﻫﻲ ﺑﻲﻛﺮان ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺷﺎرح روي آورده‪ ,‬اﺑﻴﺎت ﺑﺎ ﺑﻲﺣﻮﺻﻠﮕﻲ و ﻛﻢدﻗ‪‬ﺘﻲ‪ ,‬ﺷﺮح ﺷﺪه ﻛﻪ دﻗﻴﻘ‪ H‬و ﻛ‪Ç‬ﺎﻣ‪Â‬‬
‫آﺷﻜﺎر اﺳﺖ‪/‬‬

‫ﺳﺒﻚ و ﺳﻴﺎق ﻣ‪Æ‬ﻟ‪‬ﻒ‬

‫ﻣ‪Æ‬ﻟ‪‬ﻒ داﻧﺎ و آ@ﮔﺎه‪ ,‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻻﻫﻮري‪ ,‬ﺑﺮاي ﺷﺮح و ﮔﺰارش اﺑﻴﺎت ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي‬
‫ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده ﻛﻪ ﭼﻜﻴﺪه و ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﭼﻨﺪ وﺟﻪ را ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻮردﺗﻮﺟﻪ و ﻋ‪Ç‬ﻨﺎﻳﺖ ﻗ‪Ç‬ﺮار‬
‫‪‬‬ ‫اﻟﻒ‪ Ç‬ﺷﺎرح‪ ,‬اوﻟﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪاي را ﻛﻪ در ﺷﺮح اﺑﻴﺎت‬

‫‪ /1‬ﺧﺪاوﻧﺪ ‪‬ﻫﻤﺖﻫﺎي ﻋﺎﻟﻲ و ﺑﻠﻨﺪ را دوﺳﺖ ﻣﻲدارد‪/‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪37ê‬‬

‫داده‪ ,‬آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﺎﻫﺎ ﭘﻴﺶ از ﺷﺮح‪ ,‬ﻧﻘﺪي ﻛﻮﺗﺎه از داﺳﺘﺎن ﻣ‪Ç‬ﻮردﻧﻈﺮ‬
‫ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻘﺼﺪ و ﻫﺪف ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ /‬ﻧ‪Ç‬ﻤﻮﻧﻪاي آورده‬
‫ﺷﺪ‪:‬‬
‫>"ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻧﻬﺎدن ﺷﻴﺮ‪ ,‬ﺟﻬﺪ را ﺑﺮ ﺗ‪Ç‬ﻮ ‪‬ﻛﻞ و ﺗﺴ‪Ç‬ﻠﻴﻢ" ﺟ‪Ç‬ﻬﺪ و ﺗ‪Ç‬ﻮ ‪‬ﻛﻞ ﭼ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻓﺘﺎده‪ /‬ﺟﻬﺪ و ﻛﺴﺐ ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ ﺑﻪﺟﺎﻧﺐ ﺷﻴﺮ ﺗﺎ ﻣﺸﻌﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑ‪Ç‬ﺮ‬
‫ﻗﻮت‪ ,‬در راه دﻳ‪Ç‬ﻦ ﻛ‪Ç‬ﻤﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﺪﻋﺎ ﻛﻪ ﺷﻴﺮﻣﺮدان از راه ﻛﻤﺎل ﻗﺪرت و ‪‬‬ ‫اﻳﻦ ‪‬‬
‫اﺟﺘﻬﺎد ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ; و ﺗﻮ ‪‬ﻛﻞ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﺨﺠﻴﺮان آﻧﻜﻪ‪ ,‬اﻣﺮ و ﺿﻌﻒ را در اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫@ﻛﺎر ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪ /‬ﮔﻮﻳﺎ ﺗﻨﺒﻴﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ آﻧﻜﻪ در ﻛﺎر ﻣﺠﺎﻫﺪه‪ ,‬ﺷﻴﺮ ﺑﻴﺸﻪ ﺑﺎش ﻧ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺷﻐﺎل اﻧﺪﻳﺸﻪ<‪/‬‬
‫ﭘﺲ از آن‪ ,‬ﺑﻪ ﻓﺮاﺧﻮر ذوق و ﺷﻮق ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻧﺎ اﺑﻴﺎت را ﺷﺮح ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ و‬
‫ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨﻮان ‪ ÇÇ‬ﭼﻮن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺎرﺣﺎن ‪ ÇÇ‬اﻓﻜﺎر و ﻋﻘﺎﻳﺪ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﻲ را دﺧﻴﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪/‬‬
‫ب‪ Ç‬ﮔﺎه ﺷﺎرح‪ ,‬‬
‫ﻛﻞ ﻳﻚ ﺑﻴﺖ را ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺎﻧﺔ " ﻗﻮﻟﻪ" )ﺳﺨﻦ اوﺳﺖ( ﻧﺸﺎﻧﻤﻨﺪ ﺷﺪه‪,‬‬
‫آورده و ﺑﻪ ﻳﻜﺎﻳﻚ ﻧﻜﺎت و دﻗﺎﻳﻖ آن از ﺟﻬﺖ ﻗﺮآن و ﺣﺪﻳﺚ‪ ,‬ﻟﻐﺖ‪ ,‬اﺻﻄﻼح‪,‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺎرﻳﺦ و‪ ///‬ﭘ‪Ç‬ﺮداﺧ‪Ç‬ﺘﻪ و ﭘﺲ از آن‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ را روان و ﻳﻜ‪Ç‬ﺪﺳﺖ و ﭘ‪Ç‬ﻴﺶﺗﺮ اوﻗ‪Ç‬ﺎت‬
‫درﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﺠﺎز ﺷﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫ﺗﺎ ﭼ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ ذات آن روحاﻻﻣ‪Ç‬ﻴﻦ?‪1‬‬ ‫ﻧﺎم اﺣﻤﺪ ﭼﻮن ﺣﺼﺎري ﺷﺪ ﺣ‪Ç‬ﺼﻴﻦ‬
‫ﻣﺪﺑﺮ ﺑﺪن ﻳﺎ ﭼﻴﺰي ﻛ‪Ç‬ﻪ در ﺣﻜ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﺪن ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫"روح" ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺟﻮﻫﺮ ‪‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺮآن را ﺣﻖﺗﻌﺎﻟﻲ‪ ,‬روح ﺧﻮاﻧﺪ‪ ,‬وﺟﻬﺶ اﻳﻨﻜﻪ ﺗ‪Ç‬ﺪﺑﻴﺮ ا ‪‬ﻣﺖ ﺑ‪Ç‬ﺪان ﺣ‪Ç‬ﺎﺻﻞ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺪﺑﺮ‪ /‬و ﺗ‪Ç‬ﺪﺑﻴﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ /‬ﭘﺲ ﻣﺠﻤﻮع ا ‪‬ﻣﺖ ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﻪ ﺑﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬و ﻗ‪Ç‬ﺮآن ﺑ‪Ç‬ﻪﻣﺜﺎﺑﻪ روح ‪‬‬
‫ﺟﻮﻫﺮ روح‪ ,‬ﭼﻮن ﻣﻘﺎرن ﺧﻄﺎ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ آن ﺧﻄﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ÇÇ‬ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ,‬در ﻛﺎرﺧﺎﻧﺔ‬
‫اﻟﻬﻲ ﺑﻪ "روحاﻻﻣﻴﻦ" ﻣﻮﺳﻮم ﻣﻲﮔﺮدد‪ /‬و ا@ﮔﺮ ﺗﺪﺑﻴﺮ آن ﺟﻮﻫﺮ ﺑﻪ اﻣﻮري ﻛﻪ ﻣﺎﻓﻮق‬
‫ﻗﺪرت ﺑﺸﺮي اﺳﺖ ﺗﻌ ‪‬ﻠﻖ ﺷﻮد‪" ,‬روحاﷲ" و "روحاﻟﻘﺪس" اﺳﻢ ﻳﺎﺑﺪ‪ /‬و ﺷﺨﺺ ﻛﺎﻣﻞ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/7ê3‬‬

‫‪37ë‬‬ ‫ﻣﻜﺎﺷﻔﺎت رﺿﻮي‬

‫@ﻛﻪ ﺗﺪﺑﻴﺮ او در ﻋﺎﻟﻢ اﺷﺨﺎص ﺑﺮ اﻳﻦ وﺟﻮه ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺪن ﻋﻨﺼﺮي ﻣﻠﻘ‪‬ﺐ ﺷﻮد‬
‫ﺑﻪ روحاﷲ و روحاﻟﻘﺪس و روحاﻻﻣﻴﻦ; ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ /‬از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي‪,‬‬
‫ﺣ‪ÇÇ‬ﻀﺮت رﺳ‪ÇÇ‬ﺎﻟﺖﭘﻨﺎه را ‪ ÇÇ‬ﺻ‪ Ç‬ﻠﻲ اﷲ ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﻪ و آﻟﻪ و ﺳ‪ Ç‬ﻠﻢ ‪ ÇÇ‬روحاﻻﻣ‪Ç‬ﻴﻦ ﮔ‪Ç‬ﻔﺖ و‬
‫ﺟ‪ÇÇ‬ﺒﺮ‪Ä‬ﻴﻞ)ع( ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﺑ‪Ç‬ﻪﻫﻤﻴﻦ اﻋ‪Ç‬ﺘﺒﺎر روحاﻟﻘ‪Ç‬ﺪس و روحاﻻﻣ‪Ç‬ﻴﻦ اﺳﺖ و ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت‬
‫ﻋﻴﺴﻲ)ع( ﻫﻢ‪ ,‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ<‪ /‬ﻳﺎ‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫اﺳﺖ‪1‬‬ ‫ﺗﻮ ﻣﮕ‪Ç‬ﻮ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻻﻳ‪Ç‬ﻖ آن دﻳ‪Ç‬ﺪن‬ ‫دل ﻛﻪ او ﺑﺴﺘﺔ ﻏ‪Ç‬ﻢ و ﺧ‪Ç‬ﻨﺪﻳﺪن اﺳﺖ‬
‫از ﻏﻢ و ﺧﻨﺪه‪ ,‬ﻗﺒﺾ و ﺑﺴﻂ ﻣﺮاد اﺳﺖ<‪/‬‬
‫اﺷﺎرات ﻗﺮآﻧﻲ‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫اﻓﻜﻦ ﻧﺨﺴﺖ‪2‬‬ ‫@ﮔﺮ ﻫﻤﻲﺧﻮاﻫﻲ ﻋﺼﺎ‬ ‫زآﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪش ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎن آن ﺗﻮﺳﺖ‬
‫ﻮﺳﻲ ‪‬ا ‪‬ﻣ×ﺎ ا‪Ö ‬ن ‪Ô‬ﺗ ‪Ö‬ﻠ ‪‬ﻘ ‪‬ﻲ ‪‬و ‪‬ا ‪‬ﻣ×ﺎ ]ا‪Ö ‬ن[ ‪‬ﻧﻜ‪Ô‬ﻮ ‪‬ن ‪‬ﻧ ‪Ö‬ﺤ ‪Ô‬ﻦ اﻟ ‪ÖÔ‬ﻤﻠ ‪Öâ‬ﻘﻴ ‪‬ﻦ‪ ] 3‬اﺳﺖ[<‪/‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮن آﻳﺔ‪ :‬ﻗﺎﻟ‪Ô‬ﻮا ﻳﺎ ‪Ô‬ﻣ ×‬
‫اﺷﺎرت ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺚ‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫ﻧ‪Ç‬ﺪاد‪4‬‬ ‫@ﻛ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﻪ درﻳ‪Ç‬ﺎﻫﺎ و ﮔ‪Ç‬ﺮدونﻫﺎ‬ ‫ﻗ‪ÇÇÇÇ‬ﻄﺮة دل را ﻳﻜ‪ÇÇÇ‬ﻲ ﮔ‪ÇÇ‬ﻮﻫﺮ ﻓ‪ÇÇ‬ﺘﺎد‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اوﺳﺖ ﻣﺮﻋﻠﻢ ﻣﻌﺮﻓﺖ را ﻛﻪ ﺣﺪﻳﺚ‪ :‬ﻻ ‪‬ﻳ ‪‬ﺴ ‪Ô‬ﻌ ‪â‬‬
‫ﻨﻲ ا ‪Ö‬ر ﺿﻲ ‪‬و ﻻ ‪‬ﺳﻤﺎ‪Ä‬ﻲ‬ ‫@ﮔﻮﻫﺮ‪ ,‬ﻛﻨﺎﻳﻪ از ‪‬‬
‫وﻟﻜﻦ ‪‬ﻳ ‪‬ﺴ ‪Ô‬ﻌ ‪â‬ﻨﻲ ‪‬ﻗﻠ ‪ÖÔ‬ﺐ ‪‬ﻋ ‪Ö‬ﺒ ‪‬ﺪ ي اﻟ ‪ÖÔ‬ﻤ ‪ ÆÖ‬ﻣ ‪‬ﻦ‪ ,5‬از آن ﺧﺒﺮ ﻣﻲدﻫﺪ<‪/‬‬
‫ج‪ Ç‬ﮔﺎه ﺷﺎرح ﻳﻚ ﻣﺼﺮاع را آورده و ﺑﺎ ﻧﺸ‪Ç‬ﺎﻧﻪ "اﻟﺦ" ‪‬‬
‫ﻛ‪Ç‬ﻞ ﺑ‪Ç‬ﻴﺖ را اراده ﻛ‪Ç‬ﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫داﺷﺘﻦ[‪6‬‬ ‫] ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺧﻮار و ﺧﺎ@ﻛﻲ‬ ‫ﭼ‪ÇÇ‬ﻴﺴﺖ ﺗ‪ÇÇ‬ﻌﻈﻴﻢ ﺧ‪ÇÇ‬ﺪا اﻓ‪ÇÇ‬ﺮاﺷ‪Ç‬ﺘﻦ?‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻌﻈﻴﻢ و ﺑﺰرﮔﻲ ﺧﺪا ﺑﺠﺎ آوردن‪ ,‬ﺧﻮد را ﺧﻮار داﺷﺘﻦ اﺳﺖ<‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1800‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1ì2ì‬‬

‫‪ /3‬ﺳﻮرة اﻋﺮاف‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :11ë‬ﮔﻔﺘﻨﺪ اي ﻣﻮﺳﻲ‪ ,‬آﻳﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺗﻮ ﻣﻲاﻓﻜﻨﻲ‪ ,‬ﻳﺎ ﻣﺎ ﺑﻴﻔﻜﻨﻴﻢ?‬

‫‪ /ê‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/1022‬‬

‫‪ /ë‬زﻣﻴﻦ و آﺳﻤﺎﻧﻢ ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﻣﺮا ﻧﺪارد و ﺗﻨﻬﺎ دل ﺑﻨﺪة ﻣ‪Æ‬ﻣﻦ ﻣﻦ‪ ,‬ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ﻣﺮا دارد‪/‬‬

‫‪ /ì‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3021‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪37ì‬‬

‫@ﮔﺎه ﻳﻚ ﻣﺼﺮاع آﻣﺪه و ﻫﻤﻴﻦ اراده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬

‫ﭘﻴﺶ ﭼﻮن ﻣﻦ ﺷﻴﺮ ﺑ‪Ç‬ﻲﻣﺜﻞ و ﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺪ?‪1‬‬ ‫] @ﮔﺮگ‪,‬ﺧﻮدﭼﻪﺳﮓﺑﻮدﻛﻪﺧﻮﻳﺶدﻳﺪ[‬
‫‪‬‬
‫ﻧﺪﻳﺪ‪ ,‬ﺑﻪﻣﻌﻨﻲ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﺑﻲﻧﺪﻳﺪ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ<‪ > /‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺪﺧﺠﻞ‪2‬‬ ‫ﮔ‪ÇÇ‬ﻤﺎن‬ ‫ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﺶ ﺳ‪ÇÇ‬ﺒﺤﺎن ﭘﺲ ﻧﮕ‪ÇÇ‬ﻬﺪارﻳ‪Ç‬ﺪ دل ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ ﻧﮕ‪ÇÇÇ‬ﺮدﻳﺪ از‬
‫‪‬‬
‫از ﺳﺒﺤﺎن ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺗﻨﺰﻳﻪ‪ ,‬ذات ﺣﻖ ﺧﻮاﺳﺘﻪ; از ﻗﺒﻴﻞ اﻃ‪Ç‬ﻼق ﻣ‪Ç‬ﺼﺪر و اراده اﺳ‪Ç‬ﻢ‬
‫ﻣﻨﺰه<‪/‬‬
‫ﻣﻘﺪس و ‪‬‬
‫ﻣﻔﻌﻮل‪ /‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ,‬ذات ‪‬‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﻣﺒﺬول داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدآور ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺎرح ﺑﺰرﮔﻮار در ﺑﺮﺧﻲ اﺑﻴﺎت دﻗ‪‬ﺖ ‪‬‬
‫@ﻛﻪ در دﻳﮕﺮ ﺷﺎرﺣﺎن ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺮاغ ﮔﺮﻓﺖ; ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﺑ‪Ç‬ﻴﺘﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ اﻧﺸ‪Ç‬ﺎاﷲ‬
‫ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ,‬ﺑﻪ ﭼﻨﺪ وﺟﻪ‪ ,‬ﺑﻴﺖ را ﺷﺮح ﻛﺮده‪ ,‬ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از وﺟﻮه آن ﻛﺎﻣ‪ Â‬ﻧﺎدر‬
‫اﺳﺖ‪ ,‬و از ﻫﻮش ﺳﺮﺷﺎر وي ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫واﻧﻜﻪ ﺑﻲروزﻳﺴﺖ‪ ,‬روزش دﻳﺮ ﺷ‪Ç‬ﺪ‪3‬‬ ‫ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﺰ ﻣ‪Ç‬ﺎﻫﻲ ز آﺑﺶ ﺳ‪Ç‬ﻴﺮ ﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣﺮﺟﻊ ﺿﻤﻴﺮ ﺷﻴﻦ ﻟﻔﻆ ﭘﺎ@ك اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮاد از آن‪ ,‬ﻋﺸﻖ ﻳﺎ ﻏﻢ ﻋﺸﻖ اﺳﺖ‪ /‬و اﻳﻦ ﺳﻪ‬
‫ﺑﻴﺖ ﺑﻪﺣﺴﺐ رﺑﻂ‪ ,‬ﺑﺎ ﻫﻢ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎن آﻣﺪه و ﺻﻔﺖ ﻫﻤﺎن ﭘﺎ@ك‪ ,‬ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻨﺪ‪ /‬و‬
‫اﺷﺎره ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﺸﻖ ﺑﺤﺮي اﺳﺖ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن‪ ,‬ﻫﺮ ﻋﺎﺷﻘﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻫﻲ اﻳﻦ درﻳﺎﺳﺖ‪,‬‬
‫ﻟﺐ ﺗﺸﻨﻪ ﺑﺰﻳﺪ و ﻟﺐ ﺗﺸﻨﻪ ﺑﻤﻴﺮد و روزش دﻳﺮ ﺷﺪ; ﻳﻌﻨﻲ‪ ,‬ﺑﻪ ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﮔﺬﺷﺖ‪ /‬ﺑﻨﺎ‬
‫ﺑﺮ ﻗﺎﻋﺪة ﻣﺸﻬﻮر ﻛﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺎدي زود ﺑﮕﺬرد و ‪‬اﻳﺎم ﻏﻢ دﻳﺮ ﺑﻪ ﺳ‪Ç‬ﺮآﻳ‪Ç‬ﺪ‪ /‬و‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﺑﻴﺖ ﻗﺴﻢ دﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬و ﻣﺎﻫﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در آب اﺳﺖ‪ ,‬و از درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ آب در ﺣﺠﺎب‪ /‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻟﻮي در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻲزﻧﺪ ﺑﺮ ﮔﻮش و ﭼﺸﻤﺶ آب‪ ,‬ﺟﻮ‬ ‫آب ﺟ‪ÇÇ‬ﻮ‬
‫آب ﺟ‪ÇÇ‬ﻮ و ‪Ö‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﺎﻫﻲ اﻧ‪ÇÇ‬ﺪر ‪‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﺎﻫﻲ ﻛﻨﺎﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ از ﺷﺨﺺ ﻏﺎﻓﻞ ﻛﻪ از ﻗﺮب ﺣ‪Ç‬ﻖ ﺑ‪Ç‬ﻲﺧﺒﺮ اﺳﺖ‪ /‬و ﺣ‪Ç‬ﺎﺻﻞ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/30ì0‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/31ë7‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) 17‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪377‬‬ ‫ﻣﻜﺎﺷﻔﺎت رﺿﻮي‬

‫ﻣﻌﻨﻲ آﻧﻜﻪ‪ ,‬ﻏﻴﺮﻏﺎﻓﻞ‪ ,‬ﻫ‪Ç‬ﺮﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﻗﺪر آ@ﮔ‪Ç‬ﺎﻫﻲ داﺷﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻛ‪Ç‬ﺎم دل رﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‪ /‬و آﻧﻜ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﻣﺮوت ﺑﺎﻧﻔﺲ‬
‫ﺑﻲﻣﺮوت را ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪ ÇÇ‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﻛﺎﻣﻠﻲ ﻛﻪ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻲروزي اﺳﺖ ‪" ÇÇ‬ﺑﻲرو"‪,‬‬
‫ﻧﻜﺮد‪ ,‬ﻣﺤﻜﻮم او ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪ ,‬ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻛﺮد‪ ,‬روزش دﻳﺮ ﭘﺎﻳﻴﺪ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﻋ‪Ç‬ﻤﺮ‬
‫ﺑﺎﻗﻲ و ﺣﻴﺎت ﺟﺎوﻳﺪ ﻳﺎﻓﺖ<‪/‬‬
‫در ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎدآور ﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﺎرح ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧﻜﺎت و دﻗ‪Ç‬ﺎﻳﻖ اﺑ‪Ç‬ﻴﺎت‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻈﺮي‬
‫ﺻﺎ‪Ä‬ﺐ و ﻣﻮﺷﻜﺎﻓﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ; ﭼﻪ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻴﺘﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ آﻳ‪Ç‬ﻪاي‬
‫ﺷﺮﻳﻒ اﺷﺎرت دارد )اﻗﺘﺒﺎس‪ ,‬ﺣﻞ‪ ,‬درج( ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺪﻳﺜﻲ )ﻗﺪﺳﻲ‪ ,‬ﻧﺒﻮي(‪ ,‬ﭼﻪ آﻧ‪Ç‬ﺠﺎ‬
‫@ﻛﻪ اﺻﻄﻼﺣﻲ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻄﺮح ﺷﺪهو وي آن را ﺑﻪ ﻇﺮاﻓﺖ ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪,‬‬
‫ﻫﻤﻪو ﻫﻤﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻢ داده ﺗﺎ ﺷﺮﺣﻲ ﺟﺎﻧﺪارو ﭘﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﺔ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻘﺶ‬
‫ﺷﻮد‪ /‬ﺧﺪايﺗﻌﺎﻟﻲ وي را ﻣﺸﻤﻮل رﺣﻤﺖ واﺳﻌﺔ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار دﻫﺎد‪/‬‬
‫ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﺎﻟﻢ و ﻋ‪ÇÇÇ‬ﺎدل ﺑ‪ÇÇ‬ﻮد در ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻣﻪﻫﺎ‬ ‫وﺻﻒ و ﺻﻮرت ﻧﻴﺴﺖ اﻧﺪر ﺧﺎﻣﻪﻫﺎ‬
‫@ﻛﺶ ﻧﻴﺎﺑﻲ در ﻣﻜ‪Ç‬ﺎن و ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ و ﭘﺲ‬ ‫ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ و ﻋ‪Ç‬ﺎدل ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﺑﺲ‬
‫ﺟ‪Ç‬ﺎن‪1‬‬ ‫ﻣﻲﻧﮕﻨﺠﺪ در ﻓﻠﻚ ﺧ‪Ç‬ﻮرﺷﻴﺪ‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻲزﻧﺪ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﺗ‪ÇÇ‬ﻦ ز ﺳ‪Ç‬ﻮي ﻻﻣﻜ‪Ç‬ﺎن‬

‫درﺑﺎرة ﻧﺴﺨﺔ ﺧﻄ‪‬ﻲ و ﭼﺎﭘﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺼﺤﻴﺢو ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﻜﺎﺷﻔﺎترﺿﻮي‪ ,‬در آﻏﺎز از ﻧﺴﺨﺔ ﺧﻄ‪‬ﻲ از ﭘﺎ@ﻛﺴﺘﺎن‪,‬‬
‫‪ ÇÇ‬ﻣﺤﻔﻮظ در ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﮔﻨﺞﺑﺨﺶ ‪ ÇÇ‬اﺳ‪Ç‬ﺘﻔﺎده ﺷ‪Ç‬ﺪه‪ ,‬و از آن ﺟ‪Ç‬ﺎﻳﻲﻛﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻧﺴ‪Ç‬ﺨﻪ‪,‬‬
‫ﻣﺸﻮش‪ ,‬آﺷﻔﺘﻪ و ﻧﻴﺰ ﭘ‪Ç‬ﺮ از ﻏ‪Ç‬ﻠﻂ ﺑ‪Ç‬ﻮد‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﺼ ‪‬ﺤﺢ را ﺑ‪Ç‬ﺮ آن داﺷﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺑﻲاﻧﺪازه ‪‬‬
‫ﻧﺴﺨﻪاي دﻳﮕﺮ رﺟﻮع ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺤﻤﺪاﷲ ﻧﺴ‪Ç‬ﺨﻪاي ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر ﺧ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﺎ‪ ,‬درﺳﺖ و ﺷ‪Ç‬ﻔ‪ ‬ﺎف‬
‫ﻣﺠﺪد‪ G‬آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺑﻲﻛﻢ و ﻛﺎﺳﺖ‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ و ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎر ﺗﻨﺴﻴﺦ و ﺗﺼﺤﻴﺢ ‪‬‬
‫و اﻓﺘﺎدﮔﻲ ﻧﺴﺨﻪ ﺑﻪﭘﺎﻳﺎن رﺳﻴﺪ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1031 Ç 1029‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪378‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﻻﻫﻮري‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ‪ ÇÇ‬اﺛﻨﺎﻋﺸﺮﻳﻪ ‪ ÇÇ‬و ‪‬‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ‪‬‬
‫ﺗﺸ‪Ç‬ﻴﻊ ﺻ‪Ç‬ﺮاﺣ‪Ç‬ﺘ‪ H‬ﻋ‪Ç‬ﻨﻮان ﻧﺸ‪Ç‬ﺪه‪ ,‬ا ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺎ از ﺧ‪Ç‬ﻼل اﺛ‪Ç‬ﺮ او‬
‫اﻋﺘﻘﺎد ﺷﺎرح ﺑﻪﻣﺬﻫﺐ ‪‬‬
‫ﭘﻴﺪاﺳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺘﻴﻤﻦ و‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ,‬ﺷﺎرح ﺑﻪ ﻛﺴﻲ دﺳﺖ ارادت و ارﺷﺎد ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ و وي را ‪‬‬
‫‪ Ç 1‬در ‪‬‬
‫ﻣﺘﺒﺮ ك ﻣﻲداﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺟﺰ اﻣﺎم ﻫﺸﺘﻢ ﺷﻴﻌﻴﺎن‪ ,‬ﺣﻀﺮت اﻣ‪Ç‬ﺎم رﺿ‪Ç‬ﺎ)ع(‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫@‬

‫دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪﻧﺎم ﻧﺎﻣﻲ آن ﺣﻀﺮت‪ ,‬ﺷﺮح ﺧﻮد را ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻣﻜ‪Ç‬ﺎﺷﻔﺎترﺿ‪Ç‬ﻮي‬

‫ﻣﻲﮔﺮداﻧﺪ‪/‬‬
‫وﺻﻴﺖﻛﺮدن رﺳﻮل‪ ,‬ﺻ ‪‬ﻠﻲاﷲ ﻋﻠﻴﻪ و آﻟﻪ و ﺳ‪Ç‬ﻠ‪‬ﻢ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﺮﻋﻠﻲ را ‪ÇÇ‬‬
‫‪ Ç 2‬در داﺳﺘﺎن ‪‬‬
‫@ﻛﺮ ماﷲ وﺟﻬﻪ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﭼﻮن ﻫﺮﻛﺴﻲ‪ ///‬اﻟﺦ‪ ,‬آﻧﮕﺎه اﻳﻦ ﺑﻴﺖ را ﻣﻲآورد‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫ﭘ‪ÇÇ‬ﺮدﻟﻲ<‪1‬‬ ‫ﺷ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺮ ﺣ‪ÇÇ‬ﻘ‪‬ﻲ‪ ,‬ﭘ‪ÇÇ‬ﻬﻠﻮان‬ ‫@ﮔ‪ÇÇ‬ﻔﺖ ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻐﻤﺒﺮ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ را ﻛ‪Ç‬ﺎي ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ‬
‫ﺷﺎرح ﺷﺮح و ﻗﻮل ﺧﻮارزﻣﻲ را درﺑﺎرة ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ)ع( ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد و ﺑﻪﺟﺎي‬
‫ﻣﺘﻤﺴﻚ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪> :‬ﺧﻮاﺟﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻮارزﻣﻲ آﻧﭽﻪ در‬
‫ﻗﻮل و رأي ﺧﻮد‪ ,‬آن را ‪‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﻘﺎم ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﺣﺎﺻﻠﺶ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬اﻣ‪Ç‬ﻴﺮاﻟﻤ‪ÆÇ‬ﻣﻨﻴﻦ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ)ع( اﻋ‪Ç‬ﻠﻢ ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ و‬
‫وﺻﻴﺖ ﻛﺮد و ﺧﺒﺮ داد از آﻧﭽﻪ‬
‫ﻣﻘﺘﺪاي اوﻟﻴﺎ و ﺑﻨﻲآدم اﺳﺖ‪ /‬رﺳﻮلﺧﺪا)ص( او را ‪‬‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻨﺪ‪ ,‬و ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻧﺒﻮت ﺑﺮ او وارد ﺷﻮد از ﻣﺼﺎﻳﺐ; ﺗﺎ ‪‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ‪‬‬
‫ﻣﺼﺎﺑﺮت اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ,‬و ﺷﺠﺎﻋﺖ و دﻟﻴﺮي را ﻛﺎر ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪ ,‬و در ﺳﺎﻳﺔ ﻧﺨﻞ اﻣﻴﺪ ‪ÇÇ‬‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ رﺳﻮلاﷲ)ص( ﺑﺎﺷﺪ ‪ ÇÇ‬درآﻳﺪ و ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻘﻞ و ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﺎﺷﺪ; زﻳﺮا ﻛﻪ‬ ‫ﻇﻞ ‪‬‬‫@ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪي)ص( اﺳﺖ; و ﻋﺎﻗﻠﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﺎﻗﻠﻲ‪ ,‬او‬
‫ﻋﻘﻞ و ﺳﺮ آنﺟﻨﺎب‪ ,‬ذات ﺣﻀﺮت ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ)ص( اﺳﺖ‪<////‬‬
‫را از راه ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮد‪ ,‬ﻧﻴﺰ ‪‬‬
‫در داﺳ‪ÇÇ‬ﺘﺎن ﺑ‪ÇÇ‬ﺮﺧ‪ÇÇ‬ﺎﺳﺘﻦ ﻣ‪ÇÇ‬ﺨﺎﻟﻔﺖ و ﻋ‪Ç‬ﺪاوت از ﻣ‪Ç‬ﻴﺎن ﻧ‪Ç‬ﺼﺎري‪ ///,‬از اﻣ‪Ç‬ﺎم‬
‫دوازدﻫﻢ)ع( ﺳﺨﻦ ﻣﻲراﻧﺪ‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/2972‬‬

‫‪379‬‬ ‫ﻣﻜﺎﺷﻔﺎت رﺿﻮي‬

‫]درﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﺎﻳﺪ‪ ,‬ﺑ‪ÇÇ‬ﺮﻧﺨﻴﺰد اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ دوي[‪1‬‬ ‫ﺴ‪ÇÇÇÇ‬ﻴﻦ ﻣ‪ÇÇÇ‬ﻌﻨﻮي‬ ‫ﺳ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﻴﻤﺎن ‪‬ﻟ‬ ‫ﺗ‪ÇÇÇÇ‬ﺎ‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻳﺤﺘﻤﻞ ﻛﻪ ﻣﺮاد‪ ,‬ﻇﻬﻮر ﺻﺎﺣﺐ اﻻﻣﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪</‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ا ‪‬ﻣﻬﺎت ﻣﺮاﺟﻊ ‪‬‬
‫ﺷﺎرح در ﺑﻴﺖ زﻳﺮ‪ ,‬از ﻳﻜﻲ از ﭼﻬﺎر ﻛﺘﺐ اﻫﻞ ‪‬‬
‫ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﻨﺪ ‪ ÇÇ‬ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ دﻟﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺷﻴﻌﻲﺑﻮدن‬
‫وي ﺑﺎﺷﺪ‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫@ﮔﺮﭼﻪ ﺷﻮﻗﻲ ﺑ‪Ç‬ﻮد ﺟ‪Ç‬ﺎﻧﺸﺎن را ﺑﺴ‪Ç‬ﻲ‪2‬‬ ‫در ﺻ‪ÇÇ‬ﺤﺎﺑﻪ ﻛ‪ÇÇ‬ﻢ ﻛﺴ‪Ç‬ﻲ ﺣ‪Ç‬ﺎﻓﻆ ﺑ‪Ç‬ﺪي‬
‫در ﻛﺎﻓﻲ ﻣﺬﻛﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ رﺿﻲاﷲ ﻋﻨﻪ‪ ,‬ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه را در دو ﻟﻴﻔﻪ ﺳﺎل‬
‫ﺣﻔﻆ ﻛﺮده<‪/‬‬
‫ﺳﻴﺪ اﻟﻤ ‪‬ﺘﻘﻴﻦ ﻳ‪Ç‬ﺎد‬
‫در ﺑﻴﺘﻲ دﻳﮕﺮ از ﺣﻀﺮت زﻳﻦاﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ)ع( ﺑﻪﻋﻨﻮان اﻣﺎم و ‪‬‬
‫@ﻛﺮده‪ > :‬ﻗﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫ذواﻟﺠ‪Ç‬ﻼل[‪3‬‬ ‫] @ﻛﻪ درو ﺑ‪Ç‬ﻴﻨﻲ ﺻ‪Ç‬ﻔﺎت‬ ‫آن ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﻲ و ﻫﺴ‪ÇÇ‬ﺘﻴﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﺷﺪ ﺣ‪ÇÇ‬ﻼل‬
‫ﻣﺘﻜﺒﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ /‬ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت‬
‫ﺳﻴﺪاﻟﻤ ‪‬ﺘﻘﻴﻦ اﻣﺎم زﻳﻦاﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ)ع( را ‪‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﺷﻘﻴﺎ‪ ,‬ﺣﻀﺮت ‪‬‬
‫ﺗﻜﺒﺮ ﻣﺮا ﻛﺒﺮﻳﺎي اﻟﻬﻲ ﻓﺮﻣﻮد ﺑﺮ او‪ /‬آﻧﭽﻪ در اﻳﻦ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﺪ‪ ,‬ﻛﺒﺮﻳﺎي اوﺳﺖ‬
‫ﻓﺮﻣﻮد ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺗﻜﺒﺮ ]ﻣﻦ[‪/‬‬
‫ﻧﻪ ‪‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻲﺧﺒﺮ‪4‬‬ ‫اﺷ‪ÇÇ‬ﺎرﺗﻬﺎت دﻟ‪ÇÇÖ‬ﻤﺎن‬ ‫از‬ ‫ﺷ‪Ç‬ﺮ‬
‫‪Ö‬‬ ‫اي ﻣﺸﻴﺮ ﻣﺎ ﺗ‪Ç‬ﻮ اﻧ‪Ç‬ﺪر ﺧ‪Ç‬ﻴﺮ و ‪‬‬
‫ﺗﺎ ﻛ‪Ç‬ﻪ در ﺷﺐ آﻓ‪Ç‬ﺘﺎﺑﻢ دﻳ‪Ç‬ﺪه ﺷ‪Ç‬ﺪ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻣﻦ از ﭼﺸﻢﻫﺎ ﺑﮕﺰﻳﺪه ﺷ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﭘﺲ ‪‬ﻛ ‪   Ô‬‬
‫‪ÇÇ‬ﻤﺎل اﻟ‪ÇÇÖ‬ﺒﺮ ﻓ‪ÇÇ‬ﻲ اﺗ‪ÇÇÖ‬ﻤﺎﻣﻪ‪5‬‬ ‫ﻟﻄﻒ ﻣﻌﺮوف ﺗﻮ ﺑﻮد آن اي ﺑﻬﻲ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻗ‪Ç‬ﺮﺑﺖدﻳﺪه را دوري ﻣ‪Ç‬ﺪه‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﺟ‪ÇÇ‬ﺎن‬
‫‪‬‬ ‫روز ﻣ‪Ç‬ﻬﺠﻮري ﻣ‪Ç‬ﺪه‬
‫ﻳ‪ÇÇ‬ﺎر ﺷﺐ را ‪Ö‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/37ëê‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺳﻮم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪) 1387‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3ë73‬‬

‫‪ /ê‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/389ì‬‬

‫‪ /ë‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2899 Ç 2898‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪380‬‬

‫اﻟﻮﺻ‪Ç‬ﺎل‬
‫‪Ç‬ﻌﺪ ‪‬‬
‫ﺧﺎﺻﻪ ‪Ô‬ﺑﻌﺪي ﻛﻪ ﺑﻮد ‪Ô‬ﺑ ‪‬‬ ‫ﻌﺪ ﺗﻮ ﻣﺮﮔﻲﺳﺖ ﺑﺎ درد و ﻧ‪‬ﻜ‪Ç‬ﺎل‬
‫‪Ô‬ﺑ ‪‬‬
‫آب زن ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ ﺳ‪ÇÇ‬ﺒﺰة ﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻟﻴﺪهاش‬ ‫آﻧﻜﻪ دﻳﺪﺳﺘﺖ‪ ,‬ﻣﻜﻦ ﻧ‪Ç‬ﺎدﻳﺪهاش‬
‫ﺗﻮ ﻣﻜ‪Ç‬ﻦ ﻫ‪Ç‬ﻢ ﻻاﺑ‪Ç‬ﺎﻟﻲ در ﺧ‪Ç‬ﻠﺶ‪1‬‬ ‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻦ ﻧﻜ‪ÇÇ‬ﺮدم ﻻاﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻟﻲ در روش‬
‫‪ ‬‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ده اﻣﺎن‬
‫ﺗﻮﺑﻪ ﺟﺬبﻟﻄﻒ ‪Ö‬‬ ‫زﻳﻦ ﻛﺸﺶﻫ‪Ç‬ﺎ اي ﺧ‪Ç‬ﺪاي رازدان‬
‫واﺧ‪Ç‬ﺮي‪2‬‬ ‫ﺷ‪Ç‬ﺎﻳﺪ ار درﻣ‪Ç‬ﺎﻧﺪﮔﺎن را‬ ‫ﻏ‪ÇÇ‬ﺎﻟﺒﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺟ‪Ç‬ﺎذﺑﺎن اي ﻣﺸ‪Ç‬ﺘﺮي‬

‫روش ﻛﺎر و ﭘﺮداﺧﺘﻦ آن‬

‫اﻫﻤﻴﺖ ﭼﻨﺪاﻧ‪Ç‬ﻲ ﻧ‪Ç‬ﺪاﺷﺖ‪ ,‬و ﺳ‪Ç‬ﺒﻚ‬ ‫از آﻧﺠﺎﻳﻲﻛﻪ ﻣﺘﻦ از ﻟﺤﺎظ ﻗﺪﻣﺖ زﺑﺎﻧﻲ ‪‬‬
‫@ﻛﻼﻣﻲ ﻣ‪Æ‬ﻟ‪‬ﻒ ‪ ÇÇ‬ﭼﻮن دﻳﮕﺮ ﺷﺎرﺣﺎن ﺷﺒﻪﻗﺎرة ﻫﻨﺪ ‪ ÇÇ‬ﻗﺎﻟﺒﻲ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﻪﻣﻘﺎﺑﻠﺔ‬
‫@ﻛﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﻣﺘﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪو ﺗﻨﻬﺎدر ﺟﺎﻳﻲﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻮد ﺑﻪ ﻧﺴﺨﺔ دوم )@ﮔﻨﺞﺑﺨﺶ‬
‫ﭘﺎ@ﻛﺴﺘﺎن( رﺟﻮع ﺷﺪ; ﻣﺜﻞ‪ :‬اﻓﺘﺎدﮔﻲﻫﺎ‪ ,‬اﻓﺰوﻧﻲﻫﺎ‪ ,‬ﻧﺎﺧﻮاﻧﻲﻫﺎ )ﺟﻤﻠﻪ ﻳﺎ ﻛﻠﻤﻪاي( و‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ آن‪ /‬ﺑﻪ ﻫﺮروي‪ ,‬ﻛﺎري ﻛﻪ ﺑﺮ روي اﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﺷﺮﻳﻒ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ,‬ﺑﻪﻗﺮار زﻳ‪Ç‬ﺮ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫اﺻ‪Ç‬ﺢ و اﺣﺴ‪Ç‬ﻦ ﻧﺴ‪Ç‬ﺦ ﻣ‪Ç‬ﺜﻨﻮي‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ç1‬‬
‫ﻛﻞ اﺑﻴﺎﺗﻲ را ﻛﻪ ﺷﺎرح ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه و آورده‪ ,‬ﺑﺎ‬
‫ﻣﻌﻨﻮي ‪ ÇÇ‬ﻧﺴﺨﺔ ﻗﻮﻧﻴﻪ ‪ ÇÇ‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 2‬در ﺟﺎﻳﻲﻛﻪ ﺑﻴﺖ در ﻧﺴﺨﺔ ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻧﻴﺎﻣﺪه و ﻣﻌﻤﻮ‪ Á‬ﺷﺎرح آن را ﺑ‪Ç‬ﻪﺻﻮرت‬
‫ﻳﻚ ﻣﺼﺮاع آورده‪ ,‬ﺑﺮاي رواﻧﻲ و روﺷﻨﻲ ﺷﺮح‪ ,‬ﺑﻪ از درﻳﺎ ﺑﻪ درﻳﺎ رﺟﻮع ﺷﺪه ﺗ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺑﻴﺖ ﺑﺎ ﻣﺜﻨﻮي ﺟﻌﻔﺮي ﻳﺎ رﻣﻀﺎﻧﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﮔﺮدد‪/‬‬
‫‪ Ç 3‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺼﺮاعﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻣﺘﻦ ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ,‬در دو ﻗﻼب )= ] [( آورده ﺷﺪه ﺗﺎ‬
‫ﺑﻴﺖ از ﻫﻢ ﮔﺴﻴﺨﺘﻪ و ﮔﺴﺴﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪/‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/290ê Ç 2901‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2913 Ç 2912‬‬

‫‪381‬‬ ‫ﻣﻜﺎﺷﻔﺎت رﺿﻮي‬

‫‪ Ç ê‬ﻛﻠﻴﺔ اﺑﻴﺎت ﻳﺎ ﻣﺼﺮاعﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻳﺎت اﻟﻬ‪Ç‬ﻲ اﺷ‪Ç‬ﺎرت دارد‪ ,‬در دو ﮔ‪Ç‬ﻴﻮﻣﻪ‬

‫)=@ >@<( ﻛﻪ ﻧﺸﺎﻧﻤﻨﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç ë‬ﺑﺮاي آﻣﺎدهﺳﺎزي ﻣﺘﻦ ﻫﺮ ﺟﺎﻳﻲﻛﻪ ﺑﻴﺖ‪ ,‬اﺻﻄﻼح‪ ,‬ﻟﻐﺖ‪ ,‬ﻳﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﻛ‪Ç‬ﻠﻤﺎﺗﻲ‬
‫ﭼﻮن‪) :‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ,‬اي‪ ,‬ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻼم آﻧﻜﻪ‪ ,‬ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﻛﻪ‪ ,‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻛﻪ( آﻣﺪه‪ ,‬ﺑﺎ ﻓ‪Ç‬ﻮﻧﺖ‬
‫ﺳﻴﺎه ﻧﺸﺎﻧﻤﻨﺪ ﮔﺮدﻳﺪه ﺗﺎ ﻣﺘﻦ ﺧﻮاﻧﺎ‪ ,‬روﺷﻦ‪ ,‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ و در ﻋﻴﻦﺣﺎل زﻳﺒﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ /‬ﻫﺮﺟﺎ‬
‫@ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪) :‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ,‬اي‪ (///,‬اﻳﺘﺎﻟﻴﻚﺷﺪه‪ ,‬ﺑﻪآن دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪﺷﺎرح‪ ,‬ﻗﻮلو ﺳﺨﻦ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺷﺎرح دﻳﮕﺮي را آورده‪ ,‬ﻣﺜﻞ ﻗﻮل ﺧﻮاﺟﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻮارزﻣﻲ‪/‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺒﻌﻴﺖ ﺷ‪Ç‬ﺪه‬
‫‪ Ç ì‬ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﺮاﺟﻊ ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎ‪ ,‬اﻳﺘﺎﻟﻴﻚ و از اﺳ‪Ç‬ﺘﺎﻧﺪارد ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب ‪‬‬
‫اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 7‬ﮔﺎه ﺷﺎرح‪ ,‬ﺑﻴﺘﻲ را آورده اﺳﺖ و ﭼﻨﺪ ﺑﻴﺖ دﻳﮕﺮ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﭘﻴﻮﺳﺖ و ﺗ‪Ç‬ﺒﻊ‬
‫آن‪ ,‬ﺷﺮح و ﮔﺰارش ﻛﺮده ﻛﻪ آن اﺑﻴﺎت در ﻣﺘﻦ ﻧﻴﺎﻣﺪه و در ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪ از آن ﻳﺎد‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç@8‬ﻳﻜﺎﻳﻚ آﻳﺎت ﺷﺮﻳﻒ‪ ,‬اﺣﺎدث و ﻧﻘﻞﻗﻮلﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻛﻼم ﺑﺰرﮔﺎن ﺑﺎ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻤﺘﺎز‬
‫ﺑﻘﻴﺔ ﻋﺒﺎرات‪ ,‬‬
‫@ﮔﻴﻮﻣﻪ ‪ ÇÇ‬در آﻏﺎز و ﭘﺎﻳﺎن آن ‪ ÇÇ‬ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪه ﺷﺪه‪ ,‬ﺗﺎ از ‪‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
‫‪ Ç 9‬در ﻣﺘﻦ از دو ﻗﻼب )= ] [( ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه; ﭼﺮا ﻛﻪ ﻛﺎﺗﺐ ﻳﺎ ﺳﻬﻮاﻟﻘﻠﻢ‬
‫داﺷﺘﻪ ﻳﺎ از ﺳﻬﻞاﻧﮕﺎري و ﺑﻲﺳﻮادي وي‪ ,‬ﻣﺘﻦ ﻣﻐﺸﻮش ﺑﻮده ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﺎﻣ‪Â‬‬
‫ﻣﺸﻬﻮد اﺳﺖ‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺟﺪاي از ﺳﺒﻚ ﺷﺎرح ﻛﻪ اﻓﻌﺎل را ﺑﻲﻗﺮﻳﻨﻪ ﺣﺬف ﻛﺮده‪/‬‬
‫‪ Ç 10‬ﺗﻤﺎم آﻳﺎت ﺷﺮﻳﻒ‪ ,‬اﺣﺎدﻳﺚ )ﻗ‪Ç‬ﺪﺳﻲ‪ ,‬ﻧ‪Ç‬ﺒﻮي(‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﺨﻦ ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﺎن ادب و‬
‫ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان ‪ ÇÇ‬ا@ﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﻮده ‪ ÇÇ‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه‪,‬و ﻣﺮاﺟﻊ آن ﺣﺘﻲاﻻﻣﻜﺎن ﺑﺎ ﺟﻠﺪو‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‪ ,‬ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ Ç 11‬در ﺗﺮﺟ‪Ç‬ﻤﺔ آﻳ‪Ç‬ﺎت ﺷ‪Ç‬ﺮﻳﻒ‪ ,‬از ﺗ‪Ç‬ﺮﺟ‪Ç‬ﻤﺔ ﻗ‪Ç‬ﺮآن ﻣ‪Ç‬ﺤﻘ‪‬ﻖ ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﻮار آﻗ‪Ç‬ﺎي‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪382‬‬

‫ﻋﺒﺪاﻟﻤﺤﻤﺪ آﻳﺘﻲ ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬

‫‪‬‬
‫‪ Ç 12‬رﺳﻢاﻟﺨﻂ ﻣﺘﻦ ﺑﻪﺻﻮرت اﻣﺮوز وﻳﺮاﺳﺘﻪ و ﭘﻴﺮاﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ﺗﺎ ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﻲ دﺷﻮار و ﺳﺨﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ,‬و ﺑﺮ ‪‬ﻟﺬت و ﺧﻮﺷﻲ اﻳﺸﺎن ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ‪/‬‬
‫‪ Ç 13‬از ﻛﻠﻴﺪ و رﻣﺰ ﺑﺮاي ﻛﻮﺗﺎهﺷﺪن ﻛﻠﻤﺎت ﻳﺎ اﺳﻢ‪ ,‬ﺑﺠﺰ در ﭼﻨﺪ ﺟ‪Ç‬ﺎ اﺳ‪Ç‬ﺘﻔﺎده‬
‫ﻧﺸﺪه; ﻧﺴﺨﻪ ﻗﻮﻧﻴﻪ )ق(; ﻧﺴﺨﻪ ﻧﻴﻜﻠﺴﻮن )ن(‪/‬‬
‫‪ Ç 1ê‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺘﺎب‪ ,‬ﻓﻬﺮس ﺑﻪ دﻗ‪‬ﺖ و ﺻ ‪‬ﺤﺖ آﻣﺎده‪ ,‬ﺑﻪ ﺳﺎﻣﺎن و اﻟﻔﺒﺎﻳﻲ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪) :‬آﻳﺎت‪ ,‬ﺣﺪﻳﺚ‪ ,‬ﻛﺘﺎﺑﻨﺎﻣﻪ‪ ,‬ﻧﺎمﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬ﺟﺎي ﻧﺎﻣﻪ‪ ,‬و‪(///‬‬
‫‪Ç‬ﻦ اﻟ‪ Ç Ö‬ﻌﻠ ‪Ö‬ﻢ ‪×‬اﻻ ﻗ‪Ç‬ﻠﻴ‪ ,1Â‬و‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ روي‪ ,‬اﻣﻴﺪ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺪك داﻧﺶ ﺑ‪Ç‬ﻪﺣﻜﻢ‪× :‬ﻣﺎ ا‪Ô‬وﺗﻴ ‪Ô‬ﺘ ‪Ö‬ﻢ ‪‬ﻣ ‪‬‬
‫ﺷﻮري ﺳﺮﺷﺎر‪ ,‬ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻄﺎب ﻣﻘﺒﻮل ﻧﻈﺮ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان‪,‬ﻣﺜﻨﻮي دوﺳﺘﺎنو ﻣﻄﺒﻮع‬
‫ﻃﺒﻊ ﺳﺎﻟﻜﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻗﺮار ﮔ‪Ç‬ﻴﺮد‪ /‬از ﺗ‪Ç‬ﻤﺎﻣﻲ داﻧﺸ‪Ç‬ﻤﻨﺪان ﮔ‪Ç‬ﺮاﻣ‪Ç‬ﻲ و اﺳ‪Ç‬ﺘﺎدان ﻧ‪Ç‬ﺎﻣﻲ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ا@ﮔﺮ ﻓﻘﻴﺮ را ﻟﻐﺰش و ﺧﻄﺎﻳﻲ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﺑﻲﮔﻤﺎن اﻳﻦ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ‪ ÇÇ‬ﺑﻪﺣﻜﻢ‪ :‬اﻻﻧﺴﺎن ﻣﺸﺘﻖ ﻣﻦ اﻟﻨﺴﻴﺎن‪ ,‬ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻮاري ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺒﺨﺸﺎﻧﻴﺪ‬
‫و ﺑﺮ ﺑﻨﺪه ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻟﻄﻒ ﺧﻔﻲ را ﺧﻮد ﺳﺰاﺳﺖ‬
‫ﻟﻄﻒ ﺗﻮ ‪‬‬ ‫ﺣﺪ ﻛﺎر ﻣ‪Ç‬ﺎﺳﺖ‬
‫ﻳﺎرب اﻳﻦ ﺑﺨﺸﺶ ﻧﻪ ‪‬‬
‫ﭘ‪ÇÇ‬ﺮده را ﺑ‪ÇÇ‬ﺮدار و ﭘ‪ÇÇ‬ﺮدة ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ ﻣ‪ÇÇ‬ﺪر‬ ‫دﺳﺖ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ‪ ,‬ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ را ﺑ‪ÇÇ‬ﺨﺮ‬
‫دﺳ‪ÇÇ‬ﺘﮕﻴﺮ از ‪‬‬
‫@ﻛ‪ÇÇ‬ﺎردش ﺗ‪ÇÇ‬ﺎ اﺳ‪ÇÇ‬ﺘﺨﻮان ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ رﺳ‪Ç‬ﻴﺪ‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺎز ﺧ‪ÇÇ‬ﺮ ﻣ‪ÇÇ‬ﺎ را از اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻧ‪Ç‬ﻔﺲ ﭘ‪Ç‬ﻠﻴﺪ‬
‫@ﻛﻲ ﮔﺸﺎﻳﺪ اي ﺷﻪ ﺑ‪Ç‬ﻲﺗﺎج و ﺗ‪Ç‬ﺨﺖ?‬ ‫ﺑ‪Ç‬ﻨﺪ ﺳ‪Ç‬ﺨﺖ‬
‫از ﭼﻮ ﻣﺎ ﺑ‪Ç‬ﻴﭽﺎرﮔﺎن اﻳ‪Ç‬ﻦ ‪‬‬
‫@ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺰ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻓ‪Ç‬ﻀﻞ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﮔﺸ‪Ç‬ﻮد?‬ ‫اﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﻗ‪Ç‬ﻔﻞ ﮔ‪Ç‬ﺮان را اي ‪‬ودود‬
‫ﭼﻮن ﺗ‪Ç‬ﻮﻳﻲ از ﻣ‪Ç‬ﺎ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎ ﻧ‪Ç‬ﺰدﻳﻚﺗﺮ‬ ‫ﻣ‪Ç‬ﺎ ز ﺧ‪Ç‬ﻮد ﺳ‪Ç‬ﻮي ﺗ‪Ç‬ﻮ ﮔ‪Ç‬ﺮداﻧ‪Ç‬ﻴﻢ ﺳ‪Ç‬ﺮ‬
‫@ﮔﺮﻧﻪ در ﮔﻠﺨﻦ ﮔﻠﺴﺘﺎن از ﭼﻪ رﺳﺖ?‪2‬‬ ‫اﻳﻦ دﻋﺎ ﻫﻢ ﺑﺨﺸﺶ و ﺗ‪Ç‬ﻌﻠﻴﻢ ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﺖ‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ا‪‬ﺳﺮا‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :@8ë‬ﺷﻤﺎ را ﺟﺰ اﻧﺪك داﻧﺸﻲ ﻧﺪادهاﻧﺪ‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎن‪ ,‬دﻓﺘﺮ دوم‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/2êëê Ç 2êê8‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫دو ﮔﺰارش درﺑﺎرة ﻣﻮﻻﻧﺎ‬

 ‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺮﮔﺰاري دو ﻛﻨﮕﺮه ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‬

‫دﻛﺘﺮ ﺷﻬﺮام ﭘﺎزوﻛﻲ‬

‫در ﻧﻴﻤﺔ دوم ﺳﺎل ‪ 1382‬ﺷﻤﺴﻲ دو ﻛﻨﮕﺮه‪ ,‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﻪ ﻳﺎد دو ﻋﺎرف ﺑ‪Ç‬ﺰرگ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺰار‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫وﻟﻲ و ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖاﷲ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻴﺪ‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ‪ ,‬ﺷﺎه ‪‬‬
‫ﺷﺪ‪ /‬ﺑﺮﮔﺰاري اﻳﻦ دو ﻣﺮاﺳﻢ‪ ,‬ﻳﻜﻲ در ﺧﺎرج و دﻳﮕﺮي در اﻳﺮان‪ ,‬ﻧﻜﺎﺗﻲ را در ﭘﻴﺶ‬
‫ﺟ‪Ç‬ﺪي‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻮﺟﻪ ‪‬‬‫ﻣﻌﺎﺻﺮ درﺧﻮر ‪‬‬
‫‪Ö‬‬ ‫وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ در اﻳﺮان‬
‫‪‬‬ ‫و ﭘﺲ داﺷﺖ ﻛﻪ در‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺟﻤﺎل ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫وﻟﻲ در داﻧﺸﮕﺎه ﻻﻳﺪن ﻫﻠﻨﺪ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ /‬ﻗﺒﻞ‬
‫@ﻛﻨﮕﺮة ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ ‪‬‬
‫وﻟﻲ‪ ,‬در‬
‫از اﻳﻦ‪ ,‬در ﺷﻬﺮﻳﻮر ﺳﺎل ‪ 1381‬ﻛﻨﮕﺮه دﻳﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم و ﻳﺎد ﺷﺎه ﻧ‪Ç‬ﻌﻤﺖاﷲ ‪‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺳﻦﺧﻮزه آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ /‬در ﻛﻨﮕﺮه ﻻﻳﺪن ﺗﻨﻲ ﭼ‪Ç‬ﻨﺪ از اﺳ‪Ç‬ﺎﺗﻴﺪ‬
‫وﻟﻲ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر اﻳﺮاﻧﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﻛﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﻧﺤﻮي درﺑ‪Ç‬ﺎرة آﺛ‪Ç‬ﺎر و اﺣ‪Ç‬ﻮال ﺷ‪Ç‬ﺎه ﻧ‪Ç‬ﻌﻤﺖاﷲ ‪‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬درﺑﺎرة ﻣ‪Ç‬ﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣ‪Ç‬ﺨﺘﻠﻔﻲ از ﺗ‪Ç‬ﻌﺎﻟﻴﻢ ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎﻧﻲ و ﺷ‪Ç‬ﻌﺮ ﺷ‪Ç‬ﺎه‬
‫وﻟﻲ ﺗﺎ ﻣﻌﻤﺎري و ﻣﻮﻗﻮﻓﺎت ﻣﺰار وي ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻧﻌﻤﺖاﷲ ‪‬‬
‫ﺷﻬﺮت ﻋﺎرﻓﺎﻧﻲ ﻣﺜﻞ ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ‪ ,‬در ﻏﺮب ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر ﻛ‪Ç‬ﻤﺘﺮ از ﻛﺴ‪Ç‬ﺎﻧﻲ ﭼ‪Ç‬ﻮن‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪38ì‬‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎﺳﺖ; ﭼﺮا ﻛﻪ ﻏﺮﺑﻴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪواﺳﻄﺔ ادﺑﻴﺎت ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻋﺮﻓﺎن آﺷﻨﺎ ﺷﺪهاﻧﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻳﺎ ‪‬‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت ﺣﺎﻓﻆ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺘﻮن ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫‪Ö‬‬ ‫و ﻟﺬا‬
‫ﺧﻮد ﻣﻮﻻﻧﺎ و ﺣﺎﻓﻆ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻋﺎرف‪ /‬وﻟﻲ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل اﺳﺘﻘﺒﺎل اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺧ‪Ç‬ﺎرج از‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮد‪/‬‬
‫@ﻛﺸﻮر و ﺧﺎرﺟﻴﺎن ﻋﻼﻗﻤﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ ﺟﺎﻟﺐ ‪‬‬
‫ﻋﺪ هاي ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻋﺪهاي از ﺳﺮ ﻛﻨﺠﻜﺎوي ﻋﻠﻤﻲ و ﻏﻴﺮﻋﻠﻤﻲ و ‪‬‬
‫از ﻣﻴﺎن ﻏﺮﺑﻴﺎن ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف و ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن اﺳ‪Ç‬ﻼﻣﻲ آﻣ‪Ç‬ﺪه ﺑ‪Ç‬ﻮدﻧﺪ‪ /‬ﮔ‪Ç‬ﻮﻳﻲ‬
‫‪‬‬ ‫آﺷ‪ÇÇ‬ﻨﺎﻳﻲ ﻗ‪ÇÇ‬ﺒﻠﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺟﺴ‪Ç‬ﺘﺠﻮي‬
‫ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ اﺳﻼم ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻏﺮب ﺑﻪ دﻳﻦ ﻗﻬﺮ و ﺧﺸﻮﻧﺖ و‬
‫ﻇﺎﻫﺮﺑﻴﻨﻲ و ﻋﺎري از ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ و ﻋﺮﻓﺎن ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺪه و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش‪ ,‬ﭘ‪Ç‬ﻴﺎﻣﺒﺮ ﺷ‪Ç‬ﻤﺸﻴﺮ‬
‫اﺳﺖ و درﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻮع ﻃﺎﻟﺒﺎن در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻲرﺳﺪ ﻳﺎ اﺳﻼم دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ‬
‫ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش رﺣﻤ‪ ¹‬ﻟﻠﻌﺎﻟﻤﻴﻦ اﺳﺖ و دﻳﻨﺶ ﻛﻪ ﺑﻪﻧﺎم اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ,‬ﻣﺄﺧﻮذ از ﻛﻠﻤﺔ‬
‫ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ و‬
‫"ﺳﻼم" ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي ﺻﻠﺢ و دوﺳﺘﻲ و ﻃﻤﺄﻧﻴﻨﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و از اﻳﻦرو ‪‬‬
‫ﻋﺮﻓﺎن اﺳﺖ‪ /‬ﻫﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻗﻬﺮ و ﻏﻀﺐ ﺳﻠﻄﺎنﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي و‬
‫ﻧﺎدرﺷﺎه اﻓﺸﺎر ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ آﻳﺎت رﺣﻤﺖ و ﻟﻄﻒ و ﺑﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻌﻨﻮي وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻮي ﻛﻪ‬
‫ﺗﺼﻮف و ﻋﺮﻓﺎن ﻣﺘﺠ ‪‬ﻠﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻳﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و از ﻫ‪Ç‬ﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗ‪Ç‬ﺎ اﻗ‪Ç‬ﺼﻲ‬
‫در ‪‬‬
‫ﻧﻘﺎط ﻋﺎﻟﻢ‪ ,‬ﻣﺜﻞ ﭼﻴﻦ و ﻣﺎﭼﻴﻦ‪ ,‬ﺑﺎ ﻣﻬﺮ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻲ ﭼﻮن ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ وﻟﻲ و ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود‪/‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﻘﻴﻢ ﺧﺎرج‪ ,‬ﺧﺼﻮﺻ‪ H‬آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻨﺎﺑﺮ دﻻﻳ‪Ç‬ﻠﻲ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﻮاﺳ‪Ç‬ﺘﻪ ﻳ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻘﻴﻢ ﻏﺮب ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﻼم آﺑﺎ و اﺟﺪادي ﺧﻮﻳﺶ از‬
‫ﺿ‪Ç‬ﺪ اﺳ‪Ç‬ﻼم در‬
‫اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ آﺷﻨﺎﺗﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﻻاﻗﻞ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻛﻪ ﺑﺮ ‪‬‬
‫ﻏﺮب ﻣﻲﺷﻮد درﺳﺖ اﺳﺖ و آﻳﺎ ﺧﺎﻃﺮة ﻛﻮدﻛﻲ و ﺟﻮاﻧﻲ آﻧﻬﺎ از اﺳﻼم ﺑﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎﻃﻞ‬
‫ﺑﻮده? و ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻮدﻛﻲ ﺧﻮد را ﻓﺮاﻣﻮش ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ اﺳﻼم دﻳﮕﺮي ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﻳﺎدش‬
‫دواي درد ﻏﺮﺑﺖ ﻏﺮﺑﻴﻪ و ﻏﻢ دوري از وﻃﻦ اﺳﺖ‪ /‬آﻳﺎ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ وﻟﻲ ﻳﺎ‬
‫‪387‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺮﮔﺰاري دو ﻛﻨﮕﺮه ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‬

‫ﻣﻮﻟﻮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ اﻟﮕﻮي رﻓﺘﺎر و ﮔﻔﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ?‬

‫در اﻧﺘﻬﺎي آذرﻣﺎه ﺳﺎل ‪ 2ì ,2ë ,2ê) 1382‬آذر( ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭘﺲ از ﭼﻨﺪﻳﻦ دﻫﻪ‪,‬‬
‫ﻫﻤﺖ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد و ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻨﮕﺮهاي ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ /‬آن ﻫﻢ ﻧﻪ اﺑﺘﺪا‪ ,HÄ‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺘﺠﺎوز از ﺑﻴﺴﺖ ﻛﻨﮕﺮه‬
‫و ﺳﻤﻴﻨﺎر ﻛﻪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲو آﺳﻴﺎﻳﻲو آﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ‬
‫در دو ﺳﻪ ﺳﺎل اﺧﻴﺮ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪/‬‬
‫در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﻴﺮ در ﻏﺮب ﺑﻪ ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺧﺼﻮﺻ‪ H‬ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬ﺑﺴﻴﺎر اﻗﺒﺎل ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ و ﻧﻮارﻫﺎي ﺻﻮﺗﻲ و ﺗﺼﻮﻳﺮي و آﻫﻨﮓﻫﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪه‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻛﺎرﮔﺮداﻧﻲ اﻫ‪Ç‬ﻞ ﺗ‪Ç‬ﺮﻛﻴﻪ در ﺣ‪Ç‬ﺎل ﺳ‪Ç‬ﺎﺧﺖ اﺳﺖ‪/‬‬
‫و ﻓﻴﻠﻤﻲ ﻧﻴﺰ از زﻧﺪﮔﻲ وي ‪‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺗﺎﺑﻊ ‪Ô‬ﻣﺪ زﻣﺎﻧﻪ اﺳﺖ و ﻣﺜﻞ دﻳﮕ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﺪﻫﺎ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺸﻲ از اﻳﻦ ‪‬‬
‫اﻧﻘﻀﺎي ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺼﺮﻓﺶ ﻓﺮوﻛﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد; ا ‪‬ﻣﺎ در اﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺮدﻳﺪي ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫اﺻﻮ‪ Á‬ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲو آﺛﺎر ﻋﺎرﻓﺎن ﺑﺰرﮔﻲ ﻫﻢﭼﻮن ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ ‪‬‬
‫وﻟﻲ ﻳﺎ ﻣﻮﻻﻧﺎ‪ ,‬اﻓﻖ‬
‫روﺷﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻔ ‪‬ﻜﺮان ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ دردﻣﻨﺪ ﺑﺤﺮان زﻣﺎﻧﺔ ﺧﻮﻳﺶ ﻫﺴ‪Ç‬ﺘﻨﺪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ آن‬
‫ﭼﺸﻢ دوﺧﺘﻪ و ﭼﺸﻢ اﻣﻴﺪ ﺑﻪ آن دارﻧﺪ و از آن ﺷﻔﺎﺧﺎﻧﻪ درﻣﺎن ﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ‪/‬‬
‫از ﻣﻨﻈﺮ اﻳﻦ ﻣﺘﻔ ‪‬ﻜﺮان‪ ,‬ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ اﻳﻦ ﻋﺎرﻓﺎن‪ ,‬دﻳﮕﺮ ﺻﺮﻓ‪ H‬ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮي ﻣ ‪‬ﻠﻲ و ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑﻪ ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن اﺳﺖ‪ ,‬و اﺻ‪Ç‬ﻮ‪ Á‬ﻣﮕ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻲﺗﻮان در ﻋ‪Ç‬ﺼﺮ‬
‫ﺧﺎﺻﻲ ﻛ‪Ç‬ﺮد?‬ ‫‪1‬‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲﺷﺪن‪ ,‬ﻣﻘﺎم و آﺛﺎر ﻳﻚ ﻓﻜﺮ را ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ‪‬‬
‫ﺟﺪي ﮔﻔﺖ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ آن ﻧﺸﺪ? ﻣﻌﻤﻮ‪Á‬‬
‫ﻣﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺳﺨﻨﻲ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮر ﻣﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﺗﺄﺛ‪‬ﺮﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﻋﺎﻟﻢ اﻗﺘﺼﺎد و ﺳﻴﺎﺳﺖ‬
‫‪‬‬
‫رخ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﺜ‪ Â‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﺎدﺛﺔ ﻛﻮﭼﻜﻲ در اﻳﻦ ﻃﺮف ﺟﻬﺎن‪ ,‬ﺑﻪ ﻳﻜﺒﺎره ﻧﺮخ ارز‬
‫در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎن ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ,‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺣﺰﺑﻲ در آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ,‬در‬

‫‪1. Globalization‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪388‬‬

‫ﺗﺤﻮﻟﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬در ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻢ ﺗ‪Ç‬ﻔ ‪‬ﻜﺮ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬

‫اﻣﻮر ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺷﺮﻗﻲ ‪‬‬
‫ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ وﻗﻮع ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ,‬وﻟﻲ ﻣﺤﺴﻮس و ﻓﻮري ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﭼﺮا در اﻳﺮان ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب ﻛﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻲرﻓﺖ رﺟﻮع ﺑﻪ ﻣﺘﻔ ‪‬ﻜﺮان اﺻ‪Ç‬ﻴﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد و ﻣﺜ‪ Â‬داﻧﺸﻜﺪة ادﺑﻴﺎت و ﮔﺮوهﻫﺎي ادﺑ‪Ç‬ﻴﺎت‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ‪‬‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪‬اوﻟﻴﻪﺷﺎن آﺛﺎر ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ زﺑ‪Ç‬ﺎن ﻓ‪Ç‬ﺎرﺳﻲ اﺳﺖ ﻳ‪Ç‬ﺎ داﻧﺸﻜ‪Ç‬ﺪهﻫﺎي‬
‫اﻟﻬﻴﺎت‪ ,‬ﻻاﻗﻞ در ﮔﺮوهﻫﺎي ادﻳﺎن و ﻋﺮﻓﺎن ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﻇﺎﻫﺮ‪ G‬و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﺳﻢ ﮔ‪Ç‬ﺮوه ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﺧﻮد‪ ,‬ﺧﻮد را ﻣﺘﻮﻟ‪‬ﻴﺎن ﻃﺮح آﺛﺎر اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﺎن ﻣﻲداﻧﻨﺪ ‪ ÇÇ‬ﻛﻨﮕﺮهﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻗ‪Ç‬ﺒﻴﻞ‬
‫ﺑﺮﮔﺰار ﻛﻨﻨﺪ‪ ,‬وﻟﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻜﺮدﻧﺪ? ﭼﺮا ﻛﻨﮕﺮة ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ در ﺑ‪Ç‬ﺨﺶ‬
‫ﺷﺮقﺷﻨﺎﺳﻲ و ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳﻲ داﻧﺸﮕ‪Ç‬ﺎه ﻻﻳ‪Ç‬ﺪن ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺰار ﺷ‪Ç‬ﺪ? و ﭼ‪Ç‬ﺮا داﻧﺸ‪Ç‬ﺠﻮﻳﺎن‬
‫داﻧﺸﻜﺪهﻫﺎي ﻋﻠﻮم و ﻓ ‪‬ﻨﻲ داﻧﺸﮕﺎه‪ ,‬ﺑﻪﺟﺎي داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن داﻧﺸﻜ‪Ç‬ﺪهﻫﺎي ادﺑ‪Ç‬ﻴﺎت و‬
‫اﻟﻬﻴﺎت‪ ,‬ﻣﺘﻜﻔ‪‬ﻞ ﺑﺮﮔﺰاري اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ )@ﻛﻨﮕﺮة ﻣﻮﻻﻧﺎ( ﻛﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﻮﻳﻖ اﻓﺘﺎده‬
‫‪‬‬
‫ﺑﻮد‪ ,‬ﺷﺪﻧﺪ?‬
‫ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬاري ﻛﻼن ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ در اﻳﺮان دﭼﺎر ﺳﺮدرﮔﻤﻲ و‬
‫ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪ /‬ﭼﺮا ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴ‪Æ‬وﻟﻴﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ از ﻃﺮﻓﻲ از اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮف و ﻋﺮﻓﺎن و ﺧﺼﻮﺻ‪ H‬ﻋﺎرﻓﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﺪه و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺧﻮدي ﻧﺸ‪Ç‬ﺎن‬
‫‪‬‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮي ﻣﻨﺘﻘﺪﻳﻦ داﺧﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ اﻋ‪Ç‬ﺘﺮاض‬
‫ﺗﺼﻮف و ﻋﺮﻓﺎن ﺧﺎرج از اﺳﻼم اﺳﺖ ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺻﻮﻓﻲ ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ!‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف در اﻳﺮان‪ ,‬ﺳ ‪‬ﻨﻲ‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺠﺎل اﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻛﻪ آﻳﺎ اﺻﻮ‪ Á‬ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺑﺰرگ ‪‬‬
‫ﺗﺸﻴﻊ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﺷﻴﻌﻪ‪ ,‬ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﭼﺮا ﻛﻪ ا@ﮔﺮ از ﻣﻨﻈﺮ ﻓﻘﻬﻲ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ ‪ÇÇ‬و ‪‬‬
‫را ﻣﺬﻫﺐ ﻓﻘﻬﻲ در ﺟﻨﺐ ﻣﺬاﻫﺐ ارﺑﻌﻪ اﻫﻞ ﺳ ‪‬ﻨﺖ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ‪ ÇÇ‬ﭘ‪Ç‬ﺎﺳﺦ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺳ‪ÆÇ‬ال‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت از آن اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻣﻨﻈﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺑﻪ آن ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ /‬ا@ﮔﺮ ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف ﻋ‪Ç‬ﻴﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺸﻴﻊ اﻣﺮ "وﻻﻳﺖ" ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻋﺮﻓﺎﻧﻲاش اﺳﺖ‪ ,‬‬
‫‪‬‬
‫‪389‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺮﮔﺰاري دو ﻛﻨﮕﺮه ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‬

‫ﺗﺸﻴﻊ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ در ردﻳﻒ ﻣﺬاﻫﺐ ارﺑﻌﻪ )ﺣﻨﻔﻲ‪ ,‬ﻣﺎﻟﻜﻲ‪ ,‬ﺣﻨﺒﻠﻲ و ﺷﺎﻓﻌﻲ(‪/‬‬
‫‪‬‬
‫وﻟﻲ ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬آﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ وي را ﺑﻪ اﺗ‪‬ﻬﺎم ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﺑﻮدن‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮض ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ ‪‬‬
‫از ﻗﻠﻤﺮو ﻣﺘﻔ ‪‬ﻜﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻴﺮون ﮔﺬارد? آن ﻫﻢ در زﻣﺎﻧﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻛﺸ‪Ç‬ﻮرﻫﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﻣﺘﻔ ‪‬ﻜﺮان ﺑﺰرگ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻛﻨﻨﺪ و از اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻃ‪Ç‬ﺮﻳﻖ ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﻫﻮﻳﺖ و ﺣﻴﺜﻴﺘﻲ اﺣﺮاز ﻛﻨﻨﺪ‪ /‬ﺗ‪Ô‬ﺮكﻫﺎ اﺻﺮار دارﻧﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻫﻞ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬
‫ﺧﻮد ‪‬‬
‫ﺑﻮد و ﺗﺎﺟﻴﻚﻫﺎ اﺑﻦﺳﻴﻨﺎ را اﻫﻞ ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎن ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﺮاﺳﻢ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در‬
‫ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ آﻧﺎن ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻧﺘﺴﺎبﻫﺎ را ﻣﺤﺮز ﺳﺎزﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺣﺎد ﺑ‪Ç‬ﻴﻦاﻟﻤ‪Ç‬ﻠﻞ ‪ÇÇ‬‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ و رواﺑﻂ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ا ‪‬ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ اﻗﺘﻀﺎي‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻤﺪنﻫﺎ را ﻣ‪Ç‬ﻄﺮح ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻴﻢ وﻟﻲ‬
‫ﺑﺨﺼﻮص ﻣﻴﺎن اﺳﻼم و ﻏﺮب ‪ ÇÇ‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮي ‪‬‬
‫ﻫﻨﻮز در داﺧﻞ ﺧﻮد ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷ‪Ç‬ﻴﻌﻪ و ﺳ‪ Ç‬ﻨﻲ ﺑ‪Ç‬ﻮدن اﺻ‪Ç‬ﻴﻞﺗﺮﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﺘﻔ ‪‬ﻜﺮان‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﺧﻮد ﻧﺰاع دارﻳﻢ? ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ از ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻣ‪Æ‬ﺳﺴﻪاي را ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻨﻈﻮر ﺗﺄﺳ‪Ç‬ﻴﺲ ﻣ‪Ç‬ﻲﻛﻨﻴﻢ ‪ ÇÇ‬وﻟﻲ ﻋ‪Ç‬ﻤ‪Â‬‬
‫ﻣﻲآورﻳﻢ ‪ ÇÇ‬و ﺣ ‪‬ﺘﻲ ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف و ﻋ‪Ç‬ﺮﻓﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎﺷﺪ‪ ,‬از ﺧ‪Ç‬ﻮد‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻤﻴﻖﺗﺮﻳﻦ و ﻟﻄﻴﻒﺗﺮﻳﻦ ﺑ‪Ç‬ﺨﺶ اﺳ‪Ç‬ﻼم را ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫اﻧﺪرﺧﻢ ﻛﻮﭼﻪ ﺷﻴﻌﻪ و ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﺑﻮدن ﺷﺎه ﻧﻌﻤﺖاﷲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻲراﻧﻴﻢ? ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻫﻨﻮز‬
‫وﻟﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ ‪ ÇÇ‬و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ ﻛﻨﮕﺮهاي ﻛﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ وي در‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺑﻪ‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ‪‬‬
‫ﺳﺎل ‪ 1380‬در ﻛﺮﻣﺎن ﺑﺮﮔﺰار ﺷﻮد‪ ,‬ﭘﺲ از ﺟﻤﻊآوري ﻣﻘﺎﻻت و ‪‬‬
‫ﻳﻜﺒﺎره ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﺔ واﻫﻲ ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﺑﻮدن وي‪ ,‬ﻟﻐﻮ ﻣﻲﺷﻮد ‪ ÇÇ‬ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﻫ‪Ç‬ﻨﻮز‬
‫رد و اﻧﻜﺎرﻣﺜﻨﻮي و دﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﻔﺼﻞ‪ ,‬ﻣﺜﻞﻧﻘﺪي ﺑﺮﻣﺜﻨﻮي ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ درﺣﻘﻴﻘﺖ ‪‬‬
‫@ﻛﺘﺎبﻫﺎي ‪‬‬
‫آﺛﺎر ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ و ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻋﺎرﻓﺎن اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻧﻘﺪ و ﺳ‪Ç‬ﻨﺠﺶ ﻋ‪Ç‬ﻠﻤﻲ ‪ ÇÇ‬ﭼ‪Ç‬ﺎپ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪,‬‬
‫درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻮاران را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﻫﺎي اﺻﻴﻞ ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮي ﻛﻪ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ در دﻧﻴﺎ راﻫﮕﺸﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ,‬ﻣﻄﺮح ﻛﻨﻴﻢ?‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺤﺮان‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫ﻣﻄﺮح ﻛﺮدن داﺧﻠﻲ ﺑﺰرﮔﺎن‪ ,‬اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان اﺳﻼﻣﻲ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻬﻤﻲ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪390‬‬

‫در ﺳﻴﺮ ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ داﺷﺘﻪاﻧ‪Ç‬ﺪ‪ ,‬از ﻓ‪Ç‬ﻘﻴﻪ و ﻣ‪Ç‬ﺘﻜﻠ‪‬ﻢ و ادﻳﺐ ﺗ‪Ç‬ﺎ ﺣﻜ‪Ç‬ﻴﻢ و‬
‫ﻋﺎرف‪ ,‬ﻣﻐﺘﻨﻢ و ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ‪ ,‬وﻟﻲ وﻗﺘﻲ ﺳﺨﻦ از ﻣﻘﺎم اﺳﻼم در ﻋﺎﻟﻢ ﺗ‪Ç‬ﻔ ‪‬ﻜﺮ در‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻓﻌﻠﻲ آن ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻳﺪ‪ ,‬ﻓﻘﻂ ﺣﻜﻴﻤﺎن و ﻋﺎرﻓﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺮون‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻬﺎن در‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻤﻮم دارﻧﺪ وﻟﻲ دﻗﻴﻘ‪ H‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻫﻤﻴﻦ‬
‫از ‪Ô‬ﺑﻌﺪ ﻇﺎﻫﺮي اﺳﻼم ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ درﺧﻮر ‪‬‬
‫ﻣﺘﻔ ‪‬ﻜﺮان در درون اﻳﺮان ﻣﻬﺠﻮر و ﭼﻪﺑﺴﺎ ﻣﻄﺮود ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ /‬ا@ﮔﺮ ﻫﻢ در ﻣﺤﺎﻓﻞ ﻋﻠﻤﻲ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎس اﺳﺖ‬
‫داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ آﺛﺎرﺷﺎن ‪‬‬
‫اﻫﻤﻴﺘﺶ ﺻﺮﻓ‪ H‬از ﺣﻴﺚ ﻗﺪﻣﺖ‬
‫@ﻛﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺑﻨﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻛﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ‪‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﻣﻮاد و ﻧﻘﺸﻪ ﻫ‪Ç‬ﻨﺪﺳﻲ آن اﺳﺖ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﻮاﺟ‪Ç‬ﻬﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد‪ /‬در ﻧﮕ‪Ç‬ﺎه‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺎنﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ‪ ,‬اﻳﻦ اﻓﻜﺎر ﻣﺘﻌﻠ‪‬ﻖ ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﻣﺎ اﺳﺖ و رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺎ ﻧﺪارد‪ /‬از‬
‫اﻳﻦرو ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ادﻳﺒﺎن ﺑﺎﻳﺪ آن را ﻧﺒﺶ‬
‫ﻗﺒﺮ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﻈﺮي ﻛﺎﻟﺒﺪﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪﻧﻜﺎت و ﻇﺮاﻳﻒ ادﺑﻲ آن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺑﺤﺚﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﻨﻄﻘﻲ و ﭼ‪Ç‬ﻮن و ﭼ‪Ç‬ﺮاﻫ‪Ç‬ﺎي ﻛ‪Ç‬ﻼﻣﻲ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺼﻮر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ,‬رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ در‬
‫ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮض ‪‬‬
‫ﻓﻌﻠﻲ ﻣﺎ ﻧﺪارد و ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ دورهاي از ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ /‬ﺑﻲﺗﺮدﻳﺪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت راﻳﺞ‬
‫ادﺑﻲ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻲ داﻧﺸﮕﺎﻫﻲ در ﺣﻮزة اﺳﻼﻣﻲ ارزﺷﻤﻨﺪ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻﻛﺲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ‬
‫ﻣﻨﻜﺮ آن ﺷﻮد وﻟﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﻲ ﺗﺄ ‪‬ﻣﻞ ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺪم ﺣﻀﻮر و ﻋﺪم ﻣﻨﺸﺎ‪Ä‬ﻴﺖ اﺛﺮ اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﺗﻔ ‪‬ﻜﺮ در اﻳﺮان ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪ‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت را در‬
‫در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻓ‪Ç‬ﺮﻋﻲ ﻛ‪Ç‬ﻨﮕﺮة ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ "آﻣ‪Ç‬ﻮزهﻫﺎي‬
‫ﺣﺎ‪Ä‬ﺰاﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ /‬ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﻘﺎﻻت ﺧﻮاﻧ‪Ç‬ﺪه‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ"‪,‬‬
‫ﺷﺪه در اﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮد ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ,‬وﻟﻲ ﺧﻮد اﻳﻦ ﻋﻨﻮان ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‬
‫@ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻣﻨﻈﺮ دﻳﮕﺮي ﻏﻴﺮ از ادﺑﻴﺎت ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ /‬از او ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺘﻔ ‪‬ﻜﺮ‬
‫اﺻﻴﻞ اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ آﻣﻮزهﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ دارد ﺗﻮﻗ‪‬ﻊ داﺷﺘﻨﺪ‪ ,‬ﻧﻪ ادﻳﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬
‫‪391‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﺮﮔﺰاري دو ﻛﻨﮕﺮه ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‬

‫ﻓﺼﺎﺣﺖ و ﺑﻼﻏﺖ ﺷﻬﺮت دارد‪ /‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻛﻨﮕﺮه از ﺟﺎﻧﺐ اﻫﻞ ادب‬
‫در داﻧﺸﮕﺎه ﭼﻨﺪان ﻣﻘﺒﻮل واﻗﻊ ﻧﺸﺪ‪ /‬در ﻣﻴﺎن داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻮم و ﻓ ‪‬ﻨﻲ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺘ‪ H‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﺳﺮ ﻛﻨﺠﻜﺎوي ﻳﺎ ﺗﻔ ‪‬ﻨﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬وﻟﻲ ﻛﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ واﻗﻌ‪ H‬ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫ﻳﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺤﺒﻮﺣﺔ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻓﻜﺮي اﻧﺴﺎن ﻣ‪Ç‬ﺪرن ﺑ‪Ç‬ﺮاي او ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ راﻫ‪Ç‬ﻨﻤﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪/‬‬
 ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫دﻛﺘﺮ ‪‬‬

‫روز ﺳﻪﺷﻨﺒﻪ ‪ 11‬ژوﻳﻴﻪ ﺳﺎل ‪ 2000‬ﻣﻴﻼدي‪ ,‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 21‬ﺗﻴﺮﻣﺎه ‪ 1379‬ﻫﺠﺮي‬

‫ﺷﻤﺴﻲ ﻋﺎزم ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺷﺪﻳﻢ ﺗﺎ در آﻧﺠﺎ‪ ,‬ﻫﻢ ﺑﻪ زﻳﺎرت ﺗﺮﺑﺖ ﻣﻠﺠﺄ ﺳﻮﺧﺘﮕﺎن ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺎﻳﻞ‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻣﻴﺎن ﻣﺎ ﻓﺮاق ﺻﻮري‬
‫ﺷﻮﻳﻢ و ﻫﻢ ﺟﻤﻌﻲ از ﺑﺴﺘﮕﺎن و اﻗﻮام ﻧﺰدﻳﻜﻤﺎن را ﻛﻪ ‪‬‬
‫اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ,‬ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ و ﮔﺮد ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ آﻳﻴﻢ‪/‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺴﻴﺎر درازي دارد و ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴ‪Ç‬ﻞ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﻧ‪Ç‬ﻘﺎط دﻳ‪Ç‬ﺪﻧﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ از اﻋﺼﺎر ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﮔﻮﺷﻪ و ﻛ‪Ç‬ﻨﺎر آن ﻣ‪Ç‬ﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮﻳﻚ ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﺳﻴﺎﺣﺎنو ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدان ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ /‬آﺛﺎري از دوران ﻣﺎﻗﺒﻞ‬
‫ﻣﺴﺤﻮر ﻛﺮدن دﻳﺪة ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺎرﻳﺦ‪ ,‬دوران اﻣ‪Ç‬ﭙﺮاﻃ‪Ç‬ﻮري روم‪ ,‬دوران ﺧ‪Ç‬ﻼﻓﺖ ﻋ‪Ç‬ﺜﻤﺎﻧﻲ و اﻣ‪Ç‬ﭙﺮاﻃ‪Ç‬ﻮري ﻋ‪Ç‬ﻈﻴﻢ‬
‫ﺗﺼﻮف و ﻋﺮﻓﺎن اﺳ‪Ç‬ﻼﻣﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻫ‪Ç‬ﺮﻳﻚ در دوران‬
‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ///‬و ﺑﻪوﻳﮋه ﻣﻘﺎﺑﺮ ا@ﻛﺎﺑﺮ ‪‬‬
‫ﺣﻴﺎت ﭘﺮﻓﺮوغ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﺸﺮ ﺣﻘﺎﻳﻖ اﺳﻼم در ﺟﻬﺎن‪ ,‬ﻓﺮاوان ﻛ‪Ç‬ﻮﺷﻴﺪه و ا@ﻛ‪Ç‬ﻨﻮن‬
‫ﻣﺮاﻗﺪ آﻧﺎن در ﺳﺮاﺳﺮ ﻧﻘﺎط ﺗﺮﻛﻴﻪ ﭘﺮا@ﻛﻨﺪه اﺳﺖ; ﻳﺰار و ﻳﺘﺒﺮك‪ /‬ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ا@ﻛﺎﺑﺮ‬
‫ﺗﺼﻮف در ﻣﺤﺎق ﮔﻤﻨﺎﻣﻲ و ﺗﺤﺖ ﺷﻤﻮل ﻣﺼﺪاق ﺣﺪﻳﺚ‪ :‬ا‪ ‬وﻟﻴ‪Ç‬ﺎ‪Ä‬ﻲ ‪‬ﺗ ‪‬‬
‫‪Ç‬ﺤﺖ‬ ‫در ﺗﺎرﻳﺦ ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪39ê‬‬

‫ﺻ‪Ç‬ﺪراﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﻗ‪ Ô‬ﺒﺎﺑﻲ ﻻ ‪‬ﻳ ‪‬ﻌﺮ ‪Ô‬ﻓ ‪Ô‬ﻬﻢ ﻏ‪‬ﻴﺮي‪ 1‬ﺑﻮده و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎماﻧﺪ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‬
‫ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي و ﺑﻪوﻳﮋه‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﻮﻧﻮي‪ ,‬ﻣﺤﻘ‪‬ﻖ ﺗﺮﻣﺬي‪ ,‬ﺑﻬﺎ¾ وﻟﺪ‪ ,‬ﺳﻠﻄﺎنوﻟﺪ‪ ,‬ﺷﻴﺦ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮيو ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ "روﻣﻲ"‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺮﻗﺪ ﻣﺒﺎرك ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫"ﻣﻼي روم" ﻛﻪ در ﺷﻬﺮ ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻛﻌﺒﺔ اﻫﻞ دل و ﻣﻄﺎف ﻣﻼﻳﻚ آﺳﻤﺎن اﺳﺖ‪ /‬ﻏﺎﻟﺒ‪H‬‬
‫ﻳﺎ ‪‬‬
‫ﺳﻴﺎﺣﺎن از ﻧﻘﺎط دور و ﻧﺰدﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ‪‬ﻧﻴﺖ زﻳﺎرت اﻳﻦ ﺑﺎرﮔﺎه روﺣﺎﻧﻲ و ﻛﺴﺐ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻘﺪس آﺳﻤﺎﻧﻲ "ﻓﺮزاﻧﺔ ﺑﻠﺦ" ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮده و ﺳ‪Ç‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﻌﻈﻴﻢ ﺑ‪Ç‬ﻪ آﺳ‪Ç‬ﺘﺎن‬
‫ﻓﻴﺾ از روح ‪‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺸﻖ و ﺟﺬﺑﺔ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﻓﺮود ﻣﻲآورﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺟﻨﺎب ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﺎن ﻃﺮﻳﻘﺖ ﻣ‪Ç‬ﻌﺮوﻓﻴﺔ رﺿ‪Ç‬ﻮﻳﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﺷﻤﺎر ﻣ‪Ç‬ﻲرود و‬
‫ﻏﺰاﻟﻲ و از اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﺎ ﭼ‪Ç‬ﻨﺪ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﺔ ارادت اﻳﺸﺎن از دو ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺟﻨﺎب ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ‪‬‬
‫ﺳﺮي ﺳﻘﻄﻲ و ﻣﻌﺮوف ﻛﺮﺧﻲ و از اﻳﻦ‬
‫واﺳﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻳﺦ ﺑﺰرﮔﻮار ﺟﻨﻴﺪ ﺑﻐﺪادي و ‪‬‬
‫ا‪Ä‬ﻤﻪ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ)ع( ﻣ‪Ç‬ﻲرﺳﺪ‪/‬‬
‫اﻟﺮﺿﺎ)ع( و ﺳﺎﻳﺮ ‪‬‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﺑﻦ ﻣﻮﺳﻲ ‪‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﻌﺮوﻓﻴﺔ رﺿﻮﻳﻪ ﻗﺮﻳﺐ ﻫﻔﺘﺼﺪ ﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم "ﺳﻠﺴﻠﺔ‬
‫ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻴﻪ" ﺷﻬﺮت دارد و ﻋﻠﺖ ﻧﻴﺰ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎم ﻗﻄﺒﻴﺖ از ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﷲ ﻳﺎﻓﻌﻲ‬
‫وﻟﻲ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺖ و ﭘﺲ از آن‪ ,‬اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﺔ‬
‫ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖاﷲ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺳﻴﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺷﺎه ‪‬‬
‫ﺣﻘ‪‬ﻪ ﺑﻪﻧﺎم اﻳﺸﺎن ﺑﻪ "ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻴﻪ رﺿﻮﻳﺔ ﻋﻠﻮﻳﺔ ﻣﻌﺮوﻓﻴﻪ" ﺷﻬﺮت ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪/‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺨﻲ در زﻣﺎن ﺧﻮﻳﺶ در زﻣﺮه ﻣﺸﺎﻳﺦ و ا@ﻛﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ و ارادت و ﺗﻌﻠﻖ وﻻﻳﻲ اﻳﺸﺎن ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﺮﻛﺰي ﺑﻮد وﻟﻲ از‬
‫اﻳﺸﺎن ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻳﺎ ﻃﺮﻳﻘﻪاي ﺟﺎري ﻧﮕﺸﺖ و ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن ا@ﮔ‪Ç‬ﺮﭼ‪Ç‬ﻪ در ﻋ‪Ç‬ﺼﺮ‬
‫ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺠﺎز در ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺳﺎﻟﻜﺎن ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻃﺮﻳﻘﺖ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﺳﻠﻮب ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﺔ ﻋ‪Ç‬ﻠﻴﺔ‬
‫ﻣﻌﺮوﻓﻴﻪ ﺑﻮد‪ ,‬اﻣﺎ ﻣﺠﺎز در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﺸﺎﻳﺦ و ﺧﻠﻔﺎ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻃ‪Ç‬ﺮﻳﻘﺘﻲ ﻧ‪Ç‬ﺒﻮد و‬
‫@ﻛﺴﻲ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ ﻃﺮﻳﻘﺘﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻨﺼﻮب ﻧﻨﻤﻮد‪ /‬ﻣﻊذﻟﻚ ﭘﺲ از اﻳﺸﺎن در‬

‫‪ /1‬اوﻟﻴﺎ و دوﺳﺘ‪Ç‬ﺎن ﻣ‪Ç‬ﻦ در زﻳﺮ ﻗﺒ‪Ç‬ﺎب و ﺑﺎرﮔ‪Ç‬ﺎه ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨ‪Ç‬ﺪ ﻛﻪ ﻏﻴ‪Ç‬ﺮ ﺧ‪Ç‬ﻮدم‪ ,‬ﻛﺴﻲ آﻧﻬ‪Ç‬ﺎ را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ‪/‬‬
‫‪39ë‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﭼﻠﭙﻲ‪,‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻴﺎن ﻓﺮزﻧﺪان ﻳﻜﻲ از ارادﺗﻤﻨﺪان ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﻜﺸﺎن‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻴﺦ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪاي رواج ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﻮي ﻧﻤﻮد و ﺑﺎ ﻧﺎم "ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ" اﺷ‪Ç‬ﺘﻬﺎر‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪/‬‬
‫در دوران اﻗ‪ÇÇ‬ﺘﺪار اﻣ‪ÇÇ‬ﭙﺮاﻃ‪ÇÇ‬ﻮري ﻋ‪ÇÇ‬ﺜﻤﺎﻧﻲ‪ ,‬ﺑ‪ÇÇ‬ﺰرﮔﺎن ﻓ‪Ç‬ﺮﻗﻪﻫﺎي ﻣ‪Ç‬ﺨﺘﻠﻒ و‬
‫ﻃﺮﻳﻘﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮن ﺳ ‪‬ﻨﻲ ﻣ‪Ç‬ﺬﻫﺐ ﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻨﺪ ﻗ‪Ç‬ﺎدرﻳﻪ و ﻧ‪Ç‬ﻘﺸﺒﻨﺪﻳﻪ‪ ,‬ﺗ‪Ç‬ﺤﺖ ﺣ‪Ç‬ﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﺗﻌﺼﺒﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﻼﻃﻴﻦ در‬
‫ﺳﻼﻃﻴﻦ و ﺧﻠﻔﺎي ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻈﺮ ﺑﻪﺷﺪت ‪‬‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲورزﻳﺪﻧﺪ‪ ,‬در ﻗﻠﻤﺮو ﺗﺤﺖ ﺣﺎ@ﻛﻤﻴﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺣﻘ‪‬ﻪ ﻣﺠﺎﻟﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﻇﻬﻮر و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺪادﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮيﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺳ‪Ç‬ﺒﺐ ﻓ‪Ç‬ﺮار و‬
‫@ﮔﺮﻳﺰ ﺷﻴﻌﻴﺎن از ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ /‬اﻳﻦ ﺳﺨﺘﮕﻴﺮيﻫﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺨﺼﻮص‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﻮر ﺳﻠﺴﻠﺔ ﺻﻔﻮﻳﻪ در ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﻲ آﻧﺎن ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﺻﻮﻓﻴﺎن ﺻﻔﻮتﻧﺸﺎن ﻗﺰﻟﺒﺎش‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻘﺮ ﻗ‪Ç‬ﺪرت و‬
‫ﺻﻔﻲاﻟﺪﻳﻦ اردﺑﻴﻠﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ‪ ÇÇ‬و اﺳ‪Ç‬ﺘﻘﺮار آﻧ‪Ç‬ﺎن در ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫و از زادﮔﺎن ﺷﻴﺦ‬
‫رﺳﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺸﻴﻊ ﺑﻪدﺳﺖ آﻧﺎن در اﻳ‪Ç‬ﺮان‪ ,‬ﺻ‪Ç‬ﻮرت ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر ﺷ‪Ç‬ﺪﻳﺪﺗﺮي‬
‫ﺑﻪﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ‪ /‬در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳ‪Ç‬ﻦ اﻳ‪Ç‬ﺎم‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺰرﮔﺎن ﭼ‪Ç‬ﻠﭙﻴﻪ ‪ ÇÇ‬ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮد را "ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮﻳﻪ" ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ ‪ ÇÇ‬از ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﻲدرﻳﻎ ﺳﻼﻃﻴﻦ و ﺧﻠﻔﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ "ﭼ‪Ç‬ﻠﭙﻲ"‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻘﺎﻣﺎت رﺳﻤﻲ ﻛﺸﻮري در ﻋﻬﺪ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ ﮔﺸﺖ و اﻋﺘﺒﺎر ﺻﻮري‬
‫اﻳﻦ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺎ ﺑﺪانﺟﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺧﻠﻔﺎي ﻋ‪Ç‬ﺜﻤﺎﻧﻲ و‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻠﻄﻨﺖ از ﺳﻠﻄﺎن ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻻﺣﻖ‪ ,‬از ﻃﺮﻳﻖ ﭼﻠﭙﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‬
‫و در ﻣﻮاردي ﺗﺎج ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎ دﺳﺖ ﭼﻠﭙﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ او ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻲﺷﺪ‪/‬‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ ﭘﺲ از ﺷﻜﺴﺖ اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻋﺜﻤﺎﻧﻲ در ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ اﻳﻦ‬
‫ﺟﺪي در‬
‫اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﻣﻌﻈﻢو ﻇﻬﻮر آﺗﺎﺗﻮرك‪ ,‬ﺗﺤﻮل ﺑﻨﻴﺎدﻫﺎي اﺳﺎﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ,‬آﺛﺎر ‪‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﻴﺎت ﻣﺬﻫﺒﻲ و اﻋﺘﻘﺎدي ﻣﺮدم اﻳﻦ ﻛﺸ‪Ç‬ﻮر ﻧ‪Ç‬ﻬﺎد و از آن ﭘﺲ ﻓ‪Ç‬ﺮﻗﻪﻫﺎي‬
‫ﻋﻤﻮﻣ‪ H‬ﻣﻨﺤﻞ ﺷﺪه ﻳﺎ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ ﺷﺪﻳﺪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ,‬و ﻟﺬا آداب‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪39ì‬‬

‫ﺳﻠﻮك ﻣﻨﺪرس ﮔﺸﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ‪‬اﺷﻜﺎﻟﻲ ﻓﻮﻟﻜﻠﻮرﻳﻚ و ﻧﻤﺎدﻳﻦ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف‬
‫‪‬‬ ‫ﺗﺤﻮﻻت ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﺰﺑﻮر‪ ,‬ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺗ‪Ç‬ﺎرﻳﺦ‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﻋﻼوهﺑﺮ ﺷﻮق زﻳﺎدي ﻛﻪ ﺑﻪ زﻳﺎرت ﻣﺮﻗﺪ ﭘ‪Ç‬ﺎ@ك ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ از ﺧ‪Ç‬ﻮد ﻧﺸ‪Ç‬ﺎن ﻣ‪Ç‬ﻲدﻫﻨﺪ‪,‬‬
‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪﻧﺪ ﺗﺎ از وﺿﻌﻴﺖ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺧﺎﻧﻮادة ﭼﻠﭙﻲ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ آﻧﺎن‬
‫در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻜﻢ اﻃﻼع ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ /‬ﺑﺨﺼﻮص آﻧﻜﻪ اﻣﺮوزه ﻣﻮﻟﻮي در ﺑﻄﻦ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا@ﻛﺰ ﻋﻠﻤﻲ و ﻫﻨﺮي و ﺣ ‪‬ﺘﻲ رواندرﻣﺎﻧﻲ ﺟﻬﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ; ﺑ‪Ç‬ﻪﻃﻮري ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺣ ‪‬ﺘﻲ ﻳﻜﻲ از روانﻛﺎوان ﻫﻨﺪياﻻﺻﻞ ﺑﻪ ﻧﺎم "دﻛﺘﺮ دﻳﭙﻚ ﭼﻮﻛﺮا" روﺷ‪Ç‬ﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﺎم‬
‫"ﻣﻮﻟﻮي ﺗﺮاﭘﻲ" اﺧﺘﺮاع ﻛﺮده و ﻣ‪Ç‬ﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﺘﺪ از روشﻫ‪Ç‬ﺎي درﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻲ‬
‫"ﻓﺮوﻳﺪ" و "ﻳﻮﻧﮓ" و ﭘﻴﺮوان آﻧﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻜﺎﺗﺐ روانﻛﺎوي و روانﭘ‪Ç‬ﺰﺷﻜﻲ و‬
‫روانﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ,‬ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد‪ /‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺸ‪Ç‬ﻬﻮر ﺟ‪Ç‬ﻬﺎن ﺑ‪Ç‬ﻪﺧﺼﻮص اﻫ‪Ç‬ﻞ‬
‫اﻣﺮﻳﻜﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ ﺟﺪﻳﺪاﻟ ‪‬ﺘﺄﺳﻴﺲ ﻋﻼﻗﺔ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داده و ﺗﺮاﻧ‪Ç‬ﻪﻫﺎﻳﻲ ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫اﻟﻬﺎم از اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻟﻮي ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺳﺮودهاﻧﺪ‪/‬‬
‫اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ درﻛﺘﺎب ﻣﻨﺎﻗﺐاﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ اﺛﺮ ﺧﺎﻣﺔ ﻳﻜﻲ از ارادﺗﻤﻨﺪان ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪﻧﺎم اﻓﻼ@ﻛﻲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ رواﻳﺖ ﺷﺪه ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﭘﺎرهﻫﺎﻳﻲ از اﻇﻬﺎرات ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺳﺨﻦ وي از ﺷﺮق ﺗﺎ ﻏﺮب ﻋﺎﻟﻢ را ﻓﺮاﺧﻮاﻫﺪ ﮔ‪Ç‬ﺮﻓﺖ و ﻣ‪Ç‬ﻮردﺗﻮﺟﺔ ﻋ‪Ç‬ﻤﻮم ﻣ‪Ç‬ﺮدم‬
‫ﺟﻬﺎن واﻗﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪/‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺖ آﺳﺘﺎن ﻣﻘﺪس ﻣﻮﻟﻮي را در ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻳﺎم‪,‬‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻻﻳﻞ و آﻧﻜﻪ ‪‬‬
‫ﺧﺎﻧﻮادة ﭼﻠﭙﻲ ﺑﺮﻋﻬﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ ,‬ﻋﺰم ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺑﺰرگ اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ داﺷﺘﻴﻢ ﺗ‪Ç‬ﺎ اﻳ‪Ç‬ﻨﻜﻪ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه در ﺳﺎﻋﺖ ‪ ë‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ‪ 1ê‬ژوﻳﻴﻪ ﺳﺎل ‪ 2000‬ﺑﺮاﺑ‪Ç‬ﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎ ‪ 2ê‬ﺗ‪Ç‬ﻴﺮ‬
‫‪ 1379‬ﭘﺲ از ﺗﻌﻴﻴﻦ وﻗﺖ ﻗﺒﻠﻲ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻳﻜﻲ از اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﺤﺼﻴﻠﻜﺮدة ﻣﻘﻴﻢ ﺗﺮﻛﻴﻪ ‪ÇÇ‬‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺘﺮﺟﻢ ‪ ÇÇ‬ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت آﻗﺎي ﭼﻠﭙﻲ در ﻣﻨﺰل اﻳﺸﺎن رﻓﺘﻴﻢ‪1/‬‬

‫ﺑﻪﻣﺪ ت ﻧﻪ ﺳﺎل ﺗﻤﺎم در ﺗﺮﻛﻴﻪ در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي‬

‫‪ /1‬ﻣﺘﺮﺟﻢ اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺎ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ از ار ادﺗﻤﻨﺪان و ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاران ﻃﺮﻳﻘﺔ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻛﻮﺛﺮﻳﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ‪‬‬
‫‪397‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫ﻣﺸﺮف ﺑﻪ‬
‫"ﺗﺸﺮﻳﻘﻴﻪ" ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻨﺰل اﻳﺸﺎن در ﻃﺒﻘﺔ ﻫﻔﺘﻢ ﻋﻤﺎرﺗﻲ ﻫﻔﺖ ﻃﺒﻘﻪ در ﻣﺤﻠﺔ‬
‫ﺧﻠﻴﺞ "ﺷﺎخ ﻃﻼﻳﻲ" از ﺷﻌﺒﻪﻫﺎي درﻳ‪Ç‬ﺎي ﻣ‪Ç‬ﺮﻣﺮه در ﺷ‪Ç‬ﻬﺮ اﺳ‪Ç‬ﺘﺎﻧﺒﻮل ﻗ‪Ç‬ﺮار داﺷﺖ‪/‬‬
‫اﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ در را ﺑﺮروي ﻣﺎ ﮔﺸﻮد و ﻛﻠﻴﺔ ﻫﻤﺮاﻫﺎن و ﻣﺘﺮﺟﻢ )ﻫﺸﺖ ﻧ‪Ç‬ﻔﺮ( ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ دﻋﻮت ﺷﺪﻳﻢ‪ /‬در اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻦ دو ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﺮ دو از اﺳﺎﺗﻴﺪ داﻧﺸﮕﺎه اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﺑﻮدﻧﺪ و ﻳﻜﻲ از آن دو‪ ,‬در ﻋﻴﻦﺣﺎل از ﻣﺸﺎﻳﺦ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﺔ اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرﻓﺖ‪/‬‬
‫آﻗﺎي ﭼﻠﭙﻲ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺪت ﭼﻬﺎرﺳﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﻓ‪Ç‬ﻮت ﭘ‪Ç‬ﺪرش‬
‫ﻋﻬﺪهدار ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﺮوان ﻃﺮﻳﻘﺔ ﭼﻠﭙﻴﻪ ﮔﺸﺘﻪ و ﻣﺠﻤﻮﻋ‪ H‬ﺳﻠﺴﻠﺔ اﻳﺸﺎن داراي ﻫﻔﺖ‬
‫ﺷﻴﺦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل )ﻫﻤﺎن ﺷﺨﺺ ﺣﺎﺿﺮ در ﺟﻠﺴﻪ(‪ ,‬ﻳﻚ ﻧﻔﺮ در‬
‫ﺳﻮ‪Ä‬ﻴﺲ )ﺑﻪﻧﺎم آﻗﺎي ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻴﺘﺮﻛﻮﻧﺘﺲ در ﺷﻬﺮ زورﻳﺦ( و ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ در ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺘﻌﺪدي ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﻣ‪Ç‬ﻨﺘﺴﺐ ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫آﻗﺎي ﭼﻠﭙﻲ در اداﻣﻪ اﻓﺰود ﻛﻪ ﻃﻮاﻳﻒ و ﻓﺮق ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ و ﺑﻪ "ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ" ﻧﻴﺰ اﺷﺘﻬﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ آﻧﻬﺎ را داراي اﺟﺎزه از‬
‫ﻃﺮف ﭼﻠﭙﻲ و رﻫﺮوان واﻗﻌﻲ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﺖ داﻧﺴﺖ‪ /‬در ﻋﻴﻦﺣﺎل اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﺔ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي‬
‫ﺑﻪﻗﺪري ﻋﻈﻴﻢ و ﻧﺎﻣﻨﺘﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺴﻲ ﺑﺎ درﻳﺎﻓﺖ ﺧ‪Ç‬ﺎﺻﻲ از اﻧ‪Ç‬ﺪﻳﺸﻪﻫﺎي او‪,‬‬
‫ﺑﻬﺮهاي از اﻳﻦ اﻗﻴﺎﻧﻮس ﺑ‪Ç‬ﺮده و ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻧ‪Ç‬ﺘﺴﺎب ﺑ‪Ç‬ﻪ وي اﻓ‪Ç‬ﺘﺨﺎر ﻣ‪Ç‬ﻲﺟﻮﻳﺪ‪ /‬از اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻠﺖ در ﻗﻮﻧﻴﻪ و در ﺟﻮار ﻣﺮﻗﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﺪارد‪ /‬در ﭘﺎﺳﺦ اﻇﻬﺎر‬
‫داﺷﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 192ë‬م‪ /‬ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﺑﺰرﮔﺎن ﭼﻠﭙﻴﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ در ﺷﻬﺮ ﻗﻮﻧﻴﻪ ﺑﻮد‪,‬‬

‫ﻣﻠﻚﻧﻴﺎ‪ ,‬ﺑﺰرگ اﻳﻦ رﺷﺘﻪ‪ ,‬ﺑﻮده اﺳﺖ و اﻓﺰود ﻛﻪ در زﻣﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﻲ اﻳﺸﺎن ﻫﻨﻮز ﺑﻪﻃﻮر روﺷﻦ اﻋﻼم ﻧﺸﺪه‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﻳﻜﻲ از ار ادﺗﻤﻨﺪان اﻳﺸﺎن ﻛﻪ ﻳﻚ‬

‫آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ و "ﻳﺤﻴﻲ" ﻧﺎم دارد‪ ,‬ﺧﺪﻣﺖ ار ادﺗﻤﻨﺪان را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ "آﻗﺎي ﻛﺴﺮي ﭘﻴﺮ" ﭘﺴﺮ "دﻛﺘﺮ ﭘﻴﺮ" ﺑﻪﻟﺤﺎظ ﻃﻲ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﺎﻃﻨﻲ در ﺳﻠﻮك‬

‫ﺑﻪ@ﻛﻤﺎل رﺳﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻣﺮﺣﻮم ﻣﻠﻚﻧﻴﺎ‪ ,‬ﺧﺪﻣﺖ ﭘﻴﺮواﻧﺸﺎن را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﻴﺮد‪ /‬از ﻓﺤﻮاي ﻛﻼم ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺎ ﺑﺮﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﻲ ﻫﻢ در ﻛﺎر ﻫﺴﺖ ﻛﻪ‬

‫ﻓﻌ‪ Â‬ﺻﻮرت ﻣﺨﻔﻲ دارد و ﺑﻪﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮد ﻋﻠﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬وي ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻜﺮ ﻣﺮﺣﻮم آﻗﺎي ﻣﻠﻚﻧﻴﺎ را از آﻣﺮﻳﻜﺎ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ و در ﻣﺰار‬

‫"ﻣﺤﺒﻮب" در ﻛﻨﺎر ﻣﺮﻗﺪ ﻣﺮﺷﺪﺷﺎن ‪ ÇÇ‬ﭘﺪر آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﭘﻴﺮ ‪ ÇÇ‬در ﺷﺎﻫﺰاده ﻋﺒﺪاﻟﻌﻈﻴﻢ ﺑﻪﺧﺎ@ك ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ‪ /‬ﻧﺎ@ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺮﺣﻮم دﻛﺘﺮ ﻫﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮد را ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ "ﭘﻴﺮ‬

‫ﻣﺮاﻏﻪ" ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮﺣﻮم "ﻣﺤﺒﻮب" ﻣﻲﺷﻤﺮد و ﭘﺲ از ﻓﻮت وي ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮي ﺧﻮد را ﻋﻬﺪهدار ﺳﻤﺖ اﻳﺸﺎن ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪398‬‬

‫ﻣﻘﺮرات دوﻟﺘﻲ ﻛﻪ از آن ﺗﺎرﻳﺦ وﺿﻊ ﺷ‪Ç‬ﺪ‪ ,‬ﻓ‪Ç‬ﻌﺎﻟﻴﺖ ﻃ‪Ç‬ﺮاﻳ‪Ç‬ﻖ‬

‫ا ‪‬ﻣﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ‪‬‬
‫ﺗﺼﻮف ﻣﻮﻗﻮف ﮔﺸﺖ و آﻧ‪Ç‬ﺎن ﺑ‪Ç‬ﻪﻧﺎﭼﺎر دﺳﺖ از ﻓ‪Ç‬ﻌﺎﻟﻴﺖ ﻛﺸ‪Ç‬ﻴﺪه و در اﺳ‪Ç‬ﺘﺎﻧﺒﻮل‬
‫‪‬‬
‫اﻗﺎﻣﺖ ﺟﺴﺘﻨﺪ و در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ ﮔﻬﮕﺎه ﺑﺎ اﺟﺎزة دوﻟﺖ در ﺑﺮﺧ‪Ç‬ﻲ ﻣﺴ‪Ç‬ﺎﺟﺪ و ﺗﻜ‪Ç‬ﻴﻪﻫﺎ‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺳﻤﺎع ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم در آن ﺣﻀﻮر ﺑﻪﻫﻢ ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ‪/‬‬
‫آﻗﺎي ﭼﻠﭙﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ا@ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮاﺳ‪Ç‬ﻢ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع ﺗ‪Ç‬ﻮﺳﻂ‬
‫@ﮔﺮوهﻫﺎي ﻓﻮﻟﻜﻠﻮرﻳﻚ در ﺟﻬﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان دراوﻳﺶ ﭼﺮﺧﻨﺪة ﻣﻮﻟﻮي اﺟﺮا ﻣﻲﺷﻮد‪,‬‬
‫اﻣﺎ ﻛﺎر اﻳﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ رﻗﺺ و ﺗ‪Ã‬ﺎﺗﺮ و ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮي اﺳﺖ و رﺑ‪Ç‬ﻄﻲ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي‬
‫ﻣﺠﺰا‬
‫دراوﻳﺶ ﻧﺪارد‪ /‬وي در اداﻣﻪ اﻓﺰود‪ :‬در ﺳﻤﺎع ﺣﻀﻮر زن و ﻣﺮد در ﺻﻔﻮف ‪‬‬
‫ﻣﺠﺎز اﺳﺖ و زﻧﺎن در ﺻﻒ ﺧﻮد و ﻣﺮدان در ﺻﻒ ﺧﻮد ﺑ‪Ç‬ﺪون ارﺗ‪Ç‬ﺒﺎط ﻓ‪Ç‬ﻲﻣﺎﺑﻴﻦ‬
‫ﺳﻤﺎع ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ; ﭼﻮن اﺧﺘﻼط ﻣﻴﺎن زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻣﺠﺎز ﻧﻴﺴﺖ و ﺣﺮام اﺳﺖ‪/‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ رﺷﺘﺔ ﺳﺨﻦ را ﺷﻴﺦ آﻗﺎي ﭼﻠﭙﻲ ﺑﻪدﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ اﺟﺎزة اﻳﺸﺎن ﺑ‪Ç‬ﻪ‬
‫@ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻣﺎ و ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳ‪Æ‬اﻻﺗﻤﺎن ﭘﺮداﺧﺖ‪/‬‬
‫ﭘﻴﺶ از اداﻣﺔ اﻳﻦ ﻣ‪Ç‬ﻄﻠﺐ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻲﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻧ‪Ç‬ﻴﺴﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻗ‪Ç‬ﺪري ﭘ‪Ç‬ﻴﺮاﻣ‪Ç‬ﻮن ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع‬
‫ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﻲ داده ﺷﻮد‪ :‬ﺳﻤﺎع ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻳﺠﺎد ﺣﺎﻟﺘﻲ در روح ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﻃﺮب و‬
‫وﺟﺪ روﺣﺎﻧﻲ و ﺳﺮﻣﺴﺘﻲ ﻣﻌﻨﻮي ﮔﺮدد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﻧ‪Ç‬ﻴﺎ و ﻣ‪Ç‬ﺎﻓﻴﻬﺎ درﺣ‪Ç‬ﻴﻦ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع‬
‫ﺑﻲﺗﻮﺟﻪ و ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ اﺻﻠﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮدو ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻤﺎع ﻣﻮﺳﻴﻘﻲﻫﺎي‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺨﺼﻮص زودﺗﺮ دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ; زﻳﺮا ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ‪:‬‬
‫ﻧﺎﻗﻮر ﻛ‪Ç‬ﻞ‪1‬‬‫ﭼﻴﺰﻛﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﺪان‬ ‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺎﻟﻪ ﺗ‪ÇÇ‬ﻨﺒﻮر و ﺗ‪Ç‬ﻬﺪﻳﺪ دﻫ‪Ç‬ﻞ‬
‫و اﺳﺘﻤﺎع اﻳﻦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲو ﺟﺬﺑﺔ اﻳﻦ ﻃﻨﻴﻦ و ﺣﻨﻴﻦ در ‪Ö‬‬
‫ﺟﺎن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭼﺮخ زدنو ﺗﻮأم‬
‫ﻗﻮال‪ ,‬ﻫﻤﮕﻲ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﻤﺪه و ﻣ‪Æ‬ﺛ‪‬ﺮه ﺑﺮاي ﻛﻨﺪن روح و‬
‫ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﭼﺸﻢ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ‪‬‬
‫ﭘﺮﺗﺎب آن ﺑﻪ آﺳﻤﺎنﻫﺎي وﻻﻳﺖ روﺣﺎﻧﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را اﺻﻄﻼﺣ‪ H‬ﺳﻤﺎع‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﭼﻬﺎرم‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/732‬‬

‫‪399‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ‪ /‬در ﺳﻤﺎع‪ ,‬ﻧﻲ و دف و دﻫﻞ و ﺗﻨﺒﻮر و ﺑﺮﺧﻲ ﺳﺎزﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع را ﻣ‪Ç‬ﻌﻤﻮل ﻣ‪Ç‬ﻲداﺷ‪Ç‬ﺘﻨﺪ و‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺮار ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﻴﺮد و ﻏ‪Ç‬ﺎﻟﺐ ﻃ‪Ç‬ﺮاﻳ‪Ç‬ﻖ و ﻓ‪Ç‬ﺮق‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺳﺎﻟﻜﺎﻧﻲ ﻛﻪ از اﻳﺎم ﻋﺰﻟﺖ و ﺧﻠﻮت و ﭼ ‪‬ﻠﻪﻧﺸﻴﻨﻲ ﺑﻴﺮون ﻣ‪Ç‬ﻲآﻣﺪﻧﺪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﺷﺮﻛﺖ و ﺣﻀﻮر در ﺳﻤﺎع‪ ,‬دوﺑﺎره اﻧﺮژي ﺣﻴﺎﺗﻲ در رگﻫﺎ و ﭘﻲﻫﺎ و ﻣ‪Ç‬ﻔﺎﺻﻠﺸﺎن‬
‫ﻏﺰاﻟﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﺷﺮﻳﻌﺘﻤﺪاران اﻫﻞ ﺗﺴ ‪‬ﻨﻦ ﺣﻜﻢ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ‪‬‬
‫ﺑﻪﺣﺮﻛﺖ درﻣﻲآﻣﺪ و اﻣﺎم ‪‬‬
‫ﺟ‪Ç‬ﻼلاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع‬
‫‪‬‬ ‫اﺑﺎﺣﻪ ﺳﻤﺎع ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺼﻮص دادهاﻧﺪ‪ /‬در زﻣﺎن ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮدو اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺪان ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻲﺷﺪ و ﭼﻨﺎن روح و ﺟﺴﻢ و ﺟﺎن وي ﺑﺎ‬
‫ﺳﻤﺎع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮرده ﺑ‪Ç‬ﻮد ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺣ‪Ç‬ﺘﻲ ﻳﻜ‪Ç‬ﺒﺎر در ﺑ‪Ç‬ﺎزار آﻫ‪Ç‬ﻨﮕﺮان ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺻ‪Ç‬ﺪاي ﭼﻜﺶ‬
‫ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﺮخ زدن و ﻃﺮب ﻛ‪Ç‬ﺮدن ﭘ‪Ç‬ﺮداﺧﺖ و‬
‫ﻓﻠﺰﻛﺎران‪ ,‬از ﺧﻮد ﺑﻴﺨﻮد ﺷﺪه و ‪‬‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت دﻳﻮان ﻛﺒﻴﺮﺷﻤﺲ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻤﺎع ﺳﺮوده ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﻏﺎﻟﺐ ‪‬‬
‫ﺳﻤﺎع ﺑﻪﻃﻮر ﮔﺮوﻫﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ,‬اﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮل ﭼﻨﺎن ﺑﻮده ﻛﻪ ﺣ‪Ç‬ﻠﻘﻪاي از‬
‫ﻗﻮاﻻن ﻧﻴﺰ در‬
‫دروﻳﺸﺎن ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺷﻴﺦ ﻣﺠﺎز ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﺪه و ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن و ‪‬‬
‫ﺟﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ اﺟﺎزة ﺷ‪Ç‬ﻴﺦ‪ ,‬ﺳ‪Ç‬ﺮﮔﺮم ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻧ‪Ç‬ﻮازﻧ‪Ç‬ﺪﮔﻲ و ﺧ‪Ç‬ﻮاﻧ‪Ç‬ﻨﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺣﺎﺿﺮان در ﺣﻠﻘﻪ‪ ,‬اﻧﺪك اﻧﺪك در اﺛﺮ ﻏﻠﺒﺔ اﺛﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﺷﻌﺮ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ‬
‫و ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺷﻴﺦ‪ ,‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﻣﺴﺖ و ﺑﻴﺨﻮد از ﺟﺎي ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺑﻪ ﭼﺮخ زدن‬
‫و آﺳﺘﻴﻦاﻓﺸﺎﻧﺪن ﺳﺮﮔﺮم ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﺪرﻳﺠ‪ H‬ﺑﻪ آﻧ‪Ç‬ﺎن ﻣ‪Ç‬ﻲﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ و‬
‫درﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ,‬ﻫﻤﻪ ﺣﺎﺿﺮان در ﺣﻠﻘﻪ ﺳﻤﺎع ﺑﻪ رﻗﺺ و ﭼﺮخ ﻣﻲﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫و وﺿﻌﻴﺖ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي ﺣﺘﻲ ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻣﻮﺳﻴﻘﻲو ﺳﻜﻮت ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن‬
‫و ﺧﺮوج ﻧﻮازﻧﺪﮔﺎن اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺳﻌﺪي ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻋﺸﻖ را آﻏﺎز ﻫﺴﺖ‪ ,‬اﻧﺠﺎم ﻧﻴﺴﺖ‪1‬‬ ‫ﻣﻄﺮﺑﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻲ در ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع‬
‫ا ‪‬ﻣﺎ در ﺳﻠﺴﻠﺔ ﭼﻠﭙﻴﻪ )@ﻛﻪ ﺧﻮد را ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ( آداب ﺳﻤﺎع ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‬

‫‪ /1‬ﻛﻠﻴﺎت ﺳﻌﺪي‪ ,‬‬

‫ﻏﺰﻟﻴ ﺎت‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/139ê‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ê00‬‬

‫ﻣﻠﺒﺴﻨﺪ و ﻛﻼﻫﻲ‬
‫و اﺻﻮ‪ Á‬ﻫﻤﻪ ﺷﺮﻛﺖﻛﻨﻨﺪﮔﺎن در رﻗﺺ ﺳﻤﺎع ﺑﻪ ﻟﺒﺎس ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ ‪‬‬
‫ﺑﺮ ﺳﺮ و ﻗ‪Ç‬ﺒﺎﻳﻲ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﻦ دارﻧ‪Ç‬ﺪ و ﺣ‪Ç‬ﻠﻘﻪوار ﻣ‪Ç‬ﻲاﻳﺴ‪Ç‬ﺘﻨﺪ و در ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻠﻪ ‪‬اول ﺑ‪Ç‬ﻪﭼﺮخ‬
‫ﻣﻲﭘﺮدازﻧ‪Ç‬ﺪ و در ﻣ‪Ç‬ﺮﺣ‪Ç‬ﻠﻪ ﭼ‪Ç‬ﻬﺎرم ﺑ‪Ç‬ﺪنﻫﺎي ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﺑ‪Ç‬ﻪﻃﻮر ﺷ‪Ç‬ﺎﻧﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﺷﺎﻧﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﭼﺴﺒﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺎل ﺳﻤﺎع اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﺑﺪ‪/‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻲ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺧﺘﻼط زن و ﻣﺮد‪ ,‬‬
‫ﻣﺨﻞ ﻧﻈﻢ ﺳﻤﺎع اﺳﺖ و ا@ﮔﺮ اﻳﻦ‬
‫اﺧﺘﻼط در ﻣﺮﺣﻠﺔ ﭼﻬﺎرم ﺑﻪﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎس ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮد‪ ,‬ﺣﺮام اﺳﺖ و ﺑﺎﻃﻞ و ﻣﺎ آن را‬
‫ﻋﺪ هاي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع زن و ﻣ‪Ç‬ﺮد را‬
‫ﻣﻌﻤﻮل ﻧﻤﻲدارﻳﻢ و ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻲﺷﻤﺮﻳﻢ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ‪‬‬
‫ﺟﺎﻳﺰ ﻣﻲﺷﻤﺮﻧﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻣﺎ ﺳﻤﺎع ﻛﺮدهاﻳﻢ و اﺷﻜﺎﻟﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ,‬ﭘﺲ اﺷﻜﺎﻟﻲ‬
‫ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع ﻋ‪Ç‬ﺒﺎدت اﺳﺖ و زﻳ‪Ç‬ﺎرت ﻛ‪Ç‬ﻌﺒﺔ ﻣ‪Ç‬ﺠﻠﺲ اﻧﺲ; و‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻧﺪارد! و دﻟﻴﻞ ﻣﻲآورﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻫﻢﭼﻨﺎنﻛﻪ در ﻃﻮاف ﻛﻌﺒﺔ ﻇﺎﻫﺮي‪ ,‬اﺧﺘﻼط زن و ﻣﺮد ﻣﺠﺎز اﺳﺖ و ﺣﺘﻲ ﻣ‪Ç‬ﻤﻜﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﻪﻫﻢ ﺑﺨﻮرد و اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺎﻧﻊ ﺻ ‪‬ﺤﺖ ﻋﺒﺎدت ﺣﺞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬در ﺳﻤﺎع‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻏﻠﺒﺔ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻲو ﺑﻴﺨﻮدي‪ ,‬اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﻣﻮر ‪‬‬
‫ﻣﺨﻞ ﺻ ‪‬ﺤﺖ اﻣﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﺎ‬
‫ﺗﺴﺮي ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ در‬
‫ﺣﺞ ﺟﻨﺒﺔ ﻛﺎﻣ‪ Â‬اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ دارد و ﻗﺎﺑﻞ ‪‬‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻢ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل ‪‬‬
‫ﻣ ‪‬ﻜﻪ و ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﻴﺰ زن و ﻣﺮد در ﻳﻚ ‪‬‬
‫ﺻﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻴﻪ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ زﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻤﺎع ﻣﻲﻛﻨﺪ "ﺳﻤﺎعزن" ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﻧﺎﻇﻢ و ﺷﻴﺦ دارﻧﺪ و در ﻛﻤﺎﻻت ﺳﻠﻮك ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺷﻴﺨﻲ ﺗﺮﻗ‪‬ﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ارﺗﻘﺎ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪو ﻣﺸﺎﻳﺦ زن در اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻓﺮاوان ﺑﻮده; ﻣﺎﻧﻨﺪ "ﺧﻮشﻟﻘﺎ ﺧﺎﺗﻮن"‪ ,‬و ﻣﺸﺎﻳﺦ‬
‫‪Ö‬‬
‫زن ﻣﺠﺎز در ﺗﺮﺑﻴﺖ و ارﺷﺎد زﻧﺎن ﺳﺎﻟﻜﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﻤﺎعزﻧﺎن را اداره ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ /‬ﺷﺮح‬
‫اﺣﻮال اﻳﻦ زﻧﺎن در ﻣﻨﺎﻗﺐاﻟﻌﺎرﻓﻴﻦ اﻓﻼ@ﻛﻲ و آﺛﺎر ﻣﺮﺣﻮم ﻋﺒﺪاﻟﺒﺎﻗﻲ ﮔ‪Ç‬ﻮﻟﭙﻴﻨﺎرﻟﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ "ﻣﻮﻻﻧﺎ دان ﺳﻨﺖ ﻣﻮﻟﻮﻳﻚ" وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪/‬‬
‫در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ‪ ,‬آﻗﺎي ﭼﻠﭙﻲ از ﺳﺎﻟﻦ ﺧﺎرج ﺷﺪه و ﭼﻨﺪ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﺰوه و‬
‫رﺳﺎﻟﻪ ﻛﻮﭼﻚ ﻛﻪ از آﺛﺎر ﭘﺪر اﻳﺸﺎن و در ﻣ‪Ç‬ﻮرد آداب ﺳ‪Ç‬ﻤﺎع و ﺑ‪Ç‬ﻪ زﺑ‪Ç‬ﺎن ﺗ‪Ç‬ﺮﻛﻲ‬
‫‪ê01‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻟﻲ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ,‬ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻛﺮد و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎ را ﺑﻪﻣﺎ داد‪ /‬ﻣﺎ ﻧﻴﺰ آﺛﺎري در ﻣﻮرد‬
‫ﻣﻮﻟﻮي و ﮔﺰﻳﺪة آﺛﺎرش و ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﺔ ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان و ﻛﺘﺎب زاﻳﺶ دوم اﻧﺴﺎن درﺗﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤ‪‬ﺪ ﺑ‪Ç‬ﻠﺨﻲ اﺛ‪ÇÇ‬ﺮ ﺧ‪Ç‬ﺎﻧﻢ دﻛ‪Ç‬ﺘﺮ آذر رﻫ‪Ç‬ﻨﻤﺎ و ﺗ‪Ç‬ﺎﺑﻠﻮي ﻧ‪Ç‬ﻔﻴﺲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﻨﺒﺖﻛﺎري "اﷲ" را ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ اﻳﺸﺎن ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻛﺮدﻳﻢ‪/‬‬
‫‪‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑ‪Ç‬ﻨﺪه ﺧ‪Ç‬ﺪﻣﺖ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن ﻋ‪Ç‬ﺮض ﻛ‪Ç‬ﺮدم ﻛ‪Ç‬ﻪ اﻓ‪Ç‬ﺘﺨﺎر آﺳ‪Ç‬ﺘﺎنﺑﻮﺳﻲ ﺳ‪Ç‬ﻠﺴﻠﺔ‬
‫ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻴﻪ را دارم ﻛﻪ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪﻓﺮدي اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ رﺷ‪Ç‬ﺘﺔ اﺟ‪Ç‬ﺎزة اﻗ‪Ç‬ﻄﺎب آن‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم و رﺳﻮل ا@ﻛﺮم ﺻﻠﻮات اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و آﻟﻪ‬
‫‪‬‬ ‫ﻣ ‪‬ﺘﺼ‪ Â‬و ﻣﻀﺒﻮﻃ‪ H‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﻣﻌﺼﻮم‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ و ﻗﻄﺐ ﻛﻨﻮﻧﻲ آن در اﻳﺮان ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت آﻗ‪Ç‬ﺎي ﺣ‪Ç‬ﺎج دﻛ‪Ç‬ﺘﺮ ﻧ‪Ç‬ﻮرﻋﻠﻲ ﺗ‪Ç‬ﺎﺑﻨﺪه‬
‫)ﻣﺠﺬوبﻋﻠﻴﺸﺎه( ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻋﻜﺲ اﻳﺸﺎن را ارا‪Ä‬ﻪ ﻛﺮدم و ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ آﻗ‪Ç‬ﺎﻳﺎن زﻳ‪Ç‬ﺎرت‬
‫@ﻛﺮدﻧﺪ و ﺳﻼم رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪/‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻴﻪ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﻃﺮﻳﻘﺔ ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻴﻪ ﺑﻪ "ﺷﺎهرﺿﺎ" )ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت اﻣ‪Ç‬ﺎم‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم( ﻣﻲرﺳﺪ و ﻧﻴﺰ اﻓﺰود ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﻴﺎ‬
‫‪‬‬ ‫رﺿﺎ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ زورﻳﺦ و ﺗﻮرﻧﺘﻮ ﺧﺎﻧﻘﺎه دارد‪/‬‬
‫ﺳ‪Ç‬ﻴﺪ ﻣ‪Ç‬ﻌﺼﻮمﻋﻠﻴﺸﺎه‬
‫ﺑﻨﺪه ﻋﺮض ﻛﺮدم ﻛﻪ اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ در اﻳﺮان از زﻣ‪Ç‬ﺎن ‪‬‬
‫ﺗﺎ@ﻛﻨﻮن رﻳﺸﻪﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻴﻘﻲ در ﻣﻴﺎن ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم ﺗﻨﻴﺪهو اﻣﺎ@ﻛﻦو ﻣﺮاﻗﺪ ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫آن در ﻣﺎﻫﺎن ﻛﺮﻣﺎن و ﺑﻴﺪﺧﺖ ﮔﻨﺎﺑﺎد و ﻏﻴﺮه ‪‬‬
‫ﻣﺤﻞ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺧﺎﻧﻘﺎه در‬
‫اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻌﻤﻮل ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺠﺎﻟﺲ در ﺣﺴ‪Ç‬ﻴﻨﻴﻪﻫﺎ ﺑ‪Ç‬ﺮﮔﺰار ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻮد و ا@ﮔ‪Ç‬ﺮ در‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﻔﺘﻪاي دو‬
‫ﺷﻬﺮي ﺣﺴﻴﻨﻴﻪاي داﻳﺮ ﻧﺒﻮد‪ ,‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﻠﺴﺎت ﻓﻘﺮي ﻛﻪ ‪‬‬
‫ﺑﺎر در ﺷﺐﻫﺎي دوﺷﻨﺒﻪ و ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ,‬در ﻣﻨﺰل ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ارادﺗ‪Ç‬ﻤﻨﺪان‬
‫اﺳﺖ‪ /‬در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﻴﺎ ﻫﻢ ﻫﺮﺟﺎ ارادﺗﻤﻨﺪان و ﺳﺎﻟﻜﺎن اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺣﻀﻮر‬
‫دارﻧﺪ‪ ,‬ﻣﺠﺎﻟﺲ ﻓﻘﺮي در ﻣﻨﺎزل آﻧﺎن ﺑﺮﮔﺰار ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺎ@ﻛﻨﻮن ﻣﻌﻤﻮل ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ‪ /‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻃﺮاﻳﻖ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد را "ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻴﻪ" ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ,‬وﻟﻲ در‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ê02‬‬

‫ﺳﻠﺴﻠﺔ اﺟﺎزة آﻧﻬﺎ ﺟﺎي ﺗﺄ ‪‬ﻣﻞ و درﻧﮓ اﺳﺖو ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻗﺎ‪Ä‬ﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺻﺤﺖ اﺟﺎزهو اﺻﻮ‪ Á‬ﺿﺮورت وﻟﺰوم وﺟﻮد اﺟﺎزه ﺳﺎﺑﻖ ﺑﻪ ﻻﺣﻖ ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ,‬وﻟﻲ‬
‫ﺗﺼﻮف‪ ,‬اﺟ‪Ç‬ﺎزه ﺳ‪Ç‬ﺎﺑﻖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻻﺣ‪Ç‬ﻖ اﺳﺖ و ﻫ‪Ç‬ﻴﭻ ﻣ‪Ç‬ﻨﺎط‬
‫ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ در ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺎط‬
‫دﻳﮕﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮاد ﻇﺎﻫﺮي ﻳﺎ ﻛﻬﻮﻟﺖ ﺳﻦ ﻳﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻓﻘﺮي و ﻏﻴﺮه ﻣ‪Æ‬ﺛﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ,‬ﻟﺬا‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻣ ‪‬ﺘﺼﻠﺔ ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻴﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺮﻓﺖ‪ /‬ﺑﻨﺪه ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﺮض ﻛﺮدم‬
‫@ﻛﻪ در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﻌﻤﺖاﻟ ‪‬ﻠﻬﻴﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﺑﺰرﮔﺎن ﺣﺎل و ﮔ‪Ç‬ﺬﺷﺘﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺣ‪Ç‬ﻀﺮت ﺷ‪Ç‬ﺎه‬
‫وﻟﻲ‪ ,‬ﺣﻀﺮت ﻣﺴﺖﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬ﺣﻀﺮت ﺳﻠﻄﺎنﻋﻠﻴﺸﺎه‪ ,‬ﺣﻀﺮت رﺿﺎﻋﻠﻴﺸﺎه‬
‫ﻧﻌﻤﺖاﷲ ‪‬‬
‫وﺳﺎﻳﺮ ا@ﻛﺎﺑﺮو اﻗﻄﺎب‪ ,‬ﺑﻪﻃﻮرﻣﻄﻠﻖ ﺳﻤﺎعو ذ@ﻛﺮ ﺟﻠﻲ ﻣﻌﻤﻮلﻧﻴﺴﺖو روش ﺟﺎري‬
‫در اﻳﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ "دﺳﺖ ﺑﻪ@ﻛﺎر و دل ﺑﺎ ﻳﺎر" و "ذ@ﻛﺮ دوام و ﻓﻜﺮ ﻣﺪام" اﺳﺖ و ﻋﻼوهﺑﺮ‬
‫ﺧﻔﻲ ﻗﻠﺒﻲ ﺑﻨﺎ ﺑﻪﺗﻔﺎوت ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﻠﻮك اﺳﺖ‪/‬‬
‫ذ@ﻛﺮ ‪‬‬
‫ﺳﻠﻮك ﻓﻜﺮو ‪‬‬
‫‪Ö‬‬ ‫اوراد ﻟﺴﺎﻧﻲ‪ ,‬ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﺳﻠﻮك‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﺗﺼﻮف ﻛﻪ در آن ﻣﺒﻨﺎي‬
‫ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻴﻪ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ روﺷﻲ در ‪‬‬
‫ذ@ﻛﺮ ﺧﻔﻲ ﻗﻠﺒﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ,‬از اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ,‬ﺧﻠﻴﻔﻪ ‪‬اول‪ ,‬ﺟﺎري اﺳﺖ! و از اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺣﻀﺮت‬
‫ﺗﺼﻮف ﻧﺴﻞ اﻧﺪر ﻧﺴﻞ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و‬ ‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم و اوﻻد اﻳﺸﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ا@ﻛﺎﺑﺮ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻠﻲ‬
‫داﺳﺘﺎن از اﻳﻦ ﻗﺮار اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﺐ ﻫﺠﺮت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮا@ﻛﺮم)ص( از ﻣ ‪‬ﻜﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺪﻳﻨﻪ‪,‬‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﻲ)ص( وارد ﻏﺎر ﺷﺪ‪ ,‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺑﺮ او ﺧﻮف و ﺣﺰن ﻏﻠﺒﻪ داﺷﺖ و‬
‫@ﻛﻔ‪‬ﺎر در ﺑﻴﺮون ﻏﺎر اﺟﺘﻤﺎع ﻛﺮده و در ﺟﺴﺘﺠﻮي آﻧﺎن ﺑ‪Ç‬ﻮدﻧﺪ‪ /‬در اﻳ‪Ç‬ﻦ وﺿ‪Ç‬ﻌﻴﺖ‬
‫ﺗ‪Ç‬ﻮﺟﻪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮا@ﻛﺮم)ص( آﻫﺴﺘﻪ در ﮔﻮش اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪﻃﺮﻳﻘﻲ ﻛﻪ ﺻﺪاﻳﻲ ﺑﺮﻧﺨﻴﺰد و ‪‬‬
‫دﺷﻤﻨﺎن را ﺟﻠﺐ ﻧﻜﻨﺪ‪ ,‬ذ@ﻛﺮي ﺗﻠﻘﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮدو ﺑﻪ اﻳﺸﺎن دﺳﺘﻮرات ﻗﻠﺒﻲو ﺧﻔﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ‬
‫داد ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮد و ﺧﻮد ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺮد و ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﻌﺪ آراﻣﺶ ﻗﻠﺒﻲ‬
‫ﺑﺮاي آﻧﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ و ﺳﻜﻴﻨﺔ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ دل آﻧﻬﺎ ﻧﺎزل ﮔﺸﺖ ﻛﻪ در آﻳ‪Ç‬ﻪ ﺷ‪Ç‬ﺮﻳﻔﻪ‬
‫اﷲ ‪‬ﺳﻜﻴ ‪‬ﻨ ‪‬ﺘﻪ‪ /1‬و اﻳﻦ روش ﺑﻌﺪﻫﺎ از اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ دﻳﮕﺮان رﺳﻴﺪ‪/‬‬
‫آﻣﺪه‪ :‬ﻓ‪‬ﺎ ‪Ö‬ﻧ ‪‬ﺰ ‪‬ل ‪Ô‬‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﺗﻮﺑﻪ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :ê0‬ﺧﺪاوﻧﺪ آراﻣﺶ ﺧﻮﻳﺶ را ﻧﺎزل ﻛﺮد‪/‬‬

‫‪ê03‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫ﺑﻨﺪه ﻋﺮض ﻛﺮدم‪ :‬داﺳﺘﺎن ﻫﺠﺮت ﭘﻴﺎﻣﺒﺮا@ﻛﺮم )ص( در ﺷﺒﻲ ﻛﻪ اﻣﻴﺮ ﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﺑﻪﺟﺎي اﻳﺸﺎن در ﻣ ‪‬ﻜﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ,‬در ﻫﻤﻪ ﺗﻮارﻳﺦ ﺿ‪Ç‬ﺒﻂ اﺳﺖ و‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻠﻲ‬
‫آﻳﺎت ﻗﺮآﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ)ص( ﺑﻪ ﻓﺮدي ﻛﻪ ﻫﻤﺮاه اﻳﺸﺎن در ﻏﺎر‬
‫اﷲ ‪‬ﻣ ‪‬ﻌﻨ×ﺎ‪ ,1‬ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ اﻧ‪Ç‬ﺪوﻫﻨﺎ@ك ﻣ‪Ç‬ﺒﺎش ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﭘﻨﻬﺎن ﺑﻮد‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ,‬ﻓﺮﻣﻮد‪× :‬ﻻ ‪‬ﺗ ‪Ö‬ﺤ ‪‬ﺰ ‪Ö‬ن ‪‬ا ﱠن ‪‬‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﺎﺳﺖ‪ ,‬و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﻜﻴﻨﻪ و آراﻣﺶ و ﻃﻤﺄﻧﻴﻨﻪ را ﺑﺮ آﻧﺎن ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ‬
‫در ﻫﻴﭻ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و رواﻳﻲ و ﺗﻔﺴﻴﺮي‪ ,‬ﺗﺎ@ﻛﻨﻮن ‪ ÇÇ‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻨﺪه اﻃﻼع دارم ‪ÇÇ‬‬
‫ﺗ‪Ç‬ﺼﻮف‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪه ﻛﻪ ﻣﻨﺸﺄ روشﻫﺎي ﻗ‪Ç‬ﻠﺒﻴﻪ و ﺧ‪Ç‬ﻔﻴﻪ را ﻛ‪Ç‬ﻪ اﺳ‪Ç‬ﺎس ﺳ‪Ç‬ﻠﻮك و‬
‫ﻫﺠﺮت‬
‫‪‬‬ ‫اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ ,‬ﺑﻪ اﻳﻦ واﻗﻌﻪ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﺪارﻧﺪ‪ ,‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺳﺎلﻫﺎ ﭘﻴﺶ از‬
‫از ﻣ ‪‬ﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻛﻪدر ﺳﺎلدﻫﻢﺑﻌﺜﺖ رخ داد‪ ,‬دﺳﺘﻮر ذ@ﻛﺮ ﺧﻔﻲ ﻗﻠﺒﻲ ﺑﻪ ﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن داده‬
‫ﺧ‪Ç‬ﺎﺻﻪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻪ ﺟ‪Ç‬ﻨﺒﺔ وﻻﻳ‪Ç‬ﺘﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﺪه ﺑ‪Ç‬ﻮد و ﻣﺴ‪Ç‬ﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻣ‪ÆÇ‬ﻣﻨﺎن ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﺳﺒﺐ ﺑ‪Ç‬ﻴﻌﺖ‬
‫رﺳﻮلا@ﻛﺮم)ص( ﻣ ‪‬ﺘﺼﻞ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ‪ ,‬ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ ذ@ﻛﺮ ﺧﻔﻲ ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪو آﻳﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ذ@ﻛﺮ ﺧﻔﻲو ﻗﻠﺒﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣ ‪‬ﻜﻲﻗﺮآن اﺳﺖو از ﺟﻤﻠﻪ‪ ,‬آﻳﻪ ﺷﺮﻳﻔﻪاي اﺳﺖ‬
‫ﻚ ‪‬ﺗ ‪‬ﻀ ‪‬ﺮﻋ‪ H‬و ‪â‬ﺧﻴ ‪‬ﻔ ‪ ¹‬و ‪Ô‬د و ‪‬ن ا ‪Ö‬ﻟ ‪‬ﺠ ‪Ö‬ﻬ ‪‬ﺮ ‪‬ﻣ ‪‬ﻦ ا ‪Ö‬ﻟﻘ ‪Ö‬ﻮ ‪‬ل‪ ,2‬ﻳﻌﻨﻲ ذ@ﻛ‪Ç‬ﺮ‬ ‫@ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬و اذ‪@Ö‬ﻛ ‪ÔÖ‬ﺮ ‪‬ر ﱠﺑ ‪‬‬
‫ﻚ ‪‬ﻓﻲ ﻧ‪ ‬ﻔ‪ Ö‬ﺴ ‪‬‬
‫ﺗﻀﺮع و ﺧﻮف و ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ ﺻ‪Ç‬ﺪاﻳﺖ ﺑ‪Ç‬ﻠﻨﺪ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ را در ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﻳﺶ از روي ‪‬‬
‫ﻧﺸﻮد‪ ,‬ﺧﻔﻲو آﻫﺴﺘﻪ ﺑﮕﻮ; و ﻧﻴﺰ دﺳﺘﻮر ذ@ﻛﺮ ﻗﻠﺒﻲ ﻣﺄﺧﻮذ از آﻳﻪ ﺷﺮﻳﻔﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﱠﺬﻳ ‪‬ﻦ ‪×‬اﻣ ‪Ô‬ﻨﻮا ‪‬و ‪‬ﺗﻄ ‪Ö‬ﻤ ‪ Ã‬ﻦ ﻗ‪ Ô‬ﻠ‪ Ô‬ﻮ ‪Ô‬ﺑ ‪Ô‬ﻬ ‪Ö‬ﻢ ‪‬ﺑ ‪‬ﺬﻛ ‪Ö‬ﺮا ‪‬ﷲ‪ 3‬و ﺑﻠﻜﻪ اﺳﺎس ذ@ﻛ‪Ç‬ﺮ و ﻓﻜ‪Ç‬ﺮ از ﺗ‪Ç‬ﻌﺎﻟﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬ا‪ ‬ﻟ ‪â‬‬
‫@‬

‫ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻇﻬﻮر ﺷﺮﻳﻌﺖ اﺳﻼم و ﻧﺰول ﻗﺮآن و ﺑﻌﺜﺖ‬

‫وﻻﻳﺘﻲ اﻧﺒﻴﺎ و اوﻟﻴﺎي ﺳﻠﻒ و ‪‬‬
‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ا@ﻛﺮم)ص( در ﻫﻤﺔ ادﻳﺎن ﺣﻘ‪‬ﻪ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻗﺮآن ﺑﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺧﻮﻳﺶ‬
‫ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ذ@ﻛﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﺎ ﺷ‪Ç‬ﻨﻴﺪن دﻋ‪Ç‬ﻮت ﺗ‪Ç‬ﻮﺑﻪ‪,‬‬
‫ﺟﺬب ﺗﻮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و دﻳﮕﺮان ﻛﻪ از ذ@ﻛﺮ ﺑﻲﺑﻬﺮه ﻫﺴﺘﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺨﻨﺎن ﺗﻮ ﺑﻲاﻋﺘﻨﺎ‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎن‪/‬‬

‫‪ /2‬ﺳﻮرة اﻋﺮاف‪ ,‬آﻳﺔ ‪/20ë‬‬

‫‪ /3‬ﺳﻮرة رﻋﺪ‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :28‬آﻧﺎن ﻛﻪ اﻳﻤﺎن آوردهاﻧﺪ و دلﻫﺎﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻳﺎد ﺧﺪا آراﻣﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ê0ê‬‬

‫ﺣﻤﻦ‬
‫اﻟﺮ ‪‬‬ ‫@‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ :‬و ‪‬ﺳ ‪Õ‬‬

‫ﻮا¾ ‪‬ﻋﻠ ‪Ö‬ﻴ ‪‬ﻬ ‪Ö‬ﻢ ‪¾‬ا‪Ö ‬ﻧ ‪‬ﺬ ‪Ö‬ر ‪‬ﺗ ‪Ô‬ﻬﻢ ا‪Ö ‬م ﻟ‪‬ﻢ ‪Ô‬ﺗ ‪Ö‬ﻨ ‪‬ﺬ ‪Ö‬ر ‪Ô‬ﻫﻢ ×ﻻ ‪Ô‬ﻳ ‪ ÆÖ‬ﻣﻨﻮ ‪‬ن‪ /‬ا ﻧﱠﻤﺎ ‪Ô‬ﺗ ‪Ö‬ﻨ ‪‬ﺬ ‪Ô‬ر ‪‬ﻣ ‪‬ﻦ ا ﱠﺗ ‪‬ﺒ ‪‬ﻊ اﻟ ‪‬ﺬ @ﻛ ‪Ö‬ﺮ ‪‬و ﺧ‪ ‬ﺸ ‪‬ﻲ ﱠ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺑ ﺎ ‪Ö‬ﻟﻐ‪‬ﻴﺐ ﻓ‪‬ﺒﺸﺮ ه ﺑﻤﻐﻔﺮ ¸ و ا‪ ‬ﺟﺮ ﻛ ‪1‬‬
‫‪‬ﺮﻳﻢ ‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ ا@ﮔﺮﭼﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺧﻠﻴﻔﻪ اول ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ Ö    Ö  Ô Ö   ‬‬ ‫‪‬‬
‫ﻋﺪهاي از اﺻﺤﺎب در ﺳﻘﻴﻔﺔ ﺑﻨﻲﺳﺎﻋﺪه ﺑﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﭘﺲ از رﺣ‪Ç‬ﻠﺖ‬
‫‪‬‬
‫رﺳﻮلا@ﻛﺮم)ص( ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﺷﺪ و ﭘﺲ از اﻳﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﻋﻤﺮ و ﻋﺜﻤﺎن و ﻋﻠﻲ)ع( ﺧﻠﻔﺎي‬
‫دوم و ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﺑﻮدﻧﺪ‪ ,‬اﻣﺎ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻌﺮوف و ﻣﺸﻬﻮر ﻣ‪Ç‬ﻨﺰﻟﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮرد‬
‫ﺗﺸﻴﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮا@ﻛﺮم)ص( ﺑﻪ ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺗﻀﻲ)ع( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ﻳﺎ‬
‫اﺗﻔﺎق اﻫﻞ ﺗﺴ ‪‬ﻨﻦ و ‪‬‬
‫ﺪي‪ ,2‬ﻳﻌﻨﻲ اي ﻋﻠﻲ‪ ,‬ﻣﻨﺰﻟﺖ و ﻣﺮﺗﺒﺖ‬ ‫ﻮﺳﻲ ‪‬ا ‪‬ﻻ ا‪ ‬ﱠﻧ ‪Ô‬ﻪ ﻻ ﱠ‬
‫ﻧﺒﻲ ‪‬ﺑ ‪Ö‬ﻌ ‪â‬‬ ‫ﻨﺰ ﻟ ‪ ¹‬ﻫﺎرو ‪‬ن ‪‬ﻣ ‪Ö‬ﻦ ‪Ô‬ﻣ ×‬
‫‪‬ﻧﺖ ‪‬ﻣ ‪‬ﻨ ‪â‬ﻲ ‪‬ﺑ ‪‬ﻤ ‪‬‬
‫@‬

‫ﻠﻲ ا ‪‬‬
‫‪‬ﻋ ‪‬‬
‫] ﻣ‪Ç‬ﻌﻨﻮي[ ﺗ‪Ç‬ﻮ ﻧﺴ‪Ç‬ﺒﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﺎﻧﻨﺪ ﻣ‪Ç‬ﺮﺗﺒﻪ ﻫ‪Ç‬ﺎرون ﻧﺴ‪Ç‬ﺒﺖ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﺳﻲ )ع( اﺳﺖ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ]ﻫﺎرون ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮد وﻟﻲ[ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮي ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ /‬و ﻧﻴﺰ‬
‫ﺗﺸﻴﻊ ﻛﻪ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ)ص( ﻓﺮﻣﻮد‪ :‬ا‪ ‬ﻧ‪Ç‬ﺎ ‪‬ﻣ‪Ç‬ﺪﻳ ‪‬ﻨ ‪¹Ô‬‬
‫@‬

‫ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺸﻬﻮر و ﻣﻮردﻗﺒﻮل اﻫﻞ ﺗﺴ ‪‬ﻨﻦ و ‪‬‬

‫اﻟ ‪‬ﻌ ‪‬ﻠﻢ و ‪‬ﻋ ‪‬ﻠﻲ ×ﺑ ﺎ ‪Ô‬ﺑﻬﺎ‪ ,3‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻦ ﺷﻬﺮ ﻋﻠﻢ و ﻋﻠﻲ دروازة آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ آﻳ‪Ç‬ﺔ‬
‫ﻮت ‪‬ﻣﻦ ا‪Ö ‬ﺑ ×ﻮ ‪‬اﺑ‪Ç‬ﻬﺎ‪ ,4‬ﻳ‪Ç‬ﻌﻨﻲ‬
‫ﻘﻲ و ‪Ö‬أ ‪Ô‬ﺗﻮا اﻟ ‪ÖÔ‬ﺒ ‪Ô‬ﻴ ‪‬‬
‫ﺷﺮﻳﻔﺔ ﻗﺮآﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣ‪Ç‬ﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ :‬و ×ﻟ ‪‬ﻜ ﱠﻦ اﻟ ‪Ö‬ﺒ ﱠﺮ ‪‬ﻣ ‪‬ﻦ ا ﱠﺗ ×‬
‫ﻧﻴﻜﻲ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺗﻘﻮا ﭘﻴﺸﻪ ﻛﻨﺪو از درﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ درآﻳﺪ‪ /‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد‬
‫@ﻛﻪ دﺳﺖ زدن ﺑﻪ داﻣﺎن رﺳﻮلا@ﻛﺮم)ص( ﺟﺰ از دروازه وﻻﻳﺖ ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺗﻀﻲ)ع(‬
‫ﻛﻠﻴﺔ ﺳﻼﺳﻞ اﺻﻴﻞ ﺻﻮﻓﻴﻪ‬
‫ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ و ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ‪ ,‬ﺑﻪ اﺗ‪‬ﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﻫﻤﻪ‬
‫‪‬‬
‫‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﺳﻼﺳﻞ ﻣﻌﺮوﻓﻴﻪ ﻧﺎم دارﻧﺪ ‪ ÇÇ‬ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ وﻻﻳﺖ‪ ,‬ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻ اﻣﻴﺮاﻟﻤ‪ÆÇ‬ﻣﻨﻴﻦ‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم اﺳﺖ ﻧﻪ دﻳﮕﺮي‪/‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻠﻲ‬
‫ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻴﻪ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ)ع( ﻣﺮدي ﺟﻨﮕﺠﻮو ﺷﺠﺎع و اﻫﻞ ﻣﺰاحو‬
‫در ﻋﻴﻦﺣﺎل واﻗﻒ ﺑﻪ ﺑﺴﻴﺎري از اﺳﺮار رﺳﻮلا@ﻛﺮم )ص( ﺑﻮد و در اﻳﻦ‪ ,‬ﺟﺎي ﺑﺤﺜﻲ‬

‫‪ /1‬ﺳﻮرة ×ﻳﺲ‪ ,‬آﻳﺎت ‪/11 Ç 10‬‬

‫ﻣﺪر ﺳﻴﻦ ﺣﻮزة ﻋﻠﻤﻴﺔ ﻗﻢ‪ ,‬ص‪/311‬‬

‫‪ /2‬ﺷﻴﺦ ﺻﺪوق‪ ,‬ﺧﺼﺎل‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻋﻠﻲا@ﻛﺒﺮ ﻏﻔ‪ ‬ﺎري‪ ,‬ﻗﻢ‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﺔ ‪‬‬
‫اﺧﺒﺎراﻟﺮ ﺿﺎ‪ ,‬ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺣﺴﻴﻦ اﻋﻠﻤﻲ‪ ,‬ج ‪ ,1‬ﺑﻴﺮوت‪ :‬ﻣ‪Æ‬ﺳﺴ‪ ¹‬اﻻﻋﻠﻤﻲ اﻟﻤﻄﺒﻮﻋﺎت‪ ,‬ص ‪/72‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ /3‬ﺷﻴﺦ ﺻﺪوق‪ ,‬ﻋﻴﻮن‬

‫‪ /ê‬ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه‪ ,‬آﻳﺔ ‪/189‬‬

‫‪ê0ë‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫ﺑﻨﺪه ﻋﺮض ﻛﺮدم‪ :‬ﭼ‪Ç‬ﻨﻴﻦ ﺑ‪Ç‬ﻴﺎﻧﻲ دون ﺷﺄن ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ)ع( اﺳﺖ; ﺑ‪Ç‬ﺨﺼﻮص ﺑ‪Ç‬ﺮاي‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﺸﺎن‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را روﻧﺪة راه ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﻨﺘﺴﺐ ﻣﻲداﻧﻨﺪ; زﻳﺮا وي ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺔ ﺻﻮﻓﻴﺎن از ﺳﺮﺳﭙﺮدﮔﺎن درﮔ‪Ç‬ﺎه‬
‫ﺷﺎه وﻻﻳﺖ ﺑﻮده و درﻣﺜﻨﻮي ﺑﻪﺗﺼﺮﻳﺢ‪ ,‬ﺑﻪ اﻣﺮ اﻧﺘﻘﺎلوﻻﻳﺖ از رﺳﻮلا@ﻛﺮم)ص( ﺑﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت اﻣﻴﺮاﻟﻤ‪Æ‬ﻣﻨﻴﻦ ﻋﻠﻲ)ع( اﺷﺎره ﻛﺮده و واﻗﻌﺔ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻏﺪﻳﺮﺧﻢ را ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ در‬
‫ﺣﺠ‪¹‬اﻟﻮداع و ﻗﺮﻳﺐ ﻫﻔﺘﺎد روز ﭘﻴﺶ از رﺣﻠﺖ رﺳﻮل ا@ﻛﺮم)ص( اﺗﻔﺎق اﻓ‪Ç‬ﺘﺎده و‬
‫‪‬‬
‫ﭘﺲ از آن‪ ,‬آﻳﺔ ا@ﻛﻤﺎل دﻳﻦ‪ 1‬و اﺗﻤﺎم ﻧﻌﻤﺖ و رﺿﺎﻳﺖ اﻟﻬﻲ ﻧﺎزل و ﺧﺘﻢ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺖ‬
‫رﺳﺎﻟﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ)ص( ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻋﻼم ﺷﺪه ‪ ÇÇ‬ﺑﻴﺎن ﻓﺮﻣﻮده و ﮔﻔﺘﻪ‪:‬‬
‫ﻧ‪ÇÇ‬ﺎم ﺧ‪ÇÇ‬ﻮد و آن ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻ ﻧ‪Ç‬ﻬﺎد‬ ‫زﻳ‪ÇÇ‬ﻦ ﺳ‪ÇÇ‬ﺒﺐ ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑ‪Ç‬ﺎ اﺟ‪Ç‬ﺘﻬﺎد‬
‫اﺑﻦ ﻋ‪Ç‬ﻢ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﻋ‪Ç‬ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻي اوﺳﺖ‪2‬‬ ‫@ﮔﻔﺖ ﻫﺮﻛﻮ را ﻣﻨﻢ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻ و دوﺳﺖ‬
‫‪‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻴﻪ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ واﻗﻌﻪ ﻏﺪﻳﺮ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ در آن روز ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﻠﻲ)ع( دوﺳﺖ آن ﻛﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺧ‪Ç‬ﻮد را دوﺳﺖ ﻣ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻣﺘﻌﺪده دارد و در اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ‪ ,‬ﺑﻪﻣﻌﻨﺎي دوﺳﺖ اﺳﺖ‪/‬‬
‫"ﻣﻮﻟﻲ" ﻣﻌﺎﻧﻲ ‪‬‬
‫×‬ ‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ وﻟﻲ‬
‫ﻋﺪ هاي از اﻫﻞ ﺗﺴ ‪‬ﻨﻦ اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻧﻈﺮ ﺟﻨﺎب ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﺑﻨﺪه ﻋﺮض ﻛﺮدم‪ :‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ ﻧﻴﺴﺖ; زﻳﺮا وي در دﻧﺒﺎﻟﺔ دو ﺑﻴﺖ ﻓﻮق ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬
‫زﭘ‪ÇÇ‬ﺎﻳﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮﻛﻨﺪ‪3‬‬ ‫رﻗ‪ÇÇÇ‬ﻴﺖ‬ ‫ﺑ‪ÇÇÇÇ‬ﻨﺪ‬ ‫@ﻛﻴﺴﺖ "ﻣﻮﻟﻲ"? آنﻛﻪ آزادت ﻛﻨﺪ‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ "ﻣﻮﻟﻲ" ﺑ‪Ç‬ﻪﻣﻌﻨﻲ ﺷ‪Ç‬ﺨﺺ‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫و از ﻧﻈﺮ ﺻﻮﻓﻴﻪ و از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻫﻤﺖ ﺧﻮﻳﺶ‪ ,‬ﺳﺎﻟﻜﺎن ﻣﺴ‪Ç‬ﺎﻟﻚ ﺑ‪Ç‬ﺎﻃﻨﻲ را از‬
‫ﺻﺎﺣﺐ وﻻﻳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ذواﻟﻔﻘﺎر ‪‬‬

‫)اﻣﺮوز دﻳﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻛﻤﺎل رﺳﺎﻧﻴﺪم و‬ ‫اﻻ ‪Ö‬ﺳ ‪‬‬

‫ﻼم دﻳ‪â‬ﻨ‪H‬‬ ‫ﺖ ﻟ‪‬ﻜ ‪ÔÔ‬ﻢ ‪ Ö‬‬
‫ﺘﻲ ‪‬و ‪‬رﺿﻴ‪Ô â‬‬
‫ﻌﻤ ‪â‬‬ ‫‪Ö‬ﺖ ﻟ‪‬ﻜ ‪ÔÖ‬ﻢ دﻳ‪â‬ﻨ‪‬ﻜ ‪ÔÖ‬ﻢ و ا‪‬ﺗ‪ Ö‬ﻤ ‪Ö‬ﻤ ‪Ô‬‬
‫ﺖ ﻋ‪‬ﻠ‪‬ﻴ‪Ö‬ﻜ ‪ÔÖ‬ﻢ ﻧ‪ ‬‬ ‫‪ /1‬ﺳﻮرة ﻣﺎ‪Ä‬ﺪه‪ ,‬آﻳﺔ ‪ :3‬ا‪ ‬ﻟ ‪Ö‬ﻴ ‪Ö‬ﻮ ‪‬م ا‪@‬ﻛ ‪Ö‬ﻤﻠ ‪Ô‬‬
‫@‬

‫ﻧﻌﻤﺖ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﻛﺮدم و اﺳﻼم را دﻳﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪم(‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/êëë2 Ç êëë1‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/êëë3‬‬

‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ê0ì‬‬

‫ﺳﻴﻄﺮة ﻧﻔﺲ ا ‪‬ﻣﺎره و ﺑﻨﺪﮔﻲ ﺧﻮاﻫﺶﻫﺎي ﺷﻬﻮاﻧﻲ ﻣﻲرﻫﺎﻧﺪ و ﺑ‪Ç‬ﻪ@ﻛ‪Ç‬ﻤﺎل روﺣ‪Ç‬ﺎﻧﻲ‬

‫ﻴﻒ ‪‬اﻻ ذواﻟﻔﻘﺎر ﻧﻴﺰ از ﺟﻤﻠﻪ دﻻﻟﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ و ﺣﺪﻳﺚ ﻗﺪﺳﻲ‪ :‬ﻻ ﻓ ×‬
‫‪‬ﺘﻲ ‪‬اﻻ ﻋﻠﻲ ﻻ ‪‬ﺳ ‪‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم دارد و ﻛﺴﺎﻧﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﻋﻠﻮﻳﺖ و اﻧﺤﺼﺎر آن در ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻟﻲ ﻋﻠﻲ‬
‫ﺧﺎص ‪‬‬ ‫ﻣﻘﺎم ‪‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ دارﻧﺪ‪,‬ﻣﺴﻠ‪‬ﻤ‪ H‬ﺑﻴﺶ از دﻳﮕﺮان‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫@ﻛﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻲ ﺑﻪﺟﻨﺎب‬
‫"ﻣﻮﻟﻲ" از اﺳﻤﺎ¾ اﻟﻬ‪Ç‬ﻲ اﺳﺖ‬
‫×‬ ‫ﻣﻘﺎم ﺷﺎه وﻻﻳﺖ را ﻣﺤﺘﺮم ﻣﻲﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﺑﻪوﻳﮋه آﻧﻜﻪ‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻟﻴﻨﺎ( ﻛﻪ در ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎموﻻﻳﺖ ﻣﻄﻠﻘﺔ ﻛ ‪‬ﻠﻴﻪ‪ ,‬ﻳﻌﻨﻲ اﻣﻴﺮﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن ﻋﻠﻲ‬
‫)اﻧﺖ ‪Ö‬‬
‫ﺗﺸﺨﺺ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺗﻌﻴﻦ و ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﻣﻮرد@ﻗﺒﻮل‬
‫‪‬‬ ‫ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻴﻪ در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ‬
‫ﻫﻤﺔ ﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن و ﺻ‪Ç‬ﻮﻓﻴﺎن اﺳﺖ و ﻫ‪Ç‬ﻤﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن اﺣ‪Ç‬ﺘﺮام ﻣ‪Ç‬ﻲﮔﺬارﻧ‪Ç‬ﺪ و اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن را‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ از ارادﺗﻤﻨﺪان اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن اﺳﺖ و‬
‫اﻣﻴﺮﻣ‪Æ‬ﻣﻨﺎن ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺟﻨﺎب ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫اﺷﻌﺎري ﻧﻴﺰ در اﻳﻦ ﺑﺎب ﮔﻔﺘﻪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻫﺮﻛﺴﻲ ﺑﻪﻃﺮﻳﻘﻲ اﻳﻦ اﺷﻌﺎر را ﻣﻲﻓﻬﻤﺪو ﺗﻌﺒﻴﺮﻫﺎ‬
‫ﻳﻜﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪/‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ ﺑ‪Ç‬ﻠﺨﻲ در ﻣ‪Ç‬ﻮرد‬
‫‪‬‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ‬
‫‪‬‬ ‫ﺑﻨﺪه ﻋﺮض ﻛﺮدم‪ :‬ﺑﻪﻗﺪري اﺷﻌﺎر ﺟﻨﺎب‬
‫ﻋﻠﻴﻪاﻟﺴﻼم ﺻﺮاﺣﺖ و روﺷﻨﻲ دارد ﻛﻪ ﺟﺎي ﺗﻌﺒﻴﺮ و ﺗ‪Ç‬ﻔﺴﻴﺮي ﺟ‪Ç‬ﺰ‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ‬
‫آﻧﭽﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮔﻮﻳﻨﺪه ﺑﻮده ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﮔﺬارد‪ ,‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣ‪ÇÇ‬ﻨﺰه از دﻏ‪ÇÇ‬ﻞ‬
‫ﺷ‪ÇÇÇ‬ﻴﺮ ﺣ‪ÇÇ‬ﻖ را دان ‪‬‬ ‫از ﻋ‪ÇÇÇÇ‬ﻠﻲ آﻣ‪ÇÇÇ‬ﻮز اﺧ‪ÇÇ‬ﻼص ﻋ‪ÇÇ‬ﻤﻞ‬
‫زود ﺷ‪ÇÇ‬ﻤﺸﻴﺮي ﺑ‪ÇÇ‬ﺮآورد و ﺷ‪Ç‬ﺘﺎﻓﺖ‬ ‫در ﻏ‪ÇÇ‬ﺰا ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ ﭘ‪Ç‬ﻬﻠﻮاﻧ‪Ç‬ﻲ دﺳﺖ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺖ‬
‫ﻧ‪ÇÇÇÇ‬ﺒﻲ و ﻫ‪ÇÇ‬ﺮ وﻟﻲ‬
‫‪‬‬ ‫اﻓ‪ÇÇÇÇ‬ﺘﺨﺎر ﻫ‪ÇÇÇÇ‬ﺮ‬ ‫او ﺧ‪ÇÇ‬ﺪو اﻧ‪ÇÇ‬ﺪاﺧﺖ ﺑ‪ÇÇ‬ﺮ روي ﻋ‪ÇÇ‬ﻠﻲ‬
‫ﺳ‪Ç‬ﺠﺪه@ﮔ‪Ç‬ﺎه‪1‬‬ ‫ﺳﺠﺪه آرد ﭘ‪Ç‬ﻴﺶ او در‬ ‫او ﺧﺪو اﻧ‪Ç‬ﺪاﺧﺖ ﺑ‪Ç‬ﺮ روﻳ‪Ç‬ﻲ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﺎه‬
‫دﻳ‪Ç‬ﺪهاي‪2‬‬ ‫ﺷ‪ÇÇ‬ﻤﻪاي وا@ﮔ‪ÇÇ‬ﻮ از آﻧ‪Ç‬ﭽﻪ‬ ‫اي ﻋﻠﻲ ﻛﻪ ﺟ‪Ç‬ﻤﻠﻪ ﻋ‪Ç‬ﻘﻞ و "دﻳ‪Ç‬ﺪه"اي‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪) 3738 Ç 373ë‬ﺑﺎ ﻛﻤﻲ اﺧﺘﻼف(‪/‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/37ë9‬‬

‫‪ê07‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫ﺑ‪ÇÇ‬ﺮدوﺧﺘﻪ‪1‬‬ ‫ﭼﺸ‪ÇÇÇÇ‬ﻢﻫﺎي ﺣ‪ÇÇ‬ﺎﺿﺮان‬ ‫ﭼﺸ‪ÇÇ‬ﻢ ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ادرا@ك ﻏ‪ÇÇ‬ﻴﺐ آﻣ‪Ç‬ﻮﺧﺘﻪ‬

‫ﻳﺎ ﺑﮕﻮﻳﻢ آﻧ‪Ç‬ﭽﻪ ﺑ‪Ç‬ﺮ ﻣ‪Ç‬ﻦ ﺗ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪2‬‬ ‫ﻳﺎ ﺗﻮ وا@ﮔﻮ آﻧﭽﻪ ﻋ‪Ç‬ﻘﻠﺖ ﻳ‪Ç‬ﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬
‫و ﺑﺴﻴﺎري اﺑﻴﺎت دﻳﮕﺮ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ از ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻋﻠﻲ)ع( ﺑﻪ ﺗﺮازوي ﺣﻖ‪ ,‬ﺑ‪Ç‬ﻠﻜﻪ‬
‫ﺣﻖ از ﺑﺎﻃﻞ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﻴﺰان ﺗﺸﺨﻴﺺ ‪‬‬
‫ﺑ‪Ç‬ﻮدهاي‪3‬‬ ‫ﺑ‪ÇÇ‬ﻞ زﺑ‪ÇÇ‬ﺎﻧﺔ ﻫ‪Ç‬ﺮ ﺗ‪Ç‬ﺮازو‬ ‫ﺗ‪ÇÇ‬ﻮ ﺗ‪ÇÇ‬ﺮازوي اﺣ‪ÇÇ‬ﺪﺧﻮ ﺑ‪Ç‬ﻮدهاي‬
‫ﻏﺰﻟﻴﺎت ﺑﺴﻴﺎري در ﻣﻮرد ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن ﻣ‪Ç‬ﻘﺎﻣﺎت‬ ‫و ﻧﻴﺰ در دﻳﻮان ﻛﺒﻴﺮﺷﻤﺲ ﻗﺼﺎﻳﺪ ‪‬‬
‫ﻏﺮا و ‪‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻣﻮﻻﻋﻠﻲ)ع( دارد ﻛﻪ ﺑﻪﻋ ‪‬ﻠﺖ ﻛﺜﺮت ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﺿﻌﻒ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ,‬ا@ﻛﻨﻮن ﺑﻨﺪه‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻳﺎدآوري ﺟﺰ‪Ä‬ﻲ اﻧﺪك از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺴﺘﻢ و ﺗﻨﻬﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ اﻳﻦ ﻗﺼﻴﺪه‬
‫@ﻛﻔﺎﻳﺖ از ﻣﻘﺼﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬
‫ﺗﺎﻧﻘﺶزﻣﻴﻦﺑﻮد و زﻣﺎنﺑﻮد‪ ,‬ﻋﻠﻲﺑﻮد‪4‬‬ ‫ﺗﺎ ﺻﻮرت ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪,‬ﻋ‪Ç‬ﻠﻲﺑﻮد‬
‫‪ ///‬ﺗﺎ آﺧﺮ ﻗﺼﻴﺪه‪/‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ ﺑ‪Ç‬ﻪﻃﻮر ﻛ‪Ç‬ﺎﻣﻞ ﺑ‪Ç‬ﻪزﺑﺎن‬
‫‪‬‬ ‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺎ ﻳﺎدآور ﺷﺪ ﻛﻪ اﺷﻌﺎر ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪزﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻪ زﺑﺎن‬
‫ﺗﺮﻛﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺸﺪه و ﻫﻤﺔ ارادﺗﻤﻨﺪان ﻣﻮﻟﻮي ﻧﻴﺰ ‪‬‬
‫ﻣﺎدري ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻮده و ﻛ ‪‬ﻠﻴﺔ اﺷﻌﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن ﺳﺮوده و ﻛ ‪‬ﻠﻴﺔ آﺛﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ زﺑﺎن ﺗﺪوﻳﻦ ﻓﺮﻣﻮده‪ ,‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻧﺪارﻧﺪ و آن ﻗﺴﻤﺖ از آﺛﺎر ﻣﻮﻟﻮي ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺑﻪزﺑﺎن‬
‫ﺗﺮﻛﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه‪ ,‬ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﺟ‪Ç‬ﻤﺔ ﻗ‪Ç‬ﺮآن ﻣ‪Ç‬ﺠﻴﺪ اﺳﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﻗﺺ و ﻣﻌﻴﻮب و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد اﺳﺖ‪/‬‬
‫ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻴﻪ ﻧﻴﺰ اﻇﻬﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﺜﻨﻮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ ﺑ‪Ç‬ﻪزﺑﺎن‬
‫اﺻﻠﻲ‪ ,‬آن را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮد و از آن ﺑﻬﺮه ﺑﺮد و ﺑﻌﺪ اﻳﻦ ﺑﻴﺖ را ﺧﻮاﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ /1‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/37ìë‬‬

‫‪ /2‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3772‬‬

‫‪ /3‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ‪ ,‬ﺑﻴﺖ ‪/3997‬‬

‫اﻟﻬﻴﻪ )ﻣﻨﺘﺨﺒﺎت ‪‬ﻛﻠﻴﺎت ﺷﻤﺲاﻟﺪﻳﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰي(‪ ,‬ص ‪/120‬‬

‫‪ /ê‬ﺟﺬﺑﺎت ‪‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ê08‬‬

‫ﻫﺴﺖ ﭘ‪ÇÇ‬ﻴﻐﻤﺒﺮ‪ ,‬وﻟﻲ دارد ﻛ‪Ç‬ﺘﺎب‬ ‫ﻣﻦ ﻧ‪Ç‬ﻤﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛ‪Ç‬ﻪ آن ﻋ‪Ç‬ﺎﻟﻴﺠﻨﺎب‬

‫ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻴﻪ ﻣﺮدي ﺑﺴﻴﺎر ﻣ‪Æ‬دب و ﻣﺘﻴﻦ و داراي ﻣﺤﺎﺳﻦ ﻛﻮﺗﺎه ﺑﻮد و ﺑ‪Ç‬ﻪزﺑﺎن‬
‫ﺗﺮﻛﻲ ﻛﻪ زﺑﺎن ﻣﺎدري او ﺑﻮد ﺗﻜ ‪‬ﻠﻢ ﻣﻲﻧﻤﻮد و ﭼﺸﻤﺎﻧﻲ ﭘﺮﻓﺮوغ و ﺻﻮرت ‪‬‬
‫ﺑﺸﺎش و‬
‫ﭼﻬﺮهاي ‪‬‬
‫ﺟﺬاب داﺷﺖ و ﻛﻤﺎﺑﻴﺶ ﻋﺮﺑﻲ ﻣ‪Ç‬ﻲداﻧﺴﺖ و آﻳ‪Ç‬ﺎت ﻗ‪Ç‬ﺮآن را در ﺣ‪Ç‬ﻔﻆ‬
‫داﺷﺖو ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻳﺎ ا@ﮔﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﺪ‪ ,‬ﻣﻲﻓﻬﻤﻴﺪو ﻧﻴﺰ ﻗﺪري ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺖو‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻮد ﺧﻂ ﻋﺮﺑﻲ ‪ Ç‬ﻓﺎرﺳﻲ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺗﺎ اﻧﺪازهاي ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ ,‬اﻣﺎ ﺗﺴ ‪‬ﻠﻂ ﻻزم ﺑﺮ زﺑﺎن‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ و ﻋﺮﺑﻲ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻏﺎﻟﺒ‪ H‬ﻣﺄﺧﺬ او ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺗﺮﻛﻲ ﻣﺜﻨﻮي ﺑﻮد‪ /‬ا ‪‬ﻣﺎ آﻗﺎي ﭼ‪Ç‬ﻠﭙﻲ‬
‫ﺳﺒﻴﻞ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ داﺷﺖ و ﺻﻮرﺗﻲ اﺻﻼح ﻛ‪Ç‬ﺮده ﺑ‪Ç‬ﺎ ﭼﺸ‪Ç‬ﻤﺎﻧﻲ آﺑ‪Ç‬ﻲرﻧﮓ و ﻣ‪Ç‬ﻮﻫﺎي‬
‫روﺷﻦ‪ ,‬ﺳﻴﻤﺎﻳﻲ ﺷ‪Ç‬ﺒﻴﻪ ﻣ‪Ç‬ﺮدم ﻣ‪Ç‬ﻐﺮبزﻣﻴﻦ داﺷﺖ و ﺑﺴ‪Ç‬ﻴﺎر ﻣ‪Ç‬ﺘﻮاﺿ‪Ç‬ﻊ و ﻓ‪Ç‬ﺮوﺗﻦ و‬
‫ﻣﺘﺸﺨﺺ ﺑﻮد و ﺑ‪Ç‬ﻪﻃﻮر ﻛ‪ Ç‬ﻠﻲ ﭼ‪Ç‬ﻬﺮة وي ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻫ‪Ç‬ﻞ ﺗ‪Ç‬ﺤﻘﻴﻖ ﺑ‪Ç‬ﻴﺸﺘﺮ از اﻫ‪Ç‬ﻞ ﺳ‪Ç‬ﻠﻮك‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻲﻣﺎﻧﺴﺖ و ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻴﺪ ﻛﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑ‪Ç‬ﺎ ﻣ‪Ç‬ﻮﻟﻮي و آﺛ‪Ç‬ﺎر وي ﻧ‪Ç‬ﺪارد; و‬
‫ﺧﺎص ﭼﻠﭙﻴﻪ را ﺑﺮﻋﻬﺪه‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﭘﻴﺮوان ﺧﻮدو ﻧﻈﻢ اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻤﺎع و آداب ‪‬‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺤﻤﺪ ﺑ‪Ç‬ﻠﺨﻲ‬
‫‪‬‬ ‫ﺟ‪Ç‬ﻼلاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫‪‬‬ ‫دارد و از ﺟﻨﺒﺔ ﺷﺮاﻓ‪Ç‬ﺘﻲ‪ ,‬ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﻣ‪Ç‬ﻨﺘﺴﺐ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣﻲداﻧﺴﺖ‪ ,‬ﻧﻪ ﺑﻪﻟﺤﺎظ رﺷﺘﺔ ارادت و اﻃﻮار ﺳﻠﻮك ﻗﻠﺒﻴﻪ‪/‬‬
‫در اﻳﻦ اﺛﻨﺎ‪ ,‬ﻣ‪Ç‬ﺘﺮﺟ‪Ç‬ﻢ ﺑ‪Ç‬ﻴﺎن داﺷﺖ ﻛ‪Ç‬ﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪﻃﻮر ﻛ‪ Ç‬ﻠﻲ ﻣ‪Ç‬ﺮدم ﺗ‪Ç‬ﺮﻛﻴﻪ و دراوﻳﺶ‬
‫ﻓﺮﻗﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎ@ﮔﻮن‪ ,‬ﺧﻠﻔﺎي ﺛﻼﺛﻪ )اﺑﻮﺑﻜﺮ‪ ,‬ﻋﻤﺮو ﻋﺜﻤﺎن( را ﻫﻢﻃﺮاز ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ‬
‫)ﻋﻠﻴﻬﻢاﻟﺴﻼم( ﻣ‪Ç‬ﻲﺷﻤﺮﻧﺪ و اﻳ‪Ç‬ﻦ ﺷﺶ ﻧ‪Ç‬ﺎم را‬
‫‪‬‬ ‫و ﺣﻀﺮت ﺣﺴﻦ و ﺣﻀﺮت ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﻛﻠﻴﺔ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻴﻤﺎﻧﻴﻪو ﻣﺴﺠﺪ‬
‫"ﻣﺤﻤﺪ" ﺑﺮ ﺳﻘﻒ و ﺳﺘﻮن ‪‬‬
‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ "اﷲ" و ‪‬‬
‫ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ و اﻳﺎﺻﻮﻓﻴﺎ و ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ ﻋﻈﻴﻢ "ﺗﻮﭘﻜﺎﭘﻲ" ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ در آن‬
‫دﻧﺪان و ﻣﻮﻫﺎي ﻣﺒﺎرك ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و ﻧﺎﻣﺔ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻗﺲ اﻣﭙﺮاﻃﻮر روم ﻧﮕ‪Ç‬ﻬﺪاري‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ‪ ÇÇ‬درج ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻣﺰارﻫﺎ و ﻣﺮاﻗﺪ و ﻗﺒﻮر ا@ﻛﺎﺑﺮ آﻧﺎن ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ آراﺳ‪Ç‬ﺘﻪ ﺑ‪Ç‬ﻪ اﻳ‪Ç‬ﻦ‬
‫ﻫﺸﺖ اﺳﻢ اﺳﺖ; و اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﺳﺒﺐ آﺷﻨﺎﻳﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﻌﻨﻮي‬
‫‪ê09‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺑﺮاي اوﻟﻴﺎ و ا‪Ä‬ﻤﺔ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ ﻗﺎ‪Ä‬ﻠﻴﻢ‪ ,‬ﻧﻤﻲﺷﻮد‪/‬‬

‫‪‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ,‬ﺳﺨﻦ ﻛﻮﺗﺎه ﺷﺪ و از آﻗﺎﻳﺎن ﺑﻪﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﻬﻤﺎنﻧﻮازي ﮔﺮﻣﺸﺎن‬
‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري و ﻋﺰم ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻮدﻳﻢ‪ /‬ﺷﻴﺦ ﭼﻠﭙﻴﻪ از ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺷﺮﻛﺖ در ﻣﺠﻠﺲ ﺳﻤﺎع‬
‫و ﺻﺮف ﻧﺎﻫﺎر روز ﻳﻜﺸﻨﺒﻪ ﻇﻬﺮ در ﺗﻜﻴﻪاي واﻗﻊ در ﻣﺴﺠﺪي در اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل دﻋﻮت‬
‫ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ﺗﺸﻜﺮ ﻛﺮده و ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ ﻛﺮدﻳﻢ‪/‬‬
‫ﺗﺄﺳﻒ ﻓﺮاوان ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺗﺮﻛﻴﻪ ﺑ‪Ç‬ﺎوﺟﻮد‬
‫در راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ ,‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺎ اﻇﻬﺎر ‪‬‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ را ﺑﺰرگ ﻣﻲﺷﻤﺮﻧﺪ و اﺣﺘﺮام ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮاي وي ﻗﺎ‪Ä‬ﻠﻨﺪ و‬
‫‪‬‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺮﻗﺪ ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﻘﺪس‬
‫ﺳﻴﺎﺣﺎن و ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدان ﻧﻴﺰ از ﮔﻮﺷﻪ و ﻛﻨﺎر ﺟﻬﺎن ﺑ‪Ç‬ﻪ زﻳ‪Ç‬ﺎرت اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣﻜ‪Ç‬ﺎن ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻂ ﻣﺮدم ﺗﺮﻛﻴﻪ و ﻋﺪم آﺷﻨﺎﻳﻲ آﻧﺎن ﺑﻪ زﺑﺎن‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ و ﻗﻄﻊ ارﺗﺒﺎط ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ آﻧﺎن ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﺔ ﻛﻬﻨﺴﺎﻟﺸﺎن ﭘﺲ از رﺳ‪Ç‬ﻮخ ﻓ‪Ç‬ﺮﻫﻨﮓ‬
‫ﻏﺮب در اﻳﻦ ﻛﺸﻮر‪ ,‬از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣ‪Æ‬ﺛ‪‬ﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﺎن از درك اﺑﻌﺎد ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻧﺎﺗﻮان ﻣﺎﻧﺪه و ﻣﻬﺠﻮر اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ در ﻋﻴﻦﺣﺎل در اﻧﺘﺴﺎب ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﺔ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺧﻮﻳﺶ ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻤﻲورزﻧﺪ و ﺣﺘﻲ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑ‪Ç‬ﻪ ﻣﺜﻨﻮي و زﺑ‪Ç‬ﺎن‬
‫ﻣﻜﺪر و ﮔﻬﮕﺎه ﺧﺸﻤﻨﺎ@ك ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي آﻧﺎن را ‪‬‬
‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ ,‬ﻳﺎد ﻣﺬا@ﻛﺮهاي اﻓﺘﺎدم ﻛﻪ ﺟﻨﺎب آﻗﺎي دﻛﺘﺮ ﺣﺎج‬
‫ﻧﻮرﻋﻠﻲ ﺗﺎﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺤﺼﻴﻞ در ﭘ‪Ç‬ﺎرﻳﺲ ﺑ‪Ç‬ﺎ داﻧﺸ‪Ç‬ﺠﻮي اﻫ‪Ç‬ﻞ ﺗ‪Ç‬ﺮﻛﻴﻪ داﺷ‪Ç‬ﺘﻨﺪ‪/‬‬
‫داﻧﺸﺠﻮي ﻣﺰﺑﻮر‪ ,‬ﻣﻮﻟﻮي را ﺷﺎﻋﺮ و ﻋﺎرف ﺗﺮك ﻣ‪Ç‬ﻲﺧﻮاﻧ‪Ç‬ﺪ‪ ,‬وﻟﻲ اﻳﺸ‪Ç‬ﺎن اﺑ‪Ç‬ﺘﺪا‪HÄ‬‬
‫ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺗﻌ ‪‬ﻠﻖ دارﻧﺪ‪ ,‬وﻟﻲ در ﻋﻴﻦﺣﺎل‬
‫ﻛﻞ ‪‬‬‫ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﻟﻮي ﺑﻪ ﺟﻬﺎن و ‪‬‬
‫از او ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ا@ﮔﺮ ﻣﻮﻟﻮي ﺗﺮك اﺳﺖ‪ ,‬آﻳﺎ اﻫﺎﻟﻲ ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧ‪Ç‬ﻨﺪ ﻛ‪Ç‬ﺘﻴﺒﺔ ﻣ‪Ç‬ﺰار ﻳ‪Ç‬ﺎ‬
‫ﻣﺜﻨﻮي وي را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺳﺮوده ﺷﺪه‪ ,‬ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ? اﻟﺒ ‪‬ﺘﻪ ﮔﻨﺎه آن ﺑﺮ ﮔﺮدن آﺗﺎﺗﻮرك‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻟﺰاﻣﻲ ﺧﻂ‪ ,‬ﻣ ‪‬ﻠﺖ ﺗﺮﻛﻴﻪ را از ﮔﺬﺷﺘﻪﺷﺎن ﺟﺪا ﻛﺮد وﻟﻲ ﺑﻪﻫﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ‬
‫ﻣﻮﻟﻮي در ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان‬ ‫‪ê10‬‬

‫ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺎ@ﻛﻲ از اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮدن ﻣﻮﻟﻮي اﺳﺖ‪1/‬‬ ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻣﺜﻨﻮي را‬

‫ﺑﻨﺪه و ﻫﻤﺮاﻫﺎن از اﻳﻨﻜﻪ اﻳﺸﺎن ﻗﺒﻮل زﺣﻤﺖ ﻧﻤﻮده و وﻗﺖ ﺧ‪Ç‬ﻮد را ﺻ‪Ç‬ﺮف‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻓﻲﻣﺎﺑﻴﻦ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪,‬‬
‫ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻣﺎ ﻛﺮده و ﺑﺎ ‪‬‬
‫ﺗﺸ ‪‬ﻜﺮ ﻧﻤﻮدﻳﻢ و ﭘﻴﺶ از ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻲ آرزو ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎ اﻳﻦ ﺗﻮﻓﻴﻖ‬
‫را ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﺟﻮﻫﺮ ﭘﻴﺎم ﻣﻮﻻﻧﺎ را ﻛﻪ ﻣﺤﺒﺖو ﻋﺸﻖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ در ﺳﺎﻳﺔ اﻋﺘﺼﺎم ﺑﻪ ﺣﺒﻞ‬
‫ا‪Ä‬ﻤﻪ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ و ﺟ‪Ç‬ﺎﻧﺸﻴﻨﺎن‬
‫ﺗﻮﺳﻞ ﻣﺎ را از داﻣﺎن ‪‬‬
‫وﻻﻳﺖ اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ و دﺳﺖ ‪‬‬
‫آن ﺑﺰرﮔﻮاران ﻛﻮﺗﺎه ﻧﻔﺮﻣﺎﻳﺪ‪/‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻠﺨﻲ در ﺷﻬﺮ ﻗﻮﻧﻴﻪ ‪ ÇÇ‬ﻛﻪ ﻗﺮارﮔﺎه‬
‫ﺟﻼلاﻟﺪﻳﻦ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﻮﻧﻴﻪ‪ :‬ﻣﺮﻗﺪ ﺟﻨﺎب ﻣﻮﻻﻧﺎ‬
‫دا‪Ä‬ﻤﻲ اﻳﺸﺎن ﭘﺲ از ﻫﺠﺮت ﺑﻪﻫﻤﺮاه ﭘﺪرو ﺧﺎﻧﻮاده از ﺑﻠﺦ ﺑﻪ روم ﺷﺮﻗﻲ ﺑﻮد ‪ ÇÇ‬واﻗﻊ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺎلﻫﺎي درازي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣ‪Ç‬ﻮزة دوﻟﺘ‪Ç‬ﻲ ﺷ‪Ç‬ﺪه اﺳﺖ‪ /‬در "ﻣ‪Ç‬ﻘﺎم‬
‫ﺻﻼحاﻟﺪﻳ‪Ç‬ﻦ زرﻛ‪Ç‬ﻮب ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ‬
‫‪‬‬ ‫ﺣﺴﺎماﻟﺪﻳﻦ ﭼﻠﭙﻲ و‬
‫‪‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ" ﻋﻼوهﺑﺮ ﻗﺒﺮ اﻳﺸﺎن‪ ,‬ﻣﺮاﻗﺪ‬
‫ﻣ‪Ç‬ﺠﺴﻤﻪﻫﺎﻳﻲ از‬
‫‪‬‬ ‫ﻗﺮار دارد و ﻣﻮرد اﺣﺘﺮام زا‪Ä‬ﺮﻳﻦ و واﻓﺪﻳﻦ اﺳﺖ‪ /‬در اﻳ‪Ç‬ﻦ ﻣ‪Ç‬ﻮزه‪,‬‬
‫ﺳﻤﺎع دراوﻳﺶ ﭼﺮﺧﻨﺪه و ﻧﻴﺰ ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﻠﻮك و رﻳﺎﺿﺖ آﻧ‪Ç‬ﺎن در ﻃ‪Ç‬ﺮﻳﻘﺔ ﻛ‪Ç‬ﺒﺮوﻳﺔ‬
‫ﻣﺮﺑﻴﺎن آن ﺑﻮد‪ ,‬ﺗﻬﻴﻪ و ﻧﺼﺐ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ,‬ا ‪‬ﻣﺎ ﻣﺮاﺳﻤﻲ‬
‫ﻣﻌﺮوﻓﻴﻪ ﻛﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ از ﻣﺸﺎﻳﺦ و ‪‬‬
‫در "ﻣﻘﺎم ﻣﻮﻻﻧﺎ" ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪/‬‬
‫ﻓﻲاﻟﺠﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ اﻣﺮوزه در ﺗﺮﻛﻴﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﻻﻧﺎ و روش ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‬
‫اﻳﺸﺎن‪ ,‬ﻣﺨﺘﺼﺮ در رﻗﺺ ﺳﻤﺎع ﺷﺪه و اﻳﻦ رﻗﺺ ﻧ‪Ç‬ﻴﺰ ﺟ‪Ç‬ﻨﺒﺔ ﻧ‪Ç‬ﻤﺎﻳﺸﻲ و ﺗ‪Ç‬ﻤﺎﺷﺎﻳﻲ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺗﻮرﻳﺴﺖﻫﺎي زﻳﺎدي را ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻫﺮروزه در‬
‫ﺑﻪﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻟﺬا ﺟﻠﺐ ‪‬‬
‫@ﻛﺎﻧﺎلﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن آن ﻛﺸﻮر ﺑﺎ آﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺨﺶوﻧﻤﺎﻳﺶ داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ /‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺎل "ﻣﻘﺎم ﻣﻮﻻﻧﺎ" ﻧﺸﺎﻧﺔ ﻋﻈﻤﺖ روﺣﺎﻧﻲ ﺻﺎﺣﺐ آن ﻣﻘﺎم اﺳﺖ و ﺑﺮ‬

‫‪ /1‬ﺷﺮح ﻛﺎﻣﻞ اﻳﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ در‪ :‬ﻋﺮﻓﺎن اﻳﺮان )ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ‪ ,(3‬ﮔﺮدآوري و ﺗﺪوﻳﻦ دﻛﺘﺮ ‪‬ﺳﻴﺪ ﻣﺼﻄﻔﻲ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ,‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ,‬ﺑﻬﺎر ‪ ,1379‬ﺻﺺ ‪ ,10 Ç 9‬آﻣﺪه‬

‫اﺳﺖ‪/‬‬
‫‪ê11‬‬ ‫ﺧﺎﻃﺮات ﺳﻔﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻛﻴﻪ‬

‫ﺣﺎل ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي دﻳﺪار آﻧﺠﺎ ﻣﻲروﻧﺪ‪ ,‬ﻣ‪Æ‬ﺛ‪‬ﺮ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪/‬‬

‫ﻣﺮد ﺑﺎ ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﺎن ﭼﻮن ﺑ‪Ç‬ﻨﺪي اﺳﺖ‬
‫‪Ö‬‬ ‫ﻫﻤﺰﺑﺎﻧﻲ ﺧﻮﻳﺸﻲ و ﭘ‪Ç‬ﻴﻮﻧﺪي اﺳﺖ‬
‫اي ﺑﺴﺎ دو ﺗ‪Ç‬ﺮك ﭼ‪Ç‬ﻮن ﺑ‪Ç‬ﻴﮕﺎﻧﮕﺎن‬ ‫اي ﺑﺴ‪ÇÇ‬ﺎ ﻫ‪ÇÇ‬ﻨﺪو و ﺗ‪Ç‬ﺮك ﻫ‪Ç‬ﻤﺰﺑﺎن‬
‫ﻫ‪ÇÇ‬ﻤﺪﻟﻲ از ﻫ‪Ç‬ﻤﺰﺑﺎﻧﻲ ﺑ‪Ç‬ﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪1‬‬ ‫ﭘﺲ زﺑﺎن ﻣﺤﺮﻣﻲ ﺧﻮد دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‬

‫‪ /1‬ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪ ,‬دﻓﺘﺮ ‪‬او ل‪ ,‬اﺑﻴﺎت ‪/1212 Ç 1210‬‬