ii

PLTA
YVYGUY

CARLOS MARTNEZ GAMBA

Carlos Martnez Gamba

!'
1

PLTA
YVYGUY

1:
11

'1

11
1

1'
1

1 1

'.

Jt?

l:.ector

P LTA YVYGl/Y

l.
1

1 '

li
~.

B
~

::

!;

r--=--------- -;------ ---- - _---_ --------- ------~

'NANDE HAI HARA GUASU AVANE'EM E

1 GRA NDES AUT OR ES DE LA LIT E RATURA EN GU ARA N
P LTA YVYGUY

Carlos Martnez Gamba

El Lector
Director Editorial: Pablo Len Burin
11

Coordinador Editorial: rnaurolugo

ii

Diseo Grfico: Denis Condore tty.

Hecho el depsito que marcha la Ley 1328/98

I.S.B.N. 978-99953-1-074-5

El Lector I: 25 de Mayo y Antequera. Tel. 491 966

El Lector II: San Martn e/ Au stria. Tel. 610 639- 614 258/9
www.ellector.com. py

11
1

'1
1

i
i:

1'

1 .

. i'
1

..
!.

"Plta Yvyguy" pe, Carlos Martnez Gamba

anemboguata jey pe tapre oikuaauka va'ekue i
"Pychaichi"pe. Morangu tetagua rembiroviah re
ojejapoki, ha upe guive oma'e pypuku hekove rehe,
sapy'nte pukara p a'uipi.

Prlogo

Segunda Edicin: El Lector

Esta edicin consta de 2.000 ejemplares

Ombyaty ko'ga umi jehupyre ika'avovva. Mokoi

hendpe ombopurahi (ha topyta jekuaa katu ichugui)
pe "Entierros" ha "Plta yvyguy", Rafael Barret
ha Len Cadogan roguekuatiapygui. Oimramo
ambohory'ara ko tembiappe -ipu ha ipypuku
amngotyo-, jahekn e umi mombe'upy embohysyipe,
henda itpe ohech aukva andve plta yvyguy
ypy, orair6 guasr6, ou peve oiko chugui heta kili' i
chagua oiporva, hapichakurare oembohorysgui.
Jaroviava'era ko purahi puku tetagua apytpe
isarambne hagua, oemo1gui pe e'e ha'e oiporvape .
Ko karia'y opurahi tetaitpe guara, he'vare,
he'ihichare ha oiporgui avae'e.
7

'1

P lTA Y VYGUY

C ARLOS MARTN EZ GAM BA

Oimrarno
aete
tetagupe
oehekornbo'ese,
ojehesapese, ndaikati ambo'yeke pe e'e ha'e
oandva ha oepy'amongetvape.
ane retame aikoteve hetre omoiru'ara ko kuirnba'e
apopy.

Maiteimmante
M.T
Buenos Aires/4/jasyryvytu/1970

1:,,
1''
'1

~ !i

ji

Paragui e'eporahaipyre ningo jaikuaahicha

ha'e gueteri petei kapura pyahu pora oikoteveva
tapicha arandu oemitysvare ipype, hetamko
oihna umichagua -isararnbipnteko-, umi mva
ha'ehna ymaite guivma ohyvykiva e'epora yvy
ha ohapyaty katuva hemiandu ra'yi hei va'ekue
tape ku're, umi kua ha'e ... kuimba'e paragui niko
oipyaha mbeguekatu ovo ane reta e'epora guaran
e'emegua.

i!

ane avae'e hetaitma ho'a ha opu'a rire, oguerujey

sapy'a ipytu ha oemoi ogueraha ipchore karaguataty
vai opororopava'ekue haperame, EL LECTOR
ndohechagri ane reta ha ane e'eporahaipyre
remikoteve osapukiva ojerurvo oemono'6mbami
ha oemoherakua hagua, upichar6rnantepy avei
avae'e poty oguatta tape pyahu poti asy ymaitrna
oikoteveva rehe, jahechpa hetesoro ha ipotyjera
ko'erere.

1.

.,1

1'

maurolugo
8

CARLOS MARTNEZ GAMBA

Da Huna iire
hoke kura pyhare omboty;
pe ha amo osapymi
tata rendy.
Ysyry rembe'yre ipoyvi mimbi
oipyso ysoindy.
asaindyre ohasa akiiriitii veve;
ysapy omohe' 6 epyru
kurupika'y raka;
kuarahy reike kotyo
purahi omombe'u
pe kambuchgui hoi'u hagupe
ra toguekuiha.

:
i
'1
1

':

'.1!
i

i
!

1 ':1

'[1 1'

P LTA YVYG UY

-Arakupe, kuimba'e ha kua kura

rekove osyry;
pyhare vove katu
te' 6 ojepovyvy,
jasy omyasi aja
hataindy ro'y.
-Ha u pe kuvo opii'mba joa
umi ande py guype
oguerekva ijyvykua.
- Anichne lasnima,
oje'ehicha uprupi,
ra yma guarpente oepyru.
Katuetei oimne
ko rape avei hoi'u.

',
: j

Yvgare hory jasytata guasu

ka'arugua.

',1
1

: '

- Mba'erapa jaikuaase
mampa hapo ypy
angura marandu.

'

1 '
~

10

11

Jll

i;

C ARLOS MAR T NEZ G AMBA

P lTA YVYGUY

- odiir6 ijojaha'yva, raka'e,

pe Lma Valentna gua,
oeheniva avei Ita Yvate.
- Eangarekke nderatre,
ani ogue;
ha y haku aja tamombe'u peeme
mba'icha ruppa, lasnima, oikovva
apytpe oike.

Solno Lpe upr6

orairo omo'aka.
Ipytyv6hra kura
ijykre ho'a joa.

Tase puku jojicha oehendu

mita mimi ahy'o ryr:yi:
-Mua, mua,
eju ja'u avatiky.

Pok6i ra ha pyharekue
osapukihaipyaheva
mante oehendu,
ka6 k5r6r5
ha kavaju pysape ryapu.

Otimbo ha opiriri
ippe kura tata'y.
- Aniangtei pei1emomombyry,
chke mua jaryi.
i.

.p,
!'

- Mbauppa umi ra vai guasu etgui

amo sarambi jeyne
itanimbu.
Mita kyryi mimi, tyryryhpe,
kuartel henerlpe oemoguahe.
Oandu vove te' o ipoji hesekura,
yvyre ojeity omano hagua kidrihpe ete.
Vali Rivarla, karia'y oje'eha,

! h

12

13

P! TA Y vYG UY
CARLOS MAR T NEZ G AMBA

oembyaty.
ne'1:ra gueteri okuerva Avay jejapikugui,
hupgui opo, 1orair6me ojehe'a.
Voi ojevy:
Kiriticha huguy t6r6r6,
iaka ojopy ;
ikua pa'uipi
iapyt'i osyry.
Lepati Escobar, orair6 opa rire,,
hasyva, ojejapi tra ojekutu va'ekuepe
Ypekua karagua rupi oguen6he.
Hapykuri oje'i avei
kua ha mitamimi.
Ha upicha, Cerro Lenpe oemogilahe,
Solno Lpe rendpe,
ande ehrsito rembyre.

Cerro Lenpe, Mariskal

ehrsito pyahu omopu'a jey.
Mita, tuj a, hesaiva ha hasyva,
poyvi pyta, m6r6 ha hovyva guype

.!

Upr6 ka6 Yvyku'pe,

ojejapo gueteri:
tupao kampnagui ojepe'a
vrnse rembyre mimi.
Plvora ipokama;
hi'upyra, upichante avei.
Kokupe ndaiporivima oemityva
kuimba'e, kua ha mita,
ande ehrsito rapykuri
oje'i pa.
Crro Len guive Crro kora peve
orair6me ande ruguyho,
140 lgua pukukue jave.
Pirivevipe, agosto 12 k6'eme,
ita, yvyku'i, vidrio rembyre,
ka6me ojepuru.
Kuakura oorair6 avei;
kambre ondyvu,

15

14

'

1111 1

C ARLOS M AR TNEZ GAM BA

PL TA Y VYG ll Y

ji'
ji.

il .

1' .

!;' '

ohesa aty,
oikarai, oisu'u.

'., .

,.

Apo knde d'Eu,

vrasilro mburuvicha,
Pedro Pablo Caballerope
oahy'o mondorouka.
Ha opitlre, o'imba'yva
ha omanombotvagui henyheva,
ojatapy.
1

1'

1 .11

Nano Caballero, mita mimi reheve,

-tendyva guasu gua'uteta mandu'arame
omoinge Acsta .

(1
1,1
'i' 1

11 1

! l;
1 . .

Ka6 rendyvu
oaka'o Florentn Oviedo kavaju,
ova, omombyta rire iani,
yryre ojejoso,
tucha mboka ryapu
ha sule parara reheve
ha tuguy chororo.

'

1\
. 1
ill,'
1

11'' ''
!
1

1
1

16

!:

Karnbakura, kapi'itindyre
omboja tata.
Sapuki ha pyahe rnante oehendu,
mita rete eh yryry,
tata sunnu.
Yvga ojaho'i tatana.
Lpe ykre
tetagua oorair6,
o.andgui ho'pe
ane reta ojehaitypo
ha hendive, ipaha peve
tekoteveha ojepytaso.
Vlla Kuruguatype, Lpe he' jey
partiku kurape, anive haga
hapykuri otyryry.
Jepeve upicha,
ka ra guas u e' e
tesaripe upr6 ojeity.

17

C A R LOS M AR T NEZ GAMBA

Ndaipri kua hembiayhpe ohejasva;

itva ha isy rapykuri hase mita mimi.
Yvypra o"Ihicha, Solno Lpe oguaheha peve
oguahese avei.
Solno Lpe omano rire mba'e ikatu
paragui memby, omano'yro,
orairogui opytu'u.
Lpe oikove aja,
omanova'ekue jepeve op'a jeyne
kambakura renondera.
Ha upi Lpe oisu'u,
ipaharame,
Cerro korpe,
tetaygua yvy akyta ruguy.

P LTA Y FYG UY

Pe je'i asy ete pa'uipi,

umi oguerekva gueteri
hembirepy rembyre,
yvykupe ojaty
ou hagila ipiri fiorair5 opa rire .
Ndaikatuvima ati'ype ojegueraha
lvra h a nsa
karamegua.
Hi'ri eteve, juky ku' rogui ojepotave.
Tape ykre,
yvyra yvate poguasu guype,
heta kambuchi renyhe oefioty;
oimehicharente,
oimmagui kambakura renda
omboryryi ovo yvy.
oimeha rupi rei itaju takype opyta
oha'arovo ijra
hesekura imandu'a,
tra tekove ipo'va
mbo vy'ara.

:1

! ..
1

18
1'

19

PLTA YVYGUY
CARLOS MARTNEZ GAMBA

Ndaikativa oje kuaa

mamoitpa umi karrta
oembojaparo.
-Che jaryimi omombe'u
isy he' i hague ichupe:
"Solno Lpe, kuarnta karrtape,
ohupika plta ha ro teta mba'e
pe orairo
Pirivevi rire;

i ':

' '

,,

, .,

emimante
hi'ri kura ojepyso.
Ha picha, ra rysyire,
guaimi mornbe'uraro,
tataypype,
ou oiko.

Karrta kura oembotyryry

Mbarakaju ru'a meve
ha yvykua hugua'yvape ojeity".

/t:i ;'
111,

'1"
'
!

i ,, (
.11 '

i ' 1'

1, 1 i .

- Upi, ndaje,
umi karrrope ojejuka,
ani ha gua omombe' u
teta rembirepy renda.

!! ,,1:" '
'1

; '
' ''

: ''.
1 .

'!

1:
i i

20

Hetaite jepe ojeheka,

grra guasu opa rire,
pe kura karrta mokoha.
-01 he'va avei
umi site vaporkue,
Yaguy Guasu pegupe,
teta rembirepy
Lpe oapyrnika hague.

21

- - -- --- - - - ------- - - C ARLOS MARTNEZ GAMBA

-Umi tembirepy oha'aro,

y tra yvy guype,
ousvape ojo'o.
Tapicha hekove kan' ova,
ojehechasva mba'ejra guasu,
itarovaite umi otymby rekvo
ou'ara hekovgui
omboje'o mboriahu.
Plta yvyguy eguenohe,
opichagua kuimba'e ha kua
rembiechaga' u ...
Ndaikatuichnepa che avei,
heta aiko rire mba'e emingure
ajesareko,
ahupyty kuarepotiju
ha itati ku'i kuemi.

i .

i 1;

22

PLTA YVYGUY

Kapi'ipe ha anandy
oaa hogue ha happe
plta yvyguy.
Mba'erapa pe yvyre oe mba'apta
oimmaro hyepype
heta temity mono' o,
memupyrma,
ohekakuavape oha'aro.
Upvagui, kuimba'ekura, tekpe
itarovapa joa;
yvy sndape oikuht,
ipyahevare ojapysaka.
Pyhare ratare ojesareko
ha pe hendy hague etpe,
aka raku reheve, ojo'o.

23

CARLOS MARTNEZ GAMBA

-Umi ohekva plta yvyguy,

kuarahy ymaguare tupaitme
hekove kura ombojevy.
-Ndaikuai che aipo kuarahy tupaitmepa
umi ande rapichakura ojevyse.
Ikatu mba'ne Lpe kura rar5,
orair5 guasu mboyve,
tyva.ta ha vy'appe ane retame
ojeikro guare.
- Umi raro,
-kuatiae'e omombe' uchalko voto eterlna ojepuru.
-Ha kua kurare,
henypy'a peve osaingo
mbo'y anambusu.

PLTA YVYGUY

-Che ahechahicha, a tapicha

plta yvyguy mba'ekuarente
hekovekura omboguata.
-Oguata vaicha hikui
koty embotypyre, oeongatuhpe
mba'e jojaha'y,
ha upva rekpente ombohypa
hekovekura syry.
tapicha aimo'ante ojesarekva
ikatu'yvare oembohra ha ojekuaa.
Oimo'ata mba'e niko hikui
yvy ojekuaa'yva rehegupe oiketaha.

Umi otymby rendpe ete,

ndaje, ojevy
ijarakura an gu e.

,i '

! '

!:
'

'1

24

25

:.,;.,.
11;~ '

CARLOS MARTNEZ GAMBA

l, : .

P L TA YvYGUY

, ''

1 :

'''1_

-Narnornba'e guasi che upva:

oikovva tra ornano va'ekupe
pira pire vera ornbotyryry.
-Ha rnba'guipa anichne
oirnro aete, kuarahy,
ornboje'o yvyre ha'anga
hese ojerekuvo.
-Ha ha'gui kuarahy
andejra jehechaukaha,
kuirnba'e e'a ha'ehicha
kuarahy ra'anga,
itajpe
andejra jaikuaa.
Angura ornornyise ijitaju
okva yvy guype,
guenoheha ojapouktagui katuete
-upicha oernornbe'urnsa hese kura,
jahechpa ndohupytyi hikui,
hasypeve, pytu'u.

'-: ....

, . 1
o

t.i

Aa katu ndoipoti
ojetopa plta yvyguy,
hi'agui ijra angupe,
ra apyre'yre, ornbopoguy.
- Upvagui heta plta entirro rekaha,
aa ornondyi rire, opyta itarova.
Mba'pa peje ko i.orairome:
aa ndoipoti plta yvyguy ojejo'o,
ha plta jra angue ka tu
irnbopytu'ura rapykuri oiko.
Ha!, angura, oeha'ambaitva
jehoverehgui ose hagua.
Ha!, itaju ha itatl,
ornboyvytusva ijyvy kua.
Mbarete okva guive oernornyi
pende saso jerurera.

1'

26

27

....

j\!

-~

, _,

__

..- - - -- - -

-~-

''

CARLOS MARTNEZ GAM BA

l.i;

r~

'

'

,,

PL TA YVYGUY

~~~

1,.
' ,.

..
:. '
'

andejra mba'va ha aa mba'va,

hendaitpe oiva ha hendape'yme,
mba'e p6ra ha mba'e vai
kuimba'e ha kua rekovre ojva
ojotopa manterei.
';'11,

Tupa e'engue
ha kuimba'e tembiapokaupy ri,
arandu ha mborayhu mboypyri,
angura oemongu'e.

,,
! ' '

- Mba'e tepa upichar6.

Tekove e'angeru;
kirirThgui ojepe'o va'ekue
jahe'o poriahu.
Oke ojepe'a vevi asyete
pytumbype.
01 petei kotypype ova oike.
- Mvanepa oime.

-Oimramo ndapeki,
yvga rata rendy ojaji p6tive jave,
pe hendne ayvu vevi
pehendu'y haguicha araka'eve.

,,
''
1

' , ...

Ndaha'i lembu tra kyju ryapu,

ndaha'inte avei yvyra rogue
omyatymiva yvytu.

.':1

'1

ga mopu'ilia
orair6 guasu mboyve.
Kotyre o jeporeka;
oke oThicha
omboty, oipe'a.
Upi, korapyrema
o guata.

''
1!,

28

29

; .

CARLOS MAR TNEZ GAMBA

,;

P LTA YVYGUY

'!
1

'

.'f

-Mba'pa oikne o heka ...

Rondna kychy'yi oehendu.
-Oirne rnba'e piko lasnirna pii'a
ijuhi, trapa poso rugupe
okay urni nsa
ha lvra sa'yju.

'

-Ornano va'ekue opu'a jey

ha ou ohekvo
plta yvyguy.

'~ 1

! :
.L.,
,i
il.

-Ikatu mba'ne oernornandu'ase

urni ragui
oikovr6 guare.

. ' ..\

,
11

30

Annte re p'a;
jepeve ndepya'e,
angurape ndaikatiri jahecha.
Eepy'aporandu
noimeichnepa pso rugupe
entirro oeongatu.
Marnpa jaikuaa
ndpa ndaha'i
plta yvyguy guenohera.
ane retarne heta kuarepotity kura oi.
Angura, lvra ha nsa renda
ikatukuaa andve he'i.
Ejapysakke hesekura,
yr6 oehendukne
oirnehieha rei.

31

PL.TA YlfYGUY

CA RLOS MARTNEZ G A MBA

1

,1 1
1

1.

1
1 1
1

1:

,,

'

1 1

Ani rekyhyje;
a mba'e ani ndereroviasi gua'u.
Ouva'era nde rekovpe ojehaitypo,
nde krare oguata,
ndeati'yre opoko.
Reandne ma'e hesayva
ne apytu' ure ohas a.
Ipahpe oembohetne
ha arakupe ojehechauka.
"11

... ~

- Terehecha rehechahicha,
pe angupe resene reporandu,
yvy akyta pehengupe
rejaty rire nde juru :
-Ndpa ko yvy apregua kritino,
trapa andejra nembou.

. ,..
'1

:q:

..

l. i

Ani re mbotove pe sapy'a

ikatu'ara ojapo ndehegui
karai guasu

-Kva che mbyetia'e ...

Mba'e pejr6.
Lagna Hu pragui amombe'use.
- Aipvagui ahendmi che michimr6
ha tuichaitmi chembokyhyje .. .
- Upicharamo iporane
che y pupuhre ajatapyi.

l.}

32

33

,,

CARLO S MARTNE Z GAMBA

PLTA YVYGUY

'1:
!:

.;.

n::

-Ha embopyahu jeymandi pe ka' a.

- Lvo rnarin ryapu pa'ipi,
Lagna H rembe'yre
oseva oembojaru,
pete! sapuki oporomopimbva
sapy'nte oehendu.

'

. .1.

.,d

Upe sapuki ndaje, opoi

Agurre rembirepy angarekoha,
tembirepy oha'ar6va yrugupe
ousvape oheka.

embo'e rnante, tra tupamba'e e me' e,

pe tujamme ikatta
ornanva pytu'pe omo'inge.

,..

,.
'i

34

(Yvyty kuppe asaindy okay jey.

Gllo kura, pyhare pytre,
isapuki omboryryi).
- Karrta petei, ose va
korapy ernbotyhre,
"Pindoty" ga atyre ohasa.
Kiriri ojaho'i opa oiva;
opyta rnandu'arame
pe ayvu tapiaitegua.
Yvgare ojoasa
aravera ha aratiri .
Mombyryhpe, andejra
oityvyro ivakapi.

35

'1

CARLOS MARTNEZ GAMBA

i 1

11

PLTA YVYGUY

!'
(

.i

l
Kuarahy reikpe,
"Pindoty" ga aty,
vy'a'y mante ome'e
ho'akuvo pyrumby.

.,, i

Mbohapy jey tajasu guyra

"Pindoty" ri oveve.
Haseme omombe'u
iaguiha pane.
ga guasu, inandi hpe
he'i ndojavyiha
pe guyra oikuava
ha omotenondva teko mara.
Karrta, mbegue katu ete,
oheka Lagna Hu,
oikohpe mbi jagua
ha kuriju.

Agurre rembirepy
ipype ogueraha,
ha umi irundy karaguata a rogui
ombojegumiva hupa.
Pa pakova haka pltava,
hi'a rova ogueraha avei,
tuichaite herakua va'ekue
oprupi rei.
Kavaju arigua petei
karrta rapykuri itindy.
Agurre, hembiaporgui
oembohapykuere kay.
Hta ndive oja'yvere.
Oimr6 oje topa
ojejukta katuete.

'

36

37

CAR LOS MAR T NEZ GAMBA

PL TA Y VYG UY

Agurre, ndaje, kyspe,

ie'a sare ojepoguyguy,
ani ha gua omombe' u
hembirepy kay.
Ikakuaahare ohejakuvo

'j .
'

Agurre oimo'a
te'6 ohape'arovgui
ojehete rekyitaha.

.,
,,

.
l .!!
1 ,:

<.

!
} 1

Pindotype oguahe rire

Agurre rekaha kura,
ndotopiri mba'eve.
Karrta, u mbytre,
nandi ha ha'eao.
Hapykuere katu
ama omboje'o.

1'

Hi'angue, oguahevo
ikuarahy jere,
yvgare omboryryi isapuki
ha py'aporiahu verekre ojerure.

'!
"

Oimr6 gueteri mandu'a

umi irundy karaguata a rehe
ha pe pakova,
ou pe tujamgui
karrta apytiha.

11

1'

- Ko kso Lagna Huichagua

oimeraeva yvyty pa'me
ojetopa.
Ndaipri voi tva
oguereko'yva iplta yvyguy:
tata rendy yvy ryepygui oseva
ha upi oguejey.
Pra angue,
jagua iaka'yva,
oiko'ara ojere
plta yvyguy
oeguen6he peve.
Oimr6 angue emomyi opa,
oimne katuete ogui
entierro jo'oha,
ha iembo'e ha itupamba'e eme'me
ohovasa.

38

39

- - -- -

:1

1.:

CARLOS MARTNEZ GAMBA

PtTA YVYGUY

'

-Ha o'in1rarno amoite naranhatype,

pe tape ykre,
residnta guatahare,
ndaiporivirna sapuki
tata rendy, pyahe,
oimne pe kambuchi
Krlo Kurto renyhegui otopa va'ekue,
msa ipurahi jojva
ojapouka hese.

''

~~

'1
'!

'! '

1: .'

Upicha rupi pehechne

plta yvyguyre iaka ku'va hetaveha,
ane retarne ipohyive jave
teko'asy, pytagua jeheka
ha urni verde'o aty ai
rnboriahu ry'i pyteha.
rape, ande rekove
ande pgui osyryry
ha tetagu remimornbe'ura rapre
otyryry.

- Mba'icha piko umi guaimi e' engue

pejta perovia.
Mboriahgui rei paragui apytu'ume
plta yvyguy rerakua ipotyjera.

.,
1' 1 '
,
1'' '

1,
1

' ,i'

,
1

Mboriahgui re tetagua akame oike

entirro jejo'o mante ikatutaha
ichupekura teko'asygui oguenohe.

-Che aikuaa pete! kuirnba'e

plta yvyguy rrape
oemboviru heta va'ekue.

Plta yvyguy, aete

ha'e ndve, che ryvy,
rnboriahu py'aroppente
hapo ypy.

- Ernornbe'py orve aipvagui

ha ani ndejapuete.

Ta'ar6 re, jerovia'y

ha tembiechaga' u jeharu
ornokay hyepype
plta yvyguy.

40

-ojejapo vove pe tape

Encarnacin-Paraguay,
ornba'apo urni vrngo kurandive
pete! karia' y joha' y.

41

CARLO S MARTNEZ GAMBA

PLTA YVYGLIY

,,
'

Kili 'i hra.

Hga oguereko
namornbyryi mkina kura
oepyru hagupe oyvy jo'o.

=,1

Sa'i umi vrngo tapicha

paragui ry'i ombohepy.
Hi'ri ete ikanguero joa
ha ie'epohyi umi isy mernby.
Tahachi ha verde'o ruvicha,
oimro mba'apohra kura
hemikotevere ojerure,
ombou konkrto ha mboka,
mboriahu pu'amby
mokidrira.
,'

Petei rape, Kili' i,

omba'apopa rire,
ivospe omoinge petei takuru,
oipokuagui kupi're
iryguasu mimme omongaru.
Hapichakura ohecha vai vai ichupe
ha kambuchi plta yvyguy
reheguahma oimo'a.
Kili'i po'a ko'e hague,
pya'e oprupi herakua.

42
1

Hga rapre oguata joa

kua ha kuimba'e :
- Eremna orve, Kili'to,
aete piko pita entierro reguenohe.
Okiririnte Kili'i;
ovape guive omoh mohu
ha ivosa juru mante rei ojora
ha oapyti su'u.
Upi katu he'i Paraguaype ohotaha
oguerekguiuppe
hembiapora :
-Ko vos a pohyiete, tekoteve
amohenda.
Chive, ta'yra rupiha ha presidnte seysional kolo'o,
oikuave'e ichupe
ipasahera
ha kuatia pyrague.

43

CARLOS M A RTNEZ GAMBA

PLTA YVYGUY

r:
;

HCnta Munisipalgua
oekiia avei:
- Aiporukta ndve
pirapire ku' imi
ha ahta nendive Paraguaype,
ani uprupi rekay mba'e, Kili'i.
Ipytyv6seha Kili'i ohiia'i.
Viru oekuave'evare guive
ha'e ikiia cha'i
1

;1

Hga ypypegua kura he' i:

- Ojevy rire Paraguaygui,
ikatne ilvra rykue
ande apytpe oami.
Heta koty ha pkoty
viru omono' 6 rire,
Kili' i Posdape oh asa,
Paraguaype ohorangue.

44

Ha Posdape
oembovolcho p6raite.
- Ajpa pe tekove tie'y
plta yvyguy rrape
ojehekakuaa.
- Perurima jeyntema
pe aa mbaraka.
-Pe hecha piko mampa
ko lasnima ha plta yvyguy
emongetpe ase.
-N de kso, cheirii,
ha'emtamante ndve, cheargelaite.

45

CARLOS MARTNEZ GAMBA

PLTA YVYGUY

i
1

--Che, k6'er6 mba'e amornbe'ne pe aikuaamva.

-Ha ko'aga jahapa jake.

(Apytnte mora'e penendive

ha ndaheji
che yvytypa'ii jere).

:1

Doa Huna ure,

yvytu kangy
oguerojyva Yvytyrusu,
kapi'itindy omoeakayvy.
(Ynambu sevi potykuru jera,
ra ymaguarpeicha,
ombohykue jey!ne ande vy'a).
(Heta aiko rire rupi ha prupi,
ahechase jey pe yvyty
ipoty h agupe tajy p yta).

46

(Opichante, aandu che jevy,

yvytu pepicha,
operere jey).
(Upe rape atopne katuete
plta yvyguy
ombyetia'e pyahu'ara che rekove).
(Oemornbe'va chve
ndoje'osevivaha
yvytgui
che ra'anga).

47

CARLOS MARTNEZ GAMBA

PL TA YVJ'GUY

(Ha ouva'ekue che rapykuri

pe ra, ikuarahy
ha ikarnbuchi ryakua),
Yvgare ornirnbi
jasytata guasu
oguerva k6'et1.
Ysapy,
tanirnbu,
tetape'apy,
ojaho'i
gua'i rataypy.

Ojejapopa parundy rape

jasy'ypygui, rna porundysa ha
pok6ipate1 arajerpe, kuatiae'e
Nohehra Dinizo rgape,
Caseros, Provincia de Buenos Aires.

Buenos Aires/26/jasyro'yete/1970

48

49

~'1

PLTA YWGUY

CARLOS MARTNEZ GAMBA

Biografa
CARLOS MARTNEZ GAMBA

e'yvotyjra paragui Carlos Martnez

Gamba hi'arapy petei 13 jasykoi jave 1939-pe
Villa Rica tvape. Ko kuimba'e villarrikagua
yma di ytadraramo oemose ane retagui
ha oho oiko Guenosirepe rae, upi Posdape
ha ipahaitpe ova Puerto Rico tva, Misine,
Argentnape, oikohagupe omanoite peve.
Hekove pukukue jave omba'apo ane e'e
guaran re.
Hembiapokue: "Pychaichi" (1970), "Plta
yvyguy" (poesa; 1971), "Ikakuaaharpe
ojevyva" (cuentos; 1973), "Yvoty aty poravo
pyre" (1973); "Tapekue ka'a" (1975), " io
arapegua purahi" (poemas; 1978), "Purahi
mita embotorore ha emongera" "Pychaichi
rembihasakue Karai RRi ha Sariare
ipu'akramo guare" (poemas; 1980; (poemas;
1984), "Ta'anga vera rendy" (cuentos; 1987)
y "Jagua et'o" (cuentos; 1989); "Pychai
~arande~o" [Historia del Piquento] (1991);
Norairo Nemonbe'u Grra Guasro Guare
(Crnicas rimadas de las batallas de la guerra
grande). Omano petei 21 jarundy jave 2010pe.

1
1

1'

50
.[
1

,,

51