J _______.___ . ___-- . .

_-'---"

.,...._._---

22 Pr. B.uunnlVILr.lr

GI

ABCDEpGHIJKLMNOPQRSTU
VWXYZ<E
fiflffHiffi
abcdefghijklmnopqrstuvwxyzrere &
.,~:;"?!O[]-

1234567890

Q'N E T I""

i8 Pr. B481tZRVIt.L.Bi

ABCDEFG'HIJKLMNOPQRSTUVWXY

1234567890 .,-:;"?!-o[]- &

Z.CE

abCdefghijklmnopqrstuvwxyzrece fiflffffiffi

ABCDEFGHIJKLMNOPQ.RSTuvwxrZ/E
abcdefghijklmnopqrstuvwxy;:.tZlE jifl.Jljfi.f1l &
(E
1234567890
,-:/'?![JO
gy tlffifJJl.lJi

.A aef6li e aou

c;

Ii

TDEMAG~

. noua~

expe..
.

. .

d!O

ABCDEFGHIjKLMNOPQRSTUVWXYZ

abcdefghijklmnopqrstuvwxyzrere &
JECE

1234567890
.,-:;"?!-O[]-
fiflfIHiffi a

ABCDEFGHIJLMNOPQ,RSTuvwxrzCE
abcdefghijklmnopqrstuvwx)?:.IE( flfllflfilfl &
1234567890
.,-;:"?!-()fI
a gy

cH%/IOO--+-

----I

I'

:z.
1

S. 6

10

em

-------------------------~

L~

TREN~
D I~

.. -

- -

G V I LIE L MIG I

L~

B E R TIC 0 LeE S T R E\ N
"

SIS. MEDICI LONDI

NENSIS."

D E MAG N E j E, MAG NET I~

CISQ.VE CO,l\PORIBVS, ET DB MAG-

no magnete' i~l1ure; Phyfiologia nOlla~

p'urimis & argumentis ~ & expe.;.

rimcntis dClllOnftrata.

LONDINI

E:l{CVDEBAT

PETRVS SHORT

MDe.

ANNO .

"

A D LEe TOR E MeA N D 1

D V lvi. E T MAG NET IC, PH Ii:. 0 SOP H 1 AE S T V D lOS V M.
1'B.

""AT 1 O.

"

~1!"=.~="'="Il V lot in arcanis inuenicmiis) &;,bditis n:

rum callOs perquirendis. ab experimen
tis cCftionbus,& argumentis dcmollfl:r'~
tis, validiores exifiallt rationes, t]u:ima
probabiJibus conie.!tl.lris,& vulgo Phi
lofophantium placitis; Vt igiwr magni
magnetis, Communis matris (telJuxis)
inclyta fublhntia. adhuc prorfus incog
nita, vircfq; huiu!; globi egregi:r, & emi
l!~::::~~::~2J ncntes. meliUs intelligantur; a vulgari
magnetica ,Iapidea. ferreaquc materia,
magneticifq; corporibus; tellurifq; partibus propinquioribus, qUa!
manibus tradare. fenfibus ipfis percipere Iicet, exordiri; manifeGis
experimentis inagneticis procedcre I & in intima tdIuris primum
penetrare propofuimus. Nam potlc:aqu:imeomm quzab c:xcc/lis
montibus, aut marium profunditatibus,aut imis cauernis, & abditis
mc:tallis eruta; plurima nobis vim & perfpe.!ta fuitrc:nt; vt ttlllYi,
fubfbmnam vc:riorem tandem cognofcerc:mus: in magneti! vlri
busperquirc:ndis (admirandis iIlis quidem I & fupea omnium alio
rum apud .nos corf'.0ru~ ! irwtc:~ pr:a:potc:ntibus ,collati! rcli9uc:
rUm foffilium omnium vUlbus) dlutmam multamq; cUram adhibul
mus. Nc:quc: hune no!l:nun )aborem inertc:m ; &infrugifc:rum ill
uc:nimus; cUm nobis quotidie experiendo, noua: & inaudir.z: pro
pric:tates elucc:rc:nt; crc:uitq; adeo c:x rebus diligcntc:r fpet.l:aris Phi.
lofophia. vt tc:rreni globi interiora, & gc:nuinam fubtlantiam,mag
nc:ticis principijs c:xponc:re, terramq; (comnlunc:m matrCIIl) homi
nibus commontlrare,veri.! demonfl:rationibus, & manifc!l:e {enfi.
hus apparc:nribus experimenti$,tan~~ digito dc:Ggnarc:, aggrc:1Ii

.. I,.

fi~s.

LaCD

a
PRk: FATIO,
tern tandem nand(cc:ntur. Quare in magnetica di{cipUna ,<lui pro
grediuntur magis, bypothelibus magis confidunt. &; prolU:iunt v
berids; nec faeill! cuiuis ali~uid in magnetica pbilofophia certdcoo
tlabit, in qua non fint cogruta aut omnia, autfaltcm pleraque Phy
tiologia ha:c feri totl noua eft, &; inaudita; nill quOd. paud adll.1O
dUm, de yulgOlribus quibufdarnviribusmagnencis paucula ~~dam
tradiderunt. <l.!!.are &: veteres &Grzcos auxiliarios millime adu()<o
camus, qudd nequc gra:cula argumenta fubrilius, nec grzcol vel ba
fignificantiLls veriratem demonll:rarc; aut meliLls iIIulliare p>/funt.
Eft enim dotlrina magnetica noll:ra aliena ab eorum principijs plu
rimis &decretis. Ncql huic operi vllumeloquentiz mcum.aut ver
borurtl omatunl attulimus, fed hoc tanlUm fecimus, vt res difficilcs
& incognita: tratlarentur anobis, c4 dicendi formi.ijfq; verbis ne
c~ari~ requiliris. "t ~nte!Jigi diluci~ queant: N~uis iJlit~r &: inau
dillS qUlbuCdam verbIS llhquando ytlmur,non Vt mc:ptlonbus vgea
bulorum velis, tenebra:: aut caliginesrebus offimdercntUr(vt Che
millz folent) fed vtabdita don nominata, nunquam adbuc pcrfpec

AD LECTOREM

limus. Eneluti gcometria aminimis quibufd~ & facili~is fu?dll

mentis ad maxima &difficillima alfurgit; qUIbus mens Ingemora
{upru~d:lcra fcandit: ita doCl:rina nol1:ra & fcicmia magnedc3,or
dine conucnicnti,qua:dam primUm ol1:~ndit minus rara;, ab iIl~s
magis pra:dara Clmergunt,tandcmque fenc quc.dam ,globi teIlufis
arcana maxi.tn!,& abditare(erantur, &: corum caufz; agnofcunlur,
qua: vel prifcorum ignorantia, vel re~entior~m negligenti~, incog
nita &: pra'!lcrmi/fa fuerum. S,ed qU"d ego In tam vallt;> Librorum
Oceano. quibus,l1:udioforum mgem~ per~urbantur~fatl~~ntur'lue;
quibus ineptioribus. vulgus &: homm,es Im.port~mffiml tnebn,an
tur dc1irant,inflantur, & tumultus faclunt hteranos, fcquc' phllo
fopbos,medicos, mathematicos. al1:r~logos, profitent~r, &: viros
doCl:os ncgligu~t, c<?ntcm.nun~q; :, Q!!ld ~$O I~quam hulC ta~ pe~
turbala: reipubbc~ hlcranx,ali<Jwd !Itenus adiung~rem,aut lurat~s
in aliorum fententlas,aut abfurdiffimls bonarum artlum corrupt on
bus,literatis idiotis, grammaticis, fophitlis, rabul,is, & ,plebec,uk
peruer&, pbilofophiam ~anc inclytarll.& propter m~u~lt~ plunma
qllali nouam, &: incrcdibllcm,damnandam &: maledlCl:ls dilaceran
dam exponeremt Sed vobis tarltUnl vcre Philo(ojlhantibus,viris in
gell!.lis, qui non ex libris folahn. fed ex rebus iplis fcientiam quzri
tis fundamenta il1:a magnetica commendaui, nouo Philofophandi
ge'nere. Atuiprts opinionibus, Be paradoxis affcntire aliquibusvi
funl non fuetit; videant tamen experimcntorii,&; inuentonim (qui
bus pra:clpul! Boret philofophia omnis)magnam frequenuarn: qua:
multis nollriscuris, vigilijs, &: imjlenfis crura, & demonll:rata funt.
1Ilisgaudete,& in meliorcs vfus Ii potcritis fruimini. Sao,qucmad
modUm arduum eft VelUmS nouitatem dare, obfoletis nitorem, ob
fcutis lucem,faltiditisgratiam. dubijs fidem: ira multo magis nouis,
til inauditis,(:omra omnes omnium opiniones, authoritatc aliquam
eonriIiarc:, &ftabilire, diflicilimC!. Neq; illud curamus: paueis enim
pbilofopJ.landum c~nCuimus. Inu~ntis & expe,ri"!en~is no!hi~ ~11:~
rifcostnalores &: mlnores appofu,mus, pro d'gnttatls &: fubtlbtatls
ratione.Qyi cade experiri voluerit,non ofcitit.er &;inepte,fed pru
denter, artiticio!2 &: appolite corpora traaet; ne iIle (cUm res non
fuecelferit)infeius noflras arguatimlctiones: nihil enim in illis libris
deprotnpturn,quod non exploTatum,fa'ifiimeq; aaii & tranfactum
apud nos fUerit. Multa in rationibus &: hypothefibus primA facie,
duriora forfan vidcbuntur, cdm fint acommuni opinione aliena; ,
nondiffido tamen quin pofld ex demoftrauonibus ipfis au!horita
tem

t~plan~&:.intcgretrad.erentur.~oft~gneticaexferimenta.~par
aum telluns homogemcarum fClenoam. progrcdlmur ad tOtlu.steI
lurisgeneralem natuIaml vbi edam decrcwm eftlil:!c:r~ philofopba

ri, edem Iicent~ qui ol.lm Algyptij, Grzci, Latini~1 fUa dogmata
diuulgabant: nam plurimi in ilJis crroresiamr;fiu fllccdliulad reccn
tiores feriptores per manus quali tndid (unCi quibUl adhuc dum
infiftunt fdoli, perpetuis quali in tellebris vagantur. Prifd. ilIi$ &:
quali primis philofophia: parcntibus Ariftotcli. Thcopbratlo. Pta.
lema:o, Hippocrati, Galeno fuus femper bon05 tribuatur,. 'JU!bus
dimanauitfapientia ad pofieros; fed ~tasnoftra pJurimadetcxlt&in
Illccmattulit, qua: illi c:tiam Ii viuerent Jibemcr ampleCl:cren
tur. Q!1are & nos caqua: longa expericntii inuc:ni
mus"probabiIibus hypothdibns ex
ponere non dubitaui
mus, V.ue.

tOtO flpttlltriollM p""a"m "/pi,illt,/td abtl1fkm pllrllmqll4 'VIlli" or>

tum, 'VII ill om!!./Ilm du/illtt;
ill ,odem IHo ('1"IC1ItJ"
'1114 tiltlr/em/Ntrlt) ~/inatilmlmflmplr b.lHIlt.cOlljllfllln'flN /"..,t J
/afJum ep rvt IX dedl1lllti_ ip" ('I""'" 'Varuli01U11l'TnJctllJt) ill '1"i
""foM lotn maritimii ~1"gtlltlr 41Iinwlllt1'/a ti ob/tNI4t"i IJItm loci
pofll" Iti"", J 114111141ltlbllJ,IX ,orll"um""IlIIIMm'Pllri4tjo",,,,"ppro
pill'l"atio,,' e!1 dmf111 (""iIl1l0J witlldinMobltrll4ti_) '_"i"lItllr
. Billc Llljit41liJ, illIlIiI "" JlldUrm OrientAlem 1f4l1tgMiolliblUt:mi/lim4
/114"" PromOlltOTltlm b,,,4 f}ti lIt:t:tffiOIlU i"dteia; qll4l11111imodMm,x
HlIgo"u LYIl(cbottllfiJ tidoOifflmi "opri &cb.rdi HIIt:!r..umi rtWioll;.
bll4 e(llljillt ; bill' It;"'" n4IKierj rlojirlltt.r perit; 11011 p_i I jilll~ Mlxi
callo""A'{,om ill/111M IItZlligtil1ltt.t. jrft "",ajiJ,m 'I_proxilfll Mc'f
ftjft IIg"olltrlmt; '1U41I'I1I4f111Xcbartujllu _ri"is,foxcentit for' ",iUi
ilrij.r IJl'itannicjl...II ijfiUmabeJlhiderelltur.At'1iitil mllpt;'; 11I1#U
i1l(/icij il1lp,;o, probumAtiiU, GltJgraphieo t.lIgitlHlillt inMmil1ld",
'1- tilt /4CIlIiJ rlll61iJ1imorum Miltbe_tieorum illgmill Ixtrcuit. '11111
dammodo/lIIiJ/afJllm fore videatllr; qllillellg1lit4eMiufill1lqi IlJt:i 111I1r;.
timi 'P",iIllIO,", i*m!flfI'iI IX lildem 'lUfltiel 0p"lfll4rit,!lIt:illim,(11011
:gmtil ,ill/demloci WitWIII)j,,"enil'i!lIlftt.
.
!fJtllmmlltli t""'l11 illiquid ti impedlm,"ti, 'ltllTilltiollillmilU ohfol'
"lIIum; COII;lIlIallm,jft 'Pidetllr; '1110dlloll"iji /IKI1IUfolt iIIItjill/is, lib
forM"'; pllflit. pltmllJ "g<l 1f4l1tltros
H4I't perrtlltit_I."'1ittu
iflt mllris.!Mer&lIrillJ, N,ptllllfl ip/i, ditfiJII4 MabllP/H.' _ri"illl"",ibill
JOI1I.' pr4;"n411/: III,!, {lilMm o&j(lIrll 1I0a, d ,,JjGfllofo
rJi."ai..
IItm ojItlJdit,IId ti Jatitllthllisltlam ttrtiJIim";IIrJi.ei..pr4ft/errt'Pltk
tlll'.bldeX namq;/tl'rtIlJ/lIptr "Xlm/lIIIm /ibm in "'1"ilibrio,llIbtili(li
moartijic;o (tanqudm librlM) fllJpll'lfos; *;I1"'_g",tl tllalll tff t~
calli. ""certum a/iqllDJ d ujillltllm horl'{,onee p"llaum defttntiit
( rvt In iatltut1iIl' "oRr" LOIIJi"ellji""grlldllm fore ftptllilgtfi-I'II fo
(1IIIdllm) in qllfl tandem 1It:'1t114/tit. vlt Iilb "'1"l1tflN ip/fI, IX _ira
r"bili iUocoII/m!lIticDlIg1"lllIltiJ qlU inomniblll &/ingNli4 /tremllg
",tids experimentis inter U/Jllrtln 'p{am e5 t,m1Jam (i4 IP _pe
um globo/um) inul'&II/,t, ""Jd'i '1llidem ( rvt rc,'~l mini_m diellm)
rvmfimtk, ti plufqll"'" pro"""ilt rvldetllr,'III1J,m ;11Ii;m (Itia",
magnm ,/Jitlltil) In Hori'{,Df1tl4 "'lllili"'iDPtr11lll1llurlll'll: VIIl/; illHd
IlilUJl 'Imi/imiumil Ijfo(onjlat,in Ixigllfl IIdmotiMmabauflro j"flpttn
IriDINm (II1II t:llntra) prllgre/fo, [lItisrvt/'1; /mftb;ltm 1_ declmatio_
nis i/mu mlltlltifllltm; ifa '111 l.It de(/illM/II'" illa;1I '1_.I/o'D tliligtn
til'ftmtlftmul (111'11 ~jtlHli~ o/,firll4t4, iJem fflflt;' {114, fildemqlll
iiit.
IIIlitJUl.

' ' ' ' '11 t_lII

_"'.1

,,,/4

rub

wi,utio "PelohfourijimA TloOe, amjifJimA'I' .AlIgiTle, per iTljlrllmeTltum

tleciinatioTlu Apoj.i fiJume pl1lfit. iJ...ure '7.Jt Ad te tATltkm rellertatur
orAtlO rlojlrA,[TIMii,lJime, aoOt/fimelJlIe 'D.D. Gilberte ('llltm iTl mA[
TlttkA b pbJojiJphiA prillteptl1remJlbenter Agm1fo11 mellm) fi bibilaizuti
hAbtrtntbi tui til MAgtJete /Jm prillterjoillm hlltJe witlldiTlu ex decli
Tliltione mllltJetieA itJuttJtll1tJem, J te tJun,primum iTl/ucemprl1l4tllm, e
M t_tnTlllUtkri 1I0jlri BritlltJlJi, GaUi, 'Belgill. DaIJi ex OI:lITIooAtllls
tico,mm4re'Brit4tJTliellfll,Mltfretllfll Hlrcti/ellfll tenebrojiJ CIZ/O iTlgref
fllT'i, TlolJmoa;eo IIIIroillqulp4rand.01 meritijflme ludicllrmt. 1Ulld -:vero
tuumJe toto teUllrnglobo mllgIJltico i1llltntllm,quaIJqll4m jorte plm/ql
"Pel""'jlutorem"Pf'lu ~t'/'TaT" ",debitNr, tot t4men experimmtl3
t4mqlle Ad rem IIPtofttlS, e5 a"ommodatiJ, Llbr.:.. C4p. 34. Libr. 3.
ClIp. 4, e5 I:. ; e5 tl1to fIre libro '1Ninto , lldeO lolide hoc ipJllm ite mlllli
tllm'7.JlJdlq; (5colJjirmlltllfllefl."Pt n/lU1l1 dubltatio1ll autcontradlfiiloni
loclls re!lfJqulltl4r. Venio itltlJ; Ad'7.JMi4tionjl m4gtJftieille4ll[1l11I iUIl11I.
fjllill baae1llu do61or_ Om1llilm ingeni4 dllllX4/1it; fjllam 1I1I01IS mort,..
I/llm "PnqMIIIIJ IIttllAt e~ probllbiliorem, ~II!.J t~ ~1I~eprim~ biJct tlli.1
tie Magnetl /,bT/~ prod,ta lfi .tM"!.net/~~ mdicli m medi~ oeeaTlo,.me
diJfqu continentibll4 ('7.JIIi'~/tem 1/1 medll4 tarundem partlbm"PAlldlo~
Tlbll4, magifquteminentiblls) ~"1'( i frofe JittorA "ero Adtil. fiem
ttrrA mariqSH iTlclitJlf.tio, ttrrellA ip/Uu ('"'tlrl'tni
''I1em
inillqlllf.li.1, t5 in qllibtifdam pllrtibus tllllTlentN, IIIIt
eATiofi,
Aut Alfo qllOllh moJo imperlea,)expmmmtil cOTljintun.1,Lib.4. CAp.:..
rlemonjlrAta; "Ald.proftOIJ 'Veri/illlilitllrellil.lflt,mhil aliutiejfe"Paria
tiollem jllam, "ifim4f.n,ticiftrm'"paTunUm teUuriJ robufliore.1. emi~
neetiort/qNe tltllUulonem qUll11um. vnde fi/utiam ral10{0nfl4t ir
rtgllwitlltil iUiIu qUill ;TI'7.J4rUuiol'Jibll4 m4gneticil",: 'lIIiTltntilf.Tum
i!lar_,"irillmqllt It",flrillfll inAqu.aittlite (5411O",AlIA, pkrllmq. eer
Tlit.T. Nequt bertie tillbito, quin '7.Jtl iUi OltJfUS qui puntiM 11./1'1.0.1;11
eloterrlllle IIttr.aIUM4IIt refpeOiuo.1, qlllqut /'/tontes, rllpefu , p%ftt
m"!.neticos MIt excogltATrmt,4IIt Atimijerunt, t.bAftellt flatim (im.w
qlllf hofottllOS ae M4f.Tltu lilmn perlegerint, "Po/mtelqlltpedi/;",,;n tu
11mftTIteTltIllm'Vtnient. JLUiII pof/rtmtl de "TC~lar; teUu~I~' polorumque
terrejlrium motll alli.t,u, qlllf.lIqllll11l TlOnTlll1JiI:forte opmJol!ffi/'/tA tnde
bunt.r I non "PiJto t4mm ,.r nOTl "Pmiam Aliqlllf.m apud ipfos ttillm me
mlllrllT, qui motll1l!telluri4fpbllricumno" a$lfo{eunt; ~um ne/Ui quide",
femelipf01 ex multlSdlljic/~ltatlbNJ'fUill ex "1111'1'10 totlll.tC11111 !flotu co~
feqllll"tflT.!4cileexp,dirtqNeARt. Primo tJllmqlle.jruflrA jit per pLuu.
quod!", p~ttfl perpallClOTA,jrlljlraqNt totum elNm, omntjlJlIlff""ra
<fiqllill

(/iqllilljint) jleU/O'llm t,u,urrAfStlum quJm imrr41Jtillflll, propter tlilli.:.

nuin motum circumuollluntur ; qui"Pn~1I ttlluri.1quDtiailln rtuo/ution,
t xCllfori potefl. J?eintle

'7.Jtrllm prob4bilius 'Vwbitllf , globi ttrreflri.r

illfjUl1l00lAlem (,ITCU(1IfII ~"'1IIeo horll: lerup"'o feellndo (iJ tjI eo dretter
t~mport qllO '1"il ~eleri~tr in',ttUTJdo 'Vn~o tlf.1lt~m p4ffu pro.t:redl pore
,.~t) "P1I11I1 mlU/Mls 'BTttlf.1lrllCl (quorum 60"P1IIgraauimllximi in terril
r:m;ull tIIq"Antur)lJII4~rllntem,(~njictrt polft ;4n pr!mi moblJiJlquaro
/'em eod~m tempore qllmqlll mIU,A mlUI~rz4 I1Itjf4bilz ctleritllttptrclIl'
rert,f!$ I'll IOU oculi qUtngel'ltA '"citer mlUiariA Britlll1nieA,fu/miniJ 0
O'UI Alu (fi tamen "Perafiatll4nt illl qlli ttUur;,; motum m4xim' impllg
nlf.1lt) pra:ttruolllre? Pojlremo, trit ne"Perijimtlill.r minlltiJ/imo buie ter
Teno g{obilio motum IIuquemeoncedere; An tres inlcnte.r iUIUfp~rfU no
"am (dl(o) decimllm, atque "ndtl:{_,
jyaere liljigniritJ,inJa1J()
mo/zmltJe oElllutll.fixarum/pbdlrtllfupeTdidifitare; pT"!forttm, eum ex htjct
dt magl1ete lIbrl4,~ te!lurl4 (J'teTnt/iII compArlltioTle eonjlet; cirrillarewi
fnotllm ,!on cjp ~de~ J, ull"r;" atura alienlltll, Alql 'Vulgo exiflim4tur.
N.,qlll'/"'q~ t jl1CI'/1 Ittl
.
'ttrrtlJill magIJopere
aduerJaTt'Vldcntur :lttqi M
. Ufum/llijle'Vi
tietllr, m~fhtmatic4Ilfliquaz. IIIIt pbyjic,u fubtihtAlts pTomulgATe j fe'
Ad'Vulgl cAptllm e5loquendl morem,quemadmoJUm nllfrim ilJ/4I'Itib""
loknt,jtft:lf.(comll1oriArt, neq; mmllfW qua/qi n01l Ittctjfaris .0Tlfta...
rio Sic Gen. I,'7.Jer. 16, (tJ pf41, 136, LNI'I4 lumiTlAre magnum AppeIU
tllr, qllod it4 Tlohil AfpMeat i tum tllmen jleUIU pleTifql t_jixAlq_
e"lIticAl,mu/to mllloTtJ 1ft oAfironomiill perttilconjlet. J?..IIIf.rt nelJ; tilt
PIAl. 14."erf. ,. folidl Illiquid contrA mobllit4ttm ttrrenllm eo"cu,d/ .
p0lfo.exiflimo ; qlllf.nqMIIIIJ meatllr de""fU'lldafle ttrrllmfllper bAjt.1 eim,
ne almoueretllr injillclI(lIm; In (JH) n_qSH eodemqut loeo terril. flmper
mAner:tl potent, "Pt non '7IagJ alilJlIJ IAllont dimoutatur ,AlIt txtrAfo
dimj#lll1l (in. qu adiu;no opificepqfit~ p"mum jllit) tTIItJ/ftT4tllr. 'f4u
.ita'lllt trill-OllIS 1IIIminis inftrutAbllemfApientjAm (diligtntiu.1 ,11M
{"gato, Atq. 4nimAduerfo iTl m4g"etid. motlhNJ, opere foil AdmirATldo)
dellotJ menteagnoftentts (jfr AdorAnttJ,exptrtmmtil (J'rlltioTlibll4pbi
10jiJpiebit nOllp4ucil mduOldatitprobabi/e elftextjilmamll4,ttrra IjIl4#
,]uam jupfr elf'lltrojuo. tanquJ(11b{lfi(J'!ulldllmrnto immohi/i inmxAm.
.iTell14rlter U.mm t:ircllmferTl.
Sed bil omilJi.1 Cde qllibll4 bAu4qllifquAm credo mtitu ,J'ljuiJ""q#ll1fl
':monjlrAlltrit) maXlmAmprotul.Jubio4p"d'nte/ligmu.1 _tlt.1, f5 dtj
Clf'I1Ia:mAgneticJ:jitios("Pt Chimit:orum more toqHllr)grlf.tiaf1l inibllTlt
1f4 '1u~ de '7.JarilltilJ1IiI clllljil, delJ; magnema fub hm~ontelll MeaTlatiOM

nul'"

...........................................................
!
_'ij1trlliilij.",JiAmJ,aprlltlrmittMll,fjlUl tJimis hie /onl."m 1ftt
eo_mor,,". Nt'l'f.mJllb~0'l"ilJ,Jjtis bif" til", tit Magnlu Ilbm
'llillKuros _ sglUlNJs fllndJljlrJIU txei.u,bh, ."t non mi_Im magne
ticlt 1Mb horn.,ontem tkClilUtitmis, qMm "'"nillionis obforllJUNiIt curlUlJ
hablll1lt.iL_JoqlliJns ((itJMUtrt_) wrifimilimumfalumlft m"'
ta IIIllR'illUu l.r.tituJmtm ie/-. wlp,tilu IJftfllum liIIitudinh,tx/01"
illlltkclitJtItlDtJt (Ob/rtliif/i_,t,am 'fI'O) InMlliripDjfo ;'I""'" tx 'ZIa
rUuiotJt,"lIII"rmgitI4fljMm,"III/tjf.~g"m hllgitudinis ;/olt lim 'liD /plt71
~ntl) P,lhl'l; 01mHb,!" rellm/~bUl, "rtipci1ifi,m'i itt"'."fibibitiJ txa~
tiJIimh IjlliJii,famtJl1nprumt1ltll. N ''Ii dub'llm 1ft uRi/jimos IUOS 'ZII
7(11, Pltrll11l PlII1Icium(_ 14m G,ogrllpbu" '1"am magtttticarllm ob
forllillioll_pudiojiJlimllm) <?/J' SimolUm Sttllin'lIm, mlltmmill;,;; prj-'
jiantipUfl_,_ m,J;r;ur '''tillllros, ,inn primllm magneticos bol"
libros tllOS 1If}t:xtrint.fll411l'fl A~I";" fiM Portllllm ifJlIl/lig4tJdo
rumrilli_m,141ItJ. t"""l; mfptrill.tIIcct/fiOfJllIII6iam, at'jlkcuplttll
tAm Atlim4tilllrttrint ;jMIJfi/;prlltu/JJ,;,iJnallarchos Dmnes{'1"oal/.pott
MIlt)411magnetir~ mamf"" hor''WItt ,aeelinillioll~,,!on,mi1l1U '1""':'
..a1?lIr1i11iontm"flblfjl obftr_tlam.,xcltllbunt. Opt,ml4'l'/lIr AII/P"l1s
(tIt8if!iml'D.D. Gllbtrte)i"IRamIro"'iII,Mag1ltlie~ pbi"'!!phlA fila,
tll1lt_ 411_ ('1l1Oa HoratlllS pr""p't)ftdifJ IIIur_
iamfore no""",;- prejfo, '1Umplllf'imitlAbllriblil.PlldqS,"f'igilijs. a,....
titmJ,.fompti6JiJ1It IIIiI nOllmoascisftr tot ro"tmllOS
telJlbrit
It,,!"m, tk'!~ talig~ 'liD.(e ,xiiJttr'l: Ihilo.foph'!"t~m, jnfillJ~is arti
foHf,.JJ"bitii tJfpmmetltll, trutlll tJoll1llguR" 'tlam,ft~ Jlligmtlr
,trleRh, ft} ftrP'njis ifs o1fJ1libUl, f"" "II,ltr_, alit re(tlltlorllm '1"0

"0'1 ;,,,,/1_

_OS,

~;f,!jpth,proJit./II1It: N''1i!"ptrriliojiCllillfq_. t$ignll.lli

Pbi'ofopbttpri front,., ~!rlt;uJicj_ ptrtimeftill, 'I"; "'i'lla IIIIt /i

llitkeArft.M,aut fortitlt fibi.rrllg"11M."a,,ijJimllmg/brlamMlCllptlll1"l

lngenium magni Uuor derrc:cr.1t Homen.
{ttl--- ~ifquis es exilIo Zoile nomen babes.
Pro/IAI J~ iam t4DJns ;" co"fptRllm Ollllli_ ,II<I(totpreJfo ftr
_s)'" M"J1Ittr pb:Jf%gil",Ollll, "''I; mllgno M"gntl' (tlU~,., ftj/j
ett) pbiUftplii.lIWIIJlUlm(At", Adm"AD"" ;magis """''lllt, mm;
,
(S~u~a~ntve,ri varum pra:fagia~
,
Rlttr/"tiIam"DmI1lll tllimt1florlam'V.u"unt hI till'" MagMIIIiI"."
'I.ftPllkbrotlNJ;mJ1lljit_MlIgnilliltlliu/IIMmoll_tn/llm.

pJim

crt'"

Ptrhllrll11l

Verborum quorum/am ;nterpreWio.

Errella, magnes globofus.
.

Tvertex
Venicitas,vigor. polaris,non
aut
fcd virtus conuertcns,

""eIJliIltll'It,!Cd~I'EfCFI@'~: non

",."Iv.;,

Elcd:rica, qua: attrahunt eadem ratione vt eled:rum.

Magneticum excitum, quod amagnete vires acquifillit. ,
Vcr{orium magneticum, ferrum (upra acum magnetc excitum.
Verforium non magileticum; ex quouismctallo, inCcruiCliS dcdr!..
cis cxpc:rilllemis..,
.
Magnes armatus, qui fetrc~ induitutcafiide, fiue na(o.
Meridionalitcl'. i. ad meridiani proiecuonem.
Parallcletice.i.ad paralJeli proietliont'm.
.
Cu(pis, terminus verforijmagnete excitus.
Crux, aliquando diciturterminus non taltus-,&: excitlls.<!uanqu:un
in inllrumcmis plerunquc ambo fines, conuenientibus lapidis
terminis cxcitantut.
.
.
Cortex. i. Cubcriscortex.
Radius orbis magnetis, ell reCh linea a[ummo omis matptetis. ad
fuperficiem corporis via breuifi'ima du&a , quz (;OntlDUata ad
centrum magneiis tranfiret.
.
.
'.
.
'Otbls virtutis, totum illud {parium. pcr quod quzuis magneti,
virtus extenditur.
'Orbis coitloilis; ell totum ilIudfpati.um, per quod lPinimutn mag-'
scticum. permagnetem mOuetur.
o Ilenfio, pro manifella fer corpus demonfuarione.
Coitio ma~nctica :quia 111 magncticismotus nonfit per mcuttatem
anracmcem,(ed per vtriuCque concur{umaut concordantiam
non vYlit vnius tlInrum ~ ,,~, (ed Vtriufq; ~. vigo
ris fcmpi::f coino: corporis etiam fi moles non obrutCr~
Dedinatorium, ferrum Cupra axCitl conuertibile.magncte exciwm;
in dc:clinationis:infuumcnto.
,

ell

INDEX

f
INDEX CAPITVM.

LiJ",..

I.

AP.I. Vetcnnn& reccnriorum Ccripta de m:agncct. &:commcmotata

tarniim quzdam,opinioncs variz, lie vmimes.

2. Magnes lapis qualis fir, lie de eillS inucntionc.

Cap. 3. Magnes dlfrinaas nawrali~tdbte pmcs,&.polos Yinute ~c~fr.aht't.

Cap. '" Polus lapidis <pIisCu: borealis: lie quo~~ di!'=emand~dlOlla!l.

Clip.5. Magna aa:ralierc vidccur magnetem III parmanc natllrali: III adua&

~ iup,&in ordinem rcducir.

Cap. 6. Magnes tam vcnam fcrri =:ahit,quamfemunipfumexcoaum.1Ie con
lIatum.
Cap. ,. Ferrum quid fir, lie ex qua marctia., &:eius vflls.
Cap. 8. Ferrum quibus in terris lie regionibus nafcitur.
Cap. 9. Vena li:rri trahitvcnam fcrri.
Cap. 1O. Vena fi:rri palos hl1hcr, lie acquirit, lie difponit fd<: ad mund.i poJos.
Cap. II. Fcrrwn conllarum, non excitum magnerc,fCmun mhlr. .
Cap. u. FcI:Tum longwn difpooit rc (eri.am non exciwm magnae) III &Ram
llemeIidiem.
.
Cap. 13. F.m,m excoaum habet ~ rc Boreales ~ A~ partes CCItas: Vi,
gorcrn mogncticum, vcruciatem,& vcru.ces dcftinator, leu palos.
Cap. 14. De magnetis aIiis viribus, & medicinali proprictatc.
Cap. I f. Ferri vis medicinalis.
.
ClI .16. <l!:tOdmagnallevenali:rri idcmfunt ;li:munvcro ab VIrifque_
P
Clumquiddam,vtCZIWI metallaHuisvcnis; omndque magncticas
vimu:es in ferro, tam in vena ipfaquam con8:u:od!C; fed imbeiill.iorcs.

C
Cap.

Cap.

I,.

<l!....odglobusterrzfltmagncticus>&magnes,lIequomo~apudnos

magues lapis teHuris vires primarias omnes babeat 5teIlIIS vcrO iifdcf{l
potcllriis in mundo dircaiOllC cerd. c:ont1at.

Likr.

:I..

Cap. 1. De motionibus magncticis.

Cap. a. De coitione magnetica., primumque de wccini =:a8.ione fiuc
c
ad Wccinum applicatione.
Cap. 3.
Cap.", Dcm~vI&to.tma.quzfir,dequecoIUOl\lScaW.
Cap. s. Vigor in mapetc quomodO inctl:.
Cap. 6. Q...uomodO magtletica fetramcma., &: minorcs magneres confonnant li:
:uirerrcllam,& ad tdIutem ipram, lie ab illis difponuntul.
Cap.,. Dc pou:ntia vimttis magnetiCz. llen:mdinhem e.xa:ulibili.
Cap.S. Dci:elluris, &:tctrdIae ge~
Cap.9. De II!quinoaiali circulo teiIuris & terrell&.
.cap. 10. Mctiaiani tdluris magnct.ici.
Cap. u. Pat:illeli.
.

vern.
~ca~~amaaraaionEa~~inionesaliorum.

INDEX CAPITVM,
Cap. n. Horizolj magncticus.
Cap. 13. Dc axc &: polis maguericis.
.
Cap. 14. Cur in polo ipfo coitio firmior/ir, quam in aliis partibus medii. inter
zquatorem &: poillm; & de proportione vitium coitionis, in diuctflS
rcrrz &: rerreJ1ai partibus.
'
Cap. 1 S' Virtus magnetic.. concepta in etTo, m.sis apparet in bacillo fe!teO,
qu:un ill rotundo, quadratO, aut alrc~ius hgurz ferramenro.
Cap. 16. Avigore ma~erico motiones lic:ri lolidis intcriacentibus coxporibus,
deque intcrpOGtiolle larninz ferra.
Cap. 17. De mogneri. calfldefcrre:i,qua Cuper polum(vin:utis erg6)armatur;
eiufque dlicienri1
.
Cap. 18. Magnes armatus non induitfcrrUIn excirum maiore vigore quam in
ermis~

Cap. 19Magnete armato, lOnior eft vnitio: hioc pondera grauiOta arroHun
tur; coiEio vetO non fortior, fed plcrumque imbecillior.
Cap. 20. Magllcs armatuS magnetem armarum anollit, qui rctrium etiam du..
cit; quod item fitlicCc minor virtllS in primo fuerito
Cap. 21. 1nt;tp?fitli ~hm:i> aut olio medio, magoes armarus non pIUs arroll;r
quam l!letl1llS.
Cap. 21. G.!!9d magncs arm'lIts dndt fi:rrum non magis quam inetmis; Et
quOd forti'lS vnirur ferro artnatLIS, ofiendirur magnea: mnatO & Cy.
,
lindro fe!teO poitra. .
.'
Cap. 2'. Mogoctica vis morumfacit:ld vnitatem, & vnira firmirer connecm.
Cap.
Ferrum intra orbem rnagnctis potinun in aCre pendulum bicrcr,
propler im~imentum aPI:topinquatC non poair.
Cap. as. EJUlr.ltIovl1:nll:Um magncrrs.
Cap. 2 6, ~arC: maior appar.::at Icrri &: magnetis arnot, quam magnetis CWII
magnere, aut fi:rri cum ferro.. iuxd. ~agnctem intr.\ orlJ:em virnl:ia.
Cap.2,. Centrum virrutum magneucarummtellure,eftteHurlS cenaum.Et
.in terrell., lapidis centrum.
Cap. 28. Magnes non ad ftarum pund;um,aur poltun carnUm,alIicit magneticlll
red ad Olmcrn parrem rCI'1'l:l1ai przrcr zquinoeti21cm c.inguIwn.
Cap. 29. De vir!umvaricrare propt~ q~.tita~em rcu ~o!cm.
Cap. 30. Ferri 6gura& moles v~ mcomombus plumnum.
\
Cap. 31, De longo& [orllndo laplde.
. .
C3p. 32 .P~lelnat:l qua;dam, &: ~rimenta magnetica., Ile coitionc, (\/; eli
uoo.o, &: monllufio magneucorum., .,
Cap. 33. De dillena ratione roboris, lie moms coirionis inri orbcm.vimltis.
Cap. 3+ Cur m.glles in polis fuis diucna ratione robullior fit : taln III B~
bus regionibus, quam aultr:ilibus.
.
Cap. n. De inllrumento perpetui motus ab authoribUII coml1lCln(lfatO,peI
arttaetionem magnetis.
Cap. 36. Robu!tior magnes quomodo cognofcarur
Cap. 37. V/Us mogoctis in eo quOd fern1ltl aIfeWt.
Cap. 38. De aliorLtm corporum attraetionibus.
Cap. 3S1. De corporibusrnumbfepellenribus.

34.

U~er.

,$,

INDEX CAPITVM.

Libtr. 3
Cap. 1. Dc dirclti?M'

. .
,.
,
Cap.2. Dirigens VIItUS, leu vctfOl'la (quam VcrtlCltatem dlcunus) qtlld fit I qtl00'
modd magncti in/it; quomodO ingcnira acql1lratul'.
Cap.3. Cl!!9Jl'1OdO ii:mim veniciu.tem acquirar per trulgnetem, &: quomO<!o
VCIticiw illa amiaitur &: immutallll'.
Cap.... CUtfmum taaum acquirit contrariam venici~m,&:c~ ferrum:'
ICptcntrionali Iapidis Iatm: vero radom mouetur 10 feprenmones tcllt~.
ris,a vcro meridion.1i in meridiem l non !eptentrionali punCto I3pidts
alfriG'tum ad aufirum venitw:, &: aufirali ad boream. Vt fal!O omnes qui
de magnece lCriplmmt exillimabant.
Cap. s. De t2du /i:rronun diucIfuum figurarum.
Cap. 6. ConlfarWs qui videwr motuS m.gnc:ticonlIl!"efi iuRa ad vniwem COll
flw:nti:l.
Cap. 7. Dillantia, venicit:ls, &: difponens ~:,dtas cOmp,onunt ma~c:tka l non

vis aarahens conuellen/itC )nec COIttO lOla v:Uldior aur Vnttlo.

Cap. S. Dc krramenronnn liiper eundem polum magnc:tis diU:~rdiis; &: quo

mOdO coouc:nireyoIIiitr &: iunCtim co.n1bre.

C:ap. 9. Figurz direCtorial conuerfionum varlecares mdicantes.
Cap. 10. De immutatione venicicaris &: proprietatwn magneticarum, flue de
vigoris aI1'I2gnctc exciti alterationc:.
Cap. n. DC aSriCtu
lUpcr magnctem in mediis locis inter polo., &: Cuper
rem:IIz zquJnoltialem.
Cap. u. Qa.omodO venicit:ls exiIl:it in fcao quouis cxcoao, magncte non cx
cito.
Cap. 13. Curnullum aliud corpus (pr.ztermagncticum)mtieiate imbllan.r ex
lInritione maguetis ; &: cur nullom corpus vircutem ill.m immiucre &:
.incitarc v:Ue>.t, nw lll2gnc:ticumfucrit.
Cap.I4o Sims 1ll2gnc:ds nunc fupri, mille inli3 corpus m~ticwn in zquili
brioCufpcnfum,ncque vinutcm ncq; ven:ici= mllgl'lctici corporis
immuCit.
Cap. IS. Poli,zqu:uor,CCIlmIm,in iutegropcrmancnt,&: Ibbiliterperlhnn
ell diminucionc, tic panis alicuius Ceparatione, variant,& alias fedcs.ac-

rem

Clip. 16.

~pm
Iapidis imminuta fucrit, aliquid c:tiam dcttabmu:
de'
botealis
.

Cap. 17 Dc~pr~=oriorum: &: quomodo vedoria fi:rrea dire&>.

INDEX CAPITVM.
Clip. 3. Variario vniufcuiufquc loci conIbns ell
Cap. + Arcus variationis non immuCltUr zqualiter pro locorum dilbntiis;
Cap. ,. Infula in Oceano variationcm non mucar, yt ncque magncrum tnecaII~
Cap. 6. Q...uod variatio & diteltio CUlt a difj>Ofill'icc vi telIuris &: conuenibiJi
magnc:tici nacud> non ab au:radione aut coitione, aut alii occllitl

caUi!.
..1' ..,_
_
Cap: 7. Curvariatio!,on rlt maiorHlterali ~ co- q~ b~us ~bleruaCl
nut, quae raro vifit etl duo punCta nautICZ pyxtdis anigilli:. niIi prope
polum.

Cap. 8. Dc pyxidis rlatitici vUt:2I:Z Cdmpofitione, &: de di.uc:riitate pyxidum di.

uerlmun gentium.
,
Cap.9' An \oogitudo rem:fuis indeniri poIfltP'7v:"'iatio!l""'"
"_
Cap. la, Cur varUs in locis prape polwn, vartanoncs hilt multO amp.,Otes,
qlliun in mindre latitudine.
CapdI. Cardallicrrorqu3:rentisdil1antiam~i temr: iI centro mWldi per
matum Hcrcll!ci lapidis 5. de pr?p0rooru'bus.
,.
.
Cap. 12, Dcvarlationis qU3nticare inucruendA: qua,musfit arcus~tlSa
mc:tidiani intcrlCGtione artw:aj aut:waroruca ad magnetlCl krrl rei'
ptaum.
,
, . _"-' ,......... '" ' . ~.'

Cap'13 Obfcruationcs v3l'iationis .. nawgan.....us ,p-rque ,unt v~nz .... '"'

C=: panim ab errore &: inlCitia, &: inIl:nimeiitorum imperfi:Ctioru.
bus; partim iI marl
iol tdnquiJio,vt vmbra auc lumina iuliC in.iao
lhumentis ccmlbre poIflOt.
Cap. f40 Dev:u:iacionef~~q~~ali~a,&propC. ip~. . _'
Cap. IS. Variallotnagumcl fem mtnarumgnoA3woplCOlltA.mcric:ano,vl:
rra zquarorem.
Cap. 16. Dc variatione in Noua ZeimbIa.
Cap. 17. Varlatioinmari de Zur;
C:ap.IS. Dcvariationeinmati~~ ,
.
Cap.IjI. Varlatio inmediterraneis con~tlbus magou.
Cap. 20. Varlacio in Oceano Oricnrali.
Cap. 2 I. Q...uornodO deui2tio ver10rii propter !ocorum diltanti.u 'inrcndIrw: lit
remiu:iwr.

mo

Likr. ,.

Cap. I Dc dcclinatiofu!.
C:ap.~.

riahorolojPorum,~lI~ nauticz pyxidisfila coafriccnrur. vtvalidJo

&'CIII acqwranrvc:rtlat2fem..

Cap. 3.

Lilmr. 4
Cap. t. Dcv:lliuione.
C:ap. 2. Cl..uOd Y31'i3rio ab )nzqualicare cmincmmm telIutis partium d!iciamr.
Cap.

,.

Dillgumma declinatiClllum Ferri milgnerici aciti;in varlis fpha!ra! pol!

riorubus, &: borizontibus tclluris in quibus n~ ell: variatio declinaD-

~1llI1l oIb!n!iuiun,vm:Ute lapidis indicans gtadlls declinationis,

ab vniufcuiufquclaritudinis borizona:.
.
Cap. + Dc ver10rii conueni.cnte longitudine IUper terrcllam ,pro ,!linatl~c:.
Cap. ,. Q.,uO<! decl.imtio ab atrraCtione magnetis non lit, fed a>Utl1te dilpo
nem:e,&conu=a:.
.
Cap.~. Deproponiooc: declinationis prQ latiwdinis ratione ~ de caula CI~_

""'1"

/'

INDEX CAPliVM.
Cap. 7. Diagrammaris COtlllerUonis magnetici ferri ratio.
.
Cap. 8. Diagramma conucrfionis magncrici ferri, declin:ruonem magneticam
indic:lfls in OllliU latitudinc, &: ex cOlluerUone lie: dcclin.atione,lacitlldi

nem.
Cap.9. De.roon/b::llio dircdionis, aut va.r:iationis II vera dire6tione , funul clIm
dedinationc; voico tamwn in aqua motu, adiliponclUe vinute &: con
umibili.
Cap. 10. De dedinationis vari:ltione.
Cap. I I. De formali a& magnccico fpha!rice effufo.
Cap. I2. Vis magnetica anim:lt:t en, aut anim3lri imitatur I qUa! humanam ani.
roam, dllll1 organico corpori aIligatur, in multis fuperat.
,

Liber. 6.

I
J

Cap. I. De telluris globo,magna magnete.

Cap. 2. Magneticu. axis teIIuris inuariabilis ptrmanet.

Cap. 3. De, terrdlris globi diuma reuolutione magnetica,aducfus printi mobi

lis mueteratam opinJonem, probabilis ,,/fcirtio.
.
Cap. 4 iwam circul:uiter moued.
.
Cap. s. TerTaI motullf n~gancium rationes, &: earwn confuratio.
C~p. 6. Decaufa definiti temporis, integral couuerUonis teIluris.
Cap. 7. De. telluris magnetica natura prinlaria, '1ua poll eius:l polls eclipcici
dinmunwr.
Cap. 8. De l>t,,"cdflOllC!lequinoeriorum amagneti.co motu polorum tdIuris in
circulo Zodiaci artl:ico,&: anwdico.
'.
'
Cap. 9. De~;equinodionlll1, &,obliquitat,is Zodiaci ~a.~

Gv:iLI-

GVILIELMI GILBERTI
DE MAGNETE, LIB.

r.

CAP. 1.
VETER VM ET RECENTIORV M SCRIPTA
de Magnete, &: CQll1mCrnorata ~i:um quzdam,
()piniQ1US"pllri4. cSl11lllitlltes.
. P v D fzculum prius, cum adbuc horrida, at
incultll pbilofophia, In errorum, & ignotan
uarum caligineiacerer.:pauca: quidem re
virtute!, III proprierates cognitre funt,
& porfpedre:flirpium & berbarum inborruit
fylua)res roerallicl!. abdira, lapidumque fei
entia negleda.Po/l:quamvero plurimorum
ingenijs, & laooribus )1umano vfui, & faluu
neceifaria qured'am in lucem edita, alijfque
funt, (& funul ratio & expericntia,fpero roaiorem addiderant)
. tunc fyIuas, campos, montes, &'ardua loca; tunc maria, 8 aquarum
profunditates, 8 interiora teneni corporis vifcera p'er{crutari, il cun
da rimari ca::ptum. Atque bonis aufpiciis tandem magnes lapis,vti VI!
rilimile, aFerri excodoribus, aurmetallortim foiforibus, in venis ferra
rijs inuentus eft. ~i cum aviFi$metallicis'qadaretur,~lentcm'illam;
8 vaIidam ferri attradionem-dto oll:endebar, virtutem 110n latentcnl
8 obfcuram,fed omnibus fpedatam facile, til multislaudibusobfcrua
tam, & comnlendatam. <l.!!.i poll:eaqual!l, vt atenebris. & profilndilt
car'ceribus em~rferat, ~b bominibu~ o<!bilitaws, ~roptcr~valjdam, &:
tlupendam fern attradionem; multi de illo talD phdofophl, quam me
dici veteres, fel'monem feeerunt, breuiterque iIIius quali memoriam
tantum celebrauerunt; velutiPlatQ in lone.AriltoteJes pyimodcani-

Aj.

Ina

CVILIEL.CILBERTI,
~ tant!W,Theo~h~us ~s?,~w.Diofcorides,C.Plinius fecundus,Iu

bus.Sohnus. TtaditUeftab ilIlS folummoddJIiagnetem ferrum attrahe.

re, c~ent eillSvimltes lai:ebantomnes. Sed nenuda. &:nimis breuis
biaoria ml'Ign~ exwet,huidingulari&: foIitariz eflicientire eogni.
t.t. addita runt figmenta quzdam, &:mendacia, quz primis tempori-,
b"siilonl!linu.s quam nuncdierum, hominibus deuoranda. apra:eoei":
busfciolis &:exfcriptoribusprojieiebanrur. Veluo nonattrahei1!fer
rum,fa allio magnesiIlilusfuerit, audi adamas prope fUeri t H uiulino
di apud Plinium.apud PtQlemzum in quadripanito cOinemorara;pro.
pagatique funreonftanrer, &: pr3l:ualuere errores,(nonalicer arq; ma
la &: noxia magis luxurianrurgramina) ad noftra vfque tempora, plu
rimorum faipos. qui vr fua volumina ad iuftam magnitudinem excre(..
cereilt, de plurimis plurimafcribunt &: exfcribunt, de quibus nihil fere
eerti experientiamagiftracognofcebanr. ~ales eriam vel ipfe de lite
ris oprimc meriNs Georgiu$ AgQcola.!ic magnete fabulas , aJiorum
feriptis fidem habcns, fuis de narunifofiiJium Jiliris tanquam veram hi.
ftoriam intauir. Ga/enus medieamentofam eius vim, in 1I0no de fim
plicium medicamcntonm'l fac:ultatibus, &: n~ruralem eius potenriain
ferriattra&icc:m libro priino dC:i naturalibus faeultacibus vidit; fed
c!lur.m non agnouit:.vtante,illum Diofcoridcs,nee vlteriw quzrebar.
ScdMatthiolus,eius interpreJ,a1lij &adamanos renouar fabulam .nec
non Mahometis iileellummagnetibus ,camerarum inferr" quo oGento
(fen:ea.an:a iilae~e pendente) canquam diuino quod~m iniraculo,vul~
go-iJnponifcribit. Sed 1 peregrinantibus falfum hoc elfeeognofcitur.
Re(entame,Plinius,quod Chinocratesarc.hiteCtus de magnete lapide,
Ale:randria:hdinoes remplum eoneafucrare inchoauerat. vt in eo fi;.
_~lirum'cius Merro; in acre l?endere vidererur: Intercetlitmors &
ip(,,!s, &: Ptolern~i. 9ui i~ foton fuzil.1~eradi~~i. P~.uca dc, attraaju~,
fern callfisab Innquts fcnpta; 1 Luetetlo.&:,ahls leUlora quicdam. ahJ
lcuitcr.& ieiun~ de fcrriattraC;l:ione eommemorant ~ntum: ~uos om
.nenitup~tCardanut,~inr.e tam przclara, &.fam fpano(o ,p~.
lofop~ campo. tam riCgligentcs cfi"cn't. & focQ~des; nec ampho.
r4!m elus,cla!:enreognitiontm',nec: magis.exel1ltam[>hiIofophiam: qui
t~nneciprl;;przterreccp.tiiquzdam;&exferiptaexalijs,&mal~in

ue,nta,quicqua.(U.de eo,viro phiforophodignum.tammagnisfuis vol"",

nliB,ibuspo'ltcritati eommcnaauit. ,ReCnliorum nonnulli in medici
III eiul efticicntiam ramwll ollendUnr, vt Anronius Mufa'BrafeuoluJ,
Baptifta MQlltallw. Amarus Luntanus, vt ante ilIoIOribafius 13. de
facilitate mctallil:Ol'UDl,.itius Amidemus,Auiecnna, Serapio Mauri~
,
'
tanus,

.
tanUSI

.' D,E MAGN,ETI..t.Ill.I.

.'

Hili abbas,Santes de ArdorujS, PetruJ Ar.ponenlis,Marcellu$,

Amaldus. Commemorant tantumqliadi paucdlimis'l'crbis de n~'

DCre Marbodeus GallllSo Albenus. Matheus Syluatieus. HeimoIa!JS
Bamarus, C~llus Le?nh;ardus, Comelius.Agrippa~FaIlopil1s, Iu,.
banncs LangJus; Cardiuabs Cufmus. Hannibal RoIi:cius. CaIabef; i
'luibus omnibus negligen~dumaliorii ngliicnUlaliquOt &dcIi
na rantum recitant, uaCtatur. Matthiolus allicientcniresmagneris;
quz per ferramenta trllnfcunt,ctim wrp~dinis maleficioconferr,cWWl
venenwn per corpora uanfit, & occ.ullifcrpit; GuilieJmUs PUtc:anus
ill ratione! purgantiummedicamcnrorum.de magnerebrcuiter,&'c:ru
dite diipurat; ThQmas Eraftus, minimc coguita magnerica narura,in
magnet<: rationes fumir inlirmas.aduerfus parace.lfum; GeCirgius A
gricola; vt Eneclius alijq~ metallid oltcndunttaDtUm; Alexander A
rhrodifeus fvis problematibus inexplicabilem quzLlionem de mag..;
neteelfeexiD:imat;LucretiUSCanispectacxEpicureafcaa,exiftimou:
artraaionenlficri, quo~ !tex ~mni~us r~bus mi~t1tifl'tma corpora c;.
lIuant, fie exferr? ato~ ~ fpaa,1lll) ~ntenc4i.uri, ;"Iter fctrum & mag
nerem,i lllI!gDetls fcmtlllbu~ cXlIlamtuni.qu:e Vbl adJria~etem Sucre
c:aeperunt, eomplicatisi:orpufculis fcrr!ll1l fcqui.Talc fere qwddam eX
Plutarche habet lohannes Coftzus; Thonw Aquinas in,. Pb~,pauca
fcribens de mllJSllere, baud male ciu.s naturaril attingit plurimaq; edi
dilferdiuinofuo&perfpicaci ingenio.fi in m38!1ericis experimCDtis
fuilfet verfatw.Plato diuinam vinut~ .r.utat.SC(J poftquanl fuperiori
zuo tercends, aut quadringentis labennbus annis. moms magneticus
in Borcam,& Aufttum rcpartus, ahubbominibus rurfusrecognirus
fujt Jmulti viri erudiri pro foo qwlijJ ingcnio, autadnlliationiDus, 8t
& laudib,!, Jaut rar!unc.ulis quiblifdam.virrutelIi ta.t:i1 e!Fgiam, & hll-'
mano vful necelfanam.,dluO:rare!=onatl funt. Ex reeelUloribus plurimi
Jaborauerunt vtcaufa~huius direaionis,&motus in Borcam&Mo
ridiem oftenderent, & miraculwntantum natura:: intelligerent; :ilijr
<]ue aperirent : fed oleum & operam perdiderunt "cum in natur.a:l
~b~ea!s n!>n exercitati, exJibris. tantU~, & fal~ .qulblifdmi ~fi..'
CIS mfhtvtls deccptl. fine expcnmenu$ magnedclS, t:ma ojnnione
coneepras quafdam ratiunculas, fwi afi"wnercnt. multaq; ~f:I2! iion~"
fcnt, aniliter fomniarent. Marcilius Fieinusvtteres o'pliuon(!S rumi
nat, & vt rationcm direehonis ollenderee;in,riil afterifibo car1eln,eau"
iilm quzrit, in lapide pta:ualere vinutem vrit, lie in UrtuID tranfii:rri.
Stellas exiD:ere alferuit ParaeeliUs', qu:t magnetiJ poteftatC prZdftz;.
ferrum ad fe atrrahunt. LcuinusLcnu,rlUJ p~:Udcmefcr.lbit etlaudat,
,

~~"

G V.lL I E L. ~ I ~ B: R 'fI

ctdus antiquitatem qUlbu{dam rauorubusIDfert;oeeuitum mlracu

lum. quod pr06tetllr non exponit. III regno Neapolitano Melphitani
omnium primi (vti fcrunl) pyxidem infuueb~nI,nautic.am: v~; ~Iau!us
Blondus Mclpbiuno.s;h.lud perperamglon~n pr~., edoCtia clue
quodam IohanneG'OJa, anna poftnatumChriGum Millcfimo, treeen
idimo.: oppidum iDud in regno Neapolitano " non proeul aSaler
no iuna promonroriuJ'il Mineruz fitum; euius principatu'Carolus
quintus Andream Doream, magn~m iIlu~ Cla1l}eum duc~m) p~~pter
cgregiam naua'tam opcram donaul1:. Atq; ilia qUldem Pyxlde, mtnl vn
quam humanis cxcogitatum artibus, humane generi profuilfc magis,
conllat ~ [nuentam tamen ante ab alijs, et in marinis anibus admitTam,
exveteribus fcripti, , et quibufda argumentis er coniecturis exifiimam
nonnulli. Scientia Nautiea: pyxidul~traduCl;a vidcrur in rtaliam, per
Paulum Venctum.qui
annum M C C Lx. apud Chinas artemPt
xidis didicit ; Nolim tamen Mclphitanos tantohon~rc priuari ,quod
abijsin mari;nicditerran~o) prim?ro vulgariter (abncat~~uerit. Go
.ropius inuemionem tribultCnnbnsfiue Teutombus) fciheetqU~ a
ventorum nomina pyxidi infi:ripta, ab omnibus naucleris ,fiuc Ii,
Briranni,liuc Hifpani lint, Teutonica lingua pronuntiantur: Se Itali
iUalingua vern.aeula ~~fc~bun1:~ 7Suntq~i.putan~ Salo~onem R~g~
IUdea:: eognoudfe et IOdJcatre vfum pyniJlS nautlea: fUls nauclens, 111
~agnis nauigationibus, cU~ ~nram vi~ auti rep.ortare~t ab Jndis oc
eidentahbus : Qyare et ldi&lone hebralca Parualm, regu,ncs Peru all-"
FO abundantes. Arias Montanus nominatas clre contendit.sed ab infc
rioris iEthiopiz litroreverifuniJills ,vt alij commcmorant aRegionc .
Ccp~!a: At i1I,ud ~imls ,e~m ~dtatur , .qudd.~hzn~ees IUdez c~n- .
termini, m nall1ganombus ptlorlbus1Zculli eer.itUfunl)(quorum etlam
ingcnijs,laboribus,ct confilio,Vt in alijs operibus, ita in f.ibricandis na
uiIlus.ct expcditionibus iphS. vfuseflSalomon) nefciebantmagnetica
Quxili:l, an:em pyxi.dis marina:: Si coim in ,fu fui/ret apud ilIos )proeu!
dubio et G.ra:ci, et~tali,barbari9; omnesrem tam nec:ctfariam, et com
'muni yfu nobilitatam inre11cxitrcnt,nec: vnquam obliuione.iildita,cog.
nitu icillillJa, wmmtqi retprifitapcrirent j fed aut per m;jOlis tradita fu.
ilferdifciplina a~ polleriores, aut ~liqu?d e~s monumentu~ fcriptis
aftaret. Scbafhanus Cabottus prlmUSlOuerut qudd magnctleum.fcr""
fWD variaret .,Gom.alus'Owedus primus fcribit in fua bii:oria in mer i
diana Azorum ferrum non.variare. :Ferni:JiusinIibro de abditis rerum
.caurlS,inmagncteabdiw;Dctfe&abfuu{amcaufilmialibicz]ellemdi
d;.nibilq; prztl:ll ignoturl'l per ignotiu, parturit.R udis ell erum iIIa,ie

drca

wndl

bE MAGNETE,l:.1B;!;
,
iurul, &frigida cawarumabditarum inquifitio .. Ingenio(usFraeaflor~
us philofophus exio:iillS; raaonCl!! quZritdireaioliistilagllfiis,&lDOlb
tcsnngitmagneticoshyperborcos,magnencaferramcmaalliciCmCs-1
bancopinionemab a1iJs etiam quodaminoddaccep_mliJti.{CtJiI~
tur, tam fuis li:riptis, <.fUam geographicis tabdlls,chariJs.marinl~r-o
bis defcriptionibos 110mniantesriliipolos magnedcos;&nipesinp
tes, atclluris polis aliends. AntcFracalloriul'l'l dpufcuhilil exeat n9JDi..
ne Petri cuiu{dam Peregrin~ dueentis ~pIiUs'anni,:, tltispro t~~
te eruditwn,quod nonnuliicx Rogerij Baconi.Angli Oxonienfis.opi
nionibus dimanalfe exifiimant : In quo libro argUmenta directionis
m~gnctiea:, apolis ~zli; &cdo ipFo q~.l'ltur; E~ hoc Petro Per~
gnno, Iohannes Talfner HannoruusIlbelh.!m eXtraXJt; & VI nouum di.
uulgauit. Carda'nus omunftc:Jla:: in cauda vrfz maioris cclebrat, quam
variationis eaufam in oi:tum pO{l/it: pUt3nll ille quidcm fcroper eel-:
tam etfc variationero, ab ortu ftellz. Sed vari;ationis ,pro n:gionis mu.
rationc varieras ~ & mutadonell in midtis locis) iii aullraJibll$ edam
regionibus irrc:gulares, fingularcm fydcris dominatUlD. exborca1i
cxortU ~on ad~i~tul)1:. ColIegium.Conimb~c~c petiE eau6tm.;l
parteahqlla ~It Juxta polum; S~lgcr eXcratauonc in Cardanum
C XX X I. czle.!km eaufam (d~iignQfam, &terre.!lre,magneres IJIiC.

quam inJ1ent05 induQt; nOD Ii monobus illis 1idcritic:is i fed ab c:a

vi quz iJlorom fabrieatrix nut. illa.ncmpa ca:.li parte quiIC feptenai..

onali iJli punctoimrninet. Hane o,inioncmplurimis verbis vir jJ..

Ie erudirus cxomat, & multis in m~c titbtilitaribus coronatJ fed

rationibus .non ita fubtiJibus. ManlOus Cortelius locum attrat'ti-o

uwn vltra polos > & mobiles c:z1os etrc exiffimat. Bc:lfardus q~
dam Gallus polum obfetuat zodiaci, non minorivanitate.lacGbus
Seuertius Parificnfis, inter pauea rcriwa. nouosfingif errores dcdi.
l7:erf~ terrarllll? diuerl!s in dire~onc ma~u, :tulJ1ctiamdc'O-O
ncmallbus & ~cldcntahbus partibus magneos; Robena, Nann..
Anglus punctum ponic &locummp.eaiulJJil,nonatU'ia:iuum;in~
magncticum ferrum collimiret. non qudd ip{um allic:uer. FraiItif,.
CWl MauroJycusproblemara pauca de magnete tradat;iUJ:ta triwalio-o
rum oplniones. variaaonc;m ab infula quadam.magneiica; ab aJae)
magno commemotata fien 3ll(Unlat. Jo{cphus ConiiJlagnctcm.pror,. ,
IUs ignorans , de ~e tamcn .verba oriofa fwidit. IluiIisSanIl
tus in {~a geograp!Ua rtali~;, .mul~ di{purat de p~o mc~tlno
magnetleo. de poliS magnenas, an In cQ!lo. aut in tCJ'raJ Et de ~c;
mcntoad iruteniendam longitudincm: fed 'DOIl intellcaA .............1,..
A

iij.

-,;t~

Et:a
6

G V I LIE L. GIL B E R T I

Daturi. nihil ~ errores &: ealigines in urn 'exeellenti eognitione

c:ommoucr,if.9nunius AtTaitatus cfe,ttratlioBc ferri, &: conuerflOnc
ad palos_ _ P~ ~bilc:ifophl:tur .' No~iffimi8apti~blPorta, Jlhilo,;
(Oph\lsDo'nVII~m fuamapna~b,"librulJ1<feptlmumfecltcon

t.

dUm,.&:p~niirab~mlgnc~; fedy:tuCl iJle de~g~cti.~~

bu~.quz

n01Jitmotl~s:taut.,idit Ynquam;"&ICDonnillk de

mamfcftis vln~
vel ipfel R.M:. PaUlo Venetodidicit.; vel fuis liigilijs de
promput,nonilia bene inuenm&: obfe!'Uara funt; led filliffimis experi..i
mc;ntis (catcnt.quemadmodum fuls lodsapparcbit: multis tamen ego'
iliumdilflumlaudibu$'iudieo,quOdrtrll (,IOUm (vo aliasres plilrimas
fZlicitermis;llon medioericum fruClu) aggreffusfuerit, &: quod vlte
riUsperfcrutandi occafionem dederit. Hi amnes ante nos pbilofo
pbantes. paucis ex!'Crimcntis vagis& incertis;ab'abditis rerum cauhs
pctitisrationibus,d"e atttaaione philofophantes; tum in magnetica
rum dircaionWDcaulis~ cedi pattern. polos. tydera. afterifmos, aut
montes;rupcrue,inane,atoinos.locoJattraCliuos~vd refpeailios extra
ctt1um,noimulfaq; huiutinodi nondemonftrau paradoxa quzrentes;
toto cZla erranr, &czd"iigaDtuttl1cA.ue, iftos errores &impotcntes
eorumratiunCulaseonuc:llere arpentbl adhucftatuinttis. nec alias
plw:imas dcmaguete &.bulu"nec impoftol'Ulll iutfabulatorumfuper
lliEione.:Vt Franeifci Rueide magu,ete dubiutionem,an cacodzmo
nimi fit impoftura:nec qubd in [omnis ignorantis fo:minz eapin [ub
ditus, aduIteram led:o demrbst: nee qubd Illagnes furibus (uo fumo
8cDidorc-vffri6r, quafi adfurtlilapis natus fit : Autqudd feras &: daua
tuW aperiat;vtddiratSerapio: ,ncc:qudd ferrum traaum 3'magnete,
i*,librapolitufu.nihil magneti pondensadijcel'et" quafifc:rri grauitas '
vi tapidis abforbcretur : Aut quod Sc:r.pio & Mauri eradunt in India
marmmasqua(diun cautes cxiftere;maguete iil>uildantcs.quz dauos
OIlUlescliauibund <:a!.ppulhse:mah~ntJ &,&a'uigia fJftunt;.quam &.
aJausmagnusncmomlttlt fabulam. qUI montcs}ub (cptCDtrlone eIre
clicitt:antarw:D:yiriuma~hcndi, vt' nauesllgneisdauis asdificatzlint,;
Dt: perma~sfc<>pUlospenrabfcuntcs,c ligno ferrci ciani trabe.:.
rcotur. Nee 'qudd a1DUS magnes conquiri poOitpro amoris philtra:
AUt,vtinOnfiCieratcrtcitatHaIi Abu,quad fi in manu tcneattirdo
lorcsr:dum.',&tpaiiuum cUrabit i Aut quod gramm fadt &: aeeepmm
prinapibui. autClo"quentcm.;vt Pid:oriuscecinit; Aut quod Alberfus
magnu. docaduo VI: lint lllagnctW:n genera.alterum quod in Bore-'
amidterumquod inMCI'idic:md~rigit:Autqudd adftelJas Boreates di
rigiturfcmull:vi Coninnmicataftcllarum polarium, vii folem fcquun~'
,,;,<,' ;
tur

".2

1 ;;

,
in MAGNE,TE. LIB.t,, .
7'
tur plante, \tt Heliottopi~l1: Aut", LucasGaUticusARjOJogiiiociti..
da: vrfa: maioris fubellC lapidem mlignete~_jr:'deti~'~
vult Saturni planeta; pcrindc vt' Sal'd(In,tlibiiij& Oft)'lftii!iBitid-'8f;
Martimagnctem,h.mulcumadamltlte,larpiitc~1&'Rtibinf1~ideO.'ttal
binisreg~turplinet~."Magn~~te.teaa~e~~tr
'l.!

num pcrtlllerc: QgI muiras hU1Uiiriodi erudltOD;lat ."

,-:
dendas ftultitias protcgit"~ Aut nmiigbeti,~;@iJpatUrit!:tJg(HN.f:fLi
do Luna feptentriones alPexeritivrtfUfpeafli$liJofcrt~~WrZ~~
'VirtYtem eondliaret, vt Gaudennus'McruJa 'CornmemOi'.ift!""Lit'qhd(l,
maanestraheret ferrum, &: dirigeret in feptentrioncs, quOd fCn'0 fit
ordine fuperior apud vrfum. Vt feribit Fidnus, &: recitat Merula: Aut
quod interdiu quiaem hane ferri trahc:ndivim babet, noClu vero imbc.
eilJe.tn, aut potills nuUam: Alit qudd fanguine hircinolanguida &:fopi
ta "inus reftaurcmr.VI: RuC/Jius, tcribit:. Aut ~uUd l1ircinus f~uis
magdetClllliberaret ab adamantis vcmdici<i, itiVt~Jtiii&a visreulUif
cat,cUm hircino fanguine proluittir. proptcrdiffidium inter fanguinem
ilIum &: adamantem:Aut quodmatCf1.dum ~C)u"eredmulieribil~&:
~!?aret dzmonc~vt {om0!at I\m~ldus vilJa,fioa': 'Aijti:jU ,,". "
clliarc pOti::ft vxonbusmltttos, a~t nuptas rcru~c.arc m~, vr
przccnto: ~niutum Marbodzus?~us: Alit ~l1ad yitG~ ipina~
rc ccheneldls fale aIreruato,vt alitliiil ctuod ~~t Ib:"'~~p.~~
teos. extraherc:t. eli. Czlij Catcagnlni reladonl!lut.,1;aIiOIItfcfenu..
gamentis &: 6ais fabcllia dclcClantpbllofophi plcb~i,t\.C(atiant re
rum ibJitarumauidos led:ores, &: indod:os incpciarultl'helllloili!':
Sed poll:quam magnetica natura fequenti oratione rclCrata fuerit.
&: no!l:ris laboribus &experimcntis ctcultlFi'a1!dkie'!!E',:m,:ondirc
tanti elfetlus eaufoe eerts: extabunt, probaett;oltentii:.j'8t demon
ftrar:z; fimulque omnes caligines eU!Ulef~c:nt" ~1lC{qpe errqI'llD;l !i:
brz cuulf.t:. neglcd:oe iacebuo"; LlZ'funtbmcritli.mdifl!e'ptiiI~fOP!tf'~
magnetic,:dad:,a,' de,nOli6,' a,ppare,bu,,~t;vt~l!Ch'iri~",~"DcmllD~n"
otiOfis opinionibus e1uilailmr Alii funt viri dotti
'
, . ftl!.i
uigationibus:Viciatibn1S'magnedCz eJiifcrCtitiisb
_.' '_ ~
tiffimu!Thomas HariotUs,RobfflUS Hlles,EdoUaid~~Wligl1titt/~~
brahamus Kcndallus Angli; Alij inftrumcnm ~agneaev. ~ up~it...
ebferuandi rationes inuenerun~'&edidmt~;.naujganti~i'~idCI
que peregrinanribus O'ecdfariasnttGuUi!!tmus Boroi.lgHift Jilil:tlOdc
variatione pyxidis; G uilieImIit Barlo in[uo{uppICqlcn1:O;Robcmit
Normannus in nouo (uo ata-aeouo!'Atque bieen iDe l\oberttiSNOr-'
mannu! (oaQlta peritus) & ingcniofiiS anifcX~ qui primusdCd"uaaaQ.i
~

t
\

I,

4e

f
8

G V It IE L. GIL B E R T I

DEMAGNETE,LIB.L

Dcm~cdci. terri inucnit..AIios plurimos fcieDs p~tereo I receiltiOo

res Gallos" C;,cmwlOS. ScHifpanos in fuis plenmq; vernaculis fcriptis,

'~Japc. aJi9rt1Dl.,
..pJaci~iibutuntur~
.. vdutimangonesnouistitulisver-,
~COD1~ ~_oqJatumerCJ!iciovctuIta eminum ;ilUtnc me
~'1W~dii!na prQfcrunt: Cf.\ltl (uffurato aIi'luo libro exalijsau
m:Qri.b~ ~p~.&:mcndi~,ali'.lucmpatronmn,autnomcnii
~aJiquodapil4impctj~& iliucncs aucupilntur, quivduti Pf:r rna-
Il~in~~us(cicbrijserrorcsvidcntur tradere.&: ex fuoetiani ali.

quid nODDQllqlJOl11l faI1i adiWlgere..

"

CAP.. II.

MagileS lapis qu~s fit, &: de eius

imlmtltml.

magnes~ vd abinucntOrc!. (lic~i

. bubulco ex Nicandro, dams

area mag"
.l4:!e~qni:lemagnctwlJlfi::ra,ci.:

vcla~~e6arcgione.

AutM:Igtlefia vrbc A
,.
illXtil Mzandrumfluuionl. nun
..p~lU!:' ijinctucrctillSinquit,

~;',~_ '," tI...""'~",1'fN:IIIII",m."IIO"'G"1Iit

'::"/
,J ~ll!1i4 fitllltrip;' -wmwtn'lIU.

~'H_Jeqsab,.:beHm,dca,aut HercuJeillo inuia:o. obmag_

I,IqqliO,bur.~in~t~momniuindOrnitorcm potdbtcm, Bedo-.

~;~f~ ~fcrrarilJs; vctUflillimis fc:riptoribusnon in
~~~_G~Mippoc~~aIij{qUc;,qum('Vtarbitror)rudae
~pdi(qul;;.~ddin~quiUlmisfcrrimctallis,inAliaccleberri
~,nap ~.~ ttatct, fzpt cum ferro elfodiebatur. At9.~(itc~~rlM.~4e SinanJll'l populo rcfe.:uDtur,noD'iUi primis
~9r.mu. ~ lPIgD~ '!XPcrime,as iq(~. ctiam qu(kl apud ill os
~OA1QitllDrunt p~. Algyptii'Vt~Dethus narrator.;

6f. OJi~c alficiuntlfacultatcmiUam. qua:pra:ellconuerfioni folis"

O~1t'Gr.lCdA~qmapp~!!~ PoJ\ea yerbab uripide vt

"

'

'

reEm

.~

refert Plato magnetis nonline inf~nitus ea. A Platone i~ (oile, Nitan:'

dro Colophonio. Thcophratlo; Diofcoride" Plinio; Solino Prolc":
mzo; Galeno, a!tifque, natu~ fcrutatoriblls agnitus.&conUnc.liiia.>
tu5; non tamen tn filntlo l;anefilte magneturnBe diiIHnilitudinc. 'duri
tiei,mollitudinis,grauitatis,lcuitlotis,denfirati;,finriitUdmis;mabilifuc
fubl.lanti~ :In tanca col~rum.Be mUltiplici qilalit~~m difaepantias:v!..;
!amfulliclent~m de co ~1~~n~,tradlderUJl~quzlde() pta:termUfaaut
unperfe~ ~u.t tcm~ofl$lntqulta:e quada~ quod non taIn de lottgin.;.
qUI~ regtomb~s; varU'!rcrum fpeClcs,Be ~:rotlca nOll priusvifa,lmerca
tonbus & naulgantlbus allata fucr~nt ol,lm, ~nupe: ; cum per vniuer
fum terra rum orbe~l, cun~a merClmoma,lapldcs,llgna, aromata,ber
hz. metal~a, me~alhcaque qua~~lurima, ilu!de ~onqui~nrurl neC i.ta
resmetalhca vblque excultapnon fzculo fult. Ddferentta dl: ex vigo
re, IlliIS num lit an f.:x:mina :fic veteres fzpe ilkeadem fpedc ditlinguc:..:
bant pluri~, <l!!i~qLie genera ex Sotaco Plini~s refen; ex AlthiopJl;
Macedoma,Bceotta, T roade, & Alia, qu~ p~Clput! vcteribus fuetun.c
cognita:fed nos to,t gef.1c:ra con~tuimus; quot funt invniucrfa rerum
natura, terrarum ddIimllium reglones : Nam in omnibus cl.i.matibliJ,in
cmni prouincia, in onllii 1010, autinueninir m:lgtles, auc prepterpro
fundiorcs (edes, &: impeditos receff'us latetincognitus ;. ilnt propter vi
res imbecilliores & obfcuras, anobis dum vidcmus. Be traaamus 0911
agnofcitur. Differentiz prifcis ex colore: In Magndia;'& Macedonia
v~ fi~t I'ulli.' !1igriquc, in Btratia nJffi ~is quam nigrl, h! Treade
rugn fine vmbus ! In IlliIgnetia Aliz candid I; neque attnhentcs ferrum,
fimill:fque pumici. Magnes valid us, & in experinrellllsi npbilitatUs, (.
pius hor. feculo ferri impolici tpeciem prz fcifcn, & in fctrarljs metaliis
plerumq; rcpcritur: interdumctiam continuu$,pcrfe mBenJrifolet,:-.
les ex India vrientali,China & Bengala pctul1mr,fcrrei;autwfcit.
Dei colons. aut iccinoris; qui ct prz(ta~tiffimr;ct'l'[~agtd ~d~ ali<t~
do funt, ~nq~am d~ ma~~a rupe e~r.iGl:I, et'pOridcrol!iallt}\ll"ia~~
perCe foil, et mtegtl: ex IJS runt qtll cum vnfultaDtum libiZ pond'" fiat.
bent, 4 ferri vncias aut fcmilibram, .lIlt Iibl'aitt ibtekf.ilW,tiil:lUbliu'6.
toncre po!lunt. Inucniuntur in Arabia rulli, inmodumf~~.e lati;l!btl
tantz grauitatts quam ex Chinaadudli ,fed.'vaiidi etbdftiii'N'igt1o~es
pauM i? nu~ inru.la Tufcarii.pclagi; q~ibufc~'vftl na(cmtrreri:uu albi,
qualesm HlfpamanonnullunmetalJu Caraua~': fcd hfmillQi't$tflki..
e~ti.z Re~eriuntu: eti:tr;nnigr~ ,qu.i eti~b~d~liorcs;qU~si~ Nciruc
gla In ferrels metalhs. elm mal'ltlmis IOCIS.lUitt' frctum:D~rucum;;rl1
nigro ca:rulei, aut in fufco czrulei,poi:cintes ~mmfunr;et:Cdmmeaiditi.
Ali;

G V 1.l- IE L. G IL B E R T I

10

Alijve.rdfulltplumbei coloris ,/iffiles, &,non tiJf,des. magne~C!s v~i:tti

fquamarimin telfwas tiJflles ; babeo & gtlfeos m.armor~o5,cme,rel co-
loris.. & macuIis vt mannor gri{eum omat,os, ~UI &: opnmc: polluntur.
In Alcman.ia fum: ptrforati qnqWlm Caw, lewores ca:ter~ &: tamCI1
ORCS. Mep)/ici funt 'lui lnoptimum ferrum funduntur I All} fufionem
non babendacilcmmi:ta11icam,fed 'l('l'Ullwr. Sunt grau.i1f'unij vt & val..
cUleucs ;fune robuttiJIimi ferrea rapicntes, alii vero imbecini~r:s q~:
minus poITwn.alij tam l:mguid! & Iferi!es,.vt zg~~rahant tantdlu (ern,
necn.eticum aduerlum ablgant.flrml funt ah) &: contu~ces, n~c
Dcil.:l aiiUicijscedUc Alij Criabiles. Rurfl}m denli fun~ & dil!l vdillYns.
autrari & moUes vt pulDCx; Porofl,lut folidi; Integrl &: vOIformes',aut
~--- van) &cx.cfi; Duritie DUne ':nu, imitantes!immo a.liquando ferro dlffi
cillus fccantur audimantur:Ali} ficut argdlamolletcunt. Non omnes
magnctes r~ did potTunt !apid~ I funt 'l~i faxa potills repr:t~entanr;
a1ij veld vena:: potiWi mctaJbc:a: e::a!lunt; all) glebz &: terra:. Ita Inter Ie
'Varij& di/UmUcs omncs,rum a1tM:s.> alij mi~U5 yirtutc egregiad?tati.
Va.riantur cnim ex (06n:mra,d
11 glebatu mlxrura &_b~moru, pro
regionis ratione &labe~fuprc.ma haC terrz adn,atO! (~bi.U.~ex m~
rum ~arum confiucntJJs, &pcrpetua o~s & IIlt~n~ V1~tudlne;
corpotUmCJ; mutat!oD1'bus.~ec rar~ eG!Vc tanra: V1.~tIS l~elS,ncc ~Ila
rcgioin'luanonaliq~tr.eactcpedatur. ~odfidihgcnt1us,&~o--

.ri6uslumptibllSipfumlnlcqucrenturbomlOes,auteruercpropterdJlfi
,ultatcs po(l'enc. vbi~;inmanusveniret, vri po!l:ea demonGrabi~us.
J1.\ mwtis ~onibuSJDueniuntur & apetta funt magDctUm valennum
mctalla, armquis fcriptoribus incognita, ~uemadmoaum in Germaniil
vbi magJiete.t enU nullu. corum aBiimaUit vnquam: tamen poll:quam
~t.runt nollrol't!bl mcnloria res metallicaillic crcfcere czpir, plurimis.
JPI~magnctCS potcnte.t.&:viribus valences etuuntur:vt in Hercinia
fUa.ttraHcl.~Jin Mifena::montc non longe ;i SUatccbergol
. ~~_SnebCl'JPllll&Annzbcrgil. ,in val~e Joachim;, quem
.Ql:!l1.I&Uft<lotdw:Jrcm I1IXta PelannicumlOfeglone Francorum.
.10 ~oEm"~~jsa~ !-taamp~m.a1~i!'que.loc~ ~Gi~
,~rgictAgncola. plUrul'l!.fqj.vlnsm~1cI~e~ditlS.' Slm~ltcr In ~IJI
~~IliiM:zuoolbmditUr;nam lapIsblcvlrtutibus {ulsegrcgJUJ,
.ftlH/nC'per miuerfUID tcrraItIIn Otbc:ni celebris; ita &: vbiq; omnis iI
:Wm_PlOfcrr,.&:quafiomniumterrarumi:!ienaeG.lnlndiaOri
C~ !nB~ngaJajuxta.R~ui(j Ind~ . ~.& ~a.ritimis
fi~bu(daD!C',uti~:~n~cr~~Ia,&m~ErJ relmfulls:llImu!
.~~~1~. YU~%J!lIU1dc quo Pliaiu. commcmOr4t: Inm~
::,
non

.-.i,jn

I,
l

,.

E MAGN E TE; LIB. I.

noriAIi" rircl!. Alexandriam & Troadem; In Macedonia.in BO!oria,in

Italia, infula Elba, Barbaria : in Hilpania vt olim ,lie nunc plurimis fo-'
dinis: In .>\nglia nuperrime irigcilSelus vis reperta in metallo Adriani
Gilberti viri nobilis; lSI: in Deuonia. &: in Ijlua de Dean: In Hibernia
itid~, Noruegia, Dania.Su~liia, Lappial.~uonjaj .Prdflia.. Pblonia,
Hungaria. N am Iicet tcrreGris globus varlJs humonbus,'& glebarurn
naruns, pcrpetua .gcn~ratioi1is &: corruptionis viciffitudine ortis. per
totum eiusambitllm temporisditltumititcaltiils in fuperiicicc:ffloref
cir, &:tanql,lam tegumenta. &. inuoltlcro vario. &: caduca cin~tim ta
rileD ex dus gr7.mio plurimis . fefe att?l~t .l0cis '. ~ perfechori c~r:
pore propinqulo.r foboles ; & lefe tD1rt1t 1n.lumlOis auras. Inualtdt
vera f!lagnete~ &: minUs r?bulli; humorum I~e de~ilira~, in. omni r~
gione,.in omnJ paga li:wlIfc{ie apparent: facde ellllluenire IIlgentem
eorum-v~q; fllle ~ont.ium aut p~ofunditatum penetz:adone. a~t
metallicorum dIHi:i:nltatlbus &: zrumOlS; quemadmodum In {equenn
bus demonftrabimus: hofq;ita pr~pararC!leui opera cutabimus;vt vir
tus in iUi.s languida& fopita apparcat. Dicimr,a Grzcis .~ vt 1
Thepphra!l:o, ~~~;&~ vtab Euripide. refereilte PlatonejQ .
lone: Ab Orpheo etiam~4lIX, '" ~ quafifetrarius: i Latinismalt'
nes, l-IerculeustG.alJis ajm~t,cornJ.Yt~abadamante. Hifpanispiedra
mant:ltaJis caJamlta; Anghs IOabllOtlt& alIatJIaOtftont, Gcrma..
nismagnc/f,& ficgclilein : AbAnglis, Galtis.& Hifpanit vulgdabada
mante nomen habet; forran quiaolim deeepti lUnt fideritis nomine v
trifq; communi: magnes",~ dicitura virrutealliciente fernun: ada;.
mas ",*dicitura fplendorefcrri politi.Ar.illoteles lapidis tanttlm n0
mine d~gnat: t.... oAi~'t~.~',~71;:1r*"x"'.~<:hjr,Wtr

jl,N6WI'4f4m<."'~1<lv. ..'.n.e<v_~e ~a l:MagneClS ~ornlnc~pPCJ!4tUt

a1iU? ~tiap11apis plurimum a jid~nte diff~ens. qw argcnnlpccto

.em pta: fe fe~ I natu4Anllanto fimJUs ,& quOd ex cnt'

Gis(Japidu~fpeculal'iwn m~o)c;'on!laifor:

.'

. rna diftCrt : Germanls Katzen- ' ..

6lb;u;&TaIk~

CAP.

GVILI EL. GILBER TI

II

CAP. III.

Magne~ habetdiftinCl:as narurali poteftate partes,

tJ,.bu 'Virt.tt tonli!;"",f.

v.z in lapide ipfo ma~ifcfb. fun~plurima.'a~tehal: cog""

~l~,non tamen b~ne expl~rata, ha:c prlmum breuiter

mdlcanda fum , va magnetlcas Be ferreas vires inteUi

gaot ftudiofi, nec rationum &; demonftrationum in ip

[0 limine inlCij pcrturbcnmr. In czlo matheolatici

conRitu~lt hinos vniulCuiufq; fphzrz mouentis pol os:

Ira nos polos naturales virtute przcellentes edam in terrelhi globo
plUltta conlbntia ad diurnz reuolutionis morum diipotita inuenimus ~
. .vRum in Ar~s !endentem &fcptentriones; alterUln in ad~r[;un czli
. partem. P-en~em:rgnes.polos habet fu~s, borealem Be mendionaIem
.' III namra,c~naif!Jta In la~lde certa Be.deainata punaa, motionum & ef
.fI;~UWD prl1llanos ~crmmos ~ &; ,aa:lo~WD ~ virtutum plurimarum Ii.
ftUtcs, &; ~eratnc:es. IUud ~~c~. mteUlgere oponer quOd non A
mar~em~uco pund:o, robur la~ldlS dlJDa.l1:lt,fed ~ pa,rtihus iplis,omnef
ij~eiIlz In toto par;es dum to:I~S tillt?qliO pr~pll;~res fuerint polisJapi:'
s, ~ fempcdirm [orcs conelplunt Vires, & m aba corpora elf'undu!jt;
hlP?h terrz P?~oS o~1,Cruant, ~ ad e0.smouet1ttlr iitlifq; .f.imulamur~
Pokmagn~n~1 muemTipolTunt momm:magnete,tam valido'& patenti
(que!D .antl~taS appdlab.a~. mafculum? quam Illnguido, ilbbeciIli, &.
t'amtomo~ to figura an:ifielofao vel fo~ I?nga, flana, qli~drat~, tri
g<?~. pohta; v~1 ~di, abrupta, ~eJ Impoht'a; temper magneipOIos .
connner fuos &: todlear. Sed quo~;un fo~a 1P1ra!:ric~,qua: &perfectif-.
tima.' cu~ra globof~'.ma~~e cdnfc:nm, &.ad y{us Be experimenta
maxunc Idonea fit, pr.capu~s IgtrurnOGrasper lapidem demonllrano
nes ,globofo ma~ne~e ~Crf voluQlUs , eanquam magis perfecto Be ac
c?lDlI:l~dato ..Sumlto IgttUf ma~etem vaIentem, {olidum, iull:.e ma"'
!lltudInIS, vm-fonnem, durum, Integrum; fac ex ilIo globum vcrCuili
!Rfirumcnt? q~o rotu.ndantur,cryttal!i! Be RonnulJi lapidc:s, aut alijs
1II~m~ntt.s,.VII ~atena.~firmltas lapldls detiderar,ql<3! aliquando dif,.
~cilC! arti./iC1JS eedlt. H!4: Ita przparatus lapis, vera dl, hotnogenea, c:
lu{dc:mq; ngur.z:, rdluns foboles: formam :me orhicularem nacta,qu
communi matri cellun apl'iinordijs natura. con<.:cfIic: elique phylicu~
cor-

DE MAGNHTE, LIB. L
IS
corpufeulum plurimis virmtibus imblltllm.quo plurim:i: in philo
fopnia abtlru~.& ?egleb venute!, mifeIacaligine a~f~ildira:;
hominibus faeihils lllI10telCerc polfunt.Appdlatud nobIS hlC lapiS
rotundus ~ feu TerreIl~Vt igitur politcrrzccinfonnes inueni
antur. tene blpideln rdtundWD in manu,&:poneacwn vel filum fer
reWD fupra lapidem : m()uentur nnes ferri Cuper centrum mum at
fubitb quiefcun:- La~idem,qttijacet ~ 1:ia::fC'1iIumllgl1aec;bra,a~t
creta: moue fib medium feu cemrumln abum locum, &:fic 111 terti
um, & quartum,fcm~er f~nand? Iapidem fecundumlo.~tIldinem
fern permanc:nns: linez ilia: cltculos oftendunt mendlanos, liue
mcriliianis furAles i~ lap~de~ tiue tel're~la, q~os.ofu~es in.polis lapi- _____
dis concurrere tnarufellii ent. ~t~ can;mu~1S cl~cuIis pol.' apparent,
tam Borealis polus quam mendIQna/as,'Be mti:r hos DiC:d1O lDtemaI
10 ducere )jeet circlllum maiotcm prp zquarore,non aliter quam in
'ca:lo,8c fuis fpha:ris delcribwit Aaronomi~.aut in terreGrl globo
Geogra'phi: nam &:.Iinea illa in hac no(lra.tcrrCI'lla defc:ripta, varij
vfus in demontlrationibus noRtis;&:maglleticis ,~crlaieAris. Ilk"
ueniuntur etiam poli inrotundo laride, verf6ria,fc:rromagnetcta..
t.l;o. Be Cupra I'!=Um vel cufpidem .Ill bafinrtnatam polito. \'tJib~
~onuertipoOithoC:n.!odoz
... ,.
.

ca:

di.

l>

,'.\

Supra lapidem A B. Terfarium collocanir; Ira \it verf~rium m~';; .

neat in zquil,!bric;> : fi~/:)is v'a~<JUi~fceni:b fem creta : Mouein
ll:rumentumll1aIl~Jocum,&dire~onemrefpectumq;rUi1i('no

rabis :plurimis in 1ocisidem&cito ,& inuenies eX concUrrenUa Ii

nemUll directionis,poltim a1terumhl A puncta, alterumin B.PoUl
cti3m verum indicat verforiqrn propi!lapidem poli~umad r~,,"
COS angulosauidJ lapidem intuctlltl8cpoJumipfum~inquirit',
..B j.
.Ik
\

L
14

..

1-1

DE MAON E. TE.. iIB~ t

aut viginti, auttriginta, aut quincJuagima atitoadgini:agrai:Ub~ .
alter polus,fine meridionalis fiue borealis, Cupra plantiJD,hOr:iz.i>mis
attellcretur in vafe, aut deprimeretul'i Boreatem tamCD.~'"
pidis. me~~icm petere , auftralet\l fept~ntriones videbis! a~ed ~
~Jus.1apJdlS 6 yno tan~ graclu i.Zenlth, 8l (utntndc.oCIi ditbib~
IDlapld~ frhznco.l~p!s tOtus volwmr do~ccpolusf~ fedC!'oc::
cuper; beet non vereClircGlas,tamen vcrlusd1a5 parteSiuc:JiWIt,8c
in oireaionis meridiano re9uielcet. Simlli etiam j~pctU fettur 1i
meridionalis polus clatus fiiel'it 2d fuperiora. ~1i Borealis fupra
Hom.ontem exa1tatusfuerit.Semper vew anima<iueriedum. quOd
licitlapidum varia fit ditIimilitudo,&: Iwgnesmagnctem !i~te 8c
ellicientialongHupcret; tamen omnes eofdcm babc:nt ltmttes,&:
ad eadem punda deferuntur. Pn:terea 1nc:tniniffe oporret omncs
ante nos de polis lapidis fcribentes, artificcf'll on'nes &: nauclcro"
in maximo errore verlan, qui pancmlapidis in feptentriol\es ibcli
nantem,fept~~trionalem polum lapidis esittitnarit, in b:leridi! ft~
gentem mendionalem, quo.d paaea~wn ,eI1'c dc~
Tam maJ~ adhuc: culta OItlDlS magncaca ph\lo(opbia CIlItat, 'NUll
primis fundamcntis.

GVILIEL. G lLBER TI

8creailiDcl peruem in ccnttUmlapidis conuenitur.Velun verfa:.

riumD,A&F.pol~&:.ccn~um~efpicit.E~crd~cpoliiAiufte,
!Icc F ~ClltrWI! .Temllorls fill fmC! pars~t!ldmISgrani hordo;
UDpoIIIl'II1' Japidt;I1lOUCC\1l'CJj perfC8IoDCslapidlS 8cfuperticiem do.
lIec:ad perpCOdiaJ!u~ crigimr: nam,in irfo:polo credus !bt, ~
Boreab.quimmcridlonali; 'lub mapdlftat 1 polo,comagisincli-;
UIt.P_flCinll&or,ac:utionlima in terrella f~is,auttcrebcllo.
CAP.

mI.

PoluslapidisquisfitBorc::aIis :& quomoia

tilpmJitlW 4111triJiolUli.
Buris polus alter vcr(us Cynofurzalbil eonuer

in coeJo punctUm eonftiter retpicir.

(nifiqDillf:tex a~ris liJ:ispro~otis in lon~diRem

'Imlll1lllfllfAlJI'. quemowtn nos mtdlure a..nofcimu.;

~1!2::I~AJU vrpoad dcmOiltabimus:) Alius vera:aduerlani

.u:Jjaciem,,~riDus~~uncintnagnisnauigationibuseon-'.

fplc:uam,&ftduJrcqtRUidbus ornatatn conucrbl'll1': Perind~ma

nesvirtutem8c poteDtiam habct,feipfum in Boream&: Aulbiid~
JtCDdU~onfenticnte 8cc~:II~fcrcnte vires terraipfa)illXta naturz con
I'ormai:l(~nem. quz lap.MIS motioner. ad eiusgenuinas locationes
~Otn~mt. Q.uod.r~ d.t!l1ox;ftratur: Lapidem rnagncticum (polis
muenus)cpIJocllblS mva{ellgneo rutudo, Cypho v.el raropliile,iI
!um climnle Gm~I(tan'iui.nautam in eym~a)colloeablS fuper aqui
In vafe ma~~'i~o aut ~iller~a. .yt liberepollit in medio fluitare,
nc.::~t Jim~~ CI~blven~~ernon cOmouetur.quibusmotus
Jap.dls n.a:ur:llu II11pecbatur: hie IUe lapis tan'iuam in naui,in medio
. {upc:rfiC1Claqu:r: mDquiJlz.& non fluduantis politus.feiplum iJlico
cum yafedeferEtec6mouebit,&: circ:ularitervoluetur,donee meri
dion~ e~ potlls~{eptCtrio~.feptEtrionaIisin auftrii dirigim~
Recurmnaq;l rofitl_c:ontrana,ad polos: 8cquan'iui prillloim
pC!:U vc~nol'~ p:ol~ przecrlapitur I tame.iterJlis ~fdire
LJ*!i~I:)I~s.tandel~p'ollsllUCmeridian~cquid"cit (nifiquOd .
~?~I ra~~?~ 1.puncnsillis.fiuc meridionaJilinc..aJi~tuIii
1litur,vafJilPonCfiU~da.~~caufampoftel docIarabimus.)Q...uotics
~u~ de fUQ loc;o dUDOUcblr,toties egrcgia riatur\? dote,reperitccr-'
t?sdl~&d;(lina~ t~nninoll; neq; hoc tanttlm fit,1iad planiiho-'
~1I,~l$l'()Jj ~uaIiter III ,afe difpoliri fuc{int:vcriunctiamli dccC;
aut

dilt:

CAP. V.

Magnc::s attrah~re'vidc::mr magne~i~ pofitione

naturali:m aduedi 'VerA tugai:j&: In QrdiricQf

,.,.it.

.!

Rrimdm bobis indicand:il: flllltvirtura appal!cntei

Be vulgares lapidis.verbinfiraris l polkA vero fub.
tilitatcsplurim;r:,abfl:rufaeadhuc Be mcogni~z, in tcr
nebrislatetes.apc:riend Cllllt,caruntq; OtnIJlUDl call"
~=:d;ta:;~(rJ;efc~e;ra;.~tis;d.na~:turae arcanis)vcrbis idon!=i~&:~
11
Tritum cO:8cvulgare.quod m~
ferrum; eodem ctiammodo inagnes a1licit m~~Lap..
dem quem babes polisdiRinais pc:rfpeaum.t:hn mertdionali quam
boreali fignatum,pone in fuo vafe vt Buctuct~ fIDtq; poJi ad pl~~
horiz.ontis reetJdifpofiti,aut faltem non multdm deuali &: obl."1U1:
tenealterum I.pidem coius poli edam cogniti lont in manu; ttI,V\:
polus meridionatiseius, utverflls polumCeptentrionaJ~na~tIS,
ptope ipfum ollatcre: fcquialr namq; illico flucmans IaplS,lapldem
B ij.
(in04Q

'l.iS

GVlLIEL. GILBERTI

(modo intra vires eius.& dominatum fuent) nee delifiit, nec defe
..iit.donce,adblltteat: niii manumfubduc:endo.coniund:iollem caute
~uicaucris,;Perindc:etiamli {eptentrionale polum illius quem manu
:&cllelioppomlsmeridionali polo-Iapidis natanris, concurrunt inter
fcj& JilUiuO fcquWltUrinili~ell1 .C.Qntrarij e~im poli contra~~s al
liciunr. Iamvero.li fcptenmonakmfeptentrlonafl,aut merldlQna~
Icmmeridiooali eadem modo apponas,lapis lapidcm fug~t,& tall:
1W'tndauumlmpcUentc:nauita diucnic,& in.conlraria vdiiicat qUI
c~uora fulcar, nccvfpiamcon/lat aut acquiefcit, fi alter. infeq~ilur.
Difponitl:tiam lapis lapidem!conucn~t alter alterum,.10 ordlOem
t'Cducit; &in fuasconcordantlasdcduclt. Cllm veX'd IUXtl! natura::
prd~~lIiconuCniunt& con!unguntur. nrmite: a;nu~ud, c?~xrent:
.Vdurdi opponcrcs feptentrlonalempolum lapldlsclus qUI IIlmanu
en. nopieoCapricornillll!gnctis rotundiflUd:uan.tis (ita.cniin lapi
.d~ rotunduni id. cn; tcrrcIJam globum ipfum mathcmaticis cir
aili. difii~cre iuuabit) aut cuiu!s punClo,inter.-equator.cm & po
lum ml:riifionalem;vQ.!wtur ilIico lapis natan~ & ira fe .componit,
Va eiusDJcr.idi(malispoJus {cm~viona\em polul!l alter..i~ mingat,
& cum eo coniuilt.tifIime eombllletur. Eodem.~I;IIJlmodo exalte
ra pane zquatoris. polis aduedis,fllniles dFeClus przllabis: arq; fie
haC ane & fubdlitate, &attrat.tionem. & fu~, & circularcm m~
tum ad potidonem coneord<lnrein. &:ad iDlmico~ congreffus dedi~
nandOi. b{l:cndimus. In VROp~~erea eodem<}; lapide,fic poffilmus
hZc omni~.C:m~Rruc: tl,llD eriasn quomodo eadc:m pars Iapidis
vnius. ex d'ritilione potclHierj~~~ borealis, :lUtmeridionalis. Llpis
litoblongus A D.in quo fit A'cptenmonalis, D meridionalis po
lus ; hulV:induupartcs zqualcs feca; poRea cllpone in fuo vafcUlo
panclD A i'!u, vcfluctuec."
.
..

vr

<

':.

DE MAGN E'rE, UB. L J ' 1

Etvidebis quod A pundum (c:ptentrionale t vertetur in meridiem
Vt prius; limiliter etiam D punclum moucbitur in fepte~triones, in
dimfo ]a pide, vt in inte~o; B verd, & C qu~ anted conunu;J.: c,rant
panes, nunc di~ifa:) al.~ eft !lleri~i?nali.s BI":pt~DtrionaJi! ve:d C. .
B trahitC, cuplens vnm, &: In pnftillilm contll1Ulfatem reducl: qui
duo nunc lal'iaes ex vno fadi funt : ob c:amq; caulllm, C vnius con
uertcns fe ad Balcerius, mutud fefe anrahwlt, &: folua ab impedl'
mentis &:fuis ponderibus, vt in aquz fuperficie, concurrunt &COI1
iunauntur. Quod fi panem autpunClum A dirigas in C altcrius,al
ter ~terumfugat, &: auerfatur: pcrucnitur namq;fic natura, forma
que lapidis dillurbatur, qu:c leges llritlt obferuat, quas corporibu&
impo[uit : hint fU$ll vnius, aprauaalterius pqfitione,dj{cordi~ue,
nihomnia fecundum naruram probe! compofita fuerint, nec iniu'
fram & iniquampacem, & conuen.ientiamadmirtit: fed bdla vimqi
infen, vt bene iuiH:que corporuCt]uiefcant.R.ecllc? igitutdifpoflta
mutud fefe tcahunt; hoceGambo lar.ides ram fOrUor quam iMbecjl..
lior concurrunt inuicem, totitql vinbus tcndunt ad vniratem, quod
manifellumin omnibus, non untdm .Ethiopias, VI Plinius puubar.
.tEthiopici iIIilifuerinevalidi. Vt edam ex China ddati, quiarobuth
oresomnes, efFeClum c:itills &: planidsoftendunt, in pattibus polo
finitimis fortills:attrahunt , conuertunturque; donee: polus pblum
direa:t aipiciat. Polus lapidis , alterius lapidis conuen.lciltem par
tem(quam aduer&m appellant) velun A'luilonaris Aulhinam,fir..
p:UUs :a.mahit, &: feffinanuUs rapit; pcrinde &ferrum aduocu velie
nlenn Us. 'luod & iIli ColtiUs inhzret , l.iu cexcitum fumt ank mag-
nete,flue mtaClum.Sic enirn non fmc ratione i namracomparal!um
ell, vt qua: proximiores fintpas:tcs polo,finniUsallicianr:inpolo
. veroip(ofedesfititanquam regia fumma:& fpcCla~virtutis, ,
vIii vehemenrius tl-abuntur,&..zgcrriml!aimittuntur
.i
corpora magneucaadmora. Sicpoli refpouQt:
magisiWigunEC pc:rue~c! obica& ....
meonc:mna&:aliena... ,
<

D,',
'

..

"

.
..

. B iij.

CAP.

Et
\

18

G V I i. I E L. GIL BE R T I

DE

MAGNBTE. LiB. t
cAp. :VII.

c;:: A P. VI.

Ferrum -quid fit ll & ex qua mateC~

Magnes, tam venam ferri attrahit,.quam ferrum

.';,/II1II ,itc.cllllll tir:(mjUtlllll.

R.ima ilia virtUs manifeita maxim~ &: annquitus
c:ommendata.ell ferriattrad:io.; nam & Plato.co.m- .
.memorat quOd magnes ita abEuripide no.minatUS,
ferrum allicit, &: no.n folum ipfo.s annulo.s ferreo.s
trahit, fed edam vim annulis indit, vt idenifacere
po.ffint~Uod lapis, alio.s fcHicet anoulo.s trahere,
.
'nde aliquandolonga ferri,dauo.rum, aut annulo.rum catena effi
c:itur,dum aiij.exalijs pendent. Optimumfcrrum(quale iIIud quod
..b,vfu acisdic:itur, aut a regio.neChal,ybum Chalyln) optune&
limliter, a valente magnete trahitur; mtnds verd bo.num, impu
rum,rubi!!ino.fum, &a rec:rc:mentisnon red:C purgamm,&: fo.maci
busnon claboratumfCcundis, imbecillius: paulO etiam languidids
~erlJflis, pinguibus,&:Jentis Iiun: ::lribus.obduCium &:fa:datum
fllllfi\:.Venasferri etiam ttahit. diuites iIlas quidc:m &:ferrei co.lo.ris;
Im.bec;~~s &: non adf!l~um .fei':i~s, niliane q'uado:m pra;paratas
P9,n ~1l1Clt. ~ttrahendivlrtUtem abquam magnes amlttit,&quali fe.
niPtabefci~ aeri apetto. expolitu$~iuti.ls; non in theca.,limatura,
Il\~ fquama ferrirepo.iitus fuerit. Qyaritalimatena obruendus elb
Jlihileft quod huicvirt~ti integrz planare:lillit*quo.d no.nco.rpo.ris
fOIJ+lidellruic,aut co.rrodit: no.n mille Ii adimiai fuerint adamantes~
N~~Tbe.mede~ v~I';UD e~, & v~rilagned h~berecontrariam
e~~ImO. Q...uanfjuaPbmusvll c:greglUS, &tranfcnptorumo.ptimus
(alio.!'\!m ~mvifa &inuentl, non fuafemper &pra;cipue po.Reri
tari tradidi.r;}ez(aiplit ali alijsfabulam,apudrecenti.ores iam red.
tando. vulgareuu In India dues mo.ntes iuxta:ftumen Tndum; alteri
naturam elfe, vttc:neato.mncferl'llJil,qurco.nllat ex magnete:; alteri
vt rcffuar,q~i.conllat,e~Theame:de.ltali f,?t fett~i claui in caleea
mentis, vefiigJa auelli U1 altero. non po.lfc, m altere fiRi. Albertus
Magnasfua ztate magnettminuentum elfe fcnbit, qui vna pane
fe:rrtu;rlad fctraheret.abige:reta fe cltera centra ria : Sed male rem
obteruauir Albertus: N am o.mnis magnes aItera pane: ferrum ta
dum rnagncte allicir, altera ilium taClum arcer, ttahitq; ferrum ex
ciwm magnete. valentids quam intaCium.

fS,iIu"lljlll.

.. .

o!teaqwimriiagnetis originem&iWUtamJec:i~
rauimus! necclfarium puwnus,fc:rri etiainhill:o.:

dam, prids addcre.&: ferriincognitasadh.~e vires

indicare. priufquam ad magne:ticatum diftlculta

tIIm explic:ationes ,deinonfrrauonffque, &. CWli

ferro co.itiones. & co.ncc:ntus oraclo. perucniat

Ferrum ab omnibus in metaHo.rum claffe nume-"

ntur, ell:q; metaHuin IiuidUhl, duritfllllUlll, ante fufio.nem ignitum,

fufionis difficillimz, fubnialJeo extenditur. &: multJm rooat. Che~

miRa: dicWlt Ii fulphur nxumterreum;atgento. viuo.fixotimco,

coniWlClum fuerit, &hzc ambo. no.n pura.. fedliuida: albedini" file..

rint,fifuperet fu1pbDr,6tferrum~ Hinamq;metalJorumta:ui m~

'gillri, qui plurimis.inuentis, ~adem torquc:ndo cont~rullt,ca.lcinan~

{o.luwlt, fublimant, decurbant. terrzmagu hundihum. & prop.tt>t

tIIrrc:num {utphur, &terrcnum.mercurium,qu~quoduisaliudnllr..

taI/um dijudicant: ne<J; enimautaurum, aut argentuai;.plumbllll'f,

ftannum, aut zs ipfum, tam terrellre! putant: ob eamq. caufam \non

niiifo.macibus feruentiffimis ,'vi fo.llium e:iIC.co.quitur~ quod itaflU

fum. cumrurfus o.bduruit, no.n iteNm fine magno. mo.limiae fundk

tur; eius verorecrementum, difliciJlim~. MetalJorumduri~

omnia do.mans frangenfquc, erv:m~a ter,rcoioris f~bllaatiz con.

crecione. <l.!!arefc:rrum.tunc meluls Intc:lligeml1s qwdjj~ c:au.

fas &:tuaterjam metallorum quaJesillz~Qlitc:r atq;:lnt~.~j.alj.j

purauerunt, declarabUnus. Arillo'tcle:5 balimmmatCf131p metal_

rumpo.nit.Chemi!b.m.tncho.rus{nIphur;&~enmmmqmfb.t1P

untipf~ pnmo.~dia .Gi~gilMaurilanu~ einc:l.l'!!'!luCJul maUfa.ftI8l'

Geo.rgtus'AgncdJa aquam vult. mtxtaFFi,c:wn teml'! :nce pui~ ...

ad qUicquam dilfen-eius ~pinio.t.Maurit:!~lpo1i~~:: At~~
riri metana &: e:filorefecre to globiterrefrri"fu~mlta~b'!'i';fulJfot.
mis dilliriC!a, vt czcetallonnulla {elljlia ,:&omrua.apudJOqs;co.~o..
ca. Glo.busterrefhisno.nco.nita~excinere,.au(..jner.d pllluere. Net:
aqua dulds c1e:mentum ell:, fed humoruot'rtltUris eullporaroruiin
lil"lpJicio.r co.nliitentia,Co.rpora pingLJi:l,aC}11ardulcisquautatUJ.'n CS'. .
pc:rs,

ChI.>.

';
i

],

()

G V I L IE L. G IL B E R T I

.pers,nuJIUln argentum ,iuurn,vt neq; Culpbur, funt principiametal

forum: ittifunt 31teriusnatura: frud:us, nee manent aut an cc:ccdunt
in via generationis mctallorum _ ~erra c:mitnt f~cos ,varios, non
getlitoscxaq~'ailtteita fleal nel: cxeariJm mlll:tuns,qu:un ex
teUurisCubtlantia prognaros,bijnon adu~r{js qualitatibus. aut !ub
lbmtijs diftinguunrur, neq; cellus,{ubilanna eft fimplcx,vt. Comma~t
Peri~erici. Exiftuntfucci ex IUblilnatis ex profundionhus Iocls
vaponDus; Aqua: etiam omnes, tc:]Juris funt extracuonc:s ~ q~
cxWdationes ReGie ~irur :diqua exparte, Ar~otcles ~_ahrum d
lum qui con:.tinuatus .I,D VCIIlS terrarum craffefctt, matena vul.t cae
merallorum : ilIlm denf2ntur in locismintls calidis halitus, quamv
hi exortifuni:, &::l terrarum &: monrium naturis, tanquatn matrici.

bus, tODucnicntibus temporibus, incraffantur .mutanrurql in m~.

ralla' Sed nonilli folUm venasconftiruunt, fed mRuunt &: mgrcdl;'

unt~lolidi.orenlmateriam,&: mctalla conftituunt. Cum igiturma

.reria illacoilcrcu,.in terDperat~Otibus ~Uci5 c.onfede~t, jl\ tepidis

illiJ Cpati;sconf01lDatur., nOD aliter atq; m vtero calentl fc:men, aut

cnbrio concreCcit: aliquandobalitus'cum tnate!ia fola idonea in Ce

~ binc metalla noruiuJlll puraeruuntur aliquando,Ced rarids,quOl!: I

abfq.acoaionec:xiftunt pc:rfeaa: alij verd balitus quitc:rris im

iilntfuperiluis;cxcoaionc indigent, quornod,dye~a: m~t~.

Jorum omnium tra&mtur,.quzrecrcmenta fua omma JgnlUm VI d..

mittunt. &: in metallum fufa fluunt, &: {epanntut aterrenis fordj.

bus, noni vera teUuris wbilantia.~Od vecd 6.t aut autum, aut ar

gcntlll1l,autZs,autqu~d alia vlla,elr.!fiant m~talJ~ ~ non ex~at~ria:

qlantitate1 .aue proport1.one. non. v1lts matenz,Vlr~busc~':lfitlnglt~~

delirantChemiRZ; led quandocumidonea If!lItenaaluels conuent

cnribus,&: reiPonibus, f~ appreb~dunr~ ab ~niuerfali ~~ra,

fiwhw pcdiClunrur:;,nonalltl!ratqlrcllqlla:~offdta. vegctablha, l!C

aaimalii quZql; aI~.'00 'vag:.: Beiliccna: dT'c:nt "!etaUQrurn Cpe~l

~ ~ailiaJll1tGmodum ei'iiUDtUr; ~ded vt !IX d~cm metallOl

agnC;{c:uitur:. qlr ~,natura aIIee fucntpllrca J~ ~e~lorum n~

mero. autCJU"tot eJ:illant quot ajnotCuntur ab honunlbus, n~n f.!;.

cilc-eft,ft:Jl1icatc ~ _orCs &: dclirantes Aftrolagl. pi$,

netisJiil~ fua~tanaadiungulX-, Sed neqlpla~etis mct~J1an.ec

inctal1j. pbheta:. numeroaut pr.opnet'dte conuenlum:. Q!ud emm

cum Martcifc:n:um.CoiIuenit? niH quod vt cx iIIil innr.um.enta plu'!

rima,ira enfcs Be bdJica. tormcnt:i fabricantur. IEsquid ~d Vene

rc:mfpcaati aut loui.'luomodo~rrcfpondct nannum i !lUt pltm;h

II
f
1

t
~

mixti

DE MAGNE TE, LIB. L

II

bUDl album ~ Venen patius dc:dieanda. (ediG. anilia.H.Utus itt;'

tur remotior vis en generationi mcr.ulonam: CuccU'id:tfMltfbUSl
propin~uior : !ic~lt fangui.s~ Cemcnq; in genemion~~~~IIsiNaUl
tUS veroill,i. fUCClij; ex fud1tI~US, corpora plcnmq;,ItI~tJ!dl8J:l~&
irumutant In marchafitas, Son "\'Cnas (habCmus Cium':ligaa~ma
ita tranfinutata)efferuntur;in corporumm.ttiwcoiia~~'riii
formanturmetalla: Ingrediunrur kequenritJiineteJlbAl.ct:iorc~
& magis homo~enc:un (ubilant~ani'B:.fi.~ diUtRrtlitatcUmporis ~~~
rca vena,6.t etlam magnes laplS, qUI mhilabud eft. <tuam'nobiJ~
vena ferraria, ob eamque caufam ,& propter.pccuUafeml c:Bted,
metaIIis{ubfranriam, natura rariffime,autnunquamimmifcct ferro
nletal[um quoduis aliud, curn ca:tera-metalla ~f>ilfllll~ :miC(;en~ur
perminima, &,funul congcnerdnrur -,cum vera ~alitus iJle ~ucclue
in emorefcentns dcformatas a tel!uns bomo~nlCa Cuba-ntll. hy"
pofraCeis diucrCas, & fa/csinciderint,in comr.nienti~ ma~c:ibu.s,
(farmis operantibus)rcliqua. (~pe~j6.ca ia.c:.o loco opC"t:antefi~tUta)
gcn~ran~r nli::t,aUa. ~at~n~ enm. mtclluremc:tall~~;&:.Japldu.~
abdlta pruilOt413, vt In pcnphen~,berb~.Sdli~~ r~I'f!ICW
nim ex pro~und~puteo .er.uta, vbl nulJ;a [U[PlCIO C6Ci::pUf~Dlf~~
videatur,fi 10 altiffuna turn pObtafuent,hUb:improdllCltVlccnte!JI_
&: iniulfa gram,ina, Sole &: caloterr'Z .incu~antibus;.\ttql iII~ '1llida
qua: in iIla r~glon: Cunt Cponr:'nca ;Cuas crum VI1aIfI~ ~C:CIO ~CI.'!J
bas produclc, &: ftirpc$, fuamam metalJa. ..
.' ' : " ._, ..

iiirfilltll ,Ilk 'VIIIiM.t ,.Iiti?u ~.:

4r~,.,i (1lI1111"""i1iltlJ'" ,ililljfini,.,fomt

..
GrllfllilitlMltHliI'i'l'litl8" ",tlfill" ')It T_IIiI"MNr;'

..~.

..

JnJiuJtti"J",r, 1111111#"filii tIl1'4S"",,;I . '

eAt Cb~" IIIIfiI for,."., 't?irDftItJIII 'PlIIJttU'
Ciljll1,.,iI. EI.i4J_pJ11IiU Bpirtir.,,!IiIS'_:' '~di'!'
,

.'"

'-', ,

-~~i'~ii:;'

..;

.,!jt~
.

.:

1 ,).~
, ~})

Q!1Od vcrdchemi~ (vtGebcr,&a1ij}appc:llail~itl flftiio&Jphlk

ttxwn terrcum, hoe nibil aJiad enquimterrena IUbLl:antia ho~~

ruea wo humore concrcta,duplkihumorc coalita J Cis!fi c:xip~"
ntate. tclluris (ubilanda: qua: humore nonaret,. hUrilOt~~caIhc:us
inCerirur. Ql!arctp&lea plurimis dicitur..inaero effe ~tmr~:l'm:am,
in ferro vero maximl!impuram :~uaG vcw' tc:rraver.;te[JuCq~lpra;
adeout rc:s(neCcioquibus fubtilitatibus) dcpu~ata . III fcrro~p~'"
{crtim optimo terra eft in fuaQatura vera,&: gcnuinarIQClZtcns~

~m

._------

-----

:as

G V JL I E L. GIL B E R TI
t~noo~ terra, <JuaIn p.ro terra & hypolb6, cO.~ati &: ~vtita

dicam) fi,xi 6les.qw tclluru effiorefcennz funt,qUI etlam firmltudi

ne&: conliientia pJuritnWndifferunu In metalJis corum vis alTur
gil, cum duplici bumore ab exhalationibus. in fparijs fubterraneis
c;oncrcfCUlltin vcnas metaUieas: ita eaam &: connafcuntur"mul,la
~; &: circwnllantium corporum virtute, marricibus genuinis, for
mas (QaI tpccifiClS induunt. Demagnerum vanjs cOIpOribus,&: dif..
ftmilibusWblbntijs, coloribus, & virtUtibus. anteldiClum ell:: nunc
verdpo~caquam ~auf~ &originem mctallo~m declarauimus,
ferrea c:aammatena non 10 metallo conflato , (cd iIla ex qua metal
lum excoquitur,euminandaeCl:: Ferrum 'luaupurum fui colons, in
{uis venis reperitur ; non tamcnquod (brim filum, &: ;.d variosv(us
pcrfc&lJtleCl:. A1iquando illice catldido, aut alijs lapidibus veRi
tum, eruitllf Talc fzpcetiam in arena f1umintun , qu:ile enam N 0
. ricum. Ferri vena fcrC pura in Hibernia fzpills eruitur ,ex qua f.Jbri
tincfomacwn faboribus. in officinaferraria intlrumenta cudum. Ex
lipide iecoris colore,.ferrum frequcnciffimi: excoquiwr in Francia,
iII'luo bratlez iplendentes; qUaf/in Anglia fine bradw. quo ett
.prorubrica fabrili VtIlDtur. In SutTexia Angliz, vena diues ell:
,.&fa. tum etiam pallida cinerea, quzambz torrefa&z a1iquo tezn;
pore. aut ~bus temperaris detenrz ftatim iecoris colorem ae
quirunt: ibl etiam fufcaquadrara. cum cOrbee nigro duriore. Vena
ieeoris funilitudinemhabcns.alijs fzpe cumlapidibus van~ pc:rmi(..
cerur: vt etiam cum ma~eteferreGio, qui optimii eminit ferrum.
Venaetiamell ferri rubiginolil, in nigro pluriiliea, nigra per fe,aur
cum vero cobalto mixta: alia mil'i.:cmr autcump),rite, aut cum plu..
b~e fterili. Eftcuam lapidi gagati fimiJisalia hzmatiti. Smyris
11.1'1$ armariorum,&vitriariorum,ad ti:indenda viua,qui apud An
glos dicitur Emcrelftone, Germanis Smcargel,ferrew efl: ; licet ex
eo (cmua:' diflicilt ~c0'l.uitur. & yerforium allicit.lnfod~ ferri,
. &. argenuprofundis,fzPlhs rcpenrur. Ferreas venas,ferret coloris,
pl~~ moUes & pi~ues. qua: inllar butyri teri digitis POfl'uDt, ex
'1 wl)usferrum optunum cxcoquitur, Thomas Eralhufe accepifl'e
. I'~uodam vil? doGio ~i~it .. 'l~i1e~ fere nos in Anglia inu~w vi
diiitll'>SaponlS HdpanlCl fimilltudinem habentes., Prz!:crmnume
\'lIbiles lapidofarumvenarum tormas,elicitur exluto. exterraluto
M. eX ocl:ira, rubiginoEamateria ex aquis ferriferis concreta I ap'ud
A~los,(zp~ ex arenofu,&lutolis lapidibll'>ferrumfatis copiofum
cducitur in lorDacibus,qui videntur non magis ferrum continere,

I
!

q~

nE MAGNETE,Lis.i

. 2J

quam arC~, ~ga-, au,t q~duisaliud I~~ Sicia Ii~~ AriftotC

lis de admirandu narranombw, FertUr(mqwt) peculiansquzdam
generario elfe fcrri Cbalybici, Mileni,!;, 'f't quod ex f;hulo ftuuio;;
rum comportattun; alii fimp~citcr 10rum in fomacc Cx~~!; ,ali;
illam edam & lomra frequennore fublidentcm hypolWim liIt)CI;fi..
mulq; igni purgaritrad~t : adieGio pyrhuacho lapide.quiiltic p~..
rimas r.epc:ritur.fta plurunzrerum formz, ferream hanc 8ctelluns
l'latllram, fuis fubltantijs egrcgi~ &:vbertiiDl! conrincnf.Multi vetO .
&: vbiq; freque~tjfiimi. in o'.1lni fo~o fUnt lapides, & ter::': ,&variz
&:mixu: mateClit,quz nonna dlultes. (uas talnen conclplUnt fetrC'
asfubllamias &: emirrunt ignibw artiliciofis, quz 1 metallicis viris
propterminorem fruCl:um relinquuntun ali~ verdterrz: fc:rrcamna
turam otlendunt, in ferrwntamen (va'd~ Geriles) minime fundun
tur: & negleGta: non co~ofcuntur. Diffenmtctianl inter ti:pl~;;,;
mUm ferra conflata. Etemm quoddam eft:natuta tenax, quod ope,;.
mum; mediocre quoddam ; aliudfragile., quoddetctrimllm. All:..
quando ferrum propter vena: p.rzllantiatn,inacidfa.cou8atur,ft
hod~ in Noncis .Ex optimo ttiamferro fZpius clilborato; Sc ire
crcm~ntis.omnibw purlfolto, aut poll igni~~em in a'luis m~
ne, ontur Id quod Gr2C1 ~vocanq lanni autcniaac:ml ali) ac:i'
arium'9ualequ?~dam Syriacum, ~rtbi~~Noricum.C~~e,
Hifparucum ; alibi propteraquam cw fZPIUsunmergiturift mltalra
Comi,in Hifpania Bilbili.ScTariafl'onz. AciesmaiorintUltdp'redo
quAm ferium venditur. Et propter przllantiam cWIfmagnete mcJi..
Us confcntit. ele quo vodidiori fzpe exeoquitur, fufciJiitq; vires C,ibS
cititls. diutiMq; retinetvalidas, Scad om.nia~~eti~"'l7'perimClf,.
tafu~ idoD;~as.Ferrum pofteaquamln p':l'.1l1Sfo~clbus~xcoc
tum filerlt, varlJspoflea aniOos claboratur 'In magrus oflicU;lis, lCb
molendinis, coeunte Metallo malleato ~~hl:tsil!bbus,&reCto
mentUmdeponente~ Naml prima fullOoe;li'agilhu:eft'. &mimtl
perfea:um.Q.!!ire apud nos (Anglos) cum maiora tdltlcl;1ta bclJi.
ca eonflantur, vt 6.nriioravim ilJam f1ariuniferam fuftinercnt,metaJ.
Jumi recrementismagis repurgant I dum(.ftucntemetiaUo) iiUiJif.
"~a
pcr an~ul1:um tranfirc.faciunt, quo modorecrcimentOIamfi.tbllanti,..
ameXUlt. Fabr; vetO fcrrarij fuccis quibu(dam,&..aUeorumiai~
bus. ferICas con6.rmant laminas, ex quiblls :cl~peos,loricafque , ad
omnes fclopporum iau,contumaces, con6.clunt. Ferrum arte Be
temperatura durius fit. quod l\:tiam arte mollius c:uadit, & quaG
plumbum traaabile. Durum fit ab aqui' quibufdam in qulS candens
\

,
~ ..

Sf

GVILIEL.GILBERTI

dens immergitur, "dn Hifpania BllbiJi,&.TurialTonz I Renlollef

cit, Tel prGptcr igncm {olumcumul:!eidibus. acfine aqua ex feipfo
~i.gcr~r: vel proprc.:~pin~e,~ qi.lod.im!l'ergi~r :vel quod ar
tifiCIO~ ilIirumr. (Vl:v'lIDJ$ andict}s, mefulunferwre po1li.c) vane
tempc~r. Hane ancmBaptib Porta r ,.libro magiz naturalis
oftcndlt.lta ferreahzc &:tcrrellris namra,in varijs1apidii,vcnarum,
&tc:r~co!f'O~~us~c!uditur,cxcir.i~i;~fpCCle,&fonna,&

efliaennadiilimibs ~~lI::.Eta~ Van~511~J5elllJ~ excoquitur,cme:n

datu~ , &: humat.to vfw.minfiniclS anilicl)S, &.mfbumentis , fupra
()mlila corporamferuit. Ferrumaliudloncisidol;leum,aIiud aduer
{us tormcntorum ictusj aJiud contra gJadios &: curuacorum e:nfium
(~ulgu Simeterum ac:icm) aliud gladijs,aliud equorum folds infer
U!t. Ell: dlo fiuntdaul, cardincs, pclfullE, ferrlE. daues, cancelli, 0
,.ftia, valuz, pahl; bacill:a, fufcinula; bW11~ vncini. ttidence:s. olla;tri
podes, incUde:s, mallei,cunei, catcrut:, maniClE, compedes, IIgo.
ne:s, dolabra:, &Ice:s, lCirpicullE, rutta, /iarcuIa , runcinZ. raRra, vo
merc:s,fiz:.clE, padilZ) pattlllE,ligula;cocle:aria..veru, cuItta, pugio
ne:s, ~d"1~ clolones, ge:Ra; Sariffil:, framc:z, anchorlE, &:
,I)l(Ua.CI plwu:nL' P~ta pila;aclydcs,muric;cs.loricz. gaIea;wo
~cs,~~ cake!;Ocrez. fila,. ml1licorum cborda; catbedrz,
cata~~ 24'cu bard~ &: (bumano ge:neri penes) bombardz,
,(clo.!'l, piI:eq1 to~entll.nz"infin!taq; inGrumi:llU Latinis incogni
UJ qua:, l!i~ reotaUl~VI: mtc:lJlgatur quantus tit ferri vfus, quod
<iII!Dl'al~~..lIa p.!U$c~nties {upe.rat, & indies,metallicis exco
.qulrur.culustnon~fe:re~oofficlliz: Hocenimprzcipuummc:
,w.I~.,quod ~w, mUlmI.fIJ! humanls necelliutlDus in(e:ruit: &
~ {!1~~ab'~c:caUa 0tt;J~ I~ tcllure abundat,pra:doininaturq;.
~Qga.f.~~*,i[untilh Cbcmla,qui p. uUnt DatIH'.am vclle ,omnia me
taIIa ID.aurum pemcere:Kluafi eadem pararetomneslap.lqeSmUtlrc
:.kI!Idam~.quia ad~ omnesft'lell~ore &: duride (uperat,quia
,fU~ (pl,:,udoi'e.~Wta~, &:6rmltudme aduerf~ omnes iniuri
...m\11tlW\tt~ellit; Enlgtrurfcn'Um Cffolfum. V1:l excoClum,mo
If;11J~ paulull{lIl,<1ulde 1 ~m:n~pri~J5Cnc:o .homOffnico corpore,
~terme:t'tlliCumhumorc:mllnblbltum.dlue:rfWJ1lnOn ita tamCij
_: ' alicnlUD,. quin lIla~eriz r:Purgatz ratione, magnetios .
: ~ .'
vlreumJ>!idsadmIttat,&:przp.ocendillius
~>,:
,formzalTocietur, &iuIld
.

C;,_':;' .

CAP. VUL

Fen1lm quibllS in ~s eSc regionibus

I,

""folttlt'.

' Em

illetalta vhique: ie:ri'arUm frequcntUttn1a.

vetcra) primis temporibus ab annquiffi.l.
.
mis fcriPt.oribus commcmo.rata'. qulin no~ 1M
moderoa. In Alia mihi videnmr prima fuilfct
&: pr.l!cipua. ~am ~n tCrrisillis fC'l'ronatU~ a"
_
bundanttbus, Impe:rla, ~fq; fiorucrc:, maxln;'!.
,
&: humano vfui necelTana muenta. 6( re:,quifi
tao Tradirur mille: circa Andrlatll ; In rcgi()ne .Chal~~, iux.;
u Thermodontcm tluuium in pontO: 1~ montl.busPalellina:'1l;lI
{pe8:anc Arabiam: Irl carmania.* In ~a ~trn metaU~ lUit III
iiUula Merae; In Europa in BntI~ruz c:ollibu$!.VI: fcnblt ~m."
bo; In Hifpania citeriori, ClID:ana; Pc~c:or;tJ'. " Cabll B..
mri2ibus (GaUiz populi$) O~Ina: fuerunt, In quibus ferrum. con-:
nciCbatUl'. In magna GcrmaDSli prope Luna,m,l p!olc::m:co ~om, mcmoratuml ferrum Gotbinium l ~dmelio TaclCO; Noncu~
paetarum vcr6bu$ c:clebratum. CreticuID, & in. Eubom I pIon
ma alia prztCrmilfa, aut {criptoribus ~c~ta f~~us~ \ ~c-o
e illa lue:re exiJia, &. parcaJ {eid 'aRdlima.P11!H l;IifpalWllD
~erioresn, 6( omnem rcgioncm l Pyrena:o,fcrrlIDamdIClt;.tq~O
Cantabriz maritirrnt ( inquit ide:m) partc quam Oceanus ~Ium '
mons prcrupte altus (incrcdibile di~) latUs ~x ~ matc:n.a.eft.;
vetuffi!flll1a fueref'crri;maglsCflamaun. argcnnt~.aur p)WJ)oi
hi metalla; tum maxim~proptcrncccffitarc:m recpn~ta;.:tumqu&l
inomni regionc &. {010 confpic:ua&. manifclla. mt~as,roi?ndat
&:difli:cu1tatibus impedita dIent. Si v~rdmodcrnas.&:i mllUSZO
ui ferrllrias fodinas, per Eur.opatll tantum.eo~~erarem, magnum
&: ingeRs mihi volume:n fcnbCndum cll'et,ottufquc cb.nat'l.tWn
ferrunl declfe:t , &. tamen pro VDa mille ,otlicinllS inIlruere pot..
{ent. Nam inter folfdia , nullamateria tam ampla; !DetaIla OIl!"
nil,lapidefque omnes l fcrro alieni.:l fcrrca matena at Crmgt-'
C j.
Dca
.

!j. .

Da MAGNETE, LIB. i

obt~ercr.

CAP.

tam

:sf

GVILIEL. GILBER T.I

nea fuperantur, Non facile! enim regionem inuenies , vixque pa
gum vUum, pertotam.Europam (ll profundids fcrutaberis )qui
non aut ferri feracetn &.diuit!=m. VeDaqt, aut terram aliquam ter
rugioe aut imbutall], aut Jeuids tinClaIn proferat : quod verum
dfe metallica: &Chemicz uris peritusfacil~ inueniet. Przter fer
reamnatUlam , &: venam Dletallic:am, alia cit ferrea m~cria non ita
9uidem mCtaIlum cmittens, swacxiguils humor vehementiori
Iius ignibus comburitur, &: inferri conuenitur recrementum, qua
Ie a merallo in primis fornacibus feccrnitur: Atque huius gene
(is oflinilcG argilla, &: argiJIacca terra; quaJis magna totius in
fula: noGrz Brir-.mnica: pars apparet: qua: omnis fi vehementiUs
acaJoreintenfo vrgcarur, auderreum &:metallicum ofiendit cor
pus ,aut in vitrilicationemferream tranfit, quod vel ad a:dificia. in
coctisexluto latcribus facil~ videre Jiceat, quzdum fornacibus
apertis(quasClampas nofiri vocant) proxim2 ignibus "p.ponun
tur,&vruntur,fcrrcam vitrmcationem, altero fine nigncante 0_
~endunt,PJ'3:terca'pl"tp~~ta: amnesil/a: terra: a magncti: ducutur~
ab eoquCYt ferrum alliauntur, Perpctua & ampJa efherrefiris
globiferrc:a fo~oJeH ,G~orgius Agricola 'dicit omnes feli regio..
nestnolltoGu.elusmetalhs rcfertasclfe. nos vero ferream venam
diuitem. fttquentedn clunpeGribus , &: planis per tOtaIn fere
Angliam&: Hibemiam dl'odi nommus j non aliter atque i/le ad
Sagam oppidum, Jpratis erui ferrum dicit, foffisad altitudinem
blped.ancam actis, NequcIndia:occidentales carcnt venis ferreis;
'" aJiquifcribuut: fed illic Hilp:mi auro intenci,labori06m fem ex
cottionem_ ncgligunt , ncc venas & metalJa ferro abundanria9Ul1::
nun:, Verifimileeft natUlam, glbbumque terrefirem,non polfe oc
culrar~feTpetque, in:mifeflo il} luc~ ex:'ittere magnam iJlgen~ti
~O~OI'J~'nm, ~~c clrculnfer~ntl~ ml~lonu labe:, & efBorefcenti)s,
p~llltlla lIU~lrloNec fol~ m_cotnuni~tre (telTeD<? globo) gig"
~~ur,f~ aIiquando,ctl3IIl In ,acre ~b halltlbus terrefinl:ius,infupre
mlsnubibUJ.Ferro:a Lucarusplultt anno quo M Cra{fus intercp
rus ell. Affirmant ctwn ferream :ll'IlIffiIm, recremento fimiJem, ex
aeredecidilfe .in tyJuis Nemorianis, prope Grinam. eamque maC
(am. mulrorum pondotbilfe narrant; aded vt in locum ilium nec
deponari propter gi'auitatem i nec curru .abduci propter looia.
Joca potucrit. Contigitantebc:Ilumciuile S;axonicum. inter duces
gefblm. TaJectiamquiddam ab Auicennacommemoratur, Plue
bat in Tauririis fc~ varij. inlocis (cuius frullutn luliusScaliger
apud

DE M AGNE tE, LIB, L t . ,

a ud fehabere fcribit)tribtiscircitcr ~is;ante~aregeproP , 'II receptafiIerit Anno t,'o,magrumfluwoAbduzcon
wnClal a (vt Cardanus'"In libra d,e red,um vanetal'jte
'fc
terminum,
,en'b")
It n~o.
la ides, de co:lo cecidere! !nIiS,~n 0 11.0, ~ I Jo.:tUt'lo. 'lu~
r ! colorferrugineus. dUlltle e~nua, H~qwa. rarO eue.mun; Vl,
d uroftent;, vt terrarum pluwre. &: lapldumlmbres, In Roma
n~~~m annaJibus Cre~era Vera metalJa pluitfe vnquam ,non com
moratur' neque eOlm de crelo aurum,argentum, plumbum, aut
~mum au~ plumbumalbum,decidilfe vifurnell, Ais verdaIiquan
do J nubibus defluxilfe obferuatum e~, quod non ultdm aferr~
dilfcn; atque tale quidem fer~ nublgenum, a.Ut a:s.~pctfeaa VI
funturmetall a, necfundi q?OUI~ moc!~aUtCUdlfacde po{funr.Te:
raenimferro copioCo in {ws emmenoJS abu~dat. te~ufquevbem.,.
mam ferream &magneticam naturam connDer. Halltus vch~~e~~
bUs de tali materia deriuati in fuperiori acreconcreiCere, vahdlon~
busconcurrentibus caufispofiUnt.vnde monfh'o'& quzdam fem
(oboles procreatur:

.n:

CAP. IX.
Vena Ferri trahit veDIUIl ferri.
Errwn( quellla~odum ~~ra .m.etallao~ni~)
excoquitur ex vanls maten)s .laPldi...bus,terns, 11
milibuf'lue concretionibus, 'luas .venas vocant
.
metallicl, quOd tanq~in verus generantur. ,D,?
barum varietateanteaaia:um eft, Venafemful
coloris &.diues (fIC mctaJlici l~uWltUl)plerum

que; vtprimdm eifodiruf,tifupra aq~in Cyatho,aut ~ouisv~f:

culo, (vt antea de magnete demonftrawmtlS) po~ta fiuint, ~ fllIldl
vena manu prope admota allicitur, nontamen va\id~ ~ c~enter.~t
;1 magnet e magnes,fedlente&:,infirmiter: venre,fern lapJ~of3:, ('1
neree fufc:r rubrz, a1iorumque colorum plurlm:z, nec dla: mu
tuo [ere attrahunt. neca magnete ipfo vel robufto attrahuntur,
non magis quamlignu, q-:a.m plumbii.~rgentum. aut aUl~; <?ape
venas iila. &:. moderato 19ne. ne fublto rumpantur. Be djffih~t,
C ij.
vnw,
.

:a8

DE MAGNETE, LIB. I.

GVILIEL.GILBERTI

vrito,fcu potillstorreto, decem vel duodecim horas ignem conti

nuando. &:tcmperatc! augendo, dcinde refl'igerari finito,artc in di.
reaionislo<;onlonllrara: Has ita pra:paratas ntagnes nunc trahit.
illzque mutuo inter fc nunc compatiuntur, &. arti6cioR difpofita:
proprijs viribusinuicem concurrunt.

CAP. X.
it

Vena Ferri polos habet, &: acquiric, &: dlfponit

.

flft IIfi11UIIIIPpulu.

Eploranda cllhumana, in rebus naturalibus inCci

tia,&.ti<Juam intenebris fomniantes,excitandi funt
moderm philofuphi, &. ad rerum vCum &: traClatio
ncm educendi, abotioJlex hbris tantalm qua:1iti
doariui, probabilium rationum nugamentis,&.
c:onietluris rantilin Culfulta. Nam & ferri (q uo nihil
magis nobis invfurnvenit}vr plurimorumaliorum apud nos cor
porum, fdentia manetincognira, cuius vena diues. infit.1 proprie
tate.in vafculo fupra aquam, perinde arque magnes,dirigitfe in
rentrlones, &. Aufrtum. in quibw punais acquiefcit. d qUlt,wdl
ftra&a,ad cademinfito vigore recurrit.VeDa: veromintls perCea:a:,
qua: tamen in lapidis, aut terra: corporibus ferrum copioCum conti
nent, plurima: motum non habent. fed pra:parata: arti6ciofrs igni
bw.quemadmodum in fuperiorec:apite declarauimus,vigorem con
.cipiunt potarem (quem nosverticitatem dicimus) n ue folum

ferri vcnz 1 merallicis experita:, fed etiam terra:fe

bGan
tit QntUm imbura:, &. fixa nonnulla modo eadem in
ca:t~ feu

verifls terra: politiones incumbunt, labunturq;, li fueriolarri

ficio.Q coUoc:at~. donee ad quzfitum locum

perueniant, in quo auidc

requiefcunt..

CAP.

CAP. XI.

Ferrum conflatum, non excitum mAgnete,

/errll11l trAhit. .
ErrumclCcoquitur ill primisfornacibu$ exvena;qu~
partim in merallwn, partim in recrementum vche
mentiaimis ignibus, 000 ) decem, vel duodedm
horarum fpatio, ~on~~rtitur, autfecemitur., fluit
que afordibus &.lOuob corpore metaUum,1D ma[..
fam magnam, Iongamque. qua: magno acuto maI
leo (ubiecta, in partes fecatur, ex quibus in altero c:amini foeo re
coais, &'tur(us incudi impofitis, fabri formant maifas CJuadrangu
Jas, fcd maxime bacilla.qua: :1mcr.catoribus&. ferrariJsemuntur:
cxquibus vulga in officinis variainllrumenra conlici {olent. Hoc
ferrum dicimus conBatum, atque amagnetc trahiomnibusmanifc...
1M apparet. No~ vero.diligenti.14. omnia ~~ri~?tesfc~ !pfum
folun1 pcr fe, Dulils e~cltum lapldibw: alients!1ribus nullls, ii:nb~
tum. aliud ferrum allicere deprehendlmw :quanquarn nonna aw
.ic! rap ere. &. fubita conuellere, quemadmodum robuCliormagnes;
quod fie eognofcito: fuberis Cortex cxiguus. nucisauellanzmas..
nitudine, rotundus. traijcitur ferrco lilo. v('lue ad medium fiJi: m
aqua tranquilla cum uatauerint, appone lini ilIius alten. prape (ita
tamen Vt non tangat) finem altcriusferreifili: & liIum,fiJum tea
hit, &. altcrum lente fubduClU\ll fequitur, atque hoc tanulm conue
nientibus terminis perficitur A cortell: cum ferreo 6lo,B finis alter

G V IL I E L, G IL B E R TI

CAP. XII.

Ferrum longum difponit fe" enam nonexcitum

""'I.'"tt,;11 &nlUlll &lIJt~idintl.
Errumomnebonu~&.perfectum6inlongitudi.
.
nem extco{um,fuc:nt pennde atq; magnes aut
. . femunmagne~c~corpore fricat1lm, dirigit~riri
. Bore~,&~n~leml quod minime intellexerunt
.
cgregIJ noan philofophi,~ui magneticasvirtutes
,.
&ferrcz~ lapide amicltizcaufas oll:endere id
c;~ffum !Ud~uerunt ~ Exp~nn hcetvcl magnis, vel paruis ferramen
.t1~,v~llD ae~ vellD aqUI! Fe~m rectum fell' pedes Iongum. di
~Itali c~~~lDe fu(pendltl~r (vt In rUl'eriori capite docuimus)in
JuGo zqudlbno cumfilo {enco tenulon, &. firmo. Filum vero vane!
debet dl'eco~texrum,ex varijs fericisnlis,non vna fimpIici vii con
to
fnq; m,camerap:arua da~fis~Il:ijs.fcnell:rifqueomnibus, nc
VCDms lDgrediauu;, acnJ~ ~~Icuh commoueatur quouis modo i
quare n,on c;on~enltexpel'ln dlebus vCi'ltousauttempell:ate ingru
cntc.libere colm fie P.~oprietatem fequitur fuam, &. tarde moue
t?r! doneetandem acqulefcensfinibus fuis oll:endit Boream,&' Me
nd!~l, quemadmodum m~nete taaum ferrum in horolo 'js {cio
tenclS, &. co~~u, ~na.utlci pyxide {olet. Potens curio'lfor lu':
res fim~l fubtif~busfihs~ibrarevi,rgulas, aut lila ferrea, feu filar!en
fa 10ngIora qUlbus mWlercs cahgas eontexunt' filmw omn c
r
':,'

h
,~ on
lennre nul error m opere oc cunofo fuerit videbis' niG en:
t'&. " ,
__ I..' I_I..
'

u .. ap
e ~eTlt: om~a przparolDlS, ~or erit irritus,Huius rei periculum
.~ac cnam m aquu, quod. &.c.emus fir, &.(aci1hls. Tranfeat pCrtlcem
.cor

II
num.,

'

'

1.1

MAGNETE.LIB.L

. 3'

ciccm rdttindum, filum ferreuni,longitudinis duonmt vel trium d.i: .

gitoruDl, piUs, autminus, ita vtinnat~re tlntUm pofli:aquz; qu~
vtprimtunuadideris yn~i$j~onue~ltur Cuper ~ropn~ 4:en~,
&: alter finis fili tendlt 1~ fel'tentrlones., alte~ In mendi~m ; .CUI~
4:aufisindireaionum raoombus poneamuemes . Hoc etl3mlDte1-
ligere oporter. &. 6rm~ memorii rerinere; quOd vt robull:us mag
nes, &. ferrum eodemmagnere taClum ,n~ verum (e~pc:r p?lu~
fed varianonispunaum ex~~~ o(lendun~; ~ta. magnes Infir~~o:.lta
ferrum quod {uis tantu!D vlnbus, non lap~dis Impre~one dlrtgl~ fe
fe; fic ferrea vena om~s,& corfora -;>mrua,ferre1 ahqu~ n~tur.llffi
butt, &: przparata, in Idem honZ:0!ltl~ puna.u~, ad v:lrlatloms 10
ctim regionis propofit~ (6 merit m lila vanlno) conuenunturi~
in iIIo Jilanenr,&.acqulefcunt.

CAp. XIIi.
Ferrum excoCtulll: habet in fe ~dteale~, ~ A ullraIcs
partes ceitas: V Igorem magncttcuru, vemCitatem~&:
'Vlrtieu dljIitutllJl. foil "lim

~)~~~!!~ Errum difponit fe in feptentriones, &: meridiemJ

~
non vno eodemq; pun~in hun~; & in iI1~m fo
lum : vnu! enim vena:: I pfius terminUS, &fi1l ~uam
..,." ".-Ir ferrei con6ati finis, ceno &. conGanter dell:inatur
.,.,,,"-'_. in Boream. alter in Aullrum. fiue in acre pendell
w;~E!I~~iI ferrum, fiue :tquis innatet ; flUefint n13iora ferrea
bacitla fiue lila. tenuiora .Eriam fi {uerit virgula, aut filul1llongitu.
dinis, decem aut viginti, aUt amp.liIls. vlnarum; alterf!nis plerumq/
enBorealis, alter Aull:rinus Dc: dlo filo ~ ampu~uens pa.ncm,ter~
minus illius paTtis diuifz:, fi.fuertt B,orealis., altenus tet;n~nus ( ~
adiunctus erat) edt Aul1:rabs: Ita lim plunmas panesdlUldas. P"'"
u{~u:lm experimenrumfeceris in aq~fup~rficic:. cognofcere po
tens veTticC1'O. In his omnibus 'Botealts fims tIahlt Auaratem, &.fu.
gat Borealem, &. contra, iuxta leges m:gneticas. In, hoc tamenfer
rum eonflatum differt amagnete, &. fila ~e~, quodm g~obo ferrco
cuiufcunq; magnitudinis, V! in Bo~~ardl~JS, ~~~ Canol~I~, aut colu
brinz, aut fa1conis fpha::ruhs. vemcltas dlflicllius acqwTltu~ app...
fern, quam in lapide, ipflt ven4, & magnete roumdo: Sed m terr~'"
."
mcotls

*'

is

G V I tIE L. G IL B E R T 1

mentislongis. Be cxtenflSvis tl:atim cemitur, cuius rei caulas &ver

tici~tem, pol,~{q,acquirendi,f~e mag~etc mo~os~ Vt reliquarum
omruumfiibtibtatUm deVertlCltarc ratIOnes. tn dlrettionis motu

dcclarabimus.
CAP. XlIII.

De magnetis alijs viribus, & medicinali

prIlp,ietlltf.
I~{coridcs

docet magnetcm dad cum aqua muI{a,

tnum obolotUm ponderc, vt cra1fos humores eli
Galenus adfuniJem ha:marita: vim obtinerc
: Alij nadunt magnetem mentc:m turban=, &
,
eflicere,&plerumq; interim ere, Gar
, .
,
nas ab harto non deleterium e1fe exiilimat aut [alu.
a aducrfwn.. Tradunt. inquit,India: o~entalisincola:. m~gnetem
lcauea2u~ntl tate fumpwm ,adole(eentlam con{eruare. Q,ya de re
~rtur ~mor rex ZeUam patinas ex JIlagnete iu1flife c6/ici, in quibus
c!bus:luscoque~etur. Hocip{e cuimandatum erat negotium mihi
(lDqUlt) affirmaUit. Mult;z[u~t11:agnetum varietates,tenar,um,me
tallor~, {~~eotU~q;mlxtun~ dlUerflS prognata:: ; quare virtutibus
&: ellielentl}S omnulO runt dt/limiJes, 1 JoeotUm & adna{eentium
C?~rum vicini;~,~ ex fodinis ipfis. tanquam matricibus immun
dlOMus.MagneSlgltur valet &a1uumfubducere, & ilIametiam al
",r flucnte~ futcre, mcntem nidor: a~iquo grauiils coneuttte,Yen"'
~cuIum et~ corrodere. aut graulOri labe,afficere; In quibus ma
JlSaur.um exhibcnt. & fmaragdum, peffim!i luerandi impollud. Pu
rus etlam ef1'e po~etI:, non folunl innocuus, {cd etiam qui pIa:humi
da. & putrC(cenna vifcera corrigere, &in meliorem temperaruram
reuocare,poffit: quales plerunlq; funt orientales ex China, & Ben
gala lirrnlores, fenfibu$1pfis non aduerli.aut ingrao. Plutarchus,&
C: Ptolemaeusomnefq; poRilI,:,s exferiptores, plltant magnetem
aIlio peru~~fcrrum nO,n ~leere. Hine [u{picantur aliqui eOll
c~ Jetenam vl!D magnetls allium valere :ita ex fabulis. & menda
c~J~ UI plulo~op~la.multa:fallz.& oriorz conic:Clurz oriunrur. Me
. d!tl nonnulh eXlllm13uctUntmagnetcm vaicre,ad extrahendum [a-'
glttZ fcmun eX humano corpore: [cd magncs trallit integer,non'
, .
.
pul-

DE MAGN E TE, L l B . l 3 !

pulucrizatus, & deformatus, in enlplal.his {epllitus; non.cnim ama

teria trabit. fed eonuenit potius ruJ;'turis confirmandis,exiccandi
ratione. qua magis in vulnenbus fplcnla coofirmilntUr;:coennte.&:
arefeente vleerc. Sic vane quao:runt auxilia & przpollerefcioli, cum
caufas rerum veras ne{dunt. Dolores capim omneS'(n .nonnWli
volunt)admotus magnes,non magis eWAt.quam fCrrtacaffis ilnpo.
fita, aut ex Cbalybepileum. Hydropicis in potU dart ll"niiquoru ell:
error, aut exferiptorum improba reJatio, quanqQalUvclla poterit
eius aliqua inueniri, quzaluumdeijciat, quemaJmodummetalliea
qu:lm plurima: fedillud vitio iIIius venZ, Don virtute m.ignetica.
Nicolaus in crnplOlltrum diuinumimponit {'1i:i~ magnatn quantita
tern magnetis : perinde & Auguftani in emplaftrum nig%!l1m ad re:
ee.ntiOl vulnera, &pun8:uras; cuius virtute exiccante OIbfquemorfu;
efficax euadit. &nlidum ilIudmedicamentllm. Similiteretiam p,,
1acel[usin fodicationunl empl~rum ob eUlldem finem immiui~.

CAP.

XV.

Ferri vis medicinalis.

On allenum OIb inltituto noftro fuerlc, pauea etiam
de medicinali ferri vi dill'erere: flam & nonnullisin
humano corrore morbis egregic! {uccurrit, rui{que:
virtutibus&lOfitis, & arti6domconuenientiq; pta:
parationc acquifitis, miras fllcit in humanocorp~ri:
nlutationcs,ita vt naturam eius per medicinale vim.
&P1anifelta qua::dam experimenta certiUs, agno{c3!t1U9'; & illi enam tyrones inmedicina qui przcIariffimo,medicam.cnt<:l.mutuncur,
dife~nt mcliori i~dieiQ ad falutem ~grorum, non ad perniciem, vt
fzplu$ [olent exhlbere. Ferrum optullum, tl:6moma, [lUe,ChalyQs.
A:ei~s, fiue Aciari~m , lima in tenueD! puIuercm [anditur; pul
un llle accto aeernmo perfunditur, in {oleexiecat ur, &:rurfus liCe
t':' immergitur &: exiecatur ; pofte:/. aqu~ fontanS. aut aliS. qu1
UlS conucniemi Iauatur; & exiccatur : deindc iterum pulueri
13tUt;J, & attcnuatum Cuper porphyrium, tcnuilflmO cribro ex
cemltUI". & in v{um referuatur. Datur pra:cipuJ in hepat!s
la1m

3f

GVILIEL. GILBERTI
Jaxis &pm:humidistnalis, inlienibus magnis poft conuenientes I:
uacuationes 1quare Be iuuencuJas quafdampallore fquaIidas,& de
CoIorawJanitari.& pulchrirudini rellituit;quia exicC'oIt admodum.
nee cumaliquanoxa~ingit.NonnuUiveroqui in omnibus mor
bis interois. hepatis &1ienis obftruetioues femper obftrepunt, i
dcd ilIis opitularipUWlt, quia obfiruetiones tolJat,cred entes maxi
mequorundiArabum opinionibus: quare in hydropicis & hepatis
{chirrolaborantibus,ininueteratis arquatis,in melancholia vex-atis
hypochondriilCa,autvirio tl:omachi,propinit,aut eleauarijs addiir.
non fine multonun zgrorum cerra perniae. FaUopius fuo modo
przparanuncummendatinfchirris lienum, fed multilmerrat: mag:
nesenimlieneshumorelaxatos,&tumidos egregic emendat: fed
in fchirrumdenfatoslienl:s tantlun abeftvt curet , Vt ilIudmalum
vehemantiUs connrrnet: qua: eoim vchementer exieeant,& humo
remabforbent. vifcerain fchirrum indurata amplius quafi inlapido
corpus,cogunt. 5untqui ignibus vehementioribus in furno rl:
uerberatioois exiccant. &vruntvehementer.donccrubefcat,c;Juod
crocum appellant manis, quod vehementius exiccat, Be citrus in
interiora penetrat. Pr~terea exercitia imperant vehementiora. vein
calefalla vifcera medicamentum ingrediamr, & ad locum alf'eCblm
perueoiat: quare Bein tenwffimum poIIinem redigitur; alioquin in
ventriculo, & chylo tantilm bzret, nec ad interiora penetrat. Medi
eamentii igitur ficcum,terreum!J; morhis ah humore onis, (vifceri
bus,:i.<jueis corruptelis di/HuCntlbus Be fcatetibus)poft couenientes
tuacu:uiones, remediU eftcertiffimis experimenri$ nobilitatU.Cha
lybspr9'ar~tuSmedicamentum eft idoneum ad lienes magnos:f er
fea: etiamaquz fplenem renuare valent. c:riamfi vuIgOferrum frigi
da: fit eflicientia: conllringc:ntis, non foiuentis ;fed nec;u. calore ne
que frigore hoc facit,fed 6ccitate propria cumfuerit fl uldo penetra.
6ili mixta: humorc:m ficconfumir.. villos dc:nlat. &: libras corroho
rat,contrabitque 1axas; calor vero inGtus in memhro co rrobo rato
fonior alfu~gen~ quodreJiquum eftdigc:rit: Atli feni~ aut d~utu."~
tla obtlrullionc: Induratum hepar Be labefadarum fuent ,audlen'ln
fchittum aiccatus Be coaaus fuerit. quibu$ malis camofa: panes
membrortun marcefcunt, Be aqua inter cutem corpus oCCUpat. in
iGis corporibus celc:riorem ad interitum oeca6onem infcn, Be ma~
IlIm.vehememius auget. Ex recentiorihus funt qui in ticcis hepatis
ma!lscommendant, tanquam laudatum & celebre remedium e1e
tblariumde {coriaferri,dekriptum RIIl:e libro nono ad Almanfo
rem

DE'MAGNETE,LlB.L
3-S
63 vcllimatul".un chalybis przpaiatam; c:onlilio malo &:

A1

mm

r:~n~~ic;ro ; quod fi non ex phil~fophia nofua intelligunt a1i,qua~

~ (a1 m quotidiana expericnaa; &a:grorumlanguor~s,& mte~l
0, It: rtibus &: i ..nauis perfuadebunt. ferrum cahdum an ~1f>
tUlve me
)" I ,.
'd"
A u ___ d CurtI""
velfri idum,varie ap unmlscon~~ Imp" ~T':'ll~r, "., ,;;f''J
F II ~ alijfquemuJ ti rationes vtrmq: III JI.ledlUm'.ilJduc:unWi' i
a ~Pli;, pro fu~fen{iliudicat:. 'lUi frigidulD vO)liIltelfctlj:rn/nJ.ha
~~et:~~tarem rcfrigerandi quod A.ri~teles in Mercorologicis
r.
ult Affede crenere eO'*mj q, ua:.lhgoreconcrefcul1t~erex
lerrum
V":l>
"
d" f i '
It'
irationc
m totius Caloris: Galenus eoam ICIt errum con h<enn
im habere frigore ; ~ffe ~tiam cQrpus terrenum, &: cralfu~. Prz~,
rum' quOd,"~
aqua Chaly~
ntllIl" F~:-:
tereaqU.>':H"--'mal.l:nnglt.
OUIC1''''
.,
"
"'
"
tin 't~adduntque aquarum tlictma~,um~r!atarulD,r~':!iCfl~~~
~ 'C~lidumarguunr,quod'H,ppoa:atesGal'
de loelS In qUlbgs
IJvero
, d"
';.l.,t
ferrum fuerit ctUmpcntes aquascalidas !OIWt.
~~"! 1~lt qn"",,:
in omnibus metaUis, plurima fi~ fubftanna, vel effi:ritllJ,lgru,. ,Pat:,
Jus a uas ferreas c:alidas effe affirrnat. RaftS vu1~ er~~ calld uan
elfc ~ ficcum in tenio gradu. Ara.b~$ putant.apel1re bea~~ ~~
<"errum'calidum. M1:Intae-nana commcndat 10 mgldls
aqauare & II
~
r-d' '-di
.... .
P
morhis vteri &: ventriculi
mutua ~nter ~ ~g... , antur, ..... n...
cems cogitationibus perftnngunt lludi~~rum Jnp'~., & IQcaf..
fum uau de lana caprina contcndunt (aol,l. cum <]ualitatJbusmal~
fl. acceptis philofophantur: fed Itl:a de rerum, ClOGs cUm
adnu9.(JiIS,..,...
d'r Jr.

J.l"" b'
difi utaturifumusplanidsapparcbunt, llCU1~tamvnlUCl1a unp l'"
I to phia caligine. Ferri tum {cobs. tum fquama, tum rccremeft..
~~ non vacant deleteriA vi. vtv~tAuic:enna (forlan cum non be-
,
4ntur vel maiore quantltate quam par
) vnd~
ne pzpar' Ifit'fumunwr
r__ t.
,
ab b'ls I'nteO:inorum'eruciarus.
InguzlL4UrltlCft
excltatur
.
dons &
1"
...
__!Il,
r.
ct. membrorum arefaa:io. 5e ,ma c: AuICCIUI.1j "",aum.
mata,mus..,.

L.
'"d
'
I

'umbuiufmodiferrelpUilnnaclantl orumvu tmagnet...

"
terpropn
. I' 1B ~
elfe drac:hmz pondere porum,ex mercuna 13 ~e . etzlucco;cw.~
~aaneS etiam ancipitis tit n,:'ltutZ, fJeruD?qi mabgnz,Be per~ .
I:> nic:iolz. nec ferro rcfill:it, quia ttahit; nee trabere,
.
aut detrahere in puluere patuS valet,
, , ,; ,
fed potiuseadcmmala
A

' . ' ,

-.Ita

I
~:

infligit. .

CAP.

DE MAGNETE,LIB.L

G VILlE t. G It B E RtI

qui vix vniciun fern ~e~ attrahit l~nt~tdurutit, firmum inc.>

e AP. XVL
~magnell eSc v~na feriiiclem [unr,fetrtlIil vero all

vtriJiJIte~481111J fuii/rUm, "t tJetertl metalla Jfoil

l'CDis; emnefque maiD~cas virtUtes, inferro

ItllllbJrvr1J4 ipfil'JlIAm ,.nfoulltJftj

jt4iMCillUnl.
A6eniis magndtsnatttram &: vires, tumetiamfet"
ri proprietates & dfentiam declarauilllus ;iam afB
~i?r~.s inter fe, &:qoali confanguinitatcm,& con
lunllilfl1Da' fubCbritias rellat oftendere. In globi
renelhisfummitate, feu caduca circumferenria,.&;:
...
."
~ comce! bzeduo corpora vn!l. eademq; ma
tnce. ynamfodina vt gemellI plerumq; proucniunt. ,pgnuntutq; ~
Effodiumur magnetes robufti perfe. imbecilliores euam fuam ha
bcntpropriamvenam.lnuCniumuramboin ferrimetallis.Vena fer.
ri fZp~f~litaria eli,finc magnete robufio(qua: enimmagi:S per~
fedafuntran~ aPPa:~llt.)Magnes,robuttus.lapis eft ferium prz:
(eterensl ex.i1lofzplusferrum opnmum.quod. Grui Ilomoma.
l.:i.tini aciemtBarbari(noll male) wre, vel aciarium appellant ex..
cOCJui~ur. Lapis ill.e rrahit,firgat, ditponit alios magnetes, polos.
mundl obfcruatlerT~D?exeo~m raplt, multaq; alia ftupenda ope
ra~,sw:dam a noblSiamdedarata. plurima verO qua: hobis am...
plll~ dCJD<?nIlra~dafuht.lI4ag~es vero imbecillior omnia hze pr:r
ftabtt,tCd l~m1Jilsi vena vero felTi. tum ferrum eonOatum(fi p~
~!UenQt) nOll minUs (ua~ vires ~n onmibus magneticis exre-
mnel!tlSollendunt! qtWII debiJes.&: m&rmi rn~etes. &. quzllm
vena lIlers i &: !1u1~s. facultatibus magnericis pra:dita. cfoff! cijci
t~r. torrefaaa JgIlibus &fecundum.anemp~arata, (excretnenrl
tiJs humoribus, &: alienis abfumpris) expergif~tut fitque viribus
... Be p.otellate magnes. ErIlitUr aliquando lapis.fiue vena ferre. qua:
ftanm non pra:parata attr.1hit: feirunl etiarn natiuum fui eoloris
magneti<iallidtferrum, &. difponit Vaa igitUr vnius minera: for
!N, VIla fpedes, effenua eadem. Nam mibi maiorvidetur differen
~&;diffimititudo,intermagnetCmrobulliffimum,&imbeeillem,

'.

qui

tallieum; &: molleni, fnabdem; &l,utofum; Ill. tO~ cO/0:'lln.-fubllan-:

tiarum,qualitatum. ponderumvan~ate;. q~lI,"? IDter ()~tlI'Ilam vc
nam terri feracem, ferrumuc:: quod m pnnaplo f~u~ ~n.! tk pr:r='"
fiantilf'nnum magnetem. Eoam plerui:nque nullls mdlcl,s. dl!Jin
guuntUr, nec a merallicis viris difcemi r.olfunt ~ quia in omnibus
conuelliunt i Videmus przrerea pra:llanulTlIDUill magn.C:tem.~ ve
nam ferreanh ijfdem malis &: morbis quafi vexariVtrbmque,i}fdem
vi;s &notis in fe?eCtutem !abi,ijfdem m~icamentis. &:tutelis co,:"
fcruari. &: prop;tet,ates re~ere ; ~ e~am alt,er altertu5 p~tentl
am auget, &: anificlof15 neXlbus Il11n~ce tntendlt ;cleuat~uc. Nam
ab acrioribusfuceis tanqwlm vene~1S ~e~antur.~ ~~c.rni~anunqu~
:aqua fonis eademvulnera vtrifque infhglt, &; aerlS lnlUIt}S expo~tl
longiori tempore ftmilitertanquan1tabe 7onfetlefc~t. altcrquc In
alrerius puluere. Be fco~e conferua~ ,&I?OneO adlun~~cha)ybe.
autferro fupcrpolum ClUS ,magnetlcU$ Vip firma vnltlone exaJ
tarur. Seruatur rnagnes in fcoDe ferri, non quia pabulum;qu:aU
magnesviueret, & alimento iridigeret,vt Cardanusphil
hatur,
nectantUm quod.lie ab aeris iniuri;s vindicatur (quare &:
'
bus tam ipfe quam ferrUin feruarur a.Scal~gero; :rrat ramen, Dam
nec probe fic preferuantur,&: eenlS flus tormlS pc~ennant:)(ed
quia fuismuruo puluerlbus perfed.i manc:ot, nee eorum extrelIll~a
tes rnarcefeunt' fed fimilibus fouentur conferuantutque. Nam vc
in.luislocis,& :netallis,corpora funilima, eorW'ldem circum~.
tijsvtinmagnamoleminores partes interiores, per tnulta(e~ula,m
tegra, & i~corrupta d,urant :fic magnes &~ena ferrea,eum rn. elw
dem materia: tumulo mcluduntur, fuccum mnatum non exptrant,
non marc:efcunt fed fanitatem retinent.Magncs in fcobe ferri con
Bati benl; etlan; &: in fcobe magnetisvena ferri. vt ferrum confla
tum'in li:obemagnetis. &:etiamferri, perennat diutiUs.veracft i.gi
tur & iufra vtrifquef~eratis,vnius eiufdernquefpecl~~ fo~qu:e
abonmibus inliunc dIem propter extma~ dimmill~dlRem.1!'
potentia: eiufdem innatZUl vtrifque inzqualltatcm, diuerfa,fj:>~I
:que difIimilis elfe putabatur akiolis, non intelligentibusin i)f.
del'll cufdcm oomes potellates elTe. etiamfi lObare differentes.
VerZ quidem funttelluris &: propinquiores p~nes, qua: P.:unas in
naturifacultates, mutua atttahendi,mouendl; &ad murnb,& ter"
renris globi polirioncm di!ponendi retinent j has facultates tn~~o
edam impartiuntur, &: alter alterius vires a~get, eonfirmat. {Utc:IPlt,
.
0 J.
rennet.

51

38

GVILIEL.GILBERTI
rennet. Corroborat fomor infirmiorem. non'iuafi de fublbntia
fua, aut proprio vigore ali'iuid demawf,nec ideo quOd fubGantia
a1iqua corporeaimmittitur; fed ab altera, alteriu! fopita virtusfUic
difpendio cxcitatur. Nam fi vnico lapillo,milleferramenta tetige
rism v{iJm na.~ium. nihilo in6.rmitls ferrum allicit magncs ille,
qulIn antea ;codem lapide librz vnius pondere, mille li6ras ferri
in aCre fufpcndere qui{quam potent. Nam fi 'iuis in fublinlC tand
pondcris, totferreos clauos pari~ti~us figeret, totidcnl<Jue d~os
{ecundumartemrnagnete tatlosdlu apponerct, omnes voici la.
l'U1i viribus in ae~e pcnderc cerne~ntur: Ira. non ell hzc Colummo
dd magnetis aruo. labor, aut dlCpendlum; fed ferrum quod ell:
enraCtum a ma~ete quiddam, &:magnetis in metal1um conHa
tura &. ab iIIo Vlgorem coneipit. & magnetic:1S potentias vicini:l
confirrnat. exquacunquevenafuerit,attollitvires inlitas fuas pra:.
fentiS. &. conta&! .Iapidis, vel folidis interiacentibus c~rporib~$.
Ferrum ta&!m. abud rangendo recreat, &. ad magnencas motto
nes inllruit, & hoc edam tertium. Q.uddfi a1iudmcrallum, aut lig
1'1a aut offa, aut \'inum ma~ncre fricabis; vt nequc in partem aIi~
q~am ca:li cenam, &. de!l:ina~m moueb~~tur. nec ~. magnetico '
Ilbquo corpore atttahcntur; Ita neqllc ali)s corpon6us aut fer..
to ipti magneticam a1iq~proprietatem ex anritione, &infeCti
oneimpertirc po~unt: Ddr~n: ~agnes ~e~ea vena, vt eriam ~b
aliquibl1Smagne~bus 1ffibecilllonbus. <;Iudd I.n fornace co~us ~11
fen'eam &: mcralllCam conflaturam, non Ita facile femper flUlt, & III
metallum foluitur) fcd aliquando in cinerj:ll1 in magnis fornaci
bus comburitur: quod vel propter immixtam quandam fulphure.
am matcriam, vel fuam przllantiam. &: fJmpliciorem naturam,vel
propter eam quam babcr. cum communi matte " magno magn~
te, fimilitudinem, & communem formam, eucnire confenraneum
ell: Metallicis enin) recrcmentitijs bumoribus, terrcnifq; fubftantiz
corru~tcIi$, tcrra:.lapidefq; ferrei. magnctes metallo abundantes,
imbun & dcform.lltt magis funt, vt plurimi inmmiorcs ex fodina
~agnetes';quare lie longids paulO acommuni matte reccfi'erunt, &.
degenerarunt. & in fomacibus cotli fufionem habcnt faciliotem.
&. magis ceuam mctaUicam, metaUumquc mollius, non mmam a.
ciem emittunt. Maxima pars magnetum ( fi non iniuA:~ rantur)
ferrum in fomacibus reddunt r.rzA:antiffimum. Sed &: confentit
inornnibusiJIisprimis qualitabbus ferrivenacum magnetc. quia
ambo fupra amnia apudnos corpora.telluri propiora, &coniuntli

DE MAGN E TE, LIB. L

o~a. in fc magneticam. &: terrcftris globi magis genuinam, hom()l.

gcnicam, &. vcram fubflantiam; aliena labe minUs infctlam Be dit:
{olutam; efflorcfcentifq; huius ambitus terrarum, & gcneranonum
corruptelis, minUs confuCam habent. Ob eamque caufam nonw.
que Arill:otelcs qu~to Metcororu~; f~rtUm a czecris omnibus
mctallis fciunECre vldetur. Aurum, mqun;argentum,iS, Gannllm>
plumbum, ad aquam perti~ent; ferr~ verd tc:rrenum eft. G~I,?"
nus in quarto de facultatlbus ftmpilclum medlcamcntarum dlct
ferrum corpuscffeterreum,& cralfum. Itamagncs fomsc/l no
fuis rarionibus maxime terreus: Proximum locum renetveoa fer~
rea.liuemagncs imbecillior; Ita inagnes origine &natud eO: fer.
reus. & fcrrunl magneticum, vtrunfque fpecie vnum.Vena fCrti
in fomacibus ferrum emittit; magncs etiam in fornacibus ferrum
effundit, fcd multo pra:fiantiu~quod acies vel aciarium dicirur;
& vena ferri melior, imbecillis eO: magnes. optimus magncs eft
vena przfiantiffima ferrea, in qua vinutes primariz nobis ollen..
dendli nobiles (unt, &.conCpicuz. Imbecillior magnes.fiucvc.
na ferrea. in quibus obfcuriorcs .languidz. &: quz vix fcnfu per:
cipiuntcir.
. ) ",
'

ora~

CAP.

xvtt.

~d

globus terrrefit tnagneticus.,&magnes,&:;

fuomodo apuJ nOl magnes /apists/furis 'f)ire.rpri.,. ,
mal'i:ls orones habc'at, teU~sverd ijfdcm :. ,
ptlU1lt~s illllJlllltU t/i;.eRi_

t:lrtJt:(JII.jat... ~,

"
' ";n,,

Riufquam magncticarum motionilm cauf2"cWn

dcmonllrationes'rcruinpj:1;tot fzculaabditarUm.

&: experimenta (vera terrcnz philofopbiZ fUnda

menta) anobis inapenum prOducunrur: Noua il..

J.JI~!!!5!_tilJ la no/lra, &: inaudita de tellure fcnrcuua, conlliru

enda;&: doftorum otulis proponcndal qua: pro

babilibus quihufdam rationibus, nobis cum diCputatafuerir,fc.:.

. .
'.
~ i~.
queJltibus

J,I)

38

G VI LIE I G I t B E R TI
rctinet. Corroborat {onior iniinniorem. non quau de {ubllanria

fua. aut proprio.vi~r~ a1iquiddematur.nec i~e6 qu?ci {~ntia

aliqua corporeammumtur; fed ab alu:ro, altenus fopIta Vlrtl.lS fmc

difpendio exci~tu~: N~ ~ vn~co 1a~~o,miJlefe~~enta teu.ge

rissnvtiun na~lnun._nibdo InbrnuUS ferrum a1hclt magnes ilIe.
qullnantca ;eOdem lapide libra: vnius pondere, mille libras ferri
in acre {ufpendere quifquam potent. Nam fi quis in fublime tanu

pondens, totferreos c1auos parietibus figeret, totidcmque clauos

fecundumari:emmagnete taaosillis apponetet. omnes vnid la

pilli viribus in aere pendere cernerentur. Ita non ell: ha:c foJ ummo

ad magnetis aGtio. lahor, aut difpendium; fed ferrum quod eft

enraetum a magnete quiddam , Be magnetis in metal1um conila

tura & ab ilIo Vlgorem coneipit. & magneticas potentias vicillili

conlirmat, exquacunquevenafuerit,attoIlitvires intiras {uas pta:

{entii & contaChilapidis, vd {olidis interiacentibus corporibus.

Ferrum taaum, aliud tangendo recreat, & ad magneticas morio

nes infbuit,&.boc edam tenium. Q!lddfi a1iudmetallum, aut /ig

Ha , aut olTa, aut vitrum ~nete fricabis; vt neque in partem ali.

quam cceli cerram, & de!l:matam mouebuntur. nee amagnetico .

aliquo corpore attrahentur; ita neque aliis corporilius aut fer.

to ipti magneticam aliquam proprietatem ex attritione, &: infedi
one impertirc polfunt. Differt magnes aterrea vena, vt etiam ab
aliquibusmagnetibus imbecillioribus .,uOd in fornace codus in
ferream lit metaUicam conflaturam, non Ita facile {emper fluit, &: in
metallum foluirur; fed a1iquando in dnercm in magnis fornaci
bus comburitur: quod vel propter immixtam quandam fulphure
am matcriam, vel fuam przU:antiam. & ftmplidorem naruram, vel
propter cam quam habet, cum communi matre ,. magno magne
te, {lJDilitudinem Be communem formam. euenire confentaneum
ell: Metallids enim recremenritijs bumoribus, terrenifq; fubftantia:
cotfuetelis, tem;1apidcfq; ferre4 magnetes metal/o abundantes.
imbutl Be defonnati magis {unt, vt plunmi inlirmiores ex fodina
magnetes;quare Be longids pauMa communi matre recclJerunr,&:
degenerarunt, &:in fomacibus coru fufionem babent fad/iorem,
&: magis certam nletlllic:am, metallumque mollius, non lirmann
ciem emittunt. Maxima pars magnerum ( fi non iniult:~ vrantur)
ferrum .in f~".Iaci~u~ rcddu?t r.rzftan~mum. Sed Be confentit
in omnibus dbs prlml!l '1uahtatlbus fern vena cum llIagncre, quia
arnbOfupra omnia apudnos corpora,telluri propiora, &coniunai
ora,

.,
~

.~

,il

DEMAGNETE,LIB.L
J9
ora, in fe m:.gncticam, &: terrelbis gJobi magis genuinam, hOIJi(jl.
genicam & veram {ubllantiam. aliena Jabe minUs infeCbm &: dif
folutam: efilorefcentif'l; huius ambitus terraruni, &: generation~
corruptelis, minus confufamhabenr. Ob eamquccauf:un non 1m..
que Ariftoteles qu~rto Meteoro~, f~rrum a ca:tcris omnibus
metallis feiungere vldetur. Aurum, mquIt,argentum, a:s, Il:annum..
plumbum, ad aquampertinent; ferrum vew terrenum ell. Gall>i
nus in quarto de facultatibus flinplidum medicantentorum dicit
ferrum corpus elfeterreum, &: c:ra[um. Ita magnes foms ell no
llris rationibus maximcl terreus: Proximum locum tenet vena fer_
rea,fiuemagnes imbeciIlior; Ita inagnes origine&natutieftfer
reus &: ferrum magneticum. vtruntque fpecie vnum.Vena fern
in fo'madbus ferrum emittit; Olagnes etiam in fornacibus ferrum
effundit, {ed multo pra:ll:antius, quod acies vel adanum 4icitur;
& vena ferti melior, imbedllis ell: magnes. optimus magnes eR:
vena pra:ftantiffima ferrea, in qua virtutes. primariz nobis. often...;
denda: Dobiles funt, &confpicuz. ImbCciDior magnes.fiueVl4
na ferrea. in quibus ob{curiares.languida:, &: qua: vilt; femu pcr~
cipiuntlir.
. ;
.

f:

CAP. leVU.,
~d

glQbusterradit magnecicus,,&magnes#&: .
ljuomodo apudnos magnes lapistel,"ris v;refpri...
marias orones habeat. tell~ vero iifdem '.
flt~lItip ;1I_do "{,llli'lII
..
ctrtJc,lIj!41~ .;. :.
.. ,! " ....
"

Riu~ magncticarum motioniW cauf:r;tdm

dcmonftrationes'rcrum.p~~ tot fa:euIa abditarIJIJI.
&: experimenta (vera terrena: philOfopbi% lunda..
menta) a nobis in,apertUOl produclUlt1lf: Noua i}..
la noftra, Be inaudira de tdlure {entenria, conffiar
end a .& doaorum ocuJis proponenda-~ qllli:! pro
babiJibus quibufdam rationiblU, anobis cum difputata ruerir,fc:.
. .
..
p ij.,
quelltibus

40

GVlLlEt.GILBERTI

'DE.M'AGNTE.. iuI1S.L

CJUCDtibus experimcnDs. &: dcmonthationibus, tam ccno eonfta

bit. quam quicquamquod inquam in.,hilofophia inpoGs argu

IlIto(z, alltilfgillac:c:ae.aut arenoii~aUt.iarijs:glcbjs;_margis*,

DlcDUs,iutmadlcmaticisdcmonftrationibuspc:rfpcClum &: confir

matum fidt. Tcrrcna moles. qua: vna cum aquarum vi fphzricam
nguram,globumql nelhumcfficit,lirma 51: eonftanti (ubLlantit cum
fitnonimmutaturfacll.cl,DOn vagatur, 51: suauat ineertis motio
nibus, it maria, &: ftuentcS VDdfl : fcd hUIDOris vim omnemquo mi
nwperineem diffimderetur, difIiparCf.t1IlJue, iIIucis
ufdam, Be
terminis,&: tanquam venis &equentibus continet
vero
magnitudo folida teUuris, 51: in natura nolhi globi dominatur. A
qua ierti appoGta ell illi, 51: quaG appendix tatmlm. &: ab ca dima
nans fluor; cuius vis etiam ;i primordio perminima cum terr~ con
iungimr, 51: fubLlantiz eius jnnata ell:. Hane teUus incalefcens
iOlutam crnittit rerum gcncrationi <Ju;Un maximt inferuientem.
Finnitudo vcro& przuaIens fuhll'antla globi, elhen'enum illud
corpus.fluorum &: aquarum folutarum vim omncrn quantitate Ion
g~ tuperans (quicquid de fuorum elcrncntorii magnitudinibus, 51:
prol'ortionjbus (omnient pleDcij phiIofophi) quod plurimWn toti
us globi, 51: quaJi totum intem~implet, &:cr~ per fe lphzricam
formam induit< Marla enim tanrum cauiutesquaidarri implcnt, ,
quznonaded alt:r(unt &profundz, cUm rarillim~ ad mille paC
{uum profunditatem defceDdant, plerumque centum aut
or
gias non exeedunt. Ita enim nauigantium experimentis connat
cum perpendiculo ex chorda 51: pliibo, nautica bolide explorantur
corum funda l qu~ refPeau dimctientis terrelhis , non ita mulrllm
globofam eonll:itlltionem dcformare po(J'unt. Exigua tamen vide
rur elfcvel'".l: terra: portio, quz vnquam hominibusfpeCianda enlc:r.
gir,au~ emityr: cum pr9fundiU$ ifj tillS vircera~ vlua cftorc:fc:entis
extrcrnitatis eotruptelam,aut propter aquas in magnis fodinis,tan
quam per vcnas (catUrlentcs, autj>ropter allris, f;dubrioris ad vit:un
opcrariorumfutl:inendam ncceffiitij, defcGlum. aut propter ingcn
res fUmptus,:ad tantos tabores exandandos. multafquc difficulta
ces, ac;J profundiorcstenzpartcs penetrare non po(fumus l adeo
....quadringcntas; aut-{quod rariffiml! ) quingcntas orgyas in qui
hufdam mcallis defcendiITc. frupendus omnibus vide-.!rur cona
tilS. Sedquingcntz orgyz, quamcxigua 1St nullius'fere mOnlenti
poitio fit, diamctri terr~ 687:& milliariorum facile cfr intclligC'o
rc ~ CirCtl(Df'crcntiz jgitur , &: cminentiarum fartes tantum, a no:.
bis fcnlUpcrcipiWltUf,qu211obisapparCDtrcg&onibus omnibus, aut
.
.Iutofz.

,0.

...'

fenz:autJ8pid~; glare.l:~ .~s ~arrir; I~~ f,:;diuar;

autvcnteBlCtalIi~z, !Dc~'JU~jplj).~Jn~~".crO,~.

quarumprofundltaubus, autf~uli (mgm~fq;Rlpcsq:autlapid&

minores,aut a~aut turz cCno{z aDaa9ID'tibllSJdi!mpron.
<!irates. mctiuntur; inueniun~.,~EJcmcmumr tcrra:;~OteliOUlJl
nurq~ apparct,JlludUnmrq;~~plltc.uci~is !d~d;memil
jn(omnl)s. N eq; tamen tffrCDa TotS lnferl~ &: in~'Jlobi partd
c:xtali.b,ll;S corroribtis l:obll:anr, ~c '~cffi: 11~ .i~o~cnf.'rriti

&: aen, &: aquls, &allrorum lumlnlbus.&:.mfluentljdin,iuma -&: ~

p'ofitafitilfent; qucmadmodum &:genenntur, ~lnmwmnerum
GiffimUcs.formas trapfeUDr, & pcrpetua yidffitudine'immurantun
lntenore5,tllmen parK$imitaIlWr. &confcWnt te adilam font~
IXu.teria! tcrrenz 1'ari~mc. ~cifi primas q~tates. &'gcnwmml
f.ormamtcrrenam amiferun~,:&vetlUs4"ra:ccntAlm;fcrunrur.;'&:
cum tertefrri globocohzreQt~a quonOri.bifi,vi diuell~pofiUnc.;tAt
magne,.m~cticaq;OIQnia, 1II0n lapis 'tllDitlm, red ~'oilP
ms.magt'letica homogcnica;conjis rcrtz,. ~ortimqub vifcernm
;vim c9f,ltiaere, ciui~; maxime (Ubfram:lzpcrietralia&ititcm:ri_
ferrc &:~oncepilJc: Yldearur. pewJiarc(~lobo"&~olK'S;anrah"n.i.
.di,dirigcn~i,aifponcndi, v.olutaDdi., c::rimiiffiindi inruuqdo a(h~n.
us normam h:abct).eiulque dignitatC& ~nauiccs continet.,&
compollit; quzmaxima {Ulildndicia8CaigmRcnta ~zcipUz euiofl
dam combinatiOll.is, BccQniilnaiflimz.narurzo NamimercolJ'ora
ipf~fin;ro~eri.aU~lIi~;&:!pirarc:o& {en6~wim):&~~h~~

fern. &: lDeltarl qulS 'Vident.an non hommem; aut homlm~fimiliul

'1uiddam c(fe, qWlm fitlapis;:uit ftirps~kicns, viden!ijdudicahit\1'
Magn~s.c~tcraomnia eorpora.<J.1IZ apUd faos (ulit, virtUdbus; &:
prorn~l.1bus ,ad COmnlUDCm:mauem Cp:6tantibos~ronAc! lInto"
Ilit: propril;tatcs vero ilia! aphilofopbis miniliie-imelIe.az;~
perfpetla: funt: Nam ad eiusi:eJpus, <jIlemadmoduriutd terrim6
en videmus, mllgnenca corpota. con8uulltI. Vndiqut:~l& illi aW:Ie+
lent :P~loshab~t.non F"IlCb matbematic;a;fcd nam-'cstenniJios
val.en~es,& primat,ijsetficicntijstotius coi1(piratiam::pr 0tclStlCl!
CjW cod em D;lod() ill.,tcr.. rafunt,. ~uos maiores :aofrril~jntae1o
~uzrebant: 'quato\,:em inter .bino. polos,namr.ilcnrdillin&ioncm
liabet,quemadrnodJ.!m terr.t'-Nam inter lincas, in, C&Tcfrri.globo
1 matb~m;1 ticis defcriptas, ~uator natui'aIis cfr a:eriltmu.; iDmuua"
!hcll~;!tlcUS tannlm circulus. 'Vt poftct.;apparcbici Dircai9MID :&
.
D~
co~

G VI tIE t .G I L :a E R T I

. bB MAGNETE,LUtt,
fj
materia aiiquancO'impcrfC&ior :tdini mua;F! tdl~ci:Wit.
minentis; bOmogcnica .eft, fcd adhuemulw:map c:ldOmpa.Fcbt
ruIIl ac:oihIm ex ho~ogcnicis Mum efta: C'lIi/::oI8imi"i:W1Iqu;
term tenxiUs CQbZrctquamvcnZ ipfz. T..p aabifcfbid'
Ius in interioribus J'~bus; lDIIP.~m~e~tD!oarilralri
babens:" p'crfetHonbU5 Qlib~ In!~ ~&miCftUs..,mue~ reo:
ram terrcftrium natura, quzndblS-ddptids fc:rutantWus, vblquc
terrarum oftcndit fe in omnibwmagncacismetalliS; venif<}uc fer
rcis, argillA omni, tc:rrifque plu~is lapidib~que l.cum An!totcli
cum funplcxdcmentwn. & .vamlfunum Penpatctlcorum terreftrc
phantafnla, rude,iner~,frig.iduf!1' ficcum. funplex. ()ID?ibusfubftra.
tUln. mOrtUUID ; nulhus vl~orlS, ne pcrfomnum qUldenlYnquam
cu~quam c.ontp:u;uit, & nu}husdrcrvigoris in reruin nat~. Noftri
pbifofophi, tantam materlam ctuandam incrrcm,& funpllCC~ {om
Diabant.Cardanusmagnctc:mnon exiftimatclfc tpeciem aliquam
lapidum, fcdquafiperfeaz portioniscuiufdam generis tcrr.t::, quz so
abfoluta lit: cuius indicium eft iUius copia, neque eniin vllibi non ,.
inucnitur~ Eftquc(inquit)fcrnvisrem: marir.t,quz perfccta in"
filo gcncrevbi vim fa:cundam acccpcrit amafcuJo fcilic:ct Hercu- ,.
1C()lapide,libro de p'roportionibuS. Et p-ond:quiaillquit in fupe-"
non propofitione i:lacuiquod fcrrumlit Vcratcrnu Magncsro- ..
buftus oftcndit fo tclluri intimum dc, vindi~tque innwIlcris ex
pcrimc:ntii. ~rreltremdignitatcmformile prim~ia=t qui tc1Ius ipfa
fuisfedibus trlanct &dirigitur. Sicimbccillior macnes. &fcrrca
vcna omnj~omnifque fe~ arg11Ja. autarei]Jacca tcl'l'atalizquepJu-.
rim!:. (magis tamen, &mindS propter di'ltlmilcm hU1norum,B.: cor
ruptionum labcm) magncticas.& vcretctreltrcs poteO:atcs confpi
CUlS. apra:cipua formidc6dcnfCS,.B.: dcforttiataS retinent. Non eo
Dim ferrum tantUm (mctallum conftacum) ih polo, dirigitur, Be
magncs amagnctc: attrabitur,B.: voluiturmagnctic~ I fcd fcrrcz ve
nz omncs.lapides crlal:n ali~ vt fillile. Rbenani. 8 Andcgaucnti:.
Iligri (Ardoefos Galli vacant) cpDbQs pro tcgulis vtuntur,a!iorum
que colorum B.: fubtbntiarum plurimi.li przparatifucrint: tum
omnis argilla. glis.laxaque nonnulla; atquc vt planiUs dicam ~
Ilis tc:rraflrmior. quz vbique apparet; moddterra iIla pingulorf..
bus, & humidis corruptc1is-d=data non filerit; Vt lutum. vt ca:
nwn, vt cumulatzcx l'utridis marcriz; aut cum variarum mixturl'
nun imperfe6lioncdciformatz: fmt,aut diffI~t pingucdinc.vtmar
gz: omnia magnetc auralwntur. folis ignibus przparaa. &: i rc
cremcntitio

44

DE MAGNETE.LIB.it

G V I .L I L. GIL B E R T I

cremem:iriOJuunoroliberata. BeVllmagnete;fice:aam magnericc!.

alUeratquoatera~orpora.a~ipJatc:l,?rcal~ci~tur.di[ponw:tur..
~.~ iJI&qucin6d Yllidmundi8p:e:nu~$ordimltl~nc:m,&~abncaln
-: -fCip& 'eompOllUlli,N't poftcl patc:btt. Ita omms tc:Ilurls pars
, . :auwra,experimc:mis Ce:nis9tn11Cm RaJ~ magneticz' .'
';-Dpcmm:~tp~l1urisgl~b~m,&: CORl-: .
. .:., ,;,.
IIlWIcprmclplummOtiorubus

_,

varijsobfcruat..

r B E R .s E C V
C.4P.

nE

i.IBE~
.:J

N D V S.

1.

M. () 1" lOr; IB V S
magne:ticis.

I
t

j.

I
I,

I
!

ijpinionibus de magllcic .kpide;&:00

tarie:tate:. de polis &. cognins facuJta
Ilucus.ele: fe:rro; de: fe:rri ptoprietatibus,dc
communi vtriufque. tum rdluris ipGus
magne:tic! fubflantill, bre:uitc:r Ii nobis ill
fupe:riori libra diaum. ReGant morio
ne:s magne:tidi. &: t'arum ampliot. &: 0
flc:nfa. &. de:moDlhilta phiJcifoprua. quz
H~~~F!~~~II~~~:i~:~~'~:~ [lint p'mium homogc:nc:arii
fe: aut adtOtius te:l/uris confor
....===========""'~~~tii~~~~ primariain. Arillote:lc:s duas
tallttlmmotionc:s funpJice:s e:le:me:ntorum fuorum, Ii ce:ntro ,acad
ce:ntrum "dmitrit; le:uium fwfum;graui~ ~Q~'f~ I iti yt in terra,
vnus nnmm fit ad ce:ntrum mund.i partiU!Il_OlJIDil/m c:iIJ.' motu~ (Ui'
dis &: int'rs pl'Zcipital:io : nos ve:rd quid ul\e:iIIslc:uc i &~wlm rita1~
pro GmpJie:J c:lcmcnwrurn moru.:t Pe:ripatef{cis.infc:rtUf. tum quid
graue: alibi difputabimus Nunc.vrdaliatllm,mQti()l1~ , ,e:14 c:.
iusforrni pcnde:ntiumc3Uf~. oi nobis iilqUirendt fUrir; {fUlls ilflrtag
ncnc:is noflris corporihus manifc;{h? viaitnus)ca[qQc::~c.cr%. pam.
bUf<Jue: e!~s Omni?U5 ~oI?ogc:nids quoq;incffc,. t:~ri:coi1fen~r~
&: e:ms vmbus a11agan.anunadRcrtidlus ~ MotUs 191111tl fiue: tI!oao.
num diffe:re:nriz quinq;~ Dobis obfc:rualuur:.CoiBo (Wlgo aura.
eio

46

GVILIEL,G1LBERTI
d:io diCb)ad vnitatem magnericam inc:itano i direa:io in polos tel

'" Iuris,&tcl1urisinmundi deDicatos terminos verticitas & conliO:CI}-.

tia; vanauo,imeridiano ddlexio. quein motum nos depriuatwlI'
dicimus; Dcclinatio,in&ahoriZ.ontem poli magneticidelcenfu$ j&
motuscircularis,feu reuolutio~dequibus omnibus,fc:orGm difputa
bimus; &quomodO lnaturl congrcgante, autvefticitate,3Ut voJu..
bilitate,omnesproficifcuntur.lofrancus offufius diuedas facit rno
--tioneS magneticas i prilnam ad centrum. alteram ad porum77' Wa-'
duum, tertiam ad ferrum, quaftanl ad magl1etero. Prima non d~
{emperadcentrum, fed in polis tactUm fit va rcahd cen~~um, fi
magnetica fuerit' motio,alitereO:motustantUin materia:: ad fuarn
molem.& tellurem. Altcra adpolum 77.graduum nullaefl. fed
venuste1lurispolumdireCiioautVariatio; Tertia & quarta mag
netica:: & ezdem funt. Ita nullam hic vere! agnofcii magnccicam
mononem.praerCoitioRem infenum vel magnetem, vulgoat
rraa:ionem ilictam. Alius ell: motus in tellure toto qui non ell: ad
terrc:llam aut ad partes, mows (cilicet coaeC:IUationis,& inotus
.'"~~!~qui
mOlJis.ap'liUo(ophis'teduldicltur, de 'luoalibi.
:;;~: .
~:
'.. .
'.'
.
'

"',

CAP.IL

De coitione ~netida' prinuimque de fuccini

0:.:;

r -:,.

aUraaionc,fille YC:x:i\ls corporum ad fucci

.

.;;)

. ..

"

-.,Ii'Aljl1w.
.~:-

t;

Elebn"! (emperfatnamagneris. &: Cuccini, doa:a

'c~lllemQmtionibus i Magnetcm, atque eti

am futcinum iauocant phili{ophi nOMulIi, cUm in

ucr.uUsillull:randis ciligant {enCus, nec

......'n.'n.,~ ... . Theologi etiiim curiof!;

rnyitc!ltia;,tliuinavlt1nl hum;mum fenfum pofira, per

. ,;
..
. vanime,raphyflCi,cuminutilia

Ph:nta~.fiJndunt;-d~tque,~ctem~abent tanCjUam Del~

pliicum~gtad~, exemplum femp'erad:omwa .accomm~d.andum.

~IkIl\CdiC1 (tmpcr.mrc Galeno) ad pwpnnummedlcamcrito

~

rum

... :'E MAG~liTE.tIB,tt

47
ruIn per fimlhtudmem {ubltanaz; 8t {uccorum famlliantates atti:a
diOllem (vanum quidc:m &- inutilcm crrorem) eODnrmandam: tc,," .
Item inducunt m:lgnetcm, rnagn~ aUlhoritatis, & eflicientizcon.,.
fpicu.!: natUram, corpufq; inclytum .Ini in plurimis nonnulli II dlln
cautam agunt, cuius rationc:m reddere: non poffimt, inagnctcm &
fuccinurn, tanquam perConatouduocatos inducunt. Sed hi (p~
ter commune~iII~~er~':'l'em') nc:fcie~tes magneticarum modo

num caufas, a mCCIDl vmbus longe dlUcnas c:lTe: labuntur faci.

Ie!, &iefi fuis.cogitatio~ibus amplius decipiuntur. Nam in alijs

corponbus, ahter quam 10 magnete attrahendi edam visconfpicua

vidc:tur ; quc:m~d~odum in {ucdno ~ de ,'luo non~ull:l.l)rius dicen.;

d:l ~U~lt, vt.qt\~I1S lila co:porum .app:l,'catlo, & quam diuc:rfa amag.

~c:tl~IS ~ai0n1bU5. & ~lienafit (mki}s adhuc mortabbus, sui ilIam

mcilnatlonem attraclaonem etre purant, & cummagneric15 coida

nib~c0nt:erunt)appareat:G;a::ci voc~~t """"Teo'- 'luia adCepaleas

trahlt, attrltu ~alefactum, lOde: ~..! dlC1tur. & )(.~ ab aurc:o'

colore, Maun vera Carabem appellanr,quia (olebant in facrilicijs.

~~eorum cultuipfum lib~~:ra~ eoirn f1gttificat offerre. i\rabi:

CC; ~t~ Carab~, ~es chIata}'

aplenspaleas,vt Scaliger ex 'Abo-

bah cltat, exlingu1 ArabJci, vel Pcr(id. Ambr.un etiam nonnulli

appc:llant. pr:i:fertim fuccinumIndicum.&: ..thiopicum. Succinum

quafi fuccum.Sudauienfes feu Sud~i geniCcrappel~nr, quaii geni

tum terra. ~xplofis v~terum crronbus de, natura ~IUlque origine.

co~!l:atfUcCUlummalUma.exparteC'X rnanprouemrc. quod in lit

loribuspoQ vehc:mc:ntiores tein(>Clhtc:s reticulis, a1ijlcp inll:rumen

tis capiuot colliguntq; rull:ici, vt ulSudinis Prufiia::; eaam &in Bri:.

t~nn~a:: noll:r:e Iittore al,iquando reperitur.In terri autero &.profuJl'o

diorlbus locls generarl; (quemadinodlun caera bitumina ) ftuai

bus~rinisextr.lhi,marinO.q; naturi;& falfedine 6nnilbl fOODcrefce

. rc: V1dem~. Narn m~IIi$ prim~ &v,i~ofamateria fuir, guare&mu.(;.
cas, vermlculos, cullCes, fon~'1\cas In. fr~O:uIis '.Iuibufdam'cornprc
henCos, ~t~~latos,a:tem,JS repukbris relucentc:s c9ntinet, qui
omnes In I~q~dum cum pnmum emuerer, inuoJ1runt, vel irrep
~runt, vell,ucld8runt . Commemorant antiqui, tUm eriam receo:
tlores (hoc Ipfum c~mprobant~ cxperientia.) qudd fuccinum fii/ha..
cu,.&: ~aleas. attr~hl~ Q,!od etlam facit Gagateslapis, qui C:lUent
e~lturt,n B~tanni1, In G.ermanii, plurimifq; regionibus J ell:que C'X
ntgr~ bltumme concret1o durior, &: quafi in lapidem tranlfuutati'o.
Mula funtauthoresmoderni, qui defuccino &: gagate attrahcna.
bus

48

GVItIEL.. GILBERTI

buspaleas;alijfqi vulgdintognitis, {crip~nt, &; ab a1ijs exKrip~

runt; quorumlaboribus Bibliopolarum officina: farciuntur. .Etas
nofiramulros fibros F.ottWt deabditis,de ablbufis, de occulas cau
Us at miraculis; inqUibus omnibl.l$ fuccinum &. gagatcs adducun
turallici~ palell.S ; fed nullis rationibus ab experimentis, &; de
monftraaomllus fnuentis; tantbm aguntVerbis , rebus ipfis maio

am

DB MAGNETB,~IB.IL
If;
more indies magnctici) cuiiJs alteri fipi appodc: Jitcc:i1UUD,vel

rcmcaligineminducCtibus;(fcilicet)abdite,rniraculor~,abllruU.re

c:ondit~. ?ccul~.Cl.!!~r~&nullum taJ!, pbilofophla fruaumfacit,

(fed verblstantum qwbufdamgrzcuIis, autnon vulgaribus infiQir,

Jipporum & tonforum noftrorum more, qui verba qua:dam latina
rudi papello, ranquam artis infigniaoflentant,& auram popuJarem
captant) quOd ipilpbiIofophi pll,lrimi nihil quzrc:ntes, nullo rerum
viuvalc:ntes,oaofi,&; inenes, nihil fuismonumentis proficiunt nee
videntqlJZlumen fuis.rationibus adferre poffum. Namno~lO
JUmfuccinum, &:gagates(vt ilIiputant)a1leAant corpu/.Cula. fed
A~Sapphirus, C.arb~cuJus l.lriS gemma; Opalus, Amc:!hy
flus, Vmccna~al &: .Bn~oUa:(~hca ~ liuet1~or) Berinus,
& CrylWlus Idem faciunt. simlles etWD aarahendl vireshabere
ndentur ritrum ( pnd'crtim cJarum,' &:lucidum) tum c:xviuo, aut
Ctyfla.II~.tdulteratz~emm;l:~ ,!itt':?Danrimoni~ &: Buores plurimi
ex fo~ru; &Belc:mm~s. .AlliC!t e~ fulphur, mallix, &. cera dn
ra lipllms exJ~a van}~ colo~l~us tln~compofita. Alliciueuoa
d~or.'!f arfemcum.fedlmbcctllllls~ zgre eDam &: obfcur~ in con
.uewenn.co:lo ficeo Sal g:mma,l~pisfpecul~i~&; alum:n ropeum.
Q!!~ Vldere Ueet, ~ aer m~Ja. Hy,cme !1~dus fuerlt, Be cl:iru~
.cc:nUJfqu~ ;c?ru efRuwa telluns~ecmca minus impccllimt, &. elec:
.tncafiimiJs indurefc:uncidcqwbus ponca. AJliciunt ha:c: omnia
aon fellucas modd&paJeas; fed metana omnia, ligna, (olia, lapi
d~~rtTI.S) aquam ipfam,&: oleum; omniaque quz: fentibus nonds
.f~IJaun.tur, aU!: (olidafunt ~ quanqiJam fcribant non attrahere fue
-clnum:ni1ifaleas! &:~enta.quz:d;un.(~uar~ faJ{dAlexander A.
phrodlfeustnezpheabtlcmquzlHonem dtciteffe de fuecino, quOd
.tan~m fu:cas at~ palcas.nec folia ocimi) fed ilia: falfillima':, ~
.tIlrpl~~ funt fcnpt~rumnattationc:s. Sed vt potetis manifcfl~
~xpenn 9?omodo tallSfit~o, &: quz:fmtiJl~ materia::, qua: a
~i.ic alIta uat corpora,. (ail q~~~ n~Mullas etiamlicorpora in
1
dmant, tamen propter mbeallltatemnon arrolli ab iDisvideritu[
.fed :tcili~. Co~UCrtu.Dtur) fac; ~~! verforiu~ ex quouis mctallo:
.longitudiniau1UJ!lvc1quatuordigltorum, (aas leue (uprlaetim fuam,

:t
e

lapillum.lenit.?r ii.i~)nitidum &: po1ittim,nam iIIled terrarium

couueratfe ~ PlurasgItur attrabere vldenrur, dm quae anatura tan

tilm e!formata. quUn qU;l: ane paraia. aut conftata, &; commixta

1Unt; nee ira vnius vel..aItcrius finguJaris ell: proprieras (vti vul~

exillimatur) fed plurimorumnacuramanifclta,tam fimpJiciumfuis

tantdm formis confiftenrium, quam compofitorum; tt cerz dur~

aris, &:aliarum eDamquarund;un exp~ibus mixturarum.

Sed vndeiGainclinatio fieret, Be quznain linrvlres il/z, (de qui~us

pauci paucillima, vulgus phiiofopbantiilmliib.ilprotuierunt)ampJi

Us inquirendum. AGaIeno tria in vniuerfWUtrahendi genera con

flirura ~unt, in re~s n~bus :Primum ed(mriq~ qualitate ele

mentan, calore (YldellCet) ttahunt: Secundum gcillu eft eorum,

qua'! vacuati fucc:emonetrahunu'Tcruum corum,qu~ atOtius fub
Ranul: proprieraa: atttahtint. qua: edam ab Auicenna &: alijs reci
ranrur. Non illa quidem nobiivllo modo fatiffiteere po(fUnt.~
fUccini, gartis, at adamantis, aliorumq;1imiJilJrn (quzobeandem
vir~tem Vires o,btinent) ~a.s c:ontine~i:i n;~ m~etis, &;~
flCtiCorum ommum,quz ab i1bslonllCl ddlimib &: alIena efliclentii. .
ab alijs dcrluatUontibw.vinutc:m obrineDr. <l!!~ &:alias inuenire
motionum caufas col'1uenit,autcum his,(tanquam in tenebris)erra
re, nulloq; modo fcopum arringerc. Suecinum vera non calore alii- ,.
cir"vtpote caleraawD ab igne.&: admotum Ceucis nOD attrahir,fiue
tc:peat,[lUe caleat autferocar. fiue ad ftammam v{<I! vrgcarur. car
danus(vt&: Piaorius)es:ini,rnat nondifJimili modo fieri''iu:ima
c~our~tuIa, a~ ignea ~i: fe.d vis attrahCl1Scucurbituiz 1'10,n ellpto
pric! a~ Ignca VI : At pnusdlxcrat rem ficcam velle tombibcre hU'"
midum pingue, qUare ad ipfum ferri. Sed illa inter fe pugnanria,
alloa ~tione etii~IiC?a.Succinum e!li~ GiDoueretur ad pabulum.
aut flalla corpora mdmarent ad fucaDU, vtad plibulum. voius effet
d~rati diminut1o,ftcut~teriusfaturari accretio.Q!!orlli tficiinea
VIS attrahens deliderarur In fuc:cinClll Si lealore Cst amacUo,cur alia
edamplurimacorpora,fiue igne,fole,aut attritU excaJefa& non at
ttaherentf Neq; propter di.lJjpaa'.i aerc~n aperto aCre attraaia fieri
potc:fl ; (qui tamen rationepro magnedcismodonibus) Luctetius

I
1

E~

poeta

,0

G V 1L 1 E L. G 1L B E R T 1

poctaadducit) nec incucu!bitu.la.~ c:uor ignifue aerem depafcens

attrahere potd!:: [n cucurbltuli aer III flammam extenuatus <:Unl
rurfus cralfekit, & ill angull:um cogitur, cutem & camem aff~rO"e
re facit,va~euitati~ne.ln acre al;'erto attrahere calidanon poff.fnt,
non merallalpfa lapldefue. ti ab tgne vehementer incandefcerent
" Bacillum erum fern candemis,aut ilamma, aut candela, auttz:da ar~
dens, aut Carbo. cumadmollentur fefiucis,aut ver{orio,non attra
hunt; cumtamenmanifefio acrem fuccdlioneaduOCarit, qui~illum
tanquam Jucema: ole~ abfumunt. De calore vero, quomodo ali.
ter exiilimatur atllrbl. pbilofophorllm aruahere in rebus nilturali_
bus , ~ medid materii, quam natura adtnittit,cui falfd Ver..: attra
dionesimEutantur, alias fuUlls difputabimus, cUm de calore &fri.
~o:c quid lintdetermi~~i';ll~. Subfiantia: proprierates aut filmi.
hamat~! f'!ht generales n1lllJs, .nee tamea ver..:.deflgnata: cauCa:,
atq;Vt1tadl~ver~~qu..:~.am fo~, r~ jp~ni1l!l infpecieoLlen_
dunt. Neq; I.Lla{UCClnl ~~e~ltaattra~~, a fingulan aliqu propric
tate.fubll:alltlZ, aUt familiantat,c a!\ll:fgtt : cumin pJurimis aJijs cor
p~rlbus, eunde~effe~~. IJ?lliori indufiril inuenimus, & omnia
C;~la!D c0IP.9r.~.cu4WD,?c\!~nque proprietatis, ab omnibus i!1is alli
clunt~r. SI/DIlitudo etlanlmcau{a non eft, quia onmia apud nos in
tel!u.rls globo POUta limilia, & diif'lmilia, ;{ fuccino & huiufmodi
~bcIUntur;Req~~ob ~~ :cau{~! infer~da c.:Ll analogia vila po
te~~, nec,ex fmtihtudme fubfrantlZ, aut ldenma(e; fed neque 6
IlWIa ~efe mqtub trab~t3 ": lapis Iapjdem, C;lto camero., neque a1i
.ud ~wcqu~e.n:ra .augnetlconun~ elec}ri~orumc/atfcm. Fraca
. "llonus limiJla vult effe qua:: te{emurud trabunt, aut eadeOI fpecie
,,~Ut aC},,!> ~Ut p~pno fubicClo; ;prQ()Jium Cubiefhim id aquo emit~
,. U~ur fP~nru;dc illud quod t~hlt., qUlld foepcl inmilHs later propter
" deforml~~~ per quam~ ahud actu, aliud potenri!l: Pili igi
, tu~, &, ~urculi aCl electrl.lm fOrta~, & adamantem mouentur 0
n
"d
'
" IIId urus eft, autptincipium
,n n
"q~,a,pillfu, t,.le
qUI.a.auraertn~plJs
aIiudquod p~ t~ah~tur',,& ratJoneru ,analogiamque habetcum
".eo; q~O? per fe,nahlt. m quo adamas & dectrUul conueniunr, per
"pnnclplu~ "!"que c~:)Jnm~ne. H:a:c FracaQorius. Q!li Ii obfer.
uaffet plur!'D1S ~xpenmc:ntls~ om~1.a corpora dud e1ectric:is, pra:
ter ardenna, &mflammata, fumme<Jue rara. nunqlli1m calia fiiilfc
~editatus. Facile eft.hominibus inge,ni?a:ucisal:i{que experime~
t~s, & vfu re,ru,m labi,.!!cerran:. ~~ maJori errore hzrent qui frmi
)!a~olumel(e.nonead~. propmqua autenl: acpropterea ftmi~
"
Ie

sr

DE MAGNETE, LIB. II.

SJ
Ie moucri adaliud, aquo per6citur magis. Sed iRa j~conli~era.
te: omnia el11m electricis omnibus appellut;t. pra:t~r mtlam~ata,
aut nimis rara vt aer, qui efi vniuerl.ale bmus globl & teUuns ef- .

vegetabilia proleerant humorem,

fata fiunt
ft uUlum.
. quo
.
d Iztaj
crc:fcunt~ue \ ab ilIa tamen analogia Hlppocrate~ pnmo ~ natu
ra bomims, male prodidit fuc~i morb~cl purgatlC!nem li.e~1 ph~r
mad fpecifica vi. Depurgantlu~~ctfilone,~ ml~lm!lle ~bhas dlc~
turi fumllS' Male etiam attractlo In ertur In a I)S c:x:~t~ us, veo
luti in lagena aqua! plena, cum obruta lit ac~!uo tn.tICI,. 'luam
uis bene obturata, elicirur humor, cum pOtl';ls folultu.r Ille: ~u:
mor in halitum a tritici calenris fpiriru, & vapldum hahtum tntl
cum imbibit. Nee elc:phantum dentes alI~aant, humorem, fcd
. h litum agunt aut ..bforbent. Ita plunma dlcuntur attranc
~~ q:arum indt~;ionum ratio.nes, ab a19s C~U.rIS. pet:nd~ {~nt:
Succinum in malOre mole pohtum ~ fuemalllcl:, In mtn?n &: 111'! ..
puriori line frictione non videcur allIcere. ~lunma ver~ ~Iectr~
ea (vt lapides pretioti, & alia notmulla)omn~o ~on albclUnt 111
fi frieata 1 at multa p'!liuntur ~ g~~, qua':l aba corpora, non ..
tamen alliciunt, nulbfque fnCtlombus experglfcunrut 1. nu!!as ~c
acquirunt vires, fnwagdus , achate~ carneol~s, margarlta:,I.aCpl~,
chalcedonius, alaball:rum, porpbynus, coralhum, mannor~ lapiS
lydius, filices, hxmatites, fmyris ,non otfa, aut ebur, aUt dunfliina
ligna, Vt ebenum, non cedrus, iuniperus,aut cupre{fus, non metal
~ argentum, aurum, zs, ferrum , ~lon magnes vllus, quanquam eo
gregie poliuntur, &nitefcuntplurtm~. Contra ve~o ad nonn~lJjI,
alia qu~ poliuntur, de qUibus ante~ dla~m ell, (aunta chm fuennt)
corpora iudinant. lftuddemllm mtenlgemuscumc0TP.~rumpr!~
mordiaacrius infpexerimus. Te:r~~m ~olem, liue POtius. tellurls
compaginem,& cruRam,ex duph~l materia ~Qnfifte~e o~bus pa
tet,omnefque conlitentll;r; ~x.~uldS. nempe & h~I~1,!" ex co~
fianti maois & licca. Bx duplicl ill!l natur1,aut ~mpbC1on~oncrc:n;
one vniu~ oriuntur apud nOi varia corpora,~ nunc ex terreoit,
nunc aquea natud.,ma!ori pr:opor~one proucmut.Qpll: .~humor~
fiue aqueo, flue pingul,maXlmum mc;ementum accepe.runt,aut e?,
jlJis fimpliciori concretione f0l"l?~m In?~crun~; aut ab Ipli!, lo~:
oribusfa:culisconcreuerunt;fidhs durlt1es.fa~s ~afuentlfi fn \
cata po!l:eaquam polita fuerint, & cum fi-Ittipne nlada ~erman.
ferint; ad ilia, corpora omnia in aer: pOUta, fi nO.n graU1uspo~
dus obA:iterit inclinant. Nam fucclnum ex hU1llIdo concreult,
,
. -E ij.
&

"

GVILIEL.GltBERTI

&: gagateS; Lucidz gemma: ex aquHunt) perinde vt CryAalIus,

quZ ex ~pidi concreuir, fr~gore non {empe: validiflimo (Vt qui
dam aiftilDabant) &: alpcrrUDo gdu; fed al"iuandd minUs vehe
memi, Soli na.twHoonante, induflS incerriorlbus alueis humore,
a~t {uccis,qu0!Dodo fiu<?res in ~~inis generan~r: Ita vitrum lim
pld~ ~~ems cxcoqUItUr, alljfque fubCl:antiJs, qua: all humidis
lucas onglOem babucrunt. At recrementa metallorum, vtetiame
ta1Ia.lapides, faxa, ligna. terram pocids continent. aut cum multi
terdmixtafu~t: quatt.nonalliciunt. Crylb1lus,Iapis fpecularis,vi
ttum" &: dearica omma 6 vrantur, aut torreantur non alliciunt : hu
morls enim primordia, aferuoribuspereunr, &: immutantur. &: ex
pirant. Omniaigiturqua: aprzdominanti hun:tido ona funt,&:lir
miter .funt concreta, &: fluoris fpeci~, If' naturam inclytam reci
nen710 corpore 6rmo &: CODcretO ::alba.unt corpora omnia. flUe
humlda, fiueficc~. Q!lz verdterre~1 ven cOlfOris parres (unt. aut
paululum abeodlucr1a. attrahere vldentur eaam, fcdlongi diuer
(a ratione, &(n iradicam).magnetid;.de qm~s poftd diauri
fWllus. Q..ua: vewex "'lui &: teiri ma~ commIxtio &. vtriufquc
elementiflIIUli ruinaconflarafunr,(in quibustcrrena ma~erica vis
deforma,:,. &: !ep~ta ;'11~et; aqueus verd humor inqmnatus CIIm
tetricoplolOncOluem,m {enonconcreuerir, (edterreno immif..
eetur) nullo.modo ex fe a1licere quicquam qudd nOD eontigerint.
aut loco dl1l1ouere potrunt. ob eamque cauram nec mctalla
marmora) fdices .Ii~a.herba; carnes, aflaque pJurima nec mag~
netid) nee elel!!ric:.: (vim. iIIam ele~cam nob!s plac;t appella
re qua: ab humore prouemt ) qUOdUlS c,?rpus albcere, aut prouo
carcpo{funt:Q!.lz:verdex humore magIS confxlhmt. neca naturS
firmids concrera runt, (., ode! neeattritionem ferunt. fed aut diffiu
unt&:moHefeunt,:mt non I~uigantur~ Vt pix) rdina mollior, cam
phon, gaIbanum. amDIomacum. llirax:, AlTa, beniamin, Afpal
tum, pncferrim in ~ori co::lo? ad ilia ;corpu{QlJa non ferun~
t~; Namfine: a~one, p.roprllu~ &: genuinum non emittllnt
tp';ttum. &: ~,!mum~ele~f1ca plunma. Retina terebinthina Ii
q~da) no~ ~lCIt; tcnemmnon poteCl:; at fi concreuerit in ma
fiicben~ ~lIlC1t. Sed nunc tandem .vid~ndum, cur ad ea 9ua: ab a~
~ ongmem. dUJ:~runt co~ufcula md!narenc.quibus viribuselee
tna, atq; (vt Ita dlcam) manlbus, propmquasnaturasapprehende_
re~t.~n.omnibus mu~icorporibus dua:pwpofite funt cauf:r. fiue:
pnncJpIa) ex quibuslpta corporaproduGta fi.mt. materia &:forma;
Ele-

DE MAGNETE, LIS. I L "

Elel!!rica:motionesi~teri4, ~agneticz.ver? a formt przap'nl
inualefcunr, longeque mrer fe diff:runr, diaimile(qjcuadunt; CURl
altera nobilitata pluri~is virruublL! fit, & pra:p'?tcDSI. altera Qp.,.
{cura, &.minoris potentl:r, &: ~cenbus q~ ~u~~dam pIc:runq;
condufa: quare &: attritu feu fritlione eXP.1 vlmiUam nonn~n,.
quam opo~~t. donec obfcure! in~a1efc~~, &: Cffluuium reddat;&: ni
tor corpon mduc~tur. Nam vapldus ~er etflams, vd ab()f~.veI.ab ~
acre humidiore, vlrrutem fuffocat; 51 vero vel chartaj V'ellu'lteum
interponcreturmotus nullus erit. Magnes verd fine friCtione, aut
calore liccus,autperfufus humore,tlim in acre. quam in aqu&.mag
netica'prouocat j tum eti~m (otidilfimis interpofitisc0!'P0ribuS;v.e1
lianorum tabulis. aut lapldum aut metallorum craflioribus lamlDls.
M'agnes tanwm prouocat mag~etica: Ad elcd:rica feruntur 0!Dnia ..
Magnes ponder:a t;'agna a~toJht. lit ~magnes, fit d~~um vna~rum
&:robuLtus,di(mdlum vncI!:: autvnctam totam alhelt! EleClncum
minima tantum attr.thit pondera, vduti fuccinum mum vnclarum
affrietum, vixquarram pattem grani hordei arrollir. Sedi!lafucdni
&. deCiricorum attraaio inqtiirenda vlteriw ; qua: dUD materia: a.
feCiio quzdam fit, quzripoteCl:, quare.cuccinum atter~~~r.&quzat
affeGtio examirione ? ~u:rq; caurz onrelltur,) qu amperent cun
aa- Ex frilUone leuicermcalefcit;& lit tcrfum. qtl%duo con~urrcrc:
fzpius oporrer : magniivero tTuCI:ulum e1eari autgagans polirWll.
ecia fine friCtione allicit,fed imbecilIius ;{cd fifiamma: aut carboni
Icuitcr admoueatur. vr fimilirerincaJefcat. non inuitatcorpufcula: ,.
~iaacalidi inflamma~ co~ore~ qu.od cali~Um c~ttit ~litum. c;a;.
Iiwne obducitur. & alrenusJmpmgtturhab~s>qul p~u:n i fUc.
cmi natud abhorret: pr!::terci euocatus fpmrus furom. alienoca
lorc marcefcit, quare! calore ba~renon d;bet nifi ~otu.tan~I1J &:
alfri?tione producUi,&: quafi.rull,no~ a~ al~s corpot!bus~~~m:.
Nam vtii l1ncus calor aquill15 materia mil~emllfus;~utlbsell
vt eleCici~ per i111i vitcs ~cquir.erent:'fie ~tiam ~ radij. [olari~Ui ,.
c;alofn~)p przparat ~learlcum,luM.materla: folut1on~'9uod~
pat poaus. &: abfumlt ( quanquam fncatum corpus; r:J<li)$ (oIlS ex
pofltum, diutius vires rednet,quam in vmbra:; quOd. in vmbr:l d~l1'
Cantur magis & citius ~ffluuia)tum etiam [eruor alus:mn~ Solis ~cr "
fpeculum ardens exCltatuS. nuIlunl fuccmo ealefatio !{lgore:mtn
fen: diffipateni~ &corrumpit omnia eletlrica emuun. Perinde ,.
~ul'phur accenf~.&: ce~ ?ura ex: I~cclconfe.~inflam.mata nonal
llclUnt; calor cnUlle", fridione ColOlt corp~~a 10 effiluwa,quz flamE uJ.
ma

'4

G V I LIE L. GIL BE R T I

maabfumit.lmpoffibile tDim dHolida ele&-ica in fua effiuuiavera

vUo alio ~o q~ ata:icio~e {olui.nifi in quibuUJamqu infito vi.

gore cfR~Ula contm~m" ~ttUnt. ~ricantllr corpo'?bus, qu non

fa:dantelllS fuper6cic:m,& nltorem mducunt; vt fcncoduriori &

aiperopa.nnoquiminimUordcfcit, paldq;ficc~. Succinumeti~m
cum r~cClllo.cum adanWltc'&~troconteritur, a1ijfq; plurimis.Sic
clcttnca P\rzparan~r. Q!I~.cum Ita {efe habean1! qU.id eft quod mo
ucdAnne eorpus lpfum fUlscondufum ememltattbus ? an atiquid
nobis infenfibile quod efBuat.l Cubieelo in ambientem i vn Plutar
chus quodammodd opinawr in quzRionibus Platonicis IncITe e
Ie&oquippiam flammeum; autfpiritus babens naturam~tque hoc
llttritione fuperliciei, redufts meatibus cmilfum attrahere corpota.
Et 1ieffluxerit,~1lm iIIud aerem ~apit cuius m.otum corpora (c:quii
tUr; an c~rpora lpta? fi veed fucclnum corpus Ipfum llUiceret ,ilnu
d~ fUeC1t&:terfum,q~idopus eftfricaone?neq;a luminevi; alTur
gltq~od:hc~fo&:poJltO dImanatlNam Gemma Vincentij rupis.
Adamas, &: "trum plnum, vbiafperafuerint allieiunt: fed non tam
valide~ & expedit.!, quia.non taJ.ribentmundanturab bumore ema
nco in {upc~ci~~c 'qUalitc:.attcruntur.vt inde largiils foluantur:
Nee Sol fuiSiu'~IID1bas &: radlJs.qllt Jlrzcipuc in nattid p:zualent,
fic'corpora trahlt; ~ tamen vulgus pbilofopbanrium cxiftimat hu
mOf.,csa So~e ar:~hl, cum ~untur ta"taUn craffiores htimores ill
tcnUlorcs, mfpmrum, &: aerem; &: lic:fufionis motu afcenduntad
{~I'eriora, ~Ut attellua~ balitus a cr:Ufiore aCre attolluntur. Neque
V1aetur,6~~ a:> effiuUlJSattenuantlb~s ~ercm , aded Vt corporaa
-crallic;>n accDDpu~ra, vcrfusrarefaCtioms fornem permearent; ita
&: c.aI~ & ftamnufer.lcorporl.; etiam alia corpora allicerent: At
~c ~e~i1f~1. palca,aut 9uoGuisverforium.verfusfiamma mouetllr.
~l &ens fit, afft~us, &: ~pCtus verfus corpus: quomodd exiguus
~aamas, q~tltate arobl? pote~ ~an~aCrisacce~re,lit rapia't ma
lufcww,n co
. rpuslongwn III ~whbnopo(jtum (etrca a1teram tan
~fimsml;"unam partemacre a1letto)?Oponebat caam eonliCl:e
~ "',ut wdltb mouer~; antequam corpus ferirer,przferrim fi lanus
merit & planu~ fuc~lAu~cxcongrcgatione aeeis in facie fuccini,
&:n,:H~~c. Slqulaten~~ra effiuunt,&: incr-drata reuernintur,
-(VI: Infpmtalibus)tunCp01:IUS motumhaberet corpUS'ad electricum
:pauld.roO: J'rincipilIm. appIicati~nisJ fed (~mcderius applicantur
.. verf~no, iicata ~ectnc,!~m l'nmllm maxunJappeUit verforium,
magd'u III prop1l1quoalliatur. <l!!.odii quia raraeffluuia rarum cf-'

.
.
.
liciunt

DE MAGNJiTE,LIB.li.
_
S,
liciuntmeaium, &:obcameaufam acraffioriin tenuius I:ncdiii rna';
gis l..buntllrcorpora ; poterant41atere fic.aut deorfum ferri,non ad
fuperiora i aut momentanea tantUm elTet atuatUo &.IIppreheriuQ
adiUnctOrulll. Sed gagates &: electrum l11ultUm ;diuql.ilC:\uocant.&
aIIectant corpora, vnicA frictione; aliql:landopduoCiecirnam vIii
us hor:i partem, przfertim tenuiori ca:Jo.. Q.!!od fi inoles fucdni
maior fuerit, & fuperlicies polita, ab(q ue frictiooc-allicit.; Silex to.
ri~ur 8< ernirut ab attritione materiam inflammabilc:m, in fcinrillas
8< ardores conuerfaDi. Silicis igitur e:ffiuuia cralliora concipienria
j<rncm, longe plurimLlm ab dectricis effiuuijs differunt; qu prop"
t~rfummam tenuitatem ignemDon concipiunt; nec IUIlIa:!unuWl
teria idonca EfBuuia ilIa non funt Batus, n;lm cmilTanon itnpellunt
quicquaDl; fed ab{q; vllA fenGbili renitencia effiuunt j 8< amnguni
corpora. Humores funt fummeanenuati'lI.ere ambiente: multd fub
tili?rc:s; q~i .vtliant requiruntl:lr co~ora ab bumore p~ogna~a, at
maJondurltleconcreta.Non deClnca corporanon foluuntur 111 ef~
fluuiahumida, iIIaq; efiiuuia cum- communibtis Be gcneralibus.tel.
luris effluuijs mifcentur, nee funipeculiaria. Btiam prztcr attraai
onem corporu.n, retinent ea diubUs. Verifunile eft igitur {uccinum
cxpirare aliquid peculiare, quod c01'poraipfa a1liciar,non acrem in,.
termedium: Corpus verd dudt ipfum manifelld in aqua: globoB
guuS potits' fupra ficcul11; namfuecinum appofitumin conucnicnri
clifl:antia, proximas conuellit partes,&:educit in conum :Alio~uin 'II
fiab aere ruente adduceretur, gutta tota inclinaret. Q!l0d vcroa~
. rem non trahit. fie demonftratur : lit tenuiflima candela cdca, qual
flammamminimam,&:claramconeipiat:afPonehuic(lIccinum,vel If
gagatem planum. latum, bene prz:paratum, &: frieatllDl fecundtlm
anem. inmtduos digitos, vel qu~uis diRanriam conuenientcmJ
(uccinum talc quod longe, latrlq;alliceretcorpora,ftammam ramen
non commouet, quod fieri, fi commoueretui aer nccelTum .eRCt;
f1amma enim ftuentemaerem fequeretut.Q...uhu procul emittuntur
efHuuia,tamptocu) allicit; {cd adueniente corpore accelcraturmo
tIlS, validioribus ducentibus viribus,1It etiam in magnetids. & om
ni motu naturali; non attenuando. aut pellendo aerem:. vt in eu~
cuari locum deflueret corpus; ira enim tantllm atIiceret non reu
lIeret, cum edam p rinlorepdlereuduenienna. Vt aerelll ipfum im
pellit, ncq; cnim vel tantillllm fugit ex primAappofitioneccierrima
AITiaione faa!. Expirat Huccino, 8c ernittitur ab attritione efBu
mum; Margarita:, carneolus. Achatcs. IafpistChaicedoniusi C~r~
Iium,

...
"

GVILIEL.GILBERTI
]jUDI. meuJ]a, aI.iaq; huiufinodicum atteruntur. nihil efficiunt.

An
non cftetiamquoa cxillisa calore;&: aurinone efftuat~ verilEmii;
cxcraffioribus. ~um terreni n~a~ ~inis, quod efHu
I~~ ell.& :vaPld~; nam ad Ipfa cuam eiear!ca plurimaJi du
.. nilsal!iic:cmur.lmbccilbs,aut nullafitcorporummclinatio; Opti
ma, quandoalfritlio lenis fueri; & celerrima; ita enm tenuillima
CllOcantur cfftuuia. Effluuia, ex fubtili fu6oaehumoris eDllunt,
noneximprobivitu~bulen~; p
. in ijsq~ ex pinguicon
us ventlS fcptenmonali
creuerunt : quae tenuillimo a~re, . '
bus,.&: apud nos (~n~l.os)0!1entallbus,dfc;aum habent certiorem,
firmlOrc:mque: Menaionalibus verb, &: vdo coda. infirmum ad..
.. modum;adedvt qua: zgrc! alliciant in claro co::lo.in cralfonihil co..
mouein Tumc;Iuia in cfafiiori ai!re lemora difficiliLl.s mouentur: til
vel maxim~ ,ula ~uuia ~uffocantur. &fuper/i.ci~s attriti corporis.
bumorc;vapICl<? aertS ;afficimr,ftllunturq; effluwa In cxortU ipfo; ob
cam']; caufam 10 f'!CC100. G~te,&:fUlphure. quia non tam facile
conapiunt in ~lpemci~ a~rem~~enten, multdq! largitls foluun..
tur, non ~m clt~fuppnn:uturVlS IJ!a,.atq; l~ gcrnlDls, Cry!laIlo, vi
ao, .&bwufmodi,q~Batulnhuml~orem lOfupcr/ide incratfatum
~lbgunt.~edquam p?tcftcur~cln~aqua?Ial~iceret,cum aqua
~nfupcr/ic~cpofita~on~toll1t :~cihcet,qula ahud eft inexortU
.': Ipfo fuppnmere,aliud emdTumreftinguere. Ita&: fericum rarulIl;
.. 1:e.nwtfmum~u:, vulgb SMflJlt , ~itd fupra fu~i~um. pollqu.bn
mcatum fuerit, lmpo1imm. attracnonem corpons 101pc:dit . At fi ill
medijsinteruallis intcrpofttumfucrit, non pcnitLls oolhlt ~ Humor
etiml~vap~?~rc,&omnisab'ore afflatus.tum aqua impo!ita vi
.. res refringu!t lilic.o.. Atole~ quod Jeue! purumq; ell, non impedir.
.. namct1i calldodiglto oleo mwuto fucclnum affricetur', tamen tra
- hit. At fuccinum fi iIIud a m~one perfufum iUerit aqua vitZ fiue
!pirim v.W n~ aDicit: oleo enm ell grauier, denuoe, & oled ad.
lunClusmfc:noremlocumhabet. Oleum enimleue ell &:rarum.tc
nuifiimifq; effluuijsnonrc6fiit. Spiritus igituregredi~lS ex corpo
re qu~ i.b~ore autfucco aq~eo.concrcuerat,corpus:attrahen..
d~ am~glt, a~am:ah~ntl vnltuf I C?rporiq; corpus peculi
atl efHuworum radiO CODtJgUU, vnum efliClt ex duobus: vnita con.
'fl.uunt in co~~i/Iim;un conuenien~i~, qu~ atrrad:iovulgd dic;;i
~r: ~ VDltu ~~a~go~ oplDlonem rerum omnium prin..
C1p~ eft. p~r cwus p~lC1patlo,?em v~qtiz:que res vna dicirur.
<l.-uonwn csumnuUa aaio amateria fien poteftnift percontaaum,
eled:rica

fed

I
t

!
i

i
,I

tiE MAGNETE.tIlUi

'7

eled:rica b%C non videnmr ~crc; fed vt necc:f1""e crat demittimt

aliquid ab vno ad aliud. quod pro~ tangat, & cius incitatioDis
principiu6t Corpora omnia VniUDtur & qua.6ferrwninantut quo
dammodo h~ore,Itlv!- hWIiidu~c~~ c~rpil5aaiDgitiden1
aduocat.6CXJgu~fuent: ltah~dam .ru~mC1e aq~

aJ&i-:

Unt hWlUda.Eletirica verb efRuula pecubarlll.c1uz humorisfu6 fub

tiliffima funt materia. c~rpuk:ula aIletUnt. Aet{eommune efHuu~
Uintclluris) LIe: partes dluunetas vnit, &: teUtis mediante acrud fe
reuOtat co!]'ora; iliter quz in fuperio~ loci:' elfent corpora.
teiram non Ita aUlde appellerent. Elec:tnca cffIUUll ab aCre mulnun
differunt. &: vt aCr telluris efRuuium ell, ita electric:!. fua habem cf.;.
fluuia, &:propria; peculiaribus cffli1uijs fullS cuiq; eft fmguJaris ad
vnitat~ C1uctus,motus ad principium, fdntem, &: corpus dBuuia
emittens. Q!Jz autem aut cratrumJ~tvaporofiuri,autaereum emit..:
tunt ab attritione efRuuium, nihil efficiuni: Aut enim ab hilmorC
(rerum omnium vnitore) alienafunt talia efHuuia, aut aericommu
nHimillima. in acre confunduntur, &acri i1llmifcemur; quar~ nihil
inai!re cfficiuQt, &: ~ tam vniuerfali &communi natud motuS non
arnt diuerfos. Perind~vniri corpora contendunt, LIe: moucntur ijt
fuper/icie aquarum,veluti,bacilhim qUodimmittituI paululum in a
quat C;
.

manifet'lum quOd E F bacilIum, quod propter coniccm H natat ia

aqua,-&:finem habeUaDtUmFvaum fuprafuperficiem aqua:rum,af
teahitur abacillo C,GbacillumC, vdumfueritpaululumfupraaquc
luper/iciem: velun gUtta adiunaa gultZ, attrabitur, & fubiro vni..
untur. Sic bumidum in aquzCuper/icie vnitatem petit humidi, cum
aqua:: fuper/iciesin vtrifq; attolfitur.quz ilIicd Grot gut~ aut bullz
conHuunt; funt verd in maiorc multO propinquirate qudm elean;..
ca, &:vapid!s naturisv~iuntur. S~ veN baciJI~ tatum fupraaqua ..
f~(,!m f~!1t?on amphil~ ~ttrahit, ~d fugat Vlrgulml E F bul
lisenam. iIllS IdcmcoilfpJ~ltur 'lUZID aqua V~cnmv'"

Ia:

~m

\ .

S8

G V I LIE L. GIL B E R T I

nam ad aIiam appeUcre. &eo velociils quo proximiores fum. So

lida appdJoot ~ folida m~d!ante ~umido: Exempli gr~tia, ~an
genncm vedOrl)) cum bacilli fille In quo gutta aqua: cnun.ennam
.. 1iabet5 'VI: prim.lm vctforium tengent eminentiam guttul~. fra
tim vaIiclicofpori bBcilliteleri motu adiungitUI' ; fic humlda con_
creta in acre refoluta paulultlm (mcdiantibus ad vnitionc:mcf
8aw;s) alliciunt; ham aquahumidis. aut humorc laxo pc:rfuflS in
~ila: .Umntitat~,c:ffiu~ij vim habet. Aer clarus medium e,ft ido~eu. m
cffIuwo elecmco elCatato ex humorc: concreto. HUlmda c:mmen
tiainfupcrlicie aquarum (fipropflolcrint) concurrunt vt vniiUltur;
attollitur enim aqua: fuperiicies circa vda I Siccum vero ad humi
dum nc:>n appellit, nec liumidum ad ficcum? fed vid~tur aufu~ere :
nOn CIl1m fi tOtum fupraaquam llccum fueflt, alfurgtt fuperfiaes a
qu~ proxima,fed fugltfu~fiden~e circa ficcum,vndJi ; it.1; n~c ad lim,,:
bum va.6sficcumlappcllit bumldum..fed humldum peutlimbum~
.. .
;" .
,

f
f

I
A13 fuperficies aqua:,Cl> duo 'Bacilla qua: humentia extant fupra
aquam; manifeftumqudd fupedicies aqua: in C & D attollitur limul
ClIm bacilliS; quare C 'Bacillum.aquz eminentis ratione( qua: fqua
litatcm & vnitioncm'defiderat)cumaqu1mouctllud 0: In E. vcro
"do baqllo aqua ctiagtaJfurgit; fedficco 'Bacillo F deprimitur vil
da.atqueCllm,inprop~guitatcdeprimereetiapl in E alfurgentem
WI(Jamcontendit,vndac;minentior E declinat ab F,non enim {e de:'
,priini paUtUl,. Oninis>lttraC\io elearicafit mediante humido. itl
pwptcrh~orem omnia.mlltuoconueniunt: fluida qilidem. & a
,\I~in {uf~cic aq~nnn; concr~!I verd,colma 1i fueri,n,t in aere;
lh aercquidcm~eanco,rum effiuulo tenulffimo.vt mebus per me
dium perm~ n~ mOt!! impcllat :Nam Ii cralT'um elT'et illud efflu
Ilium, VI:
aut vcntorum au~ ha1initri ab igne inflammati : vt
.c:ftluuiaab4lijs cotp()filI.RhpIurimivi cduCta. aalfa &; {ordida; a~t
-.. .
,
act

m.

I
~

l
I

LE MAGNETE,LIB.It,
59
aCr ex (olutohumore a calore crumpen! per c;inalem{-in jn(l~,;
mentis Heronis Alexandrini in libro fpiritaliu:rn) tunc;., ~ffluuiut:q
abigcreromnia, nonallicerCl. Effiuuiavero illi.tenuip1;4liconcipi~
unt&amplecwntur corpora. quibus vniuntur ele&-icis, ~nqllim
extenlis brachijs; & ad fontem ; propinquitate inualek~tibus ef~ .
fiuuijs deducuntur. Sed quale illud ex Cryftallo, exvitro', exada~
mantccffluuiull1,corpora cUm lint duriora, & valde con'9'eta? v,t
fierc:ttale efiluuium, non opus eft in/igni. aut fenlibili. aliquo fub~
fianria: fluore. non vt abradatur, aut atteratur, aut deformetur elec

tricum : Odorata qu~dalli per multos annos fragrant, pcrpctud ex:

. piram,nontamencito abfumunrur. Cuprcffilignum quamdiu in

corruptum fuerit, quod edam diutiffime pcrcnnat,redolet: vt mul,
ti viri docti cum experjenticontefiantur.ElcctrjciitalemC!~ent.<?
tantu, frictione Ja,celTente.vires emi~t , fupraodores omnes lODge
fubtiliores, tenuiorefque; quandoq; tainen &; odore!l\ eriam finlu)
effundunt fuccinum, gagates, fulphur, cpm :(a~ilias (oIU,ll1)tur: ob
camq; caufam leuiffini attritione pleIUtTlq; etilUll fmc !!-~ritioncal;
liciunt; firmids etiam prouocant; & diutiUs renllent i quid;effluuia
babentlirmiora, & diutiw manent. At adamas, vivum, cryftallus.&: ..
alia: gemma: plurim~ duriores) & valde colicretz incai!=fCllntffi"
milin,deindediutius teruntur primo tempore,8 tUllC etiam bene aI
Iiciunt; nec cnim aliter foluuntur Ruunt ad electria, omnia pr~ter
flammam,& inflammata,& aerc:m tenuilfUllum; ticut flammam non
ducunt ,perinde verforium non commouent, fi valde prop~flam
~anl ex 9uouis lat~re fueri~vel Iuce:n~' v~ ardentis cUlufuismate
n~: manifenum erum en quOd !=ff1uulI deftruuntur iUlallllll,. & ca-
lore igneo; quare nee fiammam nec corporailammk propinquiora
prouocant: Humons enim extenuati vim &analogiam habent ele
drica effiuuia, nee ab actu humorum extCmo, caJore, 8 attenua
done cal.d,!ru:n co~rwn. fed ~r ipfumh,u~i~~ .at.e~a~.u,
fua& pecubana effluuII, effcctum dabunt , l$?vnltloncm t3< ~nt~ ..
nuiratel.u.,FUDlii tamen elcitatii extindo lumi,Qe ~llectal\t:.&quan;.
to magis fiunus ilIe IUperio ra PClens extenuatur. tanto i nfirmiu~ inr
clinat,nimiscnjmrara n,on deducuntur.tandeptq;cul11 iam fen~ ella;-
nuit, nihil inc1inat, quod verlUs lucem facile cc~itur: Cum vero in
acrem trarifiucritfumus,non moue;:ur,vt AA~!=a~emon~ur. Nam
acr ipfe tenui-or nullo modo attrahitur ruG prop,~cr vacu;u:i ./i.Iq:efli
onem, vt in for.nacibus., v,bi aer depafcitur in~~hinal!1,ffii:~ ''lttr"",
-d:orijs,&huiu:1inodi.Igitur exfiictIone non f~lUlte,effl~'H!ll non
/',
, immu

fO

GVILIEl.. GILBERTI

immutaEUiii abardore. {e4 quod {uum elt, vnirionemfacit & coJ:aa,.

rcatiamtapprcbcofionem,& ad fontemconfluenriam, Ii modo COl'

pus alJicHiijQum;aut corporum circ:umftanrijs. aut pondere fuo.

motuiineptttmQo fUcrit. Ad aearicorumigiNreorpora ipfil.cor
pufcu!a fei:untur: dBuuia vires c:nendunt. quzpropria runt lie pe
C:uIiaria,&:{ua,diuerraa eommuni aere,ab humorc gellita. mow ~a..
Jorifico ab amitu lie attenuationc cxciwa, tanij. materiales radi) q
ictinetBeatto.lluntpaleas. fcllucas, Be r;unenta. donee cxtinguutur,
autcua~cfcuntlquztilmrurfus{oIuta(corpufcula)aterri ipBaI~

letb, ad tcrramdClabuntur Differentia intermagnetica lie e1eari

cal quOd m~netic:a omnia mutuis viribus concurrunt; EleClrica
corpora;dliaunt taIltllm, aII~ no~ immutawr inlita vi, {cd rna
.. tcri2 ranone {ponte appul{umlncumb~t: Corpora ferunturad eleo
ariea re&tlind venus centrUmdearicl : magnes magnctemtall"
liIm in polisdiret1cappclJit,inali;. panibus oblique,&'tranfuerfl1ll,
quomOdoctiam,~dbZrcn.t Be ap~unt. M~tisseJ~cuseftmo
au coacc:ruarionlSmatCl1Z: magncucusefl difpofiaoDlsBeconfor
marionil. GJ,?bus tcll.u~~e~ fe ~learicc c:ons.tegatur &co~cr.
Globus tellui'l' magnetlCc diriguur Bec:onucrutur; f~u1 C~ &
"CObzrer,BeCoJidll.m fir. in imimisfC1TlJl11in.atur.

CAP. ilL

DC'magnetica coitione.quam attracuonem appel

iIItu, '1;"w",., .JitJr_.
Clearicis poieaqwbn difputauimus,magnetiez

c:oitionis caUfz aperiendz (Uut. Coitionem dici

mus,non:attraaionem,quddmalc!voc:abulum arua

itrepfit in magnetiCamphilo{ophiam, ex vete.

vis enim illata 'fidetur vbi attraaio

..
iml'CflloS'rio:lenlda dominaNr. Cl.!!arc!6qui':'

'doq; .,
attrat1ione magnc:tici, runc: eoidonem intc:lu..

~~ &c~l1enti~m primariam.lam verononml1

iIle cnt.~ p1'Ul'lmnallorum~oncS:t tim vcteturnquimreccn.o

tiorumtnWterptoduccre.O....r...,, in Wis canninibusnamr, ita

.
'r,ferrum

DE MAGNETE,LIB.1L

61

ferrum dniagnete tra, vt fponCaDud amplexus fui:Cporifi .EpicU';'

rus vult J magncte fc:rr~ t,r~hi, ficur a fuctino felluc:u: addltqU~ ::

rationem, Atomos, &; tndlUldull corpora, qua: Uapldc, &; qua: a
ferro defluunt. nguris inter fc' conuerure, ita Tt facile! feCe an1-"
let1anwr : Hzc igittir cUm in vtraque lapidis fcrrique concre:'-"
~. impingunt, dcinoe in medium rcfIliunt; obitc!r inter fc conne- "
t1i acIc:rrum vnatraherc. Q!lod minimc! lieri pOtc:l1:, cum eraf-"
fa denfIlIimaque ~ntcrpohta. vel quadrata m:'rmora, nOll impc
diunt potentiam lOam, cum atomos ab aromas feparare poffunt;
&Iapis,fcrrumque dto in ram profufos &perpcruosatomosdiC
liparcntur. In {uedno cum alia diue:rfa fit rano attrahendi, fi~
tis inter fc atomi Epicurei.conue~rc nC!n pofTunt. Thal 7, vtfcn
bit ArlIloteles lib ; I. de anlfIlOl, co putault magnetcm anlm5. qui
dam erzditutrl quOd vimmoue~d!, atq~e aIlicie~d! fer~um hab~..
ret. Ioem,etiam Anaxagoras exifhmault. Platoms m TIIDa:o 0PI
niovana ell: de H~rculeilapj~js cffcctu. Inquit enim qudd.aqua~ fC
fluxioneS oinnes, Item fulmmum carus. IX qua: de: Eleari, &; Japl- .e
disHeraclij traClu,in admira~one funt. ita fc ,habcnt', vt 0?J~ium"
borum nulli vnquam ht tractlo l verUm eo quO? vacuum ruhil cll:, "
&; ha:c ipta viclffim fe circumpcllunt. Be rom dtfparantUr & (oag- "
mentanrur, omnia ad fuam fidem permuatis locis uanfeunt, ob 'f
hastaae affc:t1iones inter fe complicaw. in admirationem venure ,.
Tidcbuntur ci, qui rite! in'luifitionem feccrit. Galc:nw nefcitquid ..
PJatoni vifum fucrit, vt circumpulfionis opinioncm potills quam
attra~oni5 eligcret, (in hoc Colo fe~ aIJ ~ippocrate dif,?,epans)
qua: re ver.l cum ratione, aut apenmc:ntlS non confcnnc. Ne
que cnim aut aer, autquiduis aliud circumpeOiNr, & corporaipfa
attraaafctunturadawahentcm non confute, aut in orbem. LucrC'i
cus poeta ex epicureUcCli opinionem ciusita Ccclnit; .
<J>rJm:ipji. jlMn t I4pJu M p".",Jt.. limIt
Snn;II4./itII 41-. 'Jill tiifllltit 4ir..p14g;s;

'fl.

..

Jllttr 'JMi14pitln1l,fn'rMm'JN1 tJI; etiDqlll /4~4IIUi '

BtIC'Vlii ;II411itNrHMi_.mJtifq,.,.,stefo
1" meJio /4clU ~ ,xtemlli primortiiA forri

JII'V~,ro14I/" tlltiMJt~~IIa.. ;jtWiJ'" .

4,..
Iff' ftlJ
IM'JIII torpm ttlttl. tlei
lllltil"

it..

F j.

(Sa

Q..uOd lap'~ IlIe halitUS emlttltgraues, qUlbus continens aer

unpulfus eum qUI ante fe eft te~dit. i('lu~ in orbem agitatu5 , acad
vacuatum reueneus loculn. VI vna a-..hlt ferrum. Hane, ratiuncm
iumagnctis &eleeui vinutibusaperiendis.lohannes Cofta:us Lau
" denfis promit. Mutuam erum vult elfe operam,&: mutuum fruc
,. tum, prop~e:caque &attraChonisamagnete, &fpontanei motu$
,. :I. ferro par:u~lpem motum elfe: Vt cnirn effufos ex magnete vapo
" res, ad alhClen~um fe!rum natur;1 fua properare dicimus; ita re"pulfum~ vaponbus aerem dum locum iibi quzrit, reHcd:i, reflex.. umque un~ellere, 'luaU fublatl~m ferrum tranfferre, (u;1 alio'lui

"fponte excltatum: Ita e~ atrra~lone &: fpontanc4motione, &:im

.. pulfi?ne.compolirus qwdoun hie motus"lit; qui tounen reele! ad at.

.. tractlonem referatur. qudd vniuerfum huius modonis initiwn ater

mino ell: eodem, ad quem eundem deiinit, id quod proprium eft

.. anracHo,nis priui~egium .Mutllus fane aelus eft non oper.. j nec

. magneSltaattrarut;,Nec Impulfiovlla~ft: fednecprincipium il-

Iud motus, ~ vapor~us&,eorumreftexlonibus; qua:, opinio Epi

curea ell: to:le5 a.b ahJs reCltata. Errat Galenus, primo de narurali

bus facultanbus cap., 1+ alm exiftimat quOd qua:cWlqUC vel fer

pentum ve~ena, vel tela educunt. ha:c quoque candem. quam

II'!"gne~ lapiS, facultatemoll:endere. loun verd 9,uali5 fit huiulino

dl medu::amentorum attracno( fi modo attrad:io dici poffit)alw

di~~utabimus. Pharm.acl ad venena aut tela, ratio nulla. nulla ft

mditudo cum ~agnetleoru!D corporum aCijonibus. Galeni afti

p~l~tor~ ( qUI volu~ m~leamenta purgautia trahere propter fi

mlh,tudmcm ~ubftan~) d~cuntcorpora attrahi propter fimilitudi

nem fubftlntl~non Identl~atem: quare! magnos trarut ferrum. fer

:um~O? trahltf~rrum. ~ed nosdicimus & oftendimus hoc fieri

mp.r1mls corponbus.&:hifce propinquioribus &:ma:rim~ conge

nenbus,mutud inter fo, propter idenrltatem. quare etiam & mag

nes Erllut magnetem, ~ ferrum ferrum; terra omnisveriorterram .

ferrlln!que itnagnetemtra orbcm clus vinutis forri6eatum,firm~

us,Uahlt ferrum, qu:l.!D magnetem. Q!!a:rit Cardanus cur nullum

aliud metallum alaplde vllo aliotrahitur : quia (inquit) nullum me

talIum aded fii~d~ eft quemadmodum ferrum; quafi verdfil s

fit cau& attradioms ? aut tc:r:u~ fiigidius multo fit quam phi7:

bum, quod nec fequltur nec mclmat in magnetcm. Sed illud fri
gide,

6J

DE MAGNETB, LIB,IL

G V ILl E L. GIL B E R Tl
~~em e~ ra~~nem a~ertPI~~rchus.in q~a:ruonibus Plato

~clS;

r'
r'

giae. l\lplurquamaniliter. ~ale ilIud qudd magnes tiw,t, ferrum '

eius pabulum ell:. At quomodo magnes ferrum d~pa{Cltur, c~m
fcobs in qua (efuatUr nee abfumitur nee lewo,:euadn. CornelIus
Gemina AO. Cofinocrit. magnctem yuh per: mfenflles ra.d,~s fer
rum ad fe tuhere. cui opinioniadiungitur f.lbula deEcl!mClqe.~
altcra de Catoble!?a. G uiliclmus Puteanu~ non atonus fu~/l:an~lz .;
proprietate nemimnou, quzque nulla ratione dcmonllran p~teft
(vt G alenus alferuit, ac poft cum medici fere omnes;) (cd ab Ipfl- .,
us forma fubftantiaJi tan quam iii primo &: per fe moucnte, & tan-
quam ipfius natUra potentiffiml) atque ab eius tempcramento na- .f
tiuo. velutinArumc:nto, 'luoeiu! (ubllanti~ for~la c/ficie,ns in fu-"
i$ ope f ationibus vtitur, fcu cauta fecunda medloque pflu,,~a: Ita ",
magnes attrahit ferrum non ~ne ~.aufa phyfica, & rrol'ter ahqu.?~ ,
bonum.Sed nee tale quid~am In allJS na~flsa fOrD14 vll~ fub/l:antlall
'nififueritprimaria. quam ille non agnoult. ~ed bonu~ fanc!otlen
dirormagneti ex Ferri ar,pu!fu(tauquhn amlCO confortlO;) nonta
men tcmperamentum lllud aut inueniri, aut cogitari potell, vt fie
forma: inftrumcntum. ~id e~ poteft temp'eramc:nrum in mot~
onibus magnet!ds;,certis ; de6.nltls ~Ac~D~an~lbus ~ftrorUttl mOt!
bus comparandls. In magna dlll:antJa f 111lUterpoutiOne ~orporu,!,
denu!fullorom eralforumque. Bapti/1:z Po~ magnes vldetUrm....
Rura qua:dam lapidis &ferri; ita vt fitferreuslapis. aut ferromla
pideum. Lapidc:m non ~n f~r~u~ mutarum, v: fuanl naruram a."
miferit. nec ferrum adeolapldl Immerfum, 'lUlU fuum elfe roea- ..
rur; atquedUmalter alterum fuperare ni:ir:u r ex Pu~.fer~,at-"
tradio euenit: Elfe in mole ill1 rlus lapldlS qu~~fem: Ideo fer- "
rum ne a lapide fuppeditctur fem vires &. confortlum exoptat, vt "
quod folus 0(;10 poteft ~te.rius auxilio ,pra:fte: . ~agnes Iapides ..
non trahit qllla cis non tnd~ct cum fatl~ (it lapld~ IU mole fuft, &:"
fi magnes magnetcm tralllt ~ nO,n trahit ()b lapl~e~ fcd ob fer-"
rum !apidi indufum. Q,yaU!D magnete ferrum dlAIIld:um fit ,,?r- ..
pus, &non confufum~ vtin venis fuis reli'luamctalla. Atqueilla .
quidem ita ~onfura p'ugnare int~r fe, &: ~item intender~ j atque.ex
pugna:>uxihares capIas aduocarl. abfurdlffimWl'. Atqui ferrum IP
fum taCtum magnete, .f~rrum non !mb~cilli~ qua~ magnes raplt.
<l.!!arc ill:!! pugn;!:, fcdmones. cOD1uratlon~s!D laplde ~ ac fi pc:rpe
tuas oUl:ret lites vnde auxiliares petc:ret cOplaS,llugantlS f~~: vetulz
deliramenta. non magi przllantis inuenta. Ali; Ijmpatllla muene
runt cauCam. Sed compallio lieet elfet, nOll tamen compaffio caufa
F ij.
ell::
4

6+

GVILIEL. GILBERTI
eft: Non enim efficic:ns cau(a, ~o vila re6te dici poteG. Ali}
fimilitudinemfubftantia:. multi infenfiles radios pro eawlS habenr '
qui etiam in plurimisfa:phuiijs amathcmaricis primilm induais'
in n~tural.ibus miferc abUtunwr Erudite ~ Scaligerinquit r.nc:..
uenferrumad m~etem tanqoam ad mamecm fuam,euiusabdi.
risprincip~js ~rficia~, quemadmo:tinn ad ccntruni tcrra. A quo
. non mul~.differ: DIpus ~h~mas.1n 7. phyficorum. cum de rna.
,. tuum ra~ombus d!lfcr;tt. Aho mqU1tm~o poteG dici aliquid tra.
"herc <.lUIa mouet ad felpfum, altcrando aliqualircr , ex qua aIrcrari.
,. one contingit quod aItcratum moucaturfecundum locum; & hoc
" modo magnes mciwr trahere ferrum ;fiel1t cnirn gcncrans moucr
.) grauia &Ic~a, ip quantUm dat.ijll form~, per quam mOUCntur
' ad locum; Ita & magnes dar ahquam '!uaIItatcm ferro, per 'loam
" moucrur adipfum. Hanc fentcnnamv!r doai1limusnon maIc! ad.
modum cOIICCptam, ponea brcuiter male crcditis de m:lV1cre &
, alIi; aduerflS viribu$ conlirmarecontendit. CardinalisetIamCu.
" ianus non en contemnendus: Habct inquit ferrum in rnagnete
" quoddam fui effluxus principium, & ddm magnes per fui prZfcn.
P (iam excitat ferrum graue & ponderofUm, ferrum mirabili defide.
" riofertur etiam fupra morum nat'lll':l( quo (ccundum grauiQccm
" dcorfilm tendcre debet) & furfWl1 mouetur, fe in fuo principia v.
" nicndo Ni~ enirn in fcrro eifct quzdam przgullatio naturaNs ip
" fius, magnetls~ n~1D m?ucretur p~Us ~d ~Ctcm, quam ad alium
" lap!dcm; &nilhn laplde elfct masor Inclinano ad ferrum quam ad
,. CUtrum, non clfetilJa attra6tio. Tales feruntur de magn~e attra~
cote opiniones (p,ro cui,ufq;fenfu) dubia: & ineenz. Mag
netlc:arum vero motlonum clufas qua: in philofo
phorWl1 fcholisadquatuor elementa&pri.
. mas qualitates refcruntur. blattis
i/Jas &tincistercndas re
1inqWmus.

DE MAGNETE, LIB. II.

CAP. IIlI.

De magnetic vi &: forma, qu:e fit, deque

coitjRJis taufJ

Elitlis aliorum opinionibus de magnetis anraGlio

; nunc coitionis iIIiusrarionem, & motus iIIius

mmouentem naturam doccbimu$. Cum vcrd

, uofmt corporum genera, qUa! manifeO:is {cnfibus

inollris morionibus corporaallicere vidcntur, Ele

tlrica & Magnetica; Elearica naturalibus ab hu

more efRuuijs; Magncticaformalibusefficicntij!,feu potids prima.

rijs vigoribus, in~itati~ncs faciunt. Forma i,lIa 6ngul~ris e~, ~p~;.

euliaris,non Penparcncorum eaula formalis, &,fpcc'lica In nuXtls,

Be fccuuda forma.nollgc:nerantium COrporWl1 propagauix; fed pri~

morum&przcipuorum globorum forma; & parnum eorum ho-.

mogcnearum, non COtTuptanun,propria entitas & exillcntia.quam

nospnnlariam, & radica~em, ~ aftreamappdlar.e pol1'URlUS forma;

non formam primanI Anflotchs,fed fmgularemiHam,qua:globum

fuum proprium tuetur,& difponi;. Talis illftngUlisglo~is, Sole, l~
na, & aftris. ell vna; m terra et!am vna, qua: vcra elblla potenna
magnetica,quam qosl?rirrIari~ ~rem app~I1amus.9..u.arJmag.
netica natura cO:tdluru ('ropna, C1Ufque omnd;.us verlonbus par- .
tibus, priInara &nupcna~ rarion~ infrta; h,a!c nec ~ ca:loroto de-
riuatur procrearurue, per fympatb!am, per mfluennam, aut occal;.
tiores qu;w[ates ; nee pcculiarialiquo aftro:cR enirn fuus in telJure
magncricuJVigor,ficutin fole & luna fUa! fonnz.; frullulumq;Junz.
lunatice ad cius terminos, & formam eOlllponirfe j folareq; ad fo
lem, DcUt magnes ad tcllurcm,& ad alterum rna netem, fecunddm
uaturam (efe inclinando, & alIiciendo. Dilfer
lure quz magnetica, &magncs; rumetiam de
eiusverio
ribus, qua': magnetica': funt; & quomodo ell: coitione aftidunmr.
Corpus quod 010 ele6trico attramtur;ab illonon fUlltatur,(ed manCC
inconculfum & immutatum vt priUs fuit, nec magis virtute excel
.lit.Magnes ducit magnetica quzab <:ius viribus vigore!}l auidJ con...
cipiunt, non in extremitatibus Qnrom, fed in intimis >& in medul. ..
lis ipfis. Nam bacillum ferri Vt apprehcndit~~, m:agnetic~ excitur in
F II).
firc,

G V I LIE L. GIL B E R TI
fine. quo apprehendimf,permeatq; etiamad alteram extremiratem
vis ilia, non per fupe$ciem \:;Iocum.fed per interiora & vniuerfum
meditullium. Materialia effluuia &. cOlporea, habeoc elec.trica ear~
pora. Tale ne quiddam emittitur magneticum eorporeum, vel in
corpore~effluuium? vel omoino nihil emittitur quod 'fubuRir ~
Si vera corpus fuerit ; tenue iIIud ciTe, & fpiriruale oportet quod in
ferrumingredi p~fIitneceffe ell:. Anne "luale ex plumba exhalat,
c~m argentum vluun~ qu?d !iquid um ell: ~ fluidum, ab adore tan
rum &vapore plumbllhillgttur.&tanquamlirmum metallum per
man:t? Sed l!' aurum quod val~e [olidum.efi &: denfum, aplumbi
tenul vapore 10 puluerem redlgttur. An qUia vt IngreiTum habet in
aurum argentuviuum, ita ingrelfum habet in fubllantiam ferrimag
neti~us ~doi:, quamfubllatiali pr?prietat~ immut~t,.quaniJ~i1n cor
ponbus IpflS nulla fenfibus nollns a1teratlo perfpICltur? SlOe enim
mgrclIione,corpore non immutatur corpus i vtnon perpcram do
cent Chemici. At ha:c quidem fi elfent:i materiali ingrefIione tunc
fifittna& denfa cratfaque inmedio interpoiita efl'ent inter coq,ora
illai aut ma~etica in cralfdfunorumdenfiffimorumq. corporii cen
tds inclu(a clIent i non pater~ntur ferrea magnete.' At nihilo-mi
n.w & cOlre contendunr, & I):unuta~tur.Qya~ huiufmodi ID:Igne
Cltarum fa~ltatum conceptlo &.. oogo nulla ell: ; non minutifilma:
. p:ines lapidis ~ B.aptifi:1.PortSmalc excogitata:, quau in pilos coa
<:cruatz, aI~PldlS. attntlone. orta:. qua: ferro hzrentes, vires pra:
franc. Eleanc~ enam effluula vr ab omni denfo impediuntur; ira.
per fUmas,vel luna Ii flammula fuerit, non a1liciunr;At ferrum vt a
~ulloobice !mpcditur quin vigorc~naut morum habeat amagnete;
Ita permedlas fI:.mmasad magnetlscorpus tranfcurrit,&lapidiad_
ha:ret. Sidlammaautcandela illxtalapidcm; appone breue61um.
.. fetreum,&cu:n appropinquauerit, I?cr media.s tlammas adlapi
dem pcnetrablt; verfo~lumq; nee lentllls. ncc rrunus auide applicat
ad n;agnetem pe:med'ls flamn;~s, qu.im aere apeno. lui non im
pedlunt~amnlz mterpoftta; cOlnonem. Atfi ferrum ipfum magnG
~ feruore ~nca?d~~e~et, mamfellum quod non attraheretur. Bacil
lum fern vahde Igmrum? arpone verforio excito, frat verforium,
nec ad tale ferrum conuemtur ; fcd'llatim vr primdm de candore a
liqu~ntu!~ remiferi~confluitillieo. C~fcrrum;i magnete tacrum
.. fuent, fi In 19nem.valldum ~o~t~ .lUetlt ,donee perfed:S ignefcat,
atquc tempore aliquo Jonglon In 19neperduret,maaneticum ilIum
conccptum vigorem aminet. Magnes etiamipfe pe~ longiorem in
iglle
66

I
~

DE MAGNETE,iIB.U;
67
igne moram, vires infitas &. innatas attrahendi, aut alia~ -quafUis
magneticas amittit. Et quanqu~ qua:dam venz magnetI~:& vftz~
fpirirum czruleum nigri coloris, fcu fulphurei, terri odolls e~
lant : non tamen fpi ritUS iIIe fuit anima, nec cauCa ferri attraaionts
(vt putat Porta) nec omnes magnetes dum torrenrur aut vrumur,
fulphur olent a~t cxhalant} a~qui/itu~ i1~ud,tanqu;l.m malu~n.~nt."ia~
tum efl:, exfodma &. mamce Immundlon :necab Inft matenali cau..
facorpore~.nmittitu~ i~ ferrum talc analogun;; ~u~ ferrum etia~
attrahendi 'fun &. venlcltatema magnctc conclplat, Interpotito Vl
tro,autauro,autlapide alio quouis: tum etiani ferrum conflatum
concipit.~im ~ttra~ionis fer~i, ~verticitatem,a verticita::e t.e1!uris;
vtpofl:ea 10 dlre6hone maOlfefre del11onfirablmus. Sedlgms 10 la.
pide defiruit Inagl~etieas vi~es,n~n quia partes aliqu~s prcip~~s at
traarices conudltt ,fed quia tonusformam ,mateTlzdemolltlone
deformat rapida ilia vis fl.ammea: vt in humano corpore, anirnz
primariz facultates non vruntur, (cd vllulatUOl corpus. manct fine
facultatibus. Ferrum vero !ieet maneat poll: perfedam ignitionclIl,
nec in cinerem conuertitur aut recrenlemum; tamen(vtllon inept~
Cardanus dicit.) Ferrum ignitum non etl ferrum, fed ~uiddam ex
trafuamnaturam politum, donec reuertatur,Nam velUtl ambientis
~eris rigore aqu.::t anatUrS fua in grademmuratur~itaferrum ignib~s
mcandefcens, vlolento feruore pereulrum, confufam habet fonna,
& perturbatam; quarJ &. non attrahirur a. magnete i & cdam iIlam
amitrit vim quouis modo acquifitam attrahendi; &. vcrticitatem ali
am acquirit, quandQ quali renatumamagnctc vel terr.i impregna
tur, fiue refufcitatur forma non extind:a,fed con fuCa; dequa re plu
ra manifetla in verticitatisimmutatione. OiJare Fracall:oriusmi nus
fententiam fuam confirmat, ferrum non alterari; N am /i alteraretur ..
(inquit) pcr formam 1113gnetis, corrumperetur forma ferri. At htc ..
alteratio non generatio dl:,fed form\: eonfu&: refHtutio& rcforma- .
tio. Non dtigiturcorporeumquoddefluit amagnete,autquod
fcrrum ingreditur, aut quod a fcrro expergefaao rcfundirur; fed
magnes magnetem fonnS. primariS. dilponit; magnes vero ferrum
ubi farniliare limul ad formani vigorcm reuocat, &. difponit; prQP
tcr quem ad nlagIletem ruit,&auidc fe conformat. (muruis viribus
concorditer promoucntibus) non edam vaga aut eonfara ell: ~oi
oo,non corporis ad corpus violenta inclinatio. non ter:nerana &
infana contluentia, non rue vis infertur corporibus, non lites funt &
difcordi\: :{ed iIIe eft (ne mundus rueret) eoncentUS , partium nem
.
pc

158

G V IL IE L. GIL B E R

TIl?,

piglobo~ mundi ferfe&a~~homog~nea:umad tOtum anl

logta. Be vtnum pra:clpuarum In lllis eonuemenna mutua, ad fani

!Item,con?l1Il!'t.ioncm, pofitioncm,direetio,l,lc,Be vn;itat.em.Q....uart!
m tam admirabib effca:u. &: Ilupendo (ab aliJs nawns dluerfo) vif.
gore inlito, Tbalctis Milefij non abfurda admodbm opinio,nee ve- ~
hemens delirium Scaligeri eenfiu9., <twa animam magneti conce{: "
fit: Nam &:ab ca vi incitatur,dirigitur,Be cireulariter moueturmag- t
Jl~, q~ ~ota efl: i~ tOto. Be to.ta in qua.l!het ?ane; Vt ~ofi:ea pate:
hit: funiluna9} amma: elfc vldetur. VIS cmm mouendi (cfe anima '1
ofl:enderc videtur, corporaq; fuperna qua: Be edema tanquam di
uina, ccnfcntllr d quibufdam animata, quod ordine admirabili mo
ueantur. Si duo magnetes in fuperficie aquarum fibi inuicern expo
fin fucrint in fuis nauigijs, non ltarim concurrum, fcd primbm con
ucnunt fe mutuo, aut minor maiori obtemperat, comrnouendo fc
circUM <tuodam modo, tandcmq; cUm fccundumnaturam difpofi
ti fUcrint, concurrunt. In ferro conflato magnctc non excite, non
opus ethali appatatu:nam cUm vcrticitatem non habeatpr$ter ad
ucntitiam Beacquifitam, cam<tue non /labilenl Be coniinmtam(vt
~anes efiamfi exoptirno magnete cxcoetum fuerit) propter con
fufioncm panium aD ignc, cum Jiquidum flueret: fubied vertici
tatem Be conueruentiam naturalcm. ap~fentii magneris fuCci
pit, avalida,imm!ltatione, Be in rnagnetem perfe&um conuc:rlionc,
,l
&: abfoluti IDctamorpbo6; Be tanqualll vcta parsmagneris,ad mag
netis corp~ aduolat. Nihil enim habet magncs, nec quicqua mag_
ncs perfc&us potell, <tuod ferrum excitum magnete przfiare nOn
poteet, immo non taetum, fed tantLlm in vicinii pofitum: Nam,vt
primdm intra orbem virium magnetis fuerit.1icet IODgids dinet, ra
men immutatur /latirn, Be formam habetrc:nouatam,in eorporc:qui
, dc:m fopitam anrea &inertem, nuncviuidam Be vaJentem; quod is
d.irt;aionis demonfl:rat!.0nibus apparebit n:anifcl1e. Ita coino mag
BCtlcaa6l;us c:ftmagnctlS, &: fern, non a&lo vni\lS, Vtriufq; "TiA~~~
non tqor. ~'" Be cona&usponds quanlljrnpatbia; antipathia
nullaeftpropit magnetica. Nam fuga Bedeclinario terminorum
1iucconuerfiototius. vtriu{que a&us ell ad vnitatem, 1 cona&u
~+:< ambo:um. Nouit~r igitur fo~am induir, propter quam
fufclta~, tum illam vt~erttds acqulrar~ mmagnetcm pr%cepsruir,
non gym Be conuerfiombus Vt magnes m magnetem. N am cum in
magnete per multa fa:cula, vel ab ipflS primordijs ingc:nita, Be con
1irmatafitverticiras & difponendi potellas, formaq; terreni globi
przcipua.

&

DE MAoNE TE,LIH.II;,
,6'
, Ua a magttete alio ininiutari faeil~ non poteD:, quenladmo
~:trr~m mutatur i fit ex conftaD~ vtriufq; ~a~~, vt aer ~n aI
terumfubitanearn potcD:arc:rn immu:and% VCrtl~ltatlS ~onhabere~,
fed vtmutUO folUm inter fe conuenltc:nt. ferru.trl euaH,upagn~c

fillatim ferrum iUud fecundUm natUram propterunpc:d1

exctturn,
.I-od'..r.
" fit~aduc.:.
mcntaconuerterenon poIIIIt, quc:maum.
umm venon9,
..
.
ws
.
magnete in quauis parte autquo 6ne appr~h~r.<l!!t.a
m~nte, ere I'ta
utarc verticitatcm, &conuertere formales VI
tt
vumml
,
'" S'
" tranll;urman
11'_

uamuispartem fuhlto
potel<.
lC varlC
poteD:
~cs In q m1':orma iltaaduenutia fit,nce adbue in metallo diu per-.
lerrum, cu ..
. ti
fu d'
manfit.Infcrro proptcrcorport~ fu ~onc:md.cfi:i~A"; D tl~r:vem~oml:

fi
rrea,l'orma=prtmarIa:
Vll'tUS
I n....... an ea,la,

netlCa, aut e
I'
. \ n.
.'
d' f
fa etl : fed magnes integerappofitu~ Iterum a... urn p~lIna:sum I
. d' r.. ti"'" Be' ordinata forma cillll magnete foclas vires con~
.., magnetice, In
. omID'b us mouom
"b us ad vtlltat,e,am

Pnlt,. lIpO
utu6q'
lunglt,m,
d' &afi'
0
taC\U
p
bo con(entiunt, con6edetantut, & a.dlun r. ,ueNcor " reo ton , j
J"
rbem difipofita vnum. Be I em lunt. am ,errum c.um Ii!X
Jluetntrao
, .
b'l' 1:
)
fila' 'deft
c:na fua excoquitur, vel ades
(no I1~S le~ ex
vena, I
v
. 'anu vi foluiturmatc:ri".'ac diffiult, c:fRuuntquc ex reete
magnete,I/:>,-.
'1':
.. ~-'.
ill
mentis fuis leparantutque, tani Ierrum. q.......... acles: rccr.eme~ta . :",

autignis vicorrupta &inutilia, lutftccsquzd~ f~nt .1mperfe~

onis cuiufdam,Be in conuexistelluris partibus mlXtlO11';s ~ Mater~
i .tur d.c: urata ell: in qua iam co~fa ex fufio~emetalllC:a.cum for.

pra:crpu~ ilIa: vires comufa: Be mcen:zfuertnt,ad~eJllc:ntern:'lt

nete rurlum ad vita quafi quandam, difp~tamfi:'rma! Be lntegnd:

tC reuocantur. Q,ga: materia itaeXI'c:rgifcltur.Be 10 vruta~em mun 1

vinculunl & conferuationisvniue rli neceffitateln,conflu~t. Ob ClIJno

~ Be materi2 incoq)Us iriagis mundum purgatlOne, mag

~~::~ferro maiorevim attrahc:ndi quilm in f\:ef}. Namfi pqn'ltur "
ouluis ferri. vel clauus ferreus fupra magnetem magnii.' ferrum~
iun&un Curripit i magnete fcobern, & clauum, & ~~ttnet t~ La
qwlm iuxtamagnetem merit, quomodo ferrum m.agJS amahl! fer
rum uammagnes fi alnagtlCtC alformatUm fuerltmanearl4itntra
orbe~l forrru: elfuiz. Fettum enam afti6ci~~ appofitii.pofo mag
nens phls auoRit quam magnc:s. Mc:liores Ig'ltur maten:z.ve(.~
{uan:m &ignis vi repurgat;r: acies & fcrrutn funt, ~a: rutus UIS
formis i magnete impr'c:gnantur; quare ad mum c~n uunt pon~a
nei accdlione, quia ab mo p~i:ts po~~{fa: funt~co:'tmuaca:, tV!!I."
crfc&a vnitione,vt primUmlntta VUlUmlllagneucawm or em!D" \
P,
trauennt;
unm'

!.:

'1

G V I tIE L. G IL B E R T I
tmlerint ~ qil2: O:a~im i~ ilIo C?rbe conrin~a~onem habent abfoluta,
&: p~opter conu,enleona comunaafunt. hcet corpora ipfa difiunela
fUennt. Non e~ e1earicorii morefubllantialibus effiuuijs ferrum
obfidetur &: alJiCltUr ; fed iforrnz tantdm"a&! immateriali feu in
corporeo'proceffi.\, qui in fubiedofcrreo, tanquam in co;tinuato
h?,JDogcneo corpore; a~i~ condpit~rque, nee patentioribus eget
VlJS I quare & (dmfiffimls mterpolit1$) ferrumcommouetur & at
trahitU!lfenuIIiq; p~zfen~ magneiis commouet & attrahi; mag
netem!pfum?~~tU1fq; viribu:coneurfus,fitad vnitatem ,qui vulgd
attraftio fe!"fldlcltw:.1n.a: veroformales vires egrediunror,& mutua
oe~urfu vmuntur : VIS euam eoneepta in ferro fine mori c:ffluit. At
Julius Scaliger exercitationc; eeexliiij. qui alij$ exemplis hane ratio<
nemabfu~damelfe contendIt ,multum errat. Nam eorporum pri
morom vlrtutesnon funt eonferends; cum prognatis & mixtis. For
marum eflU(arum naturas cemere nunc poroilfer (fi fuperO:es elfet)
~capite defoltrlis (pbzrici~ ma~ericiseffufi~." ~od fiferru rubi
glneadmo~thll.b:fum fuent, aut parilln, autmhil alapideafficiror.
Exefum emm & deformatii extern is malis aut vetullate metallum
cOrrfipitlll" (ve~uti ~e rria~n~ diaumell) &: primas fuasqualitatcs
cum foIn\Q.comunc!l:as amlttlt,aut Jangui~as &im~ec:illes fenio con,
feBum habet, ne~ corruptum cUm meat prob~ mformari potell:.,
At. valens & veg~us magnes Jerra (ana~ mUDda trahit, iDa'll ferra
(VInDUS eonceptls)valenterattrahunt alta fila ferrea,ciauQs ferre.:.
os,.n0n foltho fmgufus, fed alios edam poll alios, vnumiD lineal
tenus. trcs,quatuor, velquinq; tanquirn eatenam ordine hzrentes
penti[efqu:~Magnes,~mlln vltimum tali ordine (equeptem.fidaui
Don ~lfent IDtermedlJ, nonattrmeret. Veltiti in A poutus magnes
trahitc!a!lWl'!.vel o~elum B, fimiliter poll. B mt C, & poll C,D;
Remons vero c1aUlS B& C, '..
"
.

iB "iiI!'"

ii!;di..

!n eadCID ~Llall:ti~. tttag~ A,nOl'iattollitin aerem D c1auum : hoc

l~eO eue~l1t ~alll contin;uatis,dauis, pra!fcntia magnetis A, prz

ter propnas Vires, magnetlCam formam ferramentorum B Be C e
leua~ &fibi tarJ<I1Wnauxiliar~$ facit capias I B vera & C :anqu:im
cOl).n~uatum co'J'us magneucum deducUnt vires ad ipfum vfque
D, quibus D c:a~lru~, conforn:aru~~ ; infirmioribus tamen quam
CaB. Atqueiftl qUldern ferrCl claw ail iO:o ta6lu tantOm,& przfen

tii

DE MAGNETE,LIB.it

,I

tiimagnetis, etiam fine raau fufcipiunt vires, quas fuis corpocibw

retinent, vtin direaionisloco planilflID~ dentonflrabitur, Non e
nim tantum dum przfens eft lapis ferrum induit vires &~qwbri
precaria capita Iapido,vt in 8;phylico~ Tbemiffius exil!irnat.
Oprimum.e:mm exco&un ~quale e~aaes), a magn:re lon~?s at
Jicirur, malon pondere attolhrur, firrnuls retlnetur, vires valldlores
induit quam vulgare,& ~n~ carum,qui~ ~x melio~ veni-:,u~tttag
nete eonflarur. mdlorlbuslmbutum vmbus: Ex Impunofl verd
quod fir, imbecillius euaditi & zgrius aduocatur. OJ!od vew Fra~
caR-orius dicit fe vidiffe frullum magllctis, per vnam fadem mag
netem trahcre, nonfcrrum; per aliam, ferrum non maglletem i pel'
aliam vttUmque: quod inquit indicium eO: 'in vna parte plUs elfe
magnctis, in alii 1':U5 ~erri. in a1il vtrumque, zqualiter, vnde fiat di
uer/icas ilia attraelloms, falfiffimum eft,maleque ob(eruatuma fra
caO:orio, qui ncfciebatfecundilm artem magnetem magneti appo
nere.Ferrum magnes trahit, &magnerem;fiarnbo conuenientct
di(poflta,& libera, & folutafUerint: De fcde &:locodimouetur ci
tius quod leuius fuerit; pondere enim grauiora ,magis reruruntur:
leuius vero ad grauioris otcurCum & Ce commouet. Be: abaltcro al-:
lidrur.
".

CAP. V.

Vigor in magnete quomodo

inefl
VOd magnes lipis magnetem,ferrum& alia corpo
ramagneti~a nahit, anre;ti~ fupcrio!~libro ott:n
fum eft; etlam Be quibus vlribus COlno magnenca
ordinatafit:Nuncveroquomoddinmagneticovi
gor iIle difpofitus fit, inquirendum. Atque dcmUm
,-",_
magnimagnetis analogiainferenda cR-. eummag
nete coit magneticum valid~, fi ipfe vaIidus j imbeciUius vcro,ethn
imperfeaior fuerit, aut malo aliquo confenuerit. FerrUm magncs
nOll'ab omni parte zque rap it. vel non fimiliter ad omnem pane~
magnetis confluit magncoc:urn; quia I?und'a (ua haber wgncs (1(:1
ell) vetOl polos, in qUibusvirtus cximta cxcellit Panes~o ,pro
pmqmores

~------------------------------

7*

GVILIEL. GILBERTI
pUiquiores.a1idiores funt.rcmorz magis infirm~. &: tamen in om.:
mDw vigorquodammodd zqualis. Terrella:: poli A, B ;a:quiAotti
~ C, Ii):. IDAacB
vis maxima videtur alUcicns.

,

DE MAGNETE,LIB.n.
71
Hi etiam lapides licetiam inter fe ita conricDiunt,vt F nOll pCtcri:C
H:tamen h Aborealis fuerit antCa polus,hunc crill F eRborcalis.&::

H ctia borealis; non enim immutamr vc:mcitas(qucid male affimlaf

Baptilla Porta in 4.capite,lib~ Ceptimi)nain l~cet F.&!i ,non c~nue

niunt,vt alterad a1terum mchnarct: tamen vterq; In ldemhom:dn

tis puntlum conucrtuntur Si HI hemifphzrium diuidamr in duos

quadrantes. polos alter in H, alter in 1fedem obtiner. Lapidis vt <Ii

xi molesinteger verticis Cedem facit('onRantcm: Etvnaqwieq; pars

Japidis , priu(qua~ iUe ex:~iCu~ fUit, ex: minera, potc:~at elTe polus flue

vertex. Sed de his plura In dlte~one ,lam mteJligere oportet; &:

6rm1 mc:moria retinere, quOd vertices przualent propter vim to

nus;iclvt(quafidiuiCo imperio perzquinOttialdn) m~omnes in

Ceptentrionc:s intendant vires l JIIi verd aduerd ratione in meridic,

tamdiu qu:i~ runt vnita:: panes, vt inCequenti dcmonlhatione.

t
:a
In C & F') n,uUa vis allicienstc:rtninos magn~tico.s ad c:orpus; ten
dunterum VIres verfusVttUmc;; polum. At dlrealO valida in zqua
tore.ln C~D., a:quales~di~aa: ~um a,'b.vtrifq;polis,quare: quoo in
C, D. ell: ferrom, cum IU conmana, allIClmr, non conlbnrer adhz..
ret: red rnanet &.adiu.ngitUr ~ridi ~in ~ pa,:Cm inclinaueri't
tantum.ln E. malar v.tgor albaendl qu:munF ; qma Epropinquior
polo. Hoe ideolit non quOd in polo vert maior lit vittw refidens;
.- fed quoniam omnes eartes intoto vnita: ,dirigunnires Cua$ verCw
polum.Ex confluentlbus ab zquinoaiaJispJano'verCuspolumviri
bw.vigorincrefcit; verticiw certa in polo exitlir, dummagnes iUe
i!lte8l:~~ermanfe~t; 'tidi?idaturautriipatur, aliufedes in iIIis par_
tibwdluifis VemCltas obtmet. 'Nam propter molis immutadonem
femper mutatUrverticitas; Qb eanIq; caUliam fj terreJla ab AabC '
A
ad Bdiuifafuerit,ita vt fint duo lapides :poli in diuulS nOD eront CD
BICcdFG,&HI:
'

, Hi

"

I
I

Sic enirn, per in6nitas curuas ab omni puntlo zquatonsdiuidentis

fpha:ram in duas partes zqualc:s; & aD omni punao Cuper/iciei ab
:r:quatore in Boream; &: ab zquatore in A,u1trinum polum, tendit
VIS amnis ad pplos fco~1ta vc:rticitas elhbzquino~a.U c:irc:ulb
'OJ.
ad

'''''
74

GVILIEL.GILBERTI

~dpo~um ~trillquC.Talis in integro poteflaspotita en. Ab A

nturvlgormB, abABin C abAB C .

,
IIIUlIIt
militeraGinH &:itid
)~D.&:abiJh~runulinE.Si_
tifrullu1umA B~efeaw:%~lS(t quam~~~m vrutum fucrit. At
men tim validum erit .
' . quanquam ,I~xta zquatorem) ta
E rcuullUm . uali In a.dionibus magnetlCls. atque CD, aut 0
dpul di .. zq
:fuanf!tate litOtO. Nulla cairn pars in toto p~
totUm ~~~x&ce ~~ propter,alias partes adiunaas,a quibus
per~um euadll:'
.

1)j(Jgrammll ~gnetici vigo,;!, Jplano Aeflltltorisin

,"'pliet'l4m tmeJU /IUIt ullMrh./uJi.
H

DB MAGNETE~ LIB. IL
"
E Q...terrella, E polus, M Centrum,H M Q..mquinoaia
. lis planum. Ab omni pun~o plani mquinoB:ialis vigor ex
tenditur in peripheriam, fed diuedl ratione: Nam ab A vigor for
malis extenditur verfus C F N E. &: ad ottine puncrum Ii C ad B
polum. non verfus, B; ita neque aG verfus, C .A1liciendi vigor
non corroboratur m parte F H G, ab eo qw eft In G M F B; Ted
F G H auger vi~orem in eminc!ntm FE.: Sic nuUus atrurgic vi
gor ab intemis, a parallelis Axi fupra parallelos, fed intem2
per a parallelis polum vfque. Ab omni punCtO p'lani mquato- .
ris vigor procedit in po)um ~ ; fed Fpunctum vires fuas habet tan
tllm a G R,& N ab 0 H; fed a toto plano H R.corrobor~tur E po
Ius. Q!:Iare inillo exceJlit (ranquam In tcgil) potcRas il1clyta : In
medijs vcro interuallis (veluti in F) tannlin vigor alliciendi inua
lefcit. quantum attribuere poteR planiportio H G. .
.

rem

C AP~ vl.

<l!!.gmodo magnedca ferramenta, c5c minores

"'I

magnete!conformantfi ad terrellam~ & tid

tcDurcm ipWn. &.abillisdilpo-

IIIIIIIIIr.

aino eorum qua:diuifa funt. necnatW'aliter cobz.;

rent, fi vaga lint. fit per alium motam; Terrcl1ain
orbem emittit vires fuas, pro vigoris &. qualitatis
ratione. Cum venHerrum. velaliudmagneticum
conuenientis magnitudiuis fuerit intra virtutis or
bem,aIlicitur; fed qud propiU5 merit corpori.eo/ir
mills accurrit. ConAuuJlud magnetem, non tanqwim ad centrllll1,
necverfusccntrum eius; Nam hoc tanolmfaciuntin polis ipfis.cilm
videlicet &illud <Juod allicitur, & polus magnetis , &; centrUm (unt
in el1dem lind recta. In medijs vero inter1.la1lis oblique? tcndunr.
quemadmodllm in typo (equenti apparet; in 9UO ofienditur quo
f!10~dvirtus extendituradadiuncta magnetica lDtra orbe!:!.}; In po
bs directe!.
.
..
G ij.
~q

It

GVILIEL.GILBERTI

'ri

DE MAGNETE,LIB.IL

~o propiores fueriDt partes a:quinoCtiaJi.eo magis obliqut! allici

Uritmapetic:a: atpolisviciniores partes magis direCl:e :.duoc:antoin
polis dlrc6li11imc!. Eadem cni ratio eO: conuerlionc. magnctii om
niumqui funt rotundi & qui funt longi,fedinlongis experimentum
ell: fac:ilius. N am in quAuis form~ ell: verticitas, & funt poli; fed
propter malam formam & ina:~ualem, fzpius 'luibufdam malis im
pediuntur. Si lapis longus fuerlt, v,ereex vero In linibus, non in la
teribus lfonids in venice allicit. Confe~unt cnim partes vires for.
Doresinpolum rcCl:islincis, qu:imobliquis. Sic Japis, & tellus natU..
d conformant motUS magncticos.

nes tarltl'lni exc:itatn1.1,gnetica eonuenienti interuallo dillantia. At

que yt lumen in i~!l:ar:ci adu7~it (vt do~ent optici ) ; ita mult? ~a
gis vigor magnetlcUs 10tra vmum ~errm~o5 pra:fens ell; & <j.Uta elU$
adus multd quam lunlen ell: fubcihor, & cum non magncclco non
conrentit, cum aere, ~q~,aut quouis ~orpore non ma,gtletico .nul
lum ltabct commercltlin; neemagnetlcum commol1ct motu allquo
irrumpenti bus viribus, fed przfens inin!l:ante arnica corpora inui
tat. Be Vt lumen. obieChun; ita corpus magnericum magnes ferit.
& exciUt. Bt ficut lumen in aere flipra vapores Be efHuuia lion ma
'net, nec ab iIlis fpatii! relucCt ; ita nee iii acre. aut aqua. hzret mag.
netiCl1$ radius; fpedes rerum in inllante, in fpeculis & inoculo con
cipiuiJtut per luinen: Ita magnerica vireus apprehendit m~etica.
'Abfque leuioribus cOlporibus &rclucentibus, fpc:eiesrerunl nec
apptehendun~ur, nec r~~eduntur: Ita fi~e obie6lis ;maft11eticis,ne~
\'Igor magnetlcus conClpltUr. nee rudus In magnetJcum concepta:
remirriiturvires.ln co verdvigorniagnc:ticuslumeri fuperat,qubd
nullo opaco ~utden(o impeditut; fed JiDert! procedit. &.vires .fuu
extendlt vnd,c;l;' Interrell!. & globofomagnete magnCtlCUS vIgor
extra cOq'us In orbem enendirur; in longiore vero non in or

bem, fC!dfn ambitum cxtenditur pro foxmAlapidis~ Vc~i ill19rigi-:

ore lapide A. '

CAP. VIL

, De po~ntia virrutis n:iagneti(Z~ & natura

. .

in orbem cXtenfibili.

'

Vndit~ virtU,S magneti~ vndequaque cirn corpus

m~gnct~eum In or~em ; Cl1:ca terrelfam fpba:rict!; in
al! JS 13p,du~ ligun!. magis confuf2 & ma:qualirer.

N ec tamen In rerum natura fubfillit orbis, aut virtus

per acrcm fuCa permanens, aut elfentialis; fed mag
ncs

G iij.

CAP~

DE MAGNETE,LIlUl

G V I LIE L. GIL BE R T I

CAP . IX.
CA P. VIU.

De a:quinoCtiali circuIo telluris.& terrelli.

B Aflronomis concepwszqmnoCi.:ialiscirculus;aD
vtroque polor~ ~uidi~ans s m~umque ~c:
dium fccans prtml eorum mobilIS fiue decl\'l:lZ
fpha::ra:meti~ moms . &p~ mc:;bilis,cingui!lS
nominatur: diaus zqUInOdiallS quOd eXIGente In
illo foIe(quodbis in ~o c~)Otingc:e.ne.celfe~ll)
noClibus dies fint zquales. Circulus etla~ ill~ a:~Uldlabs VOClta
tur,quareaGrcis j~1'I<lc; appenatur.Pcnn~e et1~ Be~quator
propricdicimr j quod inter polos totam tclluns ma~hUll!m l;t ~qua
les partes diuidit: Ita etiam, Be tc?,~II~~quat~r reCte atmbul potea:
quo naturaliter potellas elus dlrl~tur; CUIUS plano per cent!um
penneante, diuiditur totus globus.'n a:qual~s ,partes Be .quantltate;
& virtUte (quafi fepto tranfuerfo) lOter vertlcltates vtrlnque pari
'Vigore imbutas.

De telluris~ & terrella: geographiA.

E circulis etiam. &terminismagneticisiamdicen
funt; Vt meliw qua: fcquuntur intel
Allronomi. vt c::rronum motum. Be
volubilitatem co:li, ratione comprehendere & of>..
; tUm Vt ca:Jellcm fixarum llellarum oma
.
defcriberc cemus polfent, circulos ~uofd:un,
& termino~ in ca:lo conffimerunt certos(quos etiam Imir:anrur
geographi) Vt varia tcUuris facies, regionumq; pulchritudo deli
nearetur. Nos veroaliteratqueilli ternlinosillos circulofque ag
nofcimus. inuenimufqueplurimos natUri certos~non imaginatio
ne tantom conccptos. tam in tellure quam in terre)l,i nollr!. Or
hcmterrarumdillinguuntpl.'l1!Ci'puc! eer quatorem& polos,atqUC'
jffi q~dcm t~~ini ana~ ordman ~unt&dirunCi.:i : m:ridia~ eti
am .cbreaas Indicant fi::nuta.d. polo mpoiun-.. per dillind:os mao,.
'P.a~ore pund:os i 'r~viA ~in.usmagne~~dirigttBeincedit. Tro
PICI vero Be a.rd:ICI ClfCW', vt paralleb, In tellure non funt pofia
tennini naturales; fi::d circuli illi cmnes paral)eli conuemcntiam
quandam inter 1C: indicant terrarum in eadem latitudine exiflenti
um, aut e diamerro aduerfinrium ~bus omnibus conuementer
vrunmr Mathematici, in globis Be chanis pingendis Perinde Be in
terrelI1 hi omnes dc1idellontur ;non ,amen vt geographice d eline
cmr~xtCriorfacies,cdm magnes !ndique perfeaus,zqualis, & vm
Comus c1fcpotlit. Et fupema: & mfemz partes nulla: funt in orbe
tertarwn. vt nequein ccl"l'dli: nw Corlim fuperioresquis par

tes exilWriet,qua: in periphri: inferiores verd

qua:magis venus Centrum

pofitz funt.

CAP: X.

Meridiani telluris magnetici.

Eridianos ge~rapbus excogitauit, C]WDus & loll"

gitudincmiliftingueret,&:I~titudincmvnlufc:~i~fq!

regionis ~etiretur .l~nltl aute~ !UntmcndianJ

magnetici. eodem etlammododingcntesfe, pcr

certos Be oppofitos in zquatore terminos,Be polos

. ipfos.ln illis. etiamlatitu~~~ag~ed~a menf~ratUt:

Ee inde declinationes intcIbguntur; Et In dbs dtredio certa In po

los tidit,nifi mal 0 aliquo variauerit, & de iullli viii di~urbcturmag"

Ileticum. Meridianus qui ~ulgd. d,icitur ma~netic,u~. non ell vere

magnt:ticus. nee ell: vere mendlanus. fed lhtelhgllurrran!ire

per variarionis terminos in boriz.onte.Variatio verd
ell deprauatadeuiatio ameridiano,necin
vllomeridiano.varijsinlocis.cfl
certa Be conftans.
CAP.

CAP~~

80

GVILIEL. GILBERTI
DE MAGNETE,

tID. II.

CAP. XI.
CAP. XIII.

Paralle1i.

De axe &. polis magneticis.

N paraJlc!is circ~is eadem yirtlU &: zquaJis po

tcfras cCfru~ur vndl~e. ctlm~n vno eodemque pa
ralIdo, vana magtlCltlca aut fuper tellurem, aut fu
per tertellam pofitafunt. Paiibus enim interuallis
.1S:i1ll1d apolis dillant, &: a:quaIes habent declinationwn
conuer:fioiles; &:attrahuntut, retinentdrque, coe
,
untque funilibus viribus S, non aliter at: qua::: regiones fLib eodem
Jl.tU'~I1elo ~1tZ funt, etiam~ i~ longitudine variant, eandem tamen
dia qUillltltatetn habere cJlc.UnUS, a:qua1e~q; ca:li temperic:~!

Inca in tellure, (vti in terrella) per centrum ad po

los dUo!la axis elicitor. rr.IM. aGrzcis dicootur ..... Ti
volI.i. a vertendo, quULatinis Cardines cti;am,fiue
vertices nominantur ; qudd circa iIIos moodus ro
tctur, perperu6que feratur. Nos enim tcllurem &
terrelli circa iUos virtute magnetica volui) oRen
furi Cumus ; quorum alter in tellure qui Cyno{uram refpicit Borealis
dicitur & Aro!licus; alter verd huic aduerfus. auRrinus & antaro!li
CllS. Neq; e~;am hi in .t~Uure a~r ~errel~ vertendi tantllmgraria exj...
ftunt; fed etlam rermInI runt dtngendl, & eonfinendi, tum verfus
deO:inatas mundi rcgiones; tum etiam intCf fe juRis conuerfioni

CAP. xrL

bus.

Horizon magneticus.
CAP. XUIL

Orimn circulus ma!o.r ett, ea quz videntor ab ijs

qua: non apparent dtnmens: vt cadi pars dimidia
confpicuafeml'ernobis patcat, dimidia femper oc
culterur. Qgod (lroptermagnam ftclliferi orbis di
Itanti~m nobis fin idctur: differentia tamen tanta
elt, quanta ~ ratione femidiametri tell uris. ad Itel
lat!cceli kmidi~m comparata:,all'urgere pOten; qua: fenfibus
<jU1dem non pcrClpltUr. Nosverd horizontem magneticum volu
!Dus elfc p~~quilibrarum vndiq;, tangens tCfram vel terrellam
In 10coregIoms,cumquofiuc terra:fiue terrella:femidi;ameter ad
~ocii rcgi~Bis extenfa angulos fa:it vndiq; reCtos. Tale I'lanum elt
In tellure Ip/l ~o~derandum'.l!f-Ill terrell! etii , pro oftentionibus
&:demonlhatlonibusmagnetIClS. Corpora enim ipfa folum non
~cneralcs.~ul1di appariti?nes eonfideramus Ideo nonafpea~sra, 110ne, (qul'l~ta emmentla5 te~rarum variatur)fed pro plano quod
cum ferpendlCulo zquaIes belt an~os, Horizomem fiue finito
rem, In magneticisdemonltrationibuJaecipimus fenfibilem' non
iUumqui abaftronomisratiorialisappellarur.
'

Cur if) polo ipfo coitio firmior fit, quam in alijs pani":'
but medijt inter liCuatorem & polum ; & depro~
pomone virium coitionis in diuerfis ter
"6 t:5te,.,.,11.t: t"ftwur.
'
1'ii~;;;1!~il

Stenfum eft antea {uprem;am poteltatem alliciep..

tern in polo elTe; infirmiorem verd & magislangui
dam, in partibus a:quatori adiacentibus. Bt quem
admoddm in declinatione apparer, qudd vinus illa
di(ponens & conuertens augmenrumhabet dUm ab
.
. ..quatore verfl1s polos progreditur: itietiam ve
geta Inu~lefclt magneticorum coitio, iJfdem gradibus, e.idemque
proport~one Non enim in remotioribus apolo locis magnes vcr- .
~s r~a v~f:era reo!l~ deducit magnetica: fed oblique tendunt, & ob
l!9,ue albClunt. ~:lntum enim minima in circulo chorda dilferr~
chametro; tantitm differunt inter {e in quibu{dam terrelJa:: partibus.

CAP.
r

81

=
~

GVILIEL.GILBERTI
bu;iitrahendi vires. Nam cUm attraCtio coitioutad 'corpus. maO'

DE

nericaveroc:5uertibilinatud confluant; fit Vt in diametro apolo i'd

1X!lii duett direac corpusappellat~in alijs vera locis minus.fd qud
~bsad corpus conuertitur. comino" lk debiliuscoir,adba:retq;.

MAGN~TE,LIlUL

CAP. XV.

Virtus magnetica conce,Pta in ferro magis apparet in

bacillo ferreo, quam mrotundo. quadrato.aut a.I

uritu fit""." l~rr"l'IU7Itll.

et1: antea quOd magries Jongier maiora pon.;

dera fern attollit :{ie eaam in ferro taao longiori,
c:oncepta magnetica vis validior eft, cbm in finibus
poli exit1:unt: vniuntur enim, non fundunrur,in a.n
guras temlinis magnetic~ vires,quz atOtO vtrillque
in polos. In quadratis &: ali;, angulotisfi.

guris, virtus dlltrallltlJlr. nee per reCtas ineedit lineal, aut conueni

cotes arcus. Globus etiam ferreus licet teHuris haheat fi~ram. mi

nUs tamen ob eaCdelll caufas conuellit magnetica : quare exc:itafer

rea fpha:rula, pigrius ducir aliud ferramentum, quam baeillum ex

chum, pondere zqua.lc.

yeIuti A ~ poli : ferri obelus. fiue IruGum magneticum C allicitur

I? parte E;,non tam~n apprehenCus ~nis tendit ad centrum magne

as, fed ?bbquc v:ergltverCus polllJ!l, cbordaquededuCla afine illo

~bli,!u~ Vt tendl~ corpus attraClum. breuis ell: habet igitur robo
I1Sm~us ; tum ~tlam eon~erUonem minorem. Sed vd corpore ill
F malOr proe:dlt cho:da,lta ae~s ~ior; in 9 etia~ longior; in
A polo ,Iongtlfuna (~I~meter emm Via et1: longillima) 10 quem om
nes ynd,q; part~sa~lia eon!er~nt, in ~uo ranil totius regionis arx
~.~nbunal~onru:l:lltur~on dlgn~tateallquHui, Cedquiavis infidc:t
iII1a.I> ommbu~ alt)s partl~us a~buta; quemadmodum rnilites om
nes IInperaton Cuo Cub1idlUmferunr, ~are &: lonaior paulO lapis
magis tr~it quk tphz~cus, cu~ long:ttu~o fit e~enCa apolo in
I'O~lIIJ1 ;etlam~fu~,,:nt eluCd:m f!1merz lapides, &: eiuCdem pon
Cie~1S &:magmtudims.~ongl?rVla ,elU polo i~polum inIongiore.
J~plde, &: collm: ab all)S partibus tires non adeo CuntfuCz vtHn ro
.tu~o ~terr~11i, &: in ~ngullum magis conueniunt. &: vnluntur, &:
vn~ta VIS fOrtIOr execlilt c:mi!letque. Multo vero a:grius ofliciwu
~It p~nus aut obl~ngus lapIs, cumfecund tlm paraIJelorum duc
tulo~gttud? extc~!rur.po~ufql nec in apice, nee in circulo &: orbe
delimr. fc:d mpIamae t1:emltur: quare &: mife~ amicum inuitat &:

retitiet. adeo vt abiecti &: eontemnendi generis zfiimet~r

propterligurammindsaptam lkaccommodatam.
'

CAP.

CAP. XVI;

A vigore magnetico motionesfieri folidis interia..

ccntibuscorporibus, deque interpoliaone

"",;""jirrt'"

Erteum61um in aquz fupe,tficie traierui per ido

neam corticem; vel verlatlle ferrumfuper acum.
aurin pyxide nautiea, (propiUs adhi.bito, ~ut Cub
twcomoto magnere) eOllJOUentur, neqwcqu:Un
relit1:entibusaut aqui, aut vafe, ~ut pyxide : Non
obt1:ant cratra tabulata, nonfigultn~ non marmo
rea vafa, nee metalla ipCa: nihil tam Colidum quod vires toUat, aut
impediat,przterlaminam ferream.lnterpolita omnia (I~ctt denCtIli
rna) vti non toUum virtl1tem eius, nee viam obt1:ruunt; lr.i neq: vIlo
modo impc:diunt, diminuunt, aut retardant. Sedne~;a l:uni~fer
rc:i omnis opprimitur virtus, Ced guidam ex parte dl~ertltur.c:um
enim in ferrez laminz medium, mua orbem virtuas magnCbCz.
liuc

II
I!

84

V I LIE L. GIL BE R T I

DE MAGNETE,LIB.II.

Caue iuxtl polum lapidis dired'! POUtum" vigorimmittimr: funditur

.. maxilni ex earte ilia vinus ve~us extremitates; ita Vt extrema la
mella: ro~, conue~entis m~tudinis. allidant vndiq; fereea
.. fila. Hoc: ~uam appareun ~onghlrguJ& f~r;ei. quae c.lm in medio
a4alUctltAmagncte, uttnlembabet vertlCltatc:m in Vtroq; fine.

B magnc=s; C 0 bacilllllillol1gum excitUDl in medio A, polo Bo.

rcali E.i C terminusell1iue polus Aullralis, perind~ & 0 terminus
en a1teraufiralis. Sed hicfubrilitatc animaduerte, quomodover
.. forilllil taaum ;l polo, intetp?1id laIl1ini rotundi, conuenit fc ad
cundempoIum, non obllante lamina, eodem modo quo ante inter
potitionem, fed imbeciUiw : <l!!ia vigor per extrema lamellz di
uertittn',& digredimr aredo procelfu. fed tamen lamina in medio
rcriner eandem verticitatem, cUm in propinquo & iuxd fuerit, cum
ilIo polo: quad ad laminam tendit verforium ab eodem polo taC
tuln. Si magnes imbeciUior fuerit,verforium vix conuemtur inter
pOlitilamilid; furusenim per extrcmitates vigor magnerisimbecil_
lioris, per mediumminlls permeat; Sed fi lamina taaa fuerit hoc
modo apolo in medio, & remota fuecit alapide extra orbem vir
turis: tunc videbiseiufdem verforij cufpidem in cO.llrrarium tende
re, & defCrerc lamell..:cenrmm.,\ood antc:lconcupiuit: Conerari
am eDim extra orbem vinutis vemCitatem haber,in propinquo ean
dem; eft emm in peopinquo tanquam pars magneris~ &polum e
undemhabct.
.

A Lamina ferr~ propinqua polo, B ..monum quod cutpide tcndk

venus celluumJamclls. quae excitafWt polo magnetis C. At 1i ea

dem

8S

dem lamella extra orbem vii:tutis magneticz pouca went ad eiw

centrumcuipis non conuenerur, fed crux E eiufdem verfori~ Glo.;. .
bus vero fi:rreus interpoGms (G non Dimi, magnus fuecit) attrahit ..
fem cuipidem akerll pane lapidis Nameadcm efl.vertidW ilIi~
lareris, atq; poli lapidis adiuoC\i; Atque hzc conuerlio talD turpidis
(id ell termini ra.,'ti ab iliel polo) quam crucis in maiore dillantIi,.fit ,.
globo ferreo interpoGto,quvacuo fpatio omniao ,non fieret j quia
magnetica virms per ruagnetica corpora procCdit & continuatur.

A tettcll:i. B globus ferreus, F verforium int~r duo corpora, euius

cufpis excita luit polo C. In altCIitigurll A terrella;C polus, Bglo
busferreus,vbi verforium tendit per globum fcrreum verfus C pO
lum terrellz. Sic ver{oriumpoGrom inter terrellam &globum fcr
reum firm ids vibratur in polum terrellz: quia magnes immittit ver
ticitatem fubitanci in globumaduerfum. Eadem ell c:fficientia tel
Iuris ab ddccauli proCluda.Nam Ii incrafliore aures' pyxide(quod
quidem nmallum deniitate f~ czt:era antecedit)aut vitrei.aut Ja-"
pid~, verfarilc includattir; tamen veeranle iUud magnet~cum,
res fuastelluris virtutibus coriiundiffimas habet, & vnitas ; libereq;
ferrum &expedite (non impediente carcere) ad fua punCla delide
rolta, feptenerioois & Aullri, contorquetur. Q!;!od fade em vel ..
ferrcis ini:lufuRlcauernis fatisipatiofis~ Q.\!zcun"l; lfUdnos ge'Qc~
rlncur corpora, aut ex genirisancconllitur. ex globl terrefiris ma""
teril conll::tnt; n~c co~rajlla pr.iD?3S ~aturz potcllates.a primaria
formlldenuatas Impediunt; nec Ilhs nill aduerflS forans refUlerc
po{funt. Formz vera nullz mixtorilm inimica: funt terrenzinfit;i:
r.rimari~, quanqu:Un interfe nonnull~ plerumq; non conueniantalri
IJS vem omnibusqu materlalem babent inclinationis. (;'Iulim (n
. H j.
{uecinum,

vt.

86

.
G V I LIE L. GIL n E R T I
~lICtin~ ~gate$.[ulphur>~rpo~s iDterpolit!one (vt chattoe, (o

JI0rum,Vltrl,aurhwufmodl) unpedltur ~o, cum via iDa impedita

&: ~~/lruaa fuecit,vt ilJud quod exhaJat peruenire ad corpUfcuJUIIl
~lh('Jendu.m Don po.fii~. Ter:ea~&:magnetica coitio& mows,

mterpolitis corpOI'C!S Impedunenns. demonO:rawr criam in a1iorii

corp~r~ p~cipu(;)fum'a primaria forma efficicntijs. Luna cum

telluns mternts p~b~s (fupra om~ia all:ra) propter propiDquita

tern &fo~ fin;,uhrudmem. eonuentt; Luna motus aquarum & a:
fium mans effi.m , repleta imora &: exiDanita bis &Cit. apunClo a1i
qU? cerro c~1J d~iato fjderc ~d i?cm pUDdum pcr diurna.mrcuo
lutlonem :motusdlc aquarummCltatur.& intume(cuntmaria &re
fidunt, non minUs cbm Luna fub hori:z:.ontcfuerit &' inimo coJi,qua
fi fupd nniroremeleuata elfet. Ita tota interpoiitamoles tcrrdtris
cum.infra ~cr~am ea',non r~fill:it a~ionibus lunre,quin in quibu(dam
ca:J~ po.Gaorubus, cum {It Infra firutorem, ~ria noRris regionibus.
fimama mouerentur, & eadem concu1la eius poten~ (lieet nec ra
di js pcrcu~rur. ncc lumme ilIuftrentur) furgerent, accede rent
ma~o cu~~p~tu. &rcce~crc!lt Se~ de a:ftus ratione alias: hie
tantumatngilfe Ii~en q~ruoms ful!iClat. Perind.? nihil apud nos
pOtc~ elfe recon~ltuma reDuris autlapidis magnetiddifj>ofitione,
~mmaq; magnetlea corpora d tcrrenaimp~rante{orxn.iin ordinem
t~ducun~r, &'magne~ ferrumque cum magnete folidis intcrpofi_
tis eorponbuscompaauntur.

uenic:ntibus polis (vulgd contratijs~lic vniuntur,

\Ot

mutud {ere 3t-

trahanr. attollant<luc, Ita.poridus. VJl(iia:wm viginri

inermi~ !.tpis alter !antllm "ncias 4. Ferri alliciat.

nrmitb vni tIlr fi:rrilm

.

tollir,

cum

. . . tangat: aliter . . ' .

,
~~;(u5ff~

mud. Non enim coeunt magtlCtlca

VlrtUtlS. iW&

propel mOJgnc:tem, frlaiori cona.!.lu quam ferrum & magne~ {cd ~a

lund~ vni~t~r forriLls, ~ quafi ferruminantur; quan~~denl

agcnnbusvmbusfubll:antl:maneateadcm.
!f}':; \ \~

~ P. XVIII.
,x~

i{~!,:} ' -:1

~~.... ,.~:/

...

Magnesarm~~U~.~9n indul~fe~m ex~.

CAP. XVII.

u:wprc vlgorequ3nllnerous.

'. ~.

De magneciscaffide ferrea, qllafupra polum (virtutis

Oncaualamella rotunda latiwdinis djgit~ applica
tutconueu: magnetis fuperficiei poJari, &: arrifici
oR eonneCtitur: Aut glans {crrca a bafi inconum
obtu(um :ill'urgells. ex~auata pauiulibn, &' lapidis
c?artata,a~gatur magneti. Fcrrumtic
.
opnmum aaarlum,Jiulgatum,(plendens.&a:quale.
. .
Tah lQft~ento magnesquiante~t~ vndas +ferri fuaulir~
nunc vncw u. ano11et. Sed maxima coeuntis~ feu potius vnita:
natura:

.;.

pr~(cntiii,{etrunlinaQ(y'~ j,i,~el

'.

ergO) armawr, eiufq,; efficientiL

8t

DE MA GN E 1E,.tIB. II.

natura: "is con/f,icirur,cllm duo magnctcs, nalisferreis arm.:lti,con

. '.

!1J,j :'\ I"

i;.":riJ ]'f:; ;

..duo {err.Uncnta. CJU~marterui; .

~ ':lfm~r;'1.J1.lterumincrmunagnere; &a,

.
rum alteri aliud ferrameotllll1 iuRi p()l\Il.. vi
ribusipfius,maiiifeftilmquOd reliquum.,C,I#J eat
iollitidem.&. npn amplitis., ConueIttll!ttlt:,~tia~
.c:1demveiOCltate & con~ntli venus !iolos tcum
magnetica venoria tatta ab armato magnete. q~ ab eadem l!1er

mi.

'.

H ij.

CAP.

...

DE

G VILlE L.G I t BE R T I

MAGNETE~

LIB. II.

89

CAP. XXI.

Incerpofit!i Chart!i~ aut alio media, magnes

artnatUS no~ plus ~noUit qu:lm

Iltermls.

StenCuriJ eft antea magnetem :iJ:inatuin non in maio-

re diftantia allicere ':luam inermem; ferrum tamen
in maiore quantitate anollere. 11 ferro adiunctum
&continuatum fuerit. AtinterpofitACbartft, !ami
Jiaris ilia metalli cohtrenria impeditnt.uee operan
te magnetemetallafunul ferruminantur.

CAP. XXIL

Qa~d magnes armattis dudt ferrum non magis

'luJm inermis: Etfuddfl,tiunmitur firroar

CAP. Xx.

matus, oftenditur magnete armato & Cyimfirl1 firrtll PDutll.

Magnesarmatushtagnetem armatum
attolli~~'1uite'!i~m ~tiam dudt; 'iuod ,
Item lit llCet mmot vinus in

Ir;1/IiI [writ.

N pIano iaceat cylindrus ponderis'maioris;qu:lm

vt magnes iIle inermis anollere poillt J & (interpo-
firft diartA)iungatur eius medio polus magnetis ar
mati; Gmagnete indetraheretnr fubfequitur cyHn
drusvoluens; fm vero nullumfuerit medium inter
'.
pofitum, eylindrus firmitercumarma~o magnete v
!lltuS t~al:IItw.:' nee .vllo modovoluitur. Q!!dd Ii idem. magnes lUetit
mermlS,.duCJt cylmdrum voluc:ntem c:lldem velocitateatq; inagnes
armarus mterpofitA cbarrft, aut etlm chart~ lnuolutu$ tuerir.
. Magnetes annan diuerforum ponderun1. eiu(dem minerai,viae- '"
r~s, 8.: for~fer~$ caucnie1'.lte magnitudine &: 6gurft proportio~a
tIs,.:Equah vIgo~s proportlonc: adbzrcnt &: appendunt. Idem eti-
am l? non aonatls apparel. Ferrum conueniens admorum infern'C
~art1 magnetis qui acorpore magnetieo pender, vigorcm vt nrmi- ,.
us pcndcat magnes,exeitat. Firmius enim pendens magnes fuperii:ls
H iij.
adiwlCto
4

A~ete5 i~ adiunai annatiSr

Dllti9:cohzrent, &in vnum can:

~c:ntiuutj &lictiprimus imbecil
libr, tamen {ecundusei adhzret.
non {olUm viiibiis primi, fed {e
cundi,qui mutui:\ dant manus.fe
cundo tertiusetiam adhzret plerwnque. in rOo
bufiis tertio quartus.
o

CAP:

I.'

iI
J

eVI LIE L, e ILB ER TI

adiund:o magnetico corpori adha:ret, ferro
a~po{ito fenfiIi. quam appenfo pIumbo aut
alioquoUls corpore non magnetlco.
Magnediue armatus. fiue: inemus , adiun
dus fuo idoneo polo. polo alterius magne
tis arman, aut inermis J facit rnagnetem ad
ueno terminomaius pondus attoUere. Idem
facit ferrl./JI.l cuam admotum polo magnc:tis;
nempcl vt alter polus maius pondusferci arri
piat: veluti magnesfuperimp06to ferro(vt
in bac figu~)attollitferrum inferius.quod re
mota fupenorenon pate!l:, Coeuntia mag_
netica faciunt vnum magneticum. Qyarc!
~ole crefcente augetur euam "igor magne
tICUS.

Magnes aImatus, ficut inermis magis ex

pedite accurrit maiori ferro, & coit cum ma
iore ferro firmitls quam cum minore.
.

DE MA GN E TE,LUUL
.91
longitls alapide remouentur;(tanquam foluta rurfus)leparantUr
&diflluuntfingula corpufcula: Ita etiarn magnetice! terrarumfim
damentaconnedunrur, coniunguntur, ferruminantut , ~i\minlls
Ptolemzus Alexandrinus, eiu(que feaatores ,& pbilofophi nofiri.
li terra circulariter moueretur, dilfolutionern eius vrgeant, aut m
horrefcant.
Limatura ferri diutiustorrefaCh allicitur a magnete; non tamen ..
tam valide; & tam lange tra&u atque non torrefaCla. Magnes va- ,.
lidiore calore virtUtem amittit aliquam : foluitur cnim eius humor,
vndel & natura eius inclyta deformatur. Perindt & ferri Iimatura Ii ,.
valenrerin furno reuerberariollis v!l:a fuerit, &incrocum mams
pra:parata, non allicitur amagncte:[mautem torrefactafuerit,noii
renitus vll:a, adha!retilIa rnagneti, fcd infirmiUs, qtr.lm limatura ipfa
Igilem non experta. Crocus cnim in totO deforrnatur; torrefactum
vero mccallum ab ig~c vitium concepit. minu(q,ue in a:g~o corpor.c
vires amagnete fufcltantur, neque natura fern lanllabefactata all",
arur arnagnete.

CAP. XXIIU.
CAP. XXIII.

Ferrum intra orbem magnetis pofitum in acre

pendulum ha:rct, fi propter impedimentunl

.ppropmqllllwnonpoflit.

Magnetica vis motumfacit ad vnitatem.8c

vnitafirmiter connea:it.
Agnetica frulla bene & conuenienter intra vires

mutua corurrent. Ferramenta przfente magnete

. (etiamfimagnetem non attingant)concurrunt fol

!icitHefe mutuoquzrunr,& amplerantur,&~on.

IUnaa quafi ferruminantur. Scobs ferrea vel in

. .
. pul~erem.redaCb fi1tulis impofita chartaceis,[upra
)apid~ meridlOnallter ~ocata.vel propiilstanttlm admota,in vnwn
.. coalefcltcorpus. & fubito tam mulla: partes concrefcunt & com
binantur;fe~quealiud affe~t co~uratorum corpufcuJorum
turma, &attrabit,:lc fi vnum tantum & tnte!mlm fem baciUum ef
.. fet, dirigiturq; fupra lapide in feptenuionef&meridiem. Sed cUm .
longi:

..
..

~~~~~~f Errum intra magneticum orhem ad potentiora ,.

pucta lapidis'conftuit,fi non vi & intcrp06ti cor

poris materii' impediatur , fiue deorfum deCum

bat. fiue Jat~re autobliquJ tcndat , aut ad fupo
"'WO--':_' riora euolet. ~Od fi ad lapidcm petuenire ferru
~iltli~~~ non pollit propter obilaculu,inillohzret pe.nna
netquc; fed ntinbs firmo &conllanti connexu,cWn
in maioribus interualIis & diftantijs.minUs arnica confcederatioex
illat. Fraca!l:orius 8, capite de /fmpatbia, dicit quod ferritru!l:umin
acre fufpendirur, vt nec (urfulU nee deorfum moueri pollie, Ii defu
permagnesponerctur,qui tantum trahere funumferrurn,quantum
ipfurndeorfumindinata:quali potenti! pollit: fic eniJn in aere fir
maretur ferrum: ~od abfurdum eLt; quia magnctis vis propirr.
.
quior

+ .

$>:&

G V I LIE L, G It B E R T I
qui~r,fortiorfempcrell:. Id quod paululdm terr1magnetis vial1

rolbtur ferrum.admagnetem continentctr incitari (nullo a/io ob

ftante) &adbzrc:re n~elfe ell. Sufp~ndit in acre ferrum Baptifta
Pona (f!lagDcte mfublime fixo) &ab tnferiori pane tenui 610 fer
rum detmetur " ~e tur(~ ad lapidem vfque afcendat, ratione non
.. admodum fubttli.Attolluurferrum ad perpendiculum amaOnete
Jictc non ta~gat ma~~e~ ferrum, (cd in propinquo dun lit: ~ verd
propter ma.to~em VlCl~!ta!em, ferrum toru:n ab co quod erigebat
moue~, ll:atlm Vel~lll1elta~Ol1e ';lagnet~ aceurrit, eiq; adha:ret.
Appropmquando erum magIS magl{qi excltur ferrum, & coitio in~
ualcfcit.
.
CA P. XXV.

Exaltatio virtutum magnetis. '

Ajl:nes maglletlet,n v,l'rcute Jo~ge [uperat; quia vnus
ferrum fere CUI ponderu, alter vixramentum
pro~ouere potell:. ~~cunq; vel anima/ia vel fiir
p~SV1t~ donata(unt. al1m~nto quodanl indigent,quo
vIres Be conllanr. & lirlIllores validiorefq; euadunt:
,
.
Ferrum vera no~ Vt Carlano & Alexandro Aphro
difeo vldewr, amagnete attrahlwr, vt eiusramentis nutriatur nee
fe:rei(cobetanqua~ nutrimenti refeaionemagnes vigorem :uru
~lr: Q..uod ~Um.dublta~et Porra,& elperi~ velIer, magneticum la
pldcmcouffitutl pondens acceplt, eumq. In fcrream fcobem non
l~Oti pon~eris co~fe~e1iuit jdl;1lDque ibi Pc! multos me~fes reli
t:{I"e~lap'dcn~ mal~ru pon4erts,fco~emmmotis reperit. Sed di&.
entl~~ ~Xl~ e~r, Vt ettamdublus v.eritatis elT'cr. Hoc ab co
f~ ~rac~sJ:tPldcmnon ar~i~nec nutriti~ncm vlJanl oll:en
dit) fC~ls co~ m1~U~ partes facile trad:ando dllIipantuf. Sic eti
amtcnuiffimwpulUlsminid aliqua. porrionc magneti infenlibili.
rer ad~af~nu:, .'!*I~ ponde~'/apidis afiq~id addi poterar > qu~ tan
rlim.fupciiicIarta cO: accretlo, & abGer~1 edam non magn~ diaicul
tate.potell~ Put~~t nonnulli infinn~ ilium & delidem, po{l"e fe ad
mf/~~r~ conditionem ~educere.j t~pr~potent.em, eaam fupr..
IDIS v,lrlbas d~nare. Anne f1Cut,~imaliacum enuttlUntUr & (aturan_
tur Vires acql11runt? Anne addinonc, aut tUbtra6tionc mediclnapa
.
ratar?

DE MAG N E T,E, LIB. II.

93
rawr i Anne aliquid ell: quod primariam hancformam rdicere, aui:
de nouo attrib~erepoffitl At~jfaak ~ihil boc pr~ft:t~~.p~ell:quQfl
nOD lit magnetlcum : Magnc,nca reftitucrc magnCtlCl$ Carutatcm"
Jiquam (non admodimldeploratam) polf\,lnt..qu~dlllQc:tiam fupr;l
proprias vircs e.lUl/tare : At (1UR1De perfeCta.vlterius Ii()rrabo.rali6~
Cui na~ur1 non iicet. <;l!1o magisilla ilifamis P3l'<lCelli irDpo{tp~~
uadit, quiaflirmat {l0{l"e vim, !tius virttltcm'l;.in deetiplum vlq; ilu~
se!i, & tran(mutart. Cui us ~lficiendi :#i~ lia:c e{l;, Vt cum ncmp~
In Ignecarbonum quati {elIllcandefaclas (Id efl:vt cum valde calc.,
f.lcias) it:l tamen vt Don incandCfcar, ftacil)lq; in. oleo croci Ma~
ex optima Cary.nthia. ade f.ld:o. extinguas,quantum .ql.lidem im- "
bihcrc poterit.Magnetem bocmodo itacoftoborarc potctis,vtd~ "
uum e'paricte extrahere potlit, multaq;a1i.dimilia mir~da ~rli-"
cere, 9u:evlllgariinagne~ nonfuntpo~lbilia: Sed mag~esi~()lco "
fie e:mnaus, non {olUm vIres Don affUlIllt;fcd inlitarwnCtlm;lllla;1,I
ram Cjuandam fucit. Magnes politus ~Iriba:tus acie, crnClldat~ln
:obe ferri optimi,fiue .aciarij p~:i,n?n rub~Q~tus,vh:<!I
COnrefUat: A1iquando ettam~wntabqua:undiorfoxaorqu~
aducrlli parte fupra polum alterius contiicatur virtutemque conci
pit. In hit omnious experimcntis conuenit obferuare polum tert~,
&feeundtlm magneticas leges reponcre Iapidcrn , quem cortobo
rar~ volum~s j quod poRd di;monfhabimus. Magn~s robullior.
maIorque,vlresaugct magnct1S ,qucrnadmodum feUI. Supra po
lum bOrealem magnctisfolito magn~c~
"
"Ie

$14

borealis polus robuGioI euadit,&: ob.elus ferreus(tanquam ragitta)

'poll) A boreali, non polo B omnino.,P6Ius etiam A,cUm
. . meUucrit(upcmt cum axe Vl;riu(que magnetis iuxtlt mag
nwcllS lege; eoniuntti) obelum atfoltit.ad .pe~diculuin ;qiiod
~ pote~~gnus Illagnes ,tem~sfUent; pfbIlter proplb$Vi~
.. .rlilslmbeeUllbtes. Sed glo"bUlusferreusfuperterr.ella: pohhWj'vt at
t(;Hitobellll11 ad perpe!XIicrrlum',ira non ~ lllnfre-dirigitu~ obelus
v~r~s centrum glo~I;'f~ oblique eteuatur , &::vndique:adha:fet:
Quii polus {emper m.terro romndo cG puntJum quod -proXitnJ
aditmgiturpolo terrella:, nec confulns ell: Gcm iR tninore'reri'c:ll.
Tcllurlspattes vtmagl1eticorum omnium concordes"funt;'& mu
tuis vicioijs gaudent: fuprem~ potefbte pofltz; ltiktioresnon Ia:~
dlut!:, non c:ontemmiAt';'mUtuus ell arnor in omnibus, bencuo!en
~a-.p
, erennis,.I~miior.esll'iagnetesa.:validioribus:tC'~~~'2ntur,~t9ue
iEb6eIIe$fomonbus nunllm IlllIlumlllf~runt.Magls veroalhtu&:
~,,!ucrm:tirmi~rem'~lid~quam.im~otentem ,:~iaO::~nuLis ac
t'Oin' forobrcm 'confect, &:lpfeac~\lrrlt;aduof~t,:& l'eUlC:lt acrids ;
f~t'cInMlus,oft&~Qhatenaacemor & confirmatior."
'
-:':.!;

'!",-:'

~."

..,\ "
\lClt!l, . ; ,

*.;.'.

,rH, ~r~m:dor

.:~,

',. :

g:rit. reliClo magnete, bacillurit fcqni.. indi~atio?e appeti':~e, eiqtie

eli contigerit)ru:mir.er adJla:rer~ : fomus ~D1m .vnltum &:.adlu~Gl:um
eludt ferrum, allud ferrum mml orbem VIrtUtlS ~netls pofitum,
qultm magnes ipfe. Virtus magnetica n:tturalis, In terro confufa ~'
!opira,a magnete exper~fci~r , alfociatur magneti , & ~r~ prl
mari$. congratulatur ; fit tnde ferrum contlaturn mag~e~,~ per..
fetlulll, tam robu!lum atCJ; ~agnes ipre: N~~t alter Itnmlttlt &:
commouet; ita alter conelplt, &: commotus In virtute pennanet, &:
ipfo aelu vires refundit. Cum vera ferr~ ftmi~u~ ~t ferro quam
magnc:s, &:in vtr?q; fer:ame~tom~l:tlSconfinlov1CtI~~exaltetur,
fieudn magnete Ipfo; In panbus vmbus przualet fimlhtudo fub
flantia:.&:ferrum ferro magis fe trad!t~&: hom~gerii:i~ virillus ~mi~
limis vniuntur.Q!!od fit non tam coltlone quam vmnone hrmlon :
&glans vel nafus ex Ch.a\ybe;polo}apidis artiliciofcl,adhibixus,ma
ioraferri ponder.. anoUn '1uilm 1~p1~ per fe poillt. Cum ex magne
te aut ferre!i ve~ excoqultur actanum. fe~ue ; recrementa &:
corruptz {ubGantia: a meliori fulione materiz fecernuntut; vnde
(maxlm~ ex parte) ferrum iIIud naturam telluris ab alieni labe &:
corruptel$. repurgatam,magifq; liomo.~nicarI.1'& perfe~am con
tinct lictt deformatanliUfione At'luc:!Ila <;luldem miltena cum a
mag~ete prouocatur,~gneticas vi,rtute~ conc.ipit, robore clc
uatur intra orbem magis quaT maW,le~ lnfi~lor! qUI plerlflnque
,!pud!lOs non caret corruptelafum~llXtlonc: allqua. '

"5

' 'qC A P. XX yr.

t!r,'.' .

91

.DE MAGNEtE,i.Il$.IL

G V I LIE L. GIL B E R T I

appareat Ferri &: magnetis arnot, .,

tjuJm magnetiJcum magnetf!~'aNtfi"i cUm '

ferro, iuxta magnetcm intra or
:
111m '7.Iirtlltu.

Agnesmagnetem allicit, non vndiq; &: ab omniIa

,terezqu~ conditione ficuderrum' ;.,{ed ab vno &:
c~rtOpunGl:o.; quare i,uGe o~0;tet,v.triu(que polos
dlfponere, alias probe IX valide odn cohzrent, Sed
hzc difpofitio facilis90n ell &: c:xpedita; quare! mi
. ,. ntis magnesmagneti obtemperare videtur,cum ta-
m~maxlme ~nter~e .con~ord ~t, Fe~ fubid !rnpreffionemag
netls non folum albcltura laplde. fcd vmbus claus renouatur, qui
bus magnctem non minore Impetu infcquitur &pellicit, &: a1iud et.iam!c:~um .eaptiuum ducit. Sit paruus~ur.ermag?eteq'l obclus fer
reUs iUdirmlter adhzrens; fi olldo baed urn fern intaGl:um adiun
gas, no!\tamen Vt Japidem tangar, videbis obdum vtferrum teci
.
,
gerit,

CAP,'

xxvn.

Centrum virtuturn magneticarum in telIure"

It

ell telluris centrum. Et in tc:freIla, Japi

l/uWJtr-:
Adij virtutis magnetica; vndique iparguntur in 01"

bern; cuius orbiseentrum non ell ,in polo (vt B~I;

tilla Pam e:xi..'HmlZt cap. u.) fed In cent!"o IapICw

&: terrclJz. Iiiedam centrum terra: efrcentrfi mag

neticarum motionum telluris; quanqu!m non ad

,
cc:ntnun direde "feruntur magnetica motu magru:
tico.nilicllmheropoloaIliciuntur. Nam cum potcflas fo~s

lapldl!

96

GVILIEL. GILBERTI
lapidi:s&: telluris,non nifi vnitatcm &: conforinitatem diGund-orwi
promoaeat; fit vt vbiq; zqaalidiA:anti~ acentro> aut eonuexAeir
CumfcrcndA,lieutin wo loco re~ attraherevideatur , ita in altero
edam difponerc&:conuenere poffit.. fi modo.lapis .tion, merit vi~
tute inZljual.is. Nanuin diQantia C apolo D tapis alJicCK:v.cno-:
rium potc:dc J
.

DE MAGNETE,LIB.ii
97
magnetiscoCunt: Sed coitio fit in dmm pane periphcriz fepremn
onalis &: auRralis, a tOtO corporcmanante virtute ; Janguide I.'llmc:n
magnetica magnc:ticis incumbimt, in finitimis parcibusa:qultoriiC-:
ninantervero in locis polovicinioribus ~ QwarchlOn pcili.non par..;.
tes tantUm polo proximzallic:iunt.&:inuil.'llOttnagnctiCl; fcdmag..;.
nctica difponuntur j &: c;onuermntur. & tum magnetic:is cocune;
prout imminentes partes &I: adiun~ vires (uas cbnfcrunr, qwe e-"
luCdem funt feniper potcntizin eodem parallc:lo,nili aliter diftra..;.
Ilantur avariationis cauflS. .

, tAP. XXIX.
be vir i um variecate propter qUarititatem,;
feumolcm.

A;

intan'lJon~quo, & pari interuaUo fupraz91latorein in

eOtcG
etiamIapis illcdirigcre.&: conu~~cvc:rforlum.lclc~trUm tpf~

&mcdium terrella: eft centrUm vUtutum, aquo ad C1ccumfercntla.

yCq; oIbis(a:qualibus wdiq; iliteruallis)eius magnetica: virtutes ef~
{eruntur.
.C A P.-XXVIII.

Magn~s non ad llarom punCtum, aut polum tann1m

allicitqJagnctica. fed ad olllnempattem tettc:lla:,
.

. Iriltertlltl'wH&1iiJduiiJgllillllJ.
... 1

.,

1IJ!~=Bi Oitioncsfemperliunrvalidiores, vbi poJipolisim

mincn; in CJ.uibus totitis coiltpiiatione vis lirmior

cxiftit,.qua.rC _validihs aJter,.altenim amplectitur.,

Decliilantiaa polis laca.virCs etiam habent ;dlid
c:nres,fc:dpauld iri6rmiom. &:pro diftiritia: ratio
. . .. .
nc:Jariguidas:r ithttandem in a:quinoliali cit'culo
enematZfint~r1Us&:euanida:.Neq; etiam.poli tanqu;bn punet'll
matheDlatita alliciunt I nee polis lUiS magnetic:a, tantunl'in polis
,. :
'.
~aguecl$

'

Vi elufdem (mil: rriincra: lapides, nee ab adiacentl':

busmctallis aut venis cormmpuntUr, eiufdcm eri
am i'untpoteniia: : Airamen qui magnitudine prr
cellif, maiores often,dit vires. quoo nlaiora pondc
rurripit, & ampliorem .orbcm virtlJris habet: Ne-:
que enirn vncialis magnci daUllm magnum ateollit
ficutlibra1.is, nee tam late! dominatur & eXtcndJrvires I &li de! Ji..
brali magnetcpats aliqua. detroiCta fuerlt.dc potcfhite etiam aJiquid
d~ccderc yidcbitur ; nam ab.ttta~ pan~dctrahim~ de: virtute. Sed '"
.Ii ilia pars tuth! appolira fuent &: Vlllij, beet agglunnata non lit &:
adruna, tamen appofirione prillinlllh obtinet robur" reditq; vigor.,
AHc:J.aaridd tamen dcaaM pane!iriDior virtus euadit.propcer ma- "
Jam ram lapidis; cdm Videlicet pcrangulos inconuenientcs vi
gordifJUnditur. In vanjs tpeciebus varia ell: tano,; nam plus rapii
(lrachmalis, quam aJiusJibramm viginti. In plurimis cUm adeo iIi
effa:t'll virtus vt vi:x:perc:ipi poait, ab argillis przparatis iIIi infiimi
fupcrint~r. Se~quzri pateR e.iufdem fpe~iei &,,?n,itlitis !apis
drachmalts, fern arllchmam. amptat, num etlam voclabs. vnctam,
libraJislibram,&icldeinceps? <l/:!od vetum quidcm elll nam & "
proponionc intendit, &: remitrir vires fuas i aded Vt Ii proportionc
a:qualismagnes, cuius drachma vnaallicerct drachmatn vnam ferri,
apponcreturidoneo vel maximo obelifco, vel ingenti pyramidi
I ~
{erreo;

i!

93

G V I LIE L. G IL B E R T I

{erreo ; in tali proportione attolleret iIico,&:td Ie raperer, non ma

iore naturi gralllUl-.inc & molelti,quam drachmaJis magnesdrach
mamampled.itur.Sed in omnibus huiufmodi experimentis lit vigor
Z4:jualismagnctUm i fitetiam figurarum lapidum iulla in omnibus
proportio, &ferri a1liciendi eadem & figura, &metalli bonitas, &
polorum lDagnetum exaaiffima politio. Hoc verum edam ell non
mil'lils in magnete armata quam inermi. Pro experimento detur
magne! g vnciarum qui armatus u vnciasferriattollit,ab ilia mafl'
" nete refecabis partem aliquam, quz cum redud:a lit in formam pri.
oris integri, & fuerit tunc t:lDtUrn vnciarum duarum. talis magnes
armatus attollit appolirum ferrum vnciarum trium, pro molis pro
portione, Oportet edam in hoc experimento Vt eadem fit forma
Ferri trium vnciarum, qua: priUs Oit vnciarum duodecim; fi iIIud in
conum alfurgebat, vt Iioc eoam pro molis ratione pyramidatam in.
dueret iiguram priori proportionatam.

DE MAGNETE, LIB.It

19

CAP. XXXI.

Delongo & rotundo lapide.

Orpora ferrea firmiw coeunt cum lo~iore lapidci

quam cum rotundo ;.'irnodo rol~s !apld~s. fuerit ~~

extremitate, &. termmo !ongl:udlDlS: F~d!cet qwa

longolapide, magnetlcutn ID line dinglrurdi:c

Cl,l ver[us corpus, in quo virtu~ procedit per reClic:
res lineas, 8t per longiorelll d~ametrum. Sed lapIS
iIIe!ongior ollatere panlm potell:, & m~I!O~~$ c;Iuam rotundus:
Manifellum ell:enim qubd In a&. B fortIUS coeunun rotundo, pari "
~a~ apolo; qU:lm in c & D.
."

CAP. XXx.

Ferri figura & moles valec in coicionibos

"

plu~um.

,~~~n Stimfum ~a antel magnetis figuram &molemmul-

tu~ przualere ~ milgneocis coitionibu$; fimiliter

etlam fe~mentor.um ~gura & moles vires refun-
~unt vahdlores, & (imnores. QbIonga bacilla fer
rea,&feruDtur ad m:\gnetem citids'&maiore con
. ,tum~ciaadbzrent, quam, rotundiuut qua~rata j ob
ca[dm.' call~squas In ~ag~ete p.o"!?awm';S.Sed & iIlud etjam ob
re:~t1one dl~um,qudd mlDusf~JTI,Im, CUI appenditurahc;riusma
* ~~nz p0.nd~s) Ita vt flmuI ~erro alteri maiulCuIo integro iufti ( pro
~agnens ,vIgore) pondensa:qual~ fir, !l0n attollitur a .tll3g~ete fI..
cutmalusferrum: Non etllm cOlttmnus ferrum cum maw,tetc
clmlirmirer, <ju!a minores refimdit vires, foIllmq. v"," ,. .
res con.clp~tquodmaW1eticutn ell: materia
allemgena appenfOl magneticas
...
vires conci~ere non
.
potelI-.
.

Ii

'~.

~\

7i -_. _. -ansna

CAP.

xxxn.

Problemata.qureclam, &: experimenta magnetica,

de coitione, & diuortio.& moru iullo
IllAll"ticorlllll.

,"
Ares magnetes pari incitatione coeunt.
Paria eoam in omnibus magnetica [urea cor- "
pora excita, flmili vtrinqi incitationeco~u.nt; . . . ..
Ferrea item c,arpora magnete non e.xclta, fI pa
ria fuerint. nee mole grauata,a::quahnlotu co~
currunt.
.: ': ,
Duo ~agtietes infuperficicaqua: c0ll:~enientibus cYfl!bisdi[po,.
I IJ.
.
fin,

100

GVILIEL. GILBERTI

liti,fi intrl orbes vittutum conuenicnter inClruaifuerint,mutud Cefe

" inamplcxwn incitant. ItHerrum proportionatwn in vnacymba
eadeinceleritatcadmagnetcmfcffinat,atqimagncsip(ein{uacym
ba adfcrrumcontendir.A fuis cnim locisvtrinqi ita feruntur,vuap
demin medio interualJo iungantur. &; acquicfcant. Duo 61a fcrrea
magnetice cxcita. cum iuftis fubem conicibus in aqua ftu&1antia,
ad contaaum.contcndunr, &;conucnicntibusterminis mutua fcfc
feriunt.&: connetluntur.
Coitiofirmior cll & cclerior,quam fuga & diuonium,inparibus
" magneticis.
Ignauibs repcUimagnetica corpora quam allici,mani
fellum ell inomllib'ils magnetic:is experimentis; in flutlu:mtibus fu
per aquam Iapidibus in conucnielltibus cymbis i tum ill fcrreis filis
aut bacillis (per corticem traieClis) natantibus. & magnete probe!
ex~i~;.&: in!crforijs. Q..,.u09.id~ eue~it quia cUm facuJw alia ~c
COltlOlllS, aba conformanonls difpofioonifue; fuga &; aueriatlo
talltWnfitexdifpollenti; congrelfus verbcx mutud aIIiciente ad
cOllta&1m &; difpollente, dupJic:i fcilicet vigore.
Difponcns vigor. coitionis fzpJ eO:tantum przcurfor, Vt conue
menter feCe habCimt antecongrefi'um J quareetiamconuertUntur ad
couenicntes terminos.u pcrimpedinteta ad cos peruenire polTunt.

Simagnes per meridianum diuilus merit in duas partes zquales,

.. (epll'ltZpartes Cefe mutud fUgant,in c:onucniente &: zquali diftan.
tia polorum reae aepofitorum: maiore etiam veloc:iratc fagant fe
mutad, quam cum lllCOllgm~ polo polus opponitur. Veluti pan
magnetis B appofita prope atceram panem' A fUgat illam in fua
cy:mba ftu~uantcm.quia 0 declina.t ab F, &; E;l C I A.t fi B.mr.
fiJi exact! lungatur cum A, c:onfc:nt1un~. &:vnum .6t corpus mag
.
ncticum;

DE MAGNETE, LIB. It

101

neticum in vicinitatc vero inimicitias agum.Qudd fi altera parsia

pidis con'ucrfa fuerit vt C refpiciat D, &: F refpiciat E, tunc A in[e
quiturB,intra orbcm ~,:nec c?~iungantUr. ..
_
Fugiullt J:>artes lapldis mendlonaJcs i meC1dl~nahbu~ &: fepten
monales a feptentnonalibus: .Attamen lil~r VI?! cu~pld~1I! fcrrl
meridionalemnimis prope admoucas merldlonah partllapldts,ap
prehendir:ur cufpis, & ao:idsamplexibus.ambo conne~r:untur: quia
fratim verticitatemfcrro lllfitamconuemt & przfens llIlDlutat po-.
cenrior lapis, (uuque vitibus fcrro connantior. COlluclliunr e
Dim (cculldtlmnamram fiaut conuenendo aut immllt3ndofitve
ra conformitas, &; lulla coino, tum edam directi9 rcgularis. Mag
neteslapidcs cii.Jrdem 6gurz, mag~ir:udinis. &: roboris ,pari effica
cihlliciunt CeCe mutud &in aduerB politione fimili vigore fefe mu
tuO pellunto
. .
..
_ Badllaferrea rtOIl tacta,licc?t paria &i~qualia; diuerfistamen pIe-
runque viribus [e mutu~ag~nt: quia vt'ac~uifita'! vertlc~t~s. fir~i
tudinis criam, &; robortS dluerfz funt ranones J Ita vaJidlu,s CXClta
magis flrenue com;itant.. '. . , .
.
Ferramenta vno &: codem polo exclra,ilhs terrnzllls In quibas ex-. ~.
eita~erint Cefe mur:ud pelluot,; tilm.ciiam aducrCi illis fcrramCllto
rumnnes inter fc inimicitias agunt.
..
_, In verforijs ~uorDr? cufp!~.affiiaz fUc*nnt ~~n cr~ces. cruces Ii.
pellunrCemutuo, fed infirmltcr, &:~o longtrodmls:anonc.' .
In paribus verforijs cufpides taai eodem magnetlspolo, panbus ...
viribus cruces alliciunt.
In longiorevcrforio, erud.cufpide breuiorisfcrri zgriUs aduo- It
caror ; crux brcaioris l cufpide.Io~gioris. validius: 9uia c~x, I~n
gioris l'erforij vcnicitatemhabet. intbecillemi curp~.verl) fomo
rern.
..:.t' :., ~
_(:ufpis longioris '\!erforij c:u(rideR1 bre~jo~is v~b~~i1tius. abi- "
git, quint cufpis brcuioris cufpldcm long,ons; U, ~Iter tlber!uper
acum.:dter in manu tencatur: nam lic~t ~ualiter ainb.9 eodE'mag
nete cxclti fucrint, tongior tamcnfuo cufplde propter maiore 1110
lem pra:~alet. .
< , ,~'

.
BaciffiferreznoneJtcltl,tetmlllas merldlonalls dum borealem, ..
8 borealis meridionalcm; ctianl & partes meridionales pelhtnt
meridiooales,&: bQJ;cales,borcales. . :
.:.
.. .
Si magnetica diulfa fuerint~ut quolUS.mododiliupta.. vnaquzqi
&: meridio!!.a1em.. . .
Pan teiminuul fuLbet{epceniriotialcm~
. . " ..
. 1 -iij.
Verfotium

los
..

GVI tiEL. G ILB ER TI

DE MACNETE,LIB.U:
toi
cipit:1 magnei:e B! polus itCltl m~~siUius D ~alidus eft, proptci
afpedum conuerucntcm &:propmqultatem poh-terrcllz E. Plurcs
ipiturcau(z concurrunt curtarcllz B adiuni:tum ferrum C, firm ius cohzreret, quam_ cum A terrella i vigorcx~tus in Bacillo, cxci.
tUS etiam vigor in B lapide, &: inlira:: vires in B corlcurrunt: Feftll";
minatur igiturm..gneticefirmilrs D<:um C, quim ~ c,um C.
.
Sed li verticem F.conuerteres ad ferrum C, non ltaadhzrct C III
F.quemadmodUm .urea in D:;NamintraorbcnlVirtUnS lapidc;s-fic
conCtftcntcs contra naturz qrdmcm ponuntDr; quare F ab E vlgo"
rcmnonconcipi1:..
.
' . . ._,
. .
_.
..
Duo niagnetcs. {eu ferr~nta ex?~ me coh.-erc~t1a, ~Itcnus
magnetis aufferramcntl CXCltl ro~utUons aduentu,dluomum~:
ciunt. ~Qd nouiteradueDienst3elc aduertl fugat altaum, &:ilh
imperar, &: duorum antea iuncroium conacrus deftnit.' Sic demit-t
runtur vires aIterius&: Cuccumbunt;~ui ftconuenienretpoffcr,exu...
tus a con(ortio debilioris ad JobuftiorCm {cic coriticrtcr-et.facta
voJutatione: quar ~ cadunt pendulaina~\~ct.ica:, ~tg
magacte aducrllfaclc; non qudd ~rum?nu5 lunCU')~~1
cas elanguc(cat, to,:peat'l! (n ~PtlG:a. Porta d~cr) nWla..crum!~
mica poteR efi"c facIes Vtr1lq; hmbus cohzrcnllDus/ed. Vtutan~
quem <:um:l. fe Jongiw propellit aduedl facie nouitcraducniens
. : -:
firmiormagaes,abamico congrclfupriorisfugatur.

VerCoriumtam longe! moueturamagnete interpofito obiee, atque per aerem&:mcdiumapertum.

'"
Affi-iCb bacilla fuper poium lapidis, eundem polum affeChnt &:
" infcquuntur: ~r:rat igitur Bapalla Porra, qui capite 4. dicit, /i can
" de~ admouens partcm parti 'luz ei vires conciliauit, horret. ex~
;, pcHit &: de~rbat cam, contranamq; &: ol'pofitam partcm trabit.
. MagnetlSad magnetcm.magnetis ad ferrum, ferti etiam adfee-
rom, adem conuedionum &: indinationum rationes.
. Magnetica feparnta p!!lr vim &:dilfcCiain pancs,cWn in voitatem
iuGam c..onfluunt & conneduntur cElnuenient~r; vnum fit corpus>
& vna Vlrtus vnita, nee diuerfos habentterminos.
_.
..
Separatz partes diucr(os induunt polos Vtrofq; Ii diuifionon f\I
erit paralleletice: in par.dleloii diuiflO fuerit vnum polum in e~em
q~ priilsfede retinae polfunr.
Affiida fe~enta &: e~ta magacre, certids &: celeriuumag_
nere conuClllentibus remumsapprehenduntur. quam non afttida,:
'"
Obdo credo Cuperpolum magnetis,obelus flue Hilus fcrreus
appelitus fupcmo fioi.cum ilIo valid!! icrruminarur, &: obdum ero;
< aum de terrcliaftmotui~ fucrit ducil'.

. Si obeli creai fini inferiori. finis attaius obeli :tdhibcatur, curn

conon cohttrcr: ncc: vniuDturinter
-Q.ucmadmodUm baciJIum ferridetrahitfcrrum aterrclla:ira cd
~ minutusmagncs,&:min~r tettclla, liee't viribus infumior.

re.

'.

C AP. XX~III.

De diuerG rationeroboris ,&momsCoitionis.. ,

intr;lorbcmvirtutis. .

. .~

I po~dus maximum quod i~ propi~'idilJim&dl.l

II

ftanaa ~ l;DagDctcm !crtUr l!i quodtbet ~ualc~

partcsdlwdatur, &: 10 totidem. parte.s. dlU.IQatut
radius orbis ~ct.ic:a!' attr~oniS-l-p~'"bus .r~.
dij intcrmedjjs, .refpondcbWlt partcs;~~
.
.
. c:ognomiilcs. . .'.
. '. ..
.' . . -. Orbis virtutis latius extenditurqiWn orbis mo~onii cuiu(uis
magnetici; afticitur cnim ~cticum in extrdfto cuatnfi ~n mo-
uearurlocaIi!DOtu,qui propiils admotomagncte effi~. Vc~o.

~m

~o+

~ V I LIE L. GIL B E R T I

dum etiiexiguum longiw remotii vettitur. ctiamfi in elide diaari

U4liberum & Colutg abimpedimento ad magnetem non confluat.
Ceierirasmotusmagnetici corporis ad magnetem. ell: aut ratio
nCd'oborismagnetis, allt molis, aut figuroe; aloltmedij. aut dlnantiz
inorbemagnetico. . .. '
..
.
..
.t\cc~t m~eticum validi<;,ti lilpidi celeri~ quim ignauo, pro
profOruone vm~ & .comparattone magnctUm Inter Ce. Minor erill
fi:ni moles ~eriUs fenur , fic,!, ~figuri longior paulo. ad magne
r.lll. Cele~~sm~t~s m.agncoaad magnctem mutatlolr medij rali
one: Cdenusemmm aeremollentur corp ora quim in aqua; & 11.0
re fereno, quam craff'o &:nebuloCo.
'Diftamizr~tion~inr~inquoci:an<:>r mOtu~ quatn!nlongin
quo. In,terrdJz: orbls VlrtutlS extremltatlbus fgre & lentemOlletur
magneti~:wn. In proxiJIlis uncrualli, iuxta t(rrellam) maximus ell:
moucndiJrppetus.
,
.'
.
.;
.. , Magnesquiinvltimiorbisvinutis (1l2! partevnopede remotll&
vixmouet"vcnorium.j.iidiundri ferro longo; mbus etiam diflans
J'cd!bus validiw ducit.5dug~tvet~orium diuerfts polis; flue mag'"'
~ idcm.a~$ ~er!r,.~ue UlCmllS: fit ferrum corpore idoneum.'
t;:rafiitudlRllllUnOnsdigltl., " . .
. .' ,
...
. Magnetis enim vigor ~ ferrov.erridtatem excitat.. &: procedit in
ferro, &: perferrum Jongllls multdqubn per aerem extenditur., ,
er ferram~m~ plura(colJiunlitis Jibi inuicem eorundem finibus)
ctlam procedlt V!gor; non Ita tamen cont1:anter. vt per vnum {oli
dum continuatuan.
.' ',' ,
Chalybis puluispoutns r~eiChanam, {upern~ admoto magne
te ~~d
~;~~tieq~n<?h~l?ea; infe,~nc vera pofitomagnete
"
, pcnnd~hinlllJes talis an;o leur"
..
PuluisChalybeus (prop~ appofito magnetis polo)in VDum cor.
pus fcrruminamr; c.lm veld (Qire CUm magnl:te defldcrar, linditur
turma,:ecp~r,pa~~s~li~as~rJPt. " :' .
, ,./t.~ ~cs 1Rfra~?aRan'lJi}!="It, ~CID 'IJloqp :finditur fUrma;
&:'pa~,ctiadUQt.pJI.IrIIU;I:. qgapm fingllla: ex plurimis parribus
cO~.!GmanCl,l~fcr~ir!a~anq~,
. ria corpora: quo
~~lIlrnzpartCs,dJ'lm~l1'e~.magne~~p . infri pofitum a,;.
tude mfcaan.tur. etlam &IUa'attol1un.mr.magnetica in~egra. ;quem
lldmj)d.Ume~'~'.fi1
. umft;rre.um., IP.ng~ll4inisBrani.aut duaIUm

DE

MAGNETE.tliUt
CAP.

XXXlIit.

Cut nlagnes in polis fuis diueria ratione robullidf

fit; tam in borcalibus regionibus''1uam

I#I{b'AliIHu.

EUiirisvirtus cx.imia itJaghetica, buills magneticl iC

expcriinentiCubtilitate egrcgi~ dernonllratur. p~
turtetrdlavigorisnon contemnendi, autmagnes
longUs a:qualibus tem:iinorum poJarium conis. Ced'
.J ~U~lUi..I in alia quiuis figuri, quz: rion tit exaa~rotunda,fa"

alis eftenor,
etimentum difticile. Terrell..::
polum vocum Borealem, in B
usregionibus attolle {uprU;'..
nitorem dired:~ vor{usZenith :tnanifetlllill, 'lucid obelumfmima
iorem erigit inpolo boreo, qulm poteft,mcridionaUs polus eiuf:
dem terrella!,venus {Ummum c<%h eodem modo conuerCus. Idem
etiamddnonll:murcxigultcrrela eodem modopoiiti [upr.l.~
iorem.

. r

gr~of.\l:lll,hQr(Jc;iMtoIlitu,r).~alm ir!fr.l.,~cdJQCl,lpr.lado:toue
tpr~~-: . ...
-.._'
.
.
, ,
CAP.

10;

Ello terra velterrc1la maior a b. terreUa edam minor a b. obchu

fuper Cepteomonalcm polu terrdlz minoris erigiwr maier j quam
't'lntell: deum b polus cerrcllz minoris, {j ad [uperiora COJ1Uerf~
.1:'
.
tiJc:ot:

,106

G V I LIE L. GIL B E R T I

fuerit. AtCjue A pol~$ m~oris terreIla: vires habet amaiore, dedi

nansa Zemth.ad honzontlS planum liue libellam. lam verd fi eo
dem modo difpofitft terrella ,ferramentum inferno polo & meridi
onaliappo~ueris,maiu.s po?dus allidet &rc:tinebit.) quam Borealis
polus.potent,1iverfus infenota conuerfusfuerit : Q!lod fie demon
~rar:ur; fit ~ terra ,:,el t~rreJlal E polus Borealis, aut loeusaliquis .
. III ma~aaliqu! Jatltudme; B terrella maior fupra tellurem,aut ter
r~llallllnor{upraterrellam maiorcm; Dpolus meridionalis; Ma
n~ftum quod D (polus aufuinus) allicitmaiusferrum C,quim po
tent F (polus boreus) fi deorfum conuenus fuerit ad pOfitionem
D, verfus tellurem aut terrellam infeptentrionahbus regionjpus.

"

J1

DE MAGNETE,LIB.IL

. t07

ona/is polus terrelI'7 i~ tali pofitione, m~ore~ ~?lIit oI>c:lu.'qua':l

meridionalis, fi mendlonahs aue.r{us.fuent. Smullter mendlonalis
,polus in iufifi [ecundum natu~a confti~ti~e vires, ~cqu~ens atel
lure aut amaiore terrelIa,malares fern baeillosalhclt retl1lCtqueln ..
alter1 parte globi terrell:ris venus allftruttl' i vtetiam in aufirali ter
relh:parte. cootrari:! ell: ratio: Meridi(,>nalis cnim terrella: polus 01
uerfus, ro~uf!i0r ell,. vt. etiam &:. feptent~ion~is.polus ~on~er{us;:
Q.uomaglsditlatregu:~ m tellure al:).zqum~etlab.;(vt~am.m tet~
rellamaiore) eo robons acceffio mater cermtur: Prope veroa:qua~
torem dia"'lltIilitudo paruaetl;inipfpautema:quatore nWla;in po-;
lis denique m;lxirna. .

CA P.X,XXV.

De inllrumento perp!!tui~o~u~,~b ~ut~o.ribus

commemotato;. per attrathqnem
~tf1~tj~~

......

..

~~~~~ Ardanus

{eribit qiJ~d ex fel'to ,& lapidc Hercweo

inll:rum~ntii neri pateR per~~:.w mo~~, nOn quo~

ipfc vidifet \'1lq~~m,fed ?plll1one t:U1~ c~ncep:,

rll,&--ex rc1ationcAntoniJ de Fanris TarW1im:Q..~

,
' lem defcribit niachiuam lib. 9. dererum varietate.
Sed' pdrlm't exercitati funt in experimen~ magne.

ticis qui itlacudu~t. Nulla e~im attra&io m~~etica ~~ior cITe

tetl (vIltlarte, autmtlrumentl f?rmft) r;tcotlone: retmenturenam

maiore vi & adiunaa,&appropmqu t1a q~ ~1eda,~D;l0t1! per~

cita moueiltur; etlq;, vtantea do~uunUs,m?tu$i11

Ytrl~(qj,

non attrirue vnius. Talemmachinam multlsante,

6.nxlr.~t

ab alljs acceptam delineau~ Petrus Percgririu~, mult~ ~d t,ClII apa..

orem; quam miferis 6.gu.ns dcforrua~, .etl~?l edl~l~ lS'~nn,~~

. Tayfuer,& rarionemomnemverbatunc:xfcnp1it .. vtdiJ tan~

.
dein male perdant huiufmodi ,~&o$.& !Urato" &:

.
dcfomia"to$ tabores, qwbus tlUdlOfo-- .

'. t,um mentes peiftriD~n.

.

ro;

:m

tUr.

. CAp.,

108

GVILIEL. GIL! E R TI

CA P. XXXVL

Rohui1:ior tnagnes quomodo

cognolcatuJ'.

Alid~ magnes aIiquailclo zquaie f!hi pondus fem

anoliitin aerem I Imbecillis vixtenue filum allicit
Robuitiores igitur funt qui QI;liora aduoeant ret~
nentq; corpora ..li non fuerit in folIIlt vitium . aue
polus lapidis non appofite admotus fumt. P~e. . rea i.n cymba a~ior virtus dtills ai:! polos terrz.
a~vanatloll1S I~ honzonte temllDos,fuos conuemt polos :Q,!!i z
gnds fuum offiClum facit~abem in?~cat'& elfatam natunun. Simili
(em~~us el:pr~pa~one.limiIl figur~. & pari magnitudine; na
In ~
l~US ~ di[~bus lInceps e:cp~!l1entum. Eadem caam
raoo expene.~l ro~orts. ~Uln'~erfono m remotiore i magnete 10
.C?:~am'lUlm.rnalore dilbotla co?uerterc verJOrium J'oterit. is
. ym~t ~po~entlOl: babCt\Jr. ~eCle e~ad libram e:xpenaiturmag
netls VI, II B. POrta: Magn~sJ~uftumllllancem ponitur in alteram
.cantundem ponde~s. aIterius ~i vt Rue pendeant lance~ : mox fer
rum fupr:i tabul~ laCc:ns acco::nodatur vt ~cti in lance polito
~:z:reat>. ~fe~ndum ~~um amJ. pu~&, pcd"eo!titfimecoha!reant:
~ alteram ~ncem arena paulatlm l~iJcitur , idq; donc!t lanx in quo
,p!agnes.P()~t~r afen:o~1Cpa:~~f.Slcarenz pondus expendeni:fo.
~gnetlca y,:, mnotffclt. S,mibter &: cllJb alrero lapide in z'luili
~no. o~fcruat()arena: pondere euam experid & valelitio,em co ~
D?[c~repf~p~~dera:u:cnarum i~p~bit. Talc ell experimentiiCat
c;f~n~l:s Cufaw .In Ra.tIClS.. 4quovl(fearuc B.Portam ei erimentum
.dldlCllfe.C~q~e~nr fefc 1X1~gPctes,'ni~JiQr.es exp:J'ititls verfus
, po}os,autT~tto~puilCla;!~ ~tiam nal!j~u!am.&: alia impedi
. ~enra,c;xhgruma!ore qllaDtlt~te.&moJe,~ltiUs ICcQm ducunt&
clrcu~gtlnt. In InRrumenro, declinationis magnetis visvalidior
c~n(plclrur &ddideratur. Viu.icioreS' ergO funt, cum opuS' expedi
te abfoluunt. & ccleriter pertTapfcunt & recurrunt & fellin
tandem'
t:._
_.0.
r. .,

anter
..
In ,lUO pu,,~o ac'lwelcunt. Languldi & elfati pigrids mce
uunt, tardlUs acqwefcunt,& incertids brent, &facile de polfetfi
ncdcturbantur.
0
CAP.

ca

DE MAGN.ETE,LIB. It

C AI'. XXXVII.

Vfusmagnetisin eoquodJeriuni
affeClat;

,'. '

Er coitionem magnericain expeiin:!~r venamferti

in camino fab ri fc:rrari j, eadem ,VPtllC j co.n:llIlinui
tuf,lauatur, ficcatur. quo modo alienos humoreS'
dcponit : magnes in rament um lowrfl colleClum
imponitur, qui !cobem ferr~ad (e allidt,ea pell
nis dc:terfa catino excipitur, arque magnes vCqw:
eo in ramentum lorura coIleCl:um imponitur) & fCQbs derergitur,
dum rdl:et quam ad fe alJiciat: .Ell autem [ltnul cum balinitro co
quitur in catino donec Iiquefcat. & ex ea ferrea maifula. conflerur.
QEod 1i magn~.S ~itdfadleq; fc:obC!l1 ad fe uaxerit, venam ferri cli
uitem elfe CODlJCJmUS; II tarde, pal,lp,erem; fiprorfuscamrefpuerc '
virusfucrit,fe~rum paulum aut nihil in fe ,contUlere., Perinde ferri
fcobs ab a1io metallo fccerni po~l: Mulra e,riam .flj.ndudicra cum
fc trum occulte applicatur corporibus leui()ribus,quod tJaClumtllo
tu macrnens non apparcntis Ilupendas facit lnc;itationes illis qui
c;aufa~ ignorant. Tal~a quidem p~urima v~u~quirqueinge~i'?Fusar.
tifex) ane ioculatorill tall<Ju;lm IUcantatlonibus &. pt"a'iliglJSpra:-:
l1:abit.
'
CAP. XXXVIII,

De aliorum corporum attraCl:ionibus

VIgus philofophannum' 61: CxCcrlptores fzpitls

elC aliorummonumentis in phyfiologiaopinioncs

&: errores repetunt, de variorllm corporum at

traflionibllS ; veluti AdalIlantem ferrum attrahe

re, & am~ete furripre : Magncres varios elfc;

,
alias qui autUm attrahanl'"alios qui argent~m,zs)

plumbum; etiam quicarnem,aq~as,pifcesaIJiciant.Sulph\l1'l! flam

rna didturferrum&: lapides Dt'!tere;ita naphtha albaignem allici:re.

,
~.
K~
,
D~

no

GVILIEL. GILBERTI

~~LaDtei corporaahi~tura1ia inanimaca, non aliter in globo t II .

iOWOWerc,aUuttr db aJijs.quam
. ,
e uns
renecvcrumeG:quOd
G ma$"nc:ncc,auteJechice.Q..ua
alIic 'ant.'
J?lgnetes nt 9~t aurum aut ca:tera mctalla
,'~~ F' CJUl;_ ~n~ucumnon tralilt niG magneticum r;"
qUilW racaUUnIl$ dlcat, {e oltendiife m
~an
hcnte1'll; quodfi verum tit, ob immixtu ag!let.cm, ~r~mum tra
/atensin co fcrrumiicri
fTc "
martmclos<: IlJtargCl1to &
dd,[edrariwfacit)mi(;.etce eerat; autfiqudd natura (Vt aliquan
'r.
I cum argento errum. fer
'
,
mllcerurcumargelltoanaturi ar en
,rumemm raro
aut nunquam. Amonetarum
s ~m v~ro, curn ferro, r~r!ffime
dendis moncus,ferrum mifCCtur
i1Ut prlnclp urn, aua:lt~ In cu
denarius Ii modd Plio'
"m argento ; quallS fUlt Antoni)'

IUS verum commemore

S' C d
ali1sfor(andeceptus)magnetisquodda
t. d,l~ ar anus(ab
g,enrum-trahit: addit experimentum ei:gr~~Us 1~lt eife, qu,?dar.
(lnquit)tenuis virgula eurgentoeo infed~ futll!fnnb~; II ergd
"contlitcrit, ad argentum (pra:fertim "ult
. em. v I verCatilis
" uertetur: qu4 al'te tbeuuros abfcondi! urn) 11~et,f~pultum con
" piam. Addit, quOd oportct 0 timum 5 eruer~ act e poterit quit:
ea:e lapldem''lualem non
.. ddmvidit. Ncq. (anhidebit:!
'Vdlapidem ciufutodi vel
n'lilam aUt Ip(e. aut qUI(quam alius
-ld dIr.-' .
>,
expenmeDtum. Cardan
. '
v.... e Iwmdcminducltimprop"riam'
us magnetlca:
carms attradionem,

fc
mlagdnescre~gus, eu carneus, experimento quOd I b" -? nam elus
po enduse magnetum ca:tU a u t '
a I}S :treat, ex:
miliA.TeI'l'a Lemnia rubrica ' J 'lUOUIS m~do attrahentium fa
men inepte dicuncur :ttraher~ PAuUIlmaqulJfoJIilia hoc elliciunt, & t1
k..'
,

umv tma<>netemo"~r.

'r CCICll1, In quem acus adaCta, &' ac;1' li b"

l .... u rcttlana
Sed quid 3ttradioru cumllupefa~<? In cor~orl non [enncur.
ingc:n,io cUm de attratHone dil ~t~;c~etut ?POtl cU!l phiJo(ophi
ra om,&, ane facti. qui (f:upefa~end' . ~Jb funt Jaf.ldei & natu
maa9uibu(damattraheredicitu~ ~dtm a ent.Su phurea Bam
tran~i vim cGnlumat, 1m napth~i~ba tetal!a ~~~am ob pene
rem mJIammabiJem emittit & exba! amm..m a lett, quOd nido-.
tia aliqua inRiirnatur; qucmadmodu~t,fi!uam ob ~aufam,in diO:an
ddz, flammam curfus con i' b I mus nOUlter ext1nCla: can.
nisad ignem per medium i~:t a ab~r~ lIam~; (erpit enim ig
mora cur nauagiafiG:cret varie
fcc. hiDe Echeneide (eu Re
lent bane fabu/am ('Vt ali~s mUlta;) (u~ op, S crum ; qui 1i:~ fo
ufq~m remitafe haberein rerum
raolU uscomponerc:;pri..
anuquorum ineptijs fulfi-agemur iliaCU{ cogno{caD~. ' Qyare Vt
"
a pu enturque, ineptiffimas eti_

falfa3

cJ '

t:

f'hil

'b

alJ;l

DE MAGNET!!,

its. Ii

iIi

am ratiunculas & ridicula problemata pro~unt, fcopi.doSlttr.l

hentes vbi Echeneides commoranrur, & vacui,ricfcio cui\ls,a!lt
quomodo admiffineceffitlteni. MemineruntCbatochitislapidis
Plinius,atqueIuliusSolinus.Oicuntillumatrrahcr~carncm,&ma,,:,

nus retinere ; Gcut magnes ferrum, &' fuccinum palelfs. Sed iJJild

fit tantilin ex lentore &' innato glutine, curnmanibus talC:ntibus fa

ciIius adh<crefcit, Sagda vel Sagdo colons prafij. gemma ell com

memorata aPliitio, Solino, Alberto, Be Euace, cuius nacuram fin-:

guilt, ~ ex ;tHjs re~itant, peculiariter ~tbi.ligna a,r:tr;t.ht:~e. ~unt e~

am qUI nuganrurligna non polfe aueIU, DIUab(clndantur;.!!narranr

aliqui talem reperiri lapidem qui nauigijs pertinacitc:r adnafcitur.

qucmadmodum teCbcea quzdamin Jongis nauigationipus. Sed la

pis qua adhreret nontrahit; & fi tr'ahercr, fanecIectricc aduocarct

ramenta _Ta1em vidit EnceHus apud nautam quendam debilis viI'~

Oltis. qui vu: 1iumenta quam minima attrahcbat, colons oQnver<!

pra1ij. Sic adamas, carbunculus, cryG:a1lus. &' aJij alJiciuDt Omitto

fabulo(os alios: Pantarbcrri quem alios Japides ad fe trahere Philo..

aratus fcribit: Ampbit:mCttl etiam aurumducentem, flinius in vJ..;

ui origine vult magnetemelt'e vitti alleCtorcm. Vt ferti", Nam in ;fi.:

tn conJiciendi ratione cum naturarn indiCafi'cr,i!1:a adiungitde mag

nete. MOl( (Vt cO: a!l:uca So: ingeniofa folcrtla) non fuit contenta ni~ .

trummifcuiife; captus addi & magnes lapis,quoniam in (e Iiquo- cC

fern vitri (vt ferrum) trahere crcditur. Georgius Agricola fcribit "

9~ad materi~m vitri (a:enas& ~tmm)magnetis,Ct~a~ r~rs a~

IjCltur. Q,yod VIS ilia nolhis tcmponbus, zquc ac pn(cd, ttl In fe h- ..

quorem vitri trahere creditur, vt ad fc ferrum ar:rrahit, tradum pur-

gar, & eX viridi vclluteo candidum mcit :fed magnc:te pofte~ ignis "

confwnit. Verurn quidem ell: qu6d magoes aliquis(vt vitriarior!l~

magncfia nullis magneticis virtutibus imbuta)aliquaDddin:unittitur

Be immifcetur materia! vitriaria'l ; non tamen qu6d vitrum attrahat.

Magnes verd ignitus nee fe~r? vllo modo app~~en~t, .nec f~

caDdens i magnete vila allicltur; & magnes etlll ab 19n1bus Valldl...

oribus comburitur, & amactrices potcntias ainittit. Neque mag

"necis folius hoc officium eG: in vitriari;s fornacibus; verumetlam
pyritarum quorunda,m, & fetIl:'arurn venarwn facil~ cambultibil.i:
urn, quibus folis vtuoror nollri. vitriarij qui clara & nitida conti~j.:,
untvitta. Mifcentur cum arenis. cirieribus,& ilitroCquemadmodum
{olent additamenta cum venis metallicis dUm C:lCcO<J.uuntur)n cam
materia. in, imun fluit, viridis me at lu~~ color vlrri j ardore p~:
K IJ.
necrabili

112

GVILIEL. GILBERTI

nettabili expul'l?aretur.
Nulla cnim materia adeo inc-f
r.'
. q.
...e,ot
nee
tam conueruentl tempore Ignem (uffinet, donee materia vit .
feacftuat,&funul cum vebementi ilJoigne abfumatur Ac :dl,per
-"
d"
-'
C1 Ina
men iIAljuan
uvt proptermagnetlcumlapidcm
magner.--vI

UiUll. e ve
nam, ve pyrnem. vltrUm fufcum habeat colorem. cllm nimis igni
bus rdiAu.nr, &: no.~abfumuntllr,aut maiore quantitate ingeruntur,
Cl!!arc artifices liblldoneum quzrunt lapidem.. &:. proport!' - .
.
dil'
" b
one etl
am~~urz .Igenuus~ {eru~nt, Male igitur Plinijinfcita philo
fopbJalmpofult
Geor!lo
Agncolz,
&:
recentioribus
Vt
, . ".
putarent
m~gnetem av,ltrlan~ efi~eran. propter tnagneticas virC's &:. attra
aloncm. ~od vera Scallger de SubtiJ ad Cardanum .1 __
c' fe
ah
'
"

,Auamantem
m,en rrumattr entem, cum de magnetIcls difiputat Ion ~.
'.6
.
.l.l_.l
b
ro a ' errat:
nl I quuu ""amas eleClrice ferrum vt ligna' &:. I<;ave
It
_I'
euUCilS
Ommaql ....lalll1nUta
cor~ora mCl:usalIlclt. Fallopius exifiimat me
talJa ttahere argentum V1Uum ratione occulta: proprieta':. fi
'L
Iuccmum
i'
...... ICUt
magneslerrum,
pOIIeas, Sd
e cUm metalla fngredtt'

__ I 'eli "
ur ar
gentumVluum.m;uc clturattraClio. 1mbibunt eoim met II

r. argilla aquam; nec hocfaciunt niG co . aa~

prom V1Uum,..CUt
'
' de I
'
-Iii .
mungan
.tur;, non enun
ongmquo
ill Cit aurum aut plumbum d r.

fied Olanent IOlmOta

'
r..
a .e ar...
gentum VIUum,
IUJS
fcdibus.

=. .

CAP. XXXIX.

De corporibus mutua fe pellentibus.

.

Vi de attr:mentium ~orpOntm viribus diipurarunr.

de p~llentlu~ quoq~e ~or~orum potentijs differua_
Q.
runt! przfemm vera i111 qUI perljmpatbiam & anti
patluam, rerumnaturalium claffes inHiruerunt Qua.
.re &:. de lite corporum inter fe neceffarid nobis di
,.
cen
um
e
e
vldearur
; ne' .
errores ab amnl'bus J'n permcJ(:m
"
h"J fc L!
,
: .p ~o Opma:conceptl. Vtenus fcrpant. Dicunt quOd ficutfl
la tr unt propter coriferuationem. ita difftmilia &:. COntraria
prp.pter eundemnnem, fe!e mutud pellum & fugant; quod in anti

vu!fcti

~enllafi~ultoru~ pa.t~t lin pJa,n~is ~utem &: animaIibusmanifeffi~

mumell~qua;vtlaRirua.&:'~harlaattrahunt, ita exttanea &:.in

eomm.odaabdlcant. At In ahls corporibus non eft ead

cUm djfr."n. r._.. fc fc

"alii
em ratiO, 'VI:'
..........al.W e emuruo Clen~o.conueniant/AnjmaIiaa~
Jimenra

DE MA GN E TE,

LIB. IL

113

limenta (umunt (vt qUa: veg=tant omnia) ad interiora alliciun; nu

trimenta abforbent partibus quibufdam &: inllrumentis (agellte &.
operalltc anim~:) appofitis rantum & adiunCtis fruunturnaturzia-.
ll:inClu, non elonginquo pofitis, ab(q; aliena vi &: !notu; quare? ne~;
alliciunr animalia corpora vila, n=qi fugant, Aqua oleum nonpeJlie '
eve quidam putant) quia oJcum inuatat aqua::; nee lutum pellit a
qua, quia lutum immixtum tandemrefidet. Ellhze (ecretio corpo
rum dilIimiJium, aut non perfeClemixtorum,materit ratione;,fecre
tatamen manent coniunCla finepugna aliqua naturali. o....uarein
fun do valis lutofum fedimentum refidet quiewm, &: olewnin fum
mo aquae manet. nec10ngitls amand~tur; A~uae ~rta .in ~cco Ola~
net integra ,non;l ficco fugatur. Imque ergoqw de his dl(pUtant,
ancipathii(id cfr peraduerCas pafiiones pcllcndi vim)inferunt;cllm
ncq; vis aliquafugans iUis infit. &:rcpulfus liub aClione,non;l palIi,.
one. Sed ilfis nimis placentfua gra:ciUavocabula, NobIS verdqua:
rendum eft nwn aliquod corpus fit. quod a1iud longibs propcJlat fi..
De materiali impetu, quemadmodllm magnes aIlicit. Atqui magnet
etiammagnetem fugare videtur: Nam vniuspolum fugat alteriU$
magnetis polus qui i11i (ecundum na,turam non conuenit: fugando
in orbcm conuertitvt fecundum natura conueniant maximJ. Q.ldd
fi Olagnesimbccillior natans libere in aqU couem propterimpedi~
Olema expedite non polIit, torus magnes fugatur & longitls ab 011
tero amandatur. EleClrica omnia alliciunt cunaa, nihil omnino fu
gantvnquam, aut propeUunt. ~od de ffirpibus quibufdam com.
memoratur,(vt de cucumere quod oleo fuppotito declinet) mate
rialis ell avicini! immutatio. non abdita anupathia. cUm vento
fiendunt candela: flammam adiuntiam frigido folido , ( vt ferro) in
latus abfcedere, cautamq; finW,lnt antipathiam,nihildicunt. Cuill$
rationem luce c1ariorem Vlaebunt.cbmde calore quid fit dif.
purabimus. Q,uod autem Fracallorius putatmagnc
tempo/fe inueniri, quodferromabigat,prop
'
terlatensaliquodineo principium
ferro contrarium,ina
ne eR:.
K iij.

LIBEl

"

LIB E RTE R T i
i: A

'is.

P. i.

ti :s 'd I ~ E OT I ON Eo
~=~~~~~~ff S i( VIII a"nobis en ill {uperibnBiis
librls ma~nctem habcrc{uos polo~
TJi

ferrum etlan polos. &: cODllemoni:!Il.

,& ,vel1i~~tatcnicertam haberc,~~+

tcm dc:ruqu~ &:ferrum fu~s poloncr:,

"

......

,;

.. ;i'

, telluns , ' dirigerc: Nunc verd

,
caufz& admirabilcs cf~
, , ", ant~confpi~~tcdnbnd~;
~Qn(lratz'llobjs apcri~~ funt <,.1).(1
hfij:cc9nucmonious ,q~:ant~ q~
,
(~pCcrunt ,cpmncs, ta.ll! bre~t,h~
ieiune & andpiti iudicio opjq!q~cs fuas ttadidcrunt, "tnemmi~
vnquam pcrfuadcrc' ncdiiin ip.u, fatisfaccl'c polfc vjd,crmwr: ;e~~
prudcntioribus, otW,tcS co~l'atiunculz,talKJ.uam,~c~!%~;"
~.~ abfurdz. nuWs dcmo~tio~bl,l.S aut arswp'~"(~~
l'elJclutpr.,vnde,& I'lcglea.a,~ & JIlCfJQIprchema:~tll!i!8'v
Detica fcicntia Magnctis polll~ aIlWsvC~s.no ~o,*lis(vti~~ '"
nosomn,c~ putabant)in,cpnbl ful fur~r a!}ua ,1ti.ve~tu~inBo:
!cam:fern.magnetc excm,& n~~ ~xc:ttlnniiaillbinus~ucnu:eda
11} Borc~~ F~ ()blongumtpll!D vc1q~~or digi,wrum~mag~
nete amliaose attnmm., cxpcdit~ In fcptcQUloncs ~onuemtur 8't
:mlhum.. Q.aar~ an:ifU:cs hoc przparatwn. iii'zquilib~ofuper acum
in pyxidc & horologijs fciotcricjsfufiruilnt., ~ut ex _ous cur~
fcrramcntis~finibus felc: motud C;ontingci1Pl>1lS' vt .!J:l.oq:as:
poG,

I"~

.!

GVILIEL.GILBER'fI
fbnoorvcrforium parant .. Hoc modo verforium nauticum ordi
natW',quodcft inR:rumcntumoauipltibusad falutem &: viam com
JD?~taoq~ bon~ ~e~us, bcne6cum. lalutare, & au
iplCa;um.Sed 1,Il~clUgcndum In tim:me hmw argumenri (priufquam
longllls ,~dllmur) magnericashas vel terreas direehones,non
perpctUd 'Yc-:ms veros polos Mundi fieri, non ilia cem &: deffin:ua
punetafemperappetere,aut ill veri meridiani lindconfiaere fed
aliquo plerumque interualJo,vel in Eurum. vel in Occidentem' di
uagari; A1iq~an~o etiam in quibufdam tem'! aut mads locis ipfos
v~r.os polos Indlcare .~3!C difcrcp~ntia variatio fern &: magnetis
dlcltur; qua: cum ab allJS caufis efficlatur. & verz dirceHonis tan
tUm fit perturbatio quzdam. &: deprauatio; nos iilo loco de veri
p}'xidis&: magnetici ferri direClione (qua: vbi~ue terrarum eadem
e!fetio verospolos.&in veromeridiano, li alIa non obllarentim
p~;nta, &:mala p~e1tentia) ferm~nClll,intendimus : variatio
nem dbus, &pe~~orus 'caufam, proXImo IIbro tral!labimus. QEi
apud, fzc,mum p~~~e Mundo ~ n:wrali philoroplii1 fcripferunt.
pt%Clpue e~egtJ i1li elementanJ philqfoplii,&: ab ijspropagati om
n~&: edoai.aa nofira v.fq; t;mpora; hiinquamqui terram femper
!lulefcen~~ & :-anqu:lm1I1unie pondu$.zquaJibus vndique co:lo
ID.teru:-llis In ,vm.uerfi centro rofit~m,funElicem natura, liccitatis &:
frigorls qualstat'~us tan~ 'mb~ta~ poruer~!;,~erUm ~mnium &
~ffe~uum caufas In c:o:bs, In fte!lls, In plantas, In Igne. aere. aquis,
In mlxtorum corporlbus.fedulo perquirebant:N unquam vero ter
~enum.globum prtter liccitatem Be frigus. plzcipuas aliquas .ur
~Jces facultates przdominamces, & leipfum confirmantes,di
~n~es, mouentefque habere per vpiuerfam rnolem, & per ima ip
fiunlf:era cogn'!fccbant.aut an etfe~t inCJuirebant. Ob eamq; cau
plUlofopJ:iannum vulgus. Vt I!!agttencorum mONum I;1tiones
M.u.' eru~cnt. caufaslongeremoras &difljtas appellabant. Atque iUe
mihi videt\lt fupd omnes repteheniione dignus , Martinus C orte
fius.cuicWnnulla placuill"et in vniUerG rerum natur~ caufa vltr.l
c~los punthlm a!traaiuu~ magneticum ,ferrumducens fO~lnia
Wt. Petrus Pere~nus i polis co:li diredionem oriri putat. Carda
nus i ftella in caudA vrfa: maioris conueruonem ferri fieri exiffima
bat: Betfardu~G.~u~ad polum7.odiacimagneticumconuerri opi- .
natur: Marullus FICIDU$ polumfuum Ardicum fequi vultmagne
tem, ferrum ~erO magn.etem. Fuctinu.m paleas; hoc verb pol Mar
tafIis ~maic:um, vaniflimo m{ol'iu1io. Defcc:nderunt a1ij ad rupes
&:

116

!fan

DEMAGNi:.Ti:.,LIB.liL
.117
& montes nefeid quos magnericosild fempermortalibusvfu veniro

vti domellica fordefc~nt. peregrina &:remota eharafmt &: ddide

rata. Sed nostcrram lpfamcohmus; Be caufamtanti effi:~us obfer
uamus. Terra communis mater fuispenerralibushas,taufU incluw
habet: ad dus nomWn. pofitionem habitudinelll. vcirticitatem,
polos. zquatorem.borizontcs; meridianos,ccotl'UID,peripheriam,
dimetientem, &: totius interioris fubftanriZformam,omnes magne
ticz motiones difcutienda: funt. TerraitH fummo opifice &:naru
r~ ordinata eft, vt partes baberet poGtione dilflmiles, tenninos cor
poris integri &:abfoluti, certis funCtionibus nobilitatos, quibus ipfa
cerr~ dire8:ione conGaeret. N am quemadmodtlm magnes cum ru
peraquamin va(e c'onueniente vebitur. aut in aere tenuioribus filis
pendet! vertieitate iniitS p.olos fuos ad c6n:iunis mauis polos con
fomlltluxta legesnlagnetlcas : ui terra,Ii anaturali re(peau & ve~
Ii fu~ in mundo pofitur1 declina(ctJ auteiuspoll in orientem folem
aut oecidentem, aut verfus alia ,quzuis in afpedabiJi ttrmamento
punlta poffibileelfet) dil1:rahClrentur, runus ad feptentnones &:
aul1:rummotumagnerico recurrctent,ijfdemqi pun~iS quibus nunc
perftant, infilkrent. Cur vero terrel1:ris globus altero polo in ilIas
partes, & verfusCynofuramconuerfo,conl1:antiorpermanere vide
retur; aut cur polus eiuss3 gradibus,minutis sgcum variatione
su~dam non faris ad~uc ab Ailronomis explorata ab eclipticis po
lis variarct,a magnetl~ pendetvirtlolte: Anticipa~io~is zquinocri~
o~um ? & progr~lIiorus ~ellarwn- ttxarum, mutat~,!ms.deni9ue de
cilnaaonum folis & trOplcorum eaufa: ex magnetlCI! vlrtutious pe~
rendz funt: vt neq; abfurdus iIIe Thebit Bencorftrepidarionis mo
tUS ab obferuatis Jongi difcrepans nec aliorum monftrofil:'co:lo
rum fupcr~dificationcs amp)iUs defiderentur. Ad tel/uris 1itum fer..
rum verfatile conuerritur , & fa:pitls commotus ad eadem femper
puncta recurrit.Namin vlterioribus borealibus c:limatibusfub41
titudine70 aut 80 graduum (ad qua: mitioribus anni temporibus..
finefiigoris noxi peruenire nauta: noftn foll:nt) in m:edijs regioni~
bus fUD zquinoctiali in calidiore zon~; tum in maritlmis lods om..
nibus & terris auRralibus, fub maximA qua: hactemls innotuitlatiru
dine; femper magnetieumferrum viam inuenit fuam, tenditque in
polos eodem modo (varianonis exceptS differentia) ex hAc parte
lCqua~oris (quam incolimus) atq; ex aJter~ meridionali. magis in
c:ognlti,:1 nauns ramen aliqultenils explorat~: fem}Jerq; pyxidis Ii..
hum.. verfus Boream dirigitur. Hoc illul1:riffimi nobis continnant

en

lIIucl~

u8

G V I LIE L. GIL BE R T I

DE MAG NET E. LIB. III.

naudcri, &: nautz edam tagaciores plurimi. Hoc mibi indbuit

iirum &: vnitatem vtriufq; formis confentiendbus virefque conC

renribus. Enimuerd multls experimentis &: viis tandem inuenimus.
cITe difponentem.naruram propter Vilrium fItum commoucntc per
vnam formam vtnrque co~unem 1 & in omnibus magneticis ap
prehenfionem cITe & auerfionem. Nam &: lapis &:magneticum fer
rum componunt ~Jinando &:declinando. ad communem natu
ra: tIC telluris fitum. ~t vi~ tclluris virtutetotius verfus polos allici.

e~do & auerfando ~Ifpomt qua: foluta funt tIC laxa magnetica om-

ma. In ommbus emm ad terra:: globum conformant fe magnetica

omnia,ijfdem vijs legiburque,quibusad terrellam mannes alter,aut.

:;,

magneticavlla.

c:mm.~auitque illilthiffinws noller Neptunus Francifcus Drake,,&

alter orbis luB:rator Tltomas Candiih: hoc ipfum indicat terrella

noRra. DcmonilratUfhodnlapide orhiculari c:uius poli A B,6Ium
. fcrreum C '0,quod poCmun .fuper lapidem remper in meridiano
diredc tc:ndinerfus p'~s A, ~, fiue ~erit c~tru:n 6I~ in ~edia
linea Tel a:qu;ttOre lapldlS. fiuc mvlla alia reglone UlterleCla mter
c

11

1I9

CAP. II.

Dirigens virtus, feu verforia (quam verncitatem

dicimus) quid fit, quomodo magneti infit. quo

a!quaiorem 8tpolos, vein H. a, F, E. Ita ferri magnetici Curpis ex
hac parte a:9U1toris Boream refpicit ; ex altera parte, crux femper
inaUihumduigiwr; non aucem cOl1uertiturin aufirum cu{pisaut
liliunl vltraa:quarorcm. vtqwdam putauit. AJiqui ver<3 inexperti
qui in longinquisviera a:quatorem, viderunt aliquando verforium
liebctius & minUs promptum neri enlHmabant dillantiam apolo
ardico, aut ~magnetieis rUpibus huius rei cau6m cITe. Sed pluri
mUm dccipiunwt; nam a:que potens ell, &tam dcri fe componit ad
.mcridianum. fiue vanationis punCtum. in mcrldioualibus quam in
borealibus mundi regionibus. Aliquandd tamen ,tardi~r apparet
motus, CUlllTidelicctacus dcfcrenslo!1giore tempore. & diurumi
nauigationc obtuhor euadit ; aut ferramenta taaa aJiquid de vigo
re acquifito.fenio autl'ubigine amiferunt. Hoc Iiccteriam apenri
po6tocxigui folaris horologii verfatilifcrro fuper acumbreuicu
Jam, i fupemcie lapidis perpendiculariter ereaam ; nam ferrum ta
awn lDagnete polos ~fpicit lapidis, &; rclinquitmundi polos:Nam
generalis &: remonor caufa~ parriculari tamrra:fenti &:validA vin
citur. Magnetica indinaaonem ex fe habent In telluris potitionem.
& aterrella conformantur.Duo bpides quales paribus viribus rer
rella: fe coponunt,iuxta leges magneticas. Ferrum amagnete vigo.
rC concipit,tIC magneticismotionibus conformatur. Quare dired:io
.~eraeftmorusmagnctici.corpoci,adtcllurisvertici~cJnnafi:

modO ingtnit44'lJuiritlR'~

Trigens virtU! qua: '& verticitas ~ nobi; dicitur, eft

ab innato vigore fufa virtus ab a:quatore Vttillque
vedus pol~s. V~go~ ilIe venus te.rminos v~rinq, in
cumbens dlrectlOQ1s motum faclt, &: O:atloncm in
rerum natura facit conO:antem &: permancntem;
non folum in teUure ipB, fed etiam in magnericis
omnibus. Magnet lapis in propriheM, aut in ferreismetallisrc
peritur. cUm fubO:antia rellurishomogenica primariam haben~ aut
concipiens formam,in lapidofum corpus conuemrur concre(citue;
qui pra:ter primarias forma: virtutes, varias habet avarih fodinis &;
mctallis canqualll adiuerfismatricibus, ditfmilitudincs & differen
tias~ plurimafq; ill fubllantia fecundas quaJitates &: varietates.Mag4
Des innac fuperliciei telluris & eminentiarum corrllptclA erurus, Ii
ucpcr fe integer (vt a1iquando in China) {iue inmaiorcvena natus,
atellurc informatur, & totius naturam fequitur. Tellurisinteriores
partes omnes mutua confpirant vnitoc, &dired:ionem faciunt ill
fcptcntriones tIC: meridiem. Qua: verb in fupremis t~lIuris partibul
eocuntmagncticacorpora, non vera: funtpartesvdita: toOOs; fed
appendices tIC adnatre partes,totius naturam inutantes :quarc?que.
adUlodiun ponuntur in rerum natud terreftri, difponUDt Ce fofut:r:
in aqua. Magnctemin venifus'magnumviginti librarum.obferua- ...
tis

12.0

GVILIEL.GILBERTI

DE MAGNETE;LIB. IlL

tis primum eius terminis &fignatis, exeidi &: crui curauimus: po

voluitur in polurn Borealem: Adnati BA,B indinat inBoream: rn~

nati E.F,E in polum meridionodenl :quod tali confirmaturdenlon
ftratione. &: necelTario fit per omnes leges magnetieas Sit terreJla

ftcacl'tltumin cymba Cuper aquamcolloeauimus. Vtlibere eonuetti

poffet l tunc illied facies quae feptentriones in mined fpeClabat, in
~cptentrioncs fefefuper vndase:onuenebat. &in illo punCl:o tan
dcmac:quiefcebat :faciesenim iUadefpeGlans in mUler.i Ceptentri
ones ell aullralis, &~ telluris Ceptentrionalibus.attrahitur; non ali
reratque ferramenra quzt tellure venicitatem concipiunt; de qui
bus poll~ in verticiratis immutatione diC!:uri fumus. Sed alia con
uerfio ell parnum terrz internarum quz perfe&: telluri funt vnirz,
quzq; nonfeparantura terrens' ved. fubllantit interpo~tione cor
porum, Vt magnetes in eminentiore panetelluris mandi ,corruptA.
& inzquali. Sit A B minera magnetica; inter quam &: vniformem

GN-:----4-1

tcIluris globum variz glebe autmixturz interiac:cant. &: diuidant

quod~db mineram avera: terra: globo: Q...uar~ informatul' oi
reDuns vmbus qucmadmoollm C D ferrum m aere: ltaque Bfacies
ilictJius minerz aut parris iIlius mouetur in polum Borealem G,
quemadmodum C ferri extremitas,non A nee: D.Atalia ratio eO:
p~ E F, quzpars nafcitur e:ontinuara cum toto. nee ab eo, mix
to a1lquo terreno feparatur. Nam Li E F pars abfuaCta,Jibere fluira
ret in fuacytnba, non E dirigereturin polum Borealem fcd F. Ita in
iJljsqut: verricitatem acquirunt in aere C eft meridionalis pars, &:
.Did vidcmr apolo Boreali G. Inalijs qua:: in terra: fuperiore parte
caduca prouenlUDt, BeO: meridionaIis.& perind~ in polum borea
lem labitur. Q.Hzvero penitUiconnafcunturtelluri partes,crutz 1i
.. mcrint,alio YoJuUDturinftituto.Nam F conuertitur in borealespar
restelluris,quia meridionalis pars elllE in auftrinas, quia eftfepten
trionalis.ltlmaguetic:i corporisiuxra terri pofiti CD, C terminus
.
. voluitur

'21

C~D

E~F'

clitti polis A B, ~ cuius molediuide parricularil E F. qUz fi iii0 tenu

iore fufpenfa: fuerit fupra foueam, velalium locum; E non pedt A
polumfed ,P0lurtl B : &: F conuenitur ad A, ldnge aliter atque ba-:
dllumfem CD: quia C tangens feptentrionalem aliquarn partem
terrellz, magnetice elatuseonue.uonem facit in A, non in B. Atq;
hie tamen ob!eruandum,quodfi polus terrelJ~ Amoueteturinme- It
ridiemtelluris, etiam at E terminus parris foliurizexcifz, nee pro- -
p~ lapidcm admotz. per fe moucretur .in meridiem; at C terminus
ferramenn extdorb~n: virtutis I?ofit! in feptentrionem conuene
tur.E F pars terreJla: 10 mtegro direaionem prortlouebatVt totum;
ea autem feparat1 & 6.10 fufpenB. S conueniwr in B. & F in A..

In

GVILIEL. GILBERTI

DE MAGNETE, LIB. III,

It! panes venidratem habentes eandem cum toto, feparat.c 3!:7un

que habent pro molis ratione, n?uis polis ex diuilione ~nq~e Oil;
furgentibus. Axistame~ 5: pobfem.p~r fequu~t~r ~f.ld:,m d~c:
tum; quia vis ilIa extendl~ur .per ~endl~no~Japld~ ab:~'lUI~~llII.l
in polos inllitutO perenw, vlrwfemgcmtimatenzCo!lue.tlJ.enuex.
longii. &:'diuturn~ pofi.ti.one &: profpc:au corporis i?one~ v~fus po-;
los teJluris; oi cUlUsvlflbu~ permultaforcula ~~ntIDt1atls'lDf~rJTH!.~
tur, in euius eertas & dellmatas partes ab orlgtne fua, nrmlter-&
eonflanter c;onuerfa permanlit.
.

tur In contrarium: conuariz enim partes eontrarias a1Jiciunt. Neq;

tamcn verahzc eO: contrarietas. fed concordantia fumma. & COT
porum magncticorumin rerum na~. vera &: genuina conforma
00,6 mododiuilf Be feparatz fuerint: oportet enim fie diuifas par
tes aliquA diftanti1 attolli ab integro. Vt poO:ea patc:bit. Magne
tiea quzrunt vnitatc:m formalc:m.non itimoIem obferuant fuam.
<l.!!are F E pars non attrahitur in fuam foueam antiquam I fed vt
* primtlm vaga fuedt & diftans, aIlicitur .I contra rio polo, At fi parti.
cula F E,rurfu~ repofitafueritinfouei fuS.autpropcadmotaGne
medij!! interpo1itis. combination em aequirit prillinam, & torius
pars rurlUs vnita, cum totoeonfpirat, &:Iibenter in priO:in~ ponti.
one cohzret; atque E venus A. & F venus Bmanent, &in mattis
gremio eonA:anter a~uiefeont. Eadem eO: ratio cUm lapis in a:-.
>\
quales pet polosdiuidltur partes. Sphzricus lapis diuidirur in duo
as zquales partes per axcm AB; fiue igitur AB fupediciesin alterS

.. parte fupina fuerit (n in priore diagrammate) Gue in ambabus pro

na (vtin ~O:eriore) A Mis tendit verfus B. Sed imel1iacndum cti
am eR,quddnon eeno atpeau femperad punClum B tertor A, qui;i
l'enidtas procdIit exdiuifioDe in alia ponda, l'elutiin F G J vt ap
paretin capite decimoquanohuiuslibri. Et L M iam mndo Vtto
qu;: axes I. ~ee ampliw eO: A B axis: N.am. magn,etica Corpora vt
p~ djuiduntur, fmguJaiiunt qlagnenr.:a & mtegraj venice&.
.
que

12~

CAP,Iir.

~mod ferrum verti~itat:~ a~qui~t per

magnetem, &: 'luom~do vemCltas ilia amIt
tlttll"e5111J1f111141111';

~'~~~l~~f Errum oblongum cUm friCaturil' fuerit triagnete.

ma!'1leticas virtUtes reeipit non corporeas; aut in

coq,ore aliquo hzrentcs. & eonfillentcs; Vt in eo

itione difputauimu;-. ManifeA:um qudd ferrum

e~~ alter~ line. dunterfri catum.8cdiutiusJapidi ad

~~~~~~ iundum , nuUam concipit naturam lapidofam,

nullum acquhit pondus: Nam {ie~igut &: exaCliffima ~urifi~is Il~ ""
ted antequolm I~pide td~um fuerl~ferrum p~n~erabl.!l. V1debls
poO: fricationem Idem &: lullLJql pondus, nec dUlllDutllII) nee aue~
tum retinere. Q1.!dd fi pann}s a~ller~e~ ferrum ta~tum, aut aqu~
lauabis aut arenQ aut cote fm:abls, nllmmc tamen Vlf~$ fuasacqut
fltasde~oJ1it. Fula enimvis.ell per vniu~rfum corpus, &:in inti':lis.
p:lrtibus conce{'ta~ q~a! dilu,! aut dcter~l nullo modo p~teO:. FI~
19itUr examen ID Ig~I?US '. unmoderans natu~ tynulDlS. Sum!
to ferrum longitudlDl$ VDlUS pal!Da!, eraffitudJn!s peJJ?a! anfen
nzTeriptoria:; : Tr:lnfeat ferrum 11l.L1d per rubens ~ortlee~ con
uenientenl rotundunl. &: ponaror II) aqua: fuperfiCle, 8cammad.
uerte iineln, qui dirigitur iil feptentriones; hune ipfum Erica ve
ro meridionali fine I~pidis; ita ferrum taBum in'meridiem con
uertitur. Remoueto corticem. &: impolle finem ilium excitum. ..
in ignem donee tantrlm candcfcat terrum, quod refrigeratu.m .vi
res Iapidis retinebit, & verticitateni licet non ram expcdltam;
fiuequia adhucvis igneanon fatis contin~at:lvire$ non fuperauit
L IJ.
toras,

11+

G v lL I E L. GIL B E R T I

toW, vel quia totum ferramentum non incandefcebat, nam virtus

per totum diffimditur. ItecUm corricem remoueto, & ferro tOto
ignibus immiito, follibus vrgero rgnem, vtignefcat torum , & diu..
ails paul~ ignitum penna neat; quod refrigerarum (ita tamen Vt
d~ refiigeraturi!lvna p~rio~eDon quiefc_a~)iterUm fuper aquam
.. pomto
comce. & v~deblS quod verucltatcm amint acquiti.
tamalapldc. Exquibus patet qltlm diflicile dcllruatur immilfa a
magnet~ polaris proprieta~. ~dd ti exiguus ~es tam did in
eodem 19n~ perd~alfet,vlres.etlam fuasamifilfet. Ferrum quia
n~n tam fa~lle pem &. combunmr. vt plurimi magnetes. vires 6r
.. mlores reMet, & aml~ r.wfus a magn~te recuperare poteft; at
magnes vfrus non reuluifclt. Nunc vero ferrum iIIud magnetica
fpoliatum formi, aliomodo quam quoduis aliud ferrum mouetur'
Dam polarem ~at.uram ami~t; atque cum ante magnetis tac.tum;
motum habucnt m feptenrrlones. poll: tactum in meridiem- nunc
" ad nulJum I'~n~m CCftum& propriumfe conuettit, fed pOll:ei
lente admooum mpolosmundJlongo tempore (concepto aJiquo
vi~~e atellute) in~ene ~onuc:rt~tlu'. Dixi Quplicem caufam dire
~om$ elfe', ynam .mtitam lapldl & ferro, alteram verd relluri, a
dlfponcnte Vlrrute mfitam ; ob eamque cau(am (fublat~ iam in fer
~o &ol?r.um:dift~nCl:ione,~ verticitate) acquiritur denuo lenta &
I~ e~lIls dlreai? a. VC~lcltate tell~ris. Videre i~tur ]icet quanl
dlfne-de, ~ non mti ~f1I~~S feme~bus, ]ong~quc: Ferri ad molliti
em yfquc mR~mmatl1~lnOne, efUltUr imprelfa magnetica virtus.
Ig,!,ltlO ha:c cumacqwfitam polar~ potentia;n fuperauerit, !t iam
eUICta, n~c e~~gcfaCl:a mnus fuent, ferrum iI1ud vagansrehnqui
tur,~.dlreaioru prorfus ine\?tum. Sedamp]ius quomodMerrum
vemcltatc:aff'eClum maneat.,mq~rendum. Manifell:um qudd lla
~ra~fem vehementer af!i~lt & Immutat,quOd edam mira promp
tltu~lDe ad fe ferrum albat magnetis pr:efentia. Neque tantiun
:Jrttlta pars. fed ~otum ferr~ propter attritionem (in altero fine
tan~l) C?mp:lutur; & ab dlo potentiam adipifcitur pemtanen
* tem, ]Ieer lIIzqualem; quod fie demontlratur. Friea filum ferre
um in tine Vt tit exc!tum ~ &in fCJ?tcn?ionem conuertetur j potlea
am~utatopartem e~usah<JI1:s;m,vld~blstamenin feptentriones mo
uen, (vt ~ntea) fed 1mbe~I~. Namhoc intelIigcndum ell:, quod
m~gnes In ferro toto !er;tcltate~ (ufdtat firmam (Ii baciJlum ni
mlS longwn non ~uerlt)m breulor~ obelo robutliorem pertotam
molem. &quamdlu ferrum magnett contigu~ manet.paulO vali
diorelll.

c:un

DB MAGNETE,; LIB. III.

ui

diOl'cm. Cum verd feparamr ferrum ab cius contad:u, tunc mulid

euadit imbecillius, pra:Certim in'line non taelo: Et licutbaci111i Ion.,.
gum cuius linis alter in igncmponimr& ignitus eft, in iIlofineca,.;
ler vehementer; in fequentibus & in mediominds, in alrero fine
manu teneri potefl.& tepidus 6nis iUe tW1ID1 elt; itamagneticus
vigor atermino cxdto ad altemm terminum, diminuitur.; fed in';
franter inell: non temporis interuallo iinmittitur. non (ucceffiue.
quemadmodum calor in ferrum, nam vt primum t:-:rruOl taCluni
etl,per totu~ ~xcitum eft. EXJ'e~menti gratiA; fit .. vel ~ digitorum *
bacilIum fern mtadum ; vt pnmum finem altennn tantum attinoes
magnete,finis adlierfus iIIicd vel in ic.tu oculi, concepto vi"ore fU
gatvel attrahit verforium,Ji iIli apponatur qu:bn citiffime. b

...

CAP. IIII.

~ur ferrum tacrum acqtiit'iico~tr~llril ver'ticitatem;

& curfir:rum JJeftentriona/i. /apidisltltere 'l1.ero. ttlflllmj
mouetur mfcptentl'lones relluris ,'a vero metidionali in merid~
tm; flon jtpttfltrio11llli punOIl IiJpitU.I 4Jfrilillm .J IUifirunt

'VITti/llr, t5l111ftr.li .a IHtrt.m. 'Vt [111ft omflt.l

I'll dt magnttefmpfmmllll('.fIl.

"""'.nt.

Enlonllratum efl:anteiqudd feptentrionalis pars lao.

pidis non allicit.alterius lapidis (eptentrionale par"
rem.fed meridionalem, &. In fugam agit aparte bo
reali, ~pp otitam alteriuslapidis tcrminum bOrealem.
Generalis iJlemagnes globuuerrdbis ferrum rae
,
.,'
tum eodem mododifponit .& fimulmagnetieum
ferr~m fUls infitis viribus hoc ipfum agit, & motuin incitat & com~
pomt. Namtiueinter magnetem&magnetem,aut magnetem&
fertum, autferrum & fertllm, auhellurem & magnettm, aut tellu
rem &. ferrum at~lIure conf~rntatum, aut I~pidis vi~re corr,obo"
ratum > comparatlo & expetlmcntullt fuenr, mutuo conuenlre &
confpirarevtriufq; eodem modo vires &: inclinationes neccfi'e eft.
Se~i~lud qu~rcndum'ett, cur fufcipiat ferrum taaurn amagnete dif..
polltlonem mationis in concrariuril polunl telluris ,&. 110n ver(us
L iij~
ilium

n.eS ,
G V I LIE L. G IL B E R T I
ilium teI'IZ polum quem magnetis ilIiu! polus:l quo excitum fuit,
refpiciebat. Diaum ell: Crrum &:magnetem vnius etre primaria::
natUl'Zt ferrum cfan iungiturmagneti, fit mum quaficorpus.&: illl
mutaturlloolinis tlU1tiUnferri, fed rdiqua: mam partes compatiun..
turf A. polus ~eti$ 'borealis iungitur cufpidi fc:rri. cufpis ferri
iam fa~ ell: merIdioaali. pars fern,

quia eoatigua ell: feptcmrionaliJapidis j crux fem feptentrionalis

euadit. Comiguu
corpus i(hJa ~a~eticum Ii fep~retur;\ po
Jo rerrellz. aut parabus polo propmqws. alter terminUS (frue ill
commiffuri. altera CXttemltllS quz Doreali patti lapidiscontigua fu
it) eft meridionalis.altera veld feptenmonalis. Iia etiamfi verfon
um excitum in quodibet pa~es(eriam velminutillimas)diui(umfu
eritcodem planemodofedj(ponent partes il1:z feparara= quopriils
difpo6t~ funtcum continuzfuerant. Quare! dUm manet cufpistuper
pelum A feptentrionalcm, nOb ell: meridionalis, fed ell: quali pars
tntegri ; vbi verddiuellitur alapide meridionalis ell-,quia tendebat
mcatuS in fcptentriones lapidis,&: crux (alterverfor:ijJinls )fepten
aionaliscft.Maps &: ferrumvnum faciunt corpus; B ell:meridi
onalis ~stotius; C (id eft crux) ell: fcptentrionalis terminus to
aus; dluide criam ferrum in E, & erit E meridiooalis ad cruccm. c
rir etiam idetnE. feptentrionalis rcfpe6tu B. Averus ell: fcprentrio
~is polus lapid~ &: a~~r Ameridionali ~Io te~luris. Ferri fi
DIS;\ ver5. boicali parte Iapldu tadus fit mendionalis. & conuem
tIlrad Boream lapidis A: li prope.fuerir,aut li Jongi.a dill-iterit;\ Ia
pide,inBoream tcIlurisconuerritur.Ita femper quod tangiturferrii
(6 fulurum&:liberum fuerit) in diuerGm partem telluris tendit, ab
" illa parte inquam rangens Illa$nes collimat.NC<j; inrerell-quomodo
6icaturfiue erc&c tiue quow. modo oblique. Nam vcrticitas om
ni"nlOdoinftuitinfcrrum.modd alterofiue tangat. Q..uari omnes
.
.
~pidc$

enJm

cufpides in B tertidtatem acqilirilnt candem poGlJtWn (cipatat~

Nerint. fed 11. lapidis polo iIl~diuerfa~: quare&:v~l~nturmagnen
in polo B : &'omnes cruces 10 przfena fi8td vertl~tatem laa!>en~
aduerfam polo E. &: ~uen~ &: appr~enduntur.u: c~nuenlenn
politione ab E.: Non abterac10 longo lapl~e F H dlulfo II? G. (em
er F & H &: in integro &: indiuifo moueniUr ad conuanosfolo.t
tlluris ${ 0 BcP mutuofefe attrahunt, quorum alter (eptenmona
lis eft ~ter meridionalis : nam 6 H meriCiionalis inintegro&: F fcp
tentrionaIis fuerit; entin diuifo P fcptentrionalis ad H, & 0 men
dionalisad F: Sic euam F&: Hindin:int mutua ad conncxum Ii pa~
luldm conuerfa fuerine, 8cconcurrunt tandem coluntquc. At fi dl-'
UIDO lapidisfuerit meridionalis(id ell: fecundinn dudum m~diaAI
non parallcli c:uiufuis circuli) tulle cotlUcrtuntur , &: A trahir

B,"

finis B ducltur ad A,& duen A,donec conuerl'a co~neau~&:fer.

ruminantur' quia magnetica apprehenfio nonfitparallclencc! fed

meridionalirer: Ob eamq; caufam fuper terreUam c:uius poD AB,
pofitaferramcn~ prop'e 3:qUlEOl'C parallcledcc non eon:ibioanrur
DCCJ.ue c:obzrent6imit~n
At

GVILIEL. GILD ER T,1

DE MAGNETE, LIB. It

..h.9

caaum .

nalibus tdluris, it.iin cymba in meridielU tendunt. Ferrum

;1 feptelltrionalibus ma~netis alterofindit meridionale.& tendit
femper (li prope fuent mtri orbem iUagnctis) in feptcutrionalem

lapidis, & in feptcntrionalem panelli tclluris (j liber fucrit & foli

tarius longills aJapide. Polus fepteutrionalis magnetis A,

+
.~.~
~

ok

.. Atmeridiona.riredibi inuicem appalita, Gnnit~r {latirii eoriitinguri-;-:

tur I nonfolum fuper lapidem at prope; fed etiam in qtduis dilla~'
ti4inua cegentisorbls vim: l~ coe~t~ agglu.tinantur in.E, non in:
C altcriusfigura::Aduerii erumterminI C ~F tnfc:rro,quemailmo-:
dum aDtuinlapideA & B, c9ncurrunt& coha:rent. Aduerli autem.
filnttermini ,quia ab aduerlis.terrdla: partibus & polis proceduI)t
ferramenta: Et C ad A poIwn feptentrionaIc:m eO: meridicinaIis. ~
.. Fad BmeridionaIc:m polum ~lI:, borealis; Similiter euam f:~rumi
~ntur.fi bacillum C (non OIm!s longum) mouer~cvltenus ve:-,
{us A, & P verfus B,&ltmul cornungerentuduper tertclfam vdap1
.. disanteadiui/iA &B. lam vero fi tad-acuipisAfit meridioQaIis,at
que h!ctangas &friccs cufpidem aIterius fecri verfatiIis non taaam
D, erit B {eptenrrionalis, &in meridiem dirigetur. Si verdcufpidc
Dfeptcntrionali tanga.s aliud adhuc nouum ver&tiIe ferrum in cuf
pide fua,hzc rurrusmeridionalis erit,& conuertcrnrin feptentrio
nen': vireslibi necefiirias ferrum amagnete fi bonus fuerit magnes
non folilm concipit, fed etiam conccptas infundit ill aliud fi:rrum,
& fecundum in tertium (faluis fcmpcr Jegibus magncticis.) In om
nibus iLlis ollenfionibus noftris femper remini(ci oportet polos tl)m
lapidis, quam fer~i, fiue ta~.. fiue intaCli, re.& llatur!i CO~trarlo.~
femper ciTe polo In quem dlrlguntur, & .i nobIS fie appdlan Vt an
.. tea Qocuipitis. Nam in' omnibus femperfeptcntrionaft.ell-quod-irT
meridiem tendit autteJluris audapidisy &"llIeridionalequpd in fep~
f;entriones venitur lapidis. Septentrionalia. alliduntiid meridiO-:
.,' .
'.
llallbus

conuertitur in meridiem telluris G. vcrforium in cUfpidetad-um ai;

A parte {equitur A, quia fad:us meridion:iJis. Atvcrforium C pofi
tum longius il. magnete, cufpidem conuenit in feptentnones rellutis F,quia faCla ell: cufpismeridionalis ex contactuborealis flartis la
pidis. Ita feptcntrionalj parte lapidis cacti nnes funt meridionales
f.lcti, feu meridionaliterexciti; & tendunt in boream telluns: me
ridionali polo tacti, funt feptcntrionales facti, fiue feptentrlonaliter
exc:iti, & verguntinmeridiem telluris.

CAP. V.

De tacru ferrorum diuerfarum

figurarum.
ferrci tadi alter finis etl feptentrionaIis alter
in medio ell terminus venicitatis; ve
globo terrell a: ,aut in ferreo globo.a:quinoc
tialis circulus. cUm verdfi:rreusannulus ex v~ par- "
te magneti affi'icatur, tunc polus alter ell: in loco
COlltac:to. ~lT..v,.r,~ in aduerfo puncto; poteftafq; ma~etica diui
die annulum in duas partes diRin~io ne naturali. & licet nonliguri
tamen poteftate &effeCl:u a:quinoctiali:Quod fi ftilus tectus in an
n~um reducatur. ab{q; !inium fcrruminatione &vnitio~~,&!nmc
dlo tangaturmagncte, fines ambo eiufdem erunt vertJCIeatts. Su- ..
matur annulus qui lit integer & continuus in mo loco tac:tuS, atque
diuidatur
I2nl.n",.<_ ' "

J!O

GVILIEL. GILBERTI

DE MAGNETE,LIB.IIL

* diuidaturponeain contrario puncto, &: in rectum extendatur, am

bo etiam fines erunt eiufdem verticitatis, non aliter atque fiiIus in
medio netus, aut annulus in commilfutinoll coh:l:rens.
CAP~

131

in fu.:l cymba eo modo ad telluw polos conuerrunmr & confor- 4

mantur. Oltenditurha:c conuenienria fOfm3: magrieticz, in vege-:
tabilium edam fonnis. Sit vlrgula cxfronde falicea aut alia arbore ..
quzfacil.!germinat AB.Afupcmapars,Bverfus radicem infema.

VI.

Contrarius 9,ui videturmotus magneticorum

clhlolll:a ad vnintem conBuentia.
N magneticis fcmpet natilra tendit ad vnitatem,

non con8uxumfolbm &: accumuliltionem,fed con

uenientiam: ita vt conuertendi & difponendi vir

diuidc rum in CD; Dico qudd finis Jj arteputaidrilinferta rurfus

tuS non difiurbaretur; veluti in exemplo fequenti

in C. accrefcit ; perinde etiam & BinfertA A confolidanrur flll1ul.

___ vari~ oJ.tendirur. Sit magneticum integrum CD,

&: germinant. At D inferu inA.aut Cin B.lites agunt nee mquam

accrefcunt. fed emorituraltera ptopter przpolteram,&:inconueni
entemappofitionem,cUm vis vcgetatiuaquzvn4 vii proceditiam
incontranaspancsagaaa.
.

CAP. VII.

Deftinata veracitas &: difponens facultas componunt

magnctica, non vis anrahcDs conueUenfui, nee: coitio
folA<vIIIitIi(11' AlIt <VIIi,",.
-

Ctenditin BoreamtellurisB,&:D inmeridiem A; diuidelbncin

medio &: zquatore, &: erit E tendens in A. & F tend ens in B. Sicut
enim in integra, it~ in diuiCo natura petit horc corpora vnir~ E finis
,. conuenienter&: deftderare cii FrurCus coit,&: coilzrent,E vero non
iungirurvn<,t cumD,nee F cumC; tunc enim oportebat C cOlluern
contra naruram in A aulhum, aut D inB hoream, ~ cit alienum &:
incongrucns. Set:arato Japidc~ inloco fedo &: conu:r~e Dad C,
&:optimeconuemunt &combmantur. Nam D tendltmauR:rum
yt priUs, &: C in aquiloncm; E &: F connatz partes in minera, iam
funt diffitzmaxime; non enim confluunt propteraffinitatem mate
rialem, fed aforma motum &: inclinanoncm fu{cipiunt. Ita temlini
liue coniund:i liue diuiJi eadem modo tendunt magnetic~ ad tellu
rls polos in primA integd figuri &: diuim, perinde vt in fecunda n
gura, perfeCtumqi eltmagneticum FEin fecundAfiguri, in vnum
\corpus confiuxum, atque C D primitlls infua venA genitum, &: F ~

In

In

13:&

GVlL IEL. G I LBER TI

N a:quinoa!~1i ~ nul!a eA: ;erminorum ferri ad

ter~ena:n COltl~,tn p?hs~axJma.Ab .equinoBiali
.
. .
quomalor eA:difl:arma, eo vehementior fit coitio
"
cum lapide ipfo,& cum quauis dus parte non cum
polo tan~m. Ferramenta ~~len non attollunrnr
.
propter vim lingnlarem alllclentem, aut vim vni
tam fo~oremj fed propte;communem i!lam dirig~ntc:m, cl)n
formantemue,&conuembdem: DequeeDlm obelus m regioneB
.. vel minimu$ & nullius ponderis.a validiffim!1 terrelJ!1 attolJitur
perpendiculum, fed obliqu~ adh;eret: Edam quemadmodum ter~
rella varic alcit viribus a~lilibus magnetica corpora,fic edam
..,,: ~ ~U5 ferreus pofitu$ fuper lap,dem, pOtentill1ll diucrfam pro JatitH
dinis rati 01l.e obtinct .vduti naCus in L forrius valido connexu gra
uiorip~ndc;ri reflA:itqufomin M, &in M quam in N. Sed neq;na~
fus attollit obeJum.ad pert>endicuJum ?ifi in polis, .n in figuri d~
monflratur:Nafus I~ ;Lr.etlnet &.~ttqlht terrferrl "nitk-utias d~
as j attamen erigere.lI,~n :v,alet ad pe~pendiculumfilunl ferreum d~
orum granorum; quodeueniret :li propter attraaionem, ant verius
coitionem validiorem. aut vnitionem verticiras a/furgerer. '

ad

DE MAGNETE.LIB.IIL
IH
A, & B obcli {errei oblique fuper polum h;erent propter vicinita
tern, alioquin alter folus erell;us A:ai'et &perpendicuIaris. Extremi
tatesenim AS eiufdemvciticitatis,feihuictm horrent&lugiunt.
Nam Ii fitC feptcntrionalis polus terrella::,A&B funt edam (epten.:;
trionodc:s nnes: qui verb adiunguntur & detinenwrin pdloC fines.
ambo funtmeridionales. Ato6eli illili Gnt pauld longiorcs (vclud ..
duorum digitorum) &vi coniungantur, cohzrent & amiee! vniun
tur, nec fine vi feparanwr: magnc:tic~ enim fehulinnantur, nec iam
ampJius funt duo diftint1:i lines, fed finis vnns, vnum'l; corpus; non
minus quam filum quod duplicatum ell: &enoirur ad perpendicu
lum.Sed hic eernitur etiamalia fubrilitas.quddfi obeli iIIibrcuiores
fllcrint;vix latitudinis vniusdigiti, aut longiudinis grani hordeacei, ,;
nullo modo conuenire volunt. aut funul in altum attolli; fciJieei
quia in breuioribus/iiis, venicitas in terminis a tcrrella diflanribus
fortior efl:, &difcordia magnetica vehementior quam in longis:
Q!!are nullo modo confottium 8( amplexusiamiliares adnlittum.~

'CA P. vltL

De ferramentorum roper eundem poIuln magnecis

.

.,

difcordijs, & quomoddconuenirepo/funt &

UmRim (;~"fltm. .

I duo filaferreafeu bi~a: aeus Cuper polum terrelIa: hz,.

S'. reant, ctim in perpendicuIum erigi debeant. in [ummi~
tatemuwdfefe auerfanwr. & furca: flmiIitudincm cefe-
runt; atque 1i vi alter finis verfus a1terllm impeUatur de
.nata1t:cr &Dutatab aus confoctio. Vt in fequenti figud. '

I
,

A.

A,&:.

Itcmli ferramenra iIlaleuiora feu fila ferrea pendentia A& S, etc..

nuiffuno ferico fila non contorro fed contexto lufpendantUT! grani
VpiU5 hordeacei Iongitud ine alapide difl:antia ; tunc aduer!1 fines
A & Bintra orbem virrutis fupra polurn politi oDeandem caufant
abfcedund fe aliquantulunl i nm quando valde propHunt polo l~
pidis C,firmiils tunc: ad "num tcrmmum alliciente IlLpide. .
M J. .
CAI1!

It

G V 1 L 1 Eo L. GIL B Eo R T I

CAP. IX.

Figura: direCl:o~ conuerfionum varietates

in,"4IIIIS.

'fj]~~ (){itUic nobis Jatis probabili cauB (iuxU leges

dl
&principia magnctica).moti~nis ad ddlinatoster

minos: fupereft vtmotloncs !lias ollcndamus. Su...

per rotulldum magnctcm ( c~us poli B) fona.
tur verfatile inllrumentum CUIUS cufpls cxclta ell:
polo f!.; tufpis illa cered dirigitur in A, & firmiter

t-'

FigurZdirectionum borizonealium fupra corpus magnetis.Om

nes cufpides facra: meridion~~ ex attritionc: poli bore~lis aut loci
.wcuius'circa polum lCptcnUIGnaL:m Ii, conUCItuntllrmpoJum A,
& auerfaliaur meridiorialcm B;;quemomnc:s ~esobfcmant.Ap"
, .' 1 :~

.., . ,

..

allicicur ab A;quioltacta ab A ~ere,conuenit & combin~tur cum t- :

& tamen dicitur contraria qUia ~um (eparat~r y:crforwm it laplde
videcur moucn in partern tclluns adu7rfa~ IUlln quam mouc~r
magnctis olus A. N amu AUt~ptent~lonal~ terrclla: pol~cufp1s
cft mcridfonilis verforij tenrunus, CUIUS lims a1ter(ncmpe crux)
dirigiwr in B ;itaB eft mcridion~i$l~lagne~s.pDlus,cr.1lX vero fep
tentcionalis vcrforij terminus. SIC etlam a1hcltur cufpls abE.~, G,
H, & ab omni parte n~cridiani ~b a:q~a:or~ venus po)um, a dlfpo
Dente aculeate; &in iJfdcm IOCl5 mendlOim ctim fuerlc vfrforw~,
verfus Ac\lfpis dirigitur. Non cnim A p~ndum CD?~cmt venofl
um,fed totUS magncs. tota cclam teIlus, III magneticis ad telIurcm
conuerfio,Aibus.
'.

. '.
Figura: ma17 neticarum dire6tionum in re,11 fpha:li lapldlS, & te
aA rpha:r~ tcUUrii, tum eaam polares direttiones ad polorom pe~.
Eendiculum. Drones ha:~ufpj(Jes ",jcr: funt it polo A,orones cufJ.:lI
aesrefpiciU!lt A, prztcrilJam qua::fugatura B.
.
'.
. .
Figura:

. pello direaioncm hotizontalcm quia ad planum horizontis Com

ponitur i ita enim inlb'lluntur nautica, & herologica inlhumcntt,
vtfcrium pendeat aut (ullineacut in zquilibrio Cuper apicem acus
a~, quod impedit dccIinationcm Yer(orij, de qui pallcA dianri
{umus. Et hoc modoma~humano vfui infcruit,omncs,puBCtoS
horizontis & ventos indicans &dillingucns. Ali6qui in' omni obli-o
qui fphzrA (ram Japidis quam telluris) infr.l. horizont~ fuharur~
declinarcnt venozia ,magnetic:aque omnia; Be in poli$ directianc:s
dent perpendiculares; quod in declinatianis raclonibuspat~. .
Lapisrotundus(fiue terrella) dilfec:cus in a:Cjuatote; &omncs
c:ufJ>ides tacta: runt apolo A. Sic diriguntur c:ufpides in centro tel
Juris. Be inccr duas terreUa: partes (ecundtlsn a:quaroris planum

M~

d._

G v: 1 LIE J... G I L.B B R Tl

DE M AGN E TE. LIB. IlL

ui
rali terrellri globo; n~c
vllus locus ~rientalis aut occidentalis.,
nec vUa: regiones vere bnentalcs aut oCCldentales; {e~ refpeCiu aJ
terius funt denominationcs verfus orientem. vel occldentem pattem co:li. Gsare non reCie Pto!emzus in quadrifartitO ; ~egiones
& prouincias orientales, & occldenu,les faccrc v,~,etur,qu,b~s plll,
netas male anlleait, quem fequuntur vulgus philofoptiantlwn,&
fuperO:itiofi arioli.

:0:

CAP.

x.

De ininiutatione verticitatis & proprietatunl

dilfectaS.quemadmodtm in przfcnddiagrammate. Hoc edam co

demmodQ eucnircr. fi per tropici planum Japidis elfetdiffec:tio &;
dilfectarum partiwn:l fe inuicem difiunctio Be interuaUii, ~uemad..
moddm priwperzquinocdalis plal;lu diuifo magncce & diflUncto.
Cuipides coim fugantur aC~ alliciuntur ~ D.&verforia funt paral
Ida ,iouicCm imperantibus in 6.nibus vtrinquc polis feu verticitate.
Dimidium tertcllz per fe, & eius dirediones dillimilesdireClio
l'Iibus duarum partiulinitimarii ~ fuperiori figu!4 ollenlis. Omnes

~fpidCl tikab A. ciuc:c:s omnes inferiorcsprzter m~diam non'

re6te fed oblique tendunt ad magnetctn; quia polus ell in medio
pbQi quod,autd fujt a:quinoClialisplanum. Omnes cutpides taCla:
aJo~is diftantibus:l polO,mouentur ad polum (haud feros adi fu
per.lpfum pohlm fuilfent attrita:) nOll ad locum attritionis vbi
eu~qu~fucrit in integra lapide inte! pol~ & z'l,uatorcm in a'Jiq"ui
Iatitudme. <?b camque ca!l~am dlfreren~z regtonum fun~ tantuin
dua:, kptenmona1cs'&mcndionales.tamlD tcrreU,qu:lmm gene
,
rali

magneticarum,fiue de vigoris i Il'lagnetc

exeilitUt'TlIlioM.
ErruIn magnetico inftuxu excitum vcrticiu,tem ha~
bctvalidam fatis,non tamenadedfrabiIcm quin ad
uerfa': parris affiiau (non taDtUm potenaoris mag-'
netis fcdeiumcm) immutetur,&exuaturomni pri
ftin5. verticitate, & nou1 aducrfl induattit. Cape
filum ferreum &vno eodemq; polo magnctis Mca
to zqualitcr vtrumq; 61i fincm, & tr.Infeatcorticc:m iufium.& pone
fuper aquam: Tum Ramque fiIi finis alter illumtclluris p?l~m ref
pidet aa 'luem finis iUe lapidis non conuertetur. Sed 'lUIS i11e fer
rei fili terminus? profcGio qui vltimo fuit attri~~. I:Iui~s.tu,,:lterum ...
linem eodem polo iteru'!l frica; ~ cou~rtet fc JUICO lim~ IDe m con~
trarias fedes. Rurfus pnorem fib fe.rretlinem u.nge talltUm eadem
quo prius magnetis po!o ;.atquc: iJle aarim~pe:!u'!l Jlaaus in con
tranas partes tranfi: SIC proPfJet~te~ fern fzp',!, Immurare pote
ris. & nouiffi~ qUlContaClusfuerlt6b terml~u~ Imperat. Ia'!l tan
dem protende tantdm aliquandiu po/um lapldlS boreafem, mbo
realem fili pattem vlt'imo taaarn,.ita vtnon u.ngat, fed ab ~dem re
moueatur vno. duobus, aut etiamtribus digitis, fi lapis fortior fue- ...
rit &iterunl proprietatcm immtltabit & conuertetur ill comrar'"
:un'partc:m: quod etiam eueniet (Iicet p~ulo imbecillius) Ii vel qua
tuor digit~rum interu.allo remo~us fuem ~~es.,ldcm po!'ro cffi..
cere potens & auftralt & boreah J'art~ Japld,s I~ hlfee ~mmbus e~..
peri~.enris: Vel'tic~tas it:"! ~cqwri ~ Immutart potelt. mtcrp?litls "
JamlDls aUrl, argentl, &Vltn IDter lapldem &fer:am~nt1 vel ~h fcr
rei 6.nem~filapis robutlior tueric, etiamli lamina JI'Itermedlll non'
M iij.
tangatur

138

G V I LIE L. GIL B E R T I

tangamr aut'll ferro aut aJapidc. Atq; ilia:: vertidtatis immutationes

fiuntin ferrocOflato.Qaod verdalter polus lapidis immittit & inc:i~
tar,alter derurbat & extinguit.nouaq; vim confert. Non enimdeti
dera~r valentior mag~es. vt !~rmior &ign~ua virtus exuatur. &
noua induatur; nee paribus vmbus magnetu Inebriatur ferrum &
pronu, incertUm & neumnn6t. vt docet BaptiGa Porta j {cd v~o,
e~em.q; magnete aUt magnctibus a;quali potentia. & robore prz
dltlS: VI.res {ecundum artem magnetlCam conuertuntur, immutan
tur, IDCIt~r, rcparantur~ d~turb~n:ur. ~agnes autem ipfe alten
us v~l.malons ve] robullions lapl~ls arrntu de proprietate fua &:
Vett.lC1~te non dctur~atur. nequ.e ID.aduerfas Cedes in fu~ nauicul~,
aut mallum polum dlucrfum ab illo In quem fu~ nawd & infi~ ver
ticRatC indinat,conuertitur Nam vires innatz & 10ngilIimo tc:~
Jlore intitzinhzrendirmius. nec facile de antiquil potrcUione dece
, dunt; &: quod longo tempore: accreuit, non confeffim fine fubiecH
.. fui.interitu~ nihilum re~git.ur. Arramen longo temporis interual
10 smmutaao at; anna Vldehcetvnoaut altero.aut aliquot aliquan
do mcnnbus; cumniminlm imbecilliormagnc:s. contra natura: or
di~ln robu~oriappo~tus pe~anet. adiunCioFcilicc:t feptentrio
nah polo V~I~ m~etls, altenus po!o {cftentz:onali; aut meridi
onale. 'mendlonalJ Nam nc pauJat'lm dlUturrutata: temporis Jan-'
gucfcuntimbecilli~es vires.
'

DE MAG NE T E, LIB. IlL

IJ9

CAP. XII.
~modo vercicitas exii1:ie in ferro

quotiis excocro

magnete non eXcite.

ACtentis naturales & ingetlitas cauGts.& acquititas
per lapidem potentias declarauimus: Nunc verd
&in e~oCto ferro la~ide non excito, magnctica
rum Vlrtutum caura: nmandz {unto Adnlirabiles
nobis magnes&:ferrum promunt &onendunt fub.
tilitates.DemonO:ratum eO:anteafa:pitls.ferrum la
pide non excitum in {eptentiones ferri & meridiem; fcd &: habe
re verucitate~ id cO: proprias &: fingulares polare! diilioCtiones.
quc:roadJ:tod~m ma~nes, a~t ferr~ mag?e.te attritum. mud qui
demnobls rrurum &: IDcrcdibilepnmllm vldebatunreffi mctallum
ex v~na in fo~ace ex~oq~it~r? ~uit exfo.lDace. &.In magna mat=.
{am sndurc:{clt, malTa lila oluldltur mroagrus oflicims. &in bacilla
{errea extetlditur, ex quibus ~bri rudus plurima componu~t inllru.
me?~ ~ferramenta necell'arta. Ita van~ ela~rat~r &in plurimas
1imi1ltudmeseadem malTa tranlformatUr.Quld e{hgirur iIlud quod

CAP.xr.

Deaff'ridu ferrifupermagnetem in medIjs locisincer

polos, & Cuper terrellz a:quinodialem.
vmi~ filum ferr~um t.rium di~i~orum non raCtum;
~meh~ ~utcm endi el~s vemCIU s aC'luifira fuerit
imbecilll?r, aut arte a1iqui deformara) tangito i~
{um~ & ~c~ Cuper terrell:e zquatorC'm,in linea ipfa
~l1nodiali fecund~ ClUJ duClum & longirudine,

In iIlrcro nne aut 6mbusramUm,aut per omnes ip

" nus partes! pone 61~m hOC; modo taClum {~per aquam cum coruce
filo: .Il3tablt vagans In vndlS fine vila acqulfid vetticitate &: verri.
citaipriUs in1ita perturbabitur. Si tamen cafu verfus pol~sflutlu
auerit,i polis telluris a.Jiquantulllm linctur, & tandem afdluris vir
tute verticitilfe induerur. '
CAP.

con1cruat

GVILIEL.GIL.BERTI

DE MAGNETE;LIB.IIL

c:onferuanerticitatem.autvnde deriuamrr Hodie habeto primUm

ex p~eedenti ferraria ofticinL Ferri maffiun duarii vel trium vncia
tum ignitaID extendat faber ferrarius Cuperincudem,in obelum fer
rewn,longitudinis fpithamz aut dodrantis. Sit fabervultuinfep
tentriones.tergo in mendiem eompofims,ita vtferrum ignitum ver
beratum.monttn habcat extenfionis in feptcntrioI;lem> Be it:i pern
cat OpUSKll~\'n4 aut. ~terll Ferri ignitione (6 ilia requiramr) Cem
penamendlngatfern Idem puna:um dum verberar, & extendit, in
fc:ptentrionem; & verfus feptentrionem finem ilium reponatDuo
tnavel plura fie pe.diciat ferramenta, imo centum aut qloladringen~
ta; manifenum, quod omnia fie extenCa in feptentrionem. Be fie
repoGta dum refiigeranmrconuermntur fuper centra Cua i &: ferra
menta DatanW (peridoneos fcilieet traieda cortices) Jilotum faei.'
unt in aqua, deR:mato fine in feptentrionem. Eodem etiam modo
ven:icitatem concipiunt ex diredione ferramenta dum ext~nduntur. cudunm~uc:, ~u: trahu~mr. vt rolent ~~ ferrea v~rfus aliquod
pundumhon:r.ontlsmterortenten~ Bemendiem,aut IOter meridi
em & occi4entem, aut aconuerfo,' V cnmtamen quz verfus orien.. .
tis aut occidentis pU!l~um diriguntur ma~is ac extenduntur, nuUas
fed aun.dde obCCuras verricltates conciplunt. Aequiritur ina vcr
ticitasprfcipui per eXtenfioncm.Sedvenaferri imperfecHor in qua
nullzvirtures magncticz apparent, immitfa in ignem (obferuad e
iusverfus Eolos mundi Gue ~Uuris pofiriope)torrefadaqj per od;o
vel decem horas >deindc extr.l ignem refngerata, in eadem verfus
polospofirione, venicitatem aequirit iun:i pofidonem torrefac:ri..
onis & reffigerationis. Ferri eonflati bacillum valido igne meridi
onaIiter (hoc eO: fecundummeridiani cireuliduCium) incandefcat;
excmptumab igne rc:frigererur,& in prillinam temperieDl redeat,
in e!aemqua priuspofituri manens; hine namque eucniet vteon
uerfts ad cofdem telJuris po)osijfdem 6nibus verticitatem acquirat.
"finis qui fie refpexit ~oream.in aqua cum eomce ante ignitio
nem, fi in ignitione &: rc:frigeratione pofitus fuerit verfus meridi
em, nunc c:onuertitur ad meridiem. Q.udd fi forlim aliquando vaoa
Be infirmiorfuerit c:onuemo. rurfus reponatur in igne i Be cum erl.
mitur candens, perred;~ refrigererurverfus polum aquo verticita
temdefideramus, & aequiretur verricitas Efferuefcat rurfus idem
baciUumeontrariip~iitio~e,~reEo.natur lie c:andens donee refri
g~ratur! nam exre.fnge~tlOnIS p.o~tlone, (opera~te ~eiIuri$ verti
CItatC) ~ ferrum infimditurVClJ.!'ltas,& conucmtur 111 contrarias
,
priori

prion ,erticitati partes, It:l finis qui prius refpexit Cepti:ntriones,

nUDC conuc:rtitur in meridiem.lffis rationibus &: modis polustetllh
ris borealis, dat ferri finiad ilIum conuerfo., meridionalem vemc~ ..
tatem, & allicitur ab iIIo polo. Atque hie obferuandum qilcldlloli
fohlmhoe eontingit ferro,quando 3d rlanUin hori:r.ontis refrlgeca..
tur. fed eoam quauis declinarione,fere vCq; ad perpendiculum eere.
rro terra:. Ita celerius atellure cOcipit vigorem BeverricitaieiDfer.:
rum ignitum in ipfo,reditu ad t'iinitatem, &: quali renafcemill(in qqa
transformarur) quam pofitionetantum fUIiplici. Hoc meliils &: per" ..
fetlids efticitur ill byeme &: audfrigidiore i cum cenius ad temperi
em namralemmetallumreuertitur j qu:lm in a:llate Be calidis regia
nibus, Videamus etiam quid fine igne & caloribus efticere pollit
pontura fola,& verfus polostelluris direcno perce. Bacilla ferrea
'Iuz diuper vi~nrl aut ampliUs annos, pofita Be1ixa fuerum ameri~
die in Ceptentnones (vti fa:pilis in a:dificijs & vitrcis fenellris tranf..
uerfim lirmantur) bacilla inquamilladiutuinitate temporis ,emci
tatem acquinmt, Be eonuertuntur, vel inacre penden'tia, vel (impo;
fito corrice) natantia, ad polum quem refpiciebant, & magncticum
ferrum in zquilibrio aUiciunr, Be fugant magnctic~ j multiun enim
valet diutuma pofitio co~oris "erCus polos. Hanc rem (lie&: expe.:.
rimenns manifenis confpicuam) connrmat quod in epill:oli quadam ltalici fcribitur, in fine libri M. Philippi Cofta:Mantuani. de
compolitionibus Antidotorum Italice, quod ita latino fermonc fo
nat. Mantua: pharmacopola onel1dit mlhi frullum ferri, omnind in "
magnctem conuerfum, ita ferrum aliud trahens vt cum magnete ,c
conferri polfer. Ferrum autem hoc cum diu full:inuilfet ornamen- "
tum quoddam lateritium, Cuper mrrem tempIi (ancri Auguffiniin "
Ariminio. tandem vi ventorum incuruatum erat, IilXJue per decen-"
niuril remanfit. Q.l;!od cUm monaehi in prilliilam formam reducere "
vellent, fabro Ferrario tradimm, M. Iulius Ca:far chirurgus depre. "
hendidimile elfe magneti. & ferrum anrlhere,Q,!!od diutum~ ver- "
fus polos extrc:mitamm conuerlione factum ell. Meminilfe itaqud
opOrtetquid ante:l pofitum fit, de verticitatis immutatione ; quo
modo fcilicet ferreorum obelorum poli alterantur, ("lim magne! ilIis polo tantUm fuo obijcitur , &: ipfos inmetUr, edam in dilbntit
pauJOlongiore. Eodem plane modo Be magnus ille magnes (iclJus
fcilicet ipfa) ferrum afticit, & verticitatem mUt3t. Nam quanquam
non tangat ferrum telluris polum.nec teHurls partem aliquam mag~
neticam; vc:rticitas tamen acquiritur Be immutatur; non quod pa.
los

1+0

'*

..
..
..

..

..

1+'

*'

1"~

G V I LIE L. G ILB E R TI

los tel\uris ~. plJ!lc:tUm ~P~~ quod dift,lt ~9 gradibus aciUitate

Doflr$(Londmo)ln tot millianorum dil1:anri:1 vetticitatem immutct:

~ '{ued tetra tota ~Dc~ica profundior qU!; eminet.& cui ferr~
IlJll!Unc~, ~~ rotltaeftl!,~cr n~s & polum,&vigor in orbemag_
DCtI~i V~1ltI$ al~ens !Cr:ICltatcm(confpirallte toti1lSnarur~)pro
~UCK.. Regn~t e~m Vblq; IDua orbem vittutis fuz, telluris magne
~a e~~c:nua, & ~mmutat a;>rpora .. ~z vew funt iIIi narnra rna
gts bUlilia & COlll.Ulllta ?la:'lrnc, r~lt & componit; vt mannetem
& fer.fI;'m. Q..uare In plUrlllllS ~egotl)s & adionibus non ell: plane Iu
perl1:!tlOfum, & vanum, pofiuones & habitudines terr.u:um, hon
zonm puncta, & aflrorum Joca obferuare. Nam vt cUm ex VIero
matem~ natus in.l~c~m editur. & refpirationem & animales quat=.
d:un~none~ adiplfarur. tunc planeu: & corpora ezlellia pro ha'-'
blrudine fua m';Oundo,& p:o ei quamhabcnt ad horizontcm & fer
ram configura';lone, propnas & fingulares nato immittuntqu:alita:'
tes: fie fe~ laud ~um fingitur & exte~ditur, communi eaufa
(tc~ure fcilie~)afficlt11fl. dum etiam a~ ignitione ad pritlinarn tem
fenem re~ettltur. vemCltate f~~ulan pro pofitionis ratione irnbu
!tur. Longlora ferrament~ yertlcltatem aliquando habent eandem
m vtroq; fine~ qu~remag1S m~er~os & incompofitos habent motus
propter Jongmldmem & arti6cla przdiCta; non aliter quam cUm
filum fetre~ quaruorpedes Jongum fricarurvtroq; nne fuper cun
dem magnens polum.

CAP.XIH.

C~rnu~um aliud cor~usprzter magneticllm verti#

mate 'mb",,~ e;c .~ttn:ion~ magnetir; & cur nullum
corpus Ylrtutcm illaID ImmlUCre &incitare l'aleat

r-,.ir.

"iplIIi1gllltN:.m

19num inna~an$ aqua: in polos mundi fuis viribus

nunquam ~6 caf~ conuercitur: Ita neqtle aUri fila
n~c.argenun~czns, Deq; plumbi albi,aut nigri.auc
Vltn, per Coruces traied:a & fluirantia diredionem
vlIam ce~m habent: ob eamq; caufam ncq; rna
!lete co~\C:ata polos oRendunt, aut variation~
puncta.<l.!!.z cn.un perfc mpolos noninclinant& tellurifamulan
rut

DE MAG NET E; LIB. III;

lit
tur:a. magnetistatlu etiam mini~e r~guntur ; neque .e~inl in e?~uni
vifcera ingrelfum habet magn::tls v.lgor, ne~u~ ab ~hs conelpltur
magnetica forma, nec corum form:!: magnetlce e~c~~~r; neqll:c
fi ingredereturquicquam efficeret. pro.pterd quOd 10 IllIs co~or~
bus (commil1:is hun;orurn e~orefi:ent1um ~ fo~a~ nmtatl
bus apriU1~ tellufls proprletare deformans) pnmana: quahtates
null~funt. Ferri vero virtutes ilIz primz;rnagilctisappoutione ex
citantur; quemadmodum bruta ~nirn:alia aut hOU1ine~ c~.: ~on.mo
expergifcuntur, tunc motum & vlr;s fuas exerun~ ',HIC mnan ,heet
B.Pottz manifell:um errorem : 'lID cum adamantlsl/lueterato men
dacio, de contraria virtute magneti reae! relillit, aliam peiorem 0
pinionem inue~ie; nimi~u';O, q~od fenu adarnante caetum conucr~
tieur in fcp~enrr1om:rn.,~I (mqul9 [uper a:l~mant<~m, ferream acum "
ad&icaucnmus; demdem cymbavel paJea mlixam, velfilo fufpeD--"
fam accomrnodauedmus ,illicd a4 fcptenuionem voluitur vt fert "
ferrum maanctC contactum, vel a1iquantuldlanguiditls. Imd (quod"
eft notatu 'aianum) aduerra parsvt Olagues ipfead meridiem fe~.,.c
rum abigit, cum id in.,uam plurinlis obelis ferreis c:xperiremur <c
in aquis, orones tibi a:qulAifrantes ~utuo,a9.uilonem.0!lcndebant,. "
Hoc quidem contrarium elfc:t r~gubs noftCl~ magnetlc,s.Ob eam- ":
que cau[am periculum nos ft:J:IIllUS feptuagmta adamantibus prz-.
ttamibus coram nmitis tel1:ibus, in plurimis obelis & fiJis, ane ac
curarillil;lii. in vndarum fupcrficie;(per fuos nimi~Um cortices era
iectis) fluitantibus ; nunquam tamen boC; ,.emere bc~bat.Deceptus
ell:il1e aferri ipfius ill obelo,aut6lu vettlcltate acq~lfits.a tellure~v~
fupra) declinauitq; ad fuut!lcetturn polum ferrum lpfunl! quod 1)1 ~
nefciens,ab adamante fierI putabat. Sed C;lueant naturaltum rerum
fcrutatores. ne ilIi {ms experimentis .male o,b[erll:~tis amplius dcci
Eiantur, &.literari~ re~pub. e~fQr!bns l!'tneptllS pe;rurbent. A~
Qamas aliquando Sidenns nonune mfigDltur,non quod ~rreu,~ fit
aut quia ferrumdu.cit. fed p~opt:r fplendorem ferr.o mlcantt
. flffiilem; quail pra:l1:antllIiml adaman:e~ ref~lgcnu
Hinc multa irnputantur adamantl a plun.
luis, qux reuer& iideriti mag
neti cornpetunt.

&.

CAP.

G V I LIE L. G I r. B E R T I

DE MAGNETE,i.IB.

n,t

A.

CAP. XIIIL

Situs magnetis nunc fupcl,nunc irt&a corpus mag~

netitum in zquilibrio fufpenfum,neql virtutem, neqi
. 'VertK;tllt'lII_gwtici I:orforir immlltM,

Vod prterire red:e non poffumus, 'l.Wa recens er

ror exmaia Baptiftz PortE obferuatlone,ortus de
lendus cft: Exquo etiam (improbarepetitione)nia
componit capita. videlicet decimum oll:auum. tri
cefunum primum,quadragemum fecundum. Non
enim lapis aut ferrum magneticum. ina:quilibrio
pendens,aut in aq~ oarans, ii cUm fuperiUsferrii autalterum lapide
admoueris, in cen:a aJiqua 'pund:a artrahitur, & difponitur; fi po
Ileainferius etiam apporueflS, incontrariaspartes conuerte~ur : fed
femperad eofdem lapidis terminos, ijdem ferri aut magnetisnnes
dirigentur.ctiamli quouis modo in a:quilibrio (u(pendatur magna
auderrum, autfuperacum vt liber'! conuerti poilit collocetur.De
cefus elU lapidis aJicuius iOEqu.al,iore lig~ra j aut qui~ no~ app~
Ute rem tra8:aret. Q!lare vao$. opllllone falhtur. & cOOlJccre libl h
cere putat. 'luddquemadlllodum lapis arCticum & antarcacum po
lum liabet ,Ita edam & ocddentalem, & orientaJem,& (uperiorcm
& inferiorc:m habeatpolum.Sicex ineptijs conceptis & admillis,va
nieates alia: oriuntur.

b/~\F

trUm 'fera &: Zquino8:ialistantdm recedudivertu5 "t{emper ~ni

in medio molls rcli8:E inter planum artlici circuli G 1 H & ~Ium
antarcticum B. ItaquJ (egmentum terceUa: compreb~nfum mter
planum prioris a:quinoCtialis (q~ nimi~ ante pams IIliwampu
eanonem fuetat) D E F, & nOWIer acqUifitum a:quatorcm ML N,
zqualc: fcmpet eric femilIi pams illiw amputata: G 1 H A.

CAP. XV.

Poli I Itq~ator, centrum, in integro permanent,

& ftablltterperjlllnt: ex tliminutione. & parris
alicuius feparatione, variant, &alias
Jeikl M'lflirtml.

It tetteUaA B.cuius centrum E)dimeti~ns (vtetiamE

~~in~ialis cir~ulu5) 0 F. ~i ampulaueris panem(ver_

61 gratia per clfcwum arthcum) G H. manifcfium eO:

quOd polus qui fuit in A, nunc fedem habet in LCen

trum

BB

Q.!l6d {j pars detratla fuerid latere C.t>.. poli &: ~snon eruntill
. A B linea, fed in E Fi & in eadem propoitione aXIS immutatur. \'c
in fupcriore ligud a:quator. Virium coim & virtutum loea il~ {c~
potiuS vin:utum termini qu.r: ;l forma tora d~riuanrur,qu~n~ltatIS
&: figura:immutatione promouentur: Cum,omnes hi tCImlIll;l ~oN J.
UUJ

145

GVILIEL.GILBERTI
tius &: omnium fimul vnitarum panium confpir:ltione afihrgant.
verticitafque aut polus non eft virtus innata patti, aut termino ali
cui ceno, autmaterix deftinata; fed vinutis in ilJam pancm incli
natio. Et quemadmodilin terrella diuulfa a terra, non amplirls
habet polos &: a:quatorem teUuris. fed proprios &: fuos ; fie eti
am fi I'IlIfus diuifa fuerit, in alias procedunt panes iIIi forma rum
virtummq~termini 8[ diftinCliones. Q!1dd fi magnes aliquo mo
do diuiCus fuerit vel paralleIetic.?,velmeridionaliter, ita vt ex immu
wione 6gura:, vel poli vel zquator in alias fedes rcccdant; fi tan
nlm naturali lim apponatur pars amputata &:integro conillngatur,
erlam line aliqua agglutinatione aUt ferruminatione; redeunt ice
rum ad yrimas fedes virtutum termini,ae fi nulla pars corporis am
putata fuitret Cum integrum fuerit corpus, integra manet forma;
fed cll?J corp~s ?iminuitur.. nou,":~ fit integrum! & n~ua alfurgit
integmas v.mculq; m,agneu vel mlnlmO, magnetlco enam fabulo,
.
& arenz CXlgua: detlJnata.

CAP. XVI.

Si meridionaiis pars lapidis imminuta fuerir,

aliquid eeam detraheturde virtute bore
4Ii.r partir:
A.m ed! bo~eali pa~t~ allicitur ~e~ri ma~netidmeri
dlonOlhs finIS'&: ablgltUr a mendlOnah ; tamen me
ridionalis pars lapidis non diminuit fed auget bore
I
Ollis panis potentiam. Q!1are Ii lapis dilfectus&: di
uifus fuerit per areticum drculum, vel pcrtropicu

cancri,aut zquai:orem ;meridionalis parsfuo polo

non tam valideallicit magnetic a vt priUs: quia nouum exoritur in
tegrum, &: zquatormouetur Apritlin~ fede & procedir,prop

terfedionem ill3llllapidis.ln priore ftatu quia aduerCa

pars lapidis viera planum a:quatoris molem

auget.verticitatem eciam,&pQten

tian1,motwnq;' ad vnita
. rem corroborae. '

CAP.

DE MAGN.ETE,I.:UUII.

CAP. XVIL

De vfu &: er:dl:antia verforiorb'm: &: qUOriloda

'}1crforia terrea direEloria horo/f)giorum, turn nau
tica: pyxidis fila conf~icentur, vt validiorell1
M'I"jrllllt 'VIrtjrjtate~.

Erfaria magnete przparata, tam multis in huma

na vita aaionibu$ inferuiunt; vt meliorem in ill is
tan~endis &: nlagnetice excitandis anem, & con
'm"$.~~ ueruentc operandi moduOl tradidilfe non fuerit
alienum. Ferreo obelo in xquilibrio fufpenfo, &
magnetici?przparato, venz ferrez diuites & mc
talli fer~ciores cogno(culltur: Magnetici lapides, argillz, terr.equt;
aut cruda: aut frzparata: difcernunrui., F.c:rreus obc:lus ( nautid:
l'yxidis anima) mnauigationibus ftupendus diredor, &: tallqu~.m
aei digims, viam indicat; &. totum terrarum ambitum (tot (.1:culi'
inco~mm) commonftrauic. Hitpani, (vt &, Angli) fJ:pitls orbeni
vniuerfum (irigenti circuitu) nauticz pyxidis beneficio, circumna':'
uigauerunt. <l!!i perterras p!=regrinanmr, aut domi Cedent. hora:.
JO{lia habent fcioterica. M agnetic'us'inde:uenas in fodinis perCe
q!Utur, fcrutaturque ,: Huiu~.~p~ ,cuniculi in .vrbium ~~~gnatio:- ,
mbus aguntur; tormenta &: mllrlimenta bellica noandinguntur;
Iocorom topograp~i;I::. a:dificiprum arcis d.itlinguc:ndi$ &: poGtir
oni, aqua:: ductibus fub terr!i cll:cauatis in(eruit. Ab ilIo pend,ciJi:
inftrumenta ad inueftigandam iplius tam declinationem , quim va;.
nationcm c:xcogitata.
.
- ,
;,

QiJ.anq6 ferrum :Ilapide viUificarur, mundum fit & nitidum,nuJ.-

J!1 rubigirie aut Corde fa:damm. ex optimo adano. l;tpisipfe terfus

fit, nulloquc: humore madidus, fed Iplendidoaliquo fenamentolc

uircr"limatus Nihilautem valet percuffio Ja,Pidis cummalleo. Hif.

ee modis nu~ulll nudo adiungarur. friceturquc:. vt firmius mu

tub coilUcot;mt: pon vtcorporea materia lapidis adiuncta adhZ

. reat, fed fricatione contcruntur Jcpiter,&( derms inutilibus) miuD

tur intim~; vndo! virtus alfurgit 'magiS incfyta in ferro excitOlto. A,

modus getimris vcrforiii tangendi c_Urn cufpis polum atdngit &: ref
picit : Mediocris B, cUm refpiciendo,paruointcruallodifbt:l polo:
,
N ij.
Perinae

J41

GVILIEL. GILBERTI

PcrinM mediocris etiam C, propter atJerfam ;l polo cufpidem; p~

ior qui lon~ius ~ifiat. 0: malus qui paral~e1cti~~ tran{uerfrm para
rur F:NuUlusvlrtUas&:plan~excors& lDualidus eO: magneticus
index qui in zquatore confricarur L: Obliquus indire~us G,& ob
liquus indirectus auerfusH, mali. Hzc ita pofita funt vt vires indi
carcntdi~~ctas lapidis rorundi. Sed a,:ihces l~pidem plerumq;ha
bebt magt~ In conunl t~nde~tem, magt~q; ob dlam formam poten
tem, cum In fummQ emmenaa fit polus, 10 quo iiJa confricant fua.
Habet e.tiaI? aliquando lapis in fummo &: ruper ipfum polum, glan
dem artificlofam. fiu~ nafum ex acie pa~arum, virtutis ergo. In cuius
fummo ferrea verfona :ltteruntur, vnde conuerfionem faciunt ad e
undem polu!ll,ac.fi fuper iIlam partem lapidis remotQ glande elTent
przparata.Slt lapIS faas magnus &: robulhls;verforium eoam Ii Ion..
giU! Uerit,.ra~s eRo cralTum, nonadmcidum'tenue ;cuifide mcdi
o~n,non ~Ull1S acutA; quan~l:!am virtus non tantum fit In ipfa cur
plde~ fed In to~o ferro: ValldUS:&-111~gnus lapis non ineptus ell ad
0~D1~ verfona confncan~a; nw quOd aliquando fuo robore de
c11~~t1on~ quandamfc:rn. &: perturbationel'll in longioribusver
fonJs ~IfiClat:. ~t 'Fod aat~ tactum , ad planum horizontis quief
cebat III zqullIbno, nunc tactum & excitum incliner altero fi
ne,. qU:ln~. erecta acu~. (uper quam voluitur permirtir. ~a
re In longlortbus vetfonJs. finis qui fururus eR Borealis ante
qua~ conf~cet~r pauld leuior e(Ie debet, vt accurate! p~R: tac
tum In zqudlbno maneat. Sed verforium hoc modo przpara
tum

DE M AGN E TE, LIl3. III.

149

tum peius {uum officium f.lcit, longius "ltr:! a:quinoCti;dcm circu

lum Prxparatum verlOrium reponatur in fua capfuHl, nee tanga
tur alijs magneticis, nec ill propinquis eorum vicini,s maneat; ne
aduerfis viribus potentibus, audgnauis, incertum eua~at ~ hebes.
Si etiam in altero polo lapidis, alterum hllem verforiJ fncaueris,

confianrius fua munera obibit verforium, pra:feitim fi oblongum

fuerit. Ferrum magncie taCtum virtutem magnetic;!m in fe excita

'tam, etiam per multa fzcula hrm.lD validatnq; retinet, fi fccundum

naturam meridionaliter non paralleleticc rcpofitum fuerit, &: neq;
rubigine, ncq: externo aliquomalo ab ahiliiente dcformetut. Per
peclm proportionem I.iua:rit Porta magneti s &: ferri .. quia inquit
pa~uu~ fern co~us,no~ capax elTe Doterit Ola~n~ vinutis: ing~~ti
emm VI magnetls abfumltur. S43.1l1 ferrum plc;oevlrtutczm ~oncrp,lt,
etiafi fit ponderis vnius ICrupuli tantum,magnetis vera moles mille
librarum.Vanum etiam eRplaniufculum verforium in fine ta8:o hn
gere, vt me/ius fiat & perfedius magneticllIlil, atq: vt optimc! parti:
culas quafdam magneticas recipiat, teneatque; cum acu~ cufpidi
vix pars aliqua inha::rebit: Quia putauit adhzfu paltil!m magneris
(tanquam pilorum) virtutem immirti & con(eruari; cum particuIa:
ilia:: tantUm derafz lint ferri attritu fuper moJliorem lapidem; tac
rumq; lerrum non minUs dirigitur in Boream &: AuRrum, fi poR ta
dum, arenS,autfmyride lapidc,aut alia qu!luis materia repurgatwn
fuerit, ctiam fi longa huiufmodi attritione, eXleriores eius partes
imminuta:: atquc abfumpta:: fuerint. Verforium cum tangitur, opor.;.
tet femper definere in nnem : ali8qui {j acufpide verfus medium fr.i
cetur ina21lete, minor excitur in ferro verticitas, aliquando nulla.
aut vald.?~xigua. Nam vbi vltilllus contaClus, ibi polus eR &: verti~
citatis terminus. Vt hrmior verticitasin ferro per magnetis affiictii
paretur, oportet in feptentrionalibus regionibus conuertere verum '/0
polum magnetis feptentrionalem, venus fummum ca:li; in quo aI
terfinis verforij atteretur,qui poReain feptentriones teJluris CQuer
tctur: Alium vera terminum verforij fuper meridional em terrdlz
polum, verfus tcllurem cOlluerfum,fricari iuuabit; qui fic exeitus in
meridiem inclinabit.ln meridionalibus regionibus vltra zqualorem
diuerfa eR ratio: caufa huius diffimilitudinis dcmonRratur Iib.s.cap.
34. in quo oRenditur, (combillatione CJuadam Dlanifc:R~ tcrrelIa:
& tcIluris) cur magnetis poli diuerffi ratione fintalter altero. robu.
Riores. Si inter duorummagnetum terminos inter fe cOJ:luementes,
virtute,figura,&: mole zquales, verforium tadum fuerir,nullas vires
N iij.
acquirit

DE MAGNETE; LIB. IIIL

GVILIEL. GILBERTI

acquiritve~orium. A, B, duomag!letes co.~untes ?iffimilibus ter

minisfecundum naturam j C, cufpls verfon) ab Vtrlfqi fmul tadus
non excitur (ctiamli ilH magnetcs (ecun~um ~amram c()~nedan
tur) Ii fuerint zquales: fm inzquales wennt, VlrtUS acqwrltura va
Iidiore.
cUm verforium e:x:citurmagnete,incipe inmedio. & ducito ver
foriumad eiuslinem; in line continuetur applicatio leuilfuno circa
finem affridu, aliquo tempore,minuto fcilicet ho:~ vn~ aut alter,:;
non iterctur motusa medio ad finem (vt folent) Ita enm peruern
mrverticitilS. ~oraaliqua deGdera~u;; .nam etG i~ inltanti ~igor in
wndimr,& excltUr ferrum; tamen VIClnlO magnctls & mora conue
niente, conlfantioralfurgit & finniUs in ferro pennanfuraverricitas.
Etiamti annams lapis maius ferd pondus alollar quam inennis; ta
men verforium non fomUs excitur annato lapide,quam inenni.Sint
duo fila fenea eiufdem logitudinis,cx cod em filo conflata: exciatur
..Iterum annatofine, a1teril inermi.manifeftum quOd eadem vcr(o
ria in paribus dillantijs eodem annato magnete & inermi prineipi
umhabentmotUs. autfenlibilem inclinarionem; quod menfuri &
longiore iunco cogn~fcitur: .valen~u5 aut:m excita citius

cortunouentur ; ImbecllhUs exclta,a:gruls, & non

nili propius admota: experimentum

fit in aqua cum zqualibus

corticibus.

LIBER

LIB E R Q.Y ART

V S.

C:A P. 1.

D, E V A R rAT rON E.
.E;diredione haClcnUs did:um ell:, ae: {j in
rerum namrl variario nulla elfet; hanc e
nimin przccdenti phyliolog~ omilfam,
& neglecbm voluimus. pcrind.! ae (j in
globe tCfrelhi perfecto, &onlnibus nu
merisabfoluto nulla elfet lam vero cum
dircaio magncrica telluris, malo aliqllo
&labe de via reCla & meridiano decedat,
'. iIIius erroris caufa occulta & abdita, qua::
imu!torum mentes perturbauit &. inca{
""'===-====
.fum mifere tOrnt. eruenda nobis & de~
monftranda ell: ~i de magnetic is motionibus ante nos (cripfe
runt, nullam dilferentiam pofuerunt inter dircd:ionem & variatio
nem, fed vnam volunt &fimplicem eire ma~netici ferci conuerfio
nem. Sed diredio vera, ell: ail verum meridianum corporis magne.
ricimotus, &: in co co-tifill:entia tenninis fuis conuenienribusvtrinq;
verfus polos. Contingit autem frpiffime per marc, per terras, non in
verum polum, magnetica ferra refpicere; fed in punctum aliquod
Hori7.0ntis meridiano linitimum diltrahi, &deflectere, non fohlm
verforium &:magnetica ferramenta ,compaffi (jue pyxidis naulicz
ferrum; fed eriam in fua cymbi terreIJam, venam ferream, IX fcrre-
os lapides, &: tcrras magneticas aptc! prc;paratas. Terminos namql
IZpius diuerfosJ meridiano fuis polis refpiciunt. Eft igirur variatio
(obferuata

IS'

G V I LIE L. GIL B E R T I

(obferuata per inA:rumenta, autpyxidem nauticam variationis)ar

cus hori:z.ontis inter communem eius cum vera meridiano interfe
aionem,&deilexionis in horizonte terminum, nue magnetici de
uiantis profpe~um. Arcus ilJe vanus eft: &diuerfu$ pro loci ratio
De.variationis terminovulgd magnu$ atttibuitilr circulusqui varia.
noWs dicitur,& magneticus meridianus tr:.nfiens per fummum ctt
Ii &punctum variationis in horizonte. Fit hzc variatio in fe~ten
trio~ibu.s terrz regionibus a~t ~ fept~?trione in onum, auta (ep
tentnone In occafum : In auft:nms furuhter ab auA:ro venus oden
.. tem, autverfus occidentem.<l.!!areverforij aut compaffi terrninum
obCeruare oponct rendenrem in Boream in BotcalibuS, altcrum
vero auA:tum refpicientem in auA:ralibusteIluris panibus; quod na
uigantes plerumque Ccioliq; non inrelligunt; tantum enimboreale
lililml compaffi (quod Boream relpicit) vrri
ruant. DiCtum
anobis a?te~ eit!,mnemmorum ~gnetis,& rri,con~e.rlionemq;
omnem, mclInatl~nem,& conll:antlam,ab 1plis magnetlc1s corpon
bus, & acomnlU01 nlatre,& tdlure procedere, quz harum vinutum
omnium& J?r~pli~tatu!l1 fo~ e~, pr:-:>p~g~trix? & origo. ~erinde
terra eLhaClatlonlS hUlus & mcbnatloms In dsuerfum ffonzontis
punctum cauCa; fed q,~om~d~ &quibus pot~ll:~tibus amplillsinqui.
rendum. Atq; hlcpnus relJclenda ell: vulgans Ilfa recentlorum opi
nio de montibus magneticis, aut rupe aliq~ magnetici, aut polo
p!?antall:ico l polo mundi dift,~te, quibus motu.s pyxidi~~ut verfo.
rl) componeretur. Qyam oplOlonettl FracaA:onus ab abJs ante in
uentam~ ipfe coluit & auxit,; omnimhame? cum experimentis nOD
conCennt. Nam ad proporuonem & zquahtatem geometricam in
vadjs focis per mare perten-<ls variationis punctum rnutarerur in
Eurum, aut oecidentem, fcmperq; polum magnericum, verfonum
o~ferua,ret: fed experien:i~ docet nuUIi cerrum dfe polum,autter.
* mmumlO cellure pro vanatlone fixum Immutantur cnim arcus va
riationis varie &erraricc!, vt in varijs meridianis, ira etiam in eodem
meri~ano, & cU~ iam ma&is.magifq; deuiarct magneticum fecun
diliniIlam recentlorum oplmonemverfusEurum, fubitd inpa~
loci Dlutatione , aCeptcntriQne in fauonium diuertir, vt in Boreali~
bus prope ~ouamZemlam. Przterea in regionibusauitralibus,&
mm ,longomterualloabzquarore verfus polum antar'%cum fre.
quentes (lint& amplz variationes, non folum in feptentrionallbus,
l montibus magneticis. Aliorum verdcogirationes vaniores runt &
magis nugaces; vt Conelij de vimite c:omrnouente extra c~los
Ol1lOCS.

DE MAGNETE,iI:s. lIIL
aU
omnes: Maritlij Fidni de A:ell& in vril:Petri Peregtini de polo inuo
eli :Cardani ab onu A:ellz in caudA vrfz: BeRardi Galli 01 polo:z.o
diad: Liuij Salluti 'meridiano quodam magnc:tico: Francuci Mau
rolyci ab infula magnetid : Scaligeri ac:do & iuontibus: Rl)beni
N ormanni Angli :lloco refpeaiuo. Relicns igitur hifce opinioni
bus,a communi experientiA dHIentientibus,iut minime deinonfUa..:.
tis j veram variationis caufam perfequamur. Magnus magnesfiue
tcrrellris globus, ferrum (vt dixi) in feptentriones & aufl:iumdiri
git, ferrumq; exdtum ver(us iDos terminos expedite fe componit.
verd globus telluris in{uperficie fuAmancus fit, &inzquaIis;
varia natura deformatUs,fumma(que habeat & conuaas panel(ad
aliquot milliarionlln -profunditatem) nec nanll'l nec corpore vni~
fonnes, fed conrrarias &diffimiles; fit, vtvisilla tota teUuns diuer~
tat in eius peri~heriimagnetic.a corpora verfus ro,~ulliores & emi
nenriores conunentes magnetlcas partes. Qyaremlupem& teIlu..
ris fuperficie :l vero meridiano ma~etica 'paululum peruertun.
rur. Etiam cum globi fuperficies diffinCi:alit m terrelli'es & aqucas
emineutias, in magnas terras continentes,in occanum, & maria va
/1:ilflma; vis verd omnium motuUm magneticorum,a terrefUi fit
naturA conA:ante & magneticA, 'jIlZ in maiore conrinente magis
przualet, nonin aquo~iluid1. & mcerd ; CequiturquOd venus ter
tam magnam, fiue ~<?nrinent~m magis erninentem,.' quouis meri.
diano(fjueper manaliue per.m(~las ~ran(eunt~) oflen~em ve~(u~.
aut occidentem. avero polo mclmatlo magnctlCl panl~us qUlbu(..
dam6at; ad fonioremnempe.liuealtiorem & e.mmennorem ~IO"
bi terrell:ris magneticam partem. Nam cum d,am~er teUuns ~t
milJiariorum Germanicbrum plus qulm 17oo,ttrra: iIIlE magnlE III
a1tumafcendere poli'uht acentrotelluris, fupra a1tltudinem fundi
oceani, vltrl quatuor milliaria, 8 ta~en tellus globi fo~ obo.
nebit,licetin fummo aliquantuldm IDzqual~ll1. 'Q&.readmgen_
tern molem rerrarum prominentem; magnettcum tanqmimad for
tiora conuertitur (promo?e~te tell~re toti) t;I~tUm quan~u';D vera
verticitas perturbataadmlttlt, & de lure deccdlt. Sea vanano non
ita vere contirigit propter eminentiores patte~ terreA::ts imperie:
Cliores, & continentes terras, qulm propt~r tn.:J!q~a1lta,tem glo~l
magnetici, & veram tellurem quz Cub terrlS .cont1nc:nf:lb.us magIs
eminet qulm infra ma~ium pr~f~nditates. ylden~um 1~lt~r qu.o~
..modd huius phyfiologta: ApodlXIS ab exptnmentu .certJonbus ~n
ferri poffit. 1\ Guinez littore,ad viride promontonum. C:manas
mfulas,

cUm

CVILIEL.?l~BE~:rI .

IS4

DE M ACNE TE, LIB. III!.

infulas. regni Marocentis fi~es; m~c: per Hllp~ma: ~1ttora, Gal.

Jiz. Angli:a:, Bdgi~, GeIR~anl~ .Dania: Norue~Ia:; cum Adextr!
parte, &: in ortum In toto ilia Itm~re terr~ contlne~s , vall-zque &;
coniunda: regiones; aIa:ui, mana amphffima. &: 10genspela gus
longe lat~ue patean.t: confentaneum ell (vt multorut;' etiam in
dultr:i~ obleruatum) 10 Eurum conuertere fe magnetlc.t corpora
vero polo aliquantuliun ad validiorcs, &:.magis egregias ten-I:
ni globieminent.ia~. Longher? aliter in. orientali~us .o:is Ame
rica: feptentrionaIlS: Nama regtone Flonda,per Vlrgtmam,No
rumbegam, ad Caput Rafurn,.vltraque in ~:ptentrione$~ verfoD
um verlus occidentem conuertlcur. In mcdlJsvero quafi Interual
lis,Vt in occidentalioribus Azorids, polurn verum refpicit. Non
tamen propter meridianu;n ilium. aut con~enientiam. merid!a~i
cu91 polo a1iquo magnetlco. vt vulg.us pbilofophantlWD eXlfli
mat, aut in meridiano iUo toto, fLmiliter ad ea{dem mundi pla
gas cOutonruet fe cor1'us aliq~od. magnet!cum. N~ in eodem
rneridi~no iu.:na Braliham longe aliter euemre{olet) Vtl pofte:t de
clarabimus. variario (ca:ceris paribus) femper minoreR iuxtaa:
quinoaialem.maior"in maiore laticudine; mod6.non fuerit valdd
prope polum ipfum ; Q,yaremaio rvariatio in Noruegia:. &: Bel
gia: littOre, q~ Marod aut Gllin.ea:} :nai.or eaam apud C:,pu
RaWm; quarnln Norumbega:, aut VlrgtnlZ porrubu,. In Gqlnea:
maririmis magneticaferramenra inclinat in Burum teni parte voL
us rumbi :in infuLis capitis viridis dimidio : in Marocenfi littore du
abus tenijs:in Anglii ad offia Thamdisrumbo integro:Londini vn
decim gtadib~curn mente fere. Magnetica namq; virtus mouens
fortiorelt in maiore 1atitudine, regionefquc ampliores tendentes
Tenus polos dominanturmagis; qucmadmodhmin terrelli vbique
facileappatet. Nam veluti in vera dired:ione, magnetica corpora
rendunt venus potum (terminum fcilicetrobulliorem , ted
promouente teJlure:) ita eaam venus robulliores ex
cclfiorcfq; parte! aIiquantulilm indinant ac;..
.
cione toaus,funul &: ferramen-:
corum conactu.

CAP.

CAP.

iH

Ii

~d variatio ab imequalirare eminen~uni

telluris pattium elliciatur.

Emonlh-atur hoc ipfum manifcClc! per terrcllatri,

hoc modo :fitlapis rotundus aliqd. parte imperfe

r, 8 marcore labefa6l:atus (talem habuimus

carioB, ad fimilitudinem mans At

fiue Oceani magni) pone fila ferrea longi

granorum duorum hordcaceorum fuper la

pidem, vt. in feq~ente ~~ra. A B, T~rr~lIa par:ibus quibufdam

impened:lor, & Virtute In clfcumferenna, mzqualls;

VerlOria E,F, non variant; fed direde polum A relpiciunt: potita.

funt enim in medio 6rrnz & v~entis partis terrell:!! ,longius ab im
perfectS: fupedicies pun6tis &: lincis tranfuerflS intign!ta! imbecilli
or ell:. 0 (verforium) etiam non variat (qui;1 in medi~ onperfed::r:
panis) {cd in polum dirigitur. non aliter atq; iuxta occldentales A
z.orcs

r S6

l~'i

DE MAGNETE,LIB. IIlL

G V I L r E L. GIL B E R Tl

%.ores in tellure. H & L (verioda.) variant, ad proximas enim fanio

r~ partes indi~ant. Hoc,vt manjfe~~.e~ in ter;elJa cuiUs fuperfi_
acs ad fenfum ImperieCilor cfi;ml mall JS mtegrlS &perfe6lis eriam
cemitur. cUm vna pars lapidis robufriores fa::pe haOeat exteriores
. partes, qua:: tamen manifdM rub fep{um non ( ..dunt. In tali rerrell.i
demontll'lltio variatiohis, & robullarum partium iuuenno taJis ell.

Experimentum iit pernlum lon~umf7rr~uni,trium digitorum,po

fitum fuper polum A. ira vt medium elus lae~at fuper polum: Co,;,
uertitur finis altera B verrus C ,nec vultacqulCfcere verfus B: At I,n
perfeao mdique &: :rquaJi quie(cer (uper polum i ~e~u~ qu.odulS ...
punauma:quatoris dire6lurn. Aliter; lint duo mendlam qUI con

..
in

Sit A polus,locus variationis B. Regiones robuffioresC ;verl"ori

umhorixontale in Bvariat d polo A, verfusC: Ita &: variatio otten
ditur, & valentiora magnetislocaagnofcuntur. Firmiorfuperficies
inuenitur c:tiam tenui lilo ferreo. fongitudinis duorum granorum
hordeaceorum: Namcum in polo terrella: perpendicub.ritereri
gatur. in alijsverolocisverfiis :rquatorem incliner; in mo eodem.
que c:ircuJo par.tIIdo Ii magis cre&un fuerit in mo loco,quam in a.
Jie; vbimagts OIttollitur ilii pars & (uperficies rerrella: ttrmior dt.
Etiam cum filum ferreum pofitum fuperpolum magis indinat in v
111m pattern quamin aI.iaoi.

~eniant in' polis ABo in ~<}tlalibus atcubus ~ Ai & c'~, adeoq;.

corum terminis D &C,engantudilaferrea; tn D (fOrbore re~o
ne)rnagis attollerur filum qu~ i~ C imbecillior:' Arq; tic ~orcj..:
rur finnier magnetis pars &: vahdlor,qua: fcnfuala:is non perclpere
tur. In perfeCl:!, &: per omncs panes ~quali & timili tertella, a~q~e
in pariDus a polo difl:antijs varieras ~ulla elt ~ Ofl:endit~r vanatlO
perrerrclla,cuius pars ampla,eminennorpaulo qu:im rchquafuper
ficies,verforiii allicit avera ditealonc. (tO~ terrellA p:ot;J0lSent7) "
etiam6 cariolimon tit & corrupta..Terrdla In fuperficle In:equah~
:p

..
OJ.

Oi1:cndimr

IS'

G V I LIE L. GIL BE R T I
ORenditur paruo obe/o polito Cuper terrellam, aut breui ver{orio.
conuertunturenima terrella verfusmolem c:xtantem ,& eminenti:
~magn:lS.Sic perturbaturverticitas in teUure amagnis c:ominen
nbus, quz plurunz e1euatz funt fupra funda marium, &vcrforium
a rectisaJiquand? fetnitis (fcilicet.a veris meridianis) deuiarefaci_
unt: 10 tertell:hc dem?nfu~tur: ,Finis verforij A, non dirigitUr re.
de m.polum p, Ii ment ~en~la fpauoCa in terrella B : Ira cuCpis
C v~lat a polo p~opter eJ?lme~tlam F.ln medio inter vtrafq; emi
nen~las, G ~erfon~m c~.lIunat mv:erum polurn. qui.i paribus inter
ualhs ;;b ytrlf<J.; emmenn}s B & F dill:ans, ad nullam diuertit fed ve
rum meridianum obferuat,maxim~in parieminentiatumrobore.
lnaltera vero parte.N ve.rf?rium variat apolo M, verfuseminentias
~, nee :l. paeua ~mment1a.m terrella 0 (qua/i infulaaliqua [cUuris
In o.ceano) prohib.e~:. fifi'ltU:, aut refrenatur. L vero non impedi
tus mpolum M dtngltur. Aho modo dcmonfiratur variano in ter.
rella fic~tin~e~ure: Sitpolus tclluris A, zquator B, circuluiparaI
Ie/us lamudmls 30 graduum C ,magna. eminentia extcnfa venus
p~llJm D, al~e~a emin~ntia exten~a, apolo vcrfus zquatore E. Ma~
nifcfium,qllOdlll medlo D.vcrfoflum F, nonvariac; fed G m~

dcOcsit'
..

DE MAGNETE,tIa.lIIr.
defleetir, Ii vcro minimc, cum fit IODo-iUs rcmotum;l D. Similiter
.eriam verforium [dired~verfus E poiftUnl,nOIl defletlit apolo; fed
L & M conuemmt (e ;i polo A, verfus errunentiam E.
CAP. IIr.

Variatio vlliufcuiufgLie loci con~

llans eli.

T olim inclinauerit magneticum verfusorielltem,

aut occidenteIri; ita euam nunc arcus variauonis
idem manet in eodem loco, & regione,fiue fuent ill
mari aut continente; &
erit in perpetuum im
mutabuls; niu magna fue-t,t continenti! dilfolutio,
. & interitusterrarum, <J.ualisfuit Atlanridisregionis,
de qua Plato & veteres commemoranr. V~ri:l!:'ionis conllanna &
profped.us verforij adcerrum h~ri7.oritep~ndum in fingulis reo
gionibus demonCl:ratur, polito elllguo 'I encino fuper tetrel/am in
fuperficie inzqualem: fcmper. cnim diuc/tit pari arcu a meridia
no. OR-enditur etiam per indinaiioneni verforijad alterum mag
Jlerem: quallqu:l.m vere fit perconuerfipneril t?tius in teUure, &

ira

tenella: Pone ruper planum, venorium.cuius cufpis dirigiturvenus

feptentrionemA; colJocato magnetem B appofite, tali interuallo,
vtverforium verCus B diuertat ad punctum C,& non vlteliUs: MOo
uetoferrii verrarij tam ffpe quamvolueris(immota pyxide & mag
uete)& certo fempcr recurrct ad pundum C.Perinde ft appofueris

ij.

lapidem

,,9

160

GVILIEL. GILBERTI

OE MAGNETE,LI.8.IIU;

lapidan vt iuRe dirigatur in E, cufpis reuertitur femper in E, non

in a1iud punClum pyxidis. Perindclex terrarum pofitione, &: fum
mitatum globi terreRris dillincti naturi , (vincentibus quibufdam
terrenis &: magis magneticis regionum emirientijs) vadatio fit cer
ta 'IUidem in vno &: eodem loco, diuer& tamen&: inz'Iualis ex
locorum mutatione. cUm dire&io vera &: polaris ,ab vniuerCoglo
bo terreRri nata, diuertitur aliquantulum vcrfus particulares emi.
nenaas robuRiorei, in fuperficie manca.

CAP. IIII.

Arcus variatio'nis non immutatur a::quaIiter

tt, /o'WNm tliJIliDliJ.t.
N mati amplo cum nauis fecundo fertur vento in

eode~ p.a;aIlelo, 1i varia~~ ia:unutata fit vnico

gradu In Itinere centum mdhanorum, non perin

(Ie centum milliaria fequentia a1ium diminuum:
.
gradum.EIT~tic': eni~ va?at magncricum pro ter
rarum rofiaone,habltudme,&:robore; etiam &

propter difliitiam:VelUtl :l. Sorlingis infulisad Terramnouam c.lm

.fqueadeo progreffum fit V:' in .veru~ pol~1I.I magn~ticum dirige
remr. tunc procedentenaUl, pnm!1 VI~ vanatlocrCfclt in Bormoly
bicum. fed obfcuriils, & minore dilferen~; Inde! vero augemr ar
cus pari interualIo maiore proportione, donec non longe! aconti.
?entc abfue~tnauis; tunc enim maxim': variat: At antequam rerum
Ipfam appelbt,aut portum ingreditur,dili:an~ qu!1dam,diminuimr
rurlils paulultlm arcus. At fi aparallelo ill 0 mulnim vel verrus au
fuuin aut fe.ptemriones in curfu declinauerit nauis, variabit
..
magneacum ~ag~ aU,t mi.nus pro terr~ pofitio
ne, &: regloruslatlmdine. Nam (c:ztem pa
ribus) maiqr variatio in latitu
dinemaiore.
,

"

CAP.

CAP. V;

InfuIa in Oceanovariationerri noti mutat~ vt

ig'i>'fJlZgiUtlim I1IIt4/l;l.

Nfulz etioimfi magis fint magnciicz qulm maria,

tamen magneticas direCtioaes aut variationes nOli
immutant. NarlicillD direetio, inotusfid poteli:ate
totius telluris, nonabattractione alicuiu$ tumuli,
fed adilpdfltidne & conuerfione totius: Ira variatio
( quz eli: direcrionis pcrturbatio) cO: ver% conuemonis error a
magnis tclluris iozqualitatibus or~usl Viidi ipfa verrus ampli/funa
& robuRiora. parum diuertit mobilia magnetica. ~od de IIua
Infula mirantur Q(;)OnuUi~quzlicet magn~tl;'11! ferax fit, ta:nen v:r
fonum (fiue nautJca p}'XIdula) nullam facltmdlam pecuharem IQ
elinationE, cUm prope nauigiaio Tyrrbeno pdago feruntLIr) vt iam
o!lenfa caufa [ufliccrc poffet;ita edam be caufz putand~ funt.qudd
virtus magneticorum minorum ex fcparum aut nibil exrr:l. fuame
t:llla extendatur: Variatio'enim non ntpropter attracnonem. vt iIli
valubt qui magnc~icos polos ~cogitarun~. MetalJa eti?mmag
netica adnata tantuin funt tellun verz, non mnata, quare IUa rorus
non obferuat globus,neq; ad ilia ferunmr magnetica,quod demon
!lratur diagrammate eminentiarum.
CA~.Vt.

Q9d variatio &: directio find. difpofitrice vi telluris.

& conuertibil! magnetic.l naturi, non ab anraCtione.
tINt (oitio/U,iZllt IIId ,,,/tJ '411(.4.
voniam magnes magnetica ( al'ud vulgus philofo
phanrium) quafi rapere & conue1Jere putatur, nee
vert vilasalias vires,quamtoties decantatasattrac
trices animaduert~~t fdoli j igi~ur motum omnem
inboream & mendlem abaJliclenre &aduocante
natura aliq~ fieri exiO:imabant. Sed primus RoO uj.
benus

161

16:&

GVILIEL. GItBERTI

DE MAGNETE; LIB. lIlt

berms Normannus Anglus non ab attratlione fieri ofl:endere con

tendit, quare &. reCpetliuum punCtum tanquam ad abdita princi
pia rendens excogitauit , ad quod Cemper ferrum r.!lhlm dirige
retur, non anraBiuum j fed magnopere errauit etiamu priorem
c:rrorem d~terfit de atuacuone. Ule ver6 demonfl:rat fuam opinio
nem hoc modo: Sityas rorundum aqu9. plenum;

rellam demonO:raror: quia obelu$ ferreus ruper lapidem in c, hz- ..

ret in C, nee vltcrius OIuelJitur ab A polo. aut partibus polo prop in
'luis : peri~dc! in 0 ~erO:at? & ~ire~ionem ~a~i~ verCus Apolum; ht~
ret tamen In O,deelmat etlam 11'10 conuerubilt natura quiCe ad tcr.
rdlam componit: de qu1 plura in dedinatlone diaur! (urnus.
in medio aqua: Cupcrficiei colloc~bi.s filum ferreum exi~um, cum
iua! comce rotUooi,vtinnatettanttlm aqua: in a:quilibno :.fitfilum
taaum priusmagnete,vt fomus ofl:cndat variatioms punetii, veluti
punctum 0 i m~neat in Cuperticieper aliquod tempus: Manifell:um
qudd filum integrum cum comce nonmouetur ad Iimbum valis OJ
quod faceret Ii ama~io aduenirer ferro per OJ &. cortex eloco {uo
mouerc:tur. Ba:c Roberri Normanni AngJi alfemo probabilis eft,
&attraaionem de medio tdlere videtur, quia maner ferrum in a
C{uS non flucruame, tam in directione in polum ipCum (Ii vera fue
nt direClio) quam in variatione &,direetione dcprauatil: Moue
turquecirca celltrun~ Cuum,non lanone aliquS ad valis limbum.Sed
direBio ab attractionenon fit; Ced adiCpofitrice &. eonuertcnte fa
c~ltate, qua: in tot~ tellure elCi~it, non in polo ,a~t par.tc a~jqui ~api
dis attrahente, aut In mole cmmente extra Yen Circuli penphenam,
vt variano beret propter artractionem iIIius molis. Prztc:rea vis
directoria lapidis & ferri, & Cuper centrum volubilitas natiua. mo
tum direccionis dficit, & conformationis, quo indudirur dedina
cionis edam motus: Nee arrrahit terrelhis polus'luali terrena vis
polo tantum infita dfet,fcd in toro exillitvis magnecica,in polo au
tem eminet &. excellit. Qeare acquieCcere cOrticenl in medio, &.
in'limburn nfis non moueri exci:um magnc:te ferrum, magnerica:
llamr.l.'! conCc:ntaneum &. conlJemens eft. quemadmodum per ter'
rcllam

CAP.

VII.

Cur variatio non fit maiora laterali ill~ caulaquam

had;enus obCeruatafuit,qua: raro vila efl:due) pund;a

nwic.e lyxiJu t:$ttigiflc, mjiIrop~

fO/fll'Il.

BUus propter laterales validioris globieminentias,

ferrum & magnetem avero polo, fiue meridiana
vero, gradibus '1uibuCdamdiuertit. Veluti apud
nos Anglos Londini vndecinl gradibusvariat& t:
In alijs quibuCdam locis aliquantd maior en van
atio ,nontamc:n Inulto pluribus parribus in vllhn
'1uam regione remotus en fern linis;l meridiano. Nam vt a vera
terra: vertidrdte fempetdirigitlir ferru; ira continentis rerra:(quem
adniodthn totius terreni globi) polaris natura pergit verCus polos:
atque etiamti moles lIIam~gnctica corporaa meridi;mo diuerrat;
eai:lem tamen conformat. &.difponitearundem terrarum (ficut ed
am torius telluris) verticitas, neinEurum maiore aJi'luo arcu ~on
uert.1tur. <l..!!antus vero tit in locisomnibus,& quot gradus &. mlOu
ta inlocis omnibus variationis in horiz.ontc arcuS compleetamT,
110n ell: facile generali a1iqui methodo conUituere; quoniam ex
diuerClJ

G V I t I E L. GIL B E R TI

diuerfis caulis fit tnaior a lItmi

no!, Na.m & roburver~ venici
uns locI &rcgionum emincnti_
um. tUin difranrii carum & alo
co propoflto, & polismundi
confiderandz &: inter fe confe~
rcndzfunr. quz quidem exaa~
comprehend! non potfUnt. Ita
~en !D~thodo noflr&innotef..
Cit val'l~t10, nu1lU! vr grauis cr
~r mar~nos penurbet cuitus.
SI po1itloncs terrarum vnifor
mes elfent &: mcridionaliterrc
~,non manca: Be abrupte.tim_
pll(;es effenr v~iationcs pro~
terras; quaIes 10 fequenti figu
clapparcnt.
.
Dem~nRra~rhoclogo mag":
nete.cwus.pollfunt in tenniois
A B; medium &: ..quino&alis
C ~.9 ~ ~EF(linea::)flDtpro
,,!ersdllms 10 quibus verforia
difponu~tur, quonun deuiati.
Dnes.malores(unt inmaiore di
~antli ab zquatore. Sed marl
~mar~m haDitabilis terrz ar
tlum IOzqualitates> vaftilma
pcomontoria, amplitlimi 1inus
mont<!{z. magifq; exceJfz regi:
0.o~s ; UiZquales magis,aut prz...
ap!te:,aUt obfcuriores elficiunt
,:ana~one~: ~nmaiore etiam la
!1tudlOe mlOOS cenas,otagi{quc
.lllcompotitas.

CAP.

DE MAG N E 1'E,LIIl. illt

CAP, viU.
De pyxidis riautiea: vfitatre compoficidrie" &
de diuer/itatepyxid"", diuerfo~
,

rum gentium.

N capfuli ligneA caui rotUtida. cuius fUperiQf

pars tota vitro clauditur, verforium Cuper cu{pi.
dem longiotem in medio 6.xamimponitur.Clau
(ura ventum, &: acris motum ab externo im etu
. . I'rohib~t. Pe.r vitrii intus difce~i om~iap~{funt,
.
V erfonum Clrculare efl:,cx leUi mateni( VEl char
ta) ccinl:ans, cui fubtus ferramenta magnetica anneaUntur. Super
n~ 32. fpatia (quz vulgb punaa dicuntur:) pro totidem in horiz.on
te matbematicis intcruallis aut ventis dif&ibuuntur, qui notis qui.
buCdam difringuuptur, .~JiIio in.d.ice. fel?tentrionali. Pende.t.caPCu
. la ad planum honzontls ID a:qUlllbrlo, In annulo zeeo, 'lUllO ilte.
co enam zquilibratur tranCuci:f1lD pendulus in pyxide fatis ampJi.
appofito plumbeo ponderej vn4~ ad planumhOriz.ontis fe confor
mat, etiam1i nauis afluaibus vari~ iaClata fuerit; Fcrramenta aut
(unt bina (cocuntibus terminis) aut vnum ouali fer~ formA promi.
nemibus tenninis, quod cemtls Be ccleritls fuli officium facit: quod
orbi chartaceo aptandum eft, ira yt centrum orhis tit in medio ferd
magnetici. Sedquemadmodiun variatio fit inhorizonte. apunCtO
meridiani interfecantis 6nitorelll ad reaos angulos : propter va
rianonem, ani6.ces in diuerClS regionibus &: vrbibus. varie pyxidelll
nauclcam deCcribunt, & magnetica ferramenta orbi illi chartaceo,.
in quo 32. !fatiorum termini, fiue punaa ponuntur, vari$ connee
tunt. Vulga igitur in Europ~ 4 fuot diuerfa: compoficiooes & for.
ma: . Prima ciuitatum in Mari mcditerraneo. in Sicilia. Gen09. &
Venetiarum repub. In i1Jis omnibus fetramenta ira inverfono
charracco,rofic aut lilio fubnectUiltUr,Vt (vbi nulla eft VlIriatio) in
vera feptentrionis & meridici puntla conuertantur. Qp:are variati.
onis ploIDali exacte Cemper ofrendit feptentrionisnotablio 1ignata,
cUm in orbe mobili apex ipCe lilij, vna cum fubiuncris magnerico
rum filarum finibus, in variationis punao acquiefcit. Altera vcro
Dantifci, in toto Marl Balthico.& Belgieis prouincijs; in quSo ferra
menta

fic

166
GVI L IEL. G ILB ER TI
, menraorbi Culfixaalilio verguntin oriente; vnius rumbi. Pro n~ui
gatione in Ruffiam diuerfitas ell: i. Q.\!a: vero pyxides HifpaIis,Vly
ffipon~ Rupellz, B~rdegal1a: , R~tho~agi, ~ per ,totam ~ngliam
conbclUQtur, habcnt InteruaDum i rumbi. Ab lills ddferentlJs maxi
ini in re nauticA,& inmari~ difciplinll creuerunt errores.Nam ctlm
diretlionales 10C01'Um maritimorllm (vt promontoriorum,pOrtU
um, infularum) polinones, nautica: pyxidis adminicllio adinuenlZ
I'rimhmfuerinc;mariniq;zLl:us, pleniue maristemporaexlunz po
fitione fuper hoc vel iIIo pyxidis puntlo(vtvocant) reperra lint;
oportet amplius in3uireiein quinam regione vel fecundum cuius
regionisconCuetudinem faCta lit pyxis ilia nautica, qua locorum i1~
lortltn dired:iones,a:{I;uumque marinorum tempora obferuata prj.
mhm inuentaque luere. Nam qui pyxide Britannic~ vfus marina
ruin tabularii mans Mediterranei directiones fequutlls fuerit, plu~
rimtlmilliim heo!lo ttamire aberrate nccelfe ell:. ltaqui vfus ftle
rit ltalicA pyxide in Mati Britannico, Gennanico, aut Balthico,vni
cum.v1it~tis in il!isparti,bus chartis marinis, dere~iorevi~fa:pit1$
dedlnablt. Itl:~ differentia:faCta: funt propter dlffimi1es vanationes
vt grauiores errores euitare polfentin iIIis mundi partibus. At pC-:
II'US Nonius pyxide'tlau~icS, fiue verforio (quod acum Hifpani vo
cant) meridianuDi qua:tIt, nullahabiti ratione variationis : mulrafq;
'vrget geometricas aemonLl:rationes, fundamentis onmino vitiofu
(l'roprerminorem rerum magneticarum vfum & experientiam)in
nheas. Eodem modo Petrus de Medina cum variationem non ad
~ttit. artenmautiearn plurimis erroribus deformauir~
.

CA P. IX.

An longitudo ten:e~is inueniri pome

per vanaaonem.
. Ratu~. hoc opus nautis elfet, & geographiz maxi
ml~ttunc;rem.e,nrw:l aMerrer. Sed /pc van1 & cogi
taaone,IIl,am 11Iudltur B.Porracap. 38.1ibri 7.Nam
cUm cxilhmat quod fecundt1m morumper meridia
,
~os. ordinem & ffOportionem fequeretur magne
t;
,arum i vt quanto propinquius orienti fuerit, tanto
~ magis vc;nus orientem deuiarer; quantO autcm ver[us occidentem
perre"eri!,

DE MAGNETE,LIB.IIII.

161

perrexcris,eoad occ:identem ferrea cufpis verge ret; (quDd omni."

no falliffimum ell:.) Putatfe longitudinis verum inuenitre indiccm~ ,(
fed fallitur: Hifce tamcn (quali omnino verllo e/fent) admiffis) & af.
Cumptis pyxidem magnan'l facit gradus & minuta indicantem, qu~
proportionales itl:a: verfori; immutationes obfetuennit... '~t princi..:
pia ilia funt falfa & malt inuenta,peffimeque animaduerfa : ham non
aedinat in EurulD magis verforium quia itci'.factum eft in Eurumi
&licet variatio in occidentalioribus regionibusEt,ttopa; &Mans
adiuncti iit in Eurum, & vltra Azoricas paulo mutetur verfus oed.
dentem: ramen variatio varijs modis inccrta femper dl:,tam prop
ter longitudinem, quam latitudinelU, & propter acceffum verfus
terras magna', terrenarumque eminentiarum magis pra::ualentium
habitudinem; nee meridiani alicuius reguJam fequitur.quemadmo~
dum antea demonll:rauimus. Tali etiam vanitate fc:ipfum & leCto
res plurimum excruciat Liuius Sanutus. ~ad verd vulgus philo
fophanlium & nauig..ntium, exifl:imat meridianum pet ~z.ores In
fulas tranfeuntem variationis terminos dcfignare; ita veinaltera &:
aduerllmeridiani iIHu5 parte perinde magneticum polos ver~ ref
piciat; quod idem& lohannes BaptH1:a Benedictu5, &: multi ali; de::
arte nautid fcribentes exiilimant, omruno verum non ell. Steuinus
(referente Hugonc Grotio) in {u portuum inueniendllrum ratio- '
ne, per mc:ridianos variationem diA:inguit : In Coruo nempe infula ((
ma~eticum indiccm verum feptentrionem indicare ; fed qu~ quis
indemagis orientcm vcrfus probcifcetur) edmagis itidem vidcbit ..
ChalybCDl ,"","(oN~4v>donec peruenerit vfq; ad vnum millia~everfus ..
orientem:l Plimmutho: vbl variatio ad fummum pcrucnie,ns,d\ 13 ..
grad. ~4 mi. Abhinc rurfus incipit decrefcere Anatolifinus, vfq; ad "
Helmlhudam: (qui locus non procul aNorthocapo Finomarchi"
diiIidct)vbi iterum feptentrio vere defignatur. Longitudo aCOI'- ,.
uo ad Hcbnthudam ell: 60 graduum; [n Plilnmutho vero cuius lon- "
gitudo 30 graduum, maxim.un elfe Chalybodifin. Sed iR:a licet in "
his loc!s ,aliqu ex parte v:rd fint, neq~aquam tamen ,i~ Corui inf~
Ja:nl'endlano toto, verfonum feptenmones vere afplclt: Neque In
Plimmurhi meridiano, alijs in locis variatio en graduum I J) mi, 24.
nee in alijs Hemfltudani meridiani p~rtibus verum polum indicat.
Nam in meridiano tranfeunte per Plimmuthum , in Latitudinc 60
graduum variario maior ell:Euroborea; in Latitudine 40 graduum
multo minor; in Latitudine graduum ao exigua admodum.~n Co:
uimeridiano, etiamfi juxta ineulam nulla fit variatio. tronen In Latl~
,
.
tudine

163

'j,.

GVILIEL.GILBERTI

DE MAGNETE,LIB.IIIL

Eudine graduunl, vmatio eft in Zephyroboream drarer ~ rum

bi lIn latitbdine :ao grad. venus Eurum verforium inclinat; rumbi.
Iflnon tonueniellterpercirculos maiores & meridianos termini
variationisconftituuntur. mult6minbs fie proportiones incremen
ti, aut decrementi in quamuis co:Ji partem probe iilueftigantur.
Q!Jare eliittUmeni autauxmomeni anatolilmi, autdyrUini; vel Ie
c:refcentis, aut decrefcentis magnetica:deuiationis regulz, tali ar
aficio inueniri minime polfunt. Qua: poftea fequuntur rationes va
riauonisinmeridionalibus terrzpartibus eodem modo quz1i~,
pronus vanz funt &'abfurdz,a Lutitanis quibufdam nantis propa
lara:, non tonuenientescum obferuationibus ; Vt eriam obferuatio
nes plurinr.e mal~ admilfa:. Sed pOrtuum inueniendarurIi ratio.in
magnis & longinquis nauigationibus,pervariarionem hen~ penpe
cu (quemadmoddm:i Steuino inuenta ell:, & :i Grotio relata)mag
ni ell: momenti, fi modb idonea in promptu .fint infhumenta, qui
bus in marimagnetica deuiatio,certo cognofcj poterir.
'

am, avcrfonj difpolitione; & pro latitudinis incremento infirmi

or euadit dircdio. N am in ~quatore feeundum natutam ad pIa
numhoritonrisdirigitur verforinm; inalijs vero locis przrer na
tUf3m fllam, ill zquilihrium cogitur, & in eod~e~tcma. q~
dam vi compulfu~ man~t: qui~ narur~ f~d~c~naret fub HOrl
:r;onte, pta latitudlDls~atJone, ~m ?ecllnat!Onts libra. de~on~
bimus. Q.!!are infirmlo~ eU~Jt. & 1D polo; I~fo nul~a ,eft dlrt;~I?:
~b eamque ~aufani fa~ile VI~cltUr diredio ~mbecdlt0r: a.vartatlc)'o
mscaulis forttonbus, & prope polum venoflum a ~endlano ma
gis defleait. Deaionll:ratur per terrelbm; (upercwuszquatorem
ii filum ferreum duorum digitorum ponatur, valide & celeritet
verfus polosin n.'eridiano dinge.tur; in ~ed
. ijs verb ~teruallisi~
becillius; vbi eUllm cemere licet przclpltelD prope polos varl
ationem.

CAP: X.

Cardani error qua::rentis diil:antiam centri

tmlt J centro mUffdi per motum Her..

Cur varijs in locis prop~ polum, variationes lint

multo ampliorer, fjUdm in minore
Latitudinc.
Enorium aim fnent in zquatoreaut prop~zqua
torem telluris, variatiotipills exigua eft,pJerum
que nulla. In maiore LatitUdine 60,70. aut8ogra
duum, amplilfll'OZ nonnunquam variationes exi.
ftunt. Huiusrei caula panim a teUuris natur~,parI
.
timaverforij difpofitione petenda eR:.Tel1us-con.
ueTtit magneaca. dirigitq; verfus polos valide in zquatore. in polis
nuIJa eft direaio,fed tantilm firma per conuenientes terminoscoi
tio. Direaio igitur inualidior eft prope polos, quia ex conuertibiJi
natur4Jui. verforium dedinat plurinnlm) nee validc dirigitur: ter~
carum vero, earumq; eminentiarum vis robull:ioreft. ol tata tellure
manante vigorc,tum edam variationis caufz magis in propinquo
funt: Q.uare verforiunl magis :l vero {eopoadiIlas eminentiasi:le
fletlit. SciendtIDl edam qudd dit'eelio venori; fuper aeum ad pla
num Horizomis, multd validior eft in zquatore, quam alibi vfpi.

am,

culei lapidis; ,. de ptoport;,/libllS.

.'
Vi-iii prCidiue tit Ja~i & ertare 3bf'lue v:eris exp,"
rimentis, dum ahdltz rerum caulZ mqulrUntur,~.
cih~apparet ex C3rda~i crailiare errore, q?i ?iftaa..
cias cenuocum mundl & terrz , per V3rJationem
magnetici fern $) graduuminuenilfe fe putar. Ex
_ _W illiIIlauit enim vbiq; terrarum, nouem femper gra~
dibus variarionis puna:um in Horiz.onte,a vero feprentrion
. in eurum diRare ; vnde ilIe diuerforum cenrrorum
.'
. demonR:ratiuam rationem ttngit.
...aniffimo errore.

p j;

CAP.

I',

G V I LIE L. G IL B E R 'I I

CAP.

DE MAGNETE, LlIUIIL

XII.

De variauonis quantitate inuenienda: 'luantus fit

arcus Hori5,ontir J meridian; inttrfeElione
araicil, autantaraici. ad magne

tic;/",;"{p,61_
Erwmeridianus totius n~orij fundamentum ell:
przcipuum, qui cUm certo cognofcitur, facile e
ritpyxidenauticG(cognid eius compolirione &
magneticorum ferramentorum applicatione)aut
alio quouis Horizontali verforio anlpliore, va

rja~o~is ~rcu~in Horizonte exlli~crc: ~erpyx

ldulam nautlcam vanaooms {atts amplam(obferuans blnIszqua
libus (oli~ alcicudinibus ant7 &pofl meridie~) variatio ex vmbra
innotefclt: Obferuawrfolis altltudo per radium, aut per quadran
tem ampIiorcm.
Aliomodo faciliore, 8l propter amplitudinem ,inflrumenti ccc':'
clore, fuper terram variatio inuenitur. Sit tabula cralTa quadrata
ex conuenienti
0, euius fupedicies in longitudine fit duorum
pedum.in iati
fexdecim vnciarum: fuper quam defcribe fe
micirculos aliquot vtintabella fequenti,fed numero plures. In eel\..
tJ'0 flilus zneus ad perpendicuJum erigatur : Sit index eoam verfa~
. tilisoi centroexten(usad extremum femicirculum; verforiumverd
magneticumin fuHouea vitro inclufum: deindcl inflrumento plano
cum fuoperp~~dic~Io, tabula!ufie ad Horizo~tis Iib.ella di(poha
tur; &verte liltum tnfl:rumentJ venus feptentnones, Ita vrverfori
um ve~ acquiefcat fupra mcdiam fouez lineam , qua: variationis
in horizontepundumintuetur. Tumho~aliqu~matutinA conue
nienti(odauHcilitet aut non!) obferua vmbrz apicem afl:ilo pro
iedam ctlm perucneritad proximum femicirculum i & nota locum
apicisvmbrz cred. aut atramento; deinde circumducito vcr/lui
Jem indicem ad nccam iIIam, &obferuato ilium gradum in Hori.
zonte aliIio numeratum, quem index ofi:endit. Pomcridiano tem
.pore vide quando vmbrz extremicas rurfus peruenerit ad femicir
culi iluus periphe~am, & i?~ice ad ~brz ~picc:m perd~do quz
re gradum ex altera parte bhJ. Ex differentia graduum Jnnote{cit
variatio,

P ij~

J7:l

G V I LI E L. GIL B E R T I

variatio,detraClo ex maiore, minore numero, dimid ium relicH, ell:

arcus variationis. Multisalijs inll:rumentis modifque cum pyxidc
nautic$ conuenielltc variauo quzrirut, per globum etiam. nume
ros, per triangulocum &: finuum rationes, cognid.latirudine &: fa
~vn~obferuatione altitudinisfolis! Sed viz iJlz&: modi minoris
funtvfus,cUm quzrere permzandros & ambages 1Uperfluum fit
'luod promptius, &: tam certo fieri potell: breuills N am totum ar
tlficium eft in idoneo in!1rumentorum vfu, quibus folis loclis ex
pedite! &: celcriter (quia non permanet fed procedit) apprc:hendi
tur: namauttremitmanus. autcaligat fenfus,autvitium fecit in
Il:cumentum. Przterea tam expedita ell: obferuatio althudinis ex
vtraque pane meridian! atque ex vn~ tantilln, & poli nmul cleua
tioncill perquirerc:. Et qui vnam apprehendere potell:altitudinem
per infrrumenrum potell &: alteram, li vna incerta {uetit perit om
nis labor per globum.numeros, finus, &: triangulos : laudanda ta
men funt ilia Mamematicorum ingeniorum exercitia. Facile eft
cuiuis fi in terr~ con!1:iterit, per certa~ obfctlJationes , &: idonea in
firumcnta variationem cogno(cere przfenim in reCtiore {phzra:
fed in mari proptermotum,& inconl:antiam aquarum, exaCtanoll
poll'undieri experimenta. in gradibus & minutis; vix vero vfitatis
in!1rumentis in rumbi ter~ parte:. aut medietate: in maiore prz
fertim latitudine; hinc tot nauigantium falfa & improba obferuatio
11um monumenta. Nos vero fatis conuenienti &: expedito in!l:ru
mcmo, pc:ronum IlcIlarum quarundam. per ortum Colis aut occa
ftun, in (eptentrionalibus per l:dlam polarem,deuiationcminue
niri ctlrauimuJ: funpliei cnim inl:rumento, & mim1s curiofo inter
marinosfludus, variatiovel aperids agnofcitur certius: cuius coo1
pofitio talis c:fr.
Ad pyxidis nauticz verz & meridionalis formam(aut nudover
forio aut fimuJ cum orbe chartaeeo) liat inl:rurnentum, cuius dia
meter fit ad minimii vnius pedis; diuidatur limbus in suatuorqua
drantesj quadrantesfinguliin90 grad us. pyxismobihs (vtinnau
tico inl:tlJmento fieri folet) fubtus grauiore pondere fcxdecim
Jibrarum Iibranda eft. In Pyxidispendentismarginein principijs
quadrantum oppofitis,hemicydus III medio in conum affurgens e
rigatur(pedibus hemic)'c1i vtrinq; in marginisfoueisfixis)ita vt furn
mum cOlli fit perrcndlculare ad Pyxidis planum; in eius fummirate
regula {exdecim digitorum per medimllium tanquam libri!e in iun
Ctura Vt mouen potIit,inmediotauquam axefirmatur: In regulz
finibus

DB MAGNETB,LIH. IIIL

P iij.

174

GV!LIEL.GIL~~RTI

StelI~ Lucida:: &:

I"

DE MAGNETE, LIB. HIL

6nibus flIlt pmnub: l'arua: cum forammlbus per qua: folem aut
fiellu obferuare po/fumus. Per [olem orientem autocddentem
in a:quinoaijs oP.tim~ variatic:> per inft:ul~entum ~c &: exp~d~tc!
percipitur. In ali)s etlam pambus z.odlac! lole exiftente deulano
innotefcit,habidl. poli altitudine) qu!i cogniti, amplitudinem in
Horiz.onte, & diftantiam vera onu, tam folis quam ftellarum fix
arum fequentium,fer globum, aut ta~ulas, aut in/l.rumentu~co&.
nofcerequispotent. Po~ea .numc;ra~1S a ~e[C? onent~ amplltudJ...
nis ortiuz gradibus &: mmutl! vanatlo fac,~,: l~notefcl;. ?bferua
llellam trium przcedentem In Baltheo Onoms, vt pnmum appa
ret in horiz.onte ; dirigito inftrumcntum verfus ilIam, & obferua
vcrforium. nam cUm fl:ellaortum habeat in vera oriente, vno ple
rumque gradu verfus ~eridi~m, vi~er~ l~cetquantUm verfC?riu~
difl:ad mcridiano.hablt!i rauonevruusll]lUs gradus. Potens crt
am fiellam polarem a:a:i,cam ?bFcruarc; cum fuerit in meridiano,
aut in maxima dillantl3 3 merldl300 mum fere graduum (llella
polaris dillat aP?Io grad.:z, min. S.S !uxta obferuationes Tych,o
nis Brahe) &: per lOfl:rumentum,vartauonem cognofces (ccundum
3rtem, addendo vel detraltendo proftaphzrefin difl:antiz fl:ell t :i
meridiano(fi in iIIo non fuerit) congruentem. Inuenies quando
inmeridianofuerit fl:ellapolaris cognilo (olis loco,& nodis ho
d : edam exerciratus ilIud facile intelliget pervifibiJem inclinatio
nem all:eritini, fine magno,errore: neque eoim minuta quzdam cu
ramus, vt' nonnuIli, qui dum graduum minuta aLfequi laborant in
mari, integro plerunque rumbo aberrant. Peritus, in orru folis aut
fiellarum,a1iquid refraaioni concedet, Vt exaCliore vti pollit cal
cuIo.

fpeCl:atre, qua:: non longe

aijlan: JJ d!lflutore:J fuas orientes ohJeruare

itiuahit aut oed/entes; ex altitudine pOIi, &
declinatione fleUarum:J cfignitt. amplltuJine
ortiuJ in HoriJ{,onte.per glohum~ tabu/tIS, aut
injlrumentiml~
"~riiiliotlTtificiofo cafculo
inteUigitur.
.

,mae

Oculus

Oculus Tauri
Sinifter humerusOriams
Dexter humerus Orionis
Przcedc:ns in cingula Orionis
Canismaior
Canis minor
Lucida Hydrz
Caput GeminolUlll aufir.uc
Caput borealc
CorLconis
Cauda Leonis
Spica Virgirus
Arcturus
CorA'luilz

.Aflttrfo;tlI. 'Dli"",;"
6:i
IS 53 B
72 21 4 S B

ss

83

6
I
97 10 IS
109 41 . S
137 10 S
tIo 21 28

77

107

I
1 71
I9S
29
291

~o

46

8
38
44
13

S6

19. B

16A
$SA

nB

3 A
30B

32 loB

13 47 B
16 30B
8 34 A
2I S4B
7 31 8

InJfrumintum ad inueniendam amplitudinem

ortilliltn in bori'X"lJlItt.
ce~

Efcribatur circuli peripheria,& per diametros duas {efe in

D
tro eius ad angulos reaos inter{ecantes, in quadrantes diuida
tur. Harum diametrorumaltera a:quinodialem circulu,altera mun
diaxcm defignabit. Diuidantur quadrantes illifinguli (more confu.
eto)in 90 gradu! ; quorum quinto vel decimo cuiq; ab vtriufq; dia
metri vtroq; fine,in vtramq; pattem,nott (numerorii indices)in du
obus limbis fiue marginibusextra peripheriam iIlamhuic vfw dcfii
natis, 3fcribantur.A lingulis deindc! gradibus lineae reCta: zquatori
parallelz ducanrur. Tum parabis reguIam fiue alhidadam. circuli il.
lius diametro zqualem, &: in ealdem omnino }lartes diuifam,in quOl$
diuifa efl: circuli diameter axem ~undi reprzfentans. RegtJlre hu
ius medio, appendicula quzdam adhrerens relinquatur, qull medi
um fiducialis linea: ipfius regulz, centro circuli conne&itur: quin
t:e 3!ltem vel dccUna:: cuique parti ifl:ius regulre.numeri adiungan
tur, acentro in vtranlque partem progredientcs Ddignathic cir
culus, meridiani planum; centrum eius, ipfum orienos veltlcciden
tis punel:um, id ell horizontis& requatoris illcterfeel:ioncmmutuam;
omm'!sillz Iineza:'1uarori zquidillantes. folis & /leI/arum paralle
los denotant; regulre, fiue alhidadz lineafiducialis horiz.ontem ; e
iuf~uc partcs,horizontisgradus ab occidentisoriencifuc: puna:oin~
c~plentc:s. tignificant..
ltaquc

G V I LIE L. GIL B E R T I

DE MAGNETE.LIB.II1I.

CAP. XIII.

Ohft!rua~ones.variationis nauigantibus~plerunqt:ie
fln~"Iartr:e & mce~tr:e :!'"tlm .ab error: & in[ciliJ, &
mlhumentorum lI'QperfectlOrubus; partlm aman raro
itJ.lr""flllllo, 'Vt'Vm/me 4IIt IlRlli1l4i11ji'
i" 11ljittlllJtlltz.t C"()llji_

p()l1m t,

. Itaquc Ii darz loci latitudini ab mouis iIlius diametn terrnino

'qliz axcm moodi dclignat numerat..:, linea regula:fiducialisa ppli.
ecmrl dcind~ folis vel Gella:euiufuis data declinatio(minorco~
plcmento latitudinis loci) ab a:quatore in inGrumenti limbo inu~
niatur; paralleli ab illius declinationis puncto duBi fectio in hon
U)nte, veUiduciali regula: flue alhidada: line!i. ftelIa: data:, folifuc
.amplitudinem ortiua.!D,ad da~loci lati.tudinem indicabit.

CAP.

B ilIo tempore quo primum variatiopyxidis:inim

aduerla fillt, nauigantium nonnulli diligentiores
differentiam afpeBus nautica:pyxidis variJs modis
inueftigare faragerunt. Non tamen exact! vt opor
tebat factum hoceft,magno artisnautica: incom.
modo. Aut enim indoctiore$ viam aliquam certi~
rem non intellexerunt, aut malis & abfurdinli funt in/lrumeiltis :
aut conied:uram aJiquam ranulm ex prau~ opinione a meridiano a
liquo primo, aut polo magnetico fequunrur: Etiam dum ali; ex a~
lijs exfcribunt, & pro fuis obferuationibus oftcnrant; qui primi om
nium ineptiffimi, ob!eruationes fcriptis mandauerunt. temporis
quafi pra:rogatiua ab alijs inpretio habenrur; nequc purant poll:eri
tutum elfe abillis dilfentire. Hine in longis nauigationibus. pra:
fenim ad Indos orientales.LuGtanorum inartificiofa fpectantur mo.
numenta deuiantis pyxidula:: Nam qui eorum fcripta legit, facil~
intelliget. in plurimis iIIos errare. nee recte pyxidula:: nilutica:: Lu
Granica: (cuius lilium dimidio rumbi a ferramenos verfus oeciden
tem inclinat) compofitionem &vfum in variatione capiend~ intel
ligerc. Qgarevariationem pyxidis varijs in locis dum oftendunt.
incenum ell: num meridionali vero compalto. an a1io quouiscuius
ferramenta:Hilio difiuncra funt, deuiationem metianrur. Luiitani
(vt in corum fcriptis patet)Lufitanici vtunrnr pyxidul~ cuins fcrra
menta magnetica, fepoGta funt Jilio venus oricntem dimidio v
nius rumbi. Magna: eriam difficultatis eft obferuatio variarionis in
marl; propter motus nauis. & iridinationes ineertaS,.e1 peritiori
bus etiam, fi perfeetis vii funt inll:nuncntis illis~ adhuc noris, & vfi
tatis. Hine varia: oriuntur fententia: de deuiatione magneriea: ve
luti iuxta Helena: infulam. Lulitanus Rodenges de Lagos. dimidi
um

1,8

GVILIEL. GILBERTI

urn rumbi menfurat.ln diario nautico Bataui integrii rumbllm Ra

tuunt.Kel'lda1lus apertus Angl~s.fext~ tantum partern rumbi ad
mittit cum vero compaffo mendlonah. PaululUm verfus Eurum a
capit;das A~h.a$ Diego Alfonfo nul!am facie va:m~ionem, &p~r
A{!;rolabium mdicat manere Pyxldem In vero mendlano. Roderl
ges ollcnd it ~udd pyxis .ad ca~ur das Agulbas .direCi~ e~ ~ pyxis
c:ompofitiolW fit Lulitanlcz,yhlferramenta dedin~ntd~ldlO rull"!
bi verfus Eurum. Eadem etWll ell confuiio. negligentia, & vant
tas in alij. plurimis.
CAP. XIIII.

De yariatione rub zquinoet:iali 1inea~

& prope ipfam.

N BoreaJious vanat magneticum, propter conti":

nenris eminenrias Boreales: In AultraIibus propter

autlrinas: In zquatare ti pares "trinq; elfent. nuIJa
forctvariatio. Sed quia rarocontingit,igiturali
qua etiam fl:pe variatiofub zquatore cerniiur, ed
am indiltantia aIiqu~ ab zquatore verfus Boream.
mum vel 4 graduwn, variatio poteilncri ab autlraJibus; fi amplif..
timz & valida: admodum in propinquo fuerintalate.rc aulliales
continentes.
CAP. XV.

Variatio magnetici ferri in mad magno

cAltbiDIK(} , tS 4I11lriCif7I(}, -pltrJ

tlVjIl4tO"III.

aneca modum & rationem variationis, in

mari At1antico m~no:Cum vero vlml zquatorcm
prc'grclllll1ll fuerit,m
onentali Iittore,diuer
titJFIla,gn4:t1(:uolC(,ntine:ntc:iTJ verfus, termino fcili
vergente: Ita iIIo verforij termino,
--cl,r"n,.. ameridiano vero,vc:rfus occidente: Q.!:lod
nauigantes obferuant in altero nne,putantq; variationem fieri in or
tum. TotS autemviU primo in Ottum Bra1iIiz promontorio, per
Caput
"""".......,l .. iim,,,

DE MAGNETE,irs. mi
'79
Caput f.!.oeri Augunini, inde ad Cap. Frio, &: vlteritls vfque ad fau
cesfreti MaO'elJanici i variatioell femper anleridie vc:rfus occa{um,
termino ved-oni tendente in polum antarcticum.Conuertitur dum
femper con~enien~i fine "e~fus .conti~ente~. Variatid ~utem~on
folum fit in Iattare Ipfo, fed lOahqu~ dlnantla l terra; qUID'JuaglDta
aut fe:ragintamilliariorum Germanicorum fpatio;vClmatore \!ti
am. Sed cilinlongetandenl a terrll progrelfumfuerit incipit in/nui
arcus: Ad nirnis enim longinqua,minus diuertitmagneticum,a pI!"'
fi:ntibus &: altantibus minus diuertitur; pr.efi:ntibus enirn frultur.
In He1ell.-e InCuli (cuiuslongitudo minor ell,quim vulgo in cbarris
& globis defcribitur) variat venorium gradu mo aut ferealtero.
Lufitaoi,& ab his edocti alij, qui vltra Caput bon~ fpei ad lodos na
uigant, vt mag~s id.oneis fru~tur ~empeilati?~s V:l{US infulas Tritt
de Acuna irer lDilituunt, & m pnore patte mnen! Qon ell magna
difcrepantili variationis: Sed poReaquam appropin'luauerint infu
lis crefde variatio ; prope ver<> infulas maior ell quam vfpiam, tOtO
ill~ itinere. Agrand. eniu) prolUOntorio terrz aullralis verfus Afii
cum ventum, verronj finis tendens in meridiem, (in quo variatio
niscaufamaxima)excipitur alliciturque:Sed cum venus Caput be)..
pz fpei progrediunmr, diminuiturvariatio, quo magis acceduntad
iJlud. Sed in primo meridiano f~b latit~~ine 4.~ graduum. ~crfori
umtendit ad Euro-aultrum: Enam qUlluxtahttora a Mamcc;:mgo
nauigauerit ad tropieum, & vlmi paululdm, fcndc:tverforium ten
dere ab Aullro "erfus Eurum, etiamfi non multUnl.lnpromonto
rio das Agulhas,referuat aliquantuldm varia~ionem 9u~mollendc:.
bat pfl)pe inflllas de Acuna, quz tamen plunmdmdlmmuta ell, ex
maiore c:longat~one:l caufa variationis.nec adhuc meridionalis ver
fori; terminu~ exaae ilUc polumrefpicit.
\

CA P. XVI.

De variatione in Noua Zembla.

Ariationes in partibus polo propinquis maiores
funt (vt antca demonllratum ell)tum etiam fubita
neas habent immutariones, Vt non mala obferua
bant fuperioribus anDis Batauiexploratares,etiam6
non exaCiz tint ilIz obferuationcs: O!od tamc:n
illis condonandum ell I Quia means inllrumentis

-.

difficil~

180

G V IL I E L. G IL B E R T I
dillicaein tammagnalatitudine (80 fere~raduum) veriw inno
tcfdt. lam verb apyxidulz dcuiatione rlltloapparet manifella vi2
in orientem per Sc;ycbicum ocelnum apena:; I namcUm venorium
1'lIriationemhabcat tam amplam in Zephyroboream, non in aJiqua
magnadiRantia continentem tod jill vi~ verfus orturo fefe cxten
dcrc manifellum cit Igiturmaiore fPc mare ver{us Eurum tentan
dum 8{ lullrandum. pro traDfitu ad Moluccas per Euroboreampo
lith'lwbnZepbyroborcam.

DE MAGNETE,LIB.IIIL
t81
ret aahuc mare mediterraileum ad Palellinam vfque; tUIll vc!rfus
Bore'lIu.& onum late patct Arcbipdagus tOtllSj& ei finitimus pon
tuS Euxlnu~ '. A Peloponnc.fi terri vcr/us fcptentrionalem polum
tranfi[ mendlanus per maxlmas 8{ excelfas totius Europa: regia

nes: per Achaiarp, Maeedoniam ,Hungarianta TranfLluaniam, Li.:.

tuaniam~ uuoniam; Nouogardiam, Coreliam, Biarmiam.

CAP. XIX.

Variatio in mediterraneis Continentibus

CAP.XVIL

magrlis,

Variatioinmari deZur.
Vperato freto MageUanico in liuore Peruuiz deui

atio eft ad Euronotium, id cll,a meridic verfus or

tum: Et continuatur fimilis deOedio per totam Po

ruuiz oram, v{que ad z3uatorem,,In maiore latiN

. . ..::IIi:Z.a.:;.DU dine v{ql ad i'S grad, malor en: variano qu:im prop~

zquatorem I & eadem er~ pro~ortione qu$ in oei

cntali Aultra.lis America: lietorc defleaio erata meridic verfus OC4
(idente~; it<!. nuneadEuro-aullrum, Ab zquaroreverfus Boream
e:xiguaauf nulla eft variatio, donce ad nouam Galitiam pcruentum
fuerit I Ind~toto littorc v{que ad Cl.\!iuiram inclinauo db!. fcpten
trione verlus onum.

AgiJa illaria plerunque magnas habem variatio..

nes; quibufdam in partibu5 etiam nullas, fed vcra:
fUnt in folum direaioncS', In continentibus etiam
~agnetlca;l me ridiano fzpitls defleaunt) vt in am
bltU terrarum & propi? fines; fed millore arcu deui
are folent : In me<:lijs vew regioilibus magnisnulJz
funt vanationes. Q.!:!are in mediterraneis Europ:i:fuperioris,inm~

ditcrraneis Alia: magnz;in iocimis Africa:, Pcruuiz, lie America:

Borealis.fiue Mexicana:regionibusi verforium in meridianoacqui.:.

efcir.
'

CAP.

XX.

CAP. XVIII.

Variatioin oceanoOrientaii.

De variattone in mari mediterraneo.

~~~~~~ Ariatio in oceano Orientali , totO itinere Goam

vfq: & Moluccas ob{eruatur a Lufitanis; fcd Ion

Vtantnautz Siculi 8{ ltali, quOd in man SiClllo, &

venus orientc~ vfql ad meridianum Peloponne(i
(Vt rerert Francl{cus Maurolycus) magnetica fcr
ramenta gruizan!. hoc ell,feruntur a polo verfus
vcntum grzcum dlawn,feu Borcam I in Pelopon
,.
neClICo fittore. verum polwn refpicerc : at cum vI
. ~nhs In el/.l'll~ progre/li funt, tunc tandem maieftrare,qudd polo
-m v~~uI? matellralem fiuc Corum inclinant: Q!Jod cum nollrt
van;ltlolllS norm5concordar, Nam vt ameridiano i1Io verfusocca~
(um medirerraneummarc C%tcnditur; itavenus oltumdIatcrcpa4

tet

ge J!Ji in plurimis crrant, primos obferuatorcs fc..

cuti, qui incptioribus inllruntentis 8{ obferuatio

nibus minus accuratis. aut conieauris quibu{dam
.~~fJ!I"j't'~ variationes nonnullisin lodsdenotant. Veluain
Brandaone infulavolunt deuiare verforium :u gradibus in tefby~
roboream Non enim in vila regione aut 19CO aliquo nonm:uom
iatitudinis per vniucrfum telTarum orbem tanta ell deniatio: lie re
ve~ iUic exigua ell: deuiatio. Etiam cum in Mofambico p),xidulam
inclinarc volunt in Zephyroboream vno rumbo falfum ell, ctiam
li (vt folent)vfi fint Luutanici pyxide: proculdubid CJlimin litton,:
~~~'IV~~'

Cl-j.

~lof~

ds

GVILIEL.GILBERTI

DE MAGNETE,LIB.IIII.

Mol3mbi~ull: verforium indinat in auftro:tephyrium ; rumbi aut

terum B; nee adhueverticitate terrarum impeditur,aut refrznatur,

aut verfuspolum reducitur ; fed tendens ru~ naturA in polum.ab co
dem tamendeflcd:itul; propter pra:ualentium&:eminentium terra
rum litum fiue politionem &: difiantiam conucnientem.,

plus. PefilInC etiam vltra lI:9uatorem in vii verf~s Goa~ p>:xid~

lam inclinare volunt ad Zephyrum rumbo 1 cum .: at potlils In prI
ma parte itineris dixilfent pyxidula Lufitanicam indinare rumbo I:
veramautem&:meridiODalemrumbi i tantOm. Vt cend conffitua
tur in plurimislocis per regulas ~oftras va~ationis ~~antitas in oce
ano orienca1i.del.ideraturexachor&venor cogmtlO terra: aulba
lis, quz pills extenditur ab au~ro ver[us a:quinoclialem quam vul
gd ill ebanis &: globis defcribltur.

CAP. XXI.

Cl.2!>modo deuiano verforij propter locorum

Jifllllltku ilIItllJitll1' dWl1ittitll1'.

N medijsterrarum magnarum &:continentium,

nulla eft variatio ; ,ita plerunq; in medijs marium
roaximorum. In margine terrarum ilIarum &: rna
rium, variario elI: <lI1lpla fzpc ; non tamen canta
atq; 10ngtUs aliquantuliun in pelago: Veluti iuxta
caput S. Auguftini variat; fed ~o milliaribus a
terra verCus Eurum.plus variat; &: 80 miIliaribus, adhue magis; am
pUlls autemadhudn loomilliarium interuallo. At:ldifiantia 100
mill. tatdiores funt diminutiones deuiationis. dum verfus eonti
nentem nauigant,qudm in dillamia 80 mill. &: in 80 mill. difiantia.
quam in ~o:Celerius enim paulo mutanrur &: diminuuntur deuiari
ones in maiore aecdliODe & appropinquatione,qwiminlonginqu:l
ditlantiA. Vduti verfu5 tei-ram nouam nauigantes immutatio varia
tionis velocioreft (id en minore areu itineris in parallelo,decrefcit
non longe Nerint aterrS. qlclm cUm centunl milliari
inant : Cum vero in Jinore Nerint verfus interiora regionum
itinerantes, tardiores runt immuta'riories in primis parribus~ quam
'cUm magis acc:cdUnt ad interiora.
.
Pioporrio areuum in cireulo parillielo, cum mouetur vcrforium
vcrfuseontinentes in polum extenCos,correfpondens gradibusva
natiauls. Sit Apolus, Bpra:ualentium terrarum eminentia:; in C
milia ell: variatio propter B. quia langius abeft; in 0 maxima, quia
verCorium -allicitur, Gue ~ tots. tellure conuertitur ad eminentem
terram

lam ver<UC verfus 0 creCdt variatio; non tamen taili citddeui'

at verforiumin primis fpatijs, atq; prope 0 l fed plura miJliaria con...

ficiuntur in cireulo parallelo C 0, iUlCta C, vt deuiaret vno gradll

verrorium ol polo A, quam iuxtaD; fie etiarn 1 0 verfus E Vt aimi
nueretur variatio, plura milliariade1ideranrur prope D, quam pro
pe E ; ita in~qualiDus curfibus z~uale$ fiunt dc:uiationes , tam eret:
cente quam decreCeente varianone; ill minoribus tamen (panjs
dccrefcit quolm incrementum habet. Sed muha: in
tctcedullt alia: eaufll: quz prQPonionem
ilbm interturbarit.
Q)j.

UBER

t3

DE MAG NET E. LIB. V.

GVILIEL.GILBERTI .

InJIrumentum Jec/inlltionu..

LIB E R QY IN T V S.
CAP. 1.

DE DECLINATIONE.
Am tandem peruenimus ad nobileillud
experimentum, & motionem IIdmiran

dam magneticorum,conuertibili f)li na

tura infra horiz;ontem defcendentium:
cuius fcieotia, terrefiris gIobi & magne
tis (flue ferri magnetjci) mirabilis appa
ret, & per noO:ram doGtrinam manifeO:a
combinatio concordamia, & mutuus
confenfus. Hunc motum ira plurimis e
eXl,eriml:ntis nob:iliuluilrnus;conllir.llllall!imufq;eius rationes,
.
,vtnullus vnquarationis
&:,mentls c;ompos, pra:cipuanofiramagnetica fundamenta meritd
comemncre aut improbare poillt. Direroo, vt etiam vlIriatio de
monO:rarurin planohoriz;onris,cum in certo aliquo dus punCtofcr
rummagneticum zquilibratum acquic{cit. Atdeclinatio videtur
elfeferrifuper axem fuum zquilibrati primum, deiode nlagnete ex
cin, motus ab iUo finitoris puncto, dtero eius Line {jue polo verfus
terrll: centrum tendente.lnuenimufque fieri pro ratione laritudiois
cuiufq; regionis. Atqui motus j!le ver~ Lit non ~ motu a1iquo ab hOo
,'riZQnte ver(us ,entTUm telluris, fed:i [orius magoetici corporis co
ueruone ad totam tcllurem, vt poO:e~ docebimus. N eq; pro nume
ro graduum e1euationis poli in regione propofitA, & arcu in qua
drallte pari, ferrum defccndit ab horiz-onte In aliqua fphzd obli
qua, vt poftd patebit.
lflrll-

Q.ji~:

~-

GVILlEL. GILBERTI
<l.!!anrumvero defc:endat in omni horizonte cognofcere liter,
primtlm per inGrumentum , quod tamen non tam facile! perficitur.
quemadmoduminh?rarij~ inllrumentis, ad borizo,ntis pun~a cUm
recurrit ferrum, aut In pYXlde nauuc!. Pareeur ex hgnea tabuJ~ pla
num &: rotundum infirumentum,cuius diameter lit ad minimum fex
digitorii, quod oponet lated quadratz columnz erect-., fuper lig.
ncam bafun affigere. Infl:runlenti huius peripheria diuide in ... qua
drantes: deinde CIngulum quadrantem in ,90 gradus .Incentro in
ftrumenti pon_atur clauus zneus, in cuius finis centro fiat foramen
exiguum & valdcHa:uigarum. Inftrumento ligneo circulus hue an
nulusaptcturzncus,latitudinis fenlduorum digitorum, cum trant:
uerla ex cod em metallo lamina, fluc: baciIlo planofixo per medic:
taeem circuli, horizontis vicem gerc:ns, Tn medio bacilli horizont,\Ui fit alteriiforamen, quod exadi~ it ex oppofito cenm inftru
;,4ncnriinqlio prius fad~ el1:~or.:lmen.Pond formetur filum ex
,'~ di~ybe, vt (oIentver[orla fi~n : hoc ad reao~ angul,os ferreo fk tc;
. 'nulaxe (ranquam cruce) per ,pfumlih &:CruclS medIUm medltuIb
umq!lc, d,i~i~i,to : pen~e:'t ,i~ud dec1~n~tion!s verforium, (repofitis
crUCIs timbus In przdldis !lbs forarmmbus)Ita Vt polIit hbere &: z
qualiterfuper axem fuumin exaaiffimo zquilibrio moueri,tam ac
CUrate vt punCium nullum aut gradum in circumferentia notatum
'aUcrfeturmagis quam alium, fed poffit inillo facjllime conquiefcc
~
Aduerfzcolumna: parti apteturperpendiculum, bafisverd exIremitati eltiguum verforium diredorium Ferrum ita anc: curiolll
tufp,enfum, pofteo1 range fccundUmanem in vtroque line coritrarijs
linibus magnetis, fed CaUte admoddm ne lila ~uouis modo contor
,gueantur i nifi enim valde peritt. &: artificio{e omnia paraueris ni
Iiil efficies. AIms deinde paulo maior annulus zneus, vt priorem
con~ineat, paremr; cuius alteri lateri vitrum, aut fpecul:lris lapidis
tenuiiI'lmacrufta aptetur j <Jui priori annulo cum iinpof!tus fuerit.
totum incUs {patium inclufum manet, & verforium non impeditur
puIuere autveiuis.!u abfolutum inGrumcntum difpone perpendi
culo fuo, & paruo verforio horizontali. in bali; vt perpendiculari
tcrere~dirigaturetiam ad iull:um magnetici refpcaus punctum.
TUDC fiJi finis alter qui boream refpicit rub horizontem dcfcen
dit in borealibus regionibus: In meridionalibus verd fiji terminus
aullmm re(piciens verfus centrum tertz tendit. pro ratione qu4
dam (poftea ollendend!) latitudinis regionis propofitz ab ~qua
, tore vtrinq;. Filum verd valido magnete mcare oponet j alioquin
,""
' a d

186

re.

DE MAGNETE,LIB. V.
, .
187
ad verum non defcendit punCtum,autipfl2m pra:rerit,neC:in eo Ie.
per acquiefcit. Li~~bitmaiore ~tiam.vti inllrUD\e~to, c~iusdi~me
ter lit io vel I a dlgltorum; fed 10 tah;opus ell: lualore mdu(ln~, yt
verforiumiutl~ zquiJibretur. Obferuandum ailigentervt filum fii:
ex Chalybe, edam vt reCtum, a'ucis' item pun&!. acuta 'Vlrinquclint
difpofita ad redos angulos cum filo, &: vt tranfeat crux per fili me
ditullium. Cum in a1ijs m::tgncticis motionibus, tell uris & lapidis
,iulla conuenicntia fit,&: manifeGe! fenlibus nofuis apparenscon{cn
fus,per demonl1:rationes no(lras i ira in hac declinatione globi tel'">
rethis cum magnete, cena &: perfpicua ell: concordantia. Huius
tanti, & tamdlU omnibus mortalibus incogniti e!Teaus, talis caula
certa & veriffimae:tillit. Magnes lapis mouetur & conuenirur. do
nec eius polus alterver(us feptentriones ineit:ltus,in delHnatohori
:z.ontispuncto acquicfcat; hie qui verfus boream confiGit (vt ex
przcedentibus regulis,& demonlhationibus apparet) meridiona
lis eft, non borealis, quem ante! nos omnes exil1:imabant elfe borea
lC!m, ob conuerfionem c:iu$ in iIIam bori:z.ontis partem. Filum fiue
verforium hoc lapidis polo tactum vcrtiturin meridiem, &: cfficitur
bor~ale ~ui:i taC,tum erat lapidismeridionali termino :Veluti fi ver
{orijcufplstalimodoexcira fueri~~ .'
verfus meridionalem
net; crult vero (aJt~rfi~
polum te!luris, & ad ilIum fefe e'tiam
nis) meridionalis elit, &: conuenetur a~ fepte~tri~nalia ,teIJuris
(teUure ipfam pronlouente) enimlit dll'ei:tioex d,fpofinone fa.
pidis, afl:t ferri exciti? & tell uris .,.erticita~C'. Atd~dinatio,fi~ctlm,
magneacum conuertJtur ad corpus tdluns, termlOo mcndlomdi
verfusborealem,in aliqua ab a:quatore latitudine, Nam certumeR
hoc &: perpetuum, quod exact~ fub ;equatore calelli, vel potids
Cuper zquatorem terrel1:ris globi, dcclinatio. roagneri~ iue ferrea
milia eR; (cd quomoddcunque ferrum eX'cltum aut fncatum fue;:
tit,perfect! ad planum horizontis componitur in in~meru:odc::'
c:linationis, fi prius probdlibratumfuerit. Hoc autem idedfit quia
magneticumctlm paribus fit interualJis ab vtroque polo,conuem
bili fu~ natura ver[us neutrum dedinat, fcd zqualiter ad libellam
homontis directummaner; vduti cUm fuper ac:um,aut(uperaquam
liberum & folutum iacet. Cum vera in latitudine :diqu!i ab ~qua
tore mlgnericum fuerit; aut cum attollitur te!luris polus aJrer(no.n
dico attollitur fupra homontem vifibilem, vt in co:lo ,voluentl$
mundi vulgd exitlimatus polus, {ed fupra linitorcm. c~ntn)fiue pro
priam dimerientem, plano horizon tis vifibilis zqUldiGantcnl, qU%
vera

ira

188

G V I LIE L. GIL B E R T I
vera cIleleuatio poli rcrreGris) rune declinatio apparet , & inclinat
fi:rrum venus C:OrplU telluris in meridiano fuo. Veluti A Bboriz.on
regionis vifibilis;CD horiz.on terra::, ipramin a:qualia di uidens ; E
Faxistcrra:;G locusregionis: Manifelhlm, quOd polus borealis E,
aeuatul' fupra pundum C,quanlUm G.diil:at ab a:quatore:

DE

MAGNETE,LIB.V.

r-----~----~l)

~~e~in Emagnctic:umfcrrumperpendicularirererigitur iun!

conuerfione(vtan~(a:pedocuim!ls)ita nUllcin G eil:conuerGo

qua:dam incepta pro la.ritudinis ratione 0 plano horizontis dedi~
nantemagneuco) & rilagncticum ad angulos inzquales interrecat
horizontem, & fub horizonte declinationem indicat: Ob eamque
cauram fi fer~urn declinatoriurn pontum {uerit in G ,eius meridi~
naJis finis qui videlicet in Borcam dircctus elf de{cendit inti-a pIa- .
num horizontis vifibilis A B. Itaque maxima eil: diff'erencia.inter r~
cram, &polarem fiue paraUclam fpha:ram, vbi polus eftinipfo z~
nim. Nam in rectA fplia:d ferrum plano horizontis parallelum eft.
Cumautempoluscwe~s invercicalipuncto fuerit, vel cum tel
furis polus fit ipfe locusregioriis, tunc ferrum eil:horhonti perpen.
diculare. Demonftratur hoc lapide rotundo: Pendeat in acre en.
guum declinatorium duorum i:Iigitorum (magnete fcicatum) tan
quam librile,& fupponeartificiofelapidem, Citque primum terrella
recta, vtin reaHpha:rA,&in primi figura: fie namqueferrum mag
neticum in a:quilibrio ~ebit. Atin obliquA .terrella: poCltione, VI:
in fpha:ra obliquA, &fecundA 6gurA; defcendit ferrum altero fine
oblique verCus polum 6nirimuD:\, fed non in poloacquiefcit,nec
l'egitur cius dcfcenfus apolo~ fed atonus corpore & mole :nam
.
.
dedi.

declinans in maiore iatitudine lahitur vlira polum. In tertia verd

pofitione terrell3:!. ferrum eft perpendiculare; quia polusJapidis in
(ummo poUtus ell; & ferrum directC ver(us corpus tend ens polwn
amngit. Cruxin pra::cedentibus 6guris {emper in borealc:m terrell\:
polumconuertitur. tadus aboreali terrell a:: polo, eufpis taClusmc
ridionaJi lapidis, in aullrinum tendit. It:i videre !icet a:quabilem,
obli'luam,&perpendicuIarcm ferri magnetici po{ruonem in ter4

rc:Ua.

CAP. II.

Diagramma declinationum Ferri magnetici excitill

in "lITijsJPhtert:e pojitionihus~ &' hori{ontihus
tenuris. in quibus nulla dhariario
dzr:/iutiotlis.

AB

,190

GVILIE L. GI LB E R T I

DE MAGNETE,LIB. V.

A B, C polus arClicus, D anrarClicus, E G

Y"'.U1I'UI,a magnetica in feptentrionali , H F in au
Rrali teUuris aut rerreIJa: parte. In ill:o dia<rram.
mate cufpides omnes funt rad:a: ab Ard:ic; vero
terrellz polo.
TaliseR zquilibratio ferri magncdci in A&: B
zquatore telluris &: bpidis;&: perpendicularitas in C D polis in
mcdijs veto locis 45 graduum interuallo verfus aulhum cru;es
f~ri ~eeljnant i Ver{ull Boream vera cufpides tantundem Cuius
I'Cl ratio ex fequentibus dcmonllrationibus innote{cet.
Diacramma conuerfionis deC/inationifque terfellz ad terreni
globi IIDrmllm,pr~ l#itllliJnl hlmlll, Sogr.uiNllm.

etiam modo ferrum planum drculare in ambitO in loeill oppolitis

arciliciofe. taaum: ~ed ~inus magn~tica, ex~erimen~ aprarellt
propter Vlfes hebctlores In ferrairientls rotwKfis, DcclinatlOnum
varietas ex obelis ferrcis in variA latitudine terrelli.

19'

Oll:enditurdeclinatio ferri magnerici{uper terrellam, penaria

fila ferrea zqualia, longitudinis grani hordei, difpolita Cuper mcn
dianum. Fila in a:quatore virtute lapidis diriguntur verfuspolos.&
decumbunt fupercorpus ad horizontiscius planum. Q!\o propids
apponuntur polis, cd magis conuertibili natura eriguntur : In polis
ipfis perpendiculariter ad centrum ipfum tendunt. Atobdi fenci
non reCl:J eriguntut nifi in vegeto lapide.fi fuerintiufto longiores.

A polustdluris vel tcrrdtz n;aio;is Bore~is, B a.ulhal!s" C ter

rella minor. E polus tcrrella: mmons auflrahs. declmans 10 Borea
libus. CentrW11 C pOnituf i!l Juperficie terrelIz mllioris, quia ter
,"ella minor aliquantulUm variat proptcr axis longituaincm; in tcl
lure verll minjroJ. Qucmadmcidum ferrum !1lagneticum declinat
in latitudine regioDis graduum '}o; fie edam &: axis lapidis (orbicu
laris feilieet) infr,a linitor~m def~itur,dccun:bitquc :ll~ll:ralis po
lus~natus.atto~rque In mendieverfus lcmrh borealis. Eo~em
"
etlam

CAP. III.

Infl:rumentum ofl:enfiuum~virtute lapidis indicans

gradN! declinationi!,/lb'tmiufcuiufiJue
latitudinis horiz.onte.

1",""

iC

G V I LIE L. GIL B E R TI

DE

MAG K E t E. LIB. Vi

l'!f/rumentJ rlefcriptio.& "!Jfo!.

Errella ex optiriid magnete robuno,& ell: pariibu$
fimillimis canfralU,non tarie, aut corruptel3 aliqui
bus in lods labefaltata. fit iulb: magnitudinis. aded
vtdiamctereiusfit {ex vel (ep~~m digitprum. exac
~q; rotundetur. Palos cilis u:cunddni ane[J1 priUs
oGenGlm inuentos,inflti:m;lcotoferrco lignabis;ium
etiaina::quino61iaISdrclllum. ponealin affc:requadrato mlTo, mag
ninidinis pedalis, foramen effic:ieshemifpM:ricum. quod diniidium
ipfius terrell.e capiai:; & Cemiffts eius Cupra alTeds 1;lanum exa.;tc ~
mineat: Huic forarrtini proximiorem Iimbufu'(circulocircumdutlo.
l'romeridiano) diuidein 4quadr~hteS, hofqile lingula's in 90gra
aus. Tcnninusquadrantum in Iimoo lit pr9p'ccemrum quadrantis
in allere, diliifi edam in 90 gradu5.lh centro ilIo fitexiguum veno
rium breue(altera fine acutiore,longiorcq; ta ..
indice) in:l:';
guilibrio con{Ucututh,fuperacuin idoneam:
.
.quOd curri
poli lapidis Cunt In printipio quadratum,tunc verforium iacet reChl.
ranquam in a::quilibrio. Cupra terreltam. At fi terrellam ~!>uebis, a,;
deo vt polus alter a!a::u&a(cendat,tunc verCorium en!1it fe in me~
diano,pro latitudinis ratione,quemadmodllm magneacumcoouer
tit (e; &in quadrante Cuper planumlignidefcripto $radus conuen1
onis fiue declinatiorus per verCCirium oftenditur. LImbus foraminis
delig!lat meridionalem circtdum. cui &: meridianus aliquis tertellZ
circulus aptatur, cum poli vtrinque ininema ipfius Iimbi drcumfe
ren~ fuerint. HtcCempere~dcm plan.! radone nuncio tellureipfl
cum nulla fit variatio; cUm verbfiierit variano aut direaionis aut
dcclinationis (vera: Ccilicet conuerfionis perturbatio, propter cau
potkll oGendendas) tunc differentia aliqua eft. Sit quadrans
prope limbum,aut fit eius centrum in limbo ip{o. verforium autein
eGo breuiffimum vt non attingilt terrcllam j ctuia in lon~oreaut re
mOnore venone error eft,nam verc propomonatum lUbetmotum
ad terrellam in Cuperficie terrella:: taoalm. Qpdd fi quadransdifrans
multdm aterrc:lla intra orbcm virtuas terrelra: rrtouei'Ctur vcnus
polurn in circulo aliquo terrellz cooccntrico, tunc verforiurn indi"
caret gradus declinationis in quadraote, pro ratione 8( ljrnmettia
circuliillius~ non terrella::.
CAP.
R j.

us

193

~DE

G V I LIE L. GIL B E R T I

CAP. lIU.

MAGNETE. LIB. V.

I"

CAP. V.

~d declinatio ab attractione magnetis non

fit ~/i:d J "Virtute difponente, &
eonuerrentc.

De verforijconueniente lon&itudine ruper

terrtl'-.pro tlltI,1I4t'Ollt.

Vm f~pra tellu.re~ iplilm per inll:ru~entum decl.i

natorl~ldechn..t.t0 qu~ritur,vel'foriovti poffumus
..ut.bt:eulautl~~gdlimo,_fi moddmagnetica virtus
la?ldi~ tangerms per toru medilulJiulll eius & lon
glru~lnem perme~r.e poterit.Maxinu enim verCorr
10ngJtud~ ad CemldJametrum telluris,nullum habe:
moment~ aut p~ponlom;~ Cenfu perceptibiJem. At fu ra ter
reUam,velm p~ano!~xta.nIe!,dianu~ terreUz,verforium bleue de
{jdcr~rur, longltudims vldeheet gram hordei: longiora enirn .
!ongtus.extenaunrur) in primis deelinationis gradibus Cubitd ~~~
rc:guIarlterde~eDdunt,eon~erruntq;Ce adeorpus terrclIz. Vc:luti
!ongwn v~rfo"um, quamprunum lib a:quatore A promo rum fuerit
In C,cutp,de(tanqwful longiore exterul alS) lapidem apprebendlt,

e~m ad p.anes clr~a B.eonuc:rfionefu maiorem qu~~ in e efliden

res, cuff IS extc:ndltur. Atq; ~tiam lil~rum & obelorum Jon iorum

extremltates con~enuD;rur uregularlter; quemadmoddm

magnetenooorblCulan,61aitc:mferrea &orbesferrci &' ng
ali; orbiculares irreguJariter volutant~ Id \
' magnbetes
haberclonoioremaxem'
,"
e;autem non de ent
{; d b 'ffi~
magncrlcaautferrea 10 fupedicie tcrrella':
- ~" reu: u.nun:,: vt vere & naturaliterad telluns rationem,dedina:
,conem raclant lUpraterrellam, longum ctiam ..r:'

rella d'ffiil \ Ita

' .
veuonum IUxta ter
. m. I, ~ .'~per tin re6ta Cpbzra in horizonte, & vaeillans d
ellnat dhco I~ alt~ram p~nem, maxime finis taC\' vel (.G
t2nganrur) qw vlumdlapldem Cenferit.
us,
am 0

110

CAP.

N vniuerEi rerum mituraiUud opilia! miraeulun1

(pe6blndum ell: , quo corpora pra:cipua Cedibus
,
quibuCdam, &quafa callcellis (naturidifponen':
te)eoereentur. Quam obeauEimmota,&pro
,
mota afira non !i:onfunduRwr. Magneticz volu
rationes etiattl at difponente virtute liunt,tam ma
ioris & dominantis, quJm minoris & obtcmperantis.licet minimz
4luanti.dtis fuerit Attratl:ione cnim non perficiwr opus, fed indra
Uorie vtriuCque, eonucniente motu ad rennino, certos; vltra quos
:non fit progrdfus. Nam fiappellentc vi dedfnaret vedorium, tune
terrellacx Jnagnetico lapidevalidiffuno II13gis ad fe verforiumeon.
ueneretquam ex mediocri, & ferrum robufto magnetc tadumma-.
gis declinatet; quod ramen nunquamconiingit. Przterei nafus fer
teus pofitus Cuper meridianum in quauislatitlJdinc,non magisanoI
lit obelum ad perpendiculum qua,!, lapis ip{e Colus mermo: qUan:-.
4luam multa maiora pandera lie l\lftrua:US conuellat & arrollar.
Q!.Ibd fi magnes verlUs polum alterIlfI) aeutior fuent, venus altC
rum obtufior; acuws termifl\lSfiue polus allicit6rmidsmagneticum
ferrum,obruCus &erall'us eonuertitfirmitis; Orbieularisveroeon.
uertirlirmiter 8 vere, iuxta regulas magnetieas. 8 'globorum for.
mam; Longusautema polo in polum'cxtenfus. irregulariterpro
mouet verforium; Dam in hoc polus"erCorij Cemper iJcipeetat po.
lum ipfum. Similiter etiam. fa in circulum formams fuerit mag
nes, euius poli fint in cireumferentia, corpus vero fit planum, non
globoCum; fa planum apponatur venorio, verCorium non moue;.
mr conuerfione magnetid. regulari, vein terrelIa; Cedconuertitur
refpieiens femper polum magnetis. qui in cireumferentia pJani e
dem habet. Prztere;l.li attr;iliendo lapis conucneret vc:r(orium.
tunC in primis latimdiuis gradibu,s, verCQ[ij breuioris fipcm ad eo{
pus ip (urn terreU:e attraheret ; non taIl!en artra~it ita vr ~d contae
mm fc:ranrur & coeant; fed Conuenltur tantonl ver(opum, quaa
,~natura pofiulat,yt hoeexemplo paRte~:
.
I).
tufpis

II
,

fc,

.,6

GVIL IE L. G I LBE R TI

DE MAGNETE.LIB.V.

t,.,

(qu~madrn~du~ etiam f~per ~uinoGtialem lapidis ~ ~fcrri, ~ui

eft: CJus medltull:iu~. ellltnea a~1 t~;rrz parall,c1a. :Ax'! dIe cUm ad

Cufpis enim verforij in parua latitudine politi, non tangit nee coit
eumlapide, fed tantUm indinatverfus ilIum. Infuper cUmdedinan-
do voluitur magncticum, non fiilitur, aut dc:rinetur apolo tenuns
aut terrellz, polus verforij ; fed conuertirur regulariter. nc:que ma
netina!iquopuneto auttenni~o,.ne~ ~e,U polum refpicit verfus .
quem vertoclj centrum procedit rufi m Ipfo polo, &: femcl tamum
inter polu~&: :r:q~ato!~; fed declinand~ ~cedit, prout litus ee~.
tri immUt2tIO, mcllOatlonis caufam dedem lu:xta regulas magnet!.
cas. Declinatio edam ferri magnctici in aqua, in fegucuribus de.
monfirata, con!lans e!l; nee ferrum magneticum defcendit ad fun-
dum vafis,fed permanctin.medio conuerfum fuper centrum fuum
prodebitafua aedinatione; quod non aceideret, fi terra aut eius
poli attrahendo deducercntfinem magnetici ferri. vi: ita declinarc:r.

polum,centtum elus peruenent, III eadem Itnea re.!la cum tellurii

axe contiflir. ldein ferri hnjj qui in a::quatore refpicit meridiem

c;onucrtitur in fepcenrriones! Non ell enirn mottis ci:ntri ad cen':

tru~) fed corporis magneti~ a~ corpus magn~~cum" axiCq?e cor

pons ad axem conuerfio nat~rahs ; non elt pob Iplius atttaa:ione vt

fer~um terr:e p~Jare p~m~ refpi~~re~. Sub zq'uarore terru~ mag

!lenc~l m:me~ In hOrJ!-o:ms;a::qu~It~:IO; atvenus poJum vt~nquc;

In.omru latltudlOe aprlml gradus InitiO ad nonagdimumu(Cjue, de

dlOar : Non tamen pro numcro graduum aut arcu latitudinis; de

fcendit fub horizonte magneticulD ferrum tot gradibus, aut flinili

arcu;.fedlongediuerlO:quia Dlotushic ver~ non ell: rnotusdecli

nationis.fed ell: reuer~ mottisconuerfionis, &arcum conuCrlioni.

obtCruat, pro ratione arcus latitudinis; Corpus igiwr magneticum

A.

+0+

:a -*--';--l----ld

CAP:Vr.

t.

De proportione declinationis pro latitudinis

, ,

rlllifJllt'l d

de C4ltf4 tilu.

E inGrumentifabrici pro dedinationeinucuiendt,

caulis&: modis dedinationis, &: variorum loco

nln,.t:ln\~. conuerlionibus, de lapidis indinatione.

inGru~ento per ~-pidis vittutem indicante gra

l:I~~~:3l dum decJiilati~nis a.q~ouis ho~i%~onte : tunl ,de fer

ramentorum mmenc:bano Japl4:its. pro lam:udine

diuerB. peteredionem demonA:ratA conueruone.dictum ell:. Nunc

vei'd de cawts proponionis indinationis iIIius amplids diffcredum.

Magnes Japis, & filum ferreum magneticum dum in meridiano ab

zqlUtoreverfus polurn feruntur, ctmuertuntur ad Olagnerem ra

'tUndum, tum cti.lm ad telJurem motu circuJari. In borizonte reCto

(qucmad~

A, dumprogreditur fupra telluremipfam, aut paruam telJurem Gue

terrelJam aG a:quinoCliali verfus polum B, conuerutur{uper cen
trum fuum, &: in dimidio progre1lionis centti ab zquaiore ad pa
lumB, in zquatorern F inter duos polos medium dirigitur i mulrb
igiturcelerids oponet verforium con~erti quam proceditcentrum,
vt conuerrendo re~ refpitiat pundum F. ~.are eelcr efHn pri
mi. ab a:'l~atore ~~a~ibus ~on.uerlionis huiu~ motus, ~ A n~p~
ad L; tardrorverolOpoll:enonbus ab Lad B.;m-refpei9:lbus fcibcet
ab a:quatore F, ad C;'QuOd fi dedinatio latitudini elfct zqualis(id
ell, totidem femper gradibus-ab horizonte,quot ab a::quatore recet:
ferit verfori; centrum)tunc magnetic:um-ferrwll potentiam &: pc-
.
R iij.
culiarem

G V I LIE L. GIL BE R T I

culiareni centri virtutem fequereturtanquam pundwn per fe ope.

ralltem: Atqui totum obferu:u, eiufq; molem, & externos limites J

coeqmibus vtriufqJ viribus, tam magnetici verforij quam teDuris..

CAP .V.lL

Di~g~ammacis c~n~er~onis .~agnetid

., . .

I~"

ratu;.

..

iI.,~~1j It corpus telluris veltcrrella: A C I? L, cen~.um M,

~~~l.quat(lr A~. Axis ~ L, A B Hal1z~n qUI ~mu
tawr pro r.atlone loCI. Ab F ~un~o III H~~zonrc:
di!b.nte ab zquarorc A,lollgltudlDe fCl1lldlametn
terra: velterrellz eM datu! arcus ad H,pro termi
. no quadralltwrl dcclinationum: O~es el:1im quJ..
.
.
.
drante.

DE MAGNETE, LIB. \~.

dunces dedinationum, partibus .ab Aad C infcruientes incipiunt

abiJIoarcu, &terminanturin centro telluris M: Huius arcus femidi
ameter eli chorda duCta ab a:quatorc A ad polum C. Atque ab A
c?~rdx illi a:qu:lli~ extenfJ.linea. in Horizonte vfque ad B! ~t prin
clpl~marcustet~lOorum arcuum conuerfionum & ver~lglD~s.qui
contlnuatur vfq; In G. Nam quemadmodum quadrans clfC:uh circa
centrum telluris (cuius principium in horizome efr. di!b.nti~ ab z
quatore femidiarnctro tell uris a:quali) ell: temunus omnium qua
drantum declinationis ab vnoquoq; horizonte ad centrum vfque
produCtorum; ir':l.circulus circaeenrrum ab intioprimi arcus eon~
uedionis B, vfq; ad G, ell: terminus arcuumcoliuerfionum.Jnter ar~
cum conuerfionis B L, 8( G L,.intermedij arclIs {Unt conuerfionis
&:. verriginis magnetici ferri. Centrum arcus e(!; regio ipfa fiue 10.
clis in quo fit obCeruatio ; initium arcus fumitur a citculo qui termi
nus eO:couueruonum & defUlit in polo aduerfo, vduti ab 0 ad L,
in latitudine4' graduum. Diuid~tur quilibet areu5conueruonis in
$)0 partes ;;Equales it. termin~ arcuum conueruonum verfus polum:
quows enim fuerit gradus Iatitudinis regionis. huic arcus CODUenl
onis pars cognominis numeranda ell:, quam polus magnericus fu.
pra aut circa terrellam aut tellurem,conuertendo refpidt; indican...
tibus hocipfum in diagrammate maiore fequenti redis lineis. In la.;
titudine 4'5 graduum media conuerfio magnetica dirigitur in zqua.!
torem,vbi edam arcus iIle it. temlino ad polum efr circuli quadrans;
ante hune autem, quadrante maiores funt omnes cOlluerfiol'lum ar
cus l po{l: vero minores; in illis vdoc~us conuertitur ma~netieum J
in fequentibus autem 'gradatim t.lrdius. In vnaquaql reglone arcus
ell: proprius conuerfionis, in quo fecundiun numerum graduum Ia
titudinis regionis propofit~,terminus ell: ad quem conuertitur mag
ncticum; itd vt linea.rea;a ,duth Ii re~ione ad partem in areu iII~
numero grad"um bntudims cognommcm. defignet retp~ClIi m3jf'
neticum, & indicet gradii declinationis in interfeCiione quadrantls
declinationis qui'rc:gioni data: inferuit. T aile arcum quadranns de
c1inationis:t centroad Iinei refpeCtus produClum; quod rdiqullIti
ell:, arcus. ell: declinationis fub horizonte. V dud in conuerfionc
verforij N cuius rctpc:dus linea pergit in. D ex quadrante declina
J;ionis SM, toile arcum eius R M,quod reliquum eft, clldeclinl,ltio:
nis arcus: quantUm fcilicet in latitudinegrad!1Uql.+, dcidinat mag
ncticum.

J!)9

G V I LIE L. GIL B E R T I

soO

CAP. VIII.

Diagrammaconuerfionis magnetici ferri" declina~

tionem magneticam indicans in omni latit"~ .
dine, &. ex c:onucrfione &. declina
lioM,ItlliI1llimt111.
N fuperiore diagrammate, ad corpus teUuris vel
terrellz,circulus conucrfionum III circulus dedi
nationumeoaptanwr, cum primo,vltimo.& medio
areu conuewonum. &. declinariooum: nunc aquill
ta quaque parte arcus iIIius 'lui conuerlionis arcus
.
omnes terminatequique in 90 partes ~quaIes diuidi
(llbinteIlijitur) arcusducunturad po~um~ &.:i quinto quolibet gra
duarcw termmantis quadrantes dechnatlonum,quadrantes ducun.
tUr ad centtum; &. limul duciflinea fpiraJis declinationem in om
nilatitudine (quadrantis mobilis adminiculo)indicans. Linea: recti
refpeaiua: agl'adibusillis qui in meridiaq,o telIuris aut terrellz no
tal)t.ur,ad proprios arcus &. partes in iIlis arcubus correfpondentes
ducuntur.
.
Il.Ieuationem poli fiue latiwdinem regionis. per diagramma fe
. . '1lHns,#J inji,.IIm,nlllm1ll4lTRlitll111 to_tfo111,1!Jbi'llH1".,.",._
"bfflll tIIl!,Pi"", ,o'porum,/oli.r, pi_I";'""" 4IIt
pJr"r_lIII:xili~ llire ,.Jigin% t5

obl",ro '''ltl'':fctrl.

.'t ndere licet quam panlm oriora lit philofophia magnetica,qu:im

V iucunda, quam {alutaris, qtWndiuina. Nauita: ftudibus & per
pCtuis.nimbisiaclati,cunI nee perczleRialumina de loco autregio

be vbinam fintcognofcere quiequam polfunt. leuilfunD. operi, exi~

infrrumento c~nfola~mr, &.Iatiwdinem loci int.elJ~n~. Per

r..o

inflmmentumdeclinatorlum,obferuamr gradus dedmatlomsmag_

Detici fern rub nori'tontc ; gradus iIIe in intima arcu quadrantis JI~
tamr, conucniturque circa centrum inR:rumenti quadrans donee
lineam {piraIcm grad us me quadrantis contingit: tunc inaperro fpa.
-rio B ad ccntrum quadrantis, latitudo regionis in pcripheria orbis
di(cer
.

~A

P. VIII.

fionis magne ferrj~ declina~

'am indicans in, ni I4titll- .
:conueruonc .& d tina
;fJlII ,!4JitmJiM",.
'e diagrammatc, , corpus telluris vel
irculus conuem
& circulus dedi
:oaptantur,cum p , 0, vlrimo,&medio
rlionum. & decl " anum: nund quin
pane arcus iIlius q . conuer1ionis arcus
ninat(quique in
anes rquaJes diuidi
Iltufad polum,'& uinto quoJibct gra
antes declination quadrantes ducun.
~cillinea fpiralis . inationcminom
lbilis adminiculo) ieans. Linea: rectw
lui inmeridian.o t
ris aut terreUz no
:partes in illis arclJ us correfpondentes

iwdinem regionis' crdill.grammafe-

"l.1IIt;,,,,,, wlNerfi' "/';'11111" ' _

CfJtp,IWII,!,Iis,pl" m1l1,tIIIt
wxi/i" lIIi'ru.lili11i (5
fCllroCtJgflO/",Y.
,
D otior. lit pbilofc'

is,quamdiuina.N
:cperczlellial '
quicquam poffunt "
urs&J:i.ritudinem '.
msobfcruaturgrad
:radus iIIe in intimo
I centrum inGrumi
quadrantis contin
is, latitudo regio
,

a magnctica.quinl
tz fludlibus & per
dclocoaurrcgio
ilfll1l~ oped. exi
. intellirnt. Per
decIinanonismag
reu quadrantis no
quadrans donee
tunc in aperro fpa
peripheria otbis
difcer

DE MAGNETE, LIB. V.

difcernitUr perlineamfiducia: A B. Aptetur dpgramma I

ncz planz. &: iIlius cenuo iuogatur ccntl'l.llDlapguli 'JIll
ita vt quadrans Cuper illbd ceotnlin conuem polllt. S<!d
dum eoam quibufdam in locis variationem CR"c dcclin,
cauCas pra:diCtas (Jicetnon magnam)quam cuam con{.
bitprobabili conica.uri, plurimlimq; eonducit varijt ia
auonem mam obferuarc.quz maiOrcm diflicukatcm: ha
mf. quAm direaionis variado ; {cd facile per inlhumcnt
nationis intclligitur, cum adiagrammatis nol1l14 magis
dcclinat.

/.

i ,l

'..

!
i

1.".1 .

-----<

,
\. \

\. ..

\\

iii'"

'Dlitutiopl1ll "'''l.tleiiuitl
J/Jfnwm.
vpcr inl.'l:rumcntum noftrum v;lriatioois, l~ftrumcn~

. !-ionisimpollito I intctpofito O1'bc lignco mtcr pyxic!q

tVlLIEL. GILBERTI

dan; rti06~ &: declinationis inll:rumenrum :{cd primum. verfo-

rium eximico; nc vcrforiwn, dcclinatorium impcdiat. Hoc modo

(mari eommoto) ad Iibe1lamHorizontis.pyxis erecu perrnanc:bit.

DUigen4aeftdcelinationis pyns paruo verforio in bale eius, poli

. to ad varialic:iDi. rcfpeawn, ad emus circulum maiorcm ( vulgo"

mcridianiliti tnllgncdC:Uln)planum ereaz pyxidulz componitur:.

be: declilllicoiiwn ( i:oriucnibili fui naturA) gradum dec:linatiomll.

dclipt. .
.
.,

tos

'In jn~cnto decliftatioDis, ferrum rnagneticWn quod in

po{ilifllllIllR'JJi@1I6 i'fUndn,ft!tU'.Jleletict COli

IIIrflltll/writ perp,lItUc"w.itn'

p,nilet.

Niull:. pofitk!nc,conucitibili fui natUra dum telluri conforma

tur, infra Horizontcmin obliquaq,hzrhd ee:rtum aliquemgra
clUm;de(c:ciid~rfe:rrummagnc:ticum. cUm autem infrrumenri pIa
nUm~ pLu!omeridiani remouetttr; ferrum magncricum (qUodVC1""
fgs p61tim tcndit)~n :un~liUs ~e:t in d~clin~io~is (UIE j5I'1dujfed
mfqsccntrtlmmagtslndinatl DJrcGtorll e:ntm VIS 61l~1I0r. en de
dinatoriA ; Et dcclinandi omnis pote:lI:as tollitur,fi in para1lclo me
rit inlirome:nti planum. Tum namque: ma~e:t!cum fen:iUn, 'luia
propteraxcm ~nfuet;G pofirom locum fsbtdebttum ~nerc non'
poten, perpcndieuIaritc:rtettam dcfpettat; atque modo 10 (uo ma:
oomeiidiano, fiue in illo qui vulgd magnc:tieusdicitur.

Sil:pneparati 61i finerp alterum mea mperJIlagnc:tis 6nem borea*

lcm, altcrum vero ruper meridionalcm lapidis panero ( arti6.c:ioS

CAP. IX.

.Demonfrratio direction is , aut ;ariationis vera

. direflione~/imulr:tIm tltclint#irine j lmico tlt"tUm
in aqua motu. 1 difponenrc virtute
.

~ tt!fillmiJ,ili.

...
. . n~tn{errcum tenue uium digitorumuanfe:at per
fubcris corriccm rorundum. itA vt pollit cortex.

ferrum in a'lua (ulline:rc. Sit aqua ilia in vafe aut

.(~ho,!itr~ofatis am.e1o .<;'~rricem, rotundum
'paul~tilrllicu!ilflMo c':lltolo (it.l vtmane:at rotu.n

. 'aJs)circumrccabis,doncc fu6 aqu~fupeffidev~~

'iUfakc1SliipiDilftcttUmobilisj&,$um..fttzquilibriltum....
1::~iJ

Sic:

.admodbm. ric cone:x:veJ ranrillthn de loco mouearur) &rurWs in...

quamimpOnito: dcclin~bitt~ncJil~m ~ircula~i m~~ fupe:c:~ntrUm
Cuum,infraplanum honzontts, pro ratIone latttudlRls.r4;gJoms I at'll
wam decltnans,variati,onis pundum (direliiOtIC vert portw:bad)
commonllrabit. Sitmagnes (quo mC!lrur ferrum) robltbts, ~ual.I'
in ommbusmagnwcis decfinationibuf ddideratur. ltcrrum 1t:iln
aquam jl?G:um~ & rrzparatum !D~c:tc? cum dccUn.a~s ~ent:
manet finis mfenarIn punao vanatlonss; m areu m~ c:trcUiJ fiue
meridiani ma$Detici tranfeuntis per Zenith flue: vemccm, & pun<>
tum variatioms in &0117.0nte, aeque imum ~ocli puna~ '{"ad Na,:
(lir vocant: Q...uod demonllratur appofitlonc magnetlCl ver{o?,
longioris,euItero Jatere paululUrn i vafe. Hzc cit d~monnratto
abfolutioris magncdci corporis conformationis ad vnltatcm cu~

IcUon.

\to-1-

C; V I LIE L. GIL B E RTI

tellutis corpore; in ilia apparet naturaliter direcao , cum (ui varia
tione, & dcclinarionc Sed intelligendum , Vt cunofum & dillicile
dl:iftud experimentum; ira noodia permanet in medioaquz (ed
tandemad fundum de(c:cndir.cum cortex humorem pIlls iullo i~i
berit.

DE MAGNltE, lIB. V.
CAP. XI.

De formali adu
,

CAP.X.

De 4eclinationis variatione.

~\ E dir'cliionC,antddi&um cit; at de variatione tan

,
quadam: nunc in decJ.irlati,one talis eriam irtegularis motus animaducr
tit;W'.cl\m"lnlin:ite!defc~~it.autf~opumipfum

aliquando non amnglt. Ell Ignur varlauo dedina

tionis, arcus meridiani magnetici inter vcram deeli.
nationem&apparentem. Propter tertcnas cnim eminenaas vt a vo
ro meridiano auocanrutmagnetica I ira etiam vlna genuinamcon
formarionem feCtum (au~ paulublm conuerfione) ({eelinac. Vro
nim !"ri~ti~elldireca0l!is ~eu~ario,iraquoqueob eandem cauC1m
de~11DIuonls ~ error abqws,~,et pl:r~q.ue e~iguus admodUm'
A1"luando eaam (:llm nullament vanano dlrea.ionis inhorizonre
decUnationis tamen variano dTe poterit; lCilil:ct cUm aut dircaJ
mcrldionalirer,id eft,(ub if-Co mcnaiano, robulliore. reButis partel
~nt. aut c~mintls dlar p~rt~s p~~es; 1Uerint.q . gene
rail' narura ~~nt; aut cUm IlIIlllS !lrrUS alred parte intenaitUr,
autalterA rarnmtur. quCRladmodUm III vallo oceano videre Iicec.
Atque Qatura\IJ bane Qifc:~'pantem variumquc eft'eaum facile e/J:
c:c~re ~~dam~us vniulcui~(que !ere! Japidi; rorundi.
, Diffimilliudo porentlZ ~ofc:itut In quauis ~ne terteUz. '
pcrcxpenmclUU1D demonftradonis,huiu! libn cap4.
EfcausautcSJrdemoaltramr apcn:e per iQ
firumentum oRen1iuum dCclina.'
tionis,huius libri
cap.".

CAP.

inagnedco fpruetid

Jh,fO..

~~,

,~

"

, , iatiri:ldl:~piUs cletcJI~r1s& lapidispoUs,&zqui..;

cmgulo;"no"'If~l: vc:rd de dedinatione
~nlal!:nC1icc'rulil1 aacerraO) &. terre!lam. ciu(q; cau
declinationis caiifam dUrn yario
t:lI!~~~1l 0(;'
artificio didmultllmquc alreqUi labo-.
Iiouotm &admirabilem (ti1pra omnium
vinutuntmagneriCarilm miraeula) orbium ip(oruin {cienuambo
nis aufpicijs iniienimus :Ea namqueefi globorum magileacorum
facultas. Vt fura (it & eXtra corpus ip(um in
exientaf'orml
vltra.~ateria: corpo~c~ lilnites e1i1~; in cjua phyfiol~ m:ns dili
gentAIS verfata, matlonum reuolunonumque cau(asdc:Snitas inuoo
niet. Te?,eI1~potell~~ e:l:d~rtJ funt eti.m,',in oibe poccttat(s toto>'
; ~ omes,lIl f~ In qU~U1S d.'ftan,!".i corp?re tet;n:lIai. Lit!). ,babentpr~ ,
dlametrJratlone. &: penphena:: qUlll1tltafc v'JttUcullt te_os fiue "
pun~os in quibusconuertun:~ mag?edc~co,rp0f.l: nee eandcm:
tert~la: partem /iue p~n~ m q~o~ls ab eidcm mte~o (iUfI iQ
orblum& terrelb: axe f!term
unt. fc:d{emperm iDa ~rbium
{uorum ponda tendunt; qua:
s arc:ubus acommuni conm
dem axe dinant. Vel,!ti in feC/.uemi diagrallllriate pioponimll$ ter
rellar corpus, cUm polis &: zquatore; terToriumque criam in tribus
alijs o~bibus circa terrdlal1l concdntricis Jo~us ab ilIadilbtmibw;,
In his (!tin omnibus quos infini,tos imaginan poffumru) drbibu.t~
magncttCUlllcorpus fruever(orlUm obferuat orbetfi (uum in quo
collocatur,eiufque diamerrum; polo(que;& zquarorcm, nOll ter
rellz: atquc b iIlis, &(ecundum eorum ~rbium amplitudinem di
ponitur, conucrtitur. &; dirigitur magneticum, & dum Gat &dum
procedit ctii cenuii magnetici, In illius Orbis ar(;u qu~Js. Neq; m
men fotm~ magneticas& orbcsin aere,aut a<lua,aut quouismedio
non magnetico elCijlere vollHDus; quafi aSf aut aqua {u(ciperem:
ilIas. aut im, infonnartntur i tantummodd tRim eifuiidumurformz:

ame.

a,

!S' reaJitc~ (u~ft/J:unt.c~ merint jllic ~neti~a; vn~a magneric:um

JIltta omdivlfes&:limircs apprehcndltur~ &: III omlbusmagnmc~
.
S ,.
~poaunt

205

G V 1 LIE L. GIL B E R.T I

. ,

difponunt magnetica, & incitant,ac Ii orbes vl~rum folldielfent

& materiati magnetes: non enim per omnc ~I~ procedit, &vt
in corpore continuo realiter cxiltit magnetIca VIS,: Ita orbes fuot
magnetici, & t~CD non orbes rcaJCs nee per fe cxiftcnrcs.

DE MAG t\.ft! fE. LtB. V.

'.Jot
talc:s eriam (unt omnes cdnucr{ioncs indrbibus ad oibiuiiltediii.
nos, quales in terrella: fI.tperficie~;lIit ciu!fuperliciei terminas.
Q!!od Ii,in re?io~ior~b~orbib~spar~,;'JIs
,,~~~querit~id
proptcr IgnawamJap1dl$. aut ptOpteCVlres I
sOb" mlJo.;
rem iullo itiftantiam orbium:h4;1fcJlicoa.;' ;:1 :q,

aa

>,

. ,,_.'

Di"grAItJlfI41f1l1tfUUtl is f)1'bibllllfl.tptticil.

.. ~i!:,t

tDifImi!IjI'.tiJ. :L'
~-

.' J

',' ': " ~; , I

Svpra inGrumentaie diagrillima fupeiiusdefcri~~tabeil~

aut ex zre, aut ex Ranno orbem fimuim imponito~~ dcfcri"

banrur orhes magnetid. Tt in (upcriore aiagiiiminate: lit:inmcdiq
pro magnltudine tetrellz fiat foramen; itll vt ribellafrhttedio BUll
ad meridianum drculum (upra lignum zquatlti:riacear:'deindiHn
orbe aJiquo ponatur ved"oriuni patuumJo~riidiQisgrani Hordi!i)
in quo c:U!D ad :a.ri~sin ~odem IftrcuJopoQ.tipne.s ~oitemr.~per
obfcrU!lbltorbls 1111116 ~lmenfioncs;nonJa~idisi vtlll~IIl,.;~
formarumeffllfarumdlagramJIiafebltendittir. .
":, .',. " ""
. Odm .aJij occultat rerum &: ab.dita. viiilitCs;, alij~ci:at~.
fublbntiz ponunt mirabilium m , . nun etfiduufn eauQs.
nos formam fubRanrialem prim'
.. inu6iiiitiUsjnod ex
prob~biU raaonum VII~ ccinit0llcr ar\ilfl.~#mis vm.lIlt: (cd '"
exaliJsmulti. dcmonRrationibu ibi anol: ccFtiflimo'magueti-O
carum V:irillmHo rma eftUfariim dia~arc, .vCtaiil effid~
eaufamapprchendiJDll'. Qsat(fdrma) ~ liiJIfls nO'ftrij~n(ibI:q
fubie&frt, idcoque ab intelleau mindj perdpitur Hnmc 9rilii
ip{is manifeQa & confpicua:app.1rcf. per fOrmalem hliilC a6lUni.~
ab ca proceditIicut lumen i lut:\'!. Atque rue linDotaQdil~ eft q,USjJ
ma~edcum ferrum fupratcIJumn. iDtr'eiTeDaiJi';:mt Ol"'" ,.
bes cffiJ(Cls.m~doi:i:~~isco~fiu~~tUr~,a~~ ':~",:
VlJJ.al'CUl

e'CCDtl'1 U1'itatlq....... . '.' '.

cpicyelllSl.IiqWsin~r.

AB am tcrrdlz & orbium. CD .Equator: In 0!Dnibus orbibus.lt

, be wo.

r'
I':

;a terrell., in zquatore verfor:iumad Honzontls pl~~m. comp?,

-aKur lin axe vbique pcrpcodiculariter centrum rclplclt; In me.i:llJS

iDt~1is E rcfpil:it 0, & G rcCpicit H, non F. quo,d Lverfo.num
In f~~rficic rcrreJlz rcfpiat. sca qualis ellproponJO ~ad Fin
pcmcic tenella:.talis Gad H in (uo ocbe, & E ad 0 In orbc

en

!k;ru.

."

' '.' ,

S ij.

~;

:'

CAP.

C V ILl E L. G lL B E R Tl

'10&

CAP. ;XII.
VislD~cticaAniOlataeft.. autanimam imitatur;

fIlA _4II{MnIlllim4m~ Orglfnh twpori

aJIigatur~n multis fupecat.

- ........"'....,...,..,.. Dmirabilis in plurimis experimentis magnes, &.

veluti animatus. Atq; ha:c ell Vn;l ex iIIis egregia
Vinw,qll;u:g vct.eres in CzlO,U1 globi, tot lleIlis, in
fole & luna animan'l exi!li~t. Sufpicabanrur
~que non (me diujn$. &animat5 naturA potre
.
P.1QtVS ~ .varios tieri, c:o.\'}'ora ingencia certis
iempQribus tOl'llueri. OIdmirabiles porentiasin alia corpora infundi;
9ujl;)us tottlS mlludus varierate puIchemm$ 8orefcit, per fotmam
li~J)l;p,i~riaIn globorum ipforum. Vcterc$, \It ThaIe$,Heradi
al't AlUn~i ~rc~elaWl , Pythagoras, Empedocles, Parmeni
des, PLito,&: Platoniq orones, Ileque folUm feniores Grzci,fed ._
iJP~it 4';CMdtri ipmQndoa.nimam quandam vniQcrfaIem qua:
{\I~~ 1J!\m~1jm ~PWI1l "limA qj[o pra:dirum affillNnc. Ariftotelcs
9Q~J1UII1.m.vnilJ~rf~ ~at!lm,(cd tJntlulJ \:Qillqmj clmenta

'F~~i.Il\,.~qlfeconn;.t\~it;al\~autemipli!~imara.Nosvtt_
omimalXlPAnIi ill Slob;' (gll-4l1, ~ in. lIarum p.!Irtibus homogeneis
jn~t!IP1JIu. t}UIW ti~o~f1~q ,aaow olllnib\Js inGt (multo enim prz

J\ln.mr~ i.~q,,,q"i~al'A Iltllis,qWn malij#mindsnobiIiuw)

'n,pl~rimi, ;vnMl.glqb9J:Um
Jlil.

AIl_

virtutibl,ll ~onlleniQnt. Simili

tnim '~I p~ homfll'ftOillld {Qllm globum appolIit; &:

~'I\Qfl@m \'Mp",l<i IIjrel,liQneffl ill tIluncla<lOfWlUDem totius;

&:c~~ in ~1J~emiM"'1 k ill orbom ofl'eruntur. &: li
mites h.~;lUlllilt19t\IVm~c,gMl.,(~I'I_pJanetarumom
nium ordo,&i~ Il' "., Irpmti lid "eme& dellinatzcir- '
cuicioncs.Q!!ate Arillqtcl~ f{lgria{pGi lk ccclorii orbibus ( quos
6ngit) animarn conccdit, quIa ad mocum circularem & actiones
habile.sfUnt &: idonea:,feflUltul'll; certis & de6nitis curftbus. Mirum
profead ea quamobrcmvnic:us terra: globus cum Ni. dHuuijs, ab
co ciufq; fc9atoribus danatus Ut,&: in cxilium(quafi clIcors &: inani
l'1t!u)eic&us, & ab omni mund.i exeellentisintegritatc deturbatus.
Exiguum coparationetotius corpn[culii, & in numcrob. &~ucmia
multorummillium obtCurum,ncgledum,&: dcformatum.Cw etiam
focia

DE M ACNE TE, LIB.

V.

{ocia ~lc.mcl:t;\ i~ngu~t. pa~ infcclicitate mifera ~relida. Mon-.

ftrUllllglC':U tllud 10 Ardlotehco mundo videatur,iu quoqmnia per..
fecla, viuida, a?im~ta; vnka ver<herra,iufo:lixpars puftlla;impe!".
feda, mortua , Inammata &: caduca. COllmi vero Henries, loro..
;iller, Orpheus, vniuerUlem agno{cLlDt animam. Nos,"enihnima.
tum cotum mun~um, omnes glob os, alUa omnia ,tdlurem etiam
indyt:ttn,propriJ~ & deilina~s ~s ab initio aWel1llari, morulq;
fua:: con(eruauoms habere ext{hmamus. Nec.dcfunt aUt in homo
gen~ca QatU.ra. inftta; a,t p.er homogenicum corpus iparfa organa
aCiul orlf:lDlc? conuententl~,~uan'JuamnouiRangurataexvifccn.
bus vt anUllalla, aut membns 1l1OInifellis I:ompofita, quz etiam in
. tlirpibus 9uibufda~ &: v:getabilibul vill. percipiunrur, Vt nequCUld
omnem vitam maDlfeO:a tnO:rumcnta runt necelfaria nee in aM,
vilis! fole, aut'planeti5.~ime in~ulldo ciperantibus! organa vila a
nobIS dlfcerDllllltfingt po!funt: vluunnamen, 8( vit imbuunt cor.
purcula in terrenis eminentijs. Si quid eft de quo g)oriari homil~C$
polIi~ illud quidem anima en, mense!\:; cztcf:\ n.wque.atJimalia
~ anima nob!litanmr:. J:?e.us etian,t(cuiusntml reguntur oll1lliaJa.
Plmlls en. Q!:1Is ergo dluID~.mentibus organa imperibit~ qua: or~
ganorum omnem compaglocm {uperanr, nee materiatis coercen
lIH' o~ani.s.~C;d.i~ allrorum COfporib~ 6n~ vis iQfltlaJircr agit
liuoimm dluUIIs ilhs fupra n:mInm ordlnans, In aOris verO rGI1I1J
fOn~bus, aliter atq; in OInimalibus; in animalibusdeniq. a1iterarq in
ilirpibus. Mifera conditio allrarum. ablc.!n (ors tcll~s,.fi exi~
fl!a ~nimz digni~~.quz verrriibus, formici$,blattis,1iirpibu~ & fun.
glscOllcetIa en, Ilbs denegata fit; lie DatD<:J; .vcrmcs, bJattz. tinec,
cprporacfi'entin naturadeeoramagis&:~: fine anima , _
~u11!J!Dcorpus ell: exi~um. pretiofum,:wt egregium..Ctrm Ver4
~tellurc &: foleviuentlOi corfora oriantur &: animenan, crclClIIIICJl
In terra herb7 abfq;vllis ia.a1S.feminib~ (velua cUm,&! profundo
ter~m c;rultur!5lcba,&:m fupremoaJjqno loco, aotirttttrri :dtifli.
ma, In apnco poou:ur, nOtt ita mult6 poftT.aria &: illiulfa vire{cunt
gr.uni~a).non ~erifi~ile en polfe i!la efl1ccre quod in illis non fit.
led animas :xCltant, Ideo~; tUm aUlmlita. GIoOocum igitur corpo
IJl vt mundl part~s pr.z:ClPUa:. &: Vt elfent per fe, & vt in flatu ruo
pc:feucrare~t, amrols op us ~abuer~nt <)uziis coniungeren~lIr,Unc
qUlbus nec VIta] neeaClus prnnogcDlus, nec motus, nee "nitio, nec
dirpofitio, nec confiflentia, nec eonatl;us, nec companio, nullaque
rerum generacio,nulla: temporum vicilIitudincs, nulla propagauo;
S iij.
fed

209

,.&

.G V 1 LIE L,.G I L B E R T 1

210

f<d omnia fufq; dc:q; fC:lTentur; & in mifcrrimum Chaos tOtus mun
dusruc:ret,inanis dcniq; dfc:t tc:lIus, monua,& inurilis. Sed in glo
borum c:nrc:mitatibus tantum animarllm &: animatorum frequen
tiamanifeftim cernitur~ in quibus wmmus opifexsmaiore& iucundi
vMicratc: fibicperplacet.AnimlE autem ills: quzcancellis quibufdam
&quau cllrceribus continentur,immateriales effufasformas, extra
corporis limites non emirtunt, ncq; mouenturab ilIis corpora lIbfq;
labore, &dupendio: fpintu feruntur, & efferuntur; quo fedato &
oppretTo malo aliquo, iacent corpora ranii" mundi (ues. & excrc
menta qUlEdagloborum. Globi autem ipf! manent &: percnnant.
mouelltur, &'promouemur,&fme difpendio aut laffitudine curfus
fuos coondunt. Humana anima ratione vritur.vid<t multa.de pluri
nlis inquirit; fed vel oprime in{hu6la(tan'.j per tranfenni)a fenfibus
exterioribus lumen,&: cognitionis principia fumit. Hinc tot error~s
& ddipientia:, quibusiudicia nottra &: vitlE aCliones penurbantur;
adeo vtpauci aut nulli rca':&: iulte actiones inllitumt. Sed teUuris
magnetlca vis& globorum formata animafiuc animata (orma, fine
fClifu abfq; enore. 6nemalorum &:morborum ram prlEfenrium in
iunjs. aaum babet infitum. per toram materialem molem viuidum.
ccrtum,comtantem,diri$entem,commoucntem,imperantem,con

fentientc:m I I quo ommum in fuperficie generatiooes & interitus

propagantur. Nam abfq; motu illo ~o diuma volutaao pcrncitur.

. tenena omnia apud nos harrida, &: mculra, &: plufquarn i:lc:ferta; &:

feriata prorfuimanerent.lffi vcrd motus in natur~fontibt\s,non eo

girationibus,ratiunculis. lie coniecruris nuot, vt hUman2: actiones.

CJW" anei' fuot.imperfecta;& inCCnIE: fed col1natlEwnt illis ra

&to,
Una, (clenn.. difcrcrio.l& quibus actiones cenz & defini

te e~inu~ab' ipfis mundi iacas fuildamentis &: primordijs I quu

'DOS propter animznolbt imbecillitatem compreficndcre non )'of..

{umus,_ Q!larc'Thales Don fmc: caula (vt refert Ariiloreles m

librode ~nima)aDimatum lapidem magnercmeiTc .
. yoluit.quiP.arscft ~ f~boles dilecta
.
.
,
rellunsmatnsanunatz.
I

tIBER

DE MAGNETE.LIB.Vi.

LiB E R. S it X T V S.
C 4. P. 1.

n Ii t

Ii L LV R I S G i. O.B d, MAGi
no magnete.
~~~ ACTENVS &~aDagilefC, /k niagnctf.i

cis, quomodo inter ec confpitanr.&:.~,

ganrur, quomodo ad teqdlam &tcl-;
lurCcoofo.!lJ'I.1nt {cfedidum cflNunc
vercide tcllorisglobp ipfo feorlimGif.
fcrel)dwn. Exptrimenta ilia 'lue per
terrellam dCIDonfti:antur. quomod~
magnetica cOfurinaDt fe ad terrellam,
caomilia vel faltc:m przc:ipua & cgrc
___
gia,per tcUuris Corpus oftcnduntur:
lit tellun magnetica in omrUbus alTO"
dllntur. PrjmUm quidem inte,rrella equinoaialis circulus.meridia.
ni, parelleJi,axis, poli,naturalcs funt tennini; 'luod plurimi$ expc
rimentis probatur:Ita eOam in tellute hi tenninl naturalcsfnnt.nOll
tantlimmathcmatici,(vti omneSaDtenos exijUma~t,)Hos ter
minoseadem expcrimenta omnia, vt in tctrelfa,itil in tellureotlelt'.
dunt ConhmlaDtquC. Sicutin peripheria terrelle magnes,aur mag
ncticumfcrrum. dirigir fe ad fuuQI polum: itl {upra tellurem con"
uerlionesfuntpcculiatcs,manife(b; &: conlbantes. ex vtraq; parte
a:quatoris: ferrum venicitate induitur per extenfionem vefws pO".
lum telluris. ficut vcrfus polulD terrelllE: Perpo.finonCID ctiam &
refrigerationcm ycrfus relluris poblm. pOtlqllall1 ab ignc.ycnicita.
. '
priLlina

21

GVlLIEL. GILBERTI

::.12

prifl:ina extin6la fuerit. verticitatem acquirit nouam. conformem

pofitioni ad telJurem. Bacil/aeti:u,n.rerrea diut.i~s pofita ver.fus po
los, telluris refpetlu .tantUm, VenlCltatem naocueuntur; quemad
modllm eadem baeilla fi verfus magnetis polum difpolita fuerint,
etiamfi ilium non tangant. virtDtCJU poJar~m .ccipiunt. ~ul1um
corpus ~ricticum. Cil quod terrell.e qUOUIS modo accu~t, quod
teDiliietiam non famulatur. Vt magnes aJtero fine robu{ltor eft ex
altera pancJl'qUlltoris: Ita idipfulll minore terrella fupra maiorC.m
terrellam oL1:endirur. Pro atfrictionis varietate &; ane , magnetici
ferri fupra ten:eIlam,magnetica valentius. aut zgriw officia fua fa
ciunt. In motionibus ad tdluris corpus vadatio, vt in terrella ex e
minentiarumdilIimilitudine,irizqualitate,&; irnperfeetione often
ditur: Ita omnis variatio verforij aut pyx~dis n,,:uticre! vbique terr~
rumaut rnarium, ~uod tantopere nommum !Ogema pertUrbault,
eafdem ob caufas dl(eemitur, &: agnofcitur. Declinatio magnetica
(quz admirabilis ell mag~cticorum ad corp.~s terrella: conue;fio)
formaJi progr~lfu, eadem In tdlurelue~ clanus apparet. A~q! J!lud
qUidem cxpenmenrum folum, magnetlCan:t naturam tdlurlS mcly
ram, per cmnes eius in!c::nas partC~ ingeilita~. ~fi:1fam,~dm!rabili
indicatiollttaDquamdlglto ~lI:end1t.MagnetleUslglrurvlJ5or m tel
ktr.i! eidL1:ir qucmadmodinn l~ terrell a qu~ pars eft telluns, narur4
hoinogenica, Arrcvc:o fp~~ca, Vt.tellims glob,?1% 6gurz corref
pondcrec, at pr:edpUd expenmcntlS cum tdlmls gJol)o confentl
ret.

.7('

CAP. IL

Magnecicus.axis telluris inoariabiIis

Ptrlll""".
Xis tcJJuris magneacus. Tt in iplis primordijs mo
tiui Ipundi,per telluris media tranlibat: itanunc per
centrum ad eadem (uperhciei puncta tendit. per
mancnte ctiam .equinoaialis linea: ciretdo & pIa
no. Non enim fmcvaftiffima terren.e molis demo
Il!,s.:::a::::~:.;:.i'!!:"lirionc. immutari narurales hi) termini po{funt, i t
m.i~e~llcxmagnc~is d~~~fttatiC?nib,!$ ~oIli~er~. q.uarc: Do
manlCI Maria: Ferranenfis,vln IIlgentafijbml,qUI fUlt NIColaI Co-.
perniei pra:ceptor, opipiodelend:tell,~ es obfcruationibus qui
bufdam
:

ali

DEMAGNETE;.tIB.VL'

buklam fub tali, ell,Ego inquit (upenorljbtis mnts Cti~'

Ptdlemzi gcogr.aphWD,. mueni deuationq poll BorciJab co .... II
tuin rmgul~ re~ionibus, ab ijsq~i noftri t~pori.s'" ~l;aQ"
&d~c~m mIDUtt$d_~rcU.I~~ucditasYJu~~~~

c,

.(Cnbl pateR:: Non ~tllm c~dibile ell: cocamlibn fuiflD Jll~"

ril tabuJanim zqualitcr depr.uatam em: ; Eaptopter.llickcB"t;di c.
polum .Boreum. ve~s pu~ ~enical~ del~ collCCdcrc.. ...
Longa It~e.tempo':lsobkruaa<l ~ nobi. cZpirde~j qlli\!"
noftr!s l1lalonblU latttanlnt; non quidem,cJI: .eol'W'll."Bnauii; fcd. ..
quialon&itaIiporis obferuationClpra:d~e{fo~ ~Wu c~tc: ..
Pauea emm admodum loca ante Ptol : In eleUatlombu5 pob obft::r-. "
uatafuerunt.6cut&: ipfe telhturin principiofuat Cofinographiz!"
(Tnquit enim)folus Hipparchus paueorWD locQtUm JatilUdines~ <l
bis tradidit, quampJures autero diltantiarumfpraifenim quzad 10. "
lis ortum, feu ad occafum vergcrent; ex generali quadanitraditio- "
ne conceptz fuerun!. nan eXipforum authorum ignaui4. fed quOd "
nondum diligentioris matbemaucz vfus foret. Mirum igitur non"
ell, priorcs huncwdilIimllll'i motum non perc.perune: Iscremm "
in mille & feptuaginta annis,vcrfus apieem liabl.tantium, gradu YOo '"
feri delatum fe mimitcftat. Indicat boc 'llfPJllia fred Gaditani ybi "
tempore Pcolemzi. polus Boreus ab HorlZODte gradibus J6 cum"
quana: nunc !ero n, ae ~u~lici quint~, eleuatQs a~paret. Simi- ..
Icm quoque dluc:rlitatem Indicat Lcucopcrra Calabnz; & GnguJa "
loca lcalia:, ilia videlicet qlllllt Ii Ptole~zo ad noR:ra tempota noil "
mutarune ~ Ex hocitaque motu,. qua: Dunc habitanrur Joca, defeM "
tandem aent. atilia qua: nunc torrid! zona dec:oquuntur, Jongo Ji. cc
c.~t temporis fpatio" ad no~am ca:li,tcmpcriem deduc:c~rur. Ita YC d
trecentorum noriaglOta qumque mllhuan aanorum cumcuJo. mO" Cf
ellS is periiciatlir tardi{fun~5 Ita iuxta has ~om!nici M~ ob(er-"
uationes,polus Boreus:altIUs el~~atur, &:,latlrudmes ~cgI?nw.umA- .
ioresexillunt, quam oWn lvndc lmlllUt3nOOCm argultlanrudlOUD1.
lamvcrd Stadius contraria prorfus opiniol'lC decreui{fe 1atitudincs
perohferuationes J?robat .lnquit enim,Romz !atirudin~m ill gaO""
gr.lphieis Ptolcmzl eire 41 graduum ~ : ~ De qUid mendlapud Pco-o ,.
lem~um obrcpfi(fe cauferis.in vcbe !,?n:ta die a:quirJC?aij.!lOnapl~ ..
~nomoni. decll vmh~, vuefcrt ~hnlus.' &:te(btUr libra no,!o V1- "
truuius.Ar recenrlorum abferU4tlO, (vtt refeR Erafmus RhelnhoJ.. d
dIU) prodir candem hoc noftro falculo 41 parrium c:umfcxtan~e: ve Cf
dllbiles voillS part:is{~emJ in mundine cc:ntr~ 10 rcl'r.e obb9ua- It
aoDC .

1I1+,

. ' 'CVILIEL. GILBER1'I

DE

': t~ d~~uiae pr~bti;:Yide:e ergb li~etttubmodd ex obferuan.

Ol'IWUS mllillsctxalbs, demachlna tellurlS teme~ nouas & contrari.

aJopnc:mcS';'& motunbfurdos U.aginantur. NIIIJ1 cumPtollmlz

".na~~ippa~o~ lamudincsquafdam'acceperit .nec ipfe in
:11Iut1~'I~IS cas bb~crtI~ucri:: :verilimiletft if~um c~I1id ~egio
. ftum~o1itiotltf. de latl:tudtne CJU~.:atUm. probiibib tantlimcoDlcClu.'
,'rAleB:i.rn#fftl,cpamdemde tabubscommendauit.lti vidcrelicet in,
.. Bri~ni. noRra, ci~itat!J"llaritudines, in duobusvcl tri?US gradi
., bus errarc;:ft expencotla docet: ~are minfme ex iftis.erroribus,
, no~~s i~ducc:ndti.c!lmotu$j auttclluiis indyta naturamagnetica,
opl!ll0n.e ram tcuite; co~ceptA deformanda.c!l Atque i~i facilius
~r~s!n gco~apatn Irrepfer,unc,. quod VJrrus ,magnct:Jcapror
~ tllis IDcogmra lim. Przterea fatlS accuratz latitudinum obfer
uationes .fieri non pofTunt nifl apeTitis. aml;lioribus etiam adhibitis
. intlrumcntis, habitllque ratione refradionisluminum.
d

, CA p.it.I.

,\ ' be tert~ttris$lo~i ~urn,a.r~uolution<= m~rietica; ,

;' ';; ., tlJuerJulpnmtmoh,llSlnUeteratllmop,m., .

: ' '.i
;) j ~;

;0

. '

onctn;probabili. a(fertio.

Pud vetercS Hcradides PonticlJs, lit Ecphantus.

Pythagorici tum Niceta. Syracufanus. & Ariftar
chus' Samiu$, a1ijque (vt videtur) nonnulli j exiGi
mabant tcrram mouere, !lellas obiea., tetra: oed..
derc,cafdemque cdl'ione illius oriri.Cient quidcm
. :
infbr cardine fuo ni:cam, ab ocelli!
:u:I e:rol'fun:ljcirca cum volui. Philolaus Pytbagoricus vo~uit vnam
e(fe ex aftriS.Berirca i~cm vcrri in obliquo drculo. Gc:utfol tIC lu
da cUrfu; habc:nduos. Matbcmaticus quiaem ille iniignis; &natur
-fcrutatorperititlimuli. Sed fOlleaquam philofophia aplurimis trac
, ~t~lIt dil1~~gara fuit. opin!ones ad ,ulgi ingenia ~aa:. aiJtSophi
"Aias atgutlJ$ {uffUtt:!!, plunmorum mentes perfuinxcre, Be mlllti
, t1;ldinis c:~nfenfu, torrenn. inAar przualucre Explofa mulra rubin
,. dtllpudvctcres egtegie inucma,; & in exi)ium'l1liR"a: peMere ; aut fal-'
" fclti non amplitls cuha Be aulta exoluerunt. Primus igitur Coper-.
;; rocus (intcrrecentiores, vir Ii,eram laude digniffimus ) corponim
" .
moucntium

~1

A G NET F., L: i

moucntiwn ~v~ houis hypothelibus i

quas rationum apodixes alii aut {equuntur, :
fymphoniam certiUs inueniant,obferuant.vi
nerc peritiffimi. ha Ptolell1:l:i Be a1iorutn ad I
periodos inucniendas. fuppofiti Be im;tglna
nonneceffarioadmittendifunt in philofopb
tationes. Vcrus ell igitur opinio. Be:ab anriq
poribus,nune vetO magnis cogitationibus a!
uolutione z 4 horarum !patio tot".ml circuDlh'
lem& Lunam,& planetas alio~,& omnium i
us did naturaUs fpatio accedere & rcceJcrc
famotudiumo. ~boccafuinorrum ;aur cu:;
niuerfa alia rerum naturll, ab ortu in OC( aiur
tur. Atque primum quidcm co:lum fUpTC'TTlUf
vifibiies lI10S omnes fplendorcs, incit3r1 r~pl
fimocurfu. vcrifimile non ,ell. PrI.ter::~ 'll
Ilellasquas nosfixasappcllamus. ilnna cad
hendit, aut fphzrasvlJas reales, & qu~li ad:
confirmauie: nullus hoc iF {urn dcmonflr~uit
ell quin quwadmodum planerz diffimihbus
frant; ita inge~tia ilia &rrequentilfJma lumia,
varqs, & redtorifIimis difiunguntur; non (pI
gini. aut firmamc:nto (~t fingunt) tIC ,conear
rent: ita nonnullorum mterualla. opmlonc
rc;uera, propter infcrutabilem diilantia,!, con
magis ilIa {uperant, Be funt lon~ remoaffima,
rijs Clill,antijs collocata tint, aut in teDuif1imo ,
fubtiliJlima fubftantia,aut vacuo; quomodo J
valli orbis; corporis incertiffimi, vertiginc. ,
ilrononusGel1re Ion; przterhasinnumerai:
{his apparentexiguz quidem. in alijs caligat {
ab egregiaoculoTum aciepercipiunrur. ?ec q
mis przi:litus oculis. filente LuoJ., tIC ranffim(
rimas propter magnam dillantiam exiguis I:
vacillantes: ~rc Bemulus efTe,& nulla oCt
hcndi vnquam. credibile ell. Q!;Ianwm ell ig"
motas ilIas fixas incomprehenfum fpatium, q'
us fphrerz. amp!a & immenfa profunditas? '1'
il,Ulailfunz ftclla:-feparanrur, elonganrurqut
I

.. 1

UIS'

V 1 LIE L. GIL 13 E R TI

attem 6mnem, & cogitationem r Motus ille igitur quam erit mon~
fir~{us r M~nife~~ e~go ell quod fydera omnia taoc;tuam ill delli.
natls rep01~[al~clS, In Iplis conglobantur. qua: centns proprijs oi
tuntur,&clrcilpfa confluunt partes eorum omnes. Q!J0cl fi mo
tum babem,eritille potitls circa propoum cuiuCq; centrum,vt terra:
motus;aut.:entri progreffione in orbem,vt Lunz: non crit ill tam
numerofa foluta grege cireulaos motus. Q.uarum ficllarum alia:
prope ;rquarore~ I'olice, rapiditfunecireumferri, alia: propinqui
ores ~oloaliquantultlm mititlssgitari vidcreutur, alia: quali immo
tz, cXlguam liaberent rotationem. At nulla: differentia: ex Jumine
mole, a?tc~loribu~ nobis apparent ~ tam en!m Cuntillullres ver(u;
1'0105, hmpldz,rutilre. & fufea; atque prope a:quatorem & zodia
cum: qua: in iIIis Cedibusmanent I & politz funt, non pendent. aut
fi$~n~ur, aut ,a~liga~t~r cam~rat'! alieui I~fani.or ;tdhu:multd pri
ml dims mobilIS lidltlJ. magIS ,ltl, profundl, & Immen11cireumuo_
ludo: Atq; hoc quidem mobile incomprehenlibiIe, oportebat ma
t~riale elfc,,& vaIde profundu~on:nem inferiorem naturam quan
titate lo~ge Cuperans: Non erum ahter tot tantaque fieUarum cor
pora, vruuerfamque rerum natunun,ad terram vCque, ab onu in oc
carum ducere poterat: vimque oponet admittere vniderfalem &.
~nDidemin anns regendi! perpetuam, & valde mafeftam. Mo
bile ifiud, corpus nuDum viGbilc defert. nullo modo agnofcitur. fi~
dum eG,ab iUis creditum,apufillanimisadmitfum,qui molem apud
nos tcrrenr~m magis admirantur, quam tanta, tam incomprehcnfa
longequc: ddiunaa corpora. At innnitatis at~ue innniti corporis
lI!otus dl'e non potell, nC!1ue jd~rco vafiiffim~ iIIius primi mobilis
dlurnus. Luna terra: ropmCJua ~Ircumfertur dlebus 2.7; Mereurius
& Venus m~tus fuos habe~t.fatls tardos; Mars annis duobus. Iupi
ter.du~declm. S.aturnus tn~nta periodum eonfidt. Atque ij etiam
qUI nXls motum lmponunt,il,um perfici volunt annis fecundllm Pto
Jen~um ~iSooo.iulta Cor~mi~j obleruationesannis 2,816; fie
tar~lOr fempe~~t ~otus &: ~tlDeru. confummatio ill maioribus cir
culls : E~ pnmllruu~ m,obills, rann, tam {upra omnes immenfi, &
pr?fundi ,motus en.r ~u~us i Superfiitio qUidem. &: in philoCa
phia fabuJa, nunc ab ldioastantllm credenda, aviris ~uidern dodis
~Iufquam derideuda: ~an~m fuperioribus {a::culis, ad (upPUt~
f.\Onum &: motuum rationes, amathematicis motus iDe admilfus fa..
erir, vrgeote philolOphantiumimportuni turb~. Motiones corpo
fum (ncnlpc planctarum)videntur ornnes inonum tic fc:clIOdi.m
{uceem.

2l

DE MAGNETE.

LIB. VI.

(ucceffioncrn lignorumfieri: Exiilimant eriam plcbei mathematic

&: philofophi; ftellas nx.1s eode modo tardilfllIlo motu procederc
qUibus propter veri ignoranriam coguntur adiungere nonam (pha:
ram. At nunc primum hoe~ & inopinabile primum mobile.ntlurt
nullo iudicio comrreben[um, nullo vilibili fydere infignitum i fe
ima~ina?one ta~tum.1!" fuppolilio~e matl~ematiea conce~tii, ma
H:qj a phdofophlS admllfum & credltum, In CZIUD,l & Cupra omn:
tydera elatum, oportet aduerln incitatione ab onu in occafum.eof
tra rcliqui tonus mundiinclinationem torqueri.~cquid in rerur
natura naturalirer IDouctur; id &:. fuis vitibus,& aUorum corporu..
confeoriente fa::dcre incitatur: Talis eft motus partium ad lua tot~
globorum &: aftrorum inte: rfe omnium in mundo eonfifte:ntium,t~
iis eft incirario circularis corporum planerarum i'cUm ali; aliorur
cur(us obCeru.mt,&incitant.Primi vero mobilis, aduerli &: veloci!
1imi curfus; qua: ilia funt incitantia ,aut .('romouenEia corporal qUl
natura confpirans il aut quis ille vlrra pnmum mobile furor? cUm i,
corporibus ip[1S vis agens exifiat, non in fpari;s.. aut interuallis. <l.!;
vero exifiimauerit otiofa ilia corpora & feriata eWe, vinutem au
temomncm mundanam orbibus ipfis 8 Cphrerisinhzrere. nonmi
ntis hic infanit, atque iIIe qui in domo aliena, parietes &: pauimen
ta, &: teaum famifiam regel'C potius Ci)u~m patremfamilias pruden
tern & prouidum exifiimat. Non igitur li firmamcDto vmuntu
moueriturue, aut pofitionem habent; multo minus aprimo mobil
cirClumferuntur confu(z ilia: fteHarunt turbz, ncqUIt adlled'l & fa
pidiffimiincitatic:mc conuelluntur &: pertutbantur. Ptolema:us A
lexandrinus nimis.mihi timidus &:pulillanimis elfe videtur ~ 'lui dil
folutionemmundi huius infcrioris inhorrefcit, Ii cireldariter terr.
mouc:rctur. Curnon vniuerfi minim, diffolutionem, pcrrturbaao
nem, incendium,czlellefque& fuperczlefies calamitates imtncn
hs non veretur, amotu{upr.1 omns cogitationC!1 fomnia,fabuJas
&: liccntias poeticas infuperabili, ine~abi~i. & inc~mprehe~bjJ!
Q!1are nos diumo terr:e rotato. (motu Ceilieet magis conucmenn
vehimur. & lieut cymba Cupra aquas nialiemr ,ita nos cum tClllurJ
eonuen:imur, &tamen ftarc nobis &: quiefccre videmur. !1,.fagnun
hoc yidetur & incredibileqlijbufdam philofophis, propter inuete
ratam opinionem,terrzvafium corpus circulariter contorqucri J"
borarum {patio: Incredibile magis dfct Lunam 24 borarum Cpati(
orbem mum permeare, feu curium integrum abfoluere; ma~s So
lem,& Marte; magis adhue,Iouem & Saru~wnJ pIufquam mJtan~
TJ.
II

~18

GVILIEL.GILBERTI

ilJlixisftellis&:fi.rmamcnto velocitas; quiddeniq;in nona fua fphr

ra admircnD1l'~Yt velint cogitent. At primuni mo bile 6.ngere,& 6.c~
to mowmauribuere, qui s4horarum fpatio pcrlieiatur, hune au~
tern in eodem tcmporis interuaUo motum terra: non cOlJCcdcre. ri
diculam. Tem: riamquecircuJus maior ad primi mobilis ambitum
cllrninor quam lladiumad tcrram totam. Si terreftrjj reuolutio
diuma vidi:atur pr.eceps, nee anatura admittcnda, propter rapidi
tatcml Primimobilis agitado, & fibi ipfi,&toti mundo erit pluf..
qullm infana, cum nulla alia morlone,vila proportione aut limilitu
dine contCntiens.Videtur Ptolem:ro & Peripateticis penurbari na
turam, &dilfolui huius globi noftricompaginem &6rmitudincll1
opoItere,a terrena ram vclod circwnaelione. Terr:r diameter cO:
1,18 milliariorwngermanicorwn i Lun:r noua: maxima dongatio
minima, 'I femiC:liametrorum terr~: diuidul: luna: altitudo ma
xima 68, minima ,~ : verifimilc tamen eft fphzram eius maiorcm
adhuc & profilOdiorC'm etTe. Sol in maxima cxcentricitate dillantili.
J 14s felllidiamctroriitcrra: habet; Mars,Iupitcr Saturnus, vt moUl
fUnt rardiores.,ita funt lo~ aterra remonores. Firmamcnti &6xa
rum diO:antiz optimis matbcmatiw incomprehenfibdes. videmur.
N 00 fphari omiln,primi;mobiljseonuexitasuiullc ad rcl,quorum
proportio~cm ~mctur,oponctprimi mobilis eonuexum tantum
fpan; pcrcurrcre vn4 ho~) quantum continent circuli maiores ter
rcfuCi Jooo, nam in firmamenti conucxo eon6ccret plufqua lB 00;
fed ~uz foliditas ferreaad eofirma & pertinax fingi poteR, vt tanto
furore &: tam ineffitbili pernicitatc non difriipatur,&,in frufta ..beat.
Chaldzi verdJumcn ca:lumelfc voJuerunt. In lumine autem nOD
eft ranta firmiw.nec in Plotiniignitofirmamento.nccin fluid 0 {zlo
aqueouc diuini-MoflS, aut fumm~ tetlui& traniparenti,quod {lella
rum luminaa confpedu noRro non intercipit. ExpIodendus eO:igi
ram alt!!: conceptus czlcWs huius, tam infana: &. furio6: .
rapiditatis, & reliquoruinc:clorum violentz retardationis. Excu
ti:ant Thcologi, at frongijs dcleant aniles illas dc tam rapidS czlo
rum.gyratione fabulasab inconftdcratisquibufdiphilofophis rou
tuatas.A Manis.fphzra(fi fph:rra fuerit) IX motu;Sol nonrapimr.
nee: Mars d louc,nec Iupifed. Satuma:Fixarii etiam llellarum fphz
ra moderata fads elI'e videmr, niU <JuOd motll$imputanturfirma
mento qui in tenure (gnt, &. immutatlonem quandain phenomcm.:.n .
efficiUnt. Superiorcs in inferlotes tyrannidcm non exer~ent; Dam
&. cdum philofopborum,& theologorii, oponer dfe manwet.um.
f(%lix,

6"

.,error

DE

MAGNETS, LIB, vi.

fcelis. lktranquiIlulD &:nutation~~s minus ~n?xium: nec ~riml

mobilis vis, furor, edemas &. rapidJt:lS donunabltur. D~fcen<!-itiu
ror il1:e per dmnes cceleftes frhz~s,!3' eorpor~ ec:lclllll; p~ofo.
phorUm no.O:rorum e1ementii ~nuadlt. 19nem ~Ir, acrem,Yolull,vd
faltem maXlmam partem frahlt, a:Qterem vnt~erfum ~UClt. & con
uertit(ac fi folidumetfet &6~~ c~rpu~,cum tenuiffimafitfub
Randa nee reoitens; nec dut:bbs) Igmtas Impreffio~, fup~norel
.captiuas dude. 0 mirabilem tei'rellris gl?bi. cdn~uam, <JUI olus
non vinciUlr; qui tamen in ruo loco, nUlIu yan~ullSj nulI~ graultat~1
nulla craffiorls aut firmioris COrporls e?ntlgw.tate. nW,lls p0!1den
bus conllringitur. aut fil1:itur. Subl1:anaa globl terrel1:ru, vmue,rfa:
rerum natura: refragatUr &. <?PPOllitU:, ~ingit libi Arill:~t~le.s phd.:.:
fophiam ex. fimplicibus moubus ~ mtxtls, ccelunl fi~p~1C1 ~Irculan,
clementa fua. motU reao mouerl, terra: partes rceltS llnets terram
appctcre, in fupcdiciem eius ad rectos angul~sincider.e ~entrum'lj
verfus contendere. in ~o autem femp~r acqulefcerc;,Igltur ~ tez;
ram totam in fuo loco tnmlo~tlcm pe~anere, pond~nbus fUls V~l
tam & con6.rmatam. mil qmdc:m pamu~ .coh~rcntlll" & mat~na:
congregatio. in So~e~ in Lun~ an pJanens,m fixJ~ funt, lD ommbus
deniq; corporibus tll~s rotundlS', quorum partes I."ter.fc eohzrcnr,
&ad propria VniUfcUIUIq; ce~tta contcndunt; aboqul 1wn rue
ret, & fl1blimis me ornatUS ddftparetur: Hate tamen ca:~eO:la corpo
ra motum habent circularcm: OJ!ar~ & terra ruum perlI1d~ motum
haberc potell:neq; enim(quod qUldamputant)motus hie ad col..
leClionem ineptUS dl.aut generari,!nem rerum ad~e:{us. Nam cUm
globo terreO:ri ineitus fi~ & ,natu~ahs ; ';lee externu al1q~oclut quod
concurial,aut aduerfis rnoubus Impedlll~ j ~c malo all~? aut f,e,
riculo voluitur, fine raptu progredltur; ruhll ell quod ~cmtltur,nihi1
quodeedendo viam dal,fed cunaa patcnt~ ~ ~,umm~acuo cor~
poribusfpatio, aut :rtherc incorporco yoluItur,aer oronts,terrz &
aquarum fpiramenta;Dubcs &pcndentla~ctcora;6mulcumgJ~o
circularitcrconcitantur: <l!fod fupra, fpmwenta cO:? ~o.nbw
vacuum cO: :Tenuiffima corpora & I?llnUnC coh3!rcntla Il1xta anao.c
tranfeuntia non impediuntu r, ~on dilfol~~tur. ~~re 8tt!!rreO:n.
globus tOtUS cum omnibus (UIS appendlclbu5, placlde, nunO' rcfi..
Rente comrn'oucmr. ORare van~, fuperftitioG; cl?neuaione-;n co~
porum timent pufdlanim}quidam (Luci; ~aanti! mC?~c , q~1 A?u
odes., & globofum vlldlq; terra: omatum;lnd~~ff'~l vulW~lm
PpoItuniffimorumbominuan more deridcr:)Ex hiS 19ltllrran01l1bus.
'.
T ij.
nOll

ca:

&20

G V I LIE. L. GIL B E R T I

non probabilis modd, {cd manifella videtur t'Crrzdiurna circumuo

rutio. cum natura {c.mper agit per paudora magis,quim plura; atq;
rarioni magis con(eDWleumvnurn e:.liguum corpus tcllwris dilllmi
volutationc efficere potius, ~ mundurn totum circumferri. Re
Iiquorum terrzmomu rationes prztcreo, iam enim agitur t31uum
de diumo, quo ad (olem rcuolwtur.& naturalem diem(quem nyc
tbcmcron vocamus) e!fidt. Atq; natura fancconuenientem admo
d'um mommforma:tellurisconcetIiife videatur. qpa: (cUm grobofa
flt)fuperpo)os fuos i natura ubi tribUtOS conuerUturfaciliusmultb
& conllcnictiUs,cj,ua totllSvoluerctur mundus,clJiusfinis ignorator.
kiriq;nClJuit; &quim primimobilisfingcretur orbi~uemvetercs
non admitiebant,qlIem AriGoteles ctiam non viera liXarum fpha:
ram vUurn excogitauit, aut admifit I quem faC.l'Z dcniquc fcripturz
non agno{cUDIf vt neqi totius lirmatricnn venigincm.
CAP.lIIL

Terram drculariter moueri.

Am verd cUm ca:lum tatum, &:. vafilm mundi :uri
plitudinem, in gyrum rorari, ab{urdiils quam did
poteR: vulgucs pbilofophl imaginentur: relinqui
tur vtterra diumam immuradonem pemaat.NuUo
cnim tertio modo faluari apF,rentes conuerfiones
.
porrunt.Diesigitur bic,qui dlcitur naturaIit,eftme
ridiani a/icuiw teUuris :i fole ad {olem reuolutia. Reuoluitur verd
integro cllrfn, i R:cllaaIiqua fin ad iUamrurfus fterram..~z natwi
moaentur corpora motU circuJari;z:quali,& coR:anti,ilJa in luis par
abus varijl inltruunhlr terminis: T crra verd non Chaos eft, nee
moles iodigeR:a; fcd aLlrei fut y~e, terminos habctmotui cir
culari in(cruientes, polo. Don mathcmaticos, zquatorcm non ima
ginatioDc,GODceprum., mcridianO$ ctiam & paralleJos; quos om
Despermancintes,ccrtOs.Daturalcs interrainuenimw: quos tora
philofophiamagncric:a plurimis experimeotis eftendit. PoJi Dam
ijUc mterrailDt eertisiDhzrClltCS tcnninis. in j'~ucverticitas v
-trinque 'Ii plano z<juatoris tcIluris aftiugit ,viribus vaIidioribus
& toaU, .confpirllnone przpatentibus, um quibus diurna rc
uoJutio conCendr. At torporum nullis conuertionibus. nullis pla
nctiuum.motiollibus,fenfib.iJes ,& naturales poli iemmamcnm,aut
primo

"

G V 1LIE L. GIL BEn Tl

"n. carfu:; {cd (communirdiquorum
planetarum inclinatione) ab oc

c:afu in onooi tendit. Similis erum ved"us ortum.fecunddm fuccef

~ fignorum, planeas omnibus motus, fiue infr;l {olem Mereu

riuBe VcnuSt1iue circa fOlelltreuoluantur. Tellurem habilcmeffe

&idoneamaclmouendum circ.uIariter, oftendulltpartes eius,qua:
fqi~i tgCQ, Don tanttbn Peripatetic.orum re.!io mom fcruntur.
fei:l.fdtantur:ctWn. Magnes colloeatus.in vafe Iigneo. imponirur
a'1~' vt Ubcnl pollit nawc,conucrtcre {e , &. fhucare.- Si. polus
,

DE MAGNETE,LL&.Vt.
~~.

aIius quam cireularis, quo partcsnat~r~ ad {~(c:cks {ec:o~onunt.

Terra tata tUo polo Cyno(uram tefplclt !l'tUr co~{\:ann; Ita :om-

Dis aus genuina pars ftmilcm in mundo {edem PCtit , mCll,letUr'luc

circuJariterad ilJam pofitioncm.!o~us.'8cpartium fimiJc:s (unt m~

tus naturales: quare dlm partes m arculwu,rrtm/eant1l.t. 'Ot~ e~

am circulariter mouendi potentiam habet. ~i:lI or~iadm.s Of

c-ulariter moueturfupercetltro tuo,ad tdlum eonformttatcm(fIcut

apparet) in plano Horizontis. in vafe LUper :ol'lUam roUto.

,:

magnetis B conrd natUram pofirus rucritverfus meridiem F, ter

rc:lla,eonucniturc!rcacentrum. (uu.m c~rculaf! motu in plano Hori
zontls, ad feptenmonemE. vbl qUlefclt-non In C aut D. Hoc facie
exiguus lapis quatuortannlm vnciarum; eundem etiam habet mo
tum tam ~xpedite )fi fuerit magnes rob~{\:us ,aliquis centum Iibra
rum : fimllc:m quoque ~onuerfion~ oboneblt maximus I?lagneti.
cus:mons, 1i~rgo flummc aut man profunda veheretur: &1:amen
multdma~magnetiaum ab aqua impeditur~ qWin teUus toca ab
elhere.ldem faccrettoca tcrra, {j Borealis polusditlrahereruf ave
1'4; {u~ direaione; rccurreret emm polus Borealis circulari totius
cirG centrum motu verfils C;ynofuram. Hic: veru motus non eft
.,
.,
-alius

Sic ctiartl in 'luQuis ~Ii? ci~cuto mag~o. mo?ereSt~r 6, ~ber eO:c

. {fet . VI in declinatiorus lIl{\:rumento. clrc:ulans motuS fit In me~l
~~ (fa nuUa merit variatio) aut in cireulom~o d:lia;o ~ ~enlt;b
r variationis in hom.onte pun~um ~ Ii,modo fue~lt ~latlO ~I.
~a.Atque i{\:e magnetis mOlus Clrculans ad' ~ofitIonem f~ Ill-:
nain, & naturalem, often~t tOtam terranl' ~abilem ..ffe &. Ido,ne-.
am .pmprijtque viribu$ fatlS inll:ruetam,ad clrcular~ mo~um dlur
nu~.Omittoquod Petrus Peregrinus conll:antcr affi.~ac.tcr~cl.
lamfu crpolos(uosinmeridiano fu{penfam. J.D 0uen cl:culafltcr
integ:K volutatione ~4 horis: ~od tamcrt DobIS ad~U~!ldcrcnon
contigit; de quo motu etiamdubitamu$,rrop~cr lapldl.~ lpfiu~ pon.
du"-turn nuia tellus tota vti mQuetur a. {e,Ita eniUIl ab a1lls afll'lS pco
... - '
mouetur:

"4

C V ILl E L. GIL BE R T 1
iltoUcil:lr:''1liodprGponiOOalittria pa;t:C~uis(v.t. inmrrdla.)aon.
cMfi1lgl1. MCllUeCUl:' IiCU..pr.imai'ii W iod&: DIlIU'* ~.
adltuaru.p~CO~~&:IXlJlI.ft~

~pra!ftll!1riIM1U CfIOd~s.~ c:ft~~ tiJri iIIi JItaait.,

m'li gIobl._ errana,&:: p!d"ilalimas.&lIIiniIladii,.:t atil!ai

m11loino4<J.adMiJ auCr.c:crczi._:'ITiamc atirpDaClr,llCi:JIaaa;iaca&.,

4lm cir~c"tO!afiipJea~"c:xcniuISpap:mcs&DC'

quicquam alI:ris proficielAc:s"cirutcrram cmus repercrC1l.. Volui

tur ~r terra !lua:: magna quadam neceffitate, vinute etiam in6ta,
nwUfellA, & confeicua. conucnit'at ad folem circulariter; quomo
tufolaribus vinunbus & in~ gaudet, 6rmaturquc cerra fui
verticitate,ne vageu~otnftCmca:li ~egionem volueremr.Sol(pr:r
cipuus in natura aatw}vreRonum promouetcurfus,llchanc tellu
ris conuerCionemintitat, virtutibus orbium c/fulis, & !umine, A tq;
diuma vertigineu non volutareruc terra, Sol connantibus lumini- '
bus deninat! a6cui partifemperimpenderer,ipfamq; mora diutuma
vreret. arC} in pulucrem ageret, diffiparet, alnffimaq; tellus vulnera
conciperer; IIihiIq; ind~ bonicueniret. non vegetarct. non anima
libus vitan. concedcrct,humanumq;genusperirct. In alijsvero par
tibus. omaiahonida e{fcnt & (rigonous fummis rigida; vnd~ emi
nentia: omnes durlffunz. infa:cundz, inacccffz, pcrpetuisvmbris.
& noCb:ztan4 coopenz e[ent. ~am miCcram. &: borrendam v
ninquefadem"ipfateUus cum pari noluerit; l'D2gnetich!l:l"ea men
ce,in orbc:m voluitur,quo perpctui commutatione luminis,per
petna e{fet rerUm ...iciflitudo, caJores &: frigor.!, OltUS &' interitus.
dies&nox,mane&v~,meridiel&'DlUrtanox. Itapetittellus
folem &rcpetit, auerfatur &. in(equitur. admirabili fua magnetica
l'frtute. Prztelea, non folelmifole ~cndcretmalwnJitellus'Jui.
efceret &:foJari bendicio priuarcEUl'; ted Luna ctiam graui.t:an
minerempericula: vidcmas IIImq; quomodo occanus fub certis
quibufdam Lunz pofttiom"busintamcfat.& zfluet : Alq; fi ciurn!
teJlurisvolutatione Lunaellpedi~ DODtnlnfuer, plus iuRo Suidum
mare in quafdam parres agcretUl',& 8utlibus immanibus Jittora
plurima of'primerentur. Neigitur van;s modis periret &: confan
derelur tellu!, ipla c:onuerrlt (de, virturc magnetid. & pomd:
quaJes&in ezreris erronibus motus font, vrgcnte przfertimaJio
rum cotporum motu &lumine. Nam & Luna eaam menRruo cur
fu conuertit(efe. vt folis lumina (uccelIiut reapiat. quibus non ali
ter at'Juc tellas gauder, &' recrcaEUl', CJuz perpetud vao aliquo Ia
tere:

I
,

DE MAoNETE.i.ll~.vi.
,uS
tere (ut1:inete; nooune lnagiloiiialo &. certo interi:o poterai.lia V
nuflju~ue globorum m~ue~tium. pro fa,lute fui m orbem f~rtur.
aut m circulo aliquo lIIuplion, al,lt volutlltlone taI1tUm corpons,aut
vrrifq;. Volui ver<> aGra omnia nxa.& c:rronesl~l?fq; ~huc fup~
riores, nequicquam niG tenuris commodo, homlw pbiJo(op~ n~
diculum dl:pl1tare.Voluitur igiturtellus non,czlu~ totum; qw ~
au incrementis &: decrementis rerum, &: ammalltlum ~~neratlon!
occafioDemadfc:n,&.inteftinos caloresadf~tu~~ e:,c.t~c. Vnde
materies ad excipiendasforma~ v~tat?r ,~tq?e a prunan4 vol~:
tatione tenuris. corpora naturala m~tan~nepnm~. ~ actum Orl
ginalem habent. Motus igiturtellurlS t~n~;cnpnlllllnU$, a!l:r7us,
circularis, circa polos (uos~quorum .vertlclcas ~ plan,? zquatons v~
rrin'lue alfurgit, funditurque in aduerfos te~nos vIgor! vtcenS.
veni inc te11usmoueretur ad bonum,fole ettam& aRns pr om07
uenu~us. Peripateticoruin vew lI?ot~s limp!cx re~s deorfum,e{1;
motUS pondcrls,nlotUS c?aceruatlonts ,Partlum diliunCl~m, ma~
teriz ratione, perrcaas bneasad tcllnns C?rpus : qua: bnez,pr~*
uiffim~ vii. tendunt Terfus caotcum. M,otlone~ p'amum ielJuns
magneticarum diliunClarum, prxter coaceruatlOfilS ID~~ {u,l1t
coitio; conuemo, &. di~o partiumadtOtutfl, adfonnz fympho:
niam. &, concordantiam.
.

CA P. V.

T errz motum negantium rationes, &: drum

confutatifJ'
On (uperuaeuum erit corUm eti~ ratione~ perpe~

dere, qui negant tcrram JDOuen J VI: me~Us vwgd

hilofophantium filtisf'acere poffimus.. 'fWcon~

~am iUam. & Rabilitatem terrcnam. argument1S~

uiai{funis con6rmari aurumanr. AriO:otelcs JeRalD

1!e~1il~~ circulariter moueri non admitrit. quia ~n~u~q; c

ius parshoc ipfo motuciererur : Nunc autem c~ reais linels om-:

nesfcparatz terra:: partes in medium fetantur, vlolentus e":rdO'"

au ilIccircularis, naturzque alienus. '" non perrctuU5! S

c

mon!l:ratum ell: antd.cerrz veras partes ornnc~clrc:u1anter ~oue

. cmua~, magtlcdca""",,ora(anr~di(poiita)morbcm fern. Fc

n.

--,.'

---r'-

r!lUW

G V IL I E L. GIL B E R TI
rulltUfaUttltt verfus centrUm telluds. recta linea (fi via pateat)con..
grcgationis motU, t3llquam ad fuum principium : mouentur vanjs
motibus ad totius contormationem: moucrur terrella circulariter
" in~ti$ v~~b~.Przterea (inqui9omoia,quao: in ~rbem feruntur, poll
rehnquta pnmom~.&plunbu$motlbusferl.przter primum vi
,. dcantur. Terram enalil necdre etfet, fiue cirea:medium ,liue in me
" diA mundi fedc:,locara fueril;, duobus moti!>usferri : ~od fi fierce
" necetfe etfe. tum progrctfus, tum regretfus exifiere ftellarum iner
'.' rantium: Hoc autem non videmdieri,fed femper ezdem ijfd emin
" locia ipfius oriunrur.& occidunt. Ne9i iliud vllo modo fcquitur,dU:'
plicem artribui terrz motum. ~bdb vnusrant!.lm fuerit teUuris di
urnul motuS circapolos fuos, 'luis non videtallra debere codE fem~
per modo, in ijfdempund:is horizontis oriri & occidere, edam Jic':t
miusfuerit motus de quononeontcndimus: cum in minore orbe
mutari0!1e~, in ftefiis,fi:iis ~uJlar.n propter m~gnam dill:~ntiam afpe~
d:us vanatloncro hClllnt, 1116 axiS terra: pofiuonem vanauerit fuam:
de qua in cauf:! pra:cct1ionis a:quinoGliorum ambigimus. In hac ra;.
tione multi funt defea-us : Nam fi tcllus volueretur, id nOn aprima
fp~ra) fedab infitis viribus neri oporter~. dcdarauimus: Q!!bd Ii
tl prunafpbzra ducererur , nulla: c1fent dlerum noa-iu~; viciffittr
dln<;s: conti.nu;aret enim curfuru fU,um cum primo mobill., Duplid
vero rootU clen tUnc tcrram cum circa centrum fuum voluttur quia
rdiCJ.ua ~ltra dup!ici ~uentur mot~; non fequitur. Pr1tered noa
beneantmaduCrtlt ranoncm,neque tnterpretes eandem mtelJigunt:

lM,6'

tiTO\I.nl~...~. ~~~, Kl T~TJ;V bJlld\~ CIs"",.

Arift.l. 8C czIo. cap. 14 (id eft) Q.e.od.li fit, mutariones fieri nxa
rum ftdlarom,reg~cl1ioncfqi necetfc ell. Quod alij regreffiones,aut
regrctfus,&'mutatlones ftellarum nxarum.alij diuerfiones interpre
u,ntur: qua: nullo,modo intelli$i ex m~ ,circa axe!D fuum polTulJt.
D!fi tCl/urem.v~JU\t ~a prnno moblll, fuper alio~ ctiampalos
dlUerfos a~ iIIlS qUI prunzfph,~ co~pemnt.fern &torqueri;
quod ommnchbliirdumcft. AIIJ recentlores pUtant oceaown ori..
ci'ltaJem itl in'regiones occidenrales, a~ ifto motu impingideberc:,
\'t ~ terra: ~s1iccz tUm & ab aqulslibcta:,tingulis diebus on
cncali oceano Immergc:remur. Scd oceanUS' ab ilia motu'lionagi~
tur. cum nihil relitlat; &:m eriarn omni.c:ircumfcrrur: Ob camque
taUfam in vclod tertZ curfu, omnia qua:in lerc {unt, anobis reub
liOn IInquuntUr, &: verfus occidentem mouerl videntur: quare &
,.~s in acrequictClllll;, nifi vis VClltorum impcHar, lie 'fJZ proijci
unrur

DE MAGNETE, LIB. VL
.
'.i.~7
untur in a&em cad:tnt rurfus in IOcuin fuum. At illi ftupidi qui tur
res, tcmpla; &: zdific;ja. extdluris motuconcuti, & dirui nccelfarid
cxiftimant: homines antipodes rimere potfent.lle in aduerfiun or
bem labantur ; aut naues cum vniuerfum orbcm terrarom circume
unt, ne (VI: a noltri hori:zontis plano inclinauerint) in contrariam
codi pattcm roant. Sed illa: muliercularum aniles ineptiz~ & philo
fophannum quorundam tlupor; qui cUm de maximis; &: de mnndi
fabrica dilTercrenirimrur, &: auqent aliquid, vix vltta crCpidam fA~
perc quicquam polTunt.Terram volunt centrum dTecircub; in ('on
uerGonc ergo immobiIem quicfcere. Sed altra fiue globi errantes
non moue~tur fuper c~ntrum terrz: fupcrius quoq~e cae~u~ll non
mouetur circullinrer circa centrum terr:!'; nec terra 11 fuem 10 cen~
tro, centrum cit, fed corpus circa centrum. Ncql confentancum eft
Peripateticorum czleftia corpor.1lJ tam caduco & corruptibili cen
tro telhiris infiltcre Natur3ll1putant ad generationem.&ad incre
menta rerwu nafcentium promol!euda, quierem petere; jdCOql ter
ram totam quic{cere. Atqui generatio omni, fit ex motu. fine quo
vniuerfa: re~um natUra torpefceret. Motus folis,lriotUs luna: ~ immu
tationes faeiunt I tellunsmotus,interioresglobifpiritus cxcitat; ani
maliaipfa nonviuunt fine mOlU. cordifq;,arteriaru11lq; agitationc
pcrenni. pc ftmplici motu reGlo ad centrum, quod folus fit In terra;
quOd vnus tant!.lm lit fimpIicis corporis & ftmplex motus; nullius
funt momenti rationes: Nam motusiUe rectustantUmeflinelinatio
ad (uum principium. non telluns modd, fed pan;ium edam Solis,
Luna:, & reliquorum globoruru, qui in orbcm quo'l; feruntUr 10
annes Colleus qui dubitat de caufa motus temr, extrin{ecam qu~
rens &: intrinfecam. inrelligatmagJieticum vigorcm cITe inuin/ecii,
agentcm & difponentem ; folem edam promouentem caafam cITe
extrinfecam" nec tellus adcd vjle atq;a6ieaum eft corpus,arq; vul
gd exiflimatUrIraq; II. teUurc; lie ciusgrati1,& propter eius bonum,
motUS diQmus exiilit. Qui motUin mum terrellrem (fiquis fit) fi.ri
vol!Jllc non folUm in longitudinem, verUm criam in latitudinem; oi..
hil dicunt. Pofuit cuim natura in tellure dcflinatos polos, &: certlS
non confUw conuerfiones.lra luna voluitur ad fole menllruocurfu;
cerrisramcnpolisfuis,dcltinaru caeli partes intuentibus-. Ai!rcm
fupponere tellurem mouere, ridiculum cfli:t. Acr enimbalitua ran
tUm cil,& circlifufum ipliustelluriseffiuuium; venti erillmfuntin
aliqua parte tant!.lmhalitUum impcrus iuxta fupcr6ciem telluris; alli
tudoelus motusexiguacfl, vari;q; funtventiinomnibus regionibus,

diffi

.,,8

G V 1L IE L. GIL B E R T l'

diCfllDiles& contra.rij.Cum illiin materia telluris caufarrlnon rep~

riunt(nihil cnim rcpcrire fe aiunt pra:ter (oliditatClll. &conlillen_
uam) in forma neganteffe, tantumq; admittunt frigus, &1icc:itatem.
telluris qualitatcs; qua:: mouere tellurcm non polfunt. Stoici ani
mam telll,lri tribuunt,quare inquiunt(do&orum cum rifu) animal
effe terram. Aflrea h~ eft forma magnctica. fit iIle yigor, vel ani
ma. Lamententur & plorent doai,quOd nce fupcriorcsPeripateti.
d viii, nec: ipfi adbuc: vulgo philoC~phantes, nec: loarmes CoA:cus
qui deridC1: iA:a, fapere naturam hanc tam nobilem & ipe&tam po
tcram. QH.Od vero inzqualitas fuperficiaria monoum &conu:a1li
um, tclluris impediretdlumam reuolutioncm,vanum eft: ntc enirn
rotunditatcm telluris dcformant. CUm cxiguz1int excrefcemiz ilia:
ad terram totam collatz; nectcrra (ola ab(q; (uis ef1luuijs voluitur.
Extracffluuia, nulla eft renitentia. Tcllurismotus non mim1sfine
!abore fir, '1m reliquorum allcorum progrelfus : nec: dignitate a
qtiibufdam aftris(upcracur. Dicerc quod fit triuolum putare terram
~ afj>e&l;trll <:Iuzre,re (o!is, quam (olem ~errz,.ma~z eft perui~
caclZ&inUplennz. Deraaone:conucrfionls {a:plUS did:um eft. S1
'luis a drcuiDfufo zquore,autaiirismoro,auttelfuris grauitaEc,cau~
{;rm reuolutionis, aut altenus incJinatiorus rclJuris qureret,non mi.
nus inept~ philofopharetur quam iIli qui propter vetcrum placita
obftinat~ in opinione peroflunt. Ptolemzi rationesnunius funt
, moolenti; veris namquc politis princ:ipijs noftris vcriras appa
ret, & (lJperuacancum eft cas refutare. Q!I:lnl infrugifcrum er
go fit & vauum, veterum quotundam inftituds, & non demon
nratis opinionibusinfiftere, agnoiCat Coftcus. &vidcant philo
fophi. Dubitant nonnulli qUi.fieri poffit, vt globus fcereus, aut
plumbeus e:ultiffima turri dcmifi'us ID punau~ terra: infra fe pcr
pcndicularitcr po1jrum ad. amulijm ineidat. terra circa foom axcm
moli. Quomodb C1:iam (pbzrulz Bombardicz maioris colubrini.
Clmili puIueris tormcmitij quantitate & vigore, pari etiam per ae..
rem eQndcm direaione. &: altitudine ciacwatz , pari interuallo ab
vno cerro loco,& verfus Eurum, & vcrfus.Occ:afum ciacularentur~
mod tellure verfusEurum. Sed dec:ipiuntilr.qui huiwmodi argu..
menta profcrunt: nqn animaduertentes naturllm ~loborum "rima
riorum; & combin~qnem partium cum fuis globlS .ctiamfi folidis
pattibus non adiungantur, Terra,vero diurn$ reuolurionenon mo
Uetur fcparatione Colidioris circumfcrentiz eius aeircumfillis cor
poribus I fed circUfufaeffiuuia omnia.&in iJijs grauiaquouismodo
vi

DE MAGNETS, tIB. vi.

d;
vi pulfa; fll"ilUI c:um tellure generali cohzrcilti! vnifomUter praee
dunt. Q.:!.od etiam fit in omnibus primarijs corporibas. fole, ,Lu
na.tellure, partibus ad fua principia & fontcs. rde conferciltibus,
quibus tide appctentiaanne&lI1tur, Vt tcrreRa i:clluri. qua: grauia
nos nominamus. Sie lunaria appellunt lunam. (o!arialOlem, intra
effiuuiorum fuorum orbes ColixrCllt cffiuuia continuatione Cub
ftantia; & grauiaetiam grauitate fui vrulIntur duri; & limutc:um
ge~crali.!DOni procedunt: prz(enim cUin. nuUa coipo~um obA:~t
rcmrentla. Ob camque cau/am propter dlumam tclluns rcuoluo
onem nee iricitanturcorpora j nee retardantur ~ ,no~ prz:ueniunt;
nec fubfequuntur;verfus ortUm. vel occafurnem!lla VII:>!entcr,

Sit orbis terrarum E F G, A centrum, cfHuliia afccndentla L E,

Q!!emadmodum orbis cfftuuiorum proc:edit ~um tell~~e, ita eri~
pars orbis in rcCb linea t E inliOOta procedlt~ genClrm, VOJUtatlOo
"Ile. In L, &: E. graue M, c:adlt perpendicul~ritcrvcnus El viA bre~
uiBiruA vcrlUs ccntrum,rtcc compofitu, elbllc mOlUS reClus pon
deris fiue coaccruationis cum circulari j Ced limp/ex reClus, nun
qua~ excedens linen LE. Pro~ea:u~ vero.zquali vi ab. B v~rful
F, tic ab Everfus G, -:equalem dlftanuam.vtrmquc con~clt. ctJa~~
diuma te\lurisvertigo p~ced~c: non &luClr atque vruu.s hom~ls
viginti palfus,zqualc faclunt IDterualJum.vt venUS oncnr~m Ita
& occidencem. Minime igitur ab illuflri Tyc:honcBrabe,dlumu,
molU$ telluris talibus argumcntis rcfe~littlr~.
~ - , .
-.
v J.
!neunado

23 0

.
GVILIEr.. GILBERTI
r~~inatio,~ (u,um principiul!l (~ua: oi ~hi1o{o~~j~in tellure pondus
diatut) mbiJ diurnz rcuolutlonl rc:61l1t. nec dingn:tcllurem, nee in

lococontinetparrcstelluris.quz in ipfa telluris foliditate ponde

mJZ nOD funt, ncquevlterids indinant fed in mole aequicfcunt. Si
. vitiumfUcritinmolc;itavteauitasfit profunda (l'erbi gratia IniJIe
orgiarum) pars teUuris homogenea, aut materia coalka terrefiris.
defcendit per (parium iIIud (fiueaqua fiue aCre plenum fnent) ad
cemu. princip1um. quam ell:aerautaqua, folidum petens globum.
At centrum terra: vt nc:que tellus tota ponderat; partes fepar.tta':
indinant ad wum principium; indlnationctt1 autem iIIam pondus
appellamus; vnit:!: partes acquiefcunt; neque fi ponderarent diur
nz reuolutioniimpcdimentum adferrent N am circa axem A B,ti

~ondusfiteritjnC~6braturabE-;tiinF,;;l Ojfiin H,abI. rta intrin

fecUs in L, libranturab M: totuiigitur globll$,eui axis ell: naturalis.
iibratur in zquilibrio, &:faciM moueturleuiffuni caufl,p!aximcl'c~
to qua tellus in loco proprio nillio Illodo grauis ell: ne,c libratione
:egct. Nullum igitur pondusreGl'tit diurnz' rcuolutioni,. nee iullam
;facit direaionem, nccin loco perfeuerantiam . Qyare !Ilanife{lum
cf\:,quOdnulla adhuc ratio fatisfirma aduenus tellutis motumA
PlUloCoph~.inuema.fi.t.
CAP~

DE MAGNE TE.LIlI. vi.

cA~.

2JI

VI.

De cauta deflniti temp6ris, integra: cdliuer..

/ioms teliMTU.
llimi hiatus tauGd magilCtieo vigore. &: COQf~
deratis corporibus petendz funE; cur videliCet vi
ginrlquatuor horarum fpanojdiuma terr rc:uoluna
abfoluatur. Nullaenimarscuriofa, aut per Clepfy
. aut per homlogia nenaria. aut per ea qu.e ex.
denticulatis compofita, ponderibus .lIUt in
tenfa: larninZ dlalyberevi incitantur, different/am ali'Juamtempotis inuenirepoteft. Sed diurna vcrtigott feme! trllnhjt,fic recur
rit iter~m. Diem verb aecipere voluimus;abfolutilm vcrtiginem
meridiilni telluris,oi fole ad f<1lem. Q:li paulo maiorcll quam eill$
integra reuolutio; fie 36, conuerlionibus ad (olem & fere 1anouus
curfus abfoluitur. Ex cem hac teIluns Be eonllanti motU numerus
&tempusdierum 36"horarum ') rninutorum 51. in anni~ {olari
bus uopicis,femper cerrum 8( dellnitum elt, niU quOd ab alijullufis
cxiguz quzdam fint differenoz.Voluitur igitur tetra non fottuiro,
aut ca{u, aut przcipit:1nter; red me/iore intelligentia zqualircr. &:
admirabili contlantia, non aliteratque c.etcra allra omnia mobilia_
qUa! motionum {uatum cerrashabentperiodos. Nam cum fol ipfe
motiui mundi ador fit 8( intimor; globi alij errones intravires e
ius potiti, cum adi (unt &: cancio.{uis etiim viribus quifque eurCus.
{uos proprio, moderatur,conuertuntilrqj {uis temporibus pro ver
tiginis maioris amplitudine , & ,inum effufarum differenajl. 8( ad
melius bonum intc:lligentia. Ob eamqtie caufam, Sarumus ampJio
rem babens curfum,longioretc:n:iporc: circumfertur; breuiorc au.
tem IUl'iter.&: Mars adhue mulrocelenur; Venus verb naue men
fibus; Mercuriw 80 diebus;ex Copcrnid hypotbeflbus I Luna qr..
ca teream ad (olem "9 diebus ~ horis I"; minuris 44. Tellurem cir
cul:triter moueri{uperfulJfil cciutum po{uimUSJ diem conlicien,.
tem integr-~ reuolutione adfolem. Luna menllruo curfucirca tcl~
lurem voluirur. & folis coniunl!iionem apriore fynodo reperens.
menCem coilR:ituit fiue diem' Lunarem. Medium orbis eonce~
tnd Lunz. Copcmici &: reccntiorurn ob(eruaooaibu$ pluri.
mis, inueniturdifiare i cenrrotclluris :a9 diametris tel/uris &: CJUr
fa ; Reuolutio Lunz ad {alem. fit 2.9 diebus. i, & barz mlDll
tis 41- Motum obferuarnus ad (olem, non periodicum, quemad
V ij.
~dUm

CVlLIEL.GILBERTI
modum dies en reuolucio integra tclluris ad folem~llon periodica
'luia (01 caufa mQtUS e!\:~ tam terrenris. qu:lm Lunaris ; etiam. qui~
(iuxta icecntiorumhypothefes)menlis Iynodicus fitverc periodi
cus,propter telluris motum in orbe magno.Diantetrorumad circu
loseademeO:proportio. EtcirculosteUurismaiores 19 cum 1 &:
paulo plus orbis L~ concentricus bis continet. Conueniuntigitur
Luna &: tellus inter feproportionc motus dupIa; moueturq; teUus
vigintiqmtUor horarum Cpatio.diumo motu, quia Luna morulli
habet pr~portionale!D telluri, tel!us !er~ inotu~ Lunar~ lubdupll
propomone conuenumtem.ln mlnUtls aJlCiua differentia eO:. quiot
In minutis aftrorum difiantia: non funt exaGtUatis explorata:,nec de ,
iIIis adhucconucniunt mathcmatici. Circumuoluitur igitu'c tdlus
~ '" horarum fpatio, ficut Luna menftruo cUffu, confcedcratione v
trlufq; anri magnetic5.,afole promotis gJobis (ecundum orbium ip
forum proportionem, 'luam~riaotcles Ii. 1. cap. 10 de ccelo aCI
" mittit. Accidit (inquit) pcr ranonem fmgularium lieri motiones,ip
" fisnimirum iurcrlJallis, vt alia: fint celeriores. alia: tardiorcs. Sed
illud inlerlunam &: teHurem magis rattoni confentaneum,'Vt motu
conCcntirent. quOd propius adiuntla corpora. naturA & Cubftanti!
funiUima fmt, Lunaq; manifeffiorcs habeat in tellure effeGtus qlclm
reliqua Cyder;, fole exc:epto I quod eciam Luna ex omnibus pranc
tis, fola reuolutioncs fuas(qmmuis etiam diuerfas) ad centrum ter
ra: .cummatim c?~erat, fitq; t~rra: cognata maxi~c!,& 9uafi vinculis
albgata. Luna: Igltur & tellurls moruum ljmmetrla & Iiarmonia vc
l"olha:C ell ; non autem ilia toties decantata coe1eftium motuumhar
monia, vt qub fpha:ra aliqua propinquiorfuerit primo mobili, fic
Rlq; iIli & ementito rapidilIimo primo motui; ed minds c:i contra~
nitatur. tardiUfq; proprio motu ab accidente in orientem ferarur ~
quCl vecd remotior cd velocius, & liberius motum (uum ab(oluat,
iOeoq;Lunam (quia muimca primomobili recelIit)celerrime cir~
cumuolui. Conceffil: fimt vanitates illa:, Vt primum iUud mobile
admitteretur, & effeausquolaam habere videl'erur in retardandis
ccelorii inferiorii motionibus ; quafi motus aftroru ex retardatione
elfet. n~n infitus.l!' n~turalis.l &: quafi reli'l.uum ca:1i (excepto tan
tUm primo mobill) VIS vchemcns perpetuoageret furlbundis inci
tarionibus.Multdquidemveri1imilius eft a1tta (uis viribus.mufuo
quod;un concentu & harmoni, fymmemd circumferri.

1~2.

CAP.

D EMAGN E TE.LlB. VI.

t; A.

P. VII.

De teUuris rn:tgnetiea natura prirriariaj

'i~ poli eiUI JPOUI ecliplictt
dirimtmtur..
OA:eaquim diurnz. terri' reuoju~onis modum &
cau&s dedarauiinus,qua: partimexmagnetica: vir
tutisvigore efficitur, panim afolis pr.t:ftaritia & lu
mine cietur ; Cequitur polcirum eius a polis ediptic~
dillantil fumme. necer~ria. Nam {j poli mund! fiue
tCljlUn~.." polis Zodiad birerenr.tunc A:quator tel
luris exaae (ubiaceret Ecliptica::Jinel!!,nec 'fIla anni temporum e{fet
variatio; non Hyems; non Alftas. aut Vcr. aut Autumnus: (cd vna
& eadem rerum facies inuariabilis permaneret. Rece$t igitur (in
perpetuum bonum) axis telIuris rc{peClus apolo Zodiaci tantum.
CJuantum fufficere ponit rerum genefation~&: varictati, Itaque rro
picorum dcdinatio. & pOli telluris inclin:atia.,perp~tud manet in
vigelimo quarto gradu; nuncautem numerantur tantllm gradus alo'
minuta 2.8 ; aut vt auj volunt minuta 19: Olim verd a.) gradus, mi
nuta 5a,qui extremi funt declulationum termini baGtenlls obfer..:
uati. Atque iIlud prudenter quidem natura fatlitatum.e!\:.&~ pri
maria telluris excelJentiadiCpofitum. Nam fi multd mouore ditbn..;
ci~ poli illi (telluris &: eclipt.ica:) dirimercntur; t~nc {ote ~d ~rop!.
cum accedente, omnia ho~da. &:(propte; lon~lIl<fam nl,n1lS (~lls
abfentiam) de!\:ruCh e{fent, 10 altera derebGtaglobl parte,tn maiO
rcaliqua latitudine. Nunc: verd omnia i~cemper~ntut, niotus ter
rarum globus, fuas tilccelIiue h~beat varie~t~, ~ vic~ffitudines r~
rum conuenientes, & neceranas: auc IUlll.lnls dire6tiore &: magis
imminenti radio, aut eiufdem llIorlfupra lini:orem au~..
.
Circa hos ecliptica: polos, palorum tellunsprofpeaus Circum.
fenur: quo motu zquino&iorum pra:ceffio nobisapparet.

V iij.

CAP.

2J4

G VILIEL. GI LB ER T1

. CAP. VIn.

De pr:cceffione zquinoctiorum magnetico motu

. polonms teUu,is~;n drculo Zodiaci
araico, & antarB:ico.

RiCci mathcmatici quoniam inzqualitates annorum

non animaduenenmt. annum vertentem, a:quino

aialem, fiue foffiitialem, non ab eo dillinxerunt

qui ab aliqua ilellarum fixarum fumitur. Etiam &:

annos Olympiacos,quos ab exorru canjcul:e au(pi~

L~~f&.'! cabantur,eoldem
eff'el'utauerunt qui funt a{olfririo.

Hipparcbus Rbodius. primus animaduenit h:ec inuicem diilare,.

maioremq; inueni~a.nnum, ad 1l~I~as fix~s co~paratum,q.ua~ ad z
quinoaia,autfolilitla: vndJ e;n(l!mault frc:lhsquoq;nxis ahquem
inc:'ITemotum in eOnfeguential fed lentumadmodum,nec Ilarim
perceptibilem. pon ilium Menelaus geometra Romanus, deinde
Ptolemzus, & longo poll tempore Macbometes Aracenfis, pluri
miq; a1ij, omnibus fuis Iiterarum monumentis, freJlas nxas & brma
mentum totum, in confequenna procederc (enferunt, czlum con
femplantes non tellurcm, & magnetkas indinariones non intelli
gen.tes. Nos ve~a volutatione quSd~m axis tell uris potius profi
ciCci demonllrablmus, quam otlauam Jllam (quam vocant) fpha:.
ram,firmamentum,& aplanes,innumeris globis freUitq; infignitam;
quarum dillantiz ateUure nunquam:l. quouis demonfirar.r (unt,auc
demonfftiri poffunt (toro quafilabente mundo) circumuolui. Et
fan~magis verifimile videri debet perpufil/i terrefrris corporis in;.
fJexu quOdam & indinatione, faluari manifelldclI:leGes apparentias
poffe,qm totius mundi fyfrematis agitanone ;maxim~ vero quOd
hie JnotuS,ad telluns tantUm el'nofumentumordinatusfit:SteIlis au
tern lixis aut erronibull, omnino vtilis non fit. lmmutantur enim
hoc motu in omni Horizonte onus & occaCus Ilellarum,ttlm etiam
in fummo c~ Ii cuiminationes, adeo vt lleJlzqua: oHm verticales fu
crant, nunc dvemce gradibus quibufdam dillent. C autum enim a
natura ell. anima telluris (eu magnetico vi!!:ore, vt quemadmodum
neceffarium erat in temperandis, (ufcipiendis, auertendi(que ido
neis temporibus folis radijs & lumine.vt poli telluris refpe.!lus apo
lis

.
..
DE~AG~ETE,LIB.VI.
lis ecbptlc;C;t. J &: ampllus gradlbus diltarent: Ira nuncmoderandis
&.per vices & (ucce!1;i0llem fu(cipiendis Il:ellarum lixarum radl;s lu:
~mofis; ~eJlum poll In eadem dlltantia ab ediptica,in cireulo cdip
tlcz arCbco ~~utarcnt ; reperen~uJ pocius fento gradu,quOd ~aiones ll~lIa~um"Jfdem parall.elis circn/is, non [emper iniillercnt, fed
mUC;ltlonCUl habcrenttardlorem: Nam Gellarum infiue(lti.-e non a.
deo (Unt vehemenccs, vt celerior lit curfus defidcrarus. Lento ioi
t~r pede inBeGtitur a~is, &: Itellarum radii fuper adem telluris t:n
t~ longo temp?re Immutantur,~uantum ar.!lici vel polaris circuli
dJame:erextenalt~r :vnd.c 1l~lla m extrell1itate caudz Cyno(ur~;
quz ohm I;t. gradl~us, nunutls 2 t. (tempore fcilicet Hipparchi)di
lbbat iI. polo mundi, fiu~ apun.!lo 1~10 ~uem polus teHuris, refpid
chat i nunc tantum gradlbus 2. & mlDUtls 52, ab eodcmdifiar: vllde
d propinquitate, recentioribus Polaris didtur: diilabit' aliquando
polo tanttlm i vnius gradus: poftc.:l vero iI. 1'010 incipiet recede
fe, donee ab eo abfitgrad ,.B: quod fecundum t.mulasPrutenicas
eritannodomini 1,000, Ita ludda Iyrx (quz nobis Britannis au~
firalibus iam fcr~ culmi~at) polo-mundi aliquando,ad <]uintum iel"~
gradum appropmquabH. Slcomnes ltella:'imnlUtant fuos luminis
:::dio~ in fupe~lide telluris adm!rabili hac magnetica axis telluris
mflexlOne. Hille remporum anm nouz varietates, terrzq; facun
diores magi(ue frerileseuadunt; hinc gentium ingenia&: moresim.
mut:ultur, regoa & leges alterantur, pro Rellarum fixarum virtute,
&: robore (uCcepto aut amiff'o. pro fingulari &fpecifici naturi fir.!.
rum culminanriumjaut propternouas in alijs Zodiacilociscum pla
neds conligurationes ; propterortus eoam, &occafus,& concurfus
in meridiano nouos.Przeellio a:quinoCtiorum,ex motuzquali poll
telluris in circuIo Zodiaci ardico. hlc demonGratur. Sit Eclipdca
linea ABC 0; circulus Zodiaci araicus lEG. Si ergo polus tel.
luris refpexerit E, tunc zq!:linodia (unt in D, C : Sit hoc tempore
Methonis. quando cornua Arietis erant in coluro a:quinodiorum.
QpOd fi polus :ell uris pr~ce~erit vCque ad 1; tunc zquinodiaerunt
K, I:; &: frdb:: m C ec!tpuca, m fucceffionem fignorum progrelT:e
videbuntur arcu toto K c: L promouetur przceffiolle contra or
4inem fignorum, arcu D L : hoc vero conrrario modo ficret fi G
punaiire!piceret polos telluris.& motlls eITet ab E verfus G: tunc
enim zquinoGtia elfent M N & Ilellzlix:e eadem anticiparent in C
&0. contra oIdincm fignorum.
CAP.

in

s)6

GVILIEL. GILBE.RTI

CAP. IX.

De pra:,efiionis a:quinocnorum, eSc obliquitatis

ZArli#i II1mAlill.

JE(IUUloOllol'um immutatio non ell femper zquaIis,

aliquando celerior,:iliquado tardior euadit:quia

politelluris in Circulo,Zodiaci ardico lie antarcli

co ~uaIiterincedunt)&a mcdi& va vtrinque de

dinant; vndc! obliquiras Zodiaci ad ~uatorem,im

,
muran videtur. Q,Bod vrpcr longas obferuariones

cognitum ell; ita etiam perfped:um. puncta zquinod:ialia vera :t

pundis zquinod:ialibusmedjjs.hinc.ind~.70 minutis(maximS prO

ftaphzrefi)elongari; foillitia vero 1:11 minuris autzquaton inzqua

liter appropinquOll'e. aut totidem recedete I ita vt proxima acccffio

lit graauum 23 mi. 28, maxima aucem elongano graduwn "J, mi

.nutorum , a. Aflronom.i vt in;t:qualitatem haQC pra:ccffioriis. rum

dedi

,I

, . .,,' ~B MAGN:EtE~ l.l&vt..

237
dc:c1matloms troplcorum falu,arent, varia cOlnmenti funt. Thc:bitiUs vttantis in:tquaIitatibus in,motu fic!Jarlim regulam imponercr.
commcntus eft o8:auam fphzram nonfer.r! continuo motu ab oc
cafu in orwn'; fed motu q,u04am trepidarioiUs.concuti, quo princi
pia Arietis &: Librz od:aui czl~ circa principia At:ie~s &: Librol: na
nz fphzrz. citccllos quo(damj quorum ~iametri nc:i~m fere gra
dibus a:quale~ lint, de~cribant. ~~d cum motoo.l t:e~ida:a.onis rnul...
ta ablurda, & m motu ImpofIJblha fequerentut j IdcIrcb mOtus ule
iamdudumantiquatus efl.Coguntut igitut alij motlll'Q OCtauz (ph,"
rztribuere. &nonum etiamca:lumfuper:l!dificare, imddecimum
adhuc, atq; vndecimum aCcufuulare : In mathematicis quidem de
licta comfonanda; Iicer enim quibu(uis hypothefibus, difficilibus

morioniblls regulam aliquam, &. a:qualitaris normam imponere.

Sed a philofophis tam immenfa:, &. monthofa: czlorum lhucturz,

nequ~qua.ma~~i~en~zfunt: Q..lWlq~am hic vider~1iccat quam

. difficdesflOt hi) qlll VOl tellurI;corpofi admoddm eXlguo ;morom

aliquem non conced~t: Czlos ramen fupra omnem captum &: ca
gitacione,m iogen:es.~ immcn(?s,agitant, & rotant:: CZlos i?qui
tres(maxulla ommum In naturamon!l:ra) 6.ogunr,vt mo~ qUldem
obfcuri faluarentllr. Ptoldllzus confercns Timocharis'&. Hippar
c:hi obkruationes cum fuis,quorum alter ante ilium ::uSo annis,alter
460 Boruie. huncmotum octauzephzrz; & totius firmamenci pu
tauit ~{fe I plurimifq; pha:no~e~is pro~auit eum fuper pO,lis Zodia
cHien; & adhuc a:qualem eXl.ttimans elus morum,!l:ellas merrantes
fpatio 100 annotum, vnum dwltaxat gradli Cub primomobili con
ficere. Annis pollillum 710, Albitegnius inuenit 66 annorum fpa
tio vnum gradum coofid, vt rota :eeriodus fit s 3760 annorum. AI
phoq(us,tardioremadhu,c mO~IUllhupc e{fe.volui~ sooa~sv~um
~l!ntUm gra4um,& ,,8, mlOuta c;onficleotem i,at'!; Ita eont:lnuar,6~
:lrom cur(l,IA'I,fed ina;qualiJer. r~q~m Copemlcusperobferuatl
ones Timocharis. AtiRarchi Samij; Hipparchl,'Mcnehii,.Ptolemzr.
Mlchometts Araccnlis, Alphoofi, &proprias, anomaliasmotus alis
tclluris deprehendit: ~anqu;l,m non dubito;qui? &: ali~ c:tiam a
nomaliz p-oft aliquot !ZcuIa apF'ar,ebunc.lt~ difficde eft tam tard~
motam ruG per multorum (zculorum tempora ob(eruare; quo mr
~~,adh?eitigeniut:?natur~intelligimus~ q~idnam pert~e~ morus
Inzqaall~atcm mohatur. SIC Apolu. Echpacz,B C edlprlca. 0 z
tjuawr;cUtn pun8:um M refpcxerit poI~ tdlu,ns p~pe ar~i,um
Zodi~ci circulu,wnc anomaliaprcelIioDU +,=quIIlOCtI) III F.cu verb
refpe:r.o;
: :', .

,.08
.sJ.

GVIL IEL; GILDSB. TI

DB

MAGNinB.LIB.

vi

l!

_........ __......._....'"'._._.,;

~........;;.:..........
_ _.__- -

Veros motus &: n~r~is ~srtU(l ~blhc1lwisin circu1um

~lJdi"'l .,RltlllfI dirtRi.

I p~rs ~f~tici circ'"!li zodiaci.in qua pcrtic:itur 'VIla periodus

A oO!lqultatis. Ab Am E ell: pcnodus anomallz przccffionis z..

qumoctlo~m; A I ~gura linea: incuruata'! quam polus tcUuris vero

motu ell: mbus monliuscompolito dcCcribit , Z<Juali nimirum prz
cdlionum motU, "'anomalia: przcdlionum, '" obJiquitatis.
J

.0

~cfpexcritN NnC al1oma1ia przcdlionis in B.At cum ilmlctOl' di~

l!:~l tU\1C:,m~ cCfniturob1i~sG in coluro (oJftido~,
tbm VCfOo,"jatUcrur tWlcminima cltobliquitas H incolurofolW~
prom.
Illt,reA t,roI/A CII,.,."it; ill tmJo UtiUti .,Rlell.

B G fcmillis circuli arctid dcCcripti circa polum %Odiaci: A B

C coJurus {olrutiorum: A polLiszodiaci : DB atlomalia longi
"tudinis 140 mi. Vtfinl1!duplicltCnnino:B C anomaliaobJk.iuitatis
",pm.B R1aiorobli~tas t3gr.~t,mi.D ~cdiaobliq.uiw tJ gr.
40 mi. Cmil1ima obliciuitaSt3&r.t8~
...
oF
..

.~

o'

.. :

~~.

~eriodus

w,

"-It!

JA . .4,.

GVI L1 E:l:;. Gl L8 BRTI) D.E MAG. LIB. VI.

Periodus lnotus pra:ceflionis:equinoCl:iorum ell: annorum ..gypti
orUm :a ~816: periodus obliquitatis Zodiaci,dl: :mn.{ltH, &paulo
pIth: Periodusanomali:l: prceaionis ~quinoCl:iorum,eLl ann,1717.
& paulo plus. Si diuidatur tatum tempus motus A I in oCto partes
zquales. inprimao&aull. fertur polus velochls ab Ain B; Inlecun
daOGUuatardius:l B inC: Intc:rtia, cademtarditate a C in D: In
quarta, velocius rurfum aD in E: In quinta, pari velocitate ab E in
F:Rurfum tardiils ab Fin 0; eSdemq;tarditatea G inH :Invltima
oB.;Lua, vdodos mrfum ab H in I : Q!Jz eftiDtona corolla Coper
nid cum medionlotUin curuam fufa /ineant, quz veri mOlUS ell via.
.Edic polus attingit pcriodum anomaliz pra:ceflionis zquinotlio
rum bis, &: feOld tantUm dedinationis,fiue obliquitatis.lta:l recen
tioribus. maxime verda Copernico( ALlronol1>,a: in!l:auratore)ano
maJiz motus.mstdIuris defcribunrur, quantUm obferuationc:s
terllIJl ad noftra vfq; tempor.. concc:dunt; fed ddiderantur adhuc
plures.& exafhe obr"rui\uoncs. Vt quis ali~uid.certi ftatuatcf.c: ano
malraiilO.ius pr~cefliollum. tum etiam ob/iquitatis Zodiati: N am
Ib e~ v{que tcm~ore.aquo per ,varias obferuat!ones anomalia ~I:C
;obfcm:a:r-j>rimtab fuit.ad llledietatem tanti'Jmpcrio<fi obJiquititis
'peilll:litulJi~,:Q!lomagis hzc on,mia de .inzquali motU ~m pr.i:~
(clUlioni.; ~ obliquittas.incerta; & incognita funt :Q.e.are neql
-~'. cites 'iJliuS aau6s.iliquas naturales profc:ne_ & 'cerro :ftatllcr,C ..
poilWpu&., Q!lw.c eriam &n~sm:agncticiSnofUis 1'01- .
. tiollibus & 7Xpcri~entis hic finem &

ve

pcnodUDllmpOmmUs.

F I :J.GI~.

. i

444

.,
I

~.
'.,

"

1 ..'\,

"

(.