Computer Totaal 201601-02

1/2
!
A ER 'S :
R
T M A DS 15
EXNUM IN WARAN 20
K AG A N V
DI 0 P TECHUCTE
EDITIE 1/2 JAARGANG 25 JANUARI/FEBRUARI 2016 7,50
18 LUSIEEPROD
F
C
IN EST
B
DE
TEST
17 MINI-PCS
HT ANT WO ORD OP AL JE TECH-VRAGEN
WINDOWS 10
MULTIBOOT
Draai 7, 8.1 of Linux

er makkelijk naast
COMPLETE GIDS
COMPLETE GIDS DOMOTICA:
MAAK JE
HUIS SLIMMER
MAXIMAAL
WINDOWS
10
DOMOTICA!
MAAK
JE HUIS
SLIMMER
Waarom maxi als het ook

mini kan?
TEST
OFFICE-PAKKETTEN
Gratis en betaalde Office-suites

+ Gebruik de nieuwste functies
van Office 2016
TEST
MEDIASPELERS
10 Betaalbare mediaspelers
+ Maak van elke mini-pc
een mediaspeler met Kodi
KIES DE JUISTE
DOMOTICA-STANDAARD
OVERZICHT IN DE
LAMPENBRIJ
SLIMME LAMPEN
WWW.COMPUTERTOTAAL.NL
TEST IP- EN
TEST SLIMME
CLOUD
THERMOSTATEN CLOUDCAMERAS
HANDIGER MET FILMS,
GAMES EN MUZIEK
TIPS & TRUCS SLIMMER N LEUKER HUIS MET DEZE IFTTT-RECEPTEN
10 ONNODIGE
MISVERSTANDEN
OVER DOMOTICA
ComputerDeals
Het grootste aanbod computers

& accessoires vind je bij bol.com
HP OfficeJet 3830
All-in-One Printer
Asus QM1 Pc-on-Stick

Mini-pc
FRITZ! 1750E Wireless AC

Wifi-versterker
Wifi | Printen, scannen en kopiren
Intel Atom | 2 GB werkgeheugen
2,4 GHz tot 450 Mbps
Mono touch-display
32 GB opslag
5 GHz tot 1300 Mbps
159,-
84,99
79,99
59,99
76,49*
*10% korting wordt

automatisch verrekend.
Acer Aspire E5-573-56RP Laptop
Toshiba Radius 14 L40W-C-109
15,6 inch HD beeldscherm | Intel Core i5-5200U processor
14 inch HD touchscreen | Intel Core i3-5005U processor
500 GB HDD | 6 GB werkgeheugen
256 GB SSD | 4 GB werkgeheugen
529,-
699,-
Aanbiedingen geldig t/m 13 februari 2016 of zolang de voorraad strekt. Kennelijke vergissingen of fouten in het aanbod binden de ondernemer niet.
Gratis verzending vanaf 20 euro | 30 dagen bedenktijd | Gratis retourneren | Veilig betalen
Logitech MX Master
Draadloze Muis
Ergonomisch | Bluetooth | Laser
11 knoppen | Werkt op glas
COOD-E TV - XBMC/
Kodi-streamingdevice
89,99
80,99*
8 GB opslag | HDMI
Wireless-N wifi
99,99
89,99
Logitech MX Anywhere 2
Draadloze Muis
Ergonomisch | Bluetooth
7 knoppen | Werkt op glas
72,99
Wacom Cintiq 27QHD

Pen & Touch Tekentablet
27 inch 2560 x 1440 touchscherm
65,69*
*De prijs na gebruik van de

10% kortingscode, exclusief voor
Computer-totaal-lezers.
Display | HDMI | USB 3.0 poorten

Inclusief pen
Jouw kortingscode: COMPMXDEC
2499,-
Sandisk Cruzer Switch

64GB USB Stick
27,99
19,99
Gratis
Sitecom Homecams
Beveiligingscameras
vanaf
119,-
Gratis cover bij je nieuwe WD

My Passport Ultra
Verkrijgbaar in 500GB, 1TB, 2TB & 3TB.
vanaf
Bekijk alle aanbiedingen op bol.com/computertotaal
62,99,-
NU OOK IN NEDERLAND!
WIN JE
EIGEN
ACER STUFF
,0
0
0
6
.
.V
T.W
POWERED BY
WWW.STUFF.TV/NL/WIN
VOORWOORD
Voorwoord
Slimmer
huis
Een slimmer huis begint bij jezelf. Jij moet de juiste
keuzes maken, je huis wordt niet uit zichzelf slimmer. En dat is nog best lastig, want het huis van de
toekomst is al sinds de jaren 80 niet echt doorgebroken. Toch is er wel veel mogelijk mits je goed
kiest.
Het slimmer maken van mijn huis wil nog niet echt
lukken. Regelmatig doe ik een dappere poging met
nieuw setje schakelaars en wat lampen, maar lekker
samenwerken doet het nog niet. Eigenlijk moet je er een compleet netwerk naast je thuisnetwerk bijleggen. Dat loopt flink in
de papieren en dan is het nog maar de vraag of het over 5 of 10
jaar nog bruikbaar en courant is. Ethernet en wifi heeft dat probleem veel minder. Maar er is een hoop mogelijk! In dit nummer
zijn we in de diverse domotica-standaarden gedoken (pagina 22)
en geven we jou advies zodat je voor jouw situatie de juiste keuzes kunt maken. Natuurlijk geven we geen garantie, maar na al
die jaren van wildgroei lijkt er zich een soort standaard (of twee)
te ontwikkelen waarop je verder kunt bouwen. Toch gaan de
gateways die al die standaarden aan elkaar kunnen knopen en
ook de beveiliging van zon systeem goed kunnen regelen, een
heel belangrijke rol krijgen.
Gelukkig kun je ook klein beginnen, zoals met een slimme
thermostaat (pagina 34) of een IP-camera (pagina 52). Dat is het
leuke van je huis slimmer, comfortabeler, leuker en/of veiliger
maken: jij bepaalt wat je wilt en je kunt het stap voor stap doen.
Veel leesplezier!
Jeroen de Jager
Hoofdredacteur
jeroen@computertotaal.nl
www.twitter.com/JeroendeJ
JANUARI/FEBRUARI 2016
W W W . C O M P U T E R T O TA A L . N L
NUMMER 1/2
2016
Eindelijk
een
slim huis
ENTER
Steeds meer apparatuur is verbonden

met internet en bedien je met een app.
Een slim huis is hierdoor niet langer een
toekomstbelofte, maar de realiteit! Wij laten je in dit nummer zien wat je allemaal
in huis kunt automatiseren.
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken n meningen. Uit alles wat
langs is gekomen, viel ons dit het meeste op.
Is dt even lekker binnenkomen!
BASISCURSUS
Kodi op een sticky
144
Tegenwoordig koop je voor een schappe-
TECH-AWARDS
Deze winnaars zijn geen miskoop 89
Twijfel bij aankoop van consumentenelektronica behoort voorgoed tot het verleden
lijk bedrag een mini-pc in de vorm van een

HDMI-stick. Installeer je hier Kodi op, dan
heb je een home-theater-pc!
BASISCURSUS
Windows 10 multiboot
150
dankzij de nieuwe Tech Awards, een initi-
Windows 10 wordt door velen beschouwd
atief van Computer!Totaal, PCM, Compu-
als een fijn en goed besturingssysteem. Toch
ter Idee, Tips & Trucs, MacWorld, Zoom.nl,
heeft het OS, net als alle andere nieuwe soft-
Power Unlimited, Gamer.nl, Insidegamer.
ware, wat last van kinderziektes en is ook
nl, Media Totaal en Stuff. Van de duizenden
nog lang niet alle software ermee compati-
nieuwe producten die afgelopen jaar zijn ge-
bel. We leggen je uit hoe je toch nog even
introduceerd zijn 129 producten bekroond
Windows 7 of 8.1 ernaast installeert, of zelfs
met een Platina, Goud of Zilver Tech Award.
Linux.
INHOUD
SHORTLIST
Pimp je huis
68
Je merkt dat veel alledaagse huishoudelijke apparaten slim worden gemaakt.

De ontwikkelingen gaan snel en de ene
bizarre uitvinding volgt de andere op.
Maar wat wil jij nu al in je huis hebben?
Pagina 22 Domoticastandaarden
Pagina 52 Test: IP-camera's
TEST
Mini-pc
Pagina 30 Maak je huis comfortabeler

Pagina 60 Breng meer plezier in huis
Met afmetingen van ongeveer 12 bij 12
Pagina 34 Test: Slimme thermostaten
centimeter zijn deze computers met recht
Pagina 86 Dit komt eraan!

Pagina 48 Beveilig je huis
mini-pcs te noemen. Dat biedt allerlei

leuke mogelijkheden! We leggen uit wat
Kijk voor de volledige

inhoud over dit onderwerp
op pagina 20.
QUICK FIX
je ermee kunt en voelen er 17 aan de tand.
164
Muziek delen met Spotify
VRAAG & ANTWOORD
TEST
Office-pakketten
124
158
Terwijl vrijwel iedereen inmiddels Microsoft Office gebruikt, bestaan er nog steeds
174
TEST
10 mediaspelers
136
Wil je ieder videobestand op je televisie

afspelen, dan kun je eigenlijk niet om een
losse mediaspeler heen. De bestandson-
DOE HET ZELF:

Richtantenne van blikje
dersteuning van smart-tvs is namelijk on-
178
voldoende om video en audio in de beste

kwaliteit af te spelen. Gelukkig bestaan er
allerlei goede alternatieven. Is Office 2016
genoeg betaalbare mediaspelers en mini-
de moeite en de kosten van de upgrade
pcs die deze taak wl serieus nemen!
waard of ben je beter af met een van de

Office-alternatieven?
WORKSHOP
Nieuw in Office 2016
REVIEWS
166
HARDWARE
108
In deze workshop lopen we de nieuwe func-
SOFTWARE
115
APPS
120
GAMES
122
ties van Office 2016 met je door, zodat je ze

meteen kunt toepassen of juist via praktijkvoorbeelden kunt beoordelen of de nieuwe
functies voor jou de moeite waard zijn.
ENTER
Nieuws, gadgets, gear, apps, geruchten, cijfers, uitspraken

n meningen. Uit alles wat langs is gekomen, viel ons dit het
meeste op. Is dt even lekker binnenkomen!
STOUT
Google
Corleone
Geen YouTube Red,

geen inkomsten
Google heeft in de VS YouTube Red
aangekondigd, een nieuwe versie
van YouTube waarbij je voor 10 dollar
per maand toegang krijgt tot meer
videos en geen advertenties meer
te zien krijgt. De populaire videomakers op YouTube krijgen daarbij een
WETGEVING
Nepneutraliteit
Nederlandse netneutraliteit
vervangen door Europese
Doe ook mee met YouTube Red of we

verwijderen alle videos uit je kanaal.
Voor de meeste producenten geen
probleem, een nieuw kanaal, een
(potentiele) nieuwe inkomstenbron.
Maar deze exploitatie heeft ook een
keerzijde. Zo is het kanaal van ESPN
in de VS behoorlijk leeggetrokken
omdat ESPN een licentiedeal had
In Nederland gold een strikte versie
Europees Parlement heeft (waarschijnlijk
gesloten waarin ze geen videos
van netneutraliteit, wat inhoudt dat
onder druk van lobbyisten) ingestemd met
mochten delen op andere betaalde
van
een zwakkere vorm. Hierdoor kunnen
streamingdiensten.
bepaalde diensten mogen voortrekken,
providers specialistische diensten aan-
vertraging of belasten. Deze wet kwam tot
wijzen die hogere prioriteit (bijvoorbeeld
stand nadat KPN in 2011 het plan bekend-
qua snelheid) krijgen. Zo kan een provider
maakte om geld te willen vragen voor
de mogelijkheid krijgen een eigen strea-
verzonden
Deze
ming videodienst hogere bandbreedte te
Nederlandse netneutraliteit wordt echter
geven dan Netflix. Iets wat een scheve
vervangen
competitieve markt kan veroorzaken.
providers
offer you cant refuse van Google.
geen
internetverkeer
WhatsApp-berichtjes.
door
een
Europese:
het
ENTER
STOUT
ONEDRIVE-OPSLAG
INGEDAMD
ONBEPERKT BLIJKT TE DURE BELOFTE

Sinds Satya Nadella aan het roer staat van Microsoft,
hanteert het bedrijf een cloud-first strategie en beloofde
het bedrijf een jaar terug dat Office 365-abonnees onbeperkte
OneDrive-opslag krijgen. Daar is Microsoft op teruggekomen,
van onbeperkt naar een terabyte. Jammer, maar begrijpelijk.
Pijnlijker is echter dat de gratis versie ook wordt teruggeschroefd: van 15 GB naar 5 GB. De gratis 15 GB die je extra
krijgt als je fotos via de app naar je Camera Roll fotoback-up
uploadt, verdwijnt ook.
SMARTPHONE
Nog n meer
OnePlus X-smartphone
aangekondigd
C I J F E R TJ E
75 TERABYTE
Als je ongelimiteerde OneDrive-opslag belooft,
dan krijg je ook klanten die het ongelimiteerd
gebruiken. Zo was er een gebruiker die maar
liefst 75 terabyte (75.000 GB) aan data in zijn
cloudopslag had.
Chinese smartphonefabrikant OnePlus maakte vorig jaar diepe

indruk met de OnePlus One. De opvolger die afgelopen zomer
werd gepresenteerd, deed ons helaas de schouders ophalen en we
waren niet de enigen. Maar gelukkig beloofde OnePlus met nog een
toestel te komen, dat onlangs werd aangekondigd: OnePlus X. Een
smartphone die voor 250 euro heel veel moois biedt. Prima specificaties
en een hoogwaardige afwerking met metaal en glas. Frustrerend alleen
dat ook dit toestel alleen via de OnePlus-site gekocht kan worden via
een invite-systeem.
ECHT
GEZEGD
Mensen met een
Facebook-account
hebben 39% meer
kans om ongelukkig te
worden dan mensen
zonder Facebook.
Onderzoek van het Happiness

Research Institute in Kopenhagen
vergeleek Facebook-gebruikers met
mensen die niet actief zijn op het
sociale netwerk. Op de foto Meik
Wiking, CEO van het onderzoeksbureau.
ENTER
P R I VAC Y
STOUT
Onderzoek wijst het uit!
PC-CYANIDE
GOOGLE
USB-STICK BAKT CHIPSET

Virussen die zich via usb-verspreiden, waren
tien jaar terug behoorlijk in opkomst en dit
VRIENDELIJKST
VOOR
leerde ons op een harde manier dat we niet zomaar

iedere usb-stick op onze pc moesten aansluiten. Een
Russische veiligheidsonderzoeker is echter een
stapje verder gegaan. Hij heeft een usb-stick ontwikkeld die -220 volt door de usb-poort stuurt,
PRIVACY?
waardoor het moederbord binnen een paar secon-
Er is een initiatief genaamd Ranking Digital Rights
op YouTube een filmpje geplaatst waarin je ziet hoe
dat onderzoekt hoe techbedrijven en (Amerikaanse)
een oude laptop bezwijkt door toedoen van de stick:
den overkookt en de pc niet meer werkt. Een stap

verder dan malware, die overigens niet de overige
hardware aantast: andere onderdelen zoals de harde
schijf blijven onbeschadigd. De onderzoeker heeft
http://tiny.cc/usbak.
providers omgaan met de vrijheid van meningsuiting en

privacy van gebruikers. Degene die met 65 van de 100
punten het beste scoort? Google. Het bedrijf scoort vooral
punten op inzet en vrijheid van meningsuiting. Microsoft
(56 punten) komt er minder goed vanaf, maar scoort lang
niet zo slecht als Facebook (41 punten). Dit laatste bedrijf
heeft natuurlijk ook een notoire reputatie als het aankomt
op het stalken van gebruikers en niet-gebruikers en heftige censuur op wat mensen delen, zoals naakt of links naar
concurrerende diensten. Het sentiment van Ranking Digital Rights is negatief. Wanneer we de uitkomsten in perspectief plaatsen, is het duidelijk dat er geen winnaars
zijn, aldus Rebecca MacKinnon van het initiatief.
%
TOTAAL
INZET
VRIJHEID VAN MENINGSUITING
PRIVACY
GOOGLE
65
78
68
57
YA H O O
58
80
53
52
MICROSOFT
56
82
46
53
SOFTWARE
Maak de NSA kierewiet

Tool tegen ongewenste spionage
De beste methode om jezelf te wapenen tegen de ongekende privacy-minachtende datahonger van geheime diensten en de verplichte opslag van
TWITTER
50
35
58
51
providers van jouw internetgeschiedenis, is versleuteling. Maar een ontwikkelaar heeft ook een andere manier gevonden om deze praktijken te slim af te zijn.
Met een tooltje (www.binge-surfing.xyz) worden op de achtergrond constant
FAC E B O O K
41
62
35
36
websites bezocht uit Google-nieuwsfeeds. Hierdoor sneeuwt je daadwerkelijke

internetverkeer onder in het valse, waardoor je lastig te bespioneren bent en je
protesteert door de dataverkeer-opslag over te laten lopen.
10
ENTER
E E R ST E R E A C T I E VA N D E R E D A C T I E
EERSTE INDRUK
Joris Peterse
Zou wat minder vaak van
smartphone moeten wisselen
Goed dat hier aandacht aan wordt besteed, want ik zie

met lede ogen aan dat vooral batterijen (die de kortste
levensduur hebben) vastgesoldeerd worden en dat fabrikanten overdreven dure smartphones verkopen zonder
geheugenkaartslot en met slechts 16 GB opslagruimte.
Toch zie ik mezelf dit toestel niet kopen, vanwege de beperkte specificaties. En ik vind het toestel niet mooi.
Maar ik hoop dat andere fabrikanten het voorbeeld volgen, al vermoed ik dat dit nooit gebeurt.
Elmar Rekers
Vindt een Max Havelaar-telefoon
nog niet genoeg
Het initiatief van een eerlijke telefoon is absoluut nobel.

Daar kan niemand omheen. Deze Fairphone 2 zal echter
meer het schuldgevoel van enkele bewuste consumenten
sussen dan dat het een grootschalige (en broodnodige!) verandering binnen de industrie zal afdwingen. Of ik zelf overstap op de Fairphone? Dat moet blijken als we het eindpro-
SCHOONHEID ZIT VAN BINNEN
duct hebben kunnen testen. De verouderde hardware en

het foeilelijke design lijken er op voorhand echter niet op te
Fairphone 2
wijzen. Grote kans dus dat ik op ieder feestje zeer hypocriet
Er is veel mis met smartphones. Denk aan

uitbuiting bij de winning van grondstoffen en
productie, zoals de mensonterende praktijken bij de Taiwanese Foxconn-fabriek waar veel
smartphones worden geproduceerd. Maar ook voor
consumenten is er heel wat op smartphones aan te
merken: de apparaten worden zo ontworpen dat je ze
na een korte periode moet vervangen. Zo zijn de
batterijen onvervangbaar en zitten ze in een gesloten
behuizing, wordt er expres (te) weinig opslaggeheugen aangeboden zonder geheugenkaartslot, en
worden onderdelen vastgesoldeerd en gelijmd, zodat
defecte onderdelen niet te repareren zijn. Dat zijn
precies de punten waar de Fairphone (dat overigens
een Nederlands initiatief is) mee scoort. Eerlijke
productie en onlangs gaf reparatiewebsite iFixit
(www.ifixit.com) de Fairphone 2 de maximale
reparatiescore. Het toestel is in januari beschikbaar
voor 529 euro.
Jeroen de Jager
dit Max Havelaar-toestel ga aanprijzen, om vervolgens de

nodige party pics te schieten met mn Chinese iPhone.
Wil eigenlijk helemaal niets anders

dan een iPhone
Als knutselaar vind ik de Fairphone 2 fantastisch. Ze laten

gewoon zien dat het mogelijk is om een recyclebare en
vooral repareerbare smartphone te maken. Mijn grootste
probleem ermee is dat er Android op staat. Daar kan (en
wil) ik nog lang niet aan wennen. Ook jammer is het dat je
toch het hele scherm moet vervangen als er een barst in
het glas zit. Dan wordt vervangen bijna net zo duur als bij
een vervuilend toestel.
Jeroen Boer
Vindt al dat milieugedoe
maar grote onzin
Wat een gedoe rondom die Fairphone. Je wilt toch de

beste en snelste telefoon voor het minste geld? Dat is tenminste wat je overal in de markt ziet. Er zullen best mensen zijn die het milieu een warm hart toedragen, maar dat
is de overgrote minderheid. Sowieso gaan telefoons maar
een paar jaar mee, dan is het wel zo prettig als een nieuw
model niet al te duur is.
11
ENTER
spotlight
RASPBERRY PI ZERO
Jeroen de Jager, zoekt nog een nuttige
toepassing voor een project
De knutselcomputer Raspberry Pi heeft een
Techproblemen vragen een techoplossing! En in ons dagelijks

techleven komen we vaak leuke nieuwe initiatieven tegen. En
de prijs? Dat maakt niet zo uit als het een geniaal idee is.
nog kleiner broertje gekregen: de Pi Zero.

Hij is iets sneller dan de originele Pi en kost
maar vijf dollar. Overigens moet je er wel
wat kabeltjes bij kopen om hem echt te gaan
gebruiken. Leuk!
INVOXIA TRIBY
Elmar Rekers, staat in 2016
ng langer in de keuken
Deze huistelefoon 2.0 plak je op je koelkast,
waarna het niet alleen een handsfree wifitelefoon is, maar ook nog een swingend
Spotify-muziekje kan afspelen als je staat te
koken. Ook leuk: met de Triby-app kan iedere smartphone krabbels naar het 2,9inchschermpje sturen! D gadget van 2016 voor
iedereen die veel in de keuken staat.
EINDELIJKE EEN KEER

GEEN CHOCOLAATJES
ARTLEBEDEV
OPTIMUS POPULARIS
Jeroen Boer, knoopt alles aan internet
Aico Turba, typt graag met twee vingers
Je moet nu flink wat dagen inhalen, maar
Wie weleens met verschillende software-
dan hoef je niet te wachten op alle deurtjes
pakketten speelt (denk aan games, muziek,
in Conrads Internet of Things adventskalen-
video en grafisch werk) krijgt te maken met
der. Je begint met een Arduino-bordje en
verschillende toetscombinaties. Dit toetsen-
krijgt iedere dag een nieuwe onderdeeltje
bord lijkt daarvoor een uitkomst te wezen.
voor een leuk internetknutselproject.
Echt alles kun je een functie n afbeelding

toewijzen. Russische makelij, misschien
http://tiny.cc/iotad
daarom nog met draad.

www.artlebedev.com/everything/optimus/popularis
UPFLIX
Joris Peterse, kijkt geen
kabeltelevisie meer
Wanneer ik thuis met het bord op schoot
zit, zoek ik me altijd een ongeluk naar wat
ik wil kijken op Netflix. Er is z veel aanbod! Met de app Upflix, die er nu ook voor
Android is, zoek ik veel makkelijker uit wat
ik wil kijken.
12
ENTER
SOFTWARE
BROWSERPLUG-INS
VOOR EEN MINDER VERVELEND INTERNET
SOFTWARE
DAG
TOPPER!
Niet alleen Marktplaats heeft er een handje van om eigen prioriteiten

belangrijker te vinden dan praktische functionaliteit. Met de juiste
plug-ins in je browser maak je internet een stuk minder frustrerend.
NEXTVID STOPPER FOR YOUTUBE

YouTube heeft (sinds kort) de soms vervelende
eigenschap Auto Play. Hierdoor wordt steevast een
nieuwe aanbevolen video afgespeeld wanneer de
huidige video is afgelopen. Waarschijnlijk gemplementeerd om de statistieken van YouTube op te
krikken. Met deze Firefox- en Chrome-plug-in zet je
het uit.
FACEBOOK PURITY
Met Facebook Purity (Chrome en Firefox) kun je
gesponsorde berichten en autoplay uitzetten. Maar
je kunt ook zien wie je als vriend heeft verwijderd en
het uiterlijk aanpassen. En dat is nog lang niet alles!
INSTAGRAM FOR CHROME
(RO)TOP-
ADVERTENTIES!
Browserplug-in verbetert
Marktplaats
Wil je Instagram gebruiken, dan heb je alle functionaliteit in de app. De website is een stuk beperkter.
Met Instagram for Chrome breng je de functionaliteit zoals bladeren en reageren en zelfs notificaties
naar je browser. Alleen het zelf uploaden van fotos
werkt niet.
SELECTABLE - FOR
FANFICTION.NET AND MORE
Marktplaats heeft een vervelend nieuw
Sommige sites hebben technisch ingebouwd dat je
verdienmodel bedacht. Zodra je een ad-
geen tekst kunt selecteren wat natuurlijk bijzon-
vertentie plaatst, kun je tegen betaling je pro-
der onhandig is als je tekst wilt kopiren van de site.
duct hoog in de zoekresultaten laten komen
Deze extensie (Chrome) omzeilt dat op veel sites.
als topadvertentie of dagtopper. Maar als je

vaak op Marktplaats snuffelt of heel specifiek
SOCIAL FIXER FOR FACEBOOK
zoekt, kan dat ontzettend frustrerend werken.

Met
de
handige
Chrome-browserplug-in
Nog eentje voor Facebook (Chrome en Firefox).
Marktplaats zonder topadvertenties maak je
Deze extensie maakt het ook mogelijk de interface
Marktplaats weer jutter-vriendelijk. Je vindt
helemaal naar wens aan te passen, te filteren en te
hem hier: http://tiny.cc/mzac.
ordenen. Dat laatste kan zelfs in tabbladen!
13
ENTER
DE BINNENKANT
Apple iPad Pro
& Apple Pencil
De iPad Pro laat zich eenvoudig omschrijven: het is dankzij een 12,9inch-scherm een
gigantische iPad. Dat is niet het hele verhaal, de processor is sneller en ook het geluid
heeft een flinke upgrade gekregen. Een van de pluspunten is de Apple Pencil, een
aanraakgevoelige pen die je helaas wel los moet aanschaffen. Die Pencil is uiteraard
ook opengemaakt.
Jeroen Boer
Foto: iFixit (www.ifixit.com)
IPAD PRO:
VIER LUIDSPREKERS
IPAD PRO:
LANGWERPIGE
PRINTPLAAT
In tegenstelling tot bij
14
De iPad Pro heeft vier
IPAD PRO:
GIGANTISCHE ACCU
luidsprekers zodat
de tablet in iedere
orintatie stereogeluid
PENCIL:
INGENIEUS
PRINTPLAATJE
PENCIL:
OPENZAGEN
andere iPads heeft
De accu is vastgelijmd,
weergeeft. De twee
Apple het moeder-
maar door lijmstroken
bovenste luidsprekers
bord in het midden
met treklipjes een-
laten de hoge tonen
De Apple Pencil bevat
openen zonder hem
geplaatst. Naast de
voudig los te halen.
horen, terwijl de on-
een piepklein print-
open te zagen. Na de
Apple A9X-processor
De accu (die uit twee
derste twee luidspre-
plaatje met onder
kunststof buitenkant
herbergt het bordje
delen bestaat) heeft
kers de lage tonen
andere een processor
bevat de Pencil ook
onder andere 4 GB
een capaciteit van
voortbrengen. De
en bluetooth-radio
nog eens een meta-
RAM, 32 GB opslag,
38,8 Wh. De accu had
luidsprekertjes zelf zijn
met antenneaanslui-
len cilinder die moet
een gyroscoop, een
groter kunnen zijn,
niet zo bijzonder. Het
ting. Dit printplaatje is
worden open gezaagd.
NFC-chip voor Apple
de vier luidsprekers
zijn de resonantieka-
heel slim opgevouwen,
Waar een normaal
Pay en een wifi-mo-
nemen ongeveer net
mers die grotendeels
uitgevouwen bestaat
potlood een grafiet-
dule. Opvallend is ook
zoveel ruimte in als
verantwoordelijk zijn
het uit twee plaatjes.
kern heeft, bevat de
een usb3.0-controller.
een halve accu. Ken-
voor het volle geluid.
Andere elektronica
Apple Pencil voorna-
De meegeleverde
nelijk vond Apple tien
Deze resonantieka-
is verbonden aan de
melijk een 0,329Wh-
kabel ondersteunt
uur accuduur meer
mers blijken gevuld te
drukgevoelige pen-
accu. Ook de antenne
enkel usb 2.0.
dan genoeg.
zijn met schuim.
punt zelf.
loopt door de hele pen.
De behuizing is niet te
ENTER
TA B L E T
P R I VAC Y
Return of the
KING
BlackBerry
Priv wordt
alles of
niets
NIET VOOR KLEIN DUIMPJE
TABLET MET 18,4INCH-SCHERM
Samsung heeft de Galaxy View aange-
de achterkant een handvat heeft geplaatst
kondigd. Een tablet met een scherm-
om hem makkelijk op te kunnen pakken en
doorsnee van 18,4 inch dat is omgerekend
er zit tevens een standaard ingebouwd om
bijna 47 centimeter. De tablet is bedoeld om
hem goed neer te kunnen zetten. De Galaxy
comfortabel fotos en videos op te kijken,
View gaat zon 700 euro kosten. Dat is min-
een soort draagbare smart-tv dus. Het is
der dan die kleine iPad Pro van 12,9 inch.
daarom ook niet verrassend dat Samsung op
Het lijkt nog niet eens zo lang geleden dat enorme massas mensen
met BlackBerrys rondliepen. Met
als veilige implementatie in een
bedrijfsomgeving en de gratis berichtendienst Ping aan de basis van
het succes. Alleen was deze basis
niet voldoende om de opkomst van
Android en iOS te bestrijden. If you
cant beat them, join them moesten
ze bij BlackBerry gedacht hebben,
want het nieuwste toestel, de BlackBerry Priv draait ook op Android. Met
de luxe uitstraling, het toetsenbord
en de goede hardware van weleer,
HARDWARE
PC VOOR IN
DE BUIDEL
COMPUTER OP
SMARTPHONEFORMAAT
Pc-maker InFocus heeft de Kangaroo
aangekondigd: een pc die even groot is
maar ook met een extra oog op vei-
als een smartphone. Het apparaatje weegt 200
ligheid. Zo kunnen apps niet zomaar
gram en is 12 bij 8 centimeter groot en ruim
alle persoonsgegevens uit je toestel
een centimeter dik. Er zit een fanloze proces-
vissen, wat voordelen biedt voor een
sor in, 2 GB werkgeheugen en 32 GB opslag-
zakelijke doelgroep en voor mensen
geheugen. En het mooiste is: het apparaat kost
die privacybewust zijn.
slechts 99 dollar. Of en wanneer het apparaat

ook in Nederland beschikbaar is, weten we
helaas nog niet.
15
ENTER
GADGET
Dokken
voor dock
SOFTWARE
Draadloos opladen voor

Apple Watch
CHROME LUISTERT
NIET MEER
Draadloos opladen is een van de technieken

waar Apple tot kort zn neus voor ophaalde,
NIEMAND PRAAT TEGEN COMPUTER
maar voor het opladen van je Apple Watch ziet het
Google heeft onlangs Chrome
gedachte dat er constant wordt
bedrijf ook het draadloze licht. Sinds kort verkoopt
gepdatet. Nu is dat niets
meegeluisterd niet prettig, ook ge-
het bedrijf een oplaadschoteltje. Horloge erop en hij
nieuws, maar opvallend is dat er
bruikte niemand spraakgestuurde
laadt op. Handig bijvoorbeeld voor op het nachtkast-
juist een functie it de browser is
zoekopdrachten. Google besloot
je. Apple zou Apple echter niet zijn als je hier geen
gehaald, namelijk de luisterfunctie.
het dus maar uit Chrome op de pc te
woekerprijzen voor moet betalen. Maak je daar
Chrome luisterde constant mee,
verwijderen. Dat is opvallend, want
maar geen zorgen over: 89 euro! En dan zit er niet
zodat hij in kon schakelen wanneer
Microsoft laat Cortana juist weer
eens een Lightning-kabel bij die het oplaadstation
je Hey Google zei, waarna je direct
constant meeluisteren en is over-
van spanning voorziet. Daar betaal je (bij de Apple-
een zoekopdracht kon uitvoeren.
tuigd van spraakbesturing op de pc.
winkel) nog 25 euro voor.
Niet alleen vonden veel mensen de
C I J F E R TJ E
23.709 KEER
Het aantal keer dat de WhatsApp-applicatie per week toegang vraagt tot de lijst met contactpersonen op je smartphone. Dat ontdekte techwebsite The Next Web.
Er bestaat geen backdoor

in de versleuteling van software die alleen door de good
guys gebruikt kan worden.
Wanneer er een backdoor is,
kan iedereen binnenkomen.
16
ECHT
GEZEGD
De Britse regering heeft het plan
ingediend om techbedrijven te
verplichten om toegang te verlenen
tot versleutelde data van gebruikers,
door middel van zogenaamde
backdoors. Apple-baas Tim Cook
reageerde hierop door te stellen dat
backdoors, naast een grove privacyschending, ook nooit veilig kunnen
ENTER
19INCH-MONITOREN
Uit: Computer!Totaal 4 van 1998
TOEN
We graven in ons archief en blikken terug. Wat schreven we een
x-aantal jaar geleden over technologie? En wat is er nu van terechtgekomen? In Computer!Totaal
nummer 4 van 1998 vergeleken
we de eerste 19inch-monitoren.
Dit tussenmaatje tussen de al
bestaande 17inch- en 20inchschermen bracht een groot
scherm naar een goedkoper
prijspunt.
In 1998 stond het gemiddelde bureau een stuk

voller dan nu. Crt was d beeldschermtechnologie waarvan in 1998 de 19inch-variant (18 inch
bruikbaar) in opkomst kwam met een resolutie
tot 1600 x 1200 pixels. Met een gewicht tussen
18,7 en 25 kg waren de schermen loodzwaar. Het
goedkoopste model kostte maar liefst 1.620 gulden (nu 1.024,76 euro).
ONTWIKKELING
In 2002 waren de prijzen van 19inch-crt-schermen
Jeroen Boer
al gedaald tot minder dan 300 euro en rond 2004

stapten we door de dalende prijzen definitief over
op tft-schermen. Kostte een tft-scherm van 17 inch
in 2004 nog zon 375 euro, in 2005 was dat al gedaald tot 250 euro. De standaardresolutie was 1280
x 1024 pixels, minder dus dan de 1600 x 1200 pixels
op een crt-scherm.
NU EN STRAKS
In de loop der jaren stapten we massaal over op
24inch-schermen met een breedbeeldverhouding in combinatie met een resolutie van 1920 x
1080 (of 1200) pixels. Op de beeldverhouding na,
niet indrukwekkend ten opzichte van de 17inchschermen. Inmiddels beginnen grotere 4K UHDschermen eindelijk betaalbaar te worden. Tegelijkertijd worden ook bredere beeldverhoudingen
populair en beginnen gebogen schermen normaal
te worden. Eindelijk gebeurt er dus weer iets!
17
ENTER
DOMOTICA
EEN NIEUW EN
WARM NESTJE
Thermostaat verstaat
OpenTherm
In het kader van nu werkt het wel, je moet alleen een nieuwe kopen heeft Nest een nieuwe
versie van zijn slimme thermostaat uitgebracht, de
derde generatie inmiddels. Met deze nieuwe variant
tackelt de maker het veelgehoorde kritiekpunt dat
HARDWARE
RASPBERRY PILAROID
MAAK JE EIGEN FOTOCAMERA
kan de branderintensiteit van de ketel geregeld wor-
den, terwijl de oude Nest de brander alleen aan of
behuizing te verwerken, en een speciaal besturingssysteem te ontwikkelen voor
uit kon zetten. Theoretisch gaat de Nest nu dus effi-
het geheel. De Raspberry Pi-camera heeft de naam PolaPi meegekregen. Is het
cinter met gas om. Om dit mogelijk te maken is de
geheel mooi? Nee. Is het praktisch? Absoluut niet! Is het tof? Jazeker wel! In hun
Heatlink aangepast, wat dus inhoudt dat als je hier
YouTube-filmpje zie je de PolaPi in werking: http://tiny.cc/popi.
er geen OpenTherm wordt ondersteund. Hiermee
obbyisten hebben een Polaroid van de Raspberry Pi weten te maken. Door

een camera-module, printer en 2,8inch-touchscreen aan te sluiten en in een
gebruik van wilt maken, je je gehele Nest-installatie

moet vervangen. De nieuwe Heatlink is ook niet te
koppelen aan de bestaande installatie.
STOUT
NIEUWE BROWSER HEEFT
VERLATINGSANGST
Edge wil per se standaardbrowser blijven
Windows 10 kende tevens de introductie van een nieuwe browser: Edge.

Maar erg onder de indruk zijn we tot dusver niet omdat de browser gewoonweg nog niet af is. Ontwikkelaars steken echter meer prioriteit in het frustreren
van gebruikers die over willen stappen van browser. Allereerst stond Edge voor
upgraders plots weer ingesteld als standaardbrowser in een nieuw instellingscherm. En wie sinds de recente update wil veranderen van standaardbrowser,
krijgt nu ook een dialoogvenster voor zn kiezen waarin
C I J F E R TJ E
50.000 EURO
De prijs van de Orpheus HE90 koptelefoon van Senheiser. Het nieuwe pronkstuk
om de 70ste verjaardag van het bedrijf te
vieren.
18
gesmeekt wordt Edge alsjeblieft een kans te geven. Er

wordt overigens niet alleen
bij Edge gejammerd. Het veranderen van de standaard
foto- of muziektoepassing levert ook een meelijwekkend
dialoogvenster op.
ENTER
DE NAAM THINKPAD
De naam ThinkPad is min of
meer toevallig ontstaan. THINK
IBM THINKPAD 701C
was een slogan die al sinds de

jaren 20 bij IBM in gebruik was.
In de jaren 80 en 90 gaf IBM
Een magisch
toetsenbord
het personeel notitieboekjes

(oftewel een notepad) waarop
de slogan THINK was gedrukt. In
1991 moest er een naam komen
Weinig notebooks zijn

zo herkenbaar als een
ThinkPad. Natuurlijk zien
moderne uitvoeringen er
gelikter uit dan hun voorvaders, maar nog altijd
is een ThinkPad direct
herkenbaar. Zo heeft
vrijwel iedere ThinkPad
een rode trackpoint
(tegenwoordig wel
gecombineerd met een
touchpad). En van de
meest opvallende
ThinkPads was de
ThinkPad 701c
die opviel door
zijn bijzondere
uitvouwbare
toetsenbord.
voor de tablet-pc die in ontwikkeling was, en naar aanleiding

van die notitieboekjes werd de
naam ThinkPad bedacht. Deze
IBM 2521 ThinkPad (later omgedoopt tot ThinkPad 700T) kwam
in 1992 op de markt, maar was
geen succes. Het is dat IBM in die
tijd ook bezig was met nieuwe
notebooks, anders was de naam
verloren gegaan. Eind 1992
werden ThinkPad-notebooks
aangekondigd, een notebookserie die nu nog steeds te koop is.
De pc-divisie van IBM is in 2005
overgenomen door Lenovo en
sinds 2008 worden ThinkPads
verkocht onder het merk Lenovo.
SPECIFICATIES
Jeroen Boer
Processor Intel 486DX2 (50
MHz) of Intel 486DX4 (75 MHz)

n 1995 bracht IBM de zelfs van-
openklappen vouwt het zich op een
de TrackWrite. Hoe vernieuwend
RAM 4 of 8 MB
daag de dag nog meest tot de
ingenieuze manier uit en wordt uit-
en handig de TrackWrite ook was,
Opslag 360, 540 of 720
verbeelding sprekende Think-
eindelijk breder dan de laptop zelf.
de ThinkPad 701c was (op de kleine
MB harde schijf, extern
Pad ooit op de markt. Deze Think-
Het toetsenbord steekt aan weers-
update 701cs na) de eerste en laat-
3,5inch-diskettestation
Pad 701c is zelfs zo opvallend dat
zijden een stukje uit. Hierdoor kon
ste notebook met dit bijzondere
Scherm 10,4 inch (640 x 480
het Museum of Modern Art in New
IBM in een 10,4inch-notebook toch
toetsenbord. Dat kwam doordat
pixels) 256 kleuren
York de notebook in haar kunstcol-
een min of meer volwaardig toet-
na 1995 laptops met grotere scher-
Aansluitingen Serile poort,
lectie heeft. Wat is er dan zo bijzon-
senbord kwijt. Klap je het scherm
men snel populair werden. In een
parallelle poort, RJ11-modem-
der aan de ThinkPad 701c? Wan-
weer dicht, dan vouwt het toetsen-
laptop met een groter scherm kun
aansluiting, PCMCIA, infra-
neer de notebook is dichtgeklapt zie
bord weer in. Wil je zien hoe dit
je uiteraard ook een groter toetsen-
rood, 3,5mm-geluidsuitgang,
je niets bijzonders aan de ThinkPad
werkt? Op YouTube kun je het zien
bord kwijt waardoor de noodzaak
3,5mm-geluidsingang
701c. Het is net als andere laptops uit
via www.tiny.cc/tp701c. Het bij-
voor een uitvouwbaar toetsenbord
Afmetingen 24,6 x 20,1 x 4,3 cm
die tijd een vierkant zwart doosje.
zondere uitvouwbare toetsenbord
verdween. Overigens staat het
Gewicht 2,04 kg
Open je het scherm, dan gebeurt er
is ontworpen door John Karidis
uitvouwbare toetsenbord van de
OS PC DOS 6.3 in combinatie
iets magisch. Je ziet dat het toetsen-
en wordt doorgaans het Butterfly-
ThinkPad 701c sinds de opkomst
met Microsoft Windows 3.11 of
bord aanvankelijk dezelfde breedte
keyboard (vlindertoetsenbord) ge-
van de netbook wel weer in de be-
IBM OS/2 Warp
heeft als de laptop, maar tijdens het
noemd. De officile naam is echter
langstelling.
19
DOMOTICA
Eindelijk
een
slim huis
Steeds meer apparatuur is verbonden met internet en bedien

je met een app. Een slim huis is hierdoor niet langer een
toekomstbelofte, maar de realiteit! Wij laten je in dit nummer
zien wat je allemaal in huis kunt automatiseren. Om je alvast
een idee te geven, schetsen we ons ideale huis.
20
et woord domotica klinkt al snel
verlichting helemaal geen gek idee. Zo kom je be-
ingewikkeld, maar je kunt zo groot
halve in een warm, ook in een prettig verlicht huis
of klein beginnen als je zelf wilt.
thuis. De deur gaat dankzij een slim slot vanzelf
Bovendien hoef je niet in n keer
open en uiteraard weet je dat je huis veilig is omdat
je hele huis te automatiseren. Een slimme ther-
IP-cameras en slimme rookmelders alles in de
mostaat bijvoorbeeld is, zeker nu de winter net
gaten houden. Ben je echt enthousiast geworden,
begonnen is, een goed startpunt. Wat is er nou
dan is het zelfs mogelijk om al die slimme spullen
fijner dan altijd thuiskomen in een warm huis? In
te integreren in n domoticasysteem. Kortom: ge-
deze donkere dagen rond kerstmis is ook slimme
noeg lees- en knutselplezier voor heel de winter.
DOMOTICA
Pagina 22 Domoticastandaarden
Pagina 30 Maak je huis comfortabeler
Pagina 34 Test: Slimme thermostaten
WIFI-NETWERK
Pagina 42 Slimme verlichting

Pagina 48 Beveilig je huis
Hoewel veel domoticaspullen niet rechtstreeks via wifi

verbonden zijn, is je smartphone dat uiteraard wel. Je hebt
Pagina 52 Test: IP-camera's
dus overal in je huis een goed wifi-netwerk nodig. Een
Rookmelder
bedraad netwerk door heel je huis is ook geen overbodige
Pagina 60 Breng meer plezier in huis
luxe. Dat is niet alleen handig om een snel wifi-accesspoint
Zolder
Pagina 64 10 misverstanden uit de wereld
op aan te sluiten, ook de gateways en hubs van domoticaapparaten sluit je vaak bedraad aan op je thuisnetwerk.
Pagina 68 Shortlist: Pimp je huis

Pagina 76 15 slimme IFTTT-recepten
Pagina 80 Workshop: Slim huis met de Pi 2
Pagina 86 Dit komt eraan!
Slaapkamer
Slimme
speaker
Rookmelder
Slaap
kamer
Rookmelder
Slimme
lamp
Slimme
lamp
Elektrische
luxaflex
Woonkamer
Slimme
speaker
Slimme
lamp
Rookmelder
Hal
Slimme
thermostaat
IP-camera
Slim
stopcontact
Lichtschakelaar
Slimme
buitenlamp
Slim
slot
21
D O M O T I C A S TA N D A A R D E N
ALLES
VERBONDEN
Hoe werkt al je
apparatuur samen?
22
Steeds meer apparaten in huis zijn slim en kun je

bedienen met een eigen app. Handig, want zo hoef je
niet meer op te staan om je verwarming of verlichting
aan te zetten. Echt slim wordt het pas als al je slimme
apparatuur ook samenwerkt in n systeem. Hoe
maak je n domoticasysteem?
Jeroen Boer
kan dat al snel vervelend worden. Daarnaast

zijn sommige koppelingen heel logisch, want
een bewegingssensor zou behalve voor beveiligingstoepassingen ook bruikbaar kunnen zijn
om het licht in een ruimte aan te doen. En s ochtends wil je misschien dat zowel de verwarming
omotica of huisautomatisering is niet
in n keer overal het licht uitdoen). Bij de nor-
als het licht automatisch aangaan. Deels is inte-
iets van de laatste jaren. Zo was er in
male consument thuis was daar zeker geen spra-
gratie tussen slimme producten mogelijk via een
de jaren tachtig al veel mogelijk, denk
ke van. Uiteraard zijn er moderne bedrade do-
omweg als IFTTT, maar wil je dat apparatuur
bijvoorbeeld aan het Huis van de Toekomst van
moticasystemen zoals KNX. Maar het aanleggen
echt gentegreerd wordt, dan ontkom je niet aan
Chriet Titulaer. Helaas waren domoticasyste-
hiervan is nog steeds prijzig en in een bestaand
een echt domoticasysteem dat alles met elkaar
men vooral heel erg duur en moest vrijwel alles
huis onmogelijk zonder grondige renovatie.
verbindt.
zon systeem extra leidingen naar bijvoorbeeld
Controle met de smartphone
Draadloos domotica-systeem
lichtpunten, wandschakelaars en alle plekken
Om je huis (deels) slimmer te maken is een echt
Een bedraad domoticasysteem is erg duur en
waar sensoren nodig waren. In kantoorpan-
domoticasysteem met een centrale controller
lastig aan te leggen in een bestaand huis. Geluk-
den wegen de voordelen doorgaans duidelijk op
niet per se nodig. Veel slimme apparatuur komt
kig is het ook heel goed mogelijk om te werken
tegen de prijs (je wilt bijvoorbeeld automatisch
met een eigen app en je smartphone of tablet
met producten die gebruikmaken van draad-
doet in dat geval dienst als centrale bediening. Je
loze radiotechnologie. Er zijn verschillende
gebruikt een app voor je verlichting, een andere
standaarden die variren qua mogelijkheden
app voor je thermostaat en een derde app voor
en prijs, maar allemaal zijn ze eenvoudig in te
je beveiligingssysteem. Heb je echter een paar
zetten in een huidig huis. Welk systeem je ook
slimme apparaten in huis waardoor je meerdere
kiest: je moet wel zorgen voor een goed dek-
apps moet gebruiken om dingen te regelen, dan
kend wifi-netwerk. Dit is niet omdat producten
bedraad worden aangesloten. Hierdoor vereiste
direct gebruikmaken van je draadloze netwerk,

want die gebruiken vaak hun eigen draadloze
standaard. Maar je wilt wel je systeem overal
in je huis willen bedienen, en dat doe je via je
smartphone of tablet die wel gebruikmaakt van
je draadloze netwerk.
Er zijn trouwens wel slimme producten die direct met jouw wifi-netwerk communiceren. Zo
gebruiken Belkins WeMo-stekkerschakelaars
wifi en ook veel slimme thermostaten zoals Nest
communiceren direct met je draadloze netwerk.
De meeste draadloze domoticaproducten zoals
stekkerschakelaars, lichtschakelaars, deuren
raamsensoren en bewegingssensoren werken
niet via wifi. Er zijn draadloze standaarden met
een laag energieverbruik die gebruikmaken
van vrije frequentiebanden (433MHz-band,
De smartphone brengt
je slimme apparaten
samen, maar losse
apps zijn niet altijd
even handig.
Sommige domoticaproducten zoals

slimme thermostaten
maken direct gebruik
van wifi.
868MHz-band of de 2,4GHz-band). We zullen de

voor domoticatoepassingen belangrijkste draadloze standaarden kort bespreken. We claimen in
dit artikel zeker geen compleetheid, naast de besproken standaarden en producten is er nog veel
meer verkrijgbaar.
23
Draadloze
standaarden
Op IFTTT vind
je voor diverse
slimme producten kanalen met
recepten.
IFTTT
IFTTT (If This, Then That) is een webdienst
kun je met een beetje fantasie misschien wel
die slimme apparaten en webdiensten aan
beschouwen als een heel simpele API die je in
elkaar koppelt om acties te automatiseren.
staat stelt om apparaten aan te sturen vanuit
Onder andere de Nest-producten, Philips Hue,
andere programmas of apps.
Belkins WeMo, Honeywell-thermostaten,
Een nadeel van IFTTT is dat de communicatie
Netatmo-producten, de tado Smart Ther-
buitenom via internet gaat. Dit is bij echt
mostat en de ThermoSmart werken samen
tijdkritieke dingen zoals het verbinden van
KlikAanKlikUit (433 MHz)
met IFTTT. Het concept klinkt misschien wat
een lichtsensor aan een lamp doorgaans te
KlikAanKlikUit of KAKU is een populair sys-
vaag, maar wordt snel duidelijk als je door de
langzaam. Een lamp gaat dan pas aan als
teem om verlichting en elektrische appara-
recepten bladert. Zo kun je voor een slimme
je allang voorbij de sensor bent of zelfs de
tuur (via stekkerdozen) draadloos te schakelen.
thermostaat bijvoorbeeld de in te stellen
ruimte alweer uit bent. Voor minder kritieke
KAKU is onderdeel van Trust en veel producten
temperatuur koppelen aan de zonsonder-
acties als thermostaatschakelingen, het
zijn met dezelfde typenummers onderdeel van
gang, notificaties ontvangen van statusver-
aandoen van lampen als de zon ondergaat
het Trust Smart Home-assortiment. KAKU is het
anderingen of de in te stellen temperatuur
of een lamp laten knipperen als er e-mail is,
bekendst van setjes met een stekkerschakelaar
koppelen aan de buitentemperatuur. IFTTT
voldoet IFTTT wel.
en afstandsbediening, maar is door de relatief

lage prijs ook voor domoticasystemen een populaire draadloze technologie. Een belangrijk na-
je kans dat een signaal niet aankomt omdat de
deel van KAKU is dat het eenrichtingsverkeer
frequentieband bezet is. Bij geprogrammeerde
is zonder terugkoppeling. Je kunt dus niet zien
schakelacties via een domoticasysteem kun
of een opdracht of schakelactie gelukt is. An-
je als trucje het signaal een paar keer laten
ders dan bij Z-Wave of Zigbee dat we verderop
versturen.
behandelen, zijn geen van de componenten repeaters van het signaal. Volgens KAKU is het
bereik binnenshuis gemiddeld dertig meter. Er
zijn in winkels ook 433MHz-producten van andere merken te koop, het gaat dan voornamelijk
om stekkerschakelaars met een afstandsbediening. Het hangt van je domoticacontroller af of
je naast KAKU ook andere 433MHz-protocollen
Z-Wave
kunt gebruiken. Welk protocol er ook gebruikt
Z-Wave is een populaire draadloze standaard
wordt, het signaal is niet versleuteld en er is al-
die je net als KAKU kunt gebruiken voor onder
tijd de kans dat iemand anders (onbedoeld) een
andere schakelaars, dimmers en sensoren.
schakelactie op jouw systeem uitvoert. De hui-
Z-Wave-producten worden door veel ver-
dige KAKU-generatie kent 67 miljoen verschil-
schillende fabrikanten op de markt gebracht
lende codes waardoor de kans dat je buren op
waardoor er veel keuze is. Ze zijn duurder dan
dezelfde code werken, klein is. Oudere setjes
KAKU-producten, maar ook beter. Anders dan
werken met dipswitches met een beperkt aantal
KAKU, ondersteunt Z-Wave bi-directionele
combinaties. Een nadeel van de 433MHz-band is
communicatie en encryptie. Dat laatste zorgt
dat apparatuur elkaar snel stoort. Hierdoor heb
uiteraard voor meer veiligheid en hierdoor is
24
Z-WAVEPRODUCTEN
WORDEN
DOOR VEEL
VERSCHILLENDE
FABRIKANTEN
OP DE MARKT
GEBRACHT
WAARDOOR ER
VEEL KEUZE IS.
MESH-NETWERK
het ook onmogelijk dat iemand anders (toeval-
ZIGBEE KAN
GEBRUIKMAKEN VAN
DE 868MHZ-BAND
OF DE SNELLERE
2,4GHZ-BAND.
Bij normale radiocommunicatie is er een
lig) jouw systeem bedient. Door bi-directionele
zender en een ontvanger. De ontvan-
communicatie kan de status van een schakelaar
ger reageert op signalen van de zender
altijd opgevraagd worden. In Europa maakt Z-
zolang hij binnen bereik is. Het bereik
Wave gebruik van de 868MHz-band. Let erop
van Z-Wave-signalen is zon dertig meter,
dat in andere landen zoals de Verenigde Staten
maar kan geblokkeerd worden door
andere frequentiebanden gebruikt worden. Je
bijvoorbeeld muren en plafonds. Hierdoor
kunt dus niet zomaar blind Z-Wave-producten
kan het lastig zijn om signalen betrouw-
op bijvoorbeeld eBay kopen. De nieuwste vari-
baar over te laten komen. Om dit op te
ant van Z-Wave is Z-Wave Plus. Z-Wave Plus-
lossen, maken Z-Wave en ZigBee gebruik
producten hebben een beter bereik en een
van een mesh-netwerk waarbij iedere
lager energieverbruik. Z-Wave en Z-Wave Plus-
module ook werkt als een repeater voor
producten zijn compatibel met elkaar en kun
signalen voor andere modules. Dankzij de
je mixen. De producten vormen onderling een
mesh-structuur, versterkt iedere nieuwe
mesh-netwerk (zie kader), waarbij apparatuur
module het netwerk en wordt het netwerk
onderling met elkaar kan communiceren. Het
robuuster. Er is echter n maar: alleen
netwerk zal zelf bepalen wat de handigste route
een stroomgevoede module (bijvoorbeeld
is. Mocht een route plotseling geblokkeerd zijn,
een ingebouwde wandschakelaar, een
dan proberen de modules een andere communi-
stopcontactschakelaar of inbouwdim-
catieroute te vinden. Hoe meer Z-Wave-produc-
ZigBee
mer) is onderdeel van het mesh-netwerk
ten je toevoegt, hoe betrouwbaarder je netwerk
ZigBee is vergelijkbaar met Z-Wave en tech-
en kan signalen doorgeven aan andere
wordt. Dit geldt wel alleen voor modules die via
nisch op sommige vlakken zelfs geavanceerder.
modules. Voor batterij-gevoede modules
netvoeding gevoed worden, batterij-gevoede
ZigBee kan gebruikmaken van de 868MHz-
(bijvoorbeeld schakelaars of een bewe-
modules ondersteunen geen meshing.
band of de snellere 2,4GHz-band. Net als Z-Wa-
gingssensor) geldt dat niet, omdat anders

de batterij heel snel zou leeglopen.
In een mesh-netwerk kunnen modules ook onderlinge

verbindingen opzetten om
signalen door te geven.
ve vormt ook ZigBee een mesh-netwerk. In de

ZigBee wordt vooralsnog vooral
door fabrikanten gebruikt in
complete producten, bijvoorbeeld
door Philips voor de slimme
verlichting Hue.
praktijk is ZigBee minder populair dan Z-Wave.

Er zijn nauwelijks ZigBee-producten als schakelaars, stekkerschakelaars en sensoren te koop.
De standaard wordt wel gebruikt door fabrikanten voor complete oplossingen. Zo gebruiken
Philips en Osram ZigBee als basis voor hun slimme verlichting. Heb je een domoticasysteem dat
voorzien is van een ZigBee-radio, verwacht dan
niet dat je bijvoorbeeld Hue-lampen direct kunt
koppelen. ZigBee kent verschillende profielen,
waaronder ZigBee Home Automation, ZigBee
Light Link en ZigBee Building Automation. Slimme verlichting gebruikt doorgaans ZigBee Light
Link terwijl andere systemen doorgaans ZigBee
Home Automation gebruiken. Hoewel er bij alle
profielen gebruik wordt gemaakt van ZigBee en
doorgaans de 2,4GHz-band gebruikt wordt, zijn
deze profielen niet compatibel met elkaar. De
wirwar aan profielen wordt in de komende ZigBee 3.0-specificatie opgelost waarbij alleen nog
de 2,4GHz-band gebruikt wordt. Huidige ZigBee
Light Link- en ZigBee Home Automation-producten worden compatibel met ZigBee 3.0. Dus
wellicht dat de nadelen van ZigBee in de (nabije)
toekomst voorbij zijn en het een serieuze tegenhanger van Z-Wave wordt.
25
GOOGLE WEAVE
Het is sinds de overname van Nest Labs geen geheim
als ZigBee, maar gebruikt IPv6 als communicatielaag
dat ook Google aspiraties heeft op smarthome-
om ieder domotica-apparaat en Internet of Things-
gebied. Nest Labs is tegenwoordig net als Google
apparaat direct bereikbaar te maken. Toevalliger-
een dochterbedrijf van Alphabet en geen onderdeel
wijs bevatten Googles nieuwe OnHub-routers een
van Google meer. Toch wordt er op domoticagebied
Thread-radio en ondersteunen de routers uiteraard
nog volop samengewerkt. Zo hebben zowel Nest
ook Weave. Naast Nest, Samsung en de andere op-
als Google een framework dat ze Weave noemen,
richters heeft de Thread Group (www.threadgroup.
waarmee slimme apparatuur met elkaar kan com-
org) inmiddels nog veel meer bedrijven aan zich
municeren. Weave werkt over wifi of de radiostan-
verbonden. De kans is dan ook zeker aanwezig dat
daard Thread, waarvan Nest n van de oprichters is.
Thread eventueel in combinatie met Weave in
Thread maakt gebruik van dezelfde radiohardware
2016 gaat uitgroeien tot een bredere standaard.
Googles OnHub-routers zijn

voorzien van Thread.
Bediening
van je systeem
Op basis van een Raspberry Pi kun je

met Domoticz een eigen domoticacontroller maken.
Controllers
VeraEdge. Ook KlikAanKlikUit/Trust maakt
Draadloze standaarden en protocollen zijn n
zijn eigen controllers. Uiteraard staan de ont-
ding, je wilt uiteraard ook al je producten zoals
wikkelingen niet stil, een interessante control-
schakelaars, stekkerschakelaars, sensoren, lam-
ler die binnenkort op de markt komt is de Neder-
pen en de thermostaat met elkaar verbinden
landse Homey die maar liefst zeven draadloze
en bedienen met je smartphone. Hier heb je
technologien ondersteunt en ook werkt met
een centrale domoticacontroller voor nodig.
spraakbesturing. Dergelijke kant-en-klare con-
Een controller bevat een webinterface of apps
trollers kosten zon 200 tot 500 euro en bevatten
waarmee je dingen kunt instellen en bedienen.
n of meerdere radios om met draadloze domo-
Voor de communicatie met je apparatuur bevat
ticaproducten te communiceren.
een controller een netwerkaansluiting en n

of meerdere radios die het platform geschikt
Zelfbouwcontroller
Philips Hue of Google Nest integreren. Meer in-
maken voor bijvoorbeeld Z-Wave, KAKU, Zig-
Je kunt ook kiezen voor een zelfbouwcontrol-
formatie over het zelf bouwen van een control-
Bee en bluetooth. Producten met een eigen
ler. Een toegankelijk opensource-pakket is Do-
ler op basis van Domoticz en een Raspberry Pi
bridge of hub zijn via een API vaak ook aan
moticz, dat je kunt installeren op een RaspBerry
lees je op pagina 80. Welke controller je ook kiest,
een controller te koppelen. Bekende controllers
Pi. Uiteraard bevat je pc of Raspberry Pi geen
doorgaans is het mogelijk om regels te maken via
zijn de HomeWizard, Zipato ZipaBox, Fibaro en
radios voor KAKU of Z-Wave, maar die kun je
IFTTT-achtige schemas, zodat je precies kunt be-
via usb eenvoudig toevoegen. Voor het gebruik
palen wat er wanneer en waarom moet gebeu-
van KAKU en andere 433MHz-producten is de
ren. Je kunt zo bijvoorbeeld programmeren dat
RFXCom RFXtrx433E een goede radio. Z-Wave
een bewegingssensor een lamp alleen inschakelt
kun je op de Raspberry Pi aan de praat krijgen
als het ook daadwerkelijk donker is.
met een RaZberry-dochterbordje of via een usbstick als de Aeotec Z-Stick Series 2. Je kunt uiter-
Opdrachten geven en ontvangen
aard zelf kiezen of je KAKU, Z-Wave of allebei
Een controller kan dankzij APIs via het net-
toevoegt aan Domoticz.
werk communiceren met producten als Philips
Naast direct draadloos aanstuurbare producten
Hue, je slimme thermostaat en een streaming-
kun je ook apparatuur met een eigen API zoals
audiosysteem. Je wilt je domoticasysteem natuurlijk ook gebruiken om andere producten
Een domoticacontroller zoals de

Homey die binnenkort op de markt
komt, zorgt voor een centrale aansturing van je systeem.
26
slim te maken. Dat kan dankzij de ingebouwde

radios voor bijvoorbeeld KAKU of Z-Wave. Het
simpelst toe te passen zijn stekkerschakelaars.
APPLE HOMEKIT
Ook Apple probeert met HomeKit zijn stempel op het
HomeKit-apparatuur dan snel buiten bereik komt. Je
slimme huis te drukken. HomeKit is geen draadloze
kunt HomeKit-apparatuur standaard niet vanaf buiten
communicatietechnologie, maar net als Googles
je huis bereiken, dat kan eventueel weer wel door een
Weave een framework waarmee slimme apparatuur
Apple TV te kopen. Die functioneert dan als HomeKit-
kan communiceren met iOS en Siri. Hierdoor kun je
bridge. Een ander nadeel van HomeKit is dat appara-
apparatuur integreren in n app en je slimme ap-
tuur een speciale chip moet bevatten, zo is er voor het
paratuur met je stem via Siri aansturen. Vreemd is
Philips Hue-systeem een nieuwe bridge nodig die com-
wel dat er op iOS geen HomeKit-app is ingebouwd,
patibel is met HomeKit. Verder is er op het moment van
het platform vertrouwt volledig op apps van derde
schrijven nog vrijwel geen andere HomeKit-apparatuur
ontwikkelaars. HomeKit werkt met op het thuisnet-
te koop. In Duitsland is al wel HomeKit-apparatuur van
werk aangesloten apparatuur of direct via bluetooth.
Elgato beschikbaar onder de productnaam Eve. Voorlo-
Via bluetooth is in beginsel niet heel handig, omdat je
pig lijkt HomeKit dus nog niet zon succes te zijn.
Dit zijn blokken die je aansluit tussen
Z-Wave-schakelaars en -sensoren
het stopcontact en bijvoorbeeld een
te koppelen met Philips Hue-lam-
staande lamp of een ander elektrisch
pen. Overigens verkoopt Philips
apparaat dat je draadloos wilt in- of
ook eigen wandschakelaars. In
uitschakelen. In het geval van Z-Wave
tegenstelling tot schakelaars voor
kunnen stekkerschakelaars vaak ook
KAKU of Z-Wave kun je die niet ge-
het energieverbruik van de aangeslo-
bruiken voor andere zaken. Philips-
ten apparatuur meten. Bij KAKU is
schakelaars communiceren alleen
dat niet mogelijk. Een soortgelijke oplossing als de stekkerschakelaar voor

plafondlampen is de fittingschakelaar
Een stekkerschakelaar is een eenvoudige product om lampen en andere

producten draadloos te schakelen.
die je tussen het armatuur en de lamp

draait. Zo kun je ook plafondlampen eenvoudig
Dankzij wandschakelaars en
afstandsbedieningen heb je niet
constant je smartphone nodig.
Dat een bewegingssensor er niet saai uit hoeft

te zien, bewijst de Fiabro motion sensor.
draadloos schakelen.
direct met de Hue Bridge en zijn

hierdoor alleen in te zetten voor
Hue-verlichting.
Een laatste belangrijke module
om je huis te automatiseren, is een sensor die

verkrijgbaar is als bewegingssensor en deur/
raam-contact. Deze sensor kun je inzetten voor
Schakelaars
beveiligingstoepassingen, maar ook om lampen
Je domoticasysteem kun je natuurlijk bedienen
of andere apparatuur automatisch aan of uit te
met een app, maar in de praktijk is dat zeker voor
laten gaan zodra je binnenkomt of weggaat. Er
verlichting niet altijd handig. Wandschakelaars
is nog veel meer mogelijk, denk aan deurbellen,
of een afstandsbediening zijn daarom handige
sirenes, weerstations en rookmelders.
toevoegingen. Bij KAKU kun je de in een schakelsetje meegeleverde afstandsbediening gebruiken
UITDAGING BIJ INBOUWSCHAKELAARS
om commandos door te geven aan je domoticasysteem en ook voor Z-Wave zijn afstandsbedie-
Je kunt zowel voor KAKU als Z-Wave achter je lichtschakelaars modules plaatsen waarmee
ningen te koop. Voor slimme wandschakelaars
je een lamp zowel met de schakelaar als met je domotica-systeem en app kunt bedienen.
heb je de keuze uit schakel- of dimmermodules
Omdat er op een inbouwschakelaar altijd spanning moet staan (anders worden de radio-
die je verwerkt achter je normale wandschake-
signalen immers niet ontvangen), moet er in een inbouwdoos achter de lichtschakelaar een
laars of losse batterij-gevoede schakelaars. Die
blauwe draad (nuldraad) aanwezig zijn. Doorgaans bevat een installatiedoos voor een wand-
laatste zijn eenvoudiger te installeren.
schakelaar alleen een bruine fasedraad en een zwarte schakeldraad die naar de lamp loopt. Er
Omdat de KAKU- of Z-Wave-schakelaar of
zal dan een blauwe nuldraad aangelegd moeten worden. Een combinatie van schakelaar en
afstandsbediening verbonden is met je domo-
stopcontact bevat uiteraard wel een nuldraad. Bij inbouwdimmers is de nuldraad meestal niet
ticasysteem, kan er meer geschakeld worden
nodig, omdat een dimmer nooit helemaal het contact verbreekt. Het nadeel van een dimmer
dan alleen lampen. Je kunt ook andere op-
is dat er soms problemen zijn met led-verlichting die op de uit-stand blijft branden. Lees dus
drachten geven. Je kunt schakelaars voor de
voor de aanschaf van inbouwmodules goed de installatiehandleiding. Een extra uitdaging is
ene standaard ook mixen met een andere stan-
dat je in de knoei kunt komen als je inbouwdozen hebt van 4 centimeter diep, er is dan name-
daard. Zo is het is geen probleem om KAKU- of
lijk niet genoeg ruimte om de module weg te werken achter de schakelaar.
27
DE UITDAGING WAAR JIJ

EN FABRIKANTEN VOOR
STAAN, IS HET INTEGREREN
VAN ALLERLEI LOSSTAANDE
SLIMME PRODUCTEN TOT N
GENTEGREERD SYSTEEM.
API
De Philips Hue-bridge die de lampen aanstuurt, is voorzien van een API waarmee Hue
eenvoudig in andere systemen, programmas
of apps te integreren is.
En systeem
Koop je een losstaand slim product zoals een
Nog maar het begin
API, dat staat voor Application Programming
De uitdaging waar jij en fabrikanten voor staan,
Interface, kan een programma of app van een
is het integreren van allerlei losstaande slimme
derde communiceren met het product. Een
of slimme knutselaars. Ook al ben je zelf
producten tot n gentegreerd systeem. Alleen
voorbeeld van een product met een toe-
geen programmeur en ben je niet van plan
zo kun je je huis echt handig en slim program-
gankelijke API is de Philips Hue-verlichting.
om zelf iets met een API te doen, dan is de
meren. Ook ben je dankzij een centraal domotica-
Dit systeem hangt met een eigen bridge in
aanwezigheid ervan bij twee gelijksoortige
systeem dat met meerdere draadloze standaarden
het netwerk. Dankzij de uitgebreide API zijn
producten wat ons betreft wel een belang-
en producten om kan gaan, flexibel in het product
de slimme lampen ook prima via andere
rijke reden om voor het product met API te
dat je voor een bepaald probleem kiest. Een bui-
software, apps of systemen aan te sturen.
kiezen. Dankzij de API ligt een (toekomstige)
tenlamp kun je bijvoorbeeld best schakelen via
Een app, programma of domotica-oplossing
koppeling van jouw product met een echt
een KAKU-module, terwijl je voor iets wat punc-
stuurt dankzij de API via het netwerk com-
domoticasysteem veel meer voor de hand en
tueler moet zijn, liever Z-Wave gebruikt. Je kunt
mandos naar de Hue-lampen. Een API is in
heb je bovendien veel meer kans op beschik-
ook de standaarden combineren: voor je verlich-
eerste instantie bedoeld voor programmeurs
bare apps van derde ontwikkelaars.
thermostaat, dan is het handig om te achterhalen of het product een API heeft. Via een
ting kies je Hue dat je prima kunt schakelen met

schakelaars voor KlikAanKlikUit of Z-Wave.
Met de populariteit van Z-Wave ten opzichte
van bijvoorbeeld ZigBee lijkt het erop dat Z-
maakt, kan ook Googles Thread een belangrijke
sensoren of stopcontactschakelaars niet in n
Wave d standaard is, maar schijn bedriegt. De
uitdager worden. Net als nu, kunnen toekom-
keer waardeloos worden. Kortom: je moet je be-
oorlog is zeker nog niet voorbij, het is meer een
stige controllers waarschijnlijk overweg met
seffen dat we echt aan het begin van deze nieu-
eerste strijd die gewonnen is. Naast ZigBee 3.0
meerdere draadloze standaarden, waardoor
we domoticagolf staan en er qua toekomstvast-
dat een einde aan de huidige ZigBee-verwarring
reeds aangeschafte modules als schakelaars,
heid helaas geen heel harde adviezen bestaan.
28
BESCHERM
JE KINDEREN
als ze de online wereld verkennen
Geef toegang tot websites en apps die jij geschikt vindt

Bepaal hoe lang, welk apparaat gebruikt mag worden
Monitor berichten via Facebook en Android-toestellen
Houd met GPS de locatie van je kinderen in de gaten
Ontvang direct meldingen van onveilige activiteiten
kaspersky.nl
Geschikt voor PC, Mac, iPhone,

Ipad en Android toestellen
C O M F O R TA B E L E R L E V E N
MAAK JE HUIS
COMFORTABELER
Automatiseer je dagelijks leven
met slimme gadgets
Ooit was het een onbereikbare toekomstdroom:
apparaten in je huis op afstand bedienen. Langzaam
maar zeker raken we er echter steeds meer aan
gewend. De toepassingen voor domotica kunnen
nuttig zijn, zoals je kunt lezen in het artikel over beveiliging op pagina 48, maar ook gewoon om je leven
een flink stuk makkelijker (en luier) te maken. We
zetten de leukste mogelijkheden voor je op een rij.
Martin Gijzemijter
30
Ideaal: je
kachel en
verlichting
alvast
instellen
voor je
thuiskomt.
Met de Roomba heb je

een persoonlijke stofzuighulp in dienst.
Met een app je ramen
ondoorzichtig maken.
Nog even wachten, maar
het kan.
oals je op pagina 22 kunt lezen,
staan. Je leest alles over slimme thermosta-
zijn er nogal wat verschillende
ten en lampen op pagina 34 en 42.
protocollen met betrekking tot
IN DIT ARTIKEL GAAN WE ER NIET

VAN UIT DAT ALLES WERKT VIA
N SYSTEEM, MAAR BELICHTEN
WE SIMPELWEG DE MOGELIJKHEDEN DIE JE HEBT.
domotica, of home automation zoals het
Gordijnen
tegenwoordig vaker genoemd wordt. Die
De meeste toepassingen voor het automa-
protocollen zijn nodig om bijvoorbeeld
tiseren van je huis zijn handig en nuttig,
alle apparatuur in je huis via hetzelfde
maar sommige toepassingen zijn ronduit
systeem of dezelfde app te kunnen laten
lui. Zoals de mogelijkheid om je gordijnen
betaal je op een site als www.e-gordijn.nl
werken. In dit artikel gaan we er niet van
open en dicht te doen met behulp van je
al 264 euro. Veel cooler is misschien nog de
uit dat alles werkt via n systeem, maar
smartphone. Natuurlijk hartstikke handig
folie van Sonte. Deze folie plak je tegen het
belichten we simpelweg de mogelijkheden
als je vergeten bent de gordijnen dicht te
raam en met een druk op je smartphone
die je hebt om je de apparaten in je huis op
doen wanneer je zojuist poedelnaakt uit de
kun je de folie van transparant veranderen
afstand te bedienen (waarbij je dus voor
douche komt wandelen, maar in de meeste
in mat en andersom. Het enige nadeel: de
iedere toepassing mogelijkerwijs een an-
gevallen zal het zijn omdat je de gordijnen
Sonte-folie is nog steeds niet voor consu-
dere app nodig hebt).
dicht wilt doen, maar geen zin hebt om
menten verkrijgbaar.
van de bank af te komen. Superlui, maar
Licht en warmte
ach, het kan, dus waarom niet? Daar betaal
Stofzuigers
Er is niets fijner dan thuiskomen in een
je overigens wel flink voor, want voor een
Zelf niet willen stofzuigen is natuurlijk
warm huis met gezellige verlichting, of als
elektrische gordijnrail van 60 tot 200 cm
ook wel een beetje lui, maar dan wel het
je het omdraait: niets deprimerender dan

thuiskomen in een koud en donker huis.
Het is wat ons betreft n van de meest
GEK VAN GEMAK
verrijkende mogelijkheden van home au-
In het intro stipten we al even aan dat je voor al deze applicaties een eigen app nodig hebt. Dat
tomation: de mogelijkheid om op afstand
geeft op zich niet, maar als je huis vol staat met allerlei slimme apparaten, kan al dat gemak je
het licht en de verwarming in je huis in te
tot waanzin drijven door de verscheidenheid aan apps en afstandsbedieningen. Dit artikel dient
schakelen. Niet alleen gezellig, maar ook
dan ook vooral ter inspiratie en het loont absoluut de moeite om te inventariseren wat je wilt en
nog eens efficint, omdat je de boel ook op
vervolgens te bekijken of er een systeem is (zoals iHome) dat de meeste opties ondersteunt die
afstand uit kunt schakelen als je per on-
jij wilt. Want het is natuurlijk wel fijn als je zoveel mogelijk via n afstandsbediening of app kunt
geluk na vertrek de kachel aan hebt laten
bedienen. Gemak moet immers wel cht gemak blijven.
31
Vanaf de bank je open

haard inschakelen en
configureren. Dat voelt
heel 2016.
Met een draadloze luidspreker als die van Sonos

heb je met n druk op
de knop muziek.
CHT EEN FIJNE MOGELIJKHEID

IS OM MET EEN DRUK OP JE
SMARTPHONE TE BEPALEN
WELKE MUZIEK ER IN HUIS
KLINKT EN WAAR.
dat je content van je smartphone naar je te-
geluidskwaliteit (waar je dan ook wel voor
levisie kunt streamen of via je smartphone
betaalt) die je eenvoudig via je smartphone
van internet kunt plukken en dat maakt de
kunt bedienen en waarmee je bijvoorbeeld
kijkervaring natuurlijk een stuk interactie-
muziek van Spotify kunt serveren. Uiter-
ver. Maar wat pas cht een fijne mogelijk-
aard zijn er ook goedkopere systemen, maar
heid is van de laatste jaren, is om met een
met name de systemen van Sonos (www.
soort lui dat we begrijpen. Stofzuigen is
druk op je smartphone te bepalen welke
sonos.nl) zijn zeer gebruiksvriendelijk.
simpelweg niet leuk en als je het kunt

uitbesteden, moet je dat lekker doen. Robotstofzuigers als de Roomba maken dat
gelukkig eenvoudig en (relatief) betaal-
Een
robotmaaimachine
is ideaal,
maar ruim
wel je tuin
op.
muziek er in huis klinkt en waar. Merken als

Bose en Sonos hebben draadloze luidspre-
Open haard
kers op de markt gebracht met fenomenale
Als we het dan toch gezellig en sfeervol

gaan maken, dan hoort de open haard er
baar. De (vaak) cirkelvormige stofzuigers
natuurlijk ook bij, zeker in deze koude win-
bewegen zich moeiteloos door je huis-
termaanden. Nu raden we natuurlijk niet
kamer en je kunt precies instellen hoe
aan om een gashaard alvast aan te steken
vaak je wilt dat er gestofzuigd moet wor-
wanneer je onderweg naar huis bent (vaak
den en waar (als je de Lego-ruimte wilt
kan dat ook niet omdat je verbinding moet
overslaan). Nadeel: traplopen kunnen
hebben met het draadloze netwerk in huis),
robotstofzuigers niet en als je dingen op
maar hem vast even aansteken wanneer je
de vloer laat slingeren (bijvoorbeeld met
onder de douche vandaan komt of voor de
kleine kinderen) ben je die natuurlijk ge-
deur staat is natuurlijk wel gezellig. Open
woon kwijt. Naast stofzuigen zijn er ook

robots voor dweilen en boenen. En het
belangrijkste feit daarvan is: ze werken
IN DE TUIN
echt. Een robotstofzuiger kun je al kopen
We leven in de winter, dus nu ben je er waarschijnlijk nog niet zo mee bezig, maar er zijn ook fan-
voor nog geen 450 euro op, bijvoorbeeld
tastische domotica-toepassingen voor in de tuin. Dat je de zonwering op afstand kunt bedienen
www.irobot.nl.
zal niet nieuw voor je zijn, daar hebben we al jaren afstandsbedieningen voor. Nieuw is echter dat
dat nu ook kan via je smartphone. Op dezelfde wijze kun je ook je gras laten besproeien zonder de
Radio en televisie
bank te hoeven verlaten. En helemaal fantastisch: net als robotstofzuigers zijn er ook zeer slimme
Dat je je televisie op afstand kunt bedienen,
robotmaaimachines, die je tuin met regelmaat van een verse knipbeurt voorzien. Hiervoor geldt
is natuurlijk niet nieuw. Wel van deze tijd is
hetzelfde nadeel als bij de stofzuigers: je moet geen dingen in het gras laten slingeren.
32
Het vereist wat

voorbereiding,
maar dan kun je
zlfs je was van
afstand draaien.
Op je werk bepalen
vanaf hoe laat die kip
gebraden moet worden.
Dat kan met de WeMo
Crock-Pot.
De Smarter Coffee
zet koffie voor je
zodra je thuiskomt.
haarden met smartphone-bediening wor-
voor je thuiskomt, het licht op een fijn ni-
den gelukkig steeds goedkoper, je koopt ze
veau hebt ingesteld en er een ontspannen
al voor zon 3000 euro (nog steeds heel veel
muziekje speelt vanaf je Sonos. Wat ont-
geld) op een website als www.uwkachel.nl.
breekt er dan nog? Juist, een heerlijk kopje

koffie. Hoe fijn is het dat die koffie voor
HOE FIJN IS HET DAT DIE KOFFIE

VOOR JE KLAARSTAAT OP HET
MOMENT DAT JE JE HUIS BINNEN
KOMT WANDELEN?
Wassen en drogen
je klaarstaat op het moment dat je je huis
De wasmachine en droger bedienen met
binnen komt wandelen? Er zijn inmiddels
interessant. Wl al interessant zijn keu-
behulp van je smartphone is natuurlijk
verschillende koffiezetapparaten verkrijg-
kenapparaten als ovens en slowcookers
maar deels handig. Immers, je zult toch
baar waarmee je via je tablet het ideale
die je kunt bedienen via je smartphone.
cht zelf het wasgoed in de machines moe-
kopje koffie kunt samenstellen (zoals de
Je kunt je natuurlijk afvragen hoe veilig
ten doen en het wasmiddel erin gieten,
Saeco GranBaristo Avanti), maar die draai-
het is om een apparaat als een oven aan
wil de machine je van dienst zijn. Echter,
en meer om het samenstellen van de koffie
te zetten wanneer je niet thuis bent (daar
het is natuurlijk wel heel handig om de
dan om het automatiseren daarvan. Het
hebben wij geen antwoord op), maar ap-
machine vast voor te bereiden en te laten
apparaat waar wij enthousiast van wor-
paraten als slowcookers zijn daar speciaal
draaien wanneer je op het punt staat om
den is de Smarter Coffee, het koffiezetap-
voor gemaakt. In een slowcooker gooi je s
naar huis te gaan van je werk, zodat je
paraat dat (dankzij wifi) weet wanneer je
ochtends de ingredinten, die heel lang-
thuis een versgedraaide was in de droger
thuiskomt en direct een kopje koffie voor
zaam verhit worden, zodat je s avonds een
kunt doen (zodat de was inmiddels niet al
je zet (dat moet je natuurlijk wel voorbe-
heerlijk gerecht hebt. Sommige gerechten
is opgedroogd en gaat ruiken). Zitten beide
reid hebben). Je moet de Smarter Coffee
dienen echter maar een uur of vijf verhit
machines op n groep, dan is het natuur-
echter wel importeren vanuit Engeland
te worden. Om die reden heeft slowcoo-
lijk superhandig om vanaf de bank aan te
(http://store.smarter.am) en daar betaal je
ker-fabrikant Crock-pot de handen ineen
geven dat de droger mag beginnen zodra
zon 250 euro voor.
geslagen met Belkin en een slowcooker

gemaakt die je met je smartphone kunt be-
de wasmachine klaar is. Samsung (www.

samsung.nl) is voorloper op dit gebied, met
Koken
dienen. Dat is vooral ook superhandig als
de Smart Washer-app voor iOS en Android.
Er zijn koelkasten met ingebouwde tablets,
de plannen veranderen, zodat je het proces
waarvan we het nut nog steeds niet zo
van afstand kunt onderbreken of juist ver-
Koffie
zien, omdat ze de inhoud van je koelkast
snellen (bijvoorbeeld eerder aanzetten). Nu
Kijk, dit is nou zon toepassing die volledig
niet registreren. Zodra ze dat doen en die
nog alleen in Amerika verkrijgbaar voor
decadent is, maar heel begrijpelijk. Stel je
boodschappen vervolgens invoeren in de
129 dollar, maar in het tweede kwartaal
voor dat je de kachel aan hebt gezet vlak
Appie-app, worden dit soort koelkasten
van 2016 ook in Nederland.
33
TEST
S L I M M E T H E R M O S TAT E N
en thermostaat die je met een app overal buitenshuis kunt bedienen, is een interessante upgrade van
je huis. Je hoeft nooit meer in een koud huis thuis te
komen n je kunt altijd controleren of je niet vergeten bent

de verwarming uit te zetten. In de praktijk noemen we een
thermostaat met app al snel een slimme thermostaat. Dat
wekt verwachtingen, want waarom zijn ze slim? Het slimme
zit hem vooral in de verbinding met internet. Hierdoor kun
je de thermostaat ook overal via een app of soms ook via een
webinterface bedienen. Daarnaast functioneert iedere thermostaat in dit artikel ook als klokthermostaat. Je kunt hem
dus programmeren om op gewenste tijden automatisch het
huis te verwarmen. Het slimme ten opzichte van een normale klokthermostaat is dat het programmeren via de app of
webinterface veel eenvoudiger is. Maar wat kan een slimme
thermostaat niet? Ondanks dat je de thermostaat overal en
dus ook vanaf iedere ruimte in huis kunt bedienen, is het
geen oplossing voor problemen als een slaapkamer die niet
meer opwarmt omdat het in het hoofdvertrek warm is. Hier
is zoneregeling voor nodig, en de geteste thermostaten houden net als een traditionele thermostaat n plek in huis
(doorgaans de huiskamer) in de gaten. De in dit artikel geteste
Warmte
op maat
7 slimme thermostaten vergeleken
Honeywell EvoHome is overigens op een eenvoudige manier

(zonder vergrijpende aanpassingen aan het cv-systeem) in te
zetten voor zoneregeling door middel van speciale radiografische radiatorknoppen.
Energie besparen?
Alle geteste thermostaten kun je met je smartphone bedienen. Zo kun je de verwarming een halfuurtje voordat je
thuiskomt alvast aanzetten. Dat maakt wat ons betreft ook
direct het belangrijkste aankoopargument van een slimme
thermostaat duidelijk: comfort. Fabrikanten schermen doorgaans met energiebesparing als belangrijkste argument. Dat
geldt vooral voor mensen die met een verkeerd geprogrammeerde klokthermostaat werken, die ze door de ingewikkel-
In navolging van andere slimme apparaten gaat

ook de thermostaat met zijn tijd mee. Een moderne
thermostaat kun je dankzij een internetverbinding
en een app overal bedienen. Het grote voordeel? Je
hoeft nooit meer in een koud huis thuis te komen.
Wij hebben zeven slimme thermostaten voor je
getest.
de bediening niet juist instellen. Verlaag je de temperatuur

wel netjes als je niet huis bent en als je gaat slapen, dan zul je
met een slimme thermostaat geen energie besparen. De Nest
probeert wel energie te besparen door te achterhalen of je
thuis bent en als dit niet het geval is, zelf de verwarming uit
te zetten. Andere thermostaten kunnen dit niet. Je kunt bij
een aantal wel via IFTTT geofencing instellen.
Jeroen Boer
Aan/uit of modulerend
Er zijn twee manieren om een verwarmingsketel aan te sturen: aan/uit-regeling of modulerende regeling. Bij een aan/
uit-regeling wordt simpelweg de brander voluit in- of uitgeschakeld. Bij modulerende regeling kan de brander op verschillende intensiteiten worden aangestuurd, waardoor er
met verschillende watertemperaturen gewerkt kan worden.
34
Hierdoor is in potentie de temperatuur constanter en is er

een lager gasverbruik mogelijk, doordat er voor een lagere
watertemperatuur gekozen kan worden. Voor modulerende aansturing wordt meestal het OpenTherm-protocol gebruikt. Het OpenTherm-protocol maakt het ook mogelijk om
via de thermostaat in te stellen of de verwarmingsketel
Een slimme thermostaat

bespaart vooral energie in
vergelijking met een lastig in te
stellen klokthermostaat die niet
goed geprogrammeerd is.
TEST
SLIMME AANWARMING
Sommige thermostaten hebben zelflerende aanwarming. Dit

betekent dat de thermostaat leert
warm tapwater op voorraad moet houden, dit kost
en uitrekent hoelang het duurt om
uiteraard energie en kan ook op de ketel zelf worden
je huis op te warmen. Hierdoor is
ingesteld. In theorie verbruikt modulerende aanstu-
bij gebruik van het klokprogramma
ring minder gas dan een aan/uit-regeling, maar dat is
je huis warm op de tijd die je hebt
niet altijd zo. Bovendien kunnen de meeste moderne
ingesteld in het klokprogramma.
verwarmingsketels ook in combinatie met een aan/
Als je bijvoorbeeld om zes uur s
uit-thermostaat zelf moduleren op basis van water-
ochtends een warm huis wilt heb-
temperatuur. Toch verdient modulerende aanstu-
ben, dan stel je het klokprogram-
ring de voorkeur als je verwarmingsketel dit onder-
ma op zes uur in. Bij thermostaten
steunt. Iedere modulerende verwarmingsketel kan
zonder zelflerende aanwarming
ook omgaan met een aan/uit-thermostaat.
begint de thermostaat pas op het

ingestelde tijdstip met verwarmen
en zul je zelf het klokprogramma
ENECO TOON
bijvoorbeeld twintig minuten
Enecos Toon is met zijn 7inch-aanraakscherm de grootste
eerder moeten laten beginnen om
thermostaat in de test. Een ander opvallend punt zijn de
het op de gewenste tijd warm te
maandelijkse abonnementskosten van 3,50 euro voor Eneco-
hebben. Zelflerende aanwarming
klanten en 4,95 euro voor niet-klanten. De installatie met
is overigens geen nieuwe mogelijk-
een ketelmodule die als voeding dient, is vergelijkbaar met
heid van slimme thermostaten,
de Nest en ThermoSmart. Daarnaast plaats je in de meterkast
ook de betere (klok)thermostaten
een kastje dat je aansluit op je slimme meter of via plaksenso-
ondersteunen dit.
ren op normale energiemeters. Wij hebben Toon getest met

softwareversie 3.1, die aanzienlijk sneller is dan 2.9, maar nog
niet naar iedere Toon is uitgerold. Over de snelheid hebben
we met versie 3.1 niets te klagen.
Het klokprogramma kun je op de Toon zelf en via de tabletapp instellen. Via de smartphone-app of de webinterface kun
je het klokprogramma niet aanpassen. Met de smartphoneapp kun je de temperatuur veranderen en vastzetten, het
klokprogramma in- of uitschakelen en de verbruiksgegevens
ENECO TOON
inzien. Op de Toon zelf zijn die verbruiksgegevens

wat ons betreft d grote kracht. Je ziet live het
Prijs 275,-
elektriciteitsverbruik en bijna live het gasver-
Pluspunten
bruik. Daarnaast kun je het verbruik op allerlei
Live-verbruik
manieren in grafieken terugkijken en vergelij-
Vergelijken en terugkijken
verbruik
ken met vergelijkbare huishoudens. Toon kan

verder het weerbericht en de file-informatie
tonen. Je kunt alle informatie die Toon beschikbaar heeft naar eigen inzicht een plekje geven
op het scherm. Daarnaast is Toon erg goed gentegreerd met Philips Hue, waarbij je verlichting
kunt in- en uitschakelen en vier scenes kunt
programmeren. Ook kun je slimme stekkers en
rookmelders van Fibaro Z-Wave koppelen voor
het creren van een klein domoticasysteem.
Koppeling met slimme stekker en rookmelder

Bediening van Philips Hue
Scherm zelf indelen
Minpunten
Abonnement noodzakelijk
Niet programmeren via
smartphone-app
Niet programmeren via
webinterface
35
TEST
ITHO DAALDEROP SPIDER CONNECT
ITHO DAALDEROP
SPIDER CONNECT
De spIDer Connect (let op de toevoeging Connect, er is ook een niet

slimme spIDer) van Itho Daalderop is geschikt voor OpenTherm-ver-
Prijs 299,-
warmingsketels en wordt direct op de ketel aangesloten. Communica-
Pluspunten
tie met internet verloopt via een gateway in de meterkast die je ook
Inzicht in energieverbruik
kunt aansluiten op je slimme meter. Een beetje vreemd en griezelig
Klokprogramma eenvoudig
aan te passen
als je het niet direct doorhebt, is dat de gateway af en toe een gesproken Engelstalige melding geeft. Via de webinterface van de gateway
(waar je verder nooit op in hoeft te loggen) zijn deze meldingen uit te
schakelen.
De muurthermostaat heeft een zwart scherm totdat je het logo aan-
Mogelijkheid slimme stekker

Minpunten
Niet programmeren via app
Geen zelflerende aanwarming
raakt. Dan zie je duidelijk de temperatuur die je handmatig kunt wijzigen. Ook kun je het klokprogramma pauzeren. Het klokprogramma
zelf programmeer je via de webinterface op een handige manier door
middel van het slepen van blokken. Via de app kun je voor de huidige
dag aanpassingen maken, handig als je een dagje thuiswerkt. De spIDer
heeft geen zelflerende aanwarming, een belangrijk minpunt gezien
de hoge prijs van het product. Via de slimme meter wordt in de app
en webinterface het totale elektriciteits- en gasverbruik van de afgelopen 24 uur getoond. Ons account was daarnaast aangesloten op een
testomgeving waardoor we ook gedetailleerde grafieken van het elektriciteits- en gasverbruik konden inzien. Inzage in het live-verbruik is
jammer genoeg niet voorhanden. Optioneel kun je een slimme stekker
toevoegen die je 59 euro kost. Hiermee kun je een elektrisch apparaat
schakelen en het energieverbruik ervan zien. Je bedient de slimme
stekker vanuit de app of de webinterface. Via de webinterface kun je
de schakeltijden van de stekker ook programmeren via een weekprogramma en dat is erg handig.
HONEYWELL EVOHOME WI-FI

Honeywells evohome Wi-Fi valt op door zijn 4,3inch-aanraakscherm
waarop veel informatie past. Ook opvallend is dat de evohome wordt
verkocht met een tafelstandaard, je kunt de evohome uit de standaard
halen en hem gebruiken als een soort tablet om hem te programmeren.
Met een optionele muurbevestiging (ca. 42 euro) hang je hem alsnog
aan de muur, helaas is de muurbevestiging van de vorige evohome niet
geschikt. Ten opzichte van de vorige evohome valt op dat er geen losse
internetgateway nodig is. De evohome maakt nu direct contact met
je draadloze netwerk. Op de verwarmingsketel sluit je een draadloze
OpenTherm- of aan/uit-module aan.
Je kunt het klokprogramma van de evohome zowel via het scherm
als via de smartphone-app programmeren, een webinterface is er niet.
Handig is verder dat je kunt kiezen voor afwezig, vrije dag of speciale
dag. Zo kun je als je thuiswerkt direct kiezen voor een dag waarop de
verwarming de hele dag aanstaat, terwijl je als je weggaat snel de temperatuur kunt verlagen. Opvallend voor het grote scherm is dat er geen
extraatjes als het weerbericht worden getoond, in de app wordt dit wl
gedaan. Met de Honywell evohome Wi-Fi heb je de mogelijkheid tot
zoneregeling. Hiervoor plaats je op iedere radiator (inclusief de ruimte
waar de evohome hangt) een speciale kraan die 79 euro per stuk kost.
36
HONEYWELL EVOHOME WI-FI
Prijs 299,Pluspunten
Duidelijk aanraakscherm
Uit te breiden tot zoneregeling
IFTTT-ondersteuning
Vrije of speciale dag
Minpunten
Geen webinterface
Geen extras op scherm
Muurbevestiging los
aanschaffen
NEST LEARNING THERMOSTAT

De Nest Learning Thermostat valt op door zijn fraaie ontwerp dat met
TEST
BEST
GETEST
JANUARI/FEBRUARI
2016
de roestvrijstalen ring erg degelijk aanvoelt. De basisbediening is net zo

simpel als de bekende Honeywell Round: je draait om de temperatuur te
wijzigen. Verdere opties krijg je door op de thermostaat te drukken, waarbij je direct de luchtvochtigheid en het weerbericht ziet. Het schermpje
is normaal gesproken zwart, alleen als je in de buurt komt verschijnt de
temperatuur. De Nest is direct verbonden met je wifi-netwerk. Wel is er
een ketelinterface nodig die de Nest tevens van elektriciteit voorziet. Het
grootste nadeel van de Nest is dat hij niet om kan gaan met OpenThermaansturing. Wil je de thermostaat liever los dan aan de muur, dan kan dit
met een optioneel voetje van 35 euro.
De Nest werkt goed, het was bij ons qua comfort in ieder geval in orde.
NEST LEARNING THERMOSTAT
Uniek is dat de Nest het klokprogramma zelf kan samenstellen op basis

van je gedrag. De Nest heeft bewegingsdetectie en ziet dus of je thuis bent.
Prijs 219,-
Heb je ook Nest-rookmelders, dan worden die ook als bewegingssenso-
Pluspunten
ren gebruikt. De Nest zet de verwarming uit als je niet thuis bent en als
Ontwerp
dit regelmatig op hetzelfde tijdstip is, dan neemt hij dit op in het klokpro-
Eenvoudige bediening
gramma. Dit werkt niet altijd goed, gelukkig kun je het zelflerende klok-
IFTTT-ondersteuning
programma en de aanwezigheidsdetectie ook uitschakelen. Via de app en
Aanwezigheidsdetectie
de webinterface kun je het klokprogramma zelf instellen. Dit kan ook via
Minpunten
de interface op de thermostaat zelf, maar dit werkt wat omslachtig. Han-
Geen OpenTherm
dig is dat je kunt aangeven dat je afwezig bent, waarna de temperatuur

automatisch daalt. Inmiddels heeft Nest de derde generatie Nest Thermostat aangekondigd. Deze heeft een groter scherm n ondersteuning voor
OpenTherm, maar deze hebben we nog niet kunnen testen.
HONEYWELL ROUND CONNECTED OPENTHERM

Honeywells Round is vanouds onze favoriete thermostaat. Er is niets intuitiever dan draaien aan een ring om de temperatuur te verhogen of verlagen. Nest bracht deze vorm van bedienen naar de slimme thermostaat en
in de vorm van de Round Connected maakt Honeywell zijn vertrouwde
rondje slim door hem te koppelen met een internetgateway.
Op het scherm zie je constant de huidige kamertemperatuur. Door aan
REDACTIE
TIP
JANUARI/FEBRUARI
2016
de ring te draaien licht het scherm blauw op en stel je de gewenste temperatuur in. In tegenstelling tot de evohome Wi-Fi (die dezelfde app gebruikt) ondersteunt de Round Connected geen zelflerende aanwarming.
De Round zal dus pas beginnen met verwarmen op het tijdstip dat jij in het
klokprogramma instelt. De app is, zoals gezegd, precies hetzelfde als die
van de evohome. Je kunt de temperatuur wijzigen, snelle acties uitvoeren
en een klokprogramma instellen. Ten opzichte van de evohome heeft de
app wel minder snelle acties. Zo ontbreken de speciale programmas voor
de vrije of speciale dag. Vreemd is dat je de waarde van de sneltoets afwezigheidstemperatuur niet zelf kunt kiezen bij gebruik van de Round
Connected. De afwezigheidstemperatuur via deze sneltoets is altijd 15 graden. Op de evohome kun je dit wel instellen via het aanraakscherm van de
thermostaat. De lage prijs maakt echter veel goed.
HONEYWELL ROUND
CONNECTED OPENTHERM
Intutief
IFTTT-ondersteuning
Prijs
Minpunten
Geen webinterface
Vaste afwezigheidstemperatuur
37
TEST
NETATMO THERMOSTAAT
De Netatmo Thermostaat is ontworpen door de bekende ontwerper
Philippe Starck. Het vierkante plexiglas blokje heeft een doorzichtige rand
die je middels bijgeleverde stickers een zelfgekozen kleur kunt geven. Als
enige thermostaat in deze test kun je hem vanuit de verpakking zowel
gebruiken voor muurmontage als op een tafelstandaard. Muurmontage is
eenvoudig, er gaat een draad direct vanaf de thermostaat naar de ketel en
een losse internetgateway maakt via wifi verbinding met internet. Grappig is dat je de thermostaat zowel horizontaal als verticaal kunt monteren.
Bij gebruik van de tafelstandaard is de aansluiting lastiger omdat je de
wifi-gateway dan als ketelinterface aansluit. De thermostaat ondersteunt
enkel de aan/uit-regeling.
Het schermpje van de Netatmo Thermostaat maakt gebruik van E Ink en
is hierdoor erg goed af te lezen. Op de thermostaat zelf wordt de huidige
en ingestelde tijd getoond. Door op de boven- of onderkant (of zijkanten,
afhankelijk van hoe je hem ophangt) te drukken verander je de temperatuur. Je kunt de Netatmo bedienen en het klokprogramma instellen via de
NETATMO THERMOSTAAT
app of webinterface. Hier vind je een schuifje om aan te geven dat je niet
Muurbevestiging en
tafelstandaard
thuis bent zodat de temperatuur direct verlaagd wordt. Een handmatige
Duidelijke app
temperatuur kun je eenvoudig vastzetten tot een bepaalde tijd, handig als
Eenvoudig instellen
je onverwacht een dag thuis bent. De tafelstandaard is niet zon succes.
IFTTT-ondersteuning
Het blokje plexiglas mist gewicht, waardoor je het geheel op moet pakken
Minpunten
om hem te bedienen. De bevestiging is daarbij niet heel stevig. Als je even
Geen OpenTherm
te hard knijpt, zie je dat de bevestiging deels loskomt.
Tafelstandaard gammel
Bij sommige thermostaten

zoals de Nest monteer je
een ketelinterface tussen
de thermostaat en de
verwarmingsketel, die
thermostaat va energie
voorziet.
ZELF INSTALLEREN?
Het installeren van een thermostaat is niet
heel moeilijk. In de basis moet je in je ketel
een draadje op de juiste contacten aansluiten (aan/uit of OpenTherm) en die vervolgens met de thermostaat of ketelinterface
verbinden. De Honeywell Round Connected
Modulation, Netatmo Thermostat en Itho
Daalderop spIDer worden direct met een
draadje op de ketel aangesloten. Zit dat
draadje al op de goede contacten aangesloten, dan hoef je alleen de oude thermostaat
38
van de muur te schroeven en vervolgens de
om de draad van je ketel naar de thermostaat
een ontvanger aan op je verwarmingsketel die
nieuwe te monteren. Bij de Nest, Toon en
in de huiskamer door te knippen en hier de
draadloos communiceert met de evohome.
ThermoSmart moet je bij je ketel een kastje
ketelinterface tussen te monteren. Wij raden
Vind je de installatie eng omdat je bijvoor-
installeren dat je aansluit op de verwarmings-
je echter aan om een nieuw stuk draad op je
beeld de verwarmingsketel moet openmaken,
ketel en de draad die naar de thermostaat in
verwarmingsketel te monteren. Zo kun je bij
dan kun je gebruikmaken van een installateur.
de woonkamer loopt. Dit kastje schakelt de
bijvoorbeeld verhuizing de bestaande situatie
Dit kost je zon 70 tot 80 euro. Bij Toon zit
verwarmingsketel en voorziet de thermostaat
netjes herstellen zonder dat je de draad moet
installatie overigens standaard inbegrepen in
van elektriciteit. ThermoSmart raadt je aan
repareren. Bij de Honeywell evohome sluit je
de verkoopprijs.
TEST
THERMOSMART
ThermoSmart heeft zijn witte thermostaat zo onopvallend mogelijk ontworpen. Wel wordt in oranje cijfers groot de temperatuur getoond, dit
kun je eventueel uitschakelen. Je sluit de ThermoSmart aan via een ketelinterface die ook als voeding dient. Via wifi maakt de ThermoSmart
direct contact met internet. Aanvankelijk lukte het ons niet om de ThermoSmart te verbinden met ons wifi-netwerk. Het blijkt dat ThermoSmart
niet om kan gaan met een netwerk dat exclusief op 802.11n is ingesteld.
Ook de oudere 802.11b/g-standaarden moeten ondersteund worden, dit is
wat ons betreft een zwaar minpunt.
Wel is de ThermoSmart qua programmeren met het slepen van tijdsblokken de handigste van de geteste thermostaten. Interessant is dat je
in het klokprogramma per schakelblok kunt instellen of je een voorraad
tapwater wilt warmhouden (de Toon heeft kan dit alleen als algemene instelling en dus niet per schakelblok). Naast het normale weekprogramma
is er ook een aparte agenda waarin je per kalenderdag het standaardprogramma kunt aanpassen. De agenda is handig als je op vakantie gaat of
een dagje thuiswerkt. Via de smartphone-app kun je in deze agenda voor
die dag wijzigingen doorvoeren.
THERMOSMART
Het algemene klokprogramma is alleen via een tablet of webinterface

beschikbaar. Er is geen afwezigheidstoets, wel kun je het klokprogramma
Prijs 249,-
uitschakelen en uiteraard een zelfgekozen temperatuur instellen. Over de
Pluspunten
fysieke thermostaat zijn we wat minder enthousiast. Op zich is de bedie-
Handig programmeren
ning met vier knoppen duidelijk, maar deze aanraakgevoelige knoppen
Agenda
zijn normaal gesproken onzichtbaar. Ze lichten alleen op als je ze aanraakt
Tapwater per schakelblok
en je moet precies op een knop drukken.
IFTTT-ondersteuning
Minpunten
Verouderde wifi-standaard
DE THERMOSTAAT DIE ONS

QUA PROGRAMMEREN
HET BESTE BEVALT, IS DE
THERMOSMART.
Bediening muurthermostaat
Conclusie
We hebben voor dit artikel zeven slimme thermostaten ver-
niet blij met het feit dat hij alleen werkt met een verouderde
geleken. Qua mogelijkheden steekt Toon echt met kop en
wifi-standaard. Qua bediening op de muur gaat er wat ons
schouders boven de rest uit. Toon ondersteunt OpenTherm-
betreft niets boven het draaien aan een cirkel, een methode
en aan/uit-regeling, toont live het energieverbruik, kan al-
die zowel de Honeywell Round Connect als de Nest Learning
lerlei gegevens tonen en integreert perfect met een Philips
Thermostat ondersteunen. Je kunt bijna blind de tempera-
Hue-systeem. De keerzijde is dat je abonnementskosten moet
tuur wijzigen, waarna op beide thermostaten het scherm op-
betalen die afhankelijk van of je klant bent van Eneco 3,50
licht om te laten zien waar je de temperatuur op instelt. On-
tot 4,95 euro per maand bedragen. De enige andere thermo-
danks het gebrek aan OpenTherm-ondersteuning vinden we
staat die een koppeling met de slimme meter maakt is Itho
de Nest als we kijken naar mogelijkheden en bedieningsge-
Daalderops spIDer Connect. De spIDer doet echter bedui-
mak de beste thermostaat. Wil je een stuk minder uitgeven,
dend minder met de verbruiksgegevens en voor een thermo-
dan heb je aan HoneyWells Round Connect een goede koop.
staat van 299 euro is het jammer dat zelflerende aanwarming
Voor 149 euro heb je een intutieve OpenTherm-thermostaat
niet ondersteund wordt.
met een app die als grootste minpunt geen zelflerende aan-
De thermostaat die ons qua programmeren het beste be-
warming ondersteunt. Overigens is die Honeywell Round in
valt, is de ThermoSmart. Minder zijn we te spreken over de
een aan/uit-variant minder interessant omdat deze door een
bediening van de fysieke ThermoSmart zelf en we zijn ook
extra ketelmodule 179 euro kost.
39
TEST
SPECIFICATIES
Nest
BEST
GETEST
Honeywell
REDACTIE
TIP
Eneco
Honeywell
ThermoSmart
Netatmo
Itho Daalderop
Learning Thermostat
Round Connected
Toon
evohome Wi-Fi
ThermoSmart
Netatmo Thermostaat
spIDer Connect
Prijs
219,-
149,-
275,-*
299,-
249,-
179,-
299,-
Maandelijks abonnement
3,50 of 4,95
Aan/uit-regeling
**
**
**
OpenTherm-regeling
Instellen OpenTherm
THERMOSMART
tapwater
802.11b/g/n
Ethernet
802.11/b/g/n
Ethernet
802.11b/g
802.11b/g/n
Ethernet
Prijs
249,- thermostaat
Afmetingen
8,3 (diameter) x 3,4 cm
8 (diameter) x 3 cm
19 x 12 x 3 cm
12,5 x 9,3 x 2 cm
12,3 x 7,7 x 2,2 cm
8,3 x 8,3 x 2,2 cm
10,3 x 10,3 x 2,5 cm
Pluspunten
Muurmontage
***
Draadloos
Handig programmeren
op standaard
***
***
App
Agenda
iOS/Android/Windows
//-
//-
//-
//-
//-
//
//-
Aparte tablet-app/interface
Webinterface
Klokprograma via ther-
****
Oordeel
Netwerkverbinding
Phone
Tapwater per schakelblok

IFTTT-ondersteuning
Minpunten
mostaat
Verbindingsproblemen wifi
Klokprogramma
Bediening muurthermostaat
via smartphone
Klokprogramma via tablet
Klokprogramma via
webinterface
Afwezigheidstoets in app
Afwezigheidstoets op
thermostaat
Zelflerende aanwarming
Aanwezigheidsdetectie
IFTTT
API
Slimme stekker
( 55,-)
( 59,-)
Koppeling Philips Hue
Koppeling rookmelder
( 119,-)
( 64,99)
Koppeling slimme meter
Terugkijken temperatuurverloop
Terugkijken branderactiviteit
* Inclusief installatie
** Keuze bij aankoop, mogelijk duurder
*** Optioneel tegen meerprijs
**** Alleen huidige dag
40
OVERZICHT
SLIMME VERLICHTING
MOGELIJKHEDEN
AAN HET
GEBRACHT
Slimme verlichting:
een overzicht
Terwijl een paar ouderwetse winkeliers mokkend nog steeds
gloeilampen verkopen, ondanks een verbod in de EU, is de
industrie rondom verlichting behoorlijk aan het evolueren.
Verlichting is meer dan wel of geen boek kunnen lezen op de
bank en slimme toepassingen gaan vaak verder dan niet van
de bank af hoeven komen om het aan te zetten. Maar wat is er
eigenlijk? En in welke richting gaat deze evolutie?
Joris Peterse
42
SLIMME VERLICHTING
APPS
OVERZICHT
loeilampen hebben een beperkte
verlichting die verbindt met bluetooth of via
levensduur en verbruiken rela-
wifi. Wanneer verlichting via wifi te bedienen
Alle slimme verlichting is
tief veel energie, wat aan de basis
is, heb je een tussenstation nodig dat de lampen
afhankelijk van apps. Deze zijn
stond van de introductie van de
aanstuurt. Dit tussenstation is vaak de melkkoe
natuurlijk gratis uit de applica-
spaarlamp. Inmiddels zijn we een stapje verder:
voor de fabrikanten van slimme verlichting.
tiewinkels te downloaden. Alle
ledverlichting. Nog een slagje zuiniger en duur-
Maar wifi heeft wel de meeste voordelen, het
verlichtings-apps zijn gewoon
zamer. Alhoewel sommige mensen er hun neus
bereik is vast: je tussenstation en router veran-
beschikbaar in de Apple App
voor ophalen omdat ze de lichtkleur niet warm
deren immers niet snel van plaats. Bovendien
Store en Google Play, zodat je
genoeg vinden. Desondanks zijn het de led-
biedt het de mogelijkheid om je verlichting te
met je smartphone of tablet je
lampen waarin de volgende vernieuwingsslag
koppelen met andere slimme apparatuur of met
verlichting bedient en confi-
plaatsvindt. Door de lampen te voorzien van een
webdiensten via IFTTT (https://ifttt.com) en zo
gureert. Gebruik je Windows
draadloze verbinding zijn ze te automatiseren,
je verlichting ook buitenshuis te benaderen.
(Phone), dan zul je er in vrijwel
te koppelen aan andere verbonden apparaten in
Bluetooth zit in de slimme verlichting zelf, er is
alle gevallen een Android- of
huis of op afstand te bedienen. Een vernieuwing
geen duur tussenstation nodig. Je verbindt direct
iOS-apparaat (bij) moeten
die, ironisch genoeg, juist meer energie kost.
met je mobiele apparaat. Maar daarvoor moet je
nemen, aangezien er geen
natuurlijk wel binnen bereik zijn. Ook heb je
Windows-app voorhanden is.
Bluetooth of wifi
minder mogelijkheden om te automatiseren en
Ook de automatiserings-app
Het type verbinding van je verlichting is wel
buitenshuis verbinden kan helemaal niet, omdat
IFTTT is niet beschikbaar voor
iets waar je rekening mee moet houden. Je hebt
in feite alleen je mobiele apparaat verbonden is.
Windows-apparaten.
SENGLED: VERLICHTING MET EXTRAS

De ledverlichting van Sengled gaat niet om het
de fitting en vervolgens hoef je de aan- en uit-
bedienen van de lamp vanuit de luie stoel of het
knop van de lamp zelfs niet meer te gebruiken.
automatiseren van je verlichting. Sengled maakt
Dat kan namelijk nu via de app en niet alleen om
lampen met een gewone fitting, die dus in alle
m aan of uit te zetten: dimmen is ook mogelijk.
lampenkappen te draaien is. Maar ze zijn uitge-
De app gebruik je ook om je repeater te configu-
rust met een slim extraatje en een app voor de
reren. Dit gaat net zo eenvoudig als bij andere re-
bediening en configuratie. Nadeel zijn wel de
peaters en al snel merk je dat je wifi-bereik in n
forse prijzen die je betaalt per peertje.
klap een stuk verbeterd is.
Sengled Boost
Sengled Pulse
De Sengled Boost (49 euro) is een ledlamp waarin
De Pulse (129 euro) is een ledlamp waar een
een wifi-repeater zit ingebouwd. Dus draai een
bluetooth-speakertje van JBL zit ingebouwd.
peertje in een lamp op een strategische plek en je
Wanneer je de lamp indraait is hij gewoon als
hebt in de verste uithoek van je huis ook gewoon
bluetooth-apparaat te vinden en kun je hem
wifi-bereik. De Sengled Boost draai je gewoon in
koppelen om muziek van je smartphone af te

spelen. De app is enkel om de lamp aan en uit te
zetten of te schemeren. Leuk voor bijvoorbeeld
de hanglamp boven tafel. De audiokwaliteit is
echter niet hoogdravend, maar dat komt door
de beperkingen van het formaat van de lamp en
het feit dat je via bluetooth afspeelt.
De Sengled Boost is een ledlamp en wifi-versterker in een.
De Sengled Pulse is
behoorlijk groot.
43
OVERZICHT
SLIMME VERLICHTING
Met kleurlampen creer je de

gewenste sfeer in je
huiskamer.
PHILIPS HUE: SFEERVOL

De lampen van Philips zijn juist geschikt voor
zodat het licht aan gaat wanneer de zon onder-
een slim en sfeervol huis. Er zijn veel verschil-
gaat of wanneer je op vakantie bent. Je kunt
lende soorten lampen verkrijgbaar. Van ge-
lampen dimmen of specifieke kleuren meege-
wone peertjes en tafellampen tot ledstrips en
ven om de juiste sfeer in huis te creren. Dit kun
ambilight-varianten. Er zijn lampen die alleen
je met je smartphone of tablet weer koppelen
wit licht afgeven, maar ook varianten die juist
aan het gebruik, maak bijvoorbeeld een speciaal
een kleur naar wens geven. De lampen werken
schema met gedimde lampen wanneer je een
via een centrale hub (de bridge) die ze aanstuurt.
film opzet (beetje rode kleur toevoegen als het
Hier kun je 50 lampen en 12 accessoires aan kop-
om een horrorfilm gaat), of gebruik juist allerlei
pelen. En die bridge is juist wat de lampen tot
kleuren bij een kinderfeestje.
HUE BRIDGE
Zoals geschreven ondersteunt

de Hue-verlichting Apples
slim speelgoed maakt. Helaas is de Hue ook fors
Via IFTTT (www.ifttt.com) knoop je niet alleen
geprijsd. De bridge is met zon vijftig euro goed
allerlei webdiensten aan elkaar, maar ook som-
HomeKit. Hiervoor moet je de
te overzien, maar per witte lamp betaal je per
mige domoticaproducten (zoals de Hue-lampen).
nieuwste versie van de Bridge
stuk nog zon twintig euro. Losstaande kleur-
Zo kun je de lichten koppelen aan je alarmklok
hebben, die sinds september
lampen (Bloom en Iris) kosten respectievelijk 72
op je smartphone, zodat je s ochtends nooit door
2015 verkrijgbaar is. De oudere
en 92 euro, de gekleurde peertjes 60 euro.
het donker hoeft te zoeken naar het lichtknopje.
Bridge ondersteunt geen Ho-
Op pagina 76 lees je meer handige recepten om
meKit. Een flinke mispeer van
je domotica slim te laten werken met IFTTT.
Philips, dat op deze manier
Uiteraard heb je via de bridge de aan- en uitschakelaar in een app. Maar de recentste versie
Apple-gebruikers opnieuw de
(die september 2015 verscheen) ondersteunt

HomeKit, het domotica-ecosysteem van Apple.
Hierdoor kun je je lampen samen laten werken
met andere HomeKit-verbonden apparaten en
apps. En bovendien kun je je verlichting bedienen met Siri. Maar ook voor Android zijn er heel
wat mogelijkheden, vooral omdat de lampen
ook in te stellen zijn met IFTTT.
Praktijk
Maar wat heb je er in praktijk dan aan? Je kunt
de lampen via een schema aan en uit laten gaan,
44
Via de bridge (links) koppel je de lampen, die je

vervolgens met je mobiele
apparaat bedient.
portemonnee laat trekken.
SLIMME VERLICHTING
OVERZICHT
KLIKAANKLIKUIT: BINAIRE VERLICHTING

Je bestaande
verlichting maak je
met KlikAanKlikUit
bedienbaar via een
app.
Het KlikAanKlikUit-systeem (KAKU) is juist voor degene die
Dat kan slimmer
een simpele oplossing zoekt om verlichting via een appje te
Maar alleen bedienen via een afstandsbediening is natuur-
bedienen. Bijvoorbeeld als je al verlichting hebt die je niet
lijk niet de domotica-oplossing die we zoeken. Plaats je bij het
wilt vervangen. Het basissysteem is simpel en het concept is
KAKU-systeem een Internet Control Station, dan wordt er
al zon twaalf jaar bij de bouwmarkt verkrijgbaar: een blok
meer mogelijk. Dit controlestation stuurt het signaal naar
in je wandcontactdoos waar je vervolgens de stekker inplugt.
de stekkerdoos-ontvangers, maar is tevens een brug naar je
Een afstandsbediening maakt het vervolgens mogelijk om de
mobiele app. Via de app kun je je verlichting aan- en uitzet-
stroomtoevoer aan en uit te schakelen. Natuurlijk werkt dit
ten. Zo kun je je verlichting op afstand besturen, zonder dat
voor verlichting, maar alle andere elektronica valt op deze
je ook maar n lampje hoeft te vervangen door een slimme
manier ook te bedienen.
variant.
RASPBERRY PI
Heb je geen zin om zon 150 euro uit te geven voor een Internet Control
Station voor je KlikAanKlikUit-systeem? Een Raspberry Pi kan deze
taak overnemen. Enkele handige knutselaars hebben dat voor elkaar
gekregen: www.tiny.cc/kakr. Deze Raspberry Pi kun je daarna zo instellen dat je hem met je smartphone bedient: www.tiny.cc/kasm.
BELKIN: IETS BETAALBAARDER

Het enige dat
we missen
zijn lampen
waarbij
je kleuren
instelt.
Netwerkfabrikant Belkin maakt wandcontactdozen die direct met een app te besturen zijn. Dus heb
je niet zo veel verlichting die je graag via je smartphone of tablet bedient, dan ben je goedkoper uit
met een WeMo Switch (zon 50 euro per stuk), dan
met een KlikAanKlikUit-controlestation.
Ook levert Belkin ledlampen die je via een app op
afstand aan en uit kunt zetten of kunt dimmen. Via
de app kun je je lampen ook indelen in groepen of afzonderlijk bedienen. Ook kun je schemas maken om
verlichting automatisch te regelen of ze koppelen
met IFTTT. De prijs van zon Belkin ledlamp is met
zn dertig euro te overzien. Wel heb je een WeMo
Link-apparaatje nodig om de lampen te besturen.
Voor 80 euro heb je twee lampen en een Link.
45
OVERZICHT
SS
LL
IM
IM
MM
E EVV
EE
RR
LL
I CI C
HH
TT
IN
IN
GG
ELGATO AVEA: HUBLOZE VERLICHTING

Een nadeel van de meeste verlichtingssystemen is dat je
euro. Maar je kunt even makkelijk met meerdere lampen
een hub moet hebben die de brug slaat tussen je verlichting
werken, aangezien je ze in de app in groepen kunt indelen.
en je apparatuur en in vrijwel alle gevallen een behoorlijke
Zo kun je met meerdere lampen de sfeer helemaal perfect
duit kost. De lampen van Elgato hebben dit niet nodig, je
maken, bijvoorbeeld voor een gezellig diner of een span-
kunt er direct mee verbinden via bluetooth. Via de app
nende film.
Om sfeer in huis
te brengen, zijn de
lampen van Elgato
geschikt en goedkoper dan Hue.
kun je ze bedienen, maar ook de kleur bepalen, net zoals

de Philips Hue-verlichting. Een losse lamp kost je zon 50
LIFX: ZELFS LICHT VOOR LUMIA

De wifi-ledverlichting van LIFX onderscheidt zich niet qua
lamp zelf, het is een peertje dat in twee varianten verkrijgbaar is: wit licht of gekleurd licht. Via een app bedien je de
verlichting en bepaal je de kleur. Een koppeling met IFTTT,
Nest en wearables is ook mogelijk. Klinkt prima. Maar waar
LIFX zich in onderscheidt, is het feit dat je geen tussenstation
Via Chinese
webshops kun
je veel goedkoper aan dit
soort verlichting
komen. Maar let
hierbij wel goed
op.
nodig hebt. De app verbindt direct met de lamp en als je er
AANBOD
meer hebt, kun je ze gewoon in groepen indelen. Zelfs Windows-gebruikers kunnen aan de slag met een app. Ondanks
dat je geen tussenstation nodig hebt, ben je niet goedkoop uit.
Je betaalt zon 80 euro per lamp.
Geen gedoe met

een tussenstation!
In dit overzicht komen een handjevol verschillende merken aan bod, maar zodra je
je erin verdiept, merk je algauw dat er nog
veel meer merken verkrijgbaar zijn. Osram,
Luxxus, Stiplight, zelfs in warenhuizen kom
je huismerk-verlichting tegen en in Chinese
webshops zoals DealExtreme en Aliexpress
zijn goedkope tegenhangers te vinden. In
principe volstaan alle lampen, maar let
wel goed op de omschrijving zodat je niet
opeens achteraf een tussenstation nodig
blijkt te hebben. Vergeet ook niet rekening
te houden met ouderwetse zaken, zoals de
juiste fitting en (in sommige gevallen) een
Europees stopcontact.
46
SLIMME VERLICHTING
OVERZICHT
MIPOW: MEER DAN EEN GEZELLIG HUIS

Eveneens gezellig, verlichting die
flikkert als een kaarsje. Ook deze is in
kleurenvariant verkrijgbaar.
Slimme
tuinverlichting, wel zo
gezellig.
Voor een divers aanbod aan lampen moet je bij Mipow zijn. Er zijn gewone witte lampen, maar ook lampen die allerlei kleuren kunnen schijnen.
Mipow biedt ook tuinverlichting aan en heeft ook verlichting die kaarslicht nabootst, je kunt zelfs de kleur van het nep-kaarslicht instellen. Wil
je een groen vlammetje? Prima, als jij dat wilt!
Net als de Sengled-lamp is er ook een peertje met ingebouwde speaker.
Het enige wat al deze lampen gemeen hebben, is dat ze via bluetooth verbinding maken met je mobiele apparaat. De prijs van de Mipow-verlichting is ook nog te overzien. De duurste lamp (kleur en speaker) kost zon
90 euro. Dat is goedkoper dan de Sengled-variant, die bovendien alleen
wit licht schijnt.
CONCLUSIE
Omdat ledverlichting een stuk langer meegaat
signaal uitzenden.
dan gloei- en spaarlampen is het de investe-
Meteen naar de winkel rennen om slimme
ring waard om naar verlichting te kijken die
verlichting aan te schaffen, is in zekere zin mis-
je via wifi of bluetooth verbindt. Niet alleen is
schien wat voorbarig. Immers, nieuwe uitvin-
het voor de knutselaar een leuk project om de
dingen en merken volgen elkaar in rap tempo
lampen te koppelen met allerlei diensten (bij-
op. Bovendien zie je met nieuwe technologien
voorbeeld een keertje te laten knipperen als er
dat de prijs nog vrij hoog ligt. Voor een paar euro
een Facebook-melding binnenkomt), het biedt
heb je een ledlamp, maar wil je een verbonden
meer comfort door de verlichting te automati-
variant, dan betaal je het tien- en soms wel twin-
seren en te bedienen met een app. Maar door
tigvoudige. En dan hebben we het nog niet eens
met kleuren te spelen, kun je ook de sfeer be-
over de wifi-tussenstations. We verwachten dat
palen die je graag in je kamer wilt. Toegevoeg-
deze prijs voor simpele peertjes die met een app
de waarde heeft de verlichting in ieder geval
aan en uit te zetten zijn al op korte termijn zul-
wel degelijk. Een hoger energieverbruik dan
len dalen. We kunnen hoe dan ook met recht
een gewone ledlamp overigens ook. De ver-
afsluiten met een Engelstalige clich-uitspraak:
lichting moet immers constant een draadloos
the future is bright!
47
BEVEILIG JE HUIS
BEVEILIG JE HUIS
Veiliger leven met behulp
van domotica
Dat gadgets voor huisautomatisering je leven een
stuk comfortabeler kunnen maken, kun je lezen
in het artikel op pagina 30. Maar het leven draait
natuurlijk niet alleen maar om gemak en comfort,
veiligheid speelt ook een belangrijke rol, in ieder
geval om ervoor te zorgen dat we gezond en in
leven blijven. Hoe kunnen gadgets hier precies bij
helpen?
Martin Gijzemijter
48
BEVEILIG JE HUIS
Een sleutel is best dom, dat kan

veel slimmer.
Met een IP-camera

kun je je huis nauwlettend in de gaten
houden van afstand.
et is natuurlijk geen enorme in-
iedereen die hem vindt in principe je huis
novatie: technische snufjes in
in. En wanneer je zelf iemand een sleutel
DRAADLOZE ALARMEN,
ROOKMELDERS, CAMERAS,
ZE BESTAAN AL VELE JAREN EN
DAAR KIJKEN WE NIET MEER
VAN OP
huis die ervoor zorgen dat we
van je voordeur geeft, kan hij of zij op elk
veilig zijn. Immers, draadloze alarmen,
gewenst moment je huis betreden, ook als
rookmelders, cameras, ze bestaan al vele
dat minder goed uitkomt. Niets aan te doen
jaren en daar kijken we niet meer van op.
zou je denken, maar slimme sloten gaan
Het verschil met de techniek van tegen-
daar in de nabije toekomst verandering in
woordig is dat al deze technische hoog-
brengen. Uiteraard bieden slimme sloten
vrijheid en rust. Natuurlijk blijft het wel zo
standjes op afstand te bedienen zijn en
je de mogelijkheid om je deur van het slot
dat het verliezen van de bluetooth-receiver
meestal gewoon vanaf je smartphone. We
te gooien terwijl je op de bank zit of als je
(zoals je smartphone), net zo gevaarlijk is
zetten een paar van dit soort toepassingen
zelfs helemaal niet thuis bent (ideaal als
als het verliezen van je sleutel. Misschien
voor je op een rij.
n van je kinderen de sleutel is vergeten).
nog wel gevaarlijker omdat je smartphone
Maar extra interessant aan dit soort sloten
waarschijnlijk ook je thuisadres bevat en
IP-cameras
is dat je veel meer controle hebt over wie
een sleutel niet. De Goji Smart Lock kost 324
Zoals gezegd zijn cameras waarmee je
je op welk moment binnenlaat. De Goji is
dollar en is momenteel alleen nog te impor-
verschillende kamers in je huis in de
bijvoorbeeld een slim slot dat automatisch
teren via www.gojiaccess.com.
gaten kunt houden niet nieuw. Maar mo-
de deur ontgrendelt wanneer iemand die
derne IP-cameras laten je de beelden op
toegang heeft tot het huis (wat wordt her-
Rookmelders
afstand te bekijken zonder dat je daar een
kend aan de hand van bluetooth) de voor-
Er is natuurlijk helemaal niets mis met
hele control-room voor hoeft in te rich-
deur nadert. Leuk is dat naam van de per-
traditionele rookmelders: ze beschermen
ten. Superhandig bijvoorbeeld als je op
soon in kwestie wordt weergegeven in een
mensen al tientallen jaren tegen brand.
vakantie bent en je huis in de gaten wilt
welkomstbericht, maar dat is natuurlijk
Feit is echter wel dat de traditionele rook-
houden. Een overzicht van de mogelijkhe-
vooral voor de leuk. Om anderen toegang
melder zo zn zwakke punten heeft. Als hij
den van IP-cameras vind je in het artikel
tot je huis te geven, kun je codes genereren
kapot is, merk je dat uiteraard pas als het
op pagina 52.
waaraan je een tijdvak kunt hangen. Zo
te laat is (want hij deed niets toen er brand
kun je dus aangeven dat de schilder (die je
was). Ten tweede is het altijd een crime om
Slimme sloten
in de gaten houdt via je IP-camera) tussen
die dingen uit te schakelen wanneer ze (al
Sleutels zijn eigenlijk maar onhandige din-
10 en 11 uur je huis in mag, maar dat zijn
dan niet terecht) afgaan en het keiharde
gen. Immers, als je een sleutel verliest, kan
code daarna verloopt. Dat geeft je veel meer
geluid zorgt nu niet bepaald voor de rust
49
BEVEILIG JE HUIS
Het gemak van de rookmelder, zonder de stress van de

traditionele apparaten.
Slimme alarmsystemen
geven je een stuk minder
stress, zelfs als ze afgaan.
SOMMIGE SLIMME
ALARMSYSTEMEN GEVEN EEN
STUK MEER RUST, OMDAT JE
VAN AFSTAND KUNT KIJKEN
WAT ER AAN DE HAND IS.
een code moet intoetsen om het systeem in
je afhankelijk van welk systeem je kiest
en uit te schakelen. En aan je lamschrikken
van afstand kunt kijken wat er aan de hand
wanneer dat alarm afgaat om vervolgens
is. Het alarmsysteem van Somfy (www.
(bij vals alarm) met je handen op je oren naar
somfy.nl) stelt je in staat om, wanneer je
het kastje te lopen en te hopen dat je in de
bijvoorbeeld op je werk zit, te controleren
stress de juiste code intoetst. Slimme alarm-
of je het alarmsysteem wel hebt ingescha-
waarin je helder kunt denken. Van dit soort
systemen geven een stuk meer rust, deels
keld. En zo niet, dan kun je dat met behulp
dingen heb je met een slimme rookmelder
omdat je ze op afstand kunt bedienen vanaf
van je smartphone alsnog doen. Wanneer
geen last. De Nest Protect bijvoorbeeld is
je smartphone en/of tablet, maar ook omdat
je ook de andere producten van het merk

aanschaft, kun je op afstand kijken wat er in
een slimme rook- en koolmonoxidemelder

die zichzelf regelmatig test om te controleren of hij nog naar behoren werkt (daar
krijg je dan een melding van op je mobiel).
Wanneer er daadwerkelijk een melding
is, wordt niet meteen het huis wakkergebruld, maar is het geluid eerst subtiel, met
wederom een melding naar je smartphone,
waarmee je het alarm met n druk op de
knop weer uit kunt zetten. Pas als er niet
wordt gereageerd, wordt het geluid steeds
De Apple
Watch is
prima te
gebruiken voor
thuisautomatisering,
maar wel
een gimmick.
je huis gebeurt (IP-camera), rolluiken op afstand sluiten, maar word je via het systeem
ook op de hoogte gesteld van bijvoorbeeld
het rookalarm. Extra interessant is de aanwezigheidssimulator, waarmee je lichten en
andere functies van het huis (zoals rolluiken) op gezette tijden kunt activeren zodat
het lijkt alsof je thuis bent. Voor de Somfy
APPLE WATCH
harder. Fantastisch is de manier waarop
Tijdens de introductie van de Apple Watch trakteerde Apple ons al even op de huisautomatise-
de Nest Protect samenwerkt met de Nest-
ringsmogelijkheden van de smartwatch. Je kunt je natuurlijk afvragen of het echt zoveel nuttiger is
thermostaat. Bij een koolmonixidemel-
dan het bedienen van bijvoorbeeld je alarmsysteem of deurvergrendeling via je smartphone, maar
ding wordt namelijk de ketel automatisch
feit is wel dat het heerlijk futuristisch voelt om even vanaf je pols te bekijken wie er precies voor de
uitgeschakeld. Je koopt de Nest Protect op
deur staat. Uiteraard wordt die technologie vooral geleverd door de apparatuur die je in huis hebt
www.nest.com/nl voor 119 euro.
hangen, de Apple Watch is slechts een doorgeefluik. Je moet er echter wel rekening mee houden
dat je beveiligingsapparatuur compatibel moet zijn met Apples HomeKit om ermee te kunnen
Alarmsysteem
werken. Dat gezegd hebbende zijn er natuurlijk ook genoeg smartwatches van concurrenten die
Als we aan alarmsystemen denken, denken
wl met andere apparatuur werken. Het is maar hoeveel geld je over hebt voor dit soort gimmicks.
we vaak aan een kastje bij de deur waarop je
Veiliger wordt het er niet per definitie van, cooler wel.
50
BEVEILIG JE HUIS
Strijkbout
aan laten
staan? Met
een slimme
stekker
schakel je
die op afstand uit.
De Fibaro Motion Sensor houdt je

huis in de gaten als het boze oog.
Alarmset Protexiom Plus betaal je 899 euro,
Motion Sensors
maar er zijn natuurlijk ook ontzettend veel
Net als veel technologien in dit overzicht,
oplossingen van andere fabrikanten.
zijn bewegingsmelders niet echt nieuw. Immers, wie kent niet de buitenlamp die aan-
HOE FIJN IS HET DAT DIE KOFFIE

VOOR JE KLAARSTAAT OP HET
MOMENT DAT JE JE HUIS BINNEN
KOMT WANDELEN?
Stekkers
springt op het moment dat er iemand voor
Zoals we al even hebben aangestipt onder
de voordeur staat. Maar echt slim zijn deze
kamer en houdt veranderingen bij. Wan-
het kopje rookmelders, heeft veiligheid
apparaten niet, het enige commando dat ze
neer er een dergelijke verandering wordt
natuurlijk niet alleen maar te maken met
kunnen geven is aan en uit. Slimme bewe-
gedetecteerd, kun je dat omzetten in een
inbrekers. Er zijn genoeg zaken in huis die
gingsmelders bieden veel meer mogelijkhe-
commando, zoals licht aan, muziek aan
onveilige situaties kunnen opleveren, en
den, omdat ze waarnemingen kunnen om-
(als schrikeffect of gewoon voor fijn thuis-
hoewel die vaak veroorzaakt worden door
zetten in commandos. Een indrukwekkend
komen), maar ook een stil alarm laten ver-
technologie, is het ironisch genoeg ook de
voorbeeld daarvan is de Fibaro Motion
zenden via een bericht aan je smartphone.
technologie die daar iets aan kan doen. Stel
Sensor, een prachtige futuristische sensor
Zo kun je je huis goed in de gaten houden
je bent op je werk en je bent bang dat je per
die eruitziet als een oog. De sensor is super-
zonder cameras te hoeven installeren. Met
ongeluk de oven of de strijkbout aan hebt
gevoelig, want hij houdt infraroodwaardes
een prijs van 59 euro is de Fibaro (www.fi-
laten staan of dat je die ene lamp op zolder
in de gaten om de aanwezigheid van een
baro.nl) niet echt duur, het enige nadeel is
die bloedheet wordt, hebt laten branden.
persoon te detecteren en meet daarnaast
dat je er een Fibaro Home Center voor moet
Uiteraard wil je voorkomen dat je huis in
licht, de temperatuur en de trillingen in een
aanschaffen, en die kost 279 euro.
vlammen opgaat, dus in de auto springen

dan maar? Met slimme stekkers is dat niet
nodig. De WeMo Switch van Belkin stelt
JIJ BLIJFT VERANTWOORDELIJK
je bijvoorbeeld in staat om met je smart-
Dat we zo op techniek kunnen bouwen en vertrouwen anno 2016 is natuurlijk fantastisch, maar er
phone apparaten in huis uit te schakelen.
kleeft natuurlijk ook wel een risico aan. Immers, technologie is niet onfeilbaar en dat is uiteraard
Dat werkt precies zo handig als het klinkt.
riskant wanneer je al je beveiligingsaspecten daaraan ophangt. Om die reden is het, eigenlijk net
Het enige nadeel? Een Wemo Switch kost
als met beveiliging op je computer, belangrijk dat je je gezond verstand blijft gebruiken. Oftewel:
vijftig euro (www.belkin.nl) en heeft maar
het heeft geen zin om een slimme lamp te gebruiken om te doen alsof je thuis bent, wanneer je
n stopcontact. Daar kun je in theorie na-
doodleuk op Facebook hebt geplaatst dat je op vakantie bent en je profiel niet goed dichtgetim-
tuurlijk een stekkerblok in steken, maar
merd hebt. Kortom, vertrouw op technologie, maar niet z veel dat je met je eigen gedrag het effect
dan schakel je dus wel in n keer een hele
van die technologie weer ongedaan maakt (zoals het vergeten om de batterijen van de rookmelder
reeks apparaten mee uit.
te vervangen).
51
TEST
I P - C A M E R A' S
De markt voor IP-cameras zit in de

lift, dat is wel duidelijk als je kijkt naar
de opkomst van de slimme, cloudgebaseerde exemplaren zoals de Nest
van Google en het Arlo-systeem van
NETGEAR. Wij hebben uitgezocht wat
er zoal te koop is in het betaalbare
segment en uiteraard ook welke de
beste zijn.
Sander Almekinders
Altijd een
oogje in
het zeil
IP- en cloudcameras
getest
en IP-camera is een handige
in het betaalbare segment (zon 200
toevoeging aan je thuis-
euro of minder) was die beeldkwa-
netwerk als je graag op de
liteit armzalig. Je kreeg met name
hoogte wilt blijven van het wel en
bij wat mindere lichtomstandighe-
wee in huis (of buitenshuis als je
den een bak ruis te zien, maar ook
een buitencamera hebt). Uiteraard
bij daglicht was de kwaliteit verre
is beveiliging van oudsher n van
van goed te noemen.
de belangrijkste gebruiksdoelen
Een tweede gebruiksdoel heeft
van dit type camera, simpelweg
niet zozeer te maken met het in de
omdat ze daar in het zakelijke seg-
gaten houden van je spullen, maar
ment voor worden gebruikt. Lange
van je huisgenoten, bijvoorbeeld
tijd waren cameras die hier echt
kinderen en huisdieren. Dat levert
geschikt voor waren overigens niet
regelmatig beelden op die het be-
bepaald bereikbaar voor de gemid-
waren zeker waard zijn. Dan heb-
delde consument, want ze waren
ben we het nog niet eens zozeer
erg duur. Je moest toch al richting
over bewijs bij eventuele beschul-
de 1000 euro gaan denken om een
digingen aan het adres van kinde-
apparaat te vinden dat een goede
ren of huisdieren, maar ook over
beeldkwaliteit leverde. Met name
het vastleggen van de leuke momenten. Denk hierbij aan een grappige situatie waarin een hond of kat
zich bevindt of iets soortgelijks van
je kinderen. Ook voor dit gebruik
INTERESSANTE MODELLEN
zijn beeldkwaliteit en -scherpte

uiteraard van cruciaal belang, iets
Zoals je in de tabel kunt zien, hebben we enkele tientallen IPcameras getest. De mogelijkheden van deze cameras zijn voor
het grootste gedeelte nagenoeg identiek, waardoor het niet
enorm zinvol is om alle apparaten afzonderlijk te bespreken. We
behandelen dus alleen enkele modellen die er op de een of andere manier uitspringen. Onderaan in de tabel vind je overigens
wel nog een cijfer voor de prestaties van alle cameras bij dag en
bij nacht, omdat dit een belangrijk selectiecriterium kan zijn.
52
Een professionele
camera is duurder
en vaak robuuster.
TEST
NEST CAM
De Nest Cam is de enige 1080p-camera uit de
test en dus zeker het apart vermelden waard.
Het is een cloudcamera en hij kan worden
gentegreerd met de andere producten van
Een professionele netwerkvideorecorder kan het beeld van

meerdere cameras verwerken en
opslaan.
Nest: de thermostaat en het rookalarm. Hij

werkt ook samen met Philips Hue, waarbij
de bewegingsdetectie van de camera aan de
lampen wordt gekoppeld, iets wat in onze er-
Met de betere NASen zoals die

van QNAP, Synology, NETGEAR
en ASUSTOR kun je beelden van
veel IP-cameras opnemen.
varing zeker nog niet foutloos werkt. Groot

nadeel is dat je heel erg weinig met de camera kan als je geen abonnement op de Aware-
wat dus lange tijd buiten het bereik
dienst neemt. De beeldkwaliteit is met name
van de wat kleinere beurs lag.
bij daglicht werkelijk uitstekend. Dankzij de

Full-HD-resolutie is er op de scherpte niets
Doorbraak
aan te merken en de kleurweergave is even-
Betaalbare IP-cameras zijn inmid-
eens uitstekend. De infrarood-leds die worden gebruikt voor het nachtzicht zijn echter
dels echter doorgebroken. Dat heeft

allereerst te maken gehad met de
Wifi is verder ook doorgebroken
opkomst van wifi als verbindings-
bij IP-cameras dankzij de overstap
methode. Als je een IP-camera in-
van mjpeg naar H.264 als videoco-
stalleert, dan moet je er al rekening
dec. Mjpeg staat voor motion jpeg,
mee houden dat je het netsnoer weg
oftewel een aaneenschakeling van
moet werken. Daarnaast nog een
(licht gecomprimeerde) jpegs. Deze
netwerkkabel wegwerken, is dan
manieren van encoderen levert een
vaak net wat teveel gevraagd, zeker
stream op die veel bandbreedte ver-
ook omdat die kabel uiteraard ook
eist en dus ook veel opslagcapaciteit.
aangesloten moet worden op een
Dat houdt onder andere in dat je ei-
router of switch. Als je de camera
genlijk niet boven VGA (480p) moet
een eind van de router of switch
gaan als resolutie als je de commu-
wilt installeren, moet je dus een
nicatie via wifi wilt laten verlopen.
kabel trekken, eventueel inclusief
Met H.264 is er veel meer compres-
boren door muren. We kunnen ons
sie mogelijk en behoren 720p en
voorstellen dat je dan nog eens goed
zelfs 1080p tot de mogelijkheden,
gaat nadenken of je dit wel echt wilt.
waarmee in ieder geval veel scher-
Let wel, een netwerkkabel kan
pere plaatjes en filmpjes te schieten
veiliger zijn voor de gegevens die de
zijn. Voor deze extra resolutie en
camera verstuurt: de communicatie
compressie is uiteraard ook meer re-
blijft dan immers binnen de vier
kenkracht nodig, maar dat is tegen-
muren van je huis. Dat is met wifi
woordig geen probleem meer.
niet krachtig genoeg, dus je kunt niet echt ver

kijken in het donker.
De voet van de
Nest Cam is magnetisch en kun je
dus op bijvoorbeeld
een metalen deurkozijn plakken.
uiteraard niet het geval. Als je zorgt

voor goede wachtwoorden voor je
In de cloud
thuisnetwerk en je cameras, hoeft
Een van de voornaamste verande-
wifi echter niet minder veilig te zijn.
ringen als het gaat om IP-cameras,
Als iemand kwaad in de zin heeft
is de opkomst van de cloudcamera.
en jouw thuisnetwerk op kan dank-
Google heeft de Nest Cam, Netgear
zij een zwak wachtwoord op de wifi
het Arlo-systeem, Logi(tech) de Cir-
van je router, dan maakt het in ieder
cle en dan zijn er ook nog de (in dit
geval niet meer uit of je camera be-
segment) minder bekende namen
kabeld of draadloos is verbonden.
zoals onder andere Spotcam,
53
TEST
I P - C A M E R A S
Netatmo en Withings die cloud-
getest, is zestig dagen bij de Arlo-ca-
LOGI CIRCLE
cameras op de markt brengen. Dit
mera van Netgear. Die heeft ook de
De Circle is het tweede product van Logi, de qua-
type camera wordt gekenmerkt
langste retentie van data zonder dat
si-populaire naam die Logitech heeft bedacht
door de continue koppeling met de
je betaalt, namelijk zeven dagen.
voor een deel van zijn producten. Het is wel
cloud. Niets wordt lokaal opgesla-
Nest en Spotcam houden het op
meteen een erg goede camera. De beeldkwaliteit
gen en er wordt in de meeste geval-
maximaal dertig dagen bij betaling,
is overdag goed en scherp, al valt op dat hij wat
len continu opgenomen op servers
waarbij de bedragen kunnen oplo-
last heeft met heldere lichtbronnen, bijvoor-
van de fabrikant. De beschikbare
pen tot honderden euros per jaar.
beeld invallend licht door het raam of een felle
opslagcapaciteit op de servers vari-
Een cloudcamera bedien je in de
lamp. Dat zorgt voor overbelichting in delen
eert per camera/merk, maar voor-
regel met behulp van een app en
van de weergave. Het nachtzicht van de Circle
alsnog is ongelimiteerde opslag niet
je hebt er een account voor nodig,
is heel erg goed. Verder valt op dat de camera
mogelijk. Daarnaast zit er bij vrijwel
omdat je moet inloggen op de ser-
een zeer gevoelige microfoon heeft. Die kan let-
alle fabrikanten een addertje onder
vers in de cloud waar je bestanden
terlijk een speld horen vallen. De gentegreerde
het gras in de vorm van een abonne-
zijn opgeslagen. Bij veel van de ap-
accu maakt het mogelijk om de camera van zijn
ment dat je af moet sluiten om bij je
paraten is ook een webinterface be-
voet af te halen en er maximaal drie uur continu
geschiedenis te kunnen. Bij de Nest
schikbaar. Van de door ons geteste
mee te streamen. Qua software valt de Day Brief
Cam is dat het meest rigide doorge-
apparaten moet alleen de Logi Cir-
op, een samenvatting van de dag in n minuut.
voerd. Daar kun je helemaal niets
cle dit missen. Qua instellingsmo-
Jammer genoeg kun je de tijd die het fragment
terugkijken zonder abonnement op
gelijkheden hoeft een cloudcamera
duurt niet zelf aanpassen, dus je moet het hier-
Nest Aware. Belkin bewandelt een-
niet beperkter te zijn dan een tra-
mee doen. Qua mogelijkheden is het in het alge-
zelfde route. Bij Spotcam krijg je een
ditionele IP-camera overigens, met
meen beperkt gehouden door Logi.
dag gratis, evenals bij de Circle. Die
uitzondering dan uiteraard van de
laatste biedt vooralsnog overigens
instellingen die te maken hebben
geen langere houdbaarheid aan, bij
met waar je fotos en videos ge-
Spotcam kan dat wel. De maximale
maakt met de camera opslaat.
retentie die wij zijn tegengekomen
Een cloudcamera is in onze erva-
bij de apparaten die we hebben
ring eenvoudiger te installeren dan
Cloudcameras
zoals de Nest Cam
brengen niet zelden
verborgen kosten
met zich mee. In
het geval van de
Nest kun je er eigenlijk niets bijzonders mee zonder
een abonnement af
te nemen.
JE CAMERA BEVEILIGEN
Misschien is het een open deur, maar een IP-camera moet je
goed beveiligen! Meestal is zon camera voorzien van een simpel
standaardwachtwoord en niet iedereen neemt de moeite om
BEST
GETEST
JANUARI/FEBRUARI
2016
dit aan te passen. Er zijn websites, zoals www.insecam.org, die

de streams van onvoldoende beveiligde cameras oppikken en
op internet beschikbaar maken. Daar wil jij niet tussen staan!
Verander dus altijd de standaard inloggegevens, ook als de camera daar zelf niet om vraagt. Via www.tiny.cc/radarip kun je een
uitzending van Radar over dit onderwerp online terugkijken.
54
Met de Circle zet Logi meteen een uitstekende camera in de markt. Op dit moment is hij alleen nog
wat beperkt qua functionaliteit.
TEST
CAMERA ALS BEVEILIGING

De noodzaak voor een basisstation maakt
de Netgear Arlo een vrij prijzig product bij
aanschaf.
En van de gebruiksdoelen van een IP-camera is uiteraard beveiliging. Toch is het goed om je te realiseren dat een camera alleen
niet voldoende is om van een gedegen beveiliging te kunnen
spreken. Daarvoor zijn zaken zoals sensoren op deuren en ramen,
een sirene en rookmelders ook van belang. Het is het samenspel
van al deze onderdelen dat ervoor zorgt dat je kunt spreken van
een beveiligingssysteem. Met alleen een camera ben je bijvoorbeeld altijd te laat als er ingebroken wordt, terwijl sensoren
gekoppeld aan een sirene preventief kunnen werken.
een traditioneel model. Daar loop
gentegreerde
je nog weleens tegen installatie-
sluiting, waar je bestanden naar
problemen aan, zoals het niet kun-
weg kunt schrijven. Je kunt er daar-
nen vinden van de camera door de
naast ook voor kiezen om de bestan-
app. Het feit dat er maar n plek
den ergens in je thuisnetwerk op te
is waar je beelden op kunt slaan,
slaan, bijvoorbeeld op een NAS.
zorgt ervoor dat je je daar ook niet
Native ondersteuning wordt in de
druk om hoeft te maken. Als we het
regel niet geboden voor cameras
in tijd moeten uitdrukken, dan ben
in dit segment door NASen van bij-
je met de installatie van een cloud-
voorbeeld Synology of QNAP, maar
camera vaak al binnen 1 2 minu-
via het universele Onvif-protocol
ten klaar, terwijl dat bij een tradi-
kan er wel degelijk een koppeling
tioneel model over het algemeen 5
gemaakt worden tussen camera en
minuten of langer duurt. Voor het
NAS. Opnemen op een NAS is dan in
benaderen van een cloudcamera
ieder geval mogelijk, al kun je van-
en de opgeslagen data maakt het
uit de NAS vaak niet veel doen met
Het Arlo-systeem van Netgear verdient speciale
niet uit waar je bent. Dat is natuur-
de camera.
aandacht hier, omdat het volledig draadloos is.
lijk het voordeel van de cloud.
NETGEAR ARLO
microSD-kaartaan-
Dit type camera is vanaf buiten

het eigen netwerk niet zo eenvou-
Deze cameras werken op batterijen. Die gaan

volgens Netgear zon zes maanden mee voor ze
Traditionele IP-camera
dig te benaderen als een cloudca-
vervangen moeten worden. Het zijn overigens
Er is op dit moment zeker nog wel
mera. Om dit wel te kunnen moet
wel vrij prijzige batterijen. Voor een setje ben je
markt voor traditionele IP-cameras,
je zelf de nodige zaken instellen.
toch al snel meerdere tientjes kwijt. De camera
al was het maar omdat er haast lijkt
Denk hierbij aan het openzetten
maakt niet rechtstreeks verbinding met je eigen
te zijn afgesproken dat de prijs voor
van poorten in je router of het in-
wifi, maar met zn eigen basisstation. Dat laatste
een cloudcamera 199 euro is, nog
stellen van de cloudservice van je
zou binnenkort moeten gaan veranderen, als er
exclusief eventuele extra abonne-
NAS, zodat je vanaf buiten je net-
een versie van de R7000 Nighthawk-router op
mentskosten. Daar zit dus nog de no-
werk kunt zien welke opnames zijn
de markt komt die dit basisstation ingebouwd
dige ruimte onder, ruimte waar fa-
gemaakt. Bij de Foscam-cameras is
heeft. Hoe dan ook maakt de noodzaak van een
brikanten zoals D-Link, Eminent en
het mogelijk om een P2P-verbin-
basisstation de aanschaf van dit systeem vrij
Foscam gretig gebruik van maken.
ding op te zetten tussen camera en
prijzig. De beeldkwaliteit van deze cameras is
Het aanbod van dit type cameras is
het apparaat waarmee je verbin-
goed, zowel bij dag als nacht. Audio ontbreekt
inmiddels zeer uitgebreid en divers,
ding wilt maken met de camera
echter jammer genoeg, omdat dit te veel stroom
ook in de wat lagere prijsklasse.
in kwestie. Dan omzeil je in ieder
verbruikt volgens Netgear. De camera neemt ui-
Houd je graag de volledige controle
geval het gedoe met poorten open-
teraard niet continu op, omdat dit de batterijen
over wat je cameras opnemen, dan
zetten, omdat P2P-poorten door
zo leeg zou trekken. Netgear biedt standaard een
zijn dit soort cameras een stuk ge-
routers in de regel automatisch
ruime zeven dagen gratis opslag aan, met een li-
schikter dan cloud-gebaseerde mo-
opengezet worden op het moment
miet van 1 GB.
dellen. Vaak is er voorzien in een
dat er een verzoek komt.
55
TEST
I P - C A M E R A S
FOSCAM C1 EN FI9826P
Foscam is samen met D-Link zonder twijfel de
Mensen en zinnen
grootste naam in de markt voor betaalbare IP-
Of je beter kunt kiezen voor een cloudcamera of een gewone
cameras. Dat is niet alleen te danken aan de re-
IP-camera, hangt vooral af van hoe belangrijk je het vindt
latief lage prijs voor de producten, ze zijn ook ge-
waar de bestanden opgeslagen worden. Qua mogelijkheden
woon goed. Dat bewijst het merk ook met de C1
ontlopen ze elkaar niet noemenswaardig. Wil je de beelden
en FI9826P. Qua beeldkwaliteit zijn ze nagenoeg
per se lokaal hebben en wil je niet iedere dag al je bestanden
identiek, met uitstekende prestaties bij daglicht
handmatig van de cloudservers downloaden naar je thuisnet-
en eveneens zeer goed nachtzicht. Bij het nacht-
werk, dan is een gewone IP-camera de beste keuze. Houd er
zicht is het enige puntje van kritiek de mate van
dan wel rekening mee dat je wat verstand moet hebben van
processing die is toegepast, waardoor er hier en
hoe dit soort apparaten werken om ze optimaal in te regelen.
daar vegen op de weergave zitten. De mogelijk-
Maak je het jezelf het liefst zo gemakkelijk mogelijk en maakt
heden van de webinterface zijn ook nagenoeg
het je niet uit waar de bestanden staan, dan is een cloudca-
identiek en voor apparaten in deze prijsklasse erg
mera de beste optie. Besef wel dat niet alleen de aanschafprijs
uitgebreid. De FI9826P valt verder op doordat hij
relatief hoog is, maar dat je de opnames niet oneindig kunt
op afstand horizontaal en verticaal bediend kan
bewaren. Je moet de interessante beelden alsnog zelf down-
worden, het zogeheten pannen en tilten. Daar-
loaden. Je hebt echter helemaal geen kennis van netwerken
naast beschikt hij over 3x optische zoom, waar-
nodig om cloudcameras te installeren en te gebruiken.
mee je het beeld dichterbij kunt halen zonder dat

je resolutie en scherpte verliest.
SPECIFICATIES
CLOUDCAMERA
Logi
BEST
GETEST
BEST
GETEST
Nest
Netgear
Spotcam
Belkin
Foscam
Foscam
Circle
Cam
Arlo Smart Home HDcamera Single Pack
HD Cloud
F7D7602
FI9826P Black
C1
Gemiddelde prijs
199,-
199,-
244,99 (incl. basisstation)
178,-
149,-
160,-
72,-
Maximale (optische)
resolutie beeldopname
1280 x 720
1920 x 1080
1280 x 720
1280 x 720
1280 x 720
1280 x 960
1280 x 720
Bedraad netwerk (LAN)
Draadloos netwerk
Infrarood-leds
Muur/plafondbevestiging
Gemotoriseerde
draaifunctie
Two-way audio
Aansluiting externe
microfoon
Aansluiting externe
luidspreker
Bewegingsdetectie
PIR-sensor
Audiodetectie
Diafragma lens
n.b.
n.b.
n.b.
n.b.
f2,4
f1,8
f1,8
Groothoek
135 graden
130 graden
110 graden
110 graden
95 graden
115 graden
115 graden
Ftp-ondersteuning
H.264-codec
Oordeel
Oordeel dagzicht
Oordeel nachtzicht
56
REDACTIE
TIP
REDACTIE
TIP
JANUARI/FEBRUARI
2016
TEST
Conclusie
Als je op zoek bent naar een betaalbare IP-camera, dan heb je
de keuze uit een cloud-gebaseerd model of eentje die lokaal
beheerd wordt. In dit artikel hebben we de voor- en nadelen
besproken van beide soorten. De Nest Cam en de Logi Circle
strijden wat ons betreft om de titel Best Getest bij de cloudca-
BEST
GETEST
meras. Kijkend naar de prestaties en de mogelijkheden die je
JANUARI/FEBRUARI
2016
ons betreft met deze titel vandoor. Bij de lokale cameras kun
hebt zonder dat je extra investeert, gaat de Logi Circle er wat

je niet om Foscam heen. De FI9826P biedt vrijwel alles wat je
De Foscam
FI9826P heeft
alles wat je als
gebruiker maar
zou kunnen
wensen, inclusief pan, tilten
n zoomen.
nodig kan hebben als je een IP-camera in huis wilt plaatsen,

en koppelt dit aan een uitstekende beeldkwaliteit. Hij gaat er
dus vandoor met het predicaat Best Getest in deze categorie.
Ga je voor de beste prijs-kwaliteitsverhouding, dan kom je
Foscam laat met de C1 zien dat

een goede IP-camera niet duur
hoeft te zijn.
eveneens bij Foscam uit, en wel bij de C1. Dat is dus de Redactie Tip. Deze onderscheiding reiken we niet uit voor de cloudcameras, simpelweg omdat daar geen betaalbaar alternatief
voorhanden is.
TRADITIONELE IP-CAMERA
D-Link
Edimax
Eminent
D-Link
Eminent
Foscam
Smartwares
D-Link
DCS-855L
IC-3140W
EM6225
DCS-5222L
EM6250HD
Fosbaby Green
C723IP
DCS-2132L
192,-
121,-
99,-
182,-
153,-
109,-
129,-
136,-
1280 x 720
1280 x 720
1280 x 720
1280 x 720
1280 x 800
1280 x 720
1280 x 720
1280 x 720
f2,2
n.b.
n.b.
f1,9
f2,4
f1,8
n.b.
f2,0
85 graden
78 graden
70 graden
115 graden
66 graden
90 graden
90 graden
66 graden
57
Een abonnement
dat precies bij
jouw wensen past!
Bij Computer!Totaal kun je nu zlf bepalen hoe je

jouw abonnement wilt hebben. Betaal je liever in
n keer voor het hele jaar, per halfjaar of doe je dit
liever maandelijks? We hebben drie abonnementsvormen. Kies zelf jouw ideale variant.
EEN JAAR LANG

12 edities Computer!Totaal
( 5,58 per editie)
voor maar
67,-
inclusief gratis special
t.w.v. 9,95
VOORDELIGSTE KEUZE
EEN HALFJAAR LANG

6 edities Computer!Totaal
( 6,04 per editie)
voor maar
36,25
IEDERE MAAND
Een editie Computer!Totaal
per maand
voor maar
6,20
uze
Meest flexibelzeegbke
aar)
(maandelijks op
Regel het direct op
www.computertotaal.nl/abonneren
Lees gratis
op je tablet,
smartphone
en pc!
BRENG MEER PLEZIER IN JE HUIS
BRENG
MEER PLEZIER
IN JE HUIS
Films, games en muziek
Een slim huis moet natuurlijk ook leuk zijn om in
te wonen. Als het om entertainment gaat, zijn
er genoeg interessante dingen te bedenken:
gameconsoles die je in je netwerk kunt integreren, een karaokesysteem met je smartphone als middelpunt of een piano die liedjes
kan spelen van internet.
Richard Veenstra
60
De Apple TV is onlangs
vernieuwd en heeft een
heleboel apps aan boord
om films, tv-series en
webinhoud te kijken, of
games te spelen.
De Chromecast is een goedkoop apparaatje dat je in je

televisie steekt.
Met een multiroomoplossing van Sonos

(of andere merken
zoals Teufel en
Raumfeld) kun je
in elke ruimte naar
dezelfde muziek
luisteren, dan wel
voor verschillende
vertrekken andere
muziek uitzoeken.
ls je het over slim entertain-
Miracast gebruiken, dit wordt onder an-
ment in je huis hebt, denk je al
dere door Windows Phone en Android
snel aan muziek in meerdere
ondersteund.
ruimtes afspelen of films via een thuisnetwerk op verschillende apparaten af spe-
Muziek in alle ruimtes
len. Maar er zijn meer interessante dingen
Een stapje verder dan inhoud naar je tv
te bedenken, in dit artikel lees je een paar
streamen, is het meenemen van muziek
leuke opties.
door je gehele huis. Hier stream je niet
HEB JE GEEN SLIMME TELEVISIE,

DAN KUN JE ALTIJD EEN KASTJE
ZOALS DE APPLE TV OF DE
GOOGLE CHROMECAST AAN JE
TV HANGEN EN HIER INHOUD
NAARTOE STREAMEN.
simpelweg muziek naar n bepaalde ont-
in je woonkamer en in de badkamer van
Draadloos media streamen
vanger, maar kun je geluid naar verschil-
dezelfde muziek genieten. Omdat het sys-
Er is al veel over geschreven: draadloos
lende ontvangers sturen. Stel dat je een
teem de muziek perfect synchroon in alle
genieten van films en muziek op je nor-
album op Spotify in je huiskamer luistert
ruimtes afspeelt, kan het wel een kleine
male of slimme televisie is erg gemakke-
en je wilt de rest van het album horen ter-
vertraging opleveren. Dit betekent dat
lijk en fijn! Heb je een smart-tv, dan kun
wijl je in bad ligt. Er is een aantal aanbie-
als je op de afspeelknop op je smartphone
je vaak direct vanaf je iPad met AirPlay of
ders die hier oplossingen voor aanbiedt,
tikt, het een seconde kan duren voor de
met een Android-toestel via bijvoorbeeld
maar weet wel dat dit soort oplossingen
muziek over de luidsprekers klinkt. Met
DLNA inhoud streamen. Heb je geen slim-
niet goedkoop zijn. Je moet in alle vertrek-
de app kun je zelfs in verschillende ver-
me televisie, dan kun je een kastje zoals
ken waar je naar de muziek wilt kunnen
trekken andere muziek afspelen. Verge-
de Apple TV of de Google Chromecast aan
luisteren luidsprekers installeren. Deze
lijkbare multiroom-systemen zijn samen
je tv hangen en hier inhoud naartoe stre-
hebben een wifi-ontvanger aan boord
te stellen met producten van bijvoorbeeld
amen. Vanaf een laptop kun je overigens
en je kunt ze dan ook eenvoudig via een
Teufel Raumfeld of Denon HEOS.
ook inhoud naar een tv streamen. Als je
app op je smartphone of tablet aansturen.
een nieuwere pc met ten minste Win-
Een bekende fabrikant van zon systeem
Spelcomputers
dows 8.1 hebt, dan kun je via WiDi een
is Sonos. Je kunt in elke kamer een So-
De meeste mensen hebben een gamecon-
draadloos scherm zoals een smart-tv als
nos-luidspreker installeren en via de app
sole als een PlayStation, Xbox of Wii ge-
weergavemedium selecteren. Hiervoor
kiezen op welke luidsprekers de muziek
woon direct op de televisie in de woonka-
kijk je bij Apparaten / Projecteren / Een
moet worden weergegeven. Een andere
mer aangesloten. Maar als je in meerdere
draadloos beeldscherm toevoegen. Voor
mogelijkheid is om muziek op meerdere
ruimtes toegang tot je spelcomputer wilt
mobiele apparaten kun je ook de software
luidsprekers weergeven, zo kun je dus
hebben, dan is dit in een aantal gevallen
61
Met de app Red Karaoke heb je

een uitgebreid karaokesysteem
in huis, zeker als je de inhoud
via AirPlay of Chromecast naar
je televisie streamt.
Een Yamaha-Disklavier
lijkt op een normale
vleugel, maar door de
gemotoriseerde toetsen
en pedalen kan hij veel
meer.
De PlayStation TV sluit je
op een tweede televisie
in huis aan. Via je netwerk kun je vervolgens
op deze televisie games
van je PlayStation elders
in huis afspelen.
HEB JE EEN XBOX ONE EN EEN

PC OF TABLET MET WINDOWS
10, DAN KUN JE GAMES VAN JE
XBOX NAAR JE PC OF SURFACETABLET STREAMEN.
aangeven dat je de game-streamingfunctie
kopen, kun je ook met een app een kara-
wilt toestaan. In de Xbox-app in Windows
okesysteem creren. De app Red Karaoke
10 verbind je de pc met de Xbox. Sluit je
is beschikbaar voor zowel iOS als Android
Xbox-controller met een usb-kabel aan op
en de nummers kun je gemakkelijk naar
je tablet of pc en je kunt de game spelen.
bijvoorbeeld een Chromecast of Apple TV

streamen. De database kent meer dan 70
Karaoke
duizend liedjes, maar om toegang tot al
ook mogelijk. PlayStation-gebruikers kun-
Karaoke is een leuke manier om een
deze liedjes te krijgen, moet je wel een be-
nen een klein kastje genaamd PlayStation
avond met vrienden door te brengen en de
taald abonnement nemen.
TV aanschaffen. Je sluit het kastje op een
meeste systemen kun je via een app op je
tweede televisie ergens anders in huis aan
smartphone of tablet makkelijk bedienen.
Muziekinstrumenten
en vervolgens meld je het apparaat op het-
Bovendien kunnen deze systemen dankzij
Als je geen geweldige zanger bent, kun je
zelfde netwerk als je PlayStation aan. Door
een gentegreerde wifi-ontvanger updates
altijd nog voor een slim muziekinstrument
middel van de functie Remote Play heb je
ontvangen en nieuwe liedjes van internet
nu bijvoorbeeld vanuit de slaapkamer toe-
downloaden. Je kunt een los karaokesys-
gang tot de PlayStation in de woonkamer.
teem kopen, in de vorm van een harde
De PlayStation TV heeft nog andere func-
schijf die je met een HDMI-kabel aan je
ties overigens, zo ondersteunt het kastje
televisie kunt hangen, maar veel thuis-
PlayStation Now. Hiermee heb je toegang
bioscoop-systemen hebben ook een kara-
tot veel oude PlayStation-spellen die via
okefunctie. Als je geen speciaal kastje wilt
de cloud worden gestreamd. Je hebt hiervoor geen PlayStation nodig, maar wel
een abonnement op de dienst. Wanneer
BLUETOOTH-SPEAKERS
PlayStation Now in Nederland uitkomt, is
Om muziek in verschillende vertrekken te kunnen luis-
nog niet helemaal duidelijk, waarschijnlijk
teren, kun je ook voor een simpelere oplossing kiezen.
wordt dit in het voorjaar van 2016. Heb je
Een goedkope bluetooth-luidspreker hoeft maar een
een Xbox One en een pc of tablet met Win-
paar tientjes te kosten en via het instellingenmenu op
dows 10, dan kun je games van je Xbox naar
je smartphone stream je gemakkelijk muziek naar de
je pc of Surface-tablet streamen. Op je Xbox
luidspreker. Het synchroniseren van muziek naar twee
One moet je bij de systeeminstellingen
luidsprekers is met deze goedkope optie niet mogelijk.
62
In het instellingenmenu van je smartphone

selecteer je de naam van de bluetoothluidspreker waar je de inhoud naar toe wilt
sturen.
Lego Dimensions
verkleint het gat
tussen een virtuele game en echte
bouwsteentjes.
kiezen. Met een simpele dongel kun je je
op te nemen. Je docent kan een stuk op
Yamaha-piano of -keyboard met je iPho-
de piano spelen en je kunt het later pre-
ne of iPad laten communiceren. Yamaha
cies laten weergeven op de piano. Je ziet
heeft een paar goede apps beschikbaar, zo
hierbij de toetsen bewegen en de pedaal-
kun je interne geluiden van je keyboard
bewegingen zijn exact hetzelfde als toen
veranderen met de app Sound Controller
je docent het speelde.
of kun je de instellingen van je digitale
LEGO IS AAN EEN WARE

OPMARS BEZIG EN DE
BEROEMDE STEENTJESBOUWER
LAAT HET NIET ALLEEN BIJ HET
BOUWEN VAN TRADITIONELE
HUIZEN, AUTOS EN
VLIEGTUIGEN.
piano met de app Digital Piano Control-
Lego
ler gemakkelijk wijzigen. Yamaha heeft
Lego is aan een ware opmars bezig en de
ook een speciale serie digitale pianos, de
beroemde steentjesbouwer laat het niet
Disklavier. Deze piano heeft gemotori-
alleen bij het bouwen van traditionele
seerde toetsen en kan liedjes naspelen die
huizen, autos en vliegtuigen. Lego Mind-
naar het geheugen zijn gedownload. Dit
storms bestaat een paar jaar en is een
is ook handig als je bepaalde nummers
robotica-pakket voor kinderen n volwas-
wilt leren spelen. Met behulp van de Dis-
senen. Je bouwt apparaten, voertuigen of
klavier Controller-app kun je liedjes een-
mechas en kunt deze via je computer pro-
voudig naar je piano zenden. Het is met
grammeren. Naast normale Lego Technic-
heb je ook de beschikking over echte Lego-
de piano ook mogelijk om een uitvoering
onderdelen heb je
steentjes en -figuren. Deze plaats je tijdens
bovendien de beschikking over sensoren

en motoren. Via bluetooth kun je vervolBestuur je
LG-televisie
met behulp
van de
LG TV
Remoteapp.
gens je creatie besturen met je smartphone. Een nieuwe productlijn van Lego heet
Dimensions en is gericht op game-fanaten.
Het gaat hier om een game voor PlayStation, Xbox en Wii. Naast het virtuele spel
de game op het meegeleverde Toy Pad.

Tijdens het spel moet je bepaalde dingen
AFSTANDSBEDIENING
bouwen of poppetjes op de Toy Pad zetten.

Je hebt in ieder geval het Lego Dimensi-
Je kunt je smartphone of tablet als afstandsbediening voor je
ons Starter Pack nodig en een compatibele
normale televisie of smart-tv gebruiken om bijvoorbeeld snel
spelcomputer, daarna kun je verschillende
naar Netflix-films te zoeken. Welke app voor jou interessant
add-on-packs aanschaffen. Lego heeft een
is, hangt af van je televisie, eventuele randapparatuur als een
aantal leuke licenties binnengehaald en in
Chromecast of Apple TV en wat voor smartphone of tablet je
de Dimensions-packs vind je voorwerpen
gebruikt. Enkele apps zijn Apple Remote, Samsung SmartView,
en figuren uit bekende series en films als
Panasonic TV Remote en LG TV Remote. Voor meer informatie
Doctor Who, Batman, The Simpons, Scoo-
kijk je het beste op de website van de fabrikant van je televisie.
by Doo en natuurlijk The Lego Movie.
63
DOMOTICA
1 0 M I S V E R S TA N D E N & A N T W O O R D E N
10
misverstanden
& antwoorden
Domotica klinkt veelomvattend en ingewikkeld. Tot voor

kort waren die twee ideen
ook zeker waar. Het is dus
niet gek dat er veel misverstanden rondom domotica
leven. Wij proberen tien
misverstanden uit de wereld
te helpen.
Jeroen Boer
DOMOTICA KAN ALLEEN IN EEN NIEUW HUIS.

In het geval van een bedraad
bedrade infrastructuur om
systeem zoals KNX is dat in-
slimme
derdaad het geval. Voor een
heel je huis te plaatsen. Een
dergelijk systeem moeten
kleine uitdaging is natuur-
er communicatiedraden ge-
lijk nog steeds dat bijvoor-
trokken worden vanuit een
beeld een lamp niet vanzelf
centraal punt naar alle scha-
draadloos te besturen is. In
kelaars, lichtpunten, stop-
het geval van lampen kun
contacten etc. Dat is vrijwel
je kiezen voor lampen die
onmogelijk in een bestaand
zelf draadloze technologie
huis met een al aangelegde
hebben
elektrische installatie. Ge-
Hue, of je kunt draadloze
lukkig is er tegenwoordig
ontvangers van bijvoorbeeld
draadloos heel veel moge-
KlikAanKlikUit of Z-Wave
lijk. Dankzij draadloze stan-
inbouwen of koppelen aan
daarden als wifi, bluetooth,
je lampen. Bedrading door
KlikAanKlikUit, Z-Wave en
je muren trekken is in ieder
ZigBee (zie pagina 22) ben
geval niet meer nodig.
apparatuur
ingebouwd
door
zoals
je niet afhankelijk van een
Domotica
brengt een
hoop gemak in
je huis, maar
de keerzijde is
dat veel zaken
verbonden zijn
met internet.
64
JE KUNT MET DOMOTICA NIET KLEIN BEGINNEN.

Domotica klinkt groots en
huis in te stellen. Zo kom je
vanuit het verleden kennen
altijd in een warm huis thuis.
we vooral indrukwekkende
Ook voor andere oplossin-
systemen waarbij een huis
gen zoals slimme verlichting
in n keer volledig geau-
hoef je niet per se een alom-
tomatiseerd is. Gelukkig is
vattend
dat dankzij de opkomst van
te creren. Dankzij apps op
smartphones
langer
de smartphone is je smart-
nodig. Je kunt precies bepa-
phone al een centrale be-
len wat jij wel en niet wilt. Zo
diening. Wel zul je dan voor
kun je alleen je verlichting, je
ieder product een andere
thermostaat of je multiroom-
app moeten gebruiken. Heb
muzieksysteem automatise-
je wat losse oplossingen, dan
ren. Een slimme thermostaat
is het later vaak wel mogelijk
is bijvoorbeeld een eenvou-
om deze producten alsnog
dige oplossing om de tempe-
te koppelen in een alomvat-
ratuur ook vanaf buiten je
tend domoticasysteem.
niet
domoticasysteem
DOMOTICA
Zorg altijd voor een

wandschakelaar,
bediening met alleen een app wordt
al snel vervelend.
DOMOTICA IS SIMPEL.
Er zijn allerlei startpakket-
simpel, maar om cht iets
ten te koop, bestaande uit
met een domotica-systeem
bijvoorbeeld een controller,
te kunnen doen, moet je
sensoren en stekkerscha-
een goed plan maken om te
kelaars. Dergelijke pakket-
weten wat je nodig hebt om
ten kosten al snel een paar
de door jou gewenste situatie
Het leuke van slimme ver-
eerst ook nog moet zoe-
honderd euro, maar echt
aan te sturen. Ook als je qua
lichting is dat je via een app
ken, wordt het al snel on-
veel kun je er nog niet mee.
hardware alles voor elkaar
precies kunt bepalen welke
werkbaar. Zorg dus zeker
Je kunt hooguit enkele lam-
hebt, ben je er nog niet. Je
lampen
branden.
voor lichtschakelaars als
pen (automatisch) bedienen.
zult ieder domotica-systeem
Ermee spelen is superleuk,
je slimme verlichting hebt.
Je ontkomt er dan ook bijna
moeten
programmeren.
maar we kunnen maar
Philips Hue dat wij thuis
niet aan om er componen-
Hoewel dat dankzij scena-
n ding zeggen en dat is
gebruiken, werd pas echt
ten zoals stekkerschakelaars,
rios gebaseerd op IFTTT (als
dat een lamp die je alleen
handig nadat we ook scha-
wandschakelaars, sensoren
dit dan dat) niet heel moei-
met je smartphone kunt
kelaars op de muur beves-
enzovoort bij te kopen en
lijk is, zul je wel goed moeten
bedienen, heel onhandig
tigden. Zo gaat met n
aan te sluiten op je domotica-
nadenken over hoe je dingen
is. Je moet de smartphone
druk op de knop alle ver-
systeem. Het begin lijkt dus
aan elkaar koppelt.
eerst unlocken, waarna je
lichting aan en kunnen we
de lamp pas kunt bedie-
de app vervolgens gebrui-
nen. Dat is al omslachtig als
ken voor alle leuke dingen
je je smartphone in je zak
zoals speciale scnes met
hebt. Als je je smartphone
kleuren of gedimd licht.
BEDIENING VAN VERLICHTING IS OMSLACHTIG.
hoe
DOMOTICA IS GEVAARLIJK.
Domotica brengt een hoop
domotica-producten
gemak in je huis, maar de
beveiligd
keerzijde is dat veel zaken
WeMo-producten bleken bij-
verbonden zijn met internet.
voorbeeld relatief eenvoudig
In potentie kan iedereen dat
te hacken. Nu is het vervelend
Een slimme thermostaat
neemt die ruimte als uit-
verkeer afluisteren. In het
als iemand je lampen kan be-
kun je dankzij een app
gangspunt. Wat natuurlijk
geval van kant-en-klare op-
dienen, het is veel erger als
overal bedienen, dus ook
wel kan, is op het moment
lossingen loopt het verkeer
je bespioneerd kunt worden.
vanaf de zolder of vanuit
dat je het koud hebt in je
bovendien over servers (de
Dat is geen onrealistisch sce-
de kelder. Het lijkt dan ook
slaapkamer, de thermostaat
cloud) van de aanbieder van
nario. Veel IP-cameras zijn
logisch om te veronderstel-
in de woonkamer via je
het
Fabrikanten
berucht om hun vaak niet
len dat je met een slimme
smartphone hoger zetten.
beloven dat deze commu-
al te veilige installatieproce-
thermostaat
voortaan
De radiator in je slaapkamer
nicatie veilig en versleuteld
dure, waardoor beelden een-
overal in huis de tempera-
wordt dan uiteraard warm,
verloopt en dat gegevens
voudig vanaf internet voor
tuur kunt regelen. Helaas
maar in de woonkamer
niet geanalyseerd worden.
iedereen te bekijken zijn. Let
is dat niet het geval en kun
wordt het vervolgens heel
Je kunt bijna niet anders dan
bij IP-cameras dus zeker goed
je niet voor iedere kamer de
warm. Een oplossing is een
daarop
product.
waren.
slecht
Belkins
DANKZIJ EEN SLIMME THERMOSTAAT KAN IK

OVERAL IN HUIS DE TEMPERATUUR BEPALEN.
want
op of in ieder geval de bevei-
temperatuur
afzonderlijk
geavanceerder systeem met
dit nagaan is erg lastig. Toch
liging van de fabrikant wel
bepalen. De slimme ther-
zoneverwarming, zoals Ho-
is al gebleken dat bepaalde
ingeschakeld is.
mostaat hangt net als een
neywells EvoHome dat met
normale thermostaat nog
aanstuurbare thermostaat-
steeds op n plek, en het
kranen per ruimte werkt.
vertrouwen,
65
DOMOTICA
ALS INTERNET UITVALT, VALT OOK DE

VERWARMING UIT.
EEN SLIMME THERMOSTAAT BESPAART ENERGIE.
De grootste verandering van
doorgeven aan de ketel. Zo
een slimme thermostaat ten
kun je de temperatuur wij-
Een slimme thermostaat is
of met een programma lager,
opzichte van een normale
zigen of de thermostaat uit-
doorgaans niet goedkoop,
dan zul je geen energie gaan
klokthermostaat is dat je
zetten. Soms loopt ook het
maar volgens de fabrikanten
besparen. Sterker nog: je zou
hem via internet overal met
ingestelde
kun je hem terugverdienen
met je slimme thermostaat
een app of webportal kunt
gewoon door. Wat niet kan
door de energiebesparing.
juist weleens iets meer ener-
bedienen.
mensen
zonder internet, is het klok-
Maar is dat wel zo? Dat hangt
gie kunnen gaan gebruiken
vragen zich daarom af of de
programma wijzigen. Ook
erg van je huidige gedrag af.
omdat je huis al warm is
thermostaat zonder internet
bediening via de app of de
Voor de geclaimde energie-
als je thuiskomt. Wat ons
uitvalt en je dan in de kou
webportal is niet meer mo-
besparing gaan thermostaat-
betreft is een slimme ther-
zit. Dat is gelukkig niet het
gelijk omdat de apps via
fabrikanten ervan uit dat je
mostaat primair dan ook
geval. Een slimme thermo-
servers van de fabrikant
nu een klokthermostaat ge-
bedoeld voor meer com-
staat is in je huis rechtstreeks
communiceren met de ther-
bruikt die een niet optimaal
fort. Sommige thermostaten
verbonden met de verwar-
mostaat.
programma afloopt. Hier-
proberen je, al dan niet met
mingsketel en kan hierdoor
internet heb je nog wel
door kan de verwarming bij-
realtime verbruiksgegevens,
handmatige opdrachten via
warmte, maar geen slimme
voorbeeld vaak aanstaan als
wel bewust te maken van
de fysieke thermostaat zelf
mogelijkheden meer.
je niet thuis bent. Zet je de
je energieverbruik. En dat
verwarming s nachts en als
besef kan er wel voor zorgen
je niet thuis bent handmatig
dat je zuiniger wordt.
Veel
klokprogramma
Kortom,
zonder
IEDERE THERMOSTAAT PAST

OP IEDERE KETEL.
EEN SLIMME THERMOSTAAT DENKT ZELF.
alleen aan/uit ondersteunt
lijk is om een thermostaat
zoals de Nest past meestal
te vervangen, is het niet zo
wel op een modulerende
Omdat thermostaten met
hand van jouw gewoontes.
dat iedere slimme thermos-
ketel, maar andersom is dat
een app doorgaans slimme
Of dat echt handig is, zul je in
taat zomaar op jouw ver-
niet het geval. Een slimme
thermostaten
genoemd
de praktijk moeten ervaren.
warmingsketel past. Er zijn
thermostaat die alleen kan
worden, ga je er misschien
Je kunt dit zelf leren geluk-
sowieso twee manieren om
moduleren, past dus niet op
van uit dat de thermostaat
kig ook uitzetten, waarmee
een verwarmingsketel aan
een ketel die alleen aan/uit
de temperatuur helemaal
de Nest net als iedere andere
te sturen: aan/uit of module-
ondersteunt. Heb je normale
zelf bepaalt. Dat is (geluk-
slimme
een
rend. Een modulerende ketel
radiatoren, dan is het geen
kig?) niet zo. In de basis is
door jou bepaald programma
maakt meestal gebruik van
probleem om de thermo-
de slimme thermostaat een
uitvoert.
het
staat te gebruiken zolang je
thermostaat
bedienen en programmeren met een app. Sommige

thermostaten gaan wel een
OpenTherm-protocol
thermostaat
verwarmingsketel de stan-
kan communiceren met de
daard van de thermostaat
ketel. Een thermostaat die
ondersteunt. Je kunt dus ge-
waarmee
klokthermostaat die je kunt

Je kunt bij een slimme thermostaat ook zonder internet nog
steeds ouderwets de temperatuur via de muur instellen.
de
rust een OpenTherm-ther-
stapje verder en proberen te
mostaat vervangen door de
bepalen of je van huis bent.
Nest met aan/uit-schakeling.
Merkt de thermostaat dat je
Heb je vloerverwarming,
niet thuis bent, dan zal de
dan zouden we niet zomaar
temperatuur
automatisch
de thermostaat vervangen
verlaagd worden. Sommige
zonder advies van een ver-
thermostaten hebben hier-
warmingsinstallateur.
voor een bewegingssensor,

andere maken gebruik van
geofencing via hun app. De
Nest probeert wel zelf te
denken en zal het klokprogramma aanpassen aan de
66
Hoewel het niet heel moei-
Bigger
is
isntt
isn
better
Sirius B
BLACK CHERRY
Pocket PCs
Mini PCs
Mediaplayers
De
popul
a
pocke ire
tP
nu me C,
t
hardw 5
a
upgra re
des
Voorzien van Windows 10
Past in je broekzak
Energiezuinig en 100% stil
4 GB RAM
64 GB intern geheugen
Twee USB 3.0 poorten
Cherry Trail x5-z8300 Intel processor
Bluetooth 4.0 en WiFi A-C
SHORTLIST
GADGETS VOOR IN HUIS
6XWOONKAMER
IBLINDS
PRIJS: 72,50
www.myiblinds.com
Het klinkt als de ultieme

vorm
van
luiheid.
Je
luxaflex bedienen via

je smartphone, zodat je
niet meer van de bank
hoeft te komen. Goed
punt, maar er zijn meerdere voordelen. Door ze
op gezette tijden open en
Pimp je
huis!
dicht te doen, kun je doen

alsof je tijdens de vakantie
thuis bent of energie besparen.
Programmeurs kunnen er ook mee
frutselen, door bijvoorbeeld de woonkamer automatisch te verduisteren wanneer je de
tv aanzet.
De leukste gadgets voor een

slim huis
Je merkt dat veel alledaagse huishoudelijke apparaten slim worden
gemaakt. De ontwikkelingen gaan snel
en de ene bizarre uitvinding volgt de
andere op. Maar wat wil jij nu al in je
huis hebben?
Joris Peterse
HAIKU-PLAFONDVENTILATOR
PRIJS: VANAF CA. 750,-
www.bigassfans.com
De merknaam Big Ass Fans is al bijna een reden om

een plafondventilator te bestellen. Maar er is meer
leuks: de ventilator is via een appje te bedienen,
maar kan ook gecontroleerd werken, bijvoorbeeld
wanneer een bepaalde binnentemperatuur bereikt
wordt. Bovendien kan er gecommuniceerd worden
met de Nest-thermostaat, waardoor de regulering
van temperatuur nog een stukje automatischer
wordt.
68
SHORTLIST
SPIN REMOTE
PRIJS: 99,-
www.spinremote.com
We hebben te veel afstandsbedieningen. Voor de tv en bijbehorende afspeelapparatuur, verlichting,

thermostaat en ga zo maar door. De
Spin Remote vervangt ze allemaal,
ondanks dat het er niet uitziet als
een afstandsbediening. Door hem
op een speciale manier te bewegen
en draaien bedien je je tv-kanalen,
verlichting, volume en meer. Het
apparaatje heeft bluetooth, infrarood en zelfs een touchpad om bijvoorbeeld je Apple TV te besturen.
MYHOMEBOX
PRIJS: 299,-
http://myhomebox.eu
Zon afstandsbediening als de Spin Remote is vooral leuk voor

de bediening van audio en video. De MyHomeBox neemt een
wat centralere rol in. Het kubusje kent open protocollen die
voor domotica worden ingezet, heeft wifi en bluetooth, en
SMART HERB GARDEN
laat zich via een app bedienen. Alle apparatuur die is aangesloten op de MyHomeBox kan vervolgens via een appje een-
PRIJS: 59,95
voudig vanuit de luie stoel bediend worden.
www.clickandgrow.com
Begroet worden door een kamer vol uitgedroogde planten

wanneer je terugkomt van vakantie is verleden tijd. Evenals
een huiskamer vol cactussen. De Smart Herb Garden is
een speciale plantenpot die het allemaal voor je regelt,
ook als je niet op vakantie bent. Via een timer worden licht en water geregeld, bovendien is het waterreservoir groot genoeg om je plantjes een maand
lang te drinken te geven. Het pakket dat je koopt
wordt geleverd met basilicumzaden, maar andere
planten zullen er ongetwijfeld ook in groeien.
IVEE VOICE
PRIJS: CA. 90,-
http://helloivee.com
Nog makkelijker dan met een smartphone of tablet is het bedienen van je
apparatuur met stemcommandos. Ivee Voice plaats je op een centrale plek in
de kamer, zodat je goed hoorbaar bent voor het apparaat. Hierdoor kun je bijvoorbeeld je Nest-thermostaat of je Hue-lampen bedienen met spraakcommandos. Er zit ook een klein luidsprekertje in, zodat je je Ivee Voice
ook muziek via Spotify laat streamen door middel van een
kort bevel. In de app kun je eventueel nog meer tweaken,
zodat je meerdere acties koppelt aan n stemcommando.
69
SHORTLIST
4XSLAAPKAMER
IWAKU
PRIJS: 199,-
www.iwaku.com/nl
Er zijn al veel alarmklokken verkrijgbaar die je

door middel van licht op een natuurlijkere manier wakker maken. Zon wake-up-light is leuk,
maar wordt pas echt handig als je deze koppelt
aan de wekker van je smartphone. Via je smart-
SLEEPIQ KIDS
phone kun je de wekker instellen (hoeveel licht,
PRIJS: CA. 900,-
wekkergeluid etc.), maar de smartphone verza-
www.sleepnumber.com
melt ook slaapgegevens, zodat je wekker precies
De grootste nachtmerrie voor ieder
weet hoe hij het licht moet afstellen.
kind: dankzij dit slimme matras weten

de ouders via een app precies wanneer je in bed ligt. Gelukkig biedt het
matras andere leuke mogelijkheden:
het heeft een aanpasbare hardheid, is
verstelbaar, kan een sterrenhemel op
WITHINGS AURA
het plafond projecteren en heeft sen-
PRIJS: 189,95
soren om de monsters onder het bed te
www.withings.com
verjagen. Ouders kunnen via de slaap-
Is de Iwaku-lamp je te beperkt? Kijk dan eens naar de wake-up-light van
analyse precies in de gaten houden
Withings. Niet alleen zorgt dit apparaat voor licht om fijn bij in slaap
hoe het gesteld is met de nachtrust
te vallen en bij op te staan, ook de kleur van de lamp is in te stellen. Bo-
van het kind.
vendien kun je met geluidsprogrammas je eigen optimale slaapmixtape

maken, hiervoor kun je ook gewoon je favoriete slaapdeuntjes op Spotify
gebruiken. De lamp houdt precies bij hoe en hoelang je slaapt, zodat hij je
op de ideale tijd wakker kan maken. Deze gegevens zijn allemaal in te zien
in de bijbehorende app.
LICHTDOORLATEND TAPIJT
PRIJS: N.N.B.
www.newscenter.philips.com
Het is een uitvinding die nog in ontwikkeling is, maar Philips en Desso
werken aan tapijt dat drukgevoelig werkt. Op deze manier kan verlichting
worden geactiveerd in het tapijt om aan te geven waar je naartoe moet. De
samenwerking is vooral bedoeld om mensen te helpen orinteren in kantoorruimtes of openbare plekken. Maar als je in het donker je bed uit stapt
om naar de wc te gaan, kan het ook best handig van pas komen.
70
4XKEUKEN
SHORTLIST
MR. COFFEE
SMART OPTIMAL BREW
PRIJS: CA. 130,-
www.mrcoffee.com
Een programmeerbaar koffiezetapparaat. Laat het idee even bezinken. Word je er niet warm van? Ge-
SOMABAR
lukkig maar, dan is het goed gesteld
PRIJS: 390,-
met je koffie-afhankelijkheid. De
www.somabarkickstarter.com
rest (waar ik me onder schaar) kan
Als je een cocktail bestelt in een horecagelegen-
zwijmelen bij het idee van verse
heid en je ziet de barman aan de slag gaan, dan
koffie op gezette tijden of met de
lijkt het zo makkelijk om een goede cocktail te
druk op de knop van je smartphone
maken. Maar je legt wel een vermogen voor je
of tablet. Het enige dat we nog mis-
drankje neer. De goedkopere doe-het-zelf-
sen, is de mogelijkheid om de Mr.
optie blijkt niet zo heel eenvoudig.
Coffee in te stellen met IFTTT.
Somabar komt van pas. Dit keukenapparaat kan niet alleen cocktails
voor je maken, via de app krijg
je ook nog eens cocktailsuggesties op basis van de ingredinten die je in huis hebt. De
app kun je bovendien gebruiken om je cocktail naar wens
te krijgen, bijvoorbeeld qua
sterkte. Je moet echter wel behoorlijk veel cocktails drinken
om de prijs eruit te krijgen.
WILLIAMS-SONOMA
SMART TOOLS FOR IPAD
PRIJS: CA. 180,-
www.williams-sonoma.com
Bij de meeste dockingstations voor ta-
PETNET SMARTFEEDER
blets denk je aan prullaria op je bureau.
PRIJS: CA. 135,-
Maar een dockingstation voor in de
www.petnet.io
keuken is toch eigenlijk ook wel een
Met de SmartFeeder in de keuken zorg je ervoor dat je kat of
heel goed idee. Op deze manier zorg je
hond nooit meer in een andere kamer komt. Of staat te zeu-
ervoor dat je je tablet kunt gebruiken in
ren om eten. De SmartFeeder zorgt ervoor dat je huisdier op
de keuken, bijvoorbeeld voor recepten
gezette tijden een portie eten krijgt. Via de app kun je instel-
opzoeken, een timer zetten of een You-
len wanneer dit is, en ook hoe groot de porties moeten zijn.
Tube-clipje afspelen. Dit kan zonder dat
Bovendien is de Petnet gekoppeld aan Amazon, zodat je au-
de tablet vies wordt, er is namelijk een
tomatisch nieuw voer bezorgd krijgt wanneer het op is. Toch
afneembaar spatscherm. En: mt geluid
jammer dat Amazon nog steeds niet in Nederland actief is,
uit de bluetooth-speakertjes.
tenzij het gaat om belasting ontwijken.
71
SHORTLIST
4XBADKAMER
ORAL B SMARTSERIES
PRIJS: 139,-
http://tiny.cc/orlb
Een elektrische tandenborstel

die gegevens verzamelt en via
bluetooth verzendt, zodat je
realtime op een apparaatje of
BLUETOOTH
SHOWER SPEAKER
in de app op je Android of iOSapparaat kunt zien hoe goed
PRIJS: CA. 10,-
je gepoetst hebt en op welke
www.soundbot.com
plekken, hoelang en hoe hard
Niet alles hoeft duur, conceptueel of
je drukt. Oral B is in ieder geval
lastig verkrijgbaar te zijn. Wat dacht
overtuigd van de extras. Maar
je van een waterdichte bluetooth-
of het nou zoveel toevoegt ten
speaker, uitgerust met een zuignap
opzichte van je gewone hand-
zodat je deze makkelijk in de douche-
tandenborstel ...
cabine kunt ophangen? Er zijn naast

deze Soundbot vele varianten verkrijgbaar. Bij de HEMA is er een variant, maar ook op de Chinese webshop
Aliexpress.com kun je spotgoedkoop
een bluetooth-speakertje voor onder
de douche aanschaffen.
BADKAMERSPIEGEL
PRIJS: CA. 1000,-
72
http://tiny.cc/bksa
KOHLER ARCHER-BAD
Je ziet ze wel eens in luxe hotels: spiegels met inge-
PRIJS: CA. 3900,-
bouwde tv. Als je een bad hebt zou zoiets niet mis-
http://tiny.cc/koab
staan in een badkamer. Deze spiegel-tv van 19 inch
Volgens Kohler bestaat er een soort hydrotherapie. Tsja. Het is een woord dat
draait op Android en biedt dus alle mogelijkheden
ik tot dusver ook nog nooit gebruikt had. Maar de baddenfabrikant heeft een
die een tablet ook heeft. Zo kun je lekker netflixen
bad ontworpen waarbij speakers ook onder water komen te zitten, waardoor
in bad of skypen terwijl je je haar kamt. Het ap-
de geluidsklanken door het water resoneren en je de muziek op een extra re-
paraat is waterdicht, dus spetteraars hoeven zich
laxte manier kunt beleven. Dat relaxte lijkt mij een beetje afhankelijk van je
ook geen zorgen te maken, alhoewel de aanschaf-
muzikale voorkeur. De muziek kan overigens via bluetooth of direct via je
prijs erg hoog is voor een Chinese webshop.
smartphone met een kabeltje naar het bad gestuurd worden.
SHORTLIST
4XSCHOON
IROBOT SCOOBA
PRIJS: 599,-
www.irobot.nl
NEATO-ROBOTSTOFZUIGER
Maar stofzuigen is natuurlijk niet voldoende.

Dweilen is de volgende taak waar je een robotje
PRIJS: CA. 700,-
voor in kunt zetten. Dat kun je overlaten aan de
https://neatorobotics.com
iRobot Scooba. Water en schoonmaakmiddel erin
Het concept robotstofzuiger is niet nieuw. Maar er
en je kunt het robotje rustig zijn werk laten doen,
zit wel degelijk ontwikkeling in de markt. Deze robot
terwijl je zelf met je benen omhoog op de bank zit.
van Neato kan met een appje aan- of uitgezet worden
Alleen moet je wel opstaan om naar het docking-
of zelfs bediend worden zodat je het apparaat rich-
station te lopen om de robot aan te zetten, want hij
ting het vuil leidt. Maar ook zonder bediening kan
heeft geen app.
de robotstofzuiger veel. Zo heeft het een laserkijkertje zodat het de gehele huiskamer in kaart brengt en
een pad kan uitstippelen om de huiskamer zo efficint
mogelijk schoon te krijgen.
LITTER-ROBOT
PRIJS: CA. 360,-
www.litter-robot.com
Je hebt al een kat en een

smartfeeder
(zie
twee
paginas terug). Nu is er
IROBOT LOOJ 330
nog een verantwoordelijk-
PRIJS: 239,99
heid over om af te schuiven
www.irobot.nl
op elektronica: de kattenbak.
Als je huis vanbinnen schoon is, kun je aan de buitenkant
Daarvoor is de Litter-Robot ge-
beginnen. Deze robot moet je echter wel eerst ouderwets
schikt. Zeven minuten na het be-
met de hand op het juiste spoor zetten, de dakgoot wel te
zoek van poes draait de globe zodat de
verstaan. Vervolgens blaast en veegt het apparaat zich een
uitwerpselen makkelijk opgeschept kunnen
weg door de dakgoot zodat hij weer goed het regenwater af
worden en in het reservoir gedumpt worden.
kan voeren. Handig ook voor moeilijk bereikbare dakgoten:
De enige rotklus die overblijft is het reservoir
je hoeft hem alleen maar op het beginpunt neer te zetten en
legen en schoonmaken.
op het eindpunt op te pakken.
73
SHORTLIST
4XBEVEILIGING
KWIKSET KEVO POWERED BY UNIKEY
PRIJS: CA. 200,-
www.unikey.com
Wanneer je smartphone in de buurt is, hoef je alleen maar je vinger tegen
SKYBELL - WI-FI
VIDEO DOORBELL
het slot van de deur aan te houden om hem te openen. Via de Kevo-app
PRIJS: 294,-
kun je anderen ook toegang geven. Dit kan ook via een sleutelhanger (die
www.skybel.com
de taak van de smartphone overneemt). Het slot gaat open als beide ap-
Vooral als je in een flat of appar-
paraten in hetzelfde wifi-netwerk zitten. Er is ook nog een fysieke sleutel.
tement woont, is het fijn om een
Altijd handig bij stroom- of netwerkstoringen.
deurbel met camera te hebben,
Als je het aandurft, is er een leuke technologie om je huis te openen: Kevo.
zodat je kunt zien wie er voor de

deur staat. Vanuit het raam via
een spiegel naar de voordeur gluren is suf. Naar de hal lopen om
daar de deur te openen ook. Met
BIRDI SMART AIR MONITOR
SkyBell zie je direct op je smartphone wie er aanbelt, kun je via
PRIJS: CA. 100,-
de microfoon reageren en kun
www.getbirdi.com
je de deur ook nog eens openen.
De slimme rookmelder van Nest ken je wel-
Zelfs als je niet thuis bent.
licht al. Deze rookmelder werkt alleen het beste

als je ook een thermostaat van hetzelfde merk
hebt. De rookmelder van Birdi is een alternatief. Niet alleen is de rookmelder in staat alarm
te slaan in geval van koolmonoxide of brand,
ook meet het de luchtkwaliteit. De metingen
en alarmen worden naar je smartphone
gestuurd. Bovendien kun je de Birdis
CHAMBERLAIN MYQ GARAGE
van je buren koppelen, zodat je ook
PRIJS: CA. 240,-
gewaarschuwd wordt als er iets is
www.chamberlain.com
bij de buren.
Fabrikant Chamberlain maakt domotica-producten die je bijvoorbeeld kunt inzetten om je lichten

aan en uit te doen via je smartphone. Daar zijn ze
niet de enige in. Maar wat leuker is, is dat het systeem ook werkt op garagedeuren. Je hoeft dus niet
meer je auto uit te stappen om de garagedeur van
het slot te halen, of een knopje aan je sleutelbos te
hangen. Een druk op de knop in de app is genoeg
om direct naar binnen te rijden.
74
SHORTLIST
4XSCHOON
BROADLINK SMART HOME
PRIJS: CA. 50,-
http://tiny.cc/alel
Wil je alles meten in huis? Dan kun je op

Aliexpress ook terecht voor verschillende
apparaatjes die volgepropt zitten met sensoren en een wifi-verbinding, zodat je alle data
af kunt lezen. Vooral om de luchtkwaliteit
te meten, op temperatuur, luchtvochtig-
KNOCKI
PRIJS: CA. 55,-
https://knocki.com
heid, en -kwaliteit. Maar ook geluid en
Met dit eigenaardige apparaatje maak je van
verlichting wordt gemeten (zodat je
het oppervlak waar het zich op bevindt, een
bijvoorbeeld kunt zien of je de radio
afstandsbediening. Bijvoorbeeld: de Knocki
of lamp aan hebt laten staan). Via
staat op tafel en met drie klopjes op het tafel-
een ingebouwd lichtje word je ook
oppervlak springt de tv aan. Je kunt meerdere
gewaarschuwd als de luchtkwali-
kloppatronen instellen in je Knocki en het appa-
teit niet in orde is.
raatje kan ook opgehangen worden aan muren.

Bovendien kun je Knocki koppelen met allerlei
verbonden apparaten in huis. Zo kun je ervoor
zorgen dat je een berichtje krijgt op je telefoon
als iemand op de deur klopt of met een tikje op
de muur (of je nachtkastje) de verlichting in het
gehele huis uitzetten.
BELKIN WEMO SWITCH

PRIJS: 49,-
www.belkin.com
Natuurlijk heb je geen zin om al je apparatuur te vervangen door nieuwe

gadgets die hetzelfde doen, maar op
FITBIT AIRIA
een slimmere manier (automatisch of
PRIJS: 99,-
via een app). Je kunt het ook simpeler
www.fitbit.com
aanpakken met een WeMo Switch.
Ook je weegschaal kan een stuk slimmer gemaakt worden. Er
Dit slimme stekkerblok is aan en uit te
zijn al weegschalen die naast je gewicht ook je BMI, lichaamsvet
zetten via een app, n is te program-
en vetvrije massa berekenen, net als deze FitBit Aria. Verschil is
meren met IFTTT. Zo gaat er een we-
echter dat de verzamelde gegevens hiermee gecombineerd kun-
reld aan mogelijkheden open: ieder
nen worden met de data van FitBit-polsbandjes en inzichtelijk
apparaat met een stekker is immers
zijn in een app of online omgeving.
aan en uit te zetten via je mobiel.
75
TIPS & TRUCS
SLIMMER HUIS MET IFTTT
15
1
IFTTT-RECEPTEN
VOOR EEN SLIMMER
HUIS
KNOOP JE AL JE
DOMOTICA AAN ELKAAR
Wil je je domotica-apparatuur echt slim
maken, dan knoop je de gadgets samen
met je sociale netwerken en andere hardware aan elkaar. Wij geven je handige
recepten waarmee je de apparatuur in je
huis volautomatisch laat samenwerken.
Joris Peterse
DO
76
IFTTT werkt volautomatisch werkt met triggers:
downloadt IFTTT de foto naar je Dropbox (=
wanneer er iets gebeurt, dn voeren we deze
de actie). IFTTT heeft nu ook een DO-knop. In
actie uit. Bijvoorbeeld: wanneer iemand op
plaats van een trigger voer je direct een IFTTT
Facebook jou in een foto tagt (= de trigger), dan
uit wanneer je op de knop drukt.
TIPS & TRUCS
Licht aan in het donker

Dit recept werkt met slimme verlichting die te koppelen is met
IFTTT. Denk aan Philips Hue of de Belkin-verlichting. Door het te koppelen aan de lokale tijd waarop de zon ondergaat, springt het licht net als een
lantaarnpaal precies op tijd aan wanneer het donker wordt. Wellicht is
het vanuit verbruiksperspectief een goed idee om alleen de verlichting in
de huiskamer aan te zetten en de melding aan te houden wanneer IFTTT
de verlichting aan zet, zodat je deze ook meteen weer uit kunt zetten wanneer je niet thuis bent.
http://tiny.cc/ifl
Verwarm het huis vast voor

Wanneer je de IFTTT-app gebruikt, kun je ook de locatie van je
smartphone gebruiken als trigger. Met een recept waarbij je je smartphone-locatie (dus feitelijk je eigen locatie) koppelt aan je thermostaat (bijvoorbeeld Nest of Netatmo) kun je deze vast het huis laten opwarmen als je
onderweg naar huis bent. Bijvoorbeeld als je op het station aankomt of
over een afslag van de snelweg rijdt. Maar je kunt het ook andersom instellen, de thermostaat lager zetten wanneer je je huis verlaat zodat je niet
een leeg huis warm stookt.
http://tiny.cc/ife
Slim nachtlampje
Je kunt overal lampen kopen met een ingebouwde bewegingssen-
sor, zodat de lamp aanschiet zodra je erlangs loopt. Handig bijvoorbeeld

wanneer je midden in de nacht uit bed moet om naar het toilet te gaan.
Met een simpel receptje ga je een stapje verder. Met een bewegingssensor (van bijvoorbeeld Belkin) kun je je verlichting koppelen. Wanneer de
bewegingssensor wat opmerkt, springen de lichten op de gang en het toilet aan. Je kunt er met specifieke kleurlampen meteen bij instellen welke
kleur en hoe gedimd de verlichting moet zijn, zodat je niet meteen verblind wordt.
http://tiny.cc/ifh
Lichtkleur met muziek afstemmen

Wanneer je gekleurde verlichting hebt, kun je de sfeer in de huis-
kamer makkelijk bepalen of veranderen. Maar een andere sfeermaker in

huis wordt bepaald door de muziek die je luistert. Met dit recept stem je de
twee op elkaar af. Wanneer je muziek via Spotify luistert, stemt de kleur
van de verlichting af op de dominante kleur van de albumcover van het
liedje. Een handig recept voor meer sfeer in huis, tenzij je graag naar het
titelloze witte album van The Beatles luistert.
http://tiny.cc/ifs
Gordijnen dicht, lichten aan

De UP-wearable van Jawbone heeft een slaapmodus. Hierin wordt
je slaapgedrag geregistreerd. Maar dat is niet waar we dit IFTTT-recept

voor inzetten. Met dit recept koppel je de verbonden gordijnen en verlichting van Lutron aan de slaapstand van je wearable. Wanneer deze merkt
dat je in slaap valt, doet hij alle verlichting uit en de gordijnen in huis dicht.
Eventueel breid je het ook uit met een receptje om de temperatuur van je
thermostaat omlaag te schroeven wanneer je in slaap sukkelt.
http://tiny.cc/ifg
77
TIPS & TRUCS
Koffietijd
Wanneer je een WeMo-stopcontact koppelt aan IFTTT, kun je al-
lerlei slimme recepten bedenken voor ouderwetse huishoudelijke apparatuur. Bijvoorbeeld met dit recept, dat je WeMo-switch aan laat springen
op een gezette tijd. Wanneer je bijvoorbeeld je ouderwetse koffieapparaat
inplugt in de WeMo, kun je ervoor zorgen dat hij al begint te lopen, terwijl
je zelf nog in bed naar de wekker ligt te vloeken. Zo heb je iedere ochtend
verse koffie, mits je voor het slapen niet vergeet koffie en water in het apparaat te doen.
http://tiny.cc/ifk
Alarm uitzetten bij thuiskomst

Je kunt meerdere homesecurity-systemen koppelen aan IFTTT, in
dit voorbeeldrecept gebruiken we iSmartAlarm. Natuurlijk wil je dat je

alarmsysteem uit gaat wanneer je thuiskomt. Dit recept koppelt je iPhonelocatie aan je alarm, zodat dat netjes uitschakelt wanneer je thuiskomt. Uiteraard is dit ook mogelijk met de locatie van je Android. Is je locatieregistratie niet snel of accuraat genoeg, dan kun je ook een recept maken dat je
alarm uitschakelt wanneer je verbinding legt met je thuisnetwerk. Mits je
natuurlijk voor de deur al netwerkbereik hebt.
http://tiny.cc/ifa
Je iPad als alarm

Manything is een handig appje waarmee je de camera van je smart-
phone of tablet omtovert tot beveiligingscamera. Handig bijvoorbeeld als

je nog een oud apparaatje hebt liggen. Plug hem in, zet hem neer en start
de app (dat kan eventueel ook geautomatiseerd via IFTTT). Wanneer de
camera een beweging detecteert, kun je dit ook als trigger gebruiken. Bijvoorbeeld om een melding naar je smartphone te sturen, zodat je even de
buren kunt vragen of er iets aan de hand is.
http://tiny.cc/ify
Handsfree Facebookmeldingen ontvangen

Wie ernstig verslaafd is aan sociale netwerken, kan ze koppelen aan
de verlichting. In dit specifieke recept knippert de verlichting kort wanneer je een Facebook-melding krijgt. Het kan met Facebook-meldingen,
maar ook Instagram, Twitter, smsjes of nieuwe e-mails zijn te koppelen
aan je verlichting. Dat kan handig zijn, maar doe het met mate, tenzij je je
slimme verlichting als stroboscoop wilt gebruiken.
http://tiny.cc/iff
10
Brandalarm!
Wanneer er brand uitbreekt, wil je dat natuurlijk zelf zo snel mo-
gelijk weten. Een Nest-rookmelder regelt dit standaard. Niet alleen met
een hoorbaar alarmgeluid, maar ook met een melding op je smartphone,
zodat je het ook merkt als je niet thuis bent. Maar wellicht ben je niet de
enige die gebaat is bij een alarm. Wanneer er brand uitbreekt, is het bijvoorbeeld ook handig als de buren hier tijdig van op de hoogte zijn. Dat
is wat dit recept regelt. Wanneer het alarm van je Nest rookmelder afgaat, wordt ook een sms-bericht gestuurd naar het telefoonnummer van
je buren, zodat die ook tijdig naar buiten kunnen rennen.
http://tiny.cc/ifo
78
TIPS & TRUCS
DO
RECEPTEN
11
Willekleurig
Dat je slimme verlichting de stemming in je huiskamer kan bepalen
door een bepaalde kleur aan te nemen, is erg leuk. Maar in praktijk zit je
vaak heel lang te rotzooien omdat je niet weet welke kleur je wilt, om vervolgens toch maar weer voor een saaie witte kleur te gaan. Met dit recept
geeft een druk op de DO-knop je Hue-verlichting een willekeurige kleur.
Uiteraard is dit recept ook op andere kleurlampen toepasbaar.
http://tiny.cc/dol
12
Alarm vergeten?
Er zijn veel alarmsystemen die verbonden zijn met internet. Hier-
door kun je het alarm op afstand bedienen of met de camera meekijken.

Let er overigens goed op dat je je beveiligingscameras goed beveiligt, want
ook anderen kunnen er even makkelijk bij. Dit DO-recept is juist voor degene die van huis is gegaan en zijn Myfox-alarmsysteem is vergeten aan
te zetten. Een simpele druk op de knop en het systeem springt direct aan.
http://tiny.cc/doa
13
Zet je thermostaat op een temperatuur

Je Nest-thermostaat wil je zoveel mogelijk uit handen nemen door
de temperatuur zelf te regelen. Dat is leuk, maar soms weet je het zelf net
even beter. Met dit recept stel je je Nest in op een temperatuur die je in het
recept aangegeven hebt, met n druk op de knop. Handig om het huis
vast op te warmen wanneer je bijna thuis bent, een lagere temperatuur in
te stellen als je gaat slapen of bijna van huis gaat.
http://tiny.cc/doy
14
Zet je koffiezetapparaat aan

We hadden al een receptje dat op gezette tijden je koffiezetapparaat
aan zet. Maar met een handig DO-receptje kan dat ook op oproep. Handig
om je Senseo vast voor te verwarmen of als je al koffie en water in het
apparaat hebt gedaan. Ook in dit geval plug je je apparaat in een WeMoswitch, die aan springt wanneer je de DO-knop indrukt. Het recept is dus
ook mogelijk op andere apparatuur. Alleen hebben theeliefhebbers toch
wat pech, aangezien een fysieke knop verspringt wanneer het water in de
waterkoker kookt.
http://tiny.cc/doq
15
Sesam open u
Je kunt een IFTTT-receptje maken om ervoor te zorgen dat je gara-
gedeur automatisch opengaat wanneer je thuiskomt. Maar een heel prettig idee is dat niet: een verkeerde trigger en anderen lopen zo je garage
binnen. Dan liever je Garageio-deur openen met een druk op de knop.
Wanneer je aan komt rijden, hoef je alleen maar je smartphone te pakken
om de deur te openen. Een kleine moeite voor een veiliger gevoel.
http://tiny.cc/dov
79
WORKSHOP
SLIM HUIS MET DE RASPBERRY PI
! SCRIPT UITLEG
script zonder afbreking / met return 8
script met spatie na afbreking 0
script zonder spatie na afbreking
Vind je het overtikken van de

codes evengoed lastig, hier vind
je de codes bij elkaar in een
kladblok-bestand:
www.tiny.cc/pislimhuis
Automatiseer je huis
met een Raspberry Pi 2
Geavanceerde mogelijkheden
voor een slim huis
De Raspberry Pi 2 is het ideale startpunt om een slim huis te besturen. Eerder lieten we
je al zien hoe je met de software Domoticz op een Pi je verlichting aanstuurt en je huis
op sensoren laat reageren. We bouwen er nu op voort en koppelen je computers, een
beveiligingspaneel, sms-berichten, IFTTT en NFC-tags aan je slimme huis.
Koen Vervloesem
Domoticz updaten
Indien het updaten via de webinterface niet lukt (in Internet
Explorer of Edge lijkt dit niet te werken), log dan met het programma
PuTTY in op je Raspberry Pi (standaard met gebruikersnaam pi en
wachtwoord raspberry) en ga naar de directory van Domoticz met
de opdracht cd domoticz . Update dan naar de laatste stabiele versie
met het commando ./updaterelease of naar de laatste btaversie met
./updatebeta . Het is ook een goed idee om regelmatig de andere soft-
ware op je Raspberry Pi te upgraden. Dat kan met de opdrachten

sudo apt-get update en sudo apt-get upgrade .
Domoticz
We veronderstellen in deze workshop dat je Domoticz al op je
Raspberry Pi hebt genstalleerd en dat je allerlei sensoren en andere

componenten hebt aangesloten. In de workshop in Computer!Totaal
05/2015 lees je hoe dat verloopt. Datzelfde artikel vind je ook via
de link http://tiny.cc/rpb. Waarschijnlijk heb je op de webinterface
van Domoticz al eens de melding gekregen dat er een update beschikbaar is. Indien niet, klik dan in het menu Instellingen op Controleer op updates.
80
WORKSHOP
MAC-adressen toevoegen
Je krijgt nu een, voorlopig lege, lijst te zien van computers
en de bijbehorende MAC-adressen. Een computer toevoegen gaat

eenvoudig: vul onderaan de naam en het MAC-adres (wat er zoiets
uitziet als 01-23-45-67-89-ab) in en klik op Toevoegen. Klik daarna
in het menu Instellingen op Apparaten. De lijst bevat nu je zonet
toegevoegde apparaten. Klik op het groene knopje ernaast, vul een
naam in en klik op Apparaat toevoegen om een schakelaar in het
tabblad Schakelaars toe te voegen. Klik je op de schakelaar (met het
icoontje van een powerknop), dan stuurt je Pi een Wake-on-LANnetwerkpakketje naar de computer, die daardoor wordt gewekt.
Wake-on-LAN hardware
Domoticz kan de computers in je thuisnetwerk wekken
met Wake-On-LAN. Klik daarvoor eerst in het menu Instellingen

op Hardware. Nu voeg je virtuele hardware toe. Kies onderaan bij
Type voor Wake-on-LAN en vul een naam in voor je virtuele hardware. Bij Remote address vul je je netwerkmask in (bijvoorbeeld
192.168.0.255) en bij Poort vul je 9 in. Klik op Toevoegen. Selecteer
daarna je Wake-on-LAN-hardware in de lijst en klik op Instellingen.
Gebruikersvariabelen toevoegen
Voor complexere automatisering van je slimme huis is het
handig als je in je programmas gebruik kunt maken van variabelen

die een bepaalde waarde hebben. Bijvoorbeeld een variabele Season die als inhoud het huidige seizoen heeft. Open daarvoor in het
menu Instellingen onder Meer opties het onderdeel Gebruikersvariabelen. We maken eerst een aantal variabelen aan: Year, Month,
Day, Hour, Minute, Weekday, Season, Weekend, Dark. Geef telkens de naam in en klik op Toevoegen. Het type houd je op Integer,
maar bij Season, Weekend en Dark zet je het op String. Als waarde
geef je telkens 0 op (die zetten we later immers goed).
Computer wekken
Dit wekken van je computers is nu te automatiseren, niet al-
leen op vaste tijdstippen, maar ook als reactie op sensorgebeurtenissen. Stel dat je thuiswerkt en je wilt op weekdagen je werkcomputer
automatisch laten opstarten wanneer je s ochtends je werkkamer
in komt. Ga dan in het menu Instellingen naar Meer opties / Gebeurtenissen. Sleep van de categorien links allerlei blokjes bij elkaar tot je een programma hebt gedefinieerd dat je computer op de
gewenste manier wekt. Bijvoorbeeld iets in de aard als If Day <= Friday and Time > 08:00 and Time < 17:00 and Beweging bureau = On
Do Set Desktop = On.
81
WORKSHOP
Zonnewering
Als je nu in Domoticz op de pagina Gebruikersvariabelen
kijkt, zie je dat alle variabelen een juiste waarde hebben gekregen.
De waarden worden elke minuut wordt bijgewerkt. We gaan hiervan nu gebruikmaken in een nieuw programma: in de zomer laten
we de rolluiken aan de zuidkant van het huis omlaag gaan zodra
de temperatuur in huis de 24 graden overstijgt en we niet thuis
zijn, zodat we bij het terugkomen niet in een heet huis thuiskomen.
Open de pagina Gebeurtenissen en klik de juiste blokken bij elkaar
tot iets als If Season = Summer and Security status Disarmed
and Temperatuur woonkamer temp. > 24 Do Set Rolluik schuifraam = On Set Rolluik keukenraam = On. De variabele Season vind
je links in de categorie User variables.
Luascript installeren
Voor we al die variabelen kunnen gebruiken, hebben ze zin-
volle waarden nodig. Dat gaan we uiteraard niet zelf doen, maar
laten we door een script afhandelen. Op de wikipagina User variables (www.domoticz.com/wiki/user_variables) op de website van
Domoticz staat een script dat dit doet. Kopieer het volledige script
onder de titel Lua met Ctrl+C. Log dan met PuTTY in op je Raspberry
Pi en ga naar de juiste directory met cd domoticz/scripts/lua . Maak
een nieuw bestand aan met de opdracht nano script_time_update_
variables.lua en plak de gekopieerde tekst erin. Sla het bestand op met
Ctrl+O en sluit nano af met Ctrl+X.
BEVEILIGINGSPANEEL
Domoticz kent een beveiligingspaneel, waarmee je in
principe een alarmsysteem kunt maken. Geef in de instellingen van Domoticz een cijfercode als wachtwoord
voor het beveiligingspaneel op en een vertraging in
seconden. Daarna verschijnt het beveiligingspaneel in
het tabblad Schakelaars. Klik je erop, dan krijg je een
virtueel schermpje te zien met de status (standaard
is dat Disarmed) en cijfertoetsen en andere knopjes.
Tik de cijfercode in en kies Arm Home of Arm Away. Na
de ingestelde vertraging verandert de status van het
beveiligingspaandere schake-
laars kun je een
tiny.cc/rpb) stelden we notificaties in via online diensten zoals
timer of aan- en
Prowl en Pushbullet of via e-mail. Maar wat als je internetverbin-
uitacties aan het
ding thuis uitvalt? Gelukkig kunnen we onze Raspberry Pi ook sms-
beveiligingspa-
berichten laten sturen als er iets gebeurt. Sluit daarvoor via usb een
neel koppelen en
oude telefoon aan met een simkaart die de mogelijkheid heeft om
kun je de status
sms-berichten te sturen. Kijk eerst in de Gammu Phone Database
in scripts gebrui-
(http://wammu.eu/phones) of je telefoon wordt ondersteund. Log
ken, zoals we in
dan met PuTTY in op je Pi en installeer Gammu met sudo apt-get 0
stap 8 deden.
install gammu .
neel. Net zoals bij
82
Telefoon aansluiten
In de vorige workshop over Domoticz (zie nogmaals http://
11
WORKSHOP
Sms sturen
We maken nu een Luascript aan dat een sms-bericht stuurt
als je voordeur opengaat, terwijl je beveiligingspaneel niet op Disarmed staat. Maak een nieuw bestand aan met de opdracht nano 0
domoticz/scripts/lua/script_device_alarm_voordeur.lua . Typ daarin de
regels if(devicechanged['Deurcontact voordeur'] == 'Open' and not 0

globalvariables["Security"] == "Disarmed") then, os.execute('/usr/bin/
gammu --config /home/pi/.gammurc --sendsms TEXT +31TELNR -text 0
"ALARM: De voordeur is open."') en end . Verander uiteraard de naam
van de contactsensor van je voordeur en je telefoonnummer. Het

is ook mogelijk om een bericht naar meerdere nummers te sturen. Herhaal dan gewoon de regel vanaf os.execute met een ander
telefoonnummer.
10
Gammu configureren
Start dan het configuratieprogramma met gammu-config
en vul de gegevens in die je in de Phone Database bij je model hebt

gevonden. Sla de configuratie op door met de pijltjestoetsen naar
Save te gaan en op Enter te drukken. Probeer daarna met gammu 0
identify uit of Gammu je telefoon herkent. Als je een foutmelding
krijgt, start dan opnieuw het configuratieprogramma en probeer

een ander poortnummer. Zodra Gammu je telefoon heeft gedentificeerd, is je verbinding klaar om er sms-berichten mee te sturen.
13
IFTTT-recept
Maak daarna een IFTTT-recept dat op die trigger van Do-
moticz reageert. Kies in het if-deel het Maker-kanaal Receive a web

request en vul dan het in Domoticz ingegeven event in, zoals voordeur_open. Klik op Create Trigger. Kies dan het that-gedeelte van
je recept, zoals het zenden van een e-mail. Klik op Create Action en
dan Create Recipe. Wanneer nu de schakelaar in Domoticz wordt
ingeschakeld, wordt de IFTTT-actie uitgevoerd. De mogelijkheden
zijn eindeloos. IFTTT ondersteunt ook heel wat Internet of Thingsapparaten, die je zo met Domoticz kunt integreren, zoals de thermostaten van Honeywell en Netatmo, de Smappee-energiemonitor en
de WeMo-apparaten van Belkin.
12
Notificaties met IFTTT

Sinds midden 2015 biedt IFTTT een Maker-kanaal aan om
willekeurige HTTP-requests te maken en erop te reageren. Op die

manier kun je je Domoticz-installatie aan allerlei online diensten
koppelen. Surf naar het Maker-kanaal (https://ifttt.com/maker), log
in (of maak eerst een account) en klik op Connect. Je krijgt nu een
sleutel te zien en uitleg over hoe je een event kunt triggeren. Ga nu
in de webinterface van Domoticz naar de schakelaar waarmee je
IFTTT wilt triggeren. Klik op Aanpassen en vul bij de aan-of-uitactie https://maker.ifttt.com/trigger/EVENT/with/key/SLEUTEL in,
waarbij je zelf een naam voor het event kiest en de sleutel (key) die
je is toegekend invult. Klik op Opslaan.
83
WORKSHOP
15
NFC
Als laatste tonen
we hoe je iets gelijkaardigs

met NFC-tags realiseert.
Je plakt zon tag dan op
je nachtkastje of elders
in huis en activeert een
scne in Domoticz als je je
telefoon ertegen houdt. In
Android kan dat met de
14
Scne activeren met IFTTT
app Trigger. Druk in de app
Ook in de andere richting is interactie mogelijk. We tonen
op Creer een taak. Druk
hoe je een scne in Domoticz activeert als reactie op een IFTTT-
op het plusteken om een
trigger. Domoticz moet daarvoor wel via internet bereikbaar zijn. Je
trigger toe te voegen en se-
moet dus portforwarding in je router hebben ingesteld en het best
lecteer NFC. Druk op Vol-
ook DynDNS. Zoek de scne in je lijst met apparaten en noteer de
gende, selecteer eventueel
waarde in de kolom Idx. Creer dan een recept in IFTTT. Voor de
op welke dagen en tijdstip-
actie kies je het Make-kanaal en dan Make a web request. Vul als
pen de taak wordt getrig-
url http://GEBRUIKER:WACHTWOORD@DOMOTICZURL:DOMOTICZPORT/
gerd en druk op Voltooien.
json.htm?type=command&param=switchscene&idx=ID&switchcmd=On
Druk dan op Volgende om
in, waarbij je uiteraard jouw gegevens in de url ingeeft en het idx
acties toe te voegen.
van de scne in plaats van ID. Als Method kies je GET, als Content
Type kies je text/plain en Body laat je leeg.
16
17
Actie
toevoegen
Houd nu de NFC-tag onder je smartphone om de tag te
beschrijven. Als dat in orde is, wordt de JSON-url van je Domoticz-
Druk op het plusteken om
scne geopend op je telefoon als je die langs de NFC-tag beweegt.
een actie toe te voegen. Kies
Kijk op de wikipagina Domoticz API/JSON URLs (www.domoticz.
in de categorie Applicaties
com/wiki/Domoticz_API/JSON_URLs) voor de andere mogelijkhe-
en
voor
den, zoals het in- of uitschakelen van een schakelaar of het dimmen
Een URL/URI openen en
van een licht tot een bepaald percentage. Je kunt ook meerdere tags
kies Volgende. Vul als url de
met de app Trigger aanmaken, zodat je bijvoorbeeld met een tag op
JSON-url van je Domoticz-
je nachtkastje de rolluiken s avonds sluit en ze s ochtends opent, en
scne in, zoals in stap 14. Je
met een tag op je televisie je sfeerverlichting inschakelt.
Snelkoppelingen
kunt hier indien je telefoon

wifi gebruikt wel de lokale
url gebruiken en indien je
authenticatie op het lokale
netwerk hebt uitgeschakeld,
hoef je ook geen gebruikersnaam en wachtwoord in de
url in te geven. Druk na het
invullen van de url op Toevoegen aan taak. Geef nu
je taak een naam en klik op
Volgende. Met een druk op
Voltooid maak je de taak aan.
84
Domoticz-API
Upgrade Your PC with G1 SNIPER B7

Fast Onboard Storage with 32Gb/s M.2
GIGABYTE M.2 solution offers considerably faster storage performance and support for
both PCIe and SATA interface for M.2 SSD devices.
Realtek ALC1150 115dB SNR HD Audio

The ALC1150 is a high-performance multi-channel High Definition Audio Codec that delivers
an exceptional audio listening experience with up to 115dB SNR, ensuring users get the best
possible audio quality from their PC.
GIGABYTE Exclusive : Upgradable OP-AMP

Customizable
+ Users can choose audio quality based on individual listening preferences.
+ Wide availability of additional OP-AMPs.
Low Cost way to dramatically improve audio quality

+ Improve audio dynamics and overall sound-quality with little cost.
+ No need for expensive speakers or high-end audio equipment.
Exclusive onboard 'Gain Boost' selector switches

+ Select either standard 2.5x or high-amplification 6x mode.
+ 6x mode is ideal for high impedance speakers and headphones
High End Audio Capacitors

GIGABYTE G1 Gaming motherboards use high end, Japanese branded Nichicon audio
capacitors. These professional audio capacitors deliver the highest quality sound resolution
and sound expansion to create the most realistic sound effects for professional gamers.
INTEL GbE LAN with cFosSpeed

Intel GbE LAN features cFosSpeed, a network traffic
management application which helps to improve network
latency, maintaining low ping times to deliver better
responsiveness in a crowded LAN environments.
INTEL SMALL BUSINESS BASICS

With 6th Generation Intel Core Processor
Security and Productivity Solution with built in IT
New compelling usages in one intuitive Customizable UI
www.gigabyte.co.nl
Models may vary based on local distribution.

All other brands, logos and names are property of their respective owners.
N A B I J E TO E KO M ST
TOEKOMSTIGE
GADGETS
IN JE HUIS
SPIEGEL
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand ... binnenkort kan je spiegel je vertellen hoe je eruit ziet. Anderhalf jaar geleden was er al de Magix Mirror,
een zelfbouwproject op basis van de Raspberry Pi. De slimme spiegel
van Samsung gaat nog een stap verder en is handig om bepaalde
kleding te testen zonder dat je deze daadwerkelijk aan hoeft te doen.
Maar ook verkeersinformatie of het weerbericht kan op de spiegel
geprojecteerd worden terwijl je je tanden aan het poetsen bent.
Wat komt eraan in de

nabije toekomst?
Veel slimme toepassingen zijn nu al mogelijk, maar we
kijken ook graag naar wat ons de komende jaren in en
om het huis te wachten staat. Slimme toiletpotten,
robotstofzuigers en automatische was-opvouw-apparaten zijn slechts een greep uit de mogelijkheden.
Richard Veenstra
SHIRT
Kleding kan ook slim zijn, dat
bewijst het product TruPosture, het
eerste slimme T-shirt. Door middel
van sensoren in de achterkant van
het shirt kan het berekenen of je
STOFZUIGER
houding wel goed is. De app van

TruPosture kan je vervolgens tips
geven of door middel van kleine
Er bestaan al robotstofzuigers, maar ze zijn nog maar mondjesmaat
vibraties je vertellen dat je
te zien in Nederlandse huishoudens. Dit komt vooral door de prijs,
houding niet goed is.
voor een goede robotstofzuiger betaal je al snel drie- tot vierhon-
Op dit moment is
derd euro. De nieuwere generatie robotstofzuiger heeft n of
TruPosture nog
meerdere cameras aan boord en kan zelf bepalen of een gedeelte
een crowd-
van een kamer al is gereinigd en of het berhaupt nodig is om de
funding-
kamer te reinigen. Middels een app kan het naar jou communiceren
project.
als de stofzuigerzak bijvoorbeeld geleegd moet worden en uiteraard

kan de stofzuiger zichzelf opladen als dit nodig is. Er is veel verschil
in kwaliteit bij robotstofzuigers, raadpleeg dus voor aanschaf eerst
wat recensies van het model dat je wilt kopen.
86
N A B I J E TO E KO M ST
KINDERWAGEN
Maak kennis met de kinderwagen van de toekomst! De
Strollever is een concept van designer Kim Hyeonseok. Het
heeft een gentegreerd uv-filter om je kind tegen zonlicht
te beschermen en een gyroscoop om ervoor te zorgen dat
de kinderwagen niet omvalt.
TOILET
WASSEN
Elke paar maanden lees je wel weer iets over een
Eind 2015 werd het eerste
nieuw apparaat dat het leven makkelijker gaat
prototype van de Laundroid
maken. Het slimme toilet is zon uitvinding, in
gepresenteerd, een samenwer-
Japan vind je bijna overal slimme toiletten met
king tussen Panasonic, Daiwa
talloze functies, de rest van de wereld heeft deze
House en Seven Dreamers
handige apparaten nog niet ontdekt. Standaard
Laboratories. Het apparaat
heeft een slim toilet een bedieningspaneel aan
wast niet alleen je kleren,
de rand van de bril of een draadloos paneel dat
maar kan het vervolgens ook
je aan de wand van je badkamer kunt bevesti-
drogen en perfect opvou-
gen. Uiteraard kun je niet alleen doorspoelen
wen. De gehele voortgang

duurt zon zeven uur en het
SLOT
met zon toilet, ook een bidet is in de meeste

toiletten ingebouwd. Daarnaast kun je de bril
verwarmen en zijn sommige modellen uitgerust
apparaat herkent wat voor

soort kledingstukken het
Slimme sloten bestaan al een tijdje, maar
met een luidspreker. Via de console kun je kiezen
voor zich heeft door middel
de technologie in deze apparaten wordt
of je tijdens je grote boodschap bosgeluiden wilt
van beeldanalyse. Op dit
steeds beter. De August Smart Lock weet
afspelen of toch liever het geluid van kletterend
moment is het nog een
wanneer jij in de buurt van je deur komt
water wilt horen. Sommige slimme toiletten heb-
prototype, maar Panaso-
en opent het slot automatisch. En als je
ben ingebouwde wifi- of bluetooth-ontvangers,
nic schat dat de eerste
gasten op bezoek hebt, kunnen deze via
zodat je functies op afstand kunt besturen. Er
modellen in 2019 op de
hun smartphone gemakkelijk naar binnen,
zijn zelfs toiletten op de markt die automatisch
markt komen.
je hebt geen reservesleutels meer nodig.
je urine en ontlasting kunnen analyseren.
87
Het ideale
kerstcadeau voor
techliefhebbers
AVANCA POWERBAR PRO 9000
Om de Platinum Tech Award te vieren
geeft Avanca tijdelijk 10 euro korting op
de Powerbar Pro 9000.
Ga naar avancaproducts.com/techaward
om te profiteren van de korting.
De drie ingebouwde Lithiumion batterijcellen presteren

uitstekend. Deze Avanca is
immers kleiner, lichter en
goedkoper dan de grote
> 15.000 mAh powerbanks,
maar levert op een haar na
dezelfde effectieve autonomie.
Laadt tot 3 apparaten gelijktijdig op

Optimale laadsnelheid dankzij slim
detectiesysteem
Voorzien van 3 eersteklas Samsung
Lithium-ion 18650 batterijen
Totale capaciteit: 9000 mAh
Bescherming tegen over- en
ontlading en kortsluiting
Met gentegreerd LED-display voor
indicatie batterijniveau
Voor alle mobiele apparaten, zoals
smartphones, tablets, eReaders,
cameras en navigatiesystemen
Inclusief Micro-USB laadkabel
www.avancaproducts.com/techaward
PCM testrapport
2015
Tech
Tech Awards 2015
89
Deze winnaars
zijn geen
miskoop
Twijfel bij aankoop van consumentenelektronica behoort voorgoed
tot het verleden dankzij de nieuwe Tech Awards, een initiatief van
Computer!Totaal, PCM, Computer Idee, Tips & Trucs, MacWorld,
Zoom.nl, Power Unlimited, Gamer.nl, Insidegamer.nl, Media Totaal
en Stuff. Van de duizenden nieuwe producten die afgelopen jaar zijn
gentroduceerd zijn 129 producten bekroond met een Platina, Goud of
Zilver Tech Award.
e Tech Awards bieden extra houvast
het kaf van het koren. Dankzij het kwali-
tijdens het kooptraject. Consumenten
teitscertificaat van de Tech Awards begaat
moeten doorgaans kiezen uit tientallen ver-
niemand een miskoop. Zij bieden het onaf-
schillende producten binnen een product-
hankelijke expertoordeel van Nederlands
categorie. De onafhankelijke testoordelen
meest toonaangevende media binnen tech,
van de gespecialiseerde experts scheiden
fotografie en games.
Jurering
De Tech Awards zijn verdeeld in
drie verschillende keurmerken.
Het winnen van een Tech Award

betekent erkenning van de testredacties. Het betekent in de top 3
staan van alle geteste producten
van het afgelopen jaar. Aan de
benoeming gaat een ingrijpend
proces vooraf waarin alle testen
onderzoekresultaten nogmaals
De Platina Tech Award
De Gouden Tech Award
Ook bij de Zilveren Tech
staat voor een uitstekende
biedt zekerheid en
Award moet een product
zijn vergeleken. Meestal is een
en innovatieve prestatie.
verenigt uitstekende
voldoen aan de hoogste
product getest door verschillende
Het is het beste product
prestaties en ruime func-
prestatie-eisen, maar is
redacties zodat de testresultaten
dat onze experts binnen
tionaliteit in n. Bij de be-
een uitstekende prijs/
de categorie hebben ge-
oordeling speelt prijs een
prestatieverhouding het
test. Prijs is veelal onder-
rol, maar blijft de nadruk
belangrijkste criterium
geschikt aan de prestaties.
op de prestaties liggen.
moesten worden vergeleken

door de redacties. Alle details zijn
minutieus langs de lat gelegd en
waar nodig werd gestemd over de
Platina is het beste van
winnaar. In enkele gevallen is geen
het beste. Bedoeld voor
gouden of zilveren award uitgereikt
kopers die geen conces-
omdat geen van de geteste pro-
sies willen doen.
ducten voldeed aan de gestelde

criteria voor deze award.
90
Tech Awards 2015
Tech
D-Link DIR-868L
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Laptop
high-end
Laptop
high-end
Laptop
high-end
Dell XPS 13
ASUS ZenBook
UX305
Apple
MacBook
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Laptop
mid-range
Laptop
mid-range
Laptop
mid-range
HP Stream x360
Convertible PC
11-p099nd
ASUS EeeBook
F205TA
Microsoft
Surface 3
2015
2015
Computer
2015
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
Mini-pcs
Mini-pcs
ZILVER
Mini-pcs
Intel NUC
HP Pavilion Mini
Acer Revo One
ZILVER
Mini-pcs
Acer Revo One
2015
Tech
2015
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Monitoren
(4K)
Monitoren
(4K)
Monitoren
(4K)
LG 27MU67
Philips
BDM4065UC
Samsung
U28D590D
2015
2015
Tech
2015
2015
GOUD
Routers
2015
2015
Tech
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
SSD
SSD
ZILVER
SSD
Samsung SSD
850 Pro
Samsung 850 Evo
Crucial BX100
ZILVER
SSD
De D-Link DIR-868L is al even op de markt, maar kan nog erg

goed meekomen met de nieuwere routers. Groot voordeel is
Crucial BX100
zijn scherpe prijs.
Tech Awards 2015
91
2015
Tech
PLATINA
All-in-one
printer
HP Officejet
Pro 276dw
2015
2015
Tech
Tech
GOUD
2015
Tech
GOUD
All-in-one
ZILVER
All-in-one
printer
All-in-one
printer
printer
Epson
WorkForce
Epson Pro
WF-4640DTWF
WorkForce Pro
D-Link DCS-2332L
Brother
MFC-J6520DW
WF-4640DTWF
2015
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Antivirus
gratis
Antivirus
gratis
Antivirus
gratis
Panda Free
Antivirus
Avast Free
Antivirus
FortiClient
Tech
PLATINA
IP-cameras
De D-Link DCS-2332L biedt de meeste functionaliteit uit veel

geteste IP-cameras en is technisch gezien de beste camera
die we in handen hebben gehad. Deze HD-ready 720p-bewakingscamera heeft een klassiek, webcam-achtig design en
2015
Tech
2015
Tech
2015
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Externe HDD
Externe HDD
Externe HDD
WD My Book
Duo
Seagate Backup
Plus Fast
LaCie Porsche
Design Desktop
Drive
is bedoeld voor gebruik op een statief, te bevestigen aan een

wand of het plafond. Tel daar de functionaliteiten bij op en je
hebt een heel complete camera voor een aantrekkelijke prijs.
Logitech G G502
Proteus Core
2015
Netwerk
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Routers
Routers
Routers
ASUS
RT-AC3200
D-Link
DIR-868L
NETGEAR
R7000
Tech
PLATINA
Accessoire
van het jaar
2015
Tech
PLATINA
Powerline
Devolo dLAN
1200+ WiFi ac
Starter Kit
92
Tech Awards 2015
Met de G502 Proteus Core domineert Logitech G de muizenmarkt. Een fraai ontwerp, een onovertroffen optische sensor
en een veelvoud aan features zijn de ingredinten voor de
beste allround muis die er is. Een waardige opvolger voor de
legendarische G5 en G500.
2015
Tech
ZILVER
Slimme
thermostaat
Met evohome Wi-Fi regel je per kamer de ideale temperatuur.

En via de app houd je altijd controle. Zo zorgt Honeywell voor peace
of mind. Nooit meer onnodig stoken in ruimtes die je toch niet
gebruikt en altijd thuiskomen in een aangenaam warme
woonkamer. Benieuwd hoe evohome in jouw huis past?
Bekijk het op getconnected.honeywell.com
2015
2015
QNAP TS-451
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
NAS
Prosumer
NAS
Prosumer
NAS
Prosumer
QNAP TS-451
ASUSTOR
AS5004T
NETGEAR
ReadyNAS
RN204
2015
2015
Tech
2015
Tech
2015
Tech
Tech
PLATINA
ZILVER
GOUD
ZILVER
NAS
Consumer
NAS
Consumer
NAS
Consumer
Asustor
AS5002T
Netgear ReadyNAS RN202
Synology
DS215j
NAS
Prosumer
De QNAP TS-451 heeft een hoogwaardige afwerking in zowel

hard- als software. QNAPs besturingssysteem loopt net even
soepeler dan de DiskStation Manager (DSM) van Synology en
heeft veel functionaliteit. Vanaf de installatie met de QNAP
CloudKey tot aan langdurig gebruik: nergens stelt de QNAP TS-
2015
Tech
2015
Tech
2015
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Powerbanks
Powerbanks
Powerbanks
Avanca
Powerbar Pro
9000
Xtorm XB102
Free 15.000
TP-LINK
TL-PB10400
2015
2015
2015
Tech
Tech
451 teleur. Een ruim aanbod aan apps voor je smartphone en

tablet maken deze NAS compleet. Enig minpunt: de witte behuizing van kunststof past niet bij een NAS met deze kwaliteit.
SamsungAAA
SSD 850 Pro
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
IP-cameras
IP-cameras
IP-cameras
D-Link
DCS-2332L
NETGEAR Arlo
Nest Cam
2015
Entertainment
Tech
2015
Tech
2015
Tech
PLATINA
GOUD
Multiroom
audio
Multiroom
audio
Denon HEOS 5
Samsung
WAM750 Wireless
Speaker M7
94
Tech Awards 2015
2015
2015
PLATINA
Tech
Tech
ZILVER
ZILVER
Multiroom
audio
Multiroom
audio
SSD
Iedere SSD maakt je systeem een behoorlijk stuk sneller, maar

er kan maar n SSD de allersnelste zijn. Dat is de Sams-
Raumfeld
Stereo M
Raumfeld
ung SSD 850 Pro. De technologie is volledig door Samsung
Stereo M
eigen fabricage.
ontwikkeld: zowel de controller als het flashgeheugen zijn van
Avanca Powerbar
AAA Pro 9000
2015
2015
Tech
Tech
PLATINA
PLATINA
Headphones
2015
Tech
2015
Tech
GOUD
ZILVER
Headphones
Headphones
AKG Y 45BT
Philips
SHB9100RD
Headphones
Teufel REAL Z
Teufel REAL Z
2015
Tech
2015
Tech
2015
2015
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Bluetoothspeaker
Bluetoothspeaker
Bluetoothspeaker
Sony SRS-X55
UE Megaboom
Creative Sound
Blaster Roar 2
PLATINA
Powerbanks
Deze Avanca is kleiner, lichter en goedkoper dan de meeste

grote powerbanks die meer dan 15.000 mAh hebben, maar
levert op een haar na dezelfde prestaties. Bovendien is deze
powerbank voorzien van drie usb-laadaansluitingen van elk
maximaal 2 A, die je tegelijk kunt gebruiken en in totaal 3,1 A
stroom leveren. De terechte winnaar!
2015
2015
Tech
Tech
PLATINA
PLATINA
Mediaspeler
Xtorm XB102
AAA
Free 15.000
2015
Tech
2015
Tech
GOUD
ZILVER
Mediaspeler
Mediaspeler
WD TV
Mediaspeler
Chromecast
2015
2015
Mediaspeler
Eminent
EM7480
Eminent
EM7480
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Televisie
Televisie
Televisie
LG 65UF950V
Philips
55PUS7600
Sony BRAVIA
KD-65X9005C
2015
2015
2015
Tech
GOUD
Powerbanks
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Smart-tv
besturingssysteem
Smart-tv
besturingssysteem
Smart-tv
besturingssysteem
WebOS (LG)
Tizen
(Samsung)
Android TV
(Philips & Sony)
De Xtorm XB102 Free 15000 heeft de meeste energie van de

geteste powerbanks, gekoppeld aan een uitstekende energiedichtheid. Opladen kan met behulp van de ingebouwde
usb-kabel of via een micro-usb-ingang. Heb je een energiehongerige tablet of wil je een paar dagen zonder stopcontact
overleven, dan is dit de powerbank die je moet hebben.
Tech Awards 2015
95
ALCATEL ONETOUCH
AAA
IDOL 3
AAA
Honeywell
evohome
2015
Tech
ZILVER
Slimme
thermostaat
2015
Tech
GOUD
Smartphones
mid-range
Het evohome-systeem maakt slim stoken per ruimte mogelijk, en werkt rg goed. Het enige nadeel is de relatief stevige
Hoogwaardige smartphone voor een zachte prijs. Fraai is dat
aanschafprijs. Daar staat een prima klimaatregeling tegenover
hij twee luidsprekers heeft en ook de overige specificaties zijn
die je kunt programmeren per ruimte, via handige en eenvou-
prima. Dankzij de uitgebreide handleiding haal je moeiteloos
dig te bedienen apps.
alles uit dit toestel.
LG
AAA
G4
2015
LG 27MU67
AAA
2015
Tech
Tech
GOUD
PLATINA
Smartphones
high-end
Monitoren
(4K)
De camera van de LG G4 is formidabel, het scherm kan zich
De LG 27MU67 is qua ontwerp wat saai, maar hij ondersteunt
meten met de beste van dit moment, en steekt er misschien
alles wat je nodig hebt, en dit IPS-scherm biedt een onge-
zelfs wel een stukje bovenuit. Reken maar dat je opvalt als je
lofelijk goede beeldkwaliteit. IPS staat niet bekend om zijn
tussen al je kennissen met een zwarte, vrijwel rechthoekige
verversingssnelheid, maar als je voor de lol af en toe een spel-
smartphone opeens een gebolde leren G4 laat zien.
letje speelt, kun je er bijvoorbeeld prima op gamen.
96
Tech Awards 2015
UW ONLINE
WERELD
IN VEILIGE
HANDEN
Reshift Tech Awards (December 2015)
Panda Free Antivirus is de beste antivirussoftware.
Real world Protection Test (September 2015)

Panda blokkeert 100%
pandasecurity.com
2015
Tech
2015
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Streaming
audiodienst
Streaming
audiodienst
Streaming
audiodienst
Spotify
Deezer
TIDAL
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Streaming
videodienst
Streaming
videodienst
Streaming
videodienst
Netflix
Videoland
AAA
Steelseries
Siberia 650
2015
Ziggo MyPrime
2015
Tech
ZILVER
Gameheadset
van het jaar
De Steelseries Siberia 650 is een headset van de bovenste

plank. De stereo geluidskwaliteit is om van te genieten,
zeker in hectische shooters. Aansluiten is op ieder apparaat een
Domotica
2015
Mobile
Tech
2015
Tech
2015
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Slimme
thermostaat
Slimme
thermostaat
Slimme
thermostaat
Nest
Thermostat
Netatmo
Thermostaat
Honeywell
evohome
2015
2015
2015
Tech
Tech
fluitje van een cent en het design is niet alleen mooi, maar ook
uiterst functioneel. Wie een goede headset zoekt die ook nog
eens op meerdere apparaten werkt, hoeft niet verder te zoeken.
Devolo dLAN
AAA 1200+
WiFi ac Starter Kit
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Smartphones
high-end
Smartphones
high-end
Smartphones
high-end
Apple
iPhone 6s
LG G4
Samsung
Galaxy S6
2015
Tech
PLATINA
Powerline
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Smartphones
mid-range
Smartphones
mid-range
Smartphones
mid-range
OnePlus One
ALCATEL
ONETOUCH
IDOL 3
Honor 6+
Devolos dLAN 1200+ WiFi ac Starter Kit is een prima keuze

als je een kamer in huis hebt zonder vaste netwerkaansluiting
en vanuit daar draadloos het netwerk op wilt komen. Niet
98
Tech Awards 2015
alleen krijg je de nieuwste HomePlug AV2 MiMo-powerlinetechnologie, je krijgt ook een 802.11ac-accesspoint. De powerline-adapters zijn de beste die we tot nu toe hebben getest.
Overigens gebruikt deze set naast de fase- en nuldraad ook
de aardedraad. Daarmee haal je de maximale snelheid.
Denon
AAA
HEOS 5
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Tablet
Tablet
Tablet
Apple
iPad Air 2
ASUS
MeMO Pad 7
Sony Xperia Z3
Tablet Compact
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
2015
2015
Tech
Tech
PLATINA
Multiroom
audio
PLATINA
GOUD
Smartwatch
Smartwatch
ZILVER
ZILVER
Smartwatch
Smartwatch
Denon heeft met het HEOS-multiroomsysteem een sterke
Apple Watch
LG G Watch R
concurrent van Sonos op de markt gezet. De HEOS 5 is het
Pebble Time
Steel
Pebble
Time
Steel
middelste model in de serie en koppelt een fraaie vormgeving

aan een uitstekende geluidskwaliteit. Bij een mutiroomsysteem
is de app ook erg belangrijk en ook op dat gebied heeft Denon
het goed voor elkaar. De ondersteuning van streamingdiensten
Deezer werken wel.
Panda Free
AAAAntivirus
2015
Tech
2015
2015
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Game van
het jaar
Game van
het jaar
Game van
het jaar
Metal Gear
Solid 5: The
Phantom Pain
Batman:
Arkham Knight
Grand Theft
Auto V
2015
2015
Games
is in vergelijking met Sonos nog wat magertjes, maar Spotify en
2015
Tech
PLATINA
2015
Tech
Beste console
van het jaar
Sony
PlayStation 4
PLATINA
Antivirus
gratis
Panda Free Antivirus is de beste antivirussoftware. Het
2015
Tech
Tech
Tech
product haalt hoge scores in de meeste antivirustests van

gerenommeerde antiviruslaboratoria en doet dat met geringe
impact op de snelheid van ons testsysteem. De interface is
modern en zeer overzichtelijk en de functionaliteit biedt drie
soorten scans. Panda is volledig Nederlandstalig en erg pret-
PLATINA
GOUD
ZILVER
Beste
kindergame
van het jaar
Beste
kindergame
van het jaar
Beste
kindergame
van het jaar
Skylanders:
SuperChargers
LEGO
Dimensions
Disney
Infinity 3.0
tig in het gebruik.
Tech Awards 2015
99
FUJIFILM
AAAX-A2
Seagate Backup
AAA Plus Fast
2015
Tech
2015
GOUD
Tech
Instap
systeemcamera
GOUD
De prijs/kwaliteitverhouding ligt bij deze camera uitstekend.
Externe HDD
Hoewel de camera compact is, ligt hij toch uitstekend en

stevig in de hand. Met deze camera kun je prachtige resultaten
De Seagate Backup Plus Fast heeft intern een kleinere en
bereiken met de automatische filters, de zogenoemde Film-
lichtere harde schijf van 2,5 inch. Naast dat de harde schijf zo
simulatie. De beelden zijn scherp, vol detail en bij 3200 ISO is
compact is je kunt m met n hand vasthouden en dat hij
er nog steeds weinig ruis. Het beeldscherm is helder, waar-
licht is, heeft deze 2,5-incher nog een voordeel: een significant
door het gemis van een eventuele elektronische zoeker niet
lager stroomverbruik.
echt opgemerkt wordt.
Canon EOS
AAA
7D Mark II
FUJIFILM
AAAX100T
2015
2015
Tech
Tech
GOUD
GOUD
(Semi)
professionele
reflex
Edel
compactcamera
De EOS 7D Mark II heeft drie indrukwekkende eigenschappen
Met een mechanische n geluidloze elektronische sluiter, lijkt
die m bijzonder geschikt maken voor sporten natuurfoto-
de X100T gemaakt voor straatfotografie. Temeer vanwege de
grafie. De aps-c-sensor haalt onderwerpen met een factor
hybride optische en elektronische zoeker. In de zoeker wordt
1,6 dichterbij. Belangrijker is de 10 beelden per seconde die
heel handig in een kader aangegeven wat er binnen en net
de camera schiet, met een indrukwekkende buffer en in volle
buiten je compositie gebeurt. En dat is bij straatfotografie
resolutie. De allergrootste plus ligt bij de 65 crosstype auto-
bijzonder gemakkelijk, omdat je dan goed kunt zien wat straks
focuspunten, verspreid over een heel groot deel van je com-
misschien je beeld binnenwandelt. Handig is dat je bijna alle
positie, zodat je bewegende onderwerpen snel kunt volgen.
knoppen en het quickmenu zelf kunt programmeren.
100
Tech Awards 2015
2015
2015
AAA
LG
G4
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Pc-game
van het jaar
Pc-game
van het jaar
Pc-game
van het jaar
The Witcher 3:
Wild Hunt
Heroes of the
Storm
Grand Theft
Auto V
2015
Tech
PLATINA
Foto
smartphone
2015
2015
Tech
Tech
PLATINA
PLATINA
Gamelaptop
van het jaar
Gamelaptop
van het jaar
MSI GS60 2QE

GHOST
PRO
3K
MSI GS60
2QE
GHOST PRO 3K
Direct opvallend is het beeldscherm van deze LG G4. Scherp,

helder, gedetailleerd en groot: prachtig om je gemaakte fotos
op terug te kijken. De fotos zijn kleurecht en erg gedetailleerd,
2015
Tech
2015
Tech
2015
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Accessoire
van het jaar
Accessoire
van het jaar
Accessoire
van het jaar
Logitech G G502
Proteus Core
Corsair
K70 RGB
Thrustmaster
T300 RS
2015
2015
2015
Tech
Tech
zelfs in de hoeken. In de avondfoto zit nog genoeg detail en

met de HDR-functie sleep je er een prima foto uit. Verder krijgt
de LG G4 extra punten voor enorme camerafunctionaliteiten.
Olympus STYLUS
AAA TOUGH TG-4
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Gameheadset
van het jaar
Gameheadset
van het jaar
Gameheadset
van het jaar
Kingston
HyperX Cloud II
Turtle Beach
Elite 800
Steelseries
Siberia 650
2015
Tech
GOUD
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Gamescherm
van het jaar
Gamescherm
van het jaar
Gamescherm
van het jaar
Samsung
U28D590D
EIZO FORIS
FS2434
Dell UltraSharp
U3415W
Point & shoot

compactcamera
De Olympus STYLUS TOUGH TG-4 is de allereerste avontuurlijke ruigcompact die in raw kan schieten. Zo kun je ook
met weinig licht, onder water bijvoorbeeld, nog het beste uit je
opnames halen. En ruig is hij! Hij overleeft een duikdiepte van
15 meter en een val van twee meter, is belastbaar tot 100 kilo
en bestendig tegen -10 graden Celsius. De TG-4 is een kleine
compactcamera die zonder problemen in je jaszak past.
102
Tech Awards 2015
2015
Tech
2015
Tech
Point & shoot

compactcamera
Tech
2015
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Instapreflex
Instapreflex
Instapreflex
Pentax K-S2
Nikon D5500
Canon
EOS 760D
2015
2015
2015
Tech
ZILVER
2015
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
(Semi)
professionele
reflex
(Semi)
professionele
reflex
(Semi)
professionele
reflex
Canon EOS 5DS
Canon EOS 7D
Mark II
Nikon D7200
Deze stijlvolle retro-compactcamera is prachtig vormgegeven.

Lekker klein, zodat de camera nergens in je bagage overbodig
2015
voelt. De 24x optische zoom volstaat om zowel dat weidse

landschap als dat detail in de verte vast te leggen. En dankzij wifi ben je altijd in staat om je opnames heel snel met je
smartphone met de rest van de wereld te delen.
Canon EF 50mm
AAA f/1.8 STM
2015
2015
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
Instap
systeemcamera
Instap
systeemcamera
FUJIFILM X-A2
Samsung
NX500
2015
Tech
Tech
ZILVER
ZILVER
Instap
Instap
systeemcamera
systeemcamera
Panasonic LUMIX
DMC-GF7K
2015
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
(Semi)
professionele
systeemcamera
(Semi)
professionele
systeemcamera
ZILVER
(Semi)
professionele
(Semi)
professionele
systeemcamera
Sony 7R II
Sony 7 II
Panasonic LUMIX
DMC-GX8
2015
2015
2015
Tech
PLATINA
Objectief
met vast
brandpunt
2015
Tech
Tech
Tech
ZILVER
systeemcamera
Tech
In het analoge tijdperk was een 50 mm een standaardlens,

met een beeldhoek die min of meer overeenkomt met wat het
menselijk oog ziet. Dit compacte en uiterst lichte standaardobjectief past in elke fototas, wat voor soort fotograaf je ook
bent. Voor een adviesprijs van 135 euro ligt hij al in je winkelmandje. Een aanrader!
PLATINA
GOUD
ZILVER
Point & shoot

compactcamera
Point & shoot

compactcamera
Point & shoot

compactcamera
Nikon COOLPIX
P900
Olympus
STYLUS
TOUGH TG-4
Olympus
STYLUS
TRAVELLER
SH-2
Tech Awards 2015 103
Fotografie
Olympus
AAA
STYLUS
TRAVELLER SH-2
2015
2015
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
Edel
compactcamera
Edel
compactcamera
Sony
Cyber-shot
DSC-RX100 IV
FUJIFILM X100T
2015
2015
Sigma 24-35mm F2 DG HSM Art
Tech
Tech
ZILVER
ZILVER
Edel
compactEdel
camera
compactcamera
Canon
PowerShot
Canon GX 7
PowerShot GX 7
2015
2015
Tech
2015
2015
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Groothoek
zoomobjectief
Groothoek
zoomobjectief
Groothoek
zoomobjectief
Canon EF
11-24mm
f/4L USM
Sigma
24-35mm
F2 DG HSM Art
Tamron SP
15-30MM f/2.8
Di VC USD
Tech
GOUD
Groothoek
zoomobjectief
De Sigma 24-35mm F2 DG HSM Art biedt uitstekende optische resultaten voor een relatief lage prijs. Het objectief is
prachtig gebouwd: solide en robuust. Zowel de zoom- als de
scherpstelring zijn breed en lopen heerlijk soepel, en dat is erg
2015
Tech
2015
Tech
2015
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Tele
zoomobjectief
Tele
zoomobjectief
Tele
zoomobjectief
Sigma
18-300mm
F3.5-6.3 DC
MACRO OS
HSM C
AF-S NIKKOR
200-500mm
F5.6E ED VR
Tamron 18200mm
F/3.5-6.3 Di II VC
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Objectief
met vast
brandpunt
Objectief
met vast
brandpunt
Objectief
met vast
brandpunt
Canon EF
50mm
f/1.8 STM
AF-S NIKKOR
300mm
f/4E PF ED VR
AF-S NIKKOR
20mm
f/1.8G ED
2015
2015
2015
Tech
Tech
Tech
PLATINA
GOUD
ZILVER
Foto
smartphone
Foto
smartphone
Foto
smartphone
LG G4
Samsung Galaxy
S6 edge
Apple iPhone
6 Plus
prettig in gebruik. De hsm-autofocusmotor is snel en vooral

ook stil te noemen, en dat is weer fijn als je aan straatfotografie doet.
Sigma 18-300mm
AAA F3.5-6.3 DC
MACRO OS HSM C
2015
Tech
PLATINA
Tele
zoomobjectief
Deze Sigma 18-300mm is met een adviesprijs van zeshonderd euro een aantrekkelijk geprijsd en mooi gebouwd
objectief. Zeker voor fotografen die graag zonder al te veel te
sjouwen en objectieven te wisselen toch vaak hun reflex mee
willen nemen. Met een stille en snelle autofocus, is dit objectief beter met AF te gebruiken dan handmatig scherpstellen.
104
Tech Awards 2015
SMART
Huisbeveiliging die voor zichzelf spreekt.

Is alles ok?
Connected Home Hub
Iemand heeft het raam

geopend!
Geen problem, ik jaag

hem wel weg.
Het is ok, hij is weg.
Door & Window Sensor
Siren with battery back-up
Monitor HD
Beveilig uw huis met de mydlink Home Security Starter Kit

Met de mydlink Home Security Starter Kit bent u de eerste die op de hoogte is als er iets misgaat in uw huis.
Als de sensor wordt geactiveerd, gaat het alarm af, terwijl de Connected Home Hub u direct via een bericht
naar uw mobiele telefoon alarmeert. Daarna kunt u meteen de beelden van de Monitor HD bekijken om te
zien wat er gebeurt in uw huis. De Door & Window sensor is batterij-gestuurd en kan overal waar u dat wilt,
geplaatst worden.
Lees meer over SMART Home op

Dlink.com/mydlinkhome
Gratis mydlink Home app
Geen verborgen kosten. Echt niet.
mydlink Home Security

Starter Kit bevat:
Connected Home Hub
Monitor HD
Sirene met battery back-up
Door & Window Sensor
Vrijdag 15 en zaterdag 16 april 2016

Amsterdam RAI
HET GROOTSTE CARRIRE-EVENEMENT

VAN NEDERLAND
MET DE BESTE WERKGEVERS
TOPWERKGEVERS
WORKSHOPS
SEMINARS
GRATIS CV CHECK
DIRECT IN
CONTACT
MET TALENT
Meer informatie en gratis e-ticket op carrierebeurs.nl

2016
INHOUD
REVIEWS
reviews
HARDWARE
Iedere maand schotelen wij je weer

interessante hardware, freeware, apps
en games voor. Of je nu met praktische
zaken aan de slag wilt, je pc op de pijnbank wilt leggen of juist wilt ontspannen
met een recente game: in deze rubrieken
ben je aan het juiste adres. We testen
de nieuwste hardware van tablets tot
videokaarten grondig, zodat we je van
een advies kunnen voorzien.
Ook de gratis en betaalde programma's
en games testen we uitgebreid, waardoor
we je een advies kunnen geven. Moet je
het wel downloaden of aanschaffen of
juist niet?
Apple TV
Microsoft Surface Pro 4
Nexus 5X
Chromecast Audio
Samsung Gear S2
PAGINA
108
109
110
111
112
SOFTWARE
recALL
RollBack Rx Home
Kaspersky Internet Security 2016
FinePrint
Adobe Photoshop Elements 14
PAGINA
115
116
117
118
119
APPS
SD Maid
Metal for Facebook
NetGuard
Enpass password manager
Firefox web browser
Goodbudget Budget Planner
Tandem - Samen talen leren
Tayasui Memopad - Draw, Share, Done!
PAGINA
120
PAGINA
121
GAMES
Preview: Mafia 3
Review: Fallout 4
PAGINA
122
123
107
REVIEWS
H A R D WA R E
APPLE TV
De toekomst
van televisie?
ONS OORDEEL
De vierde generatie Apple TV heeft een A8-chip, een

nieuwe geavanceerde afstandsbediening en een App
Store. En de slogan van het product is de toekomst van
televisie is begonnen. Een gedurfde slogan en n die
torenhoge verwachtingen schept. Kan Apple dit waarmaken?
PLUS- EN MINPUNTEN
App Store
Gebruiksgemak
Apple TV Remote
Jelle Peterse
Deze kleine settopbox

bevat nog niet de toekomst van televisie.
Geen Siri
De Apple TV
Remote is misschien wel het
beste dat de
nieuwe Apple
TV te bieden
heeft.
Weinig Nederlandse content
SPECIFICATIES
Prijs 179,- (32 GB), 229,- (64 GB)
Processor A8-chip met 64bit-architectuur
Aansluitingen HDMI, usb-c, ethernet
Draadloos Wifi 802.11ac met MIMO,
bluetooth 4.0, infraroodontvanger
Website www.apple.nl/tv
CONCLUSIE
ot nu toe heeft vrijwel
Remote is misschien wel het beste
van zowel iTunes, Netflix en HBO.
elke poging om een
wat deze Apple TV te bieden heeft.
Er is een klein probleem: Siri werkt
computer het middel-
Met het nieuwe trackpad vegen
niet in Nederland, zlfs niet in het
punt van de woonka-
door je content is een verademing
Engels. Kom op Apple waarom
mer te maken, miserabel gefaald.
ten opzichte van het continu klik-
niet? Dat Siri niet in het Nederlands
Ook pogingen van concurrenten
ken op een volgende-knop. De set-
beschikbaar is op de Apple TV kan
als Microsoft en Google zijn al een
topbox draait op tvOS, dat eindelijk
ik begrijpen: hier moet veel werk
paar keer flink spaak gelopen. Als
een volwaardige App Store naar
in gestopt worden en dat het niet
we alles bij elkaar optellen: de to-
de Apple TV brengt. De potentie
Apples grootste prioriteit is, lijkt
renhoge verwachtingen, de kracht
hiervan is enorm, maar het pro-
me logisch. Maar ik kan geen reden
van Apple als merk en de chaos van
bleem is dat dit volledig afhanke-
verzinnen waarom Siri voor ons
de huidige entertainmentindustrie
lijk is van ontwikkelaars. Die zijn
niet in het Engels beschikbaar is.
waar Apple orde in gaat scheppen
vaak afwachtend, en terecht. Er is
Een waarschuwing dat Siri alleen
is de toekomst van televisie in-
bijvoorbeeld voorlopig geen NPO-
in het Engels te gebruiken is, was
derdaad begonnen. Toch?
app, waardoor je af en toe toch je
voldoende geweest. Dan kun je zelf
gewone televisie nog nodig hebt.
bepalen of dat problematisch is.
Beste settopbox
+ Meer lezen
Ok, de nieuwe Apple TV doet veel
Waarom geen Siri, Apple?
dingen nt wat beter dan andere
Met Siri kun je universeel zoeken
De uitgebreide review vind
settopboxen. De nieuwe Apple TV
met je stem: het laat resultaten zien
je op www.tiny.cc/atv4
108
Wil Apple de toekomst van

de televisie echt veranderen,
dan moet het eerst zorgen dat
Siri werkt (ongeacht in welke
taal) en dat er voldoende lokale apps zijn. Wel denk ik dat
juist Apple met al zn invloed
de grootste kans heeft het
verdeelde medialandschap
daadwerkelijk te veranderen.
H A R D WA R E
REVIEWS
Het uiterlijk van de Pro

4 is bijna identiek aan
dat van de Pro 3.
ONS OORDEEL
PLUS- EN MINPUNTEN
Type Cover
Surface Pen
Goed mee te nemen
MICROSOFT SURFACE PRO 4
Prijs
Accuduur
Beste Surface
tot nu toe
Type Cover niet inbegrepen
SPECIFICATIES
Prijs Vanaf 999,Scherm 12,3 inch, 2736 x 1824 pixels (267 PPI)
Microsoft probeert ons al drie jaar te overtuigen dat een tablet onze
desktop kan vervangen. De Surface Pro 3 van vorig jaar was hier de
beste uitvoering van, maar we moesten nog teveel compromissen maken om het als vervanging van een pc te zien. Microsoft lijkt deze strijd
dit jaar achter zich te laten: met de Surface Pro 4 probeert het ons niet
meer te overtuigen, maar wil het de Surface verbeteren voor iedereen
die wel al gelooft dat het zijn desktop kan vervangen.
Als tablet is de
Pro 4 te groot
en te zwaar, en
is Windows 10
beperkt.
RAM 4, 8 of 16GB
Opslag 128, 256 of 512 GB SSD
Camera 8MP (achterkant) en 5MP (voorkant)
Aansluitingen Usb 3.0, microSD-kaartlezer,
headsetaansluiting, Mini DisplayPort
Draadloos Wifi 802.11ac, bluetooth 4.0
Batterij 5087 mAh (38,2 Wh)
Afmeting 29,2 x 20,1 x 0,85 cm
Gewicht 786 gram (i5 en i7), 766 gram (m3)
Jelle Peterse
Processor Intel Core m3, i5 of i7
Website www.tiny.cc/sf4pro
voor ik moest opladen (geen zware
met opnieuw ontwor-
Nog steeds veel

compromissen
pen toetsen en een
Qua software blijft het hetzelfde
voor deze prijs teleurstellend. Als
e nieuwe Type Cover,
grafische prestaties), dat vind ik
groter trackpad, is een
liedje: apps voor Windows 10 zijn
Microsoft wil concurreren in deze
enorme verbetering. Helaas blijft
er niet in overvloed. Daarom ge-
prijscategorie, moet het dit soort
de trackpad relatief klein en voelt
bruikte ik de tablet-modus nau-
zaken beter op orde hebben.
die bij gebruik daardoor nog steeds
welijks. De Pro 4 is als tablet ook
Als je echt een desktopvervanger
benauwd aan. De nieuwe Surface
nog steeds te groot en te zwaar. Ik
wilt, heb je wat mij betreft min-
Pen klikt magnetisch aan de zijkant
gebruik mijn iPad erg veel tijdens
stens 8 GB werkgeheugen en 256
van de Surface vast. Verder voelt
het reizen, maar dat zie ik mezelf
GB flash-opslag nodig. Hier betaal
het meer dan ooit alsof je daadwer-
met de Pro 4 niet doen. Ik verkies
je 1449 euro voor. Als je ook nog
kelijk schrijft. Voor tekenen, het
deze versie van Windows 10 zeker
een snellere i7-processor wilt, tel je
besturen van de tablet of wat no-
boven Windows 8.1. Maar omdat
er nog eens 350 euro bij op. Vergeet
tities maken, werkt het geweldig.
Windows 10 pas deze zomer is uit-
ook de Type Cover van 149 euro en
De achterkant van de stylus dient
gekomen, is Microsoft er nog volop
pen van 49 euro niet.
als gum, met het klipje kan hij aan
mee bezig. Zo loopt de Mail-app
je borstzak en je kunt zelfs klikken
vaak vast en is Edge nog lang geen
met de achterkant. Het lijkt net
volwaardige browser.
echt.
De Surface Pro 4 ging zes uur mee
CONCLUSIE
De vraag blijft of je zon smak
geld neer wilt leggen voor een
waslijst aan compromissen.
Voor datzelfde geld zijn zeer
degelijke laptops verkrijgbaar.
De Surface is nog steeds niet
de ideale computer voor iedereen, maar het is met stip de
beste Surface tot nu toe.
+ Meer lezen
De uitgebreide review vind je
op www.tiny.cc/sfpro4rev
109
REVIEWS
H A R D WA R E
De camera steekt
als een pukkel uit.
ONS OORDEEL
PLUS- EN MINPUNTEN
Schone, bijgewerkte Android
NEXUS 5X
Snelle vingerafdrukscanner
Prijs
Prijzige
middenmoter
Accuduur
Matige specificaties
SPECIFICATIES
Prijs 479,- (16 GB), 529,- (32 GB)
Kleuren Zwart, wit
Toen ik de Nexus 5 twee jaar terug reviewde, ben ik na het testen direct
naar de winkel gerend om het toestel te kopen. Nu komt Google in samenwerking met LG met een vernieuwde Nexus 5X. Maar mij zie je er
niet voor naar de winkel rennen, ik leg je in deze review uit waarom niet.
De Nexus 5X lijkt
veel op de Nexus
5 uit 2013.
Scherm 5,2 inch lcd (1920 x 1080)

Processor 1,8 GHz hexacore
RAM 2 GB
Opslag 16 of 32 GB (niet uitbreidbaar)
Camera 16 MP (achter), 5 MP (voor)
Joris Peterse
Batterij 2700 mAh
et de Nexus 5 wil-
het toilet gespoeld. Dat de 32GB-
ik een lichte verbetering, maar bij
Afmeting 14,7 x 7,3 x 0,8 cm
den Google en LG
variant in de VS 429 dollar kost
intensief gebruik was een volle
Gewicht 136 gram
een
(omgerekend 400 euro), maakt deze
dag lastig. Dat is toch wat teleur-
Website https://store.google.com/
Nederlandse prijs onverteerbaar.
stellend. Wanneer je het toestel
product/nexus_5x
toestel
met
goede prijs en kwa-
liteit aanbieden: zonder overbodig-
De Nexus 5X heeft veel gemeen
niet gebruikt gaat de accu een stuk
heden, met een gewoon formaat
met de G4, dezelfde uitstekende
langer mee dankzij de doze-functie
(5inch-scherm), plastic behuizing en
camera en processor. Android 6.0
van Android 6.0. Doze minimali-
een schone, recente Android-versie.
draait er vlekkeloos op, maar hij is
seert achtergrondprocessen, waar-
De 5X heeft betere specificaties, met
lang niet de snelste. Bij de vingeraf-
door de accu enorm wordt ontzien.
een iets groter formaat (vanwege
drukscanner merk je wel dat deze
front-speakers), een 5,2inch-scherm
vlot ontgrendelt (al vind ik de posi-
Pukkel
(13,2 cm), een vingerafdrukscanner,
tie op de achterkant wat onhandig).
De uiterlijke veranderingen zijn
een betere camera met autofocus en
subtiel: de speakertjes aan de voor-
Scherm versus accu
zijde, een zwart kapje voor de auto-
Het scherm heeft een Full-HD-
focus en de vingerafdrukscanner.
Dure dollars
resolutie. De meeste toptoestel-
De camera is gecentreerd en steekt
De prijs is het struikelblok. Het
len van 2015 hebben een hogere
als een pukkel uit. Ook loopt er een
basismodel (479 euro, 16 GB) heeft
UHD-resolutie. Maar dat verschil
naad langs de zij- en onderkant van
onvoldoende
Het
is nauwelijks te zien en omdat de
het toestel (die vind ik persoonlijk
32GB-model kost 529 euro. Dat is
eerste Nexus 5 kampte met een ma-
niet fraai).
veel te duur, voor minder geld heb
tige accuduur, is het verstandig om
je een LG G4: een smartphone die
hiervoor te kiezen. De accucapaci-
meer biedt. Het belangrijkste prin-
teit is wat opgeschroefd, van 2300
cipe van de Nexus 5 wordt door
naar 2700 mAh. In praktijk merkte
je op www.tiny.cc/n5xrev
een usb-c-poort.
110
OS Android 6.0 (Marshmallow)
opslagruimte.
+ Meer lezen
CONCLUSIE
Ik ben teleurgesteld in wat
de Nexus 5X biedt. Allereerst door de onverklaarbare prijsverhoging. Ook de
tekortkoming van de accu is
onvoldoende aangepakt. De
extraatjes zoals de camera,
vingerafdrukscanner en speakers voelen slechts als een
doekje voor het bloeden.
H A R D WA R E
REVIEWS
CHROMECAST AUDIO
Streaming audio
voor een prikkie
ONS OORDEEL
Met de Chromecast Audio maak je iedere speaker bereikbaar voor het

streamen van muziek, of dat nou van Spotify, je netwerk of je mobiele
apparaat is. Het kleine dongeltje heeft de potentie om de hele muziekwereld op zijn kop te zetten.
PLUS- EN MINPUNTEN
Slimme uitvinding
Joris Peterse
Prijs
Installatie
Audiokwaliteit
Geen multiroom
SPECIFICATIES
Prijs 39,Taal Nederlands
OS Android, iOS en Chrome
Website www.google.com/chromecast
CONCLUSIE
Leuk detail is dat de Chromecast

Audio groeven heeft zoals een
grammofoonplaat.
Aansluiten is zo gepiept.
et als de gewone
Het apparaat dat je gebruikt om de
je ziet wat speakers met deze func-
Chromecast
de
muziek mee af te spelen, hoeft niet
tionaliteit ingebouwd kosten. Het
een
eens aan te blijven staan (tenzij de
aansluiten spreekt dus redelijk
dongeltje, dat je in dit
muziekbron het apparaat zelf is na-
voor zich, hetzelfde geldt voor de
geval via een 3,5mm-ingang, opti-
tuurlijk). Omdat de verbinding via
installatie. Wanneer de Chrome-
sche poort of tulpstekker verbindt
wifi gaat is cd-audiokwaliteit mo-
cast Audio aan staat maak je ver-
met een speaker (of koptelefoon, als
gelijk. Dat is bijvoorbeeld niet mo-
binding via de app (iOS en Android)
je dat zou willen). Aan de andere
gelijk met bluetooth, waarbij het
en voer je je wifi-aanmeldgegevens
kant van het schijfvormige appa-
geluid gecomprimeerd wordt, het
in. Vervolgens is de Chromecast
raatje sluit je een micro-usbkabel
bereik beperkter is en het apparaat
Audio bereikbaar voor iedere app
aan om de Chromecast Audio te
waarmee je de muziek afspeelt aan
die de Google Cast-functionaliteit
voorzien van stroom. Zo maak je
moet blijven staan.
ondersteunt. Het enige dat we nog
Audio-variant
is
missen, is multiroom-ondersteu-
van iedere speaker of hifi-set die

je hebt staan een soort Sonos-ach-
Revolutionair
ning, waarbij meerdere speakers
tige speaker, waarnaar je muziek
Denk er eens over na. Voor maar
met Chromecast Audio simultaan
streamt
streamingdiensten
39 euro maak je iedere speaker be-
muziek kunnen afspelen. Geluk-
zoals Spotify en Play Music, maar
schikbaar voor streaming muziek.
kig staat dat al op de agenda van de
ook van lokale en netwerkbronnen.
Dat is behoorlijk revolutionair als
ontwikkelaars.
van
De Chromecast Audio is een

slimme uitvinding die de
hifi-markt (en ook die van
bluetooth-speakerfabrikanten) op zn kop kan zetten.
Voor nog geen vier tientjes
maak je iedere speaker
bereikbaar voor streaming
audio, zonder in te hoeven
boeten op de audiokwaliteit.
Het enige dat we missen is
multiroom-ondersteuning.
111
REVIEWS
H A R D WA R E
De Gear S2 heeft
de uitstraling van
een echt horloge.
Bediening gaat
via een draairing en twee
knoppen.
ONS OORDEEL
PLUS- EN MINPUNTEN
Mooi ontwerp
Slimme besturing
Accuduur
SAMSUNG GEAR S2
Weinig apps
Verrassend mooie
smartwatch
Samsung was net als andere smartwatch-fabrikanten de afgelopen jaren behoorlijk zoekende met zn slimme horloges, maar lijkt het nu in ieder geval qua
vorm bij het juiste eind te hebben.
komt
en gezondheid, dan installeer je ook
Hartstilstand
een
de S Health-app. De batterij van de
Sporten neemt een prominente rol
smartwatch die het
Gear S2 gaat ruim twee dagen mee.
in, maar komt niet helemaal goed
qua vorm helemaal
Opladen doe je door de smartwatch
uit de verf. Er zit een stappentel-
in een magnetisch dock te plaatsen.
ler in, hartslagmeter en je kunt
it
het
Samsung
niets
met
goed doet. Het ronde scherm geeft

de uitstraling van een echt horloge.
je voedingsinname invoeren. De
Rondom het scherm zit een draai-
Maar wat kun je ermee?
hartslagmeter meet echter niet
bare ring, die je gebruikt om door
De Gear S2 is geen onmisbare gad-
continu je hartslag, waardoor je
menus te bladeren. Aan de zijkant
get. Uiteraard kun je de smartwatch
alleen nutteloze momentopnames
zitten twee knoppen. Overigens is
gebruiken om meldingen op te
maakt. Helaas is dat niet de enige
het heldere en scherpe schermpje
lezen. Simpele tools zijn natuurlijk
functie die voor verbetering vat-
ook een touchscreen. Deze bedie-
ook aanwezig, zoals bediening van
baar is. S Voice, de spraakgestuurde
ning met de draairing, knoppen en
film en muziek, stopwatch, weers-
assistent, is bedroevend. Niet al-
touch werkt intutief.
voorspelling en agenda. Ook kun
leen de resultaten van je spraak-
je het horloge personaliseren met
opdracht stellen teleur, ook word
Koppeling
verschillende klokjes, waaronder
je slecht verstaan; ook als je via je
Je koppelt je smartwatch aan een
klokjes die je realtime op de hoogte
horloge berichtjes beantwoordt via
Android-telefoon. Om de Gear S2 te
houden van bijvoorbeeld sociale
spraak.
koppelen heb je veel apps nodig die
media. Er zijn apps van nieuwssites,
een aanslag zijn op je batterij. Wil
de Here-maps-app geeft aan waar je
je ook gebruikmaken van de inge-
bent, maar er is ook een muziekspe-
bouwde hartslagmeter, stappentel-
ler aanwezig, de smartwatch heeft
ler en andere gegevens over sport
immers 4 GB opslag en bluetooth.
je op www.tiny.cc/gs2rev
112
S Voice
SPECIFICATIES
Prijs Vanaf 349,Diameter 1,2 inch (3 cm)
Schermresolutie 360 x 360 pixels
Draadloos Wifi, bluetooth, NFC
Overig Hartslagmeter, waterdicht
Gewicht 22 gram
Website www.samsung.com/nl/galaxy/
gear-s2
Joris Peterse
Hartslagmeting
+ Meer lezen
CONCLUSIE
De basis van de Gear S2 smartwatch staat als een huis. Het
horloge is heel mooi ontworpen en het besturingssysteem
werkt zo logisch dat je er direct
in thuis bent. Samsung worstelt alleen met de functionaliteit, het applicatie-aanbod
is karig en niet alle functies
werken even goed.
SAFARI IN AFRIKA?
Ruim 100 inspiratiereizen vindt u op www.jambo.nl en in onze brochure of
bel met onze Afrika specialisten op 020-2012740 voor een reis op maat.
De mogelijkheden zijn eindeloos, priv reizen geheel conform uw wensen!
A
D AFRIK
T!
IS
SPECIAL
Tanzania . Kenia . Madagaskar

Seychellen . Mauritius . Zuid-Afrika
Oeganda . Zimbabwe . Namibi
Mozambique . Zambia . Botswana
Slimme
thermostaat
regelt ook uw
ventilatie
spIDer, een slimme klimaat thermostaat voor een gezonde en

comfortabele woning
Als een spin in het web regelt u met dit slimme platform uw ventilatie, verwarming,
warmwater en elektrische apparaten, zoals verlichting. Waar en wanneer u maar wilt.
Ook buiten de deur, met de speciale app op uw smartphone of tablet. U heeft op elk
gewenst moment inzicht in uw verbruik, zodat u precies weet hoeveel u verbruikt en
hoeveel dat kost. Zo verliest u nooit de controle. Zodat u zelf bepaalt wat comfortabel is.
De rest regelt spIDer.
- En slimme thermostaat voor ventilatie, verwarming, warmwater en elektrische apparaten
- Bediening op afstand altijd en overal, ook buitenshuis met de spIDer-app op
smartphone of tablet
- Energieleverancier-onafhankelijk. Geen abonnement of vast contract nodig
Kijk op onze website voor meer informatie:
www.ithodaalderop.nl/spider
S O F T WA R E
REVIEWS
RECALL
Vergeten wachtwoorden terugvinden

ONS OORDEEL
Het is niet zo leuk om toe te geven, maar het is ondergetekende ook al een paar keer overkomen: het wachtwoord of de
licentiecode van een of andere applicatie verloren! recALL, dat
zichzelf omschrijft als een gratis programma om wachtwoorden en licenties te herstellen, brengt gelukkig redding.
PLUS- EN MINPUNTEN
Gebruiksvriendelijk
Veel applicaties
Ignace de Groot
Server-emulatie
Er zijn drie
zoekopties:
standaardlocaties,
specifieke
locaties of
via serveremulatie.
et minste dat je van

recALL kunt zeggen, is dat het gebruiksvriendelijk
is. De installatie vergt maar een

paar muisklikken (let op: de website kun je rechtsboven laten ver-
Je kunt niet naar n specifieke applicatie zoeken
SPECIFICATIES
Prijs Gratis
Taal Nederlands
OS Windows XP/Vista/7/8/10
Website http://keit.co
talen via Google Translate). Het

opsporen van (vergeten) wacht-
CONCLUSIE
woorden, producten licentiecodes hoeft niet meer inspanning te

kosten dan het selecteren van de
(standaard)optie Wachtwoorden
verschijnt. De gevonden wacht-
die standaard niet door recALL
zoeken op de standaardlocatie en
woorden kun je bewaren in diverse
wordt ondersteund. Je wijzigt het
Volgende aan te klikken.
formaten, waaronder csv en html.
adres van die server dan tijdelijk in
Zoektocht
Specials
recALL het zo alsnog te pakken.
Zodra je de zoektocht hebt gestart,
Duurt de zoektocht je te lang en
In het hoofdvenster tref je verder
moet je even geduld hebben. re-
heb je zelf een aardig idee waar de
nog de knop Tools aan, maar veel
cALL speurt namelijk naar alle
tool het vergeten wachtwoord kan
meer dan een eenvoudige register-
mogelijke locaties waar een onder-
opduiken, dan selecteer je in het
viewer en een wifi-scanner levert
steunde applicatie of dienst (zoals
hoofdvenster de optie Wachtwoor-
die niet op.
e-mail of ftp) een wachtwoord of
den zoeken op zelf te kiezen loca-
code kan hebben opgeslagen. De
tie. Je vult dan zelf het gewenste
tool laat hierna de lijst zien met vier
pad in en/of je geeft aan dat rec-
kolommen informatie: de naam
ALL in het Windows-register
van de applicatie, het type wacht-
moet zoeken. Je treft ook nog een
woord of code (zoals POP3, online
derde mogelijkheid aan, met de
login of Microsoft License), eventu-
wat vreemde naam Server-emula-
eel de inlognaam en het bijhorende
tie. Deze optie is handig wanneer
wachtwoord. Met een muisklik
je naar een wachtwoord van een
kun je elke kolom (omgekeerd) alfa-
actieve mail- of ftp-server zoekt
localhost en als het goed is, krijgt
betisch sorteren en het is ook mogelijk de zoektocht stop te zetten

zodra het gezochte wachtwoord
Om je schijf grondig uit te

pluizen op zoek naar vergeten
wachtwoorden of codes, zit je
met de freeware recALL absoluut aan het juiste adres.
Sla je wachtwoorden
deze keer op (en berg
ze veilig op).
115
REVIEWS
S O F T WA R E
ROLLBACK RX HOME
Windows snel even

terugdraaien
ONS OORDEEL
Je hebt Windows en al je applicaties net optimaal afgesteld

en een bug, stroomstoring, virus of een voortvarende huisgenoot maakt dat werk weer ongedaan: Windows start niet
meer op of loopt niet lekker meer. Met RollBack Rx Home
hoeft dat geen ramp te zijn: met een paar muisklikken keer
je naar een vorig snapshot terug!
PLUS- EN MINPUNTEN
Pre-boot module
Ook selectief dataherstel
Enkele beperkingen in gratis versie
Ignace de Groot
Niet geheel compatibel met Windows 10
indows
heeft
zelf een functie
ingebouwd
waarmee je een
slecht werkende installatie van

software of hardware snel weer
ongedaan kunt maken. Maar in
veel gevallen helpt zon systeem-
SPECIFICATIES
Je kunt
Windows
op elk
moment
naar een
eerder
gemaakt
snapshot
terugdraaien.
Prijs Gratis
Taal Engels
OS Windows XP/Vista/7/8
Website http://tiny.cc/robh
CONCLUSIE
herstel niet en al zeker niet wanneer je je bestanden per ongeluk
zijn veel kleiner. Dit zijn incremen-
een vorig snapshot, maar zijn al-
hebt
tele back-ups, die alleen maar de
leen n of meer databestanden
verschillen opslaan.
verdwenen? RollBack kan gelukkig
verwijderd.
RollBack
Rx
Home biedt mr.
In principe kun je nu op elk mo-
ook selectief bestanden herstellen.
Crashbestendig
ment naar een eerder gemaakt
Het is namelijk mogelijk een snap-
Na de installatie van RollBack Rx
snapshot terugkeren vanuit het
shot als een virtuele schijf te bena-
Home moet je wel even je systeem
contextmenu van zon snapshot. In
deren om alsnog de (toen nog aan-
herstarten. Dat is nodig om een
de gratis versie is het aantal snap-
wezige) bestanden terug te halen.
pre-OS subsystem recovery conso-
shots beperkt tot zeven en is het
Er zijn overigens bekende incom-
le te kunnen installeren. Dat klinkt
evenmin mogelijk snapshots in te
patibiliteiten met Windows 10. De
ingewikkeld (en dat is het onder-
plannen. Houd er bovendien reke-
makers beloven een oplossing voor
huids ook), maar deze module zorgt
ning mee dat deze versie uitslui-
RollBack versie 11.
ervoor dat je naar een vorige Win-
tend je bootpartitie (met Windows)
dows-toestand kunt terugkeren,
beschermt. Crasht Windows, druk
zelfs als Windows weigert nog op
dan net voor de opstart even op de
te starten.
Home-toets: op die manier krijg je
Wanneer je RollBack Rx de eerste keer opstart, zie je in je rubriek
alsnog toegang tot RollBack en je

snapshots.
Snapshots al een snapshot dat

ongeveer even groot is als je Win-
Selectief herstel
dows-partitie. Dit snapshot kun je
Wil je niet helemaal terug naar
vergelijken met een volledige backup van je Windows, applicaties n

bestanden. Alle volgende snapshots die je met Snapshot maakt,
116
Zelfs een gecrashte Windows haalt RollBack Rx

niet onderuit!
RollBack Rx Home is een erg

handige tool voor wie snel
naar een vorige toestand van
zijn systeem, applicaties en
data wil terugkeren.
S O F T WA R E
REVIEWS
KASPERSKY INTERNET SECURITY 2016
Uitstekende
Windowsbeveiliging
ONS OORDEEL
Voor Windows is antivirussoftware helaas nog altijd bittere

noodzaak. Zelfs voor Windows 10. Kaspersky heeft de afgelopen jaren met security-software bewezen deze bescherming goed aan te kunnen, maar toch worstelt het bedrijf
met de noodzaak op andere (mobiele) besturingssystemen.
Ondanks deze zeer uitgebreide toolset.
PLUS- EN MINPUNTEN
Uitgebreid
Uitstekende beveiliging
Programmabeheer
Joris Peterse
Lange laad- en scantijd op oudere

systemen
Naast antivirus
krijg je een handige
werkset voor je
systeem.
oor Windows is Kaspersky uitstekende

beveiliging, die ook
Browserinstellingen nalopen alleen IE

Android-app niet noodzakelijk
Prijs
onder Windows 10
volledig werkt. Het Russische be-
De
drijf heeft een indrukwekkende
biedt naast antivi-
Prijs 52,95 (1 apparaat, 1 jaar), 74,95
reputatie opgebouwd als het op
rus (ondanks dat
(3 apparaten, 1 jaar)
opsporing van malware aankomt.
de Mac een minder
Taal Nederlands (Windows), Engels
Dit werd onlangs nog bevestigd
populair doelwit is,
(OS X, iOS, Android)
door AV-Test. Maar het pakket
is hij ook vatbaar
OS Windows XP/Vista/7/8; OS X; Android
biedt meer dan een malwarejager:
voor malware) ook
Website www.kaspersky.com
Kaspersky zet flink in op internet-
ouderlijk toezicht
Mac-versie
bankieren, met een bankier-brow-
Prestaties
servenster dat vrij is van extensies
Het programma draait vlekkeloos
internetbankieren.
of aanpassingen, zodat manipulatie
op Windows 10, 7 en 8.1. XP wordt
De Android-app kan je apparaat op
van je internetbankierverkeer on-
ondersteund, maar besef je dat een
afstand lokaliseren, vergrendelen
mogelijk is.
beveiligingsprogramma niet vol-
of zelfs wissen. Dat is essentieel,
en beveiliging voor
Prettig zijn ook de kwetsbaar-
doende is om je hier echt veilig te
maar zit al ingebakken in Androids
heids- en programmascan (die pro-
wanen. Het programma heeft wei-
eigen Apparaatbeheer. Je kunt de
grammas naloopt op betrouwbaar-
nig impact op het systeem en valt
app ook gebruiken om te scannen
heid en bekende beveiligingslekken)
je alleen lastig wanneer het echt
tegen kwaadaardige apps, maar de
en de privacybescherming (gebrui-
nodig is. Op minder krachtige ma-
noodzaak hiervan ontbreekt.
ken programmas je webcam?). Ook
chines merkten we
kunnen de beveiligingsinstellingen
dat er meer tijd nodig
van je browser nagelopen worden,
was om te laden en
maar helaas enkel in Internet Ex-
scannen.
plorer. Kaspersky biedt ook ouderlijk toezicht, dat inhaakt op de Win-
Mac en Android
dows-gebruikersaccounts.
Deze
De software is er ook
uitgebreide module bepaalt wan-
voor Mac en Android.
SPECIFICATIES
CONCLUSIE
Voor je Windows-systeem
is Kasperskys Internet
Security een uitgebreide en
overzichtelijke verzameling
beveiligingstools. Bovendien
is het bedrijf uitstekend in
staat om malware effectief
te bestrijden. Een uitstekende
keus voor de beveiliging van
je systeem. Helaas ontbreekt
de noodzaak voor malwarebescherming op Android en
ten dele ook voor de Mac.
neer de gebruiker online mag, wat

hij er gezien mag worden, welke
programmas gestart mogen worden
en met wie er gechat mag worden.
Je kunt zelf beheren

welke sites extra
bankierbeveiliging
moeten krijgen.
117
REVIEWS
S O F T WA R E
FINEPRINT
Groen printen
Papier en inkt of toner kosten geld en belasten ook de natuur. Naast minder printen, maakt zuiniger en efficinter afdrukken iedereen blij. FinePrint kan daarbij een stevige hulp
zijn door printopdrachten op te sparen om die vervolgens zo
optimaal mogelijk af te drukken.
Ignace de Groot
ONS OORDEEL
FinePrint bevat een

aantal erg handige
opmaakmogelijkheden.
inePrint bestaat al vele
PLUS- EN MINPUNTEN
Veel opmaak- en
beheermogelijkheden
jaren en is al die tijd
Overzichtelijke interface
niet erg veel veranderd.
Geldbesparend
Het programma instal-
Uitzonderlijke vastlopers
leert zich als een virtuele printer

en stelt voor om die meteen als je
SPECIFICATIES
standaardprinter in te stellen. Een
Prijs 46,93
voorstel dat we niet eens zo onlo-
Taal Nederlands
gisch vinden.
OS Windows XP/Vista/7/8/10
Website www.fineprint.com
Opmaak
Wanneer je een willekeurig do-
CONCLUSIE
cument richting FinePrint stuurt,

rolt dat niet meteen uit je aangesloten printer. Het belandt immers
in eerste instantie als een printop-
eenmaal naar wens, dan kies je de
FinePrint sturen. Het programma
dracht in FinePrint, van waaruit
gewenste fysieke printer.
houdt hiervan een overzicht bij

en maakt het mogelijk bepaalde
je het naar de gewenste fysieke

printer doorstuurt. Een extra tus-
Annotaties & beheer
opdrachten te verwijderen of de
senstap, maar wel eentje die kan
FinePrint biedt ook wat moge-
onderlinge volgorde aan te passen.
lonen. Vanuit het programmaven-
lijkheden om aantekeningen te
Wil je de verzamelde opdrachten
ster van FinePrint kun je namelijk
maken. Wil je bijvoorbeeld een
alsnog loskoppelen van elkaar,
eerst nog de opmaak van het af te
eigen tekstvenstertje, datum of pijl
zodat die bijvoorbeeld niet samen
drukken document aanpassen. Met
toevoegen aan een of meerdere
op hetzelfde blad papier terechtko-
een vinkje geef je bijvoorbeeld de
paginas, dan sleep je die naar de
men, dan kan dat.
opdracht om automatisch alle af-
gewenste
beeldingen te verwijderen of geef
in je document om
je aan dat je een zwart-witafdruk
die verder vorm te
wilt. Of je maakt de kleuren wat
geven of van inhoud
fletser om op die manier inkt uit te
te voorzien.
sparen.
Ook handig is de mogelijkheid om
meerdere paginas verkleind op een
plaats(en)
Zoals gezegd kun je

meerdere
opdrach-
ten na elkaar naar
enkel blad papier af te drukken,

tot maximaal acht paginas op een
blad. Ook het toevoegen van (zelf
ontworpen) briefhoofden, stempels
en watermerken kan. Is de opmaak
118
Je kunt snel nog

een paar annotaties
aan je documenten
hangen.
FinePrint is een erg handige

tool voor wie veel afdrukt
en dat zo efficint en zuinig
mogelijk wil doen.
S O F T WA R E
REVIEWS
ADOBE PHOTOSHOP ELEMENTS 14
Photoshoppen zonder
abonnement
ONS OORDEEL
Naar jaarlijkse traditie brengt Adobe een gloednieuwe versie van

Photoshop Elements uit. De veertiende editie focust op gebruiksgemak en verbeteringen. Dankzij dit pakket moet het nog eenvoudiger zijn om je fotos te beheren, bewerken en delen.
Evi Maquoi
Dankzij het tabblad

Met instructies
kunnen ook beginners heel snel
mooie resultaten
behalen.
PLUS- EN MINPUNTEN
Nog intutiever
Voor beginners en gevorderden
Weinig echte vernieuwingen
hotoshop Elements 14
Updaten pas interessant vanaf versie

12 of ouder
oogt in eerste instantie hetzelfde als de vorige versies. Het aantal
SPECIFICATIES
nieuwigheden is ook niet zo heel
Prijs 99,99
erg uitgebreid. Wel opvallend is
Taal Nederlands
dat alles opnieuw een tikkeltje in-
OS Windows 7/8/10; OS X
tutiever, makkelijker of sneller is.
Website www.adobe.nl
Veel bestaande functies zijn dan

ook verbeterd. Heb je een afbeel-
CONCLUSIE
ding die door beweging wat onscherp is? Dan kun je de scherpte
nu heel eenvoudig terughalen
dankzij automatische schokreductie. Een kleurzweem weghalen
is makkelijker, net zoals het vrijtabblad Met Instructies zit boorden-
kun je je fotos nog beter beheren,
vol advies waardoor je in no time
filteren en terugvinden dankzij de
Met instructies
toch een professioneel resultaat be-
vernieuwde Elements Organizer.
Adobe kiest net zoals bij de vorige
reikt. Wie de kneepjes van het vak
Deze tool herkent gezichten en laat
editie voor een interface met ver-
al kent en zelf aan de slag wil gaan
je fotos zoeken op basis van locatie
schillende
met schuifbalken, lagen en maskers
en gebeurtenissen.
staand maken van objecten.
bewerkmogelijkheden.
Via het tabblad Snel kun je in enkele
Wat vroeger een uitgeklede

versie van Adobe Photoshop
was, is nu uitgegroeid tot
een veelzijdig pakket met
waanzinnig veel mogelijkheden. Er zijn heel wat gratis
alternatieven GIMP, Pixlr en
BeFunky bijvoorbeeld maar
die zijn niet zo gebruiksvriendelijk, mooi en uitgebreid.
kan op het tabblad Expert terecht.
muiskliks onder andere de belichting, kleuren en scherpte aanpak-
Beter fotomanagement
ken aan de hand van thumbnails
Photoshop Elements 14 beschikt
met previews. Wil je de huidskleur
over Camera Raw 9.1 om de fotos
corrigeren, een kleurzweem verwij-
die je in raw-formaat met je spie-
deren, een tilt-shift-effect toepas-
gelreflexcamera
sen of oneffenheden wegwerken,
onder handen te nemen. Heb je
maar weet je niet hoe dat moet? Het
een erg grote fotocollectie? Dan
+ Meer lezen
We vergelijken Elements 14 in deze review
met versie 13. Onze test van versie 13 lees
je online via http://tiny.cc/pe13
gemaakt
hebt,
Wil je een leuke

omslagfoto op Facebook? De software
heeft enkele kanten-klare sjablonen.
119
REVIEWS
APPS
SD MAID
NETGUARD
Prijs: Gratis (+ in-app aankoop)
Er zijn veel apps beschik-
Firewalls: tien jaar gele-
baar in de Play Store om
den waren ze op Win-
opslagruimte mee vrij te
dows een absolute must.
maken, maar veel apps
Nu zit er een goede fire-
bieden misleidende overbodige extras
wall in Windows en is de noodzaak
zoals RAM-opschoners of virusscan-
voor een firewall op mobiele bestu-
ners. SD Maid kent geen overbodig-
ringssystemen niet echt aanwezig.
heden, maar is juist een zeer prettige
Maar toch kan een firewall best handig
app om je toestel te ontdoen van over-
zijn op Android om sommige apps toe-
bodige bestanden, tijdelijke bestan-
gang tot internet te ontzeggen. Bijvoor-
den en lege mappen. De Pro-versie
beeld games, die eigenlijk alleen inter-
(2,42 euro) is ook de moeite waard,
net gebruiken om advertenties voor te
aangezien deze tijdelijke bestanden
schotelen. NetGuard is een firewall die
van genstalleerde apps kan verwijde-
zonder root-toegang werkt. NetGuard
ren, wat in mijn geval behoorlijk wat
gebruikt hier wel een omleiding voor,
GBs vrijmaakte. Tevens kun je in het
door Android te laten denken dat het
AppBeheer van je genstalleerde apps
om een VPN-verbinding gaat.
inzien welke er actief zijn en welke automatisch opstarten met het systeem,
en je kunt er apk-installatiebestanden
verkrijgen: handig voor app-backups.
METAL FOR FACEBOOK
ENPASS
PASSWORD MANAGER
Het is een ondoenlijk

om voor iedere inlog
Prijs: Gratis
een sterk, uniek wachtWe kunnen de Face-
woord te bedenken n
book-app niet vaak ge-
te onthouden. Een wachtwoordmana-
noeg afraden. Hij belast
ger zoals Enpass is daarom onmisbaar.
het systeem, de accu en
Enpass is naast Android beschikbaar
is met zn permissies gewoon een soort
voor alle grote platformen en werkt
spyware. De mobiele website is een al-
eenvoudig. Het slaat je wachtwoor-
ternatief, maar voor wie graag een app
den versleuteld op en synchroniseert
gebruikt, is Metal for Facebook beter
via je favoriete cloudopslag (OneDrive,
(evenals TinFoil overigens). De app is
Google Drive, Dropbox, OwnCloud etc.)
overzichtelijk, batterijvriendelijk en
zodat je geen apart account bij Enpass
vlot. Fanatiekere Facebookers kunnen
aan hoeft te maken. Bovendien kun
bovendien in het notificatiescherm
je via de app een sterk wachtwoord
van Android zien of er notificaties,
maken. Je moet alleen je hoofdwacht-
berichten of vriendschapsverzoeken
woord van de Enpass-app onthouden.
zijn. Je kunt ook gewoon de Facebook-
Je kunt tot twintig wachtwoorden
chat gebruiken, zodat je dat batterijen
bewaren in Enpass, wil je meer, dan
privacy-minachtende Facebook Mes-
betaal je eenmalig 11,05 euro. Dat is
senger kunt wissen. Idem voor Twit-
nog steeds niet veel vergeleken met de
ter, want dat kan Metal for Facebook,
maandelijkse kosten die veel concurre-
ondanks zijn naam, ook weergeven.
rende wachtwoordbeheerders vragen.
120
APPS
REVIEWS
TANDEM - SAMEN
TALEN LEREN
FIREFOX WEB BROWSER

Prijs: Gratis
Prijs: Gratis
Eindelijk is de iPhone-
Als je een taal goed
versie van Firefox uit.
wilt leren, is het nood-
De onderliggende engi-
zakelijk om veel met
ne is echter niet Gecko,
moedertaalsprekers
te
zoals dit op de pc of Mac het geval is.
oefenen. Je kunt natuurlijk op zoek
Vanwege de beperkingen bij Apple is
gaan naar partners in de stad waar je
Firefox voor de iPhone gebaseerd op
woont, maar als je een exotische taal
WebKit. Vooral voor gebruikers die
leert, heb je wellicht niet veel opties.
bij Firefox op de pc of Mac zweren, is
Tandem is een app waarmee je met
de app een handige aanwinst. Je kunt
anderen kunt chatten. Na aanmelding
gemakkelijk tabbladen en favorieten
moet je registratie eerst worden goed-
synchroniseren tussen alle platfor-
gekeurd. Dit is erg fijn, want dit bete-
men. Handig is dat je uit verschillende
kent dat de dienst alleen serieuze ge-
zoekmachines kunt kiezen als je een
bruikers toelaat. Je kunt zoeken naar
zoekterm in de adresbalk invoert.
de taal die je wilt leren en de bedoeling
Voorgenstalleerd zijn Google, Wi-
is dat je zelf ook aangeeft welke taal je
kipedia en Bol.com, het is helaas niet
aan anderen kunt leren. Zo leren beide
mogelijk om andere zoekmachines toe
tandem-partners tijdens het chatten
te voegen.
een vreemde taal. Naast chatten kun

je ook audio- of videogesprekken voeren met je partners.
GOODBUDGET
BUDGET PLANNER
TAYASUI MEMOPAD DRAW, SHARE, DONE!
Met
Goodbudget
heb
je al je huishouduitgaven in de hand. Alle
Tekenaars en creatieve-
gegevens die je in de
lingen opgelet! Deze app
app ingeeft, worden via een veilige
is geweldig om tekenin-
256bit-SSL-verbinding verstuurd. De
gen, schetsen en krab-
app is volledig in het Engels, maar als
bels mee te maken en te verzenden
je hier geen probleem mee hebt, dan is
naar vrienden. Als je je creatie wilt
hij erg handig om bij te houden wat je
delen, kan dat onder andere via e-
maandelijks te besteden hebt. Nadat je
mail, Facebook of Twitter. Wil je meer
je vaste lasten hebt ingegeven, wordt
deel-opties, dan kun je voor 1,99 euro
je budget in virtuele envelopjes ge-
de app upgraden. Je schets of tekening
stopt. Je hebt vervolgens een handig
wordt als png-bestand verstuurd en
overzicht hoeveel geld je bijvoorbeeld
alles wordt automatisch op de film-
nog aan boodschappen of beltegoed
rol van je iPhone opgeslagen. De app
kunt besteden. De app gebruikt geen
heeft een aantal verschillende pen-
valuta-icoontjes en daarmee kun je
nen, kwasten en potloden aan boord.
hem dus in elk land even makkelijk
Wil je meer gereedschappen, dan kan
gebruiken.
dit ook via de in-app-aankoop.
121
REVIEWS
GAMES
PREVIEW
Mafia 3
MAAK VAN NEW ORLEANS JE SPEELTUIN
Mafia 2 was een lineaire, verhalen-
tijdperk en die stad sijpelt uit alle hoeken en gaten
de game die toevallig gesitueerd
van de game. Wanneer je s nachts rondloopt door
was in een open wereld. Spelers die
de straten, komt er van alle kanten typerende mu-
dat begrepen, vermaakten zich uit-
ziek uit de verschillende cafs en jazzclubs die de
stekend, maar net zoveel gamers konden hun te-
stad rijk is. Maar het meest interessante is dat je
leurstelling niet verhullen. Mafia 3 lijkt beide
zelf mag kiezen hoe je de machtige maffioso in de
soorten spelers tegemoet te komen door nog
stad van de troon stoot. De sublieme sfeer, de keu-
steeds een spannend verhaal te vertellen, maar
zevrijheid en de altijd kwalitatief hoogstaande
wel meer vrijheid te bieden. De game speelt zich
verhaalvertelling van de Mafia-reeks, moeten iets
af in New Orleans in 1968 en de sfeer van dat
heel moois op gaan leveren.
Mafia 3 verschijnt in 2016 voor pc, PlayStation 4 en Xbox One
122
Verwachte prijs: 49,99 (pc), 59,99 (consoles)
GAMES
REVIEWS
WWW.GAMER.NL
TOP 3:
PC-GAMES IN 2016
Deus Ex: Mankind Divided
Deus Ex: Human Revolution had de
ideale balans tussen stealth-gameplay
en dikke actie in een futuristische setting. Logisch dat iedereen reikhalzend
naar het nieuwe deel uitkijkt, wederom
met Adam Jensen
in de hoofdrol, die
REVIEW VAN DE MAAND
FALLOUT 4
z'n lichaam met

tech aanpast om
sterker te worden.
Een grote post apocalyptische wereld

vol met gevaar en buit om te stelen:
Fallout kan al jaren niet meer stuk bij
gamers. Het vierde deel lijkt daar geen
verandering in te brengen.
nieuwe basebuilding-systeem. Vrijwel ieder object

in de wereld bestaat uit verschillende componen-
PLATFORM PC, XBOX ONE, PLAYSTATION 4

RELEASEDATUM 23 AUGUSTUS 2016
ten. Een radio bevat bijvoorbeeld een schroefje,

ijzer en chips. Die onderdelen kun je inzetten om
Firewatch
je wapens en pantser te upgraden, maar ook om
Verhalende games waarin je niet
je eigen basis te bouwen. Als je ervoor kiest, blijft
zozeer aan het rondschieten bent,
Wat meteen opvalt zijn de graphics. Na spectacu-
dit niet bij n basis die dapper weerstand biedt
maar echt iets ervaart (zoals Dear
laire open wereldgames als The Witcher 3 lijk je
tegen de apocalyptische monsters: je kunt bijna
Esther), worden steeds populairder.
met Fallout 4 zo een paar jaar terug in de tijd te
een kwart van de kaart overnemen met allerlei
In Firewatch moeten spelers door de
gaan. De game lijkt hierdoor veel op Fallout 3 met
zelfgemaakte dorpjes. Wat je kunt bouwen, lijkt
wildernis trekken
wat extra grafische mods. Gelukkig is de Fallout-
sterk op De Sims, maar dan met wat minder schat-
en bosbranden
modcommunity ijzersterk en raden we daarom
tige kleurtjes. Het systeem werkt erg verslavend
doorgeven.
iedereen aan om online naar mods te zoeken,
en is van grote impact op je beleving. Want waar
Spannend en
waar er op het moment van schrijven al genoeg
je voorheen in de wereld op zoek was naar de beste
van zijn. De verschillende locaties voelen overi-
wapens en pantsers, ga je nu hele gebouwen leeg-
gens veel meer aan als unieke omgevingen met
roven voor onderdelen om je vestingstad te veran-
hun eigen ontwerp en gimmicks, in plaats van de
deren. In een fort vol mitrailleurs of een apocalyp-
zoveelste grijze fabriek op rij. De wereldkaart lijkt
tische disco: je mag het zelf weten.
sfeervol!
PLATFORM PC, MAC, LINUX, PLAYSTATION 4
RELEASEDATUM 9 FEBRUARI 2016
ADR1FT
Wat Gravity voor 3D-films deed, doet
slechts even groot als die van Fallout 3, maar is in-
Fallout 4 is alles behalve perfect, maar enorm
houdelijk een stuk dichter door meer verticaliteit.
uitgebreid en met de juiste instelling ongeloof-
ADR1FT voor VR-gaming. Hoogte-
Hoewel Fallout bovenal om vechten en verzame-
lijk verslavend. Precies waar fans op zaten te
vrees en claustrofobie komen samen
wachten.
in een waanzinnige ervaring van ge-
len draait, is de grote toevoeging van Fallout 4 het
wichtloosheid in de ruimte. Probeer

Platform: pc, Xbox One, PS4
Prijs: 49,99 (pc), 59,99 (consoles)
maar eens in de ruimte te overleven,

terwijl het ruimtestation om je heen
QUOTE VAN DE MAAND
uit elkaar valt
DE MAN ACHTER DE COMPUTER

DIE BERICHTEN VAN IS BEKIJKT,
HOUDT MIJ WAKKER. DE PS4 IS NOG
MOEILIJKER IN DE GATEN TE HOUDEN
DAN WHATSAPP.
en het dankzij de
Oculus Rift net
lijkt alsof je er
echt bent.
PLATFORM PC, XBOX ONE, PLAYSTATION 4
RELEASEDATUM EERSTE KWARTAAL 2016
Jan Jambon, de Belgische minister van Binnenlandse Zaken, geeft aan

dat consoles als de PlayStation 4 niet goed in de gaten gehouden kunnen
worden en dus een ideaal communicatiemiddel zijn voor terroristen.
123
TEST
MINI-PC'S
Verreweg de meeste kopers van

een computer kiezen voor een
notebook. Desktop-pcs zijn al jaren
een nichemarkt. Toch brengen
steeds meer fabrikanten weer een
computer zonder scherm op de
markt. De reden: die zijn tegenwoordig heel erg klein en dat biedt
nieuwe mogelijkheden.
David van Dantzig
inds notebookprocessors snel genoeg zijn voor de meeste

gangbare taken, kiezen de meeste mensen liever voor een
compacte laptop dan voor een ouderwetse toren-pc. Een
laptop neemt weinig ruimte in, is eenvoudig uit het zicht te zetten en je kunt er ook gewoon op de bank mee werken: gemak
Desktop
2.0:
opkomst
van de
mini-pc
Van mediaspeler
tot allroundcomputer
124
dient de mens. Toch zien we weer een toenemend aantal desktop-pcs op de markt verschijnen, althans: computers zonder
ingebouwd beeldscherm en zonder accu. Deze maken gebruik
van notebooktechniek en kunnen daardoor zeer klein worden
uitgevoerd. Met afmetingen van zon 12 x 12 cm, nemen ze niet
meer ruimte in dan een stapeltje cds. Het betekent wel dat de
MINI-PC'S
uitbreidingsmogelijkheden
(een
TEST
traditioneel
voordeel van desktops) zeer beperkt zijn. Een

ander kenmerk is dat ze relatief prijzig zijn voor
wat je ermee kunt doen. Desalniettemin zijn er
heel wat toepassingen te bedenken voor deze
kleine kastjes. Reden genoeg om er eens een
flink aantal op de testbank te plaatsen en onze
bevindingen te delen.
Pc erbij
Laten we, voordat we ingaan op de ins en outs
van deze producten, eerst stilstaan bij die toepassingen voor deze kastjes. Uiteraard geldt,
net als voor alle computers, dat de mogelijkheden grotendeels bepaald worden door de rekenkracht. Desalniettemin zijn alle mini-pcs
geschikt voor basistaken zoals internettoepassingen, eenvoudige officetaken, fotobewerking, het bekijken van video etc. Dat maakt ze
In een mini-pc is doorgaans slechts ruimte voor

twee geheugenmodules
en een SSD.
bijvoorbeeld interessant voor wie

een computer zoekt die
weinig ruimte in beslag
neemt, maar wel van
UITERAARD GELDT,
NET ALS VOOR ALLE
COMPUTERS, DAT
DE MOGELIJKHEDEN
GROTENDEELS
BEPAALD
WORDEN DOOR DE
REKENKRACHT.
een fatsoenlijk beeldscherm gebruik wil
125
TEST
MINI-PC'S
maken. Laptopschermen staan niet bekend om hun kwaliteit

en zijn sowieso beperkt qua formaat. All-in-one-pcs zijn ook
compact, maar doorgaans behoorlijk prijzig. Bovendien hebben
ze hetzelfde nadeel als laptops: als n onderdeel stukgaat, moet
het hele apparaat voor reparatie opgestuurd worden. Een minipc en een los beeldscherm laten zich goed combineren, maar zijn
niet onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Ook als pc erbij zijn de mini-pcs een interessante keuze, bij-
OOK ALS PC ERBIJ

ZIJN DE MINI-PCS
EEN INTERESSANTE
KEUZE,
BIJVOORBEELD VOOR
DE KINDEREN, MAAR
OOK VOOR BIJ DE TV.
voorbeeld voor de kinderen, maar ook voor bij de tv. Wie een
wat oudere televisie heeft, mist wellicht smart-tv-functies. Een
pc voegt veel daarvan toe, waaronder internettoegang, afspelen
van mediabestanden, YouTube en andere streamingdiensten.
Met een draadloos toetsenbordje met touchpad is bedienen
vanaf de bank prima mogelijk. Sowieso zijn mini-pcs prima
EEN MAATJE GROTER
mediaspelers die elke denkbare codec kunnen afspelen en via de
Naast de modellen die min
Bovendien kun je gebruikmaken
HDMI-aansluiting ook audiosporen in de hoogste kwaliteit kun-
of meer Intels USFF-formaat
van wat goedkopere standaard-
nen doorgeven. Verder zijn er de nodige hobbytoepassingen te
aanhouden, hebben we ook twee
geheugenmodules en is er meer
verzinnen waarbij een mini-pc een rol kan spelen, van gebruik
exemplaren meegenomen van de
ruimte voor opslagapparaten.
bij modelspoorbanen tot domotica en auto-pcs. Voor meer za-
fabrikant die aan de wieg stond
In de SH97R6 past zelfs een
kelijke doeleinden kan een mini-pc bijvoorbeeld een nuttige rol
van compacte pcs: Shuttle. Shut-
volwaardige, krachtige grafische
vervullen in informatiekiosks en bij de aansturing van grote
tle leverde ook een echte mini
kaart. Deze kastjes hebben ook
displays.
aan, maar ook de grotere XH97V
beduidend meer aansluitmoge-
en SH97R6 zijn zeker interessante
lijkheden dan de hele kleintjes.
Laptopbasis
opties. Deze barebones kun je na-
Zeker de 3 liter grote XH97V
De geteste mini-pcs zijn voor het merendeel gebaseerd op een
melijk uitrusten met een volwaar-
is toch nog zeer compact te
door Intel bedacht formaat. Dat ging aanvankelijk als NUC door
dige Intel-desktopprocessor naar
noemen, waarmee het een goed
het leven, wat staat voor Next Unit of Computing, maar tegen-
keuze, waarmee de prestaties
compromis is tussen afmetingen
woordig wordt het meestal USFF genoemd. Dat staat voor Ultra
potentieel een stuk hoger liggen
en prestaties.
Small Form Factor. Kenmerkend zijn twee dingen: de moeder-
dan van de rest van het testveld.
bordjes meten slechts 10 x 10 cm en de processor zit erop vastgesoldeerd. Later upgraden is dus niet mogelijk. Die processor is
in de meeste gevallen en bij alle testmodellen afkomstig van
Intel en gebaseerd op ultrabooktechnologie. De mobiele U- en Yprocessors kenmerken zich door een zeer laag stroomverbruik,
maar niet door de hoogste prestaties. Een Core i7 in U-uitvoering presteert in de praktijk als een Core i3 voor de desktop,
maar kost een stuk meer. Dat is wel iets om in het achterhoofd
te houden. Veel fabrikanten maken gebruik van Intels formaat,
maar andere hebben zich er alleen door laten inspireren. In deze
test zien we zowel wat kleinere, als iets grotere maar nog altijd
zeer compacte modellen. Alle hebben naast de vaste processor
met elkaar gemeen dat er hooguit ruimte is voor twee geheugenmodules in het SO-DIMM-formaat en er geen mogelijkheid
is om uitbreidingskaarten te plaatsen. De enige uitzondering zijn
kaartjes in het mini-PCI-Express formaat en het M.2-formaat
voor draadloze adapters, mSATA- en PCI-Express-SSDs.
Uitbreiden en aansluiten
Daarnaast bieden sommige exemplaren ruimte aan een 2,5inchopslagmedium in de vorm van een harde schijf of SSD. De overige verschillen betreffen het uiterlijk en de beschikbare externe
126
In Shuttles SH97R6 past een

krachtige desktopprocessor en
een volwaardige grafische kaart.
MINI-PC'S
TEST
aansluitingen. Daar zit wel nog enige variatie in, al is dat
is een Core i7 aan te raden, maar eerlijk gezegd loop je dan
op het thema 4x usb, HDMI en 1 of 2 audio-aansluitingen.
wel tegen de grenzen aan van wat nog prettig werken is met
Geheugenkaartlezers komen sporadisch voor. Dat zou
processors in deze klasse. Een echte Core i7 met vier reken-
best vaker mogen, want zeker bij de televisie is een func-
kernen en Hyper-Threading is veel krachtiger.
tie als weergaveapparaat van vakantiefotos niet ondenk-
Gaat het puur om een pctje erbij, dan zijn zelfs de model-
baar. Helemaal zeldzaam zijn infraroodontvangers en ook
len met een processor uit de Atom-serie (Celeron N- en Z-
daar valt voor een positie in de huiskamer zeker wat voor
processors) vlot genoeg. De videokaart is in alle gevallen in
te zeggen.
de processor ingebouwd. De mogelijkheden zijn eigenlijk

voor alle modellen gelijk, of je nu kiest voor een Core i7 of
Keuzes
een Celeron N3000. Dat betekent dat weergave van video-
Enerzijds lijken de mini-pcs dus flink op elkaar, anderzijds
materiaal eigenlijk altijd dik in orde is, maar dat geen van
is er wel degelijk wat te kiezen. Waarop je moet letten,
de geteste modellen echt geschikt is voor games. 4 GB werk-
hangt erg af van het gebruiksdoel. Indien het een volwaar-
geheugen is voor basistaken afdoende, maar 8 GB is aan te
dige pc moet zijn, is voldoende rekenkracht, geheugen en
raden. Hoewel Intel stelt dat dat ook de limiet is, blijkt in de
opslagruimte wenselijk. Een Core i3 is dan wel het mini-
praktijk ook 16 GB haalbaar. Daar zijn wel relatief dure 8GB-
mum, maar een Core i5 met Turbo is aan te raden. Zoals
modules voor nodig. Een SSD is zonder meer de beste keuze
gezegd zijn de gebruikte laptopprocessors duidelijk min-
als primaire opslag, of je nu een mini-pc, gewone pc of laptop
der krachtig dan bureaumodellen. Voor videobewerking
koopt. Gelukkig zien we dat er ook heel wat keren een SSD
wordt meegeleverd, zij het hooguit met een omvang van 120
GB. Het handigste zijn kastjes met een mSATA- of M.2-SSD
en ruimte voor een 2,5inch-schijf, voor de ideale combinatie
EN EEN MAATJE KLEINER
tussen snelheid n opslagruimte.
Barebone of kant-en-klaar
Drie van de geteste mini-pcs
usb-aansluiting) ook bedrade
De belangrijkste keuze is misschien nog wel: ga je voor een
zijn cht ieniemienie: dit zijn
randapparatuur aansluiten. Alle
kant-en-klaar-systeem of voor een zogenoemde barebone?
namelijk zogeheten stick-
drie de modellen in deze test zijn
Deze laatste categorie vereist nog de aanschaf en installatie
pcs, waarbij feitelijk een hele
gebaseerd op hetzelfde platform
van geheugen, opslag en een besturingssysteem. Beide opties
computer is verwerkt in een uit
van Intel. Qua concept zijn dit
hebben voor- en nadelen. Bij een compleet systeem rust ga-
de kluiten gewassen stick met
heel leuke apparaatjes, maar de
rantie op het geheel: is er wat mis, dan mag de fabrikant (via
een HDMI-aansluiting. Deze prik
uitvoering en prestaties laten
de verkoper) het oplossen. Bij een barebone moet je meer zelf
je rechtstreeks in een monitor
nog het een en ander te wensen
doen om vast te stellen wat de oorzaak is. Ook is een compleet
of televisie. Voor bedienen is
over. Zo zijn ze rg beperkt qua
systeem doorgaans iets goedkoper: een groot merk kan on-
een bluetooth-toetsenbord
geheugen en opslagruimte en
derdelen tegen een gunstiger prijs inkopen. Zeker Windows
de beste oplossing, al kun je
de draadloze implementatie is
is voor een fabrikant duidelijk goedkoper dan wanneer je het
middels een hub (er is maar n
ronduit matig.
besturingssysteem los moet aanschaffen. Aan de andere kant

kun je bij een barebone zelf kiezen voor optimale onderdelen.
Sommige fabrikanten, zoals MSI en Zotac, leveren hun minipcs zowel in barebone als systeemuitvoeringen.
Test
Voor iedere pc die we voor dit artikel getest hebben, hebben
we onder andere de prestaties getest. Dat hebben we gedaan
aan de hand van een aantal standaardtestprogrammas om de
snelheid van de processor, grafische kaart en opslag in kaart
te brengen. Daarnaast hebben we alle modellen in een geDe allerkleinste pcs zoals deze
Intel Compute Stick zijn ongeveer
net zo groot als een usb-stick.
luidsdichte box getest om de geluidsproductie vast te stellen.

Alleen voor de drie stick-pcs hebben we de geluidsproductie
niet gemeten. We bespreken de interessantste pcs in het kort
afzonderlijk, alle specificaties, prijzen en testresultaten vind
je in de tabel.
127
EENVOUDIG
ONVERGETELIJKE
FEESTDAGEN
Seagates Backup-lijn
SELFIES
BEWAREN
Met de bijhorende Seagate

Mobile Backup-app voor iOS
en Android kun je eenvoudig automatische back-ups
maken van alle bestanden op je
smartphone en tablet. Zo gaan
je mooiste herinneringen die
Ben jij ook zo dol op de feestdagen? De prachtig

versierde boom, spectaculair vuurwerk en natuurlijk
heel veel gezelligheid met familie Kostbare herinneringen die je voor geen goud wilt kwijtraken. Dus wat is
een mooier cadeau dan een schijf waarop je al die fotos
en filmpjes veilig kunt bewaren? Er is keuze genoeg!
je op je mobiele apparaat hebt

opgeslagen (fotos, videos,
muziekbestanden etc.) nooit
verloren.
Backup PLUS
Backup PLUS SLIM
BACKUP
PLUS SLIM
De behoefte aan opslagcapaciteit
Je vakantiefotos voor de zekerheid
in een doorsnee gezin neemt elk
toch even back-uppen tijdens je
WHITE
jaar toe. En dat is logisch: bestan-
reis? Even bij vrienden een filmpje
den worden groter en de wereld
of fotos uit uw bibliotheek bekij-
wordt digitaler. Een foto van 1 MB
ken? De Backup Plus Slim is het
uit die oude compactcamera valt
compacte broertje in de Seagate
in het niet bij de kwalitatieve fotos
Backup-familie. Met een grootte
die zelfs smartphones tegen-
van ongeveer je handpalm en een
woordig produceren. En dan
dikte van amper een vinger, past ie
zwijgen we nog over die data-
perfect in je broekzak. Dit handige
verslindende 4K-videofilmpjes.
en duurzame exemplaar kun je
Met de Seagate Backup Plus haal
overal mee naartoe nemen. De
in een stijlvolle witte uitvoe-
je de meeste capaciteit in huis:
opslagcapaciteit is met 500 GB tot
ring, je krijgt ook meteen een
van 3 tot maar liefst 8 TB opslag-
4 TB iets minder dan bij de Backup
extra gerust gevoel. De Data
ruimte. En als je weet dat je op 1 TB
Plus, maar zal voor de meeste
meer dan 90.000 fotos, 65.000
mensen zeker volstaan.
liedjes en 24 uur HD-film kunt
LIMITED
EDITION
Met deze speciale editie krijg je

de Backup Plus Slim niet alleen
Recovery Service van Seagate

is namelijk twee jaar lang inbegrepen, voor als er iets met je
schijf gebeurt. De experts van
opslaan inderdaad: meer dan
Seagate kennen een succes-
genoeg ruimte voor je complete
percentage van maar liefst
mediabibliotheek!
90 procent en kunnen zo je
dierbare familieherinneringen
bijna zeker redden. En dat is
onbetaalbaar!
Backup PLUS FAST

Voor wie alleen tevreden is met het
beste van het beste, is de Backup
2015
Tech
GOUD
Externe HDD
Plus FAST de enige juiste keuze:

met een datatransfersnelheid van
200 GB gratis in de cloud!
maar liefst 220 MB per seconde is
Bij de hele Backup Plus-familie van Seagate is maar liefst 200 GB
deze schijf tot wel twee keer snel-
aan cloudopslag via OneDrive inbegrepen. Met OneDrive heb je
ler dan andere draagbare harde
toegang tot de belangrijkste bestanden vanaf elk mobiel apparaat.
schijven. Het robuuste metalen
Bovendien blijven de bestanden waar je aan werkt ook steeds up-
ontwerp garandeert uitstekende
to-date op al je toestellen n kun je samenwerken met wie je maar
draagbaarheid. En met een schijf
wilt. Als je weet dat dit normaal zeker 175 euro kost, zie je meteen
van 4 TB heb je ook meer dan
wat een mooie aanvulling dit is bij deze schijven!
genoeg opslagcapaciteit.
128
MINI-PC'S
BEST
GETEST
JANUARI/FEBRUARI
2016
TEST
ACER REVO ONE I6010 NL

Met een gemiddelde prijs van ruim 600 euro is de Acer Revo
One I6010 een van de duurdere mini-pcs. Gelukkig is dat niet
het enige waarmee dit leuke kastje zich onderscheidt. Acer
heeft zijn mini-pctje vriendelijk vormgegeven, in glanzend
wit plastic. Naast de meegeleverde 128GB-SSD kun je ng
twee 2,5inch-apparaten kwijt in het kastje. Dat is meer dan
bij de meeste concurrenten. Ook qua rekenkracht biedt hij
wat meer. De Intel Core i5-5200U is een relatief krachtig ULVmodel, werkend op 2,2 GHz met een Turbo naar 2,7 GHz en
Hyper-Threading voor een nog wat efficintere werking. Ook
de gentegreerde Intel HD Graphics 5500 is wat potenter dan
gangbaar. Het levert nette testresultaten op. Bovendien werkt
hij lekker stil, ook onder belasting is hij amper hoorbaar.
ASROCK BEEBOX N3000-4G128S
REDACTIE
TIP
Aardig aan de Beebox van ASRock is de aanwezigheid van
JANUARI/FEBRUARI
2016
voordat daar veel toepassingen voor zijn. Eveneens vermel-
een Type-C usb3.0-aansluiting, al zal het nog even duren

denswaardig zijn de drie video-uitgangen (2x HDMI en 1x
DisplayPort), al is het de vraag of je in de praktijk snel drie
schermen zult aansluiten. Wel echt nuttig is de mogelijkheid
nog een 2,5inch-schijf in het kastje te stoppen. Als basis voor
een mediacenter is dit volledig stille, passief gekoelde doosje
een prima keuze. Zeker gezien de infraroodontvanger en bijbehorende afstandsbediening, alsmede de optische digitale
uitgang (gecombineerd met de analoge stereo-aansluiting).
Bovendien kan hij dankzij het platform video in H.265-formaat decoderen inclusief de-interlacing. Ook 4K-weergave is
mogelijk, al moet daarvoor wel dual-channel-geheugen aanwezig zijn. Bovendien is 4K/UHD beperkt tot 30 fps en loopt
H.265 alleen soepel op lagere resoluties dan 4K.
ASUS VIVO PC VM42

De ASUS Vivo PC VM42 is een maatje groter dan de ook geteste Vivo Mini UN42 (zie tabel). De vormgeving is duidelijk
onderscheidend, met een mooie bovenzijde van geborsteld
aluminium. Bijzonder is de mogelijkheid een grote en relatief goedkope 3,5inch-schijf te monteren. Alle poorten zitten
achterop, inclusief een geheugenkaartlezer. Ook treffen we
daar een optische digitale audio-uitgang, gescheiden analoge
audio-in- en -uitgangen en niet minder dan zes usb-poorten,
waarvan vier van het snelle 3.0-type. Intern zit een 500GBschijf. Ook al gaat het om een 7200rpm-exemplaar, we hadden liever een SSD in dit formaat gezien. Eronder zitten onder
een klepje twee geheugensloten, waarvan n gevuld is met
een 4GB-module. De processor is dezelfde Celeron 2957U als
in de UN42. Door de harde schijf maakt de VM42 wat meer
geluid dan de kleinere broer, maar echt luidruchtig kunnen
we hem niet noemen.
129
TEST
MINI-PC'S
ECS LIVA X2 MINI PC

De ECS Liva X2 is de tweede mini-pc van dit merk, met als belangrijkste vernieuwing een Braswell-SoC in plaats van een
Bay Trail-exemplaar. Gebleven is het langwerpige ontwerp
met maar liefst drie usb-frontaansluitingen, waaronder een
oplaadpoort. De VGA-aansluiting is bijna een unicum in deze
test. Intern valt nog meer op. Zo zijn de uitbreidingsmogelijkheden spartaans. Er is 32 GB eMMC-opslag en 2 GB DDR3L-geheugen op het bord gesoldeerd. Er is een mini-PCI-E-slot met
een Azurewave wifi-kaartje, onder op het bordje treffen we
nog een vrij M.2-slot voor optionele extra opslag. Het geheugen
uitbreiden is niet mogelijk. Daar staat tegenover dat de Liva
X2 niet heel duur is en compleet met Windows 8.1 met Bing
wordt geleverd. Ook is de Liva X2 volledig stil en rg zuinig.
Al met al is het een optie als je zo min mogelijk wilt uitgeven.
INTEL NUC5I7RYHR
Intels NUC5i7RYHR laat zien wat er met een topmodel miniPC op NUC-basis mogelijk is. Deze barebone is voorzien van
een Core i7-5557U-processor, werkend op 3,1 GHz met een
Turbo naar 3,4 GHz, 4 MB cache en Hyper-Threading. Ook de
interne gpu is bovengemiddeld: de Intel Iris Graphics 6100 is
met 48 execution-units de n na krachtigste variant van Intels Broadwell-platform. Aan alle rekenkracht hangt wel een
stevig prijskaartje: meer dan 500 euro voor het kale platform.
Intern biedt deze i7 NUC zowel een SATA- als een M.2-aansluiting voor opslag. Aan de buitenkant vinden we vier usb3.0poorten, een audio-aansluiting, HDMI en mini-DisplayPort.
De prestaties liggen het hoogste van alle NUC-modellen in deze
test, maar vol in bedrijf verstookt het kastje dan ook heel wat
meer energie n maakt het duidelijk meer lawaai.
MSI CUBI-018EU
De Cubi-018EU is een systeemuitvoering van MSIs minipctje, het bedrijf levert dezelfde pc ook als barebone waarvan
je er n in de tabel terugvindt. Intern zijn er veel overeenkomsten, maar de hier besproken systeemuitvoering gebruikt
een Intel Core i3-5005U. Dat is toch een wat potenter model
dan de Celeron-tegenhanger in de geteste barebone-variant.
Beide zijn Broadwell-modellen, maar die van de systeemuitvoering draait op 2 GHz in plaats van 1,5 GHz, is voorzien van
Hyper-Threading en heeft 3 MB in plaats van 2 MB cache. Het
voornaamste voordeel is de wat vlottere gentegreerde Intel
HD Graphics 5500. Inclusief 4GB-geheugenmodule en 128GBSSD vraagt MSI ruim 520 euro en dat is toch een kleine 150
euro meer dan voor de kale Cubi als we die zouden uitrusten
met evenveel geheugen en opslag plus Windows. De pakweg
dertig procent hogere prijs levert iets minder dan dertig procent hogere prestaties op. De geluidsproductie is echter ook
hoger, evenals met name het rustverbruik.
130
MINI-PC'S
TEST
NEXXT PC STICK
De NEXXT PC stick is een mini-PC met dezelfde formfactor als
de ook geteste modellen van Intel en Lenovo. Toch is deze net
even anders, waardoor het nipt onze favoriete stick-pc in deze
test is. In de eerste plaats is de NEXXT PC Stick passief gekoeld.
De buitenkant fungeert kennelijk als koellichaam, maar er is
dus geen klein ventilatortje dat na verloop van tijd kan stuk
gaan of lawaai kan gaan maken. Daarnaast heeft NEXXT een
extra usb-poort weten te ontsluiten. Weliswaar een micro-usb
Type-B-exemplaar (verwarrend genoeg zit er aan de andere
kant ook eentje voor de voeding) maar toch, het is een extra
aansluitmogelijkheid. Ten slotte is de antenne van de NEXXT
extern uitgevoerd. De gebruikte wifi-kaart blijft net als in de
andere stick-pcs een van de slechtere, maar in elk geval is de
ontvangst iets beter dankzij deze constructie.
SHUTTLE NC01U
Shuttles NC01U NUC is met afmetingen van 14 x 14 cm wat
groter dan de concurrenten. Daar staat tegenover dat hij met
een hoogte van 3 cm wel lekker plat is. De voorzijde bevat
twee keer usb 3.0 en een geheugenkaartlezer, de achterkant
voegt er twee usb2.0-poorten, HDMI en mini-DisplayPort aan
toe. Aan de zijkant vinden we een RS232 serile poort. Shuttle
richt zich als vanouds wat meer op de zakelijke toepassingen,
waar zon aansluiting nog goed van pas kan komen. Toch is de
NC01U niet bijzonder duur, de prijs is vergelijkbaar met de andere modellen met een Celeron 3205U. Intern biedt de NC01U
niet alleen ruimte aan twee geheugenmodules en een M.2wifi-kaart, maar ook aan een M.2-slot voor SSDs dat samen
met de kaartlezer op een apart printplaatje met de achterkant
van het moederbord is verbonden. Door het wat grotere ontwerp kun je ondanks de beperkte hoogte ook een 2,5inchschijf monteren.
ZOTAC ZBOX CI321 NANO PLUS

Het laatste model dat we uitlichten is de volledig passief gekoelde Zotac Zbox CI321 NANO Plus, met 4 GB geheugen en
een 64GB-SSD. Zotac levert de CI321 behalve als compleet
systeem ook als barebone. Van buiten zien we aan de voorkant twee keer usb 3.0, audio-in- en -uitgangen, een geheugenkaartlezer en een infraroodontvanger. Aan de achterkant
treffen we nog eens twee keer usb 3.0, n keer usb 2.0, DisplayPort, HDMI en om onduidelijke redenen twee gigabitnetwerkaansluitingen. De Zotac is op het eerste gezicht heel
interessant als mediacenter, maar wel met een voorbehoud:
je kunt hiermee geen UHD-bestanden afspelen. De gebruikte
Haswell Celeron 2961Y is daarvoor niet toereikend. De Zotac
is onder zware belasting niet de zuinigste in deze test, maar
een stroomslurper kunnen we hem ook niet noemen. Bovendien is hij bijzonder stil.
131
TEST
MINI-PC'S
Conclusie
voor de prijs van een model zoals besproken 400 600 euro ook prima een
Mini-pcs kunnen een aantrekkelijke optie zijn voor als je weinig ruimte hebt
laptop kunt kopen met minimaal vergelijkbare prestaties. Dan krijg je een je
om je pc een vaste plek te geven, maar toch een groter en beter beeldscherm
een beeldscherm en accu er dus gratis bij. Bovendien doe je flinke concessies
dan op een laptop wilt gebruiken. De zeer kleine omvang heeft wel een dui-
op prestaties en aansluitmogelijkheden, maar ook op de uitbreidbaarheid
delijke meerprijs. Bekijken we die nader, dan moeten we constateren dat je
achteraf. Dat maakt het lastig zonder meer een mini-pc aan te raden.
SPECIFICATIES
Acer
BEST
GETEST
ASRock
REDACTIE
TIP
Gigabyte
Shuttle
Shuttle
MSI
Zotac
ASUS
Revo One I6010 NL
Beebox N30004G128S
Brix BXCE-3205
NC01U
Slim PC XH97V
Cubi-018EU
Zbox CI321 NANO

Plus
Vivo Mini UN42
Gemiddelde prijs
629
275
163
169
220
521
309
279
Prijs incl. Windows, 4

GB RAM, 128 SSD*
629
375
373
389
521
419
279
Type
Systeem
Systeem
Barebone
Barebone
Barebone
Systeem
Systeem
Systeem
Formfactor
Mini-pc
Mini-pc
Mini-pc
Mini-pc
Mini-pc
Mini-pc
Mini-pc
Mini-pc
Afmetingen (BxDxH)
10,7x10,7x15,5 cm
11,9x11x4,7 cm
10,7x11,3x3,7 cm
14,2x14,2x3,1 cm
20,2x24,5x8 cm
11,5x11,2x3,3 cm
12,9x12,8x4,8 cm
13x13x4 cm
Processor
Intel Core i5-5200U
Intel Celeron N3000
Intel Celeron 3205U
Intel Celeron 3205U
Intel Core i3-4160**
Intel Core i3-5005U
Intel Celeron 2961Y
Intel Celeron 2957U
Processorkloksnelheid (cores)
2,2 GHz (2)
1,04 GHz(2)
1,5 GHz (2)
1,5 GHz (2)
3,6 GHz (2)
2,0 GHz (2)
1,1 GHz (2)
1,4 GHz (2)
Grafische kaart
Intel HD Graphics
5500
Intel HD Graphics
Intel HD Graphics
Intel HD Graphics
Intel HD Graphics
4400
Intel HD Graphics
5500
Intel HD Graphics
Intel HD Graphics
Geheugencapaciteit
(aantal modules)
4 GB (1)
4 GB (2)
4 GB (1)
4 GB (1)
2 GB (1)
Geheugenslots totaal
(vrij)
1 (-)
2 (-)
2 (2)
1 (1)
2 (2)
2 (1)
2 (1)
2 (1)
Type opslag
128 GB SSD
128 GB SSD
128 GB SSD
64 GB SSD
32 GB eMMC
2,5 inch intern (vrij)
3 (2)
1 (1)
1 (1)
2 (2)
mSATA totaal (vrij)
1 (-)
1 (1)
1 (1)
1 (-)
1 (-)
M.2 totaal (vrij)
1 (1)
Usb 2.0 / 3.0
2/2
-/4
-/4
2/2
4/4
-/4
1/4
-/4
Front audio / usb
1/-
1/2
1/2
1/2
2/2
Geheugenkaartlezer
VGA / DVI / HDMI /

DisplayPort
-/-/1/1
-/-/2/1
-/-/1/1
-/-/1/1
-/-/1/2
-/-/1/1
-/-/1/1
-/-/1/1
S/PDIF-uitgang
Bluetooth
Netwerksnelheid
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
Wifi-standaard
802.11ac
802.11ac
802.11ac
802.11ac
802.11n
802.11ac
802.11ac
802.11ac
Besturingssysteem
Microsoft Windows
8.1
Microsoft Windows
8.1
Microsoft Windows
8.1 Bing
Cinebench 10 - 32-bit
5162
2128
4370
4546
11993
5737
3181
3413
3DMark - Ice Storm
31454
17626
30651
32508
49397
35790
19341
24147
3DMark - Cloud Gate
3950
1574
2652
2783
4755
3860
1786
2142
PCMark 7 - PCMark
Score
4214
3001
3830
3330
5299
4216
3189
3176
PCMark 8 - Storage Storage Bandwidth
243,50 MB/s
182,52 MB/s
184,46 MB/s
189,97 MB/s
n.b.
Energieverbruik uit
0,3 W
1,2 W
1,0 W
0,2 W
0,3 W
1,2 W
0,6 W
0,3 W
Energieverbruik rust
14,4 W
5,4 W
7,6 W
4,6 W
19,4 W
15,7 W
8,7 W
5,4 W
Energieverbruik
3DMark FireStrike
Combined
32,3 W
12,4 W
22,3 W
21,1 W
48,9 W
28,4 W
20,9 W
22,8 W
Geluidsproductie idle
(15 cm)
26 dB(A)
18 dB(A)
20,4 dB(A)
18 dB(A)
24,3 dB(A)
27,8 dB(A)
18 dB(A)
21,1 dB(A)
Geluidsproductie
actief (15 cm)
34,1 dB(A)
20 dB(A)
25,8 dB(A)
35,7 dB(A)
31,5 dB(A)
32,5 dB(A)
18 dB(A)
25,6 dB(A)
Oordeel
* Indien mogelijk, anders geteste configuratie

** Processor niet standaard meegeleverd
132
MINI-PC'S
TEST
Een model als de Shuttle XH97V is eigenlijk een betere keuze als het niet
een compacte behuizing koppelt aan wat kracht, dan zijn de Gigabyte Brix
per se superklein hoeft. Moet dat wel, dan is de Acer Revo One naar onze
BXCE-3205 en de Shuttle NC01U goede opties. Is het je puur om een pc voor
mening het beste allround-systeem. Hij is wat duurder, maar biedt wel
bij de televisie te doen, kies dan de ASRock Beebox die alles voor dit doel-
enige uitbreidingsmogelijkheden voor opslag en is voldoende krachtig om
einde biedt. Een voordelige optie is de kant-en-klare ECS Liva X2, maar qua
dagelijks te gebruiken. Ben je op zoek naar een NUC-achtige barebone die
mogelijkheden is dat model wel erg beperkt.
ASUS
ECS
Intel
Intel
MSI
Shuttle
Nexxt
Intel
Lenovo
Vivo PC VM42S044V-NL
Liva X2 Mini PC
NUC5CPYH
NUC5I7RYHR
Cubi-008BEUB3205UXX
SH97R6
PC Stick
Compute Stick 32GB

Windows
IdeaCentre Stick
300-01IBY
333
210
147
529
167
255
159
153
149
333
210
367
749
387
159
153
149
Systeem
Systeem
Barebone
Barebone
Barebone
Barebone
Systeem
Systeem
Systeem
Mini-pc
Mini-pc
Mini-pc
Mini-pc
Mini-pc
Cube
Stick-pc
Stick-pc
Stick-pc
19x19x5,5 cm
15,6x8,3x5 cm
11,5x11x5,3 cm
11,5x11x5 cm
11,5x11,2x3,6 cm
22x33,1x19,6 cm
5x9,7x1 cm
3,7x10,3x1,2 cm
3,5x10,5x1 cm
Intel Celeron 2957U
Intel Celeron N3050
Intel Celeron N3050
Intel Core i7-5557U
Intel Celeron 3205U
Intel Core i5-4590**
Intel Atom Z3735F
Intel Atom Z3735F
Intel Atom Z3735F
1,4 GHz (2)
1,6 GHz (2)
1,6 GHz (2)
3,1 GHz (2)
1,5 GHz (2)
3,3 GHz (4)
1,33 GHz (4)
1,33 GHz (4)
1,33 GHz (4)
Intel HD Graphics
Intel HD Graphics
Intel HD Graphics
Intel Iris Graphics

6100
Intel HD Graphics
Intel HD Graphics
4600
Intel HD Graphics
Intel HD Graphics
Intel HD Graphics
4 GB (1)
2 GB (-)
2 GB (-)
2 GB (-)
2 GB (-)
2 (1)
1 (1)
2 (2)
2 (2)
4 (4)
500 GB HDD
32 GB eMMC
32 GB eMMC
32 GB eMMC
32 GB eMMC
1 (1)
1 (1)
- (-)
1 (1)
1 (1)
1 (1)
1 (1)
-/3
-/4
-/4
-/4
6/4
2/-
1/-
1/-
1/3
1/2
1/2
1/2
-/1
-/1
-/1
-/-/1/1
1/-/1/-
1/-/1/-
-/-/1/1
-/-/1/1
-/-/1/2
-/-/1/-
-/-/1/-
-/-/1/-
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
1000 Mbit/s
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
802.11ac
802.11ac
802.11ac
802.11ac
802.11ac
802.11n
802.11n
802.11n
802.11n
Microsoft Windows
8.1 Bing
Microsoft Windows
8.1 Bing
Microsoft Windows
10 Home
Microsoft Windows
8.1 Bing
Microsoft Windows
8.1 Bing
3961
2149
2108
11779
4363
19026
2877
2176
2877
22104
17591
18814
67533
31886
72533
14160
10092
10684
2100
1492
1570
6868
2697
6761
1158
957
1025
2124
2436
3017
3071
3761
5319
2011
2321
2152
9,09 MB/s
n.b.
n.b.
n.b.
n.b.
0,6 W
0W
1,5 W
1W
0,7 W
0,1 W
0W
0W
16,3 W
2,8 W
9,4 W
7,9 W
10,2 W
21,3 W
2,5 W
2,5 W
3,3 W
29,4 W
10,8 W
13,9 W
53,8 W
27,1 W
55,8 W
4,3 W
6,8 W
7W
35 dB(A)
18,3 dB(A)
24,9 dB(A)
26,1 dB(A)
18 dB(A)
40,6 dB(A)
35 dB(A)
18 dB(A)
25,5 dB(A)
40,5 dB(A)
28,5 dB(A)
41 dB(A)
133
OUT NOW!
NUK3TOWN will be available only on the following platforms: PS4, Xbox One and PC.
NUK3TOWN
Actual platform availability and launch date(s) to will
be determined. be
See
availab
www.callofduty.com for more details. Limited time only, while stocks last, at participating
retailers. Internet connection required. *DLC Map Packs, when
www.callofduty.com
for mor
available, will launch on PlayStation platforms 30 days prior to launch on other platforms.
Map Packs sold separately. 2015will
Activision Publishing,
Inc. ACTIVISION,
available,
launch
on PlayS
CALL OF DUTY, CALL OF DUTY BLACK OPS, and stylized roman numeral III are trademarks of Activision
Publishing, Inc.
PlayStation
and the 2
,Family
logo are registered
CALL
OF
DUTY
CALL
OF DUTY B
trademarks and - is a trademark of Sony Computer Entertainment Inc. All other trademarks
and trade names are the propertiesand
of their respective
owners.
trademarks
-
is a
*DLC Map Packs, when available, will launch on PlayStation platforms 30 days prior to launch on other platforms. Map Packs sold separately. 2015 Activision Publishing, Inc. ACTIVISION, CALL OF DUTY, CALL OF DUTY BLACK OPS, and the stylized roman numeral III are trademarks of Activision Publishing, Inc. 2 , 3, 0
- is a trademark of the same company. All other trademarks and trade names are the properties of their respective owners. All rights reserved. USE OF THIS PRODUCT IS SUBJECT TO THE TERMS OF SERVICE AND PRIVACY POLICY AT SUPPORT.ACTIVISION.COM.
and 1 are trademarks or registered trademarks of Sony Computer Entertainment Inc. IF YOU DO NOT WISH TO ACCEPT THE TERMS OF SERVICE AND PRIVACY POLICY PLEASE DO NOT PURCHASE THIS PRODUCT. ONLINE PLAY REQUIRES BROADBAND INTERNET CONNECTION.
PlayStation
EXCLUSIVE
TEST
MEDIASPELERS
eel traditionele merken hebben de productie van mediaspelers op een laag pitje staan. Denk maar aan bekende namen als Mede8er, Eminent en Dune HD. Een
opvallende ontwikkeling, want voor veel merken zijn er nog

genoeg verbeterpuntjes te bedenken. Zo staat het verwerken
van Ultra-HD-beelden middels de H.265-codec (hevc) nog in de
kinderschoenen. Bovendien is het porten van Android naar een
mediaspeler in de praktijk nog een hele uitdaging. Gelukkig zijn
er in de afgelopen periode allerlei exotische merken opgestaan
die dit gat moeiteloos opvullen.
Verkrijgbaarheid
In de bekende elektronicaketens liggen veelal verouderde mediaspelers in de winkelschappen die al enkele jaren geleden zijn
uitgebracht. Natuurlijk is de vierde generatie van Apple TV momenteel overal verkrijgbaar, maar dit exemplaar ondersteunt
zeer weinig mediaformaten. Niet interessant dus wanneer je
een grote collectie film- en muziekbestanden op een pc of NAS
hebt opgeslagen. Om de nieuwste mediaspelers uit deze test te
bemachtigen, kom je veelal terecht bij gespecialiseerde webwinkels. Gelukkig zijn die er in Nederland genoeg, dus het is niet
10 mediaspelers
Ieder videobestand
op je televisie
nodig om nieuwe producten uit het buitenland te importeren.

Enkele mediaspelers uit de test zijn overigens wel bij diverse
fysieke winkels verkrijgbaar, zoals de Popcorn Hour VTEN en
Cood-E TV.
NATUURLIJK IS DE VIERDE GENERATIE

VAN APPLE TV MOMENTEEL
OVERAL VERKRIJGBAAR, MAAR DIT
EXEMPLAAR ONDERSTEUNT ZEER
WEINIG MEDIAFORMATEN.
Besturingssysteem
Voor het besturingssysteem van een mediaspeler op je televisie
Wie alle videobestanden op een televisie wil

afspelen, kan nog altijd niet om een losse mediaspeler heen. De bestandsondersteuning van
smart-tvs is namelijk onvoldoende om video en
audio in de beste kwaliteit af te spelen. Gelukkig
bestaan er genoeg betaalbare mediaspelers en
mini-pcs die deze taak wl serieus nemen, zodat
je ongestoord kunt genieten van films, series en
muziek. We voelen tien interessante producten
aan de tand.
Maikel Dijkhuizen
heb je keuze uit grofweg drie mogelijkheden. Sommige fabrikanten bouwen een eigen besturingssysteem waarbij de basis
door de leverancier van de chipset is ontwikkeld. In de meeste
gevallen is dat Realtek of Sigma Designs. Tegenwoordig verschijnen er steeds meer mediaspelers op de markt die draaien
op Android. Een positieve ontwikkeling is dat de spelers met dit
mobiele besturingssysteem steeds beter presteren en meer mogelijkheden bieden. Vergeleken met een aantal jaren geleden
verloopt de bediening soepeler, is de gebruikersinterface netter
en zijn er minder bugs. Tot slot betreden in de vorm van HDMIsticks ook steeds meer mini-pcs de markt die voorzien zijn van
een Intel-processor. Het voordeel hiervan is dat deze apparaatjes
het gebruik van Windows 10 ondersteunen en je dus in feite een
volwaardige pc hebt. We zijn benieuwd hoe deze nieuwe producten in de praktijk presteren.
136
MEDIASPELERS
TEST
MINIX NEO X6
Prijs 99,95
MINIX NEO X6
Pluspunten
MINIX is een fabrikant uit Hongkong die allerlei mediaspelers met
Prima Android-integratie
verschillende besturingssystemen fabriceert. De NEO X6 is een in-
Goede netwerksnelheid
stapmodel van het merk waarop Android 4.4.2 KitKat is gehuisvest.
Prima
prijs-kwaliteitverhouding
De compacte behuizing is gemaakt van kunststof en voelt ietwat

goedkoop aan. Aan de zijkant heb je gelegenheid om externe opslag-
Minpunten
dragers aan te sluiten via twee usb-poorten en een microSD-kaartle-
Kunststof behuizing
zer. Aan de achterzijde zien we alleen een hoofdtelefoonaansluiting,
Geen DTS-HD Master Audio
HDMI-poort en ethernetpoort. De meeste mediabestanden speelt
H.265-ondersteuning zonder
Ultra HD
deze NEO X6 feilloos af, al is er ook een aantal kanttekeningen. Hoewel de NEO X6 de moderne H.265-codec ondersteunt, bedraagt de
maximale resolutie 1080p. H.265-bestanden met een hogere resolutie geeft deze mediaspeler dus niet weer. Verder voert het apparaat
geen DTS-HD Master Audio-signaal door naar de versterker.
MINIX heeft Android goed op deze mediaspeler gentegreerd aan
de hand van een menu met blokken. Het installeren van nieuwe
apps gaat zonder problemen en de aangepaste versie van Kodi
werkt naar behoren voor het afspelen van mediabestanden. Naast
de ethernetpoort heeft de fabrikant ook een wifi-adapter toegevoegd. Voor het streamen van Full-HD-bestanden vanaf een NAS is
het echter beter om een bekabelde verbinding te gebruiken. De netwerksnelheid van de ethernetpoort is snel genoeg om volwaardige
blu-ray-rips vloeiend weer te geven.
REDACTIE
TIP
JANUARI/FEBRUARI
2016
NEXXT PC STICK
Met de NEXXT PC Stick haal je in feite een volwaardige mini-pc
in huis die je kunt aansluiten op de HDMI-ingang van een computermonitor of scherm. De behuizing achter de HDMI-connector is
behoorlijk breed, waardoor niet iedere televisie of versterker voldoende ruimte heeft. Gelukkig levert de fabrikant hiervoor een
adapter mee. In tegenstelling tot de vergelijkbare Intel Compute
Stick ontbreekt er op dit exemplaar een ventilator, waardoor er geen
geluidsproductie is. De HDMI-stick heeft een kale versie van Windows 10 aan boord die je naar eigen wens kunt inrichten. Er is een
wifi-antenne aanwezig voor verbinding met het netwerk. Voor de
bediening van de gebruikersomgeving sluit je een toetsenbord en
muis aan. Je kunt hiervoor bluetooth of een usb-poort gebruiken.
NEXXT PC STICK
Na het aanzetten van de NEXXT PC Stick kom je in de welbekende

Windows-omgeving terecht. Door een programma als Kodi of VLC
Prijs 159,-
media player te installeren, doet dit apparaat eenvoudig dienst als
Pluspunten
mediaspeler. Het afspelen van lokale mediabestanden gaat prima,
Volwaardige mini-pc
mede door de audio- en videocodecs die de gebruikte mediasoftware
Zelf mediaprogramma kiezen
ondersteunt. De Intel Atom-processor is snel genoeg om de beelden
Passieve koeling
te verwerken. Helaas is het streamen van mediabestanden minder
Minpunten
geslaagd door het ontbreken van een ethernetpoort. Zeker voor het
Ongeschikt als streamer
streamen van Full-HD-beelden is een draadloze verbinding nogal
Windows vereist
antivirussoftware
storingsgevoelig.
137
TEST
MEDIASPELERS
ZAPPITI PLAYER 4K DUO

Zoek je een apparaat om mediabestanden op te slaan n
af te spelen, dan ben je bij de Zappiti Player 4K Duo aan
het juiste adres. Je kunt namelijk twee 3,5inch-schijven
monteren via handige klepjes aan de voorzijde. De opslagcapaciteit bedraagt dan maximaal 16 TB. Vind je dat
nog niet genoeg, dan staan er maar liefst vijf usb-poorten
paraat om externe schijven te koppelen. Zappiti heeft
gekozen voor een behuizing met een standaardbreedte
van 43 centimeter voor hifi-componenten. Jammer is
dat de Franse fabrikant ondanks de forse afmetingen
geen kans heeft gezien om de voeding binnen de behuizing te integreren.
Zodra we de speler inschakelen, verschijnen er drie
opties op het scherm. De eerste is het samenstellen van
een Zappiti-mediabibliotheek met filminformatie en af-
ZAPPITI PLAYER 4K DUO
beeldingen. Een voorwaarde hiervoor is dat de exacte

filmtitel in iedere bestandsnaam voorkomt. De tweede
Prijs 349,-
mogelijkheid is het openen van een bestandsbrowser
Pluspunten
waarin je mediabestanden kunt afspelen. Dat doet de
Twee harde schijven
Player 4K Duo perfect, waarbij het apparaat audio-in-
Ondersteunt alle
videoformaten
delingen als DTS-HD Master Audio en Dolby TrueHD

doorstuurt naar een versterker. Verder is ook de weer-
Minpunten
gave van H.265-bestanden in Ultra HD geen enkel pro-
Externe voeding
bleem. De bestandsbrowser herkent netwerkbronnen
Netwerkbronnen toevoegen
omslachtig
helaas niet op eigen houtje, waardoor je IP-adressen van
Prijs
mediaservers handmatig moet invoeren. De derde optie

is Google Play. Je kunt allerlei apps installeren, waaronder Kodi. Dit mediaprogramma is echter niet aangepast
voor het gebruik op een mediaspeler, waardoor er geen
geluid naar de versterker wordt doorgestuurd. Naast een
normale afstandsbediening levert de fabrikant ook een
zogeheten airmouse mee met aan de achterzijde een
QWERTY-toetsenbordje.
OCKEL NEBULA
De Ockel Nebula is op het moment van schrijven nog
niet officieel verkrijgbaar, omdat de fabrikant nog druk
bezig is om de gebruikersinterface te verbeteren. De behuizing van deze mediaspeler is van aluminium en voelt
erg stevig aan. De Nebula is met ruim n kilogram dan
ook niet bepaald een lichtgewicht te noemen. Aan de zijkant is er via een klepje plek voor een 3,5inch-schijf. Verder zijn er vier usb-poorten om externe opslagdragers of
bedieningsapparaten aan te sluiten. Dit exemplaar heeft
wachten. Het inhoudelijk testen van de Nebula is he-
OCKEL NEBULA
een fraai voorpaneel waarin een schermpje en aanraak-
laas nog niet mogelijk, omdat de speler om de haverklap
Prijs Nog onbekend
gevoelige bedieningstoetsen zijn verwerkt. Kortom, een
een foutmelding geeft. We kunnen de speler hierop niet
Pluspunten
mooie verschijning!
afrekenen, want het product is nog niet officieel uitge-
Sterke behuizing
Opvallend is de aanwezigheid van een HDMI-ingang
bracht. Wel zagen we alvast een glimp van een zelf aan
Fraai display
waarmee het via de ingebouwde recorder lukt om vi-
te passen menu met een voorgenstalleerde versie van
Minpunten
deobestanden op te nemen. De vraag is of iemand daar
Kodi. De adviesprijs van de Ockel Nebula is nog niet
in een wereld van talloze gemist-diensten nog op zit te
vastgesteld.
Inhoudelijk testen nog niet

mogelijk
138
MEDIASPELERS
TEST
POPCORN HOUR VTEN

Popcorn Hour is al jarenlang een hoogvlieger als het
gaat om de ontwikkeling van mediaspelers. Het bedrijf gebruikt van oudsher chipsets van Sigma Designs
en dat levert altijd een uitstekende beeldkwaliteit op
met heldere kleuren. Logisch, Sigma Designs werkt
ten slotte ook veel samen met televisiefabrikanten.
De vormgeving van deze VTEN ligt in lijn met eerdere
producten van Popcorn Hour. De behuizing is niet erg
sprankelend, maar dankzij het gebruik van aluminium
wel oersterk. Voor het doorgeven van beeld is er alleen een HDMI-uitgang beschikbaar. Geluid kun je
naast HDMI ook via een optische of coaxiale uitgang
aan een versterker doorgeven. Voor het koppelen van
BEST
GETEST
JANUARI/FEBRUARI
2016
usb-bronnen is er slechts n usb-poort beschikbaar.

Verder heeft Popcorn Hour het apparaat uitgerust
met een SD-kaartlezer en eSATA-poort. Laatstgenoemde aansluiting is handig wanneer je een
interne harde schijf rechtstreeks op de VTEN
wilt aansluiten.
Het keurige menu is vrij statisch en vooral gericht op de weergave van eigen mediabestanden. Deze taak neemt de speler dan
ook uiterst serieus. Welk mediabestand
we ook op dit apparaat loslaten, de beelden
verschijnen in uitstekende kwaliteit op het
scherm. Met H.265-ondersteuning in een
maximale resolutie van 3840 x 2160 pixels
POPCORN HOUR VTEN
is deze mediaspeler toekomstbestendig. Ook met volwaardige 3D-rips en dsd-audiobestanden (sacd) weet
WIE WAT EXTRA

GELD OVER HEEFT
VOOR EEN ZEER
BREDE CODECONDERSTEUNING
EN OPTIMALE
VIDEOWEERGAVE
MET WARME
KLEUREN,
KRIJGT DAAR
VERMOEDELIJK
GEEN SPIJT VAN.
Prijs 189,-
de VTEN wel raad. Fijn is dat de netwerksnelheid hoog
Pluspunten
genoeg is om streams van volwaardige blu-rays zonder
Sterke behuizing
haperingen binnen te halen vanaf een NAS. Ook op
Speelt alles af
het gebied van audio-ondersteuning is er geen reden
Uitstekende beeldkwaliteit
tot klagen, want de VTEN voert filmcodecs als DTS-
Minpunten
HD Master Audio en Dolby Digital netjes door naar
Slechte apps
het digitale domein van een aangesloten versterker.
Maar n usb-poort
Popcorn Hour heeft een hoekje ingericht met down-
Prijs
loadbare apps, maar veel stelt dat niet voor. Deze apps
zijn door derden ontwikkeld en doorgaans van slechte
kwaliteit. De prijs van deze mediaspeler is wat aan de
hoge kant. Het Amerikaanse Sigma Designs vraagt nu
eenmaal een hoge vergoeding voor het gebruik van
zijn mediachips en deze prijs wordt doorberekend aan
de consument. Wie wat extra geld over heeft voor een
zeer brede codec-ondersteuning en optimale videoweergave met warme kleuren, krijgt daar vermoedelijk geen spijt van.
139
TEST
MEDIASPELERS
OPENHOUR CHAMELEON
Flexibele mediaspeler
Apps installeren
Fraai design
Minpunten
Geen dvd-isos
Beeld/audio niet altijd synchroon
Prijs
DE NETWERKSNELHEID IS DIK
IN ORDE, ZODAT
JE OOK ZWARE
VIDEOBESTANDEN
VANAF EEN NAS KUNT
STREAMEN VIA HET
SAMBA- OF DLNANETWERKPROTOCOL.
OPENHOUR CHAMELEON
Cloud Media is het moederbedrijf van Popcorn Hour en OpenHour. Met
het laatstgenoemde merk slaat de fabrikant een experimentele weg in
op het gebied van software. Standaard levert OpenHour een SD-kaart
mee waarop Android is gehuisvest. Die doe je in de kaartlezer voordat je
het apparaat inschakelt. Het is zelfs mogelijk om een ander besturingssysteem op de SD-kaart te zetten, mits de gebruikte software overweg
kan met de RK3288-chipset van RockChip. Via de website http://wiki.
openhourlab.com is er bijvoorbeeld een versie van Lubuntu (Linux) beschikbaar. De meegeleverde Android-versie werkt echter vlekkeloos
en bovendien verschijnen daar geregeld firmware-updates voor. Voor
de grafische prestaties is de Mali T764-videoprocessor verantwoordelijk. Er verschijnen met gemak Ultra-HD- en 3D-beelden op de televisie.
Wel valt het ietwat tegen dat de standaard videospeler geen raad weet
met iso-images van dvds. Vergeleken met de Popcorn Hour VTEN laat
deze videochip iets fletsere kleuren zien. Na het vooruitspoelen bestaat
de kans dat beeld en geluid niet meer synchroon lopen. Via Google Play
probeer je eventueel andere media-apps uit. De netwerksnelheid is
dik in orde, zodat je ook zware videobestanden vanaf een NAS kunt
streamen via het Samba- of DLNA-netwerkprotocol. Het ontwerp van
de Chameleon lijkt sprekend op die van de eerder besproken Popcorn
Hour VTEN, met het verschil dat de behuizing volledig bestaat uit geborsteld aluminium. Dit oogt een stuk fraaier. Leuk is dat het design
terugkomt in het aangepaste Android-menu.
COOD-E TV
De COOD-E TV is een klein doosje van slechts 9 x 9 centimeter. Ondanks de compacte afmetingen is er aan de achterzijde genoeg plek
voor ethernet, usb, HDMI en composiet (via 3,5mm-uitgang). Opvallend
is dat deze mediaspeler behoorlijk zwaar aanvoelt, waardoor het kastje
niet snel verschuift wanneer je bijvoorbeeld een stugge HDMI-kabel
aansluit. Hoewel COOD-E geen informatie prijsgeeft over de bestandsondersteuning, merken we in de praktijk dat deze mediaspeler onder
leiding van de Amlogic S805-mediaprocessor met alle gangbare codecs
overweg kan. Mkv-bestanden, iso-images en mappenstructuren van
blu-rays verschijnen vloeiend op de televisie. Ook het verwerken van
films middels de H.265-codec vormt geen enkel probleem, hoewel de
resolutie is beperkt tot 1080p. Op het gebied van geluidsondersteuning
COOD-E TV
laat de COOD-E TV wel wat steken vallen. De speler voert namelijk

geen DTS Master Audio door en soms verdwijnt tijdelijk het beeld bij
Prijs 99,-
het wisselen van audiospoor. Het kastje draait op Android 4.4.2, waar
Pluspunten
de ontwikkelaars een schil van mediacentersoftware Kodi over heb-
Compacte behuizing
ben gelegd. Een goede keuze, want films, series en muziek zijn in een
Soepele bediening
aantrekkelijke interface beschikbaar. COOD-E heeft alvast wat sug-
Kodi plus add-ons
gesties voor aantrekkelijke add-ons klaargezet, zoals RTL XL, NPO en
Minpunten
ook Popcorn Time. De COOD-E TV kan met alle gangbare netwerkpro-
Geen DTS Master Audio
tocollen overweg, maar helaas valt de netwerksnelheid tegen. Bij het
Netwerksnelheid valt tegen
streamen van een volwaardige blu-ray-rip geeft de speler namelijk aan
Ultra HD
dat de buffer vol is. Het streamen van gecomprimeerde mkv-films van
140
zon 9 GB gaat wel zonder morren in Full-HD-kwaliteit.
MEDIASPELERS
TEST
EZTV3
EZTV3
Prijs 149,-
De EZTV3 is een ietwat vreemde eend in de bijt. De fabrikant van
Pluspunten
deze witte mediaspeler levert dit exemplaar inclusief muis, toetsen-
Toetsenbord/muis
meegeleverd
bord en afstandsbediening. Alles werkt op een radiofrequentie van

2,4 GHz, waardoor je de mediaspeler ook in een kastje kunt weg-
Degelijk menu
werken. Verder valt op dat het voorpaneel een 2megapixel-camera
Minpunten
bevat. Handig voor als je wilt webcammen via een app als Skype.
Hiervoor is er in zowel de muis als afstandsbediening een microfoon
Geen doorvoer DTS-HD

Master Audio
ingebouwd.
Alles leuk en aardig, maar het draait bij een mediaspeler natuurlijk om de afspeelmogelijkheden van videos en muziek. Deze spe-
Ultra HD
ler is voorzien van Android waarop een voorgenstalleerde versie

van Kodi is gehuisvest. Het apparaat accepteert een veelvoud aan
formaten, zoals mkv-bestanden, originele blu-ray-rips en films
die de recente videocodec H.265 bevatten. De maximale resolutie
beperkt zich tot Full HD, dus Ultra-HD-beelden kan dit apparaat
niet weergeven. Verder lust de EZTV3 ook geen rips van 3D-blurays en de speler verzuimt daarnaast om DTS Master Audio door
te sturen naar een versterker. Twee usb-poorten staan paraat om
usb-opslagdragers te koppelen voor de weergave van mediabestanden. Daarnaast is er een ethernetpoort voorhanden, maar die is ongeschikt voor het streamen van Full HD-films. De beelden haperen
in dat geval namelijk continu. De makers hebben gekozen voor een
kunststof behuizing en die voelt wel wat fragiel aan vergeleken met
spelers die gemaakt zijn van aluminium.
MXQ M12
MXQ M12
Prijs 69,-
Als je een mediaspeler zoekt voor een zacht prijsje, is de MXQ M12
Pluspunten
een interessante optie. Ondanks de lage aanschafprijs is de bouw-
Goedkoop
kwaliteit van dit Chinese product prima in orde. De aluminium be-
Sterke behuizing
huizing is namelijk ijzersterk. De voorzijde bevat alleen twee led-
Goede
Android-ondersteuning
lampjes. Via HDMI en een optische uitgang lukt het om een televisie
en/of versterker met dit kastje te verbinden. Voor het aansluiten
Minpunten
van externe opslagdragers doe je een beroep op twee usb-poorten
en een microSD-kaartlezer aan de zijkant. Hoewel de MXQ M12 wifi
Geen doorvoer DTS-HD

Master Audio
en ethernet ondersteunt, is dit apparaat niet zo geschikt als streamer. Zodra je een blu-ray-rip vanaf een NAS afspeelt, hoef je namelijk geen vloeiende weergave te verwachten. Net als bij veel andere
Ultra HD
budgetspelers het geval is, is de Amlogic S805 verantwoordelijk voor de verwerking van de mediabestanden. Wanneer
je geen behoefte hebt om Ultra-HD-bestanden of een DTS
Master Audio-audiospoor af te spelen, voldoet deze
mediaprocessor prima zolang je alles maar lokaal
afspeelt. Of het nu gaat om images van blu-rays,
mkv-bestanden, dvd-mappen of H.265-films, de
MXQ M12 slikt het allemaal. Deze mediaspeler
draait op Android en heeft een voorgenstalleerde
versie van Kodi aan boord. Fijn is dat Kodi al is
voorzien van verschillende nuttige uitbreidingen,
zoals Uitzending Gemist en RTL XL.
141
TEST
MEDIASPELERS
INTEL COMPUTE STICK (STCK1A32WFC)

De Intel Compute Stick is in grote lijnen vergelijkbaar met de eer-
bluetooth te verbinden of de mobiele bedienings-app van Intel
der besproken NEXXT PC Stick. Het is namelijk een mini-pc in
op je smartphone te installeren. Je verbindt deze HDMI-stick via
de vorm van een HDMI-stick waarin een Intel Atom-processor is
wifi met het netwerk. Vanwege deze eigenschap is de Compute
gehuisvest. Windows is op dit apparaat voorgenstalleerd. Welk
Stick niet zo geschikt als streamer. De kans is namelijk groot dat
programma je voor de weergave van mediabestanden gebruikt,
videobestanden gaan stotteren wegens te weinig bandbreedte
bepaal je dus helemaal zelf (zie ook pagina 144). De Intel-proces-
en interferentie. In tegenstelling tot de NEXXT PC Stick is deze
sor is snel genoeg om mediabestanden in een hoge resolutie af
mini-pc aan de bovenzijde voorzien van een ventilator om de
te spelen. Een groot nadeel is dat de Compute Stick slechts n
warmte af te voeren. Zodra de ventilator aanslaat is dat duide-
usb-poort bevat. Wanneer je een toetsenbord en muis met deze
lijk te horen. De prijs van dit Intel-product is interessant, zeker
mini-pc verbindt via een draadloze usb-adapter, is er dus geen
als je bedenkt dat je voor dit geld een volwaardige mini-pc tot je
plek meer om een externe harde schijf met mediabestanden
beschikking hebt. Verder is het fijn dat de fabrikant een jaarli-
aan te sluiten. Een uitweg is door een bedieningsapparaat via
centie van McAfee-antivirussoftware heeft toegevoegd.
SPECIFICATIES
Merk en type
Popcorn Hour VTEN
BEST
GETEST
MINIX NEO X6
REDACTIE
TIP
Zappiti Player 4K Duo
MXQ M12
Oordeel
Prijs
189,-
99,95
349,-
69,-
Geteste firmware
01-04-150805-25-pop-427-802
KOT49H.20150923
20150911
KOT49H.20150210
Besturingssysteem
Sigma Designs
Android 4.4.2
Android 4.4
Android 4.4.2
Mediaprocessor
Sigma Designs SMP8757
Amlogic S805
Realtek RTD1195
Amlogic S805
Geheugen
1 GB DDR3
1 GB DDR3
geen opgave
1 GB DDR3
Interne opslag
512 MB
8 GB
5 GB
8 GB
Plek voor interne schijf
(tweemaal 3,5 inch)
Beeld (composiet / component / HDMI)
-/-/
-/-/
/-/
/-/
Geluid (analoog / optisch / coaxiaal)
-//
/-/-
//-
//-
Ethernet
10/100/1000
10/100
10/100/1000
10/100
Wlan
802.11 b/g/n
802.11 b/g/n
802.11 b/g/n
Bluetooth
Usb2.0-host / Usb3.0-host
2/0
2/0
4/1
2/0
eSATA
Kaartlezer
SD
microSD
SD, MMC
microSD
Display
Koeling
passief
passief
actief
passief
Voeding
extern
extern
extern
extern
Maximale resolutie
3840 x 2160
1920 x 1080
4096x2160
1920 x 1080
Videoformaten
m1v, m2v, m4v, m2p, mpg, vob, ts, tp,

trp, m2t, m2ts, mts, avi, asf, wmv, mkv,
mov, mp4, rmp4, iso
dat, mpeg, mpe, mpg, ts, tp, vob, iso,

avi, mp4, mov, 3gp, flv, mkv, m2ts, mts,
m4v, asf
iso, m2ts, mkv, mpeg, vob, avi, mov,

mp4, qt, wmv, ts, flv
avi, mpg, vob, mkv, ts, m2ts, wmv,

rm, rmvb
Videocodecs
H.264, H.265, mpeg 1/2/4, xvid, asp,

vc-1, wmv9
geen opgave
H.265, H.264, mvc, avc, mpeg1/2/4,

xvid, divx, wmv9, vc-1, vp8
mpeg 1/2/4, vc-1, H.264, H.265
Full 3D
Ultra HD afspelen
Audioformaten
m4a, mp1, mp2, mp3, mpa, wav, wma,

flac, ogg, tta, aac, dsd
mp2, mp3, wav, ogg, oga, flac, alac,

ape, m4a
aac, alac, aiff, wav, flac, ogg
mp3, wma, wav, midi, ogg,
Audio-indelingen
DTS, DTS-HD Master Audio, DTS-HD

HR, Dolby Digital, lpcm
geen opgave
DTS, DTS-HD Master Audio, Dolby

Digital (Plus), Dolby TrueHD, Dolby
Atmos, lpcm
DTS, Dolby Digital
Afbeeldingsformaten
jpeg, bmp, png, gif, tif
geen opgave
jpg
jpg, bmp, png
Ondertitels
srt, sub, ssa, sub/idx
geen opgave
srt, sub, ssa/ass, sub/idx, pgs, dvbsub
geen opgave
Firmware-updates
HDMI-kabel meegeleverd
Garantie
2 jaar
1 jaar
2 jaar
1 jaar
142
MEDIASPELERS
TEST
Conclusie
INTEL COMPUTE STICK
Als je vooral je eigen mediabestanden via lokale opslagdragers of netwerkbronnen wilt
(STCK1A32WFC)
afspelen, ben je het beste af met de Popcorn Hour VTEN. Deze speler is weliswaar vrij
prijzig, maar de hoge videokwaliteit en uitstekende netwerkprestaties maken de ver-
Prijs 129,-
wachtingen waar. Vermoedelijk kan dit exemplaar nog wel een tijdje mee, want het
Pluspunten
apparaat verwerkt zonder morren Ultra-HD-beelden. Ook fanatieke muziekliefheb-
Complete mini-pc
bers kunnen de VTEN waarschijnlijk wel waarderen, aangezien er ondersteuning is
Antivirussoftware McAfee
voor het hoogstaande dsd-formaat. Helaas heeft de VTEN een belangrijk nadeel. Het
Betaalbaar
eigen app-aanbod is ondermaats en niet interessant voor degenen die willen genieten
Minpunten
van toepassingen als NPO, RTL XL, Netflix, Spotify, Kodi en misschien wel Popcorn
Slechts n usb-poort
Time. Gelukkig zijn er allerlei prijsinteressante Android-spelers op de markt die in deze
Ongeschikt als streamer
online behoefte voorzien. De MINIX NEO X6 is daar een goed voorbeeld. Dit exem-
Ventilator maakt geluid
plaar biedt ook nog eens een goede bestandsondersteuning en acceptabele netwerksnelheid voor het streamen van eigen mediabestanden.
COOD-E TV
NEXXT PC Stick
Intel Compute Stick

(STCK1A32WFC)
EZTV3
OpenHour Chameleon
Ockel Nebula
99,-
159,-
129,-
149,-
169,-
onbekend
1.2.1
n.v.t.
n.v.t.
en_v2.0.4
v1.0.0_140613
onbekend
Kodi (Android 4.4.2)
Windows 10
Windows 10
Android 4.4
Android 4.4.2
Android 4.4
Amlogic S805
Intel Atom Z3735F
Intel Atom Z3735F
ARM Cortex A9
Rockchip RK3288
Intel Atom Z3735F
1 GB DDR3
2 GB DDR3
2 GB DDR3
2 GB DDR3
2 GB DDR3
2 GB DDR3
8 GB
32 GB
32 GB
8 GB
16 GB
(3,5 inch)
/-/
-/-/
-/-/
/-/
-/-/
-/-/
/-/-
-/-/-
-/-/-
/-/-
-//
-//-
10/100
10/100
10/100/1000
10/100/1000
802.11 b/g/n
802.11 b/g/n
802.11 b/g/n
802.11 b/g/n
802.11 b/g/n
1/0
2/0
1/0
2/0
3/0
3/1
microSD
microSD
SD, MMC
SD, microSD
passief
passief
actief
passief
passief
actief
extern
extern
extern
extern
extern
extern
1920 x 1080
3840 x 2160
3840 x 2160
1920 x 1080
3840 x 2160
3840 x 2160
geen opgave
geen opgave
geen opgave
wmv, rm, avi, rmvb, mp4, mpg,

mpeg, flv
geen opgave
dat, mpg, mpeg, ts, tp,

vob, iso, avi, mp4, mov,
3gp, flv, mkv, m2ts, mts,
m4v, wmv, asf
geen opgave
geen opgave
geen opgave
geen opgave
geen opgave
geen opgave
geen opgave
geen opgave
geen opgave
mp2, mp3, wma, flac, aac, wav, ogg,

ape, m4a
geen opgave
mp2, mp3, wma, wav,

ogg, oga, flac, alac,
ape, aac
geen opgave
geen opgave
geen opgave
geen opgave
geen opgave
Dolby Digital (Plus),

Dolby TrueHD, DTS,
DTS-HD Master Audio
geen opgave
geen opgave
geen opgave
jpg, bmp, gif, png, tif
geen opgave
jpg, bmp, png, gif, tif
geen opgave
geen opgave
geen opgave
ass, srt, ssa, smi, sub/idx
geen opgave
srt, ass, sub, pgs, ssa
2 jaar
2 jaar
1 jaar
1 jaar
2 jaar
2 jaar
n.v.t.
143
BASISCURSUS
GO E D KO P E M E D I A- PC
Home theater voor

een prikkie
MET KODI OP EEN STICKIE
Tegenwoordig koop je voor een schappelijk bedrag een mini-pc in de vorm van een HDMIstick. Je plugt zon apparaatje in een computermonitor of televisie en je hebt direct toegang
tot een volwaardig systeem. Voor het tegelijkertijd draaien van allerlei programmas hebben
deze apparaatjes te weinig rekenkracht, maar ze vervullen wel probleemloos de functie van
een home-theater-pc. Met de installatie van Kodi kun je alle kanten op!
Maikel Dijkhuizen
01
Mini-pc aansluiten
Sluit eerst de Compute Stick aan op een
televisie waarop je films en series wilt
kijken. Prik het apparaat in een willekeurige HDMI-
poort. Als je audio via een hifi-set wilt afspelen, sluit

ecente mini-pcs die als HDMI-stick verkrijgbaar zijn, draaien
je het stickje op een receiver aan. Een voorwaarde
veelal op de Atom Z3735F-processor van Intel. Het voordeel
is wel dat de receiver een HDMI-ingang bevat. Intel
hiervan is dat deze processor met meerdere besturingssyste-
en de meeste andere fabrikanten van HDMI-sticks
men overweg kan. Zo zijn er mini-pcs verkrijgbaar met een voorgen-
leveren een HDMI-verlengkabel mee voor als er te
stalleerde versie van Windows 10 en Ubuntu 14.04. Een bekend voor-
weinig ruimte is achter de monitor of versterker.
beeld hiervan is de Intel Compute Stick. De Windows-versie van dit
Voor de stroomvoorziening sluit je de usb-kabel
product kost ongeveer 129 euro, terwijl de Linux-variant voor pakweg
aan op de micro-usbpoort van de mini-pc. Het an-
100 euro in de winkelschappen ligt. Daarnaast zijn er fabrikanten die
dere uiteinde doe je in een vrije usb-poort van je
hardware van de Intel Compute Stick als basis gebruiken en een vergelijkbaar product onder een andere merknaam uitbrengen. Een voorbeeld hiervan is de momenteel breed verkrijgbare NEXXT PC Stick.
Verder zijn er ook genoeg HDMI-sticks te vinden die voorzien zijn
van een Amlogic- of RockChip-processor. Hierop is meestal een versie
van Android genstalleerd. De kwaliteit van deze Android-sticks ligt
meestal op een lager niveau dan de producten die een Intel-processor
aan boord hebben. Voor deze basiscursus gaan we aan de slag met de
Intel Compute Stick waarop Windows 10 is voorgenstalleerd. Door
hierop Kodi te configureren, beschik je in n klap over een veelzijdige
media-pc.
144
01 Gebruik een
usb-hub wanneer je een externe schijf en
een draadloze
ontvanger van
een toetsenbord met muis
wilt aansluiten.
G O E D KO P E M E D I A- PC
televisie, mits die voldoende stroom levert. Is dat
namelijk alleen via een draadloze verbinding kop-
niet het geval, dan gebruik je hiervoor de meegele-
pelen aan het netwerk. Windows controleert of
verde voedingsadapter. Voor de bediening gebruik
er updates zijn. Na enkele ogenblikken start het
je bij voorkeur een draadloos toetsenbord met muis.
systeem opnieuw op. Je vult naar eigen inzicht
Je plugt hiervoor bijvoorbeeld een ontvanger in de
een gebruikersnaam en wachtwoord in. Na enkele
usb-poort van de mini-pc in. Verder is het ook mo-
ogenblikken verschijnt de gebruikersomgeving van
gelijk om bedieningsapparaten met bluetooth te
Windows 10 op de televisie. Je kunt nu aan de slag!
BASISCURSUS
verbinden. Het voordeel van deze methode is dat

de usb-poort op de Compute Stick vrij blijft om een
externe schijf met mediabestanden aan te sluiten.
03
Taal kiezen
Zodra je de Compute Stick voor de eerste
keer gebruikt, ontbreekt in het configu-
Configuratie
ratiemenu van Windows helaas de Nederlandse
Als je de Compute Stick voor de eerste
taal. Gelukkig pas je dat naderhand in Windows 10
keer gebruikt, doorloop je het configura-
gemakkelijk aan. Open menu Start en klik op Set-
tieproces van Windows. Druk aan de zijkant van de
tings. Via Time & language / Region & language
behuizing op de aan/uit-schakelaar om de mini-pc
beland je bij het juiste onderdeel. Klik onder Langu-
op te starten. Er gaat een blauw led-lampje branden
ages op Nederlands. Mogelijk dien je eerst te kiezen
en het configuratiemenu van Windows verschijnt
voor Add a language en Nederlands. Vervolgens
in beeld. Kies de gewenste taal en ga in het volgende
klik je via Options onder Download language pack
venster akkoord met de licentievoorwaarden. Ver-
op de downloadknop. Windows haalt nu het ge-
volgens stel je het wifi-netwerk in door het juiste
wenste taalpakket binnen. Keer na afloop van het
wachtwoord op te geven. Je kunt de Compute Stick
downloadproces terug naar het vorige scherm en
02
bevestig onderaan met Set as default. Herstart het

systeem om de Nederlandse taal te activeren.
03 De Compute
Stick van Intel
is standaard
Engelstalig,
maar gelukkig
download je
eenvoudig een
Nederlands
taalpakket.
INTEL REMOTE KEYBOARD

Heb je geen draadloos toetsenbord met muis? Er is nog een methode om de Compute Stick te bedienen, namelijk met een smartphone
of tablet. Intel heeft voor Android en iOS onder de naam Intel Remote Keyboard een app ontwikkeld. Je downloadt deze applicatie
gratis uit de App Store of Play Store. Verder heb je op de HDMI-stick
de Intel Remote Keyboard Host App nodig. Op de Intel Compute
Stick is dit programma normaliter standaard al aanwezig. Is dat dat
bij jou mini-pc niet het geval, dan download je de software vanaf
www.tiny.cc/irapp. Na de installatie
maakt de mobiele app automatisch
contact met de HDMI-stick, met
als voorwaarde dat beide apparaten op hetzelfde wifi-netwerk
zijn aangemeld. Je doorloopt het
verificatieproces door met je smartphone een QR-code op de televisie
te scannen. Met veegbewegingen
bedien je de muis en er is een onscreen-toetsenbord aanwezig in
de app.
04
Kodi installeren
Als de HDMI-stick helemaal naar wens
functioneert, kun je aan de slag met
Kodi. Surf naar www.kodi.tv/download en download het installatiebestand voor Windows. Mocht
Via een QR-code koppel je een smartphone
aan de Intel Compute
Stick.
je een mini-pc met een ander besturingssysteem

gebruiken, dan vind je op deze webpagina het juiste
installatiebestand voor onder meer Linux, OS X,
Android en Raspberry Pi. Neem alle stappen van
145
BASISCURSUS
PROFIELEN
Gebruiken meerdere gezinsleden je home-theater-pc om films te
kijken? Wanneer je Kodi naar jouw eigen smaak hebt ingericht, is
het vervelend als andere personen instellingen wijzigen en nieuwe
content toevoegen. Je lost dit probleem op door in het programma
meerdere gebruikers aan te maken. Ga naar Systeem / Profielen en
klik op Profiel toevoegen. Je bedenkt vervolgens een profielnaam,
waarna je kiest voor Klaar. Klik op OK en vul in het volgende scherm
eventueel een wachtwoord in. Houd er rekening mee dat je bij
het gebruik van een wachtwoord, ook voor het hoofdaccount een
wachtwoord moet instellen. Beslis verder of je medialocaties met
04 Installeer
een add-on om
ook in Kodi het
Nederlandse
taalpakket te
installeren.
het hoofdaccount wilt delen. Het staat je ook vrij om de catalogus

het installatieproces door zonder iets te wijzigen.
gescheiden te houden. Bevestig met OK en bepaal of je de instel-
De Compute Stick heeft minder rekenkracht dan
lingen van het hoofdaccount wilt overnemen. Het voordeel hiervan
de meeste reguliere pcs. Hierdoor duurt de instal-
is dat je geen audio- en
latie langer dan je gewend bent. Na even wachten
video-instellingen
verschijnt de Engelstalige interface op het scherm.
hoeft aan te passen.
Omdat je Kodi op een oorspronkelijk Engelstalige
Kies in dat geval voor
versie van Windows 10 hebt genstalleerd, is er
Standaard kopiren.
geen Nederlands taalpakket aanwezig. Gelukkig
De volgende keer dat
kun je dat downloaden. Navigeer achtereenvolgens
je Kodi opstart, geef je
naar System / Settings / Add-ons / Install from
aan welk account je wilt
repository / Languages / Dutch en bevestig met
gebruiken.
Install. Na het downloadproces verschijnt automa-
In Kodi kun je meerdere gebruikersprofielen aanmaken.
tisch de vraag in beeld of je naar deze taal wilt overschakelen. Kies voor Yes. Keer tot slot weer terug
naar het hoofdmenu door rechtsonder op het huisje
te klikken.
meestal geen succes, want de kans is groot dat het
Opslag mediabestanden
beeld stottert. Sterk gecomprimeerde videobestan-
De Windows-versie van de Intel Com-
den en muziek haal je in veel gevallen wel zonder
pute Stick heeft 32 GB opslagcapaciteit
haperingen binnen via een wifi-verbinding. Ge-
aan boord, die je eventueel kunt uitbreiden met een
bruik je een andere mini-pc met ethernetpoort? Als
microSD-kaart van maximaal 128 GB. De Linux-
de netwerksnelheid van deze aansluiting voldoen-
variant beschikt met 8 GB interne opslag over nog
de is, dan is het streamen van mediabestanden een
minder schijfruimte. Voor de opslag van een cata-
handige optie.
05
logus met mediabestanden is het daarom beter om

te kijken naar alternatieve opslagbronnen. Je hebt
grofweg keuze uit twee mogelijkheden. Wanneer
146
06
Externe schijf
Heb je een externe schijf met media-
de usb-poort niet bezet is door een ontvanger van
bestanden op de mini-pc aangesloten?
een draadloos toetsenbord met muis, sluit je hierop
Kodi is in staat om de inhoud hiervan te indexeren
een externe harde schijf met films, series en muziek
en alle films, series en muziek in een mooie gebrui-
aan. Dit is voor de Compute Stick veruit de beste
kersomgeving te presenteren. Gunstig is dat het pro-
optie omdat je mediabestanden lokaal kunt afspelen
gramma ook filminformatie en fraaie afbeeldingen
zonder dat er sprake is van vertraging. De tweede
aan de mediabibliotheek toevoegt. Ga naar Videos
mogelijkheid is om media vanaf netwerkbronnen
/ Bestanden / Toevoegen videos / Bladeren en kies
te streamen, zoals een pc of NAS. Helaas beschikt
voor de aangesloten usb-schijf. Blader zo nodig naar
de Intel Compute Stick niet over een ethernetpoort,
de juiste map met mediabestanden, waarna je be-
waardoor je genoodzaakt bent om streams via wifi
vestigt met OK. Bedenk een logische naam voor de
op te halen. Zeker voor zware filmbestanden is dat
toegevoegde locatie en kies OK. Geef aan wat voor
G O E D KO P E M E D I A- PC
07
BASISCURSUS
Netwerkbronnen
Met
de
Intel Compute Stick

of een andere mini-pc
lukt het ook om draadloos
mediabestanden
te streamen vanaf bijvoorbeeld een NAS.

Gebruik hiervoor bij
voorkeur
bestanden
die weinig bandbreedte opeisen, zoals mp3tjes of gecomprimeerde rips van dvds. Kodi herkent
06 Kodi haalt
aanvullende
gegevens over
films op bij een
internetbron.
gedeelde mappen en mediaservers in je netwerk.

mediabestanden er in de map aanwezig zijn. Je hebt
Navigeer naar Videos / Bestanden / Toevoegen
keuze tussen de opties Series, Muziekvideos en
videos / Bladeren. Wanneer je bestanden bij een
Speelfilms. Kodi haalt informatie over de videobe-
mediaserver zijn ondergebracht op bijvoorbeeld
standen op bij een internetbron. Voor speelfilms ge-
een NAS, kies je voor UPnP apparaten. Als het goed
bruik je bijvoorbeeld The Movie Database en voor
is, verschijnt automatisch de naam van de media-
series The TVDB. Wanneer je films op de externe
server in beeld. Volg de instructies uit stap 6 om de
schijf in submappen bewaart, selecteer dan ook de
gewenste map met mediabestanden toe te voegen
optie Ook onderliggende mappen scannen. Zodra
en hieraan een internetbron te koppelen. Het is ook
je bevestigt met OK, gaat Kodi je mediacollectie
mogelijk om de inhoud van gedeelde netwerkmap-
indexeren. In het hoofdmenu is nu de categorie Tv-
pen via het Samba-protocol aan Kodi toe te voegen.
series of Speelfilms beschikbaar. Klik daarop om de
In dat geval kies je in het menu voor Windowsnet-
catalogus te zien. Vouw het menu aan de linkerkant
werk (SMB). Bij deze optie is het meestal noodzake-
open en kies de gewenste lay-out. Bij de optie Fanart
lijk om de gebruikersnaam en het wachtwoord van
zijn bijvoorbeeld afbeeldingen en samenvattingen
de netwerkbron op te geven.
06 Via het
Samba- of
UPnP-netwerkprotocol voeg
je netwerkmappen toe.
van alle films aanwezig. Klik op een film om het af07 Het mediaprogramma
creert een
aantrekkelijke
catalogus met
afbeeldingen.
spelen te starten. Wil je muziekbestanden toevoegen aan Kodi? Kies in het hoofdmenu voor Muziek
08
en herhaal deze stap om albums ook in de catalogus

op te nemen.
Add-ons
Kodi dankt zijn populariteit voor een
groot deel aan de ondersteuning van
talloze add-ons. Met deze uitbreidingen stream je

eenvoudig videos en muziek vanaf internet. Zo bestaan er onder meer add-ons voor RTL XL, NPO en
YouTube. Vanuit het mediaprogramma installeer
je rechtstreeks nuttige extensies. Ga naar Systeem
/ Instellingen / Add-ons. Alle uitbreidingen zijn
verdeeld over verschillende categorien. Via Video
08 Gebruik
diverse gemistdiensten in
Kodi om leuke
tv-uitzendingen
terug te kijken.
add-ons vind je onder

andere de extensies
Uitzendinggemist
(NPO), NOS, YouTube
en RTLxl. Klik op een
uitbreiding
en
kies
voor Installeren. Vanuit het hoofdmenu

zijn de toegevoegde
online
videodien-
sten via Videos /
147
BASISCURSUS
ANDERE ADD-ONS
Zoals je in stap 8 las, kun je allerlei uitbreidingen aan Kodi toevoegen. Er zijn ook add-ons die niet aanwezig zijn in de lijst van
uitbreidingen van Kodi, maar die je via een kleine omweg kunt toevoegen. Zo bestaat er ook een Kodi-uitbreiding van de omstreden
streamingdienst Popcorn Time (KODI Popcorn Time Repository).
Hiermee stream je rechtstreeks films en series vanaf het bittorrentnetwerk. Besef wel dat het gebruik hiervan illegaal is, dus pas
ermee op. Filmmaatschappijen en auteursrechtorganisaties kunnen
proberen om individuele gebruikers te beboeten voor het illegaal
streamen van films.
Niet-standaard add-ons kun je in Kodi toevoegen via een zip-bestand dat je van internet haalt. Ga in Kodi naar Systeem / Instellingen / Add-ons / Add-ons installeren m.b.v. zipbestand en blader naar
de juiste locatie. Je klikt daar op het juiste zip-bestand. Ga hierna
naar Installeer van repository / [De net toegevoegde repository] /
com. Start vervolgens een film op waaraan je Ne-
Video add-ons / [Naam van de Add-on] en bevestig met Installeren.
derlandstalige ondertiteling wilt toevoegen en klik
De streamingdienst is nu vanuit Kodi beschikbaar. Klik maar eens op
onderaan op het pictogram met het vierkantje. Via
Videos / Add-ons en bekijk het aanbod.
Downloaden gaat Kodi op zoek naar geschikte ondertitelbestanden. Je klikt op het gewenste resul-
09 Download
rechtstreeks
Nederlandstalige ondertiteling om films
in een vreemde
taal beter te
begrijpen.
taat om de ondertiteling te activeren.
10
Audio
Als je de HDMI-stick op een receiver
hebt aangesloten, wil je het geluid na-
tuurlijk via de aangesloten speakers beluisteren.

Indien je tijdens het afspelen van een mediabestand geen geluid hoort, geeft Kodi geen audio door
aan de versterker. Ga naar Systeem / Instellingen
/ Systeem / Geluidsuitgang en selecteer bij Apparaat voor geluidsuitvoer je versterker. Meestal
staat hier de merknaam en het typenummer van
het hificomponent vermeld. Overeenkomstig met
je speakeropstelling seVanuit Kodi heb
je toegang tot
de catalogus
van Popcorn
Time.
lecteer je ook het aanAdd-ons bereikbaar. Zodra je bijvoorbeeld RTLxl
tal audiokanalen dat je
of Uitzendinggemist (NPO) opent, verschijnt er een
in gebruik wilt nemen.
lange lijst met programmas waaruit je kunt kiezen.
Start nu een film op.

Hoor je nog steeds
09
148
Ondertiteling wijzigen
niks? Klik onderaan
Als je naar een film kijkt, is er wellicht
op het pictogram met
niet meteen Nederlandstalige ondertite-
de luidspreker en mar-
ling aanwezig. In veel gevallen schakel je die in door
keer de optie Activeer
de filminstellingen te wijzigen. Is er geen Neder-
doorvoer. Je wijzigt
landse ondertiteling aanwezig, dan downloadt Kodi
achter Geluidskanaal
op eigen houtje het juiste ondertitelbestand. Je moet
desgewenst
hiervoor wel eerst een add-on inschakelen. Navi-
diospoor, zodat je het
geer naar Systeem / Instellingen / Add-ons / In-
geluid in bijvoorbeeld
stalleer van repository / Alle repositories / Onder-
Dolby Digital kunt af-
titeling en installeer de uitbreiding nlondertitels.
spelen.
het
au-
10 Zorg ervoor
dat je versterker het geluidssignaal van de
mini-pc krijgt
doorgestuurd.
HUBBIT
Kopen bij Computer!Totaal
ubbit biedt Computer!Totaal-lezers extra interessante aanbiedingen. Hieronder

hebben we er drie uitgelicht, maar dit is natuurlijk niet alles. Neem een kijkje in de
Hubbit op www.hubbit.nl voor meer producten en om te bestellen.
Ion Complete LP Bluetooth

SPEEL L JE MUZIEK AF
229,-
Vinyl is weer helemaal hip! Daarnaast is de kans groot dat je nog
159,- *
een stapel plaatjes op zolder hebt liggen. Zou het niet mooi zijn als je
al je muziek met n apparaat kon afspelen, of het nu op vinyl, cd of
een cassettebandje is, of het moderne spul via bluetooth en usb? Het
kan allemaal met de Ion Complete LP Bluetooth. De Complete LP
speelt platen van 7, 10 en 12 inch af op de juiste snelheid. Dankzij de
ingebouwde versterker en luidsprekers kunt je volop genieten van al
je muziek. En, minstens zo fijn: je kunt er ook heel gemakkelijk muziek
van je lps of cassettebandjes mee digitaliseren.
119,- *
39,95*
Bendoo Box Turbo
Bendoo Box Junction
SUPERSNEL LEREN OVER TECHNOLOGIE
GROEN LICHT VOOR TECHNIEK-LIEFHEBBERS
De Bendoo Box Turbo is een compleet pakket dat erop gericht is
De Bendoo Box Junction is d ideale uitbreidingsset voor de
om kinderen meer te leren over technologie. Naast de supersnelle
BendooBox: een kruispunt met werkende stoplichten die je zelf
Raspberry Pi 2 Model B bevat de Bendoo Box Turbo een voedings-
kunt programmeren. Er zitten zelfs sensoren bij die zien of er een
adapter, SD-kaart, HDMI-kabel, netwerkkabel, draadloos mini-
auto voor het stoplicht staat! Leuk voor Lego of een radiografisch
toetsenbord, leuke behuizing, wifi-dongel en uitgebreid lesmateri-
bestuurbare auto. Met de Bendoo Box kun je onder andere robots
aal. Praktische informatie wordt afgewisseld met tips en uitleg over
aansturen, licht schakelen, films kijken en je kunt er allerlei soorten
technologie. Inclusief twee jaar gratis een .nl-domein!
sensoren aan hangen.
* Voor deze aanbieding geldt: inclusief btw, exclusief verzendkosten, op = op. De hier genoemde aanbieding geldt zolang deze editie van Computer!Totaal in de winkel ligt.
JOAKNTU
OABREIR/ F2E0B1R
5 U A RW
I 2W0W
1 6. C O MW
PW
U TWE. R
CT
OO
MTA
P UATLE. N
R LT O TA A L . N L
149
BASISCURSUS
M U LT I B O O T W I N D O W S 1 0
Windows 10 ernaast
TEGELIJKERTIJD BLIJVEN GENIETEN
VAN WINDOWS 7
Windows 10 wordt door velen beschouwd als een fijn en goed besturingssysteem. Toch heeft
het OS, net als alle andere nieuwe software, wat last van kinderziektes en is ook nog lang
niet alle software ermee compatibel. Daarom kan het nodig zijn toch nog even Windows 7 of
Windows 8.1 te installeren, of zelfs Linux.
Jochem de Goede
n deze basiscursus leggen we je uit hoe je een ander besturingssysteem naast Windows 10 kunt installeren. We richten ons hiervoor
huidige Windows 10 opstart in BIOS of met UEFI.
op Windows 7, Windows 8.1 en Ubuntu 14.04 LTS. Voordat je be-
Deze informatie hebben we later in het proces
gint met de installatie, gaan we een aantal dingen voorbereiden, zodat
nodig. Dit kun je eenvoudig achterhalen door op
je straks niet voor verrassingen komt te staan.
Windows-toets+R te drukken. Vervolgens typ je

msinfo32 en druk je op Enter. In het Systeemoverzicht dat nu verschijnt, zie je bij BIOS-modus f
UEFI of Verouderd, waarbij die laatste optie aangeeft dat je gebruikmaakt van een BIOS.
01
BIOS of UEFI
Wil je Windows 7 naast Windows 10 gaan draai-
De eerste voorbereiding die je moet tref-
en, dan moet je de Secure Boot-optie in de UEFI
fen, is dat je zult moeten checken of je
uitschakelen, anders kan Windows 7 niet opstarten. Ubuntu heeft al sinds enige tijd ondersteuning
voor Secure Boot en kan daar dus prima mee overweg. Windows 8 heeft er ook geen problemen mee.
Zorg er ook voor dat de Fast Boot-optie is uitgeschakeld in UEFI.
02
Installatiebestanden
Wat je verder nog nodig hebt, is ten
minste n usb-stick om vanaf op te
starten. Hier plaatsen we de installatiebestanden

van Windows 7, 8.1 of Ubuntu 14.04 LTS op. Je kunt
01 In de systeeminformatie van Windows kun je eenvoudig zien of je pc UEFI of BIOS gebruikt. Is het UEFI,
zet dan even Fast Boot uit en als je Windows 7 gaat
installeren ook Secure Boot.
150
BASISCURSUS
DEZELFDE LICENTIE?
Als je je oude Windows7- of -8.1-installatie hebt gepgraded naar
Windows 10, gebruikt je nieuwe installatie dezelfde productsleutel als je oude Windows-installatie. Het was erg fijn geweest als
het mogelijk zou zijn om nu Windows 7 of 8.1 naast Windows 10 te
gebruiken met dezelfde productsleutel, maar helaas staat Microsoft dat niet toe. Je zult dus op een andere manier aan een licentie
moeten komen, omdat maar n Windows met dezelfde licentie
geactiveerd kan zijn.
Wat je eventueel kunt doen, is een zogenaamde Windows Insider
worden. Je mag dan een testversie van Windows 10 gebruiken met
enkele beperkingen. Op deze manier kun je Windows deactiveren en
je licentie hergebruiken op Windows 7/8.1. Dit is wel op eigen risico,
de testversie is niet altijd stabiel.
02 Op de
website van
Microsoft heb
je de mogelijkheid om de
Windows 8.1en Windows
7-installatiebestanden binnen
te halen.
03 De
Windows-map
groeit na een
paar maanden
al snel naar
bijna 30 GB,
dus 60 GB aan
vrije ruimte is
geen overbodige luxe.
de Windows-isos downloaden via www.tiny.cc/

isowin. Zorg dat je ook een productsleutel van de
04
Back-up maken
Voordat je echt gaat beginnen, is het een
juiste Windows-versie hebt. Als je die invult, kun je
absolute must om een back-up te maken
de Windows-installatie binnenhalen. Als je een dvd
van je Windows-installatie. Gebruik hiervoor je
hebt van Windows, kun je die natuurlijk ook ge-
standaard back-upprogramma of de ingebouwde
bruiken en kun je de stappen voor de usb-stick (stap
Windows-back-upfunctie. Het enige wat je voor deze
7) overslaan. Voor Ubuntu kun je natuurlijk terecht
laatste nodig hebt, is een tweede harde schijf of een
op www.ubuntu.com. Klik hier op Download /
externe usb-schijf. Als je de back-up eenmaal hebt
Ubuntu Desktop en download Ubuntu 14.04.3 LTS,
gemaakt, heb je later de mogelijkheid om zonder pro-
we gebruiken de 64bit-versie.
blemen Windows 10 naar de huidige staat te herstellen, mocht er iets fout zijn gegaan. Je start de back-
Schijfruimte
up als volgt: open Configuratiescherm / Systeem en
De laatste vereiste is dat je genoeg vrije
beveiliging. Klik op Back-up maken en terugzetten
ruimte op de harde schijf beschikbaar
(Windows 7). Klik links op Een systeemkopie maken,
hebt. Dit kun je eenvoudig controleren door Verken-
kies of je de back-up wilt opslaan op een harde schijf
ner te openen en te klikken op Deze pc. Vervolgens
of op een netwerklocatie en klik op Volgende.
03
zoek je de schijf met de

Windows-vlag, dat zal
bijna altijd schijf C: zijn
en check je de hoeveelheid schijfruimte. Voor
Windows 7 en 8.1 heb je
minimaal 60 GB nodig en
04 Windowsback-up neemt
onder andere
automatisch
de schijf
mee waarop
Windows is
genstalleerd.
je wilt natuurlijk ook nog

wat ruimte overhouden
op je Windows 10-installatie, dus met 80 GB vrije
ruimte kom je al ergens.
Voor Ubuntu 14.04 LTS
is 30 GB al meer dan genoeg, dus dan kom je op
50 GB vrije schijfruimte
minimaal.
151
BASISCURSUS
Automatisch worden alle benodigde schijven meegenomen in de back-up, dus klik op Back-up starten
om de back-up te starten. Als je nu in geval van nood
de back-up wilt herstellen, zul je op een andere computer een opstartbare Windows 10-usb-stick moeten
maken. Vervolgens krijg je vanaf die installatie de
optie om de back-up terug te zetten.
05
Patition Master
We gaan nu de harde schijf partitioneren. Als je het tweede besturingssys-
teem wilt installeren op een aparte harde schijf,

mag je deze stap overslaan. Om onze harde schijf te
partitioneren, maken we gebruik van EaseUS Partition Master Free. Windows kan het zelf ook met
Schijfbeheer, maar EaseUS is veruit superieur. Je
downloadt het programma door naar www.easeus.
com te gaan en bovenaan te kiezen voor Partition
variren. Let op dat je voor je huidige Windows-
Manager. Klik vervolgens achter Partition Master
installatie nog genoeg vrije ruimte overhoudt, ten
Free op Download en daarna bij de Free-versie nog-
minste 20 GB is aanbevolen. Zodra je tevreden bent,
maals op Download. Voer het gedownloade exe-be-
klik je op OK. Het venster sluit zich. Je kunt nog een
stand uit. Voer de installatie uit, en zorg dat je in de
keer de toe te passen wijzigingen controleren in het
wizard de optie om EaseUS Todo Backup Free te in-
scherm. Is echt alles in orde, klik dan linksboven op
stalleren uitvinkt. Klik op Finish om Partition Mas-
Apply. De computer moet waarschijnlijk opnieuw
ter te openen en kies Launch Application, waarna
worden opgestart, dus doe dat. Na het opnieuw op-
het hoofdscherm opent.
starten verschijnt een scherm van EaseUS waarin

de partitie verkleind wordt en de vrije ruimte aan-
05 Let op dat
je tijdens de
installatie van
de Partition Master het
vinkje weghaalt
om de gratis
tool Todo Backup Free mee
te installeren,
aangezien je
die niet nodig
hebt.
gemaakt. De computer herstart daarna nogmaals

en je bent weer terug in Windows, klaar voor de
volgende stap.
07
Opstartbare usb-stick
We gaan onze usb-stick voorbereiden en er de Windows-installatie-
bestanden op plaatsen. Hiervoor maken we gebruik van het eenvoudige programma genaamd
Rufus. Je kunt dit programma downloaden vanaf
http://rufus.akeo.ie. Klik vervolgens in het midden van de pagina op Rufus 2.5 Portable. Download het bestand en voer het uit. Klik op Nee bij de
updatecontrole, aangezien dat nu even niet nodig
Schijf partitoneren
is. Steek je usb-stick in de computer, waarna deze
Selecteer de partitie die je wilt verklei-
automatisch in Rufus verschijnt. Klik op Creer
nen, dat zal waarschijnlijk de partitie
een opstartbare disk met en kies erachter de optie
zijn waarop nu Windows is genstalleerd, dat is
ISO image. Klik op het pictogram dat ernaast staat.
vaak schijf C: (dezelfde schijf die je zag in Verken-
Blader vervolgens naar het iso-bestand van Win-
ner met de Windows-vlag). Als jouw computer een
dows 7, Windows 8.1 of Ubuntu 14.04 LTS dat je in
schijf D: heeft met veel vrije ruimte, gebruik dan
stap 2 hebt klaargezet. Laat de overige opties zoals
die partitie. Klik erop met de rechtermuisknop en
ze zijn, zo zal het bestandssysteem automatisch
selecteer de optie Resize/Move Partition. Je kunt
aangepast worden aan Windows of Ubuntu en zal
de balk bovenaan slepen en ziet de schijfruimte
de usb-stick bovendien geschikt zijn voor zowel
06
152
06 Je kunt de
schijf kleiner
maken door
het groene
gedeelte naar
links te slepen
totdat je het
genoeg vindt.
07 Zodra je het
iso-image hebt
geselecteerd,
past Rufus
automatisch
de juiste instellingen toe.
BASISCURSUS
drukken. Je ziet een lijst van apparaten waar vanaf

je kunt starten. Als je een UEFI-systeem hebt, kan
het zijn dat je usb-stick twee keer voorkomt: een
keer normaal en een keer met de tekst UEFI ervoor.
Zorg dat je dan de stick opstart via de UEFI-optie,
zodat de installatie ook daadwerkelijk met UEFI
plaats zal vinden. Om Windows te installeren, lees
je gewoon verder, ga je aan de slag met Ubuntu dan
kun je doorgaan met stap 12.
UEFI- als BIOS-systemen. Klik op Start om de op08 Pas in de

UEFI of het
BIOS van je
computer de
opstartvolgorde aan en zet
de optie USB
als eerste om
direct daarmee
op te starten.
startbare usb-stick te maken.
08
Opstarten van usb
09
Windows installeren
De installatie van Windows 7 en Win-
Nu de usb-stick gemaakt is, kun je de
dows 8.1 is grotendeels gelijk. Klik op Nu
computer opnieuw opstarten, waarbij
installeren bij het welkomstscherm, accepteer de
je naar het bootmenu van je pc gaat. Vaak kun je
licentieovereenkomst en klik op Volgende. Kies nu
dat doen door snel op de knop F12, F11 of DEL te
voor Aangepaste installatie (geavanceerd), aange-
09 Zorg ervoor
dat je de partitie selecteert
met niet-toegewezen ruimte
om Windows
op te installeren.
zien we geen upgrade van een bestaande Windowsversie gaan uitvoeren. Nu komt de belangrijkste
stap, namelijk kiezen waar Windows 7/8.1 genstalleerd moet worden. Zorg ervoor dat je de partitie
selecteert met niet-toegewezen ruimte. Check even
dat de grootte overeenkomt met wat je eerder hebt
toegewezen bij het partitioneren. Selecteer die schijf
en klik op Volgende. Windows zal de partitie automatisch formatteren en klaarmaken voor gebruik.
Daarna begint de installatie automatisch, waarbij
de pc een aantal keer opnieuw zal opstarten. Elke
keer als de pc zich opnieuw opstart, krijg je de keuze
tussen Windows 10 en Windows 7 of Windows 8.1.
Kies voor de Windows die je nu aan het installeren
bent. Uiteindelijk verschijnt de installatiewizard van
Windows, waarin je een gebruikersaccount aanmaakt en enkele dingen moet instellen.
153
BASISCURSUS
10
Bootmanager
Je hebt nu een dualboot-systeem, maar
het is natuurlijk niet optimaal dat er
dertig seconden wordt gewacht voordat het systeem doorstart. Gelukkig kunnen we dat eenvoudig
aanpassen. In Windows 7 of Windows 8.1 klik je
op Start, typ Uitvoeren en druk op Enter. Voer nu
msconfig in en druk op Enter. Ga naar het tabblad
Computer opstarten. Hier vind je onder andere opties om de Time-out in te stellen en het standaardbesturingssysteem te bepalen.
Als je de mooiere Windows 10-bootloader wilt
gebruiken, start je in Windows 10 op en klik je met
de rechtermuisknop op Start. Kies voor de optie
Opdrachtprompt (administrator). Geef het commando bcdboot C:\Windows en druk op Enter,
10 Start Opdrachtprompt
als administrator en voer
het commando
bcdboot C:\
Windows in om
de Windows
10-bootloader
als standaard
in te stellen.
waarmee Windows 10 weer de standaard wordt

en je in de Metro-achtige interface je besturingssysteem kunt kiezen. Dit menu werkt op ons
testsysteem wel onhandiger: als we kiezen voor
instellen. Klik op Save Settings om de wijzigingen
Windows 7 start de computer eerst opnieuw op en
op te slaan.
wordt daarna pas Windows 7 gestart. Met de Windows 7-bootloader wordt direct doorgestart naar
het juiste besturingssysteem.
12
Ubuntu installeren
De installatie van Ubuntu is groten-
11 Met een eenvoudig vinkje bij

Default stel je
in welk besturingssysteem
standaard
moet worden
gestart.
deels gelijk aan die van Windows. Kies

als eerste de taal (Nederlands) en klik op Ubuntu
installeren. Als de computer is verbonden met
internet, vink dan Updates downloaden tijdens
de installatie aan. Eventueel kun je ook kiezen
voor Deze programmas van derden installeren,
zodat je met minder moeite bijvoorbeeld mp3bestanden kunt afspelen. Klik op Verder. Nu komt
de belangrijkste stap: namelijk het kiezen van de
juiste schijf. Klik onderaan op Iets anders en klik
11
Bootmenu EasyBCD
Wil je iets uitgebreiders, dan kun je gebruikmaken van EasyBCD, dat te down-
loaden is via www.neosmart.net/easybcd. Klik vervolgens onderaan bij Non-commercial op Register.

Het is niet nodig een naam en e-mailadres in te vullen, klik simpelweg op Download! en het installatiebestand wordt binnengehaald. Installeer het programma en start het op. Klik bij de taal op Go, helaas
is er geen Nederlands beschikbaar en klik op OK. Je
ziet nu een overzicht van de items in je bootmenu.
Om aanpassingen te maken, kies je voor Edit Boot
Menu. Je kunt hier het standaard-OS instellen bij
Default. Onderaan kun je bovendien de wachttijd
154
12 Je kunt de
schijf kleiner
maken door op
het minnetje te
klikken.
op Verder. Selecteer vrije ruimte en klik op de
gevraagd wordt om toestemming, kun je op Enter
plus (+). Zet de Grootte op de grootte van de schijf,
drukken om te bevestigen en door te gaan.
minus de hoeveelheid van je RAM (meestal is 4 of
Zodra de installatie eenmaal klaar is, kun je op-
8 GB is prima). Zorg dat de locatie Begin van deze
nieuw op de Ubuntu-knop klikken en de opdracht
ruimte geselecteerd is. Bij Gebruiken als laat je de
grub customizer typen en het programma openen.
optie staan op Ext4 loggend bestandssysteem en
Je kunt nu op het tabblad List configuration de
bij Aankoppelpunt vul je een slash (/) in. Klik op
volgorde van de opties wijzigen. Op General Set-
OK. Klik opnieuw op de overgebleven vrije ruimte
tings kun je kiezen welk besturingssysteem stan-
en opnieuw op de plus (+). Selecteer dit keer bij Ge-
daard moet worden opgestart en hoelang het Grub-
bruiken als de optie Wisselgeheugen (swap area).
scherm weergegeven moet worden. Klik op Save
Laat de overige opties zoals ze zijn en klik op OK.
om de wijzigingen op te slaan.
BASISCURSUS
Controleer nog een keer of alles klopt. Zorg ervoor

dat je niets hebt veranderd aan de NTFS-partitie
waar Windows op genstalleerd staat! Klopt alles?
14
Ubuntu-partitie lezen
in Windows
Klik dan op Installeer nu en daarna op Verder om
Als je Windows als dualboot hebt gen-
de partities aan te maken en de installatie te star-
stalleerd, kun je gewoon bij de schijf van het an-
ten. Tijdens de installatie maak je een gebruikers-
dere besturingssysteem. Met Ubuntu is dat niet het
account aan, kies je de tijdzone en stel je nog enkele
geval. Om de ext4-schijf in Windows te kunnen
andere dingen in. Onderbreek de installatie niet,
lezen, is een apart programma nodig. Een handig
helemaal niet tijdens het wegschrijven van de par-
programma hiervoor is Ext2Read. Anders dan de
tities. Achteraf wordt de computer even opnieuw
naam doet vermoeden, ondersteunt dit ook ext4.
opgestart en kun je als het goed is kiezen tussen
Wel kun je hier alleen bestanden mee lezen vanuit
Windows en Ubuntu.
Ubuntu. Je kunt het programma downloaden via

www.tiny.cc/ext2 en dan te klikken op de groene
Bootmanager Ubuntu beheren
downloadknop. Pak het gedownloade zip-bestand
Als je Ubuntu hebt genstalleerd, zit
uit en voer de toepassing die erin aanwezig is als
je nu met de opstartlader (bootloa-
administrator uit, door er met de rechtermuisknop
der) Grub. Je kunt Grub configureren met de
op te klikken en te kiezen voor Als administrator
13
13 Bij default
entry kun je de
standaardoptie kiezen die
gestart moet
worden voor
Grub.
zogenaamde Grub Customizer. Dit programma
uitvoeren. Je ziet nu de Ubuntu-schijf in de vorm
installeer je als volgt: klik op de Ubuntu-knop
van /dev/sdaX. Als je erop dubbelklikt, zie je alle
en typ Terminal en open dat programma.
mappen erin. In home/[gebruikersnaam] vind je
Je gaat een paar commandos invoeren, typ:
je persoonlijke bestanden. Je kunt een map of be-
sudo add-apt-repository ppa:danielrichter2007/grub-customizer
stand opslaan door er met de rechtermuisknop op
en voer daarna je wachtwoord in en druk op Enter.
te klikken en te kiezen voor Save.
Typ vervolgens sudo apt-get update en druk op Enter.
14 Je persoonlijke bestanden
vind je in de
map home/
[gebruikersnaam].
Daarna typ je sudo apt-get install grub-customizer , als er
155
ASUS
ZenBook
UX305CA
Dun, licht en
betrouwbaar
ASUS fraaie ZenBook

UX305 is immens
populair. Reden genoeg
voor ASUS om hem in
de vorm van de UX305CA
weer helemaal bij de tijd te
brengen. Behalve een snellere
processor en de allernieuwste
wifi-standaard, kun je ook nog
eens kiezen uit twee kleuren. Wat
maakt de ZenBook UX305CA voor
jou de ideale laptop?
156
STEVIG EN LICHT
De behuizing van de ASUS ZenBook
UX305CA is gemaakt uit n blok
aluminium en hierdoor naast fraai
ook lekker stevig. Je kunt kiezen uit
de kleuren zwart of Titan Gold, waardoor de UX305CA perfect bij je past.
Met een dikte van 12,3 mm is de ZenBook UX305CA bovendien de dunste
13,3inch-laptop op de markt. Tel daarbij op dat hij slechts 1200 gram weegt
en je hebt een laptop die je altijd kunt
meenemen.
SPECIFICATIES
799,ASUS Reliability-programma
PROCESSOR Intel Core M3-6Y30
RAM 4 GB
OPSLAG 128 GB SSD
SCHERM 13,3 inch IPS-scherm (1920 x
1080 pixels)
GRAFISCHE KAART Intel HD 515
DRAADLOOS 802.11a/b/g/n/ac, bluetooth 4.0
AANSLUITINGEN 3x usb 3.0, microHDMI, SD-kaartlezer, usb-ethernetadapter
ACCU 45 Wh
AFMETINGEN 324 x 226 x 12,3 mm
GEWICHT 1200 gram
BESTURINGSSYSTEEM Windows 10
PRIJS
GARANTIE
FLUISTERSTIL
ASUS maakt gebruik van n van Intels
modernste processors: de Core M36Y30. Deze processor uit Intels nieuwste Skylake-reek is zo energiezuinig dat
er geen ventilator nodig is. Omdat er
ook een SSD gebruikt wordt, bevat de
ZenBook helemaal geen bewegende
delen. Hierdoor doet de ZenBook UX305CA onhoorbaar zijn werk, wel zo
prettig als je je moet concentreren op
je werk of een spannende film aan het
kijken bent.
UITSTEKENDE PRESTATIES
HEEL DE DAG DOOR
HAARSCHERP BEELD
De tijd van korrelige beelden is echt
voorbij. De ZenBook UX305CA heeft
een scherm van 13,3 inch, met een
Full-HD-resolutie van 1920 x 1080
pixels. Zo heb je haarscherp beeld en
ruimte voor al je vensters. Dankzij de
IPS-technologie koppelt het scherm
bovendien een goede inkijkhoek aan
een uitstekende kleurweergave. En
doordat het scherm mat is afgewerkt,
kun je ook in een felle kantooromgeving of buiten alles goed zien.
De zuinige Intel-processor zorgt in

combinatie met de ruime accu met
een capaciteit van 45 Wh voor een uitstekende werkduur. Je kunt minimaal
acht uur werken op de ZenBook, maar
met lichte werkzaamheden loopt dat
op tot maar liefst elf uur. Je kunt dus
heel de dag doorwerken zonder op
zoek te moeten naar een stopcontact.
Zelfs een vliegreis van Amsterdam naar
New York is geen probleem.
De Intel Core M3-6Y30 heeft in combinatie met 4 GB RAM genoeg kracht

voor al je dagelijkse werkzaamheden.
Dus surfen, documenten bewerken
of HD-films kijken: de ASUS ZenBook
UX305CA kan het allemaal. Dankzij de
SSD starten programmas razendsnel op.
Ook traag internet behoort tot het verleden: de ZenBook UX305CA ondersteunt
802.11ac, de nieuwste razendsnelle wifistandaard. Heb je meer power nodig,
dan heeft ASUS de UX305LA, met Intel
Core i7 5500U-processor.
ZORGELOZE GARANTIE
ASUS heeft zo veel vertrouwen in
zijn laptops, dat ze je de beste garantie aanbieden die er is. Bij aankoop van de ZenBook UX305CA
tot 31-12-2015 krijg je garantie
volgens het ASUS Reliability-programma. Hierbij wordt de laptop
bij een garantiedefect in het eerste
jaar kosteloos gerepareerd en krijg
je ook nog eens het aankoopbedrag terug. Het ergste wat er kan
gebeuren, is een gratis laptop!
Daarna heb je nog een jaar lang
standaardgarantie. Meer info op
www.asuspromotie.nl/reliability.
157
TEST
O F F I C E 2 0 1 6 E N A LT E R N AT I E V E N
Terwijl vrijwel iedereen inmiddels Microsoft Office gebruikt, is

de missie van Microsoft Office
nog niet volbracht. Integendeel.
Microsoft ziet niet alleen nog
altijd kansen Office verder te
verbeteren, het gebruikt Office
vooral ook om steeds meer
gebruikers de cloud in te duwen.
Maar is Office 2016 de moeite en
de kosten van de upgrade wel
waard of ben je beter af met een
van de Office-alternatieven?
Edmond Varwijk
Tijd om
je officepakket te
vernieuwen?
Office 16 versus
de rest
n persbericht, meer aandacht besteedde Microsoft Nederland niet aan de release van Office 2016.
Bang de aandacht rond Windows 10 te verstoren of
heeft men gewoon niet zoveel te melden? Het lijkt het laatste. Office 2016 is namelijk geen grote nieuwe Office, maar
een uiterst bescheiden upgrade. Illustratief is de reviewers
guide waarin Microsoft de nieuwe functies in Office 2016
beschrijft. Het 27 paginas tellende document beslaat voor
de helft screenshots en functionaliteit die eigenlijk van Windows 10 is. Dezelfde gids voor Office 2010 was 100 paginas
en die van Office 2013 nog 45. Toch maakt dit Office 2016 nog
geen update die je zomaar kunt overslaan. Net als Windows
wordt ook Office namelijk een product zonder hele grote
nieuwe versies. Microsoft wil het continu vernieuwen en
aanpassen, volgende maand is er dus alweer een nieuwe Office en de maand daarna weer. Wil je altijd alle nieuwe functies, dan moet je wel overstappen naar Office 365, de abonnementsversie van Microsoft Office. Microsoft gaat namelijk
ook nieuwe functies uitbrengen die alleen beschikbaar zijn
voor Office 365-klanten. Office 365 krijgt ook de meeste applicaties: behalve Word, Excel, PowerPoint en OneNote ook
Outlook, Publisher en Access (maar nog altijd geen Visio en
Project). Ook mag je de applicaties dan op maximaal vijf pcs
of Macs binnen het huishouden installeren. Je kunt daarmee
Een greep
uit nog
altijd een
groot aantal
varianten
waarin je
Office 2016
kunt kopen.
158
eindeloos wisselen, doordat je zelf online een installatie kunt

deactiveren en dan weer op een ander apparaat kunt installeren. Je kunt zo ook onbeperkt wisselen tussen Windows en
Mac, een duidelijk voordeel boven een gewone winkelversie
van Office, waarbij je bij aankoop verplicht bent voor n van
deze twee te kiezen.
TEST
OFFICE 2016
Waar het Windows maar moeizaam lukt de vleugels uit te
slaan naar andere apparaten dan de pc, is dat Office allang
gelukt. Op veel smartphones of tablets staat minimaal de
Word- of Excel-app, ongeacht of het een iOS- of Android-
BEST
GETEST
JANUARI/FEBRUARI
2016
apparaat is. En ook op OS X doet Office het goed. Dit keer

kregen de Apple-gebruikers zelfs eerder de beschikking
over Office 2016 dan de Windows-gebruikers en is hun
versie van Office meer dan ooit gelijkwaardig aan die voor
Windows. Voor het eerst is er een echte OneNote voor de
Mac en voor 365-abonnees ook een echte Outlook. Voor
Mac-gebruikers is upgraden naar Office 2016 de logische
De nieuwe Office voor de

Mac is de eerste met een
echte Outlook en een echte
OneNote.
Word voor de Mac met het
Lint en verder grotendeels
gelijk aan de Windows-versie.
keuze.
Samenwerken
Voor Windows-gebruikers is upgraden minder vanzelfsprekend. De belangrijkste nieuwe functie in Office 2016
is het samenwerken aan documenten. Dit is mogelijk in
Excel, OneNote, PowerPoint en Word, maar alleen in
Word kun je de wijzigingen die een ander aanbrengt ook
direct in jouw versie van het document zien. Excel en Po-
Alleen in Word werkt het

samenwerken ook zoals je dat
mag verwachten.
werPoint beheersen dit nog niet, terwijl we dat wel hadden verwacht, zeker omdat de web-apps van Office dit
wel ondersteunen (net als de web-apps van concurrent
Google). Om samen aan een document te werken, moet
het zijn opgeslagen op SharePoint Online of OneDrive.
Zoals Microsoft zelf zegt, is bij het samenwerken aan een
document de versiegeschiedenis erg belangrijk. Helaas
werkt deze dan weer alleen in combinatie met SharePoint
Online en niet met OneDrive, dat niet gebaseerd is op
SharePoint-techniek.
Overigens werden gebruikers van OneDrive (waaronder ook de Office 365-abonnees) begin november onaangenaam verrast doordat Microsoft flink het mes zette in
De web-apps van
Microsoft zijn de beste
van allemaal.
de gratis opslagruimte op OneDrive. Was die voor 365-gebuikers eerder onbeperkt, nu is die beperkt tot 1 TB. Voor
de meeste gebruikers zal dit nog altijd meer dan genoeg
zijn, maar het is nadelig voor wie mr ruimte nodig heeft,
want Microsoft heeft de prijzen voor extra opslagruimte
op OneDrive flink verhoogd. Opslag bij Microsoft is daardoor vanaf 2016 bijvoorbeeld twee keer zo duur als in
iCloud van Apple. Na jaren gestimuleerd te hebben dat
iedereen maar alles in de cloud moest zetten, toont Micro-
OFFICE 365
Prijs 10,- per maand

Website www.office.com
OFFICE 2016
VOOR THUISGEBRUIK EN
STUDENTEN
soft zich nu een minder betrouwbare partner. Voor een

overzicht van alle andere nieuwe functies in Office: zie de
Prijs 149,-
workshop over Office 2016 op pagina 166.
Website www.office.com
159
TEST
VERGELIJKING MET OUDE OFFICE-VERSIES

Office 2007 en 2010
Twee programmas die toen nog wel in de suite
Office 2013
Office 2007 was indertijd de eerste versie van
zaten, InfoPath en Groove (in 2010 SharePoint
Het verschil van Office 2016 met Office 2013
Office met het Lint in plaats van de traditionele
Workspace geheten), hebben de overgang naar
is zo mogelijk nog kleiner dan dat met Office
menus. De verandering deed aanvankelijk veel
Office 2013 (en vervolgens 2016) nooit gemaakt.
2010 en 2007. Er zijn de nieuwe kleurschemas
gebruikers huiveren, maar bleek uiteindelijk
Missen doe je ze echter niet, terwijl je omgekeerd
lichten donkergrijs waarmee je de kleuren van
toch goed te werken. Het Lint is in Office 2007
(wanneer je nog Office 2007 of 2010 gebruikt) niet
de Office-interface kunt aanpassen, de nieuwe
en 2010 minder uitgebreid en ook minder intel-
heel veel functionaliteit mist ten opzichte van Of-
Geef aan wat u wilt doen zoekmogelijkheid
ligent dan in latere versies van Office. Je moet
fice 2016. Het zijn vooral details die ontbreken, er
om in de Office-functies te zoeken, en onze fa-
dus vaker zoeken en klikken om de gewenste
zijn minder opties en het is allemaal wat minder
voriet: de lijst met laatst geopende bestanden
functie te vinden. Tot onvrede van veel gebrui-
makkelijk. Echt ontbreken doet vooral OneDrive,
(ook die in andere applicaties) om als bijlage aan
kers was Outlook in de consumentenversies
maar die laat zich eenvoudig apart installeren.
een mailbericht toe te voegen. Omgekeerd zijn
van Office 2007 verdwenen. Zij gebruikten
Office 2007 en 2010 draaien probleemloos op
vernieuwingen die je had gehoopt nog altijd
Outlook voor e-mail, contactenbeheer en als
Windows 10. Let wel op: van beide suites is de
niet gekomen. Zo synchroniseert Office wel de
agenda, en werden ineens gedwongen te zoe-
standaardondersteuning verlopen en over een
lijst met laatste geopende documenten tussen
ken naar een ander programma daarvoor. Aan
jaar komen er voor Office 2007 ook geen bevei-
verschillende apparaten, maar bijvoorbeeld niet
Office 2007 werd wel OneNote toegevoegd, een
ligingsupdates meer uit. Dat is in elk geval voor
de persoonlijke aanpassingen aan het lint of de
notitieprogramma, maar dat stond nog in de
Office 2007 dan een mooi moment om het niet
werkbalk Snelle Toegang.
kinderschoenen.
meer te gebruiken.
Office
2007 was
de eerste
versie van
Microsoft
Office met
een Lint
(de Ribbon).
Het verschil tussen Excel

2016 en
Excel 2007
is minder
groot dan
je zou verwachten.
De onderdelen van Office 2010 Professional

vullen het hele startmenu van Windows 10.
160
In Office 2010 had Microsoft het Lint verbeterd

en een rustiger uiterlijk gegeven.
LibreOffice heeft voor

de belangrijkste onderdelen van Microsoft
Office een alternatief.
TEST
LIBREOFFICE 5.0
LibreOffice is een fork (afsplitsing) van OpenOffice.org, gestart
nadat Oracle OpenOffice kocht. Doordat men de opensourcecode kon gebruiken, was LibreOffice al heel snel een volwaardig
PowerPoint en
Impress zijn
functioneel
behoorlijk aan
elkaar gewaagd.
alternatief en heeft het OpenOffice.org inmiddels duidelijk over-
LIBREOFFICE 5.0
vleugeld. LibreOffice is gratis beschikbaar voor Windows, OS X

en Linux. Het bestaat uit Writer voor het maken van tekstdocu-
Prijs Gratis
Website http://nl.libreoffice.nl
menten, Calc voor spreadsheets, Base voor databases, Draw voor

tekeningen, Impress voor presentaties en Math voor het gebruik
van formules. LibreOffice biedt dus alternatieven voor Word,
Excel, PowerPoint en Access, een beetje voor Visio, maar geen
alternatieven voor Outlook, Publisher en OneNote. Het uiterlijk
van LibreOffice lijkt nog het meest op dat van een Office-versie
voor de komst van het Lint. Doordat tussentijds wel de menus
zijn opgeschoond en vooral de pictogrammen op de werkbalken
zijn gepdatet, doet het zeker niet verouderd aan. LibreOffice
voldoet voor zeker 85% van alle klusjes die je ook met Microsoft
Office doet, maar het is zeker minder gebruiksvriendelijk en documenten en grafieken zijn minder mooi en flexibel. Op iOS bestaat LibreOffice niet, voor Android is er een LibreOffice Viewer
aangekondigd en in bta beschikbaar.
GOOGLE HEEFT EEN

GROOT AANTAL APPS
VOOR WINDOWS
EN ANDROID, VOOR
IOS IS HET AANTAL
GERINGER.
GOOGLE DOCS
Bij Google Documenten, Spreadsheets, Presentaties, Formulieren en Tekeningen staan alle documenten automatisch in de
cloud, omdat alle programmas zelf ook in de cloud staan. Google
GOOGLE DOCS
Docs is namelijk een schoolvoorbeeld van software-as-a-serPrijs Gratis
vice: de applicaties worden daar door Google continu onderhou-
Website http://drive.google.com
den en gepdatet en jij bent gewoon de gebruiker. Geen gedoe

dus met updates en crashes, dit werkt altijd. De enige echte eis
die de Google Docs-suite stelt is een recente versie van een gangbare browser. Het werkt dus altijd, ongeacht of je Windows, OS
X of Linux gebruikt.
Google Docs bestaat dus uit de tekstverwerker Documenten,
het rekenprogramma Spreadsheets, het PowerPoint-alternatief
Presentaties, Formulieren waarmee je eenvoudig een enqute
kunt maken en Tekeningen voor diagrammen en stroomsche-
REDACTIE
TIP
JANUARI/FEBRUARI
2016
mas. Google Drive is het hart en de centrale hub van de suite,

daarvanuit zijn alle programmas beschikbaar. De verschillende
onderdelen ondersteunen in meer of mindere mate het samen
bewerken van documenten in realtime, en de suite loopt hierin
Google Drive is het hart

van de Google Docs-suite
en maakt documenten
bereikbaar altijd en op elk
apparaat.
Google Docs ondersteunt
volledig het gelijktijdig
samenwerken aan een
document.
dus flink voor op Microsoft Office. Opvallend is dat zoekgigant

Google pas nu, in navolging van Microsoft, een functie aan Documenten heeft toegevoegd om direct vanuit een document te
kunnen zoeken naar aanvullende informatie, zonder het document te verlaten. Via de ingebouwde chatfunctie kun je tijdens
het samenwerken contact houden met de andere bewerkers van
de documenten. Google heeft een groot aantal apps voor Windows en Android, voor iOS is het aantal geringer. Elk van de apps
heeft niet de kwaliteit van die van de apps van Microsoft.
161
TEST
APPLE IWORK
iWork bestaat uit de tekstverwerker Pages, het rekenprogramma
Numbers en het presentatiepakket Keynote. Van elk onderdeel is
een app te koop (voor iOS en OS X). Je betaalt dus alleen voor de
programma's die je wilt gebruiken. Dit klinkt goedkoop, maar het
Pages
op OS X
biedt meer
functionaliteit dan de
Pages-app
op iPad en
iPhone.
hele setje is toch 90 euro. Koop je een nieuwe Mac of iPhone/iPad,

dan krijg je het er gratis bij. Er is geen iWork voor Windows of Android, wel bestaan er browserversies van de programmas zodat je
alsnog ook vanaf niet-Apple-apparaten je documenten kunt bekijken en bewerken. Net als bij Google Docs is het bij iCloud mogelijk
gelijktijdig met anderen aan een document te werken. Samenwerken is wel beperkt tot de webversie van iWork, de apps ondersteunen dit niet. Pages, Numbers en Keynote zijn verder gebruiksvriendelijk en je kunt er redelijk makkelijk aansprekende documenten
mee maken. Functioneel gezien loopt iWork echter flink achter bij
Microsoft Office en dat geldt zelfs voor de OS X-apps. Functionaliteit zoals draaitabellen en koppelingen met databases ontbreekt,
iWork van Apple

is een zestal apps:
drie voor iPhone
en iPad en drie
voor OS X.
maar ook meer alledaagse functies zoals een achtergrond instellen in Numbers of een deel van een document beveiligen met een
wachtwoord. Dit verschil wordt nog groter wanneer je de webversies vergelijkt met die van Microsoft. Om iWork abandonware
IWORK
(software die door de fabrikant in de steek is gelaten en niet verder

ontwikkeld wordt) te noemen gaat te ver, maar het is zonder meer
Prijs 90,-
tijd voor een flinke update van de suite die verder gaat dan alleen
Website www.apple.com
zorgen voor compatibiliteit met nieuwe versies van iOS en OS X.
WPS OFFICE
Kingsoft Office heet sinds versie 10 WPS Office. WPS staat voor
VAN ALLE ALTERNATIEVE SUITES IS

WPS OFFICE DEGENE DIE HET MEEST OP
MICROSOFT OFFICE LIJKT
Writer, Presentations en Spreadsheets: de onderdelen van de

suite. WPS Office wordt ontwikkeld in Guandong en bevestigt de
reputatie van Chinezen als copycats. Van alle alternatieve suites
is WPS Office degene die het meest op Microsoft Office lijkt. Zelfs
het Lint is schaamteloos nagemaakt en her en der zelfs verbeterd. Zo is er een Night Mode die de kleuren dimt en ook is het
handig om bijvoorbeeld binnen Writer meerdere documenten
als tabbladen naast elkaar geopend te hebben. WPS Office leest
en schrijft alle Office-bestandsformaten. WPS Office is beschikbaar voor Windows en in een iets oudere versie ook voor Linux.
Daarnaast zijn er apps voor iOS en Android. WPS heeft een eigen
cloud met ondersteuning voor versiegeschiedenis en het delen
van documenten. Je documenten staan niet in China, maar in de
Amazon-cloud.
Er zijn meerdere versies van WPS Office, waarvan n gratis.
Deze WPS Office Free voegt een watermerk toe bij het afdrukken
of opslaan als pdf en wanneer je na dertig dagen niet kiest voor de
betaalde versie, verlies je ook zaken zoals opslaan in docx/xlsx/
pptx-formaat, bijhouden van wijzigingen en meer. WPS Office
voor Windows is Engelstalig, maar heeft wel Nederlandstalige
WPS OFFICE
spellingscontrole. De apps voor Android en iOS zijn wel Nederlandstalig. Wil je documenten tussen verschillende apparaten
Prijs 97,83
synchroniseren, dan kun je daarvoor OneDrive, Google Drive,
Website www.kingsoft-
Box of Dropbox gebruiken.
store.com
162
TEST
WAAR IS SWAY?
Een jaar geleden introduceerde Microsoft Sway
Office. Zo kun je een Sway niet exporteren of
als nieuw onderdeel van de Office-familie. Sway
gebruiken in Office en werkt het programma
is Microsofts variant van Prezi, de snel populair
helemaal anders dan bijvoorbeeld Word of
geworden online presentatietool. Net als Prezi
Publisher. Zelfs zoiets als het Lint ontbreekt.
is ook Sway volledig online te gebruiken, maar
Sway biedt gebruikers met een betaalde Office-
Microsoft heeft ook een iOS-app. Ondanks dat
licentie ook geen voordeel, het is namelijk voor
Microsoft Sway tot Office rekent en het noemt
iedereen gratis. Maar weinig Office-gebruikers
als een belangrijk onderdeel van Office 2016,
zullen Sway ervaren als een nieuw onderdeel
heeft Sway eigenlijk geen raakvlakken met
van Office, hoe vaak Microsoft dat ook roept.
Sway wordt gepresenteerd als

een Office-programma maar
heeft er eigenlijk weinig raakvlakken mee.
Conclusie
Office 2016 is de eerste versie van de Microsoft-suite die de
nooit een draaitabel in Excel, of velden en verwijzingen in
cloud gebruikt voor meer dan alleen opslag. De belangrijk-
een Word-document, dan is de kans groot dat alles waar-
ste nieuwe functie, het gelijktijdig met anderen werken aan
voor jij Microsoft Office gebruikt ook prima kan met n
een document is echter veel te beperkt gemplementeerd,
van de gratis alternatieven. De beste keuze is dan de Google
onwaardig voor een nieuwe release van Microsoft Office.
Docs-suite en toch ook de app- en webversies van de ver-
Te hopen valt dat men dit snel uitbreidt en dan niet alleen
schillende Microsoft-programmas, die op sommige punten
voor de 365-abonnees, maar ook voor wie een losse licen-
de echte Office voorbijstreven. De andere pakketten kies je
tie heeft gekocht. De beperkte vernieuwing in Office 2016
eigenlijk alleen om alternatieve redenen. Wil je opensour-
geeft de concurrentie de kans zonder zelf echt fors te ver-
ce, dan is LibreOffice de enige keuze. Wil je zo veel mogelijk
nieuwen, toch dichterbij te komen. Gebruik je bijvoorbeeld
Microsoft Office op Linux, kies dan voor WPS Office.
SPECIFICATIES
Microsoft
Office 365 Home
BEST
GETEST
Google Docs
REDACTIE
TIP
LibreOffice
Microsoft Office 2016

voor Thuisgebruik en
Studenten
WPS Office
iWork
Oordeel
Prijs
10,00 per maand
Gratis
Gratis
149,-
97,83
90,-
Tekstverwerker
Word
Documenten
Writer
Word
Writer
Pages
Rekenprogramma
Excel
Spreadsheets
Calc
Excel
Spreadsheets
Numbers
Presentatieprogramma
PowerPoint
Presentaties
Impress
PowerPoint
Presentation
Keynote
Databaseprogramma
Access
Base
Mail/Agenda/Contacten
Outlook
Notitieprogramma
OneNote
OneNote
Cloudopslag
OneDrive
Google Drive
OneDrive
WPS Cloud (beta)
iDrive
iOS-apps
Word/Excel/PowerPoint/
OneNote/Outlook
Documenten/Spreadsheets/Presentaties
OneNote/Outlook
WPS Office + PDF
Pages/Numbers/Keynote
Android-apps
OneNote/Outlook
OneNote/Outlook
WPS Office + PDF
Windows Phone-apps
OneNote
OneNote
Besturingssysteem
Windows en OS X
N.v.t.
Windows, OS X en Linux
Windows en OS X
Windows
OS X
Browser-apps
OneNote/Outlook
OneNote/Outlook
Pages/Numbers/Keynote
Taal
Nederlands
Nederlands
Nederlands
Nederlands
Engels
Nederlands
Functionaliteit
Gebruiksgemak
Samenwerken
Aantal gebruikers
X
5
Onbeperkt
Onbeperkt
X
1
163
QUICK FIX
M UZ I E K D E L E N M E T S POT I F Y
MUZIEK DELEN
MET SPOTIFY
Een artiest, lied

of album delen
gaat eenvoudig
vanuit Spotify.
Albums, liedjes en
afspeellijsten delen
Spotify is een geweldige dienst om miljoenen
muziektracks mee te beluisteren, maar ook het
ontdekken van nieuwe muziek is n van de
redenen voor een abonnement. Je kunt hier zelf
aan bijdragen door artiesten, albums of afspeellijsten te delen met je vrienden.
Richard Veenstra
Selecteer de afspeellijst waaraan het

nummer moet worden
toegevoegd.
Muziek delen
Allereerst zoek je
in Spotify naar een
artiest door boven in het
scherm te zoeken. Klik op de
naam van de artiest en klik op
de drie rondjes naast de artiestennaam. Om deze artiest
te delen, kies je voor Delen en
in het volgende scherm klik je
op Versturen naar. Omdat
je Spotify-account aan je
Facebook-account is gekoppeld, verschijnen hier alleen je
Facebook-vrienden met een
Spotify-account. Voer eventueel een korte tekst in bij
Zeg iets over deze artiest en
klik op Versturen. Hetzelfde
stappenplan geldt bij het
delen van een album of lied.
Afspeellijst
aanmaken
Als je een selectie

van muziektracks wilt delen
164
Als je een afspeellijst

ontvangt, krijg je deze
pagina te zien zodra
je de koppeling opent.
Door in te loggen,
wordt de afspeellijst
aan je Spotify-account
toegevoegd.
met vrienden, kun je hiervoor het beste de afspeellijst-mogelijkheid van Spotify gebruiken. Afspeellijsten
kunnen complete albums
zijn, maar je kunt ook een
selectie van nummers uit
verschillende albums maken.
Een afspeellijst maak je aan
door linksonder op Nieuwe
afspeellijst te klikken. Geef
de afspeellijst een naam en
voeg nu nummers aan je lijst
toe door achter een album

of lied op de drie bolletjes te
klikken. Bij een lied moet je
eerst even met je muis over
de naam van het nummer
gaan om de bolletjes zichtbaar te maken. Kies voor
Toevoegen aan afspeellijst en selecteer de zojuist
aangemaakte afspeellijst.
Voeg op deze manier alle gewenste muziek toe.
Afspeellijst
delen
Om vervolgens een
afspeellijst te delen met iemand anders, heb je twee
opties. Klik op de afspeellijst en vervolgens op de
drie bolletjes. Voor de eerste optie kies je voor Delen
en volg je de procedure bij
stap 1 om de afspeellijst
met je Facebook-vrienden te
delen. Wil je de afspeellijst
met iemand anders delen,

kies dan voor Link naar afspeellijst kopiren en de
url wordt naar het klembord
gekopieerd. In je mailprogramma plak je de koppeling en de ontvanger kan de
afspeellijst aan zijn of haar
Spotify-account toevoegen.
Als je een nummer aan de
afspeellijst toevoegt, wordt
dit automatisch ook bij de
ontvanger toegevoegd.
CALL OF DUTY:
BLACK OPS III

Game met diepgaand verhaal
Een aantal dagen verplicht gamen om

de nieuwe Call of Duty Black Ops III te
testen, wie wil dat nu niet? Het leukste
aan de Call of Duty-campagne is de
afwisseling: de wisselwerking tussen
de intensieve achtbaanrit en de langzamere gameplay, waarin het tempo
omlaag gaat en je adembenemende
scnes meemaakt.
e balans tussen intensiteit en de rustigere

gameplay is in Black Ops III echter ver te zoeken en dat komt onder andere omdat je niet
alleen te werk hoeft te gaan, maar ook drie vrienden

mee kunt nemen. Je zult begrijpen dat we de momenten misten waarop we stilletjes door de bossen, een
verwoeste stad of de sneeuw kropen en de missie
alleen met een gedempte sniper konden klaren.
Zombies
Ook wordt er minder aandacht besteed aan het intro-
Er zijn ook lichtpunten in de campagne.
duceren van de wereld, bepaalde locaties en daarmee
Zo is de co-op-modus, ondanks de
het inkleuren van de achtergrond van het verhaal. Zo
offers die ervoor gemaakt zijn, toch wel
heb je, buiten de cutscnes om, soms geen idee wat
een fraaie toevoeging. Maar het grootste
er om je heen gebeurt, waardoor het dus eigenlijk
pluspunt van de campagne vinden wij de
niets uitmaakt of je nu in Caro of Zurich bent. Wij
manier waarop je de vrijheid krijgt om je
vinden die keuzes zonde, want Treyarch heeft veel
missies in te vullen. Dat is tekenend voor
moeite gestopt in het verhaal en er is bijzonder goed
deze Call of Duty-game, want er zit z
over nagedacht. Overal kun je deeltjes van het verhaal
veel content in, dat je je afvraagt waar
oppikken, en hier en daar word je gevoed door schijn-
ze de tijd vandaan hebben gehaald om
baar achteloze hints en informatie waardoor je weer
dit er allemaal in te stoppen. Er zitten behoorlijk pittige
van het team tijdelijk het Beest wordt, waardoor je
een stukje van het totaalplaatje in kunt kleuren.
freerun-parcoursen in, en je kunt zomaar stuiten op de
allerlei nieuwe dingen kunt ontdekken. Het is weer
arcade topdown-zombieshooter
Dead Ops, inclusief upgrades.
behoorlijk pittig, maar zeker de moeite waard.
Daarnaast heeft Treyarch allerlei
Onverminderd goed
nieuwe gameplay-mechanics
De reacties op de multiplayermodus van Black Ops
ingevoerd die je met jouw team
III waren over het algemeen positief. Als een soort
allemaal kunt gaan ontdek-
kruising tussen Black Ops II en Advanced Warfare,
ken. Nieuw is bijvoorbeeld de
schiet Treyarch precies in de roos en doet dat op een
kauwgomballenautomaat die je
solide, geoliede manier. Toch voelt het ook aan als iets
bepaalde extraatjes geeft, maar
dat we al tien jaar spelen. De campagne laat flink wat
ook een tactisch element met
steken vallen, maar dat maakt de game weer goed
zich meebrengt. Of wat dacht je
door de hoge kwaliteit en het dikke en veelzijdige pak-
van een altaar waar n iemand
ket dat het biedt.
BESCHIKBAARHEID: Call of Duty: Black Ops III is verkrijgbaar voor PlayStation 4, PlayStation III, Xbox One, Xbox III60 en pc. Let op: de Xbox III60- en PSIII-versies van de game bevatten niet de singleplayer-campagne.
165
WORKSHOP
MICROSOFT OFFICE 2016
Aan de slag met

Office 16
Nieuws in de nieuwe Office
Onlangs is de nieuwe versie van Microsoft Office uitgekomen. Office 16 is een gratis update voor Office 365-gebruikers, maar ook los aan te schaffen. In deze workshop lopen
we de nieuwe functies door, zodat je ze meteen kunt toepassen of juist via praktijkvoorbeelden kunt beoordelen of de nieuwe functies voor jou de moeite waard zijn.
Edmond Varwijk
Andere versies
Heb je geen abonnement op Office, maar een gewone licen-
tie, dan moet je betaald upgraden voor de nieuwe versie: alleen voor
Office 365-gebruikers is de upgrade binnen de abonnementsperiode
gratis. Een nieuwe licentie van Office 2016 kun je in de winkel
kopen of online via https://products.office.com. Office 2011 voor de
Mac kun je niet upgraden naar 2016. Het is wel mogelijk de twee
versies naast elkaar te installeren of eerst de oude Office voor de
Mac te verwijderen.
365 upgraden
De upgrade naar Office 2016 is het makkelijkste voor ieder-
een met een Office 365-abonnement. Heb je geen haast, dan kun je
wachten tot Office zelf meldt dat er een upgrade naar 2016 beschikbaar is en die dan installeren. Wil je nu met Office 2016 aan de slag,
maar heb je nog 2013, ga dan naar www.office.com en log in met
je Microsoft-account. Klik op Mijn account / Installeren. Voor een
standaardinstallatie, klik je op Installeren. Wil je aangepaste opties,
een andere taal dan Nederlands of de 64bit-versie van Office, klik
dan op Taal en installatieopties / Aanvullende opties.
166
WORKSHOP
Slim opzoeken
Informatie nodig over een onderwerp in een tekst? Selecteer
eerst in Word, PowerPoint of Outlook het woord of begrip waarover

je meer informatie wilt opzoeken. Klik erop met de rechtermuisknop
en kies Slim opzoeken of klik in het lint op Controleren / Slim opzoeken. De eerste keer lees je de privacy-informatie en klik je op Ik
snap het. Daarna opent in de rechterkantlijn het Inzichten-paneel
met informatie over het geselecteerde onderwerp. De zoekfunctie
hierachter is Bing, de zoekmachine van Microsoft. Deze is als het
gaat om het zoeken van websites nog lang niet van het niveau van
Google, maar voor het opzoeken van begrippen volstaat het.
Wat wil je doen?

Office 2016 lijkt heel veel op zijn voorganger en de verande-
ringen zijn ook bescheiden. Gelukkig zijn er wel veranderingen en

die zitten vooral in de meest gebruikte onderdelen: Word, Excel en
PowerPoint. Zon nieuwe functie is Geef aan wat u wilt doen. Hiermee kun je functies in Office opsporen. Klik op Geef aan wat u wilt
doen rechtsboven in het lint in elk van de Office-programmas en
typ wat je wilt doen. Je hoeft geen moeilijke termen te gebruiken,
gebruik gewone mensentaal en Office zal het begrijpen. Je kunt
deze zoekfunctie ook altijd starten via Alt+Q.
Eenvoudig delen
Documenten op OneDrive kun

je nu eenvoudig delen met andere Office-gebruikers. Open
het document en klik op Delen.
Typ bij Personen uitnodigen de
naam van de persoon met wie je
het document wilt delen of zoek
ze op in de contacten door op
het pictogram van het telefoonboek te klikken. Standaard kan
iedereen een gedeeld document
Office-kleur
bewerken, maar verander je
Het is geen echte functie, maar wordt desondanks veel toe-
Kan bewerken in Kan bekijken,
gepast: het Office-thema. In n keer alle Office-programmas een
dan kunnen de anderen het al-
andere kleurstelling geven. Vooral het donkere thema is populair,
leen nog inzien. Klik daarna op
zo weten we, maar dat is niet het thema waar Office standaard mee
Delen. In het Delen-venster zie
start. Je kunt het thema aanpassen via Bestand / Opties / Office-
je de personen met wie je het
thema. Er is keuze uit drie themas: Kleurrijk, Donkergrijs en Wit.
document hebt gedeeld. Zij ont-
Selecteer het thema van jouw keuze en klik op OK. Het is een Office-
vangen een mailbericht met een
thema, het geldt dus voor alle onderdelen van Microsoft Office, on-
koppeling naar het document
geacht vanuit welk programma je de kleuraanpassing uitvoert.
om het samenwerken te starten.
167
WORKSHOP
Realtime typen
Samenwerken gaat met Word nog weer beter dan met
PowerPoint. Word kan namelijk de wijzigingen die iemand anders

aanbrengt in een gedeeld document, direct weergeven in jouw
geopende document. Je ziet dan echt wat iemand anders aanpast
en kunt het bijvoorbeeld via Skype direct bespreken. Dit realtime
typen schakel je in door op Delen te klikken en dan bij Wijzigingen automatisch delen te kiezen voor Altijd. Kies je voor Nooit, dan
worden wijzigingen alleen zichtbaar na het opnieuw openen van
een document, kies voor Vragen als je elke keer dat je het document
opent wilt beslissen of je de wijzigingen live wilt zien of pas later.
Samenwerken
Met Word en PowerPoint kun je een document niet alleen
makkelijk delen, maar kun je het ook gelijktijdig samen bewerken.

Om te zien welke personen een document gelijktijdig bewerken,
klik je op Delen. Onder de streep zie je de personen die het document
kunnen bekijken of bewerken. Bewerkt iemand het document op
dat moment ook echt, dan staat zijn naam boven de streep met in
rode letters eronder bewerken. Dit hoeft jou niet te weerhouden
ook wijzigingen aan te brengen! PowerPoint houdt alle wijzigingen
en bij en synchroniseert ze zodra je het document opslaat. Open het
en je hebt weer de nieuwste versie.
10
Bestandsgeschiedenis
Werk je samen aan een document, dan wil je altijd terug
kunnen naar een eerdere versie. Helaas doen de Office-programmas dit nog niet erg goed. Alleen wanneer je de bedrijfsversie van
OneDrive of SharePoint Online gebruikt, kun je dit vanuit het Office-programma zelf doen. Via Bestand / Geschiedenis kun je dan
de versie selecteren en herstellen. Gebruik je Office priv, dan moet
je hiervoor naar de online apps. Ga naar Office.com, log in en start
Word Online of een van de andere online Office-programmas. Klik
op de drie puntjes rechtsboven, kies Vorige versies. Selecteer de versie en klik op Herstellen of Downloaden.
Wijzigingen zien
Heb je het realtime typen ingeschakeld, dan zie je hoe het do-
cument door alle auteurs, onder je handen wordt gewijzigd en gepdatet. Van elke deelnemer zie je de cursor, in een eigen kleur. De wijzigingen die ze doen, zie je telkens in het document worden toegevoegd
of verwijderd. Een onderdeel van een document dat een ander aan
het wijzigen is, wordt door Word vergrendeld tot die persoon in een
ander onderdeel gaat werken of zijn document opslaat. En hetzelfde
geldt omgekeerd: wijzigingen die jij aanbrengt zijn vergrendeld tot jij
jouw versie van het document opslaat of Word dit automatisch doet.
168
12
WORKSHOP
Nieuwe grafieken
Een grafiek is vaak een goed alternatief voor een tabel en
het helpt de gegevens die je presenteert te doorgronden. De mogelijkheden om grafieken in een document, een spreadsheet of een presentatie op te nemen waren al niet kinderachtig, maar zijn in Office
2016 nog verder verbeterd. Er zijn enkele mooie nieuwe grafiektypen
bijgekomen: de Boomstructuur, Waterval, Pareto, Histogram, Box en
Whisker en de Zonnestraal. Een grafiek invoegen gaat via Invoegen
/ Grafiek. In Excel selecteer je eerst de gegevens en selecteer je dan
het type grafiek, in Word en PowerPoint gaat het precies andersom.
11
Bijlagen
De snelste manier om een bijlage zoals een document te ver-
sturen, was vanuit Word of Excel niet vanuit Outlook. En dat is

raar natuurlijk. Vaak begin je een mailtje in Outlook en bedenk je
dan pas dat er een bijlage bij moet. In Outlook 2016 is dit opgelost.
Start Outlook en start een nieuw mailbericht. Klik nu op Bericht /
Bestand. Opende je in vorige versies dan het zoekscherm, nu zie je
een lijst met alle laatste bestanden die je hebt bewerkt. Heel vaak zal
hier het document tussen staan dat je wilt versturen. Klik erop en
het is als bijlage toegevoegd.
14
Geografische gegevens
Gebruik je Excel in combinatie met geografische gegevens
zoals gegevens per land of regio, dan kun je deze gegevens in Excel
2016 analyseren en vervolgens laten zien op een echte kaart. Dit onderdeel dat eerder in bta was en bekend was onder de naam Power
Map, is nu als 3D Map standaard aanwezig in Excel. Selecteer eerst
de gegevens waarbij een deel duidelijk herkenbaar moet zijn als regios zoals provincies of landen. Klik dan op Invoegen / 3D Map. 3D
Map is een invoegtoepassing, het draait in een eigen venster. Het
product van een 3D Map heet een 3D Maps-rondleiding en deze
wordt in het Excel-bestand opgeslagen.
13
Prognoses
Excel is handig voor het analyseren van bestaande data,
maar is ook steeds beter in voorspellen. Excel 2016 kan op basis van
historische gegevens een prognose opstellen. Selecteer eerst de gegevens, minimaal n kolom moet jaartallen of een andere tijdseenheid
bevatten. Klik dan op Gegevens / Voorspellingsblad. Excel maakt razendsnel de analyse en toont een preview. Klik op Opties voor zaken
als het begin en einde van de prognose, de betrouwbaarheidsinterval
etc. Met de knoppen rechtsboven kun je nog wisselen tussen een Lijndiagram of een Kolomdiagram. Tevreden? Klik dan op Maken.
169
WORKSHOP
16
Formules schrijven
Wiskundige formules invoeren in een document of
spreadsheet kan heel lastig zijn. Er zijn al flinke verbeteringen gemaakt en Office 2016 voegt een nieuwe mogelijkheid toe. Via Invoegen / Symbolen / Vergelijking kun je het onderdeel Inktvergelijking openen. In het gele vak schrijf je nu de wiskundige formule en
de inktvergelijker zet deze om in geldige symbolen. Dit werkt het
makkelijkste met een interactieve tablet of een aanraakgevoelig apparaat zoals een tablet met een stylus, maar het kan ook op de pc
met de muis. Je kunt correcties doorvoeren met Wissen en Selecteren en corrigeren. Als de formule klopt, klik je op Invoegen.
15
Export als film

Een veelbelovende optie van 3D-Maps is de mogelijkheid
om de analyse als video te bewaren. De analyses kunnen gexporteerd worden in verschillende formaten en resoluties voor smartphones, tablets en grote monitoren. Om een video te maken, klik je in
3D Maps op Video maken. Selecteer de gewenste kwaliteit en voeg
eventueel via Soundtrackopties muziek toe. De muziek moet in mp3formaat worden toegevoegd, de film wordt als mp4 gexporteerd.
Enige oefening is gewenst, maar het resultaat kan erg mooi zijn.
OFFICE OP ALLE APPARATEN

Windows is allang niet meer het enige besturingssysteem waarop je met Office aan de slag kunt. Zolang je
de bestanden opslaat op OneDrive, kun je ze openen en
bewerken op elke pc, Mac, smartphone of tablet. Gebruik je een tablet of smartphone, dan zijn er voor iOS
en Android echte apps voor Word, Excel, PowerPoint en
OneNote. Gebruikers van Windows Phone kunnen aan
de slag met Microsoft Office Mobile. Daarnaast kunnen
alle gebruikers, zelfs die met een Linux-pc, de Officedocumenten bewerken via de browser met behulp van
de Office Online-apps.
17
Schermopname
Via Invoegen / Schermopname kun je al vanuit elk
Office-programma een schermafdruk invoegen in een document. In

PowerPoint 2016 kun je nu een echte filmopname van het scherm
maken, inclusief geluid. Start PowerPoint en open een nieuwe presentatie. Klik op Invoegen / Schermopname maken. Selecteer dan
met de muis het deel van het computerscherm dat je wilt opnemen.
Geluid opnemen staat standaard aan, met een klik op Audio kun je
het uitschakelen. Als je de muiscursor niet in de opname wilt, zet je
die uit via het knopje Aanwijzer opnemen. Klik op Opnemen om
de opname te starten. Stoppen doe je via Windows-toets+Shift+Q.
170
19
WORKSHOP
Nieuwe sjablonen
De vernieuwing in Access, het databaseprogramma in
Microsoft Office, is zeer beperkt. Eigenlijk hebben alleen enkele sjablonen voor lokale databases een make-over gekregen, deze zien
er nu weer eigentijds uit. Waarom de keuze op de sjablonen voor
Activa, Contactpersonen, Taken, Studenten en Acties is gevallen, is
onbekend, het hadden vermoedelijk evengoed enkele andere kunnen zijn. Ben je een Access-gebruiker en heb je geen Office 365, dan
zouden wij niet naar Office 2016 upgraden.
18
Conflicten oplossen
Een functie die ook in Word en Excel niet zou misstaan,
is in PowerPoint ineens wel aanwezig. Werk je met meerdere tegelijk aan een presentatie en treden daarbij conflicten op, dan maakt
PowerPoint deze conflicten nu heel direct zichtbaar. Zodra een van
de personen die de presentatie bewerkt zijn resultaat wil opslaan en
het conflicteert met de wijzigingen van anderen, toont PowerPoint
naast elkaar de beide versies en geeft de keuze voor een van hen.
Selecteer Mijn wijzigingen of Wijzigingen van anderen als de juiste
versie en klik op Gereed. Bij meerdere conflicten klik je op Volgende
om eerst de andere conflicten op te lossen.
OFFICE VOOR DE MAC
20
De laatste Office
De belangrijkste verandering in Office 2016 is helemaal
Al eerder dan de Windows-gebruikers, kon iedereen met
onzichtbaar. Het is dezelfde stap die Microsoft ook met Windows
een Mac-computer kennismaken met de nieuwe Office.
maakt: van een enorme release eens in de drie vier jaar, naar een
Office voor Mac 2016 bevat bovendien (in elk geval op
continue levering van nieuwe functies. Het Office-team heeft het
het oog) meer veranderingen dan Office voor Windows.
op zijn weblog over maandelijkse updates. Anders dan het Win-
Office voor Mac 2016 brengt bijvoorbeeld voor het eerst
dows-team heeft het die belofte de eerste maand ook vervuld. Zo is
OneNote naar de Mac en ook is er voor het eerst een
de macro-editor in Office voor Mac 2016 flink uitgebreid en kun je
echt Windows-gelijke versie van Outlook. Ook bij Office
vanaf november direct vanuit elke online Office-app Skypen. Er is
voor Mac speelt OneDrive een grote rol: net als bij Win-
ook al een Chrome-extensie uitgebracht om nog gemakkelijker met
dows is het ook hier de ideale plek om documenten te
Chrome Office Online te kunnen gebruiken. De laatste kun je instal-
bewaren als je ze later gemakkelijk op andere appara-
leren via www.tiny.cc/ovcb.
ten wilt kunnen openen of delen met anderen.
171
SSD
MET EEN ANDERE INSTEEK
De SSD kan nog sneller
Een SSD is een

fraaie aanwinst in je
systeem. Je gebruikt
hem als aanvulling op
of als vervanging van
je oude harde schijf.
Tot voor kort sloot je
je SSD op dezelfde
manier aan als je
harde schijf. Daar
komt nu verandering
in, voortaan steek je
je SSD rechtstreeks
in een M.2-slot op je
moederbord of in je
laptop.
SATA
PCI Express
Overstap naar PCIe
De SATA-interface bestaat al ruim
De standaard PCI Express (PCIe) be-
Het is duidelijk dat de SATA-bus voor
tien jaar. Het is de meest gebruikte
staat bijna net zo lang als SATA. De
SSDs zijn langste tijd heeft gehad.
interface om een harde schijf of
interface is ontwikkeld als opvolger
Om de SSD een boost te geven,
SSD met de rest van te computer
van de oude PCI- en AGP-sloten.
is overstappen op PCIe een voor
te verbinden. In de loop van de tijd
PCIe wordt gebruikt voor uitbrei-
de hand liggende oplossing. De
is SATA steeds sneller geworden en
dingskaarten, zoals de grafische
nieuwe generatie SSDs maakt ge-
kon deze interface de harde schij-
kaart. De PCIe-bus wordt opgedeeld
bruik van de derde generatie PCIe
ven altijd goed bijbenen. Sinds de
in zogeheten lanes. Je mag dit zien
x4-interface, met een theoretische
introductie van SATA zijn er drie
als kanalen die het PCIe-slot verbin-
maximumbandbreedte
grote upgrades geweest, die elke
den met de cpu. Er zijn vijf verschil-
GByte/s. De snelste SSDs die PCIe
keer de snelheid van de band-
lende PCIe-sloten. De eenvoudigste
gebruiken, halen nu snelheden van
breedte verdubbelden. SATA-150
variant is het x1-slot met n kanaal.
meer dan 2 GByte/s. Dat zijn welis-
(v1.0) had een bandbreedte van
Het grootste slot, dat voor grafische
waar nog niet de theoretische maxi-
150 Mbyte/s, SATA-300 (v2.0) had
kaarten gebruikt wordt, is PCIe x16
mumsnelheden, maar het is wel al
300 MByte/s en SATA-600 (v3.0)
en beschikt over 16 kanalen.
drie keer sneller dan een SSD die
600 MByte/s. De derde generatie
In tegenstelling tot SATA is PCIe bi-
van SATA-600 gebruikmaakt.
en SSD maakt gebruik van
stamt alweer uit 2010, toen SSDs
directioneel. Dat wil zeggen dat er in
NAND-flashgeheugencellen
nog in opkomst waren. SSDs had-
beide richtingen tegelijk kan worden
om data op te slaan. De ont-
den toen meer dan genoeg aan
gelezen en geschreven. Natuurlijk is
wikkeling van steeds sneller NAND-
de 600 MByte/s bandbreedte die
ook PCIe in de loop der jaren door-
geheugen heeft ervoor gezorgd
SATA-600 bood. De ontwikke-
ontwikkeld. De eerste generatie had
dat de SSD de oude SATA-interface
ling
NAND-flashgeheugen
nog 250 MByte/s per kanaal, inmid-
is ontgroeit. Simpel gezegd is de
heeft deze bandbreedte inmiddels
dels zitten we op de derde generatie
SSD te snel geworden voor zijn
ingehaald.
met 985 MByte/s per kanaal.
aansluiting.
172
van
van
3,9
NVMe, het nieuwe protocol voor SSDs
M.2
De laatste ontwikkeling is het
Het NVMe-protocol heeft aller-
zogeheten latency, is daarbij ge-
De Samsung 950 Pro-serie is alleen
nieuwe NVMe-protocol. Het AHCI-
lei optimalisaties voor de SSD. Er
daald van 6 s (microseconde)
in de M.2-formfactor beschikbaar.
protocol, waarmee SSDs door het
wordt hierbij ook rekening gehou-
naar 2,8 s. PCIe-SSDs van de
Dit betekent dat je de SSD niet in
besturingssysteem net zo worden
den met de PCIe-interface en het
eerste generatie maakten nog ge-
elke pc kunt instaleren. Je com-
aangestuurd
als
conventionele
feit dat een SSD overal even snel
bruik van AHCI, maar de nieuwste
puter moet voorzien zijn van een
harde schijven, is voor SSDs min-
kan lezen en schrijven.
maken gebruik van NVMe. Om van
M-type M.2-slot. De meeste van de
der geschikt. Het NVMe-protocol is
NVMe heeft een veel lagere cpu-
een NVMe-SSD te kunnen opstar-
nieuwste generatie moederborden
speciaal voor solid state drives ont-
belasting en kan veel meer instruc-
ten, heb je overigens wel Windows
voor de Intel Skylake-cpus, zijn
wikkeld en rekent af met de tech-
ties verwerken. De tijd die nodig is
8.1 of 10 nodig.
voorzien van een M-type M.2-slot.
niek uit het harde-schijventijdperk.
om het geheugen te benaderen,
Mocht je zon moederbord met

een Z170- of H170-chipset hebben of gaan aanschaffen, dan is de
Samsung 950 Pro een uitstekende
Samsung 950 Pro-serie
aanvulling op je systeem.
De nieuwe 950 Pro-serie van

Samsung maakt gebruik van een
derde generatie PCIe-x4-interface
en het NVMe-protocol. Dit is overigens niet de eerste SSD met
een PCIe-interface van Samsung.
Heb je geen geschikt M.2-slot in
De voorlopers zijn de XP941 en
je computer, dan kun je een M.2-
SM951. Dit waren zogeheten OEM-
kaartje met behulp van een adap-
producten, wat inhoudt dat ze al-
terkaartje met bracket in een nor-
leen worden geleverd in complete
maal PCIe-x4-slot steken. Let wel

op dat je moederbord over een vrij
pcs en laptops. De Samsung 950

Pro is de officile opvolger van de
De nieuwe Samsung
SSD 950 Pro is verkrijgbaar in een 256GB- en
512GB-uitvoering.
850 Pro.
Om goed te laten zien wat het ver-
PCIe-x4-slot beschikt.
schil is tussen de diverse SamsungSSDs, hebben we in het overzicht
kijkt naar de 950 Pro 512GB, die
de stap van SATA-600 naar de
alleen de 256GB-modellen opge-
ook in het overzicht staat.
PCIe3.0-x4-interface en daarnaast
nomen. Doorgaans heeft de ca-
De 950 Pro verschilt duidelijk op
de stap van het AHCI- naar NVMe-
paciteit van de SSD invloed op de
meerdere vlakken met de oudere
protocol. Beide zorgen voor een
snelheid. Dit is goed te zien als je
850 EVO en Pro. Allereerst is er
veel hogere lees- en schrijfsnelheid.
Specificaties
850 EVO 250GB
850 Pro 256GB
XP941 256GB
SM951 256GB (AHCI)
SM951 256GB (NVMe)
950 Pro 256GB
950 Pro 512GB
Capaciteit
250 GB
250 GB
250 GB
250 GB
250 GB
250 GB
512 GB
Formfactor
standaard 2,5 inch
standaard 2,5 inch
M.2 2280
M.2 2280
M.2 2280
M.2 2280
M.2 2280
Afmeting (lxbxh)
100 x 69,9 x 6,8 mm
100 x 69,9 x 6,8 mm
80,2 x 22,2 x 2,4 mm
80,2 x 22,2 x 2,4 mm
80,2 x 22,2 x 2,4 mm
80,2 x 22,2 x 2,4 mm
80,2 x 22,2 x 2,4 mm
Interface
sata-600
sata-600
PCIe 2.0 x4 AHCI
PCIe 3.0 x4 AHCI
PCIe 3.0 x4 NVMe
PCIe 3.0 x4 NVMe
PCIe 3.0 x4 NVMe
Controller
2-core MGX
3-Core MEX
S4LNO53X01
UBX (S4LN058A01)
UBX (S4LN058A01)
UBX (S4LN058A01)
UBX (S4LN058A01)
Type NAND-flash
TLC
MLC
MLC
MLC
MLC
MLC
MLC
NAND-geheugen
V-NAND 32-Layer 128

Gbit
V-NAND 32-layer 86
Gbit
NAND 19nm 64 Gbit
NAND 16nm 64 Gbit
NAND 16nm 64 Gbit
V-NAND 32-Layer 128

Gbit
V-NAND 32-Layer 128

Gbit
DRAM-capaciteit
512 MB
512 MB
512 MB
512 MB
512 MB
512 MB
512 MB
Sequentieel lezen
520 MB/s
550 MB/s
1080 MB/s
2150 MB/s
2150 MB/s
2200 MB/s
2500 MB/s
Sequentieel schrijven
540 MB/s
520 MB/s
800 MB/s
1200 MB/s
1260 MB/s
900 MB/s
1500 MB/s
4K random lezen
94K IOPS
100K IOPS
120K IOPS
90K IOPS
300K IOPS
270K IOPS
300K IOPS
4K random schrijven
88K IOPS
90K IOPS
60K IOPS
70K IOPS
100K IOPS
85K IOPS
110K IOPS
Uithoudingsvermogen
75 TB
150 TB
OEM*
OEM*
OEM*
200 TB
400 TB
Garantie
5 jaar
10 jaar
OEM*
OEM*
OEM*
5 jaar
5 jaar
Straatprijs
100,-
145,-
180,-
190,-
200,-
350,-
* Betreft een OEM product, de garantie en het uithoudingvermogen wordt niet door Samsung bepaald maar de fabrikant van de computer waar de SSD mee geleverd wordt
173
VRAAG & ANTWOORD
VRAAG &
ANTWOORD
Heb je een probleem of vraag?
Mail je vraag in detail naar
helpdesk@computertotaal.nl.
Helaas kunnen we onmogelijk
alle vragen beantwoorden en
moeten we een keuze maken.
Wil je snel antwoord? Op www.
computertotaal.nl kun je via
Vraag & Antwoord je vraag ook
aan andere bezoekers stellen.
Waarom loopt mijn accu leeg nadat ik de laptop uitschakel?
Welke webmailaanbieder is het beste?

Na wat googelen kom ik er maar niet uit. Ik wil een keuze
maken tussen een account op XS4ALL-webmail, Microsoft

Outlook.com of Google Gmail. Ik krijg de indruk dat de privacy
bij Gmail wellicht stevig onder druk staat en dat zon account een
groter risico inhoudt dan Outlook.com. Aan de andere kant kan
Microsoft er ook wel wat van. Mijn huidige account is bij XS4ALL en
daar voel ik me veilig bij. Het is een optie om tegen betaling mijn
e-mailadres bij XS4ALL aan te houden. Ik ben erg benieuwd of
Computer!Totaal mij in deze materie zinvolle adviezen kan geven.
H. van Rijn
Google Gmail en Microsoft
maildienst van Google of Microsoft:
Outlook.com zijn de popu-
het wisselende privacybeleid met
lairste webmaildiensten. Er zijn
allerlei vertakkingen naar reclame-
veel redenen om de diensten aan te
netwerken zit veel mensen dwars.
bevelen. De functies zijn zeer uitge-
Als privacy hoog op je lijstje staat,
breid en werken uitstekend, je
kun je het beste kijken naar een
krijgt er zeen aan opslagruimte,
partij die de inhoud van je mailbox
het werkt snel, er zijn nauwelijks
met rust laat en dan zit je bij XS4all
Sinds kort gebruik ik Windows 10. Na het afsluiten met een
storingen en je berichten zijn goed
goed. Een andere optie is om ergens
volle accu blijkt de accu van mijn nieuwe notebook de
doorzoekbaar. Ook de integratie
een hostingpakketje af te sluiten en
volgende ochtend compleet leeg te zijn. Dit had ik niet
met smartphones werkt vlekke-
je eigen mailserver op te zetten. Dit
onder Windows 8.1. Welk proces blijft na afsluiten de accu
loos, alsmede de integratie met
alles werkt goed en is aan de praat
gebruiken?
diensten als een online agenda en
te krijgen op al je apparatuur, maar
Floris Groenendaal
adresboek. Er is n belangrijk punt
net iets minder gebruiksvriendelijk
om niet te kiezen voor een gratis
dan bij Google en Microsoft. (RO)
Windows 10 heeft ver-
soms niet beschikbaar via Start /
schillende
uit-
Aan-uit, maar kun je wel eenvou-
standen. De belangrijkste zijn
dig toevoegen. Klik op Start en
Uitschakelen, Slaapstand en Slui-
geef de zoekopdracht cmd. Klik
merstand. Als je de laptop echt
met de rechtermuisknop op Op-
uitschakelt via de gelijknamige
drachtprompt en kies Als admi-
optie bij Start / Aan-uit, wordt er
nistrator uitvoeren. Geef de op-
geen energie meer gebruikt. Als je
dracht powercfg -h on gevolgd
accu toch leegloopt is er mogelijk
door Enter. Hiermee wordt de
iets anders aan de hand. Wat ge-
sluimerstand actief bij Start /
beurt er als je de accu volledig
Aan-uit. Met de opdracht power-
verwijdert? Ouderdom kan een
cfg -h off schakel je de sluimer-
oorzaak zijn van je probleem. Als
stand weer uit. (RO)
soorten
Onderschrift
Onderschrift
Onderschrift
Onderschrift
je de slaapstand activeert, bewaart je computer de huidige

Windows-toestand in het werkgeheugen. Om dit niet te vergeten, wordt een minimale hoeveelheid energie gebruikt. Een
derde variant heet sluimerstand.
Hierbij wordt de huidige Windows-toestand naar een bestand
op je harde schijf (of SSD) gekopieerd waarna de laptop volledig
uitschakelt. De sluimerstand is
174
Windows 10 heeft meerdere

manieren om energie te besparen: uitschakelen, slaapstand en
sluimerstand.
Als je erg gesteld bent je privacy,

dan kun je overwegen om gratis
webmail te negeren en een
aparte maildienst te kiezen.
VRAAG & ANTWOORD
Hoe voorkom ik dat wachtwoorden worden opgeslagen?

Ik heb veel gehad aan de artikelen in Computer!Totaal over
Windows 10. Als 75-jarige heb ik toch de overstap gewaagd en

ben ik redelijk tevreden. Al is het wel zoeken en uitproberen
waar alles staat en hoe het werkt. Er wordt gevraagd om wachtwoorden van sites te onthouden. Dan worden gebruikersnaam en wachtwoord opgeslagen. Ik vind dat geen goede oplossing. Dat de gebruikersnaam opgeslagen wordt, ok. Maar het wachtwoord tik ik liever
zelf in. Is er ergens een instelling om alleen de gebruikersnaam te
bewaren en niet het wachtwoord? Dit gebeurt ook bij inloggen bij
banken. Het lijkt mij niet zo veilig om ook het wachtwoord ergens te
hebben staan.
W. Pluijms
De browser Edge onthoudt wachtwoorden die je intypt op websites. Sterker nog: de wachtwoorden worden ook gesynchroni-
seerd met je Microsoft-account zodat je ze op je andere Windows 10-ap-
Als je niet wilt dat Edge je wachtwoorden onthoudt,

kun je deze optie uitschakelen.
paraten kunt gebruiken. Dit laatste kun je deactiveren via Start /

Instellingen/ Accounts / Uw instellingen synchroniseren. Schakel hier
beeld. Klik hierop en kies Instellingen / Geavanceerde instellingen
de optie Wachtwoorden uit. Reeds opgeslagen wachtwoorden verwijder
weergeven. Schakel de optie Aanbieden om wachtwoorden op te slaan
je in Edge via de toetscombinatie Ctrl+Shift+Del. De optie om wacht-
uit. Een optie om alleen de gebruikersnaam te onthouden, hebben wij
woorden te onthouden in Edge vind je via de drie puntjes, rechtsboven in
nog niet gevonden. (RO)
Hoe installeer ik mijn labelwriter?

Weten jullie een oplossing om in Windows 10 mijn Dymo
LabelWriter 450 aan de gang te krijgen? Ik heb hem diverse

keren op de juiste wijze aangesloten, maar hij blijft weigeren.
Jan Slomp
Heb je een nieuwe computer
website onder de kop Hoe kan ik
met Windows 10 gekocht,
mijn LabelWriter 450 of Label-
dan vermoeden we dat de printer
Writer
450
Turbo
repareren.
problemen geeft door een conflict
Mochten er nog steeds problemen
met de usb3.0-poort. Dit is een be-
optreden, dan kun je proberen de
kend probleem en kan worden op-
software in compatibiliteitsmodus
gelost via een update. Op de web-
op te starten. Klik met de rechter-
site http://lwfix.dymo.com vind je
muisknop op het programma in het
welke labelprinters niet goed wer-
startmenu en kies Bestandslocatie
ken. Controleer op de website of het
openen. Klik met de rechtermuis-
serienummer van de LabelWriter
knop op de snelkoppeling van het
overeenkomt. Download het be-
programma en kies Compatibili-
stand en volg de stappen op de
teitsproblemen oplossen. Klik op
HEB JE EEN NIEUWE COMPUTER MET

WINDOWS 10 GEKOCHT, DAN VERMOEDEN
WE DAT DE PRINTER PROBLEMEN
GEEFT DOOR EEN CONFLICT MET DE
USB3.0-POORT.
Veel compatibiliteitsproblemen met Windows 10 kunnen gemakkelijk

worden opgelost.
Probeer de aanbevolen instellin-
met andere instellingen. Geef aan
gen en kies Programma testen. Klik
dat het programma wel werkte in
op Volgende. Als het programma
de vorige versie van Windows en
nu goed werkt, druk je op Ja, deze
klik op Volgende. Kies het bestu-
instellingen opslaan voor dit pro-
ringssysteem dat voor Windows 10
gramma. Zo niet, dan druk je na-
was genstalleerd, kies Volgende en
tuurlijk op Nee, opnieuw proberen
herhaal de vorige stap. (RB)
175
VRAAG & ANTWOORD
Hoe sluit ik Windows 10 echt af?
Hoe installeer ik Windows 10 vanaf een usb-stick?
Na de installatie van Windows 10 op mijn desktop, gaat deze in
slaapstand als ik op de aan/uitknop druk. Hoe kan ik ervoor

zorgen dat Windows echt afsluit? Dit kost enorm veel stroom zo!
Via het hulpprogramma op de website van Microsoft heb ik

het iso-bestand van Windows 10 gedownload. Nu ik hem wil
branden kom ik erachter dat mijn dvd-brander stuk is. Ik
gebruik het ding verder niet en wil dus geen nieuwe kopen. Ik vraag mij
G. Boer
daarom af of en hoe ik een usb-stick kan maken met Windows 10?
Je kunt proberen de energie-
de aan/uit-knop druk voor de
instellingen aan te passen.
optie Afsluiten. Eventueel kun je
Open Energiebeheer door in het
de optie Actie als ik op slaapstand-
Startmenu de zoekopdracht Ener-
knop druk op Geen actie onderne-
giebeheer te geven. Klik op Het gedrag van de aan/uit-knoppen be-
Leon van het Hart
Je kunt via het hulppro-
met het programma Universal USB
gramma een usb-stick met
Installer een usb-stick klaarmaken.
men zetten. Druk op de knop Wij-
de installatiebestanden maken. Als
Bij Step 1 selecteer je Windows 8
zigingen opslaan. (RB)
het programma start, kies je voor
Installer (dit werkt ook gewoon
Installatiemedia voor een andere
met Windows 10). Open bij Step 2
pc maken. Vervolgens kun je de
het iso-bestand met Windows 10.
Taal, Versie en Architectuur selec-
Geef bij Step 3 het usb-station op en
teren waarna je een USB-flashsta-
klik op de knop Create. (RB)
tion of ISO-bestand kunt maken.
Windows 10 downloaden, http://tiny.cc/
Gebruik je liever het reeds ge-
win10downl
download iso-bestand, dan kun je
Universal USB Installer, http://tiny.cc/uusb
palen en kies achter Actie als ik op

Bij Energiebeheer
kun je de
functie
van de
aan/
uitknop
wijzigen.
Met het
hulpprogramma kun
je gemakkelijk de installatiebestanden van
Windows
10 op een
usb-stick
kopiren.
Hoe red ik mijn data?

Ik heb een Western Digital Passport van 500 GB. De schijf is
via een verkeerde usb-hub gecrasht en werkt nu niet meer. Ik

wil graag de data redden! Ik ben er vrijwel zeker van dat hij te
veel stroom heeft gehad. Op de schijf staan belangrijke fotos die ik

Op YouTube
kun je honderden videos vinden
die laten
zien hoe je
een harde
schijfbehuizing kunt
openen.
eraf wil halen. Hebben jullie een idee hoe ik mijn gegevens kan redden?
Koen Versluis
Op zich moet de behuizing de
de harde schijf uit de behuizing te
overspanning kunnen opvan-
halen. Hopelijk heeft de printplaat
gen. Heb je nog garantie, dan kun je
van de behuizing de stroompiek op-
de schijf ook proberen als defect op
gevangen en is de harde schijf zelf
te sturen. Helaas kun je dan niet de
intact gebleven. Als de schijf uit de
gegevens eraf halen en de kans is
behuizing is gehaald, kun je deze ge-
dataherstelbedrijf in te schakelen
een goede bron van informatie. Be-
vrijwel zeker dat je een nieuwe lege
woon op de SATA-aansluiting in de
zoals Kroll Ontrack. Dit is wel een
kijk eerst een aantal videos zodat je
schijf krijgt. Mocht je geen garantie
pc gebruiken. Maakt de schijf rare
kostbare oplossing, maar in veel ge-
precies kunt zien waar de openings-
hebben of de gegevens eraf willen
geluiden zoals piepen of klikgelui-
vallen kunnen de gegevens wel her-
punten zitten, zodat je de harde
halen (waar ook de garantie mee
den, dan is de schijf echt stuk. Je
steld worden. Wil je de externe be-
schijf niet beschadigt. (RB)
verloren gaat), dan kun je overwegen
kunt
huizingen openen, dan is YouTube
Kroll Ontrack, www.ontrackdatarecovery.nl
176
dan
overwegen
om
een
VRAAG & ANTWOORD
COLOFON
EDITIE 1/2 2016
Hoofdredacteur
Jeroen de Jager (jeroen@computertotaal.nl)

Eindredactie
Jos Pauty (jose@computertotaal.nl)

Theske Slijkerman (theske@computertotaal.nl)
Emke Slijkerman
Redactie
Jeroen Boer (jeroenb@computertotaal.nl)

Joris Peterse (joris@computertotaal.nl)
Elmar Rekers (elmar@computertotaal.nl)
Vormgeving
Aico Turba Grafisch Ontwerp (art director), Bert Sluyter

Medewerkers
Sander Almekinders, Robbert Brus, David van Dantzig, Maikel

Dijkhuizen, Martin Gijzemijter, Jochem de Goede, Ignace de Groot,
Evi Maquoi, Robbin Ooijevaar, Jelle Peters, Michiel de Roode,
Edmond Varwijk, Richard Veenstra, Koen Vervloesem
Advertentie-exploitatie
Eva Groot, Tom Schoen, Raymond Ullers

Telefoon: +31 (0)23-5430000
Marketing
Gwenny Bonimbie, Joep Preijde, Marjolein Sturk

Productie
Marco Verhoog
Technische realisatie & distributie
Senefelder Misset, Doetinchem (druk); Betapress

(distributie Nederland); AMP (distributie Belgi)
Uitgever
Raimon Gort
Contact redactie
redactie@computertotaal.nl, +31 (0)23-5430000
Hoe verwijder ik het wachtwoord?

Hoe kan ik het startwachtwoord tijdens het zwarte beeld op
mijn laptop uitschakelen? Het is zeer irritant dat ik telkens

eerst het startwachtwoord en dan nog een keer bij Windows
moet inloggen? Ik heb overal gezocht, maar kan alleen het wachtwoord in het gekleurde scherm van Windows aanpassen. Nergens staat
een startwachtwoord beschreven. Het zou een stuk plezieriger werken
als de laptop gewoon doorstart.
M. Pluijmen
We weten niet exact wat
witte letters en bovenin de tekst
voor zwart scherm je krijgt.
TrueCrypt Boot Loader. TrueCrypt
De meest voor de hand liggende
wordt officieel niet meer onder-
beveiliging is een wachtwoord
steund en het wordt aangeraden
vanuit het BIOS of de UEFI. Hoe je
om het te verwijderen. Download
het wachtwoord hier wijzigt of
en start het programma en selec-
verwijdert, verschilt sterk per fa-
teer het station waarop Windows
brikant. Hanteer de handleiding
is genstalleerd (system drive). Ga
om te zien hoe je het BIOS of de
naar System / Permanently De-
UEFI kunt openen, en hoe je het
crypt System Partition/Drive, klik
wachtwoord verwijdert. Gebruik
op de knop Yes en bevestig de
je een zakelijke laptop, dan bestaat
waarschuwingen. TrueCrypt haalt
de kans dat de harde schijf versleu-
de versleuteling weg en zal niet
teld is. Het programma TrueCrypt
meer vragen om een wachtwoord
heeft ook een zwart scherm met
tijdens het opstarten. (RB).
TRUECRYPT WORDT OFFICIEEL NIET

MEER ONDERSTEUND EN HET WORDT
AANGERADEN OM HET TE VERWIJDEREN.
Gebruik
TrueCrypt nog
alleen om een
versleuteling
te verwijderen, het
programma
wordt niet
meer onderhouden.
E-mail persberichten
persinfo@computertotaal.nl
Internet
www.computertotaal.nl
Adres
Computer!Totaal
Richard Holkade 8
2033 PZ Haarlem
Abonnement Computer!Totaal
Computer!Totaal verschijnt 12 keer per jaar. Met ingang van nummer 1 van
2016 kost een jaarabonnement 67,- in Nederland (incl. gratis special t.w.v.
9,95). Voor verzending buiten Nederland worden extra kosten gerekend.
Een digitaal jaarabonnement kost 57,-. Een los nummer kost 6,20. Een
dubbelnummer kost 7,50. Equrion Services B.V. verzorgt de financile afhandeling voor Reshift Digital B.V. Na de eerste abonnementsperiode wordt
het abonnement stilzwijgend voortgezet voor onbepaalde tijd. Vanaf dat
moment is het abonnement opzegbaar met inachtneming van een opzegtermijn van 1 maand. Uw opzegging ontvangen wij bij voorkeur telefonisch.
U kunt de Klantenservice op werkdagen tussen 10 en 14 uur bereiken via +31
(0)235364401.
Verhuizing, bezorgklachten en vragen
Ga hiervoor naar www.mijnreshift.nl, de digitale klantenservice van Reshift Digital, de uitgever van Computer!Totaal. Nadat u zich hebt geregistreerd, kunt u
voortaan inloggen met uw e-mailadres en wachtwoord.
Persoonsgegevens
Wij nemen uw gegevens, zoals naam, adres en telefoonnummer op in een gegevensbestand. De verwerking van uw gegevens is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens in Den Haag onder nummer 1276551 door Reshift
Digital, de verantwoordelijke voor uw gegevens. U kunt uw eigen gegevens opvragen en verzoeken ze te corrigeren of te verwijderen. Stuur hiertoe een kaartje
aan Klantenservice Reshift Digital, Richard Holkade 8, 2033 PZ Haarlem.
Wanneer u boven een artikel het Partner-logo ziet staan, is dit
artikel niet gemaakt door de redactie van Computer!Totaal, maar door de
Partner-redactie van uitgeverij Reshift. Dit is een redactieteam dat apart van
de reguliere redacties opereert. Zowel de onderwerpkeuze als de inhoud van
artikelen met dit logo komen tot stand in overleg met commercile partners.
Reshift vindt het belangrijk dat deze artikelen duidelijk herkenbaar voor u zijn.
Inderdaad, vandaar het Partner-logo.
Disclaimer
Hoewel uiterste zorg is besteed aan Computer!Totaal, aanvaardt de redactie
noch de uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele
fouten en/of onvolkomenheden in het blad, online of enig andere digitale versie van Computer!Totaal. Alle in Computer!Totaal genoemde prijzen zijn onder
voorbehoud (van wijzigingen en typfouten). Auteursrechten: 2016 by Reshift
Digital, Haarlem. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
177
DOE HET ZELF
DOE HET ZELF

Boost je wifi-bereik
Heb je een plek in je huis waar het wifi-signaal niet
goed is? Wellicht kun je met een richtantenne het signaal verbeteren! We maken er eentje bijna gratis.
Heb jij zelf iets gemaakt? Laa

het ons weten via
www.facebook.com/comt pu
tertotaal
twitter.com/computertot
of mail naar redactie@compu aal
tertotaal.nl
RICHTANTENNE VAN BLIKJE
Jeroen Boer
We maken zelf een richtantenne van

een simpel frisdrankblikje. We geven
WAT HEB JE ALLEMAAL NODIG?
01
geen garantie dat het werkt, maar
BLIKJE
VOORBEREIDEN
proberen is bijna gratis! Je hebt wel een router

met externe antennes nodig.
EN
UITVOUWEN
03 INKNIPPEN
Knip
vervolgens
het blikje
horizontaal
in een rechte
lijn tegenover het stuk
waar je de
twee centimeter hebt
laten zitten
door. Vouw
vervolgens
de twee
flappen uit
tot een soort
halve cirkel.
FRISDRANK- OF BIERBLIKJE
HOBBY- OF STANLEYMES
SCHAAR
Zorg
dat het
blikje goed
schoon is, dus was
het eerst af. Breek vervolgens het lipje van de drinkopening af. Snijd de bodem met het
hobbymes (dus de kant waar geen
drinkgat zit) uit het blikje.
02
TIP
Beplak
de
scherpe randen
van het blikje met
ducttape, zo heb
je minder kans je
later te snijden.
BODEM
WEGSNIJDEN
PLAATSEN
04 RICHTANTENNE
Vervolgens snijd je ook de bovenkant van

het blikje los. Zorg ervoor dat je een
stukje van 2 centimter vast laat
zitten, zodat je een bodem
hebt die je op de router
kunt laten rusten.
Plaats de antenne met het gat over de antenne van

je router. Gebruik kneedlijm of plakband onder op
de standaard om de antenne vast te zetten. Door te
draaien bepaal je de richting waar het signaal naartoe
gestuurd wordt.
KNEEDLIJM (POSTER BUDDIES) OF PLAKBAND
TIP
Het
blikje doet
dienst als richtantenne. Het is dus
mogelijk dat het
signaal in de andere
richtingen minder
sterk wordt.
TIP
Gebruik een
snijmat om
te voorkomen dat
je de tafel
met je mes
beschadigt.
178
2 cm vast
laten zitten
BIG
BAM
www.teufelaudio.nl/bamsterdam
Teufel Raumfeld Audio Store Amsterdam, Van Baerlestraat 16
IN BAMSTERDAM
Profiteer van flinke openingskortingen
Opening 17. 12. 2015
BAMSTERDAM
Audio aus Berlin

Computer Totaal 201601-02

Încărcat de

Informații document

Drepturi de autor

Formate disponibile

Partajați acest document

Partajați sau inserați document

Opțiuni de partajare

Vi se pare util acest document?

Este necorespunzător acest conținut?

Drepturi de autor:

Formate disponibile

Computer Totaal 201601-02

Încărcat de

Drepturi de autor:

Formate disponibile

1/2

EDITIE 1/2 JAARGANG 25 JANUARI/FEBRUARI 2016 7,50

HT ANT WO ORD OP AL JE TECH-VRAGEN

Draai 7, 8.1 of Linux

Waarom maxi als het ook

Gratis en betaalde Office-suites

Het grootste aanbod computers

Asus QM1 Pc-on-Stick

FRITZ! 1750E Wireless AC

Wifi | Printen, scannen en kopiren

Intel Atom | 2 GB werkgeheugen

2,4 GHz tot 450 Mbps

5 GHz tot 1300 Mbps

*10% korting wordt

Acer Aspire E5-573-56RP Laptop

Toshiba Radius 14 L40W-C-109

15,6 inch HD beeldscherm | Intel Core i5-5200U processor

14 inch HD touchscreen | Intel Core i3-5005U processor

500 GB HDD | 6 GB werkgeheugen

256 GB SSD | 4 GB werkgeheugen

Wacom Cintiq 27QHD

*De prijs na gebruik van de

Display | HDMI | USB 3.0 poorten

Jouw kortingscode: COMPMXDEC

Sandisk Cruzer Switch

Gratis cover bij je nieuwe WD

Bekijk alle aanbiedingen op bol.com/computertotaal

Steeds meer apparatuur is verbonden

Tegenwoordig koop je voor een schappe-

lijk bedrag een mini-pc in de vorm van een

dankzij de nieuwe Tech Awards, een initi-

Windows 10 wordt door velen beschouwd

atief van Computer!Totaal, PCM, Compu-

als een fijn en goed besturingssysteem. Toch

ter Idee, Tips & Trucs, MacWorld, Zoom.nl,

heeft het OS, net als alle andere nieuwe soft-

Power Unlimited, Gamer.nl, Insidegamer.

ware, wat last van kinderziektes en is ook

nl, Media Totaal en Stuff. Van de duizenden

nog lang niet alle software ermee compati-

nieuwe producten die afgelopen jaar zijn ge-

bel. We leggen je uit hoe je toch nog even

introduceerd zijn 129 producten bekroond

Windows 7 of 8.1 ernaast installeert, of zelfs

met een Platina, Goud of Zilver Tech Award.

Je merkt dat veel alledaagse huishoudelijke apparaten slim worden gemaakt.

Pagina 30 Maak je huis comfortabeler

Met afmetingen van ongeveer 12 bij 12

Pagina 34 Test: Slimme thermostaten

centimeter zijn deze computers met recht

Pagina 86 Dit komt eraan!

mini-pcs te noemen. Dat biedt allerlei

Kijk voor de volledige

je ermee kunt en voelen er 17 aan de tand.

Muziek delen met Spotify

VRAAG & ANTWOORD

Wil je ieder videobestand op je televisie

DOE HET ZELF:

dersteuning van smart-tvs is namelijk on-

voldoende om video en audio in de beste

allerlei goede alternatieven. Is Office 2016

genoeg betaalbare mediaspelers en mini-

de moeite en de kosten van de upgrade

pcs die deze taak wl serieus nemen!