Migne, Jacques-Paul (1800-1875). Patrologiae cursus completus, sive Bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica omnium s. s.

Patrum, doctorum
scriptorumque ecclesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocenti III tempora floruer.... 1841.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGI^

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA , UNIFORMIS , COMMODA , OECONOMICA,

OMNIUM SS, PATRM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE

ECCLESIASTICORUM

QUI AB MVO APOSTOLICO AD USQUE INNOCENTIIIII TEMPORA

FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QTLE
EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC^E TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESLE SJECULA,
JUXTAEDITIONES 1NTER
ACCURATISSIMAS, SE CUMQUENONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTISCOLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA ;
COUHENTARIIS
DISSERTATIONIBUS, VARIANTIBUS
LECTIONIBUSQUE CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OHNIBUSOPERIBUS POSTAUPLISSIMASEDITIONES QU.ETRIBUS NOVISSIMIS S£XULISDEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS,AUCTA;
INDICIBUSPARTICIJLARIBUS
ANALYTICIS,SINGULOSSLVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS HOUENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA ;
CAPITULISINTRA IPSCHTEXTCMBITEDISPOSITIS,NECNON ETTITUI.ISSINGULARUM PAGINARUU HARGINEH SUPIJHDT&M^
DISTINGUENTIBUS
SUBJECTAUQUE HATERIAHSIGNIFICANTIUUS, ADORXATA ; /^' -
OPERIBUS CUHDUBIISTUMAPOCRYPHIS, ALIQUAVEROAUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEH F "_,.[
' .
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS, AMPL1FICATA ; V
DUOBUSINDICIBUSGENERALIBUSLOCUPLETATA : ALTEROSCILICET RERUM, QUOCONSULTO , QUIDQUIIL
CNCSQUISQUE I N
PATRUH QUODLIBET THEHASCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO
SCRIPTURJE SACRJE, EXQUOLECTORI COHPERIRE SITOBVIUH QUINAUPATRES ETIN
QUIBUSOPERIIHSUOBUHLOCIS SINGULOSSINGULORUM LIBRORUH SCRIPTUII/E __^
TEXTUS COHHENTATI sntr. /*"^7^
IDITIO
ACCURATISSIHA, CJETERISQUEOHNIBUSFACILE ANTEPONENDA, Sl PEBPENDANTUR ."CHARACTERUH N/TI»1T4S\V
CHARTiEQUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUH RECUSORUH TUM vyniETJkS^ \1
TUMNUHERUS, FORHAVOLUMINUH PERQUAH COHHODA SIBIQUE IN TOTOOPERIS DECURSU CONSTAJtTER/ ^Q \
SIHILIS,PRETIIEXIGUITAS,
PR£SERTIMQUE 1STACOLLECTIO, UNA,HETIIODICA ET CIIRONOLOGIcip^/[—
SEXCENTORCM FRAGMENTORCHOPUSCULORUMQUE HACTENUS HICILLICSPARSORUM, PRIMCH J *»41 ~~
AUTEM INNOSTBA BIBLIOTHECA,EXOPERIRUS ADOMNES .«TATES,LOCOS, LINGUAS I J—l *~.
FORMASQUE PERTINENTIBUS,COADUNATORCM. j Tj \ ^
SERIES PRIMA, \W\ =5'y
x
. IN QUAPRODEUNTPATRES, DOCTORES ECCLESI/ELATINJE \
SCRIPTORESQUE T^.4
A TERTULLIANOAD GREGORIUM MAGNUM. V« ^O
ACCURANTE J.-P. MIGNE, <£uv*uum GompUlorum IN SINGULOS SCIENTLfe>^_>
ECCLESIASTICJE RAMOS EDITORE.

PATROLOGLE TOMUS "XXXVI.

S. AUGUSTINI TOMI QUAHTIPARS PRIOR.

PARISllS, VENIT APUD EDITOREM,

7JV VIA DICIA D'AMBOISE, PRES LA BARRIERE DENFER.
ou PETIT-MONTROUGE.

1815.
 SANCTI AURELII

AUGUSTINI

HIPPONENSIS^EPISCOPI

OPERA OMNIA,

POST LOVANIENSIUM THEOLOGORUM RECENSIONEM,

DENUO
CASTIGATA AD MANUSCRIPTOS
CODICES
GALLICOS
, VATICANOS,
BELGICOS,
ETC,

NECNON
AD EDITIONESANTIQUIORES
ET CASTIGATIORES,

ETSTUDIO
Ol'EI>A

MONACHORUM ORDINIS SANCTT BENEDICTI

E CONGREGATIONE
8. MAURI-

(Bbitio notoiffima, cmenbafa ct aucttor, — *^

AcairanteM'"*,Cursuum Editore.
completoram "- £

TOMUS QUARTUS.

y*ax4 BWOX,.

PARISIIS

VENITAPUD EDITOREM1N VICODICTOMONTR0U6E,JUXTA PORTAM 1NFERNI,

GALLICE: PRES LA BARRIERED'ENFER.

lUl.t
CONTENTA IN TOMO.
QUARTO

ENARRATIONKS 1N PSALMOS.

EX TTPISCATHOLICISMIGNE, IN TICO DICTO MONTROUGE,

Juxta portam Inferni Parisiorum,Gnllicc: pres la barriere cfEnfer de Pari*.
 IN QUARTUM TOMUM

Si postremos illosRetractationumlibros nobis Augustinusreliquisset, quibus habitos ad populum Tractatu»

recensere se velle epistola sua ad Quodvultdeumtestabatur (Epist. 224, n. 2); immensumhoc in Psalmos Da-
vidicos opus ibi liaud dubie illustrasset iis observationibus, quaepraefalionisloco, nostra multo utilioris, esse
poluissent. At cum propositum exsequi bealo Viro per mortem non licuerit, arbitramur offlciinostri hoc loco
paucis exponere, primo quibus momentis ad suscipiendam Psalmorum enarrationem impulsus sit, postea
quem in ea ordinem servaveril, deinde quam secutus fuerit in exponendo rationem, tum quas leges sibi prse-
stituerit, denique cuinam instilerit Versionum.
Psalmis Davidicismirum in modum capiebalur Augustinus. Eorum canlus, quo terapore illum in Ecclesia
Mediolanensiaudire cfiepit, adeo suaviter ipsius afficiebatanimum, ut piis hisce motibus ad maturandam con-
versionem suam vebemenlius stimularetur (Confessionumlib. 9, c. C el 7). Tradit etiam Vir sanctus in suo
secessu apud Cassisiacum, ubi sc ad Baptismumcomparabat, tantopere divinum in se amorem exarsisse le-
gendis iisdcm sacris Canlicis, ut ardentissimo flagraret desiderio illos per orbem universum , si qua fieri po-
tuisset, recitandi; simulque amarissimo doloris cum indignalioneac commiseratione conjuncli sensu pungere-
tur, quod quae mysteria remediaque illic conlinentur, Manichsuilugenda caecilate non viderent, atque adeo
anlidotum, quo sanitas eis restitui potuisset, respuerent (lbid., c. 4).
Atqui licet e Psalmis tantum luminis duci, tam uberem pietatis succum exprimi posse intelligeret, proprio
nimiruin experiraento; attamen privata sua meditatione contentus, nunquam fortassis ad eos publice expo-
ncndos animum appulisset, nisi ipsum pelitacaliunde causcepermovissent. Enimvero tam magniflcamimbiberat
dePsalmorum prsestantiaopinionem, ut quotquot ex illis apertissimi videbantur, iidem habendi essent ipsius
judicio recondilissimi. Nec sane aliud causae fuisse cur ad psalmum centesimum decimum oclavum, cujus
expositionemab eotanlum non conviciis fiagitabant, explnnandum, post tantas moras et procrastinationes
accesseril, ipse satis declarat islis verbis, Quanlo enim videtur apertior, tanto tnihi profundior videri solet
(Probog.in Psal. cxvm). Verumtamencum dignitatis quam gerebat ratio exigeret ut plebem cursesuaecreditam
praceplis institueret, objurgalionibus corrigeret, informaret ad pielalem, in bonorum operum virlutumque
christianarum studio et usu confirmaret; quanquam Scriptura omnis, Apostolo teste, ad id conducit (II Tim.
lii, 16); eum tamen oportuit in primis Psalmos adhibore, utpote quos passim populi manibus teri ac in ore
versari cerneret, eoque ad illud assequendum judicaret efficaciores, quod mysleria atque praeceptain sacris
omnibus paginis, quarum illiquoddam veluti compendium exhibent, dispersa , in se complectantur. De»d85^
vil igitur in hoc labore summa cura et sedulilale, et si quando moleslis improbisque precibus eorum jM^m-
menlationes in Psalmos, quos ipse nimis difficiles exislimabat, postulabant, non nisi segre moretfiXessKv
contra videmus aliquando nolle ipsum Psalmis, quos in manibus habebal, relictis, ad alia calamuhf trans-
ferre; eoquod quaemultis essent conducibilia, eadem pularet semper anteponenda. Magis urgent, inquit,
quoevluribusulilia foresperamus(Episl. 169, ad Evodium, n. 1). J
Gsimprimum ad illud opus aggressus est Auguslinus, quemadmodumipsitis consilium non erat Davidicum.
omnc Psalterium commentari, ila rationem ordinis haud magnopere habendam exislimavit. Et quidem epi-
stolsead Paulinum annocirciter 414 scriptse locus ille, quo slrictiorem psalmi decimi sexti enarraiionem du-
dum abs se faclam lestatur, Recensui, inquiens, brevissimamquamdamejusdempsalmi expositionem,quam jam
olimdictaveram(Epist. 149, n. 5), eo cogitationem nostram impellit, ut, cum eamdem illam expositionem,
lum omnes alias eadem brevitate ac stylo concinnatas, totius operis primas exiisse arbitremur. Statuerat etiam
Graduales quos vocant Psalmos ex ordine enucleare, quod in cenlesimum vigesimum secundum disserens
significat his verbis, AscendenlisCaniicaex ordinecum Sanctitate Vestraconsiderandasuscepi.Similiter in cen-
Vesimumvigesimum quintum ac centesimum trigesimumprimum dicil ita se ad psalmos illos venisse, ut cu-
jusque ordo postulabat: cum tamen vigesimum sextum in festo B. Crispina?, cujus agonem nonis decembris
«•eferuntMartyrologia, psalmum vero trigesimum septimum in die natali S. Felicis, cujus martyrium nonis
novembris renuntiatur, exposuerit. Sed in reliquis omnibus eum ordini non fuisse addictum, varii loci pla-
num faciunt Exempli causa, in psalmum sexagesimumsextum explanalionescentesimi secundi et centesimi
terlii cilat; in cenlesimum secundum enarrationem centesimi lertii, quam eliam in exponendo octogesimum
quodam modo videtur indicare. In epistola ad Evodiumdata exeunte anno 415, tradit proxime dictatas a se
psalmorum sexagesimi septimi, septuagesimi primi et septuagesimiseptimi enarrationes fuisse; nolle vero se,
suum in reliquos psalmos, quos necdum explicaverat, laborem inlerpelli (Epist. 169 ,n. 1): unde colligas
SANCT.ACGUST.IV. (Unc.J
II PR^FATIO. 1S
tunc noil bene multos superfuisse quos tractaret. Loca, tempora, casus, personse, saepe saepius enarrandum
psalmum ci suggerebant. Debemus trigesimi quarti et centesimi trigesimi noni commentationes imperio vel
liabuisse conjicere est. Idem puta de commcn-f
precibus episcoporum, quos tunc temporis conventum aliquem
talione in trigesimum sextum , quemadmodum in exordio sermonis secundi super eodem psalmo ipscmct
narrat. Quinquagesimum secundum Fralris, alicujus forsitan episcopi, impulsu se traclandum suscepisse
testalur. Nonagesimum quartum populo exposuit Patris, ul ait, jussis obsecuturus, nimirum vel Aurelii Car-
idem si-
tliaginensis, vel senis Valerii, quem in episcopatu Auguslinus excepjt. De psalmo cenlesimo terlio
militer declaralur in secundo prolixiorum horumce quatuor sermonum, quibus Cartbagine Vir sanctus memo-
ratum psalmum edisseruit. Propositum sibi a viro quodam magnae auctoritatis, quem suum quoque palrere
vocitat, psalmum octogesimumsextum excussit ex lempore. Quin etiam videtur in quinquagesimumprimum
verba fecisse, non ante roedilatus quai diceret: cum ibi vereri se lesletur, ut id tanta accuratione pracstet,
quantam exigit oratio, non attente solum auditorum auribus , sed scriptorum quoque calamo, ut publici juris
fial, excipienda. Quandoquidem, inquit, placuit fratribus, non tanlum aure el corde, sed et slylo excipicndaquat
dicimus, ul non audilorem tantum , sed et tectorem eliam cogitaredebeamvs(In Psal. u , n. i). Psalmo cente-
simo trigesimo octavo allerius brevioris vice, quem Augustinus paraverat, ac de more ante expositionem legi
jusserat, recitalo; casum hunc ille in argumentum divinaovoluntatis traxit, atqueex lempore eumdem illutn
psalmum explanavit. Diebus dominicoePassioni sacrispsalmi vigesimi primi, quod is cidem mysterio conve-
niret, pronuntiavit fusiorem explanationem ; sicut et psalmi cenlesimi feslis Paschalibus, queis ob inscriptid-
nem AUeluiacongruit. Operae non est, alios psalmos, quos nata occasione lot variis solemnilatibus ac loeis,
Hippone-regio, Carlhagine, Uticac atque alibi fuit interpretatus, liic annotare : satis enini est, quod ea suo
quaequeIoco in limine earumdem enarrationum indicamus, Addimushoc unum, coronidem operi suo sanclunl
Antislitem posuisse exposito centesimo decimooctavo psalmo, prout in ejusdem prologosignificat, quem qui-
dem placuit boc loci inlegrum repraesenlare.
Psahnos onmes cmteros, ail, quos codicemPsalmorum novimuscontinere, quod EccleiiwconsuetudinePsalte-
rium nuncupalur , partim sermocinando in populis, partim dictando exposui, donunle Domino, sicut polui :
psalmumvero cenlesimumoctavumdecimum, nontam propter ejus nolissimamlongiludinem, quam propter altitu~
dinem pauciscognoscibilemdifferebam.El cuinmolestissimeferrent fralres mei, ejus solius exposkionem,quantum
ttd ejusdemcorporisPsalmos pertinet, deesseopusculisnostris , mequead hocsolvendumdebilumvehementerurge*
renl; diu petentibmjubenlibusquenoncessi: quia quoliescumqueinde cogitare tentavi, semper vires noslraiinten*
tionis excessil.Quanlo enim videtur aperlior , tanto mihi profundior viderisolet; iia ut etiam quam sit profundus,
demonslrarenon possim.Aliorum quippe, qui difficileinlelliguntur, eliamsiin obscurilatesensus lalel, ipsa lamen
apparel obscuritas; hujus autem nec ipsa : quoniamtalem prwbetsuperficiem, ul lectorem alque auditorem non
expositoremnecessarium habere credatur. Et nunc quod tandem ad pertractalidncntejus accedo, quid in ed
possim, prorsus ignoro : spero tanienul aliquidpossim, a/fulurumatque adjuturum Deum. Sic enim feci de omnU
bus, qumcumquesufficienler,cum prius mihi ad intelligendum vel explicandum difflciliaac pene impvssibittd
viderenlur , exposui. Statui autem per sermonesid agere , qui proferantur in populis, quos Grwci6/j.ai«{vocant.
Hoc enim juslius esse arbitror, ut conventusecclesiasticinon fraudentur etiam psalmihujus inlelligentia, cujus,
nt aliorum , delectariassolentcantilena.
Fuere igilur hi sermones triginta duo in psalmum ccntesimum decimum octavum populi quidem causa
lucubrati, sed nequaquam ab Augustino pronuntiati. Et hoc ipsum forte significatum voluit Possidius, cum
post enumeralas expositiones, quas solummodo Vir sanctus dictavit, itasubdit : ReliqniomnesPsalmi, exceplo
centesimodecimooctavo, in populo disputali sunt (Possid. in indic. cap. 6).
Psalmorum autem e sacro suggeslu habitorum numerus alios longe superal. Quaeres facile videri posset
inde contigisse, quod magnus Praesul tot ac tam variis Ecclesiaecuris districtus, vix aliud tempus nancisce*
relur, quodisti labori impenderet: sed ex iisquae supra retulimus expsalmi centesimi decimidctavi enarra*
ttone manifestum est, hancne methodum explicandaeScripturaemagis illi probalam fuisse propler popitlum,
qui sola hac via divinarum Litterarum sensum in concionibusecclesiaslicis doceri polerat. In illis porro ad
plebem Tractatibus, observationes quaedaminserunlur', ac certiBPsalmorum sententiaein schismaia , in erro-
res ac in vitia temporum istorum torquentur, quibus eorum lectio multo jucundior evadit. Illic etiam locos
ex Evangelio, Aclibus atque Epistolis Aposlolorum maxime insigues reperias, quos idcirco sanctus Doclof
una cum Psalmo enucleavit, quia eodem die recitati fueranl in ecclesia. Denique occurrunt adhortationes ve-
hementes, quaepersuadeant; elocutiones inflammatae,quacabripiant; figurae101flammis alque ignibus, si fas
ita loqui, gravidae, ut in eas oculos conjicere vix quisquam possit, quin incendalur eodem ardore quem eX-
periri se testabantur ii qui dicebant: Nonne cor nostrumardens erat in nobis, dum loquerelurin via, et apetiret
nobis Scripluras (Luc. xxiv, 52) ?
Id expertus est beatus Fulgenlius , cum Tractatum in psalmum trigesimum sextum legerel, cujus exordium
e consideratione diei exlremi judicii ideo sumitur, quod eo die caput xxiv Mallhaeifuerat recitatum. Hie
siquidem, ut in ejus Vita Ferrandus auctorest, cum apud animum suum jam decrevisset mundo nuntiutii
 13 PR^FATIO. 14
remittere, bealiAugusliniexponentistrigesimumsexlum psalmumdisputationecommonitus,publicare suumsta-
luil volum,mularegeslienshabilum(Cap. 3).
Quod vero ad plebem , cujus aures implebant sermones illi Pastoris sui fervore incitali el quasi animati,
liaud aegreadducimur ut credamus eam frequenter illis motibus raptam fuisso, quos nonnunquam suis plausl-
bus signifieat : cujus quidem plebis avidilati referendaesunt acceptrc tot egregirc ad mores informandos di,-
gressiones, in quas sanctus Praesul opportunitatem nactus diverlitur, quemadmodum in suo prologo ad Psal-
mos nolat Cassiodorus : Cum nimisavidos populos, inquit, ecclesiasticisdapibusexplere cupit, necessariofluenla
tam magnmprwdicationisemanavit.
Idem auctor eodem loco totum hoc Auguslini commenlarium in decadas fuisse distributum innuit hisce
verbis : Qumille, inquit, in decadas quindecimmirabiliterexplicavit.Cujus partitionis vesligium nullum in ma-
nuscriptis reperimus , cxceptis tribus, uno Jolyano EcclesiaeParisiensis, qui in fronte prrefert, Incipit liber
decada domini Augusiinia Psalmo \, Beatus vir, usque u, et duobus Colbertinis, quorum alter enarralioni
psalmi quadragesimi ha?c subdit, beatiAurelii Augusliniepiscopifinit decada de libro primo. Alter vero com-
pendium totids operis complectens , versus quosdam in capite voluminis exhibet, qui cum pracfationibusac
elogiis infra edendis locum habeant, non indignos. In his autem istliuc perlinet is versus :
Ter quinisdecadisgrande peregit opus.
Verumlamencum Possidius distributionis ejusmodi non meminerit, eam Augnstini tempore vel jussu factam
credibile non est. Atque idem forle hic accideril, quod T. Livii libro, quem, ut Pctrarcba epiStola ad Joannem
Boccaciumobservat, in partes quas decadesvocant, non ipse qui scripsit, sed fastidiosalegentiumscidit ignavia
(Epist. variar. 22 vel 24).
Veniamusjam ad praecipuumcaput, regulas videlicet quas iu interprelando scrvavit Auguslinus. Multa bic
essenl observatu necessaria, nisi hoc argumenlum ipsemet beatus Doctor in libris de Doclrina Christiana
pcrtractassel. Piimo siquidemquod ad litteram spectat, ut eam integram atque illibatam habeal, quscproe-
cepta illic tradit, ea pro sua virili lioc in commentario sequitur. Lalinas editiones inler se componit, excm-
plaria graecaconsulit, colligit varias lectiones ; undenam irrepserit diversitas, ex interprelum vitio , an e
textus groeciambiguitate investigat : ejus denique illa sedulilas, qua tot locos tam anxie discu&sit, huc eum
impulit, ut Psalterium multolies ad idioma bellenicum recenseret castigaretque. Hoc inielligas licet ex ejus •
dem ad Audaccm epislola, ubi cum dixisset Psallerium a beato Hieronymo cx bebracosermone conversum
non habere se, proseqnitur in hunc modum : Nosaulem non interprelalisumus, sed codicumLalinorum non-
nullasmendosilatesex grmcisexemplaribusemendavimus.Undi fortassis fecerimusaliquid commodiusquam erat,
nontamen lale quale essedebebat.Nam eliam nunc, qumfort* nos lunc prmterierunt, si legentesmoverint, colla-
tis codicibusemendamus(Episl. 261, n. 5).
Primus litteroesensus interdum riihil conlinet, nisi simplicis ac spiritualis : at idem ssepiusrelalus et fl-
guralus est. Tuncque vere affirmare possumus, quod est dictio significalioni suoe comparala , id est, litte-
ralem sensum esse cum spirituali comparatum : et quemadmodum fieri non potest ul ad sensum illum spiri-
tualcm perveniamus, nisi prius lilteralem probc pcrspectum habuerimus ; ila litteralis supervacaneam fore
cogniiionein , si spiritualem assequi negligamus. Hoc fuit in causa cur sanctus Praesul, sensu iitterali, quo-
ties eum salis per se apertum cognitumqueexistimavit, omisso, recta in spintualem tenderet. Quod quidem
ei nonsolum usu venit ihsermonibus ad populum habitis, in quibus ejus potissimum profeclui servire co-
gebatur; verum etiam in exposilionibus, quas in quosdam Psalmorum diclavit, ubi ex animi voluntate slylo
indulgere ipsi fas erat.
Cumveroin sanctaeScripturoevocibus spirituales sensus lateant plurimi, quiomrics peroequepii, peraequcveri
videri possint, liaud semper contenlus fuil unicum expromere. Ad terlium usque eruit e psalmo lertio, quem
primo quidem Cliristo Dominoin propria sua persona consideralo, mox eidemcum Ecclesia , quacum ille
unum quasi corpus efficit, conjuncto; denique fidelium singulis accommodat. In lerlium vero quarti decimi
psalmi versum, exposito primo sensu pulchre sciteque subdit : Isle simplex intetlecluscui sufficit,sufficiat;
sed nonnullaverba Scripturarum obscuritatesua hoc profuerunl, quod mullas intelligentiaspepererunt.Itaque hoc
si planum esset, unum aliquid audirelis; quia vero obscuredictum esl, mulla audiluri estis.
Regulas in habendo variorum sensuum , qui animo occurrunt, delectu, sequilur errori minime obnoxias.
Enimvero praeterquamquod rationem , ut dicebamus, longe maximam habet litterae, cui quidem anle omnia
sensus ad amussim quadrel necesse est; semper ob oculos sibi charilatem constiluendam ponit, quam Scri-
pturae totius finem esse docet in psalmum centesimum quadragesimum : Quidquid satubriler, inquit, mente
concipitur,quiquidore proferlur, vel de qualibet paginaexsculpilur, non habet finem nisi charitatem. Quam doc-
trinara sumpserat cum-ex Evangelio, ubi generaliter a Christo pronuntiatur illud effatum, ln his duobus
mandatisuniversaLexpendel et Prophetm(Mattli. xxu, 40): lum ex Apostolo , quojudice primoead Timolheum
capite primo, Finisprmcepti est charitas (ITim. i, 5). Hujus regulaebeneficiosensuschristianis moribusparum
congruos, quos nonnulli Psalmorum loci objicere animo possent, proculamandat: verba quae ab ulciscendilibi-
dine proficiscialque improbis cxiiium imprecarivideantur, docet nihil aliud esse quara malorum quibus illi, nisi
iS PRiEFATIO. 16
corrigantur, obruendi sunt, prophelias ac praedictiones: Davidis vota adversus inimicos suos meliorem in
partem accipienda, ibique preces quibus viri sancti peccatores Deo commendant, intelligendas: locutiones
illas, queis adversarios suos confundi, cadere, prosterni petit, obscura quadam ratione peccatorum conver-
sionem ac poenitentiam indicare : si quando hostes vincere aut ab eisdem liberari cupiat, re vera orationes
esse, ne in tentationibus succumbat: denique per inimicos Davidis, non daemones tanlum aut peccatores,
sed et vitia atque animi affectus, quibus conlinuo in via salutis impugnamur, designari.
Hac eadem regula adducitur, ut petiliones promissionesque Psalmorum, quae ad apices expositoe nonnisi
temporalia bona significant, aelernis accommodet: quae de exleriori virtutum exercitio praecipiuntur, ad in-
teriorem pielatem transferat: demum ubicumque templi, elevationis oculorum , clamoris , cantici novi,
laudis mentio fit, nos inde ad mentis el cordis affectionesac molus, ad vitam novam, necnon ad operum quae
Deus in suam gloriam cedere jubet, sanctilatem traducat.
Ut expeditiorem nobis aditum ad sensus illos insinuandse pietati adeo conducibiles pararet, viam non
potuit inire majoris compendii, quam si loquentem Davidis ore Dominum Jesum induceret, prout illi cum
Velcrum usus, tum vel maximc quorumdam locorum e Psalmis in NovoTestamenlo facta interpretatio prae-
seribebant. Tertnllianus in libro adversus Praxeam scribit: Sed el omnes pene Psalmi Chrisli personamsus-
tinent, Filium ad Patrem, id est Christumad Deum verba facientemreprwscntant(Cap. 11). Hieronymus epi-
stola ad Paulinum : David Simonidesnosler, Pindarus et Alcmus, Flaccus quoque, Calulus, atque Serenus,
Christttmlyra personat(Epist. 103). Hilariusvero in prologo suo ad Psalmos id ipsum multis prosequitur,
ibique contendit Psalmos universos allegorkis el typicis contextosessevirtutibus, quoead Christum pertineant;
ejus adventum, incarnationem , passioncm , resurrectioncm denique ac judicium , maicriam omncm sacris
hisce Canticis suppeditarc; eorumdem mysleriorum fidem clavis cujusdam veluli vice fungi, sine cujus opera
accessus ad Psalmorum intelligentiam sil interclusus. Id similiter Augustinus in illis explicandis nunquam
non inculcat, ut etiam ipse necessum habeat repctitiones suas interdum excusare, hujus regulaeutilitalem
necnon illius probe intelligendoc necessilalem in medium proferens. Ejus rei arguraenla producil e sacris
Codicibus petita : quale est, verbi gratia, illudChristi pronuntiatum, Necesseest impleriomniaqumscripta sunt
in legeMoysi, el Prophelis, et Psalmis de me (Luc. xxiv , 44). Repetit frequentius Davidem Chrisli ex ipsius
semine nascituri figuram gerere , ipsius nomcn significalionesua Christum designare, sub quo eliam nominc
liunc a multis Prophetarum annuntiatum conslat; non pauca esse quoe Davidi aptari nequeant: quod ipsiun
jam anle plurimi scriptores doctissimi animadverlerant, maxime in psalmos septuagesimumet octogesimum
octavum ; alque adeo ipsemet Apostolorum Princeps in Actuum c. 2, jK25,ubi locum uniim e psalmo
quinto decimo refert. Observat tandem Christum e cruce pendentem ipsis Psalmorum vocibus usum , qnasi
illud nos docere voluissel, eosdem causa sua fuisse scriplos. Verum cum non pauca, quae ab ipsius sanctilale
nbliorreant, ibi leganlur, monet subinde bealus Doctor ne Christum tanquam separatum a membris suis, hoc
esi Christianis, consideremus; sed tanquam universo Ecclesiaecorpori, cujus caput est, vinculo nunquam
dissolvendo conjunctum : unde fit, ul infirmitates nostras, mala atque peccata sibi adscribat; quemadmodum
in psalmo vigesimoprimo, cujus verbis in passione sua loquitur, advertimus.
Vias Auguslino mire ingeniosas, quibus Chrislum sub variis rationibus in Psalmis adumbratum deprehen-
deret detegeretque, ejusdem Chrisli charitas suggerebat. Non tamen iverimus inficias, quin Veleres, a quibus
excussum jam fuerat idem argumcntum, plurimos ac praeclarossensus, qui sub figurarum involucris latebant,
in lucem cxtulissent. At si Iiiijus illorumque commentationes inter se conferantur, tum intelligetur eum
saepissime vel majorem lucem afferre iisdem mysteriis, vel etiam nova, quae illi quanquam non diversam
methodum secuti praelermiserant, evolvere. Neque vero Hieronymum in epistola sua 92, quoeinler Augusti-
nianas 72 numeratur, aliud sibi voluisse crediderimus, ubi postquam testatus est, si dixerit non defuturos
forle qui libris ejus notam illinant censoriam, cum ipsum quoque Evangelium impio pcrditorum dente
mordealur, illud non eo se dixisse, quod in operibusluis, inquit, qumdamreprehendendajam censeam: subjungit
de commenlariis ejus in Psalmos, esse nonnullos apud se (erant ii forsitan breviores Tractatus super primis
triginta duobus psalmis diu ante annum 414, uti jam observatum nobis est, compositi, imo etiam forlassis
anlc 404, quo circiler anno scripta fuit eadem illa epistola), quos, pergit Hieronymus, si vellem discutere,
non dicam, a me, qui nihil sum, sed a veterumGrmcoruminlerpretationibusdoceremdiscrepare.Quidam recentior
asserit hoc loco Hieronymum improbare eam ralionem, qua Augustinus, relicta aliorum Palrum methodo,
Psalmos est interpretatus. At Hieronymus, epistola sua 75 inter Augustinianas, non mullo post superiorem
data, se ipse commodius explicat: satis quippe innuit non alio spectasse memorata verba, quam ut Augusti-
nianum argumentum, quo post Septuaginta interpretum Versionem, ea quam ediderat inulilis esse arguebatur,
dilueret. Igitur propositum dilcmma retorquet in hunc modum : Respondeatmihi prudentia tua, quare tu post
tantos et tales interpretesin exptanationePsalmorumdiversasenseris? Si enim obscuri sunt Psalmi, le quoquein
eis falti potuissecredendumest: si manifesti, illos in eis falli poluisse non credilur : ac per hoc utroque modo
tuperflua erit interpretatiotua : et hac legepost prioresnemoloquiaudebit; el quodcumquealius occupaveril,aliut
dt eo scribendinon habebitlicentiam.El certc in neutra epistolarum de consueta ratione cxponcndi Psalmos,
17 PR^EFATIO. 18
ne verbum quidem. Quod si laborem Auguslini ad examen revocare Hieronymo libuisset, buic sine dubio
occurrissent ii sensus, quos apud antiquiores non reperisset: nequaquam vero alia methodus; quando eidem
adhoesitsanctus Anlisles, quam Hilarius, Ambrosiuset caeteri quos laudat Hieronymus, erant secuti. Sin agitur
de modo sermonis divini allegorice ac moraliter edisserendi, quis potest eum universim vituperare; cum
eodem et cseteriPatres cum Auguslino, el ipsemet Hieronymus non raro usus fuerit, secundum Apostolorum
exemplum alque doctriuam? Testis est beatus Paulus, quaecumquein Veleri Testamenlo gesta memoranlur,
ea figuras esse, fuisseque ad nostram inslilutionem scripta (I Cor. x, 11) : alqui facta illa pleraque Psalmis
materiam suppedilant, ipsique adeo Psalrai melaphorarum, senigmalum, necnon prophelicarum descriptionum
pleni sunl : ac proinde qui nos inlra simplicis lilterse angustias coercere vellet, is quidem nos deprimeret ad
condilionem Judscorum, quos suoeipsorum csecitatiDeus permisit, ut videntesnon videant (Luc. viii, 10).
Atque haeca nobis dicta sint, ut generalim Augustini meihodura defendamus: tametsi nostri consilii non sit
exlorquere ab omnibus, ut vel levissimas ejusdem allusiones eadem, qua nos ipsi, veneralione prosequantur:
satis erit, si non indignas materia quae tractalur, scqui rerum aestimatores judicent. Imo vero si temporis
ingenio servire ac sese plebis caplui accommodarc non novisset beatus Proesul, ab ea ratione agendi descivisset,
quam ipsemet Deusadhibet in sacris Lilteris; ubi Spiritus sanclus humani sermonismorem usurpat, bumillimas
quasque dicendiformas non repudians; ubi etiam, quo veritates ad salutem necessarias hominibus inslillet,
historicam varietatem ac poelicam amcenitatem cum instrumentorum musicorum suavilale Psalmorumque
cantu conjungil. Paliamur ilaquc Auguslinum allegoriis alque aliis observationibus uli, quibus non imparem
arbitralur populum suum; cl haecuostra cura sit, admirabilibus praeceptis, tjuse inde capla occasione eidem
tradit, adhxresccre : quod ipsum similiter observare nos convcnict, si quando nonnihil a vera significatione
deflectenlem, oplima lamen praeciperealque ad pieialem maxime accommodareperiemus.
Cseterum de commentarioruin horumce mcrilo non est pronuntiandum comparate ad hebracum textum
hodiernum, nequc eliam ad Hieronymianum; quandoAugustinusLXX Intcrpretes, qui forte hebrscumexemplar
seque vel etiam magis cmendatum habuere, sequendos sibi proposuit. Nesciusest ncmo quanlum auctorilatis
eorum traduclioni jam inde a primis temporibus Deus voluerit esse in Ecclesia; quantum existimalionis ei
pepererint Aposloli, illam in Novi Teslaraenli paginis consignantes; quantum deniquc teslimoniorum ipsi
protulerint eisdem verbis, quibus in eorumdem Interpretum leguntur Psalterio : ex quo quidem Psallerio
Versiones omnes quae haclenus in Ecclesia valuere, traductacsunt.
Sed quando nos huc adduxil oratio, exlra propositum non fuerit de variis illis Versionibus pauca subjicere.
Hieronymus in epistola 135, ad Sunniam et Frclelam, occnsione quorumdam locorum Psalterii, de quo eum
consulebant, grsecamLXX Interpretum Versionem monel in dtiabus circumferri editionibus; quarum altera,
et ea quidem ipsius judicio minus castignla, dicebatur Communis, Vulgata, el Luciani editio : altera autem
erat, quae, nt ejus verba usurpemus, habeiur in Hexaplis, et qum in erudilorumlibris incorrupta el immacutata
reservatur. De qua eliam patilo ante dixcrat, Et a nobisin lalinum scrmonemfidelilerversa est, et Hierosolymm
atque in Orientis Ecclesiisdecantalur. Hanc postremam oralionis partem videtur Hincmarus, epistola sua ad
LudovicumGermanioeregem, intellexisse de ipsa Hieronymi traduclione, cum reclius de groecaeditione Hexa-
plorum intelligalur. Pelri Piihoeivero fuit opinio, eamdem esse versionem illam Hieronymi, alque Psallerium
quod Romanum vocant; Vulgalam porro noslram non aliam habendam, quam veterem Versionem ex ea
edilione quae Luciani dicebatur (De Latin. Biblior. interprelibus, pag. 6). Verum non fit admodum vcrisimile
tam levi negotio Psallerium suum mutasse Ecclesiam Romanam : praelerquam quod in eodem illo Psalterio
lectiones quaedamdesidcrantur meliores ac emendatiores, quas in gracco Hexaplorum se reperisse teslalur
Hieronymus. Ad Vulgatamcditionem quod altinet, bona (ide nostras dc illa conjecturas hic proponemus. Idcm
ipse Hieronymus epistola sua ad Paulam ct Eustochiuni siguilicat sc semel alque iterum Psalterio latino
ad LXX Interprelum cditionem casligando opcram navasse ; primo cursimel magna ex parte, cum adliuc in
urbe versarelur : sccundo diligenter, jamquc in secessu abditus Belhlehemitico. Ultimae hujus correclionis
exemplaria optal ut cum cura et diligenliatranscribanlur; necnon eidcni additoeabs se notoeappingantur, obeli
videlicel, a quibus usque ad sequentia duo puncta, quse legebanlur apud LXX cum in hebraco deessent,
includebantur; et aslerisci, quibus similiter quse ad proxima duo puncta sequebantur, ex hebraeojuxta Theo-
dotionis edilionem LXX Inlerprelibus accessisse nolum fieret. Atqui hujusmodi signa eliamnum in veteribus
quibusdam Vulgatoemanuscriptis, non autem in alio ullo Psalteriorum lalinorum invenire est. Hsec ipsa in
compluribus codicihus sibi observata Jacobus Faber Stapulensis affirmat (Prolog. in Psalterium quincuplex):
ipsique hnbemus prae manibus antiquissimum tripariitum Psalterium abbatiaeSancti Pelri Carnulensis, quod
in prima columna Psalterium Hieronymi ex hebraeocontinet, in lertia vetus Psallerium a Romano atque ab eo
quo usus est Auguslinus, parum discrepans; in secundavero editionemVulgatamexhibel cum supra memoratis
Hieronymi obelis et asteriscis. Hinc facile persuademur Vulgalam esse ipsam illam Versionem ab Hieronymo
secundis curis emendatam : quse nostra sentenlia insuper auctoritale manuscripli bibliolhecaeColbertinseante
septingentosannos exarati confirmatur, qui Vulgalamcum iisdem Hieronymianisnotis, et sub hac inscriptione
comprehendit, LiberPsalmorumde transtationeSeptuagintainterprelum, emendaluma sanctoHieronymoin novo
19 PRJEFATIO. 20
(forte, de novo).Comprobatur denique testimonioValafridiStrabonis, cujus nos infra locum sumus exhibituri.
Verum illud forsan minus exploratum est, sed nostro judicio sua non caret verisimilitudinc, nimirum eam-
dem hanc nostram Vulgatam potuisse ab Hieronymo epistola 135 dici Traductionem ex Hexaplis a se editam,
quod illam eisdem exemplaribus consentientem effecisset; epistola vero Pauloeet Eustochio scripta Versio-
nem tantummodo correctam, quod anliquoeverba, quantum in ipso fuerat, relinuisset. Inter alias rationes,
quoe nos eo impellunl, haec esl, quod videlicet ii loci, quos Hieronymus post faclam mentionem versionis
suaeex Hexaplis defendere aggreditur, in manuscriptis Vulgatoecodicibus reperiuntur. Nam etsi eadem Yul-
jata in Bibliis excusis habeat, verbi gratia, hanc in psalmo quinto, f . 9, lectionem, Dirige in conspectutuo
viam, meam, quoeHieronymo non probatur : attamen in MSS.illam ostendit, quam secundumLXX Interpre-
tes legendam astruit idem Doctor, neinpe, Dirkje in conspeclu meo viam tuam. Haud secus existima de voce
terrm, quam idcirco e.f . 5 psalmi XLVII et e f . n psal. LXXIabs sedelelam scribit, quia neque in hebraeole-
gitur neque in LXX, quoevox pariter in Vulgatremanu exaratis codicibus non reperitur. Et contra exstal in
iis vox suam, quam in Ilexaplis sub veru additam cum Hieronymus reperisset in f . 6 psalmi xvm, servandam
existimavit.
Forte etiam conligerit ut ea Versio, cujus cerli loci Sunniae et Fretelae, qui degebant in Germania, nego-
tium facessebant, jam inde ab his temporibus in Gallias pervenerit: quamvis, si quilmsdam habeatur fides, eo
non nisi post annos amplius 150 ex Urbe perlata sit. Illud testatur Valafridus Strabo de rcbus Ecclesiasticis
cap. 25 in hsecverba : Psalmos aulem cum secundumLXX Interpretes Romaniadhuc habeant, Calli el Germano-
rum aliqui secundumemendationem,quam Hieromjmuspater de LXX editione composnit, Psallerium cantant:
quam Gregorius Turonensis episcopusa parlibus Romanis muiualain, in Galliarum dicilur Ecclesiasiranstutisse.
Hocce Psalterium, quod, quia illo primi omnium Galli usi suni, Gallicanum vocalur, sensim in onmes occi-
dentales Ecclesias fuit receplum. Vir exiniioeeruditionis ac pi:c meinori:e, Cardinalis Bona, de rebus Lilurgi-
cislib. 2, cap. 3, censel ejus usum anle annos abhinc sexcenlos admissum in halia fuisse, proeterquam in Me-
diolanensi Ecclesia, quaa anliquum suuni Psalterium hodieque reiinei; proelerquametiam in Urbis Ecclesiis
in quibus proprium suum obtinuit ad .Ttatem usque Pii V, cujus jussu illui Vulgalain editionemamplexaesunl,
excepla una Vaticana, ubi etiam nunc Romanum canitur Psalterium.
His adeum modum expositis eritforsilan qui nosse cupiatqucni locum inter alia Psalteria Augustinianum
sibi vindicet; an varisc illaelectiones, in quibus a Vulgala nostra dissidet, aiiorum suffragio innitantur; utrum
tandem cum graeco LXX Interpretum, quod nostra hac memoria exstat, plus minusve censentiat. Ea sunt
quae nobis induxere in animum, ut exemplaria diversa, tmn prelo, tum calamo edita conferrcmus, ac variela-
tes maxime insignes, quas deprehendimus, lectori proponeremns. Eas igitur infra habituri esiis, cnm locum
vinum praemiserimus e libro 17 de Civitate Dei, ubi Auguslinus, quoesua sit de Psaltcrio Davidicosenlentia,
cxpromit.

EX LIBRO XVII DE CIVITATE DEI, CAP. XIV,

DE PSALMORUM
AUCTORE.

Erat David vir in cantkis eruditus, qui hunnoniammusicamnon vulgarivoluptate,sed fideli volunttte dilexeril;
eaqueDeo suo, qui verusest Deus, mtjstka rei magnmfujuralioneservierit. Diversorumenim sonorum raiionabilis
moderatusqueconcentus, concordi varietale compactambene ordinutmcivilatis insinuat unilatem. Deniqueomnis
fere prophelia ejus in Psalmis est: quos cenlumquinquaginla liber conlinet, quemPsalmorum vocamus: in quibus
nonmdli volunt, eossolos factos esse a David, qui ejus nomineinscripli sunl: sunl eliam qui putanl nonab eo fa-
ctos, nisi qui prmnotanlur,Ipsius David; qui vero habent in tilulis, Ipsi David, ab aliis faclos, personmipsius
fuisse coaplalos. Quw opinio voceevangelicaSuleatoris ipsius refutatur, ubi ait, quodipse David in Spirilu Chri-
stum dixeritessesuumDominum(Maltli. xxn, 43) : quoniampsalmus centesimusnonus sic incipil: Dixit Domi-
nus Domiuo mei), Sede a dexlris ineis, doncc pnnam inimicos tuos scabcllum pedum luoium. Et certe idem
rsv.lnus iwn htibelin liluto, Ipsius David; sed Ipsi David, sicul plurimi. Mihi aulein credibiliusvidenlur existi-
inure, qui oimiesillosceulumquinquagintaPsalmos ejus operi tribuunl, euinqiteatiquosprwnotasseeliam nomini-
bus aliorum, aliquidquod ad rem pertineal figurantibus: cwleros autein nullius hominis nomen in titulis habere
volnisse; skut ei varietatis hujus dispositionem,quamvislalebrosam, non tamen inanem, Dotnimtsinspiravil. Nec
moveredebelad hoc non credendum,quod nonnullorumnomina Prophelarum, qui longe posl Davidregis lempora
fuerunl, quibusdampsalmis in eo libro leguntur inscripla, et qumibi dicuntur, velul ab eis dici videntur. Neque
enimnon potuit prophelicusSpiritus prophelaiitiregi Davidliwceliam fulurorum Prophelarum nomina revelare, «l
aliquid quodeorum personwconveniret,prophelke canlarelur : skut rex Josias exorturuset regnaturus post annos
amplius quam trecenlos,cnidamprophelm,qui eliamfacta ejus futura prwdixit, cum suo nominerevelatus esl.
 LOGA EX PSALMIS.

In quibus ab cditione Vulgata distant Augustinus in subsequcnti operc, el Lalina quaedam,qurc cimi
Augustinopassim graecseinlerpretationi LXX pressius insistunt, Psalteria vctera, ea proesertimquae in
ccleberriinis Ecclesiis decantantur a primis lemporibus : scilicet Romanum, pro usu Cleri basilicacVati-
canse,excusumRomoean. 1663; Romanum item in QuincupliciPsalterio cura Jnc. F.thri Siapulensis;
impressum in Parisiensi S- Germanicoenobioan. 1509; Mediolanense, juxta morem AmbrosianoeMcdio-
lanensis Ecciesise,lypis editum Mediolanian 1555; Germanense manu descriplum, quo codice B. ipse
GermanusParisiorum episcopus, dum viveretj usus fuisse traditur; Hilarinnumet Ambrosianum, id est
Psalteriumquod in suisCommentariissequiturHilariuset Ambrosius; Vetusdenique versio quoe sub hscce
inscriptione,SecundumGrmcum,terliam columnam occupat in S. Petri Carnulensis Psallerio tripartito»
ubi columnamprimam tenet interprelalio secundumhebraeum,mediam Vulgata.
Quibus ex librit varietatesintignioret, imoeas omnes,e quarumnolalioneaut AugusiinianoPsalterio robuv
accessurum,aut nonnihildemumemolumenliemersurumesse videbalur,edendascuravimus.
Ad hwc annotanturqumdatnin ipsamelVulgata edilioneleclionesvarianles,excerptmex prmdictoCarnutensl
libro ante annot 700 descripto,et ex ejusdem aslatisMS. ColbertinoVulgutam conlinenlesub hoc titulo, Liber
Psalmorum de translalione Septuaginta interpretum, emendatum a sancto Hieronymopresbytero in novo;
ilemex Germanensioltero annos prope seplingentosprmferente,necnonex Gallicano QuincuptkisPsulterii im~
pretti an. 1509, ubi subislius GallicaniPtalterii nominereprmsentatureditio Vulgala.
CHARACTERES LIBRORUM.
Gr. designatPsalteriumGraecum secundumLXX,ad Roma- nebr. HieronymiPsalterium ex hebraeo, praeferendum
naeeditionisexemplarexcusumParisiisau. 1628. hicin iis ad minuslocisin quibus lavet antiquaeVer-
A.notatAugustini psalterium. sioni.
fl. Romanum usilalum,seu excusuman. 1663. Vutq.F.ditionemvulgatam indicat. qu;e nunc in Bibliis
nom.Romanum in ouincupliciPsalterioedituman. 1508. Sixliv, sive Clementisviu, auctoritatecasligatislegi-
W.Mediolanense psalterjum. tur. HujusEditionistexlusprimobiclocosemperexhibe-
AmbPsalteriuma B.Ambrosio exrositum. tur.
C. Germanense primum,id est, S. Germano,ut fertur, usi- Car. signatcarnutensePsalteriumjuxtavulgatam.
latum. Colb.Colberliaum.
B. PsalteriumUlustratumab Hilario. Cer. Germanense alterum.
C.carnutense,cui inscriptio secundum Grcecum. Cal. Gallicanumin Quincuplici
Psalterioediluman. 1509.

EXPSALUO I. f . 8. A fructufrumenti. A. R. Rom. M.G. C. A tem-

voluntasejus. Psalte-
f . 2. Vulgata in editis Bibliis,mluntas porefrumenii.Hcbr. In temporefrumenlumel vinum
ria A. R. Rom. M. H. C. fuil ejus. eorummultiplicalasiint.
f . 5. non resurgent.A. Rom. Amb. H. C. non retur- f. 9. el requiescam.A. el tomnum capiam. Gr., x«c
gunl. Et sic habebat Vulgata in MSS. Car. Colb.
Ger. Gal. f .10. constiluistime. A. habitarefecittime.
EXPSALMO II. EX PSALHO V.
Psalmusin Vulg. titulocaret. AtinRom.C.Car.Colb.
inscribitur, PsalmusDavid. In G. et Gal. In finem f . 1. pro ea, qumhmreditalemconsequitur.G. Pro his
Psalmusipsi David. . qui hmredUabunt.Gr., tmiprifcxi.vpovo/iouar,i.
C. pro
Rom. M. hmrediiate.
f . 10. quijudicalit terram. A. R. juxta Gr.
omnesquijudicalis terram. f . 2. auribus percipeDomine.A. exaudiDomine.
EX PSALHO m. f . <9.dirige in eouspectutuo viammeam. At in MSS.
Car. Colb. Ger. habebatVulgata,dirigein conspectu
InGr. Rom. G. C. et Car. proxime ad f . 4, et rur- meoviamtuam. Hanc leclionem veriorem esse, al-
sum ad f . 6, prsefigilur,Diapsalma: in Gal. ulro- teram autem nec in Septuaginta nec in Hebraeoha-
que loco, Semper: neutrum habetur in Vulg.Porro
beri docet Ilieronymusin epist. 135, ad Sunniara.
idem verbum in aliis itidem Psalmis toties MSS.
codicesexhibent, quolies GrsccaediiioRomanaim- f. H. a cogilaiionibussuis. M-a consUiissuis.El sic
Hebr. 1« Gr. vox est, 8i«§ouii8v.
pressa Parisiis an. 1628. Item f . 11. irrilaveruntte. A. inamaruaveruntle. R.
* . 6. et soporatustum. A. R. Rom. C. et somnumcepi. Rora. M.C. exacerbaveruntte. Gr., iat.ptitUpm&> «.
Gr., x'«l6ITJ«T«. Psalterium M. et quievi.
Ilem f . 6. suscepitme. A. C. suscipietme: juxta Gr., f . 13. benedicetjuslo. R. Rom. M. G. G. benedicis
a.itiH<P^«.i/uu. G. sutcipit me. justum.
EXPSALHO IV. EXPSALHO VI.
f . 2. Cuminvocarem, exaudivitme. R. Rom. M. G. C. f . 2. ne in furore tuo arguas me, nequein ira tua. A.
Cuminvocaremte, exaudislime. R. Rom. M. G- C. nein ira tua arguas me, nequetn
f . 4. mirificavil.A. admirabilemfecit. R. G. C. ma- furore tuo. Gr. priori loco babet *Q flu/iO,posle-
gnificavU. . cor< ' ' Eadem est varietas in Psal. xxxvn,
riori, TJJOOT^.
f. 5. qum dicitisin cordibusvestns. G. t. dicilem f . 2.
dibusveslris:omisso,qum. f . 4. sed tu Domine.A. R. Rom. M.G. C. Car. Colb.
Item f - 5- »«cubilibutvestris. R. Rom. G. C. Colb. Ger. Gal. juxla Gr. et tu Domine.Sic etiam Hebr.
Gal. et in cubilibusvestris. f . 8. a furore. A. ab ira. R. Rom. M. G. C. prm ira.
ltem y . 5. compungimini.Notat Aug. nonnullisviden Gr., anb Bv/iov.
legendum aperimini,quia in Gr. legebaut,c.«T«voi- Item f .il. convertantur.R. Rom. M. C. averlantur
retrorsum.
25 LOCA EX PSALMIS 24
EXPSALMO VII. f . 12. «e obliviscarispauperum. A. R. Rom. M. G.
f . 5. decidammerilo.A. decidamergo : juxta Gr. «««. C. ne obliviscarispauperumin /inem.
f . 6. Persequalur inimicus.A. juxta Gr. Persequatur f . 14. laborem et doloremconsideras. A. laboremet
ergo inimkus. iram consideras.Gr. xa! flu/nov.
f. 8. in allum regredere. G. in allum convertere.Gr. £ . 15. Conterebrachium.R. Rom. Conteresbrachium.
iixtoTpsifiov. f . 17. escaudivilDominus.M. exaudisli Domine.
f . 9. Dominus judicat populos. R. Rom. C. Domine, Item t • 17. prmparalionemcordis. R. Rom. desideria
judica populos. Gr. xptvei. cordis. G. C. desideriumcordis. M. prmparaliones
Item f . 9. Judica me. G. Salvum fac me. cordis.
Item f . 9. el secunduminnocentiam meam. R. Rom. EX PSALMO x.
M. et secunduminnocentiammanuummearum. ^ . 2. quomododicitis. G. quomododicetis. Gr. epstTE.
f. 10. Consumelurnequitia. A. Consummedd-aulem Ilem jfr. 2. Transmigra in monlem. \. Transmigra in
nequilia. M. G. Consummelurvero nequilia. R. C. montes. Gr. eViT« fyvj.
Conswmmdurnequitia. Gr. truvTelejflvjTM S^nmvipta. ^ . 3. u<sagitlentin obscuro.A. uf sagittentin obscura
Itera y . 10. e/ diriges justum. R. Rom. ef dirige ju- luna. Gr. svffxoTo,u>ivri.
stum. EXPSALMO XI.
f. 12. numquidirascilur. G. C. Car. Ger. numquid f . 3. locuti sunt. A. R. Rom. M. G. C. /ocufiSUH(
irascetur. A. M. non iram adducens. Gr. /^ opyy> mala.
eTraywv. f . 6. tn salutari. M. in salulari luo. G. C. snper sa/u-
^. 13. gtadium suum vibrabit. Observat Auguslinus tore. R. super salulare meum. Rom. in salulare
esse in aliis exemplaribus, frameam suam spltndifi- meum.
cabit. f . 7. probatum lerrm. Vox probalum deest in A. R.
f. 14. ardenlibus effecit. A. ardenlibus operalus est. Rom. C. At ejus loco in Gr. est, Soy.iin.oi.
est: et hoc Latina ha- In Hebr.
C. ardenlesoperatus pleraque separalum a terra.
bere dicil Auguslinus. Hebr. ad comburendum ope- f . 8. In mlernum.M. G. juxla Gr. et in mlernum.
ratus est. EX PSALMO XII.
f. 15. concepit dolorem. A. concepit laborem. Gr. f . i. respice.G. convertere.In Gr. est eiuSkjiov:forle
Tt^VOV. pro iizimpviioi.Nam Hebr. habet, Comierfere.
.
f 16. el incidit. A. incidetergo. R. et incidet. Gr. x«i Item y . 4. in morle. G. C. tn mortem. Gr. ei; 6«V«TOV.
j/£7TE9e?T«t. y . 6. speravi. R. Rom. M. C. sperabo.G. spero. Hebr.
f. 17. do/or ejtu. A. labor ejus. Gr. TOVO;. confido.
EXPSALMO VIII. Item y . 6. in salutari luo. G. in salute tua.
f . 2. nomen tuum. G. rejrnwmM. luum. ilein y . 6. nomini Domini altissimi. Rom. G. C. no-
f. 3. et u/torem. A. R. Rom. G. C. et defensorem. mtni luo, Altissime.
Auguslinus inPsal. n.
cn, 14, dicit verius esse quod EXPSALMO XIII.
legitur in aliis codicibus, vindicatorem, id est eum
se voluit vindicare. f. 1. corrupti sunt. Gr. Sti}i8sipav, corruperunt.
qui Item y . 1. in s^udtissuis. R. Rom. M. G. C. in tiofan-
f. 4. ceelostuos. Vox tuos abest a R. Rom. M. G. C. tatibussuis. A. in afftctionibussuis. Vox suts a Gr.
Gr. et ab A. in MSS. abest.
EXPSALMO IX.
. 4. In convertendo inimkum meum. M. Dum aver- f . 4. sictifescnmpanis in plerisi|ue MSS. A. in cibo
f panis. Gr. ^puiet &prou,absque prxpositionc in.
talur inimicusmeus.
. 5. sedisti. C. sedens. R. Rom. G. sedes. f . 7. cum averterit. M. m convertcndo.
f deslruxisli. Abest eorumab A. Ilem t • 7- exsuliabit Jacob, et Imlabilur hrael. R.
f .7. et civitates eorum Rom. M. G. C. ImleturJacob, et exsultet Israel. Fa-
G. Gr. et a Vulgata in MSS. Car. Colb. Ger. vet Gr.
f . 9. judkabit populos tn juslilia. A. R. Rom. G. C.
EX PSALMO XIV.
judicabit poputos cum justitia. Gr. «v EMUTHTI , in
reclitudine. y.l. quis habitabit. A. quis peregrinabitur. Et sic
Hebr.
f . 11. non dereiiquisli.R. Rom. Ger. non deretinquis.
C. non derelinques. f . 5. adversus proximos suos. A. R. Rom. M. G. ad-
f . 12. sfudta ejus. A. R. Rom. C. mirabilia ejus. G. versus proshnum suum. Ilebr. super vicinosuo.
voluntatesejus. Hebr. cogitationesejus. EX PSALMO XV.
y . 13. clamorem pauperum. R. oralionis pauperum. y. 5. qui reslilues.R. Rom. M. G. C. qui restiluisli.
Rom. orafiones, etc. G. C. oraiionem, etc. Gr. r»is Gr. 0 «7tOX«0t!TTWV.
Sevjoew;. f . 7. increpuerunlme. A. emendaveruntme. Gr. e!T«t-
y . 16. tn interitu quem, elc. A. in corruptionequam, Scumxv fii. Hebr. erudierunt me.
etc. f . 10. tn inferno. A. G. C. in infernum. Gr. eij aoV.
f . 17. CognoscefurDominus. A. M. G. C. Cognoscitur EX PSALMO XVI.
Dominus. Gr. ytvtioxeTai. f . 2. ocuii <uivideanlmquilales.A. R. Rom. M. G. ju-
Ad f . 18, prsefigilurapud A. G. C. juxta Gr. Canti- xta Gr. oc«/t meivideant. A. R. Roni. M. atquitaleiu.
cum diapsalmatis: quod Vulgala non habet in edi- f . 5. Perfice gressusmeos.k. Ad perficiendosgressus
tis, sed habet in MS. Car. meos. Varietas orla ex ambiguo Grseco xaTaf>T««t,
f . 20. non confortetur. A. R. Rom. C. non prmvaleat. vel mutato accenlu xarapTfaat.Hebr. Suslenla gres-
sus meos.
Gr. fj.iixpaTKtouixflw.
v . 21. Ut sciantgentes.Particula ut abest ab A. G. C. f . 7. speranlesin te. G. recloscorde.
Gal. et a Gr. f . 8. Sub umbra. A. In tegmine.Gr. e'voxin-ri.
EXPSALMO ALTERO IX. f . 13. prwvenieum ei supplanla eum. A. R. Rom. M.
f . 4. Exacerbavit Dominum. A. R. Rom. M. G. C. G. prmvenieos el subverleeos.
Irritavit Dominum.Gr. Ttapcijuve: quod verbum ha- Item f . 13. ab impio. A. ab impiis.
betur rursus infra in f . 13, ubi Lalina omnia, Ir- Item f . 13 et 14. frameam tuam ab inimkis manus
ritavit. tum. R. Rom. frameaminimicorumde manu tua. G.
f . 5. inquinatmsunt. A. M. contuminantur.R. Rom. Item frameamtuam de manuinimicorum.
C. polluunlur. Gr. /ScSqtaOrau. f. 14. Domine a paucis de lerra divideeos. A.
f . 10. humiliabiteum.se. G. affiictabiteum. Domine perdens(juxta Gr. «jro/.tiuv) de terra disper-
llcni f 10. inclinabii A. inctinabilur. tire eos. R. Rom. G. C. Domineapaucis a lerra dis-
Itcm y . 10. ciim dominatusfucrit. A. R. llom. M.G. perlire cos, et sitpplnnlaens.
C. rfntudvminabilur. ltcm f . 14. Sulurati sunt filiis. A. R. Roni. C. SulU'
25 VARIANTIA1N PSALTERHS. 26
rati sunf potcina. G. Saluratisunl suilla.M. Saturati y . 8. LexDominiimmaculata.R. Rom. M. G. C. Lex
tunt filii eorum.Diversam iiilerprelalionem ex Crre- Domini irreprehensibilis.
co evenisse notal Augustinus, cum in aliis libris f . 10. TimorDomini sanclus.A. finidrDominicastus.
esset uluvfiliis ; in aliis iiefwvporcina, uti hodie in Gr. ayvo;.Hebr. mundus.
Gr. legitur. Hebr. habet, filiis. Item y . 10. permanens.R. Rom. M. permanel.
f . 15. in justitia appareboconspectuiluo. R. Rom. M. . Item y . 10. in semelipsa. A. in idipsum. Gr. M xi
G. C. cumjustilia appareboin conspeclutuo- auTO.
Item f . 15. cum apparuerit. A. R. Rom. G. C. dum f . 14. Si mei non fuerint dominali. A. Si mei non
manifestabitur.M. dum munifeslabilurmihi. fuerint dominata.
EXPSALMO XVII. EXPSALMO XIX.
f . 1. a«t tocutut est. A. Rom. G. C. juxta Gr. qum f. 3. lueatur te. M. C. susciipialle. Gr. a-ntJaSoiTo
loculusest. Et sic vulgata in Car. Ger. oou.Hebr. roborel te.
f . 3. ef susceptormeus.R. Rom. G. C. adjulor meut: f. 5. Tribuat tibi. A. R. Rom. M. G. friiiiaf libi Do-
omisso et. A. e<redemptormeus. minus.
f. 5. dolores mortis. R. Rom. M. G. C. gemitus Ilem f. 5. consilium tuum confirmtt. A. consitium
morlis. tuum compleat. Gr. ^YIP&SKI. , ut postea in f. 7.
f. 6. prmoccupaverunl me. A. R. Rom. M. G. C. prm- Hebr. voluntatemtuam impleat.
veneruntme. Gr. nfoiyflasav/u, ut rursus poslea in f. 6. et in nomineDei nostri. A. R. el in nomineDo-
y.19. miniDei nostri.
f . 9. exarsit. A. R. Rom. M. G. exardescil.C. exar- f. 7. salvum fecit. R. Rom. G. C. salvum faciet. Et
descel. sic A. in melioribusMSS.
f . 13. in conspectuejus nubestransierunt. A. in con- y . 8. Dei nostri invocabimus.A. Dei nostri exsultabi-
spectu ejus nubesipsiustransierunt. mus. R. Rom. G. C. magnificabimur,juxla Gr. /«-
f . 14. grando ei carbonesignis. Istluec verba absunl ut supra in y . 6.
y«j.w9rla6fi.'.6x,
hoc loco ab A. R. Rom. M. G. C. et a Gr. f . 10. in die qua. M. G. in quacumquedie.
f . 18. conforlatimnt. G. confirmalisunl. Gr. eVre/wel- EXPSALMOXX.
0>joav. f . 3. Desiderium cordis ejus. A. R. Rom. C. Deside-
f . 19. protectormeus.A. firmamentummeum. Et sic rium animwejus.
Hebr. Gr. avTWTiipty/ta /*ou. Ilem y . 3. ef volunlate.Gr. Seijotv,pelitione; pro 64-
y . 20. salvumme fecit. G. C. salvum me faciel. Gr. iijitv, votuntate.
pU5ST«l /te. Item y . 3. non fraudasii eum. A. no» prinasfi etcm.
Ilem y . 20. post quoniamvoluitme, additur in codice y . 6. tn salulari tuo. A. G. C. tn salute tua.
quidem G. Liberavit me de inimicismeis polenlissi- f . 7. Dabis eum in benedictionem.A. juxta Gr. dabis
tnis et ab his qui oderunlme gratis. In libro aulem ei benedklionem.
C. Ef eripuilmede inimicismeisforiissimis,et ab his ltem f. 7. m gaudio cum vullu luo. G. cum gaudio
qui oderuntme. Simile addilamenlum liabuissc cre- vullus lui.
das PsalteriumA. Vide infra, col. 150, n. 20. y. 10. In tempore vultus tui. G. In tempore vullus
f. 23. in conspectumeo. R. Roni. M. in conspectu tui consummabiseos.
meosunl semper. f . 13. prmparabis. R. prwparare.
Ilem f. 23. eljuslilias ejus non repuli a me. Gr. et EXPSALMO XXI.
justilim ejus (oix a7ierr»crav) non recesserunta me. y.l. «eroa deliclorum meorum. G. verba labiomm
f . 27. pereerleris. A. perversuseris. R. Rom. M. G. meorum.Hebr. reroa rugitus mei.
subverleris. f . ii. Inte projectut sum. A. primo habet, ln le
f . 29. ftiilluminas.A. fu illuminabis. confirmalussum : et posl cum R. Rom. C. jaclalus
Itein f 29. iUttmina.A. illuminabis.Gr. hoc et prsc- sum.
cedeuti loco, yoiTtetj. f . 15. Stcuf aqua e/fusussum. R. Rom. M. Amb. G.
f . 30. Quoniamin le eripiar. A. Quoniama te eruar. Sicul aqua effusasunt.
f . 34. lanquamcervorum.A. R. Rom. M.G. C. juxta Item f . 16. ef in pulverem.C. ef in limum.
Gr. lunquamcervi. y . 16. deduxisti me. Rom. G. C. deduxerunt
Ilem. f . 3i. sluluit me. A. staluet me. me.
f . 36. prolectionemsalutis lum. A. juxla Gr. profe- f a. 20. auxiliumtuuma me. C. Colb. Ger. non habeiit,
clionemsalulismem. me : pro quo llieron. in epist. 135, legi vult, me-
liein y. 36. Et disciplina lua correxit me in finem. cum. Gr. habet. auxiliummeum.
Isla pars y . 36 omillitur in R. Rom. G. C. Al apud y . 21. Erue a [ramea Deus. Vox Deusabesl ab A. R.
A. legitur, Et disciplinalua me direxit in finem.Gr. Rom. M. G. C. Car. Colb. Ger. Gal. et a Gr.
avwp6(«e /ts. M.stabilivilme. f. 26. Apud le laus mea. R. Rom. M. Apud te lnut
f . 39. Confringamillos.R. Rom. ct C. anliqua raanu mihi. Amb. a te. Gr. imp&cov.
correclum , Affligamillos. G. Confligam.Gr. Uilliija Item f . 26. in Ecclesiamagna, vota, elc. A. Anib. in
f . 40. el supplantasli.R. Rom. M. C. juxta Gr. s p- Ecclesiamagnaconfiteborlibi, vota, etc.
planlasti omnes : omissa particula et, quoa abest f . 28. universmfamilim gentium.A. R. Rom. M. G.-
quoque ab A. G. Car. Ger. el Hebr. C. oninespatriw geniium.
f . 41. El inimkos meos.R. Rom. G. .Kfinimicorum f. 30 pinguesterrm. A. R. Rom. M. G. C. divites
meorum. terrm.
f . 43. ante faciem venti. A. juxta faciein venli. Gr. Item y . 30. carfenf.A. R. Rom. M. G. C. procidcnt.
xara. f . 32. et annuntiabuntcmli. Vox cceliabesl a Gr. G.
f . 48. qui das vindkias mihi, et subdis.R. Rom. M. Car. Ger. Gal. necnon ab Amb. in quo Iegitur, an-
G. C. qui das vindictammihi, et subdidisli.Gr. Cmo- nunliabit.
Ta|a;. EXPSALMO XXII.
Item y . 48. liberalormeusde inimicismeis iracundis. y . 1. Dominitsregit me. A. Dominuspaseilme : ju.vt.i
R. Rom. G. C liberalormeusDominus de genli- Gr. Koifux.hu fic. Sic eliam Hebr.
bus iracundis. Sic etiam M. omisso tantum Do- f . 5. super semilas. A. in semilis. Hebr. per semitas.
minus. f. 5. e«calix meus. A. R. Rom. M. G. C. juxta Gr.
y . 51. Magnificanssalules. R. Rom. Magnificanssa- et poculumtmm. lianc leclionem improbal, et cx
lutare. G. salutarem,M. salutaria. C. salulem. Communi scu Luciani Grrccaeditione manassc do-
EXPSALMO xvm. cct Hieron. iu episl. 135.
f . 6. ad currendamviam. Vulgata in Car. Colb. Gcr. > . G. sttbseqitelurtne. R. II. subsequuturme. Rom.
additsKaui. Vidc Ilieion. episl. 155. subsequiturmc.
£7 LOCAEX PSALMIS 28
EXPSALMO XXIII. C. Iwstiamjubilationis. Hebr. hosliasjubili. Gr.a).«-
y . 1. primasabbati. Gr. TSJS /*ta,-,una sabbali. >ay/zou.
Ilem f .1. qui habitantin eo A. R. Rom. G. gut ha- y . 8. Exquisivit le faciet mea. A. R. Rom. C. juxla
bilant in ea. Interpres Groecumseculus est, «vaOTfj, Gr. Qumsivivulluinluum. G. Qumsivifaciem tuam.
quod genere concordat cum nomine prajcedente M. Dominumrequiram,exquisivilte vullus meut.
otxou/xsvyj. f . 11. in semitam rectam A. G. C. juxta Gr. in se-
y . 2. Quto ipse. Vox Quia abest ab A. R. Rom. M. mitarecta. Sic babebat Vulgata iu Car. Colb. Ger.
G. C. etaGr. Gal.
y . 7 el9. principesvestras.A. G. princioesveslri.Gr. y . 12. in animas. G. in manus. C. in manibus.
U//.WV. EXPSALMO xxvn.
EXPSALMO XXIV. f. 1. Psalmus ipsi David.A. juxla Gr. Ipsius David.
Car. Gal. HuicDavid.
f . 1. ln finem. Id abest a C. Car. Gal. Gr. etab Ilcm y . 1. clamabo.A: G. C. juxta Gr. clamavi.
Hebr. Ilein y . 1. «e sileasa me. Gr. sonal, swpt;rtne.
y . 3. gut SMSfinen!fe. A. R. Rom. M. G. C. qui te ex- llcm y . 1. nequandotaceas a me. Id omillilur in R.
speclanl. llcbr. qui sperant in te. Rom. G. C.
f . 4. omnesiniqua agentessupervacue.rk. iniqile fa-
cientesvana. R. iniquafacienlesvane.Rom. C. iniqui y 1Ilebr. 2. Exaudi Domine,Abest DominenR. Rom. Gr.
et ab A. in MSS-
facientesvana. M. iniquagerentessupervacue.Et ab- f . 5. Ne simul Irahasme cum peccatoribus.A. juxla
est vox omnesab A. R. Rom. M. G. C. Gr. Hebr. Gr. Ne simul trahas cum peccatoribus animam
y . 5. Dirige mein veritaletua. Gr. sonal, Deducme meam.R. Rom. M. C. trgdas me. Et sic Vulgata in
in verilalemtuam. Car. Colb. Ger. Gal. mendose.
f. 6. et miserkordiarum titarum quw a smculo sunl.
A. G. juxta Gr. ef quia misericordiwlum a swculo y .inmelioribus4. etsecundumneqttitiamadinventionumipsorum.
MS5.et secundummalignitatemaffecla-
A.
sunl. tionumipsorum. M. G. C. sfurfiorumipsorum. Sic
y . 7. e( ignorahlias meas. A. R. Rom. G. C. e( igno- etiam R. Rom. sed hl duo libri proxime subjungunt
rantimmem.
Item y . 7. secundummisericordiamtuam. R. Rom. se- retribueillis, omisso secundumoperamanuumeorum.
cundummagnammisericordiamluam. f . 5. opera Domini.A. Rom. C. juxta Gr. in opera
Domini.G. in operam.
f . 8. legem dabit. A. M. legemstaluet. R. Rom. G. Item y. 5. manuum ejus. R. Rom. G. C. addunt,
C. tlatuit. non consideraverunt.
f . 12. qui limel Dominum.A. R. Rom. M. G. qui Ilem f. 5. destruesillos. R. Rom. G. destrueitlos.
timeatDominum.
Item y . 12. legemstaluU. A. M.juxla Gr. tegemsta- Item y . 5. ef non mdificabis.G. et ne mdificet.
tuel. f . 7. ef adjulut sum. M. et adjutum est.
. 8. sn/vaftouum.A. R. Rom. M. G. C. el Hebr.
f . 17. mulliplkalw sunt. R. Rom. G. dilatatwsunt. y salutariuin.
f . 20. speraviin te. R. Rom. invocavite. . 9. ef rege Gr. x«t 7rot>avov, ef pasce. Etsic Hebr.
f . 21. sustinui te. A. R. Rom. M. C. juxla Gr. susft- f EXPSALUO XXVIII.
«ui fe, Doinine.G. custotlivile. . 2. in atrio sancto ejus. A. R. Rom. G. C. in aula
f . 22. Lioera DeusIsruel. A. M. et Hebr. Redime y sancta ejus. Gr. h au/>j.
DeusIsrael. Gr. Xinpanai.At R. Rom. G. C. Redime
me Deus Israel. y . 9. prmparaniis cervos. A. M perficientiscervos.
Ilem y . 22. tribututionibussuis. R. Rom. G. C. angu- Ilem Gr. xaiapTiiro/isvou. Hebr. ofcslelricans certts.
sliis meis.M. angusliis ejus. y. 9. condensa.A. silvas. Gr. fyu/iou;.Hebr.
saltus.
EXPSALMO XXV. Item y . 9. omnesdicent. A. unusquisqaedicit.
y . 1. et 11. ingressussum. A. ambulavi.Gr. inopiv- y . 10. inhabitarefacit. A. R. Rom. M. G. C. inhabi-
Bri-i. tal. Gr. xKTOixisi, futuri temporis.
Item y . 1. sperans non infirmabor. A. sperans non EXrSALMO XXIX.
movebor.G. confidensnon erubescam.Gr. ou fi.r,<r«- y . 1. Psalmuscantici.A. G..C.juxta Gr. Infinem Psal-
ieu9u.Ilebr. non deficiam. mns cantici.
f. 5. ecclesiammalignanlium. A. R. Rom. C. con- Item. y . 1. rfomusZ)at>irf. A. domusipsi David. Gr.
gregationemmalignorum. TUAauid.
f . 7. vocemlaudis. A. R. Rom. M. C. tiocemlaudis y . 4. eduxisliab inferno. A. rerfuztslt ab inferis. Gr.
tum. av/iyaye;.R. Rom. C. abstraxisti ab inferis. M. aos-
y . 8. el /ocumhabilationis.R. Rom. ef /ocum taber- traxisli ab inferno.
naculi. Et sic Hebr. lu Gr. est <TX>JVWH«TO;. f. 6. Ad vesperumdemorabilur.A. Fespere. Gr. T4
y . 12. stetit in directo. A. juxta Gr. sfefif in reclilu- ei7isf,«;«u/wfljioiTai,Vesperedominabitur.
dine. R. Roin. M. G. C. in viarecla. f . 8. m voluntaletua. R. Rom. tn oona voluntale
EXPSALMO XXVI. tua.
y . 1. cf salus mefl.A. el salularis meus. f . 12. ef circumdedistime twlitia.A. Hebr. ef accin-
f . 3. in Iwc ego sperabo. A. C. juxta Gr. in liac ego xisft tne Iwtilia. R. Rom. M. G. prwcinxisti. Gr.
sperabo. Tisfts£(07a;//e. C. illdltisti.
f . 4. Vl videumvoluptatem Domini. A. Vt conlem- EXPSALMO XXX. ,
pler delectationemDoinini.R. Rom. G. C. volunlu- ^. 1. pro ecslasi. ld abesl a plerisque libris. At in
lem. Hebr. pulcliriludinetn.Cr. rrfi Te,57rvoTviTa. A. el Gr. babelur taiitum, Ecstasis.
Iieiu y . 4. efvisilemtemplumejus. A. efprotegartem- f . 2. libera me. A. juxla Gr. erue me ef eaimeme.
plum ejits. R. Rom. ef prolegnr a templo sancto R. Rom. M. liberameet eripe me.
ejus. G. C. ef protegitemplumejus. Gr. x«t iWxe- y . 4. deducesme. A. R. Rom. G. C. rftcr mihieris.
7TTej0«i TOVvaovauTsO.Hieron. ex Hebr. ef altendam M. educabisme.
tetitptumejus. y . C. commendo.Gr. TtapaSr^o/tai. commendabo.
f . 5. in die malorum.A. M. juxla Gr. addunt, meo- f . 12. Super omnes inimkos meos.M. Pro? oinnibus
rum. inimicismeis.
.
f 6. et nunc exallavit.A. M. juxta Gr. et nunc ecce y . 13. oblivionidatus sum. R. Rom. G. C. excidi.
exatiavil. R. Rom. G. nunc avtcm exaltavii. M. exivi.
Item f . 6. Circuiviel immolavi.R. Rom. Circuibo,et y . 10. sorfesmea;. R. Rom. G. C. temporamea. Et
immolabo. sic Hebr. AiGr. nunc habetx/ijpot,sortes : fortc pro
ltem f. 6. hostiam vociferationis.A. R. Rom. M, G. xxieot,lempora.
S9 VARIANTIAIN PSALTERIIS. 50
llem f . 16. Eripe me. R. Rom. Libera me el eripe Roro. M. G. C. a male\aclis eorum.Gr. a-ithTV)S ««-
me. xoupyf-/;axn&i.
f . 19. ef in a6usione.A. R. Rom. M. G. C. ef con- y. 18. in Ecclesiamagna. A..tn Ecclesia mulla. Gr.
lemptu.Gr. r.al IjouSeviiwet. Hebr. ef despectione. 7TO)/VJ.
mihi A. Non in-
y . 22. milii tn civiiatemunita. A. R. Rom. M. G. C. y. 19 et 24. JVon supergaudeant
in chitate circumstanliw.Gr. Tteptoxvis. ncc liabent sultent milii. R. Roin. M. G. C. JVoninsultentin me.
mihi. Et sic fere variantin Psal. xxxvn, y . 17.
f . 23. in eacessu menfis mew. Aug. juxla Gr. in Item y. 19. ft annuunt. A. ef annuentes. R. Rom.
ecslasim.ea.R. Rom. M. G. C. inpavore meo. M. ef annuebanl.G. C. el annuerunt.
f. 24. veritatem requiret. G. verilatemrequirit. Gr. f . 20. ef in iracundia lerrm loquentesdotos cogila-
veritutesrequiril. bunl. A. R Roni. M. C. ef super irumdolosecogila-
Item y. 24. etrelribuelabundanterfacientibus.Ji..R. banl. G. el super iram doloseagebant.
Rom. M. G. C. ef rtlribuel his qui abundanlerfaciunl. f . 24. secundMinjustitiam luam. A. secundum justi-
EXPSALHO XXXI. tiam meam.Et sic Hcbr. At R. Rom. secundum
. 2. non C. Colb. Cer. non magnam mherkordiam titam- G. C. secundum
y impuiavit. inipulabit. misericordiamlnam.
Gr. hic et in Epist. ad Rom. iv, 8. ).oykviT«i, im- f . 26. qui magna loquunlur. A. C. qui maligna lo-
pulaveril. quunlur. Et sic habuit Yulgaia iu Car. Colb. Ger.
Item. f. Q.necesl in spirilu ejus. A. R. Rom. M. in Hcbr.
Gal. Atlnnien in Gr. cst/isy«).o(3pvi/iovouvTs;:
G. C. juxta Gr. nec esl in ore ejus. qiti magnificanliir.
f . 4. in wrnmnatnca.Rom. juxta Gr; in wrumnam. EXPSALMO xxxv.
Et sic plerumquc A. in MSS.At M. G. C. in wru- . 2. delinquat iu semelipso.M. G. C. delinquatsibi.
f
mna, omisso mea. f . 3. ut inveniatur iniquitas ejus ad odium. A. R.
Iteni y. 4. dum configilur spina. A. dum configere- Rom. Amli. G. ut inveniretiniquitalemsuam. A. el
litr. Rom. G. dum confringitttr. M. milti tpina : odisset. R. Rom. \mb. M. G. C. ef odium.
juxta Gr. f. 7. abytsus muila. A. Aiub. G. juxla Gr. sicilf
y . 5. cognilumtibi feci. A. coqnovi.C. ego cognosco. abijssus mttlta. C. lanquam.
Gr. iyiiiptaa.Hcbr. notum facio libi. K.XPSALMO xxxvi.
Ilem y. 5. peccalimei. A. R. Rom.M. G. G. juxta f . 2. olera herbarum.A. olera prali.
Gr. cordismei. f . 8. uttnaligneris. A. ut maligne facius. R. Rom.
F,XPSALMO XXXII. M. Amb. G. C. t<(nequiterfacias.
Tit. Psalmus David.Roni. G. Gal. In finem Psalmus f . 9. quimalignunlur.A. qnimaliqne«anuf. R. Rom.
David. M. Ainb. C. aiti ncqidleraguni G. qui iniqueagunt.
f. I. collaiidulio. A. G. C. Car. Colb. Gal. juxla f. 17. confirinat.G. snffitlcil-llebr. subleval.
Gr. laudalio. f. 18. dies immacttlatoritm.A. R. Rom. M. Amb.
y. 3. benepsalliteei in vociferalione.G. benedicile e i. G. C. vias iminaculatorum.Gr. T<X; Ilebr. in
OOOU;.
A. R. Rom. M. G. C. in jubilatione: juxta llebr. At mauuscriplis, vinm
Gl". ii tyj.a/ay//.w. f. 20. defide.ni.In Gr. cst defecerunt.
y . 7. sicuftn ufre. A. G. C. sicitfin ulrem. Gr. sicuf f. 21. Mutuabiiurpeccator, et non sotvet. A. Fene-
tifrem. raiur peccator.R. Rom. Ainb. G. Muluutur, etc. R.
y. li.tn generalione el generaiionem.A. in swcula Rom. Anil).el tio»so/oif.
swculorum. R. Rom. G. C. in swculum swcnti.M. a Ilein y . 21. et iiibuct. A. R. Rom. G. C. el commo-
generalioneel progenie. Gr. « generalionibusingcne- dat. Anib et tribttit.
rationes. f. 23. dirigenlurR. Rom. juxla Gr. dirigunlur.
f. 20. suslinelDoininumA. paliens erii Domino. G. llein y . 23. volet.M. cupiefua/de.
C. paiiensestin Domino.Gr. uTio/ilvet T»xuptw.Hebr. y . 2i. rion collidetitr.A. R. Rom. M. Amb. G. C.
exspeclabilDominum. tion conlurbabilur, scilicel mutalo x«T«p«j;6iv;iieTai
EXPSALMO XXXIII. in xa.TaT«pa);0v7<7eTai.
y. 1. coram Achimelech.A. Rom. C. Car. Gal. Gr. Item f . 24. supponit manum suam. A. Amb. C.
coratn Abimelech.El sic Hebr. juxla Gr. confirmatmanum ejus. R. Rom.M. G. /?r«
y . 4. tn idipsum. R. Rom. M. G. m intiicem.Multi mal manum ejits. Hebr. susteiilat tnanumejus.
codices, tesle Augustino, habebant, in unum. ln f . 26. efcominodal.A. Amb. G. ef fenerat.
Hebr. cst pariler. f . 28. Iiijiisti punientur. Gr. sonat, Immaculiiti
f . 19. qui tributalo sunl corde. A. qui obtriverunt vindkabunlur.
cor. Gr. oumTpi/*/«vots T»IV /.v.pSlu.i.Hcbr. conlritis f . 29. et inhabitubunlin smculum,etc. Amb. ef hono-
corde. rificabunl Deumin swculasmcutorum.
EX PSALMO XXXIV. f . 32. ntorfi/icareeum.R. Rom. Amb.G. C. perdcre
y . 5. eoarclans eos. A. jnxla Gr. iribulanseos. R. eum. M. occidereeum.
Rom. M. G. affligenseos.C. confligenseos. f . 35. nec damnabiteitm,ctimjudkabilur illi. ef Excm-
f. 1. interilnm taqueisui. A. muscipulm suw corrtt- plnria quasdam leste Au^iisliuo habebaut, c«m
ptionem.Gr. 8t«?8opav.Hebr. insidiusrelis sui. judkabit eitm,judicabiluritli.
f. 8. Venialitli laquctts, quemignoral, etc. A. Fe- f . 35. skulcedros. A. R. Roiu. Amb. M. snper ce-
ninf t//is mwscipn/a,r/uam ignorunt, el captioquam dros.
occullaverunt,comprehendal illos, el in musciputam f . 37. Cuslodi innocenliam.R. Rom. G. C. Cttslodi
incidanl in ipsa. Sic R. Rom. M. G. C. juxta Gr. , verilalem-Gr.«xax/av.llrbr. Iwbet, simjdkitalem.
babent plurali numero, Veniat illis laqueus,quem ltem f. 37. ef uirfewifuilulem.\. cl vide dircctiuitem.
ignoranl, etc. Ilem R. Rom. elin laqueumincidanl Hebr. recluin.
in trftpsum. f . 38. dispe.ribunlshnul. A. disperient in idipsum.
y. 9. super salutari Gr. suo. A. R. Rom. M. G. stiper Gr. eVlTOKUTO. C. punieiitursimul.
saluture ejus. Favel iii quo cst «OTOU, non «UTVJ;. EXPSALHI) XXXVII.
y . 13. m stnu meo R. converlelur.A. Rom. M. juxta y . 5. supergresswsunl. A. susfu/ertinf. R. Roin. M.
Gr. tnsinunt tnetim converlebatur. Amh. G. C. superposuerunt.
f . 15. congregalusunl super me flagella, et ignoravi. f. 6. et corruptw sunt cicairices mew.A. cf pitlrue-
R. Rom. congregaverunlin me flagella. C. congre- runt, etc. R. Rom. M.G. C. ef deterioraverunl.Ilclir.
gati sunt in me. A. R. Rom. G. C. ef ignoraverunt. ef tabuerunt.A. M. livoresmei.
f . 1C. Dissipntisunt.suiit. A. Discissisunc.R. Rom. M. f . 7. Miser factttssum. A. R. Rom. M. Amb. G. C.
G. C. hissoluli Miseriit affliclussunt.
f. 17. « matignitaleeorum, A. ab astutih eorum. R, f . 8. lumb,imei impleli sunt. A. R. Rom. M. Amb.
51 LOCA EX
G. G. juxta Gr. anima mea completaest.
f . 9. Afflictussum. A. Infirmatus sum. R. Rom. M.
Amb. G. C. Incurvatus sum.
f . 12. ef qui juxta me erant. A. R. Rom. M. G. C.
ef proximi mei. Hebr. ct vicinimei.
f 15. redarguliones. R. Rom. M. G. C. increpa-
tioncs.
f . 19. annuntiabo.A. R. Rom.C. ego pronunlio.
Ilem y . 19. ef cogilabo.A. et curam geram. Gr. xat
/isft/jtvviiw.Hebr. sollkitus ero.
y.2l. sequebar bonitalem. A. juxta Gr. perseculus
sum jusliliam. R. Rom. Amb. G. C. subseculussum
justiiiam. M. subsequebarjusliliam.
EXPSALMO XXXVIII.
y . 1. ipsi Idithun. A. Amb. C. Car. Gal. pro Idithun.
y . 3. et 10. ObmutuiA. Obsurdui.
y . I. exardescetignis R. Rom. G. exardescitignis.
f . 5. quis est A. Amb. qui esl.
f . 6. Ecce mensurabiles. A. R. Rom. M. Amb. G.
C. Ecce veleres.Gr. tSou7t«)ata;. Hebr., Ecce bre-
ves.
Item y . 6. ef substantia mea. G. ef habilatio mea. C.
ef habitudomea. Hebr. et utfa mea.
f . 7. in imagine pertransk homo. R. Rom. Amb. C.
in imagineDei ambulelhomo.
Iiem y . 7. conturbatur.R. Rom. conturbabitur.
f . 8. apud fe esf. A. anfe fe esf semper. Amb. G. C.
anfe fe est; oraisso semper. Al R. Rom. tanquam
nihil ante te esl.
f . 10. quoniamtufecisft.A.juxtaGr. quoniam litesqui
fecisti me. R. Rom. Amb.G.C. quoniam lu fecistime.
f . 11. amoveame plagas tuas.k. amovea meftagella
lua.
f . 12. corripuisli hominem.A. M. Amb. G. C. eru-
disti hominem.Gr. eV«lSeu?«;.
Ilem y . 12. animam ejus. A. animammeam.
llera y . 12. verumlamenvane conturbatur omnis lio-
mo. A. G. C. addunt, vivens.At R. Rom.habent sic,
verumtamenuniversa vanilas omnis homo vivens.
Hebr. verumtamenvanitas omnisliomo.
f . 13. ef deprecationemmeam, auribus percipelacrg-
mus meus: ne sileas. M ef deprecationemmeamau-
ribus percipe: lacrymis meis ne sileas. FavetHebr.
ad lacrymammeamne obsurdescas.At A. R. Rom.
Amb. G. Ne sileas a me.
llem y . 13. ego sum apud te. Gr. ego sumin terra. R.
Rom. Amb. G. C. ego sum apud te in terra.
EXPSALMO XXXIX.
y . 2. Exspectans exspectaviDominum.A. sustiiuns
suslinui Domintim.
f . 4. Vtdeounfmulti. A. Videounfjusli.
f . 7. aures autem perfecisli mihi. A. R. Rom. M.
Amb. corpus aulem perfecislimihi: juxtaGr. hic et
in Epist. adHebr. x, 5.
y . 9. iu mediocordismei. M. tu mediovenlris mei. Et
sic Hebr..
y . 10. Annunliavi.A. R. Rom. M. G. C. Benenuntiavi.
Favet Gr.
y . ll.jusfifiatn fuam.A. Amb.G. juxta. Gr. justitiam
meam.
f . 12. semper susceperunt me. M. sempersuscipianl
ine. Hebr. jugiter servabuntme.
f . 18. sollicitus esl mei. A juxla Gr. ctiram Itabebit
mei. Hebr. sollkitus erit pro me.
EX PSALMO XL.
y . 3. ef bealumfaciat eum in lerra. R. Rom. ef bea-
lum faciat eum, et emundetin terra animam ejus.
Sic eliam G. et C. nisi quod G. habet, emundetde
lerra. C. aulem post faciat eum, addil in terra.
Item y . 3. in animaminimkorumejus. A. R. Rom. G.
C. juxtaGr. in tnanusinimiciejus. M. in manibusini-
micorum ejus.
y. 7. Ef si ingrediebalurul videret, vana loquebatur,
cor ejus congregavit,elc. Egrediebaturforas, et lo-
quebalur, etc. A. R. Rom. G. C. El ingrediebanturut
viderenl, vana loculiim est cor eorum, congrega-
verttnl, etc. Egrcdiebanturforas, et loqttebantltr,ctc.
PSALMIS 32
y . 8. in idipsum. R. Rom. G. C. simul.
Item y . 8. Adversumme susurrabant.R. Rom. G. C.
In unum susnrrabant.
f . 9. constituerunt.A. disposuerunt. R. Rom. man-
daverunt.
y. 10. magnificavittuper me supplanlalionemA. R.
Rom. Amb. G. C. ampliavil.M. adampliavit. A. su-
per tne calcaneum.R. Rom. M. G. adversutme sup-
plantalionem.
y . 14. Fiat, fiat. A. ef dicet omnis populus, Fiat,
fiat.
EX PSALMO XLI.
y. 1. inlellectus fitiis Core. A. juxta Gr. in inlelle-
clum filiis Core.
f . 3. ad Deumfortemvivum.Vox forlem abest ab A.
R. Rom. M. G. C. et a Gr. At Amb. habet fon-
lem.
f . 4. panes. A. M. Amb. C. panis. Sic eliam Gr. et
Hebr.
y . 5. sonusepulantis. A. Amb. soni festivitatemcele-
branlis.Gr. *}'xou soni festa celebrantium.
eopT«?ovToiv,
Hebr. multitudinisfesiacetebranlis.
f . 6. quoniamadhucconfileborilli. A. R. Rom. M.
G. C. et Gr. carent voce udltuc: quoe etiam deest
in plerisque libris y . 12, ei in subsequenti Psal.
y.5.
.
y 7. ef Deus meus. Particula ef abest ab A. C. et
Gr.
Ilem y . 7. Ad meipsumR. Rom. Ameipso.
ltemy . l.memor ero lui....amonlemodico. A. memo-
ratus sum tui, Domine.... amonteparvo. Gr. pixpoij.
f . 8. Ontniaexcetsatua A. Omnes suspensionestum.
ooj. Hebr. gurgites tui.
Gr. />eTso)pto/tot
Iteni y. 8. transierunl. A. G. ingressi sunl. Gr.
Stvj/Gov.
y . 9. ef nocfecanlkum ejus. A. R. Rom. G.C. efnocfe
declaravil.Gr. 6Vei«i, declarabit.
f . 10. Post oblitus es mei, addilur in A. R. Rom.
Amb. G. C. quare me repulisti?
y. 11. dum confringuntur. A. C. favente Gr. dnni
confringit.
Itein y . 11. inimici mei. Haevoces ahsunl abA. R.
Rom. G. C. et a Gr. Habet illa M.,sed istis caret,
qui tribulantme.
f . 12. salutare. A. et Gr. salus.
EXPSALMO XLII.
y. 1. et discernecausammeani. G.etdiscernejusliliam
meam.
f . 2. Deus fortiludo mea. A. R. Rom. Amb. G. C.
Deusmeus forliludo mea.
EXPSALHO XLHI.
y . 5. afflixistipopulos. A. infirmastipopulos.
f . 10.ef non egredierisDeus. G. C. elnonprogredieris.
Voxautem Deus a Gr. et Hebr. abesl, et a G. Colb.
Ger.
y . 11. post inimkos nostros. A. R. Rom. M. Amb.
G. juxla Gr. prminimicisnoslris.
f . 13. in commulationibuscorum. A. injubilalioni-
bus eorum.Favet Gr. h rou aia).Ky/Mutv auTwv.Sed
quidam veteres libri, «).).«y/i«otv.
y . 22. morlificamur.R. Rom. Amb. G. morfeaffici-
mur. M. morfeaffligimur.
EXPSALMO XLIV.
y . 1. qui commulabuniur.A. G. C. qumcommulabun-
tur.
f . 6. Sagiltm lum acutm.A. sagillmtttmacuimpoten-
tissimm.R. Rom. M. G. C. juxta Gr. polentissime.
Item y . 6. in corda. A. R. Rom. G. Colb. juxta Gr.
in corde. Et sic Hebr.
y . 7. uiraa direclionis.R. Rom. M. G. C. virga recta
esl.
y . 9. a domibus eburneis.G. C. a gravibuseburneit.
R.M. a gradibus,etc. Erratum ex erralo. NamGroece
est aiti /Sapswv : quod Latinus interpres verbi am-
biguitate deceplus verterat, a gravibus: cura /3«pet;
apud Palaestinosdicerentur domusmagnaD,in mo-
dura lurrium uidificatae,teste Hieron. in epist. 140.
55 VARIANTIAIN PSALTERHS. 34
et in Jeremisexvii. etOsese viii. Eadern vox habe- Ilem f. 15. Ef dominabuntureorum.R. Rom. G. C.
tur in Psal. XLVII,4,14. Et oblinebunteos.
y. 10. circumdala.A. R. Rom. M. G. C. circumami- Item y . 15. in inferno a gloria eorum.R. Rom. M.
in inferno, et a gloria sua expulti sunt. G. in infemo
eta.
f. 12. Et concupiscel.A. R. Rom. M. G. C. juxla Gr. a gloria eorum, el a gloria sua expulsi sunt.
Quoniamconcupivit. f . 18. cum interierit, non sumet omnia. A. R. Rom.
f . 13. omnes divites plebis.a Vox omnesabesl ab A. Amb. G. C. juxta Gr. non cum morielur, accipiet
M. G. C. Car. Colb. Gal. Gr. et ab Hehr. omnia. M. nondummorietur, recipietomnia.
y . 14. filimregis. R. Rom. fitimregum. Item y . 18. gloriaejus. R. Rom. M. Amb. G. C. glo-
f. 18. Memores erunt. Car.inGer. Gal. juxta Hcbr. ria domusejus.
Memorero. Etsic Hieron. epist. 140. EXPSALMO XLIX.
EX PSALMO XLV. y . 5. sanctosejus. G. fitios ejus.
f.{. filiis Core. A. G. C. juxla Gr. pro C. filiisCore. Item y. 5. qui ordinant. R. Rom. qui ordinaverunt.
f . i. aqumeorum.A. R. Rom. Amb. G. aqumejus. A. qui disponunt.
f . 5. Fluminis impetusIwtifical. A. juxta Gr. Flumi- y . 7. efloquar. A. juxla Gr. ef loquar libi.
nis impetusImtificant.Hebr. Ftuminis divisionet tm- y . 17. odisli disciplinam. A. odisti eruditionem.Gr.
lificunt. 7t«t5ef«v.
f . 6. Deus mane diluculo. A. R. Rom. C. Deus vultu y R. . 19. concinnabaldolos.A. amplexa est dolosilalem.
suo. G. Deus rfevuliu. Gr. ™ irpoeima, nec addit Rom. M.C. Hebr. concinnavildolum.
suo. M. Deusa malulinoin matutinum.' y . 21. Existimasti inique. A. juxla Gr. Suspicatus es
f . 7. dedit tiocemsuam, mola est, etc. A. R. Rom. M. Item iniquilatem.R. Rom. M. G. Existimasliiniquiialem.
Amb. C. dedtf vocemsuam Allissimus, el molaest, y .21. efslaluamconlra facietntuam.k. consliluam
etc. G. Excetsus,et mota esf.etc. le, etc. R. Rom. ef slatuam illam, etc. G. C. et sla-
f. 10. usque ad finemterrm. A. R. Rom. M. Amh. luamilla, etc. M. el slatuamcontra faciem tuam pec-
G. C. juxta Gr. usguead finesterrm. cata tua.
EXPSALMO XLVI. f .22. nequandorapiat. A. G.nequandorapial sicutleo.
y . 1. pro Core. A. G. C. Car. juxta Gr. pro filiis EXPSALMO L.
Core. y . 5. eontra me est semper.A. R. Rom. coram me est
f . 3. Dominusexcelsus.R. Rom. Deustummus. semper,bimiivptou:eademvoxquseinsubsequcnliy .
Item y . 5. tuper omnemterram. R. Rom. superomnes f . 7. concepitmemaler mea.k. maler meamein utero
deot. aluit. R. Rom. M. Amb. peperifmemalerntea. Elsic
f . 6. in jubilatione. G. C. in slrepitu. Hebr. In Gr. est Ulnanoi/«.
f. 8. psallite sapienter. A. psallileintelligenler.Gr. f. 10. Audituimeodabis gaudium.Gr. sonat, Audire
euv!T«;.Hebr. erudile. me facies exsultationem.
f . 9. Regna6tf Deus super gentes.R. Rom. M. G. C. f . 15. Docebo.A. Rom. G. C. Doceam.
Colb. Regnavit. A. R. Rom. M. C. Dominut super f. 19. Dens non despicies.A. R. Rom. M. Amb. C.
omnesgenles. non spernil. G. non spernet.Gr. egouSevoioet.
EXPSALMO XLVII. EXPSALMO LI.
Rom. M. C. Dila- y . 3. Qutd gloriarit in malitia, quipotenset in iniqtti-
y . 3. Fundatur exsultatione.A. R. exsullalionem.Gr.
lans exsultationes.Amb. dilalans tate? Tota die, etc. A. Quid glorialurin malitia , qui
Beneradicans exsullalione. polens est? Ininiquitate lota die, etc. H. Quid gloria-
llem f. 3. mons Sion. A. G. C. juxta Gr. montes tur in malitia, potensiniquilate tota die?
Sion. f . 6. verba prmcipitalionis.A. verba submersionis.
f . 4. in domibusejus. R. M. tn gradibus ejus. Rom. lteni y . 6. dolosam.R.
tingua dolosa.A. G. H. juxta Gr. et Hebr.
G. C. t» gravibttsejus. Sic Amb. ut ex interpretandi linguam Rora. in lingua dolota. G. tn
ralione patet. Gr. ev Tat; /3«psotv.Vide supra in linguam dolosam.
Psal. XLIV,9. f . 7. deslruet te. Gr. sonat, deslruat le.
Item f . 4. cognoscetur.G. C. et A. in aliquot MSS. Ilem y . 7. et»e//effe et emigrabille. G. H. ere//af fcet
cognoscitur, sive dignoscitur,lempore praBSenti, emigretfe:juxlaGr.
juxla Gr. y . 11. bonumesl. \. jucundum est. Gr. y.or^bj.
y . 5. reges lerrm. Vox ferra?abest a Vulgata in MSS. EXPSALMO LII.
Colb. et Gr. Confer Hieron. epist. 135. y . 2. Corruptisunt. Gr. sonat, Corruperunt.
Gr. in medio po- Item y . 2. in iniquitalibus.R. Rom. G. C. in volttn-
y . 10. in tnediotemplifui. A. juxtalitm.
puli lui. M. G. in medio plebis C. in tempto tatibussuis.
sanctoluo. Varietasex affinitatevocumv«ouet ).«ou. f . 5. ut cibum panis. A. in cibo panis. Gr. eiftopanis.
y . 12. filimJudm. A. in MSS.et Amb. C. juxta Gr. f . 6. ossaeorum qui.hominibusplacent.R. Roni. M. G.
filimJttdww. ossa hominumsibi ptacenlium.G. consitia hominuni
f . 14. domosejtts. R. Rom. M.Amb. C. gradus ejus. sibi placentium.
G. turrem ejus. Gr. T«; /8«pet;: id est excelsas et f . 7. cum converterit.A. C. juxla Gr. in avertendo.M.
turritas domos, ait Ambrosius. Vide Psal. XLIV,9. tn convertendo.R. Rom. G. dum averiet. H. dum
y . 15. Deus, Deus noster. Vox Deusnon repetiiur in averlit.
A. R. Rom. M. G. C. neque in Gr. Item y . 7. exsullabitJacob,et tmtabilur,elc. M. G. C.
EXPSALMO XLVIII. exsultetJacob, et tmtelur, etc.
v . 4. prudentiam.A. inlelligenliam.Gr. ouveotv. EXPSALMO Llll.
f . 9. et laborabit.A. R. Rom. G. C. juxta Gr. ef la- y . 3. judica me. R. Rom. M. G. C. libera me. Hebr.
boravit. ulcitcere me.
f. 10. ef vivet adhuc in ftnem. Vox adhuc abest ab f . 7. Aserfemala. G. Atierfitmala. Gr. «TtooTpl^et. H.
A. R. Rom. M. G. C. et a Gr. Converlemala. Hebr. iierfde mala.
y. 12. vocaverunt nomina sua in terris suis. A. R. f . 9. detpexil. A. R. Rom. M. G. C. respexil.
Rom. M. Invocabunt.M. Amb. Invocaverunt.G. C. EXPSALMO LlV.
invocavit.A. R. Rom. M. Amb. G.C. nomina eorum f . 2. Exaudi. H. Inauri. Sic eliam in Psal. cxxxix,
in terris ipsorum. Hebr. vocaveruntnominibussuis y-7.
lerras suas. f 4. declinaveruntinmeiniquilates.A. G. C. juxta Gr.
.
f. 14. complacebunl.A. R. Rom. G. C. benedkent. declinaverunlin me iniquitatem. Hebr. projecerunt
M. beneprospcrabunlur.Gr. eu).oy/,Toujtv. super me iniquilatem.
y . 15. mors depasceteos. A. tnors pastor esl eis. Gr. Item y . 4. moleslierant mihi. A. adttmbrabant me ;
Ttoi/Mt/eT«OTOV;,pasceteos. mulato videlicet «vexoTouv in ^Ttereorouv,
35 LOCAEX PSALMIS 36
y . 9. gui salvunime fecit.A. R. Rom. juxta Gr. gutme ltem y . 10. sk in ira absorbeleos. A. tanquamin ira
salvumfaccrel.C. faciat. combibetcos. Gr. /.u.ra.-zU^a.i u,</5;.H. absorbebit.vos.
y . 10. Prmcipita.A. Submerge. f . 11 cttmviderit riiidictuin.R. Roin. G. C. juxlaGr.
y . 13. maledixisselmilii. A. exprobrassetmilii.W.irn- cumviderilvinilctam impioriiin,cic.
properassetmilii.Gr. u-nlSivi//s. y . 12. iifigaecsl Deus. G. el tere cst Detts.
llem y . 13. Abscondissem>ne/brsifau.A.R. Roin. M. EX1'SAI.MO LVIII.
G. C. absconderemme utique : juxta Gr. y . 4. cepervntaniinammeam. A. venalisnnl animam
y . 16. Veninfmorssuper illos.G. Posiiilmorlemsuper meam. Gr. iOiptuwi. R. auctipaverunt.Rom. G. C.
illos. occupitveritnl.M. citptaveruni.Ilcbr. insidiali sunl
Iiem y . 1G.nequitiwin habitaculiseorum.A. R. R"in. animwmew.
M. G. H. C. juxta Gr. nequiliain Imspiliiseorum. f . 5. c/ direxi. A.in edilis, el f>.Rom. e(dirigebar.\.
f . 17. snlvabiime. \. R. Roin. M. G. C. juxla Gr. in MSS. el G. C. e( dirigebam.
exaudivilme. f . 7. Convertentur. . • . paiieniur. A. Convertan-
f . 19. inter inutlos cranl inecuni.A. M. juxta Gr. iu tttr. . . paliantur. Favel Hebr.
multiseranl mecum. y . 9. flrfntliilumdeduces-A. R. Rom.M.G. H. /)i-oni-
f . 20. ExaudietDeus.A. II. Exaudietme Deits. /ti/o httbebis.Gr. eJouJevfci;.Hrbr sitbsannabis.
liein y . 20. qui esl anle smcitlu.R. Rom. g«i esfante f . 10. giitttIVns. R. Roin. M.juxla Gr. quiaiu Detts.
swcula,el maneliu anerimm. f . 12. Deusostendclmihi superinimicosmeos.\. Deus
f . 22. ab ira. A. prw ira. mensdemonstravitmihiin inimicismeis.l\. Rnm.DeUS
Item f . 22. Mollili sunl sermonesejus. R. Rom. M. meits,oslendeiniltibonainter inimicosmeos. M. Dcits
Moltierunlsermonessuos.G. II. C. Moltierunl ser- meus, ostendemeinter inimicosmeos.G. Dettsmetts
mones ejus. ostendilmilii inter inimicosmeos.
f . 23. curam luam. R. Rom. M. G.C. cogilalumluitm. Item y . 12. nequandoobliviscunlitrpopuli mei. A. R.
II. cogitqtionemtuam. Rom. M. G. II. C. juxla Gr. neqttaitdoobliviscanlur
f . 24. in puteuminlerilits. A. in puteumcorruptionis. Ileiii legislitw.
Gr. SlKjjSopK;. f . 12. ct depone.\. el deduc. R. Rom.M. G. II.
EXPSALMO LV. el deslrue. Et sic. Hebr. At Gr. x«ix«Tayays.
adversum y . 13. sermonemlabiorum,etc. R. Rom. sermolabio-
y . 5 et 4. fofadie : qttoniammitltibellanteselc.
me. Ab alliludinediei limebo,cgo vero, A. R. rum, etc.
Rom. G-juxla Gr. toladie, ab altiludinediei: quo- Iiein y . 13. i?f de exsecratione.\. El dc maledicto.
niammulli qui debellanlme limebunl: etjovero,clc. llem y . 15 ct 14. annuntiabuntiirin consnmmatione:in
Sic etiam C. nisi quod oinitl.ilab allitiulinediei. At iru consmiunaiionis. \. juxta Gr.annitnlhbnnturcon-
M. babet sic, (ofa die: ab altitiidinediei non linubo, siimmaliones,in ira consuminationis.R. Rom. com-
qnoniammultiqui debeilantme, ab altiludineDeinon peltanlur in ira consummalionis.M. compellenlurin
timebo,quia ego in te spefabo. II. tota die. Abalti- coiisuimnalione, in ira consinnmationis.G. convellen-
tudinedierum non timebo,quitt mutli qui debellant tttr : conswnanturin ira consummalionit.H. convel-
me, timebunl. lcntitrin consuminaiione:consummalio in ira consunt-
f . 5. sermonesmeos.R. Rom. G. II. sermones meos malionis.
tota-die. lleni y. 14. g«ia Deus dominabiiurJacob , ct finiuin
f . 7. Inhabitabunl.A. lncolent. Gr. TtKpoixvisounv. lerrw. II. juxta Gr. guta DettsJacobdominalitrfinium
llem y . 7. Sicul siistinneruntanimammcam.A. Sicul terrm.
suslinuitanima mea.R. Rom.G. C. Skul exspeclavit EXPSALMO LIX.
anima mea. M. Sicttt exspectaverunl animumineam. f . 2. e( Sobal. \. R.M. G.H.C.juxla Gr. et Syriam
Gr. sonal, Sicut su&tinuiattimamea. Sobal.
f . 8. populosconfringes.\. H. poputos deduces.Gr. Item y . 2. et percussitIdummamin vatle.\. Rom. ct
Ilebr. ef percussitEdom in valle. G. C. jnxla Gr. cf
xaTK^et;.
y . 9. posuisli.R. Rom. G. posui. percussilvallem.Car. el percussilin valle.
y . 10. Tunc convcrteniur.\. R. Rom. Convertantur : y . 5. tiinocompunclionis.A. vinoslimulationis.Hebr.
omissaparticula Tunc, qua>abest ciiain a G. C. Gr. nno consopienle.
y . 12. laudutimteslibi.A. taitdislibi. R. Rom. M.G. f .. 7. rfi/ecfi/m. R. Rom. elecli tui.
C. laudationistibi: juxta Gr. f 11. in civilalemniiinilam.\. M. G. II. C. juxla Gr.
y . 13. c( pedesmeosa lapsu. A. R. Rom. C. oculos in civilatemcircumslantim.
meosa lacrymis,et pedesmeosa lapsu. f . 15. quia vana. \. R. Rom. M.G. II. C. Car. Cdb.
EXPSALMO LVl. Ger. juxta Gr. ef r«na.
y . 2. sperafco.Rom. G. spero. .
EXPSALMO LX.
EXPSALMO LVII. y 5. Inhabitabo. A. Inquilinusero. Gr. Trapotxvijw.
II.
y . 3. concinnant.A. conuectunl.Gr. ou//.Tt)ixouotv. y Rom. . 7. tisgitc in diem generationiscl generatioiiis.R.
complectunlur. G. C. ttsguein diem smculiet smcula.
\. juxta Gr. e( f . 8. Pcrmanel.\. R. Rom. G. Permanebil: juxla Gr.
y . 6. e( veneficiincanlanlissapienter.sic
niedicamenlimediculia sapienle: et fcre II. At R. Item y . 8. guisrequirel.\. quisrequirctei. R. Roin.II.
el veneficiaqum incanlanlur a sapienle. G. C. et ve- juxla Gr. guisrequireleorum.G. gnisrequireteum
neficiquiincantuntura sapiente.Sic eliani M.oinisso EXPSALMO LXI.
ef. y . 2. satulare meum.C. palientiamea.
y . 7. conterel.\. G. II. C. juxla Gr. contrivit. f . 4. irruilis in hominein.A. juxluGr. ttpponiiissitper
ltein y . 7. confringet.A. G. ll.juxta Gr. confretjit. Iwminem.
f , 8. ad nihilumdevenient.A. II. Spernenlur.Gr. !{ow- Item f. i.inlerficilisuiiiversivos.\.interficileon:ii -
3svw9vioovT«t. R. Roni. G. C. interficitis vniversos.M. inierfitiii*
f. 9. cera qumfiuit. A. R. Rom. G. II. C. juxta Gr. omnesvos. Amb. inlerficienlesttniversos.Gv. ^.z^-.t
cera liquefacta. TtKVTSJ.
f . 10. Priusquaminlelligerenlspinwveslrmrhamnum. y . 5. prelittmineum.A. R.Rom. M.G. II. C. Iionoreni
\. R. Rom. H. C. Priiisquaiuproducal. A. H. spi- mcitm.Gr. rt/tviv/zou.
nas vestrasrhumnus.R. spinasvestrarliamnus.Rom. y . 10. in idipsum. A. in untim.
spinas veslerrhamnus.C.spinw vestrmrlttimnum.M. f . 11. si affiuant.\. Anib. G. si fluunl. Gr. e«vpsvj.
G. Prius quamproductmt.M. spinwveslrmrltamniim. EXPSALMO LXII.
G. spinas vestrasrinus. Gr. TtpoTOU auvisvaiTK;«XKV- y . 2. Siftuiftn fe. A. II. juxia Gr. Silivit tibi.
fi«su/iwvTviv Hebr. Anttquam crescunlspinm licin y . 2. gitwmmultiplkiter. H. gnamsimpliciter.
pi.fj.-ioi.
veslrmin rhamnum. * i. e/ /rtfc//'s exsitllaiionislattdabilos meum. A. R,
 57 VARIANTIAIN I SALTERIIS. 38
Rom. M. G. II. C. juxla Gr. el labia exsultationis y . 4. Et jttsii epulentur. A. juxla Gr. Et jusli jucun-
laudabuntnomenluuin. deniur. Ilcbr. Iwlenlur.
f . 7. meditabor.A. Meditabar. f . 7. Deusqui inhabiturefucit. Hic nolat Aug. inGr.
f . 12. obslruclumest. \. oppitalum est. G. oblusum haberi lantuni, Deus habiturefacit.
ett. Item y . 7. unius moris in domo. A. unius modi in
EXPSALMO LXllI. domo. R. Rom. G. C. unanimesin domo.
f . 2. cum deprecor.\. Rom. G. II. C. dum tribulor. f . 9. a facie Dei Sinai, u facie, elc. A. R. Rom. G.
H. C. a facie Dei. MonsSina a facie, ctc. M. a facie
f . 3. a convenlu.M. a conversatione. Dei qui esl in Sina, a fucie, clc.
f . 6. Narraverunt. R. Rom. G. H. C. Dispulaverunt.
M. Disposuerunt. y . 10. segregubis.A. R. Rom. M. segreguns.G. se
f . 7. defecerunt scrutantes scrttlinio.\. defecerunt f grega. . 11. pauperi. R. Rom. panperes.
scrulantesscrulaliones.R. Rom. M. defeceruntscru-
tantes scrutinium. f . 13. ditecti, dilecli. R. Rom. M. G. II. C. dilecli,
Item y. 7. arfcor alium. \. G. C. juxla Gr. ef cor semel lantmn.
allum. Et sic habebal Vulgata in Car. Colb. Gal. y . 14. infermedioscleros.G. in mcdiotortium.
Ger. Favet llebr. in quo legitur, ef corde profundo. Item el y. 14. ef posleriora dorsi ejus in pullore tiitrt.
Glossa in Psalteriis Colb. et Ger. id inlerprelaiur \. inler scapulasejus in viridilaleauri.
de divinitate occujta in Chrislo. Deniquc Hilarii f. 15. cmleslis.A. juxta Gr. superctvlestis.
expositio est, acceienlehominecordis alli. f. 16. iiious Dei, mons pinguis. \. R. Rom. M. G.
C. montemDei, monlemuberem.
y . 9. el infirmatmsunt conlra eos littguweorum.R. Item
Rom. C. et pro nihilo habuerunl contra cos lingum y. 16. mons coagululus,mons pingnis. \. G.
monlemincnseulum,monlemuberein. II. mons con-
ipsorum.G. el pro nihilohubuerunteum, el infirmatm
sunt super ipsoslingumeorum.Gr. sonat, Pro nilhlo secratus, etc.
habuerunleum lingttmeorum. y. 17. ufguirf suspicamhti.R. Rom. M. G. ufguirf
EX PSALMO LXIV. snspicitis.C. titqiiidastimalis.
y . 1. Jeremimel Ezechielis populo transmigralionis, Ilem y . 17. mo s in quo. \. G. monlemin qtio.
cum inciperentexire. ld totum a Gr. abest. Al ejus f . 19. Ascendisii.R. Rom. jnxta Gr. Ascendens.G.
loco A. praefert,Jeremime(Ezecltielisex popttlo,etc. Item II. Ascendit.
C. Jeremim et Ezechiel de verbo peregrinaiionis, y . 19. ccpisli caplivitalem,accepislidona inho-
minibiis.R. Rom. ('.. caplivamduxil caplivitatem.G.
quandoincipiebanlproficisci.G. Jeremimet Ezechiel H. cepifcaptivitalem.R. Roin. II. C dedil dona ho-
profectionis. miiiibits.G. accepitdonuin hoininem.M. in homines.
f . 2. m Jerusalem. Id abcsl a Gr. et Hebr. Gr. ev«v0po'i7rw
f . 7. in virlutetua. A. in forlitudinesua.
Ilem. y . 7. accinctus potentia. A. circumcinciusin Itcm y . 19 et20. inlutbiiareDominumDeum. Benedi-
clus Dominiis,ctc. A. R. Rom. M.C. inltabilareDo-
potentatu. minus Dcus benedictns,benediclusDominus,elc.
f. 8. profundum tnaris. A. R. Rom. M. G. H. C. Item
fundum maris.Gr. XUTOJ. y . 20. sttlniariumiiosirorum.A. sanitatum no-
Ilein y . 8. sonutn flttcluumejus. Ad lioncvcrba ad- straruin. R. Rmn, M. saliilaris nosler.
dit A. guis sufferet. R. Rom. M. G. C. gnis susfi- f . 21. Et DoniiniDominiexitus moriis.A. R. Rom.
nebii. C. II. et Gr. nonnisi seinel babent Domini. Al G.
y . 9. terminos.A. R. Rom. M. G. II. C. fineslerrm. ef Dominiexims Dominimorlis.
. 23. convcrlutn,converlamin, etc. A. R. Rom. G.
f. 10. prmparalio ejus. A. R. Roin. M. G. II. prm- f II. C. couvertar,converlarin, elc.
paralio lua.
f. M. Rivosejus. A. juxla Hebr. Sulcos ejus. In f . 24. «f inlingualiir. R. Ilom. douec intingualur.
Gr. esl TOU; au).axa;. ' f . 25. Viderunlingressiisluos. A. R. Roin. M. Visi
Itcm f. II. in stillkidiis ejus. A. R. Rom. M. C. iu stinl gressuslui. G. 11.Visa sunt itinera tua. Vulgata
slillicidiissuis. in Car. Colb. Gcr. viderunt ingressuslui.
Itcm y . 11. tmtabtiurgenninans. A. R. Rom. M. G. Ilem y . 25. ingresstisDei tnei. \. M. gressusDei mei.
II. C. Iwtabilurcumexorielur. G. H. itineru Dei tnei.
Item y . 25. regis mei. Vox tnei abest ab A. R. Rom.
f . 13. speciosadeserti.\. R. Rom. M. G. H. C. fines M. G. II. C. et a Gr.
deterli. Gr. Spvi,monies.
Item y . 25. gui esf iu sancto. R. Rom. addunt ipsius.
EX PSALMO LXV. G. addit eis.
y . 4. nomini luo. A. R. Rom. M. II. G. C. addunt Item y . 25. jttvencularum.G. tiirginuiu.
Altissime. y. 28. adolesceniulusinmenlisexcessti.A. adoletcen-
y . 6. tn flumine pertransibunlpede. R. Rom. M. G. tior in ecstasi.R. Rom. M. C. adolescentiorin pa-
C. ef fluminaG. pertransielpede. C. pertransilpede. vore. G. rfe adolescentiuin pavore. II. jtinior in
f . 7. Qui dominatur.-.-. in mternum.Gr. sonat, Qui pavore.
•.
dominaiur.•. smculo. Et sic Hcbr. f . 2'J. virtuii tum. A. R. Rom. M. G. C. Car. Colb.
Ilem y . 7. gui exnsperanl. A. amarkant. R. Rom. Ger. virtutemluutii.
M. H. C. gui in iram provocanl.G. gui cxacerbant. y. 31. feras antndinis. \. juxla Gr. ferns culami.
Sic variant ad ideni verbum in Psal. LXVH,y . 7, et Ilebr. bestiam culami.R. Rom. C. fetas silvurum.
aliis locis. M. II. ferus silvtv.G. bestiussilvm.
y . 10. igne nos examinasli,sicul examinatur argen- Itein y . 31. in vuccis.A. R. Rom. M. G. II. C. inler
tum. \. juxta Gr. ignitli not, sicut ignilur argen- vuccas.
tum. Item f . 51. «f excludant eos. \. R. Rom. M. u( ex-
y . 11. indorso noslro. C. in conspectunostro. cludaniur ii. G. II. C. ut non exctudttiiiur.Gr. uou
y . 15. cumincensoarielum. A. R. Rom. M.G. II. C. exclitdanlur,omisso«(.
juxla Gr. cumincensoel arieiibus. y. 52. tnanus ejits. M. manus suas. Gr. tnanum
f. 18. iioitexuudkl.A.G.C. nonexaudial:ijuxlaGr. suam.
EXPSALM0 LXVI. f . 34. vocisttm.A. R. Rom. G. H. C. vocemsuam.
y. 2. cf tnisereaturnoslri. Iloc abest ab A. Gr. et ltem y . 54. post tioeemvirtutis, in G. addilur, Au+
Hebr. diam voceinejus, vocemvirlulis.
y . 5. judicas. •. •. dirigis.M.juxta Gr. judicabis. •. •. EX PSALMO LXVIII.
diriget. G. H. judicubit. •. . dirigct. .
f 5. funcexsolvebam.H. func exsolvererepetebar.
EXPSALMO LXVII. f . 8. operuil confusio.A. operuit irreverentia.\i R,
t. 5. sicut flttit cera. Gr. sonal, sicufliquefitcera. Rom. M. G. II. C. operuilreverentia.
39 LOCA 1N PSALMIS 40
f. 9. Exlraneus. A.M.juxta Gr. Alienatus.H. Hebr. f . 7. auferatur luna. A. R. Rom. M. G. C.extollalur
Alienus. R. Rom. G. G. Exter. luna.
Ilem y . 9. ef peregrinus. A. R. Rom. M. G. II. C. et f . H. reges terrm. Gr. nunc, etVulgala in librisCar.
Colb. Ger. Gal. caret voce terrw, qnam ui super-
hospes.
f. 13. loquebanlur. A. insullabant.R. Rom.M. exer- fluam deleverat Hieronymus, juxta Epist. 135.
cebantur. G. H. detrahebanl. y. 14. et honorabilenomen eorum coram itto. M. et
f . 14. orationemmeam.A.\. R.juxta Gr. oralionemea. prmclarumnomenejus coram ipsis.
f . 15. uf noti infigar. Rom. M. H. uf tion f . 15. ef adorabuntde ipso. A. R. Rom. M. C. Car.
inhmream. Ger. juxla Gr. et Hebr. et orabunt. M. pro ipso. G.
f . 16. neque urgeat. A. juxla Gr. nequeHebr. courctet.G. pro eo.
H. neguecontineat. C. negue aperiat. ef non y . 16. ef florebunt.G. et floriet.C. ef florent.
coronet. y . 17. nomenejus R. Rom. G. addunl, ef anfe Itinam
in me. sedesejus. M. et anle lunam in smcula smculorum
f . 17. respke in me. C. convertere sedesejus.
y . 21. improperiumexspeclavit.C. improperiumstts- Item
titiuif. y. 17. tnagnificabunt eum. M. bealificabtint
eum.
y. 28. in jusftfiatH tuam. A. G. C. Colb. Ger. Gal.
jiixla Gr. iu justilia tua. y . 19. majeslatis. \. G. juxla Gr. gloriw: el sic in-
fra loco majestale,habent gloria.
f. 30. salus tua Deus suscepit me. A. R.me. Rom. G.
H. C. ef salus vultus tui, Deus, suscepil Itcrn y . 19. in mternum.\. R. Rom. M. G. C. Gr.
f. 31. nomen Dei. R. non Rom. juxta G. addunt, mei. addunt, ef in swculumsmculi.
EX PSALMO LXXII.
f . 34. non despexit.M. in annullavil.Gr. e|ou8lvwjev.
f . 35. ef omnia reptilia eis. R. Rom. M. G. C. ef y . 4. tton eslrespeclusmortieorum. A. in MSS. et R.
omnia qum in eis sunl. H. ef omnia repentia in eo. Rom. M. C. non est declinatiomorti eorum. G. non
Hebr. et omnia qum moventurin eis. esf requiestnorli eorum. Hebr. non cogilaveruntde
Juda. R. Rom. M.C. Car. Colb. Ger. tnortesua. Amb. non esf reclinalio, elc.
f . 36. civitales
Gal. ciwfafesJudm. G. juxla Gr. civilatesJudwm.Et Item y . 4. in plaga. \. inflagello. G. in pmna.
sic A. in MSS. f . 6. superbia. M. superbiaeorumin finem.
EX PSALMO LXIX. f . 7. Prodiit. \. juxta Gr. Prodiet. G. JExtef.
eum Dominus. Rom. C. ltem. y. 7. in affeclum. A. R. Rom. M. Amb. in
y. 1. guod salvum fecerit G. C. in dispositione.Gr. ei; 5t«0e»iv.
Car. Gal. juxla Gr. eo quod salvum me fecit Do- y disposiiionem.
. 8. nequitiam.Gr. sonat, in nequitia.
minus.
. 2. Deus. Rom. G. Domine Deus.C. Domine Deus Ilem y . 8. in excelso.A. juxla Gr. in altum. Rom. G.
f in excelsum.
meus. . 9. in terra. A. R. Rom. M. G. C. super terram.
Item y . 2. Domine,ad adjuvandumme feslina. Hanc ff . 10. Ideo convertetur
populusmeushic. \. R. Rom.
partem omittunt A. G. C. et Gr. M. Amb. G. C. juxla Gr. Ideo reverlelur huc popu-
EX PSALMO LXX. lus meus.
y. 1. In te, Domine, speravi. A. R. Rom. M. C. f . 11. sctf Deus.A. R. Rom. G. C. juxta Gr. scivit
Deus, in te speruvi,Domine.G. Domine Deus, in te Deus.
speravi. f . 14. ef castigaliomea. A. ef argutio mea. Rom. M.
f . 8. os meum laude. R. Rom. M. G. C. addunt et judex meus.R. et index meus. Amb. et vindex
furt. Et sic Hcbr. metts.Hebr. ef increpaiio mea.
Item y . 8. u( cantem.A. uf hymnodicam.R. Rom. M. f . 15. Ecce nationemreprobavi.R. Rom. eccenatio.
C. ul possimcantare. G. «f benedicam. G. ecceprogenies.R. Rom. quibus disposui.M. G.
Item y . 8. magnitudinemtuam. A. G. juxta Gr. ma- C. cui disposui.Amb. eccegeneralionifiliorumtuorum
gnificentiamluam. mihi. R. Rom. inimki tnei tnala sicdisposui.Auguslinustesiaiiirexemplariaquxdam
f. 10. tniniici mei babere, £cce generationi.-.•. cui concinui.
mihi. y . 16. Exislimabamut cognosceremhoc,laborest, etc.
ani-
y. 13. detrahenlesanintmmem. A. commiltenles A.juxlaGr. Ef s«scepif cognoscere,hoc labor esl,
etc. Porro parlicula.Ef inilio y . reperitur in om-
mam meam.
M. C. in te sperabo. nibus MSS. Vulgataeet in Hebr.
f. 14. sperabo. A. R.A.Rom. R. Rom. G. M. C. negotia- y . 17. in novissimiseorum. A. G. juxta Gr. in novis-
f . 15. lilleraturam. sima : oniissoeorum. Al R. Rom. C. in novissima
lionem, sive negolialiones.Gr. 7tp«y//.aTsi«;.
Item y . 15. in polentiasDomini.G. in potentia tuu, eorum.
Domine. Gr. evSuvaoTete. Hebr. in forliludine.Car. y . 18. posuisli eis. R. Rom. disposuistieis mala.M.C.
Colb. Ger. Gal. in polenliamDomini. posuistiillis mala. Amb. posuislieisbona.
y . 21. magnificcntiam tuam. \. R. Rom. M. G. C. Item y . 18. duniallevarenlur. \. M. dum cxtolleren-
juxla Gr. jusliliam tuam. M. addil, super me. tur.
ltem y . 21. consolatuses me. R. Rom. M. C. exhor- f . 20. Velut somnium surgenlinm. \. R. Rnin. M.
tatus es me. in Gr. est Ttapexaisia;,verbum ambi- Amb. C. Velulsomntumexsurgenfis.G.velut a som-
varietalem parit. Ilic
guuin, quod aliis ilidem locisterrm nio exsurgenles.
porro M. addit, ef rfe abyssis iterum reduxisti f . 21. inflammalumest. A. R. Rom. Amb. C. juxta
me. Simile additamentuin exslat apud G. C. Gr. detectatumest. G. twiatumest. M. exursii.llelir.
y . 24. mala mihi.G. C. animammeam. contractumetl.
EXPSALMO LXXl. Item y. 21. commulati suni. R. Rom. C. resoluti
y . 2. in justiiia. R. Rom. G. in tua jttslilia. sunt. G. alienati sunt. Amb. reqttieverunt.
f. 3. pacempopulo.R. Rom. M. G. C. et Gr. ad- f . 22. ad nihilumredaclussuin. G. spretussum.Uebr.
dunt, fuo. insipiens.
Item y . 3 et 4. et collesjuslitiam. Judkabil, ctc. R. f 23. apttd te. A. arf fe.
Rom. C. et colles justitiam. In sua justitia judi- y 24. dexterammeam. A. M. dextermmem. G. dex-
cabit, etc. G. juxta Gr. ef colles. In justitia judi- tera mea.
cabit, etc. Hujus leclionis meminit Aug. Enarr. in y . 25. estin cmlo. R. Rom. M. Amb. resfaf in cmlo.
Psal. LXXI,n. 6. G. superestin calo.
f. 5. in generationeet generationem. A. juxla Gr. f. 28. in DominoDeo. \. M. C. in Deo. G. in Do-
generatiflnesgeneralionum:omissa prajpositione in. mino Deosututismem.
Et sic liabebat Yulgata in Car. Colb, Ger. At. R, Iiem y . 28. prmdkaiionestuas. A. R. Rom. M. G. C.
Rom. G. in smculumseeculi. laudes, sive taudationestuas.
41 VARIANTIAIN PSALTERHS. 44
Item f. 28. in portis. A. in afrits. R. ex tunc ab ira lua. Gr. ab ira tua .' omisso ex
EXPSALMO LXXHI. tunc.
y . 1. furor tuus. A. M. C. animustuut. f . 9. auditumfecitli. A.C. jaculatus es. G. jactasli.
Item y . 1. pascuaitua. A. R. Rom. M. C. gregistui. R. Rom.jactilatum est. Gr. >v.ouTtoa;: pro quo non-
f . 2. guampotteditti.G. guamacquisitli.R. Rom. M. nulli codices, *JXOVTW«;.
C. quam creatli: quia inlerpres pro hrr.m accepit y . 10. mansuetosterrm.R. Rom. M. C. quietoslerrte.
ixrfou. f . 11. diemfestumagenttibi. A. solemniacelebrabunt
Itein y . 2. monsSton, in quo habilatliin eo. A. mon- tibi.
tem Sion, istum queminhabitastiin ipso : favet Gr. f . 12. gui in circuituejus. In A. M. et Hebr. additur,
At R. monsSion, in quo habitasin idipsum. sunt.
f. 3. Levt manus tuas. A. R. Rom. Eleva manum Item y . 12. offertis.A. M.cum Hebr. offerent.C. of- [
tuam. feruni. G. juxla Gr. afferent.Et sicVulgalain Car.
Item f . 3. malignatusest. A. maligneoperatusest. Col. Gcr. Gal.
Item f . 3. in tanclo. A. R. Rom. M. G. C. juxta Gr. EXPSALMO LXXVI.
in sanetisluis. y . 2. vocemeaadDeutn. A. Rom. G. C. juxta Gr. et
f. i. in medio solemnitatistuw. R. Rom. G. C. in voxmeaad Deum.R. M. voxmea, elc. omisso ef.
medioatrio luo. Hebr. in mediopacli tui. y. 3. conlra eum. A. R. Rom. M. G. coram eo. C.
f. 5. sieufin exitu super sttmmum.A. sicut in egres- contra eum semper.
sum desuper.R. Rom. sicut in via supra summum. Itera * . 3. Renuit, etc. A. M. Negavit. G. Recusavit.
M. stcMfin exitude insuper. Gr. siculin ingressude- R. Rom. C. Negaviconsolarianimammeam.
super. G. siculin inlroilumeorumdesuper. y . 4. ef exercilatussum. A. juxla Gr. garrivi, omisso
f . 6. m tecuri et ascia. A. in dolabroet fraclorio. ef. Hebr. loquebarin memelipso.G. alienatussum.
f . 8. Quiescerefaciamus.A. R. Rom. M. G. C. Ve- Item y . 4. et defecit. R. Rom. M. C. et defecitpau-
niie,comprimamus. lisper.
f . 9. noncognoscetamplius. A. non adhuc.
cognoscet f 5. Antkipaveruntvigitias oculi tnei. A. C. Antici-
.
G. nescieladhue. paverunlvigiliasomnesinimicimei.G. Prmoccupave-
y . 11. manumtuam. R. Rom. faciemtuam. G. faciem runt cuslodiasomnesinimicimei : favet Gr.
luama nobit. y . 6. Cogilavi,G. Recordalussum.
Iiem y . 11. ef dexteramtuam. G. ef dexteratua. ltem y . 6. e( annos mlernosin menteliabui. \. et an-
f. 15. in aquit. A. juxla Gr. in aqua. R. Rom. M. noruin mlernorummemorfui. G. e( annos wlernos
super agtins.G. tuper aquam, memoralussum.
f . 14. capita draconis.A. M. G. caput draconis. R. y . 7. ef exercitabar.A. juxta Gr. garriebam.G. cogi-
Rora. C. caput draeonismagni. labam. M. exercilabam: omisso ef, quod eliam ab
f . 16. fu fabrkalus es auroram et sotem. A. G. juxla aliis libris abest.
Gr. fu perfecistisolemel lunam. R. Rom. C. fu fe- Ilem y . 7. ef scopebam.A. el perscrutabar.M. G. C.
cislisoleinet lunam. M.fu prwparaslilumenetsolent. et ventilabam.R. Rom. ef ventilabamin me. Gr. xa!
Hebr. fu ordinasti luminariael solem. tVx«/).ov.
y. 18. Memoresto hujus. A. R. Rom. M. G. C. et y . 8. Numquid.A.Non. R. Rom.G. Et dixi, Num-
Gr. addunt, creatum tuce. qnid.C. Ef dixi, Non.
Item y . 18. inciiavit.A. R. Rom. M. G. C. exacerba- Item y . 8. projkiet. A. repellel.
vit Gr. ?t«f4Euve. Hebr. blatphemavit. Itcm y . 8. «f complacitiorsit adhuc. A. ultra, ul be-
f . 20. guia repletitunt, gui obscuratisunt terrmdo- neplaceatei adhuc.M. uf beneplacitumsit udhuc. G.
mibnsiniquilatum.A. guta repleti sunt, qui, etc. do- benefacereadhtic.
morum iniquarum. R. Rom. M. domorvminiquita- f . 9. abscindeta generalionein generationem.R.Rom.
tum.G. qutarepleli(forte repletm) tunl obscuritate C. nbscideta smcttloet generalione.G. amputabita
terrmdomut iniquilatum.Favet Hebr. guia repletm smculoel generalioneusquein smculum.M. abscin-
tunt tenebritterrashabitationetiniqum. det, et complebilverbum a generationein genera-
f. 23. vocesinimicorumluorum. A. G. iuxla luotum.Gr. vo- lioncm
cem deprecantiumte. M. vocemsupplkum f. 13. ef tu adinvenlionibustuis exercebor. A. et
R. Rom. voces guferenfiumte. C. vocem qumren- ^ in affectionibusluis garriatn. R. Rom. M. C. ef in
tiumle. observationibusluis exercebor.G. et in obsecralioni-
Ilem y . 23. ascendilsemper.A. R. M.juxla Gr. ascen- btts, elc.
dal semperad le. Rom. ascendit semperad le. G. y . 14. sicttf Deusnoster. G.prmter Deum noslrum,
ascenditin mternttnt.C. ascendilin sempiternum. f . 15. gui facis mirabilia.A. R. Rom. M. G. addunt,
sotus.
EXPSALMO LXXIV. y . 18. muliitudo.M.a multitudine.
f . 2. Narrabimus.A. juxta Gr. Enarrabo. R. Rom. f . 19. trunseunt.A. R. Rom. G. C. pertransierunl.
M. G. C. Narrabo. M. (ransierunf.Hebr. discurrebanl.
f . 4. Liquefaclaesl, A. G. Defluxit. Ilem y . 19. Illuxerunt coruscationeslum.A. Apparu-
f . 6. Noliteextollerein altumcornuvestrum.A. No- erunl fntguralua.
lile ergoefferri: nisi forle id versiculumexponendo Ilem y . 19. commotaest. R. Rom. tiidif.
dixil Auguslinus. y . 21. et Aaron. G. addit, sacerdotumluorum.
f . 9. ex hocin hoc. A. ex hocin hunc. EXPSALMO LXXVII.
f . 10. annuntiaboin smculum.A. juxta Gr. in smcu- y . 2. propositiones.G. propositionemmeam.
tum gaudebo.R. Rom. M. in smculagaudebo.G. in ltcm y . 2. ab initio. R. Rom. G. C. ab inilio teeeuli.
Dominogaudebo. f . 4. in generationealtera. G. C. juxta Gr. in gene-
EXPSALMO LXXV. rationemalleram.
y. 1. ad Assyrios.Id a Rom. abesl. At. Gal. juxta f . 5. Quanta mandavit.•. •. nofa facere ea. R. Rom.
Gr. ad Assyrium.G.pro Assyrio. G. C. juxla. Gr. Quammandavil.R. Rom. uf notam
f . i. potentiasarcuum.R. Rom. G. C. cornuaarcuutn. facerentcam. G. C. nolamfacere eam.
M. potestates:arcum. y . 6. ef narrabur.t.A. et narrent. R. Rom. et narra-
f. 5. Illuminanstu. Gr. sonat, llluminas lu. Hebr. bttnt eam.
Lumenlu es. y . 8. generalio prava et exasperans. A. generutio
f . 6. in manibustuis. Particula in abest a Gr. eam- prava et amaricans.G. natio prava el exacerbant.R.
que expungivult Hieron. in Epist. 135. Rom. M. genuspravumet peramarum.El sic fere C.
y . 8. resisfetlibi. M. addit, conlrafaciemluam. y . 9. intendenletel millenlesarcum. R. Rom. infen-
Item. y . 8. ex tuncira tua. A. G. C. funcab ira tua. denfes areum, et mittenlessagiitas suas. Sic etiam
SANCTACGUST.IV. (Deux.J
45 LOCA EX
G. omisso tantum suas. At. C. inlendenlesel mitten-
tes sagittas.
f . 12. fecit mirabilia. A. juxta Gr. qum fecil mira-
bilia.
f . 13. ef perduxtteos. A. G. 61 trajectt eos. Hebr. et
transduxiteos.
liem y . 13. guasi in uire. A. quasi in ttltes. R. Rorh.
G. C. Car. Colb. quasi in utrem. Gr. quasi ulrem.
Hebr. guasi acervum.
f . 14. in nube diei. G. cam Hebr. fn nube per diem.
In Gr. est yifj.ipiti , quod ibi sonat die.
f . 17. iniram excitaverunt.-.-.in inaquoso.\. M. G.
el exacerbaverunt.\. R. Rom. M. G. C. in sicci-
tale.
j^ .21. efdislulit. R. Rom. G. C. ef dislulit, et sitper-
posuit.
f . 25. cibaria misit, etc. R. Rom. M. C. frumenta-
tionemmisit, etc. Gr. eStioiTKrptiv.G. escas misifeis
in satielate.
f . 26. Transtulit Austrnmde coelo.R. Roiti. M. Et
excitavitAustrum de cmlo. Sic etiani G. C. omisso
tantum ef.
Item y . 26. et inrfuxtt.G. ef superduxil.
f . 50. fraudali. A. privati.
f . 31. pingueseorum.\. in plurimiseorum R. Rom.
M. G. plurimos eorum. Gr. sonatm pinguibus.
Item f. 31. impedivit.Gr. sonat compeaivit. Hebr.
incurvavit.
f . 34. cf revertebantur,et diluculoVeniebantad eum.
R. ef convertebantur,et ante lucem, etc. Rom. M.
C. ef convertebanturanle lucem, etc. G. et converte-
bantur, et vigilabant diluculo ad ettin. \. R. Car.
Gcr. juxla Gr. veniebanled Deum. Hebr. consur-
gebant ad Deum.
f . 37. nec fideleshabiii sunl, elc. R. Roni. M. nec fi-
rfeshabilaesl illis, etc. G. neguecrediderunlin tesla-
tnentum ejus.
y. 58. ef abundavit ut averlerel.'.-. et nonaccendit.
\. juxla Gr. ef abundabitut averiat.-.-. el nonac-
ceudel.
f . 42. die qua. R. Rom.M.G. C. qua die.
f , 44. ef imbreseorum.R. Rora. M. G. ef ptuviales
aquas eorum.C. ftuvialesaquas,etc.
y . 45. cmnomyiam.R. Rom. M. C. muscamcaninam:
juxla Gr. xuvo//.ut«v: quod enarrando sequitur Au-
gustinus. Al Hieron. in Epist. 155 scribi vult non
cynmoyam,sed cmnomyiam,graecexotvo>ut«v:ipse-
quc interprelatur ex Hebr. omnegenus muscarum.
Item y . 45. ef disperdiditeos.R. Rom. M. G. ef ex-
lerminaviteos. G. ef corrupit eos.
f . 46. mrugini. A. rubigini. G. canictilm.Hebr. bru-
eho:
f . 47. in pruina. G. in gelkidia.
f . 50. animabuseorum. A. Car. Colb. Ger. juxla Gr.
animarum eorum.
f . 52. et abstulit.G. et promovit.
f . 54. montem, quem. R. Rom. M. d. juxta Gr.
moitfem hunc, qnem. G. et Hebr. monlem istum ,
quem.
Item y . 54. distributionis.G. hmreditalis.
f. 55. Et habitare fecit. R. G. C. Et habitavit.
f . 57. et non servaveruntpactum. Rom. ef non ob-
servaverunt. G. et repulemnt. Nec habetur pactum
in Rom. C. G. Al Hebr. ef prmvaricatisunt.
f . 69. in lerra quam fundavit in smcula.R. Rom. C.
juxfa Gr. in lerra fundaviieam in smcuta.G. et in
terra funduvitenmin miernum.
f . 72. ef in infe//ecd'6us.A. ef in intelleclu.R. Rom.
M. G. G. el in sensu. Hebr. ef in prudentia.
EX PSALMO LXXVIH.
f . l.in pomsrumcuslodiam.R. vetutpomorumcusto-
diatium. G. velut casam pomarii. Hebr. in acervos
lapidwtn.
f. 2. ntorfrdna. R. Rom. M. G. C. mortalia. Hebr.
cadavera.
f, 10.ef imotesau. R. Rem. G. et ttmtetcam.
PSALMIS 44
Item y . 10. Vttio saitguinisR. Rom. M. G. G. Vm-
dica tanguinem.
y . 11. possidefiliosmorlificatorum.A. reeipe tn atf-
optionemftliosmortipeatorum.R. Rom. M. G. pos-
side filios morte pumlorum. G. possidefilios in ad-
dptionemorle punilorum,
f . 13. pascumtum.G. R. Rom. M. C. gregistui.
EX PSALM0 LXXIX.
y . 1. fesftmoniumAsaph. A. addit, pro Assyriis, G.
C. pro Assyrio: juxla Gr.
y . 2. VelutOvem.A. G. C. Car. Colb. Ger« Gal. juxla
Gr. velutoves.Hebr. guasi gregem.
Ilem y . 2. manifeslare.A. R. Rom. M. G. C. appare'.
f . 4. ef otlende. A. ef idumina.
f . 10. Duxitineris fuisti. A. R. Rom.M. G. C. Vkim
fecisti. Hebr. Prmparasli: neq adilil viam.
llehl y . 10. et implevitterram. R. Rom. C. juxtaGr.
ef repleta esfferrfl. G. ef replesliterminosletrm.
f . 15. destruxisti.R. Rom. M.depasuisti.
f . 15. convertere.\. juxla Gr. converlerevero. R.
Rom. M. coneerfenunc.
y . 16. £f per^ce eam. R. Rom. M. G<C. ef dtrt^e
cflm: accepto nimirum xKrdpSumn, pro »«TapTi»«(.
Ilcm y. 16. filium hominis. Vox hominit abe&i a
Car. Colb. Gal. et Hebr.
y . 17. et suffossa.K. Rom. M. G. C. «I effossamanu.
EX PSALMO LXXX.
y. 1. pro torcularibus.A. Rom. Gal. addunl, gurtifa
sabbati.G. aulem addit, Domini.
f . 4. Buccinalein Neomenia tttba. A. Tuba canile in
iniliomensistubm.R. Rom. M. Canilein inilio men-
sis tuba.
f . 6. posuitillud. R. M.G. C. posauf-eum. Gr. auriv.
Et sic Hebr.
y. 9. ef contestaborte. A. ef /oguor , ef testifteabor
tibi. Sic fere R. Rom. C.
y . 13. secundumdesideria.A. secundume/feciiones.
Itera. y . 13. in aditwentionihussuis. A. jiixta Gr. in
affectionibussuis. R. Rom. M. G. C. in totuntati-
bus suis. Hebr. in contiliissuis.
f. 15. Pro nihilo. A. /n ni/«7utn.R. Rom. M. G. C.
Ad nihilum. Gr. In nihilo. Hebr. Quasi nihUutn.
EX PSALHO LXXXI.
y . 1. dijudicat. A. ditcernere.R. Rom. M.G. C. dis-
cernit,
t. 2. et /izctes.M. ef personas.
f . 8. hmreditabis.A. G .€. ditperdes. Cypriarrus in
2. Testim. exierminabit.
EXPSALMO LXXXIl.
y . 4. malignaverunlconsilium. R. Rom. as/«(ecoyi-
laverunt consilium.M. rfo/osecogilaverunl,etc»
y. 6. cogitaverunl unanimiler.R. Rom. M. C. cogi-
taverunt consensumin unUm: forle pro oonsensu,
juxta Gr.
f . 9. in adjutorium. R. Rom. M.G. C. Gr. in susce-
ptionem.
f . 13. sanctuariumDei. Gr. altare Dei.
EX PSALMO LXXXIII.
y . 2. dilecla. A. dileclissima. R. Rom. M/ G. C.
atnabilia.
f . 6. auxilium abs te. A. juxta Gr. susceptio ejus
abste.
Itern y . 6. in cotde suo disposuit. A. R. Rom. M.
G. C. in corde ejus, etc. Verbum dispmuit omitii-
tur in C.
y . 7. in /oco, guem posuil. A. R. Rom. M. G. C. in
locum. A. guetn disposuil.R. guem rfisposutsttet.
Rom. quem disposutsliek. G. C. gucm disposuit
eis.
f . 8. rfevirfufein tiirfutem.A. a virlutibusin vittu-
tem.
EX PSALMO LXXXIV.
4.
y . iratutuam. G. C. addunl, in finem.
f . 5. Deus salularis noster. A. Domine sanitatum
nosttatum. G. Deussalutatium nostrorum.
f . 6. Numquidin mternum, etc. A. M. G. Non in
miernum irascarit nobis, vel exUndas.Concordant
45 VARIANTIAIN PSALTERIIS. 46
R. Rom. nisi quodprsemilluntparticulam u(. Hebr. juxla Gr. sanctilaiemejus. Hebr. diadema ejut.
Noli tn mlernumitasci, etc. f . 41. firtnamenlumejus. A. R. Rom. M. G. C. Gr.
f . 7. Deus tu eonversus.A. R. Rom. M. G C. Deiis muntfionese;'us. Et sic Hebr.
tu convertens.Hebr. Nonne tu reverlens. y . 43. devrimeniium eum. A. R. Rora. M. G. ti. Gr;
f .9. qui convertuntur ad cor. A. juxta Gr. gui con- iriimkorum ejus. Helir. hosiiumejus.
verlunt corad ipsum. R. qui converlenturad ipsum. f . 45. Desttuxisti eum ab emundatione.A. R. Rom.
Rom. gut convertuntur ad ipsum. Sic etiani G.; sed M. G. C. Gr. Distolvistietm, etc. G. a deslruetione.
addit, ex corde suo. M. gui converlunlur cbram f. 46.rfiesfempor!se/us.A.G.C.juxtaGr.rfiessetiiVe/Hj5.
ipso. f. 47. avertis. A. M. averleris. R. Rom. irascerh.
y . 11. osculalwsunl. R. Rom. M. G. C. complexm G. C. atierfisfe.
sunt se. EXPSALMO LXXXIX.
f. 13. dabit benignitatem.A. dabit suavitalem. Gr. y . 2. fu es Z)e«s.Vox Deusabest ab A; Rom. M. G.
Xp>7»TOTvjTa C. benedictionem. C. et Gr.
EX PSALMO LXXXV. y . 4. etcustodia. A. ef sicut vigilia. R. Rom. M. G.
f . 2. sanctus sum. M. sanclus es. C. et sicuf custodia.
t. 3. clamaviG. C. Gr. et Hebr. clamabo. f . 9. meditabuntur.A. medilabantur.Favet Gri
j . 6. Auriftuspertipe. A. Aurtfrusinfige. y . 12. sic no(am /ac. A. notam fac milti: omisso sic
7 . 10. fu es Deussolus. G. et Gr. addunt, magnus. R. Rom. G. notam fac nobis.
f. 11. el ingrediar. A. R. Rom. C. ef ambulabo. Item y . 12. et eruditos. Nonnulli cddices teste Au-
Hebr. Ul ambutem. gustino, ef compeditos, quod in Gr. pro TteTtatSeu-
f . 16. da impetium tuum. R. Rom. M. G. C. da po- ptsvou;,quidam legerent Ttsrts5v]//lvou;.
testatem. Solus codex C. cum Gr. addit, fuum. y . 15. usquequo. R. Rom. M. G. aliquanlutum.
Hebr. habet, da forliludinem luam. y . 17. cf opus matmumnoslrarum dirige. Id abesta
f . 17. in bonum. A. ROm.G. C. in bono. R. Roin. G. C. et a Gr. Vide infra Enarr. in
ltem f. 17. consolatuses. C. exhotlatus es. Psal. 89, n. 17.
EXPSALMO LXXXVI. EX PSALMO XC.
f. 5. Numquid Sion. A. R. Roiii. M- G. C. ifafer y . 3. liberavil. A. efuef. M. liberabil : juxta Gr.
Ston. Gr. /*viT>ip Sttiv: pro qub a LXX ^tviTtSt&v y . 4. Scapulis suis. A. juxla Gr. Inter scapulas suas.
scriptum fuisse contendit auctor commentarii in G. C. Car. Ger. Gal. In scapulissuis.
Psalmos Rieronymo tribuli. At Hebfe hajiet, Ad y.6. ab incursu. \. R. Rom. M. G. C. juxta Gr. a
Sionaulemdicelut. ruina.
Item y. 5. naius est. A. R. Rom. M. G- C. factus f . 10. Non accedelad le malum. \. R. Rom. M. G.
est. C. Gr. Non accedent ad le mala.
f. 6. narra&if. R. Rom. G. G. narravit. f . 12. poriabtmtte. A. juxla Gr. fo//en<fe.
ltem. y . 6. in scripturis. A. juxta Gr. in scriplura. ltera y . 12. ne forte. A. M. G. C. Gr. nequando. R.
f . 7. twlantiumomnium.R. Rom. addunt, nosirum. Rom. ne unquam.
M. G. habent, twtanlibusomnibusnobis. EXPSALMO XCI.
EX PSALMO LXXXVII. y .8. ef apparuerint omne».A. M. prospexerintomnes.
. 1. pro Maheleth.\. pro Melech. G. pto Malelelh. G. et prosctiUali sunt eum. C. et proscullata Sunt
flem y . 1. Eztahitm. A. Rom. G. Gal. Gr. Isrdeiiim. omnes.
Sic etiam in tilulo Psal.88, n. 1. 7.10. Quoniam ecceinimici tui. Id secundo loco ab-
y . 6. vulrieratidormientes.R. Rom. G. vulneratidor- est ab A. R. Rom. G. C. et a Gr.
mientesprojecti. Gr. vulnerali prajecli dormientes. 7. 11. in miserkordia uberi. A. G. in misericordia
f . 8. flvxtustuos. A. suspensionesluas. R. Rom. M. pingui.
G. elationestuas. Hujus lectionis meminit Aug. At f . 12. Et despexit ocutusmeus inimicosmeos. A. R.
C. elevationestuat, Gr. /«Tetopioptous oou. Rom. M.G. C. Gr. Et respeacif,elc. Hebr; El respi-
y, {0. langaeruni. A. R. Rom. M. G. C. infirmati ciet, etc. A. juxta Gr. in inimicis tneis. G. oculus
sunt. luus : et infra, audienl aures tuw.
f . 13. in ferra oo/iutonis.A. C. tn ferra otWifa.M. in f . 15. Adhuc mulliplkabuniur. G. Supermultiplicd-
terra obliterata. bunlur. Gr. tunc multiplkabuntur.
f . 15. repellis oralionemmeam. M. G. repu/isfionf- Item. f . 15. ef fiene palientes. A. juxta Gr. el tran-
maromeam. Hebr. aft/tcu ahimammeam. quilli.
EXPSALMO LXXXVIII. EX PSALMO xcn.
y . 2. Misericordias Domitri.A. R. Rom. M. G. C. Trt. in die ante sabbalum.G. in diesabbali.
juxta Gr. Misericordiastuas, Domine. Ibid. quando fundala est. Rom. G. C. Car. Gal.
f. 3. in eis. Hoc abest ab A. R. Rom. M. G. C. et a quando inhabitata est.
Gr. 7.I. ef prwcinxilse. A. ef prmcinctusest. R. Rom.
y . ll. etin brachioviriutis Idw. R. Rom. M. G. C. M. G. C. ef prwcinxitse virlulem.
efin virtuie brachii tui. f . 3. elevaveruntfliunina flucius suos. Id abest ab*A.
f . 18. et in beneptacitoluo. M. et in lua jutlilia. G. R. Rom. M. G. C. et a Gr.
et in bona voluntaietua. C. et in namine tuo. Hebr. y . 4. elalionestnaris. \. suspensurmmaris.
et in misericordialua. f . 5. credibitia.A. credila.Favet Gr.
f . 20. in sisione sanclisluis. A. R. Rom. M. G. G. EX PSALMO XCIII.
in aspeciu filiis luis. Favet Gr. y . 1. libereegit. A. juxta Gr. fidenier egit.
7 . 21. in oleo sanctomeo. Gr. sonat in misericordia f . 4. Effabuntur. A. Respondent. R. Rom. M. G. C.
sancta. ElsicHieron. inlsai. LV. Pronuntiabunt.
7 .28. ptm regibus tettm. A. G. G. apud reges lettm; f . 9. non audiel. G. juxla Gr. non audit.
f . 34. ab eo. M. C. ab eis. y . 15. ef g«i juxta illam. A. et gui habent eam.
llem y. 34. neque nocebo. M. addit, ets, C. habet, R. Rom. G. C. cf gui feuenieam. M. et conlineant
neguedectptam. eam. Hebr. el tequentur illtid : subaud. judi--
y . 35. non faciam itrita. A. non reprobabo. cium.
f . 39. ef despexisti.A. ef ad nihilumdeduxisti.G. ef Iicm. y . 15-omnesqui. Pronomen gtii abest ab A. G.
pro nihiioduxisli, et neglexisli nos. Gr. xai egouSl- y . 19. contolaliones lum. A. M. G. exhorlationes
vo*ra;. lum.
7.40. Everlitii. R. Rom. M. C. Car. Colb. Gal. Item y . 19. imlificaventiit.Gr. sonat, dilexerunl.
Avertisli. f . 20. laborem.A. R. Rom. M.G. C. dolorem.
hem 7.4(1. tanetumium ejut. k. R. Rom. M. G. C. f . 23. iniquilaleinipsorum,et in maliiia eormn.A. teu
« LOCA EX PSALMIS 48
cundum opera eorum, et secundummatitiam eorum. f . i. in hymnis : conftteminiilli. R. Rom. tn hymnit
Favet M. confessionum.G. in hymnis confessionis: nec ad-
Item y . 23. dispetdel illos. Id non repelitur in A. R. dunt, confiteminiilti.
Rom. M. G. C. nec in Gr. EX PSALHO c.
EX PSALMO XCIV. 7 . 2. et 6. in via immaculala.G. C. in via itteptehen-
7. 2. praoccupemus. A. M. G. C. prmveniamus. sibili.
7 . 3. stiper omnesDeos.Ad islhoecverba apud A. R. Item y . 2. domus mem.R. Rom. G. C. domus tum.
Rom. G. C. Gr. subsequilur , Quoniam non repeltet f . 7. Non habitabit.A. juxta Gr. Non habitavit. G.
Dominus plebemsuam : quod a Vulgata in excusis Non inhabitabal.
Bibliisel in MSS.abest. EX PSALMO Cl.
• •
y . 4. et altitudinesmontium ipsius sunt. R. Rom. et y. 1. cum anxiusfuerit et. . . effuderil.A. cum •
an-
altitudinesmontiumipse conspkit. geretut, et. •. effudil. G. cum acediatetut, et. . •.
7 . 5. ef siccam.-.-. formaverunt.A. R. Rom. M. G. el effunderet.
aridam.k. finxerunt. R. Rora. M. G. fundaverunl. f . 4. sicuf cremium aruetunt. A. R. Rom. sicul in
Hebr. plasmaverunt. frixotio conftixasunl. Sic fere G. Al M. s/cuf frixo-
f. 7. populus pascumejus,etovesmanusejus. R. Rom. rio confrixasunt. C. sicut frixorium confrixa sunt.
populus ejus, et ovespascumejus : qui versiculus est Favet Gr.
Psal. xcix, 3. 7 . 5. Percussus sum. A.G. C. Percussum est. Et sic
7 . 9. in irtitalione. A. in amaricalione.R. Rom. M. Hebr.
G. C. in exacerbalione. y . 6. adhmsitos meum.A. R. Rora. G. C. adhmserunt
Item y . 9. profravertinfme. Particula me deest in R. ossamea.
Rom. M. G. elGr. f . 7. in domicilio.A. in parietinis.
7.10. offensusfui, elc. A. R. Rom. M. proximusfui, f . 8. solilariusin tecto. A. M. G. singutaris,etc. R.
etc. C. adhmsi.G. odiofuiin gentibus,el conversattts Rom. C. unicus.R. Rom. M.G. C. in wdificio.
sum genetationiisli. Hebr. dhplicuit mihi genetalio f . 10. citm fletu. G. cum felle.
illa. 7 . 15. Quoniamplacueruntservistuis lapidesejus. A.
Item y . 10. 11i ettant cotde. His verbis apudC. sub- juxta Gr. Quoniam beneplacitumhabueruntservitui
jicilur, Ptoplet quod odiohabui hanc genetationem. in lapidesejus. Sic etiam R. Rom. M. C. omissa
Hinc sequitur, Ef ipsi non cognovetunt,elc. tantum parlicula in. At G. Quoniambene senserunl
7 . 11. uf jutavi. A. R. Rom. M. C. quibusjutavi. servitui lapidesejus.
EXPSALMO xcv. Item y . 15. et ferra?ejus. A. M. G. et pulveris ejus.
y . 2. annunliate de die in diem. A. R. Rom. M. G. Favet Gr. et Hebr.
C. bene nuntiale, etc. G. dtem ea;die : ad verbum 7.17. mdificavit.A. R. Car. mdiftcabit.Et sic Gr. et
er. Cir. Hebr.
.y. 10. gutn Dominustegnavit.A. R. Rom.G. C. Do- 7. 21. filios interemptorum. A. filios mortifica-
minus tegnavit a ligno. torum. M. filios morte affliclorum.Hebr. filios
Item y . 10. poputosin mquitale.R. Rom. G. C. ad- morlis.
dunt, el genlesin ira sua. 7. 23. efreaes. A. R. Rom. G. et regna. Et sic
EX PSALMO XCVI. Hebr.
7 .1. rettitutuesl. Rom. C. Car. restaurata est. 7 . 25. in generationemet generationem.A. juxta Gr.
7 . 2. correclio.A. directio.C. corteptio. Hebr. fittna- in genetationegenetalionum.
menlum. EX PSALMOcn.
7 . 5. a faeieDominiomnisletta. A. juxla Gr. a facie 7. 2. retributiones ejus. Gr. sonat, laudationes
Domini omnis lettm. Hebr. a facie Dominatotis ejus.
omnis letrm. R. Rom. C. a facie Dotnini tremuil 7 . 4. de inlerilu. A. de cortuptione.Et sic Hebr.
omnis terra. y . 9. Non in perpetuumirascelut, nequein mletnum
7.8. filimJudm. A. G. juxta Gr. filtmJudmm. comminabitut. A. R. Rom. M. G. C. Gr. Non
f . 10. sanctorum suorum.A. R. Rom. M. G. servo- in finem itascetut, neque in mtetnum indignabi-
r.utnsuorum. lut.
EX PSALMO XCVII. f . 14. Recordalusest quoniampulvis sumus. A. juxta
j . 1. Salvavitsibi. A. Sanavitei. R.Rom. M. Salva- Gr. Mementoquia pulvissumus.R. Rom.G. C. Me-
vit eum. G. C. Liberaviteutn. menlo, Domine, quia pulvissumus.
f . 3. misericordimsum. A. R. Rom. M. G. juxta Gr. f . 19. omnibusdominabitut. G. juxta Gr. omnium
addunt, Jacob. dominalur.
f . 6. tn tubis duclilibus.M. G. in fufrisabielum.Gr. EX PSALMO ciu.
^)«T«IS: quo ex verbo varietas prolecta est; quia y . 5. et seq. fegis aquis. •. •. ponis, etc. A. protegit
adjectivo ^IKTO; ductilis, et substantivo e')KTvj
abies in aquis. R. Rom. M. G. C. tegit in aquis. \. R.
signiflcatur. Rom. M. G. C. ponit. •. •. ambulat. • .• . facil an-
7 . 8. ptaudent manu, simul monles,etc. A. R. Rom. gclossuos. • .-. fundavit lertam, etc.
M. C. plaudenlmanibusin idiptum : montes,elc. y . H.exspeclabunt onagri insitisua. A. juxta Gr. sus-
f . 9. quoniatnvenil. lslhscc vcrba ilerato ponunlur cipient onagtiin silim suam.
in A. R. Rom. M. f . 14. ut educas. A. R. Rom. M. G. C. juxla Gr. et
EXPSALMO XCVIII. Hebr. ut educat.
7 . 1. gui serfef.R. Rom. M. C. Car. Colb. Ger Gal. f . 15. Imliftcet.A. M.G.C. juxla Gr. etHaebr. tmti-
gui sedes. ficat.
7 . 3. quoniam tertibileel sanctum est. R. Rom.C. ef Item 7-15. conftrmet.A.M.G. C. Gr. conftrmat.Hebr.
tettibili, quoniamsanclumest. roooraf.
y. 4. ditecliones.A. R. Rom. M. mquilaiem.G. C. 7 .18. Herodiidomus, elc. A. R. Rom. M. G. C. Fu-
mquilates.Et sic Hebr. In Gr. est eu6uTv]Ta;. licmdomus.M. Sfurni domusducalum eis prabet.
7 . 5. quoniamsanctumest. A. C. juxta Gr. qttoniam Hebr. Milvoabiesdomuseius.
sanctus est. Et sic Hcbr. Item y . 18. herinaciis. A. nericiis et leporibus.
7 .8. el ulciscensin omnesadinvenlioneseotum. A. et f . 24. possessionetua. A.R. Rom. M. G. C. crea-
vindkans in omnesaffeclioneseotum. R. Rom. M. luta ttta. El sic Gr. nunc habens XT(«O>; , cteatuta,
G. C. et vindicansin omniasludia eotum. pro xTiimu;,possessione.
EXPSALMOXCIX. f . 25. el spatiosumtnanibus. Vox manibusabest ab
7. 1. iu confessione.G. juxta Gr. in confessio- A. R. Rom. M. G. C. et a Gr.
netn. y . 27. in tempote. A. M. addunl, oppottuno.
49 VARIANTIAIN PSALTERIIS. 50
7 . 34. Jucundumsit ei eioquiumiheum. A. R. Rom. stantcr quoties repetitur isle versiculus : et ple-
M. G. C. suavis sit ex. A. M. dispufafio mea. R. ruraque suffragaturC.
Rom. G. C. laudatiomea. 7 . 11. exacetbavetunl.-.•. irritaverunt.A. inamarka-
EXPSALMO civ. vetunt .•••. exacetbavetunt.
7 . 14. JVonreliquit.A. Hebr. ditnisit.R. Rom. M. G. 7 . 20. de interitionibus.A. G. de corruptela.R. Rom.
C. Non permisit. Hebr. de inferifu. M. de corruplionibus.Gr. h x&i
7. 18. perlransiitanimamejus. G. G. Car. juxta Gr. otayflopM/.
perlranstifanima ejus. Hebr. in ferrum venit anitna f . 29. Et slatuit procetlamejus in auram. A. G. juxta
ejus. Gr. ef imperavit procellm, et stetit in auram. M. ef
7. 22. et senes ejus prudentiamdoceret. Gr. inler- percussilptocellam,el stetil in autam.
prete Augustino sonat, cf seniotesejus sapientiam f . 36. civilatem.G. C. juxta Gr. civilates.
docetet. f . 37..ftuclum nativitatis. A. fruclum frumenli. Gr.
f. 28. et non exacerbavitsermonessuos. Lecliones fructumgenitninis.Hebr. ffugesgenimina.
duas adducit Augustinus, unam in plurimis codi- f . 39. ef dolore.R. Rom. et dolorum.M. ef dolore
cibus a se inventam, scilicet, el exacerbaverunlser- impropetiotum.
monesejus. Alleram in duobus tantura libris ,_ef f . 40. ef errare feciteos. A. M. G. et seduxiteos. R.
non exacerbaveruntsermonesejus. Priorem lectio- Rom. ef seduxerunleos.
nem habent G. et Gr. At R. Rom. M. ferunt, guia f . 43. efeustodielhmc. M. G. C. ef intelligethwc.
exacerbaveruntsermonesejus. C. et non prmteriil EXPSALMO CVll.
sermonessuos. Hebr. et non fuetunt increduliverbis 7 . 3. Exsurge glotia mea. Id abest a Vulgala in Car.
ejus. Colb. Gal. et ab A. G. C. et recte , uti docet Hie-
7. 30. Edidit terra eorum ranas. A. Dedil terram ronymus in epist. 135, quia nec in Hebr. nec in
eorum ranas. R. M. Misit ferra.elc. Rom. Misitin Gr. habetur.
lerra, etc. C. Et misit, etc. Hebr. Ebullivitterra,elc. f . 8. Exsultabo.A. G. C. juxta Gr. Exaltabot.
y . 31. ef venifcynomyia.M. ef venifmuscacanina. 7. 9. sutceplio capitis mei. R. Rom. G. C. fotlitudo
Item y. 31. et scyuiphes.G. efvermes. capitis mei. Hebr. hmteditascapitis mei.
y. 38. quia incuouif. R. Rom. M. C. guia cecidit. 7. 10. exlendam. G. immittam. Gr. iTtigaia. Hebr.
Hebr. guia irruerat. projkiam.
.
f 40. Pelierunf. R. Rom. Pefierunt earnes.C. Pefie- Item y . 10. amici facti sunt. R. Rom. M. G. C. Gr.
runf carnem. subditisunt.
y. 41. in sicco.M. in siccis. Suffragantur. C. Gr. et f . 11. in civilatemmunilam. G. C. in civitalemcir-
Hebr. cumslanlim.
7.44. ef laboret.C. et civitates. 7. 13. quia vana. R. Rom. M. G. C. ef vana.
EXPSALHO CV. EX PSALMO cvni.
verbum
7 . t. quoniambonus.Gr. xpi^s. quod tesle hic, y . 17. mortificare.R. Rom. M. motti tradidit,
etin subsequente psalmo, nonnulli, Augu- 7. 21. fac mecum propter,etc. A. R. Rom. M. G. C.
stino, interpretati sunt, stutvis.Hinc ipse in y . 5 fac mecummisericordiampropter, etc.
pro xpvjiTOTvjTt, habet suavitate, ubi vulgala boni- 7 . 24. propfer oleum. G. C. proptet misericotdiam:
tale, Sic in Psal. cxvm, f . 65 et aliis locis varie- et G. addit, fuam. Hebr. habet, aosgueoleo. Tbeo-
tas contingit. doretus ex Symmacho «TIO«vviiet^ta;,ab omitsione
y. 5. Ad.videndum.-.-.ad lattandum.w ul lauderis. unclionis.
Observat Augustinus Groecamlocutionem primum, f . 28. confundanlut.G. C. Ger. confundenlur.
hic unam esse, ut dici deberet, ad laudandum; EX PSALMO CIX.
deinde aliisduobusmodisverti poluisse, nimirum, y . 2. dominate.R. Rom. M. G. C. ef dominaberit.
Vl videas,ul Imtetit, ut lauderis : vel, Vt videamus, 7 . 6. conquassabitcapitain terra tnultorum.A. G. C.
uf tmlemur,ut laudemur.Hebr. habet, Vl videam, conquastavit.A. capila super leirammutla.R. Rom.
et Ueter,et exsultem. G. C. capila mullain lerra copiosa.
7 . 7. £f trrifaverunf. C. Et exacerbaverunt.Quidam f . 7. bibel. \. G. bibil.
codices, tesle Augustino,El amaricaverunl. Item y . 7. exallabit.A. exatlavit.
Item y . 7. in mare, mare Rubrutn. Vox mate non re- EXPSALMO CX.
pelitur apud R. Rom. M.G. C. Gr. Enarr. in Psal. y . 10. facientibuseum. R. G. C. facientibusea. Et sic
105, n. 7. Hebr. in MSS.
y. 9. e( deduxit eos in abyssis. A. R. Rom. M. et EX PSALMO CXI.
erfuxifeos, etc. R. Rom. M. G. in aquis multis. 7.1. voletnimis.R. Rom. cupit nimis.
7. 12. ef laudavetunt laudem ejus. R. Rom. M. et f. 4. lumen rectis. A. R. Rom. M. G. C. addunt,
cantaverunltaudes ejus. corde.
f . 13. Cifofecerunt,oblitisunt. G. Festinaverunt, el f . 5. Jucuttdus. A. Suavis. Gr. xpwh-
oblitisunl. C. Cito oblitisunt. Et sic Hebr. 7 .8. donec despkiat, etc. A. R. Rom. M. G. C. do~
7 . 17. supet congtegationem Abiton.C. labetnaculum. necvideal,etc. A.juxta Gr. superinimicossuos.Hebr.
A- biron : omisso, ef operuitsuper. donecaspiciatin hostibussuis.
f . 20. in similitudinem.A. in simililudine. 7 .10. fremet.A. frendet.
f. 28. Et iniliati sunt Reelphegor. R. Rom. M. C. EX PSALMO cxn.
Et consecratisunt, etc. G. et consummalisunl vehe- 7 . 3. laudabilenomenDomini.A. R. Rom. M. G. C.
menter. laudatenomenDomini.
f . 29. in adinventionibus suis. R. Rom. G. C. Hebr. EXPSALMO CXIII.
in studiis suis. M. in observalionibussuis. Et sic 7 . 2. Israel poteslasejus. R. Rora. G. addunl, 7srae/
postea R. Rom. in y. 39, quo loco M. habet regnavitin ea.
studiis. 7 . 4. err.su/faverunf.A. gestierunt.Et in y . 6 , loco
7 . 30. ef placavit.R. Rom. M.G. C. el exotavit. exsullastis,habet gesliistis.
f . 38. Et infecta ett. A. M.G. C. Et intetfecta est: 7 . 8. pefram in slagna, etc. R. Rom. G. C. solidam
Et sic habet Vulgala in Car.
juxta Gr. eVpovsxTovviSv]. pelram. R. Rom. in stagnumaqum.
Ger. EXPSALHO ALTERO CXIII.
7 . 40. futote. R. Rom. G. animo. y . 3. in cmlo: omniaqumcumque,ctc. A.R. Roin. M.
7 . 44. ef audivit.A. et Hebr. cum auditet. R. Rom. G. C. in ccelosursum, in cmlo(sive in cmlis)et in
M.G. C. cum exauditet. terra omniaqumcumquevoluit fecit.
EXPSALMO cvi. f . 7. in gutture suo. R. Rom. M. addunt, negueenim
7 . 8. miiericordia;ejus. G. miseticotdias ejus, con- est spiritus in ore ipmum ; quod ascitum est cx
m LOCA EX PSALMIS B"?
Psal. cxxxiV, 17. 7. 28. Dormitavit.••. •. prm ttedio.Amb. Sti/fa»tf,etc
7.14. super vos. Id hic nonnisi semel exstat in R. G. Ingemuit: •, ,a vexalione.
Rom. C. f . 35. in semitam.\. H. Car. jjuxtaGr. in semita.C.
7. 15. a Domino.Partieulam a non habent A. G. C. in lege. G>in legem.
Car. Gr. Hebr. 7 . 36. ef non in avaritiam. H. G. C. et non in ulili-
7. 18. benedicimus.G. benedicamus.Gr. sonat, bene- talem.
dicemus.Et sic Hebr. f . 38. in timore luo. A. jqxta Gr. et Hebr. in timo-
EXPSALHO cxiv. remtuum.
f . 1. exauiiet. R. Rom. exaudivit. f . 39. Amputa. H. Circumcide.
7 . 4. invocavi.M.invocabo. Item 7 . 39. jucunda. A. suaviq. Arab. duicia.
f . 9. PlaceboDomino.A. juxta Gr. Placeboin con- f . 40. vivificame. G. sanclificame.
speclu Domini.Hebr. DeambutabocoramDomino. 7 . 43. usquequaque.G. usquein finem.
EXPSALMO cxv. 7 . 46. in testimoniisluis. R. Rom. M. H. de teslimo-
7 . H. tn excessumeo.A. juxta Gr. in ecstasimea.R. niistuis.
Rom. M. G. C. in excessumentismem.Hebr. in stu- 7 . 47. qumdilexi.R. Rom. Amb. et Gr. addunt, ni-
pore meo. mis. M. H. vehementer.G. valde. At in subsequenli
y. 14. Vota mea Dominqreddam coram omni pp- f. R. Rom. addunl, vehementer. \mh. G. C.
pulo ejus. Iste versiculusabest ab A. R. Rom. M. nimis.
G. C. f . 52. et consolalussum. H. et exhoflaiusstim.
f. 17. ef nomen Domini invocabo.Id apud. A. R. 7 . 53. Defeclio lenuit me. \. M. Tmdiumtenuitme.
Rom. M. G. C. non habetur. R. Rom. G. Defectioanimitenuitme. Anib. Pusilla^
EXPSALMO cxvi. nimitas delinuitme. Gr. O0U/M'«.
7. 1. laudale eutn. R. Rqm. M. G. ef coltaudate f . 57. Portio mea, Domine.A. Am^; H»C. Pqrs (vel
eum. portio)mea Dominus.
EXPSALMO cxvn. f . 59. viasmeas. Rom. M-G. C. juxla Gr. viasluas.
7 . 2. Dicat nunc Israel. A. Dicalaulem, A. M. C. f. 65. Bonitalem. \. Suavitalem. Amb. Jucundiia-
juxta Gr. domusIsrael. iem. Gr. xfioTorviTK. Eadem vpx habelur in y . 66
f . 5. domusAaron- A- R- Rom. M. G. addunt, guo- et 68.
niam bonus: quod itidem , utio excepto. A. rcpe- y . 66. ef disciplinam.A. ef eruditionem.
tunt in medio y . 4. f. 68. Ronus es (u, elc. A. S.uavises Domine, el in
7 . 7. despiciaminimkosmeos.R. Rom. G. C. videbo suavitate lua doceme, etc.
inimicosmeos.M. videbosuper inimkosnteos. y . 69. cordemeo.Abest meoa G. H. C- Car.Ger. Gal.
7 . 10. et proxime subsequentibus,guia ulltts sttmin et superfluum esse dicil Hieron. in epist. 135.
eos. A. R. Rom. M. G. juxta Gr. ullus sum eos, y . 75. ef plasmaverunltne. A. e/ finxetuittme. G. II.
omissis guia et in : nisi quod R. Rom. in y . 12 el prmparqveruntme. Favet Amb.
variant habentque, vindicaborin eis. 7. 75. ef in verilate ttta. A. juxta Gr. e/ verilate,
f . 12. sicut apes. A juxta Gr. siculapes favum. omisso fua. H. et Hcbr. et vete.
f . 15. lmpulsus eversussum. A. Tanquam cumulus f . 76. Fiaf. R. Rom. Amb. C. addunt, nunc. M.ad-
arenm impulsussuin R. Rom. M. G. C. Impulsus dit, vero. Quia scilicet in Gr. est partipiija8>j.
versalttssum.Hebr. Impulsus pellebar. Item y • 76. uf consoleturme. M. An]b. G. II. C. ut
y. 16. dextcra Dominifecit virlulem.In secundoloco exhoftetutme.
non repetitur apud R. Rom. 7 ..78. exercebot.M. medilabof.G- permanebo.
y . 19. in eas. A. juxta Gr. in eis. Neulrum est in G. f . 82. consolaberistne. G. II. C. exhortaberisme.
ltem y . 19. confitebor.G. confilear.Et sicHebr. f . 83. inpruina. Amb. t/i gelicidio.
7 . 20. hmc porta .•.-. in eam. A. hm portm.•.•. in f. 85. fabulaliones.A. delectqliones.Amb. G. H. C.
eas. exercitationes.Gr. aSoieox/a;.
f. 23. faclumesl islttd, et esl mirabile. A. faclus est y . 86. tnigue.R. Roni. M. G. C. iniqui.
ei, et est mirabilis.G. C. factusesl, hic eslmirabi- f . 92. in humililatemea.G. in humilialionetnea.Hebr.
lis. Gr. facta est hmc, et eslmirabilit. in pressuramea.
f . 25. bene prosperare. \. beneprospera iler veto. f . 95. iniellexi.G. non intetlexerunt.
Gr. euoSowov Svj.M. beneprosperanunc. f. 96. Omnis consummulionis.R. Rom. G. C. Car.
f. 26. gui uentf. At in Car. Colb. Ger. Gal. Vul- Colb. et Hebr. Omniconsummatiotii.
gata habet, qui venturtts; et solus codex Gr. addit f . 98. prudenlem me fecistimandatottio, elc. A. M.
esf. sapereme fecistimandatuinluum.Gr. eriytoa;pteTVV/
y . 27. dietn solemnemin condensis.A. diemfeslum. «Vroi/jv oou.Amb. intelligeremefecislimandata, quia
M. solemnitalem.\. R. Rom. M.C. in confrequenlq- lu es.
lionibus. G. in confrequenlanlibus. f . 100. Super sencs.•. • .qumsivi. A. R. Rom. M.
Jtem f . 27. adcornu. \. G. juxta Gr. ad cornua. Amb. G. II. C. juxla Gr. Super seniores.•. •. e^gui-
EXPSALMO CXVIII. stvi. Hebr. servavi.
y . 8. usquequaque.\. juxta Gr. usgneva/rfe.H. usgue y . 101. prohibui.M. prohibe.G. prohibuisti.
nimis. Sic ad eamdem voceni variant codices in f. 105. super mel. A. R. Rom. M. Amb- G. C- ad-
y f . 13, 43, 51 et 107. dunt, el favum.
y . 9. corrigil adolescentior.G. Gr. corriget. R. Rom. f . 108. beneplucilafac. M. bene prospera nunc. G.
Amb. G. C. juvenior. proba. Amb. comproba.C. commobqnunc. Gr. euSo-
f . 15. exercebor.\. garriam. R. Rnm. M. medilqbot. xvjuov Svj.Hebr. complaceant(ifri.
G. exetcitabot.Gr. aSoieo;^"'1; quod frequens ji) hoc y . 109. in manibusmeis.\. R. Rom. M. Amb. G. H.
psalmoredditur per verbum exerceri. C. juxta Gr. in manibustuis.
f. 17. vivificame. \. R. Rom. Amb. G- H. C. juxla f . 118. Sprevisli. Gr. egouoevwa,- : qnod Augusiinus
Gr. et Hebr. vivam.M.u( vivatn', dicit diligenliusexpiessuni hoc modo, Ad nihilum
7 . 20. jusiificaiionesluas. M. Anib. H. juxla Gr- et deduxisii.Hebr. habet, Abjecisti.
Hebr. judicia tua. f. 119. lestimoniatua. A. M. Amb. G. C. addunl,
f . 24. ef consiliummeum.R. Rom. G. C. efconsoiaiio semper.
mea. y . 120. Configetimore tuo,etc. A. Amb. Conftgeclavis
7 . 27. instrtteme. A. R. Rom. Amb. C. insinuamihi. a timoteluo. Gr. xaevi)M«>v; quod verbum sine cla-
G. erudi me. M. H. facut intelligam.Nolat Aug. ds vis, inquit Auguslinus, intelligi non potest.
Graecoexpressiusdicj, fac meinteltigete.Et sic ba- y . 121. calumniantibusme. A. M. Amp. \i: C. nocen-
bet Hebr. tibustne. R. Rora. G. petsequentibusme.
55 VARIANTIAIN PSALTBRIIS. 5i
7. 122. Suscipe, etc. A. Excipe. R. Rom. M. G. C 7. 5. Forsitan pertransittet. A. juxta Gr. Forsitan
Efige. Hebr. Sponrfepro servoluo in bonum. perttansiit.
Item t • 1*2. nonealumnienlut. R. Rom. M. G. uf non Item 7. 5. aquam inlolerabilem. A. aquum sine snb-
calumnienlur. stanlia. Gr. TOiSup TO«vuTto^TaTov. M. G. H. aguant
7 .126. faciendi Domine.A. G. H. juxta Gr. faciendi immensam.
Domino.Favet Amb. in ratione inlerpretandi. f . 6. in capfionem.A. G. juxta Gr. tn venationein.M.
t • 128. dtrigepar. A. Amb. corrigebar. tn cap/uram.
f . 136. Exitutaquatum deduxerunt,etc. C. Per &rt'f«s EX PSALMO CXXlV.
aquarum, elc. R. Rwp. M. G. H. C. fransierunf,A. 7 . 1. non eommovebilur. •. •. qui habitat.A. noncom-
descenderunt.Amb. In decursus aquarum deseende- movebunlur. •. •. qui inhabilant.
runt. Hebr. fi/vi aquarum fluebanlde oculismeis. f'. 5. in obligaliones, adducet. A. in sltangulalionem,
Item 7 . 136. non custodieruni.Amb. et. Gr. non cu- abducel. Favet Gr. el; T«; ovpKyyaltAs dTt«?et.G. ad
stodivi. suffocaliones.C. in ptavitatibus. Hebr. ad pravitutes
f. 159. Tabeseeteme fecil zelusmeus. A. M. Tabe* suas. Sunt qui in Vulgata pro obligationes,scribeii-
fecit me, etc. Amb. G. Exguistvif me, etc. M. H. dum putant obliqualiones,id est tortuositaies.
ze/usfuus. R. Rom. Amb. G. C. zelus domus tum. EXPSALMO cxxv.
Vide Enarr. in Psal. 118, serm. 28 , n. 2. f . 1. In convertendo.A. cum Hebr. Cum convettetet.
7 .143. ef anguslia. A. M. Amb. ef necessitas. Gr. G. Cum averleret.Gr. e'vTSiTttTrps^at Kiptov.
«va-/zat. EXPSALMO CXXVl.
7 .144. et vivam.M. G. ef vivificame. H. eorum, ef y . 1. fruslra vigilat. A. G. tnvanum laboravit.
vivifteer. f . 5. ^r«i/mp/evtf,M. juxta Gr. et Hebr. qui implebit.
f . 147. tn mafurifate. A. in intempestanocle. Gr. ev Et sic habebat Vulgata in Colb. Ger. Gal.
anpltf.,in immaturitate: qu33lectio probatur Augu- Item y. 5. non confundelur cum loquetur. A. Rom.
stinO. Hebr. habet, Surgebam adhuc in tenebris. G. H. C. juxla Gr. non confundenturcum loquenlur.
f . 148. ad te diiueulo.A. juxta Gr. ad matutinum. EX PSALMO CXXVII.
7 , 150, iniguttali. A. iniguitafe. Amb. G. C. tnigue. y. 2. Labores manuum tuarum quia manducabis A.
R. Rem. iniqui. R. Rom. M. G. H. C. Laboresfructuum luorum man-
f . 156. mullm. R. Rom. Amb. addunt, nimi».H. ducabis. Erratum ex ambigua voce grocca, TMV
valde. xapTtSv: x«p7to!enim dicunlur et fruclus, ct palmas
f . 158. Vidi prmvaricantes. A. Vidi insensatos. Gr. seu manus, ex Hieron. in Epist. 141.
«ouveTouvT«;. R. Rom. M. Amb, G. H. C.non servan- y. 3. sicut novellm.A. velut novellalio.11. sic»( no-
les pactum. vella. Et sic Vulgata in Car. Colb. Ger.
f . 166. dilexi. Amb. G. feci. y . 5. bona Jerusalem. A. M. G. C. qumbonasnnt Je-
f. 167. et dilexiu \. R. Rom. G. C. Car. Hebr, et rusalem. R. Rom. quw bona sunt in Jerusalem.
dilexi. f . 6. pacem, A. R. Rom. M. G. C. juxta Gr. pax.
f. 172. mandata tua eequitas. A. mandata tua judi- EX PSALMO CXXVHl.
cia :forte, jusJitiq, ut Amb. At C. mandala fua 7.1. dkat nunc. A. dicat vero. Gr. S>).
veritas. 7 . 3. prolongaverunf.A. longe fecerunt.
7 . 176. qumre.Amb. G. H. vivifica. Hanc discrepan- f . 4. concidit. A. R. Rom. M. G- H. C. juxta Gr.
tiam nolat Aqgustinus, ortam ab exemplaribusgra:- et Hebr. concidet.Et sic Yulgata in Car. Colb. Ger.
cis, quorum aliqui gfro-ihabebant, pro £faw>. Gal.
EXPSALHO cxix. „ f . 5. ef convertanlurretrorsum. R. Rom. e( revcreau-
f . \. Canlicumgrqduum. G. Canftcumascensuum. fur.
Ilem 7 .1. Ad Vominum.• . •. el exatidivitme. A. G. 7.6. fenum tectorum. R. Rom. M. G. II. C. fenum
H. Arft'e, Domine. •. •. el exaudisli me. mdiftciorum. • • •
f . 5. proiongatuse«f. A- longinquusfaclus est. f . 7. implevit. •. . nteftt.• .• . cotligil. R. Rom.
Ilem f. 5. cum habilantibus Cedar. A. juxta Gr. et C. implebit. •. •. mefet. . . coltiget, Sie clinm
Hebr. cum tabernacutisCedar. Sic etiam Hilarium Vulgata in Car. Colb. Ger. Gal. el lavet Hobr.
legisse ex interprelandi ratione cognoscitur. EX PSALMO CXXIX.
7 . 6. multum incoto fuil. A. muttumperegrinalaest. y . 2. itt vocemdeptecaiionismem. R. Rom. C. tn ora-
Et sic Hebr. tionemservi tui.
EXPSALHO CXX. f, 3. Si imquitates obsetvaverisDomine, Damine, qttis,
7 . 3. Non det. A. juxla Gr. Non des. elc. G. Si iniquitasassistit, quis, etc.
f . 5. custodilte. A. H. juxta Gr. eustodwlte. 7 . 4- ptoplet legemtuam. M. juxta Gr. ptopter ttoinen
Item y. 5. protectiotua. A. tegumentumtuutn. tuum.
Ilera f . S. itexleram tuam, A. R. Rom. M. G. H. C. Item y . 4. in verbo ejus. A. R. H. C. juxtaGr. in ver-
dextermtum, bum tuum.
EXPSALHO CXXI. f . 6. A. A custodia. A. Rom. M. A vigitia.
7.1. qum dtcla tunt mihi. A. juxta Gr, qui dixerunl EXPSALMO CXXX.
mihi. 7 . 2.Sicut ablactatusestsuper, etc. H. Sicut ablactato.
7, 2. in alriis tuis. Vox fuis abest ab A. G. H. C. G. C. Car. Colb. Ger. juxla Gr. Stcuf abtucUiium.
7. 4, nomini Domini. A. R. Rpm. G. C, nominituo, R. Rom. G. H. C. super matremsuain, itaretribues.
Domine. Et sic Gr.
f. 5. injudiciQ. \. juxta Gr. injudicium. EXPSALMO CXXXl.
f . 6. Rogale. A. M. juxta Gr. Interrogate. f . \. mansuetudiniscjus,G. modestimejus. Ilebr. af-
y . 7. in turribus luis. H. in (urribus tuis gtavibus.Gr. fHclionisejus.
ev TOtt;Ttupyofiapeof
wo. f . 6. in campissilvm.A. in campissaltuitm.
7 . 8. loquebar.A. G. juxta Gr. loqueb.arautem. f . 7. Introibimusin tabernaculumefus , adorabimus,
EX PSALMO cxxu. etc. Gr. sonat, Intremusin tabernacula ejus, adoremns,
f . 2. in manibus.Gr. utroque loco sonat, in manus. etc. El sic Hebr.
7 . 4. fiuia mu/fumrepteta est, A. G. juxta Gr. /n plu- 7 . 9. induanlur . •. exsultent. Gr. induenlur . •. ex-
rimum, etc. suttabunt.
EX PSALHO CXXIIl. 7 . U. efnon frustrabituream. A. et non pmnilebiteum. ;
7. 3. furor eorum.R. Rom. M. H. C. animuseorum. R. Rom. M. G. II. C. et non frustrabitur eum. Hebr.
7-4. agua attsortuisset nos. A. agua demersissetno*. et non averfefurab ea.
R. Rom. ve/uf agua absotbuissentnos, M. uf aguam 7 . 13. elegii eam. A. R. Rom. M. G. IL C justa Gr.
attsorouissenfnos. prmelegiteam. Hebr, desideraviteam.
 55 LOCA EX PSALMISVARIANTIAIN PSALTERHS. 56
7. 14. elegi eam. A. R. Rom. M. G. H. C. Gr. pm- f. 3. exaudi me. A. M. Gr. cito exaudime. C. veloci-
eiegi eant. Hcbr. desideravieam. ter, etc.
7.15. Viduam ejus. Quidam interpres, Caplionem Ilem y. 3. multiplkabis in anima tnea virtutem. R.
ejus, teste ftilario, qui alleram lectionem anliquio- Rom. addunt. tuam. Al A. habet, muliiplicabisme
rera esse ct omniuo sequendam dicit. Gr. habet in anima meavirlute. G. C. mulliplicaslimein anima
0vip«v,venationem: sed in multis codicibus habuit mea in virtute lua. H. et Gr. concordant cum A. cui
j;vip«v, viduam,uli observat Hieron. quoest. in Gen., tantum addunt, lua.
c. 45, quo loco docet verbum Hebroeumsignificare y . 5. rn viis Domini. R. Rom. G. C in canticis,elc,
cibaria : licet in Psalterio transtulerit ipse venalio- quia pro eSot;, legebaiur w5at;. R. Rom. C. Do-
nem. mino.
7 . 17. Illuc producam.A. Ibi suscitabo.Gr. ixet e'J«- f. 8. Dominusrelribuet. A. G. juxta Gr. Dominere-
v«TelS.Hebr.Ibi oriri faciam. R. Rom. G. H. C. II- tribues. R. Rom. Domineretribue.
lic producam. Item y . 8. in smculum.A. inmternum.
7-18. effiorebitiG. floriet. In quod Aug. de Doctrina Ilem f . 8. tte despkias. G. H. non omittas. Hebr. ne
Christiana, 1. 2, c. 13. Illud, ait, guorf;'ain attferre dimitlas. Gr. /*vjTtapfSvi;.
non possumus rfe ore cantantium populorum, Su- EXPSALHO CXXXVIU.
per ipsum autetn floriel sancliftcaliomea; nihil pro- y . 2. sessionemmeam. G. passionemmeam.
fecto sententim detrahit : auditor tamen peritior 7. 3. ef funkulummeum, etc. A. et limitemtneum.R.
tnallet hoc cortigi, ut non floriet, sed florebit dice- Rom. G. H. C. et directionemmeam. M. el funem
relur. meuin.Hebr. efaccubilionemmeam.
EXPSALMO CXXXII. f . 4. non est sermo. A. R. Rom M. G. H. C. non est
dolus. In Gr. ).<5yo;aStxo;.
y. 3. in montem Sion. A. juxta Gr. super monles y. 9. diluculo. A. in direclum. R. Rom. G. II. C.
Sion. ante lucem.G. anfe lucem in directum. M. a mafu-
EXPSALMO CXXXIV. ftno. Gr. xaV opSov: pro quo in aliis libris , X«T'
7 . 3. guia bonusDoininus. R. Rom. G. II. quoniam 5p0pov.
benignus est Dominus. C. g«ontam suavis Domi- y . 11. illuminatiomea.Vox meaabest ab A. Car. Ger.
nus. Gr.
Item y . 3- qttoniamsuave. A. R. Rora. G. quoniam y . 14. magnificatuses. A. R. Rom. M. juxta Gr. miri-
suavisest. M. quoniam bonus.Gr. ort xa).ov,quoniam ficatus es. G. H. mirificatussum. Hebr. magnifieasti
decens;et sic Hebr. me.
7 . 5. prm omnibusdiis. A. super omnesdeos. f . 15. Non, est occultatumos meum a le, quod fecisti
f. 7. Educens. \. Suscilans. Hebr. Levans. in abscondito. G. iVonoccultum ossummeumad ea
y . 10. reges forles. G. reges mirabiles. qumfecistiin occulto.
f. 12. populo suo. A. M. C. servosuo. f . 16. Imperfectummeum, etc. M.juxla Gr. Inopera-
. \.
f 14. judicabil. judicavit. lum meum. G. Imperfectumtuumviderunloculimei.
ltem 7 .14. deprecabitur.A. advocabilur.Gr. Ttapaxlvj- Hebr. informemadhucme, etc.
fivio-eTai. R. Rom. M. H. C. consolabilur.Hebr. erif Itern y . 16. dies formabuntur. A M. C. per diem, etc.
placabilis. A. errabunt. .-quasi in Gr. legerit 7t)«7x9viiovT«i,
pro
f . 17. et non audienl. His verbis subjicilur apud A. H. die replebuntur.
Tt)«»eviiiovT«t.
nares habent, el non odorabunl; os habent, el nonlo- f . 17. honorificalisunt. M. honorandisunl.
quenlur; manus habent, el non operabuntur; pedes ltem 7 »17. confortatusest. A. juxta Gr. conforlati
habenl, et non ambutabunt. Apud R. Rom. M. G. sunt.G. C. confirmalisunt.
H. C. nares habent, etnon odorabunt; manus habent, f . 20. dicitis in cogitatione.A. H. C. Gr. dicesin co-
et nOnpalpabunl; pedeshabent, el non ambulabunl; gitatione. G. dicis, elc. M. contenliosiestisin cogita-
non clamabuntin gullure suo. lionibus.Hebr. contradkent libi scelerate.
Idem y . 17. negue eniin est spirilus in ore ipsorum. Item y . 20. civitates tuas. A. R. Rom. M. G. Car.
Ha»cverba prseterit A. Colb. Ger. Gal. civtfafessuas.
y . 21. ex Sion. Gr. sonat, in Sion. 7 . 23. inlerroga me , et cognosce semitas meas,
EXPSALMO CXXXV. A. Scrulare me, elc. M. Affiigeme, et scilo vias
7 . 1. tn mlernum.R. Rom. M. G. C. in smculum. meas.
7 . 2. quoniamin miernummiserkordia ejus. ApudM. f. 24. in via mterna, R. Rom. H. in viatn atlet-
loco istius clausulse, per omnes versus repetitur nam.
tantum, quoniambonus. EXPSALMO CXXXIX.
f . 7. luminaria magna. Additur solusin A. R. Rom. 7. 4. sicut setpenlis. A. R. Rom. M. G. H C. sic-
M. G. H. C. et Gr. ui serpentes. Et sic Vulgata in Car. Colb. Ger.
y. 15. ef virtulem ejus. R. Rom. G. C. et exercilum Gai.
ejus. Et sic Ilebr. At M. et omnem potentiam y . 6. exlenderuntin laqueum. A. R. Rom. M. G. II.
ejus. C. juxla Gr. addunt, pedibusmeis.
.
f 17. Qui percussit, elc. Huic versiculo in R. Rom. f . 8. obumbraslisuper capul, etc. R. obumbracaput,
G. C. alius iste preemitlilur : Qui eduxit aquam rfe elc.
in
pefrarupis, quoniam smculum,ctc. y . 9. Ne tradasme, Domine,adesiderio meo. G. Non
18. reges fortes. R. Rom. G. C. reges mirabiles. tradas, Domine-,desiderium meum peccatori. Car.
i f. Hebr. regesmagnificos. Colb-C. Gal. Nonttadas,Domine,desideriomeopec-
EXPSALMO CXXXVI. calori. Hebr. Ne des, Domine, desideriaimpii.
7. 5. obtivionidelur dexlera mea. A. R. Rom. M. G. f . 11. carbonesin ignem dejicieseos.A. juxtaGr. car- ',
H. C. obliviscaiurme dexleratnea. bonesignis in terra, et dejkies (vel. dejicient)eos. G.
f . 6. \.
proposuero. G. C. Car. Gr. prmposueto. carbonesignis, et dejkiel eos. H. carbones ignis, su-
7.
7 . usguead fundamentum.A. usguedum fundamen- per terram dejkies eos. i
tum. G. H. C. quoadusquefundamenlum. y . 12. capient in interilu. A. juxta Gr. venabunturin
EXPSALMO CXXXVII. interitum. ,
7.1. lpsi David. Gr. addit, Aggmiet Zacharimi f . 13. Ef vindktam. A. juxla Gr. efcausam.
Item f . 1- quoniam audisti verbaoris tnei. Id abest a EXPSALMO CXL.
G. et Hebr. y . 3. ef ostiumcircumstanlimlabiis meis,A. et oslium
7 . 2. ef veritatelua. G. el pielale tua. conlinentimcircum labiamea.
Item 7 . 2. super omne. R. Rora. supet nos. M.G. H. y. 4. ef »on communicabo.A. G. e/ non combinabo,
C. supet omnia. R. H. ef nou combinabot.
 B7 PR/EFATIO. 58
7 . 5. oleumautem peccatotis. G. miseticordiapecca- 7. 12. magnificentimregni tui. A.magnitudinis decorit
toris. regni tui.
f . 6. junctipelrm. A. cum. Hebr. juxta pelram. R. 7 .16. omneanimal. H. omnemanimam.
Rom. M. G. II. C conlinualipetrm. y . 18. omnibusinvocantibuseum. Id apud R. Rom. G.
Item. 7. 6. potuerunt. A. prmvaluerunt.Gr. vjSuv0>joav. C nonnisi semel habetur.
duicuerunt.Hebr. decora sunt. EXPSALHO CXLV.
7. 7. erupta est. A. disrupta est. G. C. erupfum est, y . 4. cogitationeseorum. A. cogitationes ejus, Et sic
R. Rom. M. eructuat, sive etuctat. Hebr.
f . 10. singu/arifer. A. singulatis. 7 . 8. illuminat cmcos.A. juxla Gr. sapientes facit cm-
EXPSALMO CXLI. cos. H. sapientificatcwcos.
y. 3. Effundo.'.'. pronuntio. A. R. M. juxla Gr. EXPSALHO CXLVI.
el Hebr. Effundam. A. C. annuntiabo. R. pronun- y. 1. Halleluia. G. C. Car. et Gr. addunl, Aggmiel
tiem. ; Zacharim.Sic eliam Gr. cum aliquot Iibris initio
7. i.In deftcendoex me. R. Rom. M. C. In deftciendo Psal. CXLVH el CXLVIII.
in me. A. Dum defecit a me spiritus meus. Item 7 .1. decoraque.Abest ab A. R. Rom. M. G. H.
ltem 7 . 4. abscondetuntlaqueum.R. M. absconderunt C Gr.
superbilaqueos. 7 . 2. congregabit.A. colligens.R. Rom. G. H. C con-
f . 8. meexspeclantjusti. A. juxta Gr. me suslinebunt gregans.
justi. Hebr. in me coronabunlurjusti. f. 5. Et sapienlim ejus. A. juxla Gr. el inlelligenliw
EXPSALMO CXLII. ejus. Hebr. prudentimejus.
y. 4. e( anxiatus est super me. A. Tmdiumpassus esl f . 7. Prmcinite.A. R. M. G. C. Gr. lneipite. II. In-
in me. choale.
7.10. in terram reetatn. Gr. sonal, in recla :nec ad- f . 10. nec in tibiis. M. neguein tibialibus.A. R. Rom.
dit, ferra. R. Rom. habent, in viamrectam. G. H. C. nec in tabernaculis: quia forte in Gr. pro
EXPSALMO CXLIII. T«t; xvviptat;,legebatur Tat; oxvjvat;.
7 . 3. repulas. A. wstimas.M. visitas. Item y . 10. beneplacitumerit ei. A. benesentiet. Gr.
i . 8. dextera iniquiiatis. C. dextera mendacii. Et sic benesenlit.
Hebr. EXPSALMO CXLVH.
7.10. Qui das.'.-. redemisti.A. juxla Gr. et Hebr. Tit. Hatleluia H. C. Car. Gr. addunt, Aggmiet Zacha-
Qui dat.-s. redimit. R. M. G. H. C Qui das.-.-. li- tim.
beras. y . 13. seras. A. juxla Gr. et Hebr. vecfes.
f. 12. novellmplantationes in juventute sua. A. no~ y . 15. velociter.A. juxla Gr. usgue in velocitatem.
veiimconstubililwin juvenluie sua. R. M. novellm f . 17. sicut buccellas.A. R.Rom. M. G. C. sicut fru-
plantationes stabililma juventute sua, G. C. novella sla panis.
ptantationisstabililaa juvenlulesua, H. novellaplan- Ilera 7 .17. </m'ssuslinebit.A. M. G. C guis subsistet,
tatio stabilitain, etc. f . 18. e( liquefaciel. A. et tabefaciet.
7 .15. in egressibussuis. R. M. G. C tn itineribus EX PSALMO CXLVIII.
suis. Hebr. in compilisnostris. y . 4. et aqum omnes.Abest omnesab'R. Rom. C Car.
EX PSALHO CXLIV. Gal. Gr. et Hcbr.
y. 1. Deus meus rex. A. H. juxla Gr. addunt, y . 14. ef exallavit.A. juxta Gr. exallabit.
meus. EX PSALMO CXLIX.
7. 5. glorimsanctitatisluw loquentur. R. Rom. H. C y . 4. benepiacilumeslDomino. \. bene facit Dominus.
Majestalistum et sanclilalemluamloquentur.Gr. ma- llem y .4. tri salutem.G.C. Gr. tn salute. Hebr, tn Jesu.
jestalis tum et honoremtuum loquentur, et sanclila- EX PSALMO CL.
tem tuam dicent. y . 2. virtulibus.R. Rom. M. G. C. Gr. potenlalibus.
7 . 9. universis.Gr. sonat, sustinentibus. f . S.jubilalionis. R. Rom. C bene linnientibus.
Pauca reslant in superiorem collectionem observanda. Ac primura quidem discrepantiarura genus illud, in
vocum interpunctione situm , unde variatur interdum sensus , prsetermissum hic necessario fuil, quod nimis
late pateat, neque alia facile ratione, quara relatis inlegris Psalteriis oslendi valeat. Praelerea , ne quis psal-
terium quod appellant Velus, hica nobis neglectum putet, admonere juvat nihil ipsum ab Augusliniano dis-
sidere. Et jam nulli dubilamus quin illud lotum ex Augustini Commeitiariis exscripserit ejusdem in quincu-
plici Psalterio editor Jac. Faber , qui Psalmorum verba , rei subjectocquandoque a concionante aptata , non
alio quam expressa ibi erant modo relulit, ut videre est in Psal. cxx, Levent, etc. Quod nonsatis adverle-
runt li, qui Velusistud et Augustinianum in suis ad LXXInterpreles scholiis et notis , uon pro uno eodera-
que , sed pro duobus habent Psalleriis. Postrerao observatione dignum est, Vulgatam inqttibusdam , lamelsi
rarissimis locis , minus cum Hebraoo, quam veterem versionem convenire , ob varietatem , credimus , con-
textus groeciHexaploruni, ad quem Hieronymus Psalterium latinum emendavit. Exempli gralia , in Psal. iv,
8, habet Vulgala, A fructu; quia graecumexemplar ferebat, «7tox«prtou,pro aTtaxaipoO,A tempore, quse erat
jectio veteris versionis magis Hebraeoconsentanca.

DE SUBSEQUENTE AUGUSTINI OPEHE,

CASSIODORUS
IN PROLOGO AD SUDMCOMMENTARIUM
IN PSALMOS.
CumPsaltOTiicoelestisanimarum mella gustassem,
id quod solent desiderantes efiicere, avidus me per-
scrutator immersi, ut dicta salularia suaviler imbi-
berem post amarissimas actiones : sed familiaris in-
choantibus occurrit obscuritas, quaevariis est intexta
personis et velala parabolis. Hsec in dictis vitalibus
Hoxia dissimulationeprseteritur, dum sa^peillud re-
periri solet ambiguum, quod magni sacramenti gestat
SENATOR
arcanum. Tunc ad Auguslini facundissimi patris con-
fugi opinatissimam (a) lectionem , in qua tanta erat
copia congesta dictorum, ut relineri vix possit rele-
ctum, quod abunde videtur expositum. Credo, cum
nirais avidos populos ecclesiasticis dapibus explere
cupit, necessano fluenta tam magnaj pracdicationis
(a) Ms,Gerra.,disertimmm.
 PRvEFATlO.
emanavit. Quoeirea memor inflrmitatis meae, raare nium magister egregius, et quod in uberlale rarum
ipsius quorumdam psalmorura fontibus profusum , est, caulissimus dispulator. Decurrilquippe lanquam
divina misericordia largieule, in rivulos vadosos fons purissimus nulla Isoeepollutus; sed iri iniegritate
compendiosabrevilate deduxi, uno codice tam diffusa fidei perseverans , nescit hiereticis dare unde se pos-
coraplectens , quse ille in decadas quindecim mirabi- sint aiiqua colluctatione defendere. Totus catholicus ,
liter explicavit. Sed , ut quidam de Homero ait, tale tolus orthodoxus invenitur , et in Ecelesia Domini
est de ejus sensu aliquid subripere , quale Herculi suavissimonitore resplendens ? superni luminis cbri-
clavam de manu tollpre (a). Est enim litterarum onj- late radiatur.
(a) Hacrobius,lih. Ssaturnal.c. 3.

VERSUS
AD EPJTQMEN COMMENTARIORUM AUGUSTINJ IN PSALMOS,
COJSTENTAMIN VETERE CODICE COLBERTINO,
Cut codicipropylwum, camermforma , ad Davidis complectendamimaginemappiclum conspkilur, el inscri-
ptum his ad formcemverbis: Landulfus ovans bunc libellum ficri jussit, pro quo funde preces carmina qui
legis, etc. At veroad imaginis pedes: Orate pro Annone , lioc supplico.
canticaDavidico Christummodulantiaplectro, Unocunctasimullibuitperstringereliliro,
Explanatatenel floridusisteIiber; Et modicasundassumerede pelago;
Maximasuceinctisreseransmysteriaverbis, Saspiusut breviter possitres tanta revolvi,
Et profluossensussub brevitateloquens. Necnimiosumptusivelabore gravet.
HuncAugustinus,totoveuerabiUsorbe, Hunc igitur,I.ector,sensupercurresagaci,
Egregiusprsesul,doctoraposlolicus Et capesidereumnectarab ore sacro:
In popuiislargodiffundepsflumineJinguae, Quodrecreat mentes, quodmoresibrmatet ornaj,;
Ter quinisdecadisgrandeperegitopus; Uudetrahuut vires spes, amoralque fides.
Dumcupitet tenuesrerum comprendereformas, NamDeushic clemensrevereudaeprsesidetarcae,
Et mentemplebisvocemoverepia. Quaiduplicitabulajurasupernatenet:
Sedquiarem mirainatqueomnirationesalubrem, Austeram virgammannsedulcedinesedans,
Konomnesavidocordisamorepetunt; Propitioquesuper numinecunctategens:
Immoetjamplurescensusensuqueminores, Atqueduosintercherubiuosvocetremenda
Haudquaquam tantas quimushabere gazas: Intoaat,et rapidifulgurisigne niicat.

FRANCISCUS PETBARCHA, JOAN. BOCCACIO,

DE AUGUSTINl IN PSALMQSOPERE SIBI TRANSMISSO(a).
Beasii me munere magnilico et insigni. Jam Davi-
dicum pelagus securior navigabo : vitabo scopulos;
neque verborum fluctibus, neque fractarum senten-
tiarura collisione terrebor. Solebamipsis meis viribus
in altum niti, et nunc altius brachia jaclando, nunc
assere fortuito subnixus, per obstanles fluctus fesso
ingenio laborare : ita quidem ut saepe cum Pelro
mergi incipiens exelamarem, Domine,manum salvum me fac
(Malth. xiv, 30): et soepecum Christo suppli- cit: quis eum, si nihil aliud egisset, unum hoc scri-
cibus porrigente consurgerem. Hos inter aestus, pup-
pim lu mihi prsevalidam et nauclerum industrium
destinasti, divini ingenii Augustinum : cujus opus im-
mensnm , quod vulgo tres in parles, apud quosdam
plurifariam divisum, multis et magnis voluminibus
continetur, totum uno volumine comprehensum (b),
et a le mihi transmissum hclus stupensque suscepi.
Et dixi mecum, Non est inerliae locus : si quid olii
supererit, iste.discutiet. Magnusadest hospes et magno
curandus impedio. Dormire totis noctibus non sinet.
Fruslra jacelis adhuc eonjunctis oculis : vigilandum
est, lucubrandura est. Frustra quictem meditamini :
laborandum est. Verum dicam : Ncmo ex amicis
illum sine admiratione respexit, cunctis una voce le-
stantibus, nunquam se librumtanli corporis vidisse.
Quod de me ipse profiteor, rerum talium haud ulti-
mus inquisitor : nec mole lillerarum, quam sensuum
ubertate, majus opus, Monstrum est cogjlare, quanr
tus ille Vir ingeniq, quantus studio fun; unde ille
fervor impetusquc scribendi sancto Viro, illa rerura
divinarum notilia terrenis diu primum illecebris
caplq, illa demum laborum patienlia seni, illud otiqm
eptscopQ,illa Romani eloquii facultas Afro homini;
pV quo proprie dtctum putes, quod ipse de Marco
Yarrone aixjt, Terenlianum secutus : Vir, inquit,
doctissimusundecumqueYatro, qui tam multa legit,
(a) Epist.variar.22vel24.
in
(b) lstud ipsum nunc in duo divjspi asservaluv - . bi-
btWtlreca,Regia,,InspwQpss, Syikhm it»ffa, wl. ^-96.
uf aliquid ei scribere vacavissemiremur; et tam multa
scripsil, quam mulla vix quemquamtegere posseereda-
mus (a). Sed ut alia omittam ejusdem ingenii mo-
numenta, seu quse multa sunt mibi, seu quibus ad-
hue careo; et rursum, seu quae Retraclalionum
suarum libris ipse idem commemorat seu quaeibi vel
oblita forte, vel neglecta, velnondura scripta prajler-
iit, atque omnia relegendum vita humana vix suffi-
bere potuisse non stupeat? Nullum unum et unius
opus hominislatinis editum litteris, huic magnitudrni
conferendum scio, nisi forte sit alter ejusdem liber in
Epistolas Pauli, quod, nisi fallit existimalio, frustra-
lurque memoria , prope ad eamdem litterarum con-
geriem videtur accedere : vel Titi Livii Komanarum
rerum liber ingens, quem in partes, quas Decades
vncant, non ipse qui scripsit, sed fastidiosa legentium
scidit ignavia. Huic tali amicitiae luoe dono, praeter
eam quam loquor magnitudinem, et libri decor, et
vetustioris lilierae majeslas, et omnis sobrins accedit
ornatus; ul eum oculos ibi figere cceperim, siticulosae
hirudinis in raorera nequeam nisi plenos avellere. Ita
mihi sscpe dies impransus praeterlabitur, nox insom-
nis : in qup quidem delectationi meae, quam jam fere
unicam, nec nisi ex litterarum lectione percipio,
quanluin hae lua liberalitate sit additum, non facile
viilgus exisljmet, cyi ex|ra corporeos sensus nulla vo-
luptas esl : tu vero perfacile; neque mirabere libri
anxie exspectasse.
hujus adventum rqe silienter atquefestinatio
Scis ul cupiditati longa brevitas, tarda est.
Quod si apud Nasonem amanlis insani verhmn est,
« septimanoxagitur, spatiqmmihiiongiqsauno.»
quod niihi visum putas,, cqi infer esspec.tiniduni, ut
ex persona altertus ait idero,
6 Lunacpuaterlatuit,toto quater or\ie recrevit? »
(otitd.neroid,, episf.2.)
Solet honesta oupieqtium flamma screaior esjse, 11041
(a) Lib,vi de Cjvit.Dei,cap. 2.
€1 PR/EFATIO. 62
segnior. Consulto tamen actnm rear, non quideni derio meo calcar, munerique luo graliam (jumularet.
abs te, qui in miftendo multam sollicitudinem ha- Pro quo tibi grates merilas agendi ne forfe putes
buisti; sed ad fbrtnam (a) potius, ut ipsa dilaiio desi- quod hujus epistola; conlextus, aut dies unus modum
Slatuat; non alium scip quam legendi vivendique li-
(a)torte, att alio, vel quidsimile. nem fore. Yale nostri memor.
PB^FATIO CUJUSDAM BECENTIOBIS
IN COMMENTABIOS AUGUSTINI,QUOS SCRIPSIT 1N PSALMQS.
Cum non solum divinae,verum eliam humanoephi- dignani sibi servitutem rependeret. Indicta autem ho-
losophiasveritas doceat, nihil frustra, et sine causa, iiiini servilus, licet multifarie iiiterpretari, mullis va-
sive in Dei, sive in nalurae operibus esse factum; riisque modis Deo creatori exhiberi possit; nihil ta-
non parum eorum animos, qui singulorum rationcm men aliud est quam debitus Deo cullus, et liic non
factorumconati sunt reddere, qusestiopulsavit, cujus aliud quam devola ipsius laudatio. t Summusenim,
rei causa et ad quid homo conditus sit. Ad quam dis- LactantioFirmiano teste, colendiDei rilttt est, ex ore
solvendametsi multorum philosophorumingenia sol- justi hominis ad Deum directa laudatio. Qum Iqjnen
licile ac plurimum laboraverinl, nullus eorum tamen ipsa, inquit, ut Deosit accepla, et humititate, el timore,
veram integramquc rationem reddere potuit. Quo et devotionemaxima opus est; ne quisforte integrilatis
factum est, ut a reclo veritatis tramite devianles, in et innocentimfiduciam gerehs, tumoris et arroganlim
varios inexcusabilesqueerrores incidcrint. Nec mi- erimenincurrat, eoquefactogratiamvirtulisamillat(a), i
rum : qui enim ralionem sui ignorabant, quo paclo Unde et sanctus Moyses postquam prsememoralum
cujusvis alterius rationem scire polerant? Divinaau- expressit praeceptum, subjecit, Ipsi adhmebis, ipse
tem Scripiura ab hominis Conditore inspirata, sola estlaus tua (Deut. x, 20 ef 21):hoc est, quem solum
summam perfeciamque factionis ipsius causain in lu- laudare debes. Hsecest vera religio, (laecrecta pietas,
cem produxit; nnn modo generalem, qua Dominus haecdebita Deo servitus. Hoc est acceptabilejugeque
omnium universa propter se operatus cst (Prov. xvi, sacrificium, quo coli, placari, honorificari et gloriQ-
i), sed et in specie officiisui ralionem, digniialem fi- cari vult Deus, ipso per Prophetam conteslante, et
nemque demonstrans. Ita enim scriptum est: Deus dicente : Immola Deo sacrificiumlaudis, et redde Al-
de lerra creavithominem,et secundumimaginemsuam tissimovota lua. Et in calce ejusdem vaticinii: Sacri-
fecilillum. Et paulo post : Posuif oculumsuum super ficium, inquit, laudis honorificqbitme, et iltic'iter que
corda iilorum, ostendereittis magnaliaoperumsuorum, ostendamilli salutate Dei (Psai. XLIX,14, 23).
ul nomensanctificationiscollaudent, et gloriari in tni- Verum quaravis ad hanc servilutem omnes homi-
rabilibus iltiits, ut magnalia enarrent operum ejus nes leneanlur; quosdam tamen Dominus elegit, a
(Eccli. xvn, 1, 7 ef 8). Quorumomniumhxc summa quibus praicipue et specialius coli atque laudari vo-
est, Deum idcirco hominem, talemque condidisse, ut luit, ut in Veteri Testamento populumIsraeliticum,
esset qui opera ejus intelligeret, qui providentiam ad quem Moysesita loculus esl: Te elegit Dominus
disponendi, rationem faciendi, virtutem consuni- Deus tuus, ut sis ei populus peculiaris.de eunctispo-
mandi, poteniiam conservandi, sapientiam guber- pulis qui sunt super terram (Deut. vu, 6). Et iterura
nandi, clementiam benefaciendi, et sensu admirari, post nnilta : En Dominus,inquit, eleyit te hodie, ut sis
et voce enarrare alque collaudare possel, hoc est, ut ei populttspeculiaris, sicut tdculus est libi, et custa-
Deum factorem coleret. Quemadmodumitaque factus diasomnia ptmceplaiilius, et faciel le excelsiotemcun-
est mundus propter lioinineni, ut ei servirel : ila ctis gentibus,quas cteav\lin laudemet gloriam suam ,
horao factus est propter Deum, ut ei serviret. Sic ul sis populus sanclusDomit»Dei tui {Id. xxvi, 18 et
ergo mundusidcircofactusest, ut fjeret homo : homo 19). Sic et in novo Tesiamento. populum christiar
vero ideo factus est, ut Deumfactorem suum agno- nura ad sui laudem et gloriam singulariter elegit,
sceret; ideo agnoscerel,ut araaret et colerel; ideo AposloloEphesiis hoc scribcnte , et ob id Deum be-
araaret et coleret, ut beatam immortalilaiem pro nedicente et laudante: Benedklus, inquit, Deus et
mercede laboris capcret; ideo aulempramio beatae Paler DomininostriJesu Chrisli, qui benedixitnos in
immorlalilatisafiiceretur, ut similis effecius Angelis, omni benedktionespirituati in calestibusin Chrislo,
summo et immortali Deo in perpetuum serviret, et sicut elegit nos in ipso ante mundi consliluiionem,ut
csset regnum aelernumipsi Deo. Hoeccsl summa re- essemussanctiet immaculati in canspecluejus in cha-
rum, boc arcanum Dei, hoc constitutionis mundi ritaie. Qui prmdeslinavitnos in adapiionem filiorum
mysterium, h;ec conditi hominis ralio, hic universo- per Jesum Christumin ipsum, secundumproposilum
rum cardo. Hocqui nescit, si ipse homo sil nesciiur. voluntatissum, in laudemglorimgratiw sum(Ephes. i,
Hoc si philpsophitenuissent, in tot tam varios lamque 3-6). Item quemadmodumju Veteri Testamento ex
perniciosos errqres prolapsi non fuissent. Ilanc deni- electo populo subelegil sibi Dominus iilios Levi, qui
que condilionissu« ralionem ut homo jugiler teneret, specialiter sibi in minjsteriis labernaculi servirent, •
in proeceptumsibi posita est, sanclo legislatoreMoyse secundumquod ad Aaron locutus est :Ega, inqiiit, dedi ,
atleslante, el Judaicum populum ita commoneme: vobis fralres vestrosLevilas de medio filiorumIsruel,
Ef nunc, inquit, quid DominusDeustuus peitla te, nisi et tradidi danum Domino,ut serviantin mhtisteriista-
ul timeasDominutnDeum luum, et ambulesin viisejus, bernaculi ejus(Num. xviu, 6). Quos postea rex Da-
et diligaseum, ac tervias DominoDeo tuo in tolo corde vid instituil ut siarent mane ad coniitendum el ca-
iuo, et in tota anima tua, custodiasquemandalaDomi- nendum Domino (I Par. XXTI , i), similiterque ad
ni, et cetemoniasejus, quas ego hodieprmcipiqtibi, ut vesperam , eic. Sic similimodo in NovoTeslamento
benesit libi? Et post pauca : DominumDeum tuum, ex populo chrisliano subelecli sunt clerici et sacer-
inquit, limebis,el ei soliservies(Deul. x, 12,13, 20 ). dotes, ut illi specialiter Dominoserviant, et virtutes
Neque istud proetereundumest, quod eadem quoque ejus enarrando, eum laudent et colant. Quod Petri
de causa, non solum conditusest homo, sed et homi- Apostolorum principis auctoritate comprobatur, ad
nis Conditorfaclus est homo, Zacharia pareute prae- eos sic scribentis : Vos autem genus electum, regale
cursoris Domini Spirilu sancto repleto, ita inler cse- sacerdotium,genssancta, populus acquisilionis,ut vir-
tera valiciuante et dicente : Jusjurqndum quodjuravit ttttes annuntielisejus,qui de tenebrisvosvocavitin ad-
ad Abrahampatremnoslrum, daturum se nobis; ut sine mirabilelumensuum (l Petr. n, 9). El sicut filii Levi
limore de manu inimkorum nostrorum tiberati, servia- cerlis temporibus et lioris, laudibus divinis devotius
mus illi, in sanctilate el juslitia corani ipso, omnibus insistebant, ila et clerici debent. Nam el clerici a
diebusnostris (Luc. i, 73-75). Ecce teslimonio tanti sorte dicti sunt, eo quod sint de sorte Domini; ipsura
propheUeidcirco eliam Deum propter hominem, ho-
miaem foctum, imo et homint scrvivisse, ut et honio (a) Lactant,ui librovi, de YeroCultu,c. 25.
63 PR-iEFATIO. U
pro sorte et haereditatesua cum filiisLevi in perpe- quid psallat ignoral? Jubet namque sanclus Psalmi-
tuum possessuri, dummodobic debito cultu et digna sta noster ut psallentes Deo intelligenter psallant.
laudationeei servierint. Quoniamrex, inquit, omnislerrmDeus,psallilesapien-
Illud proetereaconsiderationedignum est, nec my- ter ( Psal. XLVI,8), hoc est intetligenler,ut alia lit-
slerio caret, quod cum tota Scriplura divinitus in- tera habet. Quia vero hic liber tol et tam profundis
spirata, ad Deilaudemet gloriam ordinata el con- mysteriisplenus est, ut a nemine sine revelaiione
scripta sit, tota eliam homini ad ejus doctrinamet vel doclo interprete possit intelligi; ea de re magnus
consolationemtradita , lota denique divinis laudibus ille doctor Auguslinusnoster, devolissimusDei cul-
plena, universa a quibus debita Dei laudatio sumi tor, aniinarumque salutis zelator ardenlissimus, il-
potest induccns, omnemque laudandiformam atque lius explanationi vigilanti studio insudavit, clausa
rationem exponens; sancta tamen Ecclesia quibus- quaeque reserans, abscondita revelans, mysteria
dam Scripiuris specialiusatque frequentius in divino pandens , obscura dilucidans, dubia definiens, vitia
cultu uti voluit. Nam sicut ex utriusque Testamenti delcstans, virtutes extollens, supplicia comminans,
populisDominus quosdam specialiter elegit, ut su- prsemiapromittens , pusillanimes confortans, prasu-
perius expositum est; ita et ex utriusque Testamenli mentes deterrcns , perseverantes coronans ; ila ut
Scripturis quasdam specialiter in cultu suo voluit nemo qui diligenter legerit, absque fructu discedat.
frequentari, utpote ex Vcteri Testamento librum Huic igitur operi studium impendant, illud frequen-
Psalmorum, hac prxsertim ratione, ut docto Diony- ler legant, illius sensum teneant omnesquiin sor-
sio placet, quia Psalmi per modumlaudis compre- tem Domini, ut illum debita -servitute Jaudenl et
hendunt quidquid in sacra Scriplura conlinetur (a). glorificent, electi sunt: ne negligentes et ignari,
Undc et hic Psalmorum liber registrum est totius sa- illam divinoe comminaiionisultionem experiantur:
crae Scripturoe, el consummatio totius theologicoc Quia tu scientiamrepulisli, repellamle, ne sacerdolio
paginoe. Quem et subsequens divi Augustini noslri fungarismihi (Osemiv, 6). Et istam adhuc terribilem:
prologus innumeris pene prseconiis commendat et Dixi, semperhi errant corde;ipsi veronon cognoverunt
extolht. Hunc librum sacer canon, inter caeleraquae viasmeas, quibusjuravi in ira mea, si intrabuntin te-
sacerdotibus ad sciendum necessaria sunt, discen- quiemmeam(Psal. xciv, 10,11): et ita partem suam
dum commonet. Cum enim intelligenter Deo psallen- habiturisint cum hypocritis.Quin potius intelligentes
dum sit.quomodo debite Deo psallere potest.qui et lenentes rationem qua conditi sunt, Condilorem
pro sorte haereditalissuoepossideant, laudent et glo-
(a)Dionys.de eccl.Hierarcbia,c. 3. rificenl in sseculasaeculorum.Amen.

INLIBRUM PSALMORUMPROLOGUS,
Augustinoin editisolimtribulus,sednonin omnibusmanuscriptisrepertus. ipsa est Basiliiad eius Commentarium
psalmospraefatio
ex interpretationeRufini.
Omnis Scriptura divinilus inspirata, utilis est ad
docendum (II Tim. III, 16). Hac ipsa de causa a Spi-
ritu sancto conscripta est, id cst, ut veluti cx cora-
muni quodamsanilatis fonte, omnes nobisex hac re-
media propriis passionibusassumainus. Saniias enim,
inquit, compescitpeccala magna. Alia namquc sunl
quae Proplietse tradunt, alia quoe bistorici (a), lex
quoque alia, proverbiorum etiam 'admonilio alia : rabies ferocitatis ejus abscedit.
Psalmorum vero Iiber qusecumqueutilia sunt ex
omnibus continet. Fulura proedicit, vcterum gesta
commemorat, legem vivenlibus tribuit, gerendorum
slaluit modum : et ut breviler dicam, communisqui-
dam bonae doclrinsethesaurus est, apte singulis ne-
cessaria subminislrans. Veteribusnamque animarum
vulncribus novit mederi, sed et recentibus velocis-
simumscit adhibere remedium, atque intaclis perse-
verantiam salutis adhibere; sed ct univcrsis pariter
passionibus subvenire, quoe dominationibusvariis
numanas animas angunt. Et hoc sub modulatione
quadam et delectabilicanore , humanum animum (6)
ad pudicitiam provocante. Quoniainquidem Spiritus
sanclus videns obluctantemac resislentem a virlulis
via humani generis animum, et ad delectalioncsvilac
magis inclinari, quam ad virtutis rectum iter erigi ,
deleclabilibus modulis cantilenoevim suaadoctrinae
carminis mulcelur
permiscuit (c); ul dum suavitate utilitas
auditus , divini sermonis pariter inseratur :
secundum sapientes medicos, qui si quando usus po-
aegris offerant
posCeril ut austeriora medicamentaausteritate
morlalibus ; ne seger utilitatem prse reiu-
giat, ora ac summilatespoculi quo remedium porri-
gunt, melle circumlinunt.Proptcrea ergo Psalmoruni
nobis per modulos apta sunt carmina, ut qui vel
selate puerili, vel adolescentes sunl moribus, quasi
cantilena quadam psallentes deleclari videantur.
Revera enim animas illuminant ac mentem. Plurirai
(a) Alias,hislotia.
(b\ All3SSBH&ttftl
\c) Alias',ditigi, modulos
deleclabiles c antilenmcuntse-
ria doclrinapermiscttit.
ia
cnim ex his qui in Ecclesiamcommeant, neque apo-
slolica prseceplafacile possunt, neque propheticavel
liquidodiscere, vel cum didicerint retinere; Psalmo-
rum vcro responsa et inlra domos, inlerdum eliam
in puhlicocanunt: et sicubi quis quamvisfcro sc ra-
bidissimofurore rapletur, si fortc fueril Psalmi, ut
ila dixerim, carminibus incantalus, conlinuo omnis
Psalmus tranquillitas animorum est, signiferpa-
cis, perlurbationes velfluctus cogitationumcohihcns,
iracundiamreprimens , luxum repellcns, sobrielatem
suggerens, amicitiamcongregans, adducens in con-
cordiam discrepantes, reconcilians inimicos. Quis
enim ultra inimicum dicat eum , cum quo iiiianiad
DeumPsalmi emiserit vocem? Ex quo intelligitur,
quia, quod omnium bonorum maximi>mest, chari-
talem Psalmus instaural, conjunclionera quamdam
per consonantiamvocis efficiens, et diversum popu-
ltim unius chori per concordiam consona modula-
tione consocians. Psalmus dscmonesfugat, Angelos
ad adjuloriura invilat.Scutumenim in noclurnis ter-
roribus , diurnorumque requies est laborum , tutela
pueris, juvenibus ornamentum, solamen senibus ,
raulieribus aptissimus decor. Desertas habitare facit
urbes, sobrielalemdocet : incipienlibus primum ef-
ficitur eiemenlum, proficienlibusincremenlum, per-
feclisstabile firmamentum, tolius Ecclesiaevox una.
Psalmus solemnitales decorat : Psalmus tristitiam
qusepropter Deum est, mollit : Psalmus eliara cx
corde lapideo Iacrymas movet. Psalmus Angelorum
opus est, exercituum coeleslium,spiriluale ihymia-
ma. 0 vere admirandi raagislri sapiens inslitutum ,
ut simul et cantare videamur , et quod ad utilitatem
animse pertinet, doceamur! Per quod magis neces-
saria doctrina nostris mentibusinformatur : pro eo
animis
quod si qua per vira et difficultatemaliquamea
noslris fuerint inserla, conlinuodilabuntur; vero
quse cum gratia et dilectione suscepimus, nescioquo
residere in menlibus, ac memorisevi-
paclo magis
denturinhcerere. Quid autem est, quod non discalur
65 PRJEFATIO.
in Psalmis? Non omnis magnitudo virtutis, non ctum docens. Quoniam quidem hoc solum orga-
norma justitise, non pudicitise decor, non prudentioe num musicorumsonos de superioribus haDere fer-
consummato, non patienlioeregula, nonomne quid- tur. Cithara namque, vel lyra, ex inferiori parte ses
quid potest dici bonum? Procedit ex ipsis Dei scien- vel lympanum habens, resultat ac resonat ad ple-
tia perfecta,praenunliatioChristi in carne venluri, et ctrum : psalterium vero harmonias de superioribus
communisrcsurrectionis spes, suppliciorum metus , babere refertur aplatas, et sonorura causas desuper
gloriic pollicitatio, mysteriorum revelatio : omnia dare. Quo scilicet ctiam per hoc nos doceamur, qu
prorsus in his velut magno quodamet comraunithe- sursum sunt et quse superiora altendere ; el quoein-
sauro, recondita atque conferta sunt bona. fima, id est, vllia carnalia declinare. Sed illud arbi-
Quem librum Prophela, ctim multa sint organa tror profundius nobis prophetica hac indicari ratione,
musicorum, huic tamen organo quod Psallerium ap- ac per formara nos organi istius edoceri, quod hi qui
pellatur, aptavit; de superioribus, ut mihi vide- diligenleset apti, moderatique sunt moribus , facilc
tur, inspiratam Dei (a) gratiam per Spiritum san- pervinm ad superiora iter haheant. Sed videamustan-
et. dem, quid eliam ipsa Psalmorumindicent initia.
(a) Alias,
IN PRIMUM PSALMUM ANNOTATIO,
In editisquidemantiquioribusAugustinotribula,sed nonin omnibusMss.reperta, neque de Psalmorumauctoreconsen-
tienscumAugusliniopinionein lib. 17de civitateDei,c. 14.
Diversa sunt genera prophetioe: et proinde cujus dit?Sed quia hic psalmus propriam vocem Dei lo-
hoecvox, vel in qua persona proprie dictum sit, aut quenlis inducit, icleo litulum non habet, ne quid
cur litulum non babeat, requiramus. Cenlum itaque divino eloquio prseponeretur, aut primus diceretur,
et quinquagintaPsalmos csse, nulla dubilatio est, et qui non primus, scd unus est appellatus : et ideo
qui Psalnius quotus sit, vel a quo recitatus sit, titu- proetitulatioiiemhabere non potuit, nec debuit, ne si
loruin inscripiione ostenditur. Nonenim omnesPsal- habuisset ul primus esset, melior tanlum in ordine
mi a Davidediti sunt. Ipse enim Davidex omni populo numeri, non auctoritate judicarelur : aul ne , ut jam
qualuor principes Spiritu sancto mundatos elegit, relatum est, aliquid prseponeret diviuo eloquio Psal-
quorum nomina sunt Asaph, Eman, Ethan, et ldi- mographus, prselitulalione prseposita. Nam et proe
thun, ut in quemcumquedivinus Spiritus inlrasset, cseleris potuisset inlelligi, si primus dictus fuissel. Et
hymnum Deo caneret. David ergo solus novem psal- ideo solus tilulum non habet, ut perspicuum esset
mos ore proprio cecinit: reliqui autem ab illis qua- quantum inter coeteroseminerel. Unde jam animad-
tuor principibus,juxta tilulorum inscriplionem, sunt vertere debet Prudenlia Vestra, quanta vis, quanta
dicti. Hic autera quia tilulum, sicut jara dixi, non auctorilas , quanta ratio in lioc psalmo versetur, cui
habet; requirendum nobis est, qua ralione inter cse- nec tilulum ausus est scriba prseponere, nec nume-
teros solus non habeat tituli inscriptionem, vel a quo rum indicare; ut solum eum et unum, potius quam
fuerit recilatus. Nam si Psalmographus secundumet primum ostenderel. Igitur quia faventeDeo, et vocis
tertium et quartum et omnes vcl in numero redigere, auctoritas jam oslensa est, et lituli ralio demonstra-
vel causas singulorum ostendere potuil; curnon et ta; superest, ut de ipso psalmo tractemus.
buic titulum imposuit, et ulrum primus esset, oslen-

SYLLABUS CODIGUM
AD QUOS RECOGNITDM EST AUGUSTINI OPUS IN PSALMOS.
MANUSCRIPTI CODICES. Noviomensis EcclesiaeMss.qui 600 ad minusannos refe"
runt.
Abbatiaes. AudoeniRotomagensis, qui annosfere 700prae- pralellensisAbbatiae codicesante annos item600scripti.
ferunl. Regiusmiraemagnitudiniset in duos nunc tomosdivisus
BeccensisAbbatiae Mss.ejusdem setalis. liber, qui in prima pagellavacuapraefert: «Hocim-
Belgicicodices,id est, variantes lectiones per Lovanienses « mensumopusdonavitmihivir egregiusdominusJoan-
Theologos collectae. «nes Boccaciide Certaldo,poeta nostritemporis,quod
S. BenigmiJivionensis Mss. « de FlorentiaMediolanum ad me pervenit1353,april.
Bellovacensis Ecclesiae
antiquissimus codexin postremos30 »
«10. QuodFrancisciPetrarchaemanuinscriptuminlel-
psalmos. liges ex data ab ipso ad Boccaciumepistola,quaeva-
Cnristinae serenissimae S uecorum Reginaeunus, septem- riamminVeneta edilioneest 24, m Basileensiautem22,
decimex prioribuspsalmis, id est a 54ad 30 continens; incipiens : «Beasli me munere magnilico,» etc. Ubi
et alter posteriorestrigintaduos,a 119scilicetad 150. Augusliniin Psalmosopus«immensumtotumuno volu-
Colbertinicodicesoptimaenotoe. «minecomprehensum,» BoccaciibeneGciosibitransmis-
Corbeienses per totumhocopusduo, et interdum plures in sum teslatur, scribens«Mediolani Vidus maii.» Episto-
eosdemtractatus,pleriqueante annos800 scripli. Iamex integro relatamhabes suprainter proefationes
in
Abbatise de Culturaapud Cenomanos perantiquus codex in hunc tomum, c ol. 59-60.
50
priores psalmos. Ex AbbaliaS. RemigiiRemensispluresin eosdemPsalmos,
FerrariensisAbbatiae codexvigintisex Psalmoscomplectens, qiiidamanteannos500,aliiante800descrqli.
a63ad98. S.TheodericipropeRemoslibri aliquantorecenliorisaeta-
Floriacenses Mss.annorumcirciter700. tis.
S. MauriFossatensis perantiquusMs.in psalmosdGraduales. Vaticanas Bibliothecae codexin prioresquadragintanovera
RRPP.FuliensiumS.BernardiparisiensisMss. uo: alter psalmos.
psalmos sexdecim,a 33ad50; alter octodecim continet, vindocinensis Abbaliae Mss.
nempe a 101ad118. EDITI CODICES.
Ecclesise S. GatianiTuronensisoptimae noue codexin prio- Am.ld est,liber BasileaeexcususperJoannem de Amerbach,
rescentumpsalmos. annoDomini1489.
Gemmeticensis Abbatiae Mss.annorum fere 700. Er. Desiderii Erasmicura castigatus,et Frobenianoprelo
Mss.s. Germania pratisin suburbioparisiensi. editusBasileae, anno1529.
LyrensisAbbaliae codices. Lov.Juxta Lovaniensium Tbeologorum recognitionemim-
S.Michaelis in periculomaris. pressusAntuerpise, Plantinianistypis,an. 1576.
Comparavimusprveterea eas omnes editiones initio Retr. et Confess., t, l,memoratas. M.
 SANCf I AtJRELII
AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI
ENARRATIONES
PSALMI PRIMI ENARRATIO.
\.[vers. I.] Bealusvirqui non abiit inconsilioimpio-
rum .' de Dominonostro Jesu Christo, hoc est homi-
ne Dominico(a), accipicndum est. Beafttsvir quinon
abiit in tofisilio impiorum: sicut homo terrenus qtii
uxori consensit deceptse a serpenle, ut Dei prsecepla
prseteriret. Et in via peccatorumnon stelit: quia venit
quidcm in via peccatorum, nascendo sicut peccalo-
rcs; sed non stelit, quia cum non tenuit illecebra
soeculairis.Et in cathedra pestilentimnon sedit: noluit
regnum terrenum cum superbia; quseideo cathedra
pestilenlisc recte intelligitur, quia non fere quisquam
est qui careat amore dominandi et humanam non
appetat gloriam; pestilentia est enim raorbuslate per-
vagalus, et omnes aut pene omnes involvens. Quan-
qaam accommodatiusaccipiatur cathedra pestilentiae,
perniciosa doctrina, cujus sermo ut cancer serpit
(II Tim. n, 17). Deinde considerandus esl ordo ver-
horum, abiit, stelit, sedit: abiit enim ifle, cum recessit
a Deo; stetit, cum deleclatus est peccalo; sedit, cum
in sua superbia confirmatus, redire non potuit, nis
per eum liberatus, qui neque abiit in consilio impio-
rum, nec in via peccatorum stetit, nec in cathedra
pestilenliacsedit.
2. [vets.2.] Sed in legeDominifuit voluntasejus, et in
lege ejtts medilabitwrdie ac nbcte. Justo non esi lex
posiia, ut dicit Apostolus (1 Tint. i, 9); sed aliud est
esse in lege, aliud sub lcge: qui est in legc, secundum
legera agil; qui esl sub lege, secundum legemagitur.
Ille ergo liber est, iste servus. Deinde aliud est lex
quse scribitur, et imponiiur servienli; aliud lex quse
mente conspicilur, ab eo qui non indiget litteris. Me-
dilabilurdie ac nocle : aut sine intermissione intelli-
gendum est; aut die in lsetitia, noctein iribulationi-
bus; dicitur enim : Abrahamdiem meumvidil, et gavi-
stts est (Joan. vni, 56); et de tribtilationedicilur :
Insuper et usquead noctem emendaverunl* me renes
mei (Psal. xv, 7).
5. [vers. 3.] Ef ertf tanquamlignumquod plantatum
est secundumdecursusaquarum: id est, aot secundirm
ipsam Sapientiam, quse dignala esl hominem susci-
pere ad salulem nostram; ut ipse homo sit lignum
plantatum secundumdecursus aquarum : potest enim
1 NovemMss.,increpuerunt.Alii,quatuor,
increpaverunt.
Atlameninfrain Psalmo15, omnes,prater umun,habent,
emendaverunt.
(a) Hocin I uetraci.xix Augustinusimprobat,quodChri-
ttsa hominemDomimum,post qposdan ltcet eatbolieo»
«ptom,dixent,
IN PSALMOS.
et hoc intellectu accipi, quod in alio psalmo dicitur :
Fluvius Dei repletus est aqua (Psal. LXIV,10). Aut
sccundum Spiritum sanctum, secundum quem dici-
tilr : Ipse vos baptizabitin Spiritu sancto (Matth. m,
11); et illud : Qui silit, veniat,el bibal(Joan. vn, 37);
et illud : Si scires donum Dei, et quis esi qui a te
aquam pelil; petissesab eo, et daret tibi aquam vivam,
unde qui biberilnon sitiet in mternum; sed efficielurin
eo fons aqum satienlisin vitam mternam(Id., iv, 10,
13, 14). Aut secundum decutsus aquatum, secundum
populorum peccala, quia et aqusepopuli interpretan-
tur in Apocalypsi(Apoc.xvn, 15); et decursus non
absurde intelligilur lapsus, quod pertinet ad delj-
ctum. Lignum ergo illud, id est Dominusnos«er, de
aquis decurrentibus, id est populis peccaloribus,
trahcns eos in via in radices disciplinaesuse, (rucium
dabit, hoc est, constituet Ecclesias; in temporetuo,
id est, postquam clarificatus est resurreclione et
ascensionein cocliim.Tunc eniin Spiritu sancto misso
Apostolis, et eis in fiduciasui conflrmatis et directis
in populos, fruciificavitEcclesias1. Ef foliumejut non
decidet: id esl, verbum ejus non erit irritum ; quia
omniscaro fcenum,et claritashominisut flos fmni: fm-
num aruit, el flosdecidit, verbumauletnDominimanet
in mternum(Isai. \i, 6-8). Ef omnia qttwcumquefece-
ril ptospetabunlut : id est, quoccuraqueillud lignum
altulerit; quseomnia videlicet accipienda sunt fructus
et folia, id est facla et dicta.
i. [vets. 4.] iVonskimpii,ntn sic:sedtanqmmpul-
vis quem projkit ventusa facie terrm. Terra hic acci-
pienda est ipsa stabilitas in Deo, secundbr» quam di-
citur : Dominuspars hwreditaiismem,etenimhmreditas
mea prmclara est mihi (Psal. xv, 5, 6); secundum
hanc dicitur : Sustine Dominum,et observavias ejus,
el exaltabilte, ut possideastertam (Psal. xxxvi, 34);
secundum hanc dicilur : Beati mites, quia ipsi hmtedi-
tate possidcbunltertam (Matth. v, i). Sirailitudoao-
tem hinc ducta est; quia ut baeclerra visibiiis exte-
riorem hominem nutrit et continet, ita illa terra in-
visibilis inleriorem hominem. A cujus terrse facie
projicil vcntus impium, id est superbia, quia * inllat.
Quam cavens ille qui inebriabatur ab ubertale domus
Dei, et torrente voluptatis ejus potabalur, dicit: Non
veniatmihi pes supetbim(Psal. xxxv, 9,12). Ab hac
lerra projecit superbia eum qui dixit: Ponam sedent
' DecemMss.,Ecclesia.
*AUqjwtM««., otw?.
 69 S. AUGUSTINIEPISCOPI ENARRATIOIN PSALMUMII. JO
IUeamad Aquilonem,el ero similis Allissimd(Itai. xiv, «tlis a nobhjugum ipsotum.Quanquamet possit aliter
13,14). Ab hujus terrse facie projecit etiam eum qui, mtelligi, tanien aptius ex eoftlm pefsona accipithr,
cum consensisset et guslasset de prohibito ligno, ut quos dixit inania medilatos; ut hoc sit, Distumpamtis
esset sicut Deus, abscondit se a facie Dei (Gen. niy 6, tincuia earum, et abjieiatttusa hobisjugum ipsotum,
8). Hanc terram ad interiorem horainem pertinere, demns operam ut non nos alllget, neque imponatur
et inde superbia hominem projici* Hiaximeintelligi nobis chrisliana relrgio.
potesl in eo quod scriptum est : Quid superbit terra 3. [ «ef*.i:] Qui habitat in cmlisirtidebit eos, el Vb-
el cinis? quoniamin vita sua projecit intimasua (Eceti. minus subsannabiteos. Repetita sententia est: nam
x, 9, 10); unde enim projectus est, nen absurde sc pro eo quod esl, Qui habiial in cmlis, subsequcnter
dicitur projecisse. positum est, DominuS; et pro eoquod eist, ifrideMt,
5. [vers.5.] Ideo non resurguntimpii in juditio: ideo subsequenter positum est, subsahhabit.Nihil hofum
scilicet, quia tanquam pulvis projiciuntur a facie tef- tamen sapere Oporlet carnaliter, quasi attt buccis
rse. Et bene hoc eis dixit auferri quod superbi am- Deus irrideat, aut naSo subsannet : sed ea Visacci-
biunt, id estuijudicent, ut hocipsum planius dictum picnda est, quam dat sanclis suis, tit futura ccfnentes,
intelligatur sequenti senlentia : Neque peccatoresin id est norhen Christi et d6minatibnem pervagaturam
consiliojusiorum. Solet enim hoc modo repeti planius in posteros ct univefsas gentes obteiituram, ilfos
quod superius dicilur, ut peccatores intelliganttir im- inania meditatos esse intelligant; hoec enira vis qda
pii; et quod supra dictum est in judicio, hic diclum ista prsescitasunt, irrisio Dciest et subsatihalio. Qiti
sit in consiliojustorum. Aut certe si aliudsunl ifrtpii, habilat inxmlis, irridebil eos: ccelossi animas sanctas
aliud peccatores; ut quanquam omnis impius pecca- accipianius, per has eos, utique prsesciensquid fiitd-
tor sit, non tamen omnis peccalor sit impius. Impii rnm sit, deridebit Deus et subsannabit.
non resurgunt in judicio : id est, resurgent quidem, 4. [ vers. 5.] Tunc loqueturud eos in ira sua, et in
sed non ut judicenlur, quia jam pcenis certissimis furore suo conlurbabit eos: planius enini ostenderis
destinati sunt; peccalores aulem non resurgunl in quoraodo ad cos loquetur, dixit, contutbdbit eos; iit
consiliojustorum, id est ut judicent, sed forle ut judi- tn ita sua, lioc sit, in ftttore suo. Irara autem et fli-
centur, ut de bis diclum stt : Vniuscujusqtteopus forem Domini Dei non perturbatioiieiri mentis opof-
qualesit, ignis probabit: si cujus opus manserit,merce- let intelligi, sed vim qua justissimevindicat, subjecta
demaccipiet: si cujus autemopus exustumfueriti delri- sibi ad rainisterium universa crealhfa''. Prsecipue
mentumpatietur; ipse aulemsatvus erit, sic tamenquasi namque pervidendum esl et tenendum illiid quod
perignem(l Cor. m, 13-15). scfiptum est in Salomone: Tu aulem, Dontinevirlulis,
6 [vers. 6.] Quoniam novit Dominusviam justorum cum Iranquiltilale judicds, et cunt tiiagha reverenlia
(a). Quemadmodumdicitur, Novit salutem medicina, disponisnos (Sap. xn, 1&). Ira efgd Dei esl moius qui
morbos aulem non novit; et tamen eliaro morbi arte fit in anima quae legem Dei novit, cum eamdem 1*-
medicinsc agnoscuntur; sic dici polest, nosse Domi- gem videt a peccatore pfoeteriri; per hunc enim mo-
num viam justorum, viam vero impiorum nOn nosse; tum justafum animarum multa tindicantur. Quan-
non quia aliquid Domimis nesoit, et tamen dicit pec- quam possit ira Dei recte intelligi etfani i|isa raenfls
catoribus : Non novi vos (Matlh. vn( 25). Iter autem obscuralio, qnoeconsequitur eos (Jui iegein Dei trans-
impiorumperibit, pro eo posiUimest,ac si diccretor: grediunlur.
Iter autem impiorum non aovil Dominus.Sed planilis 5. [ tiers. 6.] Ego auterii constilutus sum rex ab eo
dictum est, ul hoc sit nesciri a Domino, quod est siiper Sioh montemsanctumejuS, ptmdkans prmceptum
perire, et hoc sit sciri a Domino, qued est manere: Donrini* (a): ex persona ipsius Domini nostri jesu
ut ad scientiam Dei esse perlineat, ad ignoraiitiam Cbristi isla manifesta sunt. Sidn autem, si speculatio-
vero non esse; quia Dominus dicit : Ego sum qui nem, ut quidaminterpretantur, significat, nihii magis
\ sum; et: Qui esl, misit me (Exod. m, 14). quam Ecclesiafn debemus accipere, ubi qudtidie in-
tentio erigitur speculandaeclarilatis Dei, sicuf Apo-
stolus dicit : Nos autemtevelala facie gtoriam Donrini
IN PSALMUM II
tpeculantes (II Cor. ni, 18). Efgo iste sensus est:
ENARRATIO.
Ego autem constitutus sum rex ab eo super Ecclesiam
i. [tier*. 1,2.] Vtquid fretnueruht gentes, el populi sanctam ejus, qiiam riiontehi appellat propter emi-
meditatisunt itiania? Aslitcruntregesterrm, et principes tientiamel firmitalem. Ego aulem conslilutussum rex
convenerunlin unum, adversusDominum, el adversus ab eo : ego SciliCet, cujus vincula ilfi disruinpere et
Chrislumejus. Pro eo diclum est ulquid, ac si dicere- jugum meditabantuf abjicere, Prmdicans prmcepium
lur, frustra : rion enira impfeverurii quod voluerunt, ipsius : quis hoc non sentiat, cum quolidie facll-
ut Chfistus exstingueretur; dicitur hoc enim de per- tetur ?
secutoribus Domini, qui el ih Aclibus Apostolorum 6. [vers, 7.] Dominus dixit ad me .' Fttius meUses
commeraoraiituf (Act.iv, 26).
2. [ vers. 5.] Disrttmpamusvmculaeotum, et abjkla- 1SicMss.At edd.,subjectumuniversamcteatttram.
1Sic, hoc primo loco, meliorisnotseMss. juxta LXX,
[ipsius.1
(a) idem vers.6 tractaturinfrain i Enaxr.Psal. ixxvi, <fO)Deeodemvers. 6 et seq. vide Enai/ ia Psal, zuru
tLfti&OLUftt. 6. 0. 9.
71 S. AUGUSTINlEPISCOPI 72
tti, ego hodie genui te (a), Quanquam eliam possil Ule jam nunc me rege constituto, nolite tristes esse, re-
dies in prophetia diclus videri, quo Jesus Christusse- ges terrse, quasi bonumvestruravobis ablatum sit;
cunduni hominem nalus est; lamen hodiequia prse- sed intelligite potius, et erudimini. Id enim vobisex- '
senliani significat,alquein seternitate nec prseleritum pedit ut sub illo sitis, a quo intellectus et erudiliovo-
quidquam esl, quasi esse desierit; nec futurum, quasi bis datur. Et hoc vobis expedit, ut non temere domi-
nondum sit; sed prsesenslanltim, quia quidquid ocler- nemini; sed Dominoomniumcura timore serviatis, et
num est, semper esl; divinitus accipitur secundumid exsultetis in beatitudine certissima et sincerissima,
diclum, Ego hodiegenui te, quo sempilernam genera- cauti el circumspicientesnc ab ea per superbiam de-
tionem virlulis et sapientise Dei, qui est unigenitus cidatis.
Filius, iides siiicerissiraaet calholica proedicat. 10. [ »ers. 12.] Apprehendiledisciplinam,nequando
7. [ vers. 8.] Postula a me, et dabolibi gentes hmre- irascatur Dominus, ef pereatis de via justa : hoc est
ditatem luam (b). Hoc jam temporaliter secundum quod ait, intelligile, et erudimini; nam intelligere et
susceptum hominem, qui sacriflciumsese obtulit pro erudiri, hoc est apprehendere disciplinam. Verumta-
omnibus sacrificiis, qui etiam interpellat pro nobis men in eo quoddicitur, apprehendite,satis signiflcatur
(Rom. VIII,34); ul ad totam ipsam dispensationem prsesidiumquoddam atque munimentum esse adver-
temporalein, quse pro genere huraano facta esl, refe- sus omnia quaeobesse possent, nisi tanta cura appre-
ratur quod dictum est, Postula a me; ul scilicet gen- henderelur. Nequando autem irascatur Dominus,cum
tes nomini christiano copulentur, atque ila a morte dubilatione positum est; non secundum visionem
redimantur, et possideantur a Deo. Dabo libi gentes Prophetse,cui certum est, sed secundum eos ipsosqui
liwreditatemluam, quas possideas ad earum salulem, monenlur; quia cum dubilatione solent cogitare iram
et quae tibi fructiflcent spiritualia. Et possessionem Dei, quibus non aperte revelatur. Hoc ergo sibi ipsi
tuam terminosterrm. Idem rcpelitum est : terminos debent diccre : Apprehendamus disciplinam, ne-
terrm, pro eo positum quod dictum est, gentes; sed quando irascalur Dominus, et pereamus de via justa.
hoc planius, ut omnes gentes inlelligamus : possessio- Jam vcro, irascatur Dominus , quomodo accipicn-
nem autem iuam, pro eoquoddiclum est, hmreditatem dum sit
supra dictum est (a). Et pereatis de via justa:
tuam. hscc magna poena est, quaeab iis formidatur qui ali-
8. [ «ers. 9,10.] Regeseosin virgaferrea: in inflexi- quid dulcedinisjustitiaeperceperunt; qui enim perit
bili justitia. Et tanquamvas figuli contereseos (c) ; id de via justitise, cum
magna miseria per vias iniquita-
est, conteres in cis terrenas cupidilales, cl veleris ho- tis errabit.
minislululenla negotia, et quidquidde peccalore linio' 11. [ vers. 13.] Cum exarseritin breviira ejus, beali
contractum atque inolitumest. El nunc, reges, intelli- omnesqui confiduntin eo : id cst, cum vindicta vene-
gite : et nunc, id est jam innovati, jam conlritis luteis rit, quaeimpiis et peccaloribus prseparalur, non so-
tegumenlis, id est carnalibus vasis erroris quoead lura eos non atlinget qui confiduntin Domino, scd
prseterilam vilam perlinent: nunc infefftgifejamreges, etiam ad regnum illis instruendum et sublimandum
id est, jam valentes regere quidquid in vobis servile proficiet. Non enim dixit: Cutnexarserit in breviira
atque bestiale est; el jam valentes pugnare, non ejus, securi omnesqui confidunl in eo, tanquam hoc
quasi aerem csedcntes,sed casliganlesvestra corpora, solum inde habeant, quod non punianlur; sed beati
et scrvituli subjicienles (I Cor. ix, 26,27). Erudimini, dixit, ubi est bonorum omnium sumraa et cumulus.
omnesqui judicatis terram. Hoc idem repetitum est: Quod autem positum est, in brevi, hoc signiflcare ar-
erudimini,pro eoquod dictum est, intelligite; quiju- bitror, quia repentinum aliquid erit, dum hoc ramo-
dicatis aulem lerram, pro eo quod diclum est, teges. tum et longe futurum peccatores exislimabunt.
Spirituales enim signiflcatqui judicant lerram : infe-
rius enim nobis est, quidquid judicamus; quidquid
IN PSALMUM III
aulem infra spirilualem hominem est, merito tcrra
nominalur, quia terrena labe sauciatura est. ENARRATIO.
9. [vers. 11.] Servite Dominoin timote (d): ne in Psalmus 1
David, cum fugerela facieAbessalon plii sui.
superbiam vertat' quod dictum est, regesquijudka-
tis terram. Et exsullateei cum tremore: oplime supje- 1. [vets. 1.] Hunc psalmum ex persona Christi
dictum est : Ego
ctum est exsullate, ne ad miseriam valere videretur accipiendum persuadel quod
diclum est, seruife Domino in timore. Sed dormivi,el somnumcepi: et exsurtexi, quoniamDomi-
quod nus me. Magisenim hoc ad passionem et re-
rursus ne idipsum pergeret in effusionem temeritalis, suscipiet
Domini congruenler sonat, quam ad il-
addilum est, citm tremore; ut ad cautionem valeret surrectionem
sanclificationis custodiam. Etiam lam historiam in qua David scribitur fugisse a facie
circumspeclamque se filii sui(II Reg. xv, 17). Elquo-
sic potesl accipi, El nunc reges inlelligile, id est, Et bellanlis adversum
niam scriptum est de discipulisChristi: Quamdiucum
* TresMss.,de peccatittmo. eis est sponsus, non jejunant * fitii sponsi (Matlh. ix,
1 Edd.,tierfanf.TredecimMss.,eerfaf.Unus,vertatut.
(a) idemvers.7 tractaturin Enar.Psal. LX,n. 8. 1 In ante excusis,^t>salon.
(oi vers. 8 tractaiuritem in Enar.Psal.xxt, n. 30. Atin meliorisnotseMss.ubi-
(c) tdemvers. 9 explicaturin Enar.Psal.XLIV, n. 18; et que » est, /tbessalon.m Grseco LXX,/tbesatom.
Psal. Lvm,n. 1. Edd.,jejunabunt.At Mss.,jejwnanf.
(d) Deeodemvers.11videEnar.in psal.ixv, n. 5. (a) Supra,n. 4. ,
« ENARRATIOIN PSALMUM«I. 74
15); non mirum si filius ejus impius, significatur di- accipiendam puto, quod caput animaenon absurde
scipulus impius qui eum tradidit. A cujus facie fu- appellalur, quse ita inhsesit et quodamraodo coaluit
gisse quanquam hislorice possit accipi, quando illo excellenli supereminentiaeVerbi hominem suscipicn-
discedente secessit cum coeleris in montem; tamen tis, ut tanla passionis hurailitate non deponeretur.
spirilualiter, quando mentem Judse Filius Dei, id est 4. [tiers. 5.] Voce mea ad Dominum clamavi: id
virlus et sapienlia Dei, deseruit, cum eum diabolus est, non corporis voce, quse cum strepitu verberati
penitus invasit, in eo quod scriptum est, El intravit aeris promitur; sed vocecordis, qusehominibus silet,
diabolusin cor ejus (Joan. xm, 2), bene accipitur a Deo aulem sicut clamor sonat. Qua voce Suzanna
facie ejus Chrislum fugisse; non quia Chrislus diabolo exaudila cst (Dan. xm, 44): et de qua voce ipse Do-
cessit, sed Chrislodiscedente diabolus possedit. Quem minus prsecipit, ut in cubiculis clausis, id est, in se-
discessura fugatn esse in boc psalmo appellatum cele- cretis cordis sine strepitu oretur (Matth. vi, 6). Nec
ritatis causa arbitror; quod verbo etiam Dominisi- facile quisquam dixerit hac voce minus orari, si nul-
gnificatur dicenlis: Quodfacis, cito fac (Ibid., 27). lus verborura sonus reddalur ex corpore; quoniam et
Loquiraur eliam sic in consueludine, ut dicamus: Fu- silenles cum in cordibus oramus, si alienaeab affectu
git me, quod in mentem non venit; et de homine oranlis cogilaliones intercurrant, nondum dici polest:
doctissimodicimus: Nihil eum fugit. Propterea veri- Vocemeaad Dominumclamavi.Neque hoc recle dici-
tas fugit mentem Judoe, cum eum illustrare deslitit. lur, nisi cum sola anima, niliil carnis nihilque car-
Abessalon autem, sicut quidam interpretanlur, in la- nalium intentionum in oralione ' attrahens, loquitur
lina lingua dicilur Patris pax: quod mirum videri po- Domino, ubi solus audit; clamor aulem eliam iste
test, sive in historia Regnorura, cum bellum adversus dicitur, propter vim ipsius intenlionis. Et exaudivit
palrem Abessalon gesserit; sive in historia Novi Te- me de monte sancto suo (a): montem quidem ipsum
slamenti, cum traditor DominiJudas fuerit, quemad- Dominum per Prophelam dictum habemus, ut scri-
modum Patris pax possit intelligi. Sed et ibi qui dili- ptum est, lapidem prsecisumsineraanibus crevisse in
genter legunt, vident in illobello David pacalumfuisse magnitudinem montis (Dan. n, 35). Sed hoc ab ipsius
8
filio, qui etiam magno cum dolore planxit exstinclum, persona non potest accipi, nisi forte ita dicere vo-
dicens : Abessalonftliusmeus, quis dabit milti mori pro luit: De memetipso, lanquam de monte sancto suo,
le (11Reg. xvm, 33)? et in historia Novi Teslamenli, me exaudivit, cum habitarel in me, id est, in ipso
ipsa Domininostri tanta et tam miranda patienlia, monte. Planius autem est et expeditius, si accipiamus
quod eum tamdiu pertulit tanquam bonum, cum ejus exaudissc Deum de justitia sua: justum enim erat ut
cogilationesnon ignoraret, cum adhibuit ad convivium innocentem occisum, et cui retributa sunt mala pro
in quo corporis el sanguinis sui figuram' discipulis bonis, resuscitaret a mortuis, etdigna persequcnlibus
commendavitet tradidit (Joan. xm), quod denique in retribuerel; legimus enim: Jttsiilia tua sicttt monles
ipsa traditione osculum accepit (Matth. xxvi, 49), Dei (Psal. xxxv, 7).
bene inlelligitur pacera Christum exhibuisse tradilori 5. [vers. 6.] Ego dormivi, etsomnum cepi (ii).Non
suo; quamvis ille tam sceleralae cogitationis interno inconvenienter animadverti potest quod posilum est,
bello vaslaretur. Et ideo Abessalon Palris pax dici- Ego, ad significandum quod sua voltintate morlem
tur, quia paler habuit pacem, quam ille non habuit. sustinuit, secundum illud: Proptetea me Pater ditigit,
2. [vers. 2, 3.] Domine, quid multiplicalisunt qui quoniam ego pono animam meam, ul itetum sumam
tribulant me? tam scilicet muliiplicali sunt, ut etiam eam. Nemo eam tollit a meipso: potestatem habeo po-
de numero discipulorum non defuerit qui numero ac- nendi eam, el potettatem habeo iterum sumendi eam
cesserit persequentium. Mulli insurgunt super me: (Joan. x, 17,18): non ergo, inquit, vos me lanquara
multidicttntanimmmem:Non est salus itli in Deo ejus. invitum cepistis et occidislis, sed ego dormivi, el som-
Manifestumest quod nisi desperarent resurreclurum, num cepi; et exsurrexi,quoniamDominussuscipietme.
non utique occiderent. Ad hoc valent illaevoces: De- Somntim autem pro morte positum innumerabililer
scendalde cruce, si Filius Dei est; et: Alios salvavit, Scriplurae continent, sicut Apostolus dicil: Nolo vos
seipsumnon potest(Id. xxvn, 42). Ergo nec Judaseum ignorate, fralres, de iis qui dotmilionem acceperum
tradidissct, nisi ex eorum csset numeroqui Christum (I Thess. iv, 12). Nec quoerendum est cur additum
contcmnerenl, dicentes: Non est salus illi in Deoejus. sit, somnumcepi, cumjam dictum esset, dormivi; usi-
3. [tiers. 4.] Tuautem, Domine, susceplormeuses : tatas enim habent Scripturae hujuscemodi
repelitio-
secundum horainem diciturDeo; quia hominis sus- nes, sicut in secundo psalmomullasoslendimus.Non-
ceptio est Verbum caro factum. Gloria tnea: gloriam nulli autem codices habent, dormivi,et soporatussum,
suam Deum dicil etiam ille, quem sic suscepit Dei et alii aliter; quomodo interpretari potuerunt
quod
Verbum, ut simul cum eo Deus fleret. Discant super- graece positum est, iy&>U ixot/j.^ x«l <jma<m. Nisl
bi, qui non libenier audiunt cum eis dicitur: Quid forte dormiiiomorientis, somnus autem morlui accipi
autetn habes quod non accepisli? Si aulem accepisli, potest; ut dormitio sit qua transiiur ad
somnum, ve-
quid gloriaris quasi non acceperis (I Cor. iv, 7)? Et 1 AliquotMss.,orationem.
exalians capul meum: mentem ipsam humanam hic s QuinqueMss.:sed hocad
ipsiuspersonam.
1 QuatuorMss.,scilicet Benignianus,Theodericimsisac (a) De eodemvers. 5 vide Enar. Psal. XLIV,n. 33; et
recentiorisaetatisex Corbeiensibusunuset alius ex Remi- XLVII,n. 2.
(6) idemvers.6 traclaturin Enar. Psal.XL,n. 10; LVI»
giensibus,mtjsterium. n. 11; ci, n. 8; et cxxxvm,n. 2.
3ANCT.AUGCST.IV.
(Trois.J
.75 S. AUGUSTINIEPISCOPI 7«
luti est expergefactio qua transilur ad vigilationem. detonsarumascehdensde tavacro, qum omnesgeimnos
Nc pro inanihtis sermonis ornamentis, repetitiones pariunt, el slerilis non est in illis (Cant. iv, 2, ef vi, 5).
istas in divinis libris esse arbitremur. Bene ergo acci- Hi sunl quirecte proecipiunt,et quemadmodum pra>
pitur, Ego dormivi, et somnumcepi; Ego me passioni cipiunt ita vivunt; qui faciunt quod dicium est: Ltt-
permisi, el mors consecuta est. Et exsurrexi, quoniam ceanl opeta veslra coram hominibus,ut benedicantFa-
Dominus suscipiei me. Hoc magis animadveriendum trem veslrum qui in cmtisesl (Matlh. v, 16): horum
cst, quemadmodum in una sentenlia el proclcrititem- enim auctoriiate commoii, Deo pcr illos loquenti et
poris verbnm posuit, etfuluri: et exsurrexienim dixit, operanti homines credunt, et separati a saeculocui
quod est de praeterito; et suscipiel,quod est de futu- conformati erantj in Ecclesioemembra transeiinl. Et
ro; cum resurgere ulique nisi illa susceplione non ideo rccle isii, per quos hoccfiiint, denles dicuntur
possel. Sed in prophctia bene miscenlur fulura proe- detonsis ovibus similcs, quia terrenarum curarum
terilis, quo uirumque significetur : quia ea qnae ven- onera deposuerunt, et ascendentes de lavacro, de
tura prophetantur, secundura lempus fulura stint; sordium soeculiablutione ' per sacramenlum bapti-
secundura scientiam vero prophelaniium, jam pro smatis, omnes geminos pariunt. Operanlur enim duo
factis habenda. Miscenlur quoque proesentis lem- praecepta, de quibus diclum est : In his duobus prm-
poris verba, quse suo loco, cum occurrerint, tracta- ceptis tota Lex pendel el Prophelm (Id. xxn, 40),
buntur. diligenles Deum ex loto corde, el ex lota anima, ct
6. [vers. 7.] Non timebomillia populi circumdantis ex totu nienle; et proximum tanquam seipsos. In
me : scriptum est in Evangelio, quanta euni multitiidp quibus sterilis non est, quouiam tales fructus red-
palienlem el cruciflxum circumsleterit (Matth. xxvn, diint Deo. Secundum ergo islum inlellectum sic acci-
39, etc). Exsurge, Domine,salvumme [ac, Dettsmetts: piendum est, denles peccalorumcontrivisti; id est, in
non dormienli aut jacenti dicitur Deo, exsurge; sed irritum adduxisti principes peccatorum, percutiendo
moris esl divinarum Scriplurarum personne Dei tri- omnes adversantes mihi sine causa : principes enim
buere quod in nobis facit; non quideni ubique, scd eum secundura evangelicani historiam persecuti sunt,
ubi congruenler dici potest, veluti cum ipse Ioqui cum inullitudo inferior honoraret.
dicilur, quando ejus dono loquunlur Propheloe vel 8. [tiers. 9.] Dotnini est satus, et super poptttum
Aposloli, vel quiqtte nuntii veritalis. Unde illud est: luumbenedktiotua (a). In una sententia et prsecepitho-
Anvullis experimentitmaccipereejtts qui in me loqui- minibus quid crederent, et pro credentibus oravit :
tur Clirislus(II Cor. xm, 5)? non cnini ail, cjus quo nam, Domini estsalus cum dicilur, ad homines serrao
illuniinante aut jubente loquor ; scd prorsus ipsam dirigitur; nec ita sequilur , Et super populura suum
locutionem illi tribuit cujus munere loquebatur. benedictio ejus, ut totum hominibus dictum sit; sed
7. [veis. 8.] Quoniam lu percussisti otnnes adver- ad ipsum Deum oralio convertitur, pro ipso populo
sanles mihi sine causa : non ila dislinguenduin est, cui dictum est: Domini est salus. Quid ergo ait, nisi
quasi una sententia sit, Exsurge, Domine; satvtimtne hoc ? Nerao de se prsesumat, quoniam Domini est
fac, Deus meus, quoniam tu percussistiomnesadvet- salvos facere de morte peccati; nam Infelixegohomo,
santesmihi sine causa : non enim propterea salvum quis me liberabitde corpore mortis htijus? Graiia Dei,
facit, quia percussit inimicos ejus; sed potius ipso perJcsum ChrislumDominumnostrum (Rom. vu , 24,
salvo facto, illos percussit. Ergo ad id quod sequilur 25); tu autem , Domine , henedic populum tuum de
pertinel; ul iste sit sensus, Quoniam lu percussisli te saluiem spcrantem.
omnesadversanlesmihi sine causa, dentes peccalorum 9. Potest et iste psalmus accipi ad personam Chri-
conlrivisti; id est, inde contrivisti dentes peccatorum, sti alio modo , id est, ut totus loquatur. Totus dico,
quoniam percussisli omnes adversantes mihi. Poena cum corpore suo cui caput est, secundum Aposlolum
quippe adversantiura est, qua dentes corum conlriti qui dicit : Vos autem eslis corpus Chrisli et tnembta
sunt, id esl, in irritum quasi in pulverem perducta (I Cor. xu, 27) ; ergo ille caput est hujus corporis.
verba peccatorum dilacerantium maledictis Filium Propler quod alio loco dicit: Verilalemaulemfacien-
Dei; ut sic accipiamus dentes, verba maledica, qui- tes in charilate, augeamur in illo per omnia, qui est
bus dentibus dicit Apostolus : Si aulem morde- capul Christus, ex quo totutn corpusconnexumet com-
tis invkem, videle ne consumaminiab invkem (Gal. v, pactttm est (Ephes. IV, 15 , 16). Loquitur ergo apud
15). Possunt et denles peccalorum accipi principes Prophelam simul Ecclesia et caput ejus, inter pro-
iccalorum, quorum auctorilate quisque de societale cellas perseculionum constiluta per universum or-
*ecle viventium praeciditur, et quasi incorporalur bem terrarum, quod jam conligisse scimus : Drmine,
male viventibus. His dentibus contrarii sunt dentes quid mulliplkali sunt qui iribulanlme? mulli insurgunt
Ecclesiae,quorum auctoritate ab errore gentilium va- adversum me, christianum nomen exterminare cu-
riorumque dogmatum praeciduntur credenles, et in pientes. Mutli dicunt animmmem : Non est satus itli
eam quaeChrisli corpus est transferunlur : his den- in Deo ejus: non enim aliter sperarent posse se per-
tibus diclura est Petro ut manducarel maclata anima- dcre Ecclesiam lalissime pullulantem, nisi ad Dei
lia (Acl. x, 13); id est, occidendo in Gentibus quod ' QuinqueMss.,desordibussmculiabluti.
erant, et transmutando in id quod ipse esset. Et de
(o) Dehoc eodemvers.9 vide Enar.in Psal.LXX, n. 16,
liis dentibus Ecelesi» dicitur: Dcnlcs tui sicittgrex el CXLV, n. 9.
77 ENARRATIO1N PSALMUMIV. 7&
'
curam pertinere non crederent. Tu autem , Domine, in Chrislo suscipere dignatus est. Gloria mea : ex
susceptor tneus es : in Christo utique; nam in illo illa regula, ne quis sibi aliquid tribuat. El exaltans
homine et Ecclesia suscepla est a Verbo , quod caro capul meum : sive ipsum qui omnium noslrum caput
factum est, et habilavil in nobis (Joan. i, 14); quia est, sive uniuscujusque nostrum spirilum , quod ca-
et in coelestibusnos sedere fecit una cum illo (Ephes. pul esl aiiim;c ct carnis ; caput eniin mulieris vir , ef
n, 6) : praecedente enim capite, mCnibracaetera con- capnt viri Chrislus (lCor. xi, 3). Exaliatur auteiii
sequentur; quis enim nos separabit a cliaritate mens, cum jam dici potest, Menteserviolegi Dci (Rom.
Clu-isti (Rom. vui, 55) ? Recte ergo dicit etiam Ec- vu, 25); ul coeierahominis pacata a subdantur, cum
clesia : Susceplot meus es, gtoriamea; non enim sibi jam carnis resurrectione absorbetur mors in victo-
tribuit quod excellil, cum inlelligit cujus gratia et riam (I Cor. xv, 54). Vocemeaad Doininumclamavi:
misericordia lalis est. Ef exaltans caput meum, ipsum voce illa intima et inlenlissinia. Ef exaitdivil me de
scilicet qui primogenitus a mortuis ascendit in cce- tnonle sanclo suo : de ipso per quem nobis subvenit,
lum. Voce mea ad Dominum clamavi, et exaudivitme elquo mcdiatore nos exaudil. Ego dormivi,etsomnum
de tnonte sanclo suo. Hoecesl oratio omnium sancto- cepi; el exsurrexi, quoniam Dominus suscipiet me :
rum, odor stiavitatis qui ascendil in conspectu De- quis hoc iion polest fidelium dicere , recolons mor-
mini: jam enim exauditur Ecclesia de ipso monte, teni peccaiorum suorum , et donum regeneraiioiiis?
quod eliam caput ejus est; vel de illa justitia Dei, Non, timebo millia populi circumdanlis.me. Exceptis
qua et liberantur electi ejus, et persecutores eorum his quse universaliter Ecclesia suslinuit et snstinel,
puniuntur. Dicat populus Dei eliam illud : Ego dor- habet eliam unusquisque lenialiones quibus circum-
tuivi, et somnumcepi; et ex&urrexi,quoniam Dominus vallatus hoecdicat : Exsurge, Domine, sulvumme fac,
tuscipiet me, ut adjungalur et cohocrealcapiti suo; Deus meus; hoc esl, Fac me exsurgere. Quoniumtu
huic enim populo dictum esl :. Swrge qui dormis, ef percussisti omnes adversnntes milii sine causa : recte
'
exsurge a tnorluis, el continget te Chrislus (Ephes. in proedestinaiione dicilur de diabolo et angelis ejus,
v, 14); quoniam de peccaloribus assumplus est, de qui non solum in lotum Christi corpus, sed etiam in
quibus gcneraliter dictum cst : Qui autem dirmiunt, singulos quosque privaiim socviunt. Denles peccato-
noctedormiunt (I Thess. v, 7). Dicat etiain : Non ti- rum conlrivisli: liabelunusquisquemaledicentessibi;
mebomiltia populi circumdantisme; circunivallantium liabel eliam vitiorum auctorcs conanteseum aChrisli
scilicet genlium , ad exstinguendum nomen, si pos- corpore proociilere.Sed Dominiest salus; cavenda su-
sent, ubicumque christianum. Sed quomodo timeren- pcrbia est, et dicendum : Adhwsilanima mea post te
lur, cuin tanquam oleo sanguine martyrum in Christo (Psal. LXH,9). Et tuper populumtuum benedictiotua,
ardor charitatis inflainmarclur? Exsurge, Domine, lioc est super unumquemque nostrum.
salvumme fuc, Deus meus : polest hoc ipsi capili suo
corpus dicere ; illo enim exsurgente salvum factum IN PSALMUM IV
csl, qui ascenditin altum, caplivain egilcaplivitaiem,
dedil dona hominibus (Psal. LXVII ENARRATIO.
, 19) : hoc enim
in praedestinationea Propheta dicitur , quo usque ad ln finem, Psalmus CanlicumDavid.
terras Dominumnostrum , illa de qua in Evangelio 1. [vers. 1.] Finis Legis Christus ad justiliam
dicilur, messis matura (Matlh. ix , 37) deposuit, cu- omni credenti (Rom. x, 4) : bic enim finis perfectio-
jus salus est in ejus resurrectione, qui pro nobis nem significat, non consumptionem. Ulrum autera
dignatus est mori. Qtwniain lu percussisli omnesad- omne canlicum psalmus sit, an potius omnis psalmus
versanlesmihisine causa, dentespeccatorumconlrhisli: canticum; an sinl quaedamcantica quoenon
possint
jam regnanle Ecclesia , inimici nominis christiani dici psalmi, et quidam psalmi qui non possint dici
confusione percussi sunt, et sive maledica verba cantica, quseri polest. Sed animadverlendoe
Scriptu-
eorum, sive principatus, in irritum deducti. Credite rae sunl, ne fortc Canticum Ixtitiam indicet: Psalmi
ergo, homines, quod Dominiest salus: et, tu, Domine, autem dicunlur, qui canlantiir ad psalterium; quo
sil sujHTpopulumluumbenedklio lua. usum esse David prophetara in magno mysterio, pro-
10. Polesl cliam nnusquisque nostrum dicere, cum dit historia (I Par. xm, 8, et xvi,
5). De re non
viiiorum et cupiditatum multitudo resistentem men- est hic disserendi locus; quia diuturnam qua
lera ducit in lege peccati : Domine, quid muliiplicati nem el Iongam disputaiionem desideral. Nunc inquisilio-
inte-
sunl qui tribulant me, multi insurgunt adversumme? rim aul verba Dominicihominis
resurrectionem
Et quoniam plerumque coacervalione viliorum sub- exspeclare deberaus, aut hominispost in Ecclesia creden-
repit desperatio sanitatis, tanquam ipsis vitiis insul- tis et speranlis in eum.
tantibus animoe,vel etiam diabolo et angelis ejus per 2. [vers. 2.] Cum invocarem, exaudivit me Deus
noxias suggestiones ut desperemus operantibus, ve- justitim mem: cum invocarem, exaudivit me
rissirae dicilur : Mulii dicunt animm mem: Non est inquit, a quo est justilia mea. In tributatione Deus,
dilalasli
salus illi in Deo ejus. Tu autem , Domine, susceplot mihi: ab angustiis tristilia?, in lalitudiriem
gaudio-
meuses; hsecenim spes est, quod naturam humanam rum nie duxisti; tribulaiio enim et
angustia in oranem
1 Edd.,tn christitm. AtnonnulliMss.,in Christo.
) Pro epiphausei,illimiinabit,legebat,eplmpselai,contin- 2 lta colbertinuscodex. Aliivero Mss.et edd.
qel. ferunt,
peccata.
79 S. AUGUSTINlEPISCOPl 80
animam hominis operantis malum (Rom.n, 9). Qui tionis genus familiare esse illi linguae qua Prophelse
aulem dicit : Gaudemus in tribulationibus, scientes locuti sunt. Nam soepe invenis ila coeptum : Et dixit
quoniamtribulatiopatienliamoperatur, usque ad illud Dominusad illum, Et faclum est verbum Dominiad
ubi ait: Quoniamcharitas Dei diffusa esl in cordibus illum. Quacjunctura conjunclionis, cum sentenlia
noslris per Spiritum sanctum,qui datus est nobis(Id. non prsecesserit cui sequens annectatur, mirabiliter
v, 3, 5), non habet cordis angustias , quamvis ex- fortassis insinuat prolationem verilatis in voce cum
trinsecus a persequenlibus ingeranlur. Mutalioaulem ca visione quseiit in corde esse coirjunclam. Quan-
personoc, quod a tertia, ubi ait, exaudivit, statim quam liic dici possit, quod superior senlenlia, Vtquid
transiit ad secundam, ubi ait, dilalasti mihi, si non diligitis vanitatem, el qumritismendacium? ita posila
varictatis ac suavilatis causa facta est, mirum cur cst ac si diceretur, Nolite diligere vanitalem, ct quoc-
primiim lanquam indicare voltiit hominibus exaudi- rcrc mendaciura; quo ita posito, rectissiraa loculione
tum se csse, et posteacompellare exauditorem suum. scquittir : Ef scitotequoniatnadmirabilemfecil Domi-
Nisi forte cum indicasset quemadmodum exauditus nus sanctumstium. Sed interpositum diapsalma vctat
sil in ipsa dilalationc cordis , maluit cum Deo loqui; islam cum superiore conjungi : sive enim hebrseum
ut etiam hoc modo ostenderet quid sil corde dila- verbum sit, sicut quidam volunt, quo signiflcalur
tari, id est, jam cordi habere infusum Deum, cum Fiat; sivc grsecum, quo significaturintervallum psal-
quo intrinsecus colloquatur. Quod in persona cjus lendi, ut psalma sit quod psallitur, diapsalma vero
ijui credcns in Christum illuminatus est, reclc aeci- inlerposilum in psallendo silenlium ; ut quemadmo-
pilur : in ipsius aulem Dominicihominis, quem sus- dum sympsalma dicitur vocum copulaiio in canlando,
ccpil Dci Sapientia, non video quemadmodum hoc ita diapsalma disjunclio earum, ubi qusedamrequies
possit congrucre; non cnira ab ea aliquando deser- disjunctoc continuationis ostendilur : sive ergo illud,
lus est. Sed quemadmodumipsa ejus deprecatio, no- sive hoc, sive aliud aliquid sit, cerle illud probabile
slrac potius inflrmilatis indicium est; sic ctiam de cst, non recte continuari et conjungi sensum, ubi
ista repcntina dilatatione cordis poiest idem Domi- diapsalma interponilur.
nus pra lidelibus suis loqui, quorum personaui sibi 5. Dominusexaudiet me, dum clamaveroad eum :
imposuit ctiam cum ait : Esurivi, etnon cibaslisme; hic nos admoneri credo, ut magna intentione cordis,
silivi, el potutn non dedislismihi (Matth. xxv, 35), et id csl, inlerno et incorporeo clamoreauxilium implo-
coclera.Quare hic quoquepotest dicere, dilatastitnilti, rcmus Dei; quoniam sicut gratulandum cst de illu-
pro uno cx miniraissuis colloquenle cum Deo , cujus minatione in hac vita, ila orandum pro requie post
charitatem diffusam habet in corde per Spiritum hanc vitam. Quapropter aut ex persona fidelisevan-
sanctum, qui datus est nobis. Misereremei, el exattdi gelizanlis, aut ex ipsius Domini, sic accipiendumest
irationem meam : curiterum rogat, cum jamscexau- ac si dictum sit: Dominusexaudiet vos, dum clama-
ditum ct dilalatum indicaveril? An propler nos, de vcritis ad eum.
quibus dicitur : Si autem quod non videmus spera- 6. [ vers.5. ] Irascimini, el notile peccare(a) • occur-
mus , per palieniiamexspectamus(Rom.vni, 25); aut rcbal enim : Quis est dignus exaudiri, aut quomodo
ut in illo qui credidil perlicialur quod inchoalum est ? non frustra clamat peccator ad Dominum? Ergo Ira-
3. [ tiers.3. ] Filii hominum,usquequograves corde? scimini, inquit, et nolite peccare; quod duobus modis
saltcm usque in adventum, inquit, Filii Dei vcsier intelligi polest: aut, Eliam si irascimini, nolile pec-
crror duraverit; quid ergo ultra graves corde eslis ? care ; id est, Etiam si surgit molus animi, qui jam
Quando habiluri fincm fallaciarum, si vcritate proe- propler poanampeccati non est in potestale, saltcm
sente l non habelis ? Vlquid diligitis vanitatem, ef ei non conscntiat ratio et mens, qusc intus regenerata
qumritismendacium? utquid vuliis beati esse de in- est sccundum Deum, ut mente serviamus legi Dei,
iimis? Sola veritas facit beatos, cx qua vera sunt si adhuc carne serviraus lcgi peccali (Rom. vn, 25):
omnia. Namvaiiiiaseslvanitaniium',elomniavanilas, attl, Agite poeniteiuiam; id est, irascimini vobis ipsis
Quac abundanlia homini in omni labore suo, quo de prseteritis peccatis, et nlierius peccare desinile.
ipse laborat sub sole (Eccle. i, 2, 3) ? Utquid ergo Qum dicitisin cordibusvestris:. subaudilur, dicile ; ut
tcniporalium rerum amore detinemini? iilquid lan- sit plena senlentia : Quscdicitis, in cordibus vcstris
quam prima, extrema sectamini; quod est vanitas ct dicile; id est, nolite esse populus de quo dictum est:;
mcndacium ? Cupitis enim permanere vobiscum,qusc Labiis me honotant, cor autetn eorumlonge est a mt
omnia iranseunt tanquam umbra. (Isai. xxix, 15). /n cubilibus vestris compungimini:,
4. [vers. 4.] Ef seifofe quoniamadmirabilemfecit hoc est quodjam dictum est, in cordibus; hsecenim
Dominussanclumsuum : quem, nisi cum quem susci- sunt cubilia de quibus et Dominus monet, ut intus
tavil ab inferis, et in ccelo ad dexteram collocavit? oremus clausis ostiis (Maith.vi, 6). Compungimini,
lncrepatur ergo genus humanum, ut ad cum se tan- autem, aut ad poenilentisedolorem referlur, ut se
dem ab hujus mundi amore converlat. Sed si quem ipsam anima puniens compungat, ne in Dei judicio
movct conjunclio superaddita, quod ait, Et scitote, damnata torqueatur; aut ad excitationem, ut evigile-
facile est ut in Scripturis animadvertat hiijus locu- mus ad videndam lucem Chrisli, tanquam stimulis
1 Duodecim Mss.,si verilatispmsentia. adhibitis. Nonnulli autem non compungimini, sed
*sic legimus cum sanioribusMss.De hac lectionevide
Itetract.lib. 1,cap.7, n. 3. M. (a) Deeodemvers.5videIIEnar.in Psal.xxv, n. 5.
81 ENARRATIO1NPSALMUMIV. 82
aperimini, dicunt melius legi; quoniam in graeco Dedistiimtitiamin cor meum.Non ergo foris quaeren-
Psallerio est xaravuyijK,quod refertur ad illam dila- da est laetitia, ab his qui adhuc graves corde-diligunt
tationem cordis, ut excipialur diffusiocharitatis per vanilatem et quaerunt mendacium, sed intus ubi
Spirilum sanctum. signalum est lumen vultus Dei : in interiore enim
7. \vets. 6,7.] Sacrificatesacrificiumjustitim , el horaine habitat Chrislus (Ephes. m, 17), ut ait Apo-
speratein Domino.Idem dicit in alio psalmo : Sacri- slolus; ad ipsum enim pertinet viderc veritatem,
ftciuinDeo spiritus conlribulalus(Psal. L, 19). Quare cum ille dixerit: Ego sum verilas(Joan. xiv, 6). Et
non ahsurde hic accipitur ipsum esse sacriflciumju- cum loquehatur in Aposlolodicente : An vullis expe-
ititise, quod fit per pcenitenliam: quid enim justius, rimenlutn ejtts accipere qui in me loquitur Christus
quam ut suis unusquisque peccatis, quam alienis po - (11Cor. xni, 5)? non ei foris utique ; sed in ipso
tius irascatur, seque ipsum puniens maclet Deo? An corde, id est, in illo cubili ubi orandum est (Matth.
sacrificium justilise opera justa sunt post poeniten- vi, 6), loquebatur.
tiam ? Nam et interpositum diapsalma, non absurde 9. [vers. 8, 9.'] Sed homines leraporalia sectantes,
forlassis insinuat cliam transitum de vila vetcri ad qui cerle multi suut, nihil aliudnoverunt dicere, nisi
vilam novara : ut exstincto vel infirinato per pceni- Quis ostenditnobisbona? cum vera et cerla bona in-
tenliam vetere homine, sacrificiumjustitiaesecundum tra semetipsosvidere non possint. Itaque consequen-
regenerationem novi hominis offeratur Deo, cum se tcr de' his rcctissime dicilur, quod adjungit: A fem-
offert ipsa anima jam abluta, el iinponit in aliarc pore frumenti, vini et olei sui mulliplkali sunt. Non
fidei, divino igne, id est, Spirilu sancto comprehen- enim vacat, quod addiluin est, sui: est enim et fru-
denda ; ut iste sit sensus, Sacrificalesacrificiumju- mcntum Dei, siquidem est panis vivus qui de ccelo
stiiim, et sperate in Domino, id est, Recle vivite, ct descendit (Joan. vi, 51); est et vinum Dei, nam In-
spcrate donum Spirilus sancti, ut vos verilas, cui ebriabuntm; inquit, ab uberlale domus lum (Psal.
credidislis, illuslret. xxxv, 9) est et oleumDei, de quo dictumest: Impin-
8. Sed tamen Sperate in Domino, clause adhuc guasti in oleo caput meum (Psal. xxn, 5). Isti autem
dictum esl. Sperantur aulem quse, nisi bona? Sed multi qui dicunt, Quisostenditnobisbona? ct regnuin
quia unusquisquc id bonum vult a Dco impelrare celorum intra se esse non vident (Lttc. xvn, 21),
quod diligit, nec facile inveniuntur qui diligant bona « temporefrumenli, vini el oleisui mulliplicaii sunt.
interiora, id est, ad interiorem hominemperlinenlia, Non enim multiplicatioseraper uberlatem significat,
quocsola diligenda sunl, cseteris autem ad necessila- et non plerumque exiguilatem : cum dedila lem-
tcm utendum, non ad gaudium perfruendum ; admi- poralibus voluptatibus anima semper exardescit
rahililer cum dixisset, Sperate in Domino, subjecil: cupiditate, nec satiari potest, et mulliplici atque
Multi dicunt : Quis oslendit nobisbona? Qui scrnio, serumnosa cogitatione dislenta, simplex bonum vi-
ct quaeinlerrogalio quolidiana est oraniumstullorum derc non sinilur; qualis est illa de qua dicitur : Cor-
ct iniquorum ; sive pacem et tranquillitatem vilse pus enim, quodcomimpilur, aggravat animam, et de-
soecularis desideranlium, et propter perversitatem primit terrena inhabilatio sensum mulla cogitantem
gcncris humani non invenientiura, qui eliam coeci (Sap. ix, 15). Talis anima temporalium bonorum
accusare audent ordinem rerum, cum involuti merilis decessione et successione, id est, a lempore fru-
suis pulant tempora esse pejora quam praelerila fue- menli, vini et olei sui, innumerabilibuscompleta
runt; sive de ipsa futura vita, quoenobis promiltitur, phantasmalibus sic mukiplicata est, ut non possit
dubilanliumvcl desperantium, qui soepedicunt: Quis agere quod praeceptumest: Senfifede Dominoinbo-
novit si vcra sunt, aul quis venit ab inferis ul isla nilate, etin simplkitalecordis qumrite illum (ld.\,i);
nuitiaret? Magniflccigilur cl brevilcr, sed intrin- isla cniin iiiultiplicitas illi simplicilati vehenienler
secus vidculibus, ostcndil qux bona quoerendasint, advcrsa est. Et ideo istis reliciis qui multi sunt, mul-
respondciis illorum inleirogalioni qui diciint : Qttis tiplicati scilicct teraporalium cupiditate et dicunt,
ostendilnobisbona? Signatumest, inquil, in nobislu- Quis ostendit nobis bona, quae non oculis foris, sed
tiieiivuliuslui, Domine.lloc lumen csl loium honii- inliis cordis simplicitate quserendasunt, vir fidelis
nis cl vcruni boiium, quod non oculis, scd liienie cxsullal cl dicit : Y»pace, in idipsttm obdormiam,
coiispicilur. Signatumautein dixit in nobis, tanquam et somnum capiam. Rccle cnini speralur a talihus
denarius sigualur rcgis imagine : homo enira faclus omniniodamcnlisabalienatio a morlalibus rebus et
cst ad iinagiiicniet similitudinemDei (Gett. i, 26), niiseriarum sseculihujus oblivio, quse noriiine obdor-
quam peccandocorrupit: bonum ergo ejus est verum mitionis et somni decenter et prophetice significatur,
atque xternum, si renascendo signetur. Et ad boc ubi summa pax nullo tumullu interpellari potest. Sed
crcdo perlinerc, quod quidam prudenler inlelligunt, hoc jam non tenelur in hac vila, sed post hanc vitam
illud quod Dominusviso Coesarisnummoait: Reddile spcrandum est. Hoc etiam ipsa verba ostendunt,
Cmsariquod Cmsarisest, et Deo quod Dei est (Matth. quoefuturi sunt teraporis : non enim dictura est, aut,
xxn, 21); tanquam si diceret: QuemadmodumCoesar Obdormiviet somnum cepi; aut, Obdormioet som-
a vobis exigit impressioncm imaginis suoe, sic ct num capio; sed, Obdormiamet somnumcapiam.Tunc
Deus; ul queraadinodum illi redditur numnius, sic 1 rro npokarpotl,a frttclu,legebat,apb kairoii,a tem-
Deoanima luniine \ultus cjus illustrata aiqiiesignaia. porc. bicetiamcassiodorus.
c* S. AUGUSTLNlEPISCOPI 84
corruptibile hoc induetur incorruptione , et morlale Deus; tamen regem Filium solent appellare Scri-
hoc induetur immorlalilate; tunc absorbebitur mors piur;c. Secundum ergo illud quod dictum est, Per tne
in victoriam (I Cor. xv, 54). Hoc esl unde dicilur : if«r ad Patrem (Joan. xiv, 6), recte primo, Rex meus,
Si autem quod non videmussperumus, per patkntiam et deinde, Deus meus. Nec tamen dixit, Inlendile ;
exspeclamus(Rom. vin, 25). sed, Inlende : non enira duos aut trcs deos fides ca-
10. [tiers. 10.] Quapropter congruentcr ultimum tholica praedicat, sed ipsam Trinitatem unum Deuin :
anneclil, et dicit : Quoniamtu, Domine, singulariter non ul eadem Trinitas simul possit aliquando Pater.
1« spe habilare fecisti me. Hic non dixit, Facies; sed, aliquando Filius, aliquando Spirilus sanctus dici, sic-
Fecisli. In quo ergo jam ista spcs esl, erit profeclo ut Sabellius credidit; sed ut Paler nonnisi Pater, et
eliam quod speratur. Et bene ail, singulariter : poiest Filius nonnisi Filius, etSpiritus sanctus nonnisi Spi-
eniin refeni adversus illos mulios qui, multiplicati a rilus sanctus, et hoec Trinitas nonnisi unus Deus.
tempore frnmenli vini et olei sui, diciint : Quit ostcn- Qnia et cum dixisset Aposlolus : Ex quoomnia, per
ditnobis bona? perit enim haec multiplicilas, etsin- quemomnia, in quo omnia (Rom. xi, 36), Trinitatem
gularilas tenetur in sanclis, de quibus dicitur in Ac- ipsara insinuasse creditur; nec lamen subjecil, Ipsis
tibus Apostolorum : Multiludinis aulem credeniium gloria ; sed , Ipsi gloria.
erat anima una et cor unum (Acl. IV, 32). Singulares 4. [ tiers. 4.] Quoniam ad te orabo, Domine, mane
ergo et simpliccs, id cst, sccreti a muilitudine ac exaudies vocemmeam : quid sibi vult quod superius
turba nascentium rerum ac moricnlium , amatores dixit, exandi, quasi in prasentise exaudiri cuperet,
setemitatis et unitatis esse debemus, si uni Deo cl nunc vero dicit, tnane exaudies,non, exaudi; et, ad
Domino nostro cupimus inhoercrc. te orabo , non , ad te oro ; et deinceps , mane astabo
tibiel videbo, non, aslo et video? Nisi forle superior
ejus oralio ipsam invocationem ' ostendit: caligans
1N PSALMUM V autem inter procellas hujus soeculi, seniit se non vi-
ENARRATIO. dere quod cupit, et tameii sperare non desinit: spes
1. [uers. 1.] Tilulus Psalmi est: Pro eaqttm hwre- enim quoavidelur, non est spes (Rom. vm. 24). In-
dilalem accipit. Inlelligilur ergo Ecclesia, qus accipit lelligit tamen quare non videat, quia nondum nox
liaereditatem vitam oeternam per Dominum nostrum peracta est, id est tenebrae quas peccata meruerunt.
Jesum Christum , ut possideat ipsutn Dcuin, cui ad- Dicil ergo, Quoniamad le orabo, Domine,id est, quo-
hoerens beata sit secunduin illud : Beati miles, quia niam lantus es ad quera orabo, maneexaudies vocem
ipsi hmredilutepossidebuntlerram (Maitli. v, 4); quam mcam. Non ille es, inquit, qui possis videri ab eis
terram? nisi de qua dicitur : Spes mea es ttt, poriio quorum ab oculis nox peccatorum nondum recessit:
tnea in terra vivenlium( Psal. CXLI,C); et illud mani- peracla ergo erroris mei nocte, et discedenlibus te-
festius : Dotuinus purs haireditaiismemet cttlicismei nebris quas mihi peccatis meis feci, exaudies vo-
(Psal. xv, 5). Dicitur cl hoereditasDei vicissim Ec- cem meam. Cur ergo superius non ait, exaudies^sed,
clesia secundum illud : Postula a me, ef dabo libi exaudi? An poslquam clamavit, exaudi, et non exau-
gentet hwredilatemluam (Psal. n, 8). Ergo frr-redilas dila est, sensit quid * oporteat transire ut possit
n.oslra Deus dicitur, quia ipse nos pascit ct conlinei: exaudiri? An et superius exaudita est, sed nondnm
et baeredilas Dei dicimur, quia ipse nos administrat se intelligit exaudilam , quia nondum videt a quo
et regit. Quapropler vox Ecelesioeest in lioc psalmo exaudita est; et quod nunc ait, maite exaudies, hoc
vocatse ad hsercditalem, ul et ipsa fiat hoerediiasDu- inielligi voluit, manc intelligam me esse exauditam?
mini. qualis est ista locutio, Exsurge, Domine (Psal. III, 7),
2. [vers. 2]. Verba mea exaudi, Domine: vocata id esl, fac mc exsurgcre ; sed hoc de resurrectione *
invocat Dominum, ut eodcm opitulante periranseat Chrisli accipitur. Illud certe non potest recle alitcr
nequitiam soeculihujus, ct ad eum pcrveniat. InteUige accipi, Tental vos DominusDeusvesler, ttt sciat si di-
clamoremtneum : bene oslendit quis iste sit clamor, ligitis ewn (Deut. xm, 3), nisi ut vos per illum scialis,
quam intcrior de cordis cubili sinc strepitu corporis et vobismetipsis manilestettir quantum in ejus amore
perveniatadDeum; quandoquidemvox corporalis au- profecerilis.
ditur, spiritualis autem intelligitur. Quanquam hoc 5. [vers. 5-8.] Maneastabotibi, el videbo(a): astabo
sit etiam exaudire Dci, non aure carnali, sed maje- quid est, nisi non jacebo? quid est autcm aliud jacere,
statis prsesentia. nisi in lerra quiescere, quod est in lerrenis volupta-
5. [vers. 3.] Inlende vociobsecralionismem: id est, libus beaiitudinem quoerere? Astabo,inquit, efvidebo:
illi voci, quam ut Deus intelligat petit; quaequalis sit non est ergo inhoerendumlerrenis, si volumus Deuir
jam insinuavit, cuin dixit: Intellige ctamorem meum. videre, qui mundo corde conspicitur. Quoniamtto ,
lntende vocivbsecralionismem,Rex meuset Deusmeus. Deus volens iniquitalemtu es. Non habilabiljuxla te
Quamvis et Filius Deus, et Pater Deus, et simul Pater
et Filius unus Deus; et si interrogemur dc Spirilu 1 Edd.,vocalionem. AtcolbertinuScodexaliiquemehoris
sancto, nihil aliud respondendum est, nisi quod Deus notae MSS., invocalionem.
2 plures Mss.,quod.
Sit; et cum simul dicunlqr Paler cl Filius ctSpirilus 3 Edd.,sed ti hocdereturrectione.parliculasi abcsta Mss.
jsanctus, nihil aliud intelligciidum est quam unus (a) ldemvers. 5 traclalurin II Enar.Psal. xxvi, n. 8.
85 ENARRATIOIN PSALMUMV. g6
tnaiignus, nequepetmanebuntinjutti ante oculosluos. visibilemmortem non vult hominem prodcre, para-
Odisti omnesqui operantur iniquitatem, perdesomnes tus essc debet veruni occultare, non falsum dicere,
qui loquunturmendacium.Virum sanguinum et dolo- ul neque prodal neque mentiatur, ne occidalanintam
sum abominabilur Dominus: iniquilas , malignilas, suam pro corpore alterius. Si autem hoc nondum po-
mendacium, homicidium, dolus, et quidquid hujus- test; vcl sola hujus necessilalis habeat mendacia , ut
niodi est, ipsa nox est, qua transeunle filmane ul vi- eliam ab istis, si sola remanserint, liberari merea-
deatur Deus. Causam ergo exposuit quare mane asla- tur, et Spiritus sancti robur accipere , quo quidquid
bit, et videbit; quoniamnon Deusvotens iniquitatem, perpetiendum est pro veritale conlemnat. Duo sunt
inquit, fu es. Si enim Deus esset qui vellet iniquita- omnino genera mendaciorumiu quibus non magna
tem, posset etiamab iniquis videri; ut non mane vi- culpa est, sed tamen non snnt sine culpa, cum aut
dcrelur, id esl, cum iniquitatis nox perlransierit. jocamur, aut ut prosimus mentimur. Illud primum
6. Non habilabitjuxta te malignus: id est, non sic in jocando, ideo non est perniciosissimumquia non
videbit ut hsereat. Ideo sequitur , nequepermanebunt fallit; novil enim ille cui dicitur , joci causa esse di-
injusti ante oculos luos; quia oculi eorum, id est ctum. Secundum autem ideo milius est, quia retinet
raens eorum reverberaiur luce verilatis propler lene- nonnullambenevolentiam.Illud vero quod non habet
bras peccatorum, quorum consueludine fulgorem duplcx cor, nec mendaciumquidem dicenduni est:
rectoe inlelligentioe susliuere non possunl. Ergo et tanquam , verbi gratia, si cui gladitiscommendetur,
qui vident aliquando, id est, qui verum intelligunt, el prorr.itlatse redditurum cum ille qui commendavit
lamen adhuc injusti sunl, non ihi permanent amando poposcerit; si forte gladium suum repetat furens,
ei quae averlunt a vero; gerunt enim secum suam manifestura est tunc non esse reddendum, ne vel se
noclem, id est, non solum consueludinem,sed etiam occidat vel alios, donec ei sanitas restiluatur. Hic
amorem peccandi. Qtioenox si transicrit, id est, si ideo non habet duplex cor, quia ille cui commenda-
peccare destiterint, et ipse amor alque consuetudo tus est gladius , cum promittebat se redditurum po-
fugata fuerit, fit mane; ita ut non solum intelligant, scenti, non cogitabatfurentem posse repetere. Verum
sed etiam inhxreaut vcritali. autera occultavil etDominus, cum discipulis non-
7. Odisli ' omnesqui operanturiniquilalem: odium dum idoneisdixit: Multa habeovobisdicete, sednune
Deiex illa locutione intelligendumest, qua odit pec- non poteslispotlare illa (Joan. xvi, 12); et aposto-
cator quisque verilatem. Videlur enim quod et illa lus Paulus cum ail: Non potui loquivobisquasispiri-
odit quos in se manere non sinit: non autem manent, litalibus, sed quasi carnalibus (ICor. m, 1). Unde
qui eam sustinere non valenl. Perdes omnes qui lo- manifcstum est non esse culpandum, aliquando ve-
quuntur mendacium:hoc enim est verilali contra- runi lacere. Falsum autem dicere, non invenitur
rium. Sed ne quis pulet aliquara substanliam vcl nn- concessum esse perfeclis.
turam verilati esse conlrariam , inlelligat ad id quod 8. Virumsanguinumet dolosumabominabiturDomi-
non est pertinere mendacium, non ad id quod est. ntts. Potest hic reclc videri rcpetitnm quod ail supe-
Si enim hoc dicitur quod esl, verum dicitur; si rius : Odisliomnes qui operanturiniquitatem, perdes
autem hoc dicitur quod non est, mendacium est. omnesqui loquunturmendacium; ut virum sanguinum
Ideo, inquit, Perdes omnes qui loquuntur menda- ad operantem iniquitatemreferas, dotosum autem ad
cium; quia recedentes ab eo quod est, ad id mendaciura : dolus enim est, cum aliud agilur, aliud
quod nou est declinanlur'. Mulla quidem videntur simulatur. Et apto verbo usus est quod ait, abomina-
pro salute aut commodo alicujus, non malilia, bitttr; solent enim abominati dici, exhseredati: hic
sed benignilate mendacia, quale illarura in Exodo aulem psalmus pro ea est qum hmreditalemaccipit,
obsletricum quae Pharaoni falsum renuntiaverunt quoe subjicit exsultationem spei suae, dicens : Ego
(Exod. i, 19), ut infanles liliorumIsrael non neca- autem in mulliludinemiseralionistum, introiboin do-
rentur. Sed etiam lsta non re, sed indolc 3laudanlur; mum luam. In mullitudinemiseralionis, fortasse in
quoniamqui tantuin hoc modo menliunlur, merebun- raultiludine bominum perfectorum et beatorum dicit,
tur aliquando ab omni mendacio liberari. Nam in iis quibus civitas illa constabit, quam nuuC parturit et
qui perfecti sunt, nec ista raendacia inveniuntur; paulalim parit Ecclesia. Iloiiiines aulcm multos re-
quibus dictuinest: Sitin ore veslro, Esl, esl; non, non: generalos atque perleclos, recte dici multiiudinem
quidquidampliusest, a malo esl ( Mallh. v , 37). Nec miserationis Dei quis negat, cum verissime diclutn
immerito alio loco scriptum est: Os quodmentiluroc- sit : Quid est homo, quod metnor es ejus; aut filius
ciditanimam(Sap. i, 11); ne quis arbitretur perfectum hominis,quiu visitaseum ( Psal. vm, 5) ? lntroibo >'n
et spiritualem horainera pro ista temporali vita , in domum tuam: tanquaralapis, credo , in sedificium,
cujus morle non occiditur aniraa, sive sua , sive alte- dictum est. Quid enim aliud donius Dei quam tem-
rius, debere mentiri. Sed quoniam aliud est menliri, plum Dei est, de quo dictum est: TemplumenitnDei
aliud verum occullare; siquidem aliud est falsum di- sanctumesl, quodeslisvos(I Cor. iu , 17) ? ctijus oedi-
cere, aliud verura tacere; si qiiis forte vel ad islam ficii lapis angularis est ille (Ephes. n, 20), quem
1 m editis: odisti, Domine.Ata Mss.abestvox,Dortrixte, suscepit coseternaPalri Virlus et sapientia Dei.
'Edili, declinanl.AtMss.,declinantur. 9. Adoruboad temptumsanctum luum, in timore
* Kditi,indolo. verius alumotMss.,wwfofe.Conferlib.
de Mendacio, cc.5 et 17. tuo: ad lemplumsicut prope tcmplum intelligimus;
87 S. AUGUSTINIEPISCOPI
non enim ait, Adorabo in lemplo sancto tuo, sed, hunt in sc quos ad peccala illeclant, ct cos lanquara
Adorabo ad templum sanclum luum. Intclligcndum devorant cum in suam vitam convcrluiit. Quod qui-
etiam est non de perfectione, sed de progressu ad bus contingitquoniam peccato moriuntur ', recte illt
perfectionem dictum esse ; ut illud perfectionera si- a quibus inducunlur, sepulcra palenlia dicli sunl;
gnificet, Introibo in domumtuam. Sed ut hoc prove- quia ct ipsi quodammodo exanimes sunl vitam non
niat, prius adorabo,inquit, ad templumsanctumluum; habendo vcritatis, et mortuos in se recipiunt quos
et fortasse ob hoc addidit, in timore tuo, quod ma- verbis mcndacibus et vano corde intcrcmptos in se
gnum est prsesidiumprocedentibus ad salulem. Cum converlunt. Linguissuis doloseagebant, id cst linguis
autem quisque pervenerit, fiet in co quod dictum cst: malis: nam hoc videtur signiflcarc, cum dicit sttis,
Consummatadilectioforas millil limorem(I Joan. iv, raali enim malas babent linguas; id est, mala loquun-
18 ), non enim timent jam amicura *, quibus dictura lur, cum loquuntur dolum. Quibus Dominus dicil:
est : Jam non dicam vos servos, sed amicos(Joan. Quomodopotestisbona loqui, cum silis mali (Mailh.
xv, 15), cum ad id quod promissum est perducti XII, 34).
fucrint. 13. Judka illos, Detts : decidant a cogitalionibits
10. [tiers. 9 , 10. ] Domine, deducmein tuajusli- suis. Prophetia est, non maledictio: non enim optat
tia ptopiet inimkos meos: satis hic declaravit in pro- ut eveniat, sed cernit quid evenlurum sit: contingit
feclione sc esse, id est in provectu ad perfeclionem, namque illis, non quia videtur oplasse, sed quia tales
nondum in ipsa perfeclione, quando ut deducatur ex- suntut nicrito conlingat.Sicenim ct quod posteadicit,
oplat. In lua justilia autem , non in ea quae videlur Lwtenlur omnes qui speranl in te, per propheliam
hominibus. Nam et malum pro malo reddere, justi- dicit; quoniamcernil esse loetaluros.Sic per prophe-
tia videlur, sed non est ejus de quo diclum est: Qui tiam diclum est, Excita polentiamtuamel veni (Psal.
facit otiti solemsuum super bonoset malos(Matth. v, LXXIX,3);quoniam videbat csse venlurum. Quan-
45); quia etcum punit Deus peccalores, non malum quam possit etiani hoc modo accipi quod dictum est,
suum eis infert, sed malis eorum eos dimittil: Ecce, decidama cogilalionibussuis , ul magis bene ab co
inquit, parturiit injustitiam, concepillaborem, el pe- oplalum credatur, dum cadunt a cogilalionibus suis
perit iniquilatem: lacum aperuil et effoditeum , et in- nialis, id csl, ut jam non cogilenl mala. Sed vctal sic
cidil in foveamquam operalus esl: convertelurdolor inlelligi quod sequilur, expelleeos; nullo cnim modo
ejus in capittejus, et in lerlicemejus iniquilaseju; de- polest in bonam parlem accipi, cum quisquc cxpelli-
scendel( Psal. vn, 15-17 ). Cum ergo punit Deus , lur a Deo. Quapropterper propbethim diclum , non
ut judex punit eos qui legem prsetereunt, non eis in- per malevolcnliamintelligilur; cum hoc dictum sit,
ferens de seipso malum, sed in id quod elegerunt quod necessariotalibuseventurum est, qui in pecca-
eos expellens ad complendam summammiscriarum. lis quaememorata sunt perseverare voluerint. Deci-
Homo autcm cum malum pro malo reddit, malo dunt ergo a cogiialionibussuis, dictum cst; decidant
voto id facit; et ob hoc prior ipse maliis est, dum accusantihusse cogitalionibussuis, lcslimoniumpcr-
punire vult malum. hibente conscientia sua, sicut Aposlolus dicil: Et
11. Dirige in conspectutuo iler meum.Niliil mani- cogilationumaccusanlium seu defendentium, in reve-
feslius est, quam in tempus eum comraendare quo lationejustijudkii Dei ( Rom. n, 15, 16 ).
proficit; hoc est enini iler quod non lerrarum locis 14. Secundum multiludinemiinpielatumeorum ex-
peragitur, sed affectibus animorum. In conspeclu, peltecos: id est, Ionge eos expelle; hoc est enim se-
inquit, tuo dirige iter mettm: id est, ubi nullus ho- cundummultiludinemimpietalumeorttm, ul multura
minum videt, quibus credendum non est laudantibus, expellahlur. Expellunlur crgo impii ab illa hocredi-
aul vitupcrantibus; non enim ullo modo possunt de tate quoe intelligendo et videndo Dcuin possidetur;
aliena conscientia judicare, in qua iler dirigitur ad sicut cxpellunturmorbidi oculifulgorelucis, cum illis
Deum. Ideo subjecil, Quoniamnon esl in ore eorutn ea poenaest quoe aliis laetilia.Non ergo ipsi mane
reritas , quibus utiquo judicantibus non csl crcden- aslabuni, et videbunt. Et tara magna pocna est ista
dum , el ideo intro ad conscienliam et ad Dei con- cxpulsio,quam magnum prsemiumest illud quod di-
spectum confugiendum est. Cor eorum vanum est: citur : JHt/it aufem adhwrere Deo bonum esl ( Psal
quomodo ergo polest esse in ore eorum veritas, LXXII,28). Huic pcensecontrarium est: Intra in gau-
quorum cor fallitur de peccato et pcena peccali ? diumDomitritui. Quia huic expulsioni simile csl:
Unde revocantur hominesilla voce : fJf^uid diligitis Projicite illum in lenebras exteriores ( Matth. xxv,
vanilalem, el qumriiismendacium(Psal. IV, 3) ? 21, 30).
12. [vers. 11.] Sepulcrum palens est gutlur eo- 15. Quoniaminamarkaveruntte, Domine. Ego sum,
rum :ad voracitatis signiflcationem referri polest, inquil, panis qui de cmtodescendi(Joan. vi, 51) : et,
propler quam plerumque homines adulatione men- Operaminiescamqumnon corrumpilut(Ibid., 27): cl,
tiuntur. Et mirabililer dixit, palens sepulcrum; quo- Gustale,et videlequoniamsuavis esl Dominus (Psal.
niam semper inhiat illa voracitas, non ut sepulcra xxxin, 9). Peccatoribus autem panis vcritatis ama-
quoe reccptis cadaveribusmuniuntur. Potest ct illud rus cst; unde os vera dicentis oderunt. Ipsi crgo
inlclligi, quod mendacio ct blanda adulationc (ra- inaniaricaverunt Deimi, qui poccandoin cain aegri-
1 fiafaneiisiscodcx,amici. 1QuatuorMss.,peccutosuocunsummato morittitlur.
89 ENARRATIOIN PSALMUMVI. 90
tudinem devenerunt, ut cibum veritatis, quo sanae renlur viriliter omnia suslinuerunt; ab eo quod
animse gaudent, lanquam felleum sustinere non scriptum esl, Judica illos, Deus, usque in finem
Psalmi.
possint.
16. [ vets. 12.] Et tmtenturomnesqui spetanl in le :
utique illi quibus gustantibus suavis est Dominus. IN PSALMUM VI
ln mtetnumexsultabunt,et inhabitabisin eis: ipsa ergo ENARRATIO.
erit oeternaexsultalio, cum lemplum Dei fiunt justi;
* In finem, in hymnisde octavo, Psaltnus David.
et erit gaudium ipsorum, ipse incola eorum. Et glo-
riabunlurin te omnesqui diligunt nomen tuum : lan- l.[«ers. 1.] De octavo, hic videtur obscurum;
quam cum adest eis ad fruendum quod diligunl. Et nam coetera in hoc titulo manifestiora sunt. Visum
bene in te, tanquam possidentcs hoeredilatem de qua est aulem nonnullis diem judicii significare, id est
titulus psalmi est, cum et ipsi sint ejus haereditas, tempus adventus Domini noslri, quo venturus est
quod significat, inhabitabisin eis. \ quo bono prohi- judicare vivos et mortuos. Qui adventus, compulatis
bentur quos secundum multiludinem impietalum annis ab Adam, post septem annorum niiUia futurus
corum expellit Deus. creditur; ut septem annorura millia lanquam septcin
17. [ vers. 13.] Quoniam lu benedicesjuslum : hoec dies transeant, deinde illud tenipus lanquam dies oc-
cst benediclio, gloriari in Deo, et inhabitari a Deo. tavus advenial. Sed quoniain diclum est a Domino :
Isla sanctificatio concedilur justis; sed ut justificen- Non est veslrumscire temporaqumPater posuil in sua
tur, prsecedit vocatio, quoenon est meritorum, sed polestale(Act. i, 7), et : De die vero et illa hora nemo
gratioeDei: omnes enim peccaverunt, et egent glo- scit, neque angelus, neque virlus, neque Filius, nisi
ria Dei (Rotn. III, 23). Quos enim vocavit, hos et solusPaler (Matth. xxiv, 36), et illud quod scriptum
justificavit; quos autem justificavit, hos et glorifica- est, tanquara furem venire diem Domini (1 Thess. v,
vil (Id. VHI,30). Quia ergo vocatio non merilorum 2), salis aperte ostendit neminem sibi oportere arro-
noslrorum, sed benevolentiae et misericordise Dei gare scientiam illius lemporis, corapulatione aliqua
est, subjecil dicens : Domine, ut scuto bonmvolunlalis annorum. Si enim posl seplem millia annorum ille
ivm coronasti nos; hona enim volunlas Dei proecedit dies vcnturus est, omnis homo potest annis compu-
bonam volunlatem nostram, ut peccatores vocet in talis adventum ejus addiscere : ubi erit ergo, quod
poeuitenliam. El ipsa sunl arma quibus expugnatur nec Filius hoc novit? Quod uliquc ideo diclum est,
inimicus, contra quem dicilur : Quis accusabitadver- quia per Filium homines hoc non discunl, non quod
sus eleclosDei ? et, Si Deus pro nobis, quis contra nos ? apud se ipse non noverit, secundum illara loculio-
Qui unico Filio suo non pepercit, sed pro nobis omni- nem, Tentat vosDominusDeus vester, ul scial (Deut.
bus ttadidit illum (Ibid., 31, 33). Sienim adhuc cum XIII,3), id est, scire faciatvos; ct, Exsurge, Domine
inimiciessemus,Cltristuspro nobis mortuusesl; mullo (Psal. III, 7), id est, fac nos exsurgere. Ctini crgo ila
magis teconciliati,salvi erimus ab ira per ipsum (Id. dicatur nescire Filius hunc diem, non quod nescial,
v, 9,10). Hoc est invictissimuin scutum, quo repel- sed quod nescire faciat cos quibus hoc non expedit
litur inimicus desperaiionem salulis suggerens mul- scire, id est, non eis Iioc ostendat; quid sibi vult ne-
titudirie Iribulatiomimel tentalionum. scio quscpraesumptio,quse annis coinputatis cerlissi-
18. Totus ergo lextus Psalmi est oraiio ut exaudia- mum sperat post septem annorum millia diein Do-
tur; ab eoquod scriptum est, Verbamea exaudi, Do- liiini?
mine, usque ad, Rex meus et Deusmeus. Deinde in- 2. Nos igitur, quod nescire nos Dominus voluit, li-
tellectus eorum quae impediunt ad videndum Deum, benter nesciamus, et quseramusquid velit sibi isle ti-
id est, ut se exauditam esse cognoscat; ab co quod tulus, qui scribitur De octavo.Polcst quidcra, etiain
scriptum est, Quoniam ad te orabo, Domine, tnane iiulla aiiDOriim teraeraria suppulatione, dies judicii
exaudiesvocemmeam,usque ad, Virum sanguinum et oclavus intelligi, quod jam post finem hujus sseculi
dolosumubominabilur Dominus. Tertio, sperat se do- accepta aeterna vita, lunc non erunt animsejustorum
mum Dei fuluram, et nnnc ei appropiuquare in ti- obnoxise tcmporibus : ct quoniam omnia tempora
more ante consummalionem quoe expellit limoreni; seplem dierum istorum repelitione volvunlur, octa-
ab eo quod scriptum est, Ego autem in mulliludine vus forle ille diclus est, qui varietatem istam non ha-
miserationislum, usque ad, Adoraboad teniplumsan- bebit. Est aliud quod hicnon ahsurde accipi potcst,
ctum tttumin timoretuo. Quarlo, proficientem sc atque cur octavum dicalur judicium, quod post duas gene-
promovenlem inler illa ipsa quibus impediri se sentit, rationes futurum est, unam quoe ad corpus, alleram
orat ut adjnvelur intrinsecus, ubi nemo hominum quoe ad animara pertinet. Ab Adara enim usque ad
videt, ne avertatur malis linguis ; ab eo quod scriplum Moysen genns humanum vixil ex corpore, id est se-
esl, Domine,deduc me in tua justitia propler inimi- cundum carnem : qui eliam exterior et velus homo
cos meos, usque ad, Linguis suis dolose agebant. dicitur (Epltes. IV, 22),^et cui Vetus Testamenlum
Quinto, prophctia est qure poena maneat impios, datum est, ut quamvis religiosis, tamen carnalibus
quando juslus vix salvus erit, et quod prsemiumjusti adliuc operalionibus fulura spirilualia proesignaret.
adcpturi sinl, qui vocati vcncruul el donec perduce- Hoc toto tciupore quo secundum corpus vivebatur,
1 *icl rvestantiores
Mss.Atediti., incolatus. regnavit mon, sicut Aposlolus ail, etiam in eos qui
ftl S. AUGUSTINIEPISCOPI 92
non peccaverunt.Regnavit autem cx similitudine prm- ira; in aliis pro furore indignatio ponilur, aut bilis-
varkationis Adm, sicut idem dicil; quoniam usque ad Sed quidquid illud est, motusest animi provocansad
Moysen (Rom. v, 14) accipiendtim est, quo usque pcenam inferendam : qui tamen motus, non tanquam
Legis opera, id est carnaliter observata illa sacra- animacDeo tribuendus est, de quo dictum est: Tu
menta, eiiam eos obstrictos tenuerunl certi mysterii autem, Domine virlulum, cum tranqvrillitatejudicas
gratia, qui uni Deo subditi eranl. Ab adventu autem (Sap. XII,18); quod aulem tranquillum est, non est
Domini, ex quo ad circumcisioncni cordis a camis perturbatum. Non ergo cadit in Deum judicem per-
circnmcisione transitum est, facta vocaiio esl, ut se- lurbatio ; sed quod in ejus minislris fit, quiaper leges
cundum animam viveretur, id est secundum interio- ejus fil, ira ejus dicilur. In qua ira, non solum argui
rem homincin, qui etiam novus honio (Cotoss.m, 10) se non vullanima quse nunc orat, sed nec corripi, id
propter regeneralionem diciiur morumquc spiritua- esl emendari vel erudiri : nam in grseco nathinrii
lium innovalionem. Manifestum cst aulem ad corpns positum est, id est, erudias. Arguuntur autem in die
quaternaiiuin numerum pertinerc, propter noiissima judicii omnes qui non habent fundamentum quod cst
elementa quatuor quibus constat, et quatuor qualita- Christus : emendantur autem, id est purgantur, qui
les, siccam, humidani, calidatn, frigidam. Unde qua- huic fundamento supersedificarillignum,foenum,sti-
luoreliam temporibus adniinistratur, vernn, aeslate, pulam; delrimenlum enim patientur, sed salvi erunt
autunuio, hieme. H;vcsunt notissima. Nam de qua- lanquam perigncm(I Cor. m, 11). Quidergo isleoral,
tcrnario nuinero corporis tractatur eliam alibi subti- qui non vult in ira Domini vel argui vel cmendari?
lius, sed obscnrius : quod in hoc scrnione vitandum Quid, nisi ut sanetur? ubi enim sanitas est.nec mors
est, quem eliam minus eruditis accommodatumesse meluenda est, nec urentis aut secantis medici manus.
volumus. Ad animum vero lcrnarium numerum per- 4. [ucrs. 3, 4.] Sequilur itaque, etdicit : Miserere
linere potest inlelligi, ex eo qnod tripliciter Deura tnei, Domine, quoniam inftrmus sum : sana me, Do-
diligerc jubemur, ex toto corde, ex lota anima, ex mine,quoniam coniurbata sunt ossa mea, id esl firma-
toia mente (Dettf. vi, 5 ; Matth. xxu, 37) : de quibus racntum animaemeoe, vel fortitudo; hoc enim ossa
singulis non in Psalterio, sed in Evangelio disputan- signilicant. Dicit ergo anima fortitudinem suam essc
duin esi. Nunc ad tcslimoniiim lernarii ntimeri ad turbalam , cum ossa nominat : neque enim creden-
aninimn portincntis, satis puto esse quod diclum est. dum cst, quod habeat ossa qua; videmus in corpore.
Pcractis igitur numeris corporis ad veterem hominera Qnapropler ad expositionempertinet quod subjicilur,
ct ad Velus Testamentum perlineiiiibiis, peractis Ef anima mea lurbata est valde; ne quod ossa appel-
etiam nonieris animi ad novum hoininem et ad No- lavit, corporis intelligerenlur. Ef fu, Domine,usque-
vnm Testanicntuni relatis, sicut seplenario numero quo ? quis non inlelligaisignificari aniraam luctantem
transaclo, quia unumquodquc temporaliter agitur, cum morbis suis, diu autem dilatam a medico ', ut ei
qualernario incorpus, lernario in aniinum distributo, persuaderelur in qtiae mala se peccando proecipita-
veniet oclavus judicii dics, qui ineritis iribuens quod verit ? Quod enim facile sanatur, non multum cave-
debetur, jam non ad opera temporalia, sed ad viiam tur; ex difficullaieautem sanationis, erit diligentior
aelernam sanctos transferet, impios vero damnabit in cuslodia receptoesanitatis. Nonergo tanquam crudelis
aelernum. Deus xstimandus est, cui dicitur : Ef f«, Domine,
3. [tiers.2.] Quam damnationem metuens, orat ttsquequo? sed lanquam bonus persuasor animse, quid
Ecclesia in hoc psalmo, dicens : Domine, ne in ira mali sibiipsa pepererit; nondumenim tam perfecte'orat
tua arguas me. Dicil eliam Apostolus iram judicii: hoecanima, ut ei dici possit : Adhuc loquenletedicam,
Thesaurizas tibi, inquit, iram in die irm justi judkii Ecceadsum (Isui.Lxv, 24). Simul ut eliam illud agno-
Dei (Rom. u, 5); in qua se non vult argui, quisquis scat, quanta poena impiis proeparatur, qui se nolunt
in hac vila sanari desideral. Nec in furore tuo corri- convertere ad Deum, si taniam difficullalem con-
pias me : corripias, mitius videtur ; ad emendationcm vcrtentes patiuntur; sicut alio loco scriplum esl:
cnim valet. Nam qui arguitur, id est accusatur, me- Si juslus vix salvus eril, peccatoret impius ubi pare-
tuenduin est ne' finem habeat damnationem. Sed bunt (l Pelr. iv, 18)?
quoniam furor plus videtur essc quam ira, potest 5. [wers.5.] Converlere, Domine, et erue animatn
movere cur illud quod est mitius, id est correptio, meam. Convertens se, orat ut ad eam convertalur et
cum eo positum est quod est durius, id cst cum fu- Deus, sicut dictum est : Converliminiad me, el con-
rore. Sed ego puto unam rem duobus verbis signifi- vertar ad vos, dkit Dominus( Zach. i, 3 ). An ex illa
catam : nam in graeco0vfi6;,quod esl in primo versu, locutione intelligendumest, Convertere,Domine,id est,
hoc significatquod bpyr,,quod est in secundo versu; fac meconverti, cum in ipsa sua conversione difficul-
sed cnm Latini vellent etiam ipsi * duo verba ponere, tatem laboremque senlirel? Nam perfecla nostracon-
.juoesitnmest quid esset vicinum iroe, ct posilum est versio paratum invenit Deum, sicut Propheta dicit:
turor. Ideo varie codices habent: nam in aliis prius Tanquam diluculum paralum inveniemuseum ( Osee.
invenilur ira, deinde furor;'inaliis, prius ftiror, deinde vi, 3, sec. LXX). Quoniam ut eum amitteremus, non
ejus absentia qui ubiqne adcst, sed noslra fecit aver-
1 Edd., ne in finem.Prsepositioin abest a melioribus
Mss. 1 nuinqueHss., diitaulemditaluinmedkinmna tnedico,
" Mss, wlfenfeftainipsa. '' PluresMss.,perfecttt.
 05 ENARRATIOIN
sio: In hoc mundo etat, inqnit, et mundus per eum
faclus est, et munduseum non cognovit( Joan. i, 10).
Si ergo in hoc mundo erat, et mundus eum non co-
gnovit, nostra immunditia non fert ejus aspectum.
Dum autem nos convertimus, id est, mulatione vele-
ris vitoe resculpimus spiritum nostrmn, durum sen-
timus et laboriosum ad serenitatem et tranquillitalem
divinoe lucis a terrenarum cupiditalum caligine re-
torqueri. Et in tali diflicullate dicimus, Converlere,
Domine, id est, adjuva nos, ut perficialur in nobis
conversio, quaete paratum invenit, et fruendum te
prsebentcm dilectoribus luis. El ideo postquam dixil,
Convertete,Domine, addidit, ef erue aittmam meam,
tanquam inhaerentem perplexitatibus hujus saeculi,
el spinas quasdam dilacerantium desideriorum in
ipsa conversione patientem. Salvum me fac, inquit,
propter misericordiamluam. Intelligit non suorum me-
ritorum esse quod sanatur, quandoquidem peccanli
el datum prseceptumprsetereunli, justa damnalio de-
bebatur; sana me ergo, inquil, non propter merilum
meum, sed propter misericordiam tuam.
6. [vers. 6.] Quoniamnon eslin morle qui memorsit
tui. InteMigilquoque nunc esse tempus conversionis,
quia cum isla vila transierit, non reslat nisi relributio
nieritorum. In inferno autem quis eonftlebilurlibi ?
Confessus est in inferno ille dives, de quo Dorainus
dicit, qui Lazarum vidit in requic, se autem in tor-
nientis dolebat: usque adeo confessus, ut eliam mo-
neri suos vellet ul se a peccalis cohiberent, propter
pcenas quas apud inferos esse non creditur (Luc. xvi,
23 31). Quamvis ergo frustra, confessus est lamen
sibi raerito illa accidisse tormenta ; quando etiam
suos, ne in haec inciderent, doceri cupiebat. Quid
ergo est, In inferno aulem quis confilebilurlibi? an
infernum vult inielligi, quo post judicium praecipita-
buntur impii, ubi jam propler profundiores lenebras
niillam Pei lucem videbunt, cui aliquid confiteanlur?
Nam iste adhuc elevaiis ocnlis, quaravis immani pro-
fundo inlerposito, poluit lanicn videre Lazarum in
requie constitutum, ex cujus comparatione ad con-
fessionom coaclus est meriloriiin suorum. Polcsl
eliam illud intelligi, ut mortem vocet peccatum,
quod contempia divina lege coramiltilur : ulaculeum
mortis mortem appellemus, quod morlem comparct;
aculeus enim morlis, peccatura ( I Cor. xv, 56 ). In
qua morte hoc est esse immemorem Dei, legem ejus
et proeceptaconteranere : ut infernum dixrrit, c;cci-
tatcm animi, quae peccantem, id est, morienlem ex-
cipit et involvit; Sicttt non probaverunt,inquit, habere
Deum in notilia, dedit illos Deus in reprobum sensum
(Rom. l, 28). Ab isla morte et ab isto inferno tutain
se praeberi anima deprecatur, dum molitur conver-
sionem ad Deum, et sentit difficuliales.
7. [vers.7.] Quapropter conlexit dicens : Laboravi
in gemilttmeo. Et tanquam parum profuerit, addit et
dicit: Lavabe per singulasnocles lectum meum.Lectus
est hoc loeo appellatus ubi requiescit animus seger et
linfirmus, id cst in voluptate corporis et in omni dele-
!ctatione sseculari; quamdelectalionera lacrymis lavat
PSALMUMVI. 94
qui sese ab illa conalur exlrahere. Videt enim jam se
damnare carnales concupiscentias; et tamen delecta-
tione tenetur infirmitas ', ct in ea libenter jacet,
unde surgere nisi sanatus animus non potest. Quod
aulem ail, per singulas nocles,hoc fortasse accipi vo-
luit, quod ille qui spiritu promptus sentit aliquam
lucem verilatis, et tamen in delectatione liujus s;cculi
per carnis inflrmilatem aliquandorequiescit, tanqtiam
dies et noctes allerno affectu cogitur pali : ul cum
dicit, Mcnle servio legi Dei, lanquam diem senliat;
rursus cum dicit, Cante atifem legi peccati(Rom. vn,
25), inclinelur in noctem, donccomnisnoxlranse.it,
et vcniat unus dics de quo dicilur : Mane astabotibi,
et videbo (Psal. v, 5). Tunc enim astabit; nunc autem
jacet, quando-in leclo est quem lavabit per singulas
noctes, ut tantis lacrymis impelret efficacissimamde
Dei misericordia medicinam. In lacrymis stratum
mettmrigabo,repetitioest: cumenira diciltn lacrymts,
ostendil quemadraodum superius lavabodixerit; hoc
autem accipimtts slratum, quod superius lectum:
quanquam rigabo amplius sit aliquid quam lavabo;
quoniam potest aliquid in superficie lavari; rigatio
vero ad inleriora permeat *, quod significat fleluni
usque ad cordis inlima. Temporum vero varietas,
quod proeteritumposuit, cum diceret, Laboravi in ge-
mitu meo ; et fulurura, cum diceret, Lavabo per sin-
gulas noclet leclummeuin; rursus futurum, In lacry-
mis slralum meutn rigubo, illud ostendit quid sihi
dicere debeat, cum quisque in gemitu fruslra labora-
verit; lanquam diceret : Non profuit cum hoc feci,
ergo illud faciam.
8. [tiecs. 8, 9.] Turbatus est ab iraoculusmeus(a):
ulrum sua , an Dei, in qua petit nc argueretur, aut
corriperctur ? Sed si illa diem judicii significat, quo-
modo nunc potesl intelligi ? An inchoatio ejus est,
quod liic homines dolorcs et lormenta paliuntur.et
niaxime damnum inlelligenlise veritatis, sicut jam
commemoravi quod dictum esl : Dedit illos Deus in
reprobum sensum (Rom. i, 28) ? Nam ea est coecitas
menlis; in cam quisquis datus fuerit, ab interiore
Dei luce secludilur, sed nondum penitus cum in hac
vila est. Sunt enim tenebroeexteriores (Maith. xxv,
30), qusc magis ad diem judicii pertinere inlelligun-
tur, ut penilus extra Deum sit, quisquis, dum lempus
est, corrigi noluerit; penitus enim 8 esse exlra Deum
quid est, nisi esse in summa coecitale? siquidem Deus
habilat lucem inaccessibilem (I Tim. vi, 16), quo in-
grediuntur quilms dicitnr : Intra in gaudium Domini
lui (Matth. xxv , 21, 25). Hujus igitur irae inchoalio
est quam in hac vita palilur quisque peccator : li-
mens itaque judicii diem , laborat et plangit, ne ad
illud perducatur, cujus initium lam perniciosum nunc
experitur; et idco non dixit, Exstinctus est, sed ,
1 Lov.,infirmilatis.AtEr. et
pleriqueMss.,infimritas.
«Editi: permanat. At Mss. aliqui, permeal; alii, per-
tinet.
3Nounulliproboenotae Mss.:Penitus aulem esse exlra
Deum.Aliiverocum editis, Penilusenim. [aufem]
(a) Dehac parte vers. 8 consuleI Enar. Psal. xxxvt, n.
9. Dealtera partc ejusdemvers. 8 videEnar.psal.cn, u. 9.
 95 S. AUGUSTINIEPISCOPI 96
Tutbatus est ab ita oculus meus. Si autera sua ira dicit in gaudio melet (Psal. cxxv, 5), el beali lugenles»
oculum suum esse turbalum, neque hoc mirum cst: quoniam ipsi consolabuntur (Matth. v , 5).
nam hinc forsitan diclum est, Non occidat sol super 12. [vers. 11.] Erubescanlet conturbenlutomnesini-
iracundiam vestram (Ephes. iv, 26), quod interiorera micimei. Disceditea me, omnes, dixit superius; quod
solein , id est sapienliam Dei, tanquam occasum in se eliam in hac vila, sicut expositum est, fieri potest:
pati arbitratur mens, quoe sua perturbatione illum quod autem dicit, Erubescant el conturbenlut, non vi-
• videre non sinitur. deo quemadmodura evenire possit, nisi illo die cum
' 9. Inveteravi in omnibus inimkis meis, Dc ira tan- nianifesla
fuerint justorum praemiact supplicia pecca -
tiim dixerat, si tamen de sua ira dixerat : considera- torum. Nam nunc usquc adeo non erubescunl impii,
tis aiitein reliquis vitiis , invenitse omnibus esse val- ut nobis insultare non desinant: et plerumque lanium
latum. Quaevitia quoniain veterisvitoe suntet veleris valent irrisionibus suis, ut infirmos homines de Chri-
hominis quo exuendi sumus ut induamurnovo (Coloss. sti nomine erubescere faciant, unde dictura est :
III , 9, 10), recle diclum est, Inveteravi. ln omnibus Quisquisme erubuerilcoram hominibtis, erubescameum
autem inimkis meis, vel inter ipsa vitia dicit, vcl coram Patre tneo (Luc. ix , 26). Jam vero quisquis
inter homines qui nolunt ad Deurn converli : nam et sublimia illa praecepta implere voluerit, ut dispergat,
hi, etiam si nesciunt ', etiain si parcunt, etiam si det pauperibus , quo justitia ejus maneat in seternuin
iisdem conviviis et domibus et civilatibus nulla lile (Psal. cxi, 9), omnibusque suis rebus terrenis ven-
inlerposita, et crebris colloqniis quasi concorditcr dilis cl indigentibus crogalis , Christum sequi volue-
utuntur, nihiloniiniislamen inlenlionc conlraria , ini- rit, dicens : Nihil inlulimusin hunc mundum, verum
inici sunt eis qui se ad Dcum convertunt. Nam cuin nec auferre quid possumus; victumet tegumenlumha-
alii amant ct appelunt islum niundum, alii se optant benles, his contenli simus (I Ttm. vi, 7,8); incidit
ab isto mundo liberari, quis non videat illos inimi- in islorum sacrilegara dicacitatem, et ab eis qui sa-'
cos esse islis ? nam si possinl, cos secum ad poenas nari nolunt vocalur insanus; ct soepene hoc vocctur
trahuiit. Et magnuiu donum est, inler eoruni verba a desperalis hominibus, trcpidat facere et differl
versari quolidie, et non excedere de itinere prsece- quod omnium fidelissiraus el potentissimus medicus
plorum Dei : soepeenim mensnitenspergereinDeum, imperavil. Non ergo nunc isti possunt erubescere,
concussa in ipso ilinere trepidat : et plerumque pro- quibus ne nos erubescamus oplandum est, el a propo-
pterea non iinplet bonum proposiluin, ne offcodat eos sito itinere vel revocemur, ve! impediamur, vel re-
cuni quibus vivit, alia bona perilura et transcuntia tardemur. Sed veniet terapus ut illi erubescant, di-
diligenles atque sectantes. Ab his separatus e.4 omnis centes ut scriplum est : Bi sunt quos aliquandohabui-
sanus, non locis, sed animo ; nam locis corpora con- tnus in risum el in simililudinemimpropetii: nosinsen-
lincnlur, animo autcm locus csl affcciio sua. sali, vilamillorum mstimabamusinsaniam, et finemil-
10. Quapropter post laborem ct gcmituin et imbres lorum sine honore : quomodocompululisunt inler filios
creberrimos lacrymaruiii, quia inanc non polcsl essc Dei., ef inler sanclossors illoruin est? Ergo erravimusa
quod tam veliementer rogalur ab co qui fons est om- via veritalis , et juslitiw lumen non luxil nobis, el sol
niura miscricordiarum , verissimequc dictum est, non est orlus nobis : repleti sumus iniquitatis viaet per-
Prope est Dominus attrilis corde (Psal. xxxm, 19) diiionis, el atnbulavimussoliludines di/ficites, viamau-
post tantas diflicullates exauditam se animarpia signi- lem Domini ignoravimus. Quid nobis profuit superbia,
ficans, quain licct ctiam Ecclcsiam intclligere, vide aut quid divitiarumjaclalio conlulitnobis? Transierunl
quid adjungit : Discedile a tne, omnesqui opetamini omniailla tanquam umbra (Sap, v, 3-9).
iniquilatem; quoniam exaudivit Dominusvocemftelus 13. Quod autem ait, Converlanlur,et confundanlur,
tnei. Vel in prophetia dicluni est, quoniam discessuri quis non judicet esse justissimam poenam, ut conver-
simt, id est, scparabuntura justis impii, ciim judicii sionem ad confusionem habeant, qui ad salutem ha-
dies veneiil; vel nunc, quin cliamsi pariter atquc bere noluerunl ? Deinde addidit, valde velociler; cum
iisdc;n coiivcnticurscoiitinentur , tanien in arca nnda enim jam desperari cceperitjudiciidies, cum dixerint,
jam grana scparala sunl a paleis, quamvis inter pa- Pax, lunc eis repenlinus veniet interitus (I TAess.v,
lcas lateant : simul itaqtie versari possunl, sed simul 3). Quandocumque autem venerit, celerrime venit
vcnto auferri non possunt. quod desperatur esse venturum : el longiludinem viioe
11. [vers. 10] Quoniam exaudivil Dotnintisvocetn hujus non facit senliri, nisi spes vivendi; nam nibil
flelus mei; exaudivil Dominus deprecalionemmeam; videtur esse celerius, quam quidquid in ea jam prae-
Dominus orationem meum assumpsit. Crebra ejusdcm lerilum est. Cum ergo judicii dies venerit, tunc sen-
scnientiae repeiitio , non quasi narraiitis nccesslta- lient peccatores quam non sit longa oranis vita quae
tem, sed affeclumexsultaniis oslendil; sic ciiini loqui transit; nec omnino eis videri poterit larde venisse,
gaudcntes solent, ut non eis suflicial semel enuntiare quod non desiderantibus , sed potius non credentibus
quod gaudent. Iste fructus est illius gemitus in quo la- venerit. Quanquam et illud hic accipi potest, ut quia
boratur, et illarum lacrymarum quibus lavatur lectus, lanquam gementem el tam saepediuque flentem Deus
ct stratus rigalnr; quoniam qui seminat in lacrymis, exaudivit, inlelligatur liberala a peccalis , et omnes
pervcrsos moius carnalis affeclionis domuisse, sicut
1sic Mss.Editivero,nesciunlur. dicit : Discedile a im , omnesqui operaminiiniquita.
97 ENARRATIOIN PSALMUMVn. 98
tem, quoniamexaudivitDominusvocemfletusmei,quod tas ex parte Israel' facta est, cum Dominumperse-
eum ei provenerit, non mirum est si jam ita perfecta quebantur, ut plenitudo Gentium subintraret, et sic
est ut oret pro inimicissuis. Potest ergo ad boc perli- omnis Israel salvus ficret. Ad hoc profundum se-
nere quod dixit, Etubescant, et conturbentut omnes cretumaltumquesilentiumcumvenissetApostolus,ex-
inimici mei, ut de peccalis suis agant poenitenliam, clamavit quasi quodara ipsius altiludinis horrore per-
'
quod sine confusione et conturbalione fieri non po- culsus : 0 altiludodiviliarumsapientimet scientimDei,
test. Nihil itaque impedit sic accipere et illud quod quam inscrutabiliasuntjudicia ejus, et investigabiles vim
sequilur , Converlantutei etttbescant, id est, conver- ipsius! QuisenimcognovittnentemDomini,aulquiscon-
tantur ad Deum , el erubescant se in prioribus tene- siliarius illius fuit (Rom. xi, 33, 34)) ? ita magnum
hris peccatorum aliquandogloriatos ; sicul Apostolus illud silcntium non expositionemagis apcrit, quam
dicit : Quamenim gloriamhabuislisaliquandotn his, admiratione commendal.Hoc silenlio Dominussacra-
in quibusnunc etubescitis(Rom. vi, 21) ? Quodautem mentum vcnerabilis passionis occullans, volunla-
addidit, vatde velociter, aut ad optantis affectura, aut riara ruinam fralris, id est, nefariumscelus traditoris
ad Christi polentiam refcrendum est, qui genlesquoe sui, in suoemisericordioeatque providentiseordinem
pro idolis suis persequebanlur Ecclesiam, ad Evan- verlit; ut quod ille ad perniciem unius hominis per-
gelii fidemtanta lemporuin celeritate convertil. versa mcnle faciebat, iste ad salutemomnium homi-
num provida gubernatione conferret. Canlat ergo
Psalmum Domino anima perfecla, quocjam digna est
IN PSALMUM VII
nosse secrelum Dei; canlat pro verbis Chttsi, quia
ENARRATIO. nieruit nosse verba iiliussilentii. Apud infidelescnim
Psalmus ipsi David, quemcanlavit Dotnino, pro verbis et pcrsecutores, silentium est illud atque secrclum :
[Clitisifilii Jemini. apud suos autem, quibus dictum est, Jam nondico
1. [vers.1.] Ilistoria quidcm unde occasionemista vos servos, qttia servus nescil quid faciat Dominus
propheliasumpsit, in RegnorumsecundoIibro(IIReg. ejus ; vos autemdixi amkos , quia omniaqum audivia
xvi) cognoscerefacileest. Ibienim Chusi, amicusrc- Patre tneo, nota feci vobis(Joan. xv, 15): apud ami-
gis David, transilum fecil in parles Abessalonfilii cos ergo ejus non est silenlium, sed verba silenlii,
ejus qUi adversus palrem bellum gerebal, ad explo- id esl, ralio cxposila et manifeslaillius silenlii. Quod
randa consilia et renunlianda quse adversus palrera silentium , id est Chusi, dicitur fllius Jemini, id est
ille moliebalur auclore Achitopliel, qui defecerat ab dextri : non cnira abscondendumeral sanctis quod
amicitia David, et filium ejus adversus patrem consi- pro illis geslum est. Et tamen Nesciat, inquit, sini-
liis quibus posset instruebat. Sed quoniam non ipsa slra quidfaciat dextra (Mallh. vi, 3). Canit ergo anima
historia in hoc psalmo considerandaest de qua Pro- perfecla in prophetia, cui secretum illud inuotuit,
pheta mysleriorum velamcn assurapsil, si transitum pro verbis Chusi, id est pro cognitione ejusdem se-
ad Christumfecimus,auferaturvelamen(UCor.in,16). creli; quod secretum dexter Deus, id est favens
Et primo ipsorum nominum significationeminterro- alque propilius ci, operalus cst: quarc hoc silen-
gemus quid sibi velit. Nonenim defuerunt interpretcs lium Filius dexlri appellalur, quod est Cliusi, filii
qui hoecipsa non carnaliter ad Jiileram, sed spirilua- Jemini?
liler investigantes, edicerent nobis quod Chusiintcr- 2. [vcrs. 2, 3.] DomineDeus meus, in le speravi;
pretetur Silcniium; Jemini aulem, Dexter; Achito- salvum me fac ex omnibuspersequenlibusme, el eripe
phel, Fratris ruina. Quibus interprctationibus rursum me. Tanquam cui non rcstat jam perfecto a nisi in-
nobis traditor ille Judas occurrit, ut Abessalonejus vidus diabolus, superalo omnibello alque adversilate
imaginemgestet, secundumquod Pairispax interpre- viliorum, dicit : Salvumme fac ex omnibusperseqtten-
tatur; quia pacalus erga illum exstitit pater, quam- libusme, ef eripe me : nequandorapiat ut leo animam
vis ipsc dolis suis bellum haberet in corde, sicul in meam. Dicit Apostolus : Adversatiusvester diabolus
psalmo tertio tractatum est (a). Quemadmodumaulcin lanquam leo rugienscircuit, qumrens quem devoret(1
invcniturin Evangelio flliosDomininoslri Jesu Cliri- Pefr. v, 8). Itaque cum diceret per pluralem numc-
sli dictos esse discipulos (Matili. ix, 14), sic in eo- rum, Salvum me fac ex omnibuspersequenlibusme,
dem Evangelio invenitur etiam fralres csse appella- singularem postea intulit dicens, nequandorapiai tit
tos ; resurgens enim Dominusait, Vade, el dic fra- leo animam meam: non enim ail, nequando rapiant,
tribus meis (Joan. xx, 17), et Aposloluseum dicit sciens quis resliterit inimicus, et perfcctae animsc
primogenilum in mullis fratribus (Rom. vm, 29): vehemenler adversus. Dumnon esl qui redimat, neque
discipuliergo ejus ruina qui eum tradidit, rccte intel- qtti salvumfacial: id est, ne ille rapiat, dum tu non
ligitur Fratris ruina, quod Achilophel interpretari rediniis neque salvum facis ; si enim Deusnon red-
diximus.Chusi autem, quod interpretatur Silentium, imat neque salvum faciat, ille rapit.
recte accipitur adversus illosdolos Dominumnostrum 3. [vers. i, 5.] Et ut manifestum sit jam perfectam
silentio dimicassc, id est altissimo secreto quo coeci- animam hoc dicere, cui soiius diaboli fraudulentissi-
mai insidise cavendaesunt, vide quid sequatur : Do-
1 Lov.,confessione.AtEr. et ncsti-iprope omnesMss.,
confusiom. 1m editis,cmcitasin israel. Abestin aMss.
(n) Enar.inPsal.ni, n. i. >Tres MSS., petsecutQf.
99 S. AUGUSTINIEPISCOPI 100
mine Deus meus, si feci istud. Quid est quod vocat minesusque adinterfeciionem corporis sseviunt,ani-
istud? an quia non dicit nomen peccali, universale mam vero posl istam visibilem inortem in poteslate
peccalum inlelligendum est ? Qui intellectus si displi- habere non possunt; diabolns aulem- quas animas
cet, illud accipiamus dici quod sequitur: lanquara si persecutus compreliendeiil, possidebit. Et conculcet
interrogassemus, Quid est lioc quod dicis, isiud ? re- in terramlvitam meam : id est conculcando, lerram
spondet : Si est iniquitas in manibus meis. Jam ergo faciat vilam meam, cibum scilicet suum ; non enim
manifeslum est de omni peccato dici, Si reddidi re- tantuni leo, sed etiain serpens appellatus est, cui di-
tribuentibustnihi mala; quod non potest vere dicere, clum est, Terram manducabis; et peccatori homini
nisi perfeclus. Ait quippe Dominus : Esfofe perfecti, diclum est, Terra es, el in terram ibis (Gen. m, 14,
sicut Pater vestcrqui esf in cmlis, qui solemsuum otiri 19). El gloriammeamin pulveremdeducaL Hic est ille
facil super bonosel malos, et pluil super jusioset inju- pulvis, quera projicit venlus a facie terroe, superbo-
stos (Malth. v, 48, 45); qui ergo non reddit retri- rum scilicet vana et inepta jaclanlia, et inflaia non
buentibus mala, perfectus est. Cum itaque orct anima solidata*, tanquam venlo elatus pulveris globus.
perfecta pfo verbisChusi, filii Jemitti, id est pro co- Recte itaque hic posuil gloriam, quam non vuli in
gnitione illius secreli atque silenlii, quod pro salute pulverem deduci. Vult enim eam solidam habere in
nostia operalus est propitius nobis et miserieors Do- conscientia coram Deo, ubi nulla jactantia esl; Qui
iiiinus, ul loleraret et patientissime sustineret dolos gtorialur, inquit, iiiDominoglorietur(I Cor. i, 51). Ista
tradiloris sui : tanquam huic perfectoe animaedicat, soliditas in pulverem deducitur, si per superbiam
exponens rationem ipsius secrcli : Ego pro le impio quisque contemnens secreta conscienlia>, ubi solus
et peccalore, ut luse iniquilales mci sanguiuis eflusio- Deus homincm probat, velil apud liomines gloriari;
ne lavarentur, niagno silentio et niagna patienlia hinc est quod alibi dicit : Deus conterel ossa ptaccn-
traditorem nieum pertuli, iionne imitaberis me, ut liumhominibus (Psal. LII,6). Qui auteni bene didicit
et tn non reddas niala pro malis? aniinadverlens igi- vel expertus est viiiorura superandoruin gradus, in-
tuf et intelligens quid pro illo fecerit Dominus, et lelligit boc vitium inanis glorioe,vel solum, vel ma-
cjus exemplo ad perfectionem proficiens, dicit, Si xime cavenduincsse perfectis : quo primo eniin vitio
reddidi reiribuenlibus milti mala, id est, si non feci lapsa est anima, hoc ullimum vincit. Initium aitlem
quod lu faciendo docuisli, decidam ergo ab inimkis omnispeccatisuperbia; et, Initium superbim hominis,
meis inanis. El bene non ait, Si reddidi tribuenlibus uposlatare a Deo (Eccli. x, 15, 14).
milii raala, sed, rettibuentibus : qui enini retribuit , 5. [vers. 7.J Exsurge, Domine, in ira ttta. Quid ad-
jam aliquid acceperat; majoris autem palicnlisc cst, luic iste quem perlcctum dicimus, ad iram provocat
nec ei niala rependere qui acceplis beneficiis rcddit Deuin? Nonne videndum est ne potius ille perfeclus
mala pro bOnis, quam si nullo ante acceplo beneficio sit, qui cum lapidarelur, dixit : Domine, ne slutuas
nocere voluisset, Si teddidi ergo, inquil, tetribuenii- illis hoc peccaiitm(Acl. vu, 59) ? An ct iste, non ad-
bus milti mala, id est, si le non imitatus sum in illo versus Iiomineslioecprecatur, sed adversus diabolura
silentio, hoc est patientia tua quam pro me operatus et angelos ejus, quorum poss.'ssio peecalores atque
es, decidam ab inimicis tnetsinanis. Inaniter eiiim sc iiupii hominessunt ? Non ergo saeviens,sed misericors
jactat, qui cum et ipse homo sii, cupit se de homine adversus eum oral, quisquis orat ut ei auferatur ista
vindicare : et cum superare hominem palam quoerit, possessio ab illo Doininoqui juslificat impium (Rom.
occulte a diabolo superalur, inanis effcctus vana et IV, 5) : cum enim justificatur impius, ex impio fit
superba lsetitia, quod quasi vinci non potuit. Inlelli- juslus, et ex possessione diaboli migrat in templum
git ergo iste ubi major fial vicioria, et ubi Pater red- Dei; ct quoniam pcenaest, ut cuique auferatur pos-
dat qui videt in occulto. Ne reddat itaque retribuen- sessio in qua dominari desiderat, hanc poenani dicit
libus mala, iram potius quam hominem vincit, illis iram Dei adversus diabolum, ut desinat possidere
etiara lilleris eruditus, in quibus scriptum est: Melior quos possidct. Exsurge, Domine, in ira lua: Exsitrge,
esl qui vincitiram, quamqui capil civitaiem(Prov. xvi, liic appare dixit, bumanis videlicetet latentibus ver-
32. sec. LXX). Si reddidi relribuenlibus mihi mata, bis, quasi Deus dormial, cum in secretis suis inco-
decidam ergo ab inimkis meisinanis. Jurare videtur gnitus latet. Exallare in finibusinimkorum meorum.
per cxsecrationem,quod est gravissimum jurisjurandi Fincs dixit ipsam possessionem, ubi vult Deum exal-
genus, cum homo dicit: Si illud feci, illud patiar. tari poiius, id est honorari et glorificari, quam dia-
Sed aliud est juratio in ore jurantis, aliud in signifi- boluin, dum inipiijustificantur et laudant Deum. Et
catione prophetantis : hic enim dicit quid vere con- exsutge, DomineDeus meus, in prmcepto quod tnati-
lingat hominibus qui reddunl retribuentibus mala; dasli: id est, quia humilitatem proecepisti, humilis
non quod sibi, aut alicui, quasi jurejurando irapre- appare ; et tu prior imple quod proecepisti, ut exem-
cetur. plo tuo vincentes superbiam, non possideanlur a dia-
4. [vers.6.] Persequaturergoinimicusanimammeam, bolo, qui adversus tua proeceplasuperbiam persuasit,
el comprehendat.Iterura inimicura singulari nuraero
nominans, illum magis magisque manifestat quem su- 1 vaticanuscodex,in lerra. CseteriMss.et editi, inf«r*
perius velut leonem appellavit. Ipse enim animam ram : juxlaLXX,ets gen.
ho- 2 Editi,solida.NovemMss.,solidata. .
persequitur; el si deceperit, comprchendet. Nam
 101 ENARRATIOIN PSALMUMVII. 102
1'
dicens : anducate, et aperientttr vobisoculi, et eriiis cliristiannm latissime pervagatumest, tantaerit aburt-
tanquam dii (Gen. m, 5). dantia peccatorum quaejam ex magna parte sentiltif,
6. [vers. 8.] Ef congregaiio populorum citcumdabil nonne illa hic prxdicitur, quse per alium quoque pfo-
le. Duplex intellectus est. Congrcgalio enim populo- phelam denuntiata est, fames verbi (Amos vm, 11)?
rum, sive crcdentium , sivc pcrsequentium potest ac- Nonne et propler hanc congregalionem peccatis suis
cipi, quorum utruinque cadein Domini nostri humili- a se lnmen veritalis abalienantem, Deusin altum rc-
lale faclum est : quam conleinnens pcrsequentium gredilur, id est, ut aut non, aut a perpaucis, de qui-
mullitudo, circumdedil eum, de qua dictum est, Qua- hus dictum est, Beatus quiperseveraverilusquein finem,
re (remuerunt genles, et populi medilali sunl inania hksalvus erit ( Matllt. x, 22), leneatur et percipiatuf
(Psal, II, 1) ? credentium auteni per ejus humiliialem sincera fldes', et ab omnium pravarum opinionuth
lnultiludo iia eum circumdedit, ut verissime dicerc- labe purgata? Non ergo immerito dicitur, Et propter
tur, Cmcilasex parte Israel facla est, ul plenitudoGen- Itanccongregalionemin altum regredere; id esl, secede
lium intraret (Rom. xi, 25); et illud, Postula a me, et rursus in altitudinem secretorum tuofum, etiara pro-
dabotibi genteshmredilalemliiain, el possessionemluam pter hanc congrcgationempopulorum quse habet no-
terminosterrm (Psal. n, 8). El propler hunc in ullum men tuum et facta tua non facit.
regredere : id esl, propler hanc congregalionem re- 8. Sed sive superior, sive ista sit congruentior hu-
gredere inaltum; quod resurgendo et in ccelumas- jus Ioci exposilio, sine proejudicio alterius alicnjus
cendendo fecisse intelligilur. lta cnim glorificalns de • melioris aut paris, convenienlissimesequitur, Domi-
dil Spiritum sanctum , qui anle glorilicationcm ejus minusjudicat populos. Sive enim in allum regressus
dari non posset, sicut in Evangeliopositum est : Spi- est, cum post resurrectionem ascendit in coelum,be-
ritus autemnondumerat dalns, qitiaJesus nondumerat ne sequitur, Dominusjudical populos; quia inde ven-
clarificatus( Joan. vn, 39 ). Regressus ergo in altum turus cst judicare vivoset mortuos : sive iti altum fe-
propler congregationem populorum , misit Spirilum grediatur cum peccatores christianos deserit intellr-
sanclum ; quo impleti praedicatoresEvangelii orbem gcntia veritatis ; quia de ipso adventu tlictum est:
lerrarum Ecclesiis impleverunt. Putas veniensFilius hominisinveniet fidemsuper tet-
7. Polest et sic iste sensus intelligi: Exsurge, Do- ram (Luc. xvm, 8)? Dominusergojudkat poputos.
mtne,in ira tua1,exaltareinfinibusinimicorummeorum: Quis Dominus, nisi Jesus Christus? Pater enim non
id est, exsurge in ira tua, et non le intelligant inimici judicat quemqitam,sed omnejudkium dedilFilio (Joan.
mei; ul hoc sit exaltare, id esl, altus efficere ne inlel- v, 22). Quaproptcr haecanima quoeperfecle oral, vi-
ligaris, quod refertur ad illutl silentium. Sic enim de de quemadmodum non limeat judicii diem, ct vere
hac exallatione in alio psalmo dicitur: Ef ascendil securo desiderio dicat in oratione, Ventaf regnum
super Cherubim,el volavit. El potuit lenebraslalibulutn luum (Matth. vi, 10) : Judica, inquit, me, Domine,
suum (Psal. xvn, 11, 12) : qua exallatione, id est oc- secundum justitiam meam. In superiori psalmo infir-
cultatione, cum te merito peccalorum suortim non in- mus deprecahatur, misericordiam polius implorans
tellexerint qui te crucifigent, congregatio credentium Dei, quara commemoransullum merilum suuni; quO-
circumdabil te. Ipsa enim humilitate exaltatus est, id niam Filius Dei peccatores venit vocare in poeniteri-
est, non est intellectus; ut ad lioc referatur, El ex- tiam (Luc.v, 32). Itaque ibi dixerat, Salvumme fac,
surge, DomineDeusmeus, in prmceptoquod mandasti; Donrine, propler misericordiumluam, id est non pro-
id est, cum appareshumilis, altus esto, ut non te intel- pter merilum meum; nunc aulem quoniam vocaius
ligant inimici mei: justo aulem sunt peccatores ini- tenuit et servavit proeceptaquteaccepit, audetdicere:
mici, el pio inipii. Et congregatiopopulorum circum- Judkame, Domine, secundumjustitiam tneam, ef se-
dabitte: id est, pcr hoc ipsum quod non le intclligunt cunduminnocenliammeam super me. Isla esl vera in-
qui le cruciflgunt, credenl in te Gentes , atque ita nocentia, quoenec inimico nocel; itaquc bene se ju-
congregatio populorum circumdabit te. Sed quod se- dicari postulat secundum innocentiam suam, qui vere
quitur si vere hoc significat, plus doloris habct quia dicere potuil : Si reddidi relribuentibus milti mala
jam incipit sentiri, quain lsetilioequia inlelligilur. Se- (Psal. vn, 5). Quod autem addidit, super nte, non ad
quitur enim, Et propler hanc in allum regredere: id innoceniiam tantura, sed ad jusliliara quoque subau-
cst, el propter banc congregaiionemgeneris humani, diri polesl; ut isle sil sensus : Judica me, Domine,
qua Ecclesiaerefertaesunt, in altum regredere, id est, secundumjustitiam nicam, et secundum inuocentiam
rursus desine intelligi. Quid eslergo, Et propierhanc, meam, quocjuslitia el innocenlia super me est. Quo
nisi quia el isla le offensuraesl; ita ut verissime proe- additamenlo demonslrat id ipsum quod anima justa
nunlies, dicens : Pufas cttmvenertfFilius hominis,in- est et innocens, non per se habere, sed per illustran-
veniet fidemsuper lettam (Luc. xvui, 8) ? item dicit de tem et illuminanlem Deum ; de hac enim dicit in alio
pseudoprophetis, qui inlelligunlur liseretici : Ptopter Psalmo, Tuilluminabislucernammeam, Domine(Psal.
eoruminiquitatemrefrigescelcliaritasmullorum(Matth. xvu, 29); et de Joanne dicilur, quia non erat ille lu-
xxiv, 12). Cum ergo et in Ecclesiis, hoc est in illa tnen, sed teslimoniumperhibebatde lumine(Joan, i, 8).
congregatione populorum alque gcntium, ubi nomen Itle erat lucerna ardenset lucens(Joan. v, 35). Lutiien
1 sic aliquotex praecipuisMss.omissapostverbum,f«a,
1 AliquotMss.,sinceraftde.
particula,ef,quaea LXXabest. [ira tua, el exaltare]
103 S. AUGUSTINIEPISCOPI
crgo illud unde animselanquamlucernae accendunlur,
non alieno, sed propriosplendore prsefulget,quod est
ipsa verilas.Ila ergo dicitur, secundumjustitiam meam,
el secttnduminnocentiatnmeam super me, tanquam si
lucerna ardens et lucens diceret : Judica me secun-
dum flammamqusesuper me est, id est, non qua sum
ego', sed qua fulgeo accensa de le.
9. [tiers. 10.] Consummelurautem nequitiapeccato-
rum. Consummelur,inquit, perficialur, secundumillud
quod est in Apocalypsi: Justus juslior fiat, et sordi-
dus sotdescat adhuc (Apoc. xxn, 11). Videlur enim
consuramala nequilia hominum qui crucifixerunt Fi-
lium Dei; sed eorum major est qui nolunt recte vi-
vere, et oderunt praeceplaveritalis pro quibus cruci-
fixus est Filius Dei. Cotisummefwr ergo, inquit, neaui-
fia peccatotum; id est, perveniatur ad summam ne-
quitiam, ut possit justum jam venire judicium. Sed
quoniam non solum dictum est, Sordidus sordescal
adhuc, sed etiam dictum est, Justus justior fiat, anne-
ctit el dicit: Ef dirigesjustum, sctulans cotda et renes
Deus. Quomodoergo justus dirigi potest, nisi in oc-
cullo; quando etiam per illa» quse initio lemporum
chrislianorum, cum adhuc perseculione sseculariura
hominum sancti premerenlur, miranda videbantur
hominihus, nunc postquam in lanto culminenomen
coepit esse christianum, crevit hypocrisis, id est si-
mulatio, eorum scilicct qui nomine chrisliatio malunt
hominibus placcre quam Deo? Quomodoergo dirigi-
tur juslus in tanla confusione simulationis, nisi dum
scrutatur cordaelrenes Deus, videns omniumcogita-
liones, qusenominecordis signiflcatoesunt, et delccla-
tiones, quocnomine renum inlelliguniur? Recle quip-
pe teniporaliumet tcrrenarum rerum delectalio reni-
bus tribuitur; quia et ipsa pars est inferior hominis,
et ea regio est ubi carnalis generationisvoluplas ha-
bilat, per quam in hanc aerumnosamet fallacislselitise
vitam, per successionemprolis natura humana trans-
fundilur. Scrutans ergo cor nostruin Deus, et per-
spiciens ibi esse ubi est thesaurus nosler (Matth. vi,
21), id est in coelis; scrutans eliam renes, et perspi-
ciens non nos acquiescere carni et sanguini (Gal. i,
16), sed delectari in Domino, dirigit juslum in ipsa
conscienliacoram se, ubi nullus hominumvidet, sed
solus ille qui perspicit quid quisquecogitet, e' (juid
quemque delectet. Finis enim curse delectatio esl;
quia eo quisque curis et cogitalionibusnititur, ut ad
suam delectationempervcniat. Videt igiturcuras no-
stras, qui scrutalur cor : videt aulem fines curarum,
id est deleclationes, qui perscrutatur renes; ut cum
invenerit, non ad concupiscenliamcarnis, neque ad
concupiscentiamoculorum, neque ad ambitionemsse-
culi, quse omnia transeunt tanquam umbra (I Joan.
II, 16, 17), inclinari curas nostras, sed ad gaudia re-
rum aeternarum susiolli, quse nulla commulalione
1 QuinqueMss.,nonqumsutnego.
8 LOV., qnandoetiam illa. AtArn.et Er., quandoeliam
Ecclesiailla, etc. Pauloquepost, mirandavidebalurhomi-
nibus. Forte leg., efiamin Eccksiailla : sed maluirmis
sequicolbertinumcodicem,quia secundamanu,sedantiqua
praefert,peritta.
104
violantur, dirigat justum, scrufans corda et renes
Deus. Opera enim noslra, quaefactis et dictis opera-
mur, possunt esse nota hominibus; sed quo animo
liant, et quo per illa pervenire cupiamus, solus ille
novit, qui scrutalur corda et renes Deus.
10. [vers. 11.] Juslum attxilium meuma Domino,
qui salvosfacit recloscorde. Duo sunt officiamedici-
noc; unum quo sanalur infirmilas, alterum quo sani-
las custoditur. Juxta illud primum, dictuin est in
superiore psalmo, Miserere mci, Domine, quoniam
infirmussttm: juxta hoc allerum, in lioc psalmo dici-
tur, Si esl iniqttilasin manibusmeis, si reddidi relri-
buenlibusmihi tnala, decidam ergo ab inimicis tneis
inanis; ibi enira infirmusut liheretur, hic jam sanus
ne corrumpalur, orat. Juxta illud ibi dicilur, Satvum
me fac propler miserkordiam fuam:juxta istud hic
dicitur, Judica nte, Domine,secundumjuslitiammeam;
ibi cnim ut a morbo cvadat, reraedium,hic aulem ne
in morbum rccidat, luitioncm petit. Juxta illud dici-
tur , Sulvumme fac, Domine,secundummiserkordiatn
luam ; juxta hoc dicitur, Jiislum auxiliummeuma Do-
mino, qui salvosfacil rectos cordc. Et illa enim et ista
salvos facit; sed illa cx aegritudinead salulem trans-
fcrt, hoecin ipsa salule conscrvat. Itaque ibi miseri-
cors auxilium est, quia millum habet mcritum pecca-
tor , qui adliuc juslificari desiderat, credens in cum
quijustificat impium (Rom. IV, 5); hic aulem justum
auxilium est, quia jam justo iribuitur. Dicat ergo ibi
peccalorqui dixit, Infirinussum, Salvumme fac, Do-
mine,propter misericordiamtuam; ct dical liicjustus ,
qui dixit, Si reddidi relribuenlibusmihi inala , Justuin
attxiliummeuma Domino,quisalvosfacil rectoscortle.
Si enim nicdicinam cxhibet, qua sanemur inlirmi,
quanlo magis eam qua custodiamursani? Quoniainsi
cum adhuc peccalores esseraus, Christus pro nobis
morluus est, quanto magis nunc justificali, salvi cri-
mus ab ira per ipsum (Rom. v, 8, 9) ?
11. Justttm auxiliumtneum a Domino, qui salvos
facit recios corde. Dirigit justum, scrutans corda et
rcnes Dcus : juslo autera auxilio salvos facit reclos
corde. Non sicut scrutatur corda ct rcncs , ita salvos
facit rectos cordeet rcnibus: quiacogilationeset malse
sunt in pravo corde, et bonocin recto cordc; delccta-
tioues autcm non bonoead renes pcrtincntt<{uiain-
leriores alque terrena; sunl, bonsevcro nonad rcncs,
sed ad ipsum cor. Propterca non iia dici possunlrccti
renibus, sicul dicuntur recti corde, cum jam uhi co-
gilalio , ibi ct dcleclaiio esl : quod fieri non polest,
nisi cum divina atque octernacogitantur. Dedisii, in-
quit, tmtiiiamin cordenieo, cum dixisset, Signalum
est super nos lumen vultuslut, Domine(Psal. iv, 7).
Nam phantasmata rerum lcmporalium, quse sibi ani-
mus fingit, cum spe vanamonaliquejaclatur, quamvis
inanibus imaginationibusafferant socpedeliram iusa-
namque lselitiam, non lamen cordi hoecdeleclatio,
sed renibus tribtienda est; quia illx-omnes imagina-
tiones de inferioribus, hoc est terrenis carnalibusque
rebus, attractsesunt. Ita fit, ut scrutans corda etrenes
Deus, et perspiciens in corde reclas cogitationcs, in
105 ENARRATIOIN PSALMUMVII.
renibus nullas delectationes, justum auxilium prse-
beat rectis corde, ubi mundis cogitationibus supernse
delectationes sociantur. Et ideo in alio psalmo cum
dixisset, Insuper et usque ad noctemincrepaveruntme
renes mei, subjecil de auxilio , dicens : Providebam
Dominumin conspectumeo semper, quoniama dextris
est mihine commovear(Psal. xv, 7, 8). Ubi ostendit
suggestionestanlum se a renibus passum, non eliam
delectationes,quas si paleretur, utique commoveretur.
Dixit aulem, A dexlris est mihi Dominus, ne commo-
vear;deinde subjungit, Propler hoc deleclatumetl cor
meum(Ibid., 9) : ut renes eum increpare potuerint,
non delectare. Non itaque in renibus, sed ibi facta
cst delectalio, ubi adversus renum increpaliouem
provisus est Deus a dextris esse, id est, in corde.
12. [vers. 12.] Deus judexjuslus , forlis et longani-
mis. Quis Deus judex, nisi Dominus , qui judicat po-
pulos ? Ipse juslus, qui reddet unicuiquejuxta opera
sua (Matlh. xvi, 27). Ipse forlis, qui etiam persecuto-
res impios, cum sit polentissimus, pro nostra salute
toleravil. Ipse longanimis, qui eliam ipsos qui perse-
cuti sunt, non slatim post resurrectionem ad suppli-
cium rapuit, sed sustinuit, ul se aliquando ad salulem
ab illa impietale converterent: et adhuc suslinet,
servans ultimojudicio ultimain poenam,el nunc usque
invilans peccatores ad poenitenliam. Non iram addu-
cens per singutos dies. Significantiusfortasse dicilur,
iram adducens, quam irascens et ita in exemplaribus
grcecisinvenimus (a) : ul non sit in ipso ira qua pu-
nil, sed in animis eorum ministrorum qui prsccepiis
veritalis obtemperant; perquos jubctur eliam inferio-
ribus ministeriis' qui vocaulur angeli iracundioe, ad
punienda peccata , quos jara uon proplcr jusliliam ,
qua non gaudent, sed propler maliliam pocnahumana
delectat. Non ergo Deusiram adducilper singulosdies,
id est, non per singulos dies ad vindiclam congregat
ministros suos: nunc cnim palicnlia Dei ad pceniteu-
tiam invitat; ultimo vero tempore, cum sihi homines
propter duritiam suam et cor impoenitens, ihesauri-
zaverintiram in die irseet revelationis justi judicii Dei
(Rom. II, 5), gladium suum vibrabit.
13. [vers. 13] iVist convertimini, inquit, gladium
tvumvibrabit. Polestipse homo Dominicus (6)gladius
Dei inlelligibis acutus, id esl framea, quam non vi-
bravit primo adventu, sed (anquam in vagina huraili-
tatis abscondil: vibrabit autem, cum in secundo ad-
venlu veniens judicare vivos et morluos, in manifesto
splendore clariiatis suse,justis suis lumen, et terrores*
impiis coruscabit. Nam in aliis exemplaribus, pro eo
quod est gladiumsuum vibrabil, frameamsudm splen-
dificabit posilum est: quo verbo convenieulissime
significari arbilror ultimum Dominicseclaritatis ad-
ventum; quandoquidemex ipsius persona intelligitur
quod alius psalmus habet: Libera, Domine, ab impiit
1 Lov.,mMsttis.AtEr. et Mss.,mmisteriis.sic etiamin
lib.de vera Religione,c. 40,angeli maliinfimaministeria
vocantur.
* Editi.,tumineet terrore.At
Mss.,lumenet terrores.
mS
(a) Graec., orgenepagon.
(b) I Relract.,cap. 19.
SAlfCT. AlFGCST.IV»
106
animam meam, frameamtuam ab inimicismanus tum
(Psal. xvi, 13). Arcumsuumtetendit, ef paravit illum.
Nonpassimverborum temporapraetereundasunt, quod
gladium de futuro dixit, vibrabit; atcum de prseterito,
letendit : deinde prselerili temporis consequuntur
verba.
14. [uers.14.] Ef in ipsoparavit vasamoriis : sagittas
suas ardenlibusoperatusest. Arcum crgo istum , Scri-
pluras sanclas libenter acceperim , uhi forlitudine
Novi Teslamenti, quasi nervo quodam , duritia Vete-
ris llexa et edomita cst. Hinc tanquara sagittoc emit-
tuntur Aposloli, vel divina procconiajaculanlur. Quas
sagiltas ardentibusoperatus est, id cst, quihus percusst
divino amore flagrarent. Qua enim alia sagilta per-
cussa esl, quse dicil : Inducite tnein domttmvini, con-
stituite me inter unguenta, constipateme inter mella ';
quoniatn vulnerata charilate ego sum (Cunt.u, 4. sec.
LXX)? Quibus aliis sagiltis accendiiur, qui redirc ad
Deum cupiens ct ab ista peregrinationc remearc, ad-
versus dolosas linguas pelit auxilium, cl ei dicitur :
Quid delur libi, aut quidadjkiatur libiadversuslinguum
dolosam? Sagitlmpolenlis aculw, cumcarbonibusvustr-
toribus (Psal. cxix, 5, 4): id cst, quibus percussus at-
que infiainnialustanto amore ardeas regni coelorum,
ut omnium resistentium el a proposilo revocarc
volentium linguas contemnas, et persecuiiones corum
derideas , dicens : Quis tne separabit a cliariiateClni-
sti? Tribulatio, an angustia, an perseculio,an fames,
an nudilas, an periculum,an gladius? Certussum enim,
inquit, quia nequemors, nequevita, nequeangelus, ne-
que priucipatus, nequeprmsentia,neque futura, tieque
virtus, nequealtiludo, nequeprofundum,nequecreatura
alia poterit nos sepatare a charitale Dei, qum est in
Christo Jesu Donrinonostro (Rom. vm , 35 , 38 , 39).
Sic ardenlibus sagillas suas operatus est : nam in
grsecis exemplaribus ila invenitur, Sagittas suas ar-
deniibus operatus est; latina autem ardentes pleraque
habem. Sed, sive ipsae sagilloeardcant, sive arderc
faciani, quod utique non possunt nisi et ipsseardeant,
integer sensus est.
15. Sed quia non sagitlas tanlum, sed ctiam vasa
morlis dixil in arcu Dominumparassc , quocri potest
quoesint vasa morlis. An forte hoerelici? Nam et ipsi
ex eodem arcu, id esl, ex eisdem Scripluris in aiiimas
non charilaie inflammandas, sed veneriis perimendas
insiliunt, quod non contingitnisipromeritis. Propter-
ca divinse Providcntisc etiamista dispositio tribuendu
est, non quia ipsa peccalores facit, sed quia ipsa or-
dinat cum peccaverint: malo enim voto per peccalum
legcntcs , male cogunlur intelligcre, ut ipsa sit poena
pcccati; quorum tamen morle filii calholicccEcclesioe,
tanquam quibusdam spinis, a somno excilantur, et
ad intelligenliam divinarum Scripturaruni proficiunt.
Oportelenim et hmresesesse, ul probali, inquit, mani-
fesii fianl inter vos (I Cor. xi, 19), hoc est inler ho-
mines, ciun manifesli sint Deo.An forte easdem sa-
gittas cl vasamorlis disposuitad perniciem infidelium,
' Forte, mata.
(Quatre.)
tw' S/ AUGUSTINIEPISCOPI 108
et ardentes vel ardentibus operatus est ad exercita- peccato tanquam servus, dicente Domino: Qmm»qm
tionem ftdelium?Non enim falsumest quod Aposlolus peccat, servus est (Joan. vni, 34), Erit ergo iniquilas
dieit : Alik sumttsodor vilmin vitam, afti* oior morlis ejus super ipsum, cum ipse iniquitati suae subdilur:
in morlem, etad hwc quis idoneus(II Cor. u, 16)?Non quia non potuit dicere Domino, qnod iiinocenles et
ergo mifom si iidem Apostoli et vasa mortis sunt in recti dicunt: Gtoria tneaet exalta,nscapul meum (Psal.
eis a quibus persecutionempassi sunt, et igncocsagit- m, 4). Ila ergo ipse iitferior erit, ut ejus iniquitas sit
t;c ad iiiflamrnandacorda credentium. superior, el in illum descondat; quia gravat illum,
16. [vers. 15.] Post hanc autem dispensationem el onerat, ct ad requiem sanctorum revolare noo sinil.
justum veuiet judicium : de quo ila dicit, ut inteili- Hoc (it, cura in hoinine perverso servit ra,tk»,el libido
ganius unicuique homini suppliciumficri de peccato dominatiir.
stio, et ejos iniquitatem in poenam converti; ne pu- 19. [vers. 18.) ConfiieborDomino tecitudumjutli-
temus illam tranquillitalem, et ineffabile lumen Dei tiam ejus. Non ista confcssio pcccatorum est i ille
de se proferre unde peccata punianiur, sed ipsa pec- enim hocdicit, qui superius verissime dicebnt, Si esf
cata sic ordinare, ut quae fuerunt deleciamenla ho- iuiquitas in manibusmeis; sed confessiojustitioeDei,
mini peccanli, sint instrumenla Domino punienli. qua ita loquimur : Vere, Domiiiej justus es, quando
Ecce, inquit, patturivil injuslitiam.Quid enini concc- ct juslos sic protegis, ut per te ipsum eos ilhimines,
perat, ut injustitiam parturiret? Concepii, inquit, ci peecatores sic ordinas, ut non tua, sed sua malitia
laborem (Gen. ui, 17). Hinc est ergo illud, ln labore punianttir. Ista confessio ita Dominum laudat, ut
mandueabispanem tuum ; hinc eliam illud, Ketitfead nihil possint impiorum valere blaspliemioe,qui vo-
»te, omnes quilaboratis et onerali eslis. Jugum enim lenles excusare facinora sua, nolunt suoe culpaetri-
meum lene esl, etonits meumleve (Matlh. xi, 28, 50). buere quod peccant, lioc est, nolunt suae oulpsc iri-
Non enim polerit labor finiri, nisi lioc quisque dili- bucre culpain suam. Ilaque aul fortunam, aut fatnm
gat quod invito non possit auferri. Nam cum ea di- inveniunt quod accuscnl; aut diabohun, cui non con-
ligunlur quoe possumus conlra voluntatem amillere, senlire in poteslate nostra esse voluit qni nos focit;
necesse est ut pro his miserrime laboremus; et ut aul aliam naturam inducunt, quae non sil ex Deo, flu-
liaccadipiscamur, in angusliis terrenarum scrumna- ctuanles miseri et errantes, petius quam confitenies
rum, cum sibi quisque illa rapere et praevenirealte- Deo, ut eis ignoscat. Non onim oportel ignosci, nisi
rum, aul extorquere alteri cupil, injuslitias machi- dicenti : Peccavi. Qui ergo videt merita animarum
nemur. Recte ergo et prorsus ex ordine parlurivil sic ordinari a Deo, ut dum sua cuique tribuunlur,
injuslitiam, qui concepit laborem. Parit autem quid, pulchritudo universitatis nulla ex parte violetur, )n
nisi quod parturivit, quamvis non hoo parturierit omnibus laudat Deum : ct ista est non peccatorum,
quod concepit? non enira hoc nascitur quod conci- sed juslorum confessio. Non enim peccatorum con-
pilur; sed concipitur scmen, nascilur quod forma- fessio est.dum dicit Dominus: Confileorlibi,Demine
tur ex semine. Labor est igitur semen iniquitatis; cmli et terrm, quia abscondislihmc a sapienlibus,ef
peccatum autem coneeptio laboris, id est illud pri- revelastiea parvttlis (Matlh. xi, 25). Item in EeClesia-
mum peccatuin, aposlatare a Deo (Eccti. x, 14): stico dicitur : ConfiteminiDominoin omnibusoperibus
parturivit ergo injusliliam qui concepit laborem. Ef ejtts. Ef /ta;cdicelisin confessione,opera Dominiuni-
1
peperif iniquitatem: iniquilas, hoc est quod injustilia ; versa quoniam bona valde (Eccli. xxxix, 19-21).
hocergo peperitquod partnrivit. Quid deinde sequitur? Quod in isio psalmo iutelligi polest, si quisqtie pia
17. [tiers. 16. ] Lacum aperuit et effodilillum. La- mente, Domino adjnvante, dlstinguat inter justorum
cum aperire, est in terrenis rebus, id est, tanquam prsemia et supplicia peccatorum, quemadmodumhis
in terra fraudem parare, quo alius cadat quem vult duobus universa creatura, quam Deus a se conditam
decipere injustus : aperitur autem hic lacus, cum regit, mirificaet paucls cognila pulchriludine deco-
consenlitur malae suggestiorii lerrenarura cupidita- ralur. Ita ergo ait, ConfilebofDominoseeundumjusii-
tum; effoditur vero, cum post cOnsensionemopera- tiam ejus, lanquam ille qui viderit non factas lenebras
tioni fraudis instatur. Sed nndc fieri potest, ilt ini- a Deo, sed ordinalas lamen. Deus enim dixit: Fiat
quitas prius Isedathominerajustum in quem proccdit, lux, el facta est litx (Gen. i, 3). Non dixit: Fiaut le-
quam cor injustum unde procedit? Itaque frauda- nebrse, et faclsesunt tenebrse; et laraen ipsas ordi-
tor pecunise, verbi gralia, dum cupit alium darano navit. Et idco dicilur : DivlsitDeusinler tucem et te-
laeerare, ipse avarilioe vulnere sauciatur : quis au- nebras, ef«ocatiifDeus lucem diem, et tenebrasvocavit
tem vcl demens non videatquanlum inter hos distet, noclem (Ibid., 4, 5). Ista dislinclio : aliud fecit.etor-
eum ille patiatur damnum pecuniae,ille innocenlioe? dinavit; aliud autem nOnfecit, sed tamen eliam hoc
lncidel ergo in foveamquam fecit; quod in alio psal- ordinavit. Jam vero tenebris signilicafi peccata, et
mo dicilur: CognoscilurDominus judicia faciens,in in propheta invenitur, qui dixit, El tenebrmIttw tan-
operibus manuum suarum comprehettsusest peccalor quam meridies erunt (Isai. LVIII,10), et in aposlolo
(Psal. ix, 17). dicente, 0«i odit fratrem «u«n»,in teuebrisest (l Joan.
18. [tiers. 17.] Converteiurlaborejus in capulejtts, n, 11), et illud prsecipue: Abjiciamusopera lenebra-
et iniquitasejus in verlkem ejus 'descendcl.Non enim 1Particula,quoniam,ab cditisabewt, et a vulgata; sed
voluit ipse peccalum evadere; sed faetus est sub reperiturhic inMss.estque,oti,aputfLXX.
 «09 ENARRATIO1N PSALMUMVIIL HO
rum, et induamur arma lucis (Rom. xm, 12). Non vehatur audientium, eodem sqno vocis janquam vi-
qtiod aliqua sit natura tenebrarum : omnis enim na- naciis, inteliectus lanqu.ini vinum iricluditur : et sic
tura in quaritum natura est, esse cogitur; esse autem, uva isla in aures venit, quasi in calcaloria lorcula-
ad lueem pertinet; non esse, ad tenebras. Qui ergo riortim 1. Ibi eniin discernitur, ut sontis usi|iic ad au-
deseril eum a quo factus est, et incliiiatur in id unde res valeat; intellectus autem memoria eorum qui
factus est, id est in nihilum, in hoc peccalo tene- audiuni, velut quodam lacu excipialur, inde transeat
bratur; et tamen non pcnitus peril, sed in inlimis in moruni disciplinam ct hahiltim mentis, tanquam
ordinatur. Itaque poslquara dixit, ConfiteborDomino, de lacu incellas in quibus,si negligentia non acuerit,
ne peccatorura conlessionem intelligeremus, subjicit veluslate firraabitui'. Ac.uitnanique in Judaeis, el hoc
ultimum: Ef psallam nominiDominiallissimi.Psallefe aceto (Joan. xtx, 29) Dominum potaverunt. Nam
auiem ad gaudium pertinet, pcenitentia vero pecca- illud vinum quod de gcneratione vitis Novi Testa-
lorum, ad tristiliam. menti bibiiurus esl cum sanctis suis Dominus in
20. Potesl iste psalmus etiam in persona Domi- regno Patris sui (Luc. xxn, 18), suavissimura alque
nici hominis intelligi; si modo ea qiioeibi humiliter firmissimum sil necesse est.
dicla sunt, ad noslram infirmitatem referantur, quam 3. Solent accipi lorcularia etiara marlyria, tanquam
ille geslabat. affliclione persecutionura calcatis eis qui Chrisli no-
men confessi sunt, raortalia eorura tanquam vinacia
IN PSALMUM YIII in terra remanserint, animseautem in requiem cce-
leslis habitationis emanaverint. Sed neque islo inlel-
ENARRATIO. lectu ab Ecclesiarum fruclificalionedisceditur. Psal-
In finempro torculatibus, Psalmus ipsi David (a). litur ergo pro torcularibus,pro Ecclesioeconstiiutione,
1. [tiers. 1.] Nihil de torcularibus iii texlu ejus cum Dominusnoster poslquam resurrexit, ascendit
psalmi, cujus isle lilulus est, dicere videlur. In quo in ccelos. Tunc enira misit Spirilum sanctum, quo
apparet multis et variis similitudinibus unara eam- impleti discipuli, cuni fiducia prsedicaverunt verbum
demque rem in Scripturis ssepe insiuuari. Torcularia Dei, ut Ecclesioecoiigregarcnlur.
ergb possumus accipere Ecclcsias, eadem ratione 4. [uers.2.] Itaque dicilur : DomineDominus nosler,
qua ct aream inlelligimus Ecclesiam. Quia sive in quam admirabile est nomenluum in universa lerra '.
area, sive in torculari, nihil aliud agitur, nisi ut Quocrounde sit admirabile nomen ejus in imiversa
fructus ab integumentis purgenlur, quae necessaria terra? Respondetur : Quoniam elevataesl magnificen-
erant et ut nascerentur et ut crescerenl, aique ad tia tua super cmlos; ut isle sit sensus : Domine, qui
maturitaiem vel messis vel vindemiae pervenirent. es Dominus noster, quam te adiniranlur omnes qui
His ergo vel inlcgumentis vel suslentaculis, id est incolunt terram ! quoniamtua magniflcenliade terrena
paleis in area frumenta, et vinaciis In lorcularibus humilitate supef coelos elevata est. Hinc enim appa-
vina exuuntur : sicut in Ecclesiis a muliitudine soe- ruil quis dcscenderis, cum a quibusdam visum est et
cularium hominuiri,quae simul cum bonis congrega- a caeteris creditum quo ascenderis.
tur, quibus ut nascerentur et apti (ierent verbo di- 5. [vers. 3.] Ex ore infanlium el laclentiumperfe-
vinO, necessariaerat illa mulliludo, id agiiur, ul spi- citii laudem, propler inimicostuos. Non possum acci-
rituali ainore per opcrationein ministrorura Dci se- pere alios infanles atque laclenles, quam cos quibus
parentur. Agilur enim nunc, ut non locO, sed affectu dicit Aposlolus : Tanquamparvitlisin Christo lac vobis
interim separentur boni a malis : quanivis siratil in potum dedi, noncibum(I Cor. m, 1, 2). Quos signifi-
Ecclesiis, quantum attinet ad corporalem prsesen- cabant illi qui Dominum prsecedebant laudantes; in
tiam, conversentur. Aliud auteni erit lcmpus, quo quos ipse Dominus lioc testimonio usus est, cum di-
vel frumema in horrea, vel vina in cellas segregen- cenlibus Judscis ut eos corriperet, respondit: Non
lur. Frumenta, inquit, recondetin horteis, paleas au- legistis, Ex ore infantium el laclentiumperfecistilau-
tem comburetigniinexstinguibiti(Luc. ln, 17). Eadem dem (Matth. xxi, 16) ? Bene autem non ait, Feeisti;
res in alia similitudine sic intelligi polesl: Vina re- sed, perfecislilaudem. Sunt enim in Ecclesiis etiam
_condel in apothects, vinacia vero pecoribus projiciet: hi qui non jam lacte potanlur, sed vescuntur cibo;
^ut ventres pecorum pro pcenis gchennarum per simi- quos idem Apostolus significat, dicens, Sapientiam
litudinem intelligere Iiceat. loquimurinler perfectos(I Cor. u, 6): sed non ex his
2. Est alius iniellectusde torcularibus, durii tariien solis 9 perficiuntur Ecclesiac,quia si soli essent, non
ab Ecclesiarum signiflcatione rion recedalur. Nam consuleretur generi humano. Consulilur autem, cum
el Verbum divinum poteSt uva inleiiigi : dictus est illi quoque nondumcapaces cognitionis rerum spiri-
enim et Doriiiriusbotrus rivse, quem ligno suspen- tualium atque seternarum, nutriunlur lide teraporalis
sum, de terfa promissionis, qui prsemissi erant a historioe, quse pro salule nostra posl Patriarchas et
populo Israel, tanquam crucihxum attulerunt (Num. Propheias ab excellentissima Dei Virlute atque Sa-
xin, 24). Verbum itaque divinum, cum enunliationis pientia eliam suscepli hominissaeramento administra-
neeessitate tisurpal vocis sonuin, quo in aures per-
1 tn Mss.aliquot, sed paucioribus, nec antiquioribus,
fdrcHfaHitm.
(a) De hoc 1 vcrs. consuleEnar.in psal. LXXXIH, n. 1 5 pluresMss.:sednon ex his perftciuntur,etc, onDissai
•eqq- voce,sotis*
411 S. AUGUSTINIEPISCOPI 112
ta est, in qua salus est omni credenti : ut aucloritatc dictos lihros utriusquc Tcslamenti. Diclum csl autcm
commotus * prseceptis inserviat, quibus purgatus etiam de ipso Moysea magis regis Pharaonis, cum
unusquisque et in charitale radicatus atque fundatus ab eo superati cssent, JDiaifusDei est hic (Exod. vm,
possit currere cum sanctis, non jam parvulus in lacte, 19); et quod scriptum est, Cwlumplkabitur sicut li-
sed juvenis in cibo, comprehendere latiludinem, lon- ber (Isai. xxxiv, 4), etiam si de isto seihereo coelo
giludinem, alliludinem etprofundum, scire etiam su- dictum est, congrne lamen exhac eadem similitudinc
pereminentem scientiam cliaritalis Christi (Ephes. in allegoria librorum coelinominanlur. Quoniamvide-
iii, 18,19). bo, inquil, cmlos, opera digitorum tuorum : id est,
6. Ex ore infantium et lactenlium perfecisti laudem, cernam et intelligam Scripluras, quas operantc
ptopter inimkos luos. Inimicoshuic dispensationi quse Spiritu sancto per ministros luos conscripsisti.
facla est per Jesum Christum, et hunc crucilixum, 8. Possunt itaque eliam supcrius coeli nominati,
generaliter accipere debemus omnes qui velanl cre- iidem libri accipi, ubi ait, Quoniam elevaiaest tna-
dere incognita, et ccrtam scientiampollicentur; sicul gnipcentia lua super cwlos; ut totus iste sit sensus,
faciunt hseretici universi, et illi qui in superstilionc Quoniam niagnificeniia lua clevala est super coelos :
gentilium philosophi nominantur. Non quod scientise Exccdit enim magnificeniialua omnium Scriplurarum
pollicilaiioreprehendcnda sit; sed quod gradum salu- eloquia; cx ore infanlium et lactentium perfecisli
berrimum et necessarium fidei negligendum putant, laudem, ut a fide Scripturarum inciperent, qui cu-
per quem in aliquid certum, quod esse nisi setcrnum piunt ad tuoemagnificentiaenolitiam pervenire, quoc
non potcsl, oportet ascendi. Uinc eos apparet nec super Scripturas elevata est, quia transit et superat
ipsani scicntiam halicre, quam contempla fide polli- omnium verborum linguarumque proeconia. Inclina-
centur; quia tam utilem ac necessarium gradum ejus vit ergo Scripturas Deus usquead infantiumet lacten-
ignorant. Ex ore ergo infanliumel facfcnftumperfecil' tium capacilatem, sicut in alio psalmo canilur : Ef
laudemDominus nostcr, inandans primo per Prophe- inclinavit cmlum,eldescendit (Psal. xvn, 19). Et hoc
lam, Nisi crediderilis,non inlelligeiis(Isai. vn, 9, sec. fecit propter inimicos, qui per superbiam loquacita >
LXX), el ipse procsens dicens, Reali qui non vide- tis' inimici crucis Cbrisli, etiam cum aliqua vera
runl el credilurisnnl(Joan. xx, 19). Propter inimicos: dicunt, parvulis lamen et lactentibus prodesse non
contra quos etiam illud dicitur : Confileortibi, Domi- possunt. Ila destruilur iniraicus et defcnsor, qui sivc
ne cmliet terrm, quia abscondislihmca sapienlibus, el sapientiam, sive etiam Christi nomen dcfendere vi-
revelasli ea parvulis'(Matth. xi, 25). A sapienlibus deatur, ab hujus tamen gradu fidei oppugnat eam
enim dixit, non qui sapicntes sunt-, scd qui esse se veritalem quam promplissime pollicetur. Proplerca
putanl. Vt desttuas inimkumet defensorem(a). Quem, eliam illam non habere convincilur; quia oppugnan-
nisi hxreticum ? Nam ct ipse est inimicus ct defen- do gradum cjus, quod cst fides, quemadmodum in
sor, qui fidem christianam cum oppugnct, videtur eam consccndalur, ignorat. Hinc ergo destruitur te-
defendere. Quanquarn eliam pbilosophi hujus mundi merarius cl coecuspollicitator verilatis, qui est ini-
bene inlelligantur inimiciet dcfensores : quandoqui- micus et defensor, cum videntur cceli opera digito-
dem Filius Dei Virtus et Sapienlia Dei esl, qua rum Dci, id est, intelliguntur Scripturoc perductse
illuslratur omnis quisquis veritate sapieus cfficilur. usquc ad infantium tardilatem, et eos per bumilita-
llujus illi se amalores esse profitentiir, unde cliam lem bistoricse fidei, quac temporaliter gesla cst, ad
philcsophi nominanlur : ct proplerea ilbm videntur sublimitatcm inlelligentisc rerum oclernarum benc
defendere, cum inimici sint cjus ; quoniain supcrsli- nutrilos et roboratos erigunt in ea quoe confirmant.
tiones noxias, ul colanlur ct vcnerenlur litijns mundi Isti quippe coeli, id est isli libri, opera sunt digitorum
elementa, suadere non ccssant. Dei; sanclo elenim Spirilu in sanclis opcrante, con-
7. [yers. 4]. Quoniamvidebocmlostttos3, opera di- fecli sunt: nara qui gloriam suam polius quam salu-
gitortimluorum.Legimusdigilo DciscriplaniLegcm.ct tem homintiin attenderunl, sine Spirilu sancto locuti
datam per Moyscnsanclum servum ejus (Exod. xxxi, sunt, in quo sunt viscera misericordioeDei.
i$;Deut.IX, 10) : quem digilurn Dei mulii intclligunt 9. Quoniumvidebo cmlos, opeta digilorutntuorum,
Spiritum sanclnm. Quapropter si digilos Dci, eosdem lunam el stellas quas lu fundasli. Luna ct stellocin
ipsos ministros Spiritu sancto replelos, propter ipsum coelis sunt fundatsc: quia et univcrsalis Ecclesia in
Spirilum qui in eis operalur, recte accipimus, quo- cujus sxpe significationeluna ponilur, el parlicula-
niam per eosdeni nobis omnis divina Scriptura con- tim pcr loca singula Ecclesioequas nomine stcllaruni
fecla est; convcnienter intelligimus boc loco coelos insinuatas arbitror, in eisdem Scripturis collocatoe
1 Am.Er. etpluresMss.,commot&tus. sunt, quas coelorumvocabulo posilas credimus. Cur
* SicAm.Er. et aliquot Mss.Et paulo infra, pleiique aulem luna recte significet Ecclesiam, opporlunius in
Mss., et ipseprmsensdicens, etc. [perfecisti...ipse per alio psalmo considerabilur, ubi dictum est: Peccalo-
*e,elcl
3 UndecimMss.omittunt,fuos: quaequidem particulaa res intenderunt arcum, ut sagiltent in obscura tttna
LXXintepretationeaberat; sed post ex Theodolionis edi- rectoscorde(Psal. x, 3).
tionefuitaddita sub asterisco,sicuti docetHieronymus, in 10. [vers. 5.] Quid est homo, quia memores ejus;
Epist.155,ad suniam.
(a) Hanppartemvers. 3 tractatitem Augustinusin Enar. 1 Lov.,quisuperbakquacitale.Ateditialii et Mss.,qui
Psal. cn, ibiquepro, et defensorem,
dicitnonnullisin codi-
cihusveriushaberi,et uitorem. per superbiamloquacitatis.
113 ENARRATIOIN PSALMUMVIII. 114
aut filius hominif,quoniamtu visitaseum? Quid inter labitur, quod ssepe accidit, ad veterem vitam, cum
hominem et filiumhominis distet, quseri potest; si exprobratione audit quod homosit : Nonne homines
enim niliil distaret, non ita poneretur, homo,aul ft- estis, inquit, etsecundumhominemathbulatis (I Cor.
lius hominis, per disjunclionera. Nam si ila scriptura 111,1-3).
cssct : Quid est homo quia memor es ejus, et filius 11. [tiers.6,7.]Filius igiturhominisprimo1visitatus
hominis quoniam visitas eura: repetilum vidcretur est in ipso homine Dominico(a), nato ex Maria vir-
quod dictura cst, homo; nunc vero cum sonat, homo, gine. De quo propter ipsam infirmitatera carnis ,
Mtt filius hominis, manifestior insinuatur dislantia. quara Sapienlia Dei geslare dignata est, et passionis
IIoc sanc relincndum est, quia omnis filius hominis humililalem recte dicitur : Minuisli eum paulo minus
honio, quamvis non omnis homo filiushominispossit ab Angelis.Scd additur illa clarificalioqua resurgens
intclligi: Adam quippe homo, sed non filiushominis. asccndil in codum : Gloriu, inquit, et honorecoro-
Quapropler hinc jam licet altendere atque discerne- nastieum ; et conslituistieum superoperamanuumtua-
re, quid hoc in loco inter hominem et lilium homi- rum. Quandoquidem ct Angcli sunt opera manuura
nis dislet: ut qui portanl imaginera terreni hominis, Dei, etiam super Angelosconslitutum accipimus uni-
qui non est filius hoininis, hominum nomine signifl- genittim Filium, quem minutum paulo rainus ab An-
centur ; qui autem portant imaginem cceleslishomi- gelis per humililatem carnalis generationis alque
nis (I Cor. xv, 49), fllii hominum polius appellentur. passionis audimus ct credimus.
llle cnim et velus homo dicitur, iste autem novus 12. [ vers. 8, 9.] Omnia, inquit, subjecistisub pe-
(Ephes. IV,22, 24): sed novus ex velere nascitur, dibus ejus. Nihil excipit, cum dicil omnia. Et ne aliter
quoniam spirilualis regeneratio mutatione vitoeler- licerel inlelligi, sic Aposloluscredi jubet, cum dicit,
renocatque saecularis inchoalur ; ct idco iste lilius excepto eo qui ei subjecit omtiia (Id. xv , 27); et
hominis nuncupatur. Horao igitur hoc loco est terre- hoc ipso hujus psalmi testimonio ulitur ad llebroeos
nus, fllius autem hominis coeleslis: et ille longe se- ( Hebr. u, 8 ), cum ila vult omnia intelligi csse sub-
junctus a Deo, hic autem praesensDeo : et propterea jecta Dominonostro Jesu Chrislo , ut niiiil excepluni
illius memor csl, tanquam in longinquopositi; hunc sil. N.eclamenquasialiquidmagnumvidcturadjungere,
vcro visital, quem prsesensillustrat vultu suo : Longe cum dicit : Oves et bovesuniversas,insuper et pecora
est enim a peccatoribussalus (Psal. cxvm, 155), et, campi; volucres cmli, et pisces maris, qui perambu-
Signalumest in nobislumenvultus tui, Domine (Psal. lant semiias maris. Videtur enim reliclis coeleslibus
IV,7). Sicin aliopsalraohominesjumentisassocialos, Virtutibus et Poleslalibus ct omnibus cxcrciiibus
non per prsesentem interiorem illuminationcm, scd Angelormn, relictis ctiam ipsis honiinibus, tanluin ci
per multiplicationeinmisericordioeDei qua ejus bo- pecora subjecisse; nisi oves ct boves inlelligamus
nilas usquc ad infima intenditur, salvos fleri dicit animas sanclas , vel innocenliacfruclum dantes , vel
cum ipsis jumentis; quoniam carnalium hominuin etiam operanles ut lerra fructificet, id est, ul lerreni
salus carnalis est, tanquam pecorum. Filios autcin hoininesad spiritualem uhertalem regcnercnlur. Has
hominum sejungens ab eis quos boraines pecudibus ergo animas sanctas, non hominum lanium, scd ciiam
junxit, Ionge sublimiori modo, ipsius vcritatis illu- omniiimAngelorumoportct acciperc, si volumus hinc
stralione, et quadam vilalis fontis inundalione, bea- intelligere oninia esse subjecta Domino nostro Jcsu
los (icri prsedicat. Sic enim dicit: Homineset jumenta Christo; nulla cnini creatura subjecla non erit, cui
salvosfacies, Domine; skut mutliplicataest miserkor- primates, ut ila dicam, spirilus subjiciuntur. Sed
dia lua, Deus. Filii autemhominumin proleclioneala- undc probabiraus oves posse accipi eliam suhlimiter
rum tuarumsperabunt. Inebriabunturab uberaledomus beatos, non homincs, sed angelicsccreaturocspiritns?
tum, et torrenle delkiarum tuarum potabiseos. Quo- An ex eo quod Dominusdicit reliquisse se nonaginta
niam apud te est fons vitm, et in lumine tuo videbimus noveni oves in monlibus, id est in sublimioribus lo-
lumen. Prmtende misericordiamtuam scientibus te cis, ct descendisse propler unam (Matth. xvin, 12)?
(Psal. xxxv , 7-11). Memor est igilur hominis per Si eniin unam ovcm lapsam humanamanimam accK
muliiplicationem misericordioe, sicut jumentorum; piamus in Adam, quia cliam Eva de illius latcrc fncla
quia multiplicata misericordiaetiam ad longe posilos est ( Gen. ii. 22 ), quorum omnium spiritualiter tra-
pcrvenit: visitat vero filiura liominis, cui sub pro- ctandorum et considcrandoruranunc lempus non cst,
lcctionc alarum suarum posilo prselendit misericor- restat ul nonaginta novenirelictoc in moniibus, non
diam, et in Iumine suo lumen prsebet, el eum deliciis humani, scd angelici spirilus inlclligantiir. Nam dc
suis polat, et inebriat ubertate domus suse, ad obli- bobus facilisexpeditio* eslhujus scnleniioe; quuniam
visceudas serumnas et errores proeteritoeconversa- ipsi homincs non ob aliud boves dicli sunt, nisi quod
lionis. Huncfilium hominis, id est hominera novum, cvangelizando verbum Dei Angclos imilanlur, ubi
pccnitentia veteris parlurit cura dolore et gemitu. diclum est: Boviiriluranii os non infrenabis( Deut.
Isle quamvis novus, lamen adhuc carnalis dicitur, xxv, 4 •).Qtianlo igitur facilius ipsos Angelos nunlios
cum lacte nutritur, Non potui vobisloquiquasispiri- veritatis, bovcsaccipimus; quando Evangelislcepar-
tualibus,sed quasicarnalibus, inquit Apostolus; et ut 1lta inMss.Atin editis,primus.
ostenderet jam regeneratos, Tanquam parvulis,ail, in a Am.Er.et aliquotMss.,exposilio. i
' !
Christo,lac vobispotumdedi, non cibum.fste cumre- (a) ittelract., cap. 19. ,-n-y. .<i: .
 .13 S. AUGUSTINIEPISCOH 116
licipatioae norajnis eorum, boves vocati sunt (I Cor. tia carnis est, ef concupiscentiaoculorum, et ambiiio
ix, 9;l Ttm. v, 18)? Subjecistiergo, inquit, otiesef smculi(I Joan. n, 15,16). Pcr oculos enim maximc
boves universas, id esl, omncm sanclam spirilualem curiosilas pr.-evalet;reliqua vero quo pertineant, ma-
creaturam: in qua etiam sanctorum hominuml ac- nifestum est. El illa Dominici hominis (a) tenlatio
cipimusqui sunt in Ecclesia, in illis videlicet torcu- tripariita est : per cibum, id est per concupiscentiam
laribus quse sub alia similitudine lunse ac slellarum camis, ubi suggeritur, Dic lapidibus istis ut panes
insinuata sunt. fianl ( Matth. IV, 3 ) : per inanem jaclantiam, ubi in
13. Insuper, ait, et pecora catnpi. Nullo modo va- monte constiluto oslendunlur omnia regna hujus
cat quod additum cst, insuper. Primo, quia pecora terrx', et promitlunlur si adoraverit : per curiosita-
cainpi possunt intelligi et oves et boves; ut si rupium tem , ubi de pinna templi admonetur ut se deorsum
cl arduorum locorum pecora caprse sunl, bene inlel- mitlat, tentandi gralia utrtim ab Angelis suscipiatur.
liganlur oves pecora campi. Itaque etiamsi ita posi- Ilaquc postea quam nullo istorum tentamenlo valere
lum esset, Oves et boves universas et pecora campi, apud euin potuit inimicus, hoc de illo dicitur : Post-
recte quaererelur quid sibi vcllent pecora campi, cum quamcomplevitomnemtentationemdiabolus ( Luc. iv,
eliam oves el boves hoc possint intelligi; quod vero 15). Propler lorculariorum itaque significationem,
addilum est eliam , insuper, cogit omnino ad nescio subjecta sunt pedibus ejus non solum vina, sed ctiam
quam differentiamcognoscendam.Sed sub hoc verbo vinacia : non solum scilicet oves et boves, id est
quod positum est, insuper, non solum pecora campi, sanclseanimsc fidelium,vel in plebe, vel in ministris;
sed etiam volucres coeli, et pisces maris, qui peram- sed in super et pecoravoluptatis,et volucres superbioo,
bulant semitas raaris, accipiendi sunl. Quoeest igitur et pisces curiosilatis : qux omnia genera peccalorum
ista distanlia ? Veniant in menlem torcularia, habenlia nunc bonis et sanctis mixla esse in Ecclesiis videmus.
vinacia et vinum; et area, conlinens paleas et fru- Operetur igilur in Ecclesiis suis, et a vinaciis vinum
menlum (JWarc.m, 12); et retia, quibus inclusi separet : nos dcmus operam ut vinum simus et oves
sunt pisces boni et mali ( Malth. xm, 47 ); et arca aut bovcs; non vinacia, aut pecora campi, aut volu-
Noe , in qua et immunda et munda erant animalia cres cceli, aut pisces maris qui perambulanl scmitas
( Gen. vu , 8 ) : et videbis Ecclesias interim hoc maris. Non quia ista nomina isio solo niodo intelligi
tcmpore usquc ad ultimum judicii lerapus, non solum et explicari possunt, sed pro Iocis; namque alibi aliud
oves et boves continere, id est sanctos laicos et san- significanl. Et hxc regula in omni allegoria relinenda
ctos minislros , sed insuper el pecoracampi, volucres est, ut pro scntentia proesentisloci consideretur quod
cmti, et pisces maris , qui perambulant semitasmaris. per similitudinem dicitur; hoeccsl enira dominicaet
Pecora enim campi congruenlissime accipiunlur ho- apostolica disciplina. Repetamus ergo ultimum ver-
mines in carnis voluptalegaudentes, ubi nihil arduum, sum qui eliam in principio Psalmi ponilur, ct laude-
nihil laboriosum asccndunt. Campus est enim eliam mus Deuni dicenies : Domine Dominus noster, quam
lata via, quoeducit ad inlerilum (Maith. vn, 13 ); et admirabileest nomenluum in universaterra ! Decenler
in campo Abel occidilur (Gen. iv, 8). Quare meluen- quippe post texluin sermonis ad capul reditur, quo
dum est, ne quisque descendensa monlibusjustilise tolus idera sermo referendus esl.
Dei, Juslitia enim, inquit, fua velutmontesDei ( Psal.
xxxv, 7 ), latiludines et facilitates voluptatis carnalis IN PSALMUM IX
eligens, a diabolo trucidelur. Vide nunc eliam volu- ENARRATIO.
cres cceli, superbos, de quibus dicitur : Posuerunt in
cmlumos suum (Psal. LXXH,9). Vide quam in altum 1. [ tierS.1. ] Psalmi hujus inscriptio est: In finent
vento portentur, qui dicunt : Linguam nostramma- pro occullisFilii, Psalmus ipsi David. De occultis Fi-
* lii quxri potesl: sed quia non addidit cujus, ipsum
gnificabimus,labia nostra apud nos sunf, quis noster
Dominusest ( Psal. xi, 5 ) ? Intuere eliara pisces ma- unigenilum Dei Filiuni oportet intelligi. Ubi enim de
ris, hoc est curiosos qui perambulant scmitas maris, filio David Psalmus inscriplus est, Cum fugerel, in-
id est, inquirunt in proftindohujus soeculilemporalia, quit, a facie Abessalonftlii sui ( Psal. ni, 1); curaet
quse tanquara semitoein mari tam cito evanescuntet nomen ejus dictum esset, et ob hoc latere non possct
intereunt, quam rursus aqua confunditur, posiquam de quo dicerclur , non tamen diclum est tanlmn , a
trtnseuntibus locumdederit velnavibus.velquibuscum- facie Abessalonftlii, sed additum est, sui. Hin vero ,
que ambulanlibus aut natantibus.Noncnimait tantum, ct quod non addilum est, stti, ct quod de Gcntibus
Ambulant semitas maris; sed , perambulant dixit; multa dicit, non potest recte accipi Abessalon : nc-
ostendens perlinacissimum studium inania el prscter- que enim bellum qtiod cum patre ille perditus gessit,
iluentia requirentium.Haccaulem tria genera vitiorura, ullomodo ad Genles pertinet, cum populus tanlum
id estvolupias carnis, etsuperbia, et curiositas, omnia Israel adversus se ibi divisus sit. Canitur itaque iste
peccata concludunt. Quse mihi videnlur a Joanne psalmus pro occultis unigeniti Filii Dei. Nam et ipse
apostolo enumerata, cum dicit : Nolite diligere mun- Dominuscum sine additamento ponil Frtitnn, seipsuin
dum, quoniamomnia qttmin tnundosunt, concupiscen- unigenitum vult intelligi, ubi ait : Si vos Fititis libe-
raverit, lunc vere liberi erilis ( Joan. vm, 36). Non,
1 Ediii,sanctosIwmines.Mss.,sanctorttmhominum.
x Editi,no&iscKtn.
*t MSJ.,apitd nos. (n) i nclract.,cap.10,
«17 ENARRATiO IN PSALMUMIX. 118
enim dixit, Filius Dei; sed tanlum dicendo Fiiius , qui corporaliter inferuntur aut exerceant conyersos
dal intelligi eujus sit filius. Quam locutionem non re- ad Deum , aut ut converlantur admoneant, autjusise
cipit nisi excellenlia ejus de quo ita loquimur , ut damnationi ultime prseparent obduratos , et sic om-
etiamsi uop eum nominemus, possit intelligi: ita hia ad divinoeprovidentioeregimen feferantur, quae
enim dieimus, Pluit, serenat, lonat, ct si qua sunt stulti qnasi casu et temere et nulla divina admiuistra-
talia , nec addiraus quis id facial; quia omnium men- tione fieri putant. Narrabo omnia mirabiliatua. Nar-
tibus sponte sese offert excellenlia facientis, nec rat omnia mirabilia Dei, qui ea non solum in corpo-
verba desiderat. Qua? sunt igitur occulla Filii? In ribus palam , sed in anirais invisibiliter quidem,
quo verbo primum intelligendum est esse aliqua FHii sed longe sublimius et excellentius (ieri videt. Nam
manifesta, a quibus distinguuntur haecquse appcllan- lerreni homines et occultis dediti, magis mirantur
tur occulta. Quariioforem, quoniam drios advenlus resurrexisse in corpore mortuum Lazafum, quam
Domini credimus, urium prseteritum , quem Judsei resurrexisse in anima pcrsecutorem Paulum. Sed
non iittellexerunt, alterum futurum , quem utrique quoniam visibile miraculum ad illuminationem ani-
spcraraus; et quoniam istequem Jndaeinon intellexe mam vocat, invisibile autem eam qttse vocata venit
runt, Gentibus profuit, non inconvenicriter accipi- illuminat; omnia narral mirabilia Dei., qui credens
tur de hoc adveutu dici, pro occullis Filii, ribi cseci- visibilibus ad intelligenda invisibilia iransituin faeit.
tas ex parte Israel fecta est, ut pleniludo Genlium 3. [vers. 3. ] Lmtabor, et exsultaboin te. Nonjanj
intraret ( Rom. xi, 25 ). Buo eliam judicia insinuan- in hoc ssecnlo; non in voluptate contrectationis cor-
tur per Scripluras, si quis adverlal; imum occullum, porum, nec in palali et linguoc saporibus , nec ia
alterum manifeslum. OceulUnn nunc agitur , de quo suavilate odorum, nec in jucunditate sonorum trans-
apostolus Petrus dicit: Tempm est ut judkium inci- cuntium, nec in Iormis corporum yarie coloratis,
pial a domo Domini (I Pefr. iv, 17 ). Occallum itaque itec in vanitatibus laudis humanae, nec in conjugio
judicium est poena, qua nune unusquisque hominum TUprole moritdra, nec in superfluis temporalium
aul exercelur ad purgalionem, aut admoneiur ad diviliarura , nec in conquisilionehujus sxcttli, sive
conversionem, aut si cohtempserit vocationerri et qn:c locorum spatiis tenditur , sive quoe successione
disciplinam Dci, excaecalur ad damnstionem. Judi- toinporis volvitur : sed imtabor el exsullabo in te,
tium autem lnanifeslum est, quo venUirus Dominns Mdelicet in occultis Filii, ubi signalum est in nobis
judicabit vivos el raorluos , omnibus fatentibus euin lii.nen vullus tui, Domine (Psat. IV, 7); ctenim
esse a quo et bonis prsemia , ct malis stipplicia tri- Atscondeseos , inquit, in abscondilovultus lui ( Psal.
buenlur. Sed tunc illa confessio , non ad reraedium fiix , 21). Lxtabitur ergo et cxsultabit in te, qui
malorum , sed ad cumulum damnalionis valebit. De nnrrat omnia mirabilia lua. Narrabit autem omnia
his duobus judiciis, uno occulto, alio manifeslo, tu.'rabilia lua , siquidem nunc per prophetiam dictum
videlur mihi Dominus dixisse, ubi ait, Qui in me cti', ille qui non venit voluntatem suam facere,
credit, transiit dentorte ad vitam, tiee in judkium s« I voluntalem ejus qui eum riiisit ( Joan. vi, 38 ).
veniet( Joan. v, 24), in judicium scilicel manifcsttim: 1. [ vers. 4. ] Jam enim incipit apparere persona
nam boc quod transit de morte ad vilam per noniiul- I), niini in boc psalmo loquens. Nara seqiiifur : Psal-
lam aflliclionem, qua flagellat omriem filium qneni l,\ i nomini luo , Attissime, in convertendoinimicttm
recipit, judicium occullum est; Qui tiutemnon cre- tipum retrorsum. Hujus ergo inimicus quando retro
dit, inquit, jam judicatus esl (Id. m , 18 ); id cst, ci.iversus cst? An quando ei dicluni est: i?edtrefrot
isto occullo judicio jam prseparatus est ad illud ma- tijanas (Matlh. iv, 10)? lync enim qui tcnlando £ |
nifestum, Hsec duo judicia etiam in Sapientia legi- pioeponerecupiebal retro factus est, non decipiend ii
mus, ubi scriplura est: Propler hoc tanquam puetis toiUatum et in euni nihil valendo. Relro enim sunt
insensnlisjudicium in dcrisum dedisli; /li autem hoc lcrrcni homines ; ccelestis autem homo prior factus
judicio non cotrecli, dignum Dei judkium experli cH , quamvis post venerit: primus enim homo de
sunt (Sap. m , 25 , 26 ). Qui ergo non corrigunlur lerra terrenus; secundus horao de coelo coeleslis(I
isto occullo Dei judicio, dignissime illo manifcsto Cor. xv, 47). Scd de ipsa stirpe veniebat, a quo
punientur. Quocirca in hee psalmo obsefvanda sunt dictura est: Qui posl me vettit, dnle me faclus esl
occulta Filii, id est, el humilis ejus advenlus quo (Joan. i, 15). Et Aposlolus ea quoeretro sunt obli-
profuit Gentibus cum caccilale Judaeorum, el poena viscitur , et in ca quoeante sunt se extendit (Philip.
quse nunc occulle agitur, nondnm damnatione pec- iii, 13 ). Conversus est igitur iniraicus retro , post-
cantium, sed aut exercilatione conversorura, aut quam non valuit hominera ccelestem decipere lenla-
admonitione ut convertantur, aut csecitateut damna- tum , et se ad terrenos convertit ubi dominari potest.
tioni prseparentur qui converli noluerint. Quapropter nullus hominum emn proecedit et retro
2. [ eers. 2. ] Confttebottibi, Domine, in lolq corde eum esse facit, nisi qui deponens imaginem terreni
rneo. Non in toto corde confttetur Deo , qui de pro- hominis porlaveril imagjnemccelestis(1 Cor. xv, 49 )•
videntia ejus in aliquo dubitat: sed qui jam cernit Jam vero si quod dictum est, inimicummeum, gene-
occulla sapientioc Dei, quanlum sit invisibile prae- raliter vel peccalorem vel gentilem hominem magis
mium ejus, qui dicit, Gaudemus in iribulalionibus
(Rom. v. 3); ct qucmadmodura omncs cruciatus , 1 Editi,diclmeslitlequi, elc. Mss.,diclumest.
119 S. AUGUSTINIEPISCOPI 120
velimus accipere, non crit absurdum. Nec poenaeril minum libere arguercnt? qua increpationeperiit im-
quod dictumest, In convertendo inimicummeutnretrot- pius; quia justificatusest impius, el factus est pius.
sum; sed beneficium, et lale bcneficium, ut huic Nomeneorumdelestiin smculum,et in smculumsmculi.
comparari nihil possil. Quid cnim bealius quam de- Delelumest nomen impiorum : nonenira appellantur
ponere superbiam, et non velle Chrislumprsecedere, impii, qui Deovero credunt. Deletur autem nomen
veluti sanus sit cui medicusnon sit necessarius; sed eorum in smculum,id est, quamdiu temporale ssecu-
malle retro irc post Christum, qui discipulumvocans lum volvilur.Ef in smculumsmculi.Quidest smculum
ut perliciatur , dicit, Sequereme ( Matth.xix , 21) ? smculi, nisi cujus effigiemet tanquam umbram habet
Sed tamen accomniodatiusde diabolodictum intelli- hoc sxculum ? Vicissiludoenim lemporum sibi suc-
gitur : /n convertendoinimicummeumretrorsum.Dia- cedenlium, dum luna minuilur et rursus implclur,
fcolusquippe relrorsum conversusest eliam in pcrse- dum sol omni anno locum suum repetit, dum vcr,
cutionc juslorum , et mullo utilius persecutor est, vel sestas,vel autumnus,vcl hiems sic transit ut red-
quam si dux et princeps proeirct.Psallendumest igi- eat, seternitatisqusedam imitalio esl. Sed hujus soe-
tur nomini Altissimiin convertendoinimicumrelror- culi sseculumest quod incommulabilisetcrnitalecon-
sum; quoniam malle dcbemus eum persequentem sislit. Sicut versus in animo, et versus in vore : illc
fugere, quam ducentem sequi : habemus enim quo intelligitur, iste auditur; et ille istum modificat: ct
fugiamuset abscondamur in occultis Filii, quia Do- ideo ille in arte operatur et manet, iste in acre sonat
niinus factus cst refugium nobis (Psal. LXXXIX , 1 ). et transit. Sic hujus mutabilissoeculimodus ab illo
5. [ vers.5. ] Inftrmabuntur, elperibunta facielua. incommutabilisacculodeflnitur,quoddicitur socculum
Qui infirmabunturet peribunt, nisi iniqui et impii ? sseculi: el ideo illud in arte Dei, hoc est in Sapienlia
Infirmabunlur, dum nihil valebunt; ef peribunt, quia et Virtule permanet; hoc autem in creaturseadmini-
non erunt impii; a facieDci, id est a cognitioneDei, stralione peragitur. Si tamen non repetilio cst, ut
sicut periit ille qui dixit: Vivoautemjam non ego, vi- postea quam dictum est in smculum,ne hoc accipere-
vit autemin me Christus( Gal. u , 20 ). Sed quare tn- lur quod transil, subjicereturin smculumsmculi.Nam
firmabunlur,el peribunt impii a facie tua ? Quoniam in grsecisexemplaribus sic est : «u tbi tA&m.,/.«xetj
fccislijudicium meum, inquit, et causam meam: id rd-i«isivaTSOoAmos',quod Latini plerique inlerpretati
est, judicium illud in quojudicari visus sum , raeum sunt, non in smculum, et in smculumswculi, sed, in
fecisti; et causam illam in qua me justum cl inno- mlernum,et in smculumswculi: ut in eo quod dictum
ccntem homines damnaverunt, meam fccisli. Hoec est in smculumsmculi,illudexpoueretur quod dictum
cnim ei militaveruntad nostram libcrationem: sicut est in mlernum.Nomenergoiinpiorumdelesliin mter-
et nautocdicunt ventum suum , quo uluntur ad bcne num, quia deincepsnunquam crunt impii.El si in hoc
navigandum. socculuinnon tenditur nomen eorum, multo minus in
6. Sedisti super thronum, qui jtidkas mquitalem. socculumsoeculi.
Sive Filius Patri dicat, qui etiam illud dixil, Non 8. [vers. 7.] Inimicidefecerunlframeminfinem.Non
Itaberesin me polestatem, nisi libidalumfuissetdcsuper pluraliter inimici, sed singulariler hujus inimici.
( Joan. xix , 11 ), idipsum ad sequilatcmPatris el ad Cujus aulem inimici, nisi diaboli framcacdcfecerunl?
occulla sua rcferens, quod judex hominumad utilita- Hocautem intelligunlur diversoe opiniones crroris,
tem hominumjudicatus esl: sive homo dicat DCQ>, quibus ille animas tanquamgladiis perimit. His gla-
Sedisii super thronum, quijudkas mquilatem,animam diis vincendis et ad defeclum perducendisinstat ille
suara thronum ejus appellans, ut corpus sit forlasse gladius,de quo in septimopsalmo dicitur : Nisi con-
terra, quoescabellum pedum ejus dicla est (Isai. verlamini,gladiumsuumvibrabit (Psal. vn, 13). Et
LXVI, 1); Deusenim eral in Chrislo niundum recon- forte isle est finis in quem frameoedeficiuntinimici,
cilians sibi (II Cor. v, 19): sive anima Ecclesisc' quia usque ad ipsumaliquid valent; ipse nunc opera-
jam pcrfecla et sine macula et ruga ( Ephes.v, 27), lur occultc, ullimo aulem judicio palam vibrabitur.
iligna sciliccl occultisFilii, quia introduxit eam rex Hoc deslruunlur civilates; nam ita sequitur, Inimici
in cubiculumsuuin ( Cant. i, 3), dicat sponso suo, defeceruntfratnemin finem;et civitatesdestruxisli; ci-
Sedislisuperthronttm, quijudicas wquitatem,quia re- vitates autem in quibus diabolus regnat, ubi dolosa
surrcxisli a morluis , ct ascendistiin coelum, et sedes et fraudulentaconsiliatanquam curiselocum obtinent,
ad dexteram Palris : quoelibetergo harum scntentia cui principatui quasi satellites et ministri adsunt offi-
placeat, quo isle versus referatur , regulam fidcinon cia quorumque membrorum, oculi ad curiositalem,
cxcedit. auresad lasciviam,vel si quid est aliud quod in malam
7. [vers.6.] Increpasligenies, el periilimpius.Con- partem lihenler auditur, raanus ad rapinam vel quod-
venientiushoc DominoJcsu Chrislo dici.quara ipsum libet aliud facinus aut flagitium, et membra cselera
dicere, accipimus.Qufsenim alius increpavitgenles, in huncmodum tyrannico principatui, id estperversis
et periit impius, nisi qui posteaquam ascendit in coe- consiliismilitantia.Hujus civitatis quasi plebs est om-
lum, misit Spirilum sanclum, quo complctiAposloli, nes delicalseaffectioneset lurbulenti molus anirai,
cum fiduciapraedicarentverburaDei, et peccata ho- quolidianasseditiones in homine agitautes. Ergo ubi
rex, ubi curia, ubi ministri, ubi plebs invenitur, ci-
* sicin Mss.AtapudLov.,stveenimBcclesia. ."". . vitas est: neqiic eninl talia essent in malis eivitati-
 .131 ENARRATIO1N PSALMUMIX. 124
. bus, nisi prius essent in singulis hominibus, qui sunl bores doloresque misceanlur.
lanquam elemenla et semina civitatum. Has civitates 11. [vers. 11.] Et sperent in te l qui cognoscuntno-
destruit, cum excluso inde principe, de quo dictum men luum : cum dcstiterint sperare in divitiis et in
cst, Princeps hujus smculimissus est foras (Joan. XII, aliis hujus sseculi blandimentis. Qusercniem quippe
31), vastanlur haec regna verboveritatis, sopiuntur animam ubi figat spem , cura ab hoc mundo avelli-
maligna consilia, lurpes affectiones edomantur, mem- tur, opportune excipit cognilio nominis Dei 9: nam
brorum et sensuura ministeria captivantur, et ad nomen ipsum Dei nunc usqucquaque vulgalum esl;
juslilioe et bonorum operum militiam transferunlur : sed cognilio nominis est, cum ille cognoscitur cujus
ut jaro, sicut Apostolus dicit, non regnel peccatumin est nomen : non enim noraen propter se nomen est,
noslto mortali corpore (Rom. vi, 12), et caetera hujus sed propler id quod significat. Diclum est aulera,
loci. Tunc pacatur anima, et ordinatur homo ad Dominus nomen esl illi (Jerem. xxxm , 2). Quapro-
quietem et ad beatiludinem capessendam. Periit me- pter qui se libenter Deo famulum subdit, cognovit
moria eorum cum strepitu : impiorum scilicet. Sed . hoc nomen. Et sperenl in te qui cognoscuntnomen
cum slrepitu, sive quia fit strepitus, diclum esl, cum tuum. Ilem Dominus dicit ad Moysen : Ego sum qui
impiclas evertitur; non eniin transit ad sumraam pa- sum; et dices filiis lsrael: Misit me qui est (Exod. m,
ccm, ubi sunimumsilenlium est, nisi qui magno stre- 14). Sperent ergo in te qui cognoscuntnomentuum: ne
pilu prius cum suis viliis belligeraverit : sive cum sperent in his rebus quseteraporis volubililate prseter-
ttrepilu dictum est, ut pereat memoria impiorum fiuunt, nihil habentes nisi, erit, et fuit; quoniam quod
«tiam ipso strepilu pereunte, in quo tumultuatur im- in illis futurum est, cum vcnerit, fit slatim procleri-
pietas. lum; exspectatur cura cupiditate, amillilur cum do-
9. [vers. 8, 9.] -£f Domtnusin mternumpermanet. Iore. In Dci aulem nalura non erit aliquid, quasi non-
Utquid ergo fremuerunt genles, et populi medilati dum sit; aul fuil, quasi jam non sit: sed est lanlum
sunt inania, adversus Dominumet adversus Christum id quod esl, et ipsa est eelernilas. Desinant igitur spe-
cjus (Psal. n, l)?nam Dominusin mternumpermanet. rare et diligere tcmporalia, et se ad selernam spem
Patavit in judicio sedemsuam, et ipsejudkabit otbem conferant, qui cognoscunt nomen ejus qui dixil: Ego
lertarum in wquiiale.Paravit, cum judicalus est, se- sum qui sum, et de quo dictum est: Misil me qui est.
dem suam : per illam enim patientiam homo coelum Quoniam non dereliquisli qumrenteste, Domine. Qui
acquisivit, et Deus in horaine ' credenlibtis profuit; eum quserunt, jam transeunlia et moritura non quoc-
et hoc est occullum Filii judicium. Sed quia eliara runt: nemo enim potest duobus dominisservire (Matth.
palam manifesleque venturus est ad vivos et morluos vi, 24).
12. [vers. 12.] Psallite Domino,qui habilat in Sion:
judicandos, paravit in occulto judicio sedem suam;
ef tpseilem palamjudkabit orbeintettatum in mquitate, his dicitur, quos non derelinquit quaerenlesse Domi-
id est, meritis digna distribuct, agnos ad dexteram nus. Ipse habitat in Sion, quod inlerpretalur Specu-
ponens, hocdosad sinistram (Malth. xxv, 53). Judi- latio, et gestat imaginem Ecclesiae quac nunc est :
cabit populoscum jusliiia. Hoc est quod superius di- sicttt Jerusalcm gestat imaginem Ecclesisc qusc fulura
ctum est, Judkabit otbem lerratum in mquilale : non est, id est civitatis sanclorum jam angelica vila fruen-
quemadmodum judicanl homines, qui corda non vi- tium; quia Jerusalcm interpretatur Visio pacis. Prac-
dent, a quibus plerumque deteriorcs absolvuntur cedit autem speculalio visionera, sicut isla Ecclesia
quam condemnantur; sed in scquitale et cura justi- prsecedit cam quoepromitiitur, civitalem immorlalcm
tia Dominusjudicabit, testimonium perhibente con- et scternam. Sed prsecedit lempore, non dignitate :
scientia, et cogiiationibus accusantibus seu defen- quia honorabilius est quo pervenire nilimur, quam id
denlibus (Rom. n, 15). quod agimus, ut pervenire mereamur; agimus aulem
10. [tiers.10.] Ef faclus est Dominusrefugiumpuu- speculatiouem, utperveniamusadvisionem. Sed etiain
peri (a). Quantumlibet persequatur inimicus ille, qui ipsam, quocnunc est, EcclCsiamnisi Dorainus inlia-
conversus est relro, quid nocebit eis quorum refu- biiaret, iret in errorem quamlibet studiosissimaspecu-
gium faclus est Dominus? Sed hoc fiet, si in sseculo latio : et huic Ecclesiocdictum cst, Templumenim Det
hoc, cujus ille magislratus est, pauperes esse deie- sanclumesl, quod esiis vos(I Cor. m, 17); ct, In inte
gerinl, niliil amaudo quod vel hic viventem aul tiote homine habilate Chrislum per fidem in cordibus
amanlem deserit, vel a moriente deseritur; lali enim vesttis (Ephes. III , 16). Proecipitur ergo nobis ut psal-
pauperi refugium factus est Dominus, Adjutor in op- lamus Doniino, qui habilat in Sion , ut concordilcr
portunitaiibus, in tribulalione. Sic pauperes facit, quo- Dominura Ecclcsiocinhabitatorem laudcmus. Annun-
niam flagcllat omnem filium quem recipil (Hebr. xu, tiaie inier genles mirabilia ejus : el faclum est, cl ncn
6). Nam quid sit adjutor in opporlunitalibus, exposuit desinet fieri.
cum addidit, in tribulatione: non enim convertitur 13. [vers. 13.] Qttoniamtequirens sanguinemeorum
anima ad Deum, nisi dum ab hoc soeculoaverlitur; memotalus est. Quasi responderelur ab his qui niissi
ncc ppporlunius ab hoc sseculoavertitur, nisi nu- sunt ev&ngelizare, illi prsecepto3 quod dictum est,
gatoriis ejus et noxiis et perniciosis voluplalibus la- 1 Editi: El sperentin te omnes.
Abest,omnesa Mss.
* ita in plerisqueMss.Atin editis:
» SicMss.Editivero, et Deus hominibus. Qumrentequippeani-
ma : pauloquepost, excipitcognitionem nominisDei>
(a) idemvers. 10 expouitur in Enar,fsal, ixxxm, n, 3, ,_. »Editi,i/fwdprmceptum,Mss.,illi prmeepto.
 123 S. AUGUSTINIEPISGOPl 124
Annunliate tnfer genfes mirabilia ejus; et diceretur, sunt, quse autem non videntur setcrna surit (II Gor,
Domine, quis credidit audiluinosiro(Isai. mi, 1)? et, iv, 18) : et portse sunt filijeSion , sacramenta et in-
Proplet te occidimurtota die (Psal. XLIII,22), eon- itia lidci, quocpulsatuibus aperiuMur, ut pervcniatur
venbnter sequilur , dicens , non sine magno fruclu ad occulta Filii? Non enim oculus vidit, aut auris
seternitatis morituros in pCrsecutione Chrislianos : audivit, aul in cor hominis ascendit, quoeproepara-
Quoniam requirenssanguinemeorum memoralus est. vit Deus diligenlibus se (I Cor. n, 9). Huc usque
Sed cur sanguinem eorum maluitdicere? Ari quasi est clamor pauperum, quem non oolilus est Do-
alius imperitior et minoris fidei quoereret dieens , niinus.
Quofflodoannuntiabunt, cuiri in eos infidelitasgen- 15. [uers. 16.] Deinde sequitur, Exsultabo super
titim ssevilurasit; huic respondetur, Quoniamrequi- salutare tuum: id esl, cum beatilttdine continebora
rens tanguinem eorum memoralusest; id est, veniet salulari tuo, quod est Dominusnoster Jesus Chrislus,
nltimum judicium, ubi et inlerfectorum gloria , et in- Virtus etSapientia Dei (Id. i, 24). Ergo Ecclesiadi-
terficientium poena hianifesta sil? Memoralusest au- cil quoehic affligitur, et spe salva est : quamdiu oc-
tem, nemoita positum putet, qtiasi oblivio cadat in cullum est Filii judicium , ipsa spe dicit, Exsuttabo
Dcum; sed quia post longum tempus futurum esl ju- super salulare fuum;quia nniic circumslrepente seu
dicium, secundumaffectum infirmorumhominiimpo- vi, seu errore Genlilium alieritiir. Infixm sunt gentes
situm est, qui quasi oblilum Deum putant, quia hoh in corrupiione, quamfecerunt: aniniadverle quemad-
tam cito facit quarii ipsi volunt. His dicitur etiam niodum servelur poena peccatoii de operibus suis;
quod sequitnr , Non esfobliius clamorempaitperum; et quemadmodumqui voluerunl persequi Ecclesiam ,
id est, non ut putalis oblilus cst : quasi dicercnt inca corruptionesintfixi, quam seinferre arbilraban-
postea quam audierunl, Memoratusest, Ergo oblitus tur: nam inlerficere corpora cupiebant, cum ipsi in
erat; Non esi obliltts, inquit, clumorempanpcrum. anima morerenlur./n »tuscipti/aisfa , quamocculta-
14. [ vers. 14,15. ] Scd quacfo quis clamor pau- verunl, comprehcnsus est pes eorum. Muscipulaoc-
perum sit quem Deus non obliviscitur. An isle cla- culta , est dolosa cogitalio. Pes animsc recte intelli-
mor est, cnjus hscc verba sunt: Misereremei, Do- gilur amor : qui cum pravus est, vocalur cupiditas
mine, videhumititaiemmeam ab inimicis mcis? Qnare aut Iibido; cum autem rcctus , dileclio vel charilas.
ergo non dixit, Misercre nostri, Domine, vidc hu- Amoreenim niovctur lanquam ad locum quo lendit.
roililatem nostrara ab inimicis noslris, tanquam multi Locus auteni aninioc non in spatio aliquo esl,quod
paupefes clament; scd tanquam unus , Misereremei, forma occupat corporis, sed in dclectalione, quo se
Domine? An quia unus intcrpellat pro sanctis, qui pervenisse per amorcm loclatur: dclectalio autem
primus pauper pro nobis factus est, cum esset di- perniciosa scquilur cupiditatem , frucluosa charila-
ves (II Cdr. vtn, 9), ct ipse dicit : Qui exaltas mede tero.Undc ct radix diclaesl cupiditas. (I Tim. vi, 10).
porlis tnorlis, tit annunliem universaslaudes luas in Radis porro lanquam pes arboiis intelligilur. Radix
portis filimSion? Exaltalur enim homo in illo non dicta est et cbariias , ubi de seminibus Dorainus lo-
solum quem gestat, quod caput Eeclesios est, sed quilur, quocin petrosis locis exurentesole ' arescunt,
etiam quisquis nostrum cst in csclcris membris; et quia iion habcnt altam radicera (Matth. xm, 5).
exaltalur ab omnibus pravis cupidilalibus, quac sunt Unde signilicat cos qui gaudent cxcipiendo verbum
portse mortis, quia per illas ilur in mortem. Morsau- veritalis, sed cedunt persecutionibus, quibus sola
tera est jam ipsa lxtilia in perfruendo, cum quisque charilale resistitur. Et Apostolus dicit : Vt in chari-
adipiscitur quod perdite concupivit : radix cst enim tale radkaliel fundalipossitiscomprehendere(Ephes. iu,
omnium malorum cupiditas (I Tim. vi, 10); et pro- 17).Pesergo peccatorura,idestainor, coraprehendilur
plerea porla mortis est, quia morlua cst vidua quas in muscipula quara occultant; quia cum fraudulen-
in deliciis vivit (ld. v,^6) : ad quas dclicias per cu- tam aclionem consecuta fuerit delectatio, cum eos
pidilales tanquam pcr portas morlis pervenitur. Sunt tradiderit Deiis in concupiscentiam cordis eorum
autem porloc UliaeSion , omnia oplima studia, per (Rom. l, 24), jara illa delectatio alligat eos, ut inde
quaevenitur ad visionem pacis in sancta Ecclesia. abrumpere amorem et ad utilia conferre non au-
ln his igitur portis bene annuntiaiittir univcrsaclau- dcant; quia cum conati fuertnt, dolebunt animo, tan-
des Dei, ut non detur saiiclum canibus , neque pro- quam pcdem de compede exuere cupientes; cui do-
jicianlur margaritoe ante porcos ( Malth. vn, 6); lori succumbcntes, a pcrniciosis delectationibusno-
qui malunt pertinaciter latrarc, quam studiose quac. lunt nbscedere.In muscipulaergo quamoccuttaverunq
rere, aut qui nec latrare nec quaerere, sed in sua- id est in fraudulento consilio, comprehensusest pes
rum voluplatum coenovolulari. Cum autem in bo- eorum,amor scilicet qui per fraudcm pervenit ad va-
nis studiis laudcs Dei annuntianlur, pclcnlibus da- nara laeliliam, qua comparalur dolor.
lur, et quserentibus manilestatur, et ptilsanlibus 16. [DCIS.17.] Cognoscitur* Dominus judicia fa-
aperilur. An forte portae mortis sunt corporales sen-
sus et oculi, qui aperli sunt homiiii cum dc ligno 1 Editi,exeunf,ef solevenkntearescunt.Mss.omiltunt,
vetito gustasset (Genes.m, 7), a quibus exaltantur, - veninte : sed ex iis aliqui habent,exetmtet a sole; aln,
exetmtesole;alii, exurenlesole.
quibus dicitur ut quocrant non quoc vidcntur, sed 2 Editi,cognosctlur.AtMss.,coguosckur: juxta LXX,gi-
quoe non videnttir; quia quoc videnlur temporalia nbsketai.
125 ENARRATIOIN
eient. Hsec snnt judicia Dei: non ab illa tranquilli-
tale beatitudinis suse,nec a secrelis sapientioe,quibus
recipiuntur beatoeanimne,proferhir ferrum, aut ignis,
aut bestia , aul aliquid laie quo crucienlur peccatOr
res. Sed quomodo crucianlur, et quomodo facit Do-
minus judicium? In operibus, inquit, manuum tuaxnta.
comptehensusest peccator.
17. [vers. 18-21.] Hic interponilur, Cgnticumdia-
ptalmatis(a) : quasi occulta laclitia , quantum exisli-
mare possumus, scparalionis quaenunc fit, non locis>
sed affectionibus animorum , inter peccatores et ju-
slos , sicul granorum a palcis adhuc in area. Et se-
quilur, Coniiertanfur peccatoresin infernum; id est»
dentur in raanus suas.cum eisparcitur, et illaqueen-
tur delectatione mortifera. Omnes genles qum obli-
viscunlur Deum: quia cum non probayerunt Dcum
habere in notilia , dedit illos Deus in reprobum sen-
sum (Rom. i, 28).
18. Qitia non in finem oblivio erit pauperis' : qui
videtur nunc in oblivioneesse, cum peccaiores feli-
citate hujus saeculiflorere exisliinantur, et justi )a-
borare; sed paiientia, inquil, paupernni non perict '
tn mlernum. Quapropler nunc paiientia opus est ad
perferendos malos, qui jam voluntatibus separali
sunt, donec etiam ultimo judicio separenlur.
19. Exsurge, Domine,non prmvaleat homo. Implo-
ratur fulurum judicium : sed antequam veniat, Ju-
dicentur, inquit, aettfesin conspectu tuo: hoc est in
occullo, quod dicitur coram Deo, paucis sanclis et
juslis intellig' nlibus. Constitue\Domine, legislalorem
supereos. Videtur mihi Anlichrislum significare , de
quo Apostolus dicit : Cumrevelabilutliomopeccati( II
TAes.n, 3). Scionf gettfes3 quvciiamhominessunl : ut
qui nolutit liberari a Filio Dei, et pertinere ad filium
hominis, et csse filii hominura, id est novi hoinines,
serviant liomini, id est veteri homini peccatori, quo-
niatn hominessunf.
IN PSALMUM
ALTERUM
IX.
20. [tiers. 1-3.] Et quia ille ad tanlum culmen ina-
nis glorise venturus creditur, lar.ta ei licebit facere,
et in orones homines, et in sanctos Dei, ut tunc vere
nonnulli infirmi arbitrentur Deuin res huraanas ne-
gligere; interposito diapsalmalc, subjicit tanquam vo-
cem gementium ; et quoereiuium cur judicium diffe-
ratur : Vtquid, Domine, iuquit, recessisti ionge? De-
inde qui sic quacsivit, tanquam repente intellexerit,
aut quasi sciens inierrogavcrit ut doceret, subjicit
dicens; Despicis in opporlunitatibus , in tribulationi-
bnt; id est, opportunc despicis, et facis tribulationes
ad inflammandos animos desiderio advenlus tui :
his enim jucundior est fons ille vitae, qui multura
silierint; iiaquc insiuuat consilium dilalionis, di-
1 PleriqueMss.,in finemin oblivioneerit pauper.
s QuinqueMss.,peribit. Aliicum editis,periel : vitiqse,
sed corrigi forte prohibebatconsuetudocantantiumpopulo-
rum, uti de verbo floriet dicitAugustiiiusinlib.2de Doctr.
Cbristiana, c. 13.
' ln edilis, vt scianl.Abestparticulant a Mss,et aeraeco
LXX.
(a) Grsec.LXX,6di diapsalmatos.
PSALMUMIX. 126
cens : dum superbit impius, incendilnrpauper. Mirum
est et verum, quanto studio bonac spei par.vuli accen,-
dantur ad recle vivendum, comparalione peccantium.
Quo mysterio agitur,'ut etiam haeresesesse permittan-
tur: non qtiia ipsi haerclicihoc yoIurit;sed quia hoc do
peccatis eorum divina operatur Providentia, quac lu-
cem et facit et ordinat, tenebras aulera tantum or-
dinat (Gen. i, 3, 4), ut sft earum comparalione lux
gralior, sicut hoereticorumcomparatione jucundiorest
inventio' yeritatis : ea quippe comparalione probali
inanifesli fiunt inler homines qui Deo noti sunt.
21. Comprehendunturin cogitalionibut suis,quibus
cogitant: id est, malaecogilationes corum vincula illis
fiunt. Sed quare (iunt vincula? Quoniam laudalur
peccator, inquit, in desidetiis animmsum.Adulantium
linguaealligant animas in peccalis : delectat enim ea
facere, in quibus non solum non metuitur reprehen-
sor, sed etiam laudator auditur. Ef qnt iniqua gerit,
benedkitur : hinc comprehendunlur in cogitationibus
suis, quibus cogitant.
22. [vers. 4.] Irritavit Dominum peccator. Nemo
graluletur homini qui prosperalur irf via sua , cujus
peccatis deest ultor, et adest laudator : major haeo
ira Domini est. Irritavil enira Dominum peccalor, ut
ista patialur, id est, ut correptionis flagella non pa-
tiatur. Irrilavit Dominumpeccator : secundummullitu*
dinem irm sumnon exquiret. Multum irasciltir, dum
non exquirit, dura quasi obliviscitur et non attcndit,
peccata, et per fraudes ct scelera ad divitias liono-r
rcsque pervenitur : quod maxime in illo Antichristo
evenlurum est, qui usque adeo heatus videbitur ho-
minibus, ut etiam Deus puletur. Sed quanla ista ira
sit Dei, docenl sequenlia..
23. [tiers.5.] Non esl Deus in oonspectuejus, conta-
minanlur vim ejus in omni tempore.Qui novit vel quid
gaudeat, vel quid loeletur in anima, novit quanlum
malum sit luce deseri veritatis *; cum magnum ma-
lum homines pulent oculorum corppraliura csecita-
tem, qua Iux ista relrahitur. QuanUun ergo poenam
patitur qui secundis rebus peccatorum suornm eq
perducitur, ut non sit Deus in conspectu cjus, et con-
taminenlur vise ejus in omni tempore, id est, cogita-
liones el consilia cjus immunda sint! Aiifetuttlutju-
dkia lua a faciee/tis.Animus cniin malesibi conscius,
dum sibi videlur nullam poenampati, credit quod non
judicet Deus, et sic auferunlur judicia Dei a facie
ejus, cum hsec ipsa sit magna damnatio. Ef omnium
inimkorum suorttm dominabilnr. lla enim iraditur,
quod reges omnes superaturus sit, et solus regnum,
obtenturus; quando etiam secundum Apostolum, quj
de illo praedicat, ln templo Dei sedebit, exlollensse
super omne quod colilur et quod dicilur Deus (II Thest.
n,4).
24. [«ers.6.] Et quoniam tradilus in concupiscen-
liam cordis sui et damnationi ultimae destinatus, per
nefarias artes ad illudvanumet inaneculmendomina-
tionemque venlurus est, proplerea sequitur, Dixitenim
1 DuoMss.,lucemdeserereveritalis. Aliitees, fucemde-
seri.
 127 S. AUGUSTINIEPISCOPI m
in cordesuo: Non moveborde genetationein generalio- in cubili suo. Lconcm in cubili dicit eura in quo et vis
nem sine malo;i<\est, fama mea et nomenmeumdehac et dolus operabitur. Priraa enim perseculio Ecclesise
generalione in generationem.posterorumnon transiet, violenta fuit, cum proscriptionibus, iQrmentis, cce-
nisi ariibus malis adipiscar lam excelsum principa- dibus, Chrisliani ad sacrificandumcogerentur : altera
tum, de quo postcri tacere non possint. Animus enim perseculio fraudulenta est, quoenunc per cujusce-
pcrditus ct cxpers bonarum artium alque a justilise modi' hsereticos et falsos fratres agilur : tcrtia su-
luraine alienus, malis arlibus sibi aditum molilur ad perest per Anlichristum ventura , qua nihil est
peri-
famam lara diulurnam, ut apud posteros etiam cele- culosius, quoniaroet violenta et fraudulenta erit. Vim
bretur. Et qui non possttnt bene innotescere, cupiunt habebit in imperio, dolum in miraculis : ad vim rela-
vel male de se homiues loqui, dummodo noraen lalis- tum esl, quod diclum est, leo; ad dolos, quod diclum
sime pervagelur. Quod hic arbitror dictumesse :Non est, tn cubili suo. Et rtirsum ipsa repctita sunt con-
moveborde generalionein generationemsine malo. Est verso ordine. Insidiatur, inquit, uf raptaf pauperem;
ct alius inlelleclus. Si de generatione morlali ad hoc ad doluin periinet : quod autem sequitur, Ra-
selernitatis generalionem se venire non posse vanus perepauperemdum atlrahit eum, violentiaedeputatur;
ct crroris plenus animus arbitralur, nisi arlibus ma- attrahit enira significat, quibus polest crucialibus af-
lis; quod qiiidem etiam de Simone diffamatum est fligendo ad se adducit.
(Acf. viu, 9-23), cum sceleratis artibus ccelumse pu- 28. [vers. 10.] llem duo quoesequunlur, ipsa sunt.
tasset adepturum, et de humana generatione in di- ln muscipula sua humiliabit eum, dolus est. Inclina-
vinam generationem rebus magicis transiturum : quid bitur, et cadel, dum dominabilur pauperum, vis est :
ergo mirum, si etiam ille homo peccati, qui lotam muscipula enim bene significat insidias ; dominalio
nequitiam et impietatem, quam oranes pseudopro- vero terrorem apertissime insinuat. Et bcne ait,
phetoc inchoaverunt, impleturus est, cl tanla signa Humiliabit eum in muscipula sua : cum enim signa
faclurus, ut decipiat, si fieri potcst, ctiam electos, illa facere coeperit, quanlo niirabiliora vidcbuniur
diclurus est in corde suo : Non moveborde genera- hominibus, lanto illi sancti, qui lunc crunt, conte-
lione in genetalionemsinemalo ? mnenlur.et quasi pro nihilo habcbuntur; quosillecui
25. [tiers. 7.] Cujus matcdklione os ejus' plenum per justitiam ct innocentiam resistcni, mirificis faclis
esl, et amaritudine et doto. Magnumenim maledictum superare videbilur. Sedindinabilur, et cadet, dttm do-
est, tam nefandis artibus ccelum appetere, et ad ca- minabitur pauperum, id est, dum quselibet supplicia
piendam selernam sedem talia merila comparare. Sed irrogabit resistentibus sibi servis Dei.
hac ejus maledictione os plenum esl: non cnim ha- 29. [uers.11,12.] Unde auiem inclinabilur, et ca-
bebit effeclumista cupiditas, sed inlra os ejus tanlum dct ? Dixit enitn in corde suo : Oblitusest Detts, averiit
valebit ad eum perdendum, qui hoec sibi ausus est faciem suam, ne videal usquein finem. Hocc esl incli-
polliceri cum amaritudine et dulo, id est, ira et insidiis nalio et casus miserrimus, dum animus humanus in
quibus in suas partes conversurus est mullitudinem. suis iniquilalibus quasi prosperalur, ct parci sibi
Sub lingua ejus labor et dolor. Nihil est laboriosius pulat; cum excaccetur, et servelur ad ullimam oppor-
iniquitate et impietate: quem laborem scquilur dolor; tunamque vindiclam, de qua nunc jam loquiiur , Ex-
quia non solum sine fructu, sed etiam ad pemiciem surge, DonrineDeus, exallctitr manus lua; id est, ma-
laboratur. Qui labor et dolor ad illud refertur quod nifesta sit potenlia lua. Superius autem dixerat,
dixil in corde suo, Non moveborde generationein ge- Exsurge, Domine, non prmvaleat homo, judkenlur
netalionemsine mato : et proplerea, sub lingua ejus ; gentesin conspeciu luo; id est in occulto, uhi solus
non, in lingua; quoniam tacitc isla cogitalurus est, Deusvidct. Hoc factum cst, cum impii ad magnam
hominibus autem alia Ioculurus, ut bonus ct juslus quocvidetur hominibus felicitatem pervenerunt; su-
et Dei filiusvideatur. per quos constiluilur legislalor , qualem habere me-
26. [vers.8.] Serfefin ittsidiiscum divilibus. Quibus ruerunt, de.quo dicitur : Conslitue, Donrine,legislato-
divilibus, nisi eis quos hujus sseculimuneribus cumu- rem super eos, scianl gentes quoniam homines sunt.
labit? Et idco in insidiis cum his sedere dictus est, Nunc autem post illam occultam pcenam atque vindi-
quoniam falsara fclicilatera ipsorum ad decipiendos ctam dicitur, Exsurge, Domine Deus, exaltelur manus
homines ostentabit. Qui prava voluntate dum tales tua : non uliquc in occulto, sed jam in manifestissima
esse cupiunt, et bona oelerna non quoerunt,in laqueos gloria. Ne obliviscarispauperumin finem;id est, sicut
ejus incident. In occultisul inlerficiat innocentem.In inipii putant, qui dicunt : Obtilusesl Deus, averiil fa-
occultis pulo dictum esse, ubi non facile intelligitur ciem suam ne videat usque in finem. Usquc in (inem
quid appetendum, quidve fugiendum sit: imiocentem autem negant Deum videre, qui dicunl eum res hu-
autem interficcrc , est ex innocenle facerc nocentem. manas et lerrenas non curare; quoniam terra quasi
27. [vers. 9.] Oculi ejusin pauperemrespkiunt. Ju- finis est rerum, quia ullimura elemenlura est in quo
stos enim raaxime persecuturus est de quibus dictum Uominesordinatissime laborant, sed laborum suorum
est : Beati pauperesspirilu, quia ipsorum esl regnum ordinem videre non possunt, qui maxime pcrlinet ad
cmtorum(Matth. v, 3). Insidiatur in occullo, velut leo 1 Editi,hujuscemodi.sed melius aliquot Mss.,cujusce-
* sic aliquotprobaenotse Mss.,juxta LXX.[os plamm modi: qua voceutilur passimAugustinus,pro qualibus*'
est.] ctanque.
 189 ENARRATIOIN PSALMUMIX. 130
occulta Filii. Laborans ergoEcclesia illis temporibus, psalmo canitur, Paralum cor meum, Deus, paratum
tanquam navis in magnis fiuciibus ct procellis, quasi cor meum (Psal. LVI, 8); de qua dicit Aposlolus : Si
dormientem excitat Dominum , ut imperet ventis , aulem qttod non videmussperamus, per paliemiam ex-
et tranquillitas redeat: dicit ergo, Exsurge, Domine spectamus(Rom. vm, 25). Jam vero aurem Dei, non
Deus, exalictur tnanus lita, ne obliviscaris pauperttm membrum corporeum, sed potenliam esse qua exau-
in finetn. dit, regulariter debemus accipere; atque ita quibus-
30. [vers. 13,14.] Jam itaque manifestum judicium que nominatis membris ejus, quae in nobis visibilia
inlelligenles, el exsultanles dicunt, Propler qutd ir- et corporea sunt, potentias operationum oportel in-
riluvi: impius Deum? id est, quid profuit lanta mala telligi, ne sscpe ista repclanlur : non enim corporeura
facerc? Dixit enim in cordesuo : Nonrequirel.Dcinde fas est putare, quod DominusDeusnon sonantem vo-
sequilur : Videsquoniamtu laboremel iram ' conside- cem, sed prseparationcra cordis exaudil.
ras, ut tradas eos in manus luas. Scnsus isle pronun- 34. [vers. 18.] Judkare pupillo et humili: id est,
tialionem quaerit, in qtia si erratum fuerit, obscura- non ei-qui conformatur huic soeculo, neque superbo.
tur. Sic enim dixit in corde suo impius : Non requiret Aliud esl enim judicare pupillum, aliud judicare pu-
Dcus, quasi Deus laborem et iram consideret, ul tra- pillo : judicat pupillum etiam qui condemnat; judicat
dal eos in manus suas; id est, quasi iaborare et irasci autcm pupillo qui pro illo proferl senlenliam. Vi non
tiineat, et propterca illis parcat, ne onerosa illi sit apponal ultra tnagnificarese homo super terram. Ho-
poenaeorum, aut ne iracundioe* lempcstale lurbetur, niines enim sunt, de quibus dictum est: Pone , Do-
quomodo plerumque homines faciunt, dissimulantes mine, legislaloremsuper eos, scianl genlesquoniam ho-
vindicUim,nc laborent, aut irascantur 3. minessunl. Sed eliam ille qui eodem loco intelligitur
31. Tifcideretklus etl pauper. Idco enim pauper poni supcr eos, homo erit, de quo nunc dicilur, Vt
est, id est, omnia liujus mundi lemporalia bona con- non apponat ullra magnificarese homo super terram :
tempsit, ut lu sis lanlum spes ejus. Pupillo lu eris cum venerit scilicet Filius hominis judicare pupillo,
adjtttor; id est, ei cui morilur pater hic raundus, per qui se exuit vcterem hominem, atque hoc inodo tan-
quem carnaliter genitus est, ct jam potest dicere : quam extulit Palrem.
Mundustnihicrucifixusest, et egomundo (Gal. vi, 14). 35. Post occulia ergo Filii, de quibus in hoc psalmo
Talibus enim pupillis paler iit Deus. Docet quippe mtilta dicta sunt, crunt manifesta Filii, de quibus
Dominuspupilios lieri discipulos suos, quibus dicit: pauca in fine ejusdcm psalmi nnnc dicta sunt: cx his
iVetiofctsdicatis patrem in ferrts (Matlh. xxm, 9). Cu- auiem litulus factus est, qtioc majorem hic parlem
jus rei exemplum pracbuitprior ipse dicendo : Qum leneiil. Potest et ipse dies advenlus Domini recte nu-
mihi mater, aul qui fratres (Id. xn, 48)? Unde volunt merari inter occulla Filii, quamvis ipsa Domini prsc-
quidam perniciosissimi hoeretici (a) asserere, non sentia manifesta fulura sit; de illo enim die dictura
cum babuisse matrcm : nec vidcnt esse conscquens cst quod nemo eura sciret, neque Angeli, nec Virtu-
si lnrc vcrba atlendant, ul nec discipuli ejus palres tes, ncque Fiiius hominis (Matth. xxiv, 36) : quid
hahuerinl; quia sicut ipsc dixit, Qummihi mater est, ergo tara occullum, quam id quod eliam ipsi judici
sic illos docuit, cum ait : Nolile vobisdicere patrem occultum esse dictura est, non ad cognoscendum,
in lerris. sed ad prodendum? De occultis autem Filii, etiam si
52. [tiers. 15, 16.] Conlere brachiunt peccatoris et quisquam non Dei Filium subaudire volucrit, sed
maligni; illius scilicel de quo supra dicebatur : Om- ipsius David, ciijus nomini tolum Psalterium tribui-
nimn inimkorum suorum dominabilur.Rrachium crgo tur, nain Davidici ulique Psalmi appellanlur, voces
ejus, dixit polentiam ejus : cui contraria est Christi illas audiat quibus Domino dicitur, Misererenoslri,
polenlia, de qua dicilur : Exsurge, DomitieDeus, exat- fili David (Id. xx, 30); atque ila etiatn hoc modo
lelitt manus ttta. Requirelur delktttm ejus, nec inve- eumdem DominumClirislum intelligat, de cujusoc-
nielttt. Propter illud, id esl 4, judicabitur de peccato cultis ipsc psalmus inscriptus est. Sic enim etiam ab
suo, et ipse periel propter pcccalum suum. Deinde angelo dicilur : Dabil itli Deus sedem David patris sui
quid mirum si sequitur, Dominusregnabilin wlernum (Luc. i, 32). Nec illa sentenlia huic intellectui con-
el in swculitmsmculi, peribitis genles de terra iltius? traria est, qua idera Dominus quoerit a Judscis, Si
Genlcs posuit, peccatores et impios. filius DavidChristus esl, quomodoin spirilu vocaleum
33. [vers. 17.] JOesideriumpauperum exaudivilDo- Dominum,dicens: Dixil DominusDomino meo, Sede
minus: dcsiderium illud quo ocstuabant, cum in an- ad dexleram meam, doncc ponam inimkostuos sub pe-
gustiis el tribulationibus hujus sseculi Domini diem dibus luis (Malth. xxu, 44). Dictum est enim imperi-
concupiscerent. Prwpatationemcordis eorumexaadivit lis, qui quamvis venturum Christum sperarent, sc-
auris lua : haec esl cordis praeparatio, de qua in alio cundum hominein laraen eum exspeclarcnt, non se-
1Lov. addit,ef dolorem;quod a librisaiiis et a grae- cimdum quod Virtus ct Sapienlia Dei est. Docet ergo
coabest. ibi fidem verissimam et sincerissimam, ut et Do-
ne iracundia el lempestate: dissentientibusMss. minus sit regis David, secundum quod est Verbum
*Editi,
SicprobaenotaeMSS. Editivero,qui dissimulalavindkla
elaborant ne itascantur. in principio, Deus apud Deum, per quod facta suul
» Editi: propteriUud idem. Mss.aliquot:Ptovter illud, omnia
(Joan. i, 1); et filius, secundum quod factus
idest.
(a) Manictei. estei ex semine David secundum carcem (Rom.r, 3).
 431 S. AUGUStlNl EPISCOPI 152
Non enim dicit, Non est filius David Christus; sed , ficillime arbilror posse nominem scire; Cutrienim
Si jam tenetis quod filius sit ejus, discite quomodo qtiscritur unde lumen habeat, alii dicunt suum ha-
sit Dominusejus; nec leneatis in Christo quod filius bere, sed globumcjus dimidiumlucere, dimidiumau-
hominis est, ila cnjm fllius David est; et relinqualis lem obscurum csse; dum autem movetur in circulo
quod Filius Dei est, ila enim Dominus ejus est. suo, eamdem parlem qua lucet, paulalim ad terras
converli, ut videri a nobis possit, et idco prius quasi
IN PSALMUM X corniculatam apparere. Nam et si facias pilam ex di-
ENABRATIO. midia parte candidam , et ex dimidia Obscuram; si
. eam partem qux obscura cst ante octilos habeas, ni-
In finem, Ptalmus ipsi David.
hil candoris vides, ct cuin coeperis illam candidam
1. [tiers. 1,2.] Novatractatione tilulus iste rion in- partem ad oculos converlere, si paulalim facias,
diget; jam enim satis tractatum est quid sit, tn finem. primo cornua candoris videbis, deinde paulalim
Ipsum ergo Psalml texlum videanms, qui mihi vide- crcscit, donec lola pafs candtns opponatur oculis,
lur adversus hacreticos(a) canendus, qui eommemo- et nihil obsctinc altcrius
in partis videatur : quod si
rando et exaggerando fnultorum Ecclesia peccata, perseveres adhuc paulalim converlerc,
aut omnes aut ab incipit ob-
.quasi aptid ipsos justi plures sint, scuritas appircre, ct candor minui, donec ite-
ilnius Ecclesiaeveroe matris uberibus nos avertere rum ad comua rcdcal, cl poslremo totus ab oculis
alque abripere moliuhlur,' affirn.antes quod apud avertalur, ac rursus obscura illa
sil et admonen- pars sola possil vi-
ifisos Christus, qnasl pie siudioseque deri : quod ficri dicimt, cum lumen lunse videtur
(Cs, ut ad eos transenndo transmigremus ad Chri-
crcsccre usque ad quintamdecimamlunam, et rursus
sltim, quem se habere menliuntiir. Notum est autem
ad triccsimam minui, et redire ad comua, do-
Christum in prOphetia, cum mullis nominibus allcgo- usque nec penitus nihil in ea lucis appareal. Secunduriihanc
fice insinuaretur, etiam monlem appellatum. Respon-
opinionem liina in allegoriasignificalEcclesiam,quod
dendum est itaque istis, et dicendum : 1n Dotnino
ex parte spirituali lucel Eccles:a, ex parte auteni car-
confido,quomodo diciiis animm mem: Transmigta in
nali obscura est : et.aliquando spiritualis pars in bo-
monlet sicut passer? unum montem leneo in quo con- nis
operibus apparel bominibus ; aliquando autem in
fido, quomodo dicitis ut ad vos transeam, tanquam conscieiitia
fnulti sint Christi? Aut si vos montes csse dicitis per solo latet, ac Deo lantummodo nola est, cum
esse corpore apparet hominibus; sicut contiiigit, cum
superbiam , oportet quidem passerem pennatum oramus in corde, et quasi nihil agere videniur, duin
virtutibus el proeceptis Dei; sed ea ipsa prohibent non ad
terram, sed sursum corda habere jubemur ad
volare in istos montes, et in superbis hominibusspem
Doininiim.Alii autem dicunt non liabere lunam lu-
collocare. Habeo donuim ubi requiescam, quia in
men proprium, sed a sole illuslrari; sed quando cum
Domino conlidb : nain el passer invenit sibi domum
illo est, eam partem ad nos habere qua non illustra-
(Psal. Lxxxiui i), et factus esl Dominus refugium et ideo niliil in ea lucis videri; cum autera inci-
IX, Dieamus ergo tota fiducia, ne tur,
pauperi (Psat. 10). ab illo recedere, illustrari ab ea etiam parle quam
dum Cliristtun apud hoerelicosqiiserimus,amittamus: pit
habet ad lerram, et necessario incipere a cornibus,
Jn Domino confido; quomodo dicilis animm mem:
in monfessicut donec fial quiniadecima contra soleni; tunc enim sole
Transmigra passer?
2. [tiers.3.] Qiioniameccepeccatoresintenderuntat- occidenlc oritur , ut quisquis occidentemsolcra ob-
cum eum coeperil non videre, conversus
iuhi, paraveruntsagiilas sttasin pharetra, tit sagiiient servaverit,
ih obscura luna recloscorde. Terrores isti sunt com- ad Orientem, lunam surgcre videat; atquc inde cx
miiiantium hobis de peccaloribus, ut ad sc lanquam alia parle cura ei coeperit propinquare, illam partem
ad justos transeamus. Ecce, inquiunt, peccatoresin- ad nos convertere, qua noii illuslratur, donec ad cor-
tenderttntatcum : credo| Scripturas, quas illi carna- nua redeat atque iiide oiiiniiio non appareal; quia
Illef interpfelando, venenalas inde sententias emit- [iinc pars illa quacillustralur, sursum esl ad coclum,
lunt. Pafaverunf sagitlas suas in pliurelra : eadera ad terram atitem illa quam radiare sol non polest.
verba sciiicet, quaeScripturarum auctoriiate jacula- Ergo el sceumluii)hanc opiiiioncni, luna intelligilur
turi sunt, in eordis occulto paraverunt. Vt sagiiientin Eccleiia, quod s.uumlumen non habcat, sed ab uni-
obscuraluna reclos corde: ut cum senserint; Ecclesiae geniio Dei Filio, qui inullis locis in sanclis Scripluris
lumine propter mullitudinem imperitorum et carna- allegorice sol appellatus est, illustralur. Queui ne-
llutn obscurato, non se posse convinci, corrumpant scientes et cernere non yalentes htcrelici (a) quidam,
bonos iriores colloquiis malis (I Cor. xv, 33). Sed ad islura solem corporeum et visibilem, quod com-
contra omineSistos terrores dicendumest: Iri Domino niune lumcn est carnis hominura atque rauscarum,
scnsus simpliciura conanlur avertere, et nonnullo-
cenfido.
3. Luna vero quam congruenter significet Eccle- rum averlunt, qui quamdiu non possunt interiorem
siam, memini me promisisse in hoc psalmo conside- lucem veritatis raenle conlueri, simplici fide catho-
ralurum (b). Duaesunt de luna opiniones probabiles : (a) Manichscinimirum,qui in lib. I de Genesicontra
Iiarum autem quaevera sit, aut rion omninO,aut dif- Maidch., c. 3, et in lib. II, c. 23, solemadorare,eiquege-
nuflectcrcin lib.de MoribusManicli,,c. 8, n. 13, tradon-
(a) Adversus Donatistas. tur. Et oralionesdemumad solem,quaquater^wn,drcum-
(ft)Supraia Enar.Psalm.vru,n. 9. it, per diemfunderenarranturin lib.de Uaeresibus.
 ENARRATIO IN PSALMUMX. \U
4X5 . . ..._ . /_\ . .. ;_
non possunt, per cujtts canosjuranl (a): et cum in
lica contenuessejiojmi^^ cibi cer(o sermone ab cis queerilur, cujus communionis sint,
etjiuii crgo duartim istarum nisi de parte illius se esse dicant, non possunl agno-
robore mmi»''^-Q~uaelibet
•.' w . . ,,
num vera sit, congruenler accipitur allegonce sci. Dic quid is<i faciunl, cum illis commemorantur
luna, Ecclesia. Aut si in islis obscurilatibus, magis lam innumcrabilia et quotidiana peccata et scelera
negoiiosis quam fructuosis cxcrcere animuin aut non eorum, quibus plena est illa societas? Numquidpos-
libet, aut non vacat, aul animus ipse non valet, satis suiit dicere. InDomino confido;quomododieitisanimm
est lunani popularibus oculis inlueri, et non quaerere mem: Tramsmigrain montessicut passet? Non enim
obscurascausas, sed cum oninibus et iucrenienta ejus conlidunt in Domino, qui lunc esse dicunt sancta sa-
et coniplemenla et dctrimcnta sentirc. Qtiac si pro- cramenta, si pcr sanclos hominesdentur. llaque cum
plerea deficitut renovetur, etiam ipsi impcrilse mui- ab cis quoeritur,qui sint sancti, erubescunt dicere,
litudini demonstral Ecclesioefiguram, in qua credilur Nos sumus; quin etiam si illi non erubescant hoc di-
resurreclio morluoruni. cere, hi qui audiunl pro ipsis erubescunt. Ilaque isli
4. Dcindc quscre-ndumesl quid in hnc psalmo ac- cogunt eos qui accipiunt sacramenla, spem suam in
cipialur obscuraluna, in qua peccatores sagiltare pa- homine ponere, ctijus cor vidcre non possunt. Et ma-
raverunt rectos coide. Non cnim uno modo dici ledictusomnis qui spein suam ponil in hnmine (Jetem.
obscura luna polest : nam el cuni finilnr meiistruis xvn, 5). Quid est eniin dicere, Ego quod do sanctum
cursibus, el cum ejus fulgor nubilo interpolatur, est; nisi, Spem tuam in nie pone? Quid si non es
ct cum plena dcficit, dici potcst obscura luna. sanclus? Aut ostende cor tuum. Quod si non potes,
Polcst ergo ct de perscculoribus marlyrum intcl- ubi videbo quod sanctus cs? An forle dices quod seri-
ligi, quod sagittare volucrinl iu obscura luna reclos ptum esl, Ex opetibttseorum cognosceliseos (Matth.
corde : sivc adhuc in. Ecclesioenovilate, quia non- vn, 16)? Video planemira opera, quotidianasviolen-
dum lerris niajorcffulscr.it, ct gcniilium superstilio- lias Circumcellionumsub episcopis el presbyteris du-
niim tencbras viceral : sive linguis blaspliemorumet cibus circumquaquevolilare, etterribiles fustes Israe-
chrislianum nomcn malc diffanianlium,quasi nebulis lcs vocare \ quoehoinines qui nuiic vivunt, quotidie
cuiii tcrra oblcgcrelur, vidcri perspicua luua non po- viilent et sentiiint. Macariana (b) vero tempora, de
teral, id csl Ecclesia : sive ipsorum marlyrum coedi- quibus invidiam faciunt, el plurimi non viderunt, et
bus ct tanla cffusionesanguinis, tanquain illo defeclu ncmo nunc videl: et quisquis ea vidit catholicus, po-
ct obscuralionc qua cruentara faciem luna videtur tuit dicere, si Dei servus essc vellet, In Dominocon*
oslendcrc, a nominc chrisliano delcrrebanlur infir- fido; quod et nunc dicit, cum niulta quoe noii vult,
mi; in qtto terrorc verba dolosa el sacrilegajacula- in Ecclesia vidct, qui se intra illa relia plena piscibus
bantur peccalores, ul etiam rcclos corde pervcrterent. bonis et malis (Id. xni, 47) natare adhuc sentit, do-
Polest et dc his pcccatoribus inlelligi, quos Ecclcsia nec ad finem maris veniatur, ubi mali scgrcgentur a
continct, quod tunc invcnla occasiouc hnjus lunoc bonis. Isti iiutem quid respondent, si aliCuiillofum
obscursc,multa commiserinl(a), quoenobis opprobria dicat ille quem bapiizant : Quomodo me jubes prse-
nunc objiciuntur ab hacreticis, ciini corum auctorcs sumere? Nnm si et danlis et accipienlis est merilum,
ea fecissedicantur. Sed quoquo modo se liabeat quod sit dantis Dei, et accipienlis conscienliocmeoe: hsec
in obscura luna faclum cst, nuuc catholico noininc cnim duo noii milii inceiia sunt, boniias illius, et II-
toto orbe diffuso alquc celebralo, quid miiii csl in- des mca. Quid te interponis, de quo certum scire
cogniiis perlurbari? ln Domino cnim conftdo; nec niliil possttm? Sine me dicere, ln Domihoconfido.
attdio dicenlcs aiiimoomcx : Transmigta in monles Nam si in te confido, unde confido si nihil mali ista
skul passer. Quoniam ecce peccaloresinlenderuntar- nocte fccisti? Postremosi vis ut credam tibi, numqnid
cum, ut sagillentin obscuraluna rccloscotde.Aut si et possumampliusquamdete credere? Undeergo confido
illis nunc luna vidctur obscura, quia incertttm volunt in eis quibus heri comraunicasti, et hodie coramuni*
eflicere quoesil catholica, et eam peccaiis carnaliuin cas, el cras communicabis,utrum vel isto triduo nihil
hominum, quos mtilios conlinet, conantur argucre ; mali commiserint? Quod si nec te nec me polluit
quid ad cuin pertinet qui vere dicit: In Dominocon- quod ncscimus, quoecaussi est ut rebaptizes eos qui
fido? Qua vocese quisque et frumenlum esse oslen- lempora traditionis et Macarianocinvidioenon nove-
dit, cl usque ad venlilalionis tempus paleas (olerabi- runl?Quoe causa est ut christianos de Mesopntamia
liter suslinet. venienles, qui Csccilianiet Donati nec riomen audie-
5. In Domino ergo confido.Illi limeant qui confi- runt, rebaplizare audeas , et ncgcs essc christianos?
dunt in homine, el de parle hominis se esse negare Si autem illos polluunt aliena peccala quaenesciunt,
(a) Tanstitilludquodversanleinler persecutionum pro- 1 SicaliquotprobaenotaeMss.At edd., fustesisraelisvo-
cellasEcelesiacommissum esttradilioniscrimen:qubdqui- cari.
dem calholiciscaluninioseobjectabantDonatistac, quando (a) Donatistae per canosDnnatijurafit.
potitismajoresipsorumquiilamGestismuriicipalimis pro- (b) Macariana tempora,quibusse a Catholicisdiramper-
fcabanlursacrcscodiceset Ecclesioeinstrumcntapersccu- secutionempas^osesse Donatistse querebantur,pertinent
toribusUadiiJisse,utiscribitAuguslinusin EpistclaLxxvi, ad annumcirciter348,quo Macarius et Paulusveneruritin
n. 2. Etin cv, n. 2, « Uliqueostenderemus,ait, vobis, Africam,eoa Constanteniissi,ut egenoriuninopiam.largi-
quiapoliusilli traditoresfuerunt,qui Caeciliainum
(cartha- tionibuslevarent, utque schismaticos revocarentad unita-
gmensemepiscopum) et sociosejusquasitraditioniscrimi- tem calholicam.ne his Optatusin lib. IU, Auguslinusu»
ne damnaverunt. n.
episl. xnv, i, 5, etc.
 133 S. AUGUSTINIEPlSCOPl
m_V
-M
lenel le rcum quidquid per.singulos dies in parle
vestra lc nescienle commitlitur, imperalorum consti- sua qusequeofficiagerenlibus, In s m^mbr,s su's.
tutiones (a) fruslra objicienlem ' Catholicis, cum in charitate 1 construclis ; quod violat,
qu\sq\»vi.-ia^
vestris caslris privati fustes ignesquesicssevianl.Ecce principalus sui a calholica societate disjungitur. Do-
quo Iapsi sunt, qui cum viderent in Calholica pecca- minusin templosanctosuo, Dominusin ccelosedesejus,
tores, non potuerunt dicere, In Domino confido,et Si coelumacceperis juslum, sicut terram accipispec-
spem suam in homine posuerunt. Quod omnino dice- catorem, cui dictum est, Terra es, et in terram ibis
rent, si non aul ipsi, aut et ipsi tales essenl, qualcs (Gen. III, 19); quod diclum est, Dominusin templo
illos pulabanl, a quibus sacrilega superbia separari sanctosuo, repetitum intelliges dum dictum est, Do-
se velle finxerunt. minus in cmlosedes ejus.
6. [ tiers.4.] Dicat ergo anima calholica: In Domino 8. Oculi ejus in pauperem respiciunt. Quippe cui
confido; quomododicitis animm mem: Ttansmigta in derelictus est pauper, et qui factus est refugium pau-
monles sicut passer? Quoniam esse peccaloresinten- peri (Psal. ix, 10). Et ideo sedilioncs omnes et lu-
derunt arcum, paraverunlsagitlas suas in phatelra , ut mullus inlra isla relia, donec perducanlur ad litlus,
sagitient in obscuta luna reclos corde : et sermonem de quibus nobis in perniciem suam et ad noslram cor-
ab ipsis convertal ad Doininum , et dicat, Quoniam reclionem insultanl hscrctici, per cos homincs fiunl
quw perfecisti destruxerunl. El hoc dicat, non contra qui pauperes Christi esse nolunt. Sed nuiiiquid ab eis
istos solos, sed conlra omnes haerelicos.Omnes enim qui hoc esse volunt, averlunt oculosDei? Oculi cniiii
quantura in ipsis est, deslruxcrunl Iaudem, quara ex ejus in paupcremrespkiunt. Numquid metuendum cst
ore infantium et lactentium perfecit Deus (Psal. viii, ne in turba divilum paucos pauperes videre non pos-
3), dum quseslionibusvanis cl scrupulosis exagitant sit, quos in Ecclesioecatholicsegrcmto custoditoscnu-
parvulos, et eos nutriri fidei lacte non sinunt. Quasi triat? Palpebrmejus intettogant filios hominum. Ilic
ergo dicltim sit huic animac, Quare isli tibi dicunt, filios hominum,illa regula libenlcr accepcrim, de vc-
Transmigrain montessicut passer? quare te de pecca- teribus regeneratos per fidem. Hi quippe quibusdani
toribus terrent, qui intenderunt arcum ad sagitlandos Scriplurarum locis obscuris, tanquam clausis oculis
in obscura luna rectos corde? Respondet: Ideo utique Dei, exercentur ut quscrant: et rursus quibusdam lo-
me lerrent, quoniamqumperfecistidestruxetunt. Ubi, cis manifestis, tanquam apertis oculis Dei, illuminan-
nisi in conventiculis suis, ubi parvulos et inlerioris tur ut gaudeant. El isla in sanclis libris crebra opcr-
lucis ignaros, non lacle nulriunt, sed venenisnecanl? tio atque adapertio tanquam palpebroosunt Dei, quoc
Juslus autetn quid fecit? Si vos Macarius, si vos Cse- interrogant, id est, quseprobant filios hominum, qui
cilianus offendit; Christus qttid fecit vobis, qui dixit, neque fatigantur rerum obscuritale, sed exercentur,
Pacem meam do vobis, paeem meam relinquo vobis neqtie inflantur cognitione, sed confirmantur.
(Joan. xiv, 27) : quam vos nefanda dissensione vio- 9. [vers. 6.] Dominus intertogat jusittm el itnpium.
laslis? Christus quid vobis fecit, qui traditorem suum Quid ergo metuimus ne aliquid nohis obsinl impii, si
tanla patienlia pertulit, ul ei primam Eucharisliam forle nobiscumsacramenta non sincero corde commu-
confectam manibus suis et ore suo commendalam, nicanl, quando ille inlerrogat justuiri el impium? Qtti
sicul cxteris Apostolis traderet (Luc. xxn, 19, 21)? aulemdiligitiniquitalem,odit animamsuam (a): id csl,
Quid vobis fecit Chrislus, qui eumdem tradilorerri non ei qtii credit Deoel spem suam non ponit in ho-
suum, quem diabolum nominavil (Joan. vi, 71), qui mine, sed tanlum aniraaesuoe nocel dilector iniqui-
ante iradilionem Domini nec loculis dominicisfldem tatis.
poluit exhibere (ld. xn, 6), cum cseteris discipulis ad 10. [tiers.7, 8.] Pluet super peccaloreslaqneos.Si
prxdicandum regnum ccelorum misit (Matth. x, 5); nubes generaliler Propheloeintelliguntur, sivc boni,
ul demonstraret dona Dei pervenire ad eos qui cum sive mali, qui eliam pseudoprophetoeappellantur; sic
fide accipiunl, etiamsi talis sit per quem accipiunt, ordinantur pseudopropheloea Doraino Deo, ul de his
qualis Judas fuit ? laqueos supcr peccatorcs pluat : non cnim quis juatii
7. [vers. 5.] Dominusin lemplosanclosuo. Ila vero, in eos sectandos incidit nisi peccator; sivc ad proc-
sicut Apostolusdicit, Templumenim Dei sanctum esl, parationem extremi supplicii, si perseverarc in pcc-
*
quod cslis vos. Quisqtrisautem lemplum Dei violaverit, cando maluerit; sive ad desuadendam superbiam,
disperdet illum Deus (ICor. ni, 17). Templum Dei si aliquando Deum cura sinceriore quoesiveril.Si au-
violat, qui violat unitatem : non enim lenet caput tem nubes nonnisi boni et veri Prophelac intclligiin-
(Coloss.n, 19), ex quo totum corpus connexum et lur; el de his manifcslumest super peccalores Iaqueos
compactumper omnem taclum (b) subministrationis, pluere Deum, quamvis de his etiam pios ad fructifi-
sccundum operalionem in mcnsuram uniuscujusque candum irrigct: Quibusdam,inquit Apostolus, sumtts
parlis incrementum corporis facit, in sedificationem odor vitmin viiam, qttibusdamodor moriisin mortem
tui in charitate (Ephes. IV,16). In hoc templo sancto (II Cor. u, 16). Non enira Prophetoetanlum, sed om-
1 sic Mss.Ateditiferebant: Tenereum facil, quidquid
pet singutosdiesin patte veslta te nescientecommittitur? • Editi,cliaritalis.At Mss, chatitate.
constilutionesfrustta objkitis, etc. pluresMss.,desudandam:aliqui,dissuadendam.
lmperatotum
(a) Constitutionesbic tangit editasan. 405. (a) Haecparsvers.6 tractatureliamin Enar. psal.xcm.
(b)Gfxc.,aphis. n. 1; et c, n.4.
 137 ENARRATIO IN
nes verbo Dei animas irrigantes, nubes dici possunt:
qui cum male intelligunlur, pluit Deus super pecca-
tores laqueos; cum autem bene intelligunlur, fcecun-
dat pectora piorum atque fidelium. Sicut exempli
gratia, quod scriplum est, Et erunt duo in carne una
(Gen. n, 24), si ad libidinem quisque interpretetur,
laqueum pluit super peccatorem; sin aulem intelli-
gas, sicut ille qui ait, Ego aulem dico in Christoet in
Ecctesia (Ephes. v, 52), imbrem pluit super fertilem
terram : eadem autem nube, id est divina Scriptura,
1 ulrumque faclum est. Item Dominusdicit: Non quod
intrat in os vestrum, vos coinquinat, sed quod exil
(Matth. xv, 11). Audit hoc peccator, et gulam parat
voracitati: audil hoc justus, et a ciborum discernen-
dorum superslitione munitur. Et hic igitur eadem
Scripturarum nube, pro suo cujusque merito, et pec-
catori pluvia laqueorum, et juslo pluvia ubertalis in-
fosa est.
11. Ignis el sutphur et spiritus procellmpars calicis
eorum. Hsec poena eorum est atque exitus, per quos
blasphemalur nomen Dei, ut primo cupiditalum sua-
rum igne vastentur, deinde malorum operum putore
a ccetubeatorum abjiciantur, postremo abrepti atque
submersi, ineffabilespcenas luant. Hsecenim pars est
calicis eorum; sicut juslorum calix tuus inebrians
qnam prseclarus (Psal. xxn, 5)! Inebriabuntur enim
abubertatedomustuse(Psa/. xxxv, 9). Calicem autem
propterea puto appellatum, ne quid praeter modum
atque mensuram, vel in ipsis peccatorum suppliciis,
per divinam providentiara fieri arbilremur. Et ideo
tanquam rationem reddens quare id fiat, subjecit:
Quoniamjustus Dominus, et justitias dilexit. Non fru-
stra pluraliter, nisi quia homines dicit, ut pro justis,
justitise intelligantur positse; in mullis enim justis
quasi multse juslitise videntur esse, cum sit una Dei,
cujus omnes parlicipant : tanquam si una facies in-
tuealur plura specula, quod in illa singulare est, de
illis pluribus pluraliler redditur. Propterea rursus ad
singularitalem se refert, dicendo, JEquitatem vidit fa-
cies ejus: fortasse pro eo sit positum, Mquitatem vidil
faciesejus, ac si dicerelur, jEquitas visa est in facie
ejus, id est in cjus notitia; facies enim Dei est poten-
tia qua dignis innotescit: aut certe, Mquilalem vidit
facies ejus, quia non se prsebet cognoscendummalis,
sed bonis; et ipsa est sequitas.
12. Si quis autem lunam synagogam vult intelli-
gere, ad passionem Domini referat Psalmum, et de
Judseis dicat, Quoniam qumperfecisti destruxerunt; ac
de ipso Domino, Jusius autem quid fecil?quem tan-
quam destructorem Legis arguebant: cujus pracepla,
perverse vivendo, et ea contemnendo, ac sua statucn-
do, deslruxerant, ut ipse Dominus secundum homi-
nem loquatur, ut solet, dicens, ln Dominoconftdo;
quomodo dicitis animm mem : Transmigra in tnontes
ticut passer ? propler terrores scilicet eorum , qui il-
lum apprehendere et crucifigere cupiebant : cum
peccatores sagitlare volentes reefos corde, id est qui
Christo crediderant, in obscura luna, id est repleta
peccatoribus synagoga, non absurde intelligilur. Cui
congruit et quod dicilur, Dominusin templosanclosuo,
SAHCT.AUGUST.IV. .
PSALMUMXI. 138
Dominus in coelosedes ejits? id est, Verbum in ho-
mine, vel ipse Filitts hominis qui in coelis est. Oculi
ejus in pauperemrespkiunl: aut quem suscepit secun-
dum Deum, aut proptcr quem passus est secundum
hominem. Palpebrm ejus interrogant ftlios hominum.
Opertionem atque adapertionem oculorum, quod no-
mine palpebrarum probabile est positum, mortcm
resurrectionemque ejus accipere possumus, ubi pro-
bavit filioshominum discipulos suos, et lerritos sua
passione, et resurrectione loetificatos.Dominus inter-
rogat juslum et impium : jam de coelogubernans Ec-
clesiam. Qui autem diligit iniquitatem, odit animam
suam : quare hoc ila sit, consequentia docent; Pluet
enim super peccaloreslaqueos, secundum superiorem
expositioncm accipiendum, et omnia csetera usque ad
finem Psalmi.
IN PSALMUM XI
ENARRATIO.
In finem, pro octavo, Psalmus David.
1. [vers. 1.] Octavum diem judicii posse intelligi,
in sexlo psalmo diclum est: polest et pro octavo, in-
telligi pro seterno sacculo; quia post hoc tempus quod
septem diebus volvitur, dabitur sanctis.
2. [vers. 2.] Salvum me fac, Domine, quoniam de-
fecit sanctus : id est non invenitur; sicut loquimur
cum dicimus, Defecit frumentum, aut, Defecit pecu-
nia. Quoniam diminulmsunt verilatesa filiis hominum.
Yeritas una est, qua illustrantur animse sanctoe: sed
quoniam multsc sunt animse, in ipsis multocvcritates
dici possunt; sicut ab una facie multse in speculis
imagines apparent.
3. [tiers. 3.] Vana locutus est unusquisquead pro-
ximum suum. Proximum oranem hominem oportct
intelligi : quia nemo est cum quo sit operandum
malura; et dilectio proximi.malum non operalur
(Rom. xin, 10). Labia dolosa, in corde et corde loculi
sunl mala '. Quod bis ait, in corde et corde, duplcx
cor significat.
4. [vers. 4.] Disperdat Dominus universa tabia do-
losa. Vniversa, dixit, ne quis se exceptum putet, sicut
Apostolus dicit : In omnem animam hominis operantis
malum, Judmi primum et Grmci (Id. u, 9). Linguam
magniloquam: linguain superbam.
5. [vers. 5.] Qui dixerunt: Linguam noslram ma-
gnificabimus,labia noslta apud nos sunt, quis nosler
Dominus est ? Supcrbi hypocritoe significanlur, in
sermone suo spem poncntes ad homines decipiendos, .
et Deo noi) subdili. I
6. [uers. 6.] Ptoplet misetiam inopum et gemiium
paupetum, nunc exsurgam, dicit Dominus («) : ila
enim populum suum ipsc Dominus in Evangelio mi-
seratus cst, quod rcctorem non haberet, cum bene
posset obtemperare. Unde eliam dicluni est in Evan-
gelio : Messismulta, operarii autem pauci (Mallh. ix,
37). Hoc autem ex persona Dei Patris accipiendum
1 Edd.,vana.AtMss.,ntala. i
(u) tdem vers. 0 explicaturin Enar. Psal.xcm, n. 7.
(Cinq.)
159 S. AUGUSTINIEPISCOPI 140
est, qui propter inopes'et pauperes, id est inopia terrena inhabitatio sensuiri multS cogitanlem (Sap.
et paupertatc bonoruni spiritualium egentes, Filium ix, 15): multiplicantur autem justi secundum altitu-
suum digiiatus est niiltere; inde autem incipit sermo dinem Dei, quando ibunt de virlute in virtulem (Psal.
cjus apud Maltliocumin nionte, cum dicit : Beafi LXXXIH, 8).
jiaitperes spiriiu, qttoniamipsotum est tegnum cwlotum
(Id. v, 3). Ponain in salutari. Non dixit quid ponat; IN PSALMDM XII
sed in saltiiari, in Christo accipiendum est, secundum ENARRATIO.
illud, Quoniam viderunt oculi mei salutare tttum (Luc.
In finem, Psalrhus Dabid.
ii, 30 ): ctideo intclligiliir in illo posuisse quod ad
miseriani inopum auferendnm el consolandum gemi- 1. [vert. 1.] Finis enim Legis Chrislus ad justi-
tuin pauperum perlinet. Fiduciuliler agam in eo; se- tiam omni credenli (Rom.x,i). Vsqnequo,Domine,
cundum illud in Evangelio : Eraf enim docens eos obliviscerisme in finem? id est, differs me ad intelli-
tanquampotestalemhabens, non tanquam Scribm eorum gendum Christum spiritualiter, qui est Dei Sapientia,
(Maith. vn, 29). et reclus finis omnis intenlionis animse. Quo usque
7. [vers. 7.] Eloquia Domini, eloquia casla. Hsec avertis faciem luam a me? Sicut non obliviscitur Deus,
persona ipsius Propheloc esl. Eloquia Domini, eloquia sic nec faciem avertit; sed more nostro Scriptura
casta : casia dicit, sine corruptione simulationis. loquilur : avertere autem Deus faciem dicilur, dum
Multi cnim procdfcant veritatem non caste, quia non dat animoenotiliam sui, quaeadhuc purum menlis
vendunt illam prelio comnioditutnm hujus soeculi: octilum non hahet.
de lalibus dicit Apostolus, quod Christum annuntia- 2. [vers.2.] Quamdiu ponam consiiium in anima
rent non casle (Pltilipp. i, 17). Argentum igneexami- mca ? Consilio non opus esl, nisi in adversis. Ergo,
mlum terrm. lpsa eloqilia Doniini per tribulationes Quamdiu ponam consiliumin anima mea, ita dicttim
probata peccatorlbus. Purgatum seplttplum: pef timo- est, Quamdiu ero in advcrsis ? Aut certe responsio
rem Dei, per pietatern, per scientiam, per fortitudi- esl, ul isle sit sensus, Tamdiu, Domine, oblivisceris
nem, per consilittm, pef intellectum , per sapienttam mc in (inera, el tamdiu avertis faciem luam a me,
(Isai. xi, 2). Nam septcm suut etiam beatttudinis quamdiu ponara consilium in anima mea : ut nisi
gradus, quos in eodem scrmone quem Iiabuit in quisque posuerit consilium in anima sua ut pcrfccle
nioiite Dominus exsequitur XKTA Matihamm : Beaii operetur misericordiam, non eura dirigat Deus in
panperes spiritu, beati miles, beaii lugenles, beati qiti finein, neque nolitiam sui plenara quod est facie ad
esurhmt el stiiunl justitiam, beati misericordes, beaii faciem, prcebeat illi. Doloremin corde meo per diem?
mtmdo cOrde, beati pacifici (Malth. v, 3-9): de qul- subauditur, quamdiu ponara ? Per diemaulem , con-
htis senlentiis scptem tolum illum sermonem proli- linualionem signiflcat, ut dies pro tempore intelliga-
xum diclum esse animadvcrli potcst; nam oclava, tur; a quo se quisque desiderans cxui, dolorem
ubi dictum est, Beaii qui perseculionempatiunlur pre- ponit in corde, deprecans ad acterna consccudere,
pter justiiiam, ipsUm ignem signifieat, quo septem- el humannro diem non pati.
pliciter probatur argentmn. Qui sermo cnm lermi- 3. [vets. 3.] Vsquiquo exaliabilur inimicus meus
natus esset, dictum cst, Eral enim docenseos lanquam sttper me ? vel diabolus, vcl consueludo carnalis.
polestatem habens, iio/i tanquam Scribm eontm (Id. 4. [ vers.4. ] Respke et exaudi me, DomineDeus
VII,29): quod perlinct ad id quod in hoc psalmo meits. Respice, refertur ad id quod dictura cst, Vsque-
diclum est, Fiducialiter agam in eo. quo avertis faciem luam a me? Exaudi, refcrtur ad id
8. [»ers..8.] Tu, Domine, servabisnos , ef custodks quod diclura esl, Vsquequoobliviscerisme in finetn?
\tios a genetatione hac ets in mlernum: hic tanquam ltiumina ocutosmeos, ne unquam obdormiamin morte1.
inopes et paupcres, ibi tanqnam opulentos et di- Oculos cordis oportet intelligi, nc delectahili defeolu
vites. peccati claudanlur.
' 9. [vers. 9.] In circuitu impii ambulant (a) ', id e*t, 5. [vers. 5.] Nequando dicat iniimcusmeus : Prm-
in temporalium renirn cupiditate, quse septem die- valui adversuseum. DiaboU insulfatio metuenda cst.
rum repetilo circuliu , tanquam rota volvittn- ; et Qui tribulant me-esctuitabunt,si motus fuero. Diabolus
ideo non perveniunt in ociavum, id est in seternum, ct angeli ejus: qut non exsuliaverunt dejusloviro
Ita et per Salo- Job, cum eurxt tribtilarenl; quia non est motus (Job
pro quo isle psalrnus tllulatas cst.
inonera dicilur : Ventilaior enim est impiorum rex i, 22), id est, de stabilitate iidei non recessit.
6. [ners. 6.] Ego autem in tua misericordiasperavi.
sapiens, ef immitlit illis rotam malorum (Prov. XX,26,
non tnovelur horao el fixus in
sec.LXX). Secundum altitudiriem tuam mulHplicasti Quia idipsum quod '
est et io lemporalibus multi- Domino permanet, non sibi debet triboere, ne cum
filios hominum. Quia
non esse motum, ipsa superbia moveatur.
plicatio, quse avertit ab unitate Dei; unde corpus se glorialur
meum in salutari tuo: in Cbristo, in
quod corrumpitur, aggravat animam, et deprimit Exsullabil cor
Sapientia Dei. CanlaboDomino qui bom tribuit mihi:
1 octo Mss.,proptereaad inopes. bona spiritualia, non ad humanum diem pcrtinentia.
2 sic potioresMSS. juxta LXX.[a generalionehacin mter-
num.l 1 corb. vetus codex,juxta LXX:ne tmquamobdornriam
1«)tdemvers. 9 tractalurin Enar.Psal, cxxxix,n, 13. in mortem,
Et ptatlam nominiDominiattissimi: id est, cum gau-
dio gratias ago, et ordinalissime utor corpore, qui est
cantus animsespiritualis. Si autem aliqua bic diffe-
renlia eonnderanda esl. Canfai>ocorde, Psaliam ope-
ribus Domino, quod ' solus videt : Nomini autem
quod apud homines innotescit: quod non illi,
JDointni*
sed nobi»utile est.
IN PSALMDM XIII
ENARRATIO.
In finem, Psalmus ipsi David.
1. [twrs. L] Quki sit in finem, non cst srt»pf»s
repetendum. Finfs enim Legis Christus, «d fuititiam
e-mnieredenti (Rom. x, 4), Sicut Apostolus diclt. Illt
credimns, quarido incipimus viam bonam ingred);
ipsam videbimus, cum pcrvenerimus: et ideo ipse
finift.
9. Dhit imprudent in eordetuo: Non esi Deus.Nec
ipsi enim sacrilegi et detestandi quidam pliilosophi,
qui perversa et falta de Deo sentiunt, ausi sunt
dicere, Non est Deos : Ideo ergo, Dixit in corde stto;
quia. boc nemo audet dicere, etiam si atisus fuerit
cogitare. Corrupti sunt et abominabilesfacti sunt in
affectionibussuis: id est, dum amant hoc sseculum,
et non amanl Deum : ipsse sunt aflectiones quoccor-
rumpunl aniinam, et Sic exca&cant,ut possit etiara
dicere imprudens in cordo suo : Non est Deus; sient
enim non probaverunt Deum habere in nolitia*, dedit
illos Deus in reprobum sensum (ld. i, 28). Non
est qui faciat bonilatem,non est usque ad unum. Vsqtte
ad unum: vel cum ipso uno potest intelligi, ut nullus
hominum intelligatur: vel prseter unum, ut accipia-
tur DominusCbrislus; sicut dicimus, Isle ager usque
ad mare est; non utique simul eomputamuset mare.
Et isle est melior inteilectus ut nemo intelligatur
fecissebonilatem usque adChristum; quia non potest
quisquam hominura facere bonitatem, nisi ipse mon-
straverit: et illud verum est; quia usquequo quis-
que cognoscat unum Deum, non potesl facere bo-
nitatem.
| 3. [vett. 2.] Dominusde cmlo ptospexit supet filios
hominum, ut videat si etl intelligent aut requirens
Deum. Super Judoeospotest inlclligi, ut honoratius
eos appellaveril filios hominum, propter unius Dei
culluni, in comparationeGentiliurade quibus arbitror
superius dictum : Dixtf imprudensin corde suo, Non
est Deut, et coetera. Prospicit autem Dominus, ut vi-
deat per animas sanctas suas : quod signifieatid quod
dicluni est, d» cmlo; nam per seipsum nibil eum
lalet.
4. [vert. 3.] Ontnes declinaverunt, simul intttites
facti tunt: id est, Judaeitales faeti sunt, qriales et
Gentes, de quibus supra diclum est. Non ett qui fa-
CM(bomm, iton eti usqut ad mtm : similiter ut su-
pra intelligefidura est. Seputcrum pakns est gitttur
eorum. Aut voraeitas significaliir inhiantis gulee; aut
1 Lov.,qui. AtEr.et Mss..,quod.
' PleriqueMss.bic et alibi constantefhaberit,in noli-
liam.
in allegoria, qui occidunt et quasi devorarit interfe-
ctos eos, quibus'suorurnmorum perversitatempersua-
dent. Cui siraile est e conlrario quod Pei.ro dictum
est, JHacfaef manduca(Act. x, 13); ut in suartifidcm
et bonos mores Genles converteret. Llnguis suis do-
loseagebanl: comesest voraciliusadulatio et omnibus
malis. Venenttniaspidumsub tabiis eorum: Venenum
dolum dlcit; aspidumautem, quia nolunt aildire proe-'
cepla legis, sicut aspides nolunt audlre verba irican-
tantis (Psal. LVII, 5), quod in alio psarmo evidentius
dicilur. Quorttmos maledktioneet amaritudineplenum-
est : hoc est, venenumaspidum. Vetoeespedeseorum
ad effundendumsariguinem: consuetudine ' malefa-
ciendi. Conlritio ei infelicitas in viis eorum : omnes
cnim malorum hdihinum viae plerisBSunt laboribus ct
raiseria; ideoDominusclamat: Venilead me, onmesqtti
laboraliset onerati eslis, et egorefleiamvos. Tollileju-
gum meum, et discitea me, quoniammilit sunl et hu-
milis corde. Jugum emm meumlene est, el surcina mea
levisest (Matth, xi, 28-30). Ef viam papisnon cogno-:
verunt: hanc ulique quani pominus, nt dixi, eorame-t
morat, in jugo leni et sarcina levi. Non est timor Dti>
anle oculoseorum : isti non dicunt, Non est Deus; sed>
tamen non liracnl Deura. ;
3. [vers. 4.] Nonne cognoscentomnesqtti operanlur»
iniquitatem? judicium minaliir. Qui devorantpopulutn>
meumsicutcibum' panis: id est quoiidie; cibus eniin
panis quolidianus esl. Devorant autem popuium, qui
sua comraodaex illo capiunt, non referentes rninisto-
rium suum ad gloriam Dei, et ad eorum quibus prw-;
sunt salutcm.
C. [uers.o.] Dominumnon invocavetunt: Jionenim
vcre hunc invocat, qui ea desiderat qu.c illi dls- •
plicent. Illic ttepidaveruntlimore, ubi non eral limof :
id est, in damno rerum temporalium. Dixerunt eiiiin :
Si relinquamuseum sic, credenl in eum omnes, el ve-
tiient Romani, et tollent nobisef locumef gentem(Juan.
xi, 48). Timuerunlregnum lerrenum amittere, ulii
non erat timor; et amiserunt regnum ccelorum, quod
timere debuerant : et hoc de omnibus temporalihus
commodisintelligendumest, quorum anjissioiicnicuin
timent boraines, ad sclerua non veniunt.
7. [vers.6.] QuontamDeusin generationejusla est:
id est, non est in eis qui diligunt soceuliim.Injuslum.
est enim relinquere soeculoruinconditorem, etdiligere
sseculum, et servire creaturse potius quam Cieatori
(Rom.i, 25). Consiliuminopisconfudislis, quoniam
Dominusspesejus est: id est, contempsistis liumilem
adventum Filii Dei, quia in eo non vidistis pompam.
sxculi : ut hi quos vocabat, in Deo solo spein poue-
rent, non in rebus transeuntibus.
8. [tiers. 7.] Quis dabil ex Sion salutare lsraei?
subaudilur, nisi ipsc cujus humililalcmeontempsisli.s?
Ipse enim in claritate venliirus est ad judicium vivor -
runi et morlnorum, regnuraque jusiorum} ut qoo-
niam isto humili adventu facla esl coecitas ex parte
1 sic ptxtaAm.et Mss.[nk oslenditeonsuetudinem.]
' Vatic.codex,el Gallic.septemMSS.,
populummeumin
cibopanis.1'avetGrac.LXX.
 143 S. AUGUSTINIEPISCOPl
jlsrael, ut plenitudo Genlium intraret (Rom. 11,25), (Psal. cx, 10; Eccli. i, 16): sicut ergo illa superiora
in illo alio flat quod sequitur, et sic omnis Israel sal- pertinent ad perfectos, ita ea quse nunc dictnrus est
vus fieret :.pro Judaeis enim Apostolus etiam illud perlinent ad incipientes.
Isaiac testimonium accipit, quod dictum esl, Vetttet 5. [vert. 5.] Qut jurat proximotuo, et non decipit :
ex Sion qui avertat impielatemab Jacob (Isai. LIX,20); qui pecuniam suam non dedit ad usuram, et munera
sicut hic positum est, Quts da&ifex Sion salutare Is- super innocentes1 non accepil (a). Ista non sunt ma-
rael ? Cutn averteril Dominuscaptivitatem plebis sum, gna : sed qui nec isla potest, mullo rainus potcst lo-
exsullabitJacob, et ImtabiturIstael: repetitio est, sicut qui veritatem in corde suo, et non dolum agere in
solet; nam idem puto esse Imtabitur lsrael, quod est lingua sua, sed ut est in corde verum ita proferre, et
exsultabit Jacob. habere in ore, Esf esf, Non non (Malth. v. 37); et
non facere proximo suo malum, id est nulli homini;
et opprobrium non accipere adversus proximum
1N PSALMDM XIV suurn : quae sunt perfectorum, in quorum conspeciu
ENARRATIO(a). ad nihilum deductus est malignus. Tamen eliam isla
Psalmus ipsi David. minora ita concludil : Qui facit hmc, non commove-
bilur in ceternum: id est, perveniet ad illa majora, in
1. [vers. l.J De hoc tilulo nulla quseslio esl. Do-
in tabernaculo tuo ? quibus est magna et inconcussa stabilitas. Nam et
mine, quis peregrinabitur Quan- ipsa
tabernaculum eliam ha- tempora non sine causa forlasse sic variata sunt,
quam aliquando ponalur pro ut in superiore conclusione proelcritum lempus pone-
bitatione sempitefna, tamen cum proprie accipitur relur, in hac aulem fulurum : nam ibi dictum
est, Ad
tabernaculum, belli res est : unde et contubernalcs nihilum deductits esl in
mililes dicuntur, tanquam siraul habentes laberna- conspectu e)ut malignut; hic
autcm, Aon commovebilurin mlernum.
cula. Hic sensus adjuvatur ex eo quod dictum est,
quis peregrinabitur : ad tempus enim cum diabolo di-
inicamus, et tunc opus est tabernaculo, quo nos reli- IN PSALMDM XV
ciainus; quod significat maxime fidem temporalis ENARRATIO.
dispensationis, quse pro nobis acla est temporaliter Tiluli insctiplio, ipsi David.
per incarnationem Domini. Et quis requiescelin monle
taneto tuo? hic fortasse jam ipsam seternam habita- 1. Rex noster in hoc psalmo Ioquilur ex persona
tionem signiflcat, ut montem intelligamus superemi- susceptionis lmmanx, de quo litulus regalis lempore
nentiam charitatis Christi in vita oeterna'. passionis iriscriptus cminuits.
2. [ tiers. 2.] Qui ingreditut sine macula, et ope- 2. [vets. 1, 2.] Dicit autcm hsoc. Conservame, Do-
ratur jusliliam : hic a proposuit, deinceps id exse- mine, quoniamin te speravi: dixi Domino, Deus meus
es tu , qttoniambonorum meorumnon eges (b) : quo-
quitur.
3. [vets. 3.] Qut loquitur veritateni in cotde suo : niam bonis meis non cxspectas tu fieri beatus.
jionnulli enim in labiis babent veritatcm, et in corde 3. [vers. 3.] Sanclis qui sunl in terra ejus : sanctis
non habent: tanquam si aliquis dolose ostendat viain, qui in terra vivenlium spem suam posucrunt, civibus
sciens in ea esse latrones, et dicat, Si hac ieris, a la- Jerusalem ccelestis, quorum conversalio spiritualis
tronibus tutus eris; et contingat ut verc non ibi la- per anchoram spei in illa patria figitur, quse recte
trones inveniantur, verum ille locutus est, sed non Dei terra nominalur; quanivis adhuc ct in his lerris
'
in corde stio; aliud enim putabat, et ncsciens verum carne versenlur. Mirificavil omnes votuntates meat
dixit : ergo parum est verum Ioqui, nisi etiam in in illis. His ergo sanclis miras fecit omnes voluntates
corde ila sit. Qui non.egitdotumin lingua sua: lingua meas in proveclu eorum, quo senserunt quid eis pro-
fuerit ct humanitas mcse divinitatis ut morerer, et
agitur dolus, cum aliud ore proferlur, aliud pectorc
divinitas humanitalis ul rcsurgerem.
tegittir. Nec fecit proximo suo malum : proximum
omnem hominem accipi oportere nolum est. Et op- 4. [uers.4.] Mulliplicalmsunt inftrmitateseorum(c):
non ad perniciem, sed ut medicum desidcrarent. Po-
probrium non accepitadversusproximumsuum : id est,
non libenter aut temere credidit criminatori. stea acceleraverunt: ilaque post multiplicalas inflrrai-
1
4. [vers. 4.] Ad nihilum deductus esl in conspeclu tates acceleraverunt, ut sanarentur. iVoa congregabo
conventkula eorum de sanguinibus: erunt enim con-
ejut matignus. Ista perfectio est, ut nihil in hominem venticula eorum
valeat malignus; et ut hoc sit in conspecluejus, id non carnalia, nec de sanguinibus;
est, certissime noverit malignum non esse, nisi cum 1 QuinqueMss.cum vulgata,superinnocentem.Atcseteri
animus a specie sui Crealoris seterna et incommuta- Mss.et edd., superinnocentes,juxta Graec.LXX.
bili, ad creaturse speciem avertitur, quse de nihilo 9 Edd.,emkuit. AtMss.,eminuit.
8 Edd.,nritiftcavi,el consequenter,ttritat feci.Sed alle-
facta est. Timentetautem Dominum glorificat: ulique ram, quam hic Mss.auctorilaterestiluimus,iectionerase-
Ipse Dominus. Inilium aulem sapienlise timor Domini quilur Augustinusin Epist.149,ad Paulinum,ubi Psalmi
hujus vers. 3 et 4 exponit.
1 Sex Mss.,in vitammlernam. (a) Idemvers. Straclatur in Enar.Psal. xxxvi, serm. 3,
'
. In Mss.,fttcproposuit.Fortemelius. n. 6.
.' (a) Altera hunc in Psal. Enar. adjiciturad voluminis (f>)Deeodemvers. 2 videEnar.Psal. LX«,n. 7.
calcem. (c) Deeodemvers. 4 vide Enar.psal.j,vni,serm. 2, n. 8,
 ENARRATIOIN PSALMUMXVI. m
pecorum propiliatUScongregabo eos. Nec tnemorero delectatio est in favore et in propitialione lua in hujus
nominumillorum per labia mea : sed spirituali mula- vitse iiinere, perducens usque ad finera glorise con-
tione obliviscentur quid fuerint; nec a me jam vel spectus lui.
peccatores, vel inimici, vel homines, sed justi el fra- IN PSALMDM XVI
tres mei et filii Dei vocabunlur per pacem raeara.
ENARRATIO.
5. \tsers.5.] Dominuspars hmtedilatis mem, et cali-
Oralio ipsi David.
dt mei (a). Possidebunt enim mecum hsereditatem,
fruan- 1. [tiers. 1, 2.] Hoecest personseDominitribuenda,
ipsum Dominum. Eligant sibi alii partes quibus
tur.lerrenasettemporales : porlio sanctorum Doini- adjuncla Ecclesia, quoccorpus ejus est.
2. Exaudi, Deus, justitiam meam, intende depreca-t
nus setemus est. Bibant alii mortiferas voluptates :
tioni tnem. Attribus percipe orittionein meam, non in\
porlio calicis mei Dominusest. Quod dico, mei, ad- iubiis dolosis: non ad le in labiis dolosis proccdcn-
jungo Ecclesiara; quia ubi caput, ibi et corpus: nam tem. A vultu
in hsereditatem congregabo conventicula eorum, et tuo judicium mettm prodeat: ex illuuii-'
iiationc nolilioetuse verum judicem; aul certe, non
per calicis ebrietatem obliviscar nomina vetera eo-
rum. Tu es qui resliluesmihi hmreditatemmeam: ut in labiisdolosis a vulto tuo judicium meum prodeat,
nota sit et his quos libero, claritas qua eram apud ut scilicet nott proferam judicans aliud quam in te
Oculi mei videant wquitalem: cordis utique
te, prius quam mundus fieret (Joan. xvn, 3) : non inlelligo.
enim restitues mihi quod non amisi, sed restitues oculi.
his qui amiserunt ejus claritalis notitiara ; in quibus 3. [vers. 3.] Probasti cor mettmel visitasli nocle:
quia ego sum, mihi reslitues. quia ipsum corraeum visitalionetribulationis proba-
6. [vers. 6.] Funes cecideruntmihi in prmclaris : tum est. Igne me examinasli, et non esl inventain me
limites possessionis meaj in tua claritate, tanquam iniquiias : non autcm nox tanlum, quia perlurbare as-
sorte ceciderunt, velut possessiosacerdotumel Levi- solet, sed etiam ignis quia urit, vocanda est ipsa tri-
tarum Deus est. Etenim hmreditasmea prmclara est bulalio, qua cxaminalus , justus inventus sum.
mihi: etenim hsereditasmea prseclaraest, non omni- 4. [vers. 4.] Ut non loquaturos meum opera homi-
bus, sed videntibus; in quibusquiaegosum, mihi est. num : ut aliud non procedat cx ore meo, quam id
7. [vers.7.] Benedkam Dominum, qui mihi tribuit quod pertinet ad gloriam et laudem tuam; non ad
inlellectum: quo ista bseredilasvideii et possideri po- opera horainum, quoefaciunt prseler voluntatem tuam.
lest. Jnsuper autem et usque ad noclememendaverunt Propter verba labiorum tuorum : propler verba pacis
me renes mei : super inlelleclum aulem usque ad tuse, vel Prophetarum tuorura. Ego custodivivia* du-
morlem me erudivit inferior pars mea, carnis as- ras : ego custodivi vias laboriosas mortalitatis hu-
sumptio; ut experirer tenebras mortalitatis, quas ille manseatque passionis.
inlellectus non habet. 5. [vers. 5.] Ad perficiendosgressus meos in semitit
8. [vers. 8.] Providebam Dominumin conspeclu tuis : ut perficerelur charilas Ecclesise in ilineribus
meo temper (b) : sed veniens in ea quse transeunt, angustis, quibus venilur ad requiem tuam. /Jt non
non abstuli oculum ab eo qui semper manet, hoc pro- moveanturvestigiamea : ut non moveantur signa iline-
videns ut in eum post temporaliaperacta recurrerem. ris mei, quse tanquam vesligia sacramenlis et Scri-
Quoniama dextris est mihi, ne commovear: quoniam pturis apostolicis impressa sunt, quse inlueantur et
favet mihi, ut stabiliter in eo permaneam. observent qui me sequi volunt; aut certe , ut etiam
9. [vers.9.] Propter hoc jucundalum est cor meum, slabiliter in seternilate permaneam, poslea quam pcr-
et exsultavitlingua mea : propter hoc et in cogitalio- egi vias duras, et in angustiis seraitarum tuarum
nibus meis jucundiias, et in verbis exsultatio. Insu- gressus perfeci.
6. [tiers. 6.] Ego clamavi, quoniamexaudisli me,
per et caromea requiescetin spe : insuper et caro mea
non deficiel in interilum, sed in spe resurrectionis Deus : ego libera et valida inlentione preces ad le
obdorraiet. direxi; quoniam ut hanc habere possem, exaudisti me
10. [ver*. 10.] Quoniam non derelinques animam infirmius orantem. Inclina aurem tuam mihi, et
meamin inferno ': quoniam neque animara meam in- exaudi verba mea: non deserat exaudilio tua humili-
feris possidendam dabis. Neque dabis sanctum luum tatem meam.
videte corruplionem: neque sanciificatum corpus, per 7. [vers. 7.] Mirifica misericordiasluas : non vi-
quod elalii sanctificandi sunt, corrumpi palieris. No- lcscant miscricordiactuac, ne minus amentur.
tas mihi fecisti vias vilm : nolas fecisti per me humi- 8. [vers. &.] Qui salvos facis speranles in te, a re-
lilatis vias, ul ad vitam redirent homincs, unde pcr sistentibus dextera tum : a resistentibus favori quo
superbiam ceciderant; in quibus quia cgo sum , milii mihi faves. Custodi me, Domine, ul pupillam oculi:
fecisti. Adimplebisme Imtiliacum vullu luo : adimple- quse apparet perparva et exigua; per eam tamcn di -
bis eos loctitia, ut non ultra quserant aliquid, cum fa- rigilur acies luminis quo lux el tenebrcedijudicantur,
cie ad faciem le viderint; in quibus quia ego sum , me sicut pcr Christi humanitatem divinitas judicii dis-
adimplebis. Deleclatioin dexlera lua usque in finem : cernens intcr juslos et peccalorcs. ln tegminealarum
1 TresMss.,m infernum.Gropc.LXX,eis aden. tttarum protege' me : in munimenlo charitatis et mi-
sericordioaluoe protege me A facie impiorum qui met
(d) Id.vers.5 tractaturin Enar.Ps. xxxtv,serm. I,n.l2. 1 Edd.,proteges.AtMss.,protege.
(b) Deeodemvcrs. 8supra, col. 103,u. 11, circalinem.
 117 S. AUGUSTIMEPISCOPI
afflixerunt.
9. [vers. 9,10.] Inimici mei aninwmmeam cireum-
dederunt, adipem suum concluserunt: Lctitia sua pin-
gui cooperti sunt, postea quam cupiditas eorum de
i scelere satialaest. Os eorum loculum est superbiam:
|et propterea os eorurn Iocutum est superbiam , di-
'eendo: Ave, rex Judmorum(Matlh, xxvn, 29), et coe-
'tefa talia.
10. [yers. 11.] Projkientes me nunc circumdede-
runt me : projicientes me extra civilalem, nunc cir-
cumdederunt me in cruce. Oculossuos statuerunt de-
clinare in terram : intentionem cordis sui staluerunt
decliriare in ista terrena; putantes magnum malum
perpeti eura qiii occidebalur, et se nullura qui occide-
^bant.
11. [vers. 12.] Suscepetunt me sicut leo paratus ad
pfmdam : susceperunt me sicut ille adversarius cir-
cumiens, quserens qttem devoret (l Pett.v, 8). Et
sicut calulusleonis Itabitansin occultis.Et sicut catu-
lus ejus, populus cni dictum cst : Vos ex patre dia-
bolo estis (Joan. vm , 4i), cogilans de insldiis quibus
justum circumveniret et perderet.
12. [tiers. 13.] Exsurge, Domine, prmveni eos, et
Sltbverteeos ••exsurge, Domine", quera dormire afbi-
Lrantur et iniquilales hominum non curare ; ante ex-
cseccntur raalitia sua, tit factum eorum vindicta prsc-
Veniat, et jta subverte cos.
13. [tiers. 14.] Erue animam meam ab impiis: erue
aniniam rqeOtiiiresuscilando me a morle, qusc mihi
ab impiis irrogata est. Frameam luam (a) ab inimicis
tnanus lum : anima cnim mca Iramea tua est, quam
assumpsit manus tna, id est, 'oeterpa virlus tua , ut
per ipsani regna debellet iniqiiitalis et dividat justos
ab impiis; hapc ergo erue ab inimicts ntfriiuslum', hoc
est virtutis lnac, hoc est ab inimicis meis.'Domine ,
perdeps delerra, dispertire eos invilaeorum : Domine,
jperdens eos de terra quam inhabitant, disperlire eos
per orbem lerrarum in ista vita , qnarn solam suani
vitam pulant qui oelcrnani desperant. Et de ubscondi-
ti$ tuis adimplelusest venlcrcorum: non solum autem
ista poena eos consequetur visi.bi.lis;sed eliam de pec-
calis , qitse tanquam tenebrae abscondimtur a lurnine
veritatis luac, adimplela esl niemoria eorum , ut obli-
viscanlur Deum. Salurali suni porcina: saturati sunt
immunditia, conculcantes margaritas sermonutii Dei.
Ef reliqueruntreliquias parvulis suis : clamanles, Pec-
caiiim hoc super nos et super filios nostros (Malth.
xxvn, 25). .
14. [ vers. 15.] Ego aulem in lua juslitia apparebo
in conspeclutuo : cgo autem qui non apparui eis qui
corde sordido et lencbroso luceni sapientioe videre
nonpossunt, in tua jusiilia apparebo in conspectu luo.
Saliabor dum manifcstabilur gtoria lua: et cum illi
saturali supl immiindiiia sua , ut me intelligere non
'possint, ego satiabor dum mnnifestabiliir gloria tua,
in his qui me ' inlclligunt. Sane in illo versu ubi
.dictum est Saturali snnt porcina, nonnulla exemplaria
t ' ApudLov.,fe. ApudEr, et Mss.,me.
\ (a) Haecpars vcrs.13 tractaturetiamin E iar.psal.xxxiv,
serm. 1, n. 4.
Salurati sunl filus habenl. Ex ambiguo enjm {jrsefco
(a)
interpretatio duplex evenit. Filios autem, operfcInteJ-
ligiraus; et sicut bona opera bojios Illios, ita malos
mala.
IN P34LMUM XVII
EJSABRATJO,
1. [vers. i,] /« jwm,pm# Pomm,ipti Bmd,
hoc est, manu foni Gkrimmmlm imikm. Qm
locutusest Dmfn» mbaeantiaJmimM die mm-
vuit eum Domum 4e imm omium mmkmm. m*„
et de tmm Stml, et iimt (U Reg, »xu,.4), J»dj$«uu
eripuUeum Dommut 4e tmm mmm mmmm
ejut, et <ummu Smi, \m m, mi»Mmvm,aw»
sibi ipsi petiverant. Nam cicttt liavid, fHaitu.fortUi itft
Saiil, Petitio inlerprettri dioitur: nplm «st4»la«*
quomodo ille papulus regera fiibi peltYprit (I/Je^,
VIII, 5) et acceperit, non «fleundumM, tti&&mQr
dum suam voluntatem. :.
2. [vets. 2.] Dicit ergo hic ChristiiS et EceJ^i», id
est, totus Christus, caput et corpus : DitigmU ,Do-
mine,vittus.mea: diligamte, Domine.per 4«#Bj£t«US
sum.
3. [tiers. 3.]Domine, firmomntummeum, etttfur
gium meum,el liberalormtm; Domine,qui mt»firnjasli,
quia refugi ad te; reftigi aqtem quifl libori«i me,
Deus meut adpttor meus, ef tperabg in eum,- Deus
meus, qui mihi adjutorium prjus vocalionis um PT*'
stitisti, ut gperare in te possjm, Prelfidor meut ef
cornu snlulismem.et retUmptormeus: prQLgctarmeus,
quia noji de me prsespmpsi, quasi erigens tfwmm
te cornu superbiae; s»d te l ipgum cprnu, fcec m
firmam celsitudinem salutis invenJ; quo4 Ut iafenii-
rem, redeqsisti «ne.
. 4. [vert. &.] Lmdant itmtabo Dommm, litbmr
jniwmeis «akm m / Ronmom gteriwn, mA Jtewi»
.quaerens, invocabo eiira, et non erjt unde mjhj pp-
eeant iinpietatis errftres,
5. [vers. 5,] Ciremdedmnjl m Aolaris moni»: id
esl earnis, El torren(eemiquHalis contyrbaverwt me :
lurbop iniquaB ad tqnipt» eominolai, yelufi flumina
pluvialia cito desitura, egejmnl yt oontjirharent m.
6. [»ers, 6.] Doloret inferni circumdederunlme: jn
his qui me circumdederunt ut perderenj me, erant
dolores invidentiae, qui mortem operantur perdu-
cuntque ad infernum peccati. Prwvenerunl tjie laquei
morlis : proeveiierunt me, ut priores nocere vellent,
quod eis postea redderelur. Tales aulem liomines ca-
piunt in perditionem quibus inale * persuaserunt jacla-
tione juslilioe; cujus non re, sed nonijne, adversus
Gentes glorianlur.
7. [ vets. 7.] Et in pressuta meainvocaviDominum,
et ad Deum meum ctqmavi. E( exaudivil de lemplo
1 Plerique.Mss.,sed ipsum comu: nee habont, te. .
1 PluresMss.,mula.
(a) scilicelin codicibusquibusdam est mon,filiis; in aliii
twn,potcis;aut ueidn, poreinis, sive porcina. De eodetn
vers. 14 tractat Augustiuusin epjslola149 ad Paulinum,
dalacirciteran. 41i, ibique, n. 5, scribil: « Recensuibre-
« vissimamquamdamejusdem| salniie.\|.ositiottem • quam
«jam olimdictaveram.» uaeclgiturexpositiodiotatafuit
longe ante annum414.
 ENARRATIOIN pSALMUMXVII. 150
tumclosuo vocemmeam: cxaudivit ue corae meo, in ejus. Nubesipsius ttaiisierut\l: praedicaloresverbiejus
quo habitat, vocem meam. Ef clamor meusin con- noii jam in Judueoeliuibus conlinentur, sed iraiisierunc
tpectu ejut: el cjamor meus, queni non in auribus ad Cenles. Grundo el carbones ignis. Objurgationes
hominum, sed coram ipso inlus habeo, inlroibit' in figuralse ', quibus velut grandine corda dura tundun-
auret ejut. tur : si auletn lerra culla cl raitis, id est, pius ani-
8. [vert. 8.] £< commotaeslet contrenuritletta: ita mus exceperit, duritia grandipis in aquam, id est
clariGcalofilio hominis, commotisunt et contremue- lerror fulguralocet quasi congelalseobjurgationis 9 in
runt peccatores. Ef fundamenia monlium conlutbata doctrinara satianlem resojvilur.- igne aulein charitatis
tunl: et spes superborum , quse ' in hoc saeculofue- accensa corda reviviscunt. Iloec omriia in nubibus
runt, conlurbatse sunt. Et commQiasunt, quoniqm ipsius ad Genlcs transierunl.
iratut ett eit Deut: ut, scilieet jam firmamenlura 14. [vers. 14.] Et inlomil de cmlo Dominus: et
non haberet in cordibus bominum 6pes temporalium Evangelica fiduciade corde jusli sonuit Dominus.Et
bonorum. Altissimusdedil vocemsuam: ut haberemus eain, el iu
9. [ters, 9.] Ascendit fumut inira ejus : ascendit profundo rerum humanarum audiremus coelestia.
lacrymosadeprecatio poenitentium, cum cognovissent 15. [vert. 15.] Ef emisilsagillas suas, el dispersit
quid minetur Deus impiis. Et ignit a facie ejut exat- eos: et etnisit Evangelistas pennis virtulum recia
detcit: et flagrantia charilalis post poenilenliam de ilinefa s transvolanles, non suis, sed ejus a quo missi
nolitia cjus inardescit. Catbonet tuccensi ttint ab eo: sunt viribus : et dispersit eos ad quos missi sunt, ut
qui jam mortui erant deserti ab igne honi desiderii ac aliis eorum essenl odor vitse in vitam, aliis odor
luce justitiae, el frigidi tenebrosique reinanseraiil, morlis in morlera (II Cor. u, 16). Et coruscationes
rursus accensi et illuminati revixerunt. multiplkavit, et conturbaviteos: el miracula mullipli-
10. [veri, 10.] Et incttnavifceetum,et descendit: et cavit, et conturbavil eos-
humiliavit juslum, ut descenderet ad hominum infir- 16. [vers. 16.] Et apparuerunt fontesaquarum : ct
initatem. Et caligo sub pedibut ejus. El impii qui apparuerunt qui facti erant in prsedicanlibus fontes
terreoa sapiunt, caligine malitise sua? non eum co- aquarum salientium in vitam aeternam (Joan. iv, 14).
gnovcrunt; terra enira sub pedibus ejus, tanquam El revelalasunt fundamentaorbisterrarum: et revelati
scabellum pedum ejus. sunt Prophelae, qui non intelligubanltir, super quos
11. [vtrt. 11.] £< aseenditsuper Cherubim, etvo- oediflcarelur orbis teirarum credcns Domino 4. Ab
lavit. Et exaltatus est supef plenitudioem scientise, ut increpalionetua, Domine: clamanlis , Appropinquavit
nemo ad eum perveniret, nisi per charitatem : pleni- super vos regnum Dei (Luc. x, 9). Ab inspirationespi-
tudo enim legis charitas (Rom. xm, 10). Et cito se ritus irm tum: dicenlis, Nisi pmnitentiam egerilis,
incomprchensibilem esse demonstravit dileoloribus omnessimititermoriemini(ld. xin, 5).
suis, no illuin corporeis imaginalionibus ' compre- 17. [vers. 17.] Misilde summo, et aceepit me: vo-
hendi arbilrarentur. Votavtt super pennat ventorum. condo ex Gentibus in hsereditatom, gloriosam Ec-
llla aulem celeritas, qua se iucomprehensibilemesse clesiam non habenlem maculam neque rugam (Ephes.
monstravit, super virlules animarnm est, quibus se v , 27). Assumpsitme de multitudine aquarum : as-
velut pennis a lerrenis timoribus in aurag liberlalis sumpsit me de multitudine populorum.
attollunt. 18. [vers. 18.] Etuitme de inimkismeis fotlissimis:
12. [vers. 12.] Et potuil tenebraslalibulum suum : eruitmede inimicis meis,qui prsevaluerunt adaffligen-
el posuit obseuritatem sacramentorum, et oceultam damet pervertendam»temporalemislam vitam raeam.!
spem in corde credenlium, ubi lateret ipse, iion eos Et ab hisquioderunl me, quoniamconfortalisunl super
deserens; in his etiam lenebris (11Cor. v, 7) ubi per me: quamdiu sub ipsis sum ignorans Deum 6.
fidem adbuc ambulamus, non per speciem , quamdiu 19. [vert. 19. ] Prmvenerunt me in die afjlklionis
quod non videmus speramus et per palienliam exspe- mem: priores mihi nocuerunt, in tempore quo mor-
clamus (Roni. vm, 25). In circuiluejus tabernaculum tale et lahoriosum corpusgero. Et faclus est Dominus
ejus: oonversi tamen ad ipsum ambiunt qui credunt firmamentum meum: et quoniam amaritudine mise-
ci; quia in medio eorum cst, cum omnibus soqualiter riarum flrraamentum terrense voluptalis conturba-
favct, in quibus lanquain in labernaculo hnbitat hoc lum atque convulsum est, factus est Dominus lir-
tempore. Tenebrosaaqua in nubibui aeris: nec pro- mamentura meum.
pterea quisquam in illa luce, quae fulura est cum ex 20. [vers.20. ] Ef eduxitme in latitudinem : et quia
fidead spcciem vcnerimus, jam se csse arbltretur, si
Scripluras recte inlelligil; in Prophelis enim atque in 1 AliquotMss.,figurat.
omnibus divini vcrbi proedicatoribusobscura doclrina * Edd., exceperitduritiam grandinis, in aqttam eudem
est. terra fulguratmet quasicongelatwobjurgalionis.id esf in
doctrtnam,etc.Locumemendamusad Mss.e quikis tamen
13. [»ers.13]. Ptm fulgote in compecluejus: in com- aliquipro fulgurutm,habeut,figuralm;et quidamconliga-
paralione fulgoris, qui esl in conspectu manifeslationis tm,3 Qualuor
procongetatm.
ss.,recfoilmere.
4 4m. Er. Met pleriqueMss.,Dominum.Colb.Ms., w Do-
1 SicnonnulliprobaenotasMss.juxta LXX.[inttoivH.] mino.
* Itain seplemMss.Atin edd., qiti. ° sic Mss.At edd., ad petdendam.
* Lov.,imaginibus.cseteriedd., imaginalionibus. 6 SeptemMss.,qui ignorantDeum.
 ISI S. AUGUSTINIEPISCOPI m
carnales patiebar angustias, eduxit me in spiriiualem Domine : quoniam non est lumert nostrum ex
nobis;
latiludinem lidei. Eruit me, quoniam voluit me : anle- sed tu illuminabis lucernam meam, Domine. Deus
quam illum ego vellem, eruit me ab inimicis raeis meus, illuminabis tenebtas meat: nos enim peccatis
potentissimis, qui milii invidebant jam volenli eum, nosiris lenebrse sumus; sed, Deus meus, illuminabis
' et ab his qui oderunt me, quia volo eum. tenebras meas.
I 21. [vers. 21.] El relribuetmihi Dominussecundutn 30. [vets. 30.] Quoniam a te eruar a tentatione:
juslitiam meam: el retribuet mihi Dominus secundum quoniam non a me, sed a le eruar a tenlatione. Et in
juslitiam bonse voluntalis, qui prior proebuit miseri- Deo meo transgrediar murum : et non in me, sed in
cordiam, antequam haberem bonam voluntalem. Et Deo raeo transgrediar muruin , quem inler bomines
secundum puritatem tnanttum mearumretribuet tnihi: et coelestem Jerusalem peccala erexerunt.
et secundum puritatem factorum raeorum retribucl 51. [vers. 31.] Deus tneus, immaculalaest viaejus :
mihi, qui tribuit mihi ul bene facerem, educendo me Deus meus non venit in homines, nisi mundaverint
in latitudine fidei. viam fidei qua veniat ad eos ; quia immaculata est
22. [vers. 22.] Quia cuslodivi viasDomini: ut lati- via ejus. Eloquia Dominiigne examinala: eloquia Do-
tudo ' bonorum operum, quseper lidem sunt, el lon- mini igne tribulationis probanlur. Protector est om-
ganimitas perscverandi consequalur. nium sperantium in se : et omnes qui non in seipsis,
23. [vers. 23.] Nec impiegessi a Deo meo. Quo- sed in illo sperant, eadem tribulatione non consu-
tiiam * omnia judicia ejus in conspeclu meo sttnt. munlur; spes enim sequitur fidem.
Quoniam omnia judicia ejus : id esl, et proemia 32. [vers.32.] QuoniamquisDeus, prmterDominum?
justorum, ct poenasimpiorum, ct ilagellacorrigendo- cui servimus. Et quis Deus prmter Deum nostrum? et
rum, et tenlationes probandorum, perseveranti con- quis Deus prseter Dominum, quem post bonam ser-
lemplalione considero. Ef justiiias ejus non repuli a vitulem, tanquam hsereditatera speratam filii possi-
tne; quod faciunl deficientcs sub sarcina earum, et debimus?
rcvertuntur ad voraitum suum. 33. [vers. 33.] Deus qui prmcinxitmevirtute : Deus
24. Et ero immaculatuscum eo , el observabotne ab qui me proecinxit ut fortis sim, ne diffluentes sinus
iniquilate mea. cupiditalis impediant opera et gressus meos. Ef po-
25. [vers. 25.] Et relribuet mihi Dominus secundum suit immaculatamviam meam: et posuit immaculatam
justitiammeam : ilaque non solum propter laliludinem viaiTicharilalis, qua ad illum veniam, sicut immacu-
fidei, quocper dileclionemoperatur (Gaf. v, 6), sed lata est fidei, qua venii ad me.
etiara propter longitudinem perseverantise, retribuet 34. [vers. 54. ] Qui perfecit pedes meos lanquam
jnilii Dominus secundum justitiara meam. Ef secun- cervi: qui perfecit amorem meum, ad transcendenda
dum puritalem manuum tnearum in conspectu oculo- spinosa et umbrosa implicaraenta hujus saeculi. Et
rumejus: non quoda homines vident, sed in conspeclu super excelsa statuet me : et super cceleslemhabita-
ocnlorum ejus. Quoniam qusc videntur, temporalia tionem figet intenlionem meam , ut implear in om-
sunt; quse autem non videntur, scterna (II Cor. IV, nem plenitudiuem Dei (Epltes. m, 19).
18): quo pertinet altiludo spei. 35. [vers. 35.] Qui docetmanus measad prmlium':
26. [vers. 26.] Cum sanclo sanctuseris :esteliara qui docet mc operari ad superandos inimicos, qui
occulta profundilas, qua intelligeris cum sancto nobis iniercludere ccelestia regna conanlur. Et po-
sanctus, quia lu sanclificas. Et cum viro innocente suisli ut arcum mreumbrachiamea: et posuisti infati-
innocens eris : quia lu nulli noces, sed criniculis pec- gabilem intenlionem bonorum operum meorum.
catorum suorum unusquisque constringitur (Prov. 36. [vers. 36.] Ef dedisti mihi protectionem salutis
mems, el dextera tua suscepitme: et favor gratiae tuse
v,22).
27. [vers. 27.] E< cum eleeto electut eris : et ab eo suscepit me. Et disciplina tua me direxil in finem :
et correplio lua me deviare non sinens direxit, ut
quem eligis, eligeris. Et cum perverso perversus
cris (o)*: et cum perversovideris perversus : quoniam quidquid ago, in eum finem rcferam, quo coliaerelur
dicunt, Non est recta via Domini (Ezech. xvni, 25): tibi. Et disciplinatua ipsa me docebit: el eadem cor-
et ipsorum via non est recla. reptio tua me docebit pervenire quo direxit. f
28. [tiers. 28.] Quoniamtu populumhumilemsalvum 37. [vers.37.] Dilatastigressusmeossubter me: nec
facies. Hoc autem perversum vidctur perversis, quod impedient carnales angustise; quoniain lalain fecisli
confiteiites peccata sua salvos facies. Et oculossuper- charitatem meam operantem hilariler, eliam de ipsis
borum humiliabis: ignorantes autem Dei juslitiain, quse subler me sunt mortalibus rebus ct membris.
et suam volentes constituere (Rom. x, 5), humilia- Et non sunt infirmata vesligiamea : et non sunt inQr-
bis. mata, sive ilinera mea , sive signa quse imprcssi ad
29. [vers.29.] Quoniamtu illuminabislucernammeam, imitandum sequenlibus.
i TredecimMss.,VtlatUudinem. 38. [vers. 38»] Persequar itrimicosmeos, et com-
* in edd., Quoniam....sunt semper: qusevox, semper,a
melioris notaeMss.el a Graecoabest. 1 Mss.duo, tn prmlium.Aliiplerique, m prmlio.Apud
1 Lov.,iVonquo.caeterilibri, JVon
quod. LXXest eis jmlemon.
* PraecipuiMSS., E<cumperversosubvertetis. >SiceditioLov.et meliorisnotaeMss.AtEr.et octoMss.,
(a) idemvers.27 explicaturin Enar.Psal. xuv, n. 17, et saluiistum: quam lectionemHebrseorespondere testatur
in Epist.333,ad Suniam.
Psal,LXXII, n. 7. Hieronymus,
4J>5 ENARRATIOIN PSALMUMXVIII.
prehendamulos: persequar affectus carnaies meos, 47. [vers. 47.] Vivif Dominus, et benedictusDeus
nec ab eis comprehendar; comprehendam illos, ut meus: secundum carnem autem sapere, mors est
absumanlur. Et non converlar donecdcficiaitt: et ab ( Rom. VIII,6); vivit enim Dominus, et benedictus
isia intentione non convertar ad quietem, donec Deus meus. Et exalletur Deus salulis mem : et non
deficiant qui obstrepunt raihi. terrena consuetudine de Deo salutis meae sentiam;
39. [vers. 39.] Confringamillos, nec polerttntslare : nec terrenam ipsam salutem, sed in excelso de illo
nec durabunt adversumme. Cadentsubluspedesmeos: sperem.
dejeclis illis , prscponam araores quibus arabulo in 48. [vers. 48. ] Deus qui das vindictasmihi, et sub-
setemum. dis popttlossub me: Deus qui vindicas me, subdendo
40. [vers. 40. ] E< prmcinxisli me virtute ad bel- populos sub me. Liberator meus de inimicisl iracun-
lutn : et constrinxisti fluentia desideria carnis meas dis : clamanlibus, Crucifige,crucifige(Joan.
xix, 6),
virtute, ne in tali pugna proepedirer. Supplantasli Judoeis.
insurgentesin mesubler me: decipi fecisti eos qui me 49. [vers. 49.] Abinsurgenlibusin me exaltabisme :
insequebantur, ut subter me fierent qui super me a Judseis insurgenlibus in me patientem, exaltabis me
esse cupiebant. resurgentem. A viro iniquo eruesme: a regno eorum
41. [vers. 41.] Ef initnkos meos dedisti mihi dor- iniquo erues me.
sum: et inimicos meos conveftisli, et dorsum mihi 50. [vers. 50.] Propterea confiteborlibi in
Genlibut,
eos esse fecisti, id- est, ut sequerentur me. El odio Domine: propterea tibi per me conlitebuntur Gentes,
habenlesme dispetdidisti : alios autem eorum qui in Domine. Ef nominiluo ptallam ; et latius innotesces
odio perduraverunt, disperdidisli. bonis operibus raeis.
42. [vers.42.] Clamaverunt,necerat qui salvosface- 51. [vers.51.] Magnificanssalutet regisiptiut: Deus
ret: quis enim salvos faceret, quos tu non faceres ? qui magnificat, ut admirabiles faciat salutes quas ejus
Ad Dominum,necexaudiviteos : nec ad quemlibet, sed Filius dat credentibus. Et faciens misericordiamChri-
ad Dominum clamaverunl; nec exauditione. dignos sio suo : Deus qui facit misericordiam Christo suo.
judicavit non recedenles a malitia sua. David et semini ejus usque in smculum: ipsi liberatori
43. [vets. 43.] Et comtninuamillos ut pulvetem manu potenti qui vicit hunc mundum, et eis quos cre-
anle * faciemventi : et comminuam illos; aridi enim dentes Evangeliogenuit in seternum. Qusecumquein
sunt, non recipientes imbrem misericordiseDei: ut hoc psalmo dicia sunt, quce ipsi Dominoproprie, id
clatiatqueinflati superbia, a spefirmaet inconcussa, est capiti Ecclesioccongruere non possunt, ad Eccle-
el lanquam a terroe soliditate et stabilitate rapianlur. siam referenda sunt. Totus enim Christus hic Ioqui-
Ist lalam platearum delebo eos : per latas quas raulli tur, in quo sunt omnia membra ejus. j
ambulant perditionisvias, luxuriantes el lubricos dc-
lebo eos. IN PSALMDM XVIII
44. [vets.44.] Etues mede conttadiclionibuspopuli: ENARRATIOI.
crues me de contradiclionibus eorum qui dixerunl:
Si dimisetimuseum *, omne smcutum posl illutn ibit In finem, Psalmus ipsi Duvid.
(Joan. xi, 48). 1. ivers. 1.] Titulus notus est: nec Dominus Jcsus
45. [vers.45.]Constifuesme in caput Genlium.Popu- Chrislus hoccdicil, scd de illo hoecdicuntur.
lus quem non cognoviservtvilmihi : populus Gentinm 2. [vers.2.] Cmlienartant glotiam Dei: jusli Evan-
quem corporali pracsentianon visitavi, servivitmibi. gelistoe,in quibus Deus tanquam in coelishabitat, ex-
In obaudituauris obedivitmihi: neque oculisme vidit; ponunt gloriam Domininoslri Jesu Christi, sive glo-
sed recipiens prsedicatores mcos, in obauditu auris riam qua glorificavit Palrem Filius super terram. Et
obcdivil mihi. opeta manuum ejus annuntiat firmamentum: et facta
virtuttim Domini annunliat firmamenlum,fiducia Spi-
46. [vers.46.]Filii atieni menlilisunt mihi: filii non
ritus sancti et cceliimfactum, quod antca timore terra
mei dicendi, sed potius alieni,quibus rectedicitur,Vos
erat.
ex palre diaboloesiis (Id. vm, 44), mentili sunl mihi.
3. [vers. 3.] Diesdieieruelat verbum: Spiritus spi-
Filii alieniinveteraverunt: filii alieni, quibus ut reno-
varentur Novum Testamentum attuli, in vetere ho- rilualihus prolert plenitudinem incommutabilis Sa-
uiine remanserunt. El claudicaverunta semitis suis : pienliae Dei, quod Verbum in principio Deus apud
ct tanquam uno pede debiles, quia Vetus tenenles, Deum est (Joan. i, 1). Et nox nocti annunliat scien-
NovumTestamenlum respuerunt, claudi effecli sunt, tiam : et mortalilas carnis tanquam longe posilis car-
etiam in ipsa vetere Lege polius traditiones suas se-nalibus, fidem insinuando, annunliat fuluram seien-
quentes, quam Dei; calumniabantur enim de mani- tiam.
bus non lotis (Malth. xv, 2), quia tales erant se- 4. [vers.4.] Non sunt loquelm,neque sermones,qtto-
niitsc quas ipsi fecerant et consuetudine triverant, rum non audianlurvoceseorum : per quos non auditoe
aherrando ab ilineribus prseceplorum Dei. sint vocesEvangelislarum, cura omnibuslinguis Evan-
gelium prcedicarelur.
1 undecimtiss.,juxtafaciem venti.
1 tn plerisqueMss.,si dimiserimuseum vivutn,smcu- 1 sic aliquolmeliorisnolaeMSS. omissavoce,meis,quss
Ittm, etc. nec est apud LXX. [ininricismeis,etc.]
 155 S. AvGUSTINI EPISCQPI m
5. In omnemtettam exiitsonuseorum, et tn finesor- ipsum : judicia ejus qui non judicat quemquam, sed
bii term verbaeorum. omne judicium dedit Filio (Joan. v, 22), vere justifi-
6. [vers. 6.] in sole posuit tabernaculumsuum (a) : cata incommulabililer; neque enim vel minatus vel
Dominusautem ut adversus regna tcmporaliuraerro- polllcitus Deus quemquamfallit, aut quisquamvel im-
ruin bclligeraret, non pacera, sed gladium missurus piis suppliciuin,vel piis praemiumejuspotest eripere.
in terram (Matih. x,34), in tempore vel in manife- Desiderabiliasuper aurum et lapidem pretiqsummuU
«talione posuit lanquam milltare habilaculumsuura , tum : siye multum ipsum aurum et lapidem, siva
hoc est dispensationera incarnalionis suse. E< ipse raulturopretiosum, sive multum desiderabilia; famen
tanquam tponsus procedens de thalamo suo : et ipse desiderabilia judicia Dei super pompas hujus sseculi,
procedens de ulero virginali, ubi Peus naturoehuma- quarum desiderio fit ut non desiderentur, sed ti-
nse tanquam sponsus sponssccopulatus est. ExtultavU meantur, aut contemnanlur, aut non credantur judt-
tieut gigat ad ourrendamviam : exsultavit sicut fortis- cia Dei. Qijodsi quisqueipse sit aurum lapisque pre-
simus, el caeteroshomines incomparabihvirtute proe- tiosus, ut igne non consumatur, sed assumatur in
cedens, non ad liabitandam, sed ad currendam viam. thesaurum Dei, plns quam seipsum desiderat judicia
Non enlm In via peccatorum stetit (Psal.i, 1). Dei, cujus voluntatem prseponit suae. £f dulciorasu-
7. [vtrt, T.] A tummoccelocgressloejus (b): a Patre per mel et fapum : et sive quisque jam sit mel, qui
egressio ejus, non temporalis, sed seterna, qua de jam solutus vitsebujus vinculis exspecut diein quo ve-
Palre nalus est. Et occutsus ejus usquead summutn niat in epulas Dei; sive adhuc sil favus, nt qyasi cera
<tatt* Et occurrit plcnltudine divinitatis usque ad circumplicelur hac vita, non huic concretus, sed ira-
seqnalitatem Palrls. £< non est qui se abscbndata ca- plens eam, cui opus sit aliqua pressura non oppri-
lote ejus: cum aulem Vcrbum ellam caro faclum est meptis, sed expriinentis manus Dei, qua de tempo-
etbabltavilin nobis(Joan. i, 14) mortalitatem nostram rali vit» in seternam eliquetur; dulciora illi sunt ju-
suscipiens, non permisit ulium mortalium excusare dicia Dei, quam sibi ipseest, quia super mel et favum
se de umbra mortis; et ipsam enim penetravit Verbi illi dulciora sunt.
ealor. 12. [vers. 12.] Elenixnservustuus custodilea : nam
8. [vert. 1.] Lex Dominiimmqculalaconvertentani- non custpdienti amara dies Pomjni, /n custodiendo
ttm. Lex ergo Dominl ipse est, qui venit legenaim- itla retributiomulla : non in aliquo extra posito com-
plere, non eolvere (Matth. v, 17): et immacula(a raodo, sed in eo ipso quo judicia Dei custodiuptur,
lex, gul peceatum non fecit, nec inventus est dolus multa retrtbutio : multa est, quia gapdetur in eis.
loore ejus (II Petr. n, 22); non premens animas ser- J3. [vers. 1.3.]Delkta guis intelligil? In delictis au-
vilutis Jugo, sed ad se imitandum libertate conver- tem qualis suayilas polest esse, ubi non est inlelle-
tens. TeslimoniumDomini fidele,sapientiamprmttans c(us? quonjara delicia quis inlelligit, quaeipsum ocu-
parvutis: TesiimoniumDominifidele, quia nemo novit lum claudunt, cui suavis est veritas, cui desiderabilia
Patrem nisi Flllus, et cui voluerit Filius revelare et dulcia sunt judicia Dei; et sicut tenebrae oculos,
(Mallh. xi, 27) : quae abseondita sunl a sapientibus , iia delicU mentem claudunt, nec lucem sinunt^videre,
et rcvelata pgrvulis; quoniam Deus superbis resistit, nec se ?
humjlibus autem dat gratiam (Jacobiiv, 6), 14. [vers.14.] Ab occultismeismundqtne, Domine:
9. [vers.9.] JuslitiasDominirectm,Imlificantescor': a cqpiditatibus in me latentibus munda me, Domine.
omnes juslilioe,Domjni iti illo rectaj, qui non docuit Et qbcUienisparce servoluo (a): ne seducar ab aliis;
quod ipse non fecit; ut qtti imitarenlur, corde gaude- neque enim alienis capitur qui est nrandus a suis.
rent, in eis quae lihere cum charilale facerent, non Parce itaque ab alienis cupiditatibus, non superbo et
"s^rviliter cum timore. Ptmcepium Domiui tucidum, in sua potestale esse cupienti, sed servo luo. Si mei
illuminansoculos: prseceplum Domini lucidum, sjne non fuerint dominala, tunc immaculalus eto : si mei
yelamento carnaliuro observaiiomim, illtjminansho- non fuerint dpminata occulla mea, et ajjena peccaia,
mfriisinlerjoris aspectum. tunc immaculatus ero; non enim est tertia 1 origo
10. [vers. 10.] Tinior Domini castus permanent in peccati, praeteroccullum suum quo cecidit diabolus,
tjsculumsmculi: timpr Domiiii,pon ille sub lege poe-, et alienum quo seduclus est bomo, ut consentiendo
nalis, lemporalia bona sibi subtrahi perhorrescens, guunifaceret- Et mun4abora delkto magno: quo alio,
quorum dileclione anima fornicatnr; sed castus, quo njsi superMse? Non enim est majus delictum, quam
Ecclesia sponsumsuum quanto ardentius diltgit, tanto apostataro a Deo, qqod est initium superbisejionjinis
diligentius cavet pffendere : et ideo nou foras mitiit (Ecclu x, 14): et vere Hleimmaculalusest, qui eiiam
consummata dilectio timorem hunc (1 Joan. IV, 18), hoc delicto carei; quia hoc est ullimum redeunlibus
sedpermanet in sseculumsoeculi. ad Deuni, quod recedentibus pritnum fuit.
11. [vers. 11.] Judicia Dominiveta, justificata tn id- 15. [vers. 15.] Et erunt u<compfuceanleloquioorit
tnei, ef meditatia cordit mei in conspeclutuo sempet:
1 SicMss.juxtaLXX.Atediti, ad summumejus. bo-
1 Edd., corda. At Mss.,cor, slngularinumero, juxta medilalio cordis mei non ad jaclantiam placeiidi
Grsec.LXX. minibus, quia jam nulla superbia est; sed in conspe-
faVDeeodemvers. 6 videEnar.Psal.xtiv, n. 3.
(*)idem vers.7. exponiturin Enar.Psal.LVUI , serm. 1, i Edd.,certiororigo. sed veriusMss.,terftaorigo.
n. 10. _^ (d) Idemvers. 14'explicaturin Bnar.Psal,xxxut, »t 20.
 etu tuo sempej, qui conscientiam puraro inspieis. Do-
nrim adjutor rneut, et redemptor nteus: Domioe adju-
tor meus, tendenlis ad te; quoniam redemptor meus
es tu, ut tenderemad te : ne quisquani vel sapientiae
suoetribuens quod ad te convertitur, vel viribus quod
ad te pervenit, magis repellatur abs te qui superbis
resistis; quia mundatus nou est a deliclo raaguo, nec
complacuit in conspeclu luo, qui redimis ut conver-
laniur, et adjuvas ut perveniamus ad te.
ENARRATIO II.
SERMO ADPLEBEM.
1. Deprecati Dorainum, ut ab occultis nostris muq-
det nos, et ab alienis parcat servis suis, quid hoc sit
intelligere debemus, ut humana ratjone, non quasj
avium voce cantemus, Nara et meruli ct psittaci et
corvi et piese et bujusmodi volucres, ssepe ab homt-
nibus docentur sonare quod nesciunt, Scienter autera
canLare, naturse hominis divina volimtate concessum
est'. Et quam multi maji et luxuriosi sic cantant digna
auribussuiset cordibus, novimuset doleinus. Eo eniiu
pejores sunt, quo non possunt ignorare quod canlant.
Sciunt enim se cantare flagilia, et lamen caniant
lanto libeiitius, quanlo immundius ; quoniam tanto
se putant loeiiores,quanlo fuerint lurpiores, Nosau-
lem qui in Ecclesia divina eloquia canlare didicimus,
simul etiam instare debemus essc quod scriptum est,
Bealus populus qui intelligit jubilalionem (Psal.
LXXXVUI, 16). Proinde, carissimi, qqod coosona voca
canlavinius, sereno ctiani cordc nosso ae vidcre dc-
bemus. Rogavit onini Dominumunusquisque noslrum
in hoc cantico, et dixit Dco : Ab occutiis meit munda
me, Domme, el ab atienis pgtee seyvoiuo. Si md non
fueriut dominala, tunc imimeutqlusero, et tnundabora
deliclomagno. Quod ut benc seiamus qpid sil, et quale
hoc sit, ipsius psalmi lcxlum, quanium,donal Domi-
nus, breviler percurranius.
2. Canlalur enim de Christo; quod evidenler ibi
apparet, quia illic scriplum est: ipse tanquamsponsus
procedensde llialamotuo. Quis est cnim sponsus, nisi
cui desponsala est illa virgo ab Aposlolo, cui liniQi
casle castus sponsi amicus, ne sicut serpcns Evam
fefellit aslulia sua, sic et hujus virginis sponsoe Chri-
sli sensus corrumpnnlur a caslitale quae est in Cliri-
sto (II Cor. xi, 3)? In boc ergo Domino et Salvalore
nostro Jesu Christo posila est magna et plena gratia,
de qua dicit apostolus Joannes: Et vtdimus glotiam
' ejut, gloriam lanquam VnigenUia Patre, plenumgratia
|«f verifafe (Joan. i, 14). Hanc gloriain coelienariant:
cceli, sanctisunt; elevatia terra, portantesDominuni.
Quanquam gloriara Chrisli ccelura eliam quodammodo
narravit: quaiidonarravit?quandonaloeodem Domine
slella nova quse nunquam videbatur apparuit. Sed ta-
men sunt veriores et sublimiores' coeli, de quibus
consequenler ibi dicilur : Non sunt toquetmnequeser-
mones, quorum twn audiantur voceseotum. ln onmem
terram exiit sonus eorum, el in finet orbis tettm vetba
eotum. Quorum, nisi coelorum? quorum ergo, nisi
Aposlolorum? Ipsi enarrant nobis gloriam Dei, posi-
» Mss,carent his verbis, sunfvetioresei sublimiores.
tam in Christo Jesu, per graliam. jn remissippe» *
peccalorum. Omnes enim peccaverunt,,e| ejeot glo-
ria Dei, justificaii gratis per sanguinam ipsius (Rm.
in, 23). Quiagratis, ideogratia; nonestenimjgrati.fi,
si non graluiia. Quia nihil bonj ante feeeramuji, unde
talia dona mereremur; magis quia» pon f rajis injfer-
retur supplicium, ideo gratis prsestilum est benefi-
cium : nihil praecesseral in meritis nostris, nisi unde
damnari deberernus. IIIc auteni non propter noslrarn
justiliam, sed propter suam misericordiajm.salvosnos
fecit per lavacrum regenerationis (Ti(. IJI,5). gajcesf,
inquani, gloria Dei: hanc coeli enarraverunt. Hsec
est, inquam, gloria Dei, non tua : niliil enim boni fe-
cisli, et tamen tantum bonum accepisti. Si er$o perli-
nes ad glorjain quara cceli enarraverunt, dic Doraino
Deo luo : Deus meus, misericordiaejus prteveniet me
(Psal. LVIII,11) : prsevenit enim U; ulique praeve»
nii, quia nihil in le boni invenit, Praeveiiistisuppli-
cium s ejus superbiendo : ille praevenit suppjicium
tuum peccata delendo. Tanquam enim ex peccatore
justificatus, ex impio pius factus, ex damnato in re-
gnum * assumptus, dic Domino Deo luo; Nmnobit,
Domiite, non ndbis, sed nomini iuo dq glotiam (Ps«f,
cxiu secund. 1). Dicamus, Non nqbis: quibus enjn)
si quasi nobis? Dicamus, inquam, JVotinoOii, quia »(
ila faceret sicut nobis, nonnisi poeiiasinfligeret nobis,
Non nobis, sed nomini suo del glqriam : quia non se-
cundum iniquitatcs noslras fecit,nobis (Psa(, c», 10)»
iVon crgo nobis, Dotnine, non nobis: repetilio COIlftr-
nialio esl. Non nobis, Domine, sed nomini tm da gla-
tiain : hoc illi noverant cceli, qui enarravcrunt glo»
riam Dci.
3. [vets. 2.] El opera manuumejusannmfiat firt»*-
«uenfum:quod dictum est, gloriam Dei, hoc repetitura
est, opera manuum ejus. Quse opera manuum ejus?
Non sicut quidam sentiunt, Dcusverbo fecit omnia,
et lanquam prscstantioremcseteris hominem suis raa-
nibus fccit. Non ita senliendurn est: infirma esi isla,
ctnon salis elimata scntentia; omnla enim verbo fe*
cit. Nam licet opcra Dci diversa narrentur, in quibus
horainem ad imagincra suam fecit (6'en. l); laraen
omnia pcr ipsum facta sunt, et sine ipso factum ett
nihil (Joan. i, 3). Quod autem ad manus Dci atllnet,
et de coelisdiclum est, £< opera manuum tuarum smt
cmli (Psal. ci, 26); el ne putes etiam ibi coelossan-
ctos dictos subjecit: Ipsi peribunt,<u aufem permane*
(Ibid., 27). Ergo nonsolum homines, sed etiam coalos
qui pcribunt, Deus roanibus suis fecit, cui dicluos
est, Opera manuum tuatum sunt cceli; et de terra hoc
idem diclum est: Quoniamipsius est piare, etipie fecit
illttd.et aridam manus ejusfundavefitnt(P*a/.xciv,5)?
Ergo si et coelos manibus et terram manihus, nop
soltim hominem fecit manibus: et si ecelos verbo, et
lerram verbo, ergo et hominem verbo. Quod verbo,
1 Gatian.cndex : gratiam remtssfonfspeetatorum. Alii
quidam Mss., g ratiam et remissionempeccatomm.
1 LOV., quia ne non qratis. Abest,ne, ab Er. etaMss.
3 Gatian.codex,bericlicium.
* Er. ct pleriqueMss.,cx damnatoregnoassumptus-
 159 S. AUGUSTlNIEPISCOPI IRO
hoc manu; et quod manu, hoc verbo: non enim hu- libus. Utrique enim audiunt, elsi non utrique simiii-
manis membris stalura Dei distincta est, qui ubique ter sapiunt.: illi enira audiunt tanquam verbum eru-
totus est, et nullo continetur loco ; quod ergo verbo ctatum; illi tanquam scientiam annuntialam : quod
fecit, sapienlia fecit, et quod manu fecit, virlule fe- enim ructatur, prsesentibus ruclatur: quod autem
cit. Chrislus est aulem Dei Virlus et Dei Sapientia annuntiatur, longe positis annuntiatur. Possunt coelt
(l Cor. i, 24): Omnia autem per ipsum facla sunt, et sensus plures inveniri, scd adhibendus est modus
sine ipso factum est nihil. Enarrarunl, enarrant, propter angustias prsesentis lemporis. Dicamus au-
enarrabunt cceli gloriam Dei: enarrabunt, inquam, tem et unum aliquid, qtiod quidam velut conjicien-
a lerra les ' aperuerunt :
cceli, hoc est sancti, gloriam Dei, suspensi. quando Dominus, inquiunt, Chri-
Deum portantes, prscceplis tonantes, sapienlia coru- stus loquebattir Apostolis, dies diei eruclabat ver-
scantes; illam, ut dixi, gloriam Dei, qua salvi facti bum; quando Judas Dominum Christura prodidil Ju-
sumus indigni. Hanc indignitatem, id est, qua digni daeis, nox nocti annuntiabat scientiam.
non fuimus, agnoscit filius minor egestale constri- 5. [ vers. 5, 4.] Non sunt loquelmnequesermones,
clus: agnoscit, inquam, hanc indignitatem filius mi- quorum non audiantur voceseorum : quorum, nisi coe-
nor a patre longe peregrinus, daemonumcultor, tan- lorum illorum qui enarrant gloriam Dei? Non tunt
quam porcorum pastor; agnoscit gloriam Dei, sed toquelmnequetermonet, quorum non audiantur vocet
egestate constrictus. Et quia illa gloria Dei facti su- eorum. Lcgite Actus Apostolorum, quomodo veniente
mus quod digni non fuimus, dicit ad Patrem suum: super eos Spiritu sanclo, omnes impleti sunt illo; et
Non tutn dignus vocari filius luus (Luc. xv, 21) : in- loqnebanlur linguis omnium gentium, sicut Spiritus
felix, per humililatem impetrat felicitatem; et eo se dabat eis pronuntiare (Acf. n, 4). Ecce non tunt lo-
ostendit dignum, quo confitetur indignum. Hanc glo- quelm neque sermones, quorum non audiantur voces
riam Dei cmti enarrant, et opera manuum ejus annun- eorum : sed non ibi tantum ubi impleti sunt sonue-
tiat firmamentum: crelum firmamenlum, (irmum cor, runl; ln otnnetnterram exiit tonus eorum, el in fines
non limidum cor. Annuntiata enim sunt ista intcr otbis terrm verba eorum. Ideo et nos bic loquimur :
impios, inler adversos Deo, inler amalores mundi sonus enim ille ad nos usque pervenit, sonus qui in
persecutoresque juslorum : inlerssevientem mundum omnem lerram exiit, et hsereticus Ecclesiam non in-
annuntiala sunl ista. Sed saeviensmundus quid pote- trat. Ideo sonus in omnem terram exiit, ut tu in coe-
rat facere, quando firmamentum ista annuntiabal ? lum inlres. 0 pcstilentiose, litigiose, pessime, et
Annunfiaf firmamentum: qnid ? Opera manuum ejus. adhuc errare volens; o superbe fili, audi testamen-
Qtioesunt opera manuum ejus ? Gloria Dei illa, qua lum palris tui. Eece, quid planius, quid aperlius ? In
salvi facli sumus, qua creali in bonis opcribus su- omnem lerram exiitsonus eorum, et in finesorbis terrce
mus: ipsius enim sumus figmentum, creati in Christo verba eorum. Numquid expositore opus esl? Quidcon-
Jesu in operibus bonis (Ephes. n, 10); non solum tra te conaris? Parlem vis in lite retinere, qui poles
quippe homines, sed eliam justos, si tamen sumus, ipse totum in concordia retinere?
fecit nos, et non ipsi nos (Psal. xcix, 3). 6. [ vers.- 6.] In sole posuit labernacutum tuutn :
4. [vers. 3.] Diesdiei eruclal vetbum, et nox nocti in manifesiatione Ecclesiam suam, non inocculto,
annuntiat scientiam: quid est? Forte planum et aper- non quse lateat, non velut opertam *; ne forle fiat
tum est, Dies diei eructat verbum; apertum et pla- sicut operta supef greges hsereticorura. Diclura esiet
num, tanquam per diem : quod aulem nox nocli an- cuidam in Scriptura sancta, Quoniam tu in occullo
nuntial scientiam, ohscurum est, lanquam per noctem. fecisti, patieris in sole (II Reg. xu, 12): hoc est, oc-
Dies diei, sancli sanclis, Apostoli lidelibus, ipse Clni- culle malum fecisti, poenaspatieris in omniutn mani-
Slus Apostolis, quibus dixit: Vos estis lumen mundi feslaiione. In sole ergo posuit tabernaculumsuum.
'
(Matth. v. M). Aperlum lioc videtur et cognilu facile. Quid lu, hserelice, fugis in tenebras? Chrisiianuses?
Quomodo autem nox nocli annunliat scieniiam? Non- audi Christnm. Servus es? andi dominura. Filius es?
nulli hscc verba simpliciler intellexerunl, et forle hoc audi palrem : eraendare, revivisce. Dicamus et de te:
sit verum; oestimanleshac senlenlia significatumesse, Mortuus erat, et revixit; perierat, el invenlusest (Luc.
quod lempore Domini nostri Jesu Christi, cum in xv, 32). Non mihi dicas, Utquid me quaeris,si perii?
terra versaretur, Apostoli audicrunt, hoc in posteros Ideo enim te quaero, quia periisti. Noli, inquit, me
essc trajectum, lanquam de teinpore in tempus : dies qusercre : hoc sane vull iniquilas, qua divisi sumus;
diei, nox ngcti, prior dies posteriori diei, et prior nox scd non vult charilas, qua fratres sumus. Improbus
posteriori nocti; quia hsecdoclrina diebus et noctibus non essem, si qusererem servum meum; el improbus
precdicalur. Iste siinplex inlelleclus cui sufficit suffi- dicor, quia quscro frafrem meum ? Sic sapiat in quo
ciat. Sed nonnulla verba Scripturarum obscuritate fralerna charitas non est, ego taraen quscro fralrem
sua hoc profuerunl, quod multas inlelligenlias pcpe- meum. Irascalur, dum laraen quscratur, qui inventiis
rcrunt: itaque hoc si planum esset, unum aliquid au- placalur. Qusero, inquam, fralrem meum, et inler-
direlis; quia vero obscure dictum est, multa audituri pello non contra illum, sed pro illo Dominummeuin :
esiis. Est et alius inlellectus : dies diei, nox nocli, hoc ncc dicani interpellans, Domine, dic fratri nieo ut di-
est, spirilus spirilui, caro carni. Estalius : dies diei, 1 AliquotMss.,concinens.
spiritualcs spiritualibus; et uox nocii, carnalcs cama- * sicMss.AtLov.omissanegaUone,vefufoperta.
vidat mecum hseredilalcm (Litc. xn, 13); sed, dic fra-
tri meo nt teneat mecum hsereditatem. Quid ergo
erras, frater? quid per angulos fugis? qnid lalitare
conaris? Jn sole posuit tabernaculum suum. Et ipse
tanquam sponsusptocedens de thalamosuo. Puto quod
agnoscas eum. Ille tanquam sponsus procedens de
thalarao suo, exsultavit ul gigas ad currendam viam;
ipse fn sole posuit tabernaculum suum : hoc esl, ille
tanquam sponsus, cum Verbum caro factum est, in
utero virginali thalamum invenit; alque indenaturae
conjunctus humanse, tanquam de castissimo proce-
dens cubili, humilis misericordia infra omnes, fortis
rnajestate super omnes. Hoc esl cnim, gigas exsulta-
vit ad cutrendam viam: natus est, crevit, docuit, pas-
sus est, resurrexit, ascendit; cucurrit viam, non
hsesit in via. Idem ipse crgo sponsus qui hsec fecit,
ipse posuit in sole, hoc est in manifestalione, taber-
naculum suum, hoc est sanclam Ecclesiam suam.
7. [ vers. 7.] Quam autem viam cito cucurrit vis
audire ? A summocmlo egressio ejus, et occursusejus
usque ad summum ejus. Poslea vero quam cxcurrit
inde, et recurrendo remeavit, misit Spiritum suum.
Vissesunl illis super quos venil, linguse divissevelut
ignis (Act. n, 3). Sicut ignis venit Spiritus sanctus,
fcenumcarnis consumpturus, aurum cocturus et pur-
gaturus; sicut ignis venit, et ideo sequilur, Et non
est qui seabscondata calore ejus.
8. [ vers. 8.] Lex Domini immaculata convertens
animas. Hoc est Spiritus sanctus. Testimonium Do-
mini fidele,sapientiam ptmstans parvulis ;non super-
bis. Hoc est Spiritus sanctus.
• 9. [ vers. 9.] Jusitita: Domtnt recfo;: non terren-
tes, sed Imtificanlescorda. Hoc est Spiritus sanctus.
Prmceptum Domini tucidum, illuminans oculos, non
hebetans : non camis oculos, sed cordis; non exte-
rioris hominis, sed interioris. Hoc est Spiritus san-
ctus.
• 10. [vers. 10.] Timor Domini: non servilis, scd
cattus; gralis amans, non puniri timens ab eo quem
tremit, sed scparari ab eo quem diligit. Iste est limor
castus, non quem consummata charitas foras raitlit
(l Joan. IV, 18); sed permanens in swculum smculi.
Hic est Spiritus sanclus; id est, hunc donat, hunc
confert, hunc inserit Spirilus sanclus. Judicia Domini
vera, juslificala in idipsum : non a.d rixas divisionis,
sed ad congregationem unitalis; hoc est enim, in
idipsum. Hoc est Spiritus sanclus. Ideo linguis
omnium Ioqui fecit, in quos primo venit; quia lin-
guas omnium gentium in unitatem se congregalurum
esse nunliavit. Quod tunc faciebat unus homo ac-
cepto Spiritu sancto, ut unus homo linguis omnium
loqueretur; hoc modo ipsa unitas facit, linguis omni-
bus loquitur. Et modo unus homo in omnibus genti-
bus linguis omnibus loquilur, unus homo caput et
corpus, untis homo Cbristus et Ecclesia, vir perfe-
Ctus, ille sponsus, illa sponsa : sed erunt, inqnit, duo
\n carne una (Gen. n, 24). Judicia Dei vera justificata
tn tdipsum; propter unitaleni.
11. [vers. 11.] Desiderabiliasuper aurumettapi-
dem prettosum muitum : aut muiliim aurum, aut
multum prctiosum, aut mullum desiderabilia ; tamen
multum, hseretico parura. Non nobiscum amant
idipsum, et nobiscum conlitenlur Christum. Ipsum
quem mecum confiteris Christum, ipsumama mecum.
Et qui idipsum nonvult, recusat, recalcilrat, rc-
spuit : non illi est desiderabile hoc super aurum et
lapidem preliosum mullum. Audi aliud : £t dulciora,
inquit, super mel et favum. Sed boc adversum est
erranti : mel amarum est febrienti, dulce tamen et
acceptabile sanato, quia carum esl sanitali. Deside-
rabilia super aurum et tapidem pretiosum multum, el
dulciora super mel el favum.
12. [ vers. 12.] Nam et servustuus custodit ea :
quam dulcia ista sunt, custodiendo probat servus
luus, non loquendo. Cuslodit ca servus tuus, quia ct
nunc dulcia sunt, et in posterum salubria sunt; nam
in custodkndo ea retributio multa : scd amans animo-
silatem suam, nec vidct hunc splendorem haereticus,
ncc sentil dulcedinem.
13. [vers. 13,14.] Delkta enim qtiis inlelligit? Pa-
ter, ignosce illis, quia nesciunt quid faciunl (Luc.
xxiu, 34). Ideo, inquit, iste est servus qui custodit
hanc dulcedinem, suavitatem charitatis, amorem '
unilalis. Ego, inquit, ipse qui custodio, rogo te, quo-
niam deliclaquis intelligit ? ne mihi ut homini qusedam
subrcpant, et quibusdam ut homo praeoccuper, Ab
occultismeis munda me, Domine.Hoc ergo cantavi-
inus, ecce ad hoc lonucndo pervenimus. Dicamus, et
cum inlelleclu cantemus, et cantando oremus, et
orando impctremus: dicamus, Ab occuttismeismunda
me, Domine. Quis enira delicla inlelligit? Si videnlur
tencbroc, inlclliguntur delicla. Denique quando nos
delicti poenitet, in luce sumus. Nam quando quisque
ipso dclicto involutus est, quasi obtenebratis oper-
lisque oculis non videt deliclum : quia si libi tegatur
ct carnis oculus, nec aliud vides, nec hoc unde legi-
tur vides. Ergo Deo dicamus, qui novit videre quod
purget, novit inspicere quod sanel; illi dicamus : Ab
occullismeismunda me, Domine; el ab alienis parce
servo tuo. Delicta, inquil, mea inquinant me, delicla
alieua aflligunt me : ab his munda me, ab illis parcc.
ToIIe mihi ex corde malam cogitatipnem, repelle a
me malum suasorera : lioc est, Ab occultismeismun-
da me, et ab alienis parce servo tuo. Nam ista duo ge-
nera delictorum, propria simul el aliena, etiam pri-
milus in exordio claruerunt': diabolus suo delicto
cecidit, Adara alieno dejecit. Hic ipse Dei servus
cuslodiens judicia Dei, in quibus relribulio multa, et
in alio psalmo sic oral : Non veniat mihi pes super-
bim, et manus peccatorum non moveant tne (Psal.
xxxv, 12). Non veniat, inquit, mihi pes superbiae,
hoc est, Ab occullis meis munda me, Domine; et ma-
nus peccatorum non moveant me, hoc est, Ab alienis
parce servoluo.
14. Si mei non fuerint dominata : occulta mea et
delicla aliena. Tunc immaculalusero : hoc non suis
viribus audet, sed Dominum deprecatur ut impleat,
' m plerisqucMss.,amore. 5
»« .. S. AUGUStlNI EPISCOPI 164
cui dicitur in psalmo : Ilinera mca dirige secundum ria nostta, inquit, hmc«sf,testimoniumcontcientiane-
verbumtuum, et non domineturmilti omnisiniquitas sttts (II Cot. i, 12). ldeoque dicamusetiam quod se-
christianus es, do- quilur, Domineadjutor meuset redemptormeus: adju-
(Psal. cxvm, 133). Noli timere, si
minum foris hominem : Dominum Dcum tuum sem- lor in bonis, rcdemptor a malis; adjufor ut habitem
in charitate tua, rcdemptor ut tiberes me ab iniqui-
per time. Malumin le time, hoc est cupiditatcm tuam,
non quod in te Deus fecit, sed quod libi ipse fecistl : tate mca.
te Dominus bonum servum fecit; tu tibi in corde tuo
malum domlnum creasti. Merilo subdefls inlquilati, IN PSALMDM XIX
merito subderis domlno quem tu libi ipsi fecisti; qula
essc noluisii. ENARUATIO.
ci qul te fecil subditus
/n finem, Psalmus David.
13. Sed si mei, inquil, no» fuerint dominata, tunc
immaculatusero; et mundabor a deliclomagno : quO 1. [vers. 1.] Nolus est iste lilulus, nec Cbristus
pulamus deliclo? quod illud est deliclum magnum? dicit, sed Christo dicit Propliela, figura oplandi quse
Forle aliud sit quara dicturus sum, non lamen celabo veulura sunt canens.
quod sentio. Dcliclum raagnuin arbitror esse stiper- 2. [vers. 2.] F.xaudialte Dominttsin die tribulalio-
biam. Hoc forlasse et aliter significalum cst in eo nis : exaudial te Doroinusin die qua dixisli, Patcr,
quOdait, Ef mundabora delklo magno. Quseritisquam clarifica filtum tuum (Joan. xvu , 1). Protegat te no-
magnum sit Iioc delictum, quod dejccil Angeluin, menDei Jacob : ad te enim pertinct populus postc-
quod ex Angelo fecil diabolum, eiquo in seicrnum in- rior natu , quia major serviet minori (Gen. xxv, 23).
tcrclusil regnum coelorum? Magnumhoc delicluraest, 3. [vers. 3-] Mitial libi auxiliumde sancto, et rfe
et caput atque causa omnium delictorum; scriplum Sion tuealur te . faciens tibi sandilicatum corpus,
est enim : Inilium peccati omnissuperbia.Et ne quasi Ecclesiam, de speculatione tulam , quso exspeclat
leve aliquid contemnas, Initium, inquit, superbimho- quando venias a nupliis '.
mtnts aposlalare a Deo (Eccli. x, 15, 14). Non leve i. [vers. 4.] Memorsit omnissacrificii tui: memo-
maluin est hoc vilium, fralres raci : huic viiio in his res nos faciat omniuin injuriarum luarum ct contu-
personls, quas videlis amplas, displicet huniilitas ineliarum, quas pro nobis perlulisli. £< holocauttum.
cliristiana. Propterhoc vitiumdedignanlurcollasub- tuitm pingue fiat: et criicem, qua (olus ohlatus cs
dere jugo Christi, obligati arctius jugo pcccati. Non Deo, in loetitiamresurrcctionis convertal.
enim servire non eis conlinget: nam nolunt sefvire, 5. [vers. 5.] (a) Tribualtibi Dominussecundumtot
sed eis expedit servire. Nolendo servire niliilaliud ttium: tribuat libi Dominus,non secundum cor eorunl
agunt, quam ut bono Domino non serviant; non ut t|ui pulaverunt pcrseqneudo delcre te posse; sed se-
omnioonon serviant: quia qui noluerit servire cba- cundum cor luum, quo scisti quid utilitatis baberet
ritati, necesse est ut serviat iniquilati. Ab boc vilio, passio tua. £< oiime consilium tuum compleat : et
quod est caput omnium vitiorum, quia inde coetera complcat omne consilium tuura, non solum qno aiii-
vitia nala sunt, facta est apostasia a Deo,eunieauima mam tuam posuisti pro amicistuis (Joan. xv, 13), ul
in lenebras, el male utente libero arbitrio, peccatis mortificalum granum copiosius resurgeret (Id. xn,
etiam cseleris consecutis : ul et substantiara suam 25); sed etiam quo eoecilasex parte lsrael facta est,
dissiparet cum meretricibus vivens prodige, ct per ut plenitudoGentium inlraret, et sic omnis Israel sal-
egestatem fieret pastor porcorum (Luc. xv, 13), qui vus fieret (Rom. xi, 25).
erat socius Angelorum. Propter hoc vitiuni, propter 6. [vers, 6.] Exsultabimusin salutari tuo : exsulta-
tioc magnum superbiaepeccatum, Deuslmmilis venit: bimus quod tibi mors nihil nocebit; ita enim nec no-
hseccausa, hoo peccatum magnum, iste ingcns mor- bis eara nocere posse monslrabis. Et in nomint * Dei
hus animarum, omnipolentem mcdicura de coelode- nostri magnificabimur: et confessio tui norainis non>
duxit, usque ad formara servi bumiliavit, coniumeliis solum non perdel, sed etiam magnificabitnoe.
egit, ligno suspendit; ut per salutem laniocmedicinse 7. [vets. 7.] Impleai Dominusomnetpetitionettuat:
curctur bic lumor. Jara tandcm crubcscathomo esse impleat Dominusnon solum petitiones quas habuisti
superbus, propter quem factus est humilis Deus. Ila, in terra, sed etiam quibus in ccelointerpellas pro no-
inquit, tnmida6ora deliclo magno, quia Deus super- bis. Nunc cognoviquoniamtalvumfeeitDomimi ChrU
bis resistit, humilibus aulem dat gratiam (Jacobi tlum tuum : nunc mihi per pr«pbeliam demonstra-
lv, 6. I Pefr. v, 5). tum est, quOBiamresuscitabit Dominus Gliristum
16. [vers. 15.] Et per lioc ut complaceanteloquia stium. Exuudieliilumde mto sattetosuo: exattdiet il-
oris mei, et meditatiocordis mei in conspectutuo sem- lum, non de lerra tantum , ubi se peliit chwificart
per ; nam si ab hoc magno delicto non mundabor, in (Joan. xvn, 1); verum eliam de ecelo, ubi jarri ad
cOnspecttihominuni placcbunt eloqnia mea, non in dexteram Patris interpellans pTo nobis (Boni. vm,
conspectu tuo. Superba anima in conspectu hominum 34), diffudit inde Spiritum sanetom »uper credente»
Vullplacere : humilis anima in occulto, ubi Deus vi-
det, vult placere ; ut si placuerit hominibusde bono 1 Edd.,ad nuptias.At Mss.,anuptiis.
1 sic ex melioribusMSs.juxta LXX.[noririneDomm
opere", illis graluletuf quibus placet bonum opus, non Dei,etc.]
sibi cui sufficarc dcbcl quia fccit bomim opus : 67o- (a) Diapsalma.
in se. 7n pofenfalidussalut dexteresejus: potentatus nibus dulcedinis: quoniam prius hauierat benedietbv
nostri sunt salus favoris ejus, cum etiam de tribula- nem dulcedinis tuoe, fel peccalorum nostrorqin non
tionc dat auxilium, ut quando infirmamur, tunc po- nocuil ei (a). Posuistiin cupile ejus coronamde iapidt
tenles simus (II Cor. xu, 10). Nam vana salus homi- prelioso: in principio sermonis ejus accedente* ftm»
num (Psal. LIX,13), quse non dexterse, sed sinistrse bierunl euiii lapides pretiosi, discipulisui, a quibua
ejus est: hac enim exlolluntur in magnam super- exordium annunliationls ejus fieret.
biam, quicumque peccantes temporaliter salvi facli 5. [vers. 5.] Vitam petiit, et dedisti ei: resurre-
sunt. clionem peliit, dicens, Patet, elari/Ua Filium tuum
8. [vers. 8.] Ui in curtibus et hi in equit (a) : hi (Joan. xvn, 1); et dedisti ei. Longitudinemditrumin
volubili successione lemporaliura bonorum trahun- tmculumtmculi: longa tempora sseouli btijus> qtftt
'
tur, el hi superbis prseferunlur honoribus, atque in haberet Ecclesia, et deincepsselernitatemin sseeulum
his exsullant. Nos aulem in nomine Domini Dei nottri sscculi.
exstiltabimus:nos aulem spem figentes in seternis, 6. [vets. 6.] Magna esl glotia ejus in salule lua:
neque gloriam nostram quoerentes,in nomine Domini magna est quidem gloria ejus in salute, qua eum re-
Dei noslri exsultabimus. suscitaSli. Glotiamet magnumdecoremintponetluper
9. [vers. 9.] Jpsi obligati sunt, et ceciderunt: et eum : sed adhiic glorlam et magnum decoretn addes
ideo ipsi temporalium rerum cupidilate obligati sunt, ei, cum in ccelocollocabls ad dextefam tttam.
timenles parcere Domino, ne a Romanis pcrderent 7. [vert. 7.] Quoniamdabit ei benedictionembt M-
locura (Joan. xi, 48); et irruentes in lapidem offen- culttmsmculi: Iisecest benediCtlO,qtiam ei dabfs In
sionis (Rom. IX, 32) et petram scandali, de spe coe- sseculumsxculi: LmtifieabiseuritM gaudlo eum vultu
lesli ceciderunt : quibus csecitasex parte Israel facta tuo : sccundum liomincm Isclillcabis6llm cHfflVulttt
est, ignorantibus Dei justitiam, et suam volentibus luo, quem lovavitad le.
constitucre (id. x, 3). Nos vero surreximus', el erecti 8. [vers. 8.] Quoniamrex iperat itt Dotntno,' quo-
sumus; nos vero ut populus Gentium intraret, de la- niam rex non superbit, sed bumllis corde spefat itt
pidibus excitati filii Abrabam (Uatth. m, 9) qui non Domino.Et in Altittimi miserkotdianon cotnttiovebi-
seclabamur juslitiam, apprebendimus eam (Rom. ix, tur ; et in Altissimi miserieordla rioft c^rltttfbabit
30), et surreximus; nec viribus nostris, sed per fi- humililatem ejus obedientist ' nsque ad fnoftem
dem justificati erecli sumus. orucis.
10. [vets. 10.] Domine, saivumfac regem: ut ipsc 9. [vert. 9.] Inveniatut manii»lua omnibusinlmkii
qui nobis proeliandiexemplum passione monslravit, tuis t inveniatur, o fex, poteslas tua, curiiad jtidican-
offerat etiam sacrificia noslra, sacerdos excitatns a dum venerls, omnlbus ininlifcls- triis, qui eaffl in bu-
morluis, et in cceloconstitutus. Et exaudiuos in die inilitatc tua non iritellexerunl, Dexiera tua mveniat
qua invocaverimutte : quo jam pro nobis offerente •, omnesqui te oderunt: claritas qua regnas ad dexte-
exaudi nos in die qua invocaverimuste. ram Patris, inveniat ii» die judicii puniendos
j- - -— ..... . _. ^-.- —.. -. ,r. omnes qui le oderuiil; quia nune ipsi non inVenerunt
cam.
IN P9ALMDM XX 10. [vers. 10.J Pones eet ul cHbanumignii i c6«-
ENARRATIO. stllues eos ardenles inlrtnseous, conscieiitl*irhpieta-
/n finem, Psaimus ipsi David. tis SUSB. Jn tempote tuUui lui: In tempote ftianf/esia-
tionis tuoc.Dominusin ita iua conturbabtteoi, ei Ae-
1. [vers. 1.] Tilulus notus est; de Cbristo ca- vorabiteos
nitar. ignii: deiriddconturbati rindicta Dotnini,
post accnsationemcoriscientise,daburilur igni Setefrio
2. [vers. 2.J Domine, in virlule tita Imtabilurrex :
* devorandi.
Domine, in virtutc tua, qua Verbum caro factum
11. [vets. 11.] Ftuelum illorum de terra fMei:
est, lsetabiturhomo Christus Jesus. El super salulari
friictum tefrenus est, perdes de tefra.
luo extultabitvehementer: et super hoc, quo vivificas El semenillorum,dqitia
eorunt filiis kominuttt*ci opcra illoturn ,
omnia, exsullabit vctiementer. vel quoscumqne seduxerunt, noti deptftabis inter II-
5. [rers. 3.] Desideriumanimm ejus dedisliei: de-
lios hominum, quos in hseredilatemsempiieTilatovfl-
sideravit manducare Pascha (Luc. xxu, 15), et po-
casti.
nere cum vellet, ntque iterum cum vellet suraere ani-
12. [vers. 12.] Quoniamdeclinaveruntin le tnala:
mam suam (Joan. x, 18); et dedisti ei. £f voluntate
bxc aotem pcenaretribuetuf eis, quonfam mata qttaJ
labiorumejus non privasti* eum.Pdcem meam,inquit,
: et factnm est. sibi imminerete regnante arbitfabantUr, iri teoecideiiJ
relhtquo vobis (Id. xiv, 27) dumdelorscrunt. Cogitavertmtconiilium,quddtlpnpo-
4. [vers. 4.] Quoniamprmvenistieumin benedklio-
luertmt sfaMire';cogilavernntconsilium,dicentes, Efr
*colb.Ms.,fenmtur. pedit unumpro cmnibus mori (Id. xi, 50); quod non
1 PotioresMss.,resurreximus.
* SicMss.Atedd., Quoniampronobisoffersle. potuerunt stabilire, riescienlcsquid dixerint.
4 Edd.,guod: et paulopost, quod vivtficas.At aliquot
Mss.hic nabent,qua, et iiifra,qno vivificas.
*Edd.,/>audastt.Mss.vero,prtrasfi.inGr3ecoest,ester^sas. 1sic optimsenotasMss.Atedd., atqueobedieritiam,
(a) idemvcrs, 8 iracuiurin Errar.Psal,CXLVI, n. 10. («) Diapsalma. ',
 S. AUGUSTINIEPISCOPI m
15. [vers. 13.] Quoniam pones eos dorsum: quo- longe est salus, et ideo salvifacti sunt. In le sperave-
niam ordinabis eos in his, a quibus poslpositis et runt, et non sunt confusi: in te speraverunt, nec eos
contcmptis averteris. In reliquiis luis prmparabis vul- fefellit spes; non enim in se illam posuerunt.
tum eorum: et in his quaerelinquis, id est in cupidi- 7. [vers. 7.] Ego autem sum vermis, el non homo:
talibus regni terreni, procparabis tibi ad passiouem fego autera jam non ex persona Adam loquens, sed
impudentiam eorum. ego proprie Jesus Christus sine semine in carne na-
14. [vers. 14.] Exaltare, Domine, in virtule lua: tus sum 1, ut essem in homine ullra homines; ut vel
quem humilem non cognoverunt, exaltare, Domine, sic dignarelur imilari humana superbia humilitatem
in virlute lua, quam infirmilatem putaverunt. Canfa- meam. Opprobriumhominumel ubjectioplebis: in qua
bimut et ptallemus virtutes luas : corde et opcre cele- facitis sum opprobrium hominum, ita ut pro convi-
brabimus et nota faciemus mirabilia tua. ciosomaledicto diceretur; Tu sis disctpulusejus (Joan.
ix, 28), et plebs me conlcmneret.
IN PSALMDM XXI (o) 8. [vers. 8.] Omnes qui conspiciebantme, subsan-
nabant me : omnes qui conspiciebant me, irridebant
ENARRATIO I.
me, Et loculi sunt labiis, et moverunl caput: et locuti
In finem, pro susceptionematutina, Psalmus David. sunt non in corde, scd in labiis.
1. [veri. 1.] In finem, pro resurrectionesuaipse Do- 9. [vers. 9.] Nam irridenter moverunt caput, di-
minus Jesus Christusloquitur. Matutinaenim fuitprima centes : Speravit in Dominum, eruat eum; salvum [a-
sabbati resurrectio ejus, qua susceptus est in seternam ciat eum, quoniam vult eum. Haecvcrba erant, sed in
vitam, cui mors ultra non dominabitur (Rom. vi, 9). labiis diccbanlur.
Dicuntur autem ista ex pcrsona crncifixi: nam de ca- 10. [vers. 10.] Quoniam tu es qui exlraxisti me de
pile psalmi hujus sunt verba quseipse clamavit cum venlre:quoniam tu es qui extraxisti me, non solunide
in cruce penderet, personam eliam servans veteris illo vcnlre virginali, nam omnibus hominibus lexista
hominis, cujus morlalitatem porlavit. Nam velus ho- nascendi est ut de ventrc extrahantur, sed etiam de
mo noslerconfixus est cruci cum illo (/t>id., 6). ventre Judaicsc genlis; cujus tenebris oblegitur, et
2. [vers. 2.] Deus, Deusmeusrespiceme, quare me nondum in Iucem Chrisli nalus est, quisquis in car-
dereliquisli longe a salute mea (b)? longe fnclus a sa- nali observationesabbati et circumcisioniscoelerorum-
lutemea; quoniam longe est a peccatoribus salus que talium salutem ponlt. Spes meaab uberibusmatris
(Psaf. cxvin , 155). Vertia delictorummeotum : nam mem: spes mea Deus, non ex quo uberibus virginis
hsec verba sunl non justitise, sed delictorum roeorum. lactari coepi,nam et ante utiquc; scd ab uberibus Sy-
Vetus enim homo confixuscruci loquitur; etiam cau- nagogoc,sicut de ventre dixi, extraxisli me, ne car-
sam ignorans quare eura dereliquerit Deus : aut nalem consuetudinem sugerem.
cerlc, Longe a salute mea sunt verba detklorum meo- 11. [vers. 11.] In te confirmatussum ex utero: ipse
rum. esl utcrus Synagogae,qui me non pertulit, sed jacta-
3. [vers. 3.] Deus meus, clamaboad te per dietn, vitmc: non autem cecidi, quia continuisti me. De
nec exaudies (c) : Deus meus, clamabo ad te in rebus venlremalris mem Deus meus es tu. De ventre malris
prosperis hujusvitse, utnon mutentur; necexaudics, tnem: non effecit venter matris meoeutlanquam par-
qtiia verbis delictortim meorum ad te clamabo. Ef vulus oblitus esscm tui.
nocle, et non ad insipientiammihi:eX in adversis uli- 12. [vers. 12.] Deus meus es fu, ne discedasa me:
que lmjus vitx clamabo ut prosperentur, et similiter quoniamtribulatio proxima est. Deus meus ergo es lu,
non exaudies. Neque hoc facis ad insipienliam inihi, nc discedas a me: quoniam tribulatio juxta me est;
sed potius ut sapiam quid clamare me velis; non ver- nam est in corpore meo. Quoniamnon esl quiadjuvel:
bis delictorum ex desiderio temporalis vitse, sed vcr- quis enim adjuvat, si tu non adjuvas?
bis conversionis ad te in vitam scternam. 13. [vers. 13.] Circumdederunl me vituli mulli:
4. [vers. 4.] Tu autem in sanclo habitas, lausIsrael: circumdedit me mullitudo luxuriantis plebis. Tauri
tu autem in sancto habitas, et ideo immuuda deliclo- pingues obsederuntme : ct principes ejus de oppres-
rum verba non cxaudies. Laus videntis te, non ejus sione mea lscli, obscderunt me.
qui laudem suam qusesivit in gustando vetito cibo, ut 14. [vers. 14.] Aperuerunl in me os suum : ape-
aperlis corporeis oculis abscondere sc conaretur a rucrunt in me os, non de Scripluris luis, sed de cu-
conspeclu tuo (6'en. m). piditalibus suis. Sktti leo rapiens el rugiens: sicul leo
. 5. [vers. 5.] Jn fe speraveruntpatres nostri: omnes cujus rapina esl, quod apprehensus adduclus* sum;
jusli scilicet, non quserenles suam laudem, sed luam; et rugitus, Crucifigc,Crucifige( ld. xix, 6) !
tperaverunt, et eruisti eos. 15. [vers. 15.] Sicut aqua effusus sum, et dispersa
6. [vers. 6.] Ad le clamaverunt,et satvi facli sunt: sunt omniaossamea: sicut aqua effusussum, ubi lapsi
ad te clamaverunt, non verbis delictorum a quibus sunt pcrsecutores mci; et timore dispersa sunt a me
firmameiita corpotis, hoc esl Ecclesioe,discipuli mei.
(a) HUEC ipsumPsalmumxxi exponitAugustinusin Epi- Factum esl cor meumsicut cera liquescens,in medio
Stola140ad Honoratum.
(e) De eodemvers. 2 agitur in Enar. Psal. xxxvn, n. 6; 1 AliquotMss.,sinesemineincatnatussum.
Xun, n. 2; LVIU, serm. 1, n. 2; LXXXVII,
n. 14.
(c) idemvers. 3 tractalurin Enar.Psal.LUI,n. 5. %SicMss.At Edd.,abductus. • ,-
 469 ENARRATIOIN PSALMUMXXI. HO
'
venfrismei: sapicnlia mea, quse in sanctis librisde ad te, nec exaudics. Ef cum clamaremud ettm, exau-
me conscripta est, tanquam dura et clausa non intel- divitme.
ligebalur; sed poslquam ignis mese passionis acces- 26. [vers. 26.] Apudte laus tneas: non eniin laudem
sit, tanqttam liquefacla, manifestala esl, etexcepta est incani quoero, quia tti niihi es laus, qui in sanclo
in memoriaEcclesioemeoe. habitas , et jam sanctum le deprecantein
exaudis,
16. [vers. 16.] Exarttit velut testa virlus mea:e\- laus Isracl. In Ecclesia magna confileborlibi : in Ec-
aruit passionc virtus inea; non velul fenum, sed velut clesia qrbis lerrarum confilcbor libi. Vota tnea red-
tcsta, qusc fil igne firmior. Ef lingua mea adhmsilfau- dam coram limenlibus eum: sacramenta corporis et
cibusmeis: el servaverunt apud se procceptamea illi, sanguinis mci reddam coram iimcnlibus euni.
pcr quos locuturus eram, £f in pulvcremmortis de- 27. [vers. 27.] Edent pauperes, el saturabuiilur
(a):
duxisii me: et in irapios morti deslinalos, quos lan- edenl humiles et conlemplorcs socculi, ct imiiabun-
quam pulverem projicit ventus a facie terroe, deduxi- tur; ita enim nec copiam lmjus soeculiconcupiscent,
sli me. nec timebunt inopiam. £f laudabunt Dominuin
qiti
17. [vers. 17.] Quoniam circumdedcrunlme canes requirttni eum : nam laus Domini csl cructatio saturi-'
multi: quoniam circumdederunt me.nonpro veritatc, talis illius. Vivenf corda eorttm tn smculumsmculi:
sed pro consuetudine, latrantes inulti. Concitiumma- nam cibus ille cordis cst.
lignanlium circumdeditme. Foderunl manusmeaset 28. [vers. 28.] Commemorabunlur,et converlentur
pedes(a): fodcrunt clavis manus meas el pedes. ad Dominumttniveisi fineslerrm
.•coinnieniorabuntur;
18. [vers. 18.] Dinumeraverunl omnia ossa mea: cxciderat cnim Dcus Genlibus mortalitcr natis et in
dinumcraverunt in ligno crucis exlcnta orania ossa cxteriora lendentibus; ct tunc converientgr ad Do-
raea. lpsi veroconsideraveruntet conspexerunttne : ipsi niinum univcrsi fincs teme. £f adorabunt in conspectu
vero, id est non mutali, consideraveruntelconspexe- ejus universm palrim genlium: ct adorabunl in con-
runl mc. scienliis suis universoepalriic gentium.
19. [vers. 19. ] Diviserunl sibi vestimentamea, et 29. [ucis. 29.] Quoniam Dominicsl regnum, et
ipse
super vestemtneam miserunlsorlem. dominabitur genlium:quoniam Domini est regnum ,
20. [vers. 20.] Tu autem, Dontine,ne longe feceris non superborum liominum,' et ipse dominabilur gen-
auxiliumluum a me : tu aulem, Domine, non in line tium.
soecnli, sicul coetcros; sed slatim resuscila me. In de- 30. [vers. 30.] Manducaveruntel adoraverunlomnes
fensionemtneam aspice: aspice, ne quid mihi no- divitesterrm: manducaveront corpus humilitaiis Do-
ceanl. mini sui eliam divites terroe, nec sicut
paupcres
21. [vers. 21.] Erue a framea animam meam: crue saturati sunt tisque ad imitationem, sed lanien ad-
aniniam mcam a lingua dissensionis. El de manuca- oraverunt. In conspeclu ejus procidcnt universi qui
nis unicam meam: et de potestale populi ex consuctu- descendunl in terram : solus enim vidct qtiomodo
dine lalranlis Ecclesiam raeam. procidant uuiversi, qui coelcslem conversaiioncm
22. [vers. 22.] Salvutn me fac de ore leonis: sal- dcserentes, in lerra eligunt beati apparere liomini-
vum me fac de ore regni ssecularis. £f a cornibusuni- . bus, non videnlibus ruinam eorum.
cornttorumhumililatemmeam: et a subliraitatibus su • 51. [vers. 31.] Et tiniina mea ipsi vivel: cl anima
perborum se singulariter erigentium, consorlcsquc mea quoein contcraptii soeculihujus qnasi mori vide-
non ferenlium, salvam fac humililaiem meam. lur hominibus, non sibi, sed ipsi vivei. Et scmen
23. vets. 23.] Natrabo nomenluum fralribus meis: meum servietilli: et opcra mea, vcl per me credenies
narrabo nomen tuum humilibus, ct se invicein dili- in eum, servienl ilii.
gentibus sicut a me dilecii sunl fralribus meis. ln me- 32. [vers. 32.] Annuntiabittir Domino generaiio
dio Ecclesimcantabo le: in medio Ecclesiaegaudens venlura : aununliabitur in bonorem Domini gcneralio
proedicabole. Novi Testanicnli. Et annunliabttnlcwli' jusiiliam ejus:
24. [vers. 24.] Qut fimefisDominum, iaudale eum: ct annunliabunl Evangclistsejustitiam ejus. Populo
qui timetis Dominum, nolite quoerere laudem veslram, qtti nasceturquemfecit Dominns : populo qui nascelur
sed ipsum Iaudatc. Universum semenJacob, magnifi- cx fide Domino.
cale eum : universura semen ejus ctii raajor serviei, ENARRATIO II.
niagnificale eura. Concioliabitain solemiiitalePassionis Domini.
25. [vers. 25.] Timeal ettm omne semen Israel: l.Quod laccri Deus noltiit pcr Scripluras suas,
timeant eum omnes ad novam vilam naii, et ad vi- nec a nobis tacenduni est, et a vobis audiendum.
sionem Dei reparali. Quoniam non sprevit neque de- Passio Domini, sicut scimus, semel facta esl; semel
spexil precempauperis: quoniam non sprcvit precem, enim Christus mortuus csl, justns pro injoslis (IPefr.
non illius qui verbis deliclorura clamansad Deum vi- III, 18). Et scimus, et certum habemus, et fide im-
tam vanam transire nolebat, sed precem pauperis mobili relinemtis , quia Christusresurgens a mortuis ,
non tumentis in pompis Iranseunlibus. Neque avertil jam iion morilur, et mors ei tiltra non dominabilur
faciemsuam a me : sicut ab illo qui dicebat, Clamabo 1 NonnulliMss.,Et annunliabunl
justitiam ejus : omisso,
coeli,quoda i.xx abest.
De vers. vide F.nar.
P snl. (a) Explicaturiilemvers.27 in 1 Enar.Psal.XLVIH, serm,
(«) 17, 18,etc, n.
LXXXIV, 5. 1, o. 5.
SANCT.ADGLST. IV.
(Six.J
 S. AUGUSTINlEPISCOPI I72r
(Rom. vi, 9); verba ista Aposloli sunt: lamen ne dicant veritatem. UbicumqueprmdicabilurhocEvange-
obliviscamur quod faclum est semel, in memoria tium. Et qtiasiquocrercs ab eo : Ubi cnim proedicabi-
nostra onmi anno fit. Quolies Pascha celebratur, lur? In loto mtindo, inquit. Psalmum atidiamus,
I mnnquid toties Chrislus moritur? Sed tamen anni- vidcaintis si hoc dicil. Audiamus quod plangendo
i vcrsaria recordatio quasi feprsesentat quod olim fa- cantatuf, et vcre digna rcs planctu quando cantalur
ciuni csl, et sic nos facit moveri lanquain videamus surdis. Miror, fralres, si hodie psalmus isle Iegitur
i in cruce pendentem Dominum; non tamen irridcntes, et in parte Donati. Rogo vos, fratres mei, conlilcor
j sed credentes. Pendens cnim in ligno irrisus cst, voliis, novit Chrisli misoricordia, quia sic rairor quasi
sedcns in coeldadoralur. An forte adlinc irridetur, lapidei ibi sint, et iion audiant. Quid apertius surdis 1
i ei jam non est irascendum Judseis, qui vel morien- dicilur? Passio Christi tara evidenter quasi Evangc-
tem deriserunt, non regnantem? Et quis est qui liuin rccilalur, et dictum esl anie nescio quol annos
Curistum adhuc irrideat? Uliiiam unus esset, ulinafti quam Dominus de Maria yirgirie nascerelur : praco
duo, uiinnm nuincrari possenl I Tota palea arcoe cr:it iiuiitians judicem futurum. Legamus illum quan-
ipsius irridcl eum, cl geinil (ritictim irrideri Domi- tiim angtistia lciiiporispatilur, non pro affcctu doloris
inim-: hoc volo geniere vobiscum ; lempus csl enira noslri, sed, ut dixi, quanlum anguslia temporis pa-
lugendi. Passio Dumini celebralur : tempus gemendi litur.
f.si, tenipus flendi, lempus confilendi et deprecandi. 3. [vers. 2.] Deus, Deus meus, respice tne: quare me
Et quis nnslruni est idoncits ad effundcndaslacrvmas dereliqttisli? Jstum versum pfimum in cruce audivi-
pro djgniiale doloris lanti ? Sed quid modo' ait pro- mus, ubi Dominus dixit :£/<*, Eli; quod est, Deus,
pllcla? Qitis dabil capiti meo aquam, el ocuiis meis metis, Deusmeus : Lama sabachlhani? quod esl, quare
fonlemlacrymarum(Jerem. ix, 1) ? si vere fons lacry- me dereliquitti(Mattli. xxvn, 46)? lnterprctatus cst
inariim esset in cculis nostris, nec ipse sufliccrel. illud Evangelisia, et dixit eum hebraice dixisse : Deits
Irrideri Cliristmn in re aperta, in ea re ubi nemo meiis, Detts meits, qnare nie deteliquisti? Quid voiuit
potcst dicere, Non iiitcllcxi! Possidcnti cniin uiiivcr- diccrc Doininus?Non cnim dereliquerat illuiii Deus,'
suri»orbcin lerrariim, pars offertur; et dicitur sedenii otim ipsc esscl Dcus ; utiquc Filius Dei Dctts, uiiqtie
ad dcxleram Patris, Ecce quid liic habcs: el pro tota Verbum Dei Deus. Atidia capitc illum cvangelislam,
lerra ostcndilur illi sola Africa(a)! qui ruclabat quod bibcrat de pectorc Doniini (Joan.
2. Verba qu;c inoilo audivinius, fratres, ubi poni- XIII,23), videaimis si Deus eslClirislus : ln principio
niiis? Si pos<ent dc Isicrymis describi 8! Qiioe fuil erut Verbltm,el Verbttmerat apud Deiim, et Deuserul
inulier quofiintravil cuni unguenlo (Malth. xxvi, 7)? Verbum.Ipsum crgo Verbum quod Deos eral, caro
CIIJIISlypuin porlabat? nomic Eeclesioc?Cujus ligura facium esl, el habilavilin nobis (Id. i, 1). Et cum
ciiit illud iingucntiim? noniie odoris boni, de quo Verbum Deus factnm esset caro, pendcbat in cruce,
ilicil Apostolus : Christi bdnus odor sitmus in omni et dicebal : Deus meus, Deus tneus, respicetne: quare
,ioco(II Cor. n, 14, 15)? Ipsius cnini E<xlesioeinsi- me dereliquisti? Quare dicittir , nisi quia nos ibi era-
nuabat pcrsonain cl Apostolus: el quod dixit, sumits, iiius, nisi quia corpus Cliristi Ecclesia (Ephes. i,
23)?
fidelilurs dixit. Et quid dixil? Chrisli bouus odnr Ltqiiid dixii, Deus tneus, Deus meits,
respice me:
sumus in omni locn. in omniloco dixit PauIusCIiristi qnare tne dereliquisli? nisi quodammodo intcntos nos
bonum odorem esse omnes (ideles, ct contradicilur, faciens et dicens, Psalmus iste de me scriptus est ?
el dicilur: Africa sola' bene olet, lolus mtindus putct. Longe a sultttcmea, verbadelktorum tneormn.Qiiorura
Clirisli bonus odor sumiis iii omni loco , quis dicit ? dclictorum , de quo dictunl est: Qut peccatumnon
Ecclesia. lluiic boiium odorera significabal illud vas fecil, nec inventus est dolus in ore ejus (I Pef. n, 22)?
uuguenli, quo perfusus cst Dominus. Videamussi nori Quoinodoergo dicit delktorum meorum; nisi quia pro
coalleslalur ipse Dominus. Dum quidam sua quae- dcliclis iiostris ipse precatur, et delicta nostra sua
renles, avari, liires, id esl Judas ille dicerct de illo tlelicia fccit, ut justitiam siiam nostram justitiam
unguento ; Ulquid ista perdiiio? poleral res preliosa faccrct?
venumdari, et proficere3 patiperibus, odorem enioi bo- '4. [ticrs.3.] Detis meus, clamaboad te per diem, et
num Chrisli vendere volebal; quidrespondiiDominus? tton exaudies; et nocle, et non ad insipienliam mihi:
; IJlquid moleslieslis mulieti? Bonum opus operald esi dixit ulique de mc, de te, de illo ; corpus enim suum
in me. Et quid amplius dicam, quando ipse dixil:
gerebat, id est Ecclesiam. Nisi forte putatis, fralrcs,
Ubicumqtteatttem prmdicabiturhoc Evangeliumin toto quia quando dixil Dominus, Pater, si fieri poiest,
inundo, dicelur et quod fecit mulier isla (Matlh. xxvi, transeat a tne calix iste (Matth. xxvi, 39), mori time-
8-10, 13? Est quod addere? est quod detrahere? bal. Non esl fortior miles, quam iinperator. Sufficit
esl quare aurcm calumnialoribus accommodare?Aut servo ut sit sicut dominus ejus (Id. x, 25). Paulus
menlilus est Doininus, aiil fefellit illum? Eligant quid dicit, miles
regis Chrisli: Coritpeilore duobus, concu-
dicani: aut menlitairi dicant veriiatem, aul deceptam
pisccntiamhabensdissolvi,et esse cum ChriSto(Philipp.
* RegiusMs.et vatks.,Siquomodoait. Fortemelius. i, 25). lllc oplat mortem , ut sit cum Christo, et ipse
r IQEdd.additur,deberent,quoda Mss.abest. Christus limet mortcm? Sed quid nisi infirmilatem
>Lov. venundarimagno, et ptoficerelpauperibus.No* nostram et pro his qui adhuc timenl mor-
curiiAm.et Mss.,venundortet proficere. porlabat,
(a) ln Uonatistas. 1 PluresMss.loco,surdis,habent, Ftatres.
tem in corpore suo constitutis1, isla dicebat? Inde
eral illa vox, membrorum ipsius vox erat, non ca-
pilis ; sic et liic, Per diem et noclemclamavi, el non
exuudies.Multienini clamant in tribulatione , cl non
cxaudiunlur : scd ad salutem, non ad insipientiam.
Clamavit Paulus ut auferretur ab eo stimulus carnis ,
et nonest exauditus ut auferretur; et dictuin est ei:
Sufficillibi gratia mea , nam virlus in infirmitateper-
ficilur (II Cor. xu, 9). Ergo non est exauditus; sed
non ad insipienliam, sed ad sapienliam : ut intelligat
liomo medicum esse Deuni, et tribulationem medica-
nienlum esse ad salulem, non poenam ad dainna-
tiiinem. Sub medicamento positus ureris, secaris,
clamas: non audit medicus ad voluntatem, scd audit
ad sanitalem.
5. [rcrs. 4.] Tu aulem in sanclo habilas, laus Is-
rael. In illis babilas , quos sanctificasti, et quos facis
intelligire quia ad utilitatem quosdam non exaudis,
ct ad damnationcm quosdam exaudis. Ad utilitalem
non esl exaudilus Paulus, ad damnationemexaudims
esl diabolus. Peliit Job ad tentandum , et concessum
est (Job I, 11). Doemonespetierunt se ire in porcos,
ct exaudili sunt (Muilh. viu, 51). Dsemonesexaudiun-
tur, Aposlolus non exauditur : sed illi exaudiuntur
addamnationem, Apostolusnonexauditurad salulcm:
quia nonad insipientiammihi. Tu autem in sancto ha-
bilas, luits Israel. Quare non exaudis et tuos ? Quare
dico isla ? Memenlotescmper dici, Dco gratias. Et
inagna est bic niullitudo, el qui non solenl vcnire,
vencruul : oninibus dico, quia in trihulatione positus
chrisliaiius probatur, si non dereliquil Deuin suum.
Nam quando bene est lioinini, deserlus est sibi cliri-
slianus. Ignis intrat in fornacem, et fomax aurilicis
magni siicramenti rcs cst. Ibi cst aurum, ibi est pa-
lea, ibi ignis in angusto operatur. Ignis ille non estdi-
vcrsns, et diversa agit; paleam in cinerem vertil, auro
sordes tollit. In quibus aulem habilal Deus,ulique in
tribulalione meliores fiunt, tanquam aurum probati.
Et si forte (a) petieril inimicus diabolus, et conces-
sum illi fuerit : sivc aliquo dolore corporis, sivc ali-
quo damno, sivc amissione suorum, fixum cor babeat
in illoquise non subtrahit; el si quasi sublraliil aurem
Novit
plorahti, sed apponit misericordiam dcprecanti.
Bonusest
quid agat qui nos fecil, novit el reficere nos.
structor qui sedificavitdomum;etsi aliquid ibicecide-
rit, novit resaicire.
6. [vers. 5.] Et vidc quid dicat : In te speruverunl
palres nostri: speraverunl, ei eruisti eos. Et novimus,
nostros sperantes in
' et legimus quam multos patres
se eruit Deus. Eruit ipsum populum Israel de terra
jEgypli (Exod. xn, 51); eruit tres pueros de eamino
ignis (Dan. iu); eruit Danielemde lacu leoiiiim (Id.
xiv); eruit Susannam de falso crimine (Id. xiu).
Omnes invocaverunt, et eruti sunt. Numquid de-
fecit ad Filium suum , ut in cruce pendcntein non
exaudiret? Quare autem ipse non eruitur modo,
el eruisti
qui dix.it : In te spetavetunl patres noslri,
eos?
1 SicEr. et Mss.AtLov., conslitutus.
(u)subaud.quempiamprobandum.
7. [vers. 7.] £go aulemsum vermis, et non nomo.
Vermis, et non homo: nam est et homo vermis; sed
ille, Vcimts.ef nonhomo.Unde nonhomo?QuiaDeus.
Quare ergo sic se abjecit ut diceret, Vermis?An quia
vermis dc carne sine concubitu nascilur, sicut Chri-
stus deMaria virgine?Etvennis, et tamen non homo.
Quare verniis? Quia mortalis, quia de carne natus,
quia sine concubilu nattis. Quare non honio? Quia in
principio erat Verbum,et Yerbum erat apud Deuin,et
Deuserat Verbum.
8. Opprobriumhominum et abjectio plebis : videle
quanla passus est! Jam ut dicamus passionem, et ad
illam majori gemitu ' veniamus, videto quanta modo
patitur, et deinde videle quare! Quis enim fructus?
Ecce speraverunt patres nostri, et eruti sunt de terra
iEgypti. Et sicut dixi, lam inulti invocaverunl, et sta-
lim ad lenipus, non in lulura vita, sed continuo libe-
rati sunt. Ipse Job diabolo petenti concessus est, pu-
trescens vermibus : lamen in liac vita recuperavit sa-
lulem , duplo accepit quoeperdiderat (Job XLII, 10):
Doniinus autcm flagellabatur, ct nemo subveniebat;
spulis dclurpabalur, et iiemo subvcniebat; colaphis
coedebatur,et nemo subveniebat; spinis coronabatur,
nemo subveniebat; lcvabalur in ligno , nemo oruit;
clamat, Deus meus,Deus meus, ulquidme dereliquisli?
non subvenitur (Maitli. xxvn). Quare, fratres mei?
quare? qua mercede tanla passus esl? Omnia isla quae
passus cst, pretium cst. Cujus rei prelio lanta passus
est, recitcmus, videamus quoedical. Primum quocra-
mus quoepassus sit, deindc quare : et videamusquam
sinl hostes Christi, qui confilentur quia tanla passus
csl, el lollunl quare. Hinc audiamus totura in islo
psalmo, ct qusc passus sit, et quare. Tenete ista
duo, quid el quare. Modo ipsum quid explicem.
Non ibi immoreraur, et melius ad vos perveniunt
ipsa verba Psalmi. Videtequoe patitur Dominus, at-
lenditc Christiani : Opptobrium hominum et abjectio
plebis.
9. [vets.8, 9.] Omnesquividebanltne, subsannabant
me, loculisunt labiis, el movetuntcaput.SperavitinDa-
minum,erual cum;salvumfacialeum,quoniamvulteuin:
scd quarc dicebant ista?Quia bomo factus eral, dice-
bant lanquara in hominem.
10. [uers. 10.] Quoniamlu es qui exlraxislime de
venlre: numqiiid dicerent talia in illud quod in prin-
cipio crat Verbum, et Verbum erat apud Deum? Ver-
bum cnim illud per quod facla sunt omnia , non ex-
Iractum est de venlre, nisi quia Verbumcaro factum
est, el habilavit in nobis. Quoniamlu exlraxisti me de
venlre:Deus nteus*, ab uberibusmalris mem:naraante
soecula Pater meus, ab uberibus matris meoe Deus
meus.
11. [vers. 11]. In te jaclalus sum ex utero : id est,
ut milii tu solus esses spes, jara tanquam homo, jam
lanquani infirmus, jam Verbumcaro lacluni. De ven-
tre malris memDeusmeuses tu: nonde te Deusmcus ;
1 Mss.Regiuset vatic, ut ad iltummajoremqemilum.
s Nousic in superioreEnarr.,sed iuxta vulgataminter-
pretationemlegebat: spestneaab uberibus,etc.
 S. AUGUSTINIEPISCOPI **C
nam de te Pater meus : sed de ventre matris mese, xerunt me : consideraverunt, et non intellexerunt;
Deus meus. conspexerunt, et non viderunt. Usque ad carnem ocu-
12. [vers. 12.]iVe discedas a me:quoniam tribulalio los, non usque ad Verbum cor habuerunl. Diviserunt
proxima est,quoniamnon est qui adjuvet: videtedeser- sibi vestimentamea : vestimenta sua, sacramenla ip-
tum; et voenobis, si ipse nos deserat, quoniamnonest sius. Attendite, fratres. Veslimenta ipsius, sacramen-
qni adjuvet. ta ipsius potuernnt dividi per hsereses : sed erat ibi
13. [vers. 13.] Circumdederuntme viluti mulii, tauri vestimentum quod nemo divisit. Et super vestimenlum
pingues obsederuntme: populus et principes; populus, meunimiseruntsortem. Eral ibi tunica, dicit evangeli-
vituli multi; principes, tauri pingues. sla, desuper texta(Joan. xrx, 23). Ergodecoelo, ergo a
14. [vers. 14.] Aperueruntsuper me os suum, sicul leo Palre , ergo a Spirilu sancto. Quae est ista lunica ,
? est
rapienset rugiens: audiamus rugitum ipsorum in Evan- nisi charitas, quam nemo potest dividere Quse
gelio, Crucifige,Crucifige(Joan. xix, 6)! ista tunica , njsi unitas ? In ipsam sors miltitur, ne-
15. [vers. 15.] Sicut aqua effusus sum, el' dispersa mo illara dividit. Sacramcnta sibi hserelici dividere
sunt omnia ossa mea: ossa sua, firroos suos dicit; ossa potuerunt, charilatem non diviserunt. Et quia di-
enim firma sunt in corpore. Quandodispersit ossa sua? videre non potuerunt, recesserunt : illa autem ma-
Quando dixit illis : Ecce ego milto.vos velut agnos in net integra. Sorte obvenit quibusdam : qui habet
medio luporum(Maith. x, 16; Luc. x, 3). Firmos suos hanc, securus est; ncmo illum movet de Eccle-
dispersit, et sicut aqua effusus.est: aqua enim quando sia catholica , et si foris illam incipiat habere, in-
effunditur, aut abluit, aut irrigat; elfusus est Chrislus tromillituf, quomodo ramus olivaea columba (Gen.
sicut aqua, ablutj sunt sordentes, rigatoesunt mentes'. vin, 11).
Faclum esl cor meumlanquam cera liquescens,in medio 20. [»ers.20.] Tu antem, Domine,ne longefecetis au-
ventris mei : ventrem suum dicit infirinos in Ec- xiliumluum.Et faclumest: post triduumresurrexit. In
clcsia sua. Quomodo cor ipsius factum est sicnt ce- defensionemmeainaspice.
ra ? Cor ipsius Scriptura ipsius, id est, sapientia 21. [vcts. 21.] Erue a framea animammeam: id est
ipsius quse erat iu Scripturis. Clausa enim erat a mofle; framea enim gladius est, et per gladiummor-
Scriptura; nemo illam intelligebat : crucilixus est tem intelligi voluit. Et de manu canis unicam meam.
Domintts, et liquefacta est sicut cera, ut omnes Animam meam, unicam meatn, caput et corpus :
infirmi intelligerent Scripturam; nam inde et ve- Unicam dixit, Ecclesiam : de manu , id csl de po-
lum lempli scissum est, quia quod velabatur reve- lestale cariis. Qui sunt canes ? Qui canino more l
latuin est. latrant, nec intelligunl conlra quos. Nihil illis fit,
16. [vers. 16.] Exaruil velul tesld virtus mea : ma- et Iatrant. Quid fecit cani transiens viam suain '!
gnifice quod dixit, Firmius factum est nomen meum Tamen ille latrat. Qui Iatrant csecis oculis , nnn
rle tribulalione. Quomodoenim testa ante ignem mol- discernentes contra quos aut pro quibus , canes
lis est, post ignem fortis; sic Domini nomen antepas- sunt.
sionem contemnebatur, post passionem honorificatur. 22. [vers. 22.] Salvum me fac de ore leonis: lco
Et lingua tnea adhmsil faucibusmeis : quomodo mem- rugiens nostis quis sit, circumiens et quaerens quem
brum illud in nobis non valet nisi ad loquendum; devoret (I Pefr. v, 8). £f a cornibus unkOrniumhumi-
sic proadicatores suos, linguam suam, dixit ad- litatem meam: unicornes non diceret, nisi superbos;
hsesisse faucibus suis, ut de interioribus ejus ca- ideo subjecit, humilitatemmeam.
perent sapientiam. £f in pulverem mortis deduxisti 23. [vers. 23.] Audistis quoc passus est, et quid
me. oravil, ut eruatur ab islis : attendamus modo quare
17. [vers. 17.] Quoniam circumdederunt me canes passus est. Modojam videte, fratres , qui non est in
multi, conciliummalignantiumcircumdeditme : etiam ca sorle, propter quain passus esl Christus, quare
videte Evangelium. Foderunt manus meas et pedes chrislianus est? Ecce, intelligimus quoe passus est:
meos. Tunc facta sunt vulnera, quorum vulnerum dinuraerala sunt ossa ejus, irrisus est, divisa sunt
cicatrices dubilans discipulus conlrectavit, ille qui veslimenta ejus, insuper missa est sors super vestcm
dixit : iVtsi misero digitds meos in ckatrices vulne- ipsius , circumdederunt illum furentes ct soevientes,
mtn ejus , non credam. Quando ei dixit, Veni, nriiie et dispersa sunt omnia ossa ejus, et hic audiraus ct
manum tuam, incredule; et misit inanum suam , et in Evangelio legimus. Videamus quare. 0 Chrisie
clamavit : Dominus meuset Deus meus! El ille : Quia Fili Dei, si nolles, non patereris, ostende nobis fru-
vidisli me, credidisli; beati qui non vident et cre- ctum passionis tuse. Audi, inquit, fruclum : ego non
dunt (Joan. xx, 25, 27, 28). Foderunt tnanus measet taceo, sed surdi sunt homines. Audi, inquit, frucium
pedes meos. quare passus sum ista omnia. Narrabo nomen tuum
"
18. [vers.18.] Dinumeraveruntomniaossa mea: quan- fralribus meis. Videamus si in parle narrat nomen
do pendensexteutus eral in ligno. Nonpotuit meliusde- Deifratribus suis. Narrabo nomentuum frairibusmeis:
scribi extensio corporis in ligno, quam ut diceret: Di- in medio Ecclesimcantabole. Fit hoc modo. Sed vi-
numeraverunlomniaossamea. deamus ipsa Ecclesia quse cst. Nam dixit: Inmedio
19. [vers. 19.] Jpsi vero consideraverunt,et conspe-
1 RegiusMs.et vatic,, rijati sitientes. 1 In Mss.qui ececomorc
 EcclesitBcantabo te. Ecclesiam videamus, proptcr , non dicit aliquid' unde obmutescant, adhuc dicant
quam passus est. quia mogna est Ecclesia sola Numidia.
24. [tiers.24.] Qut ftmelis Dominum,laudale eum : 27. [vers. 27,28.] Videamus, audiamus adhuc Do-
ubicumquetimelur Deus et laudatur, ibi est Ecclesia minura : Vofamea reddam coram limentibuseum Quoc
Cbristi. Videte, fratres mei, si his diebus per tolum sunt vota sua? Sacrificium quod obtulit Deo. Nostis
orbemterrarum sine causa dicitur, Amen et Alleluia. quale sacrificium? Norunt fideles vota quoe reddidit
Non ibi timelur Deus?Non ibi laudatur Deus? Exivit coram limenlibus eum : nam sequilur, Edenf paupe-
Donatus, et ait: Prorsus non limetur, toius mundus res, el saiurabunlur. Beali pauperes, quia ideo edunt
periit. Sine causa dicis : Totus mundus periit. Ergo ut saturenlur : edunt enim pauperes; qui autem di-
modica pars remansit in Africa ? Ergo non dicit ali- viles sunt, non satianlur, quia non esuriunt. Com-
quid Chrislus, unde obturet ista ora? non dicit ali- edent pauperes : inde erat piscator ille Petrus, inde
quid, unde eradicct linguas ista dicentium? Videamus, erat alius piscator Joannes et Jacobus frater ipsius ,
ne forte inveniamus. Adhuc nobis dicitur, In medio inde crat etiam publicanus Matihoeus.De pauperibus
Ecclesim: de Ecclesianostra dicit. Qui timetisDomi- ipsi erant, qui comederunt et saturati sunt, talia passi
num, laudateeum: vidcamus si illi laudant Dominura, qualia manducaverunt. Coenara suam dedit, passio-
et inlelligaraussi de ipsis dicit, et si in medio Eccle- nem suam dedit: ille saturatur, qui imitatur. Imitati
sise ipsorum laudalur. Quomodo iaudam Christum, sunt pauperes : ipsi enim sic passi sunt, ut Christi
qui dicunt : Perdidit lotum orbem terrarum, diabo- vestigia sequerenlur. Edent pauperes. Sed quarc patt-
lus illi lotum abstulit, et in partc ipse remansit? Sed peres ? £f laudabunt Dominum qui requirunt eitm. Di-
adhuc videamus, apcrlius dicat, apertius loquatur : vites se laudant, pauperes Dominum laudant. Quare
non sit quod interpreiari, non sit quod suspicari. sunt pauperes? Quia Dominumlaudant, el Dominum
UnivetsumsemenJacob, magnificateeum. Forte adhuc quaerunt. Dominuscst diviliocpauperum : ideo inanis
dicunt: Nos sumus semen Jacob. Si sint ipsi, videa- est doraus, ul cor plenum divitiis sit. Divites quoerant
mus. unde arcam implcant, pauperes quocrunt undc cor
25. [vets. 25. ] TimeatenritomnesemenIsrael. Ad- irapleant: et cum impleverinl, laudant Dominum qui
huc dicant, Nos sumus semcn Israel; permittamus, rcquirunt euin. Et videte, fratres, qui vcre pauperes
dicant. Quoniamnon sprevilnequedespexitprecempau- sunl, cujus rei divites sint : quia non in arca, non in
perum: quorumpauperum ? Nonde se pioesumentium. horreo, non in apotheca, Viventcorda eorumin smcu-
Videamussi paupercs sunt, qui dicunl: Nos sumus lum smculi.
justi. Chrislus clamal, Longe a salule tnea verbade- 28. Ergo altendite. Passus est Dominus; omnia
liclorttmtneorum.Sed adhuc dicant quod volunt. Ne- quoe audislis passus cst Dominus. Quoerimusquare
que avertit [aciem suam a me, et cum clamarem ad passus est, ,et coepit narrare : Narrabo nomenluum
eutn, exaudivittne. Utquid exaudivil? ad quam rcm? fralribusmeis, in medioEcclesimcanlubofe. Sed adhuc
26. [ vers. 26. ] Apud <«est laus mea : apud Deuin dicunt, Ista cst Ecclesia. Timeal eum omne semen
posuit laudem suam ; docuit non prsesumiin homine. Israet. Dicunt, Nossumus seinen Israel. Quoniumnon
Adhuc dicant quod vottint. Jam quidem cceperunt sprevil neque despexit precem pauperis. Adliuc di-
uri, coepitpropinquare ignis; non est qui se abscon- cunt, Nos sumus. Neque avertit faciem suam a me :
dat a calore ejus (Psaf. xvni, 7). Sed adhuc dicant, ipse Christus Dominus a se, id esl ab Ecclesia sua,
Et nos apud illum laudem nostrain posuinius , el nos qu;e est corpus ipsius. Apud le laus mea. Yos ipsos
in nobis non prsesumimus; dicant adhuc. In Ecclesia vullis laudare. Sed rcspondent, Prorsus et nos ipsum
magna confiieborlibi: jam hic puto, quia coepit inle- laudamus. Vofa tiieaDominoreddam coram timeniibus
riora langere. Ecclesia raagna quid est, fratrcs? Num- eum. Sacrificiuii) pacis, sacrificium charitatis , sacri-
quid exigua pars orbis lerrarum Ecclesia magna csl ? ficium corporis sui noruiil fidelcs : disputari inde
Ecclesiamagna totus orbisest. Modosi quis velilCbri- modo non potest. Vofainea reddam coram tiinentibus
sto conlradicere: Dic nobis, tu dixisti, ln Ecclesiama- cttin. Edant publicani, edant piscatores, manducent,
gna confileborlibi: qusc Ecclcsia magna? Ad frustum imilentur Doroinum, palianlur, salurenlur. Mortuus
Africseremansisti 1, tolum mundum perdidisti: effudi- est ipse Dominus, moriuntur et pauperes : additur et
sli sanguinem pro toto, sed invasorem passus es. Ista mors discipulorum morti magislri. Quare ? Da mihi
nos diximus Domino tanquam quoerenles, scientes fructum. Commemorabunlur,cl converlenlurad Domi-
lamen quid dicluri. Ponamus nos nescire quid dical: num universifines terrm. Eia fratres, quid quoeriiis a
nonne nobis respondel ? Quiescite, adhuc dico unde nobis quid respondeamusparti Donali? Ecce Psalmus,
nemo dubitet. Exspectemus ergo quid diclurus est. el hic lcgitur hodic, et ibi legitur hodie.Scribamusiliiun
Jain ego volebam pronuntiare, et non admittere ho- in fronlibus nostris, cum illo procedamus,non quiescat
mincs aliud aliquid interpretari, rum dicat Christus : linguanostra,isladicat: Ecce Chrislus passusesi.eccc
ln Ecclesiamagna. Et tu dicis quia in extrema parle mercator ostcndit mcrcedem, ecce pretiura quod de-
remansit. Et adhuc audent dicerc, Et nostra Ecclesia 1 Er., Quid libi videtur? jum eliamaudio.Sinon dici-
raagna cst, quid tibi videtur Bagai et Tamngade?Si lur, etc. Lov.,Quidtibi rideturetBagaimetramugadw.Mss.
tibi xideturnagai et Taniiiqadeo.
Forte leg., m-
1Edtl., id partemAfrica:remunsisse,estFxclesiamaqiia. vero,Quid
tjtdel Tnmuqade,vel, ihimiuqade.Haecnimiriunprsecipua
tolmitmuiulitin, clc. Locuniad Mss.casligaumus. fueruntoppidaa Doiiatistis occupata.
179 S. AUGUSTINIEPISCOPI 180
dit, sanguis cjus fusus est. In sacco ferebat pretium Qui credit, et sequitur; an qui dolet quia est quod
nostrum : percussus esl lancea, fusus est saccus , et legatur? Nolo seire quis servaverit : undecumque
manavil prelium orbis terrarum. Quid mihi dicis, o inventus est codex, testamentum patris noilri exiit
Iioeretice? Non esl prelium orbis terrarum? Africasola de qualibel caverna: nescio qui furestollere volebant,
redempta est? Non audes dicere : Totus orbis redem- ncscio qui persecutores incendere volebant : unde-'
pius est, sed periit. Quem iuvasorem passus est Chri- cumque prolalum est, legatur. Quare litigas? Fralrcs' 1
Blus, ut perderet rem suam? Ecce eommemorabunlur, sumus , quare Iiligamus?Non inteslalus mortuus esl
et convertenlurad Dominumuniversifinesterrm. Adliuc paler. Fecit testamentiim, et sic mortuus est: mor-i
satict le, el dicat. Si diceret fines terrse, et non di- tuus cst, et resurrexit. Tamdiu conlenditurde haere-:
ccret universifines lerrm; dicere habebant, Ecce ha- dit.ilc mortuorum, quamdiu testamentum proferatur i
benius fines terroe in Mauritania.Universifines terrm in publicum; et cum testamentum prolatum fuerit in
dixit: o hoeretice, universidixit; qua exiturus es , ut publicum, lacent omnes , ul tabuloeaperianlur et re-
evadas qusestioncm? Non habes qua exeas, sed habes citentur : judex intentus audit, advocali silent, proe-
quo inlres. coues silentium faciunt, universus populussuspensus
29. [ vers. 29. ] Rogo vos, nolo inde disputare, ne esi , ut Iegantur verba morlui, non scntientis in mo-
dicatur, qnia sermo raeus nliquid valet: Psalmimi numento. Ille sine sensu jacet in monumcnlo, et va-
altenditc, Psalmum legile.Ecce Christus passus est, lent verba ipsius : sedel Christus in coalo, et contra-
sanguis ejus fustisest: ecce redemptor noster, cccc dicitur teslamento cjus? Aperi, legamns. Fratres
pretium noslrum. Quid emit, dicatur roibi. Quid in- sunius, quare contendimus? Placelur animus noster,
terrogamus? Quid si mihi aliquis dicat : 0 slulte, quid non sine teslamento nos dimisit pater. Qui fccit
inierrogas? Codicem portas, ibi habes unde cmit, ibi testamenlum, vivit in oeternum: audit voces nostras,
quoerequid cmit. Ecce ibi habes, Commemotabuntnr, agnoscit suam. Legamus, quid liligamus? Ubi invcn-
cl converlenturad Dominumuniversi finestettm. Fincs la fucrit ipsa hscreditas, ipsain teneamus. Aperi lesta-
enini lerroe commemorabuntur. Sed hxretici obliti mcntum, lege in primocapite ipsius Psalterii, Poslula
isuiit, et ideo audiunt omnianno. Putas ibi poniint au- a me (Psal. n, 8). Sed quis dicit? FortenonChristus.
res, quando leclor ipsorum dicit : Commemordbnntur, lhi babes, Dominusdixit ad me, Filius tneus cs lu,
£t converlenturad Dominumuniversi fineslerrai? Eia, ego liodiegenui le (Ibid., 7). Ergo Filius Dei dicit, vcl
forle unus versus est: aliunde cogilabas , cum fraiie ail Filium suumPalerdicit. Ergoquid dicil adFilinm?
tuo fabulaboris, quando illud dixit: altende, quia re- Posiula a me, et dabotibi genteshmrediialcmtuam , et
pctil, et snrdos pulsat: £f adorabuniin conspcctuejns possessionemtuam fineslerrm. Solet fieri, fratres , ut
wiiversmpatrimgentium.Adlmcsurdus est, non audii, qiiando quxritur de possessione, quseraulur affincs.
pulselur iterum : QuoniamDominiesl regnum, et ipse Inlcr affines illum et illum , quoerilurhonrcs, aul cui
dominabilurgentium.Tres istos versus lenete, fralres. donatur, aut qui emit. Inter quos affines quierilui?
Hodie cantati sunt et ibi, aut forle deleverunt cos. Inter illum et illum possidentes '. Qtit dimisit omnes
Credite mihi, fratres mei, ita oestuo, ita vim patior, fines, nullos dimisit aflines. Quocumquele verteris,
ut mirer nescio quam surditalem el duriliain cordis Clirislus est. Fines lerroe habes hoereditaiem,hucvc-
ipsorum, ut aliquando dubitem utrum babeant illud ni, totam mccum posside. Quare liligando vocas ad
in codicibus. Hodie curriinl omnes ad ecclesiam , lio- partem? IIuc veni : bono luo vinceris, totnni habebis.
die omnes inlenti audiunl Psalmum, onmes suspeuso An adhuc calumniaris? Ego jam leslanicnltim lcgi, ct
corde audiunt. Sed fac quia non sunt intenti : num- tu c.ilumniaris. An adhuc calumniaris, quia fincs
quid unus versus est, Commemorabuntur,et conver- terroedixit, non dixit omnes fineslerrsc? Legamus
tcntur ad Dominumuniversifines ferro3?EvigiIas,sed crgo. Quomodo leclum est? Commemorobunlttr,el
adhuc fricas oculos : £< adorabunt in conspecluejus conrerlenlurad Dominumuniversifines terrm'.Et ad-
universmpatrimgeniium.Excute somnum, adhuc gra- orabunl in conspeclu ejus universmpatrim qcnlium
varis, audi: QitoniamDominiesl regnum,et ipse domi- Quoniam Domini esl regnum , et ipse dominabitttr
nabitur gentium. gentium.Ipsius est, non vestrum. Agnoscilc Domi-
50. Si est adhuc quod dicant, ncscio : litigent cum num : agnoscite possessioneinDomini.
Scripluris, non nobiscum. Ecce codex ipse, contra 31. Sed et * vos, quia privala vestra vuliis possi-
illum cerlent. Ubi est lingna, Nos servavimus Scri- dere, el non communicum Cliristo unitalc; dnmiuari
pluras, ne arderent (a)? Servatoesunl, unde tu ar- enim vultis in terra, non curo illo in coelo regnarc ,
deas. Quid servasli ? Aperi, Iege : lu servasti, et tu possidetisdonios vcstras. Et aliquando venirous ad
oppngnas Quid sonasli a flamma, quod delerc vis illos diccntes, Quirramus veruro, inveniainus vorum.
lin^tia? Ni n credo, non credo quia servasli : prorsus Et illi, Vos lenete quod tenetis : oves tuas lialics,
non credo, non servasti. Verissime dicuut noslri, oves meas habeo.; noli molestus essc ovibus meis,
quia tu tradidisli. Ille probatur traditor, qui leclo qnia et ego non sum molestus ovibus tuis.Deograli.is:
testamenlo non sequilur. Ecce lcgilur, el sequor; mese sunt oves , illius sunt oves : ClnistUj qu!d
legitur, et recusas. Cujus manus misit in flammara? 1 In plerisqueMss.,possidenfts.
a se servatos,a nostrisvero » pluresprobsenotseMSS.loco,sed etvos,halient,Sedut
(a) Donatistsesacroscodices
ilicebant.
Ir.iriiiiTi i'o's,am'«privataveslra,etc. Rtqtiidam,Scdefevos.
 EXARRATIOIN PSALMUMXXII. I vi
ctnii'; Inio nec nieoesint, ncc tute : sed illius sint qui tenlur ad Dominiimiinivcrsifincs lerrm. El udvrabuiit
illas cinil, illius sint qui illas siguavit. Ncqtic qtii iu coiispeilnejus ttiiiverstvpalrim genlittm. Quoiiiuni
plaiilal cslaliquid, nequc qui rigat, sed qui incremcn- Dontiniesl regnum,elipse doininabititrgeiiftitni.Conlru
tiim dat Dcus (I Cor. m, 7). Quarehabeo meas.ltabes lam apcrlaroet iiianifcstedemonslialaiiipossessionem
tu tuiis-?Si ibi esl Cliiisllis, illo cant meoc, quia non Cbrisli, non aiulialis verba calumniatoris. Quidquid
stinl 1111;e : si liic esl Chrisliis, htic eanl tu.c, quia contradicuut, Iiomiiics dicunt : boc autom Deus
non stinl lu:c. Propler possessiones osculenlur nobis dicit.
'
caput ct manus, ct pereant lilii alieiii. Nonest mea
posscssio, iiiquit. Quidesthoc? Videamus si non cst IN PSALMUM XXII
lua posscssio, videamus si non illani tibi vindicas.
tu noniini Donali. Nam si ENARKATIO.
Ego noiiiiiiiChrisii laboro, ' Psalmtts
Clirisliiin altendas, ubiquc cst Christus. Tu dicis, ipsi David.
Ecce liic est Clnistus (Maiih. xxiv, 23): ego dico , 1. [vers. 1.] Ecclesia loquitur Chrislo : Doininus
Por lotuni cst. Laudatc, pueri, Dominum, laudale pascil tite, cl nilrilmiliideeril, DominusJesus Clirislus
noiucu Domini. Undc laudant? Usquequo laudanl? pastor meus esl, ct niliil roiliideerit.
A solis oilu usqiic ad occasum laudale nomen pomi- 2. [vers. 2.] In loco pascumibi me collocuvit: in
ni (Ps«/. cxn, l).Ecce quani Ecclcsiamoslendo,eccc loco pascuoeincipientis a"dfidem* roe perducens , ibE
qnid cmit Clnisltis, ecce quid redeniit, ecce pro quo nic nutriendum collocavit. Super tiquam refecliouis,
saiigiiiiiiMii dedit. Sed tu quid dicis? Et ego illi colli- educavii me : super aquain baptismi, quo reficiun-
go. Qui mrcum,inquil, HOII colligil,spargil(Mallh. xn, lur qui integrilalcni viresque amiscrant , cducavit;
30). Dividis unilalem, possessiones luas quoeris.Et me.
quare lialenl nomeii Chrisli ? Quia ad defensionem 3. [vers. 3 ] Aiiimum meani converlil. Deduxil
posscssionis inae litulos Cliristi posuisli. Nonne hoc metn semilisjustiiim,propier nomensuttm. Deduxitme
faoiunt noiinulli in domo sua? Ne domum ipsius in- in angustis itineribus, quacpauci ambulant,
juslilia;
vadal aliquis polens, ponil ibi lilulos polenlis, titulos suse; non propter ineritura meum, sed
propternomea
mendaces. Ipse vult esse possessor, et frontem domus sunni.
suocvult de litulo alicno niuniri; ut cum lilulus lecttis i. [vers. i.] Nam el si umbulemin medioumbrar
fuerit, conlerrilus quis polenlia nominis, abstineat se
morlis: nani et si ambiilemin mediovitse Imjus, qum
ab invasione. Fecerunt illud, quando Maximianislas
umbra raorlis esl. Non limebomala, quoniamtu me-
damiiaverunt. Egerunt opudjudices, et concilium (a) cumes : non limebo mala,
ut quoniaintu babilas in corde
sutun rccitaverunt: tanquam litulos oslendentes, meo per lidem ; el nunc mecum es, ut post umbram
episcopi viderentur. Tunc judex interrogavil : Quis niorlis etiain ego siin tecum. Virgalua elbaculusluus,
hic allcr episcopus est de parte Donati? Respondil ipsa meconsolatasunl: disciplina tua lanquaro virga
Ofliciuni: Nosnonnovimusnisi Aureliumcatholicum. ad grcgcin ovitnn , cl lanquam baculus jain ad gran-
Timentes illi leges, non responderunl nisi de uno diores lilios et ab aiiimali vilaad spirilualem crcsceu-
episcopo. Illi autem ut audiventur a judice, nomen tes, ipsa rne non afflixerunt, magis consolala sunt;
Christi imponebant: in possessione sua tilulos illius quia nieinor es mei.
inipostierunt.Bonus cst Dominus, qtti illis parcat, et 5. [vets. S.J Parasti in conspeclu tneo mensam r
ubi inveneril titulos stios, vindicet illud possessioni adversuseos qui iribiitaiil me : post virgam aulem,
suoc.Polens esl misericordia ipsius, qui illis illud fa- qua parvulus et animalis in grege pascuis erudiebar,
ciat, quoscumque invencrit nomen Christi porlare, post illam virgam cum esse ccepi stib liaculo, parasti
congrcgct illos. Et vidcte, fralrcs, quando polens in conspectumeo inensam,ul nou jam lacte alar par-
aliquis invcneril litulos suos, noniic jurc rera sibi vin- vulus (I 6'or. III,2), sed niajor cibum a sumam, tir-
dicat, et dicit, Non poneret titulos meos, nisi resroea malus adversus eos qui tribulanl nie. Impinguastiiii
essel ? Titulos meos posuit, mea res est : ubi nomen oleoeapul mettm: Isetilicastihclitia spirituali riieiilemi
meuro invenio, meum est. Numquid tilulos mutal? meam. £< poculum tuum inebrians qitam vrmclarum
Tilultis qui erat, ipse est : possessor mutatur, titulus esf (a)! el poculum tuum olilivionemprieslans prio-
iion niulalur. Sic et qui baptismumhabent Christi, si rum vanarum deleclationum, quani piseclarum esl!
veniunt ad unitatem, non mulamus titulos, aut dcle- 0. [vers. 6.] £< misericordia lua subsequelur tne
mus tilulos ; sed agnoscimus titulos regis nosiri, tilu- omnibus diebus viimmem: id esl, quanidiu vivoiit
los iniperatoris nostri. Sed quid dicimus? 0 domus hac mortali vita, non tua, sed mea. /7finltubitemin
misera, ille le possideat cujus titulos habes; Christi domoDomini in longitudinem dierum: subscquetur
lilulos halies, noli esse Donati possessio. aiitcm.menon hic tantum, sed eliara ul inliabiteiiiin
52. Mulla diximus, fratres; sed illud de meraoria
domo Dominiin oclernum.
vestra non recedat, quod hodie legitur. Ecce iterum
dico, et soppedicendum cst: per ipsum diem, id est ' Edd.,mfinem,Psalmtts,ctc. Abest,tnfinem,a Mss.et
sacranieiila diei vos, ut non vo- a sacris uibliis.
pcr hujus coiislringo 2 vetus codcxCorb..ti ftde.
Iiisexcal de cordibus. Commemorubitntttr, cl conver- M-.ild.,setl tnajtircmcibumsiiinam.AliquoiMss.,majo-
' :-rx Mss.,perqant. rcs cihos.Aliipluros: majorcibiiui.
auiii59i.
(u) liagailaniiiii, (a) Ucliacparte vors.y vidolinair.Psal.xxxv,n. 14.
185 S. AUGUSTLMEPISCOPl 181
trccta cicatrices, et senlics reparalas, cl iinniorlali-
IN PSALMUM XXIII tali reddilara infirmitalem humanam. Persolula cst
ENARRATIO. qute debebatur lerris, ubi cum morte belligerala esl, *•
clarilicatio Domini. f
Psalmus ipsi David, prima sabbati. 9. [vers. 9.] To//tfe porlqs principes vestri : hinc
1. [vers. 1.] Psalmus ipsi David, de clarificatione jam pergatur in coelura.Exclamet itcrum prophetica
cl rcsiirreclioiic Domini, qtioemalulino primse sab- luha : Tollite portas, etiam ccelesies principes, qnas
bati facia cst, qui jaro dics doniinicusdicilur. habctis in anirais hominum qui adorant railitiam
2. [rers. 2 ] Doininiest lerra el pleniludoejus, or- coeli(IVReg. xvn, 16). £f elevantiniporlmmiernales:
bis lerrarum el ttniversiqui habitant in ca ' : cum cla- el elevomini porlsc oclernoejuslilioe, charilalis et ca-
rificatus Doininus annunlialur in fidemomnium gen- slilatis, per quas anima diligit unum veruin Deum, ct
tiuni, et univcrsus orbis lerrarum fil Ecclesia cjus. non fornicalur sub niultis qui appellantur dii. Ei in-
Ipse super maria fundavit eam : ipse firmissime sta- troibit rex gtorim: el introibit rex glorise, ut ad dexlc-
bilivit eam super omnes fluclus socculihujns, ut ab ram Pairis inlerpellet pro nobis (Rom. viu, 34).
ea superarcntur, nec nocerent ei. £< super flumina 10. [vers. 10.] Quis esl isle rex glorim? quid el tu
prmparavit eam : flumina in mare fluunt, et cupidi princcps polcslalis aeris hujus miraris, el quseris,
homincs Iabuntur in sxculum ; eliam islos superat Quis$s<iste rex glorim? Dominusvirlulum ipse eslrex
Ecclcsia quse devictis per Dei graliaro cupidilalibus glorim: et jam vivificatocorpore, supra te pergil ille
scccularibus ad recipiendam immortalitalem chari- lentatus; supra orones Angeloslendit, ab angeloproe-
tale parata est'. varicatorc ille lentalus. Neroo vestrum se objiciat
5. [vers. 3.] Quis ascendelin tnontemDoinini?quis atque inlercliidal itcr noslrum, ut lanquaro Deusco-
orscendet in altissimam justiliain Domini? Aui quis latur a nobis: iicque principatus, ncquc angelus, ne-
stabil in toco sanclo ejus ? aut quis permanebit in co, quc virlus nosscparat a chariiate Clnisti (Ibid., 39).
quo ascendet .sttper raaria fundalo et super flumina Bonuiacst sperare in Doinino,quam spcrare in priu-
prscparalo Ioco? cipe (Psal. cxvu, 9) : ul qui gioriatur, in Doroino
i. [vers. i.] Innocens manibus cl mundus corde : gloriclur (1 Cor. i, 31). Sunt quidem islse in hujus
quis ergo illuc asccndct, et permanebil ibi, nisi in- niundi ordinatione virtules, sed Domiuus virtulum
noccns in opcribiis, ct mundus iu cogitationibus? ipse esl rex gtorim.
Qui non uccepit in vano animam suam : qui non in
rebus non pcrmancnlibus deputavit animam suam , IN PSALMUM XXIV
sed cam immorlalcm senliens, oelernitalem stabilero
ENARRATIO.
alque incomrnutabilcm desideravit. Et non juravit
proximo suo in dolo : et ideo sine dolo, sicut sini- fit finem, Psalmus ipsi David.
plicia ct non fallcnlia stinl oeterua, ila se prsebuit 1. \vers. 1.] Clirislus, sed in Ecclesioc persona,
proxiroo suo. loquitur : nam magis ad populum christianuni con-
5. [vers. 5.] Hic accipiet benedklionema Domino, vcrsum ad Dcuin perlinenl qusediciitilur.
el miserkordiama Dcosalulari suo. 2. [vers. 2.] Ad ie, Domine,levavianimammeam:
6. [vers. 6.] Ilmc esl generatio qumrenliuin Domi- desidcrio spirituali, quoc carnalibus desideriis con-
num : sic enim nascunlur qui quoerunt eum. Qum- culcabalur in lerra. Deus tneus, in le confido, non
rentium faciem Dei Jacob (a) : quseruntautem faciem erubescam: Deus nieus, ex eo quod in me conlide-
Dci, qui poslcrius nato primatum dedit. bam, perduclus sum usque ad istam iufirinilatem
' 7. [vers.7.] Tollile portas principesveslri a : qui- cai nis; et qui deserlo Deo sicut Deus essc volui, a
cunique principalum in hominibus quocrilis, auferte, miiiutissiiiiabcsliola inortero limeiis, de superbia mca
ne impedianl, adilus quos vos slaluistis ctipidilatiset irrisus erubui; jam ergo in lc confido, non erubc-
tirooris. £f elevamini porlmmiernales: et elevamini scam.
aditus seternsevitse, rcnuntiationis soeculoet conver- 3. [vers. 3.] Neque irrideant meiirimki mei:ncq\ie
sionis ad Dcum. £f introibitrex glorim: ct inlroibit irrideanl inn, qui scrpentiuis atque occultis sugge-
rex, in quo sine stiperbia gloriemur ; qui superatis slionibus insidianles, et suggerentes Euge, Euge, ad
porlis inorlalitalis, cl patefaclis sibi coeleslibus,im- hoecdejeccrunt. Etenimuniversi qui te exspeclantnon
plevit quod ait : Gaadele, quoniamego vici smculum confundeiitur.~
(Joan. xvi, 33). i. [vers. i.] Confundanlur inique (acieitles vana :
8. [vers. 8.] Quisest isle rex glorim? pavet admi- confuiidanlur iniqtie facicntes, ad acquirenda quoe
rans natura mortalis, ct quoerit, Quis esl iste rex transcunt. Viasluas, Donrine,nolas fac milii, el semi-
glorim? Dominus fortis et polens : quem tu infirmum tas luas edoceme : quse non latoe sunt, ncc roullitu-
et oppressum putasti. Dominus polens in bello: con- dincm ad inieritum ducunt (Malth. vu, 13); scd an-
1 E<ld.,in eo. AlMss.conslanterfeninl, in en. gnslas cl paucis notas semilas luas edoce nic.
* SicMss.Kdd.vero,immorlalitalis claiitulemparaluesl. 5. [vers. 5] Dirige me in veriiale lua : crrorcs fu-
3 F.dd.,vestras.Mss.vero consiaiitcr, resfri ; sicque gicnlcin. £f doceme : nam per mcipsum non novi,
etiam Augustinus in episl.237, u. 8.
(a) Diapsalnia. nisi iiicndacium. Quoniumtu es Detts salutaris meus;
J83 ENARRATIO1N PSALMUMX.XIV. 186
e<fe susiinui tola die: nequc enim dimissus a te de 11. [vers. II.] Propter nomen tuum, Domine, pro-
paradiso (Gen. m, 23), ct in longinquam regionem pitiaberis peccalo meo; multtim esl enim: non solum
peregrinatus (Luc. xv, 13), pcr meipsum redire pos- peccala mea donasti, quoc antequam crederem ad-
sum, nisi occurras erranti; nam redilus meus loto misi; scd et peccato meo, quod multura est, quia et
traclu temporis ssccuiaris misericordiam tuam sus- in via non deest offensio, sacrificioconlribulati spi-
tinuit. ritus propiliaberis.
6. [vert. 6.] Reminisceremiserationumtuarum, Do- 12. [vers. 12.] Quis cst homo, qui timeat Domi-
mine: rcminiscere operum misericordioc tuoe, Do- num? unde incipit.vcnire ad sapientiam. Legem sla-
roine, quia lanquam oblilum te honiincs pulant. £f tttei * ei in via quam eiegii : legem slaluet ei in via
outa miserkordimtum a smculosunl: et hoc rcmini- quam liber apprehendit, ne impune jam peccet.
scere, quia roiserjcordiseluoe a soeculosunl. Nun- 13. [ vers. 13. ] Antina ejus in bonis demorabilur,et
qn.ini cnim sine illis fuisli, qui etiam peccanlem semenejus Itmrediiatcpossidebilterram : et opus ejus
homincmvanilali quidem, sed in spe subjecisli, et hoereditatemsolidam insiaurati corporis possidebit.
tot tantisque crcaliiroctuseconsohuionibus non dese- 14. [vers. 14.] Firmaiiienlumesl Donrinustimen-
ruisii. tium eum: infirmorumvidelur esse limor, sed firma-
7. [vert. 7.] Delkta juventutis mem et ignorttnlim mentuin cst Doinious limcnlium eum. Et nomen Do-
tnemne memineris: dclicla conlidenlis audacioemcse miui quodglorificatumest per orbem terrarum, firmat
et "iguoraniix nieae ne ad vindictam reservcs, sed limenles ctim. El testamenlumipsius ut manifeslelur
tanquam excidant libi. Secundummiserkordiamluam illis : cl facil ut testamentuni ipsius manifestetur
memoreslomei, Deus: memor esto quidem mei, nun illis, quia hocreditasChristi gentcs sunt, cl tcrmini
sccundum iram qua ego dignus suin, sed secundum terroe.
misericordiaminam qu;c tc digna est. Propler boniia- 15. [vers. 15.] Oculi mei semper ad Dominutn;
lem luam, Domine:non propter iiicriluni roeuro, sed quia ipse evelletde laqueo pedes meos(a) : ncc timeam
propler bouitatem tuam, Domine. pericula tcrrena , dura terram non intueor; quoniam
8. [vers. 8.] Dulcis et rectus Domintis: dulcis est ille quem inlueor, evellct de laqueo pedes meos.
Dominus, qiiandoquidem cl peccanles et iiupios ila 16. [vers. 16.] Respice in me, ef miserere mei;
miseraius est, ut onmia priora donarit; sed eliaro quoniamunkus el pauper sum ego : quoniam unicus
reclus est Doininus, qui posl misericordiam voca- populus, unicocEcclesioe tuse scrvans humilitalera ,
lionis et venioe, quoehabet graliam sine raeritis, di- quam nulla schisraata vel hseresestenent.
gna ullimo judicio merita rcquiret. Propler hoc le- 17. [vers. 17.] Tribulationescordisineimultiplkalat
gem statuel deliuqueniibusin via : quia misericordiam suiu: tribulationes cordis mei abundante iniquitate ct
prscrogavit ut perduceret in viam. refrigescenle charilate multiplicatoesunt. De necessi-
9. [vers. 9.] Dirigelmilesinjudkio ; diriget niites, talibus tneiseducme : quoniam hscctolerare mihi ne-
nec perturbabit in judicio eos qui scquuntur volun- ccsse esl, ul perseverans usque in finem salvus sim
laiem ejus, nec ei resistendo procponunt suam. Do- (Matth. x, 22), de necessilalibus meis educ me.
cebit mansuelosvias suas : docebit vias suas, non eos 18-[vers.18.] Videhumilitatemmeamellaboremmeum:
qui prxcurrerc volunt, quasi seipsos melius regere vide humiiitatcni raeam , qna nunquam me jaclanlia
possint; sed eos qui non erigunt 1 cervicem, neque jnstitioe ab unilate abfumpo; et laborem raeuni, quo
recalcitrant, cuin eis juguin lene imponilur ct sar- indisciplinatos mibi commixtos suffcro. Et remille
cina levis (Matlii. xi, 30). omttia peccaia tnea : et his sacrificiispropiliatus re-
10. [vers. 10.] UniversmvimDotninimiserkordiaet mitie peccata mea, non illa lantuin juventutis et igno-
veritas (n). Quas aulem vias docebit eos, nisi mise- raiitiie meoeanteqtiara crcderem , sed etiam isla quas
ricordiara qua placabilis, et veritalem qua incorru- jam ex fidevivens per inliriiiilatemvel vitoehujus ca-
plus est ? Qiiorum unnm prsebuit donando peccala, liginem adiniilo.
alterum merila judicando. El ideo universse viscDo-. 19. [vers. 19.] Respice inimkos tneos, quoniam
inini, duo advcnlus Filii Dci, uuus miseraniis, aller muliiplkati sunt : non solum enim foris , sed etiam
judicanlis. Pervenit ergo ad eum leiiens' vias ejus, in ipsa intus Ecclesioc coinniunione non desunt.
qui nullis meriiis suis se liberatum videns, deponit Et odio iniquo oderunt me: et oderunt me diligen-
superbiam, et deinccps cavet examinantis severita- tem se.
tem, qui clementiam subvenientis experlus est. Re- 20. [vers. 20. ] Cttstodianimam meam, et eruetne :
*
quirentibuslestamentumejus ef leslimonia ejus : intel- cuslodi animain meam, ne decliner ad imitatio-
ligunt enim Dominum misericordem priino advcntu, nem eorum; el erue me a perplexitate, qua inihi mi-
el secundo judicem, qui iniles et mansueti rcquirunt scenlur. iVo» confundar, quoniain speraviin le : non
lcstamenlum ejus, cum sanguine suo nos in novam confundar si forle insurgnni adversura me ; quoniara
vilam redemit; et in Proplietis atque Evangelislis non in me , sed in te speravi.
tcslimonia ejus. 21. [ vers. 21. ] Innocenlesef recftadhmserunttnihi,
' m omnibusnoslrisMss.,rapiunl. 1 Edd.,sfafwit.AtMss.,sfafuef; juxta LXX,nomothelhei.
(a) tdemvers. 10tractaturitiEnar.Psal.LX,ri. 9; uxvui, * Rdd., declinem.Mss.,decliner.
serm. 2U,n. 8. (a) Dehocvers. lbvidc Euar.2 1'sal.xxxi, u. 21,
1S7 S. AUGUSTIMEPISCOPI 188
quoniamsustinui<e, Domine: innocentes et rccii non inter innocentes manns mcas, quibns arnplcxaborsub-
procsentia corporali miscenlur tantum , sicut mali, liniia Ina. Et circumdaboallare luitm, Domine.
sed consensionecordis in ipsa innocenlia ct rcclilu- 7. [vers. 7. | Ut audiam vocem laudis lum : ul di-
dine adhserent mihi; quoniam non defeci, ul imitarer scam qucmadmoduin te laiidcin. El enarrcmuniversn
malos; sed sustimii te , exspeclans ventilationem ul- mirabiliattta : et cttm didicero, exponam omnia iui-
timoemessis tusc. rabilia tua.
22. [ vers.22. ] Redime,Deus,Israel ex omnibustri- 8. [ vers. 8. ] Domine, di/e.ri decoremdomus litm:
bulatiombusejus : redirho, Deus, populum tuum , Ecclesioe lu;r. £f locum habilalionis glorim lum :
qtiem procparastiad visionem tuam , ex tribulalioni- ubi habitans glorificaris.
bus ejus, non tanlum quas foris, sed cliam quas inlus 9. [vers. 9.] Ne perdas ctimimpiis animammeam:
tolernt. ne ergo simul perdas cum his qtii tc oderunt, animam
meam , qnoedilcxit decorem domus luos. Et cum viris
IN PSALMUM XXV sangiiinumvilammcam: cl cttmliis qui proximumodc-
runt. Nam duobus proecepiisdccoratur domus tua.
ENARRATIO I. 10. [vcrs. 10.] In quoritmmiinibusiniquilalessunl:
Jpsi David. ne itaquc nic perdas curo impiis et cum viris sangui-
1. [vers. 1.] Ipsi David , non mediatori liomini num , quorum opcra iniqua sunl. Dexteraeorumre-
Christo Jesu, sed omni Ecclesioc jam perfecle in pleta csl muncribus: ct quod eis ad obliiicndamsalu-
Chrislo stabililoe*, altribui potest. tem splernam datum est, ad accipiendahujus sa^culi
2. Judka me , Domine, quoniain ego in innocentia munera converteruni, existimantes quscstumesse pie-
mea ambulavi; judica me, Domine, quoniam post mi- tatem (I Tim. vi, 5).
sericordiam quam tu mihi proerogasti, innocentioe 11. [vers. 11.] Ego autem in innocenliamea ambtt-
mere habeo aliquod meritum , ctijus viam custodivi. lavi: redimeme, et misereretiiei: valcat mihi ad per-
£f in Domino sperans non movebor s : nec tamen fcctionem liberatinnis, lauluro prctium sanguinis
eliam sic in me, sed in Domino sperans, pcrmanebo Domiui mei; cl in periculis hujus vitoc,misericordia
in eo. tua non deserat me.
3. [ vers. 2, 3. ] Proba tne , Domine, et tenla me : 12. [vers. 12.] Pes meusslelit in reciiludine: dile-
ne qnid taroen occultorum meorum me laleal, proba ctio mea non rccessil a justitia tua. In Ecclesiisbene-
me , Domine , et tenta me; nottim me faciens, non dicam le,. Domiiie: non occultabo eis quos vocasti
tibi quem nihil lalet, sed mibi atque hominibus. Ure bcncdiclioiiein tuam , Dominc; quoniam dileclioni
renes meos el cor meum: adhibc medicinale purgalo- luoesubinfero proximi dileclioneni.
rium , quasi ignem , delectalionibus et cogilaiionibus ENARRATIO11.
meis, Quoniammiserkordia lua anle oculosmeosesl : SEIIMO Kt)PLEBEM.
quoniam ne illo igne consumar, non nierita mea , sed 1. Paulus apostolus cum lcgeretur, audivit nobis-
misericordia tua , qua me ad lalem vitam perduxisii, cumSanctilas Veslra : Sicul est, inquil, verilasin Jesu,
ante oculos meos est. £f complacui in verilatetitu : deponere ' vossecuiidumpriorem conveisationemvefe-
ct quia displicuit mihi meura mendaciuin , compla- rcm hominem, eum qui corrumpitnr secundumconcttpi-
cuit aulem veritas lua , placui eliam ipsc cum illa et scentias deceplionis;renovumitriaiiiem spirilu mentis
in illa. veslrm, el induiienovumhomiiiemqtti secundumDeum
4. [vers. 4.] iVonsedi cttm conciliovanilalis : non crealusesl injustilia et sanctitateveritttits(Ephes.IV,21-
clegi apponere cor meum liis qui providerc conanlur, 24). Et ne aliquisarbilrarctur deponendamesse ali.|iiam
queniadmodum, quod fieri non potest, rcruin trans- subsianiiaro , quemadmodumsc exspoliat lunica ; aut
eunlium, perfruitione * beati sint. Ef cum iniquage- aliqnid forinsecus accipiendum, quomodo accipit ali-
rentibus non inlroibo: et quia ipsa causa est omnium quod veslimentum , quasi ponens unam lunicaro et
iniquilatum, ideo ciim iniqua gerentibus abscondilam sumens alteram ; et carnalis isle intelleclus non per-
conscienliaronon hahebo. mitteret horoinesagere in se intus spiritualiler quod
5. [vers. 5.] Odio habui congregationemmatigno- proecipiebatAposlolus : sccutns est, et exposuil quid
rum : ut aulem veniatur ad ipsum conciliumvanilatis, esscl cxui veterem boininem, cl indui novum.Coctera
congregationes nialignorum fiunl, quas odio habui. enim leclionis ipsius ad eurndem inlelleclum perii-
£i cum impiis nonsedebo: et ideo cum tali concilio, nenl. Ail quippe quasi diccnli : Et quomodome exn •
cum impiis non sedebo, id esl, placitum non collo- turus siim veterem , aut quomodo indulurus novuni ?
cabo. £f cumimpiis nonsedcbo. An ipse terlius homo sum depositurus veterem ho-
l
6. [vers. 6.] Lavaboin innocenlibus manus meas: minem , quem habui, et acccplurus novum , quem
niunda faciam inter innocentes opera mea; lavabo non habui; ul tres homines intclliganlur, et sit iu
1Mss.propeomnesferunt, sedliomini...stabilito. medio qui deponit veterem hominem, et accipit no-
5 sic edilioLov.AlEr. et septeniMss.,uoitinfirmabor. viun? ne crgo qcisquam lali carnali cogitatione iinpc-
3 Kdd., perfunclione.sed inelius aliquot Mss.,pcrfru- dilus , iniiius faceret quod ! juhetur , ct non lacicns
ciione. 1 Er. et l.ov.,dcponile.M Am.et Mss.,deponere.
4 Edd.,interiiinocentcs.Mss., Grsec.LXX,
in innocentibus.
en athdois. 2 Edd.,qiiatn.AtMss.,quod.
 !89 ENARRATIOIN PSALMUMXXV. 130
excusaret se de obscurilate leclionis , dicit in conse- Evangelio : Periclilabatut navigiumin stagno, et dot-
quentibus : Quaptoplet deponenlesmendacium, loqui- miebnt Jesus (Luc. vm, 23). Navigamus cnim per
mini verilatem.El ecce hoc est deponere veterem quoddam stagnum, ct venlus cl procelloenon desnnt:
hominem, cl induere novum : Quapropler, deponenles tenlationibus quotidianis hujus socculiprope opplelur
mendacium, toquimini veritalem, unusquisque cum nostrum navigium. Unde autem fit, nisi quia dormit
proximosuo:quiasumusinvicemmembra(Ephes.w,25). Jesus? Si non dormiret in te Jesus, tempeslates islas
, 2. Ne aulem quisquam vestruin ita cogilet, fratres, non palereris; scd tranquillitaiem haberes interius,
cum clirisliano loquendam veritalem ct cum pagano convigilante tecum Jesu. Quid cst aulem, dormit
mendacium. Cura proximo tuo loquere. Proximus Jesus? Fides lua quoe est de Jesu, obdormivit. Sur-
tuus ille esl, qui tccum nattis est ex Adani el Eva. gunt procelloe slagni hujus, vides malos florere, bo-
Oninesproximi stimus condilione tcrrenoenativitatis : nos laborare; tentatio est, fructus cst. Et dicit 1
sed aliter fralres illa spc coeleslishoeredilaiis.Proxi- anima lua : 0 Deus, ipsa est justitia tua, ut mali
niunituuiiidebes pularc omnemhomincni, el antcquam floreant, boni Iaborent? DicisDeo : Ipsa est justilia
sit clirislianus. Non cniin nosti qtiid sitapud Deuro, lua? Et Deus tibi: Ipsa cst fides tua ? Hoeccnim tibi
quomodo illum prxsciverit Deus ignoras. Aliquando proinisi? ad hoc christianus factus cs, ut in sseculo
quero irrides adoranlem lapides, convcrtilur, ct ad- islo floreres? torqueris 2, quia hic mali florent, qui
oral Deiim, forlasse religiosiusqnam tu, qui cum paulo cuin diabolo poslea torqucbunlur ? Sed unde hoc
ante irridebas. Sunt ergo proximi noslri lalenles in dicis ? unde fluctibus stagni cl tcmpestate lurbaris ?
his hominihus , qui nonilum sunt in Ecclesia; ct sunt Quia dormit Jesus, id est, quia fides tua quoe est de
longe a uobis latenies in Ecclesia. Ideoque qui non Jesu, sopita est in corde luo. Quid facis ut libereris?
sciinus fulura , unumquemque proxinmm habeamus , Excila Jcsum, et dic, Mugisler,perimus (Ibid., 24).
non solum conditione mortalitatis humanse, qua in Moventeniro incerta stagni: perimus. Evigilabit illc,
lianc lerram eadem sorto deveniuiiis; sed eliani spc id est, rediet ad le fides lua ; et adjuvante illo, con-
illius liEercditatis,qtiia non scimus quid futiints sit siderabis in anima tua, quia quoedanttir modo malis,
qtti modo nihil est. non cum illis perseverabunt: aut enim viventes cos
5. Ergo atlcndile ca-lera in inducndo novum ho- deserunt, aut a morientibus deseruntur; tibi autem
niinem et exuendo velorein. Deponentes,inquit, mcu- quod promillitur, manebit in rcternum. Illis quod
ducium, toquiminiverhalein ttuusquisquecum proximo tcmporaliter conceditur, cito tollilur. Floruit enim ut
suo : quia sumus invicemmcmbra. Irascimini; et no- flos feni. Omnis enim caro fenum : aruil fenum, et
lile peccure.Si propterea irasceris scrvo luo quia pec- flos decidil : verbum autem Domini manet in oeter-
cavil : ne et tu ipse pecccs, imsccrc libi. Sol non oc- niim (Isai. XL,G, 8). Pone ergo dorsum ad id qtiod
cidal stiper iracundiam veslram (Ibid., 20) : inlol- cadit, et faciem ad illud qtiod maiiet. Evigilante
ligiiur quidemseciinduni tcmpns, fraires; qtiia clsi ex Clirislo jam tempestas illa non quatielcor luum, non
ipsa huiuana condilionc et infirmil.ile inorlalitaiis, opplebunt fluclus navim tiiam : quia fides lua impe-
qiiam portamiis, subivpii ira christiano, non deliet ral ventis et fluctibus, et transiet periculum. Ad hoc
diu leneri el fieri pridiana. Ejice illam dc corde an- cnim pertinel, fratres, tolum id quod dicit Aposto-
lequam occid;it iux isia visihilis, nc le deserat lux lus, de exuendo veterem homincm. Irascimini, elno-
ill.i invisibilis. Sed et aliler benc inlelligiiur, quia est lile peccare : sol non occidat super iracundiam ve-
noster sol juslitive vorilas Ciirisltis . non is!e sol qui siram : neque locum detis diabolo: velus ergo dabat
adnralur :i Paganis et Mauichaiis,el videlur eti.ini a lociiin, noviis non det. Qni furabalur, jam non furelur
pcccatoribus ; sed ille alins cujus vcritate huniana (Ephes. IV, 2G-28): vetus ergo furabalur, novus non
liatura illiislratur, ad qiicin gaudcnl Angcli, hominuni furclur. Ipse honio est, unus homo est: Adam erat,
autcm infiriiialoe' acics cordis elsi ircpidant sub Clirisius sit : vettis eral, novus sit; et csetera quoe
radiis cjus, ad eum lamcn contciiiplanduin per nian- ibi scquiintiir.
dala purganlur. Ctim coeperit iste sol in lioniine ha- 5. Sed Psalmum videamus paulo diligentius, quia
bitare per lidem, non tanlum in te valeat iracuudia ciiui quisquc profeceril in Ecclesia, necesse est pa-
quoeiu te nascitur, ul oce.idatsupcr iracundiani luain, lialur malos in Ecclesia. Sed non eos cognoscit qui
id est, deserat Clirislus meiileni luani; ipjia non vult taliscsl; quanqtiam mnlti mali muriimrent adversus
linbilare Chrisius cuin iracundia ttia. Videlur eniin malos, qitoniodo facilius unus samis fert riuos oegro-
quasi ipse a te occidcro, cuin iti ab ipsooccidas: tos, qiiam duo oegrotise inviceni singulos. Itaquehoc
quia ira cuiii inveleraverit, oiliura lit; ciini fnctuin proccipimus, fratres, Area est Ecclcsia luijiis lem-
ftieiit odiuin, jam homicida es. Omniscnim qui odit poris : sivpe diximus, socpediciinns, Et paloain habet
[raireinsuiim, homicidaesl (Uoan. m, 15), sicutdicit et fnirocntum. Nemo quairat cxire totaui palcam, nisi
Joanncs aposiolns. Iicm ipso dicil, quia omnis qtti lcrapore ventilationis. Ncino antc lcinpus vcnlilalio-
odit fratrem sititm, in lencbrismanel [Id. n, 9) : cl non nis dcserat aream, quasi dtim non vult pali pcccato-
niirum si ille in lenebris inanct, a quo occidit sol.
•i. Ad hoc forle ctiani pcrtiiicl quotl audislis in 1 TredeciniMss.,Lt dubital.
3 Sicv.r.et Mss.At I.ov., ul in smculoisloflorercs,et in
1sic vetuscud.corb. AtEdd.,/ioiiutium cniniiiifirmitale ftttitropuslea in infernonuserrimctorqttcreris? Quia n>c
actes. maliflorcnl,ctc.
191 S. AUGUSTINIEPISCOPI
res: ne praeler aream invenlus, prius ab avibus lolerarent. Sed quia palea erant, flavit venlus ante
colligalur, quam ingrediatur in horreum. Quomodo ipsam venlilalionem, et rapuit de area paleam, h
auletri hoc, fratres, dicamus altendite. Grana cuin projecit in spinas. Et palea quidem inde projecta est:
coeperint triturari, inler paleas jam se non (angunt; sed numquid quod remansit frumentum solum est?
ita quasi se non noverunl, quia intercedit palca. Et Non volat ante ventilaliqnemnisi palea, remanet au-
quicunique longius altendit areara, paleatn solam tcm et frumentum et palea; venlilabilur vero palea
pulat: nisi diligenlius intueatur, nisi manum porri- cum venerit tempus ventilationis. Hoc dixit iste:
gat, nisi spiritu oris, id est, fialu purgantc discernat, In innocenliatneuambulavi,et in Doininosperans non
difficile pervcnil ad discretionem granorum. Ergo movebor. Si enim speravero in bomine, visurus sum
aliquando ct ipsa grana ila sunt, quasi sejuncta .ab fortasse ipsum hominem aliquando male viventem,
invicem, et non se langentia, ut pulet unusquisque nec eas vias tenentem, quas vel didicit vel docel in
cura profecerit, quod solus sit. Ilonccogitatio, fralres, Ecclesia bonas, sed quas diabolo docente sectalus
Eliam lenlavit, tanluin viruin (111Reg. xix, 10); et est; et quia spes raea in liomine erit, lilubante ho-
dixit ad Deum, sicul eliam Apostolus coninicmorat: mine titubabit spes nica, el cadente homine cadet
Prophelas luos occidenmt, altaria tua suffoderunt,el spes mea : quia vero in Domino spero, non nio-
ego remansi solus, el qumrunlanimammeam.Sed quid vebor.
dkil ilti responsumdivinum? Reliqui tnihi seplemmillia 7. [vers. 2.] Sequitur, Proba me, Domine, el tenla
virorum, qui non cutvaverunlgenua anteBaal (Rom.xi, tne; ure renes meosel cor meum. Qnid est, ure renes
3ef 4). Non dixit ci: Habes alios duos aut tres similes meosel cor trieum?Ure deleclaliones meas, ure cogi-
libi. Noli, inquit, putare tc solum. Alia, iuquit, se- tationes meas (cor pro cogitationibus, renes pro de-
ptem millia sunt, et solum le putas! ltaque hoc hre- lectationibus posuit) ne aliquid mali cogilem, ne
vitcr proecipimus,ul dicere coeperam. lntendat roe- aliquid mali me delectet. Unde aulem ures renes
cum fralerna Sanclitas Veslra, et adsit misericordia meos? Igne verbi tui. Unde iires cor raeum ? Calore
Dei in cordibus nostris, ut sic a vobis intelligalur, ut spiritus tui. De quo calore alibi dicitur : £t nou est
fructificet, el in vobis operetur. Auditebreviler: Quis- qui se abscondat a calote ejus (Psal. xvm, 7) : el de
quis adhuc malus est, non pulet neminem bonura quo igne Dominus dicit : Igneni veni miltere in ter-
esse : quisquis bonus cst, non pulet se solum bonum ratn (Luc. xu, 49).
esse. Tenelis hoc ? Ecce rcpeto, videle quia dico : 8. [vers. 3.] Ergo sequitur, Quoniammisericordia
Quisquis nialus est, inlerrogans conscienliam suain, lua anle oculos meos esl, et complacuiin verilatetua:
el male sibi renunlians, non arbilrelur neniinem bo- hoc est, non in homine complacui, sed intus compla-
num esse : quisquis bonus est, non arbitrctur sc so- cui tibi, ubi lu vides; et non tiraeo si displiceam ubi
lum bonum esse; et non limeat bonus in com- homines vident, sicut ait Apostolus, Opus autem
mixtione maloruro, quia venict lempus ut inde se- suum probetunusquisque, et tunc in semetipsolantum
gregelur. Ad hoc cniro hodie canlavimus, Ne perdas habebitglotiam, et non in aitero (Gal. vt, 4).
cum impiis aitimam meain, el cum viris sanguinumvi- 9. [vers. 4,5.] Non sedi, inquit, cum conciliova-
tam mcam. Quid enim est, Ne cum iinpiis perdas ?Ne nilatis. Hoc quid cst, iVon sedi, intendat Sanclilas
sitnul perdas. Quarc tiniel ne sitnul perdat? Video Vestra. Quomodovidet Deus, dicit nonsedi. Aliquando
enim diclum Deo, qnia modo simul nos pateris, quos non es in concilio, et ibi sedes. Verbi gralia, in thea-
pateris simul, noli perdere siroul. El hoc Iiabct totus tro non sedes, sed cogitas iliealrica, conlra quoe
psalmus, quem volo breviler cum Sanciitate Yestra dictum est, Ure renesmeos: ibi sedes corde, quam-
considerare, quia brevis est. vis non sis ibi corporc. Contingat aulem ut tencaris
6. [vers. 1.] Judica me, Dotnine: raolesla vola et ab aliquo, et ibi colligeris, aul aliquod officiumpitim
1
quasi periculosa oplat sibi, ul judicetur. Quid est faciat le ibi sedere. Qiiomodo potest hoc evenire ?
judicari quod oplat? Discerni sc optat a raalis. Alio Conlingil ex officiopiclatis ut servo Dei sil necessitas
loco cvidcnter dicit de ipso judicio discretionis : Ju- in amphitbeatro esse; liberare volebal nescio quem
dica tne, Domine, el disceme causam meam de genle gladiatorein, lieri posset ut sederet, et exspeclaret
non sancta (Psal. XLII,1). Ostendit quid dixeril, Ju- donec ille exiret quem liberare cupiebat. Ecce non
dica : ne lanquam sine judicio (quia modo et boni et scdit in concilio vanilatis, quamvis illic corpore se-
raali inlrant in Ecclesiam) ct boni et niali eant in dere videretur. Quid est sedere ? Consenlire cum liis
ignem seternum. Judica me, Domine. Quarc? Quo- qui ibi sedent : quod si prsesens non feccris, non ibi
tiiam ego in innocenlia tnea ainbulavi, et in Domino sedisti: si absens feceris, sedisti ibi. Et cum iniqua
sperans non movebor.Quid esl, in Domino sperans? gerenlibusnon introibo (a). Odiohubui congregationem
Ille enim litubat inter malos, qui non in Domino
spcral; hinc factum est ut schismala fierenl (a). (a) Noncommemorat id quodfortenonnisipostcontigit
ollalione, ubi Donatistae
Trepidaverunl intcr malos, cum ipsi pejores essent, in Carlbag.cdicentes sederecumcalbolicis
cousessumcum impiisprohiberihoc
ct quasi nollent esse boni inter malos. 0 si frumenta noluerunt, ipsosergo, quia siraulin-
psalnio.Quibusresponsumfuit,Etcum
cssent, usque ad lempus venlilationis paleam in area gcessierant,peccasseinillud, imquagerenlibusnon
introibo.Psalmumque ingressu consessuspirituali,
de et
1 PleriqueMss.,orat. non de corporaliagere monstratumest. Videlib. ad Do-
(«) ContraDonatistas. natistasposl collat., c. b.
matignorum.Vidctis qnia inlus est. £<cum impiisnon
sedebo.
10. [vers. 6.] Lavttboin innocenlibusmanus meas:
non aqua isla visibili. Lavas nianus, quando pie co-
'
gilas de operibus tuis , et innocenter coram oculis
Dei :quia est et altare coram oculis Dei, quo ingres-
sus cst sacerdos, qui pro nobis se primus oblulit.
Est ccelesle allare, et non ampleclilur illud altare,
nisi qui lavat roanus in innoccntibus. Nam multi
altare hoc Lmguntindigni, et lolerat Deus paii inju-
riam ad tempus sacramenta sua. Sed numquid, fra-
tres mei, quomodosunt parieles isti, sic erit Jerusa-
lcm coelestis? Non quomodo reciperis cum malis
inlra parietes istos ecclesioe,ita recipieris cum malis
in sinum Abrahoc: non ergo timeas, lava manus. £<
eircumdaboattare Domini: ubi offers vola Domino,
ubi preces fundis, ubi conscientia tun pura est, ubi
dicis Deo qui sis; et si aliquid est in le forte quod
displiceatDeo, curat ille cui confiteris. Lava ergo in
linnocemibusmanus tuas, et circumda altare Doroini,
ut audias vocemlaudis.
11. [vers. 7.] Hocenim sequitur, Ut audiamvocem
laudis, et enarrem univerta mirabilialua. Quid est,
Ut audiamvocenilaudis? Ut intelligam, inquit. Hoc
est enim audire coram Deo, non quomodo sonos
istos, quos mulii audiunt, et riiulli nori atidinnl.
Quam multl ad tios audientes sunl, et ad Deumsurdi
sunt! Quam raulli habenlcs anres, non habent illas
aures de quibus dicit Jesus : Qiti habetatires audiendi,
audial (Matth. xm, 9)! Ergo quid est audire voccm
laudis? Dicamsi potero, adjuvante raisericordia Do-
lnini, et oralionibus veslris. Audire vocem laudis,
esl intelligere inlus, quia quidquid in te mali est de
peccatis, IUHUI est; quidquidboni in jusiiflcalionibus,
Dei est. Ita audi vocem laudis, ut non le laudes et
quando bonus es : nam laudando te bonum, fis ma-
lus; bonumenini te fecerat humilitas, malum te facit
superbia. Gonversuseras ut illuminareris, et conver-
sione tua factus es luminosus, factus illustratus con-
versione. Sed quo *? numquid ad te ? Si ad tc con-
versus posses illuminari ,liunquam posses tcnebrari,
quia tecum semper esses. Quarc illuminatuses? Quia
converlisti le ad aliud quod tu non eras. Quid est
aliud quod tu non eras ? Deus lumcn est. Non enim
lu lumen eras, quia peccalor eras. Dicit enim Apo-
stolus eis quos vult audire vocemlaudis : Fuistisenim
aliquandotenebrm,nunc autem lux (Ephes.v, 8). Qttid
est, Fuistis aliquandotenebrm, nisi veteres homines?
Aruncautemlux : non sine causa lux estis, qui fuislis
jamduduni tenebra?,nisi 3 quia illuminali cstis. Noli
putare lcipsum essc lucem : illa est lux, quoe iilumi-
nat omnem boinincm venienlem in hunc mundum
(Joan. i, 9); lu aulem per teipsum, per inalamvolun-
lalem, per aversionem luam tenebratus cras, modo
luces. Sed subjecit statim , ne suporbirent illi quibus
dictumcst, Nunc auiein lux, et addidit, in Doinino.
' Br.et quinqueMss.,imtocens es.
* StcMss.»t edd.,sed a quo? numquida te?Si a te, etc.
s Edd.,quare,nisiquia, etc. Abest,quare,a Mss.
Sic enim ait, Fuistis aliquandotenebrm, niinc mtlem
lux in Domino. Ergo si proeterDominuni, ncc lux :
si aulem ideo lux, quia in Domino; quid babes quod
non accepisli ? Si aulem acccpisli, quid gloriaris
qtiasi non acceperis ? Hocenim ipse Apostolusdixit
alio Iocohominibus superbientibus,et vclentibus sibi
tribucre quod Dei esi, et de bono sic gloriari quasi
de suo, hoc cis dicit : Quid enim habesquodnonacce-
pisli ? Si autetnaccepisti,quid gloriarisquasi nonacce
peris(I 6'or. iv, 7) ? Qui dedit humili, aufert supcrbo :
quia qui dedit, poiest auferrc. Ad hoc eniro peninet,
fratres, si lamcn exposui quod volui, exposuiauiem
qtiantum potui, ctsi nnn qttanliimvolui, ad hoc per-
tinel qund ait, Lavaboin innocenlibusmanus meas, et
circumdabo allare tuttin, Domine, ut audiain vocem
laudis tum: id est, ex ipso bono nieo non de me
prsesumam, sed de le qui dedisti, ne laudari velim
de roe in me, sed de lc in le. Ideo sequitur, Ut au-
diam vocemlaudis tum, et enarremuniversamirabilia
lua : non mea, sed tua.
12. [vers. 8, 9. ] El jam videte, fratres, videte ama-
torem illum Dei de Deo prsesumentem,posilum inter
nialos, rogantem Deum ut non comperdatur cum
malis, quia non errat Deus in judicando. Tu enim
cum videris liomines in unum locum intrasse, putas
ejusdem meriti esse : Deus autem non fallitur, noli
timere. Tu judicantc vento discernis paleam a fru-
nienlo : venlum vis flare tibi, et tu non es venlus,
sed optas tibi flare ventum : el cum ventilabro utrum-
que excusseris, ventus leve tollit, grave manet. Quse-
ris ' ergo venlum ad judicandam aream. Numquid
Detis qtirerit alterum qui secum judicet, ne perdat
cum malis bonos? Non itaque liraeas; securus eslo
bonus, etiam in raedio raalorura; et dic quoe audis,
Donrine, dilexi decorem domus lum. Domus Dei,
Ecclesia est; adhuc habet malos, sed dccor domus
Dei in bonis est, in sanctis est: ipsum decorem do-
mus tuoe dilcxi. £f locum habitationis glorim tum.
Quid est hoc ? El hoc dicam, ad illuro sensum per-
linet subobscurumaliquantum : adjuvet me Dominus,
et intentio cordis vestri ab eodem Domino inspirala.
Quid ait, locumhabiialionisglorim tum? Dixit prius,
decoremdomus ium: et exponit quid sit decor domus
Dei, Locus, inquit, hubitalionisgtorim tum. Non suffi-
cit dicere, Locus habitalionis Dei, sed , Locus habi-
lationis glorisc Dei. Quse est gloria Dei? De qua
paulo anle dicebam, ut et qui fit bonus, non in se,
sed in Dominoglorietur (ld. i, 31). Omnes enim pcc-
caverunt, et egent gloria Dei (Rom. m, 23). In qui-
bus ergo sic habilat Dominus,ut et de bonissuis ipse
glorificelur, ut non sibi velint tribuere, et quasi pro-
prium vindicare quod ab illo acceperunt, ipsi perti--
ncnt ad decoremdomus Dei. Nec discerni illosvellet
Scriptura, nisi quia sunt quidam qui donum Dei ha-
bent quidem , el nolunt in Deo gloriari, scd in se :
habent quidera donum Dei, sed non pertinent ad de-
1EditioAm.Qttandoergoveniluradjudicandumaream;
numquidneus, etc.Er. Quandoergovenit.AtMss.curoLov.,
Qttmrisergo ventnm,elc,
193 S. AUGUSTINIEPISCOPI 196
corem domus Dei. Qui enim pertinent ad decorcm quem prolala fuerit, et si jam effringi non potest,
domusDei, in quibus habitat gloria Dei, ipsi sunt quia tenelur jure forte non ecclesiaslico, sed prin-
IOCUS habitationis gloriseDei. ln quibus aulem habilat ciptim soeculi,qui lanlum (a) delulerunt Ecclesioe,ut
gloria Dei, nisi qui sic gloriantur, ut non in se, sed quidquid in ca judicatum fueril, dissolvi non possit;
in Domino glorientur? Ergo quia dilexi decorem si ergo effringi non potest, jam non vult intueri se,
domus tuac, id est, omnes qui ibi sunt et gloriam ct' caecosoculos dirigit in judiccm, detrahit' quan-
tuam quserunt; sed cl non prsesumpsi in homine, ct lum poiest. Placere illi, inquit, voluit, divili favit,
non consensi impiis, et non introibo, et non sedebo nul aliquid ab illo accepit, aut timuit illttm offendere.
in congregatione eorum ; quia ila fui in Ecclesia Dei, Accusat qnasi accepla sinl munera. Si aulem pauper
: habuerit contra divitem, et pro paupere fuerit judi-
quid niihi retribues ? Sequilur quid respondeamus
Ne comperdascum impiis animam meam, et cum viris calum ; dicit item dives, Accepit munera. Quaemu-
vxnguinumvilammeam. nera a paupere ? Vidit, inquit, patiperem , et ne
13. [vers. 10-12.] In quorum manibus iniquilales rcprehenderetur quod conlra pauperem fecerit, op-
sunt, dexlera eorum replela est munetibus : inunera pressit jusliliam, et protulit conlra verilatem senten-
non solum pecunia est, non solum aurura et argcn- ti.im. Ctim ergo necesse sil ut hoc dicatur, videte
'
tum, non solum exenia sunt; neqtie omnes qui non posse dici ab his qui munera non accipiunt, nisi
accipiuntea, accipiunt munera. Aliquando enim ac- coram oculis Dei, qui solus videt quis accipiat, et
cipiunlur ab Ecclesia. Quod dico, Petrus accepit, quis non accipial : Ego auletnin innocenliamea atnbu-
Dominus accepit, loculos habuit, ea quoemillebaniur lavi, redime tne, et miserere mei: pes tneus slelil in
Judas aufcrcbat. Sed quid est accipere munera? recliiudine.Concussus sum quidcm undique scandalis
a
Propter munera laudare hominem , adulari homini, ct lenlatiotiibus reprehendentium judicium hurnana
palpare blandiendo, judicare conlraveritatem propter lemeritale 2: sed pes meus steiit in rectiiiidine. Quare
munera. Propter quocmunera ? Non solum propler aulem tn reciitudine? Quia superius dixerat: £f in
aurum et argentum et hujusmodi aliquid, sed etiam Dominosperans non movebor.
et
propler laudem qui judicat male, munus accipit, 14. Quid ergo concludit? In Ecclesiisbenedicamle,
munus quo nihil inanius. Paluit enim iili nianus ad Domine.ld esl, in Ecclesiis non me benedicam, quasi
accipiendum judicium Iinguoealienoe, et perdidil ju- certus de hominibus, sed te benedicam in operibus
dicium conscientioe suoe. Ergo in quornm manibus meis. Hnc. est enim benedicere Deum in Ecclesiis,
iitiquitalessunt, dexlera eorum replela est muneribus. fratres, sic vivere ul per mores ctijusque benedicalur
Videtis,.fratres, quia coram Deo sunt, et in quorum Deus. Nain qui benedicit Dominum lingua , et factis
manibus non sunt iniquilates, nec dexlera eorura maledicit, non in Ecclesiis bencdicit Dominum. Lin-
repleia esl muneribus, ulique coram Deo, et non gua prope omnes benedicunl, sed non omnes factis.
nisi Quidam voce benedicunt, qtiidam moribus. In quo-
possunt nisi Dco dicere , Tu scis : non possunt
illi dicerc : IVe comperdascum impiis animam meam, rum autem moribusnon invcnitur quod aiunt, faciunt
et cum viris sauguinumvitam meam; qui solus potest blasphemari Deum, ut illi qui nondum inlrant Eccle-
videre, quia non accipiunt munera. Yerbi causa, siam , quamvis amenl peccata sua , ct ideo nolint
contingit ut duo homines habeant causam apud ser- esse chrisliani, taraen excusent se per malos, ut
vum Dei; nemo nisi suara justam dicit catisam ; nam blandiantur sihi, sediicentes seipsos, et dicant : Quid
si iniquam putaret causam suara , judicem non quoe- mihi persuades ut Chrisiianus sirn? Ego fraudcm a
reret. Et ille se putat justam causam habere, et ille. chrisliano passus sum, el nunquam feci; falsum mihi
Veniunt ad judicem. Antequam proferatur sententia, juravit cliristianus, et ego nunquam. Et cum ista di-
ambo dicunt: Ampleclimur judicium luum; quidquid cunt, impediunlur a salule : ut nihil eis prosit, non
judicaveris, absit ut respuaraus. Quid et tu dicis ? quidem qnod jam boni sunt, sed quod mediocriter
Judica quidvis, lantum judica : prorsus si in aliquo mali. Quomodo enim nihil prodest aperire oculos, si
repugnavero, anathema sim. Ambo amant judicem sitquisque in lenebris : ila nihil prodest esse in luce,
antequam judicet. Curo autem dicta fuerit senlcntia, si clausi sunt oculi. Ita et paganus qiiidein (utde
contra unum crit; et neuler eorum scit conlra quem iilis potius loquamur velut bene viventibus ) patenti-
futura est. Ille erga si utrisque placere voluerit, acci- bus oculis est in tenehris; quia non agnoscit lucem
munere suaro Doniinum : chrislianus autem male vivens, in
pit munus laudem hominum. Sed accepto
isto, videte quod munus amiltat. Accipit quod sonat,
et transil: perdit quod dicitur, et nunquam transit. 1 AliquolMss.,sed.
Verbum Dei semper dicitur, nunquam transit: ver- 2 Lov., jttdicio humanmtemeritalis. Am. Er. et Mss.,
bum hominis mox ut dictura fuerit, transit. Tenet judiciiimtemeritate. humttnmtemeritatis.sed haud dubie legendum,
humana
inania, dimiltit solida. Si autem Detim intueatur,3 lex inTheodosianocodice,
est senlentiam contra unum, considerato (a) Exstatea de re Constantini
prolaiurus lih. 16, tit. de ei iscopalijudicio,data ad Ablaviumprsefe-
Deo, sub quo judice illam profert. Ille autem contra clum praetorio,qua sancit Imperator,ut « SenlcntiaeE| i-
«scoporumquolibet genere prolatac,inviolataesemper
1 Edd.,xenia. AtomnesMss., exenia. « incorruplaequeserventur , vtqueonines causaequsevel
* ln Mss.,adulare. « prsetoriojure vel civilitractanlur, Episcoporunise.nten-
* Nonnullicdd., considetante. « tiis terminatse,perpetuostabilitatisjure nrmentur.»
 197 ENARRATIO1N PSAl.MUMXXVI. m
luce quidcm csl lionriisi Dei, scd clausis oculis. Male exaltavit capttl mettmsuper inimkos meos: qnid mihi
vivendoenim videre non vult eum, in cujus nomine servat in finem , quando et nunc curo corpus mor-
tanquam caecusestin luminc constiliilus, nulla visione luumest propler peccatum (Rom. vin, 10), sentioeccc
vcri lumiiiis aniinalus. meiitem meam servire legi Dei, nec duci captivam
suh rebcllanlelege peccati (1d. vn, 22, efc)? Ctrcut-
vi, ef immolaviin tabernaculoejus hosliamjubilalionis:
IN PSALMUM XXVI consideravi orbem credentem in Christum; el in eo
quod pro nobis temporaliter Dens humiliatus est,
ENARRATIOI. gaudens laudavi eum : lali euiin hostia delectatur.
Canlaboet psallam Domino: corde atque opere lscta-
Ipsi David, priusquam linirelur. bor in Domino.
1. [vers. I.] Tiro Chrisli loquitur, cum acceditad 7. [vers. 7.] Exandi, Domine, vocem meam, qiia
fidem. Dominttsillttminatiomca cl salutaris meiis,qnem clamavi ad fe:exaudi, Domine, vocem inleriorem,
limebo? Pnniinus mihi cl noiitiain suitt salutem da- quam in aures tuas forli intontione direxi. Miserere
bii, quis me auferct ei? Dominusprolectorviim mcm, mci, el exaudi me : raiserere mei, et cxaudi me
a quo trepidabo? Domimis rcpellct onincs impetus et in ca.
insidias hosiis mci, a nullo trepidabo. 8. [vers. 8.] Tibi dixit cor meum : Qumsivivullum
2. [vers. 2 ] Dum appropinquanlsuper menocenles, ttium. Non enim liominibusme ostcntavi; sed in se-
ul edanl carucs meas : duin acccdunt ad cognoscen- creio ubi solus audis, libi dixil cor ineum : Qu.Tsivi
dum rr.e nocentcs, el insultandiim, ut se mihi proefe- non a le aliquod extra le prxmium, scd vulluin luum.
rant miil.uiii * me in mclius; ut malcdico denlc non Vullum tuum, Domine, requiram: huic inqiiisilioiii
inc consumant, sed polius carnalia dcsideria mea. perseveranter instnlio; non enim vile aliquid, sed
Qui iribulant me inimki tnei : non solum qui me tri- vulluin tuum, Doniine, requiram , ut gratis le dili-
luilant amico aiiinio reprehciidcntes, et a proposito gam, quia preliosius aliquid non invenio.
rcvocarc volcntcs, sed etiam iniroici mei. Ipsi inftr- 9. [vers. 9.] ATeaverlas vullum iuum a me : tit in-
nittit sitnl, el ccciderunt: dttm ergo id agunt studio de- veniam quod quscro. iVe declines in ira a servo itto :
fcndciidi seiilenliam suatn , inlinni facli sunt ad crc- nc lc quoerens, in aliud incurram. Quid eniin hac
deuda ineliora; et verbum solulis, pcr quod facio poena gravius amanii et quocrenli veritatem vullus
qnod cis displiccl, odisse cceperunt. lui ? Adjnior meusesto: quando hanc invcniam, nisi
5. [vers. 5.] Si lonsisiant adversumme caslra, non tu adjuves? Ne derelinqttasme, neque despkias me,
tiniebitcor meuin : adversus me aiitem si contradicen- Deus salutatis metts: neque contemnas quod mortalls
lium cnnspirans muliiludo consistat, non limebil cor sclernuin audet inquircre; tu eniin Deus sanas pla-
nicuin, ut iu corum parlcs transfugiam. Si insurgal gam peccati mci.
in me bellum,in hac ego sperabo : si exsurgal in me 10. [vers. 10.] Quoniam paler meus et maler mea
pcrsecutio hujus socculi, in hac, qnam cogilo pctilio- dereliquerunt me: quoniani regnum socculi hnjus et
nem, figam spem mcam. civitas stcculi hujus, cx quibus lemporaliter et mor-
4. [rers. 4.] Unam pelii a Domino, hanc requiram: laliler natus stim , dereliquerunl me quoercntem te,
iiuam enim petitionem peiii a Domino, hanc requi- et despieientem qusc promittebant, cum id quod
rain. Ul inhabitem in domo Domini omnesdies vilm quoerodafe non possent. Dominus autem assumpsit
tnem: ut quaindiu in hac vila suro, nulloeadversilates me : Dtininus autem, qui potest ipse dare miliise,
nic excludant de numero eoruin qui unilatem et ve- assumpsil me.
rilatem dominicse fidei per orhero lerrarum tcnent. 11. [vers. II.] Legem mihi conslitue, Domine, in
Ul coniemplcrdelectaliottemDomiiii: eo fine seilicet, via lua: ad le igitur lendenti, et tantam professio-
nt iu lide perseveranli appareat inilii species delecta- iiem pcrvonicndi ad sapienliam a liniore inclioanti ',
hilis, quam facie ad facicm conlempler. £f proiegar legem niihi constilue, Domine, in via lua , ne aber-
lempliim ejus : et absorpta morle in victoriam, im- ranlem disciplina lua dcserat. Ei dirige me in semila
niortalitate induar, cffeclus lemplumejus. recla propler inimicosmeos: ct dirige me in rcciiiu-
5. [vers. 5.] Quouiam abscondit me in tabernaculo dinc nngiistiarum ojtis; non cnim iuchoare sufficit,
suo in die malorum meorum : quoniam ahscondil roe cum inhnici, donec pervenialur, non quiescant.
in dispensatione incarnali Verhi sui in lempore lcn- 12. [vers. 12.] Ne tradideris me in animastribulan-
lationum, quibus roorlalis vila mea subjacel. Protexit tium me : ne sinas irihulanles ine satiari de malis
tne in abscondilotabernacuti sui : prolexit me, corde meis. fjuontain tnsurre.rert(ntinihi tesles iniqui: quo-
credentcm ad jiislitiam (Rom. x, 10). niam insurrexerunt in nie falsa de nie dicenles, ad
6. [tvrs. G.] In pelra exallavittnc : et ut nianifcslum amovendum et revocanduin me abs tc, quasi gloriam
ctiain fierct ad salulcm, quod crcdidi, in sua firmi- ab hoininibus quseram. Et mentita est iniquilassibi.
tale * fecit crninere confessionemmeain, Ef nunc ecce
1 Edd.et pleriqueMss.,e<ad tantamptofessionemperve-
1 itaMss.Atedd., mulastime. trienti,ud sapknlktma limoreinchoanlt.Hosjuxta Colbert.
* sicEr. et Mss.AILov.,infitmUate. Ms., et lanlamprofessionem pervetriendi,etc.
,<yi S. AUGUSTINIEPISCOPI 200
Itaque iniquilas mendacio suo deleclata est. Nam mc fulurus utitis rex et saccrdos, ulroqne munere unus
non movit, cui ex hoc proroissa est merces major in Cbristus, et ideo Christus a chrismate. Non solum
ccelis. autem caput nostrum unctum est, sed etcorpus ejus
13. [vets. 13.] Credo videre bona Domini, in terra nos ipsi. Rex autem est, quia nos regit et ducit; sa-
vtvenftum; ct quoniam hoecprior passus est Dominus cerdos.quia pro nobis interpellat ( iloni. vm, 34). E
'
meus; si ego quoque linguas morientium conte- quidem solus ille sacerdos talis exlilit, ut ipsc
mnam (Os enim quod menlitur occidit animam [Sap. esset etiam sacrilicium. Sacrificium oblulit Dco non
i, 11]), credo videre bona Dominiin terra vtvettfium, altud quam seipsum. Non enim invenirct proeter se
ubi nuilus est falsilati locus. mundissimam rationalem victimam, tanquam agnus
14. [vers. 14.] Susline Dominum, viriliter age : et immaculalus fuso sanguine suo redimens nos, con-
conforlelurcortuum, et sustine Dominum.Sed quando corporans nos sibi, fnciens nos membra sua, ut in illo
istud erit? Arduum est morlali, tardum est amanli : et nos Clirislus essemus. Ideo ad omnes Christianos
sed audi non fallacerovocem dicentis : Sustine Domi- pertinel unctio : prioribus autem Veteris Testamcnti
num. Tolcra ustionem renum viriliter, et uslionem lcmporibus ad duas solas personas perlinebal. Inde
cordis forlilcr : non tibi negatum putes, quod non- aulcm apparet Christi corpus nos esse, quia omncs
dum accipis. Ne desperatione deficias, vide quia di- ungirour : et omnes in illo el Chrisli et Chrislus sn-
ctum est : Susline Dominum. raus, quia quodammodo totus Christus caput et cor-
ENARRATIOII. pus est. Unclio isla perliciet nos spirilualiier in illa
vitn, quoenobis promitlitur. Est auteni hoecvox desi-
SERMO ADPLEREH. dcraniis illam vitam; est vox quocdnmdesiderantis
in nobis in fine perficielur : ideo
1. DominusDeusnoster alloquens et consolans nos, gratiam Dei, qua?
in sudore dictum cst, Priusquam liniretur. Ungimur enim modo
profecio qtios respicit ex justo judicio suo
in sacramenlo, el sacramento ipso proefiguraturquid-
vultusnostri panem nianducarc (Gen. m, 19), ex no- dam
non solum quod ftiluri sumus. Et illud nescio quid fulurum
bis nobis loqtii dignatur, ut ostendat quia
ineffabile desiderare debemus, el in sacramento ge-
cst conditor noster, sed et babitator. Voces istre
audivimus, ct ex cantavirous, si mere, ut in ca re gaudeamus quse sacramenlo proe-
Psalmi, qtias p.irte
dicamus quod noslroe sinl, verendum est quemad- monstraiur.
modum verum dicamus : sunt eriira voces magis 3. Ecce quid dicil: Dominusitluminatiotnea, el sa-
Spirilus Dei quam nostroc.Rursum si dicamtis nostros lutaris meus, quemliinebo?ille me illumiiial, recedant
non esse, profeclo nientimur. Non enim est gemitus lenebroe; ille nie salvat, recedal infirmitas; ambulans
nisi laborantium : aut omnis ista vox, quoehic sonuit, in luminc lirmus, quem timebo? Non enim talem sa-
plena doloris et lacrymarum, polest esse ejus qui luiem dat Deus, quocab aliquo possit extorqueri; aut
nunquam potest esse miser. Dominus crgo miseri- lale luroenest, quod ab aliquo possit obtenebrari. Do-
cors, nos miseri: misericors loqui dignalus miseris, ininus iltuminans, nos illuminali; Dominussalvans ,
dignatur etiam uti in ipsis voce miserorum. Ita uirum- nos salvali: si ergo ille illuminans, nos illuminati; ct
que verum est, et noslram esse vocem, et nostram ille salvans, nos salvati; proeter ipsum nos tenebroo
non esse ; et Spiritus Dei esse vocem, et ipsius non ct inlirmitas. Hnbentes autem in ipso spera cerlam et
esse. Spiritus Dei vox est, quia ista nisi illo inspi- fixam el veram, quem timebimus? Dominus illtimi-
rante non diceremus : ipsius autcm non est, quia ilie natio tua, Dominus salnlaris tuus. Inveni polenlio-
nec miser est, nec laborat. Istocauiero voces misero- rcm, et lime. Ad potenlissimumomniura, ad oronipo-
rum et laborantium sunt. Rursus noslroo sunt, quia tentero, sic pcrlinco, ut ct illuminel me, et salvet
voces sunt indicanles miscriam noslrain : item non me, nec timeo aliquem prscter ipsum. Dominus pro-
sunt nostrse, quia ex dono ejus vel gemere mere- teclor vilm mem, a quo irepidabo?
mur. 4. [wers.2.] Dum appropinquantsuper me nocenles,
2. [vers. 1.] Psalmus David priusquatn liniretur. ul edanl carnesmeas : qui tribulanltne inimici mei, ipsi
Hoc habet titulus Psalmis : Psalmus David priusquam infirmati sunt, et ceciderunt. Ilaque ego quid limebo,
linirelur, hoc est, priusquam ungerctur. Unctus est aut qucm timebo? ego quem trepidabo, aut quid ire-
enim ille ut rex (I Reg. xvi, 13). Et solus 3 tunc un- pidabo? Qui me persequunlur, ipsi infirmanlur, ipsi
gebatur rex, el sacerdos : duoe istse illo tempore cadunt. Quare aulem persequunlur? Ut edanl carnes
unctoe pcrsonoe. In duabus personis prafigurabalur meas. Quoesunt carnes meae? Carnalcs affeclus mei.
Soevianl persequendo, nihil in me moritur nisi mor-
1 EdilioLov.,stc eqoqnoque: dissentienlibuscaeterisli- tale. Erit in menliquid, quo persecutor pervenirenon
bris. Et mox cum editione Er. liabebat, linguas mentien- possit, ubi habilatl Deus meus. Manducent carnes
lium. Sed verius Mss.,morientium,qua voce per autitlie- mcas : finitis carnibus
iiim ad viventium,usus fuisse Augustinusintelligitur ex spiritus ero, el spiritualis. Et
illis verbis : os enim menlilurocciditanimam. tantam saliilem mihi promittit Domimismeus,
2 In Edd. deerantqnodh:cc verba, vel gemere meremnr. qtiidem
Psalmus David priusquam Uniretw. iloc habet tilulus ut eliam modo istn cnro morlalis, quoevidetur per.
Psalmi : quaeundecimMss.auctoritatcresliluuntur.
s sicvatic.codex, et quinqueGallic.Mss.Edd.vero fe-
rebant: unctusesl en\mtlle u<tex et sacerdos.Tvnc tm- 4 Regiuset vatic. Mss.,ibilmbitat.
gebaltir,etc.
201 ENARRATIOIN PSALMUMXXVI. 202
mitti' manibus persequentium,non pereat in oeter- Hxc est una : domus enim ea diciturubi semper ma-
num; scd quod demonstraiumest in capite meo re- nebimus. In ista pcregrinationedicitur domus, sed
surgente, hoc omnia mcmbra sperent. Quem timcat proprie (abernaculumappellatur : tabernaculuraper-
anima mea, quam inhabilat Deus? Quem timeat cnro egrinantium,et quodammodomilitanlium,et adversus
mea, cum corruptibile hoc inducrit incorruptionem? hoslem pugnantiumcst. Quandoergo tabernaculum
Vultisnossequia carnes illi manducant,qui nos per- est in hac vita, manifeslumest quia est et hoslis :
sequuntur,nec ipsi autem carni nostrsenieluendum nam simul habere tabernacula, hoc est esse contu-
esl ? Seminatur corpus animale, surget corpus spiri- bernales ; et nostis hoc nomen esseroilitantium.Erga
tuale(I Cor. xv, 44). Quantaautera fiduciadcbet esse hic labernaculum, ibi domus. Sed el hoc labernacu-
in eo qui novit dicere : Dominus illuminatiomea, el luminterdum per abusionemvicinitatisdiciturdomus,
talulatis meus, quem limebo? Dominusprotectorvilm et domus aliquando sccundumeumdemmodumdici-
mem,a quotrepidabo? Prolegitur imperator scutatis, tur tabernaculum: propric tamen illa doraus, hoc
et non timet; protegitur a mortalibus mortalis, et labernaculum.
securus est: protegitur morlalis ab immortali, et li- 7. Qnid aulem acturi simus in illa domo, habes
mebit et trcpidabil? evidenlerexprcssissealium psalmum: JJeaftqui habi-
3. [vers.3.] Quanta aulem Tiduciadebeal csse in lant in domo tua, in smculasmculorumlaudabunt te -
eo qui ista dicit, audite : Si consislantadversumme (Psal. LXXXIII, 5). Hac iste, si dicenduniest, cupiditate
castra, twnlimebitcor meutn.Caslra munita sunt, sed ardens, ct nnioreisto oestuans, desideratomnesdies
quid munitiusDeo? Si exsurgat in me bellum.Quid vitoesuoein domo Dorainihabilafe : in domo Domini
mihi facil bellum? Polest mihi auferre spem meam? omnes dies vitoesuoe,non quasi finiendos, sed seter-
polcst raihi auferre quod dat Omnipotens? Sicut non nos. Sic cniindicunturdies, quomodoanni, de quibus
vinctlur qui dat, sic non aufertur quoddal. Si auferri dictum est, ef anitt fui noit deficient(Psal. ci, 28).
potest datum, vincilurdalor. Ergo nec ipsa quoelero- Namdies viloeoclernacunus dies est sine occasu. Hoc
poraliter accipimus,auferre nobis quisquam polest, ergo dixit ad Dominum,Concupivi' han.c,Unam pe-
fratres mej, nisi solusille qui dedit. Spiritualia quoc tii, Hanc requiram. Et quasi diceremus ei, Et quid
donal, non auferet, nisi tu diraiseriss: carnalia vero ibi facluriiscs ? quaeibi delectatio tua ? quod avoca-
ct lemporaliaipse aufert; quia et quisquis alius au- menlumcordis? quocillaedeliciae, unde gaudiasup-
fert, ipso donante polestatem, aufert. Novimushoc, pclcnt? Non cnim ibi perdurabis, nisi felix eris.
et lcgiinusin libro Job, quia nec ille qui videtur quasi Fclicitas autem illa unde succedet? Ilabemus enim
maximarahabere potestalemad tempus diabolus,po- hic folicitalesdiversasgenerishumani, et miserquis-
lest aliquid nisi permissus(Job 1). Accepit polcsta- que dicitur quando illi subtrahitur quod amat. Amant
tem in inlima, et amisit maxiraa et siimma. Et non crgo homines diversasres ; et quando quisque quod
est isla potestas irati, sed poena damnali. Ncc ipse amat habere videtur, felix vocatur. Yere autem felix
ergo potesl habere aliquam potestatem, nisi permis- est, nonsi id habeat qtiod amat; sed si id amet quod
sus. Et in illolihro habes quera commemoravi,et in amandumesl. Multi enim miseri magishabendoquod.
EvangelioDominusdicit: Hac noclepostulavitsala- amant, quam carendo : amandoenim res noxias mi-
nas, ul voscribraret' sicut tritkum, el ego rogavi pro seri, habcndo sunt miseriores. Et propiiius Deus „
te, Pelre, tte deficialfidestua (Luc. xxn, 31). Permit- cum male amamus, negat quod amarous : iratijs
tilur autera aut ad poenam nostram, aut ad probalio- aulero dal amanti quod inale amat. Ilabes evidentes
nem. Ergo quia nobis nemo potest auferre quod dat dicentem Apostolum: Tradidil illos Deus in concu-
Deus, non limeamusnisi Deum : quidquid aliud fre- piscenliantcordiseorum(Rom. l, 24). Dedit ergo quod
muerit, quidquidaliud superbierit adversus nos, non amabant, sed damnando. Habes rursum negantem,
timeat cor noslrum. pelitum : Propler quodter Dominumrogavi,inquit, uf
6. [vers.4.] Si exsurgat in me bellum, in hac ego auferreteuma me (stimulumvidelicelcarnis), ef dixib
sperabo.In qua? Unam,inquit, petii a Domino.Femi- mihi : Sufficiltibi graiia mea ; nam virtus in infirmX-*
nino genere appellavitquoddambeneficium,tanquam tate perficitur(II Cor. xn, 8 e<9). Ecce illos ded'(t in
diceret, Unam pelilionem.Et quomodosolemuslo- coiicupisceniiamcordis eoruro; Paulo apostolo.nega-
queutesdicere, verbi gralia, Duashabes; nondicimus vit quod oravit: illis dedit ad damnationem,, huic
Duo,hocmoreloquendiusaeslScriptura:f7nam,inquit, negavit ad sanitalem. Cuin aulem id ainanjus quod
pefita Domino, hanc requiram.Videamusquid petit vult Deusut amemus,procul dubiodaturus.est nobis.
qui niliiltimet. Magnasecurilas cordis. Vultis nihi! Hocccst illa una, quse debet amari, ut babilemus iit
liroere? Hancunara petite, quam unam pelitqui niliil domo Domini per omnes dies vitoenostroe.
timet, autquam pelit ut nihil timeat? Unam, inquil, 8. Et quia in istis terrenis hahilalionibus,diversis
pefita Domino,hanc requiram. Hoc agiturhic ab eis deliciiset voluptalibushominesoblectantur, et unus-
qui bene ambulant. Quid est hoc ? qute est illa una ? quisquc in ea vult domo habitare, ubi non habeat
Ut inhabitemin donio Domini omnesdiesvilmmem.
quod offendat animum, et habeat multa quse dele-
1QuiuqueMss.,perinri. ctent; si aulem subtrahantur ea quse deleclabant,
srres Mss.,trisitu deserueris.Aliiduo, nisi tu desines vult homoundecuroqueroigrare : interrogemusquasi
nrisereri. i DuoMss.vatic.et Reg.,a Domino
%QuatuorMSS., ufvosvexurct.Aliidecem,vexarevos. concnpivi.
SAHCT.AVJGUST. IV. fSept.J
205 S. AUGUSTINIEPISCOPI 204
fiet raihi? Proleget me. Non solum ergo
«iriosius, ct dicat isle, quid nos ipsi, quid acturus est nico, quid
m illa domo, ubi cupit et optat, desiderat et hoc unum conlemplari volo delcctalionem Domini,ait, sed etiaro
sua;. proiegi lemplumejus, Ut teropluin SUHBIme protegat,
petit a Domino, habitare in ea omnes dies vitse
ero lempluinejus, ct protegar ab 00. Numquid lale est
Quld Ibi agis, quscso le? quid est quod desideras?
Audi quid : Ut contemplerdetectationemDomini. Ecce templum Dei, qualia templa sunt siniulacroruin ? Si-
Domini mulncra genliura templis suis proteguutur : Dominus
quod amo, ecce quare volo habitarc in domo
per oinncs dies VULC ineoe. Habct ibi maguum specta- Deus noster templum suum proleget, et securus ero.
culuni, delectalioncm ipsius Domini contemplari. Vult Conlemplabor ad dcleciaiionem, et prolegaf ad salu-
linita nocte sua hocrere in luce ipsius. Tunc enim erit tem. Quam erit illa contemplatio perfecta, tam isla
maiie noslrum nocte transacla : imde alio loco psal- perfecla protectio ; el qunm illud perfeetum gaodium
mus dicit : Mtine astubo tibi, et contemplabot(Psal. contcmplandi, lam perfecta etiam incorrnptio sanita-
v, 5). Modo ideo non conlemplor, quia cccidi : tunc tis. Ad isla duo verba quse dixit, conlemplerdeleelatio-
astaho, et conleniplabor. llaeevox htimana est. Cecidit nem Domini, et protegar templumejits, pertinent illa
eniin homo, et 11011 miiteretur qui erigeret, nist ceci- duo unde Psalmus ccepit, Dominusitluminalio mea, el
dis-,enms.Nos cecidiraus, ille descendit. Ille ascendit, salutaris tneus, quem'timebo?Quia conlemplabor de-
nos levanmr : quia nemo ascendit, nisi qui descendit Iectationem Domini, illuminatio mea est: quia prote-
(Jaan. 111,13).Qui rtilt, levatur; qui descendit, ascen- get roe templum suum, salutaris meus est.
ditVEt nOnideodesperemus, quia ille solus ascendit. 10. [vers. 5.] Quare aulem nobis hoc proeslat in
Leval enim nos, ad qnos cadenles descendit: et sta- Unein? Quoniam abscondit tne in tttbernaculosuo, in
blmus, ei conteinplabimur, et magna delectalione die malorummeorum.Erit ergo niihi in domo habila-
perfruemur. Ecce dixi hoc, et exclamastis desiderio lio per oiniics dies vitoe meaB,ad hoc ut cOntemplcr
cujusdum spdciei noiidiim vissc. Excedal cor vestrum delectalioncm Domini, et proiegar teroplum ejus. Ut
«mnia usitala, el excedat intentio universas cogila- autem illuc perveniam,unde mihi promitto?(}«otrfam
tiones veslras soleinnes ex carne, eductas a sensibus abscottdttme in lubernaculosuo, in die maioruntmeo-
camis, ct imaginantes nescio quse pliantasmalaa, To- rum. Tunc non ertiul dies roulorum ineornm, sed vi-
tum tib animo rejicile, qtiidquid occurrerit negate: dit me in djcbus' nialoruni ineorum. Qui ergo me
eognoscile infirmitaiem cordis vestri, et quia vel oc- longe posilum misericordiler respexit, secum posi-
currits quod cogilarc possetis, dicite : Non est illud; lum quoniodo beabit 2? Proplerea ergo non imptiden-
non enim si illud esset, milii jam occurrisset. Ita ter unaiii illam pelivi; noc milii dixlt cof nieum :
desidernbilis quoddarn bonum. Quale bonuni? Omnis Quid pelis 3, aut a quo pelis? Awdeseiiinva Deo aii-
boni bonum, unde omne bonum, boiiuni cui non ad- quid pclere, peccator inique ? audes sperare aliqtiam
ditur qtiid sit ipsum bomim. Dicitur enim bonus homo, contemplationem Dei te habilurum, infirrae, immun-
et bonus ager, el bona domus, el bonum animal, el do corde? Audeo, inquit, non de roe, sed dc ipsius dc-
bona arbor, et bonum corpus, et bona anima : ad- lecialione; 110:1do mca prscsumplione, sed de illitis
junxisli, quolies dixisti, Ronum. Est bonuni simplex, pignore. Qui lantum pignus dedit peregfinanli, dese-
ipsum bonnm quo cuncta sunt bona, ipsum bonum ex rel pervenienlem ? Quoniamabscondilme «n taberna-
quo cuneta sunl bona : ipsa est delectalio Domini; culo suo, in die malorummeorwm.Ecce dies malorum
iianc contemplabiinur. Jam videte, fratres, si nos de- nostforum, vila isia est. Dies malorum aliter habent
lectanf bona ista quoeappellantur bona, si nos dele- impii, aliter fldeles. Nam etiara crederites, sed adhuc
ctant bona quoe non sunt per se bona (omnia enim peregrinantes a DominO(Quamdiu enim sumusin hoc
mutabilia non sunt per se boria),qualis erit conlem- earpare, peregrinamw a Domino[ If C&r. v, 0 ], hoc
platio incoirimutabilis boiii, eelerni, semper eodero Apostolusdixit), si dies malorumnori agunl, unrfevox
modo manentis? Quandoquidem ista quae dicuntur Dominicaeorattenis, Libera nosamalo(Maith.vi, 13),
bona, nulfo paclo nos delectarent, nisi essent bona ; si non sutnus in diebus malorum? sed longe discre-
nec allo pacto essent bona, nisi ab illo esseqt qui lius dies malorum agunt qui adhuc rion crediderunt:
simpiiciter bonus est. nec ipsos ille despexil. Etenim Cbristiis pro impiis
;9. Ecce quare habilarc volo, inquit, in domo Do- mortuus est (flom. v, 6). Audeat ergo praesumefe
mini per onines dies vitoemesc. Dixi vobis quare : <7< anima humana, et unam illain pelere; secura habebil,
cotUempier deleclaiioneinDomini. Ul aulein semper sccura possidebit. Tantum dilecta est foeda, pulchra
contempler, et nulla molestia me contingat contenvr quomodo fulgebit! Quotriamaiseondil me in tabema-
plantem, nulla suggestio avertat, nulla auferat alicti- culo suo, in die malotummeotum: ptoteixitmein abscon-
jus potenlia, nullum inimicum patiar in conleroplan- dito tabetnaeulisui. Quid est abscoridttum tabernaculi
do, et perfruar deliciis securus, ipso Domino Dco ipsius? quid est hoc? Multa eniro qiiasi niembra la-
bernaculi forinsecus videniur. Et esl quasi adytum,
1 Hsecve*ba,Quiruit, tevatur;qui descend.it,ascendit, quod dicitur penetrale secretum (Hebr.tx, 3), inte-
omissafuerunt aLov.Exhibenturin noslrisMss.fctai;ud
Er. 1 sic melioris notae MSS.At edd., sed videt me nunc
4 sicomnesprope.Mss.AtEdd., onmiavisa : qui et pau- in diebus,elc.
lo nostliabobaul,et imqimttas neseioquopkanlasmate. 9 Edd.,quomodonon Uluminabit? Quidainautem M£S„
1 Edd., e<qttidquidoccttrrerU.Mss.,e<qiuiaveloccurrU, quonwdo beahit?
etc. 3 vatic.Ms.,otiid pelis,qmspetis,a quopetis?
20S ENARRATIOIN PSALMUMXXVI. 208
rius lempW.Et quid est boe? quod solus sacerdos malium. Circumi adhuc coelosusque od tefram, niliii
inlrabat. Et forle ipse sacerdos est absconditum ta- relinquas: undique tibi omnia resonant conditorem;
bernaculi Dei. Accepit enim de islo tabernaculo car- et ipsse species creaturarUm, voces sunt qusedam
nem, et fecit nobis absconditum tabernaculi *: ut ta*- creatorem laudantium. Quis autem explicet unfversaf*
bemaculuin ejus alia meiribra ipstus crcdentes in eum creaturam ? quis illam explicel laudibus ? quis digne
sint, absconditum autem labernaculi ipsc sit, Morhii laudct ccelumet lerram, mare, et Oiriniaquse iri eis
enim etitt, ait Apostolus, et vita vettra ubscondita m silnt? El isla quidem visibilia. Qiiis digne laudct An-
cum Christoin Deo (Coloss.m, 3). gclos, Sedes, Dominationes, Principatus, et Potesta--
11. [vers. 6.] An vis nosse quia indedicit? Pelra les ? Quis digne laudct hoc ipsum quod in nobis vi-
nempe est Christus (ICor. x, i). Auditequid sequitur: gel, vegetans corpus, movens membra, sCnsus exsBi
Quoniamabsconditme in labernaculo suo, in die malo- rens', et memoria lara multa compleCtens, inlellect»
rum meorum: protexil metn absconditotahernaculisrn. tam rnulta discefnens, quis digne laudet ? At si in
Quoerebasquid sit absconditum tabernacuii, audi quod istis creaturis Dei sic laborat humanus sermo, in
sequitur : /n petra exallavit me. Ergo in Christo exal- creatore quid agit, nisi sola restet sernlOriedefieieilte
tavit me. Quia in pulvere humiliasti le, in petra exaU jubilalio? Ctrcumtvi, et tm»io/avi in iabernaculo ejiit
tavit le. Sed Chrislus sursum est, tu autem adhuc hosiiamjubilationis.
deorsum. Audi sequentia : Et nunc exattavit caput 13. Est et alius serisus, qui riiihi videtur ad coii^
meumsuper inimicosmeos. Et nunc, antequam veniam textionem Psalml rtiagispertinere. Quia enim dixerat
ad illam domum, ubi volo habitare per otrines dies in petra se exaltatum, quod est Ghfisttis; et caput
vitae meoe,antequam veniam ad illam cOrtiempldtid- suum exaltatum super inimicos suos, qtiod est Chri'-
nem Domini, £f nunc exaliavit capm meumsuper ini- stus : eliam se, qui iri petra exaltatus est, in eodem
tnicot meos.Adluic patlor inimicbs corpofis Christi, capite suo exaltatum intelligl volhlt stiper IhimicOs
adhnc non sum exaltatus super inimicosi sed capne suos, referens hoe ad honorem EcclBsisC,clii cessit
meum exattavit snper inimicoi meoS.Jrtm capul nO- inimicorura pefseeutio: et quia DoCpfer flrJeifi bfbli
slrum Christus1 in coeloest, adhuc inimici noslri pos- tcrrarum factiim est, CircUlntvi,infjuit, it iriimolavifn
sunt in nos ssevire: nonduih sumus exalfati super il^ tabernaculoejus hosiiamjubllaiMii : id est, COnsidei
tos; sed capul noslrum jaro ibi est. Unde hricdixit: ravi lidem orbis terrarum, iri qua eialtalllHi Cst c!t>
Saute, Saute, quid me persequerit(Acl. i%,4)? 8e dixit put meum, super eos qui me pfefSeqUebisntUf'; 61 Ih
in nobis esse hic deorsum: ergo et nos in illo surrius ipso tabernaculo ejus, id est in Ecclesla tbtri 6fbe dlf±
ibi sursum, quia ei nunc exallavilcaput ineumsuper ini* fusas meffabillt^f JaUdaVlDomlrtUm.
mkos meos.Ecce quale pignus habemuS, tinde et nus 14. [vers. 7.] Cantabo et pMlaiH bomlno : SecM
fide etspe el charitate cum enpite tiosfro sumiis itl efimtis, et secriri cantablmus, et secuYl{feaiiefiiHSi
coelo in oelefnum; quia fctipsurri diviiiilate, bonitale, cuth coftteinplabimufdeleciati6nehi Doinittt, et prrjte1-
unkate nobiscumest m terra usqtie iu coiisdtnnialltt- gemrir templufn ejus!, iri illa inCrjfriipltohe, rjttalidfi
netn saeculi(ifaii/t. xxvm, 20). absofbebltdr ihofs ih Victorlath (I C6f. Xf, %i). MdtifJ
12. Circumtvi, el immolavi iti tdbetnacUlbejushb- qilid? Quiajani ditta surit gatrdia illa, qu* habebiffliUsi,
sHamjubilationis : immolamUsllosliam jubilalrarTrs"; CUiriacceperimUSiilatntmattr pelltidnOrti.Mritlo(Jtllo 17
inmolamus hosiiam laHitiffi, hbsliahl grafulatfoiilsv Eaaudi, Domine; vocemmedM: gertiamtfsmodo, or8-
bostiam gratiarum actionis, qrife verbis CXpIiCflfl rtrirj mus modo. Geriiitus nrin est nlsl itiisefdrurii, o^ltof
potest. lmHiolamusauiem, nbi? In ipso laberriaculor non est hisl indlgerifium. Transiet oratio, sudccdet
ejus, in sancta Ecclesia. Quid ergo irtiniolafrius? lalidaliO; tratisiet fletuS, siiccedct rjatlrfJurii.Interini
Abundantissimnmet inefiarrabile gaudiuitt, rrullisVef- rilodOjquando in diebns niaioftiiri niflstroftiniluriitis,
bis, voce ineffablli3. Hsec est frostia jlibilatiortls". nofl cesset oratio riostra ad Deurii, a quo uriam lltara
UridequarsilSj tfride Inventa est? Circiiirieuiido,Cif- petaraus; et abipsa petitione non desinaraus, donec
1
eumivi,inqilit, et immolatriiti tdbernitculoijus hoslidth ad eam illo donante ac perducente perveniamus.
jnbilatlonit. Circotneat anirmis tuus pef universam Exaudi, Domiiie,vocemriieam, qua clamavi adte; mi-
Creaiurani: undid.uetrbi clamaoit creatura : Densirie Serefetnei, et exaudi me : Unam iilam petit, tam diu
feciu Quidqiiidte defectarit iri aftfe», a>lificeihcoiri- rogans, flens, gemens, non pelit nisi unam. Finivit
mendat; maglsqoe si cifCbmeasuriiverSa, corisidera- omues cupiditates, remansit illa una quam petit.
tio concipit aftiliCiS'Iatidehi. Vldes coelos, msrgria 15. [vets. 8.] Audi quia hanc petit: Tibi dixit cor
opera Del stinl. VMes teffam, Deus fecit semirium meum, Qutesivivuliumtuum- rtoc est ergo quod paulo
numefos, diversHates gCrmiriUm,tthUitudinein ant- arite dlilt: tlt cohiempier deleclttlioneniDomini. fibi.
dixit coftneuiii, Qumsivivultumiuum, Si gaudium no-
1 Edd.,intertorisfemplt.Plerique autem Mss., interius slftiftt (h is(0 sdle esset, non cor noslrum dicereL,.
tetnpH. „ .- dtldiiivi vultiim tuuni; sed oculi corporis nostri. Cor
» na nonnulliMss.AtEr., e<fecf<rtos aHcdnixtnmlaver- nostrura cui
naculum.Lov.j e< fecUnobis absamdUumtabetttaculum dicit, QumsMvulmm iditm, nlsleiqui
ejus. pertinet ad oculum cordis? Lucem istam qu.Eruitt
* sicEr.et Mss.AtLov.,nulta voceeffubile.
* PieriqueMsa.,inparte; et paatopost: magisqttesi cir- oculi carnis, lucem illam quserunl ocuH cofdis. Sed
cvmeatfttxbersicMtideratio,eit. • Sfcin Bs».AtinEdd.rtOimexercent.
207 S. AUGUSTINIEPISCOPI
Visillam luceni, quscvidetur oculis cordis, videre : enim in via suni; pelivi a te unam, habitare in domo
quia ipsa lux Deus est. Deusenim lux esi, ait Joannes, tua per oranes dies vilsemeoe,contemplari delcclatio-
et lenebrmin eo non sunt ullm(\ Joan. i, 5). Yis ergo vi- nem tuam, protegi templum tuum '; hanc pctivi
dere illam lucem? Mundaoculum, unde videtur: Beaii unani : sed ul ad illara perveniam, in via sura. Forte
enimrnundocorde,quia ipsiDeumvidebunl(Mallh.v,8). dices milii : Nitere», ambula ; liberuin arbitriuin
16. [vers. 9.] TtM dixil cor meum, Qumsivivullum libi dedi, voluntalis tusees ; prosequere viam, qu.cre
tuum,vultumluum,Domine,requiram:unam petii a Do- pacem et sequere eam (Psal. xxxnt, 15); riolia via
mino, hancrequiram, vulluumtuum, Non averlasfaciem declinare, noli ibi remanere, nolirctro respicere; per-
tuam a me. Quomodose fixitin istauna petitione ! Vis severa in ambulando, quoniam qui perseveraverit
impetrare? Aliud noli petere : uui suffice, quia una usque in fincro, liic salvus crit (Malth. x, 22, et xxiv,
tibi sufliciet. Tibidixilcor meum,Qumsivivuliumtuum; 13). Jam lu acceplo libero arbitrio, quasi prsesurois
vultum tuutn, Domine, requiram Ne averlas faciem unde ambules (a) : noli de te prsesumere;'si te dcre-
tuam a me: ne declines in ira a servo ttto. Magni- liquerit, in ipsa via deficies, cadcs, aberrabis, remane-
fice, nihil dici divinius potest. Sentiunt hoc qui vere bis. Dic crgo illi: Volunlatein quidem liberam mihi
amanl. Alius vellel bealus et immortalis esse in his, dedisli, scd sine te nihil est mihi conatus raeus :
quas diligit, terrcnaruin concupiscenliarum volupta- Adjutor meus eslo, ne derelinquasme; nequedespkias
tibus : et forle proplerea Deum colerel, et oraret, ut me, Deussalutaris meus. Tu cuira adjuvasqui condi-
diu hic viveret in deliciis suis, et non ah co aliquid disli, lu non deseris qui creasti.
periret quod terrcna possidet cupiditas, nec aurum, 18. [vers. 10.] Quoniam pater tnetts el maler mea
jiec argcnlum, nec si quid prsediorumobleclarel ocu- dereliqueruntme.Fecit se parvulum Deo : ipsura fecit
los ejus, nec amici morerentur, nec filii, nec conjux, palrem, ipsum fecit malrem. Patcrcst, quia condidit,
nec clientes; in his deliciis vellet semper vivere. Sed quia vocat, quia jubet, quia regit: mater, quia fovet,
quia non potest semper, novit enim se mortalem; quia nutrit, quia lactal, quia conlinet. Pater nieuset
forte ad hoc colit Deurn, et ad hoc oratDeum, et ad mater tnea deretiqueruntme; Dominusautemassumpsit
hoc gemit Deo, ut isla illi omnia usque in seneclu- me, ct regendum et nutriendum. Morlalesparentesge-
tem' suppetant. Et si diceret ei Deus, Ecce facio te nuerunl, iilii successerunt, mortales morlalibus, et ad
in his immortalem ; pro magno bono acciperet, et hoc nali sunt qui succederent, ut qui genuerunt de-
cxsultaiione gaudiorum gratulatus non se caperet. cederent: non decedel qui me creavit, ego ab illo
Non vult hoc iste, qui uiiaiiipeliit a Domino.Sed quid non recedam. Pater meus et mater mea deretiquerunt
vull ? Conlemplari delectationem Domini per omnes me : Dominusaulem assumpsitme. Exceptis etiam il--
dies vitse suse. Rursusque alius qui hoc modo cl hac lis duobus parentibus, de quorum carne nati sumus,
causa coleret Deum, si illa sibi temporalia adessent, palre masculo, et matre fcmina, tanquam Adam et
iratum Deum non timeret, nisi ne illud aulerret. Isle Eva; exceptis illis duobus parenlibus, habemus hic
non propler hoc timet iratum; quandoquidem et de alium palrein, et aliam inalrem, vel polius habuimus.
inimicis suis dixit, Ut edant carnes meas. Undc limet Pater secunduinsoeculumdiabolus est, et fuit nobis
iratum ? Ne auferat quod amavit. Quid amavit? Vul- paler cura esseraus infideles; nam infidelibus dicit
tum luura. Ideo hanc putat iram Domini, si averlat Dominus: Vosa patre diaboloeslis (Joan. vin, 44). Si
ab illo vultura suum. Dominc, ne declinesin ira a ille paler omnium impiorum, qui operatur in filiis
servo tuo. Posset illi forle responderi hoc raodo : diffidentioe(Ephes. n, 2), mater quocest? Estquaedam
Quid liraes, nc declinet a le in ira? Magissi a le de- civilas, quocDabyloniadicilur : civitas isla, societas
clinaverit in ira, non in te vindicabil : si incurras in est omnium perdilorum ab oriente usque in occiden-
illutn iratum, vindicabit in te. Opta ergo polius ut lem; ipsa habet regnum terrenum. Secundum hanc
declinet a te in ira. Non, inquit. Novilenim quid de- civitatem respublica (b) quaedamdicitur, quam modo
siderat». Ira ejus non est nisi aversio vultus ejus. videtis senescere et minui : bsec prima fuit maicr
Quid si le faciet in deliciis istis el voluptate gaudio- nostra, in hac nali sumus. Cognovimusaliurapatrem,
rum terrenorum immortalcm? Respondetamatorta- Deum ; reliquimus diabolum. Quando enim audet ac-
lis . Nolo; quidquid mihi prseter illum est, dulce non cedere ad eos, quos ille suscepil qui superat omnia ?
est : quidquid mihi vult dare Doroinus meus, auferat Cognovimusaliam matrem, Jerusalem coelestem,quse
totum, et se inilii det. ATedeclinesin ira a servoluo. est sancta Ecclesia,cujus portio peregrinatur in terra:
Forle ab aliquibus declinat, non in ira; quomodo a reliquimus Babyloniam. Pater meus et tnalermea de-
quibusdaro qui illi dicunt: Averlefaciem tuum a pec- reliquerunt me:non habent jam quod mihi prsestent;
causmeis(Psal. L,ll).Quando apeccalisluisaveriitfa- quia et quandomihi prsestare videbanlur, tu praesla-
ciem suani, non in ira a tedeclinat. Averlatergo faciem bas, et illis imputabara.
suam a peccatisluis: sed non avertat faciem suama te.
17. Adjutor meus eslo, ne derelinquas me. Ecce « Edd.,profeoia templotuo.At Mss.,
tuum: concinaius a d protegitemphtm
> Edd.,usquein finem.AtMSS., in senectutem. superiora.
» Sictres Mss.Aliiquinque,
» Lov.,uf declineta te in ira, non accedat.QuidvovU utete. Edd.,vero,u<item.
(a) Respicitf ortead Pelagiierrorem, invectumin Afri-
enim? quid desideral?tEr, uf declinetd te in ira, in ira caman.411.
wmaccedal.QuidnovUenimt Mss.vero quidam: utdecli- nomanamrempublicamnotat, senescentemvelut:
netate inira, noninira. Quid novitemm?Aliidemum ac(b) deficiemema temoore vastatseltalisean. 4Wetcapt«
eam lecliouemexhibent,quajnin textu dartius. urbisau. 410.
209 ENARRATIOIN PSALMUMXXVI. 210
19. A quo enira eliam secundum mundum istum tn lingua porlat (Prov. xxxi, 26). Etsi offenderisali-
pr.rstatur homini, nisi a Deo? Aut quid aufertur ho- quid in lege , ilie qui pro te fudit sanguinemsuum,
mini, nisi ille jusserit, aut permiserit, qui donavil? confitenti ignoscit tibi : tu tantum viam noli desere-
Sed putant vanihomlnes,quodhocdoemonespraeslent, re; dic illi, Susceptor meus csto , £t dirige me in
quos adorant;et aliquandodicunl sibi: Deus ad vilam semitarecta propler inimicostneos.Legem da , scd ne
setcrnamnccessariusest, ad illam vitam spirilualcm; auferasmisericordiam;qui dixii in alio psalroo: Nam
poleslates aulem istse debent a nobis coli, propler et misericordiamdabil, qtti legemdedil (Psal. LXXXIII ,
isla temporalia.0 inanilas generis humani! Plus amas 8). Ergo, Legemmihiconslitue, Domine, in via ttta ,
eas res propter quas istos vis colere : profectoplus hoc ad prseceplumpcrtinet: ad misericordiam quid
habes islos colere, ut non dicam plus, certe vel pertinel? £f dirige me, inquit, in semitarecla, propter
tantum. Non vult autem Deus coli cum illis , nec inimicosmeos.
si ipsc colatur multo amplius, et illi mullo minus. 21. [vers.12.] Ne tradiderisme in animastribulan-
Quid crgo, inquies,et isli non sunt necessariiad hocc? liumme : id est, ne consentiamtribulanlibus me. Si
Non.Sedtiracnduraest ne iratinoceant.Non noccbunt enim consenseristribulanlile in aniniam ipsius, quo»
nisi ille permitlat. Isti semper habent voluntatemno- daromodonon dcvorabit carnem , sed voluntate pe-
ccndi, nec si placentttr, nec si rogenlur, desinunt no- versa animam tuam manducabit.Ne tradiderism$ s
cere velle : hoc onini malevolentiseillorum proprium animastribulaniiumtne. Tradc, si hocplacel, in roanus
est. Ergo quid facies eos colendo, nisi ut illumoffen- tribulantium.Dixeruntenim hoc illi mariyres, et tra^
das , quo offensoin isloruin polestatem daberis': ut didit suos in manus tribulantium. Scd quid tradidit?
qui libi uihil posscnl facere illo placato, faciantquid- Carnem. Quod dicitur in libro Job, Terra Iradila est
quid voluntillo iralo. El ut noverisquam frustra islos in manitsimpii (Job ix, 24) : caro Iradita est in nia-
colas, quasi propter lemporaliaquisquis hocccogilas: nuspersecutoris. Neiradideris me, non carnem meam,
omnes qui colunt Neplunum, non naufragaverunt; sed me. Anima libi loquor,mens tibi loquor; non
aut omnes qui blasplicroantNeplunum, ad porlum dico , Noli tradere carnera meam in manos tribulan-
non pervenerunl? oninesmulierescolentes Junoneni, tium me; sed, Noli metraderein animas tribulaniium
bene pepererunt; aul omnes blasphemantesJunoncm, me. Et quomodotraduntur homines in animas tribu-
male pepererunt? Hinc intclligat Charilas Yestra, lanliumse ? Quoniaminsurrexeruntin tne testesiniqui.
inanesesse homines, qui istos volunt colcre vel pro- Jam quia testes iniqui sunt, et mulla roala in mc di-
pler ista terrena. Nam si propler ista terrena colendi cunt, et in mullis mihi detrahunt; si tradilus fueroin
essenl, soli cultores illorum terrenis oniiiibusabtin- animas eorum, mentiar et ego, et ero socius eorum ,
darent. Quodquidem si essel, fugere nos talia dona et non particeps vcritalis luoc,sed comparticepsmenda-
unam pelereaDomiuo deberemus. tluc accedit, quia cii adversus te : Exsurrexerunttnihi tesles iniqui; et
el ista ille dat, qui offcndilurcum isti coluntur. Ergo mentilaesl iniquitassibi. Sibi, non mihi: sibi semper
rclinqual nos paternoslcr, et mater nostra : rclinquat roentialur, miliiautem nonroenlialur. Si tradiderisine
diabolus,relinquatBabyloncivilas : Dominusnos sus- in animas tribulantium me , id est, si consensero
cipiat consolandoslemporalibus,beatificandosocternis. volunlatibus eorum; jam non sibi mentita erit
Quoniampater meuset maler tnea dereliquerunlme : iniquitas , sed et niihi : si aulcra ssevianl quaiitum
Dominusautemassumpsitme. voluerint, et conentur impedire cursus meos, non
20. [vers. 11. ] Jam ergo assumptus est a Do- tanien lu me des in aniraas eorum; non consentiendo
mino.deserla illa civilate el reclore cjus diabolo, voluntalibuseorum, remanebo ego, ct pcrmancbo in
quiarector impiorumdiabolusest, rector mundi lenc- veritatetua, etmenlieluriniquitas, nonmihi, sed sibi.
brarum harum. Quarum tenebrarum? Peccatorum, 22. [vers. 13.] Redit ad illam unam post isla pe-
infidelium. Unde jam credcntibus dicit Apostulus: ricula , post labores, post difficullates, inter manus
Fuittit aliquandotenebrm,nunc autem lux in Dontino persequcnlium ct Iribulanlium eesluans, anlielans,
(Ephes.v. 8). Ergojam susccpliab illo, quid dicanius? laborans , et firmus ct ccrtus illo suscipientc, illo
Legem mihiconslitue, Domine, in via tua. Ausus cs juvanle, illo ducente, illo regenle. Tainen post illum
peterc legem? Quid si tibi dicat : ImplebisIegcm? si circuilumet jubilationem,cxsultansgaudio,et gemens
dedero legem,implebiseain. Non auderet pelere, nisi in laboribus, suspiravit ad extremum, et ail : Credo
primodiceret: Dominusaulemsuscepitme.Nonauderet viderebonaDominiin lerra viventium.0 bona Domini
pelere, nisiprimodicerel: Adjulormeusesto.Ergo si tu dulcia , immorialia, incoroparabilia, sempiterna, in-
adjuvas,si tu suscipis; da legem : Legemtnihiconsii- commulabilia! Et quandp vos vidcbo, bona Doniini?
lue, Domine,in viaiua. Ergo legera mihi conslitue in Credo videre, sed non iu terra raoricnlium. Credo
Chrislo luo.Ipsa enim via locuta est nobis, ct dixit : viderebona Dominiin lerra vivenlium.Eruel me Do-
Ego sum »ia, verifas ef uifa (Joan. xiv , 6). Lex in niinus a terra morienliuin, qui propter me dignalus
Christo, lex cum misericordiaesl. Ipsa est sapientia, est suscipereterram morienlium, et mori inter manus
de qua scriptum est : Legem atilem el miserkordiain morientium;eruel me Dominusde lcrra morierUittm:
Credovidere bona Dominiin lerra viventium.Suspi-
1 lbeoderic.codex,tttislorumpoteslalemlaberis.1'lures rans dixit, laborans dixit, periclitans dixit inter ma-
aliiMss.,tn fsforumpofesfatehaberis. gnam turbam tcnlationuin : scd tamen sperans totura
3H S. AUGUSTINIEPISCOPl 311
de misericordiaejus, ciii dixit: Legemmihiconslilue, te; dumextoth manutmeatad temptumtanctumluum:
Domine. dum crucifigor,ad eorum salutem,qui credentesfiunl
23. [vers. 14. ] Et quid ille dicit, qui legem illl templum sanctum tuuro.
constiluit?AudiamusetvocemDomini desuperexhor- 3. [vers. 3.] Nesimutlrahas xcum peccatoribusani-
tantis nos, consolanlis nos; illius vocem,quem habe- tnam meam, et cum operanlibusiniquitaiemne perdai
mus pro palre et matre qui nos dereliqneriinl, illius me : cum hit qui loquunlurpaeem cum proxtmosuo.
vocem audiamus.Audivitenira gemitus nostros, vidit Cum his qui mihi dieunt : Scimut quia a Deo venisli
suspiria nostra, intuitus est desiderium nostrum , et magister( Joan. m, 2 ). Mala autemm cordibussuis :
unam pelitionem nostram , unam postulatkuiemper mala autem Ioquunlur in cordibussuis.
advocatum Christum libenler accepit; et donec per-, 4. [vers.4.] Da illis secundumoperaipsorum : da
agaraus islam peregrinationem,qua dilaturus est, non illis secundum opera ipsorum, quia hoc justuni est.
ablaturus quod proinisit, dixit nobis : SusiineDomi- £f secundummalignilatemaffectationum» ipsorum:
num. Nonsustinebis mendacem, non euin qul poterit mala enim affectantes, bona invenire non possunt.
falli, noneum qui non est invenlurus quod det. Omni- Secundumopera manuumeotumda eis : quamvis aliis
polens promisit, certus promisit, verax promisit, ad salutem valeat quod fecerunt, secundumopera ta-
Sustine Dominum, viriliter age. Noli dissolvi : ne sis men voluntatumillorumda eis. Redde retributionem
inter eos quibus dicitur, Vm nis qui perdiderunt eorumipsis : quia pro veritate quamaudiebant, volu-
suslinentiam(Eccli.n, 16)! SustineDominum,omnibus erunt fallaciamrelribuere; faliaciaipsorum ipsos tal-
nobis dicilur, et uni homini dicilur. Unus sumus in lat.
Chrislo, corpus Chrisli sumus , qui unam illam desi- 5. [vers.5.] Quoniamnonintetlexeruntin opera Do-
deramus, qui unam illam petimus, qtti in illis diebus mini: et unde manifestumest hoc eis accidisse?Hinc
roalorum noslrorum ingemiscimus, qui crediinus nos scilicet, quoniamnonintellexerunlin operaDomini:hnec
videre bona Dominiin terra vivenlitim; nobis omni- ipsa nimirum jam retributio fuit, ul quem malevolo
bus,qui unus in uno sumus,dicitur, SustineDominum, animo hominemtenlaverunt, non cognoscerentDeum
viriliterage; el conforlelttrcor ttitim, et sustineDomi- quo ' consilioincarnatuniPater misit. £t tn operama-
num. Quid aliud tibi dicat, quam ul hoc repetat quod nuumejtts : nec moverenturipsis visibilibusoperibus,
audisti1Sttstine Dominum,virililcrage. Ergo qui per- quoe porrecta sunt iisque ad oculoseorum. Destrues
didit suslinentiam, effeminalusest, perdidit vigorem. illos, et non mdificabiseos : nihil mihi noceant, sed
Hoc viri, hoc feminoeaudiant, qnia in uno viro vir et nec conantes rursus adversus Ecclesiam meam eri-
femina. Talis in Christo nec masculus nec femina gerc machinas aliquidvaleant.
est (Galal,in , 28). SuslineDominum,virililerage; el 6. BenedkiusDominus,quoniamexaudivitvocemde-
conforteturcor luum , et sustineDoininum.Sustinendo precationismem.
Dominum habebis eum , habebis qtieni sustinebis. 7. [uers.7.] Dominusadjulormeuset proteclormeus:
Aliuddesidera , si majus, si raelius, si suavius inve- Dominusadjuvans tanta palientem, et immorlaliiate
neris. protegens resurgentem. fn tpso speravilcor meum,
et adjulus sum. Et refloruitcaro mea;idest, et resur-
IN PSALMUM XXVII rexit caro mea. Ef ex voliintatetneaconfiteborilli: un-
de jam consumptomortis metu, non timorisnecessi-
ENARRATIO. tate sub Lege , sed libera voluntatecum Lege confi-
l
Jpsius David. tebuniur illi, qui credunt in me ; in quibus quia ego
\. [vers. 1, 2.] Ipsius medialoris vox est, mnnu sum, ego confilebor.
forlis in confliclupassionis. Quie autem videlur op- 8. [vers.8.] Dominusforliiudoplebissum: non illa
tare inimicis, nonmalevolentioevotumest, sed enun- plebs ignorans juslitiam Dei, et suam volens consti-
tiatio poenoeillorum : sicut in Evangoliocivitatibusin luere (Rom.x, 3). Nonenim per se fortemse putavit;
quibus miracula cum fecisset, neque credidissentei, quia Dominusfortiludo plebis suoe,in hujus vilsedif-
non malevolentia optat qtioedicit, sed quid eis i.mmi- ficultatibuscum diabolodimicanlis.El protectorsalu-
neat proedicit(Matlh. xi, 20). lariumChristisui est: ut eam salvam factamper Chri-
2. Ad te, Domine,clamavi, Deus tneusne sileasa stum suum, post fortiludinembellicaro,immortalitate
me: ad le, Domine, clamavi, Deusmeus ne separes pacis ad ultimum protegat.
unitatero Verbi tui ab co quod homo sum. Nequando 9. [vers.9.] Salvumfac populumluum*, e<benedic
sileas a me : et ero similis descendenlibus in lacum: hmreditatemtuam. Interpello igitur , postquain reflo-
ex eo enim quod oeternitasVerbi tui non intermitlit ruit caro mea, quia dixisti, Posiula a me, et dabo libi
unire se mihi, (it ut non sim talis homo quales sunt genteshmreditatemluam(Psal. n, 8); Salvumfac popu-
caeteri, qui nascunlur in profundam miseriamsoeculi lum tuum, et benedichmreditalemluam : quia oninia
hujus, ubi lanquam sileas, non cognosciturVerbum mea tua sunt (Joan. xvn, 10). Ef regeillos, et exlolle
tuum. Exaudi» vocemdeprecationismem,dum oroad 1 Edd.,tradas.MeliusaliquotMss.,trahas.
» SicmeliorisnotaeMss.[a/fec<tbnum.]
1 Mss.juxta LXX.AtLov.',Psalmusipsi navid. 3 Er. et Lov.,quem.Nosex Mss.,quo.
1 Sle
Sic potioresMss.oroissopost Exaudiverbo Domine, * Edd., <Ht«n, Ziomine.
Vox,Domine,abest a Mss.et a
quodabest a LXX.lExaudi,DomineJ. LXX.
 215 ENARRATIOIN PSALMUMXXIX. au
illos ttsquein smculum: et rege illos in hac temporali ubi nullus propheta, nullus verbi Dei prajdicator, vel-
vita, et in oclernambinc tolle illos. uti nullus homo habiiaverat. Et eommovebitDomitim
deserlumCades: et lunc celebrari faciet Dominus san-
IN PSALMUM XXVIII clum verbum Seripiurarum suarum, quod a Judseis
non intelligentibus doserobatur.
ENARRATIO. 9. [vers. 9.] Vox Domini perficienlisCervos: vOx
i Psatmus ipsi David , consummationis enim Domini primo perficit superalores et reptilsores
tabernactili. venenosarum linguarum, Et revetabit silvas : et lunc
1. [vers. 1, 2.] Psalmus ipsi medialori manu forli, eis revelabit opacitates divinorum librorunt et um-
perfectionis Ecclesioe in hoc socculo, ubi adversus bracula niysteriorum, ubi cum libertate pascaiitur.
diabolum temporaliter militalur. Et in temploejus unusquisquedicil gloriam : et in Ec*
2. Propheta Ioquitur : AfferteDomino,filii Dei, af- clesia cjus omnis in spem seternam regeneratuslaudat
ferte Dominofilios arielum: afferle Domino vosmetip- Deum pro suo quisque dono , quod a sancto Spiritu
sos, quos per Evangelium duces greguro Apostolige- accepit.
nuerunt. AfferteDominogtoriam elhonorem: per opera 10. [vers. 10.] Dominus diluvium inhabital : Do-
vestra Dominus glorilicelur et honoretur. AfferteDo- minus ergo primuni inhabitat diluvium htijus soeculi
mino gloriam nominiejus : gloriose per orbem innote- in sanctis suis , tanquam in arca , ita in Ecclesia cu-
scat. Adorate Domiiiuniin aula sancia ejus : adorate stodilis. Et sedebitDominusrex in mternnm: et deinde
Dominumin dilatato et sanctifiealo corde vestro; vos sedebit regnans in eis in oetcrnum.
cnim estis regium sanctum habiiaculum ejus. 11. [vers. 11.] Dominusvirtulem populo suo dabit :
3 [vers. 3.] Vox Domini super aquas : vox Christi quia Dominusvirtutem populo suo contra hujus mundi
super populos. Deus majestalis inlonuit : Dcus mnje- procellas et lurbines dimicanti dabit, q.uiapacem illis
stalis de nube carnis lerribiliter pcenilcntiam prredi- in hoc mundo non promisit. Dominusbenedket popu-
cavit. Dominussuper aquas multas : ipse DomimisJc- lum suiim in pace : et idcm Dominus benedicet
popu-
sus postea quam vocem emisit super populos, cl lum suum, in.seipso illi pacem proestans>;quoniam, in-
perlerruit eos, convertit in se, et babitavit in eis. quit, Pacemmeam dovobis, pacemmeamrelinquovobia
4. [vers.i.] Vox Dominiin virtute: voxDominijam (Joun. xiv, 27).
in ipsis, polentes faciens eos. Vox Domini in mttgni- 1 .— 11,
ficentia : vox Doraini magna faciens in eis. IN PSALMUM XXIX
5. [rers. 5.] VoxDomini conlerenscedros: vox Do.
mini contrilione cordis humilians superhos. Conleret ENARRATIO1.
DominuscedrosLibani: conteret per poenilenlianiDo- In finemPsulmus Canlicidedkaiionisdomusipsi David.
minus elatos nitorc terrcnoe nobilitatis , cura ad eos 1. [vers. i.] In finem Psalrous loelilioeresurreclio-
confundendos ignobiliahujus inundi elcgerit (I Cor. i, nis atque in iromortalem stalum mutationis atque in-
28) , in quibus oslendat divinitatem suani. novationis corporis, non tantum Doinini, sed ctiam
6. [vers.6.] El coinminueieas tanquamvilulumLiba- lolius Ecclesioe.Nam in superiori psalmo labernacu-
ni. Et amputata superba celsiiudine illorum, deponet. lum consummatum est, ubi habitamus belli teinpore :
eos ad imitalionem humilitaiis suse , qui tanquam vi- ntinc autein doraus dedjcatur, quoein seinpiterua pa-
tulus per ipsam lnijus socculinobililatem ad victimara ce permanebit.
duclus est : Asftfeiunfenim reges terrm , et principes 2. [vers. 2.] Christus itaque totus loquitur : Exal-
convenerunlin unum adversus Dominum el adversus tabo le, Domine, quoniamsuscepisli me : subliinilalem
Chrislum ejus (Psal. n, 2). Et dilectussicttt filius uni- tuam laudabo, Domine , quoniam suscepisli me. JVec
cornium : nam et ipse dileclus alque unicus Patri jucundasli inimicosmeos super me : nec eos qui tolies
exinanivil se nobililate sua; et faclus esl homo, sicut variis per orbem persecutionibus mo opprimere co-
filiusJudoeorumignorantium justitiam Dei (Rom.x, 3) nati sunt, jucundasli sitper me.
et superbe jactanlium tanquam singularem jusliliam 3. [vers. 3.] Domine Deus meus, clamaviad te, et
suara. sanasti me : Domine Deus-meus, clamavi ad te, et
7. [vers. 7.] VoxDominiprmcidentisflammamignk. corpus inorlalilale saucinro et oegrurojam non gero.
Vox Dorainiper arrlorem concitalissiinum persequen- 4. [ vers.4. ] Domine, reduxistiab inferis animam
tium se sine ulla sua Isesionetranseuntis, vel divi- meam, salvum fecisti me a descendentibusin lacum:
dentis furenteni iracundiam perseculorum suorum, salvuro fecisti me a conditione profundoecocciiatis,
ut alii dieerent, Numquidforte ipse est Christus; alii, atque infimi limi corruplibilis carnis.
INon, sed seducit populum (Joan. vn, 12): alque ita 5. [ vers. 5. ] Psalliie Domino sattcti ejus : exsul-
prsecidentis insanum tumultum eorum, ut alios in tat Propheta ftilura ista cernens, et dieit 1, Psal-
charitatem suam trajiceret, alios in malitia eorum lile Domino sancli ejus. Et confiteminimemorimsan-
relinqueret. ctilalis ejus : et confiteminiei quod sanciilatis, qua
8. [vers. 8.] Vox Domini commoventissoliludinem: vos sanctiftcavit, non est oblitus, cum tolum hoc me-
vox Domini comrooventis ad fidem Gentes quondam dium tempus desiderio vestro longum esset.
sine spe ct sine Deo in hoc mundo (Ephes, n, 12); 1 Mss.roagnoconscnsu,Exsulkt,..et dicat.
 215 S. AUGUSTINIEPISCOPI 2!«
6. [ vers. 6. ] Quoniamira in indignationeejus : quo- Deus meus, ut in octernumconfitear tibi, qttod nihil
niam vindicavit invos primum peccaluin, quod morte mihi ex me, sed omniabona cx te, qui es Deusomnia
solvistis. Et vita in voluntate ejus : et vitam seternam, in omnibus (I Cor. xv, 28.)
ad quam redire nullis vestris viribus posseiis , quia ENARRATIOII.
voluit dedit. Vesperedemorabilutfletus (a) : vespere SERMO ADPOPULUkt.
ecepit, ubi sapientioclumen recessit a peccante ho- 1. Hoc certe canlavimus : Exaliabo le, Domine,
mine, quando morle damnatus est; ab ipso vespcre quoniam suscepisti me, nec jucundasli inimicos meos
moras habebit flelus , quamdiu in laboribus et lenta- super me. Si noverimus de Scripturis sanctis qui sint
tionibus populus Dei exspeclat diem Domini. £f in ma- inimici nostri, cognoscimushujus canlici veritatem :
iuiinum exsullalio: tisque in malutinum, quo exsulta- si aiitem nos fallat carnis prudentia, ut non cognosca-.
tio resurrectionis futura est, qusein matutina Domini mus adversiis quos nobis sit colluctatio, in ipso psalmi
resurreclione prscfloruit. hujus cxordio invenimus quocstionem, quam solverc
7. [ vers. 7. ] Ego autem dixi in abundatuia mea, nou possumus. Cujus enim putamus vocem esse lau-
Non moveborin mternum: ego autem ille populus, dantis Deumel gra lias agentis et cxsullantis atque di-
qui ab iniiio loquebar, dixi in mea abundahtia, jam cenlis : Exaliabo te, Domine, quoniam suscepistime,
nullam paliens egestalem : Non moveborin cetcr- nec jucundasti inimicosmeos super me ? Primo ipsum
num. Dominum consideremus, qui secundumid quod homo
8. [ vers. 8.] Domine, in votuntatelua prmstilislide- essedignaius csi, potuit sihi per proecedentemproplie-
cori meo virtutem: sed hanc abundantiam, Domine, liam non incongrue verba isla coaptare : ex quo enim
noii ex me niihi esse, sed in voluntale tua praeslitisse liomo , ex hoc et infirmus; ex quo infirmus , ex hoc
te decori meo virlutera ex co didici, Avertisfiautem l el orans. Nani quod modo audiviinus , cum Evange-
faciem tuam, a me, et faclus sum conlurbalus; quod lium legcretur, quernadmodum etiam in deserfum
avertisti aliquando a peccanle faciem luam, et factus secesseril a discipulis suis , quo eum sunt consecuti,
sum conturbatus, recedente a me illuminatione no- ct invencrunt oum : secedens autcm ibi orabat, et
tilioeluoe. dictum est a discipulis qui eum invenerunl, Qumrunt
9. [ vers. 9. ] Ad te, Domine, clatnabo, ef ad Deum te homines; at ille respondit: Eamns el in alia loca at-
meumdeprecabor: quod terapus conlurbalionis et mi- qtte casletla prmdkare; ad Iwcenim veni (Marci i, 35,
serioemeoe recolens , el tanquam in co conslilutiis, 37, 38 ). Si divinitatem Domini nostri Jesu Christi
audio vocem primogeniti tui, capitis mei pro me mo- consideres , quis orat? ad quem orat? quare oral ?
ritttri, et dicenlis : Adfe, Domine,clamabo, et adDeum Orat Deus? orat ad sequalem? Causam autcin orandi
meum deprecabor. > quara habet, sempcr beaius, semper omnipotens ,
10. [ vers. 10. ] Qumulililas in sanguine meo , dum semper incoromulabilis, xlernus, el Palri cooeternus?
descendoin corruptionem? quae ulilitas in effusione Inluentes ergo quod per Joannem, quasi per quamdam
sanguinismei.dum descendo in corruplioncm ? Num- nubem suam, ipse intontiit, diccns : In principioeral
quid confilebilurlibi pulvis? Si enim non slalim resur- Verbum,el Verbumerat apud Deum, et Deuserat Ver-
rexcro, corruplumque fuerit corpus meum, numquid bum , lioc erttt in principio apud Deum : omnia per
confttebiturtibi pulvis, id est turba impiorum , qiiam ipsumfacta sttnt, el sine ipso faclum est nihil : quod fa-
mea resurreclione justifieabo? Auf annunliabit veri- clum est in illo vita esll, et vilaeratluxhominum, et lux
latem luam? aut annuntiabit ad salutem coelerorum in tenebris lucet, el lenebrmeam non comprehenderunt
verilatcni luani? (Joan. I, 1-5) : liuc usque diccnles,non invenimus-
11. [ vers. II. ] Audivit Dominus , et miserius cst oralionem , nec causam orandi, nec locutu orandi,
mihi; Dominus factus csl adjulor tneus : nec dedit ncc affeclum orandi. Sed quoniam paulo post dicil,
sanclum siium videre corriiplioncm ( Psal. xv, 10 ). £< Verbitmcaro faclumesl, el habilavitin nobis (Ibid.,
12. [ vers. 12. ] Convertistiplancluin meutnin gatt- 14 ); habes majestatem ad qtiam ores , habes huma-
diutn tnihi: quem primogenitum a mortuis consecuta niialem quoe pro te oret. Naro hoc dicltim esl ab
Ecclesia, nunc in dedicatione domus tnoedieo, Con- Apostolo, etiaro post resurrectioncm Domini noslri
vertisti planclum meum in gaudium milii. Conscidisli Jesu Christi : Qui sedel, inquit, ad dexleram Dei, qui
saccum meum, et prmcinxisti tne Imtitia: conscidisti etiaminierpcllal pro nobis ( Rom. vm, 34). Quare in-
velamentum pcccatorum meorurn , trisliliam morlali- lerpellat pro nobis? Quia medialoresse dignalus est.
tatis nieoc;et cinxisti rae slola prima, immorlali Quid cst medialorem esse inter Dettni ct homincs
loetitia. ( ITim. n, 5 )? Non inter Patrem el homines, sed
13. [ vers. 13. ] Ut cantet libi gloria mea, cl non inter Deum et homines. Quidest Deus? Patcr et Filius
compungar : ut jam non plangat, sed canlel libi, non et Spiritus sancttts. Quid sunl homines? Peccatores,
humililas, sed gloria mea, quia jam ex humilitate impii, morlales. Inter illam Trinitatem et hominum
cxaltnsli me; et non compungar conscientia peccati, infirmitatcm et iniquitatem, mediator faclus esl homo,
limore mortis, limore judicfi. Domine Deus meus, in non iniquus, sed lamen infiriiius; ut ex eo quod non
aHernumconfitebortibi: ethoecest gloria mca, Dominc iniquus , jungerel te Deo ; ex eo quod infirrous, pro-
1 SicMss.pleriquejuxta LXX.[ ivertistifaciem]. pinquaret tibi : atque ita , ut inter horoinero el
ta) De liacparte vers. 6vide Enar.2 Psal.LVUI, n. 10. 1 Edd.,in illo vitaerat. AntiquioresMss.,vtfaesf.
 217 ENARRATIO1N PSALMUMXXIX. 213
Deum mediator existeret, Verbumcaro faclum est, pecorum. Nam el pecora animam habcnl, et anima-
id est, Verbum homo factumest. Nomineenim carnis lia vocantur : non enim vocarenlur animalia nisi ab
appellali sunl homines. Inde est -.E<videbitomniscaro anima ; et videmus quia et ipsa vivunt. Sed quid ha-
salutare Dei (Lttc. in , 6). Omnis caro dictum est, bet amplius homo, unde faclus est ad imaginem Dei?
oranes homines. Et Apostolus : Non eslnobiscollucla- Quia intclligit et sapit, quia discernil bonuma malo :
lio adversuscarnemel sanguinem(id est adversus ho- in hoc faclus est ad imnginemet similitudinem Dei.
mines), sed adversusprincipes et poleslaleset teclores Habet ergo aliquid quod non habent pecora. Et quia \
munditenebratumharum ( Ephes. vi, 12 ): de quibus contemnit in se quo melior est pecoribus; periroit in ,;
'
in consequentibus, si Dominusadjuverit, loquemur. se vel delerit', et quodammodoobsolefacitimaginem
Perlinet enim isla distinclio ad expositionem Psalmi, Dei, ut dicatur lahbtis : Nolite essesicut equuset mu-
quem in nomine Domini suscepimus enodare Sancli- lus , quibus non est intellectus ( Psa/.;Xxxi, 9 ). Illi
lati Veslroe.Tamen ad hoc dixi hoecexempla, ut no- igitur hxreliei dixerunt Dominum nostrum Jcsum
veritis carnem appellatos esse homines ; ut quod Chrislum non hnbuisse mentem humanam , el illud
diclum est, £f Verbumearo factum est, intelligatis quod leyati-j Grscci dicunt, nos dicimus rationale,
dictum, et Verbum homo factum est. unde homo raliocinalur, quod non habent cxtera
2. Neque sine causa hoc dixi. Noverit Sanctilas animalin. Sed quid dicunt? Ipsum Verbum Dei, hoc
Vestra fuisse quamdam hxresim , vel adhuc fortassis erat in illo bomine pro menle. Exclusi sunt isli, re-
haberi reliquias quorumdam qui dicti sunt Apollina- spuit illos catholica fides, et hxresim fecerunl. Con-
ristse. Aliqui enira ipsorum dixerunt honiinem, quem firmatum est in calholicafide , homincm illum quem
susccpit Sapientia Dei ( ct in quo expressit perso- suscepit Sapientia Dci, niliil niintis habuisse quam
nnm suam, non sicut in cseteris*bominibus,scd sicut cxleri homincs , quanlum pertinet ad intcgritatem
dictiimest in psalmo , Unxil te Deus, Deus luus oleo naturx : quanlitni autem ad excellenliam personx,
exsullationisprm partkipibtts tuis [ Psal. XLIV,8 ] , aliud quam cxleri hoinincs. Nam cxleri homines
id est amplius quam parlicipes luos : ne putetur possunt. dici participes Ycrbi Dei, habenles Verbum
sic unctus Chrislus quomodo cseteri homines , Dei, ntillusautera eorum potest dici Vcrbum Dei, quod
quoraodo coeleri justi , quomodo Patriarchoe , Pro- dictusestille, cum dictumest, VerMimcarofaclum est.
pheloe, Apostoli, et Marlyres , et quidquid ma- 3. Non defuerurit eliam alii quidam ex ipso errore
gnum est in genere humano. Quando quidem nihil venientes, qui non solum mentem dicerent non ha-
majus cxsfuil in genere humano quam Joannes Ba- buisse illum hominem, mediatorem Christum inter
ptista; nec in nalis mulierum exsurrexit [ Mattlt. Deum et homines , sed nec animnm : sed tanlum di-
xi, 11 ]. Si quseris excellcntiam hominis, Joannes Ba- xerunt, Verbum et caro erat, et anima ibi non erat
ptisla est. Cui autera Joannes se dicit non esse di- humana, mens ibi non erat humana. Hoc dixerunt.
gnura corrigiam calceamenli solvere [ Marct i, 7 ] , Sedqnidcral? Verbnm ct caro. Et istos respuit Ec-
quid erat ille nisi amplius quam caeteri homines? clcsia catholica , et expellit eos nb ovibus, et a sini-
Etiam in ipso homine amplius quam cxteri homines. plici et vcra fide : et confirinalumest, quemadmodum
Nam secundura Deum, el sccundnm divinitatem , et dixi, hominem illum mediaiorem habuisse omnia ho-
feccunduni id quod in principio erat Verbuni, el Ver- minis, prxler peccatum. Si enim multa gessit se-
bum erat apud Deufti, et Deuserat Verbum , super cuudiim corpus, ex quo intelligamus quia habuit
omncm creaturam oequalisest Patri : sed agimus de corpus non in mendacio , sed in verilale : ut
homine. Forle ptitet quispiam vestrum, fratres , quia puta, quomodoinlelligimusquia habuit corpus ? Am-
homo ille susceptus a Sapientia Dei, sequalis erat bulavit, scdit, dormivit, comprehensus est, flagella-
cacteris hominibus. Si in tuis roembris multum distat lus est, eolaphizatus est, crucilixus est, mortuus esl.
inler capul et coeteramembra : certe omnia meinbra Tollc corpus, nihil horum fieri potuit. Quomodocrgo
faciunl corpus unum , multum tamen inlerest inter ex his indiciis cognosciriiusin Evangclioquia verum
caput et coeteramembra. Etenim in coeterismembris corpus hnbuit, sicttt et ipsc ctiam post rcsurreciio-
non sentis nisi (actu ; tangendo sentis in cxtcris nem dixit : Palpale, et videte, quia spiriiuscarnem el
mcmbris : in capile aulem et vides, et audis, et ossa non habet, sicul me videtishabere (Luc. xxiv, 39) •.
olfacis, et guslas, et tangis. Si tanta excellentia est quomodo cx his rebus, ex his operibus crediuius ct
capitis ad membra csetera, quanla excellenlia est intelligimus et novinius quia corpus habuit Dominus
capitis universoeEcclesise, id est illius hominis, quem Jesus, sic ct ex quibusdam aliis ofliciis naturnlibus
voluit Deus medialorem esse inter Deum et homi- quia habuit animani. Esurire, silire, anini.csunt isla : \
nes?), ergo illi haeretici dixerunt, hominem illum , tolle aniniam , corpus hxc exanime non polerit. Sed
tiuera suscepit Verbum, cum Verbum caro factum si falsa dicunt ista fuisse, falsa erunt et illa qux de i
est, non habuisse mentem humanam, sed tantum corpore creduntur : si atitem ex eo vernm corpus,
aniraam sine intelligentia humana fuisse. Homo enim quia vcra officia corporis; cx co vera aniina, quia
videtisunde consiat : ex anima et corpore. Sed ipsa vera offieiaanimx,
anima httmanahabet aliquid quod non habent animae 4. Quid ergo? Quoniam Dominusfactus est infir-
1 ItaGatian.codex. Aliivero Mss.,non sicut cmterisIto- 1 sic MSS.
At edd., quodmeliusest pecoribus,perimilin
nrimbus.Edd.,nonskut cwieroshomines. se veldeserU.
aiq S. AUGUSTINIEPISCOPI 220
mus propler te, o homo qtti audis; non tibi compares quando nobis desuper permiUit', * homines nocere,
Deum- Etenim creatura es, ille creator tuus. Nec il- non yoluntatem nocendi desuper dari, sed potestatcm:
lumhominero tibi conferas, quia propter te homo Deus Unusquisque enim malus apud se habet volunlalem *
tuus, et Verburo Filius Dei : sed illum hominem tibi nocendi : nt autera possit nocere, non habet in po-
prxferas, tanquam mediatorem, Deum autem supra testate. Ut velit, jam reus est : ut possit,occulta dis-
omnem creaturam : et sie intelligas,quia qui homo fa- pensalione providentix Dei in alium permittitur ad
ctus est propler te, non incongrue orat pro te. Si ergo pcenam, in alium permittitur ad probationem, in
non incongrue orat pro te, non incongrue potuitet isla aliura permillilur ad coronam. Ad pcenara, quomodo
verha dicere propier te : Exaltabo te, Dotnine, quo- permissi sunt aXlojmJoi,id est alienigenx, capere po-
triatn suscepislime, nec jucundasli inimkos meossuper pulum Israel, quia peccaverunt in Deum (Judic. x, 7,
me. Sed ista verba, si non intelligamus inimicos, ef xiii, 1, efc). Ad probationem aulera permissus est
falsa erunt, ipsum Dominum Jesum Christum cogi- diabolus in Job ( Job i, 12) : probatus est Job, con-
tantes. Quomodo enim verum est, si Chrislus Domi- fusus est diabolus. Ad coronam vero permissi sunt
nus ioquitur, Exaltabo te, Domine, quoniamsttscepisti pcrsecutores in martyres : occisi sunt marlyres ,
me? Ex persona hominis, ex persona infirmitalis, ex quasi vicissese arbitrali sunt persecutores; illi in ma-
persona carnis, quomodo verura est : quandoquidem nifestofalso triumpharunt, illi in oecullo vere coronati
jucundati sunt inimici ejus super eum, quando illum sunt, Ergo in quem permittitur, occultx dispensatio-
crucifixerunt, tenuerunt eum, et flagellnverunt, et co- nis est providentix Dei: ut autem velit nocere, ipsius
laphizaverunt, dicenles , Propheliza nobis, Chrisle honiinis esl; non eniin continuo qucm vult occidit.
(Matlh. xxvi, 66, etc.) ? Isla jucunditas eorum quasi 7. Itaque ipse Dominusjudex vivorum et raortuo-
cogit nos putare falsum esse quod dictum cst, Nec rum, sians ante hominem judicem, prxbens nobis
jucundasii inimkos meos super me. Deinde cum in humilitatis etpalientix documenlum, non victus, sed
cruce penderet, et transibant vel stabant, et aitende- milili pugnandi exemplum demonslrans, minanli ju-
bant, ct caput movebant, et dicebant, Ecce FiliusDei, dici, tumcnti superbia , et dicenti, Ncscis quia pote-
alios salvos fecit, seipsumnon polesl,descendatde cruce, slatemhabeodimittendiet occidendite? abstulillyphum
el credimus in eum (Id. xxvn, 42); dicentes ista inflanlis, et tanqnam reddens cxsufflalionemqua de-
nonne jucundabaniur super eum? Ubi est ergo ista tumesceret, Non haberes, inquit, in me poleslalem,
vox, Exallabo te, Domine, quoniam suscepisli me, nec nisi dala tibi esset desuper (Joan. xix, 10, 11). Et Job
jiicundasti inimicosmeossttper me? (ncmpe diabolus occidit filios ipsius, diabolus lulit
5. Forlasse non est ista vox Doroini nostri Jesu omnem substantiam ipsius), et ille quid? Dominusde-
Chrisii, sed l ipsius honiinis, sed universx Ecclesix dil, Doininus abstulit; sicul Domtnoplacuil ila faclum
populi christiani : quia omnis homo in Chrislo unus est, sit nomen Domini benedktum ( Job l, 21). Nou
homo est, et unitas Chrislianorum unus homo. For- triumphel inimicus, quia ipse fecil : Novi cgo, inquit,
lasse ipse homo, id est, unilas Christianorum ipsa di- a quo sit permissus; diabolo iribuatur nocendi vo-
cit: Exallabo le, Domine, quoniamsuscepisli me, nec Itintas, Domino meo probandi poteslas. In ipso vul-
jucundasti inimkos meos super me. Quomodo cl hoc nere corporis accedil uxor relicta , sicut Eva , adju-
verum est de illis? Non sunt comprehensi Apostoli, trix diaboli, non consolalrix mariti; tcntat, etdicil in-
non sunt carsi, non sunt flagellati, non sunt occisi, ter multas increpationes : Dk aliquod verbumin Deum,
non sunt crucifixi, non sunt incensi vivi, non ad be- et morere (Id. n, 9). Et ille Adam in stercore cautior,
siias pugnaverunt, quorum memorias celehramus? quain Adam in paradiso; naroAdaroin paradiso conSen-
Quando autem ista illis faciebant homines, nonne ju- sit mulieri, ut de paradisoemittereiur; Adamin ster-
cundabanlur super eos? Quomodo ergo potest el po- cnre respuit mulierem, ut ad paradisum admilteretur.
pulus christianus dicere: Exaltabole, Domine,qtioniam Quid ergoilleAdam in stercore, parturiens immortali-
suscepistime, necjucundasli inimkos meos super me? latem intrinsecus, vermibusfluescensextrinsecus, quid
6. [vers. i.] Inlelligemus lioc, si videamus primo ait mulieri? Tanquumunaexinsipienlibusmulieribuslo-
titulura Psalmi. Habet enim : 7n finem Psalmus Can- cula es. Si bona percepimusde manu Domini, mala non
lici dedicalionis domus ipsi David. In hoc tilulo est suslinebimus ( Ibid., 10) ? Iterum et ille manum Do-
omnis spes, et universum sacramenium dissol- roini dixit in se, quod eum diabolus percusserat:
vcndx hujus quxstionis. Dcdicabiturdomusaliqtiando, qtiia non altendebat quis percuteret, sed quis per-
qnse modo fabricatur. Modo enim fabricatur domtis, milteret. Namque et ipse diabolus earodam pote-
id est Ecclesia, postea dedicabitur. In dedicatione statem, quam sibi volebat dari.maiium Domini appel-
npparebit gloria populi christiani, qux modo latet. lavit: nam objiciens crimen justo viro, cui Dominus
Sxviant modo inimici, humilient, faciant non quid- perhibebal testimonium, ait Deo : Numquidgratis Job
qnid volunt, sed quidquid desuper permittuntur. Non colil Dominutn? nonne lu vatiasli eum ac domumejus,
enim quidquid passi ab inimicis fuerimus, inimicis univetsamquesubstanliamejus pet citcuilum? Operibus
deputandum est, et non Domino Deo nostro. Quando manuum ejus benedixisti, et possessio ejus ctevit in
quidem in ipso suo exemplo mediator demonstravit, letra : tanla bona illi dedisli, propterea le colit; sed

* Ita Mss,Atedd.,id est ipslushominis. i AliquotMss.,demonstravU

nobis,desuperpemiliu
ttt ENARRATIOIN PSALMUMXXIX.
mitte mamtmtuam, et tange omnia qum sunt ejus, nisi tius, ascendit in ccelum, sedet ad dexleram Patris.
in faciemluambenedixeriltibi (Job. i,9-11). Quid est, Sed puto nos non errasse. Apostolusenim dixrt: Fun-
mtffemanumluam, cum ipse'H$llel mittere? Sed quia damenlumenimaliud nemopoleslponere,prmlerid quod
ipse non posset miitere manum suam, ipsam potesta- posilttmest, quod est Jesus Chrislus: si quis aulem su-
tem quam accepit a Deo, manum Dei appellavit. permdificaveritsupra fundameniumhoc, aurum, argen-
8. Quid crgo, fratres, quia tanla inimici in Chri- tutn, tapides preliosos. Qui bene vivunt, qui Deum
stianos fecerunt; el exsultaverunt, et jucundati sunt honorant el laudant, qui patientes $unt in tribulalio-
super eos? Sed quando apparebil quia non sunt ju- nibus, qui desideranl patriara, ipsi xdificant attfum,
cundati? Qnando illi confundentur, illi exsultabunl in argenlum, lapides preiiosos : qni autem amant adhuc
advenlu Domini Dei nostri, citm veuerit ferens in sxcularia, et negoliis lerrenis implicati sunt, el dediti
manu relributiones, damnationem impiis, regnum ju- sunt vinculis quibiisdam et affectibus carnis, domibus
slis; societatem cum diabolo iniquis, socielatem cum suis, conjugibus, possessionibus, et taraen christiani
Chrislo fidelibos.Quando ergo hoc oslenderit, quando sunt, ita ut cor eorum non recedat a Christo, et nihil
stabunt justi in magna constantia (de Scripturis dico, prxponantChrislo, quomodo in xdilicando nihil prx-
recordamini leelionem de libro Sapientix : Tunc sia- ponitur fundaniento; pcdificantquidem ipsi ligna, fe-
bunt justi in magna constaniia adversuseos qui se an- num, stipulnm : sed quid seculus est? Uniuscujusque
gustaverunt: illi autem dicentinter se pmnitenles,et prat opusquale sit ignis probabil: ignis tribulalionis et ten-
angustiaspirilus gementes: Quid nobisprofuitsuperbia, tationis. Iste ignis mullos martyres liic probavit, omne
el divitiarumjacttmiia quid contutit nobis? transierunt autem genus humanum probat in fine. Inventi sunt
enimomniailla tanquam umbra; et quid dicent de ju- martyres <[ui haberent ista sxcularia. Quam mnlti
(lis? Quomodocomputati sunt inter fitios Dei, et inler divites et senatores passi sunt! ^Edificabant tamen
tanclossors illotum esl [Snp.v, 1, efc.]?), tunc eril de- quidam eorum Iigna, fenum, siipulara in affectibus
dicatio domus, qtix modo in trihulationibus fabrica- carnalium el sxcularium curarum : scd tamen quia
lur; lunc recle dicet populus tlle : Exaltabo le, Do- Chrisltim fundamenlum habebant super quod xdilica-
mine, quoniamsuscepisli me, nec jucundasli iiiimkos bant, arsil lenuni, et ipsi reraaiiserunt in fundamenlo.
meos super me. Vera ergo erit vox ista in populo Dei, Sic dicil Apostolus : Si cttjusopus manserit,mercedem
qui pcpulus modo angustatnr, modo tribtiratur, tantis accipiet : et nihil perdet; quia quod amavit, hoc in-
leiitationibus, tantis scandalis, tantis insecutionibus, veniel. Quid ergo illis fecit ignis tribulationis? Pro-
tanla pressura. Hsectormenta animi non senlit in Ec- bavit eos. Si cujus opus permansetit, metcedemacci-
clesia qui HOIIproficit, pulat enim quia pax est : sed piet: si cujus opusarseril, damnum palielur; ipse aulem
incipiat proficere, et tunc videbit in qua pressura sit; salvuserit, sk lamenquasiper ignem(l Cor. m, 11-13).
quia cum crevisset herba, et fructum fecisset, tunc Sed aliud est igue non Ixdi, aliud per ignem salvari.
apparuernnt et zizania (Matth. xm, 26); et qui appo- Et unde ? Propter fuiidanientum. Non recedat crgo de
nit scienliam , apponil dolorem (Eccle. i, 18). Profi- corde fundamenlum. Noli super fenum ponere fun-
ciat, et videbit ubi sit: existat fructus, et apparebunt daraenlum , hoc est, noli anteponere fenum funda-
zizania. Vox veridica est per Aposlolum, deleri non menlo, ut fenum habeal primum loctiin in corde luo,
potest ab initio usque ad finem : Sed et omnesqui vo- et secundumChristus: sed si jam non potest nisi esse
lunt, inquit, pte viverein Christo,persecutionempatiun- ibi fenum, vel primum locum ibi habeat Chrislus, et
tur. Maligni autem homineset seductores proficiuntin fenum secundum.
pejus, ipsi erranteset alios in erroremmittenles(II Ttm. 10. Ergo fundamentum estChristus. Quomododixi,
ni, 12, 13). Et unde sunt verba illa psalmi, Susline dedicatum est caput nostrum, ipsum caput est funda-
Dominum,virililer age, et conforteturcor tuum, et sus- mentum. Sed fundamentumdeorsuni solet esse, caput
tine Dominum(Psal. xxvi, 14) t Parum erat serael, aulem sursum. Intelligat Sanctilas Vestra quid dicam,
Susline Dominum, nisi repeteret : ne forie suslineret forlassis explicabo in nomine Chrisli. Pondera gemi-
biduo, triduo, qualriduo, et maneret pressura et tri- na sunt. Pondus enim est impelus quidam cujusque r
bulatio; ideo addidit, viriliter age; addidit, ef confor- rei, velut conantis ad locuro suum : hoc est pondus. i
letur cor tuum. Et quia ab initio usquc in finem sic Fers lapidera manu, pateris pondus; prerait roanuin
erit, qnod habetsententia in capite, hoc habet in line, tuara, quia locum suuiu quxrit. Et vis videre quid
et sustineBomimtm.Transeunt isla qux te premunt, quxrat? Subtrahe manuro, venit ad lerram, quiescit
etveniet quem sustines, et cxterget sudorem : sicca- in terra : pervenit quo tendebat, invenit locuni suum.
bit lacrymam, ultra non flebis. Modoautem gcmamus Pondus ergo illud motus crat quasi sponlaneus, sine
in tribulationibus, sicut dicit Job, Nonne tenlalioest anima, sine sensu. Sunt alia qux sursum versus pe-
vita humana super lerram (Job vn, 1)?' tunt locum. Namque si aquam millas super oleum,
9. Tamen, fralres, antequam veniat dies dedicalio- pondere suo in ima (endit. Locum enim suum qux-
nis domus, videamus quia jam dedicatum est caput rit, ordinari quxrit: quia prxter ordinem est aqua
nostrum : jam facta est dedicalio domus in capite, super oleura. Donec ergo veniat ad ordinem suum,
tanquam dedicatio fundaraenti. Caput sursum est, inquiettts motus est, donec teneat locum suura. Con-
fundamentumdeorsum : ne forte propterea male dixe- tra, oletim funde sub aqua, verbi gratia, quemadmo-
rimus fundamentumesse Cliristum; culraen est po- dum si vas olei cadat in aquam, in abyssum, in mare,
223 S. AUGUSTLNI EPISCOPI 224
et frangalur, non se patilur oleum subter. Quomodo promissioneshabentes, Psa//tfe Domino,sancti ejus :
aqua super oleum missa, pondere ad ima locum suum et confiteminimemorimsanclitatisejus. Quid est, confi-
quxrit : sic oleum subter aquam fusum , pondere ad teminimemorim?Oblitienim eralis eum, sed ipse-vos
summa locum suum quxrit. Si ergo ita est, fratres, non est oblilus.
quo tendit ignis et aqua? Ignis sursum ferlur, locum 15. [vers.6.] Quoniamira in indignationeejus, et
suum quxrit; et aqua locum suum quxrit pondere vita in voluntate ejus. Ira in indignatione peccatori:
suo. Lapis iraa pelit, et lignum, et columnx, et tcrra, Qua die edetitis. mortemoriemini(Gen.n, 17). Tetige-
unde xdificanlur istx domus : de illo ergo sunt genere runt, mortui sunt, dimissi de paradiso, quia ira in in-
rerum, qux pondere suo deorsum ferunlur. Manife- dignationeejus: sed non sine spc, quia vita in volun-
stum est ergo ideo deorsum accipere fundamenlum, late ejtts. Quid est, in voluniateejus? Non in viribus
quia pondere suo deorsum versus feruntur; et nisi sit noslris, non in merilis noslris : sed quia voluit, sal-
quod sustineat, lotum cadit, quia totum ad terram vos nos fecit; non quia digni cramus. Quo est enim
vergit. Rebus ergo ad ima.tendenlibus in iino ponitur peccator dignus, nisi supplicio? Vitam dcdit. Et si
fundamentum : Ecclesia vero Dei in imo posita tcn- impiis vitam donavit, quid serval fidelibus?
dil in coelum.Fundamenlura ergo noslrum ibi posi- 16. Vespere demorabitur fletus. Nolite timcre,
tum est, Dominusnosler Jesus Cbrislus scdens ad quia dixeral nobis, Psallile; el hic gemilus est: in
dexteram Patris. Si ergo inlellcxit Sanctitas Vcslra, psallcndo cxsullatio, in orando gemilus. Gemc de
quia jani dcdicaium est fuiidamentum nostrum, au- prxsetitibus, psalle de fuluris: ora de re, psalle de
dianius breviter Psalmuni, et decurramus. spe. Vespercdemorabiturfleius. Quid est, Vesperede-
11. [vets. 2.] Exaltabo te, Domine, quoniamsusce- tnorabilurflelus? Yespera fit quando sol occidit. Occi-
pisti me, tiecjucundusli inimkosmeossttper me. Quos dit sol ab homine, id est lux illa juslitix, prxsentia
inimicos? Judxos? In dedicalioncfundamenli ipsam Dei. ldeo quando expulsus est Adam, quid diclum
dedicaiionem intelligamusdomus futurx. Quod enim cst in Genesi? Cum deambularet Dcus in paradiso ;
dicitur modo ex persona fundanienti, lunc dicelur ex ad vesperam deambulabat Deus : jam ille peccalor
persona universx domus. Quos ergo inimicos? Ju- lexerat se intra lignum, nolebatviderc faciemDei (ld.
dxos, an potius diabolumet angelos ejus, qui confusi m,8), ad quamgaudcre consuevernt: occiderat illisol
discesserunt, postquam Dominusresurrexit? Prxpo- justitix, non gaudebat ad prxsentiam Dei. Inde in-
situs morlis doluit viclam niortem. £f non jucundasti choala est omnis vila ista mortalis. Vesperedemora-
inimkosmeos super me : quia tencri apud inferos non bitur fleius. Diu eris in fielu, o genus humatium:
pottii. nasceris enim de Adam, et sic est factum ; ct nos ex
12. [vers. 5.] DomineDeus meus, clamaviad le, et Adam sumus, et quotquot crearunt filios, etcrealuri
sanasli me : oravit in monte Doniinusanle passionem sunt, ex Adam sunt, ex quo et ipsi creali sunt.
(Matlh. xxvi, 39); sanavit cum. Quem sanavit, qui Vesperedemorabititrflelus: el in malutinumexsultatio:
nunquam xgrotavit, Verbum Dcum, Verbum divini- quando cceperit oriri fidelibus lux, qux occidcrat
talem? Non, sed mortem carnis porlabat, vulnus peccaloribus. Nain ideo et DominusJesus Christus in
tuuni portabat, sannturus te de vulnerc tuo. Sanala matulino resurrexit de sepulcro (Matth. xxvni, 1),
cst aulem caro. Quando? Cum resurrexit. Audi Apo- ut quod dedicavit in fundaraenlo, hoc promilteret
stoliim, vide veram sanilaiem : Absorptaesl, ait, mors domui. In Domino noslro vespera fuit, qua sepultus
in vicloriam.Ubi est, mors, aculeusluus? ubi est, mors, est; et matutinum, quo resurrexit, tertiodie : sepul-
contentiolua (I Cor. xv, 54)? Ergo exaltatio illa no- tus es et lu vespere in paradiso, et resurrexisli ter-
slrx tnnc erit vocis, Christi modo cst cxallalio. lio die. Quomodo tertio die ? Si sxculum cogites,
13. [vers. i.] Domine, reduxisli ab inferis aniinam unus dies est anle Legein, secundus sub Lcge, ler-
meam. Non opus est ut exponatur. Salvum fecisii me lius sub Gratia. Quod triduo illo oslendit caput luiini,
a descendeniibusin lacum. Qui sunt qui descendunt in hoc Iriduo sxculi ostenditur in te. Quando? In roatu-
lacum? Omues peccatores mergentes in profundum : lino sperandum cst, Ixtandum esl; sed perferendum
Iacus est cnim profundilas sxculi. Qux est isla pro- est modo, et gemendum.
funditas sxculi? Abundanlialuxurix et nequitix : qui 17. [vers. 7.] Ego autem dixi in mea abundanlia:
crgo libidinibussese immergunt et tcrrenis desideriis, Non moveborin mlernum.In qua abundanlia dixit ho-
descendunt in lacum. Tales Christum persecuti sunt. mo : Non moveborin mternum?Intelligimus, fratrcs,
Sed quid dicit? Salvum fecistime a descendenlibusin personam humilis hominis. Quis hic habet abundan-
lacum. tiam? Nemo. Abundantia hominisqux est? ^Erumna,
14. [vers. 5.] Psallite Domino,sancti ejus : quia re- calamitas. Sed divites habent abundantiam ? Plus
surrexit caput veslrum, hoc speraie membra cxtera, cgent quanlo plus habent: desideriis vastanlur, cupi-
quod videlis in capile; hoc spcratc mcmbra, quod ditalibus dissipantur, limoribus cruciantur, trislilin
credidistisin capile. Proverbium cst nnliquum et ve- conlabescunt: qux illis abundantia? Abundantiacral,
rum : Ubi caput, et cxtera membra. Chrislus in cce- quando conslilutus cst homoin paradiso, quando nihil
lum ascendit, quo nos seculuri sumus : non reniansit deerat illi, quando Deofruebalur: sed dixil, Nonmove.\
apud inferos, resurrexil, jam non moritur; cum re- boritt mternum.Quomododixit, Non movebortn mler-
surrexerimus ct nos, jam non moriemur. Has ergo num? Quandolibcnter audivit,Guslale,et eriiislanquam
245 ENARRATIOIN PSALMUMXXX. 226
dri : cum Deusdiceret, Qua dieederilis,morlemorie- cum mihi molesti essent, induebamme cilicio(Psat.
mini;el diabolus,Non mortetnoriemiiii(Gen. m, 4 e< xxxiv, 13). Quid est hoc, induebamme cilicio? Hoc
5). Credensergo-illi talia suadenti dixit: Non move- opponebam persequentibus, quod habeo de cilicib.
borin mlenium. Ut hominem illum pularent, absconditse ab oculis
18. [vers. 8, 9.] Sed quia verum dixerat Dominus, persequentium; quia indigni erant persecutores qui
quod ablaturus esset supcrbo quod dcderat huraili viderent indutum (a) cilicio. Ergo, conscidistisaccum
quando eum creavit; sequilur, et dicit: Domine, in meum,et cinxislitne Imtilia.
volunlatetua prmstitistidecori meo virtulem: id est, 22. [vers. 13.] Ut cantettibi gloria mea, et non
quia non ex me bonus eram et fortis, sed ex le eram compungar.Quod in capiteest, hoc in corpore. Qiiid
et pulcherel fortis; decori meo virtutem prxstiteras, est, non compungar? Jam non rooriar. Compunclus
ex volunlale lua, qua me feccras. Et ul oslenderes est enim cum in cruce penderet, lancea percussus
mihi, quia ex volunlate lua hoc eram, Averftsltfa- esl (Joan. xix , 34). Caputergo nostrum dicit, Non
ciemiuam a me, et faclus sum coniurbalus.Avertit coinpungar,jam non moriar. Nosaulera quid dicimus
ergo faciem ab illo quem emisil foras de paradiso propter dedicationem domus?Non nos compungat
(Ibid., 23). Jam hic positus, clamcl, et dicat : Ad te conscienlia slimulis peccalorum. Dimittentur enim
Domine,clamabo,etad Deummeuindeprecubor.ln pa- omnia, et tunc liberi erimus. Ut cantel tibi, inquit,
radiso non clamabas, sed laudabas; non gemebas, glotia mea, non humilitas.Si noslra, et Christi: quia
sed fruebaris : foris positus geme, et clama. Propin- corpus Christi nos. Quare ? Quia quamvis Christus
qual tribulanti, qui deseruitsuperbientem.Deusenim sedeat in ccelo, dicturus est quibusdam : Esutivi, et
superbis resislil, humiltbusaulem dal gtatiam(Jacobi dedislismihi manducate (Matlh. xxv, 35). Et ibi est,
IV,6). Ad te, Domine,clamabo,el ad Deum tneumde- et hic : ibi in se, bic in nobis. Quid ergo ail ? Ut
ptecabot. canleliibi glotiamea, et non compungar.Gemil tibi
19. [vets. 10.] Jam ex persona Doniini hoc sequi- liuinilitas mea, canlabil libi gloria mea. Jam in fine :
tur, ipsiusfundaroentinoslri : Qumulililas in sangui- DonrineDeus meus, in mternumconfiteborlibi. Quid
ne meo, dum descendain cottuplionem? Quid ergo esl, in mternumconfilebortibi? In xternum laudabole,
oral? Ut resurgat. Si cnim desccndero, inquit, in quia diximusesse confessionemet in laudibus, non
corruplioneni, si sic fuerit corrupla caro mea, quo- lantum in peccatis. Confilerecrgo modo quod lu fe-
modo cxterorum hominura ut in finc resurgat, cisli in Deura, et confileberisquid tibi fecerit Deus.
utquid fudi sanguiiiem?Si enimnon modo resurgara, Quid fecisli? Peccata. Quid Deus? Confitenli iniqui-
neroini annuntiabo, neminem lucrabor : ut autcm tatem luam dimillit libi pcccata lua, ut ei poslea
alicui annuutiem mirabilia lua, laudes luas, vitam laudes ipsius confitens in xlernum, non compunga-
xternam, exsurgat caro mea, non eat in corruptio- ris peccato.
nem. Nam si ierit quomodo cxlerorum hominum,
qux ulilitas in sanguine meo? Numquidconfilebilur IN PSALMUM XXX
tibi pulvis,aut annunliabitverilalemluam? Confessio
aut aut laudis. nobis ENARRATIOI.
gemina csi, peccati, Quando
male est, in tribulalionibusconfiieamurpeccata no- In finem,Psalmus ipsi Davidecstasis.
stra ; quando nobisbene est, in exsultalione justilix 1. [vers. 1.] In linem Psalmusipsi David, media-
confiteamurlaudemDeo : sine confessionetamennon tori manu forti in persecutionibus. Namet ecstasis,
simus. qux addila esl lilulo, excessum roenlis significat,
20. [vers.II]. AudivilDominus,et miserlusest tnei. qux fit vel pavore, vel aliqua revelatione. Sed inhoc
Quomodo?Attendite 1 ad dedicationem domus. Au- psalmo pavor maxime apparet perturbati populi Dei
divit, el misertus est. Dominus faclus est adjutor persecutione oronium gentium, et defeclu*per or-
meus. bem fidei. Sed prior loquituripse inediator : deinde
21. [vers. 12]. Audi jam ipsam resurrectionem: redemptus sanguine ipsius populus gratias agit : ad
Converfisfi pfancfumtueumin gaudiummilri,conscidisli extremum perturbalus diu loquilur, quod ad ecsla-
taccummeum,el accinxistime imtitia.Quiscst saccus? sira perlinel: Proplielx vero ipsius persona bis in-
Mortalitas.Saccus de capris conficilur et dc hoedis, terponitur, prope finem,et in fine.
ct caprx et hoedi inter peccaloresponuntur (Mailh. 2. [vers.2,] ln te, Domine,speravi,non confundarin
xxv,32). Dominus de numero noslro saccum solum mlernum:in te Doraine speravi, nunquam confundar,
accepit,non assumpstlnieritum sacci. Merilumsacci, dum tanquam homini simili cxteris insiiliabilur. ln
peccatumest: saccus ille', mortalilas est. Assumpsit justitia lua erue me, et eximeme : et in lua jtislitia
propter le mortalitatem,qui merilum mortis non ha- erue me de fovea morlis, el exime me de numero
bebat. Merilum enim mortis ille habet qui peccal: eorum.
iHe aoteiri qui tion peccavit, non habuit mefilum 3. [vets.3.] Inclina ad meaurem luam : humilem
sacci. Alio loco ipsius est vox dicentis : Ego autem me exaudi, proxirausmihi. Acceleraut eximasme: ne
differas in finem sxculi, sicut omnium credentium
1 Edd.Quomodo ? uUeridilad dedkationem,etc At Mss,
MlemtUe. <sicMss.At edd.,e<defectus.
«AlirmotMss., tfYt, (a)Forte, viti mdvtim.
J27 S. AUGUSTlfilEPISCOPI 2»
inihi, segfegaiionem meam a peccatoribus. Esfo nti/it ossatnea conlurbatasunt: et firmitas mea conlurba-
in Deum proteclorem: protector Detts milii esto. Et ta est.
in domvmtefugii, ul salvum me facias : et tanqiiam 12. [ vcrs. 12. ] Supet omnes inimkos meosfactus
domus, quo refugiens salvns fiam. suin opprobrium. Inimici mei sunt omnes iniqui; et .
'
4. [vets.i.] Quia foriiiudo tmaet rtfugium metim tatnen pro sceleribus suis usqitead confessioneriitor-
es lu : quia fortitudo mea ad tolerandos persecutores queiilur : superavi ergo opprobriuni eorum, cnjus
mens, et refugiummeum ad relinquendoistn mihi eS. confessionemnon mors sequitur, sed cruciatus inse-
£l ptopier nomenlutim dttx mihi etist el envtttiesme: quitur. £f vkinis meis nimium: nimium hoc visum
et ut per tue innotescas oronibusgentibns, per oinnia est eis qui jara propinquabant cognoscerele et lencre
sequar voluntatcm tuam, el paulaiiin mihi aggrogntis fldemqtiam teneo. £f limor noiismeis: et ipsis notis
sauclis adimplebis corpus meum, el perfectam slattl- meis cxernplo horribilis tribulalioiiis meoe timorem
ram meam. incussi. Qui videbantme, fotas fugiebanta me : quo-
5. [ vers. 5. ] Educes tne de musciputu ista, qttam niam non intelligebant interiorera et invisibilem
occultaveruntmilii : educes me de insidiis istis, quas speni rocam, in cxlcriora et visibilia fugerunt a
occultaverunl mihi. 0«ont«m fu es proteclor meus. me.
6. [ vers. 6. ] /n tnanus litas commendospitilum 13. [vers. 13.] Oblilus sum, lanquam motluus a
meum: potestati tux corntneridospiritum meom, cito cotde : et oblili suiit me, tanquam mortuus sim a
rcceplUriis. Redemistime, Domine Deus verilatis. Di- corde ipsorum. Faclus sum tanquam vas petditum :
cat et populus redemptus passione Dominisui, et Ix- visus sum mihi periisse usibus Domini, vivens in hoc
tus clarificatione capitis sui : Redemisti me, Dotnine sxculo, et neminemliicrifaciens,cum omriestiraerent
Deus veritatis. aggregari milii.
7. [ vers. 1. ] Odistiobservantet vamfafetntuperva- 14. [vets. 14. ]Quoniam audivivituperationemmul-
cue : odisti observantes ' falsanibeatitudinem sxculi. torum accolenliumin citcuilu : quoniam audivi vitu-
Ego autemin Dominotperavi. perantes roe mullos in peregrinalione hujus terrx
8. [vers. 8]. Exsuttabo, etjucundabor in tua miseri- juxla me, sequenles circuiium lemporum, et mecurri
cordia : quse me non fallit. Quia respexistihtimiliia- in patriam xternam redire recusantes. Dum congte-
tem meam: qua me vanitati in spe Subjecisli. Salvam garenlur ipsi simuladversumme,ut acciperenlanimam
fecisli de necessitatibusanimammeam : salvam feCisti meam consitiatisunt: ut consenliret eis aninia mea,
de necessitatibus timoris animam mcam, ut libi cha- qux morte posset de potestate illorum facile exire,
ritate libera serviat. excogitaverunt consilium, quo nec mori me sine-
9. [ vers. 9. ] Nec conclusistime in manusinimici: fent.
ncc conclusisli me, ut non haberem adituro respiran- 15. [ vers. 15. ] Ego auiem in te tperdvi,Domine;
di in liberlatem, et darer in sempitemam poleslalem dixi : Tu es Deus tneus: non enim mutalus es, ut
diaboli, cupidilate hujus vitx illaqueantis, et morte non salvum facias qui emendas.
terrenlis. Sfatuisfi in locospaliosopedes meos: resur- 16. [ vers. 16. ] Inmdnibus luis sorlesmem: in po-
reclione cognita Domini mei el mea promissa mihi, testale tua sunt sorles mcx. Non enim ullura vided
spaliatur permanens in latitudinem libertalis ab an- meritum, quo de universa impietate generis humani
gustiis timoris educta charitasmea. hie polissimumelegisti ad salutem : et si est apud te
10. [ vert. 10.] Misereremei, Domine, quonidmtri- justus et occullus ordo eleclionis riiex, cgo tamcn
bulor. Sed quseest isla insperala persequenlium cru* quem hoc latet, ad lunicam Domini mei sorte perve-
delitas, magnum mihi pavorem incutiens? Miserere rii ( Joan. xix, 24). Erue me de manibus initrikorum
mei, Domine.Non enimde morte jam terreor, sed de meorum, et a persequentibusme.
crucialibus atque lormentis. Conturbatus esl in iia 17. [ vers. 17. ] Illustra faciem luam super servum
oculus meus : habebara ocultim in le, quo non me tuum: notum fac liominibus qui non pulant me ad
desereres; iratus es,et cortlurbasli eum. Animamea le perlinere, supermeesse intendentem faciemluam,
et ventertneus: in eadem ira conturbata est anima meque tibi servire. Salvum me fac in tua mise-
rnea, et memoria qua teriebam quid pfo fne pertu- ricordia.
lerit, et quid mihi promiserit Deusrneus. 18. [ vers. 18. ] Doriiine, rion confundar, quoniam
11. [ vers. 11. ] Quoniamdefecilin ddlorevita mea: invocavite :Domine, non efubescam insullantibus
quoniam vita mea est confiteri te, sed defecit in do- mihi, ex eo quod te invocavi.Erubescant tmpii, et de-
lore, cum dixisset inimicus : Tofqoeantur donec ne- ducanlur in infernum : erubescant pOtiusqul lapides
gent.Ef anni mei in gemitibus: tempora qux ago in invocant, et umbfis socienlur.
hoc sxculo, non mihi moite auferiinlur, sed manent, 19. [ vers.19. ] Mufa efficianlurlabia dolota: nola
alque in geraitibussunt. Infitmatus estin egeslatevigot faciens populis sacraraenta in roe tua, facobstupesce-
meus: egeosanitale hujus corporis,riec parciturcru- re labia fingentiumderae falsa. Qumloquunluradver-
cialibus; egeo resolutione corporis, Ct parcitur mor- sus jusluminiquilatem,in superbiaet contemptu: quaj
ti : et in hac egestale inflrmats est lldilcia mea. £f
loquuntur adversusCliristum iniquitalem, superbien-
tes, cl contemnentes (anquam hominem Crecifi-
* to flufibo»Mss.,tperantes. tvaa.
229 ENARRATK)IN PSALMUMXXX. &0 -
20. [vers. 20, 21. ] Quam magna muliiludodulce- sis. In finemquidsit, riovimast,si Chrfstumnovimus;
dinis tum, Domine: exclamal hic Prophela Ula cer- dicit enim Aposldltis: Firiis enim legis Chtislusadju-
nens, et mirans quam nuiltis modiscopiosa est dulce- ttiiiam omni ttedtnti ( Rom. x, 4 ). Finis non consu-
do tua, Domine.Quamabscondisiitimenlibusle: eliam mens, sed perficiens : duobus efrini modis dicimus
cos quos emendas, multum anias; sed ne dissolula finem ; vel quo fit ut non sit quod erat, vel qUOfit iit
securitate negligentius agant, abscondis ab eis dul- perfectum sit quod inchoatum erat. Efg6 ih finetri,
cedinemamoris lui, quibus uliic est timere te. Pet- . in Chrislum.
fecistispetantibusin le : perfecisti autem hanc dulce- 2. Psalmus David ecstasis.Verbumiclasis grxCtim,
dinemsperantibus in te; non eiiiinsubtrahis eis quod' laline, quantum datur intelligi, verbo urio exponi pb-
usque in finem perseveranter cxspeclant. Inconspe- test, sl dicalur excessus : excessus atitem menlis
clu fitiorumhominum: non enira latet filios hominum, proprie solet ecstasis dici. In excessu vero lnentis
jam non secundura Adani, sed sccunduin filium ho- duo intellignntur; aut pavor, autintentio adsuperna,
minis vivcnles, Abscondeseos in abscondilovullus tui, ita ul quodam modo de memoria labantur inferna :
quam sedem perpetuaroserves iu abscondito notitix in hac ecstasi fuerunt omnes sancti, quibus arcana
tux speranlibus in te. A conlurbalionehominum: ut Dei mundum istum excedenlia revelata sunt. De liOc
jam nullani humanam conturbaiionem patianlur. menlis cxcessu, idest ecstasi, Paulus cum Ioquereluf,
21. Proteges eosintabernaculo luo, a conlradklione seipsum insinuans, ait: Stve enttn niehte excessimus
linguarum: sed hic intorini dum eis maledicx lingux Deo, sive lempetantessumusvobis,charitas enim Cliri-
obstrepunt diccntes, Quis hoc novit, nut quis inde tticompellil nos (II Cor. v, 13). HoCest, si ea tatt-
venit ? protegeseos in labernaculo fideiearum rerum, tumagerevellemus, eleatantumConteniplaHquxmeit-
quas Dominus pro nobis lemporalitcr gcssit et per- tis excessu intuemur, vobiscumnon csscmus, sed es-
tulit. scinus in supernis, tanquam conteriiptis vobis: et
22. [ vers.22. ] Benedkltts Dominus,quoniammi- quando nos ad illa superiora et interiora infifmo *
rificavil miserkordiamsuamin civilale citcumslantim: passu scqueremini, nisl rursus compellente noscha-
benedictus Dominus, quoniain post einendationem ritato Christi (qui cum in forma Dei esset, non rnpi-
acerrimarum persccutionum, omnibus mirabilein fe- nam arbitratus est csse xqunlis Dco, sed semelipsutri
cit misericordiam suara per orbcm lerrafuni, in cir- exinanivit formam servi accipiens [Philipp. n, 6]),
cuitu sociclatishumanx. nos Consideraremusesse scrvos, e( non ingrati ei a
23. [ vers.23. ] Ego dixi in ecslasi mea : unde ille quo accepimus 'alliora, proplcr eOsqui infirmi sunt
populus iterum loqtiens, ait: Ego dixi in pavoremeo< non contemneremus infcriora, et teriiperaremusnos
cum borribiliter gentes in me sxvirenl. Projectus eis qui non possunt nobiscum videre sublimia ? Hoc
sum a facieoculorumluorum : non cnim si mc respi- ergo ait, Sive menle excessimusDeo: ille enim vidct
ceres, pati me ista sineres. Ideo exaudisti, Domine, quod nosvidemusinmenlisexcessu*, ille sblusfeve-
vocemoraiionistnem, cttin clamuteinad le : ideo mo- lat secreta sua. Quippe ille hoc loquitur, qui se dicit
dum ponensemendationi, et osiendens me perlinere abreptum esse et ablalum in lcrtium ccelurii,et audi-
ad ciiram luam, exaudisti, Domine, voccin orationis visse ineffabiliavcrba, qux non licel homini loqui :
mex, cum eam ex tribulatione uimis inlcndeiem. tanlus autem fuit ille mentis exce.-sirs,ut diceret:
f 24. [ vers. 21.] DiligileDomiimmomnessuneliejus: Sive in corpore, sive exlra corpus, nescio, DeUsscit
hortatur ilerum Prophela isla cernens, et dicit: Di- (H Cor. xn, 2 ) Ergo si huric excesSutn mentis, id
ligile Dominum,omnestancli ejus : quoniainjseritatem est hnnc ocstasim , signtficat titulus psalmi hujus,
requirel Domiuus.Qtiando si justus vix salvus eril, magnaprofecto et alta quxdam sperafe dcbemusdi-
peccalor et impius uhi parebunt (I Pefr. iv, 18 ) ? cturum eum qui condidilPsalmum, id estProphetaro,
£f relribuethis qui abundanler faciunt sitperbiam:. et hno vcro per Prophetam Spirilum sanclum.
relribuet his qui nec victi convertunlur, quia inultum 3. Si vero hxc ecstasis pavor intclligendtis est, n6-
superbiunt. que liuic significationiverbi dcerit bujus psalmi con-
25. [ vers.25. ] Virililer agile , el canforleiur eor lextus ; videtUrenim de passione locuturus csse, in
veslruin: bonum sine defeclione operantes, ut tem- qua pavor esi. Sed cujus paror est, utruiri Chrisli,
porc proprio metatis. Omnesqui speralis in Domino: quia dixit, In finem, et inlelligimus finem Christurri?
id est, qui eum recte timelis vcl colitis, speralc in an forte nosler pavor? Numquid enim possumus pa-
Domino. vorera bene inlelligere in Christo propinquante pas-
ENARRATIOII. sione, qui propter eam vcnerat ? com venissct ad
SERMO 1, HABITUS PAULOPOSTNATALEM APOSTOLORUM quod venerai, nuriiquidpavebat moriturus ? Si prbr-
DIEM,ex n. 3. sus ila liomo essct, tit Dcus non esset, roagisgnu-
De principio Psatmi. derel resurrecturus, quam paveret moriturus ? Ve-
1. [ vers.1. ] Psalmi hujus quem inodo cantavimus, rumtamen quia dignatus est assumere formam servi,
quantum possumus sccreta rimemur, et inde serrao- et in oa nos vcstire se ; qui non est dedignatus assti-
nem exsculplumreddamusauribus et menlibusvcslris. 1 Tres xss,, firmo. '
Titulus ejus esl: In finem, Psalmus ipsi Davidecsta- 8 lta Er.cui MSS.suffi-agantur.
At Lov.: ilie enim videt
t Aikjttotuss., eisqui- quidnos videmus,qui fieri hommemin tnentisexctttum
concedit;ille solus,etc.
»31 S. AUGUSTINIEPISCOPI 232
mere nos in se, non cst dedignatus transligurare nos congruere, illi exccllentix capitis nostri, maximeque
in se, et loqui vcrbis nostris , ut et nos loqueremur illi Vcrbo quod in principio erat Detis npud Deum:
verbis ipsius. Hxc enim roira commutalio facta esl, nec ei in forma servi forlasse videbuntur quxdam
et divina sunt peracta commercia, mutalio rerum hic verba congruere, quam forniam servi susccpit
celebrata in lioc mundo a negotiatorc ccelesti: venit ex virgine ; et lamen Christus loquitor, qnia in meni-
accipere conlumclias, dare honores ; venit haurire brisChristi Christus. Et ut noverilis , quia unus di-
dolorem, dare salulem; venit subire inortera, dare citur Christus caput et corptis suuin ; ipse dicil cum
vilam. Moriturus ergo ex eo quod nostrum habebat, de conjugio loqueretur : Erunt duo in carneuna : igi-
non in se, sedin nobis pavebat; quia et hoc dixit, lutjam non duo, sed una caro (Mallli.xix , 5, 6). Sed
trislem esse animam suam usque ad mortem (Matth. forle hoc dicat de quocumqueconjugio? Audiaposlo-
xxvi, 38), et utique nos ipsi omnes cum illo. Nam lum Paulum : £f erunf dno, inqtiil, in carne una :
sine illo , nos nihil; in illo auteni, ipse Christus et sacramenlumhoc magnumesl, egoaulemdicoin Chrislo
nos. Quare? Quia lotus Christus caput et corpus. el in Ecclesia (Ephes. v, 31, 32) ? Fit crgo tanquam
Capul ille salvator corporis , qui jam ascendit in cce- ex duobus una qttxdam pcrsona , ex capitc et cor-
Ium ; corpus autcin Ecclesia , qux lahorat in terra pore, ex sponso et sponsa. Nam uniiatcm personx
(Ephes. v, 23). Hoc atilero corpus nisi connexione hujus miram et excellentem, commendat eliam Isaias
charilalis adhxreret capili suo, ul unus fierel ex ca- prophela : nain loquens etiam in co Christus in pro-
pite el corpore, non de ccelo quemdani persecutorem phetia ait : Sicuf sponsoalligavitmihi milram , el sicul
corripiens diceret, Saule, Saule, quid me persequeris sponsamornavit meornamenlo(Jsai. I.XI,10). Se dixit
(Act. IX,4) ? qunndo eum jam in cceloscdenlem nul- sponsum, se sponsam : quare se sponsum, sespon-
lus homo tangebal, quomodo ciiin Snulus in (erra sam , nisi quia erunt duo in carnc una ? Si duo in
sxviens adversus Christianos nliquo modo injuria carne tina, cur non duo in vocc una ? Loquatur crgo
percellebat? Non ait, Quid sanctos meos, quid servos Christus, qttia in Christo loquilur Ecclcsia , et in
meos? sed, qnid me pcrsequeris,hoc est, quid merabra Ecclesia loquitur Chrislus ; et corptts in capite, et cn-
mea ? caput pro membris clamabat, ct roembra in se put in corpore. Audi Aposlolum hoc ipstim evidcn-
caput transligurabat. Vocem namque pedis suscipit lius exprimenlem : Sicut enim corpus unum esl et
lingua. Quando forte in lurba contritus pes dolet, membrahabet multa, omniaaulemmembracorporiscuin
clamal lingua , Calcas me; non enim ait, Calcas pe- sinlmulta, unumesl corpus, sic et Christus (I Cor. xn,
dem meum, sed se dixitcalcari, quani ncmo letigit: 12). Loquens de membris Cliristi, hoc cst de fidcli-
sed pes qui calcatus est, a lingua non separatus est. bus, non ait, sic et memhra Christi; sed totum hoc
Ergo etiam sic non incongrue intelligitur ccstasis, quod dixit, Christum appellavit- Sicut enim corpus
pavor. Quid enim dicara , fratres? Si nullus omnino unum, et membra liabet iiiulta, omniaautcm membra
pavor esset passuris, diccretur ipsi Petro quod audi- corporis cum sint mtilta , unum est corpus; sic et
vimus natali Apostolorumdie, quando ei Dominus Chrislus membra multa, unum corpus. Ergo simul
prxdixit fuluram suam passioncm : Cumesses junior, omnes nos cum capite noslro Christo, sine capite
cingebaste, el ibas quo volebas; cumaulentseniorfactus nostro nihil valentes. Quare ? Quia nos cum capile
fueris, altet te cinget, el ducel quo lu non vis ? Hocau- nostro vitis : sine capile nostro, quod absit, sarmenta
tem, inquit, dixit significansqua motlemotetelur (Joan. prxcisa, non alicui operi agricolarum , scd igni mn-
xxi, 18)? Ergo si Petrus aposlolus tantn perfectione tummodo destinata. Ideo el ipse in Evangelio : Ego
quo nollet iit nolcns (nolens roortuus csl, sed volens sum vilis, vosestis palmiles, Pater meus agrkola est;
coronatus est'), quid mirum si esl aliquis pavor in el : Sineme, inquit, nihil poleslis facere (Joan. xv,
passionc etiam juslorum , etiam sanctorum ? 1'avor 5). Domine , si sine te nihil, tolum in te. Elenim
est ex huroana iufirmilate, spes ex divina promis- quidquid ille operatur per nos, nos videmur opcrnri.
sione. Quod paves luuin est, quod speras donum Polest ille niullum et tolum sine nobis, nos nihil
Dci est in te. Et melius in pavore luo agnoscis le, sinc ipso.
ut in libcratione tua glorifices qui fecit te. Pavent 5. [vers. 2.] Ergo in quncumqucecstnsi loquntur,
humnna infirmitas , non in co pavore deficil divina sive pnvoie, sive excessu roeutis, congruunt qux
misericordia. Dcnique pavens iste inde ccepit : In le, dicunlur. Dicamus in Christi corpore, dicamus omnes
Domine, speravi, non confundar in mternum. Videtis quasi unus , quia onines unitas, dicamus : In le, Do-
quia el pavet, ct sperat : videlis quia pavor iste non mine, spcravi, non confundarin mlernum.Illam, in-
est sine spe. Etiam si est aliqua in huraano corde quit, confusionem perhorrcsco, qux est in xiernum.
conturbatio, non recedit divina consolatio. Namcstquxdam conftisiotemporalisulilis, perturbatio
in
4. Loquilur hic ergo Christus Propheta ; audco animi respicientis peccila sua, respectione horreulis,
dicere, Christus Ioquilur. Dicturus est quxdain in horrorc crubescentis, erubescentia corrigcntis; undc
boc psalmo, qux quasi Christo videaiilur non posse dicit et Apostolus : Quam enim gloriamhabuislislunc
1 Am.et Er.: jirgosi relrus apostolus,tanta persecutione in his, in quibusnunc erubescitis(Rom. vi, 21)? Ergo
quo nollet ductus esl, el volensnolensmortuusest. Lov.,
fanfaperfectionequonoikt duclus estet volens,etc. Pleri- erubescere illos dicit jam lidelcs, non de prxsenli-
que MSS., tanta perfeclioquonotletut votens.Gatian.codex, bus donis, sed de prxteritis peccalis. Hancconfusic-
quo nollettit nolens.sed emendandum sic,quonolletiil; nem non formidet christianus : imo si hancnon Iia-
votensnotensmottuusesl, sed, etc.
 233 ENARRATIOIN PSALMUMXXX. 23l
bueril, xlernara habebit. Qux est xterna confusio? Vide ergo, attende eum «pii dicil: Condekctor enitn
Quando fiet illud quod dictum est, £f traduceni eos legi Dei secundttm inleriorem hominem, video aulem
exadverso iiriquilaleseorum (Sap. rv, 20). Et fiet tra- atiam legem in membrismeis repugnantem legi menlis
ducentibus cx adverso iniquitalibus omnis grex ma- mem, et caplivum me ducenlemin lege peccati, qumesl
lus ad sinislram, tanquam hoedis ab ovibus separalis; in membrismeis. Miser egoItomo, quis tne liberabilde
ct audienl, Ile in ignemmternum, qui paratus est dia- corpore morlts hujus ? Gratia Dei per Jesum Christum
boloel angelisejus. Quxrunt quare ? Esurivi enim, et Dominum noslrum (Rom. vu, 22-25 ). Quare gratia?
non dedislis mihi manducare (Matth.xxx, 41). Con- Quia gratis dalur. Quare gratis datur?Quia raerita
temnebant lunc quando esurienti Chrislo non dabant tua non prxcesserunt, sed bencficia Dei te prxvene-
cibum , quando silienti non dabant potum , quando runt. Illi ergo gloria qui nos liberat. Omnesenimpec-
nudum non vestiebant, peregrinum non suscipiebant, caverunt, et egenlgloria Dci. In te crgo, Domine, spe-
xgrotantem uon visitabant, tunc contemnebant: cum ravi, non in me : non confundar in mternum, quia in
coeperint illis ista enumerari, confundentur, et hxc eo spero qui non confundit '. In tua justiiia erue me,
confusio in xternum erit. Hanc timens isle qui pavet, et eximeme ;quin non invcnisli in me jusiiliam ineam,
vel cujus ad Deum est mentis excessus, hoc rogat, erue me in tua; hoc est, illud me eruat quod me ju-
Jn te, Domine,speravi, nOneonfundar in mlernum. stificat, quod ex impio pium facit, quod ex iniquo
6. Et in lua justitia erue me, et eximeme : nam si justum, quod ex cxco videntem, quod ex cadente
altendas ad justitiara meam, damnas me. ln tua ju- surgentem, quod ex flente gaudentem. Hoc me li-
slilia etue tne. Est enim justilia Dei, qux et nostra berat, non ego. In justitia lua erue me, et eximeme.
fit, cum donatur nobis. Ideo autem Dei justitia dici- 7. [vers.3.] Inclinaadmeaurem tuam: fecithocDeus,
tur, ne homo se putet a seipso habere justitiam. Sic quandoipsum Christumadnos misil. Illumad nos misit
enim dicit aposlolus Paulus : Ctedettti in eum qui qui inclinatocapile digito scribebat in terra (Joan. vm,
justificat impium(quid est, qui justificat impium ? 6), quando ei adttltera roulier offerebalur punienda.IHe
qui ex impio facit juslum) deputatur fides ejus ad ju- autcm inclinaverat sc ad terram, id est, Deus ad ho-
stitiam (Rom. IV, 5). Judxi vero quia suis viribus se ininem, cui dictum est, Terra es, el in terram ibis
putabanl implere posse justitiam, offenderunt in Ia- (Gen. III, 19). Non enim quasi corporalibus locis
pidem offensionis( Rom. ix, 32) et petram scandali, Deus ad nos inclinat aurem suam, aut membris istis
et gratiam Chrisli non agnoverunt. Acceperunt enim corporeis determinalis finitus est. Omniiio nihil ho-
Legem qua fierent rei, non qua liberarentur a reatu. rum cogitent humana phantasmala. Verilas est Deus.
Denique quid de illis Apostolus dicit ? Testimonium Veritas nec quadra est, nec rolunda, nec longa.
enim perhibeoillis quod zelum Dei habenl, sed non se- Ubique prxsens est, si cordis oculus ad eam pateat.
cundumscientiam.Quid est quod dixit, Zelum Dei ha- Inclinat tamen aurem suam ad nos Deus misericor-
bent Judxi, sed non secundum scientiam? Audi quid diam deponens super nos. Qux niajor misericordia,
sit, non secundum scientiam : Ignorantes enim Dei quam ut Unicum suum daret nobis, non vivere nobis-
justitiam et sttamvolentesconstiluere, juslilim Dei non cum, sed mori pro nobis? Inclina ad me aurem
sunt subjecti(Id. x, 2, 3). Si ergo ideo non secundum tuam.
scientiam zelum Dei habent, quia ignorant Dei justi- 8. Accelera ut eximasme: exauditur enira in hoc,
tiam ct volunt suam constituere, quasi ex seipsisju- cum dicit, Accelera. Ad hoc enim positum est ver-
sti fiant; ideo graliam Dei non cognoverunt, quia bum, ut hoc totuni quod nobis diu videlur quamdiu
gratis salvari uoluerunt. Quis est qui salvatur gratis? volvitur sxculum, intelligas punctum esse. Non est
In quo non invenil Salvator quod coronet, sed quod. diu quod habet extremum. Ab Adam usque ad ho-
damnel; non invenit merita bonorum, sed invenit diernain diem peractum esl, et multo utique plus
merila suppliciorum. Si agat tanquam veraciter ex peraclum est quam restat peragendum. Si adhuc
viveret Adam, et hodie moreretur; quid ei prod-
regula Legis proposita, damnandus est peccator. Hac
regula si ageret, quera liberaret ? Omnes peccalores csset tamdiu esse, tamdiu vixisse? Ergo celeritas
invenit: solus sine peccato venit, qui nos peccatores hxc quare ? Quia transvolant tempora : et quod libi
invenit. Hoc ait Aposlolus : Omnesenim peccaverunt, lardum est, in oculis Dei breve est. Jam hanc celeri-
ct egenl gloria Dei (Id. m, 23). Quid cst, egenl gloria talem iste intellexerat in ecstasi. Accelera ut eximas
Dei? Utipse liberet, non lu : quia tu te liberare non me. Eslo mihi in Deumprolecloremet in domumrefugii,
ut salvumme fucias. Domus refugii tu mihi esto, Deus
potes, indiges liberatore. Quid est quod te jactas?
Quid est quod de Legc et justilia prxsumis? Non protector, domus refugii. Aliquando enim periclitor,
vides quid inlus confligat in te, de te, adversus te ? et volo fugere: quo fugio? ad quem locura tutus
Non audis pugnantem, et confitentem, et adjutorium fugio ? ad quem montem ? ad quam speluncam ? ad
in pugna desiderantem ? Non audis athletam Domini qux tecia munita? Quam arcem teneara? quibjis
ab agonotheta petentem adjutorium pugnx sux ? Non muris ambiar? Quocumqueiero, sequorme.Quidquid
cnim sic te exspectat Deus cerlanlem , quomodo te enim vis poies fugere, homo, prxter conscientiam
tuam. Inlra in domum tuam, requiesce in lecto tuo,
exspectal editor, si forte pugnes in amphitheatro :
ille tibi prxmium dare potest si viceris, adjuvare te inlra in interiora : interius habere nihil potes, quo
periclilantem non polest. Non sic exspenlat Deus. 1 plerique MSS.,quia qui in eo sperat, nonconfundUut:
BANCT.AUGUST.IV. (Huit.J S
255 S. AUGUSTtNlEPISCOPI 236
fugias a conscientia tua, si rodunt te peccata tua. Extenta est et parata muscipula inimici. Posuil in
Quia vero dixit: Accelera ut eximas me , et in tua museipula errorera et terrorem: errorem quo illiciat,
justilia erue me, ut dimittas peccala mea, et xdifices terrorem quo frangat, et rapiat. Tu claude januam
in me justitiam luam : lu mihi eris domus refugii.ad cupiditatis conlra errorem ; tu claude januam limoris
te confugio. Nam a te quo fugiam? Irascilur libi contra terrorem, eteduceris de miiscipiila. Ilujusmodi
Deus, quo fugies? Audi quid dicat in alio psalroo, pugnx exemplumipsetibi lmperatorluus, qui proplcr
timens iram Dei: Quoiboaspiritutuo, et quo a facielua te etiaro tenlari dignalus est, in se demonslravit. Et
fugiam? Si ascenderoin cmlum, lu ibies : si descendero prinin lentatus est illecebris; quia tentata est in illo
in infernum, ades (Psal. cxxxvm, 7, 8). Quocumque janua cupiditatis, quando eum tentavit diabolus di-
iero, ibi te invenio. Etsi irasceris, ultorem le invenio; cens : Dic lapidibusislis ttt panes fiant. Adora me, et
si placatus es, adjutorem. Nihil mihi ergo reslat, nisi dabo libi regna ista. Milte te deorsum, quia scriptttm
ad tefugere, non a te. Utevadas hominem dominum est : Quia Angelis suis mandavilde te, et in manibus
quicumque servus es, fugis in ea loca ubi non est do- loltenl te, ne quando offendas ad lapidem pedem luum
minus tuus: ut evadas Deum, fuge ad Dominum. Nam (Matlh. iv, 4, 9, 6). Omnis hxc illecebra cupidilalem
non est quo fugias Deura. Prxsto sunt omnia et nuda lentat '. At ubi clausam januam invenil cupiditatis
Omnipotentis oculis.Tu ergomihi, inquit, estodoruus in eo qui tentabatur pro nobis, convcrtil se ad len-
refugii. Nam si salvus non fuero, qiiotnodo fugio? tandam januam timoris, et prxparavit illi passionom.
Sana me, et fugio ad te. Nam si me non sanas, am- Denique hoc dicil Evangelista : Et consummatalenia-
bulare non possum, fugere quomodo potero? Quo lione, diabolus recessit ab eo ad tempus(Luc. iv, 15 ).
iret, quo fugeret, si arobulare non posset, semivivus Qtiidest, ad fem/jus?Tanqnam redilurusel leiitalurus
in via, sauciatus vulneribus lalronum? Quem transiens januam timoris, quia clausam invenit januain cupidi-
sacerdos prxleriit, transiens Lcvita prxteriit, trans- tatis. Totuin ergo corpus Chrisli lenlatur usque in
iens Samaritanus miseratus est (Luc. x, 30), id est finem. Fralres nici, quando jussum est nescio quid
miseratus esl lmmanum. contra Christianos mali, siroul impingebatiir 9 hoccor-
ipse Dominus, qui gcnus
Saniarites enim custos interprctatnr. Et quis pos pus, tolum impingebatur : unde dictum crat in psal-
custodit, si ille deserit? Merito, cum Judxi convi- mo : Tanquamcumulusarenmimpulsussum ut caderem,
ciantes dicerent, Nonne verum dicimus, quia Samari- etDominus suscepilme (Psal. cxvn, 13). At ubi ftnila
tanus es, et dmmoniumhabes ( Joan. vm, 48 ) ? unum sunt illn qux loium corpus impingebanl ut caderct ,
respuit, alterum amplexus est : Ego, inquit, dmmo- ccepit lentatio essc per partes. Teniatur corpus
nium non habeo : non dixit, Non snm Samaritanus : Cliristi, una Ecclesia non paiiiur persecutionem, alia
sic inlelligi volensnosiruin seesse cuslodem. Misera- palilur. Non pniiiur furorcin imperatoris, sed palitur
tus ergo accessit, curavil, ad stabulum perduxit, im- furoreui niali populi. Quantx vaslationes a plebibus ?
plevilcirca eum misericordiani : ille jam potest am- Quanta mala ingesta sunt Ecclesixamalis cluistianis,
bulare, potest et fugere. Quo fugeret nisi ad Deum, ab eis qui capti in illo reliaculo , tam niultiplicali
ubi fecit sibi domum refugii? sunt, ul premerent naves (Luc. v, 7) in piscalione illa
9. [vers. 4.] Quia fortiludomea et refugium meumes Domini ante passionem? Non ergo desunt pressurx
lii, el propternomen luum dttx milti eris, et enulries tenlalionis. Nemo sibi dicat : Non est lcmpus lenta-
ine : non propter meriluin meum , sed propler nomen lionis. Qui sibi hoc dicit, pacem sibi proniitlit : qui
luitm, ut tu glorificeris, non quia cgo dignus sum; sibi pacem promitlit, securtis invuditur. Totuin ergo
dux tnihi eris, ne aberrem a te; et enuiries me, ut corpus Christi dicat : Educes me de miiscipula islu ,
validus.sim ad manducanduni escam, qua pascis An- quam occullaveruntmilii : quia edticlum est et cajmt
gelos. Hic enim lacte nos nutrivit, qui nobis coeleslem -noslrum de muscipula,quam abscondcrunl illi, qtiibus
cibum proniisit; et usus est materna misericordia. modo dicebalur in Evangelio,quia dicluri erant: Hic
Sicutenim materlactans eamdem escam, cuisuniendx esl hmres, venile occidamuseum, et noslra eril hmredi-
i.doneusinfans non est, per carnem trajicit, et lac in- tns. Et in se senlentiam dixerunl interrogati: Quid
fundit (hoc enim accipit parvulus quod acceplurus faciet ille paterfamilias colouis malis? Mulos tnaie
erat ad mensam, sed quod per carnem trajicilur, perdel, et vineam suamlocabil aliis agrkolis. Quid, et
eongruit parvulo); sic Dominus sapientiam suam ut illud non legisiis : Lapidemquem reprobaverunlmdifi-
lac nobis faceret, carne indulus venit ad nos. Ergo cantes, hic faclus est in caput anguli? Quod est enim,
corpus Christi loquiltir, E<enutries me. reprobaveruntmdificanles;hoc ait, Ejecerunt exlta vi-
10- [vers. 5.] Educes me de muscipula ista, quam iteam,et occiderunl(Matlh. xxi, 38-42). Ergo erulns
occullaverunl milii. Jam passio signiueaiur, Educes est et ille. Caput nostrum stirsum est, liberum esl.
me de muscipula ista, quam occullaverunt mihi. Nec Hrcreamus illi per dilectionem, ul melius postea con-
sola illa passio est, qua passus est Dominus noster glutineniur ei per iinmortalitatem ; et dicanius oniiies :
Jesus Christus : inuscipulam suam diabolus tetendil
iisqtie in finem. El vx illi , qui in illam rouscipulam 1 sic pluresMss.AtEr. omniahmcnerillecebramcttpidi-
cadi.t : cadil autem omnis qui non sperat in peum ; latem teiitunl.Lov.omnia limcper illecebruscupidiiuium
: In Domine, non tentat. . m . ahest
qui non dicil te, speravi, confundur s in
iidd., impingebalur hoc corpus. Prxpositio
t« mternum: el in lua juslilia erue me, ei exime me. a plerisqueMss.
 157 ENARRATIO1N PSALMUMXXX. 238
Educe»mede muscipulaista, quam occultaveruntmihi; hodie cor fratris tui? Nonhabes quid facias. Alia ma-
quoniamtu es proteclormeus. jor necessiias, nec luum vides quale erit cras. Quid
11. [vers. 6.] Audiamusvocem Domini, quam di- jam dicam de necessiialibus ipsius mortalitatis? Mori
xit in cruce : In manus luas commendospiritummeum. necesse est, et nemo Vult. Nemo vull quod necesse
Cerle cum verba ejus in Evangeliode isto psalmo co- est. Nemo vult, quod erit velit nolit. Dura necessitas
gnoseimus,ipsiim hic locutum fuisse non dubitemus. nolle quod non potest evitari. Nam si fieri posset,'
Habes hoc in Evangelio, dixit, /n manus tuas com- nollemus utique mori; et effici quod Angeli vclle
tnendotpitiium meum(Luc. xxin, 46) : ef inclinatoca- mus, sed commutatione quadam, non mortc, sicu '
pite ttadidit tpirilum (Joan. xix, 30). Non sine causa dicit Apostolus : Mdificaiionemhabemusex Deo, do-
Toluit verba hujus psalroi sun esse, nisi ut tc ndmo- mumnon manufaclam,mterndmin cmlis.Elenimin hoc
neret se locutum esse in hoc psalmo. Ipsum hic ingemiscimtts,habitaculum noslrumquod de cmlo esl,
quxre; cogiia quomodo in illo psalmo sequxri voluit superinduicupienles;si lameninduii,et non nudi inve-
pro susceptione nialulina ; Foderunt mantts meas et niamur. Elenim qui snmus in hac habilalione,ingemi-
pedesmeos, dinumeraverunlomnia ossa mea; ipsi vero scimusgratati, in quo nolumusexspoliari,sed superve-
eonsideraveruntet conspexeruntme, diviseruntsibi ve- stiri, ut absorbealurmortale a vila (II Cor. v, 1-4),
siimenla mea, el super vestemtneam miseruntsortem Volumus pervenire ad regnum Dei, sed per mortem
(Ptal. xxi, 17-19): ut le admoneret in se hoc esse nolumus : el tamen dicit tibi necessitas, Hac venies.
completum, in voce sua posuit caput ipsius psalmi, Hac venire dubitas homo, cum hac ad t8 venerit
Deus, Deusmeus,utquid medeteijquisti (Ibid., 2) ? Et Deus? Qnx snnt eiiam necessitates vincendarum ve-
tamen vocem corporis in se transliguravit; non enim tustissimarum cupiditatum, et annosarum malarum
Unicum suum Pater aliquando dereliquit. Redemitti consuetudinum? Vincere consuetudinem, dura pu-
me, Domine,Deut veritatit : faciens quod promisisti, gna, nosti. Vides quam male facias, quam deteslabi-
non fallens in pollicitatione tua, Deus veritatis. liter, quam infeliciler; et facis tamen : fecisti heri,
12. [vers. 7.] Odisti observanlesvanitatem super- facturus es hodie. Si sic tibi displicet cum disputo,
vaeue. Quis observat vnnitatcin ? Qui timendo mori quomododisplicet tibi cum cogitas? El tamen faclu-
moritnr : limendo enim mori menlitur, et moritur rus es hoc. Unde raperis? quis te captivum irahil?
antequani moriatur, qui ideo mentiebatur ut viveret. An illa lex in membris tuis repugnans legi roentts
Mentiri vis, ne moriaris : el roentiris, et moreris; et tux ? Clama ergo : Infelix ego homo, quis me liberabit
cum vitas unani mortem quam differre poteris, au- de corporemorlishujus? Gratia Dei per Jesum Christum
ferre non poleris, incidis in duas, ut prius in anima, Dominumnostrum (Rom. vn, 23); et inipletur in te
poslea in corpore moriaris. Unde hoc, nisi observan- quod modo diximus, Ego aulem in Dominosperavi:
dovanilatem?Quiadulcisest tibi transiens dies, quia exsultabo,et jucundabor in tua misericordia; quia re-
dulcia sunl tibi transvolanlia lempora, unde nihil te- spexislihumilitalemmeam,salvumfecisti de necessilati-
'
nes, el insuper tu teneris. Odistiobsetvanlesvanitatem bus animammeam. Unde enim facta esl salva de ne-
supervacue.Ego autem, qui non observo vanitatem, cessitalibus aiiima tua, nisi quin respecla cst humilitas
in Dominospetavi. Spems in pecunia, observas vani- tua? Nisi prius humiliareris, non te exaudirel, qui te a
tatem : speras in honore et sublimitatealiquapolesta- necessilatibus liberarel. Huroilialusestqui dixil: /n-
tis bumanx, observas vanitatem : spcras in aliquo felix ego homo,quis me liberabitde corporemorlis hu-
amico potenle, observas yanitatem. In his omnibus jus ? Non sunt humiliati, qui ignorantesDei jusiiliam,
cum speras, aut tu exspiras, et ea bic diraillis; aut et suamvolenlesconsliluere,jusliiim Dei non sunt sub-
cum vivis, omnia pereunt, et in spe tua deficis. Hanc jecti (ld. x, 5)?
vanilatem commeraoratIsaias dicens: Omniscato fe- 14. [vers. 9.] Nec conctusistime in manus inimici:
num, et omnisgloria ejusquasi flos feni : atuit fenum, non vicini tui, non compossessoris tui, non ejus cum
et fiot ejus decidit; verbumautem Dominimanet in quo militasli et eum lxsisli, aut forte in tua civitate
eelernum(Isai. XL,68). Ego autem, non quomodo injuriam ei fecisti; isti enim lales sunl pro quibus
illi qui sperant in vanitate, et qui obscrvant vanita- orare debemus. Alium habemus inimicum, diabolum,
lem; sed in Domioosperavi, qui tion est vanitas. serpentem anliquum. Omnesmorientes, si bene mo-
13. [vers.8.] Exsullabo,et jucundaborin tua mise- riamur, ab ejus manibus liberamur. Quicuinqueenim
rkordia : non in mea justilia. Quia respexistihumili- male moriuntur in suis iniquitatibus, in ejus manus
tatem meam, salvam fecisli de necessitatibusanimam concluduntur, ut cum illo in fine damiieutur. Liberat
nteam: nee conclusislime in manus^inimici. Qux sunt ergo uos Domiuus Deusnoster de manu ininiici no-
necessitaies, tinde volumussalvam fieri animam no- slri: illeenim nosper cupidilalesnostras vult capere.'
stratn? Quis eas enumeret?quis digne exaggeret? quis Cupiditates autem nostrx quando validx sunt, et
congrue vitandas fugiendasqueconimendel? Primoin quaudo eis servimus, necessilates vocanlur. Libe-
genere humano dura necessitas, nescire cor alterius, rante autero Deo animam noslram de necessitatibus
male senlire plerumque dc amico fideli, bene sentire nostris, quid erit quod in nobis teneat inimicus, ut
plerumque de amico infideli. 0 dura necessitas! Et concludamur in manus ejus?
qoid faeis ut corda inspicias? quem oculura affers, 15. Stutuisti in spatiosopedesmeos. Certe angusta
infirmaet plangenda mortalitas? quid facis ul videas via est (Matih. vn, 14): laboranti angusta est, amant,
239 S. AUGUSTINIEPISCOPI 240
lala est. Eadem qux angusta est, lata fil. In sptuioso, clnritntem. Dicat ergo ex quibusdam mcmbris: Mi-
dicit, posuisli pedes mtos, ne anguslaii pedes niei serere mei, Domine, quoniam tribulor; contutbatuf
irenl in se, et incurrendo in se dejicerenl me. Ergo estin ira octitusmeus, anima mea et ventertneus.
quid ail, Posuisli in spaliosopedesmeos? Plane fecisti 2. Quxrimus unde sit ista tribulatio , quoniam li-
mihi facilem juslitiam, qux mihi erat aliquando dif- beratus paulo ante gaudere videbatur, juslilia qua-
ficilis : hoc est, Posuisti in spaliosopedesmeos. dam infusa sibi largiter dono Dei, et inde fac.tospa-
16. [vers. 10, 11.] Miserere mei, Domine, quoniam lio pedibus suis in latitudinc charitatis. Unde ergo
tribulor, conlurbatusesl in ira oculus meus, anima mea, et ista exislit tribulatio, nisi lorte ex illo quod
el venter meus. Quoniamdefecit in dolore vita tnea, et Dominusdicit: Quoniam abundabiliniquilas, refrige-
anni mei in gemilibus. Sufficial Charitali Veslrx, ad- scet charitas mullorum (Matlh. xxiv, 12) ? Primo
juvante Doniino forlassis implebimtis dcbitum, ul et enim commendata paucitate sanclorum, lanquam
Psalroo peracto proficiscamur (a). roissis retibus, mulliplicata est Ecclesia , et capli
SERMO n. sunt innumerabiles, de quibus prxdicluro eral. An-
nuntiavi et locutus sum, mulliplkali sunt super nume-
De medio ejusdemPsalmi. rum (Psal. xxxix, 6); qui eliam navigia premerent,
1. Ad reliqua Psalmi nostra reverlatur intentio, et et retia rumperent, sicut est
si posilum in illa prima
nos ipsos agnoscamusinverbis Prophelx. Quoniam piscatione (Luc. v, 6) ante passionem Doroini. Ex his
nos inspexerimus in tempore tribulationis, gaude- igitur multitudinibus cxaggerati sunt, qiiibus per
bimus in tempore relributionis. Commendaveram Pascba sic referciunlur ecclesix , ut lurbas
ipsorum
Charitali Vestrx, cum primas partes hujtis psalmi parielum recuset angustia. Quomodo autem non tri-
exponerem (6), quod Christus loqualur; et quo- buletur iste de hac multitudine , quando videt ipsos
modo sit accipiendus Christus lotus cum capite implere thealra et amphilheatra , qui paulo anle ec-
et corpore, non tacueram : testimoniis etiam Scriptu- clesias impleverunt? ipsos in nequitiis,
salis idoneis luculen- qui paulo
rarum, quantum mihi videtur, ante in laudibus Dei? ipsos blasphemare Deum, qui
tisque firmaveram; ila ut omninodubilari non possct respondebant, Amen Deo? Permaneat, duret, non
Christum esse caput et corpus, sponsum et sponsam, deficiat etiam in multitudine copiosa iniquorum, quia
Filium Dei et Ecclesiam, Filium Dei factum filium nec granum deficil in multiludine palearum, quo
hominis propter nos, ut filios bominum facerel lilios usque post venlilationem mittatur in horreum , et ibi
Dei; atque iia cssent duo in carne una in sacramento sit in societate sanclorum , ne turbulenti aliquid pul-
magno, qui agnoscuntur in Prophelis duo in voce veris paliatur. Perduret ergo , quia el Dominus cum
una. Gratulalio superius expressa esl ipsius dicentis: dixisset, Quoniamabundabitiniquilas, refrigescelcha-
Jtespexisii liumililalemmeam, satvam fecisli de neces- rilas multorum; ne prxnunliata ista abundanlia ini-
sitatibus animam meam, nec conclusisli me in manus quilatis labarenl nularentque pedes nostri, continuo
inimtci, statuisti in loco spaliosopedes meos: gratula- subjecit, quod fideles erigeret, quod consolarelur
tio est liberati liominis a tribulatione, liberatoruin atque firmaret, dicens: Qui perseveraveritusque in fi-
membrorum Christi ab afflictione et insidiis. Et rur- nem, hk salvus erii (Malth. xxiv, 13).
sus dicit : Misereremei, Domine, quoniamiribulor. In 3. Allende itaque islum, quantura roihi videtur, in
tribulatione utique anguslia est: quomodo ergo, Po- hac tribulatione constitutum. Quando quidem positus
suisti in spatiosopedes meos?Si adhuc tribulatur, quo- in iribulatione quasi dolere deberet (tribulalio enim
modo sunt in spatioso pedes ? An forte una quidera dolorein habet congruum), iralum se dicit in tfibula-
vox esl, quia unum quidem corpus; sed in aliquibus tione, et ait : Miserere mei, Dotnine, quoniam
membris spatium sentitur, in aliqtiibtts angustia , id tribitlor, conturbatus est in ira ocutus meus. Si tri-
est, alii sentiunt facililatem juslitix, alii laborant in bularis, quarc irasceris? Irascitur iste alienis pec-
tribulatione ? Nam si non alia raembra illud, alia illud calis. Quis non irascatur, videns bomines confitentes
paterentur, non diceret Apostolus : St palilur unum ore Deum, neganles moribus? Quis non irascatur,
membrum,compatiunturomnia membra; et si glorifica- videns homines sxculo verbis , et non faclis renun-
tur unum membrum,congaudentomniamembra(I Cor. tiantes? Quis est qui non irascatur, videns fratres in-
xn, 26). Aliqux Ecclesix, verbi gralia, pacem ha- sidiantes fratribus , fidem non servantes osculo quod
bent; aliqux in tribulatione sunl: in istis qux pacera infigunt in ' sacramenlis Dei ? Et quis enumeret om-
habent, in spatioso sunt pedes; illx qux in tribula- nia, qiiibus irascitur corpus Christi, quod inlus vivit
tione sunl, angustias paliuntur : sed e.t istos contri- des spiritu Cliristi.quod gemit tanqtiam granum inter
slat illorura tribulatio,et illos pax istorum consolatur. paleas? Vix enim npparent isti qui sic gemunt, qui
Sic esl enim unum corpus, ut non sit discissio; non sic irascuutur : quomodo vix apparent grana, quando
atitem facit discissionem ntsi dissensio. Charitas au- area trituratur. Qui nescit quantx spicx missx sunt,
tcm coinpagem facit, compages complectitur unita- putal lotum palenm esse : et ex hoc quod totuin palea
tem, unilas servat charitatem, charitas pervenit ad putatur , inde roagna massa purgabitur. In bis ergo
(a) Hinc intelligere est primum istum,duosquesubse- • sicEr. et quatuordecimMSS.
habitosin peregrinoloco Atin Lov.cod.omissapar-
queutes in xxx Psal. tractatus ticula, in.
luisse extra HipponensemF.cclesiam. *
(b) ln,superioresermone,n. 5 et seqq. Er. et Lov.,in, AliquotMss.,de.
 ENARR\TIO IN PSALMUMXXX. 342
non apparentibus et gementibus irascitur, qui dicit nianducat?In corpus suum trajicit: quidquid enim
% alio loco: Zelusdomuslum comedit me (Psal. LXVHI, manducamus, in corpus nostrum trajicimus. Hoc
10). Dicit et alibi quando quidem videt raullos mala agit Ecclesia per sanctos : esurit quos lucrarl vult, et
facienles, Tmdium deiinuil me a peccaloribus relin- quos lucrata fuerit aliquo modo, nianducat quodam-
queniibuslegem luam (Psul. cxvm , 53). Dicil et alio modo. Cujus personam gerebat Petrus, quando ei de
loco, Vidiinsensalos,et tabescebam(Ibid., 158). coelosubmissus est discus pleiius omnibus aniniali-
4. Hxc autem ira, metuendum est, ne tanta sit, ut bus quadrupedibus, serpentibus, et volatilibus : qui-
in odium vertatur. Ira enim nondum esl odium : bus generibus omnes gentes significantur. Prxfigura-
nam irasccris filio, non odisti filiura ; ei servas hxre- ^bat Dominus Ecclesiam, quod omnes gentes erat
ditatem, qui te sentit iralum ; et ad hoc irasceris , ne transvoratura , et in corptis suum conversura; etait
perdal quod servaveris, male vivens ' nioribus pravis. Pelro , Jlfacfa, ef manduca (Act. x , 13). 0 Ecclesia ,
Ergo ira nondum est odium : nondum odimus eos (hocestPelre, quia super lianc petram xdificabo Ec-
quibus irascimur; sed ista ira si manserit, et non clesiam meam [Mallh. xvi, 18]), macta, el manduca:
cilo evulsa fuerit, crescit el fit odium. Ideo ut recens prius macta, et sic manduca; occide quod sunt, et
ira evellalur, et in odium nonconvertatur, hoc nosdo- fac quod es. Cum ergo prxdicalur Evangelium, et
cet Scriplura, dicens : Nonoccidatsol super iracundiam videt qui prxdicai non proficerc homines, quare non
veslram (Ephes. iv, 26). Invenis aulem aliquando clamet: Quoniam defecitin dolore vila mea, el anni
fratrem odiura habentem, et reprehendit irasceiitcm : tneiin gemilibus: Infirmalus esl in egestalevigormeus,
in illo est odium , et in alio cnlpal iram ; ipse habet et ossa mea conlurbata sunt? Anni nostri isli, quos
trabem in oculo suo, ei reprehcndit feslucam in oculo hic ducimus, in gemitibus sunt. Unde?Quia abunda-
fratris sui (Matih. vn, 3). Sed fcstuca ista et surcu- vit iniquitas, refrigescit charitas mullorum. In gemi-
lus, nisi cito evcllatur, trabes futura est. Non ergo tibus, non in claris vocibus : quando videt Ecclesia
ait, Exstinclus est oculus meus prx ira; sed furoa- multos in pervcrsum ire, gemitus suos devorat apud
fus : nam si exslinguilur, jam odiuin esi, non ira. Et se, ut dicat Deo, Gemilus tneus non est abscondilusa
vidc quia exstinclus est. Hinc ait Joannes : Qui odit te (Psal. xxxvn, 10) : in alio psalmo dicitur, sed
fratrem suum, in lenebris est usque adhuc (I Joan. n, congruit huic; et hoc est' dicere, Gemilus meus,
11). Anlcquam ergo catur in tenebras, conlurbatur elsi absconditus est ab hominibus,a te non est ahs-
oculus in ira : sed cavendum esl, ne ira verlalur in conditus. lnfirmatus esl in egeslale vigor meus, et
odium, et oculus exstinguatur !. Isle ergo dicit: ossa mea conlurbata sunt: de IiaCegestale supra dixi-
Turbatusesl prm ira ocutttsmeus , anima mea et venler mus: ossa vero fortes intelliguntur Ecclesix, qui
meus; boc est, ttirbala sunt inleriora mea. Venlrem etiam si non conturbanlurpersecutionibus alienorum,
pro interioribus posuit. Aliquando cniin iniquis et conlurbanlur tamcn iniquilalibus fratrura.
perversis et a lege dcviantihus et male vivcntibus 6. [vers. 12.] Supei' oinnes iniinicos meos factus
irasci licel, clamare non licet. Cum irascimur et cla- sum opprobrium, el vicinis meis nimium, et timor nolit
mare non possurous, interiora nostra lurbaiitttr. Tanta meis. Super omnesinimicos meos factus sum oppro-
esl enim aliquando perversitas, ul nec corripi possit. brium : qui sunt inimici Ecclesix ? Pagani, Judxi?
5. [vers. 11.] Quomamdefecitin dolorevita mea, et Omnibus pejus vivunt mali chrisliani. Vis videre
anni mci in gemitibus.Defecit, inquit, in dolore vita quam omnibus pejus vivant mali chrisliani ? De tali-
mea. Dicit Apostolus : Nunc vivimus, si vos statis in bus dicit propliela Ezechiel, quia comparanlur sar-
Dotnino(l Thess. m, 8). Quicumque perfecli sunt ex meniis inuttlibus (Ezech. xv, 2). Pone Paganos ligna
Evangelio et gralia Dei, non hic vivunt nisi propter esse silvatica cxlra Ecclesiam, adhuc polest inde
alios; nam vita eorum in hoc sxculo, eis jam non fieri aliquid ; quomodo de lignis fabrilibus est lignum
est necessaria. Sed quia dispensatio eorum aliis ne- fabro aptum, el si adhuc nodosum et curvum et cor-
cessaria est, fit in eis quod ait idem Aposlolus : licosum, tamen quod doletur, ascietur, deplanetur,
Concupiscenliamhabens dissolvi, efesse cum Christo; el possit venire ad aliquaro fabricam usus huraani:
multo enim tnagis optimum: tnanere autem in carne , de sarmenlis autem prxcisis fabri nihil facere pos-
necessariumpropler vos (Plrilipp. i, 23, 24). Quando sunt; ignis ea solus exspectat. Altendite, fratres.
autem videt homo ex dispensationc sua, ex laboribus Cum silvatico llgno ubique prxponatur sarmentuiu
suis, cx prxdicalione sua, non prolicere homines, manens in vite, quia sarmcntum dat fruclum, illud
infirroaturin egeslate vita hominis. Vere miserabilis lignum non dat fructum : prxciso tamen sarrnenlo
egestas et fames : qiiandoquideni eos quos Domino de vite si comparelur lignum silvaticum , intelligitur
lucramur, quodammodo manducat Ecclcsia. Quid est esse melius ; quia de illo faber aliquid facere potest;
1 m omnibusMss.,evadens. hoc autem non quxrit, nisi qui foco minislrat. Atlen-
* Edd. Er. et Lov. post exsiinguatur,hxc interpommt: dens itaque roultitudineniniale vivenlium in Ecclesia,
Boc autemanimadvertattmttsqutsque qui in pace, hoc est, Super omnes, inquit, inimicos tneos
quiin Christo,qui pacemDeicommendavit, vocatusest, etin faclus sum oppro-
cujus natiritalesummapax per jngelumnuntiataesthomi- brium. Pejus, inquit, vivunl mali in sacramentis
tribus: si pro aliquaparva vel magnacattsain odiumpro-
ruperU,nullamsocielatemcum pdce, hocest christo, ha- meis, quam qui ad illa nunquam accesserunt. Latine
bete poterU,nisi per dignam emendulionempaeniteniim.
seqtritut ergo iste, et dicit, Turbalus, etc. Hincnos ea 1 Er. et LOV.,
sed congruUhicet hocdkere".castigavimus
verba expungimus,quod absinta nostrisomnibus MSS. ad MSS.
243 S. AUGUSTINIEPISCOPI
aperte cur non dicamus, vel quando psalmum expo-
nimus ? Et si aliis forte lemporibus dicere non aude- t
irtus, saltero necessitas exponendi habeat libertatero
corripiendi. Super omnes,inquit, inimicosmeos factus
sum opprobrium. De talibus dicit apostolus Pelrus:
Facta sunt illis posteriora deleriora priotibus : tnelius
enim eral iltis non cognotcere viam justitim, quam
cognoscentibusretrorsum refleclia tradito sibi sancto
mandalo. Cuni dicil, Mclittserat illis non cognoscere
viam justilim; nonne judiravit meliores esse inimicos
foris positos, quam intns male viventes, quibus pre-
mitur ct gravatur Ecclcsia? Melius, inquit, t'//i'sfuerat
non cognoscere viam jusiitim, quam cognoscentibus
retrorsum reflectia iradilo sibi sanclo mandato. Deni-
que vido qunm horribili rei eos comparavil : Conlin-
git illis res veri proverbii, Canis reversus ad suum
vomitum(II Pelr. n, 20-22). lstis itaque lalibus cum
sint plenx Ecclesix, noiine veraciier illic dicunt
pauci, imo ex paucorum voce ipsa Ecclesia : Super
omnesinimicosmcos factits sum opprobrium, el vicinis
meis nimium, et timor nolis meis?Vicinis meis nimium
opprobrium factus sum, id est, qui mihi jam appro-
pinqttabant ut crederent : hoc est, vicini mei ni-
raium deterriti sun.l, mala vita malorum et falsorum
christianorum. Quam multos enim putalis, fratres
mei, velle esse christianos, sed offendi malis mo-
ribus christianorum ? Ipsi sunt vicini qui jara ap-
propinquabanl, et nimium opprobrium illis visi
sumus.
7. [itemvers.12.] Timor faclus sum noftsmeis. Quid
tam timendum ? Timor, inquit, factus sum notis meis.
Quid tam liniendum, quam cum videt homo mullos
male viventes, et de quibus bene sperabatur in
multis malefactisinventos? Timet netalessint omnes
quos putabat bonos, et veniunt in suspicionein ma-
lam prope omnes boni. Qualis vir? quomodocecidil ?
quomodo invcnlus esl in illa turpitudine, in illo sce-
lere, in illo faclo malo? putas non tales sunt omnes?
Hoc est timor notis meis, ut et ipsis quibus noti su-
mus, plerumque in dubiumveniamus. Et nisi le con-
soletur quod es, si aliquid es, non credis esse alterum
talem. Consolatur horoinem qualiscumque conscien-
tia, ut dicat sibi homo qui bene-vivit : 0 lu qui modo
vereris ne tales sint omnes, tu talis es? Rcspondet
conscienlia : Nonsum. Ergo si talis non es, solus es?
Vide ne pejor sit ista superbia, quam illa nequilia.
Noli solum te dicere. Nain et Elias aliquando txdio
mulliludinis impiorum ait: Proplielas tuos occiderunt,
allaria lua suffoderunl, el ego relictus sum solus, et
qumrunl animam meam. Sed quid dicit iltiresponsum
divinum? Reliqui tnihi septemmillia virorum, qui non
curvaverunt genua ante Baal (III Reg. xix, 10 ; Rom.
xi, 3, 4). Ergo, fratres, inter hxc scandala unum est
remedium , ne male seniias de fratre tuo. Humiliter l
esto quod vis eum esse, et non putabis ettm esse
quod non es. Sed lamen sit etiam timor nolis, etiara
eipertis.
8. [uers. 13.] Qui videbantme, foras fugerunt a me.
1 sicEr. euiss. Att.ov.,ItumUis.
244
Ignoscendumesset si foras fugissent a me qni non vi-
dcbant me : etiam qui videbant me, foras fugcrunt a
me. Sed si qui me non videbant, foras fugerunt a me
(nec dicendumest, foras fugerunt; quia intus non fue-
runt : si intns enim fuissent, vidissent me , id est,
cognovissent corpus Chrisii, cognovissent membra
Christi, cognovissent unitatem Christi): illud est ma-
gis gemendum, illud omnino intolerabile, quia multi
qni viderunt me, foras fugeriinl n me, id est, qtil
cognovcrunt qtiid esset Ecclesia , exierunt foras, et
hxreses et schismatacontra Eeclesiamfecerunt. Hodie
homineminvenis, verbi gratia, natum in parle Donati,
nescit quid sit Ecclesia, ubi natus est tcnet: non illi
evellis consuetudinem qtinm suxit cum lacle nutricis.
Illum , illum da qui volvitur quotidie in Scripluris ,
qui legit, qui prxdicat : itane landem non ibi videt,
Postuta a me, et dabolibi GeniesItmredilatemtuam, et
possessionemtuam tetminostettm (Psal. n, 8)? non ibi
videl, Commemotabunlut,el convettentutad Dominum
universifinestcrrm, et adorabunttn conspecluejus uni-
versmpatriai gemium(Psal. xxi, 28) ? Si vides ibi to-
tiusorbis unitatcin, quid foras fugis, ul non solum
ipse palinris, verum et aliis facias cxcitatem ? Qui vi-
debanlme, id est, qui noverant quid sit Ecclesia, qui
cam in Scripturis inluebantur, foras fugerunt a me.
Piilalis enim, frntres mei, quia illi onines qui fecerunt
hxreses per loca et partes, non noverant in Scriptu-
ris Dei, quia Ecclesia non est prxdicta ', nisi toto
lemruni orbe diffusa? Vere dico Chariiati Vcslrx :
Certe omnes chrisiiani sumus, vcl christiani omnes
dicimur, et omnesChrisli signo signamur : obscurius
dixerunt Prophetx de Christo, quam de Ecclesia ;
puto proplerea quia videbant in Spiritu , contrn Ec-
clesiam homines facluros csse parliculas, et de Chri-
slo non tantam liiem habiluros, de Ecclesia mngnas
conlcnliones excitaluros. Ideo illud unde majores
lites fnlurx erant, planius prxdictum et apertius pro-
phelatum est, ut ad judicium illis valeat qui vidernnt,
et foras fugerunt.
9. Exempli gralia unum commemorabo. Abraham
pater nosler fuit, non propter propaginem camis, sed
propter imitalionem lidei : justus etplacens Dco, per
fidem suscepit filium sibi promissum Isanc de Sara
slerili uxore sua in senectute sua (Gen. xxi, 2) :
jussus est immolare Deo eumdem filium, nec dubita-
vit, nec disceptavit, nec de jussu Dci dispulavit, noc
nialuin putavit quod jubere optimus poiuit; duxit fi-
lium suttmad immolandum, imposuit ei ligna saerili-
cii, pervenilad locum, ercxil dextornm ut perculerot,
eo proliibente deposuit, quo jubenie levnverat (Id.
xxn, 3); qui oblemperaverat ul feriret, oblemperavit
ut parceret; ubique obediens, nnsquani limidus : ut
tamcn implereliir sacrificium, et sine sanguine non
discederetur, inventus est aries hxrens in vepre cor-
nibus, ipse immolattis esl, peractum esl sacrilicium.
Quxrequid sit: figura est Chrisii involulasacramcn-
lis. Denique u( videatnr discutitur, ul videalur per-
tractatur, ul quod involulum est evolvatur. Isaac
1 Edd.,prmdkata.MSS. nonnulli,prmdicta.
215 ENARRATIOIN PSALMUMXXX. - uti
tanquam filius unicus dilectus figurani habens Filii inveni? Egoautem, in le speravi, Domine.Nihil snlu-
Dei, porlans iigna sibi, quumodo Chrislus ciucem brius, nihil securius. Volebasimilari nescio quem ,
portavit (Joan. xix,17). llle postremoipse aries Chri- invenisti illum non bonum : tolle imitaiionem hanc.
stum significavit. Quid est cnim hxrere cornibus, Alium quxsisti , nescio quid displicuit: lertium qux-
nisi quodain modo cruciligi? Figura est ista de sisti, et ipse non placuit : numquid quia et ille el ille
Chrislo. Continuo prxdicanda erat Ecclesia, prxnun- displicuit, et tu peribis? Tolle ab homine spem, quia
tiato capite prxnuniiandum erat et corpus : coepit nialodictiis omnis qui spem suain ponit in homine
Spiritus Dei, caepit DeusadAbraham prxdicare vclle (Jeretn. xvn, 5). Si atlendis adlittc hominem, et
Ecclesiam, et tulit (iguram. Chrislum figurate prx- cum quxris imitari, et ex illo pendcre, adhuc lacte
dicabat, Ecclesiam apcrte prxdicavit; ait enini ad vis nutriri; et fies mammolhreptus , quales dicuntnr
Abraham : Quoniamobaudistivoceinmeam, et non pe- pneri qui diu sugnnt, quod non decet. Etenim lacte
percislifilio tuo dilcclo propler me, benedkensbenedi- uli, tanquam per carnem velle sibi cibum trajici ,
cam fe, ef implendo implebo semen tuum sicttl slellas hoc idem est per hominem vivere. Idoneus esio ad
cmli, et sicut arenam mnris, el benedkenlur in semine mensam, inde cape unde ille cepit, aut forlasse non
tuo omnesgenteslerrm (Gen. xxn, 16). Etpene uhique cepit. Forle uiiliter et in malum incidisti, quem bo-
Christus nliquo involucro sncrnmenli prxdicatus cst nuin putasti, ut in ubere quasi materno amaritudi-
a Proplieiis, Ecclcsia aperle : ut vidercnt illam el qili nem invenires, el en offensione repellereris, et ad
fuluri crant conlra illam, et implerelur in eis istn cibuin validiorein invitareris. Faciunt enim hoc nu-
nequiiia quain prxdixit Psalmus, Qui videbantme , trices mammothreplis , ut aliqua amara ponant in pa-
foras fugeritnlame. Ex nobis exieruni, sed romerant pillis suis , quibus offensiparvuli ab ubere resiliant,
ex nobis (I Joan. n, 19) : hoc npostolus Jonnncs de ct ad raensam inhient. Ergodical; Ego autem inte
illis dixit. speravi, Domine, dixi: Tu es Deus meus Tu es Deus
10. [vers. 13.] Oblilus stim, lanquam morlutts a incus : recedat Donatus, recedat Cxcilianus; nec
corde. Oblitus sum, in oblivionem veni, obliti stint ille, nec iste Deus meus est. Non ad hominis nomen
me illi qui viderunt me : obliti sunt me, el sic nie nmbiilo, Christi nomen teneo. Ipsum Paulum audi
oblili sunt, lanquam niortutis fuerim a corde ipsorum. dicenlem : Numquid Paulus pro vobis crucifixus est,
Oblilns sum , lanquam morluus a corde : faclus sum aut in nominePauli baplixatieslis (1 Cor. i, 13)? Per-
tanquamvrisperdilitm.Quid esl hoc, factus sum lan- irein si essem de parte Pauli; quomodo iion pereo
qitiimvas perdiittm? Laborabal iste, ei nulli proderat: si fticro de parte Donati? Prorsus recedant humana
vidil sc vas esse, et nulli prodesse, cl sc tanqiinm iiomina, humana crimina, humana figmenta. /n te,
vas perdittim dicit. Domine, speravi: dixi, Tu es Deus meus. Non homo
11. [vers. 14.] Quoniuinuudivi viluperalionemmul- quisquam , sed tu es Deus meus. Unus deficit, unus
torum in accoleniiumcircuiiu : roulti accolunl in cir- proficit : Deus meus non deficit, neque proficit; nec
cuitu meo, el reprehendunt me qtiolidic. Qitanla h.ibet quo proficiat perfeclus, nec habetunde deficiat
mala dicunt in malos chrislianns, qux inaledicia per- xiernus. Dixi Domino: Deus meusestu.
veniunl ad omnes Clirislianos ! Numquid enim dicit, 13. [vers. 16.] /n manibusluis sorles mem: non in
qui ronledicit, nul qui reprehendit Clirislianos, Ecce manibushominum, scd inmanibus tuis. Quxsunt istx
qux faciuut non boni christinni ? Sed , Ecce qux fa- sortes?quare sortes?Auditonominesortium, non debe-
ciunt Christiani : non separat, non discernil. llli la- nnissortilegosquxrere. Sors enimnon aliquidroali est:
men ista dicunt, qui accoluut in circuilu, id est, cir- sed rcs esl in dubitalione humana divinam indicans
cumeunt, et non inlranl. Quare circumeunt, et non voluntatem. Nam cl sortes miserunt Apostoli,quando
intrant? Quia rolam lemporis amant : non intranl ad Judas tradiio Dorainoperiit, et, sicut de illo scriptum
veritatem, quia iionamnnlxlernilalcm ; lemporalibus est, Abiitin locutrisuum : ccepitquxri quis in locum
dedili tanqiiaui rolx constricli, de quibus alibi dici- ejus ordinarelur, electi sunt duo judicio humano, et
tur, Pone principeseorumut rolam (Psal. LXXXII, 14); clectus de duobus unus judicio divino : de dtiobus
et alibi, In circuilu impii ambulanl (Psal. xi, 9). Dnnt consultus est Deus, quemnam ipsorum esse vellet,
congregarenluripsi simul adversumtne, ul acciperent ef cecidilsors super Matlhiam(Act. i, 26). Quid igitur
animamtneam consiliatisunl. Quid cst, uf acciperent est, /n manibustuis sortes mece? Sorles dixit, quan-
aniniammeamconsilialisuni? Ut coiisentirem pravita- tum ego exislimo, graliaui qua salvi facti sumus.
tibtiseorum. lllis enim qui malcdicnut, elnon inlrant, Quarc sortis nomirie appellat gratiam Dei?Quia in
parimi esl quia non intrnnt; cl ejicerc hinc volunt sorte non est electio, sed voluntas Dei. Nam ubi di-
vilupernndo. Si ejecerunt te de Ecclesin, acceperunt ciiur, Iste fncit, iste non facit, merila considerantur;
nnimnm luam, id csl, lcnucrunt consensionem tuam; et ubi merita considerantur , electio est, non sors :
et eris in circuilu , non in mansioue. quando autem Deusnulla merita nostra invenit, sorte
12. [vers. 15.] Ego autem , inler hxc opprobria , voluntatis sux nos salvos fecit, quia voluit, non quia
inter lixc scandala , inlerhxc mala , inler istns se- digni fuimus. Hxc est sors. Meritotunica illa Domini
d.ictiones, foris iniquitates, et perversitates intus , desuper texla (Joan. xix, 23)., qux significat chari-
ciiui aticiiderem honiines juslos el quxrercm , et latis xternitalem, cum dividi a pcrsecutoribus non
deessent quos imilarer, quid feci ? quod consilium posset, sors super eam missa est: ad quos pervenit,
 S. AUGUSTINIEPISCOPI 218
eos significavit qtii videntur ad sortem pervenire nos in verbis ejus planioribus non immorari, ut ea
sanctorum. Gratia salvi facii eslis per fidem, ait apo- nos teneanl, quorumest necessiiasexponendi. Multa
stolus Paulus, Graliasalvi facti estis per fidem, et hoc enim sunt animis ftdelium sponle occurrenlia. mulla
nonexvobis(v\de sortem), el hoc non exvobis; sed qux brevi admonitione opus habent: quxdam vero,
Dei donumest. Non ex operibus(quasi vos benefeceri- ct ea rariora , quibus insudandum est, ut possint in-
tis , ut ad hoc accedere digni esselis), non ex operibus, lelligi. Ut ergo tempus sufliciat viribus et nostris ct
tie forte quis exlollalur. Ipsius enimsumus figmenlum, vestris, videle quam aperta stint hxc; et nobisc
creali in ChristoJesuin opetibus bonis (Ephes. n , 8- polius agnoscite , el in his nobiscumDeum laudate :
10).IIxc quodam modosors occultacstvolunlas Dei; et si orat Psalmus, orale; et si gemit, gemite; et si
in humano genere sors est, sors veniens de Dei oc- gratulalur, gaudete ; et si sperat, sperate; et si li-
culta volunlate, apud quem non est iniquitas (fiom. raet, limeie. Oninia cnini qux hic conscripta sunt,
ix , 14) : non enim ille personas accipit, sed occulta speculura noslrum sunt.
illius justitia tibi sors est. 2. [vers. i 6.] Erue me de manibus inimicorummeo-
14. Attendat iiaqtie Charitas Vestra, videte hoc fitm, ela persequeniibusme : dicamus hoc, et unus-
ipsum quemadmodum firmelur ab apostolo Petro. quisque de inimicis suisdicat hoc ; bonum est enim ,
Cum Simon ille magus baptizalus a Philippo adhxre- et orare debeinus ut nos Deuseruat de manibus ini-
ret ei, credens miraculis divinis factis in conspectu micorum noslrorum. Sed inlelligendi sunt inimici,
suo; venerunt Aposloli ad Samariam , ubi crediderat pro quibus orandum sit, et conlra quos orandum sit.
eliam el ipse magus , et ubi fuit baptizatus, et impo- Inimici homines, qualescumquc fuerint, non sunt
suerunt Apostoli manus liominibus baplizaiis, et ac- odio habendi; ne cum oilit malus quero pntitur ma-
ceperunt Spirilum sanctum, et cceperunt linguis lo- lum , sint duo roali. Diligat bonus et qitciii pnlitur
qui. Admiralus est ille, et obslupcfaclus lanto divino mnluro, ut vel unus sit malus. 1111iniinici sunt conlra
miraculo, quodad imposilionemhumanarummanuum quos orandum est, diabolus el angcli ejus : ipsi no-
venit Spiritus sanctus, et implevit homines; et desi- bis invideut regnuin coeloruro, ipsi nolunt ut ascen-
deravil istam, non gratiam , sed potenliam -, non damus unde illi dejecli sunt : ab his oremus erui
iinde liberaretur, sed unde extolleretur : at ubi de- animam nostram. Nam et quando adversum nos ho-
sideravit hoc, et implevit superbia cor ejus, et diabo- mines incitanlur, vasa ipsorum liunt. Proinde Paulus
lica impietas et ceisiludo dejicienda , ait Apostolis : apostolus adinonens nos quaro cauti esse contra ini-
Quantam vultis pecuniam a me accipere, ut el ad micos debeamus, ait servis Dei qui tribulationes
mearum impositionem manuum accipiant homines patiebantur, ulique seditionibus, improbitaiibus ,
Spiriliim sanctum? Qui quxrebat sxcularia, qui in inimiciliis hominura : Non esl vobiscoltuclaiioadver-
circuitu accolebat, pecunia ptitavit posse se emcre sus carnem et sanguinem, id est, non adversus liomi-
donum Dei. Qui se putavit pecunia comparare Spiri- nes, sed adversus principeset poleslales et rcclores
lum sanctum, ctiam Apostolos avaros arbilralus est, tnundi (Ephes. vi, 12). Cujus mundi? cceli et lerrx ?
sicut erat ipsc impius et supcrbus. Continuo Petrus : Absit. llujus rauudi rector non cst nisi Crealor. Scd
Pecunia tua, inquit, fecum sit iu petditionem, quia quem dicit mundum ? Amalores mundi. Denique
exisiimaslidonuin Dei pecunia comparari. Non esl libi addit, et exponil, Quod dico mundi, tenebraritmha-
sors neqnepars in fide hac (Act.vni, 13-21); id est, tum. Qunrum utique lenebraruin , nisi infideliuin et
noii pertines ad istam graliam, quam gratis omnes impiorum ? Nam ex impiis et infidelibus cum cssent
accipimus, quia pccunia te putas emere quod gratis facti pii et fideles, sic eos alloquitur idem apostolus ,
datur. Ex eo autem quod gratis datur, sors vocatur : Euisfisenim aliquundo lenebrm,nunc autem lux in Do-
Non estlibi sors neque pars infide hac. Ista dixi, ne mino (Id. v, 8). Adversus spirilualin, inquil, nequi-
cxpavesceremus quod ait, /n manibustuis sortesmem. lix in cceleslibus , adversus diabolum ct ejus augclos
Qux sunt enim sortes ? Hxreditas Ecclesix. Quousque dimicalis (Id. vi, 12) : hostes veslros non videtis , et
esl hxreditas Ecclesix? inter quos fines '? Usque ad vincilis. Erue me de manibus inimkorum meoruin; el
omnes fines : dabotibi gcnles hxredilatem tuam, et a perseqttentibusme.
possessionera tuara fines terrx (Psal. n, 8). Non 3. [vers. 17.] Iltusira faciem tuam super servum
niihi ergo promittat homo nescio quam particulam : tuum, salvumme fac in tua misericordia. Superius di-
Deus meus, /n manibustuis sorlesmem.Jam sufficiat cebamus(a), si meminit besternx disputalionis Cha-
Charitali Vestrx : quod restat, in nomine Domini ritas Veslra , quicumque affuisiis, quoniam illi ma-
crastina die ipso adjuvante reddemus. xime persequuntur Ecclcsiam qui christiani nolunt
SEBMO III, bene vivere. Per hos enim opprobrium habet Eccle-
HABITUS PR0X1MA DIEPOSTSUPERIOREM SERMONEM. sia, el ab his inimicitias suslinet : quando corripiun-
De fine ejusdemPsalmi. lur, quando male vivere non permitlunttir, quando
1. Quod dc Psalmo restat, unde duos jam sermo- cum eis vel verboagilur, ipsi mala in suis cordibus
neshabuimus, aliquanto estamplius quamterlia pars, raeditanlur , et erumpendi occasionem requirunt. ln-
et videmus nobis hodie debitum esse complendum. ter hos est gemens iste, et si volumus nos stunus ;
Unde peto Charitatem Vestram, ut libenter habeatis quoniam plures sunt ipsi, et inter mullitudincm eo-
1 Mss.Reg.et Vatic.,affines. (a) In superiorisermone,n. 2 et seqq.
249 ENARRATIOIN PSALMUMXXX.
luinvix apparent boni, tanquam grana in area, de 5, efLII,6). Et utique invocaverunt,/nectamen invoca-
quibus lamen purgatis horrea replenda sunt Domini verunt. Breviler dico, quoniam nala est quxslio, ut
(Maith. III, 12; Luc. m, 17). Ergo inler hos gemens tantam mercedem exigat homo allegans unum meri-
iste ait: Iltustra faciemluam super servumtuum.Con- lum, dicendo, quia invocavite; cum videamusa lam
fusio enim quxdam putatur, cum omnes Christiani multis raalis invocari Deum, nata est quxstio : unde
dicuntur, et qui bene vivunt, et qui male vivunt, non transeundum est. Dico ergo breviler hominiava-
omnes uno chnractere signantur, omnesad unum al- ro : lnvocas Deum? Quare invocasDeum? Ul det mi-
lare accedunt, omnes eodembaptismoabIuuiilur,om- lii lucruni. Lucrum ergoinvocas,non Denm.Quiahoc
nes eamdem orationem dominicamproferunl, omnes lucruni quod concupiscis, non poles habere per ser-
iisdem mysleriis celebrandis intersunt, Quando dis- vuin luum, non potes habere per colonum luum, per
cernunlur qui gemant, et pro ' quibus gematur, nisi clientem tuum, per araicuni tuum , per sntellitem
illuslret ille faciem suam super servum suum ? Quid tuum; invocas Deum, ministrumlucri tui facis Deum:
est ergo, llluslra faciem tuam super servumtuum? viluit libi Deus. Vis invocare Deum? Grnlis invoca.
Appareatquia pertineo ad le , nec sic dicat et chri- Avare, an parum est tibi, si te impleat ipse Deus?
stianus impiusquia perlinet ad te, ne sine causa libi Deus si ad te venial sine auro ct argenlo, non vis il-
in alio psalmo dixerim : Judka me, Deus, et discerne liiin? Quid ergo libi de his qux fecit Deus sufficit,cni
causam meam de genle non sancta (Psal. XLII, i). Deus ipse non sufficit? Merilo ergo rogat isle, Non
Quod ibi dixit, Discernecausammeam; hoc dicit hic, confundar, quoniam invocavi te. Invocale Dominum,
lllustra faciemluttin super servumluum. El tnmcn ne fratres, si non vultis confundi. Confusionem enim
et ipse superbiat, et quasi se justificare videatur , quamdam timet isle, de qua in superioribus Psalmi
adjungit, elait, Salvum me fac in tua misericordia: loculus cst :lit le, Domine,speravi, non confundatin
hoccst, non in mea justitia, non in meis meritis, atetnum. Nam ut sciatis quia istam confusionem li-
sed tn fua misericordia;non quia ego sum dignus, sed met, quid addidit, cum dixissel, Non confundatin
quia tu misericors es. Noli me audire secundum judi- mlctnuni,quoniaminvocavite ? Erubescanlimpii, et de-
ciariam severilatem , sed secundum misericordissi• ducaniurininfernum: confusioneutiqueillainxteriiiim.
mara bonitalem. Salvumtne fac in,lua miserkordia. 5. [vers. 19.] Jtfula efficianturlabia dolosa, qumlo-
4. [vers. 18.] Domine,nonconfundar,quoniaminto- quuntnr adversusjuslum iniquilalem,in superbiaet con-
cavi le : magnam causam dixit, Non confundar, quo- lemptu. Juslus iste Christus esl: multa labin loquun-
niaminvocavile. Visut confiindalur qui invocavil le? tur ndversus eum iniquitalera in superbia et contem-
Vis ut dicatur : Ubi eslde quo prxsumpsit? Quis au- ptu. Quare in superbia et conlempiu ? Quia conlem-
lem eiiam ipsorum impinrum non invocat Deum? ptibilis supcrbis apparuit, qui lam humilis venit. Non
Nisi ergo proprio modo quodam diceret, lnvocavite, vis ut contemnalur ab cis qui honorcs aiiiant, illequi
qui non possit communis esse cum mullis, nullomo- tanlas conlumelias accepii? Non vis ut conlemnntur
do de hac invocatione lantaro mcrcedemauderet exi- ab his qui pro magno habent istam vilain, ille qui
gere. Responderetenim illi Deus quodammodoin co- moriuus est? Non visut conleinnatur ab eis qui quasi
1
gitatione, et diceret : Quida me petis ut non confun- damnationis morlem crucis turpem putani, ille qui
daris? Quare? Quia invocasli me? Nonne quolidie crucifixuscst ? Non vis ul coniemnaliir a divitihus,
homines, ulimpleant forle adulteria qux concupi- ille qui pauperera vitam gessit in niundo, cum esset
scunt, invocant me? nonne quotidie homines, ut mo- creator mundi? Omniaisla qux amaiii hoinines, quia
rianlur illi a quibus exspectant bxreditatem, invo- noltiii illa haberc Christus, ut non habendo oslende-
cantme? nonne quotidie homines qui fraudem cogi- ret contemnenda, non quia iu potestate non habuit
tant, uteam prospero exitu compleant, invocantme? possidenda; omnes qui amanl hxc, contemnunt il-
Quid ergo est quod pro magna mercede exigis, ut di- lum. Et quicumquevolueritservorum ejussequi vesti-
cas : Non confundar,quoniaminvocavi te ? Invocant gia ipsius, ut ambuletet ipse in ea humilitate, in qua
quidem illi, sed non invocant te. Invocas Deura, didicit ambulasse Dominum siium, conlcmnitur in
quando in te vocas Deum. Hocest enim illum invoca- Christo quasi mcmbrum Chrisli : et cum caput et
re, illum in te vocare, quodara modo eum in domura roembra coiitemnunlur, tottts ipse Chrisluscontemni-
cordis luiinvitare. Nonautem auderes tantum patrem lur, quia lotus ipscjuslus est caput et corpus. El nc-
familias invitare, nisi nosses ei habitaculum prxpa- cesse cst ul coniemuaiur lotus ipse Christus a super-
rare. Si enim libi dicat Dcus : Ecce invocasti me, ve- bis et impiis, ul fial illis qitod dicitur : Mula efficimi-
nio ad le, quo intrabo ? Tanlas sordes conscientix tux tur labia dolosa, qum loquunturadversusjtistitm ini-
sustinebo? Si servum meum in domum tuam invita- quilalem,in snperbiaei contemplu.Quando efficientur
res, nonne prius eam iriundarecurares ? Invocasnie muta labia ista? ln hoc sxculo? Nunquam*. Quoli-
in cor tuum , et plenura est rapinis. Quo invocalur die clamant conlra Clirisiianos, maxime humiles;
Deus plenuraest blasphemiis,plenum est adulteriis , quotidic blaspbemant, quotidielatranl: augent linguis
plenum est fraudibus, plenum est malis concupiscen- suis poenas,quibus apud iuferos siiiant, et aqux stil-
tiis, et invocas roe! De talibus denique quid ait alio
loco psalmus? [Dominumnon invocaverunt(Psal. xm, 1 vox, crttcis,nonreperiturin Mss.
* Corb.MS.a socundamanu habel, m hoc smculon*
1 Mss.,a qvibus. quam.
 251 S. AUGUSTINIEPISCOPI ora
lam sine causa desiderent. Non ergo nunc mula efli- runt, ut eis magis objiciatur quia christiani non sttht,
ciunturlabia istorum. Sed quando? Quando traducent quam ipsi audcanl aliquibus objicere quia cliristiani
eos ex adverso iniquitates eorum , sicul dicitur in li- sunt. Tamen dico vobis, fratres mei, incipe, quicum-
bro Sapienlioe: Tunc stabunljusli in magna constantia que me audis, vivere quomodo chrislianus, et vide si
adversuseos qui se atiguslaverunt.Tunc dicenlilli : Hi non libi objiciatur et a christianis, sed noinine, non
sunt quos aliquandohabuimusin risum et in similitudi- vita, non moribus. Nemo sentit nisi qui cxpertus est.
nemimproperii.Quomodocomputatisunt inter filiosDei, Ergo intende, intuere quod audis. Vis vivere ut cbri-
et inler sanclos sors illorum esl? Nos insensali, vitam siianus? vis sequi vesligia Domini tui?
Objiciaiur
illorum cestimabamusinsaniam (Sap. v, 1-5). Tunc ef- libi, erubescis, et erubescendo dimiitis. Viam
perdi-
ficienlur labia eorum mula, qui loquuniur adversu3 disti. Videris tibi corde credidisse ad jusiitiam , sed
juslum iniquitatem, in superbia el in conlemptu. Mo- perdidisli; oie confessio fit ad salutem (Rom. x, 10).
doenim dicunt nobis : UbiestDeusvesier?Quidcoli- Si ergo vis ambulare viam Domini, eiiam in
couspe-
lis? Quid videiis? Credilis , et laboraiis : certum est ctu hominum spera in Deum, id est, noli erubescere
quod laboratis, incertiim est quod speraiis. Quando de spe tua. Quomodovivit in corde luo, sic liabitet ih
vcnerit certum quod speramus, muta elficienlur labia ore tuo : quia non sine causa signum suum Christus
dolosa. in fronie nobis flgi voluit, lanquam in sede
pudoris,
C. [vers.20.] Proinde vide quid sequitur, quia muia ne Christi opprobria christianus erubescat. Hoc
efflcientur labia dolosa, quae loquuniur adversus ju- in conspectu homintfm si feceris, si inde coramergo ho-
stum iniquilatem, in superbia et cnnlemptu. Attendit minibus non erubueris, si in couspectu filiorum homi-
isie qui sic gemjt, vidit bona Dei intus in spiritu, vi- num nec ore nec factis Christum negaveris; spera tibi
dit liaecbona quao in occulto videntur, sed ab impiis perfici dulcedinem Dei.
non videnlur. Vidit eos propterea lo<|tiiadversus ju- 8. [ vers. 21.] Quid sequitur? Abscondeseos in
slum iniquilalem in superbia etcoiiiemplu, quia bona absconditovultus lui. Qualis est loctis iste? Non
dixit,
Jiujus saeculividere norunt, bona nulem fuluri s;tculi Abscoiules eos in coelo tuo : non dixit, Abscondes
nec cogitare sciunt. Sed ul commendaret ipsa bona cos in parndiso : non dixil, Abscondes eos in sinu
futuri saeculi hominibus, qtios jubel tolerare, non Abrahic. Multis cnim fidelibus(a) loca futura sancto-
amare praesenlia, exclamavit eladdidit: QIIOIH multa ruin in Scripliuis sanciis posita sunt. Vilescal lolum
mullitudo dulcedinistuoe, Domine! Hic bonio inipius quidijuid prailer Deum esl. Qni nos luetur in loco
si dicat: Ubi est isla inultiludo dulcedinis? Respon- Yilaj liujns, ipse post isiam vitani sit locus noster:
debo : Quomodo libi ostendam miiltitiidinem hiijus quia el isle psalmus boc ei ail superius : Esto mihi
dulcedinis, qtii palalum de febre iniquilalis perdidi- in Deum protectorem,et in domum refugii. Ergo eri-
sli? Mel si non nosses, quam bene saperet non cla- inus in vullu Dei absconditi. Quis sinus cst in facie
mares, nisi gustasses. Palaium cordis non babes ad Dei, a me exspectatis audire? Purgale cor, ut ipse
haec bona gustanda; quid tibi faciam? Qtinmodo illumiuel, et quem invocaiis inlret. Estodomus ejus,
ostendam? Non esl cui (a) dicere : Gustate, el videte et erit domus tua : babitet in le, et lu habitabis in
quoniam suavis est Domiuus( Psal. xxxm, 9). Quam eo. Si eum in hoc sceculo exceperis corde tuo, ille
tnulta multiludodulcedinistum, Domine,quam abscon- post hoc soeculumexcipiet te vultu suo. Abscondes,
disli limenlibus te.'Quid est abscondisti illis? Serva- . inqnit, eos. Ubi ? In absconditovullus lui. A conlur-
sti illis, non negasti, ut soli ad eam perveniaut (bo- batione hominum: ibi enim non contuibantur, cum
num est enim quod justis et impiis non potest esse abscondunlur ; in abscondito vullus tui non conlur-
commune) ; ut limendo perveniant. Quamdiu enim hanlur. Puias est quisquam ita felix in hoc mundo,
adliuc timent, nondum et ipsi pervenernnt: sed cre- ulciim cceperitaudire opprobria hominum, propierea
dunl se pervenluros, eta timore incipiunl. Niliilenim quod Christo servit, fugiat ad Deum corde, et incipiat
dulcins est immortalilate sapieniise, sed inilium sa- spem habere in dulcedine ipsius, et a conlnrbalione
pientia: limor Domini (Prov. i, 7; Psal. cx, 10). homiiium, a quibus audit opprobria, intret in vultum
Quam abscondistilimentibuste. Dei cum conscieniia sua? Inirat plane, sed si habeat
1. Perfecistiautem sperantibusin te in conspeclufi- cum quo inlrcl, id est, si non sit onerosa ipsa con-
liorum hominum.Non, Perfecisti in conspeetn filiorum scientia, si non illi faciat sarcinam grandem, ad an-
iiominum ; sed , speranlibusin le in conspectnfitiorum gtistamjanuam. Abscondesergo eosin abscondiiovultus
hominum: id est, eis perfecisli dulcedinem luam, qtii tui, a conturbationehomiinm. Proteges eos in taberna-
spercnt in te in conspeclu filioru.mhominum. Quo- culo luo, a contradictione(inguarum.Aliquando abscon-
modo dicit Dominus : Qui me negaverit coram homi- des eos in abscondilo vuluis tui, a conturbalione ho-
nibus, negaboet ego illumcoram Patre meo (Matth. x, ininum; ut prorsus in eis conturbatio humana deinceps
33). Ergo si speras in Domino , coram bominibus esse non possit : sed interim cum peregrinantur in
spera : ne forte abscondas ipsam spem iiiam in corde hoc sorculo,quia multas patiuntur linguas coniradi-
tuo, et limens confiteri, cum libi pro crimine objicia- cenies qui tibi serviunt, quid eis facis? Proteges eot
lur quia christianus es. Cuiauiem modo objicitur quia in tabernaculotuo. Quod est labernaculum? Ecclesia
chrisiiamis est? Tam pauci non cbrisiiani remause- bujus temporis ; tabernaculum ideo dicilur, quia
(o) Subaud.,possJm. (o) Forte, nominibus.
 •SS ENARRATIOIN PSALMUMXXX. «S4
adhuc in hac terra peregrinatur. Tabernaculum enim sum, quiadixi, Projectussumd facie ocutorumluorum;
habilaculum est militum in expeditione positorum. qiiia non superbus exsiiti, sed cor meum accnsavi,
Ipsa dicuntur tabernacula. Domus non est tabernacu- et in tribulatione mea titubaus ad le exclamavi :
lum. Pngna in expeditione peregrinus; ut salvus exauuisti i.rationem mcam. Impletum est ergb quod
factus in labernaculo, gloriosus recipiaris in domum. commendavi de illo psalmo. Quod enim est, Ego
Erit eniin iu coelo domus lua :i!terna, si modo bene dixi in ecstasi mea : Projectus sum a facie oculorum
in hoc tabernaculo vixeris. Ergo in hoc labernaculo tuorum; hoc est in illo psalmo, Si dicebam,Motus est
proteges eos a conlradiciionc lingnarum. Contradi- pes meus.El quod est in illo, Misericordia tua, Do-
cunt lingu.t!niullae; diversoe liKreses, diversa schi- mine, adjuvabatme; hoc cst in isto, ldeo exaudisli, Do-
smala personant; lingua?multa; contradieunt veraci mine, vocemorationis mecE.Altende illud in Peiio :
docirinoe: lu curre ad tabernaculum Dei, Ecclesiam videt Domiiiumambiilantem in aquis, puiat pbanta-
cailiolicam tene, a regula veriiatis noli discedere, et sma. Exclamal Dominus,Egosum, noli timere. Con-
prolegeris in labernaculo a conlradiciione lingua- fldit Pelrus, et dicit, Si tu es, jube me venire ad te
rum. super aquas : liinc probo si tu es, si in verbo luo po-
9. [vers. 22.] BenedictusDomintis,quoniammirifica- luero quod fu pntes. Ait ille, Veni. Et * verbum j"u-
vil misericordiamsuam in civitate circumslantim.QIIOB bentis facta esl poteslas audientis. Veni, inquii. Et
esl civitas circumstantise? In una Judrca populus Dei descendil: ccepil ire, ibat intrepidus, lanquam in
erat positus, quasi in medio mundo, ubi dicebantur illo sperans : videns autem ventum validum, timnit.
Iaudes Deo, eique sacrificia offerebanlur, ubi prophe- Ego dixi in ecstasi mea: Projectus sum a facieocuto~
tia non cessabat canendo futura, qu;e modo videmus rum tuorum. Et cum coepisset mergi, clamavil, Do-
impleri : iste populus quasi in medio gentium erat. mine, pereo. Et Jesus porrigens ei manum, levavit
Attendil propheta iste, et vidit fuiuram Ecclesiam eum dicens, Modicai fidei, quare dubitasti (Malth.
Dei in omnibus gentibus : et quia omnes gentes cir- xiv, 26-32)? Dixiergo in pavore meo, Projectus snm
cum undique erant, qu;e in medio ponebanl unam a facieoculorumtnorum : et tanquamjam perirc inci-
gentem Judseorum; has undique circumslantes gentes pientis in mari, exaudisti, Domine, vocem orationis
appellavit civilalemcircumstanlia;. Miriflcasliquidem, mem. Exaudisti autem, cum clamarem ad te. Clamor
Domine, misericordiam tuam in civitate Jerusalem; ad Deum non est voce, sed corde. Mnlti silenies la-
ibi passus est Chrislus, ibi resurrexit, ibi ascendit biis, corde clamaverunt: multi ore strepenles, corde
in coelum, ibi multa mirabilia fecit : sed major laus averso nihil impclrare potuerunt. Si crgo clamas,
tua est, quia mirificasti niisericordiam tuam in civi- clama intus, ubi audit Deus. Cnm clamarem, inquit,
tatecircumslantife, id est, in omnibus gentibus dif- ad le, exaudisti vocem orationis meae.
fudisli misericordiam tuam. Nec unguenlum luum in 11. [vers. 24.] Jam ergo experlus quid nos horta-
illa Jerusalem, quasi in vase tenuisti; sed lanqiiam lur? Diligite Dominum, omnes sancli ejus. Tanquam
confraclovase, unguenltimper mundtimdiffusum est, diceret, Crediie milii, ego sum experius; habui tri-
ut impleretur quod dicilur in Scripluris sanctis: bulationes; invocavi, et non sum deceptus; .speravi
Unguentumeffusumest nomentuum (Cant. i, 2). Et ita in Deum, et non sum confusus : cogiiationes meas
mirilicasli misericordiam tuam in civilate circumstan- illuminavit, trepidationem meam firmavit. Diligite
ti.t!. Ascendit enim in coelum, sedet ad dexteram Dominum, omnessancti ejus : id est, vos * diligite Do-
Palris,postdecemdiesmisitSpiritumsanciiini (Act.i): minum, qtii non diligitis mundum, hoc est, omnes
impleli snnl Spiriiu sancto disciptili,cosperunt praedi- sancli ejus. Nam cui dico ut diligat Dominum, qui
care magnalia Chrisii; lapidaii, occisi, fugati sunt adhuc diligit amphitlieatrum ? Cui dico ut diligat Do-
(Id. VHI).Et cuni inde lanquam ex uno loco fugaren- minum, qui adhiic diligit minium, qui adhuc diligit
lur, quasi ligna ardeniia igne divino, lotam silvam paiitomimtim(n), qui adhuc diligit vinolenliain, qni
mundi accensam fervore Spirilus ct lumine veritalis adhuc diligit pompas sseculi, et vanitates omnes, et
impleverunt : el mirificavit Dominus misericordiam insanias mendaces? Cui dico : Disce non diligerc, ut
suam in civitate cireumslanlia?. discas diligere ; avertere, ul cohvertaris; funde, ut
10. [vers. 23.] Ego dixi in ecstasi mea: recorda- implearis. Diligite Dominum,omnessancliejus.
mini titulum Psalmi, ecce est illa ccstasis. Videle 12. Quoniam veritalem requiret Dominus. Nostis
quid dicat: Ego dixi, inquit, in ecstasi mea: Proje- quia modo multi malefici* videntur; nostis quia modo
ctus sumafacie ocutorumluorum. In pavore meo dixi, in suis vanilaiibns extollunlur : veritaicm rcquiret
hocest, dixi in ecsiasimea. Vidil se pavenlem inlus Dominus. El relribuethis qui abundanter faciunlsuper-
neseio qua Iribnlatione magna, sicut non desunl: biam. Ferte donec efferaiis, loleratc donec carcaiis :
atlendit corsuum pavidum ct trepidum, el ait : Pro- necesse cst enirn ot DominUsveritaiem requireus,
jectus sum a facie oculorumtuornm. Si iu lacie lua es-
sem, non sic timerem ; si me aitenderes, non sic ire- * Lov., F.t ad verbum.AtEr. et vss. carent pa^ticul»,
ad.
pidarem. Sed quoniani dicil in alio psalmo, Si dice- 8 Mss.,id est, illi dUigile.etc.
bam, motus est pes meus, inisericordiaiua, Domine, 8 Konmilliex antiquicxibusMss.,multi malificesnrfen-
tur.
adjuvabat me (Psal. xciu, 18); conliuuo et hic ail: (u) rantonwnos,saltalor, qui mo rs l a!T0 uiquoslihet
Ideo exaudistt vocemorationis mem. Quia confessus gestu exiirimebat.videlib.2 de DoctrinaCurisi.,c. 23.
25S S. AUGUSTINIEPISCOPI 256
reiribuat his qui abundanter faciunt superbiam. Jam qui diligunt mundum? Non. Sed quibus dicit, snv
diclurus es : Quando relribuet ? Qnando vult. Quia dite : Omnesqui speratisin Domtno.
retribuet cerlus sis; de retribulione non dubites, de
tempore non audeas Deo dare consilium. Prorsus ve- IN PSALMCM XXXI
rilatem requiret, et retribuet his qui abundanter fa-
et hic et vidi- ENARRATIOI.
ciunt superbiam. Aliquibus reiribuet,
mus ct didicimus quia retribuit. Etenim quando Ipsi David intelligenlim.
liumiliantur qui Deum timent, si fortein aliqua digni- 1. [vers. 1.] Ipsi David intelligentiae,qua intelligi-
tale hujus sacculircfulserant, humiliali non cecidc- lur non meritis operum, sed gratia Dei hominemlibe-
runl, quia Deum de corde non excluserunt: altitudo rari, confitentem peccata sua.
ipsorum Deus est. Humilialus videbatur Job perdita 2. [vers. 2.] Beati quorum remissmsunt iniquitates,
subslantia sua, perdilis filiissuis, perditis quse serva- et quorum tecla sunt peccala : et quorum peccata in
bat, pcrdilis quibusservabat; remansilsine haereditate, oblivionem ducta sunt. Bealus vir cui non imputavit
ct,quod est tristius, sinehoercde(Job 1); remansitadso- Dominus peccatum, nec esl in ore ejus dolus : nec in
lam uxorem, nonsuam consolalricem, seddiaboli po- ore suo habet oslenlationem justitisc, cum conscientia
tius adjulricem (Id. n, 9): humiliaius videbatur; vide ejus peccatis plena est-
si miser faclus est, vide si noneral in abscondito vultus 3. [vers. 3.] Quoniamlacui,inveteraverunlossamea:
Dei. Nudus, ail, exii deuteromatris mem,nudusrevertar quoniam non protuli ore confessionem ad salulem
in terram : Dominus dedit, Dominus abstulit; sicut (Rojii. x, 10), omnis firmitas mca in infirmitalecon-
Dominoplacuil, ila faclum est : sit nomen Domini be- senuit. A clamando me tota die : cum essem impius
nedictum (ld. i, 21). Islsc gemmse laudis Dei unde atque blasphemus, clamando contra Deum, quasi
sunt? Videle foris pauperern, intus divilem. Istae defendens ct cxcusans peccala mea.
gemmoelaudis Dei cxirent de cjtis ore, nisi tbesaurum 4. [vers. 4.] Quoniamdie ac nocte gravala esl super
haberct in corde? Qni divites esse vultis, tales divi- me manus tua : quoniam continua affiictionc flagello-
tias concupiscite, quas nec in naufragiopoteslis amit- rum tuorum , Conversussum in mrumnamea l, dum
tere. Ergo tales quando humiliantiir, nolite eos pu- configereturspina. Miser factus sum cognoscendo mi-
tare miseros. Erratis, non scitis quid intus habeant. seriam meam , compunclits mala conscientia.
Ex vobis conjicitis, qui muiulum diligitis, quia vos 5. [vers. 5.] («) Peccalum meumcognovi, el injusli-
cum lalia perditis, miseri remanelis. Prorsus nolite tiam meamnon operui: id est, injustiiiam meam non
hoc ptitare; habenl inttts qtio gaudeant. Interior est occullavi. Dixi : Pronuntiabo adversumme injusliliam
dominator eorum, interior est pastor el consolator meam Domino. Dixi : Pronunliabo, non adversum
ipsorum. lpsi sunl qoi malc cadunt, qui spem suain Deum , sicut in clamore impietalis quando lacui, sed
in hoc saeculo ponuiil. Auteriur quod nilebal fons, adversum me injustitiam meam Domino.Et tu remisi-
nihil remanet intus nisi fumtis maloeconscieulix. sli impielatemcordis mei: audiens vocem confessionis
Unde se consolenlur non habcnt, non habent quo fo- in corde, antequam voce proferretur.
ras exeant, non liabent quo inlro redeant, deserli 6. [vers. 6.] Pro hac orabil ad te omnissanctus in
pompa soeculari, inanes gralia spiriluali, vere humi- tempore opportuno : pro liac impietatc cordis ad le
liantur. Et mullis facit Deus ista in isto tcmporc, sed orabit omnis sanctus. Non ciiiin mcritis suis sancti
non omnibus. Si enim nemini faceret, quasi non vi- erunt, sed opporiunilate temporis, hoc est in adveniu
deretur vigilare divina providentia : si omnibus face- ejus qui nos a peccalis redcmit. Verumtamenin diluvio
ret, non scrvarelur divina patienlia. Tu tamen, chri- aquarum multarum, ad cum non appropinquabunt: ve-
siiane, lolerare didicisti, non vindiclam retribuere. rumtamen nemo arbitrelur , cum repente finis vcne-
Vindicari vis, clirislianc? Nondum vindicalus est rit, sicut in diebus Noe, rernanere confessionislo-
Cbristus. An lu passus es improbum, ct ille non pas- cum, per quam propinquetur ad Deum.
sus est ? Nonne prior pro te passus est, qui non ha- 7. [vers. 7.] Tu mihi es refugium a pressura qnw
bebat quare paterelur? Nam in le tribulatio fornax circumdedit me : tu mihi es refugium a pressura pec-
auriliciscsi (si tamenaurum sis, ct non palea), utsor- calorum , qusecircumdedil cor meum. Exsultatiomea,
dibus careas, non in cinercm converlaris. redime me a circumdantibus me : in te mihi cst gau-
15. [vers. 25.] DiliyileDominum,omnessancliejus: dium, redime me ab ea trislitia , quam mibi peccala
qnoniam veritatem requirel Dominus, et relribuel his mea faciunt-
qui abundanler faciunt superbiam. Sed quando retri- 8. [vers. 8.] (6) ResponSioDei : Intelleclum dabo
huet ? 0 si modo Ieiribuerel! modo eos volebam vi- tibi, et staluam te in via hac qua gradieris!. Intelle-
derc humiliatos aique prostratos. Audite quid sequi- ctum dabo tibi post confessionem, ut non recedas a
lur : Virililer agite. Nolite lassas manus in tribulatio- via qua ingredieris, ne luoe poteslalis esse velis. Ob-
nibus dimittere , non nutent genua vestra. Virititer
agite, el conforlelur cor vestrum : ad perpetienda et 1 PleriqueMss.omissotnea, constanterhabentin mrum-
toleranda omnia mala hujus socculi confortelur cor nam, sec. LXX.
8 Mss.in hac et in Enarr.seq., ingredieris.
vestrum. Sed qui sunt quibus hoec dicit Prophela : (a) Diapsalma.
Virilileragite, et conforteturcor vestrum? numquid his (b) Diapsalnia.
857 ENARRATIOIN PSALMUMXXXI. 258
firmabosuper le oculosmeos: ita super te faciam fir- plere justiliam, ct ornnia quseprsecipiunturin Lege
mam dilectionemmeam. Ha facere ul in nullo offendat, atque in potestale sua
se habere vitam suam , ut omnino nusquamlabalur,
| 9. [vers. 9.] Nolite essesicut equus et mulus , qui-
bus non est intellectus.Ideo seipsi regere volunt. Et nusquam deficiat, nusquam litubet, nusquam caliget,
vox Prophetoe: In freno el camo maxillas eorum con- sibique hoc tribuat, et polentatui voliintalis suoe:
slringe. Ergo fac illis Deus, quod fit equo et mulo, eliam si forte impleverit omnia quoejusla videntur co-
ut poeniseos cogas ferre regimen tuum, qui non pro- ram oculis hominum, ila ut niliil inveniatur in vita
pinquanlad te. ejus, quod possit reprehendi ab hominibus, ipsam
10. [vers. 10.] Mulla flagellapeccaloris: multum proesumptionem jaclationemque superbioc daranat
flagellaiur, qui non coiifitensDeo peccata sua , se- Deus.Quid igitur lit, si se homo justificaverit, et de
ipsum sibi rectorem esse vult. Sperantemautemin Do justitia sua proesumpserit? Cadit. Si consideranset
mino misericordiacircumdabit : qui auiem sperat in cogilans inlirmitatem suam et pracsumensde miseri-
Domino, et ei se subdit regendum , misericordia cir- cordia Dei, neglexerit vitam suam mundare a pecca-*
cumdabit eum. tis suis, et se omni gurgite flagitiorumdemerseril; et
11. [vers. 11.] Lwtamini inDomino, et exsultale, ipse cadit. Prsesumptiode jusiitia, quasi dextera est:
justi : lajiamini, el exsuliate, jusii, non in vobis, sed cogilatio impunitalis peecalorum, quasi sinistra est.
in Domino.Et gloriamini,omnesrecti corde : et in eo Audiamus ' vocem Dei dicentemnobis : Ne declines
gloriamini omnes, qui inlellcxistis rectum esse illi in dexleram aut sinislram (Prov. iv, 27). Ne proesu-
subdi, ul cseterisproeferamini. mas ad regnum de juslitia tua, ne praesumasad peo
candum de misericordia Dei. Ab utroque te revocat
ENARRATIOH.
procceplum divlnum ; et ab illa altitudine, el ab isla
SERHO ADPLEBEM. profunditate. Uluc si ascenderis, proccipitaberis;
1. Psalmus * gralioe Dei et justificationis nostroc hac si lapsus fueris, demergeris. Ne, inquit, declines
nullis proccedenlibusmeritis nostris. sed proeveniente in dexteram aut sinistram. Iterum dico quod breviter
nos misericordiaDominiDeinostri, commendatusma- fixum omnes animo leneatis : Ne procsumas ad re-
xime ore apostolico, sicut praecedenshunc psalmum gnum de justitia tua , ne praesumasad peccandumde
leclio omnibus intimavit, a noslra tenuitate susce- misericordia Dei. Respondebis : Quid ergo faciam?
ptus est cuni Vestra Charilale tractandus. Unde pri- Psalmus isle docetnos : quo perlecto atque tractato,
mum infirmitatem meam orationibus vestris com- arbitror adjuvantc misericordiaDomini, visuros nos
niendo , sicut dicit Apostolus, ut detur mihi sermoin viam vel ubi jam ambulemus, vel quam tenere de-
apertione oris mei (Ephes. vi, 19), sic loqui vobis, beamus. Unusquisquepro modulo suo audiat; et sic-
quemadmodumet mihi dicere periculosumnon sit, et ut sibi conscius fuerit, ila vel doleat corrigendus,
vobisaudire salutare sit. Anceps enim animus huma- vel gaudeat approbandus. Si se deviasse invenerit,
nus, et fluctuans inter confessionem infirmilalis et redeat ut iii via ambulet: si se in via invenerit, am-
audaciam proesumptionis,plerumque hinc atque inde bulct ut perveniat. Nemo sit superbus extra viam ,
conlunditur, el ila irapellitur ut ei in quamlibet par- nemo piger in via.
tem cadere prsecipitium sit. Si enim se infirmitati 2. Huncautem psalmum ad eam gratiam pertinere,
proprix omniex parte donaverit, et in hanc cogita- qua chrisliani sumus, teslatus est aposlolus Pau-
tioncm se inclinaverit, ut dicat, quia misericordia lus : unde ipsam leclionem vobis legi voluimus.
Dei omnibus peccatoribus, in quibuslibet peccalis Hocdixit Aposlolus,cum commendaretjustitiam quoc
perseveranlibus, tantum credentibus quia Deuslibe - ex fide est, adversus eos qui gloriantur de justitia
ral, Deus ignoscit,ita in fine parata cst ut nemo per- quoeest ex operibus, lioc ait: Quid ergo dicemusin-
eat fideliuminiquorum; id est, nemo pereat eorum venisseAbrahampalremnostrumsecundumcarnem? Si
qui sibi dicunt, Quidvisfaciam, quibuslibel facino- enim Abraham ex operibusjuslificatusest, habet glo-
ribus et flagitiis inquiner, quanlumlibet peccem, li- riam, sed nonad Deum (Rom. iv, 1, 2). Avertat ipse
berat me Deusmisericordiasua, quia credidiin eum. Deus a nobis talem gloriam, et illtid potius audia-
Qui ergo dicit neminem perire (alium, cogitatione mus : Qui gtoriatur, inDominoglorietur(I Cor. i, 31).
niala inclinatur in impunitatempeccatorum; et Deus Multienim gloriantur de operibus, ct invenis multos
ille justus , cui cantatur misericordia et judicium paganos propterea nolle fieri chrisiianos, quia quasi
(Psal. c, 1), non sola misericordia,sed et judicium, sufficiuntsibi de bona vita sua. Bene vivere opus est,
invenithominemmale de se praesumenlem,et ad in- ait: quid mihi proecepturusest Christus? Ulbene vi-
leritum suum misericordia Dei abutentem , et ne- vam? Jam bene vivo : quid mihi necessarius est
cesse esl ut damnet. Talis itaque cogilatioproecipitat Cbristus ? Nullumhomicidium, nullum furtum, nul-
hominem : qua quisqueterrilus *, si se in audaciam lam rapinam facio, res alienas non concupisco,nullo
quamdam praesumptioniserexerit, et de suis viribus adulterio contaminor. Nam invenialur aliquid in viia
justitiaque proesumpserit, et proposuerit animo im- mea quod reprehendatur, et qui reprehenderit faciat
1Huicsermoni titulus in Reg. Ms.prseflxusisle est: /n- christianum. Habet gloriam, sed non ad Dcum. Non
cipilde Psaimotricesimo1, habitussermom quinta feria, autem sic pater noster Abraham. Haecenim senlen-
m basilicaRestiluta.
* Edd.,o«aquisqueterretur,AtpluresMss.,lerritus. 1 AliquotMss.,Audhwnus.
 259 S. AUGUSTINIEPISCOPl 860
tia Scripturae ad hoc vull inlenlionem nostram diri- tur; laniis csl viribus, ut detorqueat navim quo ve-
gcre. Quia enim falemur, et ipsa est (ides noslra de lil, alque unde velil: ct dicatur ei, Usquequois; et
sanclo Palriarcha, qui placuil Deo , ut dicamus eum dicat, Nescio : aut non dical. Nescio; sed dicat, Ad
et noverimus ad Deum babere gloriain , ailAposlo- illuni porluin eo, nec in portuoi, sed in saxa feslinet?
lus : Cerle nolumest nobisetmanifestum, quiaAbra- Nonne isle quanto sibi videtur in navi gubernanda
ham ad Deum hahet gloriam : al si ex operibus justi- agilior et efficacior, tanto periculosius eam sic gu-
ficatusest Abraham, habel gloriam, sed non ad Deum: bernal, ut ad naufragiuinproperando fierducat? Talis
ad Deum autem habet gloriam; non ergo ex operibus est ct qui optime currit prauer viam. Nonne ergo erat
justificatus est. Si ergo non ex operihus justificatus melius et tolerabilius, ul essel gtibernator ille ali-
est Abraham, unde juslilicatus est ? Sequitur, et dicit quanto invalidior, ut cum labore el aliqua difficultate
unde : Quid enim Scriptura dicil? id est, Unde dicit gubernacnla rogeret, et tamen reclum debitumque
Scriptura justificatum Abraham? CredidilaulemAbra- cursum leneret; rursumque ille pigrius etiam et im-
ham Deo, el reputatum esl illi ad jusliliam (Rom.IV,3; becillius, lamen in via ainbiilaret, quam praeter viam
' Gen. xv, 6). Ergo ex fide justificatus esl Abraham. foriiter cuireret? Optimusergo ille qui et viam tenet,
3. Jam qui audit, non ex operibus, sed ex fide; et bene ibi ambulal : sequentis atilem spei, qui etsi
observel iilam voraginem, de qua loculus sum: Vides aliquantutn claudicat, non omnino ut erret, aul re-
ergo, quia ex fide, non ex operibus juslificalus est maneat', sed progreditur etsi paulatim. Fortasse
Abraham ; faciam ergo quidquid volo, quia etsi bona enim sperandum est, cum quo tcndit etiam tardius
opera non habuero, et lanium credidero in Deum, perventurum.
deputalur mihi ad jusliliam. Si dixit et decrevil, la- 5. Ergo, fratrcs, ex fide justificalus est Abraham :
psus demersus est : si adhuccogitat etflucluat, peri- sed si fidem opera non pracesserunt, tamen secula
clitalur. Scriplura aulem Dei verusque intellectus, sunt. Ntimquid enim fides tua sterilis erit? Si sterilis
non solum periclitamtema periculo liberat, sed clde- non es, sterilis non est ipsa. Aliquid mali credidisti,
mersum a profundo eleval. Respondeo ergo tanquam et igne malitiaetuoe radicem luae fidei concremasli.
coulra Apostolum, el dico de ipso Abrabam, quod Tene ergo fidem operaturus. Sed dicis , Non hoc ait
invenimuseliam iu Epislola allerius apostoli, qui vo- apostolusPaulus. Imo hocait Paulus apostolus : Fides,
lebat corrigere homines, quimale inlellexerant islum inquit, qum per dilectionemoperatur (Gal.\,6); et
apostolum. Jacobus enim in Epislola sua, conlra eos alio loco : Plemludo ergo tegis, charilas (Rom. xm,
qui nolebant bene opcrari de sola fide praesumentes, 10); et alio loco : Omnisenim lex in uno sermoneim-
ipsius Abrahae opera commendavit, cujus Paulus pletur, in eo quodscriptum est: Diligesproximumtuum
fidem : et non sunt sibi adversi Apostoli. Dicitaulem tanquamteipsum (Gal.y, 14). Vide si non vultleope-
opus omnibus nolum, Abraham filium suum immo- rari qui dicit : Non adulterabis, Non homicidiumfa-
landum Deo oblulit (Jacobi n, 21). Magnum opus, cies, Non concupisces.elsi quod est atiud mandatum, in
sed ex lide. Laudo superacdificationem operis, hoc sermonerecapitulatur : Diligesproximumtuum tan-
sed video fidei fundamentum : laudo frucium boni quani teipsum : dilectioproximi malumnon operatur :
operis, sed in fide agnosco radicem. Si autem hoc Pleniludo autem legis, charilas (Rom. xin, 9, 10).
praelerfidem rectam faceret Abrahum, nibil illi prod- Numquid charitas permitlit aliquid mali te facere ei
esset qualecumque illud opus esset. Rursum si sic quem diligis? Sed forte tantummodo mali nihil facis,
teneret fidem Abraham, ut cum ei Deus imperaret non eiiam aliquid boni. Ergone ' charilas permittit
oflerre sibi immolanduin filium suum, diceret apud te non prsestare quidquid poles ei quem diligis ?
semelipsum, Non facio, ct tameo credo quia rae Nonne illa est charitas quaeorat etiam pro inimicis ?
etiam contemnentem jussa sua liberat Deus; fides Ergo deserit aniicum, qui bene optat inimico? Itaque
sine operibus morlua esset, et lanquam radix sine si fides sine dilectione sit, sine opere erit. Ne auleni
fructu sterilis alque arida remanerel. multa cogiiesde opere fidei, adde illi spem et dile-
i. Quid ergo ? Debemus nulla opera praeponere ctionem, et noli cogitare quid opereris. Ipsa dilcclio
fidei, id est ul anle fidem , quisquam dicatur bene vacare non potest. Quid enim de quoquam homine
operatus ? Ea enim ipsa opera quae dicuntur ante eliam male operatur, nisi amor ? Da mihi vacantem
fidem, quamvis videanlur hominibus laudabilia, ina- amorem el nihil operaniem. Flagitia , adulleria, fa-
nia sunt. Ita mihi videnlur esse, ut magnaevires et cinora, homicidia, luxurias omnes, nonnc amor ope-
cursus celerrimus praeter viam. Nemo ergo compulet ralur? Purga ergo amorem luum : aquam fluentem in
bona opera sua anle fidem : ubi fides non erat, bo- cloacam, converle ad hoirtum : quales impetus habe-
num opus non eral. Bonum enim opus intenlio facit, bat ad inunduni, laleshabealad artilicem mundi. Num
inlentionera fides dirigit. Non valde atlendas quid vobis dicitur : Nibil ametis? Absit. Pigri, mortui, de-
homo faciat, sed quid cum facit aspiciat, quo lacertos testandi, miseri eriiis, si nibil amelis. Amale, sed
oplimac gubernationis dirigat. Fac enim hominem quid ametis videte. Amor Dei, amor proximi, chari-
optime gubernare navim , et perdidisse quotendit; tas dicilur : amor mundi, amor hujus sorculi, cupidi-
quid valet quia artemonem opiime lenet, optime mo- las dicitur. Cupiditas refrenetur, charitas excitelur.
vet, dat proram fluclihus, cavet ne latera ' infligan- 1 sicaliquot Mss.Aliivero, omnvwut htereat.Edd.,om-
ninoerral, aut remanet.
* PleriqueMSS.,tateri. »lta Mss.Atedd., srgonec.
90i ENARRATIOIN PSALMUMXXXI. 262
lpsa enim charitas bene operanlis datei spem bonoe accepisse fidei graiiam. Noli ergo praesumere de
conscientiae.Spem enim gerit bona conscieutia : quo- operibus ante fideni.Noveris quia peccatorem te fides
modo mala conscientia tola in desperatione est, invenil, ctsi le fidesdata fecit jusium, inipium inve-
sic bona couscientia lota in spc Et erunl tria hacc, nil qtiem faceret jusium. Credenti,inquit, tii euin qui
de quibtis dicit Aposlolus, Fides, Spes, Charitas (I juslificatimpium,deputaturfidesejusadjuslitiam (Rom.
Cor. xni, 13). Et alio loco ipsa Iria, sed pro spe bo- iv, S). Si jusiiflcatur imjiius, ex impio fit juslus : si
nain conscientiam posuit : Finis enim prwceptiest , ex iinpio justus fil, qtia: sunt ojiera impiortim?Jactet
dixit. Quid est finis praecepii? Quo perficiunlur proe- etiani iinpius ojiera sua, el dieal: Do pauperibus,
cepta, non quo consumuiilur. Aliler enim dicimus , nibil alicui aufero, non uxorcm alienam concupisco,
Finilus cst cibus; aliter dicimus, Finila est lunica non quemquam occido, nulli fraudem facio, deposi-
quae lexehalur : finitur cibus ut non sit; Uniltir lu- ttnn apud me uullo teste repracsenlo; h;cc omnia
nica utpcrfecta sit : et bic finis diciltir, et ibi. Non dicat : quoeroulrum pius sit, aii impius. Et qiiornodo
ergo hic finem praeceplidixil, quo quasi pereant proe- sum impius, inquit, ista facicus? Quomodo illi, de
ccpta ; sed quo perliciantur, et consununenlur, non (|uibus dictiim est : Et servieruntcrealurwpoliusquam
consumantur. Finis ergo propter (a) iria illa : Finis, Creatori, qui est benedictusin smcula(Id. i, 25). Quo-
1
inquit, prmceptiestcharilas de corde puro, et conscien- niodo es inipius? Qnid si de liis omnibus Jtonis ope-
tia bona, et fide non ficta (I Tim. i, 5). l'ro spebo- ribus, aul illud speras quod sperandum est, sed non
nam couscienliam posuit. Ille enim sperai, qui bonam ab illo a quo sperandum est; aut hoc speras, quod
conscientiamgerit. Quem vero pungit mala conscien- sperandum non est, etiani ab illo a quo aeterna
tia, retraiiit se a spe, et non sibi spcrat nisi dainna- vita speranda est? Pro bonis operibus sperasti ler-
lionein. Ut ergo speret regnum, habeat bonam con- renam quamdam felicilalem, impius es. Non esl isla
scienliam ; ct ut haheatbonam conscientiam, credat, merces fidei. Cara res est fides, vili illam addi-
et opereiur. Quodcredit fidei esl, quod operatur cha- xisti*. Impius ergo es, et nulia sunt ista opera tua.
ritatis csl. Illo ergo loco a lideccepit Apostolus, Fi- Moveas licet in bonis operibus lacertos, et videaris
des, Spes, Charitas: alio loco ab ipsa charitate coepit, navim oplime gubernare, in saxa feslinas. Quid si
Charilasde corde puro, et conscienliabona, el fidenun quod sperandum est speras, id est vitam oeternam,
ficta. Modonos a medio ccepiinus, ab ipsa conscien- sed noii a Domino Deo per Jesum Christum, per
tia el spe. Qui vult, inquam , habere bonam spem, quem solum datur vita oeterna; sed pulas le ad vilam
habeal bonamconscienliam; ut autem habeat bonam xternam posse pervenire per miliiiam cceli, per so-
conscientiam , credat, el opcrelur. A medio imus ad lcoi et lunam, per poteslates aeris, ei maris, et lerrae,
inilium el inem : ciedat, et operetur. Quod credit, ct siderum ? lmpiiis es. Crede in eum qui justificat
fidei est : quod operalur, cbaritatis est. hnpium, ut possint et bona opera tua esse opera
6. Quomodo ergo dicit Apostolusjustificari homi- bona. Nam nec bona illa appellaverim, quamdiu non
nem, sine operihus cx iitle(Rom. m, 28); cum alio dc radice bona proceduni. Quid est hoc? Aut viiam
loco dicat : Fides qum per ditectionem operaiur(Gal. temporalem ab octerno Deo speras, aut vilam a:ler-
v, 6)? Non ergo Jacobum aposlolumPaulo, sed ipsum uam a doemouibussperas : in qualibet parte impius es.
Paulum ipsi Paulo opponamus, et dicamus ei : Hac Corrigefidem.dirige fidem3, dirige viam : elsi habes
nos quodammodo permiitis impune peccare, cum bonos pedes, ambula jam securus, curre, viam tenes :
dicis, Arbitramur jusiificari hominem per fidem sine quanto melius cucurreris, tanlo facilius pervenies.
operibus; el hac dicis, Fides qumper ditectionem ope- Sed forle claudicas aiiquanlum. Saltem a via noli
ratur. Quomodo liac quasi sccurus fio, si operalus recedere; etsi lardius, perventurus es : noli rema-
non fuero : liac aulem nec spem, nec ipsam fidem nere, uoli relro converti, noli deviare.
videor habere bonam, nisi operatus fuero per dile- 7. Quid ergo? Qui sunt beati? Non in quibus non
ctionem? Teipsum audio, Apostole. Certe fidem mibi invencrit Deus peccatum : nam in omnibus invenit.
hic sine operibus vis commendare : upus autem fidei Omnes enim pcccaverunl, et egent gloria Dei (Id. in,
dilectio esl; quoe dilectio vacare non polest, nisi et 23). Si ergo in omnibus peccata inveniuntur, rema-
mali niliil operelur, et quidquid polest boni operetur. net ul non sint beati, nisi quorum remissa sunl pec-
Quid enim facit dilectio? Declinaamalo, et fac bonum cata. Hoc ergo Apostolus sic commendavit : Credidit
(Psal. xxxvi, 37). Hanc ergo fidem sine operibus Abraliam Deo, el reputaium esl ei ad justiliam. Et ei
commendas; et alio loco dicis ; Elsi fidem habeam, qui operatur (id est, de operibus pracsumit,et eorum
ita ut montestransferam,charitatemautemnon habeam, meritosibi dicit datam esse graiiam fidei), mercesnon
nihil mihi prodest(I Cor. xiu, 2). Ergo si nihii prod- impulalur secundum graliam, sed secundum debilum
est fides sine charilate, cbarilas autem ubi fuerit (Id. IV,3, i). Quid est hoc, nisi quod* merces nostra
necesse cst ut operetur, fides ipsa per dilcctionem gratia vocalur? Si gratia est, gratis datur. Quid est,
operalur. Quomodo eigo justificabitur homo per fi- gratis datur? Gratis conslat. Nihil boni fecisti, et
dem sine ojieribus? Respondel ipse Apostolus : Pro- 1 Edd.,Eccequomodoesimpius.
ex Abest,Ecce, a MSS. sed
iis duo babent sic : Quomodoe s pius, qui de his omni-
plerea hoc tibi dixi, o homo, ne quasi de operibus luis bus, etc.
praesumere videreris, et merilo operum tuorum te * PleriqueMss.,addvxisti.
* tn Mss.deest, dirigefidem.
" Mss.vatic. Keg.et Colb.,Quidest hoc! Merces
(o) Forte,prwcepti. etc, omisso,nisi quot. uoslra,
 263 S. AUGUSTINIEPISCOPI 26i
datur tibi remissio peccatorum. Allenduntur opera ergo intelligentia, ut te noveris peccatorem. Conse-
tua, et inveniunlur omnia,mala. Si quoddebeturillis quens intelligentia est, ut cum ex fide per dilectionem
operibus, Deus redderet, utique damnaret : Stipen- hene coepcrisoperari, ne hoc viribus luis, sed gratiae
dium enim peccati mors (Rom. vi, 25). Malisoperi- Dei deputaveris. Ila non eril dolus in corde tuo, hoc
bus quid debetur.nisi damnatio? Bonisquid debetur? est in ore inieriore tuo; nec aliud in labiis habebis,
Regnum ccelorum. Tu autem in malis operibus in- aliud in cogitatione. Non eris de illis Pharisaeis, de
ventus es : si reddatur tibi quod debetur, puniendus quibusdictum est: Similesestismonumentisdeatbatis;a
es. Quid ergo fit? Non tibi Deus reddit debitam forisquldem apparetishominibusjusli,inlusautem pleni
pcenam, sed donat indebilam gratiam. Debebat estisdolo el iniquilale (Malllt. xxm, 27). Qui ergo cuin
vindictam, dat indulgenliam. Incipis ergo esse in sit iniqutis justum se proetendit, nonne dolosus est?
fide per indulgentiam; jam fides illa assumpta spe et Non ille Nathanael est, de quo Dominusdicit : Ecce
dilectione incipit bene operari : sed nec lunc glo- vereIsraelita in quo dolus non esl? Unde autem in illo
rieris, et extollas te : memenlo a quo in via positus Nalhanaele dolus non erat? Cum esses, inquit, sub
sis; memenio quia et sanis pedibus el veloCibuser- arbore fici,v':dite (Joan. i, 47,48). Sub arbore fici erat,
rabas; memenlo quia etsi languebas, et in via semi- subconditionecarniserat. Sisubconditionecarniserat,
vivus jacebas, levalus es in j'umentum, et perductus quia impietate propaginis tenebaiur; sub illa arborefi-
in stabulum (Luc. x, 30). Ei autem, inquit, qui opera- ci erat, in qua gemitur in alio psalmo : Ecce enimin
tur, merces non imputalur secundum gratiam, sed se- iniquiiate conceptus sum(Psal.L,7). Sed viditeum ille
cundum debitum. Si vis esse alienus a gratia, jacta qui venit cum gratia. Quid est, Vidit eum? Misertus
merila tua. Ille autem videt qtiid sil in le, et novit est ejus. Ergo hominem sine dolo sic commendat,
quid cuil debeat. Ei vero qui non operatur, quid? Ecce ut gratiam suam in illo commendet. Cum esses sub
pone aliquem impium peccatorem, non operatur. arborc fici, vidi le. Vidite, quidmagnum est, nisi intel-
Quid aulem? Credit autem* in eum qui justificat im- ligas aliquo mododictum? Quid niagnum est videre
pium. Ex eo enim quia non operalur bene, impius hominem sub arbore fici?Si non vidisset sub isla ficu
est: eisi bona videatur facere, tamen, quia sine fide, genus humanum Christus, aut aresceremus omnino,
nec bona vocanda sunt. Credeniiaulem in eum qui ju- aut, quomodo Pharisaei, in quibus dolus erat, id
stiftcatimpium, deputatur fidesejus ad juslitiam; sicut est, juslificabant se verbis, factis autem mali erant,
el David dicit., beatitudinemhominis, cui Deus acceplo foliasola invenirentur in nobis, non fruclus. Namtalem
fert justiliam sine operibus(Rom. IV,5, 6). Juslitiam arborem iici quando viditCbristus, maledixit,etaruit.
autem quam? Fidei, quam bona opera non praeces- Video, inquit,soIa foIia,idest sola verba, absque fru-
serunt, sed quam bona opera consequunttir. ctu :Arescat(Matth.xxt,19), inquit, ut nec foliahabeat.
8. Inlendite ergo vos : alioquin male inlelligendo Ulquid et verba lollit? Arbor arida enim nec folia
projicitis vos in illam voraginem impune peccandi : potest habere. Sic ergo erant Judaei, Pbariseei arbor
et ego liber sum, sicut ipse Apostolus ab omnibus illa erant : verba habebant, facta non habebant : ex
male inlelligenlibus liber fuit. Libenter cnim male sententia Domini aridilalem meruerunt. Videat ergo
intellexerunt, ne bona opera sequerentur. Nolileessc nos Cliristus sub arbore fici: videat in carne noslra
de numero lalium, fratres. Dicitur in quodam psalmo, etiam fructum boni operis, ne ejus rnaledictioiieares-
de quodam homiue lali, id est de tali genere, quasi camus.Et quia totum gratiaeejus imputatur.non meritis
de uno : Noluil, inquit, intelligereut beneageret (Psal. noslris, Beali quorum remissm sunl iniquitates, et quo-
xxxv, 4). Non dictum est, Non potuitintelligere. Vos rum lecla sunt peccata; non in quibus non sunt in-
ergo oportet ut velilis intelligere, ut bene agatis. Intel- venta peccata, sed quorum lecta sunt peccala. Cooperta
lectusenim vobis non deerilmanifeslus.Quis estma- sunt peccata, tecta sunt, abolita sunt. Si texitpeccata
nifestus intellectus? Nemo jactet bona opera sua ante Deus, noluit advertere; si noluit advertere, noluit
fidem, nemo sit piger in bonis operibus accepta fide. animadverlere; sinoluitanimadverlere, noluit punire;
Dat Deus ergo indulgentiam omnibus impiis, et eos si noluit punire, noluit agnoscere, maluit ignoscere.
justificat ex fide. Beali quorumremissmsunt iniquitates, el quorum tecta
9. [vers. 1, 2.] Beati " quorum remissmsuut iniqui- sunt peccata. Nec sic imelligatis quod dixit, peccala
tates, et quorum tecta sunt peccala. Beatusvir cui non cooperta sunt, quasi ibi sint et vivant. Tecla ergo
imputavil Dominuspeccatum,nec est in ore ejus dolus. peccata quare dixil? Ut non viderentur. Quid enim
Jam Psalmus incipit, et incipit intellectus. lntellectus erat Dei videre peccata, nisi punire peccata? Ut no-
ergo vel intelligentia ipsa esl, ut noveris nec jaclare veris quia hoc est Dei videre peccata, quod punire
te debere de meritis tuis, nec praesumerede impuui- peccata, quid ei dicitur? Avertefactemtuam a peccalis
tale peccati. Psalmi enira tilulus ita est: Huic David meis (Psat. L, 11). Peccata ergo tua non videat, ut te
intelleclus.lnlelligentiw*vocatur psalmus iste. Prima videat. Quomodo te videat? Quomodo Naihanaelem,
* forte, et cui,vel, cuique. M. Cumessessub arbore fici, vidite. Umbra fici non impe-
1 Forte pro, aulem,legendum,tamen. M.
3 sic in ?lss. superiori praefationiproxime conjungitur divit oculos misericordiae Dei.
altera istbaecPsalmi31 exposilio.Atin prius editisab Er. et 10. Nec est in ore ejus dolus. At vero qui nolunt
Lov.fuerathocloco interposita Enarr. 1, quamhabes su-
pra, col.256. bent; et prosequuntur,intelligentiavocatur,eic. At Mss.,
»Haec verba, auic Davul intellectus,edd. omnes ha- verbisillisomissis,ferunt,intetligentuevocatur.
 265 ENARUATIOIN PSALMUMXXXI. 266
couflteri peccata, laborant sinc causa in defensione omniumquwpossideo. llle non audet ad ceelumlevare
peccalorum suorum. Ef quauto laborant in dcfen- oculos suos, attendit conscientiam suam, longe slat,
tione peccaloriun suorum jactantes merita sua , non el justificatus est magis quara ille Pbarisaeus. Quare?
videnlcs iniquitates suas, lanto plus robur eorum et Rogo te, Domine, expone nobis hanc juslitiam
tuam,
fortitudo deficit. Ille enim fortis est, qui non in se, expone nobis oequitatemjuris tui. Exponit Deus rc-
scd in Deoforlis est. Propter illud, Ter Dominumro- gulam legis suae'. Vultis audire quarc? Quia omnis
gavi ul auferret cum a me; el dixit mihi: Sufficiltibi qui se exaltat, humiliabilur; et qui se humiliat, exalla-
grutia mea. Gratta mea, dixit; non, Virlus lua. Suf- bitur(Luc.xym,8-ii).
ficit, inquit, tibi gralia mea; nam virtus in infirmilate 12. Intendat crgo Charitas Vestra. Diximus non
perficitur. Unde alio loco ipse ait: Quando infirmor, ausum fuisse oculos ad coelumlevare Publicanum.
tunc fortis sum (II Cor. xn, 8-10). Ergo qui vult for- Quareccelum non attendebal?Quia se attendebat. Se
tis esse, velut procsumensde se, et jactans merita altendebat, ut primo sibi displiceret,d sic Deo pla '
sua, qualiacumque illa sint, eril similis Pharisaeo ceret. Tu autem jactas le, erecta cervice es. Ait
illi, qui quod a Deose dicebat accepisse, superbe ta- Dominus superbo, Non vis ad teatlendere? ego at-
men jaclabat: Gratias, inquit, libi. Altendite, fratres lendo. Vis autem ut non allendam? tu atiende. Ideo
mei, quale genus superbioe commendet Deus : vere Publicanus non audebat oculosad ccelumlevare; quia
quale potest subintrare justo homini, quale potest seipsum intuebatur, conscienliam suam puniebat :
subrepere etiam bonaespei viro. Gralias tibi, dicebat. ipse sibi judex erat, ut ille intercederet; ipse punie-
Ergocum dicebat, Gratias tibi, falebaturab illo se ac- bat, ut ille liberaret; ipse accusabat, ut iile defen-
cepissequodhabebat. Quid enim habes quod non acce- deret. Adeo defendit eum, quia dixit pro ipso sen-
pisti (I Cor. iv, 7)?Ergo, Gratiaslibi ago, dixil; Gratias tenliam. Descenditjuslificatus Publicanus ille magis
tibi ago, quia non sum sicut cmteri homines, raptores, quam itle Pharismus: quiaomnisqui se exaltat, humilia-
injusti, adulteri, sicut el Publicanus iste. Unde ergo bilur; el qui se humiiiat, exaltabitur. Attendit se, inquit,
superbus?Nonquia de bonissuis Deo gratias agebat, et noluiegoattendere: audivi dicentem, Averte oculos
sed quia super alterum se dc ipsis bonis exlollebat. luos a peccatismeis. Quis est enim qui illud dixit, nisi
11. Altendite, fratres : nam unde coeperit dicere qui etiam illud dixit, Quoniam iniquitatem meam ego
similitudinem ipsam Dominus, evangelista proemisit. agnosco(Psal. L, 5, H)? Itaque, fratres mei, erat et
Cura enim Chrislus dixisset, Putas veniensFilius ho- Pharisaeusille peccator. Non enini quia dicebat, Non
minis inveniet fidemin terra ? etne existerent quidam sum sicut cateri homines,injusti, raptores", adutteri;
hrcretici, qui attendentes et putantes quasi lapsum nequequia jejunabat bis in sabbato ; neque quia deci-
totum mundum, omnes enim hoeretici in paucis et in mas dabat, non erat peccalor. Quod si sine ullis
partesunt, jaclarent se, quod in ipsis remansit quod de peccatis esset, ipsa superbia grande crimen erat: et
toto mundoperierit; ibi statira ubi ait Dominus,Putas tamen ecceilla omnia dicebat. Quis tandem sine pec-
teniens Filius hominisinvenielfidem in terra? subjccit calo? Quis gloriabitur castum se habere cor, aut quis
Evangelistaetait: Dixitautemeladquosdam,quisibiju- gloriabitur mundum se esse a peccatis (Prov. xx, 9)?
stividebanlur,et spernebantcmleros,similitudinemhanc: Habebat ergo ille peccata; sed perversus, el nesciens
QuidamPharismuset Fublicanusvenerunlin lemplum quovenisset, erat tanquam in statione mcdici cu-
orare, et caelera quoenoslis. Pharisacus ergo ille di- randus, et sana membra ostendebat, vulnera tege-
cebal, Gratias libi ago. Sed unde superbus? Quia bat. Deus tegat vulnera ; noli tu. Nam si tu tegere
spernebatcaeteros.Unde probas?' In ipsis verbis. Quo- volueris erubescens , medicus non curabit. Medicus
modo? Pharisaeus , inquit, ille contempsit de longe legat, et curet; emplaslro enim legit. Sub tegmiue
slantem , cui Deus confitenti propinquabat. Publica- medici sanatur vulnus, sub tegmine vulnerali cela-
nus, inquit, de longinquostabat : sed Deus ad illnm tur vulnus. Cui celas? Qui novit omnia.
de longinquo non slabal? Quare Deusab illo de lon- 13. [vers. 3, 6.] Itaquehic, fralres, videte quid di-
ginquo non stabal ? Quia alio ioco dicilur : Prope xit: Quoniamtacui, inveteraveruntossa tnea, a cla-
est Dominushis qui obtriveruntcor (Psat. xxxni, 19). mando me tota die. Quid est hoc? Qitasi contrarium
Videte si Publicanus isle obtriverat cor, et ibi vide- videlur, Quoniamtacui, inveteraveruntossa tnea a cla-
bitis quia propc est Dominus his qui obtriverunt cor. mando.Si a clamando, quomodo lacuit? Tacuitquid-
Publicanusaulemde tonginquoslabat, et neque volebat dam, non tacuit quiddam : tacuit unde proficeret,
id cmlumoculossuoslevare,sed perculiebatpeclussuum. non tacuit unde deficeret; tacuit confessionem, cla-
f unsio pectoris, obtritio cordis. Quid dicebal lundens mavit praesumptionem. Tacui enim dixit, non sum
pectus?Deuspropilius estomihi peccatori.Et quid sen- confessus. Ibi oportebat ut loqueretur; laceret me-
lenlise Dominus*?Amendico vobis, descenditjuslifica- rita sua, clamaret peccata sua : nunc autem perverse
lui de templo Publicanus ille, mdgisquam ille Phari- tacuit peccata sua, clamavit merita sua. Et quid illi
satus. Quare ? Hoc est judicium Dei. Non sum sicut contigit ? Inveteraverunl ossa ejus. Intendile quia si
Pubticanusisle, non sum sicul cmlerihomines,injusti, clamaret peccala sua, et taceret merita sua, innova-
raptores, aduiteri : jejuno bis in sabbato, decimasdo rentur ossa ejus, id est virlutes ejus : esset robustus*
Mss.:Quomodo elpublicanumisle contempsit,elc. 1 PleriqueMss.:Exponitde tua.
«Aliquot
» Edd.:Et qtuesententiaDomini.AtMss.:Et quid senien- *ornnes prope Mss.,id estregulalegis
vtrtusejus robusta essel**\
|i(?Domhvus. * Domino.
SA.NCT.AUGUST.IV. (Neuf.)
inDomino, quia inveniretur in se infirmus. Modo
aulem quia in se voluit esse firmus , factus est infir-
mus, et inveteraverunt ossa ejus. Remansit in velu-
state, qUi noluit confitendo amare novilalem. Qui
cnim fiuht novi, nostis, fratres : quia , Beati quorutn
remissmsunt iniquilales, et quorum lecta sunt peccaia.
Noltiif isle sibi dimitti iniqnitates, exaggeravit, de-
fehdlt illas, jactavit merila sua. Ergo quoniam tacuit
a confessione, inveteraverunt ossa ejus. A clainando
me lota die. Quid est, A clamandome tota die? Perse-
verandd in deferisionepeccatorum suorum. El lamcr»
videte qtialis sit, quia agnoscit se. Erit enim modo
intelllgeiiiia : niliil proeterse respiciet, ct displicebit
sibi, qiiia agnoscit se. Modoaudietis, ut sanemini.
14. Beatusvircui non imputavitDominuspeccatum,
nec esl in ore ejus dolus. Quoniamlacui, inveleraverunt
ossa mea, a ctamandometota die. Quoniamdie ac nocle
grdvataest super me manustua. Quid cst» gravala est
super me manus tua ? Magna res, fralres. Respicile
illam senteniiam reclam * inler duos , Phariscctiin ct
Publicaiium. Quid diclum estde Pharisaco?Qtioniam
liumiliatur. Quid diclum esi de Publicano? Qtioniam
exaliaiur. Quare ille humiliatur ? Quia exallavit s«.
Quare isle exaltaiur? Quia humiliavil se< Ergo ut
exaltantem se humiliet Deus, gravat super illum ma»
i/iini. Noluit humiliari confessione iniquitatis sua»,
Iilimiliatusest pondere mamis Dei. Quando ille per-
ferret manum gravem humilianlis? Quam levisfuit
inanus sublevanfis (a)! El in tllo foriis, et in illo
fortis : fortis ad illum premendum, fortis ad illum
subievandum.
15. Ergo, Quoniam die ac nocte gravata est super
memanus tua : conversussum in wruinna mea, dum
configereturspina. Ex ipsa aggravatione manus luae,
ex ipsa humiliatione conversus sum in oerumnamea^
facius sum miser, confixa esl mihi spina, compuncta
est conscienlia mea. Quid faclum est cum conligere-
tur spina ? Datus est ei sensus doloris, invenil infir-
miialera suam. Et ille qui tacuerat confessionempec-
cati sui, ul clamando in defensione peccali sui inve-
terasceretvirtusejus, idest,ossa ejus converterenlur
in velustatem, modo quid fecit confixa spina ? Pecca-
tum meumcognovi.Ergo jam cognoscit. Si ille cogno-
scitj ille ignoscit. Audtte quid sequitur : videlc si non
ipse dicit, Peccatum meutn cpgnovi, et injusiitiam
meam non operui. IIoc jam dndum diccbam : Noli
operire tu, et operit Deus. Beati quorumremissmsunt
iniquitales, el quorumtecta sunt -peceata. Qui legunt
peccala , nudantur : iste aulom nudavit, ut cooperi<-
retur. lniquilatem meamnon operui. Quid est, non
operui? Jam dodum tacueram ; modo quid? Dixi.
Quiddam contrarium illi taciturnitati. Dixi. Quiddi-
xisti? Pronunliabo adversumme injustitiam meamDo-
mino; ettu dimisistiimpietatemcordis mei. Dixi. Quid
dixisti ? Non jam pronuntiat, promittil se pronuntia-
turum; et ille jam dimittit. Altendite, fralres; ma-
gna res : dixit, Pronuntiabo: non dlxit, Pronuntiavi,
1 Forteleg., dictam.
(a).Forte, Qudmgravisfuit mantisliuniilianlis,lam levis
*idt,etc.
et (u dimisisti; dixil, PronunMo ellu dimisisli: qnia
eo ipso quod dixit, Pronuntiabo, ostenditquia non-
dtim ore pronunliaverat, sed corde pronuntiaveral.
Hoc ipsum dicere Pronuntiabo, pronuntiare esl:
idco el tu dimisisli impietalem cordis mci. Confcssio
ergo mea ad os nondum venerat; dixeram enim,
Pronunliabo adversumme: vcrumtamen Deus audivit
vocem cordis mei. Vox mea in ore nondum erat, sed
atiris Dei jam iu corde erat. Tu dimisisti impielaiem
cordismei; quia dixi, Pronuntiabo.
16. Sed non suffecerat : non. * dixit, Pronunliabo
injuslitiammeamDomino: non sine causa dixit, Pro-
nuntiabo adversumme : et hoc interest. Mulli enim
pronunliani iniquitatem suam, sed advcrsus ipsum
Dominum Dcum : quando inveniunlur in peccatis di-
cunt, Deus lioo volttit. Si cnim homo dicat, Non fcci;
aut, Hoc factum quod arguis non est peccalum : non
pronuniial ncc adversum se, nec adversus Dctinv.Si
dicat, Prorsus fecij et pecealum est, sed Deushoc vo*
luii, quid ego feci? Hoc cst pronuntiare advcrsus
Dcum. Forte dicatts , Nemo hoc dicit : quis est qui
dicat, Deus hoc voluit? Mulli cl hoc dicunt : sed et
qui hoc non dicunt, quid aliud dicunt, qui dieuut,
Fatinii niilii fecit, stellaemeae fecerunt? Ita jam per
circuilum ad Deum volunl pervcnire. Per circuiium
volunt pcrvenire ad Deum accusandum , qui nolunt
de compendiovenire ad Deum placandum, ct dicunt,
Faium mihi fecit. Quid est falum? Stelloe meae fece»
runt. Quid sunt slellorJ?Certe isloequas in ccelo con-
spicimtis. Et quis eas fecil? Deus. Quis eas ordinavilt
Deus. Ergo vides quod voluisti dicere, Deus fecit ut
peccarem. Ita ille injuslus, tu jusius : quia nisi illo
fecisset, tu non peccasses. Tolle istas cxcusationcs in
peccatis : memcnlo illius psalmi : Ne dcclines cor
meumin verba matigna ad excusandasexcusaiionesin
peccatis, cum hominibus operantibus iniquitatem. At
enim magni viri sunl, qui defendunt peccala sua;
inagni sunl cl qui numerant sidera, ct qui compu-
lanl slellas ct lempora, et dicunt quis quando vel
peccet vel bene vivat, et quando Mars faciat horaici-
dam, ct Venus aditlteram : magni, docii viri, et ele-
cti videulur in hoc soeculo.Sed quid ait in psalmo?
Ne declinescor meumin verbalhala, cutn hominibus
operantibusiniquilatem, etnon communicabocum ele-
ctis eorum (Psal. CXL, 4 ). Dicant illi electos et do-
clos numcraiores siderum, dicant illi sapienles eos
qui quasi digerunt in digitis fata ' humana , et de-
scribunt de stellis mores humanos. Cum Jibero arbi-
Irio me creavit Deus : si peccavi, ego peccavi : ut
non solum pronuutiem iniquitatem meara Domino,
sedadversum me, non adversus eum. Ego dixi, Do-
mine, misereremei : clamat aegerad medicum, Ego
dixi. Quare, Ego dixi? Sufficeret, dixi: Ego cum em-
phasi dictum est; Ego, ego, non fituin, non foiluna,
non diabolus; quia nec ipsi coegit, sed ego persua-
denli conscnsi : Ego dixi, Domine,misereremei, sana
animam tneatn, quoniampeccavitibi (Psni. XL,5). Sic
1Forteleg.: Sednonsuffeceratquoddixit.
•AliquotMss.,facta.
 S69 ENARRATIOIN
et hicstatuil, et proposuit, Dim: Pronunliabo adver-
num me iniquitalem meam Domino, et lu remiiisti im-
pietalemcordis mei,
17. [vers. 6.] Pro hac orabit ad le omnis sanclus,
in tempore opportuno. Quo tempore? Pro hac. Pro
qua liac? Pro impietate. Pro qua? Pro ipsa venia pec-
calorum. Pro hac orabil ad te omnis sanctus, in lem-
poreopporluno.Inde. orabit ad te omnis sanclus, quia
dimisisti peccala. Nam si non dimilleres peccata, non
esset sanctus qui ad le oraret, Pro hac orabii ad te
omnissanctus, in lemporeopportuno : quando manife-
siabilur Novum teslamenlum , quando manifestabi-
tiir gratia Cliristi, quod esl lempus opportunum. Cum
auiem venil plenitudo lemporis, misit Deus Filium
suunt, factumex muiiere, id est ex femina; indiscreie
cnim vocabant hoc Anliqui, faclum sub Lege , ut eos
qui sub Legeeranl, redimerel(Gal. iv, 4, 5). Unde re-
dimeret? A diabolo, a perdUione, a peccaiis stiis, ab
co cui se vendiderant. Vt eos qui sub Lege erant redi-
meret. Sub Lege enim erant, qtiia premcbat eos Les.
Conditio eos premebat, convincendo de reatu, nori
salvando. Et quidem mala probibebat: sed quia illi
vires non habebant per seipsos jusiificandi se,rila-
mandum erat ad illum, quomodo clamabat qui capli-
vus ducebalur sub lege peccali : Miser ego komo,
quis me liberabitde eorpore tuorlis hujus (Rotn. Vn,
25, 24)? Erant omnes homines sub Legc, non iri
Lege : jam illa deprimente, illa de reatu convinceirte.
Demonslravitenim peccalumLex : illa fixil spinam ,
illa fccit cor compungi; ipsa admonuit ut rcuin se
quisquecognosceret, et pro venia claniarel ad Deum.
Pro hac orabitad te omnis sanclus, in tempore oppor-
tuno. Ergo dicebam de lempore opportuno : Cum ve-
tiit pleniiudotemporis, misit Deus Filium suum. Iiem
dicil Apostolus : Teinpore aeceplabili et placito exau-
divi le, et in die salutis adjuvi le. Et quia hoc de omni-
bus Christianis (<i)prsediclum erat a Prophela, sub-
jecit Apostolus : Ecce nunc tempus acceptabile, ecce
nunc dies salutis (II Cor. vi, 2). Pro hac orubil ad te
otnnissanclus, in temporeopporluno.
18. Verumtamenin diluvio aquarum mntlarum, ad
eum non appropinquabunt. Ad eum : ad qtiem? Ad
Deum. Solel enim personam mulare : quomodo est,
Dominiest salus, e't super populum tuum benedicth
tua (Psal. lii, 9). Non dixil, Dominiest salus, et su-
per populumejus benediclio ejus: aut, Domine , lua
estsalus, et super populum tuum benedictio tua :
sed cum inciperet, Dominiest salus, non ad illuni,
sed de illo dicens; ibi converstis est ad illum, el ait,
Et supet pbpulum luum benedictiotua. Sic et liic cum
audis primo adie, deinde ad eum, ne putes alium
esse; Pro hac orabit ad te omnis sanctus, in tempore
opportuno.Verumlamenin diluvioaquarum multarum,
ad eum non apvropinquabunt. Quid esl, in diluvie
aquarum muttarum? Qui natant in diluvio aquarum
multarum, non appropihquaht ad Deum. Quid cst di-
luvium aquarum niullarum? Mulliplicitas variarum
doclrinarum. Intendiie, fratres. Mnltoeaqtiaesunt va-
(a) Forte, femporiftws.
PSALMUMXXXI.
riae dOctrinae.Doctrina Dei uiia est, «Oh Siint muliaj
aquic, sed una aqua, sive sacramenti bapttemi, sive
doctrinae salutaris. De ipsa doctririfl qua irrigamiir
per Splrilum sanclum, drcllur : Bibe aqnant tte ittie
vasis, el ie puleorumtuorum fontibus (Prov. v, IS).
Ad islos fontes noii acceduhl iuipii, sed cretlentes in
eum qtii justifical impium (Rotn. iv, 5), jam justificaii
accedunt. Alioeaquae multae, niultoe doctrinas inqui-
nant animas hominum , quod paulo anle diecljam.
Alia doclrinn est, Faium milii fecit. Alia doctrina,
Casus inilii fecit, fbrtuna fecit. Si casibus icgtiiitur
hotnines , niilla provideillia aliquid geritur : ct ipsa
doctrina esl. Alius dixit, Est gens contraria lenabra-
rum, quae rcbellavit adversus Deuni, ipsa facit pec-
care bomines. ln hoc diluvio aquarum mullarum ad
Deum noii appropinquabunl. Quaeest illa aqua , illa
vera queomanat de inlimo fonte ptlreevenaCverilalis?
Qu;c illa aqua cst, fralres, nisi qnse docet confiteri
Domino? Quoeest illa aqua, nisi quae docel, Bonum
esl confileriDomino(Psal. xci, 2)? Quoeest illa aqua ,
nisiqusc docet hanc vocem, Dixi, Pronuntiabo adver-
sum tne injustiliammeam Domino : et, Ego dixi, Do-
mine, misereremei, sana animatn meam,quoniampee-
cavi tibi? Hsec aqua eonfessionis peccatorum, hoec
aqua humiliationis cordis, hoecaqua vit;e ' salutaris,
abjicientis se, nibil de se proesumentis, nihil suoepo-
tentiac superbc tribuentis. Haecaquain nullis alieni-
genarum libris est, non in epicureis , ndn in sloicis,
non in manichaeis,non in plalOnicis.Ubicumqtieciiam
inveniuiiuir oplima pr;ccepia mOruni:et disciplinac,
humilitas tamen isla non invciiilur. Via liuiuililalis
hujus aliunde * manat: a Chrislo venii. Hoecvia ab
illo esl, qui cum esset altus, humilis venit. Quid enim
aliud docuit humiliando se, factus obediens usque ad
mortem, mortem nutem crucis (Philipp.it, 8)1 Quid
aliud docuil solvendo quod ilon debebat, ut nos a de-
bito liberaret ? Quid aliud docuit bapliiatus qiii pccca-
lumnonfecit, crucifixus qui reatum non habebat?
Quid aliud docuit, nisi liinc humililalein ? Non im-
nierito ait : Ego sum via et veritas et vita (Joan. xtv,
6). In hac ergo humilitate propinquatur ad Deum,
quia prope est Dominushis qui obtriverunt cor (Psat.
xxxiii) 19). In diluvio autem aquarum mullariim cx-
tollentium se adversns Deurn {etdocentium superbas
impietates, ad Deumnon apj>ropinquabunt.
19. [vere. 7.1Tu autem qiiid , qui eliam justilicalus
es, inier medias illas aquas.es? Undique, fratres mei,
eliam cum confitemur peccata , perstrepunt circa nog
aquoeillaediluvii. Non sumus in ipso diluvio, sed cir*
cumdamur ab ipsodiluvio. Premuntnos s sed non op-
primunt, urgenl nos , sed non demefgunt. Quid ergd
lu facies, quia in medio diluvio es, ambulans in hoe
saeculo?Num enira non audit tales doctores, nbil au-
dit lales superbos, aut non ex verbis eorum quolidia-
nas patitur in corde suo persecutiones ? Quid ergo di-
cat iste jam justificatus et praesumens de Deo, qui
1 In omnibuspropeMss.,vim.
! sic MSS.AtEdd. cum negante panicula, aliunde noti
manat.
«71 S. AUGUStlNl EPISCOPI M
rrr- '
circumdatur diluvio isto? Tu mihi es a
refugium pres- in laqueum incurras. Audi alium psalmum: Ocufimei
sura qum circumdedit me. Refugiant illi, vel ad deos semper ad Dominum.Et quasi dicerelur illi: Quid agis
suos, vel ad doemonessuos, vel ad vires suas, vel ad de pedibus tuis, cum non ante te attendis? Quoniam
defensionem peccalorum suorum : mihi in islo dilu- ipse, inquit, evellet de laqueopedes meos (Psal. xxiv,
vio non est refugium nisi lu, a pressura quoecircttm- 15). Obfirmabosuper te oculos meos.
dedil me. 22. [ vers. 9.] Promisit huic et intellectum et pro-
20. Exsultatio mea, redime me. Si jam exsultas, tectionem suam: convertit se ad superbos defenden-
quid vis redirai ? Exsultatio mea, redime nte. Audio tcs peccata sua, et ostendit nobis quid sit intellcclus,
vocemgaudii, Exsullatio'mea: audio gemiluin, Redime Notite esse sicut equus etmulus, quibus non est inlel-
me. Gaudes, etgemis. Ita, inquit, etgaudeo, etgemo: lectus. Equus et mulus erecta cervice sunt. Non sunt
gaudeo in spe, gemo adhuc in re. Exsultatio mea, re- equus et mulus, sicut ille bos qui agnovit possesso-j
dime me. Spe gaudentes, ait Aposlolus. Ergo recte , rcm suum, et asinus praesepe domini sui (Isai. i, 3).
Exsultatio mea , redime me. Unde redime me? Sequi- Nolileessesicutequusel mulus, quibusnonest intelteclus.
tur, In tribulalionepatientes(Rom. xu, 12). Exsutta- Quid enim paliuntur lales? In freno el camiotnaxiltas
tio mea, redimeme. Jam justificalus erat et Aposlolus: eorumconslringe, qui non appropittquantad te. Equus
et quid ail? Non solum, inquil, sed etiamnos ipsi pri- et mulus vis esse, vis non habere sessorem ? Constrin-
mitias habenlesSpiritus, et ipsi in nobismetipsisinge- getur os tuum et maxillaetuaein freno et carao: ipsum
miscimus. Unde redimeme? Quiaipsi in nobismetipsis os tuum conslringetur, quo jactas meriia tua, ct laces
ingeiniscimus, adoplionemexspeclantes, redemplionem peccata tua. Maxillaseorumconstringe,qui non appro-
corporisnostri. Ecce ergo unde redimeme; quia adhuc pinquant ad te humiliandose.
cxspeciamus in nobis ingemiscentes rcdemptionem 23. [vers. 10.] Multa flagella peccatoris. Non est
corporis nostri. Unde ergo exsultatiomea? Ibi sequi- mirum si adhibito freno sequuntur flagella. Indomi-
tur idem aposlolus, et dicit, Spe enim satvi facti lum enim animal esse cupiebat, domatur frcno ct
sumus : spesautemqumvidetur, nonesl spes. Quodenim flagello : atque utinam perdoraetur! Vercndum est
videt quis, quid sperat ? Si autetn quod non videmus enim ne nimium resistendo, indomitum ' rclinqui
speramus,per patientiamexspeclamus(Id. vm, 23-25). mereatur, et ire in suam vagam licentiam, ut dicatur
Si speras, gaudes; si per patientiam exspectas, adhuc de illo: Prodiet tanquam ex adipe iniquilas eoruni
gemis : non enim opus est palientia, ubi nihil mali (Psal. LXXII , 7): sicut de illis, quibus modo sunt im-
perpeleris. Toleranlia quce dicitur, patientia quoedi- punita peccata. Ergo cum flagellalur, corrigatur, do-
cilur, sustinentia quaedicitur, longanimitas quaedici- metur; quia et isle sic se dixit edomitum. Equum
tur, non est nisi in malis. Ubi premeris, ibi' angustia et mulum se dixerat, quoniam tacuit.- sed unde domi-
cst. Ergo si per palientiam exspeclamus, adhuc dici- tus est? Flagellis. Conversussutn, inquil, in wrumna
mus, Redime me a pressura quce circumdedit me : mea, dum configereturspina. Sive flagella dicas,- sive
quia vero spe salvi facti sumus, simul ulrumque dici- stimulos dicas, domat Deus jumenlum cui insidet:
mus, Exsullalio mea, redimeme. quia j'umenioexpedit ul insideatur. Non enim defali-
21. [vers. 8.] Respondetur : Inlellectum dabo libi. galus Deusambulando pedibus, insidet jumcnlo. Aut
Ipse est psalmus intelligenliae.Intellectumdabo libi, et vero non plenum mysterii est, quod asellus adductus
siatuam te in via hac, qua gradieris. Quid est, slaluam est Domino (Matlh. xxi, 7)? Populus mitis ct man-
te in via liac,qua gradieris? Non ut hsereas ibi, sed ut suetus portans bene Dominum, asellus est, ct tendit
ab ca non aberres. Dabo intellectum, ut cognoscas te in Jerusalem. Diriget enim mitesin judicio, sicul dicit
semper, et semper gaudeas in spe ad Deum; donec ad alius psalmus, docebit mansuelos vias suas ( Psal.
illani palriam pervenias, ubi jam non spes, sed res xxiv, 9). Quos mansuetos ? Non erigentes cervicem
eril. Okfirmabosuper te oculos meos: non a te aufe- adversus domilorem suum, patientes flagella et fre-
r.iiu oculos meos, quia et lu non aufcres a me oculos nura ; poslea sic domili, ut sine flagello ambulent, ct
tuos. Jam justificalus, jam post remissionem peccato- sine freno et camo viam teneant. Si carueris isto scs-
riun leva oculos tuos ad Deum. Putruerat enim cor sore, tu cades, non ille. Multa fiagella peccatoris:
tuum cum csset in lerra. Non graiis audis, Surstim sperantemautem in Dominotnisericordia circumdabit.
cor, nc putreat. Ergo et tu leva jam oculos tuos Quomodoest refugium a pressura ? Qucm primo cir-
semper in Deum, ut firmet super te oculos suos. Sed cumdat prcssura , postea circumdat misericordia :
quid liraes ne cum habes oculos ad Deura, offendas, quoniam misericordiaradabit, qui legem dedit (Psal.
ne non respicias ante te, ct forte incurras in laqueum? Lxxxm, 8); legcm in flagellis, misericordiamin con-
Noli limere : ibi cnim sunt oculi ipsius, quos obfirmat solationibus. Sperattlemaulem in Dominomisericordia
supcr te ; Nolite, inquit, solticiiiesse (Matth. vi, 31); circumdabit.
el apostolus Petrus : Omnem solticiludmem vestram 24. [vers. 11.] Ergo quid concludilur? Lwtamini
super illum mitliie, quia itli cura est de vobis (l Pelr. in Domino,et exsultatejusti. 0 qui lxtamini in vobis!
v, 7). Ergo obfirmabosuper te oculos meos.Tu ergo o impii, o superbi, qui loetaminiin vobis: jam cre-
oculos tuos in illum erige, et non limebis, ul dixi, ne dentes in eum qui justificat impium, deputelur fides
1 neg. et vatie.Mss.,noneslnisi in malis,ubi premeris veslra ad justitiam (Rom. IV,5). Lwlaminiin Domim,
ubt ,vujusliaest. ' 1m muliisMSS., resislendodomilori.
273 ENARRATIOIN PSALMUMXXXI. 274
et exsultale jutti. Et exsultale, subaudi, in Domino. adhwret Domino,unus spiritusest (1Cor. vi, 17). Ideo
Quare ? Quia jam jusli. Unde justi ? Non meritis ve- recti corde gloriaminidixit. Quomodo recli corde glo-
stris, sed gratia illius. Unde justi? Quia justificali. riantur? Audile gloriationem ipsorum: Non solum
25. Et gloriaminiomnesrecti corde. Quid cst, recli autem, dicit Apostolus, sed et gloriamurin tribulationi-
torde ? Non resistentes Deo. Intendat Charitas Vestra, bus. Nam non est magnumgloriari in gaudiis, gloriari
et intelligite rectum cor. Brevitcr dico, sed tamen in Ioelitiis: rectus corde etiam in tribulatione gloria-
maxime coramendandum: Deo autcm gratias, quod tur. Et audi qnomodogloriatur in tribulalione; quia
in fine est, inhoercat sensibus veslris. Inler rectum non frustra quisquam, non supervacue : vide rectum
IOT,el pravura cor hoc interest: quisquis homo quid- cor, Scienles,inquit, quia tribulalio palientiam opera-
quid patitur prseter voluntatem , afflicliones, mcero- tur, patientia autem probalionem, probatioverospem ,
res, labores, humiliationes, non tribuit nisi voluntati spes aulem non confundil,quia charitas Dei diffusa est
Dei justae, non illi dans insipientiam, quod quasi in cordibusnostris per Spiritum sanctum qui dalus est
nesciat quid agat, quia (alem flagellat, ct talibus par- nobis(Rom. v, 3-5).
cit; ipse est reclus corde: perversi autem corde sunt, 26. Sic est ergo rectum cor, fratres. Cuicumque
el pravi et distorti, qui omnia quoepatiuntur mala , aliquid accidit, dicat: Dominusdedit, Dominus abs-
inique se pati dicunt, dantes illi iniquitatem, per tulit. Ecce rectum cor : Sicut Domino placuit, ita
cujus voluntatem patiuntur; ant quia non ei audent factum est : sit nomcn Domini benedictum (Job
dare iniquitatem, auferunt ei gubernalionem. Quia l, 21). Quis abstulit? quid abstulit? cui abstulit?
ipse, inquit, non potest facereiniquum, iniquumautem quando abstulit? Sit nomen Domini benedictum.
cst utego patiar, et ilte nonpalialur; concedoenim ut Et non dixit, Dominus dedit, diabolus abstulit.
sim peccator, certe sunt pejores qui laelanlur, et ego Inlendat ergo Charitas Vestra, ne forte dicatis : Haec
tribulor: quia ergo hoc iniquum est, ut eliam pejores mihi diabolus fecit. Prorsus ad Deum tuum refer fla-
me loetentur,et ego tribuler, qui aut justus, aut mi- gellum tuum, quia nec diabolus tibi aliquid facit, nisi
nus peccator quam illi sum, et certum est apud mc ille permittat qui desuper babet potestatem , aut ad
hoc esse injustum, et cerlum est apud me quia Deus pcenam, aut ad disciplinam : ad pcenamimpii, ad di-
nnn facit injuslum ; Deus non gubernat res humanas, sciplinam filii. Flagellat autem omnem filium quem
nec cura est illi de nobis. Ergo pravi corde, id est recipit (Heb. xn, 6). Nec te sine flagello speres futu-
distorti corde, tres habent sententias. Aut, Non est rum, nisi forte cogitas exhaeredari. Flagellat omneni
Deus : dixit enim stultus in corde suo, Non est Deus filium quem recipit. Itane omnem? Ubi te volebas
(Psal. xni, 1). Et fuit diclum de diluvio illo (a): abscondere? Omnem : et nullus exceptus, nullus sine
uon defuit (alis doctrina philosophorum, non defue- flagello crit. Quid? ad omnem? Vis audire quara
runt qui dicercnt non esse Deum, qui gubernat omnem? Eiiani Unicussine peccato, non lamen sine
omniaet condiditomnia;sedesse multos dcos vacantcs flagello.Unde ipse Unicusportans infirraitatem tuam,
sibi prseler mundura, noncurantcs ista. Ergoaul, Non ct praefiguransin se personara tuam, tanquam caput
est Deus : hoc dicit impius, cui displicel quidquid illi gestans pcrsonam etiam corporis sui, cum appropin-
accidit praeter voluntalem, et alteri non accidit cui se quaret passioni, ex homine quem gerebat conlrislatus
praeponit: aut, Injustus Deus est, cui ista placent, et est, ut te lselificaret; contristatus est, ul te consola-
qui haecfacit: aut, Non gubernat Deus res humanas, retur. Poluit enim utique sine trislitia esse Dominus,
nec cura est illi de omnibus '. In istis tribus sententiis iturusad passionem. Si poluit miles, non potuit im-
magna impielas, aut negare Deum, aut dicere in- perator? Quomodopotuit miles? Atteude Paulum ex-
justum, aut auferre illi gubernationem rcrum. Quarc sultanlcm, propinquantem passioni: Ego autemjam,
hoc? Quia'distortus est cordc. Rectus est Deus, et inquit, immolor,et tempusresolutionismeminslat.Bo-
ideo distortum cor ' illi non acquicscit. Quod in alio num certainencertavi, cursum consummavi,fidemscr-
psalmo cst, QuumbonusDeus lsrael, rectiscorde! Et vavi: de ccelerosupereslmihicoronajustitim,quam mihi
quia talera habebat ipse aliquando senlentiam •1, Quo- Dominusreddclin illa diejustusjudex. Nonsolumautem
modo scivitDeus, aut si est scientiaAltissimo? ideo ibi niihi, sedel omnibusqui diligunl adventumejus (II Tim.
subjecit: Meiautem penc moti sunt pedes(Psal. LXXII, iv, 6-8). Videte quemadmodumexsultat, venturus ad
1,11,2). Quomodo distorlum lignura , etsi ponas in passionem. Ergo gaudet coronandus : contrisiaiur
pavimento aequali,non collocatur, non compaginatur, coronaturus. Quid igitur portabal? Infirmitalem quo-
nec adjungitur, semper agitalur et nulat; non quia rumdam, qui veniente tribulatione vel morle contri-
intcqualeest ubi posuisti, sed quia distortum cst quod stantur. Sed vide quomodo eos ducit in directionem *
posuisti: ita et cor luum quaradiu pravum est ct cordis. Ecce lu volebas vivere, non volebas tibi ali-
dislorlum, non polest colliniari reclitudini Dei, et non quid accidere; sed Deus aliud voluit: duaevoluntates
potest in illo collocari ut hsereat illi, et fiat * Qui sunt; scd volunlas tua corrigatur ad voluntatem Dei,
1 vatic.Ms.,dehomimbus. non voluntas Dei detorqueatur ad tuam. Prava cst
* Mss.omittunt,cor: et pleriquehabent, distortoitli. enim lua, regula est illa : stet regula, ut quod pravura
3 Sic MSS.At Edd., aliquando de se sententiamin- cst, ad regulam corrigatur. Videte quomodo hoc dp-
quiens.
'•tdd., et fialrectum.Abest,rectmn,a Mss.
(o) supra,n. 18. 1 pluresMss.,dircclionc.
 «•« S. AUGUSTINlEPISCOPI o-n
cet Dominus Jesus Christus : Trislis est anima mea bal autem cogitationespopulorum: beatitodincm lerre-
vsque ad mortem: el, Pater, si fieri potest, transeal a nam concupiscentium. Et reprobatconsiliaprinciptim:
me calix iste. Ecce ostendit humanam voluntatem. talibus populis dominari quoerentium.
Sed vide reetum cor : Verum non quod ego voto, sed 11. [vers. 11.] Consilium vero Domini mqnet in
quodlu vis, Pater (Matlh. xxvi, 38, 39). Hoc ergo fac, mternum: consilitim vero Domiiii, quo bealum non
gaudens in his quae tibi accidunt : ct si venerit dies facit nisi subditurn sibi, manet in antcrnum. Cogita-
ille ullimus, gaude. Autsi subrepit humanaecujtisdam tiones cordis ejus in smculasmculorum: cogilaliones
volunlalis fragilitas, cito dirigatur in Deum; ut sis in sapienlioe cjus non sunt mulabiles, scd manentes in
eis quibus dicitur, Gloriaminiomnes recti corde. sceculumsacciili.
12. [vers. 12 ] Beata gens cujus est DominusDeus
eorum: una gens beala est, pertinens ad ccelestem
IN PSALMUM XXXII
civitalem, quae sibi Dominum nonnisi Dcum suum
ENARRAtlO I. elegit. Populus qiiem elegit Dominus in hmreditatem
1. [vers. 1.] Exsullate justi in Domino: exsultatc tibi: neque boeca seipsa, sed Dei munere elecla est,
l
j<i6ti,non in vobis, non enim hoc tutum est; sed in ut possidendo eam, incultam et niiseram esse non
Doinino. Rectos decet taudalio : ipsi laudanl Domi- sinat.
«um, qui se subdunt Domiiio; aliter enim distorli et 13. [vers. 13.] De coelo respexit Dominus, vidit
pravi sunt. omnes fitios hominum: de aniina justa misericordiler
2. [vers. 2.] ConfileminiDominoin cithara : conli- vidit Dominusomnes qtii in novam vitam renascl vo-
temini Dominoj exhibentes ei corpora vestra hostiam lunt.
Vlvam (Rom.xn, 1). In psalteriodecachordopsaltite ei: 14. [vers. 14.] De prmparatohabitaculosuo : de ha-
serviant membra vestra dilectioni Dei et proximi, in bilaculo susceptionis human;c, quod praeparavil sibi.
«juibus tria et septem praeceptaservantur. Rexpexit sttper otnnesqui inhabitantlerram ' : niiseri-
3. [vers. 5.] Cantate « canticumnovum: cantate ei corditer vidit omnes qui inhabitant carnem, ut praesit
"canticum
grada?. fidei. Benecanlate ei in jubilalione : illis in regendo cos.
berie canlate ei in kefuia. (5. [vers. 15.} Qui finxit singiilalimcorda eoritm:
4. [vers. 4.] Quoniam rectus est sermo Domini : «juicordibus eorum dona propria spiritualiter tribuit,
«juoniamreetus est sermo Domini, ad faciendos vos ut nec totum corpus ocnlus, nec totum auditus
-quodper vos fieri non potestis. Et omnia oj>eraejus in (I Cor. xti, 17); sed atiussic, alius autem sic incor-
fide : ne quisquam se mefitis operum pervenissc ad porentur Cbristo. Qui intelligil omnia opera eorum :
iidem patet, cum in ipsa fide sint omnia opera quae apudillum intellecta sunlomnia opera eoruni.
^iligit Deus. 16. [vers. 16.] Non salvus fiet rex in multiiudine
5. [vers. 5.] Diligii misericordiametjudicium : di- virtutis: non salvus fiet qui carnem suam regit, si in
ligit eflim misericordiam, quam nunc praerogai; ct; sua virlute mulium procsumpseril. Nec gigas * salvus
jud.ieiu.rn,quo id quod prserogaveritexigit. Misericor- erit in muttitudine virtutis sum : nec quisquis mllilat
dia Domini plena esl terra : per orbem peccata dimit- contra consuetudinem concupiscentioesuae, vcl coit-
iuntur hominibus in miserieordia Domini. tra diaboium et angelos ejus, salvus erit, si se suae
6. [vers. 6.] Verbo Domini cmli firmati sunl: non! fortitudirii moltum commiserit.
«nim a scipsis, sed Verbo Domini jusli firmati sunt. 17. [vers.VI.] Mendax equusad salutem : ftlllitur,
El Spiritu oris ejus otmiisvirluseorum: el sancto ejusi quisquis putat vel per homines inter homincs accc-
.Spiritu omnis fides eorura. ptam se saltitem adipisci, vel impetu animositnfissuae
7. [vers. 7.] Congreganssicut in utrem aquas maris: defendi a pernicie. In abundantiaautem virtulis sute
-congrogatpopulos saiculi in confessionem mortificatiI non erit satvus*.
peccati, ne per superbiam libere defluant. Ponens in, 18. [vers. 18.] Ecce oculi Domini super mcltientes
thesaurisabyssos: et in eis occulta sua servat ad di- eum : quia si salutem quoeris, ecee dilectio Domini
vilias. super timenles eum. Sperantes super mhericordiatn
8. [vers. 8.] Timeat Dominum otnhis terra: timeatt ejus : et speranles noh in virtute sua, sed in miseri-
omnis peccalor, ut peccare desinat. Ab ipso autemt cordia ejus.
emmoveantur : nec terroribtts hominum vel cujus- 19. [vers. 19.] Uteruat a morte animas eorum, et
quaiw creamrae, sed ab ipso commoveantur omnesqui : atat eosin fame : ut det cis allmenluni verbi et sem-
inhabitautorbsm. pileriKCverilaiis, quod amiserant dum praesumunlin
-9. [vers. 9.] Quoniamipsedixit, et facta sunt : non viribus suis, et ideo nec ipsas vires habenl faine ju-
enim en quae timeant, alius aliquis lecit; sed ipse„ sliliae.
dixil, ct facta sunl. Ipsemandavil, el crealasunl: ipse 20. [vers. 20.] Anima nostra patiens erit Domino:
lamudavitVerbo suo, et ereata sunt. ul autem postca saginetur escjs.incorriJinlibilibus,in-
tO. [vers. 40.] Dominus dissipal consiliagentium : tcrim dum hic esl, aniinfli«oslra jwtienserii Demino.
*on cjus *egnum, se4 sua queerentiumregna. Repro- 1 Lov.,carnem, jiro voce lerram; dissenlientibusMss.i
1 ln aliquotJVlss., etF.r.
! Mss.,et eis, justum. 2 m Mss.constantersoriliilur,
absquepropositione,in. • qigans.
3 sicEr. et Mss.AtLov.,noneril salus.
 277 ENARRAtlO 1N PSALMUMXXXII. 0,0
Quoniamadjulor et protectornosler est: adjutor no- lem, in qua suam flguravit ct nostram, quia
ster est, dum conamurad eum; et prolector, dum re- nosirum est, et ad eum, sicut nostis, caput
tanquam mem-
sislimus adversario. bra utique perlinemus : Pater, inquit, si
fieri
21. [vers.21.] Quia in ipso tmlabiturcor nostrum: transeal a me calix isle. Haechumana voluntaspotesl,
non cnimin nobis, ubi magna sine illo inopia est; scd proprium aliquid et tanquam erat,
privalum volens. Sed
in ipso laelabiturcor nostrum. Et in nominesanclo quia rectum corde voluit esse hominem , ut
' in quidquid
ejns tperavimus : et ideo speravimus venluros nos illo aliquantum curvum esset, ad illum dirigeret
ad Dfiim, quia nobis absenlibus per fidem misit no- qui semper est rectus; Verumnon quod
ego volo, ait,.
nien suum. sed quod tu, Pater(Matth. xxvi, 59). Sed
22. [vers.22.] Fiat tnisericordiatua, Domine,super mali velle Christus? Quid postremo aliud quid possel
posset velle,
nos, sictttsperavimusin te : fial misericoidia luri, Do- quam Pater? Quorum una est divinilas, non
potest
minc, super nos; spesenim non confundit, quia spe- esse dispar voluntas. Sed ex persona hominis trans<
ravimusin le. figuransin se suos, quos in se transfiguravit, cum ait,
ENARRAtlO II. Esurivi, et dedistismihi manducare(Id. xxv, 35); quos
in se transfiguravit,cum furenti et sanclos
SERBO 1. persequenli
Saulo clamavit desuper, quem nemo tangebat,
De primaparte Psalmi. Saute,
Saule, quid me persequeris(Act.ix, 4) ? ostendit quam-
1. [vers. l.J Psalunis isle admonet nos cxsultare dam hominis propriam voluntalem; ostendit
te, et
in Doinino.Inscribilur aulem, Ipsi David. Qui ergo correxit te. Ecce vide, inquit, te in me ;
quia potes
perlinent ad sacraiissimnm semen David, audiant vo- aliquid proprium velle, ut aliud Deus velit, eoncedi-
ceitr suam, eldicant vocem suam, et cxsullent in Do- lur hoc bumanacfragililati, conceditur humanaeinfir-
mino. Sic autem incipit: Exsultate justi in Domiiw. mitati; aliquid proprium velle, difficileest ut non tibii
Injusti exsultent in saoculo: finito soeculo,finilur ex- contingat: sed statim cogita qui sit supra te; iUum
suliatio iiijustornm. Exsultent aulem jusii in Do- supra le, te infra illum; illum creatorem, tecreatu-
miuo. quia permanenteDomino,permanebitjustorum ram; illum dominum,teservum;illura omnipolentem,
exsuliatio. Exsuliare auiem in Dominoiia convenit, te infirmum, corrigens te, subjungensque volurilati
ut laudemusillumqui solusnon habet qiiodnobis dis- ejus, ac dicens, Verumnon quodegovolo, sed qnod tu
pliceat, et nemo lam mulla habet quoe infidelibus vis, Pater : quomododisjunctus es a Dea, qui jam boe
displiccnt. El breve praeceptumesl : Illc placet Deo, vis quod Deus? Eris ergo rectus, et te decebit lauda-
cui placet Deus. Nec leve putetis hoc, carissimi. Vi- tio; quoniam rectosdecet laudatio.
dctis enim quam mulli disputent contra Deum, quam 3. Si aulem curvus fueris, laudas Deumquando tibi
muUis displiceantopera ejus. Cum enim facere volu- bene est, blasphemas quando tibi male est : quod
eiit eonira vohmtatem hominum, quia Dominusest, quidem niale si jusium est, non est male; justum est
ct novit quid faciat, nec tam atlendit nostram volun- antem, quoniam ab illo fit qui injuste facere nihil po-
talem qtiam utilitatem; illi qui malunt suam volunla- test: et eris insulsuspuer in domo patris, amans pa-
lcm impleri quam Dei, volunt ad suam voluntalem trem $i tibi blandiatur, et odio habens quando le fla-
flcclere Deum, non suam corrigere ad Deum.Talibus gellat; quasi non ct blandienset flagellanshoereditatem
hominibiisirifidelibus,impiis, iniquis, quod piget di- paret. Vide autem quemadmodumdeceat reclos lau-
cere, sed tamen dicam, nostis enim quam verum di- datio, audi vocem recli laudanlis ex alio psalmo :
cam, faeilius placet panloinimus (n) quam Deus. BenedicamDominumin omni lempore,semperteus ejus
2. Proplcreacumdixisset, Exsultalejustiin Domino; in ore meo (Psal. xxxm ,2). Quod esl, in omnitem-
quia exsultare in illo nisi kudando non possumus, pore; hoc est, semper : et quod est, benedicam;hoe
eum autem laudamus, cui lanlo magisplacemusquan- est, laus ejus in ore meo.Omni lempore etsemper,
to magis ipse nobis placueril; Rectos, inquil, decet sive in prosperis sive in adversis. Nam si in prosperis
luudatio.Qui sunt recli ? Qui dirigunt cor secundum et non in adversis, quomodoomni tempore, quomodo
voluntatemDei; et si eos perturbal humana fragilitas, semper? et audivimusmultas multorum tales voces :
divinaconsolatur ocquitas: qtiamvis enim corde mor- quando illis provenit aliqua felicitas, exsultant, gau-
tali privatim aliquid velinl, quod suaeinterim causae dent, cantant Deo,laudant Deum ; non sunl impro-
vel negotio, vel praesentinecessitati conveniat; ubi bandi, imo gaudendum est illis, quia mulli nec tuuc.
intellexeririt et cognoverint aliud Deum velle , proe- Sed isli qui jam Deum laudare ex prosperiiatis parle
ponunt voluntatem melioris voluntali suae, el volun- cceperunt, docendisunt patrem agnoscereet flagellan-
latem omnipoientis voluntali infirmi, et volunlalem lem, nec murmtirare adversus corrigentis manum; ne
Dei voluntati hominis. Quantum enim Deusdistat ab semper pravi remanentes exheeredari mereantur, ut
homine, tantum volunlas Dei a voluntate hominis. facli jam recli, (quid est recti? Ut nihil illis displiceat
Unde gerens homincm Chrislus, et regulam nobis quod fecerit Deus.)possint et in adversisDeum lauda»
proponens, docens nos vivere , et proeslansnobis vi- re, et dicere : Dominusdedit, Dominusabstulit; sicut
vere, ostendil hominis quamdamprivatam volunla- Domino placuit, ita factum est : sit nomen Domini
>SicMss.AtEdd.hocet proximolooo,spertibimus. benedictum (Job i, 21). Tales rectos decet laudatio,
(a)rantomimos,videEiiar.Psal.xxx, seriw.3, u. II. non primo laudaluros, et postea vituperaturos.
 279 S. AUGUSTINIEPISCOPl 2Srt
4. Ergo justi recii, exsultate in Domino : quia vos quando quid inlersit inter psaltcrium etcilharam (a),
deccl laudatio. Nemo dicat : Quis ego justus, aut sicut poluimus, scrmone discrevimus, et ad inlellec-
quando cgo l justus ? Nolite vos abj'icereet desperare tumomniumperducere interimconati sumus: quantum
de vobis. Homines estis, ad imaginemDei facti estis: autem eflecerimus, viderint qui aiidierunt. Et nunc
qui vos homines fecit, pro vobis et homo factus cst : non importune repetimus , ut in ista diversitale duo-
ut multi filii ad haereditatem sempiternam adoptarc- rum inslrumentorum musicorum, diversitalem fario-
mini, sanguis Unici pro vobis effususest. Si vos vobis rum humanorum inveniamus , significatamper baec,
terrena fragilitate viluistis, ex prelio vesiro vos ap- implendamatitem per vilamnoslram.Cithara' lignum
pendite : quid manducetis, quid bibatis, quo subscri- illud concavum lanquam tympanum pendenle lestu-
batis Amen *, digne cogilate. Numquid hoc vos mo- dine, cui ligno chordaeinnituntur, ut tactoeresonenl:
nemus, ut superbi sitis, et vobis aliquam perfeclionem non pleeirum dico quo tanguntur, sed lignum illud
audealis arrogare ? Sed non ilerum ab omni jusiilia dixi concavumcui superjacent, cui quodammodoin-
vos putare debetis exules fieri. Noloenim vos interro- cumbunt, ut ex illo cum languntur tremefaclae,et ex
gare de justitia vestra; fortassis enim nemo vestrum illa concavilale sonum concipientes, magis canorae
mibi audeat respondere, Justus sum : sed interrogo reddantur: hoc crgo lignum cithara in inferiore parle
vos de fide vestra. Sicul nemo veslrum audet diccrc, habet, psalterium in superiore. Hoecest distinclio.
Justus sum ; sic nemo audet dicere, Fidelis non sum. Jubemur aulcm modoconfiteriin cilhara, et psallere in
Nondum quaero quid vivas, sed quaero quid credas. psallerio decem chordarum. Non dixit in cilhara de-
Responsurus cs credcre te in Christum. Non audisti cem chordarum, neque in hoc psalmo, nequc, si non
Apostolum : Justus ex fide vivil (Rom. i, 17) ? Fides fallor, alicubi. Legant, et considerent melius el otio-
tua, juslitia tua : quia ulique si credis, caves ; si au- sius lilii nostri Lectores : tamen quanlum mihi videor
lem caves, conaris; et conatum tuum novit Deus, et meminisse, multis locis invenimus psalterium decem
voluntalem tuam inspicit, et luctam cum came con- chordarum, citbaram decem chordarum nusquam mi-
siderat, et horialur ut pugnes , et adjuvat ut vincas, Iii lectum occurrit. Mementotecitharam ex inferiore
el certantem exspectat 3, et deficientem sublevat, et parte habere quo sonat, psalterium ex superiore. Ex
vincentem coronat. Ergo, Exsultate justi in Domino: infcriore vita, id est lerrena, habemus prosperitatem
hoc dixerim, Exsultate fidelesin Domino,quiajustus et adversitatem, unde Deum laudemus* in utroque,
ex fide vivit. Rectos decel laudatio. Discile gralias ut semper sit Iaus ejus in ore nostro, et benedicamus
agere Deo et in prosperitalibus, et in tribulalionibus. Dominumin omni tempore (Psal. xxxm, 2). Est enim
Discite habere in corde quod babet omnis homo in quaedamterrena prosperitas, est quaedamterrena ad-
lingua : Quod vult Dens. Ipsa lingua popularis , ple- versitas : ex utroque laudandus est Deus, ut cilhari-
rumque est doctrina salutaris. Quis non quotidie di- zemus. Quoeest terrena prosperitas? Cum sani sumtis
cil : Quod vult Deus hoc agat ? Et rectus erit * inter secundum carnem, cum abundant onmia quibus vivi-
eos qui exsultanl in Domino, et quos decet laudalio : mus , cum incolumitasnostra servalur , cum frticlns
quales alloquilur consequenler Psalmus, el dicil : large proveniunt, cum solem stitim oriri facil super
ConfiteminiDominoin cilhara, in psatleriodecemchor- bonos ct malos, etpluit superjustos et injustos (Matth.
darum psallite ei. Hoc enim eiiam modo cantabamus, v, 45). H;ecomnia ad vitam terrenam valent. Quisquis
hoc ore consono exprimentes, corda vestra " doce- inde non laudal Deum, ingratus cst. Numquidquia ter-
baraus. rena, ideo non Dei sunt? Aut ideo alter ea dare cogi-
5. [vers. ?,.] Nonne id egit institutio in nomine tandus est, quia dantur ct malis ? Multiplexest euiin
Christi Vigiliarum istarum (a), ut ex isto loco citha- misericordia Dei, patiens est, longanimis. lnde magis
rae pellerenlur ? Et ecce ipsaejubenlur sonare : Con- significalquid servet benis, cum osiendit quanta donel
fitemini,inquit, Dominoin cilhara, in psallerio decem et malis. Adversitatesautem, ex inferiore utiqueparlc,
chordarum psaltite ei. Nemo convertat cor ad organa dc fragiliiate generis humani, in doloribus, in languo-
theatrica. Quod ei jubetur, in se habet, sicut alibi ribus, in pressuris, in tribulationibus, in lentalioni-
dicitur : ln me sunt Deus vota, quwreddamlaudistibi btis. Ubique laudet Deum qui citharizat. Non attendat
(Psal. LV, 12). Meminerunt qui pridem affuerunt, quia inferiora sunt, sed quia et regi et gubernari non
nisi ab illa Sapienlia, quoe attingit a fine
1 ita MSS.At Edd.:Quis ergojuslus, aut quando ero possunt,
justus. usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter
a Edd., subscribaminitamen. Nonnulliex Mss.,sub- (Sap. viu, 1). Non enim ccelestia regit, et tcrrena
scribalis lantum : sed ex iis magna pars, subscribatis deserit: aut non illi dicitur, Quo abiboa
Amen. spiritutuo,
* Edd.,inspectat.Mss.vero,exspectat: quodeodemsensu el a facie tua quo fugium? Si ascenderoin coslum, tu
passim ab Augustino uwpatur, proobservat.
* AliquotMss.:Bocagat, et rectus est: et erit inter eos, ibi es; si descenderoin infernum, ades (Psal. ccxxvui,
etc. ? Ubi ergo deesl qui nusquara non est?Ergo con-
» Plerique Mss., nostra: forte non minus bene cum 7, 8)
hacce verboruminterpunclione: hoc, oreconsonoexpri- ' Edd.:cilharaest lignum.Expunge,est: quia sensum
mentescordanostra,docebamus.
(a) Consulesermonem511, cap. 5, ubihsec ijisares lu- tollit, nec habeturin Mss.
culenliusreferttfr; eoqueex loco,uti et ex proxime sub- » PleriqueMss.:EXinferiorevita, ex islaterra habemus
sequcntiEnarrationen. 9 intelliges hos de xxxu |«almo tindeDeum laudemus,etm utroque,ut semper,etc.
traclatusliahiiosfuisscin ecclesia ubi Cypriauimartvris («) Psalterii et citharsediscrunen.vid. Euar. in Psal.
corjmsjaeebal. XLU, et Psal LXX, serm. 11,n. 11.
281 ENARRATIOIN PSALMUMXXXII. 282
fitere Domino in cithara. Sive libi abundet terrenura juslitiam, adhuc servus es : esto filius. Sed ex bono
aliquid, gralias age illi qui dedit; sive libi desit, vel servo fil bonus filius. Interim timendo noli facere,
forle dainno tibi auferalur, cithariza securus. Nonest disces et amando non facere. Est enim quaedampul-
cnim ille tibi ablalus qui dedit, quamvis tibi ablatum chritudo justitiae. Poenate deterreat. Habel justitia
fuerit quod dedit. Eliam sic, inquam, cilhariza secu- formam suam, oculos quaerit, accenditamatores suos.
rus; certus in Deo tuo, tange chordas in corde, et dic Pro hac Martyres soeculumcalcanles, sanguinem fu-
tanquam in citbara in inferiore parte bene sonantc : derunt. Quid amabant, quando islis omnibus renuu-
Dominus dedit, Dominus absiulit; sicut Dominopla- tiabant ? Num enim illi non erant amatores ? aut hoc
cuit, ila factum est : sit nomen Domini benedictum vobis dicimus.ut non amelis? Qui non amat, friguit,
(Jo6i,21). obriguil. Amelur, sed illa pulchritudo quse cordis
6. Jam vero cum alteudis superiora dona Dei, qnid oculos quaerit.Ametur, sed illa pulchritudo quaelau-
libi conluleril praeceplorum, qua doctrina ccelestile dala justilia incendit animos. Promunt verba, edunt
imbuerit, quid libi desuper ex illius veritalis fonte voces, undique dicunt, Rene, Optime. Quid vide-
'
praeceperitl, convertere ct ad psallerium, psalle runt? Juslitiam viderunt, in qua pulcher est curvus
Domino in psalterio decem chordarum. Praecepta senex. Nonenim si procedat senex justus, est aliquid
enim legis decem sunt: in decem proeccptis Legis in cjus corpore quod ametur, et tamen amatur ab
babes psalterium. Perfecta res est. Habes ibi dilcctio- omnihus. Ibi amatur, ubi non videlur; imo ibi ama-
nem Dei in tribus, et dilectionem proximi in sepiem. tur, ubi corde videtnr. Delectet vos ergo, ct rogate
Et ulique nosti, Domino dicente, quia in his duobus Dominumut delectet. Dominusenira dabit suavitalem,
prwceplistola Lex pendet el Prophelm (Mallh. xxn, et lerra noslra dabil fructum suum (Psal. LXXXIV,
40). Dicit tibi Deus desuper, quia Dominus Deus 13) : ut per charitatem impleatis quod per limorem
luus, Deus unus est: habes unam chordam. Non acci- implere difflcile est. Quid dico' difficile est ? Non
pias in vanumnomen Domini Dei lui: habcs alteram potest adhuc animus : rnallet non esse quod praecipi-
chordam. Observadiem sabbati, non carnaliter, non tur, si ad faciendum amore non ducitur, sed timore
judaicis deliciis, qui otio abutunlur ad nequitiam. coarciatur. Noli furtum facerc, time gehennas: mallct
Meliusenim ulique tola die foderent, quam tota die non esse gchennas, in quas mitteretur. Quando inci>
saltarent. Sed tu cogitans requiem in Deo tuo et pro- pit amare juslitiam, nisi quando mallet furta non
pler ipsam requiem omnia faciens, abstine ab opcre esse, elsi gehennae non essent, in quas fures milte-
servili. Omnis enim qui facit peccatum , servus est renlur ? Hocest amare justitiam.
peccati (Joan. vm, 34): el utinam hominis, et non 7. Et ipsa justitia qualis est ? quis illam pingit ?
peccati! Haectria pertinent ad dilectioncm Dei, cu- Sapicnlia Dei quam pulcbriludinem habet ? Pcr illam
jus cogitaunitatem, veritatem elvoluptatem*.Estenim pulchra sunl omnia, quaeoculis placenl: ci videndae,
qnaedamvoluptas in Domino, ubi verum sabbatum, compleciendse,corda mundandasunt. Htijusnos ama-
vera reqnies. Unde dicitur: Delectare in Dotnino, el tores profitemur : ipsa nos componit, ut ei non dis-
dabit tibi pclitionescordis lui (Psal. xxxvi ,4). Quis pliceamus. Et quando nos reprehendunl homines in
enim sic deleciat, quam ille qui fecit omnia quae de- his rebus, in quibus ei quam diligimus placemus,
leclant? In his tribus charitas Dei, in septem aliis quomodoparvi habemus reprehensores noslros, qno-
charitas pcpximi, ne facias alii quod pati non vis. modo illosconlcmnimus et omnino nihilipendimus * ?
Honorespatrem et malrem: quia vis te honorari a filiis Amaiores lubrici et damnabiles feminarum, quando
tuis. Non mmclieris: quia nec moechariuxorem tuam amatoe ipsorum componunt illos secundura oculos
post le vis. Non occidas:quia et occidi non vis. suos, si ipsis placeant, non curant cos quibus dis-
Non fureris: quia furtum pati non vis. iVou fal- plicent, putantes sibi sufficere quod carum oculis
sum testimonium dicas : quia odisti adversum te fal- placent, ad quas affectant: et plerumqucgravibus dis-
sum lestimonium dicentem. Non concupiscas uxorem plicent, imo semper gravibus displicent, et meliore
proximitui: quia et tuam non vis ab alio concupisci. judicio reprehenduntur. Non bene tonsus es, dicit vir
Non concupiscasrem aliquam proximi tui ( Exod. xx, gravis lascivo adolescenti, non le decet cura talibus
1-17; Deut. v, 6-21) : quia si quis tuam concupiscit, cincinnis incedere. Novitautem ille capillos illos pla-
displicet libi. Converte et in te linguam, qnando libi cere nescio cui: odil te reprehendentem vero judicio,
displicet qui tibi nocet. Hoecomnia proeceplaDei sunt, et servat in se quod placel perverso consilio. Inimi-
sapientia donante data sunt, desuper sonant. Tauge cum te pulal, quia turpitudinem demis *. Fugit ocu
psalterium, imple Legem , quam DominusDeustuus los tuos, et omnino non curat qua regula justitiae re-
non venil solvere, sed adimplere (Matth. v, 17). prehendatur. Si ergo illi non curant reprehensores ve-
Implebis enim amore, quod timore non poteras. Qui ' sic pleriqueacmeliorisnotaeMss.edd.vero,sedilla pnl-
enim limendo non facit male, mallet facere, si lice-
voluntas 3 tenetur. chritudoqtimtaudatur. Justitia incendit animos:justitia
ret. Itaque etsi facultas non datur, accensipromunlverba,eduntvoces,undiquedicunt, Bene,
viderunt? m quopulclierest curvussenex?
Non facio, inquit. Quare ? Quia liraeo. Nondum amas ootime. Quid
« Edd.:Qtioddico.Mss.vero: Quiddico?
1MSS. cmterisdederit. a ua inMss.Atin Edd.,quomodovravihabemurapud re-
Reg. et vatic, prm nostros,qnomodoab iliis contemnimur,et on>
' sic tneliorisnotaeMss.AtEdd., et voluntatem.Moxque, prehensores
volimtas. trinoniiiilipendimm.
qumdam
» vatic.et neg. Mss.,voluntasrea tenelur. » DUO Mss.,diligit.Benign.codex,danmus.
 0RT S. AUGUSTINIEPISCOPI 28i
his rebus in lis, inquit, Deus qui vos non permittat tentari tupra
races, x\i sint fonnosi fallaces; nos in
sapientiae Dei, debemus curare irri- quam polestisferre, sed faciat cum tenlalioneetiamexi-
.qujbus placemus vidoant tum, ut possitissuslinere (I Cor. x, 13)- Audistis fidc-
gores injustos, non habenles oculos un.de
recii corde, Confite- lem Deum, audite et alibj : Si tolerabitnus, et conre-
quod amamusVHscccojjitaules
utini Doniinoin cilhaj-a, in psalierio decemchordarum gnabimus; si negaverimus,et ipse nos negabit; si non
ei. credimus, ille fidetis permanet, negare semelipsumnon
psallite Exuile potest (II Tim. n, 12,13 ). Habemus ergo el fidelem
3. [vers. 3.] Cantate ei.canlicum novum.
Deum : dislinguamus potius fidelemDeuma fideliho-
veiu&talem: nostis canticura novum. Noyus bomo,
Testamentum, novnm canlicum. Non perliuet mine. Fidelis homo. esl credens promitteiiti Beo; fi-
"Ipvom di- delis Deus est exhibens quod promisit bomini. Tenea-
novum canticum ad homines veleres : .non illud
ve- mus fidelissimuni debilorem, quia tenenius miseri-
sciinl nisi homines novi, renovali per gratiam ex
cordissimum promissOrem. Neque eoim aliquid ei
tustale, et pertinentes jam ad Testamentum novum, mutuum
omnis amor coniinodavimus,' ut debitorepi teneairius;
cjuodest regnum coelorum. Ei suspirat canlicum cum ab illo habeamus quidquid illi offerimus, et ex
noster, cl cantat canticum novum. Canlet
110- illo sil qnidquid boni s.umtis.Omnia bona ' quibus
novum.non lingua, sed vita. Qantale ei canticum
lmni : bene cantaleei. Quaerjt unusquisque quomodo gaudemus, ab illo sunt. Quis enim cognovit sensum
aul quis consiliarius ejus fuit; aut qyis
«antet Deo. Canta illi, sed noR male. Non vult of- Domini, prior
bono dedit cl relribuetur
fendi aures suas. Bene canta, frater. Si alicui ei, ijli? Quoniam ex ipso, et per
("anla ut pla- ipsum, et in ipso sunt omnia (Rom. xi, 34-36). Ergo
audjtori musico, quando tibi dicitur, non ei aliquid dedimus; et leriemus debitQrem-Unde
ceas ei, sine aliqua iiistructione muslcaeartis canlare
ne arlifici; quia quod in te im- debitorem?Quiapromissor es(. Non dicimus Deo, Do-
Irepidas *, displiceas
non artifex reprehendit: quis offe- mine, redde quod accepisti; sed, Redde quod promi-
peritus agnoscit,
sic sisli. Quoniam reclus est sermo Domini. Quid est, re-
ral*: Deo bene caniare, sic judicanti de cautore,
omnia, sic audienti? Quaudo potes afferre ctus est sermo Domini? Non te fallit, tu eum noli fal-
examinanli
lere : imo tu le noli fjallcre. Quis cnim fallit omnia
tam elegans ariificium cantandi, ut tam perfectis au-
scienlem ? Sed mehtjta est iniquitas sibi (Psal. xxvi,
ribus in nullo dispjiceas?]Ecceveluti modum cantandi
dat tibi : noli quaerereverba , quasi explicare possis 12). Quoniamreclus est sermoDomini, et omnia opera
in
unde Deus delectatur. In jubilatione cane : hoc est ejus fide.
eniin benc canere Deo, in jubilatione cantare. Quid 10. [vers. 5.] Diligit misericordiametjudicium. Fac
esi in jiiliilatione canere? Jntelligere, verbis explicare ista, quia facit. Intendile ipsam miserieordiamet ju-
corde e . Etenim flli qui can-
iion posse quqd cariitur djcium. Misericordiaetempus modo est, judicii tempus
sive in aliquo post erit. Undeest misericordioe
tant, sive in messe, sive in vinea, lempus? Vocatmodo
verbis caniicorum aversos, donat peccaia conversis:
eipere ferventi, cum cceperint in patiens e»t super
ut
cxsuitare l.oetilia, veluli impleii tanta loelitia, eam peccatore*, donec convertsnlur: quandocumquecon-
verbis explicare non possint, averlunt se a syllabisv versi fuerint, praeterila obliviscitur, fulura promillit:
Yerborum , et eunt in sonum jubilationis. Jubilum hortalur pigros, consolalur afflictos, docet studiosos,
(Bonpsquidam esl signilicanscor.parturire quod dicere adjuvat dimicantes : neminem dcserit laboraniem et
iton potest- Et quem decet ista jubilalio, nisi ineffa- cxclamanlem! ad se : donat undc sibi sacrificelur,
bilem Peum? Ineffabilis enim est, quem fan non )io- •ipse tribuit UndCplacetur. Magnumroisericordiaetem-
tes : et.sj eum fari non potes, et tacere non debes , JHISnon Iranseat, fratres, non nos transeat. Venlurum
cdr sine verliis, est judicium : erit et lune
qiiid restat nisi ut jubiles; ul gaudeat poenitentia,.sed jam infru-
ei immensa lalitudo gaudiorum metas non habeat syl- ctuosa. Dicent intra se pwnitentiamagentes, et prman-
JabarunntBene cantate eiin jubitalione. gustia spiritus gementes,certe ista scripla simt in litoro
9. [vers. 4,] Quoniam rectus est sermo Domini, et Sapientioe,0'"'^ nobis profuit superbia, et divitiarum
pmnia ojjerfi ejus in fide. In quo e.tiam displicet non jactanlia quid contulit nobis? Transierunt omnia tan-
rectis, rectus est ille. Et omnid opera ejus in fide. Tua quqm umbra (Sap. v, 3, 8, 9). Mododicamos, Trans-
jini opera in Dde, quia justus ex fide vlvit (Rom. i, eunt omnia tanquam umbra. Modo (ructuose dica-
tua nius, Transeunt: rie
I7),,et fides.per dilectionem operatur (Gat. v, 6): luncdicamusinfructuose, Trans-
1iilit opera in fide, quia in Deum credendo fidelis effi- iintnt. Hoc est ergo tempus misericordioe, erit ct
Opera Dei quomodo possunt esse in fide, quasi j+itlicii.
!,lOeusex fide vivat? Invenimus et Deum fidelem, et 11. Ne puletis autem, fratres, quia ista a Se possunt
Lioc non verbis nostris dicitur, Aposlolum audi: Fide- in Deo aliquo modo separari. Videnlur enim sibi ali-
!ief\i.
' SicaikiuotMss.Alii,si vis aliqmm instruetionemmusi- quando contraria, ut qui misericors cst, non servet
J>cw,ete. Kad.vero: si vis aiiquainstructionemusicmartis judicitim^ et qui judicii tenax esl, obliviscaiur mise-
cmtare, trepidasne, etc.
" m plerisque ricordiam. Omnipolens est Deus, nec in roisericordia
Mss.,afferatDeo.
. » Edd.,quodcattiturore Deo.At Mss.aliqui,quodcani- amitlit judicium, nec in judicio miserieordiam. Mise-
tur Deo,praetermissa voce,ore. Aliiautem, quod canitur
ore, vel, quod canilur corde, non aduito,Deo.Nonnulli 1 omnespropeMss.,dona.
ctiam locoverbi,expticare,habent, expbhari. - '.aiic. >!s.,elintiiantemad se.
* Vox,jubilum,abest ab omnibusMss.
 285 ENARRATIOIN PSALMUMXXXII. 286
retur enjm, considerat imayncni suam, fragilitatem Deo : Favi patiperi. Imo tcncres ulrumque, et miseri-
noslram, errorem nostrum, coecitatem nostram, et cordiam et judicium. Primo, qualem mlsericordiam
vocat: et conversis ad se donai peccata, non conver- fecisli in eum, cujus iniquilali favisti?Ecce saccello
sis npn donat. Misericors cst injustis? Numquid et ' pepercisti, cor percussisii: pauper iste iniqiius reman-
judicium amisit, aut non debuit judicare inter conver- sit; el lanto iniquior, quanto te qtiasi homiuem ju-
sos et non conversos? An vobis justum videlur, ut slum favere vidit iniquitali suoe.A te recessit injuste
conversus et non conversus ecqualiter habeantur; ut adjulus, Deoremansit * justedamnandus. Qualem mi-
eo modo suscipiatur confitens et menliens, humilis et sericordiam prtebuisti ei, quem injusluni fecisli? Eccc
superbus ? Ergo babet et judicium in ipsa misericor- crudelior inveniris qtiam mlsericordior.' Quid crgo,
dia. Rursus in illo judicio habebit et misericordiam, inquis, facerem? Judicares primo secundum causain,
in eos utique quibus dicturus est: Esurivi, et dedistis argueres pauperem, flecleres divitem. Aliiis esl judi-
mihi manducare( Mattli. xxv, 35 ). Etenim dicilur in candi, alius petendi locus. Quando le ille divcs vide-
quadam Epistola aposlolica : Judkium enim sine mi- ret tenuisse justitiam, non erexisse iniqui pauperis
sericordiailli qui non fecit misericordiam(Jacobi n, cervicem, sed pro merito peceati sui objurgasse le
15). Beaii, inquit, misericordes,quoniam ipsorum mi- juste, nonne flecleretur ille ad misericordiam petente
serebitur(Matlh. v, 7). Ergo in illo judicio erit et mi- te, qui laetus reddilus erat judicante te? Quamvis
serieordia, sed nonsine judicio. Si enim non in quem- ergo, fralres, Psalmi plura restent, consulendum est
libet, sed in eum erit misericordia, qui proerogavit tamcn viribus et animaeet corporis propter varieia-
misericordiam ; el ipsa misericordia justa erit, quia lem audientium : quia et cum reliclmur * ex eodem
confusa non erit. Misericordiaesl certe ut dimillan- trilico velut multi sapores nobis fiunt, ad delergenda
tnr peccata, misericordia est ut tribuatur vila aelerna: fastidia : haecvobis sufficranl.
vide ibi judicium, Dimiltite, et dimilletur vobis; dale, SERMO II.
el dabiiur vobis(Luc. vi, 37, 38). Certe, dabilur vobis,
De altera parle Psa^ui.
et dimiltelur vobis, misericordia est. Si inde recessis-
set judicium *, noh diceret: In qua mensura mensi 1. Et in annunliando et in audiendo vcrbo veriia-
fuerilis, in ea remelieturvobis(Malih. vn, 2). tis, labor esi. Quem laborem, fratres, cequo animo
12. Audisti quemadmodum exhibeat Deus miseri- loleramus, si sentenli.aedominicaeet coiiditionis no-
cordiam et judicium ; exhibe et tu misericordiam et strae meminerimus. Abipsoenim nos^ri generjsexor-
judicium. An forte ad Deum pertinCnt ista, ad bomi- dio audivit homo, non ab homine fallace, nec a diabolo
nem non perlinent? Si ad hominem non pertinercnt, seductore, sed ab ipsa verilate ex ore Dei, In sudare
non diceret Dominus Pharisaeis : Reliquislis graviora vultustui edes panem tuum (Genes.m, 19). Proinde si
Legis , misericordiam et judicium ( Id. xxm, 23 ). panis nostcr esl verbum Dei, sudemus in audiendo,
moriamur in jejunando. Psalmi liujus primarum
Ergo pertinent ad te misericordia et jttdicium. Ne ne
ptites quod ad te misericordia pcrlineat, judicium partinm patici versus Vigiliarum nuper actarutn («)
auletn non ad te pertineat. Aliquando audis causam solemnilate traclali sunt : quod reslat audianuis.
inter dnos, quorttm duorum unus est dives, ot alius 2. [vers.S, 6.] Ilinc aufem incipit parsquoe rcstat,
modo canlavirnus. MisericordiaDomiui plena est
pauper; el conlingit ut pauper habeat causam ma- quod
lam, dives atitem bonam : jam-si lu non es crudilus terra. Verbo Domini cceli firmati sunt. Idipsum est
i;i regno Dei, videris tibi bene facere, si quasi paupe- cnim, Sermone Domini cceli solidati sunt. Dixoral
rem miseratus, abscondas et contegas iniquitatem superius, Benecaniie ei in jubilatione, id est, inelfabi-
illius, et velis eum jusiificare, ut quasi causam bonam liter canite : Quoniam reclus esl sermo Domini, el
habere videatur : et si reprehensus fueris quod male omnia opera ejus in fide. Nihil promillit et non rcd-
ille factus est debitor, esto tu avarus ex-
judicasti, quasi de misericordia respondes :Novi, et dii: fidelis
ego scio; sed pauper eral, misericordia ei debebalur. aclor. Deinde cum dixisset, Omnia opera ejus in fide;
Quomodo tenuisti misericordiam, el perdidisti judi- adjunxit quare : Diligit misericordiam et judicium.
cium? Et quomodo,inquis, si tenerem judicium, non Qui ergo misericordiam diligit, miseretur. Qui autem
amiiierem misericordiam? Pronuntiarem adversus miseretur, potest promittere et non dare, qui 3 posset
pauperem, qui underedderet non haberet; aut si ha- dare etiamsi non promitteret? Ergo quia diligit mi-
bi ret, cum reddidisset unde postea viveret non inve- sericordiam, oportet ut exbibeat quod promiltit: ef,
niret? Ail tibi Deus luus : Ne accipias personampau- quia diligit judieium, oportet ut exigat quod dcdit.
peris in judicio (Exod. xxm, 3). Coeterumfacile est ut Unde ipse Dominusdicit cuidam servo : Dares tu pe-
admoneamur personam divilis non accipere ; boc cuniammeam, et egovenienscum uturit exigerem(Luc.
omnis homo videt, atque ulinam sic omnis homo fa-
cerei! illud est ubi fallitur, veluli qui vult placere 1 SicMss.Edd.vero : A le remanstt injuste adjutus, a
Deo, sr perscnam paujievisin judicio accipiat, et dicat Deorecessitjustedamnandus.
2 Plures Mss.,propter varietatem audkndi, qua refici-
citmex eodemtritko, etc.Prsetereasermonemfiniunt
1 Ua pleriqueMss,Aliiveropauciores:misericorsest in mur, additaclausula,conversiad Dominum.
utos ? Xumqiiidauljudicium. AtEcld.:nisericorsesl etju- 3 Edd.Er.et Lov.:Quiautemmiserelur,r.onpolest promit-
slus. Numquidaulemjudiciuin. tere el non dare; quiaposset dare etiamsi non promitteret
* Edd., siinde remsisselajudkio. Fos hic sequimur Mss.
ctum. JJSS.,recessisset
judi-
*
(a) iu ecclesiaS. Cypriani.
.»87 S- AUGUSTINIEPISCOPI 288
xix, 23). Quod ideo monemus, ut sciamus quod modo oris ejus non pars, sed omnit virtus eorum.
tudiyimus. Ipse enim dicil alio loco in Evangelio: 5. Sane, fratres, videte eadem opera Filii et Spiri-
Vgonon judico quemquam: sermo quem locutus sum tus sancti. Non enim negligenter practereundum est,
eis, ipsejudicabit eos in novissimodie (Joan. vm, 15 ;* propter quosdam iniquos discrelores et turbulentos
XII,48). Necse excuset, qui audire non vull ne quasi confusores. Utrumque enim malc fit. Confundunt illi,
sit quod ab illo exigalur. Idipsum enim exigitur, quia male discernendo, crealuram cum Creaiore ; et cum
noluit accipere cum daretur. Aliud est enim non sil creator Spiritus Dei, inler creaturas eum numerant.
posse accipere, aliud nolle : illic cxcusalio neccssila- Illi discernunl, et confundunt: confundantur, ut con-
tis est, hic reatus volunlatis. Ergo, omnia opera ejns vcrtantur. Audi modo untim opus Filii et Spiritus
in fide : diligit misericordiametjudicittm. Accipile mi- sancti. Verbum cerle Dei Filius esl, et Spiritus oris
sericordiam, el limete jndicium ; ne ille cum vcnerit ejus Spiritus sanclus est. VerboDomini cceli sotidati
ut exigat nos, sic nos exigat ut ituiies dimiltat. Exigit sunl. Quid est autem solidatos esse, nisi babere sta-
enim rationem; reddita ralione, donat oeternitatem. bilem et firmam virlutem ? Et Spiritu oris ejus omnis
Accipite ergo misericordiam, fralres, accipiamus om- virtus eorum. Posset et sic dici, Spiritu oris ejus cceli
nes. Nemo nostrum in accipiendo dormiat, ne ad solidati sunt, ct Verbo Domini omnis virtus eoruin.
reddendum male * cxciletur. Accipile misericordiam: Quod est enim omnis virtus eorum, hoc est solidati
sic ad nos clamat Deus, lanquam si tempore famis sunt. Hoc ergo facit Filius et Spirilus sanclus. Num-
dicerelur, Accipile frumentum. Quod cum audires quid sine Palre ? Quis ergo facit per Verbura suum ct
tempore famis, profecto ipso stimulo necessilalis con- Spiritum suum, nisi cujus Verbum est, el cujus Spi-
cilus curreres, versans lc hac atque illac, quaercres ritus ? Trinitas ergo haec unus Deus. Hunc adorat qui
imde accipercs quod diclum esl, Accipile.Et cum inve- novit adorare, hunc ubique habet qui' seconverlerit.
nires s, quando te leneres? quam moram interpone- Non enim quaeritur ab aversis ; sed ipse vocat aver-
res? Sic el nunc diclum est, Accipitc misericordiam. sos, ut impleat conversos.
Diligil enim misericordiamet judicium.Cum acceperis, 6. Sane, fratres, exccplis illis coelis superioribus
bcne utere; ut bonam ralionem reddas, cum judi- ignolis nobis in terra laboranlibus, et per humanas
cium venerit ejus qui libi modo proerogatin ista fame conjecluras utcumqiie ista quaerentibus; exceplis
misericordiam. ergo illisccelis, qui quomodo sint super invicem vel
3. [vers. 5.J Nolo ergo mihi dicas, Unde accipio ? quot sint, vel quibus modis dislincli sint, quibuS in-
quo eo ? Rccordare quod cantasti, MisericordiaDo- colis impleti sint, qua dispositione regantur, quoaiodo
mini plena est terra. Ubi jam non Evangelium praedi- ibi unus quidara hyronus indeficiens concinens ab
catur ? ubi sermo Domini lacel ? ubi salus cessal ? omnibus praedicet Deum *, multum est ad nos inve-
Opus cst 4it velis accipere : plena sunl horrea. Haec nire, satagimus lamen pervenire. Ibi est enim patria
ipsa plenitudo et abundanlia non (e venientcm ex- nostra, quam longa fortasse peregrinatione obliti su-
spcctaverunt, sed ad dormientem ipsa venerunt. Non mus. Vox enim nostra est in illo psalmo : Heu me,
diclum est, Surgant gentes, el eanl ad untini locum : quoniam peregrinalio mea longinqua facta est (Psal.
sed annuntiala sunt ista geniibus ubi erant, ut adim- cxix, 5)! Ergo de illis coelis et mihi difficileestdis-
pleretur exinde prophetia dicens : Adorabileumunus- putare , si tamen non impossibile, et vobis intelli-
quisque de locosuo (Soph. n, 11). gere. Certe qui me in his rebus inlelleclu praevenit,
4. [vers. 6.] Misericordia Domini plena est lerra. fruatur quo praecessit, et oret pro me ut sequar
Qtiid cceli? Audi quid cceli. Non enim indigent mise- ego. Inlerim exccptis illis ccelis, habeo de quibus liic
ricordia, ubi nulla est miseria. In terra abundat ho- utcumquc disserara, nobis proximos coelos sanctos
minis miseria, superabundat Domini misericordia : Dei Apostolos, praedicatoresvcrbi veritalis, per quos
miseria hominis plena est tcrra, et misericordia Do- coelos compluti sumus, ut per totum mundum scges
mini pleua estterra. Coeliergo, ubi nulla est miseria, Ecclesiae pullularet; etsi cum zizaniis interira com-
numquid quia non indigent misericordia, non indigent munem bibens pluviam, sed lamen horreum non habi-
Domino? Omnia indigent Domino, el misera et felicia. tura commune.
Sine illo miser non sublevatur, sine illo felix non 7. Ergocum dictum esset, Miserkordia Dominiplena
regitur *. Ergo, ne forte de ccelisquaereres, cum au- est terra : quasi quaereres, Unde impleta est terra
dires, Misericordia Domini plena est terra, audi quia misericordia Domini? Prius missi sunt cceli, qui mi-
Doniinoet cceli indigent; SermoneDominicmlisolidati sericordiam Domini spargerent super terram, et hoc
sttni. Nam n6n a se sibi solidamentum fucrunt, nec super tolam tcrram. Nam vide quid de ipsis ccelis
ipsi cceli firmitalem sibi propriam praestiterunt. Verbo alibi dicilur : Cwli enarrant gloriam Det, el opera ma-
Dominiccelifirmati sunt, et Spiritu oris ejus omnisvir- nuum ejus annuntiat firmamenlum. Quod coeli, hoc
lus eorum. Non habuerunt aliquid ex se, el lanquam lirmamentum. Dies diei eruclat verbum, et twx nocti
stipplementum a Domino perceperunt. Spirilu enim annuntiat scientiam.Non cessatur, non tacelur. Sed
1 ln Edd.,ne quasi nonsit. Abestparticula,non, a Mss. ubi praedicaverunt, et quousque pcrvenerunt? Non
1 Er. et Lov.,malrnn.AtAm.et Mss.,mule. sttnt loquelm,nequesermones, quorum non audiantur
3 Edd.: Et cttmvenires.Atplures Mss.,invenires.
4 r.eg. et vatic. Mss.,sine illo felix non eriyitur. Alii » sic Mss.AtEdd., quose converlerit.
a Mss.Reg. et vatic, praxinetur Deo. , i
quinque: sineillofeltxeget.
289 ENARRATIOIN PSALMUMXXXII. 290
voceseorum.Sed hoc pertinet ad id quia omnium lin- Locus iste, quando marlyris beati (a) corpus percus-
guis loculi sunt in uno loco (Act. u, 4). Omnium lin- sum est, lupis plenus erat: vicil tot lupos una ovis
guis locuti, impleverunt quod dictum est, Non sunt capta, et implevit locum ovibusovis occisa. Saeviebat
loquelwneque sermones,quorum non audiantur voces tunc mare ingenlibus persequentium fluctibus, ibal
eorum.Sed quaero.ipsavox inomnibus linguis quous- in aridam sitientem ccelum Dei. Modoautem per illa
que pervenerit, quaeirapleverit. Audi ergo quod sequi- quaeilli passi sum, qui aciem ruperunt, glorificaium
tur: In omnemterramexiitsonuseorum,etin finesorbis est nomen Cbristi : occupavit etiam ipsas polestates
terrmverbaeorum(Psat.xvm, 2-5).Quorum,nisiccelo- ambulans super capita tumentium gurgitum. Et quia
rum qui enarrant gloriam Dei? Ergo si in oranem tcr- ista facta sunt, modo eliam qui vident, nondum cre-
ram exiit sonus eorum, et infines orbis terraeverba co- dentes, conventicula noslra, eelebrationes, solemni-
rum, quid praedicaverintnobis, indicet nobis qui illos tales, laudes jam manifeslas et publicas Dei nostri,
misit. Indicat plane, fideliter indicat: quia et ante- putatis eos non dolere, putatis non fremere ? Sed
quam fierenl praedixit futura, ille cujus omnia opera nunc impletur quod de illis dictum est: Peccator vi-
in fide. Resurrcxit enira a mortuis, ct conlrectatis debil, et irascetur. Quid ergo, quia irascetur ? Ne li-
membris suis agnitus a ' discipulis suis ait: Oporte- meas, ovis, lupum. Modo minas eorum et fremitus
bat pati Christum,el resurgere a morluis terlio die, et non tiineatis. Irascilur : sed quid sequitur ? Dentibus
prmdicari in nomine ejus pcenitentiamet remissionem suis frendet et tabescet(Ptal. cxi, 10).
peccalorum.Unde, el quousque? Per omnesgentes, 10. [vert. 7-9.) Quia ergo modo salsa maris aqua,
ait, incipienlibusab Jerusalem (Luc. xxiv, 46, 47). quac remansil, in Christianos saevirenon audet, oc-
Quam misericordiam vero omues exspectamus, fra- cultura autem murmur rodit * in se, et intra morta-
tres, uberiorem a Domino, nisi ut peccata nostra lem pellem fremit conclusa salsugo; videte quid se-
dimittantur? Cum ergo ea sit magna misericordia quitur : Congreganssieut in ulrem aquas maris- Cura
Domini, remissio peccatorum, et hanc remissionem ergo antea mare liberis.fluctibussaeviebat, modo au-
peccatorum proedixit Dominus praedicari per omnes lem inlra mortalia pectora inclusum amarum est, ille
gentes, MisericordiaDominiplena estterra. Unde plena fecit qui in illis vicit, qui posuit tunc mari lerminos,
est terra ? Misericordia Domini. Quare ? Quia uhique ul in se remeantes comminuerenturfluctus ejus. Ipse
dimitlil peccata Deus, quia misit coclosqui lerrara congregavit velut in utrem aquam maris : morlalis
compluerenl. pellis contegit amaram cogitationcm. Timenles enint
8. Et quomodoausi sunt ipsi cceliire cum fiducia, pelli suae, intus tenent quod non audent eraillere.
ex hominibusinfirmis coelilieri, nisi quia VerboDo- Nam eadem est amaritudo : sic oderunt, sic dele-
mini cwli solidali sunl ? Unde enim haberenl tantam stantur. Sed quod lunc aperte saeviebat, nunc occul-
virtutem oves inler lupos, nisi quia Spiritu oris ejus le ; quid aliud dicam quam quod dictum est, Fren-
omnis virtus eorum? Ecce, inquit, millovossicut oves det, el tabescel? Eat ergo Ecclesia, ambulet: faeta
in medio luporum (Malth. x, 16). 0 Dominemiseri- est via, strata (b) nostra ab imperatore munila est.
cordissime! Certe hoc facis, ut misericordia tua plena Ferveamus in itineribus bonorum operum , hoc esi
sit terra. Si ergo ita es misericors, ut impleas lerram enim ambulare nostrum. Et si quando exislunt tenla-
misericordia, vide quos miltis, vide quo millis. Quo, tionura pressuraeunde nou sperabatur, jam congrega-
inquam, mitlis, et quos miltis ? Oves in medium lu- tis velut in utrem aquis maris , intelligamusDorni-
porum. Unus lupus si millalur in medium innumera- num facere hoc ad disciplinam, ut excutiat a nobis
bilium ovium, quis ei resistit ? Quid non conlurbat, male praefidentem* de temporalibussecurilatem, et
nisi forte quia cito satiatur ? Nara omnia devoraret. dirigat nos in regnum suura composito desiderio.
Miltis infirmosinter saevos? Mitto, inquit, quia coeli Quod desiderium tribulationibushinc alque hinc con-
fiunt, ut terram compluant. Unde coelihomines in- tundenlibus producitur, ut simus canori auribus Do-
firmi? Sed Spirilu orit ejus omnis virtus edrum.Ecce mini lanquam tuboeductiles. Dictum est enim et hoc
lupi tenebunt vos, et tradent vos, et ollerent poiesla- in Psalmis, ut in tubis ductilibus laudemus Deum
tibus propler nomen meum. Jam vos armate vos. (Psal. xcvii, 6). Tuba duclilis malleo producitur, ita
Virtute veslra ? Absit. Notite cogilarequid loquamini: christianum cor iu Deum pressurarum plagis exten-
non enim vos estis qui loquimini, sed Spiritus Palris dilur.
vettriqui loquiturinvobis(lbid. 19, 20) : quia Spiritu 11. Meminerimusergo, fratres, jam his terapori-
oris ejus omnisvirluseorum. bus, quibus congregala est velut in ulrem aqua ma-
9. Facta sunt haec; missi sunt Aposloli,pertulerunt ris, non deesse Deounde proferat quo nos emendet;
pressuras. Numquidmodo tantas ferimusut audiamus cum emendalione nobis opus est. Ideoenim sequitur;
haec,quantas illi ul seminarent hoec?Non. Erit ergo, Ponens in thesaurisabyssos.Thesauros Deidicitsecre-
fratres, infructuosuslabor noster ? Non. Video con- tum Dei. Novit ille omniura corda, quid ad tempus
stipaiionem veslram, sed et vos videtis sudorem no- profcrat, unde proferat, quantam potestatem tribuat
slrum. Si toleramus, et conregnabimus(II Tim. u , ' Edd.,rugit. AtMss.,rodit.
12). Ecce facta suut illa. Ex illis ovibus raissis iu • sic aliqubtMss.Edd. vero,providentem.
roediumluporum et memoriasmarlyrum celebramus. (a) Cypnani. ...
(b) strata dicla est via publica lavidtbus, seu ttltce
1 MSS.,agnitusdisctpulissuis. munila.
 391 8. AUGUSTTNI EPI8C0PI 292
malis in bonos, ad jadicandos qiiidcm malos, eru- sicut jam commemorare vobis solemuS, Dominusde-
dicndos autcm bonos. Novit quomodoha?cagat, qui dit et diabolus abslulit; sed, Dominut dedit, et Do-
ponit in thesauris abyssos. Fiat ergo qtiod sequilur : minus abslulit : sicul Domind piacuil, ila faetum ett
Timeal Dominum omnis terra. Non glorietur supefba (Job i,ll, 21); non , sicut diabolo placuit. Videle
loetitia temeraria exsullntione, dicens : Jam congre- ergo, fralresmei, cum lantolabore manducahtes sa-
gala est velul in utrcm aqua iriaris ; quis mihi aliqnid lubrem et titilcm pancm, videle ne quemquam limea-
taciet ? quis nocere audebit? Ncscis quia posuil ille in tis uisi Dominum. Prjeter eum ne limea9 aliiim,
mesauris abyssos, nescis undc proferal quod opus est Scriphira libi dicit. Proinde limeat DominumottiHiS
ad flagellandumte pater ttius ? Qui quidem in discipli- terra, qui posuit in thesauris suis abyssos. Ab ipso
nam luam liabet flbyssi lliesauros, quibus te erudiat autem commoveantur omnes qui habitant orbem
ad tbesauros coelorum. Ergo redi ad limorem-, qui tcrrae. Quoniatn ipse dixil, et factd sunt; ipse mattda-
jam ibas in securitatem. Exsultcl terrn, sed et tinieat. vit, el creala sUnt.
Exsultet: quare ?.Quiamisdricordia Domlni pleiia est 15. [vers. 10.] Sed jam eessaverunt regesmali,
lerra. Timeal: quare ? Quia sic congregavii ih utrem facti sunt boni : crediderunt * et ipsi, signunl crucis
aquas raaris, ul ponerel in lliesautis abyssos. Fit ergo Chrisli in frontejam portant preliosius signum quali*
in illa quod alibi breviter utrumque diciiur : Setvite bet gemma diadematis : illi qui saevierunt, destrucli
Domino in limofei el exiuttttk ei rtinl tremore(Pstit. sunt. Sed quis fecit hoc ? Fotte lu, ut exlollas te?
H.ll). Domirtut dissipat consitia gentium, reprobal aiitcinCo+
12. Timeat Dominum omuis lerru : ab ipso-dklem gilationes populorum, et reprobal consilia principum-.
commovemlurotnnes.qui inhabilantorbem tetrm.Htin Quando dixcrunl : Tollamtis eos dc lefra, non erit
limcanl allerum-pro illo : ab ipso commoveanturomnes nomen christianum si lioc feCerimus: sic occidantur,
qui inlwbilanl orbem ttrrie. Fera sajvit? Deuln titrid. sic torqueanttir, talia et lalia illis infligarilhr.Dicla
Serpens insidiatur ? DedRttilhe. Hohrdte odit? Deuffl sunt hsec, et inter haed crevit. Ecclesia. Reprobai
liine. Diabehis te impngnai? Detiffllirhe. Tota ehiffi cogitaliones pdpulorum, et reprobat consilia pritt-
crealura shb ill® est qtiem juberis limerd. Quoniam cipum.
ipse discil, el facta sunt; ipse manduvit, et creatasnni. 14. [veti. 11.] ConsiUumvefo Domlni manet iH
Hoc in Psalmo sequitur. Cum enim dixisset, Ab ipso mlerhum,cogilalionescordis ejut in swculasmcahrum;
commoveanluromtes qui inhabitanldrbemterrm : fte Repetiiio senlenliaeest. Quod ante ait consitiuin,hod
convcrlerct se homo ad timendum aliquid aliud, et ail poslea cogitalioncscordis : el quod supra ail manet
aversus a limore Dci, limeroi pro illo aliquam creatn- in mternum, hoc ait postea in smculasweulorum.Re-«
ram , el adorarel quod lactunresl, dimisso qui feCit; peiilio , confirmalio est. Ne autein putetis, fratrfis ,
conflrmavitnos in timore Dei lanquam dicens nobis , quia dixit cogitatiouescordis, quasi sedere Deum, e(
et alloquens nos : Quid formidaiurus es aliquid de cogilare quid agat, et exquirere consilium facielidi
ccelo, aliquid de lerra, aliqtlid do mari ? lpse dixit, aliquid vel non faciendi. Tuaesunt istae, o homo , (ar-
el facla sunt ; mandnvil, et creata sunl, Qui dixil et ditates : usque iri velocitatcm currit verbum ejils.
facta sunt, niandavii. ct Crcala silnt,- cum jubet mo- Qtiando polest mora esse cogitalionis in illo vei-bo,
vcnlur, cum jubct qaiesciint. El hialilia hominum ' quod unum est, et omnia complectitur ? Sed dlcurilnr
cupidiiatem nocendi potest habere propriam : potesta- cogitationes Dei, ut tu intelligas, ut secundum le
toin antem si ille non dal, noii hnbct. Non est enim audeas erigere cor vel ad verba tuae infirmitali srmi-
poleslasnisinDeo (Rom. Kili, 1) : definiiiva senicn- lia : quia res ipsa multum est ad te. Cogitationescdlr-
lia Apostoli est. Non di*it , Non est ctipiditas nisi a dis ejus in smcula smculorum.Quaesurit cogilatiorrcs
Dco. Est ettim mala cupiditas, q\tx riotiest a Dco : cordis ejus, et qtiod est cohsiliumDomini quod ma*
sed quia ipsa mala copiditas rilillihocet, si illc noii nel in xlernum? Contra quod consilium utquid tte-
pernriuat, ATonest, inquil, poleslasnisi a Ddo<Unde muerunt gentcs, et populi medilali sunt inania (Psal.
Deus homo stahs aiUe hominem ^ Non habires, in- it, 1 ) ? Quando quidem Dominusreprobft cogitatio-
quit., iii me potestalem, nisi dala fuissetItti desttper nes populorum, et reprobat consilia prinCipum.Unde
(Jodn: xtx ,11). llia judicabat, illo ddcebat: cum ju> igitur consilium Domini manet in aeternum, nisi dc
dicabatur , docebat, ul j'udicaret quos docuerat: Nott nobis ante pracscivit et praedestinavit(Ephes. i, 4) ?
liaberest inquit, intne pbtetlaWit, nisi eiset dala itbi Quis loljit praedestinationemDei? Anle mundiconsti-
desuper. Quid lmc? Homo tantuin non habel poiesta- lulionem vidit nos, fecit nos, emendavit nOs, mrsit
tem, nisi cura acceperit dcsuper? Qutd ipsc diabelus, ad nos , redemit nos : hoc ejus consiliummaitet in
ausus est vel unam 6v)culamlollere viro eanclo Job, aeternum , haec ej'uscogitatio manet in sadculasaecu-
nisi prhis diceret, Mille trnnuni luam, hocest, da lorum. FremuCrunt gentes tunCaperte flucttianleset
potestatem? Ille volebat, sed ille non sinebat; quando sxvientes, contabescant nunc tanquam incfusae et
ille permisit, ille potuit : non ergo ille potuit, BCd congrcgalae in utrein : habuerunt iiberas audacias,
qui permisit. Idco bene eruditus ipse Job, non ait, habeant truces et amaras cogitatiories.Quandopos-
sunt destruere quod illecogilavit,el manetinaclernum?
« Er. et t.ov.:comndescilet maliiiahominumicupiditas
liominwn,cupiditatemnocendipotesthomohabere pro- 15. [vers. 12.] Quid est autciri hoc? Beala gens
priam. NoshicMss.leclionemsubslituimus. 1 m Mss.,cesserttnt.
293 ENARRATJOJN PSALMUMXXXII. 291
Quis est qui non hoc audito erigat se? Amant eriim animo ttio est imago Dei, mens homlnis canty cam,
omncs beatitudineih : et ideo perversi sunt hoiriines Accepit eam, et irielinandose ad peccaium decoIOTa»'
mali volttnt miseri nOliint: et cuffl sit ma- vit 1eam. Ipse ad Camvenit reformator, d.iiierat
quia esse, ejii*
liiise individua comeS miseria, isli perVersi non so- ante forrrialof ; qnia peVvetbum facth setit OfiVhia,M
lum maliesse volunt, ct miseri noliiiUquod fieri non per Verbum impressa est haecimafo.Veidt ipsumVer-
potesl; sed ideo volunt mali esse, rie miseri sirtl. bum, utaudiremus abAposloIo, Refortnamiitlin no-
Quid est hoc quod dixi : Ideo voliint mali esse, he vitaie meiitisvesirm(Rom. xn, 2). Jatn ergo supefesl,
miseri sint? Consideraie boc paululum in omnibus ut quaeras qurd sit niolius quam animtig tttus. Quld
hominibus qui mala facitint, beati semper esse vO- erii, obsecro , nisi Detis tuus? Noh invcnis aliud me*
lunt. Funum facit : quaeris, quare ? Proptor famem-, iius animo tuo; quia cum fuefit perfecia riatnra lua ,
propter necessitatem. Ergu ne miser sii, malus esl; Angelis aequabilhr. Jam shpra non est nisi Crealor.
et ideo miserior est, quia malus est, Depellendaeergo Erige (e ad illum, noli desperare, noli dicefe ,
miseriaecausa , et acquirendaebeatiludinis causa , fa- Multum est ad me. Magis multtun est ad (e habere
ciunt omnes homines quidquid vel boni faciunl vel forle aurum quod qmtris. Aiiruni etsi volueris,
mali : semper crgo beati esse voluiit. 9ive male vi- forte non babebis; DeUm cum volueris, habebis :
vcntes, sive bene vivenles, beali esse volunt: et iioil quia et aniequam velles venit ad te, et tiuin aver?«
conlingit omnibus quod omnes esse volunt. Omnes voluntate esscs vocavit te, et cum conyefsus esse»
cnim beati esse volunt, non auterri erunt hisi illi qui terruit te , et cnm lerrilus confitereris ' corisolo-
jusli esse voiuerint. Et ecce nescio quis ut male faciat tus est te. lslc qui libipfaestitif omnia , iste qhi fecit
beatus vult esse. Unde? Ex pccunia, ex argenloet utesses, qtii cum bis qiti tecuirt suhi eiiam malia
auro , ex praediis, fundis , domibus , mancipiis, praeslat solem, prcostatpluviam, praestat fructus, fon-
pompa soeeuli, honore volalico ct periluro. Habendo tes, vitam , saluletn, taiiias consolationes, servat iibi
aliquid volunt beaii esse : quaere ergo quid habeas, aliquid qnod nou dct hisi libl. Qtlid est autem quod
ut bealus sis. Cum enim beatus fueris, melior tltique libi servat, nisi se ? Pete aliud, si melius inveriefis:
cris, quam cum miser es. Fieri autem hon potesl ut se libi servat Deus. Avare, quid inliias cceloet terrae?
res delerior lc faciat meliorem. Homo es, deierius te MeliOresl qul fecit Cflelumet terrarn : ipsum visufus,
esl quidqiiidctipis, quo beatus esse desideras. Aiiruhi, ipsum habiiurtis 3 cS. Qtiid quaefisut lua sit illa viita,
argenltim, quaelibelcorpora, quibus inhias acquiren- et trarfsiens pef illam dicis : Beatus cujtis est posses •
dis, possidendis, fruendis, inferiora sunt te. Tu me- sio ista? IIoc dicunl quam multi qui transemit per
lior es tu potior ' es : et ulique vis melior esse illani :et tamen cum dixerinl, et iranseuiit pef illam,
quam es, cum bealus esse vis, quia miser es. Melius posSUntcaput agilare et suspirxire,nuihquid el pos»U
eslenim ulique beatum esse, quam miserum. Vis esse dere? SOnal cupiditas, Sonaliniquitas: sed rion con-
melior te : el quxris, perquiris per quscid fial, dele- cupiscas rem jiroximi tui (DeuUv, 21). Beatus cujus
riora le. Quidquid qusesieris in lerra, deterius est est illa villa, cujus est dotnus isla, cujus est ager iste.
quam tu. Hocomnis homo oplat amico suo , sic eum Compesce irtiquitaiem , audi verilalen« : lieala gens
adjurat : Sic raelior sis, sic meliorem te videamus , cttjtts est. Qirid?Jam hoslis quid ditiirtis suin. Erg«
sic de te meliorc gaudeamus. Quod amico optat, hoc desiderale ut babealis, ttuic denium beati eriii».
et ipse vult. Accipe ergo fidele consilium. Melior te Hoc solo beali eritis : re melioro quam vos estis, me-
vis esse, novi, omnes novimus , omnes volumus: liores critis. Deus cst, inqnam, melior te> qui feeit.te„
quaereqiiod est melius te, ul inde efficiaris meliorte. Beaia genscujus est Dominut Deuseorttm. Hooama ,
16. Intuere nunc cuelum et (eriam : non libi sic lioc posside , hoc cutii vis babebis, boc gratis ha*
pulclira corpora placeant, ut eis fieri bealus velis. In bebis.
animo estquod quaeris. Beatus enim esse vis : ipso 17. Beala gens cujus est Dominut Deut eoruin. No-
artimoluo quoere.quidsit melius. Cum enim duo sint ster DeusI Cujus enim non cst DetiS? Non plarte om-
quaedam, hoc est, animus et corpus, co quod istis nium eddem modo. Nosier magis, nosler qui vivimus
duobus illud melius sit quod animus dicilur, polest de illo tanquam de pano noslro. Ipse Sit becrediias
corpus tuum melius fieri per meliorem , quia subjc- nostra , possessio nostfa. An forte tdmere dicimus
clum eBt corpus animo. Potest ergo melius fieri cor- faciendonobls Deum possessionem, cum sit Domimis,
pus tuum pef animum luum: ut cum fuerit jiistus cum sil Creator?Non est isia temeritas : affectusest
animus luos, sit postea immortaleetiam corpiis tuura. desiderii, et dulccdo spei. DiCat anima, omnino se-
Per ahiinl enim illuminalionem meretur corpus incor- cura dical: Deus nieus es tn; qni dicit animaenoslrae:
ruplionem, ul fiat inferioris reparatio per meliorem. Salus tuaego sum (Psal. xtxiv, 3).' Dicaf, sccufadi-
Si ergo corporis tui bonuiri animus luus esl, quia cat : non faciet injtiriam cum hoC difcerit; ifno facict
corpore itio melior est; cum quaeris bonum tuum , si non dixeril. Arbores volebas haherc quibus beatus
illud quaerequod melius est aniriio luo. Quid est au- esses? Audi Scripturam dicentem de sapieiitia t £i»
tem animus tuus? Altende, ne foiie conlemnens ani- gnum vitmest omnibuspossidenlibuseam. E«ce |iosse9"
mum tuum, el putans nescio quid esse vileet abjeclum, sionein nostram dixil esse sapienliarfl. Stdiicplifes
viliora quaeras quibus beatiflcetur animus tuus. In 1 AliquolMss.,dedecoravfl.
a Quinquesiss.,conterereiis.
1 sicBovemMss.Aliiocto,potentior.AtEdd.,forlior. 3 octocfccini
\!ss., bibiturtts.
295 S. AUGUSTINIEPISCOPI
ipsam sapientiam, quia possessionem tuara dixit Scri- est eum. Unde plerumque rogantes misericordiam ',
plura, aliquid esse quod sit te inferius, sequilur et dicimus homini, Vide me. El de illo qui te contemuit
adjungit: Et incumbentibusin eam velutin Dominum, quid dicis ? Non me videt. Est ergo quoedamvisio mi-
luia 1 (Prov. iii, 18). EcceDominus luus factus est tibi seranlis *, non visio punientis. Illa visio ad peccata
quasi baculus : securus homo incumbit, quia ille non animadversio est: quae ille peccata non vult videri,
succumbit. Dic ergo securus, possessio lua est, pos- qui dicit -.Avertefaciem luam a peccatismeis (Psal. L,
sidentibuseam. Scriptura dixit, implevit fiducia dubi- 11). Quod vull ignosci, non vult agnosci : Averte, in-
lalionem * luam : dic securus , ama securus , spera quit, faciem luam a peecatis meis.Cum ergo averlerit
securus. Tua eliam illa verba sint in Psalmo, Dominus faciem suam a peccatis tuis, non videbit le ? Et unde
alibi dicit: Ne avertasfaciem tuam a me (Psal. xxvi,
pars Itwreditatismem(Psat. xv, 5).
18. Ergo inde beali erimus, Deum possidendo. 9) ? Ergo avertat a peccalis tuis, non avertat a te :
Quid ergo? Nos possidebimus eum, et ille non nos videat te, misereatur tui, subveniat libi. De cceto
nos respexitDominus,vidit omnesfilioshominiim:perlinen-
possidebil? Uude crgo Isaias : Domine, posside
et possi- tes ad Filium hominis.
(lsai. xxvt, 13, sec. LXX)? Possidet ergo,
20. [tiers. 14.] De prmparalohabilaculosuo : quod
delur, el lolum propternos. Non enim quomodo, ut
nos ex illo beati siraus, possidetur a nobis, ila ct ille, sibi praeparavit. Viditnos de Apostolis , vidit nos de
ut beatus sit.possidet nos. Et possidet, et possidetur', praedicatoribusverilalis, vidit nos de Angelis, quos
non ob aliud nisi ut nos beali simus. Possidemus eum, ad nos misit. Haecomnia domus ejus, haec omnia
et possidel nos;quia colimus eum et colit nos. Colimus habitaculum ejus : quia hacc omnia cceli qui enarrant
eum lanquam Dominum Deum , colit nos tanquam gloriam Dei. Viditomnesfilios hominum; depraparato
lerramsuam. Quia colimus eum, nemo dubitat; quia habilaculosuo respexil super omnesqui habitant terram.
colit nos, quis nobis indicat ? llle qui ait : Ego sutn Ipsi sunt, sui sunt 3, gens illa est beata, cujus est
vilis, voi estissarmenta, Paler meus agricola esl (Joan. Dominus Deus eorum; populus ille est, quem elegit
di- Dominusin haereditatem sibi: quia per omnes terras
xv, 1, 5). Eccc et in istopsalmo utrumquc nobis
citur, utrumque nobis iudicalur. Jam dixit quia pos- est, et non est in parle. Respexitsuper omnes qui ha-
sidemuseum: Beata genscujusest DominusDeuseorum. bitant terram.
ille? Illius *. Cu- 21. [ vers. 15. ] Qui finxit singillatimcorda eorum.
Cujus est fundus iste? Illius. Cujus
est iste? Dicamus de Deo, dicamus cujus est. Et Manugratiae suae, manu misericordiaesuac linxit cor-
jus
nobis solet responderi, quando de fundis ct da, plasmavit corda nostra, finxit singillalim, singula
quomodo
de pracdiis aliquibus amplis atque amcenissimisquao- quoedam corda dans nobis, quae tamen non dirimant
rimus : Est quidam senator, et illud aut illud vocalur, unilatcm. Quomodosingillatim membra formala sunt
est isla possessio : et dicimus, Beatus ille homo. omnia, singillatim habent opera sua, et tamen in uni-
cujus
Sic si quaeramus, Cujus est Deus iste ? Est quaedam tate corporis vivunl; manus facil quod oculus non
est. facit, auris id valet quod nec oculus nec manus valel;
beata gens cujus est: nam Dominus Deus eorum
non omiiia lamen in unilale operantur, et manus et oculus
Et non sicut senator ille possidet fundum suum ,
hu- et auris diversa faciunt, nec sibi adversanlur : sic et
autem possidetur a fundo suo, sic et Deus gentis
Unde ul ejus simus , laborare debemus : sed al- in Christi corpore singuli homines, tanquam mera-
jus.
terutrum se possident. Audistis quia gens possidet bra singula donis suis gaudent, quia ille qui elcgit
eum : Beala gens, cujus est Dominus Deuseorum. Au- populum in hacrcditatein sibi, finxit singillatim corda
dite quia et ille possidet illam : Populus quem elegit eorum. Numquid enimomnesapostoli?numquid omnes
Dominus in hareditatem sibi. Beata gens possessione prophelm? numquid omnes doclores? numquid omnes
sua , beala hoeredilas possessore suo , populus quem dona habentsanitatum?numquid omnes linguisloquun-
sibi. lur? numquid omnes inlerprelantur? Alii quidem per
ejtegilDomtnusin hmreditatem
19. [ vers. 13.] De ccelo respexit Dominus, vidil• Spiritum dalur sermo sapientim,aliisermoscienlim,atii
ut fidessecundumeumdemSpirilum, alteridona curationum
omes filios hominumOmnes hic ita accipc, gentis
2'itis omnes inlelligas illam haeredilalem tenentes, (I Cor. xn , 8 , 9 , 29, 50). Quare? Quia finxit sin-
v;1illam haereditatem existenles. Hsereditas est enim gillatim corda eorum. Quomodo aulem in mem-
6
*)ei ipsi omnes. Et ipsos omnes de coelo respexit bris nostris diversa sunt opera, sed sanitas una :
essessub arbore sic in omnibus membris Christi diversa munera ,
Dotriinus,et vidit eos ille qui ait:Cum
vidile (1d. i, 48). Vidit enim eum quia miseratus sed charitas una. Qui finxit singillatimcordaeorum.
ici,
22. Qui inteUigilomnia opera eorum. lntelligit quid
1 Edd.,in domotttta. Sed verius aliquotMss., in Domino est? Secretius et interius videt. Habes in psalmo :
Graec.LXX,epi
tuta, vel ut alii, in Donnnumtula, juxta Iniellige clamoremmeum (Psal. v, 2). Non enim quasi
Kurtonaspltales.
»sicomnesMss.,Edd.vero,impta»J;idumm,remoi>ifrtu-vocibus opus est, ut perveniat aliquid ad aures Dei.
bitationem. illobeati Occullus visus intellectus vocatur. Expressius dixit,
* Edd.,et totumpropter nos. ut enan nos ex
simus,possidetura nobis : ut autemille beatussit twnpos- quam si diceret, Videt omnia opera eorum : ne tunc
sidet nos. fctpossidelet nos possidetura nobis, twn ob
aUud, etc. »lta iu Mss.AIin Edd.,egentesmisericordia.
* MSS.: cujus ille? ilfiuscujusestiste. » Edd.,miserantiscordis.vox, cordis,abestaMss.
» Edd., gentes.MeliusMSS., gentis. »SicMss.AtEdd.: /pst sunt sui, sunt gensUlabeata.
* PluresMSS., ipsi omnes, e tipsius omnes.
297 ENARRAtlO 1N PSALMUMXXXII. 298
putares videri opera isla, quando et tu vides opus eum. Videtisquia ipsi sunt quos prospcxit de habita-
hominis. Homo factumhominis moto ejus' corpore culo suo. Ecce oculi Dominisuper timenleseum, spc-
vidct, Deus aulein in corde videt. Quia ergo intus rantes super misericordiamejus : non de meritis suis,
vidcl, dictum est, intelligit omniaopera eorum.Dant non de virtute, non de fortitudine, non de equo, sed
duo pauperibus; unus sibi mercedem quaeritceele- de misericordia ejus.
stem, alius iiuraanam laudem : lu in duobus unam 25. [vers. 19.] Ut eruat a morle animas eorum.
rem vides, Deusduas intelligit; intus enim inlelligit Vitam aetcrnam proraittit. Quid in isla peregrina-
et inlus agnoscil, fines ipsorum videt, intentiones tione? roimquiddeserit? Videquid sequitur : El alat
ipsas vidct. Qui intelligitomniaopera eorum. eos in fame.tempus famisest raodo, tempus saturi-
23. [vers. 16. ] Non salvusfiet rex per mullitudinem tatis post erit. Qui nos in fame hujus corruplionis
rirtutis suw. Ad Dominuin onmes, in Deo omnes. non deserit, immortales factos quomodo satiabit ?
Spes lua * Deus sit, fortitudo tua Deus sit, firmitas Sed quamdiutempus est famis, tolerandumest, du-
tua Deus sit, exoratio * lua ipse sit, laus tua ipse sil, randum est, perseverandumest usque in finem. Jam
finisin quo requiescasipse sit, adjulorium cum labo- currenda sunt omnia, quia et via cst plana, et cogi-
ras ipse sit. Audi veritatem : Non salvusfiet rex per tandum esl quid porlemus. Adhuc quidem spectato-
mullitudinemvirlutis sua : nec gigas salvus eril in res in ampbitheatro forle insaniunt, et in sole sedent:
multitudinefortitudinissaa. Gigas superbus aliquis el nos si slamus, lamen in umbraculosumus, cl uti-
cst, extollens se adversus Deum, velut quia * est liora et pulchriora sunt quaespeciamus'. Speclemus
ipse aliquid in se et per se. Non fil iste salvus in pulchra, et a pulchro speclemur. Spectemus nos
multitudincvirtutis suae. mente ea quae dicuntur in sensibus divinarumScri-
24. [vers. 17,18.] Sed equum habet magnum, for- pturarum, et gaudeamus lali sjicclaculo. Spectator
lem, validum,velocem; polest si aliquid ingruerit, autem noster quis est ? EcceocutiDontinisuper limen-
cilo illum de periculoliberare ? Non fallalur, audiat tes eum, speranles in misericordiaejut : ut eruat a
quod sequilur: Mendaxequusad salutem.Intellexislis morle animas eorum, el alat eos in fame.
quid dictumsit: Mendaxequusad salutem? Non tibi 26. [ vers.20.] Sed propler peregrinationis to!e-
promitlat equus luus salulem : si libi promiserit, rantiam quamdiu fames est, et exspectamus in via
mcnlielur. Si enim Deus volueril, libcraberis : si refici % ne deficiamus; quid nobis imponitur3, vel
Deus nolueril, cadente equo altius cades. Non ergo quid profiteri debemus? Aninta nostra patiens erit
putelis diclum, Mendaxequusad salulem,quasi mcn- Domino. Secura exspectabit misericorditer promit-
dax justus ad salutem, quod velut justi ad salulcm lentem, misericorditer* et vcracitcr exhibenlem : ct
mentianlur. Non est enim scriptum aquus, quod ab donec exhibeat, quid agamus? Animanostra patiens
acquitaiedicitur;sedequtts,aninialquadrupes.Hocgrae- erit Domino.Sed quid, si in ipsa palientia non dura-
cus codexindicat (a). El redarguunlur mala jumenta, bimus ? Imo plane durabimus : Quoniam adjutor et
homines qui sibi quaerunt occasiones mendaciorum: protector nosler est. Adjuvat in pugna, prolegil ab
cum Scriptura dicat, Os quodmentitur,occiditanimam ccstu, non te deserit, lolera, dura..Qui persevcraverit
(Sap. i, 11); el; Perdes omnes qui loquunturmenda- usque in finem, bic salvus erit (Matlh. xxiv, 13).
cium(Psal. v, 7). Quid est ergo, Mendax equus ad 27. [vers. 21.] Et quid cum perduraveris, cura
talutem? Menlitur tibi equus quando promiltit salu- paliens fueris, cum usque ad fincra perveneris, quid
tem. Numquid equus alicui loquitur, et promiltit libi erit ? Qua mercede toleras ? ulquid tanta dura
salutem? Sed cum lu vides equum bene formalum, tamdiu pateris ? Quoniamin ipso Iwtabiturcor no-
bonis viribus, magno cursu praedilum, ista omnia strum, et in nominesanclo ejus speravimus.Spera bic,
velut promitlunl tibi de illo salulera : scd fallunt, ut laeterisibi : esuri et siti luc, ut epuleris ibi.
si Deus non tuetur, quia Mendax equusad salutem. 28. [vers. 22.] Hortatus est ad omnia, implevit
Equumaccipe etiam figuratequamlibet amplitudinem nos gaudio spei, proposuit nobis quid amemus, in
saeculihujus, quemlibet Iionorem in quem superbus quo solo et de quo solo praesumamus: post haec fit
ascendis : quo altius ingrederis, co (e non tantum oratio brevis ct salubris : Fiat miserkordiatua, Do-
celsiorem,scd ctiam tuliorem falso pulas. Quomodo mine, super nos. Et quo mcrilo ? Sicut speravimus
enim le dejiciat nescis, lanto clisum gravius, quanlo in te. Fui quibusdam onerosus; sentio : quibusdam
sublimius ferebaris. Mendax equus ad salulem: in autem etiam cito terminavi sermoncm; et hoc sen-
abundantiaautemvirtutissua non erit salvus. Et undc tio : ignoscant infirmi fortioribus, et pro infirmis
erit salvus? Non de virlute, non de viribus, non de deprecentur forliores. In uno corpore omnia membra
honore, non de gloria, non de cquo. Et unde ? Quo simus, a capile nostro vegetemur : et in illo spcs
ibo? Ubi inveniam unde salvus sim ? Nolidiu quae- noslra est, et in illo fOrtitudonoslra est. Non dubi-
rerc, noli longe. Ecce oculi Domini super limentes 1Omnesprope MSS.constanterhabent, exspeclemus :
1 Edd.,factumliominismotuejus in corporevidel.Ali- necnonpostea, exspeclemur,exspectaculo,exspectator;
quot Mss.,motoejuscorpore.
* vetus loco,speclemur,
* spectaculo,spectator.
codex colb.: jd Dominurn onmis,in Deoomnis AliquotMSS.,reficienles.
Deusdt tua. 8 sicin MSS.At in Edd.,quamdiufamesest,exspeclemm
* latua,
tpes
M
pluribus
fortitudo
e
ss., xhorlulio. in via refici, ne deficiamus.Qutd nobis imponit, vel
* AliquotHss., qui. quid, etc.
(a)ippos. * ln pluribusvss.deest hic, mtsericorditer.
SiSCT. AOflBST.IV. (Dtx.)
899 S. AUGUSTINIEPISCOPl 500
tcnms cxigere de Dominn Deo noslro misericordiam ; ut resipiscant', ct videant se, quia non habent om-
Yult omniqo exigi se. Non enim lurbabitur dum exi- nino quod dicant contra veritatem : non eis remansit
gitur, aut omninQangusiabitur, quomodo ille a quo nisi sola infirniilas animositatis , quae lanto est lan-
petis quod non habet, ant quod parum habet, et timet guidior, qtianlo se majores vires habere existimat)
dare ne minus habeat. Vis nosse quomodo tibi eroget pro infirmis, pro carnaliter sapientibus, pro anima-
Deus misericordiam ? Tu eroga charitatem : videa- libus et carnalibus, tamon pro fralribus nostris, ea-
intis si finis, dum erogas, Quanta est ergo opulcntia dem sacramenla celebrantibus, eisi non riobiscum,
in ipsa summitate, si |>otesttauta esse iniinagine? cadem tainen ; uuum Amen respondcntibus, elsi non
29. Ergo, fratrcs, ad hanc maxime exhortamur nobiscum, unum lainen ; medullns cbaritatis vcslrae
vos charilatem, non solum in vos ipsos, scd in eos fundatis Deo pro eis '. Aliquid enim pro salute ipso-
etiam qui foris sunl, sive adhuc pagani, nondum rum egimus 3 in concilio, quod explicari vobis lindie
credentes in Chiislum, sive divisi a nobis, nobiscum jam tempus non stifflcit. Undc exhoriainur vos ut
caput confitentes et a corpore separaii («). Doleamus alacriores et numerosiorcs (atidienl enim a vobis
illos, fralres, tanquam fratres noslros. Velint nolint, fralres nostri qui nunc non adsunl) conveniatis cra-
fralres noslri sunl. Tunc esse desinent fratres nosiri, slino die ad basilicam Tricliarum *.
si dcsicrint dicere, Paler noster(Matlh. vi, 9). Dixitde
quibusdam propheta : His qui dicunt vobis, Non estis IN PSALMUM XXXIII
fratres nostri; dicite, Fralres nostri estis(Isai. LXVI,5, ENARRATIO.
sec. LXX). Circumspicitede quibus hoc dicere pottie- SERMO I , nABITUSDIESABBATI.
rit: numquid de Paganis? Non, neque enim dicimus De titulo Psalmi.
eos fralrcs nostros secundum Scripturas et ecclesia- 1. Psalntus iste nihil quidem obscuriun et quod ex-
Sticum loqucndi morem. Numquid de Judxis qui in
el positore indigeat, videtur babere in textu suo : titu-
Chrisium non crediderunt? Legite Apostolum , lus auiem ejus intcntos facit, et pulsanles desiderat.
vidcte quia fratres quando dicit Apostolus sine aliquo Scd qticmadmodum hic scriplum esl, quia bealus vir
addilamento, non vull intelligi nisi Cbristianos : Non qui speral in eum : speremus omnes quod pulsanlibus
est aulem subjeclus, inquit, fraler aul soror in liujus- aperturus cst. Non cniin hortaretur nos ut pulsare-
tnodi (l Cor. vn, 15): cum diceret de conjugio, fra- mus, si nollet apcrirc pulsanlibus (Matlh. vn ,
7). Si
trcm et sororcm dixit chrisiianum vel christianam. enim aliquando contingit, ut qni dispanebat * scin-
Item dicit: Tu autem quid judkas fratrem tuum, atit per claudcre, locdiocompulsus ad manura pulsaniis
tu quid spernis fralrem luum (Rom. xiv, 10) ? Et alio conlia disposiiionem suam surgat et aperiat, ne diu
loco, Vos, injuil, iniquitatemfacitis el fraudatis , et pulsantem patialur (Luc. xi, 8) : quanlo magis spera-
hoc fralribus(I Cor. vi, 8). isli ergo qui dicunt, Non re debemus citius aperturum illum qui ait: Pulsate ,
estis fratres nostri, paganos nos dicunt. Ideo enim et aperietur vobis? Pulso ego nunc inlenlione cordis
et rebaptizare nos volunt, dicentes nos non habere ad Dominum Dcum, ut dignelur nobis boc myslerium
quod dant. Unde oonsequens est error ipsorum , ut revelare : pulset mecum et Charitas Vcstra intentio-
negent nos fratres suos esse. Sed quare nobis dixit ne audiendi, el bumilitalc orandi pro nobis. Est cnim,
propheta : Vos dicile illis, Fralres noslri estis: nisi quod fafcndum e»t, arcanum el grande mysterium.
quia nos in eis agnoscimus quod non repeiimus? 2. Sic enim sc habel tiiulus Psalml: Ptalmus Da-
Illi ergo non agnoscendo baptismum nostrum, negant vid, cum mulavit vullumsuum coram Abimelech,el di-
nos esse fratres : nos autem non repetendo ipsorum, misit eum, el abiit. Quoerimusin Scripturis secundum
sed agnoscendo noslrum, dicimus eis : Fralres noslri res gestas, qiiac nobis de David conscriplac sunt,
estis. Dicant illi : Quid nos quaerilis, quid nos vullis? qtiando sil factum : queinadmoduminvenimuslilulum
Respondcamus : Fralres nostri estis. Dicant : Ile a psalmi : Cum fugeret Davida fucie Abessalonfilii sui
nobis, non vobiscum habemus ralionem. Nos prorsus ( Psal. ni, 1). Legiinus enim iu Regnorum libris 6 et
vobiscum rationein habemus : unum Christum confi- invenimus quando Davidfngeret a facie filiisui Abes-
temur, in uno corpore, sub uno capile esse debemus. salon (II Rcg. xv, 14) : ct verissimum est, quia con-
Quid ergo me quaeris, ait, si pcrii ? Magnaabsurdilas, ligil, et quod conligitscriplum est; etquaiuvis titulus
magna vesania. Quid me quoeris, si perii ? Quare psalmi in myslerio sic scriplus sil, lamcn duclus est
quaererem, nisi quia periisti ? Si ergo perii, inquit, de re quoegcsta esl. Sic credo ct qiiod hic scriptum
quomodo sum frater tuus? Ut dicatur inihi de te : I WeriqueMss.,respkiant.
Frater tuus morluuseral, el revixil; perierat, el inven- 8 Haeclectioaut nibiloferediversa exhibetuf in pleris-
lus est (Luc. xv, 32). Adjuramus ergo vos, fralres, que Mss.Atin Edd. legitur sic: elsinon nobiscumeadem,
lacle tamenunum/nten respondetUibus, etsinonnobiscumunum
per ipsa viscera charilatis, cujus nulrimur, Amen,hortamurmedullascharitatisveMrm fundalisadDeum
cujus pane solidamur, per Christum Dominum no- precespro eis.
8 QuindecimMss.,agimusin concilio.Aliinumero pau-
strum, per mansueludinera ejus, adjuramus vos (tem- cioresCUID Edd.habeiit, egimus. Loquiturfortede colla-
pus esl enim ut impendamus in eos magnam chari- tione cum Donalisiis,habitacarthaginean. 411.
4 AliquotMss.,rricilurum.Alii,Trkillarum.
tatem, abundanlem misericordiam in dcprecando IISex Mss.,dispondebat.Etiidempostea, conlrqdispon-
Deura pro illis, ut aliquando det illis sensum sobrium, sionem suam.
6 MSS.,Legimusenim in Regnorutn.Nec solent addere,
(jx)Donatislae. libris.
 301 ENARRATIOIN PSALMUMXXXIII. 504
est, Cummutavitvullumsuumcoram Abimelech, et di- ad ostia civitatis et ad ostia portce, et salivoedecurre-
misit eum, el abiit, scriplum esse iu Uegnorum libris , bant super barbam ejus. Unde fieri polest utnonhnc
ubi omnia nobis scripla sunt quaeperlinent ad res ge- aliquid signilicarel? quandq quidem aperfe dicit ApoT
slas David : sed non iuvcnimus boc, et tamen aliquid stolus : Hwcaulem in figura contingebaiitillis; scripta
invenimus unde appareat hoc csse tractum. Nam sunlMutempropler nos, in quos finissmculorumobvenit,
scriptum cst quia cum fugeret David persecntorem Si nibil significat manna , de quo dicit Apostolus :
' Saiil, contulit se ad Achis regem Gelh, id est ad re- Et cibum spiritualem manducaverunt: si nihil
signifi-
: ibi cat quod divisum est mare, et per medium ductus est
j gem cujusdam gentis vicinoe regno Judaeorum
lati(abat,ut perseculionem Saulis evitaret. Reccns populus, ut evaderent persecptionem Pharaonis, cum
autem erat gloria ejus, uude pro benefaclo meruit in- dicat Aposlolus : Nolo enimvos ignorare, fratres, quia
vidiam , qtiando Goliam inierfecit, et in una pugna patres nostriomnes sub nube fuerunt, et omnesin Moy-
gloriam securitatcmque rcgni et regi et populo cornr sen baptizalisunt in nube el in mari: si nihil significat
paravit. Saul autem cum provocanle Golia aestuaret, quod percussa pelra aqua profluxit, cum dicat Aposto-
prostralo Golia bostis esse coepit ei, per cujus manum lus : Pelraautem eral Christus (I Cor. x, 11, 1-4) : si
hostem necaverat, et invidit gloriae David : maxime ergo illa nihil significanl, quamvis sintgesta : si nihil
quia populus iu exsuliatione conslilutus, cl cboro denique signlficant duo filii Abrahoenati secundum
jam facto mulieres canlaverunt gloriam David, quod ordinem nascendi hominum, et lainen ipsos duos fi-
Saul percussisset in millibus, et David in denis milji- lios duo Testamenta appellat Apostolus, Vetus et No-
bus. Hinc ille commotus , quod cceperal habere ma- vum, et dicit : Hmc sutu duo Testamenta, qumsunt in
jorem gloriamper unain pugnam pucr, et jam in lau- allegoria ( Gal. iv , 24): si ergo illa nihil significant,
dihus omnium regi praeponebalur, ut se habet pesti- quaevidetis auctoritate aposiolica in mysierio fulura-
lentia livoris el superbia sseculi, invidere cceperat, ct rum rerum gesta esse; debemus arbitrari nihjl signir
persequi. Tunc ilie se , ut dixi, contulerat ad regem ficare etiam hoc quod vobis ex libro Regnorum de David
Geth, qui vocabatur Achis. Suggestum est autem regj paulo ante narravi. Non ergo nihil significat, et quod
ipsi, quod illum apud sehaberet, quimagnam gloriau» nomen mutatum est, et dictmn est coramAbimelech'.
habere coepcrat in populo Judacorum , et dicium est 4. Inlendite mecum. Omnia enim quoe dixi jnodo,
illi : Nonne iste cst David, cuichorutn fecerunlmulieres quasi ad manum pertinenl pulsanlis, nondum apcrtum
lsraelitw, dicenles: Saul perctissitin millibus,et David esl. Pulsavimus, cum ista diceremus; pulsastis
in denis millibus? Si aulcm propler hanc gloriam in- et vos, cum ista atidiretis : adhuc pulsemqs pran-
videre illi cceperat Saul, nonne metuendum erat Da-: do, ut Dominus aperiat nobis*.' Nominum hebroeo-
«vid, iieet ille rex ad quem coqfiigerat, vellet op;ri- rum babemus inlerpretalionem : non defuerunt dp-
mere eum, quem posset de vicino hostem habere, si cli viri, qui nobis nomina ex bebraeo in graecamIin-
salvum servaret? Ttmuit et iltum, el, sicul scriptum guam , et inde in latinam transferrpnt. Consulentes
est, mutavitvttltumsuum cqram ipsis, et affectabat, et ergo nomina isia, invenimus interpretari Abimelech,
tympanizabal ad oslia civilalis, el ferebalurin mnnibus Pairis mei regnum; et interpretari Achis, Quomodo
tuis, el procidebatad ostia porlw, et salivwdiscurrebant est. Ha-c nomina attcndamus, inde incipjt nobis aper
super barbain ejus. Vidit eum rex ille apud quem late- riri pnlsantibus. Si quoeris, Quid est Achis? respon-
bat, et ait suis : Ulquidmihi arrepiiiiumislum adduxi- detur, Quomodoest. Quomodo est, verburii esl admi-
slis ? numquidnamintralurus est in domum meam? Ef ranlis, et non intelligentis. Abimelech, Palris mei re-
sic illtim dimisit projiciens illum : et recessil inde gnum : David, Manu forlis. In figura Christi David,
David incolumispcr istam figurationem furoris (I Reg. sicul Golias in figura diaboli: et quod David prostra-
xvn, xvin, xix, xxi, 10-15; xxn, 1). Pro isia ergo fi - rit Goliam, Christus est qui occidit diabolum. Quid
guratione furpris videtur 1 ad ipsam hisloriam perli- est autem Christus qui diabolum occidit? Humilitas
nere quod hic scripium est: Psalmus David, cum mu- occidit superbiam. Cum ergo Christum nomino, fra^
tavit vultum suum coratn Abimelechet dimisil eutn, et tres mei, maxime nobis humilitas commendatur. Viam
abiit. Sed illc Achis erat, non Abiinelecii. Nomen enim nobis fecit per humilitatem : quia per super-
enim solum non videtur convcnire : nam rcs gesla biam recesseramus a Deo, redire ad eum nisi per hu-
prope ipsis verbis pariler designala est in Psalmis, militatem non poleramus, et quem nobis proeponere-
quibus scripla est in Regnorum libro. ldeo magis mo- mus ad iraitandum, non habebamus. Omnis enim inor-
vcre r.os debet ad quoerendum sacramentum, quia no- talitas hominum superbia lumuerat. El si exisleret
men mutalum est. Nam neque illud sine causa faclum aliquis humilis vir in spiriiu, sicut erant Propbetas, Pa-
esl,quamvis sit faclumjsedquia aliquidfigurabat: neque triarchoe,dedignabaturgenushumanum imitari humi-
lioc sine causa scriplum est, et nomine commulalo. les homines. Ne ergo dedignaretur homo imilari bomi-
3. Videtis cerle, fratres, profundilaiem sacramen- nemliumiIem,Deusfaclusesthuniilis,utYeIsicsuperbia
lorum. Si non esl in mysterio, quod a puero Golias generis humani non dedignaretur sequj ycstigia Dei.
occisus est; non est in mysterio, quia immutavit vul- 5. Erat aulero, ut nostis, sacrificium Judoeorum
tum suum, el affectabat, et tympanizabal, el cadebat antea secundum ordinem Aaron in victimis pecorum,
1 Er. et
Lov., Et quod hic dictumest coramAbimelechf
1 Haecverba, Proisia ergofiguratione',omittuntplerique (et addunt),ibi coramjchis : quoda MSS. abest.
Wi. et babeai: vuklur ad
ergo ipsam, etc. * Mss., orandout aperiai: omisso,Domitmnobis.
 503 S. AUGUSTINIEPISCOPI 504
et hoc in mysterio : nondum eral sacriflciumcorporis lorum manducavitliomo ( Vsal. LXXVII , 24 ): id est,
et sanguinis Domini, quod fidcles norunt, ct qui Verbum illud qno pascuntur Angeli sempiternum,
Evangeliura legerunt, quod sacrificiumnunc diffusum quod est aequalc Patri, manducavit homo : quia
est toto orbe terrarum. Proponite ergo vobis anle cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus esl
oculos duo sacrificia, et illud secundum ordinem Aa- esse mqualisDeo. Saginanlur illo Angeli : sed semel-
«wn, et hoc secundum ordinem Melchisedech. Scri- ipsum exinanivit, ut manducaret panem Angelorum
^tuni est enim : Juravit Dominus, et non poenitebit homo , formam servi accipiens, in simililudinemhomi-
eum, tu es sacerdosin aternum secundumordinem Mel- num factus , el habitu invenlusul homo; humiliavil se
chiscdec (Psal. cix, 4). De quo dicitur : Tu es sacer- factus obedkns usque ad mortem, mortematitemcrucis
dos iti alernum secundum ordinem Melchisedec? De (Philipp. II , 6-S): ul jam de cruce.commendarelur
Domino noslro Jesu Cliristo. Quis erat Melchisedec? nobis caro et sanguis Domini novum sacrificium.
Rex Salem. Salem civiias fuit antea, illa quoepostea, Quia mutavit vullum suum coram Abimeleclt,id esl
eicut docli prodiderunt, Jerusalem dicta est. Ergo coram regno patris. Rcgnum cnim patris, regnum
anlequam ibi regnarent Judaei, ibi eral ille sacerdos erat Judaeorum. Qtiomodo regnum pairis? Regnum
Melchisedec, qui scribilur in Genesi Sacerdos Dei David , regnnm Abrahac. Nam regnum Dei Patris,
excelsi (Gen. xiv, 18). Ipse occurrit Abrahae, quando magis Ecclesia quam populus Judoeorum: sed secun-
liberavit Lot de manu persequenlium, cl prosiravit dum carnem regnum patris populus Isracl. Dicttim
eos a quibus ille tenebatur, et liberavit fratrem : post est enim : El dabil ei Deus sedem David patris ejus
liberationem fratris occurril ei Melchisedec.Et tantus ( Luc. i, 32). Dcmonstratur ergo sectindum carnem
eratMelchisedec, a quo benediceretur Abraham. Pro- pater Dominiesse David : secundumdivinitatem ati -
tulit panem et vinum, et benedixit Abraham, et de- tem Cbristus non filius, sed Dominus David. Judoci
dit ei decimas Abraham. Videte quid protulit, el 1 vero Chrislum secundum carnem norunt, secundum
quem benedixit. Et dictum est postea : Tu es sacerdos divinitatem non norunt. Ideo fecit illis quacstionem,
in mlernumsecundumordinemMelchisedec.David hoc el dixit: Cujusfiliumessedicilis Christum? El respon-
in Spirilu dixil louge post Abraham : temporibus au- derunt: Filium David. El ille: Quotnodoergo David
tem Abrahaefuit Melchisedec. De quo alio dicit, 7'u i» spirilu vocaleum Dominum, ubi ail: Dixit Dominus
es sacerdosin mlernumsecundumordinem Melchisedec, Dominomeo , Sede ad dexteram meam, donecponam
nisi de illo cujus nostis sacriiicium ? otnnesinimkos tuos sub pedibustuis ? Si ergo Davidin
6. Sublatum est ergo sacrificium Aaron , ct ccepit spiritu vocaleutn Dominum, quomodofilius ejus esl?
esse sacrificium secundum ordinem Melcbisedec. Et non potueruntilli respondere(Malth. xxn , 42-46):
Ergo mutavit nescio quis vultutn suum. Quis est iste quia non noverant in Domino Christo, nisi quod vi-
nescio quis ? Non sit nescio quis : notus est enim * debatur oculis, non quod corde intelligebalur. Si
Dominus noster Jesus Chrislus. In corpore el sanguinc autem intus haberenl oculos sicut habebant foris , ex
suo voluit esse salutem nostram. Unde autcm com- eoquod foris videbanl inlelligerent filiumDavid;ex eo
mendavit corpus et sanguinem suum (Mallli. xxvi, quod intus inlelligcbant, intelligercnlDominumDavid.
26)?De humilitate sua. Nisi enim esset humilis, 7. Mutavit ergo vullum suum coram Abimetech.
nec manducarelur, nec biberetur. Rcspice allitudi- Quid cst, coram Abimelech? Coram regno patris.
nem ipsius : In principioeral Verbum, el Verbumerat Quid cst, Coram regno palris ? Coram Judaeis. Et
apud Deum, et Deus erat Verbum( Joan. l, 1). Ecce dimisiteutn , et abiit. Quem dimisit ? Ipsum populum
cibus sempiternus : sed manducant Angeli, mandu- Judaeorum dimisit, el ab it. Quaeris modo Cbrisluin
cant supernaeVirtutes , manducant coelestesSpiritus, apud Judaeos, et non invenis. Unde dimisit el abiit ?
et manducantes saginanlur , et integrum manet quod Quia mutavit vulium suum. Ilaercntes l cnim illi sa-
eos saliat et laetilicat. Quis autcm homo possel ad crificio secundum ordinem Aaron , non tenuerunt sa-
illum cibum ? Unde cor tam idoneum illi cibo ? Opor- crificium secundum ordinem Melchisedec( Bebr. vn ,
tebal ergo ut mensa illa laclesceret, et ad parvulos 11); et amiserunt Chrislum , et coeperunteum ha-
perveniret. Unde autem fit cibus lac ? unde cibus in bere Gentes , quo non niiscrat anic praccones. Nam
lac converlitur , nisi per carnem trajiciatur ? Nam ad illos praeconesmiserat, ipsum David , Abraham ,
mater hoc facit. Quod manducat mater, hoc mandu- Isaac el Jacob , Isaiam , Jeremiam , et coeterosPro-
cat infans : scd quia minus idoneus est infans , qui phetas miserat, et pauci inde cognoverunt, et ipsi
pane vescatur, ipsum panem maier incarnat, et per pauci in comparatione pereuntium : nam mulii erani.
humilitalem mammilloc ct lactis succum, dc ipso Milliacnim legimus fuisse. Scriplum enim esl: Reli-
pane pascit infantem. Quomodo ergo de ipso pane quim salvm fient ( Rom. u , 27 ). Sed quaeris modo
pavit nos Sapientia Dei? Quia Verbuin caro factum circumcisos clirislianos , ct non invenis. Eranl atilem
est, et habitavitin nobis {Ibid. 14). Vidcteergo hu- de circumcisione recenlibus lemporibus fidei mtiha
mililatem : quia panem Angelorummanducavit homo, millia chrislianorum. Quasrismodo , et non invenis.
ut scriptum est, Panem cwli dedit eis , panem Ange- Merito non invenis. Mutavitenim vullumsuum coram
1 Sicplures Mss.AtEdd.: ridete quiil protttlil ei quem Abimelech, el dimisit eum, et abiit. Et coram Achis
benedixit.El dklum estei poslea.
s Nonnulliproba; noloeMss.,Qtritest isle nescioqtris? mutavit vultum suum , el dimisit eum , et abiil. Ideo
Tfescioquisriotus.l'Menim, etc. iMas.rHabenlesemmilttsacrificium. .. . .«
505 ENARRATIOIN PSALMUMXXXIII. 506
cnim mutala sunt nomina , ut ad myslerii significa- dimisit eos, et abiit, hodievacare. Si illi qui Chri-
tionem nos excilaret mutatio nominum: ne puiare- stum amiserunt, quos dimisit, et abiit, habenl ina-
nius non narrari aut commemorariin Scripluris Psal- nem vacationem; nos hahemus frucluosam vacatio-
morum , nisi quod in libris Regnoruni gestum inveni- ncm , ut intclligamus Christum qui illos dimisit, et
tur, et nonibi quaereremus figuras futurorum , sed venil ad nos. Omnianon frustra facta sunt, et in illo
tanqnam res gesta.sacciperemus. Cum crgo nomina furore David, quod dicitur affeclabat, et lympaniza-
mulantur, quid tibi dicitur? Clausum est hic aliquid; bat ad oslia civitatis, et (erebaturin manibussuis , et
pulsa , nOlihaerere in littera ; quia littera occidit: procidebatad ostia portm,et salivmdecurrebantsuper
sed desidera spiritum; spiritus enim vivificat (II barbam ejus. Affectabalille : quid cst, affectabat?
Cor.III , 6) : intellectus spiritualis crcdcntem sal- Affectumhabebat. Quid est affectum haberc? Quia
vum facit. compassus est infirmitatibus noslris : et ideo voluit
8. Quomodol ergo dimisit Achis regem, alten- ipsam carnem suscipere, in qua mortem occideret.
dite , fratres. Achisdixi interpretari, Quomodoest. Compassusergo nobis, affeclasse diclus est. Ideo
RecordaminiEvangelium: quandoloquebatur Domi- reprehendit Apostoluseos qui duri sunt et sine affe-
nus noster Jesus Christusde corpore suo, ait: IVist ctu. Reprehendensenim quosdam, ait: Sine affectu,
quis manducaveritcarnemmeam, et biberit sanguinem sine misericordia( Rom. i, 31 ). Ubi est affectus,
metim, nonhabebitin se vitam: caro enim mea vere ibi misericordia. Ubi misericordiaest ? Miseratusest
esca est, el sanguismeusverepotus est (Joan. vi, 54, nos desuper. Nam si exinanire se nollet, mancnsin
56). Et discipuliejusqui eum sequebantur, expave- ea forma in qua acqualis eral Patri sempilernus,
runt, et exhorruerunt sermonem , et non inlelligen- semper nos in morle remansissemus: sed ut nos de
tes putavernntnescio quid durum dicere Dominum morte sempiterna liberaret, quo nos peccalum su-
nostrum Jesum Christum , quod carnem cjus quam perbiae perduxerat, humiliavil se, faclus subditus
videbant, manducaturierant, cl sanguinembibituri: usque ad morlem , mortem autem crucis. Ergo affe-
et non potuerunt tolerarc , quasi dicentes, Quomodo ctavit, quia pervenit usque ad mortem crucis. Et
est? Error enim ct ignorantia et slultitia in persona quoniam qui crucifigilur, in ligno extendilur; ut
regis Achis.Ubi enim dicitur , Quomodo est, rion autem lympanum fiat, caro, id cst corium, in
intelligitur : ubi non inlelligitur , tenebracignorantiac ligno extenditur: dictum est, et tympanizabat,id est
sunt. Erat ergo in illis regnum ignorantioe, quasi crucifigebalur, in ligno cxtendebatur. Affeclabiil,id
rex Achis: id est, regnum erroris eis dominabalur. est, affeclumin nos habebat, ut animam suam po-
llle autem dicebat, Nisi quis manducaveritcarnetn neret pro ovibus suis ( Joan. x, 15). Tympanizabat.
tneam, et biberit sanguinem meum. Quia mutavcrat Quomodo? Ad ostiacivilalis. Ostium nobis est quod
vullumsuum , quasi furor iste el insania videbalur , aperilur , ut credamus in Deum. Clauseramusostia
darc canicm suam manducandam hoininibus, ct bi- conlra Chrislum , el aperueramns diabolo; contra
bcndumsanguinem. Ideo quasi insanus putatus cst vitain aelernamclaiisura cor habebamus: ille autcm
David, quando dixit ipse Achis: Arreptiiiumbuitc DominusDeus noster , quia clausumcor habebamus
mihi adduxislis. Nonne videlur insania , Manducaie bominesadversusvilamaeternam.iiecpoteramiisvide-
carnemmeam,et bibilcsanguinemraeum? Et dicens , re Verbumquod vident Angeli,cruce aperiebat corda
Quicumquenon manducaverilcarnetnmeam, el biberit mortalium, hoc est, tympanizabat ad ostia civitatis-
sanguinemmeum, non habebitin se vitam, quasi insa- 10. El ferebalurin manibussuis. Hoc vero, fratres,
nire videlur. Sed regi Achis insanire videtur, id est quoraodopossel fieri in homine, quis intelligat?Quis
stulliset ignoranlibus.Ideo dimisit eos cl abiit: fugit cnim portaturin manibussuis? Manibusaliorum po-
de corde corum intelleclus, ne cum possint compre- lest portari homo, manibussuis nemo portatur. Quo-
hendere. Et quiddixerunt illi ? Quasi, Quomodoest, modo intelligatiirin ipso David secundum litteram ,
quod intcrprelatur Achis.Dixerunt enim : Quomodo non invenimus; in Chrisloaulem invcuimus.Fercba-
potesthic nobisdare manducarecarnemsuam (Ibid., lur enim Chrisius in manibussuis, quando commcn-
53)? Arreptilium pulahant Dominum, et ncscirc dans ipsum corpus suum, ait : Hocesl corpusineum
quid loqueretur , el insanire. illc aulcm qui noverat (Matth. xxvi, 26). Ferebat enim illud corpus in ma-
quod dicebalin illa mutatione vulttis sui, cl quasi nibus sttis'. lpsa est humilitas Domini nostri Jesu
furorcet insania, sacramenta praedicabat, el affecla- Chrisii, ipsa mullum commcndatur bominibus. Ad
bal, et tympanizabatad ostia civitatis. ipsamnos hortatur, fratres, ul vivamus, id est humi-
9. Quaerendumesl quid sil, et ipsumaffeclabat, ct iilalem ejus imitemur : ut percutiamus Goliam, et tc-
ad ostia tympanizabal.Non sine causa diclum est, nenlesCbristumvincamussuperbiam.Procidebatenim
Procidebalad ostiaportm; ttonsine causa diclum est, ad ostia porta. Quid est, Procidebat?Ad humilitatem
£( talivmdecurrebantsuper barbamejus : non fruslra se ipse dejiciebat. Quid est, ad ostia porla ? Ad in-
dicta sunt. Mercede intelligentiae* diuturnus sermo itium fidei,quosalviefficimur.Nemoenim incipit nisi
onerosus esse non debet. Nostis, fralres, Judaeos ab inilio fidei, sicut dicilur in Canticiscanticorum :
ipsos, corara quibus ille mutavit vultum suum , et Venies,el pcrtransiesab initio fidei(Canl. iv, 8, tec.
1Edd.,ouo.AtMss.,quomodo.
* sicMss.Edd.vero,ttotifrttstradictatunl, sed indigent 1SosliioinnesMss.,Ferebatilludin manibussuis,ipsa
tntelligentia.Diuturnussermo,etc. est humililas,ctc.
307 S. AUGUSTINIEPISCOPl 308
LXX). Vcnturi sumus facie ad faciem; sicut scriptum quemdam Gelh, nomine Achis. Sed cum gloria ejos
cst : Dileclissimi,filii Dei sumus, et nondumupparuit ibi fuisset commemorata, ne per livorem idem rex ad
quid erimus; scimusquia cumapparuerit, similesei eri- quem confugerat, aliquid in eum machinaretur, finxit
mus, quoniamvidebiinuseumsicuti esl (I Joan. m, 2). insaniam, el quasi furore correptus, tnulavit vuttum
Videbimus:(|tiando?Ctnn isla transierint. Audi eliain suum, el, sicut lcgimus, affeclabat,et lympanizabatad
Paultim apostolum : Videmttsnunc per speculumin oslia civilalis, el ferebatttrin manibussuis, el procide-
anigmale, tttncautem faciead faciem(I Cor. xm, 12). bal ad ostia porta. Et dixit rex Achis: QuidItuc mihi
Antequamergo videamusfaciead faciemVcrburn,quod adduxistisislum? Numquidarreplitiumegoopushabeo?
vident Angeli, opus nobis est adhuc ostiis portoe, ad Et sic eum dimisit, ut imjdealur quod bic scripium
quas procidil Dominus,bumiliansse usqtiead mortem. est, Mulavilvultumsuum, ei dimisileum, et abiit. Di-
11 Quid est quod sativmdecurrebant super barbam misit aulem regem Achis : hic vero dictum est quod
ejus ? In hoc enim immulavitvullumsuuin coratnAbi- mutavitvultumsuum coram Abimelech,et dimisiteutn,
melech,vel Achis, et dimisiteum, et abiit. Non intelli- et abiit. Diximusautem nomina mulata esse, ul sacra-
gentes dimisit. Ad quos abiil? Ad Gentes. Ergo nos mcntum ostendcrelur : ne si idem nomen repetitum
ilitelligamusquod ipsi non potuerunt. Decurrebant esset in litulo Psalini, non nobis prophelasse aliquid
super barbam Davidsalivae: quid sunt salivm?Quasi in sacramento, sed quasi gesta narrasse videretur.
verba infantilia : salivoeenim currunt infanlibus.Non- Ulruinque ergo nomen magnum continet sacramen-
ne erant tanquam infantiliavcrba : Manducatecarnem IIIIII.Nam Achis interpretatur, Quomodoesl: Abime-
iheam, etbibite sanguinem meuin? Sed ista infantilia lech inierjirelatur, Patris mei regnuni. In illo verbo
verba legebant virlulem ipsitis. Virtus cnim in barba quod dicilur, Quomodocst, ignorantia signilicalur,
intelligitur. Salivaeigitur decurrentes super barbam ut verbum niirantis et non agnoscenlis intelligas : in
ej"us,qtiid stint, nisi verba infirma virtutem ejus te- isto autem quod dicitur Abimelech, regnum Judaeo-
genlia? Intellexii, ut arbilror, Sanctilas Vestra litu- rum significatur. Ex Christi eniin persona poiesl dici,
lum psalrni bujus. Si velimusjam Psalmum exponere, Patris mei regnnra; quia pater ipsius secundumcar-
timcndum est ne illa quaeaudistis labantur de cordi- nem, David; et regnum David erat in genle Judoeo-
bus vestris. Tilulum psalmi bujus exposuerimusin rum. Coram regno ergo patris sui tnutavit vulium
nomine Domininoslri Jcsu Cbristi: quoniamcrastinus suum, et dimisilcum, el abiil; quia eral ibi sacrilicium
dies dominicusest, et dcbemusvobis sermonem, dif- secundum ordinem Aaron, et postea ipse de corpore
feramus in crastinum, ut etiain Psalmi lextum liben- et sanguine suo instituit sacrificiura secundura ordi-
ter audiatis. nem Melchisedec.Mulavit ergo vultum suum in sa-
SEBMO II, HABITUS DIEDOMINICO. cerdotio, et dimisit gentem Judaeorum, et venit ad
1. Qui hesterno die adfuistis, non dubilo quod me- Gentes. Quid est ergo, Affectabat?Affectuplenus erat.
minerilis pollicitationisnostree.Tempus enim jam est Quid enim tam plenum affectu, quam misericordia
in nomine Dominidebilum solvere. Ipse inspiravit ut Domini noslri Jesu Christi, qui videns infirmitalem
ut nos a sempilerna morte liberarel, tem-
promilleremus, ipse dabit ul solvamus, semper exi- nostram,
stentes debilorescbarilatis. Ipsa est enim quaesemper poralem mortem cum tanta injuria confumeliaquesu-
redditur, et semper debetur, sicul dicit Apostolus: sccpit? El tympanizabal: quia lympanumnon lit nisi
Neminiquidquamdebeatis, nisi ul invicemvos diligatis cum corium in ligno extenditur; et tympanizabat
(Rom. xiti, 8). Psalmi bujus litulumheri exposuimus; David significans quod crucifigendus esset Chrislus.
cujus expositio cum nos diulius retineret, ejtisdem Ttjmpanizabalautem ad osliaciviiatis: quoesunt ostia
psalmi lextum exponendumdistulimus. Audiamuser- civitatis, nisi corda noslra quae clauseramus contra
go quid Spirilus sanctus per os Prophetac sancti sui Cliristum, qui de lympano crticis aperuil corda mor-
dicat in islo sermonc Psalmi, quod congruat titulo talium? Et ferebalurin manibussUis: quomodofere-
quem hesterno die traclavimus. Qui non adfuerunt, balur in manibussuis? Quia cum commendarelipsum
lanquam' el hoc debitum pelunt : sed ne forte per corpus suurii et sauguinem suuin, accepil in manus .
alias lanlas moras % fraudemus eos quibus jam red- suas quod norunt fideles; et ipse se porlabat quodara
dendum est quod debemus, breviter commemoratura modo, cum diceret: Hoc est corpus tneum (Matth.
agnoscaut,quanlum possunt, qui hodieadsunt el heri xxvi, 26). Et procidebatad ostia portm: id est, humi-
noii adfuerunt. Si quid autem eos movet quod diligen- liavit sc. Hoc est enim procidere usque ad initium
lius interrogare debeant, patentes aures nostras in- fidei noslrae. Ostitimenim porlacinilium fidei, unde
vcnient in nomine Christi aliis temporibus, ne ista incipitEcclesia,el pervenit usque ad speciem: ut cum
occupenturs. credit ea quacnon videt, merealur perfrui, cum facie
2. Diximusscriptum esse in libro Regnorum, quod ad faciemvidcre cceperit. Sic se habet tilulus Psalmi;
David cum fugeret Saffil, laterc voluit apud rCgem breviter audivimus : audiamus jam ipsa verba affe-
.' Ecld.,tamen.AliquotMss.,tanqttam. clantis et tympanizantisad portam civitatis.
- i:dd.,ne fortepro uliistantasmoras 3. [vers. 2.] BenedicamDominumin omn»tempore,
facienlesfraudemtis
eos.MoxqueapudLov.,quibusjamredditumest. Kosuiro- semperlaus ejus in ore meo. Dicit Cbrislus, dicat et
que. loco Mss.
8 Er. etsequimur
i.ov.,ne istitiwdooccupentur.AlMss.,neistaoc- cbristiantis; quia et christianus in corporc Christi est;
cnpeniur.Ain.,ne isla tnodo,elc. et proptcrea Cliristus homo, ul posset esse curisiia.
309 ENARRATIO1N PSALMUMXXXIII. 3J0
nns angelus, qui ait \ Benedkam Dominum. Qtiando humilem? Nolle in se laudori. Qui insevull laudarf,
benedkamDominnm? Quando libi benefacit? quando sttperbus est. Qui superbtiSnon est, humilis est. Non
abundant sa:cularia? quando multum abundat fru- vis crgo esse superbus ? Ut possis esse humilis, dic
menti, olei, vini, auri, argenti, mancipiorum, peco- quod dictum esl: ln DotmnoiuudabilUranima ttteu;
rum, salusque ista mortalis invulnerata et incorrupla audiiint mansueti,ei Iwientur.Ergo qui non in Domino
persistit, ea quaenascuntur crescunt omnia, nihil im- volunt landari, non sdnt mansueti; sed truces, asperi,
matura morte subtrahitur, felicitas lota abundat in elati, sujierbi. Jumenla mansueta vult habere Domi-
domo, circumfluuntomnia, tunc bencdicesDomintim? nus : esto jumentum Domini, id esl, esto mansuetusk
Non : sed in omni lempore. Ergo et tunc, ct quando Scdet ille supef te, ipse regit te : noli timere ne
ista secundum tempus et secundum flagella Domini offendas, et eas in procccps.Infifniitas quidem tui
Del noslri lurbantur, auferunlnr, minus nascunlur, est, sed altende quis tibi praesideat.Ptillus asini es,
jam nata dilabuntur. Fiunt enim haec, el inde seqni- sed Chrisnim porlas. Nam et ipse in pullo nsini venit
lur penuria, egeslas, labor, dolor et tentatio. Sed lu ad civilatem, et fuit illlid jumeiilum mansnelum.
qui canlasti, BenedicamDominnmin omni lempore, Numquid laudabalur jumenluni illud? Numquid ju-
semper laus ejus in ore meo, et quando ista dat, bene- menlo dicebatur : Hosanna, fili David, benedictitsqui
dic; et quando ista lollit, benedic. Qtiia ille dat, ille venit in nomine Domini(Matth. xxi, 9)? Asellus por-
tollit: sed seipsum a benedicente se non tollit. labat : sed ille qui porlabatur, a praccedentibuset
4. Quis est autem qui bcnedicit Dominumin omni conseqticnlibtis laudabaiur. Et dicebat fofte junien-
tempore, nisi humilis corde? Ipsam enim liumilita- lum: In Dominolaudabitur anima mea; atidiant mim*
tcm docuit Dominus nosler in corpore et sanguine sueti, et twlenlur. Nunquam illud dixil ille asiiins,
EUO: quia cum commendat corpus et sanguinem fratres: sed dicat illud populusqui imitalur jumsntum
suum, humilitatem suam commendat, in eo quod in illud , si vult poriate Dominumsuum. Irascitur forte
ipsa hisloria scriptum est, in illo quasi furore David, populus, quia comparalur asello in qno scdil Doini-
quod praetermisimus,Et salivwdecurrebantsuper bar- nus; et dicent mihi aliqui supcrbi e'l elati : Ecce
bam ejus. Cum legerelur Aposlolus, audistis ipsas sa- asinos nos fecit. Sit asinus Dominiquisquis hoc dicil;
livas, sed decurrentes super barbam. Dicit aliquis, ne sit equus et mulus, quihus non est intellecius.
Quas saliyas audivimus?Nonnemodo lcctus est Apo- Nostis enim psalmum Ubi dicitur : Nolite esse sicui
stolus, cum diceret : Judai signa peiunl, el Graci cquusel mulus, quibusnon est inteltectus(Psal. xxxi,
sapientiamquarunl? Modo lecium est : Nos autem 9). Eqtius enim et mulus erigunt cervicem aliquando,
prmdicamus,inquit, Chrislumcrucifixum(lunc cnira ct sua ferocitate excmiunta sc sessorem. Domantur
lympanizabat)Judais quidemscundalum,Genlibusau- frenis, camo, verberibus, donec discanl subesse, et
tem stultitiani; ipsis vero vocalis Judwis et Grwcis, portarc dominum suum. Tu attlem antequam freno
ChrislumDei Virtulemel Dei Sapienlkin : qttia quod lundantur ora tua, esto mansuettis, et porta Domi-
stultumest Dei, sapknliusest liominibus; el quodinfir- imm tuum : noli in lc velle laudari, sed laudeiur ille
mum est Dei, fortius cst quam homines(I Cor. i, 22- qui super te sedet, et diees : In Dominolaudabitur
26). Salivseenim signilicant slultiliam , salivaesignf- anitna mea, audiant mansueti,el tmtentur.Nam quando
ficant infirmilatem. Sed si quod stultum esl Dei, audiunt non mansueti, non lactanlur,sed irascuntur:
sapienlius esl hoininibus , et quod infirniumest Dei, ct ipsi sunl qui dicunl quod asinos eos fecerimus.
forliusest quam homines: non lan juam salivaeolTen- Qui aulem mansueti sunt, dignentur audire et essa
dant, sed attende, quia super barbam decurrunt. quod atldiunt.
Quomodo enim salivis inflrmilas, sic barba virtus 6. [vers.4.] Sequitur, MaghificateDominumtnecum.
ostenditur. Texii ergo virlulem suam corpore infir- Quis est iste qui exhortatur ut
magnificcmuscum illo
milatis suae: et quod forinsecus infirmabatur, lan- Dominum?
Quisquis est, fralrcs, in corpore Chrisli,
quam in saliva apparebat; intus autem divina virtus ad hoc debet dare operam , ul magnilicetufcum illo
tanquam barba legebalur. Ergo bumilitas nobis com- Dominus. Arnat enim Dominum quisquis est iste. Et
mendatnr. Eslo humilis, si vis benedicerc Doininum
quomodo illuin amat? Ut rion ihvideatcbamatorisuo.
in omni lempore, et semper laus ejus sit in orc tuo. Quisquis enim ahiat carnaliler, necessa est ut cum
Quia Job nen lanlum benedixit Dominum, quando zelo pestifero amet: si forte pro magno nudamvidere
abundabant illi omnia, quibus eum legimus divilem potuerit, quam
peslifero amore desideravit, numquid
fuisse et felicem, et pecore, et servis, ct domo, feli- vult ut vidcat illam ei aiius? Necessc est ut zelo et
cem filiis, el omnibus rebus, Ablala sunt omnia uno livofe saucieltir, si ct alius eam viderit'. Et sic ser-
tempore, et implevilquod in hoc psalraoscriptum est, vatur castitas, si aut ille videat cui licet, et alius non
dicens : Dominusdedit, Dominusabstulit; skut Domhio videat, aut nec ipsc. Non sic csl Sapienlia Dei: vide-'
placuit; ita facium est: sit nomen Domini benedictum bimus illam facie ad faciem, Clomnes videbimus, et
(Job i, 21). Ecce habes exemplum bencdicentis Do- iiemo* ibi zelabit. Omnibusse Cxbibet, et imegra
minum in omni tempore. est, et casta cst omnibuS. Illi mulaniur in eam, et
5. [vers. 3.] Quareanlem benedicit Dominumhomo ipsa in eos non mutatur. Ipsa est veriias, ipsa est
in omni tempore? Quia humilis est. Quid cst esse 1 Pleriquesiss.,sielalius velit.Supple,titdere.
1 AliquotMSS., * Lov.,kt nemose ibizelabit.AliquotMss.,sJDj,Mii,ibi
angetas,quijam dicat, AlfinonjiuHi;an-
Q«(HS, Et quM(41, xelabit; ornjssaparticulase.
 311 S. AUGUSTINlEPISCOPI 318
Deus. Numquid aliquando audistis, fratres, quod po- mus ergo, fratres, cum gemilu quantum possumus,
luerit commulari Deus noster? Supereminens omni- dicentes : MagnificateDominum tnecum, et exallemus
bus veritas est, Verbum Dei est, Sapienlia Dei est, twmen ejus in unum. Ecclesia enim illis clamat: vox
per quem facta sunt omnia : habet amalores suos. cst Ecclesioe,clamans illis qui se praeciderunt1. Unde
Sed quid dicit amator ipsius? MagnificateDominum enim disrupti sunt? Per superbiam. Docet autem
tnecum. Nolo solus magnificare Dominum , nolo solus Cbristus humililalem, cum commendat corpus et
amare, nolo solus amplecti. iNon cnim si ego am- sanguinem stuim : quod diximus Sanctitati Vestraein
plexus fuero, non habet alius ubi manus ponat. Lati- hoc Psalmi textu agi ct celebrari, ubi commendatur
tudo tanta est in ipsa Sapientia, ut omnes animae corpus et sanguis Christi, ubi commendalur humilitas
amplectantur et perfruanlur. Et quid dicam, fratres? Christi, quam pro nobis suscipere dignalus est.
Erubescant qui sic amant Dehm, ut invideant aliis? 8. [vers. 5.] Inquisivi Dominum, el exaudivitme.
Aurigam perdili homines amant, et quisquis amaverit Ubi exaudivit Dominus? Intus. Ubi dat? Intus. Ibi
aurigam aut venatorem , vult ul lotus populus cum oras, ibi exaudiris, ibi beatificaris. Otasti', exaudilus
illo amet; et horlatur, et dicit:Amate mecum illum es, beatificatus es; et non scit qui juxla lestat:
pantomimum, amate illam mecum et illam turpitudi- gestum est totum in occullo, sicut Dominusin Evan-
ncm. Clamat ille in populo, ut amelur cum illo tur- gelio dicit: Intra in cubiculum tuum, claude ostium
pitudo: ct chrislianus non clamat in Ecclesia, ut luum, et ora in occulto, et Paler tuus qui videl in
amelur cum illo veritas Dei! Excilate ergo in vobis occutto, reddet libi (Mattli. vi, 6). Cura ergo intras
amorem , fralres, et clamate unicuique vestrorum , cuhiculum luum , inlras cor tuum. Reati qui gaudent
ct dioite : Magnificate Dominum mecum. Sit in vobis quando intrant ad cor suum , et nibil mali ibi inve-
iste fervor. Quare vobis recitantur isla, et exponun- niunt. Allendat Sanctitas Vestra: quomodo nolunt
tur? Si aniatis Deum, rapite omnes ad amorem Dci intrare domos suas qui habent malas uxores, quomodo
qui vobis jungunlur, et omnes qui sunt in domo exeunt ad forum , et gaudent; coepit hora esse, qua
vcsira : si amalur a vobis corpus Chrisli, id est unitas inlrenl in domum suam, contristantur: intraturi sunt
Ecclesioe,rapite eos ad frucndum, et dicite : Magni- enim ad (aedia, ad murmura, ad amaritudines, ad
ficate Dominummecum. eversiones; quia non est domus composila, ubi inter
7. [vers. 4.] Et exaltemus nomen ejus in idipsum. virum et uxorem pax nulla est; et melius illi est foris
Quid est, exallemusnomenejus in idipsum? Hoc est, circumire. Si ergo miseri sunt, qui cum redeunl ad
in unum. Nam multi codices sic habent: Magnificate parieles suos, timent ne aliquibus suorum perturba-
Dominum tnecum, et exaltemusnomen ejus in unum. tionibus everlanlur; quanlo sunt miseriores, qui ad
Sive in idipsum dicalur, sive in unum; hoc idem di- conscienliam suam redire nolunt, nc ibi Iitibus pec-
citur. Ergo rapite quos potestis, horlando, portando 1, catorum everianlur! Ergo ut possis libens redire ad
rogando, dispulando, rationem reddendo, cum man- cortuum, munda illud : beaii cnim mundi corde ,
suetudine, cum lenilate: rapite ad amorem; ut si quoiiiam ipsi Deum videbunt (Id. v, 8). Aufer inde
magniflcanl Dominum, in unum magniflccnl. El pars cupiditalum sordes, aufer labem avaritiac,aufer tabem
Donati videtur sibi magnificarc Dominum : quid cos superstilionum, aufer sacrilegia el malas cogita-
offendit orbis terrarum ? Dicamus illis, fratres : Ma- tioncs; odia, non dico adversus amicum, sed etiam
gnificateDominumtnecum, el exaltemusnomenejus in adversus inimicum: aufer isla omnia; inlra in cor
unum. Quare in praecisione vultis magnificare Domi- tuum, et gaudebis ibi. Cum ibi cceperis gaudere,
num ? llle unus est, quare duos populos vultis facere ipsa mundilia cordis lui deleclabit te, et faciet orare:
Dco? Quare vullis dissipare corpus Christi ? Cerle quomodo si venias ad aliquem locura, silentium est
cnim ipse pendebat in cruce, quando lympanizabat: ibi, forlc quies est ibi, mundus esl locus; Oremus
ct cum penderet in cruce, cmisit spiritum; et vene- hic, dicis : et deleclat te compositio loci, ct credis
runt illi qui eum suspenderant, ct invencrunt eum quod ibi te exaudiat Deus. Si ergo Ioci visibilis te
emisisse spirilum, et non illi fregerunt crura : latro- delectat mundilia, quare le non offcndit immundilia
nibus autcm adhuc in cruce vivenlibus fregcrunt cordis lui ? Inlra, munda omnia, leva oculos luos ad
(Joan. xix, 32, 33), ut per ipsum dolorem compendio Deum, et slatim teexaudiet. Clama, et dic : Inquisivi
mortis ab illo crucialu liberarenlur, quomodo solebat Dominum, et exaudivit me; el ex omnibus tribula-
crucifixis fieri. Ergo venit persecutor, invcnit Do- lionibusmeis eruit me. Quare ? Quia cum fueris illu-
ruinum quiete deposuisse spiritum : quia ipse dixit, minatus, cum cceperishic habere bonam conscienliam,
Poteslalem habeo ponendi animam meam (Id. x, 18). restanl tribulaliones, quia restat aliquid infirmum,
Pro quibus posuit animam suain? Pro universa plebe doncc mors absorbcalur in vicloriam, et mortale hoc
sua, pro lolo corpore suo. Venit ergo persecutor, et induat immortalitalem (I Cor. xv, 54): necessc cst
non fregit crura Christi : vcnit Donalus et disrupit ut in hoc saeculo flagelleris; necesse est ut aliquas
Ecclesiam Christi. Iritegrum corpus Christi in cruce tentationes suggestlonesquc patiaris. MundabilDcus
inter manus persecutorum est, et inler manus Chri- omnia, eruet te ab omni tribulatione, ipsum quaere.
stianorum non csl integr.umcorpus Ecclesioe.Clame-
i 1sic in Mss.Atin Edd.,pracipitaverunt.
1 Mss.quidamotnittunt,porlando.Nonnulliejus Iocoha- » Er. et Lov., orasti intus, exaudituses. Abest,intus,ab
bent, operando Am.et Mss.
513 ENARRAtlO IN PSALMUMXXXIII 314
9. Inquisivi Dominum, el exaudivil me. Qui ergo quia et ut curreres ipse hortatus est, et ipse suum lu-
non cxaudinntiir, non Dominum quaerunt. Intendat men aspersit sic, ut magnificeet divine se sequi pds-
Sanclilas Vestra : non dixit, Inquisivi aurum a Do- silis '. Et vultusvestri nonerubescent.Accedite,inquit,
mino, et exaudivit mc; inquisivi a Domino seneclu- ad eum, el illuminamini: et vultusveslrinon erubescent.
tem, et exaudivit me; inquisivi a Dominohoc aut Non erubescet vultus nisi stiperbi. Quare? Quia ela-
illud, el exandivit mc. Aliud est aliquid inquirere a lusvultesse, et quando fuerit passus contumcliam \
Domino, aliud i[>sumDominum inquirere. Inquisivi, aut ignominiam, aut casum secundum sacculum, aul >
inquil, Dominum, el exaudivitme. tu autem quando aliquam affliclionem, erubescit. Sed noli limere, ac-
oras, et dicis, Occide illum inimicum meum; non cede ad eum, et non erubesces. Quidquid fecerit libi
Dominnminquiris, scd quasi facis te judicem super inimicus, videtur te superior esse apud homines:
inimicum luum, et facis (a) quaeslionarium Deum sed tu apud Deum superior illo es. Ego cepi, ego li-
tuum. Unde scis ne melior le sit cujus mortem quae- ,gavi,ego interfeci. Quam superiores sibi videntur qui
ris? Eo ipso forte, quia ille non quaerit tuani. Ergo ista dicunt! Quam superiores videbantur sibi Judaci
noli aliquid a Dominocxlra quaerere, sed ipsum Do- quando Dominuracolaphizabant, quando spuebant in
minnm quaerc, et exaudiet le, et adlutc le loquente facicm ejus, et de canna percutiebant capui, quando
dicet, Ecce adsum (Isai. LXV,24). Quid esl, Ecce ad- spinis coronabant, quando lunica ignominiosacircum-
sum? Ecce praesenssum, quid vis, quid a me quae- dabant! Quam superiores crant! Et ille videbalur in-
ris? Quidquidtibi dcdero, vilius est quam ego : mef- ferior, quia procidebat ad ostia portae : sed ille non
ipsum habe ', me fruere, mc ampleclcre : nondutn erubescebat. Lumen enim erat verum, quod illuminat
poles tolus '; ex fide contingc me, et inhaerebis omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan.
mihi (hoc libi Deus dicit), et caetera onera tua ego a i, 9). Sicut ergo lumen non potest confundi, sic ct il-
te deponam, ut lotus mibi inhoereas, cum hoc mor- luminatum confundi non sinit. Accediteergo ad eum,
lale luum ad immortaliiatcm convertero (l Cor. xv, el illuminamini; et vultus vestri non erubescent.
54); ul sis oequalisAngelis meis (Matth. xxu, 30), et 11. [vers. 7, 8.] Sed dicit aliquis, Quomodoad eum
semper videas faciem meam, et gaudeas, el gaudium accedo? Tantis malis, tantis peccalis oneraius sum,
tuum nemo auferet a tc (Joun. xvi, 22); quia inqui- tanta scelera clamant de conscienlia mea, quomodo
sisli Dorainum, et exaudivil te, el ex omnibus tribu- audeo accedere ad Deum? Quomodo?Si humiliavcris
lationibus tuis eruit te. te per pcenilentiam. Sed erubesco, ais, poenitentiam
10 [vers. 6.] Diximus (b) quis esset exbortalor, agere. Accede ergo ad eum, el illuminaberis, et vul-
amalor ille, qui non solus vult amplecti quod amat, lus tuus non erubescet. Si enim limor erubesccndi
et dicit: Accedilead eum, et illuminamini.Dicit enim revocat te a pcenilenlia, pcenitenlia autem facil le ac-
quod ipse probavit. Spiritualis enim quidam in cor- ccdere ad Deum: non vides quia pcenamgeslas in
pore Chrisii, vel eliam ipse Dominus noster Jesus vullu, quia ideo erubuil vullus tuus, quouiam non ac-
Christus secundum carnem, caput exhortans membra cessit ad Deum: ideo non accessit, quia non vult
CcCtera,quid dicit? Accedilead eum, el illuminamini. agere poenilentiam? Sicut atlestatur prophcta : Isle
Aul polius christianus aliquisspirilualis ad ipsum Ds- inops clamavit, Et Dominusexaudivit cum. Docct lc
minum nostrum JesumChrisluminvitatut accedamus. quomodo exaudiaris. ldeo non cxaudiris, quia dives
Sed accedamus ad eum, et illuminemur; non quomodo es. Ne (a) forte clamabas, ct non exaudiebaris, audi
ad eum accesserunt Judaei,ut lcnebrarentur. Accesse- quare : Iste inops clamavit, et Dominusexaudiviteum.
runl enim ad illum, ul crucifigerent: nos ad eum ac- Inops clama, et exaudit Dominus. Et quomodo cla-
cedamus ,* ut corpus et sanguinem ejus accipiamus. mabo inop.s? Ut elsi habes aliquid , non inde proesu-
lili de crucifixo tenebrati sunt: nos manducando inas de viribus luis : ul inlelligas le indigenlem, ut
erucifixura el bibendo illuminamur. Acceditead eum, inlclligas le lamdiu esse pauperem, quamdiu non ha-
et illuminamini, ecce Gentibus dicilur. Crucifixus bes illum qui facit te divitem. Quomodo auiem Do-
Chrislus inler Judacos crat saevientes et videmes, minus exaudivit eum? Et ex omnibus, inquit, Iribula-
Gentes absenles erant: ccce illi accesserunl qui in lionibus ejus salvum fecil eum. El qtiomodo salvos
tenebris erant, et qui non viderunt illuminati sunl. facit ab omnibus Iribulalionibus? Immiltet Augelus
Unde accedunt Genles? Fide sectando, corde in- Domini in circuilu limenlium eum, et eruei eos. Sic
hiando, charitate currendo. Pedes tui, cbariias lua scriplum esl, fratres; non quomodo babent aliqtii
est. Duos pedes habeto, noli essc claudus. Qui sunt mendosi codices, Immiltel AngelumDominusin cir-
duo pedes? Duo praecepta dilectionis, Dei et proxi- cuitu limenliumeum, et eruet eos : sed sic, lmmille
mi. Istis pedibus curre ad Deum, acccde ad illum : AngelusDomini in circuilu limentiumeum, et eruet eos. 1
1 m omnibuspropeMss.,habes. Quem hic dixit Angelum Domini,qui immitlei in cir- 1
» Edd.,totum.Mss.ulerique,lolus. cuilu timentium cum, et eruet eos? Ipsc Dominus
idem est atque carnifex.Undevetus noster Jesus Chrislus in
(a) Quaestionarius
schoiiastesJuvcnal.sat. 6, ad illud, «Suntquaetorlorihus prophelia diclus est magni
< annua praestent,» aunolat,« salatia qusesliopariissive consilii Angelus, magni consilii nuntius : sic illum
« carnificibus.»Etin martyrisMarciauae Actisn.5, legitur, dixenmt
f tratusjudex talibus dictisvirginem i)eo dicalam,quae- Prophetae(lsai. IX, 6, sec. LXX.) Ipse ergo
c stionariorummanibus alapis caesam,in ludogladiatorio 1 Mss.magnoconsensuferunt: siculmagnificeet divine
«jussit includi.» secutusest. Et vultusveslri,etc.
(f»)Supra,n.6. (a) Forle, E(. M.
Ms S. AUGUSTINIEPISCOPI SIR
magni consilii Angelus, id est nuntius, immittet in Respicis enim multos divites iniquos mori in diviliis
eos qui liment Dominum, et eruet sos. Noli ergo ti- snis, non faclos fuisse pauperes, cum vivunt; vides
mefe ne Iaieas : ubicumque Dominum limueris, novit illos senescere, perduci adultimum vitae inter magnas
te ille Angelus qui immittet in cirouitu, el eruet te. copias diviiiarurn , celcbrari eis pompam funeris in
12. [vers. 9.] Aperie modo de ipso sacrarnenlo magnis effusionibus, perduci usque ad sepulcriim
vult dicere, quo 4 ferebalur in manibus suis. G'u- divilem, qui ct exspiravit in leclis eburneis, circum-
state, el videle quoniam s suavts est bominus. Nonne flente ' farnilia suorum ; et dicis in animo luo, si forte
aperit se 8 Psalmus, et ostendit tifii illam quasi in- nosti aliqua et peccata et scelera ipsius : Ego novi
saniam et furOrem conslantem, sanam insaniam ct quania fecerit isle homo; ecce senuit, moriuus est
sobriara ebrielatem illius David, qui in figura nescio in lecto suo, deducunt illum sui, pompa tanla funeris
quid ostendebat, quando illi ex persona regis 4 Acbis celebratur : ego novi quae fecerit; decepit me Scri*
dixerunt, Quomodo est? quando dicebat Dominus, plura, ct lefellit, ubi andio et canto : Diviteseguerunt
Nisi quis manducaveritcarnem meam, et biberil san- el esurierunt. Quando iste inops fuit?quando esurivil?
guinemmeiim, non habebitin se vilam? Et illi in qui- Inquirentes autemDominumnon minuenlur omni bono
bus regnabat Achis, id est, error et ignorantia, quid (Psal. XXXIII , II). Quoiidie ad basilicam surgo, quo-
dixerunl? Quomodo isle polerit nobis dare carnem tidie getiuflecto, quotidie inquiro Dominum, el nihil
suam manducare(Joan. vi, 53, 54) ? Si ignoras, gusla, honi habeo : iste non inquisivit Dominum, et inler
el vide quoniam suavis est Dominns : si autem non tanta bona defunctus est! Sic cogitantem suffocal Ia-
inlelligis, rex es Achis. Immulabil faciem suam Da- queus scandali. Escam enim morlalem quoerit in
vid, et recedet a te, et dimitlel te, et abibit. terra , et veram mercedem non quaerit in ccelo, et
13. Beatus vir qui spcral in eum. Hoc qtiid opus est miltit caput in laqueum diaboli, constringuntur ei
diu exjioni? Quisquis uon sperat in Domioo, miser fauccs , et tenet diabolus ad malefacicndum , ul sic
est. Quis est qui non sperat in Domino? Qtii in se imitelur illum divitem, quem videt in tanta copia
speral- Aliquandoquod pcjus esl, fralres mei, atten- defunctum.
dite, aliquando homines nolunt sperare in se, sed in 15. Noli ergo sic intelligere. El quomodo intelli-
aliis homiuibtis. Salva salute Gaii Scii, niliil milii po- gom? In bonis spirilualibus. Sed ubi sunl? Nonviden-
les faccre. Et forte loquimr de homine jam mortuo. tur oculis, sed corde. Non video ipsa bona. Videt illa
In ista civitate dicit, Salva salute illius, et ille in qui amat. Justiiiam non videoa. Non enim aurum est,
aliis Iocis forle mortutis est. Et quam cito dicunt ho- non enimargenlum est. Siaurum esset, videres : quia
mines hoc: et non dicunt, Credo Deo, quia non te fides est, non vides. Et si non vides fidem, quare
permiltit nocere mihi. Non dicunt, Credo Deo meo, amas servurn fidelem? Interroga teipsum, qualem
quia etsi (e pcrmiserit ad aliquid meum , ad animam servum diligis. Forie habes servum formosum, statu-
meant non lc permiltet. Scd cum dicunt, Salva salute rosum, bene compositum; sed furem, nequam, frau-
illius, ncc ipsi volunt habere salulem, et illos gravant duleiilum : habes aulem alium forte parvuin statura,
pcrquos putanl habcre salulem. deformem facie, colore telro; sed fidelem, parcum,
14. [vers. 10.] TimeteDominum, omnessancli ejus, sobrium : attende, rogo te, quem islortun duorum
quia nih'l dcesl limenlibuseum. Multi enini firopterea diligis?Si oculos carnis inlerrogas, vincil apud te
nolunt' limcre Dominum, ne fainem patianlur. Di- pulcber injustus; si oculos cordis, vincit dcformis fi-
cittir illis : Nolite fraudem lacerc. Et dicunt: Unde me delis. Vides ergo, quod vis tit exhibeal tibi alter, id
pusco? Non polest ars sine impostura esse, non polest est fidem , exltibe illi et lu. Quare gaudes a"deum qui
negoi.iumcssc sine fraude. Sed fraudem piinit Deus. fidem libi exhibet, et laudas eum de his bonis quae
Time Deum. Sed si timuero Deum, non habebo unde non vitleniur nisi oculo cordis? Cum fepletus fueris
vivam. TimeteDominum, omnessancli ejus, quoniam spiritualibus divitiis, pauper crisa? Et ille dives idco
nihil deestlimentibuseum. Copiam proinitlil trepido, et fuit, quia hahebal leclum eburneuni; et tu pauper es,
dubitanli ne si forte limuerit Dominumdeseranl illum cujus cubiculum cordis plenum est tantis gemmis vir-
superfiua. Pascebat te Dominus contemnentem se, el tutum, justilioe, verilatis, charitalis, fidei, paiicntioe
dcseret te limentem se? Attende , el noli dicere : Ille el loleranliaeI Explica divilias tuas, si habes illas, et
dives est, et ego pauper sum : ego tinieo Dominum, compara divitiis divitum. At ille in mercatu invenit
ille non timendo quantum acquisivit, et ego timendo mtilas preliosas, et emit eas. Si fidem invenires ve-
nudus sum I Yidele quid sequitur: Divileseguerunt et nalem, qtiantum pro illa dares, quam le VoltiitDeus
esurierunt, inquirentes aulem Dominumnon minuentur gralis haberc, el ingratus es? Egent ergo illi divitcs,
omni bono. Si ad litteram accipias, videtur le fallere. egent: ct, qnod est gravius, pane egent. Ne forte pu-
1 Sic Mss.Edd.aulem, quodferebalur. lelis, quia auro egeni et argento, quanquam et hoc
9 Mss.hic et alibi constanter habent: el videte
quam cgeant. Quanlum habuit quidam, ei quid eum satia-
stiavisest Dominus.
8 AliquotMSS., mnne aperitipse Psalmus.Quidam,ivon- vit? Sic moriuns est egens, quia plura volebat acqui-
ne aperle Psaltmtsostendit. 1 aliquotMss.AtEdd.,circumfluente.
* ItaMss.At edd., quifiguratesacramentumDominicum a Sic In Mss.nonnullis: videlille qni amat juslitiam. Koti
ostendebal.Paulo post Edtl.et Mss.ferebant, qwxndoilli vitleoego.xon enimaurum est, etc.
misericoramrcge : sed in duobus libfis JheritOreposita 3 in plerisquoMss.,et taudaseum? nis bonisergo, qtue
erat lectioquairisequimur. non videnturnisioculocordis,cum repletusftieiis, pauper
» Edd.| w.i«nt,Meijusm>, mlunt, «ris?
&7 ENARRATIO IN PSALMlM XXXIII. 31$
rere quam lenebat. Egent et pane. Quare egent et cibum (Gen. xii, 10, efxxvi, 1). Sic omnes quaesierunt.
pane? Si non inielligis panem, ille dixil' : Ego sum Patilhs babliit dies bonos, qui dicit : In fame el siti, f
panis vivus, qui de ccelo descendi (Joan. vi, 41); et: in frigore et iiiiditale (II Cor. xi, 27)? Sed non ira-
Beati qui esuriunt, et sitiunt juslitiam, quoniamipsi sa- scantur sefvi: ipse Dominus tion babuil dies bonos iil
twabunlur (Matth. v, 6). Inquirentes aulem Dominum hoc sacculo; contumciias, injurias, crucem, el tanta
non minuenturomni bono.Sed quo bono jatn diximus. hiala patiebatur.
16. [vert. 12.] Venite, filii, audite me, limoremDo 18. [vers. 14.] Non ergo chrislianus murmuret, vi-
mini docebovos. Pulalis ', fratres, quia ego dico: pu- deat cujus vesfigia sequatur. Scd si dies bonos amat,
tate quia David dicil, pulate quia AposlOlusdicit: imo audiat docentem et dieentem : Venite,filii, audite me,
putale quia ipse Dominus noster Jesus Chrisius dicit: limorem Dbmini docebovos. Quid vis? Vitam et dies
Venite, filii, audite tne. Audiamus itlum simul, audite bonos. Audi, et fac : Contine linguam tuam a malo.
illum per nos: docere enim vult ille humilis, ille lym- Fac iilud. Nolo, dicit homo miser : et Jinguam meam
panizans, ille affectans, docere nos vult. Et quid dicit? nolo continere a malo, et vitam volo, et dies bonos.
Venite, filii, audite me, timoremDomini docebovos. Si operarius tuus tibi diceret: Et vasto istam vineam,
Doceatergo, proebeamusaurem, praebeamuscor. Non et exigo a te mercedem : adduxisti me ad vineam ut
aperiamus aiires carnis, et cordis claudiimus; sed sic- falcitem illam et putem, concido omnia ligna ulilia,
nt ipse dixit in Evangelio, Qui habet dures audiendi, proecidamipsa robora vitium, ut non hic habcas quod
atidial (Id. xi, 15). Quis nolit * audire docentem Chri- colligas, et cum fecero ista , redditurus es mihi labo-
stum per Propbeiam ? rern meum. Nonne insanum illum diceres? nonne il-
17. [vers. 13.] Quis est homo qui vull vitam, et dili- lum de domo tua repelleres, anlequam mitteret ma-
gil dies viderebonos? Inlerrogat. Norineomnis in vo- num ad falcem? Tales sunt homines, qtii et facere
bis respondel, Ego ? An quisquam est in vobis qui non voiunt mala, et jurare mendacium, et blasphemare
diligit vitam, id esi, qui non vult vilam, el non diligit contra Deum, et murmurare, et fraudem facere, et
dies videre bonos? Nonne quolidie boc miirmuiaiis, inebriari, et litigare, et adulterari, el ligaturas adbi-
ct bocdicitis : Quamdiu ista paiimur? Quoiidie pejora bere, et ire ad sortilegos, et dies bonos vido.re. Dicitur
et pejora : apud parentes nostros fuerunt dies ketio- illi : Non potes male faciens quperere bonam nierce-
res, fuerunt dies meliores. 0 si interrogares ipsos dem. Si lu injuslus es, injustus erit et Deus? Ergo
parentes (uos, similiter tibi de diebus suis munnu- quid faciam ? Quid vis ? Vitam volo, dies bonos volo.
rarenl. Pueriml beali patres nostri, nos miseri sumus, Conlinelinguam luam a malo, et labia lua ne loquantur
malos dies habemus : doininatus esl ille, putabamus dolum : id est, nulli fraudem, nulli mendacium.
quia illo morluo posset aliquod refrigerium dari; de- 19. [vers. 15.] Sed quid est, Declinaa malo? Pa-
leriora venerunt. 0 DCus, ostende nobis dies bonos! rum est nulli noceas, nullum occidas, non fureris,
Quiscsl Iwmo,qui vtill vilam, et ditigit videre dies bo- non adultcres, non fraudem facias, non falsitm lesti-
nos? Non hic quaerat dies bonos. Bonam rem quaerir, moniura dicas. Declina a malo : cum declinaveris,
sed non in regione ejus illam qtiaerit. Quomodo si ali- dicis : Securtis sum, perfeci omnia, habebo vitam,
quem justum quoerercsin ea patria, ubi non habitaret, videbo dies bonos. Non solum declina a malo; sed,
dicereluf libi: Bontim virum qua^ris, magnum virum et fac bonum. Parum est ut' non exspolies : vesti nu-
quaeris, quaere illum, sed noli hic, superfluo hic eum dum. Si non exspoliaveris, declinasti a malo : sed noa
quaeris, nunqtiam eum inveniurus es. Dies bonos qnae- facies bonum, nisi cum peregrinum susceperis in do-
ris, simul ens quaeramus, nolilc hic. Sed habuerunt mum (uam. Ergo sic declina a nialo, ut faciasbonum.
illos paires nostri. Fallimini : omnes hic laborave- Quare pacem, et sequereeam. Non tibi dixit, babebis
runt. Legile Scripturas : ideo vdluit Deus ut scribe- hic pacem : quaere illam, et sequere eam. Quo illam
rentur, ut nos corisolaremtir. Temporibus Eliae fuit sequor? Quopraecessit. Dominusenim e6t pax nostra,
fames, passi sunt eam piilres nostri. Capita jumenlo- resurrcxit el ascendit in coelum. Quare pacem, et se-
rum mortuorum auro vendebahluf, occideriint suos, quere illam : quia et tu cum surrexeris, hoc mortale ?
et comedcmnt eos : et duae mulieres slatuerunt inler mulabitur, et amplecleris paccm, ubi tibi nemo mo--
se ut occiderent filios suos, et manducarent; Otccidit lestus erit. lbi enim est perfecla pax, ubi non esuries. >
una filium sutim, cl mandiicavefurit eum ambae; alia Nam hic tibi paceni facit panis: subduc panem, et
nolebat occidere filium suuih, el exigebai illa quas vide quale bellum erit intra viscera tua. Jpsi justi quo-
prior occiderat filium suum; et talis fixa venil ante modo gemunt hic, fratres? ut sciatis quia quaeriinus
regem, adduxerunt se ante regem, cdntendenies de hic pacem, consequemur aulen» in fine. Sed ex parle
intcrfcctione filiorum (IV Reg. vi, 26-50). De talibus hic habeamus, ut ex loto illic habete mcreamur. Quid
cibis avertat Deus ea quae legimus. Semper dies mali est, ex parte? Concordes simus hic, diligamus pioxi-
in saeculo, sed semper dies boni in Deo. Habuit dics mum quomodo nos. Sic dilige fratrem quomodo le-
bonos Abraham, sed intus in corde : habuit dies ma- ipsum, habe cum illo pacem. Sed non possunt nisi
los, quando a fame mulavit regionem, et quaerebat existere rixae aliquoe, quomodo inter fratres et inter
1 Mss.,si intelligaspanem. ilk enim dixit, etc. sanclos exstiterunt, inter Barnabam et Paulum (Act.
» omnesprope Mss.,Putale. non
» Edd.,Quisnorit audire. Et paulo post, interroga. At xv, 59): sed non quoe occiderent concordiam,
Hss.f.eg. vaUc, etc., QUUnotitaudvth., mkrrogat. quaejnierimereBi cliarUalem. Nam et tiW ipsi resistis
 319 S. AUGUSTINIEPISCOPI «0
aliquando, et tamen non te odisti. Omnis enim quem Dominus exaudivit
rixalur secum. ira- eos, et ex omnibus tribulalionibus
pcenitel aliquid, Peccavit, redil, eorum eruit eos: ego aulem clamavi, et non me
sciiur sibiiiietipsi hoc fecisse, illud commisisse'. Ri- eruit;
autego non sumjustus, autnon facio quae mihijubet,
xani ergo secum babct, sed ista rixa ad concordiam aut forle me ille non videt. Noli timere, tanlum fac
tendil. Vidc quomodo secum rixetur, ct dicat qtndam
: tristis anima et quod jubet; et site non eruitcorporaliter, eruet spi-
justus Quare es, mea, quare conturbas
riiualitcr. Ille eniin qui tulit de flamma tres pueros,
me? Spera in Dominum, quoniamadhuc confilcborilli
numquid tulit de flamma Machabaeos? Nonne illi in
(Psal. XLH , 5). Cum dicit animae suac, Quare conlur-
bas me; ulique lurbabat illum. Volebal forte ipse pati ignibus hymnizabant, illi in ignibus exspirabant
(II Mach.vi, 3) ? Deus trium puerorum, nonne ipse
pro Christo, et aiiima ipsius contristabatur. Et ille qui est et Machabaeorum
sciebat et dicebat, Quare trislis es, anima mea, el quare ? Illos eruit, et illos non eruit;
conlurbas me; pacem adhuc secum non habebat: sed imo ulrosque eruit: sed tres pueros sic eruit, ut et
ex tncnle hcerehat Chrislo, ul sequerelur illum anima carnales confunderentur ; Machabaeos autem ideo
non sic eruit, ut illi qui persequebantur in pcenas
ejus, et non illum conturbaret. Ergo quoerilepacem,
fratrcs.Dominus dixit: Hac loquorvobis, ut in me ha- majores irent, cum putabant se oppressisse marty-
beatis pacem. Pacem in terra vobisnon promitlo(Joan. res Dei. Eruit Petrum, quando venit ad illum ange-
In isia vita vera non nec Ius, cum csset in vinculis, el ait illi, Surge, et exi: ct
xvi, 33). pax est, tranquil- subito soluta sunt
lilas. Gaudium immortalilalis, societas Angclorum vincula, et secutus est angelum, et
cruit illum ( Act. xn, 7 ). Numquid Pelrus perdide-
promittilur. Sed qttisquis non illam cum hic est quae- rat
justitiam, quando non illum eruit de cruce ? Non
sierit, non illam habebit cum venerit. lunc ? Et eruit lunc. An ideo diu vixil, ut inju-
20. [ vers.iH. j Oculi Dominisuperjustos. Noliergo eruit
stus fierel ? Forle plus eum exaudivit poslea quam
limere, labora ' : oculi Dominisupertesunt. Etaures
prius, quando illum vere de omnibus pressuris eroit.
ejus ad preces eorum. Quid vis amplius? Si murmu- Nam
rantem servum in domo magna non audiret paterfa- quando primum illum eruit, quanta ille perlulit
! IUuc cnim misitposlea, ubi nihil malipati
miiias, quereretur, et dicerct: Quanta liic palimur, postea
et nemo nos audil! Numquid dicis illud dc Deo : potuisset.
23. [vers. 19, 20. | Juxlaest Dominushis quiobtri-
Quanla palior, et nemo mc audil ? Si audiret me, verunl
forte dicis, tolleret mihi tribulationem : clamo, ct cor, el humilesspiritu salvos faciet. Altus est
tribulor. Tanlum tu lene vias ejus, el quando tribu- Deus, humilis sit chrisliamis. Si vult ut altus Deus
laris audit le. Sed medicus cst, adhuc pttlic habes vicinetur illi, ille humilis sit. Magnamysleria, fratres.
nescio quid. Clamas : scd adhuc sccat ; et non tollit Deus super omnia est : erigis te, et nonillumtangis :
Iiumilias te, etipse ad te descendit. Mulia tributalio-
nianum, nisi secuerit quantum videlur. Etenim mc-
dicus crudclis est qui exaudil hominem, et parcit ncs justorum. Numquid dicit : Ideo siut Chrisliani
vulncri et pulredini. Malres quomodo fricant in bal- jusli, ideo audiant verhum meum, ut nihil tribulatio-
neisad salulem filios ? Nonne parvuli clamanl inter nis paliantur ? Non hoc promitlit; sed dicil : Mulla
ni3nus earum ? Illae «rgo crudeles sunt, ul non par- tribttlaiiones justorum. Magis si injusti sunt, pauCio-
habent tribulationes ; si justi sunt, mullas habeut.
cant, nou cxaudiant lacryraas ? Nonne plenae sunt res
Sed post paucas tribulaliones aut nullas, illi venient
piclale ? Ellamcn clamanlpueri, et non cis parcilur.
Sic et Deusnosler plenus est charilale: sed ideo vide- ad tribulationem sempilernam, unde nunquam eruan-
tur non exaudire, ut sanetet parcat in sempilernum. (ur: justi autem posl multas tribulationes venieut ad
21. [ vers. 17. ] OculiDomini super justos, etaures pacem sempilernam, ubi nunquam aliquid mali pa-
ad eorum.Fortc dicunt mali: securus tienlur. Mulla tribulaliones justorum : et de omnibus
ejus preces Ergo his eruet eosDominus.
faciomala, quia non super me sunt ocnli Domini:
24. [ vers.21. ] CustoditDominusomniaossaeorum,
jam Deus ad juslos attendit, me non videt, ct quid- unumex his nonconterelur (a). Et hoc, fralrcs, non
quidfecero, securus facio. Slalim subjccit vidensco-
: accipiamus carnaliler. Ossa sunt firmamenla (ideliuni.
gitaliones horainum Spirilus sanctus, ct ait Oculi
in carne nostra ossa faciunt firma-
Domini superjustos, etauresejusadpreceseorum : vul- Quomodoenim
tus atttemDomini super [acientesmala, ut perdat de menlum, sic in corde christiano fidesfacit firmamen-
luni. Patientia ergo quaeest in fide, ossa sunt inle-
terra memoriameorum.
22. [ vers. 18. ] Clamaveruntjusti, el Dominusexau- rius. Ipsa sunt quaefrangi non possunt. CustodilDo
divit eos, el ex omnibustribulalionibuseorumeruit eos. minus omnia ossa eorum, unutnex his uon conteretur.
Justi erant tres pueri : de camino clamaverunt ad Si deDoraino Deonostro Jesu Christo dixisset hoc,
Cuslodil Dominus omnia ossa Filii sui, unum ex his
Dominum, el in Iaudibus eoruni igncs friguerunt.
Accedere el laedereflammanon poluit laudantesDeum non conleretur : sicul etiam alio loco praeliguratur de
innocenles ct juslos pueros, el eruil cos de fiamma illo, quando agnus dictus est maclandus', et diclum
esldeillo, Os ejus noli frangere(Exod.x\i,i6): imple-
( Dan. in, 49 ). Dicit aliquis, Ecce vere jusli qui ex-
audili sunl, sicut scriptum est, Ciamavcruntjusli, et 1 Sicplures Mss.At Edd.,quoniamagnusductusest ma-
1 omncsfere Mss.,mehocfecisse,meillud commisisse, ctandus.
«t nondkilur. Tdxamergo,elc. (a) idem vers. 21tractaturin serm.1 super Psal.xxxiv,
» AliquotMss.,taboras. Alii,laborans.Quidam,laborem. u, 14.
 521 ENARRATIOIN PSALMUMXXXIV. 522
liim csl in Domino; quia cum penderet in crucc, ex- sinum Ahrahac.Qui viderat corpus illius jacere ad
spiiavil antcquamvenirent illi ad crucem, el invene- limen divitis, el nonesse qui sepeliret, quanta forte
. runl jam corpnsexanime,el noluerunt crura ejus fran- dicercl ? Sic moriatur ille inimicus raeus, ct ille qui
''
gerc, ut implerelurquodscriplum est (Joan. xix, 33). me persequitur, sic illum videam. Exsecratur' cor-
Sed promisit illud et caeleris Christianis : Dominut pus sputo, putent vulnera; et iile in sinu Abrahae
cusloditomniaossaeorutn,nnum ex his non conleretur. requiescit. Si christiani sumus, credamus: si non
Ergo fratres, si viderimus aliquem sanctumtribula- credimus, fralres, nemose fingat chrislianum. Fides
tiones pati, et forte vel a medico sic secari, vel ab nos perducit. Quomodoilla dixit Dominus, sic snnt.
aliquoperseculore sic c.rdi, ut ejus ossa frangantur ; An verodicit tibi maihematicus,et verura est; dicit
iion dicamus, Non cratjuslus iste, nam Dominushoc Chrisltis, et falsum est ? Quali autem morte morluus
promisitjustis suis, de quibus ait, CusloditDominut cst ille dives ? Qualis mors esse potuit in purpura et
omniaossa eorum, unum ex his non conlerelur.Vis bysso,quam sumptuosa, quam pomposa ? quaeexse-
videre quia alia ossa dixil, quacdiximus firmamenla quiae funeris ibierant ? quantis aromalibus sepultum
fidei, id est patientiam et lolcrantiam in omnibus cst illud cadaver? Et tamen cum apud inferosin lor-
tribulationibus? Ipsa enim sunl ossa quae non fran- meniis esset, desideravit ex illius contempli pauperis
gunlur. Audiie, el iti ipsa passione Domini inspicilc digilo instillari aquaeguttam ardenti linguaesuae,ne-
quod dico. Dominuserat in mcdio crucifixus; juxta que impetravit (Luc. xvi, 19-25). Discite ergo quid
illumduo latroncs eranl : unus insullavit, alter cre- sit, Morspeccalorumpessima, et nolite interrogare
didil; unus damnatusest, aller juslificatusest; unus straios pretiosis vestibus lectos, et carnem multis
Jiabuilpcenamsuam el hic el in iuturum, alteri au- diviiiis obvolutam, lamentalionis porapam exhiben-
tem dixit Dominus,Amendico libi, hodiemecumeris tes , plangentem familiam , turbam obsequentium
in paradiso( Luc. xxm, 43 ) : Ctlamen illi qui venc- prancedentem ac sequentem, cum corpus effertur,
rant, Dominiossanon fregerunt, latronum aulem fre- marmoratas auratasque memorias. Nam si hoecinler-
gcrunl (Joan. xix, 52 ) : sic fracta sunt latronis ossa rogatis,respondenl vobis falsum, quod raultorum non
qui blasphemavit,quomodolatronis quicredidit. Ubi levilerpeccalorum, sed omnino sceleratorum niors
est ergo quod dicium est, Dominuscuslodilomniaos- optima est, qui sic plangi, sic condiri, sic contegi,
ta eorum, unumex his nonconterelur? Ecce cui dixit, sic efferri, sic sepeliri meruerunl. Sed interrogate
hodie mecumerisin paradiso, non potuit omnia ossa Evangclium, et ostendet fidei veslrae in poenisar-
ejus custodire ? Respondeltibi Dominus : Imocusto- dcntcm animam divitis, qitamnihiladjuverunl onines
divi; nam firmamenturafideiipsius frangi non poluit honores et obsequia, quaemorluo corpori ejus viven-
illis iclibus quibus crura sunl fracla. lium vanilas praebuit.
25. [ tiers. 22, 23. ] Mors peccatorumpessima.At- 26. Sed quia multa sunt genera peccatorum, et
tendite, fralres, propter * illa quae dicebamus.Vere non esse peccatorem difficileest, aut forlasse in hac
s
magnus Doroinus,et misericordiaejus, vere qui uo- vila non possibile,subjccit slatim cujns generis JICC-
bis dedil mandttcarccorpus suumirr quo tanta perpes- catorum essel mors pessima. Et qui oderunt juslum ,
sus est, et sanguinembibere. Quomodo respicit ma- inquit, delinquent.Quemjusltim , nisi eum qui jusli-
Ja cogitanles, et dicenles, IIIc male morluus est, a ficat impium(Rom. iv, 5) ? quemjustum, nisi Domi-
bestiis consumplus est: non erat ille justus, ideo num Jcsum Christum, qui est etiam propitiatiopec-
male periit; nam non periret (a) ? Ergo ille justus catorum nostrorum (I Joan. u , 2) ? Qui ergo hunc
est, qui in domo sua et m leclo suo rooritur ? Hoc est oderunt, mortem pessimam habent; quia in peccalis
ergo, inquis, quod miror, quia novi peccala et scele- suis moriunlur, qui per eum Deonostro non reconci-
ra ipsius, et benc morluus est, in domo sua, inlra liantur : Redimelenim Dominusanimasservorumsuo-
limina sua, nulla peregrinationis injuria 3, nulla vel rum. Secundum animam enim intelligenda est mors
in malura xlale. Audi: Mors peccatorum pessima. aut pessima, aut oplima; non secundum corporum
Quoelibividetur bona mors, pcssima est, si intus vi- aut conttimelias, aut honores quos homines vident.
deas. Vides foris jacentem in lecto, numquid vides Et non delinquent omnes qui sperant in eum. Iste est
intus raptum ad gehennam? Audite, fratres, et ex modus humanae justitiae, ut vita mortalis quantum-
Evangelio inspicile, quid sit mors peccatorum pessi- Iibet proficiens, quia sine delicto esse non potest,
ma. Numquidnon duo erant in islo saeculo,dives in hoc non delinquat, dum sperat in eum, in quo est
qui induebatur purpura et bysso, el epulabaturquo- remissio delictorum, Amen.
tidie splendide ; aller pauper qui jacebat ad januam
ejus ulcerosus, et canes veniebant et linguebant ul- IN PSALMUM XXXIV
cera ejus, ct desiderabal salurari de micis quaeca- ENARRAtlO.
debant de mensadivilis ? Conligilautemmori inopem SERMO i (a).
illum (justus erat ille inops), et auferri ab Angelisin De prima parte Psalmi.
» raplurimisMss.,nonpropler.
» Am.et Er., et misericordiaejusvera, qui nobisdedit. 1. [i>ers.1,2.] Psalmum istum nobis a jubenlibus
Reg. et vatic.Mss.,verequibusdedit. fratribus et coepiscopis meis impositum esse ad tra-
» Edd.,nttllaperegrinationis
injuriafuililli, nuUa, etc. * Edd.,Excreatur.MeliusMss.,Exsecratur.
Abesl/tritifKaMss. temporealieuja*conciuT
{ft)subaud.,« fustutettet. (a) HabUu»
 S. AUGUStJNI EPISCOPI 324
clandum, noverit' charitas vestra. Voluerunt ut hinc ut quasi qtiod scutum est, semper scutum sit; aut
omnes aliquidaudiamus.Ab illoenim omnes audiinus, quod galea cst, semper galea sit; aut quod lorica est,
a quo pariter discimus, et in cujus schola condisci- seinper loiica sit. In istis enim armis corporalibus
puli suiniis. Titultis ipsius moram nobis non facit; ila cst, quanquam- et de ferro quaefiuiil routari pos-
brevis esl enim, et ad inlclligendnm, maxime nmritis sint, ul ex gladio fiat sccuris : lamen ipsum Aposto-
in Ecclesia Dei, non diflicilis. Ilabet cnim, Ipsi David. Itim videmus dixisse quodam loco , loricam fldei
Psalmus ergo ipsi David : David inlcrpretalur Forlis (I Tltes. v, 8), et alio loco dixisse sculum fidei.
manu , vel desiderabilis. Psalmus ergo manu forli et Ergo ipsa fides, et lorica potesl essc cl scu^um : scu-
desiderabili, qui nostram mortem vicit, qni nobis vi- tum est, quia lela iiiimicorum excipit et repellit; Io-
tam promisil : in hoc enim nianti fortis, qtiia morlem rica cst, quia inleriora lua transfigi non sinil. Haec
nostramvicit; inliocdesiderahilis,quiavilamaHernam arma nostra : Dei autein qnoc' ? Legimns qtiodamin
promisi».Qtiideuimfortins manu liac, quaelelit;itlocu- loco : Ertie ab impiis aaimam mettm, frameamtuam
lum , el niorliitis resurrcxit (Liic. vn, 14)? quid ab inimkis tiuinusluw (Psal. xxi, 21 ). Quod superiqs
fortius manu hac , qu;c niundum vicit, non fcrro ar- dixit, ab impiis ; boc sequcnli versu , ab inimkis
mata, sed Iigno transfixa? quid aulem desiderabilius manus tita : ct quod superius dixit, animamtneam;
eo, qucm non videntes martyrcs , moii voluerunt, ut hoc scquenti versu , frameam tuam , id est, gladium
ad illum pcrvenire mcrerentur? Ergo Psalmus» illi : luuin. Ergo frameam Dei dixit animam suam : Erue,
illi cor noslrum , illi lingua noslra digna canlet : si inqtiit, ab impiis animam meam; id est, ub itiimicis
tamen ipse dignabitur donare quod cantet. Ncrnoilli tnanusluwerue frameamluam. Apjircliendisenim ani-
cantat digna , nisi qui al) illo acccperit quod cantare mam ineam , ct dcbcllas inimicos nieos. Et quid est
possil. Deniqtie lioc quod modo eantainus , Spiritu anima nostra, quamvis splendida, quamvis producta,
ejus dictum est per Prophelam cjus , et in eis verbis qnamvisacula, quamvis uncia, quamvislticesapientioe
ubi nos agnoscimus ci ipsttm. Nec injuriam facinms, et coruscationc ' vibrata? Quid est ipsa anima
quia dicimus nos et ipsum : quoniam cum esset in noslra, aut quid potest, nisi Deus illam tcneat et pu-
ccelo, sic clamavil, Quid me persequeris(Act. IX,4)? gnet de i!la? Nam quaelibet opiime facta framea , si
cum eum nemo tangeret, et rios in lerra laboraremus. non habeat bellatorcm , jacet. Dixeranmsautem in
Ergo vocem ejus audiamus, nunc corporis, nunc ca- arniis noslris, nou quasi aliquid lixiim accipi debcre,
pitis. Est enim psalmus iste invocans Deum contra ut qnod est res una , ipsa aliud essc non possit: sic
inimicos in tribulationibus hujus saeculi : el utique et in annis Dci invcnimus. Ecce animam jusli dixit
ipse est Christus, tribulato tunc capite, tribulato nunc frameam Dei : iterum dicit animam justi esse sedem
corpore : tamen per tribulaliones omnibus membris Dei; anima jtisti sedes sapientiae (Sap. vn). Ergo
suis dans vilam aeternam, quam promiltendo deside- quidquid vult, facil de anima nostra. Cum in manu
rabilis faclus est. cst, ulalur ea quemaJmodum vult.
cjus
2. Judica, inquit, Domine, nocentes me, expugna 5. Exsurgat ergo (sic enirn invocaluscst), apprehen-
s me. Si Deus pro nobis, quis contra nos
impugnantes dat arma, exsurgal in adjutorium nobis. Uudc exspr-
(Rom. VIII,31)? Et unde hoe nobis pracstat Dcus?
gal, alio loco eliam dicitur illi ipsa voce : Exsurge,
Apprehende,inquit, arma et scutum,et exsnrgein ad- quare obdormis,Domine (Psal. XLHI , 23) ? El quando
jutorium mihi. Magnumspectaculum est, videre Deum ille dicitur dormire , nos dnrminius : et quando ille
armalum pro te. Et quod ejus scutum ? quoe arma ? dicitur exsurgerc , nos cxcilamur. Nam et Dominus
Domine, inquit alio loco homo iste qui et hic loqui- dormiebai in navi; at ideo fluctuabat navis, quia dor-
tur, ut sculo bona voluntalis luw coronaslinos (Psul. miebat Jesus. Nam si illic vigilaret Jesus, non fiuclua-
v, 13). Armaautem ejus, quihus non solum nosmu- ret navis. Navis tua, cor tuum : Jesus in navi, lides
nial, sedeliam percutlat inimicos, si bene profeceri- in corde. Si meminisli fidei tnoo-,non flucluai cpr
mus, et nos erimus. Sicnl enim nos, ut armemnr, ab (uum : si oblilus es fidem tuam, dorniit Chti lus :
illo habemus, sic ipse armatur de nobis. Sed ipse de observa naufrngium. Veruintamen quod resiatfae,
liis armatur quos fecit , nos de his armanmr quoe utsidormierii cxcitemr; dicas illi : Domine,cxsurge,
ab ipso acccpimusquinos fecit. Dicit haecquodamloco pcrinius : ui incrcpel ventos , ct fial traiiiiuillilas in
arma nostra Aposlolus, sculum fidei, et galeam salu- corde tuo ( Matth. vni, 24). Recedent eniin onincs
tis, et gladiumspirilus, quod estvcrbum Dei(Ephes.vi, tentaliones, aut certe niliil valebunt, quandoChri-tu-,
16,17). Armavit nos talibus armis, qtialibusaudistis, hoc est lides lua , vigilaveril in corde luo. Exsurgi
latidabilibuset invictis, insuperabilibus ct splendidis; ergo quidesi? Innolesce, appare, sentirc. Exsurge
spirilualibus sane atque invisibilibus, quia et hostes ergo i» adjutoriummilii.
invisibiles expugnamus. Si vides hostem tuum , 4. [vers. 3.] Effunde frameam, ct conclvde q4-
vidcanlurarma lua. Armamurearum rerum fideqtias versuseos qui me perscquunlur.Qui sunt qui te persc-
non videmus, et sternimus hostes quos non videmus. quuntur? Fotte vicinns Uuis, ant ijle qucm Jtnsisli,
Verumtamen, carissimi, arma ista ne putetis sic esse, 1 SicMss.AtEdd.: iiac arma nostrasunt Dei,quodlegU
« omnes(ere Mss.,novcritetiamcharitas vestra. mus, etc.
• » quamvisluce sapknlia et coruscalumisvibrala.
» Er. et Lov.,Ergo psaltamusiUi.AtAra.et Mss.,Psal- At Edd., El exhis nonnulli: quamvislucesa-
corusculione.
MSS.,
mus. pientiasplendida,quamviset corusfiaUone vibrata
» rottoresMSS.,expugnantet.
 ENARRAtJO IN PSALMUMXXXIV. 326
aut cui fecisti injuriam, aut qui vult atiferre res luas, vexeanlurrequirentesatwnam meam : aa noc ciinn
aut contra quera prsedicasveriiatem , aut cujus pec- illain requiruut, ut perdant. Naiq qtinam bcne quac-
caium objurgas, aut quem male vivenlem bene vi- rant! Inalio quippe psalmo hoc reprehendit inlio-
vcndo Ia?dis. Sunt quidem et isli inimici nostri, et niinibus , quia non erat qui requirerel animam ip -
el
persequunlur nos : sed alios docemur inimicos nosse, SJus ; Periil (uga a me, nonest qui requirat animam
contra quos invisibililer dimicamus, de quibus nos pteam (Psal. CJJLI , 5). Quis esl ille qpi dicit: Ntm est
*
adinonel Aposlolus dicens : A^onest nobiscolluctatio qui requiralaniinammeant ? Nnmquid forte ille esl,
adversuscarneinet sanguinem,id esladversus homines; de quo lanlo anle praedictumest, Foderunt maiius
non adversus eos quos videtis, scd adversus eos quos measet pedesmeos, dinuineraveruntomnia ossutnea ;
non videlis; adversusprincipcset potestateset rectorcs ipsiveroconsideraverunlet conspexexunttye; diviserunl
mundi tenebrarumliarum (Ephes. vi, 12). Cum dice- sibi vestimenlatnea, et super vesletn nieitm misernnt
rel enim rectoresmundi (dicebat quippe de diabolo el sorlem (Psal. xxi, 17 19)? Jam oinnia isla ante ocu-
angelis ejus), cavcndum erat ne inale inielligerent loseortim fiebant.et neino eral qui roquiierel ani-
hoinincs , et putarent a diabolo ct daemonibusejus mam ejus. Invocemusergo, fratres , ut dicat aniinoe
- mundum regi. Sed qttia mundus diciltir baec fabrica nosira;: Satus tua egosum; cl aperiat atires ejus, ut
quam videmus ', el in peccaioribus diciiur mundus, audiat dicenlem : Salustuaego sum. Dicit enirn, sed
et in eis qui diligunt mundum, de quibus dictum est, quidam obsurdescunt: upde audiunt polius pcrse-
El mundus eum non cognovit (Joan. i, 10); et de qucntcs inimicosin tribulalione cotistiluli. Si aliqnid
quibus diclum est, Tolusmundus in tnahgnopositusest deest, si in angusto esl anima, in inopia tcmpora-
(IJoan.v, 19); cxposuit Apostolus cujus mundi liiim, quicrit aiuiliyni plerumque a dicmoiiibus, ar-
essent reclores , lenebrarum,inquit, harum. Rectores reptiiios daemonumvult consulere, sorlilegos » quae-
mundi, dico , rectores tenebrarum harum. Rursus rit: persecutorcs illarn hostes invisibiles adicrnnt,
cogil nos intelligere quid dixerit, tenebrarumliarum. iniraverunt, exptignaverunt, caplivaverunt, vicerunt
Quarum tencbrarum rectores stml diabolusel angeli dicendo : Non cst salus illi in Deo ejus. Obsitrdui),
ejus ? Omnium iufidelium, omnium iniquorum, de contra vocem diccutem : Salus lua cgo suni. Dic anu
quibus diclum est : Lux lucet in tenebris, el lencbra ma tnem: Salus lua ego sum, ut confundauturet reve-
eam non comprehenderunt(Joan. i, 5). Denique ex reantur requirentesaniinam meun\, cui dicis tu : Salus
ipsorum numero credenlibus multis, quid dicit idera tua ego sum. Audiam dicenlcm mibi | Silus tua ego
apostolus? Fuistis enitnaliquandolenebra, nunc aulem sum. Aliam salutem non requiram , pra'ter Dominttm
luxin Domino(Ephes. v, 8). Non vis regi a diabolo? Deum meum. De creatura uiilii saliis suggeritur; al)
Migraad Iucem. Et unde migrabis ad luccm , nisi ef- ipso est: et si Icvo pcqlos meo^ in montos, unde
fundat i!le frameam , et eruat le ab iniinipis luis , ct veniat auxilium milp ; pon tamen a monlibus, sed
a persequenlibus le ? Quomodo cffundit frameam? auxiliummeum a Dotninoqui feeit coslqmet terram
(Quoniam jam audivimus quid sit framea jpsius : (Psal. cxx ,1,2). In ipsis temporalibus angustiis
anirna cniin jusli cst.) Abundeut justi, ct effundilur per liominemsubvenit Deus; salus tua ipso est. Per
framea, et concludilitr adversus inimicps. Nam dp angclum subvcnit Deus; salus tua ipse est. Omnia
ipsa effusioneframeaemoncns Aposiolus ul jusfe vi- illi subjecta sunt, etad islam quidem vitam tempo-
vamus, in consequentiait: Ut advenarius revereutur, ralem subvcnit, alii inde, alii indc : seternam vitara
nihit hubensde nobis dicere pravum(Tit. n , 8). Con- non dat nisi de se. Ecce in angustiis con6(ilulo non
clusum cst adversus euni, quia qtiod loqualur ad- subcsl quod qmeris, sed adest qnemquaeris. Et illum
vcrsus sanctos, nou potest invenirc. quaere qui deesse nunquam potesl. Subtrabanlur quae
5. Et unde erunt justi? Aut quid dicunl inimiei qui dcdii; numquid sublrahilur qui dedit? Reddantur
nos persequuniur? invisibilesilli quid dicunt iiijmici? quaedcderat; numquid ipsoestitit diviiiie cum reddita
isti nibil? Maxime suggerittir humano cordi ab invi- fuerint ilia, et nou illc qui sublraxerat probando, et
sibiliter cxpugnanlibusinimicis», quia Deus nobisnon reddidit consolando? Consolatur epim quando nobis
est adjutor : ut requirenles alia adjutoria, inveniamur isla non desunt. Consolalur lanquam in via, sed si
invalidi, et ab inimicis ipsis capiamur. Iloc ergo sug- nos iulelligamusviam : quia lota isla viia, et oimiia
geritur. Contra islas voces maxime vigilaredebemus, quibus uleris in bac vita , sic tibi debentesse lan-
quae in alio psalmo ostenduntur : Mttlti iitsurgunlqd- qiiamstabuluip viatori, non tanquam doraus habila-
versumme, tnulli dicunl anima mem: Non esl salus illi lori. Memento peregisse te aliquid, reslare aliquid :
in Deo ejus (Psat. m, 2, 3). Conlra islas voces quid diverlisse te ad refeclioncm, non ad defeclionem.
hic dicilur? Dic animmmem,Salus tua ego sum. Cum 7. Sunl qui dicunt: Deus bonus, magnus , surn-
dixeris animaemeae, Satus luaego sum, jusle vivct, ut mus, invisibilis , aciernus , incorruptibilis , vjtam
neminem in adjutorium praeter le quacram. xternam nobis daturus est, el illarn incori nplioncm
6. [vers. i.] Et quid sequitur ? Confundanluret re-
1 omnesjirope Mss.carent his verbis,Quis er.lHle
dicit, AWIest quirequiralanimqmmeatp.?et rorinu loco qr.t
1 Mss.nostriomnesomittunt,hmcfabrica
» PleriqueMss.,qui no$persequunlur quamvidemus, habent,id est quiqumrat,Qtis estillequicrucificjitur ? Non
invisibites
ilii? qtrid esl quidical, Numqv.uiforteilleest, elc.
dicunlimmiciisli? Niliilmaximesugqeriturliunianocordi ' In aotiquiscodicibus hic ef. alibiconslantef'
tb masibikMrwpugimtilmsmnkts, niti quiamts, etc. est, sortilogos: mutatavocalie ' scrj(|.ujn
' '
in o.
327 S. AUGUSTINIEPISCOPI
quam in resurrectione promisit; ista vero saecularia meam. Respice ad Iiomines. Orate, inquit, pro int-
ei temporalia ad dacmones pertinent, et ad potesla- micis veslris (Matth. v, 44). Sed hic prophetia est.
tes illas harum tenebrarum. Dicendo hsec, quando El quae figura optandi dicuntur, animo prophetandi
amore implicantur liarum rerum , dimiltunt Deum , explicanlur. Illud fiat et illud fiat, nihil esl aliud
quasi ad quem ista non pertineanl; et quaerunt ne- quam hoc et hoc futurum est. Sic ergo audite pro-
fandis sacrificiis, ac nescio quibus remediis, aut pbetiara : Confundanturet revereanturrequirentesani-
nescio qua horoinum illicita persuasione, providere mam meam. Quid est, confundanlur et revereantur?
sibi quod temporale est, veluti pecuniam, uxorem , Confundentur el reverebunlur. Factum est enim :
iilios, et si qua sunt quae humanam vitam aut con- multi salubriter confusi sunt, multi reveriti a perse-
solantur transeunlem, aut impediunt ambulantem. cutione Christi ad socielalem membrorum ejus de-
Contra istam opinionem divina providenlia vigibnle, vota pieiatc transierunt : el non fieret hoc, nisi con-
ut ostenderet Deus ad se pertinere ista omnia , et in funderentur et revererentur. Ergo bene illis oplavit,
sua esse potestale, non solum oeterna quae in futu- Sed quia duo sunt genera eorum qui vincuniur : duo-
rum promisit, verum etiam temporalia quae in lerra bus enim modis vincuntur; aul ad hoc vincuntur ut
dat quibus voluerit, et quando volueril opportune, convertantur ad Christum ; aut ad hoc vincunttir ut
sciens cui det, cui non det, tanquam medicus me- damnentur a Cbristo : explicata sunt et hic duo ipsa
dicaraenta , sciens melius morbum aegrotiquam ipse genera, obscure quidem, sed inlellectorem deside-
segrolus: ut ergo Deus hoc ostenderet, distribuit rant. De his qui converluntur, accipe quod dielum
tempora Veteris et Novi teslamenii. Jn Veteri Te- cst, Confundanturet revereantur requirentes animam
slamento promissiones sunt rerura terrenarum ; in meam. Avertanlurretrorsutn.Non prxcedani, sed se-
Novo autem, regni ccelorum. Pleraque praecepta quanlur; non dent consilium , sed accipiant. Nam
Deum colendi et recle vivendi, ipsa sunl et ibi et Petrus praecedere voluit Dominum, quando Dominus
hic : sed quia promissio ibi alia vidclur, alia hic ; de passione sua fulura diccret: consilium illi quasi
jubenlis imperium et obedientia servicnlis eadem est, salutis voltiit dare, consilium salutis aegcr salvalori.
sed merces quasi non est eadem. Etenim illis dictum Et quid ait Dominode illa futura sua passione confir-
est, ul accipiatis lerram promissionis, ut in illa re- manli ? Absil a te, Dotnine, propitius libi eslo , non
gnelis, ut inimicos veslros superelis, ut ab eis non fiet istud. Praccedere volebat, ut Dominus sequeretur.
subjugemini, ut omnia vobis abundenl in hac lerra , Et ille quid ? Redi retro , salanas (Id. xvi, 22, 23).
ut filios procreelis (Exod. xxni, 25-31). Haecterrena Praecedendo satanas es, sequendo discipulus eris.
promissa sunt, sed tamen figurata. Fac aliquos sic Hoc ergo et istis, Avertantur retrorsum, et confundan-
illa accipere quomodo promissa sunt : et vere multi lur, qui cogilant milti mata. Cum enim cceperint re-
sic acceperunt. Nam data esl terra filiis Israel, datae trorsum sequi, jam non cogitabunt mala, sed deside-
sunt divitiae, dali sunt iilii et sterilibus el aniculis rabunt bona.
rogantibus Deum, et de ipso snlo praesumentibus, 9. [vers. 5, 6.] Quid alii? Non enim oranes sic
et alium sibi adjutorem nec ad ista quaerenlibus. Vo- vincunlur, ul converlanlur et credant : multi in per-
cem Domini in corde audierunt: Salus lua ego sum. tinacia remanent, multi spiritus praecedendi' servant
Si ad aeterna.quare non ad temporalia? Ostendit hoc in corde; et si non exserunt, lamen parluriuut, et
Deus in causa viri illius sancti Job : quia et ipse dia- ubi locum invenerint, pariunt. De lalibus quid se-
bolus auferendi haec non habet poteslatem , nisi cum quitur? Fiant tanquam putvis ante facietn venti. Non
acceperil a summa illa potestate. lnviderc potuit sic impii, non sic, sed (anquam pulvis quem projicit
sancto, nocere numquid poluit ? Accusare potuit , ventus a facie lerrae (Psal. i, 4). Venlus tentatioest,
damnare numquid potuit? Numquid valuit aliquid pulvis iniquus. Quando venerit tentatio, lollitur pul-
tollere, numquid velungtiem, numquid vel capillum vis; nec stat, ncc resislit. Fianl lanquumpulvis ante
laedere, nisi Deo dicerel, Mille manumtuam (Job i, faciem venli: el angelus Dominitribulans eos. Fiat via
II) ? Quid est, Mille manum tuam ? Da polestalem. eorum tenebrm et lubricum. Horrenda via. Tenebras
Accepit. Ille tentavit, ille lentatus est. Tenlalus ta- solas quis non horreal? Lubricum solum quis non
men vicit, tenlalor victus esl. Deus enim qui diabolo caveat? In lenebris et lubrico qua is? ubi pedem
permiserat ut illa lolleret, illum servum suum inte- figis? Sunt isla duo mala raagnae pcenaehominum:
rius non deseruerat, etad ipsum diabolum superan- tenebrae, ignorantia; lubricum, luxuria. Fiat via eo-
dum animam servi sui frameam sibi fecerat. Quan- rum tenebrmet lubrkum : el angelus Dominipersequens
tum valet hoc? De homine dico '. Victus in paradiso eos: ut non possint stare. Nam unusquisque in te-
dia- nebris et lubrico cum videril quia si pedem moverit,
(Gen. III ,6), victorin stercore. Ibi victus est a
bolo per mulierem , hic vicit diabolum et mulierem. labilur, et lux illi ante pedes non est; vel hoc forle
Locula es, inquit, tanquam una ex insipientibusmu- facit, ut exspectet donec luceat: sed ibi est angelus
lieribus. Si bona percepimus de manu Domini, mala Domini persequens eos. Haec eis futura prsedixit,
quare non sustineamus(Job n , 10) ? Quam bene au- non quasi ut evenirent oplavit. Quanquam et Pro-
dieral: Salus lua egosum ! pheta in spirilu Deisic ea dicat, quomodo illa Deus
8. Confundanturel revereantur requirentes animam
> in MSS. *
1 Hsecverba, De hominedico,absunta Mss.plerisque. pluribus,renilendi, In atiis, relinendi.
 329 ENARRAtlO IN PSALMUMXXXIV. 330
I facit, certo judicio, bono, juslo, sancto, tranquillo, ignem. Incendere vis aliquid : illud quod admoves,
non perlurbatus ira, non amaro zelo, non aniroo prius ardet, nisi ardeat, non incendit. Facula est,
inimiciiiarum exercendarum, sed juslitia viliorum hanc faculam apponis ut aliquid incendat: numquid
puniendorum; verumiamen propbelia est. non ipsa facula quam apponis, prior ardet, ut aliquid
10. [vers. 7,. 8.] Unde auteni lanta mala ista? possil incendere? Malitia ergo procedit ex te, et
[hio merilo? Audi, quo merilo : Quoniamgratis abs- quem prius vaslat nisi te? Quo profundilur ramum
conderuntmihi muscipula sum corruptionem. In ipso loedit,ubi radicem habet non laedil? Et quidem dico,
capite nostro attendite, hoc fecerunt Judoci, abs- quod malilia tua ut alleri non noceal lieri potesl : ttt
conderunt muscipulacsuae corruplionem. Cui abs- aulem libi non noceat, fieri non potest. Nam qtiid
conderunt muscipulam? Qui videbat corda abscon- nocitum est sanclo viro Job, de quo praelocutisumus?
dentium.Sed tamen cral inter illos ignoranli similis Quomodoin alio psalino dicilur, Sicul novaculaacuta
quasi falleretur, cum illi in ,co deciperentur, in quo fecisti dolutn (Psal. LI, 4). Quid fit de acuta nova-
eum falliarbitrabanlur. Ideo enim ille tanquam fal- cula? Capilli, res superfluae decidunlur. Quid ergo
lebalur inter illos vivens, quia nos inter lales sic vi- facis ei qucm vis nocere? Si nequam1 tibi ad malum
cluri eramus, ut sine dubio falleremur. Ille videbat consentiat cui vis nocere, non roalilia tua ei nocitura
traditorem suum, et elegit illum roagis ad opus ne- est, sed sua.: si aulem intus ipse malitia careat, et
cessaripm. lllius malo magnum bonum operatus est: cor mundum subdat i111voci dicenli, Salus lua ego
et lamen inter duodecinicleclus est, ne ipse duode- tum, forinsecus oppugnas, interiorem hominem non
narius lam exiguus numerus esset sine malo. Hoc ad expugnas : malitia tamen tua ab inleriore tuo proce-
exemplumnoslraepatientiae,quoniam necesse erat ut dit, te prius inanem reddit. Tu putris es intus, unde
inter malos viveremus; necesse erat ut malos, sive iste vermis processit; inlus nihil integrum dereli-
scientes, sive nescientes, toleraremus : exemplum quil. El caplioquam occultaverunt,comprehendateos :
patienlioeprsebuit ne deficias,cum coeperisinter ma- et in muscipulaincidantin ipsa. Nonquodputabas forte
los vivere. Et quia illa schola Chrisli in duodecim paulo anle cum audires, Veniat iltis muscipula, quam
non defecit, quanto magis nos firmi esse debemus, ignorant, id est, quasi aliquid aliud ex occulto inevi-
cum iraplenlur in Ecclesia magna, quaede malorum tabile. In qua ergo? In ipsa iniquitate», quam mihi
permixtionc praediclasunt? Neque enim videbat ipsa absconderunt.Nonnehoc factumest Judxis? Domi-
schola redditum semini Abrahaequod erat promis- nus eorum iniquitatem vicil, illi iniquilate sua victi
sum, et ipsam aream unde massa quacimplebit hor- sunt. Ille surrexit pro nobis, illi mortui sunt in se.
reum, processura est. Quare igitur non, cum tritu- 12. [vers. 9.] Haecergo malis nocere mihi volenti-
ratur, in ea digne palea toleratur, donec ultima ven- bus : mihi quid? Anima autem mea exsullabit in Do-
tilatione purgetur? Hoccnim futurum est malis quod mino: tanquam in eo a quo audierit, Salus tua ego
audislts. sum : tanquam non quacrens alias exlrinsecus divi-
11. Sed tamen quid faciendum est? Gratisabscon- tias, tanquam non quoerenscircumffuerevoluptatibus
derunt mihi corruptionemmuscipula sua. Quid est, bonisquetcrrenis; sed conjugemverum gralis amans,
gratis .'Quibusnibil mali feci, quibus niliilnocui. Vane non ab illo volens accipere quod deleclet, sed ipsum,
exprobraveruntanimam meam.Quid est, iwie? Falsa solum sibi proponens a quo delectetur. Quid enim
3
dicentes, nihil probantes. Veniat illis muscipula, melius Deo dabitur mihi ? Amat me Deus : amat le.
quam ignorant.Magnificaretribulio, nibil justius. Hli Deus. Ecce proposuit, pele quod vis (Malth. vn, 7)L
absconderunt muscipulam, ut ego ignorarem : illis Si tibi Imperator dicerel, Pele quod vis, quos tribu-
veniat muscipula,quam ignorant. Nam ego scio nm- nalus cornilivasque4 ructares! Quanta tibi propc-
scipulam ipsorum. Quae autem muscipula illis ven- neres et accipienda el aliis largienda! Deo tibi di-
tura est? Illa quam ignorant. Audiamusne forte di- cente, Petequod vis, quid petiturus es? Excute rr.ien'.
cat illam : Veniat illis muscipula, quam ignorant. tcm tuam, exsere avariliam tuam, protende quamtum
Forie aliam illi absconderunt, alia illis venlura esl ? poles, et dilata cupidilalem tuam : non quicdmque,
Non : sed quid? Criniculis peccatorum suorum unus- sed omnipotens Deus dixit, Peiequod vis. SLposses-
quisque constringilur (Prov. v, 22). Inde decipiun- sionum es amator, desideraturus cs tolam. terram,
tur,,undedecipere voluerunt. Inde illis nocebitur, ut omnes qui nascunlur, coloni tui aut servt tui sint.
unde nocere conali sunt. Sequilur enim : Et captio Et quid cum totam terram possederis? Mare.petilurus
quam occullaverunt,comprehendatillos. Tanquam si es, in quo vivere tamen non poteris. In h?.c avaritia
quisquamveneni calicem prseparet alicui, et oblilus te pisces supcrabunt. Sed forte insulas possidebis.
ebibat: et tanquam si foveam fodiat quisquam, in Transcende ot haec, pele e.t aerera quamvis volare
quam quisque inimicus ejus in tenebris incidat; et
ille oblitus quod foderal, ambulans ea via prior illuc 1 Edd.,st nequaquam.RecliusCelb.Codex,si nequanv.
cadat. Prorsus, fratres mei, ita credile, ila certi » Mss.: in ipsainauam,quam,etc/
8 PluresMss.:QuidenimmeliUsDeo?
estolc: ita si est in vobis excellentior 1 prudentiae Atnat tne, etc.
Dicitmihialiquis,
ratio, videte atque perspicite : Nemo malus non sibi * Edd.,comitalusve.Mss.vero plerique,comitivasque ;
quod vocabulum Comitis et
dignitalem gradumsonat,repe-
prios nocet. Sic enim esse pulale malitiam, quomodo riturque nonraroinCod.Theod.et Justin.et apudcassiodo-
* vatic Ms.,excetlentiorir. mm in lib.Yariar.
SANCT.ADGUST.IV. (Onxe.)
 S. AUGUSTINIEPISCOPI 332 ^

: cupiditalem tuam usque ad coe- 21). Quammultis juslis in persecttlione ossa confracla
non possis porrige
tuum esse solem, lunam, stellas, quia ille sunl? Postrcmo, justus ex fide vivit (JRom.i, 17), et
lum, dic
Pete vis : tamen nihil in- Christus justificat impium (Id. iv, 5). Quoinodo au-
qui lecil omnia dixit, quod
invenies melius, quam ipsura qui tem justificat, nisi credentem et confitentem ? Quia
venies carius, nihil
et ab illo corde creditur ad justitiam, ore aulem confessio fit
fecil omnia. Ipsutn pctc qui fecit, el in illo ad saluiem (ld. x, 10). Ergo el ille lalro, quamvis ex
habebis omnia quae fecit. Omnia cara sunt, quia latroCinioductus ad judicem, et a judice in cruceni,
sunt : sed quid illo pulchrius? Fortia
oinnia pulchra
dare tamen in ipsa cruce j*ustificalusest: corde credidit,
sunt : sed quid i.lo lortiiis? Et nihil magis vult
Si inveneris melius, pele. Si aliud ore conlessuscst. Neque enim injusto et non jam ju-
quam se. aiiquid
facics et damnum tibi, prae- slificato diceret Dominus: Hodie mecum eris in para-
peiieiis, injuriam illi,
illi fccit, cum velil seipsum tibi dare diso (Lttc! xxui, 45): et lamen ossa ejus confracta
ponendo quod
fecit. ln hoc atnorc dixit illi anima quaedam : stint. Nam quando ventum est ut corpora deponeren-
qui tur causa imniinentis sabbati, inventus est Dominus
es pars mea, Domine (Psal. LXXII, 26)?
Numquidipse et non sunt ossa ejus comminula(Joau.
id csl, tu es pars mea. Eligant sibi qui volunl quid jam exanimis,
faciantsibi partes de rebus : Pars niea tu xix, 33). Illi aulem qui vivebant, ut deponerenlur,
possideant,
mihi Et itertim : Dominus pars Itwredita- confracla eis sunl crura, ut lioc dolore mortui possent
es, lc elegi.
scpeliri. Numquid unius lalronis qui perseveravil im-
tis mew.Possideat tc, ut possideas illiun : eris proe-
eris donnis ipsius. Possidct ut prosit, pius in cruce, confracla sunt ossa, et non etiam illius
dium ipsius,
ut Numquid ul aliquid ei tu pro- qui corde credidit ad j'uslitiam, ore confessus est ad
possidelur prosil. bo- salulem? Ubi est ergo boc qttod dictum est, Custodit
sis? Namdixi Domitw : Deus meus es lu, quoniamau- Dominusotnniaossa
Anima eorum,unum ex his non conleretur
norum meorum non cges (Psal, xv, 5, 2).
nisi quia ossa dicunlur in corpore
tem mea exsultdbit in Doiiiiuo. Delectabiiur super (Psal. xxxni, 21);
Dominiomnes justi, firmi corde, fortes, nullis perse-
salulare ejas. Salutarc Dei Christus est. Quoniam
cutionibusel lenlalionibus cedentesad consentiendum
viderunt oculi mei salulare tuum (Luc. n, 30).
: malo? Et unde possent nullis tenlaiionibus cedere,
13. [vers. 10.] Oimiia ossa tnca dicent Domine,
similis libi? Quis digne de his verbis aliquid di- nisi cum persecutores dixerint, Ecce ille deus, ccce
quis non ille deus: veniat 1tibi: ecce cst hic
cat? Ego pulo tantttm pronunlianda esse, expo- qualis ille, liget
simile nescio quis in monte inagnus sacerdos: forle ideo
nenda. Quid quacris illud aut illud? Quid
ossa mea pauper es, quia non te adjuvat ille deus; supplicailli,
Domino tuo? Ipsum habes anle te. Omuia
milii et adjuval: forte ideo aegrotas,quia illinon supplicas;
dkeni: Domine,quis similis libi? Narraverunt
delectationes, sed non sicut lex tua, Doniine supplica illi, et convalesces: forle ideo filios non ba-
injusti dicerenl:
cxvui, 85). Fuerunt perseculores qui bes; supplica illi, et babebis. Ilic vero si in corpore
(Psaf.
AdoraSaturnum, adora Mercurium.Noncolo, inquit, Domini de ossibus est, rcpellit orones istas voces, ct
idola. Domine,quis similis tibi? IUi.oculos habent, et dicit: Dotnine,quis similis libi? Da, si vis dare, ct in
non videnl; aures babent, et non audiunt (Psal. cxni, hac vila, quod quaero: si aulem nonvis, lu esto vila
oculum ad mea, quem semper quaero. Hinc ad le libera fronle
5, 6). Domine, quis simitis libi, qtii fecisti in- exeam.sialium adoravero, et te offendero?Crasforle
videndum, aurem ad audiendum? Sed non colo,
idola, quia faber fecil. Cole arborem et mon- morilurus sum, qua fronle te videbo? Magnamiseri-
quit,
tem: et hoc numquid faber fecil? Et hic : Domine, cordia ipsius, et monuit ut bene vivamus,et diem no-
lu terrae bis novissimum mortis noslrae abscondit, nenobisde
quis similis libi? Terrena milii ostenduntur, 1 ad superiorem fuluro
creator es. Et hinc forte advcrtunt aliquidpromittamus. Facio hodie, et vivo: cras
creaturam, et dicunl mihi: Cole lunam, cole istum non facio. Quid si te non invenit cras? Dicergo inter
de ossa Chrisli: Domine,quis simitistibi? Omniaossamea
solem, qui luce sua, lanquam magna lucerna,
ccelo efficit diem. El hic plane dico : Domine,quis si- dicent: Domine,quis similislibi?
milis libi? Lunam et stellas lu fccisti, solem diei lu 15. Eruens inopemde manu fortiorum ejus', ege
accendisti, ccelum tu composuisli. Sunt multa invisi- num et pauperema diripientibuseum. Huc usquePsal-
bilia meliora. Sed forle et bic dicitur milii: Angelos mus leclus est hodie, huc usque iractandusesi; nein
si- fastidium veniant quae dicla sunt, dum volumus et
cole, Angelos adora. Et bic dicam : Domine, quis
milis libit Et ipsos Angelos tu creasti. Nihil sunt An- alia dicere. Sufficiantergohodie haec: Eruens inqpenx
curo ipsis possidere de manu fortiorum ejus. Quis eruens, nisi qui roanu
geli, riisi videndo te. Melius est
te, quam ipsos adorando cadere a le. fortis est? llle Davideruel inopem de manu .forlio-
14. Omniaossameadkenl: Domine,quis similistibi? rum ejus. Forlior enim fueral diabolus ad tenendum
0 corpus Chrisli sancta Ecclesia, omnia ossa tua di- te, quia ipse vicit cui consensisli. Sed quid fecit manu
cant: Domine, quis similistibi? El si carnes persecu- fortis? Nemo intrat in domum forlis ut vasa ejus di-
tioni cesserunt, ossa dicant: Domine, quis similis ripiat, nisi prius alligaverit forlem (Malth. xn, 29).
tibi? Dejtistis enim dirtum est: Diligit»Dominusomnia
dssacorum,unumexillts non confringetur(Psal. xxxm, 1 sicnonnulliMss.Aliiaulem, tigelte. Quidam, noceltibi.
CaetericumEdd.,negettibi,
' AliquotMss.,averlunt. * MeiioresMSS.juxta LXX:fortiorumejus, et eaenm
' fmaoiesvis., custodit. et pauperem,etc.
335 ENARRAthO IN PSALMUMXXXIV. ZU
Polestate sua sacratissima, magnificentissima, alliga- benefacit. Non novit malefacere, quia non malefacit.
vit diaboium, effundendo frameam ad concludendum Quod alienum est ab opere, alienum est a conscien-
eum, ut eruat inopem et egenum, cui non erat adju- tia: quod alienum est a conscienlia, alienum videtur
lor (Psal. I.XXJ,12). Quis enim adjulor tibi, nisi Do- etascienlia. Ila dicitur Deus nescire, quomodo ars
minus cui dicis: Domine, adjulor tneus et redemptor non novit vitia; et tamcn per artem cognita dijudi-
meus(Psal. xvui, 15)? Si de tuis viribus praesumere cantur 1. Hoc ergo nobis caput nostrum interxoganti-
volueris, iudc cades unde prsesumpseris: si de alte- bus ex ipsius Evangelii sui veritate respondet, cum
rius, dominari vult, non subvenire. Ille ergo unus dixerimus, Domine, quid ignorabas?.quid tu potuisti
quaerendus esl, qui et redemit, et liberos fecit, et interrogari quod nesciebas? Respondet: Ifiiqiiitnles
sanguinem suum ut eos emeret dedit, et servos suos ignorabam, de iniquilatibus iivterrogabar. Habes in
fratres fecit. Evangclio, si non me credis ignorare iniquitates, quia
SEJtHO II, HABITUS BIEPROXIMO POSTSUPERIOREM et ipsos iniquos ignoro, quibus in fine dicturus sum :
SERMONEM. Non novi vos, receditea me tjtd operamini iniquitatem
De reliqua parle Psatmi. (Matlh. vii, 23). Numquid non noverat quos damna-
1. Ad reliqua Psalmi inlendamus animum, Domi- bal ? aut potest juste damnare, nisi bonus eognitor»?
numque et Deum nostrum, et de sanitate intelligendi, Et tamen bonus cognitor non est mentitus, dieendo,
et de fruclu bene agendi deprecemur. Quo usque he- iVoit noui vos : id est, non coaptaniiiii corpori meo,
slerno die disputatutn sit, credo merainisse Charita- non haeretis regulis meis: vitia eslisa; ego amteroars
tem Vcstram: ex ipso locohodie sumamus exordium. ipsa sum quae non habel vitiuro, et in qua quisque
Intelligimus enim hic vocem Christi; vocem sciiicet non discit nisi non facere vitium. Insurgenles testes
capitis et corporis Cbrisli. Chrislum cum audis, noli iniqui, qitmignorabaminterrogabqntme. <Juidsicigno-
sponsum a sponsa separare, et inlellige magnum il- rabat Christus, quam blasphemare? Hinc iffletiBOga-
lud sacramentum : Erunt duo in carne una (Ephes. v, batur a persecutoribus, et quia verum dixit, hlaspbe-
31). Si duo in carne una, quare non et in voce una? masse judicalus est (Jd. xxvi, 65). Sed a iquibus? De
Non enim tenlationes caput bic pertulit, et corpus quibus sequilur, Retribuebantmihimala pro bonis, et
non perfert: aut vero fuit causa patiendi capiti^ nisi slerililatemanimmmem. Ego attuli fecundilatem, ipsi
ut corpori praeberel exemplum. Dominus enim vo- retribuebant sterililatem; ego vitam, -ipsimon-em;
lunlate passus est, nos necessilate : ille miseratione, ego honorero, ipsi contumelias: ego itnedicinarn, ipsi
nos conditione. Proinde illius voluntaria passio, no- vulnera; et in his omnibus quae relribuebant, utique
slra est necessaria consolalio; ut quando ialia forle slerilitas erat. Hanc sleriliiatem in arbore maledixit,
perpeliraur, intueamur caput noslrum, ut ejus exein- abi fructum cum quaereret»on invenit (Id. xxi, 19,)-
plo commoniti dicamus nobis: Si ille, quid nos? £t Folia erant, et fructus non erant: verbaerant, ot fa*
quemadmodum ille, ila et nos. Quantumlibet enira cta non erant. Vide in verbis numerositaiem, ct in
ssevierit inimicus, usque ad morlem corporis acce- faclis sterilblatem: Qui ipraedicas non furandimi, fu-
dere poluit: quod corpus nec ipsura exslinguere po- raris; qui dicis non adulterandtim, adultcras (Rom.
tuit in Domino, quia lerlio die rcsurrexit. Quodin illo n,21, 22). Tales erant qui Cbristum quae igaorabat
factum est die lertio, hoc in nostro in fine sseculi. interrogabant.
Spes resurrectionis noslraedifferlur, numquid aufer- 3. [vers.13.] Ego autemcummihimelestiessent,indue-
tur? Cqgnoscamushic ergo voces Cbrisli, carissimi, bammecitkio: el humilidbaminjejumoani-mammieam:et
et separemus eas a vocibus impiorum. Voces sunl oratio meainsinummeumconvertetur(a). Docemurqui-
enira corporis persccutionem angustiasquc et tenta- dem, fralres.quia pertineraus ad corpus Cbrisli,quia su-
tiones in hoc saeculopatienlis. Sed quoniara multihic mus menibra Chrisli (I Cor. xn, 27): et admonemur in
patitinttir, et pro peccatis et pro sceleribus suis; ma- omni tribulalione nostra, non cogilare quemadmodotn
gna vigilantia discernenda est causa, non poena.Sce- fespondeamus inimicis, sed quemadmodum oratndo
leralus enim.polest habere martyris similem pcenam, Deum propitiemus, et maximene tentatione vincamur;
sed tamen dissimilem causam. Tres erant in cruce deinde, ut eliam illi qui nos persequuntur, ad sani-
(Luc. xxm, 33), unus Salvator, alius salvandus, altas tatem juslitioe convertantur. Nullum majus, nullum
damnaodus: omnium par peena, sed impar causa. melius negotium cst in tribulalione, quam recedet-e
2. [«ers. 11, 12.]-Bicat ergo caput nostrum: In- ab eo strepilu,' qui foris est, et ire in interiora mentk
turgentes tesles iniqui, qumignorabaminterrogabanlme. secretaria (Matth. vi, 6); ibi Deum invocare, ubi ne
Nos aulem dicamus capiti noslro: Domine,quid igne- mo videt gementem et subvenientem; illius cubicuh *
rabas? lutne lu aliquid ignorabas? Nonne et interro- adversus omnera extrinsecus illatara molestiam osthira
gantium corda noveras? nonne eorum dolos ante claudere, bumiliare seipsum in confessione peccati,
prospexeras? nonne in eorum manus le sciens dede- magnificare et laudare Deum, el corripientem et con-
ras? nonue ut ab eis patereris veneras? Quid ergo solanlera 4: prorsus lioc orani modo tenendura est.
: el hoc i -
ignorabas? Ignorabat peccatum peccatum • J pleriqueMss.:nt dicitur, Nescwit,
ignorabat, non quasi non judicando, sed non com- quomodears non
novitvitia,et tamenper artemcoc/nitadevitanlur.
mitlendo. Sunl hujusmodi loculiones etiam qtiotidia- > sic Mss.AtEdd.,damnari,msi quia malus
8 SicMss.AtEdd., vitiishwsistis. cognoscilur.
nae, cum dicis de aliquo, Non novit stare, hoc esl, * Edd., consulentem.Nonnullivero Mss.,eomolmletn.
,(|uia Bon ilat; et, Non novil benefacere, crnia non (a) De eodemversu13 tractatw «upra,col. 229, n, 2L
 '
335 S. AUGUSTIM EPISCOPI 356
Verumlainen in corpore hoc dixcrimus, id est in no- eum lenere voluerunl, et ad unam ejus inlerrogatio-
bis: in Domino autem nostro Jesu Christo quid tale nem, Quem quaeriiis, redierunt omnes relro et ceci-
agnoscimus? Evangelio perspecto et diligentissime derunl (Joan. xvm, 4, 6). Tantam potestatem in pas-
perscrutato, non invenimus Dominum in aliqua pas- sione non humiliarel, nisi sub cilicio lateret.
sione et Iribulatione sua induisse se cilicio. Jejunasse i. Ergo induebamme cilicio: el humiliabamin jeju-
quidem eum legimus postea quaro baptizatus est: ci- nio animam tneam. Ilerum si inlelleximus cilicium,
licium ibi nullura audivirnus, nullum legimus: jeju- quomodo inlelligimus jejunium ? Manducare volebat
nasse autem nondum Judaeis persequentibus, sed dia- Cbristus, quando poma quaerebat in arbore, et si in-
bolo tcntante(Maf/7i.iv,l). Noneo tempore dico jeju- veniret manducaret (Marc. xi, 13)? Bibere volebat
nasse Dominum, quando eum intcrrogabanl quoeigno- Chrislus, quando dixit mulicri Samaritanae, Da mihi
rat, et quando retribuebant mala pro bonis, insectando, bibere (Joan. iv, 7),dixit in cruce, Sitio (Id. xix, 28) ?
persequendo, tenendo, flagellando, vulnerando, occi- Quid esurivit, quid silivit Christus, nisi bona opera
dendo: sed tamen in his omnibus, fratres, si aliquan- nostra?In illis eniro crucifigentibus et persequenti-
lulum pia curiositate levemus velum, et interiora hu- bus, quia nulla bona opera invenerat, jejunabat: rc-
jus Scripturae oculo cordis inlento riroemur, inveni- tribtiebant enim slerilitaiem aniihocipsius.Nam quale
mus et iioe fecisseDominum.Ciliciumfortasseappellat jejunium ipsius fuit, qui vix invenit unura htronem,
carnissuae mortalitatem. Quare cilicium? Propier si- quem in cruce gustarel ? Aposloli enim fugerant, et
miliiudinem carnis peccati. Apostolus enim dicit: Mi- se in turba absconderant. Et ille Petrus qui se usque
sit Deus Filium suum in simililudinemcarnis peccali, ad mortem Domiriiperseveralurum esse promiserat,
ulde peccatodamnaretpeccalumincarne (Rom. vni,3): jam ter negaverat,jam fleveral, et adhuc in turba la-
hoc est, Filium suum induit cilicio, ul de cilicio da- tebat, adhuc timebat ne agnosceretur. Postremo illo
mnaret hcedos. Non quia peccalum erat, non dico in viso morluo, omnes de salute ipsa desperaverunt:
Verbo Dei, sed nec in ipsa quidem dico anima sancta quos desperanles invenit post resurreclionem, et
et mente hominis, quem sibi ad unitatem personoe locutus cuin cis invenil eos dolentes et lugentes,
Verbum Dei el Sapienlia coaptaverat; sed nec in ipso nihil jam sperantes. Nam et ita sunt quidam eorum
corpore peccalum ullum erat, sed similitudo carnis cum eo loculi, cum diceret: Qitid loquiminiinter vos?
peccali erat in Domino; quia mors non est nisi de pec- Illi enira de illo loquebanlur: Tu solus, inquiunt, pe-
calo (Id. v, 12), et ulique corpus illud mortale erat. regrinus es in Jerusalem, et non cognovistiqum fecerunt
Nain nisi mortale esset, non raoreretur; si non more- sacerdoteset principes nostri de Jesu Nazareno, qui
rotur, non resurgeret; si non resurgeret, exemplum erat potens in faclis et dictis, quomodoeum crucifixe-
vitae aeternoenobis non demonstraret. Ergo sic dici- runt el occiderunt?Nos autem sperabamus, quia ipse
tur mors peccatum, quaefacla est peccato, quomodo erat redcmpturus Israel (Luc. xxiv, 18-21). In magno
dicilur lingua grseca, lingua lalina, non ipsum mem- jejunio Dominus remanserat, nisi reficeretquos vora-
brum carnis, sed quod fit per merabrum carnis. Nam ret. Nara refecit eos, consolalus est eos, confirmavit
lingua in merabris nostris unum est de caeleris, sicut eos, et in corpus suum convertit eos. Fuit crgo et hoc
oculi, nasus, aures, et caelcra: lingua autem groeca, modo in jejunio Dominus noster.
verba graeca sunt: non quia verba lingua, scd quia 5. Et oratio mea, inquit, in sinummeumconvertelur.
verba per linguam. Dicis de aliquo, Agnovi faciem In hoc plane versu magnus sinus est, et praestet Do-
ipsius, de membro corporis loquens : et dicis eliam, minus ut penelrabilis nobis fiat. In sinu enim secre-
Agnovi manum ipsius absentis, non manum in corpo- tum agnoscitur. Et quidem, fratres, et nos orare sic
re, sed scripluram quae facta est per manum quacerat bene admonemur in sinu noslro, ubi Deus videt, ubi
in corpore. Sic ergo peccatum Domini, quod factum Deus audit, quo nullus oculus humanus penetral, quo
est de peccato, quia inde carnem assumpsil, de massa non videt nisi qui subvenit; ubi oravit Susanna, et cum
ipsa quaemortem meruerat ex peccato. Etenim ut ce- ejus vox ab liominibus non audiretur, a Deo lamen
lerius dicam, Maria 1 ex Adam morlua propter pec- audita est (Dan. xm, 35, 44). Et hoc bene admone-
catum, Adammortuus propter peccatum, et caro Do- mur : sed in Dominonoslro aliquid plus debemus in-
mini ex Maria mortua est propter delenda peccata. telligere, quia et ipse oravit. Et quidem cilicium ejus
Hoc ciliciose induit Dominus: el ideonon est agnitus, non agnoscimus in Evangelio secundum lilteram. Nec
quia sub cilicio latitabat. Cummihi, inquit, molesties- jejunium ejus tempore passionis secundum litteram :
senl, induebam me cilicio: id est, illi soeviebant,ego adeoque ea exposuimus in aliegoria et similitudine
Jatebam. Si enim latere nollet, nec mori posset, quan- dicta, ut potuimus. Orationem vero ejus et de cruce
doquidem uno temporis punclo stillam quamdam po- audivimus: Deus meus, Deus meus, utquid me dereli-
testatis suae,sivei' slilla dicenda est, cxseruit, quando quisti(Psal. xxi, 2; Matth. xxvn, 46)? Sed el ibi nos
eramus *. Quando enim eum dereliquit Paler, a quo
1 ItaLov. et maximapars Mss.At Er., Mariaex Adam nunquam discessit? Legiraus eliam in monle orasse
mortuapropterpeccatumAdm,Adam morluusest propter solum Jesum, legimus pernoclasse in oratione; eliam
peccatum,etc. DuoMss. Valic. et Colh., Maria ex Adam,
Adamtnortuuspropterpeccatum,etc. Flor.,denique,Maria sub tempus ipsius passionis(Id. xiv, 23; Lttc. vi, 12).
ex Admnprimo,Adamsecundusortusex Mariapropterde-
lenda peccata. ' sic Mss.AtEdd.,oramut.
8 SicMss.AtEdd.,vera. *,
 337 ENARRATIOIN PSALMUMXXXIV. 338
In stnum ergo meum convertetur oratio mea. Nescii Quandoautem longe factusconlradixilpassioniDomini
quid melius intelligamde Domino:interim nunc quoi futuraepro salute nostra : Non sapis, inqnit, qumDei
occurrit, forte melius aliquid postea occurret, ve sunt,sedqumsunthominum(Matlh.xvi, 16,17,22,23).
mihi, vel cuiquammeliori, in sinummeumconvertetu Merito ambas res ponens quidam in psalmo ait: Ego
oratio mea, lioc intelligo dictum, quia in sinu suo ha dixi in ecstasimea: projectussuma facieoculorumluo-
bebal Patrem. Deus enira erat in Christo mundun rum (Psal. xxx, 23). In ecslasinon diceret, nisi pro-
reconcilianssibi (IICor.v, 19). In se habebat quemde pinquaret: ecstasis enim roenlis excessus est. Effudit
precarelur : non erat ab illo longe, quia ipse dixerat super se animam suam, et propinquavit Deo : et per
Ego in Palre, et Pater in me esl (Joan. xiv, 10). Sec quamdam nubem, pondusque carnis rursus in terram
quia oralio ad ipsum magis hominem pcrtinet: se- projeclus, recolens ubi fuisset, et videns ubi esset,
cundum enira quod Verbum est Christus, non orat, dixit: Projeclus sum a facie oculorumtuorum. Ergo,
sedexaudit; et non sibi subveniri quaerit, sed curr Sicut proximum, sicut fralremnostrum, ita complace-
Patre omnibus subvenit : quid cst, Oratiomeain si- bam, praestetut fiat in nobis. Quando autem non fi(,
nummeumconvertetur,nisi, in meipso humanitas, in vel hoc fiat, Tanquamlugenset contristalus,ita humi-
meipso inlerpcllat divinitalem? liabar.
6. [yers. 14.] Sicut proximum, sicut fratrem no> 7. [vers. 15.] Et adversus tne lalatisunl el conve-
slrum, ita complacebam: lanquam lugenset conlrista- nerunt, in unum. llli laeti, ego trislis. Sed modo au-
lus, ita humiliabar.Ad corpus suum respicit: jam nos divimus in Evangelio, Beati qtxilugenl (Mallh. v, 5).
hic videamus.Quando gaudemus in oratione, quandc Si beati qui lugent, miseri qui rident. Adversus me
roens noslra serenatur, non prosperitate soeculi, sed Imtatisunt et convenerunl: congregatasunt in tne fla,-
luce veritatis : qui sentit hanc hicem,novit quod dico, gella, et ignoraverunt.Quoniamquae ignorabam inler-
cl videl hic, agnoscitquequod dictum est, Skut pro- rogabant me, et ipsi ignoraverunt quem interroga-
ximum, sicut fralrem nostrum, ita complacebam.Sic rent.
cnira tunc anima placet Deo , non longe posita; In 8. [vers. 16.] (a) Tentaveruntme, et subsannaverunt
illo, inquit, ntovemuret sumus (Act. xvu , 28) : quasi me subsannatione.Id est, irriserunt me, insullave-
f alri, quasi propinquo, quasi amico. Si autem non runt mihi: hoc capiti, hoc corpori. Altendite, fra-
i st lalis, ut possit sic gaudere, sic fulgere ', sic pro- tres, ad gloriam Ecclesiac, quae nunc esl; respicite
pinquare, sic adhaerere,et videt longe se inde; faciat opprobria ejus praelerila,respicite aliquandoundique
quod sequitur : Tanquamlugenset conlristatus,ita hu- fugatos esse Chrislianos, ct ubicumque invenlos, il-
miliabar. Ut fratrem nottrum , ita complacebam,pro- lusos, coesos,occisos, bestiis objeclos, incensos, lae-
pinquans dixit: Ut lugenset conlristatus, sic humilia- latos homines adversus illos. Quodcapiti, hoc et cor-
bar, remotus et longe positus dixit. Quid enim luget, pori. Sicut enim Dorainoin cruce, sic corpori ipsius
nisi quod desiderat et non habel? El nonnunquam in in omni illa quaejam facta est persecutione : nec de-
uno horoineutrumque contingil, ul aliquando propin- sinunt etiam nunc perseculioncs ipsormn. Ubicum-
quet, el aliquando longe fial: propinquat luce verita- que invenerint chrislianum, solenl insultare, exngi-
lis, Iongefit nubilocarnis. Neque enim, fralres, Deo tare, irridere, vocare hebetem, insulsum, nulliuscor-
qui ubique est, et nullo continetur loco, aul per loca dis, nullius peritiae, Quidquid volunt faciant, Chri-
propinquamus,aut ab illo per loca removemur. Pro- slus in ccelo est: quidquid volunt faciant, honoravit
pinquare illi, est similem illi tieri; recedere ab illo, ille pcenamsuam, jam crucem suam in oronium fron-
dissimilemiili fieri. Nonnecum vides duas res prope tibus fixit : impius insultare permittilur, saevire non
similes,dicis, Propinquat haecilli ? Et quando libi dis- permittilur; sed tamen ex eo quodlingua promit, in-
similiademonstrantur, quamvis uno loco et plerum- lclligitur quid gestet in corde. Striderunl in me den-
que una roanuleneantur, dicis, Longe est haecspecies libussuis.
abilla? Ambas tenes, ambas adjungis,'et dicis, Longc _ 9. [tiers. 17]. Domine, quando respkies? Restitue
est haecres ab illa: non utique loco, sed dissimilitu- animam meam ab astuliis eorum, a leonibus unicam
line. Si ergo vis appropinquare, similisesto : si non meam. Nobis enim lardum cst, et ex persona nostra
,-is esse simitis, longinquabis. Sed cum similis es, lioc diclum est, Quandorespkies? id est, quando vi-
;aude; cum dissimilis,geme : ut gemitus excitet de- debimus vindictamde his qui nobis insultant ? quando
iideriuro,imo desideriumexcitet gemitum, et per ge- illam viduam judex taedio victus exauditurus est
nitum propinques, qui eeeperaslonginquare. Nonne (Luc. xvin, 3)? Verumlamenjudex noster non tacdio,
Petruspropinquavit, quando dixit: Tu es ChristusFi- sed amorc differt salulem noslram; ralione, non
liusDei vivi? Et rursum idem ipse longe faclus est inopia; non quia non potest el modo subvenire, sed
licendo : Domine,absit a te, non fiet istud. Dcnique ut numerus oinnium noslrum usque in finemppssit
lanquam proximus quid dixit propinquanli? Bealus impleri. Et tamen nos ex desiderio quid dicimus?
», SimonBarjona. Tanquam longinquanti et dissimili Domine,quando respicies? Restitueanimam meam ab
]tjid dixit: Redi retro, satanas. 111i propinquanti: Non aslutiis eorum , a leonibus unkam meam: id est Ec-
\ibirevelavilcaro el sanguis, inquit, sed Pater meus clesiam meam a saevientibuspotestalibus.
jui ineoelisest: illiuslux teperfudit, illiusluce fulges. Hicomillitprioreui partem versiculi 13,quampost
(a)
» Edd.,fugere.MeliusMss.,fulgere. attiugitinEnar.rsal. LVII,U.20.
 539 S. AUGUSTINIEPISCOPI *m
10. [vers.18.] Denique vis nosse quid sit illa uni- descendere, qui potuit postea de sepulcro resurgere ?
ca ? Lcge sequentia : Confitebortibi, Domine, in Ec- Sed cessisscvideretur insullantibus : el hoc oporte-
clesiamulla, in populogravi laudabo te. Plane in Ec- bat, ut resurgens suis se ostenderet, et non illis, in
clesia mulla, confitebortibi,in populogravi taudabote. magno sacramento; quia resurrectio ipsius vilam
Fit enim confessio in omni mullitudine, sed non in novarosignificabat,vita autem nova amicis nola
est,,
omnibus Deus laudalur : tota multiludb audit confes- non inimicis. '
sionem nostram, sed non in omni multiludinelans 12. [vers. 22.J Vidisli, Domine, ne sileas. Quid
Dei est. In ista enim omni multitudine, id est in est, ne sileas? Judica. De judicio etenim dicilur quo-
Ecclesia, quaetolo orbe terrarum diffusa est, palea dam loco : Tacui, numquid semper lacebo(Isai XLH,
est et frumentum : palea volat, frumentum manet; 14) ? Et de dilatione judicii dicitur peccatori : Hac
ideo in populogravi laudabote. In gravi populo, quem fecisli, et tacui; suspkatus es iniquilatem, quod ero
ventus tentationis non aufert, in his Deus laudatur. tibisimilis(Psal. XLIX,21). Quomodotacetqui loqui-
Nam in palea blasphemalur semper. Quando palea lur per Prophetas, qui loquilur ore suo in Evange-
nostra altcnditur, quid dicitur? Ecce quomodo vi- lio, qui loquitur per Evangelistas, qui loquitur per
vunt Christiani, ecce quid faciunt Christiani; ct fit nos quando verum dicimus? Quid ergo ? Silet a ju-
quod scriplum est : Quoniam nomen meum per vos dieio, non a proecepto, non a doctrina. Hoc autem
blasphematur in Gentihus (lsai. LII,5; Rom. u, 24). judicium ipsius invocat' quodam modo Propheta, et
Inique, invide, aream inspicis, qui tolus in palca es, praedicit : Vidisli, Dotnine,ne tacueris: id est, quia
non libi facile grana occurrunt : quacre ct inve- non silebis, quia necesse est ut judices. Domine,ne
nies populum gravem, in quo Dominum laudes. discedasame. Donecveniat judicium ne discedas a
Vis invenire? Esto talis. Nam si non fueris talis, dif- me, sicut promisisli: Ecce ego vobiscumsum usque
ficileest ut non omnes tales tibi videantur qualis es : in consummationem saculi (Mallh. xxvm, 20).
Et comparantes,ait Apostolus, semetipsossibimelipsis 13. [vers. 23.] Exsurge Domine, et intendejudicio
(II Cor. x, 12), nen intelligunt, 7» populo gravi lau- meo. Cui judicio? Quia tribulatus es, quia laboribus
dabo te. et doloribus crucialus es? Nonne isla etiam multi
11. [vers. 19-21.] Non insullent milii qui adversan- mali paliuntur? Cui judicio? Idco justus, quia isla
tur mihiinique: insultant enim mihi de palea mea. pateris? Non : sed quid? Judicio meo. Quomodose-
Qut oderunt me gratis : hoc est, quibus nihil nocui. quitur? Inlende judicio meo, Deus meus et Dominus
Et annuentes oculis: hoc est, hypocritoe simulati. meus,in causammeam.Non in poenammeam, sed in
Quoniam mihi quidem pacifice loquebanlur.Quid est, causam meam : non in id quod mecum habet latro
annuentesoculis? Pronuntiantes vultu quod in corde commune, sed in illud quod beatiqui perseculionem
non geslant. Et annuentes oculisqui sunt? Quoniam patiunlur propter juslitiam (Id. v, 10). Hacc enim
mihi quidempacifice* loquebanlur: et super iram do- causa discreta est. Nampoenasimilvsestbonis el ma-
lose cogitabant Et dilalaverunlin tne os suum. Primo lis. Itaque marlyres non facit poena, sed causa. Nam
annuenles oculis, leones illi quaerentesrapere et de- si pcenamarlyies faceret, oronia metalla roartyribus
vorare, primo blandientes pacifica loquebantur, et plena essent, omnes catenae martyres traherent,
super iram dolose cogitabant. Quoe pacifica loque- omnes qui gladio feriuntur coronarentur. Ergodiscer-
bantur ? Magister,scimusquia nullius personam acci- natur causa. Nemo dicat : Quia patior j'ustus stim.
pis, etin veritateviam Dei doces : Licetdare tributum Quiaipse qui primo passus est, pro justilia passus
Cmsari,an non licet? Mihiquidem paciflcaloqueban- est: idco magnam exceptionera addidit: Beati qui
tur. Quid ergo? Eos lu non agnoscebas, et fallebant persecutionempaliunlur propterjustiliam. Nam multi
te oculis annuenles? Imo agnoscebat; ideo ait : Quid habentes bonam causam faciunt persecutionem; et
metentatis, hypocrilm (Mattlt.xxn, 16-18)? Postea habenlesmalam causam patiuntur perseculionem.Si
dilataverunt in me os suum, clamantes : Crucifige, enim perseculio non posset fieri bene, non dicerelur
crucifige! Dixerunt: Euge, euge, viderunt oculi no- in psalmo : Delrahentem proximo suo occulle, hunc
stri. Hoc jain insullando, Euge, euge, Prophetiza no- persequebar(Psal. c, 5). Deinde, fratres, pater bo-
bis, Chrisle(Id. xxvi, 68). Quomodosimulata eratpax nus et justus nonne persequitur lilium luxuriostim?
ipsorum, quando lenlabant de nummo, sicjam in- Persequitur vitia ejus, non ipsum ; non quod genuit,
sultatoria laus eorum. Dixerunt: Euge, euge,viderunt scd quod ille addidit. Medicusnempe qui ad salulem
oculi nostri : idrest, facta lua, mirabilia lua. Hic cst adhibetur, nonne ferro plerumquearmatur ? Sed con-
Christus » Si ipse est Chrislus,descendatde cruce, et tra vulnus, non contra hominem. Secat, utsanet: et
salvosfecit, seipsumsalvum facere tamen cum secat aegrotum, dolet ille, clamat, resi-
" credimusei. Alios
non polest (Id. xxvn, 42). Videruntoculinoslri. Hoc stit, et si forte febre mentem perdiderit, etiam me-
est totum quod se jactabat, quod se Filium Dei dice- dicum coedit;nec tamen illedesistit a salute aegrolan-
bal (Joan. xtx, 7). Dominus aulem paliens hoerebat tis», quod novit facit, illum maledicentem, convi-
in cruce: non potentiam perdiderat, sed sapientiam ciantem non curat. Nonne excitantur cuncli lethar-
demonstrabat. Quid enim illi erat magnum dc cruce gici, ne sommo gravi premantur in mortem? Et hoc
1 AliquotMss., paciftca. > sicnoimuUiMss.AtEdd.,vocat.
» QuatuorMss.,hocestchristus. » PluresMss.,eroganda.
34i ENARRATIGIN PSALMWMXXXV. 34fi
patiuntur a filiis suis quos carissimos genuerunt; et
non est carus filius, nisi fuerit dormienti patri mo- IN PSALMUM XXXV
lcstus. Lethargici excitanlur, phrenelici ligantur : ENARKATIO.
scd lamen utrique amantur. Nemo ergo dicat, Perse- SERMO HABITUS FORTEDIESABBATl, ex 11.19.
cutionem patior : uon venlilel pcenam, sed probet 1. [vers. 2.] Intendat ChariCas Vestra jiaululum
causam; ne si causam non probaverit, numerelur textum et mysteria psalmi hujus; et curramus eum,
cum iniquis. ldeo quam vigilanter, quam oplime hic quia in multis locis apertus est: ubi autem obscuri-
commendavit,Domine, intcndejudiciomeo,non poonis tatis necessitas nos immorari coegerit, tolerabitis
meis : Deus meus et Dominus mem, in causam fructu discendi. Dixit injustus ut delinquat in semet-
meam. ipso : non est timor Dei anle oculos ejus, Non unum.
14. [tert. 24-26.] Judicame, Domine, secundumju- hominem, sed genus hominum iniquorum dicit, qui
stiliammeam.Hoc esi, in causam meam. Non secun- sibi adversantur , non intelligendo ut bene vivant;
dum poenammeam , sed secundum jttslitiam meam, non quia non possunt, sed qqia nolunt. Aliud cst
DomineDeusmeus; id est, secundum hoc me judica. enim quando quisque conatur aliquid inlelligere, et
15. Et non insultentin me : inimici mei. Non dicant per infirmilatera carnisnonpolest, sicut dicit quodam
in corde suo : Euge, euge, animm.noslrm; id est, loco Scriptura : Quia corpus quod corrumpiluraggra-
Fecimus quod poluimus, occidimus, abslulirous. val antmam, ei deprimit terrena inhabilatio sensum
Non dicant : Oslende quia nihil fecerunt. Non tnulta cogilanlem( Sap. ix, 15) : aliud autemquando
dkanl: Absorbuimuseutn. Unde illi martyres dicunt: perniciosiusagit adversum seipsumcor humanum, ut
Nisi quia Dominuserat in nobis,(ortasse vivosabsorbuis- quod possit intelligere, si bona voluntas accederer,
sent nos (Psal. cxxiu, 1, 3). Quid est, absorbuissenl non intelligat, non quia difficileest, sed quia volun-
nos? Iu corpus suum trajecisscnt nos. Hoc enim ab- tas advcrsa ' est. Hoc autem (it dum amant peccala
sorbes, quod in corpus tuum (rajicis. Vulttc mundus sua, et oderunt proecepla Dei. Sermo enim Dei ad-
absorbere : tu absorbe mundum, trajice illum in cor- versarius tuus est, si tu amicus sis iniquitalis luae:
pusluum, macta ct manduca. Quodjfetro dictum est, si aulem tu adversarius sis iniquitatis tuae, sermo Dei
Macta et manduca (Act. x , 13): occide in eis quod amicus tuus est, et adversarius iniquitalis tuoe. Si
sunt, fac eos quod tu es. Illi autem contra si libi per- ergo odisti iniquitatcm luaro, jungis te sermoni Dei;
suaserint impielatem, absorberis ab eis. Non quando et eritis duo adversus illam perimeiidam, tu et sermo
persequuntur te, abhis absorberis ; sed quando libi Dei. Tu enim per te ex viribus tuis nihil potes : ad-
persuadent quod sunt. Nec dicant: absorbuimuseum. juvat te ille qui tibi sermonem misit, et vinciltir ini-
tn absorbe corpus Paganorura. Quare corpus Paga- quitas. Si lu illam odisti; et Deus dimisit, et eris li-
norura ? Vull te absorbere, fac illi quod vult tibi i'a- ber : si autem ipsam diligas; contrarium est. libi
cere. ldeo fortasse vilulus ille comminutus in aquam intelligere quidquid contra illam dicilur. Fac homi-
missus, el potiim dalus est, ut absorberelur ab Israel ncm qmcrere quomodo sit aequalis Filius Palri; cre-
corpus impiorum (Exod. xxxu, 20). Erubcscanl et didii, quaeritinlelligere, nondum potest. Magnaenim
renereanlursimul, qui gratulantur malis meis: induan- resest, et vires majores desideral ut possit capi; et
tur confusioneet verecundia: ut nos illos absorbeamus csl initium fidei quod custodit aniinam donec robo-
erubescenles et confusos. Qui maligndbquunlur ad- retur. Lacte nutritur ut pervcniat ad habiludinem et
versumtue ; illi erubescant, illi confundantur. firmilatem cibi solidioris; ut possit intelligere, In
16. [»ers. 27, 28.] Quid lu jam caput cum mem- ptincipioeral Verbum, et Verbumerat apud Deum, et
bris? Exstdtentel Imtenlur qui valuntjustitiam meam: Deus erat Verbum(Joan. i, 1). Anlequam hoc possit,
qui haeserint corpori meo. Et dicant semper : Magni- nutritur in fide: ct conatur inlelligere, ut intelligat
ficelurDominus, qui volunl pacem serviejus. Et tingita quanltim Deus dederit. Numquid et hoc cum conam
mea meditabiturjustiliam luam, tota die taudem luam. intelligil : Quodtibi fieri non vis, alii ne feceris( Tob.
Et cujus lingua durat meditari tota die laudem Dei? iv, 16); ut quia non vis pati iniquilatem ; nou facias
Ecce modo paulo Iongior sermo faclus est, faligamini. iniquitatem; quia non vis pati dolum et insidias, non
Tota die Deum laudare quis durai?Suggero reme- insidieris alieri?Hoc autero cum non vis intelligere,
dium, uude tola die toudes Deum, si vis. Quidquid volunlali tuas tribuilur. Ideo dixit injustus, ut delin-
cgeris, beue age, et laudasti Dewn. Quando canias qual in semeiipso: proposuit delinquere.
hymnum, laudas Deum : lingua tua quid agit, nisi 2. Sed numquid qui proponit delinqtiere, publice
laudet et conscientia tua? Cessasti ab bymno can- hocdicit, et non in semetipso? Quare ih semetipso?
lando, discedis ut reficiaris ? Noli inebriari, et lauda- Quia homo illum non videt. Qtiid ergo, quia homo
sti Deum. Discedisut dorroias? Noli surgere ad ma- non videt, in ipso corde, ubi sibi dicit ut delinquar,
lefacieudum, et laudasli Deum. Negotiumagis?noli Deus ibi non videt ? Videl ibi Deus. Sed quid sequi-
fraudem facere, et laudasli Deum. Agrum colis ? Noli tur? Non est timor Dei ante oculos ejus. Anle oculos
litem movere , et laudasti Deum. In i»necentia ope- timor hominum esl. Nonaudet enim publice profiieri
rum tuorum praeparate ' ad laudandumBeumtola die. iniquitatem, ne vel reprehendatur , vel damnetur ab
1 AfiquotMss.: mnocentia operum tuorum hominibus. Discedit autem a conspectu hominum :
prwparat
le, etc. 1 octo Mss.,aversa.
543 S. AUGUSTINIEPISCOPI 314
quo ? Ad semetipsum : ducit se intro, et nemo illura est, claude ostiumtuum? Noli talia exspectare de Deo,
vidct: ubi medilalur dolos et insidias et delicla, quaeforinsecus sunt; sed ea quae intrinsecus sunt;
nemo videt. Posset nec ibi apud se meditari, si cogi- Et Pater tuus, qui videt in abscondilo, reddet libt
taretquia Deus illum videt : sed quia non est tiraof (' Matlh. vi, 6). Quis est qui non claudit ostium? Qui
Dei ante oculos ejus, curn discesserit a conspectu ho- talia petit a Deo pro roagno et ibi constituit omnes
minuin ad cor suuin, ibi quem timeat? Numquid non preces suas, ut accipiat ea quae sunl hujus saeculi
ibi est praesensDeus ? Sed non est tiraor Dei in con- bona. Patet ostium luum, turba videt cum oras.
spectu ejus. Quid est claudere ostiura tuum? Ut hoc petas a Deo ,
3. [vers. 3.] Meditatur ergo dolos : et sequitur, quod solus Deus novit quomodo tibi det. Quid est hoc
(Forte latet illum,quia Deus ibi videt? Etiam osten- propter quod claudis ostium , el petis ? Quod oculus
ditur quod dicere cceperam : latet illum, sed volen- non vidil, nec auris audivit, nec in cor hominis
tem; quia contra se fecit nolens intelligere.) Quoniam ascendit (Isai. LXIV, 4; I Cor. n, 9). Et forte nou
dotose egit in conspecluejus. In cujus conspeclu ? Cu- ascendit in ipsum cnbile tuum, id est in cor tuum.
jus timor non est ante oculos ejus qui dolose egit. Ut Sed Deus novit quid tibi daturus esl. Quando autem
invenirctiniquitalemsuam, et odisset. Isle sic egit ut erit? Quando revelabitur Dominus, quando apparcbit
non inveniret. Sunt cnim homines qui quasi co- judex. Quid enim manifeslius quam quod diclurus cst
nantur quaerere iniquilalem suam, et timent illam ad dexleram posilis ? Venite, benedicti Patris mei,
invenire; quia si illam invenerint, dicitur illis, Rece- percipile regnum quod vobisparatum est ab origine
dite ab illa : haecfecisli antequam scires, iniquilatem mundi (Matth. xxv, 34). Audient hoecilli qui ad
fecisti cum esses in ignoranlia; dat Deus vcniam : sinislram crunt, et gement infructuosa pcanitentia
modo cognovisti eam ; dirnitte illam ut possit facile (Sap. v, 3); quia cum ita viverent, eam frucluose
ignorantiaetuaevenia dari, et libera fronte dicas Deo, noluerunt agere. Quomodogement? Quia non cst illis
Deltcla juventutismemel ignorantimtnea ne memineris loctis correctionis. Audient autem et ipsi: Ite in
(Psal. xxiv, 7). Hac illam qunerit, hac limelnein- ignetn mternumqtii paratus esl diaboloel angetis ejus
veniat illam : dolose enim quaerit. Non sciebam quia (Maiih. xxv, 41;). Isie est auditus malus. Nam jusii
peccatum est, quando dicit homo? Cum viderit quia ad auditum bonum gaudebunt; sic enim scripttim
peccatum est, et destiterit facere ipsum peccatum, est : In tnemoria alerna erit justus, ab audilu malo
quod ideo faciebat, quia ignorabat; vere sic voluit non timebit ( Psal. cxi, 7). A quo auditu malo?
nosse iniquitatem, ut inveniret, et odisset. Nunc au- Quem audituri sunt illi, Ile in ignem mternum.Deus
tcm multi dolose agunt, ut inveniant iniquitatem ergo qui potest supra quam petimus aui intelligimus
suaro, id est, non ex animo agunt invenire et odisse. facere (Ephes. ni, 20), occultum gemitum nostrum
Sed quia in ipsa inquisitione dolus est, in invenlione quaerit, ut in conspectu ejus placeamus, et non nos
defensio iniquitalis erit. Cum eniro invenerit iniqtii- quasi de justilia noslra ante homines jaclemus. Qui
tatero, ecce jam manifesturo est illi, quia iniquitas enim de justitia sua placerc vult hominibus , non eo
est. Noliillam facere, inquis. Et ille qui dolose age- fincut homines qui eum vident Deum laudent, sed ca
bal ut inveniret,jam invenit, et non odit: quid eniin intenlione ut ipse laudetur, non claudit ostium contra
dicit ? Quam multi hoc faciunt, el quis hocnon facit ? strepitum : quia patet oslium illo strepitu, el non au-
El numquid omnes perditurus est Deus? Aut certe dit Deus quombdo audire vult. Cubile ergo cor no-
hoc dicit : Si nollet Deus illa fieri, viverent homines strum laboremus mundare, ubi possit nobis bene
qui ista comniiltunt? Yides quia dolose agebas ad in- esse. Novit Cbaritas Vestra quam multa multi paliun-
veniendam iniquitatem tuam ? Nam si non dolose, sed tur in puhlico, in foro, in jurgiis , in contentionibus,
sinceriter ageres, jam invenisseset odisses: modo in- in molestiis negoliorum : quomodo quisquc faligalus
venisti ct defendis : dolose ergo agebas, cum quaere- negotiis foris, currit ad domum suam ut ibi requie-
res. scat, et dat operam cito finire negotiaquaeforis sunt,
4. [vers. 4,] Verbaoris ejus iniquitas et dolus : no- et tollere se ad requiem in domum suam. Ideo enim
luil intelligere, ul bene ageret. Videlis quia voluntati unusquisque domum suam habet, quia ibi requiescit.
illud iribuit : quia sunt homines qui volunt intelli- Si vero et ibi molestias paliatur, ubi potest requie-
gere, ct non possunt; sunt aulem homines qui no- scere ? Quid ergo? Ronumest ut vel in domo sua rc-
lunl intelligere, ideo non inlelligunt. Noluit intelligere quiem habeat. Si autcm patilur foris inimicos, intus
ut beneageret. forte malam uxorem; procedit in publicum : cum
5. [vers.5.] Iniquitatem meditatus esl in cubilisuo. vult requiescere ab his qux foris sunt, inlrat in do-
Quid dixit, in cubilisuo ? Dixil injuslus, tit delinquat mum : quando vero nec ibi requiescit, nec foris rc-
in semctipso: quod dixit superius, in semelipso; hoc quiescit, ubi erit requies ? Saltemin cubiculo cordis,
bic dixit, tn cubili suo. Cubile nostrum est cor no- ut tollas te ad interiora conscientiae tuae. Si ibi inve-
struro : ibi turaultum palimur inalae conscientiae:et nistiforteconjugem, quae tibi non faciat amaritudi
ibi requiescimus, quando bona conscienlia est. Qui nem, sapientiam Dei; cum ipsa conjungere, quiesce
amat eubile cordis sui, aliquid boni ibi agat. Ibi esl inlus in cubiculo tuo, non inde te ejiciat fumus malac
cubile, ubi nos DominusJesus Christus jubel orare : conscientiae. At ille ut meditaretur dolos, illuc se
Intra in cubkulum tuum, et claude osliumluum. Qujd tollebal, de quo loquitur ista Scriptura, ubi homines
 345 ENARRAtJCJi 1N PSALMUMXXXV. 346
non vident; et talia ibi meditabatur, ut nec in ipso atque terrena, pariim aeternaet coeleslia: qui propter
corde requiesceret. Iniquitatemmeditatusest tn cubili ,hoc colil Deum, ut terrena ista atque temporalia ac-
suo. , .cipiai, quoe omnibus procsto sunt, qttasi adhuc ut
6. Astitit omni via non bona. Quid est, astilit? pecus est; utilur quidem roisericordia Dei, sed non
Perseveranier peccavit. Unde et de quodaropio et illa quae excepla esl', quae non dabitur nisi solis
bono dicitur : Et in via peccatorumnon sletit (Psal. i, justis, sanctis, bonis. Quaesunt munera quaeomnibus
1). Quomodoille non sletit, sic isle astilit. Malitiam abundant ? Qui solemsuum oriri facit super bonos et
autemnon odiohabuit. Ibi est finis, ibi fructus : si non malos, etpluilsuper juslos et injustos (Matth. v, 45).
potest non habere malitiam, vel oderit illam. Cum Quis non habet istam misericordiam Dei, primo ut
enim odisti illam, vix libi subrepit ut aliquid malifa- sjt, ut' discernatur a pecoribus, ut ratidnale sit ani-
cias. Est enim peccalum in mortali corpore : sed mal, qui possil Deum intelligere, deinde frui isla
quid dicit Apostolus? Non regnel peccalumin veslro luce, islo aere, pluvia, fructibus, diversitate tempo-
mortati corpore, ad obediendumdesideriisejus (Rom. rum, solatiis terrenis, salute corporis, affectu amico-
vi, 12). Quando incipit non esse? Quandocoroplebi- rum, salute domus suae? Omnia ista bona sunt, et
lur in nobis quod ait : Cum corruptibilehoc induerit Dei munera sunt. Ne putelis, fratres, quod aliquis illa
incorruptionem,et morlale hoc induerit immortalitatem polerit dare, nisi unus Deus. Quicumqueergo non
(I Cor. xv, 53). Antequam hoc fiat, est delectatio exspectanl ista, nisi a Domino, multum interest inter
iniquilatis in corpore; sed major est deleclatio vo- hos et eos qui illa quaerunt atit a daemonibus, aut a
luptatis verbi sapienliae,praeceptiDei. Yinccpeccatum sortilegis, aut a mathematicis. Isti enim duobus mo-
et voluntalem ejus. Peccatum et iniquitatem oderis, dis miscri sunl, quia et lerrena sola bona desiderant,
ut jungas te Deo qui tecura illud oderit. Jam con- et non ab eo petunt quidat omnia bona.Qui vero isia
junclus 1 mente Iegi Dei, mente servis legi Dei. Et si boua desiderant, et in his bonis felices esse volunt,
carne propterea servis legi peccali (Rom. vn, 25), et isla sola petunl a Deo, hoc quidem meliores sunt,
quia sunt in le deleclaliones quaedamcarnales, tunc quia a Deo petunl; sed adhuc periclitanlur. Dicit ali-
nulloeeruntquandojam non pugnabis. Aliudesl non quis : Quare periclitantur ? Aliquandoenim conside-
pugnare, et esse in pace vera alque perpetua, aliud rant res humanas, etvidentisla omniabona lerrena,
pugnare et vincere; aliud pugnare et vinci; aiiud nec qtioe desiderant, habere atque abundare impios ct
pugnare, sed Irahi. Sunt cnim horoinesprorsus qui iniquos,et putant quia perdiderunt mercedemcolendi
non pugnant, qualis est iste de quo loquilur : cum Deum, quia id quod mali habent, cl ipsi habent \
enim dicit, Maliliamnon odiohabuit; quomodopugnat cum ipsi colant Deum, quem non colunl ilii; aut ali-
contra eam quam non odit ? Iste a malitia trahitur, quando illi qui colunt non babenl, et illi habent qui
nec pugnat. Sunt autem qui pugnare incipiunt; sed blasphemant : ergo in periculo sunt adliuc.
quia de viribus suis praesumunt,ut ostendatillis Deus 8. Hic autem vero intellexit quam raisericordiam
quia ipse vincil, si se homo subjungit Deo, et pu- dcprecetur a Deo. Domine,in cmlomisericordiatua, et
gnantes vincuntur, et cum quasi coeperint tenere veritastua usque ad nubes: id est, misericordia quoe-
jusliliam, fiunt superbi, ct eliduntur. Isti pugnant, dara quam donas sanctis tuis, cceleslis est, non
sed vincuniur. Quis est autem qui pugnat, et non terrena *,aeiernaest, temporalis non est. Et quomodo
vincilur? Qui dicit: Video aliam legem in membris illam potuisli annuntiare hominibus? Quia verilas lua
meisrepugnanlemlegi mentismea. Vide pugnantem»: usque ad nubes. Nam quis posset nosse coelcslem
sed non de viribus suis praesumit iste, ideo victor misericordiam Dei, nisi annuntiarel Deus bominibus?
erit. Quid enim sequitur? Infelix ego homo, quis me Quomodoillamannuntiavit?Miltendoverilatem suam
liberabitde corporemortis hujus ? Gratia Dei per Jesum usque ad nubes. Quaesunt nubes? Praedicatoresverbi
Chrittum Dominumnotlrum (Rom. vn, 23-25). Prx- Dei. Undequodam locoDeus iratus estcuidam vineae.
sumit de eo qui jussit ut pugnet, el vincit hostem ad- lntelligit cnini, quantum puto, Charilas Vestra, audi-
vil Isaiam prophelam, ubi dicit de quadam vinea :
jutus a jubente*. lste autem malitiam nonodio ha-
buit. Exspectaviut faceret uvam,fecit aulem spinas. Et ne
7. [vert. 6.] Domine, in cato misericordiatua, et quispularel de vineaisla visibili dicere, sic conclusil:
veritas tua usquead nubes.Nescioquam misericordiam Vineaautem DominiSabaoth,domus Israelesl; etliomo
novellumditeclum. Ergo ipsam vineam incrc-
ipsius dicit, quaein ccelo est. Est enim misericordia Juda,
Dominiet in terra. Habesscriptum : MisericordiaDo- pabat, quamexspectavit ul faceret uvam, fecit autem
mini plena est terra (Psal, xxxn. 5). De qua ergo mi- spinas. Et quid ait? Mandabonubibusmeis ne pluanl
scricordialoquitur, cum dicit: Domine, in cmlo mi- super eam. lratus Deus hoc dixit: Mandabo nubibus
•
sericordia tua? Munera Dei partim lemporalia sunt tneis, ne pluant super' eam (Isai. v, 4, 6, 7) et vere
1 Reg.et vatic.Mss.:Jam conjunctuses, etc. faclum est. Missi sunt enim praedicatores Apostoli.
» Pcst verba, legi menlismem,apud Am.habetursic : Sic habcmus in Aclibus Apostolorum, quia apostolus
Piderepugrtanlemiegem tegimentissum,videremtgnantem,
sednon,ctc.A[udEr.: ridet repttgnantemlegemtegi mentis
sua, videt rcpuqmntem.ApudLov.: viae repugnantem 1 Edd.,qtiamexspectaturusest.Mss.autem magnocoa-
legi.mentis suw,viderepugnantem,etc. QuofocoMss.Reg. sensu, » exceptaest.
in Mss.Atin Edd.,prhnout sic discernatitr.
et 3vatie.secutisumus. ita
sic aliquolMss.AtEdd.,el vincalhostemadjutusab ad- 3 Edd.,aul ipsi nonhabent.At vero Mss.absque ttojja-
iuvimte. tione, el ipsiItabenU
 547 S. AUGUSTINIEPISCOW 548
Paulus volebat praedicareJudaeis,et invenit ibi non omms qui spem suam ponit in homine (Jerem. xvu,
uvam, sed spinas: coepenini enim pro bonis mala 5). Modestissimeel humilitersanctus apostolusPaulus
reddere, el persequi. Et ait, tanquam implensquod zelans vere Ecclesiam, sed sponso, non sibi, et hor-
dictum est, Mandabonubibustneis ne pluant super rens illos quando volueruut dicere, Ego sum Pauli,
eam : Ad vosntissieramus, sed quia respuislisverbum ego.Apollo(I Cor>.m, 4); suam personam potius as-
Dei, ecceconvertimurad Genles(Act. xm, 46). Ergo sumpsit, quam calcarei et contemneret, ut Christum
implelum est, Mandabonubibusmeisnepluant super glorificaret : NumquidPaulus pro vobiscrucifixusest,
eam. Usque ad nubes veritas vcnit: ideonobis poluit aut in nominePauli baptizatiestis (Ibid. i, 15)? Repel-
nuntiari misericordiaDei quae in ceeloest, et non in Iit a se, sed ut miltat ad Christum. Non vulta sponsa
terra. Et revera, fratres, nubes sunt proedicalores amari pro sponso nec amicuui sponsi 1. Amicienira
verbi veritatis. Quando minatur per praedicatores sponsi Aposloli. Huicsponso et ille humilis Joannes,
Dcus, tonat: per nubes. Quando miracula facit per qui pulabalur Chrislus, zelabat. Unde ait: Non sum
prsedieatoresDeus, coruscat per nubes, lerret per ego Chrislus,sed qui posl me venil,majorme esl, cujus
nubes, et irrigat per pluviam. Pracdicatoresergo isti, non sum dignus corrigiam calceamentisolvere (Joan.
per quos 1 prsedicatur Evangelium Dei, nubes Dei i, 20; Jtfarc.i,7).Verequia lantum se humilians,osten-
sunt. Speremus ergo misericordiam, sed illam quae ditse non esse sponsum, sed amicumsponsi; et ideo
in ceeloesl. ait : Qut habet sponsam, sponsus est: amkus aulem
9, [vers. 7.] Justitia lua sicul monlesDei: judkia sponsi, qui stat et audit eum, gaudio gaudet propter
tua tkul abyssus multa. Qui sunt monles Dei ? Qui vocemsponsi(Joan. m, 29). Ei si amicussponsi mons
dicli sunt nubes, ipsi sunt et montes Dci : magtii est, non lamen a se habet lucem mons : sed audit,
praedicatores,monles Dei. Et quomodo, quando ori- et gaudiogaudet propler vocem sponsi. Nos, inquit,
tur sol, prius luce monles vestit, et ittde lux ad bu- de pleniludineejus accepimus. De cujus pleniludine?
millima lerrarum desccudit: sic quando venit Domi- Iilius qui eral lumenverum,quudilluminat omnemho-
nus noster Jcsus Christus,prius radiavitin altitudinem minemvenienteminhunc mundum(Id. i, 16, 9). Huic
Ap0'4olorum,prius illustravitinonles, el sic descendit ergo zelabat Ecclesiamet Apostolusdicens: Sic nos
lux ejus ad convallemlerrarum. Et ideo qtiodamloco existimethomoquasi minislrosClirisli,el dispensatores
dicil in psalmo : Levavi oculosmeosin monles, unde myslerioruinDei: hoc est, Levavioculosmeosin mon-
venietauxiliummilii.Sed noli putare, quia ipsi mon- les, undevenietauxiliutn mihi. Sic nos existimethomo
tes tibi dabunt auxilium : accipiunt enim quod dcnt, quasi ministros Christi, el dispensaloresmysteriorum
non de suo dant. Et si remanseris in monlibus, non Dei (I Cor. iv, 1). Sed ne iterum spes (ua figaiur iu
erit (irma spes tua : scd in illo qui illuminatmontes montibus cl non sit in Deo, audi : Ego plantavi,
spes tua et proesumptiotua debet esse. Auxilinmau- Apollorigavil, sed Deus incremenlumdedil; et: Neque.
tera veniet tibi de montibus, quia Scripturae pcr qui planlal esl aliquid, nequequi rigal, sed qtti incre-
montes tibi ministralae sunl, per magnospraedicalo- mentumdat Deus (Ibid. m, 6, 7). Jam ergo dixisli:
res verilatis : sed noli in illis figerespera tuam. Audi Levavioculos meos in monles, unde veniet auxitium
quid dicat consequenter : Levavioculosmeosin mon- tuihi: sed quia nequequi plantat est aliquid, nequequi
tes, undevenietauxiliummilti. Quid ergo '?Monlestibi rigat; dic : Auxiliummeutna Domino,qui fecit ccelum
dantauxilium?Non : audi sequcntia : Auxiliummeum et terratn: et, Justilia tua sicul montes Dei, id cst,
a Domino,qui fecil calum el terram (Psal. cxx, 1, 2). montes iroplenturjustitia tua ».
De raonlibus venit auxiliura, sed non a momibus.Et 10. Judicia tua sicut multa abyssus.Abyssumdicit
a quo? A Dominoqui fecit cmlumel lerram. Erant profundilalem peccaloruro,quo quisquepervenitcon-
montes alii, per quos unusquisque cum duceret na- (emnendoDcura; sicut quodam loco dicit: Dedit iilos
vim, naufragium faceret. Emerserunt enim principes Deusin concupiscentiascordiseorum, facere qua non
haeresum,et monteserant. Ariusmons erat, Donatus conveniunt.Intendat Cbaritas Vestra. Magnarcs est,
monserat, Maximianus»modo quasi mons faclusest. roagua res agilur. Quid est hoc? Dedil illos Deus in
Multiin istos montes attendcntes, et terram deside- concupiscenlias cordiseorum,facerequmnonconveniunl.
rantes, cumde fluctibusvolunl liberari, ad saxa com- Ergo si Deus illos dedit in concupiscentiascordis eo-
pulsi sunt, et naufragiumin terra fccerunt. A talibus rum, facere quaenon conveniunt, ideo faciunt tanta
roonlibusnon seducebalur ille qui ait: ln Domino illa mala? Quasi aliquis proponat quaeslionera: Si
confido, quomododkilis animmmem, Transmigra in Dcus hoc facit, ut faciant quaenon conveniunt, quid
monlessicut passer(Psal. x, 2) ? Nolo sit spes mea in ipsi fecerunt? Occullumest quod audisli : Deditillos
Ario, nolo in Donato: Auxiliummeum a Domino,qui Deusin concupiscenliascordis eorum. Ergo fuit con-
fecit ccelumetterram. Discitequanlum praesumatisde cupiscentia, quam vincere noluerunt, cui traderenlur
Deo, et quanlumtribuatis hominibus; quia malediclus judicio Dei. Sed ut digni baberenturqui traderentur 3,
1 sicMss.AtEdd.,sed pro amicosponsi.
1 MSS. nullofere excepto:carnesergoistmperguas,etc. » QuinqueMss.,
' Edd.,Maximinianus. implenljustitiamttuan.Aliitres, implet
Mss.Reg.et vatic, Maximus.sed juslitia tua.
meliusaliiquindecimMSS., Maximianus.lpse est nimirum 8 EditioEr., oaamvincerenoluerunlnon cui traderenlur,
de nonatistaruinscbismatediaconus,qui adversusPriniia- judictonei; sed ctua dignihaberenlur,qui tradercntmin
num factuscarlhagiucnsisepiscopus,caput exslitit Maxi- concvphceiaius reliquas.ride quid, etc. RcfraganlurLOV.
mianislaruui,consulcEnarr.in Psal.56, serm. 2. et uostriMss.
/ -
 34» ENARRAtlO IN PSALMUMXXXV.
vide quid deallis superius dixit: Qui cum cognovisseni rum sperabunt. Attendat Charilas Yestfa dulcissimam
Deum, non nt-Deumgtoriftcaverunt,aut gratias egermt: sententiam : Bomines et jumenta salvos facies. Jam
sed evanuertmtin>eogitationibussuis, et obscuraiumest dixit hominesetjumenta, deinde autem, filii hominum:
itmpiens cer eorum. Unde?'De superbia. Dkentes enim quasi alii sint homines, alii autem filii hominum. Ali-
se essesapientes, stulti facti sunt. Ihde jam sequitur, quando in Scripluris filii hominum dicuntur gencra-
Tradidil itlos Dtus in concupiscentias cordis eorum liter homines, aliquando proprie quodam modo di-
(Rom. i, 21,22, 24). Quia ergo fuerunt superDiet in- cuntur filii hOminum, propria quadam significatione,
grati, digni habiii suntqui Baderentur in concupiscen- ut non omnes homines intelligantur : maxiroe quando
tias eordis sui, et facti sunt abyssus. multa, ut non habet distinctionem. Non enim sihe causa ibi positum
solum peccarent, sed etiam dolose agerent, ne intel- est, Homines et jumenta salvos facies, Domine : filii
ligerent iniqnitatem suam, et odissent. Ista proftin- autem hominum: quasi his sequeslratis, cuslodit se-
ditas est malititse, ut nollent invenire et odisse. Sed junctos filios hominum. Sejunclos a quibus?' Non
ad istam profundilatem quomodo quisque perVenit, solum a jumentis, sed et ab hominibus, qui salutem
vide *: Jvdkia Dei abyssus multa. Sicut montes Dei jumentorum quaerunt a Deo, et pro magno hoc desi-
jtistitia ejus, qui per gratiam ipsius fiunt magni: sic derant. Qui sunt ergo filii hominum? Qui sub legmine
et per judicia ipsius flunt in profundo, qui merguntur alarum ejus sperant. Illi enim homines cuiri jumentis
in ultima. Hac ergo deleclent te montes, hac avertere gaudent in re, filii autem hominum gaudent in spe :
ab abysso, et convertere ad id quod dicilur : Auxilium illi praesentiabona sectantur cum jumeritis, isti fulura
meuma Domino.Sed unde? Quia levaviocutosmeosin bona sperant cum Angelis. Quare ergo cuni distin-
niontes. Quid est hoc? Latine dicam : In Ecclesia ctione illi vocantur homines, et isti vocaniur filii ho-
Christt invenis abyssinn, invenis et montes; invenis minuro? Nam et quodam loco sic ait Scriptura : Quid
rbi pauciores bonos, quia moiites pauci sunt, abyssus est homo quod memor es ejus, aut filius hominis quo-
lala est, id est (a), multos male vivenles ab ira Dei, niam visitas eum (Psal. vm, 5) ? Quid est homo quod
quia sic egerunt ut traderentur in concupisceritias memor es ejus? Memor ejus es, quasi absentis; filium
cordis sui, ul jam defendant peccata sua, et non con- autem hominis visitas praesentem. Qnid est, memor
fiteantur, sed dtcant : Quare? quid feci? Et ille iliud es hominis? Hominesel jumenta salvosfacies, Domine:
fecit; et ille hoc fecit. Jam etiam defendere volunt quia et ipsis malis das salutem , et ipsis qui nbn de-
quod arguit sermo divinus: abyssus est. Ideo quodam siderant regnum ccelorum. Tuelur enim illos, et non
loco ait Scriptura, audi abyssum : Peccator, inquit, illos deserit secundum modum suum, tanquam pecora
cum veneritin profundum malorum, contemnil(Prov. sua : et non illos deserit; tamen tanquam absentium
xvni, 3). Ecce judicia tua sicut abyssus multa. Sed memor est. At vero quem visilat, filius boniinis est;
nondum es mons, nondum es abyssus : fuge abys- et dicitur ei: Filii autem hominumsub legminealarum
sum, attende in roontes; sed nec remaneas in mon- tuarum sperabunt. Et si vnltis discernere ista duo ge-
libus. Auxilium enim luum a Domino, qui fecit cce- nera hominum, duos homiries priino attendite, Adam
lum et terram. et Christum. Audi Apostolum : Sicut enim in Adam
11. [vers. 8.] Homineset jumenta salvosfacies, Do- omnes moriuntur, sic et in Christb omnes vivificabunlur
mine; skut multiplkata est miserkordia lua, Deus. 4(I Cor. xv,• 22). Nasciiriurde Adam, ut moriamur : re-
Quia dixit, Misericordia lua in ccelo; ut et in terra surgimus per Christum, ut semper vivamus. Quando
esse sciatur, ail, Homines et jumenla salvos facies, porlamus imaginem terreni hominis, homiries sumus:
Domine; sicut mulliplicata est miserkordia lua, Deus. quando portamus imaginem ccelestis hominis, filii
Magna est misericordia tua, el multiplex roisericordia hominuro sumus; quia Chrislus Filius hominis dictus
lua, Deus : et hanc das et hominibus et j'umentis. Sa- est (Matth. vnr, 20, etc). Etenirri Adam liomo eraf,
lus enim hominum a quo? A Deo. Numquid salus ju- sed filius hominis non erat : ideo illi pertineiit ad
mentorum a Deo non esl? Qui enim fecit hominem, Adam qui desiderant carnalia bona, ct salulem islam i
ipse fecit et jumenta; qui utrumque fecit, ulrumque temporalem. Hortamur illds ut filii sint hominum, qui
salvat: sed salus jumentorum temporalis est. Sunt sub legmine alarum ejus sperent, el misericordiam
autem qui pro magno hoc petunt a Deo quod dedil ju- illam desiderent, quae in coeloesl, et quaeannuniiala
mentis. Multiplicataest misericordiatua, Deus, ul non est per nubes. Sed si non possunt adliuc, inlerim vel
solum hominibus, sed et jumentis detur, quae daiur temporaliatona non desiderenf, nisi ab uno Deo : sic
hominibus, ista carnalis et lemporalis salus. et in Veteri Testamento serviant', ut ad Novum per-
i 12. Ergo homines non habent aliquid apud Deum veniant.
exceplum, quod jumenta non mereaniur, et quo ju- 13. Nam el populus ille terrena bona desideravit,
, menta non perveniant? Habent plane. Et ubi esl quod et regnum Jerusalem , subjectionem inimicorum suo-
4 habent? Filii autemhotninumsub tegminealarum lua- rum, abundantiam frucluum, salutem propriam, sa-
lutem filiorum suorum. talia desiderabant, et lalia
4 plericjueMss.,quomodoquisquepervenit? unde? Ju- accipiebant, sub Legea custodiebantur. Desiderabant
dicia Dei, etc. Et postea nonnulUprosequuntur : sicut 1 sic MSS. At Edd.,resurgemus.
montesDei,judkia nei; qui per grattam ipsius fiunl tna- »
gni, perjudiciaipsiusfiuntin proftmdo,quiamergunturin et inAliquot MSS.,sic et veteri Testamento
serviant.Alii,sk
ultima. m veteri restamento servantur.
8 Kostrtomnes MSS. omitlunt,sub lege- >
la) Forte,ibi.
 551 S. AUGUStJNI EPISCOPI «a
a Deo bona, quacdat et jumenlis, quia nondum ad brians quam prmclarusest (Psat. xxn, 5)!
Hocjam
illos venerat Filius hominis, ut esscnl Filii hominum: calice inebriati erant Martyres,quando ad
passionem
tamen jam habebant nubes annuntiantes Filium ho- euntes,suosnonagnoscebant. Quid tam ebrium,
quam
minis. Venerunt ad illos Prophetoe, annuntiaverunt non agnoscere uxoremflentem, non
filios, non paren-
Cbristum : et erant ibi quidam qui intelligebant, et les? Non agnoscebarit,non eos ante oculos esse ar-
spem ftiiuram habebant, ut acciperent misericordiam, bitrabantur. Nolite mirari; ebrii erant. Unde ebrii
quae in ccelocst. Erant ibi qui nonnisi carnalia desi- erant? Videte:acceperunt calicem undeinebriarentur.
derarent et terrenam ac temporalem felicitatem. Ipsis Unde ct ille gralias Deo agit, dicens : Quid retribuam
labebantur pedes ad facienda vel adoranda idola. Domino pro omnibus qum retribuil miki ? Calicem
Quando enim illos admonebat, et flagellabat in his salutaris accipiam, et nomen Domini invocabo(Psal.
omnibus quibus deleclabanlur, et auferebat ea, pa- cxv, 12, 13). Ergo, fratres, simus filii hominum,
tiebantur famem , bella, pestilentias, morbos , et ct speremus sub tegmine alarum ejus, el inebrie-
converlebanlur ad idola. talia bona quae pro magno mur ab ubertate domus ejus. Quomodo potui dixi
a Deo desiderare debebant, ab idolis desiderabant, et quomodo possiim video, et quomodo video,
et dimittebant Deum. Attendebant enim ipsa bona, dicere non possum. Inebriabuntur ab ubertate do-
quaequaerebant, abundare impiis ct sceleratis, et pu- mus lua : et torrentem ' voluptatis lum polabis eos.
labant se frustra Deum colere, quia non dabat merce- Torrens dicilur aqua veniens cum impetu. Impetus
dem terrenam. 0 homo ! operarius cs Dei; poslea est erit misericordiae Dei, ad irrigandos et inebrian-
tempus mercedem accipiendi : quid jam flagilas mer- dos qui modo ponunt spem sub umbraculo ala-
cedem antequam opereris ? Si venerit operarius ad rum ejus. Voluplas illa quoe est? Quasi torrens in-
domum luam, ntimquid dabis mercedem ante, nisi ebrians silientes. Modo ergo qui silit, spem ponat:
perfecerit opera sua ? Nam perversum eum exislima- qui sitit, habeat spem, inebrialus habebit rem: ante-
bis, si dixerit: Prius accipiam mercedem, et tunc ope- quam habeat rem, sitiat in spe. Reati qui esuriunt
rabor. Irasceris. Quare autem irasceris ? Quia non ha- et siliunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur
buit fidem homini mendaci. QuomodoDeus non ira- (Malth. v, 6).
scelur, cum lufidem non habeas ipsi verilali? Quod 15. [ vers.10. ] Quo ergo fonte irrigaberis, et unde
tibi promisit, daturus est: non faltit, qtiia veritas est currit tantus * torrens voluplatis ejus ? Quoniamapud
qui promisit. Sed times ne forle non habeat quod te, inquit, fons vita. Quis est fons vitae, nisi Cbris-
det? Omnipotens est. Noli timere, ne non sitqui det; tus? Venit ad te in carne, ut irrorarel fauees tuas si-
immorlalis est. Non limeas, ne succcdalur ei; perpe- tientes : saliabit sperantem, qui irroravit» sitientem.
tuus est: securus eslo. Si vis in te praesumeretota die Quoniamapud le fons vilm * , in lumine ttto videbimus
operarium tuum, crede et lu Deo tota vita tna ; quia lumen. Hic aliud est fons, aliud lumen : ibi non ila.
vita tua momentum temporis est ad Deum. Et eris, Quod enim est fons, hoc est ct lumen : et quidquid
quid? Filii autem hominum• sub tegminealarum tua- vis, illud vocas, quia non esl quod vocas ; quia non
rum sperabunt. potes congruum nomen invcnire, non remanel in uno
14. [ vers. 9. ] Inebriabunlur ab ubertate domus nomine. Si dicercs, quia lumen est solum, dicercttir
tum. Nescio quid nobis magnum promittit. Vult illud libi: Sine causa ergo mihi diclum est ut esuriam et si-
dicere, el non dicit : non polest, an nos » non capi- liam : quis enim est, qui manducet lumen ? IHud pla-
mus? Audeo dicere, fralres mei, eliam de sanctis lin- ne recte mihi diclum est: Beati mundi corde, quoniam
guis et cordibus, per quas nobis veritas nunliata est, ipsi Deum videbunl (Ibid., 6, 8) : si lumen esl, ocu-
nec dici potest quod annunliabant, nec cogilari. Res los meos parem. Para et fauces ; quia illud quod lu-
enim magna est et ineffabilis: et ipsi ex parte in aenig- roen est, et fons est: fons, quia satiat sitientes; lumen,
mate viderunt, sicut dicit Apostolus : Videmusnunc quia illuminat caecos.Hicaliquando alibi Iumeu, alibi
ex parte in anigmate, tunc autemfaciead faciem(I Cor. fons. Aliquando enim currunt fonles et in tenebris;
in eremo palcris solem, non invenis
XIII,12). Ecce in aenigmate videntes sic eruclabant. et aliquando
: hic ergo possunt ista duo esse separala . ibi
Qualeserimus.cumviderimusfacie adfaciem quod ipsi fontem
non faligaberis, quia fons est; non lenebraberis, quia
parturiebant corde, et lingua parere non poterant ut
caperent homines? Quae enim necessilas fucrat ut lumcn est.
diceret: Inebriabuntur ab ubertate domus tum? Quae- 16. [vers. 11.] Prmlende misericordiamluam scicn-
sivit verbum unde loqueretur de rebus humanis, quod tibus te,et jusliliam tuamhis qui rcctosunl corde. Quod
illi suntrecti corde, qui sequun-
diceret:etquiavidit homines ingurgitantes se in ebrie- saepediximus, quia
tate, accipere aulem vinum immoderate, et mentem tur in hac-vita voluntalem Dei. Volunlas Dei esl ali-
ut sanus sis, aliquando ut aegrotes: si quan-
pefdere; vidit quid diceret, quia cum accepta fuerit quando
illa ineffabilis laetitia, perit quodamraodo humana do sanuses, dulcis est voluntas Dei, el quando aegro- t
mcns, ct fit divina.et inebrialurab ubertale domus tas, amara est volunlas Dei; nou rectocordees. Quare? \
Dei. Unde et in alio psalmo dicitur : Calixtuus ine- > SicmeliorisnofceMss.juxta Lxx [torrente].
1 DUO Mss.:AdDeumsit spestua, et eris filius hominis. * PluresMss.,tanquam.
Filii autemItominum,etc. » SicpleriqueMss.AtEdd.,hrigavit.
3 Edd.: Nonpotestad id animus,non capimus. Concin- 4 Edd.: Quoniamapud te est fonsvitw,el in luntitte,ete.
nior est Mss.leelio, quambicrestiluimus. \\\x voces, est, et, absunta Mss.et a Graeeo LXX.
353 ENARRATIOIN PSALMUMXXXVI. 854
Quia non visvoluntatem tuam dirigere ad voluntatera tetn; ut venirenl ad illam abyssum, de qua diclum
Dci, scd Dei vis curvarc ad luam. Illa recta esl, sed est, Judicia lua sicut abyssustnulla; ut ad illud pro-
lu curvus: volunlas lua corrigenda est ad illam, non fundum pervenirent, ubi peccatores qui contemnunt,
illa curvandaesl ad te : cl reclum habebis cor. Bene ceciderunt '. Ceciderunt: ubi primo ceciderunt? In
est in hoc saeculo,benedicatur Deus qui consolatur; pede superbiae.Audite pedem supcrbiae: Qui cumco-
laboralur in saeculo, benedicatur Deus quia emen- gnovissenlDeum, non siculDeumglorificaverunt.Venit
dat ct probat: et eris recto corde dicens, Benedicam ergo illis pes superbiae,unde venerunt in profundum:
Dominumin omnilempore,semperlaus ejus in ore meo Tradidil iltosDeusin concupiscentiascordis eorum, fa-
(Ptal. xxxm. 2). cere qum non conveniunt(Rom. i, 21, 24). Radicem
17. [tiers.12.] JVonveniat mihipes superbim.Certe peccati, el caput peccati timuit qui dixit: Non veniat
jam dixit, Sub umbraculo alarum luarum sperabunt mihi pes superbim.Quare illum pedem dixit? Quia
filii hominum, el inebriabunlur ab ubertate domus superbiendoDeumdeseruit,eidiscessit:pedemipsius,
luae, Cum coeperitquisque istofonte uberius irrigari, affectum ipsius dixit. Non venial tnihi pes superbim;
caveat ne superbiat. Non enim deeral' Adae primo et manus peccatorisnon movealme : id est, opera pec-
homini: sed venit illi pes superbiae, et movit illum catoris non me dimoveanta te, ul imitari illa velim.
manus peccaloris, id est manus diaboli superba '. Quare autem contra superbiam hoc dicit, Ibi cecide-
Quomodoille qui eum seduxit, dixit, Ponam sedem runt qui operanluriniquitalem? Quia ' qui modo iniqui
meamad Aquilonem(Isai. xiv, 13 ): sic illi persuasit, sunt, in superbia ceciderunt. Ideo cum caulam face-
Gustate,eteritis sicutdii (Gen. ni, 5). Superbiaergo ret DominusEcclesiam, ait: ltla luum, inquit, obser-
lapsi sumus, ut ad islam mortaliialem perveniremus. vabitcaput, el lu ejus calcaneum(Gen.m, 15). Serpens
Etquia nos superbiavulneraverat, humilitas facit sa- observat quando tibi veniat pes superbiae,quando la-
nos. Venit humilis Deus, ut a lanto superbiacvulnere baris, ut dejiciai; tu aulem caput ejus observa : ini-
curaret hominem. Venit, quia Verbum caro factum tium omnis peccali superbia (Eccli.x, 15). lbi cecide-
est, et habitavit in nobis (Joan. I, 14). Comprehen- runl qui operanluriniquitatem: expulsi sunl, nec po
sus cst a Judacis, insullaium cst ei. Audistis cum tuerunt stare: prior ille qui in verilale non stetil,
Evangeliumlegerelur,quid dixerunt, et cui dixerunt, deinde per eum illi quos dimisit Deiisde paradiso.
Damoniutnhabes(ld.vi\\, 48):el illcnondixit, Daemo- Unde ille humilis qui non se dicit dignum solvcre
nium habelisvos, quia vosin peccalis vestris estis, et corrigiam calceamenti, non est expulsus, sed siat ct
diabolttspossidet corda vestra. Non hoc dixit, quod si audit eum, el gaudio gaudet propter vocem sponsi
diceret, veram diceret; sed non erat tempus ul hoc (Joan. I, 27; m, 29), et non propter suam, ne veniat
dicerct, ne non veritalem pracdicare, sed maledietum ei pes superbiae,et expellatur, nec possit stare.
reddere videretur. Dimisit quod audivit, quasi non 19. Et si cum labore aliquibus veslrum laediofue-
audissel. Medicuseriim erat, et phreneticum curare rirous, finivimus Psalmum, transivit taedium,et gra-
venerat. Quomodo medicus non curat quidquid au- tulabimur, quia Psalmus totus expositus est. In medio
dial a phrenetico, sed quoraodo convalescat et fiat jam limens ne onerarem vos, diraissurus eram : sed
sanus phreneticus; nec si et pugnum ab illo accipial cogilaviquia inlentio nostra praeciderelur,et non sic
curat; ille illi facit nova vulnera, ille veterem fe- rediretur ad dimidium, quomodosi excurreremus to-
brein sanat: sic et Dominus ad aegrotumvenit, ad tum; et malui vobis gravis esse, quam re imperfecta
phrenelicum venit , ut quidquid audirel, quidquid reliquias servare. Debetur eniro vobis etiam crastinus
passus esset contemneret, hoc ipso eos docens humi- sermo : orate pro nobis ut valeamus exhibere, et af-
lilatem, ut humilitate docti, sanarentur a superbia ; ferle fauces esurienles et corda devota.
de qua iste iiberari deprecalur dicens : Non veniat
mihipessuperbia; et tnanuspeccatoris* nonmovealme. IN PSALMUM XXXVI
Si enira venerit pes superbiae, movet manus peccato-
ris. Quaeest manus peccatoris? Male suadentis ope- ENARRATIO(a).
ratio. Faclus es superbus? Cilo te corrumpit, qui SERHO I (b).
male suadet. Humilis figerel in Deo, et non valde De prima parte Psalmi.
cures quid libi dicalur. Hinc est quod alibi dicitur : 1. Novissimusdies terribiliter venlurus audilur eis
Ab occullis meis munda me, et ab alienisparce servoluo securi esse bene vivendo nolunt, cl male vivere
Aboccultitmeis? ve- qui
(Psat. xvjii,13,14). Quid est, Non diu volunt. Uiiliter autem Deus latere voluit illum
niat mihi pes superbia. Quid est, Et ab alienis parce diem, ut semper sit paratum cor ad exspeclandum
servo tuo? Neque manus peccatorismoveatme. Serva quod esse venlurum scit, ct quando venlurum sit
quod intus est, et non limebis foris.
18. [vers.13.] Quare autem valde hoc limes?Quasi » rlures Mss.,ubipeccatorquicontemnit,cecidit.
* Abest,quia,a Mss.
diceretur, Ibi cecideruntomnesqui operanlur iniquita- (a) nic silentio praeterirenon licet quodin s. Fulgentii
1 SictredecimMss.AtEdd.,ineral. Yitanarratur,cap.3, scilicetcumipse animojam antede-
» Aliquot Mss..superbi.Quidam,superbum-NonnuUide- crevissetrenuntiaresaeculo,aliquandotandem« BeatiAur
mum, p er superbtam. « gustiniexponenlistricesimumsextumPsalmumdisjiuta-
» plnresMss.juxta LXX,peccatorum. c tionecommonitus et compunctus, publicaresuumstatuit
» SibpotioresMss.Aliivero,humilis fiere.Edd., satage « votum,mutaregestienshabitum.»
hmiUs fieri. (b) HabilusCarthaginecumduobussubsequentibus.
 S. AUGUStlNI EPISCOPI 356
illum diem nescial, inlelligitc dici
nescit: Quia vero Dominus noster Jesus Christus ma- Christo dici quod
nobis missus est, etiam Filium hominis dixit quod nescire faciat. Quid est autem, nescire facial?
gisler non prodest.
nescire illum diem (Marc. xm, 32), quia in magislefio Occultet, ut nesciatur quod nobis prodi
non eral ut per eum scireluv a nobis. Neque enim Hoc esi quod dixi, magistrum bonum nosse quid pro-
cjus sicut quxdam eum Iegimus di-
scil Patcr Filius ncscit: cum ipsa scien- dat, nosse quid tegat:
aliqoid quod
tia Patris illa sit, quoe sapienlia ejus est: est autem stulisse. Unde intelligimus non omnia promenda esse,
Filius ejus, Verbum ejus. Sed quia no- quae capere non possinil hi quibus promuntur. Dicil
sapientia ejus
bis scire non proderat, quod quidem ille noverat, qui enim alibi: Multa habeo vobisdicere, sed non polestis
:
nos docere venerat, non tamen boc quod nobis nosse illa portare modo (Joan. xvi, 12). Dicit et Apostolus
non proderat; non solum sicut magister aliquid do- iVonpolui loqui vobisquasispiritualibus,sed quasi car-
cuit, sed sicutmagisler aliquid non^docuil. Tanquam nalibus,quasi parvulis in Christo lac vobis potum dedi,
enim magister sciebat et docere quod proderat, el non non escam : neque enim poteralis; sed nec adhuc qui-
docere quod oberat. Sic autem quodam genere locu- detn potestis(I Cor. m, 1,2). Quo proficit iste sermo?
tionis nescire Filius dicitur quod non docet: id est, Ut quoniamdiem novissimum scimus venturum, uti-
lrescire dicitur quod nescire nos facit, quomodo quo- liter autem scimus venturum et utiliter ignoramus
tidie loquimur, modo quodam locutionis, ul dixi. quando venturus sit, paraturo cor habeamus bcne vi-
Laelum enim diem dicimus, quia laetos nos facit; et vendo; et non solum non limeamus venturum illum
tristem diem, quia tristes nos facit; et frigus pigrum, diem, sed etamemus. Dies quippe ille sicut infideli-
dicilur a Do- bus laborem auget, sic fidelibusfinit. Quid autem ho-
quia pigros nos facit. Quomodo contra
mino : Nunc cognovi. Dictum est Abrahae : Nunc co- rum duorum esse velis, antequam veniat, nunc est in
Deus potestate; cum venerit, non erit. Elige ergo cum
gnovi quod timeas tu Deum (Gen. xxn, 12). Hoc
noverat et ante illam probationem. Nam illa probatio tempus est: quia Deus quod misericorditer occullat,
ideo facta esl, ut nos nossemus quod Deus jam nove- misericorditer differt.
rat, et propter nos docendos conscriberetur, quod 2. Jam vero quia in quocumque genere vitae, quod
ante documenturo ille noverat: et forlasse et ipse habet aliquam professionem, non omnes inveniuntur
Abraham nondum noverat quasvires baberet fidesejus: probi, non omnes reprobi, ex hoc apparet, quia de
unusquisque enim se tentaiione tanquam inlerrogatus quibusdam hominum generibus, quae per simililudi-
agnoscit: sicut Pelrus quas vires. haberet fides*ejus nes in Evangelio modo proposita audivimus, sic con-
ulique nesciebat, quando dixit Domino : Tecum sum cludilur : Unus assumetur,et unus relinquclur (Matlh.
nsque ad mortem. Dominus autem qui noverat eum, xxiv, 40). Assumelur bonus, relinquetur malus. Viden-
infirmilatem tur duo in agro; eadem professio est, sed non idera
procdixit ubi deficeret, praenunlians illi
ejtis, tanquam tacta vena cOrdis ejus ( Luc. xxu, 33, cor. Professionem vident homines, cor novil Deus.
34). ProindePetrus, qui ante lentationem praesumpsit Quodlibet ergo ager significet, Unus assumetur, et
de se, in lentatione didicit se. Sic ergo non absurde unus relinquetur. Non quasi dimidia pars assumetur,
senlimus et patrem nostrum Abraham cognovisse vi- et dimidia relinquelur: sed genera hominum dtiodicit.
res fidei suae, ubi jussus immolare unicum filium Et si aliud eorum sit in paucis, aliud iu mullis, Unus
suum, non dubitaVitnec trepidavit ei Offerrequi de- assumelur, et unus rclinquelur: iioc est, unuin genus
derat; quia quemadmodumnescivit unde dalurus erat assumelur, et alterum relinquetur. Sic in lecto, sic in
nondum natum, sic credidit posse reparare immola- molendino. Exspectatis foriasse qukl ista sint: vide-
lum. Dixit crgo Deus, Nunc coguovi: quod intelligi- tis lecla esse, et simllitudinibus quidusdara involuta.
mus, Nunc cognoscere te feci : secundum loculiones Potest mihi aliud videri, alteri aliud: sed neque ego
qntrs TOTirmeiidavimus, Pigrum Trigus, quod pigros eo quod dixero praescriboalteri ad meliorem inlelle-
faciat; cl lacluradiem, quod lcelosfaciat: sic cogno- ctum, nec ille mibi ad ulrumque accipiendum, si
scens, quod cognoscentes faciat. Indc est illud : Ten- utrumque cum fide concordat. Videntur enim mihi in
tat vos DominusDeus vester, ut sciat si ditigilis eum agro laborare qui praesuntEcclesiis; sicut Apostolus
Deo no- dicit: Det aqricullura, Dei wdificalioestis.Nam et ar-
(Deut. xni, 3). Dabis enim profecto Domino
stro, Deo summo, Deo vefo magnam ignorantiam, cUileclumse dicil, cum dicit: Ut sapiens arcliitectus
quod utique sacrilegum csse inlelliges, si sic accepe- fundamenlum posui: el agricolam, cum dicit, Ego
ris, T<entalvos Dominus vt -sciat,lanquam ipse de no- plantavi, Apollo rigavit, sed Deus incremenium dedit
stra terilaiione concipial scienliam, in quo erat ante (I Cor. vi, 9,10). In moleiidinoergoduas dixit (Matih.
ignoraniia. Sed quid esl, Tenfaf »os, «f scial? Teniat xxiv, 41), non duos; credo, quod hoecfigura ad ple-
vos, ut scire vos faciat. Accipite ergo a conlrario re- bes perlineat: quia praeposiliregunt, plebes regunlnr.
gulam intelligentiae; et quemadmodum cum Deum Et molendmum pulo dictum mundum islum; quia
auditis dicere, Coanori, intelligilis, Cognoscere vos rota quadam temporum volviiur, et amatores suos
feci : sic et cum auditis de Filio hominis, id est de conterit. Sunt ergo qui de actionibus mundinon rece-
dunt: sedlamenet ibi alii bene operantur; atii male;
1 sic Er. etmulti Mss.AtLov., aliquidnon totum.Tan-
etc. alii sibi amicosfaciuntde raammona iniquitalis, a qui-
quam,
1 Edd.,Tecumparalus sum usque ad mortem.At Mss. bus recipiantur in tabernacula aetema (Luc. xvi, 9),
plerique omittunt,paratmsum ,'eiquidam retinent «im^ quibus dicitur: Eturivi, tl itditlis mihi mtmduWft
fieebabeD^paralu»/
 3S1 ENARRAtJO IN PSALMUMXXXVI. 588
alii isla negligunt,quibus dicitur • ibi: Esuritit,et non sunt, et superficiem terrae tenentia ', altamradicem
dedistismihimanducare(Matth. xxv, 55, 42). Proindc, non habent. PrOindeper hiemem virent: at ubi sol
quia de his qui versantur in negotiis et operibus hu- Sestalisfervescefe cocperit, arescenl.Modo ergo tem-
jus mundi, alii diligunt bencfaccrc indigentibus,alii pus est hiemjs, gloria tua nondum apparet: sed si
ncgligunl: tanquamde duabus in molendino una as- aliaradix est charitatis tuac, sicut multarum arboruui
sumetur,et una relinquelur. Leclum aulem positum per hiemem, Iransit frigus, veniet aestas, id est ju-
arbitror pro quiete : quia sunt qui neque acliones dicii dies : tunc arescet viror fceni, lunc apparebit
roundi pati volont, sicut stinl conjugati homines hd- arbOrum gloria. Morlui enim estis, ait Apostolus,:
bentes domos, familias, filios; neque aliquid in Ec- qiiomodovidentur arbores perhiemem, quasi ari-
clesia agunt, sicut praeposilivelut in agriculturalabo- dae,quasi mofluae. Ergo quoespes, si mortui sumus?
rantes; sed velul ad haecinfirmi, secedunt ad otium, Inlus est radix : ubi radix noslra, ibi et vita nostra,;
et quieli esse diligunt; veluti memores infirmitatis ibi eriiro Chariias noslra. Et vita vesira, inquit, ctbt-
suse,non se commiltenlesmngr.isactionibus, el quo- condila est cumChrisloin Deo. Quandoarescit qui sic
dammodo in stralo infirmilalis rogantes Deum.Et habet radicem ? Quando autem erit ver nosirum,?
ipsaprofessiohabet bonos, habet fictos: proinde etiam quando ocslas nostra ? quando nos circumvestit di-
ex his unus assumelur,el unus retinquetnr.Ad quam- gnitas foliorum, et ubcrtas fructuum locupletat?
cumque professionem te converleris, para lc pati quando lioc erit ? Audi quod sequilur : CumChrktus
fictos : alioquinsi tc non paraveris, inveniesqtiodnon apparuerit, vita vestra, tunc et voscum ipsoapparebkis
sperabas, ct deficiesaut perlurbabcris. Adomnia ergo in gloria (Coloss. m, 3, 4). Quid ergo modo? Noli
te paralum facit qui libi loquitur, curo tempus esl et amulariin malignantibus,nequemmulerisfacientesini-
illi loquendi,nondumjudicandi,et tibi audiendi,noi*- cjuitalem.Quoniamlanquamfmnumcitoarescenl,el sic-
dum fruslra pcenitendi. Est enim modo posnitenlia ut otera prali cito cadent.
non fruslra : erit tunc frustra. Non enim tunc non 4. [sers. 3, 4.] Quid ergo tu ? Spera in Dominum.
poenitebithomines malevixissc : sed nullo roodoillis llli enim sperant non in Dominum : spes illoruni
justilia Dei revocal quod stia injuslilia perdidenuit. morlalis, spes illorumcaduca, fragilis,volatica, tran-
Juslum enim est apud Deum, ul modo impertiat mi- sitoria, inanis erit. Spera in Dominum.Ecce spero ,
sericordiam, tunc exerceat judicium. Ideo ntinc non quid ago? Et fac bonitatem.Noli maliliam, quam
tacctnr. An lacetur? Arguat quisque, murmuret, si rcspicis in illis male florenlibus : fac bonitatem,el
non per lotum orbem haec Scriptura recitatur al- inhabitalerram. Ne forte bonitatemextra inhabitatio-
que canlalur; si cessat cliam venalis ferri per pu- ncm lerrae facias. Terra enim Domini, Ecclesia ejus
blicum. est : ipsam rigat, ipsam colitllle agricoIaPaler
(Jean.
3. [vers.1,2.] Sedrevera hoc te perlurbal homi- xv, 1). Multi enim quasi exercent bona opera, sed
ncm christianum, quia vides male viventes felices, quia non inhabitant terram, non pertinent ad agrico-
rerum istarum copia circumfluere,sanos esse, super- lam. Ergo fac bonitatem, non extra terram, sed in-
bis dignilatibuseminere, incolumemhabere domum, habita terram. Et quid habebo ? Et pascerisin divitiis
gaudia suotnm, obsequia clientium, excellentissimas ejus. Quaesunt diviliaeejus terroe? Divitiaeejus Do-
polenlias, nihil triste interpellare vitam ipsorum : minus ejus , divitiaeejus Deus ejus. Ipse est ille cui
mores nequissimos vides, facultates copiosissimas dicitur; Pars mea, Domine(Psal. LXXH,26). Ipse
perspicis; et dicit cor tuum nullum esse divinum ju- est ille de quo dicilur : Dominuspars hmreditatismea
dicium, omnia casibus ferri et fortuitis molibusven- et calicis mei (Psal. xv, 5). Rccenti sermone com-
tilari. Namsi Deus, inquis, res humanas respiceret, mendavimus (a) Charitati Vestrae,et Deumessepos-
floreret illius iniquitas, et mea innocentialaborarel? scssioiiem nostram, el nos esse possessionemDei.;
Omnismorbus animi habet in Scripturis medicamen- Audi quia divitiaelerrae hujus ipse est : vide quid se-
tum suum : qui ergo sic aegrotat, ut ista dicat in quitur, Deleclarein Domino. Tanquamquaesieris,et
corde suo, bibat potionem psalmi hujns. Quid est? dixeris, Oslendemibi divilias terrae illius, in qua me
Iterum inspiciamusquid dicebas ? Quid dicebam, in- jubes liabitare ; Delectare,inquit, in Domino,et dabit
quis, nisi quod vides? Mali florent, boni laborant : libi pelilionescordislui.
quomodo kta videt Deus? Accipe, bibe : ipse libi 5. Signanler accipe pelitiones cordis lui. Discerne
hanc, de quo isla murmuras, lemperavil polionem: pelitiones cordis tui a petilioriibuscarnis, discerne
tanlum ne recuses saluberrimum poculum; accom- quantum poles. Nec frustra dictum est in quodam
moda per aurem os cordis, et bibe quod audis : Noli psalmo : Deus cordis mei. Ibi enim sequitur et dicil:
mmulariin malignantibus,nequemmulerisfacientesini- Et pars mea Deus meusin sacula (Esal. LXXH,26).
quilalem.Qaoniamlanquamfmnumcitoarescent,et sic- Verbi gralia, caccusest corpore, rogat ut illuminetur.
ut olera prati cito cadent. Quod tibi longum videtur, Ista * roget, qqia et ista Deus facit, et ista Deus
| cito est Deo : subjungete Deo, et tibi cito erit. Quod
ait fmnum, hoc inlelligimusolera prali. Viliaquaedam f AliquotMss., legentia.Alii quidam,tenenl,nam al-
tam, etc.
' Am. Er. et tres Mss.Ioco,ista roget,habent, estoro-
1 In Edd.,dicetur ibi. Sed verius Mss.,dicituribi: id get. AliiMSS., isteroget.
in
est, Evangelio qusd coBdouipraeledum fuissecomme- (a) id sane commendavit supra, col. 294 et.29S, stwer
moravitioperia*, jxam«m 32»ennonehabitoapudCarthagutewinbatmt*
 559 S. AOGUSTINlEPISCOPl 3G0
praestat: sed rogant h»c ctiara maii. Petitio baec quia qui perseveraveril usque in finem, hic salvus
carnis. Infirroatur, rogat se salvum fieri: salvus fit erit (Matth. xxiv, 13). Neccedal insultatoribus, ue
moriturus. Et isla pelitio carnis est: et si qua sunt eligal hic florere ut' ex arbore fcenumliat.
talia. Petitio cordis quae est? Sicut petitio carnis est, 8. [vers. 7-9.] Quid igiturdebeo? Quid debeas audi:
velle sibi reparari' oculos, uiique ad videndain istam Subditusesio Domino,el obsecraeum. Hoc sit vifa tua,
Jucem, quae talibus oculis videri potest : ita petitio obcdire praeceptisejus. Hoc est enim subditum illi
cordis ad aliam lucem pertinet. Beati enini mundi esse, et obsecrare, donec det quod promisit. Perse-
corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. v, 8). veret bonum opus, perseveret et oralio. Oporlel enim
Deleclare in Domino, et dabit tibi petitionescordistui. semper orare, ct non deficere (Luc. xvm, 1 ). In
6. [»ers. 5, 6.] Ecce desidero, rogo, volo : egone quo appares subdilus? Faciendo quod praccepit. Sed
implebo ? Non. Quis ergo ? Revelaad Dominumviam mercedcm nondum accipis, forle quia capere nondum
tuam, et spera in eum, et ipse faciet. Indica iili quid potcs. Jam enim ille polest dare, sed tu non potes ac-
patiaris, indica illi quid velis. Quid enim paleris? cipere. Exercere operibus, labora in vinea : Dnitodie
Caro concupisciladversusspiritum, et spirilus adversus pele mercedem : fidelis est qui te adduxit ad vineam
carnem (Gal. v, 17). Quidergo vis? lnfelix ego homo, (Mallh. xx, 8). Subditus esto Domino, el obsecraeum.
quis me liberabitde corpore mortis hujus? Etquia ipse 9. Ecce facio; subditus sum Domino, et obsecro
faciet, cum revelaveris ad eum viam luam, vide quid eum. Sed quid libi videtur? Vicinus ille nequam,
sequitur : Gratia Dei per Jesum Chrislum Domimm male agcns et florens est; furta ejus, adulleria ejus,
nostrum (Rom. vu, 24, ,25). Quid ergo facturus est, rapinas ejus ego novi; in omnibus elatus, superbus,
quia dictum est : Revelaad Dominumviam luam, et per iniquitatem exallalus non me dignatur agnosccre :
spera in eum , et ipse faciet : quid faciet ? Et educet in bis quomododurabo ? Morbusillc est, bibe contra :
sicul lumenjustitiam tuam. Modo cnira abscondita est Ne subwmuleriseum qui prosperatur in via sua. Pro-
justilia tua : in fide res est, nondum in specie. Ali- speratur, sed in via sua : laboras, sed in via Dei. IIli
quid credis ul facias, nondum vides quod credis. prosperilas in via est, in pervenlione infelicitas : tibi
Cum aulem cceperis videre quod credidisti, educelur labor in via, in perventione felicitas ; quoniam
in ltimiue» jusliliatua: quiajuslitia tua eratfides tna iter impiorum peribit. Novit Dominus iras justorum,
( Habac. n, 4). Juslus enim ex fide vivit (Rom.t, 17). et iter irapiorum peribit (Psal. i, 6). Has vias
7. E< educel velut lumenjustiliam luam, et judkium ambulas quas novit Dominus; et si laboras in eis,
luum sicut meridiem : hoc est clarum lumen. Parum non te fallunl'. Via vero impiorum felicitas Iransito-
eral dicere , ut lumen. Lumen enim jam dicimus et ria : finila via, peracta esl felicitas. Quarc ? Quia via
cum albescit, lumen dicimus et cum sol oritur : sed illa lata est, finis ejus in profundum inferni perducit.
nunquam cst clarior lux quam medio die. Non solum Via vcrotua angusta est, et pauci ingrediuntur per eara
ergo educet sicut lumen jusliliam tuam, sed erit ju- ( Matth. vn, 13,14) : sed ad quam latitudinem perve-
3
dicium tuum tanquam mcridics. Modoenim judicas nianl debes cogitare. Nesubrnmuleriseumqui prospera-
sequi Christum, hoc proposuisti, hoc elegisti, hoc tur in viasua. In homine facienleiniquitalent,desineab
est judicium tuum : ncmo libi oslendit quod promi- ira, et derelinquefurorcm*. Quid slomacharis? Quidpcr
sit: proraissorem adhuc tenes , exhibitorem autem iracundiam et indignationem islam aut blasphemas,
exspcctas: in judicio ergo ttdei tuae elegisti sequi aui prope blasphemas? ln hominefacienleiniquitalem,
desine ab ira, el derelinque furorem. Ncscis quo le
quod non vides. Jn abscondito esl judicium tuura,
adhuc reprehenditur et irridetur ab infidelibus: Quid provocel ira isla ? Dicturus es Deo quia iniquus est,
credidisli ? Quid libi Christus promisit ? Quia immor- illuc pergit. Ecce ille quare felix est, et ille infelix
lalis eris, et dabit tibi vitam aeternam? ubi est hoc? esl? Vide quid pariat: offoca malam conceptionem.
Desineab ira, et derelinqueindignationem,ut jam resi-
quando dabit ? quandofieri polest? Judicas tamen tu
magis sequi Christum promitlentem quod non vides. piscens dicas : Turbatus est prm ira oculus meus
quam impium reprchendentem credidisse te quod (Psal. vi, 8). Quis oculus, nisi fidei? Interrogo
nondum vides. Et hoc esl judicium tuum : et quale oculum fidei luae: Credidisti in Chrislum ; quare cre-
sit judicium luum , adhuc non apparet : in isto soc- didisti? Quid libi promisil? Si felicilatem sacculihn-
culo quasi nox cst. Quando ergo cducet judicium jus libi promisit Chrislus, murmura adversus Cliri-
luuin velut mcridicm? Cum Christus apparueril vita stum.murmura adversus illum, quando vides infide-
nostra, tunc ct vos cum ipso apparebilis in gloria lem felicem. Quid libi promisit fclicitalis? Quid nisi
(Coloss.m, 4). Cum venerit judicii dies, et venerit in resurrectione mortuorum? Quid autem in hac vita ?
Chrislus, ct congrcgaverit omnes gentes judicandas, Quod ipse : quod ipse, inquam. An dedignaris, serve,
quid erit tunc ? Impius ubi abscondet perfidiamsuam, discipule, quod Doininus, quod magisier• ? Nonne ah
cum videro fideromeam ? Ergo modo quid ? Angustiae, 1 Am.ct Mss.,el ex arbore, etc.
tribulationes et lenlaliones. Et bcatus qui perdurat : » Sicomnesprope Mss.AtEdd.:Has viasambula,
et si ambulasin eis, elc. qutu
novit Dominus;
1 SicMss.AtEdd.,prmparari. » Mss.,pervenial.
» QuinqueMss, in lumen. * KonnulfiMSS. constanter,indignationem.
" SicaliquotMss. Edd.vero : Quuiaulemin Itacvitapa-
iti hos non
S. Cypriani:qua civitate quoquesuper psalmum36 teris, quod ipse, in qummagisdedigttaris serve,dLri-
seimonespromratiatosfuisseintelligesyanisex locis. pute, quamDomtnus,quammagister2
361 ENARRAtlO IN PSALMUMXXXVI. -562
ipso audis : Non ett tervus major douuno suo, el non feslinamus, etdicimus : Quando erit? tardum erit?'
est discipulustupermagittrum (Joan. xm, 16) ? Ule pro Hoc dicluri filii nostri, et hoc dicluri nepotes nostrj:
le dolores, flagella, opprobria, crucem, mortem pas- et cum singuli quique sibi succedenles hoec dicturi
sus est. Et quid horum justo debebatur? quid non sunt, sic transil quod adhuc pusillum futurum est,
libi peccalori debebalur? Ergo tene direclum oculum quemadmodum transiil tolum quod jam praeteritum
luum, ne turbetur praeira : Desineabira, et derelinque est. 0 infirme ! Adhuc pusiltum, t et non erit pecea»
indignalionem.Ne subamulerisut malignefacias; quasi tor.
imitando eum qui maligne faciendo florel ad tempus. 11. El qumreslocumejus, el non invenies.Oslendit,
Ne subamuleris, ut malignefacias. Quoniamqui mali- quid dixit, non erit: non quia omnino non erit, sed
gne agunt,,exlerminabunlur.Sed felicitatem eorum vi- quia ad nullos usus.esse poterit. Si enim omnino non
deo. Crede illi qui dicit : Exterminabuntur : quia me- erit, nec torquebitur: jam ergo securilas data est
lius ille videt quara tu, cujus oculum lurbare ira non peccatori, ut dicat: Faciam quidquid volo quamdiu
potest. Quoniamqui maligne agunl, exterminabuntur. vivo, postea non ero. Non erit qui doleal, non crit
Suttinentet autem Dominum.Non enim aliquem falla- qui lorquealur? El ubi esl, lie in icjnemalernum, qui
cem, sed ulique ipsara verilatem : non enimaliquem parcilusest diaboloet angelis ejus (Matth. xxv , 41) ?
minus valenlem, sed ulique omnipotenlem. Sustinen- Sed forte missi-in ignem illum non erunt, et consu-
tet autem Dominum,ipsi hasreditalepossidebuntterram. juentur. Non illis dicerelur, Ite in ignem wlernum;
Quam lerraro, nisi illam Jerusalem, cujus amore qui quia non fuluris non esset aeternus. Et (amen quid
exardescit, perveniet ad pacem ? illic futurum sit eis, utrum oronino consumpiio, an
10. [vers. 10.] Sedquamdiu peccator floret? quam- dolor et cruciatus, non tacuit Dominus dicens : Ibi
diu suslinebo? Festinas : cito erit quod tibi diu cst. erit ploralus et stridor denlium(Id. vm, 12). Quomo
Infirmitas facit diu videri quod cilo est. Quomodoin- ergo plorabunt ct stridebunl dcniibus, si non eruntvA'
veniuntur desideria acgrotorum? Nihil lamdiu, quam Quomodo ergo hic Adhuc pusillum, el non erit pecca- -
ul calix sitienti lemperetur. Utique festinalur a suis, lor,,nisi quomodo in sequenli versu exposuit, kt,qpw-
ne forte offendalurinfirmus. Quando fiet? quando co- res locumejus, et non invenies?Quid csl, locu\iejus?
quetur? quando dabitur ? Celerilas est in i.llisqui libi Usum ejus. Habet enim aliqucm usum peccator ?,Ha-
serviunl, sed inlirmitas tua diuturnum putat quod . bet. Hic ulitur illo Deus ad probandum juslum, quo-
cilo agitur. Ergo videte medicuin nostrum blandicn- modq usus est diabolo ad probandum Job, quomodo
tem infirmodicenli: Quamdiudurabo? quamdiii eril? usus est Juda ad iradenduin Chrislum. Est
crgo in
Et adhucputillum, el non erit peccaior. Inler peccalo- liac vila quod agatur de peccatorc. Hic estergo locus
res certe gemis, de peccalore gemis : pusillum, et ejus, quomodo est in foniace aurificis locus palcac.
non erit. Ne forte, quia libi dixi, Sutlinenles aulem Ardet palea, ut aurum purgelur : sic soevit
impius,
Dominum,ipti hmreditatepossidebutitterram, ne sus- ut juslus probetur. Sed cum transierit tcmpus proba-
tuienliam islam longissimam putes; mddicum sus- lionis nosirac , quando non erunt qui probentur, non
tine, sine fine accipies quqd sustines. Adliuc pusil- erunt per quos probentur. Numquid quia diximus,
lnra : modicum. Recote annos ab Adam usqiie in ho- Non erunt qui probenlur, non erunt ipsi? Sed quia
diernum diem, percurre Scripluras : heri pene ille de jam nori opiis erit pcccaiorivus per quos justi proben-
paradiso lapsus esl. toi sxcula emensa et evoluta tuf: Eiquceres locumejiis, et non invenies.Modoquaere
suril. Ubi sunt praeteriia tempora ? Sic pauca quaere- Jocurii pcccatoris, inveiiies. De peccatore fecit Deu*
stant, utique transibunt. Si toto illo tempore viveres, flagelliim, dedit ei et honorem, dedit ei et polestar
ex qno Adam de paradiso diraissus est usque in lio- tcm. Alitiiiaridoenim facit hoc; dat peccalori
pote-
diernum diem; cefte videres vitam tuam non fuisse statem, flagellantur ihde ries liumanae, emendaniur
diuturnam, quae sic avolasset. Unius autem cujusque indepii1'. PeccaloirijMWocreddeiurquqddebetur : et
hommisvita quanta cst? Adde quantoslibet annos, tan.en factuui est de illo unde proliciat pius, unde
duc longissimam senectulem, quid esl? Nonne aura deficiat impiiis. Qumresiotum ejus, el non invenies.
est matulina? Ergo longe sit dies judicii, quando erit 12. [vers.ii.] Mansueii nutem hmredilate posside-
retribulio injustorum el justoruni: tuus certe dies bunt ierram: terra est iJla de qua srcpe ibcuti sumus,
ullimus loage ahesse non potest. Ad hunc te proepara. Jenisalcm sancta,] quae liberabilur de peregrinatione
Qualisenim exieris de, hac vita, talis redderis illi vi- ~ isla, el iii qeternuinvivet cunriDeo ct de Deo. Ergo
tae. Post viiam istam parvam nondum eris ubi erunt hareditate possidebuht terram. Quae erunt delicioe
sancli, quibus dicetur : Venile, benedictiPatrit mei, "ipsorum? Ei deleciabuhlurih multiludinepacis. Deie-
percipiteregnumquod vobisparalum est ab initiomundi cleturhicinipiusillein multitudirieauri.in multitudine
(Matth. xxv, 34). Nondum ibi eris, quis nescil? Sed argenti, in multiludine mancipiorum, in muliiiudinc
jam poteris ibiesse, ubi illum quondam ulcerosum posirenio baiarum, rpsarum, vinolentioe, Iautissiuio-
pauperem, div.esille superbus el sterilis in mediis rum et luxuriosorum conviviorum'. Haecest polefi-
suis tormenlis vidit a longe requiescentem (Luc. xvi, < vox, pii, abesta MSS. Paulopost in Edd. erat, reddi-
23). In illa requie positus, certe securus cxspeclas tur : cujus locoex Mss.reponimus,reddetur.
' Edd.,postremo opumdiversarum.F.xMss.aulem qui-
judicii diem, quando recipias et cerpus, quando im- dam, odorum, rosarum : nonnulli, olivarum}rosarum :
muieris, ut angelo acqueris. Ergo quanlum es.t0u.od. alii,odoriferarumrosarum ;pluresdenique,batarum,rosu-
SANCT.AFCDST.IV. (Doute.j
m S. AUGUSTINIEPJSCOPI *„,
tia cui invidesj iste flos est qui te delectat ? Nonne rum toleretur; propositumque sit justis ipsos etiam
etsi semper sic esset plangendus essel? Quae eruni iniquos in vitara acternam lucrari, propositum autem
autem deliciaetuae? Et deleclabunlurin mullitudinepa- iniquis reddere mala pro bonis, et eos qui sibi vitam
cis. Aurum tuum pax, argenlum tuum pax, praedia aelernam volunt, si fieri potest, etiam vila temporali
tua pax, vita tua pax, Deus tuus pax. Quidquid dcsi- privare. ^Egre enim fert, et injustusjustum, et juslus
deras, pax tibi erit. Quia hic aurum quod est, non inj*ustum: oneri sibi sunt. Nemo dubitat quod isli
potest tibi esse argentum; quod vinum cst, non po- duo alterulrum sibi oneri surit, sed diversis inlenlio-
lest tibi esse panis; quod tibi luxest, non potestesse nibus. Ad hoc enim justus injusio oneri est, quia in-
potus : Deustuus totum tibi erit. Manducabiseum, justum cum esse non vult, sed eum juslum fieri, et
ne esurias; bibes eum, ne sitias; illuminaberisab eo, oplat volis, el conatur factis : injuslus aulem sic odit
ne sis caecus; fulcieris ab eo, ne deficias; possidebit jusium, ul nolit eum esse, non ut bonum velit esse.
te totum integrnm, totus integcr. Anguslias non ibi Quanto enim bonus est, lanlo magis oneri esl iniqui-
patieris cum eo cum quo totum possides : tolum ba- lati illius. Et laborat quidem, si lieri potesl, ul eupi
bebis, totum elille habebit; quia tu et ille unum eri- injuslum faciat; si aulem non potest, de medio lol,-
lis, quod unum tolum et ille habebit qui vos possidet. lat, et a suo laedio molestiaque removeat. Sed et si
Hae sunt reliquia homini pacifico. Hoc cantavimus : etim fecerit injustum, nihilominus oneri illi erit. Non
qui versus longe quidem est in isto psalmo ab his tra- enim justus lanlum injusto oneri est, sed et duo inju-
clatis versibus. Sed quia ipsum cantavimus, ad ipsum sli vix se paiiuntur : et quando se videnlur diligere,
claudere debemus. Tu tanlum securus eslo ; custodi conscientiam sibi debent, non amicitiam. Tunc au-
innocentiam, pretiosa res est. Furari vis aliquid, tem secum concordant, quando in perniciem justi
credo, ut acquiras : vide quo manum mittis, et unde conspirant, non quia se amant, sed quia eum qui
tollis. Hac vis acquirere, hac perdis : acquiris pecu- amandus erat simul oderunt. Contra hoc genus lic-
niam, perdis innocenliam. Evigilcl potius cor tuum : minum indicit nobis DominusDeus noster toleran-
qui volebas acquirere pecuniam et perdis innocentiam, tiam et affeclum illum charitatis , quem novimus in
perde potius pecuniam : Cuslodiinnocenliam, et vide Evangelio , praecipiente nobis Domino et dicenle :
directionem, quia diriget le Deus, ut omnia quoecum- Diligile inimicosvestros, et benefacilehis qui oderunl
que vull, velis et tu : ipsa enim est directio. Nam si vos (Matth. v, 44). Sicut et Apostolus : Noli vincia
tu nolis quod Deus vull, curvus eris, et pravitas lua malo, sed vincein bono malum (Rom. xn, 21). Con-
non te peririittetplanari' reclo. Custodiergo innocen- lende cum malo, sed de bonitate. Jpsa est enim vera
tiam, videdirectionetn: ct holi pulare quia finita ista contenlio, vel polius cerlamen salubre, ut sit bonus
vita, linitus est homo; quia sunt relicjuiahominipaci- conlra malum, non ut sint duo mali.
fico. 2. [vers. 12, 13.] Ergo ad Psalmum respicile.
SERMO II. Primae partes jam tractatae sunt, sequuntur haec.Ob-
servabilpeccalorjustum, et stridel super eum denlibus
Desecunda parle Psalmi.
suis : Dominus autem irridebil eutn. Quem ? Ufiqlie
i. De psaimo isto loqui Charitali Vestrae, et jussi peccatorem stridenlem super juslum denlibus suis.
suraus, et obtemperare debuimus. Voluitenim Domi- Unde autem Dominusirridebileum? Quoniamprospi-
nus propter imbrium nimietatem retardare profe- cil quod venieldies ejus. Acerbus videlur, cum mina-
ctionem nostram ; et imperatum est nobis, ne vaca- tur justo nesciens horam sui craslinam : Dominus
rel hic erga vos lingua nostra, cum cordis noslri ne- autem videt, et prospicit diera ejus. Quem dicm ?
reddet unicuique secundum opera sua (Matth.
golium semper silis ', sicut el nos vestri. Commen- Quo
daveramus autem jam voluntatem Dei in isto psalmo, xvi, 27). Thcsaurizat enim sibi iram in die irse
quid nos velil docere , quid admonere, contra quid et revelalionis jusli judicii Dei (Rom. n, 5). Sed
cautos esse , et quid tolerare , et quid sperare. Duo Dominus prospicit, lu autem non prospicis ; tndica-
cnim genera hominum, justorum et iniquorum, iu vit libi qui prospicil'. Tu diem injusii quo poenas
hac terra et in hac vita commixta sunt. Habent sin- pensurus est ignorabas : sed qui scit, non te celavit.
scienli conjungi. Ille
gula ista genera proprias intentiones cordis sui. Ge- Non parva pars scienliae est,
nus justorum couatur in sublimia per humilitatem : habet oculos cognilionis, tu habeto credulitatis. Quod
genus iniquorum praeponderat ad inferiora per ela- vidcl Deus, crcde lu. Veniet enim dies injusti, quero
tionero. Hoc enim se deprimit ut surgat, illud se ex- prospicit Deus. Qui dies? Cujusque vindiclae.Ne-
tollit ut cadat. Ex eo fit ut unum genus toleret, alte- cesse est cnim ut vindicelur in impium , vindi-
celur in injusium , sive converlat se , sive non
rum. Baiasforte ex pulcherrimiet celeberrimiCampanioe se converlat. Si enim se converteril, hoc ipsum
oppidinomiuevocahantamoenaloca et fructuosapraedia, Nonne
uti Ciceroacciperevidetur in Orationepro caelio: «Cujus, in illo vindicatur ; quod periit iniquitas.
« ait, in horlos,doroum,baias,jure suolibidinesomnium irrisit Dominus prospiciens dies iniquorum duorum ,
<tcommearent.» Tcstaturvero nieronymusin fib. 2 cont. et Judae tradiloris et Sauli persecutoris (Act.t eta) ?
Jovinian.,c. 9, palmasseu pahnammfolia baiasappeilari.
Quaeporro subsequiturvox, rosarum,huc forsitanirrepsit 1 sic Mss.At Edd.,indicabittibi quatprospieil.Et paulo
pro1 attera propraquavoce,veluli,mensarum.
Plerique Mss.,p acari. post: quopccnaspassurusest ignorabas;sed qui scit, non
» Edd.,seitis.MeliusaliquotMss.,sitis. te celabit.
S65 A ENARRAtlO IN PSALMUMXXXVI. 566
Unius diem prospexit ad pcenam, alterius ad justi- arcus autem intentionem, occultas insidias intelligi F
tiam. In ulrumque vindicatum est: ille est gehcnnae Yoluit.Ecce gladius ejus perimit eum, et dispositio i
ignibus deputalus, iste ccelestivoce proslralus. Ergo insidiarum ejus frustralur. Quid est, frustratur? Ni-
et lu quem pateris iniquum, per oculosfidei prospice hil nocet justo. Quomodoergo nihil ei nocuit, verbf
cum Deodies ejus; et cum eum videris in te saevien- gralia, quem sic exspoliavit, cui tollendo reS suas ad
'
tem, dic libi : Iste aut correctus, mecum erit; aut angustias perduxit? Hahet quod cantet,.Melius est
perseverans, mecum non erit. modicumjusto super divitiaspeccatorummultas.
3. [vers. 14-16.] Quid enim? Injustitia injusti tibi 4. [vers. 17.] Sed potentes sunliniqui, et multa
nocet, et illi non nocet ? Unde ficri potest, ut ini- faciunt, et suppetil eis rerum effeclus; agendi celeri-
quitas ejus, quae per ejus indignationem et odium las, jussionem obedientia sequilur. Numquidsemper
procedit ad laedendumle, non prius ipsum vastet in- sic ? Quoniam brachia peccalorumconlerentur. Bra-
tus, quam te tentet foris? Tuum corpus premit adver- chia ergo eorum , potentia eorum. Quid facturus est
sitas, iiliusanimumputrefacit iniquitas. Nara et quid- in gehcnna ? An quod facit ille dives, qui apud supe-
quid in le profert, in illum redit. Ejus enim perse- ros epulabalur, apud inferos lorquebatur (Luc. xvi,
culio le facit purgatura, illum reuro. Cui ergo plus 19, 24) ? Brachia ergo eorum conterentur. Confirmdt
nocet? Ecce saeviendo exspoliavit te : quis damno autemjustos Dominus.Quomodoeos confirmat? quid
graviore percutilur, qui amiltit pecuniam, an qui eis dicit? Quod dicitur in alio psalmo : Sustine Do-
amillit fidem? Norunt dolere damna isla, qui habent minum,virititer age, el conforleturcor tuum, et sustine
oculum interiorem. Multisenim fulget aurum, fides Dominum(Psal. xxvi, 14). Quid est hoc, SustineDo-
non fulget. Habent quippe oculos unde aurum vi- minum? Ad (empus laboras, in aeternumnon labora-
deant: unde fidcm videant, non habent. Nam si ha- bis : brevis est molestia lua , aelerna erit beatitudo
berent et viderent, ulique plus amarent: et tamen tua : ad modicurodoles, sine fine gaudebis. Sed inler
quando eis frangilur fides, clamant, invidiam faciunt, roolestias incipis labi ? Proponitur exemplum et pas-
et dicunt: 0 fides! ubi est fides ? Amas eam ut exi- sionum Christi. Vide quid pro te perlulit, qui quare
gas; ama ut exhibeas. Ergo quia omnes qui perse- perferret non habebat. Quantacumquepatiaris, non
qnuntur justos, graviore damno feriuntur, et graviore pervenies ad illas insullaiiones,ad illa flagella, ad il-
pernicie afflictantur, cum in eis vaslatur ipse ani- lam ignominiosamvestem , ad illara spineam coro-
mus; sequitur, et oslendit hoc Psalmus : Gladium nam, ad illam postremo crucem non pervenies, quia
eduxeruntpeccatores,intenderuntarcumsuum : ul de- jam et de pcena gencris humani sublata est. Cum
jkianl inopemel pauperem, tif trucident recloscorde. enim sub anliquis scelerati crucifigerentur, modonul-
Framea eoruminlret in coripsorum. Facile est ut fra- lus crucifigitur. Honorata est, et finila. Finila est in
mea ejus, id est, gladiusejusperveniatad corpustuum, pcena, roanet in gloria '. A locis suppliciorum fecit
sicut pervenilgladiuspersecutorum ad corpora marty- transitum ad frontes imperatorum.Qui tantum hono-
rum; sed percusso corpore, cor mansil illaesum: il- rem dedit poenissuis, quid servat fidelibussuis? His
Jius autem corqui gladium eduxit in corpusjusti, non ergo rebus, his verbis, liis alloculionibus, hoc tali
plane mansit illaesum.Hoc psalmusiste testatur. Fra- exemplo confirmatjustos Dominut. Soeviantquanlum
fnea eorum non inlret, dixit, in corpus eorum : sed, voluerinl, et quanlum permissi fuerint peccatores :
Framea-eorumintrelincoripsorum.In corpore occidere confirmaljuttos Dominus. Quidquid acciderit justo ,
voluerunt, in anima moriantur. IIIos enim quorum voluntati divinaedepulel, non potestati inimici. Sae-
corpora interficere voluerunt, securos Dominus fecit, vire iile potest: ferire, si illenoluerit, non potest. Et
dicens eis : Nolite timereeos qui corpus occidunt,ani- si ille voluerit ut feriat, novit suum queraadmodum
mam autemnon possuntoccidere(Matth. x, 28). Quale excipiat: Quemenim diligit Dominut, corripit : fla-
est anlem saeviregladio, nec posse occidere nisi cor- gellat aulemomnemfilium quemrecipit (Hebr. xn, 6).
pus inimtci, et posse occidere animam suam? Desi- Quid sibi ergo plaudit iniquus, quia flagellumsibi de
piunt, contra se saeviunt, insaniunt, non se vident: illo fecit Paler meus ? Illum assumit ad minislerium,
tanqnam si vellet aliquis per corpus suum ferrum me erudit ad patrimoriram. Nec attendere debemus
trajicere, ut conscinderet tunicam alterius. Allendis quantura permittat injustis, sed quantum servet
quo pervenisti, et non altendis qua trajecisti : illius justis.
conscidistiveslem, tuam carnem. Constat ergo plus 5. Sed debemus oplare eliam illis per quos flagel-
esse quod se laeduntiniqui, et quod sibi nocent, quam lamur, ut converlantur, elflagellentur.Sic enim suos.
quod sibi videntur nocere illis quos oderunl. Framea fideles erudiebat, qui de Saulo flagellumsibi fecerat,
ergo eorum intret in cor ipsorum. Sententia Domini sed postea convertit et Saulum. Et cum Ananiaesan-
est, aliter fieri non potest. Et arcuseorumconteratur. cto, a quo baptizatus est Saulus, diceret Dominus,
Quid est, arcus eorum conteratur? Insidiaeipsorum illura suscipiendum esse Saulum, quia vas esset ele-
frustrentur. Superius enim dixerat: Gladiumeduxe- clionis; respondit Ananias, timens et exhorrescens
ntnt peccalores,intenderunlarcum suum. Gladii edu- audita fama Sauli persecutoris ; Domine, audivi, in-
ctionem, inleliigi voluit apertam oppugnationem: quit, ego de viro isto quantaspersecutionessanclis tuit
feceritin Jerosolyma, et nunc acceptis litteris vadit^ ut
*sieitts.AiB<id.,tneitf. i QutodecimMss.,.aratia.
567 S. AUGUStlNl EPISCOPI
ubicumque iniieheritinvocantes nonientuum, trahal et Dominus autem qui prospiciebal dies illius, noverat
ligel, et ad pontifices adducat. Et contra Dominus : ejus futura tornienta.et sine.fine lofmenla. Ergo,,
Stne, inquit, ego itlioslendam qua illum oporleat paii Novil Dominus vias immaculatorum.
pro nominemeo (Acl. ix, 13-16). Reddam illi, inquit, 8. El hareditas eorum in mlernumerit. Hoc in fide
vindicabo me de illo; et patielur pro noroine meo, habemus : Dominus nuraquid in fide? Dominus novit
qui ssevit in nomen meum. Erudio vel erudivi per illa in tanta manifeslatione , in quanta non possunras
eum alios, «rudiam et ipsum per alios. Factum est dicere , cum vel aequali Angelis erimus. Non enim
lioc, et rioviffius quanta sustinuefit Sauliis, triuTtb nobis lam manifesta e.rurit., quae erurit manifesla,
plura quam fecerat, quasi avafus exactor cuiri usuris quam SUfit manifesia ilH.quj nec commulari polest.
recepit quod dederat. Taimen et de riobisquid dictum est? Dilectissimi"',
• 6. Sed vide rilruhrih illo iiripietum sit quod modo nunc /S/ttDei surnus, el nondum
apparuit quod erimus:
Psalmus dicit, Confitmai dtitetrijtisios Dominus. Noh scitnusquiacum dppartteril, simitesei erimus, quoniam
tolum, inquit iderii Paulus, ciiftirmilta mata patereturi videbimuseum sicuti.est (\ ipan. m, 2). Servatur crgp
tedel gloriamurin lributalionibus,scie'ntes quia tributatio riobisriescib qupd ijulce speciaculum omnino : et si
patientiam operaiur, patiehlia probalionem, probatid cogitari dx alicjua pafle in aenigmate et pcr speculum
tpem, spesauteniridricbnfuhdit,quidcharitasDeidiffusa polest, dici tairien ntiilb raodo potest puichriludo il-
eslin cordibusnosiris per Spirtluinsdnclum,qui dalusest Jiris dulcedinis, quam servat Deus timenlibus se,
nobis"(Rom.v, 3-5). Berie; pTanejam jtistus,]'am tqn- perficit auiem speranlibus iri se (Psal. xxx , 20). II-
firmalus. QuotriddOefgo isti j.im conlirniatoriihii iio- ltic paranluf corda noslra in oiiinibus vitae hujus tri-
cebaiit qui illftm ihseciabanlur, sic riec ipsleiilis iquos bulationibus et tentaiibriibus. Npli mirari, quia in
persequebalur. Cdnfirmat ctulem, inquit, justbs Do- laboribus pararis : ad magriuriialiquid pararis. Unde
minus. Audi alias vdces confirmati jiisti, Quts nos se- voxilla justi cbnfirmati : Non sunf eondigna passio-
parabttdchitiriiaieClmsli?Tribuldiio, an anguitid,an nes hujus iemporisad fuluramgloriam, qua reveiabitur
fames ,an riudiias, an persecutio(Id. vm, 35). Quo- innobis (Rom. ym, 18). Quaeeritiulura gloria nostra,
modo hoerebat, qui fcbus talibus non separabaiur ? nisi aequariAngelis, et.yidere Deum?Quanlum prxstat
Confirmal autem justos Dominus. Desccnderarit qui- caeco, qui illi oculos sanaverit, ut videathanc lucem?
dani prophetae de Jefosolyma, et irnpleti Spirilu sari- Cum sanus faclus fueiit ille, nec invenit quiddignum
cto prophetaverunt eideriiPaulo quod multa passurus rcpendat sanaiqri suo: quantumlibeleniniilli del, quid
esset ,in Jertisalem : ita ut quidam eorum, Agabus dabit lale quale ille p.ra.'Stuit?Utpliirimum dct, aurum
nomiiie, soluta zona alligaret se, quemadmoduriiso- danit, et mullum aurum dabit: ille lucem praestiiil. Ul
let fieri, ut his indiciis rcrtim fiitura deiiionstraret noverit ille quia nibi} dat., yideat in tenebris qtiod
propheta, dicens : Sicul dlligatumme videlis, sk opor- dat. Quidergo dahimus nos roedico itli, oculos inte-
tetalligati homirierrihuhc in Jerosblymis. Fratres au- f iores nostros sananli, ad videndam quamdam lucem
tem responso admonifum Saiilum , jairi Pauluin, ric aelernam , qupd est ipsc ? quidilli dabimus? Quaera-
se laftlis periculis cbiririiillefet, cceperunl delerrere ,' rous, inveniainus, si possutnus; el in angusiiis inquisi-
el rnonendoet rogarido revocare ne irct in ierosoly- tipnis noslrae exclamemus : Quid relribuam Domitto
mam: Jlleautem qhi jam in eofum numerb cral dc pro omnibusqum relribuitmihi? El quid invenit? Ca-
quibus diclum est, Conftrmai duiemjuslSs Dominus; licem sqlularis qceipiam, et nomen Domiiii invocabo
Quid, inquit, Cbnfringitiscor "meitrii? Ndn facio ani- (Psa/. cxv,, 12, 13).. Poteslis , inquil, biberecaticem
mam ihearii pretiosaim inilri; Qujajain dixerat eis queinegp bibilurus sum (Mallli.xx , 22)? Inde Petro :
quos partiiriefat' iri' Evangelio :'Et ipse inipenddrpro Amasme? Pasce ovesmeas (Joan. xxi, 17) : pro qui-
anithabus veilris (IlCor.xii, l^j. Egb enim, inqiiit, bus biberet calicem Domini. Confirmat autemjustos
nori tolum dltigdri, sed' etiam tnori 'paraius' sum pro Domimis.Novii\iDominus . \ . immaculalorum, et lue-
vias
nomitieDdmim lesiiC'hris& (Act.xxt, 11-13). . . redilas eorumin alernum erit. .
7. [tiers. 18.']-Cbn_i&mai efgo jttsios Dotninus.Quo- 9. [»er«.19.] jfon confundenturin lempore malo.
modo ees conilfmat?IVbtJft' Bointnus vias immaculd- Quid est^ iVqncqnfundenlurin tempore tnalo? In die
torttm'.Quaiidbpaiiurifrir maiVjvias lrialas ambuiare tfibulatibriis, in.dle angusliarum non confundentur:
credanlrir''ab igriorarrtibiis, abiiis qrii rioh riovefunl sicut confunditur qiiem fallit spes. Quis est qui con-
videre vias immaculalorum. Ille qui cas novit, scit furidilur? Qui dicit: Ego quod sperabam non inveni.
pef~quahVfectrini dhchl"marisrietiossuos. Uriae dixit Non iromerito'.'•sperabas enim de le, aut sperabas de
in alio psalhio : Diriget miiesiri judkio, docebit'mdn- liomine aniico : maledictus autcm qui spem suam
1
suelds lias shas (PsnJ. xxiry, 9). Qijbmodopulalis de- pQiiit'in homlne,(Jerem. xvii, 5). Confunderis,quia
testatoi liomines trariseuntes ulcerosUrij paupereiii feieliit lespes, fefejlil spes posita in mendacio : om-
jawriteril' arite divids janriam^( Lue..xvi, 2b)?Quor his enim honio iriendax (Psal. cxv, 11). Si auiem po-
modo lbfte hurife'0(:clusis riaribus cpnspuebaiit.? fe- nas spbm tuarii iri Deo luo, non r*>nfunderis;quia
verat auitehi^Dbhiiriusilli servare Vpafadisuni. Quo- ille in qiio spem posuisti, falli' riori potest. Unde et
mOdo autem sibi Optabat vitam illius qui induebafur ille quem paulo anie comniemoravi, njstus confirma-
purpura et bysso, et epulabatur quolidie splendide? ius, positiis in tempore malo, in die tribulationis,
» laplerisqueMss.,servari. » AliqjotMSS.,fattere.
 3&9 ENARRATIOII* PSAEMtM XXXVI.
quia non corifuridebatur, qiiid ail? Gloriamur iri tri- • ;tfaIibus1arboresa!siatis(P«»; vr, 6,:et xtx>,25).'Per
bulationibus, scientes quoniam tribuldtio paiieriliam kslaiem ehimvacat hoc agefe rveriit autem hiems,
operalur, patientia probatiorierh,' prdbaiio}pem ,'spes id-est, superveriit tfibulailo; et riisi inlus invenerit
autem non corifuhdit.Uride spes nbn coiifuridit? Qtiia qubd edat, riecesse est rit fame dispereliti rsle ergo
in Deo posila est. Ideo sequitur, Quta chariiai Dei sibi non collegefatverbiirii Dei, siipcrveViithiems,
diffuta est in cordibus nostris per Spiriium sarictum "non "
bic ihveriit quod qriaerebat, cbnsoiafi riisi iride
qui datusest nobis. Jamidalus est riobis Spifilus san- non poterat ,"de vcrbo auterri Dei nuflo:riiodo; Intus
ctus, quomodo nos fallit eujus tale pignus teriemus? apud se nihil habebat, fbfis qiiod quaerebatrioriinvc-
JVottconfundenturin iemporenialo : el in Hiebusfdmis riicbaittardebat iridrgnrjtionuTrictdblorum facibus,
saturabuniur. Est enim quaedamliic sadurilaseorum. 'agitabattur rriehs ejus VfoJeritef,;ei:;tanfdiri "occiiltc,
Nam dics famis, vilaehujus sunt: aliis esufieiitibus , "tJonec etiatn efuniperet in' qribsdam^craiWs ,"iiri ut
illi saluranlur. Nariiiille unde glonaretur diceris, irilcr fratressonafet, et se!aiitlfH:ncscifbti Vidcba-
Gloriamurin tribulationibus,si egestateni intus patcre- mus, et doiebainus vehenrbhtef, Deris' scit','tantam
'
tur? Videbanturforis angusliae,sed intuslalitudoerat. ptiehamanimae,lantastfuices;''tiintiis' gehi;n«as,^lanta
10. [tiers. 20.]Quid aulem facii maius homOcum tofmeiita: Qriid plufibrisf Jriipartienslocl htimilis; tui
1ablala
cceperit iribulari? Foris nihil Iiahet', suritqm- ;si saperet, pokset bsseiocrissalriHjfis^ialisariparnit,
nia, in conscientia nullurii sblalium est : non est quo ut etixm>projicefetrir;Neqrie'liiric dcspbfrire debe-
excal, quiadura sunt; non est quo irilret, quia mala mus ,'fralres ,-dealiis; qrittofrtfelegieririt Vefiiatetn,
sunt. Meritoei fit qtiodsequltur': 'Quohiampeccatores nonscciiti frierint riecessitatteiii.^tfsqiibadeb enlmdc
peribunt. Qtiibus enim lOcusnusquam' est, quomodo caeteris despefaiidumiibri%ty;ufriec;:de''istO'despe-
non peribunt? Consolatib ribriest iii extefnis, non est rerri; quamditf Vivif.JD'b:riiiTlo"eninriiverite^ despe-
in inlernis. Extra sunt enim a nobis, de quibus con- randum est. Hocefgo^lfBftres^rixoccasione hacscire
solatio nulla est. Et universi qui Deum riorihabenl, debmt Chariias Vestra,: ne quis; fortealhid \-obis di-
pecuniae, amiciliae, glofiac'.',facultatibus rhundi ser- cat. Nam subdiacomts-eorum.-quiy crim ei nulla
viunl ', el quaccumquc bona siint corporalia , non quacstio ib'r comnrovefettir,' elegrt ;caihobcam pacem
possunt consolari intrinsecus, qubrhodo consolaba- el unitalem; -et illfs-dimissis venitvVenitrrevera sicut
lur illc plenus sagina irileriore, et de ipsa sagina eJigensquodbonrriiicsf, ritmsrcritVepudiatusamalis:
ructaus : Dbminusdedit, Dominus abslulit, skiil Do- sic acceptns^fest,iitdccjitscbnversibne- gatid-eamus,
mino placuil, ila faclumest; sii noriieriDominibenedi- et cum vesiTis-bratttmilnis-comirterrdeimisrPoiens
cium (Job i, 21). Ergo illis peccatoribus ribn est io- est enim-&eiis,'qufeiiriffaciat etiamatquetiliarrime-
cus in his quae foris suril, qtiia ibi palinnlur tribula- liorenr. iloeierurriTJe;tiruH6- •prdmiittiandum:esi-in-ali-
liones * : conscientia"illos: nbri consolatur; non est qnam partemy sfve rti borram,siveinirnafam.ijtramdiu
bcne illis secum , quia bcne esse cum ihato rion po- cttirri hic vivitur, crastirius riiersdripef"igrioratur.
test. Quisquis autem maltis est, niale secum e?t: Non confnndentufin ttmpoYe"mnlo \ -et'in>diebus'fahtis
torquealurriecesse est sibi seipso tofriiento. Ipse est sdtuTatuhtrtrrcrao\iiain>'pecedtdresp^^
cnim pcena sua , quem torquetcdnscierilia sua. Fitgit f%-litimkidulem Domini sicttim-ut gtoriabtmtur et
'
abinimico quo potuerit, a se quo fugiet? " ' exaitabunxurfdeftcimtetsfcui fumm deficient.Ex 'vps*
11. Ita quidam cx parte Donali veriefat ad nos, sirailitridhie^remrmfim hisinuavit,-agnoscfte:Fuihus
accusatus ct excommuriicaliisa suis, bic quaercns & lodo ignis dfunipefts in ahurii^c^xtbllifrif^ct^ipsa
quod ibi perdidcrat. SedquTasiiscipi rion poiuit, nisi elatioheiir glolium nflfgrfum'irixtihiescit^ed- quanto
eo loco quo debuil: non enim dcserttit illaih parlem fuierii glbbtisille gfftndidr, lanto-fft vanior^ arbilla
quasi integer apud ipsos, ut appareret eum non ne- 'eTiirohraghifudifKinoii ftrndata etsolidaiaysed pen-
cessilate, sed electibrie fccisse-3: qhia ibi ergo habere deiiic et ihlTaia,IrinaOTasiitqiredrlabftrjrjiit-videas
non potuitqtiod quacfcbat, quaerehat aulem vanam ipsafn ei ^ljfufs5:e''magi.iitudhTem.;; Qriahro"enim plus
clalioncm el falsum Iiotioferii,"efquia liic hon inveiiit erectus"est,'quanto-cxfcritus,-"qTriTrito diffosusimdique
quod ibi perdidil, et ipse periit. Gemebat s.iuciUS,'et in riiSjOfCrii ambitumjtaiito-fitexiriior, erdcfrciens; et
non consolabaiur : erant eriini iri cdnscicTilia ejus rion appaferis. lhtmlci 'dittemDcimiriistdiim utgloria-
aculei horribiles iaciti.Tenlavinius cdiisbiafl euril'de bunlur ef exalltibttrilur,deficterites-sicutfumusdeficient.
verbo Dei: scd ille nori'erat de sapichiibus forriiicis, Delalibusdictuhi isXVSfthryunneset^Mttmbresresti-
quae sibi acstate collegcrunt undeliicme"Vivant.-Cum ' terunlMoysi, sketisiiresistuniverttatii-kontme&jnente
enim res sunt"iranqiiillat!, lunc homo' sibi coiligere cdrrupii, reprbbi'tfrtafidem.Xkttlss atitenrresistunt
dcbet verburiiDer, ct fccbiiderc iMiniimis Cordissui, verifati, nisi iiiflationetumpris sui, euntes hr-ventos,
qucmadmoduriiforriiicaabsCOriditincavernOsispene-. exlollerites se quasi jaslos ct magnos? Quid-autem
i de illis ait? Tanquatn de fumo : Sed ulira non profi-
1 TresMss.:Pecunia,amkitia, qloria,facultates
. seni et qvmcumque mtmdi, cienl; dementiaenim eorummanifestaeril omnibus,sk-
bona, etc.
1 A-pudLov.,ubi consckntia.Abestvox, ubi, a Mss.et ut et illorum fuil (II Tim. m, 8,9 ). Inimki autem
ab Fr. Domini statim ut gloriabuntur et exaltabuntur,deficien-
1 sic meliorisnotaeMss. AtEr., eumtwndelectatione, sed tes sicut
tiecnssttcctefecisse.Lov.,eumnon dilectione,sed necmilate fumus defickni. , ,
fectsse. 13. [vcrt. 21.] Feneralur peccator, et non selvet.
571 S. AUGUSTINIEPISCOPI 37}
Accipit, et non reddet. Quid non reddet? Gratiarum quos invenit pauperes. Ipse est enim qui Spiritu san-
actionem. Quid enim a te vult Deus, aut quid exigit clo ditavit corda pauperum, et exinanitas animas
Deus, nisi quod libi prosit • ? Et quanta accepit pec- confitendopeccata, implevit opulenlia j'usliliae; qui
cator, pro quibus non solvet? Accepit ut sit, accepit potuit divilem facere piscatorem, dimittendo retia
ut homo sit, multumque intersit inter ipsum et pecus; sua, quod habebat contemnentem, quod non habebat
accepit corporis formam, accepit in corpore dislin- haurienlem (Matth. IV, 19). Infirma enim mundi cle-
ctionem sensuura , ad videndum oculos, ad audien- git Deus, ut confunderet fortia (I Cor. 1, 27). Et non
dum aures, ad odorandum nares, ad gustandum de oratore piscatorem , sed de piscatore lucratus est
palatum, ad contrectandum manus, ad ambulandura oralorem, de piscalore lucratus est senatorero, de
pedes, salutemque ipsam corporis. Sed adbuc ista et piscatore lucralus est iraperatorem. Quoniambenedi-
cum pecore habemus communia : accepit eliam ara- centes eum, possidebuntterram limreditale: erunt ejus
plrus, id est mentem quaepossit intelligere, qux pos- cohaeredes, in lerra illa viventium , de qua dicilur in
sit capere verilatem, quae possit justum ab injusto alio psalmo : Spes mea es tu, porlio meain lerra vivcn-
discernere, quaepossit indagare, desiderare Creato- tium (Psal. CXLI,6). Tu es ipsa portio mea, inquit
rem, laudare et inliaerereilli. Haec omnia accepit et Deo, et non dubilavit Deum sibi facere poi lionem.
peccator, sed non bene vivendo non reddit quod de- Hmredilatepossidebuntterram.Maledicentesautemeum,
bet. Ergo feneratur peccator,el non solvet,non reddet disperient. Ut autem benedicant l qui benedicunt,
ei a quo accepit, non aget gratias : imo vero repen- praeslitumest eis. Nam ventum est ad maledicenles,
det mala pro bonis, blasphemias, murrour adversus et facti sunt bcnedicenles : et jam sic disperierunt
Deum, indignalionem.Ergo ille feneratur, et non sol- maledicenles eum, cum ejus munere facti sunt bene-
vet: justus autem miseretur, et commodat. llle ergo dicentcs, quem malo suo roaledicebant, bono aulem
nihil habet, iste habet. Videte egestatem, videte di- ipsius benedicunt.
vitias. llle accipit, et non solvet: iste miserelur, et 15. [vers. 23.] Videte quid sequilur : A Domino
commodal; abundat illi. Quid si pauper est? Etiam gressushominis dirigenlur, et viam ejus volel.Ipse lio-
sic divesest. Tu tanlum ad divitias ejus pios oculos mo ut velit viam Domini, ab ipso Domino dirigunlur
intende. Bespicis enim arcam inanem, conscientiam gressus ejus. Nam si Dominusnon dirigeret gressus
Deo plenam non respicis. Non habet extrinsecus fa- hominis, tam pravi erant, ut semper per prava irent,
culialem, sed habet intrinsecus charitalem. De cha- et semitas curvas sequendoredire non pos.-ent.Venit
ritate quanta erogat, et non finitur I Etenim si habet autem ille, et vocavit, et redemit, et sanguinemfu-
foris facultatem, dat ipsa charitas, sed ex eo quod ha- dit: hoc pretium dedit, haecbona fecil, ct mala pas-
bet: si autem non invenit foris quoddet, dat benevo- sus est. Attende quaefecerit; Deusesl: attcnde quae
lentiam, praestatconsilium,si potest;praestatauxilium, passus sit; homo cst. Quis iste Deus homo? Si tu, 0
si polest: ad extremum si nec consilio nec auxilio homo , non dimilleres Deum, non fieret pro le Deus
adjuvare poiest, vel voto adjuvat, vel orat pro con- horao. Parura enim tibi erat ad remunerationem vel
tribulato, et forte magis ipse exauditur quam qui ad donum ejus, quia el hominemte fccit, nisi et homo
porrigit panem. Habet semper unde det, cui plenum pro te fieret ? Ipse est enim qui direxil gressus no-
pectus est cbaritatis. Ipsa est charitas, quaedicitur et stros, ut viara ejus vellemus. A Dominogressushomi-
voluntas bona. Plus a te Deus non exigit, quam quod nis dirigentur,et viamejus volel.
tibi intus dedit. Vacare enim non potest volunlas 16. Jam cum sequeris viam Chrisli, non libi sae-
bona. Non enimhabens voluntatem bonam, etsi num- culi prosperitales promiltas. Per dura ambulavit, scd
mus tibi supersit, non porrigis pauperi: ipsi inler se magna promisit. Sequere. Noli tantum attendere qua
pauperes praestant sibi de voluntate bona, non sunt iturus, sed et quo venturus sis. Tolerabis dura lera-
inter se infructuosi. Vides caecum duci a vidente: poralia, sed ad laelapervenies sempiterna. Si vis su-
quia nummos non habuit quos daret egens', commo- slinere laborem, aliende mercedera. Nam et opera-
davit oculos non habenti. Unde hoc factum est, ut rius in vinea deficeret, uisi attenderet quid acceplu-
membra sua commodaret ei qui non babet, nisi quia rus esset. Cum autem atienderis quid sis accepturus,
intus inerat voluntas bona, thesauruspauperum? In omnia libi erunt vilia quae pateris, nec digna aeslima-
quo thesauro dulcissima requies, et vera securitas. bis pro quibus illud accipias. Miraberis tanlum dari
Ad ipsum amittendum nec latro admittitur, nec nau- pro tantillo labore. Nam utique, fralres , pro aeterna
fragium metuitur. Servat secum quod intus habet, requie labor aeternus subeundus erat; et aeternam
nudus evadit, et plenus est. Justus ergo miseretur,et felicitatem acceptufus, seternas passiones sustinere
commodat. deberes : sed si aeternumsustinereslaborem, quando
14. [vers. 22.] Quoniam benedkenteseum, hmredi- venires ad aeternamfelicitatem? Ila fit, ul necessario
tate possidebuntterram: sicut (a) illum juslum, vere temporalis sit tribulatio lua, qua finita venias ad fe-
solura justum et juslificantem, qui et pauper hic fuit, licilatem infinitam. Sed tamen, fratres , possel esse
et divilias magnas attulit, quibus faceret divites eos longa tribulatio pro aeterna felicitate. Verbi gratia,
» Edd.,promisit;veriusaliquotMss.,prosit. ut quoniam felicitas nostra finera non habebit, mi-
' Mss.,egenti.
1 sicEr.et Mss.AtLov.,benedicantur,miuusbene.
(a) Forte, scUlmt.
 373 ENARRATIOIN PSALMUMXXXVI. 334
seria noslra et labor noster et tnbulatioues nostrae retur (Matth. xxvi, 60): accesserunt falsi testes cu-
diutumle essent. Nam et si mille annorum essent, stodes ad sepulcfum. Resurrexit ille cum tanto
appende mille annos conlra aeternitatem: quid appen- miraculo; commota terra prodidit Dominum resur-
dis cum infinito quanlumcumque finitum? Decem gentem. Erat illic et terra custodiens terram; sed
millia annorura, decies centena millia , si dicendura terra durior mulari non potuit. Nunliavit vera , sed
est, etmiflia millium , quae finem habent, ctun aeter- seducla est a falsa. Dixeruntenim illi custbdes Judaeis
niiate comparari non possunt. Huc accedil, quia non quaeviderint, et quid factum sit: acceperunt pecu-
solum lemporalem voluil Jaborem tuum Deus, sed niam, et dictum est eis: Dicitequod vobitdormienlibus
j eiiam brevem. Paucorum dierum est tota vila horai- veneruntdiscipuliejus, et abslulerunleum (Id. xxviu ,
nis, etiarasi laeta duris non miscerenlur , quaeplura 12). Ecce falsi tesles, et contra resurgentem. Quanta
el longiora sunt certe, quam dura ; et ideo breviora autem caccilasin falsis testibus, quanla caecitas, fra-
et pauciora sunt dura, ut durare possimus. Si ergo tres! Solent hoc enim pali falsi testes, ut excaccen-
per lotam vitam suam horoo in laboribus et in aeru- tur, et conlra se dicanl nescientes unde appareat quia
mnis esset, in doloribus, in tormentis, in carcere, in falsi sunt tesles. Quid enim illi conlra se dixerunt ?
plagis, in fame el siti omnibus diebus, horis omnibus, Cum dormiremus, venerunldiscipuli ejus,et abslule-
per tolam vilam suam usque ad aetatem senectutis, runt eum. Quid esl hoc ? Quis est qui dicit lesiimo-
pauci dies sunt tota vita hominis : quo labore trans- nium ? Qui dormiebal. Talibus ego narrantibus non
aclo, veniet regnum aeternum, veniet sine fine felici- crederem , nec si somnia sua mihi indicarent. Stulta
las , veniet aequalilas Angelorum , veniet haereditas insania! si vigilabas,quare permisisti ? si dormiebas,
Chrisli, veniet cohaeresChrislus. Pro quanto labore unde scisli?
quantam mercedem accipirous! Velerani homincs qui 18. Sic ct isti (a) filii eorum1, sicut meminislis, et
laborant in militia, et versantur inler vulnera lot praelermittendumex occasione non est. Tanlo magis
annos, incipiunt militare a juventute, exeunt senes; enim debemuscommemorarevanitatem eorum, quanto
el ut habeant paucos dies quielos scneclutis suae, magis quaRriraussalulem eorum. Ecce corpus Christi
quando eos jam ipsa aelas incipit gravare quos bella patilur falsos lestes, sustinet corpus quod praecessit
non gravant, quanla dura tolerant; quaeitinera, quae in capile. Nonmirum est, et modo non desunt corpori
frigora, quos soles , quantas necessiiates, quae vul- Christi difTusoper lotum orbem lerrarum qui dicant:
nera, quaepericula ! Et non atlendunt paiientes haec Progenies tradilorum. Falsum lestimonium dicis. Ibi
omnia , nisi paucos dies quietos illos senecltitis , ad te convinco falsum teslem , secutus pauca verba. Tu
quos ulrum perveniant nesciunl. Ergo a Dominogres- mihi dicis : Tradilor es. Ego libi dico: Mendax es.
sus hominisdirigenlur , el viam ejus volet. Ilinc dicere Sed tu traditionem meam nusquam et nunquam pro-
coeperara: viam Christi si vis, et vere chrislianus es, bas : egomendacium tuum hic in istis ipsis verbis tuis
ipse esl enim christianus qui non asperuatur viam modo probo. Cerle ibi dixisti, quia uos acuimus gla-
Christi, sed vult viam Cbristi sequi per passiones dios nostros : recilo gesla luorum Circumcellionum.
ipsius, noli per aliam viam velle ire quam per illam Certe (6) ibi dixisli, quia praeiermittisablala : recilo
qua ipse ivit. Dura videtur, sed ipsa est tuta via : Gesla, ubi procurationem ad exigenda fecisti. Cerle
alia forte delicias habet, sed lalronibus plena est. Et ibi dixisti : Nos sola offerimusEvangelia : recito tot
viam ejus volet. jussiones judicum, quibus a te divisos persccutus es :
17. [ tiers.24. ] Cum ceciderit, non conlurbabilur, recitoPreces ad Apostatamimperaloreni.ciii dixisti (c),
quoniam Dominus confirmal manum ejus. Ecce quid quia sola justitia apud eum habet locum. An forte
esl, vclle viam Christi. Contingat illi ut aliquam tri- apostasia Juliani, pars Evangelii libi videtur ? Ecce
bulationempaliatur, aliquamexhonoraiionem,aliquam mendacem le teneo. Quid de me dixisti quod credi
contumeliam, aliquam afflictionem,aliqua damna, et debeat ? Etiamsi non invcnirem unde oslenderemfal-
caelera quoecumqueabundant in vila ista generi hu- sum te dicere, sufficitut oslendam te mendacem esse.
raano : proponit sibi Dominumsuum , quanla genera Qttid dicis? Qualis lu, tales et caeleri *. Nam merilo
lentationum passus est: et non conlurbabiturcumceci- talia verba omnibus misisti: abundare voluisli socie-
derit, quia Dominusconfirmalmanum ejus; quia prior 1 Ricin Edd.addilur,usquehuc : quoda Mss.abest.
passus est. Quid enim timebis, o homo, cujus direcli 5 OctoMSS.: Quidicis,Qualistu, taleset cmteri.Forteve-
sunt gressus, ut velles viam Domini? Quid timebis? rius, juxla illudquodhic aliquanlopostlegitur, n- 20: HOC
erat in regula,Qualesfuerinlcumquibusfueritcommtmica-
Dolores ? Flagellatus est Christus (Malth. xxvn, 26). lum, tales fieri omneset universammassam.
Conturaeliaslimebis ? Audivit, Dwmoniumhabes, qui («) Donatistae.
daemoniaexcludebat (Joan. vm , 48). Forte faclio- (6) ninc liquet Augustinumhoc sermone refellendum
suscepissePrimianimandalumillud,cujusmeminii.in Bre-
nem ct conspiraiiqnemmalorum? Conspiraluraest ad- viculoCollationiscumDonalislis die 3, c. 8; sed expressius
versus illum (Jd; IX, 22). Non potes ostendere forte in lib. i conlraCresconium, cap. 47, in haecverba: « Cur
« ergoprimianusapudActamagistratuscarlhaginensisinter
conscieiitiamtuam bonam in aliqua accusalione , et « alia quaede nobis contumelioseprosequendamauda-
vim pateris quod adversus le falsi lestes audiuntur. «« vit, illi, mquit, auferuntaliena, nosintermittimusab-
lata. »
Contra ipsum primum falsum testimonium dixerunt, (c) id porroin PrecibusJuliano Apostatae oblatisnomine
non solum ante mortem, sed. etiam post resurrectio- Donatistarumdixerunt Rogaliamiset Pontius, ex Epist.
105, ad n, et lib. 2 contrareliUauum,». 93
ncpi. Iuducti sunl falsi testes, ut a judicjbus damna- et 97. Donalistas, 9,
 375 S. AUGUSTINlEPISCOPI 37«
tate mendacium,nc tu soJus crubesccres de men- me : si me illis commisero, facio prrejudicium causao
dacio. meae: non ad eos exibo, servetiir carisa meamcliori-
19. Sed valcat, inqnit, in Oaecilianumjudiciura bus et auctoritate ^ravioribus. Bonum cOnsilium.
palrum riostrdrum. Quare valebit? <Jniaepiscopi ju- Quid si tioc dixit Caccilianus?Quanquam laborabis
dicaverunt. Valeat el in te, quod Maximianislae'judi- tu, ut ostendas- qure adversus':lc istos alia LticiWa
caverunt. Prius, enim quod credovos nossc, episcopi corruperit, et forle non mventurust quod ille tunc
consentientes cum Maximiano adhuc diacono ipsius, usque adeo noverat, utposlea («)-GesUsaperireiur.
veneruntadCafthagirtem, sicut sehabelTractatoria', Scd vidisti nescio qttid occultum, renuniiatum esttibi
melueridura. ConcedO limori tuo caulelam
quam etiam Gestis alJigaverunf, cum litigarent (a) de aliquid
domo cum prociirafore illius (b) qui praetermittitabla- istam : recle fecisti, ad lales non procedere; eranl
ta. Ergo prirtio Traclaloriam deiJlo miserunt, con- cnim alii qui de le poterant judicare. Attenle tiunc
Caecilianum: lu libi servasti Numidiam, itle orbem
querentes quia iiolttit ad illos exire : hoc enim maxi-
nie conquesii sunt. Vide quomodo illis DeuSreddidit terrarum. Sed si valere vis adversus illum senlentias
quod de Caecilianodixerunt. Mira similitudo : voluit tunc Donatislarum, valeant nunc adversus te senten-
Deus post lot annos revolvcre illis in faciem quod ge- tiaeMaximianistarum: episcopi iilum damnavertint;
stum est, ut omninounde dissimulent et qua eifugiant cpiscopi et te. Quare posiea egisti causam tuam , et
non inveniant. Oblitos se dicerent quae gesla sunt obiiiiuisli ibi Maximianistas; sicut ille poslea egit
antc; non eos Deus sinit oblivisci : atque utinam va- causam suam , et obtinuit ibi Donalistas? Quod ergo
leat eis ad-salutem! Nam misericordia sua fecit hoc tunc factum est, vidctur anle oculos iniro et manifc-
Deus , si considerent quid sit factum. Poriite ergo lo exemplo revolulura, lalia Maxitnianislasconqueri
vobis ante oculos, fratres, unilatem lunc orbis lefra- dc Primiano, qualia oihnes isli conquesti sunl de Car-
rura, uride se isti diviscrrint adversus Caecilianum: ciliano. Mirum csl, fratres , qtiomodo moveor, quo-
ponile modo et partem Donati, unde se Maximianislse modo Deo gratias ago : quia vere misericOrdiaDeiad
diviserunt adversUs Primianum. Quod tunc illi Caeci- istos, si sapiant, illuminandos formavit cxemplum.
liano, hoc nunc isti fecerunt Primiano. Propterca se Proinde si placet paululum, fralres, quia et hoc no-
et veriores Donalislis dicunt Maximianislae,quia re- bis Deus in manus dedit, audile concilium Maxiroia-
vera facta majorum suorum ipsi imilali sunt. Sic enim nistarum (6).
erexerunt Maximianum advcrsns Primianum , quo- 20. Sanctissimisfralribus atque collegisper univer-
modo illi crexerunt Majorinum adversus Caecilianum; samAfrkam.'—Tota unitas ipsorum per Africam.Scd
et sic quesli sunt isli de Primiano, quomodo illi de hic cum illis est Catholica: in aliis aulem orbis parii-
Cacciliano.Nam si meministis , hocdixerunt illi, quod bus ipsi non sunt cum Calholica. — Sanclissimisfra-
ad eos exire noluerit Caecilianus,memor conscientiae tribus atquecollegisper universamAfricam,hoc est, per
suae; Hle aulem noverat lactionem eonim : sic ct isii provinciamProconsularem,Numidiatn, Mattritaniam,
conqueruntur, quia noluit ad illos exire Primianus. Byzacenam, et Tripolim conslitutis; sed et presbyieris
Quare Primiano conceditur, nosso factionem Maxi- eldiaconis, tmiversisplebibus, in veritate Evangeliino-
miamstarum , et Caeciliano uon conceditur nosse biscummilitantibus, Vktorinus, Forlunalus, Victoria-
faclionem • Dpnatistarum ? Nondum erat ordinalus rius, Migginus l, Saturninus, Conslanlius,Candorius,
Maximianus, crimina dicebanlur dc Primiano : venc- Innocentius, Cresconius, Florentius ', Salvius, alitts
runt episcopi, voluerunt ut ad eos exiret: non est Salvius, Donalus, Geminius, Prtetextatus. — Jpse esl
egressus , sicut eorum indicat Tractatoria Actis in- Assurilanus, quetn postea receperunt: cuni qui in se
serla. Non est egressus : non improbo, imo et laudo. dixit scntenliam, recepit poslea. — Maximianus,
Si aliquam factionem vidisti, non debuisti ad faclio- Theodorus,Anastasius,Dxmalianus,Donatus, atius Do-
sos procedere, sed servare causam tuara meliori nattis, Pomponius, Pancratius 8, Januaritis , Secuudi-
judicio parlis luae.Restabat enim magna pars Donali, nus, Pascasius, Cresconius, Rogatianus, alius Maxi-
ubi sc posset purgare Primianus : propterea ad illos tnianus, Benenatus, Gaianns, Victorinus, Gunlasius,
qui jam lactione conspiravcrant, exirc noluit. Vidcs Quinlasius, Felkianus. — Jsle est Mustitanus v qui
qtiomodo laudamus consilium tuum adversus Maxi- 1 AliquotMss.constantefhic et postea,Miagin.
niianistas , bene altende et .causarii Caeciliani: non s Edd.,Florentinus.AtomnespropeMss.,morentius.
8 QuinqueMss, Prcmcatius:nec aliler liabenlinfineSy-
vis ut fraier; quomodo extraneus ,,sic judica. ,Nq- nodicae.
luisti exire, quid libi dicens 3 ? Isti factione conspira- 4 SicMss.At Edd., Mustkanus. . >...,
(a) Gestaindicat apud Zenophifuni Consularem confecta
vcrunt contra salutem meam, corrupli sunt adversum anno 520,quorumffagmentaquaedarh in 3 contraCresco-
niumiib., c. 29, refert : ubi videlicetnundinariusSilvani
1 Edd^ Maximmianistm : sicquein aliispostealociseos- Cirtensisepiscopidiacoimsprodidil,episcoposaliosquei.u-
dem sectariosisthic nominant, ei horumprincipemMaxi- cillaepraspotentisfeminaepecuniacorrnplosfuisse,ut Ma-
tnmianum,superadditanominisyllaba.Atomnesprope: MSS. jorinus contra Cecilianumfieret Carlhaginensiscpisco-
constanterappellant Maximianumel Maximiamstas nec pus. vide Augustiniad Gloriuni, Elcusiuin, etc., epist.
solent editi dissentire in caeteris, ubi iidemnominanlur, 15, n. 17.
opuscufis. (b) Hic-Augustinus epistolamMaximianistarum Cabarsus-
J Colb.Ms., Tractoria : dissentienlibuscaeteris libris, sensis conciliirecitat brevique explicatcoinmontatiolo. Ad
Edd.et Mss.
s sic Mss.At Edd,,dicent. rectam n. 20intelligentiam,multuininterest ut verba Au-
gustini ab epistolse verbis apprimedislinguantur; quod
(a) Maxiraianistae. profectoSacileobtinebit lector, si altendatprioraromanis,
(b) Pritoiani. ut aiuut, characteribus,poslerioravero italkis refeni, M.
 yj7 ENARRATIOIN PSAJJrlUMXXXVI. 378
adhue vivit; sed forte alius est aliundc. Postea sm> tem pro quo nullus orat, nisi ille qui pro omnibus
scribentes dicunt et loca unde quisquc erat. — Sril- interpellal? Quia ergo tunc sacerdotium erat Leviti-
vius, Migginus,Proeutus, Latinus,et cwteriqui in coit- cum, ubi sacerdos intrabat in sancta ', et offerebat
cilio apud Cabarsussi ' fuimus, in Domino mternam hostias pro populo; habebat autem imaginem, non
salutem. Nemo qui netciat, fratres dileclistimi, de sa- veritatem fuluri cujusdam sacerdotis; tunc enira et
cerdotibusDei, non propria votuntatis,sed divina legis ipsi sacerdotes peccatores erant, sieut cactcri horai-
impulsU,tam in reos sententiamdicere, quam innocen- nes: volens Deus per propbetiam ' admoncre popu-
tibus inflictam, jure ab eit ac tnerilo tubmovere.Nm lum, jam talem desiderandum csse sacerdotem, qui
levienhn perieulo tubjaCebit,quisquisaut reo pepercer inlerpeljaret pro omnibus, et pro eo nullus orarct,
rit, aut innocentetnconficere?'pertentaril: maximecum designans laiem, admonuit etdixit: Sipeccaveril po-
scriplutn sit: i Innocentemet justum non occides, et pulus, orabil pro eo sacerdos; si aulem sacerdos pecca-
purgaliotte non purgabis reum » (Exod. xxm, 7). Hoc veritj quis orabitpro eo? Itaque, o popule, talem clige
igitur Edicto Legi* admoniti, necesseuos fuerat Pri- .sacerdalem, pro:quo non cogaris orare, sed de cujus
miani causam, quemplebs sancta CarthaginensisEccte- oratione pro te securus esse possis. Jpse est Dominus
siw epitcopumfueral in ovile Dei sortita, seniorttmlit- nosler Jesus Christus, umis sacerdos, unus mediaior
teris ejusdeni Ecclesim postulantibus, audire atque Dei et hdminum, homo Christus Jesus (1 Tim. u, 5).
disculeresub-e&jut explanaiisomnibus,aut innocenterir, — Scandala igitur Prmiani, el ipsius nequitia singu-
quod optabile fueral j-purgaremus; aut nocentemcerte laris, sicin se cmk&lejudkium provocavit, ut lioriim
ostenderemustuis meritisessedamnatum. Optalissimum criminumauclorem necesseesset penilus ampulare : qui
enim nobisftiit, ut plebs sancla GttrikaginerisisEcclesue recens ordinatus, — Jam jam crimina ipsius dicunliir.
eo setmteturepscop» tublimalam, quiin omnia sanctus — Presbyteros supra dkta plebit ad conjuralionemim-
et tn nulto reprehentibilit haberetur. Propterea utiqtte pia conspiralionisimpetlens3, hoc ab eis velut precario
talem esse oportet Dominisacerdotem,ut qudd populus jure postulavit, ut ad damnandos quqluor diaconos,
pro te apud Deumnon valuerit, ipse prb populo me- viros egregios, ac singularibus meritis approbatos-,
realur quod poposceritimpelrare: quia scriptum est, Maximidnumscilicet, Rogatianum, Donalum, itemque
< Si peccaverilpopulut, orabil pro eo sacerdos; si au- Salgamium4, — ln his quatuor erat ille auctor sclu-
tem sncerdospeccaverit,quis orabitpro eo i (IReg. n, smalis, praecidens defrusto frustum, et nonsc dolcns
25.) ? — Eliam Apostoli scripscrunt plebibus Utora- ab integrilate prxcisum. — Incunctanier ei ptomitte-
rent pro se, et Apostoli orantes dicebant : Dimitte rent accommodareconsensum.— Hoccum illis cgit :
nobisdebita nostra (Matth. vi, 12); et aposlolus Joan- illi noluerunl ei promitlefe, sed lacucrunt: ille pcr
nes dixit : Advocatum habemus dpud Patrem Jesum seipsum cogitalum scelus non dubiiavit implere. —
Christumjttslum , et ipse est exoratio pro peccatis no- Cujus illi malaprmsttmptioncslupefacti, cum rcm sileri-
stris (I Joan. n, 1-2). Sed illud dc illo sacerdote scri- lio refellissent, per se cogitatum scelus non ditbiidvit
ptum est, quem isli non intelligunt, ut admoneretur impkre, usque adeo ut.in Maximianum diacanum, vi-
populus HIprophetia lalem se debere agnoscere sa- rum, sicut omnibusnolum est, innocentem, sine cattsa,
cerdotcm, pro quo nullus posset orare. Quis est au- sine accusatore, sine teste, absentemac lecto cubantem,
senlentiampularet esse promendam.—Videte crimen!
FMioEr., Cavernamsnsis.Lov.,cavernasSusis. Qua- — Quijam pridem clericosnon dissimilifurore datnna-
luor Mss.,cavarnasussis.Tres, cabamis. D\io,cabarsusi. ret. Nam cumincestoscontra
negiuscodex,cebarsussuOctoaliiin quibusest vatic, ca- sacerdolumcommunionisanclm legemdecrelaqueomnium
barsussi: forte pro. cabarsussim.PorrocumconciliaMaxi- adyungerel,chinqueob-
mianensiumin prunianumduo Augustinus,primumcartha- sislente tnaxima parte plebis, eliamseniorum nobilissi-
ginc, alterumCabarsussthabitumconunemof et; sunt qui tnorum titteris
EancSyuodicam posl Baroniumassigriehtprioriconcilio,ad- convenirttur,ul per se corrigeretquod ad-
eoque istlrictegi velint, non apud CabdrsusSim,quae in miscrat, sua lemeriiate possessusemendqrecontempsit.
Byzacio sita erat; sed apud caverndsSusis,'lOcum,ut ipsi His
quidemconslituere pro sua opinionecoepefUnt,' vicinum ilaque pertnpti seniores Ecclesia stipr.a dicim, ad
carthagini.ALcerte prius illud conciliumCarthaginense, . universumclwrumt litterqs legalosquemiserunt, quibtts
teste Augusliao io 4 coat,Cresconium lib., cc.6 et 7, ab epi- non sine
scopis, tantummodo«qiiadraginta'tribus factumest : qui lacrymis deprecati sunt ut ad se ferventius ve-
« nondumausisunt ullimumpraecipitarejudicium,sed.quo- niremus, quo intentdlionibus e ex-
« damprsejudicio perpensq libramine,
coosuluerunt,ut rrimiano, sicausaesuae
« fideret,sequenliceiebrioriconciUO r espondendi s eseque ploratis, existimatio Ecclesim purgareittr. Ad hanc
« purgandirelinquereturlocus; quo cumvenire noluisset, proinde cum secundum
«jam neccssaribputaVeruntesse damnaridumsine ulla tnemoratorttm,litteras venire-
< suspen.sionc sentenliae.»scilicetin concilioCabarsusSita- pttts, nota sua ille rdlione fervescens,advenltimtiostrum
no, ubi a « ceritumvel amplius episcopisperfecle ple- penitus declinavil.— Quid illi objiciatur sciiis, qiiia
niusquedamnatusest» Pritoianus.Haecautem Synodica
perfeclamplenioremque,utipatet, rrimianidartmalionem pars jam Donali incesta facla est. Hoc crat in rcgula ,
continet: unde eademperlecta Augustinus,« Haecest,ait,
« damnatiolua. » Neque ab episcopisquadragintaIribus
duntaxat,imonon tantuma quinquagintatribusqui in liue 1 Mss.,intrabatet offerebal: nec habent, in saiicta.
recenseutur,edita est : quaudoquidemiliam spectareid s Edd.,per proplielam.verius Mss.,
mtrito videtur,quodinfralegimus,n. 23 : centumvelquot 3 AliquotMss.,ad commumculionem per.prophetiam.
fcteruntqui damnaverunta parte MaximianiPrimianum. inipiwconjuralionis.
1 in Edd., itemquesalgamtun consentirent.AIin
iraterqiiamquodnon omniumqui ^ynodicae condendsein- itemquesalgamiutn: et a Mss.,
ter.ueruntsupscriptionesrecitatss luisse probant tnasta- quod plerisque abest, consenlvent,
superfluo additum fuit. :
sius,conslantius,candorius,et al» quidamepiscopiin cjus s ires Mss.,ad universumclerutn.Duoalii, univericrr>r.
principio, nouin Bnenominali.
sed meliusMss.,conficere. clwrorum;
' Er.,confiteri.Lov.,confutar.e. prsetermisso,ad.
6 sic aliauot Mss.Edd, verobabent,intentkmibm.
579 S. AUGUSTJNIEPISCOPl 580
Quales fuerint cum quibus fuerit communicatum, ipsumPaulus aposiolusexhorlatur, eladmonel: < Pr&
tales iieri oranes et universam massain. llaque si ve- cipimusautem vobis, fratres, in nomineDomininoslri
rum isli dicunt, incesta est jam pars tota Donali. Jesu Christi, ut discedalisab omni fralre *inordinate
Exeanl plane Numidae, et dicant, Ad nos non perli- ambulanle> (II TAess.m, 6). Atqueadeo non imme-
net si illos incestos ', nescio quos, ad conrmunionem mores puritatis Ecclesiw, conducibileexistimavimus,
tuam admisisti : obesse potuit lam longe positis? Si omnessanctosconsacerdotes,et otnnesclericos,et om-
ergo vobis obessenon vuliisqui in Numidiaestis, quod nes poputosqui se christianosmeminerunl,hac nostra
Carlhagini (it; quod in Africafit, potuitobesse universo Traclatoria commonere,ut omnesejus communionem,
orbi terrarum? Semper unde se defendunt, inde se ulpole damnati, diligenti cura horreant. Jpse enim de
accusant, et nos excusant *. — Adventumnostrum stiointerituralionemreddel, qui hoc nostrumdecretum
penitus declinavit. — Quod illi questi sunt de Caeci- non audiendotentaverilviolare. Placuit sane nobiset
liano. — Qui utquequaquerebellianimo calcitrans, in Spiritui sancto, quod lempuslardis ad convertendum
malo permansit, ul conducta mullitudine perditorum, reservelursub eo, ul quicumqueconsacerdolumvel cle-
— Jam hoc plus est. Haecde Caecilianonon dixerunt ricortimsua salutis immemores,a die damnalionisstt-
illi: videte quae.— Alqueimpetratisofficialibus,basili- pra dicli Primiani, id est, a die oclavo* Kalendarum
carumjanuas obsedissent.— Ne inlrarent episcopi. — Jutiarum usque ad diemoclavumKatendarum Janua-
qui ingrediendinobis alque agendi solemniainlerdke- riarum, minusa Primiani damnaticommunionerecesse-
rent facultalem.Hac si episcopumconvenitfacere, si rinl, tali senlenlia constringantur.Laici quoquenisi se
Cltrislianislicetadmittere,si hocEvangeliaproteslantur, a supra dicto diedamnalionisiltius, intra diem Paschat
probelauljudkel quisquisamatoraut assertor estverita- futura ab ejus consortioseparaverint,non possequem-
lis. Hoc enim nobis inflixit ftaler aliquandoproprius, quam nisi per pmnitenliam,siquidemmeminerint,Ec-
quod nunquamfaceretulienus.—Quidpluribus (a)? Di- clesiw reformari. Vktorinus Munalianensisepiscopus
cunt mulla et damnant hominem : sed damnationem subscripsi.Forlunatus Diottgsianensis' episcopussub-
jam ipsam legamus. — Decrevimusomnessacerdotes scripsi. VicloYianus Carcabianensisv episcopussubscri-
Dei, prmsenteSpiritu sancto,hunceumdemPrimianum, psi. Florentius ab Adrumeloepiscopussubscripsi.Mig-
primo quodsuper vivosepiscoposalios subrogaril;quod ginusab Etephanlaria ' episcopussubscripsi.Innocentius
tncettos cum sanctorum communionemiscuerit; quod Thebaltensis° episcopussubscripsi.Miggin pro collega
presbyterosad conjurationemineundamconstringereper- meoSalvioMembressilano'episcoposubscripsi.Salvius
tentarit; quod Forlunatum presbytcrumin cloacamfe- Ausafensis" cpiscopus subscripsi.DonatusSabratensis
ceril milti, cum mgrolanitbutbaptismo succurrisset; episcopussubscripsi.Gemelius9a Tanabais ,0episcoprs
quod communionemDemetriopresbyleropernegarit, ut subscripsi.— Ex ipsis condemnatoribus subscripsit
cogeret filium abdkare; quod idem presbylerobjurga- et PraetexlatusAssuritanus, et Felicianus Mustitauus.
tut sit, quodepiscoposhospitiosuscepisset;quod supra •—PrmtextalusAssurilanusepiscopussubscripsi.Maxi-
dictus Primianus multitudinemmiserit, qua Christia- mianus Stabatensts" episcopus subscripsi, Dalianus
norumdomoseverlerel;quod obsessisint episcopisimul Camkelensh" episcopussubscripsi.DonalusFiscianen-
et clerki, et postea ab ejus satellitibustapidali; quod sis episcopussubscripsi.TheodorusUsulensisepiscopus
in basilka casi sint seniores, quodindigne ferrent ad subscripsi. ViclorianusjubentecollegaAgnosio,aepisco-
communionemClaudianistasadmitti; quod innocentes po, subscripsi. Donalus Cebresulanusu episcopussub-
clerkos pulaveritessecondemnandos;quod senobisau- scripsi. Natatkus Thelensisepiscopussubscripsi. P.om-
diendum noluerit exhibere, cum basiticarum fores ne I in Mss.de est, fratre : quamvocemnoniliibenteromi-
3
ingrederemurmulliludineet Offtcio intercluserit;quod serint Donatistae.
a Ed.Lov.hoc loco prseterit,oclavo.Er. vero id totum
legatosa nobis ad se missos injuriose rejecerit; quod omiltit,calendarum Jtiliarumusque ad dwm octavum:
toca multa, vi primo,dehincauctoritatejudiciariausur- quaeomniaverbaia plerisqueMss.reperiunlur; sed ex iis
ablalorum : cum Paulusapo- nonnulli post CalcndarumJuliarum, sic habent: si vel
paverit.—Praelermissor ttwru,ad diemoctavumCalendarum Januariarum.Nonas-
slolus dicat: Audet quis veslrumadversusalium nego- signaturannus,qui forteerat Christi393.QuippeBagaitaai,'
tium liabensjudkari apud injustos,el non apud sanctos postea conciliisententiapro Primianoin Maximiauum et in
Cabarsussitanam synodumdiclafuitdie24 aprUisan. 594,
(I Cor. vi, 1). Videte quale ilii crimen objeccrint, quia ex8lib. 3 cont.Crescon.,c. 36.
non apud episcopos agere voluit de locis, sed apud 4 DuoMss.,
Lov.,
Dionysiacensis.
carbaniensis. Er. et novem Mss.,carcabinensis.
—
judicem. Prmter alia illkila^ ejus admissa,qumpra DuoMSS., carcabensis.Alii,carcabianensis. sicetiamin lib.
honeslate slili nostri siluimus, a sacerdotalichoro per- 3 cont. Crescon.,c. 19.
» sic inMss. Atin Edd.,nekplumtariw.
6
petuo esse damnatum: ne eo palpalo, Dei Ecclesiaaut ' QuinqueMss., Thesbalitensis.
aut crimine maculelur. Quod id- lta in aliquotMss.et in lib. 3 cont. Crescon.,c. 19. At
contagione, aliquo in Edd.legebaturhic, salvianoPressitano.
8 Er., Ausavensis. Lov.,Ausacensis. AliquotMss.ut in lib.
1 Edd.: Stilusincestusest nescioquos, etc. Meliusali- 3cont. Cresc.c. 19, Ausafensis.
scilicetde quibusante in hac Sy- 9 Forte,Ceminius, ut supra, col. 376,subinitiopraesenlis
quot Mss.,si illosincestos, n. 20.
nodicadiclumest. 19Er., Anathabeis.
> in Edd.:semperindese defendunt,indese excusani,et KonnulliMss.,a Tambets.
nosaccusant.Huncet alioslocosad Mss.emendamus. II Mss.altquot,sabbatensis.Quidam, sabatensis.
» Edd.,et ofjficialibus.
AlMss.,et officio. " QuaiuorMss.,camacetensis.
4 PleriqueMss.,illecebraejus.NounuUi vero, Ukcebrosa "•rres Mss.,Agnasio. S
u QuinqueMSS. , cebresusitanus.Koiinulli, ceberesita-
ejus. tms.
. (a)Subaud.,opusesl.
3*1 ENARRATIOIN PSALMUMXXXVI. 38»
poniut Macrianentit episcopus subscripsi. Pancratius VictorAitiburilanusl episcopussubscripsi. Omnesnu-
Balianentis• episcopussubscripsi. Januarius Aquenen- mero quinquaginta tres.
sis * episcopussubscripsi. Secundus Jacondianensis' 21. Paululum dignamini adverlere. Haec est da-
episcopussubscripsi.Pascasiusa VicoAugustiepiscoput mnatio lua. Dicimus illi : Quid vis? babeat pondus
subscripsi.Creso Conjusliacensis* episcqpussubscripsi. an non habeat? Ego faveo : prorsus dico , quia isti
Rogalianusepiscopussubscripsi.MaximianusErummi- omnes falsa in te dixerunt; et audi uhde credara :
nensis* episcopus subscripsi.BenenalusTugutianensis' Quia apud alios judices obtinuisti causam tuam.et isli
episcopus subscripsi. Rilanus episcopus subscripsi. damnati sunt. Si ergo le propterea credo innocentem,
Gaianus Tigualensis episcopus subscripsi. Victorinus quia non exiensad factiosos,alibi ostendisti innocen-
LeptimagnensisT episcopus subscripsi.GuntasiusBene- tiam tuam, ut illi qui te damnaverunt, damnalionem
fensis 8 episcopus subscripsi. Quintasius Capsensis9 mererentur; dignare acceptare Caeciliauuminnocen-
episcopus subscripsi. Felkianus Muslilanus episcopus lera, qui noluit exire ad majores tuos, et sic servavit
subscripsi.Vktorianusex delegalioneMiggini10episcopi causam suam orbi terrarum, quomodo lu servasti
stibscripsi.Miggiusepiscopussubscripsi. Latinus Mu- concilio Numidarum. Si innocentem le reddidit sedes
giensisepiscopussubscripsi.Proculus Girbilanus " epi- Bagaitana *, quanto potius illum sedes Apostolica?
scopusstibscripsi. Donattts Sabratensis episcopus pro Autvisut valeant qui primo damnaverunl? Si va-
fratre et collegameoMarratio subscripsi.Procutus Gir- lenl; contra te valent. Nam illi contra Caecilianum
bitanus pro collegameo Galliono " subscripsi. Secun- nec valuerunt, nec valebunt: lamen quid contra te
dianus Prisianensis 18episcopussubscripsi. Hetpidius judices, attende.
Tusdritanus episcopus subscripsi. Donatus Samurda- 22. Jam hic audent dicere : Sed nos qui poslea
lensisepiscoptissubscripsi.GetulicusVictorianensisepi- daranavimus Maximianistas, plures eramus. Yaleat
copus subscripsi. AnniboniusRobautensis14 episcopus ergo sententia vestra in Felicianum , et valebit illo-
suiscripsi. Ilem Anniboniuspelilus a collega meoAu- rum in Caccilianum.Llbi Bagai concilium fecerunt,
gendiarensiepiscopo1S subscripsi. Terlullus Abitensis eliam Fclicianum damnaverunt : modo intus est Fe-
episcopussuoscrtpst.Prtmulianus16episcopussubscripsi. licianus : aut nocens receptus est, aut innocens da-
SecundinusArusianensis" episcopussubscripsi. Maxi- mnalus est. Si
'* ergo nocenlem recipis pro pace Dona-
mus Pittanensis episcopussubscripsi. Crescentianus ti; cede omnibus genlibus pro paceChrisli: si autem
Murrensis19episcopussubscripsi. Donalus Belmensis,0 per errorem vestrum innocens damnatus es; errare
episcopussubscripsi.PerseverantiusTebertinus31episco- potuerunt trecenli decem damnanles Felicianum, et
pus subscripsi.Faustinus Binensisepiscopussubscripsi. non potuerunt errare septuaginta damnantes Caecilia-
num ? Quid ergo dicitis ? Cum audieritis vobis dici,
I AliquotMss.,Basilianensis. Priores vos damnaverunt Maximianislae,recurritis,
* 1'luresMss.,Aqttensis.
5 Mss. aliguot, secundinus: nonnulli, secundianus. et dicitis : Sed nos plures eramus qui damnavimus
Deindeinquibusdamest, Jocondianensis,et, Jaconnianen- Maximianistas. Ad utrumque vobis cito respondetor,
sis.' damnaverunt Caecilianum.
QuatuorMss.,cresoconiusTiticmensis. Konnulli,cresoco- quia ct illi vestri priores
niusJustkianensis.AJiiduo, cresconiusTacianensis.Regius Si priores valent, cedant Primianista?concilio Maxi-
codex, cresconittslitianus. roianistarum : si plures valent, cedant Donaiistaeorbi
" AliquotMss.,Erumninensis. Quidam,Eruminensis.item,
jErttmntarensts. terrarum : nihil essc arbilror justius. Pauci sunt
6 vatic.et Reg.Mss.,BenenatusTtgurritanus: quicodices Maximianistae:
sed priores sunt. Reus reum non fa-
omittuot postea,Hilanus episcopussubscripsi.
7 Koonulli codices, vktorianus. undecimMss., Leptima- cit. Si hoc putas, quomodo damnatus damnarc po-
ghtensis.
8 AliquotMss.,Benesensis. tuisti ? quia inler daranalores el ipse scriplus est, nec
item, nenefensis.
9 ita omoespropeMss.AtEdd.,capiensis. servaverunt illi locum causam dicentis a. Aliter au-
" Edd.omittunt,Migqini.Idverohabent plcriqueMss.e
nonnuili loco lem Caecilianus: servatus est illi locus hominis cau-
quibus post Miggius,ferunt, Migginus. Editio
Er., Magginus.Quidam autem Mss.istud, Miggiusepiscopus sam dicentis, sicut habet ipsa senlenlia; qtiia nec in
subscripst,prorsus omittunt. communionem receplus est nisi purgattis. Isle atilem
II Mss.nonnulli,Gurbitanus.item, Curbitanus.
" Er., Gallono.octo MSS., Galkmio. invenilur hic a judicibus damnalus, illic inter judices
19PleriqueMss.,rAsdanensis, aut Bisianensis.
u MSS. damnans. Sed fuerit isla aequitas Bagaitani concilii :
plures, Rabautensis. ltem, Sabautensis.
u AliquotMss.,coffegameo Augendiarensi subscripsi,omis- prorsus totum concedimus. Male le damnaverunt
sa voceepiscopo.Anforielegeridum,.mgendo,vel secundo Maximianistae: male damnaverunl et illi priores ve-
Arensiepiscopo? Quippein GestisCollat.carthag.,cognit.1,
c. 307, quidam nomioatur s ecundus episcopusA rensis. slri Caecilianum.Tupurgasti le apud Bagai : purgavit
16SicMss.AtEdd., PrimUianus.
" Konnulli se ille in transmarino judicio. Consensit huic judicio,
Mss., S ectmdianus. Item aliqui,Arusilianensis,
et,18Aurisilitmensis. universus orbis terrarum. Quid dicturus es ? Plures
NonnulU Mss.locoMaximusPittanensis,habent Maxi- nos sumus quam Maximianistae.Eslote plures : de
mianusBittanensis.
" Mss.Reg. et vat. et aliiquidam: crescentianusNaren- numero ergo agamus : vide quantum intersit. Absen-
sis. Quatuor:crescentianus, Natensis.Sex alii vocabulis tero te damnaverunt Maximianistae,cum ad eos exire
duobusin uaum confusishabent, crescinarensis.
" QuidamMss.,Belinensis.item sex, Velimensis. Non-
nulU,Belimensis, et Bdtmknsis. 1 Edd.,Altiburinanus.AtMss.,AtttourHanus.
" Mss.plenqueloco,Perseverantius, habent,Perser.entius. * PluresMSS.,vagaitam : ac paulo post raqai, IocoBO>
Aliitres: Theustinus,pro Tebertinus.Et plures: Thebesti-' ai: et sic constaulermutatoB in v.
HUS, siveTlmestmus. 9 Edd.,causamdicendi.UeliusMSS., dkenlis.
W* ." S. AUGUSTINIEPISCOPI 38*
noluisses'. Hoc quidera simile, sic et illi damnave- stram, sed taraen non praeler disposilionem snam, ad
runt absentem Caecilianum, cum faclionem eorum reddendum debitura nos Dominus revocavit. Intenti
devitasset: sed lu rursus in absentes illos fecisli dici ergo esiote, fralres, ut si possumus Deo adjuvante,
senlenlias in concijiq Bagaitanp : at yero Caecilianus vcl modo solvamus quod nos debere cognoscimus.
praesens adversario praesente purgatus est. Deinde Qriisest qui dicit, quod modo cantavimus? Juvenit
alia magna differenlia : judices Nuniidas apud quos fui, et ecce senui, et non vidi justum derelictum, nec
le purgares, tu jpse adisli, lu constituisli, Maximia- semen ejus qumrenspanem. Si quasi unus homoloqui-
nislee illos non pelierunt :,apud cos autcm a Caecilia- tur, quam miiltum temptts est actas unius hqminis; ct
,no Donatus yiclus esl, quos pars Donati judices po- quid magnum est, ut homo positus in una aliqua parte
slulaveral. Ilespondent (ibi modo Maximianistae,et terrarum per totam vitam suam tam brevem ^ quam
jure dicunt: Nos primo vcnimus ad (e de provincia liumana vita brevis est, quamyis ad senectulem a ju-
tua, de dicecesi ad lc pcrtincnle episcopi;'et vo- ventute perveneril, nonviderit juslumderelictum, nec
luirous audire causani luam : coiitenipsisti nos, non semen ejus qnccrenspanem? Non est mirandum. Po-
ad nos exisli. Si timuisli nostrum judicium, vel simul tuit enim fieri ut anle yilam ipsius fuisset aliquis
judices eligeremus, uonires ad quos fu veiles. Quan- juslus quaerenspanem, poluit lieri ut in alia partc
tum intersil, yidele. Tunc aulem ipsi Donatislaelit- terrarum non ubi ipse esset. Deinde aliud quod mo-
teris suis Imperalorem pelierunt, ut decerneret judi- yet, audite : Ecce unusquisque in vobis, qui forlc jam
ces : improbaverunt eos apud quos vicii sunt, quos senuit, rcspiciens cursus aelatis suae jam pcraclos
anlequam vinccrenliir postulaverunt: dati sunt alii sibi, ubi cogitatione versalus fuerit in bis quos novit,
ad eorum petilum, et ibi victi sunt: appellaveruiil ad forle non ei occurrit justus quaererispanem, aut fdius
lmperatorem , et ibi victi sunt. Semel victus est ab- jusli quaarens panem : sed tamen respicit ad Scri-
sens Maximianista, et lacet: et ler viclus pracsens pturas divinas , ct invenit angustatum Abrabam ju-
Donatisia non tacet ? stum, et famenpassunvin regione sua, mutasse aliam
23. Sed de numcro conlcndis cum Maximianistis. regionem ( G'en. x», 10); invenit et filium ipsius
Ut dixi, faveo tibi. Trccenli decem plures sunt quam Isaac ejusdem famis causa in alias isse rcgiones quac-
ccnlum , vel quot fuerunt qui damiiaverunt apartc renlem panetri (ld. xxvi, 1 ). Et quomodoerit vc-
MaxiinianiPriniianum : millia episcpporum per orbcm rum, Nunquam vidi juslitm deretktum, nec setnenejus
tcrrarum qui damnaverunt a parte CaecilianiDonaturii quierens panem? Et si vcrum hoc invenit in Spalio
nihil pondcris apud le liabere putas ? Sed diclurus es vifaesuae; aliter tamen invcnit in leclione divina, quac
milii: NumquidDonalislas millia episcoporumdamna- fidelior esl quam vita hominuin.
vcrunt de tolo orbe terrarum? Oplime, non damna- 2. Quid ergo facimus? Adjuvenl nos pia studia vc-
runt. Quare non damnarunt.? Quia judicionon inter- stra, ut inspiciamus in bis. versibus Psalmi volunia-
fuerunt. Si judicio non intcrfuerunt, propierea non tem Dei, quid nqs inlelligere velit. Metus cst enim
damnavcruht, quia causam i.llampcnilus nescierunt. ne unusquisque infirrnus , non capiens spirilualiler
Ab innocenlibus quare te separasli ? Venit huc ad le inlclligcre Scripluras, eat in exenipla Iiumana vi-
de-orbe lerrarum baplizalus, quem vis rcbaplizare : deatque aliquando bonos servos Dei esse in necessi-
ct te jam letbale rainisterium' exercentem, et volen- tale aliqua et inopia quacrendipanis; maximc ct Pau-
lem iterare quodf semel dalur et non amittitur, adit lum apostolum cogitet, qui dicit, /n fameel siti, m
cum inagna voce ct gcmilu, et dicil libi: Quid cst frigore el nudilate (II Cor. xj, 27 ) : ct scandalizelur
quod vis faccre? rebaptizare nie ? ait, nescio quis apud seipsuni dicens , Cerlene vcriim cst quod can-
Mcsopotamenus,nescio quis Syrus, ncscio quis Pon- tavi? cerlc verum est quod in ecclesia slans lam dc-
licus, vel longius conslilulus. Respondcs : Quia non vola voce personui, Nunquam vidi justum derelklum,
habes Ljanlismum.Quarc? Lege EpistoJas Aposloli ad nec semenejttsquwrenspanem? Fallunt nosScripluraD,
me datas. Yenil ncscio quis de Galaiia , de Ponto , dicat apud se; et dissolvanlur omnia ejus membra
vcnit nescio quis de Philadelphia, ad quas Ecclesias ab opcrebono; quibus meinbris intrinsecus,quodest
Joannes scripsit ( Apoc. i, 4 ); venitaColossis, vcnit gravius, et in interiorehominc resolulis, jam de.sislat
a Philippis, a Thessalonjca ; Egojion habeo baptismum . ab opere bono , et dicat sibi : Utquid bene oporor ?
ad quein sciipsit Apostolus , per qucni tti habes? Au- Utquid panem meum frango esurienfi, et nudtim ve-
dcs legcre cpistolam mcam, qui deleslaris pacem stio, ct sine tecto induco"'iridomum mcam, altendens
incam ? ad id quod scriptum est, Nuhquamvidi juslum dere-
SEUMO 111. lictum, nec semen ejtis quarens paiteiu ; ciim videam
tot homines bene viventes, plerumqHefame^labofan-
De lerlia parle Psatmi.
tes? Sed si forleerro ego, ut (am illum qui bcne
1. [ tiers. 25. ] Pars novissima psalmi hujus in- vivitquam illum qni male vivit, putem bene vivere,
discussa vobiscum ct inlractaia remanserat. Proinde et aliler illum novit Deus, id esl iniquum cssc, quem
sicut vidco, non quidem secur.dum disposilionem no- cgo justum puto; quid facio de Abraham , quem jn-
slum ipsa Scriplura commendat? Quid facio de ipso
•sicEr. et aliquot Mss, At Lov.,.perlinentis.Konnulli apostolo Paulo, qui dieit: lmilatores mei eslote, skttt
Mss.,perltnenfes.
• sic Mss.AtEdd.,myslerium, el ego Christi (I Cor. iv, 16) ? Au ut etiam cgo sim
 585 ENARRATIOIN PSALMUMXXXVI. 586
In tnallg qualia ille pertulit, in fame et sili, In frigore vidi justum dereticlum , nec semeh ejut quwrenspa-
etnudHale? nem.
! 5. Ila cogitanlem, et, ul dixi, dissolutis membrisom- 5. Agnovimus hominem juniorem et senem, et
nibus inlerioribus a facultate operis boni, possumusne, tanquam aperlo lccto pervenimus ad Christum. Sed
fratres, lanquamparalylicumtollere, et aperire tectum quis csljustus.quinonestvisusderelictus, nec semen
Scriplurae hujus , et eum submitlere ad Dominum? ejus quaerens panem ? Si inlelligis panem, intelligis
Videtis enim quia obscurum est. Porro si obscurura illum. Panis est enim verbum Dei, quod nunquam ab
est, tectum est: et paralylicum animo quemdam in- ore justi discedit.Nam et in capite suojustus istc ten-
tueor. Et hoc tectura video , et sub hoc teclo Ciiri- lalus, hoc respondit. Quando enim ipsi Domino esu-
slum lalere agnosco. Faciam, quantum possum, quod rienti et famem palienti diabolus ait : Dk lapidibus
laudatum est in illis qui aperto teclo ad Chrislum pa- islis ut panes fiqnl; respondit : Non in solo pane
ralyiicum submiserunt, ul diccrel illi : Constans vivit homo, sed in omni rerbo Dei ( Mallh. \y, 3,4).
esto, fili, remissa suntenim tibipeccata tua. Sic enim Deinde, fralres mei, atiendile, quando non faciat ju-
fecit interiorem hominem salvum a paralysi, remil- slus voluntatem Dei. Semper enim facit, et secundum
(endo peccaia, et constringendo fidem. Sed erant volunlatem ejus vivit.Yoluntas Dei de cOrde cjus non
ibi horoines, qui non habebant oculos ad videndum recedit : quia voluntas Dei, ipsa est Iex Dei. Et quid
interiorem paralyticum jam' esse sanatum , et medi- dictum esl de tali ? El in legeejus meditabilur die ac
cum curantem putaverunt blasphemanlem. Quis est nocte ( Psal. i, 2). Panem istum manducas una bora,
hic, inquiunt, qui peccata dimillit ? Blasphemat iste. et dimittis ; panem illum verbi die ac nocle. Quando
Quis potest dimillere peccata, nisi solus Deus? Et quia enim audis, aut quando legis, manducas ; quando
ille erat Dcus, talia cogitantes audiebat ( Lue. v, inde cogilas , ruminas, ut sis animal mundum, non
18-22). Hoc vcrum ' dc-Deo cogitabant, sed Deum immunduni ( Levit. I ). Quod significat etiam sa-
praesemem non videbanl. Fecit ergo ille medicus ali- pientia per Salomonem diceris: Thesaurus desidera-
quid et ih corpore paralytici, ut et illorum qui talia bilis requkscit in ore sapienlis ; vir aulem slultus gtuiit
dixerunt, intcriorem 'paralysim sanaret. Fecil cnim illum ( Prov. xxi, 20 ). Qui enim glutit, ut non in
quod viderent, et dedit quod credereut. Eia ergo illo appareat quod voravit, oblitus esl quod audivit.
quisquis es tam infirrous et languens corde, ut altcn- Qui autem non est oblilus, cogilat , et cogilando ru-
dens humana exempla, velis a bonis operibus desi- minat, ruminando deleciatur. Unde dicitur : Cogi-
slere, el paralysi quadam interiore dissolulus es, age, tatio sancta servabitle ( Prov. u, 11). Et ecce si ser-
si possumus , aperto isto leclo subiniiterc ad Doroi- vat tc in ruroinatione panis hujus sancta cogitatio,
ntim. nunquam vidistijustumderelictum, nec semenejus qu«-
4. Dominus enira ipse in corpore suo, quod est rens panem.
Ecclesia, junior fuit primis teniporibus, et ecce jam 6. [vers. 26.] Tola die miseretur, et feneratur. Fe-
senuit. NoStis,et agnoscitis, ct intelligitis, quia in boc neratur quidem latine dicitur, et qui dat muluum, et
positi estis, et ila credidistis , quia capul nostrum qui accipit : plauius hoc aiuem dicitur, si dicamus
Cbristus esl; corpus capilis illius nos sumus (I Cor. fenerat. Quid ad nos quid grammatici velinl ? Melitts
xn, 27; Ephet. IV, 15). Numquid soli nos, et non in barbarismo noslro vos intelligitis, quam in nostra
etiam illi qui fuerunl ante rios ? Omnes qui ab iniiio disertitudine vos deserti eritis. Ergo justus iste tota
saectilifuerunt justi, captit Christum liabent. Illum die miseretur, et (enerat. Sed non gaudcant fcnerato-
eniiri venlurum esse crcdiderunt, qucm nos vcnisse res. Invenimus enim quemdam fcneratorem, sicct iu-
jam credimus; el in ejus fide ct ipsi sanali sunt, in venimus qtiemdam pancra : ul ubique apcrto (ecio
cujus et nos : ui esset et ipse totius caput civitatis Je- perveniamus ad Christum. Nolo silis feneralores, et
rusalem , omnibus connumeratis fidelibus ab inilio ideo nolo, quia Deus nou vult. Nam si ego nolo, et
usque in finem, adjunctis etiam legionibuset exerci- Deus vult, agile : si autem Deus non vult, eiiamsi ego
tibus Angelorum.ut liat illauna civilassub uno rege.et vellem, malo suo agerct qui ngeret. Undc apparet
uriaquacdamprovinciasubuno imperatore.felixinpcr- Deum boc nolle? Dictum cstalio loco : Qui pecuniam
pelua paeeetsalute.laudansDeum siiiefinc.beata sine stiatnnon dedil ud usuram (Psal. xiv, 5). Et quaro de-
finc. Corpus autem Cbristi, quod est Ecclesia(Coioss.i, leslabile sit, quam odiosum, quam cxsecrandum,
18, 24), tanquam unus quidum homO, primo jtmior puto quia el ipsi fencratores novcruut. Rursus autcm
fuit, et ecce jam in fine saeculiest in scnecta pingui; ego ipse, imo Deus nosler, qui te prohibet esse fene-
quoniam de illa diclum est:. Adhuc multiplkabilur in ralorem, jubet te esse feneratorem; et dicitur tibi,
senecta pingui ( Psal. xci, 15 ). Mulliplicata est per Fenera Deo. Si feneras homini, liabes spem; et si.fe-
omnes gentes , et ipsius vox est attendentis quasi neras Deo, spem non liabebis? Si feneraveris homini,
itnius hominis primam aelatem suam, et istam novis- id est, mutuam pccuniam tuam dederis, a quo ali-
simam . respexit per omnia, quia omnes aetalesnotas quid plus quam dcdisti exspectes accipere ; non pc-
habct per Scripluras; ct ait cxsultans et monens : cuniam solam, sed aliquid plus quam dedisli, sive
Junior fjii, prirnis lemporibus s*culi; et ecce senui, illud trilicum sit, sive vinmn, sive oleum, sive quod-
sum efiam novissimis temporibus saeculi; et nunquam libet aliud; si plus quara dedisti exspectas accipcre,
* sic pleriqueMss.AtEdd.,verbum. feneralores, et iu hoc improbandus, non laudandus.
 587 S. AUGUSTINIEPISCOPI 3»
'
Quid ergo, inquis, facio, ut sira ultliler feneralor? seminat, et postea metet. Namque Apostolusdicit:
Attende quid facit fenerator. Minusvult dare certe, Bonumautem facientesnon deficiamut: temporeenim
et plus accipere : hoc fac et tu; da modica, accipe tuo metemusinfaligabiles.Ilaquedum tempushabemus,
magna. Vide quam late crescat fenus tuum. Datem- ait, operemur bonum ad omnes(Gal. vi, 9). Hoc est
poralia, accipe aelema : da terram, accipe ccelum.Et semen luum, quod erit in benedictione.Terrae com-
cui dabo, forlc dicis? Ipse Dominus procedil quem mittis, et lanto amplius colligis : Christo committis,
feneres, qui libi jubebat ne fenerares. Audi Scriplu- et perdis? Vide ipsum semen expressius nominatnm
ram , quomodo fcneres Dominum: Fenerat, inquit, ab Aposlolo, cum de eleemosynis dicerel. Hoc enim
Doinimim,qui misereturpauperis(Prov. xix, 17). Non ait: Qui parce seminat, parce el metet; et qui seminat
enim eget a le Dominus, sed habes alium qui a le in benedklionibus,de benedictionibuset metet(II Cor.
egeat: illi porrigis, ille accipit. Non cnim habet pau- ix, 6). Scd laboras forte cum seminas , et doles cum
per quod libi relribuat: et tamen ipse vult reiribuere, misereris, quia roiseros vides. Meliusenim aliquando
et non invenit quid ; sola in illo remanct benevolen- non habebimus quibus ista demus. Cum omnesin in-
tia orandi pro te. Cum aulem pauper orat pro te, corruplionemcommutabuntur,nullus esuriet cui por-
tanqtiam Deo dicit: Domine, mutuum accepi, fidedic rigas panem, nullus sitiet cui des potum, nullus nu-
me !. Proinde et si non tenes pauperem reddilorem, dus erit quemvestias, nullus peregrinus quem susci-
sed idoncum tcncs fidejussorem. Ecce Deus libi de pias : hic autem inler aerumnas,tenlationes, dolores,
Scriptura sua dicit : Da securus, ego reddo. Quomodo gemiius, mittimus semen. Sed respice ad psalmum
solent dicere lidejussores?quid dicunl 3? Egoreddo, aliutn : Euntes ibant, et flebant, mittenlesseminasua.
cgo accipio, mihi das. Putamusne et hoc dicit Deus: Altende, quia semenejus in benedktioneerit: Venien-
Ego accipio, mihi das? Plane si Deus Christus, quod tes aulemvenienlcumexsullatione,porlantesmanipulos
non dubilalur, ipse dixit : Esurivi, et dedistis milti suos(Psal. cxxv, 6).
manducare. Et cum illi dicerent, Quando te vidimus 8. [uers.27.] Vide ergo quod sequilur, et noliesse
esurkntem? ut ostenderet se pauperum fidejussorem, piger : Declinaa malo, el fac bonum. Noli libi pulare
omnium membrorum suorum sponsorcm; quia ille sufficere, si non exspolias veslitum. Non exspoliando
caput, illi membra, et cum accipiunt membra, caput enimvestilum , declinasti a malo : sed noli arescere,
accipit : Cum uni, inquit, ex his minimis meis et sterilis csse. Sic nnli exspoliare vestitum, ut ve-
fecistis, milii fecislis. Eia, avare fencralor, vide stias nudum : hocest enim declinarea malo, el facere
quid dedisli, vide quid acceplurus es! Si dedisses bonum. Et quid inde habebo, dicturus es ? Jam tibi
paucam pecuniam, el ille cui dcderas pro parva pe- commendavitille quem feneras , quid libi dabit: vi-
«unia lua daret tibi magnamvillam, incomparabiliter tam aeternamdabit tibi; da illi securus. Audi et id
amplius valentem qtiam dederas lu pecuniam; quan- quodsequitur : Declinaa malo, et fac bonttm; et in-
tas gratias ageres, quanta laetilia tollereris! Audi habiia in sacuta smculorum.Et noli puiare cum das,
quam possessionemdet quem fenerasli : Venite,be- quod nemo te videat; aut quia deserit te Deus,
nedkli Pdtris mei, percipile. Quid? quod dedislis? quando forte dederis pauperi, et consecutum fuerit
Absit. Terrena dedistis, qurc si non dedisseiis, in aliquod damnum, aut aliqua tristitia rei amissae, et
terra putrcscercnt. Quid enim inde factnrus esses, si dicas tibi : Quid profuit bona me fecisse opcra?
non dedisses? Quod periturum erat in lerra, serva- Ptito non amal Deus homines qui benefaciunt.
tum esl in ccelo. Ergo quod servatum est, hoc acce- Unde ista veslra submurmuratio, unde isle slrepitus,
pturi sumus. Servatum est merilum : factns est the- nisi quia abundanl istae voces? Unusquisquemodo
saurus ttius meritum tuum. Nam vide quid sis acce- cognoscitbas voces, aut in ore suo, aut in ore vicini
pturus : Percipite regnum, quod vobisparatum est ab sui, aul in ore amici sui. Deleal illas Deus, et
' initiomundi.
Contra, illi qui fenerare noluerunl, quid exslirpelspinas de agro suo : plantet frugembonam,
audienl? Ite in ignematernum, qtti paralusest diabolo et arborem frucliferam. Quid enim contrislalus es, o
et angelisejus. Et quid vocatur regnum quod accipi- homo, quia dedisti pauperi, et alia perdidisti? Nonne
mus? Attendile sequentia : Isli ibunt in combustionem vides quia perdidisti quod non dedisti ? Quare non re-
alernam, jusli autein in vitam mternam(Mallh. xxv, spicis ad Deum tuum ? Ubi esl fides? quare sic dor-
54-56). Ad hocambite, hoc emite, ad hoc fenerate. mit? Excita illam in corde tuo. Altendequid libi di-
HabelisChristum in coelosedenlem , in terra peien- xerit ipsc Dominus, quando te ad hujusraodi opera
tem. Invenimusquomodofeneret justus. Tota die mi- bona exhorlabatur : Facile vobissacculosnon vetera-
seretur, el fenerat. scenles, thesaurumnon defickntemin calis, quofur non
7. El semenejus in benedktioneerit. Et hic non oc- accedil(Luc. xu, 53). Hoc ergo commemora, quandc
currat carnalis cogitatio. Videmusmullos filiosjuslo- plangis in damno. Quid ploras slulle parvi > cordis,
rum fame morienles : quomodo ergo semen ejus in autnon sani cordis? Quare perdidisli, nisi quia mihi
benedklione! erit ? Semen ejus rcliquiaeejus, unde hic non commodasli%? Quare perdidisti? Quis libi abstu-
« SicMSS. AtEdd.,utilis. lit? Respondebis: Fur. Nonne hoc le praemonueram,
» DuoMSS., fidejussorem done.Tres,fidemea,omissodic. ne ibi poneres quo fur posset accedere? Si ergo dolet
corb. MS.,fidedueme: melius,fidedk; ut infra,col.599,
eircafinemn. 24. » sic Mss.AtEdd.,pravi.
»rteri»peli«.,tf«*tf. * septemMss.,axnmendatU.
£89 ENARRATKflN PSALMUMXXXVI. 590
qui perdidit, hoc doleat, quia non ibi posuit undepe- enim aliquid valent; postea quaerent,et non invenient
rirc non potuil. quod operaii sunt. Nam perdcntiiim quod operali
9- [vers.28.] Quoniam Dominnsamat judkium, el sunt, vox eril illa : Quid nobisprofuit superbia, aut
non derelinquetsanctossuos. Quandopaiiuntur labores quid diviliarum jactatio contulit nobis? Transierunt
sancti, nolite putare qtiia non judicat Deus, aut per- omniailla tanquamumbra(Sap. v, 8). Ergo semenim-
verse judicat. Qui te monet ul juste judices, ipsc per- piorumperibil.
vcrse judicalurus est ? Antatille judicium, el non dere- 11. [vers.29.] Justi hareditate possidebuntterram.
linquel sanclos suos. Sed quo niodo sit ' abscondita Rursus avaritia non subrepat, nec libi aliquam villam
apud illum vita sanciorum, ut qui modolaborant in magnam promittat, ne quod hic juberis contemnere,
lerra, quasi lempore hicniis arbores non habentes ibi speres. Terra est quaedam illa vivorum, rcgnum
fructum et folia, illo apparcnle tanquam novo sole sanctorum. Unde dicitur, JSpestnea es tu, porlio mea
cxorlo, illudquod in radiceviveh.it, in fructibusappa- in terravivorum(Psal. CXLI,6). Nam et si vita tuailla
reat. Amat ergo illejudkium, el iion derelinquetsanclos est, inlellige qtialem terram accepturus sis. Illa est
suos.Sed Iaboral sariclusin fanic? Nonillum derelin- terra viventium : haccest autem lerra morientium,
quet Deus: ffagellalomncm(ilium,qtiemrecipil(Hebr. receptura mortuos quos nutrivit vivos. Qtialis ergo
xn, 6). Contemnisillum quandoflagellalur, expavescis illa terra, lalis et ipsa vita: si aelerna vila, aeterna
quando ditatur. Undeenim flagellatur? Pressuris tem- terra. Et quomodo aelerna terra ? Et inliabitabunlin
poralibus.Quandodilabitur?Quandoaudiet, Venite,bc- sacutum swculisupeream. Alia ergo lerra erit ubi in-
nedicliPuiris mei,percipileregnum,quodvobisparatum habitabimus in saectilumsaeculi. Nam de isla dictum
esl ab ihitio mundi. Noli ergo piger esse flagellari, ut est : Cwlumel terra transibunl(Matth. xxiv, 55).
sis inter eos qui mercntur recipi. Usque adeo ille amat 12. [vers. 50-52.] Os justi meditabilur sapienliam.
judicium, ut non derelinquais sanctos, quos flagellat Ecce ille est panis : videte quam libenler manducet
ad lempus. Et quoniam llagellat omncm filium, quem juslus isle, quomodo versetin ore suo sapientiam. Et
recipit, nec Unico pepercit, in quo deliclum non in- lingua ejus loquelurjudkium. Lex Dei ejus in corde
venit. QttoniamDominusamal judicium, el non dere- ipsius. Ne forte putares eum in ore habere quod in
linquet sanclossttos. Quia ergo non eos derelinquet, corde non habet: ne forte computares euin cum illis,
forte hoc eis dabit quod hic anias , mullos annos vi- de quibus dictum cst, Populus hic labiisme honorqt,
vcre, senescere ? Non attendis quia si senectulein cor aulemeorum longeestame (lsai. xxix, 15): Et lin-
optas vcnire, hanc oplas de qua cum venerit conque- gua ejusloqueturjudkium. Lex Dei ejus in corde ipsius.
raris. Non libi ergo dicat aiiima, vel mala, vel in- Et quid illi prodest ? Et non supplantabunturgressut
lirmn, vel parvula : Quoroodoverum est, Dominus ejut. Liberat a laqueo verbum Dci in corde, liberat a
amai judicium, et non derelinquelsanctosstios?Revera via prava verbum Dei in cordc, liberat a labina
non dcreliquit tres pueros in camino laudantcs, non verhum Dei in corde. Tecum est, cujtis verbum a te
cos letigit ignis (Dan. m, 50): numquid sancli ejus non recedit. Quid autem mali patitur quem custodit
Machahacinon crant, qui in ignibus defccerunt carne, Deus? Custodem ponis invinea, elcontra furessecu-
non fide (II Mach. vn, 7)? Sed boc, inquis, majorem rus es; et potest dormire cuslos ille, et ipse cadere,
quarstionem habet, quia cuni fide illi non defecerint, ct furem admiltere : non autem dormit, neque dor-
illc illos dereliqnerit. Audi quod sequitur: Inalernum mitabit, qui custodit Israel (Psal. cxx, 4). Lex Dei
conservabuntur.Tu paucos annos eis optabas, quos eis ejus in cordeipsius: et non supplanlabunturgressusejus.
si darel Dominus, non derelinquerct sanclos suos. Vivat ergo sccurus, et inter malps vivat securus, et
Visibililer non dereliquit tres pueros, occuhe non inter impios vivat securus. Quid enim maii justo
dcreliquit Machabacos : illis eliam dedit vitam , potest impius aut injustus facere? Ecce vide quid se-
temporalcm ad confundendos infideles; illos aulem quitur : Consideratpescatorjuslum, el quaril morlifi-
occulte coronavit ad jiidicaiidani impielatem per- care eum. Dicil enim quod in libro Sapieutiaedicere
seeutoris : nec illos tamen , nec illos dcreliquit, praedictumest : Gravisest nobis etiamad videndum,
qui non derelinquetsanclossuos. Et nihil magnum ac- quoniam dissimilisest atiis vila ipsius (Sap. u, 15).
ceperunt tres pueri, si non in aelernum conservaren- Quaeritergo morliucare. Quid? Dorainus qui custo-
tur. In alernum conservabuntur. dil, qui cum ilio habiiat, qui de ore ipsius, qui de
10. lnjusli autem punientur, el semenimpiorumper- corde non recedit, dimiitit eum ? Ubi est quod supe-
ibit. Quomodo semen illius in benedictione erit, sic rius diclum es(, Et non derelinquetsanctossuos?
semenimpiorumperibit. Semen enim impioruni, opera 15. [vers. 35.] Ergo, Considerat peccatorjuslum,
impiorum.Naroinvenimusrursum filium impii florere el qumrit mortificareeum: Dominusaulemnon derelin*
in srcculo, et aliquando ficri justum, el florere in quet eum in manibusejus. Quare ergo dereliquit mar-
Clirislo. Vide ergo quomodoaccipias, ut teclum ape- tyrcs in manibus impiorum ? Quare fecerunt illis
rias, el ad Christum pervenias : noli carnalitcr, nam quaccumquevoluerunt ? Alios gladio percusserunt,
decipieris. Sed semen impiorum, omnia opera impio- alios crucifixerunt, alios bestiis Iradiderunl', alios
rum pcribunt, fructum non habebunt: ad tempus 1 Edd.,a lapsu.At meliorisnolaeMss.,a labina; et qui-
1 sic Mss.AtEdd.:sed quomodo?Sk abscondita 'dam, a iavina.Haecvoxab isidoroillustratur,et signincat
estapud, lubricum iocum.
etc. 1 vaiic.codex,'Subrexerunt: sic etiamGallic,Mss.uuo
'U&.derelinqtdt. exceptoqui habet, sviAecerunt.
391 S. AUGUSTINIEPISCOPI 392
? Iierura ne aliqua villa occurrat
ignibus cremaverunt, alios in calena ducenles tabe Quam terram
diuturna confecerunt. Certe non derelinquel Dominus anirao : illam de qna dicilur, Venite, benedkli Patrit
sanctos suos : Dominusaulem non derelinqueteum in tnei, percipileregnum quod vobis paratum est ab inilio
manibusejus. Postremo ipsum Filium suuin quare di- mundi (Matth. xxv, 54). Quid de illis qui nos angu-
misit in manibus Judacorum? El hic teclum aperi staverunl, inter quos gemuimus, quorum scandala
saevientibusfrustra oravi-
(Lttc. v, 19), si vis omni inleriori membro constringi; toleravimus, pro quibus • pec-
ad Dominum : audi quid dicat alia Scriplura, mus ; quid de illis erit? Sequilur, Cum pereunt
perveni
Dominum praevldenspassurrim ab impiis, quid ait? calores, videbis.Et quam de proximo videbis : lu eris
Terra traditq eStin nlanus impii (Job ix, 24) ? Qtiid ad dcxteram, illi ad sinistram. Hoc autem ad fidei
est, Terra tradila est in manus impii? Caro tradita est oculos perlinet. Quos fidei oculos qui non habeni,
in mamis persequentium. Non ibi autem' dimisit ju- dolent felicitatem impiorum ', ct pulanl sesine causa
Slum suum Deus : de Carne capta educil animam in- esse justos, quia vident hic florere impios. Qui aulem
victarri. Dimitteret Deus justtim suum in mariibus habet oculum illum fidei, quid dicit? Vidi impium
impii, si illum fecisset consentire impio : contra quod superexaltari et ekvari super cedros Libani. Et puta
irialum orat in alio psalmo, et dicit: Ne tradas trie, quia superexallatus est, puta quia elevatus esl: quid
Dbthine, a desideriomeo peccatori(Psal. cxxxrx, 9). sequilur ? Et transivi, et eccenon eral; et quasivi eum,
Opus est ut a desiderio tuo non tradaris peccalori, nc et non estinventus locus ejus. Quare non crat, et non
cum desideras viiam praesentem, irruas in illum, et est inventus locus ejus? Quia iransisti. Si autem
tradi adhuc carnaliter cogilas, et isla lerrena felicilas vera
perdas aclernam. A quo desiderio non debet
:
peccatori? Ab illo de qrio iterii dicitur ; Et dicm ho- felicitas tibi videtur, nondum (ransisti aul aequalis
minis nonconcupivi,tu scis(Jerem.xy\\, 16). Quienim illi es, aut infra es: profice, et transi; el cum profi-
desiderat et coneupiscit diem hominis, quando £111 ciendo transieris, attendis eum fide, vidcs novissima
iriinalus fueril adversarius, quod lollat illi diem hu- ipsius, ef dicis tibi, Ecce non est iste qui sic tumucrat;
manriiri,quia occidct cum, ct perdet hanc vitam; qui quomodosi transires juxta fumum. Namet hoc dictum
nort sperai aliam vitam, deficit, et consentit inimlco. est in isto psalino superius, Deficientesvelut fumus de-
Qui autem audit Dominumdicenlem, Nolitetimereeos ficient. Erigilur in allum fumus, et in globum tumi-
qui corpus occidunl, animam autem non possuntocci- dum pergit: quanlo roagis attollitur, tanto amplius
dere; etsi tradalur terra in manus impii, capta lerra inlumescit. Sed cum transicris, attende posl le : post
spirilus evadit; spiritu evadente, ct terra resurget. te enim fumus, si est anle le Deus. Noli posteriora ex
1
Spiritus mutafur ad Dorainum, terra mutabilur in desiderio attendere, sicut allendit uxor Lot, et re-
Cceluiii.Non enim aliquid de ipsa lerraperil, quaead mansit in via (Gen.xix, 26): sed respice ex despeclti,
teriipus tradilur in manus impii : Capitlicdpitisvesiri et videbis impium nusquam esse, et quaeres locum
numeratl sunt (Malth. x, 28, 50). Ergo esl securilas, ejus. Quis estlocusejus? Quo modo liabel potcstatcm,
sed si intus sit Deus. Si aulem expellatur diabolus, habet divitias, habet quemdam ordinem suum in rcbus
adfmltilur Deus. Dominusautemnon derelinqtteteumin humanis, ut multi ei obsequantur, ufjubeal el audiatur.
manibus ejus. Nec damnabil eum, cumjudkabitur illi. Iste locus non erit, sed transiet, ul tu * possis dicere:
Habent aliqua exeniplaria, Et cumjudicabit eum, ju- Transttit, el eccenon erat. Quid est, transivi? Profeci,
dkabilUriUi. Illi autem dictum est, cum judicium fit perveni ad spiritualia, intravi in sanctuarium Dci, ut
oe illo : possumus enim sicloqui ut dicamushomini, ihlenderem in novissima (Psat. LXXII,17) : et ecce
Judica mihi, id est, audi causam meara. Cum ergo non erat, et quasivi eum, el non est inventut locus
coeperit audire causam justi sui Deus; quoniamopor- ejus.
tet omnesexhiberiante iribunalGltrisli, el slare, utillic 15. [vers.57.] Cuslodiinnocenliam.Tene, quomodo
recipial unusquisquequm per corpusgessit, stve bonum cum avarus esses, saccellum tencbas : quomodo
tive malum (II Cor. v, 10); quando ergo venlum fuerit lenebas saccellum, ne libi exlorqiiereiur a fure; sic
ad illud judicium, non eum damnabit, elsi ad lempus custodi innocenliam, ne tibi extorqueatur a diabolo.
videatur damnari ab homine. Etsi dixit sentenliam Sit illa certum palrimonium tuum, de qua sunt divites
proconsul in Cyprianum : alia esl sella lerrena, aliud et paupercs. Cuslodi innocenliam. Quid libi prodest
tribunal ccelortim; ab iriferiore accepit sententiam, a lucrum auri, et damnum innocentiae? Cuslodi inno-
superiorecoronam. Nec damnabil eum, cum judicabi- centiam, el videdireclionem. Habeto oculos direclos,
tur illi. ut videas dircctionem : non pravos, quibus malos
14. [vers. 54,36.] Sed quando erit? Noli niodo vidcs; ct distortos, ut dislortus tibi et pravus videatur
pularc: tempus laboris est, lempus seminis est, lem- Detis, qttia favet impiis, et persequitur fideles. Non
pus frigoris est : etsi inter ventos, clsi inlcr pluvias, vides quam distorium videas? Corrige oculos luos, et
semina ; noli esse piger : aestas veniet quaele laeiiG- videdireclionem.Quam directionem? Noli ad pransen-
cel, iri qna te gaudeas seminasse. Quid ergo facio lia' altendere. Et quid videbis? Quoniamsunl retiquim
modo ? Exspecta Dominum. Et cum exspecto, quid 1 rjnusaut after Ms., cum perknt. Porroin GraecoLXX
ago ? Et custodi vias ejtis. Et si custodiero, quid ac- ento exolotlircuesihai.
est,
9
cipio ? El cxaltabit te, ut hareditale possideas terram. Er. ct pluresMss.,delectanlurfelkitaleimpiorum.
' Aliquot Mis.,sed transi et tu, ut possis,etc.
• sic.pteriqueMss.AtEdd.,mufabitur. * plures Mss.,preeseritiam.
m ENARRATIOIN PSALMU.UXXXVI. 594
homini pacifico.Quid CSt,sunt reliquia? Cum morluus nientes fuimus, non negamus; ct quanlum prteter-
itum nostrum non ncgamus, lanlo magis Deuni qui
fueris, non eris morluus : lioc esl, sunt reliquim.
Erit illi aliquid et post lianc vitam; hoc est, illud nobis ignovit, laudamus. Quid ergo, haerctice, dimit-
semen quod in benedictione erit. Unde Dominus, tis causam, ct is ad hominem? Quid enim ego sum ? ;
sum? Numquid Calholica ego sum? numquid
Quicredil in me, inquit, licet moriatur, vivet(Joan. xi, quid
liaeredilas Cbrisli diffusa per gentes ego sum? Suffi-
25) : Quoniamsunt reliquia homini pacifico.
16. [vers. 38.] Injusli aulem disperient in idipsum. cit mihi ut in ca sim. Yjiuperas mala mea praeterila,
facis? Severior sum ego in mala mea
Quid est, in idipstim? In sempilernura; vel, omnes quid magnum
simul in unum. Reliquim impiorum interibunt. Sunt quam lu : quod tu vituperasti, ego damnavi. Ulinam
aulcra reliquice homini paciftco : ergo qui non sunt velles imitari, ut et error luus fieret aliquando prae-
Ista sunt mala praeterita, quae noverunt,
pacifici, impii sunt. Beali enim pacifici, quia ipsi iilii terilus!
Dei vocabuntur (Matth. v, 9). maxime in ista civitale. Hic enim male viximus (a),
17. [vers. 39, 40.] Salus aulemjustorum a Domino, quod ego confileor: et quantum gaudeo de gratia
el prolector eorum esl in tempore tribulalionis : et ad- Dei, lanlum de meis praelerilis', quid dicam? Doleo?
juvabit eosDominus, el eruet eos, et eximeteosa pecca- Dolercin, si adhuc essem. Sed quid dicam? Gaudeo?
toribus.Tolerent ergo modo peccatores jusli.lole- Nec hoc possum dicere : utinam enim nunquam
rent frumenta zizania , lolerel trilicum palcam; quia fuissem ! Quidquid tamen fui, in nomine Cliristi prac-
veniet lcmpus separalionis, ct eximelur semen bo- lcritum est. Quod autem modo reprebendunt, non
num ab eo quod igni consumetur : illud in horreum norunt. Sunt quae adluic in me reprehendant * : sed
mittctur, illud autcm in aclcrnam conflagrationem; tamen mullum est ad illos ul liacc noverint. Mulia
fuerunt et ut ago 3 in cogitationibus meis , pugnans adversus ma-
quia idco sitnul prirao juslus injuslus,
ille supplanlaret', illeprobaretur; postea autcm illc las suggestiones meas, ct habcns conllictaiionem4
damnaretur, ille coronarelur. diulurnaro, et prope continuam" cum teniationibus
18. Deo gralias, fralres, reddidimus debilum ih inimici subverlere me volentis. Gemo ad Deura in
nomine Chrisli; sed nos cbarilas debitores semper infirinilate mea; et novit quid parlurit cor meum,
lenet *. Ula enim una est, qtiaeet si quolidie reddi- ille 6 qui novit parlum raeum. Mihi autem minimum
lur, semper debetur. Multa diximus advcrsus Dona- cst, tit a vobis dijudker , aut ab hurnanodie, ait Apo-
tistas, multa vobis recitavimus, multas charias, multa stolus; sed nequeego tneipsumjudico (I Cor. iv, 3) :
praeter canonem Scriplurarum, illis cogenlibus. Nam melius enim me ego novi quam illi, scd mclius Deus
et si reprcliendent haec,quia vobis talia legimus ; nos quam ego. Non ergo vobis insultent de nobis, non
reprehendaraur, dum vos instruamini. Possumus faciat Clirislus. Dicunt cnim , Etqui sunt? et unde
cnim cis et in hac parle sic respondcre : Factus sum sunt? malos hic illos novimus, ubi baptizati sunl? Si
insipiens, vos me coegistis (II Cor.xn, 11). Tainen, nos bene noverunt, sciunt quia et navigavimus ali-
fralres, ante omnia custodile 3 liacrcditalem noslram, quando; sciunt quiact peregiiiiatisunius; sciunlquia
de qua securi sunius nos in testamenlo Patris noslri alii ivimus, et alii rcdivimus. Non hic baplizati sn-
esse: non in aliqua cbarta frivola alicujus bominis, mus : scd ubi baptizati sumus (b), Ecclcsia est nola
sed in lestamento Palris noslri. lnde sccuri sumus; universo orbi lerrarum. El multi fralres nosiri siint,
quia qui fecil leslamcnlum, vivit: qui fecit lesta- qui et norunl quia baptizati sumus, et nobiscuni ba-
inenluni haeredi suo, ipse judicabit dc tcslamenlo ptizali simt. Facile est ergo hoc nosse rsi quis fra-
sno. In rebus bwnanis alius esl lestalor, alius judex : tntiii est inde sollicilus. Islis autem satjsfacluri su-
et lamen qui tenet testamentum, vincil apud judiccm mus,et demonstraturi aliquiddelestimonio Ecclesia1,
altcrum, non apud alteruni judicem mortuum. Quam cui non communicanl ? Merito non nos norunt trans
crgo sccura est noslra victoria, cuni ille judicabit mare baptizalos in Christo , quia et trans mare non
qui lestanis est ! elsi enim mortuus cst Christus ad habenl Clirislnm. IIIc enim Cbristum ct trans marc
lempus, sed jam vivit in aclernum 4. habet, qui et trans mare conimunionem r universaK
19. Loquanlur ergo adversus nos quidquid volunt: Ecclesiac tenet. Quomodo potest cognoscere ubi s:;u
nos diligamus illos et nolentes. Novimus enim, fra- ego baptizalus, cum communio ipsius vix transii
trcs, novimus linguas eorurn : propter quas eis non marc? Verumtamen , fralres mei, quid eisdicam?
irascamur, patienter ferte nobiscum. Vident enim in Suspicamini quod vultis de nobis. Si boni sumus , in
causa se nihil habere , et linguas convertunt in nos, Ecclcsia Christi frumenta sumus: si mali stimus, in
et incipiunt de nobis dicerc mala, mulla quaesciunt, Ecclesia Ghrisli palca sumus, tamen ab arca non re-
multa quae nesciunt. Quac sciunt, practcrila nostra
1 Edd., tantumde tneis prmteritistimeo. Abest, timeo,
sunt : fuimus cnim aliquando, sicut dicit Apostolus, aMss.
sltilti ct increduli, et ad omne opus bonum reprobi 4 pleriqueMss.,reprehendam.
8 DuoMss.,Multumerrimangor.
(Tit. m, 3). Inerrorc perverso desipientes ct insa- * Am.et Mss.,conflktwnem'.
1 ln omnibuspropeMss.,suppluntaretur. 8 Edd.,conlinuamvim.vox vimabestamultisMss.
s seplem Jiss.,noscharitatisdebitoressempertenele. 6 In pluribusMss.,ilti.
3 AliqnotMss.,scitotehmreditatem,etc; paufoquepost, ' Lov.,communkalionem. Edd.aliicuniMss.,conmiunkh
pleriqueomissonos, habenlsic : securisumusin testdmen- nem. vid.lib. 3 confess.,c. 1 et seqq.
lo,4eic. (a) Carthagine.
Edd, vivitin wlernum.Abest,in wternum,a Mss. (b) vid. lib. 9 confess.,c. 6.
SANCT. AUGUST.IV. (Tnize.J
 /;: S. AUGUSTINIEPISCOPI
vfii <julvento tentationis foras volasli, quid
'
ticum non tollit ventus ex area. Ex eo ergo
*'''',ajnosce quid es.
. |Sed lu, inquit, quis es qui contra nos dicis
**tQuicumquesim , quod dicitur attende, non a
dicitur. Sed peccatori, inquil, dicit Dominus :
qtrid tu assumis teslamentum tneum per :
os tuum
Sal.xux, 16) ? DicatDominushoc pcccalori forte
•)estgenus peccatorum cui hoc recte dicat Dominus;
sed iu queralibel dical hoc Dominus,ideo dicil, quia
Dei loquitur.
''peccatori non prodest quando legem
Numquidet auditoribus non prodest? Utrumquege-
nus nos habemus in Ecclesia , Doniino dicente, eL
bonorum et malorum. Boni enim cum praedicant,
et Cliri-
quid dicunl? Imilatores meiestote, sicut ego
sti (l Cor. IV, 16). De bonis quid dicitur? Sed forma
esto fidetium' (1 Tim. IV, 12 ). Hoc nos esse elaho-
ramus : quid aulem simus, ille novil ad quem geini-
mus. De malis lamen dictum est aliud : Super calhe-
dram Moysisederunl Scribmel Pharisai; qua dicunt
facile, qum auletn faciunt, facere nolite (Mallh. xxms
2,3). Vides quia in caihedra Moysi, cui successit
cathedra Cbristi, sedent et mali : el tamen dicendo
bona non obsunt audiloribus. Quare tu propter ma-
los ipsam calhedram dimisisli ? Redi ad pacem, redi
ad concordiam qusele non offendit. Si bona loquor,
et bona facio, imitare me : si autem non facio quod
dico, habes consilium Domini; quaa dico , fac; quae
autem facio, noli facere ; tamen a cathedra catholica
noli discedere. Eccc in nomine Christi ituri sumus,
et multa dicturi sunt. Quis finis? Cilo contemnitc
causam nostram. Non illis dicatis nisi, Fralres, ad
rem respondete. Augustinus episcopus est in Eccle-
sia catholica, sarcinam suam portat, rationem reddi-
lurus est Deo: in bonis eum novi; si malus est, ipse
novit; si bonus est, nec sic spes mea est. Hoc ante
omnia didici in Catholica , ut spes mea non sil in
homine. Merito ergo vos honiines reprebenditis,'
cum
quia spem veslram in homine posuistis. Cerle
vos. Novimus
reprehenderint nos, contemnile et
enim qualem habeamus locum in corde vestro , quia
scimus qualem locum habeatis in corde nostro. No-
lite pro nobis certare adversus illos. Quidquid de*
nobis dixerint, cito transite : ne laboranles causa
defensionis nostrae, dimitlalis causam vestram. Hoc
enim agunt astute : nolenles et limentes ut de ipsa
causa dicamus, ingerunt nobis quo nos avocent; ut
cum intendimus purgare nos, sileamus ab ipsis con-
vincendis. Nam prorsus qui me dicis malum, dico et
ego alia innumerabilia : cilo aufer de medio , fini
causam meam, de re age, Ecclesiaecausara attende,
ubi sis vide. Verilas libi undelibet loquatur, esuriens
accipe; ne nunquam ad te perveniat panis, dura
semper quid reprehendas in vasculo fastidiosus et
caluinniosusinquiris.
1 Sicmellorisnotaewss.AtEdd.,Denobisquid dkitttr ?
sed formaestotefidelium.
3 Mss.,
cura.
396
IN PSALMUM XXXVII
£NARRATIO.
ADPOPULUM.
SERMO
1. Opporlunead id quod cantavimus, Iniquitatem
meam ego pronunlio, et curam geram l pro peccato
meo, respondil haecmulier.de lectione Evangelii. Ini-
quitales enim ejus intuens Dominus, canem appclla-
vit dicens : Non est bonum,panem filiorummittereca-
nibus(Malth. xv,26). At illaquae noverat iniquilalem
suam pronuntiare, et curam gerere pro peccalosuo,
non negavit quod verilas dixit; sed miseriamcon-
fessa, misericordiam potius impelravit *, curam ge-
rens pro peccato suo. Nam et curari petiverat filiam
suam, fortassis in filia significansvitam suam. Psal-
roum ergotolum, quantum possumus,dum conside-
ramus et perlraclamus, advertite. Adsil Dominus
cordibus nostris, ut salubriter hic inveniamus voces
nostras, et quomodo invenerimus proferamus, nec
difficulter inveniendo, nec imperite proferendo.
2. [vers. 1.] Tilultis ejus est, Psalmusipsi Davidin
recordalionemsabbati. Quacrimus quae nobis scripla
sunt de sanclo Davidpropbeta, ex cujus seminc Do-
ninus nosler Jesus Cbrislussecundnmcarnem (Rom.
f, 3) : et inter bona quaede illo nobis nola sunt per
Scripltiras, non invenimus eum aliquando recorda-
tum sabbalum. Quidenimita recordarelur, sectindinn
illam observationem Judacorum qua obscrvabant
sabbalum ; quid ita recordarelur, quod inler septem
dies necessario veniebat? Observanduracrgo erat,
non sic recordandum.Nemo aulem recordatur, nisi
quod in praesentianon estpositum. Verbi gratia : in
hac civitate recordaris Carlhaginem, ubi fuisti ali-
quando; ct bodierno die recordaris heslernum diem,
vel priorisanni, vel quemlibet anteriorem, et aliquod
factum tuum quod jam fecisli, aut aliquid ubi fuisli,
vel cui rei interluisti. Quid sibi vult isla recordalio
sabbali, fratres mei? quas anima sic recordatur sab-
batum?quod est hocsabbatum? Cum gemiiu enim
recordatur. Et cum Psalmus legerelur, audisiis, ct
modo curn retexerimus, audietis quanlus sit moeror,
quantusgemitus, quantus fletus, quae miseria. Sed
felix est, qui sic miser est. Unde et Dominusin
Evangeliobeatos appellavitquosdamlugentes (Matlh.
v, 5). Unde beatus, si lugens? unde beatus, si miser ?
Imo miser esset si lugens non esset. Talem ergo et
bic accipiamus sabbatum recordantem, nescio quem
lugentem : et ulinam nos simus ipse nescio quis I Est
enim qiiidam dolens, gemens, lugens, recordanssab -
balum. Sabbatum, requiesest. Sine dubio iste in ne-
scio qua inquietudine erat, qui cum gemitu requiem
recordabatur.
5. [»ers. 2.] Ipse itaque inquietudinem quam pa-
tiebatur, narrat el commendat Deo, nescio quid gra-
vius timens quam erat ubt erat.Nam quia inmalo est,
1 Er.et LOV.,
gero.AtAm.et pluresMss.,geram.
s ooinesprope MSS.,
sed misericordiumconfessapolius
impetracit.
107 ENARRATIO1N PSALMUMXXXVII. 598
aperte dicit, nec inferprete opus est, nec suspicione, Morte morieris.( Gen. u, 17.) : aut aliquid patimur in
nec conjectura : in quo malo sit, non dubilatur ex ista vita , nisi ex illa morle quam meruimus primo
cjus vcrbis, ncc opus est ut quaeramus, sed ut quod peccato. Etenim portamus corpus mortale (quod uli-
dicit intelligamus. Et nisi pejus aliquid timeret, que non esset mortale •), plenum tentationibus, ple-
num sollicitudinibus, obnoxium doloribus corporali-
quam erat illud quo lenebatur, non sic inciperet:
Domine,ne in indignalionetua arguas me, neque in ira bus, obnoxium indigentiis, routabile, languidum et
lua emettdesme. Futurum esl enim ut quidam in ira cum sanum est, quia ulique nondum plene sanum.
Dci emendentur, et in iudignalione arguantur. Et Nam unde dicebat, Non esl sanitas in carne mea, nisi
foite non omnes qui arguunlur emendabuntur : scd quia ista quae hujus vitac dicitur sanilas, bene intel-
tamcn futuri sunt in emendatione quidam salvi. Fu- ligentibus et sabbalum recordanlibus non est utique
lurum esl quidem, quia emendaiio nominata est: sic sanilas ? Si enim non inanducaverilis, inquietat
tamen quasi per ignem. Futuri aulem quidam qui fames, Iste naturalis quidam morbus est: quia natura
arguenlur, ct non emendabunlur. Nam utique arguet nobis facla est pcenaex vindicta 2. Primo homini quod
eos quibus dicet, Esurivi, et non dedististnilii mandu- erat pcena, nattira nobis est. Unde dicit Apostolus :
care; sitivi, el non potastisme : et caclera quacibi pro- Fuimus et nos natura fitii irm, skul el cwteri ( Ephes.
sequens, quamdam inburaanitatem el slerilitatem in- u, 5). Nalura filii irw, id est, portantes vindictatn.
crepitat malisad sinistram constitulis, quibusdicilur, Sed quare dicit, Fuimus? Quia spe jam non sumus:
lte inignem aternum, qui paratus est diaboloelangelis nam re adhuc sumus. Sed illud melius dicimus quod
ejus(Hatlh.x\y, 41, 42).Haec isle gravioraformidans, spe sumus, quia certi sumus de spe. Nonenim incerla
excepia vila ista, in cujus malis plangit et gemit, cstspes nostra, ut de illa dubitemus. Audi ipsam glo-
rogat et dicit : Domine, ne in indignalione tua arguas riam in spe.s ln nobismetipsis, iiiquit, ingemiscimus,
tne. Non sim inter illos quibus diclurus es : lte in adoptionem exspeclantes,redemptionemcorporis no-
igttematernum, qui paratus est diaboloet angelis ejus. stri. Quid enirii? Nondum redemptus es, o Paule?
Neque in ira tua emendestne : ut in hac vila purges nondum pro te pretium persolutum est ? Nonne san-
i«e, el lalem me reddas, cui jam emendatorio igne guisillejam fusus esl? nonne ipsum cst prelium oro-
noii opus sil, propter illosqui salvi erunt, sic lamcn nium nostrum ? Plane ipsum. Sed vide quid ai(: Spe
quasi per ignem. Quare; nisi quia hicacdificant supra enim salvi facli sumus: spes aulem qua videtur, non
fuiidamenium ligna , fenum , stipulam ? JEdilicarent esl spes. Quod enim videt quis, quid sperat ? Si autem
autem aurum, argenlum, Iapides preiiosos, ct de quod non videmus speramus, per palknliam exspecta-
utroiiuc igne securi essent; non solum de illo aetcrno mus ( Rom. VIII,23-25 ). Quid au(em exspectat per
qui in aelcrnum crucialurus est impios , sed eliam de patientiam? Salutera. Cujus rei salutem? Ipsius cor-
illo qui emendabit eos qui per ignem salvi crunt. Di- poris : quia hoc dixit, redemptionem corporis nostri.
cilureniin, Ipse aulem salvus erit, sic lamen quasiper Si salutem corporis exspectabat, non erat salus illa
ignem (\Cor. III, 12,15). Et quia dicilur, satvtis erit, quam habebat. Esuries, silis inlerficit, si subventum
contemnitur ille ignis. Ita plane quamvis salvi per IIOIIfueril. Medicamenlum enim famis est cibus, et
iguem , gravior tamen erit ille ignis, quam quidipiid roedicamentum sitis est polus, et rocdicaroentumfa-
polest homo pali in hac vita. El nostis quanta bic tigalionis est somnus. Detraheista medicamenta, vide
passi sunt mali, et possunt paii : lamen lanla passi si non inlerficiunt illa quae cxislunt. Si sepositis islis
sunt, quanla potuerunt pati et boni. Qaid cnim quis- non sunt morbi, est saniias. Si autem habes aliquid
qne maleficus, latro, adulter, sceleratus , sacrilegus quod te possit interficere, nisi manducaveris; noli
perlulit legibus, quod non peilulii martyr in confes- gloriari de sanitale, sed gemens exspecta redemptio-
sione Christi? Ista ergo quac bic sunl mala l, mullo nem corporis tui. Gaude tc redemptum ; sed nondum
faciliora sunt: et lamen videle quemadmodum ca re, spe securus eslo \ Etenim si non gemueris in
horoines ne paliantur, quidquid jusseris faciunt. spe, non pervcnies ad rem. Hoc ergo non est sani-
Quauto melius faciunt quod jubet Deus, ne illa gra- tas, ait: Non est sanilas in carne mea a vultuirm lua.
viora patiantur? Unde ergo sagittae infixae? Ipsam pcenam, ipsam vin-
4. [tiers. 5.] Quare autem petit iste ne in indigna- dictam, ct forte dolores quos hic necesse est pati, ct
tione argualur, neque in ira emendetur ? Tanquam animi et corporis, ipsas dicil sagittas. De his enim
dicens Deo, Quoniamjam ista quaepatior mulla sunt, sagitiis et sanctus Job fecit commemorationem, et
magna sunt, quaesout sufficiant. Et incipit illa enu- cum esset in illis doloribus, dixit sagiltas Dominiin-
merare satisfaciens Deo, offerens illa quaepatilur, ne fixas sibi ( Job vi, 4). Solemus lamen et verba Dei
pejora patiatur : Quoniam sagitta tum infixm sunt sagittas accipere : sed numquid ab his posset iste sic
mihi, et confirmastisuper me manum tuam. dolere se percuti? Verba Dei tanquam sagitlae cxci-
5. [vers. 4.] Non est sanitas in carne tneaa vultuirm tant amorem, non dolorem. An quia et ipse amor nort
ttia. Jam haec dicebat quae hic paliebatur: et lamen potest esse sine dolore? Quidquid enim amamus et
hoc jam de ira Domini, quia et de vindicta Domini. 1 inEdd. deerant isthaecverba, quod utique nm esset
Dc qua vindicta? Quam excepit de Adam. Non enim mortale: quaein onmibusnoslrisMss.leguntur.
> pleriqueMss.,et vindkta.
in illum non est vindicatum, aut frustradixeratDeus, * Quatuor*iss.,adoptionetn
1 MSS., filiorumexspectantes.
1vox, mala, abest a MSS. es.
 S. AUGUSTINIEPISCOPI 400
non habemus, neccsse cst ut dolcamus. Nam illc et utquidme dereliquisli(Mqlth.xxvii, 46) ? Quid voluit
amat el non dolet, qui habct quod amat: qui autcm intelligi, nisi illumpsalmum totum ad sc perlinere ,
amat, ut dixi, et nondum babct quod amat, necesse quia caput ipsius ipse pronunliavit? Ubi aulem se-
est ut in dolore gcmat. Inde illudin persona Ecclesiae quitur et dicit, Verba delktorttm tneorum, non est
sponsa Christi in Cantico canticorum : Quontamvul- dubium quia vox Chrisli est. Unde ergopeccata, nisi
nerala charitateegosum (Cant. n, 5, el y, 8). Vulnera- de corpore quod est Ecclesia? Quia loquitur corpus
tam se dixit charitate : amabat enim quiddam, ct Chrisliet caput. Quare lanquamunus loquilur ? Qnia
nondum lenebat; dolebat, quia nondum habcbat. erunt, inquit, duo in carneuna. Sacramentumhoc ma-
ad gntimest, ait Aposlolus, ego autemdicoin Christoel
Ergo si dolebat, vulnerala erat : sed hoc vulnus
veram sanitatemrapicbat'. Quihoc vulncre non fue- in Ecclesia(Ephes. v, 31, 32). Unde eliam cum ipse
rit vulneratus, ad veram sanilatem non potest pervc- loquerelur in Evangelio, respondens eis qui quaeslio-
nire. Numquid ergo vulneratus semper crit in vul- ncm intuleranl dc uxore dimiltenda, ait: Non legislis1
nere? Possumus itaque ctiam sic infixas sagittas quod scriptumesl, quodDeusab initiotnasculumet fe-
accipere, id est, verba tua infixa sunt cordi mco, ct minamfeciteos, et relinquethomopatremet malrem,et
ex ipsis verbis tuis factum est ul recordarer sabba- adhmrebiluxori sum, et erunt duo in carneuna? Igitur
tum; etipsa recordatio sabbati, et nondum retcniio, jam nonduo , sed una esl caro (Matth. xix , 4-6). Si
facit me nondum gaudere,et agnoscere ncc sanilatem crgo ipse dixit, Jam non duo , sed una est caro ; quid
essc in ipsa carne, neque dici debere, cum comparo mirum si una caro, una lingua, eadem verba, tan-
islam sanitatem illi sanitali quam habcbo in rcquie quam uiiius carnis, capitis et corporis? Sic audiamus
sempiterna, ubi corruptibile hoc induet incorrnpiio- tanquam unuro : sed tamen caput lanquamcapul, et
neni, ct mortale hoc induet immortalilatem (1 Cor. corpus lanquam corpus. Non dividunturpersonae,sed
xv, 55); ctvideoquia inilliussanitatiscomparalionc, dislinguilur dignilas : quiacaput salvat, salvaturcor-
ista sanitas morbus est. pus. Caput cxhibeat misericordiam, corpus defleat
6. JVortest pax ossibus meis a facie peccatorutn miseriam. Capul est ad purganda, corptts ad confi-
meonim.Quaerisolel cujus sit vox ; cl aliqui acci- lcnda peccata : una tamen vox, ubi non scriplum est
piunl Chrisli, propler quaedamquaebic dicunttir de quandodicat corpus, quandocaput; sed nos in au-
'
passione Chrisli, ad quaepaulo posl veniemus, ct diendodistinguimus; ille aulem tanquam unus loqui-
nos agnoscemus quia de passione Christi dicuntur. tur. Quare enim non dical, peccalorummeorum, qui
Scd, Non esl pax ossibus meis a faciepcccatoiummeo- dixil, Esurivi, et non dedislismihimanducare; sitivi,
rum, quomododiceref qui nullum peccatum habebat ct nondedislismihi potum;hospesfui, et non recepistis
(I Petr. ii, 22)? Coarctat nos crgo inlelligcndi ne- me; infirmusfui, et in carcere, el non visilaslisme?
ccssilas ad cognoscenduratanquam plenum et lotum Cerlc Dominusnon fuit in carcerc. Quare non hoc di-
Cbristum , id est caput ct corpus. Cum enim Cbri- ceret, cui cum diclum esset, Quando te vidimusesu-
stus loquitur, aliquando ex persona solius capiiis lo- rienlemel silientem, aut in carcere, el non ministravi-
quitur, quodest ipse Salvator, natusex Maria virgi- IIIKS tibi? rcspondit, sic ex persona corporis sui sc
ne; aliquando ex persona corporis sui, quod est dixisse, Cutn uni ex minimis meis non fecislis, nec
sancta Ecclesia, diffusa tbto orbe lerrarum. Et nos in mihi fecistis (Id. xxv, 42-45)? Quare non dicat, a
corpore ipsius sumus, si lamcn fides nostra sincera facie peccatortim meorum, qui dixit Saulo, Sauk ,
sit in illo, et spes cerla, et charitas accensa : sumus Saute, quid tne persequeris(Acl. ix, 4) ? Qui ulique
in corpore ipsius, et menibra ipsius, ct invcnimus in ccelojam neminem perseculorem patiebatur. Sed
nos ibi loqui, Apostolo dicenie, Quoniammembrasu- quomodoibi caput loquebatnr pro corpore, sicet hic
tnus corporisejus (Ephes. v , 30); ct mullis locisdi- caput dicit corporis voces , cum et capitis voces au-
cil hoc Apostolus.Nam si dixerimus verba non essc dilis. Sed nequecum corporis vocesaudieritis, sepa-
Christi, non erunt ct illa verba Chrisli : Detts meus , rctis caput; neque cum capilis voces audieritis ,
Deus meus,utquid medereliquisti?Et ibi enim habes, separetis corpus : quia jam non duo , sed una caro.
Dettsmeus, Deus meus, ulquid me dereliquisti? tonge 7. Non estsanitas in carne mea a vulluira tum.Sed
a scdtilemeaverbadelktorummeorum(Psal. xxi, 2) : fonasse injuslc libi Deus iratus est, o Adara, o genus
quomodohic habes, a facie peccatorummeorum; sic humanum, injuste iratus est Dcus! quia dixisti jam
cl ibi habes , ueria delktorum meorum.Et si Christus agnosccns ipsampcenamtuam, jam in corpore Christi
utique sine peccalo et sine delicto, incipimus non pu- consiilulus homo : Non est sanilas in carne mea a
tarc verba illa Psalmi illius esse. Et valde durum el vultu irmluw. Exponejuslitiam irae Dei: ne te excu-
contrarium est, ut ille psalmus non pertineat ad sare videaris, illum accusare l. Sequere, et dic unde
Chrislum, ubi babemus lam apertani passionemejus, ira Domini. Non est sanitasin carne mea a vultuirw
lanquatn ex Evangelio recitetur. Ibi enim habemus, lum: non esl pax ossibusmeis.Repetivit id quod dixit,
Dtetserunt siti vestimentamea, el super veslimentum Nonest sanitas in carne mea : hoc est enim, nonest
tneummiseruntsortem(Ibid.,19). Quid quod ipse Dor pax ossibusmeis.Nonautem repelivit,a vultuira tum :
roinus in cruce pendens, primum vcrsum psalmiip- scd causam dixit irae Dei, Non est pax, inquit, osst-
sius ore suo protulit, et dixit -.Deusmeus,Deusmeus, busmeisa faciepeccatorummeorum.
1 cmnosfere Mgs.,ambiebat. 1 rteriqueMss.,ne ludebereviilenrisUlumaccusare.
 401 ENARRATIO1N PSALMUMXXXVII.
8. [vers. 5.] Quoniam iniquitates tnem sustulerunt piat, recordetur sabbatum, ut ad sabbatum pervenire
caput meum, sicut fascisgravis gravala sunt super me. merealur. Quodenim celebrabant Judaei, signum erat.
Et Iiic causam pracmisit, et effectura subjecit; quid Cujus rei signum? Quam iste recordalur, qui dicit:
unde contigeril dixit : Iniquitates memsustulerunt ca- Miseriisafflklussum, et curvalus sum usque in finem.
put meum.Nemo enim superbus , nisi iniquus, cui Quid cst, usque in finem? Usque in mortem. Tola die
suslollilur caput. Sursum tollilur, qui erigit caput contrislalusatnbulabam.Tota die, sine intermissioue.
adversus Deum. Audistis cum lectio legeretur libri Hoc dicit tota die, tota vita. Sed ex quo cognovit? Ex
Ecclcsiastici, Initium superbimhominis, apostatare a quo sabbatum recordari ccepit. Quamdiu enim recor-
l Deo (Eccli. x , 14). Ille qui prior noluit audirc prae- dalurquod nondum habel, non vis ut contrislatus in-
ceptum, sustuliliniquilas ipsius caput adversus Deum. cedat ? Tola dk conlrislatus ambulabam.
Et quia iniquitales suslulerunt caput ejus, quid II11 11. [«ers. 8.] Quoiiiam anima mea complelaesl illu-
fccit Deus? Sicut fascisgravis gravatmsunt super me. sionibus, el non esl sanilas in carne mea. Ubi ergo est
Levitatis est erigere caput, quasi nihil portat qui eri- totus homo, anima et caro est. Anima complcta cst
git caput. Quia crgo Icvc est quod potcst erigi, acci- illusionibus, caro sanitatcm non habet: quid remaiiet
pit pondus unde possit comprimi. Convertilur cnim unde sit lactitia? Nonne oportet ut contristetur ? Toia
labor ejus in caput ejus, el iniquitas ejus in verticem die contristatusambulabam. Trislitia nobis sit, donec
cjus descendit (Psal. vn, 17). Stcuf (ascisgravis gra- et anima noslra cxuatur iUusionibas, et corpus no-
vata sunt super me. slrum induatur sanilate. llla est enim vcra sanilas,
9. [vers. 6.] Compulnerunt el puluerunl livoresmei. quae est immorlalitas. Quantae sint autem illusiones
i-\m qui livores habet, non est sanus. Adde quia ipsi animco, si voluero dicere, tempus quando sufficit?
livores computruerunl et putuerunl. Uude putuerunt? Cnjus enim anima ista non patitur? Brcve est quod
Qu'a conipulruerunt. Jam quomodo hoc explicetur in admoneo, quomodo anima nostra completa est illusio-
vita bumana quis hoc non novill? Habeat aliquis sa- nibus. A facie ipsarum illusionum, aliquando vix ora-
lium olfaclum animae, sentil quomodo puleant pec- re permittimur. De corporibus cogitare non novimus
cata. Cui putori peccalorum conlrarius erat odor ille, nisi imagines; et saepe irruunt quas non quxrimus,
dc qtio dicit Aposlolus : Chrisii bonusodorsumus Deo, et volumusex bacin hanc ire, et ab illa in illaui trans-
in omni loco, iis qui salvi fiunl (11Cor. n, 15). Sed un- ire; et aliquando vis redire ad id quod cogitabas,
de, nisi de spe ? Unde, nisi de recordatione sabbati? et dimittere uitde cogitas, et aliud tibi occurrit: vis
Aliud enira plangimus in hac vila, aliud praesumimus rccordari quod oblitus eras; et non tibi venit in men-
in illa vila. Quod plangitur, putel: quod praesumilur, lem, et venit potitis aliud quod nolebas. Ubi 1 erat
fragral. Ergo nisi essel ille lalis odor qui nos invita- quod oblilus eras ? Nam quarc poslea venit in menlcm,
ret, nunquam sabbalum rccordaremur. Sed quia ha- cum jam non quccrerelur? Cum autem quaererelur,
bcmus per Spiritum, ipsum odorem, ut dicamus occurrerunt pro illo innumerabilia quae non quacre-
sponso noslro, Posl odoremttnguenlorumtuorum cur- banttir. Remdixi brevem, fratres: aspersi nescio quid
remus (Cant. i, 3); avertimus a puloribus noslris ol- vobis, quo accepto caetera vos ipsi cogitantes, iuvc-
factum, ct convertentes nos ad ipsum aliquanlum rc- niatis quid sit plangere illusiones animae nostrac. Ac-
spiramus. Sed nisi ad nos oleant et mala noslra, nun- cepitergo pcenam illusionis, amisit verilatem. Sicut
quain istis gemiiibus confilemur, Computruerunt et enim poenaest animacillusio, sic praemiuraanimaove-
puluerunllivores mei. Unde? A facieAnsipientiwtnem. ritas. Scd in his illusior.ibus conslituti cum cssemus,
Undc dixil superius, A facie peccatorum tneorum: in- venit ad nos veritas, et invenit nos coopenos illusio-
de nunc, A facietitstpienftTsmem. nibus, suscepit carnem noslram, vel polius a nobis ,
10. [vers. 7.] Miseriisafflklus sutn, el curvalus sum id est a genere huniano. Apparuit oculis' carnis, ut
usque in finem. Unde curvatus est? Quia elalus erat. per fidem sanaret eos quibus veritatem fuerat nion-
Si fueris humilis, erigeris; si fucris elatus, curvabe- slralurus : ut sanalo oculo veritas palesccret. Ipse
ris : non enim deeril Deo pondus unde te curvct. II- enim est verilas, quam nobis promisil, cum caro cjus
lud erit pondus, fascis peccalorum tuorum : boc re- viderelur, ut fides inchoaretur, cujus pramium vcri-
plicabitur in caput tuum, et curvaberis. Quid est au- tas cssct. Non cnim sc ipse Cbristus dcmor.slravit in
lem curvari? Non se posseerigere. Talem invenit Do- lerra, sed demonslravit carnem suam. Nam si sc-
minus mulierem per decem et octo annos curvam : ipsum demonstraret, viderent illum Judacicl cogno-
noii se poterat erigere (Luc. xm, 11). Tales sunt qui scerent : sed si cognovissent, nunquam Dominum
in terra cor habent. At vero, quia invenit mulier illa gloriaecrucilixissent (I Cor. u, 8). Sed forte discipuli
Dominum,et sanavit cam, habcat sursum cor. In quan- viderunt, quando illi dicebant: OstendenobisPalrem,
tum tamen curvatur, adhuc gcmit. Curvalur enim ille ct sufficitnobis. Et ille ul ab eis se non visum esso
qui dicit : Corpus enim quod corrumpilur, aggravat monstraret, subjecit: Tanto tempore vobiscumsum, el
animam, el deprimit terrena inhabitalio sensum tnulla non cognovislisme? Philippe, qui tne videl, videt et Pa.
cogitaiUem(Sap. ix, 15). In his gemat, ut illud acci- trem. Si ergo Chrislum videbant, quomodo adhuc Pa-
trem quaerebant? Si enim viderent Cbristuin , vide-
1 Am.tr. et pleriqueMss.carent particula,non.Quidam:
QuisqitisItocnovit. ' AliquotMss, //*/.
' AhouotMss.omiltiuit,per spiritmn. : na in Mss.Atin Edd., tpcruil ocutos.
 403 S. AUGUSTINIEPISCOPI 404
ient et Palrem. Nondum itaque Christum videbant, filium; alius, quia uxorem; alius, quia grandinaia
qui Patrem sibi ostendi cupiebant. Audi quia nondum est vinea, quia cuppa acuit, quia diripuit jumenlum
videbant: In praemioillud promisit alio loco, dicens, ipsius nescio quis; alius, quia damnum aliquod
Qui diligit me, mandata mea custodit: et qui diligitme, passus est; alius, quia timct hominem inimicum :
diligetur a Palre meo, et egodiligam eum. Et laiiquam omnes isli a gemitu carnis rugiunt. At vero servus
diceretur ei, Quid illi dabis, diligens eum? Et osten- Dei, quia ex recordatione sabbati rugit, ubi cst rc-
dam, inquit, meipsum illi (Joan. xiv, 8, 9,21). gnum Dei, quod caro et sanguis non possidebunt
Si ergo diligentibus eum hoc in pracmiopromisit, (I Cor. xv, 50) : Rugtebam,inqnit, a gemilucordistitei.
quia oslendet seipsum illis ; manifeslum est, quiailla 14. [tiers. 10.] Etquisagiioscebatunderugieb.il?
visio veritatis talis nobis promiltiiur, qua visa jam Subjecit : Et ante le est otnne desideriummeum. Non
non dicamus, Impleta esl anima mea iliusionibus. enim ante homines, qui cor videre non possunt: scd
12. [uers.9.J Infirmalussumelhumitiatussum usqtie anle te eslomnedesideriummeum.Sit desiderium tuiim
nimis. Qui recordalur altitudinem sabbati, ipse videt ante illum; et Patcr qui videt in occulto, reddel libi
quanlum sit humiliatus. Nam qui non potcst cogitare (Matth. vi, 6). Ipsum eniiri desiderium tuum, oratio
quaesit illa quietis allitudo, non videt ubi nunc sit 1. lua est: et si continuum desiderium, continuaoratio.
Proplerea alius psalmus dixit, Ego di.xiin ecstasimea: Non enini frustra dixit Aposlolus, Sine intermissione
Projectus sum a facie oculorumluorum ( Psal. xxx , orantes (I Thess. v, 17). Numquidsine intermissione
23). Assumpla enim menle vidit nescio quid sublime, genu flectimus, corpus prosternimus, aut manus leva-
et quod vidit nondum ibi totus erat : et quadam, si mus, ut dicat, Sine intermissioneorale? Aut si sic' di-
dici potesl, quasi coruscatione facta luminis aeterni, cimus nos orare, hoc puto sine intermissione non
ubi sensit non sc ibi esse, quod poluit utcumque in- possumus facere. Est alia interior sine intcrmissionc
telligere, vidit ubi esset, et quemadmodum malisbu- oratio, quae est desiderium. Quidquid aliud agas, si
manis inlirmatus et coarctatus esset: et ait, Ego dixi desideras illud sabbatum, non inlermiltis orare. Si
in ecslasimea: Prnjeclus sum a facieoculommtuorum. non vis intermittere orare, noli intermittere desidera-
Tale est nescio quid quod vidi in ecstasi, ut inde re. Continuum desiderium luum, continua vox tua
sentiam quam Ionge sum, qui nondum ibi sum. Jam est. Tacebis, si amare destiteris. Qui lacuerunl? De
ibi erat qui dixit assumptum se in tertium ccelum, ct quibus diclum est: Quuniamabundavitiniqttilas,refri-
ibi audiebat ineffabilia verba, qtiaenon licct homini gescet charilas multorum (Maltlt. xxiv, 12). Frigus
loqui. Sed revocatus est ad nos , ut gemeret prius cbarilatis, silenlium cordis est : flagranlia charitatis,
perficiendus in inlirmitate , et sic postea induerelur clamor cordis est. Si semper manet chariias, semper
virtute : animatus lamen, quia vidit aliquid rerum il- clamas; sisemper clamas, semper desideras; si de-
larum pro dispensatione officii sui, adjecit dicens, sideras, requiem recordaris. Et rugitus cordis tui an-
Audivi ineffabilia verba, quw non licet hsmini loqui le quem sit, oportet ut intelligas. Jam quale deside-
(II Cor. XII, 2-10). Jam ergo quid opus est ut a me rium debeat esse anle oculos Dei, considera. Num-
aut a quoquam quaeratisquaenon licet homini loqui: quid ut moriatur inimicus noster, quod quasi juste
2
si illi non licuit loqui, cui licuit audire? Plangamus oplanl homines? Nam aliquando oramus quod non
tamen et gemaraus in confessione, agnoscamus ubi debemus. IUud qtiod quasi juste orant homines, vi-
simus, recordemur sabbatum, et patienter exspecte- deamus. Nam orant ut moriatur aliquis, et ad illos
mus quod ille promisit, qui nobis et in se ipso excm- lncreditas veniat. Sed et illi qui orant ut moriantur
plum palienliaedemonstravit. Infirmatussumel humi- inimici, audiant Dominum dicentem : Orate pro ini-
lialtts stim usquenimis. micis vestris (Id. v, 44, el Luc. vi, 27). Non ergo hoc
15. Rugiebama gemitucordismei. Attendilisplerum- orent, ut rnoriantur inimici : sed hoc orent, ut corri-
que interpellare gemitibus servos Dei, ct quaeriiur ganlur; et mortui erunt inimici; jam enim correcli,
causa : et non apparet nisi gemilus alictijus scrvi Dci; non erunt inimici. Et anle te omnedesideriummeum.
si lamen ad aures hominis circa illum posili pervcnc- Quid si desiderium ante illum est, et ipse gemitus
rit. Est enim gemitus occultus qui ab homine non au- non esl anle illum? Undefieri polest, quando ipsum
ditur : lamen si tanta occupaverit cor cogilatio desi- desiderium 3vocem suam habetgemitum ? Ideo sequi-
derii cujusdam, ut voce clariore exprinialur vulims tur, Et gemitus meus non est abscondilusa te. A tc
interioris hominis, quaeritur causa; ct dicil homo non est absconditus, a mullis autem hominibusabs-
apud semelipsum, Forte illud est tindc gemii, et for- conditus est. Videtur aliquando humilis servus Dei
tc illud illi factum est. Quis potcst intelligcre, nisi dicerc : Et gemitusmeusnon est abscondilusa te. Vi-
ille in cujus oculis et auribus geinit ? Propterea ru- detur aliquando et ridere servus Dei: numquid desi-
giebam, inquit, a gemilucordis mei: quia homines si derium illud morluum est in corde ? Si autera inest
quando audiunt gemilum hominis, plcrumque gc- desiderium, inest et gemilus : non semper pervenit ad
milum carnis audiunt; gementem a gcmiiu coi- aurcs hominum, scd nunquam recedit ab auribus
dis non audiunt. Abslulit nescio quis rcs Iwjus; rtt- Dei.
giebat, sed non a gemilu cordis : alius, quia extulit 2 1LOV., aut sidkimus. Er. et pluresMss.,Aul skut dki-
* «lcEr. tf Mss.At mus.Alii,Anlsisk.
i.ov.,non videtttbinonsil. 2 pluresMss.,orant.
1 fidd.,abstulitfiltan. venus MSS., extutit: id est, ad se- 3 pleriqueMSS., desideriumm vocemsuam. DUO,deside-
nulturam. riumin vocesua.
 m ENARRATIO1N PSALMUMXXXVII. 408
15. [vers. 11.] Cor meumconturbalumest. Unde mei adversumme appropinquaverunt,el steterumt. Hoe
contorbalumest? Et deseruitme forlicudomea. Ple- quodait, adversutn me steieruitt, inlellige. Si enim
rumque irrJiitnescioquid repentinum; fit conlurbatio adversum me slelerunt, adversus se ceciderunt.
cordis.: eoniremiscit terra, tonitrus dalur de ccelo, Amki meiet proximi mei adversumme appropinquave-
borribilis fit impetus vel strepitos, leo forte videtur runt, et steterunt.Jam intelligamuscapitjs voces,jam
in via; fit conturbatio: latrones insidiantur; fit con- incipiat illucescere caput nostrum in passione. Sed
lurbatiocordis, pavetur, undiquesollicitudoincutitur. rursum cum cceperil caput dicere, noli inde separart
Unde hoc? Quia destruit me fortitudomea. Si enim corpus. Si caput noluit se separare a vocibuscor-
maneret illa forliludo, qnid timerelur?Quidquid nun- poris, corpus se audeat separare a passionibuscapi-
tiaretur, quidquidfrenderet, quidquid sonaret, quid- lis? Patcre in Chrislo; quia tanquam peccavit in in-
quid caderet, quidquid horreret, non lerreret. Sed firniitatc tua Christus. Modo enim peccata tua tan-
unde illa perlurbatio?Deseruitme fortitudomea. Un- quam ex ore suo dicebat, el ea dicebat sua. Dicebat
de deseruit forliludo?Et lumenoculorummeorumnon euim,Afackpeccalorummeorum,quaenoneranlipsius»
est meeum. Laluerat' ergo Adam lumen oculorum Quomodoergo peccala nostra sua esse voluit propler
ipsius. Nam lumen oculorum ipsius ipse Deuserat : corpus suum, sic et nos passiones ejus noslras esse
quem cum offendisset,fugitad umbram, et abscondit velimus propler caput nostrum. Non enim ille ex
se inler ligna paradisi (Gen. m, 8). Pavebat a facie amicis passus est inimicos, et nos non. Imo et nos
Dei, et quaesivitumbramarborum. Jam inler arbores ad boc paremus in eodem convivari : talem calicem
Jumen oeolorumnon habebat, ad quodgaudere con- non respuamus, ul cclsitudinis ejus desiderium per
sueverat.Si ergo ille de origine, et nos de propagine; humilitalemejus inveniamus. Respondit enim celsi-
et redeunt ad illura secundunivel novissimuniAdam tudini ejus haercrevolentibus, qui ejus adhuc humi-
membraista, quia novissimusAdarain spiritura vivi- litatem non cogitabant, et ait illis : Poteslis bibere
ficantem(I Cor. xv, 45); et claraanlde corporeejus calicemquemego bibilurussum (Malth.xx, 22)? Ergo
in ista confessione, El lumen oculorummeorum non et illae passiones Domini, passiones nostraesunt: et
est mecum: jam confitens,jam redemptus,jam in cor- unusquisque si bene servial Deo, bene servet fidtw,
pore Christi est, et lumen oculorum ipsius non est exhibeat quod debet, et versetur inler hominesjuste,
cum ipso? Plane non est cum ipso : sed est quidem volo videre si non patilur, etiam quod hic enumerat
tanquam adhuc recordantium sabbatum*, tanquam in passione sua Chrislus.
cementium in spe; sed nondum est illud lumen de 17. Amicimei et proximimeiadversummeappropin-
quo dicitur, Oslendamtneiptum illi (Joan. xiv, 21). quaverunt,etsleterunt:et proximia longesleterunt.Qui
Esl quiddam Juminis,quia filii Dei sumus, et utique proximi appropinquaverunt,et qui proximia longe sle-
hoc in fiderelinemus : sed nonduraest illud lumen terunt? Proximi erant Jud:ei, quia cognati eranl: ap-
quod videbimus.Nondtcmenimapparuil quod erimus: propinquaverunt,et quando crucifixcrunt.Proximi et
scimusquia cumapparuerit, siritilesci erimus, quoniam Apostoli: el tamcn ipsi a longe sle(erunt, ne cum illo.
videbimuseum sicuti est (I Joan. m, 2). Nam modo paterentur. Potest eliam hoc sic intelligi: Amtcimet,
Jumenfideiet lumen spei est. Quamdiuenim sumusin id est, qui se finxerunt amicos meos. Amicos enim,
corpore, peregrinamura Domino: per fidemenimam- se finxertint, quando dixerunt. Scimusquia in veri-
bttlamus,nonper speciem(II Cor. v, 6, 7). Et quamdiu tale viam Dei doces (Id. xxn, 16) : quando illum
quodnonvidemussperanius,perpalkntiamexspectamus tenlare voluerunl, utrura solvendum esset iribulum
(Rom.vni, 25). Vocessunt ergo islaeperegrinantium, Caesari, quando illos convicit ore ipsorura, amici
iiondum in patria constitutorum. Et recte dicit, et videri volebant: sed non illi erat opus ut quisquam
vere dicit, et si non sit dolosus, veraciter conlitelur: ei testimonium perhibcret de homine; ipse enim,
El lumenocutorUmmeorumnonest mectitn.Haecpati- sciebat quid esset in homine (Joan. n, 25): adeo ut
tur homo inlus, ibi secum, in seipso, et seipsum", de cum amica verba dixissent, responderet eis, Quid
jicmine ad neminem praeter se : haecsibi ipse pcena me, inquit, tentatis hypocrila (Matth. xxn, 18)? Ergo
Buaesse meruit, quidquidsuperius cnumeravit. Amicitnei el proximi mei adversumme appropinqua-
16. [vers. 12,15.] Sed numquid hoc solum est verunt,el stelerunt: et proximia (ottgesleterunt.Nostis
dixi qui appropinquaverunt1, et
quodpatitur homo? Patilur enim ex se inlrinsecus, quid dixi. Proximos
forinsecus autem ex eis inter quos vivit : patitur tamen a longe steterunl. Appropinquaverunt enim
mala sua, cogilur pati et aliena. Inde sunt illaeduae corpore, sed longe steterunt corde. Qui tam propin-
voces: Aboccullismeis munda me, Domine,et ab alk- qui corpore, quam qui in crucem levaverunt? Qui
nis parce servo luo (Psat. xvm, 13, 14). Jam de oc- tam longe corde, quam qui blasphemaverunt? Au-
cultissuis confessusest, a quibus se cupit mundari: dile istam Ioriginquitalem ab Isaia propheta, videtc
dicat et de alienis a quibus sibi vult parci. Amki islam propinquilatemet longinquitatem: Populushic
met.Quiddicamjam de inimicis? Atnicimeiet proximi labiisme honorat: ecce propinquat corpore : Cor au-
tem eorumlongeesta me (Isai. xxix, 15). Iidem pro-
1DuoMss.,habuerat.
1 Tanquam adhucrecordantitimsabbatvm.Hocin omni- 1 DuoMss.,mslis quia dixi proximosDei,qui apm-opin-
liusfere Mss.et in Am.desideralur. quaverunt.Sexalii: jvosrfs quia dixi proximos,dixi appro-
3 Er. ct pleriqueMss.,sibt,secum,in seipsoel ctdse- pintjuavertint. \lius utroquelocohabet, dixit.Duotonnem,
ipstun. otuiUunt,\ostis qtid dixi proximos.
IIVT S. AUGUSTINIEPISCOPl 408
pinqui, iidem longinqui: propinqui labiis, longinqui Quasi non essel quod illis dicerct, quasi non esset
cordc. Verumtamen quia longc stelerunt timenles unde illos argueret. Nonne jam antea multa increpa- j
Apostoli, absolutius et planius de illis accipimus, ut verat, mulla dixerat, et dixerat, Va vobis, Scriba et \
alios propinquasse, alios longe stetisse intelligamus: Pharisai,hypocritm (Matlh, xxni, 13), et muita talia?
quandoquidem et Petrus qui audacius secutus fuerat, Tamen quando passus est, nihil horum dixit: non
ila adhuc longe erat, ut inlerrogatus el perturbalus, quia non habebat quod diceret, sed "exspeclabal ut
ler negaret Dominum, cum qtio se moriturum esse complerent illi omnia, et implerentur omnes prophe-
proroiscrat (Malth. xxvi, 70). Qui poslea ex longin- tiaede illo, de quo dictum erat: Et sicul ovis coram
quo ut propinquus fieret, audivit post rcstirreclio- tondenlese sine voce, non aperuit os suum (Isai. LIII,
r.em, Amas tne? ct dicebat, Amo ( Joan. xxi, 17). 7). Oportebat ergo ut laceret in passione, non taci-
Et diccndo propinquabat, qui negando longe faclus turus in judicio. Judicandns eniro venerat, qui postea
eral, donec trina voce amoris, solvcrel irinam voceni judicalnrus veniret: el ideo cum magna polestatc
negalionis'. El proximi meia longeslcterunt. judicaiurns, quia cum magna humilitale judicatus.
18. El uim (aciebantqui qumrebantanimam meatn. 21. [vers. 16.] Quoniam in te, Domine, speravi;
Jam manifeslura estqui quaerebant animam ipsius: tu exaudks, Domine, Deus meus. Tanquam si ei dicc-
qtti non habebant animam ejus, quia non crant in relur, Quare non aperuisti os (uum? quare non dixi-
corporc ejus. Qui quaerebant animam cjus, longe sti, Parcite? quare non in cruce pendens iniquos
erant ab anima ejus : sed quaerebant ut occiderent arguisti ? Sequilur et dicit: Quoniam in le, Domine,
eam. Quceritur enim anima ejus et benc. Nam alio speravi; lu exaudies,Domine, Detis meus. Monuit le
Ioco arguil quosdam dicens : Et non esl qui requirat quid facias,si forte occurrerit tribulatio. Quaeriseiiii*
animam meam (Psal. CXLI,5). Arguit quosdam non te defendere.el forte nemo accipitdefensioiiem tuam.
quacrentes animam ejus, et rursus arguit alios quac- Jam tu perturbaris, quasi perdideris causam tuam,
rentes animam ejus.Quis estqui quaerit bene aniroam quia nullius habes defensionemaut testimonium. Cu-
ipsius ? Qui ejus passiones imilatur. Qui sunt qui stodi intus innocenliam tuam, ubi nemo opprimil
quaerebanl male animam ejus? Qui ei vim faciebant, causam luam. Praevaluit in te falsum lesiimonium,
et crucifigebant eum. sed apud homincs: numquid apud Deum valebit, ubi
19. Sequitur, Qui quarebant mala mea, loculi sant causa tua diccnda est? Quando Deus judex erit, alius
vanitatem. Quid est, Qui quwrebanl malameu? Multa lcstis quam conscientia tua non erit. Inter judicein
quarrcbant, et non inveniebant. Forlc hoc dixerit, juslum et conscientiam luam noli timere nisi causam
Qu.Treb.int crimina mea. Quaesierunt enim quae in tuam : si causam malam non babueris, nullum accti-
illuin dicerent, et non inveniebant (Matth. xxvi, 59, salorem perlimesces, nullum falsum testem refelles,
(30). Quacrebantenim mala de bono, quaerebanl sce- nullum verum requires. Tu lanlum bonam conscicn-
lera de innocente : quando invenirent in eo qui nul- liam affer, ut possis dicere : Quoniamin le, Domine,
1itm pcccalum habebat?Sed quiapeccala quaerebantin speravi; lu exaudies,Dotnine, Deus meus.
coqui nullum peccalum habebat, reslabal ut fingerent 22. [vers. 17.] Quia dixi : Nequando insultenl' »1
quod non inveniebanl. Ideo, Qut quwrebanl mala ittea, me inimici mei, el dum commoventurpedes mei, in tne
locuti sunt vanitatem, non verilalem. Et dolumtota die magna locuti sunt. Iieruni redit ad infirmitalem cor-
tneditabantur: hoc est, fallaciam sinecessatione mcdi- poris sui, ct rursus caput illud attendit pedes suos :
tabanlur. Nostis quanta falsa testimonia dicta sunl in non sic esl in ccelo, ut deserat quod habet in lerra :
Dominum, antequam pateretur. Nostis quatila falsa atlendit plane, et videt nos. Aliquando enim, ut esl
leslimonia dicta sunt, etiam cuni resurrexisset. Nam isla vita, commoventur pedes nostri, et labunlur in
illi milites custodes sepulcri, de quibus Isaias dixit, aliquo peccalo : ibi exsurgunt linguaenequissimaeini-
Ponam tnalos pro sepullura ejus (Isai. LIII,9) ( mali micorum. Hinc ergo intelligimus, etiam cum lacebant
cnim erant, et veritatem dicere noluerunt, et cor- quid quaerebant.Loquuntur tunc aspere immites, gau-
dcnles 2 sc invenisse quod dolere debuerunt. Et dixi:
rupti mcndacium seminaverunt) : attendilc qualem
vanitatem loculi sunt. lnterrogati sunt eliam ipsi, ct Ne alicjuandoinsullentin me inimki mei. Dixi hoc, ct
dixerunt: Cum dormiremus, veneruht disciputi ejus, tamen forle ad emendationem fecisli eos magna loqui
et abslulerunt eum (Matth. xxvm, 13). Hoc est loqui de me, dum moverenturpedes mei, id est elaii sunt,
vanilalem. Si enim dormiebant, unde sciebant quod multa maladixerunt.cumcommoverer. Misereri enim
gestum erat? debuerunt infirmis, non insultare; quomodo Aposto-
20. [tiers. 14, 15.]. Ergo ait, Ego autem velut lus dicit : Fralres, si praoccupalus fuerit homoin ati-
surdtis non audiebam. Qui ad ea quae audicbat non quo delkto, vosqui spiritiiales estis, inslruite hujusmodi
respondcbat, lanquam non audiebal. Ego autem in spiritu mansuetudinis. Et complectilur quare : in
velulsurdus nonaudiebam: et sicut mutus non aperiens tendens, inquit, fetpsutn, ne et (u tenteris (Gal. vi, 1).
os suum. El repelit eadem : Et factus sutn sicut homo Non erant isli lales, de quibus dicit, Et dum comtno-
non audiens, et non habens in ore suo argutiones'. verenlurpedes mei, in me magna locuti sunt: sed erant
' octoMss.,limoris. 1 colb. Ms.cunslanterliabetexsultent.
- iu hic et alibi passirnAiu. Er. et Mss. [ - SicaliquotMss.Ldd.vero,Qtiiercml
redargutio- tuncasperi,immites,
ncs.j tjaudenlse, ctc. asperein niitcs.
NonnuIliMss.,
 109 ENARRATIOIN PSALMUMXXXVII. 410
lales de quibus alibi dicit, Qui me premunt,exsulta- (uam, ut curam geraspro peccato tuo. Quidest.curam
buntsi motut fuero(Psat. x'11,5). gerere pro pcccato tuo? Curam gerere pro vulnere
23. [vers. 18, 19.] Quoniamego in flagella paralus tuo. Si diceres, Curam geram pro vulnere meo; quid
sum.Omnino magnifice, lanquam diceret : Ad hoc intelligeretur, nisi, Dabo operam ut sanetur? Hocest
naius sum , ut flagella sufferara. Non enim nascere- „ enim curam gerere pro delicto, semper niti, semper
tur ' nisi de Adara, cui flagella debcntur. Sed ali- intendere, semper studiose el sedulo agere ut sancs
quandopeccalores in hac vita aut non, aut minus peccatum. Ecce de die in diem plangis peccalum
flagellanlur; quia jam desperala est inlentioeorum. tuum, sed forte lacrymaecurrunt, et manus cessant.
At vero illi quibus paratur vila seropilerna, necesse Fiant eleemosynae,redimanlur peccala, gaudeat in-
cst ut hic flagellentur; quia vcra est illa senlentia : digens de dato tuo, ul et tu gaudeas de dato Dei.
Fili, ne deficiasin disciplinaDomini, nequefatigeris Eget ille, eges et tu : cget ille ad le, eges et lu ad
cumab itlo increparis: quem enim diligit Dominus, Deum '. Tu contemnis egentem tui, Dcus non te
cotripif; flagellal autem omnem filium quem recipit conlemnet egenlem sui ? Ergo impleto tu egentis in-
(Prov. 111,11, 12). ldeo ergo non insultenl inimici opiam, ut impleat Deusinteriora tua. Hoc est, Curam
mei, non magna loquantur : et si flagellatme Pater gerampro peccalotneo, faciam omnia quaecumquefa-
meus, tu flagellaparalus sum; quia mihi haercditas cienda sunt, ad abolendum et sanandum peccatum
praeparatur. Non vis flagellum, non libi dalur hacre- meum. Et curatn gerampro peccalomeo.
ditas. Omnis enim filius necesse est ut flagelletur. 25. [vers. 20.] Inimici autem meivivunt. Bene est
Usque adeo omnis flagellatur, ut nec illi pepercerit eis, gaudent in saeculi felicitale, ubi ego laboro, et
(Rom.vni, 32) qui peccalum non habuit (I Petr. 11, rugio a gemitu cordis mei. Quoraodo vivunt inimici
22). Quoniamegoin flageltaparatus sum. illius, quia jam dixit de illis, quoniam locuti sunt
24. Et dolor meus ante meest semper.Quis dolor ? vanitatem? Audi et in alio psalmo: Quorumfilii sicut
Forle de flagello.Et vere, fratres mei, vere dicam noveltmconstabilitm.Sed superius dixerat : Quorum
vobis, flagella sua dolent homines; quare flagellnn- os locttlumesl vanitatem,filimeorum composilmsicut
tur non dolent. Nonerat isle sic. Audite, fralres mci: simitiludotempli; cellaria eorum plena, eruclantiaex
Ncscio quis si damqum patitur, proclivior est ut hoc in Itoc; boveseorum crassi; oveseorum fecunda,
dicat, Indignepassus sum, quam ut considerct quare multiplkantesin exilibussuis: nonestruina sepis,neque
passus sit; dolens damnum pecuniae, non dolcns clamorin plateis eorum.Vivuntergo inimicimci: haec
jusiitiae.Sipeccasti,lhesaurumtuuin interiorem dole: vila est, hanc laudant, hanc amant, hanc roalo suo
nihil habes in domo, sed forte inanior es ' corde : si habenl. Quid enim sequitur? Beatumdixeruntpopu-
autem plenum est cor bono suo, Deo tuo; quare non lum , cui hac sunt. Quid autcm tu, qui curam gcris
djcis : Dominusdedit, Dominus abslulit; sicut Do- pro peccato luo? quid lit, qui pronuntias iniquitalem
niino placuit, ita faclum est; sil nomen Domini bc- tuain? Bealtis,inquit, populuscujus est DominutDetis
ncdiclum (Job 1, 21)? Unde ergo isle dolebal? de ipsius(Psal. CXLIII,12-15). Inimki aulemmeivivunt:
llagello quo flagellabatur? Absit. El dolor meus, in- et confirmatisunt super me, et multiplkati sunt qui me
quit, ante me est semper.Et quasi diceremus,quis do- oderuntinique. Quidest, qui oderuntiniqtte? Bonasibi
lor? unde dolor? Qttoniaminiquitalemmeamegopro- volenlemoderunt. Qui si redderent mala pro malis,
nunito, et curam geram pro peccato meo. Ecce unde boni non cssent : qui si non redderent bona pro bo-
dolor. Non de flagellodolor: de vulnere, non de mc- nis, ingrati esscnt : reddunt autem mala pro bonis
dicina. Nam flagellum medicamentum est contra qui oderunt iniquc. Tales fuerunl Judaei: venit ad
peccata. Audite, fratres : christiani sumus; et tamen illos Christus cum bonis, reddiderunt illi mala pro
plerumquesi liliuscujusquammoriatur, plangil illum; bonis. Cavcte hoc malum , fratrcs: cilo subintrat.
si peccet, non illum plangit. Tunc plangeret, lunc Quia diximus, Tales erant Judaei : ne pulet unus-
doleret, cum peccantem videret; tunc modum impo- quisque vestrum longe se exceptum. Corripiat le
ncret, lunc normam vivendi doceret, disciplinam aliquis frater tuus, bonum libi volens; oderis ilium,
darct : aul si fecit, et ille non audivil, tunc crat et talis es. Et videte quam cito fiat, quam facile : et
plangendus; tunc pejus morluus luxuriose vivens, vitatote' tam magnummalum, lam agile peccatum.
quam moriendo luxuriam finiens : tunc ergo quando 26. [vers. 21.] Delrahebantmihiqui relribuu.nltnala
ista faciebal in domo tua, non soium morluuseral, pro bonis,quoniamperseculussumjusliliam.Ideo mala
scd el putebat. Haec dolenda sunt, illa sustinenda: pro bonis. Quid est, persecutus sumjustiliatn ? Non
illa fercnda, ista plangenda. Plangenda autem , quo- dimisi: nc forte persecutionem semper in malo in-
modo audistis plangere istum : Quoniaminiqtiitatem telligas, persecutusdixit, perfecte seculus : Quoniam
meam egopronuntio, et curam geram pro peccatomeo. persecutttssutn jusliliam. Et audi caput nostrum eju-
Ne securus sis, cum confessusfueris peccalumtuuro, lans 3 in Dassione : Et projecerunt me dileclum ,
tanquam semper praeparatusad conGtendumet com-
mittendum peccatum. Sic pronuntia iniquitatem 1DuoMss.,egetillea te, egestu a Deo.
* Sic plures MSS.At Lov.,quamfacile currat tamma>
1 DuodecimMss.,paleretur. gntim, etc.
3 Edd.etMss.,evidens: exceptoFuliensiunivetericodi-
Pro,inaniores corde,plurcs Mss.habcnt, m ammoct
cordc. cc, cujusopercslituiinus,ejulans.
4U S."AUGUSTINIEPISCOPI 412
lutis accipiamus. Elenim nostis mercenarios vel ope-
lanquam morluum abominatum. Parum erat mor-
rarios diversis temporibus ductosad vineam, merce-
tuum, quare abominalum? Quia crucifixum. Etenim
hsec raors crucis magna apud eos abominatioerat, dem tamen pariter acceperunl (Matth. xx, 9). Et
non intelligentesin prophetia dictumesse : Maledkltts Prophelaeergo, et Apostoli, et Martyres, et nos, et
omnisqui pendet in ligno(Deut. xxi, 23). Non enim qui post nos erunt usque in finem saeculi,iri ipso fine
sumus rjduleni sempiternam; ut contem-
ipse attulit mortem, sed hic invenit de maledicto accepturi
primi hominis propagalam(Gal. ui, 10) : cteamdem plantes gloriam Dei, et ejus faciem intuentes, eum
mortem nostram suscipiens in ligno suspendit, quae laudemusin aeternum, sine defeclu, sine aliqua poena
veneral de peccato. Ergo ne putarent aliqui, sicut iniquitatis, sine aliqua perversitate peccati, laudan-
tes Deum, et non jaro suspirantes, sed inhaerentes
putant quidam haeretici(a), Dominumnoslrum Jesum
Chrislum falsam carnem habuissc, et non veram mor- illi, cui usque in finem suspiravirausl, et in spe
tem in cruce solvisse; intendit hoc propbeta, et ait : laetaii sumus. In illa enim civitate erimus, ubi bonum
Maledklus omnisqui pendel in ligno. Ostendit ergo nostrum Deus est, lumen Deus est, panis Deus est,
vila Deus est: qtiidquid cst bonum nostrum, a quo
quia el Filius Dei vera morle mortuus esl, qttacmor-
lali carni debebatur : ne non malediclum , putares peregrinantes laboramus, in illo inveniemus.In illo
non vere morluum. Quia vero illa inors non erat erit quies, quam modo recordanles necesse est ut
falsa, sed ex illa propagine descenderat, qu;c venerat doleamus.Illud enitn sabbatum recordamur, in cujus
de maledicto, cum dicerel Deus, Morte moriemini recordatione tanla dicta sunt, el nos tanta dicere de-
(Gen. n, 17): omnino etad ipsum quiarpervenit vera bemus, ct dicenles nunquam tacere, non ore.sed
mors, ut ad nos perveniret vera viia ; etiam ad ipsum corde : quia sic ore lacemus, ut corde clamare pos-
pervenii mortis maledictio, ut ad nos pervcniret vitae simus.
benedictio. Et projecerunt me dilectum, tanquam
mortuum abominatum.
IN PSALMUM XXXVIII
27. [vers. 22.] Ne derelinquasme, DomineDeus
tnetts, ne discesserisa me. Dicamus in illo, dicamus ENARRATIO.
per illum; ipse enim inlerpellat pro nobis (Rom. SERMO
vin, 34): et dicamus, Nederelinquasme,DomineDeus (a).
meus. El tamen dixerat, Deus meus,Deusmeus,ulquid 1. [vers. 1.] Psalmi hujus, quem modo cantavi-
me dereliquisti(Mallh. xxvn, 46, el Psal. xxr, 2)? et mus, et tractandum suscepimus,tilulus cst: in finem
dicit, Deus tneus, ne discesserisa me.Si a corpore non pro Idiihun, Canlktim tpsi David. Cujusdamergo,
recedit, recessit a capile? Cujus orgo vox erat, nisi qui vocatur Idithun , voces exspeclandaeet audien-
primi hominis. Ex illo ergo se osicndens veram car- d;e sunt: et si esse unusquisque nostrum potuerit
nem portarc, dicit : Deus metts, Deus meus,tttquidtnc Idhliun , in co quod cant.it invenit se, et audil sc.
dereliquisti?Non illtim dimisilDens.Si lenon dimitlit Videris enim quis vocatus fuerit * Idithun secundum
credentem in se, Cbristum dimittcret Pater et Filius hominum priscam nativitatem : nos auiem audiamus
et Spiritus sanctus unus Deus? Sed personam in se quid interpretetur boc nomen, et in ipsa inlerprela-
transfiguraverat primi hominis. Scimus diccnte Apo- tionc nominis quaeramusintelligentiamveritatis. Sic-
slolo, quia velus homonoster confixusesl cruci cutn ut ergo inquirentes reperire poluimus in eis nomini-
ilto (Rom. vi, 6). Non aulem careremus vetuslate , hti, quaenobis a studiosis lilterarum divinarura ex
nisi crucifigereturin infirmilatel. Ad hoc enim venit, hebraeoeloquio in latinum inlerpretata sunl, Idilbun
ut renovemur in illo : quia desiderando eum et pas- iiilerpretalur, Transilicns eos. Quis esl ergo iste tran-
sionem ejus imitando renovamur. Ergo vox erat in- siliens? vel quos transilivit? quia, Transiliens, non
firmitatis, vox erat nostra, qua dictum est, Quare me nude positum est; sed, Transiliens eos. Transiliendo
dcreliquisti? Inde ibi dictum est, Verba delktorum cnim cantat, an canlando transilit? Sive Iransiliendo
tneorum(Psal. xxi, 2) : tanquam diceret, Haec verba cantct, sive cantando transiliat, transilientis tamen
ex persona peccatoris in me transfigurata sunt. Ne Canticumpaulo ante canlavimus : utrum et nos si-
discesseriSa tne. rous transilienles, viderit Deuscui cantavimus. Sed
28. [vers. 23.] Intende in adjutorium meum, si quis transiliens cantavit, gaudeat se esse quod can-
Domine salutis mew. Ipsa est salus, fralrcs, dc tavit: si quis autem terrae adhuc inhaer*nscanlavit,
qua salute exquisierunt Prophelae, sicnt dicit apo- oplet esse quod cantavit. Quosdamenim inhaerentes
stolus Pelrus : et non acceperunt qui exquisie- humo curvalos in terram, ea quaeima sunt cogitan-
runt ; sed inquisierunt ct praenuntiavcrunt, ct tcs , in rebus Iranseunlibusspem ponentes, transili-
venimus nos ct inveniinus quod illi exqttisierunt
1Lov.,suspiramus.Edd.alii et pleriqneMss.,
(I Petr. i, 10-12). Et ecce nos nondumaccepimus; et suspiravi-
mus.
riaseenlur post nos, et invenient quod nec ipsi acci- * sicnostriomnesMSS.AtEdd., viderintenim qvi tttm
pient et transient: ut omnes simul in fine diei cum fuernnt,quisvocatus,etc.
Palriarchis, et Prophetis, et Apostolisdenarium sa- mo(ct) nabilusCarthaginead mensamS. Cypriani.lste ser-*
in tribusMss.praenoiatur
habituscctrtltagme
qd ndssuni
1 TredecimMss.,nistnoscrncifigeretin infirmitate.Alii s. ctjpriani.scd verius io aliis,ad mensam,ereclamvidc-
quinque: ntsivetuscruciftgeretur,etc. licct tii ipsolocoubi cyprianuspassus fuerat. vid.Enar.
(a) Mauichsei. psal. LXXX, n. 1.
 413 ENARRATIOIN PSALMUMXXXVIII. 414
vit isle qui vocalur Transiliens eos. Quos enim tran- Veniat adhuc iste Idithun , transiliat eos qui dele-
silivit, nisi remanentes? ctantur imis; el delectelur in his, et gaudeat in verbo
2. Nostis quosdampsalmos inscribi Canticumgra- Domini, in delectatione Iegis Altissimi. Scd quid di-
duum : et ibi quidem in graecalingua salis evidens cimus? Et hinc transiliendum est in aliud? An huc
est, quid dicat avag«e,uSv.Anabathmi enim gradus usque habet quo transiliat qui transilire desiderat?
sunt, sed ascendentium , non descendentiura. Lati- Voces potius ejus audiamus. Jam enim iste transilicns
IIUSquia non potuit proprie dicere, generaliterdixit: videtur mihi quod habiiabat in eloquiis Dci, el ibi
et quoniam gradus appellavit, arabiguum reliquit didicil hnec,quaeaudiluri sumus.
uirum ascendentium essent, an descendentium. Sed 5. [ vers. 2, ] Dixi, Custodiamvias meas, ut non de-
quia non sunl loquelaenequc sermones, quorum non linquamin littgua mea. Credas quod legendo, disse-
audianlur voces corum (Psal. xvin, 4), exponit se- rendo, praedicando,monendo, objurgando, horlando,
quentem lingua praecedens; cl lit certum in alia, cum versaretur in opere , cum exerceretur in difficul-
quod ambiguuracratin alia. Quomodoergo ibi ascen- taiibus quibufdam humanis, homo agens inter homi-
dens quidam cantat, sic el hic transiliens. Est au- nes, quamvisjam transiliens eos qui non delectanlur
lem haec ascensio et isla transilitio, non pedibus, his (quia difficileest ut quisque lingua nonlabatur et
non scalis, non pcnnis; et tamen si interiorem ho- peccel, et qui lingua non peccavit, ut scriptum est,
roinem attendas, et pedibus, et scalis, et pennis. Nam Iticperfectusesl vir [Jacobiin , 2]), aliqua forle pceni-
si non pedibus, quoroododicit homo interior, Non ve- lenda dixerat, et lansa eranl ab ore quaevellel revo-
niat mihi pes superbim(Psal. xxxv, 12) ? Si non scalis, carc, nec posset. Non enim lingua frusira in ndo est,
quid sunt quas vidil Jacob, ubi eranl ascendentes nisi quia facile labilur. Videns ergo quam esset diffi-
Angeli et descendentes (Gen. xxvm , 12) ? Si non cile, ul neccssitatem loquendi haberet homo , et in
pennis,quis est qui dicit, Quis dabit milii pennassicul loqucndo non aliquid diceret, quod se dixisse nollcl;
columba, et volabo, el requiescam(Psal. LIV,7). Sed et lacdioaflecttiscx his peccatis, quaesivitevitare la-
in rebus corporalibus aliud sunt pedcs, aliud scalac, lia. Patitur hanc difficultatemtransiliens. Non me ju-
aliud pennae. Intus autem et pedes, et scalae, et pen- dicct, qui nondtim csl transiliens: transiliat, et ex-
nac affeclussunt bonae voluntalis ' . His ambulemus, periatur quodloqtior ; tunc enim erit et testis et filius
his ascendamus, his volemus. Cum ergo audit quis- vcritatis. Cum ergo haecei conligissent, slatuerat non
que Iransilientem hunc, et imilari eligit, non quaerat loqui, nc aliquid diceret quod loculumse esse poeni-
levitate corporis transilire fossas, aut aliqua altius- teret. Hoc indicant prima verba ejus, Dixi, Cuslo-
cula praevolaresaliendo : sed quod ad corpora altinet diatn vias tneas , ul non detinquam in lingua mea. Cu-
dico : nam fossas eliam transilit. Succensa igni et ef- stodi crgo vias luas, o Idithun, et noli delinquere
fosa , qtim ab increputionevultus lui peribunt (Psal. in lingua lua : perpeude quod diclurus es , examina,
LXXIX , 17 ). Quae sunt enim succensaigni el effossa, consule iuteriorem veritalem, et sic profer ad exterio-
qua ab increpatione Dominiperibunt, nisi pcccata ? rem auditorem. Quaerisista l plerumque in perlurba-
Succensa igni sunt, quaefacil male ardens cupidilas : lione rerum, in occupalione animorura, dum ipsa
ct effossasunt, quacfacit male jacens timiditas. Hinc infirmitas animae, quam aggravat corpus quod cor-
cnim peccala omnia, aut cupiendo, aut limendo. rumpitur, et audire vult et dicere, audire inlus, di-
Transiliat ergo iste omnia quibus teneri posset in cerc foris, aliquando perturbata studio dicendi, de-
lerra : erigat scalas suas, exserat pennas suas, vi- ficit indiligentia8 agnoscendi : et in his dicit aliquid
deat utrum quisquam agnoscat hic sc : imo vero in quod forle non esset dicendum. Contra haec reme-
Domini gratia multi se agnoscunt, qui forie jam vi- dium melius esl silenlium. Stat enim peccator, pro-
lcm habentes roundum, et omnia quae delectant in pria quadam nola peccator, superbus quisquam et in-
mundo, eligunt recle vivere, dum hic vivuni in gau- vidus; audit loquenlem transilienlem, captat verba,
diis quibusdam spiritualibus. Et haecunde erunt ad- proponit laqucos; difficileest ut non inveniat aliquid
huc ambulanlibus super tcrram , nisi ex divinis elo- non ila diclum, ut dici debuisset: nec audiendo igno-
quiis, ex. verbo Dei, ex parabola aliqua Scriptura- scit, sed calumniatur invidendo. Contra hos iste Idi-
rum scrutata et investigala, ex dulcedine inventionis, thun transiliens eossilere delegerat; unde ira canta-
quam praecessit labor inquisitionis? Sunt quaedam vit : Dixi, Cuslodiamvias meas, ut non delinquamin
deliciaesanctaect bonaein libris. Neque enim sunt in linguamea. Quamdiucapiora caluraniosis, aulcaptor,
auro et argenlo, in epulis atque luxuria , in venati- cl si non capior, Custodiamvias meat, ut non delin-
bus et piscatibus, in ludo ct joco, in theatricis nugis, quam in lingua mea. Quamvis transilierim delectatio-
in affectandiset apprehendendisruinosis honoribus; ncs terrenas , quamvis non me capiant lemporalium
neque enim vera sunt gaudia in his omnibus, et rerum volatici affectus, quamvisjam haec ima despi-
in his libris nulla sunt : imo vero anima illa ima ciam, cl ad meliora consurgam; in ipsis lamen me-
Iransiliens, ct in his delectata dicat, quia verum lioribus sufficit mihi delectatio intelligentix coram
dicit et secura dicit, Narraveruntmihi injusti delectn- « sic Edd.AtomnesMSS., Quisista : fortepro, Quamvis
liones, sednon sicullex ttta Domine(Psal. cxvin, 83). isla, elc., ut referatur ad illud, contrahwcremedvnnme-
lius, ctc. ln Mss.autcm per| atnis, Quihta conwrvatple-
1 ua iu uuileciinMss.lu Edd.autem,affeclussunlet bonce riiiiupu;i-.'.c.
voluntates. MSS.,
«~;'iU-.:!)J?;-i:il iivligenlui.
 415 S. AUGUSTINIEPISCOPl 4IG
Deo : quld mihi opus est caplanda loqui, et dare ad- ct audil eum, el gaudio gaudel propter vocerii,non
itum calumniantibus? Dixi ergo, Custodiamvias meas, suam, sed sponsi (Joan. m, 29). Ut vera dicat, audit
ut non delinquamin lingua mea. Posui ori meo custo- quaedicat. Nam qui loquilur mendacium, de suo Io-
diam. Hoc quare ? Propter pios, propter studiosos, quitur (ld. vm, 44). Quiddamergo triste el moleslum
propler fideles et sanctos ? Absit. Illi sic audiunt, ut passus cst isle; cl hac sua confessioneid quod passus
quod probant Iaudenl: quod autem improbant inler est, cavendum admonet, non imitandum. Timendo
multa forte quae laudant, veniam dent potius quara enim nimis, ut di.vi, ne diceret aliqua non bona, sta-
calumniam parent. Propter quos ergo vis custodire tuit sibi nulla dicerc vel bona : et quoniam slatuit
vias tuas , ut non delinquas in lingua tua, cl ponis tacere, ccepil non audire. Sias enim si transiliens
ori luo custodiam? Audi : Dum consistit adversumme cs, exspectas a Deo audire quid dicas Iiominibus:
peccator.Non consistil ad me, sed consisiitadversum inter divitem Deum, et inopem quaerentem quid au-
me. Quid dicturus postremo, unde saiisfaciam ? Car- diat, intercurris transiliens, qui possis et binc audirc,
nali dc spiritualibus loquor, foris videnli et audienti, et hac dicerc : si eligis hac non dicere, non merebcris
inlus surdo el cacco.Animalis enim homo non perci- hinc audire : conlemnis pauperem, conlemneris a
pit quae sunt Spiritus Dei (I Cor. II, 14). Nisi autem divilc. Oblitus es servurn te essc, quem consliiuit
animalis inveniretur, quando calumniaretur ? Realus Dtminus super familiamsuam dare conservis cibaria
qui narrat verbum auri audienti (Eccli. xxv,l2), (Matlh. xxiv, 45) ? Quid ergo quaeris accipere, quod
non auri pcccatoris astantis adversum se. Tales enim piger es erogare ? Merito crgo quoniam quod acccpe-
multl circumstabant et circumfrcmebant, quando ille ras diccre noluisti, impediris ne accipias quod acci-
vclut ovis ad immolandumductus est, et sicut agnus pere cupiebas. Aliquid enim volebas, aliquid habebas:
coram londenlc sine voce, sic non apcruit os suuin da quod habcs, ul merearis accipere quod non habes.
(Isai. I.III, 7). Quid enini dicas turgidis , turbidis , Ergo cum quasi posuissera ori meo cuslodiani, mihi-
calumniosis, litigiosis, verbosis? Quid dicas sanctum que indixissemsilenlium, quia videbam ubique peri-
el pium, et de religione transiliens eos * : quando culosum eloquium ; factum es(, inquit, in me quod
ipsis libenler audientibus, discere cupientibus, veri- nolebam ; Obsurdui,.et humiliatus sum : non me hu-
latis cibo inhiantibus, avide accipienlibus, ct Domi- roiliavi; sed, humiliatussum. Obsurdui,et humitiattis
nus ait: Adhucmutta habeovobisdicere, sed non pote- sum, el silui a bonis. Ccepinon dicere bona, cum ti-
stis illa portare modo(Joan. xvi, 12) ? Et Apostolus, meo ne dicam aliqua mala : et rcprehendi consilium
Non potui vobisloqui quasispirilualibus, sed quasi car- meum. Silui enim a bonis. El dolor meus renovatus
nalibus : non lamen desperandis, sed nutriendis. Se- est. A dolore quippe quodam, quem mibi inflixerant
quilur enim , Tanquam parvulis in Christo lac vobis calumniatores et reprebensores, tanquam requievc-
potum dedi, non escam; nondumenim pateratis. Ergo ram in silenlio, et cessaveraldolor ille qni factus crat
vel nunc dic, Sed nequeadhuc quidempotestis(I Cor. a calumniantibus : sed ubi silui a bonis, renovalus
lii, 1,2). Noli ergo festinare audire quod non capis, csl dolor meus. Ccepi plus dolere tacuisse me quae
sed cresce ut capias. Sic parvulum alloquimur, in dicerc deberem, quam dolueram dixisse quaediccre
sinu matris Ecclesiae pio lacte nulriendum, et ad non deberem. Renovalusest dolor meus.
cscam mensae dominjcaeidoncum faciendum. Quid 5. [vers. 4, 5.] (a) Et in meditalionemea exardescet
aulem vcl tale dicam peccalori astanti adversus me, ignis. Ccepitesse inquietum cor meum. Videbam in-
idoneum se pulanti aut lingenti, ad ea quaenon capit; scnsatos, et labescebam (Psal. cxviii, 158), non ar-
ut cum ei dixero, ct ille non ccperit, non se putet non guebam : et mc sic tacentcm zelus domus luae cohi-
cepisse, sed me delecisse ? Ergo proplcr hunc peccato- cdebat (Psal. LXVIH, 10). Respexi enim ad Dominum
rera astantem adversus me, posuiori meo cuslodiam. meum dicentem : Serve nequam et piger, dares pecu-
4. [yers. 5.] Et quid secutum est ? Obsurdui, el hu- niam meamnummutariis,et ego venienscum usuris ex-
miliatussum, elsiluia bonis.Palitur enim difficultatera igeretn.Et qttod sequilur, averlat Deusa dispensatori-
istc transiliens in quodam gradu, quojam transilivit; bus suis : Projiciatur in lenebras exteriores ligalis
et quaerit et inde transilire, ad vitandara hanc diffi- roanibus et pedibus, servus, non eversor ad perdcn-
cullatem. Peccare metuebam *, ut non loquerer, ut dum, sed pigerad erogandum (J/a»/t.xxv,26,27, 50).
silcntium mihi imponerero; hoc cnim dixeram, Cuslo- Quid exspectare dcbent, qui cum luxuria consumpsc-
diant vias meas, ut non detinquam in lingua mea : et runt, si damnanlur qui cum pigritia servaverunl ? In
dum timeo loqui ne peccem, Obsurdui et humilialus meditationemea exardescet ignis. Et posilus in hac
sum,etsUui abonis. Dumnimis limco, ne loquar aliqua fluctuatione dicendi et tacendi, inler eos qui calu-
mala, tacui omnia bona : Obsurdui, el humiliatus mniari parali sunt, et eos qui affcctam instrui, inter
sum, el silui a bonis. Undcenim dicebam bona, nisi abundantes et inopes, faclus opprobrium his qui
quia audiebam? Auditui enim meo dabis cxsultatio- abundabant, et despectiosuperbis(Psal. cxxn, 4), rc-
nera ct laetitiam(Psal. L, 10). Et amicus sponsi slat, spiciens eos bealos qui esuriunt et siliunt jusliliam
(Matth. v, 6); laborans in utroque, afflictusin uiro-
1 Er., Quiddkas sanctoel pioet de rctigwnetransilienti ne projiciat margaritas anlc porcos,
qne; periclitans
cos.Tres MSS., Quiddkat sanctuset piuset de religionis
iraiisiliense os. («) Silentio praeteritverba illa vors. 4, Concatuitcor
«PluresMss.,peccctlorcm mettubam. mcttmintra tnc.
417 ENARRATIO1N PSALMUMXXXVIII. 418
periclitans ne non eroget cibaria conservis : in hoc quae nondum pcrvencrat; et quibusdam jam transili-
scslu quaesivitaliura meliorem locum ab hac dispen- tis, non remaneret in via, sed desiderio raperelur in
salione, in qua sic laborat homo et periclitatur; et superna; usque quo ille qui quaedam transilierat,
suspirans in finem quemdam, ubi isla non erat passu- omnia transiliret, et ab irroratione quadam gutiarum
rus, in illum, inquam, finem quo dicturusesl bono ero- dominicarum de Scriplurarum nube venientium,
galori Dominus, Intra in gaudium Dominilui (Matth. venirct sicut cervus ad fontem vitae (Psal. XLI,2), et
xxv, 21): Locutus tutn, iuquit, in lingua mea. Inler in illo lumine videret lumen (Ptal. xxxv, 10), et abs-
sestus, inter pericula Iiaec, inler difficultates, quia ita conderelur in vultu Dei a conturbatione hominum
delectat lex Domini, ut tamen propter abundantiam (Psal.xxx, 21):ubi diceret, Rene est, ultra nibil
scandalorum refrigescat charitas multorum (Id. xxiv, volo, omnes hic amo, neminem bic timeo. Boniun
12):inter hos ergo aestus, Locuttts sum, inquit, in desiderium, sanctum desiderium. Qui jam hoc habe-
lingua mea. Cui? NOHauditori quem volo erudire, sed tis, congaudete nobis; et orate ut perseveranler ha~
exauditori a quo volo erudiri. Loculus sum in lingua beamus, ne inter scandala deficiamus. Nam et nos
mea, illi a quo intus audio, si quod bonum, si quod pro vobis hoc idem rogamus. Non enim ct nos
verum audio. Quid loculus es ? Nolum, inquit, mihi digni qui pro vobis oremus, et vos indigni qtii pro
fac, Domitie,finemmeutn.Transilivi enim quaedam,et nobis oretis. Audiloribus suis quibus praedicabat vcr-
veni ad quaedam; et ea in quae veni, meliora sunt bum Dei, se commendabat Aposlolus (Coloss. iv, 3).
eis a quibus transilivi: sed restat adhuc quod transi- Orate crgo pro nobis, fratres, ut et quod videndum
liendum sit. Non enim hic remanebimus, ubi tentatio- ast bene videamus, el quod dicendum est benc dica-
nes, ubi scandala, ubi auditores et calumnialores mus. Caeterumhoc desiderium, novi, in paucis est:
palimur. Finem tneutnnqlum mt/tt fac: finem qui mihi nec me oplime intelligunt, nisi qtii gustaverint unde
dcest, non cursum qui mihi adest. loquor. Loquimur tamen omnibus, et habentibus tale
6. Finem illum dicit, quem currens intuebatur desiderium, et nondtim habentibus : habentibus, ut
Apostolus,et de sua imperfeclione confitebalur, aliud nobiscum in illa suspirent; non habentibus, ut pigri-
in se iutuens, aliud alibi quaerens. Ait enim, Non quia tiara excutiant, ima transiliant, ad dulcedinem legis
jam accepcrim, aut jam perfectus sim, fralres, ego dominicaeveniant, non in deleclationibus iniquorum
meipsumnon arbilror apprehendisse.Et ne diceres, Si remaneant. Narrant enim multa multi, et laudant
non apprebendit Apostolus, ego apprebcndi ? si per- multa multi, iniqua iniqui. Et revera et illa iniqtia
fectus non est Aposlolus, ego perfeclus suin? vide habent delectalionem, sed non sicut Jex lua, Domine
quid agat, altende quid dicat. Quid ergo agis •, Apo- (Psal. cxvm, 85). Dicant ergo nobiscum quicredunt
stole ? Nondum apprehendisti, nondum perfectus es ? liaccdicere et nos. Negotium enim hoc inlus est,
Quid agis ? ad quam actionem me hortaris ? quid mihi nullis vcrbis ostendi potest. Sed qui hoc agil, credat
imitandum sequendumque proponis? Unum autem, esse et in alio : non solum se pulet accepisse quod
inquit, qua relro sunt oblilus, in ea quw ante sunl ex- Dei est. Dicat ergo in his Idithun, Notum fac mihi,
tentus, secundum inlenlionem sequor ad paltnam su- Domine,finemmeum.
pernm vocationisDei in CllrisloJesu (Philipp. m, 12- 7. Et numerumdierum meorum qui est. Numeriun
14) : secundum intenlionem, nondum secundum dierum quaeroqui esl. Sic possum dicere, sic possum
pcrvenlionem, nondum secundum apprehensionem. intelligere numerurn sine numero, quoraodo posstuit
Non relabamur unde jam transilivimus, nec remanea- dici anni sine annis. Ubi enim anni, utique quasi nu-
mus in illis in quaejam venimus. Curramus, inlenda- merus; scd lamcn , Tu idem ipse es , et anni tui non
mus, in via sumus : nec tam sis securus ex eis quae deficient (Psal. ci, 28). Numerum dierum meoruni
transisti, quam sollicilus pro eis ad quac nondum mihi nolum fac, sed qui est. Quid ergo ? Iste numcrus
pervenisti. Qum retro, inquit, oblitus, in ea qua anle in quo lu es, non esl? Plane, si altendam bene, non
sunt exlenlus,secunduminlenlionemsequor ad palmam csl : si haeream, quasi cst; si transiliam , non est: si
supernm vocalionisDei in Chrislo Jesu. Ipse est enim ab islis me excutiens superna contempler, si trans-
fmis. Unum autcm, hoc est illud unum : Domine eunlia manentibus comparem, video quid verum sit:
oslendenobis Patrem, et sufpcit nobis (Joan. xtv, 9). quid autem magis videatur esse,. quam sit ? Dictu-
Unum autem, quae et una dicitur in alio psalmo : rusne sum esse istos dies raeos ' ? Hos , inquam, dies
Unam petiia Domino, hanc requiram. Qua relro bbli- esse diclurus sum; et tam magnum hoc verbum, htiic
tus, in ea qua ante sunt extentus,Unam petii a Domino, cursui rerum labentiuro temere dabo ? Ita ergo ipse
hanc requiram, ul inhabitemin domoDomini per omnes deficiens penenon sum , ut exciderit milii qui dixil,
diesvilmmea. Propler quid ? Ut contemplerdelectatio- Ego sum qui sum (Exod. m, 14). Est ergo aliquis nu-
nem Domini (Psal. xxvi, 4). Ibi eniro gaudebo de merus dierum ? Vere est, et sine line est. In his au-
socio, non timebo de adversario : ibi enim contem- tcm diebus dicam aliquid esse, si teneo de quo die
platormecum erit amicus, non calumniator inimicus. me interrogas utrum sit: ut vel inlerroges me, tcue
Hoc desideravit isle Idiihun, notum fieri sibi cuin hic unde me Tenes diem islum ? Si tenuisti
interrogas.
esset, ut sciret quid sibi deesset; et non tam gaude- 1 Sicplerique MSS.AtLov., quamsi dklurussit le meti-
rel de his ad quaepervencrat, quam desiderarct ea ad sum esseistos dies meos?Er., videaturnonesse, quam si
'SicMss.Atedd.hicetproximoloco,proacjis,habentcns. dklurus sim esseistosdiesmeos?
419 S. AtJGUSTfNIEPISCOPI 420
liesternum, tenes et hodiernum. Sed hesternum, in- magnum putant esse quod adest: qui eriim putat se
quis, non teneo, quia jara non est : islum autem te- esse aliquid, cum nibil sit, semetipsum seducil(Ga/.
neo in quo sum, et qui mecum est. Ilane de isto exci- vi, 5). Nec isti ex hoc magni sunt: nain el inflatioet
dit libi jam quanliim a priroa luce transierit? Nonne lumor imilatur magnitudinem, sed non habet sani-
isle dies a prima hora ccepit? Da mihi priraam horam jatem.
ejus ? da mihi et secundam ejus; quia forle et ipsa 9. [vers. 6.] Jam ergo isle transiliens agens quid-
transvolavit. Tertiam, inquis , dabo tibi : forte enim dain in corde occultum , quod non novit nisi qui pa-
in ipsa nunc sumus. Certc ergo sunt isli dies, et est riter agit; lanquam noto sibi faclo fine suo impetrans
teilia dioe : ct si lertiam dabis,-non (iicin, sed horam quod rogavit, noto sibi facto numero dierum suo-
dabis. Verumlamen ne hoc quidem libi concedo , si rum , non qui transit, sed qui est, altendil ad haec
mecum ista uicumque transilisli. Da mibi vel horam qu;c transilivit, et comparavit nolitiao superiori: et
tertiam, ipsam inibi da in qua cs. Si enim aliquid lanquam diceres ei, Quare desiderasti numerum die-
ejus jam praeteriit, et aliquid ejus adhuc reslat; nec rum luorura qui est? quid cnira de diebus islis dicis?
J
quod pracleriit mihi polcs dare, quia jara non est; nec de illo alio altendcns haecait: Ecce veleres posuisli
quod restat, quia nondum est. Quid mihi de hora isla, diesmeos.Veterascunt enim hi, ego novos volo,novos
quae nunc peragitur, dabis? Quid de illa mihi dabis, nunquam veterascentes; ut dicam, Velera transie-
cui commitlam boc verbum ut dicam, Est? Cum dicis runt, ecce facta sunt nova (II Cor. v, 17) : nunc in
ipsuro Est, certe una syllaba est, el momcntum unum spe, lunc in re. lnnovati enim fide et spe, quanla
est, el tres lilleras syllaba habet : in ipso ictu ad se- adhuc vetera agimus? Non enim sic Cbristo induli
cundam hujus verbi litteram non pervenis, nisi prima sumus, ul ex Adam jam niliil portemus. Videte vele-
sonabit, nisi cum et secunda rasccntem Adam, et innovari Cbristum in nobis : Et
finita fueril; teriia 11011
transierit. Quid mihi de hac una syllaba dabis? Et si exterior, inquit, homonosler corrumpitur, sed ittie-
tenes dies , qui unam syllabam non tcnes? Momcnlis rior renovalur de die m diem (Id. IV, 16). Ergo ad
Iransvolantibus cuncta rapiunlur, lorrcns rerum fluit; peccatum, ad mortalitatem, ad praetervolantialem-
de quo lorrcnte ille in via bibil pro nobis, qui jam pora, ad gemitum et laborem et sudorem', ad aetates
exaltavit caput (Psal. cix, 7). Isli ergo dies non sunt: succedcnles, non manentes, ab infantia usque ad
ante abeunl pene, quara venianl; et cum venerint, senectuiem sine sensu transeuntes, ad haecattenden-
siare non possunt: jungunt se l, sequunlur sc, et tes, videamushic veterem hominem, velerem diem ,
non se tenent. Nihilde prseterilo revocatur : quod vetus canlicum, Vclus Teslamenlum : conversi au-
fulurum est transiturura exspeclatur; nondum habe- lera ad interiorcm 3, ad ea quaeinnovanda sunt, p:o
tur, dura non venit; non tenetur, dum venerit. Nu- his quaeimmulabunlur, inveniamusbominem novum,
merumergo dierum meorum qui est : non islum qui diem novum, canticum novum, Testamenlum No-
non ost, el quod me difficiliuset periculosiuspertur- vum; et sic amemus istam novitatem , ut non ibi li-
bat, et est et non esi; nec esse possumus dicere quod meamus veluslatem. Nunc ergo in hoc cursu iratis-
non stat, nec non esse quod venil el transit. Est iilud imus a veleribus ad nova : ipse transitus agiiur ci;m
simplex quajro, Est verum quaero, Est germanum corrumpuntur exteriora, et innovantur inleriora; do-
quaero, Est quod est in illa Jerusalem sponsa Domini nec etiam hoc ipsum quod exlerius corrumpiiur,
mei, ubi non erit mors , non erit defeclus, non erit reddat debitum naiuroe, veniat in mortern, renoveltir
dies transiens, sed mauens, qui nec hesterno praece- et hoc in resurrectione. Tunc fienl revera omnri
ditur, nec craslino impellitur. Hunc, inquain , nume- nova , reliqua quae nunc sunl in spe 4. Agis ergo ali-
rum dierutnmeorumqui est, notummilii fac. quid nunc a veteribus te exuendo , et in nova cttt-
8. Ut sciamquid desiimilii.IIuc enim mihi deesl bic rcndo. In nova ergo currens iste, et in ea qua: antc
laboranti; et quomdiu mihi dcest, non mc dico per- sunt exlentus, Noium, inquit, Domine,fac mihi finem
fectura : quamdiu hoc non accipio , dico , Non quia meum, el numerumdierum meorum qui est, ul sciam
jam acceperim,aut jam perfeclussim; sequorauiemad quid desit mihi. Ecce trabit adhuc Adam, et sic festi-
palmamsuperna vocationisDci (Pliilip. m, 12 , 14) : nat ad Christum. Ecce, inquit, veteres posuisti dies
hanc accipiampro merccde cuisus inci. Mansioquae- meos.Veleres dies ex Adam, veteres illos posuisli :
dam eril finis currendi; et in ipsa mansione patria veterascunt quotidie; et sic vcterascunt, ut aliquando
sine peregrinalione , sine seditione, sine teniatione. etiam consumantur. Et subslanlia mea tanquamnihil
Ergo, Nolum fac mihiXnmc.numerumdkrummeorum artte le. Anle te, Domine , tanquam nihil substanlia
qui est, ut sciam quid desil milii; quia nondum ibi mea , ante le qui vides hoc : cl ego cum hoc video,
SIIIII: ne superbiam ex eo jn quo jam sum, ut inve- auie te video, ante homines non video. Quid enim
niar in illo non habens meam juslitiam. In compara- dicam ? quibus verbis ostendam, nihil esse quod sum
lione enim illius quod est, nllcndens isia quac non ila in comparalione ejus quod est ? Sed intus diciiur 5,
sunl, et plus mihi videns decsse quam adesse, ero 1 undecimMSS., De illo altoattendens.Aliiseptem, ille
humilior ex eo quod deesl, quam clatior ex co quod desaltn attendens.
Edd.,et stidoremAdm: abestAda a Mss.
adest. Nam qui putanl se aliquid habere cum bic vi- » SicMSS. Edd.vero, ad inleriora.
4 Hicia Edd.additursunl : a Jiss.abest.
vunt, snpcrbiendo non accipiunt quod deest; quia c AhquotMss., discitur. Etqtiod
mox Edd. ferebant, inlus
1 septemMSS., urgentse. utrumque;ubi nonnulliMss.,intusutcutnque.
421 ENARRATIOIN PSALMUMXXXVIII. 493
inlus utcuroquesentitur. Ante te , Domine, ubi oculi nitas. Quae vanitas? T/iesauma/, et non cognoscit&ui
tui sunt, non ubi oculi humani sunl : quid ubi oculi congregabitea. 0 insana vanilas ! Beatus cujus estDo-
lui sunt? Substantia mea tanquam nihil. minus spes ejus, et non respexit in vanilaieset ,insa-
10. Verumtamenuniversa vanilas , omnis homovi- nias mendaces (Psal. xxxix, 5). Delirare ,tibi videor,
vens. Verumtamen : quid enim dicebat? Jam ecce avare, cum haec loquor : anicularia libi videntur haoc
transilivi morlalia omnia , et ima contempsi, calcavi verba. Tu enim videlieelJiomo magni consiiii magnae-
terrena , ascendi ad delectalionem legis Domini, flu- que prudentiae, excogitas quolidie genera acquirendae
ctuavi in dispensatione numerorum dierum l doini- pecuniac, de ncgotio, de agricuHura, fortassis et,de
nicorum, desidcravi etiam finem-illum, cujus non cloquio, de juris consultatione, dc railitia, addis et,de
est fmis; desideravi numerum dieruin meorum qui fenore. Ilomo cordatns nihil praeterroiltis oninino,
est, quia nuraerus dierum istorum non est; eccc jam tmdo numrous super nummum, et in occulto diligeti-
talis sum, lanta transilivi, in ea qu% stant sic inhio : tius castigelur '. Depraedarishominem, caves deprac-
Verumtamen,sic quomodo bic sum, quamdiu hic sum, datorem ; quod facis times ne patiaris, et iu eo quod
quamdiu in hoc saeculosum , quamdiu carnem mor- pateris non te corrigis. Sed 11011, paieris : prudens
lalem porto , quamdiu tenlalio vita humana est super enim homo es, benc servas, non sol.umbene :
colligis
lerram (Job vu, 1), quamdiu inter scandala suspiro, habes ubi ponas, cui committas, quomodo niliil
mibi in- eat ex per-
quamdiu timeo ne cadarn qui sto, quamdiu eo quod congregasli. lnterrogo cor luum, dis-
cerla sunt et roala mea et bona mea , universavanitas culio prudeniiam tuam : Ecce collegisti, ecce ita
omnis homovivens.Omnis, inquam, et haerenset tran- servasti, ut nibil possis amitlere eorum quae
servasti;
et
siliens, ipse Idilhun ad universam vanilatem adhuc dic mihi cui servas ? Non tecum ago, non commemo-
pertinel: quia oronia vanitas, el vanitas vanitantium ': ro, non cxaggero quidquid aliud mali habet avarUia
quae abundaniia homini in omni labore suo, quo ipse vanitalis luae : hoc unum propono, Jioc djscutio,
laboral sub sole (Eccle. 1,2 et 3) ? Numquid et Iditbun quod mihi dat occasio leclionis hujus psalmi. Pror us
sub sole adhuc esl? Habet aliquid sub sole, habet colljgis, tIiesaurizas:non dico, Ne forte dum
colljgis,
aliquid ullra solem. Sub solc babet evigilare, dor- colligaris : non dico, Ne forle cum vis esse praedo,
inire, manducare, bibere, esurire, sitire, vigere, fa- sis praeda : hoc apertius eloquar; fortassis enim cae-
tigari, puerascere, juvenescere, senescere, incerla ha- ctis avariiia non audisti aut inlellexisti : non dico,
bere qnae optat et timet : haecomnia sub sole babet inquani, Ne forte cum vis esse praedo minoris, sis
el ipse Idilhun, etiam ipse transiliens cos. Unde ergo praeda majoris. Non enim senlis essele in
mari, nec
transiliens Ex? illo desiderio, Nolum fac tnihi, Do- cernis minores pisces a majoribus devorari. Nen
mine, finemmeum. Hoc enira desiderium ultra solem dico isla, non dico difficuliates et. pericula in ipsa
cst, non est sub sole. Sub sole omnia visibilia : quid- conquisitione pecunisc, quanta patiantur qui cant col-
quid visibile non esl, sub sole non est. Non est visi- ligunt, qtiam in omnibus pericliienlur, in oinutbus
bilis fides, non esl visibilis spcs, non est visibilis cha- pene mortem videant: transeo haec omnia. Piorsus
ritas, non est visibilis benignilas, non est visibilis po- colligis nullo contradicente, servas nullo auferenlc :
stremo limor ille caslus permanens in saeculumsac- excute cor tuum, ac prudeniiam lanlam ,qua me de-
culi (Psat. xvin, 10). ln bis omnibus dulcedinem ha- rides, qua roe insipientem pulas hax loquentem; et
bens consolalionemque Idilhun , et ullra solem con- dic niihi: thesaurizas; cui congregabis ea? Video
versans, quia conversatio ejus in ccelis esl, ex his quae quid velis dicere, quasi quod vis dicere huic non -oc-
adbuc habet sub sole, gemit; et isla contemnit et do- currerit : dicturus es, Filiis meis servo. flaec est vox
let, in illa inardescit quae desiderat. Locutusest de pieiaiis, excusatio iniquilatis : Filiis meis, .inquis,
illis, loquatur et de islis. Audislis concupiscenda, au- servo. Etiaui servas filiis luis. Itane hoc non noverat
dite contemnenda. Verumtamenuniversa vanitas om- Idilbun ? Novcrat ea plane, sed in dicbus veleribtis
nis lionwvivens. coniputabal, ct ideo coiiieinncbal; quia.ad novos dies
11. [vers. 7.] Quanquatn in imagine ambulat homo. feslinabat.
In qua imagine, nisi illius qui dixil : Faciamus homi- 12. Nam eccc discutio te cum filiis tuis : sorvas
nein ad imaginemet similitudineinnostratn (Gen. 1, 26)? transilurus transiluris, imo vero transiens transeuu-
Quanquamtn imagine ambulathomo.ldeo enim Quan- tibus. Nam transituruni lo sic dixi, quasi nunc ina-
quam, quia magnum aliquid imago haec.Et hoc Quan- 1 Quatuorvel quinqueMss.ad illud,
super nummum,ad-
quam, secutum est Tamen : ut illud quod audistis dunt ponalur. Quo ouiissoEdd. ferebant, et in occvlloili.i-
qenliusacquirulur. At loco acquiratur, quatuor Mss.ha-
iiuanquam, ullra solem sil; hoc autem quod sequitur bent, coiujregelur.L'nus, cottocetur. Tres, cartigetnr. ln
Tamen, sub sole sit; et illtid perlineal ad islud verbuiii aunolaliuncula
verilatem, rensi et aiidoeneusi e st ad niarginein in'Mss l.y-
ante annos 600, ijsoque, uti \ideiur,
hoc advanitatem. Quanquam ergo in imagine ambulat quo descrfpttsunt codiccs,calaino
: « apposila, hunc in mo-
homo: Tamen vane conturbalur. Audi conturbaiionem dum Carligare est in carta, hoc esl iu meuibrana,pro-
« pter menioriam aliquid scribere, usitatius de usurariis
ejus, et vide si non est vana : ut calccs eam, transi- «dicitur.» Aliidemuin noveni MSS , eastigelur.Id forte
lias eam, et habites in excelsis, ubi non est isla va- vulgi ferentousu adhibiium hoc loco est prb, rectudatur;
quo sensuper metapborama Martiaiidiciturlib. f, epigr.
1 Er. et decem Mss.,numerorumDotmnkorum: omissa 50:
voce, dkrum. item duo Mss., nummorumDominkorum. Et cujuslaxasarca flagellatopes.
Qoaiuor, munerumDommicorum. Et a Jurisconsultis,fiagellareannonam: ut in leg. 6ff. da
1 SicroelioresMss.vulgali,vatritatum.M. Extr. Crim.
m S. AUGUSTINIEPISCOPI 424
neas. IpSum hodie : ex quo loqui coepimus usque ad diendum sermonem, ad colligendas interiores divi-
hoc momentum, sentis quia senuimus. Neque enim tias, cogilas de extcrioribus : numquid cas huc tecum
cernis et incrementa capillorum tuorum; et nunc adduxisti? Ecce nec nunc cas vides. Credis te haberc
cum stas, cum hic es, cum agis aliquid, cum loqueris, in domo, quod scis te posuisse: numquid scis le non
in le crescunt capilli tui: neque enim repente creve- perdidisse ? Quam mulli redierunt ad domos suas, ct
runt, ut tonsorem quacreres. Agitur ergo aetas trans- quod posuerant non invenerunt. Uinc foriasse expa-
volans, et in intelligentibus, et non sentiemibus, et verunt corda cupidorum; el quoniamdixi multos saepe
in aliudjnale occupatis. Transis tu, et servas trans- ad domum suam rediisse, et quod posuerant non in-
eunli filio tuo. Prirao hoc a te quacro, Scis eum pos- venisse, dixit quisque in corde suo : Ahsit, Episcope;
sessurum cui servas ? aut si nondum nalus est, scis bonum opta, ora pro nobis; absit ut contingat, absit
nasciturum? Senas filiis, incerlum est an futuris, an ut iia fial; credo in Dcum, quoniam quod posui sal-
vum invenio. Credis in Deum, el non credis ipsiDeo?
possessuris : nec reponis thesaurum ubi rcponendus
est. Non enim Dominus luus servo suo lale consilium Credo in Chrislum, quia salvum erit quod posui,
darel, ut peculium suum perderet. Peculiosus servus nemo accedet, nemo auferet. Securus vis esse cre-
es cujusdam magni patris familias. Quod amas et dcndo in Chrislum, ut nibil pcrdas dc domo lua :
ul perdas securus eris potius credendo Christo, ut ibi ponas,
quod habes ipse tibi dedit, et non vult
quod libi dedit, qui et seipsum tibi dabit. Sed nec ubi consilium dedit. An securus es de servo tuo, et
hoc, inquam, quod tibi ad lempus dedit, vult ut per- sollicitus es de Domino luo? sccurus es de domo lua,
das. Multum est, exuberat, supergreditur vires nc- et sollicitusde ccelo? Sed ego, inquis, quomodo pono
cessitalis tuae,jam certe superfluum deputatur : ncc in ccelo? Dedi libi consilium : ubi dico, pone: quo-
hoc volo ut perdas, ait Dominus tuus. Et quid facio? modo pervcniai ad ccelum, nolo scias. Pone in mani-
4
Migra, ubi posuisti non est tutus locus. Certe scr- bus pauperuni, da egentibus* : quid ad lc quomodo
vire * vis avaritiae : vide ne forle et ipsi avariliae perveniat? Non perducam quod ego accipio? An
ba- oblitus es, Cum uni ex minimismeis fecistis, mihi fe-
congruat consilium meum. Habere enim vis quod
bes, et non perdere : ostendo tibi locum ubi ponas. cistis (Matih. xxv, 40)?Sihaberetquispiamamicus luus
Ne lliesaurizes in terra, nesciens cui congregcs ea, et quosdam lacus vel cislernas, et quaeque receptacula
sit qui possi- fabricarum ad servandum aliquem liquorem vel vini
postea quemadmodum consumpturus
debit, qui tenebit. Forte enim possessus possidebita, vel olei, quacrercs ubi absconderes vel servares fru-
et quod a tc habebit non lenebil. Forte cum ei ser- ctus luos, et diccret tibi, Ego tibi servo : baberetque
vas, antequam ille veniat lu perdes. Solliciludini luae ad illa receptacula occullos canales quosdam trans-
consilium do : Thesaurizale vobis thesaurum in cwlo itusque, ut per hos clanculo irct quod palam funderc-
(Matth. vi, 20). Hic in lerra si vellcs servare divilias, tur : et diceret libi, Quod habes, hic funde : videres
domui luaj autem lu non esse illum locum ubi ponere cogilabas,
quaereres horreum : forte non crederes
propter domesticos tuos: commendares ad vicum ar- et limeres fundere : ille qui sciret machinamenla
4
gentarium : difficilis est enim ibi casus, fur non fa- quaedamocculta locorum suorum, non tibi diceret,
cile accedit, bene omnia servanlur. Quare ista cogi- Funde securus, hinc illuc pervenit; non vides qua,
tas, nisi quia non habes raelius ubi serves ? Quid si sed crede mihi, qui fabricavi ? Fabricavit enim per
dabo melius? Dicam tibi, Noli commendare huic mi- qucm facta sunt omnia, mansionesomnibus nobis:
nus idoneo, sed esLquidam idoneus, illi commenda: illuc vult praecedere quod habemus, nc hoc in terra
habet magna horrea, ubi perire non possinl divitiae; pcrdamus. Ctim aulem servaveris in terra, dic mihi
Jam forle di- cui congregabis ea ? Filios habes : unum plus numera,
magnus super omnes diviles dives est.
cturus es, Et quando audeo tali commendare? Quid et da aliquid et Chrislo. Thesaurizat, el non cognoscit
si ipse te liortatur? Agnosce illum.non solum pater cui congregabitea : vane conturbalur.
familias est, scd et Dominus tuus est. Nolo, inquit, 13. [ners. 8.] Et nunc: quando, inquil iste 'Idilhun
serve meus, perdas peculium tuum, agnosce ubi po- respiciens vanitatem quamdam, suspiciens veritatem
nas : quare ibi ponis ubi possis amiltere; ubi etsi non quamdam, in medio positus quiddam sub se habens,
amittas, ibi permanere perpetuo lunon potes?Estalius quiddam supra se (sub se habet unde transilivit, su-
locus, quo te transferam. Praccedat le quod habes; pra se habet quo se exlendit) : El nunc, ait, quando
noli timere nc perdas; dator ego eram, custos ego quiddam transilivi, quando multa calcavi, quando
ero. Dicit tibi lioc Dominus tuus : fidem luam inler- temporalibus jam non teneor; nondum sum perfectus,
Diclurus es, Perdi- nondum acccpi. Spe enim salvi facii sumus : spesau-
roga 8, vide si velis illi credcrc.
tum habeo quod non video, hic illud volovidere. Dum tem quaevidetur, non esl spes. Quod enim videtquis,
vis hic viderc, nec hic videbis, ct ibi nihil habebis. quid sperat? Si autem quod non videmus speramus,
Nescio quos thesauros habes absconditos in terra; per patientiam exspeclamus (Rom. vm,24, 25).Ergo,
cum procedis, non eos tccum portas. Venisli ad au- 1 sicMss.AtEdd., perdes.
* in prius Edd.legebatur sic: El nunc qttcmiaminquit
t Edd., tuus. MeliusMss.,ttilus: se habetquo se extendit.
» Er. et pleriqueMss.,seruare. iste, etc. Pauloquepost: supra
8 In Edd.,possidebitte. Abestte a Mss. oualis estisle? quamtnagnus? El nuncail, quomodoquid-
* QuatuorMss.,ad vicinumarqentarium. dam transUivi,quomodomullacalcavi, quonwdotempora-
•>rresMss.,interrogavi,etc, tinusMs.,interrogo. libus;etc. Locumadaliqjiotprobaenot* Mss.emendavimus,
425 ENARRATJOIN PSALMUMXXXYIII. m
Et nuncquw est exspeclatiomea? nonneDominus? Ipse jam pcrvenisse putat, in alto se ponit, ut cadat.
est exspectatio mea, qui dedit omnia isla quae con- 15. Quia ergo ita sapio, quia me et imperfectura
temnam : ipse mihi dabilet se, qui esl super omnia, dicoet perfectum : imperfeclumquidem,quianondum
et per quem facla sunt oinnia, et a quo factus sura aliquid accepi quod volo; perfeclum autem, quia scio
inler omnia, ipse est exspeclatio mea Dorainus. Vi- hoc ipsum quod mihi desit: quia ergo sic sapio, quia
detis Idithun, fratres , videlis quomodo exspectct. hurnana contemno, quia laelari in rebus pereiiniibus
Ncmo ergo se dicat perfectum hic : decipit se, fallit nolo, quia irrideorab avaro jactante se qtiod sil pru-
se, seducit se, non potesi hic babere perfectionem. Et dens, et me irridente quod desipiam, qnia sic ago,
quid prodest, quia perdil humilitatcm ? Et nunc quw quia hanc viam carpo : Opprobrium,inquit, insipienli
est exspectatio mea ? nonne Dominns? Ctim venerit, dedistime. Inter eos me vivere voluisti, inter eos prac-
jam non exspectatur ; lunc eril illa perfeclio : nunc dicare veritaiem, qui amant vanitatem; et non pos-
aulem quantumcumquc transilicrit Idithun, adhuc ex- sum nisi irrideri ab eis: quia spectaculum facli sumus
spcclat. Et substantiameaante te csl semper.Jam pro- huic mundo, et Angelis, et liominibus (I Cor. iv, 9);
ficiens, jam ad ipsum lendens, ct esse aliquantumin- Angelis laudantibus, hominibus opprobrantibus : imo
cipiens : anle te est semper substantia mea. Subslantia el Angelis laudanlibns et vituperantibus, et homiui-
autem ista et anle homines est. Aurum habes, argen- bus Iaudantibus et viluperanlibus. A dextris et a si-
tum habes, mancipia, praedia, arbores, pccora, ser- nistris habemus arma, in quibus mililamus, per glo-
vos ; haecvideri et ab hominibus possunt : est quae- riam et ignobilitatem, per infamiam elbonamfamam,
dam substanlia ante te semper. Et substantiamea anle utseductores et veraces (II Cor. vi, 7, 8). Haecapud
te est semper. Angelos, haecapud homines : quia et apud Angelos
M.[vers. 9.] Abomnibusiniquilalibusmeiserue me.Mul- sunt sancti Angeli, quibus bene vivendo placeamus ;
ta transilivi, roulta quidem Iransilivi: sed si dixerimus, et sunt praevaricalores angeli, quibus bene vivendo
quiapeccatumnon habemus,nos ipsos decipimus, el ve- displiceamus : et inler homines sunt sancti viri, qui-
ritas tn nobisnonesl(\Joan. 1,8). Multa transilivi; scd bus placeat vila nosira; sunt nequissimi liomines, qui
adhuc tundo pectus, et dico : Dimiite nobisdebita no- irrideant bonam vilam nostram. Et ha?c arma sunt,
stra, sicut et nos dimittimusdebitoribusnoslris (Malth. illa dcxlra , illa sinistra ; utraque tamen arma sunt :
vi, 12). Tu ergo exspectalio mea, finis meus : Finis utrisque armis, etdexlris clsinistiis ulor, et laudan-
enimLegis Christusad justitiam omnicredenli (Rom. x, tibus ct viluperanlibus, et honorem deferenlibus et
4). Ab omnibus,non solum ab eis, ne revolvar in ea ignominiam irroganlibus : in his ulrisque armis con-
quae transilivi : sed ab omnibus omnino, propter quae fligo cum diabolo, utrisque eum fcrio: proSperis, si
mihi modo pectus lundens dico, Dimitte nobisdebila non corrumpor; adversis, si non frangor.
nostra. Abomnibusiniquitalibus meis erue me : ita sa- 16. [vers. 10, 11.] Dedisliergo me opprobrium insi-
pienlem, et tenentem quod ait Aposlolus, Quotquol pienli. Obsurdui, el non aperui os meum. Sed conlra
ergo perfecti sumus, hoc tapiamus. Cum enim se dice- insipienlem obsurdui,el non aperui os meum.Cui enim
ret nondum esse perfeclum, ibi continuo secutus ait: dicerera quod agitur in me? Audiam enim quid loqua-
Quotquotergo perfecli sumus, hoc sapiamus. Quid esl, lur in me Dominus Deus, quoniam loqiietur paccm
Quolquotperfecli sumus? Jam dudum tu dixeras: Non populo suo (Psal. LXXXIV, 9): scd non esl pax impiis,
quiajam acceperim,autjamperfectussim.Sequere or» dicit Domirius(Isai. XLVIII, 22). Obsurduiel non aperui
dinem dictoruml. Unum autem, qua retro oblitus,itt os meum.Quoniamtu es quifecisitme. Ideo non aperui-
ea qua ante sunt extenlus,secundumintentionemsequor, sli os tutim, quia Deus est qui fecit te? Mirum esl. Os
ad palmamsupernmvocaitonisDeiin Christo Jesu(Phi- enim libiDeus non fecil ad loquendum? Qui planta-
lip. III,12-15). Ideo nondum perfectus, quia sequitur vit aurem, non audit? qui finxit oculum , non videl
ad palmam supemaevocationis Dei,quam nondum in- (Psal. XCIII,9) ? Os libi Deusad loquendum dedit: et
venit, ad quam nondum pcrvenit. Si autem non est dicis, Obsurdui, et non aperui os metim: quoniam tu es
perfectus, quia non illuc pervenit, quis noslrum per- qui fecisti me ? An Quoniamtu es qui fecisli me, poslc-
fcctus est ? Tamen sequilur et ait: Quotquotenim per- riorein versumperlincl? Quoniatnlu.esqui fecisti nte,
fecti,hoc sapiamus. Tu non es perfeclus, o Aposlole, amovea me flacjellalua. Quoniam tuesqui fecisii me,
et nos perfecli ? Sed excidit vobis, quia se modo noli exterminare me : lanlum caedeutproficiam, non
perfectum dixit ? Non enira ait, Quotquotperfecli, lioc ut deficiam : tantum tunde ut producar, non ut commi-
sapiatis; sed, Quo/auof,inquit, perfecli,hoc sapiamus : nuar. Qttoniamtuesquifecislime,amoveameflagellalua.
cum paulo ante dixisset, Non quia jam acceperimaut 17. [vers. 12.] A forliludine manus tttwego defeciin
jam perfeclussim. Aliter ergo hic non potes esse per- arguiionibus: hoc esl.cum argueres me, defcci. Et ar-
feclus, nisi scias, hic te non esse posse pcrfectura. gnere tuum quid est, nisi quod sequilur? Pro iniqui-
Haec ergo erit perfectio tna, sic te quaedam transi- tate erudisli hominem,et conlabescerefecisti sicut ara-
lisse, ut ad quaedamproperes; sic quaedam le transi- neam animam meatn. Mullum esl quod inlelligit iste
lisse, ut restet aliud ad quod omnibus transaclis tran- Idilhun : si quis cum illq iutelligat, si quis cum illo
iiliendum est. Haecluta * fides est. Nam quisquis se Iransiliat. Dicit eniminargutionibus Dei se defecisse,
1 PleriqueMss.:sequere,dic totum. et vult a sc amoveri flagella,quoniam ipse cst qui fe-
- Edd.,tota. MeliusaliquotMss, tuta. » sic in Mss.Atiu Edd.,et hcecnon reperitur.
SAKCT.ACGCST.IV. (Qwtorze.)
4£7 ; S. AUGUSTINlEPISCOPI 438
cit illum. tjui fecit, ipse reficiat; et qui creavit, ipse justitiam Dei, et snam volentesslaluere, tourifintette-
rccreet. Sed tamen quod ila defecit, ut velil se et re- bras exleriores;recordamini fidem illam CcnlurioniS
creari et reformari', sine causa putamus, fratres, fa- unius ex populo gentium, ita in se infirmi, ila non
ctum fuisse? Pro iniquitate,inqiiit, erudisli Iwminem. forlis ut diccrel: Non sum dignusttl sub teclummeutri
Totum quod defeci, qtiod infirmus sum, quod de imo inlres. Non crat dignus qui Cbristum domoreciperet,
clamo, hoc lotuin pro iniquitate : et in hoc erudisii, et jam corde receperat. Elenim magister ille liumili-
nofi damnasti : Pro iniquitateerudisli hominem. Audi tatis, Filius liominisjam inveneralin ejuspecloreubi
bnc planius ex alio psalmo : Bonumest mihi, quodltu- caput reclinarct. Ad boc verbum Cenlurionis Domi-
tniliastime,ul discamjuslificaiiones luas(Psa/.cxvin,71). nusrespiciens, adseqiienles se dixit: Amendicovobis,
El liumiliaius sum , et bouum est inilii : et poanaest, in ntttloinveni taniatn fidetn in Israel ( Matth.vm, 8-
el graiia est.Quid servat post pcenam,qui pergraliam 12). Huncinfirniuminvenit, Israelitas fortes invenit1,
exhibet pcenam? Ipscenini est de quo dicluni est, Hu- ut inler ntrosque dicerel : iVon esl opus medicussa-
milialus sum, el stilvumtnefecil(Psal. cxiv,6): et, Bo- nis, sedmate habentibtis(Itl. ix, 12). Propler hoc ergo,
num esl milii qtwdhumiliasiime, tttdiscam jusliftcalio- id est proptcr banc humililatcm , Muliiab orientect
nes tuas. Pro iiiiquiitileerudislihominem.Ei quod scri- occidentevenienl,et recitmbenlcum Abraltamet Isaac
pium cst, Quifimjisdoloremin prwceplo(Psul. xciu, el Jacob in recjnocmlorum; filii aulem recjni ibttnlin
20),Deodici nonnisia transiliente potuit;quia nonnisi a tenebrasexicriores.Ecce morlales cstis, ecce carnein
Iransilienlevideri polttit.Ftngis,inquit, dotoreminprw- ptilrcscenlcm porlalis, ei sicut untis ex principibus
ceplo,de dolorc praeccptnmmibi facis. Formas ipsum cadelis : sicut hoinincsmoriemini (Psal. LXXXI, 7),el
dolorem mcum: non eum relinquis informem.sedfor- cadctis sicut diabolus. Quid vobis prodest medicina
mas illurn : et forraalus dolor raeus inflictusa te prae- mortalitatis? Superbus diabolus, (anquam dngclus
ceplum milii erit, ut liberer a le. Fingisenim,diclum non liabens ! carnem mortalem : lu autcm qui acce-
cst, dolorem, formas dolorem ,plasmasdolorcm, non pisli morlalem carnem , et nec hoc fibi prodest, ut
simulas dolorem : quomodo fingil artifex , unde et lania infirmitate humilieiis, sicut unus ex principibus
figulusdicilur a fingendo.Ergo, Pto iniquilaleerudi- cades. Ipsa est ergo gratia beneficii Dei prima , redi-
sli hominem.Video nie in roalis, video me in poena,et gere * nos ad confessionem infirmilalis, ut quidquid
apud te non video iniquilalem. Si ergo cgo in poena boni possumus, quidquid polentes sumus, in illo si-
sum ct apud te iniquitas non est, nonnc restat ut pro mus : ut qui glorialur, in Domlnoglorielur (I Cor. i,
iniquilaleerudieris hominem? 31). Qtiandoinfirmor, inquil, lunc polenssum (II Cor.
18. Et qnomodo, erudisli? Dicipsam erudilionem, xn, 10). Pro iniquilate erudisti hominem: et labescefe
o Idilbun, qitoinodoeruditus es? Et labescere fccisti fecislisicularaneamanimam meam.
sicut araneamanimam meam. Hoec est crudilio. Quid 19. Verumlamenvane conlurbatur omnis homov't-
tabidius aranea? Animal ipsum dico. Quanquam et vens. Redit ad illud quod paulo ante commemoravit:
ipsis telis aranearum quid labidius? Atlendeet ipsum qnamvis hic proficial,vaneconturbalur omnishomovi-
animal quam tabidum est. Ponc supra leviter digitum, vens: vivcns uliqtie in incerto. Quis enim vel de ipso
ruina est : nihil omnino lahidius. Talein fecisii ani- bono suo securus est? Vaneconturbatur. Jaclel in Do-
mam ii.eam, inquil, erudiendo me pro iniquilate. minum curam suam (Psal. LIV, 23), in illum jaclet
Quando erudilio infirmum fecit, quaedam fortiludo quidquid sollicilus est, ipse nutriat, ipse custodiat.
erat vitium.Videoquosdamprxvolasse, et intellexisse: Quid enim in hac lerra ccrium est, nlsi mors? CoiJ-
sed a celerioribus non sunt deserendi lardiores, ut sideralc omnia omninovel bona vel mala vitaelitijus,
pariler viam sermonis carpant. Hoc dixi, hoc intelli- vel in ipsa jusiitia , vcl in ipsa iniquitate : quid hic
gite: Si eruditio justi Dei hanc infirmitalein fecit, certum est, nisi mors? Profecisti : quid sis hodie ,
fortitudo quaedam erat vilium. Fortitudine quadam scis; quid fiiliirus sis crastino, nescis. Peccator es:
displicuit homo, ut erudiretur infirmilale : quia su- quid sis hodie, scis; quid sis crastino, nescis. Spe-
perbia quadam displicuit, ut erudireiur humililate. ras pecuniam; inccrtum csl an proveniat. Speras uxo-
Fories se esse dicunt omnes superbi*. Ideo vicerunt rem; incerium est an accipias, vel qualcm accipias.
mulli ab oriente et occidentevenientes, ut recumbant Speras filios; incertum est an nascantur : nali sunl;
cum Abraham et Isaac et Jacob in regno coelorum: inccrtum est an vivant : vivunt, incerttimest an pro-
quare viceruni? Quia forles esse nolucrunt. Qttidest, ficiant, an deficiant. Qtiocumquete verlcris, incerla
fortes csse noluerunl? Dc se praesumeretimuerunt : omnia : sola mors certa. Pauper es; incertum est an
justitiam suam non constituerunl,ut jusiitiae Dei sub- dilescas : indoctus; incertum est an erudiaris : imbe-
jicerentur (flom. x, 3). Deniquo quando dixit Domi- cillus; incertum esl an convalescas.Nalus es;cerlum
nus hoc, Mulli ab orienle el occidenlevenient,et re- esl quia morieris: et in hoc ipso qnia mors ipsa certa
cumbentcumAbraltumel lsaac elJacob in regno calo- est, dies mortis incertus est. lnler hacc inccrta , ubi
nim', filii autem regni, id est Judaei ignorantes sola mors ceria, cujus etiam hora incerta, et solamul-
1 ita septem Mss.Aliiplures,quia ita defecitut velil: liim cavetur, quaenullo modo devitatur, omnishomo
quatuorvero,auts ita deficit,ul velitseetrecreari
ut
etrefor- vivensvaneconlurbalur.
mari ?Edd.autemferebanl,qui ita defecit nonvelit,etc. 1 Mss.;Buncinfirmuminveni,israelitasfortesinveni.
* ItaMss.At Edd.:Fortes essedicunluromnessuperbi,
infirmikumiles.ideo vicerunt,elc. » sic Er. et MS>.AtLOV., notthabzt.
3
, »HiciuEdd.additumfuerat,0tartfe(tam:quodaMss,abest. AliquotMSS. , redire.
 «o ENARRATIOIN PSALMUMXXXVIII. 450
20. [vert. 13.] Ergoinler haecjam transiliens, jam enim gralis mancs. Quia inquilinusegosum apud te, tt
in quibusdam superioribus agens, baecima coiiiem- peregrinus.Ergo ibi patria, ibi domus: inquilinutapud
nens, inter baec positus, Exaudi, inquit, orationem te, et peregrinus.Et hic subauditur apud le. Multienim
meam.Dequibusgaudeam,de quibusgentam? Detrans- peregrini sunt cum diabolo : qui autem jam credide-
actis gaudeo, pro bis qtre rcstant gemo. Exaudi ora- runt et fideles sunt, percgrini quidem sunt, quia non-
lionemmeamet deprecalionemmeam : auribus percipe dum ad illani patriam domumque venerunl, sed la-
men apud Deum sunt. Quamdiu enim sumusin cor-
lacrymasmeas. Numquid cnim quia tanta transilivi,
quia lanta trauscendi, jam non fleo?Nonne mulioma- pore, peregrinamura Domino: et ambimus, sive hic
gis fleo?Quia qui apponit scienliam, apponit dolorcm manenles,sive peregrinanles,placenlesilli esse (II Cor.
•
(Eccle. i, 18). Nonne quanlo magis quod abest desi- vi, 9). Et peregrinus et inquilinus : skul omnes pa-
dero, lanlo magis donec veniat gemo, lanlo magisdo- Ires mei. Si ergo sicut omnes palres mei, dictu-
nec venial fleo?Nonne tantomagis.quanto magiscre- fus sum me non migralurum , cum illi migrave-
brescunt scandala, quanlo magis abundat iniquiias, rint ? Alia condilione mansurus siiiu , quam illi man-
*
quanlo magis refrigescit charitas multorum (Mallh. serunt ?
xxiv, 12)? Dico, Quis dabil capiii meo aquatn, et ocu- 22. [vers. 14.] Quid ergo restat ut petam, quia hinc
lismeis fontemlacrymarum(Jerem. IX,1)?Exaudi ora- sine dubio migralurus sum? Remitte• tnihi ut refrige-
tionemmeam et deprecalionemmeam : auribus percipe rer priusquam eam. Vide, vide Idithun , quos nodos
lacrymasmeas.Ne sileasa me. Ne obsurdescam in aeter- habeas remittendos libi, quibus remissis refrigerari
num. Ne sileas a me : audiam te. Occulle enim dicit vis priusquam eas. Uabes enim aliquos aeslus, a qui-
Deus, niultis in corde Ioquilur : el magniis ibi sonus bus vis refrigerari, et dicis, Refrigerer; et dicis, Re-
in magno silenlio cordis 3, quando magna voce dicil, miltetnilii. Quid remitlet libi, nisi forte illum scrupti-
Salus tua ego sum. Dic, inquil, animw mea, Salus tua lura ubi dicis, et unde dicis : Dimittenobisdebila no-
ego sum (Psal. xxxiv, 3). Ab hac voce, qua dicit Deus slra (Matlh. vi, 12) ? Remittemihi priusquameam, el
animae,Salus tua ego sutn,optat ne silealur ab illo. Ne ampliusjam nonero.Immunem me faca peecatisprius-
sileas a me. quam eam, ne cum peccatis eam. Remitte mihi, utre-
21. Quoniaminquilinusego sum apud te. Sed apud quiescam in conscientia mea, ut exonerala sit acstii
qucm * inquilinus?Apud diabolum cum essem, inqui- sollicitudinis : qua sollicitudiue curam gero pro pec-
linus eram, sed malum domnaedium* habebam : nunc cato meo.Remitlemihi ut refrigerer,ante omnia, prius-
aulcm jam quidem apud te, sed adhuc inquilinus. Quid qnam eam, et ampliusjam non ero. Si enim mihi hon
est, inquilinus? Unde migraturus sura , non ubi per- remiseris ut refrigerer, ibo el non ero. Priusquameam:
petuo mansurus. Ubi perpetuo sum mansurus, dicalur quo" si iero, jam non ero. Remitte mihi ut refrigerer.
donius mea : unde migraiurus sum, inquilinus sum •: Est quaestiooborta, quomodojam non erit. Ecce jam
sed lamen apud Deum meum sura inquilinus, apud non it ad rcquiem? Quodavertat Deus ab Idilbun! Ibit
quem domo accepia mansurus sum. Sed quaedomus enim plane Idiilitin , ad requiem ibit. Sed fac aliqucm
cst, quo migrandum est ex hoc inquilinalu?Recogno- iniquum, non Idithun, non transilientem; hic thesau-
sciic illam domum, dc qua dicit Apostolus : Habita- rizantem, incubatorem, iniquum, superbum, jactan-
tionemhabemusex Deo,domumnonmanu factam, aler- tem, elatum , pauperis ante januam jacentis contcm-
nam in ccclis(II Cor. v, 1). Si domus ha?caeterna est plorem : nonne et ipse eril? Quid est ergo, non ero ?
in ccelis;cumad eam venerimus, inquilini nonerimus. Si enim dives ille non erat, quis cst qui ardebal?quis
Quomodoenimeris inquilinus inaulernadomo?Ilicau- est quiguttam aquaede digitoLazari stillari in linguam
tem ubi diclurus est Dominus domus, Migra.etquan- suam desiderabal? quis est qui dicebat : Paler Abra-
do dicturus est nescis, paratus esto. Desiderando au- ham,mitle Lazarum (Luc. xvi,24)?Ulique qui loque-
tem domumaelernam paralus eris. Nec succenseas ci, relur erat, et qui arderct erat: et qui resurgal in fi-
quia cum vult dicit, Migra. Non enim cautionem te- nem, et qui cuni diaboloaeternoigne damnetur. Quid
cum 7 fecit, et placito quodam se obstrinxit, et con- esl ergo, nott ero, nisi respiciat iste Iditbun, quid est
ad cerluni tem- esse, ct non esse? Vidcbat enim illum linem, quo corde
^duclordomus accessisticerta pensione
pus : quando vult Dominus ejus, migraturus es. Ideo polerat, qua mentis acie valebat, qucin sibi ostendi
1 AliquotMss.:Konnetantomagisquod abest. desideraverat dicens : Nolum fac mihi, Domine,finem
» SicmeliorisnotaeMSS. Edd.vero : Aonnequantomagis meum. Videbat numerum dierum suorum qui est: at-
crescuntscandula, quantotnagisabundatiniquitas, tanto tendebat infra omnia
magisrefrigescit, etc. quaesunt, in comparalione illius
3 ocloMss.,corporis. esse, non esse; et se non esse dicebat. Illa enim per-
* SicMssAtEdd.:sed apud le inquilinus.
' Edd.,dominum.Mss.aliquot,dominium.Sedveriusva- mauent; ista mulabilia sunt, mortalia, fragilia : et do-
tic. elneg., domnwdium. Namdomnaediussivedgminaediuslor ipse aeternus, plenus corrupiionis, ad hoe non fi-
dicilurscdiumdominus, opponunturqueinvicem domnae-
diuset inquilinus.HinepauhnusNolanusFelieeramartyrem niiur, ut sine fine finiatur. Respexit ergobealain illain
domnaediuin suumvocitat, et in eumdemNatali7,canit: regionem, bealam patriam, beatam domum, ubi par-
Namquidpotiusvepriusve canendum
SuscipiamFelicisopus, quamquodmihitectis ticipes sunt sancti vitaesempiternaeatque incommula-
lpse meis, quibusest ideindominaedius, egit. 1 Er., dimitteme. Lov., remitte tne. At Mss.,dimitte
6 Edd.:vttdemigraturussum, qualisis.e , jam magmis
remittemihi.
inquilmussum.At MSS. carent verbis istis,qualisistejam milti,aut,
* Er.et unusMS.,quia.paulopost horumverborumloco;
tnaqnus.
* SicMss.AtEdd.,(ecit. Est quasliooborta,nonnullicdd.non habent nisi, iit.
 431 S. AUGUSTINIEPISCOPI m
bilis veritatls : et timuit exlra irc, ubi non est esse; nis, sod cordis inquirit. Sicul aulem aduller homo
ibi desiderans esse, ubi est summum esse. Propter laetatur in nequilia sua, cura carnem corrumpil; sic
hanc ergo comparationem inter ulrumque constitutus, et diabolus Iaelaturquando mentem corrumpit. Sicut
adluic limens dicit : Remillemihi, ut refrigerer prius- auiem patribus nostris adversus lconem opus crat
quam eam, et ampliusjam non ero. Si enim mihi non patienlia, sic nobis adversus draconcmvigilanlia. Per-
remiseris peccala, ibo in aeternum abs le. Et a quo secutio tamen sive a leone, sive a dracone, nunquam
ibo in aeternum? Ab illo qui dixit, Eyo sum qui cessat Ecclesiae: el magis metuendus cst cum fallit,
sum : ab illo qui dixit, Dk filiis Israel, Qui est quam cum saevit. lllo lempore cogebat Cliristianos
misit me ad vos (Exod.m, 14). Ab eo ergo qui negare Christum ; isloautem temporedocet Chrislia-
vere est qui in contrarium pergit, ad non esse nos negare Christum : tunccogcbat, nuncdocet. Tunc
pergit. ergo ingerebal violentias, nunc insidias : videbalur
23. Itaque fralres mei, etsi onerosus fui labori tunc fremens, lubricus nunc ct oberrans difficilcvi-
4 : ve-
corporisvestri, ferte ; quia etego laboravi et detur. Quomodoaulem lunc cogebat Chrislianosne-
re dico, quiaistumlaborem vos vobis facitis. Si enim gare Chrislum, aperlum est. Allrabebantur enim ut
sentirem vos faslidire quod dicitur, cito lacerem. negarent Chrislum, ct confilcnles Christum corona-
bantur. Nunc autem docet negare Christum ; et
ideo fallit, quia qui docetur negare Christum , quasi
IN PSALMUM XXXIX
non sibi videtur recedere a Chrislo. Modocnim qtiid
ENARRATIO. dicilur ab haereticis hominibus (a) chrisliano calbo-
SERHO ADPOPULUM. Jico? Veni, csto cbrislianus. Ad hoc dicitur, Esto,
1. Omnia quaepraedixilDominus nosler Jesus Chri- ut dicat, Non sum? Aliud longe esl, Veni, esto cbri-
stus, partim facla cognosciinus, partim fulura spe- slianus ; aliud, Yeni, nega Christum. Aperlum ma-
ramus: cuncta tamen complebuntur, quia veritas Jum, fremitus leonis a longe auditur, a longe cavetur.
haecdicit, et quam fideliter dicil, tam fideles requirit. Applicat se lubricus draco, occultis Iapsibusscrpens,
credit, venientibus laetabilur: qui non credit, lcni tractu • subrepens, asiulo sibilo imniurmurans,
Qui
venienlibus cpnfundetur. Venient tamen illa sive vo- et non dicit, Nega Christum. Nam eum coronatis
lenlibus hominibus, sive nolentibus, sive crcdenti- marlyribus quis audiret ? Sed dicit, Eslo christianus.
: Si Et ille mirabili * voce percussus, si nondum veneno
bus, sive non credentibus, sicut ait Apostolus
: si non credimus,ille penelratus esl, respondet, Plane chrislianus sum.
negaverimus,et ipse nos negabit
non potest (II Titn. Si autem movelur, et denle draconis caplus est 3,
fidelis~permanet;negare seipsum
n, 12, 13). Prae caeteris tamen, fratres, hocmeraen- respondel, Quare mihi dicis, Esto chrislianus? quid
totebreve, et hoc tcnete quod modo ex Evangelio enim, non sum cliristianus ? Et ille, Non. Ergo non
oranes audivimus. Qui perseueravertfusque in finem, sum ? Non. Ergo nunc fac me chrislianum, si non
hic salvuserit ( Malth. x, 22 ; ef xxiv, 13 ). Jam pa- sum. Veni. Sed cum interrogari cceperis ab episco-
*
tres nostri tradili sunt in concilia, dixerunt causas po quis sis, noli dicere, Chrislianus sum, aulFidc-
eis et lissum, sed dic non le esse, ut possis esse. Cum
apud inimicos quos diligebant; praestilerunt
potuerunt correptionem, et quanlam value- enim audierit confessioncm christiani fidelis, reba-
quantam
runt dileclioncm : ct sparsus cst sanguis justus, et ptizare (b) non audel : cum autem audicrit quod non
illo sanguine, lanquam seminalione per lotum mun- sit, dat illi tanquarmquod non habebal; ut quasi ipse
dum facta, seges surrexit Ecclesiae. Consequens au- sit extra culpam, quia secundum vocem ejus facil.
tem lempus est scandalorum et simulationiset len- Ubi quacroabs le, haereiice,cur le extra culpam pu-
lalionum, per eos qui dicunt: Ecce hic est Chrislus, las ? Quid hac voce audio • ? quia non tu negas, scd
ecce illic( Id. xxiv, 23). Hostis ille noster, tunc ille negat ? Si habet culpam qui negat, quid qui do-
lco fuit, cum aperte saeviebat : modo draco est, cet° negareeumqui negat?ltaneverotuexira culpam
cuui occulle insidialur. Ille aulem cui diclum est, es, quia ' facis docendo christianus, qtiod facicbal
Conculcabisleonemetdraconem ( Psal. xc, 13 ), quo- minando paganus? Et quid agis ? Numquid tollis quod
niain corpus ejus el membra ejus sumus, sicut con- habct, quia negavit quod habet? Non facisul non ha-
culcavit lconem pedibus palrum nostrorum aperle
saevientem, ct ad passiones marlyres allraheutem, 1 Er. et fere omnesMss.,kni tactu.
>septemMss.,miserabili.
iia raodo draconem conculcet', ne nobis insidielur. 3 m Mss.aliquot,adUusest.iu quibusdam,aduslusesl.
:
Dequo dracone nos caulos facicns Apostolus ait In aliis, attrilusest.
* Mss.,quid.
vos unt triro virgtnem caslam exhibere Christo :
Aplavi " sic aliquotprobaenotaeMss.AtEdd.:QuidItasvocesau-
timeo aulem ne sicul serpens Evam seduxitastulia sua, dio, elc, guis est qui docet negare, etc, qttifacisdo-
sic et veslra menles corrumpanlur a caslitatequw est in cendo, etc.
s *m.,aut ttegat, quidest quidocet. Er. el Lov.,a«i
ChrisloJesu( II Cor. xi, 2 ). Serpens crgo islcadul- negat,quis est qui docet.At Mss.,quid qui docel.
ter aniiquus, virginitatem corrumpendam, non car- i Er. et Lov.,exlra culpames, qmfacis, etc. Am. et
Mss.,quia.
1SicaliquotMss.AlLov.,ceriisiits quia: et pauloinfra, (a) Donatistis.
laborem vosnobisfaritis. (|j) Quiascilicet, per Imperat.leges conslitutispoenis
* Edd., concutcabit.Atomnesfere MSS., conculcet.Duo, vetilum erat iterari baptisma. vide Cod. lh. lib. 16, liL
concukat. Ke sanclumbaptismaiterelur.
 433 ENARRATIO IN PSALMUMXXXIX. «,.
beat, sed ut ad pcenam habcat. Quod enim habet, 17). Ergo et cum malus esses, altendebat te, sed non
babet. Baplismus ille tanquam character infixus esl : attendebat tibi. Proinde iste qui sustinens
sustinuit
ornahat miliiem, convincit deserlorem. Quid enim Dominum, parum ei fuit dicere, Attendit me : Atten-
facis ? Christum imponis super Chrislum. Si simplex dit mihi, inquit, id esi, consolando
»attendil, ut mihi
csses, Chrislum non duplicares. Deinde, quaesotc, prodesset. Quid atlendit? Et exaudivitdeprecationem
oblitus es quod lapis est Christus, et Lapidemquem meam.
reprobaveruntadificantes, hic factus est in caput an- 3. Etquidtibipraestilit? quid libifecil? Eteduxit
guli (Psal. cxvii, 22 ; J»/aK/j.xxr; 42 , et I Petr. n, me de lacu miserim, et cleluio limi : el staluit supra
4, 7)? Si ergo lapis est Christus, et Christum vis im- petram pedestneos, et direxit gressusmeos. Et immisil
ponere super Christum, excidit tibi quod audivisli in in os meum cantkum novum, htjmnum Deo nostro.
Evangelio, quia lapis superlapidem non stabit (Malth. Magna bona praeslitit, etadhuc debitorest: sedqui
xxiv, 2)? Tantum autem valet junciura charitatis, ut haecreddita jam tenet, de caeteriscredat, qui' crederc
quamvis mulli Japides vivi in struclura templi Dei debuit et antequam aliquid sumeret. Rebus etiam
conveniant, unus lapis ex omnibus fiat. Tu aulem ipsis persuasit nobis Dominus noster fidelem se esse
discidisti te; ab aedificationerevocas, ad ruinam vo- promissorem, largum datorem. Quid ergo nunc fecil?
cas; et abundant hae insidiae, et non quiescunt: et Eduxit me de lacu miseria. Quis esl lacus miseriae?
videmus, et toleraraus, et quantum pnssumus repri- Profundilas iniquitalis, ex carnalibus concupiscenliis.
mere conamur, disputando, convincendo , conve- Hoc est enim, et de luto limi. Unde le eduxit ? De
' pro-
niendo, terrendo, tamen in omnibus diligendo. Et fundo quodam. Unde in alio psalmo clamabas : De
cum haec nobis agentibus perseverant in nialo, et cor profundis clamaviad te, Domine (Psal. cxxix,
1). Et
noslruro de fraternis mortibus conlabescit, cum eos qui jam de profundo clamant, non penitus in profun-
qui foris sunt dolet, his qui inlus sunt timet, per an- do sunt: clamor ipse jam levat. Sunt alii profundius
gustias multiformes ct incessabiles lenlationes, qui- in profundo, qui nec scnliunt se esse in profundo.
bus abundat liaecvita, qtiid facturi sumus? Ex abun- Tales sunt superbi contemptores, non pii deprecalo-
dantia enim iniquitatis fit quidam torpor charilatis : res, non lacrymosiclamatores : sed tales, quales alio
quoniam abundaviliniquitas , refrigescit charitas mul- loco Scriplura designat : Peccatorcum veneril in pro-
torum. Et quid sumus facluri, nisi quod sequilur, si fundummalorum, contemnil(Prov. xvm, 3). Cui enim
tomen ipso adjuvanle possimus : Qui perseveraverit parum est esse peccatorein, nisi eliam non sit pecca-
usque in finem, hicsalvuseril (lbid., 12,15)? lorum suorum confessor, sed defensor, altius in pro-
2. [vers. 2 , 3.] Ergo dicamus quod iste psalmus : fundo cst. Hle aulem qui de profundo
exclamavit,
Suslinens sustinuiDomimtm. Sttstinens suslinni, non jam ab imo profundi capul ut clamaret levavit : au- '
quemlibet hominem promissorcm, qui possit fallcre ditus est, eductus est de lacu miseriae,et de lulo lirai.
et falli; non quemlibet hominem consolatorem, qui Jam habet fidem , quam non habebat; habet spem,
polest tristilia sua anle tabescere, quam me reficere. sine qua erat; in Chrislo ambulat, qui in diabolo er-
Consolelur me fraler homo cum Iristis est mecum; rabat. Ideo enim , Posuit, inquit, supra petram pedes
simul gcmamus, simui fleamus, simul oremus, simul meos, et direxil gressus meos. Pelra autem erat Chri-
suslineamus; quem, nisi Dominumqui promissa non stus (I Cor. x, 4). Simus super petram, dirigantui?
auferl, sed differt? Exhibebit profeclo, exhibebit; gressus noslri: opus est tamen adhuc ut ambulemus,
quia mtilla jam exhibuit : ct niliil de Dei veritates ut ad aliquid perveniamus. Nam Paulus apostolus,
formidare deberemus , etiamsi niliil adhuc exhiberet. jam super petram , jam directis pedibus suis, quid
Ecce jam putemus ita, omnia promisit, nondum ali- dicebat? Non qttia jam acceperim, aul jam perfectus
quid dedit: idoneus promissor est, fidelis redditor ; sitn : fralres, ego non arbitror me apprehendisse.Quid
tu tanlum esto pius exactor, elsi parvulus, etsi infir- ergo tibi praestitumest, si non apprehendisli ? Undo
mus, exige misericordiam. Non vides leneros 3 agnos gralias agis, cum dicis : Sed miserkordiam conseculus
capitibus pulsare ubera matruni, ul lacte satientur? sum (I Tim. I, 13)? Quia direcli sunt pedes, quia jam
Suslinent, inquit, tuslinui Dominum.Et quid ille? An supra pelram ambulat. Quid eniin ait ? Unum autem
averlitse a te, an susiinenlem contempsit, an forle qua retro oblitus. Quae retro ? Lacus miseritc. Quid
non vidil? Non plane ila. Sedquid? Et atiendit mihi, est,retro? Limusluti, concupiscentiaecarnales, le-
et exaudivit deprecationemtneam. Altendit, elexaudi- nebrae iniquilalum. Qum relro obtitus, in ea qumanle
vit. Ecce non fruslra suslinuisti: super tc oculi ejtis, sunl extenlus. Non se diceret exlentuni, si jam perve-
ad te aures ejus. Oculi enim Domini superjttslos, et nissct. Exlenditur enim animus desiderio rei concu-
aures ejus in preceseorum. Quid ergo, cum male face- pitac, non laetitiaconseculae. In ea qum anle sunt,
res, cum eum blasphemares, non videbat? non au- inquit, extentus, sequor ad palmamsttpernmvocationis
diebat? Et ubi est quod in ipso psalmo dictum est, Deiin ChristoJesu (Philip. in, 12, 13). Currcbat, se-
VullusautemDominisuperfacientesmala? Sed utquid? quebalur ad palmam. Et alio loco jam proximus
Ut perdal de terra memoriameorum (Psal. xxxm, 16, palmae, Cursum, inquit, consumtnavi. Quando ergo
1 Er. et aliquotMss.,tamenomnesdUigendo.
s vatic.Ms.et nonnullie Gallic, de Deifirmilale. 1 AliquotMss., consulendo: ac paulo post pleriquefe-
* Er.et pleriqueMss.,perbrevesagnos.colb. codex,per runt, ut mihi prodessetquodattenait: Et exaudivil,elc.
a Editi,quw.AtMss.,qtti.
qreqesagnos.
435 S. AUGUSTINIEPISCOPI 436
dicebat, Sequor ad palmamsupernmvocationis, quia ciores; quando nos glorificat, facit nos gloriosiores,
jam pedes ejus in petra directi erant, jam viam bo- facit nos honoratiores : quando eum glorificamus,
nam ambulabat: habeat unde gralias ageret, habe- nobis prodest, non illi. Quomodo cnini eum glorifi-
bat quod peteret, gralias agens de acceptis, petens * camus? Gloriosum dicendo, non faciendo. Proinde
deblta. De quibus acceptis ? De indulgentia peccato- quid seculus ait, cum dicerct, Sacrificium laudis glo-
rum, de illuminalionefidei, de robore spei, de flamma rificabil me? Ne putares te aliquid praestare Deo,
charitatis. Unde aulem adhuc Dominum debitorem offerendoilli sacrificiuro laudis, Et \bi est via, inquit,
tenebat? De cmlero, inquit, superest mihi coronajusli- ubiostendamilli salulare mcum (Psat. XLIX,23). Vidcs
tia. Adbuc ergo milii aliquid debetur. Quid debetur? quia tibi prodcrit laudare Deum, non Deo. Laudas
Coronajustitim, quam reddet mihi Dominusin illa die Deum? Ambulas viam. Reprehendis Deum? Perdi-
justusjudex (IJ Tim. IV, 7,8). Primo benignus paler, disli viam.
ut crueret de lacu miseriae, ut donaret pcccala, ut 5. El immisilin os meum canlicumnovum,hymnum
liberaret de luto limi: postea justus judex , reddens Deo nostro. Forte quaerilaliquis, quaepersona loqua-
bene ambulanli quod prornisit, cui primo ut bene tur in boc psalmo. Breviler dixerim, Christus esi. Sed
ambularet donavit. Reddet ergojustus judex : sedqui- sicut nostis, fratres, et saepe dicendum est, Christus
bus ? Qui jterseveraveritusque in finem, hk salvus erit aliquando loquilur ex se, id est ex capile nostro : est
{Matlh. x, 22, et xxiv, 13). enim ipse Salvator corporis, caput nostrum, Filius
4. [vers. 4.] Et immisit in os meumcanticum na- Dei natus ex virgine, passus pro nobis, resurgcns ad
vum. Quod canlicum novum? Hymnum Deo nostro. nos justificandos, sedens ad dexleram Dei ad inler-
Dicebas forte hymnos diis alienis, veteres hymnos ; pellandum pro nobis, retribulurus oronia in judicio
quia velus homo dicebat, non novus horao fiat: novus bona bonis, mala roalis. Caput noslrum ille, caput
homo, dicat canticum novum : innovatus amet nova dignatus esl corporis fieri, carnem assumendo a no-
quibus renovalur. Nam quid anliqiiius Deo, qui est bis, in qua morerelur pro nobis : quara eliam resus-
anle oronia, et sine fine, et sine iniiio ? Tibi fit novus citavit propter nos, ut in illa carne resurrectionis
redeunti; quia discedendo factus cras velus, et dixe- nobis praeberet exemplum, ut sperare discercmus
ras : Inveteraviin omnibus inimicismeis (Psul. vi, 8). quod desperabamus, el haberemus jani pedes in pe-
Dicimus a ergo hymnum Deo noslro, et ipse liymnus tra, ambularemus in Christo. Loquilur ergo aliquando
Jiberal nos. Laudans enim invocaboDominum, et ab ex capite nostro, loquilur aliquando et ex nobis, id
inimkis meis salvus ero (Psal xvn , 4). Ilymnus est est ex membrissuis : quia etiam quando dixit, Esu-
enim canticum laudis. Laudans invoca, non repre- rivi, el dedislis mihi manducare (Matlh.xxy,Zb), ex
hendens. Quando enim invocas Deum, ut premat ini- membris suis loquebalur, non ex se. Et quando dixit,
micum luum, quando de malo alieno gaudere vis, et Saule, Saule, quid me persequeris(Act. ix, 4) ? caput
ad hoc maluro invocas Deum , parlicipcm eum facis pro membris clamabat : et lamen non dixil, Quid
malitiae luae. Si parlicipem eura facis roalitiae, non pcrscqueris membra mea? sed, quid me persequerit?
crgo laudans invocas, sed reprehendens. Talem enira Si in nobis ipse palitur, el nos in illo coronabimur.
putas Deum, qualis tu es. Unde libi alio loco dicitur : Hacccst charitas Cbristi. Quid liuic comparari potcst?
Hmc fecisti, et lacui; suspkatus es iniquitalem3, quod Hujus rei hymnum immisit in os noslrum, et dicit
ero tibi similis (Psal. XLIX, 21). Laudans ergo invoca hoc ex membris suis.
pominum : noli cum putare similem tibi, ut similis 6. Videbuntjusli, el limebunt, et sperabuntin Domi-
lias illi. Estote enitn sicul Paler vester perfecti, qui num. Videbunljusli. Qui justi ? Fideles : quia justus
solem suuin oriri facil super bonos et tnalos , el pluit ex fide vivit (Habac. n, 4, et Rom. i, 17). Elenim in
super jttstos et injustos (Matth. v, 48, 45). Sic ergo Ecclesia iste ordo est: alii praecedunt, alii sequun-
lauda Dominum, ul nolis male inimicis tuis. Et quan- tur : et qui praecedunt, exemplo se praebent sequen-
lum eis, inquis, velira bonum? Quanlum tibi. Non tibus; et qui sequunlur, imitanlur praecedentes. Sed
enim dc tuo accepluri sunt ut boni sinl, aut quod et illi qui se excmplo praebent sequenlibus, numquid
illis dabitur, tibi minuelur. Inimicus tuus, quia ma- ncminem sequunlur?Si neminera sequunlur, erra-
lus esl, inimicus est : fit bonus , et amiciis erit, ct bunt. Sequuntur ergo et illi aliquem, ipsum Chri-
socius erit; ut simul velis possiderc quod amabas, stum. Meliores quique in Ecclesia, quibus non reman-
jam frater erit. Laudans ergo invoca, hyrnnum dic sil jaro homo quem imitcntur, quia omnes proficiendp
Deo tuo. Sacrificium laudis, ait, gloriftcabit me. E| superaverunt, ipse Christus eis remanet, quem usque
'
•juid? major gloria erit Deo, quia gloriljcas cum? in finem seqtianlur. Et cernitis ordinatos gradus
aut addimus gloriam Deo, quando ei dicimus, GlorU perPauIum apostolura dicenlem: Imitqtores mei estote,
fico le, Deus roeus ? aut sanctiorem eum facimus, sieut et ego Christi(\Cor. iv, 16). Ergo qui jam dire-
quando dicimus, Benedico te, Deusmeus ? Ipse quan- ctos gressus habent in petra, forma sint fideiibus :
do nos beneditit, facit nos sancliores, facit nos feli- Sed forma, inquit, eslo fidelibus (I Tint-|v, 12). Ipsi
1 Lov.,petensdimittidebita.verbum, dimilti, abestab fideles sunt justi, qui altendentes eos qui se in bpno
Er. el.MSS. praecedunt, imitandp sequuntur. Quoniodo sequun-
s sic Mss.AtLov.,dicamus: et infra, liberetnos.
3 Edd.,wiqne.At Mss.,iniqttilalem;sic ipsimet Edd.in tur? Vtde&tiHljttsii, et timebunt.Videbunl, et time-
Tsal. 49. ' MaxiinaparsMss.:Et clmrUasordinalhosgradus.
 437 ENARRATIO1N PSALMUMXXXIX. 458
bunt sequi vias malas, cum vident quosque meliores tuo speres, sed ipse Dominus Uiussit spes lua. Nam-
jam elegisse vias brinas; et dicunt in animo suo, que multi de Deo spcranl pecuniam, mulli de Deo
quemadmodum solent dicere viatores, attendentes sperant honores caducos et perituros, aliud quodlibet
alios cum praesumptioneambulantes in via, ipsi ad- a Deo praeter ipsum Deum : sed lu ipsum Deum tuum
huc incerli viae, et quasi fluctuantes qua eant, dicunt pele : irao vero conlemptis aliis, perge ad illum;
'
sibi: Non frustra illi hac eunt, quando illo eunt quo obliviscens alia, memcnto illius; rclinquens retro
nos ire volumus; et quare cum magna fiducia hac alia, extendere in illum. Ipse certe aversum correxit,
eunt, nisi quia illac ire perniciosum est ? Videbunt ipse ducit recturo l, ipse perducit: ergo sit ipse spes
crgo jusit, et timebunt. Angustam viam vident hac, lua, qui ducit et perducit. Q110ducit et quo perducit
latam viam vident illac ; hac vident paucos, illac terrcna avaritia? Fundos quaerebas, terram possidere
mullos (Matth. vn, 13, 14). Sed si juslus es, noli cupiebas, vicinos excludebas; illis exclusis, aliis vi-
numerare, sed appende; staleram affer aequam, non cinis inbiabas; et laindiu tendebas" avaritiam, donec
dolosam, quia justus appellatus es : Videbuntjusli, et ad lillora pervenires : perveniens ad liltora, insulas
timebunt,dictiun est de te. Noli ergo numerare lurbas concupiscis; possessa lerra, ccelum forte vis pren-
hominum inccdentes latas vias, iroplentes craslinum dere. Relinque omnes amores: pulchrior esl ille qui
circum, civitalis Naialem clamando celebrantes, civi- fecit ccelum et terram-
tatem ipsam male vivendo turpanles. Noli ergo illos 8. Bealus vir, cujus esl nomenDomini spet ejus, et
altendere; multi sunt, et quis numerat ? Pauci autem non respexit in vanilales et insanias mendaces. Unde
per viam angustara. Profer, inquani, stateram , ap- enim insaniae inendaces? Insania mendax, sanitas
pende : vide contra pauca grana quantam paleam verax. Quaevides bona putas 8, falleris: sanus non
leves. Hoc agant fideles jusli qui sequuntur. Quid' es, niniia febre phreneticus factus es ; verum non est
illi qui praecedunt? Non superbiant, non se exallent, quod araas. Laudas aurigara (a), clamas aiirigac, in-
non decipiant seqtienles. Quomodopossunt decipere sanis in aurigam. Vanitas esl, insania mendax est.
sequenles? Promitlendo illis in se salutcm. Quid Non cst, ait: nihil melius, nihil dcleelabilius. Quid
ergo dehent illi qui sequuutur ? Videbunt justi, et facio febrienli? Si est in vobis misericordia, orate pro
limebunt, el sperabunlin Doininum: non in eos a qui- lalibus. Quia et ipse medicus plerumqtie in despera-
bus praeceduntur : sed ailendcndo prcccedentes sc, tione convertitur ad eos qui circumsianl lacrymautes
sequumlur quidem et imitantur, sed quia cogilant a in domo, qui pendeni ex ore ejus audire sententiam
quo acceperinl illi ut praecedant, et in euni sperant. de aegrolo et periclitante : stat anceps medicus, non
Quaravis ergo istos imitentur, spem suam tamen iri videt bonum quod promiltat, limet malurn pronun-
illo ponunt,' a quo et isli acceperunl unde lales sunt. liare, ne terreal; modestam plane iste concipit sen-
Videbuntjusli, et limebunt,et sperabunt in Dominum: lenliam : Bonus Deus omnia polest, orate pro illo.
quemadiiiodumin alio psalmo , Lcvavioculosmeos in Quem itaque comprehendam islorum insanorum?
montes, inlelligimus monles, claros quosque ct ma- Quis me audial? quis eorum nos non miseros dicat?
cuin cis non insanimus, amisisse nos putant
gnos Ecclesiae spiriluales viros, magnos soliditate, Quia
non lumore. Per ipsos nobis Scriptura omnis dispen- magnas et varias voluptates, in quibusipsi insaniunt:
sala est; Prophetae sunt, Evangelistaestinl, doctores nec vident quia mendaces sunt. Quando illi ovum do
boni sunt : illuc levavi oculos meos in tnontes, nnde vel invito, vel calicem salularem porrigo saucio; et
venietauxilium mihi. Et ne humauum pularcs auxi- quomodoreliciam, quando invenio? Ne inedia deil»
Jium, sequitur, et dicit: Auxilium meum a Domino, ciat, ct ad sanitatem non perveniat, hortor ut refi-
qui fecit calum et terratn (Psal. cxx ,1,2). Videbunt ciat 4: pugnos paral, saevire vult in medicum. Et si
jusli, et timebunt, et sperabuntin Dominum. percusseril, diligatur; et si injuriam feceril, non re-
7. [vers.5.] Eia qui volunt sperarc in Dominum, linquatur : redilurus est ad racntem, gratias acturus.
vident et (imenlplimeant ambulare vias malas, Quam mulli hic cognoscunt sc, vident se invicem,
qui
vias Jatas; eligant viam anguslam, ubi jara supra pe- ct loquuntur de se in Eccjesia Dei; in Ecclcsiae san-
iram quorumdam dirccli sunt gressus : quid facere clae gremio altendiint studia sua jam bona circa ver-
debeant, audiant modo. Beatus vir cujus est nomen
Dominispesejus, elnon respexit in vanitateset insanias 1 NonnulliMss.,aversumcorrigit,ipse ducitcorrectum.
mendaces,EccequavoIebasire,ecceturbaviaeJatae:non et » Lov., extendebas.AliquotMss.,lendebas.AliicumAm.
tenebas.
fruslra ipsa ducit ad amphithealrum, non fruslra ipsa 'Er.,
OinnesMss.carentverbo, putas.
ducit ad, morlera. Via lata mortifera est: latitudo ejus * F.r.: QuandoiUi ovum invito, vel calkem sdlutarem
deleclat ad terapus, fiuis ejus anguslus in acternuin. porriqo smcio : et quomodoreficiam? Quidinvenio, ne
inedia deficiatelad sanitatemperveniat ? Hortor, etc. Tres
Sed turbae slrepunt, turbae festinant, turbse coliacian- Mss.:QtmndoiUiovum dovel mvito, ealicesalularisesau-
tur *, turbae concurrunl, Noli imiiari, noii averti; ciat, quomodorelkiam ? Quandoinvenio, etc vatic. et
Colb.: Quandoiludo velinvUocatkem salutarissucci, et
vanilates sunt, et insaniae mendaces. Sit Doroinus quotnodoretkiam, etc Aliinonnulli: Quandoilti optovel
ut calkemsalutaris accipiat, Quidam,Quomodoilli
Deus tuus spes lua : non aliud aliquid a DominoDeo invito vinumdo, etc.
1 Sicplerique Mss., AtEdd.: HOCaganlfidetesjmliqui (a) Auriqamvoeabant,qui curules equosin Circorege-
bat et agilabat.In aurigas,sive (qui iidemsunt) agitalorcs,
sequuntur,
' quodilli, etc. exsiat conciliiArelatensisprimi, can. 4, et Arelatensisvu~
•-. sic plures MSS. AtEdd.,coihictanlur. decimi,can. 20.
 439 S. AUGUSTINIEPISCOPI 440
bum Dei, circa officiaet obscquia charilatis, ad fre- vestielur. Haccmunera, haec speclacula edit • Dctis.
quenlandum gregem Christi non recedere de Eccle- Clamatde ccelo: Spccto vos; luclamini, adjuvabo;
sia, vident et loquuntur ad invicem de invicem. Quis vincile, coronabo.Multafecistitu, DomineDeus meus,
est iste circissarius? Quis est isle amator et laudator mirabUialua; et cogilationibusluis non est qui similit
illius venatoris (a), illius hislrionis? Dealio loquilur, sil tibi. Nunc specta hislrionem. Didicit enim homo
et illo de ipso. Certe isla sunt, certc gaudemus de magnosludio in funeambulare, et pendens te suspen-
talibus. Si gaudemus de talibus, non desperemus dc dit. Illum attende editorcm majorum speclaculorum.
Calibus.Oremus pro ipsis, fratres carissimi: inde Didicitisle in fune arabulare, numquid fecit in mari i
; crescit numerus sanctorum, de numero qui erat im- ambulare? Obliviscere tbealrum tuum, altende Pe- I
1 piorum. Et non respexitin vanitates et insaniasmen- trum nostrum, non funambulum, sed, ut ita dicam,
daces. IHe vicit, talem cquum junxit', pronuntiat, mariambulum.Ambula et tu non in illis aquis, ubi
quasi divinusvult esse : affectatdivinitalemamittendo Pctrus aliquidsignificansambulavit,sed in aliis; quia
fontem divinitatis: et sacpcpronuntiat, et siepe falli- hoc sacculuramare est. Habet amaritudinemnoxiam,
lur. Quare hoc ? Quia insaniaemendacessunt. Quarc habet fluctustribulationum,tempestates lentationum;
autem aliquando proveniunt qttae dicunl? Ut abdu- liabet homincsvelut pisces de suo nialo gaudentes,
cant insanos, ut amando ibi speciem verilatis, incttr- et tanquam se inviccm devorantes; hic ambula, hoc
rant laqueum falsitatis: retro sint, relinquanlur, am- calca. Spectare vis, esto spectaculum. Ne deficias,
putenlur. Si membra nostra eranl, morlificenlur: vide praecedentemct diceulem: Speclaculumfactisu.
Morlificate,inquit, membraveslraqum sunt super ter- mushuic mundo,et Angetts,el hominibus(I Cor. iv, 9).
ram (Coloss.m, 5). Sit spes nostra Deusnoster. Qui Calca marc, ne mergaris in mari. Non ibis, non cal-
fecil omnia, melior est omnibus; qui pulchra fecit, cabis, nisi ille jusserit qui prior in mari ambulavit.
pulchrior est omnibus; qui forlia, forlior est; qui Sic enim ait Petrus : Si tu es, jube me veniread te su-
magna, major est: quidquid amaveris, ille libi crit. per aquas. Et quia ipse eral, audivit petentem, tribuit
Disce amare in crealura creatorem, et in factura desidcranti, vocavit ambulantem, erexit mergentem
factorem ; ne leneat te quod ab illo faclum est, et (Mallh. xiv, 28-31). Haec mirabilia fecit Dominus,
amittas euro a quo et ipse factus cs. Ergo, Beatusvir ipsa intuere; oculus spectantis fides sit. Ei fac tu ta-
ttijtts est notnen Dominispes ejus, el non respexitin lia; quia etsi venti turbavcrint, elsi fluclus infremuc-
vanitateset insanias mendaces. rint, et te humana fragilitas ad aliquam dubitationem
9. [vers. 6-9.] Forte nobis dicturus est, qui versu tuaesalutis adduxerit, habes clamare ';dicis, Do-
islo percussus corrigi voluerit, et quem occupaverit minc, pereo. Nonsinit ille perire, qui jussit le ambu-
timor ille justiliae fidei, et volens cceperit ambulare lare. Quia enim jam in petra ambulas, nec in maro
angustam viam ; dicturus est nobis : Ambularc non timcs : si sine petra fueris, in mare mergeris, quia
durabo, si nihil spectabo. Quid ergo facimus,fratres? in tali pelra ambulandum est, quae in mari non
Dimissuri eum sumussine spectaculo? Morietur, non mersa cst.
subsistet, non nos sequelur. Quid ergo facimus? Dc- 10. Vide mirabilia Dei. Annuntiavi,ettocuttts sum,
mus pro spectaculis spectacula. Et quae speclacula multiplkati sunt super numerum.Est numerus, stint
daluri sumus chrisliano homiiii, quem volumus ab super numerum. Numerus cerlus est, perlinens ad il-
illis speclaculis revocare? Gratias ago Domino Deo lam coelesiemJerusalera. Novit enim Dominus, qui
nostro: sequenli versu Psalmi ostendit nobis, quae sunt ejus (II Tim. n, 19), christianos limentes,
spectatoribus speclare volentibus spectacula praebere christianos fideles, christianos praecepta servantes,
et ostendere debeamus. Ecce aversus fuerit a circo, Dei vias arabulantes, a peccalis abstirientes, si ceci-
a theatro, ab amphilheatro, quaerat quod spectet, derint confitentes : ipsi ad numerura perlinenl. Scd
prorsus quaerat; non eum relinquimus sine spccla- numquidsoli sunl? Sunt et super nuraerum. Nam elsi
culo. Quid pro illis dabimus? Audi quid sequilur: modo pauci sunt, pauci in comparaiionemultiiudinis
Multa fecisti tu, DomineDeus meus, mirabilia tua. majorum 3 frequenliarum : quanlis turbis implenlur
Miraculahominuminluebatur, intendal mirabiliaDei. ecclesiac, slipantur parietes , pressuris sc urgent,
Multa fecit Dominus mirabilia sua; lucc respiciat. prope se suffocant multitudine. Rursus ab cis ipsis,
Quare illi viluerunt? Aurigam laudat regentem qua- si munus* est, curritur ad amphitheatrum: isti supcr
tuor equos, et sine labe atquc offcnsionecurrentes : numerum sunt. Sed ideo ista dicimus, ul in numero
forte talia miracula spirilualia non fecit Dominus? sint: quia non adsunt, non audiunt a nobis; sed cum
Regat luxuriam, regat ignaviam, regat injustitiam, exierilis, audiant a vobis. Annunliavi,inquit, ellocu-
regat imprudentiam, motus istos qui nimiura lapsi tus sum. Chrislus dicit: annuntiavit ipse cx capiic
haecvitia faciunt, regat et subdat sibi, et tencat ha- nostro, ipse annuntiavit ex rocmbris suis, ipse misit
benas, et non rapiatur; ducat quo vult, non trahatur annuntialores, ipse roisit Apostolos: in omnemler-
quo non vult. Aurigam laudabat, auriga laudabitur : ram exivit sonus eorum, et in iines orbis lerrae verba
clamabat ut auriga veste cooperiretur, imroortalitate 1Edd.,rfedif.AtpleriqueMss.,edU,vel, edidit.
J ' ItaColb.codexet adeamlectionempropeacceduntali- * PleriqueMss.,clamorem.
3 SicMss.AtEdd.,malarum.
quotMss.AtEdd.:ilkvincit talem,elcumvincit,prommtiat. 4 Edd., si minusest.AtMss., si munusest; hoc est, si
(a) venatorhiclociest,qui cumbestiisin arena congre-
diebatur. !udiedunlur.
 441 ENARRATIO IN PSALMUMXXXIX. - 442
eorum (Psal. xvni, 5). Quanli fideles agglomerantur, ficium,inquit, el oblationemnoluisti. Quid ergo? Nos
quantae turbaeconcurrunt, multi vere conversi, multi jam hoc leinporesine sacrificiodimissi sumus? Absit.
falso conversi; ct pauciorcs sunt vere conversi, Corpus autem perfecisti mihi. Ideo illa noluisti ut hoc
plures falso conversi; quia mulliplkati sunt super perficeres : illa voluisti anlequam hoc perficeres.
numerum. Perfectio prornissorum abslulit verba promiltenlia.
11. Annunliaviet loculus sum, mulliplicali sunt su- Nam si adbuc sunt promiltenlia, nondum implclum
per numerum. Sacrificium et oblationemnoluisti. Haec est quod proraissum esl. Hoc promillebatur quibus-
miracuIaDei sunt, liae cogitationes Dei sunt, quibus dam signis : ablala sunt signa promiltentia, quia ex-
ncmo estsimilis : ut spectator ille abducatur a curio- hibita esl verilas promissa. In hoc corpore sumus,
silale l, et quaerat isla nobiscum meliora, fructuo- hujus corporis parlicipes sumus, quod accipimus no-
; siora, de quibus invenlis gaudebit; et sic gaudebit, vimus : et qui non noslis noveritis, et cum didiceri-
. ut non timeal ne vincatur quem amat: amat enim lis, ntinam non ad judicium accipiatis. Qui enira
aurigam , quovicto insultaiiones ferat. Quando vin- manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat el
cil auriga , ipse vestilur. Numquid pauper qui illi bibit (I Cor. x,i29). Perfectum est nobis corpus, pcr-
clamal? Victor ipse vcslilur, pro victo illi insullatur. ficiamur in corpore.
Quare pro illo percipis reprehensionem , cum quo 13. Sacrificiumet oblationem noluisli, corpus autem
non dividis vestem? Hac aliud in spectaculis nostris. perfecUQmihi. Holocausla eliatn pro deliclo tton pe-
Omnesquidem currunt, Paulus aposlolus dixit, in listi:, tifflfidixi, Ecce venio. Numquid exponendum
illo sladio, in illo spectaculo, unus lamen uccipil bra- est, Sacrificium et oblalionemnoluisti, corpus autetn
viutn: caeleri vicli discedunt (I Cor. IX, 24). Et per- perfecisti mihi? Holocauslaeliam pro delicto non pe-
severaverunt in currendo : sed cum acceperit unus, tisti: quae petebat l antea. Tunc dixi, Ecce venio.
remanent caeteri qui similiter laboraverunt. Hac non Tempus esl ut veniant quaepromiltebanlur, quia au-
est sic. Quotquot currunt, perseveranter currant, feruntur ea pcr quaepromiltebantur. Et vere, fratrcs
omnes accipiunt: et qui prior venerit, exspectat ut mei, attendileilla ablata, haecimpleta. Del mibi modo
cum posteriore coronelur. Agonem quippe istum non gensjudaica sacerdotcm. Ubi sunt sacrificia illorum?
cupiditas, sed charilas facit : omnes currenles amant Certe perierunt, certe ablata sunt nunc. Numquid
se, et ipse amor cursus est, tunc reprobaremus ca ? Reprobamus modo : quia si
12. Sacrificitimet oblationemnoluisti, ait psalmus modo velis facere, inlemporale esl, non esl opportu-
Dco. Antiqui cnim , quando adhuc sacriliciumverum num, non congruit. Adbuc promiltis, jam accepi.
quod fideles norunt, in figuris praenunliabatur, cele- Rcmansit illis quiddam quod celebrent, ne omnino
brabaut iiguras futurac rei: mulli scientes , sed plu~ sine signo remanerenl. Cain enim roajor frater, qui
res ignoranles. Nam Prophelae et sancti Patriarchau occidit roinorem fralrem, accepit signum , ne. quis
noveranl quod celebrabant : caelera aulem mulliludo eum occiderel, sicut scriplum est in Gcnesi: Posutt
iniqua , carnalis sic crat, ul ficret de illa quod signi- Deus Cain signum, ul nemo eum occideret. Proinde et
ficaret posteriora ventura : et venit * sublato illo sa- ipsa gens judacamaneta. Oranes geules subditacjuri
crificio primo, sublatis holocauslis arietum , hirco- romano, in jus romanum confluxerunt, superstitiones
rum, vitulorum , caeterarumquc victimarum ; noluit communicaverunt; postoa inde cceperuniper graliam
illa Dcus. Quare illa noluit? quare primo voluit ? Quia Domini noslri Jesu Cbristi separari: illa vero sic
illa omnia quasi verba crant prorniltentis ; et verba mansit curo signo suo, cum signo circumcisionis, cum
promissiva, cum venerit quod promittunt, non jam signo azymoruro sic mansit: non esl occisus Cain,
enuntianlur. Tamdiu quisque promissor est, donec non est occisus, babet signuro suum. Maledictuscst
det: cum dederit, mutat verba. Non dicit adbuc, a tcrra , quae aperuit os suum excipere sanguinem
Dabo, quod se daturum dicebat; sed dicit, Dedi: fralris ejus de manu ejus. Ille enim fudit sanguinem,
mutavit verbum. Quare illi primo placuil hoc vcrbum, non excepit: ille fudil, alia terra exccpit: el ab ea
et quare illtid mutavit? Quia lemporis sui verbum terra quae os aperuit et excepit, ille maledictus est:
fuit, et pro lempore suo placuit. Quando promitte- et ipsa lerra quae ore excepil sanguincm, Ecclesia
batur, tunc dicebalur : cum aulem datum cst quod est. Ab hac ergo ille malediclus est. Et ille sanguis
promissum est, ablata sunt verba promissiva , dala clamal de terra ad me. De hac enim terra dixil Do-
sunt completiva. Sacrificia ergo illa, lanquam verba minus, Vox sanguinis fratris tui clatnat ad me de lerra
promissiva, ablala sunt. Quid csl quod datum cst (Gen. iv , 15,10). Clamat, inquit, ad me de tcrra.
complelivum? Corpus quod nostis, quod non omnes Clamat ad Dominum : sed surdus est qui sanguinem
nostis (a); quod utinam qui nosiis , omnes non ad fudit, quiaiion bibit*. 111 i ergoita sunt, lanquam Cain
judicium noveritis. Videle quariciodictum est; Cbri- cum signo. Sacrificia vero quae ibi fiebant, ablata
stus enim ille est Dorainus noster, modo loqucns ex sunt; et quod eis remansit ad signum Cain, jam per-
- membris suis, modo loquens ex persona sua. Sacri-
1SicnonnulliMss.Alii, el qumpetebantw: Edd.,et qum
petebant.
* Edd.,manelper omnesgentessubdita juri Romano.m
1 omnesfere Mss.,adducaturad curiosilakm.
- TresMss.:EnvemtverUassublato,etc jus3Romanum,etc. Locum ad Mss.castigamus.
HacIoquendiformulacatecbuaienospraesentesde- ApudLov.,quia nonvivU.Atapud Er. et Mss.aliquot,
(a)
• sigual. quia non bibU: in aliisMss.,quemnonbibit.
443 S. AUGUSTINIEPISCOPI 444
cum veneris in regnum luum. Salutem suam
feclum est, et nesciunt. Agnum occidunt, azyma mine,
coroedunt: Pascha noslrum immolatus est Christus. longe futuram sperabat, et post longum (empus ac-
Ecce agnosco agnum occisum, quia immolalus est cipere contentus erat: in longumsperabat, dies nou
Cbrisftis. Quid de azymis? Itaque, inquit, diem festum est dilatus. IHe dixit, Mementomei, cum veneris in
luum : ille respondit: Amen dico tibi, hodie
ce\ebremus, non in fermentoveteri,neque in fermento regnum
ve- mecumeris in paradiso. Hodie, inquit, mecuqieris in
viqlitim et malujnitaiis : ostendit quid sit velus l,
',us larina esl, acuit: sedin azymis sinceritaliselveri- paradiso (Luc. xxui, 42, 43). Paradisus habet ligua
ialis (I Cor. v, 7, 8). In umbra remanserunt, solem felicia : hodiemecura in ligno crucis, liodiernecum
in luce sumus, in ligno salutis.
gjorjae /erre non possunt: jam nos
lencmus corpus Christi, tenemus sanguinem Christi. 16. Ecce labia mea non prohibebo, Domine, luco-
Si hahemus novamvitam, cantemuscanticum novum, gnovisli: ne credat corde , et prae timore labia prohi-
delicto non pe- beat annunliare quod credidit. Sunt enim chrisiiani,
byninum DCQnostro. Holocausla pro liabent fidcm in corde , et * inler paganos amaros,
tjsli; tut\cdixi, Ecce venio.
14. ln capite libri scriplum esl de me, ut faciamvo- misere urbanos , sordidos , infideles, ineplos, insul-
luntatem tuam : Deusmeus , volui, el legemluam in lalores , si exagitari cceperint, quia chrisliani sunt;
mediocordismei. Ecce ad rneinbra rcspexit, ecce et habenl in corde fidcm , et liraent confiteri per labia ,
fccit volunlatcm Palris. Sed in quo capite libri probibent labia sua sonare quod norunt, sonarc
jpse
libri hujus quod intus habent. Sed reprehendil hos Dominus ,
scriplum est de illo? Fortassc in capile
alios li- Qui me cottfususfucril coram hominibus, confundarde
Psalmorum. Quid enim longe petamus, aut illo coram Patre tneo ( Marc. vm , 38 ), id esl, non
ferosinquiramus? Ecceincapile libri hiijusPsalmortmi,
cuin cognoscam: qtiia erubuit me confileri coram
scriplum est, Beatusvir qui non abiilin consilioimpio-
rum , et in via peccatorum non stetil, et in cathedra hominibus, non eum confitcbor coram Paire meo.
non sedit, sed in lege Dontinivoluntas Dicant ergo labia quod habet cor : hoc contra timo-
pestilentiarunt
luamin rem *. Ilabeat cor quod dicunt labia : hoc conlra
ejus fuit : hoc est, Deus tneus, voltii, el legetn
mediocordis mei : hoc est, et in legcejus medilabilur simulationem. Aliquando enim tiinor est, ct non
die acnocte (Psal, i, 1, 2). audes dicere quod nosti, quod credis : aliquando si-
niulatio cst, dicis , et non habes in corde. Consen-
15. [vers. 10.] Bene nuntiavi justitiam tuam in Ec-
clesiamagna. Alloquilur membra sua , horlatur quod liani labia lua cordi tuo. Quaerenspacem a Deo, tibi
Annuntiavit, annunlicmus; passuscst, ipsc eslo pacatus : non sit inler 3 os luum, el cor
fecit.utlaciant.
tuum mala rixa. Eccelabia mea non prohibebo, Do-
compatiamur ; glorificatus est, conglorificabimur.
Annuntiavijustitiam luam in Ecclesia magna. Quam mine, lu cognovisti.Quomodoille ? quid cognovit Do-
omni- minus ? Inlus in corde, ubi non videt homo. Ideo et
magna? Toto crbe terrarum. Quammagna? In
pus genlibus. Quare in omnibus gentibus? Quia se- ille , Credidi, inquit. Ecce cor habct, jam babet
roen est Abrahte, in <raobenedicenlur omnes gentes quod videat Deus: non prohibeat Iabia sua. Non
(Gen. xii, 3, el xxii, 18). Quare in omnibus gcntibus? prohibet. Quid enim dicit ? Propter quodlocutussum.
Quia in omnem terram exivit sonus corum (Psal. Et quia locutus csl quod credidit, quaerensquid re-
xviu, 5). In Ecclesia magna. Ecce labia mea non pro- tribuat Doininopro omnibus quaeretribuil ei, adjun-
hibebo, Domine tu cognovisli. Labia mca loquuniur, git: Calicemsalularis accipiam, et nomenDotniniinvo-
non ea prohibcbo loqui. Sonant quidcm Iabia mea ad cabo. Non exborruit Dominum dicenlem : Polcstis
aures horoinum , sed tu cognovisti cor mcum. Labia bibere calicem quem ego bibilurus sum (Matth. xx,
meq non prohibebo, Dominelu cognovisti.Aliutl audit 22 ) ? Confilelur enim per labia quod babebat in cor-
homo, aHud agnoscit Deus. Ne in labiis solis csset dc , pervcnit ad passionem. Et quia pervcnit ad pas-
annuntiatio, et diceretur de nobis. Qua diciini vobis, sionem , hostis quid nocuit ? Nempe pretiosctin con-
facile, qumautem faciunl, faceretwlile (Maltli. xxiu, spectuDominimorsjuslorum ejus( Psal. cxv, 10-15 ).
3) : aut ipsi populo, laudanti Deumore, noncorde, Mortcsin quas Pagani sasvierunt, in illis hodie refi-
diceretur, Populus Itic labiis me Iwnorat, CQTautem cimur *. Natalem martyrum celehramus, cxempla
eorum longe est a me (Isai. xxix, 13) : sona labiis, martyrum nobis proponiraus, aitendimus fidem,
creditur ad jnstitiam, , quornodoiuveinT, quomodoattracti, quomodo sle-
propinqua corde. Corde eniin
ore autem confessio fit ad salutem (Rom. x, 10). terunt ante judices. In Ecclesia catholica nihil habcn-
in cruce cum les simulalionis , compaginali junclura unilatis, con-
Qualis ille Jalro invenlus est, peudcns
Domino, aguoscens in cruce Dominum. Alii non co-
in
gnoverunt miracula facientem , agnovil ille ligno 1 Mss.,et si: pauloquepost, loco qmarosmisere, non-
pendentero. Eral ille confixus omnibus membris; nulli ferunt, amor esl miscere: et quidaui,amor estse
nriscere.
manus clavis inhaerebant, pedes transfixi erant, lo- a Edd., hoccontratimoremhabeatcor,
quod dkunt ia-
lum corpus adjungebatur ligno; corpus illud non va- cor. bin : Itoccontra simulationem liabeanllabia, qaod credit
sententiamlabefactabatverborum rava interpunctio,
cabat caeleris membris, lingua vacabat et cor: corde necnoniueptumin fineglossema,quod[meliorum Msn.au-
credidit, o:e confessus est. Mementomei, inquit, Do- ctoritaierctnovimus.
31'arlicula,
'* inler, abest ab omnibusMss.
1 Edd., qnid sil vetus feimentum. Abest,fermentum, colbert.Ms.,hodieperfkimur.NatalemMarlyrtt teter
a Mss. bratnus exemplaMartyrum,etc.
448 ENARRATIOIN PSALMUMXXXIX. 446
fessi sunt Chrislum: caput quod praecesseral, sicut tuum. Verilalemluam et salutaretuum dixi.
membra, sequi concupierunl.Sedquiconcupierunt'? 19. Non celavi miscrkordiam tuam et verilatem
In tormentis patientes, in confessione fideles, in luama congregationemulta. Ibi simus, in hoc corpore
sermone veraces. Jaculabanlur enim in ora interro- numeremur et nos , non celemus misericordiam Do-
ganlium se sagiltas Dei, et vulncrabant ad iram ; mini et veritatem Domini. Vis audire misericordiam
roullos vulneraverunt et ad salulem. Hacc omnia Domini? Recede a peccalis, donabit peccata. Vis
proponimus nobis, el inluemur illa , cl oplamus imi- audire veritatem Domini? Tene justitiam, coronabi-
tari. Hxc sunt spectacula chrisliana , hacc videt de- tur justitia. Modoenim misericordia tibi praedicatur,
siiper Deus , ad baechorlatur , ad Iiacc adjuvat; bis postea veritas exhibebitur. Non enim sic est Deus
cerlaminibus praemia proponil ct donat. Eccelabia roisericors , ut injustus sit; nec sic juslus , ut mise-
tvea non prohibebo.Vide ne limcas , cl prohibcas la- ricors non sit. Parvane misericordia libi est ? Non
bia tua. Domine, tu cognovisti:quia cst ct in corde imputabit' priora omnia : male vixisti usque in lio-
quod sonat et in labiis. diernura diem , adhuc vivis , bene vive hodie , liano
17. [tiers.11.] Justiliammeam non abscondiin corde misericordiamnon celabis. Si hacc est misericordia:
tneo. Quid est, justitiam meam? Fidem meam : quia qua; verilas ? Congregabunlurante eum omnes gen-
juslus ex fide vivit ( Habac. n , 4 , et Rom. i, 17). tes, et dividet eas sicut pastor dividitoves ab hoedis;
Ut puta , inlerrogat sub pcena persecutor, quod cis oves ponet ad dexteram , hcedos ad sinistram. Ovi-
Jicuit aliquando, Quid es ? paganus, an chrislianusr bus quid ? Venite, benedkli Patris mei, percipilere-
Chrislianus. Ipsa es( juslitia ejus : crcdidit, ex fide gnum quod vobis paralum est. Hcedis quid? Ite in
vivit. Nonabscondit in corde suo jusliliam suam. Non ignemmlernum( Matth. xxv, 32, 34 , 41). Jbi pceni-
dixit apud se : Crcdo quidem in Christum , scd huic lenliaeJocusnon est. Quia misericordiam Dei con-
persecutori meo saevientict roinanli non dicam quod tempsisli, veritalem senties : si autem non conlem-
credidi: novit Deus meus intus in cordc meo quia psisti misericordiam , verilate gaudebis.
credo, ipse scil quia ilii non renunlio. Ecce hoc dicis 20. [ vers. 12-14. ] Tu aulem, Domine, ne elongin-
te intus habere in corde : in labiis quid ? Non sum quaverismiserkordiastuas a me. Respexit ad membra'
chrislianus? Conlra cor luum leslimonium dicunt saucia. Quia misericordiam tuam et veritatem tuaro
Iabia tua. Jusiiltam meamnonabscondiin cordemeo. non celavi a congregationemulta , ab Ecclesia unila-
18. Veritatemluamet salularetuumdixi. Christum tis orbis terrarum : atlende raembra saucia , altende
luum dixi, hoc est, Veritatemluam el salulare tuum delictores et peccatores, et noli removere misericor-
dixi. Unde veritas Cbristus ? Ego sum vetitas (Joan. dias tuas. Misericordialua el verilastua sempersusce-
xiv , 6). Unde salutare ipsius Christus ? Simeon perunt me. Non auderem converti, nisi securus de
agnovit infantcm in manibus malris in (enip)o, ct remissione : non durarem perseverare , nisi securus
dixit: Quoniatnvideruntoculi meisalutareluum ( Luc. de promissione. Miserkordiatua et verilastua semper
11, 30 ). Agnovit infantem senex , factus in puero stisceperuntme. Attendo quia bonus es , atlendo quia
puer , innovatus fide. Acceperat enim responsum , et justus es: anjo bonum, timeo justum. Amor et limor
Iiocdixit : dixerat ei Dominus, quia non exiturus perducunl me : quia , miserkordiaet veritas tua sem-
erat de hac vila , priusquam videret salulareDei. Hoc per susceperuntme. Quare ipsa suscipiunt, et ab cis,
salutare Dci bonum est ut oslendatur Itominibus: oculus avertendus non est ? Quoniamcircumdederunt
sed clament, Ostendetwbis, Domine, misericordiam me mala, quorutnnoneslnumerus. Quis numerat pec-
tuam, et salutare tuum da nobis ( Psal. LXXXIV, 8 ). cata? quis numerat iniquitates alienas et proprias?
Salutare aulem Dei in omnibus genlibus : quia cum Sub quo cumulogemebat qui dicebat: Aboccultismeis
djsissel quodam loco , Deusmiserealurnobis, et bene- tnundame , Domine, etab alienisparce servotuo (Psal.
dicat nos , illuminet vultumsuum super nos , ul cogno- xviu , 13,14). Parva erant nostra, imponunlur alie-
scamusin terra viam luam , adjecil: ln omnibusgenti- na : timeo mibi, timeo bono fratri, lolero malunj
bus talutare luum. Primo dixit, Ul cognoscamusin fralrcm ; et sub isto cumulo quid erimus , si cesset
terra viatn tuam , et secutus est : In omnibttsgenlibus misericordia Dei? Tu autem, Domine, ne elonginqtia-
salutaretuum(Psal. LXVI,2,5). Quasidiceretur ei, veris: prope eslo. Cui prope est Dominus? His qui
Qux est via quamcupis agnoscere ? Hominesad viam oblriverunt cor (Psal. xxxin , 19). Longea superbis,
veniunt, numquid via venit ad homincs? Via nostra prope ad humiles. Excelsus est enim Dominus , et
venit ad homines, invenit erranles, vocavit ad se humilia respicit. Sed non se putent lalere qui superbi
cxlra ambulantes '. In ine , inquit, ambulate , et sunt: excelsa enim a longe cognoscit(Psal. cxxxvn,
non errabilis : Ego sumvia , et veritas, el vita (Joan. 6 ). Cognoscebata longe jaclantem se Pharisacum,
xiv, 6). Ne diceres, Ubi csl via Dei? ad quam regio- subveniebat de proximo confitenti Publicano (Luc.
nem ibo ? quetn mcntem ascendam? quoscampos in- XVIII, 11). Jactabat ille merita sua , et legebat vul-
quiram ? Viam Dei inquiris ? Salulare Dei est via Dei, nera sua : non jaclabat ille merjfa, sed offerebat
et ubique haecest: quia in omnibusgentibus salulare vulncra. Ad medicum venerat, sciejjaf:se Ianguidum,

1in nonnullisMss.deest: Sed quiconcupierunt ? 1 PluresMss.,nonimputqvil: et noncetavi,loco»

* AliquolMSS.,
vocavitad se. Exlra ambulalis,in meam- infra,
noncelabis.
bulate. » Edd.,tfiembrt,
sua rnucia Abest,«HO,a Mss,
 447 S. AUGUSTINIEPISCOPI 448
sciebat se sanandum : oculos ad ccelum levare non praecavisti, de minutis quid agis ? An non times mi-
audebat, pectus perculiebat: sibi non parcebat, ut nula ? Projecisti molem, vide ne arena obruaris.
ille parceret; se agnoscebat, ut ille ignosceret; se Mulliplicatmsunt super capilloscapitis mei.
puniebat, ut ille liberarel. Tales hic voces sunt; au- 23. [tiers. 14.] Et cor meum dereliqttit tne. Quid
diamus eas pie, et amemus pie : corde, lingua , niirum est, si cor ttium desertura est a Deo tuo,
omnibus mcdullis noslris haec dicamus. Nemo sc quando seipsura deseruit? Quid cst, Cor tneum dere-
juslum putet: vivil qui loquitur; vivit, et utinam liquitme.'.Non est idoneumcor meum ad cognoscen-
vivat! Adhticliic vivit, adhuc cum morte vivit: et dura se. Hoc dixit, Cor meum dereliquitme: Corde
si spiritus vita est propter justitiam , corpus tamen meo Dominumvolo videre, etnon possum,praemul-
morluum est propler peccalum ( Rom. vm , 10). Et titudine pcccatorum meorum : parum cst, nec cor
corpus quod corrumpilur aggravat animam , et de- meum se comprehendit. Nemo enim se comprebcn-
primit terrena inhabitalio sensum multa cogilanlem dit, nemo de se praesumal1. Numquid comprehendit
( Sap. IX , 15 ). Perlinet crgo ad te clamare , pcrti- corde suo cor suum Pelrus, qui dixit, Tecumusque
nct gcmere , perlinet confiieri, non te exaltare , non ad morteinero (Matth. xxvi, 35) ? In corde crat prae-
le jactare , non te tuis meritis gloriari: qnia ct si sumptio falsa, in corde latebat timor verus : et non
habes aliquid gaudendum , quid est quod non acce- crat idoneum cor ad comprehendendum cor. Cor
pisli (I Cor. iv, 7) ? Quoniamcircumdederunlmema- acgrolumlalebat, sed medico patebal. Quod de illo
la , quorum noiiest numerus. pronuntiatumest, hoc irapletum est. Noverat in illo
21. Comprehenderunltne iniquitates mem, et non Deus quod in se ipse non noverat; quia cor ejus de-
potui ut viderem. Est aliquid quod vidcamus : quid relinueral cum, cor ejus latebat cor ejus. Et cor meum
premit ul non vidcamus? Nonne iniquitas? Oculum dereliquilme. Quid ergo? quid clamamus? quid dici-
tuiim , ne istam lucem videre posses, prcmebat for- mus ? Placeal tibi, Domine,eruereme: lanquam dicc-
lassis humor irruens, premebat fortasse fumus, rct, Si vis, potes me mundare (Id. vm, 2). Placcat
pulvis, aliquid injeclum; et levare oculum sauciuni tibi eruere me, Domine, in adjuvandtimtnilti resplce.
non poteras ad islam lucem : quid ergo , cor saucium Mcmbra poenitenlia2, membra in doloribus posila ,
levabis ad Deum? Nonne prius sanandum est ut mernbra sub ferramentis medici clainantia , scd spc-
vldeas? Nonne superbus inveniris, cum dicis : Primo rantia. Dotnine,in adjuvandummilii respke.
vidcam , ct sic credam? Quis dicit? Quis enim visu- 24. [vers. 15-17.] Confundantur, et revereanlursi-
rus dicit: Yideam, et sic credam? Lucem oslensiirus mttl, qui quarunt aiiimam meam ut auferant eant.
sum, imo vero ipsa se lux ostendere vult. Cui? Caeco Quodam cnim loco accusat, et dicit, Aspkiebamin
non polcsl, non videt. Unde non videt? Gravato dexteram,el videbam, et non eral qtti requireret ani-
oculo nmltis peccalis. Quid enim ail ? Compreltende- mammeam.(Psal. CXLI, 5); id est, nou erat qui me
runl me iniquitatesmew, et non potui ut viderem.Re- imitarelur. Christus in passione loquitur : Et atlcndc-
moveantur ergo iniquitales, dimittantur pcccala, bam in dexteram, id est, non ad impiosJudaeos,sed
levetur pondus ab oculo , sanetur quod saucium cst, ad ipsam dexteram, ad ipsos Aposlolos; et non eral
adbibeatur mordax praeceptumquasi colIyrium.Prius qui requireret animam meam. Usque adeo non erat
cffice quod libi praccipitur: sana cor , munda cor, qui requireret animam roeam , ut qui praesumpserat
dilige inimicum luum (Malth. v, 44, et Luc. vi, 27, ncgaret animammeam(Matih.xxvi, 70).Sed quia duo-
35). Et quis diligit inimicum suum ? Hoc jubet medi- bus modis quacriturhomo, aut quo fruaris, aut quera
cus; amarum cst, sed salubre. Quid libi faciam , persequaris : ideo hic alios dicit, quos vult confundi
inquit? Ita vcxatus es, ut inde saneris. Et plus dicit: ct rcvereri qui quxrunt animam suam. Sed ne sic
Sanato non cril onerosum , volupluosediliges inimi- intelligeres, quomodo cum queritur de nonnullis non
cum sanatus; conare lu ut saueris. In tribulationi- quscrcnlibusauimam suam3; ul auferanl eam, inquit,
bus, in angusliis, in tenlalionibus fortis esto, per- id cst, ad mortem quaerunt animam mcam : adjecit,
dura : medici manus esl, non latronis. Ecce, inquil, Cottfundanturel revereantur. Et vere multi quaesie-
pracceptisacceptis, et fide retcnta , prius sicut jubes ruiit aniniam ipsius, ct confusi et reveriti sunt; qux-
sanabo cor, ut dicis : sanato corde et mundato corde sicruntanimam ipsius, ctsiculillis visum csl, abslu-
quid videbo? Bcali roundo corde, quoniam ipsi Deum Icrunl animam ipsius : sed ille poteslalcm habuit
videbunt (Malth. v, 8). Hoc modo, inquit, non pos- poncndi animam suam, et potcslatem habuit reci-
sum. Comprehenderuntme iniquitales mea, et non piendi animam suam (Joan. x, 18). Ergo illi gavisi
potui ul viderem. sunt cum posuit, confusi sunt cum rccepit. Confun-
22. Multiplkalm sunt super capillos capitis mei.
Capillos capiiis ad numeri multitudinem revocat. 1 Sic aliquotMss. AtEdd.: parum est ne cor meumse
?
Quis numerat capillos capilis sui Multoroinus pcc- comprehendat. Nenwenimse comprehendU,nemode se
cata, quee excedunt numerum capillorum. Minuta prmsumU. * Edd.,membrappenitentim.
scd multa sunt. Praecavisti MSS. aliquot,panUenlia: et
videnlur, magna; jam aliiquidam,in pamUentia.
non facis adulterium, jam non facishomicidium, non a Edd., quomodoconquerilurde nonnutiisqumrentihus
res non non dicis falsum animamsuam,ttt auferanteam : id est,etc, ubinosparti-
rapis alienas, blasphemas, culam,non, et verbum,inquit, aliquot Mss.ope repo-
testimonium : molcs istae sunt peccatorum. Magna nimus.
 ENARRATIO1N PSALMUMXXXIX. 450
dantur,elrevereantur stmul,qut qumrtmtantmammeam ora. Qui enim oravit, Convertanturretrorsiim,et con-
ut auferant eam. fundanlttr qui volunt mihi mala, respexit ad aliud
25. Convertanturrelrorsum, el revereantur, qui vo- genus dolose malevolum, et falso benedicum : Ferant
lunl mihi mala. Convertanlur retrorsum: nec hoc in confestim confusionemsuam, qui dicunt mihi, Euge,
malurn accipiamus. Benc illis optal; el vox illius cst euge. Laudant falsol: Magnusvir, bonus vir, littera-
qui dixit de cruce : Paler, ignosce illis, qttia nesciunl lus, doclus, sed quare chrislianus? Ea (ua laudant,
quid faciunt (Luc. XXHI, 34). Quare illis ergo dicit, quac nolles laudari: illud reprehendunt unde gaudcs.
ut relrorsum redeaul? Quia qni ante superbi erant ut Sed si forte dicis : Quid in me laudas, o bomo, quia
caderenl rctro, humiles facti sunt ul rcsurganl. vir bonus, quia vir justus sum? Si hoc putas, Christus
Quando enim ante Suni, praecederevolunt Dominum, me hoc fecit, ipsum lauda. At ille : Absit; noli tibi
mcliores volunt esse quam Dorainus : si autem rclro injuriam facere, tu te ipse lalem fecisti. Confundan-
sunt, ipsum agnoscunt meliorem, ipsum priorem, sc lur, qui dicunt mihi, Euge, eucje. Et quid ser|tiilur?
posteriores, ut ille praecedat, illi sequanlur. Proinde Exsultentetjucundenlur oinnesqui le quarunt, Domitie.
Petrum male sibi dantem consilium sic redarguit. Non quscrunt nie, sed quacrunt le : non milii, Euge,
Passurus enim Dominus erat pro salute noslra, cl de euge dicunl; sed in lc me gloriari vident', si quid
ipsa passione quae futura eranl 1 praedicabat: ct ait habco gloriac.Qui enim glorialur, in Domino glorie-
Pelrus, Absit Domine; propitius tibi esto, non fiel hoc. tur (1 Cor. i, 31). Exsultenl el jucundenlur omncsqui
Praecedercvolebat Dominum, et consilium dare ma- te quwrunt, Doiiiine, et dicanl semper: Maguiftcelur
gislro. Doininusaulero ut non eum faceret pracceden- Dominus.Quia etsi cx pcccalore fit juslus, da gloriam
tcm, sed sequenlem, Redi, inquit, relro satanas *illiqui justificat inipium (Rom. iv, 5). Sivc crgo pec-
(Matth. xvi, 22, 23). Ideo, inquit, satanas, quia vis calor sit, laudetur qui ad indulgentiam vocal: sive
anlecedere eum quem debes sequi : si autera rclro quis jam ambttlel in via justitix, laudelur qui ad co-
fueris, el seculus fueris, jam non satanas. Quid crgo? ronam vocat. Semper magnificelur Dotninus, ab his
Super Itanc petram mdificaboEcclesiamtneam (Ibid., qui dUigu.nlsaiutare luum.
18). 27. [vers. 18.] Ego aulem: cui quaerebant mala.
26. Convertanturrelrorsumel revereanlur, qui voiunt Ego aulem: cujus animam quacrebant, ut auferrcnt
milti tnala. Malevolisunl, qui eliam cum benedicunt, eam. Sed converte te ad aliud genus hominum. Ego
quantum in corde eorum est maledicunt. Dicis alicui, autem, cui dicebant; Euge, cuge, egenuset pauper
Esto christianus : Sis chrisiianus, sed lua. Bonam sum. Non est quod in nic meum 3 laudetur. Discindat
rem dixil, sed non illi imputalur quod dixit, scd quo ille saccum mcum, cooperiat me stola sua. Vivo
animo dixit: quomodo imputatum est et Judseis', enim jam non cgo, vivit aulem in me Christus (Gal.
quando ille ex caeconalo faclus cst videns : cum cum li, 20). Si vivil in le Chrisliis , el tolum quod boni
premerent insultalionibus el urgercnt, ait illis, Nttm- habes Cbristi est, totum quod habebis Cbrisli cst: lu
qtiid et vos discipuli ejus vullis esse? Et illi male- per leipsum quid es ? Ego egenus et pauper. Ego
dixerunl ei. Hoc ait evangelista : Maledixeruntei di- aulcm non divcs, quia non sum superbus. Dives erat
centes, Tu sis discinulus ejus (Joan. ix, 27, 28). Iliis ille qui dicebat, Gratias tibi aga~ Domine, quia non
malediceptibus, Dominiis benedixit: fccit quod illi sum sicut cwteri homines: PubJjcanus aulem erat
dixcrunl, rctribuit autem illis tpiod maledixcruiil. pauper, qui dicebal, Domine, propitius esto mihi pec-
Converlanturretrorsum, et revereantur,qui voluntmihi catori (Luc xvm, 11,13). Ille de saluritate ruciabat,
mala. Sunl autem alii non boni qui bona volunl, ct illc de fame plorabat. Egenus et pauper sum. Et quid
4
ipsi cavendi. Quomodoenim illi maledicunt, et dicunt facturus es, o cgene el pauper ? Mendica ante januam
bona nostra, sed malo animo; sic multi mala noslra Dci; pulsa, el aperielur tibi. Ego aulem ecjenuset
bono animo. Hoc dico, Qui dixerit libi, Tu sis chri- pauper sum : Dominus curam habebil mei. Jacla in
stianus, bonum luum dicit malo animo: qui aulcm Dominuro curam tuam, el spera in cum, el ipse fa-
dixcril libi ila , Tc mclior nemo; si in faretisamalis, ciet (Psat. LIV,23). Quid libi curaturus cs? quid libi
quoniam laudatur peccator iu desideriis animaesua?, provisurus ? Habcal tui curam qui fecit (e. Qui habuit
et qui iniqua gerit bencdicitur (Psal. x, 3); mala tua tui curam antcquam esses, quomodo non habebit cu-
dicit laudans. Quomodo ille bona lua dicebat maledi- ram cum jam hoc es quod voluit ut esses? Jam enim
ccns, sic Iste niala tua benedicens: scd ulrumque fidelis es, jam ambulas in via juslitiae. Curam lui non
genus hoslis fuge, utruroque cave. Ille saevit, iste habebil, qui facit solem suum oriri snper bonos ct
blandilur; ulerque malus : ille iracnndus est, cl istc malos, cl pluit super justos et injustos (Matlh. v, 45)?
in laude subdolus; ille reprchensor est, iste lauda- te jam juslum ex fideviventem (Rom. i, 17) ncgliget,
lor : sed et ille in reprehcnsione inimicus cst, el ille deseret, diroitiel? Imo vero el hic fovet, cl liic adju-
iu laude subdolus. Cave ulrumque, conlra utrumque
1 SicnonnulliMSS.At Edd.,erat. 1 pleriqueMss.,falsa.
1 lta MSS.
nec malesi hic subaudilur,et ille dicit. rorro » pleriqueMSS., sed in illo, et in teme glorificarevident.
edit. Lov.habet sic : Dicilaliquisalicui, EstoCltristmnus, Nonuulli:sed illi in te me gtorificarevtdentur.ltem qui-
sedsiset tu chrislianus.Bonam,etc. dain : sedm illo, quia in te tne gloriari vident.
3 Sic aliquotMss.Aliivero : Dixerit tibi, Tanto melior 3 Vox,meum,aberat ab editis: sed in melioribusMss.
nonmtesis tn faclis,etc. Quidam: Tanlotnelior nemosic- exstal.
m faetis,etc. Edd.,Taitlotneliornemositin factis, etc * omnesfere Mss.,pauper, mendice? AMejanuam,ctc.
451 S. AUGUSTINIEPISCOPI 459
vat, et hic necessaria subministrat, el noxia resecat. venit ad ditiorem vicinum suum, cui forte obsequi
Dando consolatur ut permaneas , auferendo corripit solet, cui deferre, cui vcnienti assurgere, quera in-
ne pereas. Dominus curam habet lui, securus cslo. clinato capile salulare : Da mibi, rogo te; palior
llle porfat 4 qui'te fecit: ab arlificis tui manu noli necessilatem, urgeor a creditore. Et ille : Non habeo
cadere : si cecideris a manu arlificis, frangeris. Ut modo in manibus.Si vellet vendere, haberet'. Agno-
autem permaneas in manu artificis , bona voluntas scimus hoc : fuerunt in nobis, jam nou sint in nobis.
facit. Dic, Deus meus voluit, et portabit ipse, cl lenc- Nonne hesterno viximus, et hodie vivimus? Est cor-
bil ipse. Jacta le in illum ; noli putare inane esse, ut rigendilocus;noudumfacia estilladisjunctio, alioruni
quasi praecipiteris : non ila libi videatur. Ille dixit, ad dexleram, aliorumad sinistram (Matth. xxv,33);
Coelum et terram ego impleo (Jerem. xxin, 24). nondum apud inferossumus, ubidivesille fuil,silieiis
Nusquam tibi deest: lu illi noli deesse, tu tibi noli et slillamdesiderans (Luc. xvr, 22) : audiamus cum
deesse, Dominuscuram habelmei. vivimus, corrigamur. Nonsperemusresalienas,et ira-
28. Adjutor meus et proleclormeustu es: Deus tncus, prxgnati tumeamus : nec perveniamus ad illas, et
ne tardaveris. Invocal.implorat, timet ne deficial : Ne cas adipiscendo tanquam filios osculemur. Va enirit
tardaveris.Quid est, Ne tardaveris? Nisi breviatiessent prwgnanlibuset mammantibusillis diebus. Mulandum
dies illi, non fieret salva omniscaro (Matth. xxiv, 22): est cor, levandum est cor, nonhic habitandum corde:
modo lectum est, de diebus tribulationum. Quasienim mala regio est. Sufficiatquod adhuc carne hic esse nc-
unus homo rogal Deum, membra Chrisli.corpusChristi cesse est; quod non est necesse, non fiat: sufficiat diei
ubiquediffusum,unusmendicus,unus pauper; quia et malitia sua (Maith. y\, 34); sursum corde habitemus.
ille pauper, qui dives pauper factus est, de quo ait Apo- Si surrexistis cum Chrislo,dicit fidelibus , corpus et
stolus : Cumdivesesset, pauperfactus est, ttl ipsiuspau- sanguinem Domini accipienlibtisdicit, Si resurrexislis
perlale vos ditaremini (II Cor. vm, 9): veros pauperes cunt Christo, qum sursum sunl sapite, ubi Chrislusesl
dilat, falsosdivites pauperat. Clamat ad eum : A finibus in dexlera Dci sedens; qum sursttm sunt qumrite, non
terra adle clamavi,cumtwderetanimamtneam(Psal.vx, qum snper terram. Mortui enim eslis,el vila veslra abs-
3). Venienl dies tribulationum et majorum Iribulatio- condila esl cum Chrisloin Deo (Coloss. m, 1-3). Non
num': venient, sicut dicil Scriptura; et quanlum acce- enim apparet quod vobis promissum esl: et jam pa-
dunt dies, augenturtribulationes.Nemo sibi promiltat ratum est, sed non videtis. Impraegnari vis, hinc
quod Evangelium non promittit. Fratresmei, obsecro imprxgnare; ipsa sit spes tua : certus erit parlus
vos, attenditeScripturas nostras, sialiquid fefellerunt; luus.non erit aborlivus, non temporalis : amplecteris
si aliquid dixerunt, el alitcr accidit quain dixerunt: ne- quod pepereris in xternum. Sic enim per Isaiara
cesse cst, ut usque in fiiierosic iiantomnia, quemadmo- dicitur : Concepimusel parturivimus spiritum salutis
dumdixerunt. Non nobis promittuntScripturaenosirae (Isai. xxvi, 18). Ergo (a) rctro csl, etnon daiur modo,
in hoc sacculo,nisi tribulationes, pressuras, angustias, sed dabitur. Qnanta daia sunt, fralres mei, quis illa
augmenta dolorum, abundanliam tentalionum. Ad numerat secundum Scripttiras? Ibi scriptum estde
isla nos praecipuc paremus, ne imparali deficiaraus. Ecclesia, etvidelur quia est; ibi scriptum estdeido-
1^03pragnantibus et mammantibus(Matth. xxiv, 19): lis quia non erunt, ct videtur quia non sunf; ibi
modo audislis. Pi#gnanles sunt, qui spe intume- scriptum est quia perdituri erant Judxi regnuin, et
scunt: mammantes autem, id est lactantes, qni jam videtur; ibi scriplum est de harclicis, quia fuluri
adepli sunt quod concupierant. Etenim mulier prac- erant, ct videiur : ibi scriplum esl et de dic judicii;
gnans in spe tnmet filii, nondum videt filium : quae ibi scriptum esl et de prxmio b.onorum,etde poena
autem jam laclat, amplcctilur quod sperabat. Ergo malorum : in omnibus Deuni fidelem invenimus; in
simililudinem, verbigratia, ponartius : Bona est ista ullimo deficiet et fallel? Dominus curam habebit mei.
villa vicini : o si mea essel 3; adjungerem illam, et Adjulor tnettset proteclor meus lu es : Deus tneus, ne
facerem de islo fundo et de illo unilatera. Amal ct tardaveris.Nisi minorarenturdies illi, nullacaro perdu-
avaritia unilatem: quod amat bonumest, sed ubiamau- rarel :sed propter etectosbrevictbunlur (il/a(//t.xxrv,22).
dum sil, nescit. Ecce concupivit villam proximi; sed Diesilli erunt tribulalionis, sed non (ain longi' quam
isle proximusdives est, non indigens, babens honorcm, sperantor. Cito ilii transibuiit; requies veniens non
habens etiam potentiam, a cujus forte eliam polcniia transibit. Quanquam longum, ferri debuit malum pro
libi roeluendum sit, non de illius fundo aliiguidspc- infinilo bono. *
randum : nihil sperans non concipit, non cst pr.c-
gnans anima. Si vero juxta vicinus sit p.mper, qui vcl IN PSALMUM XL
in necessitate positus est, ut possit vendere, vel ENARRATIO.
premi potest, ut cogatur vendere, injicilur ocu- SERMO ADPLEBEM (/>).
lus, speralur villa : impraegnala csl aninia, sperat 1. Quoniara solemnis dies Martyrum illuxil; pro-
se posse adipisci villuJam et possessioncm vicini pter gloriam passionis Christi imperatoris
inartyrum,
pauperis. Et cum patitur iste pauper necessilatera, 1 SexMss.,in manibus.vetil nolil,vendereliabet.
jgno-
scimus, etc
1 Edd., protegil.PluresMss.,proteget.Qualuor,porlet. * AliquotMss.,brevkibunturdks Uli.Erunl
Aliitres, portat. sednontamlongm.F.tnonnulli:sed non tamtribulationest
kinge.
* SicMss.-AtEdd.,et malorum,tribulalionesvenient,etc. (a) Forte,pdratum.
* Mss.,0 si mea esset! o siadjmgerem illaml (b) in Martyruxufestivitateuabitus.
 453 ENARRATIO1N PSALMUMXL. 454
' nomen Cbristi de lcrra. Ut roorerelur ilerum Chrisius
qui sibi non pepercit militibus imperans pugnam, sed
in occisi sunt et riiar-
prior pugnaVit,prior vicit, ut pugnantcs exempio suo non in capite, sed corpore suo,
liortarelur, etmajestale sua adjuvaret, et promissione tyres. Ad multipiicandatn Ecclesiam valuit sanclus
in isto seminalioni • accessil.et mors itiar-
coronarel, audiamus aliquid psalmo, quod sanguis effusus,
p;rtiiieat ad ejus passionem. Commendamus autem lyrum. Pretiosa lh cohspectu Domini rnors justorum
sxpius, nec nos piget ilerare quod vobis utile est ejus (Psal. cxv, 15). Mulliplicati sunt roagis magis-
retinere, Dominumnostrum JesumCliristumplerum- que Clirisliani, et non est impletum quod dixerunt
que loqui ex se, id cst ex persona sua, quod est caput inimici, Quandotnorietur, et peribit nomenejus. Adhuc
nosirum; plerumque ex persona corporis sui, quod et modo dicitur. Sedent Pagani, et computant sibi
sumus nos et Ecclesia ejus; sed ila quasi cx unius annos, (a) audiunl fanaticos siios dicentes, Aliquando
horoinis ore 1 sonarc verba, ut intelligamus caput et Cbristiani non erunt, et idola illa coli habent, quem-
corpus in unitale'integritalis consistere, nec separa- admodum antea colebanlur, adhuc dicunt, Quando
ri ab invicein; tanquam conjtigium illud, de quo di- morietur, et peribil nomen ejus. Bis vicli, vel (erlio sa-
clum cst : Erunt duo in came una (Gen. n, 24, et pite : mortuus esl Cbristus, non peribit nomen ejus;
Ephes.y, 31). Si ergo agnoscimus tluos in carne una, mortiii sunt marlyrcs, mulliplicala est magis Eccle-
agnoscamus duos in voce una. Primo quod legenli sia , crescit per omnes genies nomen Chrisii. Qui de
respondcntcscaiitavimus.quanquam de medio Psalmo morie sua et de resurrectione sua prsedixit, qui dc
sitj liinc tamen sennonis ducamus exordium. inimici mortibus Martyrum suorum et de corona prxdixit,
mei dixerunt mala mihi: Quando morielur, el peribit ipse el de Ecclesia sua futura prxdixit : si verum
nomen ejus. Persona est haec Domini noslri Jesu dixit bis, tertio menlitus est? Vanum est ergo quod
Christi: sed videle, si non ibi intelliguntur et mcmbra. creditis conlra illum ; melius est ul crcdatis in illum,
Dictum cst ct hoc, cum ipse Dominus noster hic iii ut inlelligalissuper egenumct pauperem; quoniam pau-
tcrra In carne ambularet. Cum enim vidercnl inulli- per factus esl, cum dives esset, ul ipsius, inquit, pau-
(udinem sequi aucloritalem ejus, et divinitalem et pertale vosdilaremini(II Cor. vm, 9). Nuncautem quia
majeslalem miraculis prxsentatam*; cum hoc vidc- pauper faclus est, confemnilur, et dicitur: lloroo erat.
renlJudxi, de quibus ipse Dominus slmilitudincra Quid erat? Mortuus est, crucifixus est; hominem co-
posuit, quia dixerunt, Hicest limres; tvni/e occidamus litis, in homincm spem habeiis, mortuUro adoraiis.
eum, et nostraerit hareditas (Mtillh.xxi, 38), dixerunt Falleris. Inlellige super egenum et pauperem , ut il-
apud semelipsos, id est inter se, unde pontrficisillius lius paupertate divcs efficiaris. Quid Cst, Inlellige
Caiphae vox est : Videlisquodlurba mtitla eum sequi- super cgenum ct pattperem? Ut ipsum Cbristum ege-
tur, et saculum post illuin abiit: si dimiserimus eum num et pauperem accipias, dicenlera in alio psalrao :
vivere, venienl Romani, el tollenl nobis el locuiu et Ego auletn egenusel pauper sum, Dominuscuram Ita-
gentem.Expedil ul unus moriaturhomo,quam tota gens bet mei (Psal. xxxtx, 18). Quid csl intelligere super
pereal.Evangelistaaulemverba nescienlisquid dicerct, cgenum el pauperem ? Quia semetipsumexinanivit,for-
exposuit nobis, el ait : Hoc autem non a se dixil; sed tnatn Serviaccipiens,in similitudineIwminumfacitts, et
cum essei pontifex prophetavitquia oportebal Jesuin habilu invenlusul homo(Philip. n, 7): divcs apiid Pa-
mori pro populdelgente (Joan. xi, 47-51). Tarnen illi irem, et pauper apud nos; dives in cceld, pauper iit
cum viderentpopulunlpost illum ire, dixerimt, Qucmdo terra ; dives Deus, pauper horao. Hoc te ergo turbat,
morktur,elperibil nomenejus:\tl est, cuni occiderimus quod hominem vides, quod carnem intueris, quod
eum, jam nomen ejns non erit in terra, nec seducet morlem respicis, quod crucem irrides? hoc te lurbal?
aliquos mortuus; sed ipsaejus inlerfectione intelligent Intellige super egenum et pauperem. Quid esthcc?
homines, quia liominem sequebanlur, quia non crat Intellige, quia ubi libi exposita est infirmiias, ibi Iatet
in eospes salulis; el deserenl noineriejus, ctnon cril. divinilas. Dives, quia sic est; pauper, quia jam tu sic
Mortuusest; etnon periit nomen ejus, sed seminalurn eras. Sed tamen panperlas ipsius, divitix nostraesuni:
cst nomen ejus : morluUsest: sed granum fuit, quo quomodo inflrmilas ipsius forliludo nostra esl; quo-
inortificato seges conlinuo exsurgeret ( Id. xn, 25). modo stultum ipsius sapientia noslra est; quomodo
Glorificaloergo Domino noslro Jcsu Chrislo, coepe- morlaliias ipsius, immorlalitas noslra est(I Cor. i,
runt multo magis multoque numcrosiiis credere in 30). Quid sit pauper, attende : non eum ex aliorum
illum; el coeperunt membra ejus audire quod caput 1 sic MSS.At Edd., effusus seminatwne: accessilel
etc.
andiebal. Jam ergo Doraino nostro Jesu Cbristo in mors, «cumviderent»
(a) pagani,inquilAugustimis fn lib. 18
ccelo constiluto, et ipso in nobis in terra laboranle, de civitateDei,c. 53,«nec tot lanlisqueperseeutionibus»
dixerunt adliuc inimiui ejus : Quandomorielur,el per- christiaaam religionem« potuisseconsumi,sed liis potius
«miraincremonlasumpsisse,excogitavertintnescio quos
ibit nomen ejus. Hinc enim persecutiories diabolus iu « vcrsus grascos, tanquatnconsulenli cuidam,divinoora-
ulii... Petnim maleficiisfecissesubjungunt
Ecclesia concitavit ad perdendum nomen Chrisli. Nisi «« culoeffusoS,Christi
ut coieretur nomenper Irecentossexagintaquin-
forte putatis, fratres, quia illi Pagani quando saevic- « que annos,deinde completo memoratonumeroannorum
bant in Chrislianos, non hoc sibi dicebant, delcrc « siue mora sumeret finem. » veruinannoChristi399in
quo praedictusannorum nurnerus,si a pelri indie Pente-
costes prxdicalionecompulatur,desinere ostenditur,adeo
1 ln Mss.deest vox ore : ut ejus locosubaudialur, per- nondefecitcultusnominis Christi,ut inde maxime,ever-
sena. sis, qux reliqua eraut, deorumtempliset fractis simula>
* sex Bss.,prafulqenknu cris increverit,ex eod. lib. de Civit.Dei, c. 34.
4SS S. AUGUSTINIEPISCOPI 45C
paupertate mctiaris. Implere venit pauperes, qui pau- propter peccatum, spiritus autem vita esl propterjtuti-
pcr cffec,lusest. Propterea aperi sinum iidei; suscipe tiam: si autem qui sttscitavitChristuma mortuithabitat
pauperem', ne pauper remaneas. in vobis, qui suscitavitChristuma morluis vivificabitet
2. [tiers.2.] Beatus qui intelligitsuperegenumet pau- morlalia corpora veslra propler inhabilanlemSpiritum
perem,in die mala liberabiteumDominus.Veniet enim ejtts in vobis (Rotn. vitt, 10, 11). Haecest ergo vivili-
dies mala : velis nolis, veniet; dies judicii aderit, catio quae promittitur intelligenli super egenura et
mala dies, si non intellexeris super egenum et paupe- pauperem. Sed quia dicit Apostolus ad Timoiheum,
rcm. Quod enim modo non vis credere, manifestum Promissionemhubensvitm prasenlis et ftilura (I Tim.
cril in fine. Sed non fugies, cum fuerit manifestum, IV, 8); ne putarent illi qui inlelligunt super egenum
quia non credis cum cst occultum. Invilaris ul quod et pauperem, recipiendos quidem se esse in coelum,
non vides credas, ne cum videris erubescas. Intellige sed negligi in lerra; el non sperarent nisi quod fulu-
ergo super egenum et pauperem, id est, super Chri- rum est in xternum,quod autem ad praesensesl, pu-
slum; inlelligein co occultasdivilias, quem pauperem tarenl Deum non curare in sanclis et fidelibus suis;
vides. In eo sunt enim omnes thesauri sapientiaeet ubi dixit quod maxime exspectare debemus, Dominut
scientix abscondili (Coloss.n, 3). Hinc cnim te in die conserveteum, et vivificeteum; respexit ad istam vi-
mala liherabit, cx eo quod Deus est: ex eo autem lam, Et beaium,inquit, facial eum in lerra. Erige ergo
quod homo est, el illud quod in illo humanum erat oculos in hxc promissa christiana fidc : non te dese-
resuscitavit, et in melius convertit, in ccelumlevavii. rit Deus in terra , et aliquid promittit in ccelo. Multi
Ille autem qui Dcus est, qui unam personam habere enim mali christiani inspeclores ephemeridarum', et
in liomineet cum homine voluit, nec decrescere nec inquisitoresa(que observatores temporum et dierum,
crescere potuit, nec mori nec resurgere. Mortuusest cum cceperint ibi objurgari a nobis, vel a quibusdam
ex infirmitate hominis, cxterum Deus non morilur. bonis mclioribusque christianis, quare ista faciant,
Nam quod Verbum Dei non moritur, ne mireris, respondent: Hxc propter tempus hoc nccessariasunt;
quando non morilur anima in marlyre. Modonon chrisliani autero sumus propter vitam xternam; pro-
audiebamusipsum Dominumdicentem : Nolite timere plerea in Christum credidimus, ut det nobis viiam
eos qui corpus occidunt,animam autemtwn possuntoc- xternam; nara vila ista temporalis in qua versamur,
cidere (Matlh. x, 28)? Ergo morientibus martyribus ad curam ipsius non pertinet. Relinquitur, ul boc bre-
animx Marlyrum mortux non sunt, et moriente viter dicant, ut proptcr vilara xternam Deus, et pro-
Clirislo moriturum eral Verbura? Ulique VerbumDei pler vilam prxsenlem diabolus colalur. Respondet
multo amplius est quaro anima Iiominis: quia anima illis ipse Chrislus : Non potestisduobusdominisservire
hominis facla est a Deo; et si facta est a Deo, per Ver- (Matth. vi, 24). Et alium colis propter id quodexspe-
bum facta est: quia omnia per ipsum facla sunt (Joan. clas in ccelo, et alium colis propler id quod exspeclas
i, 3). Ergo nec morilur Verbum, cum non morialur in lerra : quanlo melius unum colis, qui fecit coelum
anima facta per Verbum. Sed quomodo recle dicimus, et terram? Qui curavit ut esset tcrra, imagincmsuam
Morluus cst homo, elsi anima * ipsius non moriatur; iiegligit in terra ? Ergo, Conserveteum Dominusel vi-
sic recte dicimus, Morluusest Christus, etsi divinilas vificeleum, intelligentera super egenum ct paiipcrcm.
ejus non morialur. Mortuusunde ? Quia egeuuset pau- Insuper quamvis in xternum vivificet, beatum faciat
per. Non te perslringat mors ipsius, et avertat le a eum in terra.
contucnda divinilale. Beatusqui inlelligilsuper egenum i. Et nontradal eumin tnanusinimiciejus. Inimicus
el pauperem.Respice et pauperes, egentes, esurientes ille diabolus est. Nemoattendat inimicum suum lio-
et siticnles, peregrinanles, nudos, xgrotos, in carcere mincm , quando audit verba ista. Jam forte de vicino
conslilutos; inlelligc et super lalem paupereni, quia suo cogitabat, de illo qui cum illo litem in foro habc-
el si supcr lalera intelligis, super illum intelligisqui bal, de illo qui illi vult auferre possessioncra, qui il-
dixit, Esurivi, sitivi, nudus, peregrinus,ager, in car- lum vult premere ut vcndat illi domum suam. Nolile
cere fui (Malth. xxv, 35, 36). Ita in die maligna eruet ista cogilare; sed illum inimicumcogitatc, de quo di-
tc Dominus. cit Dominus, Immicushomo hoc fecil(ld. xui, 23).
3. [vers. 3.] Et vide bealiludinem tuam. Dominus Ipsc est enim qui suggerit ul propler rcs terrcnas co-
conserveleum. Prophela bene oplat homini intelligenti latur; quia non potest evcrtere nomen cliristianum
super egenum et pauperero. Isla oplatio promissiocst; inimicus iste : vidil enim se viclura fama et laudibus
securi exspectenl qui hoc agunt. Dominusconservet Christi, vidit in eo quod occidil marlyres Cbristi, illos
eum, et vivificeteum. Quid est, conserveteum, et vivifi- coronatos, et se triumphatum; et ccepitnon posse hoc
cet eum? Quo perlinet, vivificeteum? Ad futuram vi- persuadere hominibus, quod nihil sit Christus; et quia
lam. Vivificalur eniro qui morluns erat. Numquid vituperando Chrislum, jam difficiledecipit; laudando
autem polest morluus intelligere super egenum et Chrislum, conatur decipere. Anteaquiddicebal?Quem
paupcrem? Sed vivificationemnobis illam promitlit, colitis? Judxum morluum, crucifixum, nullius mo-
de qua dicit Apostolus : Corpusquidemmorluumest menti hominem, qui non poluit a se morlem depel-
lere. Ubi in nomine ejus vidit currere genus huma-
1 QuinqueMss.,a paupere.
* omnesMSS.,etst caroipsuismorialur: ubi quidamad-
>colbert.Ms-,raiionumephemeriarum.
dunt, sola.
457 ENARRATIOIN PSALMUMXL. 458
num, vidit quia in nomine crucifixi tempia subver- potest perpetuo tolerare : aliqtiid sibi in terra conqui-
tuntur, idola franguntur, sacrificia exstinguuntur; et rit ubi requiescat et quodammodopausatione quadam
lixc omnia prxdicta in Prophetis attenduntur ab ho- recumbat, veluti sunt ista qux diliguiit et innocentes.
minibus, admirationc stupentibus, et claudentibus Neque enira de cupiditatibus malorum nunc loquen-
jam cor adversus vituperationem Cbristi'; induit se dum esl, quia multi acquiescunt in thealris, mulli
laudibusChrisli, et ccepit a fide alio modo deterrere. acquiescunt in circo, in amphilhealro, mtilti acquie-
Magnalex esl Chrisliana, potens illa lex, divina, inef- scunt in alea; multi in luxuria pnpinarum,mulli in
fabilis : sed quis illam implet? In nomine Salvatoris Jibidine adulteriorum, multi in violentiis rapinarum ,
nostri conculcale leonem et draconem (Psal. xc, 13). raulti in dolo et insidiis fraudium : acquiescunt in liis
Aperle reprehendendo fremebat leo, aslute laudando omnibus homines. Quid est, acquiescunt? Delectantur
insidiatur dtaco. Veniant ad fidem qui dubitabant: illic. Sed removeamus hxc omnia, ad innocentem
non dicant, Quis hoc iraplet? Si de viribus suis prx- hominem veniamus : acquiescit in domo sua, in fa-
* milia
sumunt, non implebunl. Prxsumendo de gratia Dei sua, in conjuge, in filiis, in paupertate, in prae-
credant, prxsumendo veniant, adjuvandi veniant, non diolo suo, in novclla manibus suis consila, in xdificio
judicandi. Vivunt omnes fideles in nomine Christi, aliquo suo studio fabricaio : acquiescuut innoceiiles
quisque pro gradu suo implens prxcepta Chrisli, sivc in his. Sed tamen Deus volens nos amorem non ha-
conjuges, sive cxlibes et virgines, vivunl quanlum bere nisi vitx xternx, et islis velut innocentibus de-
donat Dominuseis vivere; neque de suis viribus prx- lectalionibus miscet amaritudines; ut et in his patia-
sumunt, sed noverunt se iu illo debere gloriari. Quid mur tribulationes , et universum stratum nostrum
enim habes, quod non accepisli? Si autem acccpisli, vertit in infirmitate nostra. l/ntversumstratum ejus
quid gloriaris quasi non acceperis (I Cor. IV,7)? Noli vertistiin infirmilateejus. Non ergoconqueralur, quan-
dicere mihi, Quis illud implet? Ille in me implet, qui do in his qux innocenter habet, patilur aliquas tri-
venit dives ad pauperem : pauper quidero ad paupe- btilatioucs. Doceluramare meliora per amaritudinein
rero, sed plenus ad inanem. Hxc cogitans, quia intel- inferiorum : ne vialor tendens ad palriam , slabulum
ligil super egenum et pauperem, et non aspernalur amet pro domo sua. Universumslralum ejus vertisliin
paupertalem Christi, intelligit divitiasChristi, iit bca- infirmilateejus.
tus in terra: et non tradilur in manus inimici sui, 6. [wers.5.J Sed quare isla ? Quia flagellat onirrem
volentis ei persuadere ul Deus colatur proptcr coele- filium quem recipit (Hebr. xn , 6). Quare ista ? Quia
slia, diaboluscolatur propter lcrrena. Non tradat eum peccanti homini dictum est: /u laborevultus tui edes
tn manusinimiciejus. panem luum (Gen. m, 19). Ergo quia correpliones is-
5. [»ers.4.] Dominusopemferat illi. Sed ubi ? Forle tas, in quibus universumslratum nostrum verlitur in
in coelo,forle in vila xlern3, ul restet colenduradia- inlirmitate nostra, agnosceredcbel bomo propter pee-
bolum propter inopiamterrenam, propter neccssilates cata se pali; converlat se, el dical quod sequitur :
hujus vitx? Absit. Proraissionera liabes vilaeprxsen- Ego dixi: Domine,miseteremei; sana animam meam,
lis et futurae(I Tim. IV,8). Ille ad lc venil in terraui, quoniampeccavitibi. 0 Domine, in tribulationibusme
pcr quera factum esl ccelumet terra. Deniqucaltcnde exerce ' : flagellandumjudicas omnem filium quem
quid dicat: Dominusopemferal illi super lecluindolo- recepturus es, qui nec Unico pepercisti. Ille quidem
ris ejus. Lectus dolorisinfirmilas est carnis. Ne dicas, sine peccalo flagellalusest: ego aulem dico, Miserere
Nonpossumlenereel portare el frcnare carneromeam: mei, sana animam meam, quoniampcccavitrbi. Si se-
cdjuvaris ut possis. Dominus opem ferat libi super calus est' qui putredinem non habebal, si medicina
lcclum doloristui. Porlabat le lectus, non tu portabas ipsa noslra ignem medicinalem non respuit; impa-
leclum; sed paralyticusinlus eras: adesl qui dicat libi, lienler ferre debemus urenlem medicumet secantem,
Totlegrabalumluum, et vadein domumtuatn (Marcin, id esl, omnibus tribulationibusnos exercentcm, et a
11). Dominusopemferat illi snper leclumdotorisejtts. peccalo sananlcm ? Plane commiltamus nos medici
El ad ipsum Dominuroconvertil se, tanquamquxrc- manui; non enim errat, ut sanura pro putri secet:
relur, Quare ergo cum opem ferat nobis Deus, lanla novit quod inspicit, novit vilium, quia ipse fecit na-
mala palirour in isla vita, lanta scandala, tantos labo- turam; quid ipse condidil, quid de noslra cupidilale
res, lanlam inquietudinemcarnis et sxculi ? converiit accessil, discernit. Scit sc sano homini pracceptum
se ad Deum, et tanquam consiliummedicinacejus no- dedisse, ne languorem incurreret; dixisse in paradi-
bis cxponens : Tolum stralum ejus, inquit, veriistiin so : Hoc manduca, et hoc noli (Id. u , 16, 17). Noii
infirmitateejus. Qnid cst, Totum slralum ejus vertisti audivit sanus medici praeceplum,ul non caderet; au-
in infirmitateejus? Pcr slratum intelligilur aliquid diat vel xgrotus, ut surgat. Ego dixi: Domine, tnise-
tcrreuum. Omnis anima infirma in hac vila quxrit rere met; sana animammeant, quoniampcccavitibi. In
sibi aliquid tcrrenum ubi requiescat; quoniam inten- factis meis , in peccalis raeis non accuso fortunaro,
lionem laboris et roentis extentx in Deumdifficile non dico, Hoc mihi fecit fatum; non dico, Adulterum
1 SichabentpleriqueMss. AtEdd., el laudantibus,jam me fecit Vcnus, etlalronem me fecit Mars, et avarunm
adversusvUuperationemChristi cessavil,et induUse,etc.
Pauloquepost habebant: sed quisiUamimplel? lmplelur 1sic Mss.Edd.vero , in tribulatknibusmeistne exerc&s.
in *nonrinesalvatorisnostricakantis kpnem,elc. » LOV„si uslusest.AtMss.,st secatusest; aut, sectm .
omnesfereMss.omittunt,de gratiaDei: et paulopost
habent: adjtnandivetdunt.Edd.vero; adjwmdi veniant. et sic Er.
SANCT.ACGUST.IV. (Quinze.)^
 1S9 S. AUGUSTINIEPISCOPI 4C0
me fecit Saturnus. Ego dixi : Domine miserere mei, gregaverunliniquilatem.Sibi, iiiquit, non milii.iQuo-
sana animam meam , quoniatn peccavi tibi. Numquid modo Judas sibi, non Christo, sic et simulatores Ec-
lioc Cbristus? numqnid hoc caput illud nostrum sine clcsix sibi, non nobis : quia de illis et alibi dicitur:
peccalo? numqiiid ille qni ca qu;e non rapuit cxsol- El tnentila esl iniquitas sibi (Psal. xxvi, 12). Congre-
vebat (Psat. LXVUI, 5)? numquid ille solus in rnorluis gavetunl iniquilalcmsibi. El quia intraverunl ut vide-
liber (Psal. LXXXVII, 6)? Libcr enim iii mortuis, quia rcnt, Egrediebanturforas, el toquebantur.Illc qni in-
sine peccalo : quia omnis qui facit peccalum, servus travit ut viderel, egrediebaiur foras ct loquebatur.
est peccati (Joan. vui, Vt). Numquidergo ipse? Imo Utinam inius esset, et vcra loquerelur! non exiret
ipse cx membris suis, quia vox lnembrorum ipsius vox foras ubi falsa loqtiilur. Traditor et pcrsecuior est,
ipsius ; quia ct vox capilis nostri vox noslra. In illo cgressus foras loqiiilur. Si ad nienibra Christi perli-
enim eranius, qnando dixit : Trittit est anima mea nes, veni inlro, Juere capili '. Tolera zizania silrili-
usque ad mortein(Matlh. xxvr, 5!s). Non enini timebat cuin es; tolera paleam, si frumcniuin cs(Muiih. xm,
mori, qui venerat inori; aui recusabal mori, qui po- 30); tolera pisces malos inlra tclia , si piscis bonuses.
testalem babcbat auimam suam ponendi, ct potesta- Quare ante teinpus vciitilaiiunis avolasii? Quaie anle
lem babebat iterum sumeudi eam (Joan. x, 18) : sed lompiismessiseliam frtnncnla eradicasti tecuiii? Qua-
Joquebanlur membra in capite, et loquebaiur caput re anlequam ad littus venires, reiia disrupisli? Egre-
pro membris. In illo crgo vocem nostram invenimus: diebciniitrforas, el toqucbanlur.
,Sana animam tneam, quoniampeccctvilibi. In illo enim 9. [vers. 8.] In idipsum adversum me susurrabani
eramus, cuin dixit: Deus tneus, Deus tneus, utquid me onmesinimici mei. Advcrsummc oinncs in idipsum :
dereliquisti (Mattlt. xxvn , 46) ? In ipso cuini psalmo quanto melius ineciiin in idipsuin ? Qttid est, udver-
ubi in capite bic versus cst, consequenter dieilur : summe in idipsum? Uno consilio, una conspiratione.
Verba delkiorum mcorttm(Psal. xxi, 2). Quorum de- Cbristuscrgo loquiliir eis : Consentilis adversum me ,
lictorum in iilo, nisi quia vclus homo nosier simul consentite mihi : quid adversuiii me ? qtiare non me-
crucifixus est cum illo, ul evacuarelur corpus peccaii, cum ? Idipsum si semper babcretis, non vos in schi-
et ullra non serviamus peccato (Rom. vi, 6) ? Ad il- smata dividerctis. Aposlolus enim dicit : Obsecrovos,
lum et in illo dicamus : Ego dixi: Domine, miserere fralres, ut idipsum dicalis ontnes, et nonsint in vobis
mei; sana animum meain, quoniampeccavilibi. schismata(I Cor. i, 10).Jn idipsum adversusme susur-
7. [tiers. G.] Ittimicimeidixeruntmata mihi: Quando rabant omnesininriciinei: adversutnme cogilabantmala
tnorietur, et peribit nomenejus. Jam ista diximus , ct milti. Sibi potius, quia congregaveruntiniqttilalemsibi:
hinc coepiuius; et ut alia dicamus, non opus est ilera- scd ideo mihi, quia ex animo suo pendendi sunt. Non
re, qnod tam recenti scrmone impressum est auribus enim quia nibil facere poiuerimt, nihil facere volue-
et cordibus veslris. runt. Nam et diabolusCliristum exstingucre concupi-
8. [vers. 7.] El ingrediebantur ul viderent. Quod vit, et Judas Cbristum occidcre voluit; occisoaulem
passus est Christus, palilur ct Ecclesia; qtiodpassum Christo et resurgcnte, nos vivificatisumus : diabolo
Cst caput, paliuntur ct nienibra. Numquid eniin ser- tamen et Judx merces malx voluntalis redditur, non
vus est major Dorninosuo, aul discipulus supcr magi- iioslrx salutis, Nam ut noverilis ex animo quemque
slrum ? Si me, inquit, perseculisunl, et vospersequen- pendendum ad retributioncm vel prxmii vel posnx ,
tur. Si putretn familias Beelzebubvocaverunl, qtianlo invenimus homines bonum dixisse cuidarn, et tale
magis domeslicosejtts (Malth. x, 24, el Joan. xv, 20j ?• bonum qualc nos optamus, et tamen maledicosappel-
Ingredkbanlur ut viderent.Judas ille ad capulnosirum lalos. Quando a cseco illo quondam, jam illuminato
eral, ad caput nostrum ingrediebatur ut vidcret, id esl et corpore et corde, convincebantur Judaei', viden-
utexploraret: non ul baberetquod crederet, sed ui in- tes corpore, cxci corde : ait illis idem jam videns :
veniret quod prodcret. Ecce ingrcdiebalur illeut vide- Numquidet vos discipuli ejus vullis esse? Et illi, in-
rel, el boc exemplum in capilc nostro proposilumest. qnit Evangelium, maledixerunl ei dicenles: Tn sis
? discipulusejus(Joan. ix, 27 el 28). Hocnobis omnibus
Quid illa meinbra post assumpiioneni capitis nostri
Nonne dicil apostolus Paulus : Propler subintroductos evenial, quod illi maledicendo dixerunt. Malediclio
fulsos fralres, qui subintrokrunt proscullareliberlatein ista appellala est ex malevolo errore dicentium, non
nostram (Gal. u , 4) ? Ergo et isti ingrediebanlur ut ex aliquo malo vcrborum : quo animo dixerint, non
vidcrenl, sunl euim hypocritac, simulatores mali ad- quid dixerint atlendit, qui eos maledixissc narravit.
mala mihi. Et qux mala Cbri-
jungeiiies se ficia charilaie, caplantes omnes motus, Adversutnme cogilabant
omnia verba sanctorum, in oronibus laqueos inqui- sto, qux mala martyribus ? Omnia in bonum verlit
rentes. Et quid illis lit ? Videte quid sequilur : Vana Deus.
tocutum esl cor eorum : id est, loquuntur quasi ficta 10. [vers. 9.] Verbuminiquumdisposueruntadversus
dilectione; vanum est quod loquuntur, verum non me. Quale verbutn iniquum ? Ipsum caput atiende :
est, solidum non est. Et quia caplant undc inveniant Occidamuseum, el nostra eril haredilas (Mallh. xxi,
accusationem, quid ait? Congregaveruntiniquiiaiem 1 SicpleriqueMss.AtEdd., veniintroeasad capul.
sibi. Parantcs enim calumnias inimici, quasi magni * SicMss.At Edd., invemmxshominembonum dixisse
sibi videntur, quia habent quod accusent. Sibi con- cuidam, et talebonumqttalenosoptamus, et lamenmtile-
diclumappellatum,quandocwcoilii quondamiltuminatoel
1 Mss,hoc loco omittunt,ad caputnosirum. corpore«tcordeconvkiabanturJudwi, etc.
 ENARRATIO1N PSALMUMXL. 462
58). Slulli'. quomodovestra erit hxreditas? quia occi- Christum Judxi, ne perderent Jocum (Joan. xi, 48) :
distis eum? Ecce et occidistiseum, et vestra non crit illo occiso perdiderunt Iocum; eradicali a rcgno ',
baereditas.Numquidquidormilnon adjickl ut resurgat? dispersi sunt. Suscitatus reddidil illis tribulationcm :
Quando vos exsuliastis occidisse eum, ille dormivit: reddidit ad admonitionem, nondiima,ddamnalioncm.
dicit eniin et in alio psalnio, Ego dortnivi. Illi sx.vic- Civitas cnim illa in qua frcniuit populus, lanquam
runt, cl occidere voliicrunt : Ego dormivi. Nam si Ieo rapiens ct rugiens, exclanians, Crucifige,crucifige
noluissein, ncc dormissem. Ego dormivi: quia pole- (Luc. XXIII,21, e« Joan. xix, 6), eradicalis inde Ju-
statemhabeoponendianimammeam, et potestatemha- daeis, Chrislianos habet, a Judxo nullo inliabilaiur.
beoiterumsumendieam (Joan. x, 18). Ego dormivi,et Planiata est ibi EcclesiaCbrisli, unde eradicat;esunt
soinnumcepi, el exsurrexi(Psal. m, 6). Sxviant ergo spinae Synagogx. Proinde vere ignis eorum exarsit,
Judxi, lerra Iradalur in manus impii (Job ix, 24) , sicut in spinis (Psal. cxvn, 12) : Domiuusauicin tan-
caro perinitiaiur manibus persequentium, suspendant quam lignum viride erat. Hoc ipse ail, qnando plan-
in ligno',clavis transfigant,lancea perfodiant : Num- gebant quxdam mulicres veluli moriiurum Clirislum,
quid qui dormilnon adjiciel ut resurgat? Utquid dor- Nolite fleresuper tne, sed super vos ipsasflele, el super
mivil? Quia Adam forma crat futuri (Rom. v, 14) : filios veslros: ex hoc pr.-edicens,Suscita me, et red-
et Adamdormivit, qttando de latcre ejus Eva facta dam illis. Si enim in viridi ligno hac faciunt,in arido
cst (Gen.n, 21). Adam in figura Cbristi, Eva in figu- quid fiet (Luc. xxm, 28, 31) ? Quandopossit viride
ra Ecclosix : unde est appellata mater vivorum. lignum consumi ab igne spiuarum ? Exarserunt eniir
Quando fabricaia est Eva? Dum dormiret Adam. velut ignis in spinis. Ignis spinas consumit, ctcui-
Quando de latere Christi sacramenla Ecclesiaeproflu- cumqne viridi ligno adbibelur, difficile acccndilur,
xeruni ? Cum dormirel in cruce. Numquidqui dormil huroor enim ligni resislit flatnmx lentx et marcidx,
noit iidjkict ut resurgat? tamen idonex ad consumendasspinas. El suscitame, et
11. [vers. 10.] Et undc dormivit? Ex illo qui in- reddaniillis. Neforte sane, fratres, minuspoleniem Fi-
gressus est utvideret, et congregavitiniquitatem sibi. lium, quam Pairem puleiis,exeoquia dixit, Suscitame,
Etcnim homo pacis tnew, in quem speravi, qui edebat quodipsesestiscilarc non possit. Hocenim suscitavit
panesmeos,amptiavitsupermecalcaneum.Erexit super quod niori poierat : id est, caro mortua est, caro
me pedem : concukare me voluit. Quis est iste homo suscilaia est. Nc tamen putetis, quia Deus Pater Chri-
pacis ipsius? Judas. Et in illurrt Christus speravit, sti polnit suscitare Christtim,id est carnem Filii sui;
quia dixit, In quem speravi? Nonne illum ab inilio et ipse Chrisltis, cum Verbum sit Dei xquale Palri,
noveral? nonne antequam nascereiur fuliiiuin scie- non poterat carncm suam suscitare : audite ex Evan-
bat? nonne omuibus discipulis suis dixeral, Ego vos gelio, Solvite lemplumIwc, el in triduo suscitaboillud.
duodecimelegi,et unus ex vobisdiabolus est (Joan. vi, Jioc aulem Evaugelista, ne etiam indc dubitarcmus.
7l)?Quomodo ergo in illum speravit, nisi quia in dicebal, inqnit, de templo corporissui (Joan. n, 19,
mcmbris suis ipse est, et quod multi fidelesde Juda 21), el resuscilame, et reddam illis.
speraverunt, hoc in se transfiguravitDominus? Qtian- 13. [«ers. 12.] In hoc cognoviqttoniamvotuistime,
do euim videbant Judam mulli qui crediderant in quoniam non gaudebitinimicus meus super me. Quia
Cbristum, ambulare inler duodecim discipulos, spe- gavisi sunt Judxi, quando viderunt Christum crucifi-
rabant in illum aliqui; quia taiis erat, quales et xum ; iniplesse se arbitrati sunt volunlalem nocendi:
cacteri : Christusauiem qtiia in membris suis eral boc effecium frucium sxvitix sux viderunl Chrislum in
spcrantibus, quomodoin illis est esurientibus el si- crtice pendeuleni; agitaverunt caput, Si Filius Dei
tienlibus ; quomodo dixit Esurivi, sic dixit Speravi. est, descendalde cruce (Matth. xxvii, 39, 40). Non
Proinde si sic illi dicamus, Domine, quando sperasli ? descendebat qui polerat: non potentiam * demonslra-
quomodoilli diclum est, Domine, quamlo esuristi ? bai, scd palieniiam docebat. Si enim bxc illisdicen-
Quomodo nobis ibi dixit, Cum uni ex minimismcis tibus de cruce dcscenderet, quasi insultanlibus ccs-
fecistis, mihi fecistis(Mailh. xxv, 37, 40); sic polesl sissc videietnr, et vicius opprobria tolcrare nou
dicere : Cum unus ex minimis meis speravit, ego pnttiisse crederclur : magis mansil in cruce illis in-
speravi. In qucm speravi ? Homopacis mew, in qutm sullanlibus, fixus illis nulantibus. Ideo euim et captit
speravi, qui edebalpcntesmeos.Quomodoipsum oslcn- agitabant, quia vero capiti non inh.Trebant. Docuit
dit in passione, de islis verbis prophetix ? Per buc- nos plane ille palientiam. Nam quod est fortius fecil,
cellam illum dcsigtiavit\loan. xm, 26), ul appareret qui nolnit facere quod Judxi provocabant. Mulioest
dc illo dictum, Quiedebatpanesmeos.Ruisus quando enim potenlitis de sepulcro surgere, quain de cruce
venil ul iraderet eum, osculum illi dedit (Mallh. xxvi, desrcnderc. Quoniamnon gattdebitinimkus meusstt-
49), ut appareretde illo diclum, Homo pacis mew. per tne. Gavisi sunt ergo lunc ; resurrexit Clirisius ,
12. [tiers,11.] Tuautem, Domine,misereremei.Hoc gloriucatusesl Christus.Vident modoin noniine ipsius
ex forma servi, hoc ex fonna l inopis el pauperis. converti gentis humanum, modo insulleni, modo ca-
Beatusenim qui intelligilstiper egenum et pauperem. put agitent : imo jam caput ligant; aut si agilant
Misererentei, el resuscita me, el reddam iltis. Videte caput, slupendo et miraudo agitent. Modocnim di-
quandodictum est, jam faclum est. Occiderunt enim • Am.et Vss., eradicatoregno. . deminstabat.
» Mss.magnoconsensu, non impolenttam
*Edd.,pertona.uss., forma.
 463 S. AUGUSTJNIEPISCOPI m
cunt: Numquid forle illc est quem dixerunt Moyses
ct Proplietx ? De illo cnim dixerunt: Sicu/ ovis ad IN PSALMUM XLI
immolandumduclus est, et sicul agnus coram londente ENARRATIO.
se sine voce, sic non aperuil os suum: vulneribusejus SERMO ADPLEBEM.
sanali sumus (Isai. LIII, 5, 7). Videmus enim, quia 1. [vers.1-3.] Olim esl ut desideral anima noslra in
cnicifixus iste ducit post se genus humanum; et sine vcrbo Dei gaudere vobiscum, et in illo vos salutare,
causa dixerunt palres nostri : Occidamus eum, ne qui cst nostrum adjutorium et salulare. Quod ergo
saculum post illum pergal (Joan. xn, 19). Forte non Dominus dat, audite per nos, et in illo exsultate no-
post eum pergerel, si non esset occisus. In hoc co- biscum in sermone ejus, el in verilate et in cbarilale
guovi quoniam voluisti me, quoniam non gaudebit ini- ejus. Psalmum cnim suscepimus, de quo loquendum
tnicusmeus super me. est vobis, congruum desiderio veslro *. Coepitenim
14. [uers. 13, 14.] Me aulem propler innocentiam ipse psalnius a sancto quodam desiderio, ct ait qui sic
tneam suscepisti.Vere innocentiam : iniegrilalem sine canlat: Quemadnwdumdesideralcervusad fonlesaqua-
peccato, reddilionem sine debilo, flagellum sine me- rum , ita desideralanima mea ad le, Deus. Quis ergo
rito. Propter innocenliammeam suscepisti tne, et con- cst qui hoc dicit? Si volumus, nos sumus. Et quid
firmasti me in conspecluluo in mtemum.Confiriuasli quxras extra quisnam sit, cum in tua poteslate sit
roe iri xternura, infirniasli ad tcmpus : confirmasti in esse quod quxris ? Tamen non unus homo est, sed
conspectu tuo, infirmasti in conspeclu hominum. unum corpus cst : corpus autem Christi Ecclesia cst
Quid ergo? Laudes illi, gloria illi. BenedktusDomi- (Coloss.l, 24). Nec in omnibus qui intranl Ecclesiam,
vus Deus Israel. Ille est enim Deus Israel, Dcus no- invenitur tale desiderium : sed lamcn quicumquc
sler, Deus Jacob, Deusminoris lilii, Deusminoris po- suavitalein Domini gustaverunt, et quod eis sapit
puli. Nemodical: De Judxis hoc dixit, non sum cgo agnoscunt in Cantico, non pulent se solos esse; scd
Jsrael. MagisJudxi non sunt Israel. Major cnim fi- talia semina sparsa credant in agro dominico, toto
lius, ipse est major populus reprobatus; nrinor, po- orbc terrarum, el cujusdam imilalis cbristianx esse
pulus dileclus. Major servielminori (Gen. xxv, 23), vocem hanc : Quemadmodumdesiderat cervusad fon-
modo impletum est : modo, fralres, nobis serviunt les aquarum, sk desiderataninta mea ad tc, Deus. Et
Judxi, lanquam capsarii nostri sunt, sltidentibus no- quidem non male intelligitur vox essc eorum qui,
bis codices porlant. Audite in quo nobis Judxi ser- cum sint calechunieni, ad gratiam sancti lavacri fcsii-
viunl, cl non sine causa. Cain illc fratcr major, qui nant. Unde el solemniler cantatur hic psalmus, ut ita
occidit minorcm fratrem, accepit signum ne occide- desidercnt fontem remissionis peccalorum, quemad-
retur, id est, ul maneat ipse populus (Id. iv, 15). modumdesiderat cervusad fonles aquarutn. Sit hoc,
Apud illos sunt Propbelx et Lex ; in qua Lege et in liabeatque locum inlellectus iste in Ecclcsia el vera-
quibus Prophetis Christus prxdicalus cst. Quando cem el solemnem. Verumtamen, fratres, videlurmibi
agimus curo Paganis, et oslendimus hoc evenire modo etiam in Baplismate fideiibus nondum essc satialum
in Ecclesia Christi, quod ante prxdiclum esl de no- lale desiderium : sed fortassis, si norunt ubi peregri-
niine Cbristi, de capite et corpore Christi, ne puient nentur, etquo eis transeundum sit, eliam ardentius
nos finxisse illas prxdictiones, et cx bis rebus qux inflammantur.
acciderunl, quasi lulurx essent, nos conscripsisse, 2. Denique tilulus ejtis est : iu finem, in intelle-
proferimus codices Judxorum. Nempe Judxi inimici ctums filiisCore,Psalmus. Filios Core invcniniiis ct in
noslri sunt, de cbartis inimici convincilur adversa- aliis Psalmorum tiiulis (Psal. XLIII-XLVIII), ct jam
rius. Omnia ergo Dominus dislribuit, omnia pro sa- Iraciasse nos meminimus, et locutos csse quid sibi
lule nostra ordinavit. Prxdixit antc nos, implevit hoc nomen velit : ita lamen nunc comincmorandus
hiic lemporel nostro, et qux nondum implevit, im- cst isle litulus, ut non nobis quasi prxjudicet quod
]ileturus cst. Iiaque tenemus reddilorem , ut creda- jam diximus, tit deinceps non dicamus : non enira
inus dcbiiorem : quia et illa qux nondum dedit, da- ubicumque diximus, omnes adfuerunt. Core aliquis
bil; sicul ea qux nondum dederal, dedil. Si quis homo fuerit, sicut fuit, habueriique filios qui appel-
probare vult ubi sint scripla, lcgat Moysen et Pro- larcnlur filii Core (Num. xxvr, 11): nos tamen arc.i-
pbetas. Si aliquis perslrepil inimicus, et dicit, Vos num sacramenti scrutemur, ut nomen boc mysterium,
vobis propbetias finxistis; proferantur codices Ju- quo gravidum cst, pariat. Magni enim sacramenli res
dxortim, quia major serviet minori. Ibi legant ist.i est, ut Chrisliani appellentur filii Core. Unde lilii
prxdicla, quac modo videmus impleia, et dicamus Core? Filii sponsi, filii Chrisli. Dicti sunl enim Cliri-
omnes : BenediclusDominus Deus Israel, a swctdoel stiani, filii sponsi (Mailh. ix, 15). Quare crgo Coro
in swculum: el dicet omnis populus,Fial, fiat. Chrislus ? Quia Core interpretatur Calvaria. Multo
remolius est hoc. Quxrebam quare Core Chrisitis :
1 PleriqueMss.:Pradixit anle annos, implevitlioclem- intentius quxro quare Christus ad Calvariam perli-
pore, elquw, etc. UnusMs.,antemultosannos. nere videatur. Nonne jam occurril in loco Calvariic
crucifixus(Mali/i.xxvii,33)?Occurrilomnino.Ergofilii
1 Mss.aliquot, desiderionoslro.Multoplures, deside-
rium noslrum.
2 sicMss.juxta Graec.LXX.AtEdd.,in finemklelkcltts.
465 ENAURATIOIN PSALMUMXLI. 466
sponsi, filii passionis illius, filii redempli sanguine aquarum? quandoconcupiscisfontemsapientix, cum
illius, filii crucis illius, portantes in fronte quod ini- adhuc labores in veneno malilix? Interficc in tc
mici in Calvarix loco fixerunt, appellanlur liliiCore: quidquid conlrarium est verilati : et cum le videris
illis cantatur iste psalmus in inlelleclum. Intellectu tanquam vacare a cupiditatibusperversis, noli rema-
itaque cxcitemur •; et si nobis cantatur, intelligamus. nere quasi non sit quod desideres. Est cnim aliquid,
Quid intellecturi sumus? in quem intellectum psal- quo le tollas; si jam egisli in te, ut non sit impeditor
mus iste canlatur? Audeo dicere : invisibilia enim conlra te. Dicturusenim es forte jam mibi, si cervus
ejus a creatura mundi per ea qux facta sunt intellecla es : Deus novil non me jam avarum, non me jam cu-
conspiciuntur (Rom. t, 20). Eia, fratres, aviditalem jusquam rem concupiscere, non adulterii cupiditate
meam capite, desideriumhoc mecums communicaie: flagrare, non cujusquam odio invidiaque labescere,
simul amemus, simul in hac siti exardescamus, simul et cxtera hujusmodi; diclurus es, Non habeo hxc :
ad fontem intelligendi curramus. Desideremusergo el quxris forte unde delecteris. Desidera unde dele-
velut cervus foiitem,exceplo illo fonte quem propter cteris; desidera ad fontesaquarum: habet Dcusunde
remissionem peccatorum desiderant bapiizar.di, et te reficiat, et impleat venientem ad se, et silientem
jam baptizati desideremus illum fonlem, de quo Scri- post interemptioncm serpentium, tanquam velocem
plura alia dicit : Qttoniamapud te est fons vilw. Ipse cervum.
enira fons el luroen est: quoniam in luminetuo vide- 4. Est aliud quod animadvertasin cervo. Traduntur
bimuslumen(Psul. xxxv, 10). Si el fonsest, et lumen cervi,et a quibusdametiam visi sunt; non enimdc illis
cst; mcrito et inlellectus est, quia ct satial animam tale aliquidscriberelur, nisi anlea viderelur : dicuntur
avidam sciendi; et omnis qui intelligit, lucc qtiadam crgo cervi vel quando in agrnine suo ambulant, vcl
non corporali, non carnali, non exteriore, sed inle- quando natando alias terrarum partes petunt, onera
riore illustratur. Est ergo, fratres, quxdam lux intus, capitum suorum super se invicem ponere, ita ut unus
quam non habent qui non intelliguut. Uude jam cos prxcedat, et sequanlurqui supra eum capita ponanl,
qui dcsiderant hunc fontem vitx, cl inde aliquid car- el supra illos alii consequentes, et deinde alii, donec
punt, alloquitur Aposlolus obsecrans , et dicit : Ul agmen finiatur: illeautem unus qui pondus capitis in
jam non ambuletisskut el Gentesambulantin vimitate primalu portabat, fatigalusredit ad posteriora, ut alius
tnenlissuw, obscuratiintelligentia, alienali a vila Dei ei succedat,qui portel qttod ille portabat, atque illc fa-
per ignoraniiamquwesl in illis, proplercwcitateatcor- tigationemsuam recreet posito capite, sicttl et cxieri
dis ipsorutn(Ephes. IV, 17, 18). Si ergo illi obscurali ponebant : ila vicissimportando quod grave est, et
sunt inlelligeiitia, id cst, quia non inlelligunt, obsctr- viain peragunt, et iuvicem se non dcserunt. Nonne
rantur; crgo qui inlelligiint illuminanlur. Curre ad quosdam cervos alloquitur Aposlolus,dicens: lnvicem
foules, desidera aquarum fontes. Apud Dcumcsl fons onera vestra porlate, et sic adimplebitislegem Christi
vilx ct insiccabilis fflns : in illius luce lumeii inob- (Gal. vi, 2)?
scurabile. Lumen boc desidcra, qucmdam fonlcm, 5. Talis ergo cervus in fide consiilutus, nonduin
quoddamlumcn qualc non norunt oculi tui; cui lu- videns quod credit, cupiens intelligere quod diligii.
liiini videndo oculus interior praeparalur, cui fonli patitur ct contrarios non cervos \ obscuratos inlel-
hauriendo silis interior inardescit. Curre ad fontem, ligenlia, in tencbris inlerioribus constitutos, vitiorum
dcsidera foiilera : sed noli uicumque, noli ul qualc- cupidilale cxcalos; insuper insullantes et diccnlcs
cumquc animal currerc; ut cervus curre. Quid cst, hoinini credenti, ct quod credit non ostendcnli: Ubi
ut ccrvus? Non sit tarditas in currendo, impigre esl Deus (uus?Quid ergo iste cervus fecerit conlra
currc, impigre desidcra fontcm. Invenimus cnini in- lixc vcrba, audiamus, ut et ipsi, si possunius, facia-
signc vclocilatis in ccrvo. mus. Primo cxpressit silim suam : Quemadmodum,
3. Sed forle non hoc Scriplura solum nos in cervo inquit, certiusdesideratad fonlesaquarum,ita desideral
considerarc voluit, sed cl aliud. Audi quid aliud esl in anima tnea ad te, Deus. Quid si cervus ad fonles aqua-
ccrvo. Serpentcs necat, el post serpenlium interem- rum lavandicausa dcsideral? Uirum crgo bibendi an
plionem majori sili inardescit, peremplis scrpenlibus lavandi causa, nescimus. Audi quid sequitur, ct noli
ad fontes acrius currit. Serpcntes vitia lua sunt: con- quxrere : Silivil anima mea ad Deum vivum.Qttod
sunie scrpenles iniqtiitaiis, lunc amplius dcsiderabis dico, Quemadmodumcervus desideral ud fontes aqua-
fontemvctitalis. Avaritia forte in te tenebrosum ali- rum, ila desidcrulanitnaad te, Deus, hoc dico, Sitivi
quid sibilat, et sibilat adverstis vcrbum Dei, sibilat anima tnea ad Deum vivutn. Quid silivit ? Quanclo
advcrsus prxccpium Dei : ct quia libi dicitur, Con- veniamet appareboanlc faciemDei. Hoc esl quod si-
tcmne aliquid, ne facias iniquiialcm; si mavis facere tio, venire et apparere. Silio in pcregrinatione, sitio
iuiquiiatem, quam aliquod commodum temporalc in cursu : saliabor in adventu. Sed quando veniam?
conlemnere, morderi eligis a serpcnte, quam peri- El quod citius cst Deo, lardum est desiderio. Quando
nierc serpenlem. Cum ergo adbuc faveas vilio tuo, veniam et appareboante fackm Dei? Ex illo desiderio
cupidilati luae, avaritix tux, serpenii luo ; quando in est et hoc, ex quo clamatur alibi: Unam pelii a Do-
*te invenio lale desiderium, quo curras ad fonlem mino, hanc requiram,ul inhabitemin domoDomini per
1 AliquotMss.:intettecluinitaquescrulemur. 1 sic MSS.,AtEdd.,conlrarioscervos,nonsolum obscu-
* PleriqueMss.,nwum. ratos,etc.
467 S. AUGUSTINIEPISCOPI 4S8
omnesdies vita mem. Quare hoc? Ut contempler,in- spiciunlur; quid agam , ut inveniam Deum meum?
quit, deteclationemDomini (Psal. xxvi, 4). Quando Considerabo terram : facta est lerra. Est magna pul-
veniamel apparebo ante fciciemDomini? chritudo lerrarum ; sed habet artificem. Magnamira-
6. [ticrs.4.] Inierimdiim meditor, dum curro, dum cula suntsemiuum alque gigneiiliuin; sed habeut isla
in via sum, antequam veniam, antequam appaream, omnia crcatorein. Ostendo magnitudinem circumfusi
Fuerunl mihi lacryma mempanis die ac nocle, cum maris, stupeo, miror; artilicem quxro : ccelumsu-
dicitur mihi per singutos dies : Ubi est Deus tuus? spicio et pulcbritudinem sideruni; admiror splendo-
Fuerunl milii, inquil, lacrtjma mece, non araaritudo, rem solis exserendo * diei sufficientcm, lunam no-
sed panis. Suaves eranl mihi ipsae lacrymx : siliens cturnas lenebras consolantem. Mira sunt hxc, lau-
illum fonlem, quia hiljerc nondum polcram, avidius danda sunt hxc, veletiamslupenda sunt hxc; neque
meas lacrymas manducabam. Non enini dixil, Factx enim lerrena , sed jam ccelestia suut hxc. Non-
snnt mihi lacrymx mex pdus, ne ipsas desiderasse dum ibi stal silis mea : hxc miror, haec laudo ; sed
videretur sicut fonles aquarum : sed servata illa sili, eum qui fecit hxc , silio. Redeo ad meipsum, et quis
quainardesco, qua rapior ad fontes aquarum, panis sim etiam ipse qui laiia quxro , perscrutor : invenio
mihi factx sunt lacrymx mex, dum differor. Et uli- me habere corpus et aniniam ; unum quod regam,
que manducando Iacrymas suas, sine dubio plus silit aliud quo regar; corpus servire, aniniam impcrare.
ad fontcs. Die quippe ac nocte facix sunt mibi la- Discerno animam nielius essc aliquid quam corpus ,
cryrax mex panis. Cibum isium qui panis dicilur, ipsumque inquisitorcm taliuin rerum non corpus, sed
die comedtmt homines, nociedormiunt: panis autem animam video : et tamen bxc omnia qux collustravi,
hcrymarum el die et nocte comeditur; sive lotum per corpus ea me colluslrasse cognosco. Terram lau-
tempus accipias diem et noctem ; sivedicm intelligas dabam , oculis cognoveram; mare laudabam , oculis
pro hujus sxculi prosperilate, noctem vcro pro hu- cognoveram; ccelum, sidera, solem lunamque Iauda-
jussaeculi adversilatc. Sive, inquil, in prosperis rebus bam, octilis cognoveram. Oculi roembra sunt camis,
sxculi, sivc in advcrsis rcbtis sxculi, ego desideiii fenestrx snnt mentis : interior est qui per has vidct;
mci lacrymas fundo, ego dcsiderii mci avidilatcmnoti quando cogilalione aliqua absens cst, frusira patent.
desero : ei cum in ntundo Jjene est, mihi male est, Deus meus qui fecil hxc, qux oculis video, non islis
atilequam apparebo anlc faciem Dei. Quid ergo diei' oculis est inquircndits. Aliquid eliam per seipsum
quasi gratulari me cngis, si aliqua bujus sxculi pro- animus ipsc conspiciat' : uirum sit aliquid quod non
speriias arriseiit? nonne deceploria est? nonne fluxa, per oculos seniiam, quasi colores et luceni; non per
caduca, mortalis? noiine ternporalis, volatica, trans- aures, quasi cantnm et sonum ; non per narcs, qnasi
itoria? nonne plus habcldeccplionis quam delectatio- odorum suavitatem ; non per palalum cl linguam,
nis? Cur ergo non et in ipsa fiant mihi laerymaemex quasi saporem ; non per totum corpus , quasi duri-
panis? Siquidem et cum feliciiassxculi circumfulget, tiem et molliliein, rigorem alque fervorem, asperita-
quamdiu sumus in corpore, percgrinamur a Domino lcm leniialemquc perlractem ; sed utruni sit aliquid
(II Cor. v, 6); et dicilur mihi quolidie: Ubi esl Deus iiilusqtiod videam. Quid esl, inlus videam. Qttod ne-
titus ? Quia paganus si boc mihi dixerit, non illi et quecolorsil, neque sonus, neque odor, neque sapor,
ego possum dicere : Ubiest Deus luus ? Deum quippc neque calor, aut frigus, aut dnritia , attt mollitudo.
suum digito ostendil. Inlendit enim digimm ad ali- Dicatur ergo mihi, qiiein colorcni babeat sapientia.
quem lapidem, et dicit : Ecce est Deusmeus. Ubi est Cuin cogilamtisjusiiliam, ejusque intus in ipsa cogi-
Deuslitus? Cum lapidem irrisero, el erubuerit qui lalionc pulchritudine fruimur, quid sonat ad aures?
demonstravit, tollitoculum a lapide, suspicit coeltini, qttid tanquam vapnreum surgit adnarcs? quid ori in-
et forte in solem digitum intcndens, iterum dicit : fertur, quid nianu tractatur et delectat? Et intus est,
Ecce Deusmetis. Ubi esl Deusluus? Invenit ille quod el pulchia cst, ctlaudatttr, et videtur : el si in lenc-
ostenderet oculis carnis : cgo atitem non quasi non biis sunt oculi isti, animus illius luce perfruitur. Quid
habeam quem ostendam, sed non liabet illeoculosqui- est illud quod Tobias videbal, quando videnli filio
bus oslendam. Poluit enim ille oculis corporis mei cxcus consilium vitx dabat (Tob. iv, 2)? Est ergo
oslendere Detnn suum solem : quibus ego oculis aliquid quod animusipsecorporis dominator, rector,
ostendam solis crealoreni ? habitalor videt; quod non per oculos corporis sentil,
7. Verumtamen audiendo quotidie, Ubi est Deus non per aures, non per nares, non per palalum, non
luus ? ct in lacrymis meis quotidianis pastus, die ac per corporis tactum, sed per seipsum : el ulique
nocte meditalus sumquod audivi, Ubi esl Deus luus? melius quod per seipsum, qtiam quod per servum
quxsivi etiam ego ipse Dcum menm , ut si possem, suum. Est prorsus ; seipsum enim per scipsum videt,
non tanuimcrederem, sed aliquid el viderem. Video et animus ipse ut norit sc, vidct se. Nec ulique ut
cnim qux fecerit Dcus meus, non autem video ipsum vidcat se, corporalium oculorum quxrit auxilium :
Deum meum qui fccit hacc.Sed quoniam sicut cervus imo vero ab omnibus corporis sensibus, lanquam im-
desidero ad fontes aquarum , et est apud eum fons pedientibus et perstrepentibus abslrabit se ad 3 se,
vitae,et inintellectumscriptus estPsalmusfiliis Core, 1 Edd., exerciliodki. AliquotMss.,exercendo.Alii, es*
et invisibilia Dei perea qux factasunt intellecla con- serendo.
* ita in Mss.Atin Edd., conspkit.
* SlcMss,A(,Edd,: Quidcrgodkk? quasigralulari, clc. 3 SicJlss.At Edd.,ase.
46Q ENARRATIOlN PSALMUMXLI. 470
ut videat se in se, ut noverit se apud se. Sed nura- obedientem Deo, distribuentem opera acfus sui, fre-
quid aliquid lale Deus ipsius est, qualis est animus? nanlem cupiditatcs , pellentem ignoranliam , cxtcn-
Non quidem videri Deus nisi aniino potest, nec tamen deniem se ad oninia aspera et dura toloaiida,
•
ita ut aniinus videri potesl. Aliquid enim quxrit ani- justitiam et cbaritatem impendcntemcxleris. Miror
mus iste qnod Deus est, de quo illi non insultent qui et islas virtules in anima : sed adhiic in loco taber-
dicunt : Ubiest Deus luus ? Aliquam quxrit incom- naculi anibulo. Transeo et hxc : el quamvis admira-
mutabilem vcriiatem, sine defeclu substantiam. bile sil tabernaculum, slupeo cum pervenio usque ad
Non est talis ipse animus : deficit, proficit; novit, domum Dei. De qua domo dicit in alio psalmo, cum
sibi quaindam duram et difficilem
ignorat; meminit, obliviscilur ; modo illud vult, modo proposuisset
non vult. lsta muiabilitas non cadit in Deum. Si quxsiionern, quare iu bac terra plerumque bene est
dixero, Mulabilisest Deus, insullabunt mihi qui di- malis.ftmaleestbonis.et ait: Suscepi cognoscere,hoc
cunt: Ubi est Deus luus ? laboresl anteme, donecintroeamin sanctuariumDei,et
8. [vers. 5.] Quxrens ergo Deum meum in rebus inteltigamin novissima(Psal.Lxxu,16,17).Ibieslenim
visibilibus et corporalibus, et non inveniens; qux- fonsiniellectus.insanctuario Dei.indomoDei.lbiintel-
lexit iste in novissima,et solvit quxslionemde felieitate
rensejussubslantiam in meipso, quasi sit aliqtiidqualis
ego sum, neque hoc inveniens; aliquid super animam iniquorum, et labore justorum. Quomodo solvit?
esse senlio Deum meum. Ergo, ut eum 1 tangerem, Quia roali cum hic differuniur, ad poenas sine fine
Hmcmeditatus sum, et effudisuper me cinimammeam. servantur; et boni cum hic laborant, exercentur, ut
Quando anima mea conlingeret quod super aniniam in fine hxrediialem consequantur. El hoc ille in san-
meam qtixritur, nisi anima tnea superseipsameffunde- cluario Dei cognovit, intellexit in novissima. Ascen-
relur? Si enim in seipsa remaneret, nibil aliud quam dens tabernaculum, perveuit ad domum Dei. Tamen
se videret: et cum se videret, non utique Deumsuum dum miralur meinbra labernaculi, ita perductus est
viderel.Dicanl jam insultaloresmei, Ubiest Deusluus? ad dorouin Dci *, quamdam dulcedinem sequendo,
dicant: ego quamdiu non video, quamdiu differor, interiorem nescio quam et occuliam voltiplatem,
manduco die ac nocte lacrymas meas. Dicant illi tanquam de dotno Dei sonaret suaviter aliquod orga-
adhuc, Ubiesl Deus tuus? quaeroego Deum meum in nuin : et cum ille anibularet in tabernaculo, audito
omni corpore, sive terrestri', sive coelcsli,et non in- quodam interiorc sono, ducltis dulcedine, sequens
venio : quxro substantiam ejus in anima mea, et non quod sonabat, abstrahens se ab omni strepitu carnis
invenio : meditatus sum tamen inquisitionem Dei et sanguinis, pervenit iisque ad domum Dei. Nam
mei, et per ea qux facta sunt, invisibilia Dei rnci viam suam et duclum suiini sic ipse commemorat,'
cupiens intcllecta conspiccre (Rom. i, 20), efftidi quasi diceremus ei, Miraris tabernaculum in hac
super me atitmammeam; et non jam restatquera tan- lerra ; quomodopervenisii ad secrelum domus Dei?
gam, nisi Deum meum. Ibi enirii doinus Dei mei, su- In voce, inquit, exsutlalioniset confessionis,soni festi-
per animam meam : ibi habitai, inde me prospicit, vitatem celebranlis.Fesla cnm hic bomines celebrant
inde me creavit, inde megubernat, inde mihi consu- sux quoque luxurix, consuetudinem babent consti-
lit, inde irie excitat, inde me vocat, inde me dirigit, luere organa anle domos suas, aut ponere sympho-
inde me ducit, inde me perducit. niacos3, vel quxque musica ad luxuriam servientia et
9. Ille enim qui habet altissimam in secreto do- illicientia. Et ubi audiia fnerint hxc, quid dicimus
mum, habetetiam in lerra tabernaculuro.Tabernacu- qui transimus ? Quid hic agitur ? Et respondetur no-
lum ejus in lerra, Ecclesia ejus est adhuc peregrina. bis, aliqua esse festa. Natalitia, inquit, celebrant,
Sed bic quxrendus est, quia in tabernaculo invenitur nupiix hicsunt: ul non videantur inepla illa canlica,
via, per quam venitur ad domum. Elcnim cum effuu- sed excusetur feslivilateluxuria *. In donio Dei festi-
derem super me animam mcam, ad aitingendum vitas sempiterna est. Non enim aliquid ibi celebratur
Deum meum, quare hoc feci? Quoniamingrediar in et transit. Feslum seinpiternum, chorus Angelorum ;
locumtabernaculi.Nam exlra locum labernaculi crra- vulttis prxsens Dei, lxtitia sine defectu. Dies hic
bo quaerens Deum meum. Quoniam incjrediar in fcstus ita est, ut nec aperiaiur initio, nec fine clauda-
locum tabernaculi admirabilis, usque ad domum Dei. tur. De illa xterna etperpetua festivitate sonatnescio
In locum labernaculi ingrediar, admirabilis taberna- quid canorum et dtilce auribus cordis : sed si non
culi, usque ad domum Dei. Jam enim multa admiror perstrepatmundus.Ambul.niii in hoc labernaculos
in tabernaculo. Ecee quania admiror in tabernaculo! et miracula Dei in redemplionem fidelium conside-
Tabernaculum enim Dei in terra, homines sunt lide- ranli, mulcel aurem sonus feslivitatis illius, et rapit
les: admiror in eis ipsorum memhrorum obsequittm; cervum ad fontes aquarum.
quia non in eis regnat peccatum ad obediendum desi- 10. [vers. 6, 7.] Sed quia, fratres, quamdiu sumus
4 deriis ejus, nec exbibent membra sua arma iniquila-
lis peccato, sed exbibent Deo vivo in bonis operibus: 1 DuoMss.,justitiame/ verilatemimpendentenu
a Edd.,percepilquamdam.uedundat,percepit,nec est
animx servienti Deo memhra corporalia mililare in Mss.
admiror (Id. vi, 12,13). Respicio et ipsam animarn 3 Edd.,symphoniam.Mss.,sijinphonujcos.
4 Mss.,riullofere excepto,hvltlia. >
1 ApudLov.interponitur hic, animi intellectu: hoc ab » Hicin Edd.additur,admirabitiDei: quod a Mss.ab»
Er. ^tuss. abest. est.
 471 S. AUGUSTINIEPISCOPI 472
in corporehoc, peregrinamuraDomino (11Cor. v, 6), domo tua, in sacula smculorumlaudabunt te (Psat.
ct corpus quod corrumpitur aggravat animam, ct LXXXIII, 5). Hocnondtim cst, quia nondum est salus
deprimil lerrena inhabitatiosensumroulta cogitantem qux promiltilur : sed confiteor Deo meo in spe, ct
(Sap. ix, 15): etsi utcumque nebulis diffugalisambu- dico illi, Satusvullusmei,Deustneus. Spe enim salvi
lando per desiderium, ad hunc sonum pervenerimus facti suraus : spes autem quae videtur, non est spes
interdum, ut aliquid de illa domo Dei niiendo capia- (Rom.vni, 24). Persevera ergout pervenias; perseve-
rous; onere tamen quodam infirmitatis noslrx ad ra donec veniat salus. Audi ipsum Dcumluum de in-
consueta recidimus, et ad solita isla dilabimur. Et teriore libi loquentem: SustineDominum,viriliterage,
quomodo ibi inveneramus unde gauderemus, sic hic el conforlelurcor tuutn, et susline Dominum (Psal.
non deerit quodgemamus. Etenira cervus iste man- xxvi, 14); quoniam quiperseveraverilusquein finem,hic
ducans die ac nocte lacrymas suas, rapius desiderio salvus erit (Matth. x, 22, et xxiv, 13). Quare ergo
ad fontes aquarum , inleriorem scilicet dulcedinem tristis es anima mea, et quareconturbustue ? Spera tn
Dei, effundcns super se animam suam, ut tangeret Deum, quoniamconfiteboritli. Hxc est confessiomea, |
quod esl super animam suam, ambulans in locumla- Salulare vullusmei, Deusmeus.
bernaculi admirabilis, usque ad domumDei, et ductus 12. Ad meipsum anima meaturbata est. Numquid
interioris et intelligibilis soni jucunditate, ut omnia ad Deum turbatur? Ad me turbata est. Ad incommu-
exleriora contemneret, et in interiora raperetur; tabile reficiebatur, ad mulabile perlurbabatur. Novi
adhuc tamen homo est, adhuc hic gemit, adhuc car- quia juslilia Dei mei manet : utrum mea maneat,
nem fragilem portat, adhuc inter scandala hujus nescio. Tcrret enim me Apostolus dieens : Qui se
mundi periclitatur. Rcspexit ergo ad se, lanquam indc putat stare, videalnecadat (\Cor. x,12).Ergo quia non
vcniens, et ait sibi conslituto inler has tristitias, ct est in me firmilas mihi, nec est mihi spes de me, Ad
comparans hxc illis ad qux videnda ingressus est, ct meipsumturbalaesl animatnea. Vis non conturbetur?
post qux visa cgressus est: Quare, inquit, tristis cs, Non remaneat' in teipso, et dic : Ad te, Domine,
anima mea, et qttare conturbasme? Ecce jam quadam levavi animam meam (Psal. xxiv, 1). Hoc planius
interiore duicedinc lxtati sumus, ecce acie mentis audi. Noli sperare de tc, scd de Deo tuo. Namsi spc-
aliquid incommutabile, etsi perslrictim et raplira, ras de te, anima lua conlurbalur ad te; quia nondum
perspicere poluimus : quare adhuc conturbas me, invenil unde sit securn de tc. Ergo quoniam ad mc
quare adhuc trislis es? Non enim dubitas de Deo conlurbata esl anima mca, quid reslat nisi huniililas,
tuo. Non enim non est quod tibi dicas, conlra illos ut de seipsa anima non prxsumat? Quid reslat, nisi
qui dicunt: Ubi est Deus tuus ?Jarnaliquid incommu- ut omnino miniroam sc faciat, nisi ut se humiliet, ut
tabile persensi, quare adhuc conlurbas me? Spera in cxaltari mereatur? Nihil sibi lribu.it ut ei ab illo quod
Deum. Et quasi responderet illi anima ejus in silen- utile est tribuatur. Ergo quia ad roe lurbata cst anima
tio, Quare conturbo te, nisi quia nondum sum ibi, mea, et hanc perturbalionem facit superbia: Propter-
ubi est dulce illud, quo sic rapta sum quasi per trans- ea memoratussum lui, Domine, de terra Jordanis ct
itum? Numquidjam bibo de fonteillo, nihil metuens ? Hermoniima tnonleparvo. Unde memoralussum lui?
jara nullum scandalum perlimesco? jam dc cupidita- A monte parvo, et de lerra Jordanis. Forte de Bapti-
libus omnibus tanquam cdomitis viclisque secura smo, ubiest remissio peccatorum. Elenim nemo cur-
sum? Nonne adversus me diabolus vigilat hostis rit ad remissionem pcccatorum, nisi qui displicct
meus? nonne laqueos mihi quotidiedeceptionisinten- sibi; ncmo currit ad remissionem pcccatorum, nisi
dit? Non vis ut conturbcm te posita in sxculo, ct qui se conGteturpeccatorem; nemo se confileturpcc-
peregrina adhuc a domo Dei mei ? Sed, Spera in catorem, nisi humiliando seipsum Deo. Ergo de terra
Deum, respondet conlurbanti se animresux, ct quasi Jordanis tnemorutnssum lui, et de tnoitteparvo : non
rationem reddenti perlurbationis sux, propter niala de monle roagno; ut de monte parvo ttt facias ma-
quibus abundat hic mundus. Interim habita in spe. gnum : quoniara qui se exaltat, humiliabitur; et qui
Spes enim qux videlur, non est spes : si aulem quod se humiliat, exallabitur (Luc. xiv, 11, et xvm, 14).
non videmus speramus, per patientiam exspectamus Si autem el interpretationes norainum quxras, Jorda-
(Rom. VIII,24, 25). nis est Descensio eorum. Descende ergo, ut leveris ;
11. Spera in Dettm.Quare Spera? Quoniamconfi- noli exlolli, ne elidaris, Et de Hermoniimmonteparvo.
tebor illi. Quid ei confiteberis? Salutare vultus mei, Hermoniim Anathemalio" interpretalur. Analberoa
Deus meus. A me milri salus esse non potest; hoc teipsum, displicendo tibi : displicebis enim Deo, si
dicaro, hocconfitebor: Saltilarevultusmei, Deusmeus. placueris tibi. Ergo quia nobis Deus oronia bona
Etenim ut metual in liis, qtix utcumque intellecla prxslat, quia ipse bonus est, non quia nos digni sti-
cognoscit,respexit ilerum soliicilusne obrepat inimi- mus; quia ille misericors est, non quia in aliquo
cus : nondum dicit, Salvus sum cx omni parle. Et- promeruimus; deterra Jordanis et Hermoniimcotn^
cnim primitias habentes Spiritus, in nobismctipsis memoralussum Dei. Et quia humililer commemora-
ingemiscimus,adoplionemexspectantesredemptionem tur, exallatus perfrui merebitur : quia non in so
cOrporisnostri (J6id.,23). Ulaperfecta in nobis salute, exallalur qui in Dominoglorialur.
erimus in domo Dei viventes sine fine, et sine finc 1 sic Mss.AtEdd.,non remaneas.
8 sicMss.Edd.vero, ivtathematixatio;et iufra, auallie*
audanles eum cuj dictum est; Beati qui Itabilant in nlatiza. --
.... f" .
 473 ENARRATIO1N PSALMUMXLI. 474
13. \yers. 8.] Abyssusdbyssuminvocat, in voce ca- cat, homohominem lucratur: non tamen in vocc sua,
taractarum tuarum. Peragerc Psalmum possum for- sed in vocecataraclarumtuarum.
lasse, adjutus sludio vestro, cujus fervorem video. 14. Alium accipile intelleclum : Abyssusabyssum
De labore aulem vestro non satis curo, ut audiatis; invocat, in voce cataractarumtuarum. Ego qui contre-
quando el me qui loquor, ita in his laboribus sudare misco, cum ad me perturbata est anima mea , a ju-
cernatis. Aspicientes me laborantem , profecto colla- diciis tuis timui vehementer :judkia enim tua abys-
borat s : non enim mihi Iaboro, sed vobis. Ergo au- sus mulla (Psal. xxxv, 7), el, abyssusabyssuminvocat.
dite; quia velle vos video. Abyssusabyssuminvocat,in Nam sub hac carne mortali, laboriosa, peccatrice ,
vocecalaractarum tuarum : Dco dixit ille qui ejus molesliis et scandalisplena, concupiscentiis obnoxia,
commemoratus est de terra Jordanis et Hermoniim : damnatio quxdam est de judicio tuo : quia lu dixisli
hoc admirando dixit, AbyssusAbyssuminvocal, in voce peccatori, Morle morieris,et, In sudorevultus tui edes
cataractarum tuarum. Quae abyssus, quam abyssum panem tuum (Gen.n, 17, et m, 19). Hxc abyssuspri-
invocat? Verequia isleintellectusabyssus est. Abys- ma judieii tui. Sed si male hicvixerint homines, abys-
sus enim est profunditas quxdam impenelrabilis, in- sus abyssuminvocat : quia de pcena in poenam trans-
comprehensibiiis : et maxime solel dici in aquarum eunt, et de tenebris ad tenebras, et de profunditatc
mullitudine. Ibi enim allitudo, ibi profundilas : qux ad profunditatem, et de supplicio ad supplicium, et
penetrari usquc ad fundum non polest. Denique quo- de ardore cupidilatis in flammas gehennarum. Ergo
dam Joco dictum est, Judicia tua abyssusmutta (Psal. hoc tirouit fortassis homo iste, cum ait : Ad meipsum
xxxv, 7): hoc volenle Scriplura commendare, quia anima mea turbata est: propterea memoralus sum tui,
judicia Dei non comprehendunlur. Qux ergo abyssus, Domine, de terra Jordanis el Hermoniim.Humilis esse
quam invocat abyssum ? Si profundilas est abyssus, debeo. Exhorrui enim judicia tua, vehemenler timui
pulamus non cor hominis abyssus est? Quid enim est judicia lua : ideo ad me anima mealurbata est. Et qux
profundius hac abysso? Loqui homines possunt, vi- judicia (ua timui ? Parvane judicia sunt lua ista ?
deri possunt per operationcm membrorum, audiri in Magna sunl, dura sunt, molesta sunt : sed utinam
sermone : sed cujus cogilalio penetratur, cujus cor sola essent! Abyssusabyssum invocat, in vocecatara-
inspicitur? Quid inlus gerat, quid intus possit, quid ctarum tuarum. Quia lu minaris, tu dicis et post illos
intus agat, quid intus disponat, quid intus velit, labores restare alteram damnationera : /n tiocecala-
quid inlus nolit, quis comprehendet? Puto non ab- ractarum tuarum, abyssusabyssnm invocal. Quo ergo
surde inlelligi abyssum hominem de quo alibi dictum abibo a facie tua, et a spirilu tuo quo fugiam (Psal.
est: Accedethomo ad cor altum, et exallabilur Deus cxxxvm, 7); si abyssusabyssum invocat, si post islos
(Psal. Lxni, 7,8). Si ergo homo abyssus est, quomo- labores timenlur graviores?
do abyssus invocat abyssum ? Horoo invocat homi- 15. Oinnessuspensioneslum et fluctus tui super me
ncm? invocat quasi quomodo Dcus invocalur? Non. {ngressisunt. Fluclus in bis qux sentio, suspensurx
Sed invocat, dicilur ad se vocat. Nam dictum esl de in his qux minaris. Omnis perpessio roea, fluctus est
quodam, Morteminvocat (a): id est, sicvivit, ut mor- luus : oronis comminalio tua , suspensura tua est. In
tem ad se vocet. Nam nemo hominum est qui oralio- fluclibus iuvocal abyssus ista, in suspensuris invocat
nem faciat, et invocet mortem : sed male vivendo ho- ' alteraro abyssum. In eo quod laboro, onines flu-
mines mortem invocant. Abyssusabyssuminvocat,ho- ctus tui : in eo quod minaris gravius, omnes sus-
mo hominem. Sic discitur sapienlia , sic discitur pensiones lux super me ingressx sunl. Qui enim
fides, cum abyssus abyssum invocat. Abyssum invo- minatur, non premit, sed suspendit. Sed quia liberas,
cant sancli prxdicatores vcrbi Dei. Numquid ct ipsi hoc dixi animx mex : Spera in Deum, quoniamcon-
non abyssus? Ut noveris, quia abyssus el ipsi, Apo- fiteborilli; salutare vullus mei, Deus meus. Quia ma-
stolus ait : Minimumest ul a vobis dijudker, aul ab gis crebra sunt mala, dulcior erit misericordia lua.
humanodie. Quanta autem abyssus sit, audile amplius : 16. [«ers. 9.] Ideo sequitur : /n die maridavit
Neque enim egomeipsumdijudko (I Cor. iv, 3). Tan- Dominusmisericordiamsuam, el nocle declarabit. Nulli
tamne profunditalem credilis esse in homine, quae vacataudire in tribulatione. Allendite cum vobis bene.
lateat ipsum hominem in quo esl ? Quanta profundi- est; audite cutn vobis bene est : discite, cum tran-
tas infirmitatis Jatebat in Pelro , quando quid in se quilli estis, sapientix disciplinam, et verbum 4 Dei
ageretur inlus nesciebat, et se moriturum cum Do- ut cibtim colligite. Quando enira quisque in tribula-
mino vei pro Domino (emere promiltebat (Joan. xm, tione est, prodesse illi debet quod securus audivit.
37)! quanta abyssus erat! Qux tamen abyssus nuda Et enim in rebus prosperis mandat libi Deus mise-
cral oculis Dei. Nam hoc illi Cbristus prxnuntiabat, ricordiam suam, si ei fideliter servieris; quia liberat
quod in se ipse ignorabat. Ergo omnis homo licci :: te de fribulalione ; sed non tibi declarat ipsam mi-
sauctus, licet justus, licel in multisproficiens, abyssuf.'' sericordiam, quam tibi per diem mandavit, nisi per
est, etabyssura invocat, quando homini aliquid fidei,: noctem. Cum venerit ipsa lribulalio, tunc adjutorio
aliquid verilalis propter vilam xternam prxdicat. Sed te non deserit : ostendit tibi verum fuisse quod tibi
tunc est utilis abyssus abysso invocalx, quando fit per diem mandavit. Etenim scriptum est .quodam
in voce cataractarum tuaruro. Abyssusabyssuminvo- 4 ouatuovMSS.,et verbiDeicibum.Tresalii, et verbum
(a) ApudiEsop.,fab.6. -.-.,• „ ., peiciburri, .. —,-,>. .
.175 S. AUGUSTINIEPISCOPI 476
loco : Speciosamiserkordia Dominitn tempore tribu- frigescit charitas multornm (Matth. xxiv, 12)? Cum
lationis, skut nubespluvia in temporestccifafis(Eccli. videamiisfortes Ecclesix plerumque scandalis cedere,
xxxv, 26). In die mandavit Dominus miserkordiam nonne.dicit corpus Christi : Confringil inimicus ossa
suam, et nocle declarabit. Non tibi ostendit quia sub- mea? Ossa enim fortes sunt, et aliquando ipsi fortes
venit tibi, nisi venerit libi tribulatio, unde eruaris ab lenlalionibus cedunt. Hxc cum quisque consideral ex
illo qui tibi per diem promisit. Ideo admonemur imi- corpore Chrisli, ex voce corporis Cliristi, nonne cla-
tari formicam (Prov. vi, 6). Sicut enim prosperitas mat: Utquid me repulisti, el utquid tristis incedo, dum
sxculi significatur die, adversitas sxculi signilicatur affligit me inimicus, dttm confringit ossa mea? Non
nocte : ita alio modo prosperitas sxculi significatur carnes meas tantttm, sed etiam ossa mea : ut in qttibus
acstate, adversilas sxculi significatur hieme. Et quid putabaliir esse aliqua forlitudo, videas cedere in ten-
facil formica? Perxstalem colligit, quod ei per hie- lationibus, ut cxteri infirnii desperent, quando fortes
mem prosit. Ergo cum est xstas, cuni bene est vo- vident sticcunibere. Quanla isla pericula, fratres niei!
bis, cum iranquilli estis, audite verbum Domini. Unde 19. Exprobraverunl mihi qui tribulant me. Iternro
enim fieri poiest ut in hac tempestate sxculi hujus i!la vox : Dum dkunl inilii per singulos dies , Ubi est
sine iribulatione toium boc inare iransealis? unde Deusitius? Et maxiine ista dicunt in teiilalionibiisEc-
fieri potest ? cui hoc bominum coniigit? Si conligit clesiae, Ubi est Deus ttius? Qiianlutn hxc martyres
alicui, plus metuenda est ipsa tranquillitas. In die audierunt, pro nomine Clnisti forles et palienles,
mandavit Dominusmisericordiamsuam, et nocte decta- quantum illis diclum est, Ubi est Deus vesler? Libe-
rabit. ret vos , si potest. Tormenla enim ipsorum extrinse-
17. [vers. 10-12.] Qnid ergo agas in hac peregri- cns bomines videbant, coronas intrinsecus non vi-
natione? quid agas? Apud me oralio Deo vitm tnew. debant. Exprobraverunt milii qui tribulanl me, duin
Hoc hic ago cervus sitiens cl dcsiderans ad fontes dicunl milti per sincjulosdies, Ubi est Deus luus ? Et
recordans dulcedinein vocis l illius qua cgo propter bxc, quoniam ad me turbata cst anima
aquarum,
ductus sum per labernaculum nsque ad domum Dei: mea, quid ei aliud quam illud dicam , Quare tristis es,
quamdiuhoccorpus quodcorrumpitur aggravat ani- unima mea , et quare conlurbastne ? Et quasi respon-
mam (Sap. ix, 15), Apud me ortttioDeovilmmew.Non denii, Non vis ul contiirheiii te, hic posita in lantis
enim ut supplicem Dco, empiurus sum de transma- roalis? suspirans ad bona, sitieus et Iaborans, non vis
rinis locis ; aut ut exaudiat me Deus nieus navigabo, ut conturbem te ? Spera in Deum,quoniamadhuc con-
ut Je Ionginquo afferam thura et aromala, aul de fitebor illi. Dicit ipsatn confessionem , repetit spei
arietem : me oratio confirmalionem: Sttlus l vullus meiet Deusmeus.
grege adducam vilulnm vel Aptid
Deo vilmmem.Inlus babco vicliniamquam immolem,
inlus habeo ihus quod imponam, intus habeo sacri- IN PSALMUM XLII
ficium quo fleclam Deum nieum : Sacrificium Deo ENARRATIO.
spiritus conlribulatus (Psal. L, 19). Quod sacrificitim SERMO ADPOPDLCM.
contribulali spiritusintus habeam, audi: Dicam Deo, /n die jejitnii, post meridiemhabitus.
Susccplor meuses , quare tnei obliius es? Sic enim bic 1. Psalmus iste brevis est: sic satisfacit menlibus
laboro, quasi tu obliius sis mci. Tu autem exerces auditorum , ut molestus non sit venlribus jejttnorum.
me : el novi quia differs uiihi, non inibi aufers, quod Pascalur cx hoc aniina nostra, quam trislem esse
promisisti : sed tainen, quaremei oblilus es?Tanquam dicit, qui canlat in hoc psalmo : trislem , credo , ex
de voce nostra clamavit et caput nostrum, Deus, aliqnojejunio suo, vcl potitis ex aliqua fame sua. Nam-
Deus meus, quare me dereliquisii(Psul. xxi, 2, et jejunium volunlalis esl, fames necessilalis. Esurit
Matth. xxvn, 46)IDkamDeo, Susceplortneuses,quare Ecclesia , esurit corptis Cbristi, et homo ille ubique
mei oblitus es ? diffusus 2, cujus capnl sursum est, merabra deorsum :
18. Utquid me repulisti * ? ex illa altiludine fontis ejus vocem in omnibus Psalmis vel psallentem vel
inlelligenlix inconiniulabilis veritatis, Utquid me re- gementem , vel lxtantem in spe, yel suspirantem in
pulisti ? Quare gravedinc et pondere iniquiiaiis mex , re, nolissimam jam et familiarissimam babere debe-
jam illuc inbians, ad ista dejectus sum? Dicit alio loco mus, tanquam nostram. Non ergo diu est immoran-
isla vox: Ego dixi in ecslasi mea, ubi vidit nescio dum, ut insinuemus vobis quis loqualur : silunusquis-
3
quid magnum, excessu mentis, Ego dixi in ecstasi qtie in Christi corpore, et loquelur hic.
mea, Projeclus sum a fctcie oculorumluorum (Psal. 2. [vers. 1. ] Nostis aulem omnes qui proficiunl, et
xxx, 23). Comparavit enim hsec in quibus esset, illis qui ccelesti illi civitati ingemiscunl, qui peregrina-
in qux erectus * erat, et vidit se longe projectum a tionem suam norunt, qui viam lenenl, quiin deside-
facie oculorum Dei, sicut ct hic : Utquid me repulisii, rio terrx illius stabilissimx spem tanquara ancoram
et utquid conlrislalusincedo, dum affligil tne inimicus, prxfixerunt: noslis ergo quia hoc genus hominum ,
dum confringilossa mea, tenlator ille diabolus, scan- hoc semen bonum, hoc frumenlum Chrisli intcr
dalis ubique crebrescentibus, quoruin abundantia re- zizania gemit; et hoc donec veniat lempus mes-
5 Sic Mss.AtE.ld.,fontk sis, id est usque in finem sxculi, sicut exponit qux
» sacra biblia*erbisistis carent, utquidmerevulisti. 1 PleriqueMss.,salutare: et quidamin eodemversiculo
* Itain Mss.At m Edd.,cxcessum. partieulam et praetermitlunt.
4 sic Er. et Mss.AtLov.,reclus. » Edd.,diffususest. Expungitur,est, auctoritateMss.
 ENARRATIOIN PSALMUMXLII. 478
nonfaltiturveritas (MaUh.rm, 18).Gemensergointer non capia, tamen periclitans, coritrahilur tristilia, et
zizania, id est inter malos homines, inler dolosos et dicit Deo, Utquid? Quxrat ergo ab ipso, et audiat
seductores, aut ira turbulentos , aut insidiisvenena- ulquid. Quxrit enim in Psalmo causam tristitix sux,
tos; circumspiciens simul cum illis esse se lanquam dicens: Ulquid me repulisti, et ulquid trintis incedo?
in uno agro per lotum mundum, unaro pluviam exci- Audiat ex Isaia, succurrat illi leclio, qux modo reci-
pere, paritcr perflari, pariterque secum inter adversa lala est: Spirilus, inquit, a me prodiet, et omnemfld-
iiulriri, liabere simul isla communia dona Dei, malis lum egofeci: propler peccatummodicumquid conlri-
bonisque concessa communiter ab illo qui facit solem slavi illum, et averti faciem meam ab illo; el contri-
suum oriri super bonos et malos, et pluit super justos status esl, et abiil trislis l in viissuis (lsai. LVII,16,
el injustos (Id. v, 45): vidcns ergo semen Abrahx, 17). Quid ergo quxrebas, Utqtiidmerepulisti, et titquid
semen sanclum, quanla cum malis a quibus quando- tristisincedo? Audisli : propler peccatam. Causa tristi-
que separandum est nunc habeat coramunia, xquali- lix tux peccatum est, causa lxtiiiae luoe justitia sit.
ter nasci, eamdem conditionem generis humani sor- Peccare volebas,et laborare nolebas; ul parum libiesset
liri, pariter morlalia ferre corpora, simul uii luce, quodesses injuslus, nisi et eum injustum voluisscs, a
fonlibus, fruclibus, prosperilatibus atque adversitali- qtio in le vindicarinoluisses.Respice vocemmeliorem
bus sxculi, sive fame, sive abtindanlia, sive pace, in alio psaltno : Bonmnest mihi qitod humitiastime, ut
sive bello , sive salute, sive peste ; videns quanta ha- discamjustificationes tuas (Psal. cxvm , 71). Didice-
beat communia cum malis, cum quibus lamen non ram elaius iniquitates meas , discam Iiurnilialusjusli-
habel causam commuiiem, crumpit in hanc vocem : ficationes luas. Ulqnid trislis inccdo, dum.affligit tne
Jttdka me, Deus, et discerne causam meam de gente inimktis? De inimico quereris; revera affiigil, sed tu
nonsancta. Judka, inquit, me, Deus: non limeo judi- ei locum dedisli. Et nuric babes quod agas: elige
cium tuum, quia novi inisericordiamluam. Juclicatne, consilium, regem admitte, lyrannum exclude.
Deus, et discerne causam meam de gente twn sttncta. 4. [ vers. 3. ] Scd ut hoc faciat, quid dicil, quid
Nunc interim in hac peregrinatione nondum discernis supplicat,quid orat allende. Ora quod audis, ora cum
locum meum, qtiia simulcum zizaniis vivo usque ad audis ; oinniumnostrutnsit isla vox: Emitteliicemtiiain
lempus messis ; uondum discernis pluviam mcam, el veriiatemluam ; ipsa me deduxeruntet perdttxenintin
sondum discernis lucem meam : discerne causam montemsanctumluutn, et in tabernaculatua. Quia ipsa *
meam. Distet inter ciun qui in te credit, ei eum qui in lux tna et veritas lua: hxc nomina duo, res una.Quid
te non credit. Par infirmiias est, scd dispar conscien- enim aliud lux Dei, nisi verilas Dei? aut quid veritas
tia : par labor, sed dispar desiderium. Desiderium Dei , nisi lux Dei? Et hoc utrumqtie unus Christus.
impiornmperibil: de desidcrio aulem juslorum , nisi Etjo sumlux mttitdi: qui credit in me , non ambulabit
«erlus esset pollicitator, dubitare deberetnus. Finis in tenebris( Joan. vm, 12). Ego sumvia, verilas et
desiderii nostri, ipsc promissor. Seipsutn dabit, quia vita (Id. xiv, 6 ). Ipse lux, ipse veritas. Veniat ergo,
seipsum dedit: seipsum dabit immortalibus immorta- et eruat nos, discernens modo causam nostram a
lcm, quia seipsum dedit mortalibus mortalem. Judica gente non sancta; eruat ab homine iniquo et doloso :
me, Deus,el discernecatisammeamde gente nonsancta. separet frumentum a zizaniis : quia ipse mittet An-
Abhomineiniquo el dolosoerue me : hoc est, de gente gelos suos messis lempore, utcolligant deregno ejus
non sancta. Ab Iwmine, a quodam gencre bominum , omnia scandala , et mitlant in ignem ardenlem, fru-
quia quidam bouio et quidam homo, et in bis duobus mentum autein cjus congregent iu horreum ( Matth.
unus assumelur, ct unus relinquetur (Id. xxiv, 40). xui, 41-43 ). Emiitatluccm suain et veritaiem suam ;
3. [uers. 2.] Et quoniam palienliaopus est ferendi quia ipsa jam nos dedtixerunt et perduxerunt in mon-
usque ad messcm, quamdam, si dici polesi, indiscre- tem sanctuin ejns et in tabernacula ejus. Piguus ha-
lam discretionem ; simul enim sunt, et ideo discreta bemus , prxmium speramus. Sanctus nions ejus,
nondumsuut; zizania autem zizania sunt, et frumenla sancta Ecclesia ejus. Monsille est, qui crevit ex nii-
frumenta sunt, el ideo discreta jam sunt; quiaergo for- nimo lapide, secundiunvisionemDanielis,confringens
tiludineopus est, implorandaab illo qui jussit ut fortes regna terrarum ; et in lantum cxcrescens , ut im-
siinus, et nisi fortes ipse fecerit, non eriinus quod pleret universam faciem terrae ( Dan. n, 35). In hoc
J
jtissit, ab illo qui dixit, Qui perseveraveritusque in monle se exauditum dicit, qui dicit: Vocemeaad Do-
finetn, hk salvus erit (Id. x , 22, et xxiv, 13); ne sibi minum clamavi, et exaudivit me de montesancto suo
ipsa anima arrogando fortiludinem debililclur, conti- ( Psal. III, 5). Quisquis prxter islum monlem ^rat,
nno adjungit: Quia tu es, Deus meus, foritttidomea ; non sese speret exaudiri ad vilani xternam. Exau-
titqitidme repulisli, et ulqnid trislis incedo, dum afjligit diuntur enim multi ad multa. Nec sibi plaudanl quod
me inimicus? Causam quxril tristilix sux. Quaie, exaudiuntur : exauditi sunt dxmones, ut in porcos
inquit, tristis incedo, dum affligilme initnicus? Trislis mitterenlur (Malth. vm, 32). Exaudiri ad vitamaeler-
anV.mlo,inimicus affligit me quotidianis tentationibus, nam concupiscamus, propler * desiderium quo dici-
inuniliens vel quod male araeraus, vel quod male
timeamus: et conlra ulrumquc puguans anima, etsi 1 ApudLov.deerat, tristis : quaevox exEr. et Mss.re-
slituitur.
a SicMss.AtEdd.:Quiaipseestlux ttta. _
i sic MSS. Edd.vero, nonerimus: quodut simusabilto 3 Tres Mss.,proplerquoddesideriumdicimus.
ertmusqui dixU.
479 S. AUGUSTINlEPISCOPI 480
mus : Emitle lucetn tttam el veritatemtuam. Illa lux geliumse non ab hominibusneque per hominem,sed
oculura cordis inquirit: Beati enim, inquit, mundi per Jesum Cbristum accepisse dicebat (Gal. i, 12),
corde, qttoniamipsi Deumvidebuttt(Malih.v, 8 ). Modo desuper sonabanl chordx : cum vero dicebat, Gloria-
in monte ejus sumus, id est in Ecclesia ejus, et in la- tnur in tribulalionibits; sckntes quia tribulatio patien-
bernaculo ejus. Tabernaculum peregrinantium est, tiam operatur, palieniiaprobalionem, probatio
spem
domus cohabitantium : cst ct labernaculum peregri- (Ront.y, 3 et 4); citbara sonabatex inferiore quidcm,
nantium et militantium. Cum audis labernaculum, sed lamen dulciter. Omnis enim palientia dulcis cst
bellum intellige, hoslem cave. Domus autem quae Deo. Si autem in ipsis tribulalionibusdefeceris, ci-
erit' ? Bea/t qui habitanl in domotua , tu smculasm- tharam fregisli. Quare crgo modo dixit : Confilebor
culorumlaudabunlte ( Psal. LXXXUI, 5). libi in cithara? Propter illud quod dixerat :
Utquid
5. [wrs. 4.] Jam ergo perducti ad tabernaculum, et trisiis incedo, dutn affligitme inimkus?Patiebatur enim
positi in monte sancto ejus, quam spem gerimus? quiddam ex inferiore afflictione, et in eo ipso lamen
Et inlroiboad altare Dei. Est enim quoddamsublime volebat placere Deo, ct gratias gestiebat agere Deo ,
altare invisibile, quo non accedit injuslus. Ad illud forlis in tribulalionibus : et quia sine tribulationc
altare ille solus acccdil, qui ad istud securus accedit: esse non poterat, patientiamDeo debebat, Confitebor
illic inveniet vitam suam, qui in isto discernit causam tibiin cithara, Detts, Deus tneus.
suam. Et introibo ad allare Dei : de monle sancto 6. [vers. 5.] Et rursus ad animam suam, ul ex iri-
cjus, et dc labernaculo ejus, de sancla Ecclesia ejus, fcriore illo sonoro ligno capiat sonum : Utquidtrislis
introibo ad altarc Dci sublimc. Qualc ibi sacrificium es, inquit, anima tnea, et ulquid conlurbasme? In lii-
cst? Ipse qui inlrat, assumitur in bolocausium. In- bulationibussum, in languoribus', in mceroribus,ut-
troibo ad altare Dei. Quid csl qttod dicit, ad altare quid me conturbas , o anima? Quis dicit ? cui dicil ?
Dei? Ad Deumqui twlificatjuventutemmeam.Jtivcn- AUimxdicit, omnes novimus; planum estenim, ad
lns novitatemsignilicat : tanquam dicerct, Ad Dcum illam direclus est sermo. Utquidtristis es, anima mea,
qui lxtilicat noviialcm meam. Lxtifical novitatem cl utquid conlurbas me? Quxritur persona loquens.
uicani, qui coniristavit vetustaicni meam. Incedo Numquidcaro anirnx loquiiur, cum caro sine anima
cniui modo tristis in vctuslate, tunc autcm slabo gau- non loquatur? Proprium enim magis est, ut auima
dens in novitate. Coitfiieborlibiin citliara, Deus, Deus carnem alloqualur, quam ut caro alloqualur aniroam.
meus. Qtiid esl in citbara conlileri, et in psalterio Sed quia non dixit, Quare trisiis es, caro mea, sed
confileri ? Non cnim semper in cilhara , nec semper ail, Quare tristis es, animamea?(Si enim carnem allo-
in psallerio. Duo bxc organa musicorumhabent in- qucrelur, forlasse non diceret, Quaretristis es;
sed,
tcr se distinctam discrciamque ralionem , digoam Quare doles ? Dolorenim animx tristitia dicitur: mo-
consideralione ct commcndationememorix. Utrurii- lestia vero qux fit in corpore dolor dici
et et polest, tri-
quc hoc manibus porlatur tangitur , significat stitia non potest. Sed ex dolore corporis
noslra bonuro , plcrumque
opera quxdam corporalia. Utrumque anima contristatur. lnterest tamen quid doleat, ct
si quis norit psallere, si quis norit citbarizare. Sed quid contristelur. Doletenim caro, tristis est anima;
quia psalterium istud organum dicilur, quod de su- et aperla ista vox est, Uiquidtrislis es, anima tncct?)
pcriore parte habet lestudincm; illud scilicct tympa- Non ergo anima alloquitur carnem ; quia non dixit,
num ct concavumlignum cui chordx innitentes reso- Uiquid tristis es, caro mea? nec caro, animam; quia
nant: cithara vero idipsumlignumcavum et sonorum absurdumest ut inferior alloquatursuperiorem.
Ergo
ex inferiore parte habet: discernendasunt opera no- intelligimushabere nos aliquid uhi
in incithara, utra- imago Dci cst,
stra, quando psalterio sinl, quando mentem scilicet alque rationem. lpsa mens invocabat
que lamen placita Deo ct suavia ejus auditui. Quando lucem Dei et veritatemDei.
Ipsa est qua capimus ju-
Dei aliquid agimus, jussis ejus ob-
crgo ex prxceplis stum et injustum ; ipsa est qua discernimiisvcrtim a
tempeianles ct obaudienles ad implenda prxcepta falso; ipsa esl qux vocatur inlellcclus, quo intellecitt
ejus; ubi facirauset non patimur, psalterium est. Fa- carent beslix; quem intclleclumquisquisin se negli-
ciunt enim ita et Angeli: nonenim aliquid patiunlur. git, et postponil cxlcris, et ila
tribulationum, tenlatio- abjicil quasi non ba-
Cum autem aliquid patimur beat, audit ex psalmo : Nolite essesicutequusel mulus,
num , scandalorum in hac terra; quia non patimur
est ex eo mortales quibusnon esl ittlellecltts(Psal. xxxi, 9). lntellectus
nisi ex inferiore parte, id quod
noslrac causx ergonosleralloquituranimam nostram. Ista in tribtila-
sumus, ex eo quod primac quiddam tionibus marcida est, fessa in angoribtiss, contracla
Uibulalionumdebemusa, el quia palimur raulta ab in tentationibus, xgra in laboribus. Erigit cam mcns
eis qui non sunt desuper, cilhara cst. Venitcnim sonus
desuper capiens verilatem, et dicit Ulquid trislises,
: et
suavis ex inferiore parte patimur psallimus, vel anima mea , et ulquid conturbasme?
potius cantamus et citbarizamus. Quando dicebat 7. Videte si non esl ista alloculio in illo conflictu
Apostolusevangelizarese, et prxdicarc Evangelium Aposloli, in se prxfiguraniis quosdam, ct forte nos,
lolo orbe terrarum ex prxccpto Dei; quia illud Evan- Ct dicentis , Condelector Dei secunduminteriorem
legi
1 Edd.,domusaulemde qua dixit,Beali,etc. Atploriqurj hominem , videoautem uliam legcm in membrismeis,
1 AfiquotMss.,
Uss., quid eril. Gatian.codex,quwerU. « Mss.nonnulli, angoribus.
• ouinqueMss.,debetur. languoribus>
 481 ENARRATIOIN PSALMUMXLIII. 482
id esl motus quosdam carnales : et in quadam lucta alloquere turbantem le, et tumultuantem adversus
ct quasi desperatione, invocal gratiam Dei, Jlfiserego te animam tuam. Ulquid trislis es, anima tuea , el ul-
homo , quis tne liberabilde corpore morlis hujus ? Gra- quid conlurbasme? Forte in le volebas sperare : Spera
tia Dei per Jesum Chrislum Dominumnostrum (Rom. in Dominum, noli in te. Quid enim es in le? quid es
VII,22, 25). Tales ila pugnanles eliam ipse Dominus de te? Ille sit sanitas in te, qui suscepit vulnera pro-
in se prxfigurare dignatus est, cura ait : Tristis esl pter te. Spera, inquit, m Dominum,quoniam confite-
anima mea usque ad morlem (Mallh. xxvi, 58). Ille bor illi. Quid illi confileberis? Salutare vullus mei,
enim noverat ad quod venerat. Ille passionem pave- Deus metts.Tu es salutare vultusmei, tu sanabis me.
bat qui dixerat : Potestatem habeo ponendi animam ^Eger ad le loquor : agnoscomedicum , non me jacto
meam, et poteslatemhabeoilerum sumendi eam; nemo sanum. Quid est, agnosco medicum, non me jaclo
lollil illaro a me, sed ego ipse pono eam a me, et ile- sanu.m? Quod in alio psalmo dicilur : Ego dixi, Do-
rum sumo eam (Joan. x , 17 , 18)? Sed, Tristis esl tnitte, misereremei, sana animammeam, quoniampec-
aitima mea usquead morlem,qui dixit, quxdam mem- cavi libi(Psal. XL, 5).
bra sua in se figuravit. Plerumque enim jam mens 8. Hxc vox , fratres, luta est' : scd vigilate in
bene credit et bene novit fulurum hominem secun- operibus bonis. Tangite psalterium , obediendo prx-
dum fidem suam in gremio Abrahx : credit hoc, et ceplis : tangile cilharam, tolerando passiones. Frattge
lamen cum venerit aliquis arliculus mortis, lurbalur esurknli panem luum, audisti ab Isaia : noli jejunium
cx familiarilaie quadam saeculihujus ; erigitaudiium putare sufficere. Jejunium le castigat, non alierum
in illam vocem Dci inlernam, audil rationabile car- rcficit. Fructuosx erunt angustix lux , si alteri prx-
rocn inirinsectts. Ita enim desuper in silentio sonat stileris latitudinem. Ecce fraudasli animam luam :
quiddam, non auribns, sed menlibus; ut quicumque cui dabis quod tibi abstulisti?ubi ponesquod tibi de-
audit illud roelos, txdio afficiatur ad strepitum cor- negasti ? Quam mullos pauperes saginarc potest in-
poralem , et tota ista vita humaua lumulttis ei qui- termissum hodie prandium nosirum! Ita jejuna, ut
dam sit, impedicns audittmi superni cujusdam soni alio manducahte prandisse te gaudeas, propler ora-
nimium delcctabilis, et incomparabilis, et incffabilis. tiones, ut exaudiaris. Ibi cnim ait : Adltucloquenlele
Et revera cum ita conlingit ex aliqua pcrturbationc, dicam, Ecce adsum; si fregeris ex animo esurknli pa-
vim patilur homo , alloquens animanisuam : Uiquicl ttcm (Isai. LVIII,7, 9 ct 10) : quia plerumque lit a tri-
Iristis es, aniina mea, el utquidconlurbastne? An forle slibus et a murmuranlibus, ut careant laediointerpel-
ideo quia difficile purgata vita invenitur, cum ille lanlis, non ut reficiant viscera indigentis : Hilarem
judicat qui novit ad purum et liquidtimjudicare? Quia aulem dalorem diligit Deus (II Cor. ix , 7). Si panem
ctsi probabilisjam viia cst iuler homincs, iia ut ho- dederis tristis, el panem et merilum perdidisli. Ergo
mines quid jam reprebendant juste non habeant : cx animo fac : ut ille qui intus videt adbuc loqtiente
procedit examen ab illius oculis, procedit regttla exx- te, dicat, Ecce adsum. Quam celeriler accipiunlur
quans non fallaciier, cl invenit in homine quxdara orationcs bene operantium : et hxc juslilia liominis
qux reprehendat Deus, qux homines reprebendenda iu hac vita, jejunium, eleemosyna, oratio. Vis
non videbant, nec illc ipse intus qui judicandus est. orationem tuam volarc ad Deum? Fac illi duas alas,
Hxc timens anima forte conturbalur : alloquilur eam jejunium ct elecmosynam. Tales nos invcniat, ut
mcns, quasi dicens, Quid limes de peccatis, quia non securos inveniat lux Dei, ct veritas Dci, curo venerit
potes omnia devitare? Spera in Dominum, quoniam liberare nos a morle, qui jam vcnit subire pro nobis
conftteborilli. Quxdam sanat prxsens allocutio, rcli- mortem. Amen.
qua purgal fidelisconfessio. Plane lime, si justum te
dicis; si non habes illam vocem ex alio psalmo : Ne IN PSALMUM XLIII
inlres in jndkium cum servo tuo. Quare , Ne intres in
ENARRATIO.
judkium cum servo tuo ? Misericordia lua mibi opus
est. Nam si judicium exhibueris sine miscricordia, SERMO ADPLEBEM.
quo ibo? Si iniquitales observaverisDomine, Domine, 1. Psalmus iste filiis Coredicitur, sicutejus tilulus
quis sustinebil(Psal. cxxix, 3) ? Ne intres in judkium prxfcrt. Interpretatur autem Core Calviliumvel Cal-
cum servo tuo, quia non juslificabilur in conspeclutuo varia, et invenimus in Evangelio Dominum Jesum
omnis vivens(Psal. CXLH , 2). Ergo si non justificabi- Cbrislum in loco Calvarix crucifixum (Matlh. xxvn,
tur in conspectu tuo oronis vivens, quia quicumque
53). Ergoclarum est, quodfiliis passionis ejuscantetur
hic vivit, quantumlibet justc vivat, vx illi si cum illo hic
Deus. Nam ex alio psalmus. Habemusaulem hinc evidentissimum et
in judicium intraveril propheta firmissimum(csiimoniumapostoli Pauli: quia lumcum
arroganles et superbos identidem sic objurgal: Ut- in persecutionibus Genliliumlaboraret Ecclesia, binc
quid vullis mecumjudkio conlendere?Omnesdereliqui- sumpsitversum.queminterponereladexhorlationemet
slis me, dkil Dominus(Jerem. n , 29). Noli ergo judi- consolalionem paliehtix. IJic enim diclum est, quod
cio contendere : da operam esse justus; et quantum- ille in Epislola sua posuit: Propler le mortificamurtola
cumque fueris, confitere te pcccatorem; semper spera die, depulali sumusvelut ovesoccisionis(Rotn. vm, 36).
misericordiam : etinista ' humili confessioncsecurus Vocem ergo martyrum audiamus in Psalrao : cl vox
* AiiqnotMss.,insta. * vatic. el iteg. Mss.,vestraest.
483 S. AUGUSTINlEPISCOi'1 ig4
martyrum videle quam boham causam habeat, cum non diceremusnisi ista esse summa bona qux prxslat
dicit, Propler te. Nam et Dominus ideo addidii, pro- Deus servis suis , et niajora ab illo non desiderare-
pter justitiam, cum diceret : Beali qui persecutionem mus. lden aiilein htiic vilx male dulci miscet aroarilu-
patiunlur propterjustitiam (Matth. v, 10): ncqtiisquam dines tribulationum , ut alia qux salubriter dulcis
persectilionempatiens, ex ipsapcenaquxrerei gloriam, est, requiralur; hoc est, In itttellectitmfiliis Core.
non honam habens causam. ¥A hinc exboriaius suos Denii|ue audiamus Psalmum, et ibi poiius hoc videa-
ait, Beali eritis cum vobis illa et illa fecerint vel dixe- mus.
rii.t bomines, propier me. Hinc ergo vox l, Propler 5. [vers. 2, 3.] Deus, aitribus nostris atidivitnus;
pa>
te moriificamurlota die. tres noslri anntinliaveruntnobis, opttsqtiod opralus es
2. [vers. 1.] Est autcm roagnx considcrationis et in dkbus eorum , et in diebus antiquis. Admirantes •
magux profnndiialis consilium Dei, quid causx fuerit quare in istis diebus tanqiiani deseiueril eos quos in
ul cum patrcs noslros Patriarcbas, et totum illum passionibus cxcrcerc voluerit, recolunt prxteriia quas
populuni lsrael eduxerit in manu fortissima de ^Egy- audierunl a pairibus, lanqtiam dicentes : Non ea qux
pto, ct persequenles inimicos eorum in mari dcnicr- patimur nobis rctnlenint patres noslri. Nam el in illo
serit, duxerilque percontradicentes gentes.debellaiis- psaluio boc dixit : ln le speraverttittpatres nostri, spe-
qtie liostibusin terrain proinissionisposueril, viclorias- raveruut, el erttisli eos: ecjo autemsum vermis, et non
que niagnas ex pauciiate suoriiniin magna inimicorum honto, opprobriumlwmiiium,elabjeclioptebis(Psal, v,
niultiludine feceiit : postea placuerit ei qtiasi avcrtere 7). Illi spcravcrunt, et libcrasti eos : egone speravi,
se a populo suo, ul stragem occisioniset morlis pale- et dcreliquisti me; et sinc causa credidi in te, et sine
rcntur sancti ejus, et nemo resislerel, neino def.-n- causa iioinen nicurn scriptum est apud le, et nomen
dcrcl, nemo prohiberei;qnasi uvcrterit faciem suam a ttiuin scriplum cst in nie? Ilxc ergo nobis indicavc-
gemilibus cortim, quasi oblitus sit eos, quasi ipse non runt patres noslri. Manus lua genles disperdidil, et
sit Dctts, qtii in manu valida et brachio excelso evi- planlasti eos; infirmaslipopulos, et expulisli eos : id
dcntissima potentia patrcs nosiros, id eU illtnn popu- est, populos expulisti de terra sua , tit istos introdti-
lum, sicul dixi, ab ^gyplo libcralum, victis pulsisi|ue cercs atqtie plantarcs, eorumque reguuni tua miseri-
de tcrra stt.i genlibus constittierit in regno , rairanti- cordia confiriiiares. Hxc audivimus a patribus no-
bus oinnibus quod sxpe a paucis multi victi cssent. slris.
Hoc crgo in geinilu confessionis incipit cantari in 4. [vers. 4. ] Sed forte ideo illi ista potuerunt, qnia
psaltno isto. Non Irustra enitn isla facla sunt, nisi ut fortcserant, quia prxlialores, quia invicli, quia exer-
inlelligatur quare facta sint. Proinde quia facta stitit, citati, quia -bellicosi?Absit. Non hoc indicaverunt
manifestum est: quare sint facla , allius (|u:crcndum nobis palres nostri, non boc habet Scriptura; sed quid
est. Ideo litulus non habet tanlum , filiis Core; sed , habcl, nisi qtiod sequitur? iVonenim in gladiosuo Ita-
In inielleclum* fitiis Core. IIoc ct in illo psalmo est, reditale possederuntterram, el brachiumipsorum non
cujus primum versum ipse Dominus de cruce dixit : salvos fecileos; sed dextera lua, el brachiumttium, el
Deus meus, Deus meus, respicein me, quare tne dereli- illuminatio vullut,tui. Dexteralua , pnlenlia tua; bra-
qnisii? Transfigiirans enim nos in id quod dicebat, ct chium tuuin, ipse Filius tuus. Et illuminalio vultus
in corpus suum (quia ct nos sumus corpus ejus , ille tui: quid est hoc? Quia lalibus signis cis affuisti, ut
caput noslrum), vocem de cruce non dixit suam , sed prxsens inielligereris. Numquid enim qtiando nobis
nosiram. Non enim unquam eum dereliquit Deus, nec Deus aliqtio niiraculo adcst, faciein ipsius oculis
nos dixit noslris videtnus? Sed effeciu miraculi suam
ipsc a Patre unquam recessit; sed proptcr prxscn-
?
hoc : Deus tneus, Deus tnetts, utquidme dereliquisli liam insinuat hominibus. Denique omnes qui mi-
Nam sequilur ibi: Longe a satttte mea verba delkto- rantur ad hujuscemodi facta, quid dictint? VidiDeum
rum meorutn.Et oslcndit ex quorum persona hoc dixe- prxsenlcm. Sed dextera lua, et bracltiumluuin, eliltu-
rit; non cnim in ipso delictum potuit inveniri. Clama- minatio vullus ttti: quoniam cotnplacuisliin eis : boc
bo ad te, inquit in ipso psalmo, per diem, et non exau- est.siccum cis egisii, ut bene placeres in eis, ut
dies; et nocte , subaudiltir utique, et non exaudies; sed quisqnis eos attenderel quomodo cura eis ageretur,
addidit : el non ad insipkntiam mihi (Psal. xxi, 2, 5), diceret quia vere Deus est cum illis, et Deus illos
id esl, hoc ipsum quod non exaudies, non ad insi- agii.
ad inlel-
picnliam mihi, sed ad intelleclum. Quid esl, 5. [vers. 5. ] Quid ergo? Alter erat lunc, et alter
lecium non exaudies? id est, me non exaudies ad
est nunc?Absit. Quid enim sequitur^Tu es ipserex
temporalia, ut intelligama te desideranda sempiterna. tiieuset Deusmeus. Tu es ipse, non enim mutatus es.
Non ergo relinquit Deus , et cum videtur relinquere, Tcmpora mutala vidco , crcator tcinporum non mnt.i-
lollit quod male desiderasti, el docet quid dcbeas bene lur. Tu es ipse rex meuset Deusmeus.Tu niesoles du-
desiderarc. Si enim semper Deus in islis prospcri- cere , tu ine soles regere , lu milii soles subvenire.
latibus faverel nohis, ut omnia nobis abnndarent, Qui matidttssalntem Jacob. Quid est, Qnt mandas?
nosirx tri-
nullamque in tempore isto mortalitatis Etiamsi tu per luam prorsus substanliam alque natu-
bulalioncm, nullas pressuras angusliasque pateremur; ram qua es quidquid es, occullus es, nec per hoc
• Edd.:Htncergo vox Martyrum. Abest,Marlyrum,a
Mss. < omnesMSS, , admirans: et in&a,reootit.
* SicMS9. juxta LXX.AtEdd., sedmteUecltis fitiiscore.
485 ENARRATIOJN PSALMUMXLIII. m
quod es interfuisti patribus, ut facie ad facicm te bunt. Ipsi vero consideraveruntet conspexerunt me:
vidcrent; tamen pcr quamlibet creaiuram tti mandas non dixit, Considerabunt el conspicient. Diviscrunl
sa!utcm Jacob. Etenim illa visio facic ad faciem.libc- sibi vestimenlamea (Psat. xxi, 17, 19): non dixit,
ratis in resurrectione servatur. Et illi patres etiam divident. Ornnia ista lanquam prxterita dicuntur,
Novi Teslamenli quamvis revelala mysteria tua vi- cum Jrilura sinl; qnia Deo el futura tam certa sunt,
derinl Squamvis revelata secrelaannunliavcrint; la- tanquam praUerila sint. Nobisenim ea quaeprxterie-
men in speculo se videre dixerunt et in xnigmale : runt,certa sunt; qux fulura, incerta sunt. N ivimtts
servari aulem visionem in fiitnrum facie ad faciem cniiu aliquid accidisse, et non potesi fiuri ut non ac-
(I Cor. xin, 12), quando venerit quod ipse Apostolus ciderit quod accidit. Da prophetam cui ' lam certum
ail: Morluienim eslis, el vita vestra absconditaest cum sit fiiturum quam libi prxtcrituin : et quam lilji quod
Chrislo in Dco ; cum aulem Cliristus apparuerit, vita mcminisli fictuni, non potcsl fieri ut non sit facium,
vestra , tunc et vos apparebitiscum ipso in gloria (Co- lam illi quod novit fulurum , non potcst fieri utnon
loss. ni, 5, 4). Tuncergo nobis servaturvisio illa facie fial. Ideo de securitate dicunliir tanquam prxterila ,
ad faciein , de qua et Joannes dicil : Dilectissimi,filii qux adbuc futura sunt. Hoc ergo speramus. Salvos
Dei sumus, et nondum apparuit cjuid erimus; scimus eiiim fecisli nos ex afftigenlibusnos, el eos qui oderuul
quia cum apparuerit, similesei erimus, quoniamvidebi- tws coitfudisli.
mus eutnsictiii est (Uoan. iu, 2). Etsi ergo tunc palres 9. [vers. 9.] In Deo laudabimur tota die. Videle
nosiri non tc viderttnt facie ad facietn sccundutn qiieiiiadmodummiscet etiam verba futuri temporis,
quod tu es , etiamsi isla visio servalur in resurreclio- ut inlelligas et prxterita qux dicla sunt de fuluro
ne, tamcn etsi Angeii affuerunl, lu mandas sululem esse prxdicla. ln Deo laudabimttrtola die: et in no-
Jacob. Non solum per te ades , sed per quamcuinque mine tuo confitebiinur in swcula. Quid, laudabimur?
creaturam itiam affticris, lu mandas hoc proplcr salu- quid , confilebimur? Quia ex oinnibus affligentibusnos
. leni * servorum luorum quod lu ipse per te facis; lioc eruisli nos, quia reguum pcrpcluum dabis nobis, quia
autem fit pro salule servoruin luoruin quod faciunt complebilur in nobis, Beati qui habitanl in domo lua,
qtiibus mandas. Cuin crgo tu ipsc sis rex mcus et Dotnine, in swcula saculorum laudabuitt te (Psal.
Deus meus, et Itt mandes saiutem Jacob, quare isla LXXXIII , 5).
nunc palimur? 10. [ucrs. 10.]Hxcergo futura cum certa sint no-
6. [vers. 6.] Sed forte prxlerila lantum narrata bis,etilla prxterilacuma palribus noslris audierhnus,
sunl nobis , de fuluro aulem non cst aliquid tale spc- quid inodo? Nunc autem repulisli et confudistinos.
randum. lnio vero spcrandum. In te inimkos nostros Confudisli, non iu conscicntia nostra, sed in facie
venlilabtmus.Ergo patrcs nostri indicavcrunt nobis hoiiiinum. Eiat enim tempus quo affiigercntur Chris-
opus quod operatus es in diebus eorum , et in diebus tiani, cum ubique fugerent, cum ubique dicerelur,
anliquis : quia nianus lua genies disperdidit, ejecisli Christianus est, tanquam ad insullalioncm et ad op-
populos cl planlasli eos. Isla prxterila sunt: de fu- prubrium pertinerel. Ubi est crgo ille Deus nosler ,
luro rero quid erit ? /n le inimkos noslros venlilabi- rex nosler, qui niandat salutem Jacob? Ubi est ille
mus : veniet teinpus quando omnes inimici Cbrislia- qui fccil omnia qux nobis narraverunt paires nnsiri ?
norum, sicut palea ventilenlur, sicut pulvis vcntilen- Ubi est qui faclurus cst onuiia qux nobis revelavit
lur, et dc terra projicianlur. Ergo si et prxterila sic pcr Spiritumsuum?Numquid mulalus esl? Sedin in-
sunt uobis narrala, et futura talia pracnuntiata; in tetteclumfiliis Corefiunl hxc. Aliquid enim intelligere
mcdio praescntiumquare laborainus, nisi in intetle- debcmus, quare nos ista omnia medio lemporc pati
ctum filiisCore? In le inimicosnostros venlilabimus: et voluil. Qux omnia ? Nuitc autem repulitli el confu-
tn nominetuo spernemusinsurgenlesin nos. IIoc dc fu- disli nos : el non egredieris Deus in virtulibus noslris.
turo. Procedirous ad iiiiniicos nostros, et lu nobiscum non
7. [vers. 7.] Non enim tn arcu tneo sperabo : quo- procedis : videmus eos, prxvalent illi, et nos inva-
modo hec patres in gladio suo. Et gladius meus non lidi sumus. Ubi est illa virlus tua? ubi csl dextera ct
salvum[aciet me. potentia lua? ubi mare siicaium? ubi^Egyptii perse-
8. [vefs. 8.] Salvosenim fecisti nds ex afftigentibus quentes fluclibus obruli (Exod. xiv, -21, £7)? ubi
nos. El lioc figura prxterili dc futtiro diciiur : sed Amalecli resistens, in crucis signo superatiis (Id.
ideo tanquam prxterilum dicitur, quia lam cerluui .xvn, 11 ) ? Et non egredieris Deus in virlulibus no-
est quasi facium sit. Intendite quare plcraque Pro- slris.
phelx ita dicunl tanquam prxterita sint, cum prx- 11. [vers. 11.] Averiisti autem nos relrarsum pra
nuntieiilur futura , non facta. Nam elde ipso Domino itiimkis nosltis : ut qtiasi illi antesinl, nos rctro ;
fulura passio prxnunliabalur, et tamen , Foderunl, illi victores, nos vicli deputemur. Et qui nos oderunt,
inquit, manus tneas et pedes meos, dinumeraverunt diripiebanlsibi: quid, nisi nos?
omniaossa ntea : non dixit, Fodient, et dinumera- 12. [vers. 12.] Dedistinos tanquamovesescarum, et
in naiumibustHspersislinos : a nalionibiis manducati
1PleriqueUss.,quamvisrevelatomysteriotuofuerint. tlnus sumus. Hi significantur qui sic passi sunt, ut in cor-
FuUensium codex, qiunnvis r elatores ini
mysterii fuerint.
1 Aliquot Mss., t u mandasttl liocfiat pro saluteservorum
iJ.orum,quodfaciuntqttUmsmandat. • unus MS.,cufnon tatn certumsU.
 487 S. AUGUSTINIEPISCOPI 488
pus geniium verterentur. Plangit enim eos Ecclesia , non quia aliquid meruimus ? Deinde de ipsa repara-
lanquam membra sua devorata. tione, de secunda nalivitate quid dicturi sumus ? Me-
13. [vers. 13.] Vendidisti populumluumsine pntio. rita nostra fecisse ul nobis illa salus perpetua mitle-
Vidimus enim quos ' dedisti, non vidimus quid acce- retura Domino? Absit. Si merila nostra aliquid fa-
pisti. Et non fuil multiludo in jubilalionibus eorum. cerenl, ad damnationem noslram venirel. IJon venit
Numquid enim quando fugiebantChristiani persequen- ille ad inspectionem meritorum , sed ad remissionem
tibus inimicis idololatris, fiebant congregationes et peccatorum. Non fuisli, et factus es : quid Deo de-
jubilationesDeo? Numquid concinebanlur hymni de disti? Malus fuisti, et liberatuses: quid Deo dedisti?
ecclesiis Dei, qui soleut in pace concini, dulcique Quidnon abeo gralisaccepisli? Merilo etgralia no-
concentu fraternilatis Deiauribus personari? Et non minatur, quia gratis datur. Exigitur ergo a te, ut et
fuit mullitudo in jubilationibus eorum. lu gralis eum colas : non quia dat lemporalia , sed
14. [tiers. 14, 15.] Posuisli nos in opprobriumvi- quia prxslal xterna.
cinis noslris , subsannalionemel derisum his qui in cir- 16. Sed ipsa xterna vide ne aliter cogites , et co-
cuitu noslro sunt. Dosuisli nos in similitudinemin na- gitando xterna carnaliler, nilnlominiis Deum gra-
tionibus.Quid est, in similitudinem? Quando maledi- tis non colas. Quid enim ? Si ideo colis Detim,
cenles homines similitudinem dant de eo quem de- quia dat tibi fundum , non eum ciillurus es ,
testanlur : Sic rooriaris , sic puniaris. Quanla lunc quia lollit libi fundum ? Sed forle tu dicis : ldeo
dicta sunt (alia? Siccrucifigaris. Hodieque non desunt eumcolam, quia dabitmihi villam, non tamen iem-
hostes Chrisli, illi ipsi Judxi, conlra quos quando poralem. Nihilominus adhuc corruptam mentem ge-
defendimus Chrislum, dicunt nobis : Sic moriaris ris : amore enim casto non colis, adhuc mercedem
quomodo ille. Non enim illam mortem intulissent, expelis. Ea enim vis habere in futuro sxculo, qux
nisi eo modo mori vehementer exhorruissent; aut hic necesse est derelinqtias : mulare vis voluptatem
quid mysterii Iiaberet, si intelligere poltiissent. Cx- carnalem, non amputare. Non laudatur in illo jcju-
cus quando inunguitur, collyrium in manu medici nium, qui ad luxuriosam coanam servat ventrcm
non videt. Nam crux ipsa ct pro ipsis persequenlibus suum. Invilantur enim aliquando bomines ad coenam
facta est. Inde sunt postea sanati, el in eum credi- magnam, et cum ad eam volunt avidi venire, jeju-
derunt quem ipsi occiderunt. Posuisti nosin similitu- nant: numquid hoc jejunium continentix, cl non po-
dinem in nalionibus, commolionemcapitis in populis : tius luxurix deputandum est? Noli ergo talia sperare
commolionem capitis ad insultandum. Et loctilisunt tibi danda a Deo, qualia hic jubet conlemnere. Hacc
labiis, et moveruntcaput (Psal. xxi, 8). Hoc Domino, enim sperabant Judxi, ideo turbabantur in illa quac-
hoc eliam omnibus sanctis ejus, quos persequi, quos stione. Nam el ipsi resurreciionem sperant, sed ad
lenere, quos illuderc, quos tradere , quos affligere , tales voluptates corporis se sperant resurrecturos,
quos occidere potuerunt. quales hic amant. Ideo cum eis proponeretur quae-
15. [«ers. 16,17.] Tota die verecundia mea contra slio illa a Sadducxis, qui non credunt rcsurrectio-
me est, el confusiovutlus mei operuit me : a voceex- nera, de illa rouliere qux ntipsit seplero fratribus si-
probrantis et obloquenlis: hoc est, a voce insultan- bimet succedentibus, cujus eorum in resurreclione
tium elcriroen milii objicienlium, quia colo tc, quia erit uxor, deficiebant', et respondere non polerant.
confiteor le : el crimen mibi objicientium de illo no- At verc Dominoquando est proposita, quia nobis re-
mine, unde mea omnia crimina delebuntur. A voce surrectio talis promittitur, non qua rcpelantur hujus-
exprobranlisel obloquenlis,id est, contra me loquen- modi 2 voluptates, sed qua xterna de ipso Deo gau-
tis. A facie inimki et persequentis.Et quis hic intelle- dia comparenlur, respondit Dominus, et ait: Erratis
ctus? Qux prxlerita dicta sunt, non in nobis fient : nesckntes Scripluras, neque virlutem Dei : in resur-
qux futura sperantur, non apparent. Prxterita : in reclioneenim nequenubent, neque uxores ducent: non
magna gloria tua eductus est populus de ^Egypto, Ii- enimincipient mori. Id esl, non ibi qtixritur sueccssor,
beratus a persequentibus, ductus per gentes, expul- ubi non eril decessor. Et quid erit ? Sed erunt, in-
sis gentibus collocatus in regno. Qux futura ? Edu- qtiit, wqualesAngelisDei (Matth. xxn, 29, 30, et Lttc.
ccndus populus de ista ^Egyplo sxculi, duce Christo xx, 35,36). Nisi forte pulas, quod Angeli cpnlis
apparentc in gloria sua; ponendi sancti ad dexteram, quolidianis, et vino quo te inebrias, gaudeanl, aut
iniqui ad sinistram, daronandi iniqui cum diabolo in hoc forte arbitraris, quod Angeli uxores habcant.
xterna pcena; accipiendumregnum a Christo cum Nihil eorum est apud Angclos. Unde gaudent Angeli,
sanctis in sempilernum. IIxc sunt fulura, illa prxtcr- nisi undc Dominusait: Nescitis quia Angeli eorum
ita. In medio quid? Tribulationes. Quare? Ut appa- semper vident faciem Palris (Mallh. xvm, 10)? Si ergo
reat animus colens Deum, quanlum colat Deum; ut ad faciem Patrisgaudenl Angeli, ad tale gaudium le
videatur utrum gratis colat eum a quo salutem gralis prxpara : aut si invenis mclius quam videre faciem
8
accepit. Si enim tibi dicat Deus, Quid dedisti raihi ut Dei ? Vx tali amori tuo, si vel suspicaris aliquid
facerem te? Certe si factus promeruisti me , non me 1 sic Mss.At Edd., tn resurrectionefutura erat, voxde-
promerueras anlequam facerem te. Quid dicturi su- fickbat.
mus ei, qui primo gratis nos fecit, quia bonus est, J octo Mss.,hujus mundi.
3 Hicin Edd.additur,iltucte prwpara; quod a Mss.ab«
* PluresMss.jOuoi/. est.
489 ENARRATIO1N PSALMUMXLIH. 490
pulcbrius, quam cst ille a quo cstomne pnichrum, quod modolectum est in Evangelio (Marc, IV,10,17,
quod te teneal, ne illum cogitare roercaris. Dominus 20, et Luc. viu, 13,15). Radicem, inquam, charila-
iu carne erat, et apparebat bonio horoinibus. Qualis tis habe, ut cum sol exorlus fuerit, non le urat, sed
apparebal? Jam dixi, homo hominibus. Quid magnum nutriat. Hac omnia venerunt super nos, et obliti non
apparebal? Caro carni. Quid magnum apparebat, de sumus le; et inique non egimusin testamentottio; etnon
quo dictum est: Vidimuseutn, et non habebatspeciem recessilretro cor noslrum.Sed quia lixc omula inter
nequedecorem(Isai. LIII, 2)? Quis non habebat spe- tribulaliones facimus, jam in angusta via amiwlantes,
ciem neque decorem? De quo ilem dicitur : Specio- declinasli semitas noslrasde via lua.
tut fortna pra filiit hominum(Psal. XLIV,3). Ut homo, 18. [vers. 20.] Quoniam humitiatli nos in loco in-
non babebat speciem neque decorem; sed speciosus firmiiatii. Ergo exallabis nos in loco forliludinis. Et
forma ex eo quod est prae filiishominum. Ideo for- operuit nosumbramortis. Hxc enim mortalilas umbra
mara iilamdeformem.1carnis ostendensoculisintuen- moriis cst. Vera mors est damnatio cum diabolo.
tium, quid ail ? Quidiligtl me, mandata mea custodit; 19. [tiers.21.] Si obliti sumus nomen Dei nostri:
el qui diligil me, diligetur a Palre meo, et ego diligam Isle est intellectus (iliorum Core. Et si expandimut
eutn, et oslendamilli meipsum(Joan. xiv, 21). Quem niunusnostras ad Deumalienum.
videbant, ostensurum se illis promiltcbat. Sed qtiid 20. [vers. 22.] Nonne Deus requirel ista ? lpse enim
esl hnc? Quasi diceret, Videlis formam servi, occuita novitoccultacordis. Novit, el requirit: si novit occulta
esl form.i Dei: per hanc vobis blandior, illam vobis cordis, quid ibi facit? NonneDeus requiret ista? Novit
servo; hac vos parvulos nutrio, illa grandes pasco. in se, requirit propter nos. Elenim ideo requirit
Ergo ul hxc Gdesnoslra qua purgamur, ad invisibi- Deus aliquando, et dicit sibi innotesccre, quod facit
lia praeparelur, hoc est, quod in inlelleclumfiliis Gore tibi innotescere. Opus suum libi dicil, non cogni-
facla sunl ista omnia, ut detrahcrenlur sanciis ea lionein suani'. Dicitnus plerumque, Lxtus dies,
quaehabebant, delraheretur et ipsa vita temporalis : quando serenus est: nuroquid ipse dies gaudet? Sed
ut non propler haecipsa lemporalia colerent ipsum gaudentcm dicimus, quia gaudenies nos facit. Et di-
xternum, sed amore illius casto tolerarent hxc cimus, Triste cceluro. Non enim est ullus lalis sen-
- omnia qux pro lempore patcrenlur. sus in nubibus : sed quia homines hujusmodi viden-
17. [vers. 18, 19.] Deniquequia inlellexerunt hoc tes ccelifacicm contristantur, trisle dicilur, eo quod
filii Core, quid dicunt? Hac omnia veneruntsupernos, tristes facit. Sic et Deus cognoscere dicitur, quando
et oblitinonsumus te. Quid est, et obliti non sumuste? cognoscentos facit. Deus dicit ad Abraham : Nune
Et inique non egimut in tettamentoluo : et non recet- cognoviquia tu limesDeum (Gen. xxu, 12). Ante non
sit retro cor twstrum: et dectinastisemitas nostras de cognoverat? Sed ipsc Abraham se non' cognovit:
via twa.Ecce est intellectus, quia nnn recessit rctro quia in ipsa tentatione ipse sibi innoiuit. Plerumque
cor nostrum, quia obliti non sumus te, quia iuique enim homo pulat se posse quod non potest, aut pu-
non egimus in lestamento tuo, posili in magnis tri- lat se non posse quod potesl; accedit ad illuro inter-
bulalionibus et perseculionibus genlium. Declinasti rogatio cx divina dispensatione, et per inlerrogatio
tentitat nottrat de via tua. Seniitx enira nostrx erant nem nolus fit sibi; et dicilur Detts cognovisse, quod
in voluplatibus sxcttli; semitx nostrx erant in pro- illum fecit nosse. NumquidPetrus noverat se, quando
speritatibus temporalium rerum : tulisti semitas «lixitmedico : Tecum sum usque ad mortem (Matlh.
nostras de via tua, et osteudisti nobis qnam arcta et xxvi, 35)? Medicus noverat, vena inspecla, quid in-
angusta via est qux ducii ad vitam. El declinasti se- lus agcrelur in xgroto; xgrolus non noverat. Venit
mitas nottras de via tua. Quid est, declinatti semitas acccssio teutalionis; et probavil medicus senlentiam
nostras de via tua? Tanquam diceret nobis, In tribu- suam, pcrdidit xger prxsumptionem suam. Sic ergo
Iatione positi.estis, multa patimini, multa qux ama- et novit Deus, et requirit. Novit. Quomodo ipse re-
batis in hoc sxculo, amisistis : sed non vos dimisi quirit? Propter le, ut tu invenias te, et gratias agas ei
in via, quam angustam vos doceo. Laias semitas qui fecil le. NonneDeus requiret ista ?
quxrebatis: quid vobisdico? Hac itur ad vitam sem- 21. Ipse enimnovit occulta cordis. Quid est, novit
pilernam : qua vultis ambulare, ad morlem pergilis. occulta? qtix occuUa? Quoniampropter lemorlificamur
Qttamlata et tpatiosa via est qua ducit ad inleritum, et tota die, depulati sumus velul oves occisionis. Poles
mttlti tunl qui ambulant per eam! Quam arcla et an- enim videre mortificari hominem; quaremortificelur,
gtttta via ett qumducit ad vilam, el pauci sunt qui am- ilescis : Deus hoc novit; res in occulto cst. Sed dicit
bulant per illam (Matth. vn, 13, 14)! Qui sunt pauci? uiihi aliquis : Ecce pro nomine Christi dctinetur,
Qui lolerant tribulaliones, qui tolerant tentationes, nomen Christi confitetur. Quare non et haefeticino-
qui inistis omnibus molestiis non deficiunt; qui non men Chrisli confilentur, et non tamen jam propter
ad horam gaudenl ad verbum, et in tempore tribu- ipsum nioriunlur 1? Prorsus in ipsa Ecclesia, dicam,
lationis lanquam orto sole arescunt (Id. xiu,20, 21, 1 DuoMss.,noncognitionisum.
• In plerisqueMss.,se cognovU, omissanegatione.
23), sed habent radicem charitatis, sicut audivimus 3 Er. et i.ov.: Quareluerelki nomen Chrisliconfitenlur,
el non tamenjampropleripsumnwriuntur? Am.et aliquoi
Mss., Q uare ? xonel hmrelwinomenchristi conlUenlur, sed
1 sic Mss.nullo fere exceoto.AtEdd. loco,deformem, non tamenpropleripsummoriuntur? Ah'iMSS., Quare non
babeul, de forma. et hceretkinomenchristi confitentur,etc.
SASCT. AUGUST.IV. (Seizc.J
IOI S. AUGUSTINJEPISCOPI 49«
catholica, putatis defuisse aut deesse posse, qui causa forsilan dixerit: Nimium humiliati sumus in hoc
humanx glorix paterentur? Si deessent hujusmodi pulvere , ultra quo humiliemur non liabemus: jam
homines, non diceret Apostolus : Si tradidero corpus pervenil usque ad summum humiliatio, venial et mi-
meumul ardeam, charitalem aulem non habeam, nihil seralio.
mihiprodest (I Cor. xui, 3). Sciebat ergo esse posse 25. An forte, fralres, eos plangit Ecclesia voce
quosdam qui hoc jaclatione facerent, non dilectione. isla, quibus IIIIqui persequebantur persuaserunt im-
Ideoobscurum est; Deus boc solus videt, nos non pietatem : ut illi qui perdurarunl hoc dicant, Humi-
possumus. Ipse solus potest judicare, qui novit oc- liata esl in pulvereanima noslra? Id est, inter manus
culta cordis. Quoniampropterte mortificamurlota die, pulveris htijus, intcr manus impiorum et persequen-
deputati sumus velut oves occisionis.Jam dixi, hinc lium, Humiliataest in pulvereanima nostra, ad hoc ut
eliam apostolum Paulum tcslimonium posuisse ad le invocaremus, ul dares auxilium de tribulatione:
exhortandos manyres, ne deficerent in tribulationi- venterautem nosler hmsitin terra, id est, consensit
bus pro noroine Cliristi suscepiis. impielati pulveris hujus venter nosler; hoc est enim
22. [uers. 23.] Exsurge, quare obdormis, Domine? diclum, Hmsit. Si enim cum diligis el ardes charitate,
Cui dicit? et quis dicit? Nonne magis diceltir ille dor- recte dicis Deo, Adhasit animamea pott te (Ptal. LXII,
roire, et halare ', qui talia loquitur, Exsurge, quarc 9); et, Mihi adhmrereDeobonumest (Psal. LXXII, 28):
dormis, Domine? Respondet libi, Nevi quid dicaro : tunc aulem adhxres Deo, quando consenlis Deo: non
scio quia non dormit qui custodil Israel (Psal. cxx, sinc causa dictum est, de ventre isto quod adhaesitin
4): sed tamen martyres clamant, Exsurge, quare ob- terra, nisi quia illi significantur, qui persecutionem
dormis, Domine?0 DomineJesu! occisus es, dormi- non tolcrantcs, consenserunl iniquis : sic enim haese-
sti in passione,jam nobis resurrcxisti. Novimusenim runl in lcrra. Sed quare dicli sunt venter, nisi quia
qtiia nobis resurrexisli. Quare rcsurrexisti ? Genles carnales sunt: ut os Ecclesix in sanctis sit, in spiri-
qux nos persequunlur, mortuum te putant, resur- lualibus sit; venter Ecclesix in carnalibus sit? Itaque
rexisse non credunt. Exsurge ergo et illis. Quare os Ecclesix eminet; venler absconditus est, lanquam
dormis, non nobis, sed illis? Si enim jam te illi cre- roolliorct infirmior. Hoc significat quodam loco Scri-
derent resurrexisse, numquid eos qui in te crederent ptura, ubi quidam dicit se accepisse librum; et liber
persequi poterant. Sed quarepersequuntur? Dele, oc- ipse dulcis erat, inquit, in ore meo, et amarus in ventre
cide nescio quos», qui crediderunt in te nescio qtiem meo (Apoc. x, 10). Quid esl hoc, nisi quia prxcepla
male mortuum ? Adhuc eis dormis : exsurge ut intel- summa qux capiunt' spirituales, non capiunt carna-
ligant quia resurrexisli, el quicscant. Denique factum les; et de quibus gaudent spirituales, contrislanlur
esl dum moriunlur mariyrcs, et ista dicunt, dor- carnales?Liberiste, fratres, quid habel? Vendeomnia
miunt, et excitant Christum vere mortuum dormi- qumhabes, el da pauperibus.Quam dulcis in ore Ec-
tionibus eorum; surrexit Cbristus quodauimodo in clesix! Ab omnibus spiriiualibus factum est. Al vero
gcntibus, id est, creditus est resut rcxisse : ita paula- carnali cuicumquedixeris, Fac hoc; facilius a le tri-
tim et ipsi credendo convcrsi ad Chrislum, fecerunt stis recedil, sicut ille dives a Domino (Matth. xix,
numeruin niagnum, qucm timerent persecutores, et 21, 22), quam facit quod dictum est. Quare autem
cessaverunt persecuiiones. Unde? Quia resurrexit tristis recessit, nisi quia liber ille dulcis est in ore, et
Christus in gertlibus,qtii illis ante non credentibus in venire amarus? Dedistinescio quid auri et argenti;
dormiebat. Exsnrge,et ne repellasusquein finem. venlum est ad hunc articulura, ut nisi perdas, forte
23. [vers.24.] Qimrefacietntuam averlis?quasi non aliquod peccatum committas, injuriam forle ingeras
adsis, quasi oblittis sis nosiri. Obliviscerisinopiamno- Ecclesix, blasphemare cogaris : posito ilaque in an-
tlram, et tribulalionemtwstram. gustiis, aul damno pecunix, aut damno juslitiae,dici-
24. [vers.25. | Quoniamhumiliataest in pulvereani- tur tibi, Perde polius pecuniam, ne perdas justitiam:
tnanostra. Ubi humiliatacsl? In pulvere, id esl, pul- tu autera cui non dulcis est in ore justitia, sed adhuc
vis nos persequitur. llli nos persequunlur, de quibus in illis membris infiriniises, quales in ventre deputat
dixisti: Non sic impii, non sic; sed lanquam pulvis Ecclesia, contristatus eligisaliquando amittere aliquid
quem projicit ventusa fucie lerrm (Psal. i, 4). Humi- de juslitia, quam vel nuinmum * de pecunia; el per-
liata esl in pulvereanimanostra ; Itmsilin terra venier culis te damno graviore, implens saccellum tuum, et
noster. Pcenam nimix humiliationis mihi videtur ex- exinaniens cor tuum. Fortassis ergo de illis dixerit,
pKessisse,qua quisque quando se prosternit, hxret in Hatitinterraventernosler.
terra venter ejus. Quisquis enim ita humiliatur ut 26. [vers. 26.] Exsurge, Doritine, adjuva not. El
genua figat, adhuc babel quo huniilietur: quisquis vere, carissimi, exsurrexit et adjuvit. Namquecnm
autem sic humiliatur ut hxreal in terra venter ejus, exsurgeret, id esi,:cum resurgeret, et gentibusinuo-
ultra quo humilietur non habet. Si enim ultra volue- . tescerel, cessanlibus perseculionibus, etiam illi qui
ril, jam non eril humiliare, scd obruere. Hoc er.go Jiaeserantin lerra, eruti suni de lerra, et agentes poe-
1 Edd.,dormire,balareet ululare.AtMss.omitluut,ulu- nitentiani, reddili sunt corpori Christi, quamvis intir-
tare : et ex iis nonnulliloco,balare,habeut,hatare : qui- mi, quamvis imperfecti, ut complcretur in eis, lm-
dam, valare. > sic MSS.AtEdd.hicet proximoloco,pro, caphtnt,ha-
* Sicomnesfere Mss..Edd.autem ferebant,Deleverunt, bent, accipiunl.
occiderunteosqmcredideruntin te nescioquem,etc. » AliquotMss.,mmimum.
 «93 ENARRATIOIN PSALMUMXLIV. 494
perfectum meum viderunt oculi lui, et in libro tuo 20). Et quia Dominus invitaverat nos ad imitationem.
omnet tcribentur (Ptal. cxxxvm, 16). Exsurge., Do- puerorum, quando ante se parvulum posuit, et ait,
mine, adjuva nos : et redimenos propler nomenluum: Nisi qttis fueril ul puer iste, non intrabit in regnumca-
hoc est, gratis; propler nomen tuum , non propter lorum (Matth. xvm, 2, 3); ibi quoque Apostoluscau-
nerilum meum; quia tu dignalus es facere, non quia lus, ubi revocat a mente puerili, vocat rursus ad imi-
ego dignus sura cui facias. Nam el hoc ipsum quod tationem puerilem : Nolite, inquit, pueri efficimen-
non sumus obliti te, et non rccessit retro cor 110- tibus, sed malilia parvuli eslote, ut mentibus perfecli
strum, quod non expandimusmanus nostras ad Deum sitis (I Cor. xiv, 20). Quem deleclat imilari puerum,
alienum, nisi te adjuvante, unde possemus? nisi lc non delectet imperitia , sed innocentia. Illi vero ex
intus alloquente el exhortante, non • deserenie, unde imperitia insultabant sancto Dei calvo, et clamabant
valeremus? Ergo sive patientes in tribulationibus, post enm : Calve, calve. Factum esl ut a bestiis con-
sive gaudentcs in prosperitatibus, redime nos; non sumcrentur : el figuraverunlhominesin eadem inente
propter roeritum nostrum, scd propier nomen tuuin. puerili stulle irridenles quemdam calvum; quia in
Calvarix loco crucilixus est. Possessi sunt ergo tales
velut a bestiis, hoc est a dxmonibus, a diabolo et an-
IN PSALMUM XLIV gclis ejus, qui opcralur in filiis diflidentix. Tales
ENARRATIO. pueri erant, qui ante sacratum lignum stanlcs caput
SEBMO agitabanl, et dicebant: Si fiHusDei esl, descendatde
(a). cruce (Matth. xxvn, 33, 39, 40). Hujus nos filii su-
i. [vers. I.] Hunc psalmum sicut vobiscum cum mus, quia filii sponsi sumus : et nobis est
cum altentione inscriptus
exsultationecanlavimus, ila nobiscum
de sanctis psalmus iste, cujus tilulus dicitur, Filiis Core, pro his
considerelis peto. Canlatur enim nuptiis, ' commutabuntur.
qum
de sponso el sponsa, de rege et plebe, de Salvatore 2. Quid ego exponam quid sit, pro his qumcommu-
et de his qui saivandi snnt. Qui cum veste nuptiali tabunlur?
Quid ego dicam? Hoc omnis mulatus agno-
venit ad nuptias, gloriam quxrens sponsi, non suam, scit. Qui audit haec, Pro his qua commulcibuntur,vi-
non solum libenter audit, quod solet esse etiam ho- deal quid erat, cl quid nunc sit. Et primo ipsuro
niinum speciacula quxrentium, non facla exhiben- mundumvide.ilcoroinulatum; ntiperadoraulem idola,
tium; sed etiam mandat cordi, quod nnn ibi vacet, modo adorantem Deum; nuper servientera iis quae
sed germinet, erumpat, crescat, perficiatur, assuma- fecit, modo ei a quo faclus est. Pro his qua commu-
lur. Oporlet enim nos esse, quibus ' hoc canlelur, tabuntur, videle quando dictum sit. Modojam residui
filios Core, quod habel litulus Psalmi. Erant enim Pagani mulala expavescunt: et qui nolunt mutari,
isti quidam homines : veramtamen omnis inscriplio vident refertas ecclesias, templa descrla; hac ccle-
Lilterarum divinarum aliquid innuit intelligentibus, britatem, ibi soliludincm. Mirantur mutata , legant
et non tanlum auditorem , verum etiam cognitorem prxdicta : aurem acconimodent promissori, credant
desiderat. Interrogamus enim vim hebraici verbi, exhibitori. Sed el unusquisque nostrum, fratrcs, ex
quid sit Core: et, sicut se inlerpretationes babent vetere horaine in novum mutalur; e.\ infideli fidelis
omniumverborum in Scriptura positorum, renunlia- fit, ex raptore largilor, caslus ex adultero, benelicus
lur nobis, filios Core interpretari filiosCaivi. Quod ex malefico. Ergo cantetur nobis, Pro his qua com-
nomen non ad irrisionem accipiatis, ne invenianiur mutabunlur: et sic incipiat dcscribi, pcr quem com-
in sensu puerili, quales pueros legiraus in libro Re- mulala sunl.
'
gnorum, insultanles Elisxo sancto prophetae, el cla- 3. Sequitur enim : Pro his qumcommulabunlur,fir
mantes post ipsum : Ascende catve, ascende calve. liis Core, in inlelleclnm, Cuntkum pro dileclo. Nara
Tales enim pueros stulie garrulos, et in suam perni- dilectus ille visus cst a perseculoribus suis, sed non
ciem maledicentes, exeuntes de silva besiiaecomede- jn intellectum. Si enim cognovissent, nunquara Do-
runt (IV Reg. 11,23, 2i). Hoc scriplum est, et ubi sit roinuro glorix cruclfixissent (I Cor. 11,8). Ad hunc
scriplum commemoravimus: qui meminerunt, reco- intellectum oculos alios quxrebat ipse, cum diceret:
gnoscant; qui non meminerunl, legant; qui non le- Qui tne videt,videt et Palrem (Joan. xiv, 9). Soneleum
gerunt, credant. Quod ergo illud factum figuravil in jam Psalmus : gaudeainus in nuptiis, el nos crimus
futurum, non nos debet apprehendere. Significati cum iis qui fiunl nuplix 9 qui invitantur ad nuptias;
sunt enim in illis pueris slulti homines, babeines et ipsi invilali sponsa est. Etenim sponsa Ecclesia
ignoranliaesensum; quales nos non vult esse Aposto- est, sponstis Cliristus. Solent dici ab scholasticis *
Jus, ubi dicit: Nolite pueri esse mentibus(1 Cor. xiv, carmina quxdam uxores ducentibus et nubentibus ,
1 SicMss.AtEdd.,ivamdeserente,undevakremus? , quacvocanlur epithalamia; quidquid ibi cantatur, ad
* In Corb.MS.et invetiislissunolibroReniig.tilulumhunc
incipUde Psal.xuv, 1v nonasseptem- 1 F.dd.,pro iis qui commutabuntur:et aliquaotoinfca:
gerit Psahnusiste:sermo ItabUusinbasUicaBestituta. in hu- per qiteincoinmulutistinl.AlpotioresMs».habentcommu-
bris, quartaferia,
jus basilicsesecretarioacta prsenotauturCarthag.quxdaui lata sttnl: et, pro Itisqumcommulubuntur. ApudLXX,Grae-
concilia,inler aliacarthag. generale an. 401, die 13 se- ce»amliguoMss. genere est, tipertbnallbiatliisomendn.
plemb.celebratum. plnres oniitlunt,quifiunlnupthe.
» MSS. vatic.et Reg.: oportetenimnossea quibushoc 3 Edd.,scholastkis. Al MSS., scolastkis: pro quo forle
canteturfdiiscore. repouendiuu;scoliaslkis;ductonominea scuiio,quodGrao
ifl) AdplebemCarthaginensem. cis est convivalecarmen,inter pocuJaeoncinisolitum.
 ±m S. AUGUSTINIEPISCOPI W6
honorero cantatur sponsi et sponsx: an forte ct in Caniicum, neque oculos vestros a splendorepulchri-
nupliis islis, quo invilali sumus, thalamus non est? tudinis illius avertal carnis infirmitas.Sumroaetvera
El unde dicit alius psaluius : In sole posuit tabernacu- ptilchritudo justilia est: ibi illum non videbis pul-
lum suum, et ipse tanquam sponsus procedensde tha- chrum, ubi deprehendis injustum : si ubique justus,
lamo suo (Psal. xvm, 6)? Conjunctionuptialis, Ver- ubique decorus. Yeniat ergo nobis inspiciendns ocu-
bum et caro : hujus conjunctionis llialaraus, virginis lis mentis, descriptus a quodam laudatore suo pro-
uterus. Etenim caro ipsa Verboest conjuncla : unde pheta : ecce incipit.
etiam dicitur, Jam non duo, sed una caro (Matth.xix, 4. [vers.2.] Eructavitcor tneumverbumbonum.Quis
6, ef Ephes. v, 32). Assumplaesl Ecclesia ex genere dicit, Pater, an Propliela? Intellexeruntenim quidam
, humano, ut capul esset Ecclesix ipsa caro Verbo Patris personam dicentis, Eructavitcor meumverbum
1
conjuncta, et cxteri credenles membra essent illius bonum, commendanlis nobis nativitatem quamdam
capitis. Nam vis videre quis venerit ad nuplias? In ineffabilem. Ne forte putares aliquid assumptum,
princtpio erat Verbum, el Verbumerat apud Deum, unde Filium generaret Deus; quemadmodumhomo
et Deus eral Verbum (Joan.i, 1). Gaudeat sponsa sibi assumit aliquid unde generet filios, conjugium
amata a Deo. Quando amala? Dum adhuc fceda. scilicet, sine quo prolem procreare horoonon potcst:
Omneseniinpeccaverunt,ail Apostolus, et egenlgloria ne igitur putares aliquo conjugio indiguisseDeum,
Dei (Rom.ni, 23). Et iterum : Etenim Chrislus pro unde Filiura generaret, Eructavit, inquit, cor meum
impiis tnorluus esl (Id. v, 6). Amala est fceda,ne re- verbumbonum.Hodiecor tuum, o homo, general con-
mancret fucda. Non enim verc fccda amata est, quia silium, nec quxrit uxorem : per consilium nalum ex
non fosditasamata est: nam si hoc amaret, hoc ser- corde luo xdilicas aliquid; et illa fabrica, anlequam
varet: evertit foeditalem, formavit pulchriludinero. slct in opere, slal in consilio'; ct inest jam quod fa-
Ad qualem venit, el qualcm fecit? Ycniat jam ipse in Clurus es, in eo per quod faclurus cs: et laudas
verbis prophelicis; ecce ipse sponsusprocedat nobis: fabricam nondum exislenlem, nondumin specie xdi-
amemus illum; aut si invenerimus in eo aliquid foadi, ficii, sed in prolalione consilii; nec laudat alius con-
non aracmus. Ecce ipse invenit multa foeda,et ama- silium tuum, nisi aut indicaveris, aut viderit quod
vit nos : si aliquid fcedi invenerirousin eo, non ame- fecisti. Ergo si per Verbumomnia, el Verbumde Deo;
mus. Quia ct hoc ipsum quod carnem indutus est, ul inspice fabricam factam per Verbum, el ex isto acdi-
de illo eliam diceretur, Vidimuseum, et nonhabebat ficio mirare consilium. QualeVerbumest per quod
speciem neque decorem (lsai. LIII, 2); si consideres factuin est ccelum et terra, ct omnis ornaius coeli,
misericordiam qua factus esl, et ibi pulcber est. Sed omnisfecunditaslerrae, diffusiomaris, distcniio aeris,
Judxorum personam gerebat propheta, cum diceret: fulgor siderum, claritas solis et lunx? Videnturhxc:
Vidimuseum, et noii habebatspeciemnequedecorem. transcende et hxc; cogita Angelos,Principalus, Se-
Quare? Quianon ininlelleclum.Intelligentibusautem, des, Dominationes,Polestatcs : omnia per ipsum fa-
el Verbumcaro factumesl (Joan. i,14), niagna pulcliri- cta sunt. Unde ergo isla bona facta sunl? Quia eru-
tudo cst. Mihi aulem absit gloriari, dixit unus amico- ctatum est per quod (ierent, Verbumbonum. Ergo
ruin sponsi, nist tn cruceDomininoslri Jesu Christi Verbum bonum : et ipsi Verbo diclum cst, Magister
(Gal. vi, 14). Parum est ut non inde erubescas, nisi bone.Et ipsum Verbum respondil, Quid me interrogat
eliam et glorieris. Quare ergo non habuit speciem de bono? Nemo bonus, nisi unus Deus (Maltli.xix, 17,
neque decorem? Quia Christus crucifixus, Judxis et Marc. x , 18). Dictum esl, Magislerbone; et dicit,
quidem scandalum, Gentibus slultilia. Quare autem Quid tne interrogasde bono?Addidit etiara, Nemobo-
et in cruce habuit decorem? Quia quod stultum est nus, nisiunus Deus.Quomodoergo et ipse bonus, nisi
Dei, sapientiusest quam homines; etquod infirmum quia Deus? Non soluro autera Deus, sed cum Palre
cst Dei, fortius est quam homines (I Cor. i, 23, 25). unus Deus. Non enim dicendo, Nemobonus,nisi untts
Nobis ergo jam credentibus, ubique sponsus pulcher Deus, discrevit se, sed univit. Eruclavit cor meunt
occurrat. Pulcher Deus, Vcrbum apud Deum: pulcher verbumbonum. Dixerit hoc DeusPaler de Verbo suo
in utero virginis, ubi non amisit divinitalem, et sura- bono atque benefico bono nostro , per quod solum
psit bumanitatem : pulcher natus infans Vcrbum; bonum ulcumque boni esse possumus.
quia et cum esset infans, cum sugeret, cum manibus 5. Sequitur, Dico ego opera tnea regi. Adhuc Pater
portaretur, cceli locuti sunt, Angeli laudcs dixerunt, loquitur? Si adhuc Pater loquitur, quxramus et hoc
Magosstella direxit, adoratus est in praesepi, cibaria quomodosecundumfidemveram ct caiholicamintel-
mansueloruro (Luc. n, 8-14, el Matth. u, 1). Pulcher ligamus, Dico ego opera tnea regi. Si enira Paler dicit
ergoincoelo, pulcher in terra; pulcher in utero, opera sua Filio suo regi nostro; qux opera Pater di-
pulcher in manibus parenlum; pulcher in miraculis, clurus est Filio, cum omnia opera Palris per Filium
pulcher in flagellis; pulcher invitans ad vitam, pul- facta sint? An forle, Dico egoopera mea regi, ipsum
cher non curans mortem; pulcher deponensanimam, Dico , generationem Filii significat? Vereor ne hoc
puJcher recipiens; pulcher in iigno, pulcher in se- aliquando a tardioribus non possit intelligi: verum-
'
pulcro, pulcher in coelo. In intellectum audite tamen dicam; sequatur qui potest, ne non dicto non
1 sic Mss.At Bdd.,puteherm wtetlectu.dudUeCanti- 1 omnesMss.,et iUafabricaantequamtttt, stat cons\.
cum,etc. lium.
497 ENARRATIOIN PSALMUMXLIV. 498
sequalur et qui polest. Legimusin alio psalmo dictunr. quanlum audet humana intelligentia, et lioc posse
Semel locutusesl Deus (Psal. LXI,12). Toties loculus accipi ex persona Patris diclum, Lingua mea calamus
est pcr Prophelas, tolies per Apostolos, liodieque lo- scriba. Quia quod lingua dicitur, sonat et transil;
quiiur per sanCtos suos, et ait: Semel locutus est quod scribitur, manet: cura ergo dicat Deus Verbum,
Deus. Unde semel loculus est, nisi propter Verbum et Verbum quod dicitur non sonet el transeat, sed et
unum?Sicutauleni Eruclavitcormeumverbuinbonum, dicalur et maneat; scriptis hoc maluit Deus compa-
inlelleximns ibi generationem Filii; veluli repetitio rare, quam sonis. Quod aulem addidit, velocilerscri-
mihi videtur facla in consequenti sententia, ut illud benlis, impulit mentem ad inlelligentiam : sed non pi-
quod diclum erat, Eructavit cor meumverbumbonum, gra remaneat, respiciendo anliquarios, aut respi-
repeterelur in eoquod ait, Dico. Qnid esl enim, Dico? ciendo qualeslibel veloces notarios; si autem hoc
Vcrbum profero. Et unde profert Deus verbum, nisi atlenderit, remanebit ibi. Jpsum velociler, cogitet
cx cordc suo, ex intimo suo? Tu non dicis nisi quod velociter; ct videat quare diclum sit, velociter. Velo-
ex corde tuo profers; verbum tuum quod sonat et citer Dei tale est, ut velocius nihil sit. In Scripturis
transil, aliunde non proferlur : et miraris quia ita di- enim scribitur littera post litteram, syllaba post syl-
cit Deus?Sed dicere Deixternum est. Tu dicis aliquid labam, verbum post verbum; nec ad secundum trans-
modo, quia lacebas paulo antc : vel ecce nunc non- ilur, nisi primo perscripto. Ibi autem nihil velocius,
dum verburo profers; cum anlem proferre cceperis, ubi non mulla sunt verba, nec tamen aliqufd prxter-
rumpis silentium quodaromodo, et gencras verbum missum est, cum in uno sint omnia.
quod antea non erat. Non sic Deus genuit Verbum : 1 7. [vers. 3.] Ecce jam Verbum illud sic prolatum ,
dicere Dei sine initio est, ct sine fine; et tamen unum xternum , ab xterno coxternum , veniet sponsus.
Verbumdicit. Dical alteriim, si quod dixit transierit. Speciosusforma prm filiis hominum. Pra filiis homi-
Cttm vero et a quo dicilur manet, et quod dicilur num : quare non et prx Angelis? Quid voluit dicere,
manet; et semel dicilurel non finilur; el ipsum semel Pra filiis hominum, nisi quia homo ? Ne hominem
sine inilio dicilur, nec bis dicitur, quia non transit Christum queralibet hominem putares, ait, Prm filiis
quod semel dicitur. Hoc est ergo, Erucfavtf cor meum hominumspeciosus forma. Etiam homo prx filiis ho-
verbum bonum, quod est, Dico ego opera mea regi. minum; eliam inter filios hominum, prx filiis homi-
Quare ergo, Opera meadico? Quia in ipso Verbo omnia num; etiam ex filiis hominum, prx filiis hominum.
opera Dei. Quidquid enira facturus erat Deus in Diffusa est gratia in labiis tuis. Lex per Moysen dala
creatura, jam in Verbo erat; nec esset in rebus, nisi est; Gralia et veritas per Jesnm Chrislum facla est
essct in Verbo : quomodo et in te non esset in * fa- (Joan. i, 17). Diffusa est gratia itt labiis luis. Merito
brica, nisi cssel in consilio. Sicut in Evangelio dici- mihi subventum est, quia condelector legi Dei sccun-
tur : Quod factum est in ipso vila eral (Joan. i, 3, 4). dum interiorem hominem. Sed alia Iex in membris
Erat ergo quod factum est, sed in Verbo erat: et meis repugnat legi mentis mex, et captivum me du-
omnia opera Dci ibi erant, et opera nondum erant: cit in lege peccaii, qux est in membris meis. Mi-
sed Verbum erat, et Verbum hoc Deus eral, et apud ser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis
Deum erat, et Filius Dei eral, et cum Palre unus hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum
Deus erat. Dico ego opera mea regi. Audiatdicentem, nostrum (Rom. vn, 22-25). Diffusa est crgo gratia
qni Verbum intelligit; et videat cura Patre sempiter- in labiis tuis. Venit nobis cum verbo * gralix, cum
iitim Verbum, in quo sunt etiam qux futura sunt, in osculo gratix. Quid isla gratia dulcius? Quo pertinet
quo non abierunt et quaetransierunt. Hxc opera Dei gralia isla? Beati quorum remissx sunt iniquilales,
in Vcrbo, tanquam in Verbo, lanquam in Unigenilo, et quorum lecta sunt pcccala (Psal. xxxi, 1). Si se-
tanquam in Dei Verbo. verus judex veniret, ncc aflerret islara graiiam diffu-
6. Quid crgo sequilur? Lingua mea calamus scri- sam in labiis suis, quis de salule aliquid speraret ?
btr, velociterscribenlis.Quid simile, fralres mei, quid Quis non sibi hoc timeret quod peccatori debebalur?
habet simile lingua Dei cttm calamo scribx? Quid Ille veniens cum gratia , non exegit quod debebatur,
hahet simile petra cum Christo (ICor. x, 4)? quid solvit quod non debebat. Num enim non peecator
habet simile agnus cum Salvalore (Joatt. i, 29)? quid debebat mortem ? Aut vero tibi peccatori debebatur,
habet Ieo cum Unigeniti fortittidine (Apoc.y, 5)? Di- nisi supplicium? Debita lua dimisit, et indebita sua
cia sunt hxc tamen : el nisi diccrenlur, non aliquo exsolvit. Magna gratia. Quare gralia? Qnia gralis.
modo per hxc visibilia ad invisibilem informaremur. Propterea libi gratias agere licet, referre non licel;
Sic crgo bumilem simililudinera calami hujus, nec non enim potes.Quxreb.it ille quid retribueret, et
comparemus illi excellentix, nec tamen respuamus. dixit : Quid retribuam Domino pro omnibus qum re-
Quxro enim quare linguam suam calamum dixit esse tribuit milvi? El invenit quasi aliquid : Calicemsatula-
scribx vclociler scribentis ? At vero quantumvis ve- ris accipiam, et nomenDomini invocabo(Psal. cxv,
lociter scribat scriba, non comparatur illi velocitali, 12, 13). Hocilli rependis, quia calicem salularis ac-
de qua dicil alius psalmus : Usque in velocitatemcur- cipis, et nomen Dominiinvocas?Quis tibi dedit ipsum
rit verbumejus-(Psal. CXLVII, 15). Sed mihi videlur, calicem salutarem? Remansit in actione graliarum ,
1 SicMss.AtEdd., nist per vcrbumsuiim. nam in relalione defecit. Inveni quid Deo des, quod ,
i
i rbires Vss.,nottessetfabrka: ahsqueparticula,in. 1 corb. Ms. rerbmn.
 499 S. AUGUSTINIEPISCOPI 500
ab illo non acceperis; et retuleris gratiam. Sed cave dictum est, Eructavit cor meum verbumbonum, es
ne dum quxris quid illi rctribuas , quod ab illo non Propheta voluerint inlelligi, veluti dicente hymnum.
acceperis , invenias, sed peccaium tuum. Iloc plane (Quisquis enim dicit hymnum Dco, eructat cor ejus
ab illo non accepisti, sed nec ei dare debes. Hoc de- verbum bonura : quomodo qui blasphemat in Deum,
derunt Judxi, retribuerunt mala pro bonis; acce- eructat cor ejus verbum malum.) Ut et illud quod
periinl ab eo pluviam , et fructum non dederunt, sed adjunctum est, Dico ego opera mea regi, significare
spinas dolorum. Ergo bonuin qiiidqttid volueris in te volueril summum hominis opus non esse, nisi Deum
dare Deo , non ie invenis accepisse nisi a Deo. Ipsa laudare. Illius est specie sua placere libi, ad le per-
est gralia Dei diffusa in labiis. Fccit te, gratis te fe- tinet eum in gratiarum aclione laudare. Opera lua si
cil. Nort enim erat cui prxstaret anlequam faceret. non fuerint laus Dei, incipis teipsum amare; et per-
Perieras, quxsivit te; et inventum revocavit te. Prx- tinebis ad illos de quibus dicilApostolus : Erunt enim
terila non imputavit, futura promisil. Vere diffusa hominesseipsos amantes (II Tim. m, 2). Displicelibi,
est gratia in labiis luis. placeat libi qui te fecit; quia in eo tibi displicesqtiod
8. Propterea , inquit, benedixit te Deusin wternum. in te ipsefccisii. Opus ergo tuum sil Iaus Dei, eruciel
Laboratur, ut boc possit intelligi adhuc a Deo Patre cor tuum verbum bonum. Dic ergo opera tua regi :
dici, Proplerea benedixitteDeusin mlernum.Accom- quia ut diceres, rex fecit, et ipse donavit qtiod offer-
modalius videtur hoc accipi ex persona Prophetx. res. Redde illi de suo , ne velis accepta parte patri-
Et mutaliones personarum repenlinx, el ornnino ex monii tui ire longius et prodige perdere l in mere-
iniproviso, inveniunlur in sanctioScripturarum libris; trices, et porcos pascerc. Hoc recordamini cx Evan-
cl si quis adverlat, plenx sunt paginx divinx. Do- gelio. Sed etiam de nobis dictum esl: Mortuus eral,
mine, libera animam meam a labiis iniquis et a littgua el revixit; perierat, et invenlusest (Luc. xv, 32).
dotosa; et statim , Quid detur tibi, attl quid adjkialur 10. Lingua meacaiamustcribm, vetociterscribentis.
tibi adversus linguam sttbdolain? Alia illic persona Non defuerunt qui sic intelligerenl Prophelara ea di-
crat, alia hic : ibi petentis, bic subvenienlis. Sagittce xisse qux scriberet, et ideo linguam suam calamo
polentis acutm, cum carbontbus vaslatoriis. Alia per- scribx comparasse. Velociterauiero scribentisvoluisse
sona est, Quid detur tibi, aut quid adjkiatur tibi; et in dicere, ul significaret ea se scribere, qux velociter
consequentibus fit alia , Heu >ne! quia incolulustneus ventura eranl, ul velociter scribere, velocia scribere
longinquus facttts est (Psal. cxix , 2-5). In paucis ver- intelligatur, id est scribere non tardatura. Non enim
sibus tam crcbra mulalio personarum intelleclum ad- tardavit Deus sxbibere Cbristum. Quam cito evolu-
monet : non exprimit locum ubi mulalur; non dici- tum sentitur, quod peractum agnoscilur! Recordare
tur, IIoc dixit homo, boc dixit Deus; sed ex ipsis ver- geuerationes ante te, invenies Adam tauquam he-
bis fit nobis inlelligere quid ad hominem pertineat, stcrno die factum. Ila gesia legimus omnia ab ipso
quid ad Deum. Homo autem dicebat, Eruclavit cor principio : ergo velociter facla sunl. Velociler eril et
meum verbttm bontim, dico ego opera mea regi. Ilomo dics judicii; prxveni velocitatem ipsius : velociter
dicebat, ille dicebat qui scripsit Psalmum; sed ex per- veniet, velocius lu mutarc. Aderit facies judicis, sed
sona Dei dicebal : incipit dicere et ex sua , Propterea vide quid dicil Prophela : Prmveniamusfaciemejus in
benedixitte Deusin alernum. Dixerat enim Deus, Dif- confessione (Psal. xciv, 2). Diffusa est graliainla-
fusa est gratia in labiis tuis, ei quem fecerat specio-' biis luis, proplereabenedixitte Deus in mlernum.
suni prx filiis hominum, etiam hominem quem Deum 11. [vers.i.] Accingeregladiumtuum circa femur,
anteomnia protulerat, xteruus coxternum. Impletus polentissime.Gladium litum, quid, nisi verbum luutn?
est ergo Propheta gaudio quodam ineffabili, et allen- lllo gladio stravit inimicos, illo gladio divisit filiuma
dens quid Deus Paler de * Filio suo homini revela- patre, liliam a matre , nurum a socru. Legimus hxc
verit, qui potuit dicere ista el ex persona Dei, Pro- in Evangelio : Non venipacemmiltere,sed gladium. Et
erunt in una domo quinque divisi adversum se, duo
plerea , inquit, benedixitte Deus in wlernum. Quare ?
Propter graliam. Illa enim gralia quo pertinel? Ad adversus tres, et ires adversusduos erunt divisi: id est,
adversus patrem, filia adversus matrem, nurus
regnum ccelorum.PrimumenimTestamentum lerram filius
adversussocrumsuam (Matlh. x, 54 , 35, et Luc. xn,
promiserat: et aliud prxmium fuit vel promissio
sub Lege posilorum, aliud sub Gralia : terra Chana- 51-53). Divisio hxc quo gladio facla est, nisi quein
nxorum Judxis sub Lege positis, rcgnum ccelorum Christus atlulita ? El rcvera , fralres , eliam quoti-
Cbristiauis sub Gratia positis. Itaque quod pertinebat dianis exemplis videmus haec. Placet juveni alicui
ad eos qui sub Lege positi erant, regniim, terra illa Deo servire, displicct pairi; divisi siint adversus se :
transiil: regnum ccelorum quod periinet sub Graiia illc promillit terrenam hxredilatcrn, ille amat ccelc-
aliud iste pollicetur, aliud ille eligit. Non sibi
positis, non transit. Propterea hic, benedixitte Deus, stem;
iion ad tempus, sed in aternitm. putet paler factam injuriam ; Deus solus illi prxfer-
9. Non defucrunt qui omnia etiam superiora vcrba lur : et lamen litigat cum filio volente servire Dco.
cx Prophetx persona accipi mallent : et hoc quod Sed fortior est ille gladitts spiritualis separans, quam
1 sic Mss. At Lov., queht Deus ante omnta prmtttk-
rat.2 1 PleriqueMss.,ire longiusel prodigerein merelrices.
sic Mss AIapudLov.hic deest dc : et paulopost,«wi 8 OmnesMss.,quogtadiofaclaest, chrislusatlulit: nec
oinillilur. babent, nisi quem.
 ENARRATIO1N PSALMUMXLIV. JJ02
copulans natura camalis. Fit hoc et de fltia adversus litale seminis esse magnitudinem nominis ', id est
matrem, mullo magis et de nuru adversussocrum. Filium Dei venturum ex filiis hominum per semen
Nam aliquando in una domo nurus et socrus inve- Abrahae,fecit ipsum servum suum, quem mittubai,
niuntur haereticaet calholica. Et ubi forliter recipitur ila sibi jurare? Pone, inquit, manum tuam sub femore
iste gladius, rebaptizationem non limemus. Poluit meo, et sic jura (Gen.xn, 3, el xxiv, 2, 3, el xxvi, 4).
dividililiaadversus raalrem suam, et non potest nu- Quasi diceret, Pone nianum tuam ad altare, aul ad
rus adversus socrum suam. Evangelium, aut ad Prophciam, aut ad aliquid san-
12. Factum est hoc generaliter eliam in genere ctum. Sub femore meo, inquit, ponemanum : habens.
bumano, divisus est iilius adversus palrem. Fuimus fiduciam, nec reverens lurpitudinem , sed inielligcns
enim aliquandofllii diaboli. Adhuc infidelibusdictum veritatem. Propterea, Accingere gladium tuum circa
est: Vot a patre diaboto eslis (Joan. vm, 44). Et femur, potenlissime.Potentissimeetiam ciroa femur :
omnis infidelitas nostra, unde, nisi a palre diabolo? quia quod infirmum est Dei, fortius cst hominibus
Non ille creando paler, sed nos illum imitando filii'. (I Cor. l, 25). Potenlissime.
Jam modovidetis filium adversus patrem divisum. 44. [vers. o.] Specie tua et pulchritudine tua. Ju-
Venit gladius ille; renunlial diabolo : invenit alium stitiam accipe, qua semper es speciosus et pulcher.
patrem, invenit aliammatrem. Ille ad imitationemse El intende, el prospereprocede, el regna. Nonne vi-
prabens, generabat in exitium : parentes duo quos demus? Certejam factum est. Allenditeorbem terra-
invenimus, in vitam .xternam generant. Divisus est ram ; intendit, prospere processit.elregnat; subditse
iilius adversus patrem. Divisaest lilia adversus ma- sunt omnes gentes. Quid erat illud videre in spiritu ?
trem suam : plebs illa qusede Judaeis credidit, divisa Quod nuncestexpeririin veritate. Quandodicebantur
est adversus Synagogam. Divisa est et nurus adver- hacc, nondura ita regnabat Chrislus, nondum inten-
sussocrum suam : plebs de Gentibus veniens, nurus derat, nondum processerat: pradicabanlur; exhibita
dicilur; quia sponsus Christus Alius Synagogae.Unde sunt, jam ea tenemus : in multis rcdditorem habemus
cnim natus est Filius Dei secundum carnem? Ex illa Deum, in paucis debitorem. lntende, el prosperepra-
Synagoga.Ille qui dimisil palrem et matrem, eladhsc- cede, el regna.
sit uxori suse, ut essent duo in carne una ( Gen. n, 15. Propter veritatem,et mansuetudinem,etjusiitiam.
24) : non conjectura nostra, sed attestante Apostolo, Reddila est veritas, quando verilas de lerra orta esl,
et dicente : Sacramentumhoc magnumest, ego autem et justitia de coeloprospexit (Psal. LXXXIV, 12). Prse-
dicoin Christoet in Ecclesia ( Ephes. v, 32 ). Dimisit senlatus est Christus exspectationi *generis humani,
enim patrem quodammodo: non omnino dimisitvel- ut in semine Abrahaebenedicerentur omnes genles.
uti ad separationem, sed ad susceptionem humanac Prsedicatum est Evangelium; veritas esl. Quid man-
carnis. Quomododimisil? Quia cum esset in forma sueludo? Passi sunt martyres, et inde mullum pro-
Dei, non rapinam arbitratus csl esse aequalisDeo,sed cessit, et promovit per oranes gentes regnum Dei :
semelipsumexinanivit, formam servi accipiens (Phi- quia patiebantur martyres, nec deficiebant, nec resi-
lipp. ii, 6). Quomododimisit et matrem ? GentemJu- slebant; dicentes omnia, nihil occultantes ; parati ad
daeorum,Synagogamillamhaerentemveteribus sncra- omnia, nihil recusantes. Magnamansuetudo! Corpus
menlis. Ad ipsam figuram periinet quod ait, Qutcest Christi hoc fecit, in capite suo didicit. Ille priorsicut
mihi mater, autqui fratres (Matth. xn, 48)? Ille enim ovis ad occisionem * ductus est, et sicut agnus corara
intus ducebat, illi foris stabant. Videle si non modo tondenle se non aperuit os suum (Isai. LUI,7): usque
ila sunt Judani.Docet Christus in Ecclesia, illi foris adeo mansuetus, ut pendens in cruce diceret, Pater,
stanl. Socrus ergo quidesl? Maler sponsi. Mater ignosceillis, quia nesciuntquidfaciunl(Luc.xxm, 34).
sponsi Domini noslri Jesu Christi, Synagoga est. Quid propler justitiam? Veniet eliam, ut judicet, et
Proinde nurus ejus Ecelesia , quae veniens de Gcn- retribuat unicuique secundum opera sua (Rom.n, 6).
tibus non consensit in circumcisionem carnalem, Dixit veritatem, pertulit iniquitatem 4, allaturus est
divisa esl adversus socrum suam. Accingeregladium sequitatem. Et deducet te mirabiliterdextera lua. Nos
tuwn. De potentia hujus gladii loquebamur, cumisla dextera ipsius, ipse dextera sua. llle enira Deus , nos
diceremns. homines. Dextera sua deductus est, id est potentia
13. Accingeregladium luum, sermonem tuum : sua. Etenim potenliam quam Pater habet, habet et
circa fcmur,potentissinie,circa femur habens gladium. ipse, et immortalitatem Patris habet el ipse; divini-
Quid est, circa femur? quid signilicatde femore? Car- tatem Patris habet, seternitalemPatris habet, virtutcm
ncm. (Jnde illud est: Non deficietprincepsde Juda, Patris habet. Deducet eum mirabiliter dextera ejus,
etdux de femoribusejus ( Gen. xux, 40 ). Nonne et faciens divina, patiens humana, malilias hominum
ipse Abraham, cui promissum erat semcn in quo be- sternens bonitate sua. Adhuc deducitnr et ubi non -
nedicerentur omnes gentes, quando misit servum dum est, et dextera ejus deducit eum. Hocenim enm
siium ad quxrcndam et ducendam uxorem filio suo,
yndc venirct illud semen sanctum in quo benedice-
rentur omnes gentes; fidetenens in illa veluli humi- 1 sicMSS. AtEdd.,nummis.
* SicMss.AtEdd., exspectatio.
3 Edd.,victimam.M ss.,occiskmem.
1 Ia hacsementiaMss.omittuntvoces,pater et filii. * Duovss., vrolui.itmtmsuetudinem.
 503 S. AUGUSTINIEPISCOPI 504
ducit, quod ipse donavil sanctis suis. Deducette mi- concupiscentiasfleclere volebant.Irascitur enim pec-
rabiliter dexleralua. calor et iniquus plerumque Deo, quia non pluit; et
46. Ctiers. 6. ] Sagittm tuas acuta,', polenlissimcel: non vull sibi Deum irasci, quia fluit. Et ad hoc pro-
verba cor transfigentia, amorem excitantia. Unde di- pemodum sedent quotidie homines, ut disputent
citur in Canticis canticorum : Quia vulnerata chari- contra Deum : Hoc facere debuil, hoc non bene fecil.
tate e.gosum (Cant. n, 5, et\, 8). Dicit enim vulnera- Tu videlicct vides quid facias, ille nescil? Distorlus
tam se esse charitate, id est, amare se dicit, xstuare tu cs, ille rectus est. Distorlum ad reclum quando
se dicit, suspirare sponso, unde accepit sngittam conjungis? Collineari non potest. Tanquam si in pa-
verbi. Sagitimlumacutoi,polenlissimm: et transligen- vimenlo sequaliponas lignum curvum; non adjungi-
tes, et eflicientes : acutm, potentissimm.Populi sub le tur, non cohaerct, non coaptatur pavimenlo : pavi-
cadent. Qui ceciderunt? Qui percussi sunt, et cecide- mcntum ubique xquale csl; sed illud curvum est,
runt. Populos videmussubditosClnisto, cadentes non non coaptatur aequali.Ergo Dei voluntas seqnalisest,
videmus. Exponit ubi cadunt: in corde. Ihi se erige- tua curva est : propterea tibi curva * videlur illa,
bant adversus Cliristum, ibi cadunt aiite Chrisiuin. quia (u illi coaplari non polcs : dirigead illam te, ne
Blasphemabat Saulus Cliristum, erectus erat : illam velis curvare ad le *; quia non poles, frustra
supplicat Christo , cecidit, proslratus est: occisus conaris : illa semper direcla cst. Vis illi hserere?
est inimicus Christi, ut vival discipulus Christi. Corrigere. Erit virga ipsius qui te regit, virga dire-
De coelo emissa sagitla, corde percussus est ctinnis. Inde et rex a regendo dicitur. Non aulem
Saulus , nondum Paulus , adhuc Saulus, adhnc rcgit qui non corrigit. Ad hoc est rex noster reclo-
erectus, hondum prnstratus : nccepit sagittatu , ruin rcx. Quomodo et sacerdos a sanctificandonos,
cecidit in corde. Non cnim quod prostralus est in ita et rex a regendonos ". Scd quid ait alio loco?
facie, ibi cecidit in corde 2; sed ubi ait: Domine, Cuni sanctosanctus eris, el cum viroinnocenteinnocens
ad Chri- eris, et cumelectoetectuseris, et cum
quid me jubes facere(Act.IX, 0)? Modoibas perversoperversus
stianns alligandosel perducendosad pcenam; et niodo eris (Psal. xvu, 26, 27): non quia perversus Deus,
dicisChristo : Quid mejubes facre ? 0 sagitlam acu- sed quia perversi perversum eum putant. Placel libi
tam, polentissimam, qua accepla cecidit Saulus ut bonum, bonus cst Deus : displicet libi, quasi pravns
csset Paulus ! Ut ille, ita el populi: genles attendile, est Deus. Curvus est ad te Deus, lua curvatura facit
videte subdilas Christo. Ergo, Populi sub te cadent, hoc : nam illius reclitudo semper manet. Audi in alio
in corde inimicorumregis : hoc est, in corde inimi- psalmo : Quambonus Deus Israel rectis corde ( Psal.
corum luorum. Ipsum enira appellat regem, ipsum Lxxii, 4 )!
novil regem. Populi sub le cadenl, in corde inimico- 48. [vers.8.] Virga directionis, virgaregni tui. Di-
rum regis. Iiiimici erant. : acceperunt sagittas ttias, lexisli justitiam, el odisti iniquitalem.Vide virgam
cccideruiit anle le. Ex inimicis amici facii sunt: ini- directionis, Ditexisti justiliam, et odisti iniquitatem.
mici inoriui sunt. amici vivunt. Hoc est, Pro his qum Accedead istam virgam, sit tibi rex Chrislus : regal
commuiabunlur.Quserimus intolligere verba singula, le virga ista, ne frangat te. Virga enim ferrea est illa,
versus singulos : ila lamen qu:crimus, ut de Chrislo inflexibilis.Et quid diclum est? Reges eos in virga
dici nemo dubitel. Populi sub te cadent, in cordeini- ferrea, et lanquamvas figuli conteres eos (Psal. n ,
micorumregis. 9). Alios regit, alios conterit : regit spiriluaies,
17. [vers. 7.] Sedestua, Deus, in smculaswcutorum. conlcrit carnales. Ergo accede ad istam virgam.Quid
Quia benedixit te Deus in aslernum, propter gratiam in ca limes? Haeccst tota ^virga : Ditexislijustitiam,
diflusam in labiis tuis. Erat aulem sedes regni judaici el odisli iniquiialem. Quid times? Sed forte iniquus
temporalis, perlinens ad eos qui sub Lege erant, non eras : audis enim regem luum ,'quia odit iniquitatem,
ad eos qui sub Gralia erant: venit ille ut liberaret et times. Est quod facias. Qnid odil? Iniquilatem :
cos qui sub Lege erant, et sub Gratia conslitueret. numquid te? Sed in te est iniquilas? Odil illam Deus,
Sedes ejus in smculasmculorum.Quare ? Quia sedes odcris et tu : ut unam rem ambo oderitis. Eris enim
illa prima regni temporalis fuit. Unde nunc sedes in Deo amicus, si odisli quod odit. Ita ct amabis quod
ssccula sa;culorum?Quia Dei. Sedestua, Deus, in sm- amnt. Displicealin teipso libi iniquilas tua, et placeat
cuia smculorum.0 oeternitalis divinitas 3! Non enim tibi creatura ipsius. Ilomo enim es iniquus. Duodixi
Sedes lua, nomina; duo nomina,homo et iniquus : in istis duo-
posset Deus sedem habere temporalem.
Deus, in smcula smculorupi. Virga direclionis, virga bus nominibus unum est nalurao, allerum culpx;
regni tui. Directionisvirga est, qua» dirigit bomines. unum tibi Deus fecit, alterum tu fecisti : ama quod
Curvi erant, distorli eranl : sibi regnare cupiebant, Deus fecit, oderis quod tu fecisti, quia et ipse hoc
se amabant, facta sua mala diligebant; non volunta- odit. Vide quomodo jam illi incipias conjungi, cum
tem suam Deo subdebant, sed volunlatem Dei ad suas odisli quod odit. Peccatum puniluruscst, quia virga
• Edd.,potentissime: et favetGraec.LXX,dunate.Atta- 1 Am.et nleriqueMss.,prava.
: sicque le- * Edd.,Dirigeread illam,teneillam.Kamsi itlam velit
men meliorisnotseMss.habent, potentissimm ad te.QuolocosequimurMss.
«isseAugustinum facileex ipsainterpretandirationeintel- curvare
3 Plerique
lisas. Mss., sacerdosad %anctificandosnos, ila rt
» Mss.hie nor habent,in cordc. rex*ad regendosnos.
'' oclfjMss.,(tuiUas. Itasex probienolaeMss.AlEdd.,tntit.
S05 ENARRATIO1N PSALMUMXLIV. 506
directionis est virga regni ipsius. Sed non puniat pec- nobis Deus, et missus est nobis : et ipsc Deus, ut
catum? Sed nou potesl. Puniendum est peccatum : si ungeretur , homo erat: scd ila homo erat, ut Deus
puniendum non esset, nec peccatum esset. Prseveni esset; ila Deus erat, ut komoesse non dedignarelur:
illum : non vis ut ipse puniat, tu puni. Ideo enim vcrus homo, verus Deus; in nullo fallax, in nullo
adhuc ipseparcit, differt, tenet manum, arcum inlen- falsus; quia ubique vcrax, ubique veritas. Deus ergo
dit, hocesl minas '. Clamaret tantum feriturum se, homo, et ideo unctus Deus, quia homo Deus, et fa-
si vellet ferirc? Differt ergo manum a peccalis tuis : ctus est Christus.
tu noli diflerre. Converte le ad punienda peccata tua, 20. Hoc figurabalur in co quod Jacob lapidem sibi
quia impunita esse peccata non possunt. Puniendum ad caput posuerat, et dormierat (Gen. xxvm, 11).
ergo erit, aut a te, aut ab ipso : tu agnosce, ul ille Jacob patriarcha lapidem sibi ad caput posuerat;
ignoscat. Allende exemplum in illo psalmo poenilen- dprmiens aulem illo lapide ad caput posito, vidit
tiae : Atierfefaciem tuam a peccatis meis(Psal. L, 44). apertis coelis scalam a coelo in lerram, et Angelos
Numquid dixil, A me? Alio enim loco aperte dicit: ascendentes et descendenles : hoc viso evigilavit,
JVe averlas faciem luam a me (Psal. xxvi, 9). Ergo , unxit lapidem, et discessit. In illo lapide inlellexit
Avertefaciem luam a peccatis meis : nolo videas pec- Ghrislum, ideo unxit. Videte ex quo
est. Ideo prsedicatur
cata mea. Quia videre Dei, animadvcriere Christus. Quid sibi vult illa unctio lapidis, prsesertim
ct judex quod punit, animadvertere dicitur, est, id
apud Patriarchas, qui unum Deum colebanl ? Factum
animum illuc advertere; inlendere ulique ad punien- esl autem in figura, et discessura est. Non enim unxit
dum, quia judex est. Sic est et judex Deus. Averte lapidem, et vcnit illuc semper adorare, et sacrificia
faciem tuam a peecatis meis. Tu ab ipsis faciem noli ibi facere. Expressnm est myslerium, non inchoalum
averlere, si vis ut Deus ab ipsis avertat faciem suam. sacrilegium. Et videte lapidem : Lapidem quem re-
Vide quoinodoboc offert Deo in ipso psalmo : Faci- probaveruntmdificantes,hic factus esl in
capul anguli
nus meumego,inquil, agnosco,et peccalummeumante (Psal. cxvn, 22). El quia caput viri Christus (I Cor.
me est semper (Psal. L, 5). Hoc non vult esse anle xi, 3), propterea lapis ad caput. Atlendile magnum
Dcum, quod vult esse anlese. Virgadirectionis,virga sacramentum : lapis Christus. Lapidem vivum, ait
regni lui. Nemo sibi multum de misericordia Dei blan- Pelrus, ab hominibus reprobalum, a Deo autem ele-
diatur; virga directionis est. Numquid dicimus, non ctum (I Pelr. n, 4). Et lapis ad caput, quia caput viri
esse misericordem Deum? Quid misericordius eo, Chrislus (I Cor. xi, 3). Et unctus lapis quia a chrismate
qui parcit lantum peccatoribus, eo qui in omnibus dicius est Christus. Et videnlur scalse,revelanle Chri-
conversis ad se non curat prseterita ? Sic eum dilige slo, a lcrra in coelnm,vel a cceloin lerram, et asccn-
misericordem, ut velis esse veracem : non enim mi- denles ct descendenles Angeli
illi auferre (Gen. xxvm, 12, et
sericordia potest juslitiam, neque justilia Joan. i, 51). Quid hoc sit, melius videbimus, cum
misericordiam. Interim quamdiu ille differt, lu noli
lesiimonium evangelicumab ipso Dominocommemo-
differre : quoniamvirga directiouis, virga regni ipsius. raverimns. No-tis
el odisli : quia Jarob ipse esl Israel. Illi enim
49. Dilexisti justitiam, iniquilatem pro- cum
Deus tuus. unxit Angelo luclanii et pravalenti, et benedicto ab
plerea unxit le, Deus, Propterea le, eo cui pravaluit, nomen mutalum est, tit appellare-
ut diligeres juslitiam, et odires iniquilalem. Et vide
tur Israei (Gen. xxxu, 28): sicul populus Israel prsc-
quomodo ail: Propterea unxit te, Deus, Deus luus. 0
vnluit Christo, ut cruciligeret eum; et tamen in his
tnDeus, unxit le Deus tuus. Deus ungitur a Deo.
qui Chrislo crediderunt, ab ipso cui praevaluit,bene-
Etenim in latino putalur idem casus nominis repeti- dictus est. Sed mulli non crediderunt, inde claudica-
lus : in grxco autem evidenlissimadistinctio esl, quia tio Jacob. Benedictio et claudicaiio. Benedictio in
unnm nomen est quod compellalur, et alterum ab eo his crediderunt : nam poslea novimus ex illo
Deus. 0 tu unxil te qui
qui compellal, Vnxil te, Deus, multos credidisse. Claudicalio anteni in liis
si unxit pnpulo
Deus luus : quomodo diceret, Propterea te, non crediderunt. Et quia plures non crediderunt,
Deustuus.Sic sic sic in qui
o lu Deus, accipite, intelligile, et pauci crediderunt; idco ut fieret claudicalio, te-
graco evideiiiissiuium est. Ergo quis est Deus uncius
Inliliidinemfemoris ejus. Quid est latitudo femo-
a Deo? Dicanl nobisJudsei. Scripturseistx communes tigit ris ejns? Multiludo generis. Videte ergoscalas illas :
sunl. Uuctus est Deusa Deo : uncium audis, Chrislum
: boc Dominiis quando vidil Nathanaelem in Evangelio ait:
inlellige. Eteiiim Cliristus a cbrismaie nomen
Ecce vere Israelila, in quo dolus non est (Joan. I, 47).
qimd appellalur Chrislus, unctionisest. Nec in aliquo Sic enim dicilurde ipso Jacob, Et erat Jacob sine doto
alibi iingebauiiir reges et sacerdotes, nisi iu illo
habitans in domo (Gen. xxv, 27) : hoc recolens Do-
regno ubi Christus proplietabatur et ungebalur, et
minus videns Nalhanaelem sine dolo de gentc illa ct
nudc venturum erat Chrisli nomcn nusquam : est
de populo illo, Ecce vere, inquit, Israelita, in quo do-
alibi oiuuiuo, iu nulla genle, in nullo regno. Unclus
? lus non est. Appellavit Israelitam, in quo dolus non
est crgo Deus a Deo : quo oleo, nisi spirituali Oleum
in oleum invisibile in sacra- esset, propter Jacob. Et ille Nathanael, Unde me
enim visibile signo est,
menlo est, oleum spirituale intus est '. Unclus est
enimesl; oleumspirituale,intusest.Edd.vero post, oleum
1 Tres Mss.,hocal minalur.yon clamaret,etc. spirilualc intus est, addunt isthaec verba, oletimrtsibite
Mss.al«iuit.
- mio MSS., in sigiivmest olciinmibilis: in sacramento exlerime*(,qus a nostrisomnibus
507 S. AUGUSTINIEP1SC0PI 508
nMtit Et Dominus, Cum essessub arbore fici vidi te : salvi fiunt, el in iis qui pereunt (II Cor. n, 45). Non di-
id est, cum esses in illo populo sub Lege constitulus, xit, Bonus odorin iis qui salvi fiunt, et malusodor in
quse carrtali umbra illum populum protegebat, ibi te iis qui pereunt; scd , Quod ad nos altinet, bonusodor
vidi. Quid est, ibi te vidi ? Ibi tui misertus sum. Ille sumus, et in iis qui salvi fiunl, et in iis qui pereunl. Sal~
autem recordatus quod fuerai etiam sub arbore fici vum fieri hominembonoodore non est improbabile ne-
in veritate, admiratus, quia putabat se a nemine vi- que incredibile : perire aulem homincm bono odore,
sum cum ibi esset, confitetur el dicit: Tu es Filius quaeratio est ? Magnavis, magna verilas: etsi capi non
Dei,tuesrex Israel. Quis hoc dixit? Qui audierat potest, ita est. Nam ul noveritis quia difficilecapilur,
quod verus esset Israelita, et dolus in illo non esset. statim subjecil : Et ad hmc quis idoneus? Quis intelli-
Et Dominus : Quia dixi libi, Vidi te sub arbore fici, gat homines mori bono odorc? Tamen aliquid dicam,
credidisli; majora horumvidebis.Loquilur cum lsrael, fratres. Ecce ipse Paulus pradicabat Evangelium;
cum Jacob, cum illo qtii sibi Iapidem ad caput po- multi illum araabant prsedicatorem Evangelii, multi
suerat, Majora horumvidebis. Quscmajora? Quia jam illi invidebanl: qui illum amabant, bono odore sal-
lapis ille ad caput est. Amen dicovobis, videbiliscm- vabanlur; qui illi invidebant, bono odore peribant.
lum aperlum, et AngelosDei ascendenleset descenden- Ideo et pereuntibus non mahis odor, sed bonus odor.
tes super Filium hominis(Joan. i, 48-51). Angeli Dei ldeo enim magis illi invidcbant, quia tam bona in illo
ascendant et descendantperscalasillas, fiat hocin Ec- gratia prsevalebat : nemo enim invidct misero. Erat
clesia. Angeli Deiannuntiatores sunt verilatis : ascen- ergo gloriosus in prsedicalione verbi Dei, et vivens
dant et videant, In principio erat Verbum, et Verbum secundum regulam illius virgse directionis : etdiiigc-
erat apud Deum, el Deus eral Verbum. Dcscendant, et bant eum qui in illo diligebant Christum , qui seque-
Videanl, quia Verbumcaro faclum esl, et habiiavil in bantur bouum odorem; diligcbat amicum sponsi sui
nobis (Id.i, 14). Ascendant, ut erigant magnos: ipsa sponsa , quuedicit in Canticis canticorum, Post
descendant, ut nulriant parvos. Vide nscendentem odoremunguenlorumluorum curremus (Cant. i, 3). Uli
Paulum : Sivemente excessimus,Deo. Vide descenden- autem quanto magis cum videbant in gloria prcedica-
tem : Sttie temperantes sumus, vobis (II Cor. v, 15). tionis Evangelii et iu vita inculpabili, tauto magis in-
Vide ascendentem : Sapienliam toquimur inter perfe- vidiu lorquebanlur, et occidebantur bono odore.
etos. Vide descendentem : Lac vobis potuindedi, non 23. Mgrrlta et gutta et casia a veslimeniisluis, a
escqm(I Cor. u, 6, et ni, 2). Hoc fit in Ecclesia ; domibuseburneis,ex quibusdeteciaveruntte filiwregum.
ascendunt et descendunt Angeli Dei super Filium Domos eburneas , domos magnas, doinos regales,
hominis : quia sursum est Filius hominis, ad quem quasvis elige, delectaverunt inde Christum filisere-
ascendunt corde, id est caput ejus; et deorsum Filius gum. Vis domos eburneas spiritualiter accipere? Ma-
hominis, id est corpus ejus. Membra ejus bic sunt , gnas domos , et magna tabcrnacula Dei, corda san-
oaput sursum est: ascenditur ad caput, descenditur clorum, ipsosquereges regenles carnem , subjugantes
ad metnbra. Cbnstus ibi, Christus hic. Nam si ibi sibi turbas humanarum aflcctionum, castigantes cor-
tantum, et hic non; unde vox illa : Saule, Sanle , pus, et servituli subjicientes, accipe : quia inde dele-
quid me persequeris(Acl. ix, 4) ? Quis enim iliiin coslo ctaverunt eum (ilia?regum. Elenim omnesauimsequac
moleslus fuil? Nemo, nec Jud;ci, necSaulus, nec dia- illis prsedicaniibus et evangelizanlibus natx sunt, fi-
bolus tentator; nemo ibi molestus illi : sed sicul in liae regum snnt: el EccIeSisefilisc Aposlolorum, filise
compage cOrporishumani pede calcalo lingua clamat. regum sunt. Ille est enim Rex regum : illi autem re-
21. Dilexisli justitiam, et odisti iniquitatem : pro- ges dc quibus diclum est, Sedebitissuper duodecim
pterea unxit le, Deus, Deus luus. Loculi sumus de sedes, judicantes duodecimIribus Israel (Matth. xix ,
uncto Deo , hoc esl de Cliristo. Non potuit aperlius 28). Prsedicaverunl verbum veritatis, ct genuerunt
dici nomen Clirisli, quam ut diceretur unclus Deus. Ecclesias, non sibi, sed illi. Ad hoc sacramentum
Quomodo speciosusforma prm filiis hominum; sic un- perlinet quod scriptum est in Lege : Si morluusfuerit
Clus , oleoessultationisprm participibitssuis. Qui enim fraler, accipiat uxorem ejus fraler ejus , et suscitetse-
participes ejus ? Filii hominum : quoniam et ipse Fi- men fralri suo (Deul. xxv, 5). Accipiatuxotem frater
lius hominis particeps facius est mortalilalis illoruni, ejus , et suscitetsemen, non sibi, sed fratri suo. Dixit
ut faceret eos participes immorialilatis susc. Chrislus, Die fratribus meis (Mallh. xxvm , 40). Dixii
22. [vers. 9 , 40.] Myrrha et guita et casia a vesli- in psalmo , Narrabo nomentuum frairibus meis (Psal.
tnentis tuis. Odores boni a vesiimenlis tuis. Vesti- xxi, 25). Mortuus est Christus, resurrexit, ascendit,
iuenla ejus sunl sancti ejus, electi ejus , lota Ecclesia absentavit se corpore : susceperunl fratres ejus uxo
ejus, quam sibi sicut veslem exhibet, sine macula et rem ejus, prsedicatione Evangelii generaturi fiiios,
ruga (Ephes. v, 27) : propter maculam, abluensin non per Seipsos, sed per Evangelium, propter no-
sanguine ; propter rugam , extcndens in cruce. Inde men fratris. In Chrisloenim Jesu, inquit, per Evan-
jbonusodor qui significalur nominatis quibusdam aro- gelium, egovos genui(I Cor. iv, 45). Itaque suscitan-
malis. Audi Paulum illum minimum, fimbriam de tes semen fratri suo, quotquot genuerunt, non Pau-
vestimento quod tetigit mulier in fluxu sanguinis, et lianos aut Petrianos, sed Christianos nominaverunt.
sanata est (Matlh. ix, 20); andi illum dicentem : Videte si non iste sensus vigilat et in his versibus.
thrisli bonus odor sumus in omni loco, et in iis qui Cum euim diceret, a domibuseburneis, dixit de rega-
 ENARRATIO1N PSALMUMXLIV. m
libus, amplis, pulclms, lenibus, qualia sunt corda 25. [vers. 44.] Alloquilur Propheta reginam istam
sanctorum : subjecit, Ex quibus te deleclaveruntfilim (libenler enimillicantat), et unumquemquenostrum ;
reg*m,in honoreluo. Filim quidem regum, filiieApo- si tamen noverimus ubi sumus, et ad illud corpus
slolorum tuorura : sed, in honore tuo, quia semen illi pertinere conemur, ct fide et speperlineamusuniti in
suscilaverunl fratri suo. Ideo ipsos quos suscilaverat membris Cliristi. Nos enim alloquitur : Audi, filia, et
fralri suo Paulus, cum videret currere ad nomen vide. Alloquituream tanquam unus de patribus, quia fi-
suum, exclamavit: Numquid Paulus crucifixusest pro liseregum sunt: elsi alloquatur propheta, etsi alloqua-
vobis? Quid enim ait Lex ? Et habeat natus nomen tur aposlolus, lanquam filiam(sic enim dicimus, Palres
defuncti (a). Defuncto nascalur , defuncti nomine ap- noslri Prophetse, patres nostri Aposloli: si nos illos ut
pelletur. Serval hoc legilimum Paulus : volentes ap- patres.illi nos utfilios), et vox una paterna alloquitur
pellari ex nomine suo, revocat: Numquid Paulus pro unicam filiam. Audi, fitia, et vide. Prius audi, postea
vobiscrucifixusest? Ad dcfunctum aspicite , Numquid vide. Ventumest enim ad nos cum Evangelio, et prsc-
Paulus pro vobit crucifixusest ? Et quidergo? Quando dicatum est nobis quod nondum videmus, et audiendo
illos generasti, quid si nomen tuum illis imposuisti? credidimus, credendo videbimus ; sicut dicit ipse
Non. Ait enim : Aut in nomine Pauli baptizatieslis sponsus apud Prophctam : Populus quemnon cognovi,
(I Cor. 1, 13) ? Deleclaverunlte filimregum in honore servivit mihi; in obauditu auris obedivitmihi (Psal.
tuo. Tenete, servate , in honore luo. Hoc est habere xvn, 45). Quid est, in obaudituauris ? Quia non vi-
veslem nuplialem , illius bonorem , illius gloriam dit. Viderunt Judaei, el crucifixerunt: non viderunt
quserere. Intelligite eliam filias rcgum, civilalcs quse Genles, et crediderunt. Veniat regina de Gentibus"in
crediderunt in Christum, et a regibus conditsesunt: vestitu deauralo , circumamicia varietate: veniat ex
el a domibus eburneis, divitibus, superbis, elatis. Genlibus, veniat circumamicta omnibus iinguis, in
Filirn regum delectaveruntte in honoretuo : quia non unilate sapientisc ; dicatur ei, Audi filia, et vide. Si
qusesierunthonorem palrum suorum , scd qustsierunt non audieris, non videbis. Audi ut miindescor fide,
honorem tunm. Ostendatur mihi Romse in honore sicut Apostolus ait in Actibus Apostolorum : Fide
tanlo templiTiiRomuli, in quanto ihi ostendo memo- mundanscorda eorum (Acl. xv, 9). Adhoc eniin audi-
riam Pelii. In Pclro quis honoratur, nisi ille defun- mus quod credamus, antequam videamus, ut cre-
Ctus pro nools? Surous enim Clvrisliani, non Pe- dendo cor mundemus, unde videre possimus.Audi,
triani. Etsi nati per fralrem defuncli, lamen cogno- ut credas, munda cor fide. Et cum cor mundavero,
minati nomine defuncli. Per illum nali, sed 1111 nali. quid videbo? Beati mundo corde , quia ipsi Deum vi-
Ecce Roma, ecce Carthago, ecce aliscel aliaecivitates debunt (Mallh. v, 8). Audi, filia, et vide; et inclina
filiae regum sunt; et delectaverunt regem suum in aurem tuam. Parum est audi, humiliter audi : Inclina
honore ipsius; et cx omnibus fit una qusedamregina. aurem tuam. Et obtiviscerepoputum tuum et domum
24. Quale carmen nuptiale? Ecce intcr cantica bi- palris tui. Erat populus quidam, ct domus patris
laritatis plena, procedit et ipsa sponsa. Sponsus enim quxdam, in qua nata es, populus Babyloniac,habens
veniebat, ipse describebatur, in illum eratomnisin- regem diabolum. Undecumquc venerunt Gentes, a
tentio nostra : procedat et ista. Astilit regina a dextris patre diabolo venerunt : sed patri diabolo renunlia-
tuis. Qusea sinislris, non regina. Stabit enim quasdam verunt. Obliviscerepopulumluumet domumpatris tui.
et a sinistris, cui dicelur : Vadein ignemmternum. Fcedam te ille genuit, cum peccatricem fecit : pul-
A dextris auiem stabit, cui dicetur : Venite, benedicti cbrnm le isle rcgenerat qui jusiificat impiam. Oblivi-
Palris mei, percipiteregnumquod vobis paralum est ab scere populum luum , ct domum patris tui.
initio mvndi (Matlh. xxv, 34, 41). Astitit regina a dex- 26. [vers.42, 45.] Quoniamconcupivilrex speciem
tris luis, in vestitu deauralo, circumamiclavarielale. tuam. Quam speciem , nisi quam ipse fecit? Concupi-
Veslitus reginse hujus quis cst? Etpreliosus est, et vit speciem.Cujus speciem? Peccatricis, iniquap,im
varius est : sacramenta doctrinse in linguis omnibus pise, qualis erat apud patrem diabolum , et apml
variis'. Alia lingua afra, alia syra , alia grseca, alia populum suum? Non, sed de qua dicitur : Qum est
hebrsea, alia illa et illa : faciuntistoclingusevarielatem ista qumascendit dealbata(Canl. vni, 5) ? Anlea ergo
vestis reginse hujus. Quomodo autem omnis varietas non erat alba, postea dealbala. Qoia si fuerint pec
veslis in unitate concordat, sic el omncs lingux ad cata vestra sicut phoenicium, tanquam nivem deal-
unam fidem. ln vesle varietas sit, scissura non sit. babo (Isai. i, 48). Concupivitrex speciem tuam. Quis
Ecce varielaiem intelleximus de diversitale lingua- rex? Quia ipse est Dominus1 Deus tuus. Jam vide si
rum et veslem intelleximus propter unitatem : iu ipsa non debes dimitlere patrem luum illum, et populum
autem varietate aurum quod est ? lpsa sapientia. Quai- tuum illum, et venire ad regem istuin, Deum tuum :
libet sit varietas linguarum, unum aurum prscdicatur: Deus luuscst, rex tuus est. Rex tuus, et ipse esl
non diversumaurum , sed varietas de auro. Eamdem sponsus tuus. Regi nubis Deo, ab illo dolata, ab illo
quippe sapientiam, eamdem doctrinam et discipli- decorala, ab illo redempta , ab illo sanala. Quidquid
nam omnes linguseprscdicant. Varietas in linguis, au- hahcs unde illi placeas, ab illo habes.
rum in sententiis. 27. Etadorabunt eum filimTyri in muneribus. Ipsum
' NovemMss.,varians. 1 MeliorisnolseMss,,Quiaipse est Deus luus : omissa
(a) vid. unelract., cap. 12, et lib. QQ.in iwuter.,q. 46. voce,Dommus.
bH S. AUGUSTINIEPISCOPl ei»
regem luum Deum luum adorabunl filimTyri in mu- dunt: securi ponant ubi semper inveniant. Thesau-
neribns. Filim Tyri, filiseGentium : a parlead lotum. risenl sibi fundamentumbonumin futurum, ut appre-
Tyrus vicina huic lerrse ubi prophelia erat, significa- hendant veram vitam (I Tim. vi, 17-19). Adorando
bat Gentes crediluras Christo. Inde erat illa Chana- in muncribus, vullum tuum deprecabuntur. Ad Eccle-
nana, quoe primo canis cst appellata, Nam ut noveri- siam enim concurrunt, et ibi eleemosynas faciunt.
tis quia inde crat, Evangelium sic loquilur : Secessit Ne exlra fiant, id est, ne extra positi fiant, in Ecclc-
in partes Tyri et Sidonis, et ecce mutier Chananmade sia faciant. Vullus enim sponsse hujus et reginsc
finibusillis egressa clamabat, et csetera qusc ibi nar- proderit facienlibus. Propterea illi qui res suas ven-
ranlur. Quse primo canis erat apud palrem suum et debant, vultum reginse hujus deprecantes in muncri-
in populo suo, claniandoel veniendo ad istum regem , bus veniebant; el ea quseporlabant, ad pedes Apo-
decora facta credcndo in illum l, qnid meruit au- stolorum ponebant (Act. iv, 34). Fervebat dilectio in
dire ? 0 mulier, magna est fideslua (Matth. xv, 21 -28). Ecclesia, vultus erat reginse Ecclesia, vultus erat
Concupivitrex speciem tuam. Et adorabunt eum filim reginse obsequium filiarum Tyri, id est, divilum
Tyri in miineribus.Quibus muneribus? Sic ad se vult adoranliumin muneribus. Vultum luum deprecabun-
veniri rex isle, et thesauros suos impleri vult: et tur divites plebis. Et qui deprecabunlur vullum, et
ipse donavit unde impleantur, et a vobis impleanlur 3. cujus vultura deprecabuntur, omnes una sponsa,
Venianl, inquit, adorenl eum in muneribus. Quid est, omnes una regina, mater et filii simul totum ad
in muneribus ? Nolite vobisconderethesaurosin terra, Christum perlinens, ad caput pertinens.
ubi linea el rubigo exlerminat, et ubi fures effodiuntet 29. Sed quia fiunt isla opera el istseeleemosynscad
furanlur : sed thesaurizaHvobisthesaurosin cmlo, ubi jactantiam hominum,inde dicit ipse Dominus: Cavete
neque fur nequetinea corrumpit. Vbienim fuerit the- facerejusliliam veslramcoram hominibusul videamini
saurus luus, itlic erit et cor tuum (Id. vi, 19-21). Ve- ab eis (Matlh. vi, 1). Quomodo anlem et publice de-
nite cum muneribus : Date eteemosynas, et omnia bent ficri propter vultum sponsse, ait: Luceant opera
munda sunt vobis (Luc. xi, 41). Venite cum muneri- vestracoram hominibus,ut videant bona facta vestra,
bus ad eum qui dicit: Misericordiamvolomagis quam et glorificent Patrem vestrum qui in ccelisest (Id. v,
sacrificium (Osee vi, 6 , et Malth. ix , 15). Ad illud 46) : non ut gloriam vestram quseratis in operibus
lemplum qnod erat anle umbra fuluri, vcniebatur bonis quse publice facilis, sed ut gloriam Dei. Et
cum tauris et arietibus, cum hircis , cum diversis quis novit, inquit, utrum gloriam Dei qusero, an
quibusque animalibus aptis ad sacrilicium , ut in illo gloriam mcam? Quia do pauperi, videor : quo animo
sanguine aliud fieret, aliud significaretur. Modo jam dem, quis videl? Sufficiat libi qui videt; ille videt
ipse sanguis, quem figurabant illa omhia, venit: ve- qui retribuet. Inlus amal qui inlus videt : intus
nil Rcx ipse, et ipse munera vult. Quso munera? amat, intus amelur qui interiorem facit et ipsam
Eleemosynas. Ipse est enim judicalurus, et ipse mu- pulcbritudinem. Noli quasi oculis exterioribus de-
nera impuiabit quibusdam 8. Venite, inquit, benedicli Iectari,quiavideris, elquia laudaris; attende quid hic
Palris mei, percipilcregnum quod vobis paratum est ab sequattir : Omnis gloria ejus filim regis inlrinsecus.
initio mundi. Quare ? Esurivi, el dedislis mihi mandu- Extrinsecus non solum veslisesl aurea et varia , sed
care; silivi, el dedistis mihi bibere; midus fui, etvesti- intus pulchram novit, qui speciem ejus amavit. Quse
stisme; Iwspes,et adduxistis me; infirmus et in car- sunt interiora pulchriludiiiis? Conscientise. Ibi videt
cere, el visitastis me. Hscc sunt munern in quibus Christus, ibi ainat Chrislus, ibi alloquitur Cliristus ,
adorant filiseTyri regem : quia cum dicerent, Quando ibi. punit Cbristus, ibi coronat Cbristus. Sit er„o
te vidimus? ille qui et sursum est ct deorstim, pro- eleemosyna tua in occullo; quia omnis gloria ejus
ptcr ascendenles et descendentes, Cuinuni, inquit, ex filimregis inlrinsecus. In fimbriisaureis, circumainicla
minimismeis fecistis, mihifecistis (Maith. xxv, 34-40). varietate.Pulchritudo intrinsecus : in fimbriis autcm
28. Adorabunleum filimTyri in muneribus.Et quae aureis varietas linguartim, doctrinse decus. Isla
sunt filiseTyri, et quomodo adorabunt cum in mu- quid prosunt, si non sit pulchritudo illa intrinsecus ?
neribus, planius illud voluit dicere : Vultum luum 30. Afferenlur regi virginespost eam. Vere factum
deprecabuntur diviles plebis. H:e filiseTyri adorantes est. Credidit Ecclesia , facta est Ecclesia per onincs
in mu.eribus, divitessunt plebis, quos ille alloquitur genies. Modo quemadmodtim concupiscunt virginos
nmicus sponsi : Prmcipe divitibus hujus mundi,non placere illi regi? Unde incilaniur? Quia praecesMt
suprrbe sapere, neque sperare inincerto divitiarum; sed Ecclesia. Afferenturregi virgines posl eam : proximm
in iteo vivo, qui prmstal nobis omnia abundanter ad ejus afferentur libi. Non enim qusc afferuntur alienae
fruendum: divitessint in operibusbonis, facile tribuant, sunt, sed proximacejus, ad eam perlinentes. Et quia
communicenl.Adorent in muneribus; sed non per- dixit, regi; ad eum conversuS dixit, libi: proximce
libi.
1 Mss.nullo fere excepto, Quia primo canis erat apud ejus afferenlur
swum, s ed cUtmandoetveniendo a d istum regemde- 31. [vers. 16.] Afferenlurin tmtiliael exsultalionc,ad-
patrem
coramfacientem,et credendoin illum, etc. et tmbis ducenlurin templumregis. Templum regis ipsa Eccle-
3 pleriqueMss.,et vobisimplentur.Duo, impten-
tur. sia, inlrat in lemplum ipsa Ecclesia. Unde construitur
3 Mss.,it ipsa tnnneraimputabitquibusdam.Et ex iis- templum?De hominibusquiintrant in templum. Lapides
demMsS.duo: imputabitquibusdicit, venile,inqtiil,bene- vivi
rticti,e(c. qui sunt, nisi fideles Dci ? Adducenturin templmn
m ENAttRATlO1N PSALMUMXLV. 514
regis. Sunt enim virgines extra templumregis, hsere- tamen in divinislaudibus supernse illius ac pcrpeiu»
licacsanctimoniales: sunt quidem virgines, sed quid civitalis non deerit sempiterna confessiotantacfelici-
proderit eis nisi adducanlur in templum regis ? Tem- tntis. Ipsi enim civitati, cui alius psalmus cnntat,
plum regis in unitale est: templum regis non est Gloriosadicta sunl de le, civilasDei(Psal. LXXXVI, 5);
ruinosum, non discissum, non divisum. Junctura ipsisponsacChrisli.ipsi reginse filiseregis, elconjugi
lapidum viventium chariias est. Adducentur in tem- regis; quia principesejus sunt memores nominis ejus
* in omni generatione ct gcneralione, id est, quamdiu
plumregis.
32. [uer*. 17.]Pro patribus tuis nali sunt tibifilii. transcat hoc sscculiim, quod multis generationibus
Nihil evidentius. Atlendite jam ipsum templum re- agilur, gcrentes pro illa charitalis curam, ut dc isio
gis, quia inde loquilur propter unitatem diffusamtolo sacculoliberaia in setemum Deo conregnet; proptcr
orbe terrarum : quia illse quse virgines esse voluc- hoc eidem ipsi confilebuntur populi in selernum,
runt, nisi adducanlurin templum regis, sponso pla- conspicuisetmanifestisilliccordibusomniumperfecia
ccre non possunt. Pro patribus tuis nati sunt libifilii. charilate luminosis, utse universamplenissimenove-
Gcnuerunt te Aposloli : ipsi missi sunt, ipsi prscdi- rit, quse hic in multis suis parlibus occulla sibi esl.
caverunt, ipsi patres. Sed numquid nobiscum corpo- Unde admonemur ah Apostolonihil anle lempus ju-
raliter semper essc poluerunt? Elsi unus ipsorum dicare, donec veniat Domintis, el illuminetabscon-
dixit: Cupiodissolvi, «t essecum Chrislomultomagis dita lenebrarum, ct manifesletcogitntionescordis, et
optimumest; mancrein carne necessariumpropter vos sil laus unicuiquc a Deo (I Cor. iv, 5). Ipsa enim
(Philipp. i, 23, 24). Dixit hoc quidem , sed quamdiu sancta civilas sibi quodammodo confitebitur, cum
hic manerepoluil? Numquidusque ad hoc teinpiis? populi ejus quibus constat, ipsi civilati confitebiintur
numquid usque in postcrum? Ergo illorum abscessu in selernum; ut ex nulla partc se lateat, nullo in sc
deserla est Ecclesia?Absit. Pro patribustuisnati sunt cxistente cujusaliquid lateat.
tibifilii. Quid est, Pro palribusluis nali snnt tibi filii ?
Patres missi sunt Apostoli, pro Aposlolis filii nati IN PSALMUM XLV
sunt libi, conslituti sunt episcopi. Hodie enim epi- ENARRATIO.
scopi,qui sunt per tolum mundum , unde nali sunt?
illos illos SEBMOADPLEBESI.
Ipsa Ecclesia patrcs appellat, ipsa genuit,
et ipsa illosconslituitin sedibus patrum. Non ergo te I. [vers.',l.] Jam Chariiaii Vestrse qusedam sicut
pules desertam , quia non vides Pelrum, quia nou nolissimaloquimur, in quibusimmorari non debemus:
vides Paulum, quia non vides illos per quos nata es : quia ea quae scitis, brevilcr commemorari debent.
de prole lua tibi crevit paternitas. Pro patribus luis Filios Core nos esse intelligamus.Commemorocniin
nali sunllibi filii: conslilueseosprincipessuper omnem vos scientes, Core interpretari Calvitium; Dominum-
terram.Videlemplum regis quam late diffusumest: que noslrum, quoniam in Calvarise Ioco crucilixus
ut novcriulvirgines quaenon adducuntur in templum est', adduxissesibi mullos, lanquam illud granum,
regis, non se ad islas nuptias pertinere. Pro patribus quod nisi mortificatumesset, solum remaneret (Joan.
tuis nati sunt tibi filii: constitueseos principessuper xu, 24); et eos qui adducli sunt, appellalos filios
omnemterram. Hsecest caiholica Ecclesia : filii ejus Corc : hoc in myslerio. Cacterum fuerunt nescio qui
consiituti sunt principes super omnem terram , filii filiiCoreillo tcmpore,quando ista caotabantur (1Par.
ejus constitutisunt pro patribus. Agnoscantqui pra> xxvi, 1): sed spiritus nos vivificaredebet, non lit-
cisi sunt, veniant ad unitatem , adducantur in lem- tera velare (a) (II Cor. in, 6). Nos ergo hic inlelliga-
plum regis. Templumsuum Deus ubique collocavit, mus, et videlesi ca qusesequunlur, id esl, quse babct
fundamcntaProphetarum et Apostolorumubique fir- psalmi ipsius conlcxtus, congruunt nobis : et inveni-
mavit. Filios genuit Ecclesia, consliluit eos pro mus hic nos, si tamen inhsereamus memhris ejus,
patribus suis principessuper omnem terram. cujus corporis caput in coelo est, ex illa passione
33. [vers. 18.] Memorcscrunl nominislui in omni ascendens, ul eos qui in humilitale jacebant, secum
generalioneel generatione.Proptereapopuliconfilebun- in ubcrlate adducal, fruclum ferentes in tolerantia.
tur tibi. Quidergo prodestconfileri,et extra templum Dictum est autem : In finempro fitiisCore,pro occul-
confiteri?Quidprodest prccari, el in monte non pre- lis, Psalmus. Occullumest ergo; scd ille ipsc qui in
cari? Vocemea,inquil, ad Dominumclamavi,el exau- Calvanseloco crucifixusest, nostis quia vclum disci-
divil me de monte sanctosuo (Psal. iu, 5). De quo dit, ut templi secrela palescerent (Malth.xxvu, 51).
monte? De quo dictumcst: iVoupotesicivitasabscondi Proinde quia crux Domini noslri clavis fuit, qua
supra montemconstituta (Matth. v, 14). De quo monle? clausa aperirentur; credamus adfuturumeum nobis,
Quem vidil Daniel ex parvo lapide crevisse, cl frc- ut isla oceulta revelentur. In finemquod habet, sem-
gisse omnia regna terrarum, et implevisse omncm per Cbristum inlelligere debemus. Finis enimLegis
faciem terrse (Dan. u, 35). Ibi adoret qui vult acci- Christus,adjustitiam omnicredenti(Rom.x, 4). Finis
pere, ibi pelat qui vult exaudiri, ibi confitealur qui autem dicitur, non quia coqsumit. sed quia perficit.
vult sibi ignosci.Propterea populi confitebunturtibiin 1 ttaMss.AtEdd.,Domimimque nostrum
«elernum,el in smculumsmculi. Quia et in illa viia in catvarimlococrucifixusadduxitmultos.sigmfkare,qui
reteritnnonerit jam quidemgemitus peccatorum, sed (a) Forle,neeare.
m S. AUGUSTIMEPISCOPI , 516
Nam et finitumcibum dicimus qui manducabatur, et talem traxcrit se, cruciat se de se. Ipsaesunt tribu-
iinitam tunicam quae texebatur : illud ad consum- laliones' quseinveniunt hominemnimis : acerbiores
ptionem, hoc ad perfectionem. Quia ergo ultra quo enim non sunt : tanto non sunt acerbiores, quanto
tendamus non habemus, cum ad Clirislum pervene- non sunt interiores. Videte, carissimi, cum ligua de-
rimus, ipse cursus nostri finis dicitur. Ncc pulare de- jiciunlur * et probantur a fabris; aliquamlo iu super-
«temus,quia cum ad illum pervenerimus, aliqnid am- ficic videntur quasi Isesa et putria : faber autem
plius debemus niti ut et ad Patrein perveiiiamus. Hoc inspicit lanquam medullam interiorem ligni, et si
enim pulavit et Philippus, cum ei dixil : Domine, sana inlerius ligna cognoverit, promillit ca in aulifi-
ostendenobis Palrem, el su/ficilnobis.Cum dicil, suf- cio duralura ; nec valde erit de superlicie kes.isolli-
ficitnobis, finem quserit satietalis et perfectionis. Et citus, quando id qtiod interius esl sauiim reuiiiiliat.
ille, tanlo, inquit, temporevobiscumsum, et non cogno- Porro homini interius conscienlia non invcnilur :
vislisme ? Philippe,qui videlme, videtel Patrein (Joan. quid igilur prodest, si quod cst cxlerius sanum esi,
xiv, 8, 9). In illo ergo habemus Palrem, quia ipse in et pulrefacta est medulla conscienliic? Arclse istae,
Patre, et Paler in ipso, et ipse ct Pater unum sunt ct vebementes oinnino, el sicut psalmus ipse ajt,
(Id. x, 30). nimise tribulationes sunt: tamen el in liis adjutor
2. [vers. 2.] Quid igitur hic admonet qui canlat, faclus est Dominus dimiltendo peccata. lniquorum
ubi vocem nostram agnoscere debemus, si tamen enim conscientiasnon sauat nisi indulgentia. Si enim
hujus vocis afleclum habemus? Deus noslerrefugium magnas tribulationes habercse dicit debilor fiscicon-
et virtus.Sunt qusedamrefugia ubi non esl virtus, quo fessus3, et intuens anguslias rci famiiiaris SIISR, cum
quisque cum fugerit, magis infirmalur quain confir- se videt non posse esse solvcndo; propier immiuentes
melur. Confugis, verbi gratia, ad alii|iiem in saeculo omni anno compulsores, tribulaliones iungnas se pali
magnum, ul facias tibi poientem amicum; refugium dicit, ncc usquam respirat nisi in spc iiululgentise
libi videtur. Tanla tamen hujus sseculi incerta sunt, rerum lerrenarum1: quanto magis debilor poenarum
et i(a polenlum ruinse quolidiansccrcbrescunt, ut de abundanlia delictorum, quando reddet quod de-
cum ad tale refugium perveneris, plus ibi timerc bet de mala conscicntia, quando si reddiderit ipse
incipias. Antea enim causselusetanlum timebas; cum perit? Hoc enim debituin.reddere, pcenas luere est.
vero ad lalem reltigeris, et de illo libi timebis. Mulli Reslal ergo ut de ipsius mdulgentia securi esse pns-
enim cum ad talia refugia confugissent, cadcntibus simus : si tameu accepta indulgenlia non rursus ad
illis ad quos confugerant, el ipsi quaesilisunt: quos debila contrahenda redeamus.
nemo qusereret, si non ad talia confugisseut. Non esl 4. Isti ergo filii Core forlasse intelliguntur esse illi,
refugium nGslram Ule, sed refttgiurnnoslrum virtus quibus locutus est Petrus in Aclibus Apostoloium,
est. Cum illuc confugerimus, firmi erimus. cum inienli facti esseut ad mirabilia adventus Spiri-
3. Adjutorintribulalionibusquminveneruntnosnimis. tus sancti, cum omnes in quos venerat linguisomni-
Multsesunt Iribulationes, cl in omni tribnlalionead bus loquerenlur. Annunliavit enim illis Christum,
Dcumconfugiendumesl: sive sit tribulalioin re fami- eum qui lanta potuissetmittendoSpiritumsanctum.Illi
liari, sivesitin salute corporis, sivede periculocarissi- quem ipsi crucifixerantmanibussuis, cogitantesquam
niorum, sive dc aliqua read hujus vilsesustentaculum conlemplibiliscsset, cumab eis occiderelur,quamaltus
necessaria, omninoaliud refuginm non debetesseho- et excelsusapudDeumfaclus esset, quiSpiritu sanclo'
mini cbnstiano quam Salvalor ejus, quam Deus ejus, idioias impleret, et linguas infanliumfacerct diserlas,
quo cumconfugerit,fortissit. Nonenim ipse in sefortis compuncticorde, dixerunt: Quidfaciemus?Islaj erant
erit, autsibi ipsefortiludo erit; sedille illi fortiludoerit, nimiaetribulaliones, quse illos invenerant. Non enim
qui refugium ejus factus esi. Verumtamen, carissimi, ipsi invencruiit peccala sua, scd invenla in cis sunt
inter omnes tribulationes humansc animsc, nulla est commemorationeAposlolorum.Ideo invenerunt illos
major tribulalio quam conscientia delictorum. Nam- tribulaliones, non ipsi invenerunttribulationes. Nam
que si ibi vulnus non sit, sanumque sit intus hominis quando sine aticujus admonitioneipsc bomo conside-
quod consciemia vocalur; ubicumque alibi passus rat faclumsuum, et rogat Deum,quid dicit? Tribula-
flierit tribulationes, iliuc confugiet, et ibi inveniet lionein et doloreminveni, el ntmen Domini invocavi
Deum. Si autem ibi requics non est propter abun- (Psal. cxiv, 5,4). Aliaest ergo tribulalio quara lu in-
danliam iniquilatis, quoniain ct ibi Deus non esl; venis, alia quse te invenit. In utraquc tamen sive quse
quidfacturuseslhomo? quo confugiet, cum coeperit te invenit, sive quam lu invenis, ul ulramque depel-
pati tribulationes? Fugiel ab agro ad civilalem, a l.n, ille rogandus est qui est adjulor in tribulalioni-
publico ad domtim, a domo in cubiculum, et sequitur bus. Nam et ille cum inveniret, hoc dixit, Et nomen
tribulalio. A cubiculojara quo fugial non habet, nisi
in interius cubile suum. Porro si ibi tumultus est, trahit 1 Sicin Mss.At in Edd., Quocumque fugeril se, talem
poti se : et talem
quocunujue iraxerit se, crucial se.
si fumus iniquitatis, si flamma sceleris, non illuc Seda seipso sunltribnluliones,
etc.
3 sic Mss.AtEdil.,deascimlur.
potest confugere : pellitur inde ; et cum inde pelli- 3 QukidecimMss.,confossus.Duo,confusus.'rrcs, com-
lur, a seipso pellilur. Et ecce hostem suum invenit, pulsus.raueissiiuivero liabcutul in Edd.,confessus:nec
quo confugeral: seipsum quo fugiturus est? Quo- iiiinus loune.
* TredeeimMss.,regmnterrenorum.
cumque fugerit, sc trahit post se; et quocumque • Mss.,suo.
 5)7 ENARRATIOIN PSALMUMXLV. 618
Domm»invocavi: et Iii in tribulalionibus, a quibus se dcbatur gens Judaeorum. Non enim idololatriacama-
invenlos esse dixerunt, hoc dixerunt, Deus noster re- ritudine tegebatur, sed erat lanquam arida amarilu-
fugiumet virtus, adjutor in tribulationibusqum invene- dine Gentium tanquam mari circumdala. Fuiurum
runt nos nimis. Ssd quia ailjutor faclus esi, unde crat ut lurbarclur terra, id esl illa ipsa gens jud:ea;
facius est? Coinpuncti, inquil, corde dixerunl: Quid et transferrenlur montes in cor maris, id est primo
faciemus? Tanquam magna despcraliune. Illc lautus ipse mons magnus paraius in cacumine monlium.
est, quem nos occidimus, nos ubi erimus ? El Petrus, Deseruil eniin gentem jud.eam, et faclus est in Gen-
Agilepmmtenliam,el baplizeturunusquisquevestrumin libus; translaliis est de terra ad mare. Transfersn-
nomineDomininostri Jesn Christi, el dimitlunlurvobis tibus quibus? Apostolis,quibus dixeral, Si habuerilis
peecalaveslra (Act. n, 4, 37, 58). Nihil enim hoc pec- fidemin vobis tanquam granum sinapis, dicetismonli
cato gravius cogiiare poluerunt. Quod gravius pecca- huic, Tollere et miltere in mare, et fiel : id esl, per
tum segri, quam medici inlerfeclio? quid gravius fidelissimamvestram prscdicalionemfiet nt nnns iste,
polest aegerfacere, quam si medicum suum occidat? hoc est ego ipse prsedicer in Genlibus, glorificer
Cum hoc dimillilur, quid non dimitlitur? Ab illo in Gentibus, agnoscar in Gentibus, et fiitquod de me
ergo cui dictum est, liefugium el virtus, acceperunt prsediclumest, Populusquemnon cognovi,servivitmihi
mngnam securilalem. Baptizetur unusquisqueveslrum (Psal. XVII,45).Quaii(lo autem et illi inonles tr:ins-
in nomineDomininoslriJesu Chrisli: in illius nomine lati sunt? El lioc indicet nobis Scriptura Dei Quando
quem occidislis, baplizamini, el dimlllunlurvobispec- Apostolus proedicabatJudsnis, respuerunl verbum;
cata veslra. Medicumvcl postea cognovistis, jaro se- el ait aposlolus Paulus : Ad vos missi eramuS, sed
curi bibile sanguincm qucm fudistis. quia respuistis verbum Dei, imus ad Gentes(Act. xm,
5. [vers. 3.] Denique accepla tanla securitale, 46). Translali sunt monles in cor maris. Vere enim
quid dicunl? Propterea non limebimus,cum conlur- Genies crediderunt montibus, ut in corde maris
babiiur terra. Pauln anle solliciti, subito securi, ex essenl monles illi: non sicut Judaei,de quibus diclum
iribulationibus nimiis in magna tranquillilale posili. est, Populus liic labiis me honoral, cor aulem eorum
Dormiebat enim illis Christus, idep ttirbabaritur: longe est a me (Isai, xxix, 43, el Matth, xv, 8). Hoc
excitalus est Cbrislus, sicut modo audivimus in eniin ct do Novo Testamento promittit Dominus, per
Evangelio, imperavit ventis, et quieverunt (Matth. propbelam dicens : Dabo leges measin cordibuseorum
VIII,24-26). Quoniam Christus in cujusque corde (Jcrem. xxxi, 33, et Hebr. vm, 40). Hse leges, haec
per fidem est, significatum est nobis, quia ejus cor pr.ieceptaper Apostolos indita omnium Gentium fldei
lanquam navis in hujus sacculitempestaie turbatur 1, el credulitaii, montes dicti siint Iranslali in cor maris.
qui fidem stiam obliviscilur : tanquam Christo dor- Tunc nos non timebimus. Qui uon timebimus? Illi
mienle lurbatiir; excitato autcm Chrislo, fil tran- qui compuncti sumus corde, ne ficremtisde numero
quillilas. Denique ct ipse Dominusquid ail? Ubi est reproborum Judaeorum, tanquam ramorum fraclo-
fides vestra (Luc. vm, 25) ? Excitatus Christus exci- rum. Credidertint enim quidam illorum, el adhse-
lavil fidem : ut quod in navi factum erat, fieret in serunt Aposiolis pracdicanlibus1. Timeant ergo illi
cordibus eorum. Adjulor in tribulaiionibusqum inve- quos deseruenmt montes: nos a montibus non re-
tierunt nos nimis : id egit ut ibi essct tranquiilitas cessinius; et quando translali sunt in cor maris, seculi
magna. sumus.
6. Videte ipsam tranquillitatem : Propterea non li- 7. [vers. 4.] Quid jam sequilur ex eo quod trans-
mcbimus,cumconturbabiturtcrra, el transferenlurmontcs lati sunt montes in cor maris? Atlendite el videle
in eor maris. Tunc non timebimus. Quseramusmontes veritalem. Hsec enim qtiando dicebanlur, obscura
translatos; et si invenire poluerimus, manifeslum erant, quia nondum contigerant: nunc autem quis
est quia ipsa est securilas noslra. Dominus quippe jam facta non cognoscat? Liber libi sit pagina divina,
dixit discipulis : Si habuerilis fidem sicut granum si- ut hsec aqdias : liber tibi sit orbis terramm, ut IISRC
napis, dicetismonli huic, Tollere et mittere in mare, videas. In istiscodicibus non ea legunt, nisi qui litte-
ct fiet (Matth. xvji, 49), Forle, monti huic, de seipso ras noverunt: in tolo mundo legat et idiota. Quid ergo
dixil; dictus est enim mons : Erit in novissimistem- faclum est, dum translati sunt monles in cor maris?
poribusmanifeslusmons Domini,Sed iste mons super Sonuerunl el lurbatmsunt aqum ejus. Quando prardi-
nlios niQiitescollocatus est: quia et Apostolimontes, cabatur Evangelium(a), Quid est hoc? Peregrinorum
portanles montem bunc. Ideo sequilur, Erit in novis- dmmoniorumvidelur isle annunlialor esse (Act. xvn,
simis temporibus,manifestusmons Domini, paratus in 48): hoc Alhenienses. Ephesii aulem quo lumultu
cacuminemontium(Isai. u, 2). Transcendit ergo ca- cocidere Aposlolosvoluerunt, quando in theatro pro
cumina montium omnium, et in cacumine omnium Diana stia tantum slrepitum fecerunt, ut clamarent:
montium collocatus esl; quoniam montes 6unt an- Magna Diana Ephesia (Id. xix, 28)? Inter quos flu-
iuiiitianles monlem. Mare autem significat hoc ssecu- ctus el sonitus maris non timebant, qui ad refugium
lum, in cujus raaris comparatione lanquam terra vi- 1 QuatuorMss., crediderunt enim, et accesserunt
Aliifere Apo-
stoii. c
omues,
1 tta Mss.AtEdd.,in cujuscumquecorde per fidemnon stolis.Nachatient,quidam rediderunl enimet accesserunt
Apo-
itlorurn; nec verbum, prwdi*
esl, siqmficatum ett nobisquia ejus eor tanquam navisin cantibus.
hu'lv smculitempestateturbatur. Quifidemsnam,etc. («) subaud.,dixerunt.
 519 S. AUGUSTINIEPISCOPI «20
illud confugernnt. Denique apostolus Paulus volebat medio ejus, et non commovebilur.Quid est, in medio
inirare in Ihcalrum, et a discipulis revocatus est, ejus ? Tanquain Deus in uno loco stet, et circumdent
quia nccessariitm erat adhtic ul in carne maneret eum qui credunt in eum. Ergo ambiiur loco Deus,
propier ipsos. Sed tamen Sonuerunt et lurbatmsunt et lala sunt quae circumdant, in angusto est qni cir-
aqumejus : conlurbati sunt montesin forliludineejus. eumdatur? Absit. Nihil lale cogitetis de Deo, qui
Ciijus ? Numquidnammaris, an polius Dei, de quo nullo capilnr loco, cui sedes est conscienliapiorum:
dicttim esl: Refugiumet virtus, adjulor in Iribulalio- et iia sedesDei eslin cordibus hominum, titsi homo
nibus qum invenerunt nos nimis? Turbali enim sunt ceciderit a Deo, Deus in se maneat, non quasi cadat,
monies, id est potestates hujus sseculi.Aliisunlenim non inveniendo ubi sit. Magisenim te sublevat, ut in
montcs Dei, alii sunt montes sacculi: montes sscculi, illo sis, quam in le incumbit, ut si te Subduxeris,
quibus caput diabolus; monles Dei, quibus caput cadal. Ille si se subduxerit, cades tn: tu le si sub-
Chrislus. Sed per istos montes turbaii sunt illi mon- duxeris. non cadet ille. Quid ergo est, Deut in medio
tes. Tuncdederunt voces1 contra Cbristianos,quando ejus? Hoc significat quod sequus est omnibus Deus,
turbali sunt montes sonantibus iluclibus: et montes et personas non accipit. Quomodo enim illud quod
sunt turbati, et faclus cst magnus lerrse motus cum in medio est, paria habet spatia ad omnes fines; ita
motu aquse. Sed cui hscc? Civitaii illi fundatscsuper Deus medius esse dicitur, scqualiter oranibus con-
peiram. Sonant aqtise, turbantur montes, annun- sulens. Deusin medioejus, et non commovebitur. Unde
tiato Evangelio. Quid tu civitas Dei? Audi quod se- noncommovebitur? Quia in medio ejus Deus. Adju-
quilur. vabit eam Deusvuttu suo. Ille est, adjutor in Iribula-
8. [vers. 5.] Fluminis impelus Imtificanl civitalem lionibus,quminveneruntnos nimis. Adjuvabiteam Deus
Dei. Cum turbanlur 3 montes, cum ssevit mare, non vultu suo. Quid esl, vultu suo? Demonstrationesua.
deserit Deus civitatem suam per impetus fluminis. Quomodose demonstrat Deus, et vullum ejus videa-
Qui sunt isliimpetus fluminis? Inundalio illa Spiritus mus? Jam commemoro, didicistis prsesenlemDeum,
sancli, de qua Dominus dicebat : Si quis sitit, veniat didicimus per opera. Quando ab illo aliquidadjutoru
el bibal: qui credit in me, flumina aqumvivmfluent de accipimus, ita ut omnino non dubitemus a Domino
ventre ejus. Ergo hsec flumina fluebant de ventre nobis esse concessum, vullus Dei nobiscum est. Ad-
Pauli, Petri, Joannis, aliorum Apostolorum, aliorum juvabil eam Deusvullusuo.
Evnngelislnrumfidelium. Haecffumina cum fluerent 40. [vers. 7.] Coniurbatmsunl gentes. Et quomodo
ab uno flumine, multi impelus fluministmlificantci- conturbalae? utquid conlurbatse? Ut dejicerent civi-
vitalem Dei. Nam ut noverilis hoc de Spiritu sancto latem Dei, in cujus medio Deus? ut everterent taber-
diclum, in eodcm Evangelio consequenterdicit Evan- naculum sanctificatum,quod adjuvat Deusvultu suo ?
gclisla : Hocautem dicebatde Spiritu, quem accepluri Non. Sed jam salubriler conturbatae gentes. Quid
cranl hi qui in eum erant credituri. Spiritus autem enim sequitur ? Et inclinatasunt regna. Inclinata, in-
nondumeral dalus, quia Jesus nondum eral glorifica- quit, sunt regna : jam non erecta, ut ssevirent1; sed
tus (Joan. vu, 37-39). GlorificatoJesu post resurre- inclinatn, ut adorarent. Quandoinclinata sunl regna ?
ctionem, glorificato post ascensionem, die Pente- Quandofactumestquod prsedictumest in alio psalmo:
cosles venit Spiritus sanclus, implevit credeutes, Adorabunteum omnesreges terrm, omnes gentes ter-
locuti sunt linguis (Act. u, 4), prsedicare Evange- vientei (Psat. LXXI,44). Quaeres fecit ut inclinaren-
lium cceperuntGentibus. Hinc civitas Dei Isetificaba- tur regna ? Quaeres, audi: Dedil vocemtuam Altissi-
lur, dum mare turbarelur sonitu aquarum suarum, mus, et mola esl lerra. Arreplilii idolorum tanquam
dum montes conlurbarenlur quaerenlesquid agerent, ransc de paludibus personabant, tanto tumultuosius,
quomodonovam doclrinam pellerent, quomodoChri- quanlo sordidius de lulo et cceno. Et quid strepitus
slianorum genus de terra eradicarenl. Conlra quem ? ranarum ad tonilrua nubium? lnde enim dedit vocem
Contra fluminis impelus lselificantescivitatem Dei. suam Altissimus,et mota est lerra : tonuit de nubibus
Hinc eliam ostendit de quo flumine diceret, quia suis. Quaesunt nubes ejus? Aposloliejus, prsedicato-
spirilum sanclum significabat,Fluminit impetustmli- res ejus, de quibus intonabat prseceplis, coruscabat
ficanl civitalem Dei. Et quid sequilur ? Sanctificavit miraculis. Ipsi nubes qui et montes : montes propler
labernaculumsuum AUissimus.Si ergo sequitur san- alliludinem et firmitalem, nubes propter pluviamet
clificationis nomen, manifestutn est fluminis illos ubertateni. Irrigaverunt enim terram nubes istse, de
impetus de Spiritu sanclo iutelligendos, quo sancti- quibus dictum est, Dedit vocem tuam Altittimut, et
ficatur omnis pia aniina credens in Christum, ut fiat mota est terra. De his enim nubibus minatur cnidam
civis civitalis Dci. viuese sierili, unde translati sunt montes in cor ma-
9. [vers. 6.| Deus in medio ejus, et* non commo- ris: Mandabo, inquit, nubibusmeis ne pluanl tuper
vebilur. Sseviatmare, conturbentur montes : Deusin eam imbrem(Itat. v, 6). Hoc impletumest in eo quod
commemoravimus,quando translati sunt montes in
1septemMss.,leges.
3 sicMss.quibus in hoccef. 5, consentitGrsscaioter- cor maris: quando dictum est, Ad vos missi eramut,
pretatioLXX.At priusEdd.ferunt, ImlificatcivUatem Dei. tedquia respuistisverbumDei, imusadgenles(Acl.xm,
Conlurbanlur, etc.
3 Edd.carentparticulaet, UabentMss.ac LXXiu aliquot 46): impletum est, Mandabonubibusmeis, ne pluant
flraeciscodicibus. 1 sicMSS. Atedd., superbirenl.
KM ENARRATIOIN PSALMUMXLV. o2-2
super eam imbrem.Deniqueipsa gcns Judsea modo sic gas, ne contttrberis, ipse ad (e vcnit. Etcnim cx
remansit, tanquam vellus siccum in area. Nam et lapide parvo crevit, et faclus est mons magnus, iia ut
lioc nostis conligisse in quodam miraculo. Area sicca impleret tiniversam faciem terrx. Quid vis crgo ad
erat, vellus solum madebat: sed pluvia in vellere eum per terras venire, qui lerras implevit? Ecce jam
non apparebat (Judic. vi, 37, 38). Sic et sacramen- venit; evigila : cresccndo et dormientes pulsal 1; si
lum Novi Testamenii non apparebat in gente Judseo- tamen non lantus in eis somnus est, qut etiam con-
rum. Quodillic vellus, hic velum : vclatum enim erat ira montem venientem obdurcscant, sed audiant :
sacramentum in vellere. In area vero, in omnibus Surge qui dormis, et exsurge a mortuis, et illuminabit
Genlibus patet Evangelium Christi: pltivia manifesta te Christus(Ephes. v, 14). Multum eniin erat Judaeis
est, nuda est gratia Cbristi'; non enim tcgitur vela- videre lapidem. Lapis enim ille adhuc parvus erat:
mento. Ut autem exirel inde pluvia, expressum est merilo et parvum contempserunt, conlemnendo of-
vellus. Per pressuram enim a se cxcluserunt Chri- fcnderunt, ct offendendo quassati sunt; restat ut et
stum, et Dominus jam de nubibus suis compluit. conterantur. Hoc enim de lapide illo dictum est: Qui
aream, vellus siccum remansit. Inde ergo dedit vocem offenderit in lapidem illum, conquassabileum; super
suam Aliissimus, dc islis nubibus, per quam vocem quein venerit, conleret eum (Luc. xx, 18). Aliud est
regna inclinarentur, et adorarent. conquassari, aliud conteri: conquassari minus est
41. [vers. 8.] Dominus virtutum nobiscum, susce- quam conteri: scd neminem conierit excelsus ve-
ptor nostcr Deus Jacob. Non quicumque bomo, non niens, nisi quem conquassaverit humilis jacens.
polestas quselibet, non denique angelus, non aliqua Modo enim antequam veniat Dominus noster, liumili-
creatura, sive terrena, sive cceleslis, sed Dominus ter jacuit Judseis, el offenderunt in illum, el con-
virtutum nobiscum, susceptornoster Deus Jacob. Qui quassali sunt: vcniet poslea in judicio suo clarus
misit Angelos, vcnit post Angelos, venit ut ei servi- alque allus, magnus et potens; non infirmus utjttdi-
rent Angeli, venit ut homines faceret scquales Ange- cetur, sed forlis ut judicet, et conterat eos qui con-
lis. Magnagralia. Si Deus pro nobis, quis contra nos? qunssali sunt in eum offendendo. Lapis enim offen-
Dominus virlutum nobiscum. Quis Dominus virlulum sionis ct petra scandali non credenlibus ipse est
nobiscum. Si Deus pro nobis, inquam, quis contra (I Petr. n, 8). Ergo, carissimi, non estmirum si Ju-
nos? Qui Filio suo proprio non pepercit, sed pro no- dsci non agnoverunt quem tanquam parvulum lapi-
bis omnibus tradidit illum, quomodo non et cum illo dem anle pedes suos jacentem contempserunt: illi
emuia nobis donavit (Rom. vm, 31, 52)? Ergo securi mirandi siinl qui adbuc tam magnum montcm nolunt
simus, in tranquillilate cordis nulriamus bonam con- agnoscere. Judaei in lapidem parvum non videndo
scienliam de pane Domini. Dominus viriutum no- offenderunt, hscreliciin montem offendunt. Jam enim
biscum, susceptor nosler Deus Jacob. Quanlacumque crevit ille Iapis; jam dicimus illis, Ecce impleta est
sit infirmitas lua, vide quis te suscipiat. yEgrotat propliclia Danielis, Lapis ille qui erat parvus, fu-
r.escio quis, adhibelur medicus; susceptum suum di- clus est mons magnus, el implevit universam terram
cit medicus segrotum. Quiseum suscepil? Ille. Magna (Dan. n, 35). Quarc in illum offendilis, el non in il-
spes salulis, magnus medictts eum susccpit. Quis me- lum ascendilis ? Quis lam crecus est tii offendat in
dicus ? Omnismedicusprstler illum homo est: omnis montcm ? Quasi ideo ad le venerit ul habeas in quem
medicus qui venit ad infirmum, alia die jnlirmari offcndas, et non habeas in quem ascendas. Venite,
potest, prseter illura. Susceplor noster Deus Jacob. ascendamusad monlemDomini (Isai. u, 3). Isaias hoc
Fac te infantem parvulum omnino, quales a parenti- dicit: Venite, ascendamus. Quid est, Venile, ascenda-
bus suscipiunlur. Qui enim non suscipiuntur, expo- mus ? Venite, est credile; ascendamus,proficiamus.
nuntur : qui suscipiuntur, nutriuntur. Ptttasne sic te Isti autem nec vcnire volunt, nec ascendere, nec
suscepit Deus, quomodo intanlem te suscepit mater credere, nec proficere. Lalrant contra monlem. Jam
lua? Non sic, sed in aelernum. Tua enim vox esl in in illum lotics offendendo quassali sunt, et nolunt
illo psalmo : Quoniampater meusel maler mea dereli- ascendere, semper eligenles oflcndere. Dicamus illis,
querunt me, Dominusaulem assumpsit me (Psal. xxvi, Venile,et videte operu Domini,qumposuil prodigia *«•
10). Susceplor nosterDeusJacob. per lerram. Prodigia dicunlur, quod aliquid porten-
12. [vers. 9.] Venite, *.t videle opera Domini.Jam dant, signa illa miraculorum quse factn sunt quando
de hac susceplitne quid fecil Dominus ? Animadverte mundus credidit. Et quid inde faclum esl, et quid
orbem lerrarura, veni, ct vide. Si cnim non venis, portendebant?
non vides; si non vides, non crcdis; si non credis, 13. [vers. 10.] Auferensbellausqueadfineslerrm.lloc
longe slas: si credis, venis; si credis, vidcs. Quo- nondum videmus esse compteltim: sunt adhuc bella,
modo enim venitur ad monlem islum? Numquidpe- sunt inier genies pro regno; inter sectas, inler Judseos,
dibus? numquid navibus? numquid pennis? numquid Paganos, Christianos, hserelicos, sunt bella, crebre-
equts ? Quantum atlinct ad locorum spalia, ne sala- scuntbella; aliis proveritatc, aliis profalsilatecertanit-

' ltain Mss.At in edd., eo quodillic vellus eral, ibihoc • Edi.,evigilacredendo,evigitantespulsat.Mss.

velatumeral sacramentumin vellere.m area vero, id est,
in ormubusgentibus,ubi patet EvangeliumChrisli, pluvia
manifestaest, tmdaestarea chrisli.'
SAXCT.AUGIST. IV.
verounde-
cim, et dormientespulsat : aique iiclemcumcaeterisvetu-
stis cdd. loco,credendo,habent, crescendo: quodscilicet
refertur ad superioraverba, ex lapideparvocrevit.
(Dix-iept.J
 523 S. AUGUSTINIEPISCOPI 824
bus. Nondumergo complelumest, Auferensbeltausque buimus, arserunt : si tamen igne illo Spiritus sancti
ad fines terrm: sed fortasse complebilur. An et modo accensi sumus, de quo dicilur, Et scuta comburet
; complelum est? In quibusdam complelum esl: in igni. Qui potens' in te esse cupiebas, infirmum le fe-
tritico completum est, in zizaniis nondum completum cit Deus, ut fortem te faceret de se, quia infirmabaris
est. Quid est hoc ergo, Auferens bella usque ad fines de le.
terrm? Bella dicil, quibus bellatur adversus Deum? 14. [vers. 44.] Quid ergo sequitur? Vacate. Ad
Qtiis enim bellat adversus Deum? Impictas. Et quid quam rem ? Et videtequoniamego sum Deus. Hoc est,
potcst facere Deo impietas ? Nihil. Quid facit ficlile Non vos, sed ego sum Dcus : ego creavi, ego recreo ;
vas elisum ad petram, quamvis vehementer elidatur? ego formavi, ego reformo ; ego feci, ego reficio. Si
Tanto majore malo suo venit, quanto majore impetu non poluisti facere te , quomodo potes reficere te ?
venerit. Hsec bella magna erant, crebra erant. Con- Hoc non videt tumultus conlcnliosus animi hiimani :
tra Deum impietas ditnicabat, et vasa fictilia contere- cui tumultui contenlioso dicitur, Vacate, id est, re-
bantur : prsesumendode se homines, de virtute sua primite animos veslros a contradiciionibus. Nolile
multum praevalcndo. Cujus rei scutum eliam Job argumenlari et lanquam armari contra Deum : alio-
dixit de quodam impio : Cucurrit adversusDeum in quin vivunt arma nondum illo igne combusta. Si au-
crassa cervice scuti sui (Job xv, 26). Quid est, in lem combusta sunt, Vacate; quia non habctis unde
crassa cervicescuti sui? Nimium praesumendode pro- pugnetis. Si autem vacaveritis in vobis, et a me pe-
tectione sua. Numquidnam isli tales erant qui dicc- ticritis omnia, qui * primo de vobis prsesumebatis,
bant: Deus noster refugium et virlus, adjulor in tribu- Vacale,et videbitis quoniamego sum Deus.
talionibus qum invenerunt nos nimis? ant in alio 15. [vers. 42.] Exaltabor in gentibus, et exatlabor
psalmo : Non enim in arcu meo sperabo, el brachium in lerra. Paulo ante dixeram terraenomine significari
meum non salvabit me (Psal. XLIH,7) ? Quando quis- gentom Judseorum, maris nomine cseteras genles.
que cognoscit quia in seipso nihil est, et adjulorium Translati sunt montes in cor maris : contiirbalsesunt
de se nullum habet, arma in illo confracla sunt, bella gentcs, inclinata sunt regna , dedit vocem suam Al-
sedata sunt. Talia ergo bella delevit vox illa Altis- tissimus, et mota est terra. Dominus virlulum nobit-
simi de nubibus sanctis, qua terra commota est, et cum, susceptornosler DeusJacub. Facta suntmiracula
inclinala sunt regna : abstulit hsec bella usque ad fi- in geniibus, impletur fides gentium, ardent arma
nes lerrse. Arcum conlerel, et confringetarma, et scula prsesumplionis humanse : vacalur in tranquillilate
comburet igni. Arcus, arma, scuta, ignis. Arcus est, cordis , ut cognoscalur auclor Dcus omuium mune-
insidisc; arma, publica oppugnatio; scutum, vana rum suorum. El post istam clarificationem, numquid
prsesumptionis proteclio 1. Ignis quo ista comburun- deserit et plebemJudseorum, de qua dicit Apostolus :
tur, est de quo Dominus ait: Ignem veni mitlere in Dicoenimvobis, ut non sitis vobissapienles,quia cmci»
terram (Luc. xn, 49). De quo igne dicit psalmus : Et tas ex parte Israel facla est, donec pleniludo Gentium
non esl qui se abscondat a calore ejus(Psal. xvm, 7). intrarel ? Id est, donec monles huc trausferrentur, nu-
Fervente igne islo, nulla in nobis impielatis arma bes liic pluerenl, hic Dominustonitruo suo regna in-
remanebunt, necesse est ut omnia confringantur, clinaret, donec plenitudo Genlium inlraret. Et quid
conterantur, comburahtur. Remaneas inermis non poslea ?Et sic omnis Israel salvus fieret (Rom. xi, 25,
habens ullum adjutorium luum : et quanto magis in- 26). Ideo ct hic ipsum ordinem servans, Exattabor,
firmus es, nulla tua arma habens, tanlo magis te sus- inquit, in gentibus, et exaltabor in terra : id est et in
cipit, de quo dictum est: Susceptor nosier Deus Ja- mari et in lerra; ut jam 3 omnes dicant quod sequi-
eob. Valebas enim quasi per te, conturbaris in le. tur, Dominusvirlulum nobiscum,susceptornosterDeut
Perde arma quibus prsesumebas : audi Dominumdi- Jacob.
centem, Sufficitlibi gratia mea. Dicet lu, Quando in-
firmor, tunc forlis sum. Apostolivox est. Omnia arma m PSALMUM XLVI
sua perdiderat tanquam fortiludinis sttse, qui dice-
bat, Ego autem non gtoriabor, nisi in infirmilatibus ENARRATIO.
meis (11Cor. xn, 9, 10) : velut si diceret, Non curro SERMO ADPLEBEM.
adversus Deum in crassa cervice scuti mei, qui prius 4. Dominus Deus noster fidem in qua vivimus, et
fui biasphemus, et persecutor, et injuriosus; sed ideo ex qua vivimus, per Libros sanctos, Scripturas san-
misericordiamconseculussum, ut in me ostenderetChri- ctas lmiliipliciier nobis varieque
diffudit; sacramenta
tlus Jetut omnem longanimilatemin eos qui crediluri quidern verborum varians, fidem tamen unam com-
tunt illiin vitam mlernam(1 Tim. i, 13, 16). Auferens mendans. Una enim eadcmque res ideo raultis modis
bella usque ad fines terrm. Quando autem nos Domi- dicitur, ut modo ipso * dicendi
propter faslidium va-
minus suscipit, numquid inermes dimitlil? Armat
nos, sed aliis armis, evangelicis, veritatis, coniinen- * ita quinqueMSS. Edd.vero, Quidpostea? m te essecu>
lisc, salutis, spei, fidei, charitatis. Hscc arma habebi- piebas
3 Gatian.vetus codex, qum.
mus, sed non a nobis. Arma autem quse a nobis ha- 3 sic aliquotMss.At edd., utinamomnes
dicant, etc.
4 SicMss.vt edd., ut modus ipse dicendi
1 sic MSS.At edd., scuta, vana prmsumptiosumproie- diwn varietur, sed propter concordiamunapropterfastir
clionis. tur. fiaes lenea-
 525 ENARRATIOIN PSALMUMXLVI. g26
rietur, sed propter concordiam una tenealur. Itaque. cavit ad se pueros, et cum prohiberenlur ab illo,
in hoc psalmo quem cantatum audivimus , cui can- dixit : Sinile eos veniread me, talium esi enim regnum
lando respondimus, ea sumus dicturi quse nostis : et cwlorum (Matth, xviu, 2, et xix, 44). Proposiium
taraen fortassisaliquam,adjuvante et donante Domino, exemplum pueritise ad cavendam fatuitatem ab
Apo-
suavitatemallaluri sumus vobts, quando ea qusealibi tolo esl: Fratres, nolitepueri esse sensibus Et rursum
et alibi noveratis, etiam commoniti ruminatis. Nam proponit ad imitandum : Sed mulitia infantes eslote,
et ipsa ruminatione, in qua signilicat Deus munda ut mentibus perfecti sitis (I Cor. xiv, 20). Pro
fitiis
animalia,hoc voluit insinuare, quia otnnis homo quod Core. Psalmus canitur : ergo pro Christianis canla-
audit sic debet in cor mittere, ut non pigcr sit postea tus est. Aiidinmus cum tanquam (ilii sponsi illius,
inde cogitare : ut quando atidit, sit similis mandu- quem pueri insensati in Calvariae loco crncifixcrunt.
canti; cum atitem audita in memoriam revocat, et Illi enim mcrueriint a besiiis devorari, nos ab An-
cogitatione dulcissima recolit, fiat similis ruminanti. gelis coronari. Agnoscimuseuim liumilitalem Domini
Alio ergo modo eadem dicuntur, et faciunt nos tlulci- noslri, ct non de illa erubesciinus. Non erubescimus
ler cogitare quse novimus, et eadem ipsa libenler de illo appellalo mysiicc calvo, propter CalvarioeIo-
audirc; quia modus dicendi varialur, et res antiqua cum. Ipsa enim cruce in qua illi insultalum est,
ipso modo dicendi renovalur. non permisit calvam esse frontem
nostram, quia eam
2. [vers. I.] Titulus Psalmi sic se habet : In fi- suo ligno J signavit. Denique ut noveriiis,
quia nobis
nem pro filiis Core, Psalmus ipsi David. Filios istos dicuiilur haec, videte quid dicitur.
Core habent tituli Psalmorum etiam alii iioniiulli, et 3. [vers. 2.] Omnesgentcs, plaudite manibus. Num-
indicant dulce mysterium , insinuant magnum sacra- quid populus Judseorum omnes gentes erant? Sed cse-
menlum : ubi et nos ipsos libenter intelligamus, et citas cx parle lsrael facia est, ut pueri insensali cla-
agnoscamus in litulo nos qui audimus et legimus, et mareni, Calve,calve; atque ita Dominuscriicifigeretur
lanquam speculo proposito qui sumus intuemur. Filii in Calvariseloco, ut sanguine fuso gentes redimeret,
Corequisunl? Fuithoinoquidam Corc nomine (Num. et impleretur quod ait Apostolus : Cmcitasex parle
xvi, 1), sic enim vocabatur aliquis homo : verumtamen Jsrael facla est, ut pleniludo Gentium intraret (Rom.
cum leguntur quse scripla sunt, et invenitur serroo xi, 25). Insullent ergo vani et hebetes, et
insensali,
ad
divinusloqui quosdam, qui non valde inielliguntur et dicant, Calve, calve: vos autem sanguine illius red-
filii esse illius uniushominis qtti vocabatur Core; re- empti, qui fusus est in Calvarisc loco, Omnes
gcntes
currit animus ad mysierium, ul quserat quid significet plaudite manibits,pervenisse ad vos gratiam Dei. Plau-
Core. Quia enim verbum hebraeumest, dicitur utique dite manibus. Quid est, plaudite? Gaudete. Sed quare
et interprelatur in graecamlinguam et in lalinam lin- manibus? Qnia bonis operibus. Ne gaudeatis orc, et
guam. Et faclum est jam; multa nomina bebrsea in- cessetis manibus. Si gaudelis, plauditemanibus. Ma-
terpretala sunt nobis : et inspicimus , et invenimus nus gentium videat, qui gaudia donare dignatus est.
Core interpretnri Calvum. Multo magis altendistis. Quid est, manus gentium? Facta bene operantium.
Obscurum erat cnm dicerentur filii Core, nonne ob- Omnesgentes, plaudite manibus: jubilate Deo in voce
scurius est cum dicunlur iilii calvi ? Qui sunt isli filii exsultationis.Et voce, et manibus. Si tantum voce,
caIvi?An forte filii sponsi? Quia sponsus in loco non bene; quia pigrse sunt manus : si tantum mani-
Calvariaecrucilixus est. Recolite Evangelium, ubi bus, nec hoc bene; quia mula est lingua : concordeut
Dominumcrucifixerunt, et invenielis eum in IocoCal- .maiuis et lingua; illa confiteatur, illse operentur. Ju-
variae crucifixum (Matth. xxvn, 33). Proinde qui bilateDeoin voceexsullaiionis.
crucem ojps irrident, a dscmonibustanquam a bestiis 4. [vers. 3.] Quoniam Dominus excelsus terribilis.
devorantur. Nam significavit et hoc qusedam Scri- Excelsus ille, quasi irrisibiiis descendendo, ascen-
plura. Cum ascenderet prophela Dei Elisseus, clama- dendo in ccelum factus est terribilis. Rex magnus su-
bant posteum pueri irridenles, Ascendecatve, ascende per omnem terram. Non tantum super Judaeos: nam
calve: ille autem non tam crudeliter quam mystice , et super illos rex. Inde enim et Apostoli crediderunt,
fecit illospueros ab ursis exeuntibus devorari (IV inde et multa millia hominum res suas vendiderunt,
Reg. n, 23, 24^. Si non devorarentur illi pueri, num- et prelia ad pedes Aposiolorum posuerunt (Act. iv,
quid usq^e adlnic viverent ? aut non possent morta- 54) : et implelum esl in illis, quod erat in titulo cru-
les nali etiam febre inlercipi ? Mysterium in eis la- cis conscriptum, Rex Judmorum( Mallh. xxvm, 37 ).
men non ostenderetur, ubi posieri lerrerentur. Nemo Rex est enim et Judaeorum. Sed parum est Judseorum.
ergo irrideat crucem Domini : Judsei sunt possessi a Omnesgentesplauditemanibus:quoniamrexomnisterrm
daemonibuset devorati. Nam in Calvariaeloco cruci- Deus. Non enim illi sufficit unam gentem habere sul)
figentes Christum, et levantes in cruce, tanquam ipsi se : ideo tantum pretium ex latere dedit, ut emeret
dicebant sensu puerili, non intelligentes quid loque- orbem terrarum. Rex magnus super omnemterram.
renlur, Ascendecalve. Quid est enim, Ascende? Cru- 5. [vers.4.] Subjcch plebesnobis,et gentes sub pedi-
cifige,crucifige(Luc. xxm, 21). Proponitur enim pue- busnostris. Quas subjecit, et quibus? Qui sunt qui
rilia ad imitandum humilitatem, et item proponitur loquuntur? Forte Judaei? Plane si Apostoli, piane si
puerilia ad cavendum fatuitatem. Proposita pueritia sancti. His enim Deus subjecit plebes et gentes, u|
ad imitandum huraililalem a Domino est, quando vo- «TresMss.,signo.
$27 S. AUGUSTINIEPISCOPI S28
hodie honorenlur in gentibus, qui a suis civibus oc- lenticulam quodammodo desidcraverunt, et prima-
cidi meruerunt: quomodo Dominus eorum oecisus cst tum perdiderunt. Elegil nobis hmredilatemsuam, spe-
a civibus, et honoratur a gentibus, crucifixus a suis , ciemJacob quam dilexil.
adoralur ab alienis, sed pretio 4 factis suis. Ideo enim 7. [vers. 6.] AscenditDeus in jubilalione. Ipse ille
emit nos, ut alicni ab eo non essemus. Putas ergo Deus noster Dominus Christus ascendit in jubilalione.
voces esse Apostolorum, Subjecit plebesnobis, el gen- Dominusinvocelubm. Ascendit:quo, nisi quo scimus?
tes sub pedibusnostris ? Nescio. Mirum si Apostoli tam Quo cum Juda:i non sunl seculi, nec oculis. In cruce
snperbe loquerentur, ut gauderent gentes esse posi- enim exallatum irriserunl, in ccelum ascendcnlem
las sub pedibus suis, id est Christianos sub pedibus non viderunt. AscenditDeus in jubilaiione. Quid cst
Apostolorum. Etenim gaudent nos secum esse sub jubilalio, nisi admiratio gaudii, quaeverbis non polest
pedibus illius qui morluus est pro nobis. Nam sub cxplicari? Quomodo admirati sunl gaudentes disci-
pedes Pauli currebant, qui volebanl esse Pauli; ct di- puli, videntes ircin ccelum(Acl. i, 9)quem planxerunt
ccbnt cis: Numquid Paulus pro vubis crucifixus est mortuum : revera gaudio huic verba non sufficiebant,
(I Cor. i, 15)? Quid crgo bic? quitl accepturi sumus? rcsiabat jubilarc quod ncmo poterat explicare. lbi
Subjecitplebcsnobis,cl gentcssubpedibusnoslris.Oimies erat ct vox lubae, vox illa Angelorum. Dictum est
pcrliiicnlcsadhscreditalcmChrisliinomnibusgcntibus enim, Sicut luba exalta vocem tuam (Isai. LVHI,1).
suni, et omnes non perlinentes ad hacreditatcm Chri- Prsedicaverunt Angeli ascensionem Domiui: viderunt
sii in omnihus gcntibiis sunt: ct videlis sic cxallnri in discipttlosascendente Domino' hacrenles,admiranlcs,
noininc Cliristi Ecclcsiam Christi, ut ornnes nondum slupenles, nihil diccntes, sed corde jubilanles: etvox
credentcs in Chrislo, sub pedibus jaceanl Cliristiano- jam lubac in clara vocc Angclorum, Ftri Gatitmi,quid
rnni. Quauti cnim modo currunt ad Ecclesiam nondum slatis? Hic esl Jesus. Qunsi illi non scirent quia ipse
christinni, rogant auxilitim Ecclesiae; subveniri sibi esset Jesus. Ante se paulo ante cum non videranl?
icmporalilcr volunt, etiamsi in scternum nobiscum secum loquenlem non audieranl? Nempe non solum
rcgnare adbuc noiunt. Cum omnes qusertuu auxi- speciem viderunt prsesentis, sed et membra contre-
lium Ecclcsise, ct qni nondum sunt in Ecclesia, non- ctaverunt (Luc. xxiv, 59). Ipsi ergo nescicbanl quod
11«subjecit plebesel genles sub pedibusnoslris ? ille esset Jcsus? Sed admirationc ipsa prse gaudio
6. [rers. 5.] Elegit nobis hmredilalemsuam, speciem jubilationis, tanquam mcnte alienaiis, loquuntur An-
lacob quam ditexit. Pulchritudinem quamdam Jacob geli, Ipse estJesus. Quasi, Si credilis illi, illc est quo
clegil nobis hscrcditalem suam Jacob. Duo fratrcs crucifixonutavcrunt vobis pedes, quo occiso el sepullo
crant Esau et Jacob; in utero malris ambo couflige- spem vobis perdidisse pulabilis; eccc ipse esl Jesus.
bant, et dc conflictu viscera malerna quatiebantur : Ascendit ante vos; sic veniel quemadmodumeum vide-
ct ibi cum duo cssent, cleclus cst minor, ct prsepo- tis euntemin cmlum(Act. i, 11) : tollitur quidem cor-
silus est mnjori, cl dictum est, Duo populi sunl in pus ab oculis veslris , sed non separatur Deus a cor-
utero tuot el major serviet minori ( Gen. xxv, 25). Per dibus vestris : videte ascendentem, credite in absen-
omnes Rcntcs major, per omnes gcntes minor: scd lem .sperale venienlem; sed tamen per misericordiam
minor iii bonis cliristianis, eleclis, piis, fidelibus; occultam etiam senlite pyscsenlem. Hle cnim qui
niajor in superbis, indignis, peccatoribus, conlumaci- ascendit in ccelum, ut lolleretur ab oculis veslris,
biis, sua pcccala dcfcndcntibus magis quam confiten- promisit vobis dicens : Ecce ego vobiscumsum usqtte
libus; qualis ctiam ipse populus Judseorum fuii, igno- in consummalionemsmculi (Mallh. xxvm, 20). Merilo
ians Dci jusiitiam, et suam volens conslituere (Rom. et Apostolus sic nos alloquebatur : Dominus in proxi-
x, 5). Sed quia dictum est, Major scrviet minori, ma- mo est, nihil sollicilifuerilis (Pkilipp. iv, 5, 6). Sedet
nifesium cst quia piis subdentur impii, el humilibus super coelos Chrislus, et longe sunt coeli, eripse qui
subdcnlur supcrbi. Prior natus csl Esaii, ct posterior ibi sedet prope est. Dominusin voce tubm. Ergo vos
nntus cst Jacob : scd qui posterius natus csl, prosla- filii Corc, jam si intellexislis vos , ct inspicilis hic
tusest primo nalo, qui per gulam perdidit primoge- vos, et vos gaudetis, quia vidctis hic vos.
nita sua. Sic habes scriptum : Desideravitlenticutam, 8. [vers. 7.] Psaltite Deo nostro, psallite.Quem lan-
et ait illi frater ejus, Si vis ul dem tibi, da milii primo- quam hominem irriserunt qui a Deo alienali sunt,
genita tua. llle plus amavit quod carnalitcr concupic- psallite Deo nosiro. Non enim homo tantum, sed et
rat, quam quod spiritualiter prius nascendo mcruerat: Deus. Homo ex semine David (Rom. l, 5), Deus Do-
et deposuit primogenila sua, ut manducarci lenlicu- minus David,cx Judseis carnem habens : quorumpa-
lam (Gen. xxv, 50-5i). Lenliculnin autem invcnimus tres, ait Apostolus, et exquibus Chrislus secundumcar-
cibum cssc /Egypliorum; nam ibi abundat in yEgyplo. iiein.'Ex Judaeis crgo Chrislus, sed secundumcarnem.
Undc magnificatur lenticula alexaudrina, et venit Quis autem iste Chrislus, qui est ex Judseissecundum
iisquc ad lcrras noslras, quasi hic non nascatur len- carnem? Qui est super omnia Deusbenedictusin smcula
licula. Ergo dcsiderando cibum segyptium, perdidit (Id. ix, 5). Deus ante carnem, Deus in carne, Deus
piimatum. Sic et populus Judceorum, de quo diclmn cum carnc. Nec solum ante carnem Deus, sed ante
osl, Comimi stint corde in JEgyptum ( Act. vn, 59), terram Dcus, unde facta esl caro; nec tanlnm ante
1 sic cdit. Er. cui consentiunt plures Mss.At Lnv.,sed
prelio eangninissai. DuoMss., sed pretio sanguinisfactis 1 KovemMss., viderunt discipuliascendenlemDomi-
«HIS. nmn.
 ^29 ENARRATIOIN PSALMUMXLVl. 850
terram Deus, unde caro facta est, sed etiam ante coe- para 1111 locum in corde tuo; venit, et libenter sedet*
lum Deus, quod prius faclitm esl; ante diem Deus qui Ipse cerle cst Dei Virtus et Dei Sapientia
(ICor. i,
primus factus est; anle omnes Angelos Deus, ipse Et
24). quid dicit Scriplura de ipsa Sapientia? Anima
Christus Deus : quoniam in principio erat Verbum, jusli, sedes sapientisc (Sap. vn). Si ergo anima justi
et Verbum erat apud Deum, et Deus crat Verbum : sedes est sapientise; sit anima tua justa, et eris re-
omnia pcr ipsum facta sunt, et sine ipso faclum est galis sella sapienlise. Et revera, fralres, omnes homi-
nihil (Joan. i, 1-3). llle est ante omnia, per quem nes qui bene vivunt, qui bene agunt, secundum cha-
facta sunt omnia. Psallite ergo Deo nostro, psal- rilatem piam l conversantur, nonne Deus in illis se-
lite(a). det, et ipse jubel ? Obtemperat anima sedenli in sc
9. [tiers.8.] Quoniam rex omnis terrm Deus. Qtiid Deo, et ipsa jubet membris. Anima enim tua jubet
cnim ? Et ante, non omnis terrse Deus? Nonne et coeli membro luo, quo moveatur pes, quo manus,
quo
et terrse Deus, cum utiqueper illum facla snnt omnia? oculus, quo auris, ct jubet ipsa membris lanquam fa-
Quis posset dicere non csse Deum suum? Sed non raulis suis : sed et ipsa servil interius insidenti sibi
oranes homines agnoverunt Deum suum; ct ubi agno- Domino suo. Non potest inferiori se bene imperare,
scebatur, quasi ibi tantum Deus eral. Notus in Judsca nisi superiori se non fuerit dedignata servire. Deus
Deus (Psal. LXXV, 2): nondum filiis Core diccbatur, sedet super sedem sanclamsuani.
Omnet genles, plaudilemanibus. Ille enim Deus notus H. [vers. 10.] Principes populorum convenerunt
in Judsea, rex omnis tcrrse Deus est. Jam ab omnibus cum Deo Abraham. Deus Abraliam et Dcus Isaac ct
agnoscitur, quia impletura est quod dicit Isaias, Ipsc Deus Jacob (Exod. in, 6). Verum est, dixit hoc Dcus,
Deus luus qui eruil le, universmlerrm Deus vocabitur el superbierunt inde Judsei, et dixerunt : Nos filii
(Isai. LIV,5). Quoniamrex omnislerrmDeus : psatiile Abrahmsumus. Superbienies dc nomine paterno, ge-
iutetligenter. Docct nos et admoncl nos ul psallamus rentes ejus carnem, non tenentes ejus lidem; seminc
intelligenter: non quseramussonum auris, sed lumen adhserentes, moribus degeneranles. DeniqueDominus
cordis. Psallite, inquit, inteltigenter.Genles, unde vo- quid ait eis ita superbienlibus? Si filii Abralimeslis,
cati eslis ul chrisliani essetis, adorabant deos manu facla Abrahm facite (Joan. vm , 53, 39). Iteni quid
factos, et psallebant illis; sed non intelligenter. Si dixit illis Joannes venientibus et contremiscentibus
inlelligenter canlarent, lapides non adorarent. Quando quibusdam ipsorum, qui se poenilendo corrigere vo-
homo sensatus cantabat lapidi insensato, numquid luerimllProgmiesviperurum. Erant enim iniqui, erant
intelligenter cantabat? Modo autem, fralrcs, non vi- perditi, crant pcccatores, erant impii : venerunt ad
demus oculis quem adoramus, et lamen correcti' baptismum Joannis : et quid eis dicit? Progenies vi-
adoramus. Multo magis nobis Deus commendatur 9, perarum. Illi se dicebant filios Abrahae, et ipse illos
quia eum oculis non videmus. Si eum oculis videre- dicebat filios vipcrarum. Numquid Abraliani vipcra
mus, forle contemneremus. Nam et Christum Judsci crat? Sed quia malc vivendo dsemones imiiati erant,
visum contempserunt, non visurnGcntcs adoraverunt. et eorum lilii facti erant, quos imilando male vive-
Illis enim diclum est, Psallite inteltigenter.Nolile essc bant : Progenies, inquit, viperarum,quis vobis oslendit
sictit equus et mulus, in quibus non est intellectus fugere ab ira venlura? Facile ergo fructum dignumpm-
(Psal. xxxi, 9). nilentim: et noliledicereapud vosmelipsos, Patrem ha-
10. [tiers.9.] RegnabitDominus super omnesgentes. bemusAbraham,et quasi superbire de genere Abrahae;
Qui regnabat super unam genlem, regnabit, inquit, potens est enimDens de lapidibus istis suscitare filios
snper omnes gentes. Quando dicebantur ista, super Abrahm(Matth. iu, 7-9). Non enim remansurus cst
unam genlem regnabat Deus : prophelia erat, non- Abraham sine filiis, si vos damnaverit Deus : potens
dum res demonslrabatur. Deo gralias, jam videmus est enim et damnare quos odit, et illi reddere quos
impleri quod ante prophelabalur. Chirographum Deus promisit. Et unde illi redditurus est filios, si damnat
anlc lempus scripsit nobis, implelo tempore reddidit Hebrseos de carne ejus progenitos? De lapidibus istis.
nobis. Regnabit Deus super omnes gentes, promissio Ostendebat illis lapides in eremo. Qui erant lnpides,
esl. Deus sedet super sedemsanclamsuam. Quod tunc nisi Gentes, quse lapides adorabanl? Lapides quare?
futurum promittebatur, nunc implelum agnoscitur et Adorando lapides, dicti erant lapides : quia psalmus
tenetur. Deus sedet super sedem sanclam suam. Qitac prsedixerat, Simites illis fiant qui faciunt ea, et omnes
sedesejus sancla? Forsitan coeli; et bene inlelligitur. qui confiduntin eis (Psal. cxm, 8). Tamen de ipsis la-
Ascendit cnim Cbristus, sicut novimus, cum corpore pidibus reddidit filiosAbrahoe: modo omnes qui lapi-
in quo crucifixus est, et sedet ad dcxteram Palris des adorabamus, convcrsi ad Dominum filii Abrahse
(Acl.i,2): inde eum venlurum exspeclamus ad ju- facli sumus; non ducendo ab illo carnem, sed imi-
dicandos vivos ct mortuos (II Tini. iv). Sedel super tando fidem. Principesergo populorumconveneruntcum
sedemsanctamsuam. Cceli sunt sedes sancla ejus? Vis Deo Abraham. Principes populorum: Genlium prin-
ct tu esse sedes ejus? Noli putare le esse non posse: cipes, non unius populi principes, sed principes po-
1 vatic.Ms.,corderecli. pulorum omnium, conveneruntcum Deo Abraham.
3 Hicin Edd.additur,polenlior: in aliquolMss.,nuyor : 12. Ex ipsis principibus crat et iste Centurio, da
ncutrumveroestin meiiorisnotoelibiis. quo modo Evangelium cum legeretur audistis. Erat
(a) oniiltituraltera parsf. 7; psalliie reginostro,psal-
titc. . 1Gaiian.Ms.,secundumcharitatempie conversantur.
531 S. AUGUSTINIEPISCOPI 532
enim Centurio habens honorem et potestalem inter est : Terra es, et in terram ibis (Gen. m, 49). Debet
homines, princeps erat de principibuspopulorum.Ve- autem homo de Deo prsesumere, et inde sperare au-
nienli ad se Christo obviam misit amicos suos, imo xilium, non de se. Non enim terra pluit sibi, aut lucet
verc transitnro Christo misit amicos; el rogavit ul sibi: quomodoautem terra de cceloexspeclat pluviam
curaret puerum ejus qui periculose infirmabatur : et et lucem, sic homo de Deo debet exspeclare miseri-
cum vellel ipse Dominusvenire, hoc ei mandavit, Non cordiam et veritatem. Illi ergo dii fortes terrm valde
sum ditjnus ut sub leclummeumintres, sed tantum dic elevatisunt, id est, valde superbierunt: non sibi me-
verbo, el sanabilur pucr meus. Nam el ego homosum dicum necessarium putaverunt, et ideo in sua acgri-
sub potestateconslilutus,habenssub me mililes. Videte tudine remanserunt, et ipsa sogritudine ad mortem
qucmadmodumtenuit ordinem : prius commemoravit pcrducti sunt. Prsecisisunt rami naturales, ut bumilis
quod sub alio csscl, ct posteaquod alii sub illoessent. insereretur oleaster (Rom.xi, 47). Quoniamdii fortes
Sub potestate sum, et in polcstate sum; et sub aliquo terrmvalde elevalisunt. Tencamus ergo, fralres, hu-
sum, et stiper aliquos sum. Et dico huic, Vade, et va- militatem, charitatem , pietalem; quia vocati' sumus
dit; el alii, Veni, et venil; el servo meo, Fac hoc, et illis reprobalis, vel illorum exemplo superbire li-
facit. Tanquam diceret, Si ego sub potestate consti- meamus.
tutus jubeo illis qui sub me sunt, lu qui sub nuilius
potestatc positus es, non potcs jubere crealurse tuae, IN PSALMUM XLVII
quando omnia pcr le facta sunt, et sine te factumest
ENARRATIO.
nihil? Dic ergo verbo, inqnit, et sanabitut puer meus.
Nam ut in domummeamintres, non sum dignus. Tre- SERSIO ADPLEBEM.
pidavit Christum mittcre inlra parietes suos, et jam 4. [vers. 4.] Tilulus Psalmi est, Laus Cantici filiis
intus erat in corde ejus : jam crat anima ejus sedes
Core, secundasabbati. De hoc quod Dominus donare
illius, jam ibi sedebat ille qui humiles requirebat. Con- dignatur, excipite tanquam filii firmamenli. Secunda
versus deniquc Chrislus, miralus est, et ait sequenlibus enim sabbati, id est, post diem domi-
Amendico non inveni tanlam in Israel primum, quem
se : vobis, fidem nicum dicimus, quseetiam secunda feria dicilur, fa-
(Luc. VII,6-9). Et sicut alius evangelistaeamdemrem clum est firmamentum cceli, imo firmamentumcoe-
narrat, sequitur Dominus, et dicit : Ideo dico vobis, Ium. Coelumenim vocavitDeus firmamenlum
mulli ab Orienlecl Occidente et recumbent (Gen. i,
quia venient,
et Jacob in cmtorum. I ste 3-8). Primo autem die lucem fecerat, et a tenebris
cum Abrahamet Isaac regno et vocaverat lucem, diem, et tenebras, no-
diviserat;
enim Centtirio non erat de populo Israel. Nam in po- ctem. Sicut autem indicat
a se Deum : in psalmi hujus contexlio,
pulo Israel superbi repellcbant prin-
ad se in- aliquid etiam pr.-cloeulusest Deus in illo epere suo,
cipibus Gentium invenlus est bumilis, qui
quod compleretur in nobisa: et secundumhujus crea-
vitarel Deum. AdmiransJesus fidem ipsius, reprobat turse conditionem saecula cucurrerunl. Non
frustra
perlidiam Judsjorum. Sani enim sibi videbantur, cum enim Dominus ait de Moyse,De me enimille scripsit
periculosius scgrotarent,quando medicumnon cogno- (Joan. v, 46): nisi quia
omniaquxscriptasunt, etiam
scentes occidebant.Cum ergo reprobaret et repudia- cum Deus conderet
creaturam, possunt inlerpretari
ret illorum superbiam, quid ait? ldeo vobisdico, quia ad
significationemfuturorum ; ut intelligas Deum fe-
ab
multi Oriente el Occidente venient, non pertinentes cisse lucem, cum Christusa morluis resurrexii.
ad cognalionem lsrael : venient mulli quibus dixit, enim revera illa lux divisa est a Tunc
Omnes gentes,plaudile manibus; et recumbent eum mortalitas a mortalitale discreta tenebris, quando im-
est. Quid ergo sequi-
in
Abraham regno cmlorum. N on illos genuit carne sua nisi ut capiti ctiam corpus fieret, quod est Eccle-
tur,
Abrabam; et venicntes rccumbent cum illo in regno sia? Denique est eliam psalmus de
et filii erunt. filii Non priinasabbati, in
ccelorum, ipsius Quarc ipsius? quo apertissime resurrectio Domini declaratur: ibi
nali de carne, sed sequendo lidem ipsius. Filii autem enim dicitur, Tolliie portas principesvesiri', et eleva-
regni, id est Judaei, ibunt m tenebrasexteriores: illic mini porlm mlernales, et introibil Rex glorim
erit ploratio et stridor denlium(Matth. vnt, 14 , 12). xxm,7, 9). Quid evideniius (Psat.
quam Cliristum essc
Damnabuntur in tenebras exteriores qui nati sunt de Regem gloria:? de quo dictum est: Si
cognovissent,
carne Abrahae, et recumbent cum eo in regno coelo- nunquamDomintimglorim
crucifixissent(I Cor. n, 8).
rum qui imitati sunt fidemAbrahae.Mcritoergo ct hic, Secundam ergo sabbali non debemus
convenerunt c umDeoAbraham. intclligere nisi
Principes populorum EcclesiamChristi : sed Ecclesiam Christi in sanclis,
43. Et quid illi qui pertinebant ad DeumAbraham? EcclesiamChristi in his qui
scripti sunt in coelo, Ec-
Quoniamdii fortes terrm valde elevalisunt. Qui erant clesiamChristi in his qui mundi hujus tenlationibus
dii, populus ille Dei, vitis illa Dei, de qua dicilur, Ju- non cedunt. Ipsi eniui digni sunt nomine firmamenli.
dicateinter meel inter vineammiam (Isai. v, 3), ibunt
in tenebras exteriores, non recumbent cum Abraham 1 Nonnullicdd., quu. Quidam, qui. Deindeloco, vocali,
et Isaacet Jacob, non conveniunt cum DeoAbraham. plerique habent,rcvocati;et sic Er., in qua editionepost
verbuni,timeamus,
8 aiiditur,admoniti.
Quare? Qtioniamdii fortes terrm.llli qui erantdii for- Edd.,complereturin nobiscumgauaio.Abest,cwmgau-
lcs tcrrae, pwsumcntes dc lerrn. De qun (Pira? ;!c dio, a vss.
3 Kdd.,principcsrc.lras. KonaulliMss.,principisvestr.U
seipsis : quia omnis bomo lerra. Hominieuim dicium Cousulci.harr.in ipsumFsal.25.
 S33 ENARRATIOIN PSALMUMXLVII. 534
Ergo EcclesiaChristi in his qui firmi sunt, de quibus factus est mons magnus?Quam magnus? Ita ut im-
dicit Aposiolus, Debemusautem nos firmi infirmilates pleret univcrsam faciem terrsc (Dan. n, 34, 35). Ergo
infirmorum suslinere (Rom. xv, 4), appellata est fir- crescendo mons iste ct implendo universam faciem
mamentum. De hoc canlatur in Psalmo : audiamus, terrae, venit ad nos. Quid ergo montem quasi absen-
agnoscamus, soeiemur, gloriemur, regnemus. Nam- tem quaerimus, et non in pracsentem jam ascendi-
que eam etiam firmamentum apostolicis Litteris ap- mus, ut sit in nobis magnus Dominus, et taudabilis
pellatam audi, et agnosce : Qumest, inquit, Ecclesia valde?
Dei vivi, columnaet firmamentumverilatis (I Tim. ui, 3. [vers. 3.] Denique ne istum montem non agno-
15). De hoc firmamenlo cantatur filiis Core, quos no- sceres et in hoc psnlmo, et in aliqua parte terrarum
stis esse filios sponsi crucifixi in Calvariseloco. Core quaerendum cxistimares, vide quid sequitur : cum
namquc Calvitium interpretatur. Sequitur in hocpsal- dixisset, In civitateDei noslri, in monle sancto ejut,
mo, qui inscribilur, secundasabbati. quid addidit? Dilatans exsultationes universm terrm,
2. [vers.2.] Magnus, Dominus, et laudabilisvalde. monlesSion. Sion unus mons est: quid ergo montes?
Ecce magnusDominus, el laudabilisvalde: sed num- An quia ad Sion pertinuerunt ctiam qui de divers»
quid infideleslaudant Dominum? Numquid eliam qui venerunt, ut sibi occiirrerent in lapidem angularem,
credunt et male vivunl laudanl Dominum, per quos fit et fierent illi duo parietes tanquam duo montes, unus
ut nomen Dei blasphemetur in Gcntibus? numquid ex circumcisione,alter ex praeputio; unus ex Judaeis,
laudant Dominum(Rom.lt, 24)? An vero si etiam lau- aller ex Genlibus : non jam adversi; elsi diversil,
dent, acceplalur laus eorum, cum scriptum sit: Non quia ex diverso, jam in angulo nec diversi? Ipse est
esl speciosa laus in ore peccatoris (Eccli. xv, 9)? enim, inquit, paxnoslra,qui fecitutraqueunum (Ephes.
Dixisti ergo , Magnus Dominus, et laudabilis valde : H, 44). Ipse ille angularis lapis, quem reprobaverunt
sed hic ubi. ln civitateDei nostri,in monlesancloejus. mdificanles,faclus est in capul anguli (Psal. cxvn, 22).
De hoc alibi dicitur : Quis ascendelin montemDomi- Duos junxil in se mons montes. Una domus, et duse
ni? Innocensmanibuset mundocorde (Psal. xxin , 3, domus : duae propter ex diverso venientes, una pro-
4). In his magnus Dominus, et laudabilisvalde : hoc pter lapidem angularem, in quo sibi ambse copulan-
est, in civilatcDei nostri, in montesanclo ejus. Hnec tur. Audi et hoc, MontesSion; latera aquiloniscivitas
esl civitas in monte posita, quseabscondi non potcst: regis magni. Intenderas enim tu Sion tanquam unum
hscc esl lucerna qua?sub modio non occultatur, om- locum, ubi condita est Jerusalem, et in ea libi non
nibus nota, omnibus diffamata (Matth. v, 44, 45). occurrebat, nisi populus ex circumcisione; qui qui-
Non autem universi cives ejus sunt, sed illi in quibus dem ex reliquiis a Christo collectus est, ex magna
magnusDominus,et laudabitisvalde. Quscest ergo ista autem parte tanquam palea ventilaius. Etenim scri-
civitas, videamus, ne forte quia diclum est, In civi- ptum est, Reliquimsalvmfient (Rom. ix, 27). Sed at-
taie Dei nostri, tn monlesancto ejus, debeamus quse- tende et Gentes, vide et oleastrum inseri in pingue-
rcre islum monlem, ubi eiiam exaudiri possimus. dinem olivse (Id. xi, 47). Ecce Gentes, Latera aqui-
Non enim frustra dicitur in alio psalmo : Vocemea lonis : adjuncta sunt latera aquilonis civitati regis
ad Dominumclamavi, et exaudivitme de montesanclo magni. Contrarius solet esse aquilo Sion : Sion quippe
tuo (Psal. ni, 5). Adjuvit ergo te mons isle ut exau- in meridie, aquilo contra meridiem. Quis est iste
direris. Namsi in eum non ascenderes, infra jacens cla- aquilo, nisi qui dixit, Ponam sedem meamad aquilo-
mare posses, sed exaudiri non posses. Quis est ergo nem, et ero similisAltissimo(Isai. xiv, 43,44)? Tenu-
iste mons, lralres? Magna cura inquirendus, magna erat regnum diabolus impiorum, et possederat Gentes
sollicitudine investigandus; labore etiam occupandus servientes simulacris, adorantes dsemonia : et totum
et ascendendus. Sed si in aliqua parte lerrarum est, quidquid generis humani erat ubique per mundum,
quid faciemus? Peregrinabimur de terra nostra, ut ad inhserendo illi aquilo factum erat. Sed quoniam ille
ilhim looniem pervenirepossimus?Imo lunc peregri- qui nlligal fortem, aufert ejus vasa, et facit vasa sua
namur, si in illo non sumus. Ipsa est enim civitasno- (Mallh. xn 29 ), liberati homines ab infidelitate et
stra, si membra regis sumus, qui caput est civitaiis superstitione dsemoniorum, credentes in Christum
ipsius. Ubi estergo isle mons? Si regionem aliquam colliniati sunt illi civitati, occurrerunt in angulo illi
tenuit, laborandum est, ut dixi, ut ad eiiin pervenia- parieti de circumcisione venienti, et facta est civitas
tur. Sed quid satagis? Utinam non sis piger ascendere regis magni quse fuerant latera aquilonis. Ideo et in
in montem, quomndo mons non fuit tardus venire ad alia Scriptura dicitur : Ab aquilonenubes colorisau-
dormientem. Fuit enim quidam lapis angularis con- rei; in his est magna gloria et honor Omnipotentit
temptibilis, in quem Judxi offenderunt (Rom.ix, 52), (Job, xxxvit, 22). Magna enim gloria medici est,
prsecisusde quodam monte sine manibus, boc est de quando ex desperalione convalescitsegrotus. Ab aqui-
regno Judscorum veniens sine manibus, quia hu- lone nubes, et non nigrse nubes, non caliginosse,non
' manum opus non accessil ad Mariam, de qua natus tetrse, sed coloris aurei. Unde nisi gratia illuminante'
Cbristus (Matth. i, 46). Sed si lapis isle ubi in eum
offenderuntJudaei, ibi remaneret, tti quo asccndercs 1 sicaliquotMSS. Quidamveroalii: nonjam awersi;etst
non haberes. Quid autem faciuin esl? Quid dicit pro- dirersi.Atedd.,nonjamadversiet diversu
3 Er. i.ov.,illuminatm.Am.et Mss.,illummanle.
phclia Danielis?Quid, nisi quia crevit Iapis iste , ct
855 S. AUGUSTIMEPJSCOPI 536
pcr Chrislura ? Ecce, Lalera aquilonis, civitas regis lorum et glorisc Christi, quid seculum cst ? Conlur-
magni. Latera utique, quia inhaeserantdiabolo. Qui- bati sunt, commolisunt, tremor apprehendileos. Unde
cumque cnim alicui cohserent,lalera ipsius dicuntur. tremor apprehendit eos, nisi de conscienlia delicto-
Nnm et de aliqtiibus hominibus solcmus ila loqui, rum ? Curranl ergo rcges postregem, agnoscantreges
Bonus homo cst, scd mala laiera habet: id est, ipse rcgem. Inde alibi, Ego aulem, inquit, conslilutus sum
quidcm probitalc praeslat, sed maligni sunt qui ei rex ab co super Sion montcmsanclumejus , prmdicans
conjuncti sunt. Latcra crgo aquilonis qui diabolo co- prmceplumDomini: Dominttsdixit ad me, Filius meits
lianrebant,:unde venit ct istefilius, de quo modo au- es lu, ego hodiegenui te. Postula a me, ei dabo libi gcn-
diebamus, quia morluus erat, et rcvixit; perierat, et les limreditalemluam , el possessionemtuam lerminos
invenlus est. Proficiscendo enim in regionem longin- lerroe; reges eos in virga ferrea, et tanquamvas figuti
quam , eliam ad aquiloncm pervenerat, ct ibi, sicut conlereseos (Psal. n, 6-9). Audilus est ergo rex con-
audislis, uili cx principibus regionis iiiius adhseserat. stitutusin Sion, tradila est illi possessiousque ad tcr-
Factus est ergo latus aquilonis, adhserendo principi minos orbis tcrrse. Metuere debenl reges, ne regnum
illius regionis : sed qtiia civitas rcgis magni ct cx perdant, ne illis aufcratur regnum, sicut miser timuit
latere aquilonis colligilur •, revcrsus ad se, dixit, Herodes, et pro parvulo occidit parvulos(Matth. n,5,
Surgam, et ibo ad patrein meum. El occurrit ei pater, 46)?Timens autem regnum amittcre, non meruit re-
qui dicit de illo, Mortuus erat, et revixil; pcrierat, gem agnoscerc. Utinam ei ipse regem cum Magis
ct invenliis est. Vilulusille saginatus, lapis angularis adorarel! non male regnum quaerendo, innoccntes
fuit. Dcniquc et major filius qui epulari nolebat (Luc. pcrderet, et nocens periret. Nam quod ad illum ntli-
xv, 44-32), cxhortatus a patre ingressus est: et duo nebat, pcrdidit ituiocenles : quantum aulcm ad Chri-
jam parietcs, tanquam illi duo filii ad vitulum pervc- stum, etiam parvus pro se morienles parvulos coro-
nienies, civitalem regis magni feccrunt. navii. Ergo dcbuerunt timere reges quando diclum
'4. [yers. 4] Scquatur ergo istepsalmus, et dicat : cst : Ego aulein constitutussum rex ab eo, et hocredi-
Deus in domibusejus cognoscelur*. Jam in domibus tatem usque ad fines terrae dabit mihi qui me consli-
propter montes, propier duos parieles, proptcr duos luit regcm. Scd quid invidetis , reges ? Videte, non
lilios. Deus in domibnsejus cognoscetur.Sed gratiam invidetc. Longc cnim isie aliter rex qui dixit: Re-
ccmmendat, ideo addidit, Cum suscipieleain. Nam gnum meumnon cst tte hoc mundo (Joan. xvm, 56).
quid cssel ipsa civilas , nisi illc susccpissct eam ? Nolite ergo limcrc nc vobis auferatur regnuin mundi
Nonne slatim caderet, nisi tale fundamenlum liabe- hujus : d.tbitur vobis rcgnum, sed coelorum,ubi ille
ret? Fundamentumenim aliud ncmo potest poncre, rcx est. ldco quid ibi sequilur?E( nunc regesinlelli-
praHcrid quod positnm cst, quod cst Christtis Jcsus gile. Jiim invidcre vos parabalis : intelligile; dc alio
(I 6'or. ni, 41). Nemo ergo de snis meritis glorictur ; lcgc dicilur, cujus regnum non est de hoc mundo.
sed qui gloriatur, in Domino glorielur (Id. i, 31). Mcritocrgo collectisunl reges in unum,conlurbatisunt,
Quia lunc cst illa magna civitas, tunc in ca cognosci- Ircmor apprehendit eos. Inde et illis hoc dicitur : Et
lur Dominus, cum suscipiel eam : quomodo suscipit nunc regesintelligite,erudiminiomnesquijudicatis ter-
mcdicus ongrolumcurandum , non sicnt est aman- ram. ServiteDominoin limore, et exsullateei cum tre-
duni. Etenim febrem odit medicus. Non amat medi- tnore (Psal. n, 40, 41). Et quid fecerunl? Ibi doloret
cus acgrotum,et amal medicus oegrotum: si oegrotum ut parturientis. Quid sunt doloresut parturientis, nisi
amaret, scmper aegrotumoptaret; rursus si segrotum dolorespoenitcntis? Vide ipsam conceplionemdoloris
non amaret, ad scgrotum non veniret : sed amat cl parluritionis : A timore luo, inquit Isaias, concepi-
sngroluin, ut faciat sanum. Suscepitergo hanc civi- tnus, et parturivimusSpiritum salulis (Itai, xxvi, 48).
lalcni Dominus, ct agnims est in ea , id est, gratia Sic crgo conceperuntreges a timoreChristi, utpartu-
ipsius cognitn esl in illacivilale; quia quidquid habet riendo salulem parerent credendo in eum quem ti-
illa civitas quae gloriatur in Domino, non liabct de muerunt. lbi tlolorcssicut parlurientis.Ubi parlurien-
sc. Proptcr hoc eniiii dicilur : Quid enhn habesquod tem audis, fclumcxspecta. Parturit vetus homo, sed
non acccpisti?Si aulein accepisti, quid gloriaris quasi nascilur novus homo. lbi doloresut parturieniis.
iwn acccperis( Itl. IV, 7) ? Dcusin domibns ejtts co- 6. [vers. 8.] Jn spirilu violentoconleresl navesThar-
guoscelur,cum suscipieleam. sis. Brcviier intclligitur, cvertes supcrbiam gcntitim.
5. [vers. 5-7.]Qwo/;/7</w ccceregeslerrmcoltectisunl. Sed undc ex hac bisioria dicilur eversio stiperbise
Jam ecce illa latcra aquilonis videle quomodo ve- gentium ? Propter naves Tharsis. Tharsis civitatem
niant, vidcie quomodo dicant, Veiiite,ascendamusin quacsicruntdocli, hoc est, qusenamcivitas hocnomine
nwntetnDomini: annunliavileniinnobisviamsuam, ut significarettir: ct aliquibusvisum esl Ciliciamdiclam
ingrediamurin eam (Isai. n, 5). Ecce reges terrmcol- csse Tharsis, ex eo quod metropolis ejus Tharsusdi-
lecti sunt, et convenerunlin unum.In quem unum, nisi cilur. De qua civitale erat etiam Paulus aposlolus,
in lapidem illum angularem (Ephes. n, 20) ? Ipsi vi- nalus in Tharso Ciliciae(Act. xxi, 39). Aliqui autem
dentes iia admirali sunl. Post admiralionemmiracu- cam Carlhaginem intellexerunt: forlassis aliquando
ila noininatam, aut aliqua locutione ila significalam.
1 Alkpioisiss., etlatcra fqiiilonkcolligil,etc.
- \(.'inso.xlexc:orl>.,cognotcitttr: a; ud i.xx,
lai. giuoske- 1 1'lcriqucMss.,conterem: ot inlia, crerlens.
 S37 ENARRATIOIN PSALMUMXLVII. 538
Namqucapud prophelam Isaiam sic invenitur : Ulu- bunl; et qui non audierunt, intelligenl(Isai. LII,15) ?
tate navesCarthaginis(Isai. xxin, 1, sec. LXX). Apud Ad quos non missi sunt Prophetse,ipsi primo audie-
Ezechielem autem a divcrsis inlerpretibus, ab aliis runt et intellexerunt Prophelas : illi qui primo non
Carthago, ab aliis Tharsis interpretata esl (Ezech. audierunt, poslea audienles admirati sunl. Remanse-
xxxvm, 13, sec.LXX); ethac diversilate inlerpretum runt illi ad quos missi sunt, codices ferenles, verila-
polest intelligi banc appellariTharsum, quseCarlhago tem non intelligentcs; Testamenli labulas habentes,
dicebatur.Manifestumest aulem,quodprimordiaregni et hacrcditatemnon tenentes.Sed nos sicutaudivimus,
Carthaginisnavibusfloruerunt,etita floruerunt.utinler itaet vidimus.In civitateDominivirtutum,in civitaleDei
caeterasgenlesexcellerentnegolialionibuset navigalio- nostri.Ibi audivimus.ibict vidimus.Extra illamquicst,
nibus. NamquandoDidofugiensfralrem delapsaestad nec audit, ncc videt;in illa qui est, nec surdus nec
lerras Africse,ubiCarlhaginemcondidit, navesqusepa- csecusesl. Sicutaudivimus,ilaet vidimus.Etubiaudis?
ratse erantad mercationem inejus regione assumpse- ubi vides? In civitate Domini virlutum, in civilateDei
rat ad fugam, consentientibussibi regionis ejus prin- noslri. Deus fitndavil eam in mleruum.Noninsultent
cipibus : et ipsae naVes etiam condila Carthagine ad hsereiiciper partes conscissi: non se extollant qui di-
negotiandumnon defecerunt. Atque hinc nimiumsu- cunt, Ecce hic est Chrislus,ecceillic(Malth. xxiv, 23).
pcrba facla est civitasilla, ut digne per ejus naves in- Qui dicit, Ecce hic est, ecce illic, ad partes inducit.
tclligalur superbia genlium, prsesumens in incerlis Unilatem promisit Deus : reges in unumcollectisunt,
tanquam in flatibus ventorum. Jam non praesumatur non per schismata dissipati sunt. Sed forte ista civi-
de velificatione, et quasi prosperitate sseculihujus, las quse mundum lenuit, aliquando evertelur. Absit:
lanquam maris : fundamenlum noslrum in Sion sit; Deus fundavileamin miernum.Si ergo eam Deus fun-
ibi siabiliri debemus,non perflari omni vento doctrK davit in seternum , quid times ne cadat firmamen-
nac(Ephes. iv, 14). Quicumqueergo ex incerlis hu- tum?
jus vitse tumuerant, everlanlur; et subjiciatur Chri- 8. [»ers.lO.]Suscepimus,Deus,misericordiamtuamin
sto omnis superbia genlium, conterenliin spiriluvio- mediopopulitui'. Qui susceperunl, et ubi suscepe-
tento naves Tharsis: non cujuscumque civitatis , sed runt?Nonne ipsepopulustuus susccpit misericordiam
Tlmrtis. Quomodoin spiritu violento? Timore fortis- tuam?Si populus luus susccpit misericordiam tuam,
simo. Sic enim eum tremuit omnis superbia judica- quomodo suscepimusmisericordiamtuam, el in media
turum, ut in humilem crederet, ne excelsumexpave- populi tui ? quasi alii sint qui susceperunt, alii in quo-
sceret. rum medio susccperunt. Magnum sacramentum, sed
7. [vers. 9.] Sicul audivimut,ila et vidimus.Obeala lamen nolum : cum et binc, hoc est, ex his versibus
Ecclcsia! quodam tcmpore audisti, quodam tempore exsculptum fuerit et crutum quod nostis, non eritru-
vidisti. Audivit in promissionibus, videt in exhibitio- dius, seddulcius. Nunc quippe populus Dei censenlur
nibus:audivit in prophetia, videt inEvangelio.Omnia omncs qui portant sacramenla ejus, sed non omnes
cnim quse modo complentur, anlea prophetala sunt. pertinent ad misericordiamejus. Omnes quippe sa-
Erige oculosergo, et diffundeper mundum ; videjam cramentum Baptismi Chrisli accipienles, Christiani
h.-crcdilatemusque ad terminos orbis lerrse : videjam vocantnr; sed non omncs digne illo sacramento vi-
impleriquoddictum est, Adorabunteum omnes reges vunt. Sunt enim quidain de quibus dicit Aposlolus:
terrm, omnesgenlesservientilli (Psal. LXXI,II). Vide Ilabentesformampietatis,virtulemautemejus abnegan-
impletumesse quod dictum cst, Exallare super cmlos, tes (II Tim. m, 5). Tnmenpropter ipsam speciempie-
Deus, el super omnemterram gloria tua (Psal. cvn, 6). talis in populo Dei nominanlur : quomodo ad aream,
Videillum cujus pedes etmanus fixi sunlclavis, cujus quamdiu triluratur, non solum grana, sed etiam pa-
ossa in ligno pendenlia numcrata sunt, supcr cujtis lea pertinel. Numquid et ad horreum perlinebit? In
vcslimenlum sors missa csl(Matlh. xxvn, 35) : vidc hoc medio autem populi mali est populus bonus, qui
regnanlem, quem illi viderunt pendentem: vide in suscepil misericordiamDei. Vivitdigne misericordia
coelosedentem, quemcontempserunt in terra ambu- Dei, qui audit el lenel et facil quod ail Apostolus:
lauleni. Videinde impleri, Commemorabuntur, et con- Prmcipienlesergo rogamus,ne in vacuum graliam Dei
verlenluradDominumuniversifinesterrm, et adorabunl suscipialis(II Cor. vi, 1). Qui ergo non in vacuumgra-
in conspecluejtts universmpatrim gentium(Psal. xxi, tiam Dei suscipit, ipse tam sacramenlum quam eliam
28). ilsec vidensexclamacum gaudio, Sicul audivi- misericordiamDei stiscipit. Et quid illi obest, quia in
mus, ila et vidimus.Merilosic vocatur ipsa Ecclesia medio popuii inobedientisest, donec area ista venti-
dc genlibus : Audi filia, et vide, et obliviscerepopulum lclur, donec boni a malisseparentur? quid ei obcst in
luum etdomumpatris tui (Psal. XLIV,11). Pater tuus medio populi habilare?Sitde illis qui appellantur fir-
Aquilo fuit, veni ad montcm Sion. Audi, et vide: mamentum,suscipiens misericordiam Dei; sit lilium
non vide, et audi; sed audi, el vide : prius audi, post- in medio spinarum. Nam et ipssc spinse quoniam ad
ca vide. Audis primo quod non vides, videbis post- populum Deipertinent, vis audire? Ita posita est ipsa
ea quod audisti. Poputus, inquit, quemnon cognovi, similitudo: Sicut lilium, inquit, in medio spinarum ,
servivit mihi, in obandilti attris obaudivitmihi (Psal.
xvu, 45). Si in obatibituauris obaudivit, crgo uon vi- IIUIU 1 lir. et rccentioresMss.,tcinplilui.Sedliquet Augusti-
dil. Et ubi cst, Quibits non est nuiitiaiitmde eo, vide- vetercslegisse,populilui.sie apud LXXtaou sou legeban»
quidain,locontiousou,
539 S. AUGUSTINIEPISCOPI 540
ita proxtma mea in medio filiarum (Cant, u, 2). Num- 10. [vers.44.] Contra istam ergo desperalioneinvide
quid dixit, in medio alienarum? Non ; sed, in medio quid sequalur in psalmo isto. Quoniam cum dixisset,
filiarum. Sunt ergo filisemalse, et inter illas esl lilium Snscepimus,Dcus, misericordiamtuamin mediopopuli
in mediospinarum. Itaque illi qui sacramenta habent, tui, significavitesse populum non suscipienlem mise-
et mores bonos non babent, et Dei dicuntiir et non ricordiam Dci, in cujus medio quidam suscipiant nii-
Dei; et ejus dicuntur et alieni: ejus, propter ipsius sericordiam Dei : et ne occurreret hominibus, lam
sacramentum; alieni, propter proprium vitium. Itaet paucos esse, ut prope nulli sint; quomodoconsolatus
filisealienae : filisc, proptcr formam pielaiis; aliena), est consequenlibus verbis? Secundum nomen luum,
propter amissionem virtulis. Sil ibi lilium, suscipiat Deus, ita et laus lua in fines terrm. Quid est boc? Ma-
misericordiam Dci, lcncat radicem boni floris, non gnus Dominuset laudabilisvalde, in civitateDei noslri,
sit ingralumpluviocdulci de coelo venienii. Ingratce inmonte sancto ejus; nec polest esse laus ejus, nisi
sint spinoe,crcscant dcimbribus ; ad ignem crescunt, in sanctis ejus. Nam qui male vivunt, non eum lau-
non ad horreum. Suscepimus, Deus, tnisericordiam dant; scd elsi prsedicant lingua, blasphemant vita.
luam in mediopopnli tv.i.In mediopopulitui non sus- Quia ergo laus ejus non est nisi in sanctis cjus, non
cipienlis misericordiam tuam nos suscepimus miseri- sibi dicant haeretici : In nobis remansit laus ejus,
cordiam tuam. In sua enini propria vcnit, cl sui eum quia pauci sumus, ct a turba separali; nos juste vi-
non reccperunt. In medio lamen eorum quotquol re- vimtis, nos iaudamus Deum, non solum loquendo,
ceperunt eum, dcdit eis potestatem filios Dci ficri verum etiam conversando. Respondetur eis ex hoc
(Joan. i, 11, 42). psalmo : Quid vos dicitis in parte laudare Deum, cui
9. Jam hic occurrit unicuiquc cogitanli, Etquid? dictum cst, Secundum nomentuum Deus, ita el taus
Iste populns qui in medio populi Dei suscipit miseri- tua in fineslerrm? Id est, quomodonolus es per om-
cordiam Dei, quanlum numcriim liabel? Qunm pauci nes lerras, sic et laudaris per omnes lerras; nec de-
sunl! vix invenitur aliquis : illisne conlenlus Deus sunt qui te nunc laudant per omnes terras. Illi au-
erit, et perdet tantam mulliludincm? Dicunl lioc qui tem laudant, qui bene vivunt. Secundumenim nomen
sibi proniittunt quod a Deo promillenle non audic- luum,Deus, iia et laus lua, non in partc, sed in fines
runt. Et vere si male vivamus, si muiidi liujtis deli- terrw. Juslilia ptena est dexlera lua : id est, mulli sunt
ciis perfruamur, si nostrislibidinibus scrviamus, pcr- el illi qui stabunt ad dexteram. Non solum illi multi
ditiirus est nos Deus? Qnol enim sunl illi qui videnlur erunt qui slabunt ad sinistram, scd el ibi erit pleni-
servare prsecepta Dci?Vix invenitur uims vel duo tudo massacad dexteram constitutac: Juslitia plena ett
vel paucissimi : ipsos solos Deus libcraturus est, et dexteratua.
cseteros damnatunis? Absit, inquiunt : cum venerit 41. [vers. 12.] Lmlelurmons Sion, et exsultenlfilim
et videbit lantam multitudinem ad sinistram, miserc- Judmm1, propterjudicia tua, Domine.0 mons Sion,/
bitur, et dabit indulgentiam. Hocplane etiam serpens o filiaeJudseae,laboratis modoinlcr zizania, inter pa-
ille promisit primo homini : nam minalus erat Deus leas, inter spinas laboraiis; sed exsullale propter ju-
morlem, si gustaret (Gen. n, 17) : ille autem, Absit, dicia Dci. Non errat Deus in judicando. Discretsevi-
inquit, non morte moriemini.Credidcrunlserpenli, in- vile, clsi concretoenatse estis, non fruslra vox exiil
venerunt verum esse quod minatus est Deus, falsum de ore et de corde vestro : Ne comperdascum impiis
quod promiscrat diabolus. Ila et nunc, fratres, po- animam meam, et cum viris sanguimtm vilam meam
nite vobis Ecclesiam ante oculos ad instar similitu- (Psat. xxv, 9). llle vcnlilabit laiilus artifex, in manu
dinemquc paradisi : non cessat serpens suggcreie venlilabrum portabit, ut unum granum irilici non ca-
quod tunc suggessit. Sed casus primi hominis ad ex- dal in acervum paleoecomburendum, nec una arisla
perimenlum cavendi debet nobis valerc, non ad imi- paleac transeat ad massam in horreo recondendam
tationem peccandi. Ideo illececidit, ut nos surgamus. (Maiih. in, 42). Exsullate, filiae Judaeae,propler ju-
Respondeamus talibus suggestionibusquod respondit dicia Dei non errantis; et nolile modo temere judi-
Job. Nam et ipsum per feminam tamquam per Evam care. Ad vos pertineat colligere, ad illum perlineat
tontavit, et vicit in stercorc (Job n, 8-10), victus in separare. Lmlelurmons Sion, el exsullentfilimJudmm,
pnradiso. Ergo non audiamus tales voces, nec pule- propter judicia tua, Domine. Ne auteni puletis filias
mus paucos esse istos : mnlti sunt, sed inter plurcs JudaeaeJudaeosessc. Juda Confessio est. Omnes filii
latenl. Non possumus enim negare plures esse ma- confessionis, filii Judsesesunl: quia, Salus exJudmis,
los, ct tam plures, ut inter eos prorsus boni non ap- nihil cst aliud quam Christus cx Judseis (Joan. iv,
pareanl, quomodo non apparent grana in area. Nam 22). Hoc ait et Aposlolus: Non enimqui in manifeslo
quisquis aream videt, potcst putare quod palea sola Jtidwus est, ne.queqttmin manifestoin carneesl circum-
sil. Da hominem inexperlum, et putai inaniter fieri cisio; sed qui in absconditoJudmus est, el circumcisio
quod boves miltunlur, quod ibi homines sub xstude- cordis, in spirilu, non liltcra, cujus laus nonex homini-
sudant ut conteranl paleam ; sed ibi csl cl niassaven- bus, sed exDeo (Rom. n, 28, 29). Talis Judaeuseslo:
tilalione purganda. Tunc proccdct copia frumenli, gloriarc de circumcisione cordis, elsi non habes cir-
quse latebal in copia palearum. Et modo vis invenire cumcisioncmcarnis. Exsullent filim Judmm, proplet
bonos? Esto ', el invenies. judicia tua, Domine.
1 Ita quinqueMss.At edd., Etmodovisinvcnire? jsonus 1 sichocin loco,et infraia hoceodemn. 14,cum melio.'
esto. rilmsMSS. ct i.xx, legendumest. {Judm\.
M ENARRATIO IN PSALMUMXLVII 542
ii.\vert.ii.]Circumdate Sion, etcomplectiminteam. inlellectus. Domos illas duas, unam ex circumcisione,
Dicalur eis qui male vivunt, in quorum medio est alteram ex prseptttiovenientem, Apostolisdictum est
populus ille qui suscepit miscricordiam Dei: In medio ut distribuerent. Cum enim vocatus esset Saulus, et
vcslrum est populus bene viveus, CircumdateSion. factus aposlolus Paulus , conveniens in unitatem co-
Sed quomodo? Comptectiminieam. Nolile scandalis apostolorum suorum, sic cum eis liabuit placilum, ut
circumdare, sed charilate circumdate; ut qui bene illi irentin circumcisionem,istc in prseputium(Gal. n,
vivunt in medio veslrum, eos imilemini, et eorum 9). Ista dispensationc aposlolalqs sui distribuerunt
imilalione Cliristo, cujus membra sunt, incorpore- domos civitatis magni regis, et concordantes in an-
niini '. Circumdate Sion, et complecliminieam. Nar- gulo, Evangelium dispensatione diviserunt, charilaia
rate in turribus ejns. In altitudine munilionum ejus junxerunt. Et revera hoc magis inlelligendum est.
prsedicate laudes ejus. Nam sequilur, et osiendil quod hoc
praidicaloribus
13. [vers. 44.] Ponite corda veslra in virtule ejus. diclum sil, Et distribuitedoinos ejus : ul enarrelis in
Non ut habeatis formam piclatis, virlutem ejus abne- progenie altera, id est, ut eliam ad nos post futuros
getis (II Tim. iii, 5); sed in virlttle ejus ponile corda illorum Evangelii dispensatio perveniret. Non enim
vestra.QUSB esl virlus civitalis litijus? Qui vult inlel- illis lantum laboraveruut, cum quibus in hac lerra
ligere virtutem hujus civiiatis, intelligal vim charita- vixerunt; nec Domintis illis tanlum Apostolis, quibus
lis. Ipsa est virlus quam nemo vincit. Hujus ignem se vivum eliam post resurrcctionem dignalus est
nulli fluctus saeculi,nulla flumina tentaiionis exstiu- ostenderc, sed ct nobis. Nam illis loquebatur, et nos
guunl. De hac diclum est, Valida est sicut mors dile- significabat, cnm dicerot: Ecceego vobiscumsumom-
clio (Cant. VIII,6). Quomodoenim mors quando venit, nibus diebus, ttsquead consummalionemsmculi(Mallh.
resisii ei non potcst, quibuslibet artibus, quibuslibct XXVIII,20). Numquid illi hic futuri erant usque in
medicamentis occurras; violentiam mortis vilare non consummationem saoculi? Iiem dicit : Non pro his
potest, qui mortalis natus est : sic conlra violenlinm rogo tantiim, sed pro his qui credituri sttnl per verbum
. cbaritatis mundus uil potest. A contrario euim simi- illorumin tnc(Joan. xvn, 20); Ergo atlendit nos, quia
liludo data est de morle; quomodo cnim mors ad au- passns cst propter nos. Merilo itnque dicilur, Ul enar-
ferendum violentissima est, sic charilasviolentissinia relis in progeniealtera.
est ad salvandum. Per charitalem enim mulli mortui 45. [vcrs. 45.] Quid enarrelis ? Quoniam hie est
sunl saeculo,ul viverent Deo. Hac cbaritate acccnsi Deus, Dctts noster. Terra videbalur, lerrae conditor
marlyres, non simulati, non vana gloria ventilaii, non videbalur : caro tcnchatiir, sed Deus in carne
non lales de quibus dictum est, Si tradidero corpus non agnoscebatiir. Tcncbalur caro ab eis cx quibus
meumut ardeam, charitatem autem non habeatn, nildl fuerat sumpia ipsa caro, ex scmine Abrahaeenim
n«/ii prodes((l Cor. xm, 3), sed tales quos vere Chrisli virgo Maria : ad carnem reinanserunt, divinilalem
et veritatis charitas perduceret ad passionem; quid non inlellcxeruiU. OApostoIi,ociviias magna! intur-
eis fecerunt lenlationes ssevienlium? Majorcmvio- ribus lu pracdica,etdic, Hic eslDeus,Deusnoster. Sic,
lenliam habuerunt oculi flentium suorum, quam pcr- sic quomodo coulemptus est, quomodo lapis ante pe-
secutiones insectantium. Quam mulios cnim lencbant des jacuit offendentium,ut humiliarct corda confilcn-
filii ne paierentur! quam mullorum genibus provol- tiuin; sic hic esl Deus nosler. Certe visus cst, sicut
vebanlur uxores , ne viduse relinquerenlur! quam dictum est : Posl hwcin terris visus est, el cum homi-
multos parentes filii prohibebant mori, sicut noviuius nibtisconversaitts esl (Baruch m, 38). Hic esl Deus
et legimus in passione beatae Perpctuas! Facta sunt noster. Et homo est, ct quis csl qui cognoscet eum?
ista. Sed lacrymaequanlselibet et quantolibet impetn Quoniam hic est Deus nosler. Sed fortc ad tempus,
fluerent, quando ardorem charitatis exstinguerenl ? quomodo dii falsi. Quia enim vocari possunt dii, esse
Hsecest virtus Sion, cui et alibi dicitur : Fial pax in aulem non possunt, ad tempus vel vocantur. Nam
virtule tua, et abundantia in turribus tuis (Psal. cxxi, quid eis dicil propheta, vel quid monet ut eis dicatur?
7). Annunliate in turribus ejus, Ponile corda vestra in Haec eis dicetis : Quid? Dii qni cmlumet terram non
virtute ejus, el dislribuiledomosejus. fecerunt, pereant de lerra, et de his qtimsub ccelosunt
44. Quid hic intelligimus, Ponile corda veslra in (Jerem. x, 44). Nonest iste talis Deus, quoniam Deus
virtute ejus, et distribuitedomos ejus ? Id est, distin- rtoster super omnes deos. Super quos omnes deas 1
guile domum a domo, nolite confundere. Domusest Qnoniam omnesdii genliumdmmonia, Dominusautem
enim formam pietatis habens, et pielatem non ha- ccelosfecit (Psal. xcv, 5). Ipse est ergo Deus nosler,
bens : est autem domns et formam et pietatem ha- hic esl Deus noster. Quousque ? In mlernumet in sm-
bens. Distribuite,nolite confundere. Tunc autem dis- culum smculi; ipsereget nosin smcula.Si Deus noster
tribuitis et non confundilis, quando corda veslra in est, et rex noster est; prolegil nos, quia Deus est, ne
virtote ejus ponitis, id est, cum facti fueritis per cha- moriamur; regit nos, quia rex est, ne cadamus. Re-
ritatem spiriluales. Tunc temere non judicabitis; lunc gendo autcm nos non frangit nos; nam quos non re-
videbitis niliil obesse bonis malos, quamdiu sumus in gil, frangit. Regeseos, inquit, in virgaferrea , et tan-
hac area: Distribuiledomos ejus. Polest et alius esse quam vas figuli conleres eos (Psal. n, 9). Sed sunt
1 lta pleriqueMss.Edd.vero : christum cujus membra quos non regit : ipsis non parcit, tanquam vas figuli
sunt,in corporecomplectimini. conterens eos. Ab iilo ergo optemus*regiet liberari :
 11*3 S. AUGUSTINIEPISCOPI 544
quia hicest Deus nosler in (elernum, el in smculumsm- tis, si Dominus voluerit, quantum vos non gravet,
culi; et ipse regel nos in smcula. sed relevet. Audite hmc, omnesgenles : unde esiis tt
vos. Auribuspercipite, omnesqui habitatis orbem. Iloc
IN PSALMUM XLVIII ilerum videtur repetisse, quasi parum fucrit quoJ
ENARRATIO. dixit, Audite. Quod dico, inquit, audite, auribus per-
cipite, hoc est, nolile transeuntcr audire. Quid csi,
SERHOI. auribus percipite? Quod Dominus diccbat, Qui habel
De prima parte Psalmi. aures audiendi, audiat (Malth. xi, 25) : cum omnes
1. Omnia divina cloquia saltibria sunl bene intclli- qui in conspectu ejus eranl, utiquc habercnt aurcs ;
gontibus; periculosa vero his qui ea volunt ad sui quas ille aures quaercbat nisi cordis, cum diceret,
cordis perversilatem detorquere, polius quam sutim Qui habel aures audiendi, audiat ? Has et isle psalmus
cor ad eorum rectittidinem corrigere. Hsec est enim aures pulsat. Auribus percipite, omnes qui habitatis
in hominibus magna et usitata perversilas; quia cum orbem.Forte et hic est aliqua distinclio. Non quidcm
dcbeant vivcre ipsi secunduin voluntatem Dei, Deum nos coarctare dcbcmus, sed niliil mali cst eiiam isiain
volunt vivere secundum voluniatem stiam : et cum explicarc senlentiam. Forle aliquid distal imer id
ipsi nolunt corrigi, illum volunt dcpravari; rcclum quod dixit, omnes genles, ct quoddixii, omnes qui ha-
non nrbilrantes quod illc vult, sed quod ipsi volunt. bithlisorbem. Significantius enim fortasse voluit nos
Solcmus autem audire homines murmuranles adver- intelligere quod dixit, inhabitatis, ut genles intelliga-
sus Dcum, quod malis in bnc vita bcne sit et laborent mus omnes iniquos , habilalores autem orbis omne.s,
boni : quasi ille perversus sit, cl nesciat quid agat, justos. Ille enim habitat qui non tcnelur : nam qui
ant omnino averlerit ocnlos a rebus humanis; vel se- icnelur, habitatur, non habitat. Quomodo ille possi-
curitatem suam perlurbari nolit, ut bsec non atten- det qusDcumquehabet, qui dominus est rcrum sua-
dal, quia cum labore ista Deus aut videat aut corri- rum; dominus auicm est, qui non est irretitus cupidi-
gat. Murmurant crgo homines , qui propterea volunt late : qui atilem cupiditate tenelur, possessus est,
Deumcolere ul hic illis beneait, quando viderint cos non posscssor. Habemus enim quoddam vcrbum ha-
qui Deum non colunt pollere aique florere felicitale biiatione signatum in Scriptura Dei, ubi ait, Elegi ab-
lerrena ; se aulem colenles Deum laborarc in angu- jici in domo Domini, magis qnain habitarc in taberna-
stiis, in nccessitatibus, in serumna, caclerisquediffi- culis peccatorum(Psal. LXXXIII, 11). Quid cnim, si ab-
cultalibus mortalitalis humanae. Conlra istam voccm jiccris in domo Domini, non ibi hnbilas? Noluit
et conlra has blaspbemias murmuraniium, incaniat significarehabitationem, nisi in eis qui regunt, et tc-
semper scrmo divinus, curans a morsu serpentis. Vc- ncnt, cl dominaniur, cl gubernant : qui autem contc-
nenaii enim cordis est ista sanies, eructans in Dcum mnuiitur, non quasi habilanl, sed subjccli sunt. Ita
putorem blasphemisc,et quod pejus est manus cu- autcm dixil : Subdilus volo esse in domo Dei, magis
rantis rcpellens, morsum serpentis non rcpellens. quam regnare in labcrnaculis peccalorum. Ila-
lloc dixi, rcpellit a se cor hominis verbi Dei severi- que si csl aliqua distinctio iuler omnes gentes, cl
talem, el admitlit ad se malesuadentisserpcntisblnn- habitaioresorbis, sicttl cst dislinctio inlcr audite, ct
dilias. Contra hos crgo cantat scrmo divinus, et jam auribus pcrcipite, hoc quidem videtur repetisse; scd
in isto psalmo loquitur nobis. Ad quem psalmum ' lamcn aliud cst, quod sanc voluit significare; quia
inlcnlam ego faccrem Sanctitalem Vcstram, nisi ipse isla cloquia atidiluri cranl non soluin peccatores et
nos faceret omnes intentos; nec nos solos, scd toltim impii, scd et justi. Permixte modo audiunt omnes :
orbcm lerrarum. Audile enim qucmadmoduin cocpit. scd cum venlum fucrit ad reddendam rationem, sepa-
2. [yers. 2.] Audilehmcomnesgentes. Non ergo vos rabunlur qui sine causa audierunt, ab illis qui atiri-
soli qui bic eslis. Nam vox noslra quanta cst', ul sic bus perccperuiU. Audiant ergo et pcccalores : Audiie
clamemus, ul audiant omnes gentcs? Clamavil eiiim liwc, omnes gentes. Audiant el justi, qui non sine
per Aposlolos Dominusnoslcr Jesus Clirislus, clama- causa audicrunt, ct rcgunt polius terrani, quam re-
vit tot linguiSquas misiis; et vidcmushunc psalmum gunlur a lerra : A«/'i»«spercipite, omnesqui habilaiis
qui antc non rccitabatur nisi in una genlc, in syna- orbem.
goga Judicorum, recitari per tolum orbem terrarum, 5. [vers. 5.] Et iterum dicit: Quique terrigenmcl
per omnes Ecclesias, impletumque essc quod hic di- filii hominum. Quod ait, terrigenm, ad peccalores re-
clum est, Audile hmc omnes gentes. Ad hoc solum tulit; quod ait, filii hominum, ad fideles et juslos.
volo intentos facere animos vesiros, ne propter labo- Vidciis ergo, quia servatur ista dislinclio. Qui sunt
rem corporalem non erigalis animum , lerrenle vos crgo lerrigenm? Filii lerroe. Qui sunt (ilii terrac? Qui
longitudine psalmi hujus. Si potuerit, finielur hodie : haereditatesterrenas requirunt. Qui sunt fitii homi-
si non , restabit nobis aliquid in craslinum diem; ta- num? Qui pertinent ad filium hrminis. Aliquando
men vos sernper inlenli estote. Tantum enim audie- jam isia distinximus Sanctitati Yestroe, et invenimus
Adamhomo eral, filius hominis non eral; Chri-
1 Edd.,quomodointentamego facerem.Abest quomodo, quia
a Mss. stus autem filius hominis erat, el Deuserat (a). Qui-
! sic Er. et Mss. praetervatic. et Reg.qui habenl,qitot
mifit. AlLov.,in quas misit:n)imisbene. («) in Enar.rsal. vui, n. 10.
 515 ENARRATIOIN PSALMUMXLVHI. m
curaque enim periinent ad Adam, terrigenm:quicum- ne segrcgati ab invicetn audiantjudicantem.
que perlinent ad Christum, filii hominum.Omnesta- 4. [yers. 4.] El quid est quod nunc audiluri suiu ? Os
men audiant, ego nulli subtraho sermonem meum. meu.iiloqueiursapienliam,et medilaliocordismei, intel-
Terrigena est, audiat propter judicium; filius ho- ligeniiam.Elbsec repetilapotius, nc fortc cum dixisset,
minis est, audiat propter regnum. Sitnul in unum os meum,intelligcrcs cum libi loqui, qui iu labiis lia-
diveset pauper. Iterum ipsa sunt repetita. Quod ait beret sapientiam.Muliienim habenl in labiis et non
dives, ad terrigenas perlinel; quod ait, pauper, ad habent in corde, de quibus dicit Scriplura: Populus
filioshominum. Diviles intellige superbos, paupcrcs isle labiis me honoral, cor aulemeorumlongeest a me
humiles. Habeat inullas facultates pecuniarum; si in (Isai. xxix, 13). Quidergo aitiIlequilibiioquitur?qui
eis non extollilur, patiper est : non habeat aliquid, cum dixerit, Os tneum loquelursapienliam;ut intelli-
et cupiat et infletur; intcr divileset reproboseum de- gas quia illud quod ex ore funditur, de vena conlis
putat Deus.Et diviteset pauperes in corde interrogat emanat, intulit, Elmeditalio cordismei inlettigentiam.
Deus, non in arca 4 et domo. Nonne pauperes sunt 5. [vers, 5.] lnclinabo in parabotamaurem meam,
qui accipiunt mandatum Apostoli dicentis Timotheo: aperiam in psallerioproposilionemmeam.Quis est hic
Prmcipe divilibus hujus smculi non superbesapere? cujus meditatio cordis loquilur inlclligenliam, ut non
Quomodo eos qui divites erant fecit paupcres? Tulit sit in sola superficiclabiorum, sed hominis inleriora
illis quare quserunlur diviiise. Nemo enim vult esse possideai? Quis esl iste qui audit, ct sic loquitur?
dives, nisi ut infleturinler eos inter quos vivit, cl su- Multi enim loquuntur quod non audiunt?Quisuntqui
perior illis videatur. Cumaulem dixii, nonsuperbesa- loquunlur quod non audiunl? Qui non faciunl qusedi-
pere, sequalcs cos fecit non habentibus; ul fortassis cunt:quales dicit DominusPharisseos sederc super
pauculisnummis mendicusplus extollatur, quam ille cathedram Moysi.Voluit libi loqui in calhedra Moysi,
dives qui audit Apostolumdicentem : Prmcipe diviti- pcr eos qui ea loqutintnr, et nou faciunt; el libi se-
tibut hujus smculinon superbesapere. Unde nonsu- curiiatem Dominusvoluit dare. Nolite limere, Qum
perbesapere? Si faciant quodsequilur, Nequesperare dicunt, inquit, facite, qum autem faciuntnolile facere;
in incertodiviliarum,sedin Deo vivo,qui prmslal nobis dicunteuim,et nonfaciunt(Matth. xxm, 2,3). Nonau-
omnia abundanler ad (ruendum(I Tim. vi, 17). Nou diunl quod dicunl. Qui vero faciunt, etsicdicuni.au-
dixit, qui pracstat illis ; sed, qui prmslat nobis.Num- diunt quod dicunt: et ideo fruciuose dicunt, quia au-
quid ipse Paulus non habebatdivitias? Habebalplane. diunt. Qui ergo dictor et nou auditor est, alteri prod-
Quasdiviiias? De quibus dicitalio locoScriplura : Fi- est, sibi non prodest. Isle ergoqui et auditor volebal
detihominimunduslotus diviliarumest (Prov. xvu, 6, esse et dictor, qtii libi Ioquilur, anlequam diceret,
tec. LXX). Audi cl ipsuin confitentem : Quasi nihil Aperiamin psalleriopropositionemmeam,quod est jam
habentet,et omniapossidentes(II Cor. vt, 10). Qui vult loqui per corpus, sic enim utituranimacorpore, quo-
ergo esse dives, non hsereat parli, et totum posside- modo uiitur citharista psalterio, dixit, Inclinaboin
bil: illi inhsereal qui totum creavit. Simul in unum parabolamaurem meam.Antcquamloquarlibi, inquit,
diveset pauper. Dicit in alio psalmo ; Edenl pauperes, per corpus, antcquam psaltcrium sonet, primo cgo
et talurabunlur. Quomodo commendavit pauperes? inclinaboin parabolam aurem meam, id est, audiam
Edenl pauperet, et saturabunlur. Quid edunl? Quod quid tibi dicam. Et quare, in parabolam? Quia vide-
sciunt fideles. Quomodosaturabuntur? Imilando pas- mus nunc per speculumin mnigmate(I Cor. xm, 12),
sionem Dorainisui, et non sinecausa accipiendopre- sicul dicit Apostolus. Quamdiu sumusin hoc corpore,
liumsuum. Edenl pauperes,et salurabuntur,et lauda- peregrinamura Domino(II Cor. v, 6). Quia nondum
bunl Dominum,qui requirunteum. Divitesquid? Etiam est illa visio nostra facie ad faciem, ubi jam non sint
ipsi edunt. Sed quomodo edunt ? Manducaveruntet parabolae.ubi jam non sint senigmalaet simililudi-
adoraveruntomnet divitet terrm (Psal. xxi, 27, 30). nes. Quidquidmodo intelligimus,per senigmalacon-
Noudixit, Manducaverunt,et saturati sunt; sed, Man- spicimus. /Enigma esl obscura parabola quse difficile
ducaverunt, el adoraverunt. Adoranl quidem Deum, inlelligitur. Quanluravis excolat homo cor suum, et
sed humanitatemnoluntexhibere fraternam. Mandu- ad interiora inlelligenda refugiat, quamdiu per cor-
canl illi, et adorant; manducant isti, et saturantur : rupiibilitatem carnis liujus videmus, ex parle vidc-
tamen omnes manducant. Exigitur de manducante mus. Assumpta autem incorruplione in resurrectione
quod manducat; non prohibealur manducare a dis- mortuorum, cum apparuerit Filius hominis judicalu-
pensaiorc, sed monealur timere exactorem. Audiant rus vivoset mortuos, lunc videbitttr Filius hominis,
ergo ista peccatores ct jusli, genles et qui habitant qui priraojudicalus esl, judicans, discernens raalos a
orbem, terrigenmet filii hominum,sitnul in unum dives bonis, ponens malos a sinistris, bonos a dexlris. Vi-
et pauper: non divisi, non separali. Tempus messis debunt illum et boni et mali, sed malis dicet, Ite in
boc faciet, manusvenlilaloris hoc poterit (Matlh. IH, ignemmternum: bonis aulem dicet, Venitebenedicli
12). Nunc simul in unura audianl dives et pauper, Palris mei^ percipiteregnum. Abibunlmali in ambu-
simul in unum pascantur hsedi et agni, donec vcniat slionetnmiernam,jusli autemin vilammlernam(Matth.
qui segreget alios ad dexteram, alios ad sinistram xxv, 33, 34, 41, 46); et ibi erit illa visio facie ad fa-
(ltl. xxv, 52, 33). Simul in unum audiant docentem, ciem, qua illi non sunl digni. Attendite quid dicam.
* Er. et pleriqueNJS.,,w «r» Yatic.codex,\n horrtq, * - Filium enim homjnjs sicut liic cum esset adhuc judi-
5i7 S. AUGUSTINIEPISCOPI 548
candus, et mali viderunl.et boni; videruntenim Apo- evadal :qui aulem timet damnalionem quam audient
stoli qui seculi sunt, viderunl Judsei qui crucilixe- impii, lieinignemmternum,estqm evadat. Nonergoti-
runt; sic cum venerit judicaturus, et boni illum vi- meal? Ulquid enim timeat? Iniquitas calcanei ipsiusil-
debunt et mali: boni, ut percipiant mercedem, quia lumcircumdaturaest?Si ergovitetiniquilaiemcalcanei
secuti sunt; mali.ut pcrcipiant poenain,quia cruci- sui, et ambuletpervias Dei,non pervenietad diem ma-
(ixerunt. Soli ergo illi daninabuntur, qui crucifixe- lam:diesmala,diesnovissima,nonerilillimaia.Etenim
runt? Audeo dicere, soli. Ergo nos, inquiunt pecca- dies novissimamala erit quibusdam,bona eritquibus-
lores hujus temporis, securi sumus. Si non animum dam. Numquidmnlaerilillisquibusdicctur:Ke/iite,be-
interrogat Deus, securi eslis. Quid esl quod dixi? ln- nedictiPalrismei, percipileregnum?Sed mala erit illis
lelligat Charitas Veslra, ne hoc dicant in judicio Dei, quibus diceiur: Ite in ignemmlernum(Matlh. xxv, 34,
quia non inlellexerunt. Judtei quiaviderunlChrislum, 41). Quod si iniquitas calcanei sui circumdabit eum,
crucifixerunt; lu quia nonvides Chrislum, verboipsius utquid ergo limet in die mala? Modocum vivtintpro-
resistis. Qui verbo resislis, carnem non cruciligeres vidcant sibi, lollant iniquitatem a calcaneo sun: am-
si videres? Contempsit Judxus in ligno pendcntem, bulenl illam viam, ambulent per viam de qna ipse
contemnis tu in ccelosedentem. Ergo viderunt eum dixit, Ego sum via, et veritas,ct vila (Joan. xiv, 6): et
ambo genera, dum hic esset: ambo genera videbunt, non limeant in die mala, quia dal illis sccuritatem,
et cum venerit. Filius enim hominis veniel ut judicel; qui faclus est via. Utquid limeboin diemala? Iniquitat
quia Filius hominis veuit ut judicarctur. Ideo quia calcaneimei circumdabilme. Ergo vileiit iniquitatem
Palernon est incarnatus, Pater non est passus, et per calcanei sui. In calcaneo quisque labitur. Inlendat
Filium hominis judicat, sicut ipse dixit in Evangelio, Charilas Yeslra. A Deo quid dicliim est serpcnti?
Pater non judicat quemquam,scd omnejudicium dedit Ipsa luumobservabilcaput, el ttt ejns observabiscalca-
fitio : secutus paulo post ait, El dedilci potestalemju- neum (Gen.m, 15). Diaboluscnlcancumtuum obser-
diciifaciendi, quoniamFilius hominisest (Joan. v,22, vat, quando labaris, ui dejicial te. Ilie observatcal-
27). Secundum enim quod Filius Dei cst, Yerbuin caneum tiium, tu observa capul illius. Quodest caput
semper cum Patre; et quia semper cum Patre, cum illius? Iniiiummalse suggestionis.Quandoincipitmala
Palre scmper judicat: sccundum autem quod Filius suggercrc, tunc repelle antequam surgat deleclalio,
hominis est, et judicalus est, et judicaturus est. Quo- et sequalur conscnsio; et lunc vilabis caput ejus,
modo autem visus est ab eis qui crcdiderunt, ct ab ct non apprebendet ille calcaneum tutim. Quare au-
eis qui crucifixerunt, quahdo judicatus est; sic vide- tem Evsc hoc dixit? Quia per carnem labitur homo.
bitur, cum coeperit essc judex, ct ab eis quos damna- Eva nobisinlerior caro nostra esl. Qui diligit, inquit,
bit, el ab eis quos coronabit. Visioncm autem illam uxoremsuam, seipsumdiligit. Quid est, seipsum?Se-
divinitatis, quam promisit dilccloribus suis, quando quitur, etdicit: JVemoenimunquamcarnemsuamodio
ait, Qui diligit me, diligetura Palre meo: cl qui diligit habuit (Ephes. v, 28, 29). Quia ergo quomodoillum
me, mandalamea cuslodil,et egodiligameuin, el oslen- hominemAdam per Evam supplantavit (Gen. m, 6),
dammeipsumilli (Id. xiv, 21), jam impii non vide- sic diabolus per carnem vult nos supplanlare; prae-
bunt. Ista demonstralio quodammodofamiliaris est, ceptum est Evse ut observet caput diaboli, quia dia-
suis illam servat, non illam oslendil impiis. Qualisest bolus calcaneum ipsius observal. Si ergo iniquitas
ista visio? Qualis Cbrislus? ^EqualisPalri. Qualis est calcaneicircumdabitnos, utquid timemusin die mala,
Cliristus? In principio erat Verbum, et Verbum erat cum conversi ad Christum habcnmusin potestate ut
apud Deum, et Deuserat Verbum (Id. i, 1). Huicvi- non faciamus iniquitatem; et non erit quod nos cir-
sioni suspiramus modo, et gemimus quamdiu per- cumdet, et gaudebimusin die novissima, non plan-
egrini sumus; huic visioni in fine reddemur, banc vi- gemus?
sionemmodoin senigmatevidemus,siergo inscnigmale 7. [vers. 7.] Qui sunt autem quos circumdabit ini-
videmus, inclinemus in parabolam aurem nostram, quitas calcanei ? Quiconfiduntinvirtutesua, etin abun-
ct sic aperiamus in psalterio propositionemnostram: dantia divitiarumsuarum gloriantur. Ergo vilabo ista,
nudiamusquoddicimus,faciamus'quod proecipimus. ct non iniquitas calcanei mei circumdabit me. Quid
6. [vers.6.] Et quid dixit? Ulquidlimeboin diema- esl vitare ista? Non confidamusin virlute nostra, non
la? Iniquitas calcaneimei circumdabilme. Ccopitob- gloriemtir in abundantia divitiarum nostrarum; sed
scurius, Utquidtimebo,inquit, in die mala? lniquilas gloriemur in eo qui nobis promisit humilibus altitu-
calcaneimeicircumdabitme. Magisergo debet limere, dinem, et minatus estelatis damnationem; et non nos
si iniquilas calcanei ejus circumdabiteum. Non enim iniquitas calcanei circumdabit. Qui confiduntin vir-
liineal, inquit, homo quod non habel in potestatede- tute sua, et in abundanliadiviliarumsuarum gtorian-
vilare. Verbi gratia: qui timet mortem, quid facturus lur.
est ut non morialur? Dicalmihi qua evadat quod de- 8. [wers.8.] Sunt qui prsesumunt in amicis suis;
bet Adam, qui natus esl ex Adam. Sed cogitet quia alii praesumuntin virtute sua, alii in divitiis. Ista est
natus est ex Adam, etsccutus est Christum, et opor- prsesumptiogencris humani, non prsesumenlisin Deo.
tet * eum solvere quod debet Adam, et consequiquod Dixit de virtute, dixit de divitiis, dicit de amicis :
promisit Christus. Quiergotimet morlem, non estqua
1 SicMss.Edd.vero,Dicat Adam,quinalusestex Adam.sed cogitetqui natut este*
mihiquo vadat. Debet quod Adumet secutusestChrislumquiaoportet,euv.
 549 ENARRATIOIN PSALMUMXLVHI. ggO
Frater non redimit, redimethomo?Exspeclas ut homo gisti; in loco humido posuisti, paucis diebus ista
non pu-
te redimat ab ira venlura ? Si te frater redimit, trescunt. Et quid facio, frater? Leva in superiora. Au-
homo te redempturus esl? Quis est frater, qui si non dires amicum suggerentem ut frumenta levares de
redemerit, nullus liomo redempturus est? Qui post infcrioribus ad superiora; et non audis Chrislum mo-
resurrectionem dixil: Vade, dic fratribusmeis(Malth. nentcm ut thesaurum tuum leves de terra ad coelum,
xxviu, 10). Fraier nosler voluit esse : el cum Deo ubi non hoc tibi reddatur quod servas, sed serves ter-
dicimns, Pater nosler, boc manifeslatur in nobis. ram, accipias coelum, serves mortalia, accipias sem-
•
Qui enim dicil Deo, Patcr noster; Christo dicit, Fra- piterna ! Feneres Cbrisium'; accipiat in terra parva,
ter. Ergo qui paiiem Deum et fratrem habet Chri- ut rcddat tibi in ccelo multa. Verum autem illi quos
stum, non limeat iu die mala. Non enim eum circum- circumdabit iniquitas calcanei sni, quia * confidunt in
dabil iniquilas calcauei ejus; quia non prscsumit de virtute sua , et in abundantia divitiarum suarum glo-
virtute sua, nec in abundaniia divitiarum suarum glo- rianttir, et de amicis horainibus nihil valentibus prsc-
riatur, nec de amicis suis potenlibus se jaclat. In illo stare proesumunt, tion dnbunt Deo depropitiationem
ergo prscsumat qui propter illum morluus Cst, ut illc suam, el prelium redemptionisanimmsum.
non in sempiternum morerelur; qui propter illum 40. [vers. 10.] Et quid dixit de tali honiine? Et la-
humiliatus est, ut ille exaiiarelur; qui qu:csivit im- boravit3 in mternum, el vivelin finem.Labor ejus si-
pium, ut a fideli-quoereretur. Ergo si ipse non red- ne fine erit, viia ipsius habebil finem. Quare hoc
imil, liomo redempturus esl? Aliquis bomo redimet, dixit, vivelin finem? Vitam quippe non ponunt isli,
si Filius hominis 110»rediinit? Si Christus non red- nisi delicias quotidianas. Adeomulti inopes et paupe-
imit, Adam redimet ? Fraler non redimit, redimet res noslri, parum firmi, ct non iniiieutes quid illis
homo ? promitlat Deus pro isiis Inboribus, cuin viderint divi-
9. [yers. 9.] Non dabii Deo depropitiationemsuam1, tes in epulis quotidianis, in splendore et nitore auri et
el pretium redemplionisaiiimmsum.Ille confiditin vir- argenti, quid diciinl? Soliv sunt isti, isli vere vivunt.
tute su.i, et in abundanlia diviiiarum suarum gloria- Dicitur; jam non dicatur, el monemus; elsi dici ba-
tur, qui non dabit Deo depropitialionemsuam; id est bct, vel a paucioribus dicalur, quain dicereiur si non
placalionem qua fleclal Deum pro peccatis : nec pre- moneremus. Nam nec nos proesuniimusita nos ista
tiuin redeinplionisanimmsuw, qui prsesumit de virlute dicere ut non dicatur, sed vel a paucioribus dicatur;
sua, el de amicis, ct de divitiis suis. Qui sunt aulem nam dicetur usque in fiiicm saeculi. Parum est quia
qui dant pretium redemptionis animse sua ? Quibus dicit cum vivere ; adjungil, et dicil", lonat: Putas
ait Dominus : Facite vobisumicosde matnmonainiqui- eum solum vivere. Yivat; finietur vila ipsius : quo-
lalit, ul el ipsi recipianl vos in labernacula ojterna niaui non dat pretium redcmptionisanimacsuse, fmie-
(Luc. xvi, 9 ). Illi dant prelium rcdemptionis ani- lur vita, labor non (inietur. Laboravit in miernum,et
mse suse, qui non cessant cleemosyuas facere. vivetin finein.Quomodovivelin finem? Quomodovivc-
Adeo illos quos monel per Timoilieum Aposiolus, bat ille qui induebatur purpura et bysso, et epulaba-
noluit esse superbos, ne in abundanlia divitiarum tur quotidie splendide; et jacentem ulcerosum ante
suarum gloriarenlur : denique quod possidebant, no- januam, cujus ulcera canes linguebant, et desideran-
luit apud illos veterascere, sed aliquid ex eo fieri, ut tem micas quaede mensa ejus cadebanl, stiperbus et
esset pretium redemplionis animx eorum. Ait enim : tumidus conlemnebat. Quid illi profuerunl illse divi-
Divitibuthujussmculi prmcipe,non superbesapere, ne- tise? Mutaverunt viccs ambo : ille a janua divilis sub-
que sperarein incerlo diviliarum, sed in Deo vivo, qui latus esi in sinura Abrahae; illc ab epulis splendidis
prmslatnobis omnia abundanlerad fruendum. Et quasi missus est in ignem : ille requiescebat, ille ardebat;
dicerent: Quid ergo facluri sumus de divitiis nostris? saliabalur ille, ille sitiebat: ille laboraverat in fiuem,
Diviiessinl, inquil, in operibusbonis, facile Iribuant, vivebat in aUernum; ille vixerat in finem, laborabat
communicent:et non illud perdituri sunt. Unde scimus? in selernum. Et quid profuit diviti, qui quacsivilapud
Audi quid sequilur: Thesaurizentsibi fundamentum infcros in tormentis positus, stillari sibi guttam aquac
bonumin futurum, ul apprekendaniveramvilam (I Tim. in linguam suam de digito Lazari, diccns, Quoniam
vi, 17-19). Sic dabunt pretium redemptionis anima) ardeo hic in hac flamma, et non illi concessum est (Id.
suae>Et Domiuusnoster hoc monet: Facile vobissac- xvi, 19-26) ? Sic desideravit ille gullam de
digilo,
culot non veterascentes,thesaurum non deficientemin quomodo ille micas de mensa divitis : sed illius labor
cmlis, quofur non accedit, nequelinea corrumpit (Luc. finitus cst, et illius vita finita cst; labor bujus in ocler-
xn, 33). Neluit Deus ut perdas divitias luas , sed ut num, vila iliius in selernnm. Nonhic habemus vitam,
locum illis mules consilium libi dedit. Intelligat Cha- qui forte hic laboramus in lerra : et non sic erimus
rilas Vesira : modo si amicus tuus intraret in domum
luam, et invenirei le in loco humido frumenla posuis- 1 Edd., fenerachrislo. Mss.vero,
verbum istud cum fcnereschristum.Sio
se, qui fortc sciretnaluramcorruptionis frumentorum epigr. 77. accusativo jungit Martialislib. i,
quam lu nescires, daret tibi hujusmodi consilium, di- Hascomnesfeneratuna Deos.
cens : Fraler, perdis quod cum magno labore colle- 8 SicAni. et Mss.AtEr. et Lov.,qui.
3 Edd., laborabit. AtmeliorisnotseMss.,laboravit,juxta
1 Edd.,de propitiationesua. At Mss., Graec. LXX ekopiasen.
depropiliationem * Er., Felices.
suam;juxla l.xx exilasmaeauloi. > Mss.,diciteumvivere; tonal,
dicil, pulas, etc.
561 S. AUGUSTINIEPISCOPI 552
postea; erit enim vita nostra Chrislus in seternum : qui illum reciperent, cum de actu projiceretur. Et ille
illi autem qui hic volunt habere vitam, labornbuntin fraudem fecit domino suo, ut compararet sibi amicos
selcrnum, et vivent in frnem. qui illum susciperent: tu noli timere ne fraudem fa-
44. [vers. 44.] Quoniam non videbitinteritum, cum cias; ipse Dominus hortatur ul facias, ipse tibi dicii,
viderit sapientes morienles.fsle qui laboravit in seter- Fac tibi amicos de mammona iniquitatis (Luc. xvi,
num, et vivet in finem , non videbitinterilum, cum tif- 4-2). Fortassis ea quseacquisisti, de iniquiiate acqui-
derit sapienlesmorienles: quid est hoc ? Non intelliget sisti; aut forlasse ea ipsa est iniquitas, quia lu habcs
quid sit interitus, quando viderit sapientes morientes. ct alter non habet, tu abundas et altcr cget. De ista
Dicit enim sibi : Iste, quia sapiens erat, et cura sa- mammona iniquitatis, de divitiis istis quas iniqui vo-
pientia inhabitabat, el cum pietate Deumcoluit, num- cant divitias, fac libi amicos et prudens eris : compa-
quid non est mortuus ? Faciam mihi ergo bene, cum ras tibi, non fraudaris. Modo enim videris perdere.
vivo : nam si aliquid possent qui aliud sapiunt, non -Numquidperdes in tliesaurario l ponens ? Nam pueri,
moreremur. Videt illum mori, et non videt quse sit fratres, unde sibi emant nescio quid simul inveniunt
mors. Non videbitinterilum, cumvidebitsapienlesmo- nummos, et ponunt in thesaurario, et non aperiunt
rienles. Quomodo Judsei viderunt Christum penden- nisi poslea : numquid quia non vident quod colligunt,
tem in cruce, el contempserunt, dicentes, Iste si Fi- ideo pcrdiderunt ? Noli timere : ponunt pueri in thc-
lius Dei esset, descenderel de cruce ( Malth. xxvn, saurario, et securi sunt; ponis lu in manu Chrisli, et
42) : nonvidenles quid sit inleritus. Si viderent quid limes! Esto prudens, et prospice libi in posterum iu
sit inleritus, si viderent •! Ille moriebatur temporali- ccelo.Eslo ergo prudens, imitare formicam, sicut di-
ter, ut reviviscerel in octernum; illi vivebant tempo- cit Scriptura (Prov. vi, 6, el xxx, 25); reconde aestate,
raliter, ut morerentur in seternum. Sed quia illum ne csurias in hieme : hiems esl dies novissimus, dies
videbant morientem, non videbant interitum, id est, tribulationis; hiems est dies scandalorum et amarilu-
non intelligebant quis esset verus inleritus. Quid di- diuis : colligequod ibi libi sit 9 in posterum; si nu-
ciint etiam in Sapicntia? Morte lurpissimacondemne- tem non facis, simul imprudens et insipiens peribis.
mus iltum, eritenim respectus ex sermonibusillius; si 43. Sed mortuus est ille divcs, et tale illi funusfa-
enim estvere filius Dei, liberabilillum de manibus con- ctum esl. Ecce quo sc converterunt homines: non at-
trariorum (Sap. n, 20, 48): non permittet mori filium tendunt quam malam vitam habuerit cum viveret, sed
suum, si vere filius ipsius est. At ubi viderunt illum quam pompam cum moreretur. 0 felix quem lanli
in cruce insultanles se, el illumnon descendentemde plangunt! Iste 3 vero sic vixit ut pauci plangant.
cruce, dixerunt, Vere homo fuit. Dictumest: et uti- Omnes enim deberent plangere tam male viventem.
que poterat descendere de cruce, qui potuit de sepul- Sed pompa est funeris, excipitur sepulcro prelioso,
cro resurgere; sed docuit nos ferre insullantes, do- involvitur pretiosis vestibus, sepelitur unguentis et
cuit adversus linguas hominum esse paiientes, bibere aromatis. Deinde memoriam qualem habet! quam
modo calicem amaritudinis, et postea accipere sem- marmoralam ! Vivitur in ipsa memoria ? llle ibi mor-
piternam salutem. Bibe, oeger, calicem amarum, ut luus est 4. Isla pulantes homines bona, aberraverunt
sanus sis, cui non sunt sana viscera : noli trepidare, a Deo, nec qusesierunt vera, et decepti sunt falsis:
quia ne trepidares, prior bibit medicus; id est, pas- adeo vide quid sequitur. Ille quinon dedit pretiumre-
sionis amaritudinem bibit prior Dominus. Bibit qui demptionis animae suse, qui non inlellexit interitum,
peccatum non habebat, qui quod in eo sanaretur non quia vidit sapientes morientes, faclus est imprudens
habebat. Bibe donec transeat amaritudo hujus sseculi, ct insipicns, ut simul periret. Et quomodo pcribunt
cl veniat sseculumubi nulltim scandalum, nulla ira, qui relinquentalienisdivitiassuas? Simul imprudenset
nulla labes, nulla amaritudo,nullafebris,nullusdolus, insipiensperibunt.
nullse inimicitiae, nulla senectus, nulla mors, nulla 44. Allendile, fratres : Et relinquentalienisdivitias
contenlio. Labora hic, vcnturus ad finem; labora, ne suas. Quasi cos posuit in maledicto, qui cum mortui
cum non vis hic laborare, venias ad fincm vilse, et fuerint, alieni possidebunt res ipsorum. Ergo felices
nunquam venias ad finem laborum. Quoniamnon vi- illi qui relinquunt filiosin possessione sua, quibiis sui
debit inlerilum, cum videril sapientesmorientes. succedunt. Habuit filios, non est mortuus. Quid filii
42. Simul imprudens et insipiensperibunt. Quis est ipsius? Et ipsi servant quod eis reliquerunt parenles
imprudens?Qui non sibi prospicit in futurum. Quis sui: parum est quia servant; ct augenl. Quibus et
est insipiens? Qui non intelligit in quo malo sit. Tu ipsiservant? Filiis suis, et illi filiis, et tertii filiis.
vero intellige in quo malo sis modo, et prospiceut in Quid Christo? quid animse suse? Omnia filiis. Inier
bonis sis in posterum. Intclligendo in quo malo sis, filios suos quos habent in terra, computent unum
non eris insipiens : prospiciendo tibi in fulurum, non fralrcm quem habent in ccelo: cui lotum dare debe-
eris imprudens. Quis est qui sibi prospicit? Servus 1 Lov.,in tltesaurariochrisli. vox christiabest ab Er.et
ille cui dedit Dominus suus quod erogaret, et postea a Mss.,quiplerique habenthic tliesauro,pro tliesaurario:
dixit ei: Non potes mihi agere, redde rationem actus hoc vero se a pueris barbarumvocabulumusurparesalis
indicatAugustinus.
tui. Et ille : Quid facio? foderenon possum,mendicare » AliquotMss.,prosit.
confundor. Sed et de re domini sui fecit sibi amicos, .' Mss.,ila.
4 sic MSS.At edd., rivit m iosa memoriaUleubi mortuus
• tw nonmuiiMss.Edd.vero, se viderenl. esl.
553 ENARRATIOIN PSALMUMXLVIII. 554
bant, vel dividant cum illo. Sed tamen ait milii ali- qui vocantur sui ? Audite quid illis prsestant, atten-
quis: Ecce quos maledictosdixit Scriptura, quosdixit dile quomodo irrideanlur : Simul imprudens et insi-
perira et relinquere alienis divilias suas; illc autem piens peribunt; el relinquentalienis diviliastuat. Quare
bealus qtii suis relinquit. Ego disculio sensum istum, dixit alienis? Quia nibil eis prodcssc possunt. Et ta-
quia inclino in parabolam aurcm meam ; cl video non men in quo sibi vidcntur prodesse : El sepukra eorum
Vuslra sic loqui Scripluram. Vidco enim mullos ini- domus eorum in mlernum.Jam quia isla strucla sunt
quos mori, quibus successores sunl filii; nec potuit sepulcra, domus sunt sepulcra. Nam plerumque andis
sic loqui Scriptura, ut scpararct cos a miseria, quo- diviiem dicenlcm : llabeo marmoralam domum quam
rum viiam improbat: ct quid, puiatis, inlelligo, fra- rclicturus sum, et non cogilo milii aelernam domum
Ircs, nisi quia omnes tales alienis relinquunt divilias uhi scmpcr ero. Quando cogitat sibi memoriam mar-
suns ? Quomodo alieni siint filii? Iniquorum filiialieni moratam aut exsculptam facere, quasi dc domooetema
suiii; iiam inveiiimus quemdani exlraneum propin- cogiiat; qunsi ibi mancat illc dives. Si ibi maneret,
qmim facluni, quia profuil. Si quis luorum libi nihil non arderet apud inferos. Ubi maneat spiritus male
prodest, alienus est. Ubi invenimus nescio qucm exte- agcntis, non ubi ponatur corpus moriale, togitandum
rum propinquum faclum, quia profuit? In Evangelio. cst: sed domuseorum sepulcra eorumin wternum. Ta-.
Jacebal quidam vulneralus a latronibus, Dominusau- bernacula eornm in generationemet generaiionem.Ta-
lcm dixcrat cuidam : Diligesproximum luum lanquam bernacuta, in quibus lemporalitcr manserunl • do-
in quibus quasi in sctcrnum manebunt, id est
leipsum.Et ille responderat: Et quis eslmihi proximus? tnus,
El nnrratiitDominus: Homo quidam descendebalab Je- scpulcra. Tabernacula ergo suis dimillunt, ubrmane-
rusalem in Jericho, et incidil in lalrones, qui eum vul- banl cum viverenl, transeunt quasi ad domos sctcrnas
neraverunt,el semivivum-invia reliquerunl: transicrunt ad scptilcra. Quid illis prosunt tabernacula eorum in
et
propinqui; Jud*us enim erat, de Jerusalem descen- generalionem qeneralionem? Jarn gencratio cl gcne-
debal Jericho : Iransiit sacerdos, el prmleriit; transiit ralio, puta, fiiii sunt, ncpolcs erunt ct pronepnles:
Levites,et prmteriiletiam ipse; transivit quidam Sama- quid faciunl, quid prosunl labcrnacula corum? Quidf
Audi : Invocabunt nomina eorttm in lerris
ritanus, Samariianus nescio quis, extraneus erat; ipse ipsorum*
ad illum accessil,mspexit miseriamejus, et misericordia Quid cst hoc? Tollcnt pancm ct merum ad scpulcra,
curavil vulnera, levavilin jumentum, el duxit in slabu- et invocabunt ibi nomina morluorum. Putas quanlum
invocalum cst nomen illius divitis
lum, commendavitstabulario. Quse in myslcrio dicta postea, quaiido>
inebriabant sc
sunl, et ad discutiendum nunc prolixiora videnlur: homincs in mcmoria ipsius, nec de-
tamen proplcr quod proposui, fratres, ail Dominus, sccndebat una gulia super linguam ipsius ardentemi
(Luc. xvi, 24)? Ventri suo scrviuni liotnines, non
Quis est illorum illi sauciato proximus? Respondilille:
spirilibus suorum. Ad spiriius inortuorum non
Credo, qui cum illo fecit misericordiam. Vade, inquit, per-
Cui misericordiam venit, nisi quod secum vivi fecerunt: si autem vivi
et tu [ac similiter(Luc. x, 27-37).
secum non fccerunt, ad morluos nihil
facis, proximus tibi cst. Si ergo exlraneus Samarila- pervcnit. Sed
nus faciendo misericordiam et subveniendo proximus quid faciunl illi? Solum invocabunl nomina eorum iit
terris ipsorum.
faclus csf, quicumque libi in tribulationc subvcnire
non possunt, alieni a te Tacti sunt. Jam altendamus 16. [tiers. 13. ] Et homo, cum in honore
etset, non
illos divilcs qui male vixerunt, qui superbe egerunt, inleltexit: comparaiusestjumentis insensatis, et similis
morlui sunt, et reliquerunt, non dico extraneis, liliis factus esl illis. Quomodo insullatum est liominibus ,
suis reliquerunt divitias, ct filii ipsorum viam paren- qui non intellexerunt quid facerent de divitiis cunt
tum suorum sequuntur : sicut illi superbi, ita et isti; vivereut, et putarunt se beatos futuros, si haberent
sicul illi rapaces, ila et isti; ut illi avari, el isii: memoriam marmoratam , quasi seternam
si domum, et
alieni ab illis sunt. Nam ut noveritis quia alieni sunt, sui, quibus reliquissent substanliam suam , invo-
suhvenircnt illi divili qui ardebat in flammasucces- carent noraina eorura in terris ipsorum. Debuerunt
sores divitiarum ipsius. Sed forte non habuit qui illi aulem contra prseparare sibi domum aeternam in
succederent, et alieni possederunt divilias ipsius? In- bonis operibus, prseparare sibi vitam immorialem,
venimusinipso Evangelioquia habuit: a«t enim, Ha- mitlere ante se sumptus, sequi opcra sua, attendere:
beo quinquefralres (ld. xvi, 28). Fralres ipsius subve- comiiem egenlem , dare ei cum quo ambulabant ,
nirc illi ardenti in flamma non potuerunl. Quid libi non contemnere Chrislum ante januam ulcerosum ,
diceret dives? Habeo quinque fralres ': unum fra- qui dixit: Cum uni ex minimismeis fecistis, mihi fe*
trem mihi amicum non feci, qui jacebat anle januam: cistis(Matth. xxv, 40).Quia ergo non intellexit homo'
illi mihi fratres subvenire non possunt qui possident in honore positus.Quidest,in iionore posilus?Factus~ad
divitias meas; alieni a me facli sunt. Videlis quia imaginemet similitudinemDei, homo prselatusjumen-
omnes qui male vivunt, alienis relinquunt divitias tis (Gen.1,26).Non enim fecit Deus sic hominem, quo-
suas. modo feciljumentum; sed fecitDeus hominem cui ser-
15. [vers. 12.] Sed plane prsestant illis ipsi alieni, virent jumenta: numquid ejusviribus.et non inlelle-
1 probsenotae Mss.,subvenirentilli ardenli in (lamma. ctui?Ille autem noninlellexii:etqui facluserafad imagi-
Qui,tibi diceret dives, qui fratres ? Vnumfratrem, etc. nem Dei, comparatusest jumenlis insensatii,et similis
KonnulU:QitidliWdiceret dwes, quid fratres? Vnumfra-
trem, etc. faclus ett Ulis.Undealibi dicilur: Nolite attetieut equus.
SARCT.AOGCST. IV. fDix-fmU.J
855 S. AUGUSTINIEPISCOPI 556
et mulus, quibus non est intelleclus( Psal. xxxi, 9 ). Et erunt posteriora, inquit, illiut liominn pejoraquam
17. [vers. 14.] Hmc via ipsorum scandalum ipsis. erqnl priora (Luc. xi~26). Quare? Quia primo vel
Ipsis sil scandalum, non tibi. Quando aulem crit et apertus paganus eral, postea palliatur nomine chri-
tihi? Si putes quod beaii sint lales. Si intelligas quia stiano, subvelamine religiouis occultus malus. Eterit
non sunt beati, ipsis crit scandalum via ipsorum; deterior, quia occulitis est, sicut ait, Ei poslea in ore
non Christo, non corpori ejus , nen membris ejus. suo benedicenl: id est, nomen Dei et nomen Cbristi
El postea in ore suo bcnedicent.Qinilest, poslea in ore audis in labiis, in corde non invenis. De quibus di-
tuo benedicenl? Cum facli fucrinl tales ut non quoc- clum est : Populus iste labiis me honorat, cor aulem
ranl nisibona temporalia, fiunl hypocrilse; etquando eorum longeest a tne (lsai. xxix, 13). Huc usqueergo
benedicunt Deum , labiis benedicunl, noii corde. Psalmus tractatus erai.
Tales fncli christiani, quando illis Iaudaiur vila aeler- 2. [tiers.45.] Deindesic incipiunt versus hodiedis-
*
na, et dicitur illis conlemptores divitiarum esse de- culiendi atque tractandi: Sicul ovesin infernoposiim,
bere in nomine Christi, lorquenl os in corde suo : mors pastor est eis. Quibus ? Illis quorum via scanda-
et si non audcnt in facic, ne crubescant, aut ne cor- lum ipsis. Quibtis? Illis qui prsosenliasola allendunt,
ripiantur ab hominibus, in corde id faciunt, conte- dum futura non cogitant; illis qui vitam non putant
mnunt; et remanet eis in ore benediclio, et in corde nisi istam, quaemors dicenda est. Non igitur imme-
maledictio. Et poslea in ore suo benedicenl.Longum rito tanquam oves in inferno, morlem habent pasto-
est ut Psalmum finiamus : sufficiat Charilati Vestrae rem. Quid est, mortem habeni pastorem ? Mursenim
quod audistis interim hodie; cras, quod Dominopla- aliqua res est, aut aliqua potestas est? Morsnempe
cuerit audielis. aut separatio est animac a corpore : et ea quidem
SERHO II. quam timent bomines, separalio est animsea corpo-
re : mors aulem vera quam non timenl homines, se-
De secunda parle Psalmi.
paratio est animoca Deo. Et plerumque cum timent
i. [vers.14.] Hesterno die ccepto Psalmo terminus bomines isiam quae separat animam a corpore , inci-
debebatur, sicut meminit Charitas Vestra. Pcrvene- dunt in illam ubi anima separatur a Deo. Hoecest er-
ramus autem usque ad istum versum, ubi designat go mors. Quomodoautem mors
homines non atlendentes nisi ad proe- pastor esl illis?Si vita
Spiritus Dei Christus est, mors diabolus. liabcmus aulem mullis
sentia saeculariaet terrena, et in poslerum posl hanc locis in Scriptura , quia vita est Christus. Mors niitcm
vitam nibil cogitantes, neque nllam felicitatem esse diabolus esl; non quia ipse mors ml, sed quia per
arbitrantes, nisi divitias et honores hujus saeculi, et illum mors. Sive enim illa in qua lapsus est Adam ,
transitoriam virtutem *; posl obitum autem suum
ipsius persuasione homini propinata cst, sive ista in
eis
non altendentes, nisi queinadmodum procurentur qua separalur aniina a
in monumentis corpore, ipsum habent aucto-
et
funera pomposa, sepeliantur opere rem qui primo per superbiam cadcns invidit stanii,
mirabili exstruclis , et invoceniur nomina eorum et morle invisibili dejecil slantem, ut etiam moriem
in terris ipsorum a domibus eornm; non auiem visibilem penderet * (Gen. m, 2). Ad eum perlinen-
sibi comparant, ubi spiritus sit post hanc vitam,
dicenlis les, pastorem moriem habent: nos antem qui de fu-
stulli non contremiscentes vocem Christi, , tura immortalitate
anima tua a et cogilamus, et non sine causa in
Stulte, hac nocte auferetur te, qum fronte
erunt Luc. ? nec atten- signum crucis Chrisli portamus, non habemus
prmparasli cujus ( xii, 20) nisi vitam. Infidelium pastor mors, fide-
et pastorem
dentes posl epulas quolidianas splendidas, purpu- lium pastor viia. Si ergo in inferno sunt oves quihus
ram et byssum, divitem damnatum ad tormenla in
labores et ulcera et paslor mors esC, in coelosimt ovcs quibuspastor vita
et
infernum ; post famem, pau- est. Quid igitur? Jam in crelo sumus? In coelosecun-
percm requie>cenlem in sinu Abrahae (Id. xvi, 19): dum fidem. Si ergo in coelo, ubi, Sursum cor? Si
ista noncurantes, sed aliendentes ad id quod prac- non in
nisi coelo, unde apostolus Paulus dicit, Nostra
sens cst, el post hanc morlem non providenles,
iii enimconversalioin cmlisesl (Philip. III,20)?Corpore
quemadmodum nomen eorum quod reprobatur
tales ambulamusin terra , corde habilamus in coelo.Habi-
ccelo, invocetur in terra. Describens ergo Spiri-
tamus ibi, si illuc aliquid miltimus quod ibi nos te-
lus sanctus ait: Hmcvia ipsorumscandalumipsis, et, neat. Nemo enim inhabitat corde, nisi utide cogit.u:
postea in ore suo benedicenl. S icut dixil Dominus Jesus
accedunt ad fidem inde autem cogitat, ubi thesaurizat. Tliesaurizavil in
Christus dequibusdam , qui primo
terra, cor a terra non
mundati verbo Dei et exorcismis in nomine Cliristi, ccelo, coripsius de ccelo recedit, thesaurizavil in
ipsius non descendit: Domino
nt accipiant gratiam Dei, ut naptizcntur, et postca
mala antea aperte dicente, Ubi esl thesaurustuus, illic el car tuum
redeuntes ad pejora quam commiserant,
Fient illis , inquit, posteriora,deteriora prioribus(U erit(Matth. vl,2i).
3. Isti crgo quibus roors pastor est, videntur flo-
Petr, n, 20): hoc Pelrus apostolus : Dominus autem,
rere ad tempus, et justi laborare : sed quare? Quia
1 OmnespropeMss.,contemptumdivitiarum: etpaulo nox est adhuc. Quid est, nox est? Non apparenl me-
post, torquentosi» cordesuo: ubi Edd.ferunt, torquentur rila justorum,et quasi nominatur felicitas impiorum.
m cordesuo. 1 sic meliorisnots MSS.
* Tres Mss.,et Iransitoriamvilam.Am.,et iransitmiam Nonnullivero cum Er., morle
fefkUakm.Sr., el trimtttoriainvirlulemet ftUciiatem. visibiUperderel.AtLov.,morteinvisibiiiperderet.
857 ENARRATIOIN PSALMUMXLYIII. 552
Tamdiu videtur herba lsetior quam arbor, quamdi xxxvi, 1, 2) : cadent, cum videbuntaddex,teramsan-
hiems est. Herbaenim per hiemem viget, arbor per hie ctos, quibus laborantibus insultatur, el dicent inira
mem quasi arida est: cum sol exierit ferventior tem se poenilenliam agentes, sed poenitenliam serani et
pore sestatis,arbor quse per hiemera arida videbalui infructuosam. Qui noluerunt modo agere fructuosam,
expletur foliis, profert fruclus; herba autem arescit agent tunc infructuosam. Quid ergo diceut jam in poe-
videbis honorem arboris , herba arida est. Sic e nitentia infructuosa? Hi sunt quos aliquandoin ristmt
modojusti laborant, anlequam veniat aestas.Est vils habuimus, et in simitiludinemimproperii. Verba dico
in radice, nondum apparet in ramis. Radix auien libri de Sapientia : cognoscunt qui ea solent audire.
noslra charitas est. Et quid ait Apostolus? Ut sursun Verba enim sunl malorum fulura , quando videbunt
debeamus babere radicem, ut vita sit pastor noster judicem , et jam omnes fidelesad dexlcram ejns , et
quia habitatio nostra non debet recedere de coelo omnes sanctos ejus cum illo judicantes : hoc habent
qnia in hac terra debemus sicut mortui ambulare dicere, verba ipsorum dicit Scriplura , Hi sunt quos
ut supra viventes , infra morlui simus; non ul supr: aliquando habuimus in risum , et in similitudinem
mortui, infra vivamus. Quia ergo non debet receden improperii; nos insensali, vilam illorummslimabamus
vita nostra et cor noslrum desuper*, quid ait Apo- insaniam (Sap. v, 3, 4). Gum enim cceperit Deoquis-
slolus ? Mortui enimestis: et ne timeres, Vita veslri que vivere, mundum contemnere, injurias suas nolle
abtcondita esl, ait, cum Chrislo in Deo. Ecce ubi esi ulcisci, nolle hic divilias, non hic quserere felicitalera
radix nostra. Quando autem apparebit honor noslei terrenam, contemnere omnia, Dominum solum cogi-
tanquam in foliis et fructibus , sequitur et dicil, tare, viam Christi non deserere, non solum a Paganis
Cum Christusapparuerit, rila vestra, tunc et vos cum dicitur, Insanit; sed quod magis dolendum est, quia
illo apparebilis in gloria (Cotoss. m, 3, 4). Et erit et intus multi dormiunt et evigilare nolunt, a suis, a
mane. Nam msdo non est mane. Tumeant modo su- Christianis audiunt, Quid pateris? Fralres mei, ho-
perbi et diviles hujus sseculi, impii bonis insultent, mini viventi secundum viam Christi, qui dicit, Quid
infidelesiidelibus, et dicant: Quid vobis prodest quia patcris? putamus qtiid dicil? Horremus Judaeos, quia
credidistis? quid plus habelis, quia Christum habelis? dixerunt Domino Jcsu Chrislo, Dmmonium habes
Respondeant fideles, si vere fideies sunt: Nox est, (Joan. vm, 48) : el quando audimus Evangelium re-
nondnm videturquod tenemus. Nonquiescantmanus citari, lundimus pectora nostra. Sceleratam reni dixe-
in bonis operibus. Undc alibi dicitur : In die tribula- runt Judaei Christo. Dmmoniumhabes : age lu, chri-
lionismemDeum exquisivi manibus meis nocte coram stiane, quando videris de corde hominis expulsum
eo , el non sum deceptus(Psal. LXXVI , 3). Apparebit diabolum, et inbabilare Christum, et dicis.Quid pate-
labor noster mane, et erit fructus mane : ut illi qui ris ? dsemonium tibi videtur habere? Dictum est et
modo laborant, postea dominentur; et illi qui modo de ipso Domino, quod insanirel, qunndo loquebalur
se jactant et superbiunt, poslea subjicianlur. Quid verba quoeilli non caperent; dictum est, Insanit, dm-
enim sequilur ? Sicut ovesin infernoposilm,mors pa- moniumhabet: et tamen aliqui evigilabant a somno,
ttor est eit. El dominabuntur eis recti mane. et dicebant, Non sunt isla verba dmmoniumhabentit
4. Pulo jam planum esse istum versum, quia prse- (Id. x, 20, 21). Sic et modo , fratres, quamdiu ista
locuti sumus: Dominabunlureit recti mane. Tblera verba audiunt et gcnles, et qui inhabilant orbem, et
noctem, desidera mane. Ne putes quia nox habet vi- terrigense,et filii hominura, et dives el paupcr, id est,
tam, et mane non habet viiam. Ergo qui dormit vivit, et qtii perlinent ad Adam, et qui pertinent ad Chri-
*
et qui surgit non vivit ? Nonne qui dormit morti si- Stum, alii dicunt, Dmmoniumhabet; alii dicunt, Non
milior est ? El qul sunt qui dormiunt? Quos excitat sunt ista verba dmmonitimhabenlis. Alii enim tenent
•
apostolus Paulus, si lamen velint evigilare. Quibus- viam sseculi, et ista ad tempus audi.unt alii non fru-
dam enim dicit: Surge qui dormis, et exsurge a mor- stra audiunt, sed faciunt quod diclum est, Auribus
tuit,et illuminabit le Christus (Ephes. v, 14). Qui percipttequi habitatisorbcm.Et cum agunt ista, incer-
ergo illuminantura Chrislo, jam vigilant, sed nondum tus ' est fructus. Sed qni male agunt, et viam sseculi
apparet fructus vigiliarum : mane apparebit, id est, eligunt, mors pastor esl eis : qui autem eligunt viam
cum sseculi hujus incerta transierint. Ipsa est enim Dei *, vita pastor est eis. Veniet ipsa vita judicatura,
nox : non tibi enim videnlur quasi tenebrse? Facit et damnatura cum paslore suo eos quibus dicelur :
malc; vivit, floret, lerret, honoratur : facit bene; Ite in ignem mlernum, qui prmparatus est diaboloet
reprehenditur, blasphematur, accusatur, laborat, ter- angelisejus. Hli aulem quibus insultatum est, et qui
retur : quasi lenebrse sunt. In radice autem vigor, irrisi sunt quia credebant, audient ab ipsa vita quam
fruclus, opulentia : vita nondum est in ramis, sed habenl pastorem : Venile,benedicli Patris mei,perci-
radix non aruit: sirailis arescenti est; sed lempus pite regnum quod vobisparalum est ab origine mundi
venil, vestitur honore suo, fecuridatur fructibus suis. (Maltk. xxv, 41,34). Dominabuntur ergo eisrecli,
Tunc illi de quibus dictum est ut non eos zelemus: non modo, sed mans. Nemo dicat, Quare sum chri-
quid enim de illis ait psalmus? Quoniamsicut fenum stianus ? impero nemini *,imperem iniquis. Nolifesti-
cito aretcent, et sicut olera prati cilo cadenl (Psal. 1 QuinqueMss.,cerlus.
* SicEr. et pleriqueMss.AtLov.,nomenDet.
* Omnesprope manuscripttomittunt,tntperonemmi;et
*SicMs».AtEdd.,de suvemis.
*Mtsava.,moruu>. quinqueex us toco,impereminiquis,habent, imprapernm
559 S. AUGUSTINIEPISCOPI * 560
nare: dominaberis, sed mane. Et auxilium eorum non est quasi. Non enim ait Aposlolus, Quasi gau-
velerascetin inferno a gloria eorum. Modohabent glo- dentes, semper aulem trisles; aut, Quasi tristes, et
riam; in inferno veterascent. Quod est auxilium eo- quasi gaudentes : sed ait, Quasi Iristes, semperautem
rum? Auxiliumde pecunia, auxilium de amicis, auxi- gaudentes.Sicut egeni: et ibi sicut, pro quasi, posuit,
lium de virlute sua. Sed cum mortuus fuerit homo , Mullos aulem ditanles. Et cum hoc diceret, nihil
in illa die peribunt omnes cogitationes ejus ( Psal. habebal Apostolus : omnia sua diraiserat, divilias
CXLV, 4). Quanlam visus est gloriam habere inter ho- nullas possidebat. El quid secutus ait ? Quasinihil ha-
mines, cum viveret, tanlam vetustatem et corruptio- benies: et ipsum nihil habere quasi Apostolierat. Et
nem sttppliciorum habebit, cum morluus fuerit, apud omnia possidenies(II Cor. vi, 40) : ibi non dixit quasi.
inferos. Quasi egebat; non autem quasi, sed vere multos di-
5. [vers. 46.] Verumtamen Deus redimet animam tabat. Quasi nihil habebat: non autem quasi, sed vere
meam. Videte vocem sperantis de futuro : Verumla- omnia possidebat. Unde vere omnia possidebat?Quia
nie/iJDeusredimet animammeam. Forle vox est adhuc omniurn Gondilori adhscrcbat. Verumtamen, inquit,
volentis liberari de pressura. Nescio quis in carcere Deus redimel animatn meam de manu inferni, cum ac-
est, dicit, Deus redimet animam meam : nescio quis ceperit me.
in catena, Deus redimet animam meam : nescio quis 6. [tiers. 47.] Quid igitur qui hic volunt florere?
periculum palitur in mari, jaclatur fluciibtis et ssc- Tu visurus es hominem florentem malum , el forte
vienlibus lempeslalibus, quid dicit? Deus redimet ani- tilubabunt pedes tui, et dicturus es in anima tua,
mam meam. Liberari volunt ad islam vitam. Non est Deus, ego novi facta hujus hominis, qusescelera fecit
ista vox hujus. Audi quid sequitur : Deus redimelani- iste homo, et ecce floret, lerret, dominatur, extolli-
mam meam de manu inferni, cum acceperit me. Hanc tur, caput illi non dolel, nihil in domo ejus diminu-
redcmptionem dicit, quam Christusjam in se ostendit. tum esl: et timebis, quia credidisti, ei forte dicit cor
Descendit enim ad inferos, et ascendit in coelum. tuum , Me miscrum! puto sine causa credidi, Deus
Quod vidimus in capite, invenimus in corpore. Quod non respicit res humanas. Excilat ergo nos Deus : et
enim credimus in capite, qui viderunt, ipsi nobis an- quid dicit ? iVe limueris, cum dives faclus fueril homo.
nunliaverunt; et per ipsos vidimus, quia unum corpus Quare enim timebas, quia dives factus est homo? Ti-
omnes sumus (I Cor. xn, 42, et Rom. xn, 5). Sed mebas ne sine causa crederes, ne forte perdidisses
meliores illi qut viderunt, nos deteriores quibus an- laborem fidei tuse, et spem conversionistuse: quia
nuntiatum est ? Non hoc dicit ipsa vila, ipsc pastor forte incurrit tibi lucrum cum fraude, ct poluisti, si
nosler. Insultal enim cuidam discipulo suo dubitanti, faceres ipsum lucrum cum fraude, dives esse, ct non
et cicatrices palpare cupienti: et cum palpasset cica- laborare; et attendens quid minalus esl Deus , tcm-
trices, et exclamasset, dicens, Dominusmettset Deus perasti a fraude, et contempsisli lucrum : vides alium
tneus; videns dubilantem discipulum, et inluens to- fecisse lucrum de fraude, et nihil mali pati; et limes
tum orbem terrarum crediturum, Quia vidisti, inquit, esse bonus. Ne limueris,ait libi Spiritus Dei, cum dives
credidisii : beali qui non vident, et credunt (Joan. factus fuerit komo. Oculos non vis habere, nisi in
xx, 28, 29). VerumlamenDeus redimelanimammeam praesentia? Futura promisit qui resurrexit, pacem in
de manu inferni, cum acceperit me. Hic ergo quid ? hac terra et requiem in hac vita non promisit. Omnis
Labor, pressura, tribulatio, lentatio : nihil aliud spe- homo requiem quserit; bonam rem quserit, sed non
res. Ubi gaudium? in spe futura. Namdicit Apostolus, in regione sua illam quserit. Non est pax in hac vila:
Semper gaudenles. In lantis tribulationibus, semper in ccelonobis promissum est quod in terra quaerimus;
gaudentes, semper tristes : semper gaudentes, quia in fuluro sseculo promissum esl quod in isto sseculo
ipse dixit, Quasi trisles, semperautemgaudentes.Tri- quserimus.
stilia noslra habet quasi; gaudium noslrum non habet 7. [vers. 48.] Ne timueris cum divesfaclus fuerit
quasi; quia in spe certa est. Quare trislitia noslra homo; el cum muliiplicala fueril gloria domus ejus.
quasi habet? Quia sicut somnus transiet, et domina- Quare , «e timueris? Quoniamnon cum morielitr, ac-
bunlur recli mane. Novit enim Charitas Yestra, quia cipiet omnia. Vides viventem, cogita morienlem.
qui somnium indicat, addit quasi: Quasi sedebam , Quid hic habeat attendis, quid secum tollat altende.
quasi loquebar, quasi prandebam, quasi equitabam, Quid secum tollil? Mullum auri habet, mullum ar-
quasi disputabara. Totum quasi; quia cum cvigilave- genti habet, multum prsediorum, mancipiorum : mo-
rit, non invenit quod videbat. Quasi thesaurum inve- rilur; remanent illa, nescit quibus. Etsi cnim dimit-
neram , dicit mendicus. Si quasi non esset, mendicus tit quibus vult, non servat quibus vult. Multi enim ct
non esset: sed quia quasi erat, mendicus est. Itaquc non sibi dimissa acqiiisierunt, et mulii sibi dimissa
modo qui ad lselitiasssecularesoculos aperiunt, et cor perdiderunt. Remanent ergo illa omnia, et tollit se-
claudunt, transit «uast eorum, et venil verum ipsorum. cum, quid ? Forle dicit aliquis: lllud secum tolUt
Quasi ipsorum felicilas est sseculi, verum ipsorum unde involvitur , et quod illi erogatur ad pretiosum
poenaest. Noslrum autem quasi, trislitia est; gaudium et marmoratum sepulcrum, ad inslruendam memo-
riam, hoc secum tollit. Ego dico : Nec hoc; exhi-
intauis. Conferserm. 72, ad Fratresin eremo, qui totus benlur enim isla non senticnti. Si dormientem el
iiincdescriptusest. non vigilanlem ornas, in leclo secum illa habet;
561 ENARRATIOIN PSALMUMXLVIII. 562
forte ornamenta insunt in corpore jacentis, et forte quam epulabatur. Manducabatpretiosas epulas ore car-
ille in somnis in pannis se vidct. Quod sentit ei plus nis, orecordismanducabat iniquitatem. Quod apud su-
cst, quam quod non senlit. Quanquam et illud cura peros ore cordis manducabat, hocapudinferos in illis
evigilaverit non erit: tamen dormienli magis illud suppliciis digerebat. Etquidem temporalitermanduca-
erat quod in somnis videbat, quam illud [quod non verat, in seternum male digerebat. Manducatur ergo
sentiebat. Quid ergo, fratres (dicant sibi homines , iniquitas ? forte aliquis dicit : Quid est quod loqui-
Erogetur ad mortem meani; quare dimitlo hseredes tur ? Manducatur iniquitas ? Non ego dico, audi Scri-
nieos divites? Multa babebtint de meo, habeam et pturam : Sicut uva acerba dentibusvexalioest, et fu-
ego aliquid de meo , in corpore meo), quid habebit mus oculis, sic iniquitas ulenlibus ea (Prov. x, 26).
corpus mortuum? quid habebit caro pulrescens ? Qui manducaverit enim iniquitatem, id est, qui liben-
quid habebit caro non seniiens? Si aUquid habuit di- ter habuerit iniquitatem , non poterit manducare ju-
ves ille, cujus lingua sicca crat (Luc. xvi, 24), tunc slitiam. Panis enim justilia est. Quis est panis? Ego
habet homo aliquid dc suo. Fratres, numquid sic le- sum panis vivusqui de cmlodescendi( Joan. vi, 41).
gimus in Evangelio, quia dives ille cum holosericis et Ipse est panis cordis noslri. Quomodo qui manducat
byssinis tegumentisapparebat in igne ? Numquidqua- ore corporis uvas acerbas, obrigescunt et obstupe-
lis erat in epulis ad mensam, talis erat et apud infe- scttnt dentes cjus, et minus idoneus fit ad manducan-
ros? Cum siliret, et stillam desideraret, non ibi dum panem , et remanet i!li laudare qtiod videt, ct
eranl illa omnia. Non ergo secum accipit homo om- manducare non posse : sic et qui iniquilate usus est,
nia, nec quod lollit sepultura, tollit secum morluus. et paslus peccatis in corde, incipit non posse man-
Ubi enim sensus, ibi homo : ubi nullus sensus, non ducare panem, laudat verbum Dei, et non facit.
est homo. Jacet vas quod continebat hominem , do- Unde non facit ? Quia cttm cceperit facere, laboral;
jnus quaebabebat hominem. Corpus dicamus domum, quomodo senlimus Iaborare denles post uvas acerbas,
spiritum dicamus habitalorem domus. Spiritus cum cceperimus panem manducare. Sed quid faciunt
torquetur apud inferos : quid illi prodest, quia illi quibus obslupuerunt denles ? Temperant se ali-
corpus jacet in cinnamis et aromalibus, involutum quantum ab uvis acerbis, et redcunt dentes ad siabi-
prctiosis linteis? Tanquam si dominus domus mitla- litatem suam, et incumbuntpani. Sic et nos laudamus
lur in exsilium, et tu ornes parietes ipsius. Ille in ex- jusiitiam : sed si volumus manducare justitiam, tem-
silio eget, et fame deficit, vix sibiunam cellam inve- peremus nos ab iniquitatibus; et nascilur in corde
nitubi somnum capiat, et tu dicis : Felix est, nam non solum delectatio laudandi justiliam, sed etiam fa-
ornata est domus illius. Quis te non aut jocari, aut cilitas manducandi. Nam si dicit Christiantts, Deus
insanire arbilrelur ? Ornas corpus, torquetur spiritus. novit quia delectat me, sed non possum facere : quas-
Da aliquid spirilui, et dedisti aliquid morluo. Sed salos dentes habet, diu manducavit iniquilatem. Ergo
quid illi dabis, quando unam gultam desideravit, et eljustitia manducatur? Si non manducaertur, non
non accipit? Hic enim conlempsit miltere ante se ali- diceret Dominus : Reati qui esuriuntetsiliunt justiliam
quid. Quare contempsit ? Quia hsec via eorum scan- (Matlh. v, 6 ). Ergo quoniamanimaillius in vita ipsius
dalum est illis. Non putavil vitam nisi prsesentem, benedicelur: in vila benedicetur, in morle torque-
non cogitavit nisi quemadmodum pretiosis vestibus bilur.
obvolulus sepeliretur. Ablala est ab illo anima ejus, - 9. Confilebiturtibi, cum benefecerisei. Altcndite et
sicut Dominusdicit: Slulle, hac nocte auferelur anima pascimini, hsereat in cordibus vestris; manducate,
tua, el qumprmparasti,cujus erunt (Id. xn, 20) ? Et videte tales, cl nolite esse tales: cavele talia verba.
iropletum est in illo quod isie psalmus dicit: Ne ti- Confitebilurlibi,cum bene feceris ei. Quam mulli sunt
mueris, cum divesfactus fuerit homo, et cummultipli- chrisliani, fralres , qui tunc Deo gralias agunt,
cata (ueritgtoria domus ejus : quoniamnoncum morie- quando illis accidit lucrum ! Hoc est, Confilebilurlibi,
tur accipiel omnia, nequesitnul descendetcumeo glo- cum bene fecerisei: laudabit te, et dicet, Vere quia
ria ejus. ^ tu es Deus meus: libcravitme de carcere, confile-
8. [vers. 19.] Quonlamanima ejus in vila ipsius be- bor illi. Venit illi lucrum , confttetur; venit haeredi-
nedicetur. Inlendal Cbaritas Veslra : Quoniam anima tas, eonlitetur : patitur damnum, blasphemat. Qua-
in vila benedicetur. Quamdiu vixit, bene lis filius es, qui l quando te paler emendat, tunc tibi
ejus ipsius
sibi fecit. Hoc dicunt omnes, sed falsodicunt. Bcne- displicet? Emendaret, nisi displiceres? aut si sicdis-
*
diclio est ab animo benedicenlis, non ab ipsa verilate. pliceres ut odisset, vellet cmendare ? Gralias agc
Quidenim dicis tu? Quia manducavit et bibit, quia ergo emendatori, ut accipias hsereditalema Deo qui
fecit quod voluit, quoniam splendide epulalus est, te eniendat. Erudiris enim, cum emendaris. Sed
idco secum fecit bene? Ego dico : Fecit secum male. multum emendat, quia magnum est quod habes ac-
Non ego dico, sed Cbrislus: Fecit sccum male*.Et- cipere. Nam si appendas quod cmendaris cum eo
enim dives iUequando quotidie epulabatur splendide, quod accepturus es, invenies quia nihil est quod
bene secnra faccre pulabalttr : cum auiem coepit ar-
dere apud inferos, tunc invenlum cst malc quod pu- 1 Edd.,quia. AtMss.qui.
s Edd.: Kon emendaret,nisi disphceres: aut st sic rfts-
tabatur bene. Quodenim manducaverat apud superos, pliceres, ut odisset,nonille teemmdaret.Mss,vero habem
hoc digerebat apudinfcros. Iniquitalemdico, fralrcs, lectionemhac io. edilionerestitutam.
 563 S. AUGUSTHNI EPISCOPI 564
emendaris. Apostolus Paulus hoc dicit: JSlentmouod habent. Duos genuit Adam.et in uno miquitas, in
ad prmsensest temporalelevetribulationisnostrm,juxta uno justitia : iniquilas in Cain, justilia in Abel. Prse-
incredibilemmodum mternumglorim pondus operatur valuisse videtur iniquitas super justitiam, quia occi-
nobit. Sed quando? Non respicientibus, inquit, qum dit Cain injustus Abeljustum in nocte * (Cen. IV,8).
videntur, sed qumnon videntur; non qumtemporalia, Numquidmane? Sed dommabuntureitrectimane. Ve-
ted qummterna. Qum enim videnlur, lemporaliasunl; niet mane, et videbitur ubi sit Abel, et ubi Cain. Sic
qumaulemnon videniur,mlerna(II Cor. iv, 17, 18 ). omnes qui secundum Cain, et sic oranes qui secun-
Et iterum : Non sunt condignmpassioneshujus lempo- dum Abel usque in finemsseculi.Introibitutquein pro-
ris, ad fuluram gloriamqumrevelabilurin nobis (Rom. geniespalrum suorum : usquein mlernum non videbit
•»ni,18). Quid est ergo quod pateris? Sed semper pa- lumen. Quia et hic cum esset, in tenebris erat, gau-
teris. Concedo. Ex quo natus es, per omnes setates dens falsis bonis, et non amans bona vera; et ideo
tuas usque ad senectam tuam , quo usque morieris, hinc ad lartarum ibit: a tenebris soraniorum exci-
puta quia hoc pateris quod est passus Job; quod ille pient eum tenebraetormentornm. Ergo usquein mter-
passus est aliquotdiebus, aliquispatialurab ipsa infan- num non videbitlumen. Sed quare hoc? Quod posuit
tia: quod paleris transit, finitur; quod accepturus es, in medio Psalmo, hoc et in fine : Homocumin honore
finem non habebit. Nolojam sequespcenam cum prse- esset, non inteltexit; comparatusestjumentis insensalis,
mio : tempora sequaaeternitati, si potes *. et similisfactus est iltis. Vos autem , fralres, conside-
10. Confitebiturlibi, cum bene fecerisei. Noliteesse raie vos homiues factos ad imaginem et siraililudi-
tales, fratres : videte quia propterea dicimus bsec, nem Dei (Id. i, 26). Imago Dei intus est, non est in
propterea cantaraus, propterea tractatur, propterea corpore : non est in auribus istis quas videtis, et ocu-
sudatur: nolite facere ista. Negoliavestra vosprobant: lis, et naribus, et palato, et roanibus, etpedibus : sed
*
aliquando in negotio vestro audilis verum , et bla- esl facta tamen : ubi est intellecius, ubi est mens,
*
sphematis, Ecclesiam blasphematis. QHare ? Quia ubi ratio invesligandseveritatis , ubi est fides, ubi
christiani eslis. Si sic est, duco me in parlem Donati: cst spes veslra, ubi charitas vestra , ibi babet Dens
paganus volo esse. Quare? Quia momordisli panem , imaginem suam : vel ibi intelligitiset videtis quia ista
et dolent dentes. Quando videbas ipsum panem, lau- transeunt, quia sic dixit in alio psalmo, Quanquam
dabas; cdepislimanducare, et dolent dentes : id est, in imagine ambulet homo, tamen vane conturbaiur:
quando audiebas sermonem Dei, collaudabas, cum thesaurizat, et nescilcui congregabilea (Psal. xxxvni,
tibi dicitur, Fac hoc, blasphemas. Noli sic velle : 7). Non turbemini, quia qualiacumque sunt ista,
hoc dic, Bonusest panis, sed ego non possum illura transiloria sunt, si homines estis in honore positi,
manducare. Nunc autem si oculis vides, laudas: cum et intelligitis. Nam si homines in honore positi non
coaperisdentes premere, dicis, Malusest panis iste, intelligitis, compararaini jumentis insensatis, et si-
etqualis est ille qui illum fecit? ita fit ut confitearis miles efficiminiillis.
Deum, quando tibi bene facit Deus; et mentiaris,
quando cantas, BenedicamDominumin omni lempore, IN PSALMUM XLIX
semper taus ejus in ore meo (Psal. xxxiu, 2). Exigitur
de corde luo cantalio labiorum tuorum : cantasli in ENARRATIO.
Ecclesia, BenedicamDominumin omnitempore: quo- SERMO AD PLEBEH.
modo inomnitempore?Si omni tempore lucrum, omni 4. [wers. 4.] Quantum nobis valeat sermo Dei
tempore benedicitur: si aliquando est damnum , non
ad correclionem vitx nostrse, ei ad speranda prscmia
bencdicilur, sed blasphematur. Certe benedicis in in se melia-
omni lempore, certe laus ejus semper in ore luo est *? ejus pcenasque metuendas, unusquisque
et conscienliam suam ante oculos ejus sine
Eris talis qualera mododescribit: Confilcbiiurtibi,cum tur 3;
dolo ponat, nec sibi blandiatur in tanto periculo;
benefecerisei.
et Dominus Deus noster videtis qnia
11. [vers. 20, 24.] Inlroibit usque in progeniespa- quoniam ipse
nulli blandittir : et si consolatur nos promittendo
trum suorum: id est, imilabilur palres suos. Quiaini-
bona sua, ct confirmando spem nosiram ; malc vi-
qui qui modo sunt, habent fratres, habent patres. ventibus lamen, et contemnenlibus verbum suum
Anliqui iniqui, palres sunt prsesenlium; et modo qui omnino non parcit. Interroget se unusqttisquecum
.niqui sunt, patres sunt posterorom iniquorum : quo- tempus est, et videat ubi sil, et aut perseveret in
modo patres jtistorum antiqui jusli, palres sunt justo-
bono, aut mutetur a malo. Sicut enim dicit in hoc
rumqui modosunt; etquimodosunt.patressunteorum non quicumque homo, aut quicumgueange-
psalmo,
qui futuri erunt. Oslendere voluilSpiritussanclusquia Ius, sed Deus deorum Dominusloculusest. Loquendo
non cst malaaequitas,quandoad illammurrauratur: sed autem ? Vocavitterram a sotis ortu usqueail
quid egit
/li ab origineusque ad progeniempatrum patrem suum occasum.
Qui vocavit terrain a solis orlu usque ad
1 Er. et duoMss.,cum prmmiotemporali,mquamterni- Dominusnosier el Salvator est Jesus Chri-
si potes.Am., cwnt prmmio; temporalemqua, etc. occasum,
ixti,
ij>v., temporalia mqua, etc. At plerique Mss., tempora
equa, etc. 1 sic meliorisnotseMss.Editivero,mnocentem.
* QuinqueMss.,verbum. * omnesfere MSS., sed est factamens,ubiest, etc. Paulo
3 SicMss.AtEdd.:certe quianonbenettieistn -mititom- posU invigilandmveritatis.
pore, certequia non scmpertv.vs,etc. » MSS, vatic. et Reg., meditelur.
 565 ENARRATIOIN PSALMUMXLIX. 36t>
slus. Verbum caro faclum, ut inhabitarel in nobis. tium dmmonia(Ptat. xcv, 4, 5). Diis gentfutn, dsemo-
Dominus ergo noster Jesus Chrislus Deus deorum niis lerribilis ; diis a se factis, fiiiisamabilis. Proinde
est; quia per ipsum facta sunt omnia , et sine ipso confilentes majeslalem Dei utrosque invenio, et dse-
factum est nihil. Verbum Dei, si Deus est, ulique monia confessa sunt Ciiristum, el fideles confessi sunt
Deus deorum est: utrum aulem sit Deus, Evange- Ghrisium. Tu es Christus Filius Dei vivi, dixil Petrus
lium respondet, In principio erat Verbum,el Verbum (Mallh. xvi, 46). Scimus qui tis : tu es Filius Dci,
eratcpud Deum, et Deus eral Verbum(Joan. i, 44, 1). dixerunt dsemones (Marc. v, 7). Parem audio confes-
Et si omnia per ipsum facta sunt, sicut consequenter sionem, sed non parem invenio dilectionem; imo
4
dicit, et dii si qui facti sunt, per ipsum facti sunt» vero hic dileciionem, ibi timorem. Quibus ergo ama-
Unus enim Deus non factus, et vere Deus ipse solus. bilis, fiiii sunt; quibus terribilis, filiinon sunt: qui-
Ipse aulem solus Deus, Pater et Filius et Spirilus san- bus amabilis, deos illos fecit; quibus terribilis , non
ctus, unus Deus. esse deos convincit. Hi enira dii fiunt, iHidii pulan-
2. Dii ergo quorum Deus est verus Deus, qui sunt» lur : hos deos facit verilas, illos error exisiimat.
aut ubi sunt ? Dicit alius psalmus : Deus stetit in sy- 3. Deus ergo deorum Dominut locutus est. Lo-
nagogadeorum; in medio aulemdeos discernil. Adhuc cutus est muliis modis. Per Angelos ipse locutus
nescimus ne forte dii aliqui in ccelo congregali sint, est, per Prophetas ipse locutus est, per os pro-
et in eorum congregatione, hoc est enim in synagoga, prium ipse locutus est, per Apostolos suos ipse
stelit Deus disccrnere illos. Yidete i-neodem psalmo locutusest, per fideles suos ipse loquitur, per hu-
quibus dicat: Ego dixi, Dii eslis, et filii Excelsiomncs: militatera nostram, cum aliquid verum dicimtis,
vot autemut hominesmoriemini,el sicul unus ex princi- ipse loquitur. Videle itaque, loquendo multiplici-
pibus cadelis(Psal. LXXXI,1,6, 7). Manifeslum est ter, multis modis, permulta vasa, per multa organa,
ergo, quia horaines dixit deos , ex gralia sua deifica- ipse tamen sonat ubique, tangendo, modificando,
tos, non de stibstaniia sua natos. llle enim justificat, inspirando : videte quid egerit. Locutus est enim, et
qui per semetipsum non ex alio juslus est; et ille dei- vocavitterram. Quam terram ? An forte Africam? pro-
ficat, qui per seipsum non alterius participat'one pter eos qui dicunt, Ecclesia Christi pars Donati est,
Deus est. Qui autem justificat, ipse deilicat, quia ju- Solam quidem Afrieam non vocavit, sed et Africam
stificando, filios Dei facit. Dedit enim eis potesiatemfi- non separavit. Qui enira vocavit terram a solis orlu
lios Dei fieri (Joan. i, 12). Si (ilii Dei facli sumus, et usque ad^occasum,nullas reliuquens partes quas non
dii facli sumus : scd hoc gratiac est adoplantis, non vocarit, in sua vocatione Africam invenit. Gaudeat
natura: generantis. Unicus enim Dei Filius Deus et ergo in unitate, non superbiat in divisione. Bene di-
cum Patre unus Deus, Dominus et Salvalor nostcr Je- cimus quia vox Dei deorum et in Africam venit, non
sus Christus, in principio Verbum et Verbum apud in Africa remansit. Vocavitenim terront a soiis orttt
Deum, Verbum Deus. Cseteri qui fiunt dii, gratia usquead occasum,Non est ubi laleanl insidisehsereti- .
ipsius fiunt, non de substantia ejus nascuntur ul hoc corum , non habent in qua se umbra falsitatis abs-
sint quod ille, sed ut per beneficium perveniant ad condant : nec enim est qui se abscondat a calore
eum, et sinl cohseredesChristi. Tanta enim charilas ejus (Psal. xvin, 7). Qui lerram vocavit, et totam ter-
est in illo hscrede, ut voluerit habere cohsercdes. ram vocavit : qui terram vocavit, tantam vocavit
Quis hoc avarus homo velit, habere cohseredes? Sed quantam fabricavit. Quid mihi exsurgunt pseudo-
et qui invenilur velle, dividet cum eis hseredilatem» christi et pseudnprophetse?quid est qnod me verbis
minus habens ipse dividens quam si solus possiderel: captiosis illaqueare moliuitiur, dicentes, Ecce Itic est
haereditas aulem in qua cohicredes Christi sumus, Chrislus,ecceillic est (Matth.xxw, 23)? Non audio
non minuitur copia possessorum, nec (il angustior ostendentes partes : Deus deorum tolum mihi osten-
numerositale cohaeredum; sed lanta est muliis quanta dit: qui vocavitterram a tolis ortu usque ad occasum,
paucis, tanta singulis quanla omnibus. Videte, inquit totum redemit; partes autcm calumnianteS con-'
aposlolus, qualem dileclionemnobisdedil Deus, ut filii demnavit.
Dei vocemurel simus. Et in alio Ioco : Dilectissimi, 4. [vers. 2.] Sed audierimus, a solis ortu usque ad
filii Dei sumus, et nondumapparuil quid erimus. Ergo occasum vocatam lerram : unde ccepit vocare qui vo-
sumus in spe, nondum in re. Scimus autem , inquit, cavit ? Et hec audite : Ex Sion speciez decoris ejus.
quoniam cum apparueril, simiies et erimus, guontam Certe cencordat Psalmus Evangelie dicenti : Per
videbimuseum siculi esl (l Joan. ni, 1, 2). Unicus si- omnes gentes, incipienlibusdb Jerusaleht. Audi, Per '
milis nascendo, nos similes videndo '. Non enim ila ornnesgentes ; Vocavitterram a solisdrtu usque ad oc-
similes ut ille, qui hoc est quod ille a quo genitus casum. Audi, Incipiendbutab Jerusalem: Ex Sion spe-
est: nos enim similes, non sequales : ilte quia sequa- cies decorisejus. Ergo, Vocavitierram a iolis orlu IM- t
lis, ideo similis. Audivimus qui sint dii facti justifi- que ad occasum,concordat verbis Domini dicentis :
cati, quia filii Dei dicuntur; et dii qui non sunt dii, OportebatChristum pati, el reswgere a mortuisterlia
quibus ille Deus deorum terribilis est. Dicit cnim die, et prmdicariin nomine ejus pmnitenliamet remit-
aVmspsalmus: Terribilis est super omnes deos. Et sionempeccalorumper omnes genies (Luc. xxiv, 46,
quasi qusereres, Quos deos ? Qmniam omnes dii gen- 47). Omnes cnim gentes simja solis orlu usque ad
• su MSS.AtEdd.,vivendo, /-:a^^j,.--^'i occasum. Quod vero Ex Sion speeiet decorit $ui r
567 S. AUGUSTINIEPISCOPI 568
quod inde ccepit decuS Evangelii ejus, quod inde homineraThoraas, intelligebat ut poierat Deum. Pal-
annuntiari ccepitspeciosus forraa prse filiis hominum palis enim cicatricibus, exclaraavit: Dominut meutel
(Psal. XLIV, 3), concordat verbis Domini dicentis, Deus meus (Joan. xx, 28). Oslendebattaraen Dominus
lncipienltbus ab Jerutatem. Concinunl nova veteribus, eam formam, eamque carnem quam in cruce vide-
vetera novis : dicunt ad invicem seraphim duo, San- rant, qtisein sepultura posita fuerat. Fecit' cum eis
ctut, sanctus, tanclut Dominut Deut Sabaoth (Itai. vi, quadraginta dies. Impiis Judseisnon se demonsiravit:
3). Et consonanl duo Teslamenla, et unam vocem illis demonstravit se, qui ineum crediderant antequam
babcntdt» Testamenla : audiatur vox concinentium crucifigeretur; ut quos crucifixusdimiserat tituban-
Testamentorum, non calumniantiuraexhaeredatorum. tes, resurgens faceret fortes. Dcinde quadragesimo
Fcck ergo ista Deus deorum, Vocavitterram a solis die commendans Ecclesiam suam, id est vocatam
orttt usque ad occasum, ex Sion procedenle specie terram a solis orlu usque ad occasum, ne haberent
sua. Ibi enim erant discipuli, qui acceperunt Spiritum excusationcmqui volunt in schismate deperire, ascen-
sanctum quinquagesimopost resurreclionem ejus die dit in ecelum, dicens eis, Erilis mihi testesin Jerusa-
missum de ccelo (Act. n, 4). Inde Evangeliura, inde lem( unde speeiesdecorisejus), et in lolam Judmamet
prsedicatio, inde irapletus orbis terrarum, et hoc in Samariam, ei usque in totam terram. His enim diclis,
gratta fidei. nubes suscepit eum. Intuebantur illi quem noverant:
5. Nam cura ipse Dominus venisset, quia passurus noverant tamen in humilitate, nondum in claritaie.
venit, occultus venit: et cum esset fortis in se, infir- Et cum ab eis iret in coelum, admoniti sunt voce
nius in carne apparuit. Oportebat enim eum videri, angelica dicente: Quid statis, viri Galilmi?Hic Jesut
ut non intelligerelur; coniemni, ut occideretur. Erat qutm videtis ire, sic veniet quemadmodumvidisiiseum
glorioespecies in divinilate; sed liaeclatebat incarne. euntemin ccetum. Ascendit ergo: regressi illi Ixtan-
Si enira coguoyissent, nunquam Dominum glorise tes, manserunt in civitate, secundum ejus prsece-
crucifixissent (I Cor. u, 8 ). Sic ergo inter Judseos, ptum, donec iraplerenlur Spiritu sancto (Act.i, 3-12).
inter inimicos ambulavit occultus, mira faciens, mala Quid autem dictum erat Thomae palpanti? Quia vidi-
paiiens, donec suspenderetur in ligno; videnlesque sli, credidisli; beali qui non vident, et credunt* (Joan.
pendentem Judsei magis magisque oonlemnerent, et xx, 29). Prsedicli sumus. Terra illa vocala a solis
ante cruccm caput agitantes, dicerent: Si Filius Dei orlu usque ad occasum non videt, et credit. Occullus
esl, descendatde cruce (Malth. xxvn, 38, 39). Occul- ergo Deus deorum, et eis inter quos atnbulavit, el eis
tus ergo erat Deus deorum, et voces edebat magis ex a quibus crucilixus est, et eis ad quorum oculos re-
compassione nostra, quam ex majestale sua. Unde surrexit, et nobis qui credimus in coalosedentem,
enim illsevoces, nisi ex nobis assumplse, Deus, Deus quem non vidimus in lerra ambulanlem. Sed elsi vi-
meus, utquid me dereliquisli ( Psal. xxi, 2, et Mallh. deremus, nonnc hoc videremus quod Judsei viderunt
xxvn, 46 ). Quando autem Pater Filium dereliquit, et crucifixerunl? Plus estquod non videntesChrisiura
autFilius Patrem? Nonne unusDeus, Filius et Pater ? credimus Deum, quam quod iili videntes nonnisi ho-
nonne vertssimum, Ego et Pater unum sumus( Joan. minem putaverunt. Illi deuique male puiando mor-
x, 30)? Unde ergo, Deus, Deu-smeus, utquid me de- tificaverunt, nos bene credendo vivificamur.
reiiqukli, nisi quia in carne infirmilatis agnoscebatur 6. [ticrs. 3.] Quid ergo, fralres? Ule Deus
deorum,
vox peccatoris? Qui enim suscepil simililudinem car- et tunc occultus, et modo occultus, numquid seraper
ivis peccaii (Rom.vm, 3), cnr non susciperet similitu- occultus? Non plane : audi sequentia : Deus manife-
dinem vocis peccati? Occullus ergo Deus deorum ct slusveniet. Qui venit occultus, veniet manifeslus :
cura inter homines ambulavit, et cum esurivit et si- venit occullus judicandus, veniet manifestus judica-
tivit, et cum fatigatus sedil, et cum lassato corpore lurus; venit occullus ut ante judicem staret,
dormivit, et cum apprehensus, et cum flageilatus, et veniet manifestus ut etiam de judicibus judicet:
cum ante judicem positus, et cum superbienti respon- Veniet manifestus el non silebit. vjdid enim ? modo
dit, Non haberesin me polestatem,nisi data fuisselde- silet? Et unde sunt quae dicimus? unde ista prse-
super (Joan. xix, 11 ) : et quod duclus ad victimam, cepta? unde ista monita? unde ista tuba terroris?
coram tondenle se non aperuit os suum (Isai. LUI,7), Non silet, et silet: non silet a monendo, silei a vin-
et.quod crucifixus, et quod sepullus, semper occultus dicando; non silet a prseccpto, silet a judicio. Paii-
Deus deorura. Quid postea quam resurrexit? Mirali tur enim peccatores quotidie mala facientes, Deum
discipuli, et primo non crediderunt, donec langcrent non curantes, non in conscientia sua, non in coelo,
atque palparent ( Luc. xxiv). Sed caro resurrexeral, non in terra : noneum laienthsec omnia, et universa-
quia caro mortua erat: divinilas quse mori non po- liler omnes admonet, et quando aliquos flagellal in
terat, adhuc eliam in carne resurgenlis lalebat. Vi- terra, admonitio est, nondum damnalio. Silet ergo a
deri forma potuit, teneri membra, palpah cicatrices: judicio, occultus in ccelo est, adhnc interpellat pro
Verbum per quod facta sunt orania, quis videt? quis nobis : patiens est super peccatores, non exerceus
tenet? quis palpat? Et tamen Verbum caro faclum iram, sed exspecians posnitentiam. Dicit alio loco :
est, et babitavit in nobis (Joan. i, 14). Et qui tenebat" 1 Edd.,futt. Atomnes
Mss.,fecit; nec male, pro tranS'-
1 colb.Ms.: Quiposteaquam egit.
' Edd.:seati qui non videruntet
resurrexit, mirati discipuli credidertmt,At Kss.,
"
.j>rimonetc. qui nonvidenlet credunt.
 569 ENARRATIO1N PSALMUMXLIX. 570
Tacui, numquidsempertacebo(Ita\. xui, 14)? Quando eradicet ( Luc. xln, 8). Cum enim eradicaverit, jam
crgo non tacebit, Deus manifeslut veniet.Quis Deus? ignis exspectntur. Modoclsi frncli sunt rami, possnnt
Deusnotter. Et ipse Deus, qui Deus noster:non enim rursus inseri: tunc omnis arbor quse non fncil fru-
Deus est, qui non est noster Deus. Diienim Gentium ctum bonum, excidetur, et in igncm mittelur {Maith.
dsemonia:Deus Christianorum, verus Deus. Ipse ve- iii, 10, Ignis in conspecluejus ardebil.
niet, sed manifestus, non adhuc illudendus, non ad- 8. Et in circuilu ejus tempestasvalida. Valida lem-
hnc exalapandus et flagellandus; veniet, sed manife- pestas, ventilalura lam magnam aream. Hac lempe-
stus, non adhuc calamo in capite percutiendus, non state erit illa ventilatio, qua separabitur a sanctis
adhuc crucifigendus, occidendus, sepeliendus: quia omne immundum, a fidelibus omnis simulalio, a piis
hsec omnia occultus Deus pati voluit. Venietmanife- et tremeniibus verbum Dei omnis conlemplor et su-
ttus, el nonsilebit. perbus. Modo enim mixtura qusedara jacet a solis
7. Quia vero ad judicium veniet, sequentia docent. ortu usque ad occasum. Videamus ergo qnomodo
Ignis anle enm prseibit( Psal. xcvi, 3 ). Timemus ? faciel qui venltirus est, tempestate illa quid factu-
Mutemur, et non timebimos. Ignem palea timeat: rus, quse erit in circuilu ejus lempestat vahda. Procul
auro quid facil? Est autem nunc in poiestate quid dubio ista tempestas quamdam separationem factura
facias, ne illud quod et te nolente venturuin est, non est. Ista est illa separatio, quam non exspectaverunt
correctus experiaris. Si enim posserous facere, fra- qui antequam ad liltus venirent, retia disruperunt
tres, ut dies judicii non veniret, puto quia nec sic (Luc. v, 6). In illa vero separatione fit qusedamma-
erat male vivendum. Si non veniret ignis die judicii, lorum et bonorum distinctio. Alii sunt enim sequcn-
et sola peccatoribus immineret separatio a facie Dei, tes nunc Chrislum, expeditis humeris sine sarcina
in qualibet essent affluentia deliciarum , non viden- curarum ssccularium, qui non frustra audierait, Si
tes a quo creati sunt, et separati ab illa dulcedine vis esse perfeclus,vade, vendeomnia qum habes, et da
ineffabilisvullus ejus, in qualibct seternilateet impu- pauperibus,et habebis Ihesaurumin cmlo, et veni, se-
nitate peccati,plangere se deberent. Sed quid loquar, quere me : qualibus dicitur, Sedebitit super duodecim
aut quibus loquar? Hsec amantibus pcena est, non sedes,judicanles duodecim tribus lsrael (Mallh. xix,
contemnentibus. Qui dulcedinem sapientise et verita- 21, 28), Alii ergo erunt judicantes cum Domino: alii
tis utcumque sentire cceperunt, noverunt quod dico, vero judicandi, sed ad dexteram ponendi. Nam quia
quanta pcena sit tanlummodo a facie Dei separari: erunt quidam judicanles cum Domino, habemus aper-
qui aulem illam dulcedinem non gustaverunt, si non- lissimum testimonium quod modo commemoravi:
dum desiderant Dei faciera, timeant vel ignem; sup- Sedebitis super duodecim sedes, judicantes duodecim
plicia terreant quem prsemia non invilant. Vile tibi tribus Israel.
est qnod Deus pollicetur, conlremisce quod minatur. 9. Sed dicit aliquis : dttodecim illic Apostoli con-
Veniet dulcedo prsesentiae; non mutaris, non excita- sedebunt, non amplius. Ubi ergo erit apostolus Pau-
ris, non suspiras, non desideras : amplexaris peccata lus? Numquid inde separalus eril ? Absitut hoc dica-
tua et delicias carnis tuae, stipulam ad le congeris, mus, absit ut hoc vel tacite cogitemus. Quid si ergo
veniet ignis. Ignis in conspectuejus ardebil. Non erit in loco Judse ipse residebit? Sed manifeslavit Scri-
istc ignis sicut focus luus; quo tamen si manum mit- ptura divina, quis in Judae loco sil ordinatus : Mat-
tere cogaris, facies quidquid voluerit qui hoc mina- tbias enim est expresse nominaltis in Actibus Aposto-
tur. Si tibi dicat, Scribc contra caput patris tui, lorum, ut de illo dubitare non possemus (Act. i, 26).
scribe contra capita filiorum tuorum; nam si non fe- Cadente ergo"Juda, impletus est numerus duodena-
ceris, manum luam roitlo in focum luum : facies ne rius. Cum ergo ille numerus duodenarius occupaverit
ardeat manus tua, ne ardeat ad tempus membrum duodecim sedes, non judicabil Paulus aposlolus? An
tuum , non semper in dolore futurum. Minalur ergo forte slans judicabit ? Non ita est: non faciet hoc illc
inimicus tam leve malum, et facis malum : minalur justilise retributor : non omnino stans judicabit qui
Deusselernum malum, et non facis bonum! Ad ma- plus omnibus illis Iaboravit (I Cor. xv, 10). Certe vel
lum faciendumnec minse tecompellere deberent: a isle unus aposlolus Paulus cogil nos diligenlius cogi-
bono faciendo nec minse te delerrere deberent. Mi- tare et perscrutari, quare diclse sint duodecim sedes.
nis autera Dei, minis seterni ignis prohiberis a malo, Invenimus enim et alios numeros in Scripturis multi-
invitaris ad bonum. Undepiget, nisi quia non credis? tudinem significanles. Quinque virgines admitlunUr,
Exculiat ergo unusquisque cor suum, et videat quid quinque excluduniur (Mallh. xxv, 10, 12). Ubilibet
ibi fides teneat'. Sicredimus futurum judictum, fra- inlellige virgines : sivc in castitate atque intcgritate
tres, bene vivamus. Tempus misericordise nunc est, cordis, ubi debet virgo esse tola Ecclesia, cui dici-
tempus judicii lunc erit. Nemo dicet. Revoca me ad tur, Desponsavivosuni viro, virginemcaslam exhibere
priores annos. Poenitebit et tunc, sed fruslra poenite- Chrislo (II Cor. xi, 2); sive in his feminis quae eliam
bit : modo poeniteat, cum fructus est pcenitendi; intcgrilatem carnis dicalam habent Deo : nttmquid in
modo adbibeatur ad radices arboris copbinus sler- tot millibus solse quinque sunl ? Sed in quinario nu-
coris, cordis luctus et lacrymarum, ne veniat' et mero inlelligilur continenlia quinque sensuum carnis.
1 PluresMss.,quidibi fideiter.et. Etenim niultis venit corruptio per oculos, multis per
* Edd.,ne veniatvenluseteradicet,Abestvenlusa Mss, .,.. aurem, muliis per iljicitum olfaclum, mullis per ne*
571 S. AUGUSTINIEPlSCOPI 671
fariura gustum, mullis per adulterinum amplexum : addas qualuor, nt liant decem, addendo qninqne ot
ab his omnibus quinque januis corruplionis quicum- fianl quindecim, addendo sex ut fiant viginti unum,
que se continent, et sic continent ut in sua conscien- addendo septem ut fiant viginti oclo, addendo octo ut
tia gloriam habeant, non laudem ab hominibus ex- fiant triginta sex, addendo novem ut fiant quadra-
spectenl, quinque sunt virgines sapientes, liabentes ginta quinque, addendo decem ut fiant quinquaginta
oleum secum. Quid est, oleum habentes secum ? Glo- quinque, addendo undecim ut fiant sexaginta sex,
ria nostra hsec est, testimonium conscientise nostrse addendo duodecim ut fiant sepluaginta octo, addendo
(IICor. i, 12). Rursusillequiapudinferos torquebatur: tredecim ul fiant nonaginla unuoi, addendo qualuor-
Habeo, inquit, quinquefratres (Luc. xvi, 28). Ibi in- dccim ut fiant centum quinque, addendo quindecim
telligitur populus Judseorum sub lege posilus : quia «t fiant centura viginti, addendo sexdecim ut fiant
Moyses legislator quinque libros conscripsit. Item centum triginla sex, addendo decem et septem ,
Dominus postresurrectionemjubet milli retia index- efficiuntur cenlum quinquaginta tria : invenies in-
teram partem, levantur pisces cerilum quinquaginta geniem numerum omnium sanclorum pertinere ad
tres. Et cum tam magni essent, ait evangelista, retia hunc numerum piscmmpaucorum. Quomodo ergo in
non sunt disrupla (Joan. xxi, 6, 11). Etenim anle quinque virginibus innumerabilcs virgines, quomodo
passionem jussit milli retia, noii dicens in dexteram in quinrme fralribus illius qui torquebatur apud infe-
partem neque in sinislram : quia si in dexteram di- ros millia poptili Judieoriim, quomodo in numero
ceret, solos bonos significaret; si in sinisiram, solos centum quinquaginta trium piscium millia millium
malos : ubi autem tacelur dcxtera et sinistra, mixti sanclorum : sic in duodecim sedibus non duodecim
capiuntur boni et mali. Capli sunt aulem tunc, sicut homines, sed maguus est numerus pcrfectorum.
Evangelii veritas attestatur, tam multi ut relia rum- 40. Sed video quid consequenter requiratur a no-
perenlur (Luc. v, 6). Significabat enim illa captura bis : Quomodode quinque virginibus reddita est ra-
hoc tempus : retia rupta signilicabant conscissiones et lio, quare ad quinque multse periineaut, et quare ad
conscissuras haereticorum et schismaticorum. Quod quinque illos mulli Judoei, et quare ad cenlum quin-
autem post resurrectionein suam Dominus fecit, post quaginta tres multi perfecti, osiende quare et quo-
resurreclionem nostram nobis futurum signilicavit, in uodo ad duodecim sedes, non duodecim homines, sed
illo numero rcgni ccelorum, ubi nullus erit malus. mulii pertineanl. Quid sibi volunt duodecim sedes,
Propterea relia quae in dexteram pnrtem missa sunt, quse significant omnes undique qui tam perfecti esse
dexteros expresserunt, remotis sinistris. Nuinquid potuerint, qnam perlectis dictiim esl : Sedebitissuper
lamen in illis dexlris cenlum quinquaginta tres soli duodecim sedes, judicantes duodecimiribus lsrael ? Et
justi erunl? Millia millium Scriptura significat (Dan. quare omnes undique ad duodenarium numerum
vn, 40). Legite Apocalypsim : duodecies duodena pertinent ? Quia ipsum undique quod dicimus, de toto
millia fortasse, sicut ibi intelligilur, ex solo populo mundo dicimus : orbis »utcm terrarum quatuor desi-
Judaeornm futura sunt (Apoc. vn, 4). Attendite mar- gnalis partibus conlinetur, oriente, occidente, meri-
tyrum numerosiiatem : sola in proximo quae dicitur diano, el aquilone : ab his omnibus partibus vocati
Massacandida (a), plus habet quam centum quinqoa- i-nTrinitale, et perfecti fide et pracceplo Trinitatis ,
ginla tres martyres. Postremo septem illa millia de quoniam ter qualerni duodecira fiunl, agnoscitis quare
qniLus respondetur Eliae, Reliqui mihi septemmillia ad loliiiiiorbem pertineant sancti, qui sedebunt super
virorum, qui non curvaveruntgenua anle Bual (III Reg. duodecimsedes judicaluri duodecimtribus Israel; quia
xix, 48), longe istum piscium numerum superant. el duodecim tribus Israel, totius lsrael duodecim tri-
Centum ergo qiiinquagiula tres pisces non tanlum bus sunt. Sicut enim judicaturi ex lolo mundo, sic et
numerum sanctorum significat; sed universum san- judicandi ex tolo mundo. Apostolus de se Paulus cum
ctorum et justorum numerum ceria causa lanto nu- argueret fideles laicos, quia judicia sua non ad Ec-
mero significat Scriptura, ut omnes intelliganlur in clesiam deferebant, sed ad publicum pertrahebant eos
illis centnm quinquaginta tribus pertinentes ad re- cum quibus habebant negotia, ait: Nescitis quia An-
surrectionem vitseseternse. Etenim Lex habet decem gelosjudicabimus (1 Cor. vi, 3) ? Videte quemadmo-
praecepta : Spirilus autem gratise, per quam solam dum judicem se fecit; non solum se, sed et omnes qui
Lex impletur, sepliformis legitnr (Isai. xi, 2, 3). Dis- recle judicant in Ecclesia.
culiendns est ergo numerus, quid sibi velint decem 14. Cum ergo manifestum sit, multos cum Domino
et seplera : decem in prteceptis, septem in gratia judicaluros, alios vero, non tamen ex sequo, sed pro
Spirilus sancli; per quam gratiam implenlur prsece- merilis judicandos; cum omnibus Angelis suis veniet,
pta. Decem ergo et septem lenent omnes pertinentes qtiandoanle eum congregabunturomnesgentes(Matth.
ad resurrectionem, ad dextram, ad regnum ccelorum, xxv, 34, 32), et inter omnes Angelosdepulandi erunt
ad vitam seternam; id esrLegem implentes per gra- illi, qui lam perfecti fuerint ut sedentes super duode-
tiam Spiritus, non quasi per opus suum aut per me- cim scdes judicent duodecim tribus Israel. Etenim
ritum suum. Decem autem et septem, si nuraeres ab homines dicti sunt angeli: Aposlolusde se dicit, Sicut
nno usque ad decem et septem, addendo numeros angelum Dei suscepistisme (Gal. iv, 14). De Joanne
omnes gradatim, ut ad unum addas duo, addas Iria, Baptisla dicilur: Eccemilto angelummeum anle faeiem
(n) Massacandida.VideSerm.cccvi,n. 2. tuam, qui praiparabit viam luam anle te (Malach.m,
573 ENARRATIOIN PSALMUMXLIX. - 574
1, el Matlh. xi, 10). Ergo cum omnibus Angelis ve- los suos, et congregabuntur ante eum Omnesgentes
niens, simul secum babebit et sanctos. Aperle cnim (Mailh. xxv, Z1).Congregaleillijustos ejus.Quosjustos,
dicit et Isaias : Veniet ad judicium cum senioribuspo* nisi viventes ex fide, facientes opefa misericordiae?
pult (lsai. m, 14). Isti ergo seniores populi, isii jam Etenim opera illa, juslitiae opera sunt. flabes Evan-
Angeli nominali, ista millia multorum perfectorum gelium : Cavetejuslitiam vestramfacerecoram homini-
de toto orbe venientium, coelum vocanlur. Illa vero > bus, ut videaminiab eis. Et quasi qusereretur, Quarn
terra, sed fructuosa. Quseterra fructuosa ? In dextra juslitiam? Cum ergo facis eleemosynam,jnquit (Id. vi,
ponenda, cui dicetur, Esurivi, et dedislis mihi mandu- 1,2). Ergo eleemosyuas opera justitiae esse sigiiifica-
care: vere terra frucluosa, cui gaudet Apostolus > vit. Ipsos congregate justos ejus : eos congregate qui
quando ei miserunt ad necessitates ejus : Non quia compassi sunt inopi, qui intellexerunt super egenum
quwro datum, inquit, sed requiro fructum. Et gratias et pauperem : congregate illos, conservet eos Domi-
agit dicens : Quia tandem aliquando repullutastispro nus, et vivificet eos ( Psal. XL,2, 3). Congregate illi
me sapere (Philipp. IV,47,10). Reputlulastis ul arbo- justos ejtts : qui disponttnttestamenium ejus super sa-
ribus dicit, quse sterilitate quadam exaruerant. Ve- crificia: id est, qui cogilant de promissis ejus super
niens itaque Dominus ad judicium, ut jam Psalmum , illa quaeoperantur. lpsa enim sunt sacrificia, Deodi-
fratres, audiamus, quid facturus est ? Advocabitcmlum cente, Misericordiamvolo ptus quam sacrificium (Osee
sursum: coelum,omnes sanclos perfeclos judicaturos; vi, 6, et Malih. ix, 13). Qui disponunt leslamentum
advocabit eos sursum , sessores secum judicaluros ejus super sacrificia.
duodecim tribus Israel. Quomodo enim Advocabilcm- 13. [tiers. 6.] Ef annunliabunl ccelijuslitiam ejus.
?
lum sursum, cum semper sursum sit ccelum Sed quos Vere hanc justiliam Dei cceli nobis annuntiaverunt,
hic coalumdicit, eosdem coelos alibi appellat. Quos Evangelislse praedixerunt. Perillos audivimus futuros
coelos? Qui enarrant gloriam Dei: Cwli enim enar- quosdam ad dextram, quibiis dicit palerfauiitias, Ve-
rant gloriamDei: de quibus dicitur, In omnemterram nile, benedicli Patris mei, percipile. Quid percipite?
exiil sonus eorum, et in fines orbis terrm verba eorum Regnum. Pro qua rc? Esurivi,,el dedistis mihi man-
(Psal. xvm, 2, 5). Videle enim discernentem Domi- ducare. Quid tam vile, quid tam terrenum, quam
num in judicio : Advocabitcmlum sursum, et terram frangere panem csurienli? Tanti valet regnum coelo-
discernerepopulum suum. A quibus, nisi a malis? De rum. Frange esurienti panem tuum, et egenum sine
quibus hic postea non fit menlio, jam tanquam diju- tecio induc in domum tuam; si videriS niidum, vesli
dicatis ad pcenam. Islos bonos vide, et distingue. Ad-
suum. (Isai. LVIII,7). Sed non babesfacultatemfrangendi pa-
vocabitcxlumsursum,etierram discernerepopulum ncm, nonhabesdomum quo inducas, non habesvestertt
Vocat et terrnm, non tamen coucernendam, sed dis- qua : da calicem aquae frigidse(Matth. x ,
vocavit cooperias
cernendam. Primo enim concretos ', quando
et lerram a solis orlu 42), mitte duo rninuta in gazophylacium (Mflrc. xn,
loculut est Deus deorum, vocavil Tantum eioitviduaduoliusmiiiutis, qunnlum emit
* 42).
usque ad occasum; nondum discreverat.: servi illi Petrus relinquens retia (Matth. iv, 20), quatitum emit
missi erant invitare ad nuplias, qui congregaverant Zacchaeusdaiidodimidiumpatrimnnium (Luc. xix, 8).
bonoset malos (Matth. xxu, 10). Cum vero Deusdeo- Tanti valet, quantum habueris. Annuntiabuntcoeliju-
rum manifettusveniet, et non sitebit, sic advocabitcm- stiliam ejus . quottiamDeusjudex est. Verejudex, non
lum sursum, ut judicet cum iilo. Quod enim coelum, concernens •, sed discernens. Novit enim Dominus
ipsi coeli; sicut quse terra, ipsse terrse; sicut quse qdi Sunt ejus (II Tim. n, 19). Elsi grana latent in pa-
Ecclesia, ipsse Ecclesiae. Advocabit cmlumsursum, el lea, agricolse nota sunt. Nemo limeat esse granum
terram discernere populum suum. Jam cum coeloler- eliam inter paleam; non falluntur ocuti venlilatoris
ram discernit, id est, ccelum cum illo terram discer- nostri. Noli limere, neilla tempeslas quocerit in cir-
nit. Quomodo discernit terram ? Ut alios ponat ad . cuitu ejus, concernat te cum palea. Certe valida erit
destram, alios ad sinistram. Terrse aulem discretsc tempesias; nulium tamen granunTtoIlel a parte tritici
quid dicit ? Venite benedictiPalris mei, percipite re- atl paleam : quia non quilibet rusticus cum tridente,
•gnumquod vobisparalum est ab origine mundi. Esurivi sed Dcus Trinitas judex eSt. Et annunliabuntcmliju-
enint, eldedisiismihi manducare,et coetera. Illi autera : siitiam ejus : quoniam Deus judex est. Eant cceli, an-
Quandote vidimus,inquiunt, esurienlem? Et ille : Cum nuntient coeli, in omnera terram exeat sonus eorum,
uniex minimisnteisfecislis, mihi [ecislis(Id. xxv, 34- et in fines orbis lerrse verba eorum xvm, 5) :
(Psdl.
40). Ccelumterrse ostendit minimos suos jam sursum et dicat illud corpus, De finibus terrie ad te ctamavi,
vocatos, et ab bumilitale exaltatos : Cum uni ex mi- cum angeretur cor meum (Psal.tx, 3). Modo enim
nimismeis fecislis,mihi fecistis. Advocabit ergo ccelum concrelum
suum. gemit, discrctura gaudebit. Clamet ergo,
sursum, el terram discemere populum et dicat: Ne comperdas cum impiis animam meam, et
12. [tiers. 5.] Congregate itli juslos ejus. Vox di- cum viris sanguinumvitam meam (Psctt. *xv, 9). Ndn
vina et prophelica, videns fulura tanquam prsesentia, Deus judex est. Clamct illi, et dicat,
comperdit, quia
exhortatur Angelos congregantes. Miltet enim Ange- Judica
me, Domine, et discernecausammeamde gente
1 SicpleriqueMss.Attov., nontamenconierendam,sed non sancta (Psal. XLII,1): dicat, faciet ille : congre-
ditcernendam. Primoenimcumcommixtosvocavit. 1 Tres Mss., conterem:et pauloinfra,c<)nter«*!
* sic pluresMss.AtEdd., nondumdiscreverantserviilli, - te cum
auimissierant,*Ui, palea. 'i
 575 S. AUGUSTINlEPISCOPI 576
gabunlur ei justi ejus. Vocavit terram, ut discernat spernit. Quaesunt ergo holocausta quse non spernit?
populum suum. Quaeholocausta qusein conspectu ejus sunt sempcr ?
14. [vers. 7.] Audt, populus meus, et loquar libi. Benigne,inquit, fac,Domine,in bonavoluntatetua Sion,
Illc qui veniet et non silebit, videte quia et modo, si et mdificenturmuri Jerusalem : lunc acceplabis sacrifi-
auditis, non silet : Audi, poputus meus, et loquar ciumjustilim oblalionesel holocausta(Psal. L, 48-24). '
>tibi. Nam si non audis, non loquar libi. Audt et loquar Dicit qusedam bolocausta Deum acceptaturum. Quid
libi. Nam si non audis, elsi loquar, non libi. Quando est autem holocauslum? Totum igne absumptum:
ergo tibi loquar ? Si audis. Quando audis ? Si populus xauo-tsincensio est, ilo-i toium est: holocaustum au-
meus es. Aurft"enim, populus meus: non audis, si po- tem est totum igne absumptum. Est quidam ignis
pulus alienus. Audi, populus meus, et loquar tibi; flagranlissimae charitatis : animus inflammetur cha-
Israel, et teslificabor libi. Israel, audi; populus meus, ritate, arripiat eadem charilas membra iu usum
audi. Israel nomen electionis est : Non vocaberis, suum, non ea permittat mililare cupiditati, ul totus
ait, Jacob, sed vocaberisIsraet (Gen. xxxn, 28). Ergo exardescat igne ainoris divini qui vult offerre Deo
audi sicut Israel, sicut videns Dcttm; etsi nonduin holocaustum. Talia holocatl&tatua in conspectu meo
specie, sed jam fide. Hoc enim inlerpretalur Israel, sunl semper.
Videns Deum. Qui habet aures audiendi, audiat 16. [vers. 9.] Adhuc iste Isracl forle non intelligit
(Mdtlh. xi, 45); et qui habet oculos videndi, videat. quaeholocausla ejus in conspectu suo habeat semper,
Audi, Israel, el testificaborlibi. Quod sursum dixit, et adhttc de bobus, de ovibns, de hircis cogilat: non
populus meus; lioc in consequenti, lsrael : et quod cogitet; Non accipiamde domolua vitulos. Holocausta
dixit sursum, loquar tibi; hoc in consequenti, testifi- nominavi; jain animo et cogitalione ad terrenos gre-
cabor libi. Quid loquetur Dominus Deus noster populo ges currebas, inde pingue mihi aliquid eligebas : iVon
suo ? Israeli suo quid tesiificabitur? Audiamus: Deus, accipiam de domolua vitulos. Prsenuntiat Testamen-
Deus luus ego sum. Deus ego sum, et Deus tuus sum. tttm novum, ubi omnia illa sacrificia vetera cessave-
Quomodo Deus egosum ? Sicut Moysidictum est, Ego runt. Erant enim tunc praenunlianlia futurum quod-
sum qui sum (Exod. ni, 44). Quomodo Deus tuus dam sacrificium, cujus sanguine mundaremur. Non
swn? Ego sum Deus Abraham, etDeus Isaac, et Deus accipiam de domo tua vitulos, neque de gregibus tuis
Jacob. Sum Deus, et tuus sum Deus : et si tuus non hircos.
sim Deus, sum Deus. Bono meo sum Deus, malo tuo 47. [vers. 40.] Quoniammemsunt omnesbeslimsil-
non sum Deus tuus. Elenim Deus luus, ei proprie di- vm. Quid a te quaeram quod ego condidi? Magisneest
citur quem familiarius habet Deus, lanquam in man- hoc luum cui possidere dedi, quara meum qui feci ?
cipio suo, tanquam in peculio suo. Deus, Dettsluus Quoniam mem sunt omnes bestimsilvm.Sed forle ait
sum ego. Quid vis amplius? Prsemium quaeris a Deo, ille Isracl, Bestise Dei sunt, illsebeslisefersequas non
ut aliquid tibi det Deus, ut quod tibi dederit tuum includo in chorte mea , quas non alligo ad prsesepe
sit? Ecce ipse Deus qui dabit, tuus est. Quid eo di- meum: caeterumbos ille et ovis et hircus, mea sunt
tius l ? D»na quscrebas, ipsum donatorem habes. hsec. Pecora in monlibusel boves.Mea sunt illa quse
Deus, Deus luus ego sum. non possides, mea sunt isla quse possides. Si enim
15. [yers. 8.] Quid quaerit ab homine, videamus. servus meus es tu, tolum peculium tuum meum est.
Deus nosler, imperator et rex noster, quod vectigal Neque enim est peculium Domini quod sibi servus
nobis mdicil; quoniam voluit esse rex nosler, et vo- comparavit, et non erit peculium Domini quod ipse
luit nos esse provinciam suam? Audiamus indictiones Dominusservo creavit. Ergo mese sunt bestise silvse
ejus. Non trepidet pauper sub indiclione Dei: quod quas lu non cepisii; mea sunt et pecora in montibus
sibi Deus dari indicil, ipse prius donat qui indicit: qusc sunt tua, et boves qui sunt ad prsesepe tuum :
vos tanlum devoli eslote. Non exigit Deus quod non omnia mea sunl, quia ego creavi ea.
dedil, et omnibus dedit quod exigit. Quid enim exi- 48. [vers. 11.] Cognoviomnia volalitia cmli. Quo-
git ? Audiamus jam : Non super sacrificia lua arguam modo cognovit? Appendit, numeravit. Quis nostrum
te. Non tibi dicam : Quare non mibi piiiguem laurum novit omnia volatilia cceli? Sed elsi alicui Deus det
madasli ? quare non de grege luo optimum hircura notitiara omnium volatilium cceli, non sic ipse novit,
clcgisti? quare aries ille ambulat in ovibus tuis, et in ut dat nosse homini. Alia est notiiia Dei, alia homi-
ara mea non ponitur? Non dicam : Inspice agros luos nis : Sicut alia possessio Dei, alia hominis; id est,
et chortem tuam, et parietes tuos, quserendo quid aliud est possidere Dei, aliud possidere hominis. Non
mihi des. Non super sacrificia tua arguam te. Quid enim tu quod possides, totum habes in potestale, aut
ergo? Non acceptas sacrificia mea? Holocausta aulem quamdiu vivat bos tuus in lua potestate est, aut ut
- tua in conspectutneo sunt semper. Ilolocausla quae- non
pereat, aut uon pascalur. Apud quem summa po-
dam, de quibus in alio psalmo dicilur, Si voluissessa- teslas est, summa et secreta cognitio est. Tribuamus
crificium, dedissem utique; holocauslisnon delectabe- hoc Deo, laudantes Deum. Non audeamus dicere :
ris : et rursus convertit se, SacrificiumDeo spirilus Quomodo novit Deus? Ne forte boc a me, fratres,
cantribulalus; cor conlritum el humiliatum Detts non exspectetis ut explicem vobis quomodo cognoscat
» Er.: Quid eo dulcius? MeliorisnotseMSS.:Quid tedi- Deus; hoc solum dico : non sic cognoscit ut homo,
tius. non sic cognoscit ut angelus; ct quomodo cognoscit,
877 ENARRATIOIN PSALMUMXLIX. 578
dicere non audeo, qaoniam et scire non possum. plenitudoejus. Noli ergo laborare quid mibi des, sinc
Unum lamen scio, quia et anlequam essent omnja labore habeo quod volo.
volatilia cceli, noverat Deus quod fuerat creaturus. 20. [vers. 13.] Quid ergo de gregibus luis adhuc
Quseest illa notiiia ? 0 Iiomo,videre coepistivolatilia, cogitas? Numquid manducabocarnes taurorum, aut
postea quam plasmatus es, postea quam sensum vi- sanguinemhircorumpotabo? Audislisquid a nobis non
dendi accepisti. Hsec volatilia de aqua nata sunt ad quserat, qui nescio quid nobis vult indicere. Si de ta-
verbum Dei, dicentis : Producanl aqumvolatilia(Gen. libus cogitabatis, jam auferte cogitaliones vestras a
i, 20). Ubi noverat Deus quse imperabat ut aqua pro- talibus rebus: niliil tale Deo offerre cogiletis. Si ha-
ferrel? Jam cerlc noverat quod crearat, et anlequam bes taurum pinguem, occide pauperibus : manducent
crearet noverat. Tanta est ergo notilia Dei, ut apud ipsi carnes laurorum, elsi non bibent sanguinem hir-
ipsum essent quodam ineffabilimodo antequam creata corum. Quod cum feeeris, imputabil tibi ille qui
essent: et a te exspectat ut accipiat quod antequam dixil, Si esuriero, non dicam tibi; et dicet tibi, Esu-
crearet habebal? Cognoviomnia volatiliacmli, quselu rivi, et dedisti mihi manducare (Matlh. xxv, 35).
mihi non potes dare. Quse tu mihi mactaturus es, Numquid manducabocarnes taurorum, aut sanguinem
ego cognoviomnia: non quia feci cognovi, sed ut fa- hircorum potabo?
cerem. Et speciesagri mecumest. Pulchriludo agri, 21. [tiers. 14.] Dic ergo, Domine Deus noster,
uberlas omnium in terra gignentium, mecumest, in- quid indicis poputo tuo, Israeli luo? Immola Deo sa-
quit. Quomodocumillo? Ulrum et antequam fierenl? crificium laudis. Dicamus illi et nos : ln tne sunt,
Cum illo enim erant omnia futura, et cum illo sunt Deus, vota tua, qum reddam taudis libi (Psal. LV,12).
omnia prselerita : futura ita, ut non ci detrahantur Expaveram ne aliquid indiceres quod esset exira me,
omnia praeleriia. Cum illo sunl omnia cognilione quod compulabnm in chorle mea, et a fure jam forle
quadam ineffabilisSapientiseDei in Verbo consliluta, ablatum erat. Quid milii indicis? lmmola Deosacri-
et ipsura Verbum * omnia. An atiquo modo cum illo ficiumtaudis. Ad me redeam, ubi inveniam quod im-
esl agri species, quia ipse ubique est, et ipse dixit: molem : ad me redeam, in me inveniam laudis im-
Coctumel lerram ego impleo( Jerem. xxm, 24)? Quid molationem : sit ara lua, conscienlia mea '. lmmola
cuin illo non est, de quo dicitur : Si ascenderoin cx- Deo sacrificium laudis. Securi sumus, non imus iu
lum, tu illic es, et si descenderotn infernum, ades Arabiam llius quocrere, non sarcinas avari negotiato-
(Psal. cxxxvm, 8)? Cum illo est totum : sed non sic ris exculimus : sacrifieium laudis quserit a nobis
cum illo est, ut aliquam ex his quas creavit contagio- Deus. Habebat hoc sacrificium laudis Zacchseus in
nem, aut eorum indigenliam patiatur. Nam tecum est patrimonio suo, habebat vidua in saccello suo, habe-
forte columnajuxta quam sias, et cum faligatus fue- bat nescio quis pauper hospes in dolio suo; alius nec
ris, incumbis in eam.Indiges co quod lccum est, non in palrimorio, nec in sacccllo, nec in dolio aliquid
indiget Deus agro qui cum illo est. Cum illo ager, habebat, totum habebat in animo suo : salus domui
cum illo species lerrsc, cum illo spccies coeli,cum illo Zacchsei(Luc. xix, 8); et plus misit hsecvidua quam
omnia volatilia, quia ipse ubique. Et quare apud divites illi (Marc. xn, 42); iste calicem aqusc frigidse
ipsum omnia? Quia ct anlequam essent omnia, aut porrigens (Mallh. x, 42), non perdet mercedcm
crearentur, ei noia erant omnia. suam; sed et pax in terra hominibus bonsevolunlatis
19. [vers. 12.] Quis explicat, quis exponit illud (Luc. ii, 14). Immota Deo sacrificiumlaudis. 0 sacrifi-
quod ei dicitur in alio psalmo, Quoniam bonorum cium gratuilum, gratia datum! Non quidem hoc emi
meorumnon eges(Psal. xv, 2) ? Non se egere a nobis quod offerrem, sed tu donasti: nam nec hoc haberem.
aliqno necessario dixit. Si esuriero, non dicam libi. lmmola Deo sacrificiumlaudis. Et haec immolaliosa-
Non esuriet, neque siliet, neqtte laborabit, neque ob- criGciilaudis, gralias agere illi a quo habes quidquid
dormiet qui custodit Israel (Psal. cxx, 4 ). Sed ecce boni habes, et cujus misericordiatibi dimittitur quid-
secundum carnalitatem tuam loquor : quia lu cum quid tuum mali habes. ImmolaDeo sacrificiumlaudis :
non manducaveris, famem patieris, forte putas et et redde Allissimoprecestuas. Hocodore Dominusde-
Deum esurire ut manducet. Elsi esurierit, non libi lectatur. Redde Allissimoprecesluas.
dicit : omnia ante illum sunt, unde vult tollit quod 22. [vers. 15.] Et invoca me in die tribulalionis
illi necessariumest. Diclasunt hscc ad convincendum tum : et eximamte, et glorificabisme. Non enim proe-
parvulum sensum, non quia professus est Deusesu- sumere debes de viribus tuis, omnia auxilia lua mcn-
riem suam. Quanquam propler nos Deusille deorum dacia sunt. Me invoca in die tribulalionis: eruam te,
et esurire dignatus est. Venit esurire et saginare, el glorificabisme. Ad hoc enim permisi diem tribula-
venit sitire et potum dare, venit vestiri raortalilate et tionis tibi fieri : quia forte si non tribulareris, non
vestire immortalitate, venit pauper diviles facturus. invocares me; cum tribularis autem, invocas me; cum
Elcnim non perdidil divitias suas assumendo pauper- invocas me, eximara le; cum cximam le, glorificabis
tatem noslram, quia in illo sunt omnes thesauri me, ut jam non discedas a me. Obtorpuerat quidam
sapientiseet scientise absconditi (Coloss. n, 3). Si et friguerat a fervoreoralionis, et dixit: Tribulalionem
eturiero, non dicam tibi. Meus esl enim orbis lerrmet et doloreminveni, el nomen Domini invocavi (Psal.
< sic aliquotMss.Alii,el in ipso, Edd., ei in iptum rer- » ita in Mss.Atin EdUomiltitursft, «ihabetur; jra tm,
tum. conscientiatua.
 VI9 S. AUGUSTOIEPISCOPI m
exiv, 3, 4). Invenit tribulationemtanquamaliquid tentem, lauda vocantem, lauda exhortantem, landa
utile; puiruerai tabe peccatorum suorum, jam sine adjuvantem : et intelligein qua Iribulalionepositus
sensu remanserat, invenit tribulationem tanquam es. Invoca,erueris, glorificabis', permanebis.
usiionem etseclionem. Inveni,inquit, tribulalionemei 23. [vers.16.] Videte autem quod
sequiiur, frnlres
dolorem, et nomenDominiinvocavi.Ei iiuidem, fra- mei. Jam cnim ncscio quis, quia dixerntilli Deus,Im-
tres, sunt tribulationesomnibusnotae.Ecce istaequsc motaDeosnerificiumlaudis, et hoc quoilammodove-
abundant in genere iiumano : atius damno alfcctus ctigal iudixcrat, mcditabatiirsibi, et dicebat: Stir-
plangit, alius orbiiaie percussus lugel; alius patria gamquotidie,pergamad Ecclesiam,dicamunumhym-
exsulatus moerel,et redirc cupit, inlolerahilcmprr- num maluiiiiuiii,aliumvespertinum,tertium autquar-
egrinaiionem deputnns; alteri vinca grandinata esl, lum in domo mea ; quotidiesacrificosacrificiumlau-
altendit ad labores suos, et cnnsiimplamomiieinope- dis, et immolo peo meo. Bene facis quidem, si hoc
ram incassum. Quando homo potcsl non conlristari? facis : sed vide ne jam securus sis, quia jam hoc fa-
Inimicumpalilurex amico.Qtiscmajor miseriain ge- cis, et forle lingua tua Dcumbenedicat, ct vita tua
nere humano? Plangunt hcc omnes, cl dolcul, el tri- Deo maledicat. 0 populemeus, dicit libi Deusdeo-
bulationessunt istae: et in his omnibusinvocantDo- rum Dominusqui locutus cst, vocans lerrnm a solis
roinum, et recte faciunt. Invocent Dcum, potens e?t ortu usque ad occasum, quamvisadhuc inter zizania
vel docere lolerandum, vel sanare toleratum. Novit constilulussis, immola sacrificiumlaudis Deo tuo, et
ille non sinere lentari nos supra quampossumusferre reddeilli precestuus: sed videne vivasm de, et can-
(I Cor. x, 13). InvocemusDcumeiiam in islis Iribu- tes beue. Quare lioc? Peccatorienim dicit Deus: Ut-
lalionibus : sed lioeiribulationesinveniuntnos, sicut quid tu enarrasjusiilias meas, et assntnisTeslainenlum
in alio psalmoscripium esl, Adjutor in tribulationibus meumper os tuum? Videtis,fratres, cum quo trcmore
quminveneruntnos nimis(Psal. XLV,2): esl qusedam ista dicnmus.AssumimusTestamentumDeiper os no-
quam nos debemusinvenire. Inveniant nos istaetri- slrum.el prsRdicamusvobiseruditionem eljuslilias Dei.
bulaiioncs: est quaedamtribulalio quam nos debemus Et quid dicit peecatori Deus? Ulquidtu ? Prohibetcr-
quiercre, et invenire. Quaeest isla ? Ea ipsa in lioc go praedicalorespeccalores?Et ubi est illud: Qumdi-
mundo feliciias, affiuentiarerum temporalium : non cunt facite, qum autem faciunt, facere nolite (Matlh.
quidem ipsa tribulatio est; solalia sunt nosiroeIribu- xxm,3)?Ubi estillud : SiveveritalesiveoccasioneChri-
lationis. Cujus iribulationis?Noslraeperegrinaiionis. stus annunlielur(Philipp. i, 18)? Sed haecdicla sunt,
Hocenim ipsum quod cum Deonondum sumus, hoc ne limeant qui audiunt a quocumqueaudiant: non ut
ipsum quod inter tenlaliones molestiasqueversamur, securi sint qui dicunt bona, et faciunt mala.Modoer-
quod sine timore esse non possumus, tribulalioest : go, fralres, vos sccnri esiis : si bona audilis, Deum
non enim est illa securitas quae nobis promissa est. audilis*, per quemlibetaudiatis.Sed noluit Deus sine
Hanctribulationemperegrinalionissusequi non inve- correptioncdimittercillosquidiciini; nehocsoloquod
nerit, ad palriam redire non cogitat. Tribulatioilla dicunt, securi sibi obdormiscanlm mala vita, et di-
est, fratres. Ccrte modofacimusbona opera, quando cant sibi : Neque enim perdei nos Deus, per quorum
porrigimuspanem esurienli, donumperegrino, et cse- os voluittanla bonadici poputosuo.Imoveroaudi quod
tera: tribulatioest et hsec.Invenimus enim miseros dicis, quicumquedicis; et qui vis le audiri, prior le
super quos misericordiamfacimus; et miserorummi- audi; et dicquoddicit in alio psalmoquidam-.Audiam
seria facit nos compalientes. Quanto mclius ibi jam quid loqualurin me DominusDeus, quoniam loquetur
esses, ubi non invenis esurienlem quem pascas, ubi pacempopulosuo (Psal. LXXXIV, 9). Qualis ergo ego,
non invenis pcregrinum quem suscipias, non nudum qui non audio quod in me loquitur, et volo ut alii au-
quem vestias, non scgrumquem visites, non litignn- diant quod pcr me loquitur? Audiamprior, audiam,
tem quem concordes? Omnia enim ibi summa sunt, maximequeaudiamquodloquiturin me DominusDeus,
yera sunl, sancta sunt, seternasunt. Panis noster ibi quoniamloquelur pacem populosuo. Audiam, et ca-
justitia est, pottis nosier ibi sapienlia est, veslis no- stigein corpus meum, et servituti subjicinm,ne forie
stra ibi immortalitasest, domus nostra seternaincos- aliis praedicans.ipsereprobus inveniar(1 Cor. ix,27).
lis, firmitas nostra immortalitas. Numquidsegriiudo Vlquidtu enarrasjuslitias meas? Utquidlibi quod tibi
subrepit? numquidtassitudoad soirmumtrahit? Nulla non prodesl? Admonetillum ut audiat : non ut de-
mors, nulla lis : ibi pax, quies, gaudium, justitia. ponat praedicalionem, sed ut assumal obedienliam.
Nullus intrat inimicus,nulluslabilur amicus.Quseibi Tu vero uiquid assumis Teslamenlummeum per os
quies I Si cogitemus, el altendamus ubi simus, el ubi tuum?
nos fuluros esse promisit qui mentiri nescit, ex ipsa 24. [»ers.17.] Tu veroodisii erudilionem.Odistidi-
ejus promissione invenimus in qua sumus tribula- sciplinani. Quando parco, cantas et iaudas; quando
lione. Hanc iribulalionem nemo invenit, nisi qui castigo, murmuras : quasi quando parco, sim Deus
qusesieril.Sanus es, vide si miser es : nam facileest luus; el quando castigo, non sim Deus tuus. Ego
ut qiii xgrotat, scntiatse miscrum: quando sanus es, quos amo, arguo et castigo (Apoc. m, 19). Tu
vide si miser es ; quia cum Deonondumes. Tribula- vero odisti erudiiionem: et projecistitermonet meos
tionem et dotoreminvmi, et nomenDomini invocavi. < sic potioresMss.AtEoU,glortyUaberis.
Immola ergo Deo tairificium laudit. Lauda premit- * PluresMss,Deiiunt. HonnuUi, Deiauditis.
BSi ENARRATIQIN PSALMUMXLIX. 582
potl te. Quas dicunlm*pcr te, projicis post te. Et forle bene docenti et bene ambulanti: est autcm alius
projedsii termonettueospost te : ubi non videantur a infirmus; adversus illum ponit scandalnm huic detra-
te , sed onerent le. Et projecistisermonesmeos posl te. hendo. Elenim cumdelrahitur bonis ab his quividen-
25. [vers. 18.] Si videbat furem, concurrebasei, el tur alicujus momenii esse et.docti esse, in scandalum
cum adullerit portionemluam ponebas.Ne forie dice- cadunt infirmi qui adliuc iiesciunljudicare. Ideo in-
res : Non feci furlum , non feci adulterium. Quid, firmus ille filius mairis dictus est, nondum patris, ad-
si placuUlibi qui fecit? Nonne ipso placito concur- huc lacle indigenset uberibus adhxrens. Portaiur ad-
risli ? nonne poriionem tuam cum illo qui fecil, lau- hue siiiu matris Ecclesiae, non valet accedere ad so-
dando pusuisti ? Hoc est enim , fratres, concurrere lidum cibum mensse patris sui, sed de ubere matris
cum fure, et ponere cum adultero portionem ttiam: victum trahil, ignarus judicandi, quoniam adhuc ani-
quia elsi non facis, el laudas quod fit, asiipulator malis alque carnalis est. Spiriiualis enimomnia diju-
es facti; quoniam laudalur peccalor in desideriis ani- dicat; animalis aulein homo non percipil ea qum sunt
msesuse,et qui iniquagerit, benedicitur (Psal. ix, 3). Spiritus Dei,quoniamstultiliaest illi (I Cor.n, 15,14).
Non facis mala, taudas mnla facicnles. Hoc enim par- Talibus dicit Apostolus : iVon potui loqui vobisquasi
Vummalumest tCttmadulterisporlionemtuam ponebas. spirituatibus, sed quasi carnalibus: lanquam parvutis
26. [vers. 19.] Os tuum abundavitmalitia, et lingua in Christolac vobispolumdedi, non escam; nequeenim
tua amplexa ett dolositaiem.Malevolentiamet dolosi- poteralis, sed nec adhuc quidempoleslis(Id. m, 1, 2).
talem, fratres, quorumdam hominum dicil, qui per Mater vobis fui : quomododicilur alio loco, Factus
adutationem, quamvis sciant mala esse quseaudiunt, sum parvulusin medioveslrum, lanquamnulrix fovens
ne offendanteos a quibus audiunt, non solum non re- filios suos (I Thess. n, 7). Non nutrix nulricns filios
prehendendo, sed lacendo consentiunt. Parumest, alienos, sed nutrix fovensfiiios suos. Sunt eniin ina-
quia non dicunt, Malefecisti; sed dicunt, El bene fe- tres quse cum pepererint, dant nutricibus : illocquse
cisli : et norunt malum esse ^ed abundat os eorum pepererunt, non fovent filios suos, quia nutricndns
malilia, et lingua eorum amplexalur dolositalem. Do- dederunt; illseautem qusefovent, non suos fovent,sed
lositas est fraus qusedam in verbis, aliud promendi, alienos:istevero ipsepepereral, ipsefovebal, nulli nu-
aliud senliendi. Non ait, Lingua lua admisit dolosila- trici quem pepererat commitlebat; dixerat enim, Quos
tem, aut, perpetravit dolosilatem; sed ul oslenderet iterum parlurio, donecChristusformeturin vobis(Gat.
libi quamdam delectalioneinin ipso malo facto, am- IV, 19). Fovebat ergo, et laclabat. Erant autem qui-
ptexa est, dixit. Parum est quia facis; et delectaris: dam quasi docti et spiriiuales qui Paulo detraherent.
laudas in promplu, irrides apud le. Prsecipitashorai- Epistolmquidem, aiunt, graveset fortessunt, prmsenlia
nem incautevitia sua proferentem, et an sintvilia nc- autemcorporisinfirma,etsermoconlempiibilis (II Cor. x,
scienlem : lu qui scis vilium esse, non dicis', Quo ir- 10): dicit ipse in Epistolasua quosdam detraclores suos
ruis? Si illum videres ambulare incautum in lenebris ista dixisse. Sedebant, et adversus fratrem suum de-
ubi tu pnteura esse scires, et taceres, qualis esses ? trahebanl, et adversus lactandum illum filium matris
nonne inimicus deputareris animseejus? Et lamen si suseponebant scandalum. Merito fecerunt ipsi malri
in puteum caderet, non anima, sed corpore morere- ut iterum parluriret. Etadversus filium matris tuas po-
tur. Prsecipitalse in vitia sua, prsedicatapud le mata nebasscandalum.
facla sua; tu nosti mala esse, et laudas, et irrides apud 28. [vers.21.] Hmcfecisli, et tactti. Ideo veniet Do-
te. Osi convertatur aliquandoad Deumille quem irri- minus Deus noslcr, el non silebit. Modo,Ilmc fecisti,
des, et quem corripere noluisti, et dicat: Confundan- el tacui. Quid est, tacui? A vindicta supersedi, seve-
tnr quidicunt mihi, Euge, euge (Psal. xxxix, 16). El ritalem meam distuli, patieniiam libi prolongavi,
tingua tua amplexaest dolosilalem. poenitenliamtuam diu exspectavi. Hmcfecisti,et lacui.
27. [iiers. 20.] Sedensadversusfratrem tuum delra Ego autem cum ad hoc exspectarem ut te pcenilerel,
hebas. Et ipsnm sedensad hoc pertinet quod superius secundum Aposlolum dicentem, Tu autemsecundum
dixit, amplexaest. Qui enim stans a»t transiens facit, duriliamcordis tui, et cor impmnilens, thesaurizastibi
non cum voluptalefacit: qui vero ad hoc sedet, quan- iram in die irm et revelationis justi judicii Dei (Rom.
tum.otium quseritut faciat! Sedens adversusfralrem II , 5). Suspicaluses iniquitalem, quodero tibi simitis.
tuum detrahebas: ipsam detraclionem malam diligen- Parum est quia mala facta tua placent tibi, placere
ter faciebas, sedendo faciebas; volebas ibi occupari, putas et mihi. Deum quia non pateris ultorero, vis le-
amplexabaris malum luum, osculabaris dolum luum. nere participem,et tanquamcorruptumjudicem prsedae
Sedensadversusfratrem luum detrahebas: et adversus sociura vis habere. Suspicatuses iniquitatem,quodero
/tlntmtnatristumponebasscandatum.Quis est filiusma- tibi similis : dum non vis tu niihi esse similis. Eslole
tris? nonne frater? Hoc ergo repelere voluit, quod su- enim, inquit,perfecti,sicutetPalerveslerquiin cmlisest,
perius dixerat, fratrem tuum. An aliquam dislinctio- qui facil solemsuum oriri super bonosel malos (Malth.
nem aobis intelligendam insinuavit? Planc, fralres, v, 48, 45 ). Hunc tu imitari noluisti, qui donat bona
puto esse dislinguendum.Fraier adversus fratrem de- et malis; ut sedens deirahas et bonis. Suspicatuses
trabit, verbi gralia, ut puta quasi firmus et alicujus iniquitatem, quod ero libi similis. Arguam te. Quando
jam momenli doctor et doclus, delrahit fratri suo, Deusmanifestusveniet, Deus noster, et non silebit, Ar-
' SicMss.At Edd.,nondiciscorruisseillum. guam le. Et quid tibi faciam arguendo te? qtid tibi
m S. AUGUSTINIEPISCOPI 884
faciam? Modote non vides; faciout videas te. Quia si stamenlum tuum per os suum , et faciuiit damnanda
videres te, et displicereslibi, placeres mihi: quia vero qusedisplicent oculis luis. Prorsus, inquit, et Ulishoc
non te videns placuisii libi, displicebiset mihi et tibi; dico, Sacrificium laudis glorificabitme. Jam putabas
mihi cumjudicaberis; tibi, cumardebis. Quidenim tibi tibi laudem non prodesse : lauda , proderit libi. Si
faciam, inquil ? Constituamte ante faciem luam. Quid enim male vivis et bona dicis , nondum laudas : sed
enim vis lalere teipsum ? In dorso tuo tibi es, non te rursus si cum cceperis bene vivere, meritis tuis tri-
vides: facio ut te videas; quod posl dorsum posuisli, buas quod bene vivis, nondum laudas. Nolo te csse
ante faciem ponam; videbis foeditalemtuam, non ut lalronem insultantem cruci Domini (Luc. xxm, 59 ):
corrigas, sed ut erubescas. Jam quia dicit ista, fralres, sed nec te illum volo esse in templojaclanlem merita
desperandus est ille cui dicitur? Nonneilla civilas de sua , el occultantem vulnera sua (Id. xvm, 41 ). Si
qua dictum est, Triduum, et NinivCevertetur,intra tri- fueris iniquus et perseverans in illa iniquilale , non
duum idonea fuil converti, orare, plangerc, de pcena dico tibi, Non proderit laus; sed, Non me laudas,
jmminenli misericordiampromereri (Jonm 111,4-40) ? laudem islam esse non depulo : rursus si fueris quasi
Audiant ergo qui tales sunt, dum licet audire et ta- justus (nam nemo juslus nisi humilis et pius), el de
eenlein. Veniet enim, et non silebit, et arguet, quando justitia tua inflalus incesseris, el alios in lua com-
correctioni locus nullus erit. Staluam te, inquit, anle paralione contempseris, et superexluleris tc tanquam
(aciemtuam. Modoergo tu fac, quisquis talis es, quod glorians de meritis luis, non me laudas. Nec ille me
libi minatur facere Deus. Tolle le a tergo luo, ubi te laudat qui male vivil; nec ille me laudat qui quasi dc
videre non vis, dissimulans afaclis tuis, et consiiluc suo bene vivit. Sed numquid ille Pliarisacus,quasi de
le anle le. Ascendetribunal menlis tuse, esto libi ju- suo talis erat, cum dicerct, Gratias tibi ago, quia non
dex, torqueat te limor, erumpal a te confessio, et dic sum sicut cmteri homines? Graiias Deo agebat ex eo
Deo tuo : Quoniam iniquitatemmeam egocognosco,el quod bonum in se habebal. Quanivis ergo aliquid bo-
deliclummeum ante meett semper( Psal, L, 5). Quod num in le sit, quam*#i jam intelligas non ex te esse
erat post le, fiat ante te : ne lu ipse postea a Deo quod bonum est, sed a Deo te accepissc; tamen in eo
judice fias ante te, et non sit quo fugias a te. ipso, si te extuteris super alium non habenlem, invi-
29. [ vers. 22.] Intelligite autem hmcqui oblivisci- dus leneris, nondum laudator meus eris. Primo ergo
mini Deum. Videte quia clamat, et non tacet, non l corrigere a via pessima, incipe vivere bene: iuteilige
parcil. Oblitus eras Dominum, non cogitabas de vita quia non corrigeris nisi donoDci; a Dominoenim gres-
lua mala. Intellige quia oblilus es Dominum. Ne- sushominis diriguntur (Psal. xxxvi, 23). Hoccum in-
quandorapiat sicut leo, et non sit qui erual. Quid est, tellexeris, faveet aliis, ut sint quod et tu es: quia noc
sicul leo? Sicul forlis, sictit potcns, sicut ille cui nemo eras et lu, quod illi sunt. Fave quantum poles, ct noli
resisiere polest. Ad hoc rctutit, ut dicerct leo. Po- desperare; non enim usque ad te dives est Deus.
niturenim in laude, ponitur et in vituperalione. Di- Non ergo laudat, qui male vivendooffcndit Dominum;
clus cst leo diabolus : Adversariusvesler, ait, tan- non laudat, qui cutn jam coeperitbene vivere, de suo
quamleo rugienscircumilqumrensquemdevorel(I Pelr. pulat esse quod bene vivit, non acceplum a Deo: nec
v, 8). Numquidquia ille teo dictus est propler imma- ille laudat, qui cum sciat se quod bene vivit acce-
nem ssevitiam,Christus non dicitur leo propter ingen- pisse a Deo, tamen usque ad se vull esse diviiem
tem fortiludinem?Et ubi esl illud , Vicitleode tribu Deum. Ille itaque qui dicebat, Gratiastibi ago, Deus,
Juda (Apoc. v, 5) ? Inlendat paululum Charitas Ve- quod non sumsicut cmler'% homines,injusti, raplores ,
stra adliucmodicumquod restat: obsecrovos ut excu- adulteri, sicut et Publicanusiste; nonnc ibi habcbat
tialis faligationcm; aderit ille qui vobis usquead hanc unde diceret: Donael Pubticano huic quod mihi do-
horam vires dedit. Pauto anle dixerat, tanquam in- nasli, supple et mihi quse nondum dedisli? Sed jnm
diceus nobis , ut audisiis , vectigal quoddam laudis quasi saluratus ructabat : non dicebat, Ego aulera
susc : ImmotaDeo sacrificiumlaudis, et reddeAltissimo egenus et pauper ( Psal. LXIX,6); quod dieebal Pu-
preces tuas. Postea aulem : Peccatoriaulemdixit Deus, blicanus ille, Domine, propitius eslo mihi peccalori.
Vtquid tu enarrasjusiilias meas, et assumisTestamen- ldeo descendit justificalus Publicanus, mngis quam
tum meum per os tuum? Tanquam diceret ei, Niliil ille Pharisscus (Luc. xvm, 11-14). Ergo audile qui
tibi prodest quod laudas: ego indixi laudis sacrificium bcne vivilis, audite qtii male vivitis : Sacrificiumlau-
illis qui bene vivunt; eis enim prodest quod laudant: dis glorificabit me. Nemo milii offert iioc sacrificium
tu autem si laudas , nihil libi prodest; utquid me laudis, et malus est. Non dico, Non hoc mihi offerat
laudas ? Non est speciosa laus in ore peccatoris ( Ec- malus; sed, Nemo mihi hoc offert malus. Qui eniin
cli. xv, 9). Postea concludit qaasi ad uirumque, et laudat, bonus esl: qtiia si laudal, etiam bene vivit;
arguens malos qui obliviscuntur Deum ait: Intelli- quia si laudat, non sotum lingua taudat, sed et vita
jile hmc qtii oblivisciminiDeum, nequandorapiat sicul cum lingua consentit.
leo, et non sit qui eruat. 31. Sacrificiumlaudis glorificabilme : et ibi via est,
30. [ vers.23- ] Sacrificiumlaudis glorificabit me. qua oslendam illi salulare Dei. In sacrificiolaudisvia }
fhiomodosacrificiumlaudis glorificabitme? Certe niiiil est, qua illi oslendam talutare Dei. Quod est salulare
}rodest malis sacrifieiumlaudis , quia assumunl Te- Dei ? Chrislus Jesus. Et quomodo in sacrificiolaudis
1 AliquotMss.,cunt. nobis ostenditur Chrislus ? Quia Cbristus cum gratta
585 ENARRATIO IN PSALMUM'L. 586
venit ad nos. Hsecdicit Apostolus: Vttioautemjam non Ne saucios et languidos negligatis , scd ut facilius sa-
ego, vitit veroin meChrislus: quod autemin carne vivo, nelis , sani permanere debetis. Corrigile arguendo ,
in fidevivoFilii Dei,quimedilexitettradidit semelipsum consolamini alloquendo, exemplum prsebete bene
pro me (Gal. n, 20). Agnoscant ergo peccatores, quia vivendo , aderit eis qui adfuit et vobis. Non enim ,
non opus essel medicus, si sani essent (Malth. ix, 12). vobis jam ista pericula praetergressis, fons misericor-
Etcnim Christus pro impiis morluus cst (Rom. v, .6). diae Dei prsecisus est. Qua venistis, venient; qua
Cum ergo agnoscunt impietates suas , et primo imi- transistis, transibunt. Molestum cst quidem , el ni-
lantur Publicanum illum dicenlem, Domine,propilius mium periculosum , imo perniciosum , et pro cerlo
eslo mihi peccalori: ostendunt vulnera, implorant me- exiliabile , quod scienles peccanl. Aliler enim ad has
dicum ; et quia non se laudant, sed reprehendunl se, vanitates currit qui vocem Chrisli contemnit, aliler
ut qui glorialur, non in se , sed in Dominoglorietur ille qui novit quid fugiat. Sed nec de lalibus desperari
(I Cor. l, 31), agnoscunt causam advenlus Christi, debere , isle psalmus ostendit.
quia ideo venit ut peccatores salvos faceret: Quia 2. [ vers. 1,2.] Inscribilur enim tilulus ejus,
Jesus Chrislusvenit, inquit, in hunc mundumpeccato- Psatmus ipsi David, cum venit ad eum Nathan pro-
ret salvos facere, quorum primus ego sum (I Tim. i, phela , quando inlravit aa Bersabee.Bersabeeerat mu-
15). Proinde illos Judseos, de opere suo glorianles, lier uxor aliena. Cum dolore quidem dicimus et tre-
sic arguit idem Apostolus, ut eos diceret ad graliam more, scd tamen Dcusnoluit taceri quod voluit scri-
non pertinere, qui meritis el operibus suis mercedem bi. Dicam ergo non quod volo, sed quod cogor;
deberi arbitrabantur (Gal. v, 4). Qui ergo ad gratiam dicam non exhortans ad imitationem , sed inslruens
se scit perlinere, quod est Chrislus, et quod esl Christi, ad timorem. Hujus mulieris uxoris aliensc pulchritu-
novit quia indiget gratia. Si gralia vocalur, gratis da- dine captus rex et propheta David, ex cujus semine
tur; si gralis dalur, nulla merila tua prsecesserunt ut secundum carnem Dominus venturus erat ( Rom. i,
delur. Nam si prsecesserunt merita tua , merces non 3 ), adulteravit eam. Hoc in isto psalmo non legitur,
imputatur secundum graliam, sed secundumdebilum sed in titulo ejus apparet; in libro autem Regnorum
(fiom. iv, 4). Si ergo dicis prsecessisse merita lua, plenius legilur. Utraque Scriptura canonica esi, utri»
te vis laudari, non Deum : ideo non agnoscis Chri- qne sine ulla dubitalionea Cbrislianis fides adhibenda
slum, qui vcnit cum gralia Dei. Converte ergo le ad est. Commissumatque conscriptum est. Hujus etiam
ni jrita tua, vide illa mala fuisse, ut non tibi debereiur maritum in bello occidendum curavit : homicidio
nisi supplicium, non prsemium. Et cum videris quid auxit adulterium : et post lioc factum missus est ad
tibi per meritum debealur, agnoscis quid per gratiam eum Nathan propheta, missus a Domino, qui eum
donetur; et sacrificio laudis glorificas Deum. Ibt est argueret de tanto commisso (II Reg. xi, et xn , 1-14).
enim via, in qua noveris Chrislum salulare Dei. 3. Quid caveant homines, diximus ; quid vero si
lapsi fuerint imitentur, audiamus. Mutli enimcadero
IN PSALMUM L volunt cum David, et noltint surgcre cum David.
Non ergo cadendi exemplum propositum est, sed si
ENARRATIO.
cecideris, resurgendi. Atlende, ne cadas. Non sit
SERHO(a). deleclalio minorum lapsus majorum, sed sil casus
1. Mullitudinis hujus, nec frequenlia fraudanda majorum tremor minorum. Ad hoc propositum est,
est, nec infirmilas oneranda. Silentium petimus et ad hoc scriptum est, ad hoc in ecclesia ssepe Iectum
quictem , ut vox nostra post hesternum laborem pos- atque canlatum : audiant qui non ceciderunt, ne ca-
sit aliquanlis viribus perdurare. Credendum est Cha- danl, audiant qui ceciderunt, ut surgant. Tanti viri
ritaiem Veslram non ob aliud hodierno die copiosius peccatum non tacelur, pracdicatur in ecclesia. Au-
convenisse , nisi ut orelis pro eis quos absentes facit diunl male audientes ', et quaerunt sibi patrocinia
alienus ct perversus affectus. Ncque enim toquimur de peccandi; atlendunt unde defendant quod committere
Paganis , neque de Judseis, sed de Christianis; neque paravcrunt, non unde caveant quod non commise-
de liis adhuc catechumenis, sed de mullis etiam ba- runt, et dicunl sibi: Si David, cur non et ego ? Inde
ptizatis , a quorum lavacro nihil distatis, et eorum anima iniquior, qtise cum propterea fecerit quia Da-
tamen cordi dissimilesestis. Quam multos enim hodie vid fecit, ideo pejus quam David fecit. Dicam hoc
fralres nostros cogitamus et plangimus ire in vanilates ipsum , si potero , planius. David nullum sibi ila ad
et insanias mendaces , negligere quo vocati sunt! Qui exemplum proposuerat, ut lu : ceciderai lapsu cupi-
si forte in ipso circo aliqua cx causa expavescant, ditalis , non patrocinio sanctilalis : lu tibi tanquam
continuo se signant, el siant illic portanles in fron- sanclum proponis ut pecces; non imitaris ejus san-
le, unde abscederent si hoc in corde poriarent. De- ctitatem , sed imitaris ruinam. Hoc amas in David,
precanda est misericordia Dei, ut donet intellcctum quod in se odit David*: prscparas te ad peccandum ,
ad isla damnanda, et affeclum ad fugiehda , et mise- disponis peccare : tibrum Dei ut pecces inspicis;
ricordiam ad ignoscenda. Opportune ergo de pceni-
• Edd.,male viventes.At Mss. magnoconsensuferunt,
ientia Psalmus bodie cantatus est. Loquamur el cum mate audientes.Intellige, vel qui verbis castigantur,ve|
absenlibus : erit ad eos vox nostra memoria veslra. qui id exemplinonsalubrileraudiresolent.
* PleriqueMss.:Hocamain David,quod non in se odit
(«) AdpoputumCarthaginensem. vid. infra,n. 11. David.
SANCT.AUGUST.IV. (Dix-ncuf.)
rio7 S. AUGUSTINlEPISCOPl 5SS
Scripluras Dei ad hoc audis , ut facias quod displieet conscicntiamali tenens ; verba psalmi hujus advertat 11
Deo : hoc non fecif David ; correptus cst per Prophe- allendat quidem vulneris magniludinem, sed non l
tam , non lapsus cst in propheia. Alii vero audieules desperet medici majestatem. Peccatum cum despera- (
4
salubriier, in casu fortis meliunlur infirmilatem tione, certa mors. Nemo ergo dicat, Si jam ntiquid
suam ; et quod damnat Dcus devitare cupienles , ab mali feci, jam damnandus sum : Deus malis tslibtis
aspeclu securo abstinent oculos : non eos defigunt in non ignoscit, cur non addo peccala peccalis? Fruar
de hoc sxculo in votuptate , in lascivia, in cupiditalc
pulchritudine carnis alienac, nec seipsos faciunt
ani- nefaria : jam perdita spe reparationis, vel hOc ha-
perversa simpliciiate securos , non dicunt, Bono
mo altendi, benigne atlendi, de cliarilate diu aspexi. beam quod video, si non possum habere quod credo.
illum lste ergo psalmus , sicut cautos facil eos qui non ce-
Proponunt enim sibi casuin David, et ad hoc
videre un- ciderunt, sic desperatos esse non vott qui cecide-
magnum vident cecidisse, ut parvi nolint
de possint cadere. Reprimunl cuim oculos a petulan- runt *. Quisquispeccasti, et dubitas agere pcenilen-
tia , non se factle adjungunt, non miscent se mulie- tiam pro peccato tuo desperando salutem tuam,
ribus alienis, non lcvant oculos faciles ad aliena audi David gemenlem. Ad le Nalhan propheta non
mamiana, ad aliena solaria. De longe enim vidit est missus , ipse David ad te missus est. Audi eum
David illam , in qua caplus est. Mulier longe , libido clamantem , et simul clama ; audi gementem , et
caderel. congemisce; audi flentem , et lacrymas jnnge; audi
prope. Alibi crat quod videret, in illo undo
Altendenda est ergo hsecinfirmitas carnis , recordan- correctttm , et condclectare. Si libi non potuit inier-
da sunt verba Apostoli, Non ergo regnet peccalumw cludi peccalum , spesveniaenoniniercludaliir. Missus
veslromortali corpore( Rom. vi, 42 ). Non dixit, noh est ad islum virum Naihan propheia : attcnde rcgis
sil; scd , non regnet. lncsl peccatum , cum detecta- humiliiatem *. Non respuit verba praecipicntis, non
ris; regnat, si consenseris. Carnalisdelecialio, pree- dixit, Audesmibi loqui regi ? Rex sublimls Prophe-
serlim usque ad illiciia et aliena progrediens , fre- tam audivit; ptebs eju»*humilisChristum audiat.
nanda est, non relaxanda ; imperio domanda , n»*t 6. [ vers. 3. ] Atidi ergo hsec, et dic cum illo :
in imperio collocanda. Altende securus , si non uabes Misereremci, Deus, secundummagnam misericordiam
unde movearis. Sed respondes : Forliter teneo. tnam. Qtti magnam misericordiam dcprecalur, ma-
Numquid tu fortior quam David ? gnarii miseriatn confiteiur. Quserant parvam miseri-
4. Admonet etiam tali exemplo , non se quemquam cordiam ittatn , qUlnesciendo peccaverunt: Miserere,
debere extollere in prosperis rebus. Multienim res inquit, mei, secundummagnam misericordiamtuain.
adversas liment, res prosperas non timent. Perieu- Subvcni gravi vulneri secnndum magnam mcdicinnm
losior est res prospcra animo, quam adversa corpori. mam. Grave est quod habeo, sed ad Omnipoien-
Prius corrumpit prospera , ut inveniat quod frangat tem confugio. De meo tam lethali vulnere despc-
adversa. Fratres mei t adversus feliciiatem acrius vi- rarem, nisi tantum medicum reperirem. Miserere
gilaiidnm est. Proplerea videte quemadmodumelo* mei, Deus , secundum magnam miserhordiam luam :
tollat nobis securita- et secundum mulliludinem miseralionum luarum ,
quium Dei in nostra felicilaic
tem : SerwJie,inquit, Domino in timore, et extnllate dele iniquiiatem meam. Quod ait, dete iniquitatem
ei cum tremore ( Psal. n , 41 ). In cxsultatione , ut meam, lioc est, miserere mei, Deus, El quod ait,
ne cadamus. Hoc pec- secundum mulliludinem miseraiionum tuartim , hoc
gralias agamus; in tremorc ,
catum non fecit David, cum perseculorem Saulem est, secundum magnam miserkordiam tuam. Quia
sanctus Saiilem inimicum magna est misericordia , mullacsunt misericordioo;
pateretur. Quando David
paiiebalur , quando illius perscculionibus agilabatur, ct dc magna miscricordia tua, niultoe sunt mise-
ne in manus ejus incide- rationes ttioe. Altendis contempiores ul corrigas,
quando per diversa fugiebat
,ret(IRea. xxiv, 6, et xxvi, 9), non concupivit aitendis nescientes ul doceas, altendis confiten-
alienam , non adulterala uxore occidit virum. Erat iu tes ut ignoscas. Fecit hoc nesciens? Quidam fece-
infirmitate Iribulalionis suaetanto in Deura intentior, rat alii|Ua, ct multa niala fecerat; Misericordiam,in-
Ulile quiddam est tribula- quit, consecututsum , quia ignoransfeci in increduti-
quanto miserior videbatur.
tio ; utile medici ferramentum , quam diaboli lertta- iate(\ Tim. i, 15)'. Iste David non posset dicere,
j menlum '. Faclus est securus deviclishostibus, pres* lgnorans feci. Non enim iguorabat quanlum mati es-
sura caruit, lumor excrevit. Valet crgo hoc exem- sel conlrectalio conjugis alicnx, et quanlum malum
plum ad id , ut limeamus felicilalem. Tribulationem, esset interfectio mariti nescieniis, et nec saltem ira-
Dominiinvocavi scentis. Consequuntur ergo misericordiam Domini
inquit, et doloreminveni, et nomen
( Psal. cxiv, 3, 4). qui ignoranles feccrunl; et qui scienles , consequun-
5. Sed factum est: dixerim haeceis qui nou com- tur noh qualemlibet misericordiara, sed magnam
miserunt, ut vigilent custodire integritatem suara , misericordiam.
cl cum aitendunt magnum cecidisse, parvi timeanl. 7. [vers. 4.J Magismagisque lavd me ab injutlitia
Si vero aliquis jam lapsus haec audit, ct aliquid in mea. Quid est, Magis magisquelava? Muttum inqui-
1 SicproestantioresMss.AtEdd.,in casufortes. 1 DecemMss.,tta erlgiteosqui ceaderunt.
» sic MSS.At Er., tanquamcomradiabolitentamentttm. J plerique Mss.:Allenderegnisttperbiam.Duo: Attende
Lov.,tanqtamidiabolitentamentum. nesuperbms.
 589 ENARRATIOIN PSALMUML. 590
natum. Magis magisque lava peccata scientis, qui Iwc audito, unus posl allerum discesiserunt.Remansil
abtuisli peccata ignorantis. Ncc sic desperandum de adultera et Dominus, remansit vulnerata et mcdicus,
miscricordia tua. Et a delicto meo munda me. Quo remansit magna miseria et magna misericordia. Ad-
merito?Medicusest, offer mercedem : Deusest, offer ducentes erubuerunt, necveniam petivcruntjadducfa
sacrificium. Quid dabis ut munderis? Vide enim confusa est, ct sanata. Ail illi Dominus: Mutier,
quem invoces; justum invocas : odit peccata, si ju- nemo te condemnavlt?Et illa : Nemo, Dotnine. Et
stus est; vindical in peccata, si juslus est; non po- ille : Nec ego te condemnabo;vade, deincepsjatn iwli
teris auferre a Domino Deo juslitiam ejus. Implora peccare (Joan. viu, 4-44). Numquid Chrislus fccit
misericordiam, sed attende jusiiliam : misericordia conlra legera suam ? Neque enim Paler ejus sirie FK
est ut ignoscat peccanli, juslitia est ut puniat pecca- lio dederat legem. Si ccelum el terra ei omnia quoe
lum. Quidergo? Quacris misericordiam, peccalum in eis sunt per ipsum facia sunt, lex sine Verbo Dei
impunilum remanebil? Responderit David, respon- quomodo conscripta cst? Non ergo Deus conlra le*
derint lapsi, responderint cum David, ut miseri- gem suam, quia nec imperalor contra leges sUas fa-
cordiam mereantur sicut David, et dicant, Non cit, quando confessis dat indulgcnliam. Moyses mi*
Domine, non erit impunitum peccatum meum : novi nister Legis, Chrislus promulgator Legls i Moyses
justiliam ejus, cujus quaeromisericordiam : non im- lapidat ut judcx, Clirislus indulget ut rex. Miserlus
punitum erit, sed ideo nolo ut lu me punias, quia est crgo ejus Deus secundum magnam misericordiarrt
ego peccatum meum punio; ideo pelo ut ignoscas, soam, sicul hic rogai, sicut bic petif, sicut exclamat
quia ego agnosco. et dolet : quod illi adulteram offerenlesfacere nolue-
8. [ vers. 5.] Quoniaminiquilalem meam ego agno- runt; vulnera sua ostendente medico cognoverunr,
sco, et deliclummeumcoram me ett semper. Non po- mcdicinam a medico non qusesicrunt. Ita sunt multi
sui post dorsum meum quod feci, non intueor alios quos peccare non pudet, agerepeenitenliam ptldet.
oblilusmei, non affectoslipulam ejicere dc oculo fra- 0 incredibilis insania! De vulnere ipso ndn erubes-
lris mei, cum sit trabes in ocuto meo (Matth. vn, 3): cis, de ligatura vulneris erubescis ? Nonne nudum
peccatum meum ante me est, non post me. Fuit enim fcediusel pulidius est ? Confuge ergo ad medicuin,
post mc quando ad me missus est Prophela, et de age pcsnitenliam, dic : Iniquitatemmeam ego agnosco,
ove pauperis simititudinem mihi proposuit. Ail enim el peccalummeumante me esi semper.
Naihan propheta ad David : Erat divesquidam habens 9. [vers.6.] Tibi soli peccdvi, ei malignum corani
pturimatoves; pauper aulemvicinusejus habebatunam te feci. Quid est hoc ? Coram hominibus cnim non
oviculam,quamin sinu suo et de suo cibo nulriebat: erat adulterata uxor alieiia, et maritus occisus ?
venit hospes diviti; nihil de grege tuo abstulit, ovicu- Nonneomnes noverant quod David fecerat ? Quid est,
lamvicinipauperis concupivit,ipsam suo hospiti occi- Tibi soli peccavi, el malignumcoram te fici ? Quia tu
dit: quiddignusesi?At ille profcrt iralus sentenliam: solus sine peccato. Hlc justus puniior, qui non lia-
plane tunc rex ncsciens ubi captus esset', morie di- bet quod in illo puniatur: ille juslus reprehensor,
gnum divitcm dixit, et ovem reddendam in quadru- qui non habet quod in illo reprehendatur. Tibi soll,
ptum(II Reg. xn, 2-6). Severissimeatque justissime. inquit, peccavi,et malignum coram te feci: ut jusiifi*
Sed pcccalumejus nondum erat coram eo, post dor- ceris in sermonibusluis, et vincas cum judicaris. Cul
sum erat quod fecerat: suara iniquilatem nondum dicat, fratres, cui dicat difficile est advenere. Deo
agnoscebat, et ideo'alienocnon ignoscebat. Sed Pro- ulique loquitur, el manifeslum est quomodo DeuS
pheta ad hoc missus, abstulit a dorso peccatum, et Pater non est judicalus. Quid est, Tibi soli peccavi,
aate oculos posuit, utvideret illam senlenliam lam et malignumcoramte feci: ul juslificerisin sermonibus
severam in se esse prolalam. Ad secandum et sanan- luis, el vincascum judicaris ? Videt futurum judicem
dum vulnus cordis cjus, fcrramenlum fecit de lingua judicandum, judicandiim a peccatoribus justum , et
cjus. Hoc fecit DominusJudaeis,quando ad cum adul- in eo vincenlcm , quia quod in illo judicarctur non
lcram mulierem adduxerunt, proponentes laqueum ernt. Solus enim in hominibus verum dicere poluit
•
lcnlaiionis, ct in id quod proposucrant incidenles. In liomo Dcus : Si invenistis in me peccatum, dicile
adullerio,inquiunt, hmc mulier deprehensa esl: Moy- (Joan. vni, 46). Sed forle erat quod homines late-
ses hujusmodilapidari jussil; tu de illa quid censes? bat, ct non inveniebant illi quod erat quidcm, sed
tanquam bicipili muscipula lcnlanles capcre Sapien- manifeslum non erat? Alio loco ait, Ecce venil prin-
liamDei, ut sijuberet occidi, perderct mansuetudi- ceps mundi, acutus inspeclor omnium peccalorum :
si aulem juberet dimilti, incurreret, tan- ecce, inquit, venitprlnceps mundi liujus, morle affli-
' nis famam;
quam reprehensor legis, calumniam *. Quid ergo gens peccatorespra:positus moriis ; invidiaenim dia-
; respondit? Non ait, Occidile; non ait, Dimittite : sed boli mors intravit in orb-m lerrarum (Sap. n, 24).
I ait, Qui se scil sine peccaloesse, primus in illam tapi- Ecce, inquit, venit priuceps tnundi hujus (dixit hooc
demjicial. Jusia lex, quacjubet adulteram occidi: proximus passioni), et in tne nihil inveniet,nihil pec-
sed hacclex jusla ministros habeat innocentcs. At-
1 Am.et Er.: riitete fulurumjttdicem,judicaluma pec-
tendilis quam adduciiis, aitendite et qui eslis. Illi catoribusjuslum, el in eo vincentem,quia quodin ttlo ju-
<•PluresMss., capHvusessel. ouidam, caplivuslenerelur. dicaretur nonImbttit,el qui eummiserutpater. Erai inim
* sic Mss.Edd.vero, incurreret Maspheminmlanquttin solusverus.ut iilcosolumventm in hominib.us dicere po-
reprchensortegiscalumniandus. tuil, etc.
 591 S. AUGUSTINIEPISCOPI 592
cati, nihil mortc dignum, nihil damnatione dignum. tale concipiuntur homincs, el in peccatis in utero a
Et tanquam ei diceretur, Cur ergo moreris? Sequi- matribus aluutur, quia peccatum est misceri conjugi-
lur, el dicit : Sed tit sciant omnes quia voluntatem bus; sed quia illud quod fit, utique fit de carne pce-
Patris mei facio, surgile, eamushinc (Joan. xiv, 30, nali. Pcena enim carnis morsest, et utique inest ipsa
34). Patior, inquit, indignuspro dignis, uteos dignos mortalitas. Unde Aposlolus non moriturum corpus
faciam vita mea, pro quibus indigne palior mortem dixit, sed morluum : Corpusquidemmorluum est, in-
illorum. Huic ilaque nullum habenti peccatum dicit quit, propter peccalum; spiritus autem vita est propter
in prsesenlia prophela David : Tibi soti peccavi, et juslitiam (Rom. vm, 40). Quomodo ergo sine vinculo
4
malignum coram te feci: ut juslificeris in sermonibus pcccati nascilur, quod concipilur et seminalur de
tuis, el vincas cum jttdicaris. Superas enim omnes corpore morluo propler peccalum? Opus hoc castum
homines, omnes judices, et qui se putatjustum, co- in conjuge non habei culpam , sed origo peccati tra-
ram te injuslus esi : tu solus jusle judicas, injusle hit secum debitam pcenam. Non enim maritus , quia
judicatus, qui potestatem babes ponendi animam marilus est, mortalis non est, aut aliunde nisi pcc-
tuam, et poteslatem babes ilerum sumendi eam (Id. cato mortalis est. Erat enim ct Dominus mortalis,
x, 18). Vincis ergo cum judicaris. Omnes homines sed non de peccalo : suscepit pcenam nostram , et
superas, quia plus es quam homines, el per te facti ideo solvit culpam nostram. Merito ergo in Adam
sunt homines. omnes moriunlur, in Christo autem omnes vivifica-
40. [ vers. 7.] Tibi soli peccavi, et maligiiumcoram bunlur (I Cor. xv, 22). Per unum hominemenim, ait
te feci : ut justificeris in sermonibustuis, el vincas Apostolus, peccalumin hunc tnundum inlravil, el per
cum judicuris. Ecce enim in iniquitalibus conceptus peccalummors, et ita in omnes hominesperlransiil, in
sttm. Tanqnam dicerctur, Vincuntur illi qui feccrunt quo oninespeccaverunt(Rom. v, 42). Definilaest sen-
quod et lu David : non enim hoc parvum malum tentia : In Adam, inquit, omnes peccaverunt. Solus
parvumque peccatum, adulterium el homicidium : csse innocens infans potuit, qui de opere * Adam
quid illi qui ex quo nati sunt dc ventre matris suac, non natus est.
nibil tale feceruni ? etiam ipsis impulas aliqua pec- 11. [vers. 8.] Ecce enim verilatemdilexisti:incerta
cala, ut ille omnesvincat cum cceperitjudicari ? Sus- et occultasapienlimlum manifestaslimihi. Veritalemdi-
cepit personam generis humani David, cl altendit lexisti: id est, impunita peccala etiam eorum quibus
omnium vincula, propaginem mortis consideravit, ignoscis, non reliquisti. Veritatemdilexisti : sic mi-
originem iniquitatis advertit, et ail: Ecce enim in sericordiam pracrogasli, ut servares ct vcrilalcm.
iniquittnibusconceptussum'. Numquid David de adul- Ignoscis confitenli, ignoscis, sed seipsum punienti:
terio natus erat, de Jesse viro justo et conjuge ita servaiur misericordia et verilas; misericordia,
ipsius (I Iieg. xvi, 48)? Quid est quod se dicit quia homo Iiberatur; veritas, quia peccalum punilur.
in iniquilate conceptum, nisi quia traliitur iniqui- Ecce enim verilalem dilexisti : incerta et occutla sa-
las ex Adam? Etiam ' ipsum vinculum mortiscum pientim tum manifestasti mihi. Quae occulta? quse in-
ipsa iniquitate concretum est. Nenio nascitur nisi certa? Quia Deus ignoscit et talibus. Nihil tam occul-
Irabens posnam , iraliens meriium pcense. Dicit et in tum, nihil tam incertum. Ad hoc incerlum Ninivitae
aUo loco propheta : Nemo mundus in conspecluluo, pcenitentiam egerunt. Dixerunt enim, quamvis post
nec infans cujus est unius diei vita super terram (Job minas prophetae, quamvis post illam vocem, Triduo,
Xiv, 4, sec. LXX) ? Novimusenim et BaptisuioCiirisii et Ninive subvertelur: dixerunt apud se, petendam
solvi peccala, et Baplismum Christi valere ad remis- esse misericordiam : dixenmt ila apud se disccptan-
sionem peccatorum. Siinfantesomnimodoinnocentes tes, Quis novit, si Deus fleclat in melius sententiam
sunl, cur malresad Ecclesiam cum languentibus cur- suam, et miseretur? Incerlum erat, cum dicitur, Quis
runt ? Quid illo Baptismo, quid illa remissione dimit- novit. De incerto pcenitentiamegerunt, certam mise-
titur ? Innocentem magis videoflentem quam irascen- ricordiam meruerunl : prostraverunl se in lacrymis ,
tem. Quid eluit Baptismus? quid solvit illa gratia? in jejuniis , in citicio et in cinere proslraveruiit se,
Solvitur propagopeccali. Quiasiloqui libi possetillc gemuerunt, fleverunt, pepercit Deus (Jon. m, 4-10).
infans, diceret; el si jam intellectum haberel, quem Sletit Ninive, an eversa est Ninive ? Aliler quidem
habebat David , responderet libi : Quid me atlendis videtur hominibus , et aliter visum esl Deo 3. Ego
infanlem ? Non quidem vides facinora mea : sed ego autem puto impletum fuisse quod prophela praedixe-
in iniquilate conceptus sum, Et in peccatis maler mea rat. Respicequoe fuit Ninive, et vide quia eversa est,
tne tn tilero aluit. Proulcr hoc vinculum concupiscen- eversa in malo, xdificata in bono : sicul eversus Sau-
tiae carnalis s natus cst Chrisius sine masculo, ex vir- lus perseculor, sedificatus Paulus prsedicator (Act.
gine concipiente de Spirilu sancto. Non potest iste ix, 4). Quis non dicerel civitatcm islam, in qua nunc
dici in iniquitate conceptus; non potest dici, In pec- sumus, feliciter eversam, si omnes illi insani, nugis
catis materejus in utero eum aluit, cui dictum est: suis desertis, ad ecclesiam compuncto corde concur-
Spiritus sanctus superveniel in te, el virtus Altissimi rerenl, Dei misericordiam de suis faclis praeteritis in-
cbumbrabittibi (Luc. i, 35). Non ergo ideo in iniqui-
1 plures Mss.,qui concernitur.Alii,qui concrescit,
* AliquotMss,,ex idam..a auo ipsumvinculum,etc. s Edd.,operein Adam.Abest,t*n,aMss.
3 OmnespropeMSS., mortalis. a vox, DCO, abesta MSS.
593 ENARRATIO1N PSALMUML. S94
vocarent? Nonne diceremus : Ubi est illa Carlhago ? Ipse donet ul dicam quod sentio. Feliciores sunt qui
Quia non cst quod erat, eversa est : sed si esl, quod audiunt, quam qui loquuntur. Qui cnim discit, hu-
non cral, tcdificalaesi. Iladicitur Jeremise : Eccedabo milis est •. qui aulera docet, laboral ut non sit super-
libi eradicare, suffodere, everlere,disperdere, et rursus bus , ne male placendi affcctus irrepat, ne Dco dis-
mdiftcare,et ptantare (Jerem. i, 40). Inde est vox illa pliceat qui vull placere hominibus. Magnus tremor
Domini : Ego pcrcutiam, etego sanabo (Deul. xxxn , est in docenle, fratres mci, magnus Iremor est noster
59). Pcrcutil pulredinem lacinoris, sanat dolorem in his vocibus nostris. Credite cordi nostro quod vi-
vulneris. Faciunt medici cuin secant, percutiunt ct derc non polestis : scit ipse qui mitescat nobis, qui
sanant; armaht se ut feriaut, ferrum gestanl et cu- propitius sit nobis, cum quanto sub illo (remore ad
rare veniunt. Sed quia peccata magna erant Ninivi- vos loquimur. Cum aulem ipsum aliquid suggeren-
tarum, dixerunt. Quis novii? Hoc incertum patefece- tem et docentem intus audimus, securi sumus, securi
rat Deus servo suo David. Cum cnim dixisset, stante gaudemus : sub magislro enim sumus, illius gloriam
et arguente se Prophela, Peccavi : stalim audivil a quoerimus, illum docentem laudamus : delcclat nos
Propbela, id est a Spiriiu Dei qui erat in Prophela , veritas ejus inlus, ubi nemo facit vel audil strepi-
Dimissumest libi peccalum luum (II Reg. xn, 13). In- tum : ibi dixit iste esse Iseiitiam suam et exsiiltatio-
cerla et occulta sapientiaesuac nianifeslavit ei. nem suam. Audiluimeo , inquit, dabis exsultalioncm
12. [rers. 9.] Aspcrgcs,me,inquit, hyssopo,el mun- el Iwlitiam. Et idco quia humilis, audit. Qui audit,
dabor. Hyssopum herbam novimus humilem, sed qui verc audit el bcnc audit, humilis audit : gloria
mcdicinalem : saxo liccrereradicibus dicilur. Inde in enim in illo est a quo audit quod audit. Posteaquam
myslerio mundandi cordis similitudo assumpta est; di.xit, Audiliii me.o dabis exsuttationem el tmliliam;
Apprehcnde et tu radicem dileclionis pelram luam : continuodemonslravit quid faciat audilio, Exsultabttnt
estohumilis in humili Deo tuo, ut sis excelsus inglo- ossa liumiliala. Humiliata sunt ossa , ossa audientis
rificalo Deo liio: Aspcrgeris hyssopo, humilitas Cbri- non habcnt fastum, non habent tumorem, quem in
sii le mundabit. Noli herbam contemnere , vim me- se vix vincit qui loquilur. Inde ct illc bumilis ma-
dicamenli attendc. Aliquid ctiam diram quod a me- gnus, quo in nalis mulierum nemo major surrcxit
dicis solemus audire, vel experiri in segrotis. Hys- (Malth.xi, 11), illcqui itase humiliavit utseindignum
sopum dicunt purgandis pulmonibtis aptum esse. In diceret r>olvere corrigiam calccamenti Domini sui
pulmone solet notari superbia : illic cnim inflalio , (Marc. I, 7), Joannes ille Baptista, dans gloriam ma-
illic anhelitus. Diccbatur de Sauto pcrsecutore, gistro suo ct ideo amico suo, ait; cum Christus pu-
tanquam de Saulo superbo, quod ibat ad vincien- taretur, et ex eo superbire posset, et se extendere :
dos Cliristianos spirans cnedem (Acl. ix, 1): anhe- non enim ipse se dixcrat Christum ; scd polerat ac-
labal csrdes, anhelabat sanguincm, nondum pur- cipere hominum eirorem hoc putanlium, ultro istum
galo pulmone. Audi et hic biimilialtim, quia hyssopo honorem deferre volentium (Luc. m, 15) : sed re-
purgatum : Aspergesme hyssopo, et tnundabor; lava- spuit falsum honorem utinveniret veram gloriam 4: et
bis tne, id est, mundabis me : el super nivemdealba- vide humililatem de auditu : ait, Qui habel spon-
bor. Elsi fuerinl, inquit, peccata veslra sicut plioini- sam, sponsus est; amicusaiitein sponsistal elaudit eunu
cittni, lanquamnivemdeatbabo(Isai. i, 18); De talibus Stantem se fecit et audientem, non cadenlem et lo-
sibi cxhibet Christus veslem sine macula et ruga qtienlem, Stat, inquit, et audit eum.Audistis audilum;
(Ephes. v, 27). Proinde veslis cjtis in monlc, quse ubi est cxsultalio ct Iaclilia? Coiilinuo sequitur : Slat
tanquam nix dealbala effulsit (Maltlt. xvn, 2), signi- cl audil eum, et gatidiogaudet propter vocemsponsi
ficavit Ecclesiam omni macula pcccati mundatam: (Joan. in , 29). Audhui meodabis exsullationemel tm-
43. [vers. 10.] Sed ubi buinililas cx hyssopo ? Audi litiam, el exsullabuntossa humiliala.
sequenlia : Audiluimeo dabis exsultationemel taliliam, 14. [vers. 44.] Averlefaciem tuam apeccalis meis, el
et exullabtintossa htimiliata.Audiluimeo, inquil, dabis omnes iniquitatesmeasdele. Jam enim exsullant ossa
exsullationemel Imtitiam: gaudcbo audiendo te. non lmmiliata, jam byssopo mundatus , humilis factus
loquendo contra te. Peccasti, quid defendis te ? Lo- sum. Averte faciem tuam , non a me, sed a peccalis
qui vis : palere, audi , cede divinis vocibus, ne per- meis. Alibi quippe orans dicit: Ne averlas faciemluam
lurberis et aniplius vulncrcris : commissum est, non a tne (Psal. xxvi, 9). Qui non vult a se averli facient
defcndatur; in confessionem veniat, non in defcnsio- Dei, vult averli faciem Dei a peccatis suis. Pcccaiura
nem. Adbibes te defensorem peccali tui, vinceris : enim unde se Deusnon avertit, advertit : si advertit,
non iniiocenleni patronum adhibuisli, non est libi animadvertit. Averle (aciem tuam a peccalis meis, el
utilis defensio tua. Quis es enim qui le defendas? omnesiniijuitatestneas dele. Satagii de illo grandi pec-
ldoneus es tu ad acciisandum ic. Noli dicere, aut, Ni- cato : plus procsumit, omnes deleri vult iniquitates
hil feci; aut, Quid magnuin feci; aut, Fecerunt et suas; prscsumit de medici manu, de magna illa mise-
alii. Si fncicndopeccalum niliil le dicis fccisse , nihil ricordia quam in principio Psalmi invocavii : Omnes
eris, nihii accipics; paratus esl Deus dare indulgen- iniquitales tneasdele. Averlit faciem Deus, el sic de-
liam, claudis contra le; itle paratus cst dare, noli op- let; averlendo faciem peccata delet, advertcndo scri-
ponere obicem dcfcnsionis , sed aperi sinum confes- bit. Audisli avcrtendo delenlem, audi advcricudo
Sionis. Audilui meo dabis exsullalionemet Iwiiliam, l MSS. exceplouiioforte et altero Terunt,vermngratiam,
59,5 S. AUGUSTINIEPISCOPI 590
quid facientem. Vultus «uJew Dominisuper (acienles faciem iuam a pecctttismeis : e( ne projiciasme a facie
mala, ut perdat de terra memoriam eorum ( Psal. tua. Cujus faciern timet, ipsius laciem iuvocat. Ne-
xxxni, 47) : non delendo peccata eorum. Hic anlem projicias me a facie lua: et spiritum sanctumtuum ne
quid rogat? Atierie(aciem tuam a peccalis meis. Bene auferas a me. Esl enim spirilus sanctus in conliiente.
rogal. Ipse cnim non avcrtit faciem a peccatis suis , Jam ad donum Spiritus sancti pcrlinet, quia libi dis-
dicens, Quoniampeccalummeum ego cognosco.Merilo plicet quod fecisii. Immundo spiritui peccata placenl,
rogas, et benerogas ut Deusaveriat facicm a peccato sancto displicent, Quamvis ergo adhucveniam depre-
tuo,siluindenon avertis faciem: si vero lu peccalum ceris, tamcn ex alia parte quia tibi displjcet malum
luum in dorso ponis, Deus ibi faciem ponit. Tu pec- quod commisisii, Deo conjungeris ; hoc enim et libi
catura tuum anle facicm tuam convcrte, si vis ut displicet, quod etilli. Jamduo cstis ad expugnandam
inde Deus faciem suam averlat; et sic securus rogas, fcbrem tuam , tu et medicus. Quia ergo non polest
et exaudit. esse confessio peccali el punitio peccati in homine a
15. [tiers.42.] Cor mundumcrea in me, Deus. Crea, seipso ; cum quisque sibi irascitur et sibi displicet,
non * quasi novum aliquid inslitue , dicere voluit : sine dono Spiritus sancii non esl. Nec ait, spiritum
sed quia pcenitcns orabat, qui commiserat aliquid sanctum tuum da milii, sed, neauferas a me. Etspiri-
quod priusquam commilteret innocentior erat, ostendit tum sanclumtuum ne auferas a me.
qucmadmodum dixerit, Crea. Et spirilum reclum in- 17. [vers. 14. ] Redde mihi exsultationemsalutaris
novd in visceribustneis. Per factum , inquit, meum * lui. Redde quam habebam, quam peccando amise-
invelerata erat atque curvata reclitudo spiritus mei. ram : Redde mihi exsullalionemsalularis tui : utique
Dicit cnim ex alio psalmo :Cttrvaveruntanimam meam Cbrisli lui. Quis enim sine itlo sanari poluit?Quia
(Psal. LVI, 7). El quando se homo pronum facit ad et antequam de Maria nascerctur, in principio crat
terrenas concupisceniias , incurvaiur quodammodo ; Verbum, et Verbum cral apud Deum , cl Deus erat
enm aulem erigitur in superna, reclum fit cor ejus, ut Verbum (Joan. i, 1) : el ita a sanclis Palribus dispen-
bonus illi sil Dcus. Quam bonus enim Deus Israel re- satio susceplsecarnis fulura credebaiur, sicul a nobis
Clis corde (Psal. LXXH,4)! Proinde-, fratres, audite. facta creditur. Tempora variala sunt, non fides. Red-
Aliquando Deus cui ignoscit in fuluro sseculo, corri- de tnihi exsuUalionemstdularis lui : el spiritu principati
pit eum de peccalo io isto sseculo.Nam et ipsi David, confirma me. Nonnulli intellexerunt hic Trinilalem in
cui dictura jam fuerat per Propbetam, Dimissumest Deo ipsuin Deum, excepta dispensationecarnis: quo-
peccalum tuum, evenerunt quaedamquoeminalus erat niam scriptum est, Deus spirilus est (Id. IV,24), Q«od
Deus propter ipsum peccatum. Nam filius ejus Abes- enira non est corpus, et tamen est, videtur resiare
salon adversus etim crueutum bellum gessit, et in ut spiritus sit. Intelligunt ergo hi.c nonnulli Trinila-
mul.tis humiliavitpatrem suum (\i Reg. xv, 10). Am- lem dictam (a); in spirilu reclo Filium, in spiriiu
bulabat ille in dolorc, in iribulatioue humiliaiionis sanclo Spirilum sanctum, in spiritu principaliPalrem.
suse,ita subditus Deo, ut omnia jusiaei Iribuens con- Sive ergo hoc ita sil, sive spirilum reclum ipskis bo-
fileretur quod nihil pateretur indigne, Iiabens jam minis accipi voluit, dicens, Spiritum rcclum innova
reclum cor cui non displicebat Deus.lnjuriosum quem- in visceribus meis, quem curvavi et distorsi pec-
dam et in os sibi dura maledicla jacienlcm patienler cando, ut jam Spirilus sanctus ipse sit spiritus
audicbat, ex adversa parle unumex militibus qui erant principalis, quem et auferri a se noluit, et eo se
cum filio ejus impio. Et ctini ille jaeeret maledicta in voluil confirmari; non est hasretica quselibet sen-
regem,iratusunusescomiiilMis Davidvoluitirc et per- tenlia.
cutereeum; scd proliibelur a David.Et quomodoprohi- 18. [vers. 15.] Sed videte quid adjungat : Spirilu ,
bclur? Ut diccret, Deus illum misit,ul inilii malediceret inquit, principali confirma me. In quo confirma ? Quia
(Id. xvi, 5,10). Agnoscensculpnm suam, amplexus est ignovisti mihi, qnia securus sum non mihi inipulari
pcenam suam, quxrcns gloriam nou suaut; Dominum quod donasti, cx hoc faclus securus, alque isla gratia
laudans in eo quodboni hnbebal, Dominumlaudansin confirmatus, non ero ingralus. Quid cnim faciam?
eoquod paliebatur, bcnedicens Dominuminomni tem- Doceaminiquosvias tuas. Doceam iniquos ex iniquo 1;
pore,semper laus ejus in ore ej\\s(Psal. xxxm, 2).Tales id cst, qui fuerim ct ego iniquus , jam non iniquus ,
sunl omnes recti cordc : non lii pervorsi, qui se re- non a me ablalo Spirilu sancto, et spirilu principali
clos ptitant, ct perversum Deum ; qui quando aliquid confirmaius, doceam iniquosvias luas. Quas vias ini-
raciunt mali, gaudenl; qiiando nliquid mali paliuntur, quos docebis? Ei impii ad te convertentur.Si pecca-
blasphemant: insuper posili in tribulatione et fla- lum David impielati deputatur , non de se desperent
gello , dicunt de corde distorlo, Deus , quid tibi impii, quia pepercit Deus impio; sed si ad eum con-
feci ? Vere quia nihil Dco fecerunt; omnia enim sibi vcrtantur, si vias ipsius discant : si autem impielali
fecerunt. Et spiriium rectum innova in visceribus non deputatur factum David, sed illa proprie impietas
mcis.
16. [ vers. 13. ] Ne projicias me a facie tua. Averte 4 AliquotMss.,ex iniquis.Aliitres, exiniquus;ascripta
in margine nola hujusmodi: « Sic diciturexpcenitensqui
1 nic a Mss.al>estparliculanon. « pcenitensfuit et jam non est, et exconsulqui consulfuit
* SieMss.AtEdd.:Perfectum,inquit,in mespirilumfac «et modononest.»
esse.inveleralaerat, etc. (a) Hieronymus in Epist.ad Galat.c. 4, v. 6.
A
S97 ENARRATIOIN PSALMUML. 598
dicitnr apostare a Deo, unum Deum non colere, au| jam in ipsa salute sumus. Audi Aposlolum : Spe enim
»d salvi facli sumus. Et vide quia de ipsa salule corporis
nunquam coluisse, aut quem eolebat dimisisse,
cnmnlumvalel quod ait, Et impii ad te converlentur. dicebat: /» nobismetipsis,inqnit, ingemiscimiis, ado-
Ila plenus es adipe misericordiae, ut ad te conversis, ptionem exspeetantes, redemptioncm corporis noslri.
non solumquibuslibct peccaloribus, sed eliam impiis Spe enim salvifactisumus. Spesaitlemquaivitlelur,non
n»n sit despcrandum. Et impii ad le convertentur. est spes : qtiod enim videt quis, quid sperat? Si aitlem
Uiquid? Ut crcdentes in eura qui justificat im- quod nonvidemussperamus,per palienHamexspeetamtts
piiim , deputelur fides eorum ad' justiliam (Rom. (Rom.vm, 23, 25).Quiperseveraverit usque in fincm,
'
lv, 5). ipsa est illa patientia : hic salvus erit (Matth. x, 21,
19. [ ners. 16. ] Erue me de smguimbusDeus, Deus etxxiv, 13), ipsa est salus quam nondum habemus ,
saluiis mcm.Expressit lalinus interprcs verbo minus sed hnbituri sumus. Nondum est res, sed cerla spes.
latino proprietatem tamcn ex graeeo.Nam omnes uo- Et exsutlabitlingua mea justitiam tuam.
vimus laline non dici sanguines, nec sanguina; tamen 20. [vers. 17. ] Domine, labia mea aperies , et os
'
quia ila grsecus posuit plurali numero, non sine meum annuntiabit laudem luam. Laudemtuam, quia
causa, nisi quia koc invenil in prima lingita ltehraea, erealus sum; laudemtuam , quia peccans non dereli-
maluit pius' interpres minus laiine aliquid dicere, ctus sum ; laudemluam, quia ut confitercr admonilus
quam roinus proprie. Quare ergo pluraliter dix.it: de sum; taudemtuam, quia ut securus essem mundatus
tanguinibus?In multis sanguinibus, tanquam in origi- sum. Labia mea aperies,et osmeitmannuntiabillaudem
ne carnis peccali, mnlla peccata inteUigi voluit. Ad tuam.
ipsa peceata respiciens Aposlolus, quse veniunt de 24. [vers. 18, 19.] Quoniamsi votuissessacrificium,
corruptioneearniset sanguinis.ait: Caro et tanguitrt- dedissemutique. In illo lempore erat David, quando
gnuntDeinon pottidebunt.Nam uliquesecundum fidem sacriflcia victimarum animalittm offerebanlur Deo,
veram ejusdem apostoli, caro ista resurget, et ipsa et videbat haecfutura tempora. Nonne in his vocibus
merebilur incorruptionera, dicente ipso : Oporletcor- nos agnoscimus? Erant illa sacrificia figurala, prae-
ruptibile hoe induereincorrupiionem,et mortale hoc in- nuntiantia unum salutare sacrificium. Nec nos dimissi
duere immortalitatem(l Cor. xv, 50, 53). Qoia ergo sine sacrificiosumus, quod Deoofferamus. Audi enim
corruptio isla de peccalo est, ipsius nomine appellan- quid dicat curam gerens pro peccato suo, et ignosci
tur peccata: quemadmodum dicitur lingua et ilrod sibi volens malum quod fecit: Si voluisses,inquit, sa-
frustum caruis et membrum quod iu ore movetur, crificium,dedissemutique. Holocaustisnondelectaberis*
cum verba distinguimus, et lingua quod per lingnapi Nihil ergo offcremus? sic veniemus ad Deum?Et.
fil, sicul dicimus atiam linguara grsccam, aliam lali- unde illum placabimus? Offer ; sane in te habes quod
nam : uon enim caro divcrsa csi, sed soiius. Quomo- offcras. Noli extrinsecus thura compararc, sed dic :
do ergodicitur lingua, Ioculio quce fit per linguam; In me sunl, Deus, vota lua, qum reddam laudis tibi
sic dicitur el Sanguis,iniquilas quacfil pcr sanguincm. (Psal.w, 12). Noliexlrinsecus pecus quod macles
Altendens ergo multas iniquUatessuas, et itlud supe- inquirere, tiabes in te quod occidas, SacrificiumDea
rius, Et omnetiniquilales meas dele; et eas tribuens spirilus contribulalus : cor contritum et humilialuni
corruplioni carnis et sanguinis, Libera me, inquit, de Deus non spernit. Prorsus spernil laurum, hircum,
tanguinibut : hoc est, Libera me ab iniquitatibus, arietem : jam non est tempus ut hsec offerantur.
rounda me ab omni corruplione. lncorrupiionem Oblala sunt cum aliquid indicarent, cum aliquid pro-
enim desiderat qui dicit, Libera me de sanguinibus: mitterent; venienlibus rcbus promissis, promissio-
qitia caro et sanguisregnum Deinon possidebunt,neque nes ablatse sunt. Cor contritum et humilialumDeus
corruplio incorruptionem. Erue me de sanguinibus non spernit. Nostis quia excelsus est Deus : si te
Deus, Deut salutismem.Ostendit quia cum fuerit salus excelsumfeceris, longinquabita le; si le humiliaveris,
perfecla in isto corpore, corruplio in co non erit, propinquabil ad te.
quse intelligitur nomiue carnis et sanguinis: ipsa est 22. [vers. 20.] Videle quis isle sit : unus videbatur
cnim perfecia sanitas corporis. Nam modo quoraodo deprecari David , videle liic imaginem nostram ct ly-
sanum est quod labilur , quod indiget, quod habet pum Ecclesioc.Benignefac, Domine, in bona volunlale
perpetuamquamdamaegritudinemfamiset silis ? Ihec lua Sion. Huic Sion benigne fac. Quoe est Sion ? Ci-
tuuc non erunt: quia csca ventri , ct venter escis vitas sancta. Quae est civitas sancta ? Qusc abscondi
(Id. vi, 13). Deus aulem et hunc et has evacuabit, non polest super monlem constituta (Malth. v, 14).
Erit fonna corporis perfecta ex Deo, absorpta morte Sion in specutatione quia aliquid speclflt quod sperat.
in victoriam (Id. xv, 54), nulla subrepenle defeclione, Inlerprelatur enim Sion Speculatio , et Jerusalem Vi-
nullis mulata scialibus, nullo labore lassata ul * cibo sio pacis. Agnoscitisergo vos in Sion et in Jerusalem,
fulcialur, et aliqua esca reficialnr, Sed non erimus si certi expectatis spem futuram, et si pacem habelis
sine esca ct potu : ipse erit cibus noster Deus et po- cum Deo. Et mdificenturmuri Jerusalem. Benignefac,
lus nostcr. Solus ille cibus reficit nec deficit. Libera Domine,in bona votuntaletua Sion, et mdifieenlurmuri
mede sanguinibusDeus, Deussalutis mem.Modoenim Jerusalem : Non sibi enim tribual Sion aliqua mcrita
• pleriqueMss.,potius. sua : tu cum illa fac benigne. ASdificenturmuriJeru*
* Edd.,ut nullocibofulcialur.Abest,nulio,a Mss, 1 m plerisqueMSS, wnstanter,flua. j
1599" S. AUGUSTINIEPISCOPI 600
tatem : rauniinenta constrtianlur immortalilalis no- pimus Charitati Veslrse : sed titulum habet aliquan-
strae, in fide, et spe, et charitale. tulum negotiosum. Patienter ergo sustinete nos, do-
23. [vers. 21.] Tunc acceptabissacrificiumjuslitim: nec illum cnodemus, ut possumus, quantum adjuverit
modo autem sacrifkium pro iniquitate, spiritum con- Dominus. Neque enim passim prartereiinda sunt hoec;
Iribulatum et cor liumiliatum; tunc sacrificium jusii- quandoquidemplacuil fratribus, non tantum aure ct
liae laudes solas. Bcali enim qui habilant in domo lua, corde, sed et slylo excipiendaquaedicimus : ul non
in ssecula sseculorum landabunt te (Psal. LXXXIII, auditorem lantum, sed et leclorcmeliam cogilare de-
5) : hoc est enim sacrificium justitise. Obiationeset beamus. Nata est quidem occasio psalmo huic ex re
holocaustomala. Quaa sunt holocaustomata? Tolum quadam gesta, quam vobis eliam fecimus recitari de
igne consumptum. Quando totum pecus imponebatur libro Regnorum. Saiil enim rex non ad perma-
arse igne consumendum, holocaustum dicebatur. To- nendum electus a Domino, sed secundum populi cor
tos nos divinus ignis absumat, et fervor illc lolos ar- durura et malum dalus ad eorum correptionem, non
ripiat. Quis fervor? Nec est qui se abscondata catore ad utilitatem (I Reg. vni, 7), secundum illam scn-
ejus (Psal. xvni, 7). Quis fervor? De quo dicit tentiam sanctarum Scripturarum , quoe ait de Dco,
Apostolus, Spiritu fervcntes (Rom. xu , 11). Qui regnare facit hominemhypocrilam,propter perver-
Non tantum anima noslra absumalur ab ilio divino sitatempopuli ( Job xxxtv, 30): ctim ergo talis esset
igne sapientise, sed et corpus noslrum, ut mereatur Saiil, persequebatur David (I Reg. xvm-xxiv ), in
ibi immortalilatem l; sic levetur holocauslum , uc quo Deus prscfigurabat regnum salulis auemsc, et
absorbealur-mors invicloriam (ICor. xv, 54). Obla- qtiem Deus elegerat permansurum in scmine suo;
liones el holocauslomala.Tunc imponent super altare quandoquidem fulurus crat rex noster, rcx sxctilo-
tuum vitulos.Unde vitulos? Quid ibi eiiget? Innocen- rum cum quo regnaturi sumus in selernum, ex se-
liam novse oclatis, an libera colla a jugo legis? mine ipsius David secundum carnem (Rom. i, 3).
24. Psalmus in nomine Cbristi, elsi forte non ut Cum crgo David Deus clegissel, et praeelcgissei,et
volumus, verumtamen ut potuimus, lerminalus est. praedestinasset ad regnum, noluit ct ipsum David
Reslat paucis alloqui vos, fralres, propler mulla ante regnum tenere , quam primo a pcrsequenlibus
mala inter quse vivimus. Ncque enim viventes in re- liberarel; ut eliam in hoc ipso (igurarct nos, id cst
bus humanis , migrare possumus a rebus humanis. corpus ejus, cujus corporis caputChrislus (Coloss. i,
Cum loleranlia vivendum est nobis inter malos : quia 18). Porro enhn si ipsum caput noslrum sine primo
cum mali essemus, cum loleranlia vixerunl boni in- peracto labore in terra, in ccelo regnare noluit, neque
ler nos. Non obliviscentes quid fuerimus, non despe- levare sursum corpus quod deorsum accepit, nisi
rabimus de his qui nunc sunt quod fuimus. Verum- per (ribulationisviam ; quid audent membra sperare,
tamen, charissimi, in lanta morum diversilaie ct tam capilc suo magis se possc csse felicia ? Si patremfa-
deteslabili corruplela, regite domos vestras, rcgite tniliasBeelzebubvocaverunt, quanto magis domeslicos
fllios veslros, regile familias vestras 2.Quomodoad ejus (Matih. x, 25)? Non ergo speremus molliorem1
nos perlinet in Ecclssia loqui vobis, sic ad vos perli- viara : qua praeeessiteamus, qua duxit seqiiamur. Si
net in domibus vcsiris agerc, ut bonam ralioncm enim a vestigio ejus aberravimus, perimus. In lioc
reddalis de his qui vobis sunt subditi. Amat Deusdi- ergo David quid praefigurabalnr, vidctis : crgo ct iu
sciplinara. Perversa aulem et falsa innoccnlia cst, Saul quid praoligurabalur,videtis : regnum malum in
liabenas laxare peccalis. Valde inuliliter, valdc per- Saiil, regnum bonum in David : morsin Saiil, et vila
niciosc seniit filius patris leniiatem, ut poslea Dci in David. Etenim nos non persequitur nisi mors,
sentiat severitatem : cthoc non solus, scd cum disso- de qua in fine triumphabimus, diccnles : Ubi est,
luto palre suo. Quid enim? Si ipse non peccat, et non mors, conlentiotua ? ubi esl, mors, aculeusluus (I Cor.
facit qnod filius ejus, ideo non debet ab ipsa nequilia xv, 55) ? Quid est quod dico, non nos persequitur nisi
lilium prohibere? An forle utvidcatur filio ejus quia mors? Quia nisi mortales essemus, non esset quod
et pater lalia faceret, nisi senuissel ? Peccalum quod nobis facerel inimicus. Numquid cniin Angelis quid-
tibi non displicet in filioluo, deleclat lc; sed selasde- quam facit? Ergo etiam ipsa mors , a qua maxime
seruil, non cupiditas. Maxime,fratres mei, filios ve- habemus
3 persecutionem, cujus finitur in fine conten-
stros fideles altendite, quos fidedixistis ul bapiiza- tio cum restirrexerimus a morluis, sicut finita cst in
renlur. Sed forle negligit malus filius vel monita pa- capite nostro, sic flnielur et in nobis, si jusli fuc-
tris, vel objurgaiionem, vel severitatem : tu impte rimus invenli. Nam morluus ille morlis interfector
personam tuam ; Dcus de illo exigit suam. fuit, et magis in illo mors mortua est, quam ipse in
morte.
1N PSALMUM LI
2. Denique eliam nomen ipsum si aile"damus, non
ENARRATIO. est sine mysierio. Nam Saiil interprclatur Pclitio, hoc
SERMO ADPOPULUM. est appetitio. Quid enim dubitare debemus nos nobis
enim hominis nata
1. Psalmus brevis cst, de quo loquendum susce- fecisse moriera istam? A peccato
1 Mss.omittuntparliculamul, et ex iis nonnulliferunt: jussistis. At Lov.,ftdedixilis : et sic melioris nota?JJSS.
mereatur absumiabimmortalitate. Idemverbumadhiuiluniest supra, iuEnarr.Psal.56,scruu
**"QuatuorMss, filiasveslras. 5, n.
»
6.
Er, et tres ms.,fidegemistis. Alii Mss.quatuor,fide- sic Er. et Mss.AlLov.,melwem.
601. ENARRAT10 1N PSALMUMLI. 602
cstmors. Merito ergo ipse sibi homo appelivit mor- sed emigrandus. Terrenus: quid exspectalis de ho-
tem, et ideo petitio nomen est mortis. Nam sicut mine lerreno aliquos fruclus? Ccelesiis* homo erit
scriptum est, Deus mortemnon fecil, nec lalalur in in setermim.Est ergo regiium terrenum , ut breviter
perditionevivorum.Creavit enim Deus ul essentomnia, dicam et cito insiuuem , hodie in isto sseculo, ubi est
et sanabilesfecilnationes orbis terrarum. Et unde mors et regnum ccelcste. Peregrinos habet cives suos
auquam qusereres : Impii autem manibus, inquit, lilrumque regnum, regnum terrcnum el regnum cce-
elverbisaccersierunlitlam, et wslimantesillam amicam leste, regnum eradicandum et regnutn in aeternum
defluxerunt(Snp. i, 13, 14, 16). Ergo appclendo il- plantandum. Modoin hoc soecnlocives uiriusque re-
Inm defiuxerunt, et in mortem irrucrunt, scstimantes gni permixti sunt: corpus regni terreni, et corpus
illam sibi esse amicam : quomodo oeslimavitpopulus regni ccelestis commixtum est. Regnum cceleste ge-
amicum, ct petivit regem inimicum. Exlorsit eiiim mit inler cives regni terreni, et aliquando (nam ct
populus a Domino habere regem, et datus est Saiil, hoc tacendum non esl) quodammodo rcgnum lerre-
tanquam dati essenlilli in mnnus suas, qui manibus num angariat cives regni coelorum, et regnum coe-
et verbis accersierunt mortem, etfigurata cst in ipso lesle angari.it cives regni terreni. Utrumque vobisde
Snuleipsamors. Ideopsalmus ille septimusdecimussic Scriptura Dei demonstrnbimus. Daniel el Ires pucri
habet litulum : In die qua liberaviteiim Dominus de in Babyloniapraposili sunt negoliis regis (Dan. n,
tnanu omniuminimicorumejus, et de mamiStiiil. Dixit 49) : Joseph in jEgypto secundus a rege posiltis est
primo, omnes inimicos ejtts; et poslea, de manu administrare rempublicam (Gen. XLI,40), de qua re-
Saul : quia novissimainimica deslruetur mors (I Cor. publica crat popnlus ille Dei libcrandus : in ipsa
xv, 26). Qtiidcst, Etdemanu Saiil? Quoniam exc- rcpublica angariam quodammodo faciebat Joseph,
niit nos ab inferis et de manu morlis liberavit nos. sicut illi ires pueri, sicut Daniel. Manifcslum est
3. Cum ergo Saul persequeretur virum sanctum ergo quod usurparat sibi ad opera sua, id est nd
David, confugit David nbi lulum pulavit: transiens opera regni sui, non ad facta sua mala, regnum
per sacerdolem quemdam Acbimelecli, accepit ab eo terrenum civcs rcgni ccelorum. Quid et regnum cce-
panes. Ubi figuravil eliam personam, non tanlum re- lorum, quomodo usurpat in hoc ssecuload lempus
gis, sed et sacerdolis: quia manducavit panes pro- c.ives regni terreni? Nonne de his Aposlolus dicit,
posilionis, quos, sicut dicil Dominus in Evangelio, quod non caste Evangcliiim annuntiabanl, sed ler-
non licebat manducare nisi solis sacerdolibus(Malth. rena desidcranles regnuin ccclorum praedicabani; sua
XII, 4). Postea ccepiteum quoererc Saitl, el iratus est quoerebant, et Chrislum annimtiabant ? Et ut noveri-
suis qtiod nemo eum sibi vellet proderc. Hoc modo tis quod ct ipsi ad opus regni ccelorum, tanquam
leclura esl in libro Regnoritm. Erat aulcm ibi Doech mercenarii assumpti sunt, Apostolusgaudens de ilUs
quidam, quandovenerat ille ad Achimelech sacerdo- dicit: Sunl qui per invidiam et conlentionemChrislum
tem, princeps pastorum Saiil, Idumonus.Qui cum annuntiant non casle, exislimantestribulalioneinse sus-
adesset quando Snul irascebatur suis, quod iiullus illi citare vinculis meis. Quid enim dum omhi modosive
vellet prodere David, prodidit ubi eum vidissel. Misit per occasionemsive per verilalemClirislusannunlielur?
conlinuo Saul, exhibuil sacerdotem cl omncs ejus , ct El in hoc gnudeo, sed elgaudebo(Philipp. i, 17eM8).
jussit occidi. Nemo ausus est hominum regis Saiil, Dc talibus etiam Ciiristus annuntiat, dicens : Phari-
nec jubenterege, milterc manum in sacerdotes Do- smi el Scribmsttper cathedram Moysi sederunl. Qttmdi-
mini : sed ille qui prodidernt, sicut Juilas, qui a cunl, facite; qum aiitem faciunt, facere nolile: dicunt
proposito suo non recessit, et usquc in finem persc- enim, et non faciunt (Mallh. xxni, 2, 3). Quse dicunt,
veravit de illa radice frnclus ferre, (qualcs, nisiquales peninent ad David ; quoeaulem faciunt, perlinent ad
fert arbormala?) occidit Doech iste manu sua, jti- Doech. Per iltos me audile, illos imilari nolite. Ista
bente rege, sacerdolem et omnes ejus : deinde de- duo genera hominum sunl hodie in terra. De his duo-
bellata est civitas etiam sacerdolum (I Reg. xxi et hus generibus hominum cantat. psalmus iste.
5. [»ers. 1, 2.] Habet autem Psalmi titiilus : /n
xxn). Invenimus ergo Doech istum inimicum regi
Davidet sacerdoli Achimelech. Unus boriioest Doecli, finemintellectusDavid, cttm venil DoechIdummtts, et
sed genus hominum est Doech : sicut David cl cor- nunliavit Saul: Venit David in domum Abimelech*:
pus ipsum regis et sacerdolis, tanquam unus homoet ctim legamus enm venisse in domum Achimelech. Et
du:c personse, sed tamen unum genus hominum. forlasse quod non absurdc sentimus propter simili-
Proinde in isto tempore, et in isto soeculovideamus ludinem nominis, et unius syllabaedifferentiam, vel
lixc duo genera, ut perlineal ad utililatcm nostram, poiius unius liitcrx, vnriali sunt liluli.In codicibus
vel quod canlamus, vel quod cantari atidimus. Modo tamen Psalmorum cum inspiceremus, magis Abime-
videamus Doech, modovideamus corpus regis et sa- lech quam Achimetechinvenimus.Et quoniara in alio
cerdotis, modo videamus corpus hominum adversus loco habes evidentissimum psalmum, non dissimililu-
regem et sacerdotem. dinem nominis, sed prorsus diversum nomen insinuan-
4. Primo nomina ipsa atlendite quam mystica sint. tem; quandoquidcm Davidanle regem Achis, non anie
Doech interprctatur Motus : Idumaous inlerprelatur 1 SicaliquotMss.AtEdd.,atiquosfruclus cmlestes?Bo-
Terrenus. Jam videte quale genus hominum signiticet mo, etc.
2 PleriqueMss.,Psalmilitulus, nuntiatumesseSui.ti de.
Doechiste motus: non ergo perseverans in aeternum, David,quodveneritDavidin domumAbimetech.
 603 S. AUGUSTINIEPISCQPI 604
regem Abimclech immutavit faciem stiam, et dimisit uxor rpgis, venlum est ad periculum deprecandi pro
eum.ct abiil: lilulus autem Psalmi sic scriptus est, civibus suis; el cum orarel coram Deo, ubi mentiri
Quandoimmutavitvulluinsuum coram Abimelech(Psal. non posset, in oratione sua dixit, ita sibi fuisse illa
Xxxni, 1): ipsa niagis mutatio nominis in inysterium ornamenla regalia sicut pannuin menstrualse (Esth.
facitinteiitos, nc tanquanires historiac persequaris, et xiv, 46). Non ergo desperemus dc civibus regni cce-
sacrata *vela coi.iemnas. Diseussumnomcn in psatmo lorum, quando eos videmus aliqua gerere Babylonioe
illo , quod est Abimelecb, invonitur intcrprelatum, negotia, aliquid terrenum in republica lerrena : nec
Patris inei regnum. Quomodo autem palris sui re- rursus continuo gratulemur omnibus hominibus quos
gnum dimisit David, et abiit, nisi quomodo Chrisius videmusagere negolia ccelcstia; quia ctfiliipestilcnti;e
regnum Judacorum dimisit, et ad Genles transivit? sedent aliquando in cathedraMoysi, de quibusdicilur,
Hiuc forlassis eliam prophelicus spirilus adscribcns Qumdicunl facile; qum autem faciunt, facere nolile:
tilulum psalrao huic, voluit ul non diceret Acliime- dicunt enim , et non faciunt. Illi in lerrenis rebus le-
lcch, sed Abimelccli, quia quando venit David ad vant cor in coelum, isti in cceleslibusverbis trahunt
patris sui regnum, tunc cst proditus; hoc esl quando cor in tciva. Veniet aulem lempus ventilabri, quando
venit Doniiiiusnoster Jesus Chrislus ad rcgnum Ju- utrumque diligenlissime discernalur, ne gramim ali-
dseorum insiilulum a Patrc suo, de quo dicit, Au(e- quod transeat in acervum palese comburendum, ne
refur a vabis regnum Dei, et dabilur genli facienti fru- una slipula iranseat ad massam in horreo reconden-
ctus ejus el jusliliam (Matth. xxi, 43), lunc est pro- dam (Matth. iu , 42). Quamdiu ergo nuiic permixlum
ditus moni, quam significat Saiil. Non est autem est, audiamus hinc vocem nostram, id est civium re-
occisus (a), sicut ncc Isaac, cum et ipse passionem gni coelorum (hoc enim affectare debemus, toterare
Domini tigurarel; nec lamen sine sanguine figura bic malos, quam tolerari abonis); et conjungamus
transacta est, vel ibi illius ariclis (Gen. xxn, 12), vel nos huic voci, ct aure, et lingua, et cordc, et opere.
liic Achimelech sacerdolis. Neque enim occidi opor- Quod si fecerimus, nos hic Ioquimur in his quaeau»
luil cos, quos tunc resurgcrc non oportebat : sed dimus. Dicatur ergo primo de corpore malo regni
corum vilam a morlis periculo, verumlameii effuso lerreni.
sanguine, liberans Jesus resurrectionem poiius signi- 7. [vers. 3.] Quid gloriatur in malilia qui potensest?
ficabat, quse boc modo in illis figurabalur, quia vero Attendile, frntrcs mei, gloriara malignilatis, gloriam
Domino servabalur. Ptura hinc dici 2 possent, st il- hominum malorum. Quse est gloria? Quid gloriaiurin
larum rerura geslarum in hoc sermone suscepisscmus malilia qui polensest? id esl, qtti in malilia potens
traclanda mystcria. est, quid glorialur? Opus csi potcntem esse, sed in
6. Nunc jam audiamus isla duo genera hominum, bonitate, noi) in maliiia. Aliquid magnum esi gloriari
quandoquidem de tilulo.isto, etsi operosius et for- in malilia? iEdificare domum paucorum est, de-
tasse loquacius, lamen ut Dominus concessit, exitum struere quivis ignarus potest. Seminare frumenla,
esf. Duo genera hominum attendite : unuin laboran- excolere segetem, exspectare donec maturescat, et
lium , alteruni eorum iuter quos laboratur; unum de in ejus fruclu in quo laboravit gaudere, paucorum
terra, altcrum de coelo cogitantium; unum in pro- csl : una scinlilla omnem segelem incendere quivis
fundum cor mitlentium , alterum cor Angelisconjun- polest. Suscipere infaulem, nattim nutrire, educare,
genlium; unum speranlium de lerrenis quibus pollet ad juvenilem oetatem pcrducere, magnum officiuin
hic mundus, alterum proesumonlium de coelcstibus est: occidere illum uno puncto tcmporis quivis po-
quae promisit tion mendax Deus 3. Sed niixta sunt tcst. Ergo ea quse ad destriiclioncm fiunt, f.icillime
ista genera hominum. lnveninius modo civem Jeru- fiunt. Qui glorialur, in Dominoglorietur (I Cor. i, 31):
salem, civera regni ccelorum administrare aliquid in qui gloriatur, in bonilale gloriettir. Gloriaris, quia
terra ; ut puta, purpuram geritl, magislratus est, potens es in malo. Quid laclurus es, o potcns, quid
cedilis est, proconsul cst, imperaior est, rcmpubli- factttrus es, mullum le jaclans? Occisurus es homi-
eam gerit terrenam : sed cor sursum habet, si cliri- netn : lioc etscorpius, boc et una febris, hoc et
stianus est, si fidelis est, si pius est, si conlemncns fungus malus. Hucne redacta est omnis potentia tua,
in quibus est, et sperat in quo nondum est. De qtto ut malo fungocoacquclur? Hoc ergo faciunt boni ci-
I genere fuit illa sancta mulicr Eslher, quoecum esset vcs Jcrusalcm , qui non in malilia , sed in bonitale
1 sic Er. et Mss.AtLov.,seerela. glorianlur : primo ut non in se, sed in Domino glo- ,
* SicmeliorisnotsaMss.AtEdd., «a mortis periculo li- rientur; deinde ut ca qux ad sedificationemfaciunl,
berari, verumtameneffusisanguinisliberatiorcsurrectio-
nem poliussigniticabat,qutehoc modoin illis figurabaiur. studiose faciant, et talia facianl quaevaleant ad pcr-
Quiavero Dominoservabaturresurrectio, plura iiic dici,» manendum; quac aulem faciunt ad destructionem,
etc.
8 Hicin Edd. post non mendax Deus, inserta crant faciant propier disciplinam proficientium, non pro»
istliax verba : «Nonesse desperandumde hominibusbo- pler oppressionem innoccntium. Huic ergo potentia?
aliquidadmiuislretur;necruvsum
nis, si | er uosterreuumhominibus
continuo gratulandum qui coslestiaagere di- comparatum corpus illud terrenum , quare non au»
gnoscauturnegolia: cumplerumqueilliquinegoliis saecu- dial ex his verbis, Quid
laribus implicatisunt, cor sempcrsursumhabeaat, et isti gloriatur t» malitia oui po-
qui cailestiaseniper praedicant,cor trahautin lerra.» Ab- lens est ?
sunt ea prorsusa nostrisMss.
' 4 Omnes 8. [tiers. 4.] In iniquitatelola die injusliliamcagilavit
Mss.,purpwas gertl.
(a) Intellig.,David. lingua lua. ln iniquilatetota die, id esl tolo leiupore,
605 ENARRATIOIN
sine lassitudine, sine intervatlo, sine pausalione. Et
quando non facis, cogilas; ut quando aliquid mali
abesl a manibus, a corde non ahsit: aut facis malum,
aul dum non poles facero, dicis malum, lioc est, ma-
ledicis : aut quando uec hoc poles, vis et cogitas ma-
lum. Tota die ergo, id cst sinc inlermissione. Exspe-
ctamus huic homini poenam. Parva sibi poenaesi?
Minarisei: lu cum ei minaris , quo cum vis miltere
in malum? Dimiite illum in se. Ut mulluin ssevias,
subjecturus ' es bestiis : in seipsum pejor est bestiis.
Destia enim lacerare corpus ejus poiest : ipse cor
suum sanum retinquere non polest. Interius In se ip-
se ssevii, et tu exterius plagas inquiris? Imoora Deura qua navigatione allaturus eras. Benigniias ante te,
pro illo, ul liberetur a sc. Verumtamen in hoc psatmo,
fratres mei, non oralio csl pro malis, ant conlra mar
los, sed prophelia quid sit evcnlurum malis. Non ila-
que putetis ex malevolentia Psalmum aliquid dicere :
dicilur enim in spiritu prophetisc.
9. Quid ergo scquilur? Tola polentia tua , et tota
cogiialio iniquitatis tola die, et meditaiio matignilatistuit; sed noluit, inquit, intelligereul beneageret, clau-
in lingua tua sine intermissione, quid egit ? quid fecil?sit oculos a luce prsesenti. El quid sequitur? Iniqui-
Sicul novacula acula fecistidolum. Ecce quid faciunl
sanctis mali; capillos radunl. Quid esl quod dixi ? Si
siut tales cives Jerusalem qui audiant vocem Domini
sui, regis sui dicenlis, Nolite limereeos qui eorput
occidunt,animamautemnon possuntoccidere(Matlh. x,
28); qui audianl vocem, quse modo ex Evangelio re-
citata est, Quid prodest hominisi lotummundum tu-
eretur, se aulemipsumdetrimenlumfaeiat (Id. xvi, 26),
coutemnunt omnia prsesenliabona, insuper et ipsam
vitam. Et quid factura est novaeula Doech homini
meditanti in hac lerra regnum coelorum, et futuro in
regno coelorum,habenli secum Deum, et permansuro
cum Deo? quid esl faclura illa novaeula ? Capillos ra-
sura, ealvumfaclura est. El lioc ad Christum pertinet,
qui in loco Calvarise crucifixus est. Facit et fllium
Core, quod interpretatur Calvilium. Nara isti capilli
superflua rerum lemporalium significant. Qui quidem
capilli non supcrflue facli sunt a Deo iu corpore ho-
foiuum, sed ad aliquod ornamentum : lamen quia sine
sensu prsecidunlur, illi qui hserenl corde in Domino,
sic habeut ista terrena lanquam capiltos, Sed aliquan>
do et aliquid boni de capillis operandum est, quando
frangispanem esurienli, egenum sine tecto indncis in
domum luam, si videris nudum, vesiis (Isai. LVIII,7):
postremo etiam ipsi martyres imilanles Dominum,
saiiguinempro Ecclesia fundentes , audienles vocem
iltam , Sicut Christus animainsuam pro nobis posuit,
Sic el nos debcmuspro fralribus animas ponere(l Joan.
III, 46), quodammododc capillis suis bene nobis fe-
cerunt, id est de his rebus quas potest amputare vel
radcre ilta novncula.Qnia ergo et de ipsis capillis bonielige quod loquaris. Prseponisergo iniquitatem oequi-
aliquidfieri potest significavitel illa mulier peccatrix,
quse cum flevisset super pedes Domini, capillis suis
lersit, quos lacrymis rigavit (Luc. vu, 38). Quid si-
gnificans?Quia cum misertus fueris alicujus, debes et
1 opthnsenotaeMss.,subrecturuses besiih : sic in Psal.
in plerisque
36, serm.S, n. 43, observabamus Cdd. haberi
aliosbestUs
subrexerunt.
PSALMUMLI. 60«
subvenire, si poles. Cum enim misererls, tanqnam
lacrymas fundis : cum stibvenis, capillis tergis. Et si
hoe cuicumqne, qtianto mngis pedibus Domini?Qui
sunt pedes Domini? Evangelistscsancti, de quibus
dictum est, Quum tpeciosi sttnl pedes eorum qui an-
nuntiantpacem,qui annuntianlbona(Isai. u\,l,etRom.
x, 15)! Ergo acuat sicut novaculamlinguamsnam Do-
eeh: acuai dolum quantumpolesi: ablaturus esl super-
flua temporalia; numquid necessaria sempiterna ?
40. [vers. 5.] Dilexistimaliliamsuper benignitatem.
Ante le erat benigniias, ipsam diligeres. Non enim
aliquid eras erogaturus, aul quod diligeres de longin?
iniquilas ante te : compara, et elige. Sed fortc habes
oculum quo videas malignilatem, et non habes ocu-
Ittm quo videas benignilalem. Vseinlquo cordi! Quod
pejus est, avertit se ne videat quod videre potest.
Quid enim de lalibus alio loco dicium est? Noluiltn-
leltigere ul beneageret. Non enim dictum est, non po-
talem medilutusesl in cubitisuo (Psal. xxxv, 4, 5), hoc
est in interiore secrelo cordis sui. Tale quid objicitur
huic Doech Idumaeo,malignocorpori, mortui terreno,
non permanenti, non ccelesti. Dilexistimalitiamsuper
benignitatem.Namvisnosse quam videat malusulrum-
qtte , el illud polius eligat, hinc se avertat? Quare
clamat quando inique aliquid palitur? Quare tunc
exaggerat quantum polest iniquitatem, et laudat be-
nignitalem, reprehendens eum qui in illo operalus est
malignitatem super benignitatem? Sit ergo regula
sibi ad vivendum : de seipso judicabilur. Porro si fa-
clat quod scriptum cst, Ditigesproximumluumtan-
quam teipsum (Matlh. xxn , 39); et, Qumvultis ut
faciant vobishominesbona , hmc cl vosfacile itlis (Id.
vu, 42); apud se habet unde noverit, quia quod in se
non vult fleri, non debet facere alteri (Tob. iv, 16).
Dilexisti malitiam super benignilatetn.Inique, inordj-
nate , perverse vis tevare aquam super oleum; de-
mergetur aqua, oleum supereminebit. Pqnere vis sub
tenebris lucem; fugabunlur lenebroe, lux manebit.
Super coalumterram vis collocare; pondere suo cadet
lerra in loctim suum. Tu ergo mergcris diligendo
maliliam super benignitatem. Nam nunquam beni-
gnitatem malitia superabit. Dilexisti malitiam super
benignilatem: iniquilalemmagisquam loquimquitatem.
Ante te esl sequitas, anle le esl iniquilas : unam lin-
guam habes , quo vis eam veriis ; quarc ergo potius
ad iniquilalem , et non ad scquitatem? Cibos amari-
tudinis non das ventri tuo, et cibos iniquiiatis das
linguocluae malignoc? Sicut eligis quo vescaris, sic
laii, el prscponis nialitiam beniguiiaij : lu quidcm
pncponis, sed supra esse quid polest nisi benignilas
et sequitas? Sed tu imponendo le quodammodosupcr
ea quse necesse est ut deorsum cant, non illa facics
esse supra bona, sed tu cum eis mcrgeris in mala.
11. [vers.6.] Proptcr hoc sequjtur in Psalnio, Dilexi-
5(i otnniaverbatubmersionis.Eripe ergo te, si poles, a
e07 S. AUGUSTINlEPISCOPI 608
submersione. Naufragium fugis, el plumbum ampje- lutelligamtis crgo cl disccrnamuS dtto isla lcmpora
cteris ! Si non vis mergi, labulam apprchende, ligno satis ulililcr limcndiet ridendi. Quamdiu enim sumus
portare, crux le perducat. Nunc vero quia Doech es in hoc sscculo,nondum cst ridendura, ne postea plo-
Iduraseus, molus et terrenus, quid facis? Dilexisiiom- remus. Legimus quid servetur in finem huic Doech ;
nia verba submersionis,linguam dolosam.Haccprseces- lcgimus, et quia inlelligimus et credimus, videmus ,
sil, verba submersionis secuta suntlinguam dolosam1. sed timemus. Hoc ergo diclum est, Videbuntjusti,
Quid est lingua dolosa ? Minislra fallacise est lingua et limebunt. Quamdiu videmus quid evenlurum sii iu
dolosa, atiud in corde gestaniium, aliud ore promen- finem malis, quare limemus ? Quia dixit Apostolus ,
tium. Sed in his subversio, in his submersio. ln titnoreet tremore veslram ipsorum operaminisalu-
12. [vers. 7.] Proplerea Deus destruet te in finem : tem (Philipp. n, 12): quia dictum est in psalmo, Ser-
elsi nunc videris virere tanquam fenum in agro ante vile Domino in limore, et exsultale ei cum tremore
sestum solis. Omnis enim caro fentim, etclaritas homi- (Psal. n, U).Quare, cum limore? Quapropterqui se
nis ut flosfeni: fenum aruil, ct flosdecidit; verbum au- pulat slare, videat ne cadat (1 Cor. x, 12). Quare, cum
tem Dominimanet in selernum (Isai. XL,6, 8). Ecce Iremore ? Quia dicit alibi : Fralres, si prmoccupalus
quo le teneas,ad quodmanet inscternum.Namad fenum fuerit homo in aliquo delicto, vos qui spiriluales estis,
et ad florem fenisi le tenueris.quoniam fenum arescct, inslrtiitehujusmodiin spirilulenitatis,intendensteipsum
ct flosdecidet, deslruelteDeusin finem: ctsi non modo, ne el lu tenieris (Gal. vi, 1). Ergo justiqui suntmodo,
certe in finem destruel, quando illttdvcntilabrum ve- qui vivunl ex fide, sic vident islum Doech quid itli
nerit, et acervus palesca massa separalus fuerit. Nonne eventurum sil, ut lamen timeant et sibi: quid enim
massa in horrea, ct palea in ignem (Matih. IH, et xin, sunt hodie, sciuiit; quid cras futuri sint, nesciunt.
40)? Nonne totus isle Doech ad sinistram stabit, quan- Modoergo videbunljusli, el timebunt. Quando autem
do dicturus esl Dominus, Ile in ignem mlernumqui ridcbunt? Quando transierit iniquitas, quando (rans-
paralus esldiaboloel angelisejus (/d.xxv,41)? Deslrttel volaverit, sicut jam cx magna parle transvolavit
ergo le Deusin finem : evellel te, cl emigrabit te de tempus incertum, quando fugatse fuerint lenebrae
tabernaculo luo. Modo ergo Doech iste Idumseusest hujus sscculi, in quibus modo non ambulamus nisi
in tabernaculo : sed servus non manet in domo in ad iucernam Scripturarum, et ideo limemus tanquam
oelcmum (Joan. vm, 35). Operalur et iste atiquid in nocte. Ambulamus enim ad propheliam, de qua
boni, elsi non faciis suis, satlcm verbis Dei, ut in dicit apostolus Pelrus : Habemuscertiorempropheti-
Ecclesia quando sua quserit (Philipp. u, 21), sallem licum sermonem, cui bene facilisintendenles,sicut /»-
quae Chrisli sunt dicat. Sed emigrabit te de taberna- cernmlucenti in obscuroloco, donecdies lucescal, el lu-
culo tuo. Amen dico vobis, perceperunt inercedem cifer oriatur in cordibusveslris (II Petr. i, 19).Quam-
suam (Mallh. vi, 2). El radicem tuain de terra viven- diu ergo ad lucernam ambulamus, neccsse est ut cum
lium. Ergo in terra vivenlium nos dcbcmus habere limore vivamus. Cum autem venerit dies noster, id
radicem. Radix nostra ibi sit. In occulto cst radix : est manifeslalio Cbristi.de qua idem dicit Aposlolus,
fructus videri possunl, radix videri non potcst. Radix Cum Chrislus apparuerit vita veslra, tunc el vos appa-
nostra charilas nostra, fructus noslri opera noslra : rebilis cum ipso in gloria (Cotoss. ui, 4); tunc justi
opus est ut opera tua de charilate proccdant, lunc est ridebunt istum Doech. Nonest enim jam subveniendi
radix tua in terra vivenlium. Inde cradicabitur isle locus: non quomodo nunc, quando vides hominemin-
Doech, nec omnino poterit ibi permanere, quia nec juste vivenlem, vis cum illo laborare ut corrigas; quia
altius ibi flxit radicem : sed quomodo illa semina in qui injuslus esl, conversus polerit juslus esse, quo-
petra, etsi radicem cjiciant, tamen quia humorem modo ct justus aversus polest injuslus csse. Ilaque
non habent,sole orlo continuo arcscunl(/(/.xm, 5). nec de le praesumas, nec de illo desperes; el da ope-
At vero illi qui altius figunt radicem, quid audiunt ab ram quantum potcs, si bcnignus es, si non diligis ma-
AposloIo? Flecto genua tnea pro vobis ad Palrem Do- liiiam snper benignitatem, ut ambulaiilem hominein
mini nostri Jesu Chrisli, ut silis in charitate radicati et in via mala ct errantem corrigas ad viam bonam. Tunc
fundati. Et quia ibi jam radix, Ul possitis, inquit, vero cum vencrit judicii tempus, correctionis locus
comprehenderequm sit allitudo, lalitudo, longiludo et non erii, scd lanlum damnationis : et erit ibi pceni-
profundum; scire etiam sitpereiiiinenlemscientiamcha- tcnlia, sed infrucluosa, quia sera. Vis ut sit fruluosa ?
rilatis Christi, ut impleamini in omnem plenitudinem Non sit scra : liodie le corrige. Reus es, ille judex
Dei (Ephes. ni, 14, 16-19). Talibus fruclibus digna est : corrige reatum, etgaudebis ad judicem. Hodie
cst tanta radix, lam simplex, tam gcrminans, in ger- enim horlalur lc, ne judicel te; et qui judex luus
mina tam alte fundala". At vero hujus radix eradica- iuturus est, ipse esthodie advocalus luus. Tunc ergo,
tur de lerra viventium. fratres, restat ridendi lempus. Nam ipsam irrisionem
13. [vers. 8.] Et videbuntjusti,et limebunt, elsuper iniquorum quse fulura est justis, significavitliber ille
eum ridebunl. Quando timcbunl? quando ridebunt? Sapienliae.In suis enim, in quorum animas transfcrt
se sapienlia \ faclura est quod dixil: Increpabam, et
1 Er. et pleriqueMSS.: Expressitverbasubmersionis,lin- non exaudiebalis; loquebar,et meissermonibusnon in-
guam dolosatn.
» sic aliquod Mss.Atii quidam: tam simplex, tam ger- 1 Am.:insuper enim iniquorumanimoscum transfertse
mana, tam alte fvndata. Al i.ov.,tam simptex, tam germi- sapiettlia.Er. et Lov.:in morumenim amicorumanimat
nans ingermine}(amutta et fundutaet vrofunda. cttmtransfertse, etc. NosMSS.
librosseculisumus.
6C9 ENARRATIO1N PSALMUMLI. 610
tendebaiis; el ego veslrm perdilioni superridebo(Prov. sinum Abrahse (Luc. xvi, 22). Eia tu pauper gaudes
I, 24-26). Hocfiel tunc a justis in islum Doech.Modo modo, numquidnam tibi et ulcera optanda sunl?
aiitem videamus et limeamus, ne hoc simus quod in Nonne palrimonitim luum sanitas esl?Non est in hoc
cum dicimus: et si hoc cramus, hoc esse desinamus, Lazaro mcritum paupcrlatis, sed pietatis. Nam vides
ut modo timentes, postca rideamus. qui sublatus csi, non vides quo sublatus cst. Quis est
14. [vers. 9.] Quid aulem tunc dicent qui ridebunt ? sublatus ab Angelis? Pauper, serumnosus, ulcerosus.
Et super eum ridebunl, et dicenl: Ecce hotno qui non Quo sublatus est? insinum Abrahsc. Lege Scripturas,
posuii Dettmadjuloremsuum. Videle corpus lerrenum. et invenies divitem Abraham (Gen. xin, 2). Ut nove-
Quaiilumhabebis, tanius eris. Provcrbium avarorum, ris, quia non divitiaeculpantur ': habebat Abraham
rapacium, iunoccntcs opprimcniium, rcs alienas in- multum auri, argenli, pecorum, familise; dives erat,
vadenlium.commcndaia ncganlium.Qualehocprovcr- et in ejus sinum Lazarus pauper sublatus est. In si-
bium? Quantum habebis, lantus cris; id est, quanlum num divitis pauper: an polius ambo Deo divites,
habueris pecunise, quantum acquisieris, lanlo plus ambo a cupidilale pauperes ?
poteris. Ecce homo qui non posuit Deum adjulorem 15. Quid ergo in hoc Doech culpat Scriptura? Non
tttum, sed speravit in mutlitudinedivitiarum suarttm. dixit, Ecce homo qui fuit dives; sed, Ecce homo qui
Non dical pauper forle inalus : Ego non sum de hoc non posuit Deum adjutoremsuttm, ted speravit in mul-
corpore. Audivit enim Propbelam diccntem , Spe- titudine diviiiarumsuarum. Non quia habuil divilias ,
ravit in mulliludine diviliarum suarum : continuo sed quia in ipsis speravit, el in Deo non speravit,
si pauper est, altendit pannos suos, respexit juxla ideo damnalur, idco punilur, ideo movetur de taber-
•se forie divitera in populo Dei ornaiius veslitum, naculo, tanquam motus ille lerrenus, sicut pulvis
et ait in corde suo , De isto dicil, numquid de quem projicit venlus a facie lerrse (Psal. i,,4); ideo
rne? Noliinde te excipere, noli separarc, nisi videris exstirpaiur radix cjus de terra viventium. Numquid
et timueris, ut postca ridcas. Nam quid tibi prodest, buic similes sunt divites, de quibus Paulus aposlolus
si eges facultate et ardes cupidilale ? Quando Dominus loquiiur : Prtecipe diviiibushvjus mundi, non superbe
nosler Jesus Chrislus abeuntiaseillidiviticontristato sapere, sicut Doech; neque sperare in incerlo divitia-
dixerat, Vade, vende omnia qum habes, et da paupe- rum, sicut ipse speravil in mulliludinedivitiarumsua-
ribus, et httbebisthesaurumin cmlo: el veni, sequereme, rum; sed in Deo vivo,non quomodo iste qui non posuit
etmagnam desperalionem diviiibus prsenuniiarat, ut Deum udjutarem suum? Denique illis quid proccepit?
dicerct facilius posse camelum transire pcr foramen Divilessint in opetibus bonis; facile tribuant, commu-
acus, quam divitem inlrare in regnum ccelorum ; nicent (I Tim. vi, 17, 18). Et quid, si facile tribuerinl,
nonne coulinuo discipuli coiitristati sunt, dicentes si communicaverint non habenti ? Inlrabunt per fora-
apudscipsos : Quisnampoterit salvuri(Malth.x\x, 21, men acus? Inlrabunl plane : nam et pro illis jam ipse
24, 25) ? Ergo quando diccbant, Quisnampoterit sal- camelus intravit. Ipse enim prior intravit, quem sicut
jwri? divites paucus atlcndebant; Iafebat eos tanta camelum nemo sarcina passionis oneraret, nisi se ipse
paiipcrum multiiudo? Non sibi polerant dicere : Si in lerram deponeret. Quia et ipse hoc dixit, Quod
difficilc cst, imo impossibile ut intrenl divites in re- hominibus impossibileest, Deo facile est (Matth. xix,
gnuin coelorum, sicut impossibile est ut inlret ca- 26). Damnetur ergo isle Doech, limeant de illo modo
inelus pcr foramen acus, onines pauperes intrent in jusli, rideant super euni poslea justi. Merito enim
regiuim ccelorum, divites soli excludantur? Quot damnatur, qui non posuil Deum adjutoremsuum, sicut
sunt euim divitcs? Al vero pauperum mitlia innu- tu: qui forle habes pecuniam; sed de Deo prsesumis,
merabilia.Nonenim lunicas inspecluri sumus in regno non de pecunia. Et speravit in multiludinedivitiarum
ccelorum; sed vestis cujusijue fulgor juslitisedepuia- suarum : similis faclus est illis qui cum dicerent,
bitur : erunt ergo patiperes ocqnalesAngelis Dci; in- Beatus populus cui hsec sunt, id esl isia lerrena, re-
duti stolis immorlaliialis, fulgebuht sicut sol in regno tulit conlinuo iste qui insullal huic Doech, Beatut
Palrissui (Id. xm, 43) : quid nobis cst de divitibus populus cujtts est Dominus Deus ipsius. Nam illa in
paucis sollicilos csse aut laborare ? Non hoc sense- quibus dixerunibeatumpopulum, enumerat Psalmus.
runt Apostoli : sed cum Dominus hoc dixisset, Loculi sunt enim tnnquam filii alieni, lanquam isle
Facilius esl camelumtransire per foramen acus, quam Doech Idumseus, id est terrcnus : Os eorum locutum
diviiem intrare in regnuin cmlorum: illi apud se di- est vanilatem; dexlera eorum, dexterainiquitatis. Quo-
cenlcs, Quisnampolerilsalvari? quid altcnderuiit ? Non rum filii ipsorumsicut novellmconslabilitmin juventute
facuttatcs, sed cnpidiiates. Viderunt enim etiam ipsos sua : filim eorum composilm,el ornatm sicut simililudo
pauperes, elsi non habenles pecuniam, lamen habere leinpli : cellaria eorumplena, eruclanliaexhoc in hoc :
avariliam.Elut noveritis non pecuniam in divite, sed oves eorum fecundm, multiplicanles in. exilibussuis ;
avaritiam condemnari, advertite quod dico : respicis boveseorumcrassi: non esl ruina tepis, nec exitus, ne-
illum divitem slantem juxta le; et forte in itlo est que clamor in plateis eorum (Psal. CXLIII,11-45).
pecunia et non est avaritia, in te non est pccunia et Quasi magnara felicitalem videntur habere pacis ler-
esi avaritia. Pauper ulccrosus , serumnosus, linctus a rense. Sed ille qui terrcnus est, etiara motus est, id
canibus, non liabens opem, non habens escam, non
habens forle ipsam vestem, ablatus csl ab Angelisin > Edd.,puniuntur.AtMss.,eulpanlur.
611 S. AUGUSTINlEPISCOPI 612
cst tanquam pulvis quem projicit ventusa facie lerrse. dia tua. Ego enimquid feci?Si recolas, prius fuiblasphe-
Denique quid in illis reprehenditur? Non quia ista mus et perseculoret injuriosus.Tu autem quid fecisti?
habuerint; nam el boni habent isla : 6cd quid? HoC Sed misericordiamconsecutussum , qttia ignorans feci
inlendite; ne passira diviles reprehendatis, el rursus (I Ttm. i, 13). Confite.bortibiin smculumquoniamfecisti.
ne de paupertate et de egestate proesumalis.Si enim 48. Et exspeclabonomen luum, quia jucundum esl.
non est prscsumendum de diviliis, quanto magis Amarum cst sscculum, sed nomen tuum juciindum.
nou est prscsumendumde paupertate, sed de Deo Etsi dulcia qusedamsunt in saeculo, sed cum amari-
vivo? In quo ergo isli notanttir? Quia bealumdixerunt tudine digeruntur. Praeponilur nomen tuum, non so-
populumcui hwc sunl. ldeo filii alieni, ideo os eorum lum magnitudinc, sed etiain jucunditate '. Narrave-
locutumeat vanilalem,el dexlera eorum dexlerainiqui- runt cienim mihi injusti delectaliones suas , sed non
tatis. Tu autem quid ? Bealus populus cujut ett Do* sicut lex tua, Domine (Psal. cxvm,85). Neque enim
minttt Deus ipsius. si nihil dulce essel martyribus, lantas tribulationum
16. [vers. 10.] Ergo isto damnato qui sperartl t« amaritudines oeqnoanimo sustinercnt. Amaritudoeo-
mullitudinedivitiarum suarunt, et prmvaluilin vanilate rum a quovis sentiebatur, dulcedinem eorum hon fa-
sua : quid enim vanius eo qui pulat plus valerenum- cile quisquamguslare polerat. Nomen ergo Deijucun-
mum quam Deum? Ergo isto damnato qui dixit bea- dum est amantibus Dcum super omnes jucunditates.
lum populum cui hmcsunl: lu qui dicis, Bealus popu- Exspectabonotnen luum, qttia jucundum est. Et cui
lut cujus est DominusDcus ipsius , quid de le scnlis? probas quia jucundum csl? Da mihi palatum cui ju-
quid libi speras? Ego autem, jam modo corpus illud cundum est. Lauda mel quanium potes, exaggera
audi; Ego autemsicutoliva frucliferain domoDei. Non dulcedinem ejus quibus ValuerisVerbis : homo ne-
unuS liomo loquiiur, sed oliva illa fruclifera, unde am- scicHsquid sit mel, nisi gustaverit, quid dicas nescit.
putali sunl superbi rami, et inserlus humilis oleaster Ideo magis ad experimentum le inviians psalmus,
(Rom. xi, 17). Sicut otiva ftuctifera in domoDei, Spe- quid ait? Gustale, et videtequoniamsuavisest Dominus
ravi in mitericordia Dei. llle quid? In muliitudinedi- (Psrt/.xxxii!,9). Gnstare non vis.et dicis, Jucundum
vitiarwnsuarum: ideo radix ejus evelletur de lerra vi- est? Quid jucundum esl? Si gustasti, in fructu tuo in-
ventiura. Ego aulem quia sicut olivafruelifera in domo veniatur, nonin solis vocibus,tanquam lantummodoin
Dei, cujus radix nulritur, non eradicatTtr,tperavi in foliis, nemaledictoDominiarescere tanquamilla ficul-
misericordiaDei. Sed forle modo? Nam et hine errant nca merearis(Malth, xxi, 49). Gustale,inquit, eividele
homines aliquando. Dcumquidem colunt, el nou sunt quoniamsuaviseslDominus.Guslale,el videle:tunc vidc-
jam similes isti Doech : sed quamvis de Deo prsesu- bilis, si guslaverilis. Honliniautemnon gustanli, unde
maiu, ad temporalia (amen; ut dicanl sibi, ColoDetim probas? Laudando jucundilalcm nominis Dei, quan-
meum, qui me facturus est divilem in terrb, qui mihi tacumquedixerist verba stint: aliud est guslus. Verba
filiosdalurus est, qui mihi tixorem daturus est. Talia laudis cjus audiunt et impii : non autcm guslaut
quidem non dat nisi Deus, scd non vult se propler lalia quamjucundum est, nisi sancti. Proinde isle sentiens
diligi Deus. Ideo enim sscpe isla dat et malis, ut dulcedineninominis Dei, et volens explicare, et vo-
aliud ab illo discant quserere boni. Quomodoergo tu lens ostendere, nec inveniensquibus : elenim sanctis
dicis, Speravi in misericordiaDei ? Forte ad tempo* non opus esl ul ostendat, quia et ipsi gustant et no-
ralia adipiscenda? Imo in mtemum, et in smculum runt; impii aulem sentire non possunl quod guslare
eaculi. Quod dixit in mternunl, repeiere voluit adjl- noluiit: quid crgo facit de jucunditale nominis Dei?
ciendo in smculumsmculi, ut confirmaret ibi repclen- Tulit se continuo a lurbis impiorum : Et exspeclabo,
do, quam fundatus essel in dilectione regni coelorum, inquil, ttomen tuum, qttia jucundum esl in conspeclu
el in spe seternscfelicitatis. sanctorumluoruni. Jiicundum csl nomen luum, scd
17. [vers.11.] Confitebortibi in smculumquoniamfe- non in conspeclu Impiorum : cgo quam dutce sit
cisli. Quid fecisti? Doech damnasli, Davidcoronasti. scio, sed liis qui guslarunt.
Confitebortibi in smculumquoniamfecisii,Magna cort-
lessio, quoniamfecisli. Qilid fecisti,nisi lisecipsa quse IN PSALMUM LII
supra dicta ul
sunt, tanquam oliva frtictilcra in domo ENARUATIO.
Dei, sperarem in misericordia in
Dei, seternum, et
SERMO (a).
in sseculumsscculi? Tu fecisti : impius juslificare se
4. [vers.1.] Psalmumislum vobiscum(ractandum,
non polest. Sed quis cst qui jusliflcai? Credenti, in-
in eum quanlum Dominus suggerit, siiscipimus. Jubet fratcr
quit, qui juslificat impium (Id. tv, 5). Quid ut et oral 9 ut possimus. Si quid feslinalione
e/iimhabes quodnonaccepisli?Si autemaccepisti,quid velimus,
forte prsetermiscro, imptcbit in vobis qui et nobis
gloriarisquasi non acceperis(I Cor. iv, 7)s qtiasi ex te
dare dignatur quod dicere potuerimus. Tilulus ejus
habeas? Absitut ego sic gtorier, ait isle qui oppositus
est : ln finempro Maeleth, inlelleclusipsi David. Pro
csl contra Doech, qui tolerat Doech in terra, donec
cmigret ilie de tabernaciilo, et eradicetur de lerra vi- 1 sicMss.At Edd.,nonsolumamaritudini,sed etiamju-
venlium. Non glorior quasi non acceperim, sed Iri cunditali.
2 sic potioresMss.AtEdd.,jubetefratres ut velimus,et
Dco glorior. Et confitebortibi quoniamfecisli, id est,
orate, etc.
quia lu fccisti, non ex meriiis mcis,sed ex miscricor- (n) Uabitusrogalu alicujusfotsilanepiscojii,
 613 ENARRATIO I.N PSALMUMLII. GU
Maeleth, sicut in bebrseoruminterpretationibtis nomi- vinco ? Facta sua Deo placere arbitraniur. Non ergo
num invenimus, videtur dicere, Pro parlurienle sive ait, Aliqnidicunt; sed, Dixit imprudens in corde suo :
dolentc. Quis autem in hoc ssecuto parluriat el do- Nonesl Deus. Qui usque adeo crcdunl esse Deum, ut
lcal agnoscnnt fidcles, quia inde sunt. Chrislus hic eidem Deo arbilrentur placere quod faciunt. Atqui si
parturit, Christus hic dolcl; caput est sursum, mem- intelligas prudens tguiaimprudens dixil iti corde suo,
bra deorsum. Neque enim non riarluriens et dolens Non esl Deus,si advcrlas, si intelligas, si discutias: qui
diceret: Saule, Saule, quid mepersequeris(Act. ix, 4)? putat Deo placerefacta mala, non eum putat Deum. Si
Quopersequente parturiebai, eum convcrsum parttt- enim Deus est, justus est; si justus esl displicet, ei inju-
rirc fccit. Namque ct ipse postca illuminatus est, et stilia, displicel iniquiias. Tu aulem cum putas ei pla-
illis qiuc persequebatur membris iiisertuSj eadem cere iniquiiatcm, negas Deum. Si enim Deus est cui
charilnle proegnansdicebat : Filioli tnei, quos iterum displicet iniquilas, libi autem non videlur Deus cui
parlurio, donecChristus(orineturin vobis(Gal. iv, 19). displicel iniquitas, non esl autetn Deus nisi cui displi-
Pro mcmbris igiltir Cbristi, pro corpore ejus quod est cet iniquiias, cum dicis iu corde tuo, Favet Dcus ini-
Ecclesiu (Coloss.i, 24), pro uno ipso homine, id esl quilatibus meis, nihil aliud dicis quam, Non est Deus.
pro ipsa imitale cujus caput sursum est, psalmus iste 3. [vers.2.] Referamus nos et ad illum inlellectum
cantatur. Gemit autem, et parturit, et dolet isle qui cl de ipso Christo Domino nostro, de ipso capilc
bomo. QUare, vel intef quos, nisi quia accepit et co- nostro occurril. Ipse enim cum in forma servi appa-
gnovil a capite suo, dicente : Abundabil iniquitas, et rerel in lerra, dixerunl qui eurn crucifixerunt: Non
refrigescet charilas multorum? Si aulem abundabitini- est Deus. Quia Filius Dei eral, ulique Deus erat. Sed
quilas, et refrigescel charilas multorum-,quis remane- illi qui corrupli sunt et abominabilcs facti sunt, quid
bit qui parlurial? Sequilur : Qui perseveraverilusque dixerunt ? Non estDeus: occidamus eum, non est Deus.
in finem, hic salvus eril ( Matlh. xxiv, 12,13), Unde Habes voceni ipsorum iu tibro Sapientisc : sed primo
esselmagnum perseverare, nisi inter moleslias et illos vide corruptos, ut possinl dicere in corde suo ,
tcntaliones et turbaiiones el scandala esset perseve- Noh eslDeus. Proemissoenim versu, Dixil imprudens
randum ? Nemo enitrt jubeiur bona tolerare. Sed pro in corde suo, Non esl Deus, lanquam causse qusere-
islo quia dicilur, et quia pro isto canlatur, videamus renlur tindc hoc possit dicere imprudens, subjecil:
quidsil. Proislo increpantur hic Iiomines inlerqiios Corruptisunt, et abominabilesfacti sunt in iniquitatibus
gemitur, inter quos dolctur, et consolatio dolc.nliset suis. Audi illos corruptns. Dixeruut enim apud se nOn
parturientis in Psalmi fine depromilur et exprimitur. recle cogitanles : coepilcorruptio a mnla flde, inde
Qui sunt ergo inter quos parturimus et gemimuS) si ilur in turpes mores, inde in acerrimas iniquitales,
in corporc Christi sumus; si suh illo capite vivimus, gradus isti sunt. Quid enim apud se dixerunt cogi-
si in membris ejus deputamur :qui sunt, audi. tanles non recte? Exiguum et cttmtmdioest vita notlra.
2. Dixit imprudens in corde suo : Non est Deus. Ab bac mala flde sequitur illud quod et Aposlolus
Tale genus est hominum, inter quos dolet et gemit dixit : Maitditcemuset bibamus, cras enim moriemur
corpus Chrisli. Si tale hoc hominum genus est, non (I Cor. xv, 32). Ibi autem latius luxuria ipsa descri-
mtiltos parturimus: quantum videtur occurrere cogi- bitur : Coronemus nos rosis, antequain marcescant;
taiionibus noslris, perpauci sunt; et difOcileest ut ubique retinquamussigna tmtilim nostrm. Post illam
incurrainus in hominem qui dicat in corde suo, Non descripiam latius luxuriam, quid scquilur? Occida-
est Deui(Psal. xm, 1): tamen sicpauci sunt, ut inter mus pauperem justwn (Sap. n, 1-20) : hoc est ergo
mullos timendo hoc dicere, in corde suodicant, quia dicerc, Non est Deus. Lenia videbantur jam diidimi
oredicerenon audent. Non ergo multum est quod loqui: Coroneimisnos rosis,antequam marcescant,Quid
jubemur lolerare; vix invcnitur : rarum hominum dclicatius, quid lenius? Sperares de hac lenitate cru-
genus est qui dicant m corde suo, Non ett Deus. An ces, gladios? Noli mirari, lenes sunt et radices spina-
vero alio inlellectu discussum invertitur esse in pluri- rum; si quis eas contrectet, non pungilur : sed quo
bus, quod in paucis et raris et pene in nullis esse pungeris inde nascitur. Corrupti ergo isti et abomina-
putabamus ? Prodeant in raediura qui male vivuni, biiesfacti sunt in iniquilatibussuis. Dixit imprudens in
inspiciamus facta flagiliosorum, facinorosorum sce- cordesuo : Non est Deus. Si Filius Dei est, descendat
leralorumque hominum, quorum magna turba csi; de.cruce (Matth. xxvn, 40). Ecce aperte dicere : Non
qui fovent quotidie peccata sua, qui faclisin consue^ esl Deus.
tudinem versis etiam verecundiam perdiderunt : 4. Sed quomodo inler illos gerait corpus Chrisii ?
hsec lanta hominum muttitudo est, ut inter eos Gemuerunt inter illos Apostoli qui tunc fuerunt, ei
positum corpus Christi, vix audeat reprehendere discipuli Christi: ad nos isti quid pertineht? quomo-
quod non cogitur admitlere, et pro magno sibi do inler hos nos parturimus? Adhuc sunt qui dictint;
putet servari integritatem intiocenlise, ne faciat Christus non est Deus. Hoc dicunt Pagani qui reman-
quod culparejam per consuetudinem, aut non abdeat, serunt; hoc ipsum dicunt ipsi Judsei, qui ad tostimo-
aut si ausus fuerit, facilius erumpat reprehensio et nium confusionis suacubique diffusisunt; hoc dicunt
reclamatio eorum qui raale vivunt, quam vox libera et haeretici niulli. Namque el Ariani dixerunt, Non
eorum qui bene vivunl. Et isti lales sunt, ut dicant iii est Deus : Eunomiani dixerunt, Non est Deus. Huc ac-
corde suo : Non est Deus. Tates convinco. Undc con-J^ cedit, fratres, quia et illi dc quibus paulo anle diii,
61S S. AUGUSTINIEPISCOPI 616
JVonest Adsit ipse, el donct nobis ut quod cor nostrura fecit
qui male vivunt, nihil alitid dicunl quam ,
Deus. Cum enini dicimus eis Christuni venlurum ju- concipere, faciat cl parere. Apostolus dicil: Nos au-
dicem ad judicium , quod dicunt Scripluroe quacnon lem non spiritum hujus mundiaccepimus,sed Spirilum
fallunt : illi atitem magis aurcm prxbenlcs serpenli qui ex Deo est, ttt sciamusquma Deodonatasunl nobis.
IIoc Spirilu crgo quo cognoscimusquaea Deo donaia
suggerenli, Non tnorle morieris(Gen. 111,4 ), quod
dixeral in paradiso conlra veritatem Deiconslituentis sunt nobis, discernimus inler nos et eos quibus haec
et dicenlis, Morle morieris(Id. n , 17); ita faciunt donaia non suni, el ex nobis illos cognoscimus.Quia
mala, ut dicaitt sibi : VenietChristus, et dabit iudul- si nos aliquod bonum babere non poiuisseinlelligi-
gcntiam omnibus. lta ergo mendax cst ille qui dixit mus, nisi illo donnnte el largiente a quo sunt omnia
quia separabit iniquos ad sinislram, separabit justos bona; simul videmusnibil tale posse habere eos qui-
ad dexteram; justis dicet, Venite,benedictiPntris tnei, bus hacc Deus non donavit. Isla dignoscenlia nobis
perciprle regnum quod paralum esl vobis ab origine ex Spiritu Dei est; et eo quo videmus hoc, Deusvi-
mundi; iniquis diccl, lle in ignemmtermtmqui para- det; quia id Deus facit ut videamus. Hinc enim di-
lus est diaboloet angelis ejus ( Matth. xxv, 34 , 41). clum csl et illud, Spiritus enimomniascrutatur, etiam
Quomodoergo omnibus dabit indulgenliam? Quomo- attiiudinemDei (I Cor. n, 12,10): non quia ille scru-
do neminem damnabil? Ergo meniilur. Iloc cst di- laiur qui novit nmnia, sed quia libi donalus cst Spi-
cere : Non est Deus.Vide ergo ne forte lit mentiaris. ritus, qui et te scrutari facit: et qtiod dono ipsius lu
Tu enim homo es, ille Deus : Deus enim verax, omnis facis, ille facere dicitur; quia sine illo tu non faceres.
autem homo mendax (Psal. cxv, 11). Sed quid de Ergo Deus facere dicilur, cum tu facis. De dono Spi-
istis, o corpns Chrisli? Separa te inlerim cordc ct rilus filiorum, quibus daius est Spiritus Dei, respi-
vitn, nec imileris, nec assuescas, nec annuas, nec ap- ciunt superfilioshomiiium,ul videant si est inlelligens
probcs : magis autem et rcdargue. Quid enim attendis aul rcquirens Deum: sed quia id dono Dei el Spiritu
ad istos qui hscc dicunt? Corrupti sunl, et abominabi- Dei faciunt, Denshoc facere dicitur; vclut prospicere
let facti tunl in iniquitatibttssuis : non est qui facial cl videre. Quare autem de cmlo, si hoc homines fa-
bomm. ciuut? Quia dicil Aposlolus, Noslra aulemconversatio
: 5. [vers. 3.] Domiitusde cmlo prospexilsuper filios in ctelisesl (Philipp. in, 20). Unde enim hoc facis ut
hominum, ttl videret si est inteUigensaut teijuirens videas, unde prospicis ul intelligas? nonne corde? Si
Deum. Quid est hnc , Corrupti sunt, el abominabiles corde hoc facis, christiane, vide si sursum cor ha-
facti tunt isti omnes qui dicunt: Non est Deus? Et beas. Si sursum cor habes, de cmlo in terram pro-
quid? hoc latebot Dettm, talcs esse fattos? aut vero spicis. Et quia hoc dono Dei facis, Deusde cmlo pro-
nobis eorum inteiior cogitatio aperiretur, nisi ab illo spicit super filios hominum. Ula igilur quaestiopro
dicerelur? Si ergo novcrat, si sciebat, quid cst lioc modulonostro sic solula esl.
quod dicttim est, quod de cmlo prospexitsuper filios 6. [vers.4.] Quid cst quod prospicientes agnosci-
Itomintim, ut vidcret si est intelliijens aiit rcquirens mus? Quid csl quod prospiciens Deus itgnoscil?quid,
Deum? Quaercnlis enim vorba siml, iion scicntis : quia bic donat, aguoscit? Audi quid : Quia omnesde-
JDeusde cmlo prospexilsuper filioshominum,ul viderel ctinaverunt, simulinuliles facti sttnl: non esl qui faciat
si esl inlelligensaul requircnsDettm. Et lanquam in- bonum, non est usqtte ad unum. Qua: igilur illa alia
veniret quod quacsiviiinspiciendo, ci de coeloprospi- quoestiocst, nisi quam paulo ante commemoravi? Si
ciendo, dicit scnlentiam : Omnes'declinaverunt,simul IIO»est qtti faciat bonum,nonesl usqttead ununi, nemo
inuliks (acti sunt: non est qui faciitlbonum, non est restat qui gemai inler malos. Exspccta, inquil Domi-
' usque ad unuin. Duoeqiiscstionesoriunlur aliquanlum nus; noli cilo ferrc sententiam : donavi hominibus
difficiles. Si enim respicit de ccelo Deus, ul videat si bene facere, sed ex me, inquit, noncx se; ex se enim
est inlelligens aut rcquircns Deum; subintrat cogila- mali sunl: filii hominum sunt, quaudo male faciunl;
tio imprudcnti, qnia non omnia novit Deus.Hoecuna quaudo bcne, filii mei. Hoc cnim facit Deus, ex filiis
quaestioest: quoeest allcra? Si non est qui faciat bo- hominum filios Dei: quia ex Filio Deifecit filiumho--
num, non cst usque ad unum , quis est ille qui par- minis- Videte quse sit illa participatio : promissa est
turit iulcr malos? Illa ergo sic solvitur quacstio,quia nobis participatio divinitalis; mentitur qui proraisit,
plcrumque ita loquitur Scriptura , ut quod dono Dei si non est prior factus particeps morlalitatis- Filius
creatura facil, Deus facere dicalur: ut, verbi gralia, cnim Dei pariiceps morialilalis cffeclus est, ut mor-
cum misercris pauperis, quia dono Dei facis, Deus talis houio fiat particcps divinitalis. Qui libi promisit
misereaiur : cum cognoscis qui sis, quia illo allucente communicaiidum lecum bonum suum, prius lecum
fncis, si is es qui dicas, Tu illuminabis lucernam communicavitmalum luum : qui tibi promisit divini-
. tneam, DomineDeus meus, illuminabis lenebrastneas talera, ostendit in le cliarilatem. Ergo lolle quod ho-
(Psal. xvii, 29); quod co donante et facienle cogno- mines filii Dei sunt, remanet quod filii lioinii.um
veris, illc cognoscit. Nam unde est, Tental vos Domi- sunt: Non est qui faciat bonuin,nonest usquead unum.
nus Deus vesler ul sciat si diligatis illum (Deut. xm, 7. [vers.5.] Nonne scientomnesqui operanlur ini-
3)? Quid est, ut scial? Ut dono suo scire vos faciat. quilatem, qui devorant populum tneumin cibo panis ?
Sic ergo el bic, Deusde cmloprospexilsuper filiosho- Nonne scient? nonne illis ostendetur? Dic, minare,
tninum, ut videretsi est intelligensaut requirensDeum. loquere ex parluriente et dolenle. Populus cnim tuus
617 ENARRATIOIN PSALMUMLll. *18
devoralur in cibo panis. Est ergo hic poputus Dei qui non implet arcam, sed pectus. Quid tibi prosunl exle-
devoratur. Certe non etl qui faciat bonum, non esl riores divitiocsi te inlerior premit egestas ? Ergo isti
usque ad unttm. Respondelur ex illa regula. Sed iste qui propier saecularia commoda, qui propter terrena
populus qui devoralur, isle populus qui patitur malos, bona, qui propter vilam prsescntem et terrenam feli-
iste qui gemit et parturit inler malos, jam cx filiis citatem invocant Deum, non invocant Deum.
hominum filii Dei facti sunt: ideo devoratur. Consi- 9. Propterea quid de illis sequitur ? I6i timuerunt
lium enim inopis confudistis, quoniam Dorainus spes timore,ubi non erat timor. Numquid enim limor est,
ejns est (Psal. xm, 6). Plerumque enim ut devorelur si quis perdat divilias? Non est ibi limor, et ibi lime-
populus Dei, lioc ipsum in illo conlemnitur, quia po- tur. Si quis aulem perdat sapientiam, veretimor est;
pulus Dei cst. Rapiam, inquit, et exspoliem; si chri- ct ibi non timelur. Audi, dignosce, tales intellige:
stianus cst, quid mihi faclurus est? Loquitur pro illo, commendatur nescio cui saccellus; non vult reddere, j
qui loquitur pro parturiente, et minatiir dcvoranlibus, pro suo computat, non putat posse repeti, jam pro
dicens, Nonne scientomnesqui operantur iniquitatem? suo habebit, reddere detreclat. Videat quid timeat
Nam et ille qui videbat furem, et concurrebat cum amittere, et quid nolit habere : in dubium veniunt
co, et cum adulteris portionem suam ponebat, sedens pecunia et fides; quaspretiosior est, ibi gravius dam-
adversns fralrem suum dclrahebat, et adversus filium nnm timendum est. Tu autem ut aurum teneas, fidem
malris suae ponebal scandalum , dixil in corde suo: perdis : graviore damno perculeris, et tu de lucro
Non est Deus. Ideo hoc illi dicilur, Hmc fecisli, et la- loctatuscs : ibi timuisti limore, ubi non eral timor.
cui: suspicatuses iniquilatem,quod ero lui similis: hoc Redde pecuniam : parum dico, Redde; perde pecu-
est, non ero Deus, si ero tibi similis. Sed quid sequi- niam, ne fidem perdas. Tu reddere pecuniam li-
lur? Arguam te, et staluam le anle faciem tuam (Psal. muisli, et fidem perderc voluisti! Marlyres non alie-
XLix,18-21). Sic et hic, Arguamte, el staluam te ante nam tuterunt; sed etiam suam, fldem ne amitlerent.
faciem tuam. Non vis modo nosse ut tibi displiceas, conlempserunl: et parum fuit perdere pecurtiam,
nosces ut plangas. Non enim non demonstraturus est quandoproscripti sunt; perdiderunt et animam suam,
Deus iniquis iniquitatem suam. Si non est demonstra- quando passi sunt: perdiderunt animam, ut in vitam
lurus, qui erunt qui dicluri sunt : Quid nobis profuil sclcrnam invenirent cam (Matlh. x, 39). Ergo ibi ti-
superbia, et divitiarum jaclantia quid conlntit nobis muerunt ubi limendum est. Illi vero qui Christum
(Sap. v, 8)? Tunc ergo scient qui modo scire nolunt. dixerunt, Non esl Deus, ibi limuerunt ubi non erat ti-
Nonnescientomnes qui operanlur iniquitalem, qui de- mor. Dixerunt cnim : Si dimiserimuseum, venienlRo-
vorant populum meumin cibo panis? Quid addidit, in mani, et tollent nobisel locum et regnum(Joan. xi, 48).
cibo panis ? Tanquam panem manducant populum 0 stultitia et imprudentia, dicens in corde suo : Non
meum. Cxtera enim quse manducamus, possumus est Deus! Timuisli perdere terram, perdidisti ccelum:
modo illa, modo illa; non semper hoc olus, non sem- timuisti ne venirent Romani, et tollerent tibi locum
per hanc carnem, non scmper hsec poma: semper au- et regnum; numquid tibi lollerent Deum? Quid ergo
lem panem. Quid est ergo, devorant populum meum restal?Quid, nisi ut fatearis quia tenere voluisti et
in cibo panit? Sine intcrmissione, sine cessatione dc- tenendo male amisisli? Perdidisti enim et locum et
vorant, qui devorantpopulum meumin cibo panis. gentem occidendo Christum. Maluistis enim Chri-
8. [vers. 6, 7.] Deum non invocaverunt.Consolalur stum occidere, quam locum perdere; et perdidistis
gementem, et maxime ex commemoratione ', ne imi- locum cl gentem et Chrislnm. Timendo occiderunt
tando malos qui plerumque prosperantur, delectet Christum : sed quare hoc ? Quoniam Deus dissipavit
fieri malum. Servatur tibi quod tibi promissum est : ossahominibusplacentium. Volenles placere homini-
spes illorum prsesens est, tua fulura est; sed illorum bus, timuerunt perdere locum. Christus autem ipso
fluxa, tua certa; illorum falsa, lua vera. llli enim de quo dixerunl, Non est Deus, maluit displicere ho-
Deumnon invocaverunt.Nonne quotidie tales rogant minibus talibus, quales illi eranl; filiis hominum,
Deum? Non rogant Deum. Attendite, si possum hoc non filiis Dei maluit displicere. Inde dissipata sunt
dicere adjuvante ipso Deo. Deus gratis se vult coti, ossa eorum, itlius ossa nemo confregit. Confusi sunt, '
gratisse vultdiligi.hocest casleamari; non propter- quoniamDeus sprevit eos. Revera, fratres, quantum
ea se amari, quia dat aliquid praeter se, sed quia dat ad illos attinet, magna illis accessit confusio. In quo
se. Qni ergo invocal Deum ut dives fiat, Deum non loco crucifixerunt Dominum, quem ideo crucifixerunt
invocat; hoc enim invocat quod ad se vult venire. ne pcrdcrent et locum et regnum, non ibi sunt Ju-
Quid enim est invocare, nisi vocare in se? In sc ergo daci.Deus ergo sprevit eos: et tamen spernendo ad-
vocare, hoc dicilur invocare. Nam cum dicis, Deus monuit illos ut convcrtantur. Modol cognoscant
da mihi divitias; non vis ut ipse Deus ad te veniat, Christum, et dicant, Deus est; quem dixerunt, Non
sed vis ut divitiae veniant ad te. Quod vis ut ad le esi Deus. Redeant ad haereditatem palernam, ad hao-
veniat, boc invocas. Si aulem Deum invocares, ipse reditatera Abrahac,Isaac el Jabob; possidcanl cum
ad te veniret, ipse esset divitise tuae. Nunc autem vis ipsis vitam seiemam, elsi vitam temporalem araise-
habere arcam plenam, et inanem conscientiam : Deus
1 Nostri omnes Mss.,el lamen frangendoadmonuit.E|
1 AliquotMss.,ex comparalione.Nonnulli,ex commora- pleriqueprosequuntursic : quoconvertantur,qttomodoco-
tionc. qnoscant,etc.
SANCT.AuGtiST. IV. (Vingt.)
 619 S. AUGUSTINlEPISCOPI 69.0
runt. Quare hoc? Quiaex filiis hominum facti sunt mus eos in gcnere humano, si Psalmum inlelligere
filii Dei. Nam quamdiu manent et nolunt, non est qui volumus. lnveniamus hic primo David lalentem, et
faciat bonum, non est usque ad unum : confusi sunt, inveniemus ei adversarios florentes. Altende David
quoniamDeussprevit eos.Et tanquam ad ipsos conver- latenlera : Morluienimesiit, dicit Aposlolus mcmbris
sus ait, Quis dabit ex Sion salutare Israel ? 0 stulti! Christi, et vita vestraabsconditaestcumChrisloinDeo.
Increpalis, insuttatis, colaphizatis, spulis illinilis, Isti ergo la(entes quando erunt florentes? Cu/ztChri-
spinis coronatis, in cruccm crigitis: quein? Quis da- tus, inquit, apparuerit vila veslra, tunc et vos cum illo
bil ex Sion salulare Israel? Nonne ipse quem dixistis, apparebilisin gloria (Coloss.m, 3, 4). Quando erunt
Non est Deus? In averlendoDeus caplivilatem populi isti florentes, lunc erunl illi Ziphaei aresccntes. Cui
sui. Non enim avcrtil caplivilatem populi sui, nisi qui namque flori illorum comparetur gloria, altendite :
voluit inter veslras manus esse captivus, Sed qui Omnis caro fenum, et omnishonorcarnis ut flos feni.
hoc inleltigent? ExstiltabitJacob, et tmlabilur Israel. Quis finis? Fenum aruit, et flos decidit.Ubi lunc erit
Vere Jacob et vere Israel, minor ille cui servivit David? Yide quid sequilur : Verbum aulem Domini
major (Gen. xxv, 23), ipse exsuliabit, quia ipse co- manetin mternum (Isai. XL,6, 8). Illa ergo duo ge-
gnoscet. nera hominum sunl, quoe cl distinguerc debetis, et
eorum allerum eligere. Quid enim tibi prodesi nossc,
si eligere piger es? Etquidem nunc eligendi poteslns
IN PSALMUM LIII adjacet: veniet tempus quando libi polestas deerit
ENARRATIO. eligendi, cum jam Deussentenliam non differetjudi-
randi. Qui sunt enim isli florentes Ziphai, nisi cor-
SERMO A DPOPULUM.
pus illud Doech Idumaei, de quo jam loculi sumus
1. [uers. 1, 2.] Psalmi hujus titulus habet fructum Charitati Vestracantc paucos dies(a): de quodictum
prolixitatis suae, si intelligatur: et qnia Psalraus bre- est, Ecce homoqui non posuilDeum adjutorem suum,
vis est, compensemns in mora tiluli quod in Psalmo ted speravit in mullitudine diviliarumsuarum, et proy-
non immorabimur. Inde enim pendet omnis versus valuiiinvanitale sua? isli sunt florentes fllii sseculi,
qui cantatur. Si quis itaque agnoscat quod in domus quos modo ex Evangelio audislis quia in sua genera-
fronte prsefixtun est, securus intrabit; nec cum in- tione ' astuliores sunt filiis lucis. Etenim ipsi viden-
traverit, errabit. Hoc enim in ipso posle prsenolatum tur prospicere in poslerum, quo nesciunt ulrum ve-
est, quomodo interius non errelur. Titulus ejus sic se niant. Audistis quid fecerit domino suo villicus ille
habet: /n finem, in hymnis, inlellectvs ipsi David, faciens sibi * bonum de re domini sui, et largicns de-
cum venerunlZiphmi, et dixerunl ad Saiil: Nonne ecce bitoribus iliius, ut cum amolus esset a villicatione,
David abscondilusest apud nos? Quod Saiil pcrsecu- susciperelur ab eis. El quamvis fraudem fecerit do-
tor erat sancti viri David, optimc novimus : qnod mino suo, tamen cor ejus laudavit dominus ejus, non
non ad vitam, attendcns ad damnum
figuram gerebal Saiil temporalis regni, suum, sed ad cjus ingeniura.
sed ad mortero pertinenlis, ct hoc Veslroc Charilati Quanto magis nos debemus, ipso Domino nostro Jcsu
nos commendasse meminimus (a). Itemque quodipse Christo admonente, facere nobis amicos de mammo-
David flguram gerebat Christi, vel corporis Christi, na iniquitalis (Luc. xvi, 8, 9)? Maminona cnim divi-
el nosse debetis, el recolerc qui jam nostis. Quid tise inierpretaiiliir. Nostracaulem divilioc ibi sunt,
ergo Ziphsei? Vicus qtiTdamcrat Ziph, ctijus habita- ubi est domus noslra octerna in ccelis. Proinde pecu-
tores Zipha-i, in quorum rcgione se absconderat Da- niam temporalem illi appcllaiUdivitias, qui nisi tem-
vid cum eum vellet Saiil invenire et occiderc. Isti poraliter florere non possunt, nec in ajternum sibi ex
ergo Ziphsei cum hoc cognovissent, prodidcrunt eum his amicos facere volunt, quia veras divitias non no-
regi persecutori, dicentcs, Nonne ecceDavid abscon- verunt. tlas ergo divilins sola 3 iniquilas pulat, flo-
dilus est apud nos (I Reg. xxm, 14, 15, 19)? Niliil rens ad lempus ut fenum. Hi sunt Ziphsei inimici
quidem profuit illis proditio eorum, et ipsi David David, florentes in sseculo.
\ nibil obfuit. Namque animus eorum malignusdemon- 3. Hos aliquando atiendunt etiam filii lucis infirmi,
' straius est: Saul vero nec post eorum prodilionem et nutanl eis
pedes, cum viderint malos fclicilate tlo-
potuit comprcliendere David ; sed potius in ipsius rere; et dicunt apud seipsos : Quid mibi prodest in-
regionis quadam spelunca, cum ejus manibus dalus nocenlia? Quid mihi confert quod Deo servio, quod
esset occidendus Saul, pepercit ibi David, et quod mandata ejus custodio, quod neminem premo, nemini
habebat in poteslate non fecit ( Id. xxiv, 4-8). Ille aliquid rapio, nulli noceo, quod possum praesto? eecc
autem quserebat facere quod in potestate non habuit. haec omnia facio, et florent illi, ego laboro. Quid
Ziphsei ergo viderint illiqui fucrint: quos nobis Psal- enim ? El tu Ziphacusvelles csse 1 Florent in sseculo,
mus ex illorum occasione intelligendos offerat, vi- arescent in judicio, et post ariditalem in igncm oetcr-
deamus. num mittentur : boc velles ct tu? Ignoras quid (ibi
2. Si quseramusergo quid inlerpretentur Ziphaei,
1
invenimus Florentes. Florenles ergo nescio qui ini- nere.Probaenotsaiwss.,insuoastutiores.Quidamin suo ge-
mici erant sancto David, florcnlcs lntenli. Invenia- 2 omnespropeMss.,se.
3 SicMss.At Kdd.,solas.
(n) supra, inEnar.in rsal. LI,n. 1 cl 2. (a) vide supra, Enar.Psal.u, n. 13.
6-21 ENARRATIOIN PSALMUMLHI. 622
promiseril qui ad te venitl, quid in seipso hic osten- mitas socculi,noli extolli: nam si elatus ex illa fueris,
diiil?Si llos Zipbseorumappetendus esset, ipse Do- cades in florem Ziphaeorum. Sic enim mulier quse-
minus luus uonne et in hoc saeculo floruisset? Aut dam sancta Eslhcr in illo tunc popnlo Judseorum,
vero deerat ilti hic posse florere ? Sed hic maluit inter cum essel uxor rogis alienigenac,ventum est ad peri-
ZipbacosIntere, ei dicere Pontio Pilato interroganti, culum civium, ut deprecaretur regem pro civibqs
tanquam et ipsi flori Ziphseorum, et suspecto de suis; ccepit orare, et in ipsa oralione eonfessa eslilla
re^no ejus : Regnum meum non est de hoc mundo orania insignia regalia sic sibi esse velut pannum
(Joan. XVIII,36). Ergo liic latebat: et omnes boni menstruatse (Esther xiv, 16). Si bsec multeres pos-
lalenl bic, quia bonura eorum intus est, absconditum sunt, viri non possunt? Et si hsec potuit mulier Ju-
est, in corde cst, ubj fides, ubi cbarilas, ubi spes, doea,non polerit Ecclesia christiana ? Hoc ergo dixe-
ubi tliesaurus illorum. Numquid hsec bona apparent rim Charilali Vestree: Divkimsi ajfluant, ne apponatis
in sscculo? Et baec bona Iatent, et horum bonorum cor (Psal. LXI, 11). Abundent licet, et sequatur te
merces latet. At vero diguitas sseculi quomodo alba prosperitas saeculi, tu mari noli credere, nec ridenti.
est?Nitet ad tcmpus : numquid semper nitebit? Her- Divitiscsi affluant, si abundent, calca eas, et suspen-
ba est hiemalis, usque ad oestalemviret. Non ergo fiat dere ex Deo luo. Cum enim eas subler te habueris,
in animo quod in alio psalmo invenimus. Coniitelur et ex illo pependeris, cum fuerint subtractse, non ca-
enim quidam prope se cecidisse nulanlem, et labassc des. Ne forle per malatn cogitaiionem minimeque
gressus suos ambulantes in via Dei, dum aspiceret cbristianam fiat in le quod dicitur in alio psalmo,
florem quemdam feliciialemque iniquorum : et post- commemoratofloreZiphaeorumistorum :Nimis, inquit,
eaquam cognovit quid iniquis in finem servaret profundm faclm sunt cogitaliones tum, Dico dicitur,
Deus, et quid juslis laboranlibus promiitercl qui fal- Nimis profundm factm sunt cogilaliones tum : vir iro-
lere non potest, agens gratias de hac cognitione, ait: prudens non cognoscet, et stullus non intetliget hmc.
Quam bonusDeus lsrael rectis corde! Quare hoc dicis? Quid non intelliget? Curo exorientw peccalares ticut
Mei autem, inquit, pene commoti sunt pedes. Unde? fenum, et prospexerint' omnes qui operantur iniquita-
Quia zelaviin peccatoribus,pacem peccaiorum intuens. tein, ul inlereanl in smculumsmculi (Psal. xci, 6-8).
Confirmati sunt aulem gressus ejus, postea quam in- Delectavit eos flos malorum : dixerunt apud se, Ecce
lellexit iu novissima. Quod enim in eodem psalmo rnali florent, puto matos amat Deus : et deleclali
paulo post dicit, Roc labor est ante me : id est, ma- tcmporali llore iniquorum, conversi sunt ad iniqujta*
gna mihi quseslio surrexit in corde, quare homincs tem, ut inlerirent. Non »d lempus sicut illi florent,
male faciunt, et in ssecuto florent; multi autem bene sed in sseculum sseculi. Undc hoc? Quia vir impru-r
agunt, et in bac terra laborant. Qusestioergo ista cum dens non cognoscet,et slultus non intelliget hmc, non
magna esset ante oculos meos, et laboriosa ad in- intrans sanctuarium Dei, ut intelligat in novissiraa.
vesligandum; Laboresl, inquit, anie me, donecintroeam Et quia difficilis est aliquantulum intellectus hic inde
in sancluarium Dei, et inlelligam in novissima (Psal. coepitpsalmus istc, ul David lateret inler Zipliaeos,
LXXII,1-17). Quse suiit ista novissima ? Quae,nisi nec dclectaretur flore Ziphseoruro; sed eligeret po-
quse scimus jam in Evangelioprsenunliata? Cum enim lius inter illos humilitatem, ut haberet apud Deumj
venerilFilius hominis, congregabunluranle eum omnes absconditam claritalem. Quid ergo ei tribuitur iq hoc
gentes; et separabit eos, sicut paslor segregal oves ab titulo ? ln finem,in hymnis: hoc est in lautlibus. Qui-.
hmdis: oves ponet ad dexteram, hmdos ad sinistram bus laudibus ? Dominusdedit, Dominus abslulit; sicut
(Matlh. xxv, 31-53). Ecce jam illi Ziphaci separa- Dornino placuit, ita factum est : sit nomen Domini
bunlur : flamma sequilur separationem. Ubi est flos benedictum (Job l, 21). Quasi aruisse videbalur, per-
eorum qui jam ad sinislram slabunt? Nonne tunc in- dita omni substantia? Absit. Folia ceciderant, radix
gerniscenl? nonne lunc scra pcenitentiatorquebuulur, vivebat. Ergo, /n finem, in hymnis. Quid, Intellectus
et dicent: Quid nobis profuit superbia, et divitiarum ipsi David? Intellectus conira illud: Vir imprudens
jaclanlia quid conlulil nobis? Trantierunt omnia illa non cognoscet,et stullus non inlelligel hmc. Intelleelus
lanquam umbra (Sap. v, 8, 9). 0 Ziphseiad sinistram ipsi David, cumvenerunt Ziphmi, el dixerunt ad Saul:
stantes, sero posnitet vos in umbra floruisse! Quare Nonne ecceDavid absconditus est apud nos? Et sit
David, quem prodebalis inter vos latere, non agnosce- absconditus apud vos, dummodo non floreat sicut
balis? Tunc enim si corrigercmini, dolor istc infru- vos. Audi ergo vocemcjus.
cluosus non esset. Est enim dolor fructuosus, est in- 4. [vers. 5.] Deus in nominetuo satvumme fac, et
frucluosus; fructuosus dolor nunc est cumte accusas, in virluletua judica me. Hoe dicat Ecclesia latens in-
cum in te reprehendismalosmores tuos, cum reprehen- ter Ziphseos.Hoc dicat corpus chrislianum habens in
sos persequcris, persecutos excludis, illisqne exclusis occulto bonum morum suorum, sperans de occullo
muiaris, exuens te veteremhominemet induens novum, mercedem merilorum suorum; hoc dicat: Deusin na*
eligcnspoiiusChristiopprobriumquamflorem Ziphsco- mine luo sttlvumme fac, el in virlule lua judica nte.
rum. Porro si libi contigerit habenli in occullo bo- Venisli, o Chrisle, humilis apparuisli, contemptus es,
ntim luum et latenli inler Ziphseos, habenti etiam flagellatuses, crucifixus es, occisus cs : sed tertiodie
in occulto promissionem mercedis tuse, aliqua subli- resurrexisti, quadragesimo die in ccelum ascendisti,
1sicEr.et pleriqueMss.Nonnullivero, a Deot>ent'.Lov., 1 SicomnesMss.AtEdJ., prolongatifuerint.
atl teveniet.
 g2S S. AUGUSTINIEPISCOPI C24
sedes ad dexleram Patris, et nemo videt. Spiritum ad insipienliammihi (Psal. xxi, 2, 3): id est, el no-
tuum inde misisti, quem acceperunt digni; impleti cte clamavi, et non cxaudisti; et lamen hoc ipsum
amoretuo.laudemipsiushumilitalisluse per mundum quod non exaudisii, non ad insipientiam mihi non
nomen luura video excel- exaudisti, sed magis ad sapientiam non exaudisti, ut
gentesque prsedicaverunt:
lere in genere humano, sed tamen infirmus nobis intelligerem quid a le petere deberem. Ea enim pe-
es. Neque enim et ille doctor Gentium tebam quse malo meo forlassis acciperem. Petis di-
prsedicalus
dixit aliquid inter nos se scire, nisi Chrislum Jesum, vilias, o homo ! quanli sunt eversi per divitias suas!
et hunc crucifixum (1 Cor. «, 2), ut ejus eligeremus Unde scis utrum tibi sint profuturse divitise?Nonne
Ziphseo- multi pauperes lutius Ialebant; divites facti, mox ut
opprobrium, magis quam gloriam flprentium
rum. Verumlamen de illo quid ail? Etsi mortuusest lucere coeperunl, praeda forlioribus fuerunl? Quanlo
ex infirmilale, sed vivitex virlute Dei (II Cor. xm, 4). melius laterent, quanto melius nescirentur , qui cce-
Venit ergo ut moreretur ex infirmitate, venturus est perunt quseri, non propter quod erant, sed propler
ut judicet in virtute Dei: sed per infirmitatem crucis qtiod habebant! In his ergo lemporalibus , fralres,
clarilicalum est nomen ejus. Quisquis non crediderit admonemus vos et exhortamur in Domino, ut non
in nomen clariflcalum per infirmilatem, expavescet petatis aliquid quasi fixum, sed quod vobis Dcuscx-
ad judicem cum venerit in virlute. Neautem quondam pedirescit. Quid enim vobis expediat, omnino ne-
ille infirmus, cum venerit fortis, ventilabro illo ad scitis. Aliquando quod putatis prodessc, obest; ct
sinistram nos mittat; salvet nos in nomine suo, et ju- quod putatis obesse, boc prodest. jEgri enim estis ,
dicet nos in virlute sua. Quisenimhoc tam temera- nolile medico diclare qusc vobis medicamcnta velit
rius optaverit, ut dicat Deo, Judica »ie?Nonne pro apponere. Si doctor genlium Paulus apostolus dicit,
maledicto dici solet hominibus : Judicet te Deus? Ita Quid enim oremussicut oportel, nescimus(Rom. vm,
in virlute sua;
plane est matedictum, si judicat te 26); quanto magis nos ? Qui tamen cum sibi videre-
sed si non te salvaverit in nomine suo : cum vero in tur ipse prudenterorare, ut ab eo auferretur stfmulus
nomine praecedentesalvaverit te, salubriter in virtule carnis, angelus salanse qui eum colaphizabat, nc in
consequenle judicabit. Securus csto : judicium illud magnitudine revelalionum extolleretur, quid audivit
non tibi erit punitio, sed discretio. Nam et in quodam a Domino? Numquid factum est quod volebat? Non*;
psalrao ita dicitur : Judica me,Deus, et discerne cau- ut fieret quod expediebat. Quid ergo audivit a Do-
tam meam de genle non tancta (Psal. XLII, 1). Quid roino? Ter, inquit, rogavi Dominum, ul auferret eum
est, Judica me ? Discerne me a Ziphseisinter quos a me ; el dixil mihi, Sufficillibi grulia mea : nam vir-
lateo: pertnli eorum florem, jam veniat el flos meus. lus in infirmitale perficitur (11Cor. xn, 7-9). Ego
Et illorum quidem ffos fuit temporalis, et arescente medicamentum ad vulnus posui: quando posuerim
feno decidit : flos autem meus quis erit? Planlali in novi, quando auferendum sil novi. Non recedat segro-
domo Domini, in atriisdomusDeinoslri fiorebunl(Psal. tus a manibus medici, non det consiliummedico. lla
"xci, 14). Remanet ergo el nobis flos, sed qui non ca- sunt ista omnia lemporalia. Tribulationes sunt; si.
dat, sicut folium planlati illius ligni juxta aquas, dc bcnc colis Dcum, noveris quia novit quid cuique
quo diclum est: Et folium ejus non decidet (Psal. i, expediat : prosperitales sunl; magis cavc ne ipsse
3). Deus ergo in nomineluo salvumme fac, el in virtute corrumpant animum tuum, ut ab eo qui hsec de-
tua judica me. dit recedal. Ergo isle inlelligens quid aii? Detts,
5. [vers. 4.] Deus, exaudi oralionemmeam; auribus exaudi orationem meam; auribus percipe verba oris
percipe verba oris mei. Perveniant ad aures tuas vcrba mei.
oris mei, quia non florem Ziphaaoruma lc dcsidcro. 6. \vers. 5.| Quoniamalieniinsurrexerunladvcmim
Auribus percipe verba oris mei: lu percipe ; nam Zi- me. Qui alieni ? Nonne ipse David Judaeus erat dc
phseis etsi sonet oralio mea , non audiunt, quia non tribu Juda? Ipsc autcm locus Ziph ad tribum Juda
intelligunt. Temporalibus quippe gaudent, bona perlincbnt, Judacorum erat. Quomodo ergo alieni?
seierna desiderare non norunt. Ad te pervcniat ora- Non civilale , non tribu, non cognationc, scd flore.
lio mea , ex desiderio sclernorumluorum bcneficio- Nam vis nosse alicnos isios ? In alio psalmo filiialicni
rum excussa et jaculala : ad aures luas cmitlo eam; dicii sunt, quorumos loculumest vanitatem, etdexlera
adjuva eam ut perveniat, ne deficiat in itinere mc- eorum dextcra iniquitatis. Et enumerat florera Zi-
dio, et quasi coltapsa corruat. Sed ctsi non milii phocorum: Quorumfilii eorumvetulnovetlmconstabili-
eveniunt modo bona quoeposlulo, securus sum lamen tmin juvenlule sua : filim corum composilmet ornatai,
quia postea venienl. Nam et in deliclis dicilur qui- sicul simililudo tempti; cellaria eorumplena , eructan-
dam rogasse Deum , et non exauditus bono suo. De- tia ex Iwcin hoc : oves eorumfecundm, multiplicanlet
sideria enim ssecularia incitaverant illum ad oran- in exitibus suis; boveseorum crassi : non est ruina
dum; et in tribulationibus lcmporatibus posilus , sepis, nec exitus, neque clanwr in plaleis eorum. Sed
optaverat ut transirent tribulationes temporales ct vide Ziphaeos,vide ad tempus florentes. Beaiumdixe-
rediret flos feni, et ail: Deus meus, Deus meus , ut- runl populum cui hmc sunt. Merito filii alieni. Tu
quid me dereliquisti?Vox ipsa Christi est, sed pro quid, lalcns inter Ziphseos? Bedlus populus cujus
membris suis. Verba, inquil, deliclorummeorum:
clamavi ad le per diem, nec exaudisli; et nocle, el non 1 Abcst,A'on,a Mss.
025 ENARRATIOIN PSALMUMLlll.
026/
Dominus Deus ipsius (Psal. CXLIII,7-15). Ex hoc af- 9. [vers. 7.] Averlemala inimicismeis. Sicquomodo'
feclu h:cc oralio millitur ad aures Domini, cum dici- virent, sic quomodo florent, igni servantur. In vir-*
lur : Auribus percipe verba oris mei; quoniatn alieni tule tua disperde illos. Puta quia florent modo, pula
insurrexerunladversumme. quia exoriuntur sicut fenum : tu noli esse virimpru-
7. Et polentes qumsierunt animam meam. Novo dens et stultus, ut haec attendendo inlereas in ssecu-
enira modo, fratres mei, volunt perdere genus san- lum sxculi (Psal. xci, 7, 8). Averleenim mala inimi-
clcrum et ab hujus soeculi spe abstinentium omnes cis meis. Nam si tu fueris in corpore ipsius David, in
virluie sua disperdct illos. Isli florent felicitale sse-
qui spcm habent in isto sseculo. Cerle concreii sunt,
certe simul vivnnt. Vehemenler sibi adversa sunt ista culi, pereunl in virtute Dci. Non quomodo florent
duo genera : unum eorum qui non ponunt spem nisi sic pereunt: florent enim ad tempus, pereunt in
in rebus ssecularibus et temporali felicilate, et atle- seternum ; florent falsis bonis, pereunt veris tormen-
rum eorum qui spem suam in Domino Deo suo fir- tis. In virlute lua disperde illos : quos in infirmitate
miter ponuiit. Et cum concordes sunt isti Ziphoei, lua lolerasli.
noli multum credere concordix corum; tentationes 10. [tiers. 8.] Voluntarie sacrificabotibi. Quis
desunl: ubi venerit aliqua lentatio , ut arguatur ali- hoc bonum cordis vel in elligere polest alio di-
qnis pro flore saeculi, non libi dico offendetepisco- cenle, si non in se ipso gustarit? Quid est,
po ', sed nec ad ipsam Ecclesiam accedere vult, ne Voluntarie sacrificabo tibi? Dicam tamen; capiat
cadat aliquid feni. Quare isla dixi, fratres? Quia modo qui potest, quomodo potest: credat qui non po-
libenter auditis omnes in nomine Christi, ct quem- tesl, et oret ut possit. Numquid tamen islum ver-
admoduminlelligitis, ila exctamalis ad verbum ; non sum ita prseterire debemus, ut eum vobis non com-
ulique acclamaretis, nisi intelligcrctis. Intelleclus mendemus? Dico Charitati Veslrse, invitat me salis
isle vesler frucluosus csse debel. Ulrum autcm fru- amor ipsius aliquid de illo loqui; et gratias ago Deo
cluosus sit, tenlalio interrogat; ne subito cum dici- quod inlenle auditis. Si autemvos fastidienles audire
mini nostri, per tentationem invcniamini alieni, et conspicerem, invitus ab hoc versu silerem; et tamea
dicatur, A//e/iiinsurrexeruntadversumme , el polentes in corde mco, quanium Dominus dignarelur conce-
qumsierunt animamtneam; ne dicaturquod sequilur, dcre, non silerem. Veniat ergo in linguamquod corde
Non proposueruntDeumante conspeclumsuum.Quando conceptum est; promatur voce quod menle servatur:
enim ponet anle conspectumsuum Deum , anle cujus dicamus ut possumus, quid sit, Voluntariesacrificabo
conspeclumnon esl nisi sxculum ? quomodosil num- libi. Quod cnim sacrificiumhic accipiam, fralres ? aut
mus super numinum , quomodo augeanlur greges, quid digne offeram Domino pro misericordia ejus?
quomodo impleanlur apolliecsc, quoniodo dicatur Victimas quaeram de grege ovium, arietem cligam,
animac: Habes mulla bona ; jucundare , epulare, sa- laurum aliqucm in armenlis prospiciam, thura cerle
liare. Numquid ponit anlc conspectum suum illum dc lcrra Sabseorumafferam? Quid faciam? Quid of-
qui sic glorianti et ita flore Ziphaeorumnitenti dicit: feram, nisi quod ait, Sacrificiumlaudis honorificabit
Stulle, hoc est non inlclligens , vir imprudcns, hac me (Psal. XLIX,23)? Quare crgo, voluntarie? Quia
nocleauferelur anima tua; hmcomnia qum prmpara- gratis amo quod taudo. Laudo Deum, et in ipsa laude
sii cujtts erttnt (Luc. xu, 20)? JVo/iproposueruntDeum gaudeo : ipsius laude gaudeo, quo laudato non eru-
unte conspeclumsuum. besco. Non enim qucmadmodumtaudatur ab studio-
8. [vers.6.] EcceenimDettsadjuvalme. Et ipsi ne- sis ihealricartim nugarum vel auriga, vel venalor, vel
sciunt inter quos latco. Si autem et ipsi ponerent quilibet histrio, et a laudatoribus suis invitantur alii
Deum ante conspcclum suum, invenirent quemad- laudalores, exhorlantur ut pariter clament; et cum.
modum me adjuvat Dcus. Omncs enim sancti adju- omnes clamaverint, plerumque itlo victo omnes eru-
vanlur a Deo, scd intus ubi nemo vide!. Quomodo bescunl: non ita est Deus noster; laudetur volun-
enim magna est poena impiorumconscieniia, sic ma- late, amelur charitale; gratuitum sit quod amatur,
gnum gaudinm piorum ipsa conscientia. Nam gloria et quod laudalur. Quid est graluitum? Ipse propter.
nostra fimcesl, ait Apostolus, lestinionittmconscientim se, non propter aliud. Si enim laudas Deum ut det
nostrm(II Cor. l, 12). In bac gloriaturiste intus, non tibi aliquid aliud, jam non gralis amas Deum. Eru-
in flore Zipliaeorum foris, qui modo ait: Ecce enim besccrcs si le uxor lua propter divilias amaret; et
Deusadjuval me. Prorsus quamvis longe futura sint forlc si libi pauperias accideret, de adulterio cogila-
quse promittit, hodie mihi dulce el prassens est adju- rct. Cum crgo te a conjuge gralis amari velis, lu
lorium , hodie in cordis mei gaudio invenio quia sine Deum propter aliud amabis? Quod prsemium acce-
causa dicunt quidam : Quis ostendil nobis bona? Si- pturus cs a Deo, o avarc? Non tibi terram, sed se-
gnaluinest enim super nos lumenvullus tni, Domine; ipsum serval qui fecitcoeliim ct lerram. Volunlarie
dedislijucundilatetnincormeum (Psal. iv, 6, 7) : non sacrificabolibi: noli ex necessitate. Si enim propter
in vineam meam, non in gregem metim, non in cup- aliud laudas Dcum, ex necessilale laudas. Si adesset
pam meam, non in mensam meam, sed in cor meum. tibi quod amas, non laudares Deum. Vide quid <li-
Ecce enim Deus adjuvat tne. Quomodo te adjuvat? cam : laudas Deum, verbi gratia, ut tibi det amplam
El Dominussusceptoresl animwmem. pecuniam; si haberes aliunde amplam pecuniam, non
* Er. etaliquotMss.,episcopum. a Deo, numqnidlaudares Deum? Si ergo propier pe*(
 627 S. AUGUSTINIEPISCOPI 628
cuniam laudas Deum, non volunlane sacnhcas ueo,
sed ex necessitale sacrilicas: quia prseler illum nescio IN PSALMUM LIV
quid aliud amas. Inde dictum est, Volunlariesacrifi-
cabo tibi. Conlemne omnia, ipsum attende. Et hsec ENARRATIO.
quae dedit, propter dantem bona sunt. Nam dat pror- SEHUOAD PLEBEH.
sus, dat i6la temporalia; et quibusdam bono eorum, 1. [vers. 1.] Psalmi hujus titulus esl: /n finem,in
quibusdam mslo eorum, secundum aliiludinem et hymnis, inlelleciusipsi David. Quis sit finis comme-
profunditnterajudiciorum suorum. In quorum judi- moramus breviler, quia noslis. Finis enim
ciorum abysso expavit Apostolus dicens : 0 altiiudo Christus Legis
ad jttslitiam omni credenli (Rom. x, 4).
diviliarumsapienlimet scientimDei, qttam inscrulabilia Intentio est,
et vim enim ergo dirigatur in flnein, dirigatur in Chri-
suntjudicia ejus, invesligabiles ipsius! Quis stum. Quare finis dicitur? Quoniam quidquid agimtis,
invetligabit viat ejus, aut quis comprehendel consilia
ad illum referimus; et cum ad eum pervenerimus,
ejus (Rom. xi, 33, 34) ? Novit quando det, cui det; ultra quod quseramus non babebimus. Dicilur enim
quando auferat, et cui auferat. Pete lu in hoc lera-
finis qui consumit, diciltir finis qui perflcit. Aliler
pore quod tibi in
prosit poslerum, pele quod le ad-
in oelernum. autem : quippe intelligimus cum audlmus, Finitus est cibiis
juvet Ipstun graiis dilige quia ct aliler intelligimus cum audi-
melius ab eo non invenis quod det quam seipsum; qui manducabatur;
Finita cst veslis quse texebatur: in uiroqne au-
aut si invenis melius, boc pete. Volunlariesacrificabo mus,
Finilum est; sed cibusut jam non essel, ve-
libi. Quare voluntarie? Quia gralis. Quid est, gratis? dimus,
ut perfecla esset. Finis ergo nosler perfeciio
Et eonfitebornomini luo, Doinine, quoniambonumest: slis
noslra esse debet; perfectio noslra Chrislus. In illo
ob nihil aliud, nisi quia bonum est. Numquid ait:
enim perficimur, quia ipsius capitis membra stimus.
Confilebornomini tuo, Domine, quia das mihi fru-
Et dictus est finis Lcgis, qtiia sine illo nemo perficit
ctuosa prsedia, quia das mihi aurum et argenlum,
das mihi latas divitias, ex- Legem. Cum ergo audilis in Psalmis, lnfinem, multi
quia amplam pecuniam, enim psalmi ila superscripti suni, non sit vcslra cogi-
cellentissimam dignilatem? Non. Sed quid? Quoniam
(atio in consumplionein, sed in consummalionem.
bonumest. Melius nihil iuveuio quam nomen luum :
2. In hymnis : in laudibus. Sive cnim iribulemur
ideo eonfUebornominituo, Domine*,quia bonumest.
41. [vers. 9.] Quoniamex omni tribulationeeripui- et angustemur, sive tsclemiire( cxsullcmus, ille lau-
dandus csl, qui et in (ribulatioiiibuserudit, et in locti-
sti me. Ideo inlellexi quia bonum est nomen tuum :
lia consolatur. Laus enim Dei a corde et ore chri-
nam si hoo possem ante tribulaliones agnoScere,forte
stiani recedere non debet: non ut laudct in pro-
mihi necessariaenon fuissent. Sed adhibila est tribu-
et maledicat in adversis ; sed quemadmodum
latio ad admonitionera, admonitio facta est ad tuara speris,
iHe prsescribit, BenedicamDominumin omni
laudationem. Non enim intelligerem ubi essem, nisi psalmus
laus ejus in ore meo(Psal. xxxm, 1).
de infirmitate mea admonilus essem. Ex omnibus tempore,semper
Gaudes, aguosce patrem blandieniem; tribularis,
ergo (ribulalionibus eripuisli me. Et super inimicos
meos respexit oculus meus: super illos Zipliacos re- agnosce patrem emendantem. Sive blandiatur, sive
oculus meus. Florem illorum transii emendei, eum erudit cui parat hsereditalem.
spcxit quippe 3. Quid cst ergo, Intellectus ipsi David? Erat qtii-
allitudine cordis, ad tc perveni, et inde respexi su-
dem David, ut novimus, propheta sanctus, rex Israel,
perillos, et vidi quia omniscaro fenum, et omniscla- filiusJesse
tilat hominis sicul flos feni (Isai. XL,6): sicut quo- (I Reg. xvi, 18) : sed quia ex ejus semine
tiam loco itera dicitur, Vidi impiumsuperexaltari et venit ad salulem noslrara secundum carnem Dominus
tlevart sicut cedros Libani: Iransii, et eccenon erat. Jesus Christus (Rom. l, 3), ssepe isto nomine ille fl-
et David pro Chrislo in (igura ponitur, pro-
Quare, non erat ?Quia transisti? Quid est, quia trans- gurainr,
isti. Quia non sine causa, Sursum cor, audisli', quia pler originem camis ipsius. Nam secundum aliquid
non in terra ubi pulresceres remansisli, quia levasli filius est David, sccundum aliquid Dominus esl D.i-
animam tuam ad Deum, et transcendisti cedros Li- vid : filiusDavid secundum can.em, Dominus David
secundum divinitaiem. Si enim per ipsum facla sunt
bani, et de illa celsitudine altendisli: et ec.ce non
omnia (Joan. i, 3), per ipsum el ipse David factus est,
erat, et qusesisti eum, et non est inventuslocus ejus
ex cujus semine venit ad homines. Proinde cum in-
(Psal. xxxvi, 35, 36). Jam labor non est ante le;
, quia intrasli in sancluarium Dei, et inlcllexisli in terrogasset Domiuus Judacos, cujus filium Chrislum
y novissima (Psal. LXXII,16, 17). Sic ct liic ita con- csse dicerent; responderunt: David.Vidit eos reman-
i cludit: Et super inimicosmeos respexit oculus meus. sisse in carne, ct amisissedivinilatem; et corrigiteos
Hoc agite ergo, fralres, cum animis veslris : erigile quocslione proposita : Quomodo ergo ipse David in
corda veslra, expoltte aciem mentis vestroe, discite spiritu dicil ettin Dominum, Dixit DominusDomino
Sede ad dexteram meam, quoadusqueponam ini-
gratis diligere Deum, discile prsesens contemncrc meo,
Bseculom,discite volunlarie sacrificarc hostiam Iau- micostuos sub pedibustuis ? Si ergo ille in spirilu Do-
dis; ut transcendeiites florem fcni, respiciatis super minumeum dicit, quomodofiliusejus est (Matth. xxn,
Inimicos vestros. 42-45)? Quacsiionetn proposuit, non filium negavit.
Audisiis Dominum; dicite quomodo filius sit: audi-
" SicMss.AtEdd.,sursttmcor habuisli. stis (i)ium; dicitc quomodo Dominussit. Hanc quae-
629 ENARRATIOIN PSALMUMLIV. 630
stionem solvit fldes calholica. Quofflodo Dominus? el ne despexerisprecemtneam : intende mihi, el exaudi
Quia i» pi'1/irtpioerat Verbum, el Verbumeral apud me. Satagentis, sollicili, in tribulatione positi, verba
Deum, et Deus erat Verbum. Quomodo filius? Quia sunt isla. Orat multa paliens, de malo liberari desi-
Verbumcaro faclum est, et habilavitin nobis (Joan. \, derans : supcresl ut audiamus in quo malo sil; ct
1, 14). Quia ergo David in figura Christus est, Chri- cum dicere coeperit,agnoscamus ibi nos esse, ut com-
stus auiem, ut socpe commemoravimus Charilalem inunicatn tribulalione,conjungamus orationem.Conlri-
Vestram, et caput ct corpus esl: nec nos a Christo status sumin exercilationemea, et conturbalussum. Ubi
alienos dicere debemus, cujiis membra sumus, nec contrislalus? ubi conlurbatus? In exercilationemea,
nos ([iiasialterum comptilare ; quia erunl tluo in came inquit. Ilomines malos quos palitur commemoralurus
nna. Sacramenlum hoc magnum esl, ait Apostolus, ego est *,eamdemque passionem malorum hominum exer-
antem dico in Chrisloet in Ecclesia (Ephes. v, 31, 32). cltationem suam dixit. Ne puteiis gratis esse malos in
Quia ergo tolus Chrislus capul et corpus est; cum hoc mundo, et nihil boni de illis agere Deum. Omnis
audimus, lntelleclus ipsi David, intelligamus el nos in rnalus aut ideo vivit ut corrigatur, aut ideo vivit ut
David. Inlelligant membra Christi, et in membris per illum bonus exerceatur. Utinam ergo qni nos
suis inlelligat Christus, et membra Chrisli intelligant modo exercent, convertantur, el nobiscum exercean-
in Christo: quia caput et membra unus Cliristus. tur: lamcn quamdiu ita sunt ut exerceant, non eos
Capnt in ccelo crat, et dicebat, Quid me persequeris oderimus; quia in eo quod malus est quis eorum,
(Act. ix, 4) ? Nos cum illo in coeloper spem, ipse no- iitrumusque in fincrn perseveralurus sit, ignoramus;
biscum in terra per charitatem. Ergo, inlellectus ipsi et plerumque cnm tibi videris odisse inimicum, fra-
David. Admoneamur cum audimus, 'et inleltigat Ec- trem odisli, et nescis. Diaboluset angeli ejus in Scri-
clesia : pertinet enim ad nos magna cura inlelligcndi pturis sanclis manifestati sunt nobis, quod ad ignem
in quo malo nunc sumus, et de quo malo ut libere- seternum sint destinati. Ipsornm lantum desperanda
mur optamus, reminiscentes oralionis dominieoe,ubi est correclio: contra quos habemus occultam luctam,
in fine dicimus, Libera nos a malo (Matth. vi, 13). ad quam luctam nos armat Aposlolus, dicens : Non
Inler multas ergo tribulationes hujtis scecuti, plangit est nobiscolluctatioadversus carnem et sanguinem, id
aliquid psalmus iste de intellectu. Ille ctim isto non est adversus homines quos videlis; sed adversus prin-
plorat, qui non habct inlellectum. Porro autem, cha- cipes et potestateset rectoresmundi, lenebrarumharum
rissimi, mcminisse debemus ad imaginem Dei nos (Eplies. vi, 12). Ne forte cum dixisset, mundi, intelli-
essefaclos, ncc alibi quam in ipso inlellectu. Nam in gcres dcemones esse rectores cceli et terrse; mundi
mullis rcbus a bestiis superamurl : ubi nutem homo dixit, lencbrarum harum; mtindi dixit, nmalorura
ad imagincm Dei factum se novit, ibi nliqnid in se mundi; mundi dixit, impiorum et iniquorum; mundi
agnoscil amplius csse quam datuni est pecoribus. dixit, de quo dicit Evangelium : Et mundus eum non
Consideralis vero omnibus rebus quns habet honlo, cognovit(Joan. i,10). Si enim mundus non cognovit
invenil sc eo proprie discretum a pccore, quod ipse Iucem, quia lux in tenebris lucet, et lenebrse eam
habeat intellcclum. Unde quosdam contemnentes in non comprchenderunt, et ipssetenebrse qusenon com-
se quod proprium et prsccipuum a Condilorc accepc- prelienderunt lucem prsesenlem, mundi nomine ap-
runt, increpal ipse Conditor diccns : Nolite fieri sicul peltanlur; harum tenebrarum sunt illi rectores. De
equits el tnulus, quibus non est inletleclus (Psal. xxxi, ipsis crgo recloribtis habemus delerminalam Scriptu-
9). Et aliOloco dicit: Ilomo in honore posiltis.ln quo rarum scntcntiam, quod omnino inde reditus aticujus
honore, nisi quia faclus ad imaginem Dei? Ergo, in eorum sperandus non esi. Al vero de ipsis tenebris
honore posiius non intellexit, ait, comparalus eslju- quarum illi rectores sunt, non stimtis certi ne forte
mentis insensalis,el similisfaclits esl illis (Psal. XLVIH, qui erant tenebroe, fianl lux. Fidelibus quippe jam
21). Agnnscamus crgo honorcm nostrum, et inlelli- faclis dicit Apostolus, Fuistis aliquandotenebrm,nunc
gamus. Si intelligimus, videmus non esse isiam re- aulemlux in Domino(Eplies. v, 8) : tenebrse in vobis,
gionem gaudendi, scd gemendi; non jam exsullandi, lux in Domino. Ergo, fralres, omnes mali, cum mali
sed adhuc plangcndi. Sed etsi exsultatio qusedam sunt, cxercenl bonos. Ecce enim breviter audile, et
habilal iu cordibus noslris, nondum est in re, sed in inlelligite. Si bonus es, inimicum non habebis nisi
spe. Ex promisso loelamnr, quia scimus non nos fal- malum. Porro tibi ea regula bonitatis prsefixa est, ut
lere promiitenlem. Verum quod altinet ad prsesens imiteris bonitalem Palris lui, qui facit solemsuum oriri
tempus, in quo malo, in quibus angusliis simus au- super bonos et malos, et pluit super justos el injuslos
diie; et si vinm islnm tenelis, quod nudilis in vobis (Matth. v, 45). Neque enim tu habes inimicum, et
agnoscitc. Quisquis enini nondum tenet iter pietnlis, Deus non habet. Tu quidem eum habes inimicum qui
miralur quia lalia gemunt membra David : non enim tecum crealus est; ille vero cum quem creavit. Ini-
videt in se isla. Quamdiu et in se isia non videt non- micos crgo Dei malos et iniquos ssepe in Scripluris
dum est ibi: non senlit quod corpus sentit; quia pr;c- legimus : et parcit eis ille qui non habet quod illi im-
ter corpus est: incorporetur, et senliet. Dicat ergo putet iuimicus , cui omnis inimicus ingratus cst; ab
et audiamus, audiamus et dicamus :
4. [yers. 2-5.] Exaudi, Deus, deprecalionemtneam, * sic Er. et prseslantioresMss. At Lov., cornmemoratua
> SicMss.AtEdd.,a bestiisnonseparamur est.
 631 f, AUGI4STINIESaCOJPi 632
illo enim habet quidqujd coni habet. AJ) ipso enim umorabani"me. AudistiS lluctus el vcntos : tanquatn
habet misericordiam, quidquid est etiam cnde tribu- humiliato insullabant, et ille orabat; undique illi stre-
latur, Adhoc enim tribulalur, nesuperbial; ad hoc pitu insultationis saeviebant, at ille intus invocabat
tribiilatur, ulhumilisagnoseatexcelsum. Tu ergoini- quem non videbant.
mico. luo, quem intolerabiliter pateris, quid prsesliti- 6. Cum aliquid lale patitur christianus, non debet
sti? Si ijle eum habet inimicum qui ei tania prseslilit, facile velut odio ire in eum a quo patitur, et velle
et facil solemsuum oriri super bonose\ malos, el pluit ventum vincere; sed convertere se ad orationem, ne
super juslos el injuslos; tu qui nec solem potes oriri amitlat dilectionem. Neque enim limendura est ne ali-
iacerje, nec super ierras pluere, aliquid unum servare quid faciat homo inimicus. Quid enim faclurus est ?
inimico non potes, ut sit tibi pax ih terra homini bo- Mulia niala diclurus, opprobria jaculalurus, in convi-
n;e voluntalis ( Luc, n, 14)? Ergo quoniam hsec libi ciis sseviturus : sed quid tibi? Gaudete, inquit, el ex-
dilectionis regula figitur, ut imitans Palrem diligas sultalequoniammercesveslramagna estin cmlis(Mallh.
inimicum : Diligiteenim, inquit, inimicosveslros(Id. v, 12). Ille in terra geminat convicia, lu in coalolu-
vi, '27, 35 ): in hoc procceploquoraodo exerccreris, cra. Sed sscviat amplius, possit et atiquid
amplius :
si nullum inimicum patereris? Vides ergo prodesse quid te securius, cui dictum est, iVo//'etimere eos qui
tibi aliquid : et quod Deus parcit malis, prosit tibi ad corpus occidunt, animam aulem non possunt occidere
liabendam misericordiam; quia el tu forte si bonus (Id. x, 28)? Quid est ergo timendum quando patcris
es, ex malo faclus es bonus; el si Deus non parceret inimicum?Ne conlurbetur tibi dileclio qua diligis ini-
malis, nec lu qui gralias ageres, appareres. Parcat micum. Etenim inimicus ille homo, caro et sanguis,
ergo aliis qui pepcrcil et tibi. "Nonenim cum transie- quod videt in te appetit. Alius autem inimicus oc-
ris, inlcrcludenda est via pietatis. cultus, reclor harum tenebrarum quas tu pateris ia
5. Unde ergo istc oral positus inler malos, quorum carne et sanguine, allerum occultum luum petit, lhe-
inimicitiis exercebatur? quid ait? Conlrislatussum in sauros luos interiores deprsedari el vaslare molitur.
exercitalione mea, el conturbalussum. Cum exlendit Duos ergo inimicos constitue tibi ante oculos; unum
dilectionem ut diligat inimicos, affectus est loedio, apertum, et alterum occuttum : apertum, hominem ;
mullorum inimiciliis, multorum rabie circumlalratus, occultum, diabolum. Horaoille hoc est quod lu secun-
et quadam humana infirmitate succubuil. Vidit se dum naturam humanam, secundum fldem autem ct
jam incipere penelrari mala persuasione diabolica, dileclionemnondum quod tu, sed poleril esse quod tu.
ut odiuminducai 4 adversum inimicos : reluctans odio Cum ergo sint duo, unum vide, alterum inlellige;
ut perficeret ipsam dileclionem, in ipsa pugna et lu- unum diligt»,alterum cave. Namque et inimicus ille
cta lurbalus est. Ejus enim vox estet in alio psalmo : quem vides, hoc in te vull humiliare unde vincitur.
Turbalus esi prm ira oculustneus. Et quid ibi sequitur? Verbi graiia, si diviliis luis vincilur, pauperem te vult
Jnveieravi in omnibusinimicis meis ( Psal. vi, 8). Ve- facere; si honore tuo vincilur, humilem le vult facere;
Iitti in lempestale et fluctibus mergi cceperat, sicut si viribus luis vincilur, debilem te vult facere : ea
Pelrus ( Malth. xiv, 50). Ille enim calcat fluctus hu- ergo attendit in te vel dejicere vel auferre quibus
jus sacculi,qui diligit inimicos. Chrislus in mari am- vincilur. Et ille occullus inimicus illud tibi vult tol-
bulabal inlrepidus, cujus omnino de corde auferri lere unde vincilur. Homo enim hominem vincis hu-
non poterat inimiei ditectio : qui pendens in cruce mana felicilatc, diabolum autcm vincis inimici dile-
diccbat, Pater, ignosceillis, qiiia nesciunlquid faciunt clione. Quomodo ergo homo ambit auferre libi, et
(Luc, xxm, 34). Et Pelrus voluit ambulare. Ille tan- delruncare, aut evertere' felicitatem qua viucilur;
quam caput, Pelrus tanquam corpus : quia super hanc sic et diabolus hominem vult vincere auferendo unde
pelram , jnquit, mdificaboEcclesiammeam. Jussus est vincitur. Sed cura in corde servare inimici dilectio-
ambulare, et ambulabat gratia jubenlis, non viribus nem, qua diabolum vincis. Soeviathomo quantum po-
suis. Sed cum videret ventum validum, timuit; et test, auferal quidquid polest; si dHigilur aperle soe-
mergi jam cceperat, conturbalus in exercitalione sua. viens, viclus cst occulte soeviens.
A quo vento valido ? A voce inimici, et a tribulatione 7. At iste conlurbatus el conlristalus orabat, tan- ,
peccaloris. Ergo qttomodo ille clamavit in fluclibus, quam turbato prse ira oculo suo. Ira vero fratris si'
Domine, pereo, salva me (Malth. xiv, 30); tatis ertm- fuerit inveterala, jam odium est. Ira turbat oculum, I
jus vox praecessit,Exaudi, Deus, deprecationemmeam, odium exstinguit : ira festuca esl, odium trabes cst.
et ne despexeris precemmeam : intende milti, et exaudi Aliquando odisli et corripis irascentem; in tc est
me. Quare ? quid eniin pateris ? quid gemis ? Conlri- odium, in illo ira quem corripis: merito tibi dicilur,
status sttm in exercitationetnea. Exerceri me quidem Ejice primum trabcm de oculo luo, el sic videbisejicere
inter malos posuisli, sed nimis exsurrexerunl supra feslucamde oculo fralris tui (Matth. 7, 5). Nam ul no-
vires meas : tranquilla perturbatum, manum exlende veritis quantiim intersit inter iram et odium : quoti-
jnergenli. Conlristatttssum in exercilationetnea, et con- die homines irascuntur filiis suis ; dale qui ojerint
turbatus sum a voceinimici,et a tribulalionepeccatoris: filios suos. Conturbalus isle orabat el conlrislalus,
quoniam declinaveruntin me iniqnilatem2, et in ira ad- luclans adversus omnia convicia omnium convicia-
1 AliquetMss.,induat. torum ; non ul aliquem eorum convicium referendo
* sic potioresMss.juxta GrsecLXX.At * Edd.,avertere,Ai Mss.,everlere.
EdJ., imquilates.
633 ENARRATIO 1N PSALMUll LIV. 6S4
vinccret, sed ne aliquem eorum odisset. Hincoral, loquere, cxhortarc, blandire, minare, corripe. Feci
linc petit. A voceinimici, el a tribulatione peccaioris: omnia, quidquid virium habui impendi et cxpressi,
qwnium declinaverunl in tne iniquitatcm, et in ira nihil me video profecisse ; omnis opera insumpia est,
adtmbrabanl me. Cor meum conlurbalum est in me. dolor remansit. Quomodo ergo requiescet cor meum
llloc est illud alibi dictum : Turbatusesl prm ira oculus a talibus, nisi ut dicam, Quis dabit mihi pennas ? sicut
tneus(Psal. vi, 8). Et si ocultis lurbatus «st, quid se- columbmtamen, non sicut corvo. Coiumba a molesliis
quitur? El metus mortis cecidil super me. Vita noslra qtiacritavolationem, sed non amittit dilectionem. Co-
dilectio est : si vita dilcctio, mors odium est. Cum lumba enim pro signo dileciioiiis ponilur, el in ea
cceperithomo timere nc oderit quem diligebal, mor- gcinilus amatur. Nihil lam amiciira gemitibus quam
tem limet; ct acriorem mortcm, et inieriorem mor- columba : die noctuqiie gemit, lanquam hic posila ubi
lem, qua occiditur'anima, non corpus. Attendcbas gemendura est. Quid ergo dicit iste dilector? Cpnvi-
bominem saevientemin le : quid crat faclurus, contra cia hominum ferre non possum, stridunt, rabie ferun-
qucm libi securitalem tuus Dominus dcdcrat, dicens, lur, accendunlur iracundia, in ira adumbrant me;
Nolite limere eos qui corpas occidunt (Maltli. x, 28)? prodesse illis non possum : utinam requicscam alic-
Ille sseviendocorpusoccidit, tu odiohabendoanimam ubi ab eis separatus corporc, non amore; ne in me
occidisli; et ille corpus alienum, tu animam tuam. conturbetur ipsa dilectio : verbis meis el collocutione
Melusergo morlis ceciditsuper me. mea prodesse non possum, orando pro eis forsiian
8. [vers. 6-8.] Timor et tremorvenerunt snper me, prodero, Dicunt ista homines, sed plerumque ita li-
el contexeruntme lenebrm.Et dixi. Qui audit fratrem ganlur ut volare non possint. Forte enim non ligan-
suum, in tencbris est usque adliuc. Si dilcclio lumen lur visco, sed liganlur officio. Si aulem ligantur cura
cst, odium tencbrac (I Joan. n, 9-11). Et quid sibi et officio, ct deserere non possunt, dicanl : Oplabam
ait in illa infirmitate posilus, et in illa exercitatione dissolvi, et esse cum Christo, tnullo enim tnagis opli-
lurbatus? Quis dabit mihi pennus sicttt columbm, ct tnuin; manerein carne necessariumpropter vos(Philipp.
volabo,el requiescam? Aul mortem optabat, aut solitu- i, 23, 24). Columba 1 religata affectu, non cupidilate,
dincmdesiderabat. Quamdiu,inquit, id mccum agilur, volare non poterat propter implendum officium, non
id mihi praccipiturut inimicos diligam, convicia isto- propter parvum meritum. Tamen desideriumin corde
rum crebrescenlia ct adumbrantia me, commovent necesse est ut sit : nec patitur hoc desiderium, nisi
oculum meum, perturbant lumen meum, appelunt qui cceperitambulare angustam illam viam (Mailh. vn,
cor meum, inicrficiunt animam meam. Vellein ut 14); ut noverit quia non desunl Ecclesise perseculio-
abirem, sed infirmus sum, ne manendo augeam pec« nes, etiam in hoc tempore quando tranquillitas vide-
caia peccalis : aut certe separarer paululum a genere tur Ecclesisc ab his quidem persecutionibus, quas
huinano, ne patiaturvulnus meum crebras plagas, ut marlyres nostri passi sunt. Non autem desunt perse-
sanalum exercitationi reddatur. Fit hoc, fralres, et culiones, quia verum est illud : Omnesqui volttnt pie
surgit plcrumque in animo servi Dei desiderium so- viverein Chrislo, persecutionempalienlur (II Tim. m,
litudinis, non ob aliud nisi proptcr turbam tribula- 12). Non pateris persectitionem : non vis pie vivere in
tionum et scandalorum, et dicit: Quis tnilii dabit pen- Christo. Vis probare verum esse quod dictum esl?
nas? Videt se sine pennis, an poiius ligalis pennis? Incipe pie vivere in Chrislo. Quid est, pie vivere in
Si desunt, denlur ; si ligalae sunt, solvantur : quia Christo ? Ut pertineat ad viscera tua quod ait Aposlo-
eliam qui solvit pennas avi, aut dat aut reddit illi lus : Quis infirmalur, et ego non infirmor ? quis scan-
pennas suas. Non enim habebat eas lanquam suas, dalizatur, et ego non uror (II Cor. xi, 29) ? Aliorum
quibus volare non polcrat. Ligaloe pennoe onus fa- infirmitates, aliorum scandala, persecutiones illi fue-
ciunl. Quis, inquit, dabit mi/ii pennas sicul columbm, runt. Numquid ergo desunt hoc tempore? Plures
etvolabo, et requiescam?Requiescet, ubi? Duos dixi abundant illis qui eas curant. Et plerumque de lon-
sensus hic esse : aut sicut ait Apostolus, Dissolvi, et ginquo videlur homo, et dicitur, Bene est illi. Et ille
esse cum Christo, mullo enim tnagis oplimum. Etenim qui dicit, aut sua guslat, et aliena non potest; aut
et ipse quamvis fortis, quamvis magnus, quamvis apud se quod gtistet non habet, et alteri gustanti,
corde robuslissimus, quamvis in Cbristo miles invi- imo devoranti non compatilur. Incipiat ergo pie vi-
clus, in exercilatione sua, quanlum legimus, contur- vere in Christo, et probet quod dicitur : incipit desi-
batus est, et ait: De cmlero nemo tnihi moleslussit derare pennas, etongare, fugcre, et manere in de-
(Gal. vi, 17). Tanquam diceret de illo psalmo : Tm- serto. '
dittmdelinuil me a peccaloribusderelinquenlibuslegem 9. Unde enim pulatis, fralres, servis Dei implcta
luam (Psal. cxvm, 55). Conatur ergo homo plerum- esse deserta? Si bene illis essel inter homincs, rece-
que corrigere homines distorlos, pravos, pertmentes derent ab hominibus? Et lamen quid faciunict ipsi?
quidem ad curam suam, sed in quibus deficiat omnis Ecce elongant fugientes, manent in deserlo : sed
humana industria et vigilaniia : corrigere non potest, numquid singilIatim?Tenet eos charitas, ut cuih mul-
pati necesse est. Et qui corrigi non potest luus est, tis maneant: et de ipsis mullis existunl qui exerceant.
aut consortio gcneris humaiii, aut plcrumque ecclesia- Quia in omni congregatione multitudinis necesse est
stica communione; intus est, quid facies ? quo ibis? 1 Edd., columbadelicata,
religata,elc; abest, delicata,
quo le separabis, ut ista non paliaris ? Sed adeslo, aMss.
65S S. AUGUSTLNIEPISCOPI 656
ul invenianlur mali. Deus enim qui novit excrcendos tas magna (Malih.ym, 23-26). Merito ergo forte tur-
nos, miscet nobis et non persevcraturos, aut ccrie ita baturcor tuum, quin excidit tibi in quem credidcris:
simulatos, ut ncc inchoaverint in quo persevcrare intolerabiliter pateris, quin non venil tibi in mentem
deberent. Novit enim necessarium cssc nobis ut fera- quid pro le pertulerit Christus.Si in mentem non libi
nius malos, et proficiat quod boni siinms; diiigamus vcnit Christtis, dormit: excila Christum , recole fl-
inimicos, corripiamus, casligemus, excomipunicemus, dem. Tunc enim in te dormit Cluistiis', si oblilos es
cum dilectione a nobis etiam separemns. Videteenim passiones Cbrisli : lunc in te vigilat Chrislus, si me-
verbo ministi passionum Christi. Cum aulem
quid dicat Apostolus : Si qttis aulein tionobaudil pleno corde
noslro per epistolam, hunc noltite, et nolile commisceri inluitus fueris quid ille fuerit pnssus, nonne
scquo
cum eo. Sed ne subreperet tibi ex hoc iracundia, et animo et tu tolerabis ? et forlasse gaudens, quia in-
tnrbaret oculum luum, Non, inquil, ut inimicumeum venlus es in aliqua similitudinc passionum rcgis lui.
existimelis, sed corripite ut fralrem, ut erubescat Cum ergo isla cogilans consolari et gaudere ccsperis,
non ille surrexit, ille ventis imperavit : ideo facla est
(II Thess, in, 14). A quo indixil separalionern,
prsrcidit dilectionem. Vivit illc oculus, vivil vila tua. tranquillitas. Exspectabameum qni me salvumfaceret
Elenim amissa dileclio, mors iua. Hanc ille amiltere a pusillanimilaleet tempeslale.
timuit quidixit: Metusnwrtis ceciditsuperme. Ilaque II. [vers. 10.] Submerge, Domine, el diviie
linguas
ne ainillam dilcciionis vitam, quis dabit mihi pennas eorum. Attendit tribulantes se el adumbrantes se , et
sicut columbm, et volabo, et reqttiescam? Quo iturus oplavit hoc, non de ira, fratres. Qui se male extule-
cs ? quo volaturus ? uhi requicturus ? Ecce elongavi runt, expedit eis ut submerganlur : qui male conspi-
fugiens, ettnansiin deserto.In quo dcserlo? Ubicumque raverunt, expedit eis ut Iinguoccorum dividantur :
fueris, congregabunt secicleri, descrtum lecum pelent, ad bonum conscntianl, el concordent linguscillorum.
affectabuntvitam tuam, tu repellcre non pptcs socie- Si autem in idipsum adversum me sttsurrabant, ait,
tatem fratruin : miscenlur tibi eiiam mali; adhuclibi omnesinimici mei (Psal. XL,8), perdant»idipsum ic
cxercitalio debetur. Ecce elongavifugiens,et mansi in malo; dividantur lingusc eorum, non sibi conscn-
deserto. In quo deserlo ? Si forte in conscienlia, quo tiant. Submerge, Domine, el divide lingttas eorum.
nullus homiiuimintrat, ubi nemo tecum est, ubi tu et Submerge,quare? Quiase extulerunt. Divide, quare?
Deus es. Nam si in descrto, in aliquo loco, quid facies Quia in malum conspiraverunt. Turrem illam recor-
de congregantibus se? Non enim a genere humano dare superborum faclam post diluvium : quid dixe-
separatus esse poleris, quamdiu in bominibus vivis. rutil superbi ? Ne pereamus diluvio, faciamus altam
Atiende potius consolalorem illnm Dominum et re- turrem (Gen. xi, 4). Superbia se munilos essearbi-
creatum Irabantur, exslruxerunt altam turrem; et Dominus
gem, impcratorem et creatorem noslrum,
etiam inler nos : allende quia duodecim suis miscuit divisit linguas ipsorum. Tunc se cceperunt non intel-
nnum quem paiereiur. ligere : hinc facta est origo linguarum mullarum.
10. [yers. 9.] Dicit, Ecce elongavifugiens , et mansi Antca enim una lingua erat; sed una lingua concor-
in deserlo. Forte isle , ut dixi , fugerit ad con- dibus proderat, una lingua hominibus proderat: at
scienliam suam, ibi aliquantum desertum invenerit ubi illa collcctio in conspirationcm suberbiseprsecipi-
ubi requiesceret. Sed illa dilectio conturbal eum : tala est, pepercit illis Deusut divideret linguas, ne se
solus eralin conscicntia, sed non solus in charitate; inielligendo perniciosam facorent unitatem. Per su-
intus consolabalur conscientia, scd forinsecus tribu- perbos homines divisocsunl linguoe,per humiles Apo-
lationes non retinquebant. Itaque in se quielus, ex slolos congregatoesunt lingu.x-: spiritus superbiaedi-
aliis pendens, cum coniurbaretur adhuc , quid ait ? spersil linguas, Spirilus sanclus congregavil linguas.
Exspectabameum qui tne salvumfaceret a pusillanimi- Quando enim Spirilus sanctus venit super discipulos,
tale l et tempeslate. Mare est, tempestas est: nihil omnium linguis loculi sunt, ab omnibus intellecli
libi restat nisi exclamare, Domine, pereo(Mallh. xtv, sunt (Acl. n, 4) : tinguaedispersae, in unum congre-
sunt. Ergo si adhuc socviuntet genliles sunt,
30). Porrigat manum ille qui fluclus calcat inlrepi- galse
dus, sublevet trepidationem luam, firmel in se secu- expedil eis divisas habere linguas. Volunt unam lin-
ritatem tuam, alloqualur te intus, et dicat tibi : Me guam , veninnl ad Ecclesiam; quia et in diversitate
altende, quid pertuterim : fratrem malum forte pate- linguarum camis, unn est lingua in fidccordis. Sub-
tis , aut inimicum forinsecus patcris; quos non pas- merge, Domine, et dividelingttas eorum.
sus sum? Fremebant forinsecus Judoei, intrinsecus 12. Quoniamvidi iniquitatem el contradiclionemtn:
discipulus tradebat. Ssevit ergo lempcstas, sed ille civitale. Merilo iste desertum qua-rebat, quoniam vi-
salvos facit a pusillanim.iluteet tempestate.Forte navis dit iniquitalem et contradiciioncm in civitate. Est
lua ideo lurbalur, qnia ille in tc dormit. Soovicbat quscdam civilas turbulenta : ipsa erat quae turrem
mare, lurbabatur navicula in qua discipuli naviga- oedificaverat,ipsa confusa est, el appeltata Babylonia,
banl; Chrislus autem dormicbat : tandein aliquando ipsa per innumerabiles gentes dispersa (Gen. xi, 9) :
visum est illis quia inler illos dormiebat vcntorum inde congregatur Ecclesia in desertum bonse con-
1 Hicin Edd.additur, si verumUlumFiliumDei abne-
imperator et creator; accesserunt et excilaverunt
Chrislum : imperavit ventis, et facta est traiiquilli- gas• esse: quodabest a rtiss.
sic aliquot Mss.At Lov.,perdanlurin idipsum.Er. e(
1 sicMss.AtEdd.hoc locountum, a pttsiltoanimo. quidamMss.,perdantin idipsum.
C37 ENARRATIO\S PSALMUMLtV.
scienliac. Vidit enim contradiclionem in civitatc. dolus. Usura et dolus non abscoiuluntur sallem quia
Clirislus venit. Quis Christus, contradicis? Filius mala sunt, sed publicc saeviunt. Elenim qtii in domo
Dei. El habe! filium Deus, conlradicis ? Natus est aliquid mali facit, vel de malo suo erubescit : In pla-
de virgine, passus, resurrexit. El unde hoc fieri po- teis ejus usttra el dolus. Fenus et professionera habet,
lest, contradicis ? Allcnde saltem gloriam crucis fenus el ars vocatur ; corpus dicitur , corpus quasi
ipsius. Jam in fronte regum crux illa fixa cst, cui necessarium civitati, et de professione sua vectigal
iuimici insullavcrunt. Effeclus probavit' virlulem : impendit : usque adeo in plalea cst quod sallcm abs-
domuil orbem, non ferro, scd ligno. Lignum crucis condendum erat. Est et alia usura pejor, quando non
contumeliis dignuni visum cst inimicis, et ante ipsum dimittis quod tibi debctur; et turbatur oculus in illo
lignum slantes caput ngitabant, etdiccbant: Si Filius versu orationis, Dimillenobis debiia nostra. Quid enim
Dei esl, descendalde cruce (Matlh. xxvn, 40). Exten- ibi facturus es, quando oraturus es et ad ipsum ver-
debal illc manus suas nd poputum non credentem et sum venlurus? Verbum contumeliosum audisti : vis
conlradicentem. Si enim justus est, qui ex fide vivit exigere damnationis supplicium. Vel tantum exige
(Piom.1, 47), iniquus cst qui non babet fiderti. Quod quanlum dedisli , fenerator injuriarum. Pugno per-
ergo hic ait, iniquilatem, pcrfidiani intelligo. Videbat cussus es, inlerfectionem quocris. Usura mala. Qua
ergo Dominus in civitaie iniquilatein et contradiclio- itiirus es in oraiionem ? Si reliqueris oratiohem,
nem, et extendebat manus suas ad populum non cre- qua circumiturus es ad Dominum? Ecce dices : Pa-
dentem et conlradicenlem; et tamen et ipsos exspe- ler nosler, qui es in coelis: sanctificetur nomen tuum.
clans dicebat : Pater, ignosce itlis, qttia nesciunt quid Veniat regmxmtuum. Fiat votunlastua , sicut in cmlo
faciunl (Luc. xxm, 34). Adhuc sane reliquisc soeviunt el in lerra. Dices : Panem nostrum quotidianum da
illius civilatis, adhuc coniradicunt. De frontibus nobishodie. Venies ad, Dimitte nobis debila noslra, sic-
omnium modo cxtendit manus ad reliquias non cre- ulet nosdimiltimusdebiloribusnoslris (Malth.vi, 9-12).
dentcs et conlradiccntes. Quoniamvidi iniquilatem et Vet in civiiate illa mala abundenl usuroc istac, non in-
conlradiclionemin civilale. trent parieles islos ubi pectus lunditur. Quid facies,
13. [tiers. 11.] Die ac nocle chcumdabit eam super quia ibi tu et ille versus in medio estis ? Preces libi
nturos ejus iniqttitas el labor. Super muros ejus, super composuit cceleslis jurisperittis (a) : qui noverat quid
munimenla ejus, tenens quasi capita ejus , nobiles ibi ageretur, ait tibi, Aliter non impelrabis. Amen
ejus. Ille nobilis si christianus esset, nemo remancret enim dico vobis,quia si dimiseritispeccala hominibus,
paganus. Plerumque dicunt homines : Nemo remane- dimiltentur vobis; si autem non dimiserilis peccata
ret paganus, si ille «ssct christianus. Plerumque di- hominibus, neque Paler vester dimittel vobis (Ibid.,
cunt homines : Et ille si flerct christianus, quis re- 44,45). Quis hoc dicit? Qui scit quid ibi agattir,
maneret paganus? Quodergo nondum fiunl christiani, quod tu adstans pelis. Vide quod voluit esse ipse
quasi muri sunt civitatis illius non credentis et con- advocatus luus : ipsc jurispcritus tuus, ipse assessor
tradicenlis. Quamdiu isli muri stabunt ? Non semper Palris , ipse judex tuus dixit, Aliter non accipies.
stabunt. Circuit arca muros Jericho : veniet lempus Quid facturus es? Non accepturus, si non dicturus;
seplimo orcaecircuilu, ut omncs muri civitatis non non accepturus, si falsum diclurus. Ergo aut faclu-
credenliset coutradicentis cadant (Josue vi, 5). Do- rus et dicturus, aut quod petis non promeriturus ;
nec flal, turbatur iste in exercitatione sua; et perfe- quia qui hoc non facittnt, in usuris illis sunt malis.
rens reliquias contradicentium , optat pennas avola- Sint ibi illi qui adhuc idola aut adorant, aut quoe-
tionis, optat requiem deserti. Imoduret inter contra- runt; noli lu, plebs Dei, noli, plebs Cliristi, noli, cor-
dicentes, perfcrat minas, bibat opprobria , exspectet pus illius capitis. Attendc vinculum pacis luoe, at-
qui eura salvum faciat a pusillanimitale et tempe- tende promissum vitse tuoe. Quid enini libi prodest,
slale : intueatur caput, exemplura vitoea suse , Iran- quia exigis injurias quas pcrtulisii ? Ultio te reficit ?
quilletur in spe, etsi lurbatur in re. Die ac noctecir- Ergo de malo alieno gaubebis? Passus cs malum,
cumdabit eam super tnuros ejtts iniquilas, et labor ignosce; ne duo (b) sitis. El non defecit de plaleis ejus
in medio ejus el injuslitia. Et ideo labor ibi, quia iui- usura el dolus.
quitas ibi: quia injustilia ibi, ideo et labor ibi. Sed 45. [vers. 43-15.] Ideo ergo tu quacrebas soliludi-
audiant exlendentem manus : Venile adtne omnes nem et pennas, ideo murmuras, hoccferre non poles,
qui laboralis.Vos clamatis, vos contradicitis, vos con- contradictionem et iniquitatem civitatis hujus. Re-
viciamini: ille e contra, Venite ad me omnesqui labo- quicsce in his qui tecum intus sunt, et noli quaerere
raiis in supcrbia veslra, et requiescetis in bumilitate solitudineni- Audi et de ipsis qnid dicat, Quoniam
mea. Discite a me , inquit, quiu tnilis sum et humilis si inimicusexprobrassetmihi. Et quidem superius con-,
corde, el invenietis requiem animabus veslris (Mallh. turbatus erat in exercilatione sua a voce inimici et a '
xi, 28 , 29). Unde enim ilti laborant, nisi quia non tribulatione peccaloris, forle in illa civitate posiltis,
sunt mites et humiles corde ? Deus humilis faclus esl, superba illa erigente turrem qusc submersa est l ul
erubescat bomo esse supcrbus. dividerenlur eorum tinguoe(Gen. xi, 4): nttende in-
14. [vers. 12.] Non defecil de plaleis ejtts usura et 1 Edd., subversa.At Mss., submersa.Alluditad j^.
10,
Stibmertje,etc.
1 Omnesfere Mss.,Effectisproba virtulem. (a) vid. Tract.7 in Evang.Joan.,n. 11.
* PleriqueMss.,viw. (b) subaud.,mali.
639 S. AUGUSTINIEPISCOPI 040
tus quid gemat propler pericula a falsis fratribus. dixit, super quos vcnit ignis de coelo : et statim ad-
Quoniamsi inimicus exprobrassel mihi, sustinuissem junxit, Dcscendtintad infernutnvivenles,propter duces
utiqtte : et st ts qui oderal me, super me magna locutus quos terrac biatus absorbuit. Nam quomodo descen-
fuisset,id est, per superbiam mihi insultasset, magni- ; derentad infernum vivenles, de quibus dixerat, Ve-
ficaret se super me, minarelur mihi quidquid posset: nial mors super eos? si jam super eos mors venerat,
absconderemme uliqtteab eo. Ab illo qui foris est, ubi quomodo vivi ad inferos desccndebanl? Ergo a mi-
le absconderes? Inter illosqui intussunt. Nuncautem noribus coepit, ad majores conclusit. Veniatmors sit-
vide, si non niliil aliud restat, nisi utsolitudincm quac- per cos , qni conscnscrunt ct conseculisunl. Quid illi I
ras. Tu vero, inquit, homounanimis, dux mettset notus duces et principes ? Descendantad infernitmviventes:
meus. Forte aliquando bonum consiliumdedisli, forte quia ipsi Scripturas traciant, et novcrunt bene quo-
aliquando pr;ecessisti me, ct salubre aliquid montiisti: lidie legendo quomodo Ecclcsia catholica pcr totum
in Ecclesia Dei simul fuimus. Tu verohomounanimis, orbem terrarum ita diffusa est, ul omnino contra-
dux meuset nolus meus : qtd simul mecumdulces ca- dictio omnis vacet, nec inveniri possil aliquod testi-
piebas cibos. Qui stint dulces cibi ? Non omncs qui monitim pro schismate eorum , novernnt bene; ideo
adsunt noverunt; sed non amaricent ' qui noverunt, ad inferos vivcntes dcscendunt, quia malum quod
ut possinl illis qui adhuc non noverunl dicere : Gu- faciunt, malum csse noverutU. lllos atitem divinseira-
state, et videte, quoniam dulcis est Dominus (Psal. cundiae ' iguis absumpsit. Siudio enira conlentionis
xxxni, 9). Qui simut mecumdulces capiebascibos.ln accensi, a ducibus suis malis recedere noluerunt:
domo Dei ambutavimuscttmconsensu. Unde crgo dis- venit super ignem ignis, super ardorem dissensionis
sensio (a) ? Qui inlus crat, foris faclus esl. Ambulavit ardor consumptionis. Venial mors sttper illos, el de-
mecum in domo Dei cum consensu : atiam domum scendantad infernum vivenles. Quoniam nequilia in
crcxit contra domum Dei. Quarc illa relicta est, ubi hospiliiseorum, in tnedioeorum.In hospitiis,ubi per-
ambutavimuscum consensu ? quare illa descrta est, egiinanlur et transeunl. Non enim liic semper fuluri
ubi dulces simul capiebamus cibos ? sunt : ct lamen pro animositale lemporali sic pu-
16. [vers. 16.] Veniat mors super eos , et descendant gnant. In hospiliisergo eorum iniquitas, in medioeo-
ad infernum vivenles.Quo modo replicavit ct rccolere rum iniquitas : nultuin lam mcdium eorum quam cor
nos fecit primum illud schismaiis initium , quando in eorum.
illo primo populo Judocorum qnidam superbi se se- 17. [vers. 17.] Ego ad Dominumexclamavi.Corpus
paraverunt, et exlra sacriflcarevoluerunt. Novamors Cliristi et unilas Cliristi in angore, in Isedio, in mo-
super eos venit: aperuit se lerra , et vivosabsorbuit leslia , in conlurbalione cxercilalionis stisc; ille nnus
(Num. xvi, 1-33). Veniat, inquit, mors super eos, et homo, in uno corpore posila unilas, cum locderet
descendantad infernum vivenles. Quid est, vivenles? animam ejus exclamans a finibus lerroe : A finibus
Scientes quia pereunt, el tamcn pcreunles. Audi vi- terrm ad le clamavi, inquit, cum angerelur cor meum
venles perire et absorbcri bialu lerrae, id est devora- (Psal. LX,3). Ipse unus, sed unilas unus : ct ipse
tionc lerrenarum cupiditaium absorberi. Dicis ho- unus, non in uno loco unus, sed a flnibus terroocla-
mini : Quid pateris, fraier? Fralres sumus, unum mat unus. Quomodo a finibus terrsc clamaret unus,
Deum invocanius, in unum Chrislum credimus, unum nisi in multis esset unus ? Ego ad Dominumexcla-
Evangelium attdimus, unum Psalmum cantamus, mavi. Recte. Tu exclama ad Dominum, noli ad Do-
unum Amen respondemus, unum Alleluia resonamus, nalum; ne tibi sit pro Domino dominus, qui sub
unum Pasclia celebramus : quid tu foris es, et cgo Domino noluit esse conservus. Ego ad Dominumex-
inlus sum ? Plerumqueangustalus el considerans quam clamavi : et Dominusexaudivilme.
vera dicantur , Reddat, ait, Deus majoribus nostris. 18. [vcrs. 18.] Vespere, et mane, et meridie, enar-
Ergo vivus perit. Deindeaddis el mones : Saltem so- rabo , el annunliabo,el exaudielvocemmeam. Evange-
Ium sit malum segregationis, cur adjungis ct rebapti- liza lu, noli tacere tu quod accepisti,vespere,de prse-
zationis ? Agnosce in nie quod habes ; el si tu mc tcritis ; niane , de fuluris ; meridie, de sempiternis.
odisti, Christo in me parce. Et hoc eis malum ple- Ideo nd id quod nit, vespere, pertinet quod cnarrat:
rumque et maxime displicct: Vere, inquiunt, male ad id quod ait, mane , perlinet quod annunliat : ad
fit; ulinnm posset non fieri! sed quid facimus de sla- id qttod ait, meridie, pertinet quod exauditur vox
lulis majorum nosirornm ? Descendant ad infernum cjus. Finis cnim in mcridie est, sed unde non decli-
vivenles.Si morluus descenderes, quid agercs ignorn- naliir in occasum. In mcridie enim lux excelsa est,
res : cum vero scis malum esse quod facis, el lanien splendor sapieiuiae, fcrvor dileclionis. Vespere,et
facis; nonne vivus descendis ad inferos? Et quarc tntme, ei meridie. Vespere Domintisin cruce, mane in
maxime ipsos duces terrsc hiatus absorbuit vivos, rcsurrectione, mcridie in asccnsione : cnarro vespere
populum autem illis censenticnlem e co.:lo irrucns patientiam moricntis , annuntio mane vitam resur-
ignis absumpsit (Ibid., 47)? Proplerea banc poenam gentis, orabo ut exaudiat meridie sedcns ad dcxle-
commemorans psalmus isle , a populo coepit, et ad ram Patris ; cxatidiet vocem meam qui interpellat pro
duces conclusit. Vettiattnors super eos , proplcr illos nobis (Roin. vni, 34). Quanla hujussecuritas, quanta
consolalio, quanla refeclio a pusillanimitate et tem-
* sic Er. et Mss.AtLov.,sed nonamaricenlw.
i omnesMss.,de divinairacundiaignisabsumpsit.
(a) In Donatistas.
641 ENARRATIO1N PSALMUMLIV. fe 642
Maria virgine, anlc saecula tamen in principio Ver-
peslale, conlra malos, conlra iniquos et foris et intus,
el in liis qui foris sunl, cum fuisscnt inius! bum, et Verbum apud Deum, et DeusVerbum (Joan.
19. [wers.19.] Ilaque, fralres mci, quos in ipsacon- i, I). Humiliabit illos qui esl ante smcula.Non enim
su- est illis commutatio;de illis dico, quibus rion esl com-
gregalione parietum horum videtis turbulentos ,
zelum mulatio. Noverat aliquos persevcraturos, et in per-
perbos, sua quoerentes, elatos, non habenles
Dci castum, sanum, quielum, sed mullum sibi tri- severatione suoe nequitioe morituros. Videmns enim
buentes ; ad dissensionem paralos , scd occasioncm eos, et non est illis commutalio : qui sic moriunlur
non invenienles, ipsa est palca dominicoeareaa(Matth. in ipsa pervcrsilale, in ipso schismale, non est illis
iii, 12). Hinc illospaucos superbise venlus excussit: commutatio. Humiliabil illos Deus, humiliabil illos
in damnalione, quia erccli sunt in dissensione. Non
totapalea non volabit, nisi cum ille inultimo ventila-
bit. Sed nos quid, nisi cum isto canlemus, cum isto est illis comrautatio, quia non mutantur in mclius,
oremus, cum islo plangamus et dicamus socuri: Red- sed in pejus; nec cum hic sunt, nec in resurrectione.
imet in pace animam meam? Contra illos qui non Omnes enim resurgemus , sed non omnes immutabi-
amant paccm, In pace redimetanimam meam : quia mur (I Cor. xv , 51). Quare? Quia non est itlis com-
cum his qui oderunt pacem, eram pacificus(Psal. mulalio, el non limuerunl Deum. Fratres mei, unum
cxix, 7). iledimel in pace animam meam, ab his qui remedium est: limeant Deum, deserant Donalum.
appropinquantmihi. Nnmab illis qui longesunt a me, Dicis illi: Peris in hseresi, in schismate; necesse est
facilis causa est : non me tam cilo fallit qui dicit, ut Deus retribuat istis malis: venies in damnationem,
Veni, idolum adora : mullum a me longe est. Chri- noli libi blandiri verbis luis, non sequaris csecum
stianus es? Christianus, inquit. Ex propinquo adver- ducem; coecusaulem coecumducens, simul in fovcam
satur, prope est. Redimet in pace animammeam, ab cadunl (Maith. xv, 14). Quid ad me, ait? quomodo
his qui appropinquanl mihi: quoniam in mitllis erant vixi heri, sic el hodie; parentes mei quod fuerunt,
mecum.Quare dixi, appropinquantmihi? Quia in mul- hoc et ego. Non times Deum. Da timorem Dei: cogitet
tis erant mecum. In hoc versu duse scntentise occur- quia ista omnia vcra sunt quse leguntur, quia est
runt. ln multis erantmecum : Baplismum habebamus fidesChristi qure falli non potest; quomodo in haeresi
utrique, in co erant mecum; Evangelium utrique le- remancbil' ad tantam evidentiam sanctae Catholicse,
gebamus, erant in eo mecum; fesla martyrum cele- quam diffudit Deus per totum orbem terrarum; quam
brabamus, erant ibi mecura; Paschse solemnitalem antequam diffunderet promisit, prsenuntiavit, sic
frequentabamus, erant ibi mecum. Sed non omnino exhibuit ut promisit? Ergo caveant et observent qui
mecum : in schismate non mecum, in hseresi non me- non timent Deum. Extendit manum suam in retri-
cum. In multis mecum, in paucis non mecum. Sed buendo.
in his paucis in quibus non mecum, non eis prosunt l 21. Polluerunt teslamenlumejus. Lege testamentum
multa in quibus mecum. Etenim, fralres, videte quam quod polluerunt: In seminc tuo benedicentur omnes
mulla enarravil apostolus Paulus : unum dixit; si de- gentes(Gen. xn, 3, et xxvi, 4). Poltuerunt testamen-
fuerit, frustra sunt illa. Si linguis hominumloquar et tum ejus. Tu conlra ista verba testatoris quid dicis ?
Angelorum,ait, si habeamomnemprophetiamet otnnem Africa sola istam graiiam meruit sancli Donati, in
fidem,et omnemscientiam,si montestransferam, si dis- ipso remansit Ecclesia Chrisli. Dic saltem, Ecclesia
tribuam omnia mea pauperibus, si Iradamcorpus meum Donati. Quarc adjungis, Christi, de quo dictum est,
ita ut ardeat. Quam multa enumeravit! His omnibus In semine luo benedicenturomnes gentes. Post Dona-
mullis desit una charitas: ilia numero plura sunt, tum vis ire? Pone Christum , et sic recede. Videte
h3ccpondere major est (l Cor. xm). Ergo in omnibus ergo quid sequitur: Polluerunl testamentumejus.Quod
Sacramentis mecum , in una charilate non mecum : testamentum ? Abrahm diclmsunt promissionesel se-
/n multis erant mecum. Rursus alio modo , Quoniam mini ejus. Apostolus dicit: Fralres, tamen hominis
in mullis erant mecum,qui se separaverunt a me, me- testamentumconfirmalumnemo irritum facit, aut su-
eum erant, non in paucis, sed in multis. Etenim per perordinat. Abralm dictm sunt promissioneset semini
totum orbem terrarum pauca sunl grana, multse sunt ejus : non dicit, Et seminibus, tanquam in mullis ; sed
palese.Quid ergo ait? In palea mecum erant, in tritico tanquam in uno, Et semini tuo, quod esl Christus (Gal.
non mecum erant: et propinquat palea tritico; de ni, 15,16). In hoc ergo Christo quod promissum est
uno semine exit, in uno agro radicatur, una pluvia teslamentum? In seminetuo benedicenluromnesgentes.
nutritur, eiimdem messorem patilur , eamdem trilu- Tu qui dimisisti unilatem omnium gentium , et in
rationem suslinet, eamdem veniilationem exspectat, parie remansisti, polluisli testamentum ejus. Quod
non in unum horreum intrat. Quoniamin multis erant tibi ergo contigit, ut exterminareris, utab hseredilatc
mecum. separareris, de ira Dei esl. Attende enim quid se-
20. [uers. 20-22.] Exaudiel me Deus, el humiliabit quatur : Polluerunt lestamenlumejus; divisi sunt prm
itlos,quiestante smcula.Illi enim praesumuntde nescio ira vultus ejus. Quid cxspectalis, qua majore nota
quo duce suo qui ccepit heri : humiliabit iltos qui esl oslendantur hseretici? Divisisunt prm ira vultus ejus.
ante swcula. Quia clsi ex tempore Chrislus est de 22. Et appropinquavitcor illius- Cujus intclligimus,
1 Mss.,sed in pattcisnon mecum,in qiiibusnonets prc- 1 sic MSS.
AtEdd.,Iw.betimoremDei; cogila,etc, quo-
'stnl, etc. modoin /w/est renmnebis.
643 S. AUGUSTINIEPISCOPI 644
nisi cujus ira divisi snnl ? Quomodoappropinquavit ibimus(Joan. vi, 54-69)? Intendile, obsecramusvos,
cor ittitts? Ut intclligamus volunlalem illius. Elenim et parvuli discile pietalcm : Numquid jam Petrus iu-
cx h;erclic's asserla est l Calholica, et cx his qni telligebat secreium illius sermonis Domini? Nondum
niale senliunt probati sunt qui bene senliunt. Multa inlelligebat; sed bona esse verba quse non intcllige-
cnim lalebant in Scripluris; cl cum prsecisi essent bat, pie credebat. Ergo si durus cst sermo, et non-
bacretici, quacstionibusagilaverunt Ecclesiam Dei: duiii intellectus est, durus sit impio, libi aulem pie-
nperta sunl quoc latebanl, cl inlellecta esl voluntas tate mollialur : quia quandoque solvetur, el fiet libi
Dei. Inde diciiur in alio psalmo, Congregatiolaurorum oleum, el usque ad ossa penetrabit.
inler vaccas populorum, ul excludanlur hi qui probali 24. [vers. 23.] Proinde , tanquam ipse Pelrtis post
sunt argento (Psal. LXVII,Z\).Excludanlur enim dixit, illos durilia, sicut ptttabant, sermonis Dominiscan-
emineant, appareant. Unde dicuntur el in arle argen- dalizatos ctiam hic diceret, Verbumviimmiernmhabet,
laria exclusores, idest, ex quadam confusione masssc, ad quem ibimus? ita subjecit, Jacla in Dominumcu-
formoe cxprcssores. Ergo raulti qui oplime possent ram tuam, et ipse le enttlriet. Parvulus es, nondum
Scripturas dignoscere et pertractare , latebant in inlelligis secreta verborum : forte libi panis lalel, et
populo Dci; ncc asserebant solutiqnem quoestionum adhuc lacle nutricndus es (I Cor. III, 2); noli irasci
difficiliumcum calumnialor nullus instaret. Numquid uberibus, ipsa te idoneum rcddent ad mcnsam, cui
enim pcrfccic dc Trinitale iraclatum est, antequam modo minus idoneus es. Ecce per divisionem liaere-
oblalrarenl Ariani ? numquid perfecte de pcenitenlia licorum multa dura mollita sunt : sermones illius
tractalum est, anlequam ebsisterent Novatiani? Sic duri molliti sunt super oleum, el ipsi sunt jacula.
non pcrfecte de Baptismaie tractatum est, antequam Armaverunt evangelizanles: ct ipsi scrmones dirigun-
contradicerent foris posili rebaptizatores; nec de tur in peclora quorumque audieniium ab insianlibus
ipsa unilale Chrisli enucleate dicta erant quoedicta opporiune et importuue; illis sermonibus, iilis verbis
sunt, nisi posteaquam separatio illa urgere ccepit tanquam sagillis , corda hominum ad amorem pacis
fraires infirmos, ut jam illi qui noverant hsec traclare feriuntur. Duri erant, cl mollcs facli sunt. Moltiti
atque dissolvcre, nc perirent infirmi sollicitali quse- non virtutem araiserunt, sed in jncula conversi sunt.
stionibus impiorum, sermonibus et disputationibus Mottilisunt sermonesejus super oleum, et ipti, mollili
suis obscura Legis iu publicum deducerent. Ergo illi sermoneg, ipsi sunl jacuta. Sed lu nondum forle ido-
divisi sunt prx ira vultus ejus, et nobis ad intelligen- neus es qui armeris bis jaculis, el nondum libi eluxit
dum appropinquavil cor ejus. Ilaque inlelligite illud quod in sermone forte obscurum est et durum; Jacta
quod in psalmo alio comraemoravit: Congregatiotau- in Dominumcuram tuam, et ipse le enulriet. In Domi-
rorum, id est superborum cornupetarum, tnter vacca* num jacta te. Ecce vis le jaclare in Dominum, nemo
populorum. Quas dixit vaccas? Animas seduciibiles. se supponat pro Domino. Jacla in Dominumcuram
Ulquid hoc ? Ut excludanlurhi, id est appareant qui luam. Vide quemadmodum maguus ille miles Christi
lalebant, qui probati sunt argento. Quidest, argenlo? in se curam parvulorum jactari noluit: Numquid
Eloquio Dei. Eloquia Dominieloquia casta , argenlum Paulus pro vobit crucifixusest, aut in nomine Pauli
igne examinalum, probabile terrm, purgalum septies bapiizati estis (Id. i, 13)? Quid eis aliud dicebat,
tuntum(Psal. xi, 7). Hunc sensum obscurum, videte nisi, Jaclate in Dominumcuram vestram, et ipse vos
quemadmodum in lucem excludat Apostolus: Oportel, enutriet? Modo autem vult parvulus jactare curam
inquit, el limresesesse , tit probali tnanifcstifiant inler suam in Dominum, et occurrit ncscio quis, et dicit:
vos(I Cor. xi, 19). Quidest, probali? Probaliargento, Ego cxcipio. Tanquam navi flucluanii occurrit, et
probati eloquio. Quid est, manifestifiant? Excludan- dicit: Ego excipio. Responde et lu: Porlum qusero ,
tur. Quare hoc? Propter hocreticos.Quid est, propter non saxum. Jacia in Dominumcuram tuam, el ipse te
haerelicos? Propter congregationem taurorum inter enutriet. Et vide quia portus te excipit: Non dabit
vaccas populorum.Sic ergo el lii divisi sunt prm ira in mlernum (luciuationemjusto. Videris fluctuare in
vultus ejtts, et appropinquavilcor illius. mari islo, sed excipit te porlus. Tu tanlum antequam
23. Mollili sunt sermonesejus super oleum, et ipsi inlres in porlum, ab anchora noli abrumpi. Fluctuat
sunt jacula. Qusedam enini in Scripturis dura vide- navis in anchoris, sed non longc a terra projiciiur ;
banlur , cuin obscura esseni; exposita moliila sunt. nec in aeiernum fiuctuabit, elsi ad lempus fluctuat.
Nam et prinia hoeresis in discipulis Chrisli velut a Etenim ad fluctuationem perlinent verba superiora :
durilia sermonis ipsius facla cst. Cuin cnim diceret, Conlristalussum in exercilaiicne mea , et conlurbalus
Nisi quis manducaveritcarnem meam, et biberitsan- sum. Exspeclabameum qui me salvumfaceret a pusil-
guinemmeum, non habebitvitatn in se ;~illinon intet- lanimitate el tempeslale.Flucluans loquitur, sed non
ligentes dixeruiit ad invicem, Durus est hic sermo, in selernum fluctuabit; nam anchora ligatur, anchora
quis polest cum audire? Dicentes quia durus est ser- spes ejus est. Non dabit in mternum fiuclualionem
mo hic, separaverunt se ab illo : remansit cum aliis justo.
duodecim. Cum ci suggcssissent illos in sermone ejus 25. [vers.24.] Illis aulem quid? Tu vero, Deusrfe-
fuisse scandalizalos, Numquidet vos , inquit, vullis duceseos in puleumcorruptionis.Puleus corruptionis,
ire? Et Petrus : Vcrbumviimmternmhabcs, ad quem tenebrsc sunt subinersiouis. Deduces eos, inquil,m
1 sic MSS.At Edd.,Elcnimhmrelicisexeria est. puleuin corruplionis : quia coecus csecum ducens,
645 ENARRATIO1N PSALMUMLV. 64g
ambo in foveamcadunt (Matih. xv, 14). Deducit illos 27. Sed quid dc illis ait? Non dimidiabuntdies suos.
Deus in puleum eorruplionis, non quod ipse sit au- Quid cst, Non dimidiabunldies suos? Non proficient
ctor culpoeipsorum, sed quod ipse sit judex iniqiiita- quiiiitum putatit : intra tempus quod sperant, per-
tum eortim. Tradidit enim cos Deus in concupiscen- ibunl. Ipse est enim perdix ille, de quo dictum est;
lias cordis eorum (Rom. i, 24) : nmaverunt cniin In dimidiodierttm ejus derelinquenteum, el in novissi-
tenebras, et non lucem ; dilexerunt csecitatem, ct mis suiserit insipiens(Jerem.xvn, 11). Proficiunl, scd
non visionem. Nam ecce Dominus Jesus eluxit uni- ad tcmpus. Quid enim ait Aposlolus? Maligni aulem
verso mundo ; cantent in unitale cum toto mundo : homineset seduclores proficienlin pejus, ipsi
a calore illius errantes, \
Non enim est qui se abscondat (Psat. et alios iu errorem mittcntes.Csecus aulem coecumdu-'
xvm, 7). llli autem traducentes se a toto ad partem, cens, simul in fovearn cadunt (Matih. xv, 14). Merito
a corpore ad vulnus, a vita ad proecisionem, quid cadunt i'/i puleiim corrupiionis. Quid ergo ait? Profi-
passuri sunt, nisi in putetim corruptionis ituri ? cient in pejus; non tamen diu. Nam paulo ante dixit,
26. Viri sanguinumet dolosilalis. Viros sanguinum Sed tillra non proficient: hoc esi, non dimidiabunldies
propter interfectiones dicit; atque ulinam corporalcs, suos. Sequalur Apostolus, et dicat quare : Demenlia
et non spirituales ! Sanguis enim de carne exiens, enim eorum manifestaeril omnibus, sictilel illorum fuit
videtur et horretur : quis videt sanguinem cordis in (II Tim. m, 9, 13). Viri sanguinum et dolositaiisnon
rebaplizalo ? Illsemorles alios oculos quoeruni. Quan- dimidiabuntdies suos. Ego auteinin te sperabo,Domine.
quam et de istis mortibus visibilibus non quiescant Meriio autem illi non dimidiabunt dies suos, quia in
armati ubique Circumcelliones. Et si istas visibiles homine speraverunt. Ego autein a diebus tcmporali-
mortes attendamus, viri sanguinum sunl. Atlende ar- bus perveni ad diem aeternam. Quare? Quia in te spe-
matura, si vir pacis esl, et non sanguinis. Si fustem ravi, Domine.
saliem * solum ferret; sed ferl fundibulura, fert se-
curim, fert lapides, fcrt lanceas : et isla portanles IN PSALMUM LV
ubique qua possunt evagantur, sanguinem innocen-
tium sitiunt. Ergo et de islis visibilibus mortibus sunt ENARRATIO '.
tiiri sanguinum.Sed et de illis dicamus : Utinam so- SERMO (fl).
las (a) facerent, et animas non perimerent. lsti qui 1. [vers. 1.] Sicut aliquam domum intraturi, cujus
sunt tiri sanguinutnet dolositatis, ne pulent quia nos sit ctad quem pertineat in litulo inspicimus, ne forte
male sic intelligimus viros sanguinum, qui animas importune irruamus quo non oportet, neque rursus
occidunt; ipsi Maximianistas suos sic intellexerunt. timiditale revocemur ab eo quo oporlet intrare :
Nam cum eos damnarent, in ipsa senlentia concilii tanquam ergo si legeremus, Haec
Veloces ad proediaillius autil-
sni (b) ista verba posuerunt: pedes eorum lius ; ila in superliminari psalmi hujus habemus in-
effundendumsanguinemannuntiatorum'. Contributatio scriptum, /n finem, pro populo qui a sanclis longe[a-
et catamilasin viiseorttm, ct viam pacis non cognove- clus est, ipsi David in lituli
inscriptionem, cum tenue-
runt (Psal. xin, 5). Hoc de Maximianislis dixerunt. runt eum Atlophyli in Gelh. Agnoscamus ergo popu-
Quseroautem ego ab eis quando Maximianistsefude- lum qui longefaclusest a sanctis in tiluli inscriptionem.
rint corporis sanguinem, non quia et ipsi non funde- Pertinet hoc enim ad ipsum David,
quem jam nostis
renl 3, si esset talis mullitudo quse funderet, sed pro- intelligere spiritualiter : nerjue enim commendalur
pler timidiialem paucilatis suse magis ab eis aliquid nobis nisi ille de quo dictum est, Finis Legis Christus
passi sunt, quam ipsi lale aliquid aliquando fecerunt. ad jttslitiam omni crcdenti (Roin. x, 4). Ergo,/n fi-
ergo interrogo donatislam, et dico : In concilio tuo nem, cum audis, in Clirislum intende, nc in via re-
posuisti de Maximianistis, Velocespedeseorum ad ef- maucndo non pervenias ad finem. Quidquid enira
est,
fundendum sanguinem. Unum milii dale quem digito ubi infra sletcris, antequam ad Cliristum
laeserinl Maximianisioo?Quid milii aliud responsurus nihil libi aliud divinus sermo pervenias,
dicit, nisi, Accede, non-
est, nisi quod ego dico? Qui se separavcrunt ab uni- dum esl locus ubi securilas sit. Est quidnm Iocus ubi
tale, et animas sedticendo interimunt, spiritualiter, slatio fidissima collocatur; est
quscdampeira ubi do-
non carnaliter sanguinem fundunt. Optime exposui- nius secura
in tua facta tua. Viri san- consurgii, ut non meluat imbrem tem-
sti, sed exposilione agnosce
el dolositalis. In fraudc in simula- pestatis. Flumina enim impegerunl in domurn iilam,
guinum dolositas, et non cecidit; liindata enim erat supra petram (Mailh.
tione, in seduclione. Quid ergo illi ipsi qui divisisunl : Petra aulem erat Christus (I Cor. x, 4). Suli
? sunt viri el doto- vn, 25)
prmira vultus ejus Ipsi sanguinum nomine David Christus figuratur 2; quia de illo di-
sitatis.
clum est: qui factus eslex semineDavid secundumcar-
• SicMss.At Edd.,si vir pacis essel, el non sanguinis, nem (Rom. i, 3).
fuslemsaltem,elc. Paulopost loco,fundibulum,in ofnnibus 2. Quis est ergo populus qui longe a sanctis factus
nostris Mss.est, fundibalum.
a vox, annunlialorum, bicin aliquotMss.omitlitur,nec
habeturin Bagaitaniconciliisenteutiarelata in iib. 4 con- 1 Huic Enarraiionititulus in Regio Ms. prsafixus ista
tra Crescon.,c. 4. est: lncipit carthaginesenno habitusin basilica Restiltttu,
3 Edd.,nonfuderint.MeliusMss.,non funderent. feria quinta, de PsalnwLV.
(a) Subaud.,visibilesmortes. 8 Mss.,snb nomineDavidfiguraliter: omisso,chnstus.
(b) Bagaitani. («) AdplcbemCaitliaginensem.
647 . S.OTGUSTINI
est in liluti intcriplionem? Ipse lilulus ostendat nobis
populum istum. Scriptus est enim quidam titulus in
dominica passione, quando Dominus crucifixus est :
erat ibi tilulus inscriplus, hcbraice, graece, et Iatine,
JRea;Judmorum; iribus linguis lanquam tribus lestibus
titulus approbatus, quia in ore duorum vel trium le-
slium slabit omne verbum (Deut. xix, 15). Islum ti-
tulum cum legissent Judoci, indignnti stint, et dixe-
runt ad Pilatum : Noli scribere, Rex Jttdmorum; sed
quia ipse dixit se regein esseJudmonttn. Ipsum dixisse
scribe, dixerunt; non hoc esse quod dixit. Sed quia
verum est in alio psalmo, Jn tittili inscriptionemne
corrumpas (Psal. LVI,1), rcspondit Pilalus, Quodscri-
psi, scripsi: tanquam dicens, Non corrumpo verita-
tem, eisi vos diligitis falsilalem. Quia ergo in male-
diclo islo indignali sunl Judaei, dicentes, Nos non ha-
bemus regem nisi solum Cmsarcm(Joan. xix, 15-22),
de lituli offensionc Ionge facti sunt a sanctis. Pro-
pinquenl sanctis, et agglulinentur sancto qui regem
Christum agnoscunt et habere concupiscunt : longe
fiant a sanctis qui contradicentes litulo respuerunt
regem Deum, et elegerunt regem hominem. Omnis
ergo populus humano regno deleclalus, respuens in
se regnare Dominum, quo regnanie ita quisque sub-
jectus est, ut regnet et ipse cupiditatibus suis, om-
nis ergo populus talis longe est a sanclis. Nolite ita-
que, fratres, in solis Judaeis hoc advertere. Dala sunt
in ilto po-
quidem in illis quasi primiliva exempla, ut
pulo eluceret qjiod omnis homo caveret. Aperle illi
regem Christum recusaverunt, et regem Csesarem
elegerunt. Est quidem et Caesarrex homo hominibus
ad humana, sed alius rex est ad divina; alius rex ad
vilam temporalcm , alius ad aciernam ; alius rex
terrenus, alius rex ccelestis : rex terrenus sub rege
coelesli, rex coetestis super omnia. Nonergoilli quia
dixerunt se habere Caesaremregem, peccaverunt; sed
quia regem Cbristum habere noluerunt. Et modo
mulli Christum rcgem in coalo sedenlem et ubique
regnantem haberc nolunt: et ipsi sunt qui tribulant
nos. Contra tales iste psalmus confirmat nos.Nccesse
est enim ut tales pntiamur usque in finem : quos non
enim tenlalio
patefemur, nisi nobis expediret. Omnis
fructum
probatio est,el omnisprobationis effeclushabet
stJum.Quia homo plerumque etiam sibi ipsi ignotus
est: quidferal.quidve nonferat.ignorat; etaliquando
prsesumit se ferre quod non polest, et aliquando
desperat se posse ferre quod potest : accedit tentaiio
quasi interrogalio, et invenitur homo a seipso; quia
latebat et seipsum, sed artificem non latebat. Proinde
Petrus prsesumpsit nescio quid quod in illo nondum
eral.usque admorlem se cum Domino Jesu Cbrislo
esse perseveralurum: vires suas Petrus ignorabai, sed
Dominus noverat. Respondit l minus idoneum qui
fabricaverat, qui etiam fabricato a se vires idoneas
daturus erat, quid nondum dederat, sciebat; ille qui
nondum acceperat, nesciebat : accessit tentatio ;
1 sic nostriomnesMss.AtEdd., Prmvidcbatminus ido-
neum,etc. Et paulopost: qui nondumdederatsckbat.
EPISCOPI 648
negavit, flevit, accepit (Luc. xxn, 35-62). Cum ergo
nesciamus quid pelamus lanquam nou habenles, et
unde gratias agamus tanquam accipicntes, opus cst
semper lenlalionibus et tribtilationibiiserudiri in islo
soeculo; sed tribulari non possumus, nisi ab eis qui
longe fitint a sanctis. Longinquilatcm istam, fralres,
intelligite cordis csse, non corporis. Fit enim plerum-
que ut qui corpore longe peregrinatur a le, conjun-
ctus sit tibi, quia hoc amul quod tu : el fit plerumque
ut stans juxta te, conjunctus sil libi,quia hoc amat
quodlu : el filplcrumque ut stans juxla le, exeoquia
diligitmundum, cum tu diligas Deum, longe sit a le.
5. Quid ergo sibi vult, quod ad ipsum tilulum
adhuc perlinct, quia tenuerunleum Atlopltyliin Geth?
Geth civitas quaedam erat Allophylorum, id est alie-
nigenarum, utiqiie populi longe a sanclis. Exeoenira
quod alicnigena?, non ntique appropinquant sanctis,
sed longe sunl.a sanctis. Omnes qui recusant Chri.
slum regem alienigcna; liuiit. Quarealienigenoefiunt?
Quia ct illa vitis quamvis ab illo plantala, amara fa-
ctaquidaudivit? Quare conversa es in amaritudinem,
vitis aliena (Jerem. n, 2f) ?Non diclum esi, Vitismca:
quia si mea, dulcis; si amara, non mea; si non mea,
utique alienn. Tenuerunt ergo eum Allophytiin Geth.
Invenimus quidem, fratres, David ipsum ' filium
Jesse, regem lsrael, percgrinatum esse apud Allopby-
los, cum quaercretur a Saiile (I Reg. xxi, 10); et fuit
in ista civilate et apud regcm civitatis bujus : sed ibi
retentum esse non legimus. Ergo David nostrum Do-
minum Jesum Christum nalum cx semine iilius Da-
vid, non solum tenuerunt, sed et tcnent adhuc AIlo-
phyli in Gelh. Gclh diximus quod civitas sit. Interro-
gata aulem iuterpretaiio hujus nominis, indicat
Torcular. Chrislus sccundum quod caput Salvator
corporis, ilte natus ex virgine crucifixus, qui jam
nobis exemplum resurreclioiiis noslrse in resurre-
ctione suae carnis ostendil, qui sedet ad dexleram
Palris, et pro nobis interpellat, estcthic, sed in cor-
pore suo quod est Ecclesia. Corpus conjunctum est
capiti suo, caput pro corpore clamat: Saule, Saule,
quid me persequeris(Act. ix, 4)? Et corpus in capite
suo est secundum Apostolum dicenlem : Et simul
resuscitavit, el simul sederefecil in cxleslibus (Ephes.
ii, 6). Et nos ibi sedemus, et ipse hic laborat: nos
ibi sedemus secundum spcm, et ille hic nobiscumest
sectindum charitalem. Hxc compago tanquam unius
bominis facit duos in carne una, sponsura et spon-
sam. Unde et ipse Dominusdicit: Igiturjain non duo,
sed una caro (Mailh. xix, 6). Quomodo ergo hic lene-
tur in Geth ? Tenelur in lorculari corpus ejus, id est
Ecclesia ejus (Ephes. i, 22,23). Quid est, in torculari ?
In prcssuris. Sed in lorculari fructuosa pressura est.
Uva in vite pressuram non senlit, inlegra videtur,
sed nihil inde manat: miititur in torcular, calcatur,
prcmilur ; injuria videlur fieri uvae, sed ista injuria
sterilis non est; imo si nulla injuria accederet, steri-
lis remancret.
1 MSS.,Est quidem, fralres, qitia invenimusDarid
ipsum,ctc.
 649 ENARRATIO1N PSALMUMLV. 680
1 4. [tiers. 2.] Qnicumqueergo sancti pressuram pa- vult, Ab altitudine dieii Forle alluni est ad intelle-
-thintur' ab eis qui longe facti sunt a sanclis, atten- clum. Nec mirum, quia aliiludo diei esl. Forte enim
dnnt psalmura istum, agnoscant hic se, dicant quod illi propterea longe facti sunt a sanclis, quia non
hic dicitur, qui patiuntur quod hic dicitur. Certe qui potuerunt penetrare altitudinem diei, cujus Apostoli
non patitur, nondicat: Non astringo ad vocem, quem duodecim horoe fulgentes. Ergo qui tanquam homi-
video extra passionem. Sed videat ne, cum vult esse nem crucifixerunt, in die erraverunt. Quarc aniem
longe a passione, longe fiat a sanctis. Cogitet ergo tencbras passi sunt, ut Ionge fierent a sanctis? Quia
1
unusquisquede inimico suo ; si christianus est, mun- in alto lucebat dies, in alio laientem non cognove-
dus ipsi inimicus est. Privatas ergo inimicitias nemo runt : si cnim cognovissenl, nunqiiam Dorninuinglo-
cogitet, auditurus verba psalmi hujus : sciamus quia rioe crucilixissent (1 Cor. n, 8). Hac ergo alliiudine
non esl nobis colluctalio adversus carne.m et sangui- diei repercussi, et longe facti a sanctis, facli siint ini-
nem, sed adversus principes et potestates, et spiritua- mici qui Iribulent et conculcent tanqunin uvnm in
lia nequitise(EpAes.vi, 12), id esl adversus diabolum torculari. Est et alius intellecius : Ab altiludine diei
et angelos ejus; quia et quando patimur homines im- conculcaverunlme inimici mei lota die , hoc est, toto
porlunos, ille instigat, ille inflammat, ille tanquam tempore : Ab altitudine diei, hoc est, a superbia tem-
vasa sua movet. Atlendamus ergo duos hostes; quem porali. Quando enim conculcant, alli sunt: humiles
videmus, et quem non videmus : hominem videmus, sunt qui conculcanlur, alti sunt qui conculcanl. Sed
diabolum non videmus ; hominem diligamus , diabo- noli timere altiludinem conculcanlium; diei allitudo
lum caveamus; pro bomine oremus, contra diabolum est, temporalis est, non tcteina.
ovemus, et dicamus Deo : Misereremei, Domine,quo- 6. Qitoniammulti qui debellant me, limebunl.Quan-
niant conculcavitme homo. Noli timere, quia concul- do timebunt? Cum transieril dies qua * alti sunt. Et-
cavit le homo; vinum habeto, uva factus cs ut calce- enim ad tempus alti sunt, finito lempore altitudinis
ris. Miserere mei, Domine, quoniam concttlcavilme suse limebunt. Ego vero in te sperabo, Domine. Non
homo : tola die bellans tribulavil me omnis qui longe aii, Ego vcro non limebo; sed, Mulii qui debetlantme,
factus est a sanclis. Sed et ipse diabolus quare hic timebunl. Cum venerit ille dies judicii, lunc lamema-
non inleUigatur?An forte quia non' dictus est homo? bunlur se omnes tribus terrse (Matth. xxv, 31). Cum
Ergo erral Evangelium, quia dixit: Inimicus homo apparuerit signum Filii hominis in coelo, tunc securi
hoc fecit(Matih. xni, 28) ? Sed sub quadam figura po- erunt omnes sancti. Illud enim veniet quod sperabant,
test et ille dici bomo, non lamen esse homo. Sive ergo quod desiderabant, quod ul venirel orabant: illis au-
ipsum inlueretur qui dicebat hsec, sive populum et tem pcenitendi locus nullus remanebil} quia eo lem-
unumquemquelonge factum a sanctis, per quales dia- pore quo fructuosa possel esse poeniteniia, cor obdu-
bolus tribulat populum Dci inhxrentcm sanctis, in- raverunt adversus monentem Domintim. Ntimquid et
hoerentem sancto, inhaerentem regi, ad cujus regis murum erigent adversus judicanlem Deum? Pietatera
litulum indignali itli tanquara repercussi, longe sunt sane hujus agnosce, et, si in eo corpore es 3, imitare.
facli; dicat, Misereremei, Domine,quoniam conculca- Cum dixisset, Multi qut debellant me, timebunt; non
vitme homo: nec deficiat in ista conculcatione, sciens addidit, Ego vero non limebo; ne suis viribus assi-
quem invocel, et quo excmplo fortis effectus sit. Pri- gnando quod non timet, esset el ipse in altis tempo-
mus botrus in lorculari pressus est Christus. Cum ille ralibus, et per superbiam (emporalem non mererelur
botrus passione cxpressus est, manavit illud unde ca- venire ad requiem sempiternam : polius te fecit inlel-
lix inebrians quam prmclarusest (Psal. xxu, 5)! Dicat. ligere unde non timebil; Ego vero, inquit, in te spe-
ergo et corpus ejus, inluens caput suum : Miserere rabo, Domine: non dixit prscsumplionem suam, sed
tnei, Domine, quoniam conculcavilme liomo: tota die causam prsesumplionissuse.Si enim non timebo, pos-
bellans tribulavii me. Tola die, toto tempore. Nemo sum et duritia cordis non limere; multi enim nimia
sibi dicat: Fuerunt tribulaliones apud patres nostros, superbia nihil timent. Altendat Cbaritas Vestra : aliud '
apud nos non sunt. Si pulas te non habcre tribulatio- est sanitas corporis, aliud stupor corporis, aliud im-
nes, nondum coepisti csse christianus. El ubi est vox mortalitas corporis. Sanitas quidem perfecta, immor-
Aposloli: Sed et omnesqui voluntin Christo pievivere, laliias est; sed dicilur etiam secundum quemdam
persecutionetpatientur (II Tttn. m, 12)? Si ergo non modum sanilas, quam habemus in hac vita. Quando
pateris ullam pro Christo persecutionem, vide ne non- non infirmatur, unusquisque sanus vocalur; et cum
dum cceperis in Christo pie vivere. Cum autem coe- inspexerit medicus, sanum renunliat; et cum segro-
peris in Christo pie vivere, ingressus es torcular; tare quisque cceperit, ipsa sanitas perturbalur; et
pr.-rpara te ad pressuras; sed noli esse aridus, ne de quando curatur, ad ipsam sanitatem reditur. Tres
presstira nihil exeat. ergo affectiones quasdara corporis advertite et inspi-
5. [tiers. 3, 4.] Conculcaverunlme inimici mei tota cite : sanitatem, stuporcm, immorlalitatem. Sanitas
die. Illi longe facti a sanctis, ipsi inimici mei. Tota segriludinem non habet; sed lamen quando tangitur
die : jam dictum est. Ab atlitudine diei. Quid sibi hoc et roolcstatur, dolet. Slupor autem non dolet; amisit
1 MS.,latebal.Aliuse contra,loco, latentem,ha-
1 Mss.omnes,Quidquidergo pressurarumsanctirpatiun- bet, Begius
lucentem.
tur.* » sic MSS. AtEdd.,transierintdies qui alti sunt.
Parlicula,non,abesta Mss. * sic aliquot
Mss.At Edd.,in ejus corporees.
SANCT.A.ueosT. IV.
fVingt-me.J v
 €51 S. AUGUSTINIEPISCOPf
652
sensum doloris, lanto insensibilior, quanlo pejor. ingratus. Si enim non dicas luum, non accepisli:
Rursus immortalilas rion dolet; absumpia est enim rursus si dicas tuum ita, quasi a tc sit quod dicis
omnis corruplio, et corruptibile hoc irtduit incorru- tuum, amiltis quod acceperas, quia ingratus es i!1ia
plionem, et mortale hoc induit immorialilatero(I Cor. quo acceperas /n Dto ergo taudabosemones, qoia ibi
xv, 53, 54). Nultus ergo dolor in corpore iromortali, Jpse est fons sermonum verorum: meos, qura siiiens
nullus dolor in corpore slupido. Non se putet slupidus accessiet bibi. /n Deo laudabotermonesmeos,in Deo
jam immortnlem : vicinior est immortalilali sanilas speravi: non limeboquid faciat mihi caro. Nonne lu
dolentis, quam stupor non senlientis. Invenis ergo eras qui paulo anie dicebas: Misereremei, ttsmine,
liominem superbum lypho arrogantissimo, qui sibi quoniamconculcavkme homo: tola die beltanstribula-
vit me? Quomodoergo hic, non timebo
persuaseril nihil limere : fortiorcm piitas illo, qni aif, quidfaciatmihi
Foris pugnm, inlus timores(II Cor. vn, 5)? fortiorem caro? Quid libi faciet?Tu ipse panlo ante dixisti,Con-
culcavitme, tribulavitme : Nihil faciet cum isla fa-
ipso capite nostro DominoDeo noslro, qui dixit, Tri-
slis esl unimamea usquead tnorlem(Matlh. xxvi, 38) ? ciet? Respexit ad vinum quod manat de calcalura, et
Non est iste foriior : non (e deleclel stupor ejus; non respondit: Plane conculcavit, plane tribulavit; sed
immorlatiiale indulus, sed sensu exutus esl. Tu vero quid mihi faciet? Uva eram, vinum ero : In Deo spe-
habeto animamnqn sine affectu, reprehensi enim sunt ravi, non timeboquid faciat mihi caro.
8. [tiers. 6.] Tota die verba mea abonrinabantur.Sic
qui sunt sine affcclu, et dic de sensu sanitaiis : Quis
infinnatur, et ego non infirmor? quis scandalizatur, et sunt, nosiis. Dicile verilatem, prsedicate veritatem,
ego non uror (II Cor. xi, 29)? Si ad istuth
*
non-perli- annuntiate Christum Paganis, annuntiate Ecclesiam
neret scandalum, cujusque infirmi perditio, quasi hsereticis,annunliale omnibussalutem: contradicunt,
rigidus et sine dolore videretur mclior esse? Absit : abominaniur verba mea. Sed cum verba mea abomi-
Stnpor esset, non tranquillitas. Plnne, fralrcs, cum nantur, quem putamus abominantnr, nisi eum in quo
venerimus ad eum loeum, ad eam sedem, ad eam bea- laudabo sermonesmeos? Tota die verba ntea abomina-
titudinem, ad coetestem pairiam, ubi anima nosira baniur. Sufficial saltem, abomincnlur verba, nihilul-
tra progrediantur, reprehendant, respuant. Absit. Ut-
impleatur secMriiate, impleatur quiete et sempilerna
felicitale, nullus ibi dolor erit; quia unde dolealur quid dicam hoc? Quando vcrba resputmt, quando
tton erit. Multi, inquit, gut debetlanl tne, timebunl.Et verba abominantur, quseverba de fonte veritatis ema-
ipsi stnpidi qui modo niliil timent, limebunt aliquan- nant, quid faciant illi per quem verba ipsa dicumur ?
do : Veniet enim tantus terror qui tolam duriiiam Quid, nisi quod sequitnr, Advertummeomnia consitia
frangat et conterat. Mulli qui debelUmtme, limebunt. eorumin matum? Si panem ipsum abontinantur, va-
sculo in quo minislratur quomodo parcunt? Adversum
Ego veroin te sperabo, Domine.
7. [vers. 5.] /» Deolaudabosermonesmeot, in Deo me omnia consiliaeorum in malum.Si sic et in ipsum
speravi' : non timebo quid facial milii caro. Quare? Domintim,non dedigneturergo corptisquod prsccessit
Quiain Deo sperabo. Quare? Quia in Deo laudabo in M^ite, ut corpus hsereatcapiti. ConlemptuseslDo-
sermones meos. Si in te laudns sermoncs loos, non minus luus, et tu tc hohorarivis ab eis qui longe fiicti
dico ut non timeas; impossibUeest ut non timeas. sunt a sanciis? Noli tibi arrogare velle qubd in iHo
Sernwmes enim Luosaut mendaces habehis, ideoque non prsccessit.Nonestdiscipulusmajor magistrosuo,
luos quia mendaces: aut si erunt veraces sermones, nonest servus major domino suo(Matth. x, 24,25).Si
et non eos puiabis te habere a Deo, sed a le loqui; palrero familias Beelzebubvocaverurit,quanio magis
veraces erunt, sed tu mendax eris: si autem cogno- 'domesticos ejus ? Adversumtne onuiia oonsitiaeorum
veris nihilie verumi» sapientia Dei, infide veritatis, in malum.
9. [vers.7.] Incolent, et abscondent.Incolerc pere-
posse dicere, nisi quod ab illo accepisii, de quo dici-
tur, Quid enim habesquod non accepisti(I Cor. iy, 7) ? grinari est. Incoloedicuutur qui habitant in pairia non
in Dcolaudas serroones tuos, ut in Deo lauderisser- sua. Omnis hoino in hac vita peregrinus est: in qua
monibus Dei. Etenim si quod in te Dei est, honoratur vita videtis quia carne circumlegimur, per quam car-
a le; et tu faclus a Deo, honoraberis in Deo : siau- nem corvideri non potest. Ideo AposWlusdicit: No-
tem quod in te Dei est, honoraveris tanquam luum, lileanle tempusquidquamjudicare, quoadusqueveniat
non Dei; quomodo populus ille longe factus est a Dominus, et illuminabilabsconiilatenebrarnm,et ma-
sanclis, sic tu longe a sancto. Ergo, In Deo laudabo nifeslobilcogitalionescordis, el iunc laus erit Unicuique
sermonesmeos: si in Deo, quare meos?Et in Deo, ct a Deo (1 Cor. iv, 5). Anlequam hoc fiat, in hac pere-
nteos.In Deo, quia ab ipso: meos, quia accepi. Ipse grinatione carnatis vltse quisque cor suum portat, et
voluit meos esse qui dedit, amando eum cujus sunt: omne cor omni cordi clnusum est. Proihde isfi quo-
-quia ex illo mihi sunt, mei facti sunt. Uiule enira, rum consilia adversus huncin malum,incotent,etabs-
Panem nostrum quotidianumda nobis hodie (Matlh. condent; quia in ista peregrinatione sunt et carnem
vi,H)?Quocnodo, nostrum? Quoraodo, da? Ab illo portanl, dolum tegunt in corde, quidquid mali cogi-
petendo non eris vacuus, tuum confitendonon eris tant abscondunt. Quare?Quia adliuc peregrinaest vita
isla. Abscondant; apparebit quod abscondunt, ctipsi
1 Edd.,infirmitatis.MeliusaliquotMss.,infirmi.Quidant,
AHitres, mfirmaHpmmatio. non abscondenlur. Est et in hoc absconditoalius in-
tnfirmnniis p erdith.
* PluresMss.,sperttbo. tellectus, qui fortasse magis ptaeebiu Eteuim ex iis
655 ENARRATIOIN PSALJIUMLV. 6g;
qui longe factisunt a sanctis, subintrant quidamficli, eos perpeti in judicio, perpessus est in sepulcro. Ac-
et pejores tribulationesfaciunt corpori Christi, quia ceperunt pecuniam ul mentirenlur, dixerunt : Cum
non tanquam peniius alieni devitantur. Ab ipsis peri- dormiremus,venerunldiscipuliejus, et abslulerunteum
cula gravjnra commemoransApostolus, cura enume- (Matth. xxviu, 13). Tales autem csecieranl Judaei,ut
raret multas passionessuas, et diceret, Perkulis flu- crederent diclo omnino incredibili: credidcrunt testi-
minum,periculislatronum, pericutitex genere,pericutis bus dormienlibus! Aut falsum erat quod dormierunt,
ex geniibus,periculisincivitate,pericutisin deserto,pe- etmendacibus credere non debuerunt: aut verum erat
ricuiis in mari: Periculis, inquit, in fatsis fralribus quod dormierunt, et quod faclum est nescierunt. In-
(II Cor. xi, 26). Hi nimis periculnsi sunt, de quibus colent, el abscondenl.Incolant, et abscondanl: quid
dieitur in aUo psalmo: Et ingrediebanturut viderent facturi? In Deo speravi, non limeboquid faciat mihi
(Psal. XL,7). Ingrediebanturut viderent, et nemo di- caro.
cit: Non intresl ut videas. Intrat elenim tanquam 10. lpsi calcaneummeumobservabunt. Etenirasic in-
tuus, non cavetur ut alienus.Isti ergo incolent,et abs- colentel abscondent, ut observent ubi homo labitur.
condent.Quia sic intrant in doraum magnam, non ibi Intenii sunt ad calcaneum, quando fiat lapsns, ut pe-
perseveraturi; ideo incolent, Tales enim peccalores dem teneant ad ruinam, aut pedem supponant ad of-
servos volens intetligi Dominus, secundum illum in- fensionem, certe ul inveniant quod accusent. Elquis
tellectum evangelicum,quo omnis qui facit peccatum ita ainbtilct ut nusquam Iabatur? Certe quod cilo fit
tertut est peccati, ail : Servus non manet in domoin vel in lingua. Etenim scriplum est: Si quis in tingua
cetemum,filxusautemmanetinmternum(Joan.vm, 34, nonoffendil, hic perfectusest Vir (Jacobi \\i, 2). Quis
35). Qniintrat ut filius, non incolet, quia perseverabil tandem se audeal dicere aut putare perfectum? Ergo
usque in finem(Matth. x, 22, el xxiv, 13): qui inlrat ut necesse est ut aliquis Iabalurin lingua. IUiautemqui
servus,subdolus,peccator,ad oculum altendens; qtioe- incolent et abscondent,aucupaniur verba omnia, qusc-
rensquid rapiat, quasrensquidaccusetautquidvitupe- rentes alicubi laqueos et nodosas facere calumnias,
ret, incolereintrat, non inhabitare et perseverare. Ncc quibus prius ipsi implicanlur quam quos implicare
istos tamen tiineamns, fraires: /n Deo speravi,nonti- contendunt; nt prius ipsi capianlur et percant, quain
meboquidfaciatmihicaro.Etsi incolunt,etsi intr.int, etsi alios capiant ut perdant. Eienim recurrit homo incor
fingunl,etsinbscondunt,carosunt: tuin Dominospera, suum, et inde recurrit ad Deum, et novit dicere: /n
nihil tibi faciet caro. Sed infert tribulationem, infert Deo laudabo sermonesmeos. Quidquid bonum dixi,
conculeatinnem.Aceedil vinnm, quia uva premitur. quidquid verum dixi, Dei dixi1, ei de Deo dixi: quid-
Tribulatio tua infrucmosanon erit: alter videt te, imi- quid forte aliud dixi quod dicere non debui, homo
talurte; qnia el tu ul disceres tnlera ferre, caput tuum dixi, scd sub Deo dixi. Qui confirmat ambulantein,
conlemplatuses, botnim iltumprimum.ad queminlra- minaturerranli, ignoscit agnoscenli,revocatlinguam,
vilhomoutvideretyincoluit, et abscondit traditor Ju- revocat lapsum. Juslus enira sepiies cadet et resurget,
das. Omnesergo ficto animo intrantes, incolentes et impii vero infirmabunlur in malis (Prov. xxiv, 16).
abscondentesnoli timere. Pater ipsorum Judas cum Non ergo timeat unusquisque nostrum cnllidos inse-
Dominoluo fuil, et ille quidem noverat eum: quan- ctatores, aucupes verborum, dinumeratores pene syl-
qnamJudastraditor incolebntet abscondebat,tamencor labarum, et proevaricatoresprseceptorum.Quid in le
ipsius Dominorerum patebat; sciens itle elegit iinum, arguai, aliendit; ut credat per le Christo, non atlen-
unde tibi solaiium faceretneseiluro quos devites. Po- dit. Altendein sermones ejus quem reprehendis, ne
lerat enim ille non eligere Judam.quia noverat Ju- forte te atiquid salubriter doceat. Et quid me, iuquil,
dam; ait quippe discipnlis: Nonne ego vos duodecim salubriter potcrit docere, qui sic lapsus est in verbo?
etegi, ef unus ex vobisdiabolusest (Joan. vi, 71)?Ergo Hocipsum te forte satubriter docet, ne sis auceps ver-
et diabolns eleclus esl? Aut si electus noo est, quo- borum, sed collector prseceptorum. lpsi calcaneum
mododuodecimelegit, et non polius imdecim?Electus meum observabunl.
et ille est, sed ad aliud. Eleeti undecim ad opus pro- 11. Sictttsustinuitanimamea. Hoc dico quod susti-
bationis, eleclus unus ad opus tentationis. Unde pos- nui. Loquebalurexperlus : Sicut sustinuitanima mea.
sit tibi exemplumdare nesciluro quos devites malos, Incolenl et abscondent.Omnes sustineat anima mea ;
quos caveas falsoset fictos, incolentes et absconden- foris latranles *, intus occullantes sustineat. Forinse-
tes, nisi ut drcat tibi: Ecce ego mecum habui unum cus veniensa, qnasi fluvius venit tentatio : in petra
ipsorum?prsecessitexemplum, toleravi, perferre vo- te invenial, impingat,non dejiciat; fundataest domus
lui quod sciebam,ul libi nescienti prseberemsolatium. supra petram (Matth. vn, 25). Inlus est, incolet et
Quod mihi feeit, noc faciet et tibi: ut mnllum possit, abscondet •*ut palea libi vicinelur, intret tritura boum,
ut multumsaeviat,aceusaturus est, falsa crimina di- intret (ribula tentationum; tu purgaris, illa commi-
cturus est. Ut pravalennt falsitates*, numquid in te nuitur.
procvalebunt,et in me non proevaluerunt?In mecerte 12. [vers. 8 .] Siculsustinuitmea, pra mttilo satvos
prsevaluerunt,sed coelummiiii non abstulerunt. Caro * Edd.,Deodixi.At Mss.,Deidixi: qualoquendiratio-
ipsius jam sepulta, falsostesles perlulit: parum fuil ne supra in Enarr.rsal. 49, n. 23, habentuonnulliMss.,Si
bonaauditis, Deiauditis.
* Aliquot Uss.,intras. * Am,et aliquotMSS., latrones.
* Ifariqw Ma*.,fatri testet. * sic Mss.AtEdd.,sustineat(ormecus vemenUs.
 655 S. AUGUSTINIEPISCOPI 656
fflcteseos. Docuit el pro ipsis orarc. Nempe tncolent suam Paulus apostolus , dicens, Qui priusfuiblasphe*
et abscondenl,nempe dolosi, nempe simulatores alque muset persecutoret injuriosus! Enuntiet vitamsuam :
insidiatores stmt : lu ora pro eis, et noli dicere, Sed misericordiamconsecutussum (I Tim. i, 13).
Numquidet.lalem hominem Deuscorreclurus est, tam Enuntiavit vilam suam , non sibi, sed illi: quia sic
malum, lam perversum? Noli desperare : quem ro- enuntiavit ut illi crederetur; non ad lucra sua , sed
ges attende, non pro quo roges. Miignittidinemmorbi ad lucra illius. Quid enira ait ipse Paulus ? ldeo Chri-
vides, potcntiam mcdici non vidcs? Incolenl et abs- stus morluusest et resUrrexit, ut qui viviljam non sibi
condent: sicut suslinuil anima mea. Sustine , ora : et vival, sed ei quipro omnibusmorluusest (II Cor. v, 15).
quid fit ? Pro niliilosalvosfacies eos. Sic illos salvos Si ergo vivis, et non a le vivis , quia ut viveres ille
facies , ut nihil tibi sit, id csl, ut nullus labor libi prsestitit, enuntia vitara luara , non libi, sed illi;
sit. Hominibusdesperati sunt, scd lu verbo curas : non lua quserens, non tibi vivens , sed ei qui pro
noii laborabis in curando, quamvis nos slupeamus omnibusmortuus est. Etenim de quibusdamreprobis
inspiciendo. Est alius sensus in hoc versu , Pro nihi- quid ait idem Apostotus? Omnes enim sua qumrunt,
lo salvosfacieseos: nullis eorum meritis proecedenti- non qumJesu Chrisli ( Philipp. n, 21 ). Si propterea
bus salvos facicseos. Qui prius fui blasphemus, in- enuntias vitam tuam ut libi prosit, et aliis non pro-
quit, el perseculoret injuriosus(I Tim. i, 13 ). Acci- sii, libi illam enunlias, non Dco : si autem sic enun-
piebai litteras a sacerdotibus, ut ubicumqueinveniret tias vilam luam , ut alios etiam inviles ad accipien-
Chrislianos , alligaret et adduccret (Aci. ix , 2). Uti- dam vitam quam et tu accepisti, enuntias vitam
que ut alligaret ct adduceret, primo incolebat, et tuam illi a quo accepisti, et habebis mercedem am-
abscondebat. Nulla ergo hujus bona merita praecesse- pliorcm , quia et ex eo quod accepisli non ingralus
rant, irao lalia praecesseranlde quibus damnarelur; exstilisti. Deus ,vitam meam enuntiavitibi. Posuisti
nihit boni attulit, ct salvus factusesl. Pro nihilo sal- lacrymasmeasin conspectutuo. Exaudisti me depre-
vos facieseos. Non ad le afferent hircos, arietes , cantem le. Sicut et in repromissionetua. Quia sic pro-
tauros , non dona ei aromata 4 afferent in temploluo, miseras , hoc egisli. Dixisli te exaudilurum flentem :
non nliquid de conscientia bona libaminis superfun- credidi, flcvi, exauditus sum ; inveni te misericor-
dunl; totum in illis asperum , totum telrum , tolura dem in repromittendo, veracem in reddendo. Sicut
detestandum : et cum illi ad le niliil afferant unde el in repromissionetua.
salventur, Pro nihilo satvosfacieseos , id est gratis 15. [ vers. 10. ] Convertanturinimicimei relrorsum.
data gratia tua. Qnid ille lalro altulerat ad crucem ? Hoc ipsis prodest, non male illis optat: elenim prse-
De fauce * in jndicium , de judicio in lignum , de cedere volunt, ideo corrigi nolunt. Mones inimicum
ligno in paradisum ( Luc. xxin , 43 ). Credidit, pro- tuum ut bene vivat, ut se corrigat: ille conlemnit,
pter quod locutus est ( Psal. cxv, 10 ). Sed et ipsam ille respuit verbum luum : Ecce qui me monet, ecce
fidemquis donavit, nisi qui juxta pependil ? Pro ni- a quo audilurus sum prseceplaquibus vivam ! Prsece-
hilo salvosfacies eos. dere te vult, et prsecedendonon corrigitur. Nonat-
13. /n trrt populos deduces. Irasccris et deducis, tcndtt quia verba tua non sunt tua; non allcndit quia
ssevis et salvas, terres et vocas. Quid est enim , In vilam tuam Deoenunlias , nontibi. Praecedendocrgo
ira populosdeduces? Imples tribulationibusomnia , ut non corrigilur : bonum est illi ut converlatur retror-
in tribulationibus posili homines recurrant ad te , ne sum , et quem prsccedere volebat sequatur. Dominus
deliciis et securilate perversa seducantur. A te ira de passione sua futura discipulis loquebatur, exhor-
Videtur , sed paterna. Irascilur paler tilio contemplori ruil Pelrus , et ail, Absit, Domine, non fiet islud :
prseceptorum suorum : iralus ei eum colaphizat, qui pauto ante dixerat, Tu es ChristusFilius Deivivir
csedit aurem vellit, manu trahit, ad scholamducit. confefsus Deum , timuit eum mori quasi hominem.
Inirapopulos deduces. Quam roulti ingressi sunt, Dominus autem qui sic veneral ut paterelur, nequc
quam mulli impleverunt doinum Domini, in ira ejus enim aliter salvi esse possemus , nisi ejus sanguine
deducti, id est tribulalionibuslerriti, et fide impleli! redimeremur, pauloanle confessionemPetri' lauda-
Ad hoc enim exagitat tribulalio, ut exinaniat vas verat, et dixerat: Quia non libicaroet sanguisrevela-
quod plenum esl nequilia, ut impleatur gralia. /n vit hoc, sedPater meusqui in cmtisest. Proplerea lu es
ira populosdeduces. Petrus, el super istam pelram mdificaboEccletiam
14. [ vers. 9. ] Deus , vilammeamenunliavitibi. Ut meam, etportminferorum non vincenleam; et tibi da-
vivam enim lu fecisli, et ad boc enuntio vitam meam bo clavesregni cmlorum.Videle quemadmodumprose'
tibi. Itane vero Deus ignorabat quod dcderat? Quid cutus est confessionem veram, piam, plenam fidu-
est, quod illi enunlias ? Docere vis Deum? Absit. ciae, quia dixit, Tu es ChristusFilius Dei vivi.Con-
Ergo quid ait, Enunliavilibi ? An forie, Quia libi linuo autem ubi ccepitloqui Dominusde passionesua,
prodest quod enuntiavi vitam meam ? Et quid prodest timuit ille ne perirel moriendo, cum ipsi nos perire-
Deo ? Lucris Dei prodest. Enuniiavi Dcovitam meam, mus nisi ille morereiur; et ait, Absit, Domine, non
quia vivere me fecit Deus. Quomodoenuntiavit vitam fiet istud. Et Dominus illi, cui panlo ante dixerat,
Bealus es, et super hanc pelram mdificaboEcclesiam
» PleriqueMSS., ornamenta.
« NonnulliCdd.,Defalce.Sedveriusaln, De fauce: Ioco meam, Redi, inquit, relro salanas, scandalummihi cs:
Evang.Joan.Tracl.
'tilicet ubi latrociniaexcrcebat.Sicii\ occidere » sic Mss.AtEdd.,petrunt.
i n \%:talroo'J.iprocedUadfaucem ho.miiiem.
657 ENARRATIOIN PSALMUMLV. 65g
? v, 45). Aliquandoista bonis dat, aliquando non dat;
Quare crgo satanas, qui pauto ante bealus et petra
Non enimsapis qummeisunt, ail, sed qumsunt hominis et malis aliquando dat, aliquando non dat: bonis la-
nonre- men servatseipsum, malis autcm ignem sempiternura.
(Mallh. xvi, 16-23). Paulo ante quse Dei :quia
velavittibicaro elsanguis, sed Paler meut qui in ccelis Est ergo malum quod non dat bohis, et est bonum
est. Quandoin Deolaudabat sermonein, non satanas, quod non dat malis : sunt qusedam media, et bona et
sed Pelrus a petra : quando aulem a se, et ex humana mala, quae dat et bonis et malis.
infirmitate.amorehominiscarnali, quod impedimento 17. Nos ergo Deumameinus, Iratres; pure etcasle.
esset satuti ipsius et cseterorum, satanas dictus est. Nonest castum cor, si Deiimad roercedem colit. Quid
Duci ergo? mercedem de Dei cultu non habebimus? Habe-
Quare ? Quia prsecedere Dominum volebat, et
ccelesiilerrenum dare consilium. Absit, Domine, non bimus plane, sed ipsum Deum quem colimus. Ipsc
si nobis merces eril, quia videbimus eum siculi est
fiel isiud. Dicis, Absit; et dicis, Dotnine : ulique
Dominus est, potestate facit; si magister est, novit (I Joan. m, 2). Atlende quia • mercedem consequeris.
quid faciat, novit quid doceat. Tu autem vis ducere1 Amatoribus suis Dominus nosler Jesus Christus quid
ducem, docere magistrum, jubere Domino, optare dicit? Qui diligit me, mandata mea cttstodit;el qui di-
Deo : multum prsecedis, redi retro. Numquid non et ligil me, diligetur a Patre meo, et ego diligam eum.
istis inimicis hocproderat? Com/erlanlurinimicimei Quid illi ergo dabis? Et ostendammeipsumilti (Joan.
retrorsum: sed non remaneant retrorsum. Ideocon- xiv, 23). Si non amas, parum est: si amas, si suspi-
vertantur relrorsum, ne prsecedant; sed ut sequan- ras, si gralis colis eum a quo gratis emplus es, non
lur, non ut rcmaneant. Converlanlurinitnici mei re- enim eum promerueras tit le redimeret, si considera-
Irorsum. tis in (e beneficiis ejus suspiras, et inquielum habes
16. /n quacumquedie invocaverote, eccesciviquo- cor desiderio ejus; noli extra eum aliquid ab eo quse-
niam Deut meut es iu. Magnascienlia! Non ait, Scivi rere, ipse libi sufficit. Quanlumlibet sis avarus, suf-
Tuus est ficit libi Deus. Elenim avaritia terram quserebatpossi-
quia Deus es; sed, quia Deus meus es tu.
cnim, cum libi subvenit; tuus est, cum lu ab illo dere totam, adde et coelum: plus est qui fecit ccelum
alicnus non es. Unde dicilur : Bealus populus, cujut et terram. Dicam, fratres : in istis humanis conjugiis
eslDominusDeus ipsius. Quare, cujus est? cujus enim considerale cor castum quale sil ad Dcum.Certehu-
non esl? Omniumquidem Deusesl: sed eorum Deus mana conjugia sunt: non diligit uxorem suam, qui
proprie dicilur, qui eum diligunt, qui eum tenent, propter dotcm illam diligit; non maritum caste diti-
de git, quse propterea diligit, quia aliqiiid donavit, aut
qui illum possident, qui illum colunt; tanquam
domo ipsius, magna sunt familia ejus, redempli quia multum donavit. Et dives maritus, et pauper fa-
magno sanguine unici Filii. Quantum dedit nobis cius marilus csi>. Quam mulli proscriptr, a castis
Deus, ut ipsius essemus et ipse sit noster! At vero uxoribus amplius ditecli sunt? Probata sunt multa
alienigenielonge facli a sanctis, filii alieni sunt. Vi- casla conjugia calamilatibus marilorum : ne aliud
dele quid de itlis dicalur in alio psalmo : Domine, amare quam maritum pularentur, non solum non de-
libera me, ail, de manu filiorum alienorum,quqrutn os seruerunt, scd amplius obseculsesunt. Si ergo mari-
tocuttimestvanitatem,et dextera eorum dexlera iniqui- tus carnalis gralis diligilur, si caste diligitur ; et uxor
tatis. Et vide alliludinem ipsorum, sed allitudinem carnalis gratis diligitur, si casie diligitur : Deus quo-
diei, id est superbiam temporalem. Quorum filii modo diligendus est, verus et vcrax animse mnritusad
eorum,inquit, sicut novellmconstabililm,filioj eorum prolem sempilernoe vitse fecundans, et steriles nos
ornalwut timilitudotempli. Felicitatem describit prse- "non esse permitlens? IUum ergo sic diligamus, ut
senlis sseculi, in qua errantes homines et eam pro aliud prseler ipsum non diligatur; et fit in nobis quod
magno habenles, felicitatem veram sempiternamque diximus, quodcantavimus, quiaet hic voxnostraest:
non quaerunl. lnde ergo isti filii alieni, non filii Dei: /n quacumque die invocaverole, ecce scivi quoniam
Quorumftlii eorum, inquit, sicut novellm constabililm, Deus meus es tu. Hoc cst invocare Deura, gratis invo-
filim eorum ornalat sicut simililudo templi: cellaria care. Proinde de quibusdam quid diclum est? Domi-
eorum plena, eruclanlia ex hoc in hoc : boveseorum num non invocaverunt.Quasi Dominum sibi invocare
crassi, oveseorum (ecundm, muliiplicantesin exiiibus yidebanlur; et petebant eura de hsereditaiibus, de
suis ; non est ruina macerim neque trantitus, neqtte amplianda pecunia, de prolongandavita ista, de csele-
clamor in plateis eorum. El quid sequilur? Beaium ris lemporalibus rebus: et quid de illis Scriptura ?
dixeruni populumcui hmcsunt. Sed qui dixerunl? Fi- Dominum non invocaverunl.Ideo quid sequitur? lbi
lil alieni, quorutn ot loculum esl vanilatem. Tu quid limiierunl limore, ubi non erat limor (Psalrxm, 5).
dicis? Bealus populut, cujus est Dominus Deus ipsitts Quid est, ubi nonerat limor? Ne illis subtraheretur
(Ptal. CXLIII,11-15). Tulit omnia de medio caetera pecunia, ne aliquidindonio eorum minus fieret; po-
quaedat Deus, et dedil ipsum Deum. Omnia quippe stremo ne minus annorum haberenl in liac vita, quam
illa, fratres, quse commemorarunl filii alieni, Deus sibi sperabant: verum ibi Irnpidaverunt timore, ubi
dal; sed et alicms dat, sed et nialis dal, scd et non eral timor. Quales fuerunt illi Judsei: Si dtmiseri-
blasphemisdat, qui sotem suiiin uriri facit super bo- 1 NonnulliMss.,quam.
nos et malos, ct pluit super justos ct injuslos (Matih. » SicmelioresMSS. multum
. Donavttet
donavtt.
AtEdd.,
1 SicJlss.AtEdd.,imperare. divesmaritus, pauperfactusest maritm, etci
el
™9 S. AUGUSTINIEPISCOPl $fa
tuus 4ttmvtoere, venientRomani, el auferenta nobiset 20. [tiers.13.] /n nte sunt, Deus, vola tua, quoir*U
locum et gentem(Joan. xi, 48 )• Ibi tiwuerunt limore dam laudis libi :quia eruisli animam meam de morte,
ubinonerat titnor. Eccescivi, quoniamDeusmensestu. oculos meos a lacrymis, et pedes meot de lapsu; ut
Magnaedivitiaecordis, magnum lumen oculi interio- ptaceam coram Deo in lumine viveniium.Merito non
ris, magna fiducia securitalis! Ecce tcivi quoniqm placet filiis alienis longe faciis a sanclis, quia non
Deus meuses tu. habent lumcn vlvenlium, tlnde vMeant quod Deo
18. [vers. 11.] In.Deo laudabo verbum, in Domino placet. Lttthcn viveniium «St lhmeft immorialium,
laudabo sermonem: in Deo speravi \ non timeboquid lumen sanclorum. Qui non est in tehebris, placet in
faciat mihihomo. Jam ipse esl sensus quisuperius est lumine viventium. Altenditilr homo et ea quse ipsius
repetitus. siint, nemo scil qualis est: Deusvidet qualis esl. Ali-
19. [tiers. 12.] /n me sunt, Deus, volatua, qumred- quando et ipsum diabolum laldl; nisi terrfet, non in-
dam laudis tifci.Vovete, et reddite DominoDeovestro venit sicut de isto viro quem modo commemoravi.
(Psal. LXXV, 12). Quid voveatis, quid reddatis? An Noverat eum Deos, et ei testimoiihim perhibebat:
ibrte animalia illa quseofferebanturad aras aliquando? diabolus eum non noverat, et ideo dixerat, Numquid
.Nihil tale ofleras : in te est qued voveas et roddas. De Job gratis colit DeumUob i, 9)? Videte quoprovocat
cordis arca profer laudis incensum, de cellario bonse inimicus :ibi perfectioest. Videtequidob]icil inimicus.
conscientiseprofer sacrificium fidei. Quidquidprofers, Videbat hominem Deo servieniem, in omnibus obse-
accende charilate. In te sint vola, qusc reddas laudis quentem, omnia nene operanlem ; et quia dtves erat
Deo. Cujus laudis ? Quid enim libi prseslilil? Quoniam et felicissimadomus, hoc objicitqtiia ideo colit Deum,
eruisli animam meamde morle.Ipsa est illa vita quam quoniam dedit illi hscc omnia : Numquid Job gralis
enuntiat illi: Deus, vitam meam enunliavi tibi. Quid colitDeum? Hoc enim erat verum lomen, hoc luinen
enim eram? Mortuus. Per meipsum eram mortuus : viventium, ot gratis coleret Deum. Deus videbat in
per te quid sura? Vivus. Ideo in me tunt, Deus, vota corde servi sui cultnm suum graluitum. Placcbat
tua, qum reddam laudis tibi. En amo Deum meum; enirn iltud cor in conspeclu Domini, in lumine vivcn-
nemo hunc milii eripit: quod illi dem nemo mihieri- linm : diabolum latebat, quia in tenebris erat. Admi-
pit, quia in corde inclusum es(. Merito dicitur in illa sit Deus tentatorem, non nt ipse nosset quodnoverat,
superiore fiducia, Quid faciat tnihi homo? Sseviat sedut nobisnoscendumet imitandum praeberet. Num-
homo, pcrmittatur ssevire, permiiiaiur efficere quqd quid enim si tentator non admitterelur, vrdercmus
conatur : quid est ablalurus? Aurum, argenlum, pe- nos ipsi in Job «fnoddeberemus et vellemus imiiari?
cora, servos, ancillas, fundos, domos; aufcrat omnia: Admissus est lentator, abstulit omnia, rematisit ille
uumquid aufert vota quse in me sunt, quoe reddara sohis a facultafibws,solus a familia, solus a filiis, ple-
laudis Deo? Permissus est tentare tentator sanctum nus Deo. Uxor eane refieta erat. Misericofdempnta-
virum Joh: uno puncto temporis abstulit omnia, quid- tis diabolum, qiii ei reliquit uxOrem? Noverat per
quid facultalum habuerat ademit, abstulit hsercdita- quam deceperat Adam. Suam reliquerat adjufricem,
lem, interfecit hxredes; neque hoc panlatim, sed non mariti eonsolalricem. lUe ergo plemis Deo, in
catervaiim, uno ictu, uno impetti, ut omnia subilo quo vota erant quse redderet landis, ul ostenderet
nuntiarentur. Ablalis omnibus solus remansit Job; quia gratis Deum colebat, non ideo quia tanta accepe-
sed in illo erant vota laudis qure redderel Deo, in ilto rat; et amissis omnibus latis est, quia illum qui dede-
plane erant: arcam sancti pectoris sui fur diabolus rat omnia non amisil: Dominusdedit, inquit, Dominus
non iuvaserat, ptenus eratunde sacrificaret. Audiquse abstutit; siculDominoplacuit, ita faetumest: sit nometl
habebat, audi quoeprolulit: Dominusdedit, Dominus Dominibenedictum.Vulnere etiam percussus a capite
abslulit; sicul Dominoplacuit, ita faclum est: sit no- usque ad pedes, integef tamen inius, respondit lenia-
men Dotninibenedictum( Job i, 12-21). 0 divilise in- trici.de lumine viventlum1, de lumine cordis sui:
leriores, quo fur non accedit! Ipse dedcrat Deus unde Locuta et tanquamuha et tnsipkntibus mutieribus(Id.
accipiebat; ipse dilaverat, unde illi offerebat quod ii, 10), id esi, tanquam ea qu«enon habel lumen vi-
amabat. Laudem a le quserit Deus, confessionem venlium. Lumen enim vivehtlUlftsapientia, et tene-
luam quaeritDeus. Sed de agro tuo aliquid daturus es? brse insipienlium stilltitia est. Locutaes tanquam una
Ipse pluit ut haberes. De arca daturus esaliquid? ex insipieniibut ntutieribus: carnem meam vides, Iu-
Ipse instiluit quod daturut es. Quid daturus es quod men cordis mei non vides. Poterat enim illa tunc vi-
ab illo non accepisti? Quid enim habes quod non ao- rum amplius amare, si pulchritudinein interiorem
*
cepisti (I Cor.IV, 7)? De corde dabis? Ipse dedit fi- nosset, et inspicerel ubi ille pulcher erat coram
denj, spem et charilatem: hoc prolaturus, hoc sacri- oculis Dei: quia in illo erant voU, qu» redderet lau-
ficaturus es. Sed plane omnia illa csctera potest tibi dis Deo. Quomodo illud palrimonium non invaserat
auferre inimicus invilo, hoc auferre non potest nisi inimicus! Quam integrum erat qubd possidebat, et
volenti. Illa perdet et invitus; et volens haberc propler quod amplius possidendumsperabat ilurus a
aurum, perdet aurum, et volens habere domum, virlutibus in virtutem! Ergo, fralres, ad boc uobis
perdet domum: fidem nemo perdet nisi qui spre- » Er., sufferreetintpicere. Lov.,suffetrelinspicere.Ali-
yerit. MSS., nossetHiHspiceret. ATO.et alu HSS.,nosseiet m-
* quot
1 AliouotMss.,sperabo. '; spicere.
661 ENARRATK)IN PSALMUMLVI. G62
suam posuil pro riobis : psalmns enim iste passionem
valeant haec omnia, ut Deum gratis diligamus, in
cantat. Et quoniam totus Cbristus caput esl et ,
illo spereteus semper, nec hominem, nec diabolum ipstus
bene vos nosse non dubilo : caput est
timeamus. Nee ille, nec iste facit aliquid, nisi quando corpus, <juod
ad nitiilam potest, nfei quod ipse Salvator noster, passus sub Pontio Pilato, qui
permittitwr: permitti nunc postca quam resurrcxit a mortuis, sedet ad
nobis prodest. Tolererous malos, simus bovii, quia et
dexteram Patris : corpus autem ejus est
nos fwmus mali. Pro nihilo salvos faciet Deus oirmes, Ecclesia;
non aut itla, sed toto orbe diffusa ; nec ea quaj
de quibus desperare audemtis '. Ergo de nemine de- ista,
pro omnAus quos patimur oremus, a Deo nunc est ifl hominibus qoi prscsentem vitam agunt,
speremus, sed ad eam perlinenUbus etiam his quj fuerunt
irunquafMreeedamas. Patrimonium noSlrum ipse sit, et
ante
hic nos, his qni futuri sunt post nos usque in finem
spes noslra ipse sit, saius nostra ipse sit. lpse saeculi.Tota '
ibi muweralor, ubique vivificator et vitse enim Ecdesia constans ex omnibus fide-
consolator,
fideles omhes membra-siintCIirisli, habet
dator; non alterius vitse, sed illins de qua dictum est, libus, quia
ut et hic illud caput positum in crelis qu«d gubernat
Ego ttm via et veritas et vila (Joan. xiv, 6): corpus
in lumine fidei, et ibi in luminc speciei, tamruam suum; etsi separalum esi visione, sed anncctilurcha-
m lnmine vrrentium, in conspeclii Domini placea- rilate. Quia ergo lotus Clirislus caput est et corpus
mns. ejus; propterea in omnibus Psalmis sic audiamus
voces capitis, ut audiamus et voces
corporis. Noluit
enim loqui separatim, quia noluit esse
IN PSALMUM LVI separalus, di-
cens : Ecce ego vobiscumsum usque ad consummalio-
ENAKRATIO. nem smculi( Matth. xxvm, 20 ). Si nobiscum est, lo-
quitui' in nobis, Ioquitur de nobis, loquitur per nos ;
SERMO A DPLEBEM.
quia el nos loquimur in illo : el ideo verum loquimur
1. Audivimus in Evangelio mod®, fratres, quan- quia in illo loquimur. Nara quando in nobis et ex
tum nos diligat Dominas et Salvalor noster Jesus nobis loqui volueriraus, in mendacio remanebimus.
Cbristus, Deus apud Patrem, bomo apud nos, ex 2. [ we/s.1. ] Quia ergo passionem Dpminicantat
nobis ipsis, jani circa dexleram Patris, audistis quan- iste psalmus, vide quem lilulum liabeal : /« finem.
tum nos dilVgat.Nam suse charitatis mensuram, et Finis Christus est (Rom. x, 4). Quare diclus est finis?
dicens Non qui consumal, sed qui consummel. Consnmere
ipse dixit, et rtobis indixit, maudatum suum
esse ut nos invicem diligamus (Joan. x»i, 34). Et ne enim, perdere est: consummare, perficere. Fiuilum
nos enimquidquid dicimus, a Hne dicimus. Sed aliler di-
qusereremus dubitantes et sesluantes quanlum
debeamus invicem ditigere, quantaque illa sit quse cimus, Finilus est panis ; aliler dicimus, Finita est
Deo plaeet charitalis perfecta mensura, ea enim per- tunica : finitus estpanisqui manducabalur, finita est
fecta est, qua major esse non potest, expressit ipse, lunica quselexebatur : panis ergo (initus est ut con-
docuit, et ait: Majerem hac charilatem nemo habet, sumerelur, ttinica finita est ul perficeretur. Finis ergo
quam ut auimam suam quis ponat pro amicissuis ( Id. proposili nostri Christus esl; quia quamumlibet co-
xv, 12). Fecit ipse quod docoit, fecerunt Apostoti nemtir, in illo perficimur, et ab illo perficimur; et
quod ab ilto didicerunt, et nobis faciendum praedica- h;cc cst perfcctio nostra , ad illum pervenire : sed
verunt. Faeiamus et nos; quia etsi non siimus quod cum adillum perveneris, ullra nonquaeris; finis tuus
ille secundum id quod creavit nos, quod ille lamen est. Quomodo enim flnis vioe(use locus estquo lendis;
sumus secundum id quod factus est propter nos. Et quo ciim perveneris, jam manebis : sic finis sludii
si solus fecisset, forte nemo nostrum deberet audere lui, proposiii lui, conatus tui, inlentionis luse, illa
imitari; ita enim ille homo erat, ul et Deus esset: sed cst ad quem tendis; ad quem cum pervencris, ultra
in eo quod homo erat, imitati sunt servi Dominum,et non desidcrabis, quia melius niiiil habebis. Ipse
nos praecesserunt ergo et exemplum nobis vivendi proposuit in bac
diseipuli Magistrum, et fecerunt qui
in familia ipsius, patres quidem nostri, sed tamen vita, et prsemiumvivendi dabit in futura vita.
conservi noslri; neque imperaret hoc Deos utfacere- 3. ln finem, ne corrumpas ipsi David iii tiluti in-
mus, si imposstbilejudicaret ut hoe ab bomine fieret. scriplionem, cum fugerel a facie Saiil in speluttcam.
Sed considerans infirmitatem luam, deficissub prse- Referenles nos ad sanclam Scripturatn, invenimus
cepto? Confortare in exemplo. Sed etiam cxemplum quidem sanctum David illum regem Israel, ex quo
ad te roulium est? Adestille qui prsebuit exemplum, eiiam nomcn accepil Psallerium Davidicum, perse-
utprsebeat etauxilium. Audiamus ergoinislo psalmo: cutorem passum fuisse Saulem regem ipsius poputi
opportune namque accidil, et illo procurante, ut ei (I Reg. xxiv, 1-4 ), sictit joaulti veslrum noverunt,
consonaret Evangeliuin, commendans nobis dilectio- qui Scripturas vel attigerunt vel audierunt. Habuit
nem Chrisli, qui animam suam posuit pro nobis, ut ergo persecutorem Saulem rex David : et cum esset
et nos animam nostram pro fratribusponamus (I Joan. ille mitissimus, ille ferocissimus; Ule lenis, ille invi-
Hi, 16). Concordavit et consonuit huic psalmo, ut dus; ille patiens, ille crudeiis ; iHe beneficus, ille
videamus quomodo ipse Dominus noster animam ingratus; pertuiit «um tanta lej^tate, atcumeumac-
in lacsisset.
1 Edd., desperarenon debemus.At Mss.,desperareau- ccpisset manus, nonillum altSgisset, tm
demus. Accepit enim a Domino Dco polestatem, ut si vcllet,
663 S. AUGUSTINIEPISCOPI
occideret Saiilem ipse David; et elegit parccre quam
occidere. Ille autem nec tali beneficiovictus est, ut
desineret persequi. Invenimus ergo illo lempore,
quando Saul David persequebatur, regem futurum et
prsedestinatum rex jam reprobatus, quod fugerit a
facie Saiil in speluncamipsc David. Quid ergo lioc ad
Cbristum? Si omniaquse tuncagebanlur, figureeerant
ftituroriim, invenimusibi Christum, ct multomaxime.
Nam illud, Ne corrumpasin tituli inscriptionem,non
video quomndoperlineal ad illum David. Non enim
aliquis tilulus inscriplus erat ipsi David,quem voluit
corrnmpere Saul. Videmusautem in passione Domini
scriptum fuisse titulum , Rex Judmorum; ut ille titu-
lns cxprobraret frontem ipsorum, quod a rege suo
manns non abstinuerunt. In illis enim Saiil erat, in
Christo Daviderat. Christus enim, sicut dicit aposto-
licum Evangelium, est, quod novimus,quod confite-
mur, exsemineDavid secundumcarnetn (Rotn. i, 3,el
Matth. i, 1) : nam secundumdivinilatemsupraDavid,
supra omnes homines,supra ccelumet lerram, supra
Angelos, supra omnia visibilia ct invisibilia; quia
omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factumest
nihil (Joan. \, 3): dignatus tamen liomo fieri cx sc-
niiue David ad nos venit; quia de tribu David nalus
est, unde \irgo Maria quacpcpcril Chrisluin ( Luc. l,
27, et II, 4). lnscriplus iiaquc lilulus illc est, Rex
Judmorum. Saiil, ut diximus, populus Judacorum
erat; DavidClirisms erat: tilulusibi, RexJudmorttm.
Indignati sunt Jtidoei,quia inscriptuserat tilulus, Rex
Judmorum: pnduil illos habcre regcm quem crucifi-
gere potuerunl. Non enim viderunt quia ipsa crux, in
qua eum fixeruni, futura erat in frontibus rcgum.
Cum ergo indignarenlur ex illo litulo, adicrunt Pila-
tum judicem, cui obtulerant occidendum Chrisliun,
el dixerunt ad cuin : Noli scriberesic,RexJudasorum;
sed scribequia ipse dixit se regem esse Judmorttm.Et
quia jam cantatum crat per Spiritum sanclum, In fi-
nem ; ne corrttmpastit liluli inscriptionem,rcspondit
cis Pilatus, Quodscripsi scripsi( Joan. xix, 19-22 ) :
quid mihi suggeriiis falsitalem? Ego non corrumpo
veritalem.
4. Audivimusergo quid sibi velit, Nc corrumpasin
tiluli inscriplionem.Quid ergo esl, Cum fugereta facie
Saul in speluncam? Quod quidem ct David ille fecit:
scd quia in illo non invenimus lituli inscriptionem,
in boc inveniamus fugam in speluncam. Figurabat
cnim aliquid iila speluncn, qua se texit David. Quare
r.utem se lexit? Ut occultaretur, et non inveniretur.
Quid est contegi spelunca? Contegi terra. Qui enim
fugit in speluncam, terra contegilur, ne videatur.
Porlabat autem lerram Jesus, carnem quamacceperat
de terra; et in ea se occultnbat, ne a Judaeisinveni-
relur Deus. Si enim cognovissent,nunquamDominum
glorioecrucifixissent (I Cor. n, 8). Quare ergo Domi-
num gloriaenon invenerunt? Quiaspeluncase lexerat,
idest.carnisinfirmitalemoculisobjiciebat, majestaiem
autem divinitatis in corporis tegmine, lanquam (errsc
abdito contegebat.IUi ergo non cognosceniesDeum,
crucifixcrunt hominem. Nec mori potuit nisi in ho-
66«
mine, nec crucifigipoluit nisi in homine; quianec
tencri posset nisi in homine. Opposuit male quseren-
tibus lerram, servavitbcne quaerentibusvitam. Fugit
ergo secundumcarnem in speluncam a facie Saul.
Quod si et hoc velis accipere, ita Dominumfugissein
speluncam a facie Saul, quia passus esl; usque adeo
se occullavit Judseis, ut et morerelur. Quantumlibet
enim ssevirentin eum Judsei, donec moreretur, adliuc
pulabant eum posse liberari, et ostendere aliquorai-
raculo quod Filius Dei esset. Hoc prsediclumerat in
libroSapienliae: Morleturpissimacondemnemus illum;
erit enim respeclusilli ex sermonibusillius. Si enim
vere filiusDei esl, suscipielillum, et liberabit illum de
manibus contrariorum ( Sap. n, 20,18 ). Quia ergo
crucifigcbalur, et non liberabatur, crediderunt illum
non esse Filium Dei. Propterea insulianles peudenli
in ligno, et caput agilantes, dicebant ilti: Si filius
Deies, descendede crttce-Alios satvosfecit, seipsum
salvarenon potest(Mallh. xxvn, 40, 42). Ista dicen-
tes, sicut cst in ipso libro Sapieniisc,hmccogitaverunt
et erraverunt; excmcavit enimillos malitia eorutn (Sap.
II, 2l).Quidcnim magnum erat decruce descendere,
ctti facilefuit de sepulcro resurgere? Sed quare l
usquc ad morlcni voluit esse patiens? Utfugereta
facic Saiil in spcluncam. Eienim spetunca, inferior
pars Icrrsc polest accipi. Et certe quod manifcstum
cst, cl certtim omnibus, corpus ejus in monumento
positum est, quod erat cxcisum in petra. Hoc ergo
monumenlum spelunca erat: illuc fugit a facie Safil.
Tamdiu enim persecutisunt illum Judsei, quoadusque
poneretur in spelunca. Unde probamus quod tamdiu
illum persecuti sunt, quousque ibi poneretur ? Etiam
mortuum in cruce pendenlem lancea vulneraverunt
(Joan. xix, 34). Al ubi involulus curato funere posi-
tus est in spelunca, jam nihil habuerunt quod carni
facerent. Resurrcxit ergo Dominus ex illa spelunca
illsesus,incorruplus, quo fugerat a facieSafil; occul-
lansse impiis, quos praefigurabatSaiil, ostendensse
autem membris suis. Nam rcsurgenlis mcmbra a
membris ejus palpata sunt : membra enim ejus Apo-
stoli letigerunt resurgentem, et crediderunt (Luc.
xxiv, 39); el ecce nihil profuit persecutio Saulis.
Audiamus ergo jam Psalmum, quia de limlo ejus
satis loculi sumus, quantum Dominus donare digna-
tus est.
5. [vers.2.] Misereremei, Deus, misereremei, quo-
niam in le confiditanimamea. Christus in pnssionedi-
cit, Misereremei, Deus. DeoDeus dicit, Mhereremei.
Qui cum Palre miseretur tui, in te clamat, Miserere
mei. Elenim quod de illo clamat, Misereremei, tiiuni
est: a te hoc accepit, propter te liberandum carne
indutus est. Caro ipsa clamat, Miserere mci, Deus,
misereremei: homo ipse, aniina et * caro. Toinm enim
hominem suscepit Verbum, el totus homo faclus est
Yerbum. Ne ideo putetur non ibi fuisse animam, quia
evangelista ita dicit: Verbumcaro faclutnesl, et habi-
4 Edd.,quaret Quiausque,etc. Abest,quia, a Mss.
8 Edd.,tpseanimaesl el caro. Expunge,esl,juxta Mss.
ejusquelocosubaudi,clamat.
m ENARRATIO1N PSALMUMLVI. 666
tavit in nobis(Joan. 1,14). Etenim dicilur caro homo, homo ipse, jam caro ipsa, jam Filius Dei, secundum
sicut alio loco dicit Scriptura, Et videbitomniscaro noslram participationem manifestumest, quia salva-
salutare Dei (Isai. XL, 5 ; Luc. m , 6). Numquid caro tus est, et misit de coeloPater, et salvavit eum; misit
sola videbit, et anima ibi non erit? lterum dicil ipse de coeloet resuscitavit eura : sed ut noverilis quia
Domiims de hominibus : Sicul dedisli ei poteslalem et ipse Dominus se resuscitavit; utrumqiic posilum
omnis carnis (Joan. xvn, 2). Numquid in solam car- est in Scriptura, quia et Paler illum resuscitavit,
nem acccperat potestalem, et non maxime in animas, et quia ipse se resusciiavit. Audite quia Paier
quas primitus liberabai? Ergo ibi eral anima, ibi erat illum resuscitavit: Aposlolus dicit, Faclus est, in-
caro , ibi tolus homo; et lolus homo cuin Verbo, et quit, obediens usque ad mortem, ntortem aulem cru-
Vcrbum cum homine, et homo et Verbum unus homo, cis : propter quod et Deus eum exaltavil,et donavit ei
et Verbum et homo unus Deus. Dicat ergo, Miserere nomen quod est super omne nomen (Philipp. n, 8, 9).
mei, Deus, misereremei.Non expavescamus vocespe- Audistis Patrem resuscitanlem et exaltantem Filium ;
tentis misericordiam et exhibentis. ldeo enim petit, audite quia et ipse carnem suam resuscitavit: in fi-
quia exhibel: ad hoc enim homo, quia misericors; gura templi dicit ad Judaeos, Solvitetemplum hoc, et
non ut condiiionis necessitale nasceretur, sed ut nos in triduo suscitaboillud. Evangelisla aulem exposuit
de condilione necessitalis liberarel. Miserere mei, nobis quid diceret: Hoc aulem, inquit, dicebalde lem-
Deus, tnisereremei, quoniamin le confiditanima mea. plo corporis sui (Joan. n, 19, 21). Modo ergo ex per-
Atidis magislrura oranlem , disce orare. Ad hoc enim sona precantis, ex persona hominis, ex persona car-
oravit, ul doceret orare : quia ad hoc passus est, ut nis dicit, Misit de cmlo, el salvum fecit me.
doceret pati; ad hoc resurrexit, ut doceret sperare 9. Dedit in opprobriumconculcanlesme. Qui illum
resurrectionem. conculcaverunt, qui moriuo insullaverunt, qui tan-
6. El in umbraalarum luarum sperabo, donectrans- quam hominem crucifixerunt, quia Deura non intel-
eal iniquitas. Hoc plane jam lotus Christus dixit: hic lexerunt, dedit eos in opprobrium. Videle si non est
est et vox nostra. Non enim jam trnnsiit iniquitas, factum : non fuliirum credimus, sed completum agno-
adlinc fervct iniquitas. Et in fine dixit ipse Dominus scimus. SsevieruntJudsei in Cbristum, superbierunt
abundanliamfuluram iniquitalis : Etquoniam abunda- in Chrislum : ubi? In civitate Jerusalem. Ubi enim
bil iniquitas, refrigescetcharitas multorum; qui autem regnabant, ibi tumebant, ibi cervices erexerunt. Post
perseveraveritusque in finem, hic salvus eril (Mallh. passionem Domini eradicati inde sunt; et perdiderunt
xxiv, 12). Quis aulem perseverabit usque in (inem, regnum, in quo regcm Christum agnosccre noluerunt.
quoadusque(ranseat iniquitas ? Qui fuerit in Chrisli Quemadmodumdati sunl in opprobrium, videte : di-
corpore, qui fuerit in membris Christi, ct a capite di- spersi sunt per omnes gentes, nusquam habenlcs
dicerit paiientiam perseverandi. Transis lu, et ecce slabililalem , nusquam certam sedem. Proplerea au-
transierunl tenlationes tuae; et is in aliam vitam in tem adhuc Judaci sunt, ut Libros nostros porlent ad
quam ierunt sancti, si sanctus fueris. In aliam ierunt confusionem suam. Quando enim volumus ostendere
raarlyres : si marlyr fueris, is et lu in aliam vilam. prophelalum Christum, proferimus Paganis istas Lit-
Numquid quia tu transisti hinc, proplerea jam transiit teras. Et ne forte dicant duri ad fidem quia nos illas
iniquilas? Nascuntur alii iniqui, sicut moriuntur alii Chrisliani composuimus, ut cum Evangelio quod pra>
iniqui. Quomodo ergo alii iniqui moriunlnr, et alii dicainus finxerimus Prophetas, per quos prsedicium
nascuntur; sic alii justi eunt, et alii nascuntur. Usque videretur quod prsedicamus; Iiiuc eos convincimus
in finem saeculinec iniquitas deerit preniens, nec quia omnes ipsseLitterae quibus Christtis prophelalus
justitia paliens. El in umbra alarum tuarum sperabo, est, apud Judseos simt, omnes ipsas Lilleras babcnt
donec transeat iniquitas: id esl, tu proteges me, et ut Judsei. Proferimus Codicesab inimicis, nt confunda-
ab xstu iniquilalis non arescam, tu umbraculum prse- mus alios inimicos. In quali ergo opprobrio sunt
bebis mihi. Judsci? Codicem portat Judseus, unde crcdat Chrisiia-
7. [vers.3.] Clamaboad Deumaltissimum.Si allissi- nus. Librarii noslri facti sunt, quomodo solent servi
ruus esi, quomodoaudit le clamantem? Nala estexpe- post dominos codices ferre, ut illi portando deficiant,
rimenlo fiducia: Deum, inquit, qui benefecittnihi. Si illi legendo proficiant. In tale opprobrium dati sunt
antequam cum quaererem benefecit mihi, clamantem Judsei; et impletum est quod tanlo anle praedictiun
me non exaudiet? Rehe enim nobis fecit Dominus est: Deditin opprobriumconculcaniesme. Quale aulem
Dcusmittendo nobis Salvalorem nostrum Jesum Chri- opprobrium est, fralres, ut hunc versura legant, et
stum, ut moreretur propter delicla nostra, et resur- ipsi caeciattendant ad speculum suum? Sic eniin ap-
geret propter justificationem nostram (Rom. IV,25). parenl Judsei de Scriptura sancla quam porlant, quo-
Pro qualibus mori voluit Filium suum? Pro impiis. modoapparet faciescsecidespeculo: abaliis videtur, ab
Impii autem non quserebant Deum, et qusesili sunt a ipso non videlur. Dedit in opprobriumconculcantesme.
Deo. Sic est ergo ille allissimus, ut non sit ab illo 10. Quserebasforte cum diceret, Misit de cmlo, et
longe miseria nostra et gemitus noster; quia prope salvum me fecit: Quid misit de ccelo? quem misil de
est Dominushis qui obtriverunt cor (Psat. xxxm, 19). ccelo?Angelummisit, ut salvum faceret Christum, et
CtamabotidDeumallissimum,Deumqui benefecitmihi. per servum salvus fit Dominus? Omnes enim Angeli
8. [vers.4, 5.] Misitde cmlo,el salvumfecitme.Jara .. creatura serviens Christo est, Ad obscquium mitti
 m R AUtftJSTlW tfPISCOPl 66*
potuerunt Angeti, ad setvitium mitti potuerunt, non kabeopottendi ttnimttinmeam, etpotestatem habeotu-
ad adjutorium : sicut scriptum eSt, qnbd AngeNmv- tnendieam :nemo teilil eam a me; ted ego eam pono,et
nislrabanl ei (Matlh. iv, 11), non tanqmamwiserkjor'- iterumtume-earn (Joan. x, 18). Turbaverant illi, et
des indigenli, sed tanquam subjeeli omnipotenti. dormivit ipse. Cujus lypum gerebat Adam, quando
Quid ergo nUsitde caslo,el salvum fecMme?Modoaw- immisii ei Dens sofiorem , ut de latere illi conjugem ?
dhnus ' in alio versu quid de coslo miserit; Misitde faceret (Gen. n , 21). Num Cnimnon poterat uxorem
cvelomisericorammsuam et veritatem suam. Ad quam facere primo homitti eliam de laterc vigilantis? aut
rem ? Et eruit animammeam de meiio eatulorum leo- propterea vol»it eum dormire, ire sentiret cum sibi
num. Misit, inquit, de eoelomkericordiam suam et ve- cost»detraheretflr?Posiremo, quis ita dormii, ut osse
ritalem suam: et ipse Cfarisiosait, Ego sttm veritat sfbi convotso non cxpergiscatnr? Qui potuit sine do-
(Joan. xiv, 6). Missaest ergo verkas, nt erueret anfc- lore auferre costan»dormicnti, potuii «t vigilanti. Scd
mara meam hinc de medio eatuiorum leonom; missa quare voluit dormienri facere ? Quia dormienti Chri-
est miserkordia. Ipsum Christum invemmuset roise- sto in cruce facta est conjax de latere. Pereussum est
xicordiam el veriiatem; misericordiam nabiscompa- enim latus pendemis de lancea (Joan. xix, S4), et
lientem, et verilatem nobis retfibuentera*. Hoc est proftnxerunl Ecdesiae Sacramenia. Dormivi, inquit,
ergo quod pauld*ante dixi, quia et ipse se resuscita- conturbalus.Et in alio psatmo manifestit hoc, ubi
vit. Si enim veriias resuscitavit Chrisium, et si veri- ait : Ego dormivi , el somnum cepi. Ibi expressit po-
las ankna» Cliristieruil de medio eatulorum leomftn; testatem suam. Poierat et itlic dicere, Dormivi, sicut
ut misericors fuit mori pro nobis , ha verax futt re- dixil hie. Quid est autem , Ego dormivi? Id est, quia
surjere *d jnslificanxlosnos. Diserat emm se resur- volui, dormivi. Non illi me in somnum nolenlem
recturum, et veritas mentiri non potuJt; et quiiaveri- compulerunl; scd mea voluntate ego dormivi, secun-
tas et verax, propterea cicatrices veras oslendit, qwia dtnw itlud : Potestatemhabeo ponendi animam meam,
vera vutnera penulit. Has cicatrices tenuerunt disci- et polestatem habeo ilerum sumendi eam. Propterea
puli, palpaverunt, manifestaverunt sibi; exclamavil ibi seqnilur et dicit : Ego dormivi,et somnumcepi; et
qui misit digitos in compunctum latus, et ait, Domi- cxsttrrexi, quoniamDominussuscipielnie (Psat. m, 6).
nus meuset Deus meus (Id. xx, 28). Misericordia pro 12. Dormivi conturbaius. Undc turbatus? quibus
illo morluus erat, et verilate ad illum resurrexerat. turbantibus? Videamus quomodo mnrat' malam con-
Misil de coslomisericordiamsnamet veritatemsuam: et scientiam Judscts, volemrnOBe^cusiwe se ab inter-
eruit animam meam de mediocalulorum leonum. Qui fectione Domini. Nam propterca eum, sicut loquitur
sunt caluli leonum? Popultis ille minutus , malede* Evangolium,judici tradiderunt, rie ipsi eum occidisse
3
ceplus, male seductus a prlncipibus Judseorum : trt viderentur. Cum cnim dixisset eis \aAextunc Ptlalus,
illi leones, illi catuli teonum. Omnes fremuerunt, Accipileeum vos , et secundum tegemveslram jndicate
omncs occiderunt. Audituri enim surhus hic et cos- emn; respondernnt, Nobis tfon Hcet interficereqnem-
dem ipsorum, modo in cousequenlibus versibus psal- quam (Joan. xvni, 31). friterficere hon licei, tra-
mi hujus. dere interficiendum licet ? Quis autefmoccidit ? Qui
11. Et eruit, inqnit, animam meam de mediocafo- audito ctamore cessit, an qui cTamandout oecide-
lorttm leonttm. Quare dicis , Et eruit animdmmeam? reurr exlorsit? Ipse Deminus dieat testiinmritima
Quidenim passus 4eras, ul erueretur animatua? Dor- quibus occisus est, utram ab itlo Pitato qui nolcns
mivi conturbalus. Expressit Cbristus mertem summ. eum occidit: unde etiam eum flagellavit, et veste
Certe de illo David legimus quod fugerit in spelun- ignominiosa induit, et flagellatum ad eornm oeulos
cam, non tamen quia dormivK in spelunca. Alius produxit, nt saltem pcena flagellorum ejus satiali,
David est in spelumca, alius Davidest qui dicit, Oor- eum occidinon estorquerenit. Propterea etiam cum vi-
ntivi conturbatus. Videmus perturbationem ipsins; deret e»s perseverare, sicut legimus, lavit manus
non illo lurbato, sed illis turbanlibus. Turbalum se suas, et dixil : Innocens ego sum a sanguine jttsti htt-
enim dixit, secundum opinionem frementinm, non jm (Matlh. Xxvn, 24). Videris utrum ille itmoccns ,
secundum cedentis conscieuiitim. Puiaverirot se illi qtri vel cessit clamaWtibuS: imilto magis lamen illi
turbasse, .putaverunt vicisse*: iiie «item dorrtivlt hocenfeS,qui ctamando elim occidere volueruui. Scd
conturbatus. Tam placatus erat iste turbattrs, M ti6s iftterfogcmus et audtamus Dominum, quibus Iri-
| quando vetlet, dormiret. Nemo dorroit turbatuS: buat mortetn suam , qtiia dixtt, Dormivitmrbaius.In-
[ omnes qui perturbanlur, aut a sorofto exoitatrtur, terrogemtis eurt, et dicamus : Quoniatn dormisii
! aut in soranum vergi non permtttaRiuft tlle aaiem tutbatus , qfcite persecttti shlrt? qni te oecidcrunl?
turbatus est, et dormivit. Magaa Iminifitasperturbati, Namquid forle Pitatus, qui mifitibusdedit m ligno
magna potestas dormientis. De qu« potestate venie- snspendendum, claVis trairsfigendum? Audite qui:
i bal quod dormivit? Da qua ipsedicit•: Pateslatem Filii hominurtt. Hlos tflique dicit, qUOSpersecutores
1 EdU,auditmns.AtMss.plurCs,dudivtmus.Et quidam, passus est. Sed quomodoipsi occidertmt, ijui ferrtim
audimus. ? non strinxerunt, qui ira-
* Edd., tribuentem:cujus loco reponimusex Mss.,re- iion ferebaht Qui gtadhtm
tribttentem. petum iti eutfi n6h feCerlifttad occideiidura, undeoc-
' Er. eilw.i «prihcimbussacetMum.Vt>i,mier:detiilmfciderunt? Deiites eorurriarma et sitgittm, etlingua eo-
abest ab AM.et Mss. 1 sic septemMss.AtEdd.,indurat: raendose.
* «dd., passKitts.At Mss.,pasttts.
m ENARRATIOIN PSALMUMLVI. 670
fum gladiusacutus.Noli altendere inermes manus, sed lerram gloria ipsius. 0 hseretica insania! Quod non
dsarmalum :indegladius processitquoChristus occi- vides credis mecum,quod vides negas: credis mecum
dereiur; quomodo et de ore Christi, unde et Judsei *
oxaltatum Christum super ccelos, quod non videmus;
Occiderenlur. Habet enim ilie gladium bis acutum et negas gloriam ejussuper omnem terram, quod vi-
divisit demus. Exaltare tuper cmlos,Deut, et tuper omnem
(Apoc. i,16): et resurgens percussit cos , et
ab cis quos faceret fideles suos. Illi malum gladium, terram gloria lua.
ille bonum . illi sagilias raalas, ille bonas. Nam habet 14. [vers. 7.] Redit ad verba Domini: et ipse Do-
et ipse sagittas bonas, verba bona, unde sagillat cor minus narrare nobis incipit, tanquam alloquens nos,
fidtie, ut amelur. Ergo alise istorum sagitlse,et alius exsultante etiam Propheta et dicente, Exaliare super
istorum gladius. Filii hominumdenles eorutn arma et cmlos,Deus, el super omnemterram gloria tua. Confir-
sagiltm,et linguaeorum machmraacula. Lingua filio- mat nos et ipse , lanquam dicens nobis : Quid mibi
rum hominummachseraacuta, el dehtes eorum arma facere potucrunt ilti qui me persecuii sunt ? Quarc
et sagidse. Quando ergo percusserunl, nisi quandd autem nos alloquiiur?Quia faciunt et nobis. Scd ni-
clamaverunt: Crucifige,crucifige(Mallh. xxvn, 4, et hil fncitint qui nos similiter fuerint persecuti. Videat
Joan. xix, 6). enim Chariias Vestra altoquentem nos Dominum, et
13. [vers. 6.]Etquid libi fecerunt, oDomine?Ex- exhortantem nos exemplo suo. Muscipulamparave-
sultet hic Propheta. Superius enim omnes illos ver- runt pedibusmeis, etincurvaveruntanimammeam. Vo-
sus Dominus loquebatur : Propbela quidcm , sed ex luerunt illain quasi de ccelo deponere, el ad inferiora
persona Domini.qUiainPropheta Dominus.Etquando deprimere : Curaveruntanimammeam. Foderunt ante
loquiiur ex pcrsona sua Propheta, ipse Dominus lo- (aciem meamfoveam, et ipsi incideruntin eatn. Mibi
quilur per eum, qui ci dictat veritatem qnam loqua- nocuerunt, an sihi? Ecce ille exaltatus est super coe-
lur. Modoergo ex persona Prophetse audite , fralres los Deus, et ccce super omnem terram gloria ipsius:
mei. Vidit Dominumin Spiritu isle prophela bumi- rcgniim Christi videmus, ubi esl regnum Judscorum?
tiatuni, csesum,Oagellaiuro, colaphis percussum, ex- Quoniamergo fecerunt quod facere non debucrunt,
palmatummanibus, sputis illitum, spinis coronatum, faclum est in illos quod pali debuerunt: ipsi foderunt
ligno suspensum; illos saevientes, iltum tolerantem; foveam, et ipsi incideruntin eam. Quod enim perse-
illos exsultantes, illum quasi victum vidit in Spiritu : cuti sunt Cliiistum, Chrislo non obfuit, sed ipsis ob-
et post illam jam omnem humilialioncm, et illorum fuil. Et nolite pulare, fratres, ipsis solis hoc acci-
furorem resurrexisse eum, et illa omnia qnaefecerant dissc. Omnis qui parat foveamfratri suo, necessc est
Judoeissevientesfacta esse inania; el elatus' gaudio, ut ipse incidat in eam. Intendite, fratres mei, chri-
tanquam videret fieri, Exaltare, inquii, super coelos, stianos ocnlos habete, nolile decipi visibilibus. Forle
Dcut. Homo in cruce, et super ccelosDeus. Rcma- enim alictii vcstrum, quia hoc dixi, subvenit modo
neant in terra saevienles, tu in cceloesto judicans. aliquis qui voluit fratri suo fraudem facere, et voluil
Ubi sunt qUifurebant?ubi sunt dentes eorumarma et ei aliquas insidias machinari, et machinalus est, et
sunl plagm implevit, el cecidit frater in insidias ejus, et spolia-
sagittm? Nonne sagiltm infantium factm
eorum?Alio enihl lOcopsalmus hoc dicit, volcnseos lus esl, aut pressus est, sive carcere , sive falso te-
osiendefe inaniier ssevisse, et inaniter in furias prse- stimonio , sive aliqua nefaria criminationo circum-
facCreChri- ventus: videlur autem iste oppressus, ille oppres-
cipitatos esse : quoniam nihil potuerunt
sto ad horam erucifixo, et postea resurgenti, atque in sisse; istc victus, ille vicisse; et falsum putatur quod
ccelo sedenli, sagi(f&infanitunt (actmsunt plagm eo- diximus, quoniam quicumque foveam paraverit fra-
rum(PsaI. LXIH, 8). Quomodo infantes faciunt sibi tri suo , ipse cadit in eam. Interrogo vos tanquara
? aut quse christianos , ut sumatis exeroplum de his quae jam
sagittas? De cannis *. Sagiltx autem quse
vires ?aut qui arcus? aut qui ictus? aut quod vulnus? noyimus.Pagani persecuti sunt martyres, et inarlyros
Exallare super ccelos,Deut, et super omnemterram glo- capti sunt, ligati sunt, in carcerem missi sunt, be-.
ria tua. Ulquid exaliaris super coelosDeus? Fralres, sliis subrecti sunt', alii ferro percussi, alii igni-
exaftatumDcum superccelos, non videmus, sed cre- bus concremali : viccrunt persequentes , et vicii
dimus : super omnem antem terram gloriamejus non sunt martyres? Absit, Quseregloriammariyrum apud
tanturo crcdlmus, sed etiam videmus. Qualem verum Denm, qusere foveam Paganorum in confossa con-
vesaniam patiantur liserelici, qtiseso ut attendatis. scienlia : ibi est enim fovea quo cadit impius, in con-
Tlliprsecisi a compagineEcclesiseChristi, et parteni scienlia mala. Putas eum in foveam non cecidisse,
tene^nies,totum amittentes, holunl commimicareorbi qui lucem Clirisli perdidit et csecitate percussus est ?
terrarum, qna diffusaest gloria ChriSli.NosautemCa- Si non caderet in foveam, videret ante se : nescit
iholici in omni lerra snmus, quia omfilfefrsecommu- qua eat; quomodoqui ambulat in via cum ceciderit
nicamusquacumquegloria Chrisli diffusaesl.Videmus in foveam , perdidit viam. Videtis ergo omnes male-
enim quod tunc canlatum cst, modo completum. Ex- faclores perdidisse viani, implicsrtosfacinore. Sed
altatusVst super ccelos Deus noster, et siipef omnem jam te tradidit in raanus forie Iatronis, aut in manus
1 HicEdd.addunt,occidenlisel resurgentis; quodabest alicujusinjusti vet circumventi a se judicis : et tu ia
»MSS. 1 Edd.,bestiissubjecti.AtMss.,bettHssubrecti.\'vi. mf
• sicMss.AtEdd.,e(e«atus.
• Mss.,canmctis. pra,col. 605,lin. 10,cumnota.
671 S. AUGUSTINIEPISCOPI 673
habet. Ilaque in psalierio cliotdsesonumdesu-
pressura es, ille laetatur, ille exsultat. Noli, jam dixi, parle
noli habere oculos Paganorum : christianos oculos per accipiunt; in cilbara autem cliordsesonum ex in-
habe. Vides illum qui exsultat: ipsa exsultatio est feriore parte accipiunt: hoc interest inler psalterium
fovea ipsitis. Meliorest enim tristUia iniqua patien- cl cilharam. Quid ergo duo hsecorgana nobis figu-
lis, quam laetitiainiqua facientis.Ipsa Isetitiainiqua rant? Excilat enim Christus Dominus Deus noster .
facientis, ipsa est fovea: illuc quisque cum ceciderit, psallcrium suum ct citharara suam , et dicit, Exsur- j
oculos perdil. Te doles, quia perdidisti vestem; et gam diluculo.Pulo quia hic jam agnoscilisDominumI
illura non doles, quia perdidit fidem? Quis veslrum resurgentem. Legimus in Evangelio : videte horam'
tu resurreclionis. Quamdiu per umbras quxrebatur' i
graviore damno percussus est ? Ecce ille occidit,
occideris : vivit ille, tu mortuuses ? Absit. Ubi est fi- Ctiristus? Luxit, agnoscalur; diluculo resurrexiti
des Christianorum? ubi est ille qui morilur ad lem- (Marc. xvi, 2). Sed quid est psalterium? quid est ci- i
me , licet thara ? Per carnem suam Dominusduo genera facto-
pus? Audiat Dominum suum : Qui creditin
morialur, vivil(Joan. xi, 25). Ergo qui non credit, rum opcratus est, miracula et passiones: miracula
licet vivat, mortuus est. Foderunt anle faciemmeam desuper fuerunt, passiones de ipferiore fuerunt. Illa
foveam,et ipsi inciderunlin eam. Omnibusmalis ne- enim quaefecit miracula, divina eranl; sed per corpus
cesse est ut hoc contingat. fecit, per carnein fecit. Caro ergo divina operans,
15. [ vers.8. ] Bonorum aulem patientiaprscpara- psallerium cst : caro humana patiens, cithara est.
lionecordisexcipitvoluntatem Dei, elgloriaiurin tri- Sonet psalterium ; illuminenturcseci, audiant surdi,
bulalionibus, dicens quod sequilur : Paratum cor slringantur paralytici,ambulentclaudi, surgant segro-
meum, Deus, pdratumcor meum; cantaboel psallam. li, resurgant mortui : isleest sonus psallerii. Sonetet
Quid fecit mihi? Paravit foveam,cor meum paratum citbara; esuriat, sitiat, dormiat, teneatur, ffagclletur,
cst. Ille paravit foveamad decipiendum,ego cor non irrideatur, cruciligalur, sepelialur. Curnergo videsin
parabo ad perpetienduin?Uleparavit foveamad oppri- illa carne quaedamsonuissedesuper, qusedamde in-
mendtim, cgo cor non parabo ad tolerandum ? Pro- feriore parle , una caro resurrexit, et in una carne
pterca illc incidet in eam, ego autem canlabo et agnoscimusel psalteriumel citharam. Et ista duo ge-
psnllam. Audicor paralum in Aposlolo.quia imilalus nera factorum iropleveruntEvangelium, et praedica-
cst Dominumsuum : G/on'amur,inquit, in tribulatio- tur in gentibus; nam et roiraculaet passionesDomini
iiibus; quia tribulalio palientiam operalur, patientia prsedicanlur.
probalionem,probaliospem,spes veronon confundit: 17. [uers.10-12.]Ergo surrexit psallerium et citha-
quiacharitas Dei diffusaestin cordibusnoslrisper Spi- ' ra dilticulo, et confitetiirDoraino: et quid ail? Con-
rittttn sanctttmquidalus est nobis(Roin.v, 3-5 ). Erat filebfirlibi in populis, Domine, el psaltam tibi in gen-
in pressuris, iu catenis, incarceribus, in plagis,in fame tibus: quiamagnificalaest usquead cmlosmisericordia
ct siti,infrigOrect nuditate, in omnivastationelaborom tua, et usquead nubesveritaslua. Ccelisupra nubes, et
et dolorum (II Cor. xi, 27 ), et dicebat : Gloriamurin nubes infra ccelos : et tamen ad hoc coelum proxi-
tribulationibus.Unde,nisi quiaparalum est cor ejus ? mum pertinent nubes. Sed aliquando nubes recum-
ldeo canlabat el psallebat: Paratum cormeum,Deus, bunt in montibus, usque adeo in proximoaere con-»
paralumcor meum; cantaboel psallam. glomerantur. Ccelumaulem sursum est, habitaiiones
16. [uers.9.] Exsurge, gloria mea. Ille qui fugerat Angelorum, Sedium, Dominationum, Principaluum,
a facieSaul in speluncam,Exsurge,gloria mea,glori- Potestatum.lllud ergo fortevideaturfuissedicendum,
ficetur Jesus post passionem. Exsurge, psalteriumet Magnilicatnesl usque ad ccelos vcritas tua, et usque
ciihara. Quid vocat, utsurgat?Duo organa video, ad nubes misericordia tua. Elenim in ccelo Angeli
corpus autem Christi unum video : una caro resurre- laudant Deum,videntes ipsamspeciem veritatis, sine
xit, et duo organa surrexenint. Alterumergo orga- ulla caligine visionis, sine inlerpolalione9 aliqua fal-
num psalterium, alterum cithara. Organa dicuntur sitatis : vident, diligunt, laudant, non fatigantur. Ibi
omnia instrumcntamusicorum.Nonsolumillud orga- veritas : liic autem in noslra miseria utique miseri-
num dicilur, quod grande est, et inflatur follibus; scd cordia. Misero enim prsebendaest misericordia.Non
quidquid aptatur ad cantilenam, et corporeumest, enim opus esl misericordiasursum, ubinullus est mi-
quo instrumento utitur qui cantal, organum dicitur. ser. Hoc propterea dixi, quia videtur congruenlius
Dislincia sunt autem inter se isla organa; cl voto , dici potuisse, Magnificalaest usque ad ccelosveritas
quantum Dominus dat, indicare vobis, et quomodo tua, et usque ad nubes misericordiatua. Nubesenim
dislincta sunl, et quare distincia, et quare utriquedi- intelligimusprsedicaloresveritalis, hominesportantes
catur, Exsurge.Jam diximus,una caro Dominiresur- istam carnem caliginosamquodammodo,uude Deus
rexit *,el dicitur, Exsurge, psalteriumet cithara.Psal- et coruscat miraculis, et tonat prseceptis:etipsi sunt
terium est organum, quodquidemmanibusfertur per- illaenubes de quibus dicit Isaias ex persona Domini,
cutientis, et chordas distentas habet; sed illum locum increpans quamdamvineam matam, sterilem, spino-
unde sonumaccipiuntchordse,ilIudconcavumlignum sam, Mandabonubibusmeis, ne pluant supeream im-
quod pendetettaclum resonat, quia concipit aerem, i NonnuUicdd., qtusreturchristus? Postea Edd.fere-
in
psalterium superiore parte habet. Cilhara autem bant, Luxilaque.AtMss.,Luxit.
«
hoc geniis ligni concavum et resonans in irrieriore pleriqueMss.,inierpellalione.
 673 ENARRATIOIN PSALMUMLVIf. 674
brem(lsai. v, 6) : id est, mandabo Aposlolis meis.ut prmvaricalores adcor (Isai. XLVI, 8). Quis enim te
deserant Judoeos, et non illis cvangelizent, sed evan- docuil, nolle accedi ab altero ad uxorem tuam ? quis
gelizent in terra bona Genliura, unde non spinse, sed tedocuit, nolte libi furtum fieri? quis te docuit ,
uvse procedant. Novimus ergo nubes Dei esse prsedi- nolle injuriam pati, et quidquid aliud vel universati-
catores veritatis, Prophctas, Apostolos, omnes recte ter vel parliculariter dici polest? Multa enira sunt,
proferentes verbum veritatis et liabentes in se lumen de quibus singulis. interrogali homines, clara voce
occullum, sicut babent nubes unde coruscant : homi- respondeant, nolle se pati. Age , si non vis paii ista ,
nes crgo nubes. Quid sibi itaque vult, Domine, Quia numquid solus es homo? nonne in societate vivis ge-
magnificata est usque ad cmlosmisericordia iua, el ncris humani? Qui lecum faclus est, socius luusesl;
usque ad nubes veritas lua ? Verilas prsepollet in An- et omnes facti ad imaginem Dei, nisi (errenis cupidi-
gelis : scd dedisti illam et hominibus, et dedu- taiibus conterant quod ille formavit. Quod ergo libi
xisti illam usque ad nubes. Sursum' miscricor- nonvisfieri, noli alteri facere. Judicas enim inalum
dia videntur Angeli non, indigere; sed quia ho- esse in eo quod pati non vis : ei hoc te cogit nosse
mines miseros tu miseraris, et prsebendo illis mi- lex intima , in ipso luo corde conscripta. Faciebas,
sericordiam communicalione resurrectionis Angelos et clamabalur inler manus luas : quomodo cogeris
facis, usque ad coelosest misericordia lua. Gloria D.o- redire ad cor tuum, cum hoc paleris intcr nianiis
mino nostro, et misericordiaeipsius, et veritali ipsius, alienas ? Furtum bontimest? Non. lnterrogo : Adul-
quia nec deseruit nos misericordia facere beatos terium bonumest? Omnes clamant: Non. Ilomici-
per graliam suam, nec fraudavit nos verilale : quia dium bonum est ? Omnes clamanl detestari se. Con-
primo veritas carne operta venit ad nos, et sanavit cupiscere rem proximi bonum est? Non, vox omnium
per carnem suam oculum inleriorem cordis nosiri, ut est. Aut si adhuc non confiteris, accedit qui concu-
eam poslea facie ad faciem videre possemus (I Cor. piscat rem tuam : placeal libi, et rcspoudc qtiod vis.
xin, 12). Agenles ergo illi graiias, dicamus cum ipso Omnes ergo de his rebus interrogati, clamant hsec
Psalmo ullimos versus , quos jamdudum etiam dixit: bona non esse. Rursus de beneficiis , non solum de
Exalture super cwlosDeus, elsuper omnemterram tjlo- non nocendo , verum etiam de proostando
atque tri-
xia itta. ltoc enim ei dixil Propheta antc lot annos : buendo. Interrogatur omnis anima esuriens , Famem
boc modo videmus nos; Iioc ergo dicamus et nos. pateris; alius babet panem , ct redundat ei ultra suf-
ficientiam, novit le egere, non dat: displicet tibi
IN PSALMUM LVII esurienti; displiceat et satialo , cum allerum esurire
ENARRATIO. cognoveris. Peregrinus teclo indigens venit in pa-
SERMOAD PLEBEH. triam luam, non suscipitur : ille liinc clainat inliu-
1. [ners. 1, 2.] Vox quam canlavimus, audienda manam csse illam civilalem, facile apud barbaros
nobis magis est, quam clamanda. Omnibus enim sibi esse potuisse refugium. Senlit iniquitatem, quia
tanquam in concione generis bumani veritas clamat: patitur : tu forte non sentis ; sed oportet ut et te co-
Si vere uliquejustitiam loquimini, recla judicaie , fiiii gites peregrinum , et videas quomodo tibi possit tlis-
hominum.Cui enim iniquo non facile est loqui justi- plicere qui tibi non prseslilerit quod tu in palria lua
tiam ? aut quis de justilia inlerrogatus, quando non non vis peregrino prsestare. Interrogo omncjs,: Vera
habet causnm, non facilerespondeat quid sit justum? sunt haec? Vera. Justa sunt hsec? Justa.
Quandoquidem manu formatoris nostri in ipsis cor-= 2.Sed-Psalmum audite : Si vere ergo juslitiam lo-
dibus nostris verilas scripsit: Quod libi non vis fieri, quimini, recta judicate, filii hominum.Non sit juslitia
ne facias alteri (Tob. iv , 16, el Matth. vn , 12). IIoc labiorum , sed et factorum. Si enim aliier agis quam
et antequam Lex daretur nemo ignorare permissus loqueris , bona toqueris, et male judicas. Si cnim
est, ut esset unde judicarcnlur el quibus Lcx non agis quomodo judicas ? lnterrogatus quid sit melius,
essct data. Sed ne sibi homines aliquid defuisse quse- aurum an fides, non usque adeo perversus el devius
rerentur, scriptum est et in tabulis quod in cordibus es ab omni veritate, ut aurum melius esse respon-
non legebant. Non cnim scriptum non habebanl, sed deas : praaponisergo inlerrogatus auro fidem ; locu-
legcre nolebant. Oppositum est oculis eorum quod lus es jusliliam. Audisti Psalmum ? Si vere ergo justi-
in conscientia vidcre cogerentur; et quasi forinsecus tiam loquimini, recla judicale, filii hominum. Et ubi
admota voce Dei, ad interiora sua homo coinpulsus probabo non te ita ut loculus es judicare ? Jam te-
est, dicente Scriplura : In cogilationibusenim impii neo responsionem luam prseponentem auro fidcm.
inlerrogatioerit (Sap. l, 9). Ubi inlerrogatio , ibi lex. Ecce nescio unde amicus venit, et nullo teste aurnm
Sed quia homines appetenlcs ea quse foris sunt, eliam commendavit; solus hoc novit, et lu,quanlumad
a seipsis exsules facli sunl, dala est eliam conscripla homines attinet. Est ibi alius lestis qui non videtur et
lex: non quia in cordibus scripta non crat; scd quia videt: et ille tibi aurum in secreto et in cubiculo
tu fugitivuseras cordis tui, ab itlo qui ubique est tuo, forte remotis omnibus arbitris, coramendavit ;
comprehenderis , et ad teipsum inlro revocaris. testis qui adest, non incubiculo adest parietum , sed
Propterea sciiptalex quid clamat eis qui deseruerunl in cubilibus conscientiarnmvestrarum. Commendavit
legem scriplam in cordibus suis (Rom. n, 15)? Rediie ille atque discessit, nulli suorum notum fecit, red-
* oam&wx., Rursus. iturum se sperans, et ab amico quod dederat recer
 *7S S. AUGU8TINIEPISCOPI m
pturum : ut bumana sunt, morteus est, babet hsere- eumsiiismaH? Aut (adu arborem bonam, et fructum
derii, reliquit filium; ignofal Gliusquidpater hatme- ejut bonum; aul facite arboremmalam, et frucUmteju
rtl, quid libi commendaveril. Eia tu redi, redi, prse- maltm [Matih. xu, 34, 33). Qnid te vis dcalnare ,
varicaior, ad cor, ibi scripla lex esf.Quod tibi nonvis parieslutee? Novi interiora lua, non fallor lectorio
fieri, alii ne feceris.Teipsum cogita commendasse, tuo: novi quid prsetendas, novi quid tegas. Nequs
mrili tuorum dixisse, morluum esse, filiumreiiquisse: enimopus ei erat, ait evangelista, ut quisquamei per-
<|uidei vellesa luo aroico prsestari? Responde, judica hiberellestimoniumde homine: ipse enim sckbatquid
causam : judicis ' tribunal est in mcnte tua; sedet esseiin homine(Joan. w, 25). Sciebat qmdesseliu ho*
ibi Deus, adest accusairix conscientia, tortor timor. mine, qui fecerat hominem, et homo faclus «rat ttt
In rebus humanis es, in societate kuwana detineris : qnoererethominem. Videte ergo si non sequuntur se
cogita quid vetles prsestari fiUotuo ab amico tuo. voees istae: ll-ypocritm,quomodopolesiis honaloqui,
Noviquid tibi respondeat cogitatio lua : sic judica , atm sitismali? Si vereergojustiliam laquimini,recia
sicut audis. Jtidica , voxerit *. Vox verilatis non la- judicate, fitii hominum.Nonne justiliam loculi «stts ,
cct; non labiis clamat, sed vociferatur ex corde : quando dixislis : Magister, scimusquia jmlus es ,
adhibe aurem; ibi esto eum filio amici lui. Vides et nuitius personam acoipis(Matth. xxu ,16)? Quare
forlasse eliam indigentem vagaris, nescienlem quid dolum in corde liegebatis? quare imaginem Caasaris
pater ejus habueril, ubi posuerit, cui commendave- Creatori vestro ostendebatis, et ejus imagineni in
rit: cogita et filium tuttm, fac illum vivere quem vestris cordibus delebatis? Nonne anditum est quid
contemnis mortuum, te mortuum cogita ut vivas. locuti fuerilis, et expertum est quemadmodum judi-
Sed aliud jubel avaritia, jubel contra Deum; Deus caveriiis? Nonne vos crucifixisiiseum quem jostnm
aliud , aliud avaritia; aliud in paradiso eonditor no- esse dixeratis ? Si vere ergo jutliiiam loquimini, rccla
ster, atiud de transverso seductor serpens. Veniat in judicate, filii hominum.Utquid audio loculionemve-
menlem prior casus tuus : propterea mortatis, pro- stram, Scimusquiajuttut et; cum prsevideamjudiciuu
pterea laborans, proplerea in sudore vultus tui panem vestrum, Crucifige,crucifige?Si vereergojustiliam lo-
comedens , proplerca spinas et tribulos tibi terra ge- quitnini, reclajudicate, filii hominum.Quid enim fecis-
nerat (Ge/t.lii, 17, 18): experimento disce,quod tis sseviendoadversus Deumqui horoo erat, el occi-
noiuisti prsecepto.Sed vincit cupiditas : cur non po- dendo regem vestrum? Non enim ideo rcx non erat
tius veritas? Et ubi est quod loquebaris? Ecce cogi- futurus, quia occisus est a vobis resurreeturus. In
tas aurum negare, ecce eogitashseredi amici lui pror- tilulo ubi scriptum erat, Rex Judmorum,posito super
SU3abscondere. Inlerrogavcram pauto ante quid sit crucem Domini, linguis tribus, hebraica, grseca,
charius, et quid sit melius, aurum an fides. Quare latina (Luc. xxm, 38), noverat dicere judex homo ,
aliud dicis, aliud agis? Non times faanc vocem , Si Quod sctipM,scripsi: et Deusnon noverat dicere ,
vereJHStiliamlotntimini,recla judicate, fiiii hominum? Quodscripsi, scripsi ? Prorsus rex vesier est: vivus,
Ecce toctitHSes mim meliorem esse fidem, et in judtr rex vesler est; occisus, rex vester est. Ecce resuxre-
cio tuo melius duxisti aurum. Non sie judicasti ut lo- xit, et in coelorex vesler est: ecce venturus est; vae
cutus es: vera loeutus es, et falsa judicasli. Ergo et vobis, quia rexvester est. Itenunc, et loquimini ju-
cum loquebaris justitiam, non vere loquebaris : Si stitiam, et nolile recta judicare, lilii honiinum. Non
enim verejuslitiam loquimini, recta judicate, fiiii ho- vultis recie judicare, recte judicabimini. Vivit enim
minum. Quando mihi de jusiilia respondebas, erube- ille rex vcster, et jam non moritur, et mors e»ullra
scendo, non fatendo loqnebaris. non dominabiiur. (iiom. vi, 9). Ecce venit; rediie,
3. Sed ad causam prsesenlem jam veniamus, si prmvaricatores,ad cor (Isai.xtMt, 8). Eoce veniel,
placet. Vox est enim illa duleis etnota auribus Eccle- corrigimini anlequam veniat, prsevenile faciem ejus
sise , vox Domini nostri Jesu Christi, et vox corpo- in confessione (Psal. xciv, 2). Ecce veniel; rex ve-
ris ejus, vox Ecclesise laborantis , peregrinantis in sler est. Recordamini tilulum super crucem. Si non
terra, inler maledicentium et adulaniium pericula eum videtis scriplum , manet tamen : in terra uon
viventis. Non limebis comminatorem, si non amas legilur, sed in coeloservalur. Pulalis enim illam in-
adulatorem. Attendil ergo itle cujus hsecvox est, et scriptionem fuissecorruplam?Etquid ait titutiispsal-
vidit omnes loqui justiiiam: Quis enkn audet non lo- mi hujus ? In finem, ue corrumpasipsi David in tituli
qui eam, ne dicaturinjuslus? Cum ergo tanquam au- inscriptionem.Nonergo corrumpitur iUa inscriptio li-
diret omniumvoces, et intenderet omnium labia, tuli. Rex vester csl Ciirislus,quia omnium rex Cliri-
clamabat ad eos : Si vereutique jusiitiam loquimini,si stus : quoniamipsius est regnum, et ipse domiuabitur
non falso justitiam loquimini, si non aliud in latms gentium(Psal. xxi, 29). Si ergo rex cst, ecce, aute-
recia judicate , quam veniat, dicit vobis : Adhuc loquor, inquit,
perstrepit, aliud celalur in cordibus ,
vocem , nondumjudico;quisicclamocomininaado, nolo fc-
fiki hominum.Audi ex Evangelio propriam
eamdem ipsam quae in hoc psalmo est. Hypocritm, rirejudieando. Si vereergo jusiitiam loquimini, recia
ait DbminusTuarisaeis, quomodopotestit bom loqui, judicate, filiihominum.
* plerioueMss.,Judica,causamdicis,tribunal,elc. 4. [ters. 5.] Nunc autem quidfacilis? Quare isla
* sic ErTetomuesfere Mss.tionnuUiveroomittunt,vox vobis dico f Etenim in corae mojiitatcs operamiaiin
0rtt. Ate«t» tos.f Jurittieavoxerit. terra. hriqtuUte* forte io eorde solo TAudi quid te-
* tia w< et aostri m. tt U»., vmre.
6>n ENARRATIO IN PSALMUMLVIL 678
quitur : et cor suum sequunlur manus, et cordi suo Nam unde cum adhuc prsegnans esset Rebeeca, et
famulanlur manus, cogitatur et fit; aut ideo non fit, geminos in utero porlaret, dictttm est: 5$cobdilexi,
non quia nolumus, sed quia non possumus. Quidquid Esau autemodio habui (Gen. xxv, 23, Malach. I, 2, 3,
vis, et non potes , factum Deu^ compulat. Eteitiiti in et Rom. ix, 13) ? Dictum est cn.iip: Majpr serviel m-
corde Mquitates operamit&'interra. Quid deinde ? lni- nori. Occullum ibi judicium Dei; sed lamcn a vulva,
quilates manus vestrm eonneciunt. Quid est, conne- id est, ab ipsa origine ojjenali suut peccatores. Unde
c/u/i'?De pcccato pcccaium , etad peccatum pecca- alienati? A veritate. Unde alienati? A patria beata, a
lum, propter pcecaiiira. Quid est lioc ? Furtum fccil, vita beala. An forte alienali ab ipsa vulva ? Et qui
peccatum est : visus cst, occidere qit;crit eum a quo peccatores alieiuui sunt a vulva? Qui enim nasceren-
visus esi; connexum cst peccalum peccato. Perniise- tur, si non ibi lenerentur? Aut qui hodie viverent,
rit Deus occutto judicio Qfcidere eum quem vo- ut haecsine causa audirent, nisi nasqerentur? Forle
luit occidere; senlil sciri, quoerit et alterum oc- ergo a quadam vulva alienati sunt peccatores, in qua
cidere; connexuit tertium. Duin ea molitur, forte dolores patiebatur charilas, per Aposlolum dicens,
ne inveniatur, aut quia fecit ne convincatur, con- Quos ilerttm parturio, donec Cltrislus(ormelur in vobis
sulit matliematictim ; addilum cst quarliim. Re- (Gctl.w, 19). Exspecta ergo; formare '. Noli libi Iri-
spondel forte aliqua dura et inaia mathematicus ; buerc judicium quod forte non nosti. Carnalis es ad-
curriiur ad aruspiccm ut t-xpietur: respondet aruspex huc, conceptus es : eo ipso quo accepisti nomen Cbri-
non se posse cxpiare ; maleficus quaeriiur. Et quis sli, sacramento quodam natus es in visceribus malris.
oninia possit uumcrare quse connectunlur peccata Non enim ex visceribus tantum homo nascitur, scd et
peccalis? lniquitatet mamis veslrmconnectunl.Quam- in visceribus. Prius nascitur in visceribus, ut possit
diu conncetis, ligas peccaium pecc:ito: lc solve a pcc- nasci de visceriljus. Proplcrea dictum est de Maria :
catis. Sed non possuin, inquis. Clama ad itlum : In- Quodenimnalutneslin ea, de Spirilu sancloesl (Malth.
fetix ego homo, quis i/ietiberabk de corpore morlis hu- i, 20). Nondum de illa natum erat, sed jam in illa na-
jus (Rom. VH,24). Venictetiim gratia Dei, ut deleclet tum erat. Ergo nascunlur inlra viscera Ecclesiae qui-
te jusihiii, sicul delectabat iniquttas ; et bomo qui ex dam parvuli;et bonumcstut formaii cxeant, neabor-
vinculis resolulus es, exclamabis ad Deum : Disrupisli tu labantiir'. Generet teinaler, non aborlial. Sipatiens
vinculamea (Psal. cxv, 16). Quid est, disrupisti vincula fueris, usquequoformeris, usquequo in le cerla sil do-
mea, nisi, remisisii peccata mea? Audi quia vincula clrina veritatis, continere le debent malerna viscera,
sunt: respondet Scriptura , Criniculispeccatorttmsuo- Si autem impatienlia tua concnsseris latera matris,
rum tmusquisqaeconslringilur(Prov. v, 22). Non so- cum dolore quidem te excuiit foras, sed magis tuo
Ium vincula, sed et crinicuti stint. Criniculi sunl, qui malo quam sup.
fiunt itilorquendo : hoc est quod pcccatis peccata con- 6. Alienati sunt peccatoresa vulva, erravertinta veu-
nectebas. Vmhis qui iruhunt peccata sicut restem lon- tre, locuiisunt fatsa. Ideo ergo erraveruBt a venlre,
gam, Isaias clamal. Vmhis qui trahunt peccata sicut quia locutisunt falsa? An potius ideo loculi suul falsa,
vestemlongam(Isai. v, 18) : quid est aliud, quam vae quia erraverunt a ventre? In ventre qpippe Ecclcsiae,
bis quorum manus conneciunt iiiiquitatem ? Et quia veritas manet. Quisquis ab hoc venire Eeelesioese-
unusquisqoe peccatis suis constringilur, sicut et pec- paraius fuerit, necesse est falsa loquatur : necesse
catis suis caeditur, Dominusmale versanles in templo est, inqunm, falsa loquatur, qui aut concipinoluit, *ut
flagello de resliculis facto exclusit (Joan. n, 15).Sed quem conceptum mater excussit. Inde baerelici cla-
non vis modo disrumpi vincula lua, quia non seniis mant contra Evangelium : ut de his potius loquamur
vincula tuajeiiam deleclant te, et voluptali stwl: quos dolemus excussos. Recitamus eis: Ecee Cbri-
senties in fine, cum dicetur, Ligate illi manuset pedes, stus dixit, Oportebal Chrislum pali, et a mortuisre-
et projiciteillum in tenebrasexteriores; ibi erit flelut surgere lertia die. Agnoscoibi caput noslrum, agnosco
elttridor deniium (Matth. xxn,13). Exhorrescis, ti- ibi sponsum nostrum : agnosce et lu mecum spon-
mes, pectus tundis; dicis mala esse peccata, bonam sam, vide quid sequilur : Prmdicari in nomine eju*.
esse justitiam. Si vere ergojusliliam loquimini, recla pmnilenliamel remissionempeccalorumper omnes gen-
judicate,filii hominum.In vilavestrainveniantur verba tes, incipienlibus ab Jerusalem (Luc. xxiv, 46, 47)
vestra ; ifl factis vestris cognoscantur labia vestra. Huc veni, huc veni (a). Ecce Ecclesia^er omnes gen-
Noliteergoeonneclere iniquilatem; quiavobisad alliga- tes, incipientibus ab Jerusaleni: iion dko,, Huc veni;
turara adhibebitur quidquid connectitis.Non audiunt; ipsa ad te venit. Illi aulem obsurdescentes adversus
non omnes lamen: etqui non audiunt prsccognitisunt. Evangelium, et non nos permiltentes legere verba
5. [»ers. 4.] Alienati sunt peccaloresa vulva, errave- Dei, qttsese jaciant custodisse a flamma el volunt de-
runt aventre, loctttisunt (alsa. Et cum iniquitalem lp- lere lingua, loquunlur sua, loquuntur inania : Ille tra-
quunlur, falsa loquuntur; quia fallax est iniquiias: didit, et ille tradidit. Iino et ego dico, Et ille tradi-
et cum justittam loquuntur, fatsa loquuntur; quia dit, et ille Iradidit: et verum dico. Sed quid ad me ?
aliud ore proferunt, aliud in corde obtegunt. Alienaii Nec tu mihi quos nominas ex Evangelio legjs, nec
sunt peccatoresa vutva: Quid est hoc ? Quaoramusdi- ego quos nomino ex Evangelio lego. Auferantur de
ligentius : fortassis enim iilud dicit quia Deus prae- 1 Edd.,formari.AI Mss.,formukre.
Coguovithomines peccalores etiam in uteris matrum» (a) Voxnonatistarum.
679 S. AUGUSTINIEPISCOPl 680
medio chartse nostrse, procedat iu medium Codex lit, allidit unam aurem terrse, et de cauda oblurat
Dei. Audi Christum dicentem, audi veritalem loquen- atteram, atque ila voces illas quantum potest evitans,
tem : Prmdicariin nomineejus, inquit, pamilentiamet non exit ad incantantem. Huic similes dixit Spirilus
remissionempeccatorumper omnes gentes,incipienlibut Dei quosdam non audientts verbum Dei, et non so-
ab Jerusalem. Non, inquiunt; sed quod nos dicimus lura non facientes, sed omnino ne faciant audire no-
audite : quod dicit Evangeliumnolumusaudire. Aiie- lentes'.
nati sunt peccatoresa vulva, erraverunla ventre,loculi 8. Factum est hoc et in primis temporibus fidei.
sniit fttlsa. Nos loquamur vera, quia audivimusvera ; Stephanus martyr prsedicabat verilntem , el lanquam
quod Dominusdicit, nonquodhomo dicit. Potestfieri tenebrosis mentibus, ut eas in lucem educerct, incan-
ut homomenliatur : non potest fieri ut veritas men- labat: ubi venit ad commemoralionemChrisli, quem
tialur. Ex verilatis ore agnosco Chrislum, ipsam ve- illi omnino audire noluerunt, quid de eis Scriptura
rilatem : ex veriiaiis ore agnoscoEcclesiam, parlici- dicit? quid de illis narral ? Clauserunt, inquit, aures
pem veritatis. Neino mihi falsa loqualur, qui erravit suas. Quid autem postea fecerint, passio Slepliani
ab utero iu visceribusEcclesiae: primo viderem quid narrata declarat. Non erant surdi, sed feceruiil se
mc vellct docere. Videonlienntum a vulva, videoer- surdos. Quia enim aures patentes in corde non habe-
rasse a venlre, et audilurus sum ab co, quid nisi bant, violentia tamen verbi per aures carnis irruens,
falsa? Errtiverunla ventre, locutisunl falsa. etiam ipsis auribus cordis vim faciebal: clauserunt et
7. [ners. 5, 6.J Indignalio eis secundutnsimilitudi- aures corporis, et ierunt ad lapides (Acl. vn, 56, 57).
neniserpentis.Magnamrem audituri estis. Indignalio Ecce aspides surdse, duriores lapidibus quibus incan-
eissecundumsimitiludinemserpentis.Quasidixerimus, tatorem suum lapidaverunl: non audierunl vocemin-
quid esl quod dixisli? sequilur, Sicut aspidis surdm. cantantis, et medicamentimedicalia sapiente.Quid est
Unde surdse? Et obluranlis aures suas. Ideo surdae, mcdicamentum medicatum a sapiente ? Forte medi-
quia oblurat aures suas. El oblurantisaures suas, qum camentura confectum, dicat medicamentura medica-
nonexaudietvocemincanlanlium,elmedicamentimedicati tum. An quserimusibi aliquid, quomodojam si medi-
a sapienie. Sicut audivimus,quod ct homines dicunt, camentum est, etiam medicatum sit? Medicamenla
qui ea qua potuerunt haeccognitionedidicerunt,sed ta- erant in Prophetis, medicamentaerant in Lege, prse-
nien quodSpiritus Deiinullomeliusomnibushominibus cepta ipsa omnia medicamentaerant; et hoc medi-
novit. Non enim fruslrahoc dixil, nisi quia fieri potest camentum nondumerat medicalum : advenlu Domini
utverum sit eliamilludquod audivimusdeaspide.Aspis medicalum est medicamenlum; lioc illi ferre non po-
cum cceperitpati incanlatorem Marsum, qui eam qui- luerunt. Quia enim non curabantur medicamento,
busdam carminibus propriis evocat, sicul sunt multa medicatumest ipsummedicamentumadveniu Domini.
etiam magica, audite quid facit. Sed inicrim in hoc Jam Siephanusmedicamenlummedicatumincantabai;
allendile, fralres: hoc enim pracloquendumest, nc hoc 1111 audire noluerunt: unde medicatum est medi-
quisquam veluli hacsitansaudiat: nnn, undecumque camenlum, contra hoc aures clauserunt. Nam ibi hoc
datur similitudo, ab Scripturis laudatur ipsa res, sed feceruot, ubi nominalus est Christus. lndignalio
tanlum inde similitudo trahilur. Non enim laudavit eorum, sicut indignatio serpeniis. Quid aures claudi-
iniquum judicem qui nolebat audire illam viduam, et tis? Exspectate, audite; et si polueritis, soevite.Qnia
nec Deum timebat, nec homines reverebatur; ct la- nolebanl nisi ssevire, noluerunt audire. Quod si audi-
men inde similitudinemDominusIraxit (Luc. xvm, 2): rent, forte desaevirent.Indignaiioeorum, sicut indi-
nec ltium laudavit pigrum qui tres paues, non pro- gnatio scrpenlis.
pter amicitiam dedit petenti, sed tacdio victus; el la- 9. Tales etiam islos patimur (a). Primo sibi verita-
men inde similitudinem dedit (Luc. xi, 8). Et de re- tem tcnere videbanlur : non cessavit Deus, non quie-
J
bus crgo non Iaudandis trahunlur secundum quem- vit. In Ecclesia sua prsedicaiaest veritas, in visce-
dam modum nonnulloesimililudines. Aut si propler- ribus malris aperia sunt corum mendacia: patefaclum
ea putalis eundum esse ad Marsos, quia hoc audistis est quod lucet; demonslrataest civitas super monlem
ii. Scriplura Dei; eundum est el ad speciacula thea- conslilula, quseabscondi non potest, et lucerna po-
tri, quia dicit Apostolus : Non sicpttgitlor,quasiaerem sita esl super candelabrura , quse lucet oranibus qui
cmdens;pugilari enim est pancratium facere. Jam quia in domosunt (Matih. v, 14, 15). Ubi enira lalet Ec-
hinc dala est simililudo, speclacula isla delectare nos clcsia Christi? ubi latct veritas Christi? Nonne ipse
dcbent?aut quia dixit, Qui in agone contendii, ab est mons qui crevit ex minimo Iapidc,et 'mplevit uni-
omnibitsabstinens est (I Cor. ix, 26, 28); propleren versam faciem terrse (Dan. n, 35)? Convincuutur
agonislica ista vana et ludicra debet affectare chri- hinc, non habent quod dicanl contra Ecclesiam. Ei
stianus? Alleiide quidtibi dicalur ad similitudinem, quid eis remansit ? Quid nos quscrilis? quid nos vuliis,
quid inoncalur ad prohibitionem. Ita ergo et bic dala dicunt ? receditea nobis. Dicuntautem et suis : Nemo
estquocdamsimililudode Marso,qui incantat ut educat cum illis loqualur, nemo illis conjungatur, nemo iltos
aspidem de lenebrosa caverna : ulique in lucem vult audiat. lndignatio eortim, indignatio serpentium :
educerc; ilta aulem amandotenebras suas quibus se 1 sicMss.AtEdd.,el nonsotttmnonaudientes,sedomni-
involutans occullat, dicilur quod cum exire noluerit, no»utparticula,
nonvaleanlaudirefacientes.
tn,quaeiuEdd.deerat,hucrevocalurexMss.
recusaus tamen nudire illasvoccs quibus se cogi sen- (a) Donatistas.
681 ENARRATIOIN PSALMUMLVH. 682
sicut aspidis surdm el obturantisaures suas, qumnon cnim facit serpens, ut exuat se veterem lunicam?
exaudietvocemincanlanlium, et medicamenli, lioc est Coarclat se per foramen anguslum. Et ubi, inquis ,
vocem medicamcnli, medicatia sapiente.Nonne binc invenio hoc foramen angustum? Audi : Arcla el an-
jani intclligilurqualc raedicamentum, quando vocem guslaestvia qumducitad vitam, et pattci sunt qui inijre-
dicit? Numquid medicamenlum habet vocem? Est diunlur per eam(Malth. vu, 14). Rcformidas eam, ct
quoddammcdicamentutn quod habct vocem. Medica- non vis ambularc, quia pauci sunt ? Ibi ponenda cst
mentum portamus; vocem ejus audite, non quomodo vclus ttmica, et alibi poni non potest. Aut si vis ve-
aspides surdae. Si vere ulique jusliliam loquimini,recla lustate impediri, gravari, premi, noli ire per angu-
jttdicate, fitii hominum.Vox est medicamenli, ct hoc slam. Si autem gravaris vetustate quadam peccati lui
medicali a sapiente. Jam enim venit Christus qui im- et praeteritoevilae, transire non potes. Quia ergo cor-
plcret Legcm ct Propbetas (Malth. v, 17), qui veri- pus quod corrumpitur, aggravat nnimam (Sap. ix, 15);
tatcm ipsam firmaret : in quibus duobus prscceptis vel cupidilales corporales non prcmant, vel concu-
tola Lex pendet el Prophetac(Id. xxn, 40). piscentiaecarnis cxuanlur. Unde exuuntur, nisi ieris
10. An forte quoerimusatiquid et in eo quod dicitur per angustam ', nisi fueris astutus ut serpcns?
aspis ita aurcs claudere, ut unam earum in terram 11. [ tiers. 7. ] Deus conlrivil dentes eorumin ore
prcmat, alteram cauda oppilet ? Quid sibi vuli hoc? In ipsorum. Quorum? Quibusindignatio esi sictit simili-
cauda, postcriora ulique inlelliguntur; ergo ' procler- tudo serpentis , et aspidis obturantis aures suas , ne
ila, quo jam tcrgum oportet ponere, ut in ea quae audiat vocem incaiitantium, et medicamcnli medicati
nobis promilluntur intcndamus : ergo nec ex praeier- a sapicnte. Quid illis fecil Dominus? Conlrivit dentes
ila vila nostra , nec ex proesenti delectari debemus. eorum in ore ipsorum. Factum est; hoc primo factum
Hoc enim Aposlolus monet dicens, Quem ergo ali- est, etmodo fit. Sed sufficerel, fralrcsmei,uldiccretur,
quandofructum habuislis in his in quibus nunc eru- Deus contrivitdenles eorum. Quarc , tzi ore ipsorum?
besciiis (Rom. vi, 21)? Revocat a recordandis cum Nolebant audire legem, nolebant audirc praecepla ve-
dclcclalioneproetcrilis,et cum quadam concupiscentia ritatis a Christo Pharissci, siiniles scrpenti illi et
fruendi *, nc redearous cordc in jEgyplum. Quid de aspidi. Procteritis enim suis peccatis dclcclabantur,
prxscnlibus? quomodo jubet etiam ipsa conlemni ? et pracsentemvitara nolebant amitlere , id est gaudia
Non respicientibus,inquit, gua; videnlur, sed qumnon terrena pro gaudiis oeternis.Unam aurem claudebant
videntur. Qum enim videntttr, temporalia sunt: qum ex delectaiione praeleritorum, altcram ex delectatione
aulemnon videnlur, wlerna (11 Cor. iv, 18 ). Ilem de prscsenlium2 : ideo iiolebant audire. Nam unde cst
prsesenti vita dicit: Si in hac vila tanlum in Chrislo illud : Si dimiserimuseum, venienlRomani, et lollent
speranlessumus, miserabilioressumusomnibushomini- nobis el locum et gentem( Joan. xi, 48 ) ? Ulique
bus (lCor. xv, 19). Obliviscere ergo proeterila, nolebant perdere locum , ad lcrram colliserant
quibus male vixisti; conlemne proescnlia, qtiibus aurem suam; et ideo noluerunt audire verba illa
tcmporaliter vivis, ne te alligando, proesenlia non medicaia a sapiente. Dictum est dc illis et quod
permittant pervenirc ad futura. Si enim proesensvita avari erant et amatorcs pecuniac: et omnis vita
tc delcctat, aurem in terra posuisti: si tuis prseieritis corum , cliara proeterila, descripta csl a Domino
eiiara relro labentibus deleclaris, aurem de cauda in Evangelio. Qui legit diligenter Evangelium, invcnit
obturasii. Debes ergo irc in lucem, exire dc tenebris, unde illi ambas aures obturabanl. Intendat Charilas
atidita vocemedicamenli medicati a sapiente; ut jam Vestra : Dominusquid fecit? Co/i'n't>/*f denleseorumin
in luce ambulans, et exsultans dicas : Qumretro obli- ore ipsorum. Quid est, in ore ipsorum? Ut ore suo
lus, in ea qumante sunt extenlus(Philipp. m,13). Non contra se pronuniiarent: coegit illos ore suo in se
dixit: Quoc relro oblitus, ct ex proesentibusdelecta- sentenliam dicere. Calumniari volebant ei proptcr
tus. Cum dicit, Qtimretro oblitus, non obturavit aurem iributum : non dixit ille, Licel reddere tributum, aut,
de cauda; cum dicit, In ea qumanle sunt exlentus, bis non licet reddere. Et volebat denles eorum, quibus
ct procsenlibusnon obsurduit: merito audiens, merito inliiabant ut morderent, conterere; sed in ore ipso-
praedicans,merilo exsultat lingua ejus, prsedicansve- rum volebat. Si diceret, Solvatur CoesariIribulum ;
ritatem in luce nova, deposila vetere lunica. Et ad calumniarentur illi quod maledixissel genti Judoeo-
hoc enim valet astuiia serpentis, ad quam nos imitan- rum, eam tributnrinm faciendo. Ex peccato enim tri-
dam Dominusexbortatur. Ait enim: Estoteasluti sicul bulum reddebant humiliati, sicut illis in Lege prae-
serpentes(Matth. x, 16). Quid est, aslult sicuf serpen- dictum erat. Tenemus illum, aiunt, maledictorem,
tes? OfTeromnia merobra lua percutienti, dummodo genlis nostrae, si nos jusserit tribulum persolverc : sl
caput integrum serves. Caput viri, Christus (I Cor. autem dixerit, Nolite solvere, tenemus eum quod
xi, 3). Sed gravat quasi pondus corii cujusdam el contradixerit nobis devotos esse Csesari.Talem bici-
quasi senecta veteris hominis. Audi Apostolumdicen- pitem laqueum quasi capiendo Domino posuerunt.
tem, Exuentes vos veteremhominem,el indueniesno- Sed ad quem venerant? Qui noverat conterere dentes
vum (Coloss.IH, 9 , 10). Et quomodo exuo , inquis , corum in ore ipsorum. Ostendilemihi nummum, in-
velerem homincm? Imilarc astutiam serpcnlis. Quid
.'"ssicMss.AtEdd.hoc loco,per angustum.
Mss., id est gaudia terrena.Ex gaudiisterrenisunam
1 SicMss.Edd.vero, ergononin prmterila. aureinclaudebant,ex deleclalioneprmterilorumalleram.
1 SicMssAtEdd.,fruendis. ideo, etc.
SANCT.AUGUST,IV. '- fVingt-deux.J
683 S. AUGUSTINlEPISCOPI 684
quit. Quid me lenlatis,hypocrilm? Dc tributo solvendo quar, lamen in ore ejus voluit conterere dentes ejus.
1
cogitalis? jusiiiiam facere vultis? consiliumjustiliae Proposuit enim : Dttodebitoreseranlcuidamfeneralori:
quoerilis?Si vere justitiam loquimini, recta judicate, unus quingenlosdebebat denarios, atius quinquaginla.
filii hominttm.Nunc autera quia alia Ioquimini,alia Non habebantambounde redderent; dimisil ambobus.
judicatis, hypocrilac estis : gitia*me lenlatis? Nuuc Quiseum pltts dilexit? Ad hoc interrogat ille, ut ille
contcram dcntes vcstros in orc vcstro : oslenditemihi respondeat: ad hoc illc rcspondct, ut dentes ejus in
tiummum.El dcmonstraverunt ci. Et illc non dicit, ore ejus conteranlur. Respondit coufusus, cxclusus
Cxsaris cst; scd inlcrrogat, Cujus est? ut corum est : admissaest illa ad pcrcipicndainmisericordiam,
dcntes in orc ipsorum conterantur. Quxrcntc quippe quoeirruperat in habitaculumalienum , sed non ac-
illo cujus habcrct imogincm et inscriplioncm, illi ccsseral ad Deum alicnum (Luc. vn, 39-50) : Con-
Cacsarisdixerunt. Jam nnnc Dominusconteret den- trivit Dominusdenteseorumtn ore ipsorum.
les corum in orc ipsorum. Jam rcspondistis, jam 14. Molas leouum confregit Dominus.Non tantum
conlrili sunt dentes vcstri in ore vestro. Reddilc Cw- aspidum. Quid dc aspidibus? Aspides insidiossevo»
sari qumCwsarissunt, el Deo qttmDci sunt (Malth. xxu, lunt vencna iminittcrc , cl spargere, et insibilare.
17-21). Quaerit Caesar imagincm suam ; rcddite : Apcrtissime soevicrunt genles, et fremuerunt sicut
quoeritDeus imaginem suam; reddiie. Nonperdat cx leones. Quare fremuerunt gcntes, et populi tneditali
vobis Cacsarnummumsuum : non pcrdal Dcus in vo- sunl inania (Psal. u , 1) ? Qtiando iusidiabantur Do-
bis nummum sunin. El illi non invcncrunl quid rc- niino, Licel dare tribulumCtvsari,an nonticet? aspidcs
spondcrenl. Missi enim cranl ut calumniarcnttirci : cranl, serpenles crant : contrili sunt dentes eorum in
ct redicrunt dicentcs quod nemo possil ci rcspon- orc ipsorum. Postca clamavcrunt, Crucifige,crucifige
derc. Undc? Quia contrili crant dcnlcs corum in orc (Malth.xxvu, 23, el Joan. xix, 6) : jam non est lin-
ipsorum. gua aspidis, sed fremitus lconis. Sed et tnolasleonum
12. Indeesl et illud : In qua poieslateisla facis? El confregitDominus.Forlc hic non vacat quod non ad-
ego inlerrogabovosunum sermonem; respondelemilii. didit, in ore eorum. Insidiantcsenira captiosis intcr-
Et intcrrogavit de Joannc , nndc essct baplismus rogationibus, cogebanlur responsione sna vinci : isli
Joannis , dc coclo, au cx hominibus; ut si quid re- autcmqui aperte saericbant, numquid interrogationi-
spondcrent, contra illos cssct. Nolucrtmt dicere , Ex bus convincendiqrant? Tamcn ct corum inolas con-
bominibus, limciitcs homincs nc lapidarcntur ab eis, tritaesunt : crticifixusrcsurrexit, ascendilin ccelum,
co quod Joanncm prophelam habcrcnt: dicere, De glorificatuscst Christus , adoralur ab omnibus genti-
ccelo plus formidabant,nc fatercnlur ipsum Christum, bus, adoratur ab omnibusrcgibus. Ssevianlmodo Ju-
quia Joannes prscdicavcratCbrislum.Coarclatiutrin- daei, si possunt. Non sacviunl.Molasleonumconfregil
quc, ex hac parlc et cx bac partc, qul parabant obji- Dominus. S
cerc criinen rcspondcrunt ignorantiam; dixerunt: 15. Habemus ct in hocrelicisboc documenlumct
2
Nescimtts(Marc.xi, 28-35). Calumniam cnim proc- experimcntum.quia et ipsos invenimusesse serpcnlcs
parabant, quando dixerunt, In qua potestaleisia fa- indignationeobsurdatos, nolentesaudire medicamen-
cis? ut si diceret, Chrislus sum , quasi arrogantem, tuin racdicaluma sapicntc : et in ore ipsorura contri-
superbum, sacrilegum invadcrent. Noluit dicere , vit Dominus dentes eorum. Quomodo sscviebantin
Christus sum; scd quscsivil de Joanne, qui dixerat nos, repreliendendoquodquasi persecutorescssemus,
quod ipsc cssut Christus. Illi non snnt ausi reprchen- cxcludendo illos de basilicis? Modoillos inicrroga :
derc Joannem , limcntcs ne a populo occidcrenlur : Debentexcludi hserelicide basilicis, an non debcnl ?
non sunt ausi diccrc, Vcrum dixil Joanncs, nc dice- Respondeant modo. Dicant non debere : repetunt
relur cis, Crcditc illi. Obmutucrunt, nescirc se dixe- Maximianistaabasilicas. Nc autem rcpeiant Maximia-
runt : jam mordere non valcbant. Undc non valc- nistac basilicas, dicttnt deberc. Quid est crgo quod
"bant? Jam occurrit vobis ; contrili crant dcntcs eo- dicebatis advcrsum nos? An conlriti sunt dentes ve-
rum in orc ipsorum. slri in orc vestro ? Quid nobis ct rcgibus , inquiunl?
13. Pharissco displicuit Dominusilli qui ad pran- quid nobis ct imperatoribus? Vos de imperatoribus
dium vocaveral, quod peccatrix mulier acccsscrit ci pracsumilis.Quocroet cgo : Quid vobisad proconsu-
ad pcdcs ; ct murimiravit advcrsus cum diccns : Si lcs, quos miscrunt imperalorcs? quid vobisad leges ,
cssct hic prophela, scirel qummtiticr illi accessilad quas contravos dcderunt imperatores? Imperalorcs
pedcs. 0 lu iion prophcla , uiulc scis quod nescierit communionisnostrsc leges advcrsus omncs hoerelicos
quocmulicr illiacccssii :id pedes? Quia non scrvabat dederunt : eos utique appcllant bsereiicos, qui non
vidclicol innndiliani Judocorum, quae a foris quasi suut comraunioniscorum, inicr quos utique et vos
cuslndiebainr i:i carne, ct cxsulnbnl3 cx corde, lioc cslis. Si vcrocsunt lcgcs, valeant ct in vos hoerelicos;
dft Domino suspicalus cst. Domiuusautcm qui pec- si falsocsunt leges, quarc valenl contra vcslros bsere-
cata mulicris novcrat, ctiain cngitalioncs hospitisau- licos? Fralres, paululumadverlile, et inlclligitcquod
dicbat, ct rcspondit qiiscnoslis. Et ne diu liinc Io- diximus: quando egerunt causassuas adversus Maxi-
1 sic Mss.AtEdd.,jitslitiainf.tcerenonvttltis. mianistas, ut eos a se dainnalos ct schismaiicossuis
2 Er. et Mss.,cttlunmiari. ejiccrenl dc locis, quoeilli loca tenehant anliquilus,
8 SicMss.AtEdd.,clnoncokl-alurexcorde. ct succcsscrant episcopisdccessoribussuis; volentcs
e85 ENARRATIOLNPSALMUMLYII. C86
illos inde cxcluderc, cgerunt legibus publicis, ad superbi, sonantcs ad saxa supcrbiaesuoequasi aquis
judiccs venerunl, dixerunt se calliolicos, ut possent irrucntibus et coiiflticntibus, non vos terreant; hic-
excludere hacrclicos. Quare lc dicis calholicum, ut malcs aquacsunt, semper manarc non possunt: nc-
cxcludatur haerelicus, ct non potius es calholicus, ne cessc esl dccurranl in locum suum , in Qnem suum.
sis exclusushsereticus? Modo catholicus es, ut valeas Et tamen d.eisto lorrente sscculibibit Dorainus.Pas-
ad excludcndum haereticum. Judcx cnim non possct sus cst enim liic , ipsum torrentem bibit; scd in via
nisi legibus suis judicare. Dixerunt se catholicos; ad- bibit, scd in transcursu, quia in via peecalorum nou
missi sunt agere : dixerunt illos hacrelicos; quaesivit stclit ( Psal. i,l). Sed quid ait de illo Scriptnra ?
unde probarelur : Iectum cst concilium Ragailanum, De lorrentein via bibet,propterea exaltabitcapul (Psal.
ubi damnati sunt Maximianistac; insertum cst Aclis cix, 7): id cst, propterea glorificalus est, quia mor-
proconsularibus , probatum cst quod illi damnati non luus cst; propterca resttrrexit, quia passus est. 8i
deberent tcnere basilicas, et pronuntiavit proconsul nollet bibere in via de (orrcnte, non morcretur • si
ex lege. Ex qua lcge? Quoelala cst contra hxrcticos. non morcretur, non resurgeret; si non resurgeret
Si conlra haerclicos,ct conlra tc. Quarc, inquit, con- non gloiificarctur. Ergo, de torrenle in via bibet,
Irame? non enim ego hscrelicus sum. Si lu bacrcticus proplerea exaltabit caput. Exallatum est jam eaput no-
non es, falsaosunt illacleges : ab his cnim imperalo- strum : sequanlur cum mcmbra sua. Spernentur tan-
ribuslatsc sunl, qui non sunt communionis tuae; om- quam aqua decurrens.Intendit arcum suum,donecinfit
nes qui non sunl communionis corum, lcgibus suis mentur. MinocDei non cessant: arcus Dei, minoeDei.
hsereticosvocant. Non qtiscroulrum veroe an falsoe; lntendilur arcus, nondum ferit. lniendit arcum suum,
l
scquestrala illa sit quaestio, si adhuc qusestioest: in- donec infirmenlur. Et multi infirmali sunt ipsius in-
tcrim secundum le modo inlerrogo, Verse leges sunt, lentionc arcus territi. Nara hinc infirmalus est illo
an falsse leges sunt ? Si versc sunl, crcdatur eis : si qui dixit: Quid me jubes facere ? Ego sum, inquit,
falssesunt, quare uleris eis? Dixisli proconsuli: Ca- Jesus Nazarenus, quem lu persequeris(Act. ix , 6, 5).
tliolicus sum, uxcttide hsereticum. Qusesivitille unde Qui clamabat de coelo, arcum tendebat. Multiergo
probarotur liKreticus : prolulisti concilium tuura, qui fuerunt inimici, infirmati sunt, et conversi no-
cstendisti quod eum dnmnaveris. lllc vel connivens ', luerunt erigere diu cervices suas adversus perseve-
vel non intclligens , usus tamen cst lege sicut judex : ranliam cxlenli arcus. Nam sic infirmatus cst el illc
el fecistide judicc quod de te non vis facere. Si enim qui ait, netimeainus infirmari : Quando infirmor, tunc
judex usus cst lege imperaloris ad luam suggeslio- potens sum. Et cum oraret a sc tolli stimulum carnis,
ncm, cur ea tu non uleris ad tuam correctionem? quid ei responsum est? Virlus in infirmilale perficilur
Ecce ejecit hscreticum tuum ex lege imperaloris sui: (II Cor. xn, 10, 9). httendit arcum suum, donec in-
quareteexeademlege non vis ut ejicial? Replicamus firmenlur.
quod fecislis : eccc basilicse lenebantur a Maximia- 17. [ vers9.] Sicttf cera liquefactaattferenlur.Diclu-
nistis, modo a vobis tenentur; exclusi sunt cx eis rus enim eras : Non onines sic infirmanttir, quomodo
Maximianislse:cxslaiujussiones proconsulum, exslant ego, ut credant; pcrseveranl intilti in raato suo et in
memoria;Gcslorum; apparilores accipiuntur, civilates nialitia sua. Et de ipsis nihil timcas : Sicut cera lique-
cxcitanlur, pellunlur homines de locis suis. Quaro? facta auferenlur. Non contra tc slabunt, non perdura-
Quia hsereticisunt. Qua lege pelluntur ? Responde : bunt : igne quodam concupisccntiarum suarum per-
videaraus si nondura contriti sunt dcnles vestri in ore ibunt. Est enim hic quacdainpocna occulla : dc illa
vestro. Falsa lex est? Non valeal in hserelicumtutim. diclurtts cst modoPsalmus usque in finera.Pauci sunt
Vera lex est? Yaleat ct in te. Non est quod respon- vcrsus : intcnti estote. Est quxdam pocna futura,
deant; Deus co/ifritiifdenfes eorum in ore ipsorum. gchennae ignis , ignis oeternus. Futiira enim poena
Ideoque ubi non possunt lubrica fallacia serpcrc ut duas spccies liabcl. Aut infcroruin est, ubi ardebat
aspides, sperta violentia fremunt ut lcones. Prosiliunt dives ille, qui volcbat sibi stillam aquoestillari in lin-
et sseviuntarmatselurbseCircumcellionum; dant slra- guam de digito paupcris, quem ante januam suam
gcm quantani possunt, quantamcumquepossunt. Scd contempserat, quando ait : Quoniam crucior in hac
cl molasleonumcon(regilDominus. flamma (Luc. xvi, 24). El altera est illa in fine, de
16. [vers. 8.] Spernentur lanquam aqua decttrrens. qua audiliiri sunt: qui ad sinistram ponendi sunt:
Non vos icrreant, fralres, quidam fluvii qui dicun- lle in ignem wtemum, qui prmparalus est tliabolo ct
lur lorrentes; hiemalibus aquis implcmur: nolite li- angeliscjus (Mailh. xxv, 41). Illae poenaemanifeslse
mere; post paululum transit, decurrit aqua, ad erunt co lcmporc , quando cxitum fuerit ex liac vila,
tempus perslrepit, mox cessabit; diu stare non pos- aut finito socculopcrventum ad resurreclioncm mor-
sunt.Multsehseresesjam emorluocsunt: cucurrcrunt luorum. Modoergo nulla pcena cst, el prorsus impu-
in rivis suis quantum poluerunt, dccurrerutU , sic- nila sinit Deus pcccala usque ad illum diem ? Est et
cati sunt rivi, vix eorum memoria reperitur, vcl liic quscdampccna occulta ; de ipsa modo iraciatur.
quia fuerint. Spernenlur tanquam aqua decurrcns.Sed Hanc vult conimeiidare Spiritus Dei : hanc intelliga-
non solum ipsi: totum iioc socculumad tempus per- mtis , hanc caveamus, hanc evitcmus, et in iltas
strepit, et quseritquem traliat. Omnes impii, omncs multum terribilcs non incidemus. Forte dicturusest
1 In multisMss.,conhibens.la aliiset apudEr., cohibens. 1 In aliquotMss.adilitur,et conversisunt.
 RQ7 S. AUGUSITNIEPISCOPI 688
'"•" iradidil eosin concupiscenliascordis eorttm,in immun-
Valiquis: Sunt et hic pcense, carceres, cxsilia ,
, ^nta, mortes, diversa genera dolorum ct tribu- ditiam , ul facianl qumno/i conveniunl.Et ne ptitaret
m. Sunt quidem et ista, el Dei judicio dispen- quisquam ipsis pcenis lantum sc affligi quibus modo
f; sed mullis ad probalionem, muliis ad da- delectatur, el non timerct quod venturum est in fine,
ationem. Videmustamen aliquando in his pcenis commemoravit ultimam poenam : Qui cttm juslitiam
i ustbs affligi, et ab his pocnis injustos esse alicnos : Dei cognovisscnt,non intellexerunt, inquit, quoniam
, unde nulaverunl pedes illi, qui postea gratulatus ait, qui ea agunt, digni sunt tnorte; non solumqtti faciunl,
Quam bonusIsrael Deus rectiscorde! Mei aulem pene sed eliam qui consenlitinlfacicittibus.Qui ea agunt di-
commotisunt pedes, quia zelavi in peccatoribus,pacem gnisuntt/io/fe.qiiae?Quxsuperius enumeravilin poenis
peccatorumtnfuens.Videratenim felicilatemmalorum, csse : nam tradidil illos Deus , dixil , in conctipiscen-
et delectatus eral esse malus, videns regnare malos, tias cordis eoruin, ul facianl qum non conveniunl.Ut
bene illis cssc , abundare eos in omni copia rerum aduller sit, jam pcena esl; ul mendax , ut avnrus,
lemporalium, qualia adhuc ipse parvulus desidcrabat ut fraudiilenlns, ut homicida, jam poensesunl. Cujus
a Domino: cl nutaverunt illi pedcs , usquequo vidc- peccati poenoa? Prioris aposlasioe, illius superbise:
ret quid in finem vel sperandum vel timendtim sit. lnilium pcccali hominisaposlalarea Deo; et initium
Ait cnim in codem psalmo : IIoc labor est ante me , omnispeccntisuperbia(Eccli. x,14,15).Proptereaipsum
donec introeam in sanctuariumDei, el intelligamin pcccalum prius dixit: Quicum cognovisseniDeum, non
novissima( Psal. LXXII , 1,2, 3, 10,17). Non crgo ttl Deum glorificaverunl,aut gratias egerunt; sed eva-
poenas inferorum , non poenasillius post resurrectio- niteruntin cogitalionibussuis, cl obscuratutnesl insi-
nem ignis seterni, non pcenas istas quacadbuc in hoc piens cor eorum.Jam ista pcenn esl obscuraiiocordis.
socculopromiscuaesunt juslis ei injustis, el plerum- Sed unde conligit? Diccnles enim se csse sapientes,
que gravioresjuslorum quam injustorum: sed nescio slulti facii sunl (Rom. i, 21-29).Quia a sc babere di-
quam pcenam praesentis vitoevult commendare Spi- cebant quod a Deo acceperant; aut si cognoverunt a
ritus Dei. Adverlite , audite hoc me dicturum quod quo acceperunt, non cum glorilicaveruni a quo se
noveralis ; sed dulcius est cum in Psalmo ostendilur, accepisse cognoverunt ; hoc cst, Dicenles se esse
qui obscurus anlequam ostenderelur, pulabatur.Ecce sapientes.Et ibi stalim poenasecuta est : Slulti facti
cnira profero quocjam noveratis : sed quia inde pro- sunt, et obscuraliimest insipienscor eorutn.Dicentcsse
ferunlur, ubi nondum ca vidcbatis, fit ut etiam nola esse sapienles, stulli faclisunt. Parva isla poenaesl ?
tanquam nova delectent. Audite pcenamimpiorum : Ut de ista sola Ioquamur , obscuraliocordis , excoa-
Sicut cera, inquit, liquefacla auferenlur. Dixi per calio menlis parva est pcena? Si quis furinm faciens,
concupiscenlias suas hoc cis fieri. Concupiscentia slatim oculum perdidisset, omnesdicereiuDeum pra>
mala , quasi ardor est el' ignis. Ignis consumit ve- sentem vindicasse. Oculum cordis amisit, et ci pe-
siem, libido adulterii non consumit animam? De co- percisse putatur Deus! Stctii cera liquefacta auferen-
gilato adullerio cum loqucretur Scripiura ait : Alli- tur.
gabit quis ignemin sinu suo , el vestimentasua non 19. Superceciditignis, etnon videruntsolem.Vide-
combttret? Geslas in sinu prunas, perforalur lunica : tis qtiomodo dicit quamdam pcenam obscurationis.
gestas in cogitatione2 adullcrium, ct inlegra est ani- Ignis supercecidit: ignis superbiae, ignis fumosus,
ma(Prot). vi, 27.29)? ignis concupiscentisc, ignis iracundiic. Quantus ignis
18. Sed istas pcenas pauci vident: proplerea eas est? Super quem ceciderit, non videbit solem. Ideo
maxime commendat Spiritus Dci. Audi Aposlolum dictum est: JVonoccidal sol super iracundiamveslram
dicentcm : Tradidit illos Deusin coneupiscentiascor- (Ephes. iv, 26). Ergo, fratrcs, ignem malaeconcupi-
diseorum. Ecce ignis, a cujus lacie tanquam cerali- sccntioctimeie, si non vultis Iiquefieri sicut cera, et
quescunl: solvuntur cnim a quadam constanlia ca- perire a facie Dei. Supercadit enim ignis isle, et so-
slitalis; proptcreactipsicuntesinlibidinessuas, soluti lem non videbilis. Quem solcm ? Non istuni quem te-
et fluxi dicuiitur. Unde fluxi? undcsoluli? Ab igne cum vident et pecora , et mincsc, el boni ct mnli;
concupiscentiarum. Tradidil iltos Deus in concupiscen- quia facit soiem suum oriri super bonos et malos
iias cordis eorum , ul facianl quw non conveniunt, re- (Matlh. v, 45). Sed est alius sol, de quo dicturi suiit
pletosormtiiniquitate.tZtenumerat multa quoepeccata illi, Ef sol non ortus esl nobis; transieruntomniailla
sunt, et pcenas dicit essc peccatorum. Nam dicit lanquamumbra. Ergo erravimusa via verilatis, et ju-
primam pcenam superbiam : imo non pcenam, sed stitiwlutncn non luxil nobis, el solnon ortus est nobis
primum peccatum stiperbiam. Primum pcccatum su- (Sap. v, 6,9). Quarc, nisi quia supercecidilignis, el
perbia est: ullima poena est ignis seternus, aut ignis nonviderunl solem? Vicit illos concupiscenlia carnis.
iufernuS; jam cnini daranalorum. lnler illud primuin Et ista concupiscentia undevenit? Allendite. De tra-
peccatum et banc ultimam poenam, media quaesunt, duce natus es cum eo quod vincas : noli libi liostes
et peccata sunl et poense.Tam mulla enim dicit Apo- addere, vince cum quo nalus cs. Ad sladium vitse
stolus fieri ab eis , quae peccaia sunt deteslabilia ; hujus cum illo venisti, congredere cum eo qui tecum
et tamen poenaseas dicit. Propter Itoc, inquit, Deus processit. lpso non vicio, quare provocas calervas
1 Sic Mss.Atab Edd.abest particula,ef. concupiscenliarum?Deleciaiioenim carnalis, fratres,
' SicomoesMss.AtEdd.,tn corde. cum honiine nascitur. Scd qui bene eruditur, cito vi-
689 ENARRATIOIN PSALMUMLVII. 690
det hoslem suum, ct aggredilur et luctaiur, et cito ipsa superabit. Ergo ille ignis concupiscentiartim ma-
vincit: idoncus est enim nondum crescentibus hosti- larum, qui superceeidit ut non videant solem, com-
bus. Qui autem illam concupiscentiam , cum qua de bibit rhamnum , priusquam producat spinas eorum :
peccaii propagine natus est, contemnit vincere , et id est, occnltat eorum malam vilam , priusquam pa-
mtiltas adliuc excilat exseritque libidines, difficulter riat eadem vita manifestos in fine cruciatus ; sed irt
eas superat, et adversus se ipse divisus, igne pro- ira Dei occultat rliamnum ignis iste. Non enira parva
prio concremaiur. Ne itaque speres quasi illas solas pcena est quod modo non vident solem, nec spinas
poenasfuturas; proesentes vide. Supercecidit ignis, ef pcenarum credunt ex hac vita mala sibi postea pro-
non viderunt solem. cessuras. Vos enim, inquit, rhamnus estis; quem
20. [versAO] Priusquam producatspinasvestrasrb.a- rhamnum, id est vos ipsos, viventes, id est adhuc
mnus, tanquamvivenleslanquaminira combibeteos.Quid in hac vila constitulos, priusquam in futuro judicio
estrhamnus?Spinarumgenus est,densissimaequaedam spinas pcenarumvestrarum manifeslas producat, nunc
spinoa esse dicuntur. Primo herba esl; et cum herba in ira combibit, id est, quasi absorbendo apparere
esl, mollis et putchra est : ibi sunt lamen spinae non sinit. Hic itaque ordo verborum, quantum puto,
postea processuroe.Modoergo deleclant peccala, et planius ita contexitur : Sttperceciditignis , et non vide-
quasi non compungunt. Herba est rhamnus, et modo runi solem : qui ignis lanqtiamin ira, lanquam vivenles
tamen est spina. Priusquam producal spinas rhainnus: vos rhatnnum combibit, prhisquam prodttcal spinas ve-
priusquam miserarum deleclationum et voluptatum slras : id est, vos ipsos qtios rhamiium invenit, com-
manifcsla tormenta procedant. Interrogcnt se qui ali- bibit ante morlem , priusquam idem liiamnus spinas
quid amant, et ad id pervenire non possunt; videant vestras post morlem in illa poenaliresurreetione pro-
si non cruciantur desiderio : et cum pervenerint ad ducat. Quare aulem non dixit, viventes, sed, tanquam
id quod illicile desiderant, attendanl si non crucian- viventes, nisi quia falsa est hoecvita impiorum? Ne-
tur timore. Videant ergo hic poenas suas, antequam que enim vivunt, sed vivere sibi videnlur. Et quare
veniat illa resurrectio, cura in carne resurgentes non non , in ira , sed , lanquam in ira, nisi quia tranquil-
immutabuntur. Omnes enim resurgemus , scd non lus hoc facit Deus? Nam et hoc scriptum est: Tu au-
omnes immulabimur (I Cor. xv, 51). Habebunt quippe tem Dominevirlulum cum tranquillilatejudicas (Sap.
corrtipiionem carnis in qua doleant, non in qua mo- xn, 18). llle ergo et cum minatur, non irascilur. Ne-
riantur ; alioqui et illi dolores Dnirenlur. Tunc spinaj que enim perturbatur, sed tanquam irascitur, quia
illius rhamni, id est, dolores omnes et compuncliones punit et vindicat. El qui corrigi nolunt, tanquam vi-
tormenlorum producentur. Quales spinas patienlur vunt, sed non vivunl. Vindicta enim primi peccali, et
illi qui dicluri sunl : Bi sunt quos aliquando habuimus eorum quse addiderunt, manet super eos : ct ipsa vo-
in risum (Sap. v, 3)? Spinas compunclionis pcenilen- catur ira Dei, quia de judicio Dei venit. Unde Domi-
liae, sed serac et inffuctuosoe, sicul spinarum sterili- nus de non credente ait : Sed ira Dei tnanel super eum
tas. Pcenitenlia hujus temporis , dolor medicinalis (Joan. ni, 36). Cum ira enim Dei mortales nascimur.
cst : poenilentia illius lemporis, dolor pcenalis est. Unde dicit Apostolus : Fuimus et nos aliquando na-
Non vis illas pati spinas? Ilic compungere spinis poe- tura filii irm ,.s\cut et cmteri (Ephes. n , 3). Quid est,
nileniiae, ul facias quod dictum est : Conversussum natura filii irm, nisi quia porlamus nobiscum pcenam
in mrumna, cum configeretur spina. Peccalum meum primi peccali ? Sed si convertamus nos , aufertur ira,
cognovi, et iniquilalem meam non operui. Dixi: Pro- proebelur gralia. Non vis converli, addis etiam super
nunliabo adversus tne delictum meum Domino ; et lu id quod natus es : lanquam in ira combiberis in pracs
remisisliimpietalemcordismei (Psal. xxxi, 4-6). Modo senti tempore.
fac, modo compungere; non in le fiat quod dictum 21. [vers. 11.] Agnoscite ergo islam poenam, et
cst de quibusdam detcstabilibus, Discissi sunt, nec gaudele vos non esse in bac pcena omnes qni prolici-
compuncti suni (Psal. xxxiv, 16). Attendile qui d/s- lis, omnes qui intelligitis et amatis veritatem , omnes
cissi sunt, nec compuncli sunt. Videlis discissos , ct qui plus in vobis vultis victoriam veritatis quam ve-
non videlis compunclos. Ecce prscter Ecclesiam sunt, stram , qui non clauditis advcrsus veritatem aures ve-
et non eos pcenitct, ut rideant uude discissi sunt. stras, de procsentiumdelectatione ct de procteritorum
Producet postea spinas eorum rhamnus. Nolunt modo recordatione, ne silis canis reversus ad suum vomi-
habere compunclionemmedicinalem ; habebunt post- tum (II Petr. n, 22). Omnes Inles qui estis , videte
ea pcenalem. Sed etiam modo , priusquam producat poenas eorum qui lales non sunt, et gaudele. Adhuc
spinas rhamnus, supercecidit ignis qui cos non per- inferorum pcenoenon venerunt, adliuc igiiis oelernus
mittit videre solem , qui eos adhuc viventes in ira non venit: comparet qui proficit in Deo se modo cura
Dei combibit: ignis concupiscentiarum malarum, ho- impio , coecumcor cum illuminalo corde ; comparate
norum vanorum, superbios, avaritise susc ; et quid- duos, videntem et non videnlem in carrie. Et quid
'
quid eos premit ne cognoscant verilatem, ne vicli roagnum est visio carnis ? Numquid Tobias habcbat
videantur, ne subjiciat illos vel ipsa verilas. Quid carneos oculos ? Filius ipsius babebat, et ilie non ha-
enim gloriosius, fralres, quam subjici et vinci a veri- bebat; et viam vitae caccusvidenti ostcndebat (Tob.
tate ? Superet te veritas volentem ; nam et invitutn tv, 1). Ergo istam posnain quando videtis, gaudele
1 Am.et probsenotaeMss.,in quideospremit. quia in illa non estis. Propterea dicitScriplura : Lm~
 091 S. ALGUSTINIF.PISCOPI 692
tabilur juslus, cuin vidcritvindiclam. Non illam futu- dum prodtixil spinas rhamnus; nondum dicit, Cru-
ram ; nam vidc quid scquitur : Manussuas lavabitin ciorinliac fiamma(Luc.xvi,19,24): sedjamest menlis
sanguine peccatoris. Quid esl hoc? Iulendal Charitas c;ccilns, jam oculus menlis cxstinclus est. Si coecus
Vestra. Nuniquidqitando fcriunlur homicidoe, dcbent oculis carnis ad mensam suamquamlibclopimamdis-
illuc iniioccnlcs iro, ct lavare maniissuas? Sctl quid cumbcrct , miserum eum diceres : caccusinlerius,
cst, in sanguinepeccalorislavabitinanus suas ? Juslus pancm Cbristum non videt, ct bealus est ? Hoc non
quando videt poenain pcccaioris, proficit ipsc : ct dicit nisi parilcr csecus. Ergo csl fruclusjuslo : ergo
mors alterius valet ad vilam nllcrins. Si cnim spiii- csl Densjudicans eos in terra.
tualitcr sanguis curril de liis qui intrinsecus moriun- 23. Si aliquanto prolixiores fuimus, date veniam.
lur, lu vidcns talcin vindiclam, lava illicmanus tuas; Exliorlamur vos in nomine Christi, ut hoecqUacaudi-
de coeleromundius vivc. Et quomodo lavabit inaiuis sli«, ad fructum cogitelis. Quia et proedicarcveritateirt
suas, si jtislus esl? Quid enim habct in manibusquod nihil est, si cor a lingua disscntiat; el audire verita-
lavctur, si justus esl? Scd jtistus ex (ide vivit (Rom. lem , nihil prodest, si homo non super petram scdifi-
i, 17). Juslos ergo dixil (ideles : ct cx quo jam credi- cet. Qui sedificat supcr petram , ipse esl qui audit et
disti, jam incipis vocaii justus. Facta cst enim dimis- facit : qui aulem nudit cl non facit, scdificatsuper
sio peccatorum. Elsi do ista rcsidua vila quondampec- arenam ( Matih. vu, 24, 26): qui nec audit nec facit,
cata tua sunt, quac non possunl nisi tanquam aqua nihil oedificat. Sed quomodo qui scdiflcatsuper arc^
de maii in scntinam infiucrc : taiiicn quia crcdidisli; nam , ruinam sibi oedificat;sic ille qui non oedilicat
cum videriscum qui omnino avcrsus esl a Dcooccidi superpelram, vcnienle fluvio, sine domo rapitur. Non
in illacsccilalc, supercadcnlc illo igne nonvidcrc so- cst quod facere , nisi et ocdificarect super pclram
lem , tu qui jam per lidem vidcs Clirisium , ul vidcas oedificaie; id est, et audirc el facere. Nec alius dical:
per specicm, quia justus cx fidc vivil, altende im- Utquid proccdo ad ecclesiani? ccce qui qtiolidic ad
pium lnoricntcm, ci purga lc a pcccaiis. Ita lavabis ccclesiam procedunt, non faciunl quod audiunt. Fa
quodammodomanus luas in sanguinc peccaloris.Ma- ciuiil tamen ut audiant; sic possunl facere ut audiant
nus ergo suas lavabilin sanguinepeccaloris. ct fnciant : lu autcm quantum longc cs a faciendo ,
22. [vers.12.] El diccthomo: Si ergo est fruclusju- qui lanttim fugis ab audiendo? Scd cgo , inquit, non
slo. Ecce antequam veniat quod promilliiur, anlc- scdifico super arenam. Nudum tc invcnturus csl flu-
quam detur vita octorna, antcqunra impii projiciaulur vius : numqnid ideo (c non ablaturus esl? numquii)
in ignem oclermim, liic in hac vila cst fruclus juslo. idco pluvia non nccabit? numquid venti propterca
Qui fruclus ? Spe gaiidenles, in tribulalionepalienlcs non abripicnt! Ergo vcninmet audiam. Scd ctim nu«
ld.xu, 12). Qui frucliis justo? Gloriamurin tribn- dicris, fac. Nam si audieris, ct non feceris, xdiflcasti
lalionibus: scientesquia Iribulatiopalientittmoperatur, quidcm , scd supcr arcnam. Quia crgo sine xdificio
palienlia aulem probationem,probaliovcrospem, spcs consliluli, nudi sumus , in ccdificioautcm super arc-
aulein non coiifundit; quia charitas Dei diffusa csl in nam posilo sub ruina sumus; rcsiat ut supcr pctram
cordibusnoslrisper Spirilumsancliim, qui datusestno- scdificemus,ct quod audivimus faciamus.
bis (Id. v , 3-5). Gaudcl cbriosus , ct non gaudet ju-
stus? In charitalc csl fruclus juslo. Miser ille, ciiam IN PSALMUM LVIII
cum se inebrint: beatus istc, ciiam cnm cstirit ct si- ENARRATIO.
tit. Illum ingurgilat vinolcnlia; isluiii spes pascit. Vi- SERMO i (a).
deat ergo illius poonam, suuni gaudium, ct cogitet De prima parlc Psalmi.
Deum. Qui lalc gaudiuro modo dcdit de fide, dc spc, 1. [ycrs. 1.] Sicnt solcl Scriplura Psalmorum my-
dc charitatc , de vcriiaie Scripttirarum suarum, qualc slcria in litulis poncre, ct frontcm Psalmi sublimitatc
proeparat in finem! In via sic pascit, in polria quo- sacramcnti decorare, ut scianms qui inlraturi stimus,
modo saginabit! El dicclliomo: Si ergoeslfructusju- cum tanqunmsupcr postcm quid intus agatur lcgeri-
sto. Crcdant qni vidcnt, ct vidcant ct inlelligant. Lw- inus, vcl cujus donius sit, vel quisnain sit illius pfoedii
tabilur juslus, cum videril vindictam. Si autem non posscssor: ila ct in hoc psalmo sciiptus cst titulusde
babct oculos undc vidcat vindiclam , contrislnbilur, tilulo. llabct enim, ln finem,ne corrumpasipsi David
ncc corrigctur cx illa. Si atilcm videt illam , videt in iiluli inscriplionem.Hoc cst quod dixi , litulus do
quid intersit inter conlcncbralura ocuiumcordis ', et liltilo. Quocnamenim sit tituli liujus inscriptio quam
oculuni iiluminatumcordis ; inlcr refrigcriumcaslila- corrumpi vctat, Evangeliumnobis indicat. Nam cum
tis, et flammamlibidinis ; inlcr sccuritnicra spei, et Doinimis crucifigerelur, titulus inscriptus cst a Pilato
timorem facinoiis. Cum viJerit hoc, disccrnal se, et cl posilus , Rex Judmorum, tribus tinguis hebrsca ,
lavet mantis suas in snnguincipsius. Proficiatcx com- grocca, ct lalina (Luc. xxm , 38) : quoe linguoctoto
parationc, et dicat, Ergo esl (rucittsjaslo : crgo est orbc lnaximecxccllunl. Igitur si rex Judocoruracru-
Deusjndicans eosin terra : noudiimin illa vila , non- cifixus cst, et Judxi rcgem suum crucifixerunt; cru-
dum in ignc oclcrno, nouduin apud inferos , sed liic cifigcndocum etiam regcm Genliumfccerunl, magis
in terra. Eccc divcs illc adlmc iiiduilur purpura et quam occidcrunt. Et quidcm quanlum in illis fuit,
bysso, ct adhuc cptilalur quoiidic sptendide. Non- pcrdidcruul Clnistum, sed sibi, non nobis; et mor-
1 SicMss.AtEdil.hocloco,
corporis. v (a) iiabiluspostcomperlumPclagiierrorem, cx n. 19,
 693 ENARRATIOIN PSALMUMLVIIf. G9i
tuus esl ille pro nobis , cl sanguinc suo rcdeniil nos. sler siinul confixuscst cruci cum illo (Roni. vi, 6).
Et modo non est corruplus titulus : quia Hlerex esl, 5. Audiamus crgo quod scquitur : Quando misit
non soluin Gentium , sed eliam ipsorum Judaeorum. Said , ct cttslodivit domum ejus, ul eum inlerficerel.
Quid enim? Quia contradixerunt, idco rcgis sui do- Hoc non ad crticcm Domini, scd lamcn ad pnssioncm
niinationemeverlere potuerunt? Rex csl et supra illos. Domini pertinet. Crucifixtis cniin Chrisius, cl mor-
Nnm ille rex virgam fcrream gerit, qua et regit et tuus, et scpullus cst. Erat crgo illa scpiiilura tan-
frangit. Ego , inquit, constituiussum rcx ab eo super quam domus : ad qiiam custodiendam misit rcgnum
Sion tnontemsanclttm ejus, prwdicans prwceplum Do- Judscorum, quando cuslodcs adliibiti sunt scptilcro
tnini. Dominustlixii ttd tne : Fitius meus es lu , ego Christi (Malth. xxvu , 06). Est quidem bisloria in
hodic gcntii le. Postula a tne , et dabo libi genles liwre- Scripiura Rcgnorum, quando misit Saiil ad cuslo-
ditalcm lutim, el possessionemluam terminos terrm. diendani doinum, ul interficcret David (I Reg. \\x ,
Rcgeseos in virga ferrea , el tanquam vas figttli con- 11) : sed qiiantum inde sumpsit qui Psalmum scri-
teres eos (Psal. n, 6-9 ). Qnos regct ? quos conlcrct ? psit, lantum dcbcmus discuicrc cum tilulum Psalmi
Regei obedienles, contercl resistentes. Ergo, Necor- traclamus, Hoc nobis significarc tantum voluit, quia
rumpas, oplime el prophclice : qiiandoqiiidemet illi missum est ad domum ul custodirelur, ct ille inlcrfi-
Judoei stiggcsseruiu lunc Pilato , ct dixerunl, Noli ccrelur? Quomodocrgo atl hoc custodita cst domus,
scribererex Judmorum, sed scribe , guia ipse se dixit si David figurabat Christura , ut Chrisltis intcrficere-
regem Judmorum; nam istc litulus, inqtiiunt, confir- tur; quando in sepullura Chrisliis posilus nonc.st,
mavilillumregem nobis. Et Pilattis : Quodscripsi, scri- nisi in cruce inlcrfcctus? Refer hoc crgo ad corpus
psi (Joan. xix, 21). Et impletumesl, Necorrumpas. Chrisli ; quia inlcrficere Chrisitim crat, tollcre no-
2. Nec islc solus psatmiis liabcl hnjusmodi inscri- mcn Clirisli ne crcderctur in Chrisium , durn mcnda-
ptionem , ut tilulus non corrumpatur. Aliquotpsalmi cium procvalerclcustodum, qui corrupli sunt ut dicc-
sic prscnolali siint (Psal. LVI-LVHI), sed tamen in rent quia cum dorraircnl, venerunt discipuli cjus , et
omnibus passio Domini procnuiilialur. Ergo et hic abslulcrunt eum (Matlh. xxvni, 13). Iloc cst verc
iiitclligamus Domini pnssioncm, et loqualur nobis Christiim vclle inlcrficcrc, noriieii rcsurrccliouis ejus
Cliristus caput et corpus. Sic semper, aul prope scm- cxstinguere, ut mcndaciiim Evangclio prajfcrrelur.
pcr auJiamus voces Clnisli dc Psalmo , ut non solum Scd quomodo illud non cffecit Saiil, ut inlcrficeret
inliieamiir capnt illud uiuim medialorcm Dei et bo- David ; sic boc ncc poluit regnum Judoeorumcfficere,
minum , homincm Christiiiii Jcsum (1 Tim , n , 5); ut plus valeret lcsliinoniuin custodum dormicnlium ,
qni ciiam sccundum divinitnlera in principio erat quam Aposlolorum vigilantium. Quid enim cdocii
Vcrbnra,Deus apnd Dcuin, quod Verbmn caro factum sunt custodes ut dicercnt? Damusvobis , inquiunt,
cst, ct habiiavit in nobis (Joan. i, 1, 14), caro ex se- qiiantum vultis pccunioe; et dicile quia cum dormire-
minc Abraham , cx scinine David tlc Maria virgine tis, vencrunl discipuli cjus, ct abstulerunt cum. Ecce
( Matth.i, 1):non crgo illum solum qni cslcapulno- qualcs tcstes mendacii conlra vcriiatcm et resurre-
struin cogilcmus , quando audimus Christum loqui ; ctionem Christi inimici cjus pcr Saiil figurati pro-
scd cogitemusCliristum caput el corpus, totiira inle- duxerunt. Interroga, infidclilas ', lcstcs dorroicntes;
grumqucmdam virum. Nobisenim dicittir, Vosaulem respondeaiU tibi quid actum sit in scpulcro. Qui si
esliscorpus Christiet membra(I Cor. xn, 27), ab apo- dormicbaut, unde scicrunl? Si vigilabant, fures quarc
siolo Paulo. Et de illo dicilur ab codem Aposlolo non tciiucrimt ? Dicat ergo quod sequitur.
4. [vers. 2.] Erue nie de iniinicistneis, Deus tneus,
quia est caput Ecclesioc(Ephes. i, 22, ct Coloss.i, 18).
Si crgo ille capul, nos corpus ; lotus Clirislus caput el ab insurgenlibussuper meredimeme. Factum cst boc
et corpus. Aliquando cnim invenis vcrba quac non in carnc Clnisti, fit ct in nobis. Ncqttc cnim ccssant
inimici nostri, diabolns et angeli cjus, insurgcre su-
congruant capili, el nisi c.i coapiaveriscorpori, nuta-
bit intellectus tuus : rursus invenis verba quse non per nos quolidie, et illudcrc vcllc infirmilati et fragi-
lilati nostrsc, deceptionibus, suggeslionibus, tenlatio-
apia sunt corpori, et Christus tamcn loquitur. Ibi non
timcndum est ne erret quisqne; cilo cnim pergit ut nibus, et quibuscumqnelaqucis irretirc, cum in terra
adhuc vivimus. Sed vox nostra vigilet ad Dcum, ct
capiti aptet quod videt corpori non convcnirc. Ipse
clamet in membris Clnisti, stib capiie in ccclo con-
dcnique in cruce pendens , ex persona corporis locu-
tus est : Deus meus, Deus meus, respicein tne, quare slituto : Erue me de inimicis mcis, Deus meus , ef ab
me deretiquisti(Psat. xxi, 2, el Malth. xxvn , 46) ? insurgenlibussuper me redime ine. ,
Non enim dereliquerat Cbristum , a quo derelictus 5. [vers. 3.] Erue tne de operantibusiniquilalem, et
non cst. Aul vero sic ad nos venit, ul illum desereret; de viris sanijuinumsalvum me fac. Erant illi quidem
autsic illum misit, ut ab illo discedcrct? Sed quia viri sanguinum, qui justtim occiderunt, in quo nul-
homodesertus est a Deo, Adam illc peccans, qui cum lam culpam invcncruiit : crant illi viri sanguinum,
solcret gauderc' ad facicm Dei, conscientia peccali quia cum vcllet alicnigcna lotis manibus dimittcre
dcterritus fugit a gaudio suo ( Gen. III, 8); et vere Chrislum , clamaverunt, Crucifige, crucifige: crant
dereliquit illum Deus, quia ipse deseruit Deum : ex viri sanguinum, quibus cum jam objiccretnr crimen
quo Adam Christus cum carnera accepisset, hoc ex sanguinis Christi, respondcrunt, propinantcs poste-
1 sic Mss.At Edd.,infidelitatis.
persona ipsius carnis ait, quia lunc vetus homo no-
 G93 S. AUGUSTINIEPISCOPl 686
ris suis, Sanguis ejus super nos, el super filios nostros 16-19). Qualem fortcm vides ? Ecce homo qui non
(Matth. xxvn, 25, 25). Sed nec in ejus corpus exsur- posuit Deum adjulorem suum, sed speravit in miillilu-
gcre viri sanguinum cessaverunt, nam ct posl resur- dine dkitiarum suarum. Vide quam fortis sit: Et prm-
rectioncm asccnsionemque Cluisti, persecutioncs valuit, inquit, in vanitalesua (Psal. LI, 9).
passa est Ecclesia ; ct illa quidem primo quoe cfflo- 7. Sunt ct alii forles, non de divitiis, non de viri-
ruit dc genle Judicorum , de qua et Aposloli nostri bus corporis, non de aliqua in lcmpore proccellenli
fucrunl. Ibi primo Slcphantis lapidatus est (Act. vn, potentia dignitatis, sed procsumentesde justitia sua.
58), ct quod vocabatur accepit. Stephanus cnim Hoc genus fortium cavendum, metuendum, aversan-
Corona dicitur. Ilumililer lapidalus, sed sublimitcr dum, non imitandum : prscsumeniium, inquam, non
coronatus. Deinde in Gentibus exsurrexerunt rcgna de corpore, non de opibus, non de genere, non de
Gentium, antequnm in cis impleretur quod prsedictum honore; omnia enim ista quis non videat temporalia,
crat, Adorabunleum omnes reges lerrm ; omnes genles fluxa, caduca, volatica ? sed praesumentiumde jusli-
servientei (Psal. LXXI,11) : ct fremuit impctus rcgni lia sua. Talis fortitudo impedivil Judocosne per fora-
illius adversus lestcs Cliristi; effusus est magnus et rocn acus inlrarent (Maiih. xix, 24). Cum enim de
nuilius marlyrum sanguis : quo effuso, tanquam semi- sc procsumunt quod jusli sinl, el lanquam sani sibi
nnta seges Ecclesise ferlilius pullulavii, et totiim videntur, medicinam recusaverttnt, ct ipstim medi-
mundum, sicut nunc conspicimus, occupavit. Ab liis cum necaverunt. Tales ergo forles, non infirmos,
ergo viris sanguinum cruitur Christus, non solum non venit vocare qui dixit : Aronest opus sanis medi-
capul, scd etiam corpus. A viris sanguinum cruitur cus, sed tnale habentibus.Non veni vocare jitslos, sctl
Christus, et cis qui fueriint, et eis qui suni, et eis peccaloresin pmnilentiam.Isti crant forlcs qui insul-
qui futuri sunt, eruilur Christus , et qui proccessit,et tabant discipulis Cbrisli, quia magister eorum ad in-
qui esl, ct qui venturus cst. Clnistus enim cst lotum firmos intrabat, et convivabatur cum infirmis. Quare,
corpus Cliristi : et quicumque nunc cbrisliani boni, inquiunt, magislerveslercum publicanisel peccaloribus
cl qui anle nos, et qui post nos futuri sunt, tolus manducat ( Id. ix, 11-13)? 0 forles quibus raedi-
Christus eruitur a viris sangiiiniim ; nec vacat boec cus opns non esl! Forlitudo ista non sanitatis est,
vox, Et a viris sanguinum salvum tne fac. sed insanisc.Nam et phrcneticis niliil forlius, valen-
6. [vers. 4.] Quia ecce venalisunl aniinam mcam. tiores sunt sanis : sed quanlo majores vires, tanlo
Polucrunt tenere, potueruut occiderc, «enalt sunt mors vicinior. Avertat ergo Deus ab imilalione no-
miimam tneam. Sed ubi cst, Disrupisli vincula tnea stra fortes istos. Timendum est enim ne eos quisque
(Psal. cxv , 16)? Ubi cst, Muscipula comminutaest, velit imilari. Doctor aulem humililatis, parliccps
et tios cruti sumus? Ubi cst quod bcncdicimus Deum, noslrac infirmitaiis, donans participalioncm sua) divi-
qui non dedil nos in venationemdenlibuseorum (Psal. nitiilis, ad boc descendens ut viam doceret ct via
cxxin, 7, 6) ? llli quidem venati sunl, sed in manibus fieret (Joan. xiv, 6 ), maxime suam humilitatem no-
venantium non dimitlit qui cnstodit Israel. Quia ecce bis commendare dignalus esl; et idco a servo bapti-
venati sunt animain meain : irruerunl super me forles. zari non dedignalus est (Matth. m, 15), ut nos doce-
Non utcumque Iranscundum cst ab his furlihus : dili- ret confitcri peccata nostrn, et infirraari til fortcs
genter insiuuandiim csl qui sint forlcs insurgenles. simtis, habere potiits Apostolivocem diccnlis, Qitando
Fortes, super quos, nisi supcr infirmos, super inva- infirmor, lunc potens sum (II Cor. xn , 10). Quomodo
lidos, super non fortes? Et laudantur tamen infirmi, crgo noluit cssc fortis. Isti autem qui fortes esse
ct damnantur forles. Si inlelliganlur qui sunl fortes, volucrunl, id cst, qui de sua virtule procsumere vo-
primo ipsum diabolura Dominus forlem dixit : Nemo, lucrunt tanqunm jusii, ofTendcruiUin lapidem offen-
inquit, pofesf inlrarc in domum foilis, et vasa cjus sionis (Roni. IX, 52) : ct hocdusvisus est cis Agnus,
eriperc, nisi prius alligaveril forlem (Malih. xn, 29). ct quia veluti hsedum occideruut, ab Agno rcdiini
Alligavilcrgo fortem vinculis doroinntionis suac; et non mcruerunt. Ipsi sunt crgo fories, qui irrueruut
vasa cjus arripuit, ac vasa sua fccit. Erant enim super Chrislum , commcndanles jusiiliam suam. Au-
omnes iniqni vasa diaboli, qui credcntes facti sunt diie fortes istos : Cum quidam Jerosolymitsedicerent,
vasa Christi : quibus Apostolus dicit, Fttistis enim missi ab eis ad apprehendendum Chrisium, et non
aliquando tenebrw, nunc aulem lux in Dotnino(Ephes. audentes apprehendere (quia quando voluit, iunc
v, 8), g»i nolas facit divilias suas in vasa tnisericordim apprelieiisus est, qui vere forlis erai) : Quare ergo,
(Rom. ix, 25). Possunt ergo isli fortes intelligi. Sed inquiunt, non eum poluistis apprehendere? Et respon-
sunt in hominibus quidam fortes repreliensibili et derunt : Nemo unquam hominumsic loculus esl, sicul
damnabili forlitudine, qui praesumunt quidem, sed ille. Et illi fortes : Numquid aliquis Pliarisworum i/i
de lemporali felicitate. Nonvobis vidctur fuissefortis itlum credidit, aut aliquis Scribarum, nisi populus isle
dives iste, qui nunc cx Evangelio rccitatus est, quo- nesciens Legem(Joan. vn , 45 - 49). Praoposueruntse
niam successit ei regio in opulentia fructtium ? Per- turbsc infirmx ad medicum currcnti : unde, tiisi quia
turbatus consilium recondilionis invenit, ut destru- ipsi fortes erant? et fortitudine sua, quod est gravius,
clis veteribus apolhecis, novas conslrucret ampliores, omncni etiam lurbam in se traduxerunl, et medicum
eisque completis, animoc suoe diccret: Habes mutta omnium occiderunl. Sed et ille eo quod occisus cst,
bona , anitna ; epulare, jucundnre, saliare (Luc. xu, dc sanguine suo medicament.umfccit ocgrolis. Irru-
697 ENARRATIOIN PSALMUMLVIII. 698
erunt super me forles. Hos maximc fortes advertite; flevit (Matih. xxvi, 55, 69, 75); et flendo meruit
et videtc ulrum de ulla re procsumendumsit hoinini, frucluose nosse quod fuit, ct esse quod non fuit.
qtiando necde justitia praesumcndiimest. Jam videle Ergo probaius Abrnham, factus est cognilus sibi ;
ulii jaceanl prsesumenles de diviliis, dc viribus cor- ct diclum esi a Deo, Nunc cognovi, hoc est, nunc le
poris, dc nobilitate generis , de dignitate srcculi, si feci cognoscere. Quomodo laetus dics, quod facit
qui dc ipsa juslitia lanquam de sua procsumpserit, hctos ; et tristis amaritudo , quod contristat guslan-
cadil. Irruerunl super me fortcs. Ex illis fortibus fuit lem : sic videns Dcus, vidcre fnciens. Exsurge ergo,
ille vircs suas jactans : Gradas libi, inquit, atjo quia inqnil, in occursummihi, et vide. Quid csl, et vide?
i/o/isum sicul cwleri hominum, iujusti, raplores, ad- Eladjuva mc, id est iu illis 1, tu videant curstim
tdlcri, sicitl el Ptiblicanusisle : jejiino bis in sabbalo, nicum, sequaniur me, non eis videatur praviim esso
decimastlo oiiimii/nqumpossideo.Vidc forlcm jaclan- quod rcctum cst, non eis videalur distoiium csse
tem vircs suas : conlrn vcro longe stnntem infirniun) quod lenct rogulam 4 veritatis : Quoniamsine iuiqui-
attendc, et humilitale propinqtiaiil''iii. Publicanus liite citcurri, et dirigcbar : exsttrge in occursum mihi,
outem, inquil, de longinquostabtit, ct nec oculossuos et vide.
audebatin cmlum levare, sed percutiebatpectus siium; 10. Aliquid ctinm me dicerc admonet in hoc loco
dicens : Deus, propitins cstomihi peccalori.Amendico capiiis ipsius nostri sublimilas; quoniam infirmatus
vobis, descenditjuslificalitsPublicanus ille tnagisquam esl. usque ad morlem, et assumpsil infirmitaiis car-
itle Pharismus. Et vide justitiam : Quia omnis qui se ncm, ut pullos Jerusalem colligeret sub alas suas
exaltal, humiliabilur; el qui se liumiliat, exallubitur lanquain gallina intirmaia cum parvulis. Non cnim
(Luc. xvin, 11-14). Irruerunt isli fortes, id est su- in aliqua avc lioc aliquando conspcximus, earum
pcrbi, qui ignorantes Dei jnslitiam, cl stiam jusiiliam eiiam qu;c nidificant anie oculos nostros, sicut paric-
volenles constilucre, jiisiiiise Dei non siint subjccli tum passeres, sicut liirundines tanquam nnnuoc no-
(Rom. x, 5). stroc liospites, sicnt ciconiae, sictil aliae atque alioc
8. [rers. 5.] Quiddeinde? Neque iniquilas tnea, aves quoeanle oculos noslros nidificant, el ovis in-
veqitepeccatummeum, Domine.Irriicrunt quidem for- sidunt, pullos aluitt, sicul ipsoecolumbocquas quo-
tes de juslitia sua proesumentes, irruerunt, scd pec- lidie videmus; aliquam avcm infirmari cum parvulis
catum in me non invcnerunt. Nam ulique illi forles, non cognovimus, non aspeximus, non vidimus. Gal-
id cst vclut jusli quare possent perscqui Chrisluni, lina quomodo hoc babet? Certe notam rem dico, qu:e
nisi quasi pcccatorcm? Sed lamen illi viderint quant in conspcclu nostro quotidie versalur: quomodo rau-
fortes sint immanitatc febris, non firmilate sanitalis: ccscit vox, quomodo fit hispidum tolum corpus?
viderint illi qnam fortes sint, et tanquam jnsli contra deponunlur aloc, laxantur pluina), et vides circa pul-
iniquum sxvieruiit. Sed tamen negue iniquitas tnea, los ne.-cioquid xgrotum, el ea cst malerun charilas
nequepcccatummeum, Domine.Sine iniquilatecitctirri, qune invcnilur infirmitas. Quarc ergo Dominus, nisi
el diritjebar'. Illi ergo fortcs currentcm me scqui non proptcr hoc, gallina esse voluit in sancia Sciipiura
potuei imt: idco peccatorem piitavcrunt, quia vcsii- dicens : Jerusalem, Jerusalem, qttoties volui congre-
gin mca non viderunt. gare filiosluos, lanqiiaingallina pultos suossub alas, ct
9. [vers. 6.] Sine iniquilate cucurri, et dirigebar: noluisli ( ld. xxm, 37) ! Congregavit auieni oni-
e.rsurqein occursummihi, ef vide. Dco dicilur, Sine nes gentcs, tanqnam gallina pullos suos, qui infirma-
iniquilale cucurri, el dirigebar : exsurge in occursum lus est propter nos, accipiens carnem a nobis, id est
mihi,etvide. Quid enim^?Si non occurrnt, viderc non a gcncre humano ; crucilixus, conlemptus, alapis
potest? Tnnquam si ambnlarcs viam, et de longinquo cocsus, flngcllalus, ligno suspensus, lancea vulnera-
ab nliquo cognosci non posses , clnmares ad eurn, tus. Ergo boc matcrnoeinfirmitatis esl, non amissa;
ct diccres : Occurre milii, et vide quemadmodum majesialis. Cum crgo talis esset CliriStus, et ideo con-
ambulem; nam quando de longinquo me attendis, temptus, et ideo lapis ofTensioniset petra scandali,
gressum nietim viderc noi) potes. Itane ct Dcus nisi et ideo mulli offenderuiit in eum (Rom. IX, 32, ef
occurreret, non videret quam sine iniquitale islc I Petr. ii, 8): cum talis ergo essei, et lamen carncm
dirigebntiir, ct qunm sine peccalo currebnt? Accipcie sine peccato suscepisset, factus cst particeps nostroc
quidem el boc possumus , Exsurge in occursttmtnilti, infirmitatis, non iniquilatis; ut ex eo quod iiobiscuin
adjuva me. Quodautem addidit, cl vide, intelligendiim coinniuiiicnviiinfirinilalcm, solveret iioslrain iniqui-
est, fnc videri quod curro , fac vidcri qnod dirigor ; tatem. Ideo, Sine iniquilalecucurri, el dirigebar.Quid
ex illa (igura qua el illud dictuin cst Abrahnm : Nunc crgo, sccundum id quod Deus est non csl agnosccn-
cognoviqttod limesDeum (Gen. xxu, 12). Deus dicii, dus, et illud solum in eo considerandum est quod
Nunc cognovi: unde , nisi quin niiiic le feci cogno- proptcr nos factus est, non illud quo nos fecit? Plnne
scere? lgnotus enim sibi quisqiie cst anle inlcrroga- ctiam illud considcrantlum cst; quia magnuin pic-
tionem lentnlionis, sicut se Pelrus proRsumcndoigno- latis indiciuin cst nosse quis pro le quid sustinuit.
rabat, et negando didicit qualcs vircs hnbcret; in stia Non quicumque parvus, non pro te magno, sed pro
ipsa litubatione inlellcxii falso scsc prsesumpsissc:
1 sicMSS.At Lov., efvitle? Adjuvame, id est, fac tn
1 Plerique Mss.,diriqebum: et infra lo.^o,dirigebatttr, tllts, etc. '
habent,dirigebat;paulbqueposi,diritjo,pro,diriijor. * PluresMss.,regttla.
699 S. AUGUSTINIEPISCOPI 70O
lc infirnio illc sumnius. Quid ? Factus parvulus : IIu- lem. Exsttrge in occursumniihi, ct vidc. Fac mc vi-
miliavil se, (aclus obcdicns tisqtie atl morlein. Quis? dcri, fac le videri, fac notani hominibus aequalitatem
supra audi: Qui cum in (orintt Dci essel,non rapinam noslram. Non ptitcnt Judocisc hominem crucifixisse.
arbitratus csl esse wqualis Dco. Ergo ocqualis Deo Qtiaravisin co non crucifixumsit, nisi in quanlum
semetipsttmexinanivit, formam servi accipicns, in si- liomo erat: tamcn non cognoverimtquem crucifixe-
militudinemhominumfactus, ct liabiluinvenlusul Iwmo runt. Si enim cognovisscnt, Dominum glorioc nun-
(Philipp. 11, 6-8) : et ita cxinanivit, ut assumeret qunm crucifixissent (1 Cor. n, 8). Hunc Doininum
quod non crat, non ut nmiltcrcl quod erat.Quomodo glorisc ut novcrint fidclcs niei, Exsurgein occursuit
ergo exinanivit? Quia libi talis apparuit; quia libi mihi, el vide.
dignitalem quam apud Paircm hnbcl, non dcmon- 11. Et lu Domine Deus virtutum, Deus Israel. To.
slravit; quia libi nunc oblulit iiifirroilaicin, servavit Dcns Isracl, qui non putaris nisi Deus Israel soliuS;
purgato postea claritalcm. Illc crgo Patri ocqualis, qui non putaris nisi Dcus unius genlis quocte colitj
talis est factus : et tamcn in ipsa infirmitate agno- cum onincs gcntcs idola colant, tu Deus Israel, i/i-.
scendus est, non visionc, sed fide; ut quod vitlere lcndcad visilandumomncs genles.Implcalur ista pro-
nondum possumus, sallem crcdaraus, ct credcndo plielia, in qua Isaias cx pcrsona lua alloquilur Ec-
quod non vidcmus, eliam vidcre incrcnniiir. Meriio clcsiam ttiam, sanclam civitnlcm luam, stcrilcm
posteaquam resurrexit, ait Marias Mngdnlcnac, cui illam cujus mulii filii deserlcv,magisquam ejus quat
dignattis est primilns apparcre : Noli tne langere, habet viruni. Ei quippc dictum cst: Lwlare slerilis
nonduin enim asceiidi ad Palrcm (Joan. xx, 17). Quid qttmnon paris, erumpe el exclama quw non parluris;
est hoc? Paulo post cum mulieres tetigerunt. Nam quia tnulli filii dcserlw, magis quain cjus qum hubet
rcdcunlcs a monumcnto, obviam sibi faclura adora- virum: niagis quam gentis Juda:oequoehabet virum,
verunt, et pcdes cjus lcnucrunl (Matih. xxvm, 9): qitse accepit Legem; magis quain cjus geiilis quss
discipuli ctiain cicatriccs palpaverunt (Luc. xxiv, habuil cvidcnlcm regcm. Nam luus rcx latet, cl plu-
59). Quid est ergo, Noli me tantjere, nondum cnim rcs tibi filii sunl cx occullo sponso. Ergo ci dicitur :
ascendi ad Patrem; nisi, noli quod vidcs lioc solum Multi filii desertw, magisquam ejttsqtim habclviruin.
me crederc, ne ct liic rcmaneat aspcctus tiius quasi Dcindc adjungit Propliela : Ditala locum labernaculi
taclus tuus? Humiliscuini libivideor, nonduinascendi tui, et autas ' luas confige; non esl quod parcas : cx-
ad Palrem, unde ct ad vos desccndi, ct intle non rc- tcnde lomjhts funiculos luos, et palos validosconstilue,
ccssi, nondum illuc asccndi.quando vos non descrui. ctiam attjitc.eliamin dexteram atque sinislram.In dex-
Vcnil non rccedcns, ascendit non desercns 1. Scd lcra tcnc bonos, in sinislra lenc malos (Mallh. xxv,
quid csl quod ascendit ad Patrem? Quando nobis 53), doncc vcninl ventilabrum (Itl. III, 12): possida
innotescit acqualisPatri. Nos cnim asccndiinus profi- lamcn omnes gentes. Invilentur ad nuplias boni ct
ciendo, ut lioc vidorc, ut boc inlelligcre, ut hoc ut- mnli, implcanlur nuplisc rccumbcnliiim (Itl. xxn, 9,
cumque caperc valcamus. ldco ergo distulil lacliim, 10) : servorum cst invitarc, Domini separare. Etiam
non abslulit, non rcptilil, non ncgavil. Nondum enim, atque etiam in dexleram alque sinislram exlende. Se-
inquit, ascendiad Patrem. Asummocwlo egressioejus, inenenimtuum hmredilabitgenlcs, el civitalesquw de-
dicit alius Psalnius, et occursusejus usque ad sunnnum serim crant, inhabitabis: deseiioc a Deo, desertoea
cmli(Psal. xvm, 7). Suinmum cceli,id cst, summum Prophetis, desertae ab Apostolis, desciisc ab Evan-
in omnibtis spiritualibus Patcr cst : indc cxcurstis gclio, plenoc dacmoniis. Civitaics quw deserlw eranl
ejus, et occtirsus usquc ad summuni cceli. Occnrrit inhabitubis. Non cst quod mctuus; pramatebiseniin:
usque ad summum, non dicitur nisi tle ocquali. De- ncc crubescasquod detcslabilis fucris. Ergo, qtiia in-
niquc cum aliqua inocqualiacomparamus, ct atiquid surrexernnl super mc 2 forles, ne erubescas; quando
brevc ad aliquid- magnum applicamus, viderc quan- contrn nomen cbristinnum leges fcrebantur, quantlo
tum ad quautum sit, si inocqualc invcncrimus, ita ignoniinia ct i::famia crat csse chrislianum. Ne eru-
solcmus loqui, Non occurril : si autem a-qualc sit, bcscas qnod dclestubilis fucris : confusionemcnim in
Occurrit. Ergo occursus cjus usque ad summum cwti, perpeluum oblivisceris; igiiominimviduitalis luw non
quia oequaliscsl Palri. Talem se volebat innotcsccre cris tncmor. Quoniani cgo sttm Dominusqui faciole:
fidelibus suis, qui dixcrat: Noli me tangere. IIoc vo- Dominus nomen cs! ei; ct qui ernil le, ipse Dominus
lcbat praeslavi a Palrc fidelibus suis, qui dicebat: Deus Jsrael univcrsmterrw vocabitur(Isai. LIV, 1-5).
Exsurge in occursum inilii, ct vide; iunolcsce quod El tu Domine Dcus rirluluin, Deus Israel, intendead
tibi ocqualissim. Et vide: quitl csl, Ei vide? Fac vi- visiiautlum omncs gentcs: intendc, inquam, ad visi-
deri quod libi xqualis sim. Quarodiu niibi Philippus tamlumomnes gcntcs.
dicil: Oslendenobis Palrem, et sufficitnobis? Quam- 12. Non misercarisoinniumqui operatuur iniquila-
diu ego dicam, Tanlo tempore vobiscumsttm, el Pa- tem. Ilic plane terrnil. Qucm non lerreat? Quis ad
Irem i/o»noslis? Philippe, qui me videl, videt el Pa- siiam conscicntiain rcdicns non conlremiscat? Quae
irem : twn credis quia ego in Palre, el Paler in meest etiamsi sibi consiia csl pietaiis, miruin nisi nliquid
(Joan. xiv, 8-11)? ct adliuc foiie non crcdit oequa-
1 Mss.,aulmas.
1 sic Mss.AtEdd.: reni non reccdens,ascendinon de- 2 Aliquot
Sicplcrique Mss.At Edd.,siipcrle : [auloque post,
Sirens. quundoignominitiet btaphemiaeral, cic.
 701 ENARRATIOIN PSALMUMLVIII. 702
conscia sil ctiam iniquilalis. Quicumquc cnim pec- homicidium, bona fraus , bontini pcrjurium : nullus
catum facil, ct iniqiiitalcra facit (I Joan. m, 4). Si prorsus hominum ; nain qui cliam illa fnciunt, cla-
enira iniquiialcs observaveris, Domine, Domine,quis mant quando patiuntur. Omnino ergo non invcnis
sustinebit (Psal. cxxix, 3). Et lainei) verum est, animam tam pcrversam, tam cxtorrem a Societate
nec frustra dicltim, ncc vacarc omnino polest aut gencris bumani ct a participatione communis sangui-
polerit, A^onmiserearisomniumqtii operanlur iniqui- nis ex Adam, cui videatur bonum csse adutterium,
lalem. Scd ccre misertusest Pauli qtii primo Saulus sicut dixi, fraus, rapina, perjurium. Sed quomodo ea
opcrabalur iiiiqiiilatcm : quid cnim fecit boni, unde dcfcndnnt? Si Dctisnoluissct, non id fecisscm. Quid
promcrcrelur Dcum ? Nonnc sanclos ejus ad mor- vis faciam falo meo? Jam qiuvris quid sit falum :
(em allrahcbat? nonne cpistolas a principibus sa- curris ad slellas. Quscrisquis fcccrit ct ordinavcrit
ccrdotum fercbat, ut ubiciimqucChristianos iuvcnis- slellas : Deus cst. Ergo ad iioc pcccaluin tutim dcfen-
sct, ad poenamrapcrct? nonne id agens, co lendens, dis, ut Dcumaccuscs. Idoo cxcusatur rcus, ut culpe-
coedcm spirans ct anhelans, sicut dc illo Scriplura tur judcx. Prorsus lalem iniqiiiinlcmopcrantium non
attcstaiur, de ccelovocaius cst voce snblimi, deje- miseretur Deus. Non miserearisomniumquioperantur
ctus, crcctus, excsccatus, illuminalus, occisus, vi- iniquitatem.Perseqncrc, inquil, pcccala corum,puni,
vificatus, pcrdilus, rcddilus (Acf. ix)?Quo merito? compunge, converlc illos antc sc , qui sc pomint post
Nihil nos dicamus ; ipsum potius audiamus : Qiti se ; ct crubcscnnt dc sc, ut gaudcant ilc tc. Nonmi-
prius (ui, inquit, blaspliemus,el perscculor, et inju- serearisomniumqui operanlur iniquilatem.
tiosus; sedmisericordiamconseculussum (l Tim. l, 15). 15. [vers. 7.] Convertanlurad resperam. Ncscio
Certe, Non miserearisomniumqui operanturiniquita- quos dicit quondam opcratorcs iniquilalis , cl quon-
tem, hoc duobus modis inlelligi poiest ; sive quia dam icncbras , convciii ad vcspcram. Qtiid esl, ad
omnino nulla peccala impuiiila relinquit Deus ; sivc vesperam? Posica. Quid est, ad vesperam? Serius.
qnod csi quscdam iniquilas, quam qui opcrantur, Antc cnim debucrant , antcquam Cliristum crucifige-
omnino eorum Deus non miscrctur. Sccundum istos rcnt, mcdicnm agnoscere. Qunrc jam co crucifixo,
duos modos , brevitcr qtianlumtcmporis sufficitali- resnrgente , in coclmnasccndcntc , pnsleaquam mi-
quid loqiiamurCliaritati Veslroe. sit Spiritum suum sanclum , quo rejileti sunt illi qui
13. Iniquitas omnis, parva magnavc sit, puniatur in una domo erant, ct.cccpcrunlloqiiilinguis omnitim
ncccsse cst, aut ab ipso bominc pccnitcnte, aut a Dco gcnlium, cxpavcrtint crucifixoresCliristi : compuncti
vindicaute. Nam ct qucm pocnitct, punit seipsum. sunt dc conscicnlia sita, consilium salutis ab Aposlo-
Ergo, fralrcs, puniamus noslrn peccnla, si quscrimus lis petiverunt; audicrunt, Agite pmnitentiam, ct ba-
misericordiamDei. Non polcst Deus miscrcri omnium plizetur unusquisqtteveslrumin nomineDomini noslri
opcrantiuni iniquitnlcm qtiasi blandicns peccatis, aut Jesu Chrisli, cl dimiilcnlur vobis peccata veslra (Act.
iinn cradicans peccata. Prorsus atit punis , aut ptinit. n, 58). Post occisum Cliristum , post effusum Cliri-
Vis non pimiat ? Puni, tu. Nam ct ittud fecisli quod sli sanguinem dimittuntur pcccaln vcstrn. Ille sic
iiiipiinitiimcsse non possit : scd a te puniatur potius, voluitmori, ut snnguinc suo cliam cffusorcs cjusdcm
ul facias quod in illo psalmo scriplum csi, Prwvenia- sanguinis rcdimcrct. Fudistis soevicnlcs, bibite eon-
mus (aciem ejus in confessione(Psul. xciv, 2). Quid lilentcs. Merito converlanturad vesperam; el famem
est, Prxvmiamus [acieniejus ? Antcquamipsc atlen- paiianlur ut cunes.Canes Gciites Judocidixcrunt, tan-
dat ut puniat, lu proeveni confitendo ei puni. Non quam immundos. Nani indcelipsc Doininus,cum post
illc invcniat quod puniat. Quia cum tu punis iniqui- cum clamarct Cliannnocaqnocdammuiicr, non Judoca,
tatcra, facis scquilatc'ra.Et idco lui miscrebilur Deus, ad suam filiamcurandam convciicrc volcns cjus mi-
quia jam te opcraniem scquitalcm invcnit Deus. Quid scricordinm ; illc oinnia procvidcns, omnia sciens,
cr>t, operantcm srquilalcm ? Quia hoc in le otlisti, sed fidcm cjus oslcndcrc volcns, tlistulit bcncficium ,
qtiod el illc odil; ut incipias placere Deo , dum boc ct cam suspcndit. Et qtiomododistulit? Non siiin,
in le punis qucd displicct Dco. Nam non polcst inqnit, missus, nisi ad ovcsqumperiertmt domusIsrael.
impunitum rdmqtii piccatum : qtioninm vcrum Israel, ovcs : Gentcs , quid ? Non est bonttm, panem
cst, Non miscrearisomiiiumqui operanlur iniquita- filiorummilterecanibus.Gcnlr".crgo cnncs appcllavit,
lcm. proplcr immunditiam. Quid autcm illa mulier csu-
14. Sed \idcamus jam alium niodtim, quo hoccscn- riens ? Hoc magis non rcptilit : susccpit huniililer
lenlia possit iiitclligi. Est quscdam iniquitns , quam convicium, ct mcruit bencficittm. Ncque cnim et
qui opcratur, non potest (icri ut miserealur ejus convicium ilhid diccndum crat, quod a Dominodi-
Dous. Quociitis fortc qiiicnani illa sit ? Ipsa defensio ctum erat. Scrvtis si nliquid lalc domino dical, con-
pcccalorum. Qtiando quisquc dcfcndit peccntn sua, vicium est: dominus aulcm ctim lale nlif|iiid scrvo
niagnam iniquilatcm opciatur : lioc dcfcndit quod dicii, dignalio poiitis tlici polcst. Ita, inquit, Domine.
Dcusodil. Et vidc quam pcrvcrse, quam iniqiic. Si Quid csi, ita ? Vcrumdicis , prorsus verum dicis; ca-
quid boni feccrit, sibi vult impulari; si quid mali, nis cgo stim. Sctlcl cancs, inquil, cdunt demicis quat
Dea. Nara hoc modo dcfcnduiit bomincs pcccata cx ctiduntde tnensadominorumstiorum.Et continuo Do»
Dei persona, qcod pejus est. Quid est lioc ? Nemoest miniis : 0 mulier,magna esl fides lua (Mallh. xv, 24«
qui audeat dicere, Bonum csl adulterium, bonum cst 28)! Jamduduin canis, mcdo mtilicr. Undc jam mu«
703 S. AUGUSTINIEPISCOPI 704
lier quse paulo anle canis ? ConfitendoJramiliter, insurrexerunt clirruerinu, dese prasumpserunt. Ego
non repellcndo "quod a Domino dicltim crat. Ergo aulem fortiludinemmeam ad le cuslodiam: quia si re-
Gentes canes , et ideo esurienles. Bonum eSt et Ju- cedo, cado ; si acccdo, fortior fio. Videle cnim quid
doeis, ul agnoscant sc pcccatores ; el licet ad vespe- est, fratres , in anima humnna. Non habet ex se
ram, converlantur; el (amem patiantur uf canes. Nam lumen, non liabct ex se vires : tolum autcm quod
male saluralus erat ille qui dicebat : Jejuno bis in pulchrum est in nnimn , virlus et sapicnlia csl; scd
sabbato.Ille autem publicanus canis erat, famem pa- nec sapit sibi, nec valct sibi, nec ipsa sibi Iux esi,
tiens; el inde bcncficium Domini esuriebat, qui di- nec ipsa sibi virtus est. Est qurcdam origo fonsquc
ccbal: Propitius cslomihi pcccalori(Luc. xvm, 12,15), virlulis, est quocdamradix sapienliae, cst quxdam, ut
Converlanturergo ct illi ad vesperam: et famem pa- ila dicam, si ct lioc diccndum est, rcgio incoinniula-
tiantur ttt canes. Desiderent graiiam Dei, intelligant bilis veritalis : ab hac anima rccedcns lencbratur,
se peccalores : fortes illi fiant infirmi, divites illi accedens illuminatur. Accedite ad cum, et illumina-
fiant pauperes, justi illi agnoscant se peccalores, lco- - mini (Psal. xxxm, C); quia rcccdcndo tenebramini.
nes illi canes fiant. Co/iverfa/ifurad vesperam; el fa- Ergo fortitudinemmeamad le custodiam: non a le re-
mem paliantur ut canes, et circuinibunl civilalem, cedam, non de mc procsumam. Fortitudinem tneam
Qunin civitatem ? Mundum islum , quem quibtisdam ad le custodiam, quia Deus susceptor meus es. Ubi
locis vocal Scripliira civitatem circumslanlisD(Psal. enim eram, ct ubi sum ? unde nic suscepisti ? quas
xxx, 22, LIX,11, el cvn, 11, sec. LXX) : id csl, quia iniquilales meas dimisisli? ubi jacebam ? quo crcclus
in omnibus gcnlibus undique circumfuderat mundus sum ? Ergo baec meminisse debeo ; quod ' in alio
unam gentcm Judaeoriim, ubi lalia dicebantur', el psalmo dicilur. Quoniam pater meuset maler mea de-
appetlabalur civitas circumslanliic. Istam civitatcm reliquerunl me; Dominus aulem assumpsit tne (Psal.
circumibunt illi jam cancs facli esiirientes. Quomodo xxvi, 10) ? Fortitudinem tneam ad te custodiam,quia
circumibunt? Evangelizando. Saulus ex lupo canis Deussusceplormenses.
faclus est ad vesperam, id csl, sero conversus, de 19. [vers. 11.] Deus tneus, misericordiaejtts prwve-
micis domini sui in gratia ejus cucurrit, et circum- niel me. Ecce quid est, Forliludinem meam ad te cu-
ivit civitntem. slodiam: de me omnino nihil prasumam. Quid cnini
16. [vers. 8.] Ecce ipsi loquenlurin ore suo, el gla- attuli boni, utmei miserererisct mejusiificares?Quid
dius in labiis eorttm.Jam ille gladius bis aculus, de in me invenisli, nisi sola peccata ? Tuum nihil nliud
quo Apostolus dicit : Et gladium spirilus, quod est nisi nntura quam creasti : coctera, mala mea qusc de-
verbumDei (Ephes. vi, 17). Quare bis acutus ? Quare, levisti. Non ego prior ad le cxsnrrexi, sed lu ad me
nisi quia ex ulroque Teslamenlo fericns? Hoc gln- excitandum venisti; nam misericordia ejus prmveniet
dio mactabantur, de quibus dicebalur Pelro : Macta, me. Anleqnam aliquid boni cgo faciam, misericordia
et mandtica (Act. x, 13). Et gladius in labiis eorum: ejtts prwvenietme. Quid hic respondcbil infelix PeLi-
quoniamquis audivii? Loquenlur in ore suo : Quis au- gius?
divit? id cst, slomachahunlur advcrsus pigros ad 20. [tiers. 12-14.] Detts tneus tlemonstravitmihi in
lidem. Qui paulo anlc ct ipsi crcdere nolebant, tre- inimicismeis. Quid ail ? Qunntam circa me exbibuerit
dium dc non crcdcntibiis patiunlur. Et vere, fralres, misericordiam, in inimicis mcis mihi dcmonslravil.
conlingit. Videshominein pigrum anlequam sil chri- Relictis comparel se collcclus, ct repulsis electus :
stianus; clamas nd illum quotidie , vix convertitur : comparet se vasis iroe vas miscricordix>;ct videat
convertalur , et jam vult omncs esse christianos, ct quia ex una massa fccit Deus atiud vas in honorem,
miralur quia nondum sunl. Excidit illi quod ad ve- aliud in contumeliam. Quid csl, dcmonslravitmihi in
speram conversus est : sed quia factus est esuriens inimicis meis? Si enim Deus volensoslendereiram, el
sicutcanis, hnbet etiam inlabiis gladium; dicit, Quis demonslrare polenlitimsuam, altidil in mulla palienlia
audivil? Qu\d est, Quis audivit? Quis credidit audi- vasa irw, quwperfecla sunt in perdilionem, el propter
tui noslro, el brachium Domini cui revclalum est quid lioc ? Ul nolas (acerel divitiassuas in vasamiseri-
(Itai. LIII, 1)? Quoniam quis audivit? Non credunt cordite (Rom. ix,2l 23) : si ergo vasa iric atlulit, iu
Jndoci : conversi stint ad Genles et annuniiaverunt. quibus notas facerct divitias suas in vasa uiiseiicor-
Jud;vi non crcdebant : et lamen per credentes Ju- disc, rcctissime diclum est, Misericordiaejusprwveniei
daeosEvangelium circuraibat civilatem , ctdicebant , tne. Deus meusdeinonstravilmilii in inimicis meis: id
Quoniam quk audivit? est, quantam circa me babuit miscricordiam, in illis
17. [vers. 9.] El f», Doinine, deridebis eos. Quisau- mihi demonslravit circa quos non habuit. Nisi enim
divit ? Omnes gentes christianae fulurae sunt, et vos dcbitor suspcndatur, minus agit gratias cui debitum
dicitis, Quis audivit? Quidest, deridebis eos? Pro ni- relaxalur. Deus meus demonstravilmihi in inimicis
hilo habebis omnes gentes : nihil anle te erit; quia meis.
facilUmumerit ut credant in le omnes gentes. 21. De ipsis aulem inimicis quid? Neoccideris eos,
18. [vers. 10.] Forlitudinem meamad le custodiam. tiequandoobliviscanlttrlegis lum. Rognl pro inimicis
lili enim forles idco ceciderunt, quia foriiludinem suis, implct pracceptum. Quid cst, Ne miscrearisom-
suam ad te non custodicrunt: id esl, illi qui supernc 1 Sicpotiorcswss.AtEdJ.:Ergohocmcminissenondebea
» Edd.,qerebantur.At Mss.,dicebantur. quod,etc.
703 ENARRATIOIN
ninm qui operanlur iniquitatem; ct, iVe occideriseos,
neqttandoobliviscanturlegis lum? Quomodo non mise-
relur omnium qui operanlur iniquitatem, et quomodo
iiDii occidit eos ne obliviscaniur legis luoc?Sed hic
ue inimicis suis dixil. Quid crgo? Inimici ejus acqui-
tatcni opcrantur? Si qui ci inimicanlur sequitalem
operantur; ergo ipse iniquitatem operatur. Sed quia
ipse xquitalcm operalur, porro qui oequitalemope-
ratur, profccto iniquitatcm ab ininiicis paiiiur; reslat
ut quijusto iniinicantur, iniquilatera operentur. Unde
crgo paulo superius, Non miserearis omniuin qui ope-
rantur iniquitatem; cl nuuc de inimicis suis, Ne occi-
deris eos, ncquando obliviscantur legisitiw? Non crgo
miserearis corum, ut occidas peccata eoriim : non oc-
cidas cos, quorum peccata occidis. Quid est autem
occidi? Obliviscilcgis Domini. Ipsa estvera mors, in
profundumire peccali: potest quidem hoc et deJtidaeis
inlclligi. Quid de Judoeis, Ne occideris eos, nequando
obiiviscanlurlegisluw?Istos inimicosmeos, ipsosqui rae
occiderunt, noli lu occidere. Maneat gens Judseorum:
certe vicla esta Romanis, certe deleta civilas eorum ;
non admitlunturad civitalem suam Judoei,et lamenJu-
dacisunt. Nam omnes istse provincise a Romanis sub-
jugatsesunt. Quis jam cognoscit gentes in imperioRo-
mano quse quid erant, quando omnes Romani facti
sunl \ et omnes Romani dicunlur? Judaeitamen ma-
nent cum signo ; nec sic victi sunt, ut a victoribus
absorbereniur. Non sine causa Cain ille est, qui cum
fratrem occidisset, posuit in eo Deus signum.nequis
eum occideret (Gen. iv, 15). Hocest signum quod ha-
bent Judsei : tenent omnino reliquias Iegis suse; cir-
cumciduntur, sabbala observanl, pascha immolanl,
azyma comedunt. Sunt ergo Judsei, non sunt occisi,
necessarii sunt credentibus Gentibus. Quare hoc?Ut
demonstret nobis iu inimicis noslris misericordiam
suam. Deus meus demonslravit mihi in inimicismeis.
Jn ramis superbia prsecisis inserto misericordiam
suara dcmonslrat oleastro. Ecce ubi jacent quTsu-
perbi erant, ecce ubi insertus es qui jacebas : et lu
noli superbire, ne praecidi merearis. Deus meus,
ne occideriseos, nequandoobtiviscanturlegis tum.
22. Dispergeeosinvirlule lua. Jam factum est: per
omnes genles dispersi sunt Judoei, tesies iniquitatis
suoeet veritatis noslroe. Ipsi habent codices, dc qui-
bus prophetatus est Chrislus, et nos tenemus Chri-
stum. El si quando forte aliquis paganus dubitaverit,
cum ei dixerimus prophetias de Christo, quarum evi-
dentiam obslupescit, et adroirans putaverit a nobis
esse conscriplas; de codicibus Judoeorum probamus
quia Iioc tanto ante prsedictum csl. Videte quemad-
niodumde inimicis nostris alios confundiraus ininii-
cos. Dispergeeos in virlule lua : lolle iltis virtiitem,
tolle illis forliludinem eorjim. El deduc eos, proteclor
meusDomine.Delicla oris eorum, sermonemlabiorum
eorum: et comprehendanturin superbia sua. El ex ma-
ledictoct mendacioannunliabuntur consummaliones,in
* Edd.: Qttisnam
non cognoscitgentessubjeclasimperio
nomano? Qumquidemerant quando omnesItomani facli
sttnl.Kestituimus veterem lectiouemMss.Conferhtinc lo-
cuui ad Enarr.Psal.39, n. 15.
PSALMUMLVHI. s 706
iraconsummationis, el non erunt. Obscura suiit, et li-
meo ne non insinucnlur bene. Jam audiendo faligati
cstis : itaque si placet Charitali Veslrse, quoereslant
in crastinum differamus. Adjuvabit Dominus, ut vo-
bis debitum persolvamus; quia de ilto magis quam de
nobis promittimus.
SEItMO II.
De secunda parle ejusdem Psalmi.
1. Heslernus sermo prolractus, debitorem me in
hodiernum reliquil: quia ergo Dominus voluit, red-
dendi lempus advenit. Quain vcro sumus nos devoli
redhibitores, tam debelis vos esse avidi exactorcs :
hoc esl, ut quod ille donat, el noS reddimus (ille
enim Dominus, nos servi sumus), sic accipiatis, ut sit
fructus in auditione vcslra de vita vestra. Cullus
enim ager fructuin non reddens, et ingratus agricolse
pro frugibus spinas affcrcns, non horreum, sed ignem
quserit, Dominus autem Deus noster, sicul eum vi-
delis banc terram visiiare imbribus solemnibus, ita
cor noslruin verbo suo (anquamagrum suum visilare
dignalur; et decordc nostro fructus quserit, quia no-
vit et quid ibi seminet, et quantum ptuat. El quia re-
vera nihil sine illo sumus, quia et antequam essemus,
niliil eramus, et quisquis jam homo est et sine illo
esse voluerit, nihil aliud quam homo peccator erit;
verumque est quod hicdicium esl, Forlitudinemmeam
ad le custodiam, quoniam quidquid possumus , nisi
apud illiira el ad illum servemus, recedendo amitti-
mus : vigilare debel semper mens nostra non ab illo
rccedere, sed ct si longe erat, magis magisque pro-
pinquare el accedere; non gressu pedum, non sub-
veciione vehiculoruin, non celeritaie animalium, non
elevatione pennaruin, sed puritate affecluum, et pro-
biialc' sanclorum morum.
2. [tiers. 12-14.] Videamns ergo quid restat de hoc
psalmo. In hoc enim dimiseramus, cum ccepisset de
inimicis suis loqui dicens Deo : Ne occideris eos, ne-
quando obliviscaniurtegis tum. Quamvis eos inimicos
suos esse dixerit, rogavit tamen Deum ne occide-
rentur et obliviscerentur legem ipsius. Non tamcn le-
nere Iegem, id est non oblivisci legem, jam perfcctio
est, el quasi securitas de prsemio, et nulla solliciludo
dc supplicio. Sunt enim qui lenent legem memoria,
el non implent vita : qui vero implent vita, non pos-
sunt non tenere memoria. Ergo qui moribus proece-
pta Dei facit, et quodam modo vivendo, semper in
corde suo ne deleatur agil quod tenet, vivendoque se
a commemorat
quid ei in corde scriptum sit de lege
Dei, ipse fructuose tenel tegemDei; ipse non inimicus
depulabitur. Nam ecce inimici Judsei, quos videlur
significare psalmus isle, legem Dei tenent, et ideo de
illis diclum est, Ne occideriseos, nequandoobliviscan-
tur legis lum; ut gens Judseorum maneret, et ea ma-
nenle cresceret multitudo Christianorum. Per omnes
gentes manent certe, et Judsei sunt, nec destiierunt
esse quod erant: id est, gens isla non ila cessit in
> tta sexMss.AliicumEdd.,probabilitate.
* sic Mss.AIEdd.,vivendoque
sempercommemorat.
 707 S. AUGUSTINIEPISCOPI 708
jura Romanorum, utamiscrit formam Judacorum;scd non facile vidcaimis : Delicla oris eorum, sermonem
iia subdita Roinauis cst, ut cliam lcgcs suas teneat, labiorumeorum. Rccurramus crgo ad supcriora. Quo-
qii.c lcgcs sunt Dci. Sed quid iu illis factum csl?De- niam dixerat, Neoccideris cos, neqiwniloobtivisctmtur
cimulismenlamcl ctjminum,ct reliquislisquw graviora tegis luw, quos lanicn dixcrat iniinicos; ndjunxit duos
sunl Legis. tniscricordiamel judicium ; liquunlcs culi- vcrsiculos , Dispergeeos in virtule tua , el deduc eos ,
ccm, camctumautemtjliilientes(Matlh. xxm, 25e(2i). protectormeusDomine: ct conlinuo intulit, Delictaoris
IIoc cis Dominusdicil. El revera ila simt; tcncnt Lc- coruni, sermoncmiabiontmeorum, lioc cst, illum occi-
geni, tencnl Prophctas; lcgunt oninia, cnnlant om- dc, non ipsos. Non crgo occideris eos,nequando obli-
nia : lucem Prop!:clnrum non ibi vidcnl, qui csl Chri- viscanlur tegis luw : sed cst quod in illis occidas, tit
slus Jcstis. Non soluni cum iiunc non vidcnt, cum sc- implcasquod supra diclum cst, Non miserearisomnium
dct in coalo : scd ncc lunc vidcrtml, quaudo inter il- qui operanluriniquilatem. Dispergeergo illos, el deduc
los hurailis ambulahai, cl facti sunt rci fundcndo san- eos : id est, noli dcserere , ctim dispergis ; quia non
-
guinciu ipsius; sed non omncs. IIoc ct hodic com- dcscrcndo habes quid in illis agas, cum ipsos non oc-
meudnmus Cliariiaii Vcsinc. Non omncs: quia multi cidis. Quid ergo occides ? Delicla oris corum , sermo-
corum convcrji ad cuin qucm occidcrunt, ct in cum nem labiorumeorttin. Quid in illis occides ? Crucifige,
crcdcndo, vcitiam ct dc cffuso ipsius sangiiinu mc- crucifige ( Jo/in.xix , G); quod clamaverunt, non qui
rucruiu ; cxcmpluniquc prsebucrunt Iiominibusquam clamaverunt. Illi cnim Chrislum delcre, inlerimerc ,
non tlelieant difiidcre diinilli siljiqualcciimquepccca- pcrderc voliierunl : tu aulem resuscilando Clirislum
tiim,quando ct intci'fccliuChrislidimissnest confilcnti- qucm pcrdcre volucrtint, occidis delicla oris eoriim,
btis. Indc crgo diclum cst, QuiaDeussusceptormeuses; sermonem labiorum eorntn. Quippc qucni pcrdenduni
Deusmeus,misericordiaejns prwvenietme; hoccst, ante clamavcrunt, vivcre cxpavcscuul; ct quem in lc;ra
otmiia mcrila mca bona pronvcnit mc niiscricordia contcmpserunt, in coelo adorari ab omuibus gentibus
ipsius; clsi niliil in mc boni invcnciit, ipse mc facit ndmirantiir : sic occiduntur delicta oris corum, ct
bomun, ct ipse justificat convcrsum , ct ipse admonct scrmo labiorum corum.
tit convcrtalur avcrsus. Deus meus, inqitit ilernm, 4. El comprchendanlurin superbia sua. Quid est,
demonstravit mihi in inimicis meis : id cst, qtian- compreheiidantitrin superbiasua? Quia fruslra irrue-
lum me diligal, qiinnlnmqiie milii Inrgialur dc runl fortes, et quasi cessil illis ul aliquid sibi fecisso
bonilatc sun, ex cotnparalione iiiimicoruin mcorum vidcrentur, et prscvaluertint Doniino. Polucrunt ho-
iniiii oslcndit; quia cinn sint cx una massa vasa iroe iuiiiem crucifigere , pntuit infirmilas praovalere, et
cl va.-.ainiscricordioc(llom. ix, 21), per vasa ir:e di- virlus occidi; ct visi sibi stintaliquid, velut fortes, vcl-
scunl vasn misciicordioequar.lum illis Deus largiaiur tii polcnlcs, vclut procvalentes, velul Ieo paratus ad
lioni. Eldcindc, Ne occideiiscos, neqttandoobliviscitn- pr.cdam, vclut lauri piugucs, sicuteos alio loco com-
lnr lcgis lum: hoc diciuni cst tlc Judouis.Sctl quitl iiis mcmorat: Taiiri pingucs obsederunltne(Psal. xxi, 13).
facics? Dispergeeos in virtutcluti. Osiendc illis quia Quid aiiicm fcccruul in Christo ? Non vilam, scd mor-
lu foiiis es, noii ipsi qui ilc virlute sua prscsunicndo, tciii occidcrunl. Exstincln quippe morlc in morienle,
vcritatcm tuani non cognoverunt : non qutilcs ipsi ct rcsnrgcnlc vila dc inorlc in l vivcnlc , elenim et
forlcs simt, ilc quibus dicltim cst, Irrnerunl super me ipsc se rcstiscitavit, quia erat in illo et quod inori non
forles; scd qualis lu forlis nd dispcrgendos eos. Et potuil, qtiiti fccerunt? Audi quid feceruiil : solverunt
tlediiceos, proWctormeus Domine: id cst, siceos dis- (cmplum. Quid vcro ipsc fccit? Tiiduo resuscilavit
pcrgc, ul nou cos deserns, ncquando obliviscantttr illud (ioan. II, 19). Pcr boc crgo occisa sunt delicla
tcgis lita); ct iu eo ipso mc protegag, ut dc ipsorum oris corum, ct sermo labiorum eorum. Et quidjam fa-
dispcrsiono Iiabcam lcslitnonium misericordiseluse. clnm est in bis qui convcrsisunl? Et compreliendaniur
5. Et sc(|uiiur :Delkta oriseorum, sermonemlabio- in superbia sua. Diclum esl cnim illis quia ille quem
rum coruni. Quo coiijungilur, quo conncclitur isla occidcruni, rcsiirrexii.Crediderum eum rcsurrexisse,
scnlculia?/)e/tc'a,inquil, oris eoruin, sermoncmlabio- quia vidcrunt euin in coelo positum, Spiritum san-
rum corum. Scqueniia non ita conncctunlur, ut doce- ctuiii inde misissc,ct cos qui in illtimcredideruntim-
antnosquo coiijungniur islascnlcnlia. Deiicla,inquit, plcvisse (Act. i, 9, cf n, 4); et invencrunt se cl nihil
oris corum , sermonem labiorumeorum : ct comprehen- damnassc, et niliil fecisse. Facluin corum in irrilum
daiitur in superbia suti. Et ex malediclocl mendacio venit; peccatuni remnnsit.. Quia ergo faclum evacua-
annuniuibunlurconsnmmalioncs,inira consummationis, tuiii cst, peccatum auleiii remansit super facientes;
cl non erunt. Iloc obscuriim etiam hcri dixernmus, et comprehcnsi suiit in supcrbia sua , vidertint se sub
idco nd rcccntiorcs mentcs veslras cxposilioncm dis- iniquitate sua. Restabai ergo ut confiierenlur pecca-
lulcramiis. Nunc ilnque, qiioniaro iiondum fnlignl,i luni, et ille ignosccrcl qui peccantibus cesserat,
cstis in nudiendo, crigite corda ut ndjuvetis meinten- ct moricm suam donarel occisus a morluis, ct vi-
tione; nc forle in obscurilate et pcrplexiiale atiqunn- vificans niortuos. Comprctiensi sunt ergo in superbia
lnm sormo nnsier non sufficiat inleniioni vcsirse : et sua.
debctis nliqnid ct a vobis afferre, ut quod nos dicendo 5. Et ex matediclo cl mendacioannunliabuntur con-
non impleverimus, inlclligendo supplcatis. Sic ergo
posita est isla senlcnlia in incdio, ut quo jungatur ' Trcs mcliorisnotccMSS., a vivcnte.
 709 ENARRATIO1N PSALMUMLYIII. 7I0
summationes, in ira consummalionis, el non eninl. Et incudnccm facimus. Sed quia vcrax esl, cl verum
hoc difficile intelligilur , quo jungnlur ef non crunl. dixii; opmiei ut credamus datum illi esse angcluni sa- /
non eruni ? Videaraus tcxlum : taiuc, ne revelationum '
Qnid ergo supcriorem magnittidiiic extollerelur. Ecce
cumcomprelicnsi fuerinlin snperbia sua,anuunfia6uu- qtiam (imcndus cst serpcns siipcrbisc! Quid itnque
fn/'exmaledicloet tnendacioconsumtnaliones.Qu;c stuU faciuin cst istis? In peccato suo coroprchensi suiit,
consumniaiiones? Pcrfecliones : consummari cnim , quia Cbrisluin occiderunt, ct de ipsa niagiiitudinc
pcrfici cst. Aliud cst consuroniari , alitid cousunii. pcccali plus huniiliaii sunt, et majore humililaie
Cotisiimniatui*cnim quod sic tinitur ut perficialur : ciigi mcrticrunl : lioc cst, Comprchendanturin superbia
consumilur quod sic linitur ut non sit. Supcrbia non sita. El cx maletticioet mcndacioannuntiabunlur con-
pcrmiltebat liominem perfici; nihil sic impcdit perfu- summaliones: id cst, ideo magis pcrficienlur, qiia in
ctionem. tntciidnl quippc Ciiaritas Vestra patiliilum malcdiclo et nicnclacio dcprclicnsi sunt. Supeibia
ad id quod dico; ct videte malum nimis molestum , quippc cos liou pcrroillebat pcrfici : faciniis abstulit
nimis cavcndum. Qualc malum putatis? Quamdiu stipcrbiiinipcr coriim confessioucm;indiilgeiilia dele-
'exnggercm quid mali sit in superbia? Diabolus indo vil facinus per Dci roiscrationem, el ex ronlediclo et
soluin punicndiis esl. Ccrtc princeps cst omnium pcc- nicndacio anniinlinlsc sunl coiisuinmationcs: id csl,
catorum, certe seductor est ad peccandum : non ei diclunicst homini, Vidisti quidsis , sensisti quid sis ,
imputatur adtillcritim, non vinolentia, non fornicaiio, crrnsli, cxcoccniuscs , peccasli ct lapsus es, agnovisli
non rapina rcrum alicnarum; sola superbia Iapsus cst. iufirniilnlcni tuam ; supptica medico , noli libi videri
Et quoniam superbisccomcsest invidentia, tieri non sanus. Ubi cst phrcncsis tua? Ecce medicuin nccidisii,
potest ul superbus non iuvideal : cx hoc viiio, quod qucmoccidendo pcrdcrcnon poiuisti: lanicn qiianluin
supcrbiam necessario scquitur , lapsus ctiam invidit ad tc perlinuit , occidisli. Ex malediclo ct meiatucio
stanli, et dedit operam scdticerc hominem , ne illo annunliabiinlurconsummaiiones.Fecistis quod ad ma-
lcvarclur iindeilledejectus cst. Et ideosalagil vcra per- Icdiclum pcriincbat, o Judsui: Malediciusenim omnis
snadcre poccata, quia lalcm judiccm babemus ubi ob- qui penJelin litjno(Deut. xxi, 25, el Gal. m, 15). Cru-
jicerc falsa non possit.Namsiapud judicem hominem cifixistis ChrisLuni;lanquam maledictum ptilnstis.Ad-
ajjerelur cnusa nosira , qucm posset fallcre crimina- de malcdiclo mcndacium : cuslodcs ad scpnlcrum
lionibus fnlsis ; non multiiin agerel nt peccarcmus; posuistis; ut rocnlircnlur, pccuninm dedislis (Mutih.
quiajudicem fnllendo,ct innocentcs possctopprimcrc, xxvm, 12). Eccc Cliiisttts resnrrcxit : ubi cst maledi-
ct circumvcnlos ad se traduccrc, ct secum coiulc- cltim crucis quotl fecistis? ubi cst raendacitiin custo-
innari facere : nunc vero qtiia scil talem judiccm qui dum quos corrupislis?
falii noii possil, ctquia scit cum jnstiim personns nc- 6. Ex malediclocl mendacioannuntiabiinlitrconstim-
cipcre non posse; tnlcs ci vult reos pcrducerc , quos tnaliones,iuiraconsummaiionis,et non erunt, Quid est,
nceesse sit ut damiict, quia juslus est. Dat itaqueopc- in iVaconsummulionis iinnuntiabunlurconsiimmatioites?
ram ut pecccnuis sola invidcntia, qnse invidcntia ne- Est ira consummaiionis, ct est ira consumptionis.
ccsse est ut comiletur superbiam. Hoc ergo malum Nam omnis vindicia Dci ira dicittir : scd aliqiiando
superbia cst, impcdiens pcrfeclionem. Jactet crgo se ad hoc viudical Deus, ut pcrficiat; aliquando ad boc
qtiisquede diviliis, jactct de pulchritudineet de viribus vinilicat, ut dnmnci. Quomodo ad lioc vindicat,
corporis : isla cerle oninia morlnlia sunl; ridcndi ut pcrficiat? Fltigellat omnem filiiim quem reeipit
sunt qui sc de morlalibus jacianl, a quibus rcbus plc- (llebr. xu, G).Quomodoad lioc vindical, ut damiict?
rumque aut vivi dcserunlur , atit moiiui eas ncccssc Quando posuerit iinpios ad sinislram, et dixerit cis :
cst ul deseranl. lllud cst vilium capitale , quod cum Ite in igneinwicrnum,qtti paralus esl diabotoet angelis
quisque bcnc profeccril, superbia teiitalur, ut perdat ejus (Maiih. xxv, 41). Illa ira coiisumplionis cst, non
lotum quod profccit. Denique omnia vitia in malefa- consummalionis. Annunliabunlur autcm consumnia-
ctis limcnda sunt; supcrbia in benefaclis plus mc- tionesin ira consummaiionis;id est, prscdicabilur nb
tuenda esl. Non ilaque mirum quia sic est humilis Apostolis quia tibi abundavitpeccalum, superabunda-
Apostolus,ut dicat : Quandoinfirmor, lunc forlis sum. vit gratia (llom. v, 20), et pertinuit ad humiliationis
Nam hoc viiio ne ipse tcntarelur, quale sibi medica- medicinam infirmiias hominis. Hoc cogitantcs illi,
incntum dicit appositum conlra tumorem, a medico ct invcnicnlcs atque coiifitentes iniquitates suas,
qni sciret quid curaret? Ne magniludine, inquil, reve- non cruni. Quid non critnl? In superbia sua. Supra
talionumextollar, dalus est mihi slimuluscarnis mem, cnim dixcral, Comprehendanlurin sttperbiu sua. Et
angelussalanm,qui mccolaphizel.Propter quod ler Do- ex matediclo el mendacioannuntiabunlur consumma-
minumrogavi, ttl discedercla me; el dixit mihi: Sitfftcit lioncsin ira consummationis,et non erunl, utiqtie in
tibi gralia mea ; nam virltts in infirmitale perficilur supcrbia, in qua comprchensi sunl.
(II Cor. xn , 7-10). Vidcte quaesinl consummationcs. 7. Et scicnlquia Dcus dominabilurJacob , el finitim
Apostolus, doctor gcnlium, paicr fidelium pcr Evnn- lerrm. Anic enim justi sibi videbantur, quod gcns Jti-
gclium,accepil slinnilum carnis a quo colnphiznrctur. d;ca Lcgem accepcrat, quod Dei prsccepia servave-
Quis nostrum hoc diccre auderet, nisi ille confileri rat: dcmonstratur illisquia non servavit,cum in ipsis
non erubesccret? Si enim dixerimus hoc non passum Dci procceplis Christum non intellcxil, quia caeciias
fuissc Paulum ; cum ci quasi bonorcm defcrimus, cx pnrie injsracl facta cstf/rf. ix, 25). Vidcnl ct
711 S. AUGUSTINTEPISCOPI 712
ipsi Judsei quia non debent Gentes conlemnere, quos Quia et superius murmur eorum dixerat, dicenlium :
qnasi canes et peccatores putabanl: quomodo enim Quoniamquis audivil? Et lu, Domine, inquif, deride-
pariler inventi sunt in iniquitate ; ita paritcr perve- bis eos, dicenles : Quis audivil? Quare? Quia pro
nient ad salutem. Non soium ex Jttdwis, inquit Apo- nihilo habebisomnesgenlcs. Sic ct liic : Si aulem non
slolus, tierutn efiam ea;Genlibus( Rom. IX, 24). Idco saliabunlur, et mitrmurabunt.
enim lapidem quetnreprobaverunt wdificanles, hic fa- 10. [vers.il, 18.] Concludalur Psalmus. Videte
clus esl in capul anguli ( Psal. cxvn, 22), ut duos angulum exsuUantem, jam de utroque pariete gau-
jungeret in se : angulus cnim duos parietes copulat. dentem ( Ephes. n ). Superbiebanl Judaei; humi-
Judsei excelsi el magni sibi vidcbantur : Gcntcs lan- liati sunt : desperabanl Gentes; erectoesunt. Veniant
quam infirmi, lanquam pcccatorcs, tanquam daemo- ad angulum; ibi conveiiiant, ibi concurrant, ibi pacis
num servi, lanquam idolorum adoratores; et lamen osculura inveniant : de diverso veniant, sedin adver-
in ulrisque iniquilas erat. Dcmonstrati sunl et Judsci sum non veniant; illi de circumcisione , isti de proe-
peccatores; quia non est quifaciat bonum,non esl usque putio. Longe erant parietes, sed anlequam ad angu-
ad unum(Rom. ui, 12): deposucrunt superbiamet non lum venirent : in angulo aulem teneant se , et lola
inviderunt salutiGentium.quiaparemsuam el illorum jam Ecclesia ex ulroque pariele, quid dical? Ego au-
infirmilalem cognoverunl; et in angulari lapide co- tem cantabo potentiam tuam , et exsuUabomane mi-
putati simul Dominum adoraverunt. Et scient quia sericordiatua. Mane transactis tentationibus, mane
Dettsdominabilur Jocob, et finium tcrrw. Nontanlum cum nox liujus socculitransierit, mane quando jam
Judseoruro dominabitur, scd ct finium terrsc : quod Iatronum insidias et diaboli ct angeiorum ejus non
non scirent, si adliuc in superbia sua cssent; in su- expavcscimus, mane quando jam non ad luccrnam
perbia aulem sua essent, si adhuc sibi justi videren- prophelioeambulamus, sed ipsum Dei Verbum lan-
tur : ut autem sibi jusli non viderenlur, nnnuntinioe qunm solem contemplamur. Et exsuliabomanemiseri-
simt illis cx maledicto et mendacio consummaliones cordiatua. Mcritoin alio psalmo dicitur: Mane aslabo
in ira consummalionis ; quia comprehensi fnerunl in tibi, el conlemplabor (Psal. v, 5). Merito el ipsius
supcrbia sua, ex malediclo quod fecerunt, quando Domini resurrectio diluculo fuit, ut implcretur quod
Christiimocciderunt. Ecce quid fecit Dominusnoster dictuin esi in alio psatmo : Vesperedemorabitur fle-
Jesus Christus. Morluus est inter manus Jiidoeorum, tus,elin matuiino exstiltalio (Psal. xxix,6). Ad ve-
et rcdemil multiludineniGenlium : liac fustis cst san- sperara quippe discipuli morltium planxerunt Domi-
guis, hac profuil; sed convcrsis omnibns profuit; num nostrum Jesum Chrislum ; dilucuload resurgen-
quin et illi qucm occiderunt agnovcrunl, ct ab illo tem cxsullaverunt. Exsuttabo mane misericordiatua.
ipsius inlcrfeclionis ct delicti sui magni vcniam me- 11. Quiafacltts es sttsceptormeus,clrefugiummeum
ruerunt. in die tribulalionis mcw. Adjutor tneus tibi psallam,
8. [vers. 15.] Quid crgo el dc ipsis? Quod supra : quiu tu Dettssusccptormeuses. Quid cram, nisi subve-
Cont/erfenlurad vesperam: id est elsi sero, id est post nires? Quam despcralus eram, nisi cnrares? Ubi ja-
inlerfcclionem Domininostri Jesu Cluisti. Converlen- cebam, nisi advenires? Cerle ingenti vulnere peri-
tur ad vesperam; el famcm palicntur ut canes. Sed uf clilabar, sed illud vnlnus racum medicum omnipo-
cmtes, non ut oves, aut vituli : ul canes, til Gentes, lentcm requirebal. Omnipotcnli medico nihil esl in-
ut pcccalorcs; quia ct ipsi cognoverunl peccatum sanabile; non renuntial ad aliquem ' : opus est ut tu
suum qui sibi justi videbanlur. Dc qtiibus dictum est curari vclis, opus est ut nianus cjus non refugias.
in alio psalmo, Postea accekraverunl: hoc diclum cst Sed elsi nolis curari, vulnus tutim admonel ut cure-
hic, Ad vesperam.Nam ibi sic cst: Muttiplicatwsunt ris: el aversum rovocat, et rcliigientemquodammodo
infirmitaleseorum; posteaaccelertiverunl(Psal. xv, 4). ad sc redire compellit, ct attrahit. In omnibus implet
Unde acce/e/'flt)cru//(postea? Quin mulliplicatmsunl in- quod dictum est: Misericordiaejus prwvenietme. Co-
firmitateseorum : nam si sibi adhuc sani viderenlur, gilale quod dictum est, prmvenietme. Si aliquid luum
nunquam accclerarent. Quod ergo ibi dictum est, primum allulisti, et ex tuo aliquo bono primo Dei
Mulliplicalmsunt infirmilales eorum; hoc dictum cst miscricordiam mcruisti, non lc proevenit.Quando au-
hic, Comprehendanlurin snperbia sua, et ex malediclo tem vel intelligis quia proeventuses, nisi inlelligas
el mendacioannunliabuntur consummaliones in ira con- quod ail Aposlolus : Quid enim habes, quod non acce-
summalionis. Et quod ibi dictum est, Postea ac- pisti ? Si atttemaccepisli,qitidgloriaris quasi nonacce-
celeravertint; hoc dicttim est hic, Et non erunl, in peris (I Cor. iv , 7 ) ? Hoc est, Misericordiaejus prm-
superbia sua. Et scienl quia Deus dominabilur Jacob, veniet me. Denique altendens omnia bona qusecumque
et finium lerrm : et eonijer/cnlurad vesperam. Ronum babere possumus, sivc in natura, sive in instituto,
esl ergo humiliari peccatorem; et nemo est insanabi- sive in ipsa conversatione a, in fide, in spe, in clia-
lior eo qui sibi sanus videtur. Et circumibunl civita- rilale, in bonis moribus, in justilia, in limore Dei,
tem. Jam ethesterno dieexposuimuscivilalem, id est tolum nonessenisi ex illiusdonis, ita conclusit: Deus
circumslantisecivitatcm, omnes gentes. meusmisericordiamea. Non invenit implelus bonis
9. [vers. 16.] Dispergenlur ut edant: id esl, ul ltt- Dei, quid appellaret Deum suum, nisi misericordiam
crenlur alios, ut in corpus suum transforment cr.e- 1 Edd.,rentmliatalicui.AtMss.,ad aliqucm.
dentes. Si autem non saliabunlur, el murmurabunt. 2 Mss.,conversione.
7i: ENARRATIO1N PSALMUMLIX. 71JJ
suam. 0 nomcn, sub quo nemini desperandtun est! cmincnler acceplo dcbella'it cos qui in lioc titulo
Detts meus, inquil, misericordiamea. Qtiidest, miscri- commemorantur; ct iiolatus.1est Psalmi titulus iia :
cordia mea ? Si dicas, Salus mea, intelligo quia dat ln finem, pro his qui immutabunturin liluli inscriptio-
salutem; si dicas, Refugium meum, intelligo quia nem ipsi David in doctrinam,cum succenditMesojioia-
confugis ad eum; si dicas, Fortitudo mca, intelligo miamSyrim, et Syriam Sobal, et convertitJoab, ei pcr-
quia datlibi forlitudinem: Misericordiamea, quid est? cussit Edom, in valle Salinarttmduodecimmilliu. Lc-
Totum quidquid sum, de misericordia tua est. Sed gimus haecin libris Regnorum, isios omnes qtios 110-
promerui t;>,invocando te ! Ut essem, quid feci ? ut ininavit, debellalos esse a David, id cst Mesopola-
e-sem qui lc invocarem, quid cgi ? Si enim egi aliquid miam Syrioe,et Syriam Sobal, Joab , Edom (II Raj.
ul e^scin, jam eram anicquam essem. Porro si omiiino vin ). Facta sunt isla, et qucmadmodumfacla stint iia
nibil eram antequam esscm , nihil te promerui nt es- ibi conscripla sunt, ila legunlur : legat qui vult. Vc-
sem. Fecisli ut essem, et non tu fecisti ut bonus es- rumlamen sicut solet propheticus spiritus in Psalmo-
scm ? Dedistimilii ut siro, cl potuit mihi alius dare rum titulis recedere nliqunntulumab expressione re-
ul bonus sim ? Si tu miliidcdisti tit sim, cl alius mihi rum geslarum, ct aliquid dicere quod in hittoria nou
dedit ul bonus sim ; melior est illc qui mihi dcdit ut invcnilur, et binc potius admonere, non proptcr co-
bonus sim, quam ille qui milii dedit ut sim. Porro gnoscendas res gcslas esse hiijnsniodi liiulos inscri-
quia te ncmo mclior, ncino te potentior, nemo te ptos, sed proptcr futura praefiguranda; sicut dictuin
iu misericordia largior; a quo aceepi ut essem, cst quod coram Abhnclech mulavit vullum suum, ct
ab illo acccpi utbonusesscm. Deus meusmisericordia dimisit eum, et abiit ( Psal. xxxm, 1 ), cum indicct
mea. scriptura Regnorum hoc eum non fecisse coram Abi-
roelech, sed coram Achis rege (I Reg. xxi, 15) : ila
IN PSALMUM LIX et in hoc litulo invenimus aliquid, quo commonea-
ENARRATIO. mnr ad aliquid. Namque in illa narralione bellorum
SERMO ADPOPCLUM (u). fortiumque factorum regis David, ubi hi omnes quos
1. [vers. 1, 2. ] Tilutus psalmi hujus aliquantum commemoravimus, debeilali sunt, eum aliquid suc-
cendisse non legimus. Hic autem niaxime lioc posi-
prolixus esl; scd non nos tcrrcat, quia Psalmus brevis
csl. Tanquamergo aliquanlulumprolixiorem Psalmum lumest, quod ibi non est scriplum, qnia succendit
et
audierimus, sicintendanius: quoniam in nomineChri- MesopotaraiamSyriae, Syriam Sobal. Jam ergo in-
sli nulritisct nutriendis loquirour in Ecclesia Dei, nec cipiamus secundum rcrum futurarum significationes
ista discutere, ct opacitalemumbrarum in Iucemverbi
alienis a sapore istarum Litlerarum a quibus mun-
dus alienus cst, non quasi rudia vobis ista seroper revocare.
2. /// finem, qnid sit nostis : Finis enim LegisChri-
csse debcnt. Si eiiiro ea quoesoepissimeaudistis cum
slus est (Rom. x, 4). Eos qui immutantur nostis. Qui
jucundilalc in ore cogitationis ruminastis , nec obli-
vione lanquam iri ventre sepelistis; eadem ipsa re- enim, nisi qui a veteri vita in novam transeunt? Ab-
sit enim ut hic culpanda imraulatio inlelligatur. Non
cordatio vestra, et meraoiia multum nos poterit adju-
immiilatus est Adam a justilia ad iniquita-
vare, ne multum loquamur ad enodauda quasi rudi- quomodo et a deliciis ad laborem; sed quomodo mulan-
bus ea qusc jam vos nosse novimus. Ccrte illud me- tem,
tur illi, quibus dictum cst: Fuistis enimaliquandole-
niinimus soepevos audisse quod dicimus : vix est ut
nunc autem lux in Domino(Ephes. v, 8). Iiu-
in Psalmis inveniasvoccs, nisi Chrisli el Ecclesise,aut nebrw,
Christi lantum, aut Ecclesisc tanlum, quod utique ex inulantur aulem isli in tiluliinscriptionem.Nostistituli
Tilulus infixus cst super crucem Do-
parte et nos sumus. Ac pcr hoc quando voces nostras inscriptionem.
inini scriptus, Hic est rex Judworum (Matth. xxvn ,
agnoscimus, sine ailectu agnoscere non possumus: et
tanto magis delcctamur, quando indidem ' nos esse 37): mutanturin liujus tituli inscriptionem qui in re-
sentimus. David rex untis homo fuit, sed non unum gniim Cbristi transeunt a regno diaboli. Henemulan-
hominem figuravit : quando scilicet figuravil Eccle- tur in hujus lituli inscriptionem. Mutantur aulem,
siam ex multis conslantem, distenlam usque ad fines sicut sequitur, in doclrinam.Cum enim dixisset, Pro
his qui iintnulabunlurin lituli inscriptionem; addidit,
terrae; quando autem unum homincm figuravit, iltum
Davidin doclrinam : id cst, mutantur non sib),
figuravit qui est incdiator. Dei el bominum, homo ipsi
Chrislus Jcsus (I Tim. 11,5). In hoc ergo psalmo, vel sed ipsi David, ct mutaiilur in doclrinam. Non enim
in dicuntur victo- ila rcx Christus, quasi socculoregnalurus ; cum apcr-
poiius hujus psalroi litulo, quoedam
riosa David, quod fortiter fecerit debellandoquosdam te dixerii: Regnummeumnoncsl de hocmundo(Joan.
si
inimicos, et eos tribularios faciendo; quando post XVIII,36). Ergo in ejus* doctrinam iranseamus,
morlem Saiilis persecutoris sui, rcgnum illius accepit vnlumusin conscriplionem lituli commutari, non no-
manifestum in Israel. Naro el anteqnam perseculio- bis, sed ipsi David; ut qui vivunt, jam non sibi vi-
nem pateretur, rex erat, sed Deo tantum notus crat. vant, sed ci qtii prp ipsis mortuus est et resurrexit
Postca ergo jam manifesto rcgno , et evidcnter atque (II Cor. v, 15). Quando ergo nos mutaret Christus ,
' sic aliquotMss.Quidamvero, in iisdem.Al Edd., tn nisi fecisset quod dixit : Ignemvenimittereintiiunditm
idem. 1 SicRcgiusMs.AliicumEdd.,natttsest.
(a) Aliquanlopost EnarralionemsuperiorisPsalmiliabi- 8 sic Mss.AtEdd.,in cjns gratiam cl doctrinam.
'1
lus, ex n. tt.
SANCT.AUGUST.IV. (Vin(jl-trt)is.)
7is S. AUGUSTINIEPlfCOPI 716
(Luc. xn, 49)? Si crgo Chrislusvcnit miltere in mun- non proplersnporemsalis? Annescislibi essc diclum,
dum ignem, utique salubriler alque uliliter ; non Vos estis sal terrm; et, Si sal in(utuaium(uerii, tid
quomodo missurus cst mundum in ignem. Sed quo- nihilumvaiebitaliud, nisi ul (oras projiciaitir (Mr.r.h.
modo ignemin mundttm?Quonianicrgo venit igucm v, 13)? Bonum cst crgo sapientcr liiimilinri. l>a:
miticre in mundum, quoerarausjam quid sit Me- nunc nonne htimilianlur lioerctici? Noime lcgi-sci.n-
sopotamia qurc succensa esl, quid sit Syria Sobal. tra illosdaloesunl eiiam ab Iiominibus,toniia <;uis
Inlcrpreiationcs crgo nominum interrogcmussecun- divinaercgnant, qnoeillosan;e eliamconilcinuavc:aul?
dum hcbrocumcloquiuin, quo primum licec Scri- Ecco humilianiiir,cccc fuganlur, eccc perscculioiicm
piura locuta csl. Mesopolaroiamdicunt interpre- paliuntur, scd sine saporc ; pro fatuilalc, pro vanilii\
lari Elevnlam vocaiionem. Jam totus mundus vo- le. Jam enim sa) iiifaiuatuinest : ideo projcctumcst
cationc elevalus csl. Syria inlcrprelalur Sublimis. foras, ut concnlccturab honiinibus. Audiviinuslitu-
Sed illa quoc crat sublimis, inccnsa cst et humiliata: lum Psalnii ; audinniusciiani verba Psalmi.
et qucmadmodumhumiliala est quocfuernt exallata, 3. [tier,-.3.] Detts repulisii nos, el destruxisii uos.
sie cxaltctur quocfucrat liuiiiiliata.Sobal inlerprcia- Numquidillc Davidloquitur, qui pcrcussit, qni suc-
tur Vanavctusias. Gratias Cliristo qui eamsuccendit. ccndil, qui dcbcllavit; el non il!i quibtisliaicfccit, ut
Quando vctera virgulia succenduntur, virela succe- percuterentur ct repellereiUiirqui mati erant, ct rur-
dunl; ct alacrius ct uberius et viridius nova nascun- sus vivificarcnliirct rcdircnl ut boni csscnt? Islain
tur, cuni ea ignis in vclustortimsuccensionepraeees- quidemslragem fecit Davidillc manu forlis Clnirliis
scrit. Non crgo timcalur ignis Christi; fenum, nosler, eujus tiguraingcrcbal illo Iiomo; fccit isin,
consumit. Omnis cnim caro fonuin, etomnisclaritas dcdit hanc slrngem gladio suo Ct ignc suo : nnm
hominis sicut flos fcni (Isai. XL,6). Succendit ergo utrumque atlulit in liunc inundum. El, Ignem veni
isla illo ignc. Et convcrtitJoab. Joab intcrprelaiur millerein mundiim(Luc. xu, 49), habes in Evnugelio;
Inimicus. Convcrsus cst inimicus: quod vis intellige. el, Gludiumvenimilterein terrain(Matth.x,oi), habcsin
Si conversusin fugam,diaboluscst; si conversus ad Evangclio.AtlulitignemundesiicccndercliirMcsopola-
fidcin, chrislianus esl. Quomodoin fugam? Decorde miaSyrioe,clSyria Sobnl;atiulii gladiurounde percuie-
chrisliani : Princcps hujus mundi,inquit, mmcmissus rciurEdom. Jain ergo isia slrages faciaesi proplercos
cst (oras (Joan. xn, 31). Convcrsus aulcin ad Domi- qai immulanlur in liluli inscriptionem ipsi David.
num chrisiiantis, quare iniroicus conversus? Quia Audiamus ergo eorum vocem : salubrilcr pcrcussi
fulelis factus, qui fuerat inimicus. Percussil Edom. sunt, erecli loquanlur. Dicant crgo mutaii in melius,
Inlerprelalur Edom Tcrrcnus. Debuitperculiterrenus mutali in lituli inscriptionem, immut.itiin doclrinam
iste. Ulquid cnim viveret terrcnus, qui ceclestisdebet ipsi David; dicant: Deus repulisti nos, et dcsiruxisii
vivere? lnterfccla est ergo vila terrenn; vivatccelcstis. nos : iralus es, el miserlus es nostri.Deslruxisti nos,
.Sictit cnim portavimus imaginem tcrreni, portemus ut scdificaresnos ; deslruxisii nos male oedificaios,
et imaginemejus qui dc cceloest (1Cor. xv, 49). Vidc destruxisli vanam vetuslaiein, ut sit scdificniioin no-
illum interfici : Mortificaletnembra vestra qnw sunt vum hominem, sedificaliomansura in octcmum. Mc-
super terram (Coloss.m, 5). Cum autem pcrcussissct riloiratus es, etmiserluses nostri.Nonmiscrercris, nisi
Edom, percussit duodecimmillia in valle Salinarum. irascereris. Dcstruxislinos in ira lua ; scd ira ttia in
Duodecimmillia pcrfcclus est numerus, cni pcrfecto vetustatem noslram fuit, ut destruerclur velusias.
numcro ctiam duodenarius Apostolorum numcrus Scd iniscrluses noslri propier novitalcm,propter cos
dcpulalur : npn cnim frustra , nisi quia pcr tolum qui iniinutanlur in tituliinscripiionem: quia et si cx-
mundutn roittendunierat vcrbura.Vcrbum aulcm Dei terior homo noslcr corrumpilur, sed inlcrior rcnova-
boc cst in pracdi- tur de dic in diem (11Cor. IV, lti).
quod cst Chrislus, in nubibus,
catoribus verilatis. Mundus aulcin quaiuor parlibus 4. [vers.4.] Coniuiovisfi ferram, et conturbasiieam.
constat.Quatuorcjus partes notissimsesunt omnibus,et Quomodoconturbata est lcrra ? Conscientiapeccato-
sxpe in Scriptutisniemoratx: quaceliam quatuor vcnti rum. Quo imus? quo fuginius,quando ille gladiusvi-
dictaestint (Ezech. xxxvu, 9), oriens, occidcns,aqui- bratus est : Agite pamitentiam;appropinquavilenim
loet rocridies.Adonincs istas qualuor partes missum regnumcmloruin(Matlh.m, 2) ? Commovisti terram, et
est vcrbuin, ul in Tiinitate oroiics vocarentur. Duo- conturbaslieain. Sana conlritionesejus, quoniammola
dcnariuro numcrum tcr quatcrni laciunt. Meritoergo est. Non dignn esl sanari, si mola non est: sed lo-
dtiodccimraillia lerrena pcrcussa sunt; lotus mundus qucris, proedicas,roinarisde Deo, venlurum judicium
percussuscst:dc totocnim mundoelcclaest Ecclesia, non taces, praeceptumDei mones, ab his rebus non
morlilicala a lerrena vita. Quarc, i» valle Salinarum? quiescis; ct qui audit, si non timct, si non movetnr,
Vallis lwniilitas csi : salinoe saporcm significant. non est dignus sanari. Audit alius; roovetur,stimula-
Multi cnim humiliantur, scd vane et faluc: in vana tur, pcctus tundit, lacrymas fundit: Sana conlriAones
vctuslalc lutinilianlur.Palilur quis tribulalioiiempro ejus, qtioniammota esl.
pecunia, patitur tribulalionem pro honore temporali, 5. [vers.5.] Post hsec, percussolerreno, succensa
in
pnlitnr tribulationcmpro commodisvitoeliujus; pas- vetnsiate, mutato homine melius, facta luce eis qui
sufus est tribuhlioncm, cl humiliandus: quarc non tcncbroc fucrunt, scquilur quod alibi scriplum csl:
iiropicr tlcum ? quarc non propicr Clnisliim? quaro Fiti, accedcnstul servilulcmDct, sia in justilia ct limg-
717 ENARRATIOIN PSALMUMLIX. . 718
re, et prmpara animatn tuam ad tenlulionem(Eccli. (Psal. xxi, 2, 5); sed uliquc ad comnionitionem, ad-
n, 1). Prior labor ut displiceas tibi, ut peccata expu- dendo saporem dc vallc salinaruro, ut in tribulaliona
gnes ', ut muteris in melius : secundus labor, pro co noverim quid pelnm : peto nutem vitaro scternam;
quod mutaius es, ferre Iribulationes et tcntationes ergo cxaudi me, quia doxtcram luam pclo. Inlellignt
hujns socculi,et inter illas perseverare usque in fincm. crgo Charitas Veslra omnein lidelem habenlem in
Dehis ergo cum loqueretur, has significans,quid sub- corde verbuni Dei, cunt liroore timentem judicium
jungil? Oslendistiplebi tumdura : jam plebi tuoc,factoe fulurum, vivcntcm probabililer, ue de illo blasptie-
tributarioe post victoriam David. Ostendistiplebi tttw mctur nonien sancluin Domini ejus, mulla deprecari
dura. In quibus ? In perseculionibus quas pertulit Ec- secuiidum soeculum,et non exaudiri; ad vitamautem
ctesiaChristi, quando tanlus marlyrum sanguis effusus seternam semper cxaudiri. Quis enim sanitalero non
cst. Ostendisliplebi lumdura : potasti nos vinostimu- "petat, cum segroiat? Et tamcn forte adhuc segrolare
iationis. Quidcst, stimutationis? Nonperemplionis.Non ci ulile cst. Polest fieri ut hinc non exaudiaris : non
enim erat peremplio perdens, scd medicina urens. lamen exaudiris ad volunlaicm, ut cxaudiaris ad uli-
Polasli nos vinoslimulalionis. litatem. At vero cum illud pctis, ut del tibi vitam
6. [vers. 6.] Quare hoc? Dedistimeluentibusle signi- aUernam Deus, ut det tibi regnum coelorumDeus, ut
ficationem,uf fugiant a facie arcus. Per Iribulationes, det tibi ad dexteram Filii sui siare,cum venerit judi-
inquit, temporales, significastituis fugcrc ab ira ignis care tcrram ; securus esto; accipies, si modo non ac-
scmpiterni. Dicit enim apostolus Petrus : Tempus est cipis : non enim jam venit tempus ut accipias. Exau-
ut judicium incipiata domoDei. Et exhortans martyrcs diris, et nescis : quod petis agitur, elsi nescis in quo
ad tolerantiatn, cum soevirct mundus, cum slragcs a agitur. In radice res est, nondum in fructu. Salvum
perseculoribusfierent, cum longe lateque sanguis (idc- me fac dexlera lua, el exaitdi me.
lium funderetur, cum in catenis, in carccribus, in lor- 8. [vers.8.] Deus locutusest in sanctosiw. Quid li-
mentis, multa dura Christiani palerentur; nc in liis mes ne non fiat quod Deus locutus est? Si haberes
crgo duris deficerent, eos alloquitur Pelrus : Tempus aliqucm gravem amicum et sapientem, quomodo di-
esl ul judicium incipiata domo Dei; el si initiwn a no- ccres? Ille locutus cst haec, fial necesse est quod lo-
bis, qualis finis erit els qul non credunt Dei Evangetio? cuttis est : vir gravis cst, non levitate ulitur, non fa-
et si juslus vix salvus eril, peccalorel impiusubi pare- cile de sentenlia dimovetur, quod promisit fixum est.
bunl (I Pelr. IV, 17, 18)? Quid ergo futurum est in Sed lainen homo est, qui aliquando quod promisit
judicio? Arcus esl exlenlus; adhuc in ccmniinatione fncere vult, et non polest. Dc Deo non est quod tu
est, nondum in prscsenlatione. Et videtc quid sit in timeas : quia verax cst, constat; quia omnipolensest,
arcu. Nonnc sagilla in priora mittenda cst? Nervus conslat; fallere lc non polcst, babet unde faciat. Quid
lamen rctro tcndilur in conlraritim qua illa millcnda crgo timcs nc decipinris? Opus cst ut tu te non de-
est; et quanto plus ierit ejus exiensio rclrorsum, lan- cipias, et persevcrcs usque in finein, cum dalurus cst
to majore impetu illa currit in priora. Quid cst quod quod promisit. Detts locutus est in sanclo stto. In quo
dixi? Quanlo magis differtur judicium, tanto ninjorc sanclosuo ? Deuscrat in Chrislo, mundumreconcilians
iropclu vcnlurum est. Ergo el de lemporalibus tribu- sibi (II Cor. v, 19). In sancto illo, de quo alibi audi-
lationibus gralias Deo agnmus, quia dcdit plebi susc stis : Deusin sanclo via lua (Psal. LXXVI , 14). Detts
significalioncm, uf fugianl a facie arctts : ut cxcrcilati lociilttsesl in sanclo suo. Lwtttbor, et dividam Sichi-
fidelcs ejus in tribulalionibus lemporalibus, digni sint mam. Quia Deus lioc loculus cst, fiet : vox Ecclesioe
cvadercdamnalioncm ignis selcrni, quocinvenlura cst csl, Dcttslocutusesi in sanctosuo. Non verba dicit quoa
orones qui isla non crcdunt. Dedisti metiienlibusle si- Deus loculus cst; sed quoniam Detts locutusest in
gnificalionem,ul (ugiant a (aciearcus. sancto suo , nec ficri aliquid polcst, nisi quemadmo-
7. [vers. 7.] Ut eruanlur dilecti lui. Salvum me (ac dum locutus cst Dcus, consequentcr isla eveniunt:
dextera tua, et exaudi me. Dexlera lua , Dominc , sal- Lwlabor,el dividamSichimam,el convallemtabernacu-
vum me fac : ita salvum me fac, ut ad dexlcram slcm. loruin dimciiar. Sichima Humeri inlerprelanlur. Se-
Salvum tne fac dexlera lua : non salutero lcmporalem cuiiJuni hisloriam vero, Jacob rediens a Laban socero
pelo; de hac fiat voluntas lua. Ad tcropus quid nobis suo cum oninibus suis, abscondit idola in Sichima
prosit, penilus ignoramus; quid enim orcmus sicut quaa habebat de Syria, ubi diu peregrinatus, tandcm
oportet, nescimus (Rom. vm, 26) : scd salvumme fac aliquando indc vcniebat (Gen. xxxv, 4). Tabernacula
dcxlera lua, ut etsi in temporc isto Iribulniionesali- nutem fccit ibi proptcr oves suas et armenla, et ap-
quas patsar, transacta nocle omnium tribulationum pcllavit locum illum Tabernacula(Id. xxxm, 17). Et
ad dexleram inveniar interoves, non ad sinislram hsecdividam , inquit Ecclesia. Quid est hoc, dividam
inter boedos.Salvumme fac dextera lua, et cxaudime. Sichimam? Si ad hisloriam ubi abscondita sunt idola
Quia jam illtid peto quod dare vis; non vcrbis dcli- referalur, Gentcs significat. Divido Gentes. Quid est,
ctoruro meoruin clamo per diem, ut non cxaudias, ct divido? Non eiiim omniuin cst fldes (II Thess. ut, 2).
nocte1, ut non exaudias, et non ad insipienliam mihi Quid est divido? Alii crcdcnt, alii non credent: sed
tamen non timcanl qui crcdunl, inter illos qui non
1sic Mss.AtEdd.,expurges. Divisi snnt cnini nunc fide ; postea dividen-
* in Edd.deest liic,n( non cxaudias : qnodrcpetittirin credunt.
Nw, lur in jntikio, ovcs n.ddcxlcraro, hordiad sinislram
 719 S. AUCUSTLMEPiSCOPI 720
(Matth. xxv, 33). Ecce invenimus qttemadmoduniEc- h;cc fructificatiofortitudo esLcapitis mei. Caput eniin
clesia dividat Sichimam. Qnomodo dividit humcros, nieum Chrislus cst. El unde fruclificaiio foniludo
secundum nominis inlcrprelationem? Dividuntur liu- cjus? Quia nisi granum caderct in lerrani, non mul-
meri, ut alios gravcnt peccata sua, alii tollant sar- tiplicarelur, solum remaneret. Cecidit crgo iu lcrram
cinam Christi. Humeros cnim pios quacrcbat, cum Cliristus in passionc, et secuta csl fruclificnlioin rc-
diceret: Jugttm enim meum lene est, el sarcina tnea surrcclione. El Ephrwm fortitudo capitis tnci. Pcn-
levisesl (Id. xi, 30). Alia snrcina premit ct aggravat debat ct conlemncbalur : granum cral inltis, hnbcbut
te; Chrisli autem sarcina sublevat te : alia sarcina vires trahendi postseomnia (Joan. xn, 24, 52). Quo-
pondus habet; Cbristi sarcina pcnnas habet. Nam cl modo in grano numeri seminum lntcnt; abjcctuni'
avi si pennas dctralias, quasi ontis tollis; ct qno nescio quid apparct oculis, scd vis convcrlens in se
rnagis onus abstulisti, eo roagis in lerra rcmanebit. materiam et prolerens fructum abscondita cst: sic in
Quam exoncrare voluisli, jacet: non volat, quia lu- Clnisti crucc abscondila crat viiius; apparebat infir-
listi onus; rcdeat onus, et volat. Talis cst Chrisli mitas. 0 mngnum granum ! Ccrle infirmiis est pen-
sarcina. Portent illam bomincs; non sint pigri : non dcns, ccrle anle illum capul plebs illa agitavit, ccrte
attcndantur illi qui cam ferrc notunt; feranl illam qui dixerunt : Si Filius Dei esl, descendalde cruce (Mallh.
volunt, el invenient quam sit levis, quam suavis, XXVII , 40). Audi forlitudincro cjus : Quod infirmum
quam jucunda, quam rapiens in cocluniel a tcrra eri- csl Dei, fortius cst liominibus (lCor. i, 25). Mcrilo
piens 1. Dividam Sichimam, el convallemtabernaculo- tanta fructilicatio consecuta est : b:cc mca est, dicit
rum dimetiar. Forte proplcr ovcs Jacob, convallista- Ecclesia.
bernaculorum iiitelligilur gens Judxorum, cl ipsa di- 10. [vers. 10.] Juda rex meus: Moaboila spci mew.
viditur : nam transicrunt inde qui crcdidcrunt; foris Juda rcx mcus : quis Juda? Qui dc iribu Juda. Quis
reliqui remanscrunt. Juda , nisi cui dixit ipsc Jacob : Juda, le laudabunt
9. [vers. 9.] MeusestGalaad. Nominasunt ista lecta fralres lui (Gen. XLIX, 8) ? Juda rex mcus. Quid crgo
in Litteris Dei. Galaad habet inlerpretationis susevo- timenm , qunndo Jutla rcx mens dicit : Nolite timcre
cem et magni sacramenti: inlcrpretaiur cnim Acervus eos qui occiduut corpus (Matlh. x, 28)? Juda rex
teslimonii. Quantus acervus testimonii in martyiibus? tneus: Moabolla spcimew.Quarc, o//a?Quia tribula-
Meus esl Galaad : raeus est acervus leslimonii, mei lio. Quare, spei mew? Quia pra-cessit Juda rex meus.
sunl Martyres veri. Morianluraliia pro vetusla vani- Qua cnim proccessil,lu sequi quid limes ! ? Qua proe-
tate suo sine sale; numquid pertinent ad acerrum ccssit?Per tribulntiones, per anguslias, per oppro-
teslimonii? Quia et si tradidcro corpus nieum iln ut bria. Septa erat via, sed antequam transiret: poslea-
ardeam, charitalcm autem non habeam, nibil mihi quam transiit, sequerc; jani palcl via illius transitu.
prodesl (I Cor. xm, 3). Cum aulem quodam loco roo- Singularis ego sum , inquit, setl quousqueIranscam
neret Dominus dc pace rctinenda, prsemisit salem : (Psal. CXL, 10) : singulare granum, sed quondusquc
Habele, inquit, lii vobis salem, el pacem habeteinler transcnl; ciim transierit, scquetur fructificatio. Juda
vos (Marc. ix , 49). Ergo, Meus est Galaad : sed Ga- rcx meiis. Ergo quia Jiida rex meus : Moabotla spei
laad, id estacervus lcslimonii, in magna iribulalione mem. Moab inlelligitur in Gcntibus. Nala csl cnim
evidenter factus est. Tunc ignominiosa Ecclesia crat ista gcnsdcpcccato, nata csl isla gcns dc liliabus Lot
in hominibus, lunc opprobriuni illi viduocobjeciaba- qux»cum palre inebriato concubuerunl, inalcjitcntcs
tur, quia Chrisli crat, quia signum crucis iu frontc pairc (Gen. xix, 51-58). Mcliuserat ut slerilcs rcma-
portabal : nondum cral bonor; crimen erat tunc. ncrcnl, quam sic lnatrcs fiercnl. Erat autcm illa
Quando ergo non honor, scd crimen crat, tunc factus figura quoedamcorum qui male utuntur lcge. Nolile
cst acervus testiraonii; ct per acervum teslimonii di- enini attenderc quia lex in lalina lingua femininigc-
latata est charilas Cbristi; ct pcr dilatalionem cha- ncris csl; in groccamasculini cst : scd sive sit fcmi-
ritatis Chrisli occupatocsunt geiilcs. Scquitur, Et meits nini gencris in loquendo, sive masculini, non pnc-
est Manasses: quod interprctatur Oblitus. Huic eiiim scrihil vcritali loculio. Lex enim magis masculinam
diclum erat: Confusionemin perpeluumoblivisceris,et viin habct, quia regit, non regilur. Porro aulem apo-
ignominiwviduilalisluw non eris tnemor(Isai. LIV,4). stolus Paulus quid ait? Bona cst lex , si quis ea le-
Erat ergo confusio Ecclesioealiquando, quam modo gitime uiatur (I Tint. i, 8). Ul:c aiitcm fili:c Lot
oblita esl : confusionis cniin et ignoroiniaeviduitalis noii legitimc usoe sunt patre. Quomodo autcm na-
suae jam non est mcmor. Quando eiiini quoedainerat scunlur opcra bona , cuiii quisquc Icgc bene iililur :
confusio inter homines, acervus tcslimonii facltis sic nascuiilur opera mala , cum lege quisque male
erat. Modo jam nemo vel meminit illitis confusionis, utilur. Proinde male illoeutentes pa;re, hoccst male
quando ignominia erat esse chrisiianum ; jam nemo utentcs legc, gencrnverunl Moabitns; pcr IUOSsigni-
roeminit, jam omnes obliti sunt, jam meus est Ma- ficanlur opcra mala. Indc tribulaiio Ecclcsiae, inde
nasses. Et Ephrmm(orlitudo capitismei. Ephrscm Fru- olla cbiilliens. De hac olla quodam loco propbctioe
ctificalio interpreiatur. Mca, inquit, fructificatio, et dicitur : Olla succensa ab aquilone (Jerem. 1 , 13).
1 Edu*.,semimtmlatenlium, in terra jactum nescio
1 Gnlian.liber, erigens. ', quid, etc. EmendanturadaliquotMss. *
s Edd.,moriantur'mtili.Mss. vero, alii : ubi Donatisia- 2 sic aliquotJiss.At Edd.:Qv.iaenimprwcessitte, dcbes
rum pseudomartjresnolarividcniur. scqui.Qiiitltimcs'.'
721 ENARRATIO1N PSALMUMLIX. -22
Unde nisi a partibus diaboli qui dixit : Ponam sedem qui suni? Alienigcnoc, non pcrtincntes ad genus
meam ad aqiiilonem(Isai. xiv, 15)?Tribulationes ergo nieum. Subditi sunl, quia mulii adorant Christum, et
niaximoe non oriuntur adversum Ecclesiaro , nisi ab non sunt rcgnaturi cum Chrisio. Mihi Allophylisub-
eis qui lege mate utuntur. Quid ergo ? Defectura cst dili stint.
hinc Ecclesia, el propler ollam, id esl abundantiam 12. [vers. 11.] Quis deducetme in civilatemcircttm-
scandalorum, non erit perseveralura usque in finem? slantiw? Quaeest civilas circumstanlise?Si mcministis,
Nonne Juda rex illius procdixithoc ci ? Nonneait illi: jam cam commemoravi in alio psalmo, ubi diclum
Quoniam abundabiliniquilas, refrigescetcharitas mul- cst: Et circumibuntcivilatcm(a). Circumsianliocenim
lorum (Matih. xxiv, 12)? Olla bulliente charilas rc- civilas , Geiilittm circuinfusio cst; quoe circumfusio
Irigescit. Quarc non potius, o charitas , et lu contra Genliuni in roedio habebat unam gentem Judoeoruro,
ollam fervescis? An ignoras libi csse diclum , cum de colentem unum Deum : coeiera circumfusio Gentium
illa abundantia scandalorum rex tuus loquerclur : idolis supplicabat, daMiionibusscrviebat. Et mystice
Qui perseveraveritusquein finem, hic salvuseril ? Pcr- vocalncsl civitas citciimstaniiac; quin undique se Gen-
severa ergo usque in (incroconiraollam scandalorum. lcs circuinfudcraiu, ct ci circumsieierant quoecole-
Ardet olla iniquitatis, sed majoreslflaroma cliarilatis. bat iiiuim Denm. Quis dcducetme in civkatemcircum-
Noti vinci; persevera usque in finem. Quid limes slanliw?Quis, nisi Deus?Hoc vnlt dicere, quomodode-
Moabitas, opcra mala eorum qui legc male ulunlur? ducct pcr illas nubcs, dcquibus diclum est: Voxloni-
Quid enim, Juda rcx luus qui pra^cessit, nonne tnlcs irui tuiin rota (Psal. i.xxvi, 19). Rola ipsa estcivitas
perlulil? NescisJudoeos malc utendolege, Cbrislum circumstaniioe, quoedicla est rota, id esl orbis lcrra-
occidisse? Ergo spera ', et qua proocessil rex luus rum. Quis deducelmein civitalemcircumslantiw?Quis
sequere. Dic, Juda rex meus. Et ex co quia Juda rcx dcducclineiisqttein Idumwam? id est, titrcgnemeliam
meus, Moabquid factus est? Olla spei tnew, iion icrrcnis ', ut me vencrentur cliam qui dc me non
consumplionis mese. Vide in tribulalionibiis ollam sunt, qui dc me nolunt proficere.
spei; audi Aposlolum: Sed et gloriamur , inquit, /ii 13. [vers. 12.] Qttis deducelme usque in Idumwam?
tribulationibus.Ollaest jam; sed vide isiiim, si cxplicat Nonne tu, Deus, qui reptilisli nos?et non egredieris,
ollam spei. Scienlesquia Iribulaliopatienliamoperatitr, Deus, in virtiiiibus nosttis. Nonne tu nos dcduccs qui
palienlia autem probalionem, probatiospem. Si iribu- nos repulisti? Sed quare repulisli nos? Quia deslruxisti
lntio patienliam, patientia probationem , probalio nos. Quare deslruxisli nos? Quin irtttuses, elmisertus
spem, olla est auiem tribulatio quoe operatur spem; es nostri. Tu crgo dcduces qui rcpulisti, qui non egrc-
merito Moubolla spei mew. Spes atitemnon confundil. dieris Deus in virtutibus nostris, tu dcduces. Quid
Et quid ? Ferves contra ollam ? Ila plane, quia chariias esi, iwn egredicris in virlntibits nostris? Soeviturusest
Dei diffusa esi in cordibusnostris , per Spiritum sttn- mundus, conculcaliiriis cst nos mundus, futurus est
cttim qtti dalus est nobis (Rom. v, 5-5). accrvus teslimonii effuso marlyrum sanguine, et di-
11. ln Idummam extendam calceameiilummettm. ciuri sunt Pagani saovientcs: Ubi est Deus eorum
Ecclesia loquitur : Pervcniam itsquein Idummam.Soc- (Psal. LXXVIII, 10)? Tunc non cgredieris,Deus, in vir-
vianl tribulalinnes , bulliat scandalis mtindus, exten- luiibusnostris: non conlrn cos npparebis; non oslen-
dam calceamentummeum usque in Idummam; usque dcs potcntiam tuam, qualero ostendisti in David, iu
ad eos ipsos qui lerrenam vilam dcgiint (quoniani Moyse, in Jesu Nnve, quando eorum forliludini Gen-
Itltimocainlerprelalur Tcrrena); usquead ipsos, ttsque les cesscrunt, et strage facla, mngnaque reddita va-
in Idumwamexlendamcalceamentummetim. Cujus rci stitate, in terrara quam promisisli, plebem tuam in-
calceamcittum, nisi Evangclii ? Quam speciosi pcdcs duxisli. Hoc tunc non facics; non egredieris, Deus, in
eontmqtti annuniiant pacem, qui anmmliantbona (Id. vhiuiibus nostris, scd inlus opcraberis. Quid esl, non
x, 15)! cl, Calccalipedesin prwparalionemEvangeliipa- egredieris? Non apparebis. Certc cnim quando cate-
cis (Ephes.vi, 15). Prorsus, quoniam Iribulalio paiicn- nati inarlyrcs ducebanlur, quando inciudcbantur in
liam operatur, palienlia attlem probationem, probatio carccrc , quando ludibrio babendi producebantur ,
spem, olla-nonme consumcl: CharilasenimDei diffusa quando besiiis subrigebanturs quando perculicbanlur
esl in cordibusnoslris, per Spiritum sanclumqui dattis fcrro, quando ignc cremabaiilur, nonne conlemneban-
*eslnobis.Non deficiamus Evangelium procdicare, non tur lanquam dcserli.tanquam sine adjulore? Quomodo
deficiamus Dominumnmuinliare. Usque in Idumwum Deus operabatur inlus? quomodo inlus consolabalur?
exlendamcalceamentummeum.Noimc serviunl el ipsi qtiomodoeis dulccm faciebat spem vitocseleriise?quo-,
terreni? Etsi cupidilalibus lcrrenis oblignnlur, Clni- inodo non descrebal corda corum, ubi homo habilabat
stum lamen adorant. Hodie videmus , fralres , quam insileiilio.bencsi bonus, roalesiinalus?Numquid ergo
mulli terreni commitlunt pro Iucro fraudes, pro Irau- qtiia noii cgrediebaiur in virtutibus eorum,ideo dcserc-
dibus perjuria ; propler limores , sortilegos, maihc- bal? Nonne magis non egrcdicndo in virlutibus eorum,
maiicos consulunt : omncs isti Idumoci, lerreni; ct dcduxitEcclesiam usque ad Idumccam,deduxil Ecclc-
tamcn omnes isli adorant Chrislum, sub calceamenlo
ipsius sunl; jam usquc iu ldurnmamcxtendil cnlcea- 1 \liquotvss., itl es>.inregnum eliam lerrenum.
s Er.,stibjickbantur.Lov.,subigebantur.At Mss.,subrt-
roentum suum. Mihi Allophylisttbdilisunl. Allophyti,
' SicMss.At gebantnr. in
Edd., propcrtt. (a) supra, Psal.i.vm,scrm. 1, n. 15.
 723 3. AUGUSTINIEPISCOPI 724
siam usque in civitatem circumstanlioe?Si cnim bcllarc coclo, ct nicmbra adhuc laboranl in lerra : et quia la-
vcllct Ecclesia et gladio uli, viderelur pro vila prse- borant, vidclc quid dical 1.
scnti pugnare : quia vero contemnebat vitaro proe- 2. [tiers.2-4.] Exuudi, Deus, deprecalionemmeam,
sentcm , ideo factus cst acervus teslimonii dc vila inlendeorationi mew. Quis dicil? Quasi unus. Vidc si
futura. unus : A finibns lerrw ad le clamavi, dum angerelur
14. [vers. 13.] Tu crgo, Dcus, qui non ogredicris in cor meum. Jam ergo non nnus; sed ideo unus, quia
virlulibus noslris, Da nobisauxilium de itibulalione; et Cbristus unus , cujns omnes membra sumus. Nam
vana salus hominis.Eaut niiiic qui salcm ' non habenl, quis uiius hoino clamal a finibus terroc? Non clnmat
ct optent salutcni icmporalcm suis, quoccst vana vc- a finibus tcrroc , nisi bacrcditas illa , de qua diclum
luslas. Da nobis auxilium : inde da unde putabaris cst ipsi Filio : Poslula a me, cl dabo tibi genteshmre-
descrere, inde subvcni. Da nobis auxiliitmde tribula- ttitalemluam, elposscssioncmtuam terminoslerm (Psal.
tione; ct vana salus liominis. ii, 8). Hcecergo Chrisli posscssio, lwc Christi lucre-
15. [vers. 14.] In Deo fac.iemusvirtttlem, el ipse atl ditas, hoc Clnisii corpus, boecuna Christi Ecclesia,
nihilumdeducetinimicos nostros 2. Non facicmusvir- boccunitas quac nos siimus, clamal a finibus lerrae.
tuteni in gladio, non in cquis, non in loricis, non in Quid autem clamat? Quod supra dixi, Exaudi, Deut,
scutis, noii in potcnlatu cxcrcitus; non foris. Sed deprecationemmeam, inlende orationi mcw: a finibus
ubi? Inlus, ubi laiemus. Ubi intus? In Deo fucicmiis terrw ttd le clamavi. Id est, hoc ad le clamavi : a fini-
virlutem: ct quasi abjecli, el quasi conculcati, quasi bus lerrw : id est, undiquc.
«ulliiis momenli bomincs erimus, sed ipse ad nihilum 5. Sed qtiare clamavilioc? Dumangerelur cor menm.
deducet inimicosnostros. Dcniquc factum esl lioc de Oslendit se essc pcr orones gcnlcs loto orbe lerra-
inimicis nostris. Conculcati sunt marlyres : patiendo, rum 2 in mngna gloria, scd in magna tcnlalione. Nain-
pcrferendo , usque in finem pcrseverando, in Deofe- queviia noslra in hac pcregrinatione non polcsl csse
cerunt virlutem, Fecit el ipse quod sequitur : nd ni- sine tcntalionc : quia proveclus nosler per lcnlalio-
bilum deduxil inimicos eoruro. Ubi sunt modo inimici nera nostram fil, nec sibi quisquc innolcscit nisi icn-
marlyrum, nisi fortc quia modo cos cbriosi calicibus tatus , ncc polcst coronari nisi vicerit, nec polesl
persequuntur, quos tunc furiosi lapidibus perscque- vincere nisi cerlavcril, nec polest cerlare nisi inimi-
banlur? cum et tcnlalioncs habucrit. Angilur ergo istc a fini-
bus terroe clamans, sed tamen non rclinquitur. Quo-
niam nos ipsos, quod est corpus suum, voltiit proe-
IN PSALMUM LX figurarc et in illo corpore suo, in quo jam et moriuus
ENARRATIO. csl, cl rcstirrcxil, et in ccelum ascendit; ut quo
SERMO AD PLEBF.M. caput procccssit, illuc se membra secutura confidant.
nos transfigiiravit in sc, quandovoluii tenlari a
1. [rers. 1.] Considerandum cum Vcstra Cbaritate Ergo
salann (Matth. iv, 1). Modolegebatur in Evangelio
psalmum islum suscepirmis. Rrevis est; aderil Doroi-
Dominus Jesus Christus in eremo lentabalur a
nus ut sufficienLcrcx co, ct brcvilcr loquamur. Quan- quia diiibolo. Prorsus Chrislus lentabalur a diabolo. In
ttini ndjuverit ipso qui nos jtibet loqui, sic ero volcn- Clirislo
eiiim lu lcutabaris, quia Clnislus de le sibi
tibus officiosus, ul non sim lardis molcstus, ncc pati- habcbat
cis mullus, nec occupnlis oncrosus. Titulus cjus non cnrneni, dc se lihi salulem; de le sibi mor-
dc sc tibi vitam ; dc le sibi contumclias, dese
nos Icnet. Est cnim, In finem, in hymnis, ipsi David. lcm, libi honorcs; ergo de tc sibi icninlioncin, dc se libi
Jn hyinnis, iitiquc in lnudibus. In fmem,iilique in vicloriam. Si in illo nos tcnlati sumus, in illo nos
Chiistiiin. Finis enim Legis Clirislus cst, ad juslW.atn diiiboluro
supcramus. Attendis quia Chrislus lcnlalus
omni credeitti (Rom. x, 4). El ipsi David, i'.onnliiim
vcnit cx seniine i;st, ct non allcndis quia vicil? Agnoscele in illo tcn-
quam ipsum accipcrc (lciieiiius, qtti tiium, et lc in illo agnoscc vincenlem. Polcrat a se
ul
Dnvid, essel homo inicr ct
horoines, ccqnales An
in dinbolum prohibcrc : sed si non temarctur, lilii le.i-
gclis faceret hninines. Vocem nulem islo psalmo, lando vinccndi magisterium non praibcrci. Itnqne
si in membris cjus et in corporo sumus , sicul ilto
lioii mirum, si inter teniationes positus istc clainai a
cxhorlnnte prscsumerc audcnuis , noslram dcbcmus
cxlranci. Nosirnni nutcin non finibus terroc. Scd qtiare non vincitur? Inpclra e.xalm
agnosccre, non alicujus me. Jam ergo liic agnoscimus quis clnmet a fini-
sic dixi, quasi corum taiituin qni in proescntiastiinus lasti
bus terrse. Rccolamus Evangelium : Super hanc peirtnn
modo; sed nostram qui sumus per tottroi miiiiduro,
Ecclesiam meam (Id. xvi, 18). Ergo ilia
qui sumus ab oricnlc usquc in occidcnlcra. Et ul no- wdi/kabo
veritis sic esso voccm nosirnm , loquilur liic quasi clamal a finibus lerrrc, quam voluit ocdilicari supcr
unus homo : non est autem uims lionio, scd tanquam petram. Ut aulem aedificarelurEcclesia superpclram
unus unitas loquitur. In Christo atitcra nos omncs quis factus est pclra? Paulum audi diccnlcm : Peira
unus bomo; quia hujus uniiis hominis caput cst in aulcm erat Christus (1Cor. x, 4). In illo crgo rrdilicali
sumus. Proplcrca pelra illa in qua cedificali sumiis,
1 Edd., salutem. AliquotMss., salem: alludilad illnd prior percussa cst ventis, fliimine, pluvia (Malih. VII,
sarci 9, 49: nabcte, in vobis salvn, uli supra,n. 9. Coufer 1 rluresMss.,diciml.
practcreann. 2 ct 7. °-Etkl.,nonin magnagloria.Ahesl, non, a Mss.
* KonnulliMgs.,tribitltmicsnos.
725 ENARRATIO1N P5ALMUMLX. 726
24, 25), quando Chrislus a diabolo teniabalur. Eccc quam ocdificalacsl Ecclesia. Cavcs ne fcriaris n dia-
in qua firmitate le votuit slabilire. Merito non vacat bolo? Fugc ad lurrcm : nunquam lc ad illnm turrem
Voxnoslra, sed exauditur : in magua enim spe posili diabolica jacula secutura sunt; ibi stabis munilus ct
Eiimus; In pelra exallastime. fixus. Quomodo autem fugics ad turrcm ? Ne forte
4. Dedttxisti me, qttia factus es spes mea. Ille si quisque in lcnlatione positus corporalitcr quocrat
nosira spcs facius non esset, non nos deducerel. De- turrcm istam ; et curo eam non invcnerit, fatigelur,
ducit lanquam dux, et in sc ducit tanquam via, cl ad aut deficiat in tenlatione. Ante te est turris : recor-
se perducit tanquain patria. Deducit ergo nos. Undc? dare Clirislum, ct inlra in turrein. Quomodorccor-
Qnia factus est spes. nostra. Unde factus est spes daris Cbristum, utintrcsin turrem?Qiraqtiidpatcris,
noslra? Ecce sic quomodoaudislis quia tentatus est, cogila quia prior passus cst, et cogiia quo finc passus
quia pnssusest, quia resurrexit, factus est spes no- est, ut morerclur cl rcsurgeret. Talem ct tu finom
slra. Quid enim nobis dicimus quando hoeclegimus? spera qualis in illo proecessit, ct inirasti in turrem
Non cnim perdet nos Deus, propter quos Filium suum non consenticndo inimico. Si cnim conscnseiis ini-
niisit tentari, crucifigi, mori, resurgere : non enim mico, lunc ad lc pervcuit oppugnantis jaculum. Tu
verc nos despicit Deus, proplcr quos Filio proprio polius in illum jaculare tcla, quibus feriatur, quibus
non pepercit, sed pro nobis omnibus iradidit eum vincatur. Qit.i!sunt ista leln? Verbn Dei, fideslua,
(ilom. VIII,52). Sic ergo factus cst spes nostra. In spes ipsa lua, opcra bona. Non dico : Sic csto in isla
illo vides et laborem tuum, el mercedcm tuam; Ia- turre, ul vnccs ibi, ct sufficiat libi quia non ad tc
borem in passione, mercedem in resurreclione. Sic hoslis lela pcrveniunt. Age ibi aliquid ; non ccssent
ergo factus cst spes nostra. Habemus enim duas vi- manus : opcra bona tua gladii sunt interflcientesini-
tas; sed unam in qua sumus, alleram quam spera- micum.
rous. In qua sumus, nota nobis est; quam speramus, 6. [vers. 5.] Inquilimis ero in labernacutotuo ttsqiie
ignola nobis est. Tolera in qua es, et habebis quain in smcula.Videlis quia illc, de quo diximtis, est qui>
nondum habes. Quomodotoleras? Ut non vincnris a clamal. Quis noslrum cst inquilinususquc in socctila?
lcnialore. Laboribus suis, lenlalionibus, passionibus, Paucis diebus hic vivimus, ct iransimus : inqnilini
morte sua demonstravitlibi vitainChrislus in qua es; enim hic sumus, hnbitatores in ccelo crimus. lbi cs
resurreclione sua dcmonslravit libi vilam in qua cris. inquilinus, unde auditurus es vocem DominiDci tui :
Nos cnim non noveramus nisi nasci hominem ct Migra. Nam dc domoilla octernain ccelisnemo lc jii-
mori; resurgere hominemet vivere in seternum non bebit Diigrarc. Hic crgo inquilinus. Unde etiam (Iwi-
noveramus : suscepit quod noveras, et demonstravit tur in alio psalmo : Inqnilinuscgo sumapud te, ct per-
quod non noveras. Idco ergo facius est spes nostra in egriiitis,sicutomnes patresmei (Psal. xxxvm, 15). Ilic
tribulalionibus, in lentalionibus. Vide Apostolum di- ergo inqiiilini sunius; ibi Dominus nobis mansioncs
centem : Non solum aulem, sed el gloriamur, inquit, dabit oetcrnas : Multw, inquit, nia/isio/iessunl apuil
in tiibttlationibus: scienles quia ttibulalio palienliam Palrem meum(Joan. xiv, 2). Mansioncsillas non tan.
operalur, palienlia probalionem, probalio spem; spes quam inquilinis dabit, sed tanquam civibus in octer-
aulem non confundit: quoniamchuritasDei diffusa est num mansuris. Hic lamcn, fratres, quia non motlico
in cordibusnoslris per Spirilum sanclumqui dalus est tempore futura crat Ecclesiain hac lerra, scd bic erit
nobis (Id. v, 3-5). Ergo factus est ipse spcs noslra, Ecclesia tisquc in fincin sseculi : ideo bic dixil, ln-
qui dcdit nobis Spirilum sanctum : el ambulamus quilinus ero in labcrnaciiloluo usquein swcula. Sbeviat
modo ad spem; non enim arobularcmus, nisi spera- quantumlibct inimicus , oppugnet mc , insidias mihi
remus. Quidait ipse Apostolus? Quodenimvidei quis, proeparel, scandalis crcbrescat, ct facint nngi cor
quid speral? Si aulemquod non videmussperamus,per meum : inquilinuscro in labernaculoluo usqne in sw-
patkntiam exspeclamus.Et item : Spe enim salvi facli cula. Non vincetur Ecclcsia , non cradicabiliir, nec
sumus (Id. VIII,24, 25). ccdel quibuslibct lenlationibus, doncc vcniat htijiis
5. Deduxistitne, quia factus es spesmea : turris for- soeculifrois, et nos ab isla temporaliscternailla habi-
tilitdinisa facie inimici. Angitur cor meum, inquit talio suscipiat, ad quam nos deducct qui faclus cst
ista tinitas a finibusterroe, ct laboro inter lentationes spes noslra. Inquilimiscro in labernaculoluo usqitcin
et scandala: invident Pagani, quia victi sunt; insi- swcula. Si diu eris inquilinus, quasi hoc illi dicere-
aiantur haereticipalliovclali nominis chrisliani; inlus mus , laboralurus crgo cs in lerra intcr lantas lenta-
in ipsa Ecclesiavimpaliiur frumentum a palea : inter tiones : nam si paucorum dicrum hic essel Ecclesia,
hoecomnia cum angitur cor meum, clamabo a finibus cilo finirenlur lcntaioris insidix. Bene; paucorum
lcrrae. Sed non mc deserit ipse qui me exaltavit dierum vellcs essc lcnlationcs : sed quomodo cotti-
super petram, ut dcducal me usqne ad se : quin etsi gerct natos omncs, nisi diu liic essel, nisi usque in
laboro, diabolo per tot loca cl tempora et occasiones froem prolenderctiir? Noli invidere csclcris post fu-
insidjante adversus me , liic est roihi turris fortitudi- turis; noli, quiajam Irnnsisti, ponlcm miscricordioel
nis; quo cum confugero, non solum vitabo tela ini- vcllc pracciderc : sit liic usquc in socculn. Et quid dc
mici, sed ctiam in illum quoevolucro securus ipseja-
culabor. Ipsc enim Cbrisius est lurris; ipse nobis
factus est lurris a facie inimici, qui est et pelra snper 1 vox, misericordiw,abest a plerisqueMSS.
727 S. AUGUSTINIEPISCOPI 728
tcntalionibus, quoc ncccssc est ut abundent quanlo tionis. Generationis hujus et generationis futurae:
magis vcnitiut scandala? Etcnim ipse ait : Quoniam generntionis liujus quse coniparatur lunse, propler
abundabit iniquitas, refrigescet charitas multorum.Scd quod luna nascilur, crescit, perficitur, senescit ct oc-
illa Ecclesia quae clamat a finibus terroe, in his est de cidit; sic sunt generaiiones istaemortales : et gene-
quibiisseqiiilurdicens : Qui atttemperseveraverilusque rationis qua regeneramur resurgcndo, et permanebi-
in finem, hic salvtis crit (Matlh. xxiv, 12, 13). Sed nius in octerniim cura Deo, quando jam non sicut
unde perscverabis? Quaevires luocinter tanta scnn- Iiina, sed quod ait Dominus, Tuncjmh (ulgebuntsic-
daln , intcr lanlas tentationes , inler tantas pugnas? ut sol in regno Patris sui (Matlli. xui, 43). Luna enim
qtiibus viribus vincis hostcm quem non viclcs? num- figurate in Scripturis pro mutabilitate hujus morlali-
quid luis ? Ergo quia usqtie in socculaeril inquilinus laiis ponilur. Ideo ad Jericho desccndcbat ille ab Je-
iste hic, quocilli spes est ut durct? Cooperiar in veta- rusalem qui incurrit in lairones : quia Jericho civitas
menloalarttm tiiarum. Eccc qunre secmi stiinus inlcr verburo est hebrccum, et inlcrprclaliir lalnie Luna.
lanlas tcnlalioncs, donec vcnial finis sacculi, clsus- Desccndebal ergo lanquam ab iminortalitate ad mor-
cipianl nos sccculaceterna : quiacooperimur in vcla- lalilatcm : et merilo in itinere vulneratus a latroni-
menlo alarum ipsius. jEstus est socculi, scd magna bus et semivivus rclictus cst (Luc. x, 50) ille Adam,
umbra est sub alis Dei : Cooperiarin vclamcnlo ala- ex quo est lolum genus buinanum. Ergo dies super dies
ritm luarum. regis adjkies annos ejtts, usqite in diem generationis,
7. [yers. 6.] Qtioniam lu, Deus ', exaudistiorutio- gcncralionis morl.alisaccipio. Cujus generationis al-
nem meam. Quam ? A qua coepil: Exaudi, Detts, de- tcritts nienlioneiii fecisti? Cujus? audi:
precationem meam, iniende oraiioni mew : a ftnibus 9. [vers. 8.] Permanebit in wternum in conspectu
terrm ad le clamavi. Hocad tc clamavi a linibus terroc. Dei: Secundum quid, aut propterquid? Misericordiani
Ideo cooperiarin velamentoalarum titarum, quia cxutt- el veritalem ejus quis requiret ei? Dicit et alio loco :
disti deprecalionemmeam. Admonemur ergo, fratres, UniverswviwDominimisericordiaet verilas, requirenti-
non ccssare orando, quamdiu tcmpusest tentalionum. bus leslamentumejus et testimonia ejus (Psal. xxiv,
Dedisli hwreditatemlimentibusnomenliittm.Persevere- 10). Magnus sermo de verilate cl miscricordia , scd
nuis ergo in limore nominis Dei : xlcrnus Paler non brcvitatem promisimus. Brcviler accipite quid sit ve-
nos fallit. Lnborant filii, ut suscipiant parentum suo- ritas et miscricordia; quia non parvum est quod di-
ruro hoereditalem, qnibus mortuis successuri sunt ? clum cst, Universw viw Domini miserkordia et
nos non laboramus accipcre hocredilatemab illo Pa- vetilas. Miscricordia dicitur , quia non merila nostra
tre, cui non raorienti succedamus, sed cum illo in altendit Deus , sed bonitalem suam , ut peccata
ipsa hocredilalcin sclcrnum vivamus ! Dedislihwredi- nobis omnia dimitteret, et vitam oelernam promitte-
tatem timenlibusnomentuum. ret : veritas aulem, quia non fallit reddere quoepro-
8. [yers. 7.] Diessuper dies regis adjicies annos cjus. misit. Agnoscamus hic eam, et nos faciamus : ut
Ilic estergo rex cujus membra sumus. Itex Chrisius quomodo nobis Deus exhibuit misericordiam suam ct
est, caput nostrum, rex nostcr. Dedisti illi dies super veritalem sttam ; roisericordiam dimittendo peccnta
dics; non solum istos dies in isto tempore curo fine, noslrn, veritnlem exhibcndo promissa sua : sic ct nos
sed dics snpcr istos dies sine line. Habitabo, inquit, faciamus liic misericordiam ct verilatcm ; miscricor-
in domoDcmini, in tongiludinemdierum(Psal. xxn, C). diam circa infirmos, circa cgcntes, circa inimicos
Quare, in longiludinemdientm, nisi quia modo brcvi- etiam noslros; verilalem non peccando, nec adjicien-
tas est dierum? Omnis eniin res quse finem babet, do peccalum super peccatum. Quoniam qui rouliuni
brcvis cst : sed regis liujus dies super dies, ut non sibi pollicctur de raisericordia Dei, subrepit in ani-
diebus solum islis transcunlibus regnet Cliristus in muro ipsius ut faciat injustum Deum, ct putct quia
Ecclesia sua , sed regnent cum illo sancti in diebus si permanserit peccator, et nolueril recedere ab ini-
illis qui non babent finem. lbi unus dics est, et inulli quitatibus suis, veniet illc, et ibi cum posilurus est
dies siint. Quia multi dies sunl, dixi jnm, In longilu- ubi ponit servos siios qui ei obtemperant. Et jiistum
dinem dierum : quia unus dies, sic inlelligitur, /i//'us boc erit, ut ibi le ponal pcrscverantem in pcccaiis ,
tneus cs tu, ego hodie gemti le (Psal. u, 7). Untira ubi posilurus est illos qui reccsserunt a peccatis ? Sic
diem dixit liodie : sed iste dies non ponitur in medio vis injuslus esse, ut et Deum facias injustum ? Qui#
inter hcsleriium et craslinum, nec initiuro ejus (inis vis ergo convcrlere Deum ad voluntatcm luam ? Tu
est hcsierni, nee finis ejus initium crastini. Nam ct convertere ad voluntatem Dei. Quis est ergo qui hoc
anni Dei dicii suiit : Tu aulemidem ipsc es, et anni tui facit, nisi ex illis paucis, de quibtis dicitur : Qui per-
non dcficienl (Psal. ci, 28). Quomodo anni, sic dies, severaverilusquein finem, hic salvus erit (Malth. xxiv,
sic unus dies , Quidquid vis dicis de seternilate. Idco 15). Merito et bic misericordiamet verilatemejus qttis
quidquid vis dicis, quia quidquid dixcris, minus di- requiret ei? Quid est, ei? Sufficerel, guis requiret:
cis.Sed ideo nccesse cst aliquid dicas, ut.sit unde co- quare, addidit, ei, nisi quia mulii quaerunt miseri-
gites quod non potest dici. Dies super dies regis adji- cordiam ejus et verilatem disccre in libris ejus; ct
cks annos ejus, asque indiein generalionisel genera- cum didicerint, sibi vivunt, non illi; sua qua-runt,
1 t.ov., Deusmeus. Abcst,meus,ab Er. et Mss.,nec est non quce Jesu Chrisli (Philipp. u, 21); prscdicant
apud LXX. misericordiam et veritatem, ct non faciunt miserieor-
 7-29 ENARRATIOIN PSALMUMLXI. 730
di.im et verilaleni ? Sed prtcdicando illam, norunt Quidcst quod miliivclulitransilientiquocrilisIaqueos?
illaro : non enim procdicareiit illnm, nisi nossent Insultationc dejiccrc me vultis, aut seduttione deci-
ill.im. Sed qui Deuinnmat et Clnistum, in proedican- pcrc. Numquidila nicmini supra quod sum , ut obli-
dii miscricordiamel veritatem ipsius, ipse illam re- lus sim sub quo sum? iVomieDeo subjeclaerit anima
quint ei, non sibi; id est, non ut ipse habeat ex hac mea? Quaniunicumque acccdam, quanlumcumque
pricdicnlionccoromoda temporalia, sed ut prosit ascendam, qiinniuiiicumquetransiliam, sub Deo cro,
incmbris ipsius, id est fidelibus cjus, cum vcrilale non conlra Deum. Securus crgo transcendo calera,
ministrando quod novit; ut qui vivit non jam sibi quando ille roe sub se lcnct, qui est supcr omnia.
vivnl, scd ei qui pro omnibus mortuus cst (II Cor. Nonne Deo sttbjcctaerit animamea? Ab ipso cnim sa-
v , 15). Miserkordiam el verilalem ejus qttis requi- liilaremeum.Elenimipsccsl Deitsmeuselsaliitarismcns,
rel ei? susceplormetts, non moveboramplius.Scio quis supra
10. [vers.9.] Sic psattamnominiluo,Deus,in swcu- me sit, scio quispra-tendalniiscricordiamsuamscicn-
Itimswcuti,ul reddamvolamcadedie in diem.Si psal-- libusse, scio sub cujiisalarum (egmiucspcrcin : twn
lis nomini Dei, ne psallas ad lcnipus. Vis in soccu- moveboramplius. Agiiisquidcin vos , ait quibusdam,
lum soeculipsaltere ? vis in iclernum psallerc ? Rcddo transiliens cos ipsos quibus dicit : agiiis <|uideinvos
ci voia tua de die in diero. Quid est, rcdde ei vota ul niovcar, sed /zo;iveniulmiliipes sitperbitv. Kx lioc
lua de die in diero? De dic isto in illumdiem. Persc- enim fil qnod ct in ipso psnlmo sequilur , Ncc maiius
vera reddcre vota in isto die, doncc venias ad illum pcccatorumdimovealme(Psal. xxxv, 12) : cui conso-
diem : hoc est, Qui persetieratienfusguein finem, hic nal, Non moveboramplius. Ad illud cnim quod ibi
salvitserii. dicllim cst, Nec miinus peccalorumdimovealme, rc-
spondct bic , Non nwveborainplius : ad illud aulem
IN PSALMUM LXI quod ibi dicliini cst, Non veniat tnilii pes stiper-
ENARUATIO. biw, rcspondcl hic , Nonne Deo subjeclacrit anima
SEUJIO ADPLEBEM. tnea?
1. [rers. 1.] Deleclatio divinorum eloqiiioriim, ct 3. Eigo de supcriorc Ioco inunitus et lulus, cui
dulceiloinlelligendivcrbi Dei, adjuvante ipso qui dat faclus est Cominus lcfugiiim, cui est ipseDcus in lo-
suavilnlem, ut terrn nostra det fructumsuum [Psal. cuni muiiilum, rcspicit nd cnsquos transilivit, ci de-
LXXXIV, 15), et nos ad loquendum, et vos ad audicn- spiciens cos loquiliir, innquamde turri excelsa ; nnm
diimcxliorlalur. Vidco vos sinc fastidio audire , et ct lioc dictuni cst (lc co , Titrris fortiludiiiisa facic
gaudco palaio cordis vcslri, a quo id quod salubrc est inimici(Psa-t.LX, 4) : ntlcndit ergo ad eos , el dicil,
iion respuitur, sed cum nviditale pcrcipilur, ct utili- Quousqtieapponiiissupcr liominem?Insullando, op-
ler coiiliiiclur. Loquamurergo vobisct hotlie, qun:i- probria jacieiulo, insidinndo, pcrsequendo , nppoui-
iiiinDominusdonat, de isto psnlmoquem modocnn- lis super liomincmonein ; appnniiis super liomincm
Inviimis.Tilulus cjus esl, In finem, pro lditltiin, Psnl- qnniitum polcst ' fcrrc honto : scd ut fcrat homo,
tv.ttsipsi David. Jam vobis insinuatiim csse quid sit sub illo cst qui fccit hoininem. Qiiotisqneappouiiis
liliiluiii, recolo (n).Ex interpreiationo ciniii liebnerc super homiicm? Si ad lioiiiineninllcnilitis, Inlcrficitc
linguic titad nospcrvcnit, lntinediciiur IdilliunTran- omncs.Eccc apponilc, soevile, inlerficiteomues.Tan-
Mlicnseos. Transilit crgo isle qui canint quosdam, quam parieli inclinnloet maceriwimpitlsa!: inslnle,
<piosdesuper despicit. Yideanuisquousquc transilie- impeliite, qunsi ilejccltiri. Et ulii csl, Non movcbor
ril , ct quos transilieiit , ct ubi quainvis quosdnm iinipliiis? Scd quare, iVonmoveborainplius? Quia ipse
trausilicril posilus sit : dc quo spiriluali quodamct csiDeussalittarismeits,susceptormeus. Ergo hoiniius
sccuro loco inlueatur iina; non ila rcspicicns ul cn- poioslisnpponcrc oncrn s supcr Iiomincin: numquid
dai, scd ut movent' qui transilivit pigros ulseqiiantur, siipcr DCIIIII iiui Lucliirlioinincm?
et laudet locum quo Iransilicndo pervenit. lla cnim 4. Interficileomnes. Quoil(nnliirospaliuni rorporis
iste iransiliens super nliquid est, ut sub aliquo sit : iu liiio lioniinc, ubi possit iutcrfici :ib oniiiibus? Scd
iinde prius nobis insinuare voluit sub quo tutus sit, dcbcnius iiilclligcre | crsoiiani nostrnro , pen-onnm
ui illud quod transilivit, non sit superhisc sed pro- Fcclcsisc noslr.c, pcrsonam rorporis Clnisti. UIIIIS
vcrius. cnim lioiiio cum cnpiie et corporcsuo JcsusChrisius,
2. [re/s. 2-4.] In quodamergo loco munito posi- snlvnlor corporis et mcnibrn corporis , duo in carno
ttisait, NonneDeo subjicieluranima mea? Audieral una (Gen. n , 24, cf Eplies.v, 31), cl in vocc iinn, cl
ciiim, Qui se exallal, humiliabitur;el qui se humilial, in pnssionenna ; ct cuin iransiciit initpiiias, in ro-
cxaltabilur(Malth. XXIII, 12) : ct trepidus nc Irausi- quic uiia. PassioucsilnqiicChrislinnnin soIoChrislo;
liendo supcrbiret, non clatus ex his ipioeinfra cssent, iino pnssioncs Cliiisli nonnisi in Clnislo. Si ciiim
scd huroilisex eo qui a supra cssel; tanquam iniuan- Chrislum.intcllignscaptit ct corpus, pnssinncsCluisli
tibus ei ruinam invidis qui eum transilivisse dolue- nomiisi in Clnisio : si nulcm Cliiistuin intellignsso-
rant, respondit, Nonne Deo subjicietur anima meu? lum capul, passioncs Christi non in solo Clnisio. Si
1 pluresMss.,moneal. 1 TresMss.,quuntumnon
» SicaliquotMSS. Edd.vero, ex co quodsitpraessel. poteslferre.
- *icduoMss.Aliicuni Edd., apponcrehominemsuper
(a) In Psat.xxxvm,n. i. hominem.
 751 S. AUGUSTINIEPISCOPI 732
cnim passiones Chrisli in solo Cbristo, imo in solo rami naturales (Rom. xi, 21) : Quoruin ndoplio,in-
capite; undc dicit quoddnm membrum ejus Paulus quit, el lestamentael Letjisconslitulio; qitorumpatres,
apostolus, Ut suppleamquwdesunl prescurarumChristi el ex quibusChrislussecundumcarnem, qui esl super
in carne mca (Coloss.t, 24) ? Si crgo in membris omniaDeusbenediclusin swcula(Id. IX,4, 5). Exqui-
Chrisii cs , quicumquc bomo , quisquis hocc audis, btts Christussecundumcarnem,lanquam ex Sion, quia
quisquis hoccnuiic non audis (sed tarocn audis, si in //oi/iofaclusesl in ea : quia Cliiislus super omnia Deus
mcmbris Clnisli es); quidquitl patcris ab eis qui non benedklusin smcttta,quia ipsefundavileam Allissimtis.
sunt in menibris Christi, dccrnt passionibusCliristi. Ex qitibus Chrislus sccundumcarncm, filius David :
Ideo additur , quia dccral; mciisurnm implcs, noii g«i esf super omnia Dctts benediclusin swcula, Donii-
snperfundis : tanlum pateris, qiianturo cx passioni- nus David. Tota ergo illa civitas loquiiur, a sanguine
bus tuis ' iiiferendurocr.it univcrsoc passioni Chrisli, Abti jusli usque nd sanguinem Zacharia?. Inde ct
qui passus est in capilc nostro, cl pntiturin nicnibiis deinceps a sanguineJoannis, per sanguinem Aposlo-
suis, id est in nobis ipsis. Ad communem Iiancquasi lortim, pcr sanguincm mariyrum , pcr sanguinem fi-
rempublicam noslraro quisquc pro nindulo noslro delium Chrisii, una civitas loquitur , unus homo di-
cxsolvimus quod dcbcmus, et pro posscssioncvirinm cit : Qitousqueapponitis super hominem? Interftcite
nosirarum quasi canoncm pnssionum infcrimus. Pa- omnes. Videamussi dclclis, vidcamussi exstingiiitis,
riatoria plenaria passionum oinnium non crit, nisi videamus si lollilis de tcrra nomen ejus , videamus
cnm socculuinfinituro fucril. Quousqtieapponiiissuper si non populi inania meditnmini (Psal. n, 1), dicen-
hominem? Quidquidpassi siuil Propheloea sanguine tes : Quandomorietur, et peribit twmen ejus (Psat.
Abcl jusii tisqtie ad sanguincmZachnrioc(3/aff/i-xxin, XL,C). Tanquamparieli inclinalo,el macerimimpultm
55), nppositum cst supcr boininem, quia praccsse- incumbile, impellite. Audiie supra : Susceptormeits,
runt adventum incnrnationis Chrisli quscdam mcm- /IOIImoveboranipliits; quia lanquam cumulus arenoe
bra Cbristi : sicut in nascenle quodam , nonduin qni- impulsus sum ul cadcrcm , ct Dominus suscepit me
dcm proccdcntc capite, processit manus ( Gen. (Psal. cxvn, 15).
xxxvm, 27), sed lamcn capili conncctcbalur ct ma- 5. [vers. 5.] Vermnfnnieuhonoremmettm cogitavc-
nus. Nolitc ergo putare , fratres, omncs juslos qui rttnt repellere: victi dum inicrficiunl cedcntes, san-
passi sunt persccutioncm iniquorum , etiam illos qui guine iiitcrfcciorum multiplicanles fidelcs, cedcnles
venerunt missi nnie Domiui advenlum prociiunliare his ct jam non valcnlcs occiderc. Verumlamenliono-
Dominiadvenlum, non pcrtinuisseadmenibra Clirisli. rem meitmcogilavcrunl repeltere.Modoquia non po-
Absit ut non pertineat ad mcmbra Cbristi, qui pciii- lcst occidichrislianus, agilur ut exlionorclurchristia-
net ad civiialem quoc rcgcro hnbet Clirislum. Illa nus. Nunccnim lionorc Christianorumcorda (orquen-
una csl Jerusalem ccclesiis, civitnssancta : hoecuna lur impiorum : jam Juscph ille spiritualis posl vcn-
civiias unum liabct regcm. Rcx liiijus civiiaiis Chri- dilionema fratribus, post translationemde palria sua
stus est : ipse enim ei dicil, Malcr Sion, diccihonio. nd gcntcs lanquam in ^gyptum, post humiliaiidnem
Dicit ei, Maler; scd liomo. Maler cniin Sion , di- carccris, post factioncm ' falsoctestis, poslquam fa-
cct homo; el homo faclns csl in ca, c! i;;ss fundtivii cmm esl quod dc illo dicluni est, Ferrum perirans-
cam Altissimns (Psal. LXXXVI , 5). illc crgo rcx ivii animam ejus (Psal. civ, 18); jam honorificalus
ejus, qni eam fuiulavilAllissinuis; ipsc in ca lioino esl, jam non est subditus fralribus vendeniibus, scd
factus Cst huinilliinus. Ipsc crgo antc ndvcnliiroin- frumenta erogat csuricntibus (Gen. xxxvn , xxxix ,
cnrnntionis suiicprscmisitquocdaronicnibra sua, post SLI).Victi ejus humililale et castilate, incorrupiionc,
qiiic procnunlinntinse venturum venil ct ipsc, con- tcnlaticnibus , passionibus, jam eum honoralum vi-
ncxus cis. Rcfcr ad similittidincm* nasccniis illius; dcnt, ct honorem ipsius cogitant repellere. In cogi-
qitia maniis nnlccaput proccdcns, et cum capilc cst, tnlionibus quippc corum est illud, Peccator videbii:
ct stib capilc. De Clnislo cnim diclum csl, cum lau- ncquc cnim non videbit, quando non polcst civiias
darciur exccllcnlia populi primi, et dolcrcntur fracti abscondi supra monlcm constituta (Matth. v , 14).
Peccalor crgo vidcbit, el irascetur; dentibusstiis fren-
det, el tabescet (Psal. cxi, 10). Laiet in cordc, ct le-
' ' F.dd.,mensttrumimplens,tton siiperfundcns.Tanlum gilur fronte vencnum in socvientibus et indignanli-
erqo pateris qumtlumcx pussionibus suis, etc, pauloquc bus. Proptcrea et hic cogitatioucs eorum
dicit, Ho-
rost, id est innobisipsis ad commnnem hanc qitasirempu-\
blicam.Namqnisqite,clc. Tuni infra: ct pro posseviriitm norem, inquit, mcumcogilaverunlrepcllere.Non cnim
nostrunmiqitasi canonempassionnminfcrimttsparatoria audent vcrbis profcrre quod cogilanl. Optemusillis
plenaria: passionum oiiiniinnfiniinonerit,nisi, ctc.Emcn-
datiirlocusatlMss.etadnotticcolleclionemin paulum.nuoe bona, eliamsi oplant maJa*. Judica illos, Deus; deci-
cnJlcclioin Corb.Ms.ubilioro liihuilur,liabetproportione daiil a cogitationibussuis (Psal. v , 11). Quid enim
liritm : al ctctcriMss.liic,posscssione. LTrunilihetnonmi-
nus apte : quando ad innroincanonissolvcndi U abilaralio- illis mclius , quid utilius , quam ut inde cadant ubi
no possessioiium alluditAugusliiiiis. 1'orrovox,finis,abest malcslanl? ut possinl ipsi corrccli dicere, Slatuisli
s JISS.,qui loco,puraloritt,\ rseferuntquidam,parinloria,
alii, pariloiia; forlciiiciisttrtevcltrilmticujusdamnoiiicn: pcdesmeossupra pclram(Psal. xxxix, 5).
pro quo nescimusan tegcndumpttrata vero,uti legit cia-
riss.c: ligiusinoloss.,vocc, l knitria.
8 Sic[-leriqueMss.AtKr.,connc.ritseis rcfert tttl simili-
udiitem,etc. t-ov.,conncxuseis rcferl sitmlilttdinem. ite- 1 SicF.r.et Mss.AlLov.,fraclioncm.
gvisMS.Jreferle c<(,ctc 8 PieriqueMss.:oolemttstitis bene,eliamsipulttntmale.
 "'
755 1N
ENARRATIO PSALMUMLXI. 734
C. Verumlamcncogitaverv.nl hor.oremineumrepcllere. separaiio, ct alii ponautur ad dcxteram, alii ad sini-
Omnes conlra unum, an unus conlra omncs; anom- slram, dicalurque illis: Venite, benedkliPatris mei,
nes conlra omncs, an unus conlra uiuim? Inlerim cum percipite rcgnum quod vobis paralum esl ab exordio
dicit, Apponitissuper hominem; lanquam superunum: tnundi; illis autem: lle in ignem wlernum,qui para-
ct cum dicit, lnierficite omnes; quasi onroes contra tns est diabolo et angelisejus (Matlh. xxv, 34, 41).
unum : sed tamen et omnes contra omnes, quia et Christus cnim hoc dicil: Vcnife, benedictiPalris mei,
Clnisiiani omncs, sed in uno. Quid autcm illi diversi percipileregnumquod vobisparalum estab iniliomundi.
crrores inimici Christi, omnes tnnlum diccndi sunt? Rex civitatis susc, vicior supcr omnia. Illis autem ad
nonnc cl urois'' Plane audeo ct unuro diccrc : quia siuistram conslitulis lanquam civilaliiniquorum : lle,
una civitaset unn civilns, unus populus ct unus popu- inquit, inigncm wternum.Numquidseparat ab eisre-
lus, rcx et rex. Quid cst, unn civitas el una civitas? gem? Non : addidil cnim, qui paralus est did&ty?Vh>*,
Babylonia una; Jerusalem tina. Quibuslibelaliiseliam angelisejus. /^p:'"—^
royslicis nominibus appclletur, una tamcn civiias el 7. Iiilenditc, fralres, intendiie, rogo vosHbelectat*
una civitas: illa regc diabolo; isla rege Chrislo. In- cnim roe pauca adhuc Ioqui vobis de civilale IiaCj
tendo enim Evangelio quodaro loco, ct movct rae, dulci. Gloriosissima cnim dc le dicla sunt, civitas*
pulo quod et vos. Posieaquam inviiati sunt multi ad Dci (Psal. LXXXVI, 5). El si oblitus fucro tui, Jerusa-t
nuplias boni ct mali, et impletse sunt nuptise rccuin- lem, obliviscatttr mc dcxtcra mea (Psal. cxxxvi, 5).
benlium; servi enim missi, ut proeceplumcrat, invi- Dulcisest enim una patria, et vcrc una patria, sola
laverunt et bonos et matos; et ingressus est rex palria : prseter illaro quidquid nobis est, pcregrinalio
inspicere recumbcnles, et invenil hominem non lia- est.Dicamergoquodngnoscatis,quodapprobetis: com-
bentem vestem nuplialem, et ait illi quod nostis: memorabo quod nostis; non docebo quod ignoralis.
Amice,tmdehuc vcnisti, non habens vestemnupliatem? JVonprius, inquit Aposiolus, quod spiriluale csl, sed
At ille obmutuit.Et jussil ei ligari roaniis et pcdes, et quod animale; postea quod spiriluale (t Cor. xv, 4G).
projici eum in lenebras cxteriores. Levalus cst de Ideo civitas itla major octalc, quia prior nalus cst
convivio, el missus cst in pcenasnescio quis homo in Cain, ct postea Abel (Geu. iv, 1,2): sed in his ma-
lam magna lurba rccumbcntium. Sed tamcn Dominus jor servietminori (Id. xxv, 25). Illa major octate; isla
volens oslendere unum illum hominem, unum corpus inajor dignilate. Quare illa major seiale? Quia non
csse quod constat ex muJtis, ubi jussil cum projici prius quodspiriluale csl, sed quod animaie. Quare isla
foras, et miltil in debilas poenas, subjccil conlinuo : roajor dignitale? Quia major servielminori. /Edifica-
Mullienim sunt vocati, paucivero elecli (Mallh. xxn, vit autcm civiiatem Cain, sicul legimus (Id. IV, 17):
10-14). Quid est hoc? Convocasti turbas, venitingens antcquam essct ulla civilas, in primordio rerum hu-
muliiludo; annuntiasli, loctitus cs, multiplicati sunt manarum, scdificavit civilalcm Cain. Procul dubio
supcr numcrum (Psal. xxxix, G),implcloesunt nuplise inlellignsjam nalos fuissc roullos horoincs cx illis
rccumbentium; projectus est inde solus unus, et di- duobus, ct ex his quos gcnucranl, ul posscl csse aplus
cis, Mttlti enimsunl vocali, pauci vero clecli. Cur non el congruus numerus cui iiomcncivitalis imponcrelur.
polius: Omnes vocali, multi elecli, unus projectus? JEdificavitergo civitatcm Cain, ubi non erat civitas.
Si dicerct, Mulli cnim sunt vocati, et plures clecii, iEdificata est et posica Jerusalcm, regnum Dci, civi-
pauci vero rcprobi; in pnucis forle verisimiliusintelli- tas sancla, civiias Dei; et posita iu spccie quadam
geremus iintim illuro. Niincvcro dicit quod unus inde umbrocsignificaiilisfulura. Inlelligile ilaque magnum
projectus est, et subdit: Mulii enimsunl vocati,pauci roysterium, cl leneto quod praaloculussum, Non priut
vero clecli. Qui sunl clecti, nisi qui rcmanscrunt? quodspiriluale, sed quod animaie, posleaspiriluale:
Projccto uno, clecli remanserunt. Quomodo, projecto ideo ergo Cain prior ocdificavitcivitalem, ct ibi sedi-
uno de mullis, pauci clccti, nisi quia in illo uno niulti? ficavilubi iiulla erat civitas. l)t vcro a)dilicarcturJe-
Omnes qui terrcna sapiunl, orones qui fciicitalem rusalem, non ibi acdilicalaesl ubi non crat civitas, sod
tcrrennm Deo procferunl, oinnes qui sun quscrunt, non erat civilas primo quaeappcllabatur Jebus, unde Je-
quac Jesu Chrisli (Philipp. n, 21), nd unaro illam bussei. Ea cnpia, devicta, subjecta, scdificaocst nova
civilalem pertiiicnl, quocdicilur Babylonia myslice, civims lanquam deslructa vcterc; ct appellata Jcru-
ct habet regem diabolum. Omncs auiem qui ca qusc salem, Visio pacis, civitas Dei (Jos. xvm, 28). llnus-
sursum sunt sapiunt, qui ccelcslin mcdilaulur, qui quisquc ergo natus cx Adam, nondum perlinet ad
cum sollicitudine in socculovivunl ne Dcumoffendant, Jcrusalcro : porlat cnim sccum traducem iniquila-
qui cavent peccarc, quos peccanlcs non pudel confi- lis, poenamqucpcccati, dcpulalus morti; et periinet
leri, humites, inites, snncti, justi, pii, boni; omnes quodammodo ad vclereni quamdam civilatem. Sed si
ad unam civitalem perlinent, quscregcm Imbct Chri- futniTisesl in populo Dei, dcslruelur velus, et sedi-
stum. Illa cnim in lcrra quasi major cst tcmporc; non ficabitur novus. Ideo crgo Cain civitatem acdificavit
subtimilalc, non lionorc. Civilas illa prior nala; ci- ubi non erat civitas. A mortalilote cnim et a malitia
vitas isla posierior nata. Illa cnim inccepit a Cain; quisque incipil, ut fiat bonus postea. Sicut enim per
liscc ab Abcl. Hocc duo corpora sub duobus regibus inobedienliamunius liominis,peccaloresconstiiuli sunt
agentia, ad singulascivitalcs pertinenlia, adversantur mttlii; ita per obcdknliamuuius hominis, jusli consli-
sibi usque in linem sceculi,donec fiat ex commixlione tnenlur mutti (Rom.v, 19). Ei omncsin Adammorimur
 S. AUGUSTINIEPiSCOPI 736
(I Cor. xv, 22); et unusquisquc nostrum ab Adam justi cl boni, non babcntes in corde nisi gloriosissima
nalus est. Transeat ad Jerusalem ; deslructur vetus , quac'dc le dicla sunl, civilasDei (Psal. LXXXVI, 5). Et
ct Dodificabiturnovus. Tanquam devictis Jebusacis, ut quasi angariain faciunt in civitatc transitiira, et illic
ocdificeiurJerusalem, dicitur : Exuile vosveieremho- a doctoribus civitatis sancloc jubciilur servarc fidem
minein, el induite novum(Coloss. m, 9, 10). Jamque pracposilissuis, sive rcgi quttsi prmcellenli,sive duci-
a-dificnlisin Jcrusalem, ct gratioc luce fulgenlibus , bus tanquamab comissisad vindictammalorum,laudem
dicitur : Fuistis aliqtiando tenebrw; itunc tiuicmluxin verobonorum; sivc servi, ut dominis suis subdili sint
Domino(Eplies.v, 8). Mnlaergo civitas ab iuitio usque (I Pelr. n, 15, 18), ct Christiani Pngnnis; ct scrvcl
in finem currit; ct bona civilas mulationc malorum fidcmmelior dclciiori, nd tcmpus scrvilurus, in ocler-
conditur. num dominaturus. Fiiint enim ista donec transcat
S. El sunt islocduoocivitalcs pcrmixtse inlcrim ; in iniquitas (Psal. LVI,2). Jubcnltir servi ferre dominos
fine sepnrandoe: ndvcrsus se inviceiii confligenles ; iniquos cl difficilcs: civcs Babyloni:cjubentur lolerari
una pro iniquitatc, altcra pro jusliLia ; una pro vani- a civibus Jernsalcm, ct nmplius obscquioruin exhi-
tale, altcrn pro vcrilatc. Et aliquando tpsa commixtio bcntibus, quam si tivcs esscnt cx ipsa Babylonia;
temporalis facil, ut qtiidam pcrlincnles ad civiiatera lanquam implcnlibus, Qui leangariaverilmille passus,
Rabyloniam, adminislrcnt res pcriiuenies ad Jerusn- vade cum illo alia tliio (Maith. v, 41). Ilanc totam ci-
lem ; ct rursum quidam pcrlineiUcs nd Jerusaleni, vitalem dispersam, diffusam, pcrnii.xlam, nlloquilur
administrent rcs perlinciues ad Rabyloniam. Difficilc liis vcrbis el dicit : Quonsqueappouitis super lio-
aliquid promisisscvideor. Pniicnlcs cslote, donec dc- mincm? lnlerficiie omnes : ct qui foris cslis tan-
monslrelur exemplis. Omnia eiiim in veiere populo , qtinm spinsc in sepibus, aut lanquam ligna infru-
sicut scribit Apostolus, in figttra conlingcbanl eis : ctiiosa in silvis ; qiiique inlus eslis lanquaro zizanin,
scripta sunt autem ad correciionemnoslramin qnos finis vcl lanquam palca ; omncs quotquot cstis, scparali,
smculorumobvenit(1 Cor. x, 11). Respicile ergo po- pcrmixti, tolerandi, sepnrandi, intcrficiteomnes: tan-
pulum illum priinum, posiluroeliam ad significandum quamparieti inclinaloel maceriwdepulsw. Verumlamen
populum posicriorcm; et videte ibi quoedico. Fuc- honorem meuin cogilaverunlrepellere. Non dixerunl,
runt rcges magni (a) in Jcrusalcm ; notum cst; nu- sed lamen cogilaverunt.Cogifaucnonrepetlerehoiiorem
mcrantur, noininantiir. Omnes crgo iniqui civcs erant tneum.
Bnbjionix, et adroinisirabanl res Jcrusalcm : omncs 9. Cttcurrii/i sili. Rclribuebant cnim mala pro bonis
in fincm inde separandi, nonnisi ad diabolum perli- (Psal. xxxiv, 12). Illi inlcrficiebanl, illi repcllebanl;
nenl. Rursus invenimus cives dc Jcrusalcm admini- cgo cos silicham : illi honorem mciim cogitaverunt
slrasse res quasdnm pcrlinentcs ad Bnbjioninm. Nnm rcpellere; ego cos in corpns nieiim sitiebam trajice-
tres illos pucros victus miraculo Nabucliodonosor re. Bibcndo cnim quid facimus, nisi humorem foris
regni suiadminislralores fecil, clconstiluil cos supcr posilmn in mcinbra mitlimus, cl in corpus noslrum
salrapas suos ; et administrabant rcs Babylonioccivcs ducimus? IIoc fecil Moyscsin illo capite vituli. Caput
de Jerusalem (Dan. ni, 97). Respicitc nunc impleri viiuli, magnuro sacrnmentum. Caput enim viluli cor-
hoe el agi in Ecclesia, et bis lempoiibus. Omnes de pus crat impiorum, in simililudinc viluli ro.Tndiicanlis
quibus dictum est, Quwdicunt facite ; qum attlemfa- fcnum (Psal. cv, 20), lcrrena quscrcnlium : quia oui-
ciunt facere nolite, cives sunt Babjionioe, admini- nis caro feniim (Isai. XL,G). Erat crgo, ut dixi, cor-
stranles rempublicam civitatis Jcrusalein. Si enim pus impioiTim.Iratus Moyscsin igncm misit, comini-
nibil administrarenl civitalis Jcriisalcin, undc, Quw nuit, in aqua sparsit, bibcnduin populodcdit (Exod.
dicunt facite? unde, sitper catliedram Moysisedent? xxxii, 20); et ira Proplictic adiniuislralio facla cst
Rursus si cives sunt ipsius Jerusnlem qui regnnbunt prophelioe.Corpus cnini iliud in igiieniuiillilur tribu-
in icternum cum Cbrfeto, unde, Quw faciunt facere lntionum, et vcrbo Dci comminniiur. Paulntim enim
nolile (Matlh. xxni, 2, 5), nisi quia et audituri sunt, desistunt ab uuiiate corporis ejus. Sicnt enim vesli-
Recedile a me, omnes qui operaminiiniquitatem(Lttc. mcnliiiii, ita per tcmpus ahsumitiir. Et unusquisque
xiii,27) ? Notutn cstergo vobis, civesmaloecivilatisad- qui fil clirislianus, scparatur ab illo populo,et qunsi a
ministrare quosdam aclus bonoccivilatis. Videamus massa comminuitiir. Conspiraii odcriiiit; coinininuli1
si et nimc cives bonoecivilatis administrent quosdam crcdunt. Et quid jam cvidcnlius, quamquod in corpus
actus maloecivitatis. Terrena omnis respublica, quan- illud civiiatis Jeru>alcro, cujus imago crnt populiis
doque utiquc peritura ; cujus regnum transilurum Israel, pcr Bapiisniuin trajicicndi cranl homiiies?
est', cum veniet illud regnum dc quo oramus, Veniat Ideo in aqua sparsum cst, ut in polums daretur.
regnum tuum (Malth. vi, 10), et de quo prscdiclum Hoc usquc in (inero siiit iste; currit, et sitit. Mulios
esl, Et regni ejus nonetit finis (Luc. i, 53) : terrenn enini bibil; sed nunquam crit sine sili. Inde estcnim,
ergo respublica habet cives noslros administranles rcs Silio, mulier, da mihibibere(Joan. IV, 7). Samaritniia
ejus. Quam multi enim fideles, quam multi boni et illaad puleum siiicntcm Dominumsensit, et a siiicn-
magistralus sunt in civitatibus suis, et judiccs sonl, tc satiala est : scnsit prior ilta silicnlem, ui biberet
ct duces sunt, el comites sunt, el reges sunl ? Omnes 1 rlerique Kss.,minulalimcredunl.
1 Edd.,cujusregnumtransiloriumest:>iss.,iransiturum. 2 PluresMss.,«I potumdaretur. Quidam: ttl poltddttrc-
(a) Forte, rnali. tttr.
757 ENARRATiO1N PSALMUMLXI. 73S
ille credenlem. Ei in cruce positus, Sitio, dixit (Joan. transilivi ut exlollar et cadam : Deo subjicieluranima
xix, 28); quamvis illi non hoc dederintquod sitiebal. tnea : quoniamab ipso est palienliamea. Quaepalienlia
Ipsos enim illc silicbat: at illi acctum dedcrunt; non inler lanla scandala, nisi quia si id quod non vidcinus
vinumnovuinquoimplenlurulresiiovi(Mafl/i. IX,17), speramus, pcr pafieniiam exspeciamus (Rom. vm,
sed vinum velus, sed male velus. Dicitur eniin et ace» 25) ? Venit dolor nieus ; veniei et requies mea : vc-
tum vctus •, velcres bomines de quibus dictum cst, nit tribulatio mea ; veniet ct purgatio mea. Numquid-
Non enimest illis commutulio(Fsal. LIV,20),ulcvcr- nam lucet aurum in fornace aurificis? In nionili
sis JebusseisscdificareturJerusalcm (II Rcg. v, G). lucebil, inornaroento lucebit : palinlur tamen forna-
10. Sic et corpus capitis lrojus usquc in fiiiem ab cem, ut purgatuma sordibus venint ad luccm. Fornax
inilio currit in siti. El quasi ci dicerctur, Quid in si- ista ; ibi palea, ibi aurum, ibi ignis, ad hanc flat au-
ti? qnid libidecst, o corpus Christi, o Ecclcsia Clni- rifex : in fornaceardet palea, etpurgaluraururo ; illa
sli? in lanlo honore, in tanta suhlimitale, in lania in cinerem vertitur, a sordibus illud cxuitur. Fornax
celsiludine etiam ct in hoc sscculo consliluia, quid mundus, palea iniqui, aurum justi, ignis tribulatio,
tibi deest? Implelur de te quod prscdictnmcst, Atlo- aurifexDeus: quod vult ergo aurifex, facio ; ubi me po-
rabunt eutn omnes reges terrw ; omnes genlcsscrvie.nt nitariifcx.lolero :jubcor egotolerare, novit ille pur-
illi (Psal. LXXI,11). Quid crgo silis? quid sitis? innlis garc. Ardcnt licet palea ad inccndcndum me, cl quasi
populisnon satiaris ? Quos populos dicis ? Ore suo bc- consiiniendumme: illa in cinercm vcrtilur, ego sor-
nedicebanl, et corde suo malediccbant.Multi vocati, dibus carco. Quare ? Quia Deo subjicieluranima mea:
pauci autem elecli (Malth. xxn, 14). Mulicr fiuxum qtioniamab ipsoesl palienliamea.
sanguinis pa(iens, veslis cjus fimbriam leligil, ct <a- 12. [vers.7.] Quis esl tibi iste, a quo est patienlia
nala est: et cum mirarclurDominuslaiigenlcm, quod lua ? Quoniamipse esl Deus meuset salutaris meus,
de se senserat cxisse virtulem, scilicet ad sanandam susceplormeus, non emigrabo.Quoniamipse esl Dcus
mulicrem, dixit, Quis me teligit? Et admirati discipu- tncus; ergo vocat me : cf salularis meus; ergo juslifi-
li : Turbwte compiiimtnl,el dicis, Quis me leligit? Et cat mc : el susceplor metts; crgo glorificat roe. Hic
ille : Tetigit i/ie aliquis (Marc. v, 2o-31). Tanquam cnim vocor et justificor, ibi aulem glorificor; et inde
dicerel: Una lctigit; turbocpremunt. Qui solcmniia- ubi glorificor, non emigrabo.Neque cnim in peregri-
libus Jerusalcm implcnt Ecclesias , solcuinilatibus naiionc mea remancbo : cst hic undc emigrcm ; scd
Babylonioeimplenl theatra : et tamen serviunt, liono- veniam unde non emigrabo. Nam inquilinus ego suai
rant, obsequunitir, non solum ipsi qui portaut sacra- npud te in lerra, sicut omnes palrcs mei (Psal. xxxviu,
menm Cliristi, et oderunt prxcepta Christi, vcrura 15). Ergo ab inquilinaiu migrabo; de domo ccelesti
etiain illi qui nec sacramenta ipsa porlant, Pagani non emigrabo.
licet sint, Judsei licct sint; honorant, laudant, prse- 13. [vers. 8.] In Deo salutare meunt, et gloria mea,
dicanl, sed ore suo benedicebant.Non attendo ad os; Salvus ero in Deo ; gloriosus ero in Deo: non enim
novit illc qni roe insiruxit, cordesuo maledicebant.Ibi laiilum salvus, sed etgloriosus ;salvus, quia justus ex
lnalediccbant, ubi honorem mcura cogitavcrunt rc- impio, ab illo justificalus (Rom. IV, 5); gloriosus au-
pcllerc. tcro, quia non soluro justificatus, sed eliaro honorili-
11. [vers. 6.] Quid tu, o Idilhun,corpus Cliristi, catus. Etenim guosprmdeslinavit,illos el vocavit.Yo-
transiliens cos ? Quid tu inler hoecomnia? quid tu? cans cosquid fecit hic? Quosvocavit,ipsosel jttstifica-
deficies? non pcrseverabis usquein (incm? non au- vit; quosatttemjuslificavil,ipsoset glorificavit(Id. vm,
dics, Q«i perseveraverilttsquein finem, hic salvus erit, 50). Justificatioergo ad salutem perlinet, glorificalio
qiininvisquoniam*abundatiniquitas, refrigcscelchari- ad honorem. Quia glorificalio ad honorein pertinei,
tas tnultorum(Matlh. xxiv, 15, 12)? Et ubi cst quod dispulare non opus est. Quia justificatio pcrtinet ad
transilisli cos? ubi cst quod conversatio tua in coelis salutem, quocramusaliquoddocumenluro. Ecceoccur-
cst (Philipp. III, 20) ? llli aulem inhocrentlerrcnis; ril ex Evangclio : erant qui sibi videbanlur justi, ct
tanquam terrigenre sapiunt terram, et sunt lcrrn, rcprehendebant Dominum,quod admittebat ad convi-
serpentis cibus. Quid lu inler haec? Verumtnmcn vium peccatores, et cum publicanis et peccatoribus
qunmvisbaecfaciant, quamvis hacc cogilcnt, qnamvis convescebalur : lalibus itnquc stiperbicnlibus, forti-
impellanl, quamvis quasi inclinalo instent, quamvis bus icrroc valde clevatis, multum de sua sanilate
jam erectutn scntinni, ct honorem meuni rcpellerc glorianlibus, quam pulabant, non quam tenebanl,
icogitenl; quamvis ore suo bcnedicant el corde suo quid respondit Dominus? Non csl opus sanis medicus,
roaledicant; quamvis insidientur ubi possunt, calu- sed male habentibus.Quos dicit sanos ?quos dicilroale
mnientur ubipossunt :VerumtamenDeosubjicieturani- habentes ? Sequitur, et dicit: Non venivocarejuslos
ma mea. Et quis tanta toleret, vel aperta bclla, vel sed peccatoresin pwnitentiam(Matlh. ix, 12,13). Ap-
occultas insidias? quis tanta toleret inter aperlos pellavit ergo sanos juslos; non quia Pbarisoei hoc
hostes, inter falsosfrntres ?quis tanta toleret ? Numquid erant, sed quia hoc se esse arbitrabantur ; et ideo su-
homo? etsi homo, numquid a seipso homo? Non sic pcrbiebant, et roedicum scgrotanlibiisinvidebant, C
plus xgrotanles medicum occidebaul. Appellavit la-
1 SicMss.At Edd.,ef malmnvelus.Dicitur cnim et vi- men sanos
numvelus. justos, oegrotantes peccatores. Ut ergo
1 sic Mss.At Edd.,quoniamquamvis. justificarcr, ait istc transilicns, ab ipso mihi cst; cl ui
759 S. AUGU3TINIEPISCOPI 740
glorificcr, ab ipso niilii est : ln Deosalutare meitmet Filii hominum, usquequo graves corde? Filii homi-
gloria mea. Salutare meum, ut snlvus sim; tjloriamea, niini vani, filii hoininum mendnccs; filii hominuni,
ut honoratus sim. Iloc tunc : modo quid? Deusauxi- utquid diligitis vanitatera, ct quocrilis mcndacium
lii mei, cl spes mea in Deo : donec pcrveniam ad per- (1'sal. iv, 5)? Cum niiseratione ista dicitc, atque sa-
fcctamjusiificaiionemet salulein. Spe enimsalvifacti piLe. Si transilivistis, si diligitis iniroicosvcsiros, si
sumus: spcs aulem qitrn videlur, non esl spes (Itom. (leslrucro cupilis nt adificctis, si cum amatis qui ju-'
viu, 24). Doncc vcniam nd illain glorificnlioncm, ubi dicat in genlibus, ct icplel ruinas (Psal. cix, 6); ila
justi fulgebunt in rcgiioPnlrissui lanquam sol (Matih. bis ista (licitc , non odio habcntcs , non malum pro
xui, 43). Inlcrim nunc intcr tcnlaiioncs, inler ini- mnlo rcddcnlcs ( Rom. xu, 17 ). Mcndaccsftlii homi-
quitatcs, inter scandaln, inlor npcrtns oppugnnlioncs num in slalcris, ut dccipiant ipsi de vanitale in tmum.
cl subdolns locutiones, inlcr cos qui ore suo bcnedi- Ccrtc roulti siint: ecce est illc unus, unus ille qui
cunl, et corde suo malcdicunl, inter cos qui lionorcm projeclus esl dc lurba convivanlium (Matth.xxw, 13).
mcum cogilanl repcllcrc, quid liic? Deusauxiliitnei : Conspirani, omncs temporalia quserunt, quique car-
dat enim anxiliuroccrlanlibus. Conira quos ccrlanti- nalcs carnalia, ct in fuluru.ii pcraiil quicumquespc-
bus ? Non esl nobiscoltuctalioadversuscarnem ct san- rant : ctsi de opiiiionum varielate in diversum, de
guinem; sed adversusprincipatus et poteslates(Ephcs. vanilalRlauien in iromn sunt. Diversiquidcm crrores
vi, 12). Deus crgo anxilii mci, cl spcs meain Deo. "t mulliformcs, cl rcgnum adversum se dirisum non
Spes, quamdiu noudum cst quoil proniissuraest, et slabit (/</. xn , 2,'i) : scd simiiis omnibus voluntas
credilur quod nondum vidctur ; ciini auleni vcnerit, vana ct nicndax, perlinens ad unum rcgem, cum quo
crit salvalio et glorificaiio : non lamcn, dum illa dif- in igiicm oclernumproccipilandacst (Id. xxv, 41 ) :
fcruntur, descrimur; Deus enim auxilii mei,etspes Jpsi de vanitalein unum.
mcain Dco. i- 16. [ «crs. 11.] Et illos videto quia sitit; vidctc
14. [vers. 9.] Sperale in eum, ow//e concitiumplc- quia currit in siti. Converlit ergo se ad illos, siiiens
bis. fmilamini Idilhun ; transililc inimicos vcstros : cos : Nolite spernre super iniquitalem. Nam spes mea
rcpugnaiitcs vobis, resislcnles itineri vestro, odio vos ' in Dcoest. Nolite sperare super iniquilalem, Vos qui
habcntcs transilite. Sperale iu eum, omne concilium non vultis accedcrc et Iransilire , nolitesperare super
plebis; effundite coram illo corda veslra. Nolite ce-j iniquitalem. Ego cnim qui transilivi, spes mca in
dcre ' eis qui dicunt vobis: Ubi est Deus vesler? Dco: et nuinquid iniquitas csl apud Deum (Rom. ix,
Faclm sunt, inquit, mihi lacnjmw mew panis die ac ; 14)? Nolite sperare super imquiiutem.IIoc faciamus,
nocle, dum dicitur mihi quotidie: Ubi est Deus tuus? illud faciamus, illud cogitemus, sic insidias compona-
Scd quid ibi dicit? ilmc meditalussum, ct effudisupcr iiius; dc vanitate in unum. Tu silis : qui conlra te
me animammeam (Psal. XLI, 4, 5). Commemoralus isln cogilant *, ab cis quos bibis produntiir. Nolile
sum quod audio, Ubi esl Deus luus? mcmoratus sum sperare super iniquilatem.Yana cst iniquilas, nibil est
haec, el cffudi supcr me animam tneam. Quoerens iniquiins; potcns non cst nisi justitia. Occnllari po-
Dcum mcum, effudi super mc animam meam , ut il-1 tcst ad tempiis vcritas; vinci non polcst. Florerc po-
lum allingerem; non in me rcmansi. Ergo, Sperate tcst ad tcropus iniquiias, perroanerc non polcst.
in etim, omne concitium plebis. Effunditecoram illo Nolite spe tire super iniquilatcm; ct in rapinam ne
corda veslra: deprecando, confilendo, sperando. No-j conctt]>iscalis. Non cs dives, et rnpcrc vis? Quid in-
lilc corda vcslra rctincrc inirn cordn vestra : Effun-] vcnis? qnid perdis? 0 lucra damnosa! Invcnis pecu-
dite coram illo cordaveslra.Non pcvit qtiod effirodiiis.i niani; pcrtlis jtisiiliam. In rapinam ne concupiscalis.
llle enim susceplortneus. Si suscipit, quid timcs ef-^ Pnupcr suni, non babco. Idco rapcre vis ? Quid rn-
fundere? Jacta in Dominumctiram luam (Psul. LIV,* pias, vidos : n quo rapiaris, non vidcs? Ncscis cir-
23), cl spera in eiim. Effundile coramillo cordaves-'; cuirc inimicum tanquam lconem rugientem, et quoe-
Ira : Deus adjutor noster. Quid limelis inter susurro-J rcntcm quid rapiat (I Pefr. v, 8)? Prseda illa quam
ncs, delraclorcs Dco odibiles ( Rom. i, 29, 30); ubi vis rnpere, in muscipula est: lenes, et lcneris. In ra-
possunt palam oppugnantes, ubi non possunl occultc; ninamergo ne concupiscas,o paupcr! sed concupiscein
insidiantcs; falso laudanles, vere inimicanlcs? inlcr Deum qui prscslat nobis omnia abundanter ad fruen-
cos quid timelis? Detts adjuior nosler. An oemulanlur lum (I Tim. vi, 17 ). Pascet le qui fecit te. Qui pa-
Dcum? Numquid fortiorcs illo sunl? Detts adjutor . scit lalronem, non pascet innocenlcra? Pascet te qui
noster; sccuri estote. Si Deus pro nobis, quis contra solem suum oriri facit super bonos et malos, et pluit
nos (/(/. vni, 31)? Effunditecoram illo corda vestra,' super juslos et injuslos (Mailh. v, 45). Si pascit
transilicntes ad eum, lcvanles animas vestras : Detts lamnandos, non pascet liberandos? Ergo in rapinam
adjulor noster. | loli concupiscerc. Dictum est lioc pauperi, fortassis
15. [vers. 10.] Et jam constiluli in loco munito ,' liquid de ncccssiiatc rapturo. Dives procedat : Non
in lurri forlitudinis a facic inimici , miseramini eos' abco ego, inquil, ncccssitatem rapiendi : nihil milii
quos timebatis: currcrc eniro debelis in sili. Despiciie 1ecst; abundant omnia. Et lu audi: Divitimsi fluantJ,
ergo illos jam in illo loco constiluti, CLdicile : Ve- te appoiiatiscor. Ille non babet; islc habet: ille non
rumfanientiani fitii hominum,mendacesfidi hominum. » Mss.pleiiquc: Tnsili qiticontraisla cogitant. .<
' ;<:<i..:,.:,:(. ! Mss.,ccJcrc, » Aliqiioi\;.>s.,nffiiumi.
741 ENARRATIOIN PSALMUMLXI. 742
quserat rapere quod non habet; isle non apponat cor Nonnc idein ipse locutus est ad Cain, ad Noe, ad
in eo quod habet. Diviiim si fluant, id est, si exun- Abraharo, ad Isaac, ad Jacob, ad Prophelas omnes,
dent, tanquam dc fonte currant. Ne apponatis cor : cl ad Moysen? Unus erat Moyscs; ct quolies ad euin
noli de te prsesumere, noli ibi te iigerc : cerle vel hoc loculus esl Deus? Ecce eliaro uniiion seroel, scdstc-
time, Divitiwsi ftuant. Non vides quia si ibi cor po- pius locutus csl Dcus. Deinde locutus est ad Filium
sueris, et lu flues? Dives es, et ecce jam non concu- hic positum : Tu es Filius meus dileclus ( Malth. iu,
piscis adliuc liabere, quia multa habcs : audi, Prw- 17 ). Locutus est Deus Apostolis, locutus cslomnibus
cipe divilibusliujus tnundinon superbesupere. Et quid sanctis, ctiamsi non vocesonanleper ntibem, in cordc
esl, Ne apponalis cor ? Neque sperare in incerto divi- lanicn ubi ipse magistcr est. Unde illc dicit : Aiidiani
liarum (1 Tim. vi, 17). Ergo, Diviliwsi flitant, ne ap- quid loqualur in me Dominus Deus, quoniam loquetur
ponatis cor, nc in diviliis confidntis, non piocsumaiis, pacem populosuo ( Psal. LXX.XIV, 9 ). Quid est ergo,
non spcretis; ne dicattir : Ecce homoqui non posuit Scmel locittus csl Deus? Multuin Iransiliverat isle, ut
Deum adjttlorem suum; sed speravit in mulliludine pcrvenirct illuc, ubi semel toculus est Deus. Ecce
diviliarttmsttarum, et prwvalidlin vanilalesua (Psal. broviter di.xi Cbarilati Vestroe. Itic inter homines,
LI, 9). Ergo, vani filii hominum, mendaces filii liomi- hominibus sscpc, nuiltis modis, multis parlibus, per
num, nequc rapialis, neqiic si fluant divilioc,cor ap- ronltforiiicm crcaiuratn locutus est Deus: apud se
ponalis; non jam vanilatcm diligalis, ct incndncium seiiiel Dcus loctitus est, quia unum Yerbum gcnuit
qusernlis. Rcntus enim cujus est DoniinusDeus spcs Deiis. Isle ergo Idiihun Iransiliens eos, transiliverat
ejus, et non respcxit in vanitates et insanias mcnda- acie iiientis forti, ct valida,etprocfidenti, transiliverat
ccs (Psal. xxxix, 5). Decipcre vullis, fraudem vultis terram, et quidquid in terra cst; acrem, nubesomnes
facere; quid affcrlis ut decipiatis? Stateras dolosas. cx qtiibus locutus cst Deus inulta, et ssepe, et multis :
Mendaces enim, inquit, filii hominumin staleris, ut 'transilivcrat cliaro omnes Angelos acie fidci. Erat
decipianl profercndo slaleras dolosas. Falso cxamine cnim iste transitiens non conlentus lerrenis, sed
fallitis inlucnles : nescitis alium csse qui appcndit, velut aquila vulnnsprsclcrvectusomnein nebulam qua
alium qui de pondcre judicat ? Non videt cui lu ap- tcgitur onmis lerra. Dicit cniro Sapientia : Et nebula
pendis; sed vidct qui le cl ipsum appendit. Ergo non texi omnemtcrram ( Eccli. xxiv, 0). Pervenit ad ali-
fraudem, non rapinam concupiscatis; non in liis quid liquidum, uuivcrsnin transilicns crealuram, ct
quoehabetis spem ponaiis : monui, proedixi, ait islc quscrens Dciini, etcffundcns super se animam suam;
Idilhnn. pcrvcnit ad priucipium, ei Vcrbum Deuin apud Dcum;
17. [uers. 12,15.] Quid sequilur? Semii loculus ct invenit unius Pairis uiiiim Verbum; et vidit
quia
est Detts, duo hwc audivi; quoniam potestas Dei est, cl scrael loculus cst Deus ; vidit Verbum per quod facla
tibi, Doinine, misericordia : quia m reddes imicuique siint omnia (Joan. i, 5), ct in quo simul sunt omnia,
secundur\opera sua. Dixit Idithun, sonuil de alto, quo non diversn, non scparala, non ina:qualia. Non cnim
transilivit; audivit ibi quiddam, ct dixit nobis : sed Dcus quod per Vcrburo facicbat, ipsc non novcrat ;
aliquanlum in hoc quod nobis dixit pcrlurbor, fra- si niitcm quod facicbal noverat, in illo eral anlequam
tres; et donec vobiscum parlicipem, vcl pciiurbntio- liiTel qtitid ficbat. Si cniin non in illo erat quod ficbat
nem, vet nliquam respirationem meain, intentos vos anieqiiam fiebnt, ubi novcral quod faciebat ? Non enim
volo. Eteniro Psalmum ad lerminum duximus adju- polcs Dcriin diccre ignorata fccisse. Scivit itaquc
vante Domino : post hoecquoedicluri sumus, non rc- Dcus quod fccit. Et ubi scivit anlcquam facerct, si
stni aliquid quod de hoc ttllerius cxponamus. Ilaque sciii nisi facia non possunt? Scd a factis sciri nisi
adnilimini mccum, utrum possimus inlelligcrc hoc : nnie facia niui possunt; a to scilicet, ab hominc in
ct si non potuero, et intclligit aliquis vcslrmn quod imo fnclo, ct in imo posito: anlcquam autem fiereiit
cgo non possum; gaudebo polius qunm invidebo. litc omuia, scicbantur ab illo a quo facla sunt, et
Omnino invesligare difficileest quemadmodum posi- quod scivit fecit. Ergo in Verbo illo per quod fecit
/umsit prius, Semelloculusest Deas; deinde cum ille oninia, antequam ficreut eranl omnia; el cum facta
semel loctilus esl, ego duo audivi. Si enim dicerel , sunt, ibi sunt oronia : sed aliter bic, aliler ibi; aliter
Semel locutus est Deus, unum lioc audivi; videbalur in propria naiura in qua facla sunt, aliler in arie
per
ut
partem quocstionishujus ampulavisse, lantiimmodo qunin fncta sunt. Quis boc explicet ? Conari possu-
quoereremusquid sit, Semel loculus esl Deus. Niuic miis : ite cuni Idiihun, et videte. , -\
vero qusesiluri sumus, et quid sit, Semet locutus est 19. Jam ergo, ut poluimus, diximus quotnodo
Deus; et quid sit, duo hmcaudivi, cum seniel ille lo- scmel loculusest Deus : vidcamus quomodo duo hsec
cultis sit. audivit, Dtto hac audivi. Forlc non est consequens, ut
18. Semel locutus esi Qeus. Quid dicis, Iditliun? sola duo hoccaudieiit : sed, duo hwc, inquit, audivi;
Si ttt loqueris qui transilivisti eos : Semet loculus quxdam duo quoenobis opus esl ut dicantur, audivit.
est? Ego Scripiuram aliam consulo, et dicit mihi: Audivit forle alia multa ; sed non opus est ea dici
Mullis pariibus, et multis modis olim Detts loculus nobis. Ait enim et Dominus : Multa habeovobis di-
:sl patribus in Prophelis ( Hebr. i, 1). Quid est, cere ; scd non polestisilla portare modo(ld. xvi, 12).
St'/n<:/locuius csl Deus? Nonnc illc cst Dcus, qui in Quid cst crgo, Duo Itwc audivi ? Ilnccduo quocvobis
primordio geuerh *iumani lorutus csi ad Adam? dicturus suni, non a mc vobis dico, scd qtisc audivl
 713 S. AUGUSTIMEPISCOPI 7i4
dico. Semel loculus est Devs: uniim Verbuin hnbet hnbes enim misericordissimumSalvalorcm. Tantuin
unigenilumDeiim.In illo Verbo suntoiiinia, qnin pcr pcrniitiilur ille teniare qiiaiitiim libi prodo.il,ulcxcr-
Vcrbumfncta sunt omnia. Unum Vcrbum linbct, ubi ccaris, ut probcris; ut qui te ucscicbns, a lc ipso in-
onincs llicsauri sapientiocct scientiicabscouditi ( Co- veniaris. Nnm ubi, vel untlc, nisi dc bac Dci pole-
loss. li, 5). Unum Verbum bnbct; semel loctilus est slale, ct niiscricordiascruri cssc dcbcmus, sccunduni
Dcus. Ditolimc,quoevobis diclurus suni. ibi tindivi; illain aposlolicnmsciitcntinm : Fidetis Deus, qui non
nonex inc Ioquor , non cx nie dico : ad boc pertinel permiltit vos lentari super id quotlpoleslis( I Cor. x,
attdivi. Amicusaulem sponsi stat cl audil cum ( Joau. 13)?
I III,29), ut veriim loqualur. Audit eniin cum, nc 21. Ergo, PolcslasDeicsl : Non esl enim poteslas
toquendo inendaciumde suo loqualur (ld. VIII,44 ): nisi uDco( Pwin.xm, 1 ). Noli diccre, Ei quid ei dat
* ne
diceres, Quis es lu qui niibi boc dicis ? uncloinihi lanlani potcstnicm? Et non dct potcsiatcm.Quidat
hoc dicis? Audivi hoec duo, ct illc ' libi loquor quia poicslatcm, habcl icquiiaicm' ? Tu iniqueinurmurarc
audivi haccduo , qui ctiam cognoviquia semcl locnius pntes, ille a:<|iiiiaicmpcrderc non polcsl. Numquid
est Deus. Noli contemnerc auditorem diccnicm libi iniquilasapittt Deum? Absil( Id. i.x,14 ). Hoc fige in
qiiicdam duo libi neccssnria, cum qui (ransilicndo cordc; hoc dc cogilnlione lua non cxcuiiat iniinicus.
universam crcaturam pervenit ad Vcrbuni uiigcni- Facerc potest aliquid Dcus, ut luncsciasquare faciat :
lumDei, ubi sciretquia seroel locutusest Dcus. iniqiie laincn facere uou pulcsl, apud qucin non c=t
20. Dicat ergo jam quoedaroduo. Mulluincnim ad iniquilas. Nnm ecce rcprcbcndis Dcumquasi dc ini-
nos pertinent hoccduo. Quoniampolcslas Dci cst, ct quilaie (ago lcciim aliquid, ailendc paululum): IIOII
libi,Domine, misericordia.Ista sunt duo; poteslas, et rcprehcndcrcs iniquilatein, nisi vidcudo jusliliam.
misericordia? Isia plane : inlelligile poteslalem Dei; Reprclieiisoriniquilalis essenon potcstqui non cernit
iiilclligite misericordiamDei. Ilisduobus coutiiicntur justiliain, cui comparataro rcprchcndat iniquitatcm.
propc omnes Scripluroc.Propler hoscduo, Proplietic; Undc enim scis quia hoc injustuin est, nisi scias quid
propter boecduo, Pairiarcluc; propter lnvc, Lex ; sit jusluro ? Quid si cniin jusluin cst ct lioc, quod
propter liocc, ipse Doininus noster Jcsus Christus; dicis injustum? Absil, inquis, injusium cst: et clamas
2
propter horc, Aposloli; propter hocc, annuntialio quasi videntibus oculis, videns boc injuslum esse
oninis, el celebratioverbiDeiin Ecclesia:propicrhnc utique cx aliqua rcgula jusiitise, cui comparans tioc
duo; propter potcslniemDciet misericordinm.Polcsia- quod vidcs pravuin, eLccrncns non convcnirc rccti-
lcmejiis timclc; misericordinmejusnmate. Necsicde tudiui regiilic tuoc, reprcheiidis; tanquam arlifcx dis-
misericordia ejiis procsumatis,ut poiestatcm conic- ccrnens juslum ab injuslo. Ergo qutcroa lc : Jusluin
mnaiis: necsicpolestatem limealis, ul de miscricordia lioc cssc undevidcs? Ubi, inquam, vidcs hoc justum,
desperelis. Apud illum potesias; apud ilhnri iniseii- quo viso, reprehendis injuslum? Unde illud nescio
cordia. Ilunc bumiliat; et luinc cxaltnl ( Psal. LXXIV, quid, quo aspcrgilur nninia lua, cx inullis parlibus in
8) : hunc hnmiliat poleslntc; illuin cxnltnt niiseri- caliginc constilutn, ncscio quid hoc quod coruscat
cordia. Si enim Deusvolensostcndereiram, el demon- nieiili luae?unde lioc jusluni? Itanenon habet fonlcm
slrare potenliamsuam, allulit in miilta paiie.ntinvasa suuni? A tc libi est quod justum esl, ct lu libi potcs
irm,qum perfectasunt in pcrdiiioncm.Audisii polcsla- darc justitiam? Nemo sibi dat quod non liabet. Ergo
lcm : quscrc miscricordinm. Ut nolas, inquii, facerel cum sis iujustiis, essc non potesjusius, nisi conver-
diviliassuas in vasa miscricordim.Pcrliiiel crgo ad lcndo lc ad quanulaii) jttslitiam manenlcm ; a qua si
cjus polcstalcin damnare iuiquos. Et quis illi dicnl : rcccdis, injuslus cs; atl quam si accedis, juslus es.
Quid fccisli? Ttt enim,o homo,quis cs, qitircspondeas Tc rccedcnlc non deficit; lc accedenle non crescil.
Dco (Rom. ix, 22, 25, 20) ? Timc ergo ct Irenic cjus Ubi est crgo isla justiiia? Quocresin tcrra ? Absit.
polestalcm; scd spern cjus roiscricordiain.Diabolus3 Non cnim aurum aul lapidcs prcliosos qusuris, jusli-
poteslas quocdamcsl; plertinique lamcii vull noccrc, tiam quscrcns. Quacrc in mari, quscrc in nubibus,
ct non potest, quia poleslas isla sub poleslalc cst. quserc in slellis : qtncre in Angelis ; invenis in illis,
Namsi tantum posset noccre diabolus quanlum vult, sed el ipside fontehibiinl. Jusiiiia cnim Angelorum
non aliquis justorum remancici, aut aliquis fuleliiim in omnibus cst, sed ab uno capilur. Rcspice ergo,
cssct in lerra. Ipse pcr vasa sua impcllit, qunsi pa- Iransccnde, vadc illuc ubi scmel loculus cst Deus; et
rietem inclinaturo; sed tanlum impellit quanlum ac- ibi invcnies fonlem jusiitise, ubi csl fons viloc: Quo-
cipit poteslalem. Ut aulcm non cadat parics, Domi- niam apud te esl fonsvitm( Psal. sxxv, 10 ). Si enim
nus suscipiet; quoniam qui dat potestatem lcnlalori, lu dc rorc e.xiguojudicarc vis quod justuro est, et
ipse lenlato prsrbet miscricordiam. Ad mcnsurani quod injusluin esl; numquid iniquilas apud Deum,
enim permiltitur 3 lentare diabolus : Et potabis nos, undead leroanat tanquain defonie justilia, in quan-
inquit, in lacrymisin mensura( Psal. LXXIX, G). Noli turo jusluro sapis, cuiii cx niultis parlibus iniquc de-
crgo timerc pcrmissum aliquid facere tentatorem; sipias? Ilabet crgo fontein jusiilisc Deus. Noli ibi
quicrcre iniquitatem, ubi lux sine umbra est. Scd
1 Sicvss. ALEdd., t'//a. ' sic \iss. F.dtl.vcro: Ft qitare dat lantam polestalem,
' Kdd.,diabolo.AtMss.,diabolus,noininandicasu. el twnde potestuteluibetmqttitatem ?
* MSS., ttdmitlilur. "-AliquotJiss.,fidciilibus.
745 ENARRATIOIN PSALMUMLXI. 746
pls-nclaierc lc polest causa. Silalcl te causa, respice pracstitum est dc dominica passione, impulandum cst
igiiornntiaiiituam , vide qui sis; atlendc hoecduo : iniquis intcrfectoribus Chrisli? Absit. Illi voluerunt;
QuoniampotesiasDei est, el libi, Domine, misericor- Dcus permisit. Illi nocentes essent, etiamsi tantum-
tlia. Forliora le ne qumsieris, el altiora le ne scrutalus modo voluissent; Deus autem non permisisset, nisi
fiieris; sed qtiwprmcepit tibi Dominus, illa cogita sem- jtistum esset. Voluerunt occidere : pone quia non
p.<-( Eccli. lii, 22 ). Quia ad liaecquoc tibi praccepit potuerunt: iniqui essent, homicidaeessent; quis du-
Deus perlineiit ista duo : QuoniampolcstasDei esl, cl bitaret? Dominusenim inlerrogat juslutn et impium
tibi, Domine, misericordia. Noli limere inimicum : (Psal. x, 6) ;et, In cogilalionibusimpii inlerrogatioerit
in;;luni facit quanlum acceperit potestatem. Eum time (Sap. l, 9). Discutit Deus quid quisque voluerit, non
q i habcl summam potcstalem ; eum lime qui quan- quid potuerit. Ergo si voluissent, et non potuissent,
tuiti vult, tanltim facit, et qui injusle nihil facit, et ct non occidisscnl, iniqui illi remanerenl; tibi Christi
quidquid fecerit, juslum est. Putabamus injustum passio non procstarelur. Voluit ergo faccre impius
cssc ncscio quid : cx hoc quia fecit Deus, credeju- ut damnaretur; permissus est ul tibi proeslareiur :
sium esse. quod voluit, imputatur iniquitali impii; quod per-
22. Ergo, inquis, si quis homincm occidat innocen- roissus cst, imputatur potestali Dei. Illeergo inique
tcm, jusie facit, an inique? Iniquc sane. Quare hoc voluit; Deus juste permisit. Ilaque, fratrcs mei, et Ju-
pcrroitiit Dcus? Vide prius ne illud debcas : Frange das malignus iraditor Christi, el perscculores Cliristi,
esurienti panem luum, el egenum sine teclo induc in maligni omnes, impii omnes, iniqui omnes, daranandi
domumluam ; si videris nudum, vcstieum (Isai. LVIII, omnes : el tarnen Pater proprio Filio suonon pepercit;
7). Hocccnim juslitia lua est; hoc cnim libi proccepit sed pro nobisomnibustradidit illum ( Rom. vm, 52 ).
Dominus : Latianii/ii, niundt eslofe,auferte nequiliasa Dispone, si potes; distingue , si potes : redde Deo
cordibus vestris, alque a conspecluoculorummeorttm; vota tua, quoedisiinxerunt labia lua (Psal. LXV,13) :
discite bonum facere,judicate pupillo et vidum: el ve- vide quid ibi' fccerit iniquus, quidjustus. Ille voluit;
mie, el dispulemus,dkit Dominus(Id. i, 16-18). Dispu- isle permisit : ille injuste voluit; iste juste permisit.
larc vis, antequam facias unde dignus sis disputare, Voluntas injusta damnelur; permissio jusu glorifice-
quarc hoc pcrmisit Deus. Consilium Dei libi dicere, o tur. Quid cnim mali accidit Christo, quia morluus cst
honio, non possum : illud tamen dico, quia ct iniquc Christus?Et illi mali sunt, qui malefaccre volucrunt;
fctit homo qui occidit innoccntem, ct non fieret nisi el niliil maii passus est, cui fecerunt. Occisaesl caro
pcrmiticrct Deus; cl quamvis ille inique fcceril, non morlalis interficiens morlem morte, proebens palien-
tainen hoc inique permisit Deus.Laleat causa in isto tioe documenlum, procmiltens resurreclionis exem-
ncscio quo, de quo moveris, cujiis innocentia le per- plum. Quanta bona facta sunt justi de malo injusti!
movct. Possem enim tibi citorespondere, Non occidc- Hoc est magnum ! Dei, qnia et bonum quod facisipse
rclur nisi noccns csset: sed lu cum innocentem pu- tibi dedit, et dc malo luo ipse bene facit. Noli ergo mi-
tns. Pcssem libi hoc cilo diccre. Non enim lu scrula- rari; permittit Deus, ct judicio permiltit: permittit,
rcris cor ejus, disculeres facla cjus, examinarcs ct mensura, numero, pondere permiliit. Apud illum
cogitnlionescjus, ul possis mihi dicere : Injusle occi- non est iniquitas. Tu tanlum ad eum pertine, in ipso
sus csl. Posscm ergo fncile respondere : scd opponi- spem pone ; ipse sit adjutor luus , salutare tuum ; in
lur mihi quidam juslus, sine conlroversia jtistus, sine illo sit locus munilus, lurris fortitudinis; refugium
dubilationc juslus, qui non habebat peccatum occisus tuum ipse sit, ct non le sinet tcniari supra quam po-
» pcccatoribus, Iraditus a peccalore; ipse Christus test ferre , sed faciet cum teniaiione etiam cxittim,
Dominus, de quo non possumus dicere quod habuit ut possis suslinere (I Cor. x, 13) : ut quod te sinit
nliquam iniquilalcm, quia ea quocnon rapuit exsolve- pali tentationem, poleslas ejus sit; quod non sinit
biit (Psal. LXVIII, 5), objicitur mihi. Et quid dicam de ultra in le fieri quam poies ferrc, roisericordia ejus
Christo? Tecum ago, inquis. Et ego lecum. De illo sit: Quoniam poleslas Dei est, et tibi, Domine, mi-
proponis quocstioncm;de illo solvo quacsiionem.Ibi sericordia, quia tu reddes unicuique secundum opera
enim consiliumDei novimus, quod nonnisi ipso rcve- ejus.
tanlc nossemus : ut cum lu inveneris consilium Dci Et post tractatumdc Psatmo,cum mathematicusin populo
quo permisit innocenlem Filium occidi ab injuslis, et monslraretur,de eo idemipse intulit.
tale consilium quale libi placeat, ct quale libi, si ju- 25. llla Ecclesioesitis ctiam islum , quem videlis,
slus cs, displicere non possit, credas quia et in nliis bibere vult. Simul etiam ut noveritis quara multi ia
consilio id agal Deus, sed latet le. Eia, fratres, opus commixtioneCliristianorumore suo benedicant, et in
ernt sanguine jusii ad delcndum chirographtim pec- corde suo maledicant, isle ex cliristiano et fideli pce-
catnrum ; opus eral exemplo palientioc, excmplo liu- nitens redil, cl tcrritus poiestate Domini converlilur
roiliiaiis; opns erat signo crucis ad diabolum et ejus ad miscricordiam Domini. Sednctus enim ab inimico
angelos dcbellandos (Coloss.n, 14, 15); opus nobis curo essei fidelis, diu matliemalicus fuit; scductus
crat passione Domini nostri : nam passione Domini scducens, deceplus decipiens, illexil, fefellit, multa
redemptus estorbis. Qunntn bona egit passio Domini! mcndacia loculusest contra Deum, qui dcdit homini-
Et inmenpassiobujusjusti non cssct, nisi Doroinum 1 SicMss.AtEdd.,libi.
iniqui occidisscnl.Quitl ergo, bontim hoc quod nobis 2 Itcg.liber,reqnnm.
SAKCT.AUGUST.IV. (Vingt-quatrc.)
 747 S. AUGUSTINIEPISCOPI 748
bus pofeslalem faciendi quod bonum cst, et non fa- inen Cbrisli, quia iindique colligit qui pro omnibusv
cicntli quod malum cst. Istc diccbat quia adulterium dcdit sanguinem suum, diccndum est paucis quod etl
non faciebat volunlas propria , sed Vcniis; et homi- illi libenlcr audiant qui noverunt, et discant qtii
cidiiim non faciebal voluntas propria, sed Mars ; ct non noverunt. Psalmi isti quos canlamus, anlc-
' quam Dominus nostcr Jesus Chrisliis natus essct
juslum non faciebat Deus, sed Jovis : et alia multa
sacrilega non parva. Quam multis eiim putaiis Cbri- ex virgine Maria , Spiriltt Dei diclante dieti ct
stianis munmos abstulisse ? Quam multi ab illo cme- conscripti sunt. Fuil cnim David rex in Judoeo-
ruiil mcndacium, quihus dicebamus : Fitii lioininum, rum gcntc; quoc gens una colebat Deum utium, qui
usquequo graves corde ? ulquid diligilis vanitatem, fccit coeliimct terram, marc et omnia quoc in ipsis
ct quocrilis mcndnciiini(Psal. IV,3)? Modo, sicul do sunl, sive quae videntur, sivc quac non vidcnlur. Coc-
illo credendtimesl, horruit mendacium, et multorura teroe auiem gentcs, aut idola colebant quoc manibus
horoinum illeclorem ' se aliquaudo a diabolo sensit suis fecerant, aut crcaturam Dei, non ipsum Crcato-
illeclum ; convorlitur ad Deum pceniiens. Putamus, rem, id est, aut solem , aut lunam , aut stellas, aut
fratres, de magno timore cordis accidisse. Quid enim mare, aut montes, aut arbores. Haccenim omnia Dcus
dicluri surpus? Namque si ex pagano couverleretur fccit; et laudari se vult in illis, non illa coli pro sc.
mnllicmaticus,magiiuin quidcm esset gaudium ; sed Ergo in ipsa gente JudccorumDavid rcx fuit, de cu-
tamon posset videri quia si convorsusesset, clcricalum jus semine natus est Dominus nostcr Jesus Chrislus
qilicrcret in Ecclcsia. Ponnilcnsest; non quooritnisi (Rom. I, 5) cx Maria virginc; quia dc illo duccbat
solam roiscricordiam. Coniincnitandus est ergo et genus virgo Maria quscpepcril Cbrislum (Luc. n, 7):
oculis ct cordibus vcstris. Eum qucm vidctis cordi- ct dicti sunt isti Psalmi, et prophetabatur in cis Cbri-
bus amale, oculis custodito. Videle illum, scilole il- stus venturus post multos annos : et diccbatur ab illis
luiq, et quacuroquo illc transicrit, fralribus cseteris Prophetis, qui fucrunt antequam Domimis noster Jc-
qui tuodo liic non sunt, oslopdiic illum : et ista di-* sus Chrislus dc Maria virgine nascerelur, quidquid
ligcntia roisericordia est, nc ille,scductor rclrahat futurum erat lemporibus noslris; quod modo legi-
cor, ct oppugnct. Cuslodite vos ; nou vos latcat con- inus, ct videmus : et multum gaudcmus quia spes no-
versatio ejus, via cjus; ul lcstimonio vcslro nobis stra prsedicta cst a sanctis, qui illud non videbant
cqnlirmctur vcre illum ad Doroinumcsso conversum. impletum, scd in spiritu futurum videbant : et nos
Noi| enini silebil faraa de vila cjus, quando sic vobis niodo lcgimus cl nudimus n lectoribus ; dispulamus
ct vidcndus et miserandus offcrlur. Nostisin Actibus illa; ct quomodo sunt in Scripturis, sic ea videmus
Appstplorum esse scripliiM quia inulii pcrditi, id est impleri per lottini orbem terraruro. Qnis inde non
talium. artiuro, liomincs, cl doclrinarum ncfariarum gaudeat? Quis non ct ea quoanondum venerunl ven-
seclatoros, omnos codices suos ad Apo6tolosaltule- lura speret, proptcr illa quosjara tanta implela sunl?
ruiil; elincciisi sunt libri lam iiuilti, ut pertinerctad Modo enim, fratres, videtis quia lotus mundus, tola
scriptorern scsiimatioiiem corum facere, ct suroroam lerra, omnes genies, omnes rcgiones currunt ad no-
prclii conscribere (Act. xix, 19). Hocutique propler nien Christi, et credunt in Christum. Certe videtis
glpriam Dei, ne tates ctiam pcrditi dcsperarentur ab hoc, quomodo ubique everlantur vanilaies Pagano-
illo qui novit 4 quaerere quod pericrat (Luc. xv, 32). rum; videtis hoc, manifestum est vobis. Numquid ot
Porieral ergo iste; nunc quacsitus,invcntus, adductus hoc de libro vobis legimus, ct non anlc oculos vc-
cst : poiiat sccum codices incendcndos, per quos fue- stros fit? Hoc ergo toium quod videtis anle oculos
rnt incendendus, ul illis in ignem roissis, ipse in ro- vestros lieri, scriptum cst anlc immensa volumina
frigeriuro transeat, Sciaiis cum tamcn, fraires, olim annorum per istos quos modo lcgimus, quando jam
puUarc ad Ecclcsiam ante Pascha : ante Pascha cnim isla impleri videmus. Sed quoniam scripla sunt ct
cocpit pelere dc Ecctesia Chrisli inedicinam. Sed quia« illa quse nondum venerunt, id est, quia Dominus no-
talis est ars in qua exerciialus eral, quse suspecia Slcr Jesus Chrislus venturus est ul judicet, qui primo
csset de mcndacio atque fallacia, dilatus cst ne lenm- vcnit ut judicareiur; venit enim primo liunulis, post-
ret; et aliquando lamen admissus est, ne periculosius ca venturus est excelsus; vcnit ut ostenderei exem-
6
tenlareiur. Orate pro illopcr Clirisluro. Prorsusho- plum patienlisc, postea venlurus est tit pro meriiis
dicrnam procem pro illo fundile DominoDeo nostro. judicet oranes, sive bonos, sive roalos : qttia crgo
Scimus eniin et certi svimusquia oratio veslra delet nonduinvenit hoc quod speramus, venturum Chrislum
ompes impietates ejus. Dominus vobiscum. judicem vivorum et morluorum, debemus illud crc-
~~~~' ""*"" dere. Modicumquod reslat venturum esse credamus,
IN PSALMTJM LXII quando jam videmus lanta qusc lunc fulura erani,
ENARRATIO. modocoropleri.Stultus est enim qui non vult credere
SEHMO ADPLEBEU. pauca quse restanl, cuni videat taro multa implela
1. Proptcr eos qui forte rudes sunt adhuc ad no- esse, quse tuuc non erant quando prscdiccbanlur.
* pleriqueMss.,mala. 2. Psalmus crgo iste dicitur ex pcrsona Doroini
s sic Mss.At Edd.,hominuminleritum,se, etc. nostri /esu Christi, et capitis et membrorum. lllc
8 Tres MSS., redeat ad cor.
4 unuselalter Ms.,venit. cnim JIIUSqui nalus esl dc Maria, ct passus est, ct
0 AliquolMss.,suscepla.
6 sic lir. ct Jiss.ALLOY.: orate pro itlochristitm. scputius est, et resurrcxit, ct asccndit in ccelum, ct
m ENARRATIO1NPSALMUMLXH. 750
modo ad dexteramPatris sedet et interpellat pro no- re.utnon sitdenobisrepclitioSsed ulsicsitiamus, ut
bis, caput nostrum est. Si ille caput est, nos membra bibamus. Utautom bibamus, aliquagratiacjus asper-
sumus : tota Ecclesia ejus quac ubique diffusa est, girour; taroensilimus. Etquid dicitanimanoslra Deo?
corpus ipsius csl, cujus est ipse capul. Non solum 4. [t>e/'s.2.]Deus,Deusineus,adtedelucevigilo.Quid
nuicm fidelesqui modo sunt sed et qui fuerunt anle csi vigilare? Utique non dormire. Quid es( dormire?
nos, el qui post nos futuri, sunt usque in finemsoe- Est somnus animsc, cst soronus corporis. Somnuin
culi, omnesad corpus ejus pertinent; cujus corporis corporis omnesdebemus habere; quia si non habca-
ipsc caput cst, qui ascendit in coelum(Coloss.i, 18). tur soronus corporis, dcticit liomo, deficil ipsum cor-
Quia ergo jam novimuscaput ct corpus, ille cst ca- pus. Non enira potest diu susiinere corpus nostrum
put, nos corpus. Quando audimus vocera ipsius , et fragile animam vigilantemet intenlam in aclionibus:
cx capite debemus audire, et ex corpore; quia quid- si diu fuerit intenta aniroa in actionibus, corpus fra-
ct gilc et tcrrcnum non illam capit, non illamsustinet
quid passus est, in illo et nos passi sumus; quia
nos quod patimur, in nobis et ipsepatitur. Quomodo perpcluo agcntem; et deflcit, el succumbit.IdeoDcus
sl aliquid patiatur caput, numquid potest dicere ma- donavitsomnurocorpori,quo reparanlur mcmbracor-
nus quia non palitur?aut si atiquid palilur manus, poris, ut possiut vigilaiUemanimamsuslinere. Illud
numquid polest caput diccre quia non patitur? aul si aulcm caveru dcbcmus, ne ipsa anima nostra dor-
aliquidpaiilur pcs, numquid polesl caput dicere quia niiat; malus ciiiro cst somnusanimoc.Bonus soranus
non paiitur?Qunndoaliquid patitur unum membrum corporis, quo rcparatur valeludo corporis. Somnus
nosirum, onroiameinbra currunt, ut subveniantmem- autcm animoccst oblivisci Deum suum. Quaccumquc
broquod palilur. Siergoillccumpassus est.nos in illo anima obliln fucrit Deum.suum, dormit. Ideo dicit
passi sumus, ct illejam ascendit in ccelum,et sedct ad ApostolusquibusJam oblitis Deurasuum, et lanquam
dexleraro Patris ; quidquid palitur Ecclesia ipsius in in somno agcntibus dcliramcnta culturaa idolorum.
tribulaiionibushujus ssecuti,in tenlalionibus,inneccs- Sic sunt cnim qui coluut iiiola, quoroodoqui vident
sitalibus, inangustiis (quiasicillamoporletcrudiri.ut in sonmisvnna : si auleni cvigilet anima ipsorum, in-
igne tanquam aurum purgetur), ipse patitur. Proba- telligit a quo facta esl, ct non colit quod ipsa fecit.
mus hoc, quia nos.in illo passi sumus, dicente Apo- Dicil crgo quibusdam Aposlolus : Surge qui dormis,
stoto: Si oulemniorfutesliscum Chrislo; quicladhuc ct exstirgett moriuis; el iliutninabitle Chrislus(Ephes.
velittviventesde hocmundodecernitis(Id. n, 20). Ilem v, 14). NumquidcorporedorniieiitemcxcilabatAposlo-
dicit: Quia velushomonostersimul crticifixusest cum lus? Sed cxcilnbntanimam dormienlem, quando ad
illo, ut evacuareiurcorpuspeccati(Rom.vi, 6). Si ergo hoc earo cxciiabal ul illuroinarelur a Christo. Ergo
in illo morlui sumus, in illo etiam resurreximus. sccundum ipsas vigiliasdicit iste: Deus, Deus meus,
Dixitcnim ipse Aposlolus: Siautem resurrexistiscum ad te de luce vigilo.Noncnim vigilaresin le, nisi ori-
Chrislo,quwsursumsunl sapile,quwsursumsttiitqum- rctur lux lua, quse lu dc somno excitaret. Illuminat
riic, ubi Chrislttsest in dexleraDei sedens(Colass.in, cnim animas Chiislus, el facit eas vigilare: siautem
1). Si ergo in illo mortui suinus, ct in illo resnrrexi- lunicn siuini dctraliat, obdormiunt.Ideo enirnilli di-
mtis; et ipse in nobis moritur , et in nobis rcsurgit cilur iu alio psalroo: Illuminaoculosmeos,ne unquam
(ipse 1 est enimunilas capilis et corporis); non inimc- obdormiamin morte (Psal. xn, 4). Aut si ab illo aver-
rito vox ipsius eliam nostra est, et vox noslra eiiam sacobdormiunt, proescnsest illis liinica, ct non pos-
ipsius est. Audinmuscrgo Psnlmum, et in co Cbri- sunt vidcre, quin dormiunl. Quomodoet corpore qui
stum loquenteminlelligamus. dormit intcr dicm ; jam ortus cst sol, jam dies caiet,
3. [i<ers.1.] Titulumhabet iste psalmus,Ipsi David, ct ille laiiquamio noctc cst, quianon vigilat utvideat
cumessetin deserloIdttmww.Pcr Iduroacaenomcn in- jaro ortiim dicm : sic quibusdamjam prsesenteCbri-
telligitur sseculumistud. Idumxa cnim gens erat quae- sto, jam prscdicataverilale, inest adhuc somnusani-
dam crrantium hominum, ubi idola colebantur. Non nisc. Illis ergo vos, si vigilelis,dicctis quotidie: Surge
in bonoponilur Idumaeaista. Si non in bono ponitur, qui dormis,el exsurtjea morluis;el illuminabitteChri-
intclligendiimesl istam vitam, ubi patimur lantos la- sttts. Viiacnim vcslra, ci mores veslri vigilare debent
borcs ctubi lantis necessitatibussubditi sumus, Idu- in Christo, ut scniiani alii, Pagani dormientes, et ad
mseaenominc significari.Ethic estdeserlum ubimul- sonituni vigiliarum vesirarum excilcntur, et ipsi ex-
lura sititur.et audituri cstis vocem modo sitientisin cutiant somntim,cl incipiantin Christo vobiscumdi-
deserio.Siautcm cognoscamusnossitientcs,cognosce- cerc : Deus, Deusmeus, atl le de lucevigilo.
mus nos ctbibentes. Quiaqui sitit in isto soeculo,in 5. Sitiviltibi animamca. Eccc illud descrlum ldu-
fulurosaeculosaliabitur,diccnteDomino:Realiquiesu- moeoc.Vidclequoraodobic sitil : sed videtc quid hic
riunt et siliuntjustitiam, quiaipsi salurabuntur(Matlh. bonum cst, Sitivit tibi.Sunt «nim qai sitiunt, sed non
v, 6).Ergo in hoc saeculonon debemusquasi amnre Dco.Omnis qui sibi vult aliq.~idprscslari, in ardore
saginam.Hicsiliendum esi; alibi saginabimur. Modo est desiderii : ipsum dcsidcrium silis cst animse.Et
autcmul non deliciamusin isto deserto, aspergitnobis vidctequantadesideriasintin cordibushoroinum:alius
rorem! verbi sui, et nonnos diroittit prorsus aresce- desiderat aururo, aliusdcsiderat argentum, aliusde-
1 Gatiau.Ms.,ipsa.
* TresMss.,nosrore. 4 RegiusMs.,ufnuncsilnobisuppetilio.
 75! S. AUGUSTINIEPISCOP!
siderat possessiones, alius hacredilates, alins amplam rrsurrectio earnis nobis promiltitur, ut qnamvisip^a .
pecuniam, alius multa pecora, alius domum magnam, sit caro quam modo portamus, qnoercsurrcctura esl,!
aliiis uxorem, alius honores, alius filios. Videtis de- tamen uon habeat corruplioncm quam modo habet.
sideria ista, quomodo sunt in cordibus hominum. Modoenim ex corruplione fragililatis, si non mandu-;
Ardent omnes homines desiderio; et vix invcniiur cemus, deficiuius ct esurimus; si non hibamus, de- ',
qui dicat: Silivit libi anima mea. Siliunt enim homi- ficimus et silimus ; si diu vigilemus, delicimus et j;
nes sseculo; et non se intelligunt in deserlo csse ldu- dormimus: si diu dormiamus, dcficimus; idco vigi-
maia;, uhi debet sitire anima ipsorum Deo. Dicamus lamus : si diu manducemus ct bibamus; qiiamvis
ergo nos, Silivit tibi anima mea; omnes dicamus, quia propier rcfectionem manducemus et bibamus, ipsa
in concordia Christi omnes una anima sumus : ipsa diulurna refectio defeclioest : si diu stemus, faliga-
anima siliat in ldumsca. mur: idco sedemus : et si diu sedeamus, et ihi fati-
6. Silivit tibi, inquit, anima mea : quam multipli- gamur , et ideo surgimus. Dcinde videle quia nullus
citer tibi el caro mea. Parum est quia sitivit anima est carnis noslroestalus : quoniam infanlia avolat in
mea, silivit et caro mea. Porro si anima sitit Deo , pueritiam ; et quoerisinfanliam, ct non estinfantia,
quomodo et caro sitit Deo? Quando cnim caro siiit, quia jam pro infantia pueritia est: iterum et ipsa
aquam silit; quando anima s»ilit, fontem sapienlioe migrat in adolcscentiam ; quocrispueriliam , ct non
sitit. De ipso fonte inebriabuntur animoc nostroc, invenis : adolesccns lil juvcnis; quoeris adolescen-
sicut dicit alius psalmus : Inebriabuntur ab ubertate tem , et non cst: juvenis fit senex ; quxris juvenem,
domustuK, et torrente deliciarum luarum potabis eos et non invenis : et senox moritur ; quncrissenem, el
(Psal.xxxY, 9). Silienda est crgo sapienlia, sitienda non invenis. Non stat crgo oetasnoslra : ubiiiue fa-
est jusiitia. Non ca satiabimur, non ea implebimur, tigalio est, ubique lassilmlo, ubiquc corruplio. Al-
nisi cum fuerit flnita vita ista, et venerimus ad illud lcndcnlcs qualem nobis spcm icsurrcclionis proniit-
quod promisit Deus. Promisit enimDeus xqualitaiem lat Dcus, in islis oninibus iniiliiplicibusdefectionibus
Angelorum (Luc. xx, 36) : ct modo Angeli non si- nostris siiiinus illain incorriiplioncm; ct sic caro
liunl quomodo nos, non csuriunl quomodo nos: sed nostra multiplicitcr silil Dco. In ista Idumsea, in isto
liabent saginam verilatis, lucis , immorialis sapicn- deserto, quam multipliciter laborat, lam muliiplicilcr
tioe. ldeo beati sunt; et de tanla beatitudine, quia in siiit; quam multipliciier faligatur, lam muliipliciter
illa sunt civitale Jerusalcm coelesti, unde nos modo sitit illam infatigabilem incorruptioncm.
pcregrinamur, attendunt nos percgrinos, et miseran- 7. [vers. 3.] Quanqiiam, fratrcs mei, boni clui-
tur nos, et jussu Domini auxilianttir nobis, ut ad il- stiani et fidelis etiam in hoc socculocaro Deo sitil:
lani palriam communem aliquando rcdeamus, cl ibi quia si opus cst carni panc, si opus est aqua, si opus
ctim illis fonte dominico veritatis et oclernilalis ali- est vino, si opus est nummo, si opus cst jumento
quando saturemur. Modo ergo sitiat anima noslra : carni huic, a Deo petere debct, non a dsemoniis, et
«nde et caro noslra sitit, ct hoc multipliciler? Mul- idolis, et a nescio quibus potestatibus hujus sacculi.
lipliciter libi^ inquit, et caro mea. Quia et carni nostroe Sunt enim qui, quando famem patiuntur in islo
promillilur resurreclio. Quomodoanimsenoslrae pro- soeculo, dimiltunt Deum, et rogant Mcrcurium,
mittitur beatitudo, sic et carni nostra; promittiiur aut rogant Jovem ut del illis, aut quam dicunt Cce-
resurreclio. Resurreclio carnis talis nobis promitti- lestem ', aut aliqua doemoniasimilia : non Deo siiit
tur: andite, et discile, et tenete quocsit spes Christia- caro ipsoruni. Quiautem Deositiunt, undique debent
norum, quare sumus christiani. Non enim ad hoc sn- sitire, et anima , et carne : quia ct animoeDeus dat
jnus christiani, ut terrenam nobis felicilalem pela- panem suum, id estverbmn veritalis; ct carni Dcus
mus, quam plerumque babent et lalrones et scele- dal quoenecessaria sunt, quia Dcus fecit cl animam
rati. Ad aliam felicilatem nos sumus chrisliani, quam et carnctn. Propler carnum luam rogas docmonia:
tunc accipiemus, cumvita ista hujus soeculitota trans- numquid animam Deus fccit, et carnem luam d;e-
ierit. Ergo promittitur nobis et carnis resurrectio ; inonia fecerunt? Qui fccit animam, ipse fecit et car-
et talis resurrectio carnis nobis promittilur, ut caro nem : qui fecit ambas res, ipse pascit ambas re;.
quidem ista qiiam modo portamus, resurgat in flne. Uiriimque nostrum Dcositiat, ct cx labore muliiplici
Nec incredibile vobis videalur. Si enim Dcus fccit simplicilcr saticlur.
nos qui non eramus, magnum illi est reparare qui 8. Ubi autem sitit anima nostra, et mullipliciler
eramus ? Ergo hoc vobis incredibile non videatur, caro noslra, non cuicuinquc, sed libi.Domine, id cst
qnia quasi pulrescere mortuos videlis, et ire in cine- Deonoslro; ubi silil ? In lerra descrta , el sine via, et
res el in pulverem. Aut si incendalur aliquis mor- sineaqua. Ssecnlumislud diximus;ipsaestldumoea,hoc
tuus, aut si canes dilanient eum, pulatis quia indc est desertum Idumaeoe,undetitulum Psalmus accepit.
ron erit resurrecturus ? Omnia quoe discerpuntur et In lerra deserla. Parum est, deserta, ubi nullushomi-
in favillas quasdam putrescunl, integra Deo sunt. In nuin babilat; insuper, elsinevia, el sine aqua. Uli-
illa enim elementa mundi eunt, unde primo vene- 1 Edd.,aul catlestempana. Abest, rana, a
facti surous : non illa sed Mss. e quemdicunl
runt, quando videmus; quibus ferunt, quamdicuntCererem;cieltri
uuo aul
tamen Deus nnde scit producet ill.i, quia et ante- vero, ccetcslem : quaenimirumAli-is[jagauisDeauiil pr;e.
cijjuohonorehabila: de qua Tcrliilliaiiusin Apologet.,cc
quam essemus, undescicbat nos produxit. Talis ergo 23 el 2i ; et Augustiuusin lii).2de Civil.Uei,c. 1.
 7S5 ENARRATIO1N PSALMUMLXII.
nam vel viam habcrct ipsum descrlum! utinam illuc
homo incurrens, vcl nossct qua inde exiret! Non vi-
det hominem ad solalium, non videt viam qua careal
descrlo. Ergo ibi diverlit. Utinam esset vel aqua, unde
reficerelur, qui inde non polest exire ! Malumdeser-
lum, horribile el limendum! et lamen Deus misertus
est nostri, et fecit nobis viomin deserlo, ipsum Do-
minum nostrum Jcstim Christum (Joan. xiv, 6); et
fecit nobis consolalionem in deserlo, mittendoad nos
procdicatorcsverbi sui; cl dedit nobis aquam in de-
sei lo, implens Spiritu sancio praedioatores suos, ut
fieret in eis fons aquoe salienlis in vitam oclernam
(Id. iv, 14). Et ecce liabemus bic omnia; sed non
sunt de deserlo. Ergo proprieiaiem deserti prius
commendavilPsalmus, ut el lu cum audisses in quo
malo esses, si quas hic babere posscs consolationes,
vel sociorum, vel vioe,vcl aquoe, non tribucres de-
serlo, scd illi qui te visitare dignalus cst in deserto.
9. Sic i» sancloapparui libi, ul viderem polenliam
luam, et gloriam luum. Primo sitivit aniina mca, ct
caro inea multipliciier libi in deserlo, et in terra sine
via, ct sine aqua ; et sic in sancto apparui libi, ul vi-
derempotenliamtuam, el gloriam luam. Nisi quis pri-
mo sitiat in islo deserlo, id est malo in quo est ',
nunquam pervenit ad bonum quod est Deus. Apparui
autem libi, inquil, i» sancto. Jam in sanclo est ma-
gna consolatio. Apparui libi, quid est ? Utvideresme:
cl ideo vidisli me ut viderem le. Apparui tibi, ul vi-
derem. Non dixit. Apparui tibi, ut videres;sed, Ap-
parui tibi, utviderem potenliamluam, cl gloriamtuam.
Unde cl Apostolus : Nunc autem, inquil, cognoscen-
tes Deum, iino cognilia Deo(Gal. iv, 9). Prius eniin
apparuislis Deo, ut possit vobis apparere Deus. Vt
viderentpotenliamtuam, el gloriam luam. Revcra in
isto deserlo, id est in isla eremo, si lanquam ab ere-
moexigat homoquodsibi saluti est, nunquam videbit
pctenliam Domini, et gloriam Domini; sed remane-
bil siti moriturus; ncc viam inveniet, nec consola-
tioneni'-, nec aquam per quam duret in ercmo. Cum
aulem erexeiit se ad Deum, ut dicat illi cx medullis
omnibus, Siliuit tibi aniina mea: quum mullipticilcr
libi et caro mea; ne forte vel necessaria carnis ab aliis
peiat ct non a Dco, aut non dcsideret illam rcsur-
rcclioiicm carnis quam nobis promittit Deus : cum
crgo sc erexerit, habebit non parvas consolationes.
10. Ecce, fratrcs, quomodo caro nostra quamdiu
mortalis est, qtiaindiufragilis est, anle illam resur-
rcclionem habel solalia ista quibus viviinus, pancm,
aquam, fruclus, vinum, olcum (isla omnia solatia et
subsidia si nos deserant, utique durare non possu-
mus) quamvisnondum receperit caio ista sanilalem
illam perfcclam, ubi nullam patietur angustiam, nul-
lam indigcntiam : sic el anima nostra cum hic est in
isia carue, inter tentationes ct pericula soeculihujus,
adhuceslinfirma ; habet eliam ipsa solalia verbi, so-
lalia oralionis, solalia disputationis : sic sunt ista
1 PlariqueMss.,in isto maloin quo est : nechabent,de-
idetl.
serto,
J AliquctMss.,coimlatorem.
75i
animocnosirac, quomodo illa carnis nostrae.Cum au-
leni resurrexerit caro noslra, ut jam islis non indi-
geamus, habebit locum quemdam ct statum incor-
ruptionis suoe: sic et anima nostra habebit cibuin
suum, ipsum Verbum Dei, per quod facta sunt omnia
(Joan. i, 3). Tamen gratias Deo, qui modo in hac ere-
mo non nos deseril; sive dando nobis quod necessa-
rium est carni, sive dando nobis quod animoencces-
sarium est: ct quando nos aliquibus necessitatibus
crudit, vult ut amplius illum diligamus; ne forle per
saginam corrumpamur, et obliviscamur cum. Sub-
trahit nobis aliquando quaenecessaria sunt, ct allerit
nos; ut sciamus quia Paler et Dorainus est, non so-
lum blandiens, sed et flagcllans. Praeparat.enim nos
cuidam hcercditati incorruptibili et magnae. Si unain.
cuppam, aut unam cellam luam, aut si quid habes in
domo tua , cogilas dimitlere filio luo, et ne perdat
illud, erudis eum, ct flagellis eum ad disciplinam
corrigis, ne perdat nihil tuum, quod et ipse hic di-
missurus esl, sicut et lu ; non visut nos erudiat Pater
nostcr in flagellis etiam necessitalum aut tribulalio-
iium, quinobis talem hoereditatem daturus est, quas
transire non possit ? Hoereditatemenim nobis dabit
seipsum Deus, ut ipsum possideamus, et ab ipso pos-
sideamur in aUernuni.
il. Ergo in sancto appareamus Deo, ul apparcat
nobis ; apparcamus illi in sancto desiderio, ut appa-
reat nobis in potenlia ct gloria Flii Dei. Mullis enim
non apparuit; sint in sanclo, ut appareat et illis. Nam
mulli putant illum tantummodo hominem fuisse, quia
proedicalurnatus ex homine, crucifixus et morluus,
ambulasse in tcrra, manducasseet bibisse, et coctera
egisse, quoesunl humana; et putant illum talem fuis-
se, quales sunl cocterihomines. Audistis autem modo
cum Evangelium legerelur, quomodo commendavit
majestatem suam : Ego et Paler unum sumus (Id.
x, 30). Ecce quanla majeslas, et quanta aequalitas
Patris descendit ad carnem propter infirmitatcm no-
slram! Eccc quanlum dilecti sumus, anlequam Deum
diligeremus! Si antequam Deum diligeremus, lantum
ab illo dilecti sumus, ut oequalemsibi Filium suum
hoininem faccrct propter nos; quid nobis servat jaro
diligcnlibus se? Ergo multi nescio quid minimum pu-
lant apparuisse in terra Filium Dei; quia non sunt in
sanclo, non cis apparet polentia ipsius, et gloi&t
ipsius : id est, quia nondum sanclificaiumhabent coar,
undc intelliganl eminentiam virtulis illius, et gratias
agant Deo quia propter ipsos tantus quo venit, ad
quam nalivilatcm, ad quam passionem; non possuat
videre gloriam ipsius el potentiam ipsius.
12. [vers. A.] Quoniam melior est misericorttiahta
super vitas. Mulloesunt vitse humanae; sed Deus unam
vitam promittit; ct non illam dat nobis quasi propter
merila noslra, sed propter misericordiamsuam. Quid
enim boni cgimus, ut illtid mereremur? aut quaebona
facia nostra pracccsserunt,ut Deusnobis gratiam suam
darct? Numquid invenit jusliiias quas coronaret, et
non dclicla quocdonaret? Utique delicta quaedonavit
si punire vcllet, non esset injuslum. Quid enim tam
 755 S. AUGUSTINIEPISCOPI 7;,0
jtislum, quam ut punialur pcccator? Cum jiislum sit nc libi quasi inagna videantur quaepossimt donari et
ul puniatur peccalor, pcrtinuil ad niisericortliam inalis. Dei qttidemsunt el omnia dona lerren.1; scd vi-
jpsius non punire peccalorem, sed jusiificare, cl de deie quia quocdonal et malis non pro magno habenda
peccatore facere jiistuni, el de impio facere pium. siint.Estaliudquodnobisservat.Cogilemusaulemqtiac
Ergo misericordiaipsius meliorsuper vilas.Quas vitas? donat et malis, el hinc inlelligamusquid servet bo-
Quas sibi bomines elegerunt. Alius clegit sibi vitam nis. Quoedonat malis videte : donal illis lucem istam ;
negotiandi, alius vitam rusticandi, alius vitam feue- videle quia vident illam boni et mali : pluviam qti;c
randi, alius vilam militandi; alius iliam, alius illain. descendil supcr terram ; ct hinc quanta bona nascuii-
Diversoesunt vitoe, sed meliorcst misericordiatna su- tur ! Et malis inde prscstalur, et bonis, dicenle Evan-
per vitas nostras. Meliusest quod das correctis, quam gclio : Qitisolemsuumoriri facilsuper bonosel malos;
quod eligunt perversi. Unam viiam donas, quoeprse- ct pluit super jnstos et injuslos (Matth. v, 45 ). Dona
ponatur omnibus nostris , quascumque in mundo cli- crgo isla qu;e nascuniiir, vcl de pluvia, vel de sole,
gcre poluerimus. Quoniam meliorest misericordiatua a Dominoquidem nosiio petere debemus, cum sint
super vitas, labia mea laudabunt te. Non tc laudarenl necessaria; sed non isia sola, quia ista dantur et bo-
labia mea, nisi me praccederetmisericordia lua. Dono nis et malis. Quid crgo debemus peterc, quando Ic-
tuo te laudo, per misericordiam luam tc laudo. Non vamus manus? Quia quomodo poluit dixit illud Psal-
cnim cgo possem laudare Deum , nisi mihi donaret mus. Quid est qttod dixi, quomodopoluit? Quomodo
laudare se posse. Quoniammelioresi misericordialua potuit os bumanum auribus bumanis. Quia pcr ora
super vilas, labia mea laudabunlle. bumana ista dicla sunt, et per quasdam simililudines
13. [vers. 5.] Sic bencdicamle in vila mca, el in no- dicta sunt, quomodo capere possenl omnes infirmi,
mine tuo levabomanus mcas. Sic benedicumte in vita omncs parvuli. Quid dixil? quid petivil? In nomine,
mea : jam in vita mea quam mihi donasti; non in illa inqtiil, luo levabomanus meas.Quid accepturus? Tan-
quam ego elegi secundum mundum cum cocteris, in- quam adipe el pinguedinereplealur anima mea. Puta-
ter.multas vitas, sed quam dedisti mihi per miscri- lis aliquam pinguedincm carnis desiderasse animam
cordiam tuam, ut tc laudarem. Sic baiedicam le in islam, fratres mei? Non enim boc pro magno dcside-
vila mea. Qtiid est, sic? Ut misericordioetuaetribuam ravii, ut pingues arietes, ut pingues porci illi macta-
vitam meam in qua te laudo; non merilis nieis. Et in rcniur; aut vcniret ad aliquam popinam, ubi inveniret
ttomine tuo levabomanus meas. Leva ergo manus in obsonin pinguia, unde saturareiur. Si boc credideri-
oratione. Levavit pro nobis Dominusnoster manus in mus, digni stiinus' qni ista audiamus. Ergo aliquid
cruce, et extensoe sunt manus cjus pro nobis. Ideo spiritualc dcbcmus inlelligere. Habet quamdam pin-
extensoesunl manus cjus in crttce, ut manns nostroo gucdincmaniina nostra. Estquoedamsaturitas pingnis
extendantur in bona opera ; quia crtix ipsius niiseri- sapienliac. Sipicntia enim ista animoe quae carent,
cordiam nobis pracbuit. Ecce levavit illc mantis, et marccscunt; et omnino ita cxiles fiunt, ut in omni-
obtulit pronobis sacrificiumDco seipsum, et per illud bus bonis opeiibus ciio deflcianl. Quare cito deficiitnt
sacrificium delela sunt omnia peccala noslra. Leve- in omnibus bonis operibus? Quia non habenl pingue-
mus et nos manus nostras ad Dcum in prcce ; cl non dinein saturilaiis suse. Audi Aposlolum diccntem de
confundentur manus noslroelcvataeacl Deutn, si cxer- pingtii aniina , praccipienlcmut quisque bcne opere-
ceantur in bonis opcribus. Quiil eniin facit qiti levat lur. Quid ail? Ililarem datorem diligil Deus (II Cor.
manus? Unde praeceplumcst ul levatis inanilnisorc- ix, 7). Pinguis anima unde esset pinguis, nisi a Do-
mus ad Deum? Apostolus enim dieit : Levanlcspnras mino saturarclur? Et lamen qiiantitmlibcthic sil pin-
manus, sine ira et disecptalione(I Tim. n, i>).Ul cmn guis, quid crit in illo luliiro saiculo, quo nos pascct
levas manus ad Detim, vcniant tibi in inenicm opcra Deus?Iiilcrim in bac pcrcgrinationc, qtiid crimus tunc
lua. Quia cnim manus islooIcvanlur ttt impcires quml nec diei potesi. Et fortassc ipsam saiurilatem cpia-
vis, ipsas manus cogilas in bonis operibus cxcrcerc , nms liic, qtiando Icvamusnianiis noslras, ubi pinguc-
nc erubescanl levari ad Deunt. In nomincluo lcvabo dine sie saiurahimtir, nt omninoomnis indigenlia no-
manus meas. Istx preccs nosirocsunt in liac Idmn.ra, slra inlcrcal, ct nibil dcsidercnuis: quia tolum proeslo
in hoc dcserlo, in lcrra sine aqua , et sine vi:t, ubi nobi~cril quidquid bic desideramus, quidquid bic pro
nobis Chrislus est via (Joan. xiv, G); scd non via de magno amamiis. Jaui palrcs nostri mortui sunt; Deus
bac l»rra. In nomineluo leuaboiiianusmects. autcin vivit: non bic potuimus scmper babere patres;
ii. [vers. 6.] Et quid dicam, cum Icvabo mantis ibi aiilcm scmper habcbimus vivuin untim Palrem,
meas in nomine tuo? quid petam? Eia, fralrcs, quan- habcntes palriam noslram : qurecuinquetcrrena est",
do levatis manus, quserilc quid pelaiis; ab Omnipo- seinper ihi esse nnn possiimns; et necesse cst ut alii
tenle enim pelitis. Aliquid magnttm pctite; non qua- nascauliir, ci ad lioc uascanliir lilii civium illorum ut
lia petunt qui nondum crediderunt. Vidctis qnalia cxcludant inde parentcs suos. Ad hoc enim nasciiur
denlur el impiis. Pelilurus es a Dco tuo pccuniani? pner, tit dieat majori : Quid hic agis? Necesseesl ut
Numquid non donat eam et sccleratis qui in illumr.on qui siiccedunl, ct qui nascunlur, excludant eos qui se
creduiil? Qtiidcrgo magnttm pctiturits cs quod donat praccsserunl. Ibi omncs pariter vivemus; non ibi eri|
et malis? Sctl non libs displiceal, quia quac donat et 1 AliqitolMss.,indignisumns.
ir.alis lam frivoj'»sunt, ttl el malis donari digna sint: sie MSS.Ati'.r., tcrrauc simt.i.ov.,lerrenasunt.
757 ENARRATIOIN PSALMUMLXII. m
suceessor quia ntillus decessor. Qualis illa palria? Sed Jerusalem, quolies volui ftlios luos congrcgare, (an-
divitias bic anias? Ipse Dcus tlbi crit diviliaeluae.Sed quam gallinapullos suos, et noluisti (Matlh. xxni, 37)!
amas fontem bonuin? Quid procclariusilla sapientia? Parvuli sumus : ergo protegat nos Detls sub umbra-
quid lucidius? Quidquid liic potest amari, prd omni- culo alarum suarum. Quid cum majores facli fueri-
bus libi erit qui fecit omriia. Tanqiiam adipe et piti- mus? Bonum est nobis ut et ttint prolegat nos, ut sub
guedinereplcalur anima mea; el labia exsultdtionislau- illo majore semper nos pulli simus. Semper enim iile
dabmil noinen tniim. In hac erefflo, in notnine luo major est, qnantumcumque creverimus. Nemo dicat,
levabo manus meaS : implealtlr anima mea ianquam Protegat me, cum parvulus sum : quasi aliquando ad
adipe et pinguecline;et labia exsultalionislaudabunt «o- lantam magnitudinem possit pervenire, quae sibi suf-
wienfiiuiii.Modoenim oratio, quamdiu sitis; cum si- Iiciat. Sine proleclione Dei hihil es. Somper ab illo
tis transierit, transit oralio, et succedit laudatio : Et protegi veiimus : tunc scmper in illo magni esse po- k
tubiaexsullatioiiislaudabunt nomentuum. terimtis, si semper sub illo parvuli simus. Et in vela-
15. \vers. 7, 8.J Si memoralus sum tui siiper slra- inento pennarum luarum exsullabo.
tum meum, in diluculismeditabar ' in te ; quia faclus 17. [vers. 9.] Agglutinald est aninia mea post le.
es adjutor meus. Stralum suum quietem suam dicit. Videte desiranlem, videle silientem, videte quomodo
Quando aliquis quietus est, memor sit Dei; quando liacret Dco. Nascatur in vObis iste affectus. Si jam
aliquis quielus est, non per quietem dissolvalur et germinat, compluatur, et crescat: perveniat ad tale
obliviscatur Deum ; si memor cst Dei quando quielus robtir ut el vos dicaiis ex loto corde, Agglutinata est
cst, in actionibus suis in Deum mcditatur. Dilucu- anima mea posl te. Ubi est ipsum gluten ? Ipsum glu-
Itim cnim dixit acliones, quia omnis homo diluculo ten charitas est. Charitatem habe, quo gltttine agglu-
incipil aliquid agere. Quid ergo dixil ? Si meinor fui linetur anima tua posl Deum. Non cum Deo, sed post
lui in stralo meo, el in dituculis meditabar in le. Si Deum; ut ille praccedat, tu sequaris. Qui enim vo-
crgo non fui memor in slrato meo, et in dilticulo luerit Deum antccedcre, consilio suo vult viverej et
non meditabar in le. Qui quando oliosus est non co- non vult sequi procceptaDei; Proplerea et Pelrus re-
gilat Dcum, in aclionibus suis cogitare potest Deum ? pulsus esl, quando voluit consilium dare Christo pas-
Qui aiitem memor ejus est quando quielus est, in ipso suro pro nobis. Adbuc enim infirmus erat Petrus, et
meditalur cum agit, ne in aclionc deficiat. Idco quid quanta uliliias csset generis humani in sanguine
adjecil? Et in diluculis meditabarin le; quia faclus es Chrislinonnoverat: Dominus aulem qui veneral red-
adjutor meus. Elenim nisi Deus adjuvet bona opera imere nos, et dare prelium pro nobis sanguinefn
nostra, impleri a nobis non possunt. Et digna debe- suum, coepitproedicarepassionem suam. Expavit Pe-
mtis opcrari; id est lanquam in luce, qttando Cbristo trus qtiasi moriturum Dominum, quem volebat bic
demonslrante operamur. Quicumque operalur mala, semper vivere quomodo illum videbat, quia carnali-
in nocle operalur, non in diluculo, Aposlolo dicenle : bus oculis dcditus, carnali affectucirca Dominum te-
Qui inebrianlur, nocteinebrianlur; el qui dormiunt, no- nebatur; et ait illi: Absit a te, Domine; propilius esto
cte dormiunl: nos qui diei sumus, sobrii simm. Horla- tibi. Et Dominus : lledi post me, satanas; non enim
tur nos ut secundum diem ambulemus honeste : sapis quw Dei sunt, sed quwsunt hominum(Mallh. xvr,
Sicut in die, inquit, koneste ambulemus ( Rom. xm , 22, 23). Quare* qumsunt hominum? Quia anlecedere
13). Et ilerum : Vos, inquit, filii lucis eslis, el filii me vis, redi post me, ul sequaris me : ul jam sequens
diei; non sumus noclis neque tenebrarnm (I Tliess. v, Chrislum diceret, Agglutinala est anima mea post te.
5-8). Qui sunl filii noctis, et filii tenebrarum ? Qui Merito anneciil: Me suscepildextera tua. Agglutinala
omnia mala operantur. Usque adeo filii noctis sunt, esl posl le anima mea; me suscepit dexlera lua. Dixit
ut limeant vidcri quaeoperantur : et quaepublice ope- hoe Cbristus in nobis : id est, in homine quem ge-
ranlur mala, ideo publice operantur, quia multi illa slabal pro nobis, qucm offercbat pro nobis, dixit hoc.
operanlur ; quaepauci operanlur, in abscondito ope- Dicit hoc el Ecclesia in Chrislo, dicit in capite suo;
rantur. Qui autem talia publice operantur, sunt qui- quia et ipsa passa est bic persecutiones magnas, et
dem in luce solis, sed in lenebris cordis. Nemo ergo singillatim etiam modo patilur. Quis enim pertinens
in diluculo operalur, nisi qui in Christo opcratur. Sed ad Christum, non variis tentalionibus agilatur, et
qui otiosus memor est Chrisii, in ipso medltatur in quolidie agitcum illo diabolus ct angeli ejus, ut per-
omnibus aclionibus suis; et est illi adjuter in bono vertatur qualibet cupiditate, qualibet Suggestione,
opcre, ne per infirmitatem suam defiCiaf.Si Memora- aut promissione lucri, vel lerrore darnni, vel promis-
tus sum tui super stralum meum, in diluculismeditabar sione vilae, vel terrore morlis, aut alicujus potentis
in le; quia factus es adjutor meus. inimiciliis, aut alicujus potentis amicitiis? Omnibus
16. Et in velamenlo pennatum tuarum exsnltabo. modis inslat diaholus, quemadmodum dejiciat; et in
Hilaresco in bonis operibus, quia super me est vela- persecutionibus vivimus, cl habemus perpeluos iniini-
men pennarum tuarum. Si me non protegas quia cos, diabolum ct angelos ejtts : sed non timeamus.
ptillus sum, milvus me rapiet. Dicit enim quodam Sic sunl diabolus et angeli ejus, quasi milvi : sub il-
loco ipse Dominus noster ad Jerttsalern, quariidam lius gallinaealis sumus, et non nos polest contingere;
civitalem illam, ubi crucifixus est: Jerusalem, inquit, gallina enim quse nos protegit, fortis esi. Infirma est
1 AliquotMss.,meditabor. propter nos; sed fortis est in se Dominusnoster Je-
739 S. AUGUSTINIEPISCOPI 760
sus Cbrisltis, ipsa sapicntia Dei. Ergo dicit hoc ct Regem vcslrum crucifigam? Quia dicebalur rex Ju-
Ecclesia : Agglutinataest anima mea posl te; me sus- daeorum, ct verus rex ipse. Et illi repellenles Chri-
cepil dexleralua. stum, dixerunt : Nos non habemus regem nisi Cmsa-
48. [vers. 10.] Ipsi veroin vanumqumsierunt ani- rem (Joan. xix, 15). Rejecerunt agnum; elegerunt
mam meam. Quid mihi fccerunt qui qurcsierunt ani- vulpem ; merito partes vulpium lacli sunt.
mam meam perdere? Utinam quoererent animam 20. [vers. 12.] Rex vero: ideo ita posilum est
meam, ut crederent mecum ! Sed 'quaesierunt ani- quia illi vulpem elegerunt, regem vero noluerunt.
mam ineam ut pcrderent me. Quid factitri? Non enim Rex vero : id est verus rex, cui titulus inscriptus est,
rapturi erant glulcii, quo adhoesitanima mea post le. quando passus est. Nam Pilatus hunc lilulum super
Quisenim nos separabit a cliarilate Cltrisli? tribulalio, caput cjus inscriptum posuit, Rex Judworum,liebrsea
an angustia, an persecutio, an fames, an nudilas, an lingua, graeca, et lalina : ul omnes qui traiisirenl le-
gladius (Rom. vn, 35)? Dexlera tua suscepil me. Ergo gerenl gloriam regis, et ignominiam ipsorum Judaco-
propler illud gluten ct propter polentissimam dexte- rum, qui rejicienles verum regem, clegcrunt vulpem
ram tuam, iu vanumquwsieruntanimammeam. Qtiot- Cacsarem. Rex vero Imtabilur in Deo. Illi facti sunt
quot persecuti sunt, vel persequi cupiunt Ecclesiam, partes vulpium : Rex vero Imlabilurin Deo. Quem sibi
potcst de his boc intelligi : maxime hoc.tamen acci- visi sttnt quasi superasse cum crucifigcrcni, lunc
piamus de Judseis, qui quaesierunt animam Christi crucifixus fudit pretium quo cmit orbem lerrarum.
perdere, et in ipso capite nostro quod crucifixerunt, liex veroIwlabilurin Deo : taudabilur omnis qui jurat
et in discipulis ejus quos poslea persecuti sunt. Qum- in ipso. Quare, laudabilur omnis qui jurat in ipso?
sierunt animam meam. Introibunt in inferiora lerrw. Quia sibi elegit Cbristum, non vulpem ; quia quando
Terram perdcrc noluerunt, utcrucifigerent Christum: illi Judociinsullaverunt, tuiic dedit illc unde reilime-
in inferiora lerroe ierunt. Quoc sunt inferiora lerrm? remur. Ad ipsum crgo perlincmus qtii nos redcniit,
Terrenac cupiditates. Melius est carne ambulare su- qui pro nobis mtindtim vicit, non arinaio militc, sccl
per tcrram, quam cupidilale ire sub terram. Omnis irrisa crucc. Rcx vero twlabitur in Deo: laudabilur
enim qui contra salutem suam cupit lerrena, sub oinnis quijurat in ipso. Quis jurat in eo? Qui pollico-
terra est: quia terram sibi pracposuit, terram super tttr ci vitam suam, qui vovet illi et reddit, qui fit
se posuit, et se subler fecit. llli ergo timentes lerram christianus : hoc est quod ait, Laudabilur omnisqui
perdere, quid dixerunt de Domino Jesu Chrislo, cum jurat in ipso. Quoniam oppilatum est os loquentium
viderenl mullas lurbas ire post illum, quia mirabilia iniqua. Quanta iniqualoculi sunt Judsei? Qttanla mala
faciebat ? Si illum dimiserimusvivum,venientRomani, dixerunt, non solum Judoei, scd el omncs qui pro-
et totlent nobis et locum, et gentem(Joan. xi, 48). Ti- pter idola Christianos perseculi sunl? Quaiido stcvic-
muerunt perdere terram, et ierunt sub tcrram : ac- bant in Chrislianos, putabanl quod possent finire
cidit eis cl quod limuerunt. Nam ideo voluerunt Christianos: cum putabant quod possenl finirc, Chri-
Chrislum occidere, nc lcrram perdereni; et ideo ter- stiani creverunt, et ipsi finiti sunl. Oppilalumest os
ram perdiderunt, quia Christum occiderunt. Occiso toquenlium iniqua. Nemo audet inodo publiee Ioqtii
enim Chrislo, qtiia dixerat illis ipse Dominus, Aufe- contra Cbrislum; jam omnes timent Chrislum :
retur a vobis regnum, el tradetur cjenlifacientijusti- Quoniamoppilatum esl os loquentium iniqua. Qtiando
liam (Matlh. xxt, 43), seculse suul illos mngnoccala- in infirmilato Agntis erat, eiiam vulpes audebant
mitates persecutionum. Vicerunt illos imperalores contra Agnum. Vicit Leo de tribu Juda (Apoc.v, 5),
Romani, et reges gentium : exclusi sunt de ipso loco cl silucrunl vulpes : Quoniam oppilatum csl eos lo-
ubi crucifixerunt Chrislum; et modolocus ille plenns quentillininiqua.
est laudatoribus chrislianis, nullum Judocum habet;
caruit inimicis Christi, implelus est laudatoribus IN PSALMUMLXIIl
Chrisli. Ecce perdiderunt a Romanis locum, quia
Christum occiderunt, qui propterea occiderunt ne lo- ENARRATIO.
cum a Romanis perdcrent. Krgo, introibunt in ima SERMO ADPLEHOI.
terrm. 1. Passionis sanctorum inarltrtun diom bodie
19. [vers. ll.J Tradentur in manus gladii. Revera
festum habcntcs, in corum rccordalione g.-iudeannis,
sic illis visibiliter contigtt; expugnati sunt irruenli-
recolenles et inieitigeiiies quid in-
bus bostibus. Partes vulpiumerunt. Vulpcs dicil reges tuebanlur. quid patiebantur, enim lantas iiiliulationcs carne
fucrunt debellaia est Judaea. Nunquam
soeculi,qui lunc quando
lolcrarent, nisimaguam quielcm mcnte concipercut.
Atidite, ut novcritis et intelligatis quia ipsos dicit
Hunc itaque psalmumpro ipsa solcinnilatc cuiranms.
vulpcs. Herodem regem ipse Dominus vulpem ap-
ilti Heslerno cnim die multa audivit Charitas Vestra ,
pellavit: Ile, inquit, et dicitevulpi (Luc. xin, 52).
mei: Cliristum nec hodie tamen huic fcslivitali negare potuiunu
"Videle, et altendite, fratres regem nostram servilulem.
Itaque quoniam maximc Doniini
babere noluerunt, et partes vulpium facti stint 1.
enim Pilatus proeses, in Judaea legatus, occi- passio commendattir in hoc psalmo , nec pottierunt
Quando essc fortcs marlyres, nisi intuereniureiun qui priinus
dit Chrislum ex vocibus Judaeorum, dixit ipsis Judacis:
passus est; nec talia suslincrent in passionc, qualia
1 ttocIocoomncsMss.,seculistmt. Ule, bisi talia spcrarenl in resurreclionc, qualia ipsc
-*
 7GI ENAIUUTIO IN PSALMUMLXIlI. 762
de se dcmonstravil : novit autcm S,anclilasYcstra lem ei corpus, ct aniinam occidere in gebenna ignis.
captil nostrum esse Dominum nostrum Jesum Chri- Non enim a timore volo esse immunis; sed a limore
Mum, omnesque illi coboercntcsmembra esse illius inimici liber, sub timore Dominiservus.
eapilis; ejusque vocem jam habetis notissimam, quo- 3. [vers. 3.] Protexisli mea conventumalignantium,
niam non ex solo capite, sed etiam ex corpore loqui- a muliiludineoperantiuminiquilalem.Samipsum caput
tur; vocesque ejus non tantum ipsum DominumJesum noslrum iniueamur. Multi marlyres talja passi sunt:
Clnislum, qui jam ascendit in ccelum, vel significant sed nihil sic clucet quomodo caput marlyrum; ibi
vel procdicani, sed etiam ejus mcmbra caput proprium melius inluemur quod illi expcrti sunt. Proleclus cst
sccttlura : agnoscamus bic non solum illius vocem , a multitudine malignanlium , protegenle sc Dco -t
sed et nostram. Et nemo dieat quod hodie in Iribu- prolegenle carnem suam ipso Filio et homine quem
latione passionum non sumus. Scmper 'enim audistis gercbat : quia Filius bominis cst, et Filius Dci esl;
hoc, quia illis temporibus Ecelesia qttasi tota simul Filius Dci proptcr formam Dei, Filiushominis propter
impellebaiur, nuncautem pcr singulos lenlalur. Alli- formam servi (Philipp. ii,6c(7): babens in potcslale
gatus est quidem diabolus, ne faciat quanlum polcst, ponere animam stiam, et recipere eam (Joan. x, 18).
ne faciat quantum vult; lamen tanlum tcnlare sini- Quid ei poiuerunt facere inimici? Occiderunt corpus;
tur.quantumexpedit proficientibus. Nonnobis expedit animam non occiderunt. Inlendite. Parum ergo erat
esse sine tentationibtts : nec rogemus Deum ut non Domino horiari martyres verbo, nisi firmaret exem-
tcnlemur, sed ut non inducamur in tenlationem. plo. Nosiis qui convcntus erat malignantium Judoco-
2. [cers. 2.] Dicamus crgo et nos : Exaudi, Deus , rum, ct quse muliiuido erat operanlium iniquitatem.
oralionemmcam, dumtribulor a : a iimoreinimici erue Quain iniquitaiem? Qtia voluerunt occidcre Dominum
animain meam. Sacvierunl inimici in iiiartyrcs; quid Jesum Chrislum. Tanla opera bona, inqtiit, oslendi
erabat ista vox corporis Christi? Hocorabal, uterue- vobis: propter quod horum me vultis occidere(Ibid.,
rentur ab inimicis, et non cos possent occidere ini- 52)? Pcrlulit omnes infirmos eorum, curavit omnes
ntiei. Ergo exaudili non sunt, quia occisi sunl; ct languidos eorum , pracdicavit rcgnuni coelorum, non
deseruil Deus conlritos cotde servos sttos, et speran- tacuit vitia corum, ttt ipsa potiuseisdisplicercnt.non
lcs in se despcxit? Absit. Quis enim invocavit Domi- medicus a qtto sanabantur : his omnibus curalionibus
num, et dereliclusesl ? quis speravil in eum, et deserlus ejus ingrali, lanquam mulla febri phrenelici, insa-
esl ab co (Eccli. n, 11, 12) ? Exaudiebanlur crgo , et nien.les in medicttm qui venerat curare cos, excogi-
occidebantur; et tamen al> inimicis eruebaniur. Alii laverunt consilium perdcndi ettm; tanquam ibi vo-.
timentes consenliebant, et vivcbant; et lamenipsi ab lentes probaro utrum vere homo sit qui mon possil,
inimicis absorbebantur. Occisi erucbanlur, viventes an aliqttid super homincs sil, et mori se non per-
ahsorbebantur. Indc cst et illa vox gratulationis : mitiat. Verbum ipsorum agnoscimus in Sapienlia
Forsilun vivosabsorbuissenliws (Psal. cxxm, 5). Mulli Salomonis : Morle lurpissima, inquiunt, condemnemus
absorpti, et vivi absorpti; inulli inortui absorpli. Qui enm. Inierrogemiis euin ; eril enim respectusin sermo-
putaverunt inanem esse (idem clirislianam , moriui nibitsillius : si enim vere Filius Dei esl, libereleum
iibsorptisunt:qui autetn scicnlcs verilalcm essc pioo- (Sap. n, 18-20). Videamtis ergo quid faclum sit.
dicationemEvangeliijClirisliim csse FiliuinDcisciei:- i. [vcrs. 4, 5.] Quia exacuerunt lanquam gladium
les, et hoc credentes, ct hoc inlus lcncntcs, cesscrunt tinguas suas. Filii hominum, denteseorumarma el sa-
lamen doloribus, et idolis sacrificaverunt, viviabsorpii gittw, et lingna conim gladius acutus (Psal. LVI, 5),
stint. Illi absorpii sunl, quia liiorlui; illi aulem qttia quod dicit ct alitis psalmus : sic et bic, Exacuerunt
absorpti.mortui. Nonciiitn absorpti vivcre poluerimt, tanqiiam gladiuminguas suas. Non dicant Juda'i: Non
quamvis vivi absorbcrenlur. Ergo hoc orat vox mar- occidimus Cliristum. Etenimpropterea eum dederunt
lyrum, A timore inimici erue animam meam : non ut judici Pilato, ut quasi ipsi a morte ejus viderentur
ntc non occidat iniinicus, scd ut non timeam occi- iminiines. Nam cum dixisset eis Pilatus, Voseum oc-
dentem inimicum. IIoc orat in Psalmo impleri servtis, cidite, responderunl : Nobis non licet occidere quem-
quod modo jubebat in Evangelio Domiuus.Quid modo quam (Joan. xvm, 5i). Iniquitatism facinoris sui in
jubebat Dominus?Nolite limereeosqui corpas occidunl, judiccm hominem relundere volebant : sed numqtiid
anhnam autem non possunt occidere; sed eum polius Deum judicem fallebant? Quod fecit Pilalus, in eo
limetequi hubet polestatem,et animam, et corpus oc- ipso quod fecit, aliquanlutn particeps ftiit; scd in
chlere in gehennaignis (Malth. x, 28). Et repetivil : comparationc illorum multo ipse innoccnlior. lnstitit
Ita dico vobis; eum limele (Luc. xn, 5). Qui sunt qui cnim qiiantum potuil, ut illum ex corum manibus Ii-
corpus occidunl? Inimici. Quid jubcbat Dominus? Ne bcraret. Nam proplcrca flagellalum produxit ad eos.
limerenlur. Oretur ergo ut proestet quod jubct. A Non persequendo Dominum flagellavil, sed eoruin fu-
timore inimici ertte animam meam. Erue me a timore rori saiisfacere volens, ui vel sic jam milesccreni, er
inimici, et subde limori luo. Non limeam eum qui dcsincrent velle occidere, ctiin flagellatum vidcrcnl
corpus occidit; sed timeam eum qui habet potestar (Id. xix, 1-5) : fecil el hoc. At ubi perseveravcrunt,
nostis illum lavisse manus, et dixisse quod ipse rion
1 sicMss.AtEdd.,supra. mundum se csse a morte illius (Mallh.xxvn,
* Edd.,cumdeprecor.At omnesMss.,dumtribulor : et fecisset,
stc legebatUilarius. 24) : fecit tamcn. Sed si rcus quia fecit vel invitus;
 763 S. AUGUSTINIEPISCOPI 764
illi innocenlcs qui coegerunt ut faceret? Nullo modo. bunt. 0 cor durum, occidere velle hominem qui mor-
Sed ille dixil in eum sententiam, et jussit eum cruci- luos suscilahat! Repente,id esl insidiose,quasi inopi-
figi, et qttasi ipse occidit; el vos, o Judoci,occidisiis. nate, qttasi non prxvise. Similis enim nescienti erat
Undeoccidistis? Gladio linguai : acuistis enim lin- inler ipsos Dominusignoranles quid ncscirel, et qtiid
guas vcstras. Et quando percussislis, nisi quando sciret; imo ignorantes eum nibil nesc.ire, et omnia
clamaslis, Crucifige,crucifige(Luc. XXXIII, 21)? scire, et ad hoc venisse ut illi facerenl quod se pole-
5. Propterea enim non cst practermiUeiidutn, quia stale faccre arbitrabanlur. Repenlesagiltabunteum, el
venit in menlem, ne forte aliquem perlurbet Icciio tionlimebuni.
divinorum Lihrorum : quidam cvangelista dicit hora 8. Obfirmaverunlsibisermonemmalignum.Ob/irma-
sexta crucifixumDominum(Joan. xix, 14), et qtiidam verunl : facta sunt tanta miracula; non sunt moti,
Iiora tcrtia (Marc. xv, 25) : nisi intclligamus, pertur- perstiterunt in consilio sermonis maligni. Traditus
bamur. Et jam incipiente sexta hora dicitur Pilalus est ille judici : trepidat judex , ct non trcpidant qui
scdissc pro tribtinali-; ct revera quando levatus est judici iradidertint; contremiscit polcslas, et nonCOR-
Dominusin Ilgno, liora sexta erat. Sed alius evangc- trcmiscit immaniias; vult ille lavare manus, et illi
lisla intucns aniinum Judocorum, qtiia volcbant sc inqtiinant linguas. Sed quare boc? Firmaverunt sibi
imniuncsvideri a morle Domini, narrando eos osten- sermonemmalignum. Quanta egil Pilalus? quanla ut
dil rcos, dicens Dominum hora lertia crucilixtim. refreiiarenliir? quoedixil? quid egil? Sed firmaverunt
Coiisiderantcs aulcm omnein circumstantiam leciio- sibisermoneminalignum:Crucifige,crucifige!Repetitio,
nis, qUanlaagi polucriut, cum apud Pilatum Dominus confirmatioest sermonis maligni. Videamus quomodo
accusaretur, ut ciUcifigcreltir; iiivciiimushoram ler- finnaverunlsibisermonemmalignum.Regem vestrumcru-
tiam csse poltiissc,quando illi clatnaverunt, Crucifuje, cifigam? Dixerunl: Non habemus regem nisi solum
crucifige. Ergo veritts illi lunc oecidcrunt, qiiando Caisarctn(Joan. xix , 15). Obfirmaveruntsermonem
clainaverunl. Apparitorespotcstatis bora scxia ciuci- malignuin.Oflerebalille regem Filium Dei; illiad Iio-
fixcrunt; proevariealorcsLcgis liora tcrlia clamavc- niinein recurrebant : digni qui illum haberent, et
runt : quod illi manibtts hora sexta, boc illi liugna illum non haberenl. Adhuc audi quomodo firmavc-
bora lertia. Rci niagis isti qui clamaudo sieviebaiit , runt sermonem malignum. Non invenio cdiquidin isto
quam illi qui obtcmpcrahdo adminislrabant. Ipsum Iwmine,aitjudex, quo dignus sit morle(Luc.xxiii, 14,
esl totum acumcn Judocorum; boc est qnod pro 22). El illi qui firmaverunlsermonemmalignum,dixe-
magno qiiicsierunt: Occidamus, ct non occidanuts; rtint : Sanguis ejus super nos, et super filios nostros
sic occidamus, ut non ipsi occidisscjtidiccmtir. Exa- (Maltli. xxvn, 25)! Firmaverunlsibi sermonemmali-
cueru.nltunquamgladiuinlingnassuas. gnitm. Firiuaverunlsermonemmalignum,non Domino,
G. Inlenderunt arcum, rem ainaram. Arctim dicit scd sibi. Quomodoeniin non sibi, cum dicunt: Super
insidias. Qtti cnim gladio comintis pugnat, apcrle nos, el super ftlios noslros? Quod ergo firmaverunt,
pugnat : qui sagittam inittit, fallit ut feriat. Prius sibi firmaverunt: quia ipsa vox est alibi, Foderunt
cnim sagiila pcrculit, qtiam vcnire ad vulnus proe- anie faciemmeam foveam, ct incideruntin eam. Domi-
videatur. Sed quem laterent insidioceordis humani ? niim mors non occidit, sed ipse mortem : illos aulem
numquid et Dominum nostruni Jesum Chrislum, qui iniqttitas occidit, quia noluerunt occidere iniquila-
tion opus habebatut ei leslinioiiiiimqitisquamperhiberet tem.
de homine? Ipse enim sciebal quid essetin liomine, 9. Prorsus, fralres, cerlum cst; aut occidis iniqui-
sicut evangelisla tcstatur (Joan. n,25). Tamen audia- latem , aut occideris ab iuiquilale. Noli aulem quoe-
mtis eos, ei intucainur eos quasi nescicnte Doniiuo rcre occidere iniquilatem lanqtiam aliquid exlra tc.
facere quod moliuntiir. Iniendcrunt arcunt, rem ama- Ad teipsum respice , vide quid lecum pugnet in te ;
ram, ul scigiliarenlin abscondiloimmaculatum.Quod ct cavc ne cxpugnet te iniquitas lua , inimica lua , si
dixit, Inicnderunt arcuin; hoc csl, in abscondilo; inlerfecla non erit : cx te enim cst, et anima tua
qttasi fallentes insidiis. Nostis cnim quibus dolis id adverstts le rebcllat, non aliud aliqnid. Ex qua-
egerint; quemadmodum discipulttm ei coh;crenlem dam parle cohocrcsDeo; ex quadam parte delectaris
i pecunia corrupcrint, ul sibi liaderclur (Matth. xxvi, sscculo: illud quo delectaris socculo,pugnat adversus
14, 15); quomodofalsostestes procuraverint; quibtis mcntem quoe cohocrcl Deo. Cohsrrcat, coliaereat,
insidiis et dolis cgerint, «( sngillarent in abscondilo non deficiat, non se dimitlat, magnum adjulorium
immaculalum. Magna iniquiias! Eccc de ahscondito habct. Vincil quod in illa sibi rebellat, si perseverat
venit sagilia quoeimmaculatum ferit, qui nec tanlum in pugnando. Est peccatum in corpore luo, sed non
habcbat macnloc, quanlum potest pungi a sogitla. rcgnet. iVonergoregnet,inqtiit, peccatumin veslromor-
Agnusquippeinimacnlatus,tottts immaculalus,semper lali corpore,ad obaudiendnmdesideriisejus (Rom. vi,
immaculatus; non cui macttlse ablatac sint, scd qtti 12). Si vero non obaudieris; etsi cst quod suadeai,
maculas nullas contraxerit. Nam fecit multos imma- quod dcleclet ad malum; non oblemperando facis ut
culalos donando peccala ; ipse immaculatusnon ba- non rcgnet quod est, ct ita fict postca ut non sit qtiod
bcndo |ieccala. Ut sagitlent in absconditoimmacula- eral. Quando? Cuni absorbebilur mors in victoriam,
tum. cum corrupltbile hoc indnerit incorruptionem (l Cor.
7. [vers. 6. ] Repenlesagitlabunleum, et rwn lime- xv, 54) : ibi non erit quod libi fepugnet, non erit
765 ENAURATIOIN PSALMUMLXHI. 76G
quod te aliud delectct nisi Deus. Ergo ct isli Judsci se opiuabanttir quod ncmo cos vidcret. Vide quid
inviderunl Domino; delcctabat eos prmcipatits. Qui- contingat animaemalae; rccedit a luce veritatis , ct
dam videbant sibi ab eo auferri principalum , et ex quia ipsa non videt Deum, ptital sc non videri a Deo.
delectatione sua rebellaverunt adversus Dominum: Sic el isli recedendo ierunt in tenebras, ut ipsi non
qui si rebellassent adversus delecialionem suam ma- viderenl Deum; el dixerunt; Quis nos videt,?Videbat
lam , ipsam invidentiam vincerent, nec vinccrenlur ct ille quem crucifigebant; illi deficiendo, nec illum
ab ea, et esset illis Dominus salvator, qui vencrat ut Filium, itec Palrem videbant. Si crgo et ille videbat,
sanaret. Nunc autem faverunt febri, repugnaverunt quare se paiiehatur leneri ab eis, occidi ab eis? Quare
medico : quidquid suggerebat .febris, faciehant; si videbat, voluit consilia eorum pracvalere in se?
quidquidjubebat contra medicus , negligebant. Ergo Quare! Quia homo crat proptcr hominem, et Deus
illi magis occisi sunt, non Dominus : nam in Domino latens in homine, qui venerat nescicntibus exem-
mors occisa est, in illis iniquitas vixit; vivenle atilem plum forlitudinis dare; ideo ipse sciens omnia susli-
in se iniquitate , illi morlui sunt. nebal.
10. Narraveritnl ul absconderenlmuscipulas; dixe- 13. [vers. 8.] Qnid enim scquilur?Accedet homo,
runl : Quis videbil eas ? Latere putabant eum quem cl' coraltum; el exaltabilurDeus. Illi dixerunt : Qtiis
occidebant, latere Deum. Ecce puta, homoerat Chri- nos videbit? Defeceruntscrutanlesscrutaliones, consilia
slus, sicul cocterihomines; nesciebal qnid de illo co- mala. Accessit homo ad ipsa consilia , passus cst se
gilarctur : numquid et Deus nescit? 0 cor humanum, teneri ul homo. Non enim lcneretur, nisi homo; aut
quare tibi dixisli, Quis videl me, cum ille videatqui videretur, nisi homo; aut cocderelur, nisi bomo; aut
le fecit? Dixerunl: Quis videbit eas ? Videbat Deus, crucifigcrettiraut morcrelur nisi bomo. Accessit crgo
videbat el Chrislus; quia et Christus Detis.Sed quare homo ad illas omnes passiones, quocin illo nihil va-
videbatur eis non videre ? Audi sequentia. Ierenl, nisi esset homo. Scd si illc non esset homo,
11. [vers. 7. ] Perscrulati sunl iniquitalem; defece- non libcrarelur bomo. Acccssit homo, ct cor allum,
runt scrulanles scrulaliones: id est acerba et acnta id est cor sccrelum : objiciens aspcclibus humanis
consilia. Non tradatur per nos , sed per discipulum homincm, servans inttis Deum ; celans formam Dei,
suum : non occidatur a nobis, sed a judice : lotum in qua a>qualisest Patri, el offercnsformam servi, qtia
nos faciamus , et nihil fecisse videamur. Et ubi est minor est Patre. Ipsc cnim dixit ulrumque : scd aliud
clamor lingua: : Crucifige, crucifige? Sic caccieslis , cst cx forma Dci, aliud cx forma servi. Dixil cxforma
iit el surdi silis. Simulala inuocentia non est inno- Dei : Ego el Pater unum sumits (Joan. x, 30). Dixit
centia : simulala ocquilasnon cst oeqititas,sed duplex ex fornia servi, QuoniamPaler major me est (Icl. xiv,
iniquitas; quia et iniquitas est, et simulalio. Ibi ergo 28). Unde ex forma Dei, Ego et Paler unum suinus?
isti defeceruntscrutantes scrulalioiies. Quanlo aculius Quia cuin in forma Dei esset constilulus, non rapinam
fibi excogitare videbantur , tanto magis deficiebanl; arbilralus esl esse mqualis Deo. Unde cx forma servi,
quia a lumine verilalis et ocquilatisin profunda con- QuoniamPaler mnjor me esl ? Quia semelipsumexina-
siliorum malignorum demcrgebantur. Habet justitia nivit, formam scrvi accipiens(Philipp. n, 0, 7). Ac-
quamdam lucem suam; perfundit, cl illustral animam cessit ergo homo, et cor altum; ct exaltatus cst
inhocreniemsibi : anima vero avertens se a luce ju- Deus. Occidilur homo, et cxaltalur Dcus. Qtiod
sliiioe, quanlo niagis quacrit quod invenial conira enim occisus est, ex infirmiiate liumana fuit : quod
jiistiliam, lanto plus a luce repellitur, et in tcnebrosa resurrexit et asccndit, ex poicstate divina (II Cor.
demergituT. Merilo crgo ct isti perscrutanles quod xiu , 4). Accedelhoino, ct cor alium , cor secrctum ,
coiitra justum moliebantur, a juslitia reccdebanl ; corabditum; non ostcndcns qnid nosset, non oslen-
cl quanlo a juslitia recedebant, tanlo plus deficicbant, dens quid essel. Illi putanlcs hoc loliuit esse quod
scrutantes scrutationes. Magnum consilium inno- videbatur, occidunt hominem in cordc alto, cl exal-
cenlioe: quando ipsum Judam poeniluil quod tradi- latur Deus in cordc divino : polcntia cnim majestatis
disset Chrislum , et projecit illis pecuniam qtiam de- stirecxaltaltis cst. Et quo ivit exaltalus? Unde non
deranl, illi noluerunl eam mitlerc in gazophylacium, recessit humiliattis.
et dixerunt : Pecunia sangainis esl; nonillam milla- II. Accedeihomo,et cor altum ; el exallabilur Deus.
mus in gazophylacium( Matlh. xxvn,6). Quid est Proptcrea jam atlcndite, fraires mei, cor altum ho-
gazopliylaciitm?Arca Dei, ubi colligebanlur ca qusc minis. Cujus hominis ? Mater Sion, dicet homo; et
ad indigcnliam servorum Dei mitlcbanlur. 0 homo , homofaclus est in ea, et ipsefunclavil eam Allissimus
cor tuum sit polius arca Dci, ubi habitent divilix ( Psal. LXXXVI, 5 ). In ipsa civiiate factus est homo,
Dei, ubi sit nummus Dci, mens lua habens imaginem quam idem ipse fundavil Allissimus, qui in ea fa-
Imperatoris lui! Cum ergo hacc ita sint, qualis illa clus est homo. Ergo accessit homo, et cor allum. In-
innocentiae simulatio fuit, pecuniam sanguinis non tuere honiincmin corde alto : vide quantum poles,
milterc in arcam, et ipsum sanguinem mitterc in con- si potes, et Deum in corde alto. Accessil homo : et
scientiam? qnia Deus crat, et quia passtirus crat volens, et quia
12. Sed quid eis conligit? Defecerunl scrutantes exempltimpraebilttrusinfirmis, ct quia nibil ei facluri
scrutaliones.Unde? Quia dicit, Quis videbitcos? id 1 sic ])leriqucct i otiores Mss.juxta LXX.AtEdd., uci
cst, quia eos nemo videbat. Hoc dicebant, hoc apud cor allum.
 767 S. AUGUSTINIEPISCOPI 768
erant qtii sacviebant, tanqitnm passuro Deo, sed in xxvui, 12, 15 ). Vere defecerunlscrulanles scrulatio-
homine, sed in carne ; quid sequitur ? Sagitlw infan- nes. Quidest, quod dixisti, o infelix astutia ? Tantum-
tium fuclmsunl plagweorum (a). Ubi est illa ssevilia? nc deseris ltteeni consilii pielatis, et in profunda
ubi est illefreniilus leonis, populi rugientis el dicen- versuiioo' demergeris, ut hoc dicas : Dicile quia vo-
lis, Crucifige,crucifige? ubi sunl insidioearcum ten- bis dormientibusvcnerunt discipuli cjus, et abstule-
dentium ? Nonne sagiilwinfanlium faclm sunt plagw runt eum ? Dormicntes lestes adhibes : vere lu ipse
eorum? Nostis quemadmodumsibi faciunt de canni- obdormisti,qui scruiando lalia defecisti. Si dormie-
tiis sagiltas infantes. Quid feriunt, aut unde feriunl ? banl, quid vidcre potuertinl? si niliil viderunt, quo-
quoc manus, aut quod lelum ? quao arma, aut quai modo lesies sunt? Scd defecerunt smttantcs scrula-
niembra? Sagillminfantiumfactmsunl plagweorum. tiones: dcleccrunt a luce Dei, defecerttnt in ipso
15. [vers. 9.]Et infirmatw sunt super eos linguw effecluconsiliorumsuorum : quando qttod voluerunt,
eorum.Acuant nunc linguas suas lanqtiam gladium, nihil perficerc poiucrunt, ulique defecerunt : Quare
firment sibi sermonem malignum. Merito sibi eum hoc ? Quiaaccessil homo, et cor allum ; et exaltattts
firmaverunt ; quia infirmatmsunl super eos lingttw cst Deus. Propterea postea cum innotuisset Christi
eorum. Numquid polerat esse hoc firmum advcrsus rcsurreclio, et vcnicns Spiriius sanctusimpleret fidu-
Deuin? Menlita est, inquil, iniquilass:bi ( Psal. xxvi, cia limentes quosdarn discipulos, ut auderent jam
12 ) : Infirmalwsunl sitper eos liitcjitweorum. Ecce mortcm non limciiies pricdicare quod viderant, exal-
resurrexit Dominus qui oceisus erat. Transibanl an- lato Dcoin majeslate sua, qui propler noslram inlir-
le erucem, vcl slabant, et intviebanlurillum, sieut mitalemhumilis judicaius est; et ubi coeperunllubae
lanto anle psalmus prscdixerat : Foderunt manus ccelestes.pcrsonarc judicem vcnturum, quem primo
meas el peclesmeos ; dinumeraverunlomniaossamea. viderant judicalum, Conturbatisuntomnesqui videbaut
Ipsi veroconsiclerctverunl el aspexerunlme ( Psal. xxi, cos. Exaltato DeO,ut dixi, proedicato Christo, visi
17, 18). Tunc caput agitabant diccnlcs: Si Filius suiii Judrei a qnibtisdam Judaeis,visi sunt deficienlcs
Dei est, dcscendctt clecritce.Tentavcrunt qiiodammodo iiiscriiiai'onibus suis. Videbant cnim illi in nomine
ulruiu Filitts Dei cssel, cl quasi invcnerunt quod nott crucilixi, eloccisi manibussuis, fieritanta miracula:
essel, quia insultanlibusiliis, de cruce non descende- recesserunt cordeab eis qui permanserunl in impie-
bat :sidcstenderet de cruce, Filius Dei esset (Maitlt. tate ; displicuit eis illorum durilia ; quacsieruntcon-
xxvn, 40-45). Quid tibi videturqui de cruce non de- silium solulis suac, et dixerunl Aposlolis: Quid fa-
scendit, el de sepulcro surrexil ? Quid ergo profcce- ciemus? Conlurbatiergo sunl omnes qui videbanl eos
rtmt ? Quod elsi Djtninus non resurrexisset, quid ( Act. n, 1-57) : id est, qui intelligebant quod Iin<
profecissent, nisi quod profecerunt et persecutores guseeorum infirmaioesunt super eos, qtti iiilcllige-
martyrum ? Natnct marlyrcs nondumsurrexerunt, ct bant quia in omnihus sttis inalis perscrutationibtis
lanien illi non profccerunt: nondum resurgentium consiliorum ubique defccerunt. Conlurbali sunt
jain iialaliiia cclebramus. Ubi est furor socvienlium? isli.
Sagiltwinfanliumfactwsunl plagm corum, el infirma- 16. [ vers.10.] El timuit omnishoino. Qui non ti-
tmsunt super eos linguweorutn. Quo perduxerunt il- muerunt, ncc bomines fuerunt. Timuit omnisliomo:
las scrtttalionessuas, quas perscrutantes defecerunt, id csl omnis utens ratione ad intelligenda quoc facla
ut eliam morluo Dominoelsepulto,custodcsponcrcnl crant. Unde illi qui non timuerunt, pecora potius
ad sepulcrum ? Dixerunt enim Pilalo, Seductor ille; nominandi sunt, bestia! potius immanes et Iruccs.
hoc appellabaturnomine Dominus Jesus Christus, ad Leo rapicus el rngiens, ille adhuc populus. Al vero
solaliumservorum suorum quando dicuntur seducto- oninishoiiio limtiit : id est, qui crcderc voluerunl,
res : ergo illi Pilato, Seduclor ille, inquiunt, dixit qui judicium vciilurum conlrenmerunt. El timuit
adltucvivens: Posl Iresdies resurgam.Jube itaquecu- oninisliomo: cl annunliaverniUopera Dei. Ille qui di-
slodiri sepulcrumusquein diem teriiutn; ne forleve- cebal, A limore inimici erite animcm ineam, tiiniiil
nianl discipuliejus, et fureutur eum, et dicctnt plebi , omnisItomo.A limorc inimiei criicbalur sed liniori
Surrexit a mortuis; et eril novissimuserror pejorpriore. Dcisttbdebatur, Non limcbal cos, qui corptis oeci-
Ail illis Pilulus : Iiabetis cuslodiam; ile, custodilesic- duut, sed cum qui poleslatcni babei, et corpus ct
ut scilis. Illi aulem abeuntes munieiunl scpulcrum, animani mitlcrc in geliennun ( Matllt.x, 28 ). Pra;-
signanles lapidemcumcustodibus(lbid., 63-G6 ). Po- dicavcrunt Dominuin: naui primo Pelrus timuil, et
suerunt custodes mililes ad sepulcrum. Concussa inimicutn limuit; nondiunerat aniina ejtis erula ah
tcrra Dominus resurrexit : miracula facta sunt talia inimico. Interrogalus ab ancilla quod inter discipulos
circa sepulcrum, utetipsi mililes qui custodes adve- ejuscsscl, negavit Dominumler (Icl. xxvi, 69 )• Re-
neranl, fesles fierent, si vellent vera nunliarc ; sed surrexit Dominus, firmavil columnam : jam Pelrus
avaritia illa quaecaptivavitdiscipulutncomitemChri- prsedicatsine liinore, et ctim limore ; sinc limore
sti.capiivavitet militem custodem sepulcri. Damus, coruiii qui corptts occidunt,cum timorc ejus qui ha-
inquitint, vobispecuniam; el dicitequiavobisdormicn- bctpoiestaleni et corpus ei aniinam ecudendi in ge-
tibus vcnerunldiscipuliejus, et abslulerunt eum( hl. henn.i ignis. Timiiil oiiinis Itomo: el aimunliaverunt
iu Enar. psal. opera Dei. Namqueannuntianlesislos Ap.;stoIosope-
(a) naecpars f. 8 traclatur supra LVI,
n, 13. F.r.et aliqnotMss.,versutia.
 769 ENARRATIO1N PSALMUMLXIII. 770
1 ra Dei, exliibnerunt sibi principes sacerdotum, et panis : agnoscunteum (Luc. xxtv, 16-46), lselanlur,
comminali sunt dicentes ne in noniine Jesu prwdica- exclamant. Lwlabitur justus in Domino. Nuntialur
rent. El illidixerunl : fiicite nobis cui magis oblempe- cuidam duriori, Visus est Dominus, resurrexit Do-
rare oporleat, Deo, an hominibus( Acl. v, 27-29 ) ? minus : adhuc ille tristis est, noncredit. Nisi misero,
Quid illi dicerent ? Hominibus potius quam Dco? inquit, manum meam, el tetigero cicatrices clavorum,
Sine dubio non responderent, nisi, Deo potius. IHi noncredam. Prsebetur et corpus tangendum, miliit
autem sciebant quoejuberct Deus, et conlempserunt manum, contrectat, exclamat, Dominusmeus et Deus
minantes sacerdoles. Quia crgo timuit omnis homo, meus! Lwtabiturjustus in Domino. Illi ergo loelati
non lerruit homo : el aununtiaverunl opera Dei. Si sunt justi in Domino, qui viderunt, teligerunt, et crc-
timet homo, non tcrreat homo : eum enim timere diderunt: quid justi qui modo sunt ', quia non vi-
debet homo, a quo factus est homo. Quod supra ho- dent, quia non tangunt, non laetantur in Domino?
mines est lime, ct homines le non terrebunt. Mortem Et ubi est illa vox Domini ad ipsum Thomam : Quia
sempiternam limo, et procscntem non curabis. Vo- vidislime, credidisli: beati qui non viderunt, et eredi-
luplatem illam incorruplam, ct quietem sine labe derunt ( Joan. xx, 25-29 ) ? Ergo omnes loctemurin
concupisce ; et promittentem dona isla temporalia, Domino ; omnes sccundum fidem unus justus simus,
et totum mundttm deridebis. Ama ergo, et time : omnesque in uno corpore unum caput habeamus, et
ama quod promillit Deus, lime quod roinatur Deus ; loclemur in Domino, non in nobis; quia bonum no-
neccorrumperis ex eo quod promitlit, nec terreberis strum non nos nobis, sed ille qui fccit nos. Ipse est
ex eo quod minatur liomo. Et thnuit omnis homo : bonum nostrum ad loeiificandosnos. Ei nemolaelelur
et annuntiaveruntopera Dei, et facta ejus inteilexerunt. in se, nemo proesumat, ncmo dcsperet de se, nemo
Quid est, facla ejus inlellexerunl? Iloc erat illud, o de quoquam homine, quem debet adducere ut socius
Domine Jesu Christe, quod tacebas, et sicut ovis ad sit spci ipsius, non datorspei.
viclimam ducebaris, et non aperiehas coram tonden- 18. Lwtabilurjuslus in Domino, el sperabit in eum ;
te os tuum, et nos te puiabamus esse in plaga ct dolorc el laudabunlur omnesqui recti sunt corde. Jam quia
positum, ct scientcm fcrre infirmitalem ? Hoccine Dominus resurrexit, jam quia ascendit in coelum,
cratquod ahscondebasspecicm luam, speciose forma jam quia ostendit essc aliam viiam, jam quia mani-
prre filiis hominum( Psal. XLIV,5 ) ? Hoccine eral festum esl consilia cjus quibus latuit corde alto non
illud, quod videbaris non habere speciem neque dc- fuisse inania, quia idco sanguis ille fusus est ut esset
corem (Isai. LIII,2-7 ) ? Portabas in crtice insullan- pretium redemptorum; jam quia manifesta sunt om-
2
tcs ct dicentes : Si Filius Dei cst, descendatde cruce nia , quia praidicala sunt omnia , quia credila sunt
(Matth. XXVII,40). Quis forte sciens potestatem omnia, sub omni ccelo twlabilur juslus inDomino, el
tuam servus tuus, et dilccltts tutts, non exclamavit sperabit in eum ; et laudabuntttr omnes quirecli sunt
in corde suo, ct dixil: 0 si modo descenderet, et isti corde. Qui sunl recti cordc ? Eia fratres mei, semper
omnes qui insultant confunderenlur ? Sed non erat dicimus, et bonuin est ut noveritis. Qui sunt recli
sic : moriendum erat propter morituros, et resur- corde? Qui omnia quaccumquein hac vita patiuntur,
gendum propter semper victuros. Hoc illi qui vole- non ea tribuunt insipienliae, scd consilio Deiad me-
banl illum de crucedescendere, non intelligebant ; at dicinam suam ; nec praesumunt de juslilia sua, ut
ubi resurrexit, ct glorincatus ascendit in ccelum, in- putent se injuste pati quod palitinlur, aut ideo csse
lellexerunt opera Domini. Annuntiaverunl opera Dei, Deum injuslum, qtiia non plura palilur qui plus pec-
tl facla ejus intellexerunt. cat. Videle, fratres; hoccsoepedicimus. Aliquid sen-
17. [vers. \\.] Lwtabitur justus in Domino. Jam tis, sive sccundum corpus, sive secundum dispendium
non est tristis justus. Tristes enim erant discipuli rei familiaris, sive per orbitatem aliquam charissi-
crucifixoDomino; conlrislati,mcerentesdiscesserunt; morum tuorum : noli respicere eos quos nosli ini-
etiam quiores te (non cnim forte audes dicere justum le ,
perdidisse se spem pulaverunt. Resurrexit ;
apparens tristesinvenit. Tcnuit oculos duorum in via sed nosti pejores te), et florere in istis, et non flagel-
ainbulanlium, ne ab eis agnoscerelur, et invenit eos Iari; ut displiceat libi consilium Dei et dicas : Ecce
et propterea flagellor; quare ille
gementes et suspirantes ; ct tenuit eos donec exponc- pula peccator sum,
ret Scripluras, ct pcr ipsas Scripturas ostenderet non flagellatur , cujus novi lanta flagitia? Quantum-
mali fecerim ego, numquid ego tantum feci
quia ita fieri oporlebat sicut factum est. Ostendit cumque
enim in Scripturis, quia post tertium dicm resurgere quantum ille? Distortum est cor tuum. Quambonus
!
oportebat Dominum.Et quomodo tertio die resurge- Deus Israel; sed reclis corde Tui aulem labunlur
ret, si de cruce jescenderet ? Modo vos qui tristes pedes, quia zelas in peccatores , pacem peccatorum
eslis in via, si Judaeis insuliantibus viderelis Domi- intuens (Psal. LXXII , 1-3). Sine curare ; novit qtiid
num de cruce descendisse, quantum efferremini? agat, qui vulnus novit. Non secatur alius. Quid, si
Laetareminiquod ora Judaeorum sic obturasset. Ex- desperaiur? quid si propterea tu secaris , quia non
spectateconsiliutn medici: quod non descendit, quod desperaris? Patere ergo quidquid pateris recto cor-
oecidi vult, anlidotum terit. Ecce jam resurrexit, de : novit Deus quid libi donet, quid tibi subtrahat.
ccce jam loquitur: nondum agnoscitur , ut loctius < pleriqueMss.,qui modoessevoluerint.
2 AliquotMss.,
agnoscatur. Poslea aperuit oculos eoriim in fractionc prwdicla.
771 S. AUGUSTINIEPiSCOPI
Quod tibi donat, ad consolationem valeat, non ad servo suo'? Qtiod pluil.in agrum ubercin, dulce est; et
corruptionem ; ct quod tibi subtrahit, ad lolcranliam quod pjuit in agrtiin spinosuin , dulee cst. Numquid
valcat, non ad blaspbcmiam. Si aulem blasphcmas, pluviaiu accusal qui 3 spinas gcnueril? Nonne erit
ct displicet libi Dctts, cl tu tibi places ; pctvcrso corde jiluvja illa lestis iu judicio Dei; et dicet: Ego dulcis
cl distortocs : ct hoc pejus , quia cor Dei vis corri- super oiiines 3 uni? Tu ergo quid profcrasyide , ut
gcre ad cor tuum, ut lioc ille facial quod lu vis ; ciun quid tibi paretur altcnjas. Profcrs frumenlum ; hor-
ttt debeas facerc quod illc vttlt. Quid crgo? Vis de- reuin spcra : jirofers spinas ; igncm spera. Sed non- '
torqucre cor Dci, quod sempcr rccluin cst, ad pra- duni venit aul lcmpus horrci , aul lempus ignis:
vitatcm cordis tui? Qiianto ntelius ad rectitudincm modo crgo paretttr , ct non limebitur. In nominc
Dci corrigis cor tutini? Nonnc hoc le doctiit Dominns Chrisli et qui loquiintir vivimus, et qtiihus loquimuv
litiis, de ctijtts passionc modo loqucbamur? Nonnc vivilis : numqiiid consilii corrigendi et mulandacvitoe
iiilirinilatcm luatn portabal, quando dixit: Tristis est maloeinbonam nou cst locus, nonest tempus?Nonnc
attima mea itsqite ad morlem? Nonne leipsum in se si vis, hodie fit? nonnesi vis, modo fil?Quid cmplu-
ligurabat, ctitii dicebat : Paler, si fieri polesl, transeat rus cs ul facias? quoc syinplasia 4 quocsiluruscs? ad
a me calix iste ? Non enim duo corda ct diversa , Pa- quos Indos navigalurtis? qttam navim praeparaturus?
tris, el Filii ; sed iii forma scrvi portavil cor luum, ut Ecce cum loquor, niuta cor; ct factum cst quod tam
doccrct illud exemplo sno, Jam ecce quasi aliud cor ssrpc el laindiu claniatur ut liat, el quod oeternain
luuin invenit tribulalio, volens ' transirc quod immi- pcenam parluril, si non fiat.
uchat: scd noluil Deus. Non consenlit Deus cordi
luo; consenli lu cordi Dci. Audi vocem ipsius : Ve- IN PSALMUM LXIV
rum non quodego volo, sed quodlu vis, Pater (Maltlt.
ENARKATIO.
xxvi, 38, 39).
19. Laudabunlur ergo omncs recli corde. Quid sc- SERMO ADPLEBEM.
quilur? Si laudabunlur oinnesrecli corde, dainnabtin- 1. [vcrs. 1.] Agnosceiidacst vox sanetoe prophelioe
tur perversi corde. Duo libi modo proposita sunl; c\ ijiso lilulo psalmi hujtis. lnscribitur : lu finem ,
elige cum lempus est. Si rcclo cordc fucris , ad dcx- Psittmits David, CanlicumJeremiwel Ezecluelisex po-
teram cris, et Iaudaberis. Quomodo? Vcnite, benedi- pulo transmigraiionis,cum inciperenlcxire. Rcs quem-
cli Patris mei; percipite regnuin quod vobis parcttum admodum gesla sit opud patres nostros temjiorc
est ab origine muncli.Pcrverso auicm corde si fucris; transniigralionis Babyloni;c, non omnibus notum cst,
si subsannavcris Deutn , si providenliam cjus irrise- sed bis qui Seripturas sancias diligenter adverltml,
ris, si dixcris in animo tuo , Vere non curat Deusres vcl audicndo, vel lcgcudo. Capiiyatus enim populus
humanas : si curarct res humanas, ille lalro lantum Israel, cx civilalc Jcrusalem dticttis est in scrvitutcm
haberel, et cgo innocens indigerem ? perverso cordc Babyloniae(IV Reg. xxiv, 25). Proplietavti attieni Je-
faclus cs. Vcniet judicium illud; apparcbunt omnia reniias sanctus, post scpluaginta annos rediturum po-
propler qux isia omnia faciat Deus; et lu qui no- pulum de caplivitale , et inslaiiraluriim civiialcm
luisti in hac vita corrigcre cor tuuin ad reclitudinem ipsam Jerusalem, quam devictam ab liostibus plan-
Dei, ct le ad dextcram procparare, ubi taudabunlur xcrat (Jercm. xxv, U , cl xxix , 10). IIIo autem lem-
omnesrecti corde, eris ad sinistram, ubi lunc audies : poro fiieruiu proplielsr, in illa captivilalc populi con-
lle in ignem wternum, qui prwparalus est diabolo et slituli in Babylonia; inlcr quos cr.it cl Ezechiel pro-
angelis ejus (Id. xxv, 34, 41). Et numquid erit pliela. Exspcclabat auicm ille populus donec imple-
ttinc tempus corrigerc cor? Modoergo corrigile , fra- renlur tcmpora scptunginlaaiinorum, secundum pro-
ires; modo corrigite. Quis probibel? Cantatur Psal- phetiam Jcrcmiac. Factum cst coinpletis sepiuaginla
mus, lcgilur Evangelium, sonat lector, sonat disputa- annis, rcslitutum est lcmplum quod dejcclnm cral;
lor : patiens cst Dominus; peccas, ct parcit; adbuc ct regressa est de captivil.ile magna pars illius po-
peccas, adduc parcit, et adbucaddis. Qtiamdiupaticns puli. Sed quoniam dicit Ajiostolus, Ilwc in figitra con-
eslDeus? Scnties ct justum Deum. Terremus , quia lingebanlin illis; scripla sttnt aittem propter nos, in
tmemtis ; docete nos non limere, et non terremus. quos finis swculorumobvenil(I Cor. x , 11); debennis
Sed mclius nos Deus docct limere , quaro quisquam et nos nosse prius caplivilaiem nostrarn, deiiidelibe-
hominum non limere. Timuit eniin omnis homo: et rationem noslram ; debcmus nosse Babyloniam, in
annuntiaverutil opera Dei. Inler illos nos computet qua captivi sumus , et Jerttsalem , ad cujus redittim
Deus, qui limucrunt, ct annuntiavcrunt. Quia time- suspiramus. Islx qqippc dux civitates, secundum lit-
mus, annuntiamtis vobis, fralres.Videmusalacritatem tcram revera dux civilatcs. Et illa quidem Jcrtisaletn
vestram ad audienduni vcrbtim, ct ad exigendum vi- modo a Judxis non incolitur. Post crucifixum enim
demus vota vestra , videmus affectus vestros. Bene 1 NonnulliWss.,de agro servosuo : etquidam, de
compluilur ter.ra; frumenta, non spinas generct: sui. agro
servi
frumenlis hor.reuni paratur; ignis spinis. Nosti quid 2 SicMss.AtEdd.,quod.
3 sic uoslri omues Mss. At Edd., dutcis super omnia
facias de agro tuo; et nescit Deus quid faciat de veni.
4 Edd., emplaslra.At siss., symptasia,aul
simplasia:
' rlerique Mss.,vcllcs. alii
jiauciscxcejitis,quoriiiu habenl,lcmplasiu;alii,templa
jt.iu:.
 773 ENARlUTiO IN PSALMUMLXIV.
Dominum, vindicatum est in illos flagello magno; eC enim cives sanctacmalris Jerusalem cupiditatibus Ba-
cradicali ab co loco, ubi impia libertate furiosi ad- bylonix corrupli tcnebantur, et ipsa corruplione cupi-
vcrsus niedicuminsanierant, dispersi sunt pcr omnes dilatum tauquam cives inde facli crant; et multi adhuc
' : in
gentcs , el data est illa terra Christiauis implelum- ila sunl, ct multi post nos hac terra futuri ila erunt:
quc est quod eis dixerat Dominus, Prapierea aufere- sed novilDominus, conditor Jerusalem, quos civesejus
tur a vobis regnum , el dabitur genti facientijusliliam praedeslinaverit,quos videat adhuc sub dominalu dia-
multas boli redimendos sanguine Christi, novit illos ipseanle-
(Matth. xxi, 43). Cum autem viderenl lunc
turbaS ire post Dominum, praedicantem regnum coe- quam se ipsi noverint. Sub hac ergo figura cantatur
lorum, et mirabilia facientem, dixerunt principes il- hic psalmus. In cujus litulo positi sunt eliam duo
lius civilatis : Si dimiserimus euin , omnes ibunt post prophetx, qui illo tempore in captivitate fuerunl, Je-
illum; et venienlRomani, el tollenl nobiset locum, el remias et Ezechiel, et cantabant quscdam, cum inci-
gentem(Joan. xi, 48). Ne locum pcrderenl, Domi- perentexire. Incipit exire qtii incipit amare. Exeunt
ntim occiderimt; ct ideo perdiderunt, quia occide- cnim multi latenter, et exeuntium pedes sunt cordis
rmil. Civitas crgo qiioedamilla terrcna cujusdam ci- affe.clus : exeunt autem de Babylonia. Quid est de
vitalis neiernacin ccelis umbram gerebat; at ubi cce- Babylonia ? De confusione. Quomodo exitur de Baby-
jiit illa quoesignifieabatur, cvidenlius prxdicari; um- lone, id est de confusione ? Qui primo confusi crant
bra qua significabatur , dejecta est : proptcrea ibi similibus cupiditatibus, incipiunt charitatc dislingui;
modo teinplum non cst, quod fabricatum fuerat in jam dislincti, non sunt confusi. Etsi adhuc corporc
imagincm futuri corporis Doinini. Tenemus lucetn ; pcrmixti sunt, desiderio tamen sancto discernunlur;
timbra transivit : lamcn adhuc in quadam capliviiale ct propter permixlionem corporalem nondum exic-
sunius : Qaamditt sumus, inquit, in corpore, peregri- runt; propter affectum cordis exire cceperunt. Jam
tiamura Domino(II Cor. v, 6). crgo audiamus, fralres; audiamus, et cantemus, ct
2. Et videte nomina duarum islarum civitatum, dcsideremus unde cives sumus. Et qux gaudia cau-
Babylonis ct Jcrusalem. Babylon Confusio interpre- tantur nobis ? Quomodo in nobis reformalur anior
talur, Jerusalem visio pacis. lnlendilc nunc civitatem civitatis nostrx, quam diuturna peregrinaiione obliti
confiisionis, ul intclligatis visionetn pacis : islam tole- lueramus ? Sed misit inde ad nos epistolas Pater no-
rclis, ad illam suspirctis. Unde dignosci possunt istoe slcr, ministravit nobis Scripturas Deus , quibus epi-
ducc civitales? Numquid possumus eas modo sepa- slolis fieret in nobis redeundi desiderium ; quia por-
rare ab inviccm ? Permixtx sunt, et ab ipso exordio egrinalionem nostram diligendo, ad hostes factem po-
generis humani permixlcc currunt usque in finem sueramus, et dorsum ad patriam. Quid ergo hic can-
saeculi.Jcrusalem acccpil exordium per Abcl; Baby- talur?
lon per Cain : cedilicia quippc urbium poslea faeta 3. [vers. 2.] Te decet hymnus, Deus, in Sioti. Patria
sunl. llla Jerusale.m in lerra Jebusoeorum; nam pri- illa esl Sion : ipsa est Jerusaleni queeSion; et hujus
mo Jebus dicebatur (II Reg. v, 6, et Josue xviu, 28) : nominis inlerprelaiioneni nosse debelis. Sicut Jeru-
inde gens Jebusxorum ejecta est, quando populus Dei salem inlerprelatur Visio jmcis, ita Sion Speculalio,
liberatus esl de ^Egypto, et inlroduclus csl in lerram id est visio el contemplatio. Nescio quod nobis ma-
jiromissionis.Babylon autem condila est in intiinis guum speclaculum promiltitur; et hoc ipse Deus est
Persidis regionibus, quoediuturno tempore caput ex- qui condidit civitatem. Pulchra et decora civilas,
tulit super caeteras gentes. Duoeergo istx urbes cer- quam pulchriorem habet conditorem ! Te decethy-
lis lemporibus condilx sunt, ut manifeslaretur figtira mnus, Deus, inquit. Sed ubi ? In Sion : in Babylone
duarum civitatum olim coeplaruni, et usque in finem non decet. Elenim quisque cum coeperit innovari,
in islo saeculomansurarum , sed in fine separanda- jam corde in Jerusalem canlat, dicente Apostolo : Con-
rum. Unde ergo possumus eas modo ostendere, quoe versalionoslra in ccelisest (Phitipp. m, 20). In carne
permixtse sunl? Ostendet lunc Dominus, cum alios enim ambulantes, inquit, noh secundumcarnemmilita-
ponet ad dexleram, alios ad sinistram. Jerusalem ad mus (II Cor. x, 3). Jam desiderio ibi sumus,jam spem
dexteram erit; Babylon ad sinistram. Jerusalem au- in illam terram, quasi anchoram prxmisimus, ne in
ditura est : Venite, benedicliPalris mei; percipitere- isto mari lurbati naufragemus. Qucmadmodum ergo
gnum quod vobisparaium esl ab origine mundi. Baby- de navi quse in anchoris est, recle dicimus quod
,on audiiura est: Ile in ignem wlernum, qui paralus jam in terra sit; adhuc enim fluctuat, sed in tcrra
cst diaboloel angelisejus (Mutth. xxv, 34, 41). Possu- quodammodo educta est contra ventos, ct contra
mus tamen et aliquid afferre, quantuin Dominus do- lcmpestates : sic conlra lentaliones hujus peregrina-
nat, unde distinguaniur pii fideles, eiiam boc lem- tionis nostrx, spes nostra fundata in illa civitate Jeru-
pore, cives Jerusalem a civibusBabylonioe.Duasislas salem facit nos non abripi in saxa. Qui ergo secundum
civitates faciunl duo amores : Jerusalem facit anior hanc spem cantat, ibi cantat : ergo dicat, Te decet
Dei; Babyloniam facit amor sxculi. lnterroget ergo lnjmnus, Deus, in Sion. In Sion, non in Babylone.
se quisque quid amet, et inveniet unde sit civis : et si Sed modo ibi es adhuc in Babylone? Ibi, inquit, sum;
se invenerit civem Babylonix, exslirpet cupidilaiem, amatoriste, et civis iste : ibi sum; sed carne , non
plantcl charitatem; siaulem sciuvencrit civem Jcru- corde. Cum aulcm duo qusedam dixerim, quia ibi
salem, tolcrct captivitalem, spcret libcrtaicm. Multi sum carnc, non corde; unde canlo, non ibi; non enim
 Si AUGUSTINIEPiSCOPI 776
{O.Sedcorde. Carnem quidem sonantcm toium ignis absiimil : holocauslum sacrificiumcsl ubi
ctves Babylonix ; cordis aulcm sonum au- toinm consuniitur; o\o->enim tolum dicitur, xaDn;,in-
r6r Jerusalem. Unde dicit Apostolus, exhor- ccnsio. Holocattstum tolum inccnsum. Arripiat crgo
'acivesad amaloria quoedam cantica.ct desi- nos ignis, ignis divinus in Jerusalem : incipiamtis
f edeiiridiad illam pulcherrimam civitatem, vi- ardcrechariiale, donec totummorlaleconsumatur, et
Ctti pacis : Cantantes, inqtiit, et psallentes in quod conlra nos fuerit, eat in sacrificium Domino.
ibus veslrisDomino(Ephes. v, 19). Quid esl, can- Unde alibi dicilur : « Benignc fac, Dominc, in bona
i'~ttmiesin cordibttsvestris?Ne inde canteiis, undeestis « voluntale tua Sion, ut adificenttir muri Jerusalem :
1 in Babylonia; sed inde cantale, unde sursnm babita- « liinc acceptabis sacrificium juslitix, oblaliones et
tis. Ergo, Te decel Itymnus, Deus, in Sion. ln Sion le « bolocausla (Psal. L, 20, 21). Te decct hymnus,
• decet hymnus, non in Babylonia. Qui cantant in Ba- t Deus in Sion ; et libi reddetur vottim in Jerusa-
bylonia, cives Babylonix, cliam bymnuin Dei non « Iem.i Quxrimus bic, nc forte Rex nobis ipsiusci-
decenler cantant. 'Audi voccm Scripturx : Non est vitatis commendetur, Dominus et Salvaior noster Je-
speciosalaus in ore peccaloris (Eccli. xv, 9). Te decet sus Christus : cantemus ergo donec ad cvidenliora
hymnus, Deus, in Sion. pervenianius. Possem enim jam dicere ipsum csse
4. Et tibi' reddelur volum in Jerusalein. IIic vove- cui dicitur : Te decet hymnus , Deus, in Sion ; el libi
mus, et bonuni est ut ibi reddamus. Qui autcm hic rcddetur volum in Jerusalem. Sed si diccrem, mihi
vovenl, ct non reddunl? Qtti non persevcrant usque polius quam Scripturx crcdereiur; et ideo forle non
in finem in eo quod voverunl. Unde dicil alius psal- mihi crederetur. Audiamus scquentia.
mus, Vovele,et reddite DoininoDeo veslro (Psal. LXXV, 5. [vers. 5.] Exaudi, inquit, oralionemmeam: adle
12). Eltibi rcddelur volum in Jerusalem. Ibi enim omnis caro venict. Et habemus Dominum diccntem,
crimus toti, id estintcgri iu resurrectione jusloriim: datam sibi polestalem omnis camis (Joan. xvn,2).
ibi reddetur votum tolum nostrum ; non sola auima, Cocpit ergo apparcre jamRcxille, cum diceretur,
sedipsa eliam caro jam non corruptibilis, qtiia jam ad le omnis caro veniet. Aclle, inquil., omnis caro vc-
non in Babylonia, sed jam corpus coeleste immuia- niet. Quarc ad illum omnis caro veniet ? Quia carncm
tum. Qualis mutatio promiltitur? Otnnesenim resur- assumpsit. Quo veniet omniscaro? Tulil inde primi-
ge.mus,ait Apostolus, sed non omnes immutabimur. lias cx ulero viiginali : assumplis jirimitiis cxlera
QttiJ aulem immutabuiitur ipse dixit : In iciu ocitli, consequenlur, nl holocauslumcomplcalur. Unde ergo,
in njvissima luba : canet enim luba, el mortui resur- omnis caro? Oinnis homo. Et unde , oninis homo?
gcnl incorrupli, id est inlegri, et nos immulabimur. Numquid omncs crcdiiuri prrrnuniiali snnt in Chri-
Qualis autem erit illa immulatio, sequilur et dicit: sliim ? Nonne nmlli impii qui eliani damnabiiniur?
i Oporlet cnim corruplibile hoc inducrc incorrupiio- Noiine quotidie niulli non crcdcnlcs , in sua infideli-
t ncm ct morlale boc inducre immorlalitatem : tate moritiniur? Secimdiim quid crgo intclligimus,
< cum autem corruplibile hoe induerit incorruptio- acl te onniis caro veniel? Omniscaro dixit, omnisge-
« nem, et mortale hoc inducrit immorlalitaiem, tunc neris caro : ex omni generc carnis venielur ad te.
i fiet sermo qui scriptus ost : Absorpta est mors in Quid c=t, ex omni generc earnis? Numquid vcncrunt
« victoriam. Ubi est, mors, aculeus ttuis » (I Cor. xv, paupercs , ct non vencrunl divilcs? numquid vcne-
51-55)? Modo enim incboatis in nobis primitiis rtint bumilrs, ct non vencrunt sublimcs? numquid
mcntis.mnde desideramus Jerusalem , mulla cx carnc vcncrunt indocti, ct non vencrunt doeli? numqiiid
corruplibili contendunt adversum nos, qux non con- vcnerunt viri, ct non venerunt feminx? numquid ve-
lendent, ctim foeritmors absorpta in victoriam. Vin- ncruiit domini, et non venerunt servi? numquid ve-
cel pax, et finietur bellum. Quandoaiilem vincet pax, ncrunt sencs, et non venerunl juvcnes? aut venerunt
vincetilla civitas qux dicilur Visio pacis. Nulla crgo jiivencs, et non venerunt adolesccntes? aul vencrunt
crit a morte contenlio. Modo cum morie quauta con- adolescenlcs, et non vencrunt pueri? aul venerunt
tendimus ! Inde sunt delectiones carnales, qux nobis pueri, et non allali sttnt infanles? Poslrcmo numquid
eliam illicilo mulla suggerunl : quibus nonconsen- vcncrunt Judoci (nam inde erant Aposloli, inde mulla
tinius , sed tamen non consenliendo conlendimus. millia primo tradcntiitm, postea crcdenlium); et non
Primo ergo concupiscenlia carnis scquentes duxit vcncrunt Grxci? aul vcncrunt Grxei, et non vcnc-
nos, postea renitentes traxil nos; deinde acccpta gra- ruiit Romani ? aitt vencrunl Romani, et non venerunt
tia ccepit nos nec duccre, ncc Irahere, scd adlitic Barbari? Et quis numerct omnes gcnies venientes ad
canlendere nobiscum : post contenlionem erit ct vi- eum eui dictum est : Ad te omnis caro vcniel? Exaticli
ctoria. Modo lc etsi oppugnat, non expugnet: postea oralionemmeam : ad te omniscaro vcniet.
cum absorpta fuerit mors in victoriam , et pngnare 6. [vers. 4.] Sermonesiniquorumprwvaluerunlsuper
cessabit. Quiddictum esi? Novissimainimicadcstruetur nos; el impietalesnostras tu propiliaberis'. Qtiidcst,
mors(Id.26). Reddamvolum meum. Quodvolum?Qua- Sermoncsiniquortimprwvaltteruntsuper nos; cl impie-
siholocaustum.Holocaustumenim luncdicitur, quando lalesnostras lu propiliabcris? Quod nali sumus in hac
tcrra, iniquos invenimus quos loquenlcs audivimus.
1 AliquotMss., ct ibi. Et vero considerata interprctandi
ralione,facilecrediderimtisAuguslinuinita legissc. 1 omneslibri hie, propiliaberis; scd infra plerique Iia
? SicHSS.AtEdd.,quomodo. bent, proyitiubis.
777 ENARRATIOINPSALMUMLXIV. 778
Si possimexplicare quod sentio, adjuvet me intentio cidit; tpiritus aulent vivifical. Quid cnim agcretur in
Charitatis Vestrx. Omnishomo ubicutnque nascitur, illo populo, Judrei nescierunt; sed nec modo sciunt.
ipsius terrx, velregionis, vel civitalis linguam discit; De illis quippe dictum est: Quamdiulegitur Moyses,
illius imbuitur moribus et vila. Quid faceret puer na- velamen super cor eorum positum est. Ibi velamen
tus inter Paganos, ut non coleret lapidem, quando figura cst : sed tollelur figura, et apparebit veritas
illum cultum insinuaverunt parenles? Inde prima in eis ipsis. Sed quando tolletur velamen? Audi Apo-
verba audivit; illum errorem cumlacte suxil: et quia Stolum : Cumaulem transieris l ad Dominum, aufere-
5111 qui loquebantur majores erant, et puer qui loqui lur velamen. Dum ergo non transeunt ad Dominum,
discebat infans eral, unde poterat parvulus nisi ma- quamdiu legunt Moysen, velamen habent super cor.
jorum aucloritatem sequi, et id sibi bonum ducere Ad hoc sacramentum fulgebat lunc facies Moysi, ita
quod illi laudarenl? Ergo gentes conversx ad Chri- ut non potsenl intenderefilii Israel in faciemejus (au-
slum postea, et recordanles impietates parenlum distis modo cum legcretur); et velamen erat inter fa-
suorum, et dicentes jam quod dixit prophela ipse ciem Moysiloquentis, et populum audientem verba.
Jeremias, Vere mendaciumcoluerunt patres nostri; Per velum verba audiebant; faciem non videbant.
vanitatemqtue eis non profuit (Jerem. xvi, 19): cum Et quid ait Apostolus? Ita ut non postent intendere
ergo jam hoc dicunt, renunlianl opinionibuset sa- filii Israel in faciemMoysi. Non intendebant, inquit,
crilegiis parentum suorum iniquorum. Sed quia ut usque in finem (11Cor. ui, 6-16). Quid est, usquet»
insererentur talibus opinionibus et sacrilegiis, per- finem? Usquequo intelligerent Chrislum. Dicitquippe
suasionesfecerunt eorum qui quanto xlate prxcede- Apostolus : Finis enim Legit Christus, ad justitimvt
bant, tanlo auctoritate prxcedere debere putabanlur; omnicredenti(Rom. x, 4). Est quidem splendor in fa-
confitelur jam redire volens ad Jerusalem de Baby- cie Moysi, tanquam in facie carnali et morlali: num-
lonia, et dicit: Sermonesiniquorumprwvalueruntad- quid diuturnus aut aeternusesse posset ? Morte enim
verttu not. Duxerunt nos mala docentes; cives Baby- succedente, profccto auferrelur. Splcndor autem
lonisc nos fecerunt : dimisimus Crealorem, adora- glorix beaii Domini nostri Jesu Christi, sempjternus.
vimus creaturam; dimisimuseum a quo facli sumus, est. Sed illud figura erat lemporalis, hoc autem quod.
adoravimusquod ipsifecimus. Sermonesenim iniquo- illa ligura stgnificabatur, verilas. Legunt itaque, et
rvm prwvatiterunttuper nos : sed lamen non oppres- non inlelligunt Christum: non perducunt inlenlio-
serunl nos. Quare? Impielaletnostras lu propitiaberis. nem usque in finem, quia velum oppositum negat
lntendat Cbariias Vestra. Propitiaberisimpietatesno- eis aspectum splendoris interioris. Et vide ibi sub
tlras : non dicilur nisi cuidam sacerdoti offerentiali- velo Cbristum. Ait ipse Dominus nosler Jesus Chri-
quid, unde impietas expielur et propitielur. Impie- slus : Si crederelis Moysi, crederetiset mihi; de me-
tas enim tunc dicitur propiliari, cum propitius fit enim ille scripsit (Joan. v, 46). Propiliatis autem pec-
Psus impiclati. Quid est, lieri Deum impielati propi- calis noslris et impietatibus per illud sacriiicium.
tium? id est, ignoscentemel veniam dantem. Sed ut vesperlinum, transimus ad Dominum, et aufertur
Dei venia impetretur, propitiaiio fit per aliquod sa- velamen : propterca et Dominocrucifixo, velum tem-
crificium. Exslitit ergo a DeoDominomissus quidam pli scissumest (Mallh. xxvn, 51). Exaudi oratioteerm
sacerdos noster; assumpsita nobis quod offerret Do- meam: ad le omniscaro veniet. Sermones iniqttorunu
mino, ipsas diximus sanctas primitias carnis ex utero prwvalueruntsuper nos; et impietatesnoslras tu pro-
virginis. Hocholocaustum obtulit Deo : exlendit ma- piliaberis.
nus in cruce, ut diceret, Dirigatur oraliomeasicut in- 7. [vers. 5,6.] Beatus quemelegisli, et attumpsisti..
censum m conspectu tuo; elevatio manuum tnearum Quis cst electus ab eo, et assumptus ? Aliquis ele-
tacrificiumvetperiinum(Psal. CXL, 2). Sicul nostis, clus a Salvatore nostro Jesu Christo? An ipse secun--
quia Dominuscircavesperampependilinciuce (Mallh. dum carnem, quod homo est, eleclus et assumptus'
xxvn , 46): et impietales noslrx propitiatx sunt; est? ut tanquara Verbo Dei dicatur quod erat in
alioqui absorhiicrant nos : sermoncs iniquorumprx- principio, sicut dicit evangelista, ln principio erat
valueranl super nos ; duxerant nos prxdicalores Jo- Verbum,et Verbutnerat apud Deum, et Deus erat Ver-
vis, et Salurni, et Mercurii : Scrnionesiniquorumprm- butn; quia el ipse est Filius Dei, Verbum Dei, de
valuerunttuper nos. Sed quid facies? Impietatesno^ quo etiam dicit, Omnia per ipsum facla sunt, el sine
ttrat, tu propitiaberit. Tu sacerdos , tu victima; tu ipto faclttm est nihil (Joan.i, 1-3): ut illi dicalur
oblator, tu oblalio. Ipse sacerdos est, qui nunc in- Filio Dei, quia ipse est sacerdos noster, poslea carne
grcssus inleriora veli, solus ibi ex his qui carnem assumpta, Beatus quemelegisti, el assumpsisli: id est,.
gcstavcrnnl, intcrpellat pronobis (Hebr. vi, I9e»20). ille homo quo indulus es, qui coepitex tempore, na-
In ctijus rei figura, in illo primo popnlo , et in illo tus ex femina templum quodammodoillius qui son*-
primo templo, unus sacerdos intrabat in Sancta san- per in xlernum est, et in aelernum fuit. An potitw
ctorum; populus omnis Ibris slabat : et ille qui solus ipse Christus assnmpsit quemdam beatumv et oon
ingrcdiebatur in inleriora veli, offercbat sacrificium
»F.dd.,cum transierint. AtMss.,cumtransmis :et sic,
prnpopuloforisslanle (Id. ix, 7).Si intelligalur bcne, uli jam alibi ohservavimus,legere solet Augustiiitis,ut
vivilicat: si non intclligatur, littera occidil.
spiritus quodin Grsecoest, epistrepse,sit verbimediisecundaper-
Modocom legerelur Apostolus, audistis : Litlera oc- sona.
SASCT.AUGCST.IV. (VitiQt-cinq.J
779 S. AUGUSTINIEPISCOPI 7M
dicitur ipse quem assumpsit quasi in plurali numero, pulchritudo juslitix. lntus, inquam, est oculus uiide
sed in singulari ? Unum enim assumit, quia unitatem videalur pulchritudo justiiix. Si nulla est pulchritudo
assumit. Schismata non assumit, haeresesnon assu- justitioe, unde amalur juslus senex? Qiiid affert in cor-
mil: multitudinem de se fecerunt; uon est unus qui pore quod oeulos deleclet? Curva membra, frontem
assumatur, Qui aulem manent in compage Christi, rugatam, caput canis albatum, imbecillitatem undique
et membra ejus sunt, faciunt quodammodo unum querelis plenam. Sed forlequia luos oculos non de-
virum, de quo dicit Apostolus : Donec occurramus lectat senex iste decrepitus, aures tuas delectat: qui-
omnes in agnitionemFilii Dei, in virum perfeclum, in bus vocibus? quo cantu? elsl forle adolescens bene
mensuram wtalis plenitudinis Christi (Ephes. iv, 13). cantavit, omnia cum xtate defecerunt. An forte sonus
Itaque unus vir assumilur, cui caput est Christus; verborum ejus delcclal aures tuas, qui verba vixplena
quia caput viri Chrislus est (I Cor. xi, 3). Ipse esl ille enuriliat lapsis dentibtis? Tamen si juslus est, si alie-
beatus vir qui non abiit in cOnsilioimpiorum,et cxtera num non concupiscitrsi de sno quod babet erogat
qux ibi dicunlur (Psal. i, 1): ipse est qui asstimitur. indigcntibus, si bene monet, et reclitm sapit, si inte-
Non est extra nos; in ipsius membris sumus, sub grc credit', si paratus est pro fideveriialis etiam ipsa
uno capite regimur, uno spiritu omnes vivimus, confracla membra impendere, multi enim marlyres
unam palriam omnes desideramus. Videamus ergo etiam senes; unde illum amamus? quid in eobonum
quod ad Christum dicittir, ulrum ad nos pertineat, videmus oculis carnis? Nihil. Qtixdam ergo est pul-
et de nobis dicatur : interrogemus conscientias no- chriludo justitix, quam videmus oculo cordis, el
slras, amorem illum perscrutemur; et si adhtic par- amamus, et exardescimus; quam mulium dilexerunt
vus est, et modo nalus amor iste (forte enim modo bomines in ipsis marlyribus, cum eorum membra be-
jn aliquo germinavit), diligenler exstirpet juxta ger- siix laniarent. Nonne cum sanguis fcedarct omnia,
minantes spinas, id est curas sreculares, ne crescen- cum morsibus belluinis viscera funderentur, non ha-
do sanctum germen offocent. Bealus qtiem elegisli et bebant oeuli nisi quod horrerent? Quid ibi erat quod
assumpsisti. ln illo simus, et assumemur; in illo amarelur, nisi quhi crat in illa fcedilatedilaniatoruin
simus, el electi erimus. membrorum integra pulchriludo justitix? Ista sunt
8. El quid nobis dabit? Inhabitabit, inquit, in atriis bona domus Dei; his te para satiari. Sed ut inde sa-
tuis. Jerusalem illa cst, cui canlant qui incipiunt exire tieris, cum perveneris; hoc tc oporlet esurire et si-
de Babylonia: Inhabtlabilin atriis tuis. Replcbimurin lire, cum peregrinaris: hoc siti, boc csuri; quia ipsa
Uonisdomustuw. Qux sunt bona domus Dei? Fratres, erunt bona Def. Audi illnm regem cui isla dicuntur,
constiluamus nobis aliquam domum divitem; quanlis qui venit ut te reducat, et se libi fecil viain (Joau.
bonis referta sil, quarn copiosa sit, vasa quam niulta xiv, 6). Quid dicit? Beati qtti esuriunl el sitiunt justi'
ibi aurea, sed et argentea; quantum familix, quan- liam, quoniamipsisaturabuntur (Matth. v, 6). Sanclum
tirrn jumentorum et animalium; ipsa denique domus templum luum, admirabile in jusliiia. Et ipsiim tem-
qnam delectet picturis, marmore, laquearibus, co- plum, fratres, nolile prxler vos cogitarc. Amateju-
lumnis, spaliis, cubiculis; et dcsideranlur talia, sed stitiam, et vos estis icmplum Dei.
adbuc ex confusione Babylonix. Ampttta omnia ista 9. Exaudi nos, Deus, salvatornoster. Aperuit modo
desidcria, o civis Jerusalem; amputa! si vis redire, quem Deum dicat. Salvator est proprie Dominus Je-
non te delectet captivitas. Sed jam ccepisti exire: noli sus Christus. Apparuit modo apertius de quo dixerat:
retro respicere, noli remanere in via. Non desunt Ad te omnis caro veniet.Exaudi nos, Deus, salvatorno-
adliuc hostes qui libi persuadcant captivitateni ct per- sler. Hle unus vir qui assumitur in templum Dei, et
et unus cst. Ex unius persona dixit,
egrinationcm : jam non prxvaleant super te sermones plures sunt,
iniquorum. Domum Dei desidera, ctbona ejus domus Exaudi, Deus, orationemmeam: et quia ipse unus ex
desidera; sed noli talia, qualia desiderare soles velin pluribus constal, modo ait, Exaudi nos, Deus, salva-
domo tua, vel in domo vicini tui, vel in domo palroni tor noster. Audi illum jam aperlius prxdicari: Exaudi
tui. Alhid quiddam est bonum domus illius. Quid opus nos, Deus, salvator nosler; spes omniumfiniutn terrm,
est ut nos dicamus qux sint bona illius domtis? Ipse et in mari longe. Ecce unde dictum est: Ad te omnis
indicet qui cantat exicns de Babylonia : Replebimur, caro veniet. Undique venitur. Spes omnium finium
inquit, in bonisdomuslum.Qux suntbona ista? Erexe- terrw : non spes unius anguli, non spes solius Judxae,
ramus forlasse cor ad aurum, adargenlum, etcxtera non spes solius Africx, non spes Pannonix, non spes
pretiosa : noli talia quxrere; isla premunt, non le- Orientis, aut Occidenlis; sed spes omniumfiniuinter-
vant. Hic ergo jam bona illa Jerusalem, bona illado- rm, el in mari longe : ipsorum finium terra. Etin mari
mus DOrnini,l)ona illa lempli Domini medilemur: longe: et quia in mari, ideo longe. Mare enimin figura
quia qux domusDomini, hoc ipstim templum Domini. dicilur sxculum hoc, salsitale amarum, procellis tur-
Replebimurin bonisdomustttw: scmclumtemplumtuum, bulentum; ubi homines cupiditalibus perversis ct pra-
mirabile in justitia. Ista sunt bona domus illius. Non vis facti sunt velut pisces invicemse devorantes. At-
dixit, Templum sanctum luum, mirabile in columnis, tcndite marc malum, mare amarum, fluctibus sacvum;
mirabile in marmoribus, mirabile in lectis auratis; attendite qualibus ltominibusplenum sit. Quis optat
sed mirabileinjustieia. Habes foris oculosunde videas 1 PluresMSS.,et rectumsapit, integruntcolU. Alii,fnft.
marmora et aurum: intus est ocuius unde videatur grum credit.
-781 ENARRATIO 1N PSALMUMLXIV. <?&
hxredilatem, nisi morte allerius? quis oplat luerum, ctus est a credentibus in potentatu; et commotum est
nisi damno alterius? Quam multi aliorum defectione mare; commolum est sxculum, et ccepit persequt
cupiunt sublimari! quam mulii ut emant optant alios sanctos ejuis.Cireumcinctusin potentatu: qui conturbat
vendere res suas! quomodo seinvicem opprimunt, et fundum maris. Non dixit, Qui conturbas mare; sed,
qni possuntdevorant! el cum devoraverit xinus piscis fundummaris. Fundum maris est cor impiorum. Sictit
inajormiiioreni, devoratur et ipse a majore. 0 piseis enim a fundo vehementius omnia moventur, et fundus
male, prxdam vis de parvo; prxda cfficieris magno. conlinet omnia; sic quidquid processit per linguam,
Qttolidieista eveniunl, anle nos sunt; videmus' illa, per manus, per potestates diversas ad persecutionem
horreamus illa. Non illa againus, fratres, quia spesest Eeclesix, de fundo processit. Si enim non esset radix
ille finiumterrm. Ille si non esset spes, et in mari lon- iniquitatis in corde, non illa omnia procederent ad-
ge, non diceret discipulis suis : Faciam vos piscaloret versus Christum. Fundum conlurbavit, forte ut etfun-
hominum(Malth. IV, 19). Jam in mari capti per relia dum exhauriret; nam in malis quibusdam exhausit
fidei, gaudeamusnos ibi natare adhuc intra retia ; qnia mare ? iundo, et posuit mare desertum. Dicit illud
adhuc mare hoc socvil procellis, sed retia quoe nos alius psalmus : Qui convertittnare in aridam (Psal.
ceperunt, perducenlur ad litlus. Litlus est finis ma- LXV,6). Omnes impii et pagani qui crediderunt, mare
ris: ergo perventio in finemsaeculi.Interim inlra ipsa erant; terra facti snut: salsis fluclibus primo steriles;
retia, fratres, bene vivamus: non retia rumpenles postea juslitix fructu fecundi. Qui conturbas fundum
foras exeamus. Multi enim ruperunt relia, et schi- maris : sonum fluctuum ejus quis su/feret? Quid est,
smata fecertmt, et foras exierunt, quia malos pisces quis sufferet? Quis hoino sufferet sonum fluctuumnia-
intra retia captos tolerare se nolle dixerunt; ipsimali ris, jussiones sublimitatum sseculi? Sed unde suffe-
facti sunt poliusquam illi quos se non potuisse tole- runlur? Quia prxparat montcs in forliludine' sua.
rare dixerunt*. Namque illa retia ceperunt pisces et Quod ergo dixit, quis sufferel? hoc ait, Nos ipsi per
bonos, et malos. Dominusdicit : Sinule est regnum nosmetipsos sufferre illas perseculiones non posse-
ccelorumsagenmmisstein mare, quwcongregalex omni mus, nisi ille daret fortiludinem. Qui conittrbasfun-
genere; quam cum implelaesseleducenlet, et secus tit- dum maris: sonum flucluumejus quis sufferet?
lus sedenles,elegerunlbonosin vasa, malosautem foras 12. Turbabuntur gentes.Primo lurbabuplur: sed illi
miserunt: sic eril, inquit, in consummalionesmcitli. monles parali in fortitudine Cbrisli, numquid turbati
Ostendit lillus, ostendit finem maris. Exibunt Angeli, sunl ? Turbatum est mare; elisum est in montes:
et separabunlmalosde mediojustorum, et millenl eos mare fractum est; montes inconcussi manserunt.
in caminumignis: ibi erit flelus et stridor denlium(ld. Turbabuntur gentes : et timebunl omnes. Ecce jam
XIII,47-50). Eia,cives Jerusalem, qui intra retia eslis, omnes timent: antea qui conlurbali sunt, tirnentjam
et pisces boni eslis, tolerale malos; retia nolite rum- omnes. Non' timuerunl Christiani, ct limenlur jam
pere: cum illis estis in mari; noti cum illis eritis in Chrisliani. Omnes qui persequebanliir, modo liment.
vasis. Spe»eniin ille finium terras, ipse tpes est, et m Superavit enim ille qui circumcincius est in potcn-
mari longe.Long*.,quia et in mari. talu; sic ad illum venit omnis caro, ut cxteri pau-
10. [vert. 7.] Pmparansmontesinfortiludinesua: citate ipsa jam timeant. Et limebunt omnesqui inha-
non in fortitudine illorum. Praeparavit enim magnos bitunl finesterrm, a signis tuis. Miracula enim fecerunt
|>.xdicalores, el ipsos appellavit montes; bumiles in Aposioli; et inde omnes lines terrae limuerunt, et
se, escelsos in illo. Prceparans monles in fortitudme crediderunt.
stta. Quid dtcit unus ex ipsis montibus? Ipsiin nobis- 13. Exitus mane et vesperedelectabis: id cst, dele-
metipsisresponsummortis habnimus, ul non fidentesin ctabiles facis. Jam in ista vita quid nobis promillitur?
nobis simus,sedin Deo qui suscital morluos (II Cor. i, Exilus deleclabis* maneel vespere.Sunt exilus mane;
9). Qni in se fidit, et in Christo non fidit, non est de sunt exitus vespere. Mane significat prosperitalem
his montibusquos ille prxparat in forliludine sua. saeculi;vesperesignificattribulationemsxculi. lntendat
Prmparans monlesin fortiludine sua, circumcinctusin Charitas Veslra- (in ulroque enim tentalur anima liu-
potentalu. Potenlalum inlelligo : circumcinclus, quid raana); el prosperitate ne corrumpatur, et adversilate
est? Christum qui 3 in medio ponunt, circumcinctum ne frangatur. Ideo autem mane prosperitatera signi-
faciunt, id estundiquecinctum. Ilabeiniisillum onines iicat, quia mane lxtum cst, transacta velut tristitia
communiter; ideo in mcdio est: circumcingimusillum noclis. Tristes autem sunt tenebrx, veniente yespera:
omnes qui credimus in illum; et quia fides nostra ideo veniente quasi mundi vespera, obtulit sacrificium
non de viribus nostris, sed de illius potentia est, vespertinum. Non ergo limeat unusquisquevesperam,
ideo circumcinctusin potenlalu suo, non noslra forti- nec mane corrumpatur 3. Ecce nescio quis, ut facias
tudine. mali aliquid, promisit lucrum; mane est: arridet libi
H. [vert. 8, 9.] Qui conlurbasfundum marit. Fecit ampla pecunia; mane tibi fit. Noli corrumpi, et lia-
hoc : videtur quid fecerit. Prxparavit enim montes
in fortitudine sua; misit illos praedicare: circumcin- * SicEr. etMss. AtLov.,et.
» sic aliquotMss.Quidamvero, deleclabites.At
Edd.,de-
leclabilis.
i sic Mss.AtEdd.,vitemus. 3 sicMSS.exceptispaucis qui eum Er. habent, ne mane
• iMquot!lss., fhixerunt. corrumpatur.Mim.:riosergo HmeaMus
* SicMss.AtEdd.,quem. unusquisquete«
sperum, n emanecarrumpamur.
985 S. AUGUSTINIEPISCOPI 784
hebis exitum mane. Si enim habes exitum, non capie- propter misericordiam luam , quia ita ett prwparatio
rls. Sic est enim promissio lucri, quasi esca in rausci- lua, ita parasti cibumitlorum.
pula : coarctaris, et non est qua exeas; caperis in 15. [vers. 11.] Sulcosejut inebria. Fiant ergo prirao
muscipula. Dedit aulem tibi exilum Dominus Deus sulci qui inebrientur : durilia pecloris nostri aperiatur
luus, ne lucro capiaris, cum tibi dicit in corde : Ego vomere sermonis Dei, Sulcos ejus inebria; tnultiplica
sum divitix lux. Noli atlendere quod mundus promit- generalionesejus. Videmus : credunt, et ex credenli-
tii, sed quod promiltit Conditor mundi: altende quod bus alii credunt, et ex illis alii credunt; et non suffi-
tibi promisit Deus facienlijustitiam, et conlemne quod cit uni homini ut factus ipse fidelis unura lucrelur '.
tibi promiltit bomo, ut abducat a justitia, et adducat Sic multiplicalur ct semen : pauca grana mittunlur,
ad injuslitiam. Noli ergo attendere quod mundus pro- et segetes exsurgunl. Sulcos ejus inebria; multipiica
millit, sed quod Conditor mundi; et habebis exilum generationesejus : in slillicidiissuis latabitur, cum exo-
mane per Doininiverbum dicentis : Quid prodest ho- rielur. Id est, antequam sit forte idonea capacitali
mini, si lotum mundum lucrelur, aninueautemstue de- fluminis, cum exorietur, in ttillicidiis suis, id est sibi
trimentum patiatur (Mallh. xvi, 26) ? Scd ille qui te congruis, tmtabitur. Parvulis eniin adbuc et infirmis
promisso Iucro corrumpere , et ad iniquilatem ad- stillantur quxdam de sacramemis , quia non possnnt
ducere non potuit, minabitur pcenas, et converlel se capere plenitudiiiem veritatis. Audi quomodo siillet
ad inimicitias, et incipiet libi dicere : Si hoc non fe- parvulis dum exoriuntur, id est in recenti ortu minus
ceris, ego oslendam , ego faciam ; habcbis me iniini- capacibus. Apostolusdicil: Non potui vobisloquiquasi
cuin. Primo cum lucrum promittebal, mane libi erat: spirilualibus, sed quasi carnalibus, quasi parvulis in
modo jam vesperascit; tristis faclus es. Sed qui dedit Christo (I Cor. m, 1). Cum dicit, parvulis in Christo,
tibi exitum mane , dabil et vespere. Quomodo con- jam dicit exortos, sed nondum idoneos ad capiendam
tempsisti mane sxculi ex luce Domini, sic contemne illam uberem sapienliam , de qua dicit : Sapientiam
et vespcram ex passionibus Domini, ul dicas animse toquimurinter perfectos(Id. u, 6 ). Lxtetur in slilli-
tux: Quid roihi aropiius facturusest isle quam passus cidiis suis, cum exorilur et augelur; roboralus * ca-
est pro me Dominus meus? Teneam l justitiam, non piet et sapienliam : quomodo infans nutritur lacle, el
cousenliam ad iniquitatem. Sxviat in carne : frange- fit idoneus cibo; tamen primo de ipso cibo cui minus
tur muscipula, et volaboad Dominummeum qui mihi idoneus erat, illi lac faclum cst. In stillicidiis suis
ait: Nolile timereeos qui corpus occidunt,animamau- Imtabitur,cum exorielur.
tem non possunt occidere(ld. x, 28). Et de ipso cor- 16. [vers. 12.] Benedicescoronam anni benignilatis
p»re securilatem dedil dicens : Capitluscapilis vestri tum. Seminalur modo, crescit quod seminalur, erit et
non peribil (Luc. xxi, 18). Magnificehic posuit, Dele-- messis. Et modo super semen superseminavit iuimi-
clnbis exitus maneet vespere.Si enim non le delectet cus zizania; et exorti sunt mali inler bonos, pseudo-
ipse exitus, non laborabis exire inde. Mittis caput in chrisliani, similem habentes herbam, sed non parem
lucrum promissum, si non te delectet promissio Sal- fructum. Elenim zizania ea proprie dicuntur, qux
valoris. Et rursus, cedis tentanti, et terrenti, si non nascuntur in simiiitudine frumentorum ; sicuti est
te dclcctet ille qui prior passus est, ul libi exitumfa- lolium, siculi esl avena, et cxtera lalia qux primam
ceret. Exitus mane et vesperedeleclabis. herbam prorsus similem habent. Proplerea de semi-
14. [vers.10.] Visilastilerram,etinebriaslieam.Unde natione zizaniorumhoc dicit Dominus: Venitinimicus,
inebriavit lerram ? Calix tuus inebrians quamprmcla- el superseminavitzizania; cum autem crevissetherba ,
rus esl (Psal. xxn , 5)! Visitasliterram, el inebriasli et fructumfecisset, tunc apparueruntzizania. Ergo venit
eam : misisti nubes tuas, pluerunt prxdicaiionem inimicus, el superseminavitzizania : sed quid fecit tri-
veritatis, inebriata cst terra. Muliipitcastiditare eam. tico ? Non opprimilur zizaniis frumentum; imo per to-
Undc mulliplicastieam dilare ? FluviusDei replelusest krantiam zizaniorum crescit fructus fruraentorum.
aqutt. Quisest fluvius Dei? Populus Dei. Primus po- Ipse cnim Dominus dixit quibusdam operariis yolen-
pulus replclus est, unde cxtera lerra rigarelur. Audi tibus eradicare zizania : Sinile utraque crescereusque
illum promitlcntem aquam : Si quis sitit, venialet bi- ad messem,ne forte cum vullis eradicarezixania, eradi-
bal. Qui credil in tne, ftuininaaquw vivmde venlreejus cetis simul el frumentum; sed in temporetnessisdicam
fluenl (Joan.yn, 57 el 58). Si flumina, et unus fluvius; messoribus: Colligiieprimum zizania , et alligatcfasci-
quia jiroptcr unitatem mitlli unum suut. Mullx Ec- culos ad comburendum; frumentumaulem recondtlein
clesix, ct una Ecclesia; multi fidelcs, el una sponsa horreum(Mallh. xm, 25-30). Ille est finis anni, messis
Clnisii : sic mulla flumiiia, et unus fluvius. Credide- sseculi. Benedicescoronamanni benignitatislum.Coro-
runt multi lsraelitx, ct iinplcli sunt Spiritu sancto : nam ubi audis, gloria viclorix significalur. VinceDia-
inde diffusi sunt per Gentes; cceperunt prxdicare bolum , et babebis coronam. Benedicescoronamanni
vcritatem , et de fluvio Dei qui implelus est aqua, ir- benignilalislum.Rursus commendat benignitalem Dei,
rigala esl tota terra. Parasti cibum itlorum; quia ita ne quisquam de suis merilis glorietur.
est prmparatiolua. Non quia le promeruerunt, quibus 17. [vers. 13.] Et campi lui replebuntur ubertate.
pcccata donasti: merita illotum mala cranl; sed tu 1 sic omnesMss.AtEdd.ut factusipsesit fidelis, si non
et aliumlucretur.
* EUd.,ut teneam.Particula,ut, abest a Mss. »sic aliquotMss.At Edd.,cum exorielur,augiaturel ro»
boretur.
78!» ENARRATIO1N PSALMUMLXV. , 786
Pinguescent finet deserti, et colles exsultalione accin- modo ergo hic canletur resurrectio, et cujus resur-
gentur. Campi, collcs, flnes deserti, iidem ipsi sunt rectio, quantum ipse donare et aperire dignatur,
homines. Campi propter sequalitatem : ergo propter audietis. Resurrectionem enim Christiani novimus in
sequalitatem,inde dicti sunt campi, populi justi. Col- capite nostro jam factam, et in membris futuram.
les propter erectionem; quia erigit in se Deus eos qui Caput EcclesiaeChristus est, membra Christi Ecclesia
se humiliant. Fines deserti, omnes Gentes. Quare fi- {Coloss.i, 18). Qtiod prxcessit in capite, sequelur in
nes deserli? Deserti erant; nullus ad eos Propheta corpore. Hxc est spes nostra : ad hoc credimus , ad
missus erat: sic erant illi quomodo eremus, qua non hoc duramus, et perseveramus in laota malignitale
transit homo. Nullumverbum Dei missuraest ad Gen- hujus sxculi, consolante nos spe, antequam spes fiat
tes:soli populoIsrael prxdicaverunt Prophetae.Ventum res. Res enim erit cum et nos resurrexerimus, et in
cst ad Dominum; crediderunl frumenla in ipso populo coelestem* habilum commulali, xquales Angelis facli
Judxorum. Nam dixit tunc discipulis : Dicitis quia fuerimus. Quis hoc sperare auderet, nisi veritas pro-
longe est messis; respicite, et videtequia atbwsunt re- mitterel? Hanc autem spem promissam sibi Judxi
gionesad messem.Fuit ergo messis prima; erit secun- tenebant; et de bonis et quasi jusiis operibus raultum
da in ultirao sxculo. Messis prima de Judaeis; quia gloriabantur, quod acceperant Legemsecundum quam
mitlebanlur ad illos Prophetx annuntiantes venturum vivendo et hic haberent bona carnalia, et in resurre-
Salvatorem. ldeo dixit discipulis suis Dominus, Vide- ctione morluorum lalia sperabant de qualibus hic
te quia albw sunt regionesad messem: rcgiones utique gaudebant. Propterea Sadducxis, qui negabant fulu-
Judxae. Alii, inquit, laboraverunt, et vos in eorum la- ram resurrectionem, Judxi respondere non poterant
bores intrastis (Joan. rv, 35, 38). Laboraverunl Pro- proponenlibus quxstionem, quam Domino proposue-
plietx ul scminarent, et vos cum falce intrastis ad runt iidem Sadducxi. Hinc enim intelligimus eos hanc
illorum labores. Facta est ergo prima messis; et inde, quxstionem solvere non potuisse, quia Domino sol-
de ipso fruroento quod tunc purgatum est, seminatus vente mirali sunt. Proponebant ergo Sadducxi qux-
est orbis terrarum, ut surgat alia messis qux in fine slionem de quadammuliere, quaehabuit septem viros;
inetenda est. In secunda messe superseminata sunt non simul, sed succedentes sibi. Erat enim hoc
zizania; modo hic laboratur. Quomodo in illa prima legis ad populum propagandum, ut qui forte sine Iibe-
laboraverunt Prophetx, quousque veniret Dominus; ris defungeretur, frater ejus, si habercl, acciperet
sic in ista secunda laboraverunt Aposloli, et omnes uxorem ejus, ad suscitandum semen fratri suo (Deut.
prxdicalores veritatis laborant, quousque in finem xxv, 5). Proposita ergo illa mulicre, qux habuit se-
Dominus miltat in messem Angclos suos. Antea crgo ptem viros onines morluos sine liberis, ei ad hoc offi-
deserlum erat; sed pinguescentfines deserti. Ecce ubi cium implendum ducentes frairis uxorem, dixerunt
Prophetae non sonuerant, Dominus Prophelarum ac- quxrentes : ln resurrectione cujus eorum cril ttxor?
ceplus est. Pinguescentfines deserti, el exsultatione Procul dubio Judxi non fatigarentur , non deficerent
colles accingenlur. j in isla quxstione, si non talia sibi in resurreclione
lf>.[vers. 14.] Induti sunt arielesovium: subattdien- sperarent, qualia agebant in hac vila. Dominusaulem
dum, exsullatione.Qua enim exsultatione colles accin- xqualilatem Angelorum promitlens, non humanam
genlur, hac induuntur arietes ovium. Ipsi arieles, qui carnis corruplionem, ait illis : Erratis, nescientes
colles. Colles enim, eminentiore gralia; arieles, quia Scripturas , neque virtulemDei. In resurrectione enim
duces gregum. Arietes ergo Apostoli induii sunt ex- nequenubent, nequeuxores ducent: neqtteenim incipient
sultalione, gaudent de fructibus suis; non sinc causa mori, sed erttnt wqualesAngelisDei (Malth. xxn, 25 30,
laboraverunt, non sine causa prxdicaverunt. Induti et Luc. xx, 27-56). Demonslravitquod ibisit necessaria
sunt arieles ovium; et convallesabundabunt frumento : successio, ubi doletttrdecessio a: jbi quia decessores
et humiles populi multum fructum afferent. Clama- non erunt, nec successores quxrentur. Ad boc enim
bunt: inde abundabunt frumento, quia clamabunt. subjecit: Non enim incipientmori. Vcrumlamen quia
Quid clamabunt? Etenim hymnum dicent. Aliud est Judaci tenebant, etsi carnaliter, sjtem resurrectionis
enim claraare adversus Deum, aliud hymnum dicere; fulurx, gavisi sunt responsum esse Sadducxis, cum
aliud clamare sacrilegia, aliud clamare laudes Dei. Si quibus illis erat de bac ancipiii et obscura quxslionc
clamas in blasphemia, spinas protulisti; si clamas in cerlamen. Tcnebant ergo Judxi spem resurrectionis
bymno, abundas frumento. mortuorum; et solosse ad beatam vitam resurrectu-
ros sperabanta propter opus Legis, ct propter justifi-
cationes Scripturarum, quas habebant soli Judxi, et
IN PSALMUM LXV
Gentes non habebant. Crucifixus est Christus; cmcitas
ENARRATIO. ex parle Israel facta esl, ut plenitudo Genliuminlraret
SERMOADPLEBEM. (Rom. xi, 25) : hoc Apostolo dicente. Coepit etiarn
I. [ven. 1.] Inscribilur in titulo psalmus iste, ln Gentibus promitli resurrectio mortuorum, credentibus
finem, canticumPsalmi resurrectionis. In finem cum 1 rlerique MSS.,ccelestium.
auditis, quando Psalmi pronuntiantur, in Cbristum 8 SicMss.AtEdd.,ibittonsitnecessariasuccessio,ubidc
inlelligile; dicente Apostolo : Finis enim Legis Chri- lelur decessio.
» rleriquc Mss.,solisead beatamvilamresurrecturospu-
slus, ad jnstitiam omni credenti (Rom. x, 4). Quo-' tabant
Y87 S. AUGUSTINIEPISCOPI
in Jesnm Christum qUod resurrexerit. Inde psalmus bentibus, quam nec uni diversa jubenti. Non, ait Do-
iste est advfersusproesurhplionemet superbtam Judxo- minus, diversa jubeo. Finematteride, iri flnem canla;
rum, pro fide Gentiuni ad eamdem spem resurrectio- quo fine facias, vide. Si ideo facis ut lu gloriflceris,
nis vdcatarum. hoc prohibui; si auteih ideo Ut tieus gloriflcetur,
2. Quodammodo, fratres mei, animum ' Psalnii hoc jussi. Psallite ergo, non iioiiiini vcstrO, sed
audislis. In hbc quod dixi, in hoc quod proposui, tota nomini D.miini Dei vestri. Vos psallitc; illc laiide-
vestra Siispendatur inlentio; hinc vos nulla cogilatio lur: vos bene vivite; ille gloriflcetur. Unde enim
avertal: contra prxsumptionem dicitur Judxorum , babelis ipstirh bcne vitere? Si xiernutn haberetis,
qui de jusiificaiionibus Legis sperabant sibi resurre- nunqitam male vixissetis; si a vobis habfcretis,
'
ctionem, et crucilixerunt Christum qui primus resur- nunquam hon bene vixisselis : Psallite auiehinomini
rexit, hon membra resurrectura solos Judxos habilb- cjus.
rus *, sed omnes qui in eum credidissent, id est 4. Dute gloriam laucli ejus. Toiam intentionemno-
Oriines gehtes. lnde ccepit: Juvilale Deo. Qui ? Omnis slram in laudem Dei mittit; nihil nobis relinquit unde
terra. Non ergo sola Judaea. Videte, fratres, quem- laudemur. Gloricmur inde magis 11, et gaudeamus;
admodtim commendelur uhiversiias Ecclesix toto illi intixreamus, in illo landemiir. Audistis cum lege-
orbe diffusx ; et non solum dolete Judxos qui gratiam rctur Apostolus : Videlevocalionemvestram, fratres;
istam Genlibus invidebant, sed plus hxreticos plan- quia non mulli sapienles secundumcamem, non multi
gite. Si cnim dolcndi sunt qui collectinon sunt, quanto potentes,non tnulli nobiles,sed slulta mnndi elegit Deus
amplius qui collecii divisi sunt ? Jubilate Deo, omnis itl confundatsapientes; et infirma mundi elegil Deusut
terra. Quidesl, Jubilate? In vocemerumpite gaudiorum, confundat fortia ; et ignobiliamundi elegit Deus, el ea
si non polestis verborum. Non enim verbis jubilatur; quw non sunt, tanquam quw sunt, ul ea quw sunt eva-
sed solus gaudentium sonilus redditur, quasi partu- cuentur (I Cor. i, 26-28). Quid voltiit dicere? quid vo-
rientis et parientis cordis loetitiamin vocem rei con- luit ostendere? Descendit Dominus Deus noster Jesus
non Jubilale Christus 3 reparare genus humanum, et dare
ceptx qux8, verbis explicari possit. Deo, graliam
omnis terra: nemo jubilet in parte. Nemo, inquam, suam omnibus inlelligentibus quia gralia illius est,
jubilet in parte : omnis terra jubilet, Calholica jubi- non merita eorum ; el ne qhxlibet pcrsona gloriaretur
let. Caiholjca totum tenet: quicumque partem lenet, in carne, infirmos elegit. Nam indc non est electus
et a toto prxcisus est, ululare vult, non jubilare. Ju- etiam ille Nathanael. Quid enim libi videlur, ut publi-
bilate Deo, omnis terra. canum in teloniosedenlem eligeret Matihxum (Matlli.
3. [ vers. 2. ] Psallite autem nomini ejus. Quid IX, 9), et non eligeret Nathanael cui perhibuit testi-
dixit? Psallentibus vobis benedicatur nomen ejus. monium ipse Dominus, dicens : Ecceverus Israelita,
Quid sit autem psallere, heri dixi, et credo meminisse inquo dolus non esl? Intelligilur ergo Nalhanael iste
Charitatem Vestram. Psallere, est organum etiam doctus fuisse in Lege. Non quia doctos non erat
assutnere quod psalterium dicitur, et pulsu alque electurus : sed si ipsos primo elegisset, doctrinx su»
opere manuum vocibus concdrdare. Si ergo jubilatis merito se electos putarenl; ita illontin scieniia lauda-
quod Deus audiat, psallite etiam quod homines et vi- relur, el laus Christi gratix minueretur. Perhibuit
deant et audiant; sed non nomini veslro. Caveteenim lestimonium tanquam bono fideli, in quo dolus non
facere justiliam veslram coram Iwminibus,ut videamini erat; sed tameu eum non assumpsit inter illos discr-
ab eis (Matth. vi, 1), Et propler cujus nomen, in- pulos, quos primum idiolas elegit. Et unde intelligi-
4
quies, psallam, ut non videaiitur ab hominibusopera mus quod ille peritus erat Legis ? Quando audivit ab
mca? Attendite alio loco: Luceanl opera veslracoram uno ex eis qui secuti erant Dominum, dicente, tnve-
hominibus, ul vidcant bona facta vestra, el gtorificent nintus Messiam, quod inlerpretalur Chrislus, quxsivit
Patrem vestrum qui in cmlis est (Id. v, 16). Videant unde; ct dictum est, A Nazareth : et ille, A Nazareth
bona facta veslra, et glorificenl, non vos, sed Deum. polest aliquid boni esse. Procul dubio, qui intellexit
Nam si propter vos glorificandos facitis opera bona, quia a Nazareth polest aliquid boni esse, perilus
rcspondelur quod ipsc dixit de quibusdam ialibus : erat Lcgis, et behe Prophetas inspexerat. Novi esse
Amen dico robis ; perceperunt mercedemsuam. Et ite- in illis verbis aliam pronuntiationem; sed a pruden-
rum : AHoquinmercedemnon habebilis apud Palrem tioribus non est approbala : ut quasi desperasse vide-
veslrum qui in cmlis esl (Id. vi, 2, 1). Ergo, inquies, retur ille, cum audiens dixisset, A Nazdreih potest
debco abscondere opera mea, ne faciam coram hoini- tiliquidboiiiCsse? id est, nnmquidpotest? Sic pronun-
nibus? Non. Scdquid ait? Luceant opera vestra corain liando quasi desperaret. Sequilur auiem ibi, Veni, et
hominibus. Anceps ergo remanebo : bac mihi dicis , vide (Joan.i, 41-47). Hxcverba, id est, Veni, et vide,
Cavete facerejustiiiam vestram coram hominibus; hac ulramque possunl pronuntialioncm sequi. Si dicas,
niilii dicis, Luceantopera vestrabona coramhominibits; quasi non credens, A Nazareth poleslaliquid boniesse?
quid observabo? quid faciam ? quid relinquam ? Tam respondelur, Veni, et vide quod non credis. Rursus si
non potest bomo servire duobus dominis diversa ju-
1 Edd.etMss., nunquambene: omissanegatione,qus
1 omnespropeMss.,animam. abesse salvosensunonpoterat.
* SicaliquotMss.AtEdd.,habituros. 8sic Mss.AtEdd.,iri Deo.
» MSS, in voceIwtitiw(velIwtiliam)rei conceplx. * Edd.,in spiritureparare. Abest,in spirilu, a plerisqae
* Abest,non, a plerisqueMss. MS8.
 789 ENARRATIOIN PSALMUMLXV. 790
dicas confirmans,A Nazareth potestaliquid boniesse; ipsum Dominumhostrum hoc idera dicentcm : Ego ,
respondelur, Veni, elvide quara vere silbonum quod inqtiit, vcni, ttt qui non videht, videant; elquitidenl ,
nuntio a Nazarelh; et quam recte credas, vcni, et cwcifiant. Vide in una parte bonitatem; In alla quasi
cxperire. Hinc lamcn exislimatur doctus ille in Lege nialiliam. Sed quid illo tnelius ? quid misericordiuS?
fuisse, quia iion esl elecius inler disciptilosab illo qui quid justius? Quare ergo , qUinon vident, videant?
stulta mundi prius elcgit; cum lanluni ei perhibuerit Propler bcnilatem.Quare , el qui vident, cmcifidill?
leslimoniumDominusdicens : Ecce vere Israelita, in Propler elationem. Et vere videbant, ct facli sunt
quo dolusnon est. Elegil ergo Dominus postea ot ora- cxci ? Non videbaril, sed Videresibi videbantur. Nam
tores ; sed illi superbirent, si non prius eligeret pisca- ecce videle, fratres : cum dlcerent ipsi Judxi, Num
tores: elegit diyites; sed dicerent merito diviliarttm sumuscmci? aitillii Dominus,Si cmciessetis, peccatum
suarum se eleclos esse, nisi primo elegissct pauperes: non haberelis: tnodo autetnquia dicitis, Videmus,pec-
clegit imperatores postea; sed melius est ut Komam catum vestrum itt vobis manet (Joan. IX, 39-41 ). Ad
cum venerit imperator, deposito diaderaate, ploret ad medicum venisli; Viderele dicis? Cessabdntcollyria;
memoriam piscatoris, quam ui piscator ploret ad semper cxcus remanebis : confiteretecxcurii.ut illtt-
memoriam imperatoris- Infirma enim mundi elegit minari merearis. Allende Judxos; atlende Gentes.
Deits, ut confundatforlia; et ignobiliamundielegit, et 0««'non vident, videant, inquit: ideo veni, ut qui vi-
ea quw non tunt, lanquainqum sunl, ul ea qum sunt dent, cwci fiant. Ipsum Domintiin nosfriirh Jesum
evacuentur.Et qtiidsequitur ? ConclusitApostolus: Ut Christum in came videbam Judxi; Gentes non vidc-
non glorielur coiam Deo omniscaro. Videle quemad- bant : ecce qui vidcrunt, crucifixerunt; qui non vi-
modum nobis abstulit gloriam, ut daret gloriam : derunl, crediderunt. Ergo quid fecisti, o Chrislc,
abstulit nostram , ut daret suam ; abstulit iuanem, ut adversus superbos? quid fecisti? Videinus , quia di-
daret plenam; abstulit nutantem, ut daret solidam. gnatus es, ct membra tua sumus; videmus : abscon-
Quanto ergo gloria nostra fortior et firmior, quia ih disti Deum ; objecisti hominem. Quare boc? Ut
Deoest! Non ergo in tc debes gloriari; jirohibuit ve- cwcilas ex parle lsrael fieret, et pleniludo Cenlium
ritas: sed quod ait Apostolus, hoc prxccpit veritas, inlrarel. Ad hoc abscondisti Deum, et hominem
Qui gtoriatur,tn Dominoglorielur(ICor.i, 29,31). Dale aspectibus objecisli. Videbant, et non videbanl : vi-
ergo gloriam taudi ejus. Nolite imilari Judxos, qui dcbant quod acceperas , et noh videbant quod eras S
quasi merltis stiis volebant tribuere juslificaiiones vidcbant formam servi, non videbanl formam Det
suas, et invidebantGentibusaccedentibusad gratiam (Pltilipp. ii, 6, 7); formam servi, qua major estPa-
evangelicam,ut peccala omnia donarenlur eis; quasi lcr ( Joan. xiv, 28); non formam Dei, proptcr quam
illinonhaberent quod sibi donarelur; jam, quasi boni modo audislis , Ego el Paler unumsumus (ld. x, 30).
operarii, mercedemexspectantes. Et cum adhuc xgroli Tennerunt quod videbant, cruxifixerunt qtiod vlde-
cssent, sanos se esse putabant, el inde periculosius banl; insultaverunt ei quem videbant, non agnpve-
xgroiabant. Nam si vel mitius xgrotassent, non quasi runt qui latcbat. Audi Aposlolumdicentem : §i enim
phrenelici medicum occidissent. Date gloriam laudi cognovissent,nunquamDominumglorim crucifixissent
ejus. (I Cor. II, 8 ). Ergo Genles ijux vocatx eslis , ailen-
5. [ vers. 3. ] DiciteDeo : Quam limendasunt opera dite ramos praccisospropler severilateni; vos aulcm
tua! Quare timenda, et nqn amanda? Audi aliam vo- inserlos propter bonitatem , et participes factos pin-
cem psahni : ServileDominoin limore, et exsultaleei guedinis olex, non altum sapieiites; id est non super-
cum tremore( Psal. ii, H ). Quid sihi hoc vult? Audl bientes. Non enim lu radicem portas , ait; sed radix
vocemApostoli: Cumfimore,iuquit, et tretnorevestram le. Magis terreamini, quia videlis amputatos ramos
ipsorumsalutemoperamini.Quare , cttm timore et tre- haturales. Judxi enim per Palriarchas venerunt; de
more? Subjccit causam : Deus est enim qui operalur carne Abrahx nati sunt. Et quid ait Apostolus? Sed
in vobis,el vetle,etoperari,pro bonavoluntale(Philipp. dicis: Fracli sttntrami, ut egoinserar. Bene;propler in-
n, 12,15). Si ergo Deus operatur in le, gratia Dei fidelitatemfracti sunt. Tu autem, inquit, fide stas; noli
bcne operaris, non viribus luis. Ergo si gaudes , el allum sapere, sed lime: si enim naturalibusramisDeus
limc; nc fortc quod datum est huinili, auferatur su- non pepercit, neque libi parcet. Atlende ergo ramos
perbo. Nam, ul noveritis boc esse factum de ipsa su- fractos, et le insertum : holi extoIUsuper ramos fra-
pcrbia Jtidacoriun,quasi se ex operibus Legis justifi- clos; scd magisdicito Deo, Quam metuendasunl opera
cantiuin, et idcocadcnlium , dicit alius psalraus : Hi tua ! Fralres , si adversus Judxos olim prxcisos de
in curribus, el hi in equis , quasi in suis quibusdara radice Palriarcharum extollere nos non debemus, sed
passibuset instrumenlis ad erectionem suam ; nosau- limere polius, et dicere Deo,Quatntimendasunt opera
tem, inquit, I» nomineDomini Dei nostri magnificabi- tua ! quanto minus non nos debemus exlollere adver-
iimr : Hi in cufribus, el hi in equis; nos aulemin no- susrecentia vulnera prxcisionum? Prxcisi sunt ante
mune Domini Dei nostri magnificabimur.Vide quem- Judsei; insertx sunt Gentes : de ipsa inserlione prse-
admodum illi extollebantur in se; vidc quemadmo- cisi sunt hxretici; sed neque contra illos nos exloi-
dum isli glor-iabaniurin Deo. Proptecea quid seculum lere debemus, ne forle prxcidi mereatur, quem de-
061? Ilits obligutisunl pedes, et cecidcritnl;nos autem lectat insullare prxcisis. Fralres mci, qualiscutnque
surreximus, et erecit sumus ( Psal. xix, 8, 9 ). Audi cpiscopi vox sonuit vobis, rogamus vos lil cavealis:
 791. S. AUGUSTINIEPISCOPI 792
quicumque m Ecclesia eslis, notite insuitare eis qui mum. Polenlius csl revixissemoriuum , quam. non
uon sunt inlus; sed orate potius ut et ipsi intus sint. fuisse mortuuin. Magnitudopoteniix Domini secun-
Potens est enimDeusiterum inserereillos.De ipsis Ju- dum quod b.omofactus est, in virlute resurrectionis
I dxis dixil hoc Apostolus; et factum esl in eis. Resur- apparet. Hanccommendat Apostolus,cum dicit: Non
rexit Dominus, et multi crediderunt: non intcllexe- habensmeamjusliliam qumex Legeesl; sed eam qttm
runt cum crucifigerenl; tamen poslea crediderunt in est per fidem Chrisli, qua est ex Deo justitia in fide,
eum, et donatum est eis tam magnum delictum. Fu- ad cognoscendumeum , et virlutemresurreclionisejns
sus Domini sanguis donatus est homicidis, ut non (Philipp. in, 9,10). Sic coramandaturet alio loco :
dicam deicidis; quia si cognovissent,nunquamDomi- El si crucifixusest ex infirmilate,sed vivilin virluteDci
num gloriw crucifixissent.Modohoraicidis donatus est (II Cor. XIII,4). Cum ergo ista magna potentiaDo-
fusus sanguis innocenlis; et ipsum sanguinemquem mini in resurrectione intelligatur, unde litulum psal-
per insaniam fuderunt, per gratiam biberunt. Dicite mus iste accepil; quid sibi vult, ln multitudinepo-
ergoDeo : QuamlimendasunroperaJwa/Undetimenda? tentia tua mentienturlibi inimicitui, nisi ut sic intel-
Quia cacitasex parte Israel facta est, ut pleniludoGen- ligas : Ideo libi mentientur inimici tui ut crucifigaris;
tium intraret (Rom. xi, 17-25). 0 Gentiumplenitudo, ideo crucifigerisut resurgas? Mendaciumergo illorum
dic Deo , Quam Umendasunt opera tua! et sic gaude ad commendandammultam potentiam tuam valebit.
ut contremiscas; noli exlolli super ramos prxcisos. Quaresolenl inimicimenliri? Ut potentiam cujusquc
Dicite Deo: Quamtimendasunt opera tua! minuant de quo menliunlur. Tibi, inquit, conlra acci-
6. J» multitudinepotentia tua menlientur tibi ini- dit. Nam minus apparerct polentia lua, si tibi illinon
viici tui. Ad hoc libi, inquit, mentientur inimici tui, mentirentur.
ut mulla sit potentia (ua, Quid est hoc? Intentius au- 7. Altenditeet ipsum mendaciumfalsorumte-tium
dite. Potentia Domininostri Jesu Chrisli maximeap- in Evangelio, et videte quia de resurreclione cst.
jparuitin resurrectione, unde psalmusisle titulumacce- Cum enim Dominodictum esset, Quodsignumoslen-
pit. Etresurgens apparuit discipulissuis.Nonapparuit dis nobis, quia ista facis? exceplo eo quod dixerat dc
inimicis suis , sed discipulis suis (Act. x, 41). Cruci- Jona, per aliam similitudinerahoc ipsumitem dixit, ut
fixus apparuit omnibus; resurgens fidelibus: ut eliam noverilis hoc proprium signum maximc commenda-
postea qui vellet crederet, et credenti resurrectio lum : Sotvitetemplum, inquit, hoc; et in tribusdiebus
promilteretur. Multisancti multa miracula fecerunt; excitaboillud. El illi dixerunt: Quadragintaet sex an-
nullus ipsorum morluus resurrexit: quia et qui ah nis adificatumest lemplumhoc; et tu in triduo excitabis
eis resuscitati sunt, morituriresuscilati sunt. Inlendat itlud1 Et evangelista, quid illud esset exponens :
Charitas Veslra. Commendans Dominus opera sua IIoc autein, inquit, dicebat Jesus de templocorporis
dixit: Operibuscredite,si mihinon vultiscredere(Joan. sui (Joan. u, 18-21 ). Ecce hanc potenliam sttam
x, 38). Et commendanlureliam prxterila opera Pro- hominibusse demonstralurum dicebat, unde simili-
phetarum;et si non eadem, tamen rnulta cadem, tudinem de templo dederat, propler carnem suam
multa ejusdem potentix. Ambulavit Dominus super qux eral lemplum latentis intus divinitatis. Undc Ju-
mare, jussit' ct Pelrum ( Matth. xtv, 25,29). Num- dxi teraplum foris videbant; numen inlus habiians'
quid non ibi erat ipse Dominus, quando se divisit non videbant. Ex islis verbis Dominiconcinnaverunt
mare, ut Moysescum popnlo Israel transirct ( Exod. falsi tcsies mendacium, quod contra cum diccrent,
xiv, 21)? ldem Dominus illa faciebat. Qui fecit isla ex bis ipsis ubi commendavit resurrectionem suam
per carnem suam, ipse illa faciebat per camem ser- futuram , loquens de tcmplo. Dixerunt enim falsi
vorum suorum. Illud tamen per servos suos non fe- lestes adversus eum , cum quxreretur ab eis quid il-
cit (nam ipseomnia faciebat),ut aliquisipsorum mor- lum audissent dixisses: Audivimuseum dicentem,
tuus esset, et resurgeret in vitam xternam. Quia ergo Solvam templumhoc, et post triduutn resuscitaboillucl
possenl dicere Jttdxi, cum miraculafacerel Dominus, ( Malth. xxvi, 61 ). Posl triduum resuscitabo, audi-
Fecit hxc et Moyses, fecil Elias, fecit Elisxus : pos- erant: Solvam, non audieranl; sed audierant, Sot-
sent sibi isla dicere, qoia et illi morluos resuscitave- vile. Unum verbum mutaverunt, et paucas lilleras ,
runt, et mulla miracula fecerunt : propterea cum ab ut falsum leslimoniummolirentur. Sedcui mulas ver-
illo signum peteretur; proprium signum commen- bum , o humanavanitas , o humana infirmitas? Ver-
dans quod in se solo fulurum erat, ait : Generatioista bo incommutabili verbum mutas! Mutas lu luum
'
prava et amaricans signumqumrit; et signumnonda- verbum; numquid mulas Dei Verbum?Unde alio
bitur ei, nisi signumJonm prophela. Sicut enim fuit loco dicitur : Et mentilaest iniquitassibi( Psal. xxvi,
Jonat in venlreceti tribus diebus,et tribus noctibus;sic 12 ). Quare ergo libi mentili sunt iniraici lui, o Do-
erit et filius Iwminisin cordeterra tribusdiebus, ettri- mine , cui jubilat omnis lerra ? In multitudinepolen-
bus noctibut( Matth. xn, 39, 40). Quomodofuit Jo- tia tucementienturlibi inimici tui, Dicent, Sotvam;
nas iu ventre celi ? Nonne ut postea vivus evomere- cnm tu dixeris, Solvite. Quare te dixerunt djxisse,
tur?Hoc fuit infernus Domino,quod Jonsecetus. Hoc Solvam; et non dixerunt quod tu dixisti, S,Q.tv'Ue ?
signum proprium commendavit; hoc est potentissi-
1 AliquotMss.,inhabitans. »
1 AliquotMss.,duxit. 9 sie MSS.
AtEdd.,quodiUttmaudissenldixissebtaspJie*
* pleriqueMss.:aeneratiomalaet adultera, , mias.
793 ENARRATIOIN PSALMUMLXV. 794
Ut quasi ipsi se a crimine soluti templi defenderent dantium Angclorum. Ornnislerra adorel le , et psaltal
sine causa. Christusenim , quia voluit, morluus est: tibi; psallal nominituo , Allissime.
et tamen vos occidistis. Ecce concedimus vobis , 0 10. [ vers. 5. ] Venite, el videle opera Domini. 0
mendaces ; ipse solvit templum. Diclum est enim ab Genles, 0 ultimx nationes , relinquite Judseos inen-
Aposlolo: Qtti me dilexit el tradidit semelipsum pro tientes, venite confitenles. Venite, et videte opera
me (Gnl. 11, 20). Dictum est de Palre : Qui proprio Domini: terribilis in consiliis super filios hoininitm.
Filio suo non pepercit; sed pro nobis omnibus tradidit Filius horainis quidem et ipse diclus est, et vcre
illum ( Rom. vni, 32 ). Si ergo Pater Filium tradidit, iilius hominis faclus est: verus Filius Dei in forma
el Filius semetipsum tradidit; Jtidas quid fecit ? Pa- Dei; verus filius hominis in forma servi ( Philipp. 11,
ler tradendo Filium ad mortem pro nobis, bcne fccit: 6 ) : sed nolitc formam islam servi ex aliorum s4tni-
Christus tradendo seipsum pro nobis, fecit bene : lium conditione pensare; terribilis est in consitiis
tradendo Jndas magistrum pro avariiia sua , fecit super filios hominum. Machinati sunt filii hominum
male. Non enim quod nobis prxsiitum est de pas- consilium ad crucifigendumChrislum ; crucifixus ex-
sione Chrisli, malilix Judoedcpulabitur : habebit ille cxcavit crucifigentes. Quid ergo fecislis, lilii homi-
mercedem malilix ; Christus laudem graiix. Prorsus num , machinando actita consilia adversus Dominum
ipse solveril lemplum; ipse solveril qui dix.il: Pole- vcsirum , in quo latebat majestas, et apparebat
slatemhabeoponendianimam meam; et poteslalemha- infirmitas ? Vos machinali estis consilia perdendi,
beoilerumsumcndi eam : nemo tollit eum a me ; sed ille excxcandi ct salvandi; excxcandi superbos,
salvandi bumilcs : ad hoc autem superbos ipsos ex-
egoipse pono eam a tne , el iterum sumoeam (Joan. x,
18 ). Ipsc solverit templum gralia sna 3, malilia ve- cxcandi', ut cxcali humiliarentur, humiliati confi-
stra. In multitudinepolenlimlummenlienlurtibiinimici tcrentur, confessi illuminarenlur. Terribilisin consi-
tui. Ecce mentiuntur, ecce creditur eis , ecce oppri- liis super fitios hominum.Vere terribilis ! Ecce cxcitas
meris , ccce crucifigcris , ecce insultatur tibi, ecce ex parte Israel facta esl: ecce Judxi ex quibus natus
est Christus, foris sunt: ecce Gentes quse contra
eaput agitatur : Si Filius Dei est, descendal de cruce
Judxam erant, in Christo inlus suut (Rom. xi, 25).
( Mailh. xxvn , 40 ). Ecce quando vis animam ponis,
el lancea Iatus percuteris (Joan. xix , 34 ), etSacra- Terribilis in consitiissuper filios hominum.
menta dc latere tuo defluunt; deponeiis de ligno, 11. [vers. 6. ] Proptcrea quid fecitterroreconsilii
involvcris linteaminibus, poncris in sepulcro, addun- sui ? Convertit mare in aridam. Hoc enira sequitur :
ttir cnstodes ne tollant tc discipuli tui; venit hora Qui convertit mare in aridam. Mare erat mundus;
rcsurrectionis turc, terra concutitur, monumenla arnarus salsitate , turbulentus tenipcstate , sxviens
s:induntur , resurgis occullus , appares manifestus. fluctibus perseculionum , mare erat: certe in aridam
Ubi sunt crgo illi mendaces ? ubi est falsum lestimo- conversum esl mare; modo silil aquam dulcem mun-
nium malevoleniix ? Nonne in multitudine polenlise dus, qui salsa plenus erat. Quis hoc fecit? Qui con-
ttix mentiti sunt libi inimici liti? : vertit mare in aridam. Jam anima Genlium omnium
8. Da el illos sepulcri custodes ; rcferant quid vi- quid dicit ? Animamea velut terra sine aqua libi (Psal.
derint: accipiant pecuniam , et ipsi menliantur ; di- CXLII , 6 ). Qui converlit mare in aridam. In flumine
cant etiam ipsi moniti pcrvcrsi a perversis , dicant a pertransibuntpede. Illi ipsi qui cpnversi sunl in ari-
Judxis corrupli, qui in Christo noluerunt esse inte- dam, cum essent anlea mare *, in flumine pede per-
gri; dicant, raentiantur etiam ipsi. Quid dicturi sunt ? transibunl. Quid est flumen? Flumen est omnis mor>
Dicite; videamus : mentiemini el vos in mullitudine talilas sxculi. Videte flumen : alia veniunt et trans-
polentix Domini. Quid dicluri estis ? C«mdormiremus eunt, alia transitura succedunt. Nonne sic fit in
nos , veneruntdiscipuliejus , el absttilerunleumde mo- aqua fluminis, qux de terra nascitur, et manat?
numento ( Mallh. xxvm , 13 ). 0 vere stultilia dor- Omnis qui natus csl, cedat oportet naseituro : et
miens! Aut vigilabas ; et prohibere debuisti : aut omnis iste ordo rerum labenlium, fluvius quidam
dormiebas ; et quid sit geslum nescisti. Acccsscrunt csl. In isium fluvium non se miltat cupida anima ,
et ipsi mendacio inimicorum : auctus csl mimerus non se millal; stel. Et quomodo transibit delecialio-
menlientium , ut augeretur merces credentium ; quia nes rerum perilurarum ? Credat in Christum, et trans-
in mulliludinepotentia tua menlientur tibi inimici lu;. ibit pede : iransit illo duce, pede transit. Quid est,
Ergo mentiti sunt; in mulliludine poleulix tux pede transirc ? Facile transirc. Non quacrit equtim ut
mentiti sunt: apparuisti contra mendaces veracibus transeal; non crigitur superbia ad Iranseundum flu-
et apparuisti eis veracibus quos lu veraccs fecisii. men : humilis transit, et tulius transit. In flumine
9. [ vers. 4. ] Remaneant Judxi in mendaciis suis : pertransibunlpede.
libi, quia in multitudine polenlix tux mcutiti sunt, 12. Ibi fiicundabimurin ipso 3. 0 Judxi, (ie vcstris
fiat quod sequitur : Omnis terra adoret le , et psaltal ojicribus gloriamini : ponile superbiam gloriandi de
tibi; psatlat nomini tuo, Altissime.Paulo anle humil- vobi>; sumitc graliam jticundandi in Clirislo. Ibi
lime; modo Allissime: humilliine inter manus men- cnim jucundabimur ; scd 11011 in nobis : ibi jucunclubi-
tienlium inimicorum ; Allissime supcr verticem Iau- 1 DuoMss.,superbosecipsisexcwcandi.
» sic aliquotMss.Aliicum Edd.,aitleaumari.
3 Hiem Edd.iutorpositunierat: iri bonh
* Edd..nontmlitiavestra. Abest,non, a MSS. dare : quoda plsristjueMSs.abest. operibnsjucmxt
 785 S. AUGUSTINIEPISCOPI
mur in ipso. Quando jucundabimur? Cum flumen amaricant, non exaltenturin semetipsis.0 caro roisera
transierimus pede. Yila xterna promittitur, resur- et tabescens, nonne peccatrix es ? Quid clamat lin-
rectio promillitur ; ibi caro noslra j'am non erit flu- gua tua? Aitendatur conscientia. Omnesenim pecca-
men : flumenenim modo est, quando mortalitas est. verunt, et egent gloria Dci (Rom.m, 23). Agnosce
Videte si stat aliqua setas, Pueri crescere volunt; te, infirmiias humana. AccepistiLegem, ut et prxva-
et nesciunt spatium vitse sux annis succedentibus ricalrix Legis esses; non enim tenuisti et implesti
minui. Non enim adduntur anni, sed sublrahuntur quod acccpisti. Accessil tibi ex Lege, non justifica-
crescentibus : sicut aqua fluminis prorsus accedit, lio quam Lex jubet, sed prxvaricatip quam tu fe-
sed a fonte recedit. Et volunt crescere pueri, ut ca- cisli. Si ergo abundavit peccatum, quid invidessuper-
reant dominalu majorum; ecce crescunt, agitur cilo, abundanti gratix (Id. v, 20) ? Noli amaricare, quia
perveniunt ad juventutem : qui excesserunt pueri- quiamarkant, non exaltenlur. Quasi maledixissevi-
liam , si possunt teneant juvenlutem ; transit et ipsa. delur, Qui amaficant, non exallenlur : imo exallen-
Senectus sUccedit; vel senectus xlerna sit : morte tur, sed non in seipsis. Humilicnturin seipsis; exal-
aufertur. Ergo IluviUsest carnis nascenlis. Huncflu- tentur in Christo. Qui enim se humiliat, exaltabitur;
Viiimmortalitatis, ne mortaliumrerum concupiscen- et qui se exaltat, humiliabitur (Matth. xxm, 12). Qui
tia subvertat et rapiat', facile transit qui humiliter, amaricant, non exallenlurin semelipsis.
id cst, pede transit, duce illo qui prior transiit, 15. [vers. 8, 9.] Benedicile,Genles, Deum noslrum.
qhi de torrente in via usque ad mortem bibit, pro- Ecce repulsi sunt qui amaricant; reddila est illis ra-
plerea exaltavit caput (Psal. cix, 7 ). Transeuntes lio: aliqui conversi sunt, aliqui superbi remanserunt.
ergo pede fluvium istum, id est facile transeuntes Non vos terreant qui graliam evangelicaminvident
morlalilatem istam fluentem , ibi jucundabimur in Gentibus; jam venit semen Abrahx, in quo benedi-
ipso. Modoautem irt quo, nisi vel in ijiso , vel in spe cuntur omnes Gentes (Gen. xn, 3). Benedicite eum
ipsiUs1 Elsi enim jucundaniur modo , in spe jucun- in quo benedicimini; Benedicite,Genles, Deum no-
iiamur ; tunc autem in ipso jucundabiniur. Et rnodo strum : etaudite vocemlaudisejus. Nevos ipsos laude-
in ipso, sed per spem ; tunc autem facie ad faciem tis; sed ipsum laudetis. Qux est vox laudis ejus?
(ICor. xin.12). Quia gratia ipsius sumus, quidquid boni sumus. Qui
15. [vers. 7.] Ibi jucundabimurin ipso. In quo? Oni posuilanimammeamin vitaml. Ecce vox laudis ejus :
iomihatur in virtute sua in wtemum.Nam nos quam Qui posuilanimamtneamin vitam.Ergo in morte erat;
virtutem habemus? et num quid xternam? Si xterna in morte erat in te ». Inde est quod non debuistis
esset virlus nostra, non lapsi essemus, non cecidis- exaltari in vobis ipsis. Ecce in morte erat in te : ubi
semus in peccatum, non meruissemus mortalitatem erit in vita, nisi in illo qui dixit, Ego sum via, verilas,
poenalem.Ille voluntate suscepit, quo nos meritnm el vita (Joan. xiv, 6) ? Quomodoquibusdamcredenlt-
noslrum dcjecil, Qui dominaturin virlulesua in mter- bus ait Aposlolus : Fuislis aliquando tenebra; nunc
num. Ejus parlicipes efficiamur, in cujus virtutenos autemlux in Domino(Ephds. v, 8). Tenebraeergo in
erimus fortcs; ille autem in sua. Nos illuminati; ille vobis; lux in Domino: sic mors in vobis; vita in Do-
lumen illuminans: nos aversi ab illo, contenebramur; mino. Qui posuit animam meamin vitam. Ecce posuit
illeaverti a se non potest. Calore ipsiusaccendimur; ahimam nostram in vitam, quia credimusin eum ; in
unde recedentes frigueramus, accedenles rursum vitam 3 posuit animam nostram : sed quid deinde
accendimur. Ergo dicamus ei ut custodial nos in opus est, nisi ut perseveremus usque in finem? Et
virtute sua, quia in ipso jucundabimurqui dominalur hoc qiiis dabit, nisi de quo consequenter dictum est,
in virtutesua in miernum. Et noi. dedit in motum pedes meos? Ipse posuit ani-
14. Sed rionhoc solis Judxis prxstal credentibus, main in vitam, ipsc,regit pedes, ne nutent, ne mo-
Quia raullum sc exlulerunt Jtidxi de virtute sua veanlur, et denlur in motum; ipse nos facit vivere,
prxsumenles, postea cognovcrunt in cujus virtule ipse perseverare usque in flnem , ut in xternum vi-
fuerunt salubriter fortes, et quidara eorum credide- vamus. Et non dedit in motumpedesmeos.
runl: sed non sufficit Christo; multum est quod 16. [vers. 10-12.] Quarehoc dixisli, Etnondeditin
dedil, maguum pretium dcdit, non pro solis Judxis molum pedes meos? Quid cnim passus es, aut quid
debuit valere quod dedit. Oculiejus super Gentesre- pati potuisti, ut moverentur pedes tui ? Quid? audi
spiciunt.Ergo, Oculi ejus super Gentes respiciunt.Et qux sequanlur. Quare dixi, non dedit in molumpedes
quid facimus? Murmurabunt Judxi; dicturi sunt Ju- meos1 Quiamulla passisumus, de quibus moverentur
dxi: Quodhobis, hocet illis; nobis Evangelium,illis de via pedes nostri, nisi ipse regeret, et eos in mo-
Evangelium; nobis gratiam resurreclionis, et illis tum non daret. Qusesunt ista? Quoniamprobasli nos
gratiam resurrectionis : nihil nobis prodest quod nos Deus; ignisti nos, sicut ignitur argentum. Non ignisti
Legeraaccepimus, et in justificationibusLegis vixi- sicut fenum, sed sicut argentum : adhibendo nobis
mus, et tenuimus prseceptapatrum: nihil valeblthoc; ignem, non in cinerem convertisti,sed sordesabluisti.
illis quod nobis! Non litigent, non contendant. Qui Ignisli nos, sictttignitur arcjenlitm.Et vide quomodo
' Mss.constanter,invita.
1 SicMss.AtEdd.:m huncfluviummortalitatisnemose » sie Mss. AtEdd.,in morteerat, quia in te erat, indt
mortaliumrerum concupiscentiasubvertat,ne rapiatur ; est, etc.
faciletransit,etc. 3Edd.,aui in vila.Abest,-/«;',a Mss.
 797 ENARRATIO1N PSALMUMLXV. 798
sxvit Deus in illos, quorum animam posuit in vitam. refngerium, fratres chanssimi, nullum ibi timebimus
Induxittinosin muscipulam:non ut capti moreremur, inimicum, nullum tentatorem, nullum invidum ,
sed unde liberali experiremur. Posuisti tribulaliones nullum ignera, nullam aquam; perpetuum ibi refri-
in dorsonottro. Erecti enim male, superbi eramus : gerium erit. Refrigerium propter quietem dicilur.
male erecti curvati sumus, ut curvati bene erigere- Nam si dicas, Calor est, verum est : si dieas, Refri-
mur. Posuisti tribulationesin dorso nostro : imposuisti gerium, verumest. Si enim refrigerium male accipias,
hominessuper capita nostra. Haac.omnia passa est Ec- quasi torpescimus ibi. Non autem torpescimus ibi,
clesia varhs et diversis persecutionibus; passa est sed requiesciraus : nec quia calor dicilur, xstuabimus
boc singillatim, eliam modo patitur. Non enim quis* ibi, sed fervebimus spiritu. Allende ipsum ealorem
qnam est, qui se in hac vita ab his tenlationibus pos- in alio psalmo : Nec est qui se abscondata calore ejus
sit dicere immunem. Ergo imponuntur et homines (Psal. xviu, 7). Quid dicit et Apostolus ? Spiritu fer-
super capita nostra : toleramus quos nolumus, pati- ventes (Rom: xn, 11). Ergo, Transivimus per ignemef
mur superiores aliquando quos novimus pejores. aquam: Et eduxisti not in refrigerium.
Peccataautem si desint, bene superior est homo; 18. [vers. 13.] Allende quia non lantum de refri-
quanto autem plura adsunt, tanlo est inferior. Et bo- gerio, sed nec de ipso igne optabili tacuit : Introibo
num est ut consideremus nos peccalores esse, et sic in domumluam in holocauslts.Quid esl holocaustum?
tolereraus impositos super capita nostra; ut et nos Tolum incensum, sed igne divino, Holocauslumenim
Deo conGleamurquia digne patimur. Quid enim in- dicilur sacrificiUm,cum lotum accendilur. Alix sunt
digne pateris quod facit qui justus est ? Posuisti tri- partes sacrificiorum; aliud bolocausium : quando lo-
bulaiiones in dorso nostro : imposuisti hominestuper tum ardet, et toluro consumitur igne divino, holo-
capita nostra. Sxvire videtur Deus, cum ista facit: ne caustum dicilur; quando pars, sacrificium.Omne qui-
metuas; quoniara Pater est, nunquam sic sxvit ut dem holocaustum sacrificium ; sed non omne sacri-
perdat. Quando male vivis , si parcit, plus irascilur. ficiumholocauslum.Ilolocausta ergopromiltil; corpus
Omnino islaetribulationes flagella sunl corrigentis, Christi loquitur, unitas Christi loquitur : Inlroiboin
ne sit sententia punienlis. Posuisti tribulationesin domumtuatn in holocaustis.Tolum meuin consumat
dorso noslro: imposuistihominessuper capita noslra. ignis tuus; nihil mei remaneat mihi, tolum sit libi.'
17. Transivimusper ignemet aquam. Ignis et aqua, Hoc autem erit in resurreclione justorum ', quando
utrumque pcriculosum est in hac vita. Cerle videlur el corruplibite hoc induetur incorruplione, el mortale
aqua ignem exstinguere, et ignis videtur aquam sic- hocinduetur immortalitate;tunc fiet quodscriplumesl:
care. Ita et ipssetentationes sunt, quibus abundat hxc Absorptaest mors in victoriam(I Cor. xv, 54). Viclo-
vita. Ignis urit, aqua corrumpit: utrumque metuen- ria quasi ignis divinus cst: cum absorbet et mortem
dum; et ustio tribulationis, et aqua corruptionis. noslram, holocaustumest. Non remanet mortale ali-
Quandosunt res angustx, et aliqua qux infelicilas di- quid in carne, non remanet aliquid culpabile in spi-
citur in hoc mundo, quasi ignis est: quando sunt res rilu; totum ex mortali vila consumelur, ut in selerna
prosperx, et abundantia sxculi circumfluit, quasi vita consummelur' : erunt ergo illa holocausla.
aqua est. Vide ne te ignis exurat, ne aqua corrum- 19. [vers. 14.] Et quid erit', in holocaustis?Red-
pat. Firmus esto adversus ignem; coqui te oportet: damlibi vota mea, qumdistinxeruntlabia nua. Qux est
tanquam vas fictum mitteris in caminum ignis, ut distinctio in votis? Hxc est dislinciio, ut te accuses,
firraelur quod formatum cst. Vas ergo jam igne fir- illuin laudes; tc intelligas creaturam, illum creato-
matum aquam non timet; vas aues:> S' 'olidatum rem; te tenebras, illum illuminatorem, cui dicas:
igne non fuerit, tanquam lutum aqua solvetur. Noli 7« illuminabislucernamtneam, Domine; Deus meus,
feslinare ad aquam; per ignem transi ad aquam , ut itluminabis tenebras meas (Psal. xvn , 29). Nam
transeas et aquam. Proplerea et in Sacramentis , et quando dixeris, o anima, quia ex te tibi lucct, non
in catechizando, et in exorcizando, adhibeiur prius distingues. Si non distingues, non reddes vota distin-
ignis. Nam unde plerumque immundi spiritus cla- cta. Redde vota dislincta; confitere te mutabilem, il-
roant, Ardco, si ille ignis non est? Post iguem autem lumincommutabilem: confitere te sine illo nihil esse,
exorcismi venitur ad Baptismura; ut ab igne ad ipsum aulem sine te perfectum esse; te indigere illo,
aquam , ab aqua in refrigerium. Quod autem in Sa- illum autem tui non indigere. Clamaad illum : Dixi
cramenlis ', hoc in tenlationibus hujus saeculi: an- Domino, Deut meuses lu, quoniam bonorumtneorum
guslia limoris accedit prima, vice ignis; postea abla- non indijes (Psat. xv, 2). Jam eo quod te in holocau-
to tiraorc, metuendum cst ne felicitas mundanaeor- stum assumit Deus, non iile crescit, non ille augetur,
ruropat. Gumauler\i te ignis crepare non fecerit, et non ille ditior, non ille instruclior fit: tibi est me-
in aquaui non ner icris, sed enataveris; per discipli- lius quidquid de te pro te facit; non ei qui facit. Hsec
liam transis ad reqttiein, el transiens per ignem et si discernas, reddis vota Deo tuo, quse disiinxerunt
aqtiam edue.erisin refrigeriuin. Quarum enim rerum labia tua. Reddam tibi vota mea, qua distinxerunt
signa sunl in Sacrameulis, ipsse res sunt in illa per- labia mea.
fectione vitrc xternx. Jam cum transierimus ad illud 1 sicMss.AtEdd.,mortuorum.
»HicEdd.addunt,ut a morte servemurin vitam: quod
1Hicin edd.additumfueral,aqua Baptismi;quoda Mss. abest a potioribus Mss.
abcst. "
»AhquotprobsenotseMss,,ermt.
 799 S. AUGUSTINIEPISCOPI 8C0
20. [vers.15.] Et lecutum est ot meum i« tribula- stris. Et quid dicit Apostolus? Scitis, quando Gentes
tione mea. Quam dulcis est sxpe tribulatio! quara eratis, ad simulacrasine vocequomodoascendebatisin-
necessaria! Quid ibi loculum est os ipsius in tribula- ducti (I Cor. xu, 2). Dicatnunc Ecclesia, Quanta fecit
lione sua? Holocaustamedullataofferamtibi. Quid est, animmmea. Ad ipsum ore meoclamavi.Homo ' ad la-
medullata? Intus teneam charitalem tuam; non crit pidem clamabam, ad lignumsurdum clamabam, simu-
in superficie, in medullis meis erit quod diligo le. lacris surdis mulis loquebar : jam imago Dei conversa
Nihil enim interius medullis nostris : interiora ossa est ad Creatorera suum. Qui dicebam ligno, Paler
siint carne, raedullx inleriores sunl ipsis ossibus. nteuses lu; ct lapidi, Tu me genuisti (Jerem. u, 27);
Quisquisergo in superficie colit Deum, magis placcre modo dico, Paler noster,qui es in cmlis(Matth. vi, 9).
vult bominibus; aliud autem intus senliens, non Ad ipsum ore meo clamavi. Ore meo jam, non ore
offert holocausta medullarum : cujus autem medul- alieno. Quando clamabam ad lapides in vana convcr.
lam inspicit, ipsum toluro accipit. Holocausta medut- satione paternx tradiiionis (I Petr. i, 18), ore alieno
lata offeramlibi, cumincensoet arietibus.Arictesduces clamabam : quando clamavi ad Dominura, quod ipse
Ecclesise: totum corpus Christi loquitur; hocest quod donavit, quod ipse inspiravit, ad ipsum ore meo cla-
offert Deo. Incensura quid cst? Oratio. Cum incenso mavi,el.exaltavisub lingua mea. Quid est, clamaviore
et arietibus?Maximeenim arietes orant pro gregibus. meo, et exaltavi sub lingua mea. Ipsum publice proedt-
Offeramlibi bovescum hircis. Boves invenimus tritu- cavi, ipsum in secrelo confessus sum. Parum est
rantes, et ipsi ofleruntur Deo. Apostolusde annuntia- Deum exaltare lingua; sed el sub lingua, ut quod
toribus Evangelii dixil inlelligendumquod scriplum certus loqueris, hoc lacitus cogiles. Ad ipsumoremeo
esl: Bovitrituranti os non infrenabis. Numquiddebo- clamavi, el exaltavi sub lingua mea. Vide quam in se-
bus perlinet ad Deum (I Cor. ix, 9) ? Ergo magni illi crelo vult esso inleger qui offcrt liolocausta medul-
arietes, magni boves. Qnid reliqui, qui forte conscii lala. IIoc agite, fratres, hoc imilamini, ut dicatis,
sunt aliquorum peccalorum ; qui forte in ipso ilincre Venite, audile quanla fecit animm tncm. Omniaenim
lapsi sunt, ct sauciali per poenitcntiam sananlur? qux enarrat, ipsius gralia fiunt in anima noslra.
Numquid et ipsi remanebunt, ct ad holocausla non Videte alia qux dicat.
pertinehunt? Nc ipsi timeant, addidit et bircos : llo- 22. [vers. 18.] Iniquitalemsi conspcxiincordemco,
locausta, inquit, medullataofferamlibi, citm incensoet non exaudial » Dominus. Considcrate modo fr.itres,
arietibus: offeram libi boves cum liircis. Adjunctione quam facile, quam quotidie homines erubescentes in
ipsa salvanlur hirci : per se non possunt; adjuncli hominibus iniquitales accusant : Male fccit, perdiie
bobus accipiunlur. Fccerunt euini amicos de mant- fecit, sceleratus homo est: hoc forte propter homi-
mona iniquitatis, ut i|si recipiant eos in xterna nes dicit. Vide si non in corde luo conspicis
iniqui-
labcrnacula ( Luc. xvi, 9). Ergo isii hirci nou talem; ne forle quod rcprehendis in altero, cogitcs
erunt a sinislris, quia fecerunt sibi amicos dc mam- facere, et ideo in illum clames, non quia fecit, scd
mona iniquilalis. Qui autem hirci ad sinistram? Qui- quia inventus est. Redi ad le; intus eslo.libi judcx.
bus dicetur, Esurivi, et non dedislis mihi manducare Ecce in cubicnlo tno abscondito, in ipsa vcna intima
(Matth. xv, 42) : non qui peccata sua eleemosynis cordis, ubi tu soluses, ct ille qui videl, illic libi dis-
redemerunt. pliceat iniquitas, ut placeas Deo. Noli illam respi-
21. [vers. 16, 17.] Venite, audite, et narrabo, cere, id est, noli illam diligere; scd potius despice,
omnes qui limetis Deum. Veniamus, audiamus quid id cst, contemne, ct averlere ab ea. Quidquid Ixlum
narraturus cst. Venile, audite, et narrabo.Sed qui, promiseril, ul illiciat ad peccandum; quidquid tristc
Veniteet audite ? Omncs qui timetisDeum. Si Deum minala fuerit, ut impellat ad malefacienduin, tottim
non timelis, non narrabo. Non est quibus narretur, nihil est, totum transit; despici dignumesi, ut cal-
ubi Dei limor non est. Dci limor aperial aures, ut sit cetur; non conspici, ul accej>tetur. [Suggerit enim
quodintret.etquaintretquodnarraturussum.Scdquid aliquando per cogitaliones, vel pcr verba colloqticn-
cst narraturus? Quantafecit animmmem.Ecce narrare lium malorum. Corrumpunt enim mores bonos, collo-
vult; sed quid cst narraturus? Anforle quantum paleat quia mala : tu noli ca respicere (I Cor. xv, 33). Scd
lerra, quantum distendalur ccelum, et quot sint si- parum est in vultu, parum est in lingua : in cordo
dera, et qux sint vices solis et lunx ? Isla creatura noli respicere, id est, noli diligere, noli acceplarc.
pcragit ordinem suum : qui tniiliumeam curiose qux- Nam respectum pro dilectione poni quolidianum est:
sierurit, ejus creatorem ignoraverunt (Sap. xm, 9). primo quia de Deo dicimus, Respcxit me. Quid est,
lllud audile, illud accipile, o ' qui timelis Deum, Respexit me ? Anie enim te non videbat ? Aut sursura
quanta fecit anima mea :si vultis, et vestrx*. Quanla attendebat, et precibus luis commonitus est, ut in to
fecit anima mea. Ad ipsum ore meo clamavi. Et hoc oculos mitteret? Videbat te et ante; scd, Respexil
ipsum jaclum dicit animx sux : ut ad ipsum ore suo me, dicis, Dilexilme. Et homini qui te videt, et rogas
clamaret, factum esse dicit animsesux. Ecce, fratres, eum, dicis, ut misereatur tui, Respice me, Videl te;
Gentes eraraus, etsi non in nobis, in parentibus no- et dicis, Respice me. Quid est, Respice me ? Dilige,
attende, miserere mei. Ergo non ideo dixit, lniquila-
1DuoMss.,illud accivite,omnesqui, elc. 1 sic Mss.AtEdd.,olimad lapidem.
» SicaliquotMSS. Aliicum Lov.,etvestraest. « SicMss.juxta Grxc. LXX.AtEdd.,exaudiet.
 801 ENARRATIO1N PSALMUMLXVL m
tem d aspexi in corde meo, quia omnino nulla iniqui-
tas suggeriturcordi humano. Ibi suggeritur, non ces- IN PSALMUM LXVI
sat suggeslio; sed non fiat respeclio. Si enim respicis
ENARRATIO.
iniquitatem, retro aspicis, etincurris sententiam di-
centis Dominiin Evangelio : Nemo ponensmanum su- SERHOADPLEBEM.
per aratrum etrespiciensretro, aplus est regnoDei (Luc. 1. [vers. 2.] Meminit Charitas Vestra, in duobus
ix, 62). Quid ergo debeo faccre ? Quodait Apostolus: psalmis qtti jam tractali sunl, exhortatos nos fuisse
Qua retro oblitus,in ea qua anlesunt extentus(Philipp, animam noslram ut benediceret Dominum, et pio
m, 13). Retro enim nostra omnia qux transierunt, canlu dixisse : Benedicanima mca Dominum(Psal. cu,
iniquasunt. Nemoexbonovenit adChrislum : omnes 1, el cni, 1). Si ergo hortali sumus in illis psalmis
peccaverunt; credendo justificantttr (Rom. m, 22). animam nostram ut benediceret Dominum; in hnc
Perfecta justitia non eril, nisi in illa vita; tamen ad psalmo recte dicilur : Deus miserealurnostri, et bene-
proveclum, et moresboni abipso inspirantur, ab ipso dicat nos. Benedicat anima nostra Dominum,et Deus
donantur. Noli ergo tua merita computare, noli. El si benedicat nos. Curo benedicit nos Deus, nos crcsci-
suggeritiniquitas, noli consentire. Quid enim ait? ] (a) mus; et cura benedicimus nos Dominum, noscresci-
lniquilalem si conspexiin corde meo, non exaudiat Do- mus : utruroque nobis prodest. Non augetur illc
nrinus. bcnedictioiie nostra , ncc roinuitur malediclioneno-
23. [vers. 19.] Proplerea exaudivit me Deus. Quia stra. Qui maledicit Domino, ipsc minuiiur; qui bene-
iniquitatem non conspexi in corde meo. Et inlendil dicit Dominum,ipse augelur. Prior esl in nobis bene-
vocioralionismea. diclio Domini, el conscquens est ul et nos benedica-
24. [vers. 20.] BenedictusDeus meus ', qui non mus Dominum. Illa pluvia, iste fructus est. Ergo
amovit deprecationemmeam, et misericordiamsuam a redditur tanquam frucius agricolx Deo, compiuenli
me. Tenet sensura ab eo loco , ubi ait, Venite,audite, nos et colcnti. Cantemus ista devotione non sterili,
et narrabo vobis, omnes qui timetisDeutn, quanta fecit non inani voce, scd vero corde. Apenissime enim
anima mea; et dixit qux audislis, el ad flnem ita Dcus Pater dictus est agricola. Apostolus dicit : Dei
conclusit: BenedictusDeus meus, qui non amovildepre- agricullura eslis, Dei adificatio eslis. In rebus hujus
cutionemtneam, et misericordiamsuam a me. Sic enim mundi visibilibus, vilis non est xdificium, et xdifi-
pervenit ad resurrectionem iste qui loqttitur, ubi jam ciuro non esl vinea : nos autem vinea Dominisumus,
et nos spe sumus : imo el nos sumus; el nostra vox quia colit nos ad fructum; sedificiumDei sumus, quia
ista est. Quamdiu ergo hic sumus, hoc rogemus qui colit nos habital in nobis. Et quid ait idem
Deum, ut non a nobis amoveat deprecationem no- Apostolus? Ego pldntavi, Apollo rigavit; sed Deus
slram, et misericordiam suam; id est, ut perseveran- incremenlumdedit. Ergo nequequi plantat est aliquid,
ter orcmus, et perseveranler misereatur. Multienim neque qui rigat; sed qui incrementumdat Deus (I Cor.
languescunt in orando, et in novilale sux conversio- m, 6-9). Ille ergo incrementum dat. Numquid forte
nis fervenler orant, postea languide, poslea frigide, isti sunt agricolse? Agricola enim dicitur qui plantat,
postea negligenter: quasi securi fiunt. Vigilat hostis : qui rigal: dixitautemApostolus, Egoplantavi Apolto,
dormis lu. Ipse Dominusprxcepit in Evangelio; quia rigavit. Quxrimus unde ipse hoc fecerit ? Respondet
oportelsemperorare, et non deficere. Et dal similitudi- Apostolus: Non ego aulem; sed gralia Dei mecum
nem de illo iniquo judice, qui nec Deum timebat, nec (Ibid., xv, 10). Ergo quocumque ie verteris; sive per
hominem reverebalur ; quem interpellabat illa vidua Angelos, Deum invenies agricolam tuum; sive per
quolidie ul audiret eam : et cessit txdio qui non fle- Prophetas, ipse est agricola luus; sive per Aposlo»
ctebalur misericordia; el ait sibi judex ncquam : < Si los, eumdem ipsum agnosce agricolam tuum. Quid
nec Deum timeo, nec homines revcreor; vel propter ergo nos ? Fortasse operarii sumus agricolx illius, et
txditim quod mihi quolidie facit hxc vidua, audiam boc ipsum ab ipsoimparlitis viribus, etab ipso donata
causam ejus, et vindicabo eam. El ail Dominus: Si gratia. Ipse ergo et colit, et incremenlura dat. Agri-
judcx nequam hoc fecit, Pater vestcr non vindicabit cola aulem homo vineam colit hacienus, ut aret, pu-
eleclos suos qui ad eum claroant die ac nocle? Ita dico tel, adhibeat cxtera qux perlinent ad agricolarum
vobis; faciet judicium eorum cito > (Luc. xvm, 1-8). diligcntiara : pluere vinex sux non potest. Quod si
Ergonon deficiamusin oratione. Ille quod concessu- forte irrigarc potest, de cujus potest ? Ipse quidem
rus est, etsi diflert, non aufert: securi de pollicitatione ducit in rivum ', sed Deus implet fonlem. Postremo
ipsius non deficiamus orando; el lioc ex bencficio in vinea sua incrementum dare sarmentis non potest,
ipsius est. Propterca dixit: BenediclusDeus meus,qui formare fructus non potest, modificare semina non
twn amovitdcprecationemmeam, et misericordiamsuam potest, tempora gignsndi tcmperare non potest. Deus
a me. Cum videris non a te amotam deprecationem .autem qui oronia potest, agricola noster est; securi
luam, securus esto, quia non est a te amota miseri- siimus. Forle ait aliquis, Tu dicis agricolam nostrum
cordia ejus. esse Deuro : imo ego Apostolosagricolas dico, qui
1SicpotioresMss.At Edd.nonaddunt,meus,nisiultimo dixerunt, Ego planlavi, Apollorigavit. Si ego dico,
loeo. neroo credat: si Cbristus dicil, vx qui non credit,
(a) Piureset probaenotx Mss. carent omnibusiis versi-
bw qui eoDcuiduntw ansuljs. 1 sic Er. et pluresMss.AtLov.,rfi(ci«
irriguum.
#03 S. AUGUSTINIEPISCOPI 804
Quid ergo Dominus Christus ait? Ego sum vitis, vos Nam et qux arbor jam tempeslates robbre sustinet,
sarmenta, Paler meusagricola (Joan. xv, 5, l).Siliat cum de terra nasceretur, herba erat. Novit ergo ille
ergo terra, et edat vocessitis stifc; quoniamscriptum agricola non solum robustas arbores putare atque
est : Animamea sicutterra sineaqua libi (Psal. CXLH, purgare; sed etiam leneras in recenti ortu sepire.
6). Dicat ergo terra nostra, nos ipsi, pluviam Dei de- Propterea, dilectissimi, ut dicere coeperam, si solis
siderans : Deusmiserealurnoslri, et benedicatnos. bonis darenlur ista, omnes propler hxc accipienda
2. Itluminet vullumsuum super nos. Quxsituruseras vellentconvertiad Deum : rursus si solismalisdaren-
fortasse qiiid est, benedicatnos. Multismodis se volunt tur, timerent infirmi , ne cum converlerenlur,
homines benedici a Deo : alius benedici se vult, ut amitterent quod soli mali haberent. Perniixle data
habeat plenam domum necessariis rebus huic vitx; sunt et bonis et malis. Rursus si solis bonis auferren-
alius benedici se cupit, ut oblincat salutem corporis tur, idem ille limor esset infirmorum, ne converte-
sine labe; alius benedici se yult, si forle xgrotat, ut renlur ad Deum : rurstis si solis malis auferrentur,
reparet sanitatem; alius dcsiderans filios, et forte ipsa sola poeriapularelur qua mali plecluntur. Quod
contristatus quod non nascantur, benedici se vult ut ergo dat ea bonis, consolatur itinerantes : quod dat
habeat posteritatem. Et quis enumeret diversa vola ea et malis, admouet bonos ut alia desiderent, quse
homimim se a Domino Deo benedici cupientium? non babentcum maliscommunia. Rursus bonisaufert
Quis autem noslrum diclurus est non esse illain Dei ca quando vult, ut interrogent sede suis viribus; ct
benedictionem, si vel agricultura eifructuin ferat, vel inveniant se, qui forte latebant se, tilrum jam possint
domus cujusque abundet copia rerum temporalium, dicere : Dominusdedit, Dominusabstulit; sicut Domi-
vel ipsa corporissalus, aut tenealur ne amittatur, aut no placuit, ita factum est : sit nomenDominibenedi-
amissa reparetur? Fecunditas etiam feminarura, et clum (Job i, 21). Benedixit enim et illa anima Do-
casta vota filios desiderantiuro, ad quem pertinent niinum, et reddidit fructus complula sagina benedi-
nisi ad DominumDeuro? Qui enim creavitquandonon ctionis. Dominus dedit, Dominusabslulit: subtraxit
erat, ipse prolis successu facit perroanere quod con- data; sed non subtraxil datorem. Anima benedicla
didit. Facit haec Deus, donat hxc Deus. Parum est omnis simplex, non hxrens rebtts terrenis, nec visco
nobis dicere, Facit hxc Deus, donat hsec Deus; sed implicatispennis jaccns, sed exserto nitore virtutum,
solus faeit, solus donat. Quid si enirofacit hxc Deus, in geminis alis geminx dilectionisexsultat in auras
sed facit hsecet aliquis non Deus? Facit hxc, et solus liberas; ct videt sibi sublractum esse quod calcabat,
facit. Et sine causa ista petuntur vel ab hominibus, non ubi incumbebal; et dicit secura : Dominusdedit,
yel a daemonibus: et quseque bona accipiunt inimici Doniinusabstulit; sicut Dominoplacuit, ilafactum esl:
Dei, ab illo accipiunt; et cum ab aliis pettint, cum sitnomen Dominibenediclum.Dedit, et abstulit; ma-
accipiunt, nescientes ab illo accipiunt. Quomodocum net qui dcdit, et abstulit quod dedit: sit ejus nomen
pufljuntur, el putant seab aliis puniri, nescientes ab benedictum. Ad hoc ergo ista auferuntur bonis. Sed
illo puniuntur : sic et cum vegetantur, implenlur, nc quis forte infirmusdiccret: Quando ego csse pos-
salvantur, liberantur; elsi hoc nescienles, vel homi- siiralanlx virlutis, quanlx sanctus Job? Roburmira-
pjbus, vel dsempnibus, vel Angelis tribuunt, npn ris arboris, quia niodo nata es': bxc magna quam
babent nisi ab illo, penes quem potestas est omnium. miraris, sub cujus ramis et umbra refrigeraris», virga
Ad hoc dixerimus hxc, fratres, ut quisquis etiam ista fuit. Sed tirries ne tibi auferantur hxc, cum talis
terrena forte, vel proptpr supplementa necessitatis, fucris? Attende quia auferunturel malis. Quid te ergo
vel propter aliquam infirmitalem desiderat, nonnisi differs a conversione? Quod bonus times amillere,
ab illo desideret, qui est fons omnium bonorum, et forte malus amissurus cs. Si bonus ea perdideris,
creator et recreator universorum. adest consolator qui abstulit : arca exinanita est
3. Sed alia sunt dona qux dat Deus et inimicis auro, cor plenum est fide; foris pauper es , sed intus
suis, alia qux non servat nisi amicis suis. Qux sunt divOses : divitias lecum porlas quas non amilteres,
dona qux dat inimicissuis? Ea qux numeravi. Non etiamsi de nattfragio nudus exires. Quod ergo forte
£oim sohboni plenashabentdomosrebusneeessariis; perditurus es malus, cur non bonurn te invenit da-
aut soli boni, vel salvi' sunt, vel ab xgriludine con- mnum, quandoquidem vides ct malos pati damnum ?
valeseunt; aut soli boni filioshabent, soli boni pecu- Sed majore illi damno feriunlur : inanis est domus,
niara, soli boni cxtera apta huic vilx temporali inanior conscienlia est. Quisquis malus ista perdide-
atque transeunti. Habent hxc et malj, ct aliquando rit, non habel foris quod teneat, non habct inlus ubi
desuntbonis : sed desunt et malis, etplerumqueislis requiescal. Fugit hic a ubi damnum passus est, ubi se
magis quam illis; aliquando illis quam istis polius ad oculos liominum de divitiarum ostentatione
abundant. Permixta ista lcmporalia Deusesse voluit; jactabal; j'am se in oculis hominum jactare non
quia si boqis splis ea daret, putarent et mali propler potest: ad se inlro non redit, quia nihil habet. Non
Jigeccolendum Peum; rursus si ea solis malis daret, est imilatus formicam ; non sibi collegitgrana, cum
timerent boni infirmi converti, ne isla illis forte xstas esset (Prov. vi, 6, eixxx, 25). Quid dixi, cum
dfiessent. Est enim adhuc anima infirma minus capax 1Sic Mss.,nisi quodunushabet, natuses. AtEdd.,qut$
regnt Dei; nutrire illam debet Deus agricola noster. modonala est.
* Mss.,refrigeras.
1 Edd.,salvifaetisunt. Abest,facti,a Mss. »Edd.,haec.AliquotveroMss.,hk. >,
895 ENARRATIO1N PSALMUMLXVI. 80G
xstas essetr Cumesset vitae tranquillitas, cum esset eos consolentur. Remansit formica in caverna; vi-
sxculi hujuserga illum prosperitas, quando ei vaca- deat si collegit aliquid xstate, quo se avocel hierhe;
bat, quando felix vocabatur ab oranibus, sestas ipsius 4. Sed modo quia benedicet nos Deus, qttare be-
erat. iraitaretur formicani, si audiret verbum Dei; nedicet nos? quam benedictionem petit hsec vox, Vt
colligeretgrana, el inlus reconderet. Venerat tenta- benedicatnos Deus? Benedictionem quam servatami-
tio tribulationis , supervenerat hiems lorporis l, cis suis, quam solis bonis dat. Ne pro magno appelas
tempestas timoris, frigus tristilise , sive damnum quod et mali aecipiunl: quia bonus est Deus, facit illa,
esset, sive aliquod salutis periculum, sive aliqua qui soiem suum facit oriri super bonos et malos, et
orbitas suorum, sive aliqua exhonoratio et humilia- pluit super justos et injustos (Matth. v, 45). Quid
tio; hiems erat : redil formica ad id quod xslate ergo prsecipue bonis? quld prxcipue justis? Illuminet
collegit; et intus in secreto suo, ubi nemo videt, vuttum suum super nos. Solis hujus vultum illuminas
xslivis laboribus recreatur. Quando sibi ista collige- super bonos et malos; vultum luuni illumina super
bat sestate, videbant omnes : cum his pascitur hieme, nos. Vident istam lucem cum pecoribus et boni et
nullus videt. Quid esthoc? Vidc formicam Dei: sur- mali: beati autem mundo corde, quoniam ipsi Deum
git quoiidie, currit ad ecclesiam Dei, orat, audil le- videbunl (Ibid. v, 8 )• Illuminel vullum siium tupet
ctionem, hymnum cantat, ruminat quod audivit, nos. Geminus inlellectus est; ulerque dicendus est.
apud se cogital, recondit intus grana collecta de area. Illumina , inquit, vultum tuum super nos; ostendo
Hsecipsa qux modo dicuntur qui prUdenter audiunt, nobis vultum suum. Non enim aliquando illuminat
hoc agunt, ct ab omnibus videntur procedere ad vulturo tuum Deus, quasi aliquando fuerit sine lumi-
ecclesiam, redirc de ecclesia, audire sermonem, ne : sed illumina super nos, ut qttod rios latebat ape-
audire lectionem, invenire librum, aperire el Iegere : riatur nobis, et quod crat, sed nobis absconditum
orania isla videntur, cum fiunt, Formica illa est con- erat, revelelur super nos, hoc est illuminetur. Aut
terens iler, portans el recondens in conspectu cer- certe, iraagincm luam illumina stiper nos : ut hoc
nentium. Venit hiems aliquando; cui enim non venil? dixerit, Illumina vullum luuin super nos ; Impressi-
Accidit damnum, accidit orbitas : cxteri miserantur sli nobis vultum tuum , fecisti nos ad imaginein ct
forte ut miserum, qui non norunt quid intus babeat simililudincm luam (Gen. l, 26), fecisti nps num-
formica quod comedat, et dicunt, Miser ille cui hoc mum tuum ; sed non debet iraago tuain lenebris re-
aecidit, aut ille cui hoc accidit: quid illi credis animi manere; roilte radium sapientix tux, expellat tene-
esse? quomodo confcctus est! Metitur ex se, com- bras nosiras, et fulgeat in nobis imago tua; cogno-
patitur ex viribus suis, et ideofallitur; quia mensu- scamus nos imaginem luam, audiamus quod diclum.
ram qua se metitur, vull afferre ad cum quem non est in Canlicis canlicorum : Nisy cognover\stemet-
novit. Vides illum passum damnuro, aut humilialuro, ipsam, o piilchra inter mulieres (Cant. I, 7), Dicitur
aut Orbilate percussum : quid credis ? Iste aliquid enim Ecclesix : Nisi cognoverislemetipsam.Qyjd est
mali fecit, ut hoc illi contingeret. Tale cor habeant, hoc ? Nisi cognoveris ad imaginem Dei te faclam, 0
talem animum inimici mei. Igrioras, o bomo; vere lu anima Ecclesix pretiosa', rederopta sanguinc Agni
libi inimicus es, qui per xstatem libi non colligis iromaculati, atlcnde quanti yaleas; quid pro le da-
quod iste collegit. Modointus formicacomedit labores tum sit cogita. Dicamus ergo et optemus, Illumhiet
xslaiis : sed cam colligentem videre poleras ; man- vultumsunm super nos. Gestamus yullurn ejus ; quo-
ducantem videre non potes. Isla, fratres, quantuiii modo dicunlur vullus imperatorum, vere quidam
Dominusdedit, quantum suggerere el imbuere digna- sacer vultus Deiest in imagine ipsius; sed iniqui nop
tusest infirmitatem et huroilitatero noslram, quantum cognoscunt in se imaginemDei.Ut illurainetur vultus
capirous pro modulo nostro, diximus, quare det Deus Dei super illos, quid debenl dicere? Tu i(luminabis
omnia isla permixla et bonis et ntalis, et quare aufe- lucernam meam, Domine; Deus meus , illuminabis
rat et bonis et malis. Dedit libi; non exlollaris: tenebrasmeas(Psal. xvn, 29). SUIJD in tenebris pecca-
abslulit libi; non frangaris. Timcs ne auferat; bpno torum ; sed radio sapientix tux discutiantur tenebrss
polest auferre el malo : melitis ergo bonus quod Dei mex : appareat vultus tuus, et si forte apparet per
est amitlis, sed Deum tenes. Sic ergo et ille malus ; mc aliquantulum deformis effectus, a le reformetur
ipsum hortamur : Passurus es damnum; (quis iion quod a te formatuni est. llluminei ergo vullum suum
passurus est orbitalem ?) aliquis casus irruet, aliqua super nos.
calamiias de transverso, undecumque plenus est 5. [vers 3.] Ul cognoscctmusin leryq viffm tuam.
mimdus, exemplanon cessant: loquor tibi in xstale, In terra, hic, in hac vita, cognoscaniusvjamluani. Quid
grana qux colligas non desunt: attende ad formicam, est, viam luam? Qux ducit ad te, Agnoscamus quo
opiger(Proi). vi, 6, etxxx,25); collige xstate cum eamus , agnoscamus qua eamus; ulrumque in tene-
potcs; hiems colligcre le non sinct, sed manducare bris non possumus.Longe esaperegrinanlibus; viam
quod collegeris. Quam roulti enini tribulationem ila nobis poi-rexisti per quaro redeundum sit ad tc :
patiunlua, ut non eis vacet, nec legcrc aliquid, nec Agnoscamusin terra viam tuam. Qux est via ipsius,
audire aliquid; nec forlc adntitluntitr ad eos qui quia hoc optavirous, ut cognoscamusin terra viain

* vox,torporis,abesta Mss. i Er. et duovel tres Mss.,pretioso.

 807 S. AUGUSTINIEPISCOPI 808
luam ? Qusesiluri sumus eam nos, non per nos disci- velera. Via nova, viator novus, canlicum novum.
turi. Possumuseam de Evangelio discere: Ego sum Audi Aposlolum hortantem te ad canticum novum:
via, Dominus ait. Christus dixit: Ego suni via. Sed Si quaigilurinChrislo novacreatura, velera transierunt;
times ne erres? Adjecit: El verilas. Qiiis errat in ve- eccefacta tunt nova (II Cor. v, 17). Canticum novum
ritate^Erral^quirecesseritaveritate.VerilasChristus, cantale in via quam cognovislis in terra. In qua terra ?
viaChrislus: ambula.Times ne moriaris antequamper- In omnibus gentibus. Proplerea et canlicum novum
venias ? Ego sumvita : Egosum,inquit, via, et veritas, et non perlinet ad parlem. Qui in parle cantat, vetus
vita (Joan.xiv, 6).Quasi diceret, Quidtimes?Per meam- cantat: quodlibet cantet, velus cantat, vetus homo
bulas, in me» ambulas, in me requiescis. Quid ergo ait, canlat; divisus est, carnalisest. Cerle in quantuntcar-
Cognoscamusin lerra viam tuam, nisi, cognoscamusin nalis est, in tanlum vetus, et in quantum spiritualis ,
lerra Christum luum? Sed ipse psalmus respondeat: in tantum novus. Vide quid dicat Aposlolus : Non po-
nc putetisex aliis Scripluris adhibendumesse testimo- tui vobis loquiquasi spirilualibus, sed quasi carmlibus.
nium quod forte hic deest, repetendo oslendit quid Uude illos probat carnales? Cutnenimunus dicit, Ego
dixerit, (Jl cognoscamusin lerra viam tuam ; et quasi sum Pauli; aller vero, Ego Apollo : nonne , inquit,
lu quxreres, In qua lerra , quam viam ? In omnibus carnales esits (1 Cor. m, 1, 4) ? Ergo in spiritu canti-
gentibussalulare tuum. In qua terra quxris ? Audi: cum novum cania in via secura. Sicut viatorcs
In omnibusgenlibus.Quam viam quxris ? Audi: Salu- cantant, et plerumque nocle cantant. Formido-
lare tuum. An forle non est Christus salutare ipsiti.s? losa circumstrepunt omnia , vel potius non circum-
Et quid est quod dixil senex ille Simeon; scncx ille, slrepunt, sed circumsiient; et quanto magis silen-
inquam; in Evangelio,servaiusannosusiisqueadinfan- tia , tanto magis formidolosa ; canlanl lamen et qui
liam Vcrbi? Accepil enim senex ille in inanibus suis latrones timenl. Quanto securius cantas in Chri-
infanlem Verbum Dei. Qui el in utcro esse dignalus sto? Non babet via ista latronem, si tu non dese-
est; in manibus scnis esse dedignaretur ? Ille in utero rendo viam incidis in lalronem, Canta, inquam, se-
virginis, qui in manibus senis; iiifirmus infans , et curus canticuiii novum iu via quam cognovisli in
intra viscera, et in manibus seuis, ad dandam nobis terra, hoc est in omnibusgentibus. Vide quia ipsum
hrmilatem, per quem facta sunt omnia; et si omnia, canlicum novum non tecum canlat qui in parle esse
et ipsa maler; venit humilis, venit infirmus, sed in- voluit. Cantate , inquit, Domino canticum novum; et
dulus infirmitale mulanda : quia etsi crucifixusest ex sequilur, Cantale Domino, omnis terra (Psal. xcv, 1).
infirmilate; sed vivil ex viriute Dei (II Cor. xin, 4). Confiteanturtibi poputi, Deus. Invenerunt viam tuam ;
Aposlolus ait. Erat ergo in manibus senis. Et quid conliteantur. Ipsa cantalio confessio est; confessio
ait scnex ille? quid ait, gralulans quod jam solvendus peccatorum luorum, el virtutis Dei. Tuam iniquitatem
hinc esset, videns suis manibus conlincri a quo et in confitere, graliam Dei confitcre; le accusa, illum glo-
quo salus ejus conlinebaUrr? < Jam dimittis, i inquit, rifica; te reprehende, illum lauda : ul et ipse veniens
i Domine, servuro tuum in pace; quoniam viderunt invenial le punitorem tuuro, el exhibeat se tibi salva-
oculi mei salutare tuuin i (Luc. n, 29, 30). Ergo , torem tuum. Quid eniro tiraetis confileri, qui inve-
i Benedicat nos Deus, et miscrealur nostri : illuminet nislis hanc viam in omnibus genlibus? quid timelis
vultum suum super nos, ut cognoscamus in lerra confiteri, ct in confessionevestra cantarc canlicum
viam luam. >In qua lerra? < In omnibus genlibus. > novum cum omni lerra, in omni terra, in pace catho-
Quara viam? < Salulare tuiim. > lica ? Coufiteri limes Dco, ne confessum damncl ? Si
6. [vers. 4. ] Quid sequitur ; qtiia cognoscilur in nonconfessuslales^confessus damnaberis.Timescon-
terra via Dei, quia cognoscitur in omnibus gen- fitcri, qui non confitcndoesse non potesoccullus :da-
tibus salulare Dei ? Confiteantur libi populi, Deus; mnaberis tacitus, qui posses liberari confessus.Confi-
confileanlur libi , itiquit , populi otnnes. Existit teanlur libi populi, Deus; confiteanturlibi populiomnes.
hxreticus, et dicit, Ego in Alrica popnlos liabeo: 7. [vers. 8.] Et quia ista confessio non ad suppli-
et alius cx alia parte , Et ego in Galalia popu- cium ducit, sequitur, et dicit : Lwtenlur el exsultent
los habco. Tu in Africa , illc in Galatia : cgo gentes. Si plangunt anle horoinem confessi latrones,
illum quxro qui ubique habet. Certe ad islam vo- lxlentur ante Deum confessi fideles.Si bomo judicet,
cem exsultarevosausi eslis, quoniam audislis, Confi- exigil a latrone Coiifessionem tortor et limor; imo
teantur tibi populi, Deus. Audile seqitentem vcrsuro , aliquando confessionem prernit limor, exigitdolor :
quia non de parte loquilur : Confitebanturtibi populi et ille qui plangil in tormcntis, tiraet autem occidi
omnes. Ambulate in via cum omnibus genlibus , am- confessus, portal tormcnla quantum potest; el si vi-
bulate in via cum oronibus populis , o filii pacis, filii clus dolore fuerit, profert ad mortem vocem suam.
unicx Calholicx; ambulate in via, canlale ambulan- Nusquam ergo Ixtus, nusquam exsultans : antequam
les. Faciunt hoc viatores ad solamen laboris. Cantate confitealur, cxarat ungula; cum confessus fuerit,
v.osin hac via; obsecro vos per ipsam viam, canlate damnatum carnifex ducit : miser ubique '. Sed taten-
>n hac via : canticura novum canlalc ; nemo ibi ve- tur et exsultentgentes. Unde? Per ipsam confessio-
tora canlet: cantate amatoria palrix vcstrx; nemo nem. Quare ? Quia bonus est cui confitenlur : ad lioc
1Edd., non confessusdamnaberis.Expunge, non, quod
Hicin additur,in verilate: quodabesta Mss. abestaMss.
» Sieex Edd„
Mss.[inme.] » sic MSS.
AtEdd.,damnatcarmfex,ducilurmiserubiatm.
 809 ENARRATIOIN PSALMUMLXVI. 810
exigit confessionem,ut liberct humilem; ad hoc da- facientesopera bona ; et si qua forte, quoniam per
mnat non confitentem,ut puniat supcrbum. Ergo tri- mare naviganl, intrat aqua per minutissimas cavcr-
stis esto antequamconfitearis; confessusexsulla, jam nas, per rimulas ad sentinam , exhauriendo eam per
sanaberis. Conscieniia tua ' saniem collegerat, apo- opera bona, ne plus intrando cumulum faciat, et na-
stema tumuerat, cruciabat te, rcquiescere non sine- vem deprimat; exhauriendo ' quotidie, jejunando,
hat : adliibct medicus fomenta verborum, ct ali- orando, eleemosynasfaciendo, dicendo puro cordc,
quandosecat; adhibetmedicinaleferrumin correptione Dimiltenobisdebitanostra, sicut et nos dimillimusde-
tribulationis : tu agnosce medicimanum ; confitere , biloribusnostris (Matlh.vi, 12): dicendo isla, ambula
cxeat in confessione et defltiat omnis sanies : jam securus, et essulta in via, canta in via. Noli timere
exsulta, jam Ixlare; quod reliquum est facile sana- judicem; antequam esses fidelis, invenisti salvato-
bilur. Confiteanturlibi populi, Deus; confiteanlurlibi rem \ Impiura te qusesivitut rediroeret; rcdemptum
populi omnes.Et quia confitentur, latentur et exsul- deseret ut perdat ? Et genlesin lerra dirigis.
tent gentes; quoniamjudicaspopulotin mquilale.Nemo 8. [vers. 6, 7.] Exsultat, gaudet, horlalur, repetit
tc fallit: gaudeat judicandus, qui limuil judicatu- eosdem versus in exhortatione. Confiteanturtibi po-
rum. Prxvidit enim, ct prxvenit faciera ejus in con- puli, Deus ; confiteanturtibi populiomnes: lerra dedit
fessione(Psal. xctv, 2) : ille autem cum venerit, po- fructumsuum. Quem fruclum? Cdnfileanlurlibi po-
pulos in xquitate judicabit. Quidibi valebit callidilas puli omnes. Terra erat; spinis plena erat: accessit
accusatoris, ubi est tcstis conscienlia, ubi tu eris ct eradicantis manus, accessit vocalio majeslatis ejus ct
causa tua, ubi judex non quxrit testem ? Advocatum misericordix; ccepit terra confiteri, jam dat lerra
misit tibi : propler illum, et per illum conlitere; age fructum suum. Daret fruclum suum, nisi ante com-
causam Itiam, et defensor est poenitentis, et petitor plueretur? daret terra fructum suum, nisi ante mise-
venix confitentis, et judex innocentis. Vere timere ricordia Dei veniret desuper ? Legant mihi, inquis,
poteris causam tuam, ubi advocatus tuus erit judex quod compluta dederil terra fructum suum. Audi
tuus ? Latentur ergo , et exsultentgentes; quoniamju- compluentem Dominum : Agilepwnilentiam; appro-
dicas populosin aquitate. Sed timere potcrunt nc male pinquavitenim regnum calorum (Id. m, 2). Pluit, et
judicentur : dent se corrigendos, dent se dirigendos ipsa pluvia tonitrus est; terret: time tonantem, et
ei qui videl judicandos. Hic corrigantur, et non ti- excipe pluentem. Ecce post illam vocem tonantis et
meant cum judicabuntur. Vide quid dicat in alio pluentis Dei; post illam vocemaliquid de ipso Evan-
psalmo : Deus, in nomineluo salvumme fac, et in vir- gelio videamus. Ecce illa meretrix, malam famam
tute luajudica me (Psal. LIII,3). Quid ait? Si non me babens in civitate, irrupit in alienamdomum quo non
prius salvas in nomine tuo, debeo timere cuni me erat invitata ab hospite, sed ab invitato vocata; non
judicabis in virlute tua : si autcm me prius salvas in lingua, sed gratia. Noverat segra habere ibi se locura,
nomine tuo, quid timebo judicantem in virtute, cujus ubi medicum suum discumberesciebat. Ingressa est
salus prxcessit in nomine? Sic eliam hoc loco, Con- qux erat peccatrix; non audet accedere nisi ad pc-
fiteantur tibi populi omnes. Et ne putetis aliquid ti- des : flet ad pedes, irrigat lacrymis, tergit crinibus ,
mendum in confessione,Lmtenlur, inquit, el exsultent unguitunguento(L«c.vn,37, 38).Quidmiraris ? Terra
gentes. Quare, Imtenturet exsultent? Quoniamjudicas didit fruclum suum. Ergo boc faclum est, ibi pluenle
populosin aquitate. Nemo contra nos prxmium dat, Domino per os suum; facla sunt qux legimus in
nemo te corrumpit, nemo te fallit. Ergo securus sis. Evangelio : quo pluente per nubes suas, missis Apo-
Scd quiddecausa tua ? Nemocorrumpit Deum; mani- stolis, et prxdicanlibus veritatera, terra amplius de-
fesium est: ne forle ideo magis timendus sit, quia dit fructumsuum; et ista seges jam implevit orbem
corrumpi nullomodo potest. Quomodoergo sccurus terrarura.
es ? Secundum illud quod jam dictum est: Deus, in 9. [vers.8.] Vide quid deinde dicatur : Behedicat
nomineluo salvumme fac, et in virlute lua judica tne. nos Deus, Deus noster; benedicatnos Deus. Benedicat,
Sic et hic : Latentur etexsultentgentes,quoniamjudi- sicul jam dixi; eliam atque etiam benedicat, multipli-
cas populosin aquitalc. Et ne timeant iniqtti , subje- cet benedicendo. Attendat Charitas Vestra quoniam
cit: Et gentesin terra dirigis ». Pravx erant gentes, jam prxcessit fructus terrx in Jerusalem. Inde enirn
et lorluosx erant gentes,perversx erant gentes; me- coepitEcclesia : venit ibi Spiritus sanctus, et imple-
rito pravitatis et distorsioniset perversitatis sux ju- vit sanctosin unum congregatos; facta sunt miracula,
dicem venientemtimebant : venit manus ipsius, ex- linguis omnium loculi sunt (Act. n, 1-4). Impleti
tenla est misericorditer in populos; diriguntur ut sunt Spiritu Dei, conversi sunt qui ibi erant; timen-
ambulentrectam viam : quid timcant venlururo 3 ju- tes, ct suscipientes irobrem divinum , dederunt in
dicem, qui primo agnoverunt correctorem ? Manibus confessionetantum fructum, ut omnia sua in com-
ejus dent se; ipse genles in lerra dirigit. Directse mune conferrent, dislribuentes pauperibus; ut nemo
autero genles, ambulantes in flde, exsulianlesin illo, diceret aliquid propriura, sed essent illis omnia com-
1SicMss.Edd.vero:Nonconfitentis munia, et haberent animam unam et cor unum in
» PleriqueMss., diriges, futuroconsckntiasaniem,etc.
tempore,juxta Grxc. ' Er.et pauciMss.hic, exhauriant.
LXX.
»AliquotMSS.,venlurumrectoremjudicem: forte pro, » sic MSS.AtEdd.:Antequamessesfidelis,timebas; sed
rectorumjudicem. jam invenistisulvalorem.
SANCT.AUGUST.IV. (Vingt-six.)
 811 S. AUGUSTINIEPISCOPI m
Peum (Act. tv, 32). Donatus enim illis erat sanguis futura meditando *; extendamus nos in ea qnre ante"
Domini quem fuderant; donalus eral ignoscente Do- sunt, obliviscamurprxterila (Philipp.m, 13).E.tquod
niino, til jam quod fuderant eliam bibere discerent. modo Iaboramus, quod modo gemimus, quod modo
Magims ibi fruclus : lerra dedit fructum suum, et ma- suspiramus, quod modo loquimur, quod ex quanlula-
gnura fructum, et opiimum fruclum. Numquid terra cumque parte sentimus, et capere non possumns,
illa sola debuit daro frnctum suum ? Benedicat nos capiemus, perfruemur in resurrectione justorum. Re-
Deus, Deus noster; benedicatnos Deus. Adhucbenedi- novabilur juventus noslra sjcut aquiix (Psal. cn, 5);
cat; benedictio enim in mulliplicatione solet maxime tantummodo nos velustatem noslram ad petram Chri-
ct proprie intelligi. Probemus hoc in Genesj : vide stum conteramus (Psal. cxxxvi, 9, et lCor. x, 4 ).
opera Dei. Fecit Deus lucem; ct divisjt Dcus inter Sive illa vera sint, fratres, quse dicuntur de serpente,
Jucem, et tenebras : lueem vocavit diem, et tenebraa vel quai dicuntur de aquila, sive sit fama potius homi-
vocavit noctem. Non diclumest, Benedixit lucem. nuro quam veritas; veritas est tamen in Scripturis, et
Etenim eadem lux redit et alternat diebus ae nocti- non sine causa lioc dixerunt Scripturx : nos quidquid
hus. Vocavit cceliim firmamentum inter aquas et iliqd significat faciamus, et quam sit illud verum non
aquas : non diclum esl, Bcnedixit ccelura. Diserevit laboremus. Tu esto talis, ut juvenlus tua renovari
mare ab arida, et nominavit ntrumque; aridam, ter- possit sicut aquilx. Et scias eam non posserenovari,
ram , et congregationem aquarum, mare : nec hic nisi velustas tua in petra conlrjta fuerit: id est, nisi
diclum est, Benedixit Deus. Venlum est ad ea quse auxilio petra?, nisi auxjlio Christi, non poteris reno-
feeunditatis habilura erant semen, et ex aquis exi» vari, Tn noli dulcedine prseteritx vitx obsurdescere
stentia. Ipsa enim maximam multiplicalionis uberta- adversus verbum Dei: noli prsesentibusrebus sic le-
tem habent; et benedixit ea Dominus dicens : Cre~ neri et iropediri, ut dicas, Non niihi vacat legere, non
scite, et mullipticamini, et replele aquas maris; et vo- mihi vacat audire. Hoc aurero premere in terra est.
lalilia multipticentur super terram. Sic et cum omnia Tu ergo lalis noli esse: sed esto talis quod coulra in-
subjecit homini, quem fecit ad imaginem suam, scri- venis, id est, ut prxterita obliviscaris, in anteriora te
plum est: El benedixit eos Deus dicens : Cresciteet cxtendas; ut vetustatero luam in petra conteras. Et
multiplicamini, et implelefaciem terra (Gen. i). Ergo si quae tibi similitudines datse fuerint; si inveneris in
beriediclio proprle ad multiplicationem valet, et ad Scripturis, crede : si non inveneris dici nisi faraa, nec
jmplendam faciem terrx. Audi et in hoc psalmo : valde credas. Res ipsa forle ita est, forte non est ita.
Benedicalnos Deus, Deus noster; benedicatnos Deus. Tu prolice; tibi valeat ad salutem isla similitudo.Non
Et quo valet ista benediclio ? Et meluanteum omnes vis per istam similitudinem ? Per aliaro fac, dum la-
fines lerra. Ergo, fralres mei, sie abundanter in no- men facias; et securus exspecla regnum Dei, ne rixe-
iriine Christi benedixit nos Deus, ut filiis suis im- tur lecum oratio lua. Tucnim, christiane, quando
pleat universam faclem terrx, adoplaeis in regnum dicis, Veniatregnum tuum, quomodo dicis, Veniatre-
suum cohxredibus Unigenili sui. Unicum genuit, et gnum tuum (Matlh. vi, 10)? Excute cor tuum : vide;
uiium esse noliiil : unicum genult, inquam, et unum ecce, Veniat regnum tuum. Clamat tibi, Venio : non
eum noluit remanere. Fecit oi fratres; etsi non gi- tiroes ? Sxpe diximus Charitati Vestrx : et prxdicare
gnendo , lamen adoptando fecit ei cohxredes. Fecit veritatero nibil est, si cor a lingua dissentiat; et au-
eum parlicipem prius morlalilatts nostrx, ut crede- dire verilatero, nihil esl, si non auditionem fructus
remus nos csse posse participes divinllalis ejus. sequatur, De isto Ioco quasi sublimiore loquimur ad
10. Altendamus pretium nostrum. Prxdicta sunt vos : quam simus autem timore sub pedibus vestris
omnia , exbibentnr omnia, il Evangelium pcr orbem Deus noverit, qui propitius fit humilibus; quia non
terrarum : omnis labor humani generis in hoc tem- nos lam delectant voces laudantium, quam devotio
pore lestimonium dicit, implentur omnia qux in Scri- confitentiura et facta rectorum. Etquam non delecie-
fpliiris prxdicta sunt. Sicnt usque ad hodiernum diem mur nisi profectibus vestris, in istis autem laudibus
oinnia evenerunt, sic et qnx reslant evenlura sunt. quam pericliiemur, ille noverit qui nos ab omnibus
^TimeamusjV.diciidiem; venlurus est Dominus. Qui periculis liberet, et nos vobiscum ab oroni lentatione
venit humilis, veniet excelsus; qui vcnit judicandus, salvalos in regno suo cognoscere et coronare di-
jveniet judicalurus. Agnoscamus bumilera, ut non ex- gnetur.
'pavescamus excelsum; amplectamur humilem, ut
desideremus excelsum. Desiderantibus enim se, pro- IN PSALMUM LXVH
pitius veniet. Illi cum desiderant qui tenuerint fidem ENARRATIO(«).
ejus, et fccerint mandata ejus. Nam etsi nolumus,
veniet. Velinms ergo veniat, qui veniet etsi nolumus. 1. [vers. 1.] Psalmi huj'us titulus non videlur esse
Quomodo velimus ut veniat? Bene vivendo, bene operosx dispulalionis : simplex enim apparet el fa-
Nam ila se habet: In finem, ipsi DavidPsalmus
agendo. Prxteriia non nos deleclent, pror.senlianon cilis,,
nos teneant; ne claudamus aurem lanquam decauda, cantici. In multis autem jam psalmis admonuimus
ne premamus aurem in terra (a); ne prxleritis re- 1 SicMSS, AtEdd., relardemurobediendo,ne prcesenti-
tardemur ab audiendn , nc prxsentibus implicemur a bus implicemur; sed adfuturameditando,etc.
(«) Dictataanno Chr.4)5, exEpistoIa169,ad Evodium,
n.
(a) vid. Enar.in rsal. LVH, 7. n. 1.
815 ENARRATIOIN PSALMUMLXVII. 814
quid sit, in finm: quoruam finu Legtt cimstut, aa e;us. Jam factum est: exsurrexit Uinstus qui est
juttitiam omnicredenli(Rom. x, 4); finis qui periiciat, super omnia Deus benedictus in sxcula (ftom.ix, 5),
non qui consnroat aut perdat. Verumtamen si quis- et dispersi sunt inimici ejus per omnes gentes, Ju-
quara conetur inquirere quid sibi velit, Psalmus can- dxi; in eo ipso loco ubi inimicitias exercuerunt, dc-
tici; citr nonaul Psalmus, aut Canlicum, sed utrum- bellali, atque inde per cuncta dispersi: el nunc ode-
que; vel quid intersit inter Psalmum cantici, et Can- runt, sed meluunt; et in ipso metu faciunt quod sc-
licum psalmi.quia et sic.quorumdam psalmorum quilur, Et fugiant qui oderunt eum, a facie ejut. Fuga
tituli inscribunlur; inveniet fortasse aliquid, quod quippe animi, est limor. Nam carnali fuga, quo fu-
acutioribus el otiosioribus nos relinquimus. Discre- giunt ab ejus facie qui ubjque prsesentisesuxdeman-
verunt quidam (a) ante nos inter Canticum, et Psal- slrat effectum? Quo abibo, inquit ille, a spirilu tuo,,
mum; ul quoniam Canticum ore proferlur, Psalmus et a facie tua quo fugiam( Psa(, cxxxviu, 7) ? Animo
aulem visibili organp adhibilo, id est, psalierio cani- ergo, non corpore fugiunt; timendo scilicet, non la-
tur, videatur Cantico significari intelligentia mentis, tendo; nec ab ea facie quam non vidcnt, sed ab ea
Psalmo vero opera corporis. Sicut in hoc ipso sexa- quam videre coguntur. Facies quippe ejus appellala
gesimo septimo, quem nunc tractandum suscepiraus, est prxsentia ejus per Ecclesiam ejus. Unde illis ini-
illud quod dictum est, Cantate Deo, psallite nomini micantibus dixit: AmodovidebilitFilium hominit ve-
cjut: ita quidamdiscreverunt, ut, CantateDeo, dictum nientem in nubibus( Mallh. xxvi, 64). Sicut venit in
videalur, quia ea qux in seipsa mens agit, Deo nota Ecclesia sua , diffundenscam loio orbe terrarum, in
sunt, ab hominibus non videntur; opera vero bona quo dispcrsi sunt inimici ejus. Venit autem in talibus
quoniam ideo videnda sunt ab hominibus, ut glorifi- nubibus, de qualihus dicit: Mandabonubibusmeisne
cent Pairem nostrum qui in coelisest (Matth. v, 16), pluanl super eatnimbrem (Isai. v, 6). Fugianl ergoqui
merito djclum sit, Psallite nomini ejus, id est diffama- oderunteum, a facie ejus: timeanta prxsentia sauclo-
lioni ejus, ut laudabiliter nominetur. Hanc differen- rum fideliumque ejus , dc quibus dicit, Cum uni ex
tiam alieubi, quanlum recolo, etiam ipse secutus minimismeis fecislis, tnihi fecistis(Matth.xxv, 40).
sum. Meminiautem legisse nos eliam, Psallite Deo 3. [uers.3. ] Sicut deficitfumus, deficiant.Extulerunt
(Psal. XLVI,7, 8); quia lalia qusevisibiliter bene ope- enim se ab ignibus odiorum suorum in superbix ty-
ramur, non lantum hominibus, sed etiam Deo pla- plmm; el ponentes in cceltimos suum ( Psal. LXXII ,
cent. Non autem omnia quse Deo placent, eliam ho- 9 ), atque clamanles , Crucifige,crucifige(Joan. xix,
minibus possunl, quia vldere non possunt. Unde 6), capto illuserunt, jtendeniem irriserunt: et unde
mirum est si quemadmodum utrumque legitur, et victores lumucrunt, mox vicli evanuerunt. Sicut flttit
Cantate Deo, et Psallite Deo; ila alicubi legi potest, 4 eera a facieignis , sic pereant peccatoresa facie Dei.
Cantatenominiejus. Quod si et hoc in Scripturis san- Quanquam fortasse eos itoc loco significaverit, quo-
clis diclum invenitur, hxc differenlia frustra elabo- rum duritia in pcenilenlix lacrymas solvitur : lamen
rala est. Movetetiam me quod generali nomine magis etiam illud intelligi polest, ut fulurura judicium
Psalrai quam Cantica vooantur, ita ut Dominusdice- comminetur; quia cum in hoc sxculo sicut fumus sa
rct: Qumseripta sunt in Lege, el Prophetis, et Psalmis extollcndo , id est, superbiendo defecerint, veniet il-
de me (Luc. xxiv, 44); et liber ipse Psalmorum dici- lis in fino exlrema damnatio, ut ab ejus facie pereant
tur, non Canticorum : Sicut scriptum esl, inquit, in in seternum, cum in sua claritate fuerit prxsentalus,
tibroPsatmorum ( Act. i, 20); cum potius secundtim velut ignis, ad pcenam impiorum Iumenquejusto-
islam differenliam , Cantica dici debuisse videantur; rum.
quoniam Canlicum etiam sinc Psalmo csse potest, 4. [vers. 4.] Denique sequitur : Et justi jucunden-
Psalmus vero sine Cantico esse non potest. Possunt tur, et evsultentin conspecluDei, et delecleniurin ta-
etenim esse cogitationes mentis, quarum non sint titia. Tunc enimaudient: Venite,bmedictiPalris mei •
opera corporalia: nullum est autem opus bonum, cu- percipiteregnum(Mallh. xxv , 34). Jucundenlur ergo
jus non sit in mente cogitatio. Ac per hoc utrobique qui laboraverunt, el exsultentin conspecluDei. Non
Cantica ; non utrobique Psalmi: et tamen, sicut dixi, enim erit exsultationis hujus, tanquam coram homi-
generaliierPsalmi appellantur, non Cantica; liberque nibus, inanis ulla jactanlia; sed'in conspectu ejus
Psalmorum, non Canlicorum. Et si intelligantur at- qui sine errore inspicit quod donavit. Delectenlurin
que discntianlursensus dictorum, ubi titulus est tan- latilia : non jam exsullanles cum tremore (Psal. n,
luramodo Psalmi, et ubi tantumraodo Cantici, et ubi 11), sicut in hoc sxculo, quamdiu tentatio est vita
non PsalmusCantici,sicutin isto, sed CqnticumPsalmi humana super terram (Job vn, 1).
inscriptum est; nescio ulrum possit ista differentia 5. [vers.5,6.] Deindese ad ipsos converlit, quibus
demonstrari. Proinde sicut cceperamus, relinquentes tantam spem dedit, et hic viventes alloquitur et hor-
ista eis qui possunt, el quibus vacat talia latur : Canlate Deo, psallite nominiejus. Jam hinc in
discernere,
et certa differeniiarum ratione definire; nos tiluli expositione, quod videbatur prxlocuti surnus.
quantum
adjuvante Domino valemus, hujus psalmi textum Cantat Deo, qui vivit Deo; psallit nomini ejus, qui
consideremusatque tractemus. operatur in gloriam ejus. lla cantando, ita psallendo,
2. [vers. 2.] Exsurgat Deus, et »inimici id esl, sic vivendo, sic operando, Iler facite ei,
1 AliquotMSS., dissipentur inquit,
dispergantur. qui ascendit super occasum. Iter facite Christo; ut per
(«) Hilariusin prologbsup. rsalmos. speciosospedes evangelizantium (Isai. LH,7), per-
 *' ' ' * '"
818 . S. AUGUSTINI EPISCQPI 816
vla sint ci corda credentium. Ipse est cniro qui oronibus qui in dorao ejus sunt habilat (non enim
1 ascendit super occasum : sive quia non eum excipit habitat in vasis contumelix); sed locus sanctus ejus
nova vita se ad eum converlenlis, nisi vetus occi- sunt quos habitare facit unius modi, vel uniusmorisin
deril huic sxculo renuntiantis; sive quia ascendit domo.Qui enim zpdmiigrxce dicuntur, et modi, et
super occasum, cum resurgendo vicit corporis ca- mores latine interprelari possunt. Nec habet grxcus,
sum. Dominus enimnomen est ei. Quod illi si cogno- Qui inhabitare facit; sed tanlum, habitarefacit. Domi-
tissent, nunquam Dominum glorix crucifixissent nus ergo in locosancto sup. Quis cst locus iste? Ipse
(I-Cor.u, 8). Deus eum sibi facit. Deus emm habitare facit unius
6. Exsultate in conspectuejus. 0 vos quibus dictum morisin domo: hic est locus sanclus ejus.
est, CantateDeo, psallite nomini ejus, iter facite ei qui 8. Quod autem gratia sua sibi sedificethunc locum,
escendit super occasum, eliam exsultale inconspectu non meritis eorum prxcedentibus ex quibus eum
ejus: quasi trisles, semper aulem gaudentes (II Cor. sedificat, vide quid sequatur : Qui educit compedilos
vi, 10). Dum enim facitis iter ei, dum prxparalis in fortitudine. Solvit enim gravia vincula peccatorum,
qua veniat, geniesque possideat, multa passuri estis quibus iropediehanlur ne ambularenl in via praece-
in conspectu hominum tristitia : sed vos non solum plorum : educit autem eos in fortitudine, quam ante
nolite delicere, sed eliam exsultate; non in conspcctu ejus gratiam non babebant. Similiter amaricanles qui
hominum sed in conspectu Dei. Spe gaudentes,in tri- habitanl in sepulcris : id est omni modo mortuos,
bulalione toleranles (Rom. xn , 12). Exsullate in con- occupalos in operibus mortuis, Hi enim amaricant rc-
tpectu tjus. Illi enim qui vos in conspeclu bominum sislendo juslitix : nam illi compedili forsitan volunt
turbant, Turbabuntur a facie ejus, patris orphanorum ambulare , nec possunt; Deumque precantur ut pes-
et judicis viduarum. Desolatos cnim putant, a qui- sinl, eitjue dicunt: De necessilalibusmeis edtic me
bus pleruraque gladio verbi Dei, et parentes a filiis, ct (Psal. xxiv, 17). A quo exaudili, gratias agunt di-
marili ab uxoribus separantur (Matlh. x, 34 , 35): centes : Disrupisti vincula mea (Psal. qxv, 17). Isli
scd babent consolationem desliluli atque viduati autem amaricantcs qui habilant in sepulcris, in eo
palris orphanorum et judicis viduarum; habent ejus genere sunt quod alio loco Scriptura significal, di-
consolationem qui ei dicunt, Quoniampater meuset cens : A moriuo, velut qui non sit, peiil confessio
tnalertnea dereliquerunlme; Dominusautemassutnpsit (Eccli. xvn, 26). Undeest illud : Peccatorcumvene-
me ( Psal. xxvi ,10) : et qui speraverunt in Domino, ril in profundummalorum,conlemnil(Prov. xvm, 3).
persistentes in orationibus nocle ac die (I Tim. Aliud est enim desiderare, aliud oppugnarejuslitiam;
v, 5); a cujus facie illi lurbabuntur , cum viderinl aliud a malo liberari velle, aliud mala sua defenderc
se nihil proficere, quoniam tolus mundus posl eum potius quam fateri : ulrosque tamen gralia Christi
abiit (Joan. xn, 19). educitin fortitudine.Qua forlitudine, nisi ut adversus
7. [vers. 7.] Nam de his orphanis et viduis , id est peccalum usque ad sanguinem certent? Ex utroquc
spei sxcularis societate destilutis, Dominussibi tem- enim genere fiunt idonei quibus construalur loctis
plum fabricat: de quo consequenter dicit, Dominus, sanctus ejus; illis solutis, illis resuscitalis. Quia et
in locosanclo suo. Quis enim sit locus ejus aperuit, mulieris, quam alligaverat satanas per decem et ocio
cum ait, Deus qui inhabitarefacit uniusmodiin domo: annos, jubendo vincula solvit (Luc. xm, 16); et La-
unanimes , unum senlientes : isle est locus sanclus zari mortem clamando superavit (Joan. xi, 43, 44).
Domini.Cura enim dixisset, Dominus in tocosancto Qui fecithxc in corporibus, potest mirabiliorafacerc
suo : tanquam requirererous in quo loco, cum ille in moribus , et faccre' unius modihabitare in doino:
ubique sil lotus, et nullus eum contineat corporaliuro educenscompedilosin fortiludine;similiteramaricanles
spatiorum locus, illico subjecit; ne quxramus curo qui habilantin sepulcris.
absque nobis ; sed polius unius modibabitantcs in 9. [vers. 8-10.] Deus cum egredereriscoram populo
domo, mereamur ut habitare cliam ipse dignelur in luo. Egressus ejus intelligilur, cum apparet in operi-
nobis. Iste est locus sanclus Domini,quod plerique bus suis. Apparet autem non omnibus, sed cis qui no-
homines quserunt, ut habcant ubi oranles cxaudian- vcrunt opera ejus inlueri. Nonenim ea nunc opera
tur. Sint ipsi ergo quod quxrunt; et qux dicunt in dico,qux conspicua suntomnihus,coelum, cl lerram,
cordibus suis, id est in talibus cubilibus suis, coro- ct mare, et universa qux in cis sunl; sed opera qui-
pungantur (Psal. IV, 5), habilantes unius modi in bus educit coinpeditosin forlitttdine,similiteramarican-
domo, ut a Domino magnx dorous inhabitenlur, et les qui habitanl in sepulcris, el facit eos uniut moris
apud seipsos exaudianlur. Esl enim dorousmagna, in habilarein domo.Sic egredilur coram populo suo, id
qua non solum aurea vasa sunt et argenlea, sed ct estcoram eis qui islam gratiam ejus inlelligunt. Deni-
lignea et fictilia; et alia quidem sunt in honorera, quesequilur : Cumtransiresin deserlo, terra molaesl.
alia in contumeliam : si qui aulem mundaverint se- Desertum erant Gentes, qux ignorabant Deuin : de-
metijisos a vasis contumelix (II Tim. n, 20), crunt serlum erat, ubi lex nulla ab ipso Deodata erat; ubi
uniut modiin domo,et locus sanctus Domini. Nam nulli Prophetx habitaverant, Dominumqueesse ven-
sicut in magna hominis domo, non in qualicumque turum prxdixerant. Cum ergo transires in deterto,
loco ejus requiescit dominus ejus, sed in aliquo uti- cum prxdicareris in Gentibus, terra mota est, lcrreni
quc secretiorc ct honoraiiorc loco : sic Deus non in homines ad fidem cxcitati sunt. Sed undc mota est?
 «17 ENARRATIOIN PSALMUMLXVII. 818
Etenim cali distUlaverunta facie Dei. Forsitan hic ali- forte quis extollalur. Ipsius enim sumus figmenlum
quis recolat illud tempus , quando in deserto Deus (Ephes. n, 8-10), qui facit unius modi habitare in
transibat coram populo suo, coram filiis Israel, die in domo.
columna nubis, nocte in fulgore ignis (Exod. xm, 11. Sed quid est quod sequitur, Mons Sina a facie
21); et hoc esse senliat quod cwli distillaverunt a Dei Israel ? An subaudiendum est, distillavit : ut
facie Dei, quoniam manna pluit populo suo (Id. xvi, quod vocavit ccelorum nomine , hoc voluerit intelligi
13 ); hoc etiam esse quod sequilur, Mons Sina a fa- nomine eliam montis Sina ; sicut diximus eos vocari
cie Dei Israel, pluviam votuntariam segregans, Deus, montes, qui vocati sunt cceli?Nec in isto sensu mo-
hareditali tua, quiain monte Sina locutus eslDeusad vere debet quod ait, wions;non, montes; cum ibi dicti
Moysen, quando Legem dedit (Id. xix, 18, etc.): ut sint, cceli; non, ccelum : qttia et in alio psalmo cum
manna sit pluvia voluntaria quam segregavit Deus dictum esset, Cwlienarrant gloriamDei; raore Scri-
hxreditali sux, id est populo suo: quia solos eos pturx eumdem sensum verbis aliis repetentis subse-
ita pavit, non et cxteras Gentes : ut quod deinde quenter diclum est, El opera manuum ejus annuntiat
dicit, £( infirmata est, ipsa hxreditas infirmata intel- firmamentum.Prius dixit, cceli; non ccelum; el lamen
ligatur; quoniam murmurantes, manna fastidiosire- postea non, firmamenla; sed, firraamentum. Vocavii
spuerunt, desiderantes escas carnium, et ea quibus enim Deus firmdmentum, cozlum(Gen. i, 8), sicul in
vesci in vEgypto consueverant (Num. xi, 5, 6). Sed Genesi scriplum est. Ila ergo cceliet coeluni, monles
in his verbis si proprietas lantummodo lilterx , non et raons, non aliud, sed hoc ipsura : sicut Ecclesise
spiritualis requirendus est intelleclus, oportet ut multx cl una Ecclesia , non aliud, sed hoc ipsum.
ostendatur secundum proprietatem corporalem, qui Cur ergo , monsSina qui in servilutem general (Gal.
tunc eompedili, quique eliam habitantes in sepnlcris iv, 24), sicut dicit Apostolus? An forle Lex ipsa in-
educti sunt in fortitudine. Deinde si ille populus, illa lelligenda est in monte Sina, quam distillaverunlcceli
scilicet hxreditas Dei, fastidio manna respuens infir- a facie Dei, ut terra moveretur? et ipse est lerrx mo-
mata est, non debuit sequi, Tu vero perfecisti eam ; tus, cutn conturbantur homines , quia Legem implere
sed, Tu vero percussisti eam. Deo quippc oflenso per non possunt? Quod si ita est, hxc est et pluvia volun-
illa murmura atque fastidia, ingens plaga secuta est taria, de qua consequenler dicit, Pluviam voluntariam
(/Wd., 33).Tostremo illi omnes in eremo conster- segregans, Deus, hwreditati tum; quia non fecit sic ulli
nati sunt, nec quisquam eorum, prxter duos , ler- genli, etjudicia sua non manifestavit eis (Psal. CXLVII,
ram raeruit promissionis intrare (Id. xiv, 29, 30). 20). Segregavitilaque pluviam hanc volunlariam Deus
Quanquam eliamsi dicatur in filiis eorum hxreditas hxredilati sux, quod Legem dedit. Et infirmata est:
illa perfecta, nos sensum spiritualem liberius tenerc vel ipsa Lex, vel ipsa hxreditas. Lex infirmata sic
debemus. Omnia quippe illa in figura contingebant accipi potest, eo quod non implerelur : non quod ipsa
in illis((I Cor. x, 11); donec aspiraret dies, et infirma sit, sed quod infirmos facit rainando poenara,
removereulur urobrx (Cant. n, 17). nec adjuvando per graliara. Nam et Apostolus ipso
10. Aperiat ilaque nobis pulsantibus Dominus ; et verbo usus est, ubi ait, Quod enim impossibileerat
mysteriorum ejus, quantum ipse dignatur, secreta Legi, in qtto infirmabalurper carnem; significare vo-
pandanlur. Elenim ut terra mota esset ad fidem, cum lens quia pcr spiritum impletur : tamen ipsam dixit
in dcserlum Gentium transiret Evangelium, cmli di- infirmari, cum ab infirmis non possit impleri. Infir-
stillaverunta facieDei. Hi sunt cceli, de quibus in alio mata vero ipsa hxreditas, id est ipse populus, data
psalmo canitur : Cwli enarrant gloriam Dei. De his sibi Lege, sine ulla ambiguitate intelligitur. Lex cnim
quippe paulo post ibi dicitur : JYonsunt loquelmne- subintravil, ul abundaret deliclum.Quod aulem sequi
que sermones, quorum non audianlur voceseorum : in tur, Tu vero perfecistieam, ad Legem ita referlur,
omnemlerram exiitsonus eorum, et in fines orbis lerrm quia secundum illud perfecta, id est impleta est; quod
verbaeorum (Psal. xvm, 2-5). Nec tamen islis ccelis Dominus in Evangelio dicit : Non veni Legemsolvere,
tanta gloria tribuenda est, lanquam ab hominibus illa sed implere(Matth. v, 17). Unde et Apostolus qfll
gratia venerit in deserlum Gentiura, ul terra movere- dixerat Legem infirroatamesse per carnem, quia caro
tur ad fidem. Non enim cofli a seipsis distillaverunt; non implel quod per spirilum implelur, id est per
sed a facie Dei, ulique inhabitantis eos, et facientis gratiam spiritualcm; ipse item dicit: Ul justitia Legis
eos inhabitare unius moris in domo. Ipsi sunt enim et impleretur in nobis, qui non secundumcarnem ambula-
monles, de quibus dicitur : Levavi oculos meos ad mus, sed secundumspiritum (Rom. vui, 3, 4). Hocest
montet, unde veniel auxiliummihi. Et tamen ne in ergo , Tu vero perfecistieam; quia plenitudoLegis est
hominibusspem posuisse videretur, continuo subjecit: charilas (Id. xm, 10); et charitas Dei diffusa esl in
Auxiliummeunxa Domino, qui fecit calum et terram cordibusnostris, non per nos ipsos, sed per Spiritum
(Ptal. cxx, 1, 2). Ei quippe alio loco dicitur, lllumi- sanclumqui datus esl nobis: hoc est, Tu vero perfe-
nant tu admirabililer, amonlibusalernis (Psat. LXXV, cisli eam, si Legemperfecisse inlelligalur; si vero hx-
3) : quamvis a montibus xternis , tamen illuminans reditatem , facilior esl intellectus. Si enim propler
tu. Sic et hic, cmli distillaveruni; sed , a facie Dei. Et hoc dicla esl hxreditas Dei infirmata, id est populus
ipsi enim salvi facti sunt per fidem , et boc non ex Dei infirmatus data Lege, quia Lex subinlravil,ut ab-
seipsis; sed Dei donum esl: non cx opcribus, ne undaret delictum: ergo et quod scquitur, Tu vero per-
819 S. AUGUSTINIEPISCOPI
fecistieam, ex illo intelligitur quod etiam in Aposlolo quia sic implelum est quod prxdielum est: Benedi-
scquitur, Ubiaulem abundavitdelictum,superabundavit clionemdabit quiLegem dedit (Psal. LXXXIII , 8)? Le.
gratia (Rom.v, 5, 20). Namqueabundante delicto, roul- gem, qua terreat <rfchomanis viribus prxsUmentem,
liplicatx sunt infirmitates eorum; et postea accclerave- benedictienem, qUa liberet in Deum sperantem. Tu
rtint (Psat. xv, 4) : quia ingemuerunt, et invocave- ergo perfecisti, Deus, hcereditatem tuam; qhia infir-
runt, ut ipso adjuvante impleretur quod ipso jubente mata est in se, ut perficeretur abs te.
non imptcbatur. 13. [vers. 11.] Animaliatua inhabitabmlin ea. Tua,
12. Esl in his verbis et alius sensus, qui probabi- non sua; tibi subdita, non sibi libera; ad te egentia,
lior mihi videlur. Multo enim congruenlius intelligi- non sibi sufficienlia. Denique sequilur : Parasli in
tur ipsa gralia pluvia voluntaria, quia nullis prxce- tua suavilateegenti Deus. In tua suavitate, nott illitis
dcntibus operum meritis gratis datur. Si enim gralia; facultate. Egens est enim, quoniam infirmatus est, ut
jam non ex operibus: alioquingratia jam non esl gratia perficiatur : agnovit se indigentem, ut repteatur.
(Rom. xi, 6). Non enim dignus sum, inquit, vocari Hxc est illa suavitas de qua alibi dicltUr, Dominkt
apostolus, quia persecutus sum EcclesiamDei: gratia dabit suaviiatent, et terra noslra dabit fruetum suum
autem Dei sum id quod sum (I Cor. xv, 9 et 10). Hxc (Psal. LXXXIV, 13): ut bonum opus fiat non timore,
est pluvia voluntaria. Voluntarie quippe genuit nos sed amore; non formidine peense, sed delectatione
verboveritatis (Jacobi i, 18). Hxc pluvia voluntaria. justitix '. Ipsa est enim vera et sana libertas. Sed
Inde alibi dicilur : Scuto bona voluntatis tua coronasti Dominus boc egenli paravit, non abundanli, coi op-
nos (Psal. v, 13). Istam pluviam, cum Dens Iransiret probrio est ista paupertas; de qualibus alibi dicitur :
in deserto, id est, prsedicarelur in Genlibus, cmlidi- Opprobrium his qui abundant, el despeclio tuperbis
stiUaverunt: non lamen a seipsis, sed a facie Dei, (Ptal. cxxii, 4). Hos enim dixit superbos, quos dixit
quoniam et ipsi gratia Dei sunt id quod sunt. El ideo qui abundant.
mons Sina, quia et ipse qui plus omnibusillis labora- 14. [vers. 12.] Dominusdabit verbum: cibaria sci-
vit, non ipse autem, sed gratia Dei cura illo (l Cor. licet animalibus suis quse inhabilabnnt in ea. Sed
xv, 10), ut abundantius disiillaret in gentibus, id est quid operabuntur hsecanimalia, quibus dabit verbum?
in deserto, ubi Cbristus non erat annuntiatus, ne su- quid nisi qnod sequitur ? Evangetizantibus virtute
per alienum fundaroentum xdilicaret (Rom. xv, 20); multa. Qua virtule, nisi fortitudine illa in qua educit
ipse, inquam, Israelita erat ex genere Israel, de tribu compeditos? Fortasse eiiam virtulem hic dicat illam,
Benjamin (Philipp. III , 5) : et ipse ergo in servitutem qua evangelizantes mirabilia signa fecerunt.
generatus erat, de Jerusalem terrena quse servit cum 15. [vers. 13.] Quis ergo dabit verbumevangetizanli-
filiis suis, et ideo persequebatur Ecclesiam.Nam, quod bus virlutemulla ? Rex, inquit, virtutum Dilecli. Pater
ipse commonuit, sicul tunc qui secundumcarnemgene- ergoest rex virlutum Filii. Dilectus enim, quando
ratus est persequebalureumqui secundumspiritum; ita et non ponilur quis dilectus, per anlonomasiam Filius
nunc (Gal. iv,25,29).Sedmisericordiam consecutusest tiiiicus inlelligitur. An virtulum suarum rex ipse
quiaignoransfeciliiiiiicredulitate(ITim. i, 13).Mira- Filius; virlulum scilieet sibi servientium ? quia vir-
mur ergo quod ecetidislillaverunl a facie Dei : magis tule mulia evangelizanlibusdabit verbumrex virtutum,
miremur quod tnons Sina, id est, qui prius perseque- de quo dictum est, Dominus virlutum, ipse ett rex
balur, Hebrxus ex Hebrxis, secundum Legem phari- gloria (Psal. xxni, 10). Quod autem non dixit, Rex
sseus (Philipp. m,5). Quidaulemmiremur? Nonenim virtutum suarum, sed, Rex virlutum Dilecti, locutio
a seipso, sed quod sequitur, a facie Dei Israet; de quo esl in Scripturis usilatissima, si quis advertal: quod
ipse dicit, Et super Israel Dei (Gal. vi, 16) de quo ibi maxime apparet, ubi eliam proprium nomen ex-
Dominus dicit, Ecce vereIsraelita , in quo dotus non primitur, uleumdem esse de quo dicitur, dubitari
est (Joan. i, 47). Hanc ergo pluviam voluntariam . omnino non possit. Qualis et illa in Penlaieucho mul-
nullis prxcedentibus meriiis operum bonorum segre- tis locis invenitur : Et fecit Moyses illud alque illtid,
gavit Deus hxreditati sux. Et infirmala esl. Agnovit sicul prmcepitDominusMoysi(Num.xvn, 11, elc, sec.
enim non esse se aliquid per seipsum; non viribus LXX). Non dixit quod usitalum esl in loculionibus
suis, sed gratix Dei tribuendum esse quod est. Agno- nostris, Et fecit Moyses sicut prxeepil ei Doniiniis;
;vit quod dictum est: ln infirmitatibusmeis gloriabor sed, Fecit Moysessicut prmcepilDominusMoysi; quasi
-(II Cor. xn, 9). Agnovitquod dictum est: Noli attum alius sit Moyses cui prxcepit, et alius Moysesqui
sapere, sed tbne (Rom. xi, 20). Agnovitquod dictttm fecit, cum idem ipse sit. Tales locutiones in Novo
est: Humitibut autem dat graiiam (Jacobi iv, 6). Et Testamento difficillime reperiuntur. Inde est tamen
infirmataesl; tu vero perfecislieam : quia virlus in in- quod Apostolus ait : De Filio suo, qui factus est ei
firmitale perficitur(II Cor. xn , 9). Quidam sane codi- ex semhteDavid secundumcarnem, qtti pradestinatus
ces, et latini et grscci, non habent, mons Sina; seda est Fithis Dei in virtule secundumSpiritum sanctifica-
facie Dei Sina, a facie DeiIsrael. ld est, cali distilta- tionis ex resurrectionemorluorumJesn ChrisliDomini
verunta facie Dei: etquasi quxrerelur cujus Dei; a noslri (Rom. l, 3, 4) : tanquam alius sit Filius Dei
facieDei, inquit, Sina, a facie Dei Israet; id cst a fa- qui factus est ex semine David secundum carnem, et
cie Dei qui Legem dedit populo Israel. Quare ergo alitts Jesus Christus Dominus noster, cum Sit Unus
cf>li dittitlaverunta facie Dei, a facie hujus Dei, nisi 1 Forte legendum: dilectionejuslilia.
8ai ENARRATIOIN PSALMUMLXVII. 822
atque idem. In veteribus autem libris crebra est ista lia sanclificans hosli erepta proslralo atque alligalo,
lociuio : et ideo quando subobscure fit, ex manifeslis divisit ea speciei domus suse; alios conslituens apo-
sui generis exemplis intelligenda esl; sicut hoc loco- slolos, alios prophetas, alios pastores et dociores in
psalmi hujus quem tractamus, subobscure facta est. opus ministerii, in xdificationem corporis Cbristi
Nam si diceretur Jcsus Chrislus , rex virtulum Jesu (Ephes.iv, 11,12). Sicutenimunumcorpusest, etmem-
Cliristi, tam aperta csset quam illa, Fecit Moysessicut bra multa habet; omnia autem membra corporis cum
prmcepitDominus Moysi: quia vero diclum est, Rex sint multa, unum est corpus : sic et Christus. NumquiU
virtutumDilecti, non facile est ut occurrat ipsum esse omnes apostoli? numquid omnes prophela? numquid
regem virtulum, qui est et Dilectus. Rex ergo uirtu- omnes virlules? numquid omnesdona habenl curalio-
lum Dilecli, sic inlelligi potest, ac si dicerelur, rex num ? numquid omnes linguis loquunlur ? numquid
virtutum suarum, quia et rex virttttuni est Christus, omnesinlerpretantur? Omnia aulem hwc operatur untis
cl Dileclus est idem ipse Christus. Quamvis non ha- atque.idem Spiritus , dividens propria ttnicuiqueprout
beat isle sensus lantam necessitatem, ut aliud non vult (lCor. xn, 12,29, 30, 11). Et hxc est species
valeat accipi: quia et Pater polest intelligi rex vir- domus, cui spolia dividuntur; ut amator ejus hac
tutum Filii sui dilecti, cui dicit ipse Dilectus, Omnia pulchritudine accensus exclamet: Domine, dilexi de-
meatua sunt, et tuamea (Joan. xvn, 10). Quod si corem domus lua (Psal. xxv, 8).
forle quxritur utrum Deus Domini Jesu Chrisli Paler 17. [vers. 14.] Jam iri eo quod sequitur, se ad
ipsa
eliam rex dici possit; nescio ulrum quisquam audeat membra, de quibus fit species domus, alloquenda
hoc ab eo nomen auferre, ubi Aposlolus dicit: Regi converlit, dicens : Si dormiatis inter medios cteros,
autem sxculorum immortali, invisibili,soliDeo (ITim. penna columba deargentatm, el inler scapulas ejtts in
i, 17). Quia elsi hoc de ipsa Trinitate dictum est, ibi viriditate auri. Prius hic quxrendus esl ordo verbo-
est et Deus Paler. Si autem non carnaliter inlelligi- rum quomodo finialur sentenlia ; qux utique
pendet,
mus, Deus, judicium tuum regi da, el justitiam tuam eum dicitur, Si dormiatis : deinde quod ait, pennm
filio regis (Psal. LXXI,2); nescio utrum aliud aliquid columba dcargentata, ulrum singulari numero iniel-
diclum est quam, Filio tuo. Rex ergo est el Pater. ligendum est, hujus pennx; an plurali, hx pennx.
Uude versiculus iste psalmi hujus, Rex virlutum Di- Sed singularem numerum grxcus excludit, ubi omni-
lecli, utroque modo intelligi potest. Cum ilaque dixis- no pluraliler hoc positum legilur. Sed adhuc incer-
set, Dominus dabit verbum evangelizanlibusvirlute tum est utrum, hce pennse; an, o vos pennx, ut ad
viutta; quia ipsa virtus ab eo regitur, eique militat a ipsas pennas loqui videatur. Utrum ergo verbis quaa
quo dalur, ipse, inquit, Dominus qui dabit verbum prxcesserunt finialur isla sententia , ut ordo sit, Do-
evangetizantibusvirlule mulla, rex est virtutum Di- minus dabit verbum evangelhanlibusvirtute mulla, si
lecti. dormiatis inler medios cleros, o vos pennm coiumba
16. Deinde sequitur : Dilecti, et specietdomusdivi- deargentala: an his qux sequunlur, ut ordo sit, Si
dere spolia. Repelitio pertinet ad commendalionem : dormiatisinter medioscleros, pennw columbmdeargen-
quanquam islam repelitionem non omnes codices tala nive dealbabunlurin Selmon: id est, ipsx pennx
habeant, et eam diligentiores stella apposita prxno- dealbabunlur, si dormialis inler medios cleros: ut
tant, qux signa vocantur asterisci; quibus agnosci jllis hoc dicere intelligatur, qui speciei domus lan-
volunt ea non esse in inlerpretatione Sepluaginta, quara spolia dividuntur; id est, Si dormialis inter
sed esse in hebrseo, qux talibus insigniuntur notis. medios cleros , o vos qui dividimini speciei domus,
Sed sive repetatur, sive semel diclum accipialur per manifestalionem Spiritus ad utililatem, ut alii
quod posilum esl, Dilecti; sic intelligendura puto quidem delur per Spiritum sermo sapienlix, alii ser-
quod sequitur, et specieidontusdividere epolia, ac si mo scientix secundum eumdem Spiritura, alii fides,
dicerelur, Dilecti etiam specieidomusdividerespolia, alii genera curaiionum in eodem Spiritu, et cxlera
id esl, Dilecli etiam ad dividenda spolia. Speciosam (I Cor. xn, 7, 9): si ergo vos dormiatis inler medios
quippe domum, id est Ecclesiam Christus fecit, divi- cleros, tunc pcnnx columbx deargentatx nive deal-
dendo illi spolia; sicut speciosum esl corpus distri- babuntur in Selmon. Potest et sic : Si vos, pennw
bulione membrorum. Spolia porro dicuntur qtix victis columba deargentatm, dormiatis inler medios cleros,
hostibus detrahuntur. Hoc quid sit Evangelium nos nive dealbabunlur in Selmon, ut subintelligantur ho-
admonet, ubi legimus : Nemointrat in domum fonis, mines, qui per graliam reroissionem accipiunt pecca-
vl vasa ejtis diripiat, nisi prius alligaverit forlem torum. Unde etiam de ipsa Ecclesia dicitur in Can-
(Malth. xn, 29). AUigavit ergo diabolum Christus tico canlicorum : Qua esl isla qua ascendit dealbala
spirilualibus vinculis; superando morlem, et super (Cant. lii, 6, sec. LXX) ? Promissio quippe Dei tene-
coelos ab inferis ascendendo : alligavit eum sacra- tur, per Prophetam dicenlis : Si fuerint peccata vestra
menlo incarnationis sux, quod niliil in eo reperiens lanquam phwnicium,sicul nivemdedlbabo(Isai. i,
18)?
inorte dignum, lamen est permissus occidere ; ac sic Potest ct sic intclligi, ut in eo quod diclum est,
alligato abslulit tanquam spolia vasa ejus. Operaba- penna columbwdeargenlala, subaudialur, eritis ; ut
tur quippe h\filiis diffidenlix (Ephes. u, 2), quorum iste sil sensus : 0 vos qui tanquam spolia spcciei
infideliiate utebatur ad voluntatem suam. Hxc vasa domus dividimini, si dormiatis inler medios
cleros,
Domiuus mundans remissioue peccalorum, hsccspo- pennse eoiumbscdcargeiitalac eritis; id est, in altiora
823 S. AUGUSTINIEPISCOPI 824
elevabimini, coinpagini tamen Ecclesix cohxrentes. medioscleros. Hinc ergo quid mihi videatur exponam.
Nullam quippe aliam melius hic intelligi pulo colum- Sxpe hoc verbum ad aliqua conneclenda atque pa-
bam deargentatam , quaro illam de qua dictum est: canda, ne inler se dissideant, poni solet: sicut te-
Una esl cotumba mea (Cant. vi, 8). Deargenlata est 6tamcntum inter se et populum Deoconstiluente, hoc
autem, quia divinis eloquiis est erudita : eloquia verbum Scriptura ponit; nara pro eo quod esl in la-
namque Dominialio loco dicuntur argentumigne exa- tino, inter me et vos, grxcus habet, inler medinm
minalum terrm, purgatum septuplum ( Psal. xi, 7 ). meum el veslrum. Sic el de signo circumcisioniscum
Magnum ilaquc aliquod bonum est, dormire inler loquilur Deus ad Abraham, dicit, Erit testamenlum
medios cleros : qux nonnulli duo Testamenta csse inler me et te, el omnesementuum (Gen. xvn ,2,7):
voluerunt; ut dormire sit inter medios cleros, in quod Grxcus habet, inter mediummeumet tuum, et
eorum Testamenlorum auctoritate requiescere; id inter mediumsentinistui. Ilem cum loqueretur ad Noe
est, ulriusque Teslamenli testimoniis acquiescere, de arcu in nubibus ad signum constiluendum (Id. ix,
ul quando aliquid ex his profertur el probalur, om- 12), hoc verbum sxpissime repetit: et quod habent
nis contentio pacifica quiele finiatur. Quod si ila est, lalini codices , inter me et vos, vel inler me el omnem
quid aliud admoneri videnlur evangelizantes virlute animam vivam, et si qua ibi lalia dicunlur; inler me-
mulla, nisi quia tunc eis Dominusdabit verbum ut dium meumet vestrum, invenitur in Grxco, quodest,
evangelizare possint, si dormiant inler medios cleros? av« jxiaoi. David quoque et Jonathan signum inter se
Tunc enim eis verbum veritatis datur, si auctorilas constiluunt, ne aliud opinando dissideant (I Reg. xx,
ab eis duorum Teslamentorum non relinquatur : ut 20-23) : etquod latine dicitur, inter ambos;uter me-
ipsi sint et pennx columbx deargenlatx, quorum dium amborum, babet Grxcus eodem verbo, quod
prxdicatione in ccelum gloria fertur Ecclesix. est, «v«[linoi. Optime autem factum est, ul hoc loco
18. Inler scapulas aulem : pars est utique corpo- psalmi hujus interpretes noslri non dicerent, inter
ris ; pars est circa regionera cordis, a posterioribus cleros, quod Iatinx locutioni usilatum est; sed inter
lamen, id est a dorso : quam columbx illius deargen- medios cleros , tanquam inter medium clerorum,
tal» partem in viriditate auri esse dicit, hoc est in Ctiod potius in grxco legilur, et quod dici solet in
'
vigore sapienlix; quem vigorem melius non puto cis rebus, ut dixi, qux inter se debeant habere con-
intelligi possc quaro cliaritalera. Sed quare a dorso, sensum. Jubet ergo Scriptura ut inter medios cleros
et non a pectore? Quanquammirer quomodoposilum dormiant, qui vel sunl pennx columbx deargentalae,
sit hoc verbum in alio psalmo, ubi dicilur, Inler vel ex hoc eis prxstalur ut sint. Porro si isti cleri
scapulas suas obumbrabillibi, el sub alis ejus sperabis duo Testamenla significant, quid aliud admonemur,
(Psal. xc, 4), cum sub alis obrumbrari non possit, nisi ut Testamenlis inler se consentientibusnonrepu-
nisi quod a pectorc fuerit. Et laline quidem inier sca- gnemus *; sed inlelligendo acquiescamus, nosque
pulas forlasse aliquo modo ex ulraque parte possit in- simus eorum concordix signum alque documenlum,
telligi, el anlc, el post; ut scapulas accipiamusqux cum alterum adversus alterum nihil dixisse senlimus,
in medio caput habent : et in hebrxo sit fortassis et cum pacifica admiralione, quasi ecstasis sopore,
ambiguum, quod possit ct hoc modo intelligi; sed monstrarous? Cur aulem in cleris Teslamenla intclli-
quod in grxco est /«TKjjceva,nonnisi a poslerioribus ganlur, cum hoc nomen grxcum sit quidera, sed Te-
significat, quod esl inler scapulas. Utrum propterea staraenlum non ita dicalur; hxc causa est, quia jicr
jbi esl auri viridilas , id est sapicnlia et charilas, quia testamentum datur hsereditas, qux grxce appellatur,
ibi sunt quodammodo radiccs alarum ; an quia ibi xiv](5ovo/*i«, K).rjfo;aulemsors grxce
ethxres, xXrjpovo>os.
portalur illa sarcina levis ? Quid enim sunt vel ipsx dicilur , et sorles ex promissione Dei, partes hxre-
alx , nisi duo prxcepta charitatis, in quibus tota Lex dilatis vocanlur, qux populo sunl distributx. Unde
pendct et Prophetx (Matth. xxn , 40) ? Quidipsa sar- tribus Levi prxcepla est non habere sortem inter
cina levis, nisi ipsa charitas qux in bis duobus prx- fralres suos, quod ex eorum decimis sustenlaretur
ceptis impletur ? Quidquid enim difficilcest in prxce- (IVttiii.xvm , 20). Nam et Cleros et Clericos hinc
plo , leve cst amanti. Nec ob aliud rectc intclligitur appellalos puto, qui sunt in ecclesiastici ministerii
diclum , Onus meum leve est (Id. xi, 30); nisi quia gradibus ordinali, quia Mallhias sorle electus est,
dat Spiritum sanctum, pcr quera dilfundilur charilas quein primum per Apostoloslegirous ordinalum (Act.
in cordibus nostris (Rom.v, 5), ut amando liberaliter i, 26). Proinde propler hxreditalem qux fit tesla-
faciamus , quod limendo qui facit, serviliter facit: mento, lanquam per id quod efficitur id quod effi-
nec est amicus recti, quando mallet, si fieri posset, cil, nomine clerorum Testamenta ipsa significata''
id quod rectum est non juberi. sunt.
19. Quxri eliam potest, cum non sit dictum , Si 20. Quanquam mihi et alius hic sensus occurrat,
dorraiatis in cleris, sed, inler medioscleros, quid sit nisi fallor, anteponendus, ut cleros multo probabi-
boc, inter medioscleros. Quod quidem si expressius lius ipsas hxredilates intelligamus : ut quoniam hx-
transferretur ex grxco, inter mediumclerorum dice- redilas Veleris Teslamenti est, quamvis in umbra si-
retur; quod in iiullo interpretum Iegi : proplerea
credo quia lanlumdem valet quod dictum est, inter 1 omues propeMss.,ttl ea Testamentainterse consenlire
non repugnemus.RegiusCd.,ut ea restamentainter ie con*
• Er. et aliquotMSS., in viroresapienlim,quemvirorem. seniire,non repugnarenoverimus.
825 ENARRATIO LNPSALMUMLXVIL 8-2C
discernere super eam, nisi in oput
gnilicativa futuri, terrena felieitas; hxreditas vero est alittd reges
Novi Testamenti est xterna immortalitas; dormire ministerii, in mdificationemcorporisChrisli (Ephes. lv,
sit inter medios cleros , nec illam jam quxrere ar- 10-12); quandoquidem ipsa est corpus Christi? Di-
denter, et adbuc istam exspectare palienter. Nam cunttir aulem illi reges, utique a regendo : et quid
carnis concupiscentias , ne rcgnet pecca-
qui Deo propterea serviunt, vel potius propterea ser- roagisquam
vire nolant, dum quxrunt in hac vita et in hac terra turo in eorum mortali corpore ad obediendum desi-
felicilatem, ablalus est somnus ab eis, et non dor- deriis cjus, ne exhibeant membra sua arma iniquitalis
miunt. Inflammantibus enim cupiditalibus agitali, in peccato, sed exhibeant se Deo , tanquam ex morluis
flagitia et facinora propelluntur , nec omnino requie- viyentes, et membra sua arma justitix Deo (Rom.
scunt; desiderando ut acquirant, roetuendo ne amit- vi, 12 etlo)? Sic enim erunt reges primitus discreli
tant. Qui autemme audit, ait Sapientia, inhabitabitin ab alienigenis, quia non sunt jugum ducentes cum
spe, et requiescetsine timoreab omni malignitale(Prov. infidelibus ; deinde discreli concorditer inler se mu-
, 35). Hoc est, quantum mihi videlur, dormire in- neribus propriis. Non enim omnes aposloli, aut omnes
ler medios cleros, id est inter medias hxreditales ; propheta , aut omnes doclores, aut omnesdona habent
nondum in re , sed tamen in spe ccelestishxredilalis curalionum, aut omnes linguis loquuntur, aut omnes
habitare, et a terrenx felicitatis jam cupiditate con- inlerprelanlur. Omnia autem hwc operalur unus atque
quiescere. Cum autem venerit quod speramus , non idem Spirilus, dividens propria unicuique prout vult
jam inter duas hxreditates requiescemus ; sed in nova (1 Cor. xn , 29 ,30 , 11) : quem dando ille supercce-
vera, cuj'usvetus erat umbra, regnabimus. Quapro- leslis, discemit rcges super columbam deargenlatam.
pler etiamsi inlellexerimus quod dictum est, Si dor- De quo Spiritu sancto cum ad ejus matrera gratia ple-
mialis inter medios cleros , tanquam si diceretur, Si nam missus Angelus loquerelur, quxrenli quomodo
moriamini inter medios cleros , ut istam mortem car- fieret quod paritura nuntiabalur, quoniam non cogno-
nis more suo Scriptura dormitionem vocaverit; hxc scebat viitim : Spirilus sanctus, inqtiit, supervenietin
est raors optima, ut in cupiditalum cohibilione a ter- te, et virlus Allissimiobumbrabillibi. Quid est, obitin-
renis, in spe ccclestishxreditatis homo usque in fi- brabit tibi, nisi, umbram faciet ? Unde et isti reges,
nem perseverans, diem vitae hujus ultimum claudat. duni gralia Spiritus DominiChristi discernuntur super
Sic enim dormientes inter medios cleros, erunt pennx columbam deargenlalam, nive dealbubuntur in Sel-
columbx deargentatx ; ut tempore quo resurgent, mon. Selmon quippe inlerpretatur Umbra. Non cnim
rapiantur in nubibus obviam Christo in aera, et scra- meritis aut virtule propria discernunlur. Quis enimle,
per jam cum Domino vivanl (I Thess. IV, 16): aut inquit, discernil? Quid autem habes quod twn accepi-
certc, quia pereos qui sic moriuntur, quanto secu- sli ( Id. iv, 7)? Ut ergo discernantur abimpiis, ac-
rius, tanlo sublirnius Ecclesia diffamalur, et quasi cipiunl remissionem peccalorum ab illo qui ait: Si
quibusdam pennis excelsx laudis atlollilur. Neque fucrint peccata vestra sicul phmnicium, tanquam nivem
enim fruslra diclum est: Ante motlemne laudeshomi- dealbabo(Isai. 1,18). Ecce quomodonivedealbabuniur
nem quemquam (Eccti. xi, 30). Omties ergo sancti in Selmon; in gratia Spiritns Christi, quo eis eliam
Dci ab inilio generis humani, usque ad lempus Apo- propria dona discreta sunt: de quo dicturo est quod
slolorum (quia et ipsi noverant dicere, Diemhominis supra commemoravi, Spiritus sanclus supervenietin te,
tton concupivi,lu scis [Jerem. xvn, 16] ; et, Unampe- et virlus Altissimi obumbrabitlibi, hoc est, umbram
tii a Domino, hanc requiram [Psal. xxvi, 4]), et a faciet libi : proplereaquod nascelur ex te sanctum, vo-
tempore Apostolorum, ex quo duorum Tcstamenlo- cabitur Filius Dei (Luc. I , 35). Umbra porro isla de-
rum differentia clarius revelata est, ipsi Apostoli et fensaculurointelligitur ab xstu concupiscenliarum car-
beali martyres caelerique justi, tanqUam arietes et nalium : unde illa virgo Clirislum non carnaliter con-
arielum filii usque ad hoc tempus dormierunt inter cupiscendo, sed spirilualiter credendo concepit. Con-
medios cleros; regni terreni felicitatem jam conte- stat autem umbra ltimine et corpore : proinde illud
mnentes , et regni cnelorumxternitatem sperantes, et quod in principio erat Verbum, iumen illud verum,
nondum tcnentes. Et quia tam bene dormierunt, eis ut umbraculum raeridianum fleret nobis , Verbum
velut pennis nunc volitat, ct laudibus exaltalur Ec- caro factum est, et babitavit in nobis (Joan. I , 1,
clesia, columba scilicct deargentata; ut hac eorum 14). Dco scilicet homo , tanquam lumini corpus, ac-
fama ad imiiaridum posteris invitatis , dum sic etiam cessit, et in eura credentes umbra protectionis opc-
cxteri dormiunt, addantur pennx quibus usque in ruit. Non enim de quali umbra dicilur, Transierunl
finem sx.culi sublimiler prxdicelur. omnia illa tanquam umbra (Sap. v , 9); nec de quali.
21. [vers. 15.] Dumdiscernil supercmlestisregessu- umbra dicit Apostolus, Nemo vosjuclicelin cibo, aut
per eam, nivedealbabunlurin Selmon : ille superccele- in polu, aut in parte diei festi, aut neomenia, aul sab-
stis, ille qui ascendilsuper oinnescmlos,ut adimpleret batorum, quod esl umbra fulurorum (Colott. n, 16,
omnia, dum discernit reges super eam, id est super 17); sed de quali scriptum est, Sub umbraalarum
eamdemcolumbam deargentalam. Sequiturenim Apo- tuarum protege me (Psal. xvi, 8). Dum ergo discer-
stolus, ac dicit : Et ipse dedil quosdnmquidetnapo- nit illesuperccelestisregessupercolumbamdeargenla-
slolos, quosdamautem prophetas, quosdam veroevan- lam, non sua merita extollant, non de propria vir-
gelistas, quosdamautem pasloresel doclons. Nam quid tutc confidant : nive quippe dealbabunturin Selmon;
827 S. AUGUSTINIEPISCOPI
gratia candificabunturin protectione corporis Christi. unus dicil, Mihi autem absit gloriari, nisi m cruceDo-
22. [vers. 16.] Hunc auleni monlem consequenter mini noslri Jesu Christi, per quem mihi munduscruci-
dicit montemOei, monlemttberem,monlemincasealum, fixus est, etegomundo (Gal.yi, 14) : ut qui gloridtur,
vel montempinguem. Quid hic autem aliud pinguem, non in seipso, sed in Domino glorielur (I Cor. i, 51).
quam uberem dicerel? Est enim et mons isto no- Utquid ergo suspicaminimontestncaseatos, euih mon•
mine nuncupatus, id est Selmon. Sed quem roontem tem in quo placuit Deo habilarein eo? Non quia in
intelligcre deberaus montem Dei, montem uberem, aliis non inhabitat, sed quia in ipsis per ipsum. In
monlemincasealum,nisi euradem Dominum Christum, ipso quippe inhabitatomnis plenitudodivinilalis(Coloss.
de quo et alins prophela dicit: Erit in novissimistem- II, 9); non umbrallter, tanquam in templo a
rege Sa-
poribus manifeslusmons Doinini, paratus in cacumine lomone facto, sed corporaliter, id est solide atque
moniium (Isai. n, 2)? Ipse est mons incaseatus, pro- veraciter. QuoniamDeus erat in Chrislo, mundumre-
ptcr parvulos gratia tanquam lacle nutriendos; mons concilianssibi (II Cor. v, 19). Quod sive de Palre di-
iiber, ad roborandos atque ditandos donorum excel- ctum accipiamus, quoniam ipse ait, Pater autem in
lentia : nam ct ipsum lac, unde fit caseus, rairo modo me manens, ipse facit opera sua; egoin Palre, et Pater
significatgratiam; manat quippe ex abundanlia vi- in me (Joan. xiv, 10); sive ita intelligatur, Deus erat
scerum maternorum, et misericordia delectabili par- in Christo,Verbum erat in homine: sic erat ulique
vtilis gratis infunditur. Ambiguus est autem in grxco Verbum in carne, ut Verbum etiam caro factum so-
casus, utrum sit nominalivus, an accusalivus; quo- lus proprie diceretur, id est, homo Verbo in unam
niam in ea lingua mons neutri generis est, non ma- Christi personam copularetur. Utquid ergo suspica-
sctilini : ideo nonnulli Latini rion interpretati sunt, mini montes incasealos, eum montem in quo placuit
montemDei, sed monsDei. Puto aulem melius esse, Deo inhabkare in eo? Longe utique aliter quam in illis
in SelmonmonlemDei, hoc est, in raontem Dei qui montibus, quorum aliquem etiam hunc suspicamini.
vocatur Selmon : secundum intellectum quem supra, Non ehira quia et illi per adoplionis gratiam filii Dei
ut potuimus, exposuimus. sunt, ideo quisquam illorum est Unigenitus cui dice-
23. [vers. 17.] Deindc quod dixit, montem Dei, ret: Sede ad dexteram meam, donec ponam inimicos
monlem incasealum, montemuberem, ne quis auderet tuos sub.pedibus tuis (Psal. cix, 1). Etenim Dominus
ex hoc DominumJesum Christum comparare cxteris inhabitabitusque in finem: id est, illos montes nou
sanciis, qui et ipsi dicti sunl montes Dei: legitur comparandos huic monli ipse Dominus inhabitabit,
quippe, Justitia tua sicut montesDei (Psal. xxxv, 7); qui est mons paratus in cacumine monlium; ut per-
unde Apostolus ait, Ut nos simusjustitia Dei in ipso ducat eos in finem, id est in seipsum sicut Deus est
(II Cor. v, 21). De quibus montibus et alio loco dici- contemplandum. Finis enim Legis Chrislus, ad justi-
lur, Illuminans tu admirabiliter a montibus mternis tiam omni credenti (Rom. x, 4). Deo itaque placuit
(Psat. LXXV, 5); quiavita eis xterna donata est, et habilare in isto monte, qui paratus est in cacumine
per eos sanctarum Scripturarum eminentissima au- montium; cui dicit : Tu es Filius meus dileclus, in
ctoritas conslitula est, sed illuminanle ab eis' illo quo l bene complacui (Matlh. m, 17). Ipse autem
cui dicilur, Illuminans tu. Levavienim oculosmeosin mons Dominus est, qui alios monles inhabitabit in
monles, unde veniet auxilium milti : nec tamen auxi- finem, in quorum cacumine paratus est. Unus enim
lium meum ab ipsis proprie montibus; sed auxilium Deus, et unus medialor Dei et Itominumhomo Christus
meuma Domino qui fecitcwlum et terram (Psal. cxx, Jesus (I Tim. ii, 5), mons montium, sicut sanctussan-
1, 2). Unus quippe ipsorum montium multum excel- ciorum. Unde dicit: Ego in eis, et tu in me { Joan.
lens cum dixisset, quod plus illis omnibus labora- xvii, 23). Ulquid ergo suspicamini montes incaseatos,
verit: Non aulem ego, inquit, sed gratia Dei mecum monlemin quo placuit Deo inhabitare ineo? Etenim
(I Cor. xv, 10). Nequisergo auderet eliam montem monles illos incaseatos Dominus iste, mons incasea-
speciosum forma prx filiis hominum (Psal. XLIV,3) tus, inhabitabit usque in finem, ut aliquid sint qui-
monlibus filiis hominum comparare; quoniara non bus ait: Quia sine menihil polestisfacere(ld. xv, 5).
dcfuerunt qui eum dicerent, alii Joannem Baplislam, 24. [vers. 18.] Ila fit etiam quod sequitur : Currus
alii Eliam, alii Jeremiam, autunum ex Prophetis Dei decem mMum multipkx; vel, denum miltium
(
(Matth. xvi, 14); convertit sead illos, et ait : Utquid multipkx; vel, deciesmillies mulliplex. Unumverbum
suspicaminitnonlesincasealos,monlem,inquit, in quo enim grxcum sicut quisque poluit latinorum inter-
ptacuit Deo ihhabitare ineo? Utquid suspicamini?Sic- pretum transtulit, quod ibi dictum est, pniptonXime».
utenim lumen illi, quia et ipsis dictum est, Vosestis Latine autem satis exprimi non pptuit: quoniam
lumen mundi (Id. v, 14); sed aliud illud diclum mille apud Grsecos yJUx dicuntur, /tufufc&eautem
est, Lumen verum, quod illuminat omnem hominem plnra dena inillia; /*upi««quippe una, decem millia
(Joan. i,9) : sic.montes illijsed longe alius mons sunt. Ingentem itaquc mulliludinem sanctorum atque
paratus in cactimine montium. Montes ilaque isli il- fidelium, qui portando Deum (iunt quodammodo cur-
lum montein porlando gloriosi sunt : qtiorum ille rus Dei, signifteavit hoc nomine. Hanc immanendo et
in finem tanquam currum suum
* Edd.,illuminanteillo. AtMss.addirat,ab eis : pro eo regendo perducit
sctlicet,quodm ante allato Psal. 1S,f. 5, est, a montibus 1 Er. et Lov.,in quomihi. Abest milii ab Am.et Mss..
efcrnu. nec exstat in grxco LXX.
 ENARRATIOIN PSALMUMLXVII. 830
velut in locum aliquem destinatum. Jnifitmi enuh unde eis dicilur, Vos autem estis corpus Chrini tt
CnriJtiM;deindequi sunt Christl m prattntia ejui; membra(I Cor. xu, 27): procul dubio et ipse accepit
dcinie fints (lCor. xv, 23,24). HseCest sancta Eccle- dona in hominibus.Christus quippe ascendit in allum,
sia, qux sunt quod sequitur, MUlid latantium. Spe et sedet ad dexteram Palris (Marc. xvi, 19); sed
enim Sunt grnBdenie», douec perducantur lu finera nisi et hic esset in terris, non inde clamasset: Saule,
quem nunc exspectantper patienliam (Rom.vui,25). Saule, quid me persequeris (Act.tx,i)1 Gum igitur
Mirificeaulem, cura diiisset, Millia latanAum, con- idem ipse dicat, Quanclouni ex minimismeis fecistis,
linuo subjeclt, Dombtut in illit. Ne mireraur quod mihi fecittis (Matth. xxv, 40); quid dubilamuseum
Ixtcntur; Dominusin iltis. Nam per multat tribulalio- accipere in membris suis, qux dona membra ejus
net oportetnos introirein regnumDei (Act. XIV,21): accipiuht ?
sed, Dominus in illis. Ideo elsi sunl quasi tristes, 26. Sed quid est, Captivasti captivitatem? Utrum
semper'tamengaudentet (II Cor. vi, 10); nec jatn in quia vicit mortem, quae captivos tenebal in quibus
ipso (ine quo nondumvenerunt, sed spe sunt gauden- reghabat ? an ipsos homines appellavit caplivitatcm,
tes, el in tribulatione patienles(Rom. xn, 12), qUO- qui caplivi sub diabolo tenebanlur ? Cujus rei myste-
niam Dominusin illis, in Sina, in sauclo.Iri nominum rium continet etiam titulus illius psalmi, Quando
hebrscoruin interpretationibus invenimus Sina inter- domus adificabatur post captivitatem(Psat. xcv, 1):
pretari Mandalum: et alia quxdam interpretatur; sed id est, Ecclesia post genlililatem. Ipsos itaque horai-
hoc pulo prxsenli loco aptius convenire. Reddens nes qui captivi tenebanlur appellans captivilatem,
enim causam quare lxlarenlur illa millla, quibus sicut militia cum dicitur et intelliguntnr qui roililant,
constat currus Dei, Dominut,inquit, in illis, in Sina, eamdem captivitatem a Christo captivatam dicit. Cur
in sanclo: id est, Dominusin illis, in mandato ; quod enim non sit captiviiasfelix, si et ad bonum homlnes
mandalum sanctum est, sicut dicit Apostolus: Itaque possunt capi? Unde Pelro dictum est: Ex hocjam
Lex quidemtancta,et mandatumsanclum, etjustum, homineseris capkns (Luc. v, 10). Caplivaliergo, quia
et bonum(Id. vn, 12). Sed quid prodesset manda- capti, et capli quia subjngati; sub lene illud jugum
tuni, nisi Dominus ibi esset, de quo dicitur: Deus missi (Matth. xi, 30), liberali a peccalo cujus servi
entmest qui operaturin vobiset velle, et operari, pro eranl, et jusliiise servi facli cujus liberi crant (Rom.
bona voluntate(Phitipp. n, 13)? Nam mandaturasine vi, 18). Unde et ipse in illis est, qui cleditdona homi-
Domini adjutorio littera est occidens (II Cor. ni, 6). nibtts, et accepil dona in hominibus. Ideoque in isla
Lex enim subintravit, ut abundaret delictum(Rom.v, caplivilate, in isla servitute, in islo curru, sub isto
20). Sed quouiam pkniludo Legis charitas est (Id. jugo non suntmillia plorantium, sed millia lataniium.
xiu, 10), ideo per charitatem Lex impleiur, non per Dominusquippe in illis, in Sina, in sanclo. Cuisensui
tiinorem. Charitat enimDei di/fusuesl in cordibusno- congruit et alia interprelatio, qua inierpretattir Sina
slris, per Spirilum sancium qui datus est nobis (Id. Mensura. Nam de liis donis lxlilix spiritualis Apo-
v, 5). Ideo lxtantur hsecmillia. Tantum enim faciunt stoius loquens id quod supra commemoravi : Uni-
jusliiiam Legis, quantum adjuvantur Spiritu gralise; cuiqueaulem nostrum,inquit, dala est gratia secutiduni
quoniam Dominusin itlis, in Sina, in sancto. ( mensuramdonationisChristi. Ac deinde sequitur quod
25. [vers. 19.] Deinde ad ipsum Dominum locu- eliam bic sequilur: Propter quod dicit, Ascenditin
lione conversa: Ascendisti,inquit, in allum,captivasti altum, captivavilcaptivitalem,dedit dona hominibus;
captivitatem, accepistidona in hominibus.Hoc Apo- quod hic est, accepistidona in hominibus.Quid hac et
sto!u3sic commemorat, sic exponit de DorainoChri- illa verilale concordius?quid manifeslius?
sto loquens : Unicuiqueautem nostrum, inquit, datur 27. Sed quid deinde adjungit? Etenim qui non cre-
gratia secundummensuramdonalionisChrisli: propler dunt inhabilare; vel quod nonnulli codices habent,
quod dicil, Ascenditin allum, caplivavilcaplivilatem, Elenim non credentesinhabilare.Nam quid sunt aliud
dedit dona hominibus.Quodautem ascendit,quid est, ...non credentes, nisi qui non credunl? De quihus di-
niti quia el descenditin inferiores parles terra ? Qui Ctumsit non cst facilis intellectus. Tanquam enim
dtscendit, ipseest et qui ascenditsuper omnescalos, ut ratio redderetur superiorum vcrborum, cum dictum
adimpleretomma (Ephes. iv, 7-10). Christo ergo sine esset, Captivaslicaplivitalem,accepisli dona in homi-
dubiialionedictum est: Ascendistiin altum, captivasti nibus; ita subjunctum est, Elenim qui non credunl
captivitatem,accepislidona in hominibus.Nec moveat inhabilare,id csl, non credentes ut inhabitarent. Quid
quod Aposlolusidemtestimoniumcommemoransnon est hoc? de quibus hoc dicit? An illa caplivitas anle-
ail, Accepistidona in hominibus; sed, Dedildona ho- quam transirct in bonam capliviiatem, unde fuerit
minibus.Ille quippe auctoritate aposlolica secundum mala capiivitas oslendit ? Non credendo enim possi-
hoc locutus est, quod Deus cum Patre' Filius. Se- debanlur ab inimico, qui operalur in filiis diffidenlia;
cundum hoc quippe dedit dona hominibus, inittens in quibusel vos, inquil, fuislis aliquando,cum viverelis
eis Spiritumsancturo, qui Spiritus est Patris el Filii. in illis (Ephes. n, 2, 5). Donis ergo gratix sux, qui
Secundumillud vero quod idem ipse Chrislus in cor- accepit dona in bominibus captivavit istam captivi-
pore suo inlelligilur, quod est Ecclesia, propter lalein. Elenim non crcdenles erant ut inhabitarent.
quod ct membra ejus sunt sancli et fideles ejus; Nam Odescos inde liberavil1, ut jam credenle» inha-
1 Hicin Edd.additur,fccit:quoda Mss.abcst. 1 sicEr. et MSS.AtLov.,liberatnt.
 831 S. AUGUSTINlEPISCOPI
bitent in domo Dei, facti et ipsi domus Dei, et currus injustis, dum punit capita superbientium. Utroque
Dei1 millium lxianlium. enim raodo conquassantur ct confringuntur capita
28. [vers. 20, 21.] Unde qui haec canebat, in Spi- inimicorum, cum a superbia dejiciunlur, sive humi-
ritu ea prsevidens, impletus eliam ipse Ixtitia, eru- litate correcli, sive in iraa tartari abrepti.
ctavit hymnum, dicens : Dominus Deus benedictus, 31. [vers. 23, 24.] Dixit Dominus: Ex Basan con-
benedictus Dominus Deus de die in diem. Quod non- verlar; vel ut nonnulli codices habcnt, Ex Basan
nulli codices habent, die quolidie. Quia sic habent convertam. Ille quippe converlit ut salvi siinus, de
Grxci, fip.ipMxa9vi/i!o«v; quod verius expriineretur, quo supra diclum est: Deus sanilatumnoslrarum, ct
die quolidie. Quara pulo loculionem hoc significare Deussalvosfaciendi. Ei quippe et alibi dicitur: Deus
quod diclutn est, de die in diem. Quotidiequippe hoc virtutum, converte nos; et oslende (aciem tuam, et
agit usque in finem; captivat captivitalem, accipiens salvi erimus (Psal. LXXIX, 20). Ilem alibi: Converle
dona in hominibus. nos, Deussanitatum nostrarum (Psal. LXXXIV, 5). Ule
29. Et quoniam currum illum ducit in finem, se- aulero dixil: Ex Basan converlam. Basan interpre-
quitur et dicit: Prosperum iler faciet nobis Deus sa- lalur Confusio. Quid est ergo, converlam ex confu-
nitatum* noslrarum, Deus noster, Deus salvos[ackndi. sione, nisi quia confundilur dc peccatis suis qui pro
Multum gralia cotnmendalur. Quis enim salvus esset, eis dimiltendis prccatur misericordiam Dei? Indeest
nisi ipse sanarel? Sed ne occurreret cogilalioni, Cur quod ille Publicanus ncc oculos ad ccelum audebat
ergo morimur, si per ejus graliam salvi facti sumus? levare: ita se considerans confundebatur; scd de-
conlinuo subjecit, et Domini exilusmortis : tanquam scendit juslificatits, quia dixil Dominus,ex Basancon-
diceret, Quid indignaris humana condilio habere te verlam. Basan interpretatur et Siccitas; et recte in-
exitum mortis? Et Domini tui exilus non alius quam telligitur Dominusex siccilate convertere, id est ex
mortis fuit. Polius ergo consolare quam indignare; inopia. Nam qui sibi videntur copiosi, cum sint famc-
nam et Domini exitut morlis. Spe enim salvi facli su- lici, et pleni, cum sint inanissimi, non converlunlur.
mus: si autem quod non videmus speraraus, per pa- Beali enim qui esuritinl et siliunl justitiam, qunniam
tienliam exspeclamus(Rom. vm, 24). Patienler ergo ipsi salurabuntur (Matih. v, 6). Ex isla Dominus
etiam ipsam mortem feramus, illius exemplo qui, siccitate converlit: de aniroa quippe sicca illi dicitur,
licet nullo peccalo esset dcbitor mortis, et Dominus Extendi manus measad te; anima mea velnt lerra sine
esset a quo nemo animara tolleret, sed ipse eam a aqua libi (Psal. CXLII,6). lllud quoque non absurde
semelipso poneret, eiiam ipsius fuit exilus mortis. inlelligilur, quod habcnt alii codices, Ex Basancon-
30. [vers. 22.] VerumtamenDeus conquassabitca- vertar. Convertitur enim ad nos etiam ipse qui dicit,
pild inimicorumsuorum; verlicem capilli perambulan- Converliminiad me, et ego converlar ad vos (Zach. i,
lium in deliclissuis: id est nimis se cxtollenlium, .5): et non, si 1 exlra confusionem,cum peccatum no-
nimis superbientiura in deliclis suis; in quibus sal- slrum ante nos est semper (Psal. L, 5); et exlra
tera humiles esse deberent, dicentes, Domine, pro- siccitatem, qua ejus desideramus imbrero, qui pltt-
pitius eslo mihi peccatori. Sed conquassabit eorum viatn voluntariam segrcgavit hxredilati sux. Nam
capita; quoniamqui sc exaltat, Itumiliabitur(Luc. xvm, siccilate infirmala est; ipse vero conversus perfecit
13, 14). Ac per hoc quamvis ct Domini sit exilus eam, cui dicilur, Et conversusvivificastime (Psal. ixx,
mortis; tamen idem Dominus, quoniam Deus est, 20). Dixit ergo Dominus: Ex Basan converlam,con-
cl voluntale, non neccssitate, secundum carnem mor- verlam in profundum maris. Si convertam,quare in
tuus est, conquassabitcapita inimicorumsuorum; non profundum maris? In seipsnm quippe convertit Du-
solum eorum qui crucifixo illudenles et movenles minus, cumsalubriter convertit, et non est ulique ipse
capila dicebant, Si Filius Dei est, descendatde cruce; profundum maris. An fallit forte lalina locutio, et
sed etiam omnium extollenlium se adversus doctri- pro eo posiluin esl, in profundum,quod est, pro-
nam cjus, et lanquam morlem hominis irridentium. funde? Non enim ille se converlil; sed ibi convertit
Idcm quippe ipsc de quo dicliim esl, Alios satvos eos qui in profundo hujus sxculi jacent dcmersi
fecit, semetipsum twn polest salvum facere (Matth. pondere peccatorum, ubi conversus ille dicit: De
xxvu, 40, 42), Deusest sanilalum noslrarum, et Deus profundis clamaviad le, Domine (Psal. cxxix, 1). Si
est salvos faciendi: scd propter bumililalis et pa- aulera non est, convertam, sed, converlar in profun-
licnlix documenium, el sanguine stio delendum no- dum maris, hoc intelligitur dixisse Dominum no-
strorum chirograplium peccatorum, etiam suum esse slrum, quod sua miscricordia converterelur etiam in
voluit exittim mortis, ne mortem limeremus istani, profundum maris, ad eos quoque liberandos qui
sed illam polius unde nos liberavit per islara. Vc- esscnt eliam desperalissimi pcccatorcs. Quanquam
rumlamen illusus el mortuus conquassabitcapita ini- in aliquo grxco invenerim, non, in profundum,scd,
micorum suorum, de quibus ait, Resuscita me, et iii profundis,hoc est, h /3u0ois;quod priorem sensum
reddam illis (Psal. XL, 11) : sive bona pro malis, confirmat, quod cliam ibi Deus convcrlat ad se de
dum sibi subdit capita crcdentium; sive j'usta pro profundis clamantes. Qui et si inielligalur ibi ipse
converti ad libcrandos eliara lales, non est incon-
i Edd.,decemmillium.Abestdecema Mss. 1 sic potioresMss.Aliicarent si: vel cum Edd.habent,
* AliquotMss.,salutarium: alii,sanitanlium: plerique,
amtatiam. •lonnist.
«53 ENARRATIOIN PSALMUMLXVII.
groum: et ita eos convertit, vel ad eos libcrandos dovidebitisFilium hominisvenientemin nubibus(Matlh.
ita converlitur, ut tinguatur pes ejus in sanguine. xxvi, 64, et Marc. xm, 26). Excepto illo adventu in
Quod ad ipsum DominumPropheta dicit: Ul lingua- quo erit judex vivorurc atque mortuorum (II Tim. iv,
tur pes tuus in sanguine: id est, ut ipsi qui ad te con- 1); Amodo,inquit, videbitisFilium hominisvenienlem
verluntur, vel ad quos liberandos converteris, licet in nubibus.Hi gressus tui visi sunt, id cst, manifestali
in profundo maris onere iniquitalis depressi fuerint, sunt, revelata gratia Testamenti Novi : unde diclirm
in tantum gralia tua proficiant, quoniam ubi abundavit est, Quam speciosipedeseorum qui annunlianl pacem,
peccalum, superabundavit gratia (Rom. v, 20). Ut qui annuntiantbona (Rom. x, 15)! Hxc enim gralia
iiant pes luus inter membra tua, ad annunliandum et isti gressus lalebant in Vetere Testamento : cuin
1 aulem venit plcnitudo lemporis, ct
Evangeliumtuum, el pro nomine tuo diu ducentcs placuit Deo reve-
marlyrium, usque ad sanguinemcertent. Sic enim, ut lare Filium suum , ut annuntiaretur in gentibus (Gal.
arbilror, convenientius inlelligitur pes ejus tinctus iv, 4), tiisi sunt grestus tui, Deus; gressus Dei mei,
in sanguine. regis 1 quiest in sancto. In quo sancto, nisi in templo
32. Deniqueadjungit, Lingua canumtuorumex ini- suo ? TemplumenimDei sanctumest, inquil, quodestis
micisab ipso : cosdem ipsos qui usque ad sanguinem vos (I Cor. lii, 17).
fuerant pro fide evangelica cerlaturi, ctiam canes vo- 34. [vers. 26.] Ut autem gressus isli viderenlur,
cans, tanquam pro suo Domino lairanles. Non illos Pravenerunt principescontnnclipsallentibus, in medio
canes, de quibus dicil Apostolus, Cavetecanes (Phi- adolescentularumlympanistriarum.Principes sunt Apo-
lipp. III, 2): sed illos qui edunl de micis qua cadunlde stoli : ipsi enim prxvenerunt, ut populi sequerentur.
mensa dominorumsuorum. Hoc enim confessa Chana- Pravenerunt, annunlianlesNovumTestamenlum; con-
nxa meruit audire : 0 mulier, magna est fides lua! juncti psallentibits, de quorum bonis operibus etiam
fiat libi sicut vis (Matlh. xv, 28). Cancs Iaudabiles , visibilibus,tanquamorganislaudis,glorificareturDeus.
non detestabiles; fidcmservantes domino suo, et pro Iidem autem principes in medioadolescentularumtym-
ejus domo contra inimicos latrantes. Non enim lan- panittriarum, in ministerio scilicet honorabili : nam
tummodocanumdixit, sed canumtuorum; nec eorum ila sunt in medioministri prxpositi Ecclesiarum no-
dentcs, sed lingua laudata est: quoniam non uiique varum; hoc enim est, adoletceutularum: carne edo-
frustra, nec sine magno sacramento Gedeon soloseos mita Deum laudantium; hoc enim esl, lympani-
jussus esl ducere, qui fluminisaquamsicut canes lam- slriarum, eo quod lympana fiant corio siccato et ex-
berent; talesque non amplius quam trecenli in tanla tento.
mullitudine invenli sunl (Judic. vn, 5, 6). In quo nu- 35. [vers. 27.] Ideo ne quisquam carnaliter ista ac-
merocrucis signumest propter Tlitterara, qux in grx- ciperet, et ex his verbis quosdam luxurise cboros in
cis numerorura notis trecenlos signilicat. De lalibus animum induceret, sequitur et dicit, In Ecclesiisbe-
cauibus el in alio psalmo dicitur: Convertenturad ve- nediciteDominum: tanquam diceret, Utquid, cum au-
speram, et famempatientur ul canes (Psal. LVIIJ, 15). ditis adolescentulastympanislrias, lascivadelcclamen-
Nani elquidam canes reprehensi sunta prophela Isaia, ta cogilatis? ln EcclesiisbenediciteDominum.Eccle-
non ideo quod canes essent, sed quod lalrare nesci- six quippe vobishac myslica significationemonslran-
rent, et dormitare amarenl (Isai. LVI,10). Ubi utique (ur : Ecclesix sunt adolescenlulx, nova gratia de-
demonstravil, quia si vigilarenl et pro domino suo coratx; Ecclesix sunt tympanislrix, castigata carne
lalrarenl, laudabiles cancs essent: sicut laudantur spirittialiler sonorx. In Ecclesiisergo benediciteDo-
isli de quibus dicitur, Lingua canumluorum.Quos ta- minum Deum de fontibusIsrael. Inde quippe prius
men Prophela ex inimicis fuluros esse prxdixit, per elegit quos fonles facerct. Nam inde sunt electi Apo-
illam scilicet conversionem de qua superius loque- . sloli; et hi primitus audierunt: Qui biberit ex aqua
batur. Unde et ille psalmus : Converlenlur, inquit, quam ego dabo, non silkt unquam; sed fiel in eo
ad vesperam, et famem patknlur ut canes. Dcinde fons aqua salkntis in vitam aternam (Joan. iv, 13,
veluti quxrentibus unde hoc illis lantum bonum, 14).
nt canes ejus fierent, cujus fucrant inimici ; rc- 36. [vers. 28.] IbiBenjamin adolescentiorin ecslasi.
sponsura est, ab ipso. Sic enim legitur : Lingua Ibi Paulus novissimus Apostolorum, qui dicit, Nam
jcflnam luorumex inimicis ab ipso. Ipsius ulique di- el ego Israelita sumex semineAbraham, de tribn Ben-
lectione, ipsius miserkordia, ipsius gralia. Nam jamin (Philipp. ni, 5). Sed plane in ecslasi; expave-
quando id possent a seipsis? Etenim cum inimici scenlibus ornnibuslam magnum in ejus vocalionemi-
esscmus, reconciliati sumus Deo per mortem Fi- raculum. Ecstasis namque est menlis excessus: quod
lii ejus (Rom, v, 10) : ad hoc et Domini fuit exi- aliquandopavoreconlingit; nonnunquamvero per ali-
tus raorlis. quamrevelalionemalienalione' menlis a sensibuscor-
33. [vers.25.] Visi sunt gressustui, Deus.Gressus poris, ut spirituiquoddemonstrandura est demonstre-
quibusvenisti per mundum, lanquamin illo curru per- lur. Unde intelligi etiam sic potest quod hic positum
agraturus orbem terrarura; quos et nubes in Evan- est, in ecslasi; quia cum ei persecutori diclura esset
gelio sanctoset fidelessuos significat, ubi ait: Amo-
1 Edd.,regismei. vox,mei,nonestin Mss.nec ingrceco
1 Mss.pleriqueomittunt,diu : ct quidamhabent, di- LXX.
centes. 8 sic probaenolx Mss.AtEdd.,et alienationem. \
t
 835 S. AUGUSTINlEPISCOPI m
de ccelo, Saule, Saule, quid me pertequeris, adem- 37. [vers. 29.] Manda, Deus, vtrtutm iuam, Unug
pto lumine oculorum carnalium, respondebat Domino enim Dominusnoster Jesus Chrislus, per quero qm-
qucm spiritu videbat; qui aulem cum jllo erant, vo- nia, et nos in ipso (I Cor. viu, 6), quem legjraus Dei
cein respondentis audiebant, neminem lamen viden- Virlulem et Dei Sapienliam (14, i, 24), Quomodoau-
tes cui loqueretur (Act. ix, 4-7). Polest hic ecstasis tem Deus mandat Christum suum, pisi dum eum
eiiam illa ejus inlelligi, de qua ipse loquens ail, scire commendat? CommendatenimDeus charitatem suam
se hominera raptum usque in lertium ccelum; sive au- innobit, quoniam4um adhuc peccaloresestemut, Chri-
tetn in corpore, sive exlra corpus, nescire; sed ra- ttus pro iiobis mortuus est (Rom. v, 8). Cuoiwodonon
ptum in paradisum audisse ineffabiliaverba, qux non el cum illo omnia nobis donavil (Id. vm, 32)? Manda,
liceret homini loqui (II Cor. xn, 2-4). PrincipesJuda, Deus, virtutemttiam: confirma,Deus, hoc quod opera-
duceseorum; principesZabulon,principesNephlhalim. tus es in nobit. Manda docendo, confirma juvando.
Cum Apostolos significetprincipcs, ubi est et Benja- 38. [vers. 30, 51.] A templotuo in Jerusakm, lihi
min adolescentiorin ecstasi; quihus verbis Paulum si- offerenlreges munera. A lemplo tuo in Jerutalem, quse
gnificari nemo ambigil; vel nomine principum oranes est libera mater nostra (Gal, iv, 26), quia et ipsa est
significentur in Ecclesiis excellentes atque imitaliono tempium sanclum luum : ab illo ergo templo libi offe-
dignissimi: quid sibivolunt hxc nominatribuum Israe- venl regesmunera. Quicumquereges intelligantur; sive
liticarum? Si eniro lanlum Judx menlio fierel, tjuo- reges lerrx, sive reges quos discernit supercceleslis
niam ex hac tribu reges fuerant, ex qua et Dominus snpcr CQlumbamdeargenlaiam; tibi offereulreget mu-
Clirisius secundum carncm (Rom. ix, 5); ideo ex hac nera. Et qux munera gratiosa, quam sacrificia lau-
tribu putarenius figuratos etiam principes Testamenti dis '! Sed huic laudi ohstreptmt, christianum voca-
Novi : cum vero adjungit f prindpes Zabtilon, princi- bulum habentes, el diversa sentientes. Fial ergo quod
pes Nepltthalim;q.mqaw forsilan dicat ex iiis tribu- sequitur : Increpa feras calami. Nam et ferso sunt,
bus Aposlolos fuisse, ex aliis auteni non fuisse. Quod quoniam non inlelligendo nocent; et ferx calaini
licet unde probari hoc posset non videam; tamen, quia sunt, quoniam Scripturarum sensum pro suo errore
nec unde relellatur invenio, ct hoc loco principes Ec- pervertunt. Per calamum quippe tam convenienter
clcsiarum, ducesque eorum qui in Ecclesiis bencdi- Scripturx significanlur, quam sermo per linguam;
cunl Doniinumyideo commendari, non absurde etiam secundum quod dicitur lingua hebrxa, vel grxca, vel
istum sensum probo'; sed plus me delectat quod ex latina, vei alia quxlibet, per efficieniemseilicet id
isiorum nominum interprelalione clarescit. Hebrxa quod efflcitur. Usitalum est autem in latino eloquio
quippesunt nomina : quorum Juda, Confessiointer- ut scriptura stilus voculur, quod stilo fiat; ita crgo
pretari dicitur; Xabulon, Habitaculum fortitudinis; et calamus, quod calamo fiat. Dicit apostolus Peirus
Neplillialim,Dilatatio mea. Qux omnia verissimosno- indoctos et instabiles perverterc Seriptnras ad pro-
bis insipuant principes Ecclesiarum, dignos ducalu, prjum SUUminterilum (II Pelr. m, 16): hsesunl fer»
digiios jmi|alione, dignos hqnoribus. Martyres nam- calarai, do quihus hjc dicitur, Increpa ferat calami.
que in Ecclesiis locum summum tenent, atque apice 39. De his est eliam quod adjungit: Covgregatia
»nctx dignilatis excellunt, Jara vero in martyrio pri- taurormn inter vaccat populorum, ul exctudantur (i qui
ma confessioest, et pro illa quidquid acciderit lole- probati sunt oxgento(a). Tauros vocans, propter su-
randi sequens assuniitur fortitudo; deinde post om- perbiam durx indomitxque cervicis; signilical eniui
nia lolcrata, liuitis angustiis, latitudo consequitur in hxreticos. Vaccasautem populorum,seduclibiles ani-
prxmio. Potest et sic intelligi, ut quoniam tria hxc mas intelligendas pulo, quia facije sequuntur hog
prxcipue coromcndatApostolus, fidem, spem, cba- tauros. Non enim populos universos seducunt, iu qui-
ritatem (II Qor.xtu, 13), confessio sit in fide, forti- bus sunt graves et slabiles; uqde scriptum cst, In
ludo in spe, latitudo in charitate. Fidei quippe res est populo gravi laudabo te (Ptal. xxxiv, 18); sed in eis
ut corde credatur ad justiliam, pre auteni confessio populis qua$ invenerint vaccas. Ex his enim sunt qui
fiat ad salutem (Rom.x, 10). In passionibus aulera tri- penelraut domos, e( captivat 4ucunt mulierculasoneru-
hulationura res tristis e$t, sed spesfortis est; Siepim tas peccatis, qua 4ucuntw variis desideriis; semper
quod nw vxdemussperamus, per patientiamexspecta- discentes,et ad veritatis scientiamnunquam pervenicn-
mus (14' vm, 25). Laiitudtnem vero prxstat chariia- tet (l\ Tim. \\i, 6, 7). Quodautern ait idera apostolus,
tis in corde dillusio : nam consummatacharitas foras Oporletet hasresetesse, ul prabati manifestifiant in vo-
mittit limoxem(I loan. w, 18); qui timor tormenlum bi( (I Cor. x\, 19); hoc eliam hip sequitur, Ut exclu-
habet per animx angustias. Principesergo Juda duces dantux ii qui prabati sunt argento, id est, qui probaii
eorum qui * in Ecclesiis benedicunt Dominum. Prin- sunt eloquiis Domjni. Elaquia quippe Damiui, eloquia
cipes Zabuton, principts,NephMim : principes con- casla, argenlumigne probatumlerra (Psal. xi, 7).Nam
fessionis, fortitudinis, latitudinis; principes fidei,spei, qxcludanmrdictmn est, appareant, emineant; quod
charitatis. ait ille, manifeiti fiant. Unde et in arte argenUria ex-
clusores vocantur, qui de confusionepiassx nQvcrupt
1 PleriqueMss.,prodo,vel promo.
* Er. el Lov.,duceseorum.Quorum1qui in Ecctsiis,elc. 1 sic MSS.
Edd.vero:El quamunera? Gratiosa.Qua sacri
Am.,duces eorvm.Quid ? in e tc.
Ecclesus, Mss., duceseo- ficia? umdis.
: in
rnm qtti Ecclesiis, e tc. (a) Oeeademparte }. 31 vide Enar.in Psal. uv, n. 22.
 857 ENARRATIOIN PSALMUMLXVII. 838
formam vasis exprimere. Multienim sensus Scripiu- ejus; conversionescilicet ad cum, ut peccata di&il-
rarnm sanciarum latent, el paucis intelligentioribus taniur, ne peccatores permanendo puniantur. Quod
noti sunt; nec asserunltir commodiuset acceptabi- eliam in alio psalmo dicitur : Pravemamusfaciemejits
lius , nisi cum respondendi hxreticis cura CQinpellit. in confestione(Psal. xciv, 2). Sicut per manus vin-
Tunc enim etiam qui negligunt sludia duclrinx, so- dictam, ita per fackm revelalionem prxsenliamque
|.ore discusso, ad audicndi cxcilanlur diligentiam, ut signilicat, qux futura est in judicio. Quia ergo per
adversarii refellanlur. Deniquequam multi Scriptura- iEgyptum atquc iEthiopiam totius orbis gentes sigui
rum sanclarum sensus de Cltrislo Deo asserli sunt ficavit, conlinuo subjunxit: Deo regna lerra. Non Sa-
contra Pholinuro! quam multi de homine Chrislo bellio, non Ario, non Donato, non cxtcris tauris
contra Manichxum! quam multi de Trinilale contra cervicatis; sed, Deo regna lerra.
Sabellium! quam mulii de unitate Trinitalis contra -41. Plures autem codices lalini, et maxime grxci,
Arianos, Eunomianos, MacedoniauosI quam multi de ila distinctos versus habent, ut non sit in eis unus
caiholica Ecclesia tolo orbe diffusa, et de malorum versiculus, Deo regna lerra; sed, Deo, in fine sil ver-
commixtione usque in finem sxculi, quod bonis in sus superioris, alque ila dicalur, /Ethiopia praveniei
sacramenlorum ejus societate non obsint, adversus manus ejus Deo , ac deindc scqualur in alio versu ,
Donatistaset Luciferianos aliosque, si qui sunt, qui Regna terra, cantate Deo, psaltite Domino. Qua dis-
simili errore a veritate disscntiunt I quam multi con- tinclione, multorum codicumet auciorilaie digniorum
tra cxteros hxrelicos, quos enumerare vel comrae- consonanlia, sine dubio prxferenda, fides commen-
morarc nimis longum est, et prxsenti operi nonneces- dari -mihi vidctur, qux opera prxcedit : quia sine
sarium ! Quorum tamen sensuum probali asserlores, bonorum operum merilis per fidem justificalur im-
aut prorsus Ialerent, aut non ita eminerent, ut eos pius, sicut dicit Apostolus, Credentiin eum quijusli-
eminere fecerunt superborum contradictiones, quos ficat impium,deputatur fides ejus ad justitiam (Rom.
velut tauros, id est jugo disciplinx pacifico lenique iv, 5); ut doinde ipsa fides per dilectionemincipiat
non subditos, comroeroorat Aposlolus, ubi talem operari. Ea quippc sola bona opera dicenda sunt,
dixit eligcndum ad episcopalum, ut potens sit exhor- qux Qunt per dileclionem Dei. Hxc auiem necesse
tari in doctrinasana, el conlradicenlesredarguere(Til. est antecedat fides, ut inde ista, non ab isiis incipiat
i, 9). Sunt enim miilli non subditi; bi sunl tauri ela- illa; quoniam nullus operatur per dilectionem Dei,
tione cervicis impatienles aralri alque juncturx : va- nisi prius credal in Deum. Hxc est fides, de qua di-
niloqui, el mentium scductores; has menies signifi- cilur : ln Christoenim Jesu nequecircumcisioaliquid
cavit iste psalmus appellatione vaccarum. Ad hanc valet, nequepraputium; ted fidesqua per dilectionem
ergo utililatem , Providentia divina permittit tauros operalur (Gal. v, 6). Hxcest fides, de qua ipsi Eccle-
congregari inter vaccas populorum, ut excludantur, si;e dicitur in Canticis cantjcorum : Venks, et per-
id est, ut emineant qui probatisunt argenlo. Ad hoc transies ab inilio fidei (Cant. iv, 8, sec. LXX). Vcnit
enim hxreses sinunlur esse, ut probatimanifestifiant. enim tanquam currus Dei in millibus lxtantitim,
Quanquamet sic possit inlelligi: Congregatiotauro- prosperum iter habens, el pertransiit de hoc mundo
rum inter vaccaspopulorum, ut ab eis vaccis exclu- ad Patrem (Joan. xm, 1) : ut fiat in ea quod sponsus
dantur qui probatisunl argento.Hanc enim habent in= ipse dicit, qui transiit de hoc mundo ad Patrero,
lcntionem haerelicidoctores, ut ab auribus animarum, Volout ubi ego sum, et isti sinl mecum(Id. xvn, 24);
quas seducere moliuntur, excludant eos, id est, se- sed ab initio fidei. Quia ergo ut bona opera sequan-
parent eos qui probati sunt argento, id est, qui idonei tur, prxcedit ftdes.nec ulla sunt bona opera , nisi
sunt docere eloquia Domini.Sed sive ille hujus verbi, qux sequuntur prxccdenlero fidem : nihil aliud vide-
sive isle sit sensus; sequitur : Ditperge gentet qua tur dictum, AHthiopiapravenkt tnanut ejut Deo, nisi,
bella volunt. Non enim correctioni, sed conlentioni iEihiopia credet Deo. Sic enim praveniel manut ejus,
student. Hoc ergo prophetat, ut ipsi potius disper- id est opera ejus. Ctijus, nisi ipsius jElhiopix? Quia
gantur qui corrigi nolunt, qui gregem Christi disper- hoc in grxco non est arobiguum: ejvs quippe ibi fe-
gere affectant.Gentes autem appellavit, non propter minino genere apertissime positum est. Ac per hoc
generaliones familiarum, sed propler genera secla- niliil aliud diclum esl, quam Sthiopia praveniet ma-
rum, ubi series successionisconfirmat errorcm. nus suas Deo, id est, credendo in Deum praiveni-i
40. [vert. 52-34.] Venient legqti ex ASgyplq; npera sua. Existimoenim, inquit Apostolus,juslificari
Mlhiopia praveniet manut ejut. jEgypti, vel Mlli\a- hominemper fidemsine operibusLegis. An Judcornm
pix nomine, omnium gentiura fidem significavii,a Deus tanlum? nonneel Genliuml(Rom. in, 28et 29) ?
parte totum; legatos appellans reconcUiationisprx- Sic ergo ./Ethiopia,quaevidetur extrema.Gentium,ju-
dicatores. Pro Chritto, inquit, legaiionefungimur, stificatur per fidemsine operibus Legis. Non enim, ut
tanquam Deo exhortanle per nos : obseeramuspro justificetur, dc Legis operibus gloriatur; nec |irxpo-
Chrittoruonciliari Deo (II Cor. v, 20), Non ergo de nit fidei merila sua, sed fide prsevenit opera sua.
solis Israelitis, unde Apostoli electi sunt, sed eliam Plures sane codices ' non habent, manus, sed, ma-
de exteris gentibus fuluros prxdicatores christianse num; quod tantumdem valet, quoniampro operibus
pacis, hoc modo mystice prophetatum est. Quodvero 1 Edd.,codicesgraci nonhabent.
ait, Praveniet manusejus,hoc ait, prxveniet vindiclam ribus Mss. Abest,graci, a melio-
 "'"
«,0 S. AUGUSTINIEPISCQPl 840
sic trans- 28), qui etiam angelos judicabunt (I Cor. vi, 3). Hse
positum esl. Mallemautem Iatini interpretes
tulissenl : Mlhiopia praveniet manus suas, vel ma- sunt nubes.
num suam Deo '; quoniam planius hoc essct, quam 44. [vers. 36.] Deniquc ne aliud nubes inlellige-
lieri renlur, secutus adjunxit: MirabilisDeus in sanctis
quod nunc dictum est, ejus : et salva veritale
non suis, Deus Israel. Tunc enim el nomen ipsum veris-
posset, quia in grxca lingua id pronomen «uTrjs,
solum ejus, sed eliam suam vel suas potest intelligi : sime ac plenissime implebiturIsrael, quod est Videns
suam crgo, si manum; suas autem , si manus. Nam Deum; quoniam videbimuseum sicuti esl (I Joan. m,
codices Ipse dabit virtutemet fortiludinemplebi sumbenedi-
quod est in grxco , xB'f« «uTiis, quod plures intel- 2). clus Deus: nunc fragili et infirmx 1. Babemusenim
habcnt, el nianum ejus, et manumsuam, polest
thesaurumistum in vasisfictilibus(II Cor. iv, 8). Tunc
ligi : quod vero rarum cst in codicibus grxcis, x«v«s
Ku-rijs,el manus ejus, et manussuas latine potest dici. vero, etiam corporum gloriosissima commutatione,
42. Hinc.jam, velut decursis per prophetiam rcbus ipse dabit virtutemet forliludinemplebi suw. Seminalur
omnibus, quas implclas esse jam cernimus, horlatur enim hoc corpus in infirmilale; surgel in virlule
ad laudcm Christi, ac deinde prxnuntiat futurum (I 6'or. xv, 43). Ipse ergo dabit virtutemquam in sna
Do- carne prxmisit, de qua dicit Apostolus : Virtulemre-
ejns advenlum. Regna terrw, canlale Deo, psallite
mino; psallite Deo qui ascendiisuper cmlum cmlorum surreciionisejus (Pltilipp. m, 10). Forliiudinemautem,
ad orienlem: vel sicut nonmilli codices hahent, Qui qua inimicadeslrueturinors (1 6'or. xv, 26). Quoniam
ascendit super ctetum cmli ad orienlem. In his verbis itaque prolixum, etad intelligendum difficilemPsal-
ille non inlelligit Chrislum, qui ejtis resurrectioncm mum tandem aliquando, ipso adjuvante, finivimus.
ascensioncmqiie non credit. Ad orientemvero quod BenedictusDeus. Amen.
addidit, nonne etiam ipsum locnm, quoniam in parti-
btts orientis est ubi resurrexit et uude ascendit, ex- IN PSALMUM LXVIII
sedet ad dexteram
pressit? Ergo super ccelum cceli ENARRATIO.
1'alris. Hoc est quod dicit Apostolus : lpse est qui
ascendil super otnnes cmlos (Ephes. iv, 10). Quid SERMO I.
enim ecelorum restat post ccelum cceli? Quos et coe- De prima partc Psalmi.
los ccelorrim possumus dicere, sicut vocavit firma-
mentuin coelum; quod lamen ccelum, etiam ccelos le- 1. Eo lempore in hoc sxciilo exorti sumus ct ag-
cmlos
giriius, ubi scriplum est: Et aqum quw super gregali populo Dei, quo jam olus illud ex grano sina-
sunt, laudenl nomen Domini (Psal. CXLVIII, 4). Et quo- pis letendil brachia sua; quo jam fermentum illud,
niam inde vcnturus est ad jttdicandos vivos et mor- quod primo contemptibile fuit, fermenlavit tres mcn-
tuos, atlende quod sequitur : Ecce dabil vocemsuam, suras (Matlh. xm, 31-53), id est, totttm orbcm ter-
vocem virtulis. Ille qui sicut agnus coram londenlese rarum reparatum ex tribus filiis Noe (Gen. ix, 19) :
suam :
fuil sine voce (Isai. LIII, 7), eccedabit vocem quoniam ab oriente et occidente et aquilone et auslro
nec vocem infirmitalis, tanquam judicandus; sed t<o-
vcniunt, qui recumbent cum Patriarchis, cxpulsis
cem virlutis, tanquam judicaturus. Non enim Deus foras eis qtti de illorum carne sunt naii, et eorum
occullus, sicut prius, et in hominum jtidicio non ape- fitlem non snnt imitati (Malth. vm, H). Ad hanc
riens os suum ; sed Deus manifestusveniet; Deus no- ergo Chrisli Ecclesix gloriam oculos aperuimus ; et
ster, et non silebit (Psal. XLIX,5). Quid despcratis, illara sterilem, cui gaudium indiclum alque prxdi-
infideles? quid irridetis? Quid dicit servus malus : clum est, quod plures filios habitura esset, quam illa
Tardat Dominusmeus venire (Luc. xn, 4f>)? Ecce da- qtix liabebat virum (Isai. LIV,1, et Gal. iv, 27), jam
bit vocemsuam, vocemvirtutis. talem invenimus qux oblita esset opprobriorum et
43. [vers. 35.] Dale gloriam Deo: super Israel ma-
ignominix viduitatis sux : elideo possumus forte mi-
Israel
gnificentiaejtis. De quo dicit Apostolus : Super rari cuin voces humilitatis Christi, vel noslrx, lege-
Dei (Gal. vi, 16). Non enim omnes qui ex Israel, hi rimus in aliqua prophelia. Et fieri potest ut minus ex
sunt Israelitm (Rom. ix, 6); quoniam est et Israel se- eis afliciamur,quia non eo tcmpore venimus, quando
cundum carnem. Unde ait : Videte lsrael secundum ista cum sapore legebantur, abundantc pressura. Sed
carnem (I Cor. x, 18). Non autem qui filii carnis, hi rtirsus si tribulationum abundanliam cogitemus, et
in semine
filii Dei; sed filii promissionis depulantur in qua ambulemus via cognoscamus( si tamen in illa
sine ulla malo-
(Rom. ix, 8). Tunc ergo quando erit atnbulamus), quam sitangusta (Matlh. VII, 14), et
rum commixtionc populus ejus, tanquam massa ven-
Israel in pcr pressuras atquc tribulaliones perducat ad re-
tilabro emundata (Matth. m, 12), lanquam quiem sempiternam ; quamqueipsa qux in rebus hu-
eminentissima
quo dolus non est (Joan. i, 47), tunc manis vocaljir felicitas, plus sit timenda quam mi-
eril super Israel magnificentiaejus et virlus ejus in nu-
seria ; quandoquidem miseria plerumque aflert ex
bibus. Non enim solus veniet ad judicium, sed cutn
tribulalione fruclum bonum, felicitas autem corrum-
senioribvs populi sui (Isai. m, 14); quibus promisit pit anintam perversa securitate, ct dat locum diabolo
quod sedebunt super sedes judicaturi (Matth. xix, tenlatori : ctim ergo cogitaverimus prudenter et re-

1 sic Mss.AtEdd.,ifuammanusejus Deo. 1 SicMSS.

AtEdd.,nttncfragileset infirmt.
g« ENARRATIO IN
cte, sicul saliia victima', tentationem esse vitatn hu-
manam super lerram (Jo6 vn, 1), neminemque
omnino esse securum, nec debere esse securuin, do-
nec ad illam patriam venialur, unde nemo exit ami-
cus, quo nerao admittitur inimictis, etiam nunc in
ipsa Ecclesix gloria agnoscimus voces tribulationis
nostrse; et tanquam raembra Christi, compage chari-
tatis subdita capili nostro, et nos invicem relinentia,
dicemus de Psalmis, quod hic dixisse invenerimus
marlyres qui fuerunt ante nos, quia tribulalio com-
munis est oranibus, ab initio usque in finem. Tamen
istum psalmum quem tractandum suscepimus, et de
quo loqui Charilati Veslrsein nomine Domini propo-
suimus, in grano sinapis agnoscamus : paululum ab
nltiUidine oleris et diffusione ramorum, et ab illa
gloria, ubi aves cceli requiescunt, avocemus cogita-
tionem; et hsec magnitudo qux nos delectat in olere,
quam de parvo surrexerit audiamus. Christus enim
hic loquilur (sed jam scientibus dicimus); Christus
non solum caput, sed et corpus. Ex ipsis verbis agno-
scimus. Nam quia Cliristus hic loquitur, dubitare
omnino non permillimur. Hic sunt enim expressa
verba qux in ejus passione completa sunt: Dederunt
in escammeam fel, et in siti mea potaverunt me aceto:
qtiando ista et ad litteram impleta sunt, et prorsus
quomodo prxdicta, sic reddila. Cumque ipse Christus
dixisset, Sitio, pendens in cruce, et ad hoc verbum
ei aceium in spongia datura esset, quo acceplo dixit,
Consummatumesl, et sic inclinato capitc tradidit spi-
ritum (Joan. xix, 28-30), oslendens ista omnia qux
prxdicta sunt in illo fuisse tunc consummata; non
licel hic aliud intelligere. Apostoli etiam loquentes de
Chrislo, testiinonia ex isto psalmo dederunt. Quis
auicm deviet a sentenliis eorum? aut quis agnus non
sequatur arieles ? Ergo Christus hic loquitur : ma-
gisque nobis demonstrandum est ubi ejus membra
loquantur, ut ostendamus quia totus bic loquitur,
quam dubitandum quod Christus loquatur.
2. [vers. 1.] Tilulus Psalmi est: In finem, pro his
qui commutabunlur,ipsi David. Nunc commutalionem
in melius audi: commutatio enim, vel in deterius esl,
vel in melius. Adatnet Eva in delerius; qui ex Adam
ct Eva Cbristo adhxserunt, in melius commutati
sunt. Sicut enim per unum hominemmors, ita et per
unum hominem resurreclio mortuorum : el sicul in
Adam omnesmoriunlur, sic et in Chrislo omnesvivifi-
cabunlurl} Cor. xv, 2Iet22.) Ab eo quod formavit
Deus, mutalus est Adam; sed in pejus iniquitatis
sux : ab eo quod operata est iniquilas, mutantur fi-
deles; sed in melius per gratiam Dei. Ut mutaremur
in pejus, noslra iniquitas fuit: ut mutareraur in me-
lius, non nostra juslitia, sed gratia Dei prxstat. Quod
ergo in pejus mutali sumus, nobis imputemus: quod
in melius commulamur, Deum laudemus. Pro his
ergo iste psalmus, qui commulabuntur.Unde autem.
isla commutatio facta est, nisi ex passione Chrisii?
Pascha ipsum latine Transilus interpretatur. Non est
1 sic RegiusMs.At Edd.,sicutpsallit hmcvklima:
qui-
bus pleriqueMSS. perperamsuffragantur.
SANCT.AliGUST. IV.
PSALMUMLXVIII. 842
enim Pascha grxcum nomen, sed Iiebrxum. Resonat
quidem in grxca lingua passionem, quia itewjjeT», pati
dicitur; sed consultum hebrxum eloquium, alitid in-
dicat. Pascba transitum commendat. Quod admonuit
etiam Joannes evangelista, qui iraroinentc passione,
cum veniret Dominus ad coenam qua commendavit
sacramentum corporis et sanguinis sui, ita loquitur :
Cum autem venisset hora, qua transiret Jesus de hoc
mundoadPatrem (Joan. xm, 1). Expressit ergo trans-
itum Paschx. Sed nisi ipse transiret hinc ad Palrem,
qui propter nos venit, nos transire hinc quomodo
possemus, qui non propter aliquid levandum descen-
dimus, sed cecidimus? Ipse autem non cecidit; sed
descendit, ut eum qui ceciderat sublevaret. Transitus
crgo, et illius, et noster, hinc ad Patrem; de hoc
mundo ad regnum coclorum,de vita morlali ad vitam
seternam, de vita lerrena ad vilam ccelestem, de vita
corruptibili ad incorruptibilem, de tribulalionura
conversatione ad perpetuam securitatem. Ideo, Pro
his qui commutabuntur, Psalmi titulus est. Causara
igitur commutationis noslrx, id est ipsam Domini
passionem, nostramque in tribulationibus vocem in
textu Psalmi advertamus, cognoscamus, congemisca-
mus: et audiendo, cognoscendo, congemiscendo, mu-
temur, ut impleatur in nobis titulus Psalmi, Pro his
qui commutabuntur.
5. [vers. 2.] Salvum me fac, Deus, quoniam inlro-
ierunt aqua usque ad animam meam. Granum illud est
contemplum modo, quod videtur humiles dare voces.
In horto obruilur, miraluro mundo oleris magnilu-
dinem 1, cujus oleris 6emen contemptum est a Ju-
dxis. Revera enim considerate semen sinapis minu-
tum , fuscum, aspernabile prorsus; ut ibi impleatur
quod dictum est: Vidimus eum, et non habebatspe-
ciem neque decorem(Isai. LIH, 2). Aquas autem in-
trasse usque ad animara suam dicit; quia potuerunt
illx turbx , quas aquarum nomine significavit, huc
usque prxvalere, ut occiderent Chrislum. Prsevalue-
runt ad contemnendum, ad lenendum, ad ligandum,
ad insultandum, ad colaphizandum, ad corispuendum.
Adhuc quousque? Usque ad inortem. Ergo intro-
ierunt aqum usque ad animammeam. Hanc quippe vi-
tam dixit animam suam, quousque illi accedere sx-
viendopotuerunt. Sed numquid hoc possent, nisi ab
ipso permitterentur? Unde ergo tanquam aliquid in-
vilus patiatur sic clamat, nisi quia caput membra
sua prxfigurat? Passus est quippe ille, quia voluit;
martyres vero, eliamsi noluerunt. Petro namque ita
prxdixit passionem suam : Cum senueris, inquit,'
alius te pracinget, et feret quo lu non vis (Joan. xxi,'
18). Quanquam enim Christo inhserere cupiamus ,
mori tamen nolumus; et ideo libenter, vel potius pa-
tienter patimur, quia alius transitus non datur, per
quem Christo cohxreamus. Nam si possemus aliter
1 Er. et duo Mss., contemptummundo. paulo post
pro
obruitur, quod Mss.verbum est, Edd. praeferunt,ortlur
DeniqueRegiuscodex hunc Iocumsic exhibet : Granum
illud est contemptum.Modoquodvidelurhumilesdare voces
tn horto obruitur. Miraturnuncmundusoleris magnitudi-
nem, etc.
(Vingt-sept. I
843 ,. S. AUGUSTINIEPtSCOPl
pervenire ad Chrislum , id est ad vitam xternam, et ipsam * crucifixionem habebal ? Nisi cnim clavis
quis vellet mori ? Naturam quippe nostram, id est fixus esset, crucifixus non esset. Unde ergo iton esi
consorlium quoddam animx et corporis, et quamdam substantia?An Hmus Hlenon est subsiamia? Intclli-
in his duobus familiaritatem conglutinalionis atque gemus ergo, si potuerimus , quid sit, et non est snb-
compaginis exponens quodam loco Apostolus, ait stantia, siprius intellexcrimusquid sit substaniia.Stib-
habere n«s domum non manufactam,acternamin cce- stantia quippe dicitur et divitiarum : sccundum qtiam
lis; id est imraorialitatem prxparatam nobis, qua in- dicimus, Habet substanliam , et, Perdidit stihstan-
duendi sumus in fine, cum rcsurrexeriraus a morluis; tiam. Sed numquid hoc putabimus hic dicluin esse,
ct ait : In quo nolumus spoliari, sed supervestiri, ut et non esl substantia, id cst, non sunt divilix,
absorbeaiurmortale a vita (II 6'or.v, 1,4), Si fieri pos- quasi modo aliquid de diviliis agerelur, atit aliqua
set, sic vellemus, ait, fieri immortales, ul >amveni- qusestio de diviliis haberetur? An fortcquia ille ipse
ret ipsa iramortalitas , ct modo sicut sumus mutaret limus pauperlas eral, et divitise non erunt, uisi
nos, ut mortale hoc noslrum a vita absorberetur, non quando xlernitatis parlicipes efTeclifuerimus?Tunc
per mortem corpus ponerelur', ut in fineiterum re- sunt enim verse divilix, quando nobis niliil deerit.
ciperetur. Quamvisergo a roalis ad bona transeamus; Potest eliam secundum hujus verbi inlellcctum ac-
tamen ipse transitus aliquanlum aroarus est, el ha- cipi sensusiste, ut dicerclur, Infixus sum in limo
bet fel, quod dederunt Dominoin passione Judxi, profundi, et non est tubslamia , id est, ad pauperta-
babet acrc quiddam lolerandum, quo oslenduntur qui tem perveni. Nam hic dicit : Pattper et dokns ego
eum acelo potaverunl (Matth. xxvn, 34). Prscfigu- sum; dicit et Aposlottts : Ojioninmpropter vos patt-
rans ergo, et transformans in se nos ipsos, hoc ait: per factus esl, cum divestssel, ul illius paupertaievos
Salvum me fac, Deus, quoniamintrokrunt aqxtmusque ditaremini (II Cor. vm, 9). Ergo paupertatcm suam
ad animam meam. Potucrunt qui perseculi sunt etiam volens Dominushobis commendare, forlasse dixerit,
occidere; sed amplius quid facianl non habebunt. non esl tubttantia. Ad snmmam eniin paupertalem
Prxmisil enim exiiortalioncm ipse Dominus dicens : pervenit, quando formam servi induit. Divitix ejus
Nolile timere eos qui corpus occidunt, et amplius non qux sunt? Qui cum in forma Dei esset, non rapinam
hubenlquid faciant; sed eum timete qtti habet polesla- arbiiralut est este aquatis Deo. Ilx magnx incompa-
teut, et corpus et animam occiderein gehennaignis (Id. rabilesque divitix. Unde ergo ista pauperlas ? Quia
x, 28). Majorc limore minora coiilemnirous, et roa- semelipsumexinanivil formam servi accipiens, in si-
joro scternitalis cupidilale omnia temporalia faslidi- mititudinem hominum factus, el habitu inventus til
ruus. Nam hic ct delicix tcmporales dulces sunl, et homo; humiiiaviise, factusobediensusquead tnortem:
trihulationes temporales amarx sunt: scd quis non ut diccrcl, Introierunt aquwusque ad animammeam.
hihat Iribulalionis temporalis poculum, meluens Adde super mortem : quid amplius additurus es? Iguo-
dulcedi- miniam morlis. ldeo sequitur : Morlemautemcrucis*
igncm geheunarum; et quis non conlemnat
ncm sxculi, inhians dulccdini vitx xternx ? Hinc (Phitipp. II, 6-8). Magna paupertas! Sed hinc erunt
ergo ut liberemur clamcmus, ne forte in pressuris magnx divitix; quia sicut impleta est pauperlas
consentiamus iniquitali, ct vere irreparabiliter sor- ejus, ita implebuntur et divitix nostrx de paupertatc
bcarour : Salvum me fac , Deus, quoniam introkrunt ipsius. Quantas divilias habet, ut de sua paupeHale
aqumusquead animatnmeam. , nos divites facerel! Qnales nos facturtis est de divi-
4. [vers.3.] Infixus sum in limoprofundi, et non est liis suis, quos divites fecil de patiperlalc sua!
si.bsiuntia.Quid dicit limum? an ipsos qui perseculi ' 5. Infixus sum in limoprofundi, et non est subslan-
simt ? Delimo enim factus est homo (Gen.n, 7). Sed lia. Inlelligilur alio modo substantia, illud quodsti-
isti, cadendo a justilia, limus profundi facti sunt; mus quidquid sumus. Sed hoc ad inlelligendum ali-
trahere cu- quanlo est difficilius, quanquam res usitatx sint: scd
quibus persequentibus ct ad iniquitatem
suo au- quia inusitalum verbum est, indiget commendaiionis
pientibus quisquis non consenserit, de limo
rum facit. Mcrehitur enim limus ipsius converti in ct exposilionis aliquamulx; cui tamen si intcnti fu-
habitudiuem coelestem, et socius fieri eorum de qui- erilis, fortassis iu ea non laborabimus.Dicilur homo,
btts dicit tilulus Psalmi 2: Pro his qui commutabunlur. dicitur pecus, dicilur lerra , dicitur coeluni, dicitur
Isti autem cum limus profundi essent, hxsi in illis; sol, luna, Iapis, mare, aer : omnia ista subsiaiitix
id cst tenuerunt mc, prxvaluerunt mibi, occi- sunt, eo ipso quo suni. Naturx ipsx, substantix di-
derunt me. Infixus ergo sum in limo profundi, et non cuntur. Deusest quacdamsubsianlia; nam quod nulla
est substanlia.Quid esl hoc, non est substantia? Num- subslanliaest, nibilomninocst. Substaniiaergoaliquid
An , ego in- esse est. Unde ctiam in Fide calholica,contra venena
quidnam ipse liumus non est substanlia?
hxrendo faclus sum non esse subslanlia? Quid est ?~ quorumdamhxreticorum sic xdificamur8, ut dicamus
ergo, lnfixus sum? Numquidnamsic hxsit Christus? pairem.ciFilium.etSpiritumsancturauniusessesub-
Aut vero hxsit, ac non , sicut diclum est in libro slanlix. Quidest, unius subslantia?Verbigratia: si au-
Job, Terra tradita est in manus impii (Job IX, 24). rUinest Pater, aurum el.Filius, auhimel Spiritus san-
An secundum corpus infixus est, quia leneri potuit, 1 Aliquot,Kss.,ex ipso.
J sic prsc-stantiores * Lov.,cructs.Atcaeterilibri, mortis.
Mss.AtF.dd.,punirelur. » sicMss.AIEdd.,.(Erfi/i«mms.
» Mss.,socitisfierititttlorsttlmi.
 84S ENAURATtOIN PSALMUMLXVIII. m
ctus. QuidquidestPater quod Deus est, boc Filius, hoc laudem! pariunt, el impleturcor cohsideratione crea>-
Spiritus sanclus. Cum autem Pater est, non illud est l
turx ad eruciandum hymnum Creatori. Laudant orri-
quod est. Pater enim non ad se, sed ad Filiura dici- nia i Deum, sed qux fccit Deusr Numquidinillo hymno
i
tur : ad se autem Deus dicilur. Itaque eo quod Deus adverlislis quod avarilia laudet Deum?Laudat ibi Deum
cst, hoc ipso substantia est. Et quia ejusdem substan- < etserpens; avaritia non Iatidat.Omnia quippe repentia
i
lix Filius, procul dubio et Filius Deus. At vero quod nominata ibi sunt-jn laude Dei: nominata sunt omnia
Paler est;quia non substanlix nomen est, sed re- irepenlia; sed non-sunt ibi nominala aiiqua vilia.Viti.i
fertur ad Filium, non sic dicimusFilium Palrem esse, enim < ex nobis el ex nostra voluntate habemus; ct vitia
qtiomodo dicimus Filium Deum esse. Quserisquid sit non i sunt substanlia. In his inflxus est Dominus,
Pater : respondetur, Deus. Quxris quid sit Filitis : 'quando perseculionem passus est; in vilio Judseo-
respondetur, Deus. Quxris quid sit Pater et Filius: re- > rum, non in subslantia hominum qux per ilhim facta>
spondetur, Deus. De solo Patre interrogatus, Deum est. ' Infixussum, inquit, in limo profundi, elnon esl
responde : de solo Filio interrogatus, Deum respon- subslanlia^Infixus sum, et non inveni quod feci.
de : de utroque interrogatus, non deos, sed Deum 6. Veniin alliludinem maris, et tempestiasdomersit'
responde. Non sicut in hominibus. Quxris quid sit me. Gratias ipsitis misericordise qui venit iti allitudf"
pater Abraham : respondctur, Homo; substamia ejus nem maris, et gluliri a marino celo dignatus est: Sett
respondetur. Quxris quid sit filius ejus Isaac : re- evomilusest terlio die (Matth. xu, 40). Venlt in alil-»
spondetur, Homo ; ejusdem substantix Abraham et tudinem maris, in qua altitudine nos depressi eramusi1
Isaac. Qttxris quid sit Abraham et Isaac; non respon- in qtia alliludine nos naulragium passi eramus: Venif
detur, Homo; sed Homines. Non sic in divinis. Tanla iHticipse, et lempestas demersit illum ; quia fluctttsf
cnim ibi est substanlix socielas, ut xqualitatem ad- ibi passus est, ipsos homines; tempeslates, voees di-
miltat, pluralilatem non admittat. Si ergo tibi di- cciititim, Crucifige,crucifige. Dicente Pilato, Non in-
clum fuerit, Cum dicis milii Filium ho.c essc quod veniocausmnullmn in Iwc homhtequare occidendussitT
Pater est, profccto et Filius Paler est; responde : invalescebant voces dicenlium, Crticifige, cracifige
Secundumsubstanliam ttbi dixi hoc essc Filium quod (Joan. xix, 6). Augebatur lempestas, donec demer-
Patcr est, non secundum id quod ad aliud l dicilur. gerelur qtii venerat in altilndincm maris. Et passus
Ad se enim Deus dicitur, ad Patrem Filius dicitur. cst Dominus inlcr manus Judocorum, qttod non est
Rursusque Pater ad se Deus dicitur, ad Filitim Paler passus cum snper aquas ambularet (Matth. xiv, 23);
dicitur. Quod dicilur ad Filium Paler, non esl Filitis: quod non solttin ipse passus non erat, sed nec Petrunt
quod dicitur Filius ad Patrem , non cst Pater : quod pali permiseralt. Veni in ahitudinem maris, el umpe-
dicilur ad se Pater, et Filius ad se, hoc est Patcr et slas demersitme.
Filius, id est Deus. Quid est ergo, non est sttbstan- 7. [vers. 4.] Laboravi elamans; raucw facta sWnt
tia? Secundum hunc intclleclum subslanlix , quo- fauces mew. Hoc ubi? hoc quando? InlerrogemuS
modo poterimus intelligere istam Psalmi sentenliam : Evangelium. Passionem quippe Domiiii nostri in hoc
Infixus sum in limo profundi, et non est substantia? psalmo cognoscimus. Et quidem passum eum novi-
Deus fecit liominem ; substantiam fecit : atque uiU mus ; intrasse aqtias usquc ad aniinam ejus, quia po-
nam manerel in eo quod Deusfecit! Si maneret honio puli prscvaluerunt usqtie ad mortem ejus, legimus,
in co quod Deus fecit, nona in ilto infixus essct quem credimus; lempeslaic illum demersum esse, quia
Deus genuil. Porro aulem quia pcr iniquitatem homo prxvaluit scditio ad cuni occidendum, agnoscimus:
lapsus est a substantia in qua factus est (iniqtiitas verum et laborasse eum clamando, et raucas factas
quippe ipsa non est subslantia; non enim iniquitas esse fauces illius, non solum non legimus, sed etiam
cst natura quam formavit Deus, sed iniquitas est per- conlra legimus, quia non rcspondebat eis verbuin, ut
versitas quam fecit homo) : venit Filius Dei ad limum, implereiur qtiod in alio jisalmo dictum est, Faclus
profundi, et infixusest; et non erat subslaniia in sum quasi homonon audiens, et non Itabens in ore stio
qua infixus esl; qui.i in iniquitate iilorum infixus est. redargutiones (Psal. xxxvn, 15); et quod in Isaia
Infixus suminlimoprofundi,el noneslsubslantia.Omnia prophetatum est, Sicul ovis ad immolandum ductus
per ipsum facta sunt, et sine ipso factumesl nihil (Joan. esl, et sicut agnus corum toruieniese, sic non aperuit os
i, 3). Naturx oranes per ipsum factaesunt: iniquitasper suum (Isai. LIII, 7). Si faclus est sicut homo non au-
ipsum factanon est, qniainiquitas facta non est3.Sub- diens, et non habcns in ore suo redargutiones,
stanlix illx per eum factx sunt qux laudant eum. quomodo Iaboravit clamans, et raucx factx sunt
Universa creatura laudans Deum , a tribus pueris in faucesejus? An ideojam tunc tacebat, quia raucus
camino comraemoralur; et a terrenis ad coelesiia, vel erat, qui sine catisa tanlum clamaverat? Et illam
acoelestibusadterrenahymnus laudantium Deumper- quidem ejus vocem de psalnioquodam in crucc novi-
venit (Oan. m , 24-90). Non quo cuncla isla ha- mus : Deus, Deus meus, ulquid me deretiquisli(Psat.
beant sensum laudandi; sed quia cuncla bene cogitala xxi, 2) ? Scd qtianta illa vox fuit, aut qualn diuturna,
1 UuusBeccensisMs., ad alium. ut in ea raucx faclx essent fancesejus ? Diu
1 ApudLov. omittitur clamavit,
par-ticula,non,quaeexslat in cx- Va vobis scribm, ct Pltariswi (Matth. xxnr, 13, 14):
tens lihrls. diu
8 SonnuUiMss.oruittunthsee clamavit, Vw mundo ab scandalis (Id. xvili,
verba, quia iniquitts
nm est; et eorumlocoquidamhabent, quia imquitastvm facta Et revera quomodo raucus 7).
est sttbstantta. clamabat, et ideonon in-
telligebatur, quando dicebant Judxi : Quid est quod
847 S. AUGUSTINIEPISCOPf 819
dicit ? Durus csf hic sermo; quis polesl illwn audire ? cuiquam noceas, 3l sic odio babearis : hoc est enim
Non scimus quid dicat (Joan. vi, 61, el xvi, 18). gratis, sine causa. Parum sit libi sinc causa odio ba-
Ule omnia verba dicebat; sed illis raucx fuerunt fau- beri, insuper et prxsla, ut retribuanl tibi mala pro
ces ejus, qui voces ejus non intelligebant. Laboravi bonis. Confortalisunl inimicimei, qui persequunlurmt
clamans; rauca facta sunt faucesmea. injuste. Quoddixit, Multiplicalisuntsuper capillos ca-
8. Defecerunloculi meiab sperandoin Deum meum. pitis mei; hoc poslea, Confortatisunt inimicitnei: et
Absit ut lioc de persona capitis accipiatur: absit ut quod primo, qui oderunt me gralis; hoc postea, qm
defecerint oculi ejus ab sperando in Deum ej'us, in persequunturme injusle. Quod ergo gratis, liocest in-
quo magis Deuserat mimdumreconcilianssibi (II Cor. jttsle. Ipsa est vox marlyrum, nonin poena,sedincausa.
v, 19), et qui Verbum caro factum cst, et habitavil in Non persecutionem pati, non teneri, non flagellari,
nobis (Joan. i, 14), ut non solum Deus in illo esset, non includi, non proscribi, non occidi lans est; sed
sed eliam ipse Deus esset. Non ergo ita; non ipsius habendo causam bonam, isla pali, hxc laus est.
capitis nostri oculi defecerunt ab sperando in Deum Laus cnim est in causx bonitate, non in poenx acer-
ejus; sed defecerunt oculi ejus in corpore ejus, id est bilate. Nam quanlacumque fuerint supplicia marly-
in mcmbris ejus. Hsccvox membrorum est, hxc vox rum, numquid xquantur snppliciis omnium Iatronum,
corporis est, non capitis. Quoraodo ergo eam in ejus omnium sacrilegorum, omnium sceleralorum ? Quid
corpore membrisque invenimus ? Quid aliud dicam? enim, et hos odit mundus? Odit plane. Excedunt
quid aliud coromemorem? Quandopassus est, quando enim mundi medielalem amplitudinc malilix, et ab
mortuus esl, omnes discipuli desperaverunt quod ipsa rnundanorum quodammodo hominum societate
ipse esset Christus. A lalrone Aposloli vicli sunt, qui alieni sunt, infestantes pacem etiam terrenam; et
lunc credidit, quando illi defecerunt (Luc. xxin, 42). patiunlur multa mala, sed non gratis. Deniquevide
"Videmembra ejus desperanlia ; attende duos illos vocem illius latronis cum Dominoin cruce pendenlis,
quos post resurrectionem invenit in via colloquentes cum insultarct cx alia parte unus duorum latronum
secum, o/ioriim unus erat Cleophas, quando detine- Dominocrucifixo, el diceret, Si Filius Dei es, ttbera
bantur oculi eorum ne eum agnoscerent. Quomodo te : compcscuit illum altcr, et dixit, Tu non times
enim oculis agnoscerent, a quo roente litubaranl? Deum, vel qttia in eadeindamnalioneposiluses? Et nos
Factum erat aliquid in oculis eortim similc mcntis quidemrecte pro faclis nostris (Luc. xxut, 39-41). Eccc
ipsorum. Loquebanlur enitn inler se, et cum ab eo non gratis : scd confessionc effudit ex se saniem ',
compollarentur unde loquerentur, responderunt: Tu et factus cst aplus cibo Domini. Exclusit iniquilalem
solus peregrinarisin Jerusalem? Nescis qua faclasunt, suam, accusavit cam, et caruit ca. Eccc ibi duo la-
quomodo Jcsus Nazarenus, polens in faclis et diclis, trones, ibi et Dominus; et illi crucifixi, etillecruci-
occisusest a senioribusel principibussacerdolum? Et fixus : cl illos odio hahuil mttndus, sed non gratis ;
nos sperabamusquodipse erat redemplurusIsrael (Id. et illum odio habuit, scd gralis. Qita non rapui, tunc
xxiv, 13-21). Speraverant, et non sperabant. Defecc- exsolvebam.Hoeest gratis. Nonrapui, el exsolvebam;
runt oculi eorum ab sperando in Deum ipsorum. non peccavi, el pcenas dabam. Solus enim ipse talis,
Ipsos ergo in se transfiguravit dicendo : Defecerunt ipse vere nihil raptiit. Non solum nihil rapuit, sed
oculi meiab sperandoin Deum meum. Hanc spem red- etiam quod non de rapina habebat, hoc se evactiavit,
didit, quando cicatrices palpandas oblulil; quas cum ut ad nos veniret. Non cnim rapinam arbitralus est
tetigisset Thomas, rcdiit ad spem quam perdiderat, esse mqualis Deo; ct tamen semetipsumexinanivit,
ct exclamavit : Dominusmetts, et Deusmeus.Defece- formamserviaccipkns (Philipp. n, 6, 7). Omninonon
runt oculi lui ab sperando in Deum tuum : palpasti rapuit. Sed qnis rapuit? Adain. Quis rapuit primo ?
cicatrices, et invenisti Deum luum ; palpasti formam Ille ipse qui seduxit Adam. Quoraodorapuitdiabolus?
servi, et cognovisli Dominumtuum. Cui tamen ipse Ponam sedemmeamad aqttitonem,el ero similis Altis-
Dominus ait: Quiavidisli, credidisti. Et nos prxnun- simo (Isai. xiv, 13). Usurpavit sibi quod non accepe-
lians voce misericordix sux : Beali, inquit, qui non rat : eccc rapinam. Usurpavit sihi diabolus quod
iident el credunl (Joan. xx, 28, 29). Defeceruntoculi non acceperat, perdidit qtiodacceperat; et de ipso
mei ab sperando in Deum meum. calicc sujierhix sux, ei quem dccipere volebat pro-
9. [vers. 5.] Mttlliplicali sunt super capillos capiiis pinavit : Guslaie, inquit, et erilis sicul dii (Gen. m,
tnei, qui oderuntme gralis. Quam multiplicati? Ut ad- 5). Rapere voluerunt divinitalem, perdiderunt feli-
derent sibi et unum ex duodecim (Matth. xxvi, 14). citalem. Ille crgo rapuit, ct idcoexsolvit. Ego autem,
Mulliplicati sunt super capillos capilis mei, qui oderunt inquit, qumnon rapui, lunc exsolvebam.Ipsc Dominus
me gralis. Capillis capilis sui comparavit inimicos propinquans passioni, in Evangelio sic loquilur: Ecce
suos. Merilo rasi sunl, quando in loco Calvarix cru- venit princeps Itujus mundi, id csl diaholus, el in me
cifixus est. Accipiant membra voeem hanc ; discant nihilinveniet,id est, quare me occidatnon inveniet; scd
odio haberi gralis. Jam enim si necesse est, chrisliane, ulscianl omnesquia volunlateinPalris ineifacio, surgile,
ut mundus oderit te, quare non facis ut gralis eamus(Joan. xiv,50): et iil ad passionem, solvere quod
te oderit, ut in corpore Domini tui, et in boc non rapttit. Quid est enim, in me niliilinveniel?Nullam
psalroo de illo prxmisso agnoscas vocem luam? culpam. Analiquid perdidildedomostiadiabolus?Isle
Quomodo fiet ut oderit te mundus gratis? Si niliil 1 sic duoMss.Aliivero cumEdd.,suncjuinem.
849 ENAfiHATIOIN PSALMUMLXVHI. 850
disculiatraptores'; nihil apud meinvemet.Tamennihil Dominevirlutum.Non confundantursuper me, qiti qucs-
rapuisse se dicit, peccatum allendens, nihil usurpasse ritnt te, Deus Israel. Potest hoc et a corpore intelligi;
quod ejus non esset; hoc est eniro rapinx, hoc ini- sed si corpus ejus non unum hominem ponas : quia '
quitalis : nam ah ipso diabolo extorsit quos ipse ra- revera non est unus homo corpus ejus, sed exiguum
puerat. Nemo, inquit, in domum foriis intrat, et vasa membrum; corpus aulem ex membris constat. Cor-
ejus diripit, nisiprius alligaveritfortem(itfaii/i.xii,29). pusergo ejus plenum, tota Ecclesia.Merito ergo dicit
AHigavitfortem, et vasa ejus diripuit, certe non ra- Ecclesia : Non erubescant in me, qui te exspectant,
puit; sed respondet libi : Vasa ista dc domo magna Domine, Domine virtulum. Non sic affiigar ab insur-
mea perierant; non furtum feci, sed furtum recepi, gentibus persecutoribus, non sic oblerar ab inviden-
10. [vers6.] Deuslu scisti*imprudenliammetim.Ite- tibus inimicis meis, ab oblalrantibus hxreticis qui a
rum ex ore corporis.Nam qux imprudentia in Christo? ine exierunt, quia non erant ex me; nam si fuissent
Nonne ipse est Dei Virtus et Dei Sapicnlia? An illam ex me, mecum forsitan permansissent (I Joan. n, 19).
dicit imprudentiam suam, de qua dicit Aposlolus : Non sic eorum scandalis premar, ut erubescantin me
Slultum Dei sapientius est hominibus(I Cor. i, 25) ? qui le exspectanl,Domine,Domine virlulum. Non con-
Imprudentiam meam : hoc ipsum quod in mc irrisc- fundanlur super me, qui qumruntle, Deus Israel.
ruitt qui sihi videnlur esse sapientes. Tu scisli quare 12. [vers.8.] Quoniam propler te suslinui expro-
fieret: tu scisli imprudentiam meam. Quid enim lam bralionem, operuil irreverentia faciem meam. Nihil
simile iroprudenlix, quam cura haberet in potestate, •magmim est quod dicilur, sustinui; sed quod dicitur,
una voce suos persecutores prosternere, ut pateretur propter te susiinui. Si enim suslines, quia peccasti;
se tcneri, flagellari,conspui,colaphizari, spinis corona- proptcr te sustines, non propter Deum. Qua enim
ri.ligno affigi?Imprudentix simile est; sttiltuni vide- vobis gloria est, ait Pelrus, si peccantes punimini, et
tur: sed slultum hocsiiperat omncs sapienles. Stulium suffertis(IPetr. n, 20)?Si aulem sustines quia man-
quidem est: scd et granum quando cadit in lerram, si datum Dei servasti, vere propler Deum suslines; et
nemosciatconsueludinemagricolarum,slultumvidelur. merces lua manet in xternum, quia propter Deum
Labore magno metilur, portatur ad aream, trituratur, stislinuisli opprobria. Ideo enim prior ille sustinuit,
ventilatur: posttanta pericula coeliei lempestatum,et ut nos sustinere disceremus. Et si ille, qui non habe-
iabores rusticanorum curamque dominorum, miltilur bat quod illi objiciebatur; quanto magis nos qui, etsi
in horreum fruroenlura ptirgalum. Venit hicnis;et non habemus peccatum quod nobis objicit inimicus,
quod purgatum erat, profertur et projicittir : impru- habemus lamen alterum quod digne in nobis flagel-
dentia videlur; sed ut non sil imprudcnlia, spes facit. letur? Nescio quis te furem dicit, et non es fur:
Non ergo ille pepercil sihi; quia et Paler illi non pe- audis opprobrium; non tamen sic non es fttr, ut non
percit, sed pro nobisomnibnstradidit itlum (Rom. vm, sis aliquid quod Deo displicet. Porro si ille qui om-
32). El de ipso, Qui dilexit me, inquit Aposlolus, et nino nihil rapuerat, qui verissime dixerat, Ecce venit
tradidit seipsum pro me (Gat. n, 20): quia grunum, princeps mundi hujus, et in me nihil invenkt, dictus
nisi ceciderit in terram ul morialur, fructum, inquit, cst peccalor (Joan. ix, 24), diclus est iniquus, dictus
non reddel (Joan. xn,24, 23). Hxc e>t imprudentia; cst Beelzebub(Matth. x, 25), diclus est insanus; tu
scd tu nosli illam : isti aulem si cognovissent, nun- dedignaris, serve, audire pro meritis luis, quod Do-
quam Dominum glofix crucifixissent (I 6'or. n, 8). roinus audivit nullis meritis suis? Ille venit ut libi
Deus, tu scisli imprudeiiliammeam; et deitctantea a te prxberct exemplum. Quasi gratis hoc fecerit, sic 1 lu
nonsunl ubscondita.Hoc plane, lucide, aperle, quia cx non proficis. Quare cnim ille audivit, nisi ul tu ctim
ore corporis inlelligeiidura est. Delicla nulla Chrislus audircs non dehceres? Ecce lu audis, et deficis :
habuit; fuit deliclorum susceptor, sed non commis- fruslra ergo ille audivit; non enim propter se, sed
sor. El delicta mea a te non sunl abscondila: id est, propler tc audivit. Quoniam proper te suslinui expro-
confessus sum tibi omnia delicla mea; et anle os brationem, operuit irreverenlia faciem meain. lr-eve-
meum vidisti ea in cogitatione mea, vidisli vulnera rentia, inquit, operttit faciem meam. Irreverenlia quid
qux sanares. Sed ubi? Utique in corporc, in mem- esl? Non confundi. Denique quasi vilium videtur,
bris; inillis fidelibus,unde illi hxrebal jara mem- cum dicilur : Irreverens honio est. Magna irreve-
brum illud quod confilebatur peccata sua. Et delicla, rentia lioininis, non illum erubescere. Ergo irreve-
inquil, mea a le non sunl abscondita. renlia quasi impudcntia esl. Oportet ut habeat chri-
11. [vers. 7.] Non erubescantin tne, qui te exspeclanl, stianus irreverenliam istam, quando venerit intcr
Domine, Domine virlutum. Rursus vox capilis, Non ltomincs qnihus displicet Christus. Si erubuerit de
erubescantin me : non dicatur illis, Ubi est de quo Christo, delebiiur de libro viventium. Opus est ergo
prxsumebalis? non dicatur illis, Ubi est qui vobis ut habcas irrcvereuliam, quando libi de Chrislo
dicebat, Credite*in Deum,et in ine credile (Joan. xiv, insullatur; qttando dicilur, Cullor crucifixi, adorator
1)? Non erubescantin mc, qui le exspeclant, Domine, malc morlui, venerator occisi: hic si erubueris,
inortuus es. Seutentiam quippe ipsius vide, qui ne-
1 Mss.AtEr., raptor. LOV., raptoris.
* sicnlerique
Sicin probx notaeMss.At in Edd.hic est, tu scis; et mincm fallit : Qui me erttbuerit coram liominibus,
et
paulopost, tu scisli.
3 sicplerique ego erttbescameuin coram Angelis Dei (Luc. ix, 26)t
et ineliorisnol-aesiss. AtF.dd.,credithm 1 Er. et l.ov.,si. U \m. el Mss.,sic. „
Deum.
 851 S. AUGUSTlNiEPISCOPI ^f
Ohserva crgo tu; sit in lc irrcvcrcnlia, fLOiitosus csse noluerunt. Quare novi esse noluerunt ? Quia ad
esto (juando audis ojiprobriuni de Chrislo; prorsus titulum psalmi hujus ubi scriptura est, Pvo iis qui com-
esto frontosus. Quid limes fronti lux, quam signo mulabuntur, non perlinuerunt. Ergo, operuiin jeju-
crucis armasti ? Hoc est cniin, Ptopter ie sitstinuiex- nio animam meam. Denique respuil etiam fcl quod illi
. probralioneni,operuil irreverentia faciem meam. Pro- obtulerunt: jejunare elegit, quam amaritudinem ac-
pter te suslinui exprobralionem : et quia non de lc cipere. Non enim inlrant in corpus ejus amaricanles,
crtibui, quaiido mihi jiropter te insultabatur, operuit de quihus alio loco psalmus dicit: Qui amaricant, non
irreveveuliafaciem meam. exalteniur insemetipsis ( Psal. LXV, 7). Ergo, operui
13- [vers. 9, 10.]A/ieiui(usfaclus suin fralribus meis, in jejunio animam meam;el faclum est mihi in oppro-
et hospes filiis matris mem. Filiis Synagogx hospes brium.Hocipsum mihi in opprobrium faclum est, quia
faclusest. In patria quippcipsius dicebatur : Nonue non illis consensi, hocest, abillisjejunavi. Qui enira
nos scimuseum essefiliumMariwet Joseplt(Luc. iv, 22)? non consentit male suadentibus, jejunat ab ipsis; et
Et un.de alio loco : Ilunc autem uescimus unde sil per hocjejunium meretur opprobrium, ut ideo illi
(Joan. ix, 29)? Factus crgQ sum hospes filiis malris insultetur, quia non consentit ad malum.
mew. Non scierunt unde sim, de quibus erat caro 15. [vers.\%.)Elposuivesiuuentumiuea.msaccum.istm
mea : non me sciebant de femore Abraham natum; et de sacco aliquid diximus (a), unde illud est, Ego
unde caro mea occulta erat, quando sub ipso femore aulem cummihi molestiessenl, induebamme citicio, et
manum scrvus ponens, juravit pcr Deum cceli (Gen. .humitiabam injejunio animam meam. Posui veslimen-
xxiv, 9). Hospes faclus sum filiis m.alrismew. Quare tum meum saccum : id est, opposui il|is, in quani sx-
hoc? quare non agnoverunt ? quare alienum dixerunt? virent, carnem meain; occullavi divinitalem meam.
quare ausi sunt dicere : Nescimus unde sit? Quoniam Saccum, quia morlalis caro erat, ut de peccalocon-
%elusdomustum comedilme : id est, quta perseculus demnaret pcccatum in carne (Rom. vin, 3). Et po-
stim in illis iniquitates ipsorum, quia non patienler sui vestimtlilummeumsaccum; el facltts sum illis in
tuli quos corripui, quia quxsivi gloriam tuam in do- parabokm.-, id esl in irrisionem. Parabola dicilur,
mo tua, quia flagellavi in templo male versanles qtiaudo datur simililudo de aliquo , quando de illo
[Joan. n, 15);ubi cliam positnm est, Zelus domus male dicitur. Sic ille , verbi gratia , pereat quomodo
lua comedit me. Hinc alienus, hinc bospes; hinc, ille, parabola est; idest coniparalio et similiiudo ma-
Nescimus unde sil. Agnoscerenl undc 'sim, si agno- ledicti. Factus ergo sum illh in parabolam.
scerent quod mandasti. Si enim invenirem illos ser- 16. [vers. 13.] Adversusmeinsultabant quisedebaiit
vantes mandala tua, zelus domus tux non comederet in porla. In porla, nihil alitid qitam in publico. El in
ine. El opprobria exprobraiiliumtibi cediderunlsuper ,me psallebanlqul bibebantvinum.Pulalis hoc, fralres,
me. Hoc lesliinonio usus est et Paulus aposlolus Clirislo lanlummodocontigisse ? Quotidie illi in mem-
(lecta est rnodo ipsalectio), el ait: Quwcumqueante bris cjtis conlingit: qtiando forte necesse erit servo
scripla sunl, ut nos doceremur scripta sunl; ul per Dei prohibere cbrietates et luxtirias in aliquo vel
consolationemScripluraritm spem habeamus(Rom. xv, fundo vel oppido, ubi non auditum fuerit vcrbuni
4). Dixit ergo Chrisii fuisse istam vocem : Opprobria Dei, parttm csl qnia canlant, insuperet in ipsum in-
exprobrantium tibi ceciderunl super tne. Quare, libi? cipiunt caularc, a quo prohibentur cantare. Coinpa-
Jiumquid Palri exprobratur, ct non ipsi Clirislo? rate ntinc illius jejunitim, et illorum vinum. Et in me
Quare, opprobria exprobranlium tibi cecideriinlsuper psallebanl qui bibebantvinum : vinum erroris , viuum
me? Quia qui me cognovit, cognovit ct Palrem (Joun. impielatis, vinura supcrbix.
xiv, 9) : quia nemo cxjirobravit Chrislo, nisi Deo 17. [ vers. 14. ] Ego aulemoralionemea l ad te, Do-
exprobrans : quia neino honorat Patrem, nisi qui mine. Ego aulein ad le eram. Sed quomodo? Ad tc
honoratetFilium^irf.v, 23). Opprobria exprobrantium orando. Quando enim malediceris , et quid agas non
tibi cecideruntsuper me, quia me invcnerunt. babes; qtiando tibi jactantur opprobria, et quomodo
14. [vers. 11.] Etcooperuiin jejunio animam meam; corrigas eum a qtio jactantur non invenis, nihil tibi
el faclumest tnihiin opprobrium.Jejimium Cliristispi- restal nisi orare. Sed memenlo et pro ipso orare.
ritualiler jam in alio psalmo commendavimus Chari- Ego aulemoraiionemea ad le, Domine. Tempus bene-
tali Vestrx (a). Jejunium ipsius crat, quando defece- placiii, Deus. Ecce enim sepeliiur granum; exsurgct
runt omnes qui in cum credideranl; qttia et esuries fructus. Tempusbeneplaciti,Dcus. De hoc lempore et
ipsius erat ut in eum credcrelur : quia et sitis ipsius Projiheix dixerunt quod commemorat Apostolus:
orat, quando dixit mulicri, Silio, da mihi bibere (Id. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salulis
IV, 7); fidemquippe ipsius sitiebat. El de cruce cum (II Cor. vi, 2). Tempusbeneplacili,Deus. in mullilu-
dicercl, Silio(IA. xix, 28), fidem illorum quxrebat, titdine misericordia tum. Hoc cst lempus beneplaciti,
pro qtlihus dixerat : Paler , ignosceillis, qttia nescittnl In muttiludine misericordiwtum. Nam si non essct
tfuidfaciunt ( Luc. xxni, 54). Sed illi homines quid mullitudo misericordix tux, qnid nos faceremus de
jiropinaruntsilienti? Acelum. Acetunietiam' vetusdi-
cilur. Merilo de vctere ltomine propinarunt, quia novi 1 Edd.,oraliomea. At poliores Mss.juxta Graec.LXX,
orationemea : ubi subintelligendum, eram; sicutimoxdo-
1 SieMss.Edd.vero:Acelnmenimvimtmvelusdicilur. cet Augustinus.
(a) Supra,in F.nar.1'sal.xxxtv,scrni. % n. 4. («) Knar.in Psal.XXXIV, serm. 2, n. 3.
B53 ENARRATIO1NPSALMUMLXVIII. 854
: illi
multitudine iniquitalis noslrae? In multitudinemiseri- qmtatcm, mersus est fn puleum quando autcm
cordiwlua. Exaudimein veritatesalutis tua. Quia di- dixeris iniquilatem ipsius, ct dixerit, Vere peccavi,
non cum clausit puteus os suum : cum
Xit, tnisericordta tua, subjunxit et veritalem; quia faleor;viderissuper eum dicere, Quid enim mali feci? fa-
misericordiaet verilas universx vix Dornini ( Psal. autem
clus est defensor peccati sui; clausit super eum pu-
xxiv, 10). Quare rnisericordia? Dimittendopeccata.
teus os suum, qua eruatur non habet. Amissa con-
Qnare veritas ? Reddendo promissa. Exaudi me in
tciilate salutis tua. fessione, non erit locus raisericordix. Tu factus es
18. [vers. 15. ] Salvumme (ac de lulo, ut non inha- pcccali tui defensor; quomodo erit Deus liberalor ?
ream. De illo de quo supra dixerat : infixus sum in Ut ergo sit ille liberator, tu esto accusator.
limo profundi, et nonest substantia. Proinde quia illud
SEBMO 11.
expositum bene accepistis, quod hic audiatis expres-
sius non est. Hinc se dicit liberandum, ubi se anle DeposterioreparleejusdemPsalmi.
dixitinfixum: Salvummefac de luto, ul non inhaream.
Et exponit hoc ipse : Eruar ex iis qui oderuni me. 1. [vers. 16,17.] Posterior pars psalmi de quo
Ipsi ergo sunt lutum ubi hxseram. Sed hoc forte sug- hesterno die locttti sumus Charitati Vestrx, bodie
geritur. Paulo ante dixerat, Infixus sum; modo dicit, nobis explicanda remanserat. Et video csse tempus
Salvummefac de luto, ut non inhaream; cum secun- reddendi dcbiti, si tamen ejus prolmtas non nos
dum senlenliam priorem deberet dicere : Salvumme etiam hodie debitores reliquerit. Itaq t hoc prxlo-
facdelutoubi hxseram, eruendo me, non agendo quor, et peto ne diuturnum serm^nc i in his qux
ut non inhseream. Ergo hxserat carne, sed non hse- manifesta sunt exspectelis. Ita enin- pofjuaius in ob-
serat spiritu. Dicit hoc cx infirmitate membrorum scurioribus necessitale immorari, el fortasse supplere
suorum. Quando forte caperis ab eo qui te premit ad quod dcbemus , ut aliis diebus alia «,beamus, alia<
iniquitatem, lenetnr quidem corpus tuum; secundum que reddamus. Videamus ergo qux scquunlur. Post-
corpus infixuses in limo profundi: sed quamdiu non eaquam dixit, Neque coarctel super me puleus os
consenlis, non hsesisti; si autem consentis, hxsisti. suum; quod hesterno die commendavimusChariiali
Oratio ergo tua ibi sit, ut quomodojam teneturcor- Vestrx, ut omni animi intentione et fide piclatis ca-
pus tuum, non teneatur et anima lua, sis liber in veamus ne hoc maledictum superveniat nobis. Tunc
vinculis.Eruar ex his qui oderunl me, et de profundo enim coarctat puteus super bominem os suum, id est
aquarum. profundilas iniquilalis, quando non solum mersus in
19. [vers. 16.] iVonme demergat tempestas aqua. peccatis jacet, sed etiam perdit adilum confessionis.
Sed jam demersus erat. Veni in alliiudinem maris, Quando autem dicit homo, Peccator sum; radiatur
lu dixisli; et lempestasdemersitme, tu dixisti. Demer- aliquo luminc etiam profunditas pulei. Sequitur ergo,
sit secundum carnem, non deroergat secundum Spiri- inter passioncs cxclamansDominusnoster Jesus Chri-
lum. Quibus dictum est, Si vos persecutifuerint in stus, caput et corpus; sicut comraendavimus, ut qui-
una civitale, [ugile in aliam (Matth. x, 23); hoc
busdamlocis,capitis verba cognoscatis;qux aulemdi-
eis dictum est, ut nec carne bxrerent, nec spiritu. cta fuerint ita ut capiti convenire non possint, adcor-
Non enim appelendum est ut hxreamus vel carne;
pus referalis. Sic enimIoquiturChristtislanquamunus;
sed quantum possumus, vitare deberous.Si vero hse-
quia et vere unusde quo dictum esl: Erunt duoincarne
serimus, et in manus peccalorum venerimus, jam una (Ephes. v, 31). Sienim in carne una,quidmiraris
corpore hxsimus; fixi sumus in limo profundi: re- quia et in voce una ? Sequitur ergo, Exaudi me, Do-
stat pro anima deprecari ut non inhxreamus, id est mine ,
quoniam suavisesl misericordialua. Hanc cau-
non consentiamus;non nos demergat tempestas aqux, sam asseruit quare debeat exaudiri, quia suavis est
ul eamusin profundum limi. Neque absorbealme pro- misericordia Dei. Nonne
magis boc erat consequens
fundum,nequecoarcletsuper me puteus os suum. Quid ut diceret, Exaudi me, Dominc, ut suavis mihi sit mi-
est hoc, fratres ? quid deprecatus est? Magnusest pu- sericordia tua ?
Quare ergo , Exaudi tne, Dotnine,
tcus profunditas iniquitatis bumanx: illuc quisque si
quoniamsuavisesl misericordialua ! Suavitalemmise-
ceciderit, in allum cadet. Sed tamen ibi positus, si ricordix Domini de tribulatione sua commendavit
confitetur peccata Deo suo, non super eum claudel aliis
quodammodo verbis, cum dixit : Exaudi me,
puteus os suum : ut est in alio quodam psalmo scri- Domine, quoniam tribulor. Revera cnim qui dicit,
plum, De profundisclamavi ad te, Domine; Domine, Exaudi me , Domine, quoniamtribulor , causam dicit
exaudivocemtneam(Psal. cxxix, 1,2). Si autemfactum quare se exaudiri roget : sed homini in tribulatione
in illofueril quod alia sentenliaScripturx dicit, Pecca- posito, neccsse cst ut suavis sit misericordiaDei. De
tor, cumvenerilin profundummalorum,'contemnet(Prov. hac suavitale misericordix Dei videlc quid alio loco
xvni, 3 ); clausit super eum puteus os suum. Quare Scriplura dicat : Sicul pluvia in siccitate, ila speciosa
clausitos suum? Quia clausit os illius. Perdidit enim est misericordia Dei in tribulalione(Eccli. x.xxv, 26).
confessionem;vere morluus est, impletumque in eo Quod ibi ait, speciosa; hoc ait hic, suavis. Nec pattis
cst quod alibi dicilur : A mortuo, velut qui non sit, dtilcis csset, nisi fames prxcederet. Ergo ct quando
perit confessio(Eccli. xvn, 26). Meluenda ista res Domintis permiitii aut facil ut in tribulatione aliqtia
vehementcr, fralres. Si videris hominemfecissc ini- simus, eliam tunc misericors est; non enim aliraen
 855 S. AUGUSTINIEPISCOPI 856
(um subtrabit, sed desiderium movet. Itaque quid ait mori pro patcrnis legibus Domini Del Sui, quam vi-
modo : Exaudi me, Domine, quoniamsuavisestmiseri- vere contra eas. Quid hic credituri sumus, fratres,
cordia ttta ? Jam noli differre exaudilionem; in tanla nisi quia liberati sunt? Scd occulta fuit illorum libe-
tribulalione sum , ut suavis mihi sit miscricordia tua. raiio : deniqueipse Antiochus, a quo occisi sunl, vi-
Ad hoc ergo subvenire differebas , ut miliidulceesset sus csl sibi aliquid fecisse quod cjus crudelilas dicta-
vel potiusincilabat (II Macltab.vn). At vero tres
] quod subveniebas : jam ergo ultra non esl quod diffe- bat,
'ras; pervenil tribulalio mea ad mensuram certam ca- pueri de camino ignis apertc Iibcrali sunt (Dan. m,
lamitatis, vcniat misericordia lua ad faciendum opus 49); quia et corpus corum erutum est, salus eorum
bonilatis. Exaudi me, Domine, quoniamsuavis est mi- publica fuit. Illi ergo sunt in occullo coronati ,
serkordia iua. Secundum multiludinem miseraiionum isti in aperlo liberati ; omncs tamen salvali.
titarum respice in me : non secundum mulliludinem Quis autem fruclus liberationis trium puerorum?
peccatorum meorum. Qtiare corum corona dilata esl ? Ipse Nabucbo-
2. [vers. 18.] Ne avertas faciem tuam a puero tuo. donosor conversus est ad Deum ipsorum, eumque
Et hxc humililatis ' comroendatioest, a puero tuo, id prxdicavit, quia eruit servos snos; quein conlem-
csl a parvo; quia jara carui supcrbia per disciplinam pserat, cum cos miseral in caminum. Est ergo Iibe-
tribulalionis : Ne avertas facicm luam a puero tuo. ratio occulta; est liberalio inanifesta. Liberatio oc-
IIxc est illa spcciosa misericordia Dei quam supra cull.i ad animam, liberatio manifestaeliam ad corpus
dixit. Nam sequenti vcrsu exponit quod dixit : Quo- pcrlinet. In occulto enim anima liberalur, in manifesto
niam iribulor, velocilerexaudi me. Quid est, velociler? corpus. Porro si ila est, in hoc psalroo vocem Domini
Jam non est quod differas : tribulor; prxcessit affli- agnoscamus : ad occultara liberationem perlinet qnod
ctio mca, sequatur niisericordia tua. supra dixit, Intende anima mea, et redime eam.Restat
3. [vers, 19.] Inlende anima mea, et redime eam. corporis liberatio : quia eo resurgenle, et in coelos
Non indiget expositione : videamus ergo quod sequi- ascendente, et spiritum sanctum desuper miltente
lur. Propler inimicos meos erue me. Hxc plane mi- (Act.i, 9, el u, 4), conversi sunt ad ejus lidem qui in
randa pclitio est, nec brcviter perstringenda, nec cur- ejus morte sxvierunt; et ex inimicis amici facti sunt
sim transilicnda; prorsus miranda : Propler inimicos per illius graliam, non per juslitiam suam. Ideo sc-
tneos erue me. Quid est, Propter inimicosmeoserue cutus cst: Propler inimicosmeoserue me.Intende ani-
tne ? Ut confundantur, ut crucientur liberatione mea. ma mea; sed hoc in occulto : Propler inimicosautem
Quid ergo, si non essent illi qui liberatione mea cs- tneoseruel et corpus meura. Nihil enim inimicis meis
sent cruciandi, mihi subveniri non debuit? et tunc proderit, si solam animam liberaveris : aliquid se
libi acccplabilis est liberatio, cum fuerit alterius da- cgisse, aliquid se implevisse crediluri sunt. Qux uti-
mnalio? Ecce non sunt inimici, qui vel confundaniur, litas in sanguinemeo, dum descendo in corruplionem
vel lorqucantur dc libcratione tua : sic remanebis ? (Psal. xxix, 10)? Ergo, inlendeanima mem, et redime
non liheraberis? An ad boc ut valcat inimicis tuis, eam; quod tu solus scis : deinde el propler inimicos
et meos erue me, ut caro mea non vidcat corruptio-
quo possint et ipsi tua liberationc converti? Sed
hoc mirum est, si habcat aliquam pclilionis causam. ncm.
Numquid enim ad hoc liberatur servtts Dei a Domino 4. [vers. 20.] Tu enim cognoscisopprobrium metim,
Deo suo.ul alii proficianl?Quid,si deessent qui pro- el confusionemtneam, el verecundiammeam. Quid est,
ficcrent, ille servus Dei non erat liberandus? Quo- opprobrium ? quid cst confusio? quid verecundia? Op-
cumquc ergo me convertam, sive ad puniiionem, sive probrium est quod objicit inimicus. Confusioest qux
ad liberationem inimicorum, non video causam peti- mordel conscienliam. Vcrecundia est qux facit inge-
tionis hujus, Propler inimkos meos erite me: nisi ali- nuam frontem etiam defalsi criminis objectione eiu-
Do- besccre. Non est crimen; aut elsi crimen cst, non est
quid inlelligamus, quod cum dixero adjuvante
mino, judicabit in vobis qui habilat in vobis. Est illius cui objicilur : sed tamen infirmilas * humani
quxdam liberatio sanclorum occulla : hxc propter animi plerumque verecundalur, etiam cum falsum
ipsos fit s. Est quxdam puhlica el manifesla : hcec objicitur; non quia objeclum est, sed quia credilum.
propter inimicos eorum fit; sive puniendos, sive li- Omnia hxc sunt in corpore Domini. Nam confusioin
berandos. Nam utique Deus de ignibus persecutoris illo non potcrat csse, in quo culpa non invenicbaiur.
non libcravit fratres Machabxos, quibus Anliochus Objiciebalur crimen Chrislianis, hoc ipsura quod
sxviens etiam malrem adhibuil, cujus blanditiis ad Christiani essent. llla quidem gloria erat : fortes li- '
amorem vilx converterenlur, et amando vivere ho- benter accipiebant, ct sic accipiebant, ut oranino
minibus, Deo morerentur. At illa mater, jam non de nomine Doraini sui non erubescerent. Ope-
Evx, sed matri Ecclesix similis, quos cum dolore rucrat enim irreverenlia faciem ipsorum, haben-
pcpererat ut vivos agnosceret, citm gaudio vidit mo- tium fronlem Pauli dicentis : Non enim erubesco
rientes; et ad hoc borlata csl ut eligerent polius
1 vox, Itumilitalis,abest a Mss. 1 nic Lov.,et aliquotMss.addunt,me.
8 lioc locoEdd.interponebant:auodDeussanclossuos, » SicMss.At Edd. | ost, objeclioneerubescere, prose-
occulle,quosdain vero liberat publice : ecculte, qttunlur : Erubescerequidemnonest crimen;aulsi crimen
qnosdam de caminoignis est, noneslilliuscui objicitur,sed ejus qui objktt. Sedta>
sictttMacltabwos; publice,sicuttres pueros mm mfirntitus,etc.
cdttcens.lsthxc uon habent meliorisnotx Mss.
 857 ENARRATIOINPSALMUMLXVIIL 858
de Evangelio;virlusenimDei est in salulemomni cre- trislati, ut illa MariaMagdalene,qux primo eum vi-
denti (Rom. i, 16). 0 Paule, nonne lu es adorator dit, gaudens lugenlibus nunliaret quid videril (Joan.
Crucilixi? Parum est, inquit, inde mihi non erube- xx, 18, et Marc. xvi, 9). Evangeliumista loquitur; non
scere; imo hinc solum glorior, unde me pulal ini- noslra praesumplio, non nostra suspicio est : con-
niicus erubescere. 3/i/ii enim absit gloriari, nisi in slat doluisse, constat luxisse discipulos. Exlranesa
cruceDomininostri Jesu Chrisli, per quemmihimundus mulieres flebant, quando ad passionem ducebatur; ad
crucifixusest, et ego mundo(Gal. vi, 14). Huic ergo quas conversus ait : Flete; sed vos, nolite me (Luc.
tali fronli opprobrium solum poterat objici. Nam ncc xxm, 28)'. Quomodo ergo sustinuit qui simul contri-
confusio polerat esse in conscientia jam sanata, ncc slarclur, et non fuit? Attendimus, et invenimus tri-
verecundia in fronte tam libera. Sed cum objiceretur sles, ct lugentes, et plangentes; unde nobis mira vi-
quibusdamquod Christum interfecerint; merilo com- detur ista sentenlia : Suslinui qtti simulcontristaretur,
puncti suiit mala conscienlia, el salubriler confusiat- etnon fuit; ei consolantes, et non inveni. Intendamus
quc conversi, ut possent dicere : Tu cognovisticonfu- diligenlius, et videbimus eum sustinuisse qui simul
sionemmeam.Tu ergo, Domine, nosti, non solum op- contristaretur, et non fuisse. Conlristabantur enim illi
probriura meum, sed el confusionemmeam; in qui- carnalitcr de vita morlali, qux mutanda luerat morte,
busdamet verecundiam, qui quamvis in me credant, et reparanda resurrectione: hinc erat illa trisiitia. De
publicc me lamen corara impiis confileri erubcscunt, illis enim esse debuit, qui cxci medicum occideront,
plus apud se valenle lingua humana quam promis- qui lanquam perniciosefebrientesphrcnetici, faciebant
sione divina. Videte ergo eos : et commendantur ta- injuriarn ei a quo illis fuerat salus allata. Ille volebat
les Dco, non ut sic relinquat, sed ut eos adjuvando curare, illi sxvire: hinc trislitia medico. Quxre utrum
perficiat. Dixit enim et quidam credens, cl lilubans : inveneril hujus trislitix comitem. Non enim ait, sus-
Credo,Domine; atljuva incredulitatemmeam(Marc. ix linui qui contristaretur, et non fuit; sed, qui simul
23). In conspecluluosunt omnestribulantes me. Quare contrislarelur, id est, ex ea re, qua ego, conlristare-
milii sit opprobrium, lu nosti; qtiare confusio, tu tur, et non inveni. Pelrus cerle plurimum amavit, et
nosti; quarc verccundia, lu nosti : ergo eruc me in fluctus calcandos se sine dubitalione projecit, et ad
jiropler inimicos meos, quia lu nosli isla raea, illi vocem Dominiliberatus esl (Matth. xiv, 29 , 31) : et
IIOIInorunt; ac per hoc, quia ipsi in conspectti luo eum ductum ad passionera, amoris audacia conse-
suni, ista nescientes non poterunt vel confundi vel cutus, tamen lurbatus, ler negavit. Unde, nisi quia
corrigi.nisimanifestemeerueris jiropler inimicosmeos. maluro illi videbalur mori ? Id enim devitabat quod
5. [vers. 21.] Opprobriumexspeclavilcor meum el malum pulabal. Hoc ergo et in Dominodolebat, quod
miseriam.Quid est, exspectavit?Futura ista jirxvidit, ipse devitabat. Propterea et ante dixerat, Absit a le,
fuiiira ista prxdixit.Non eniin vcnit ad aliud. Si mori Dotnine; propitius tibi eslo, non fiet istud: quando me-
nullcl, nec nasci vcllet: causa resurrectionis utruni- ruit audire, Satanas; posteaquam audierat, Beatus
qtic fecit. Duocuiin quxdam nobisin gcncrc hiiiuaiio es, SimonBar Jonu (ld. xvi, 17, 22, 23). Ergo in tri-
nola erant, unum autem incognilum. Nasci qtiipjie stitia quam habebat Dominusde illis pro quibus ora-
hoinines cl raori scicbamus; resurgere et in xiernuni vit , Paler, ignosce illis , quia nesciunl quid faciunl,
viverc nesciebamus.Ut ostenderet nobis quod non ntillum comitcminvenit.Et suslinuiqui simulcontrista-
noveramus, suscepit duo qux noveramus. Ad boc remr, el non fuil. Prorsus non fuit. Et consolanles, et
ergo vcnil. Opprobriumexspeclavilcor ineuinet misc- non inveni. Qui sunt consolanles? Proficientes. lpsi
rium. Sed miseriam cujus ? Exspectavit enim misc- enini nos consolantur, ipsi sunl solalioomnibus prai-
riam, sed magis crucifigenlium,magis persequenlium; dicaloribus veritatis.
ut in illis esset miseria, in illo misericordia. Miseriam 6. [vers.22.] El dederunlin escammeam fet, et in sili
(juijipe illoruni miserans ctiam pendens in cruce : mea potaveruntme aceto. Factum est quidem ad litte-
Paler, inquit, ignosceillis, quia nesciunlquid (aciunt ram, el Evangelium hoc nobis indicat. Sed inlelligcn-
(Lttc. xxin , 34). Opprobriuinexspectavitcor meumet dum cst, fraircs, hoc ipsum quod non inveni conso-
tuiseriam: et susiinui qui simul conlrislarelur,el non lantes, hoc ipsum quoJ non inveni qui simul conlri-
fttit. Quid crgo profuit quia exspeclavi? hocest, quid starelur, hoc fuit fel meum, hoc milii amarum, hoc
profuit quia prxdixi ? quid profuit quia dixi ideo me acelum fuil : amarum propter mcerorem, acelum
vciiisse?Ventumest utimplerelur quod dixi: sustinui propter eorum vctustalem. Namque legimus illi qui-
qui simulconlrislaretur,et non fuit; el consolanles,et non dem oblalumfcl, sicut Evangeliumloquilur (Id. xxvu,
inveni; lioc est, non fuit. Quod enim supcriore versu 31); scd in potum , non in escam. Verumtamen sic
dixit, Sustinui qui simul contristctretur;hoc sequcnli accipiendumet implelum quod hic fuerat anle prxdi-
versu, et consolantes.Quod autem superiore versu, el clum , Dederunl in escam meam fel: et in islo ipso
non fuit; hoc scqttenli versu, et noninveni.Ergo non facto, non solum in hoc diclo, mysterium requirere
altera suhjecla, sed superior repetiia sentenlia esl. dcbemus, sccrela pulsare , vcluin tenipli conscissum
Quam senlcntiam si retractemus , quaislio nonnttlla intrare, videre ibi sacramentum, vel quod ita dictum
poteril oboriri. Numquid enim disciptilicjus nonsunt esl, vel quod ita factum est. Dederunt,inquit, in escam
eonlrislali, quando duclus est ad passioiioni.quando meamfel. Non ipsum quod dederunt esca crat; polus
ligno suspensus, quando mortuus? Usque adoo cun- cnim cral: sed in cscamdederunt; quia jam Dominus
859 S. AUGUSTINIEPISCOPI 860
escam acceperat, et in ipsam injectum est fel. Acce- prodest intelligere, et ex inimicis proficere. Fiat ergo
perat autem ipse escam suavera, quando pascba man- illis, et in retributionem,et in scandatum. Et numquid
ducavit cum discipulis suis : ibi sacramenlum sui cor- injuslum est hoc ? Justum est. Quare ? Quoniam in re-
poris demonstravit (Luc. xxn, 19). In hane cscam tam tributionem: non enim aliquid illis accideret quod non
suavem, tam dtilcem unilalis Christi, quam commen- dehebatur. ln retributionemfit, el in scandalum, quia
dat Apostolus, dicens, Qnia uniis panis,'unum corptts ipsi sibi sunt scandalum.
multi snmus (I Cor. x , 17); in hanc escam suavem 8. Obscurenturoculi eorum, ne videant; el dorsum
quis est qtti dat fel, nisi conlradictores Evangelii, lan- illorum semper incurva. Hoc consequensest. Nam quo-
quam illi persecutores Christi? Minusenim peccave- rum oculi fuerint obscurati, ne videant, sequitur ut
runt Judxi crucifigentes in terra ambulantem , quam dorsum illorum incurvetur. Undehoc? Quia cum ces-
qui contemnunt in coelosedenlem. Quodergo fecerunt saverint superna cognoscere, necesse est ut de infe-
Judxi, ut in escam quam jam acceperat darent biben- rioribus cogitent. Qui bene audit, Sursum cor, cur-
dum am3rum illum potum , hoc faciunt qui male vi- vum dorsum non habet. Erecta quippe stalura exspc-
vendo scandalum inferunt Ecclesix : hoc faciunl hae- ctal spcmrepositam sibi in ccelo;maxime si prxmitlat
relici amaricanles; sed non exaltentur in semelipsis thesaurum suum, quo sequatur cor ejus (Maith. vi,
(Psal. LXV,7). Dant fel super tam jucundum cibum. 21). At vero qui fulurx yitx spem non inlelligunt jam
Sed quid facit Dominus? Non admiltit ad corpus excxcati, de inferioribus cogitant: et hoc est habere
sunm. IIoc sacramenlo ipse Dominus, quando illi ob- dorsum curvum; a quo morbo Dominus mulierem
tulerunt fel, gustavit, et noluit bibere (Mattli. xxvn, illam liberavit. Alligaverat enim eam satanas annis
34). Si non eos pateremur, nec omnino gustaremus: decem et oeto; et eam curvalaral erexit, et quia sab-
quia vero necesse est eos pati, necesse est guslari. bato faciebat, scandalizali sunt Judxi : bene scanda-
Sed quia in membris Chrisli tales esse non possunt, lizati sunt dcilla erecta, ipsi curvi (Luc. xm, 16). Et
gustari possunt, recipi in corpus non possunt. Et de- dorsum illorum semper incurva.
dcrunl in escam tneamfel, et in sili mca polaverunl me 9. [ vers. 25. ] Effunde super eosiram luam , et indU
acelo. Siliebam , etacetum accepi; id cst fidem illo- gnatio irm tum comprehendateos. Plana sunt: sed la-
rum desideravi, et velustatem inveni. men , comprehendateos , quasi fugicnlcs agnoscimus.
7. [vers. 23, 24. ] Fiat mensa eorum coram ipsis in Quo autem fugiluri sunt? IncceIum?Tu ibi es. Iu
musciputam.Qualem muscipulam mihi cxhibuerunt, infcrnura ? Ades ( Psal. cxxxvni, 8). Pennas suas
dando roihi talem potum, talis muscipula illis sit. nolunt recipere , ut volent in direclum : Comprehen-
Quare ergo, coramipsis ? Sufficeret, Fiat mensa eorum dut eos indignatio irm tua; non eos permiltat effu-
in muscipulam.Sunt tales qui iniquitalem suam nove- gere.
runt, et inea perlinacissimeperseverant: coram ipsis 10. [vers. 26.] Fial habitatioeorumdeserla. Hoc jam
fit muscipula eorum. Perniciosi nimis ipsi sunt, qui in manifeslo. Quomodo enim liberationem suam non
descendunt in infernum viventes (Psal. LIV, 16). De- solum oocultam commendavit dicens , Inlende anima
nique de perseeutoribus quid diclum est? Nisi quia tnea, et redime eam; verum eliam manifestam secun-
Dominuseral in nobis, forlasse vivosabsorbuissenlnos dum corpus, adjiciens, Propler inimicosmeoserueme :
(Psal. cxxni, 2, 3). Quid est, vivos?Consenlienles ita ct his fuluras quasdam calamitales prxdicit oc-
illis, el scienles quia eis consentire non debcbanius. cultas, de quibus paulo ante loquebatur. Nam quo-
Ergo coram ipsis fil muscipnla, ct non corrigunlur. tusqtiisque est, qui intelligat infelicitatem hominis
Vel quia coram ipsis est muscipula , non incidantl ? cujus cor jam cxcum cst ? Tollantur illi ocuii corpo-
Ecce norunt muscipulam, cl pedemmiltunt, ct lcnen- poris; omnes homines miserum dictinl: perdat oculos
da colla subjiciunl. Quanto melius erat avcrti a mu- monlis, scd tamen circumflualomniabundantiarerum;
scipula ; peccatum cognoscere , errorem damnare , felicem appellant, sedqui similiter mentis oculosper-
amaritudinc carere, in corpus Chrisli transire, Domini diderttnt. Ergo jam quid apcrte, ut appareat omnibus
gloriam quxrere ! Sed tantum valet animi prxsum- quia vindicatum est in eis? Nam c;ccitas Judxorum,
ptio , ut et coram ipsis muscipula sit, et incidant in occulla vindicta cst: manifesla vero qu-.e?Fiat liabi-
eam. Obscurenlur oculi eorum, ne videant, sequilur talio eorum deserla, ct in tabernaculiseorum non sil qtti
bic; ut quoniam sine causa viderunt, fial illis et non inhabitet. Factum est hoc in ipsa civiiaie Jerusalcm ,
videre. Fiat ergo mensa eorum coram ipsis in muscipu- in qua sibi visi stmt polentes, clamando adversus Fi-
lam. Coram ipsis fial in muscipulam,non oplanlis est, lium Dei, Crucifige, crucificje(Joan. xix, C); et prx-
sed projihctanlis ; non ut fiat, sed quia ficl. Hoc sxpe valendo, quia poluerunt occidere cum qui monuos
commendavimus, et meminisse debelis, ne quod prx- suscitabat. Qtiam sibi potentes, quam magni visi
saga mens in Spirilu Dei dicit, malevole imprccari * stinl! Consecuta est postea vindicia Domini; expu-
videatur. Fiat ergo; nec potest aliler ficri, nisi ut ta- gnata cst civilas, debellati Jtidaei, occisa nescio quot
libns isla eveniant. Et qtioniam videmus pcr Spiriltim horainnm millia. Nullus illue modo permiilitur acce-
Dci dici lalia cvcnlura malis ; ad hoc in illis haccin- dere Judxnriim; ttlii potuerunt advcrsns Dominum
telliganius, til nos lalia devilemus : lioc cnim nohis clamare, ibi a Domino non permittuntur habitare.
1sic MSS. Perdiderunt locum furoris sui :atque utinam vel nunc
AtEdd.,et incidunt.
8 Mss.,deprecari. 1 omnes propeMs».,curatant.
 861 ENARRATIOIN PSALMUMLXVIII. 862
agnoscant locum quielis sux! Quid profuit illis Cai- ct Levites transeunies invenerant el eonlempserant,
phas dicendo" : Nos si istum dimiserimussic, venienl a quibus curari non poluit; (ransiens autem Samari-
Romani,ettoltenlnobisetlocumelregnum(Joan. xi, 48)? tanus misertus est ejus; accessit, et in jum«ntura
Ecce et non eum dimiserunt vivum, el ille vivil; et propriuro levavit (Luc.x, 30-34). Samarites latine
venerunt Romani, et tulerunt eis et locum et regnum. Custos interprctatur : quis autem eustos, nisi Salva-
Modo audiebamus, cum Evangeliura legerelur : Je- tor Dominus noster Jesus Christus? Qui quoniam
rusalem, Jerusalem, quoties volui congregare filios surrexit a mortuis jam non moriturus (Rom. vi, 9),
tuos, lanquam gallina putlos suos sub alas suas; el no- non dormit ncque obdormiet qui custodit Israel (Psal.
luisli! Ecce relinquetur vobis domtis vestra deserta cxx, 4). Et super dolorem vulnerum meorum addi-
(Matth. xxin, 37er38). Hoc et hic dicilur: Fiat habila- derunt.
tio eorum deserta, et in tabernaculis eorum non sit 12. [vers, 28.] Appone iniquitatemsuper iniquilatem
qtti inhabitel, Non sit qui inhabitet, sed ex nuraero illo- ipsorum. Quid est hoc ? Quis non expavescat ? Deo
rtim. Nam loca illa omnia et horainibus plena sunt, et dicitur : Apponeiniquitatemsuper iniquitetemipsorum.
Judxis inania. Unde apponet Deus iniqtiiiatem ? Habet enim iniqui-
11. [vers. 27,] Quare hoc? Quoniam quem lu per- talem quam apponat ? Scimus eniiu verum esse quod
cussisti, ipsi persecuiisunt, et super dolorem vulnerum dictum est per Paulum apostolum : Quid ergo dice-
meorumaddidermt. Quid ergo peccaverunt, si a Deo mus ? numquidiniquitas esl apud Deum? Absit (Rom.
percussum persecuti sunt ? Quid animo eoruro itnpu- ix, 14). Unde ergo, Apponeiniquitatemsuper iniqui-
tatur? Malitia. Nam id in Christo facium est quod tatem ? quomodo id intellectufi stimus ? Adsit Domi-
oportebat. Pati utique venerat, et punivil per quem nus ut dicamus, et propter fatigationem vestram bre»
passus est. Nam Judas traditor punilus est, et Chri- viler dicere valeamns. Iniquitas ipsorum crat, quia
Stus crucifixus est; sed nos redemit sanguine suo, et bominem justum occiderunt: addita est alia, quia
punivit illum de pretio suo. Projecit enim pretium Filium Dei crucifixerunt. Sxvire ipsorum tanquam
argenti quo ab illo Dominus vendilus erat, snec agno- in hominero fuit : sed si cognovissent, nunquam
vit prelium quo ipse a Domino redemplus erat (Id. Dominum glorise crucifixissenl (I Gor. u, 8). illi ini-
xxvn, 5). Factum est boc in Juda".Sed curo videamus quitate sua tanquam hominem oceidere voluerunt :
inensuram quamdam esse rctribulionis in omnibus, apposilaest iniquitas super iniquilalem ipsorum, ut
nec quemquam posse permitti amplius sxvire quam Filittm Dei cruciftgerent. Quis hanc iniqtiitatem ap-
acccperit polestalem; quomodo illi addiderunt, aut posuil? Ille qui dixit : Forte reverekmtur Fitium
qux est ista percussio Domini? Nimirum cx persona meum; ipsum miUam(Malth. xxi, 37). Solebant enira
locutus esl ejus undc corpus acceperat, unde carnem occidere missos ad se servos, exaetores loeaiionis
assumpserat, id est generis humani, ipsius Adooqui atque mercedis. Misit ipsuro Filium, ul ct ipsum occi-
percussus est primo morie propter peccatum suum derent. Apposuit iniquitatem super iniquitatem ipso-
(G'en.ni, 19). Mortales ergo hic homines cum pcena rum.^Et hxc Deus sxviendo fecit, an potius juste
nascunlur : buic poenx addunt, quicumque homines retribuendo? Fiat enim illis, inquit, inrettibulionem,
fuerint persecuti. Jam enim homo hic moriturus et in scandalum. Merili erant sic excxcari, ut Filium
non esset, nisi illura Deus percussisset: quid ergo tu Dei non agnoscerenl. El hoc feeit Deus, apponens
bomo ssevis aroplius ? parumne bomini est, qtiod ali- iniquitatem super iniquitalem ipsorum; non vulne-
quando moriturus est ? Portat ergo unusquisque no- rando, sed non sanando. Quomodo enim auges fe-
slrum poenara suara : huic pcenx volunt addere qui brem, auges morbum, non morbum adhibendo, sed
nos persequuntur. Hxc poena percussio est Domini. non succurrendo : sic quia tales fuerunt ut curari
Dominus quippe sententia percussit homirxm : Qua non mererenlur, in ipsa malitia quodaramodo pro-
die teligerilis, inquit, inorte moriemini(Id. n, 17). Ex fecerunt, sicut diclum cst, Mali autem et facinorosi
hac morte carnem susceperat, et vetus homo noster proficiunt in pejus (HTtni. m, 13); et apposila cst
siraui crucifixus est cum illo (Rom. vi, 6). Ex illius iniqtiilas super iniquilaiem ipsorum. Et non inirent
voce ista dixit: Quem lu percussisli, ipsi persecuti in jttsiiiia lua. Hoc planum est.
sunt, et super dolorem vulnerum meorum addiderunt. 13. [vers. 29.] Deleantur de libro vhenliu.ni.Ali-
Supcr quem dolorem vulnerum ? Super dolorem pec- quando enim illic scripti craat ? Fralres, non sic
catorum ipsi addiderunt: vulnera enim sua peccata accijiere debemus, quoniam quemquam Deus seribat
dixit. Sed ne ad caput resjiicias; ad corpus adverte, in libro vitx , et deleat illum. Si homo dixit, Quod
secundum cujus vocera diclum est ab ipso in illo scripsi, scripsi, de lilulo ubi scriptum erat, RexJu-
psalrao, in quo vocem suam oslendit, quia ejus pri- daorum (Joan. xix, 22); Deus quemquam scribit et
mum versum de cruce clamavit: Dcus, Deus meus, delet? Prxcisus est; prxdestinavit omues ante con-
respicein me; quare me dereliquisti? Ibi seculns ait: slitulionem mundi regnaluros cum Filto suo in vila
Longe a salule mea verba deliclorum meorum ( Psal. xterna (Rom. VIII, 29). Hos consciripsit; ipses con-
xxi, 2). Ipsa sunt vuinera inflicla a latronihus in via, tinet libcr vitx. Denique in Apocalypsi quid ait
ei-qucm levavit in jumentum suum : qtiem sacerdos Spiritus Dei, cura de pressuris ab Anlichristo futui is
loquerelur eadem Scriptura ? Consentientilli, inquit,
1 MSS., dtcere.
illiCoip/iiB
* DuoMss., redimetidus. omnesqui non sunt scripti in libro vila (Apoc. xm, 8)
863 S. AUGUSTINlEPISCOPI 864
Proinde sine dubilalionc non erunt consensuri qui per isle laudat nomen Dei cum cantico, magnificat
scripti sunt. Isti ergo quomodo inde delenlur, ubi eum in laude. Quando auderet cantare, nisi recrcatus
nunquam scripli sunl? Hoc diclum est secundum essel a fame? Luudabo nomenDei cum canlico, magni-
spera ipsorura, quia ipsi se scriptos putabant. Quid ficabo eum in laude. Magnx divilix! Quas gemmas
est, Deleantur de libro vilw? Et ipsis constet non illos laudis Dei de thesauro inleriore protulit! Magnificabo
ibi esse. Ex hac locutione diclum est in alio psalmo, eum in laude. Hx sunt divilix mex. Dominus dedit,
Cadenta latere tuo milte, et dena millia a dexlris luis Dominus abstulil. Ergo miser remansit? Absi:. Vide
(Psal. xc, 7); id est, multi scandalizabuntur, et ex divitias : Sicul Domino placuil, ita faclumest; sit no-
eo numero qui se sperabant sessuros tecum, et ex menDominibenediclum (Job i, 21). Laudabo nomen
eo nuraero qui se spcrabant staluros ad dexleram Dei cum cantko, magnificaboeum in laude.
tuam, separali ab hxdis sinistris ( Matlh. xxv, 33): 16. [vers. 32.] Et placebitDeo, hoc quod eum lau-
non quia cum ibi steterit aliquis, postea cadet, aut dabo, placebit, super vitulum novellunt,cornua produ-
ctim sederit cum illo quisquam, abjicietur; sed quia centemet ungulas. Gralius illi erit sacrificium laudis,
multi casuri erant in scandalum , qui jam ibi se esse quam sacrificium vituli. Sacrificium laudis glorificabil
putabant; id est, mulli qui se sperabant sessuros me; et ibi via est in qua oslendamilli satutareDei. Im-
tecum, multi qui sesperaverant staturos ad dexteram, mola Deo sacrificiumlaudis, el redde Altissimovota lua
ipsi casuri sunt. Sic ergo et hic illi qui se spcrabant (Psal. xux, 23, 14). Ergo laudabo Deum; et plus ei
tanquam merito j'ustitix sux in libio scriplos Dei, placebit quam vitulus novellus, cornua producens et
quibus dicilur, Scrutamini Scripluras, in quibusputa- ungulas. Amplius ergo placebit Deo laus ejus exiens
tis vos vitam aternam habere (Joan. v, 39) : cum per- de ore mco, quam raagna victima adducta ad aram
ducta fuerit damnatio eorum etiam ad cognitionem ipsius. An aliquid de cornibus et ungulis vituli hujus
eorum, delebunlur de libro viventium, id est, non dicendum est ? Qui bene instructus est, et laude Dei
ibi se esse cognoscent. Nam versus qui sequitur, ex- opulentus, et cornua dcbet habere quibus adversa-
ponit quod dictum est : Et cumjustis non scribantur. rium venlilet, et ungulas quibus lerram excilet. Noslis
Dixi ergo, Deleanlur, secundum spem eorum; secun- enim hoc facere vitulos pubescentes, et in laurinam
dum autem xquitatem luam quid dico? Nonscribantur, audaciam grandescentes. Nam ideo novellus est,
14. [ vers. 30. ] Pauper el dolens ego sum. Quare propter vilam novam. Aliquis ergo hxreticus forte
hoc ? An ut agnosceremus quod per amaritudinem conlradicit; cornibus ventiletur. Alius non contradi-
animi maledicit pauper iste? Multa enim dixit qux cit, sed tamen terrenum abjecte sapit; ungulis exci-
illis cveniant. Et quasi ei diceremus, Utquid talia ? tctur. Ergo supcr hunc vitulum tibi placebit laudaiio
noli lantum ; respondet : Pauper et dolens ego sum. mea; jam illa ' post pauperlatem et dolorem in seter-
Perduxerunt me ad egestatem, ad istum dolorem na societate Angelorum, ubi nec adversarius eril in
deposuerunt; ideo ista dico. Non est lamen stoma- certamine ventilandus, nec piger de terra exci-
chalio maledicentis, sed prxdiclio prophetantis. Nam tandus.
de paupertate sua et dolore suo quxdam qux poste- 17. [vers. 33.] Videantinopes, et twtentur. Credant,
rius dicit, commendaturus est nobis, ut discamus et spc gaudeanl. Magis inopes sint, ut saturari mc-
esse pauperes et dolenles. Beati enim pauperes, quo- reantur; ne cum superbix saginam ructant, negetur
niam ipsorumest regnum cmlorum; et, Beati qui lugent, cis panis quo salubriter vivant. Qttwrile Dominum,
quoniamipsi consolabuntur(Matth. v, 3, 5). Hoc ergo inopes; esurite, et sitite (Matth. v, 6): ipse est enim
ipse prius jam nobis oslendil; et ideo, Pattper el do- panis vivus qui de coelo descendit (Joan. vi, 51).
lens ego sum. Tolum corpus ejus hoc dicit. Corpus QuwriteDominum,et vivetanima veslra. Quxritis pa-
Christi in hac terra pauper est et dolens. Sed sint nem, ul vivat caro veslra ; Dominumquxrile, ul vival
divites Christiani. Prorsus si Chrisliani sunt, paupe- anima vestra.
res sunt; in comparalione diviliarum ccelestium quas 18. [vers. 5l.]QuoniamexaudivitpattperesDominus.
sperant, omne aurum suuro arenam dcputant. Pauper Exaudivit pauperes; nec exaudiret pauperes, nisi es-
el dolens ego sum. sent pauperes. Vis exaudiri? Pauper eslo : dolor de
15. [vers. 31.] El salus vultustui, Deus, suscepitme. le clamet, non faslidium. Quoniumexaudivit pauperes
Numquid deserlus est pauper iste? Quando tu digna- Dominus; et compeditossuos non sprevit. Offensusa
ris pannosum pauperem applicare ad mensam tuam? servis , fecit eos compeditos; sed clamanles de com-
Porro autem pauperem istum salus vultus Dei susce- pedibus non contempsit. Qux sunl islaecompedes ?
pit; in vullu suo abscondit ejus egestalem. De illo Mortalilas, corruptibilitas carnis, compedes sunt qui-
quippe dictum est: Abscondeseosin absconditovultus bus iigali sumus. Et vultis nosse islarum compcdum
lui (Psat. xxx, 21). In illo autem vultu qux sint divi- gravitatem? Inde dicitur: Corpus quod corrumpilur,
lix vultis nosse? Divitix islx boc libi prxslant, ut aggravat animam ( Sap. IX, 15). Quando hoinines in
quod vis, quando vis, prandeas; illx vcro, ul nuti- sxculo divites esse volunt, istis compedibuspannos
quam esurias. Pauper et dolensego sum; et salus vulius quxrunt. Sed sufficiant panni compedum : tantum
tui, Deus, suscepitine. Ad quam rem ? Ut jam non sim 1 sicmeliorisnotaeMss.Alii,jam illamposl,etc. AtEdd.,
pauper, non sim dolens. Laudabonemen Dei cumcan- nmi!illam post, etc. Pon recte, nisi illam releras ad vi-
lico, maqMficaboeum in Utude.Jam diclum est; pau- deantinopes,etc.
 ENARRATIO1N PSALMUMLXIX. ' 866
865
quxre, quanlum dcpellendseneccssitati satis est. Cum nostram snbire non dedignalus est, ut nos vita sua ili-
autem superfluaquxris, corapedes tuas onerare de- gnos faceret. Ecce qui singularis erat, donec trans-
sideras. In tali ergo cuslodia vel solx compedes rc- iret, sicul dixit in psalmo, Singularis ego sum, donec
maneant. Sufficiatdiei malilia sua (Malth. vi, 54). De transeam(Psal. CXL,10): quia sic erat singularegra-
isla malilia clamamus ad Deum : Quoniam exaudivit num, ut in se haberet magnam multitudinis fecundi-
pauperesDominus; et compedilossuos non sprcvit. talem; in quantis granis passionem ejus iniitaiilibtis
19. [vers. 35.] Laudent illum cmliel terra, mare et exsultamus, quando nalalilia Marlyruro eelcbramus!
omnia repenlia in eis. Verx divilix hujus paupcris Multa crgo mcmbra ejus, sub uno capite ipso Salva-
istse sunt, considerare creaturam et laudare Crealo- lore noslro charitatis et pacis vinculo colligala, sicut
rem. Laudent illumcali et lerra, mare el omniarepentia nosse dignaraini, quoniam sxpissime audisiis, unus
in eis. Et crealura sola isla laudat Dcum, cum consi- homo sunl: et ipsorura ut unius hominis vox ple-
derala ea laudatur Deus. rumquein Psalmis audilur; ct sic clamat unus tan-
20. [vers. 36 , 37.] Audi et aliud : QuoniamDeus quam omnes, quia omnes in uno unus sunt. Audia-
salvam faciet Sion. Reparat Ecclesiam suam : genles mus ergo quoniam laboraverunt marlyres, et inter
fidelcs incorporat Unigenilo suo; non fraudat cre- magnas lempesiates odiorum in hoc sxculo pcricli-
dentes in se prxmio promissionissux. QuoniamDeus lati stintTnon lam corpore, quod quandoque posituri
salvamfaciei Sion : et adificubunlurcivitalesJudwa '. erant, scd ipsa fidc, nc deficienles, et forte acerbis
Ipsx sunt Ecclesix. Nemo dicat: Quando erit islud pcrseculionum cedenles doloribus, vel amori vitsa
ut xdilicenlur civitates Judxx? 0 si vclis agnosccrc hujus, amiltcrenl quod promiserat Dcus : qui non so-
structurara, et essc lapis vivus, ul intrcs in eam ! Et ltim verbo, sed etiam exemplo abstulerat omnem
nunc civilates Judxx xdificanlur. Juda enim Coufcs- liniorcm; verbo, dicens, Nolite timereeos qui corpus
sio inlerprelatur. De confessioneImmilitatisxdifican- occidunt; animamaulem non possunl occidere(Matlh.
lur civilates Judxse; ut foris ab eis superhi rema- x, 28); cxemplo, faciens quod verbo prxcepil, ut nec
neant, qui confiteri erubescunt. QuoniamDeussalvam eorum verberanlium mamis vellet dcvitare, nec ala-
(aciet Sion. Quam Sion? Audi in sequentibus : Et se- pas perculientiuin , nec salivas conspuenlium, nec
men servorum ejus obtinebunteam; et qui diligunt no- coronam de spinis imponcnlium, nec crucem interfi-
menejus inhabitabuntin ea. cienlinm : nihil horum vitare voluit, cui nihil opus
21. Psalmus finitus est; sed paululum islos duos crat, propier eos quibus hoc opus erat; faciensxgro-
versus non relinquamus : admonent enim nos aliquid, tis de scipso mcdicamentum. Laboraverunt ergo
lie desperando in illara slrucluram non inlremus. marlyres; et nisi illc semper adesset qui ail, Ecce
Semen,inquit, servorumejus oblinebunleam.Jam ergo, egovobiscumsumusquead consummalionem saculi (Id.
semenservorumejus qui sunt? Forte dicis, Judxi nati xxvni, 20), ulique defecisscnt.
de Abraham : nos autem qui non sumus nati dc 2. Est ergo in boc psalmo vox conlribulatorum; et
Abraham, quomodohabebimus islam civilalem? Sed ideo utique marlyrum inter passiones periclilanlium,
,non sunt semen Abrabx illi Judxi quibus dictumcsl: sed de suo capiie prxsumenlium. Audiamus cos, ct
Si filii Abraha eslis, facta Abralta facile (Joan. vni, Ioquamurcum eis ex affeclu cordis, etiamsi non simi-
.39). Semen ergo scrvorum ejus, iraitalores fulei ser- liiudine passionis. Illi enim jam coronati sunt; nos
vorum ejus oblinebunleam. Deniquc ultimus vcrsus adluic periclilamtir : non quia tales nos persecutiones
superiorem exponit. Quasi enim turhalus, ne putares urgcnt, quales ipsos urserunt; sed fortasse pejores
Jbrte hoc de Judxis dici, Et semenservorumcjus ob- in omnimodis generibus lantorum scandalorum. No-
tinebunteam, dicens , Nossemen gentiumsumtts, qux stra cnim lcmpora magis abundant illo Va quod cla-
idola coluerunt, et dxmonibus scrvierunt; quid ergo mavit Dominus: Va mundo ab scandalis (Id. xvin,
uobis in hac civitate sperandum esl? slatim subjecit, 7). Et quoniamabundavitiniquitas, refrigescelcharilcis
ut prxsumas et speres : El qui diligunt nomen ejus, mullorum (ld. xxiv, 12). Neque cnim el Lot illc
inhabilabuntin ea. Hoc est cnim scmenservorumejus, sanclus, in Sodomis ab aliquo corporalem persecu-
qui diliguntnomenejus. Quia cnim servi ejus dilexe- tionem patiebalur, autdiclum illi erat ut non ibi habi-
runt nomen ejus; quicumqucnon diligunt noraen ejus, taret; persectilio ejus, facla raala Sodomilarura
non se dicant semen servorum ejus; et qui diligunt erant (Gen.xix). Nuncergoj'ara Christoin cceloseden-
nomen ejus, non se negent semen servorum ejus. tc, jam glorilicato, jam subjeciis cervicibus reguin
- jugo ejus , el supposiiis eorurn fronlibus signo ejus;
1N PSALMUM LXIX jam nullo remanente qui palam Christianis audeat
insullare, adhuc lamen inter organa et syinphoniacos
ENARRATIO. gemimus; adlmc-illi inimici Marlyrum, quia vocibus
SERMO (a). et ferro non possunt, eos sua luxuria persequunlur.
utinam Paganos tantummodo doleremus *! es-
1. [vers. 2.] Gralias grano tritici, quia mori voluit Atque
set
et multiplicari (Joan. xn, 25): gralias unico Filio Dei duraqualecumque solaliura, exspectare eos qui non-
cruce Christi sigriati sunt, quando signenlur, et
Dominoet Salvalori noslro Jesu Christo, qui mortcm
quando ejus auctoritate alligali desinant furerc. Vi-
' Sieex melioribusMss.juxtaLXX.\Juda.) 1 McMss.Edd.vero, toleraremus.
(«) In Martyrum solemnitateh abitus.
8137 S. AUGUSTINIEPISCOPI m
deraus etiam porlantes in fronte signum ejus, simul persecutionem pateris, et maledicis eis a quibus pa-
in ipsa fronle portare impudentiam luxuriarum, die- leris : quomodo imilaris passiones prxcedenles Do-
busque et solemnilatibus marlyrum non exsullare, mini lui, pendenlis in cruce, et dicenlis : Pater,
sed insullare. Et inter hxc gemimus, et hxc persecu- ignosceillis, quia nesciuntquid(aciunt (Luc. xxm, 34)?
lionostra est, si est in nohis charilas qux dicat: Quis Respondct talia dicenlibus martyr, et dicit: Domi-
infirmatur, et non ego infirmor? quis scandalizalttr, et num mihi proposuisti dicenlem, Paler, ignosce illis,
non ego uror (II 6'or. xi, 29 )? Nullus crgo servus Dei quia nesciunt quid faciunt; agnosce et vocem meam,
sine persecutiotie; verumque est illud quod Aposto- ut si,tet tua. Quid enira dixi de inimicismeis ? 6'on-
lus ait : Seclet omnesqui voluut in Chrislo pie vivere, fundantur, et revereantur. Jam facla est lalis vindicta
perscculionempalknlur (II Tim. m, 12). Vidcris unde, de inimicis martyrum. Saulus ille qui Slephanum pcr-
videris quomodo ; diabolus ille bifortnis est. Lco est secutus est, confusus est et reveritus. Anhelabat ex-
in impctu , draco in iusidiis. Leo miuelur, inimicus des, quxrebat quos attraheret et necaret : atidita
est; draco insidietur, inimicus est. Quando nos se- desuper voce, Saule, Saute, quid me persequeris? con-
curi? Ecce fiant omnes Christiani, numquid et dia- fusus et prostralus est, et erectus ad obediendum qui
bolus christianus eiit? Tenlare ergo non cessat; inflammalus erat ad persequendum (Act. vu, 57, et
insidiari non cessal. Infrcnaltis cst atque illigalus in ix, 1, 4,6). Hoc ergo optant marlyres inimicis suis !
cordibus impiorum, nc sxviat in Ecclesiam , ct tan- Confnndanlur, et revereantur.Quamdiu enim non con-
lum faciat quantum vnlt. Fremunl dentes impiorum fundualur et rcverenlur, necesse cst facta sua defen-
adverstis dignilaiem Ecclcsix et paccm Chrisliano- dant; gloriosi sibi videntur, quia lenent, quia ligant,
rum , et quia non babcnl quid agant sxviendo; sal- quia verberant, quia occidunl, quia saltant, quia in-
lando, blasphemando , ltixuriando, non inipellunt sultant: de his omnibus faclis aliquando confundan-
corpora Chrislianorum, scd lacerant animas Christia- tur, et revereanlur. Si enim confundentur, et
norum. Clamemus ergo una voce omnes verba hxc : converlenlur; quia converti non possunt, nisi confusi
Deus, in adjtttoriummeum inlende.Opusenim habemus fuerint, ct reverili. Optemus crgo hxc inimicis no-
sempiicrno adjuiorio in islo sxculo. Qttatidoautem slris; securi oplemus. Ecce ego dixi, et vobiscum
non ! Modo lamen l in tribulatiorie posili maxime di- dixerim : omnes qui adhUcsaltant et cantant et in-
camus : Deus, in adjuloriitm meumintende. sultant Martyribus, confundantur, et revereantur;
3. [vers. 3.] Confundantur et revereantur qui qitw- aliquando in his parielibus lundant confusi pcclora
runl animam meam. Christus dicit: sivc caput dicat, sua.
sive corpus dicat; ille dicit, qui dixit : Qttid me per- 4. [vers. 4.] Averlanturretrorsum, et erubescantqui
sequeris (Act. ix, 4)? illo dicit, qui dixit : Cumnui cogitanlmihi mala. Primofuil impelus persequenlitim;
exminimis meisfecistis,mHtifccislis(Matih.xxv, 40). modo remansitmalevolentiacogitanlium. Prorsus lem-
No:a esl ergo vox hujus hominis, loiius hominis, ca- pora snnt in Ecclesia persecutionis distincta sequeli-
pitis etcorporis : non sxpecommendanda, qnia nota. tia '. Factus esl impetus in Ecclesiam, quando reges
Conftindanlur,inquil, et revereantur qui quarunl ani- perscquebantur : ct quia prxdicti erant reges et per-
mam meam. In alio psalmo dicil: Considerabamin secuturi et credituri, implelo uno, ulique alteruni
dexteram, el videbam,el non eral qui cognosccret mc: sequebalur. Faclura est et illud quod consequensfuil;
periit fuga a me, et non est qui exqitiralanimam ineam crediderunt reges, dala pax est Ecclesix, ccepilesse in
(Psal. CXLI,5). Ibide persecutoribus ait quia non crat culmine digniiatis Ecclesia, etiam in hac lerra, eiiam
qui exquirerel animam ejus; hic autera : Confundan- in hac vita : sed non deest fremitus persecutorum;
tur, el revereanturqui quarunt ctnimammeam.Dolcbat irapelus suos ad cogitationes verlerunt. In illis cogi-
se noii qnxri nd imitandum; gemebat se quani ad talionibus tanquam in abysso ligalus cst ' diabolus;
opprimendum. Quxris animam justi, cum imilari co- fremit, el non erumpit. Dictutn est enim de his tem-
gitas; quxris aniraaro jttsti, cum occidere cogilas. poribus Ecclesix : Peccalor videbit, et irascetur. Et
Quoniam duobus modis quxritur aninia hominisjusti, quid faciet? Numquid quod primo? Altrahe, liga,
singuli in singulis psalmis expressi sunt. Illic dolcl, pcrculc. Non facit hoc. Quid ergo ? Dentibussuis fren-
quia non est qui requirat animaro ejus ad imilandum det,el labescet(Psal. cxi, 10). Ethis tanquara itasci-
passiones ej'us ; hic autera : Confundattturel reverean- lur raartyr; et lamen pro his orat marlyr. Quomodo
tur qui quarunt animammeam. Quxrunt animam ejus, enim bene optavit illis de quibus dixit, Confundan-
non ut duas babeanl. Non enim sic quaerebant ani- lur, et revereantur qui qumrunt animam meam;
mam ejus, quomodo quxrit latro tunicam viatoris : sic et nunc, Avertanlur relrorsum, et erubescant
ad hoc occidit, ut exspoliet, ut habeat. Qui autem qui cogitant mihi mala. Quare? Ut non prxcedant,
persoquilur ut occidat, cxcludit animam, non se sed sequanlur. Qui enim reprehendit chrislianam re-
vestit. Quxrunl illi animara meam; occidere me vo- ligioncm, et consilio suo vnlt vivere, quasi prxcede-
lunt. Quid ergo tu illis optas ? Confundantttr, el reve-
reantur. Et ubi est quod audisti a Dominotuo : Dili- 1 sic meliorisnotaeMss.AtEdcL,in Ecclesiapersecutione
distincta.Sequeresequenlm.
gite inimicos veslros,benefacitehis qni oderunl vos, el * Lov.,viscoligatusett. Abesl,visco,ab Er. et plerisque
orate pro his qui persequunturvos(Matth. v, 44) ? Ecce Mss.,sed quidatnhabent, colliqalusest : Alluditurhic ad
illudApocalypseos 20, 2 ' Et liamit ctnn per annosniitle,ei
1 AliquotMss.:Quandoattlemnonmodo; tamen,elc. miiit eumin ubtjsstim,elc.
869 ENARRATIO1N PSALMUMLXIX. 870
re vult Christum; ut ille videhcet erravent, et mva- dicebat in passione : Aruil sicut leslavirlus mea (Psal.
lidus infirmiisqne fuerit, qui vel voluerit pali inler xxi, 10'). Passio quippe et caminus tribulationis fece-
manus Judxorum, vel potucrit: ille autem cordatns rat forliorem. Rursus si lauderis ab adulanlibus et as-
sit cavens ista omnia, declinans mortem, mentiens sentantibus, et annueris eis, veluli emens olcum,
cliam inique ne nioriatur, interficiens animain suam non tecum portans, sicutquinque virgines insipientes
ut vivat corpore, magni consilii prudenlisque sibi vi- (Matth. xxv, 3); erit caminus fracturx tux etiam os
delur. Prxcedit reprehendens Christum ; veluli ante- laudantium te. Sed sine his non possumus ; necesse
cedit Clirislum : credat in Chrislum, et seqnalur est titetintrerausin hxc, et exearaus inde : intremus
Christum. Nam quodoptatuin estmodo perseculoribus in vituperationera aliquam malorum et improborum,
cngitantibus mala, dixit hoc ipse Dominus Petro. intremus et in assentationem aliquam adulatorum ;
Prxcedcre quippc quodam loco Petrus voluit Domi- sed exire inde opus est. Rogeraus eum de quo dictum
num. Loquebalur cnim Salvator dc passione sua, est, CustodiutDominusintroitum tuum et exitum tuum
quam si non suscepisset, nos salvi non essemus; et (Psal. cxx, 8); ut intrans inleger, sic exeas inleger.
Peirus qui paulo ante eum confessus erat Filium Ait enim et Apostolus : Fidelis est Deus, qui non vos
Dei, ct inilla confessione appellaluserat Petra,supra sinat leniari supraquampoleslis.Ecce habes ingressum.
quam labricarelur Ecclcsia, paulo post Dominodicenle Non dixit, Non tentemini: qui enim non tentalur non
de fultira passione sua, ait : A6si7,Domine; propilius probatur; et qui non probalur, non proficit. Quid
eslo tibi, non fiel istud. Paulo anle, Bealus es, Simon crgo optavit ? Fidelis Deus, qui non vos sinat tentari
Bar Jona, quia non libi revelavitcaro et sanguis, sed supra quam potestis. Audisti ingressum; audi et ex-
1'aler meus qui in cmlisesl: modo repentc , Redi post ituin : Sed facietcumtentationeetiam exitum,ul possilis
me, sataita. Quid est, Redi post me? Sequere me. lolerare (I Cor. x, 13). Ergo et illi averlantur statim
Prxcedere me vis, consiliura mihi dare vis; erubescentesqui dicunl mihi: Euge, euge. Quare enim
meiius est ut consilium mcum sequaris: hoc est, me laudant? Laudent Deum. Quis enimego sum, ut
Redi relro, redi post me. Antecedentem compe- lauder in me? aul qttid cgo feci? quidhabeo qucd non
scit, ui rctro redeat; et appcllat salanam , quia accepi? Si accepisti, inquit, quid gloriaris quasi non
vult prxcedcre Dominum. Paulo ante, Beattts: acceperis(Id. IV, 7) ? Averlanlur ergo slatim erubescen-
modo, Satdnas. Undc paulo ante, Bealus? Quia tes qui dicunt mihi: Euge, euge. Tali oleo pingue
twn tibi, inquit, revelavit caro e.t sanguis, sed Pa- factum est caput hxrelicoruro (Psal. CXL,5), cum di-
ter meusqui in cmlis est. Unde modo, Salanas? Quia cunt, Ego sum, ego sum, et dickur illis :Tu, Domine.
non sapis, inquit, quw Dci sunt, sedqua sunl hominum Acceperunt Euge, euge; seculi sunt Euge, euge : facli
(Matth. xvi, 16-23). Qui crgo volumus recte celebrare sunt duces cxci cxcorum sequentiura (Malth. xv, 14).
nalalilia martyrum, desideremus imitationem marty- Aperlissimis vocibus Donato dicuntur ista cantata :
rum ; ne velimus prxcedere marlyres, et melioris con- Euge, euge,dux bone, dux prxclare. Et*non dixit ille,
silii nobis videri esse, quia evitamus passiones pro Avertantur slatim, el erubescantqui dicunt mihi: Euge,
justitia ct pro fide, quas illi non cvitaverunt. Ergo euge; nec eos corrigerevoluit, ut Christo dicerent :
illi qui cogitant mala, et in luxuria nulriunt corda Dux bone, duxprxclare. Atvero Apostolus reformi-
sua, avertantur relrorsum, et erubescant.Audiant ab dans Euge hominum, ut vere laudarelur in Chrislo,
Aposlolo postea diccnle : Qttemautemfructumhabuistis noluit sc laudari pro Christo; dicenlibusque quibus-
aliqttandoin quibus nunc erubescitis(Rom. vi, 21) ? dam, Egosum Pauli, respondit in liberlate Domini,
5. Quid sequitnr ? Avertanturstalim erubescentesqui Numquid Paulus crucifixusest pro vobis? aul in nomU
dicuntmihi : Euge, euge. Duo suntgenera persecuto- ne Pauli baptizutiestis (lCor. l, 12, 13)? Ergo dicant
rum; vitiiperanlium, et adulantium.Plus persequitur marlyres in persecutione etiam adulantium, Averlan-
lingtia adulatoris, qiiam manus interfecloris; nam et lurstalim erubescentesqui dicunt mihi : Euge, euge.
ipsamcaminum dixit Scriplura. Certe cum de perse- 6. [vers. 5.] Et quid fit, cum illi avertuntur , et
cutione loqueretur Scriptura, dixit t Tanquam aurum erubescunt omnes; sive qui quxrunt animammeam,
m (ornace probavitillos, de marlyribus interfeclis, et sive qui cogitant mihi mala , sive qui perversa et si-
sicut liolocausti hostiam l accepit illos (Sap. m, 6). roulala benevolenlia, lingua volunt emollire quod
Audi quia et lingua adulanlium talis est : Probatio, feriant; curo fuerint et ipsi aversi et confusi, quid
inqtiit, argenti etauri ignit; vir aulem probatur per os fiet ? Exsullent, et jucundenlur in te: non in me, non
laudantinm eum (Prov. xxvn, 21). Ignis ille, ignis et in illo, aut in illo; sed in quo facli sunt lux qui fue-
istc; de utroque le salvum oportet exirc. Fregit tc runt lenebrx. Exsullent, el jucundentur in te, omnes
reprehensor, fractus es * in fornace tanquam vas qui qumrunt te. Aliud est quxrere Deum , aliud qttx-
flciile. Formavit te verbum, ct venit lentaiio tribula- rere bominem. Jucundentur qui qumrunl te. Non ju-
tionis: illud quod formatum est, oportet ut coquatur; cundabuntur ergo qui quxrunt se % quos prior qux-
si bene formatum cst, accedit ignis ut (irmet. Unde ille sisti antequam quxrerent te. Nondum quxrebat ovis
illa pastorem; aberraverat a grege : et descendit ad
1 ProlwenotseMss., holocattstumhosliam: Alii quitlam,
holocaustahosliam.Porro apud LXX legitur, olokarpoma eam; quxsivit eam, reportavit in humeris suis (Luc.
thnsias, holocaustum hostue.
* Aliqttot
Mss.,factuses : et pauloinfra, acceditignis,et 1 sic Mss.AtEdd.,canlica.
firmal. %negtusMs.,0!« quaritnt non te.
 ^ JS. AUGUSTINIEPISCOPI 872
«71
xv, 4, S). Conlemnet te, o ovis, quserentem se, qui sanalum; quisquis se confitelur sanatum , fuisse se
prior quxsivit contemnentem se, et non quaerenlem conlitelur xgrolum. Dicant crgo, Sempermugnificelur
sc ? Jam ergo quxrere eum incipe, qui prior quxsivit Dominus, qui diligunt salulare tuum : non salulare
tc, et reporlavit in humeris suis. Fac quod ait ': suum , quasi se ipsi salvent; non quasi salutare lio-
Qua sunt ovesmea, vocernmeam audinnt, et sequunlur minis, tanquam ab illo salvcntur. Nolite, inquit, con-
me (Joan. x, 3). Si ergo quxris eum qui prior qux- fidere in principes, el in fitios Iwininum, in quibus non
sivil te, ct ovis facta es ejus, cl audis vocero pasloris est salus (Psal. CXLV,2,3). Quare hoc? Domini est
tui, et sequeris eum; vide quid libi de se oslendit, salus, et super populum tuum benedictiotua (Psal. nr,
\ quid de corpore suo, ne in ipso errares, ne in Ecclc- 9). Ergo , Semper magnificelurDominus.Qui hoc di-
sia errares , ne quis tibi diceret : Christus cst, qui cunt? Qui diligunl salulare tuum.
• non esl Christus; aut Ecclesia est, qux non est Ec- 7. [ uers. 6. ] Ecce magnificelurDominus;nunquam
clesia. Mulli enim dixerunt carnem non babuisse tu, nusquam lu ? In illo aliquid, in me nihil: si autcm
Christum, et non in corpore suo resurrexisse Chri- in illo quidquidcgo; ille, non ego. Tu ergo quid? Ego
stiitn : noli sequi voces corum. Audi vocem ipsius vero egenus et pauper sum. Ille dives , ille abundans,
pastoris, qui indutus est carne, ut quxreret perditam ille nullius indigens. Ecce lumen meura , eccc undo
carnem. Resurrexit, et ait: Palpate , et videte, quia illumiiior; quoniam clamo : Tu illuminabis htcernam
spiriius carnem et ossa non habel, sicul me videtisha- tneam, Domine; Deus meus, illuminabis tenebras meat
bere. Ostendil se tibi; vocem ejus sequere. Ostendit (Psal. xvu, 29). Domimtssolvit compeditos; Dominus
ct Ecclesiam; ne quis te fallat nomine Ecclesix : erigit elisos; Dominus sapientesfacit cwcos; Dominus
Oportebat, inquit, Chrislum pati, el resurgere a mor- custoditprosclytos(Psal. CXLV, 7). Quid ergo tu? Ego
tuis lertia die, et pradkari in nomineejus pmnilenliatn vero egenttsel pattpcr. Ego tanquam pupillus; anima
el remissionempeccatorum per omnesgcntes, incipicn- mea lanquam vidua destitula cl dcsolala : auxilium
tibus ab Jertisalem (Luc. xxiv , 39 , 46, 47). Ilabcs quxro; scmper infirmitatemmeam confiteor. Ego vero
vocem pasloris tui; noli sequi vocem alienorum egenusel pattper. Donala sunt mihi peccala ; jam ccepl
(Joan. x, 5) : et furem non timebis *, si vocem pa- sequi prxccpia Dei : adhuc lamen egenuset pauper.
sloris fueris secutus. Unde autero sequeris? Si nec Uiide adhiic egenusel pauper ? Quia videoaliam legem
cuiquam hominum dixeris, quasi ejus merilo, Euge, in membrismeis repttgnantemlegi menlis mea (Rom.
euge; neccum gratulalione audieris, ne oleo peccatoris vn, 23). Uude egenuset pauper? Quia, Beati qui esu-
pinguescal caput luum ( Psai. CXL,5). Exsultcnt,eiju- riunt, el siliunljuslitiam (Matlh. v, 6). Adhuc esurio,
cundenlurin le, omnesqui quwrunlle; eldicanl.Qtiiddi- adhuc silio : saluritas mea dilala est; non ablala. Ego
cantquiexsullant?Sempermoani^celurZ)ominus.Dicant vero cgenttscl pauper ; Detts, adjuva me. Unde ccepit,
hoc omnes qui exsultanl el qtixrunt le. Quid? Semper Deus in acljuloriummeum intende; Deus, adjuva me.
tnagniftcclttrDominus,qui diligunl salulare luttm. Non Rectissime ct Lazarus Adjutus inlerprelari dicitur;
tanlum magnificelurDominus, sed etiam semper.Ecce ille cgenus ct pauper, qui ablatusest in sinum Abrahx
crrabas, ct aversus ab eo eras: vocavilte; magnificetur (Luc. xvi, 22) : et gerit lypum Ecelesix Dei, qnse
Dominus. Ecce inspiravit tibi confessionem peccalo- semper confiteri debel adjutorio sihi opus esse. Hoc
rum : confessus es, dedil veniam ; magnificelurDomi- est vcrum, hoc est pium. Dixi Domino: Deus meus es
nus. Jamccepistijuslc vivere; jam puto quasijusium est lu. Quare ? Quoniambonorummeoruntnon eges( Psal.
ut et tu magnificeris. Etcnim cum te vocaret erran- xv, 2). Ulc non eget nostri; nos cgemus ipsius : ideo
tcm, magriificanduserat Dominus; cum tihi conli- verus Dominus. Nam tu non valde verus dominus
lenti peccata dimisit, magnilicandus crat Dominus : servi lui; ambohomines, ainboegentes Deo. Siautem
modo jam audiens verba cjus coepisliproficere, justi- putas egere tui servum tuum, ut des panem; eges et
ficatus es , pervenisli ad quamdam virlutis excellen- lu servi lui, ul adjuvet labores tuos : uterque vestrum
tiam; dignum est ut et tu aliquando magnificeris. altero vcstrtim indigct. Itaque nullus vestrum vere
Dicant: Semper magnificelur Dominus. Peccalor es; dominus, et nullus veslrum vere servus. Audi verum
magnificetarut vocet: confiteris; magnificelurut igno- Dominum, cujus verus cs servus : Dixi Domino:
scat : jam juste vivis; magnificeturul regat : perse- Deus meuses tu. Quare tu Dominus? Qtioniainbono-
veras usque in finem; magnificetur ut glorificct. rttm meorttmnon eges.Quid autem lu? Ego veroegenits
Semper ergo magnificetitrDominus.Hoc dicant jusli; et pauper. Ecce egenuset pauper; pascat Deus, suble-
hoc dicanl qui quxrunl cum. Quisquis hoc non dicil, vet Deus, adjuvet Deus : Deus, inquit, adjuva me.
non quxrit eum. Ecce, tnagnificeturDominus.Exsul- 8. Adjutor et erutor meus es tu, Domine; ne tar-
tent et jucundenlur omnesqui quarunt eum ; et dicant, daveris.Tu adjutor et erulor: indigeo auxilio, adjuva;
.Semper magnificetur Dominus, qui ditigunl satulare implicatus sum , erue. Nemo enim eruet de implica-
cjtts. Ab illo est enim illis salus, non a se. Salutare tionibus, nisi tu. Circumstant nos nexus diversarum
Domini Dei noslri, Salvalor Dominus noster Jcstts curarum; hinc atque inde dilaniamur quasi spinis et
Christus : quisquis diligit Salvatorem , conliletur se sepibus, ambulamus anguslam viam; fortasse hxsi-
1 Omnesprope Mss.:contemneite jam quwrenlemse? mus in sepibus : dicamus Deo, Tu es erulor meus. Qui
Jam ergoquwresettmqui priorquwsiville,facquodtiU, etc. ostendit angustam viam (Matth. vn , 14), feoit ut
8Mss.magnoconsensuferunt: Ao/ivocemsequiUttro-
manet fwrum.cavebis,si voccmpasloris,ete. sequcrcmur. Hxc vox perseverct in nobis, fralres.
875 ENARRATIOIN PSALMUMLXX. 874
Quantumcumquehic vixerimus, quanlumcumque hic unde corpore fuerant separati, corde redierunt. Noli
tu
profecerimus,nemo dicat: Sufficitmihi; justtis sum. ergo sic; noli sic: time verburo Domini dicenlis,
Qui dixerit, remansit in via , non novit pervenire. MementoteuxorisLot (Luc. xvn, 52). Et ipsa in via,
Ubi dixerit, Sufficit; ibi hxsit. Altendc Apostolum, jam liberata de Sodomis, retro respexit; ubi respexit,
cui non sufficit;vide quomodose vult adjuvari, donec ibiremansit: facta est statua salis (Gen. xix, 29), ut
condiat te. Exeraplo enim tibi data est, ut tu cor ba- .
perveniat: Fratres , inquit, ego mc non arbitror ap-
prehendme; ne illi sibi viderentur apprehendisse, beas, non remaneas fatuus in via. Altende rcmanen-
quibus rursus dicit, Qui se putat aliquidscire, nondum tem, el transi; attende respicientem relro, et tu in
scitquemadmodumoportelscire• (I Cor.viu, 2). Quid anteriora extenlus eslo, sicut Paulus. Quid est non
ergo ail ? Fratres , ego mc non arbilror apprehendisse. respicere retro? Quaretro oblitus,inquit. Ideoseque-
ris vocatus ad supernam palmam de qua<posteaglo- ;
Supra dixerat, Non quia jam acceperim,autjam per- >
fectussim; et ibi sequilur, Fratres, cgo metionarbilror rieris. Quiaidem Aposlolusdicit: Superest mihi coro-
apprehendisse.Si nondum accepit, egenus el pauper najuslitia, quam mihireddelDominusin illo diejustus '.
esl : si nondum perfeclus est, egenusel pauper esl. jttdex (II Tim. IV,8).
Bene dicit: Deus, adjuva me. Sed intelligit aliquid,
ct excelsius inlelligit. Vide lamen quid dicat: Ei IN PSALMUM LXX
* omniafaceresuperabundantitis
autemqui polestsuper ENARRATIO.
quampelimuset inteltigimus(Epltes. ni, 20). Vide ergo
SERHO I.
quia nonduropervenit,nondumapprehendit.Quidergo
ait ? Fratres, ego menonarbitror apprehendisse: untim De prima parte Psalmi.
autem, qumrelro oblilus,in ea quwanle sunl extenlus, 1. In omnibus Scripturis sanctis, gralia Dei quae
secundumintenlionemsequorad palmamsupernmvoca- liberat nos commendatse nobis, ut commendatosha-
lionis (Philipp. in, 12-14). Ille ergo currit, tu hxsi- beat nos. Hocin islo psalmocanitur, de quo cuin Ve-
sti. Ille dicitnondumse perfectum; ct tu jam de perfe- stra Charitaie loqui suscepimus. Aderil Dominus, ut
ctione gloriaris'. Confundanlurqui libi dicunt: Euge, sic eam corde concipiam,quomododJghumest; el sic
euge.Confundarisinter illos et lu, quia lu libi dicis : eam promarri, quomodoexpedit vobis. Multumenini
Euge, euge. Qui enim seipsum laudal, sibi dicit: movet Dei amor et timor : timor Dei, quia juslus est;
Euge, euge: qui ab aliis laudattir el consenlit, non amor, quia raisericors est. Quisenim ei diceret, Quid
pertat oleum secum; deficiunt faces, clausurus est fecisli(Sap. xn, 12), si daranarel injuslura '? Quanla
ille ianuam ( Matth. xxv, 3,10). ergo misericordia ejus, ut justificct injustum? Ex hoc
9. Hoc ergo nos docuit psalmus iste breviter, cha- prxlecluro nobis et Apostolum audivimus eamdcm
rissimi, ex admonitione solemnitatis martyrum, ut maxime graliam commcndantem: dc cujus commen-
inlelligamus quia marlyres tribulationem bic passi dalione habebat Judxos iuimicos, veltit de Lcgis lit-
sunt corporalcm: nos in quanlacumque pace simus, tera prxsumenles, ettanquam justiliara suam diligen-
nccesse est patiamur trihulationem spirilualem; et tes atqtiejactantes; dequibus dicit: Testimonium per-
et
nccesscesl ut intcr scandala, el zizania, paleam hibeo illis, quia zetum Dei habenl, sed non secundum
gemal Ecclesiacl illa massa, donec messis veniat, do- scienliam.El tanquaroei diceretur, Quid cst enim ha-
nec venlilabrum, donec veniat ultima ventilatio, ut bere zelum Dei non secundum scienliam? subjecit
separetur palea a fruroento, donec ad horreum red- conlinuo, Ignorantes enimDeijusliliam,el suamvolen-
igatur (Id. xui, 30, et iu, 12). Quod donec fiat, cla- tes constitttere,juslitia Dei non sunt subjecli (Rom.x,
mcmus: Egoveroegenuset pauper sum; Deus,adjuva 2, 3). Glorianles, inquit, tanquam de operibus, ex-
me: adjutor ineus es tu, Domine; ne lardaveris. Quid cludunt a se gratiam; et tanquam de sanitate sua
est, rVelardaeeris?Quia multi dicunl; Longum esl ut falsa prxsumentes respuunt medicinam. Conlra talcs
veniat Cbristus. Quidergo, quia dicimus, Ne tardave- enim et Dominusdixerat: Non veni vocarejustos, sed
ris? venturusest antequam staluit venire? Quid sibi pcccaloresin panilenliam; non esl qpus sanis medicust
vult hoc votum, Ne tardaveris? Ne mihi tardius vi- sed malehabentibus(Matlh. Ix, 13,12). Hxc cst ergo
deatur quod venlurus es. Tibi enim longum videlur; tota scientia magna, horainem' scire quia ipse per se
non Deo longumvidetur, cui milleanni diesunus est, nibil est; ct quoniamquidquidest, a Deo esl, et pro-
vel trcs horx vigilix (Psal. LXXXIX, 4). Sed tu si non pler Deum cst. Quirfenimhabes, inquit, quod non ac-
habucris tolerantiam, lardum tibi eril: et cum tibi cepisli? Si autemet 3 accepisli,quid gloriarisquasi noit
tardum crit, defleelerisab eo, et cris similis illis qui acceperis(l Cor. iv, 7)? Hanc gratiam commendaL
in ercmo fatigali sunl, el festinaverunt a Deo petere
delicias, quas illis in patria reservabat; et cum non 1 Edd.,juslum. veriuscorb. optitnxnotx Ms»,injustmtt.
darenlur delicisein itinere, quibtis forte corrumpe- Namid Auguslinus postearepetit n. 15. si ttanmesomnes
si massamistammiquitalis damnes,quisquamtibi
rcntur, murmuraverunt adversus Deum, et rediernnt iniquos...
dicet, Iniuste fecisti?Nequeprofectodicere ausus sit,
eordc in J2gyptum (/food. xvi, 2, el Act. vit,39); justumafiquemjudicis:Dei sententiaposse dignutn pcena
ttori, sive jjronuntiari quod omninosignilicaturverbo,
dumrtwe. l\es[>icerevidelurad verbaSap.xu, 12..
1 Er. el Lov.,oporteateumscire. AtMss.,oportelsctre. * Am.Er. et tres Mss.,hominis.
* Hicin fekl.deest,super : qiue voxexstat;n Mss.et in 3 Edd.emitlunt, el, qiiod in Mss.exslat, el iii texlu
gnecotextu Apostoli. grxcoApostoli.
SANCT.AcausT. IV. (Vingl-hmt.J
BW S. AUGUSTIMEPISCOPI 876
Apostolus; (iinc habere meruil mimicos Judxos, de dicntes essent palri suo, illi non obedirent Deosuo.
liltera Legis et de sua justitia gloriantes. Hanc ergo Cum autem ageret ista Jeremias, id agebal cum po-
coromendansin lecliope qux lecta est, sic ait: Ego pulo Israel, ul parqrenl se ad caplivilalem ducendos
enimsum minimusApostolorum,qui nonsum dignusvo- esse in Babyloniam,et iion resislerent voluntaii Dei,
cari Apostolus,quiaperseculussumEccksiamDei(lCor. nec spcrarent aliud, nisi quia fuluri essent captivi.
xv, 9). Sedideo misericordiam,inquit, consecutussum, Videlur ergo inde coloratus litulus hiijtis psalmi, ut
qttia ignoransfeci in incredulitate.Deinde paulo post, cuin dixisset, filiorum Jonadab, subjicerel,et eorutn
Fidelis sermo est, inquit, et onmi aceeptionedignus, qui priiuicaptividucti sunt: non qttia filii Jonadab ea-
quia Cltrhtus Jesus venilin l tnundumpeccaloressulvos ptividucli suni, sed quia illisqui caplivi ducendierant
facere,quorum primus ego sum. Numquidante illum oppositisunt filiiJunallab, quiapatri obedienleser.ini;
non erant peccatnres? Quidest ergo, primus ego?An- ut inlelligcrcnl illi propterea se fieri captivos, quia
tecedens c-mnesnon lempore, sed malignitate. Sed Deo obedientesnon fuerunt. Acccditeliam quia Jo-
ideo, inquit, misericordiamconsecutussum, ui iu me nadab interpretatnr DoniiniSponianeus.Quidesthoc,
oslenderelChristusJesus omnemlonganimiiatem,ad in- Doniinispontancus? Deovolunlale 1 Iibenler serviens.
formationemeorumqui crediturisunt illi in vilamwter- Quid est, Doniinisponianeus? In mesunt, Deus, vola
nam (I Tim. i, 13,15,16): id est, ut unusquisquepec- lua, quw reddam laudis libi (Psal. LV,12). Quid cst,
cator el iniquus jam de se desperans, jam habens Domini sponlaneus? Volunlariesacriftcabolibi (Psal.
quasi gladiatorium animum, ut ideo faciat quidquid LIII,8). Si cnini disciplina apostolica servum monet
vult, quia necessariodamnandus est, rcspiciat tamen nt homini domino suo, non lanquam ex necessitale,
ad aposlolum Paulum, cui tanla crudelilas, tantaqtie sed ex voluniale serviat; et lihcnler serviendo se in
isalilia a Deo donata est; et, nqn de se desperando, corde liberum faciat; quanlo magis Deo toia,et plena,
convertatur ad Deum. Hanc ergo gratiain commendat et libenti voluntaie serviendum est, qui videt ipsam
nobis Deuset in islo psalmo; inlueamur illum, et vi- volunialem luain? Nam si servus tibi non ex animo
deamusan ita sit, an forte ego aliler suspicer. Etenim serviai, manus ejtts, faciem ejus, prxsentiam ejuspo-
arbitror bunc eum habere affectum,et hoc omnibus tes vidcrc; cor ejus non poles: cl lamen ait illis Apo-
prope suis syllabis resonare: id est, hoc nobis com- stolus, Non ad oculumservientes.Et quid est, Non ad
mendare, graliam Dei graluitam, qux nos liberat in- oculuut?Quid ergo, visurus est dorainus meus quo-
dignos, non propter nos, sed propter se; ut etiarasi modo illi serviam, ut dicas niihi: Non ad oculttmser-
non hoc dicerem, neque hoc jirxlocutus essem, quili- vientes?adjecil: Sed quasi servi Christi. Dominusho-
bel mediocriscordis homo,altente audiensverba ejns- mo non videl; sed DominusChrislusvidet. Ex anhiw,
dem psalmi, saperel hoc; et forte ipsis verbis, si aliud inquit, cumbonavoluntalea(Ephes.vi, 6, 7). Talisfuit
habebat in corde, mutarelur, et fieret quod hic sonat. Jonadab; id est, hoc nomen ipsius inlerpretatur. Qui
Quid est hoc? Ut tota spes nostra in Deo sit, nihilque sunt ergo qui primi captivi ducli sunt? Ducti suut filii
de nobis tanquamde nostris viribus prxsumamus; ne Israel captivi primi, et secundi, et tertii; sed pro his
nostrum facienlesquod ab illo est, et quod accepimus Psalmus, aut de his Psalmus, qui primi ducti sunt,
amittamus. non hoc sonat : idem ipse psalmus discussus, pcr-
2. [vers. 1.] Tilulus ergo est psalmi hujus, ut so- scrutalus, interrogatus omnibus versibus suis aliud
let lilulus indicans in limine quid agatur in domo: tibi dicil, non de illis se loqui, qui homines nescio
Ipsi David filiorumJonadab, el eorumquiprimi captivi qui, nescio quando, irruentibus hoslibus, in Babylo-
ducii sunt. Jonadab homo ftiit quidam, commendatur niam captivi ducti sunlex Jerusalem- Sed dicit Psal-
nobis ex prophetia Jeremix, qui Dliissuis prxcepe- mus, quid, nisiquod audislis ab Aposlolo?Comnien-
ral ul vmum non biberent, neque in domibus, sed jn dat nobis graliam Dei; commendalnobis, quia nos per
tabernaculis habitarent. Prxceptum autem palris filii nosmetipsos nihil siimus : commendat nobis, quia
tenuerunl et servaverunt, et ex hoc benedicia Domino quitlquid sumus, illius misericordiasumtis; quidquid
meruerunt (Jerem. xxxv, 6-10). Dominusaulem hoc autem ex nobis sumus, mali sumus. Quare ergo, ca-
non prxceperat, sed paler ipsorum. Sic autem hoc ptivi? et quare nomine captivitatis commendaluripsa
acceperunt, lanquam prxceptura a DominoDeosuo: gratia liberatoris? Aperit 3, ipsedicit Aposlolus: Con-
quia etsi Dominus non prxceperat, ut non biberent detectorlegi Dei secunduminterioremhominem: video
vinum, et in labernacnlis habitarenl; prxcepcral la- autemaliam legem in membrismeis repugnantemlegi
men Dominus, ut filii patri obedirent. In ea ergo re menlismew, et caplivumme ducentemin tegepeccali,
sola filiusnon debet obcdire patri suo, si aliqnidpa- quw esl in membrismeis. Ecce hahes duci captivum.
ler ipsiusjusserit conlra DominumDeum ipsius. Ne- Quid ergo commendatiste psalmus? Quod sequitur
que enim debet irasci pater, quando ei prxponitur ibi Aposlolus: lnfelix ego hotno,quis me liberabit de
Deus. Ubi aulem lioc jjubelpater quod conlra Deum corporetnorlis hujus? Gralia Dei per Jesum Chrislum
non sit, sic audiendus est, quomodoDcus ; quia obe- Dominumnoslrum(Rotn. vn, 22-25). Quare ergo pri-
dire patri jussit Deus. Renedixil ergo Deusfilios Jo- 1 SicMss.AtEdd.,Deivoluntatilibenterserviens.
nadab propter obedientiam,eosque objecit inobedienti 2 Hicin F.dd.additur:ivonquiufitiiJonadabcaplividucli
sunt; etsequitur, talis fuit, etc., sed verba illa absunt a
populo suo, exprobrans quia cum filii Jonadab obe- melioribus
1Edd.,in hunc mundum.vox, hunc, abesta MSS.et a Mss.
3 AliquotMss., cominendantur ? rpsa gratiatiberalofif
lextu grxcoApostoli. aperilnr. .
 H7 ENARRATIOIN PSALMUMLXX. m
mi? Nam dictum est, quare captivi. Quantum arbi- lus cst? Deniquequid addidit? Injusti, raptores, adul-
tror, et boc elucet. Qnoniamin comparatione filiorum teri, sicui el Publicanus iste. Hoc jam non est exsul-
Jouadab omnis inobedicnlia culpata est. Per inobe- tare , sed insultare. Ille autem captivus nec oculos
dientiam autem captivi facti sutnus, quia ipse Adam ad cwtumaudebat levare; sed percutiebatpeclussuum
non ouediendo peccavit. Dictum est aulem ab eodem dicens: Domine, propilius esio milti peccatori (Luc.
Apostolo, quod et verum est, quia <omnes in Adam XVIII,11, 15). Parum itaque est, ut illud quod in to
moriuntur, inquo omnes peccaverunt i (Rom.v, 12). est bonura agnoscas quod a Deo sit, nisi etiam inde
Merito et < priini ducli sunt caplivi; > quia ( primus non te extollas super illum quid nondum habet; qui
homo de terra lerrenus, secundus homo de coalocce- fortasse cum acceperit, transiet te. Quando enim erat
lesiis; qualis terrenus, tales et terreni; qualis ccele- Saulus Stephani lapidalor (Act. vn, 59), quam multi
slis, lalcs et ccelestes. Sicut porlavimus imagincm. erant Christiani quorura erat ille perseculor! Tamen
tcrreni, portemuselimaginemejus qui de coeloest. > quando eonversus est,omnes qui se prxcesserant
Prinuis homo caplivos nos fecil; secundus homo uos superavit. Ergo dic Deo quod audis in Psalmo: ln
dc caplivilate liberavil. Sicut enim in Adam omnes tes peravi,Domine; non confundar in alernum:, in lua
moriunltir, iia et in Cltristoomnesvivificabunlur(I Cor,_ justitia, non in mea, erue me, et exiyieme. Inclina ad
xv, 47-49, 22). Sed in Adam moriunliir per carnis meaurem tuam. Et hxc confessioest bumilitatis. Qui
nalivilalem; in Chrislo libcranlur per cordis fidem. dicit, lnclina ad me, confitelur quia jacet lanquam
Nou erat in polestate tua ut non nascercris ex Adam; xger proslratus raedico stanti. Deniquevide quia xger
esl iii potestate tua ul credas in Chrislum. Qantum- loquitur: Inclina ad meaurem tuam, et salvumtne (ac.
cumque ergo ad primum liominem pertinere volueris, 5. [t>ers.5.] Eslo mihi in Deum protectorem.Non ad
ati captiviiaiem peftinebis. Et quid cst, pertinere vo- me jacula inimici perveniant, ego enim me prolegcre
lueris? aut quid est, perlinehis? Jam perlines: excla- non possum. Et parum est, in proteclorem;addidit,
ma, Quis meliberabii decorpore mortis hujus (Rom. et in locum munitum, ut salvum facias me. In locum
yii, 24)? Audiamusergo islum hoc exclamantem. muniluminilii eslo; tu esio Iocus iniinilus mcus. Ubi
3. Deiis',in (e spcrari; Domine, non confundar in est quod ab illo fugiebas, Adam , et te inter paradisi.
eetemum.Jam confusus sum; vcl non in xlerpum! ligna abscondebas? Ubi est quod ejus faciem fornii-
Quomodoenim non est confusus, cui dicitur: Quem dabas.ad quemgaudere consueveras (Gen.m, 8)?,
(ructum habuislisin his, in quibus ntincerubescitis(Id. Abiisti, et periisti : captiyatus es, et ecce visitaris,
vi, 21). Quid ergo fiet, ne confundamur iuxternum? et ecce non dimitteris; et ecce dimittuntur nona-
Acceditead eum, el illuminamini, el vtilliis veslrinon ginta novem oves in monlibus, et quxritur ovis
erubescent(Psat. xxxm, C). Confusi estis in Adam : perdita; et ecce dieitur de inventa ove : Morluus
receditcab Adam, accedite ad Christum, et jam uon erat, et revixit; perierat, el inventus est (Luc. xv,
confundemini.In te speravi, Domine; non confundar 4, 24). Ecce ipse Deus factus est locus refugii
in crlernum.Si in me confundor, in le non confundar lui, qui primo erat roelus fugx tux. In locum muni-
in xlcrniim. tum, inquit, mihi eslo, ut salvum facias me. Non cro
4. [vers. 2.] In lua jus.iilia erue me, el exime me. salvus nisi in te : nisi tu fueris requies mea, sanari
Non in mea, sed in lua ;'sj cnim in inea, ero ex illisde non polerit xgritudo mea. Leva me a terra; in te ja-
quibus ille ait: IgnorunlesDeijusliliam, et suamjusli- ceara, ut surgam in locum inunitura. Quju rounitius?
tiam volentcsconsliluere,juslilia Dei non sunl subjecti Cum ad illum locum confugeris, dic mihi quos adver-
(Rom. x, 3 ). Ergointua juslitia, non in mea. Quia mea sarios formidabis? quis insidiabitur, et perveniel ad
quid?Prxcessit iniquilas. Et cum ero justus, tua ju- te? Ncscio quis dicilur de montis verlice claroassc,
siilia erit : quia jtistitia mihi abs te dala justus ero; cum imperator transiret, Non de te loquor: respexis-
et sic erit mea, ut lua sit, id est abs le mihi data. In se ille dicitur et dixissc, Nec ego de te. Contempserat
eura enim credo qui justificat impium, ut deputetur imperatorem cum insignibusarmis, et exercitu poten-
fides mea ad juslitiam (.ld. IV,5). Eril ergo et sic te'. Unde?De locomunito. Si securus ille in alta tcr-
justitia mea; non tamen lanquam propria mca, non ra; quomodo tu in eo a quofactum est ccelumetter-
'tanquam a meipso milii daia : sicut putahanl illi qui ra ? Esto ergo milti in Deum prolectorem,el in tocum
per liileram gloriabantur, et gratiara respuebant. muniium,ut salvum facias tne. Ego si mihi alium lo-
Nam dictiun esl alio loco: Judica me, Domine, secun- cum eiegero, salvus esse non potero. Elige cerle, ho-
dumjusiuiam meam (Psal. v», 9). Certe non gloria- mo, si inveneris, tnuniliorem. Non est ergo quo fugia-
batur in sua juslitia. Sed revoca ad me Aposlolum: tur ab illo, nisi ad illum. Si vis evadere iratum, fuge
Quid enim habes quod non accepisli(I Cor. iv, 7) ? et ad placatum.Quoniamfirtnamentummeuni, ilrefugium
sic dic justitiam tuam, ut memineris qupd acceperis meum es tu. Firmamentum meum, quid esl? Per te
eam, et non eam invidcas accipientibus. Nam et ille suro firmus, et ex te sum firmus. Quoniamfirmamen-
Pharisxus, tanquam a Deo recepisset, dicebat: Gra- tum meum, et re(ugium meumes lu : ut fiam firmus ex
tias tibi, quia non sum sicut cateri homines.Gralias te, sicubi fuero infirmatusin me, relugiam ad te. Fir-
tibi: bene. Quia non sum sicut caleri homines: quare? mum enim le facit gralia Christi, et immobilem ad-
Inde enim te delectat quia bonus es, quod alter ma- versus omnes tentationes inimici. Sed ibi est et hu-
1 UausPratell.Ms.nonhabet, Deus. 1 sie Er. et aliquotMss.AtLov.,potestate.
 879 S. AUGUSTINIEPISCOPl 880
mana fragilitas, ibi est adhuc prima captivilas, ibi est iniquus est, non omnis iniquus Legem prxterit. Ubi
et lex in membris repugnans legi raenlis, et caplivum enitnnon est Lex, ail Aposlolus,necpravaricatio(Rom.
volens ducere in lege peccali (Rom. vn, 25); adhuc iv, 15). Qui ergo Legem non acceperunt, iniqui dici
corpus quod corrumpilur, aggravat animam (Sap. ix, possunt, prxvaricatores non possunt. Judicantur
15). Quantumlibetfirmus sis ex gratia Dei; quamdiu utrique secundum merita sua. Sed ego qui de capti-
adhuc portas terrenum vas, in quo thesaurus esl Dei, vitale volo liberari per gratiam tuam, clamo ad le :
aliquid etiam de ipso vase fictili formidandum est Liberamede manu peccatoris.Quidest, de manu ejus?
(11Cor. iv, 7). Ergo firmamenlummeumes tu, ut fir- De poleslale ejtts; ne ctim sxvit, adducat ad consen-
mus sim in hoc sxculo adversus omnes tentationes. sionera; ne cum insidialur, persuadeat iniquitatem.
Sed si multx sunt, et turbant me, refugiummeumtu De manu Legempratereuntis et iniqui. Respondeilli:
es. A*dhoc enim confitebor' infirmitalem meam, ut Quid te quxris Iiberari de manu Legem prxtereunlis
sim limiduslanquamlepus, quiaspinis plenustanquam et iniqiii? Noli conscntire; sed si sxvil, patiens esto,
ericius. Et, ut in alio psalmo dicilur, Pelra est refu- tolera '. Sed quis toleral *, si deserat ille qui fitlocus
giutn ericiisel leporibus(Psal. cm, 18) : Petra aulem munilus? Quare ergo dico : Libera me de manu Legem
crat Cliristus (1 Cor. x, 4). prwtereuntiset iniqui? Quia non est in me ut patiens
6. [vers.4.] Deus meus, erue me dc manu peccato- sira, sed in le qui donas patientiam.
ris. Generaliter * peccatores, inter quos laborat 7. [vers.5,6.] Deniquesequilurquarehocdico: Quo'
isle qui de captivitate jam liberandus est; iste qui niam lu es palientia mea. Jara si patienlia, recte et
jam clamat : Infelix ego homo, quis tne liberabil de quod sequilur : Domine, spes mea a juventute mea.
corpore morlis hujus ? Gratia Dei per Jesum Chri- ldeo patienlia mca, quia spes mea : an potius ideo
stum dominumnostrum (Rom. vn, 24,25)? Intus spcs mea, quia patienlia mea? Tribulatio, ait Aposto-
est hoslis, lex illa in membris; sunt et foris ho- lus, patienliamoperalur,patknlia probationem,proba-
stes : quo clamas? Ad illtim, cui clamalum esl: Ab tio aulem spem, spes vero non confundit (ld. v,
occultis meis munda me, Domine; el ab atienis parce 3, 5). Meritoin te speravi,Domine; non confundar in
servo tuo ( Psal. xvm, 13, 14 ). Ergo, Satvum me fac aiernum. Domine, spes mea a juvenlule mea. A juven-
cum dicitur, ab xgritudine tua dicilur interiore, id tute tua, Deus spes tua? Nonne et a pueritia lua , et
est ab iniquitate tua; ab ea qua captivus cs, ab ea ab infantia tua? Plane, inquil. Nam vidc quid scqui-
qua ad primum hominem pertines, ut inler primos tur, ne hoc pulares ila me dixisse, Spes mea ajuven-
caplivos claraes. Salvus aulem factus ab iniquitate tute mea, quasi nihil profuerit Deus infantix vel pue-
tua, vidc jam ct de iniquitatibus alienis, inler quos ritix mex; audi quod sequilur : ln teconfirmatussum
tibi necesse est vivere, quousque vita ista liniatur. El ex utero.Audi adhuc : De venlre matris mea lu es pro-
quousque? Ecce finitur tibi: numquid finilur Ecclesix. tecior meus. Quarc ergo, a juvenlule mea, nisi cx quo
nisi in line sxculi ? Iste autem unus bomo, unitas in te ccepisperare? Ante enitn non in le sperabam;
Christi, clamat has voces.Necesse esl ergo ut multi quamvis lu fueris protector meus, qui rae salvum
exeuntes de hoc corpore fideles,j'am sint in illa re- perduxisli ad lempus quo in te discerem sperare. A
quie quam prxstal Deus spiritibus fidelium: sed hic juvenlule autem mea coepi in le sperare; ex quo me
Eimt adhuc membra Chrisli; in his qui in hac vila adversus diabolum armasti, ut in procinctu exercilus
degunl, in his qui poslea nascentur. Ergo usque in lui armatus fide tua, charitate, spe, cxlerisque donis
fincm sxculi erit hic iste homo, qui clamat a peccalis tuis confligerem adversus invisibiles inimicos luos,
suis liberari, et a lege membrorum repugnante legi audiremquc ab Apostolo : Non est nobis colluctalio
mentis. Deinde inter peccata aliorum, inter quos ne- adversuscarnemet sanguinem;sed adversusprincipa-
cesse est utvivat usque in finem.Scd dtiohabent genera tus, el polestales,et rectorestnundi tenebrarumharum,
peccatores isli: alii sunt qui Legem acceperunt, alii adversusspirituutia nequilim(Epltes.vi, 12). Ergo ju-
sunt qui non acceperunt; omncsPagani Legemnon ac- venis est qui pugnat contra ista ; sed quainvis juve-
ceperunt, oranesJudxi etChristianiLegemacceperunt. nis sit, cadit, nisi ille sit spes ejus cui clainat: Do-
Ergo generale nomen est peccator; aul Legis trans- mine, spes mea a juvenlutetnea.
gressor, si accepilLegem; aut lanlummodoiniquussine 8. In le cantatio mea semper.Numquid ex quo in
Lege, si non accepit Legem. De utroque genere lo- te sperare ccepi usque nunc ? Sed, semper. Quidest,
quilur Apostolus, et dicit : Qui sine Legepeccaverunt, semper? Non lantum tempore lidei, sed et leniporc
sine Lege peribunt; el qui in Lege peccaverunt, per speciei. Nunc cnim quamdiu sumus in corpore, pere-
Legemjudicabunlur (Rom. n, 12). Tu autcm qui inter grinamur a Domino; per fidera enim ambulamus,
utrumque genus gemis, dic Deo quod audisin Psalrao: non per speciera (II Cor. v, 6 ) : veniet tempus ut
Deus meus, erue me de manu peccaloris.Cujus pecca- videamus quod non visum credimus; visoautem quod
toris? De manu Legempralereunlis el iniqui. Est qui- credimus, lxtabimur: viso autem quod non credide-
dem et iniquus Legem prxteriens, nou enim non ini- runt impii, confundentur. Tunc veniet res cuj'usest
quusqui Legemprxterit: sed omnisLegemprxleriens modo spes. Spes enim qux videlur, non est spes. Si
1 Lov.,confileor.caeterilibri, confilebor. 1PleriqueMss.:Quite liberaride mann [xqem
1 sic Mss.At Edd.:Generalilerintelliqepeccalores: ac qumrts
editioLov.: prwlereuntiset iniqui, noli consentire.sed savit : pulunt
paulopost, sunt et foris hostes, propterquos eslo,etc.
clamasad illum, etc. » Edd.,le tokrat. Abest,te, a Mss.plerisque.
881 ENARRATIOIN PSALMUMLXX. 882
autem quod non videmus speramus, per patientiam captivalum et oppressura, captit agitavcrnnt fortis-
exspectamus(Rom.vm, 24). Modoergo gemis, modo simi, et tauri pingues, et dixerunt: Si Filius Dei esl,
in locum refugii curris, ut salvus fias; modo in in- descendulde cruce ( Matlh. xxvn, 39, 40 ) ? Numquid
firmitate posilus medicum rogas : quid , cum acce- ille, quia infirmus erat, desertus est; qui maluit non
peris perfectam etiam sanitalem? quid, cum effeclus descendere de cruce, ne non polentiam ostendisse,
fueris xqualis Angelis Dei ( Matth. xxn, 50 )? jam sed insullantibus cessisse vidcrelur ? Quid te docuit
forte istam gratiam qua liberalus es oblivisceris? Ab- pendens, qui descendere noluit, nisi palienliam inler
sit. In le cantaliomea semper. insultantes, nisi ut sis forlis in Deo tuo? Forte et ex
9. [vers. 7.] Tanquamprodigiumfactus sum ntuttis. ejus persona dictum sit, Tanquamprodigiumfacltts
Hic tempore spei, temporc gcmitus, lempore humi- sum mullis, et tu adjutor fortis: ex persona ej'us sc-
litatis, tempore doloris, tcmpore infirmitaiis.tcmpore cundum infirmitatem, non secundum potestatem;
vocis a compedibus, hic ergo qnid ? Tanquamprodi- secundumid quod nos in se transfiguraverat, non
gium faclus sum multis. Unde, tanquam prodigium? sccundum id quod ipse desccndcrat. Factus est enim
unde mihi insultant qui me prodigium putant? Quia multis prodigium. Et forte ipsa erat senectus ejus;
credo quod non video. Illi enim, beati in his qux vi- qtiia ex vetustate non incongrue senectus vocatur, et
dent, exsultant in potu, in luxuria, in scortationibus, ait Aposlolus : Vetushomonqsler simul crucifixusest
in avarilia, in divitiis, in rapinis, in sxcularibus di- cumitlo (Rom. vi, 6). Si ibi erat velus homo nosler,
gnitalibus, in dealbatione lulei parietis; in bis ex- seneclus ibi erat; quia vetus , seiieclus. Tamen qtiia
sultant: ambulo autem ego in viam dissimilem, con- verum est, Renovabilursicut aquilwjuvenluslua(Psal.
temncns ea qux prxsenlia sunt, ct timens eliam cn,5); resnrrexitipsedieleriio, promisitresurrectio-
prospera sxculi, nec alicubisecurus nisi inpromissis nem linitosxculo. Jam prxcessit caput; membra secu-
Dei. Et illi: Manducemuset bibamus; cras enimnwrk- tura sunt. Quid times nederelinquat te, ne abjicial in
mur ( I Cor. xv, 32 ). Quid ais? repele. Manducemus, temptis scnectulis, cunVdefeceritvirluslua? Imolunc
inquit, el bibamus.Age; quid postea dixisli ? Cras in le erit virtus ejus-,quando defecerit virlus tua.
enim moriemur. Terruisli; non sedttxisti.Planc hoc 12. [vers. 10, U.] Quare hoc dico? i Quia dixerunt
ipso quod postea dixisli, incussisli ritihi limOrem inimici mei mihi, et qui custodiebant animaro meam,
nc, libi consentiam. Cras enim morierour , dixisti; consilium fecerunt in unum, dicenlcs : Deus dereli-
ct prxcessit, Manducemuset bibamtts. Cum enim quiteum ; persequimini et comprehendite euro, quia
dixisses, Manducemuset bibamus; adjunxisli, Cras nonest qui eruat euni. > Diclumest hoc de Christo :
enim moriemur. Audi contra a me: Imo jejunemus ille enim qui polentia magna divinitatis, qua Patri
et oremus; cras enim moriemur. Hanc viam xqualisest, resuscitaverat mortuos, subilointer ma-
tenensarclam et angustam, tanquamprodigiumfactus nus iniinicorum infirmus factus cst, et quasi nihil
snm mullis; sed ttt adjutor fortis. Adeslo, o Domine valens prehensus est. Quando prehenderelur, nisi
Jesu, qui mihi dicas: Noli deficere in via angusta; illi primo in corde suo dicerent : Deus dereliquit
ego prior transii, ego sum ipsa via ( Joan. xiv, 6 ), eum?Unde illa vox est in cruce : Deus meus, Deus
ego duco, in me duco, ad me perduco. Ergoquamvis meus,ulquiddereliquistime (Psal. xxi, 2)? ErgoDcus
prodigiumfactus suni multis; tamen non timebo, dereliquit Chrislum, ctim Deusesset in Christo mun-
quia (u adjulorfortis. dum reconcilians sibi ( II Cor. v, 19 ), cum esset et
10. [ vers.8. ] Replealuros meumlaude, ut hymno ChristusDeus, ex Judxis quidem scciindum carnem,
dicam gloriam tuam; lota die magnificenliamluam. qui est super omnia Deusbenedictusin sxcula (Rom,
Quid est, lota dk ? Sine inlermissione. In prosperis, IX, 5)? Deus reliquit illum?Absit. Sed in vetere no-
quia consolaris; in adversis, quia corrigis; anlequam stro vox noslra erat, quia simul crucifixus erat vetus
essera, quia fecisti; cum essem, quia salutem dedi- homo nostercum illo; et de ipsoveterenostrocorpus
sli: cum peccassem, qUia ignovisti; cum conversus acceperat, qttia Maria de Adam erat. Ergo quod illi
essem, quia adjuvisti; cum perseverassem, quia co- putaverunt, hoc de cruce dixit : Quare me dereliqui-
ronasli. Ita planereplealur os meumlaude, ut hymno sti (Malth. xxvn, 46)? Quare mc isti derelictum pu- -
dicam gloriamluam ; tota die magnificemiamluatn. tanlmalo suo?Quid esl, derelictum putant malosuo?
11. [vers.9.] Ne projiciasme in tempore1senecluiis. Si cniui cognovisscnt, nunquam Dominum glorix
Spes meaa juvenlute mea, ne projiciasme in tempore crucifixissenl(I Cor. n, 8). PersequittLj, et compre-
senectutis.Quod est boc tcmpus seneclulis? Cumde- henditeeum. Familiarius lamen hoc, fratres, accijiia-
ficietvirtits mea, ne deretinquas me. Respondet hic mus ex membris Christi, et vocemnostram in bis
tibi Deus : Imo vero deliciat virtus tua, ut in te ma- verbis agnoscamus: quia et ille talesvoces cx persona
neat mea; ut dicas cum Apostolo : Quandoinfirmor, nostra babuit, non ex potenlia et majeslate sua; sed
tunc potenssum (II Cor. xn, 10 ). Nolitimere ne pro- ex eo quod faclus est propler nos, non secundnm id
jiciaris in infirraitate, in isla senectute ». Quid enim, quod erat qui fecit nos.
Domimistuus non est infirmatus in cruce ? nonne 13. [vers. 12.] DomineDeus meus, ne elongesa me.
ante illum, tanquara ante hominem nihil valentem, Ita
fit, ct non elongat omriino. Prope est enim Do-
'Forte, intempus; ut aliquotiesinfra,juxta Grxc.,eis minus his qui obtriverunt cor (Psal. xxxm, 19). Dcut
kairon.
» AliquotMss.,in infirmitatem,in istatnscnecttttem. ' tnetts, in adjuloriummeumrespice.
i- m S. AUGUSTINIEPISCOPI 884
14. [vers.13.] Confundanturet deficianlcommittenles fundanturet deficiantcommittentesanimanmeam. Con-
animammeam.Quidoptavit? Confundanlureldeficiant. fundanlur et deficiant: multura enirn de justitia sua
. Quare optavit ? Commillentesanimammeam. Quid est, prxsumuut; ergo confundantur. Hoc illis expedit ut
committenlesdnimam meam?Commiltentesquasi in ri- peccata sua cognoscanl, unde confundanturet defi-
xam aliquam. Committienimdicunlur, qui rixari provo- ciant, male enim de viribus suis prxsumebant; et
cantur. Si ergoila est,caveamus committentesaniraam ipsi defecli dicant, Quando infirmor, lunc polens sum
nostram. Quid est, committenles animaro nostram ? (II Cor. xu, 10); et ipsi defecti dicant, Ne abjiciastne
Primo provocantes nos utDeo rcsistamus, ut in malis in lempussenectutis.Bonttm ergo illis oplavit, ut con-
nostris Deusnobis displiceat. Quando enim rectuses, fundantur de malis suis, el deficiant a perversis viri-
ut bonus sit libi-DeusIsrael, bonus rectis corde (Psal. bus suis ; et lunc jam defecti et confusi quxrant illti-
LXXII,2)?quando reclus es? vis audire? Quando in eo rainalorem a confusione, et refeclorem a defeclione.
bono quodfacis.Deustibi placet; in eo autemmalo quod Denique vide quid sequitur : Induantur confusionem
pateris, Deus tibi.non displicet. Videte quid dixerim, et verecundiain,qui cogitanlmihi mala. Confusiunem et
fratres, et cauli estote contra commitlentcs animas verecitndiam: confusionemde mala conscienlia ; ve-
vestras. Omnes enim qui vobiscum agunt, ut in mue- recundiam proplcr modestiam. Fiat boc in illis, ct
roribus et tribulationibus fatigemini, id agunt, ut in boni erunt. Non tibi videatur sxvire : utinam exau-
eo quod patimini Deus vobis disjdiceat, et exeat ex diattir pro illis ! Nam sxvire videbatur el Slephanus,
ore vestro : Quid esl hoe ? quid enim leci ? Jam ergo quando ore flammanti verba illa jaculahalur : Dura
tu nihil mali fecisti, el tu justus es, ille injustus? cervice,el non circumcisicorde el auribus, vossemper
Peccalor sum, inquis, fateor ; justum me non dico. resislilis' Spirilui sanclo. Qtiam accensa iracundia ,
Sed quid, peecator? numqtiid tanlum quantum ille cui quam vehemens adversus inimicos! Commissa tibi
beneest? quanlum Gaius Seius ? Ego scio mala ipsius, videtur anima ipsius. Absit. Salutem ipsorum requi-
egoscio iniquitates ipsius, a quibtisego, etsi peccator, rebat; phreneticos malo sxvicntes vcrbis ligabat.
longe absum; et tamen video eum florere bmnibus Nam vide quia non erat commissa anima ipsius, non
bonis, et ego tanta patior! Non crgo ideo dico : Deus solum contra Deum, scd nec contra ipsos • Domine,
quid tibi feci, quia nihil omnino mali feci ; sed quia inquit, Jesu. accipe spiritum meum. Non ei displicnit
non tanlum feci, ut isia dignus sim pali. llerum lu Jesus, quia passus2 erat lapidalioncmpro verbo ipsius;
justus es, ille injustus? Evigila miser ; commissa est non ergoerat commissaanima ejus conira Deum. Item
anima tua. Non, inquit, cgo justum me djxi. Qnid dixit, Domine,ne slatuas illis hoc deliclum(Act.vn, 51,
ergo dicis? Peccator sum, sed non tanta commisi ut 58, 59) : non ergo erat commissa anima ejus, nec
ista dignus essem pati. Non ergo dicis Dco, Jtistus contra inimicos suos. lnduantur confusionemel vere-
sum, et lu es injuslus ; sed dicis, Injnstiis stim, sed cundium, qui cogiiant milti mala. Hoc enim qnxrunt
tu es injustior. Ecce commissa est anima tua, ecce omnes qui me tribulant; mala mihi quxrunt, Qux
jam bellum gerit anima tua. Qux ? contra quern? mala quxrcbat etiam mulier illa, quando suggessit:
Anima tua, contra Deum ; qux facta est, contra cuin Dic aliquidin Zteum,etmorere(Job n, 9). Et illa uxor
a quo facta est. Vel quia es qux conlra illuin clames, Tobix, quae ait marilo : Ubi sunt juslitiw ttta (Tob.
ingrata es. Redt ergo ad confessionem infirmitalis n, 22) ? Ad hoc dicebat, ul displiceret illi Deus, qui
tux ; implora medici manum. Non libi videantur fe- illum feceratcxcum ; et cum illi djsplicerct, commit-
lices qui florent ad lemptis. Tu castigaris; illis par- teretur anima ipsius.
cilur : forte tibi castigato ct emendato filiohacreditas 15. [vers. 14.] Si ergo nemo tihi tribulando persua-
reservaltir. Redi ergo, redi, prxvaricaior, ad cor serit, nemo extorserit ut tibi displiceat Deusin his
(Isai. XLVI,8); non commiltatur anima tua. Potenlior qux pateris, aut ut oderis homines per quos pateris ,
cst mnltum cui bellum indixisli. Quanto grandiores non committituranima tua; Sedsecurus dicisquod se-
lapides in ccelumrniseris, lanlo te fortior ruina pres- quitur : Ego atttem semper in le sperabo, et ddjiciam
stira cst. Redi potius; agnosce te. Detis est qni tibi super omnemlatidemtttam. Quid est hoc ? Moveranos
displicet : erubesce ; lu libi displice. Nihil boni face- debet, adjiciam super omnem laudemtuam. Perfectio-
res, nisi ille bonus esset; et nihil mihi patereris, nisi rem faclurus es laudem Dei ? est aliquid qood super-
ille juslus csset. Evigilaergo in hanc vocem : Dominus adjiciatur ? r\ jam omnis illa laus est, ta quid adje-
dedit, Dominusabstutil; sictttDominoplacuil ita faclum cturus es ? Laudatus est Deus in omnibus bonis factis
est : sit nomenDominibenedictum(Job I, 21). Injusti suis, in omni creatura sua, in omni institutionererum
erant qui juxta Job putrescentem sani sedebant (Id. omniuai, in gubernatione et regimine sxculorum, in
n, 13); et taraen ille recipiendus flagellabatur, illis ordine temporum, in eminenlia coeli, in fecunditate
puniendis parcebalur. Quidqtiidergo tribulalionis tibi terrarum, in circumfusione maris, in omni pfx-
acciderit, quidquid insultationis, non committatur pollentia nascentis ubique creaturx, in ipsis filiis
anima tua; non committatur, non solumcontra Deum, hominum, in danda lege, in Iiberandissuis a captivi-
sed nec contra eos ipsos qui tibi ista faciunt. Si enim talc ^Egypiiorum,et cxteris omnibusmirabilibtissUis:
rel ipsos odio habueris ; et contra illos conimissa est nondumerat laudatus in eo quod suscitavit carnem in
anima tua. Prorsus illi gratias age; pro istis ora. Forle ' lir. et Mss.,restitistis.
ctiira et oratio pro ipsis cst isla quam audisti : Con- 8 sic Mss.AtEdd.,passurus.
 $85 ENARRAT10IN PSALMUMLXX. 886
vitam xlernara. Sit ergo ista laus adjecta per resur- Nonne dies erat in corde, nnde fulgebat, Dominusde-
rectionem Domihi nostri Jesu Christi; ut hic ejus dil, Dominus abstulit; sicut Dominoplacuit, ita faclum
voceminteltigamussuper omnem laudem prstterilam: est :sit nomenDominibenedictum(Job i, 21) ? Et hoc
sic hoc et recte intelligimus. Quid, lu forte peccator, quasi adhuc vesperlinum erat lempus : venit el nox
qui timebas coramitii animam tuam, qui in ipso solo crassior, lenebrx jirofundiores, corporis dolor, pu-
sperabas, ut a priroa illa captiviiate liberareris, qui tredo vermium ; nec sic in ipsa putredine defeeit a
de justitia tua non prxsumebas, scd de gratia illiusquam laudibus Dei foris in nocle, qui inlus exsultabat in
soinmendat hic psalmus ; quid, lu adjieies aliquid die. Namque uxori pcrsuadenti blaspiiemiaro,el com-
super omnem laudem Dei? Adjiciam, inquit. Videa- inittentianimamipsius, male suadenti misersetanquam
mus quid adjiciat. Posset esse omnis laus lua, el nihil umbrx nocturnac, Locuta es, inqiiil, tanquam una ex
omninodeesse viderelur ad laudem tuam, quia et ni- insipienlibus mulieribus. Vere filia noctis! Si bona
hil deessei, si damnarcs omnes iniquos. Non enim suscepimus de manti Domini, mala non suslinebimus
non esset magna laus Dci justitia ipsa qua iniqtii da- (Id. n, 10) ? Laudavimus in die, deficiemus in nocte?
mnantur : magna laus esset. Fecisti hominem, dedisli Toia die, id cStcum stia nocte, salulem luam.
ei liberum arbitrium, in jiaradiso col.looasli,prxce- 17. Quoniutnnon eognovinegotialiones.Ideo, inquifc,
ptum imposuisti, mortem, si prxceplum violaret, lola die salutem tuam, quoniam non cognovinegotia-
justissimam denuniiasti ;'nihil non fecisti, nemo est iiones. Qux sunt islaj negoiiationcs? Audtant nego-
qui a tc amplius exigat. Peccavil; factum est genus liatores, el muicnt vilam; ct si fuerunt, non sint;
huinanum tanquam massa peccatorum, profluensde non cognoscant quod fuertnit, Obliviscanlur: postre-
pcccatoribus(G'en.ti, et ni); quid ergo, tu si massam mo, non approbent, non laudent; improbent, da-
istam iniquitaiis damnes, quisquam tibi dicet : Inju- mnent, mutentiir, si peccatum est negotialio. Hine
sle .fecisli ? Esses plane etiam sic justus, et omnis enim aviditate nescio qua acquirendi, o negotiator,
esset ista laus ttia ; sed quia liberasti el ipstun pccca- quando damnum passus fueris, blaspliemabis; cl non
loreii: juslificandoimpium, adjiciam super omnetnlau- etil in te quod dictum est: Tota die laudem luam.
iem luam. Quando autcm pro preliis rerum quas vendis, non
16. [vers. 15.] Osmeum enuntiabitjustiliam tuam: solum mentiris, vcrum etiam falsura juras; quomodo
non mearo. lntle adjiciam supcromnem laudemluam, in ore tuo tota die laus Dci? quando si cbristianus
quia et quod justus sum, si justus sum.justitia ttta est es, eliam ex ore tuo blasphematur nomen Dei (Rom.
Mime, non mea ; luenim justificas impium (Rom.IV, n, 2»), ut dicatttr : Ecce qtiales suntChristiani! Ergo,
5). Os nieum enunliabitjustiliam luam; toladiesalulem si propterea isie lola dic laudcm Dei dicit, quia noa
luam. Quid est, salulemtuam ? Dominiest salus (Psal. cognovit negoiialioncs, corriganl se Chrisliani; non
ln, 9). Nemosibi usurpet quia se salvum facit: Domini negotientur. Sed.ait mlhi negotiator : Ecce ego affero
est salus. Non se salvum pcr se quisquam facil: Domi- quidem ex longinquo mcrces ad ea loca in quibtis
ni est salus, vana salus bominis (Psal. LIX,13). Tota non sunlea qttx aitulero, unde vivam, lanquam mer-
die saltttem luam : tolo lcmpore. Aliquid adversi est; ccdein labcris mei peto, ut carius vendam quam
prxdica salutem Domini : aliquid prosperi est; prx- emerim. Unde enim vivam, cum scriplnm sit: Dignus
dica salutem Domini. Ne prxdices in prosjieris, et esl operarius mercede stia (Luc. x, 7)? Sed agitur de
obmuiescasin adversis; alioquin non eritquoddictum mendacio, dc perjurio. Hoc viiiura metnn est, non;
cst, toia die. Tola cnim dies eum sua jiocte est. Num- negotiationis : neque cnim non , si vellem, possem
quid quando dicimus, Triginta dies, vcrbi causa, agere sine islo vilio. Non crgo meam cul|>amactor'*
transierunt, non dicimus et nocles ? nonne ct in ipso ad ncgolitim transfero: sed si mentior, ego meiiiior,
nomine"dierum includimus noctes ? In Genesi quid non negotium. Possem enim diccre : Tanlo emi, sed
dicebatur? Faclum est vespere,et faclum est mane dies tanto vendam; si placet, eme. Non enim islani vcri-
unus (Gen. I , 5). Ergo dies lotus cum sua nocle est; tatem audiens emplor repellcretur, et non potius
nox enim diei servil, non dies nocii. Quidquidfacisin onines accurrerent; quia plus fidem quam mcrceui
carne mortali, justilix debet servire ; quidquid facis diligercnt. Hoc ergo, inquit, me mone ne menliar,
ex prxceplo Dei, non propler emolumenta carnis fiat, ne perjurem; non ul abjiciam ncgotiuni unde nie
ne dies serviat nocli. Ergo tola die laudem Dei dic ; transigo. Quo enira vocas, quando hiuc revocas?Forte
scilicet in prosperis et in adversis : in prospcris, lan- ad artem aliiiuam? Ero sutor; calceamenla faciam
quam tempore diurno ; in adversis, lanquam lemporc hominibus. Mendaccsenim et ijisi non sunt ? perjuri
j nociurno : tota tamen die laudem Dei dic, ut non fru- et ipsi non sunl? Nonnc locatis ab alio calceainentis,
slra cantaveris, BenedicamDominumin omnitempore; cum acceperint ah alio prelium, dmiitlunt quod fa-
semper laus ejus in ore meo (Psal. xxxiu, 2). Salvis ciebant, et suscipiunt alleri facere, el fallunt eum
filiis, pecore, familia, omni re sua, Job laudahat cui promiseranl cito se facturos? nonne sxpe dicunt:
Deum ; hoc quasi diurno lempore : darana venerunt, llodie facio, hodie impleo? Deinde in ijisa sutura
orbitas irruit, periit quod servabatur, obierunt quibus tantas fraudes non faciunt? Faciunt ista, el dieunt
servabatur ; hoc quasi nocturno lerapore. Vide lamen ista; sed ipsi mali suni, non ars quara prolilenlur.
tota die laudantcm. Numquidpost illud diurnum tcm- Omnes ergo ariilkes niali Deum non timentes, vel
pus ubi lxtabatur, quia facius est illius quasi luci.s, pro lucro, vel pro tiraore danini aut egesiatis mea-
hoc cst prospcritatis occasus, defecit a laudibus Dei ? , J sic Mss,AtEdd.,aactor.
««7 S. AUGUSTINIEPISCOPl 888-
tiuntur, perjuranl; non est conlinua Dei laus in eis. nietis requiemanimabusvestris (Matth. xi, 28, 29) ?
iQuomodoergo revocas a negotiatione? An ut agricola Hxc requies conlra negotiatores prxdicatur, hxc
sim, et adversus Deum tonantem murmurem, ut requies contra eos qui oderunt otium prxdicatur,
timens sortilegum * consulam, ut quxram agendo et jactando se de opcribussuis, ut non re-
grandinem
quid faciamconlra ccelum; ut optem pauperibus fa- quiescant in Deo; et tanto longius a gralia resiliaul,
mem, quo possim vendere quod servavi? ad hoc me quanlo magis de suis operibus extolluntur.
adducis? Sed non ea faciunt, inquis, agricolst»boni. 19. Sed est in quibusdam exemplaribus, Quoniam
ISec illa negoliatorcs boni. Quid enim, ctiam et filios non cognovi litteraturam. Ubi alii codices habent,
habere malum est, quia quando eis caput dolet, malse negotiationem;ibi alii, lilteralurain: quomodoconcor-
et infideles matres ligaturas sacrilcgas ct incanla- dent, invenire diflicile est; et tamen iuterprelum di-
tiones quxrunt? Isla horainum , non rerum peccala versitas forte sensuro ostendit, non crrorera indncit.
sunt. Potest mihi hoc dicere negotiator. Quxre ergo, Quxramus ergo et litteraluramquomodointelligamus,
Episcope, quemadmodiim intelligas negotiationes ne sic offendamusgrammaticos, quomodopaulo antc
quas legisti in Psalterio; ne forte tu non intelligas, negotiatores: quia et grammaticuspotest in artc sua
et me a negoliatiene prohibeas. Monc ergo quemad- honeste vivere; non pejerare , non mentiri. Quxra-
modum vivam : si benc, bene mihi erit; unum tamen mus ergo litteraturam quam non cognovit istc, in
scio, quia si malus fuero, non negotiatio mihi facit, cujus ore tola dic Iaus Dei esl. Est quxdam littera-
sed iniquitas mea. Quando verum dicitur, non est lura Judxorum : ad illos enim et hoc referamus; ibi
quort contradicalur. inveniemus quod diclura cst. Quomodocum de ne-
18. Quxramus ergo quas diserit ncgotiationes, gotialoribus quxrcremus, propter actus et opera ,
quas vere qui non cognovit, tota die laudat Deum. invenimus illam dici negotiationcm deteslandam,
Negotiatio et in grsecalingua ab actu dicitur, et in quam nolavit Apostolus dicens : Ignorantes enim Dei
Jaiina a negato olio : sed sive ab aclu, sive a negalo justiliam, et suam volentesconstituere,juslitia Deinon
«tio, disculiatur quid sit". Qui enim negotiatores sunt subjecti (Rom. x, 3). Conlra quam dicit idem
acluosi, quasi ex eo quod agunt prxsumunt, opera Apostolus: Non ex opcribus, ne forte quit extollatur.
sua laudant, non perveniunt ad gratiam Dei. Ergo Quomodoergo? Numquid non operabimur bonum?
«onlra illam gratiam sunt negotiatores, quam com- Operabimur; sed ipso in nobis operante : Ipsius enim
tnendat hic psalmus. Illam enim graliam commendat, sumus figmentum, creati in Christo Jesu in operibus
ut nemo de suis operibus glorielur. Quomodo quo- bonis (Ephes. n, 9, 10). Quomodohoc ergo inveni-
dam loco dicilur, Medici non resuscitabunl (Psal. mus contra negoliatores , id est de aclu gloriantes ,
xxxxvn, 11); deserere debenl homines medicinam? de negotioquod neget otiutnl se exlollentes,ir.quielos
Sed quid est hoc ? Sub isto nomine intelligunlur su- potius quam bonos operatores; quia boni operatores
perbi, pollicentes salulenThominibus, cum Domini 111 i sunt in quibus Deus operatur : sie et nescio quam
sit salus. Quomodoergo conlra medicos , id est su- lilleraturam invenimusapud Judxos. Dominusadsit ul
perbos salutis pollicilatores, vigilal hoc quod dictum explicemverbis, quod dignatus est donare ut cordc
cst, Tola die salutemtuam : sic conlra negotiatores, conspicerem.Superbia Judxorum prxsumentium tan-
id est, qui de actu suo et operibus gatident, vigilat qtiam de viribus suis et de justitia operum suorum ,
boc quod dictum est, Os meum enunliabiljustitiam gloriabalur de Lege, quod ipsi Legemacceperinl, ah'sc
tttam, id est non meam. Qui sunt negotiatores, id gentes non acceperint; in qua Lege, non de gralia
cst quasi de aclu suo sibi placentes? Qui ignoraites gloriabantur, sed de littera. Lex enim sine gratla,
Dei justitiam, et suam volentes constituerc, justitix littera sola est: inanet ad convincendaminiquiiaicm,
Dei non sunt subjecti (Rom. x, 3). Meritoet nego- non ad dandam salutem. Quid enim ait Apostolus?Si
tium dictum est, quianegat olium. Quantum mali est, enim dala essetlex qua pottetvivificare,oinninoexlege
quod negat otium? MeritoDominusexpulit de templo esseljusiitia : sed conclusit Scriptura omniasub pec-
silos quibus dixit, Scriptum est, Domus mea domus cato, ul promissioex fide Jesu Christidarelur credemi-
oraiionis vocabitur; vos autem fecistiseam domumne- bits (Gal. in, 21, 22). De hac littera dicit alio loco :
gotialionis (Mallh. xxi, 15); id est, gloriantes de Littera occidil; spirilus aulem vivificat(II Cor. m, 6).
operibus vestris, olium non quxrentes, nec audientes Habes litteram, si prxvaricalor legis es : Qiti per litte-
contra inquietudinem et ncgoliationem veslram di- ram, inquit, et circumcisionempravaricator legis es.
centem Scripturam : Vacate, et videte quoniam ego Nonne bene canlaturet dicitur : Eruetne de tnanu le-
sum Dominus (Psal. XLV, 11). Quid est, Vacate,et gemprwlereuntis et iniqtti? Habes lilteram; sed non
videtequoniamego sum Dominus; nisi, ut sciatis quia imples litteram. Unde non imples lilteram?Quoniam
Deus est qui operatur in vobis, et non de vestris qui pradicas non furandum,furaris; qui dicisnon adul-
operibus extollamiui? Non audis vocem dicenlis : terandum, adulteras; qui abominarisidota, sacritegium
Venite ad me, omnes qui laboratiset onerali estis, et facis. Nomenenim Dei per vos blasphemalurin Genli-
ego vos reficiam. Toltile jugum meum super vos , el bus, sicut scriplum est (Rom.n, 21-27). Quid libi
discitea me, quia milissum et humilis corde; et inve- ergo profuit littera quara non imples? Quare autem
1 Mss.,sortilogum. non imples? Quia de te prxsumis. Quare non imples ?
' sie aliquoti«ss.AtEdd., el in Lutina.Negoliatiosive 1 Mss.quidam omittunthxc verba, quocl
ske negetoiium;
actus, negotiumdiscutiatur
quidsit. et eoruraloconoiutulli
habent,quodnegotUmtur,
889 ENARRATIOIN PSALMUMLXX. sso
Quia negolialor es; opera lua exlollis : nescis neces- mininostri Jesu Christi (Gal. vi, 14), nisi in illo qui
sariam esse gratiam adjuvantis, ut impleatur prxce- se mihi vivus mortuo, ut resurgerem, coaptavit; ut
plura jubentis. Ecce jussit Deus; age quod jussit. ln- jam non ego viverem, vivcret aulem in raeChrisius
cipis agere quasi ex viribus tuis, et cadis; et roanct (Id. ii, 20). In ipsa gratia glorians, litteraturamnon
super tc Iittera puniens, non salvans. MeritoLex per cognovi: id est, homines de Iittera prxsumenles, et
Moysendala est; Gratia el verilas per Jesutn Christum a gratia resilientes, toto corde reprobavi.
factaest (Joan. i, 17). Moysesqtiinquelibros scripsit: 20. [ners. 16.] Merito sequitur, Introibo in poten-
sed in quinque porlicibus piscinam cingentibus lan- tiam Domini: non mearo, sed Domini.Nam illi in po-
guidijacebant; sed curari non poterant (Id. v, 2). tentia sua de litlera gloriali sunt; ideo adjunciam
Vide quomodo manet liltera, convincens reum, non lilterx gratiam non cognoverunt.Nam Lex per Moysen
salvans iniquum. Illis enim quinque porlicibus, in fi<- data est; gratia etverilasper Jesum Christumfacta est.
gura quinque librorum, prodebantur polius quam sa- Ipse enim venit ut Legem implerct, quando cbarita-
nabantur xgroti. Quid ergo ibi tunc sanabat acgro- lera donavit, per quam Lex posset impleri. Pleniludo
tura? Motus aqux. Piscina illa mola descendebat enim Legis charitas (Rom. xul, 10). Hlinon habentes
xgrotus, et srmabalur unus, quia unilas: quisquis charilatem, id est, non habcnles Spiritum gratix,
alius ad ipsura motum' descenderct, non sanabatur. quia charitas Dei diffusa est in cordibusnostris, pet
Quomodocommendabatur unilas corporis claraanlis Spirilum sanclum qui daius est nobis (Id. v, 5), rc-
a finibus lerrx? Alius non sanabalur, nisi rursus manserunt gloriantes in lillera. Sed quia littera occi*
mota fuisset piscina. Significabatergo piscinx molus dit; spiritus autem vivificat; non cognovililteraturam,
jicrlurbalionem populi Judxorum, quando venit Do- ct introiboin potentiam Domini.Idco versus iste se-
minus Jesus Christus. Angcli enim advcnlu intclligc- quens confirmat perficitque sententiam, ila ut eam
batur moveri aqua in piscina. Aqua ergo cincla porli- iigat in cordibus hominum, nec alium perroiltat
cibus quinque, gens erat Judxa cincta Lege. Et in omnino irrepere ulla ex parte intclleclum. Doinine,
porticibusxgroti jacebant, et in sola aqua lurhata et memoraborjusliliw tua solius. 0 solius! Quid addidit,
mola sanabanlur. Venit Dominus, lurbata est aqua, solius? rogo vos. Sufficeret, memoraborjustiiia tua.
crucifixusesl; descendat ut sanetur xgrotus. Quid Solius, inquit, prorsus : ibi meam non cogilo. Quid
est, descendat? Humiliet se. Ergo quicumque amalis enimhabes quod non accepisti? Si aulem etaccepisii,
liltcram sine gralia, in porlicibus remanebitis; xgri quid gloriarisquasi non acceperis(I Cor. iv, 7) ? Jusli-
critis, jaccnies, non convalescentes: de liltera eniin tia lua sola me liberat; mea sola non sunt nisi pec-
prxsumilis. Si enim data essel lex qumposset vivifi- cata. Non glorier ergo de viribus meis; non in littera
care, omninoex lege esseijustitia. Sed data est lex, ut remaneam : reprobem litleraluram, id esl bomines
rcos vos lacerel, rei facii timeretis, timentes indul- de litlera gloriantes, et de suis viribus perverse,
genliam peterelis, jam de viribus veslris 'non prxsu- lanqiiamphrenelicos, prxsuracntes; reprobera lales,
merclis, dc liltera vos non exlollerelis. Nam ipsa fi- intrcin in potentiam Domini,ut quando infirmus stim,
gura est eliam, quod Eliseus primo ad morluum re- tttiic polens sim; ul tu iu me sis potcns, quoniam
suscilandumbaculum misit per servum. Mortuus crat memoraborjuslitia luw solius.
filiusvidux hospitx ipsius; nuntialum cst ei, servo
SERHO II.
EUO dedil baculum suum : Vade,inquit, pone super
mortuum (IV Reg. IV, 29). NesciebatProjihela quid De secundaparle Psalmi.
ageret? Prxcessit servus, posttit baculum super mor- 1. Graliam Dei, qua gralis salvi facti suimis, nul-
tuum, non surrexit moriuus. Si enimdata esset lex lis nostris meritis prxcedenlibns, nisiquibus suppli-
qua posset tini/icflre, verc ex lege essetjuslilia. Non cium debcbalur, isto coramendari psalmo, hcsleina
vivilicavit lex per servum missa; et lamen ille misit die insinuavimusCharilatiVestrx
secutus vivifi- :euroque traclando
baculum sunm per servum, qui postea finire nequivimus, extreroam ejus parlem in
vc- quoniam
cavit. Namquecum ille infans non resurrexisset, hodiernam diera distnlimus, promittenles in nominc
nit ipse Eliscus, jam figuram portans Domini, qui Doraini nos debitum soluturos. Quod solvendi quo-
scrvum suum cum baculo, tanquani cum Lege, prx- niam tempus cst, adestote anirao, tanquam agro fcr-
miscrat; venit ad jacentcm morluum, posuil membra lili, ubi et semen mulliplicelis, et pluvix ingrati non
sua super illum. Ille infans erat; ille juvenis eral : sitis. Comraendaviraushesterno die tilulumejus; scd
contraxit et breviavit quodammodo juventuiis sux renovandam intenlionem vcstram, et his in-
propter
magniludinem,parvulus faclusut morluo congruerct. limandum qui beri absentes fucrunt, breviler com-
Mortuus ergo surrexit, cum se vivus niorluo coapta- memoramus recolant qui audierunt, audiant qui
quod
vit: et fecit Dominusquod non fecil baculus; fecit nescierunl. Filiorum Jonadab Psalmus est; quod no-
gratia quod non fecit lillera. Illi ergo qui in baculo men inlerprelatur Domini Spontaneus : quoniam
remanserunt, in litlera gloriantur, et ideo non vivi- hoc eslbona, pura, sincera et perfecta vo-
spontanea,
ficanlur. Ego autera de gralia tua volo gloriari. Mihi non ficto corde Domino serviendum est;
luntate,
autem, ait Apostolus, absit gloriari nisi in crttceDo- quod etiam illud indicat ubi diclum est, Velunlarit
1 SicmelioresMss.AtEdd.,ante ipsummotum: minus tibi (Psal. LUI,8). Filiis hujus, id est, fi-
bene. Hinc nempe conlra oonatistas unitaternEcclesise sacrificabo
vult
commendari Augustiuus. j liis obedienlix cantalur Psalmus, ct his qui primi
891 S. AUGUSTINIEPISCOPI 894
irexit filius, et lapis reprobalus ab cedificantibusfaT
captivi ducti surit, ut agnoscatur hic gemitus noster,
et sufficiatdiei malitia sua (Matth. vi, 34). Jam enim, ctus' est in caput anguli (Psal. cxvu, 22). Offcnderunt
si superbi deseruimus, vei fatigati redeamus. Nec in illum, et conquassati sunt: veniet super eos, et
rediri nisi per gratiam polesl. Gralia gratis data esl: conteret eos. Sed non ita iste qtti cantat in Psalmo,
nam ilisi gratis esset, gralia non essct. Porro autem, et dicit: Inlroiboin poteniiamDomini;non meam, sed
si proplerea gralia est, quia gralis est, nihil tiium Domini. Domine, memoraborjuslilim lum solius. Nul-
prxcessit, ut acciperes. Nam si aliqua boha opera tua lam meam agnosco; solius tux jusliliaememorabor.
te habeo, quidquid boni habeo; quidquid autem
prxcesserunt,. pretium accepisti, non gralis : pre- A
tiutri autem quod nobis debebalhr, supplicium est. riiali habeo, a nie habeo. Non merilis supplicium
sed gratiam gratis imperlisti : Tua itaque
Quod ergo liberamur, non liostris merilis, sed illius reddidisti;
soliusjuslitia memorabor.
gratia est. tllurti ergo laudemus; illi totum quod su-
2. [ vers. 17. ] Deus, docuislime ex juvenlule mea.
mus, et quod salvi eflicimur, debeamus. Ad quod
conclusit, cum multa dixisset, dicens: Doinine, me- Quid me docuisti? Quia tux soliusjuslitix memora-
mtiraborjuslitiw lua solius.Ad istum versum conclusa ri debeo. Consideransenim vitam prxteritam mearo,
CSthesterna tractactio. Primi ergo captivi, id est, videOquid mihi debebatur, et quid acceperim pro eo
perlinerites ad primum hominem : propler hoc enim quod mihi debebalur. Debebalur pcena; rcddita esl
caplivi, propter prirrium homincm in quo omnes mo- gratia : debcbatur gehenna ; daia est viia a:ierna.
rimur; quia non prius quodspiritualeesl, sedquod ani- Deus, docuistime exjuventute mea.Ex ipso initio fidei
male postea spiritiiale (I Cor. xv, 46). Projilcr pri- mex, qua nieinnovasli, docuisti me niliil in me prx-
mum homiriemprimi captivi: propter secundttmho- cessisse, unde mihi dicerem deberi quod dedisti.
minem secundi redempli. Nam et ipsa redemptio Quis enim converliiur ad Deuro, nisi ab iniqtiitate ?
clarnat captivitatem noslram. Unde enim redempti, si quis redimilur, nisi a captivitate? quis autem potest
nori antea captivi? Et eam caplivitatem expressius ab dicere injustam fuisse caplivilatem suam, quando de-
Apostolo insiriuatamex Epistola ejus, verba quxdam seruit imperatorem, ct defecit ad desertorem ? Inipe-
commemorantes, insinuavimus, et repelimus : Vidco ralor enim Deus, desertordiabolus : prxceplum de-
aliam legem in membrismeis, repugnanlemlegi menlis dit imperator, fraudem suggessil desertor ( Gen. n,
mem,el caplivumme ducentemin lege peccali, qttmesl 17,o(iu, 1). Ubi aures tux intcr prxceplionem et
in membrisnteis (Rom. vn, 23). Ipsa cst prima capti- deceptionem? Meliorne diabolus quam Deus?mclior
vilas nostra, qua concupiscit adversus spiritum caro qui defecit', quainqui le fecit ? Credidisli quod pro-
(Gal. v, 17). Venit autem hoc de poena peccati, ut misil diabolus, et invenisti quod minatus est Deus.
iiomo adversus seipstimdivideretur, qui uni subdilus Jam ergoex captivitate liberatus, adhuc tamen in sjie,
esse noluit. Nihil enim lam expedit animx quam nondum in rc, ambulans* pcr fidem, nondum per
obedire. Et si expedit animx obedire in servo ul obe- speciem, Deus,inquit, docuisli me ex juvenlute tnea.
diat domino, in filio ut obediat patri, in uxorc ut Ex quo conversussum ad le, innovatus a te qui factus
obediat viro; quanto magis in homine ut obediat ate, recreatus qui creatus, reformaius qui formatus :
Deo? Expertus ergomalum Adam: omnisaulcm bomo exquo convcrsus sum,didici meritaraea nulla praeccs-
Adam; sicut in his qui crediderunt omnis bomo Chri- sisse ; sed gratiam tuam mihi gratis venisse, ul memo-
slus, quia merobra sunt Chrisli: expertus ergo ma- rarer justilix luxsolius.
• Ium quod non debuit experiri, si crederel dicemi, 3. Quid deinde post juvenlulem ? quoniam docui-
Nolilangere (Gen. n, 17); experlusergo malum, post- sti me, inquil, exjuventutemca; quid postjuvenlutem?
ea saltero obtemperet prxceptis medici ut surgat, In ipsa eniin prima conversione tua didicisli quod antc
qui noluit credere medico ut non xgrotaret. Nam ct conversionemjuslus non fuisti, sed prxcessit iniqui-
sano bonus et fidelis medicus dat praeceptum,ne sit tas, utexpulsa iniquitate succederel charitas; etrc-
illi necessarius. Non est enim sanis necessarius me- novalus 3in novum hominem spe duntaxat, nondum
dicus, sed male habenlibus (Matth. ix, 12). Boni re, didicisli quod nihil tui boni prxcesserat, ct gra-
aulemamici medici, qui nolunt vendere artem stiam, tia Dei conversus es ad Deura. Jam forte ex quo con-
et plus gaudent ad sanos quam ad xgrotos, dant versus es, bahebisaliquid tuum, et de viribus luis prx-
quxdam prxcepla sanis, qux ohservandoin xgritudi- sumere debes ? Qtiemadmodum solenl homines dicc-
nem non cadant. Porro atilem illi si prxcepla con- re : Jam dimitte ; opus erat ut viam ostenderes, suf-
tempserint, et in xgritudinem inciderint, supplicant ficit, ambulabo viam. Et ille qui tibi viam osiendit :
medico: quem contcmpserunt sani, rogant xgroli. Ne forle vis ul deducamte ? Tu aulem si superhis :
Ulinara saltem rogent! ne per febrem menlc perditat Absit, sufficit, ambulaboviam. Dimitleris,et per infir-
et medicumcxdant. Audistis modo, cum Evangelium, railatem iterum aberrabis. Bonumerattibi ut deduccrcl
legeretur, quemadmodum in illos dicta sit parabola. te, qui prius in via collocavil te. Cxterum nisi el ipse
Mentis sahx erant qui dixcrunt: Wc est hares; ve- ducal, rursus errabis: dic illi ergo,Deducme, Dotnine,
nile, occidamuseutn, et nostra erii hwreditas (ld. xxi, in via tua, el ambulaboin veritaletua (Psal. LXXXV, 11).
38)? Utique non : pula qui occiderunt Hlium, et pa-
trem occisuri erant; hoc est menlem sanam non ha- 1 DUO Mss, le fecit.
8 sicMss.A t Edd.,ambnlas.
bere. Postrerao eccc quia occiderunt fitium : resur- 3 sicMss.AtEdd., ttt sisrenovalus.
893 ENARRATIO1N PSALMUMLXX. 894
Quodantemviamingressuses, juventus est, ipsa re- cum mecura es vivo, et animse mese vila tu es,
novatio, et initium fidei. Antea enim ambulabas per qux morietur si dimittatur sibi. Ergo dum adest
vias tuas vagabundus; errans per silvosa, per aspera, vita mea, hoc est Deus meus, usque nunc : quid
laceratus omnibusmembris : patriam quxrebas, hoc postea ?
est stabilitatem quamdara spiritus lui, ubi diceres, 4. [vers. 18. ] Et usquein seneclamet senium.Duo
Bene est; ei securus diceres, quieltis ab omninio- ista nomina senectutis sunt, et discernuntur a Grxcis.
lestia, ab omni lentatione, ab omni postremo capti- Gravitas enim post juventutem aliud nomen habet
yilale; et non inveniebas. Qttid dicam? Venitad le apud Grxcos, et post ipsam gravitatem veniens ul-
qui tibi ostenderel viam?Venit. ad te ipsa via, et lima xlas aliud nomen habet: naro n^»euT>i;dicilur
constitutus es in ea nullis tuis mcrilis prsecedentibus, gravis, etylpuvsenex. Quia vero in latinalingua duo-
quoniam utique errabas. Quid, ex quo ingressus es, rum istorum nominum distinctio deficit, dc seneclute
jam regis le ? jam ille qui viam docuit te, dimiltit te ? ambo sunt posila, senecla et senium : scitis autem
Non, inquit : Docuistime ex juventute mea ; et usque esse duas xtates. Docuisti me gratiam tuam a juven-
nunc annuntiabomirabilia tua. Mirabileest enim quod tule mea; el usquenunc, post juventutem meam, an-
adhuc facis, ul regas me, qui in via posuisti me ; et nuntiabomirabilia tua, quia mecumes ut non moriar,
hxc sunt mirabilia tua. Qux sunt, putas, mirabilia qui venistiut surgam ; el usque in seneciamel senium,
Dei ? Quid mirabilius inter Dei mirabilia, quam mor- id est usquc ad ultimum metiiti, nisi mecum fueris,
tuos suscilare ? Numquidnam ego mortuus sum, in- non erit aliquid roeriti mei : gratia tua semper per-
quis ? Si mortuus non esses, non diceretur tibi : severet roecuni. Hoc diceret eliaro unus borao, tu,
Surge qui dormis, et exsurge a mortuis; et illuininabit ille, ego : quia vero vox ista unius cujusdam roagni
te Chrislus(Epltes. v, 14 ). Morlui sunt omhes infi- hominis est, boc est ipsius unitatis ; vox est enim
deles , omnes iniqui; «orpore vivunt, sed corde Ecclesix; quxramus juventulera Ecclesix. Quando
exstinctisunt. Qui aulem suscitat morluum secun- venil Christus, criicifixus est, mortuus est, surrexit,
dtim corpus, reddit eum luci huic videndx, et huic vocavit genles; cceperunl converti, lacli suntmarty-
aeri ducendo : non autem suscitator ejus ipse illi res forles in Cliristo, fusus est sanguis fidelis, surre-
Iuxet aer est; incipit videre, quemadmodumvidebat xit seges Ecclesix : hxc jttventus. Progredientibus
antea. Animanon sic exsuscitattir. Animaenimexsus- autem temporibus confitealur Ecclesia ; dicat: Usque
cilatur a Deo; quanquam et corpus exsuscilctur a nunc annuntiabomirabiliatua. Non lantiim injuven-
Deo : sed Deus quando exsuscitat corpus, raundo red- tute, quando Paulus, quando Pelrus, quando primi
dit; quando exsuscitat animam, sibi redit. Si rece- Apostoli nuntiaverunt; procedente etiam xlate, ego
dat aer mundi islius, moritur corpus ; si recedat ipse, id esl unitas lua, membra tua, corpus tuum,
Deus, moritur anima. Cum ergo aniraam suscitat unnuntiabo mirabilialua. Quid postea ? El usquead
Deus, nisi adsit qui suscilavit, suscitata non vivit. senectamet senium annuntiabo mirabilia lua : usque
Nonenim suscitat, eldimiltit ut vivat sibi : sicut La- in finem sxculi erit hic Ecclesia. Si enim non hic fu-
zarus quando resuscilalus est qualridtianus morlutts, tura est usque in finem sxculi; quibus Dominusdi-
suscitalus est corpore per Domini corporalem prx- xit, Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus, usquein
sentiam. Accessit enim corporaliter ad sepulcrum ; consummationemsmculi( Malth. xxvm, 20 ) ? Quare
elamavit, Lazare , veni foras : et surrexit Lazarus, isla oporlebat ut dicerenlur in Scripturis ? Quia futu-
processit de sepulcro ligatus ; deinde solutus disces- ri erant inimici christianx fidei qui dicerent: Ad
sit (Joan. xi, 41-44 ). Kesuscitalus estDomino prx- parvum lempus sunt Christiaiii, postea peribunt, et
senle, sed vixit et Domino absente. Quanquam eum redibunt idola, rediet quod erat antea (a). Quamdiu
Dominus corporaliter resuscilasset, qtiantum ad visi- erunt Christiani ? Usque ad seneclamel senium; id
bilia pertinet: cxterum prxsenlia majestalis sux il- est usque in finem sxculi. Tu cum exspectas, miser
lum suscitavit; qua prxsentia nusquam recedit. In- infidelis,uttranseantChristiani, transis tti sine Cliri-
terim tamen ad prxseniiam visibilem Dominussusci- stianis : ct Chrisliani usque in finem sxculi permane-
lavit Lazarum ; discessit de ipsa civitate Dominus, bunt; cltu per inlidelitatem luam, cum fiuieris bre-
vel de illo loco : numquid Lazarus non vixit ? Non vemvitam luam, qua fronte exies ad judicem quera
sic anima susciialur : suscitat illam Deus; raorilur cum viveres blasphemasti ? Ergo a juventute mea, el
si discesserit Deus. Dicam enim audacter, fralres, usquenunc, el usque ad seneclam et senium, Domine,
scd tamen verum. Dux vitx sunt, una corporis, alle- ne derelinquasme. Non, quomodo dicunt inimici mei,
ra animse: siculvita corporis anima, sic vila animx usque ad tempus erit. Ne derelinquas me, donec
Deus; quoinodo si aniraa descrat, moriturcorpus ; annunliembracltiumtuum generalionioinni supervenlu-
sic anima moritur, si deserat Dcus. Ipsa esl ergo rw. El bracbium Domini cui revelatum est (Isai.
gratia ejns, ut suscitet, et sit nobiscum. Qtiod ergo LIII,1) ? Brachium Domini,Christus. Noli ergo dere-
nos suscitat a morle noslra prxterita, et innovat linquere me; non gaudeant qui dicunt : Usqtic ad
quodammodovitam nostram, dicimus ei: Deus, do- cerlum tempus erunt Chrisliani. Sint qui atinuntient
cuisti me ex juveniute mea. Quia vero non recedit ab brachium tuum. Cui ? Generationiomni superventura*
eis quos suscitat, ne cum recesserit moriantur, dici- Si ergo omni generaliont supervenlurae; usque ad
mus ei: Et usquenuncannuntiabomirabitiatua ; quia («)Sttpra,pag. 454,nol. (a).
895 S. AUGUSTINIEPISCOPI 896
finerosxculi: finito enim sxculo, jam nulla superve- et intelligite, si potestis: credimus autem quia ipse
niot gcneratio. qni nos posuit hxc vobis dicerc, dabit vobis eliam
5. [vers. 19.] Potenliam luam, et justitiam luam : posse et intelligere. Deus nullo indiget bono, et ipse
hoc esl, annuntiem generalioni omni supervenlurae est summum bonum, ct ab ipso est omne bonum. Ut
brachiura luum. Et quid prxstitit brachium tuurii ? ergo boni simus, Deo indigemus : ut bonus sil Deus,
Liberationem nostram gratuitam. Hoc ergo annun- nobis non indigcl, nec nobis lantum , sed usque ad
tiera, ipsam gratiam omni generalioni superventurx; altissimaquwfecit magnalia, nec ipsis crjelestibus,nec
dicam omni homini nasciluro : Nihil es per te, Deum supercceleslibus, nec ccelocceli quod dicilur, indiget
invoca; tua peccata sunt, merita Dci sunt; suppli- Deus, utaut melior sit, aut potenlior, aut beatior.
cium libi debetur, et cum prxmium venerit, sua Quid enim essel quidquid aliud csl, nisi ipse fccisset?
dona coronabit, non merita tua, Dicam oroni genera- Quo crgo eget abs le qui eral ante te, el lam potens
lioni superventura»: De captivitate vcnisli; ad Adara erat, ut cum tu non csses, faceret te ? Numquidquo-
pcrlinebas. Dicamboc omni generationi supervcn- modo parentes faciunt filios? Per quamdam concu-
lurx, nullas vires meas, nullam juslitiam meam; piscenliara carnalera generant, polius quam creanl;
sed potenliamtuam et justitiam tuam, Deus , usquein istis enim gcnerantibus, Deus creat. Nam si lu iia
allissima qua fecisti magnalia. Potentiam luam et ju- creas, dic quid tua mulier paritura est. Quid dicam,
stitiam tuam, usquequo? usque ad carnem et sangui- Tu dic? ipsa dicat, qux quod portat ignorat. Gene-
nem ? Irao, usque ad allissima qua fecistimagnalia. rant tamen homines filios, ct ad solaiium suum, ct
In altis cceli sunt; in altjs Angeli sunt, Sedes, Domi- ad suhsidium senectulis. Numquid ideo creavit hxc
nationes, Principatus, Poteslates : libi debent quod Omnia Deus, a quibus senex adjuvaretur ? Novit ergo
sunt, libi dcbent quod vivunt, libi debent quod jttste Deus quod crcat, et quale sil per ejus bonitalem , ct
vivunt, tibi debent quod beatc vivunt, Potcniiam quale futurum sit per propriam volunlatem; novit
tuam et jusiitiam tuam, usquequo? Usque in alitssima Deuset ordinavit omnia. Ut autem homo sit aliquid,
qna fecisiimagnalia. Ne putcs hominem solum per- convertit se ad illum a quo crealus est. Recedendo
tinere ad gratiam Dei. Quid erat Angclus antequant enim frigescil; accedendo fervescit: recedendotenc-
fierct? quid est Angelus, si deserat qui creavii ? Ergo, brescit; accedendo clarescit. A quo enim habet ut
polentiamluam et jusliliam luam, usque in altissima sil, apud illum habet ul ei bcnc sit. Denique filies
qua fecislimagnalia. minor, qui voluit in sua polcslate habere subslantiara
6. Et homo se extollit! et ut pertineat ad primam suam, qux illi apud patrem optime servabatur, faetus
captivilalcm, audit serpentera suggerentem : Gustule, sux potestatis, profectus cst in regioncralonginquam,
et eritis sicul dii (Gen. m, 5)! Homines sicut dii! hxsit principi malo, porcos pavil; fame correclus
Detts, quis similistibi? Non in abysso, non in ihfcrno, cst qui saluritale supcrbus abscesserat (Luc. xv,
non in terra, non in coelo; omnia enim tu fecisti. 12-16). Ergo quisquis ita vult essc similis Deo, ul
Quid contendit opus cum artifice ? Deus, quis similis ad illum stet, forliludinemque suam , sicut scriplura
libi ? Ego autero, ait Adam miser, et in ' Adam om- est, ad illum custodiat (Psal. LVIII,10), non ab illo
nis homo, cum volo esse perverse similis tibi, ecce rccedat : ei cohxrcndo signctur lanquam ex annulo
quid factus sum, ut de captivitate ad le clamem : cui cera, illi affixus habcat imaginem ejtts, facicns quod
benc erat sub rege bono, captivus factus sum sub dicturoest, MihiadhmrereDeo bonumest (Psal. LXXII,
meo seductore ; et clamo ad te , quia cecidi abs te. 28); vere custodil simililudinem et imaginem ad
Et unde abs tc cecidi? C.um quxro essc perverse quam faclus est. Porro autcro si perverse voluerit
similis libi. Quid enim ? Deusnonne ad suam simili- imitari Deum, ut quomodo Deus non habel a quo
ludinem nos vocat? Nonne ipse est qui dicil: Dili- formclur, non habet a quo regatur, sic ipsc velit sua
gile inimicosvestros; orate pro eis qui vospersequuntur; potestaie uli, ut quomodoDeus, nullo formanlc, nullo
benefacileeis qui vosoderunt? Hxc dicens, ad simili- regenle vivat; quid resiat, fralrcs, nisi ut rccedcns
ludinera Dei nos bortatur. Denique quid adjungit ? ab ejus calore torpescat, recedens a verilate vanc-
Ut silis, inquit, filii Palris veslri qui in ccelisest. Quid scat, recedcns ab eo quod summe atque incommuta-
enim ipse facit ? Hoc facit cerle : Qui solem suum bilitcr ' cst, in delerius mutalus dcficiat.
oriri facit super bonoset malos, et pluit superjustos et 7. Hoc diabolus fecit : imitari Deum voluil, sed
injustos (Matlh. v, 44, 45). Qui ergo bene vult ini- perverse; non esse sub illius polesiate, sed habere
mico suo, Deo similis cst: nec ista superbia, sed contra illum polestatero. Honio autem positus sub
obedientia est. Quare : Quia ad iraaginem Dei facti prxcepto, audivit a DominoDeo, Noti langere. Quid?
stimus : Faciamus, inquit, hominemad imaginem et Hancarborem (6'en. u, 17). Quid est enim illa arbor?
simititudinemnoslram (Gen.i, 26). Non ergo aliquid Si bona est, quare non lango ? si mala est, quid facit
alienum est, si imaginera Dei tenemus in nobis : uti- in paradiso ? Prorsus ideo est in paradiso, quia bona
nam eam per superbiam non amiltamus! Sed quid est; scd nolo tangas. Quare non tango? Quia obe-
cst, per superbiam velle esse similem Deo? quid dientem le volo, non conlradicenicm. Servi ad hoc,
putamus, ut exclamarct capiivus : Domine,quis simi- servc *; sed noli male, scrve. Serve, audi prius Do-
lis tibi? qux est isla perversa similitudo? Audile,
1 SicEr.et Mss.AtLov.,incomparabiiiter.
1 rarticula,in, abest a vss, * SicaliquotMss.Alii plures,serveadlmcserve.Atpau-
 897 ENARRATIOIN PSALMUMLXX. 898
• mini jussum, et tunc jubenlis disce consilium. Bona luisti enim pervcrse esse stmilis Domino tuo, qui
estarbor: nolo langas. Quare? Quia Dominus sum, faclus eras ad imaginem Dominitui. Bene tibi velles
et servus es. Hxc lota causa est. Si parva est, dedi- ut esset recedenti ab illo bono? Prorsus dicit tibi
gnaris esse servus? Quid aulem libi expedit, nisi Deus : Si recedis a me, et bene est tibi, ego non sum
esse sub Domino? Quomodo eris sub Domino, nisi bonura tuum. Proinde si ille bonus, et sumroe bonus,
fueris sub prxcepto ? Porro si expedit tibi esse sub et de se sibi bonus, et nullo alieno bono bonus, et
Domino, et sub prxcepto, quid tibi jussurus erat ipse nostrum summum bonum ; recedendo inde, quid
Deus? Aliquid enim quxrit abs le? Offer mihi sacri- eris, nisi malus? Item, si ipse est beatitudonostra,
ficium, dicturus est tibi? Nonne ipse fecit omnia, in quid erit recedenti, nisi miseria ? Redi ergo post
quibus el le fecit? Obsequere mihi, diclurus est libi; miseriam, et dic : Domine,' quis similis libi? Quantas
sive ad lectum, cum requiesco; sive ad mensam, cum osiendislimilti tributationesmultas et malas!
me reficio ; sive ad balneas, cum lavo? Quia ergo 9. Sed disciplina fuil; admonilio, non deserlio.
nullo abs le indigel Deus, nihil tibi debuit jubere ? Denique gratias agens quid dicit? Et conversusvivifi-
Si aulem debuit aliquidjubere, ut te, quod libi expe- casli me, et de abyssis terra iterum reduxisti me.
dit, sentires esse sub Domino, ab aliqua re probiben- Qtiando enim antea? quid est hoc, ilerum ? Cecidisti
dus cras; non propter illius arboris malitiam, sed ab altitudinc, o homo, mancipium inobediens, su-
proptcr tuam obedientiam. Non poluil Deus perfe- perbe adversus Dominura , cecidisti! Factum esl in
ctius demonslrare quanlum sit bonum obedieutix, le, Omnisqui se exaltat, humiliabilur: fiat in te ,
nisi cum prohibuit ab ea re qux non erat mala. Sola Omnis qui se humiliat, exaltabilur (Luc. xiv, II ).
ibi obedienlia tcnet palmam; sola ibi inobedienlia Redi de profundo. Redeo , inquit; redeo, agnosco :
inTenit pcenam. Bonum est; nolo tangas. Non cnihi Deus, quis similislibi ? Quantas oslendisli mihi Iribu-
non tangendo moriturus es. Nutnquid qui hinc pro- lalionesmultas et tnalas! Et conversus vivificaslime,
bibuit, alia subtraxit? Nonne estparadisus frucluosis et de abyssis lerra iterum reduxisti me. Inlelligimus ,
plenus arboribus ? Quid tibi deest ? Hoc nolo tangas; audio. Reduxisti cnim de abyssis terrx; reduxisti a
hinc nolo gustes. Bonum est, sed obedientia melior profunditate et submersione peccati. Sed quare, ite-
est. Proinde ctim tetigeris, numquid arbor illa ma- rum ? Quando j'ain factum eral ? Sequamur, ne forte
lom erit, ut moriaris? Sed inobedienlia te subjecit posleriora psalmi ipsius exponant nobis , quod hic
morti.quia prohibita tetigisli. Ideoarhor illa appellata nondum intelligimus , quid dixerit iterum. Ergo au-
cstscientix dignoscendiboni et mali (Gen.n, 17), non diamus : Quanlas ostendisti mihi Iribulalionesmutlas
quia inde talia quasi poma pendcbant; sed quidquid ,et malas! et conversus vivificastime, et de abyssis
esset arbor illa, cujuslibet pomi, cujuslibet fructus terra itetum reduxisti me. Quid deinde ? Jlfultiplicasti
esset, ideo sic yocata est, quia homoqui nollet bo- justitiam tuam; et conversusconsolalus es me, et ck
num a malo discernere per prxceptum, discreturus abyssis terra ilerum reduxisli me. Ecce allerum iterum.
erat per experimenlum ; ut tangendo vclitum, inve- Si hoc iterumsolvere Iaboramus semel positum , quis
niret siipplicium. Quare autem teiigit, fralres mei? poteril solvere gcminalum ? Jam ipsum ilerum gerai-
Qttid illi deerat? Dicatur mihi quid illi deerat in natio cst, et rursum positum esl iterum. Adsit ille a
paradiso conslituto, in media opuleniia, mediisque quo gratia : adsit el brachium quod annunliarous omni
deliciis ; cui magnx delicix crant ipsa visio Dei, generationi superventurx : adsit ipse, et tanquam
cojus facicm quasi iniroici timuit post peccaturt ? clave ' crucis sux clausum sacramenlum apcriat. Ne-
Quid illi deerat, ut tangeret, nisi quia sua poteslate que enim frustra, illo crucifixo, velum teropli me-
uti voluit, prxceptum rumpere deleclavit; ul nullo dium scissum est (Malth. xxvn , 51), nisi quia per
sibi dominanle fieret s'icul Dcus, quia Deo nullus ipsius passionem omniura mysteriorum secrela palue-
ulique dominatur ? Male vagus, male prxsumens, runt. Adsit ergo ipse transeuntibus ad eum ; aufera-
futurus mortuus, recedendo a via juslitixl! ecce tur velamen (II Cor. ni, 16 ): dicat nobis Dominus
solvit prxceplum, excussit a cervice jugum disci- nosler et Salvator Jesus Christus, quare talis vox
plinx, babenas regiminis exaltante animosilate disru- Prophetx prxmissa est: Ostendisti mihi tribulaliones
pit; ubi cst nunc ? Cerle captivus clamat: Domine, mullas et malas ; et conversusvivificaslime , el de cibtjs-
qttis similis tibi ? Volui esse perverse similis tibi, et sis terra ilerum reduxisti me. En hoc pririium positum
factus sum siinilis pccori. Sub tua dominatione, sub est iterum : videamus quid hoc sit, et inveniemus
tuo prxccpto vere similis eram : sed homo in honore quare alterum ilerum.
positus non intellexit; comparaltis est jumenlis in- 10. Quid est Christus ? In principio eral Verbum,
sensatis, et similis faclus est illis (Psal. XLVIII, 13). et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum:
Jam de similitudincjumcnlorum clama sero, et dic : hoc eral in principio apud Deum, Omnia per ipsum
Deus, quis similis tibi? facta sunt, et sine ipso faclumest nihil. Grande hoc !
8. [vers. 20, 21.] Quanlas oslendisli mihi tribula- magnum hoc ! Tu quid , captive ? ubi jaces ? ln carne,
tiones multaset malas! Merilo, superbe serve : vo- sub morte. Quis ergo ille ? quis tu? et quid ille post-
ea ? propter quem ? Quis ille , nisi quod dielum est,
ciorescumeditis:nonconlradicentem servum,ad hocser- Verbum?Qwd Verbum? ne forle sonal et iransitf
ve,* etc.
Pleriqueliw., a vUajustitia, 'AliquotMss.,efoi'0.
 S. AUGUSTINIEPISCOPI 900
Verbum Deus apud Deum ; Verbum per quod facta tes redemptionem corporis nostri ?» ubi est quod
sunt omnia. Quid propler le ? El Verbumcaro faclttm illo loco dixit: i Corpus mortuum est propter pecca
est, et habilavil in nobis (Joan. i , 1, 2, 3,14). tum ; spiritus vita est propter justitiam. Si autem
Qui Filio proprio non pepercit, sed pro nobis omnibus qui susciiavit Christum a mortuis habitat in vobis ,
iradiclitilluin; quomodonon et cum illo omnia nobis qui suscitavit Jesum Christum a morluis vivificabit
donavit ( Rom. vm , 32 )? Ecce quid , quis , propter ct mortalia corpora vestra, per inhabitantemSpiri-
quein. Filins Dei caro propter peccatorem, prnpter tum ejus in vobis > (Rom.vm, 10,11)? Ergo jam re-
iniquum, propter desertorem , propler superbum , surreximus menle , fide, spe, charitate; sed reslat
propter perversum Dei sui imitatorem ! Factus ille ut resurgamus corpore. Audisii unumiterum; audisli*
quod tu , filius bominis, ut nos efficeremur filii Dei'! alterum iterum: unum iterum , propter Chrislumprx-
Caro factus : unde caro ? Ex Maria virgine ( Luc. n, cedentem ; et alterum , sed adhuc spe , quod restat
7 ). Unde Maria virgo ? Ex Adam. Ergo ex illo primo in re. Multiplicaslijusliliam luam : jam in credenli-
captivo; et caro in Chrislp de massa captivilatis. bus , jam in illis qui primo resurrexerunt in spe.
Ulqiiid hoc? Ad exemplum. Suseepit a le in quo Multiplicaslijusiiliam tuam. Ad ipsam justitiam perti-
morerelur pro le ; suscepit a te quod offerret pro te, net el flagellura; quia tempusest ut judicium incipiat
quo exemplo doceret te. Quid doceret le ? Quia re- a domoDei (I Pctr. iv, 17 ), ait Pctrus; id est a san-
surrecturus es. Un.deenim crederes, nisi exemplum ctis ejus. Flagellat autem omncm filium qttem recipit
carnis prxcederet assumptx de massa mortis tux? ( Prov. lii , 12 , et Hebr. xn , 6 ). Multiplicastijusti-
Ergo in illo primo resurreximus; quia et Chrislus tiam litam : quia jam nec filiis pepercisti; sed quibus
cum resurrexit, nos resttrreximus, Non enim Ver- hxreditatem xternam servahas, disciplina non deser
bum mortuum est, et resurrexit; sed in Yerbo caro ruisli. Mullipticastijttstitiam tuam; et conversuscon-
morlua est, et resurrexit. Ibi mortuus est Chrislus, solatuses me : et propter corpus in fine resurrectu-
ubi es tu morilurus; et ibi resurrexit Christus, ubi rum , et de abyssisterrw iteruin reduxislime.
es tu' resurrecturus. Exeriiplo suo docuit qtiid non 11. [ tiers.22. ] Eienim ego confileborlibi in vasis
timeres, quid sperares. Timebas morlem ; morluus psalini verilatemluam. Vasa psalmi, psalterium. Sed
esl: desperahas resurreclionem ; resurrexit. Sed di- quid cst psalterium ? Organum ligneumcum chordis.
cis mihi: Ille resurrexit; numquid ego ? Sed resur- Quid significat? Interesl aliqtiid inter ipsum et cilha-
rexit in eo quod pro le accepit ex le. Ergo natura tua ram : interesse dicunt qui norunt, eo qtiod conca-
in illo prxccssit le; et quod sumplum est ex te, vum illud lignum cui chordx supertenduntur ut re-
ascendil ante le : ibi crgo et tu ascendisti. Ascendit sonent, in superiore parle habet psalterium , ciihara
ergo ille prior, et in illo nos; quia caro illa de ge- in inferiore. Et quia spiritus desuper , caro de terra ,
nere liumano. Ergo et illo resurgenle, reducti siimus significari videlur per psalterium spiritus , per cilha-
CX aby6sis terrx. Cum itaque resurrexit Chrislus, ram caro. El quia duas dixerat reducliones nostras
de abyssislerrm reduxisti me. Curo vero credimus in ab abyssis terrx ; unani secundum spiritum in spe,
Christum , de abyssisterra iterum rednxisti me. Ecce alteram secundum corpus in re ; audi eas duas : Et-
unum iterum. Audi impleri ab Apostolo : Si ergo re- enimcgocanfitebortibiin vasis psalmiverilalemtuam.
surrexistiscum Chrislo, qumsursum sunt qumrile, ubi Hoc secundum spirilum : quid de corpore ? Psallam
Christusesl in dexteraDei sedens; qua sursumsunt sa- libi in cilhara, sattctusIsrael.
pile, non qua super terram ( Coloss.ni, 1 , 2 ). Prx- 12. [ vers. 23, 24. ] Iterum hoc attdi, propler
cessil ergo ille ; jam resurreximus el nos, sed adhuc ipsum ilerttm et ilerum. Exsultabunt labia mea, cum
in spe. Audi hoc idem aposlolum Paulum dicentem : psallam tibi. Quia lahia solcnt dici et inlerioris homi-
El ipsi in nobismelipsisingemiscimusadoplionem, ex- nis et exlerioris , iucertum est quomodo posita sint
speclantesredemplionemcorporis noslri. Adhuc inge- labia : seqtiilur ergo , Et anima mea quamredemisli.
miscis, adhuc exspectas. Quid erga est quod libi Ergo de labiis interioribus salvaii in spe , reducli ab
prxslilit Chrislus? Audi quod sequitur : Spe enim abyssis terrx in fidcct charilatc , exspectanteslanien
talvi facli sumus; spesaulemquw videtur nonest spes. adhuc redemptionemcorporis rioslri, quid dieimus?
Quodenimvidetquis , quid sperat ? Si aulemquod non Jam dixit : El anima mca quam redemisii.Sed ne
videmussperamus, per palientiamexspeclamns( Rom. solam animam rcdemplam putares , in qua nunc au-
VIII, 23-25 ). Reducti ergo sumus iterum ab ahyssis disli unum ilerutn, Adltucautem, inquil: quid adhuc?
spe. Quare ilerum? Quia jam Christus prxcesseral. Adltucaulemet liiiguamea: ergo jam linguacorporis.
Scd quia resurgemus in re : modo enim spe vivimus, Tola die meditabilurjustiliam luam: id est iu seterni-
modo secundum fidem ambulamus : reducti sumus taie sine line. Sed quando hoc ? Jam in line sxculi *
ab abyssis terrx , credendo in eura qni ante nos re- resurrectione corporis , el immutationein angelicum
surrexit ab abyssis lcrrx; resuscitaia cst anima no- statum. Unde hoc probalur quia de fine dicitur,
slra ab iniquitale infidelitatis, et facia est in nobis Adltucautemet linguameatota die meditabilurjuslitiam
quasi prima resurreclio per fidem. Sed si sola erit, luam? Cumconfusifuerinl, et erubuerinlqui quarunt
ubi est quod Apostolusait: i Adoptionemexspeclan- 1 Edd.,audiatlerum: et infra,post, pracedentem,fere-
* Ahest,efficerenwr,a plerisqueMss.inaliis bant: tu iterum, sedadhucspe.Quidrestatinre? Emen»
nosfiliosvet faceret. legitur : ut danturad
8 Edd.,ialiquotMss.
n resurrectUme.Abesi,in, a Mss.
901 ENARRATIOIN
mala milti. Quando confundentur , quando erube-
sccnt, nisi in fine sseculi? Duobus enim modis con-
fundenlur; aut cum credent in Christum , aut ciim
veneril Christus. Nam quamdiu bic cst Ecclesia;
quamdiu gemit trilicum inter paleas , quamdiu ge-
munt spicx inter zizania ( Mallh. 111, 12 , et xm ,
30 ), quamdiu gemunt vasa misericordix inler vasa
irx facta in contumeliam (II Tim. n , 20 ), quamdiu
geniil lilium inler spinas, non deerunt inimici qui
dicanl, Qttandomorielur, et peribil nomenejus ( Psal.
XL, 6 ); id est, Ecce veniet leinjius ut finiantur, et
non sint Christiani: sicut coeperunl ex aliquo lem-
pore , ita usque ad certum lempus erunt. Scd cum
ista dicunl; et sine fine ' moriunlur, et permanet
Ecclgsia , prxdicans brachium Domini omni gcnera-
tioni supervcnlurx. Veniet et ipse ullimus in clari-
tate sua; resurgent omnes morlui, quisque cttm
causa sua : separabuntur boni ad dexteram , niali
autem ad sinistram ( Malth. xxv, 53 ); el confunden-
tur qui insultabant, erubescent qui garriebant: et
sic lingtia mea post resurrectionem ineditabitur jusli-
tiam tuam , tota die laudem tuam , cum confusi fue-
rittt, et erubuerinlqiti quwrunt mihi mala.
IN PSALMUM LXXI
ENARRATIO(a).
1. [vers.1.] In Salomonemquidem psalmi huj'us li-
lulus prxnoiaiur; scd hxc in eo dicuntur, qux non
possint illi Salomoni regi Israel scctindum carnem ,
juxta ea qux de illo sancta Scriptura loquitur, con-
venire : Domino auiem Chrislo aplissime possunl.
Unde intelligilur etiam ipsum vocabulum Salomonis
ad figuralam significationemadhibiium, ul ineoChri-
sius accipiatur. Salomon quippe inlerpret.at(tr Pacifi-
cus ; ac per hoc, tale vocabulum illi verissiiqe alque
optime congruit, per quem mediatorem ex inimicis*,
accepia remissione peccalorum, rcconciliqniur Deo.
Etenim cum inimici esseinus, reconcilialisumus Deo
per moriemFilii ejus (Roin. v, 10). Idem ipse esl ille
pacificus, qui fecit ulraque unttm, el mediutn parklem
tnaceriasolvens,inimiciiiastu carite sua; (egeinwaiida-
torum decretisevacuans,ul duoscontteretin se ii\ unum
novumhontinem,facienspacem : el veniensevangeliza-
vil puceiniis qui longe, el pqcemiis qui propc (Ephes.
11,14-17). Ipse in Evangelio dicit: Paccm retinqno
vobis, pucemineam do vobis(Joqn. xiy, 27). Et multis
aliis teslimoniis DoniinusChristus pacificusesse raon-
stralur : non secundum pacem quam uovil et quxrit
hic mundus; sed illam pacem de qua dipitur apud
prophelam, Dabo eis solaliumverutn, pacem super pa-
cem (lsui. LVII, 19, sec. LXX); cuin scilicet paci re-
concilialionis additur pax immorlalilalis. Nam post
ornnia reddilaqux promisit Deus, novissimain pacem
nosexspectare debcre, qua cpro Dep vivamusin peter-
num, idera propheta osiendil, ubi ait: Domine,Deus
1 pluresMss.,fide.
>Mss.pjeriqae,ininiicitHs.
(a) biclataaanochristi415,ex Epistota169,adEvodium,
n. 1.
PSALMUMLXXI. 902
noster, pacem da nobis; omnia enim dedistinobit (Isat.
xxvi, 12, sec. LXX). Pax crit plane illa perfecla.,
quando novissimainimica destruetur ntors. Et in quo
crit hoc, nisi in pacifico illo recpnciiiatore noslro?
Sicut enim iu Adani oninesmoriuntur; sic el in Christo
omnes vivificabuntur (lCor. xv, 26, 22). Quoniam
ergo invenimus verum Salomonem, hoc est verum
pacilicum; quid deinde psalmus ipse de illo doceat
altendamus.
2. [vers.2.] Deus,judicium tuum regi da, etjustitiam
tuam ftlioregis. Dominus ipse in Evangelio dicit, Pa-
ter non judicat quemquam; sed omne judicium dedit
Filio (Joan.v, 22): hoc esl ergo, Deus,judicium luum
regi da. Qui rex eliam filius est regis, qnia et Deus
Pater uiiqtiercx esl. lla scriptum est, quod rex fecit
nuptias filio suo (Maitli. xxn , 2). Moreaulepi Scri-
pturx idem repetilttr. Nam quod dixit, judiciumluum;
hoc alitcr dixit: jtistiliain tuam : et quod dixil, regi;
boc aliter dixit, filioregis; sicut est ilUid,Qui habitat
in cmlis,irridebil eos,el Dominussubsannabiteos(Psal.
ii, 4). Quod est, qui hqbitatin cmlis; hoc est, et Do-
minus: et quod est, irridebil eos; hoc csl, subsannabit
eos. Et, Cwli enarrant gloriamDei, el opera inanuum
ejus annuntiai firmamenlum(Psal. xvm ,2). Cali re-
petiti sunt nomine firmamcnti : et quod diclum est,
gloriam Dei; tcpetilum est, opera manuum ejus:el
quod dictum est, enarrant; repetitum es|, anmmliat.
Isix aulem repetitioncs mttltum eloquia divina com-
mendant; sive eadem verba, sive aliis verbis eadcm
senlentia repetatur: et maximc reperiunturin Psal-
mis; et in eo genere sermonis quo animi es| moven-
dus affectits.
3. Deinde sequitur : Ju4icare populum ttium in ju-
stilia, et pauperes tuos in judicio. Hex Pater regi Fijio
ad qttam rem declit judicium suum et justiliam suam
satis oslendilur, cum dicit, Judicarepopulujn tuum i«
jusiitia, id est, ad judicandum populum tuum. Talis
loculio est apud Salonionem : Proverbia Salomonis,
filii David, scire sapienliamel disciplinam(Prov. l, I);
boc esl, Proverbia Salomonis, ad seiendam sapien-
tiara ct disciplinam. Ita, judicium luum da, judicqye
populum tuum; id est, judicium liium da, ad judican-
dum populum luuni. Quod auletn ait prips, populum
tuum; hoc ai( posterius, pauperes luos: et quod ait
pritts, injustitia; lioc posterius, in judicio; more illo
rcpelitionis. Ubi sane demonslrat populum Dei pau-
perem csse debere, id est, non superbum, sed Iuimi-
lcm. Beati enim pauperesspiritu, quoniamipsorum est
regnum cmlorum(Matlh. v, 3). Qua pauperlale etiara
bcalus Joh paupcr fuit, et anlequam magnas illas ter-
renas diviiias araisisset. Quod idco commcmorandum
putavi, quoniam sunt quidam qui facilius oninia sua
pauperibus distrihuunt, quam ipsi pauperos Dei fiant.
Inflati sunt enim jactantia qua putant sibi essc tri-
buendum, non gralix Dei, quod bcne vivunl; ct ideo
jam nec bene vivunt, quanlacumijuebona opera facere
videanlur. De sno quippe haberc se pulant, et glo-
riantur quasi non acceperint (I Cor. IV, 7): divitei
sui, nonpauperes Dei;abuiidHiil-s sibi, non egentes.
ftfrt S. AUGUSTINIEPISCOPI 904 <
Dco. Sed ait Apostolus: Si dislribueroomniamea pau- silloscum magnis.Isti quippe montesexsultaveruntticut
peribus, et tradidero corpus meumu( ardeam, charita- arieles, et isli collessicut agni ovium,in exituIsrael ex
temaulem non habeam,nihil mihi prodesl.Tanquamsi AHgyplo(Psal. cxni, 13,4,1), idest in populi Dei li-
diceret: Si distribuero omnia mea pauperibus, et beratione ab hujtis saecuii servitute. Excellenli ergo
jiauper Dei non ftiero, nihil mihi prodest. Charilas sancliiale eminenles in Ecclesia, monles sunl; qui
'
enim HOH inflatur (I Cor.xni, 3, 4); nec cst vera Dei idonei sunt el alios docere (II Tim. n, 2), sic loquendo
charilas in eo qui ingratns est sancto Spiritui ejus, ut fideliter inslruantur, sic vivendout salubriter imi-
per quem diffunditurin cordibus noslris charilas ejus tenttir : colles auicm sunt illorum excellentiamsua
(Roin. v, 5). Et ideo tales non pertinent ad populum obedientia subsequenlcs. Quare ergo monlespacem,
Dei, quia non sunt pauperes Dei. Pauperes quippe et cotlesjustitiam? An forte nihil interesset, cliamsi
Dei dicunt: Nos autemnon spirilumhujus mundiacce- ila diceretur : Suscipianl raontes juslitiam populo, et
pimus, sed Spiritum qui ex Deo esl, ut sciamusqua a colles pacera? Utrisque enim justitia, et ulrisque pax
Deo donata sunl nobis (I Cor. n , 12). Nam cum ct in necessaria est: et lieri potest ut alio nomine pax ap
islo psalmo , propter suscepti hominis sacramentum pellata sit ipsa juslitia; hxc est enim vera pax, non
quo Verbumcaro faclum esl (Joan. i, 14), dicatur qualem injusli inler se faciunl. An potius cum dislin-
Deo Patri regi, Juslitiam luam da fitio regis; nolunt ctione non contemnenda inlelligendum est quod ait,
isti silii dari juslitiam, sed a semelipsis cam babere Montcspacem, et collesjustitiam? Excellenles quippe
confidunt. Ignorantes enim Dci juslitiam, etsuamvo- in Ecclesia, paci debent vigilanti intcntione consu-
lcntes conslituere, justitix Dei non sunt subjecli lere; ne propter suos honores superbe agendo schi-
(Rom. x, 3). Non sunt ilaque, ut dixi, pauperes Dei, smata faciant, unitatis coropagedisrupta. Colles au-
sed divites sui; quia non sunt humiles, scd superbi. tero ita eos imilandoel obediendo subsequanlur, ut
Veniet vcro ille judicare populum Dei in justilia, et eis Christum anteponant; ne malorum montium,
pauperes Dei in judicio : et eo judicio discernet a di- quoniam videntur excellere, vana auctoritate seducri,
vitihus eorum pauperes suos; sed quos pauperlale se a Christi unitale disrumpant. Ideo dictumest: Sus-
sua fccil divilessuos. Clamat ci quippe populus pau- cipiant montespacempoputo. Dicant quidem : Imiia-
per : Judica me, Deus, et discerne causam meam de tores mei eslote, sicut et egoChristi (lCor. xi, 1). Sed
gentenon sancta (Psal. XLII,1). rursus dicant: Licet si nos, aut angelusde cmlovobis
4. Quodautem mutalo verborum ordine, cura prius annuntiaverilprmterquamquod accepistis,analhemasit
dixisset, Deusjudkium tuumregida, etjuslitiam tuam (Gal. i, 8). Dicanl etiam : NumquidPaulus pro vobis
filioregis, prius ponens judicium, deinde justitiam ; crucifixusest, aut in nominePauti baplizatieslis (I Cor.
prius jusliliam posuit, deinde judiciura, diccns, Judi- 1,13) ? Ita suscipianlpacempopulo Dei, id est, pau-
care poputumtuum in juslilia, et pauperestttosin ju- peribus Dei; non illis, sed cum illis regnare cupien-
dicio; roagisostendit judiciumse appellassejuslitiam, tes. Illi quoquc non dicant, Ego sum Pauli, ego sum
nihil interesse demonstrans quo ordine ponatur, cum Apollo,egoveroCephm; sed omnes dicant: Ego snm
idem significet. Solet enim dici judicium pravum Chrisli (Ibid., 12). Hxc est justitia : non anteponerc
quod inj'ustumest; jusliliam vero iniquam vel inju- servos Domino,nec xquare; ita levare oculosin inon-
stam dicere non soleraus. Si enim prava , et injusla tes unde veniat auxilium sibi, ut tamen auxiliuro
eril; nec justilia jam dicenda est. Proinde ponendo suum non spercnt a monlibus, sed a Dominoqui fecit
judicium, atque juslilix nomine repclendo; vel po- ccelumet lerram (Psal. cxx, 1, 2).
nendo justiliam , et eam judicii noraine repetendo, 6. Potest et sic convenientissime intelligi, Susci-
satis edocet proprie se appellare judicium quod pro piant monlespacempopulo, ut pacem inlelligamus in
justilia poni solet, id est, quod in male judicando in- reconciliationequa Deoreconciliamur: montesquippe
telligi non potest. Ubi enim Dominus dicit, Notiteju- eam suscipiuntpopulo ejus. Iloc Apostolusila testa-
dicare personaliler,sedreclumjudiciuiujudicale (Joan. tur : Velera transierunt; ecce facta sunt nova: omnia
vn, 24), ostendit esse posse pravum judiciuni, cum aulem ex Deo, qui reconciliavilnos sibi per Chrisium,
dicit, Reclumjudiciumjttdicate: denique illud vetal; el dedit nobisminisleriumreconciliationis.Ecce quo-
boc prxcipit. Cum vero sine ulla adjeclione dicit ju- modo suscipiunt montes pacem populo ej'us. Deus
dicium, continuo juslum vult intelligi; sicut est quod enim erat in Christo, mundumreconcilianssibi; twn
ait: RelinquilisgravioraLegis, miserkordiam, el judi- reputans illis delicla eorum, et ponensin nobis verbum
cittnt (Malth. xxin, 23). Et illud quod Jeremias dicit: reconciliationis.In quibus, nisi in raontibus qui susci-
Faciensdivitiassuasnoncumjudicio(Jerem. xvn, 11). piunt pacem populo ejus ? Quocirca legali pacis sub-
Non ait, Faciens divitias suas pravo injustove judicio, sequenler adjungunt, et dicunt: Pro Chrisloergo le-
vel non cum judicio recto aut juslo; sed, non cum galione fungimur, tanquam Deo exhorlante per nos;
iudicio: judicium non appellans, nisi quod rectum ac obsecramuspro ChrisloreconciliariDeo (II Cor. v, 17-
justum est. 20). Hanc pacem suscipiunt montes populo ejus, id
5. [tiers.3.] Suscipiantmontespacem populo,el col-^ est, prxdicationem legationemquepacis ejus : collcs
les juttitiam. Monles majores sunt, colles minores. autem justitiam; hoc est obedientiam, quod est in
Nimirum ergo hi sunt quos alius habet psalmus: Pu- horainibus et in omni rationali creatura omnis justi-
»steM»,AtKdd.,«rfeWr tix origo atque perfectio; ita ul duorum hoflJinuoi»
 905 ENARRATIO1N PSALMUMLXXI. 906
id est, Adam qui fuit caput mortis nostrx, et Christi quem occiderant resurrexil, et regnum abstulit mor-
qui est caput salutis nostrx, hxc comraendetur ma- tis; cujus ille potestatem ita gerebat, ut ex uno ho-
gna distinclio : quia skut per inobedientiamunius ho- mine quem dcceperat, omnes per mortem traheret ad
ffltnt*,peccatoretconstituti sunl multi; ita et per obe- condemnationero.Sed humiliatusest; quoniam si ob
dientiamuniushominis,justi constiluenturmulti(Rom. unius delictum raors regnavit per unura, multo magis
v, 19). Suscipiantergo montespacempopulo,et colles qui abundantiam gratix et justitix accipiunt, in vita
justitiam; ut hoc modo utrisque concordantibus, fiat regnabunt per unura Jesum Chrislum (Rom. v, 17),
quod scriptum est, Juslitia et pax osculatmsunt se qui humiliavit calumnialorem, falsa crimina, iniquos
(Psal. LXXXIV, 11). Qnod vero alii codices habent, judices,falsos testes, ut eum perderent immittentem.
Suscipiani monlespacem populo, et coltes: ulrosque 8. [vers.5.] Et permanebitsoli, vel permanebitcttm
prxdicatores evangelicx pacis intelligendos puto; sole. Sic enim melius interprelandum quidam nostri
sive prxcedenles , sive subsequentes. In his aulem putaverunt, quod in grtsco est avinmpoiiuiex. Quod si
codicibusillud sequitur : lnjuslilia judicabit pauperes latine uno verbo dici posset, compermanebit dicen-
populi. Sed illi magis codicesapprobantur, qui habent dum esset: ideo quia latine verbum non potcst dici;
quod supra exposuimus, Suscipiantmontes pacempo- ut saltem sentemia exprimerelur, diclum esl, perma-
pulo, et collesjuslitiam. Aliqni autem habent, poputo nebit cum sole. Nihil est enim aliud compermanebit
luo; aliqui non habcnt luo, sed tantummodo populo. soli, quam permanebitcum sole. Quid autem magnuni
7. [vers.4.] Judicabit pauperespopuli, el salvosfa- esl permanere cum sole ei pcr quem facta sunt
ciel filiospauperum.Pauperes et filii pauperum iidem omnia, ct sine quo factum esl nibil (Joan. i, 3); nisi
ipsi mihi videntur; sicut eadem civilas est Sion et quia hxc prophetia propter cos prxmissa est, qiri pu-
iiliaSion. Si aulem distinctius intelligendumesl; pau- tant religionem nominischrisliani usque ad ecrtum
peres accipimus, tnonles; fitios autem pauperum, col- tempus in hoc sxculo victuram, et poslea non futu-
les: velut Prophelas atque Apostolos, pauperes; filios ram? Permanebitergo cum sole, quamdiu sol oritur et
aulem eorum, id est, qui sub eorum auctoritate pro- Dccidit:hoc est, quamdiu tcmpora isla volvuntur,
ficiunt, filiospauperum.Quod vero supra dictum est, non deeril Ecclesia Dei, id esl, Christi corpus in ler-
Judicabit, et postea, salvosfaciet,quxdam velut expo- ris. Quod vero adjungit, Et ante lunant, generationes
silio est quomodojudicabit. Ad hoc enim judicabit, generationum:poluit dicere, Et antc solem, id est, et
ut salvos faciat.id est, a perdendis damnandisque cum sole, el anle solem; quod intelligeretur, Et cum.
'
disccrnat, quibus donat salutem paratam revelari in tcmporibus, et ante lempora. Quod ergo lempus an-
terapore novissimo (I Petr. i, 5). A talibus quippe illi tecedit, xternum cst: et boc vere habendum est
dicilur, Ne comperdascumimpiisanimammeam(Psal. xternum, quod nullo tempore variatur, sicut in prin-
xxv, 9); et, Judica me, Deus,etdiscernecausammeam cipio erat Verbum. Sed per lunam significare nxaluitt
de gente non sancta (Psal. XLII,1). Considerandum incrementa defectusque mortalium. Denique cum
etiam quod nonait, Judicabit pauperem populum; dixissel, ante lunam; volens quodammodoexponere
sed, pauperespopuli. Supra enim ubi dixit, Judkare pro qua re lunara posueril, gcnerationes,inquit, gene-
populumtuumin justitia, et pauperestuos in judicio, rationum: tanquam diceret, Ante lunum, id est ante
eumdem dix.it populum Dei quos pauperes cjus; id generalionesgeneralionum,qux transeunt decessione
est, tantummodobonos el ad dexleram partem perti- el successione mortalium , tanquara decremeniis in-
nenles. Quia vero in Itocsxculo simul dcxtri sinislri- crementisquelunaribus. Ac per hoc quid melius in-
nisi oninia mortalta
que pascuntur, qui velut agni et hxdi in fine sepa- lelligitur permanere anle tunam,
randi sunt (Matth. xxv, 32); tolum sicul commixtus immorlalitate prxcedere? Quodeliam sic non incon-
esl', nomine populi nuncupavit. El quia judicium venienter accipi polest, ut quod jam humilialo calu-
etiam hic in bono ponit, id est, ad salvos faciendos; mniatore sedel ad dexteram Patris, hoc sit perma-
ideo ait, Judicabit pauperespopuli: id est, eos ad sa- nere cumsole. Splendor enim xlernse glorix intclli-
lutero disceruet, qui sunl in populo pauperes. Jam gitur Filius (Hebr. i, 3); lanquara sol sit Pater, et
dici possunt.
qui sinl pauperes supra exposuimus(a): hos et ege- splendor ejus Filius ejus; sed sicut ista
nos intelligaiiiiis.Et humiliabilcalumniatorem.Nullus de invisibili substanlia Creatoris : non sicul de ista
melius quam diabolus bic calumnialor agnoscitur. visibilicreatura, in qua sunt corpora cccleslia, quo-
Calumnia ejus est : Numquid gratis colit Job Deum rum illustrius eminel sol, de quo hxc similitudoad-
(Jobi, 9)? Humilial autero iilutn Dominus Jesus, hibita est; sicut adhibetur etiam de terreslribus,
gratia sua suos adjuvans, ul gratis Deum colant, id petra, leo, agnus, homohabens duos fitios, et cxtera.
cst, deleclentur in Doraino (Psal. xxxvi, 4). Hurai- Ergo humiliaio calumniatore pcrmanet cum sote;
liavit eliaro sic: quia cura in eo diabolus, id est, quia victo diabolo per resurrectionem, sedet ad dex-
princeps hujus mundi nihil invenissel (Joan. xiv, teram Patris (Marc. xvi, 19), ubi jam noii moritur, et
30), occidit per calumniasJudxorum; quibus est usus mors ei ultra non dorainabitur (Rom.vi, 9). Et hoc
caliunniator tanquam vasis suis, operans in fiiiisdif- anle lunam, tanquam primogenitusa mortuis prxce-
fidenlix (Ephes. n, 2). Humilialus est enim, quia ille dcns Ecclesiam,mortaliumdecessioneac successiona
transeunlem. Ipsx sunt generationesgenerationunu
• sicMss.AIEdd.,commixtum est.
Aut forte qoia generaliones sunt, quibus gencramturv
(a) Supra,n. 3.
SANCT.AUGUST.IV. (Vingt-neuf.)
907 S. AUGISTINI EPISCOPI 908
mortaliter; generationesautem gener«tionuni, qnibus sum est, transferentes, quod ibi positum est, «vravai-
regeneramur immortalitcr. Et hxc est Ecclesia quara f>se»j. Sed qui dixerunt, lollatur, et qui dixerunt, aufe-
ille antecessit, ul permaneret ante lunam, primogeni- ratur, non usque adeo dissonant. Tollatur enim magis
tus ex mortuis. Sane quod est in grxco yeveasysvsflv, habet consuetudo ita dici, ut auferatur et non sit,
nonnulli ititerpretali sunt, non generationes, sed ge- quam ila ut allius elevetur; auferatur vero prorsus
nerationh generalionum:quia 7«»««;ambiguusest casus aliler intelligi non potest, nisi ul perdaiur, hoc est,
in grxco, et utrum genitivus singularis sit Tfc yevEa;, ut non sil: exlollalurautem nibil nisi ut altius eleve-
id est, hujus generationis, an accusativus pluralis lur. Quod quidem curo in malo ponitur, superbiam
T&syeveaj,id est, has generaliones, non evidenter ap- solet signilicare; sicuti est : In lua sapientianoli ex-
paret; nisi quia merilo sensus ille prxlalus est, ut tolii (Eccli. xxxn, 6). In bono autera ad honorem per-
tanquaro exponendo quid dixerit lunam, seculus ad- tinet ampliorem , velut cum aliquid elcvatur; siculi
jungcret, generationesgenerationum. est: In noctibus extollile manus veslras in sancta, et
9. [vers. 6.] Et descendetsicut pluvia in vellus, et benediciteDominum(Psal. cxxxni, 2). Hic ergo si au-
ticut gutlm slillantes super terram. Recoluit et admo- feralur dictum inlellexerimus, quid erit donecaufera-
nuit illud quod factum est per judicem Gedeon, de lur luna, nisi efficiaturut non sit? Fortassis enim hoc
Christo id habere finem. Peliit quippe ille signum a iiilclligi voluit, ne ulterius sil mortalilas, qtiando no-
Domino, nt in area posiium solum vellus compluere- vissima inimica destruelur tnors (1 6'or. xv, 26) : ut
tur, et sicca esset area; et rursum solum vellus sic- pacis abundantia usque ad hoc perducalur, ne quid
cum esset, et complueretur area; et ila factum est resistat felicitali beatorum ' ex infirmitate mortalila-
(Judic. vi, 56-40). Quod signilicavit, tanquam in area lis; quod erit in illo sxculo, cujtis tencmus fidelem
in lolo orbe terrarum, siccum vellns fuisse priorem promissioncm Dei per Jcsum Chrislum Dominumno-
populum Israel. ldem ipse ergo Christus descendit strutn, de quo dicilur, Orielur in diebusejusjusliita et
sicut pluvia in vellus, cum adhuc area sicca essel; abundanlia pacis: donec roorle oronino devicta atque
undc eliam dixit: Non sum tnissus nisi ad ovesqua deslructa, omnis morlalitas absumalur. Sin vero vo-
perierunt domus Israel (Matth. xv, 24). Ibi malrem de cabulo lunx , non raortalitas carnis per quam nunc
qua formam servi acciperet, in qua hominibus apjia- transil Ecclesia, sed ipsa omnino Ecciesia significala
reret, elegit; ibi discipulos quibtts hoc idem prxce- est, qux pernianeat in xlernura, ab hac mortalitate
pit, dicens : In viamGentiumne abieritis,ct in civitales liberata; ita dictum accipiendum cst, Orieturin diebus
Samaritunorum ne inlroieritis: ite ptimum ad ovesqtta ejusjustitia ei abundantia pacis, donecextollatur luna,
perierunt domusIsrael (Id. x, 5 , 6). Cum dicit, Ite tanquam dicerelur: Orietur in diebus ejus justilia,
primum ad illas, ostendil et postea, cum jam esset qux contradictionem ac rebellationem carnis vincat,
area compluenda, ituros eos etiam ad alias oves qux et fiet pax in tantura crescens et abundans, donec
non essent ex veteri populo Israel, dc quibus dicit: luna extollatur, id est, elevelur Ecclesia, per gloriam
Habeo alias ovesqumnonsunl ex hoc ovili; oportetme rcsurrcctionis cum illo regnatura, qui eam in bac
et ipsas adducere,ut sit unus grex et unus paslor (Joan. gioria primogenitus a mortuis antecessit, ut sederet
X, 16). Hiucet Apostolus : Dico enim, inquit, Chrislum ad dexteram Patris (Marc. xvi, 19); ita cum sole
ministrum fuisse circumcisionispropler verilalemDei, perraanens ante lunam, quo postea extolleretur et
ad confirmandaspromissionespatrum. Sic pluvia de- luna.
scendit super vellus, sicca adhuc area. Sed quoniam 11. [vers.8.] Et dOminabitura mari utque ad mare,
sequitur, Gentes aulem super misericordiu glorificare et a flumineutque ad terminosorbit terra. De quo uti-
Deum (Rom. xv, 8,9); ut accedente tempore comple- que dixerat: Orietur in diebusejusjustilia et abundan-
retur qtiod per Prophetam dicit, Populus quem non tia pacit, donec extollalur luna. Si Ecclesia hic recte
cognoviservivit mihi: in obauditu auris obedivit mihi significalur vocabulo lunx, consequenter ostendit
(Psal. xvii, 43): videmus jara graiia Chrisli siccam quam late eamdem Ecclesiam fuerat diffusurus, cum
remansisse.gentem Judxorum , totumque orbem ter- adjecit: Et dominabitur a mari usque ad mare. Mari
rarum in omnibus gentibus christianx gralix plenis quippe magno cingitur lerra , qui vocatur Oceanus;
nubibus coniplui. Alio quippe verbo camdem pluviam de quo influit quiddam exiguum in medio terrarum,
significavit, dicens, Gutta stillantes; non jam super et facit isla maria nota nobis, qux navigiisfrequen-
vellus, sed super lerram. Quid est enim aliud pluvia tantur. Proinde, a mari usquead mare, a quolibetfine
quain guttx stillantes? Ideo aulem illaro gentem vel- terrx, tisque ad quemlibet finem dominaturum dixit,
leris nomine significari puto, vel quia exspolianda cujus nomen et potestas toto orbe fuerant prxdicanda,
fuerat auctorilate doctrinx, sicut ovis exspoliatur multiimque valitura. Quod ne aliter posset intelligi.a
vellere; vcl quia in abdito eamdem pluviam deline- mari usque ad mare; continuo subjecil, et a flu-
bat, quam nolebat prxpulio prxdicari, id est, incir- mine usque ad terminos orbis terra. Quod ergo ait,
cumcisis genlibus revelari. usque ad terminosorbis lerra; hoc ante dixerat, a
10. [vers. 7.] Orietur in diebus ejus juslitia el abun- mari usquead mare. Quodvero nunc ait, a flumine;
danlia pacis, doneclollulur luna. Id quod dictum est, evidenter expressit inde voluisse Christum potesta-
tollatur, alii inlerpretati sunl, auferatur: alii vero, 1rlerique Mss.loco,beatorum,habent, peccatorum.Duo
extollatur; unum verbum grxcum sicut unicuique vi- justorum.
 909 ENARRATIOIN PSALMUMLXXL 910
tem suam jam commendare, «nde et discipulos coe- quippe est potens, ille qui superius calumniator est
pit eligere; a flumine scilicet Jordane, ubi super ba- dictus : quem polentem ad homines sibi suhdendos
piizatum Dominumcum descenderet Spiritus sanctus, et in captiviiate retinendos non virtus ejus fecit, sed
sonuit vox de ccelo : Hic est Filius meus dilectus humana peccata. Idem ijise ct forlis est dictus; ideo
(Matth. in, 17). Hinc ergo doclrina ejus incipiens et et hic polens. Sed qui Ituiniliavit calumniatorem, et,
magisterii ccelestis anctoritas, dilatatur usque ad lcr- intravil in domum fortis, ut eo alligato vasa ejus dt-
minos orbis lerrx, cum prxdicatur Evangelium regni riperet (Matth. xn, 29), bic liberavit egenuma poteute,
in universo orbe, in testimonium omnibus gentibus; et pauperemcui non erat adjutor. Non enim hoc efli-
et tunc veniet finis. cere poluit vel cujusquam virtus, vel quisquam homo
12. [vers. 9.] Coramillo decident' ASthiopes,et ini- justus, vel aliquis Angelus. Cum ergo nullus esset
mici ejut terram lingenl. Per ^Elhiopes, a parle totum, adjutor, ipse adveniens salvos fecil eos.
«Hnnesgenlessignificavil; eam eligens gentem, quam 15. [vers. 13.] Occurrebat aulem, Si propter pec-
potissimum nominaret, qux in finibus terrx est. Co- cata homo lenebatur a diabolo, numquidnara Christo
ram ilto procident, dictum est, adorabunt eum. Et qui eruil egenum a potente, peccata placuerunt? Ab-
sit: sed, Parcel ipse inopi et pauperi; id est, peccata
quia schismata futura erant per diversa terrarum
loca, qux inviderent Ecclesix calholicx tolo terra- dimittet buraili, et non de suis mcritis coufidenti, ant
rum orbe diffusx; eadem porro schismata per homi- de sua virtiite salulcm speranti, sed indigenti gratia
num nomina se fuerant divisura, et, homines amando Salvatoris sui. Cumautem addidit, Et animas paupe-
quibus auctoribus scissa sunt, glorix Chrisli, qux per rum salvas faciet, utrumque adjutorium gratix com-
omnes terras est, inimicatura : ideo cum dixisset, mendavit; et quod esl in remissionem peccalorum ,
Coram itlo decidentJEthiopes; adjunxit, et inimiciejus cum ait, Parcet pauperi el inopi; et quod est in parli-
terram lingenl; id est, homines aroabunt, ut invideant cipalione justitix, cum addidil, El animas paupernm
glorix Chrisli, cui dictum est, Exaltare super cmlos, salvas faciet. Nemo cnim sibi est idoneus ad salutem,
Deus, et super omnemterram gloria lua (Psal. cvn, 6). qux salus' ost perfecta justitia, nisi Dei adjuvet gra-
Homo quippe audire meruil : Terra es, et in terram tia; quia pleniludo Legis non est nisi charilas, quae
ibis (Gen. m, 19). Hanc terram lingendo, id est, la- non a nobis existit in nobis, sed difTunditurin cordi-
lium auctoritate vaniloqua delectali, eos amando, et bus nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis
in suavissimos habendo, conlradicunt divinis eloquiis, (Rom. v. 5).
quibus calbolica Ecclesia prxnuntiata est, non in ali- 16. [tiers.14.] Ex usuris et iniquilaleredimetanimas
qua parte terrarum futura, sicut quxlibet schismata; eorum. Qux sunt istx usurx, nisi peccata, qux eliam
sed in universo mundo fructificando atque crescendo, debila nominantur (Matlh. vi, 12) ? Usuras auteni
usque ad ipsos jEthiopes, extremos videlicet et teter- appellatas puto , quia plus mali invenitur in stippli-
rimos hominum, pervenlura. eiis, quam commisstimesl in peccalis. Nam , verbi
13. [»ers. 10, 11.] fieaes Tharsis el insulmmunera gratia, cum homicida corpus lantum hominis peri-
offerent; reges Arabumet Saba dona adducent.Et ado- mat, animx -autem nocere nihil possil; ipsius et
rabunt eum omnesreges terra; omnesgenlesservknt ei. aniraa et corpus perdilur in gehenna. Propter hujus-
Hoc jam non expositorera, sed conlemplatorem desi- modi conlemptores prxsentis prxcepti, et irrisores
derat; imo non solum lxtanlium fidelitim, sed eliam futuri supplicii dictum est : Ego veniens, cum usuris
infidelium gemenlium infertur aspectibus : nisi for- exigerem (Id. xxv, 27). Ab his usuris redimuntur
tasse quxrenduin est quid dictum sit, dona adducent. animx paupcrum, sanguine illo qui ftistis est in re-
Ea quippe adduci solent, qux ambulare possnnt. missionem peccatorum. Redimel ergo ab usuris, re-
Nuraquidnamergo de immolandis viclimis dici poluil? mitlendo peccala, qux debebant ampliora supjilicia :
Absit ut talis oriatur in diebus ejus jusiiiia. Sed ista redimet autem abiniquitate, adjuvando per gratiara
dona qux adducenda prxdicta sunt, homines mihi etiam ad faciendam jusliliaro. Eadem itaque duo re-
1 videnlur significare, quos in societatem Ecclesix petita sunt qux supra dicla erant. Quod enim supra
Christi regum adducit auctoritas; quamvis reges est, Parcet inopi et pauperi, hoc intelligitur , Ex usu-
eliam persequentes dona adduxerint, non scientes ris : quod vero ibi dicit, Et animas pauperum salvas
quid facerent sanctos marlyres immolando. faciet; hoc diclum videtur, Ex iniquilate : ut redimel
14. [vers.12.] Cum vero exponeret causas cur ei ad utrumque subaudialur. Nam parcendo redimet ab
tantus honor deferrelur a regibus , eique serviretur usuris; salvos autem faciendo redimet ab iniqui-
ab omnibus genlibtis : Quia liberavil, inquit, egenuma tate. Ita, cum parcet pauperi el inopi, el animas pau-
potente, el pauperemcui non eral adjutor. Iste egenus perum salvas faciet; sic ex usuris et iniquilate redi-
et pauper, populus est credenlium in eum. In hoc po- mel animas eorum. Et honorabile nomen ejus coram
pulo sunt etiam reges adorantes eum. Non enim egeni ipsis. Dantenini bonorera noroini ejtispro tantis benc-
esse dedignanlur et pauperes, id est humiliier pec- ficiis, qui respondent dignum et justum esse gralias
cata confitentes, et egentes gloria et gratia Dei, ut agere Domino Deo suo. Vel quod habent codices ali-
eos rex ille, filius Regis, liberet a polente. ldera qui, Et honorabile twmen eorum coram ipso : quia
etsi videntur lmic sxculo contemptibiles Chrisliani,
1 sic pleramque Er. et Uss. At proximesequentiloco, 1 Edd., salus non est perfectajuslitia. Abesl, nou*
wrvririftit aMss.
 9H S. AUGUSTINIEPISCOPI 912
nomen eorum coram ipso est honorabile, qui eis il- paratus in cacumine montium 1 (Isai. 11, 2); quod
lud dedit, jam non memor nominurn illorum per labia bic ait, < in summis montium. Superextolletur super
sua (Psal. xv, 4), quibus antea vocabantur, cum es- Libanum fructus ejus. 1 Libanum solemus accipere
sent Geniilium superstitionibus obligati, vel suorum veluti hujus sxculi dignitatera; quoniam mons est
malorum mcritoruro signati vocabulis, antequam es- Libanus excelsas arbores habens, et nomen ipsum
sent christiani: quod nomen honorabile est coram inlerpretatur Candidatio. Quid enini mirum, si super
ipso, elsi contemptibile videlur inimicis. hujus sxculi prxclarum omne fastigium fructus su-
17. [vers. 15.] Et vivet, et dabitur ei de auro Ara- perextollitur Christi, cujus fructus dilectores omnia
bia. Non diccretur, Ei vivet, (de quo enim non pos- sxcularia culmina contempserunt ? Si aulem in bono
set dici hoc qtiantulocumque spalio lemporis vivente accipimus Libanum, propter cedros Libani quas plan-
in bac terra?) nisi illa vita commendaretur , in qua tavit (Psal. cm, 16); quis alius fruclus intelligendus
jam non moritur, et mors ei ullra non dominabitur est, qui super hunc Libanum extollilur, nisi de quo
(Rom. vi, 9). Atque ideo et vivel qui contemptus est Aposlolus dicit de charitate sua locuturus : Adhucsu-
moriens : quoniam sicutalius propheta dicit, Tolletur pereminentemviam vobis demonstro (I Cor. xn , 31) ?
de terra vita ejus (lsai. LHI,8. Vid. Act. viu, 33). Sed Hxc enim et in primo proponitur munerum divino-
quid est, el dabilur ei de auro Arabia ? Nam quod rum, ubi ait, Fructus autem spiritus esl charitas; atque
inde aurum etiam ille Salomon accepit, in hoc psalmo inde cxtera utique consequenlia conlexuntur (Gal. v,
figuratc iransjecium est in alium verum Salomonera, 22). Et florebuntde civitatesicut fenum lerra. Quoniam
id est verum pacificum : non enim ille dominalus esl ambigue posita est civilas , nec adjunctum esl ejus,
a flumine usque ad terminosorbis terra. Sic ergo pro- aut Dei; non enim diclum est, de civitate ejus, vel de
phetalum est, etiam sapienles hujus mundi in Christo civitateDei, sed tantum de civitate; in bono intelligi-
fuisse credituros. Per Arabiam autem Gentes inlelli- tur, ut de civitate Dei, boc est, de Ecclesia floreant
gimus : per aurum sapientiam, qux iia excellit inter . sicut fenum; sed fenum fructiferum, sicuti est fru-
omnes doctrinas, ut aurum inter melalla; unde scri- menti : nam et hoc fenuro appellatur in sancia Scri-
ptum est, Accipile prudenliam sicui argenlum, et sa- ptura; sicut in Genesi jussum est producere terram
pientiam sicut aurum probatum(Prov. vtti, 10 , 11). omne lignum et omne fenum (Gen. 1, 11), nec adjun-
Et orabunl de ipso semper. Quod habet grxcus, mpi clum est, omne frumenlum; qtiod procul dubio non
«vTsu, aliqui intcrprelati sunt, de ipso; aliqui, pro prxleriretur nisi feni nomine etiam hoc intelligere-
ipso, vel pro eo. Quid est autem , de ipso, nisi forte tur; et in multis aliis Scripturarum locis hoc inveni-
quod oramus dicentes : Advenialregnumtuum (Matlh. tur. Si autem sic accipiendum est, Et florebunt sicul
vi, 10) ? Christi namque adventus prxsentabit' fide- fenum terra, quemadmodum diclum est, Omniscaro
libus regnum Dei. Pro eo vero quomodo intelligalur, fenum, et clarilas hominissicul flos feni; profeclo et
anguslum esl; nisi quia cum oratur pro Ecclesia , civitas illa intelligenda est, quas sxculi htijus societa-
pro ipso oratur, quia corpus est ejus. De Christo tcm significat: non enim frustra primus Cain condi-
quippe et Ecclesia prxmissuro est sacramentum ma- dit civilatem (Id. iv, 17). Exaltato itaque fruclu Chri-
gnum : Erunl duo in came una (Ephes. v , 52 , 31). sti super Libanum, id est super arbores diuturnas et
Jam vero quod sequitur, Tola die, id esl tolo tem- ligna imputribilia, quia ille fructus xternus est;
pore, benedicenlei, satis apertum est. omnis claritas hominis secundum teroporalera sxculi
18. [vers. 16.] El eril firmamentumin terra, in sitm- celsiludinem feno cornparalur, quoniain a credenli-
niis montium. Omnes enim promissiones Dei in illo bus et vitam xlernam jam sperantibus spernilur feli
Etiam (II Cor. 1, 20), id est, in illo * firmalx sunt; citas temporalis, ul impleatur quod scriptum est.
quia in illo implelum est quidquid pro salute nostra Omuiscaro fenum, el omnisclaritas carnis ut flos feni:
prophelaiiim est. Nam summa monlium, Scriptura- fenum aruit, flos decidit. Verbumautem Dominimanel
rum divinarum auctores, id esl, per quos minislratx in alernum (Isai. XL,6-8). Ibi est fructus ejusexalla-
sunt, inlelligere convenil; in quibus ulique ipse est tus super Libanum. Semper enim caro fenura fuit, et
firmamenlum, quoniam ad illum omnia qux divinitus claritas carnis ut flos feni : sed quia non demonstra-
scripla sunl, referunlur. Hoc autem in terra esse vo- batur qux fuerat eligenda et prxponenda felicitas ,
ltiit, quia propter eos qui in terra sunl, illa conscri- flos feni pro magno habebatur; nec solum minime
pla sunl: unde et ipse in lerram vcnit, nt ea cuncta contemnebalur, sed etiam maxime appelebalur. Quasi
firmaret, id est, in se monstrarel impleri. 1 Oporte- ergo tunc ita esse coeperit, quando aversum ' est at-
bal enim, 1 inquit, ( impleri omnia qux scripta sunt que contemplum quidquid florebat in sxculo, ita
in Lcge et Prophelis et Psalmis de me 1 (Luc. xxiv, dictum est, Superextolletursuper Libanumfructusejus,
44); id cst, < in summis mpnlium. 1 Sic enim venit el florebunt de civitate sicut fenum ierrm : id est, diffa-
< in novissimis temporibus manifeslus mons Domini, mabilur super omnia quod in xternum promiltilur ,
1 sic probaenotaeMss. At Edd.,prasentavit. et comparabitur feno terrae quidquid pro magno ha-
! Lov., id est in christo. id Er. prorsusomitlit. At Mss. belur in sxculo.
habent, id est in illo. sic faciliusintelligiturAu-
ejus locoUic 19. [tiers. 17.] Sit ergo nomen ejus benedictumin
gustinus interpretariparliculam, eticim: proqua nuuc
in vulgata 11Cor.1,20 legitur, est. lllaautenirespOndebat sacula : ante solem permanet nomen ejus. Per solem
Grxco,tonai: qux vox ajrod Grxcosconfirmanlisest, ut, « Er. et Mss., anUnadversum.
Amen,apudiiebrseos.
 815 ENARRATIOIN PSALMUMLXXII. 914
non frustra faclum, neque inanilcr : ubiqueenim no-
tempora significatasunt: ergo in selernum permanet
nomen ejus; seternnm enim antecedit lempora, nec bis innuit Deus, et ad intellectum vocat piura sludium
claudilur tempore. E( benedicenlurin ipso omnesiri- charitatis. Quid est, Defecerunthymni David, filii
busterra. In ipso quippe impletur quod promissum Jesse? Hymni laudes sunt Dei cum canlico : hyroni
est Abrahx. < Non > enim < dicii, In serainibus, tanr cantus sunt continenles laudem Dei. Si sit laus, et
quam in mullis; sed tanquam in uno, El semini tuo, non sit Dei, non est hymnus : si sit laus, et Dei laus,
quod estChristus » (Gal. m, 16). Abrahx aulem dici- et non cantelur, non est hymnus. Oportet ergo ut, si
tur : < In semine tuo benedicentur omnes tribus sit Itymntis, habeat hxc tria : et laudem , et Dei, et
terrx i (Gen.xxn,18). iNeque filiicarnis.sedfilii pro- canticum. Quid est ergo, Defecerunthymni? Defece-
missionisdeputantur insemine»(Rom.ix, 8). <Omnes runt laudes qux cantantur in Deum. Molestamrem et
gentes magnificabunt eum. » Tanquam exponendo quasi luctuosam videtur nuntiare. Qui enim cantat
repelitum est quod supra dictum est. Quia enim bene- laudem, non solum Iaudat, sed eliam hilariter lau-
dicentur in eo, magnificabunteum : non ipsi faciendo dat : qui cantat laudem, non solum cantat, sed ct
ut magnus sit, qui per seipsum magnus esl; sed lau- amal eum quera cautat. In laude conGtentisest prxdi-
dando et magnum fatendo. Sic enira magnificamus calio : in cantico amantis aflectio. Defeceruntergo
Deum; sic eliam dicimus : Sanctificelurnomentuum hymni David, ait : et addidit, filii Jesse. Erat enim
(Malth. vi, 9); quod seraper utique sanctum est. David rex Israel, filjus Jesse (I Reg. xvi, 18), lem-
20. [vers. 18.] BenediclusDominus, Deus Israel, pore quodam Veteris Tesiamenii; quo tempore No-
qui facit mirabilia solus. Consideratis omnibus supra vum Teslamentum occultatum ibi erat, tanquam fru-
diclis eruclatur hymnus, el bcnedicitur Doininus clus in radice. Si enira quxras fructura in radice, non
Deus Israel. Impletur enim quod ad illam sterilem invcnies; nec laroen invenies in ramis fructum, nisi
dictum est, Et qui eruit te, ipse Dominus, Deus Israel, qui de radicc processerit. lllo ergo tempore, populo
universa terra vocabitur(Isai. LIV,5). Ipse facit mira- primo venienti ex scmine Abrahx carnaliter; nam et
bilia solus: quoniam quicuraque faciunt, ipse in eis populus secundus perlinens ad NovumTestamentum,
operatur, qui facit mirabiliasolus. atl semen Abralix pertinet, sed jam spiritualiter : illi
21. [vers. 19.] Et benediclumnomengloria ejus' in ergo populo primo adhuc carnali, ubi pauci prophetx
alernum , et in saculum saculi. Quid aliud lalini in- inlelligebant ct quid desideraretur a Deo, el quando
terpretes dicerent, qui non possenl dicere, in xtcr- baberel pnblice prxdicari, prxnunliaverunl futura
iiora, et in xternum xterni? Quasi enim aliud dictum hxc lempora , ct adventura Domininostri Jesu Chri-
sit, in alernum, et aliud in saculum, iia sonat : sed sti. Et quemadmodumChristus ipse secundum carncm
grXCUShabet, el{ •cbva\&m,xai sijTOvalwvaTCuaiuvo;, nasciiurus, in radice erat occullus in seroine Patriar-
quod forte commodiusdicerelur, in sxctilum , cl in charum , et quodam lempore rcvelandus tanquam fru-
sxculum sxculi; ut in saculum intelligerelur, qtian- clu apparenie, sicut scriplum est, Flornit virga de
tum hoc sxculum durat; in saculum aulcm saculi, rudiceJesse (Isai. xi, 1): sic etiam ipsum NovumTe-
quod post bujus finem futurum promitlitur. Et re- stamentura, quod in Chrisio est prioi ibtts illis tempo-
pkbitur gloria ejus omnis terra : fiat, fiat. Jussisti, ribus occultum erat, solis Prophetis cognitum, et
Domine, itafil; ita fit, donec illud quodccepit a flu- paucissimis piis, non ex manifestationeprxsenlium,
mine, perveniat omnino usque ad terminosorbislerra. sed ex revelatione futurorum. Nam quid sibi vult,
fralres , ut unum qttiddamcommemorem, quod Abra-
IN PSALMUM LXXII ham miltens servum suum fidclera ad desponsandain
uxorem unico filio suo, facit eum jurare sibi, et in
ENARRATIO.
juramento dicil ei: Pone manum sub femoremeo, et
SERHO (a). jura (Gen. xxiv, 2)? Quid erat in femore Abrahx,
1. [uers. 1.] Auditc, audile dilectissima viscera ubi ille manum posuil jurans? Quid ibi erat, nisi
corporis Christi, quorum spes Dominus Deusvesler quod et lunc ei proraissura est: In semineluo bene-
est, et non respicitis in vanitates ei insanias menda- dicenlurontnesgentes(Id. xxn, 18). Femoris nnmiiic
ces (Psal. xxxix, 5); el qui adhuc respicilis , audite caro sgnificatur. Dc carne Abrahx, per Isaac et Ja-
ne respiciaiis. Psalnius iste inscriptioncm habet, id cob, et ne multa commemoremus, per Mariam Do-
est titulum, Defecerttnlhymni David, filii Jesse (b) : minus noster Jesus Christus.
Psalmus ipsi Asaph. Tot habemus psalmos in quoruin 2. Quia vero radix erat in Patriarchis, unde osten-
tilulis scriptum est nomen David , nusquam cst addi- demus? Paulum interrogcmus. Gentes j"amcredentes
tum filii Jesse, nisi in hoc solo. Quod credendum est in Chrislum , et quasi superbire cupientes conlra Ju-
1 Plurese vetustioribusMss.,majestatisejus. dxos qui crucifixcrunl Christum ; cum ct de ipso po-
(a) Sermoad plebemhabitusforte an. 411,in pervigilio pulo venerit alius paries, occurrens in angulo, id cst
S. Cypriani,ex epist.140,adHonoralum,c. 5, a. 15.—Mss. in ipso Christo, de diverso venienti parieli prxpulii,
Audoenensiset Claram.adduntin litulo sermonemhunc id est Gentium : cum
habitumesse in BasilicaRestituta. M. ergo erigerenl se gentes, sic il-
(6) ln editione«ibliorum vulgata ad superiorisPsalmi las reprimit : Si enim lu , inquit, ex nalurali incisus
finem perlinet iste versiculus,DefecerunthymtdDavid, oleaslro inserius es in
filiiJesse : quemAmbrosius cumAugustiaosimilitcracce- , itlis, noli gtoriari adversusra-
pit pro titulohujusPsalmiLXII mos. Nam si gloriaris: non tu radiccmportas, sed ra-
 915 S. AUGUSTINIEPISCOPI 916
dix te. Ergo de radice Palriarcharum dicit fraclos pro magno habebant, quia liberati erant
temporaliter
quosdam ramos propter infidelitateni, et insertum ibi ab his a quibus opprimebantur, et evaserant hostes
oleastrum, ut esset particeps pinguedinis olivx, id persequenles per mare Rubrum, et ducti erant per
est, Ecclesiam ex Gemibus venienlem. Et quis inse- solitudinem, et invanerant patriam et regnuro ; bkc
ril oleastrum in oliva ? Oliva solet in oleasiro ; olea- solum laudabant Deum , nondum intelligentesquid in
strum in oliva nuuqitam vidimus. Nam quisquis fece- illis figuris prxsignaret et promitteret Deus: deficien-
rit, non inveniel baccas nisi oleastri. Quod enim in- libus ergo rebus pro quibus laudabat Deumpopulus
seritur, hoc crescit, et ejtis rei fructus invenitur : carnalis, cui regnavit ille David, defecerunt hymni
invenitur non radicis frucius, sed surculi. Hoc osten- David; non Filii Dei, sed filii Jesse. Periculosura Io-
dens Apostolus omnipotenlia sua Deum fecisse, ut cum tiluli psalmi prxsentis, sicut Dominus
voluit,
oleasier in radicem oliyx insererelur, et non baccas prxtervecti sumus : accepistis quare dictum sit,
Defe-
silveslres, sed olivanvdarel; ad oirinipotenliam Dei cerunt hymni David , filii Jesse.
revocans'hoc Apostolus ait : Si tu ex nalurali incisus 4. Cujus vox est Psalmus' ? Asaph. Quid est, Asaph?
es oleastro, el contra naluram insertus es in bonam* Sicut invenimus in interprelationibus ex
lingua he-
olivam, noli gloriari, inquit, adversusramos. Sed di- brxa in grxcam, et ex grxca nobis in latinam trans-
cis, ait: Fracti sttnt rami, ul ego inserar. Rene; pro- latis, Asaph Synagoga interpretatur. Vox est ergo
pter incredutitatemfracli sunt: tu autem fide sta *; noti Synagogx. Sed lu cum audieris Synagogam , noli
altnm sapere, sed lime. Quid enim est, Noli allum sa- coniinuo detestari quasi interfectricem Domini. Erat
pere ? Noli superbire , quia insertus es; sed tiroe ne quidem illa Synagoga interfectrix Domini; nemo du-
frangaris per infidelilatem , sicut illi fracti sunt. Pro- bitat: sed meraenlo de Synagoga fuisse arietes, quo-
pter infidelitatem, inquit, fracli sunt: lu autem fide ruin filii snmus. Unde dicilur in psalmo : AfferleDo-
sla ; noli allum sapere , sed lime. Nam si Deusnaturali- mino filios arielum (Psal. xxvm, 1). Qui inde arieles?
bus rantis non pepercit, nequelibi parcel. Et sequitur Petrus , Joannes , Jacobus , Andreas, Rartholomxus,
boniis locus, et necessarius, et totus audiendus : et cxteri Apostoli. Hinc et ipse prinio Saulus , poslea
Vides ergo, inquit, bonilatem el severilatemDei : in Paulus ; id est, primo superbus , postea humilis.
eos quidemqui fracli sunl, severilatem; in le aulem qui Saiil enim, unde dictum est nonien Sauli, nostisquia
insertus es bonitatem, si permanserisin bonilate; alto- rex superbus el infrenis fuil. Non quasi jactantia ali-
quin, id est, si non permanseris in bonitate, el tu excim qua nomen sibi mutavit Apostolus; sed ex Saulo fa-
deris : et ilti si non permanserintin infidelitate, inse- clus est Paulus , ex superbo modicus. Paulum enira
rentur (Rom. xi, 17-24). Modicuni esl. Vis nosse quid sit Saulus? Ipsum audi
3. Tempore igilur Veteris Testamenti, fratres, pro- jam Paulum recordantem quid fuerit jier malitiam
missiones a Deo nostro populo illi carnali terrenx suam , et quid jam sit per graiiam Dei; audi quo-
eraht et temporales. Promissum est regnura terre- modo fuerit Saulus , ct quomodo sit Paulus : Qui fui,
num ; promissa esl terra illa, in quam etiam inducti inquit, prius blasphemtts, et persecutor, et injuriosus
sunt ab ./Egypto liberati : per Jesutn Nave introducti (I Tim. i,13). Audisli Saulum ; audi el Paulum : Ego
sunt in terram promissionis , ubi ctiani Jerusalem enim stim, inquit, minimttsApostolorum.Quid est mi-
lcrrena xdificata est, ubi regnavit David. Acceperunt nimus , nisi ego sum Paulus ? Et sequitur : Qui non
terram, liberati ex ^Egypto , transeuntes per Rubrum sum dignus vocari aposlolus. Quare? Quia fui Saulus.
mare ; finilis anfractibus et erroribus a solitudinum, Quid est, fui Saulus ? Ipse dicat : Quia persecutus
acceperunt lerram , acceperunt regnum : deinde post sum , inquit, EcclesiamDei; sed gratia Dei, ait, sum
regnum acceplum , quia' lerrena acceperant, ccepe- id quod sum (I Cor. xv, 9 , 10). Abstulit sibi omnem
runt merilo pcccalorum suorum ojipugnari, expu- granditalem suam; minimus jam in se, grandis
gnari, caplivari; ad extremura eversa est et ipsa civi- in Christo. Et isle Paulus quid dicit ? iVonrepulit
las. Tales erant et illx promissiones non persevera- Deus plebem suam, de plebe ex Judxis veniente,
turx, per quas tamen figurarenlur futurx promis- plebem suam, inquit, guam prascivil : nam et ego
siones perseveralurx ; ul ille omnis decurstts lempo- Israelita sum ex semine Abraham, de tribu Benjamin
ralium promissionura figura esset, et quxdam pro- (Rom. xi, 2 ,1). Ergo et Paulus nobis de Synagoga;
phetia fiilurorum. Ilaque cum illud regnnm deficeret, el Petrus et alii Apostolide Synagoga. Itaque cum au-
ubi regnavit David, filius Jesse, id est, homo quidam, dieris * vocera Synagogx, noli atlcndere meritum ,
etsi propheta , etsi sanctus, quia videbat et prxvide- sed intende partum. Loquitur crgo in hoc psalmo Sy-
bat Christum venturum , de cujus semine etiam se- nagoga , deficientibtis hymnis David , filii Jesse ; id
cimdura carnem nascilurus erat; tamen homo, tamen est deficientibusrebus lemporalibus, perquassolebat
nondura Christus, tamen nondum rex noster, Filhjs a carnali populo laudari Deus. Quare autem illx de-
Dei, sed rex David, lilius Jesse : quia ergo defectu- fecerunt, nisi ut alix quxrerentur ? Ut quserereniur
rum erat illud regnum, per quod regnum acceptum qux ? Qux ibi non erant? Non ; sed qux ibi tegeban»
laudabatur tunc Deus a carnalibus; hoc solum enim lur figuris : non qux jam ibi non erant; sed ibi taa-
1 vox, bonam,abest a Mss. quam in radice occultabantur quibusdam secretismy-
"UnusMs., » RegiusMs.,Psalmi.
fidestas.
» sic tres Mss,AliicumEdd.,ac terroribus. » sic Mss.AtEdd., cum audisvekns vocemsynagoga,
917 ENARRATIO IN PSALMUMLXXII. 918
steriorum, quae, inquit ipse Aposlolus, figurx nostrx nis', non spiriiualibus, quales erant ibi Prophetae,
fuerunt (ICor. x, 6). quales pauci intellectores regni coelestis, xterni ;
5. Et attcndite jam breviter ipsam figuram nostram. ergo illa Synagoga animadvertil qttx aeceperit aDeo,
Populus Israel sub Pharaonis el jEgyptiorum domi- et qux promiserit Deus populo illi, abundantiam re-
natione ( Exod. i, 10 ); populus Christianus , anle rum lerrenarum, patriam, pacem, fclicitatem terre-
iidem prxdestinatus jam Deo, et adhuc serviens dx- nam : sed in his oranibus figurx erant; et iiou intel-
monibus et diabolo principi eorum : ecce populus ligens quid ibi lateret in rebus figuratis, putavit hoc
subjugatus ^lgyptiis , serviens peccatis suis ; non pro magno dare Deum, nec habere melius quod dare
enim nisi per peccata nostra potest diabolus dominari. posset diligentibusse et servientibus sibi. Allendit, et
Liberatur populus ab iEgyptiis per Moysen; libera- vidil quosdam peccatores, impios, blasphemos, ser-
tur populus a prxterita vita peccatorum per Domi- vos dxmonum, (ilios diaboli, viventes in magna ne-
num nostrum Jesum Chrislum. Transit populus ille quitia et superbia, abundare rebus talibus terrenis,
per mare Rubrum; iste per Baptismum. Moriunturin lemporalibus, proqualibus rebus ipsa Deo serviebat:
mari Rubro omnes inimici populi illius ( Id. xiv, 22, et nata est cogitatio pessima in corde, quae faceret
23); moriuntur in Baptismo oinnia peccata nostra. nutare pedes, et prope labi a Dei via. Et ecce isla
Intendite, fralres. Post mare illud Rubrum non con- cogitalio in popttlo erat Veteris Testamenti : utinam
tinuo patria dalur, nec tanquain jara hosles desint, non sit in carnalibus fratribus noslris, cum jamaper-
secure triumphatur ; sed restat eremi solitudo, re- te prxdicatur felicitas Novi Teslamenti I Quid enim
stant hosles insidiantes in via : sic et post Bapti- dixit illa lunc Synagoga? quid dixit ille popnlus 1
smum resiat vita chrisliana in tentalionibus. In illa Nos servimus Deo, etcorripimur, flagellamur; sub-
eremo suspirabatur patrix promissx ; quid aliud ducuntur nohisea qux diligimus, et qux pro magno
Christiani suspirant jam abluti Baptismo ? Numquid a Deo acceperamus ; illi autem scelerali hominesne-
jam regnant cum Christo? Nondum venlum eslad quissimi,superbi, blasphemi, inquieti,abundantomni-
terram promissionis nostram; sed non defccturam, bus rebus, propierquasnos Deo servimus : puto siue
non enim ibi delicient hymni David. Hoc inodo au- causa servitur Deo. Hic sensus est Psalmi, dcficientis
diant oranes fideles ; sciant ubi sint : in eremo sunt; populi et nutantis : dum consideral bona lerrena pro-
patrix suspirant. Morlui sunt hostes in Baplistno ; ptcr qux serviebat Deo, ahundare his qui non servi-
sed insequcntes a lergo. Quid est, insequentes a ter- rent Deo, nulat, et prope labitur ; et cum hyninis
go ? Ante faciem futura habemus; a lergo prxterita : illis deficit, qnia in talibus cordibus hymni deficiebant.
onmia prxtcrita peccata deleta sunt in Baplismo ; Quid est, in talibus cordibus hynini deficiebant ?
quibusmodotentamur, noira tergo insequuntur, sed Quia j'am lalia cogitabant, Detim non laudabant. Quo-
in via insidianlur. Unde Apostolus, adhuc in via bu- raodo enim laudarent Deum, quibus quasi perversus
jus eremi constitutus, Qua relro, inquit, oblilus, in ea videbatur, dans impiis tanlam felicitatem, et aufe-
qua ante sunl exlenlus, secundum intentionemsequor rens eam a servienlibus sibi? Non illis bonus vide-
ad palmam superna vocationisDei ( Philipp. m, 13, batur Deus : et quibus Deus bonus non videbatur,
14 ); tanquam diceret, Ad palriam supernx promis- non utique ab eis laudabalur; a quibus autem Deus
sionis Dei. Et ibi jaro, fratrcs, in- eremo quidquid non laudabalur, defecerunt in illis hymni. Postea ve-
passus est ille populus, et quidquid eis Deus largitus ro populus isle inlellexit quid eum admoneret Deus
cst; quxcumque illa flagellafuerunt, quxcuraque do- quxrere, cum ista temporalia subtraheret servis suis,
na, significationessunl rerum quas in hac solitudine et douaret ca inimicis suis, blasphemis, impiis : ad-
hujus vitx, ambulantes in Christo, quxrenles palriara, monitus intellcxit quia prx omnibus qux dat Deus
et accipimus ad consolationem, et paliraur ad pro- et bonis, et malis, et aliquando aufert, et bonis, et
bationem. Non ergo rairura quia illud defecit quod malis, prx omnibus servat aliquid bonis. Quid est,
iigurabat fulurum. Nam perductus est populus ad servat aliquid bonis? quid illis serval ? Seipsum. Jam
patriam proraissionis; numquid semper slaturam ? quanlum arbitror, curritur in Psalmo ; intelleclus est
Si hoc esset, non esset figura, sed res. Quia vero in nomine Domini. Audi recordantem et poeniiemem
figura erat, ad temporale quiddam perduclus est ille qui erravorat, putando Deum non bonum qui dat
populus. Si ad temporale quiddam perductus cst, bona terrena malis, et aufcrt illa a servis suis. Inlel-
oportebat ut deficeret, et defeclu suo cogerelur qux- lexit enim quid Deus servaret servis suis ; etrecogi-
rere quod nunquam deficeret. tans, seque casligans erupit hocmodo.
6. Synagoga ergo, id est, qui Deum ibi pie cole- l.Quam bonus Deus Israel ! Sed qtiibus? Reclis
bant, sed tamen propter lerrenas res, propter ista corde. Perversis quid ? Pcrversus videlur. Sic et in
prxsenlia : sunt enira irapii qui prxseptium rerum alio psalmo dicit: Cumsanctosanctus eris, et cum vi-
bona a dxmonibus quxrunt; hic autem populus ro innocenteinnocens eris, et cum perverso perversus
ideomelior erat Gentibus, quod quamvis prxsentia eris ( Psal. xv, 26, 27 ). Quid est, perversuseris cum
bona et temporalia, lamen ab uno Deo quxrebat, qui perverso? Perversum te putabil perversus. Non quod
est creator omniuro,et spiritualium, et corporalium : ullo modo pervertatur Deus. Absit : quod est, est.
cum ergo illi pii secundum carnem attenderenl, id 1 sic meliorisnotx Mss.AdEdd., pro lemporalibusoo<
est, illa Synagogaquxeratin bonis,pro temporc bo- nis' .... >
919 S. AUGUSTINIEPISCOPI 920
Sed quemadmodumsol, eculos puros, sanos, vegetos impietate sua. Merilo miserinec vident, necviden-
forles habenti, tranquilius apparet, in oculos autem lur, quia circumamicli sunt, nec videntur interiora
lippos quasi tela aspera jaculatur ; intuentem illum eorum. Nam quisquis malorum homtnum, quasi feli-
vegetat, huncexcruciat, non mutatus, sed mulatum ': cium secundum tempus, interiora conspiceret; quis-
sic cum coeperis esse perversus, et libi Deus perver- quis eorum videret truces conscientias, quisquis ani-
sus videbitur; tu mutalus es, non ille. Erit ergo tibi mas eorum posset inspicere diverberari tantis per-
pcena, quod bonis gaudium. Hocisle recolens, Quam turbationibus cupidilatum et timorum, videret illos
bonus, inquit, Deuslsrael recliscorde! miseros, etquando felicesvocantur. Sedquia circuma-
8. [uers. 2. ] Quidautem tibi ? Meiautempenecom- micii sunt iniquitate et impktate sua, non vident;
*nolisunt pedes. Quando commoti sunt pedes, nisi sed nec videntur. Noverat illos Spirilus qui de illis
quando non erat rectum cor ? Unde non erat reclum ista dicit; et eo oculo tales debemus inspicere, quo
cor ? Audi: Pauto minuseffusisunt gressusmei. Quod scimus videre, si nobis auferatur ab oculis tegumen
dixit, pene; boc dixit, paulo minus: et quod dixit, impietatis. Videamus istos; et cum felices sunt, fu-
pene motisunt pedes; hoc dixit, effusi sunt gressus. giamus; et cum felices sunt, non imilemur : ncc a
Pene moli sunt pedes, pene effusi sunt gressus. Jtfo(i DominoDeo nostro talia nobis pro magnooptemns ',
pedes : sed unde, moti pedes, et effusi gressus? Moli qualia accipere meruerunt quiilli nonserviunt. Aliud
pedes,ad errandum ; effusigressus, ad lapsum; non quiddam servat; allud desiderandum est: quid sit
omnino, sed pene. Quid enim est ? Jam ibam in erro- autem, audite.
rera, nffnieram : jam cadcbam, non cecideram. 12. [uers. 7.] Primo isti describanlur. Prodiet%
9. [vers. 3. ] Sed quareet* hoc ? Quia zelavi, in- quasi ex adipe iniquilaseorum.Vide si non taurus ille
quit, in peccatoribus,pacempeccatorumintuens. Allen- agnitus est. Audile, fratres : non quomodocumque
di peccatores; vidi illos habere pacem. Quam pa- transeundum est quod dixit, Prodkt quasi ex adipe
eera? Temporalem, fluxam,caducam atque terrenam; iniquilas eorum. Sunt enim mali, sed macie roali;
.sed tamcn talem qualem et ego a Deo desiderabam. ideo mali, quia macri, id est exiles, exigui, tabe
Vidi illos habere qui non serviebant Deo, quod ego quadam ' necessituis affecti: et ipsi mali, el da-
>desidcrabamut serviremDeo; et moti sunt pedes mei, mnandi; ferenda est enim magis omnis necessilas r
et pene effusi sunt grcssus mei. quam perpetranda aliqua iniquilas. Tamcn aliud est
10. [vers. 4, 5.] Quare autem hoc habent peccato- de necessilate peccare ; aliud in abundanlia. Pauper
res, dicit breviler : Quia nonestdeclinaliomortis 3 eo- mendicusfurtum facit; ex macie processit iniquitas:
9'um; et firmamentumin flagello eorum.ln taboribus divesabundans rebus tantis, quare diripit res afienas?
homimtmnonsunl, et cuinhominibusnon flagellabunlur. Ulius iniquitas ex macie; hujiis ex adipe processit.
Jam intellexi, inquit, quare illi habent pacem, el flo- Ideo macro cum dicis : Quare hoc fecisti? Humiliier
rentin tcrra; quia morti eorum non est declinalio, afflictus et abjectus rcspondet : Necessitas coegit
id est, quia certa mors et xterna eos manet,qux nec nie. Quare non limuistiDeum?Egeslas compulil. Dic
declinat ab eis, nec ipsi ab eadeclinare possunt. Quia diviti : Quare hxc facis, et non limes Deum?si la-
non estdeclinaiiomorliseorum; et firmamentumin fla- men tanlus es qui possis dicere. Videsi vel dignalur
gello eorum.Et est firmamenlum in flagello eorum : audire; vide si non eliam in te ipso (a) prodiet itti-
non est eniro teroporale flagellumeorum, sed lirmum quitas ex adipe ej'us.Jam enim prxceptoribus et cor-
in sempiternura. Propler hxc crgo mala qux illis reptoribus suis inimicitias indicunt; et fiunt iuimici
aelerna fulura sunt, raodoquid? Jn laboribushominum verum dicentibus, jara sueti compalpari verbisadu-
non suni, et cumhominibusnon flagellabuntur. Num- lantium, aure molli, corde non sano. Quis dicat di-
quid <etipse diabolus cum hominibus non flagellatur, viti : Male fecisli rapere res alienas? Aut forlc si
cui tamen xlernuin suppliciumprxparatur ? ausus fuerit aliqnis dicere, el talis est cui non possit
11. [ vers. 6. ] Proplerea quid hinc isti, dum non ille rcsistere, quid respondet? Tolum in conteni-
llagellantur, dum non laborant cumhominibus ? Ideo, plum Dei loquilur. Quare?Quia superbus est. Quare?
inquit, obtinuiteos superbia. Attende illos superbos, Quia pinguis est. Quare? Quia devotus ad victimara
indisciplinatos ; attende taurum devotum victirax, est. Prodietquasi ex adipeiniquitaseorum.
perraissum errare libere, et vastare qux polest, usque 13. Transkrunt in disposilionemcordis. Ibi intus
ad diemoccisionis.Jam bonum cst, fralres, in ipsis transierunt. Quid est transkrunt? Prxtergressi sunt
Prophetx verbis audiamus hunc quasi laurum de viam. Quid est transierunt? Excesserunt metas hu-
quo dixi. Sicenimillum et alibi Scriptura commemo- mani generis ; homines se pares cxleris non putant.
rat: dicit eos tanquam ad viclimam prxparatos, et Transierunt, inquam, metas humani generis. Quando
parci eis ad raalam liberlatem ( Prov. vn, 22 ). Ideo, dicis tali homini: Frater luus est iste pauper; eos-
dixit, obtinuiteos superbia.Quid est, obtinuit eos su- dem parentes habuistis , Adamet Evam : noli atlen-
perbia ? Circumamktitunt iniquitate et impktate sua. 1sicMss.Edd.vero, pelamus.
Non dixit, tecti; sed, circumamicti,undique cooperti ! Edd.,prodiit. Atplerique et potioresMss.,prodtet ;
juxta Grxc.LXX,exeleusetai.
1 Mss.,non mutatur,sedmutat. 3 sic aliquotprobx notx Mss.At Edd.,exiguilateqw
a SicEr.et Mss.At Lov.,sedquaread hoc. dam.
*AliquotMss.constanterprxrerunt,morti. ' ~
(a)rorte, in le ipsum. ,.
 921 ENARRATIOIN PSALMUMLXXH. 92-2
dere tumoreni tiium| noli altendere typhum in quem iniquilas eorum. Iniquilatem in allum locuti sttnt.
elatus es ; elsi te circumslat familia, etsi numerosum 15. [tiers.9.] Posuerunt in calum ot suum, et lingua
aurum et argentum, etsi domus marmorata conlinet, eorumtransiit super terram. Quid est hoc, transiit super
etsi tecta laqueata contegunt, simul te et pauperem lerram? Quoddictum est, Posueruntincalumos suum.
contegit tectum mundi ccelum; sed diversus es a Hoc est eniro, transiii super terram, transeunt terrena
' omnia. Quid est, transire terrena orania?Nonsecogitat
paupere rebus non tuis, exlrinsecus appositis : te in
illis vide, non illas in te. Attende leipsura, qui sis ad hominemsubitomori posse,cumloquitur: quasisemper
pauperem ; teipsum, non quod habes. Quid enim de- viclurus minalur: transcenditcogilatioilliuslerrenam
spicis fratrem? In visceribus matrura vestrarum ambo fragililalem;nescitqualivase coopertus est, nescitquod
nudi fuislis. Certe etiam cura de ista vila exieritis, et scriptum est alio loco de lalibus : Exkt spirilus ejus,
istx carnes, exhalata * anima, fuerint putrefact», et revertelurin lerram suam; in ilta die pcribuntomnes
dignoscantur ossa divitis et pauperis! De conditione cogitationesejus (Psal. CXLV,4). Sed isli diem ulti-
loquor xquali, de ipsa sorle generis humani in qua mum suum non cogitantes, loquunlur superbiam ';
omnes nascuntur : et dives cum hic sit, et pauper, et in cceltimponunt os suum, et trascendunt terram.
non semper hic erit; et sicut dives non venitdives, Si ultimiim suura diem non cogitaret, id est judicii
sic nec dives abscedil: idem ipse est utriusque in- sui ultimum diem , lalro missus in carcerera, nihil
troitus, et par exitus. Addo quod forle mutabitis vi- illo esset iramanius; et tamen posset effugere. Quo
ces. Jam ubique Evangelium prxdicalur : attende fugis ne moriaris? Certus erit ille dies. Quid est diu
quemdam pauperem ulcerosum qui jacebat ante j'a- quod victurus es? Quantum est diuquod habet finem,
nuam divitis, et cupiebat saturari de micis qux ca- elsi diu esset? Huc accedit- quia non est: et non est
debant de mensa divitis; atlende et illum parem 2 diu , et inccrtnm est ipsum quod dicitur diu. Quare
luum qui induebatur purpura el bysso, et epulabatur hoc non cogitat ? Quia posuit in ccelum os suum , et
quotidiesplendide.Contigitnempe mori inopem illum, lingua ejus transiit super terram.
et auferri ab Angelis in sinum Abrahx : ille aulem 16. [tiers. 10.] Ideo revertetur huc populus meus.
moriuus esl, et sepullus est; nam illius forle sepul- Jam ijvje Asaphrevertitur huc. Viditenim ista abun-
turam nemo curavit: et cum apud inferos ille dives dare iniquis, vidit superbis : redit ad Deum, et incipit
in tormentis esset, nonne elevavit ocuios suos, et vi- quxrcre et disputare. Sed quando ? Cunidies pleni in-
dit in infinito gaudio eum quem conlempsit ante ja- venienlurin eis. Quid est, dies pteni ? Cumautem ve-
nuam suam , et de digito ej'us aqux stillam deside- nil plenitudo temporis, misil DeusFilium suum (Gat.
rarit, quidemensa ejus cadenles micas desiderave- IV, 4). Ipsa esl pleniludo lemporis, quando venilillc
rat? Fratres, labor ille pauperis quantus fuit? Deli- lemporalia docere contcmni, non habere magnum
cix illx divitis quara longx fuerunl? Quod aulero quidquid mali homines cupiunt; pali quidq.uid mali
mutaverunt, perpetuum est. lllius ergo quia non homines metuunt. Factus esl via, revocavit ad cogi-
erat declinatio in morte, et firmamentum erat in fla- talionem intimara , admonuit quid a Deo quxrendum
gello ejus ; in laboribus hominum non fuit, et inler esset. Et vide de qua cogitalione reverberata in se,
horoines flagellatus non esl: ille autem flagellatus et quodammodorevocanle fluctus impelus sui, trans-
hic, requievit ibi; quia flagellat omnem filium quem itur ad vera eligenda. Ideo revertelur populus meus
recipit (Hebr. xn, 6). Sed cui dicis isla? Epulanti huc; et dies pleni invenienturin eis.
splendide, et induenti se quotidie purpura et bysso. 17. [vers. 11.] Et dixerunl : Quomodoscivit Deus,
Cui dicis ? Qui transiit in disposiiionemcordis. Merito et si estscieruia in AUissimo?Vide per quani cogita-
sero dicturus est, Mille Lazarum ; dicat vel (ralribus tionem transeunt. Ecce iniqui felices sunt, non curat
meis (Luc. xvi, 19-31); quando ei non conceditur Deus res humanas. Vere scit quid agamus? Videle
fructus poenitentix. Non enim pceniienlia, non dalur; qux dicuntur. Rogamus , fratres; jam Christiani non
sed sempiterna erit poenitentia el nulla salus post dicant: Quomodoscivit Deus, et si est scientiain Al-
poenitentiam. Ergo isli transkrunt in disposilionem tissimo.
cordis. 18. [vers. 12.] Unde enim tibi videtur non scire
14. [vers.8.] Cogilaveruntet locuti sunt malignita- Deum, et non esse scientiam in Altissimo? Respon-
tem. Sed loquuntur malignitatem homines et cum li- det : Ecce ipsi peccatores, et abundanlesin saculo ob-
roore , isti aulem quomodo? Iniquilatem in allum lo- tinueruntdiviiias. Et peccatores stint, et abundantes
cuii sunt. Non solum loculi suut iniquitatem; sed divilias in sceculo obtinuerunt. Confessus est quia
etiam clare, audientibus omnibus, superbe : Ego fa- ideo nolebat esse peccalor, ut haberet divitias. Car-
cio, ego oslendo ; senties cum quo habes, vivcrc le nalis anima visibilibus rebus et terrenis vendiderat
non sinam 3. Vel cogilares ea, non eliam effunderes: justiliam suam. Qualis juslitia , qux propler aururo
vel inlra claustra cogilationis mala cupiditas coerce- habetur; quasi preliosius sit aurura quam ipsajusii-
relur, vel refrenaret eam intra cogitalionem suam. lia, aut cum quisquam negat rcs alienas, majiis da-
Quare?an forte macer est ? Prodiel quasi ex adipe mnum patiatur cui negal, quam ille qui illi negat I Ille
perdit vestem, isle fidem. Ecce ipsi peccatores, et
1 sic pluresMss.AliicumEdd., exuta. abundanlesin swculo obtinueruntdivitias. Inde ergo
5 AliquotMss.,patrerri.
' Hicin Edd.prxmittitur,superbe : quoda Mss.abest. 1 Mss.,superba.
m S. AUGUSTINIEPISCOPI
tiescil Dcus, et inde non est scienlia in Altissimo! rum concinui? id est, cui congrui, cui accommodatus
19. [vert. 15.] Et dixi : Ergo l sine cattsa justifi- sura V Dissnnui ab omnibus, si sic doceo. Concinit
cavi cormeum. Quando servio Deo, et isia non habeo; enim qui consonat; qui autem non consonat, non
«on serviunt illi, el his abundant: Ergo sine cauta concinit. Aliud dicturus sum quam dixit Abraham,
cor et lavi in * manus quam dixit Isaac, quam dixit Jacob, quam dixerunt
innocenlibus
justificavi meum,
meas. Hoc sine causa feci. Ubi est merces bonse vitse Prophetx ? llli enim omnes dixerunt quia curat Deus
mex? ubi est prxmium servilutis mex? Bene vivo,' et res humanas: ego dicturus sum quia non curat? Ma-
*
egeo; et iniquus abundat. Et lavi in innocenlibus jorne in me prudentia, quam in illis? inajorne intelle-
manus meat. ctus in me quara in illis ? Saluberrima auctoriias re-
20. [vers. 14.] Et fui flagellatus tota die. A me non vocavil cogitationera ab irapietate.
recedulit flagella Dei. Bene servio; et flagellor, non 22. [vers.16.] Et quid seqnitur? Si dicebam,nar-
servit, el ornalur. Magnam quxsiionem sibi fecil. rabo sic : eccegeneralionemfiliorumtuorum revrobavi.
Agitatur anima, transit anima transitura ad conte- Ergo ne rcprobaret, quid fecit ? Et suscepicognoscere.
mnenda terrena et concupiscendaxlerna. Transitus Suscepit cognoscere : Deus illi adsit, ut cognoscat.
est ipsius animx in bac cogitaiione : ubi fltictuat in Interim, fralres, a magno lapsu revocalur, quando
quadam lenipeslaie, pervenlura est ad portum. Et non se jam scienlem prxsumit, sed suscepit cogno-
quorriodosolent xgri, qui ienlius xgrolanl cum sani- scere quod nesciebat. Jam enim volebat quasi sciens
tas longe est, vicina sanitale plus xsluant: accessio- videri, et prxdicare nullam esse Deo curam de rebus
nem crelicam * medici vocant, per quam transilur ad bumanis. Facta est enim ista iniquorum nequissiraa
sanitatem; raajor ihi xstus, sed ducens ad salulem; et impia doctrina. Sciatis, fratres, multos disputare,
major ibi ardor, sed vicina rcfectio : sic ergo et hic ct dicere qnia Deus res hunianas non curat, quia ca-
xslual- Nam periculosa verba sunt, fratres, molesta, sibus reguntur omnia , vel quia siellis subjectx sunt
et pene blasphema, Quomodoscivit Deus? Hocest et volunlates nostrx, quia uuusquisque non pro merilis
pene : non dixit, Nescivit Deus; non dixit, Non est agitur, sed necessilale stellarum suarum : doctrina
scientia in Altissimo : sed quasi quxrens, hxsilans, mala, doctrina irapia! In hxc iste ibat, cujus pene
dubilans Hoc esl quod ail paulo ante : Pene effusi commoiisunt pedes, et cujus paulo minus effusisunt
sunt gressusmei. QuomodoscivitDeus, el si est scientia gressus; in hunc ibat errorem: sed quia non concine-
in Altissimo? Non confirroat; sed ipsa dubitatio peri- bat generationi filiorum Dei, suscepit cognoscere; et
culosa cst. Per periculum transit ad sanilaiem. Audi damnavit scientiam in qua justis Dei non congruebat.
jara sanilatem : Ergo in vanumjustificavicor meum,et Et quid dicat audiamus; quia suscepit cognoscere,
lavi inter innocenlesmanusmeas : et ftti flagellalustola et adjutus est, et didicit aliquid, et indicavit nobis.
die, et argutio mea in malutinum. Argutio , correplio Et suscepi, inquit, cognoscere.Hoc labor est ante me.
est : qui arguitur, corripitur. Quid est, inmatulinum? Vere magnus labor, cognoscere quomodo et Deus
Nondiffertur. Diffcrlurimpiorum ; mea non differliir: curet res humanas, et bene sit malis, et laborent bo-
illa scra, vel nulla est; mea in malutinum. Et fui fla- ni 1 Magnavis quxstionis ! ideo , Hoc tabor est anle
gellatus tola die, et argutio tnea in maluiinum. me. Quasi stat milii in facie murus quidam : sed habes .
21. [vers.15.] Si dicebam,Narrabo sic : id est, do- vocem psalmi, In Deomeo transgrediarmurum (Psat,
cebo sic. Quomododoclurus es? Quia non est scientia xvn, 30). Hoc laborest ante me.
iii Altissimo? quia non scit Deus? Hanc sententiain 23. [vers.17.] Verum dicis : laborest ante (e; sed
vis proferre, quia sine causa jusle vivunt qui juste anle Deum non est labor : fac te ante Deum ubi
vivunt, quia perdidit liomo justtis servitutem suam, non est labor, et nec libi erit labor. Et fecit hoc;
quia raagis Deusmalis favet, aut neminem curat? hoc nam dicit quamdiu labor anle se : Donecintroeamin
vis dicere, hoc narrare? Reprimit se, auctoriiate sancluariumDei, et intelligaminnovissima.Magnares,
compescente. Qua auctoritate? Vult homo aliquando fratres. Jam diu laboro, inquit, et ante faciem meam
erumpere in islam senlentiam; sed revocatur Scri- laborem queindaraquasi inextricabilem video, ut co-
pturis dicentibus ut semper bene vivalur, dicentibus gnoscaroquomodo et justus sit Deus, et res humanas
quia Deus curat res humanas, quia discernit inter curet, et non sit iniquus, qttod peccantes et scelera
pium et impium. Ergo et iste volens jam istam pro- facientes felicitatemhabentin bac lerra; pii vero et
ferre sententiam, revocal se. Et quid ait? Si dicebam, Deo servientcs in tentationibus plerumque et in labo-
Narrabo sk : eccegeneralionemfiliorum luorumrepro- ribus fatiganlur : magna difficultasest hoc scirc; sed
bavi. Reprobavi generationem iiliorum tuorum , si donecintroeamin sanctuariumDei. In sanctuario enim
narrabo sic: generationemjustorum reprobabo. Sicut Dei quid tibi prxstatur, ut hanc solvas quxstionem?
et quxdam habent exemplaria : Ecce generationi"fi- Et intettigam,inquil, in novissima; non in prxsentia.
liorumtuorttmcui concinui? id est, cui filiorum luo- Ego, inquit, de sanctuario Dei inlendooculum in fi-
1 vox, ergo,hoclocodeest in Er. et in Mss. nem; prxsentia transgredior. Totum hoc quod voca-
* SicMSS. Grxc.LXX.AtEdd., interimtocentes.
3 SicEr. eljuxta Mss.A liicum
aliquot At omnihusMss.LQV.,inimkus. tur humanum genus, omnis ista massa mortalilalis
* ln Edd..crilicam. in per e scriptum ventura est ad examen, ventura est ad libram; ap*
est, eretkam.
' sic meliorisnotaeMss.Alii,generalio.AtEdd.,genera- pendentur ibi opera hominum. Cuncla modo nubes
tionem. involvit; sed Deo cognita suat merila singuloruro. Et
 925 ENARRATIOIN PSALMUMLXXII. 926
intelltgam, inquit, in novissimd: sed non a me; nam pter taha magni vobis videamini, si propter lalia
ante me labor est. Unde intelligam in novtsshna? ln- pauperes non agnoscatis, si generis humani conditio-
trera in sanciuarium Dei. Ibi ergo intellexit, et unde nem communem propter excellentem vanitatem obli-
modo isli felices. viscamini. Tunc enim Deus necesse est retribuat in
24. [vers. 18.] Verumtamenpropter dolositatem po- novissima, et in civitate sua imaginem talium ad nihi-
suisti eit. Quia dolosi sunt, id est fraudulenti; quia lum redigat. Qui autem dives est, hoc modo sit quo
dolosi sunt, dolos paliuniur. Quid est hoc, quia frau- praecepit Apostolus : < Prxcipe, > inquit, <divitibus
dulenti sunt, fraudem patiuntur? Fraudem volunt fa- hujus mundi non superbe sapere ; neque sperare in
cere generi humano in omnibus nequiliis suis; frau- incerto divitiarum suarum, sed in Deo vivo, qui prce-
dem et ipsi paliuntur, ut terrena bona eligant, et re- slat nobis omnia abundanter ad fruendum.» Abslulit
linquant xterna. Ergo, fralres, in eo quod fraudem superbiam divitum; dat consilium. Quasi dicerent:
faciunt, fraudem paliuntur. Quodjamdudum dixi, fra- Diviles sumus; superbire nos prohibes, jaclare pom-
tres; quale cor haliet, qui ut Iucretur vestem, perdit pas divitiarum nosirarum vetas; quid ergo facturi su-
fidem ? llle cui tulit vestem passus est fraudem, an mus de islis divitiis? Usque adeo non est quod inde
iste qui lanto damno perculitur? Si preliosior est facianl ? Divitessint, inquit, in operibus bonis; facile
vestis quam fides, majore damno ille afficitur : si au- tribuant, communicent.Et quid prodest boc? Thesau-
tem incomparabiliter fides excedit lotura mundum, rizent sibi fundamentum bonumin futurum, ut appre-
ille videbitur damnum veslis perpeti; huic autem di- hendantveramvilam (I Tim. vi, 17,18,19). Ubi debent
citur, Quidprodest homini,si totum mundum lucrelur; sibi thesaurizare? Quo misit iste oculuro, intrans in
anima autem sua damnum patialur (Malth. xvi, 26)? sanctuarium Dei. Exhorrescant omnes fratres nostri
Ergo quid illis conligil? Propter dotositatemposuisti divites, abundantes pecunia, auro, argento, familia,
eis : dejecisli eos dum exlollerentur.Non dixit, Dejeci- honoribus; exhorrescant quod modo dictum est: Do-
sti eos, quia elali sunt: non quasi posleaquam elati mine, in civitaletua imaginemillorum ad nihilumred-
sunt, dejecisti illos; sed in eo ipso quod elali sunt, iges. Nonne digni sunt hxc pati, ut Deus in civilate
dejecti sunt. Sic enim efferri, jam cadere est: Deje- sua imaginem illorum ad nihilum redigat; quia et
cisti eos dum extoKerentur. ipsi in civitate sua terrena imaginem Dei ad nihilum
25. [vers. 19.] Quomodofacti sunt in desolationem redegerunt? Incivitate tua imaginemeorumad nihilum
subito! Admiratur super eis, intelligens in novissima. rediges.
Defecerunt: vere quomodo fumus, qui dum extollitur, 27. [vers. 21.] Quia delectatum esl cormeum: Dicit
deficit, defecerunt. Quomodo dicit, defecerunt? Quo- quibus rebus tentatur : Quia delectatumest, inquit,
modo qui intelligit in novissima. Defecerunl: perierunt cor meum; et renesmei mutati sunt. Quando me dele-
propter iniquitalemsuam. claverunt lemporalia ista, mutati sunt renes mei. Po-
26. [vers. 20.] Veluti tomnium exturgentis. Quo- test et sic intelligi: Quia delectatumestcor meum, in
modo defecerunt? Quomodo deficit somnium exsur- Deum; et renesmei mutati sunl, id est, libidines mex
gentis. Fac hominem in somnis videre se invenisse mutatx sunt, et castus totus factus sum. Renes mei
thesauros : dives est, sed donec evigilet. Veluliso- mutatisunt. Et audi quomodo.
mniumexsurgentis: sic defecerunt, quomodo somnium 28. [vers. 22.] Etego ad nihilum redaclus sum, et
evigilantis. Quxrilur igilur, et non esl : nihil in ma- non cognovi.Ego ille, qui modo ista dico de divitibus,
nibus, nihil in leclo. Pauper dormierat, dives in so- aliquando talia desideravi: ideo et ego ad nihilum red-
mnis factus fuerat; si non evigilasset, dives esset: actus sum, quando pene effusi sunt gressus mei. Et
evigilavit, invenit aerumnam qtiam dimiserat dor- ego ad nihilum redactus sum, et non eognovi: non
miens. El isti 1 invenient miseriara quam sibi compa- est ergo desperandum et de illis, in quos talia dice-
raveranl: cum evigilaverint de hac vila, transit illud bam.
quod quasi in somno tenebatur, veluti somniumexsur- 29. [vers. 23.] Quid est, non cognovi? Quasi pecus
gentis. Et ne diceretur: Quid ergo? parva libi videtur factus sum ad te; et egosempertecum. Mullum interest
claritas eorum, parva tibi videtur pompa eorum, parvi inter islum et alios. lsle quasi pecus factus est desi-
tibi videntur liluli, imagines, statux, laudes, cunei derando terrena, quando redactus ad nihilum non
clientium? Domine,ait, in civiialetua imaginem* illo- cognovit xtema : sed non recessita Deo suo, quia
rum adnihilum rediges. Itaqne, fratres mei, libere lo- non illa desideravit a dxmonibus, a diabolo. Hot
quens de hoc loco, vel unde licet 3; quia quando vo- enim jam vobis commendavi: vox est Synagogae, M
bis miscemur, magis vos ferimus quam docemus : in -est, illius populi qui non servivit idolis. Pecus qui-
nomine Chrisli et in timore ejus exhortor vos, ut dem faclus sum, a Deo meo terrena desiderans; sec"
quicumquc ista non habetis, non cupiatis; quicumque nunquam recessi ab ipso Deomeo.
habelis, non in eis prxsumatis. Ecce dixi vobis : non 30. [vers. 24.] Quia ergo, quamvis faclus pecus,
dico, Damnamini, quia habetis; sed, damnaroini, si non recessi a Deo meo, sequilur : Tenuisti manum
de talibus prxsumatis, si de talibus inflemini, si pro- dextera mea. Non dixit, manum dexleram meam;
1 Edd.,noninvenknt.Abest,rum, a Mss. sed, manum dexlera mea. Si dexterx manus est,
i » Er. et pleriqueMss.hoc tantumloco,imagines. manus habet rnanura : Manum tenuisti dextera mea,
3 sic Regiuscodex.AliiMSS.,vetundelibet.Edd.vero,vel- ut deduceres me. Quid posuit, mauum ? Potesta-
uli mde libet.
 927 S. AUGUSTINIEPISCOPI 928
tem. Hoc enim dicimus quemquam haberc in manu, 32. [vers. 26.] Defecitcor meum et caro mea, Deus
quod habet in potestate; quomodo dixit diabolus Deo cordismei Hoc ergo mihi est irrcoeloservatum, Deus
de Job : Mitte manum luam, et totle qua habel (Job cordis mei, et pars mea Deusmeus. Quid est, fratres ?
i, 11). Quid est, mitte manum tuam? Da poteslatem. Inveniaraus divitias nostras; eligat sibi partes genus
Manum Dei, potestatem Dei dixil; sicut scriplum est humanum. Videamus homines cupiditatumdiversitate
' alio loco : Mors et vita in manibus
lingua (Prov. xvm, Ianiari: eligant alii militiain, alii advocationem, alii
21). Numquid lingua habet manus? Sed quid cst, in diversas vaciasque doctrinas, alii negotiationem, alii
manibustinguw? In poteslate lingux. Quid est, in agriculiuram; istas partes sibi faciant de rebus buma-
potestate lin&ux? Exore tuojusiifieaberis, et ex ore nis : clamet populusDei, Pars tnea Deut meut. Non
ttto condemnaberis(Matlh. xn, 57). Tenuisti ergo ma- ad tempus pars mea; sed pars mea Deut in sacula.
num dexlcra mea, poiestaiem dexterx mex. Quao Aurum elsi semper habeo, quidhabeo? Deum elsi
erat dexlera raea ? Quia ego semper tecum.ln sini- non semper haberem ', quam magnum bonum ha-
slram ' habebam, qttia pecus faclus sum; id esl, quia berem! Huc accedit quia mihi seipsum promittit, et
lerrena in me fuit concupiscenlia : sed dextera raea id me in xlernum habiturum promittit. Tantum ha-
erat, quia semper tecum eram. Hujus dcxterx mex beo, et nunquam non habeo! Magna felicitas! Pars
inanum tenuisli, id est, potestaiem rexisti. Quam mea Deus. Quamdiu? In sacula. Quoniamecce vide
polestatem ? Dedit eis potestatemfiliosDei fieri (Joan. quomodo illum amavit; fecit cor castum: Deus cor-
i, 12): ccepit esse j'am inter filiosDei, ad Novum dis mei, et pars meaDeus in sacula. Faclum est cor
Testamenlum perlinens. Vide quomodo relenta est castuin; gralis jatn amatur Deus, non ab ilio petitur
manus dexterx ejus. In volunlate tua deduxisti me. aliud prxmium. Qui aliud prxmium petit a Deo, et
Quid est, in voluntatetua ? Nonin meritis meis. Quid propterea vult servire Deo, carius facit quod vult
esl, in voluntatetua? Audi Apostolum, qui fuit pecus accipere, quam ipsuin a quo vult accipere. Quid
primo terrena desiderans, et secundum Vetus Testa- ergo? nullum prxmium Dei ? Nullum, prxter ipsum.
menluin vivens; quidait? Quiprimofui blasphemus, Prxmium Dei, ipse Deusest. Iloc amat, hoc diligit;
et perseculor, el injuriosus; sed misericordiamconsecu- si aliud dilexerit, non erit caslus amor. Recedis ab
lns sum (I Tim. i, 13). Quid est, in voluntatelua ? Gra- igne immorlali; frigesces, corrumperis. Noli rece-
tia Dei sum id quodsum (I Cor. xv , 10). Et cum glo- dere; corruptio tua erit, fornicaiio tua erit. Jam iste
ria* assumpsistime. Jam quo assumplus est, et in redit, jam islura pcenilet, jam pcenitenliam iste eli-
qua gloria , quis explicat? quis dicit ? Exspectemus git, jam dicit, Pars tneaDeus. Et quomodo delecta-
hoc, quia in resurrectione erit; in novissimis erit: tur in ipso, quem sibi parlem elegit!
Cum gloria assumpsislime. 33. [vers. 27.] Ecce qui longe se faciunt a te, per-
31.[»ers. 25.] Et ccepitcogitare felicitatem ipsam ibunl.Iste ergo recessit a Deo , sed non longe : quia
cceleslem, et arguere se, quia pecus fuii, et terrena quasi pecusfactus sum , inquit, e( ecjo semper tecum.
desideravit. Quidenim mihi est in cwlo, el a le quid Illi vero longe recesserunt, quia non solum lerrena
volui super terram? Ex voce vestra inlellexisse vos desideraverunt, sed ea a dxraonibus eta diabolo pe-
video. Comparavit voluntati sux terrenx prxmium tierunl. Qui tonge se faciunt a te, peribunt. Et quid
cocleste quod acceplurus est; vidit qnid ibi sibi ser- est, longe a Deo fieri ? Perdidisti omnem qui fornica-
varetur, et cogitans, et acsluansin cogilatione cujus- tur abs te. Huic fornicationi conlrarius cst araor ca-
dam rei ineffabilis, quam nec oculus vidit, nec auris slus. Quis cst araor castus? Amat jam anima spon-
audivit, nec in cor hominis ascendit (Id. n, 9), sura suum : quid ab illo quxrit, ab sponso suo quem
non dixit, Illud , aut illud mihi est iu ccelo; sed , diligit ? Forle quomodo sibi eligunt bomines aut gc-
Quid mihi est in calo ? Quid est illud quod habeo in neros, aut sponsos feminx; eligit forte divitias, et
ccelo?quid est?quantum est? quale est? Et, cum aurum cjus amat, et fundos, et argenlum, et pecu-
non trarisit quod habeo in ccelo, a te quid volui super niam , et equos, etfamiliam, et cxtera. Absit: istc
terrum? Servas mihi tu : sic dicam ut possum, sed ipsum soluin amat, gralis amal; quia in ipso habet
daleveniam ; accipile conatum rrreum, devotionem omnia, quia per ipsum facla sunt omnia (Joan. i,
nitendi; nam explicandi nulla facullas est 3: servas, 3). Perdidisli, inquit, omnemqui fornicatur abs le.
inquit, mihi tu in ccelo divitias immortales, te ip- 34. [vers.28.] Tu autem quid facis ? Mihi aulem
stitn ; et ego volui a te in terra quod habent et impii, adharere Deobonum est. Hoc est totum bonum. Vul-
quod habent el mali, quod habent ct facinorosi; pe- tis amjilius? Doleo volentes. Fratres, quid vultis am-
cnniain, aurum, argentum, gemmas, familias; quod plius ? Deo adhxrere nihil est melius , quando eura
habent et sceleraii multi, quod babent multx feminx videbimus facie ad faciem (I Cor. x n , 12). Modo
turpes, rnulli viri turpes : bxc pro magno desideravi ergo quid ? Quia adhuc peregrinus loquor : Adharere,
>a Deo meo super terram, cum servet se mihi in ccelo inquit, jDeobonumesl; sed modo in peregrinatione ,
Deus meus. Quid enim mihi est in calo? Oslendere quia nondum venit res, Ponere in Deo spem meam.
babet ipsum quid. Et a tequid volui super lerram? Quamdiu ergo nondum adhxsisti, ibi pone spem.
1 Sicmeliorisnolx Mss.AtEdd., in sinislra. Fluctuas; prxmilte ad terrara ancoram. Nondum hx-
2 OmnesMss.hoc loco, in res per prxsenliam; inhxre per spem. Ponere in DeO
3 Mss.,nulUmifacullattm. gloria. - --- •<• 1 sicmelioresMss.AlEdd.,Deumsisemperhaberem, etc.
929 ENARRATIOIN PSALMUMLXXIII. 930
spem meam. Et quid hic ages, ponens in Deo spem qualium Judxorum, et qualis populi Israel ? Non cnim
tuam? Quod erit negolium tuum, nisi utlaudes quem palex, sed forle frumenti (Matth. m, 12); non ramo-
'
diligis, et facias tecum coamatores ejus ? Ecce si runi fractorum (Rotn. xi, 17), sed forte confirmalo-
amares aurigam, non raperes cxteros ut tecum ama- rum. Non enim omnesqtti sunt ex Israel, hi sunt Israe-
rent ? Amator aurigx quacumque transit loquilur de lilw; sed in Isaac, inquit, vocctbilurtibisemen: hoc est,
illo, ut cum illo eum ament et cxteri. Gratis amantur non Iti qui filii carnis, hi filii Dei; sed filii promissionis
flagitiosi homines; et a Deo prxmium quxritur ut depulanlur in semitte(Id. IX, 6-8). Sunt ergo quidam
ametur! Ama Deum gralis; nulli invideas Deum. Ra- Israelitx, ex qtiibus erat ille de quo dictum esl: Ecce
pite eum quotquot potestis, quotquot possessuri es- vere Israelila, in quo dolus non esl (Joan. i, 47), Non
tis : non fit angustus; nullos in illo limites facielis ; secundum hoc dico, quod cl nos Israelitx sumus, quia
totum singulipossidebitis, et tolum omnes habebitis. et nos semen Abrahx sumus; Gentibus quippc loque-
Ergo hoc fac cum hic es, id est, cnm ponis in Dco batur Apostolus, cum diceret : Ergo setnen Abrahw
spemtuam. Quid enim sequitur? Ut annuntiemomnes estis, secundum prontissionemhwrcdes(Gal. m, 29).
laudes tuas in atriis fitia Sion. Ut annuntiem omnes Secundum hoc ergo omnes lsraelitx, qui sequimur
laudestuas: sed ubi? In alriis filia Sion; quia prxdi- vesiigia fidei palris nostri Ahrahx. Sed illo modo liic
catio Dei prxler Ecclesiam inanis est. Parum est inlelliganiusIsraelilarum vocem, quomodo dixit Apo-
laudare Deum, et annunliare omnes laudes ejus : In stolus : Nam el ego lsraeliia sum ex sentineAbraha,
alriis filia Sion annuntia. Adunilalem lende ', noli de tribu Benjamin(Rom. xi, 1). Hic ergo intelligamus
dividere populum; sed rape ad unum , et fac untim. quod Prophetx dixerunl : Reliqttiw salva fienl (Id.
Oblitus sum quamdiu dixi. Jam linito Psalmo , et ex IX, 27). Reliquiarum iiaque salvalarum audiamus hic
islo odore 3 conjicio me diulurnum habuisse scrmo- voccm ; ut loquatur Synagoga, qux acceperat Vetus
ncm : sed sludiis veslris non sufficio; violenli eslis Tesiamcnluni, el intcnta erat in promissa carnalia;
nimis : utinaro isla violentia rapiatis regnum coelo- ct cx hoc factum est ut nutarent ei pedes. Nam et in
rum! alio quodam psalino, ubi etiam titulus habet Asaph,
quid dicitur? Quam bonus Deus Israel rectis corde!
IN PSALMUM LXXIII Mciatttem pene moli sunt pedes. Et quasi diceremus :
Unde tihi moti sunl pedcs? Pctulominus, inqtiit, ef-
ENARRATIO.
fusi sunt gressus mei, quia zelaviin peccatoribns,pacem
SERMO ADrOPULUM. peccalorum inluens. Cttm enim sccundum promissa
1. [vers. l.J Psalmi hujus titulus esl : Inlelleclus Dci ad VelusTestamcntum pertineniia exspectaret fe-
Asaph. Asaph laline Congregatio,grxce Synagogadi- licitatem terrenam, animadvertil eam abundare apud
citur. Videamus quid intellexerit ista synagoga. Nos impios; in his rebus quas exspeclabat a Deo, pollere
aulem inlelligamus primilus synagogam; exinde in- illos qui non colercnt Deum; et tanquam sine causa
telligemusquid intellexerit synagoga. Omnis congre- Deo servisset, nutaverunt pedes ejus. Ihi enim dicit :
galio generali nomine synagoga appellatur : el peco- Ecce ipsi peccatores, el abundantes in saculo oblinue-
rum el hominum potest dici congregatio; non autem runt divitias. Numquid in vano justificavi cor meum
hic pecorum congregatio est, quando audivimus in- (Psal. LXXH, 1, 2, 3, 12, 13)? Videle qiieinadmodiim
tellectum. Nam homo cura in se neglexerit intelie- patilo minus effusisunt gressus ejus, ut jaro dicat sibi
ctura in honore positus, quid de illo diclum est audi: anima : Qtix uliliias, quia servio Deo? Ecce ille non
Homo in honore posilusnon intellexil; compuralusest scrvit, et felix est; cgo servio, et laboro. Poslreino
jumentisinsensatis,etsimilisfactuseslillis (Psal. XLVIU, puta quia cgo felix sum ; quando et illc felix est qui
13). Quia ergo non est pecorum congregatio, nec diu non servit, qitarc me putem ideo felicem esse quia
disserendum est, nec diligenliuscommendandum; sed servio? Illeaulem psalmuscujus leslimonium produxi,
quia hominum est, quorum hominum sit hoc debe- prxcedil istum quom nunc in manibus haberaus.
rous intelligere. Non utique eorum hominum esl, qui 2. Opportunc aulem nonex nostra, sed ex Dei dis-
in honore posili non intelligeuies, comparati sunt jtt- pensaiionc facium est, ul modo audiremus ex Evan-
mentis insensatis, el similcsfacli sunt eis; sed eorum gelio, Quia lex per Moysendata esl; Gratia et veritas
qui intelligunt. Prxscribil enim hoc litulus Psalmi, per Jesum Chrislum facla est (Joan. l, 17). Si enim
dicens : IntellectusAsaph. Intelligens '*ergo quxdam discernimus duo Testamenta, Vetus el Novum , non
congregatio est, cujus vocemaudiluri sutnus. Sed quo- sunt eadem Sacramenta, nec eadem promissa; eadem
niam proprie Synagoga dicta est congregatio populi tamen pleraque prxccpla. Nam, Non occides, Non
Israel, ita ul ubicmnque audierimus Synagogam, non mcechaberis,Non furaberis, Honora palrem el matrem,
jam soleamus inlelligerc nisi populnm Judxorum ; Non falsum testimoniumdixeris, Non concupiscesrem
videamus ne forte ipsius vox sit in iste psalmo. Sed proximitui, Non concupiscesuxoremproximitui (Exod.
xx, 12-17), et nobis prxceptum est; et quisquis ea
1 SicMss.AtEdd.,et satiesle cumamatoribusejus.
1 Edd.,attende.At Mss.,tende: pluresqueex ris paulo non observaverit, deviat, nec omnino dignus est qui
post habent, rape ad unumetfac unam. accipere' mereatur monlem sanctum Dei, de quo di-
1 RegiusIiber, ardore. AliiMss.cum Edd.,odore: an ctum est :
forte pro,sudore. Quis habitabil in labernaculoluo; aut quis
v SicaliquotMss.AliicumEdd.,intelleclus. • DUO Mss.,ascendere.
931 S. AUGUSTINIEPISCOPI «jfc
requiescelin monte sanctotuo (Psal. xiv, 1)? Innocens clio ? ubi sacerdos ? ubi jam apud illos Prophetx? Ex
1
manibtis, etmundo corde (Psal. xxni, 4). Discussa quo venit qui per Prophetas prxdicabatur, in illa
ergo prxcepta, aut orania eadem inveniuntur, aut vix gente jam nihil horum est; jam perdidit terrena , et
aliqua in Evangelioqux non dicla sinl a Prophctis. nondum quxrit ccelestia.
Prxcepta eadem; Sacramenta non eadem, promissa 3. Inhxrere ergo terrenis, quamvisea Deus donet,
non eadem. Videamus quare prxcepta eadem : quia non debes. Verumtamen non quia inhxrere eis non
secundum hxc Deo serviredebemus. Sacramenta non debemus, alium ea dare, nisi Deum, credere debe-
eadem, quia alia sunt Sacramenta daniia salutem, alia mus; ipse ea dat; sed noli pro magnoexspeclare ab
promillenlia Salvatorem. Sacramenta NoviTestamenti eo bonum, quod dat et non bono. Nam si pro roaguo
dant salulem; Sacramenla Veteris Testamenli promi- ea daret, nialis ea non daret. Ideo autem ea voluit
serunt Salvatorem. Cum ergo jam leneas promissa, dare et malis, ut discant boni aliud ab eo quaerere,
quid quxris promiltenlia , habcns jam Salvatorem? quod non dat el malis. 111 i auteminhxrentes terrenis
Hoc dico, teneas promissa!, non quod jam accoperi- miseri, et non de illo prxsumentes qui fecit ccelum
mus vitam xternam ; sed quia jam venerit Chrislus, et terram, qui cisdedit el ipsa lerrena, qui eos etiam
qui per Prophelas prxnuntiabalur. Mulata sunt Sa- temporaliter de ^Egypti caplivitalc liberavit, qui eos
cramenla; facta sunt faciliora, pauciora, salubriora, per divisum mare duxit, qui eorum inimicos perse-
felieiora. Promissa quare non eadem? Quia promissa quenles fluclibus obruit (Exod. xiv, 22, 28); non in
est lerra Chanaan , lerra copiosa, fructuosa, affluens illo prxsumentes qui daret ulique ccelestiagrandibus,
lacte et melle ; promissum regnum temporale, pro- sicul lerrena parvulis dedit, timenles perdere quod
missa felicitas sxculi, promissa fecundilas filiorum, acceperant, occiderunt qui dederai. Hxc dicimus,
promissa suhjectio inimicorum (Exod. m, 8) : hxc fratres, ul homines' de NovoTestamenlo discaiisnon
omnia ad lerrenam felicitalem perlinent. Sed quare inhxrere terrenis. Si enim illi inexcusabililerterrenis
ipsaprimo promilti oporlebal? Quia < non prirao quod inhacserunt, quibus ipsum NovumTcstamentum non-
spiriluale esl, scd quod animale; postea, i inquit, dum fuerat revelalum ; quanto inexcusabilius lerrena
< spiriluale. Primus bomo de terra terrenus; secun- secianlur, quibus jam proraissa ccelesiia in NovoTe-
dus homo de ccelo cceleslis : qualis lerrenus, lales et stamento revelata sunt! Nam rccolite, fratres mei,
terreni; et qualis cceleslis, lales et coelesles. Sicut quid dictum sil a persequenlihus Clirislum. Si dimi-
portavwnus imaginem terreni, portemus et imaginem serintus eum, venknl Romani, el lollent nobis,etlocum,
ejus qui de cosloest » (1 Cor. xv, 46-49). Ad imagi- el gentem(Joan. xi, 48). Videte quia tiraendo terrena
nera terreni pertinel VetusTestamentum ; ad imagi- perdere, regem coeli occiderunl. Et quid eis factum
nem ccelestisNovumTestamenturo. Sed ne quisquam esl? Perdiderunt eliam ipsa terrena; el ubi occiderunt
putaret ab alio factum esse bominem terrenum, ab Chrislum, ibioccisisunt: et cum terram nolentes pcr-
alio ccelestem; ideo Deusosiendens se esse utriusque dere, datorem vitx occiderunt, eamdem lerram oc-
creatorem, etiam utriusque Testamenti se esse voluit cisi perdiderunt; et eo lemporequo illum occiderunt,
auctorem; ut et terrena promilteret in Vetere Testa- ut ex ipso tempore admonerentur quare ista perpessi
mento, et cceleslia in NovoTestaniento. Sed quamdiu sunt. Quando enim eversa est civilas Judxorum, Pa-
prius 3 homo lerrenus es? quamdiu terrena sapis? scha celebrabant, el iu multis millibus hominumtota
Numquid quoniam puero dantur quxdam puerilia, ipsa gcns convenerat ad illius festivitatis celebralio-
ludicra quibus puerilis animus avocetur, propterea nem. Ibi Deus, per malos qiiidem, sed tamen ille bo-
grandescenti non ei excutiuiitur e manibus, ut aiiquid nus; pcr injuslos, sed justus et jusle, ila in eos vin-
jam utilius iraclet, quod grandem decet? Verumta- dicavit, ut perimerenlur multa horainum inillia, et
men tu ipse dedisti filio tuo, et nuces parvulo, et co- ipsa civitas everterelur. Hoc in islo psalmo plangit
dicem grandi. Non ergo, quia illa quasi ludicra pue- intelkctus Asaph; et in ipso planclu, tanquam inlelle-
rorum Deus per Novum Teslamentum excussit de ctus discernit lerrena a ccelestibus, discernit Vetus
manibus filiorum, ut aliquid ulilius daret grandescen- Testamentum a Novo Testamento; ut videas per qux
libus, proplerea priora illa non ipse dedisse putandus transeas, quid exspccles, quid relinquas, quibus hx-
est: ipse utrumque dedit. Sed Lex ipsa per Moysen reas. Sic ergo coepit.
data est; Gralia el verilas per Jesum Christumfacta est 4. Utquid repulitli not, Deus, in finem? Repulitti
(Joan. 1,17): gratia, quia impletur per charitatem in finem: ex persona populi Judxorum, et ex pcr-
quod per litlerara jubebalur; veritas, quia reddilur sona congregatisnis qux proprie Synagoga appelia-
quod promiltebatur. Hoc ergo intellexit Asaph isle. tur. Utquidrepulisii nos, Deus, in fimm ? Non re-
Denique omnia qux Judxis promissa fuerant, ablata prehendit, sed quxrit, Utquid, quamobrem , pro-
suul. Ubi est regnum eorum ? ubi templum ? ubi un- pter quid boe fecisli? Quid fecisti? Repulisii nos in
in finem? Forte usque in finem sx-
1 Isthicin Edd. interponebatur: Bac dicimus,(ratres finem.Quid est,
charissimi,ut omnesde NovoTestamento discatisnoninha- culi. An repulisti nos in Christum, qui finis est omni
rere terrems rebus, sed cakstia adipisci: quod abest a credenti (Rom. x, 4)? Utquid enim repufisfi tws,
MSS.
* sicprobaenotseMss.AtLov.,salvatoremhabens,jam in Deus, in finem? Iratus est animus tuus super ovesgre-
hoc leneaspromissa.
» sic Regius git tui. Quare iralus es super oves gregis Uii; nisi
eodex.AliipleriqueBss.:sed quamdiupri- • SicMss.AtEdd.,om»e*.
wmtfetc. Edd.veto; std tamdiuprimus,etc-
933 ENARRATIOIN PSALMUMLXXIII. 934
quia terrenis inhxrebamus, et pastorem non agno- habebant venderent, el pretia rerum suarum ante pe-
scebarous? des Apostolorum ponerent (Act. iv, 34). Quiaergooc-
5. [vers.%] Mementocongregationislua, quam pos- cullum erat hoc, magisque redemplio virgx Dei clara
sedisli abinilio.Numquid islapotest essevoxGenlium? fulura erat in Gentibus; explanat' unde dicat quod
numquidGentes possedit ab inilio? Sed possedit se- dixit: Redemistivirgamhareditatis tua. Hoc dixit non
menAbrahx, populum Isracl eliam secundumcarftem de Gentibus , in quibus manifestum est. Sed unde ?
rialiimde Patriarchis, palribus nostris ; quorum nos MontemSion. Adhuc et mons Sion polest aliter inlel-
filiifacti sumus, non veniendode carne, sed imitando ligi. Isiuin quem inhabitastiin ipso : ubi eratpopulus
fidem.llli autema Deo possessi ab initio, quid eis con- anle, ubi instittitum templum, ubi celebrata sacrifi-
ligit? Memenlocongregationisluw , quam possedistiab cia, ubi orania illo terapore necessaria, Christum pro-
initio.Redemislivirgnmharedilatis luw. Ipsam congre- mittentia. Promissio, cum res reddiiur, jam fit super-
gationem tuam, virgam harediiutis luw redemisti.Hanc flua. Nam antequam reddalur quod promittitur, ne-
ipsam congrcgalionemdixit virgamhwrediiatis.Respi- cessaria est ipsa promissio, ne promissum sibi obii-
ciamus ad factum primum, quando voluit possidere viscaturcui promittilur, etnon exspectando moriatur.
ipsamcongrcgationem,liberans illamde JSgyplo, quod Oportel ergo ut exs|iectet, ut cum venerit accipiat:
signtim dederit Moysi, cum diccret Moysesei : Quod ideo non debet deserere promissionem. Propter hoc
signum dabo, ut credanl tnihi qttia ttt me misisli? Et non deserebantur figurx, ut veniente die, umbrx
Deus ail ad illum : Quid in manutua porlas? Virgam. tollerentur : MontemSion istum quem inhabitasli in
Projice iilumin lerram.Et dimisil virgam in terram, et ipso.
facla est serpens; el expavitMoyses,el fugit Moysesab 6. [vers. 3.] Elevamanum tuam in superbiameorum
eo. Et ail illi Dominus : Apprehcndecattdam ejus. Et in finetn. Quomodonos repellebas in finem, sic eleva
appre/tendit; el reversaesl in staliimsuum, vircjafacta, manutntuam in superbiam eorumin finem.Quorum s««
siculuntea virga erat (Exod. iv, 1-4). Qtiid significat? perbiam.'Aquibus eversa est Jerusalem. A quibusau-
non eiiim fruslra factum est. Interrogernus Lilleras teni, nisi a regibus Gentium?Rene elevata est manus
Dei.Quid serpens persuasit hoinini?Mortem (Gen.in, ejus in superbiam eorum in finem ; naro el ipsi jam
4,5). Ergo mors a serpcnie. Si mors a serpcnte, vir- Christum cognoverunt. Finis enim LegisChristus, ad
ga in serpente, Christus in morle. Ideo etiam cum a justiliam omnicredenti (Rom. x, 4). Quam bene illis
serpentibus in deserto morderenttir et necarenlur, prx- optal? Quasi iratus loquitur, et maledicere videtur :
cepit Dominus Moysi, ul serpentem xnenm exaltaret el utinam eveniat quod maledicit! imo jam in nomine
in cremo, el admoneret populum, ut qtiisquis a ser- Chrisli evenire gaudeamus. Jam lenentes sceplrura ,
pentemor5Usesset,ilIumintuerelur,elsanarettir(iVHm. subduntur ligno crucis; jam fit quod prxdictum esl :
xxi, 8, et Joan. IH, 14). Sic et fiebal; sic et homines Adorabunleumomnesregesterra; omnesgentesservknt
a ventnis, morsi a serpentibus , sanabanlur inluendo illi (Psal. LXXI,11). Jam in froniibus regumpretiosius
serpentcm. Stnariaserpente, magnum sacramentum! esl signum crucis, quam gemma diadematis.Eleva ma-
Quid est, intuendo serpenlem sanari a serpente?Cre- num tuam in superbiameorumin finem.Quanla maligne
dendoin morluumsalvaria morte. Et tamen expavitet operatusest inimicusin sanctistuis! In his quae sancla
fttgit Moyses.Quid est, ab illo serpente fugisse Moy- tua eranl;id est, in templo, in sacerdotio, in illisom-
sen?Quid, fratres, nisi quod sciraus in Evangelio fa- nibus Sacraraentis, qux illo tempore fuerunt, quanta
cttim? Mortuusest Christus, erexpaverunt discipuli, maligne operatus esl inimicus! Revera inimicus lunc
ct ab illa spe in qua fueranl recesserunt (Lttc. xxiv , operatus est. Gentes enim tunc , qux hoc fece-
21). Sed quid diclum est? Apprehendecaudam ejus. runt, deos falsos colebant, simulacra adorabant,
Quid est, caudam? Posteriora comprehende. Hoc si- dxmonibus serviebant; operali sunt tamen multa
gnificavitet illud : Posteriora mea videbis(Exod.xxxiu, mala in sanctis Dei. Quando possent, nisi permit-
23). Primo factus serpens, sed cauda retenta facta terenlur ? quando autem permitterentur, nisi jam
virga; primo occisus, postea resurrexit. Esl etiain in sancla illa , primo promissiva , necessaria * non
cauda serpenlis linis sxculi; quia sic modo morlalitas cssent , cum ipse qui promiserat teneretur ? Er-
Ecclesix ambulat : alii eunt, alii veniunt per morlera go quanla maligne operatus est inimicus in sanctis
tanquam per serpentem, quia a serpenle mors semi- luis !
nata est; scd in fine saeculi, tanquam cauda, redinius 7. [vers. 4]. E( gloriati sunt omnes qui oderunt te.
ad mantim Dei, et efficimur siabilitum regnum Dei, ut Servos attende dxmonum, servos simulacrorum; qua-
impleatnr in nobis, Redemislivirgamhwreditatis lita. les tunc Gentes erant, quando everterunt templum et
Sed qnia Synagogxvox est; redempta autem virga hx- civitalem Dei, el gloriati sunl. In medio solemnilalit
rediiatisDeimagis apparetin Geniibus, occulta aulem tiia. Mementotequod dixi, lunc eversam esse Jeru-
spes Jndxorum, vel eorumqui futuri sunt ut credant, salem , ciim ipsa solemnilas ageretur; in qua sole-
vel eorum qui eo tempore crediderunt, qtiando misso mnilate Dominumcrucifixerunt:
congregaljsxvierunt;
Spiritu sancto, discipuli omnium gentitim linguis lo- congregali perierunt.
cnti sunt (Act. ii, 4). Tunc enira aliquot millia de Ju- 1 Edd.,exprimit. At Mss. quidam,
d;cis ipsis Christi crucifixoribus crediderunt; el explanat: potiores,
quia expoprutt.
1 sic aliquot Mss.AtEdd.,prima; et omiltunC
prope invenli erant, ita crediderunt, ut omnia qu» necessaria. vocem,
 935 S. AUGUSTINIEPISCOPI 93(5
8. [vers. 5.] Posuerunt signa sua, signa; et nonco- 10. Incenderunt igni sanctuarium tuum; poltuerunt
gnoverunt. Habebant signa quae ibi ponerent, vexilla in terra tabernaculumnoministui.
sua, aquilas suas, dracones suos, signa Romana; aut 11. [vers.8, 9.]Dixerunt in cordesuo, cognalioeorum
etiani statuas suas, quas primo in templo posuerunt; in unum. Quid dixerunt? Fenile, comprimamusomnes
aut forte signa sua, qux audierant a vatibus dxmo- solemnitalesDominide terra. Domini,ex persona hujus
num suorum. El non cognoverunt.Quid non cognove- interposilum est, ex persona Asaph: non enim illi
runt? Quia nonhaberesin me poteslatem, nisi iibidata sa:vientes Dominum appellarent, cujus templum
esset desuper (Jo»n. xix, 11). Non cognoverunt quia evertebanl. Venile, comprimamusomnes solemnitates
non ipsis honor delatus est, ut affligerent, ut cape- Domini a lerra. Quid Asaph ? quid intelleclusAsaph
rent, vel everterent civilatem; sed impietas eorum in his? quid ? Non proficit, vel disciplina data? mentis
tanquam securis Dei facta est : facti sunt inslrumen- pravitasnon corrigitur? Eversasunl omnia quxprimo
tum irati, non in' regnuro placali. Facil enim hoc eranl: nusquam sacerdos, nusquam altare Judxorum,
Deus quod plerumque facit et homo. Aliquando iratus nusquam victima, nusquam templum. Ergo nihil
homo appreliendit virgam jacentem in medio, for- aliud agnoscendum est quod huic decedenli successit?
tasse qualecumquesarmentum, cxdit inde filiumsuum; aut vero hoc promissivumsigntim auferretur, nisi ve-
ac deinde projicit sarmentum in ignem , et filio ser- nisset quod promiltebatur ? Videamus ergo hic raodo
vat haerediialem : sic aliquando Deus per malos eru- inlellectumAsaph; videamussi proficit ex tribulatione.
dit bonos, et per temporalem potentiam damnando- Altendequid dicat: Signa nostra non vidimusjam non
ruin exercet disciplinam liberandorum. Quid eniro ? esl propheta, et nos non cognoscetadhuc. Ecce isti Ju-
pulatis, fratres, quia vere sic data est disciplina illi dxi qui se dicunl non agnosci adhuc, id est, in capli-
genti, ut omnino periret ? Quanli inde postea credi- vitate adhuc se esse, nondum se liberari, exspeclant
derunt! quanti adhuc crediluri sunt! Alia est palea, adhuc Christum. Venlurus est Christus ; sed veniet
aliud fruraenlum; super ulrumque tamen intrat tri- ut judex : primo vocator, poslea discrelor. Veniet, quia
bula : sed sub una tribula aliud comminuitur, aliud venit *, et eum venturum esse raanifeslum est; scd
purgalur. Quantura bonum nobis Deus praeslitit de jam desuper veniet. Ante te erat, o Israel! quassatus
roaio Judx traditoris! De ipsa sxvitia Judxorum quan- es, quia offendistiin jaccntem; ne conteraris, observa
tum boniim prxslitum est fidelibusGentibus I Occisus desuper venientem. Ita enim prxdictum est per pro-
est Clirislus, ut esset in cruce quem attenderet qui es- phelam : Quisquisoffenderitin lapidemillum, conquas-
set a serpenle percussus (Num. xxi, 8). Sic ergo et sabitur; el super quem venerit,contereteum (Isai. vin,
isti forle a divinis suis audierant, quia dehuerunt ire 14, lS.Firf. Luc. xx,18).Conquassat parvus; conteret
ad Jerusalem, et capere eam; et cum cepissent atque magnus 2. Jam signa lua non vides, jam non est pro-
evcrlissent eam, dixerunt sibi quod a dxmonibus suis phela ; et dicis, El nos non agnoscet adhuc: quia vos
factum sil : Posuerunt signa sua , signa; et non cogno- non agnoscitis adhuc. Jam non est propheia, et nos
verunt. Quid non cognoverunt? Sicul in egressum* rfe- non agnosceladhuc.
super. Quia nisi desuper egrederetur jussio, nunquam 12. [»ers. 10.] Usquequo,Deus, exprobrabit inimi-
sxvientibus Gentibus in Judxorum populum (alia li- cus? Claraa3 quasi derelictus, quasi deserlus ; clania
cerent. Sed egressum est desuper, quomododicit Da- tanquam xger qui medicnm cxdere quam curari ma-
niel: A principiooralionistua egressusest sernto (Dan. luisti : non te agnoscit adhuc. Vide quid fecerit, qui
ix, 23). Hoc el Dominus ipsi Pilato intlanli se, el po- tc non agnoscit adhuc. Etenim quibus non est an-
nenli signa sua, signa, et non cognoscenti, cl dicenti nuntiatum de eo, videbunt; et qui non audierunt,
ad Chrislum , Milii non respondes? nescisquia polesla- intelligent (Isai. LII,13, et Rom. xv, 21): et tu adhuc
tem habeo occidendi le, el potestatemhabeo dimitlendi clamas, Jam nonest prophelael nosnoncognoscetadhuc.
te? El Dominusad inflalum, tanquara vesicam reflan- Ubi cst intellectus tuus? Irritat adversarius nomen
dam 3 pungens : Non haberes, inquit, in me polesta- tuum in finem. Ad hoc irritat adversarius nonien
tem, nisi data tibi essel desuper (Joan. xix, 10,11). Sic tuumin linem, ut iratus corripias, corripiens cognoscas
ct hic, Posuerunl signa sua, signa; et non cognoverunt. in finem; aut certe in finem, usque ad finem. Us-
Quomodo non cognoverunt ? Sicut in egressumdesu- que ad quem finem? Quousque cognoscas,quousque
per. Quomodo ^egressus factus fuerat desuper, ut clames, quousque apprehensa cauda redeatur ad
hoc impleretur, numquid sic illi cognoscere potue- regnum.
rnnt ? 13. [tiers.11.] Utquidaverlis manum tuam el dexte-
9. [uers. 6.] Jam percurraraus versus istos, eversa ram luam de mediosinu luo in finem? Iterum aliud
Jerusalem, propterea qtiia et manife.sli sunt, et non signum quod datum est Moysi. Quomodoenim supe-
libet immorari nec in pcena inimicorum. Quasi in rius de virga signum, ita etde dextera. Cum enim il-
silva lignorum securibus conciderunt januas ejus in lud factumesset de virga, dedit Deusalterura signum:
idipsum; in dolabroet fractorio dejecerunt eam : id est,
conspiranter, constanter, in dolabro el fractorio deje- 1 AliquotMss.,postea discrelorveniet.Quiavenkt, etc.
Nonnulli vero : vettiet jam venU.
cerunt eam. s Edd.:conquassatpquiarvos,conteretmagnos.verius Mss.,
1 Particula,in, ahestab Edd.,sed exstatin Mss. parvus, et postea,magnus.
1 Edd.,in egressu.AtMss.,in egressum. 3 sic Er. et Mss.At Lov.hoc et proximesequenti loco,
SiCMss.Edd.vero,w/7«tam. clamas.
 957 ENARRATIOIN PSALMUMLXXIH. 938
Milte, iriquit, manum tuam in tinum tuum, et misit: tur, contrivisti super aquam; quia eos quos possside-
Produc eam, el produxit; el inventaest alba, id est bant, tu per Baptismumliberasti.
immiuida. Albor enim in cute, lepra est, non candor 16. [vers. 14.] Quid adhuc post capila draconum ?
(Levit.xui, 23). Ipsa enim hxreditas Dei, id est, po- Illi enim dracones habent principem suum, el ipse
pulus ejus foras ab eo missus, iramundus factus est. priraus est raaguus draco. El de illo quid fecit qui
Sed quidilli ait ? Revocaeam in sinumtuum: revocavil, operatus est salulemin medio tcrrx? Audi : Tu con-
et reversaestad coloremtuum (Exod.IV, 6, 7). Quando fregisti capul draconis. Cujus draconis? Inlelligimus
hoc faeis, ait Asaph iste? Quousque dexteram luam draconcs omnia dxmonia sub diabolo mililaniia :
alienas a sinu tuo, ut foris imraunda remaneal? Re- quem ergo singularem draconem cujtis caput con-
voca eam; redeat ad colorem, agnoscat salvatorem. fractum est, nisi ipsum diaboltun inlelligere debc-
Ulquid avertit manum tuam et dexteramtuam de me- mus? Quid de illo fecit ? Tu confregislicaput draconis.
dio sinu tuo in finem? Hxc clamat cxcus, non inlelii- lllud est iniliuro peccali. Caput illud cst quod accepit
gcns; el hocDeus facit quod facit1. Quare enim venit maledicturo, ut semen Eva) observaret caput serpen-
Chrislus? Cacilas ex parte Israel facta esl, ut pteniludo tis (Gen. in, 15). Admonita csl enim Ecclcsia
Genliumintraret, et sic omnisIsrael salvusfieret(Rom. inilium peccati devitare. Quod est inilium pec-
xi, 25). Ergojam Asaph agnoscequod prxcessit, ut cali, tanquam caput serpentis? Initium omnis pec-
vel sequaris, si prxcedere non potuisti. Non enim cali superbia(Eccli. x, 15). Confractuinest ergo caput
fruslra venit Chrislus, aut frustra occisusest Christus; draconis ; confracta est supcrbia diabolica. Et quid
aut fruslra granum cecidit in terram, nisi ut multi- de illo fecit, qui operalus est salutem in medio terrx ?
pliciter surgeret (Joan. xn, 23). Exallatus est serpens Dedisli eum in escam populis AHlhiopibus.Quid est
in eremo, ul percussuin a veneno sanaret (Num. xxi, hoc ?Quomodointelligopopulos./Elhiopes? Quomodo,
9). Altende quod factura est: noli pulare vacare nisi pcr hos, omnes Gentes? Et bene per nigros;
quod venit; ne te maluminveniat, cumiterum venerit. ^Ellimpesenim nigri siint. Ipsi vocanlurad fidem, qnt
14. [vers. 12.] Inlellexit Asaph, quia iu tilulo nigri fuerunt; ipsi prorsus, ut dicaiur eis : Fuistis
Psalmi, IhtelleclusAsaph. El quid ail ? Deusauiem enim aliquandotenebra ; tiunc auiem Ittx in Domino
rex nosterante tacula, operatusest salutemin medio (Epltes. v, 8). Ipsi prorsus vocanlur nigri ; scd ne
terra. Hac nos clamamus, Jam non est prophela; et reinaiieaul nigri : de his enim fit Ecclesia, ctti dici-
nosnon cognoscetadhuc : hac autem Deus noster, rex tur, Quw esl ista qua ascendil dealbula(Cant. vm. 5,
noster, qui est anie sacula, quia ipse est in principio sec. LXX) ? Quid enim de nigra faclum est, nisi quod
Verbum, per quod facta sunt sxcula; operaiusest sa- diclum est : Nigra sum, et speciosa (Cant. i, 4) ? Et
lutemin medioterra. Deus ergo rex nosteranle sacula, quomodo acceperunt isti in escam draconem islum ?
quid fecit? Operatusest salutemin medioterra; et ego Putq quia magis Cliiistuui acceperunt in escam : sed
adhuc clamo quasi desertus. Ule operatur salutera Cliristum quo se consummarcnt ; diabolum qucm
in medio terrae; et ego remansi lerra. Inlellexit consumerent. Nam inde et vitulus ille quero adoravit
Asaph bene, quia Intellectus Asaph. Quare eniro isia, populusinfidelis,apostata,quxrensdcosi£gypiiorum,
aut qualem salutem operatus esl Christus; nisi ut dimitlens eura qui liberavit de servitule /Egyptioruin ;
discerent homines xtema desiderare, non seroper unde agitalum est iliud magnutn sacrameniuni. Cum
lemporalibtis inhxrere? Deus autem rex noster ante enim sic irascerelur Moysescolentibuset adorantibus
swcula, operatusest salutemin medioterra. Dum nos idolum, et zelo Dei infiammatus vindicarel tempora-
clamamus, Usquequo,Domine, exprobrabilinimicusin liter, ut a morte sernpiterna devitanda lerreret; ta-
finem? usquequoirrilat adversarius? usquequo manum men ipsum caput vituli in ignem misil et exlermina-
tuam averiis a sinu luo? Cum hxc diciraus, Deitsaii- vit, comniinuit, in aquam sparsit, ct dedit populo
tem rex nosteranle sacula, operatus est salulemin me- bibere (Exod. xxxn, 1-20) : sic factum est raagnura
dio terra; et nos dormimus. Jam vigilantGentes; et sacramenlum. 0 ira prophetica, et animus non lurba-
nos sterlimus, et tanquara nos Deus deseruerit, in tus, sed illuminatus ! Quid egit? Mittein ignein, ut
somnis deliramus. Operalusest salutemin medioterra. prius confundatur forma ipsa ; minutalim comminue,
15. [vers.15.] Jam ergo Asaphcorrige te ad intel- Ut paulalim consumalur; mille in aquam, da populo
leclum ; dic nobis qualem salutem operalus esl Dcus bibere. Quid est hoc, nisi quia adoratores diabolicor-
in roedioterrx. Cum illa terrena vestra salus eversa pus ipsius facti eranl ? Quomodo agnoscenlcs Chri-
est, quid fecit? quid promisit? Tu confirmastiin vir- stum, iiunl corpttsChristi, ul eis dicalur : Vosautem
tule lua mare. Tanquaragente Judxorum velut arida a eslis corpusChristiet membra(I Cor. xn, 27). Corpus
fluclibus separata, mare in amaritudine sua Gentes diaboli consumendum erat, et hoc ab Israelilis con-
sumendum. Ex illo cnim populo Aposloli; cx illo
cranl, terramque illam undique circumluebanl: ecce
Ecclesia. Et dictum erat Petro de Geniibus :
confirmasli in viriute tua mare, et reraansil terra si- prima
tiensimbrem luuin. Tuconfirmastiin viriule tuamare: Macla el manduca (Act. x, 13). Quid esl, Macla et
conlrivisticapita draconumin aqua. Draconumcapita, manduca? Occide quod sunt, et fac quod es. Hac,
dxmoniorum superbias, a quihus Gcnles possideban- Macta et manduca; hac, Comminueet bibe: ulrumque
1 ftegiusliber, Deusfecit. At Corb., Deusfecitquod : (amcn in codcm sacramento ; quia oporlebat ulique,
nec addit,facit.Locusin ediliset in Mss., uli videlur,vi- ct sine dubilalione oportebat, ut corpus quod erat
tialus. diaboli, credendo transiret in corpus Christi. Sic dia-
SANCT.AUGUST.IV. (Irente.)
939 S. AUGUSTINIEPISCOPI 940
bolus consumitur amissis mcmbris suis. Hoc figura- et hinc aqux siccentur. Fluvios, inquit, Etham. Quid
tum est et in serpente Moysi. Nam fecerunt magi si- est Etham? Verbum enim hebrxum est. Quid inler-
militer, projeclisque virgis suis exhibueruntdracones; pretatur Etham? Fortis, robustus. Quis est iste fortis
sed draco Moysi omnium illorum magorum virgas et robustus, cujus fluvios siccat Deus? Quis, nisi ille
absorbuit (Exod. vn, 12). Inlelligalur crgo et modo ipse draco ? Nemo enim inlrat in domumforlis, ut vasa
corpus diaboli : hoc fit; devoratur a Gentibus qux illius diripial, nisi prius alligaverit fortem(Matth. xn,
crediderunt, faclus est esca populis ^Ethiopibus. II- 29). Ipse est fortis, de virtute sua prxsumens, et
lud quoque intelligi potest, dedisli eum escam popu- Deum deserens; ipse est fortis, qui ait: Ponam sedem
tis AStliwpibus : quia nunc eum omnes rnordent. meam ad aquilonem, et ero similisAllissimo(Isai. xiv,
Quid est mordent ? Reprehendendo, culpando, accu- 13). De ipso calice perversx forlitudinis homini pro-
sando. Quomodo dictum est, in prohibitione quidem, pinavit. Forles esse voluerunt, qui se deos fuluros de
sed tamen expressum : Si aulemmordelis el cotnediiis cibo vetito crediderunt. Factus est Adam fortiscui
'
invicem; videle ne ab invicem consumamini(Gal. v, insultaretur : Ecce factus est Adam tanquam unus ex
15). Quid est, mordelis etcomedilis invicem? Litigatis nobis (Gen. ni, 5, 0, 22). Forles et Judxi de juslitia
cuni invicem, detrabilis invicem, opprobria objicilis sua prxsumentes : Ignorantes enim Dei justiliam, et
invicem. Allendite ergo nunc his morsibus consumi suam justiliam qumrenlesconstituere,tanquaro fortes ,
diabolum. Quis non iratus servo suo, etiam paganus, justitim Dei non sunt subjecli(Rom. x, 5). Videte ho-
dicat illt: Satanas? Vide diabolum dalum in escara. minem digessisse fortiludinem suam, et remansisse
Hoc dicit Clirislianus, lioc dicit Judxus, hoc dicit infirmum, inopem, longe stantem, necoculos adcce-
Paganus ; ipsum adoral, et de ipso maledicit. lum levare audentem; sed percutieniem pectussuum,
17. [vers. 15.] Videamps ergo reliqua. Fratres, et dicentem : Domine, propitius esto mihi peccatori
obsecro, intendite : cum magna voluplaie audiuntur, (Luc. xvni, 13). Jam infirmus est, jam infirmilalem
quia audita etiam in orbe terrarum cognoscuntur. confitelur; non est fortis : arida terra esl; rigelur
Hxc quando dicebantur, non fuerunt; quia tunc pro- fonlibus el lorrentibus. Illi adhucfortes sunt, qui de
miltebanlur, non reddebantur : nunc vero qua volu- virtutc sua prxsumunt. Siccentur flumina eorum:
ptate afficimur, cum ea qux prxdicta legimus in non profieiant doctrina; genlium, haruspiscura, ma-
libro, compleri videmus in mundo! Videamus quid tbemaiicorum, magicx artes; quoniam siccati sunt
feceril, quem jam inlelligit Asaph, quod operalus est fluvii Fortis * : Tu siccasli fluviosEtham. Arescat illa
sdutem in medio terra. Tu disrupisli fontes et torren- doctrina; inundentur mentes Evangelio veritatis.
tes : ut manarent liquorera sapientix, ut manarent 19. [vers. 16.] Tuus est dks, et tua est nox. Quishoc
divitias fidei, ut irrigarent salsitatem Gentium, ut ignorat, quando ipse fecit bxc omnia; quia per Ver-
omnes infideles in fide dulcedinem sua irrigatione bum facla sunt oronia (Joan. i, 3)? 1111 ipsi qui ope-
converterenl. Disrupisti fonles el lorrentes. Forte ralus esl salulem in medio lerra, illi dicitur : Tuusesl
discrelum est; forte unum est, quia fonles lam largi dies, ei lua est nox. Aliquid hic intelligere debemus,
fuernnt ut fliimina facerent. Tu disrupisti (onles et quod pertineat ad ipsam salutera quam operatus est
lorrentes. Si aulem ad discretionem : in aliis fit ver- in medio terrx. Tuus es( dies. Qui sunt isli? Spiritua-
bum Dei fons aqttm salienlis in vilam mternam(Joan. les. Et lua esl nox. Qui sunt isti ? Carnales, Tuus est
IV, 14); alti autem audientes verbum, et non sic ha- dies; et tua est nox. Loquantur spiriiuales spiritualia
bentes ut bene vivant, tamen non lacentes lingua , spirilualibus; dictumest enim : Spiritualibusspiritualia
torrentes fiunt. Torrentes enim dicuntur proprie, qui comparanles,sapientiamloquimurinter perfectos(I Cor.
non sunt perennes : nam aliquando et translale di- n,13,6).Nondum capiunl istam sapientiam carnales:
citur torrens pro fluvio; sicut diclum est: lnebria- Non potui vobis loqui quusispiritualibus,sed quasi car-
bunlur ab ubertate domus tuw, et torrente deliciarum nalibus (ld., ni, 1). Ergocum spirituales spirilualibus
tuarum potabis eos (Psal. xxxv, 9) : nOn enim ille loquuntur.Oies dieieructatverbum:cum veroel ipsi car-
torrens aliquando siccabitur. Sed torrentes proprie nales non tacent fidera crucilixiChristi, quam possunt
dicuntur fltivii qui xstale deflciunt, aquis autem hie- capere parvi, Nox nocli annuntiat scienliam(Psat.
malibus inundantur et currunt. Vides ergo hominem XVIII,3). Titus est dies, et tua est nox, Ad te pertinent
bene fidelem, perseveraturum tisque in finem, non spirituales, ad te pertinent carnales : illos illuslras in-
relicturum Deum in omni tentalione; pro veritale, commutabili sapientia et veritate; illos consolaris
non pro falsitate et errore, omnes moleslias sustinen- carnis manifestatione,tanquamlunaconsolansnoclem.
tem : bic unde sic viget, nisi quia verbum faclum est Tuus est dies, et tua esl nox. Vis audire diem? Vide
in eo (ons aquw sulienlis in vitain wlernam? Alius att- si capis; erige quantum potcs mentem tuam. Videa-
tem accipil verbum ; prxdicat, non tacet, currit: sed mus si pertines ad diem; jara videamus, si non pal-
scstas probat fontem aut torrentem. Tamen ex utro- pilat aspectus tuus. Potes videre quod audisti inodo
que rigetur lerra, ab eo qui operalus esl saluletn in cx Evangelio : In principio erat Verbum, et Verbum
mediolerrw; exundent fonles, currant torrentes : Tu
disrupisii fontes et lorrentes. 1 SicpolioresMss. Alii, cum exaltaretur. At Edd.,cum
18. Tu siccasti fluvios Elham. Hacrumpit fontes et audiret.
s Edd.,flttviifortes. MeliusMss.,forlis : qux est lntcr»
torrenles, hac siccat fluvios, ut inde currant aquae, pretatiouomiiiisEtham.
941 ENARRATIOIN PSALMUMLXXIII. 942
'
tral apWdDeum, tl Deuserat Verbum?Nonnosti enim intellectus Asaph tunc. Quid dicitur in superiore
tu cogitare verba, nisi quse sonanl et transeunt. Potes psalmo? Quasi pecus factus stim ad te; el ego semper
jam capere Verbum, non sonum, sed Deum? Annon tecum : <juia non iit ad deos et idola Genlium. Etsi
ib'i aHdisti: Et Deus erat Verbum? Sed tu isla verba non cognovit ut pecus, laraen recognovit ut homo ,
cogitas, Omnia per ipsum facta sunt : et per ipsum dixit enim, Semper lecum, quasipecus: et quid postca
facti sunt et qui verba faciunt. Quale ergo illud Ver- ibi in ipso psalmo, ubi Asaph? Tenuisli manum dex-
bum est? Capis, o carnalis? responde; capis? Non tera mem; in volunlatettta deduxislime, el cum gloria
capis, adhuc ad noctem pertines; luna libi necessaria assttmpsislime (Psal. LXXII,23, 24). ln volunlatelua,
est, ne in lenebris moriaris. Etenim quidam peccatores non in justitia mea; dono tuo, non operemeo. Ergo
inlenderunlarcum, ut sagittarenl in obscuraluna reclot et hic, Inimieus exprobravil Dontino; et populus im-
corde (Psal. x, 3). Obscurata est enim caro Christi prudens exacerbavitnomenluttm. Omnes ergo perie-
de cruce deposila , et in sepulcro posita : et illi qui ruut? Absit. Etsi aliqui ex ramis fracti sunt, manent
occiderunt insultavernnt; et nondura resurrcxerat, taraen aliqui quo insereretur oleastcr (fiom.xi, 17);
et sagittati sunt discipuli recti corde, sed in obscura et radix manet, et ex ipsis ramis per infidelilatem
luna. Ergo ut non solum dies diei eructet verbum , fractis revoeali sunt quidam per fidem : nam et ipso
sed eliam nox nocti annuniiel scienliam; quoniam apostolus Paulus per infidelitatem fractus erat, et per
(tiusest dies, et lua est nox; dignare descenderc, ma- fidemradici restitulus est. Ita plane populus impru-
nere apud eum a quo descendis, sed venire ad quos dens exacerbavilnomen tuum, quando dictum est:
descendis. Dignare descendere qui in hoc mundo Si fitius Dei est, descendatde cruce (Malth. xxvn, 40).
eras, et mundus per te factusest, et mundus te non 22. [uers. 19.] Sed quid lu , Asaph, jam in intel-
cognovit. Habeat et nox consolationemsuam; habeat, lectu? Ne tradideris besliis animam confitentemlibi.
inquit, Verbumcaro faclum est, et habitavitin nobis Agnosco, inquit Asaph; quia, sicut in alio psalmo di-
(Joen. i, 1-14) : Tuus est dies, et tua est nox. Tu per- citur, Peccatum mettm cognovi, et facinus meum non
feeisti solem el lunam : solem , spiriluales; lunam, operui(Psal. xxxi, 5). Quare? Quia locutus est Petrus
cainales. Adhuc carnalis est, non deseratur, et ipse miranlibus linguas Israelilis, quoniam ipsi occiderunt
perficialur. Tu perfecistisolemet lunum : solem, tau- Christum, cnin propler illos missus sil Christus. Hoc
quara sapientem; lunam, tanquam insipientem; nou audito, compunclisunt corde, et dixeruntad Aposlolos,
tamen deseruisti. Nam ita scriptum est: Sapiens per- Quid ergo fackmus? dicite nobis. Et Apostoli: Agila
manetsicutsol; stultus autem sicut lunamulalur(Eccli. panilenliam , et baptizeturunusquisquevestrumin no-
xxvn, 12). Quid ergo, quia sol permanet, id est, quia mine DominiJesu Chrisli; el diinillentur.vobispeccata
supiettspermanelsicut sol, stultus sicul luna mutatur ; veslra (Acl. n, 37, 38). Quia ergo per poenitentiam
adhuc carnalis , adhuc insipiens deserendus est ? Et confessiofacta est, Ne tradideris besliisanimamcon-
ubi est quod dictum est ab Apostolo : Sapientibus et filentemtibi. Quare , confitentemtibi? Quia conversus
insipienlibusdebilor sum (Rom. 1, 14)? Tu perfecisti sumin arumna, dum configiturspina (Psal. xxxi, 4).
solemet lunam. sunt corde; et facti sunt xrumnosi posni-
Compuncti
20. [vers. 17.] Tu fecisti omnes lerminos terrm. lendo, qui fuerant
fundavittcrram? Sed gloriosi sxviendo. iVe tradideris
Nonneet ante, quando quomodo bestiis animam confitentemtibi. Quibus besliis, nisi
fecit terminos terrx, qui operalusestsalutemin medio contrita sunt super aquam ? Quia di-
quarum capita
lerra ? Quomodo, nisi quomodo dicit Aposlolus : cttis est bestia, leo, et draco, ipse diabolus. Noli, in-
Gratia autem salvi facti sumus, el hoc non ex nobis ,
non ex ne ex- qnit, dare diaboloet angelis ejus animam confitentem
sed Dei donum est; operibus, forle quis tibi. Devoret serpens, si adhuc lerrena sapio, si ter-
loltalur? Ergo non eranl opera bona? Erant; sed quo- rena desidero, si adhuc in
promissis Veleris Testa-
modo? Gralia Dei. Sequere; videamus. lpsius enim
creaii in Christo Jesu in menti, Novo revelato, remaneo. Cum autem jam
sttmus figmentum, operibus
superbiam, et justiliam meam non agno-
bonis (Ephes. n, 8-10). Eccc quomodo fecit lerminos deposuerim
in medio lerra : Tu scam, sed gratiam tuam ; non habeant in me superbae
tcrrx, qui operatus est saltilem (e- beslix
terra. AZstatem el ver tu ea. potesialem. Ne iradideris bestiisanimam confi-
cisti omnesterminos fecisli tentemtibi. Ammas pauperum tuorumne obliviscarisiit
Ferventes spiritu xstas est. Tu, inquara, fecisti spi- Divites eramus, fortes eramus; sed siccasit
fecisli et novellos in ver est. finem.
ritu ferventes : tu fide; Etltam : jam raodo non constiluimus jusliliam
et ver tu ca. Non non fluvios
Mslatem fecisti glorientur quasi nostram , sed agnoscimus gratiam tuam ; pauperes
tu
acceperint: fecisli ea.
sumus, exaudi mendicos luos. Jam non audemus
21. [tiers. 18.] Memor esto hujus creatura lua.
oculos ad ccelumlevare, sed perculienles pectus no-
Cujus creatura tua ? Inimicus exprobravit Domino.0
strum dicimus: Domine, propitius esto mihi peccatori
Asaph, dole in inlelleclu pristinam cxcitatcm tuam !
(Luc. xvm, 15); Animas pauperum tuorum neobli-
lnimicus exprobravit Domino. Diclum est Chrislo in
viscarisin finem.
genle sua, Peccalor esl iste; non novimusunde sit:
nos novimusMoysen,illi locutusest Deus; iste Sama- 23. [vers. 20.] Respicein testamenlumtuum.Redde
rilanus esl (Joan. ix, 24,29, e(vm, 48). Inimkus ex- quod promisisti: tabulas (enemus,hxredilatem exspc-
ctamus. Respkein testamentumtuum; non illud vctus;
probravil Domino; et populus imprudens exacerbavit
nomenluum. Populusimprudens lunc Asaph; sed non non prouter lerram Chanaan rogo; non propler inU
 945 S. AUGUSTINIEPISCOPI m
micorum teroporalem subjectionem, non propter biam elati et inflati, non ipsi; sed qui ? Egenus et
inops
filiorum carnalem fecundilatem, non propler divitias laudabuntnomen tuum.
terrenas, non propter salutem lemporalem; Respice 25. [vers. 22.] Exsurge, Domitte; judica cattsam
in lestamentumluum,quo promisisti regnum coelorura. meam. Desertus enim videor, quia nondum
acccpi
Jam agnosco lestamenturo luum; jam intelleclus est quod promisisti: et faclx sunt mihi lacrymx mex
Asaph, non estpecus Asaph,jam videl quod dictum est: panis die ac nocle , dum dicitur mihi quotidie, Ubi
< Ecce dies veniunt, dicil Dominus; ct consUmmabo est Deus tuus (Psal. XLI, 4)? El quia non
possum
doraui Israel et doraui Juda testamentum novum, non , ostendere Deum meum; quasi inane sequar, insulta-
secundumtestamenlumqtiaddisposui palribus eorum. tur mihi. Nec paganus tantum, vel Judxus, vel hxre-
(Jerem. xxxi, 31, 32). Respice in leslamentum tuum; ticus; sed aliquando fraler ipse catholicus torquet os,
quoniam repleti sunl qui obscurati sunt terrx domo- quando promissa Dei prxdicantur, quando futura re-
ruminiquarum :» quiacordahabebantiniqua. Domus surrectio prxnuntiatur. Et adhuc el ipse, quamvis
noslrx, corda noslra: ibi libenter habilant beati j'am tinctus aqua salutis xternx, porlans sacramen-
mundo corde (Mallh. v, 8). Respiceergo in testamen- lum Christi, forsitan dicit, Et quis huc resurrexit? et,
tum luum; et reliquix salvx Uant (Rom, ix, 27) : Non audivi patrem meum de sepulcro loquentem, ex
quia mulli qui attendunt ad terram, obscurati sunt, quo eum sepelivi. Deus dedit legem ad tempus servis
et repleli sunt terra. Intravit in oculos eorum pulvis, suis, ad quod se avocent : nam quis redit ab inferis?
el excxcavit eos, et facti sunt pulvis quem projicit Elquid faciara talibus? oslendani quod non videnl?
ventus a facie lerrx (Psal. i, 4). Repleti sunt qui ob- Non possum : non enim propter illos Deus visibilis
scurati suiitlerra domoruminiquarum.Altendendoenim debet fieri. Jam id agant, si placet; ita faciant, ita
terram obscurati sunt, de quibus diclum est in alio conenlur : quia ipsi nolunt converti iu melius, Deum
psaltno : Obseurenluroculi eorumne videant,el dorsum convertant in pejus. Videat qui potest, credal qui non
eorum semper incurva (Psal. LXVIII,24). Terra ergo potest, esse Deum. Elsi videt qui potest, numqusd
repleli sunt qui obscurali sunt terra domorum iniqua- oculis videt ? Intellectu videt, corde videt. Non cnim
rum, quia corda habebant iniqua. Domusenira nostrx, solem el lunam volebat ostendere, qui dicebat : Beati
sicul supra diximus, corda nostra sunt: ibi libenter mundo corde, quoniamipsi Deum videbunl( Matlh. v,
babitamus, si ea ab iniquitate mundemus. Ibi est 8). Imraundum aulem cor nec ad fidem idoneum,
mala conscienlia, qu;e inde repellit hominem quo ju- ut' quod non potest videre vel credat. Non video,
belur ire portans grabalura suum, cui peccala dimissa inquit: quid crediturus sum ? Anima enim tua videtur,
sunt, dicenle Domino, Tolle grabalum tuum , et vade ut opinor! Slulte! corpus luum videlur; aniroam
indomum tuam (Joan. v, 8): porta carnem luam, et luam quis videl? Cum ergo corpus tuum solum
inlra ad sanatam conscienliam tuam. Quoniamrepleti vidcatur, quare non sepeliris? Miratur quia dixi, Si
sunt qui obscurali sunt terra domorum iniquarum : corpus tantum videtur, quare non sepeliris? Etre-
obscurati sunt, repleti sunt terra. llli obscurati, qui spondet (sapit eniraad boc), Quiavivo. Undescioquia
sunl? Qui corda iniqua habent : reddit illis Do- vivis, cujus animam non video ? unde scio? Respon-
minus secundum cor suum. debis : Quia loquor, quia arobulo, quia operor. Slulte!
24. [vers. 21.] Ne avertaiur humilis confusus.Illos ex operibus corporis agnosco viventem; ex operibus
enim superbia confudil. Egenus et inops laudabunt no- creaturx non potes agnoscere CreatoremI Et forte
men luum. Videtis , fratres , quam debeat dulcis esse qui dicit, Cum mortuus fuero, posiea nihil ero : el
paupertas : videtis pauperes el inopes pertinere ad litteras didicit, et ab Epicuro didicil hoc, nescio quo
Deum ; sed pauperes spirilu , quoniam ipsorum est deliro philosopho , vel potius araatore vanitatis , non
regnum ccelorura (Matth. v, 3). Qui sunt pauperes sapientix; quem ipsi eliam philosophi porcum nomi-
spiritu ? Humiles , tremenies verba Dei, confitentes naverunt: qui voluptatem corporis suromum bonum
peccala sua; non de suis merilis, nec de sua justilia dixit, hunc philosophum porcum nominaverunt, vo-
prxsumenles. Qui sunt pauperes spiritu ? Qui qtiando lulantem se in cceno carnali. Ab illo forte didicit isle
faciunt aliquid boni, Deum laudant; quando mali, se litteratus dicere, Non ero posteaquam raortuus
accusant. Super quem requiescet Spiritus ineus,ait fuero. Siccentur flumina Etham; pereant doclrinx
propheta, nisi super humilem,el quietum,et tremenlem istx Gentium, pullulent vireta Jerusalem : videant
verba mea (Isai. LXVI,2) ? Jam ergo Asaph iniellexit; quod possunt; corde credanl quod videre non pos-
jam lerrx non hxret, jam promissa terrena ex Veteri sunl. Certe ista omnia qux per mundummodo viden-
Testamento non expelit: mendicus tuus factus est, tur, quando operabatur Deus salutem in medio terrx,
pauper tuus faclus est; fluviostuos silit, quia sui sic- cum ista dicebanlur, nondum erant : et ecce tunc
cali sunt. Quia ergo (alis faclus est, non fraudelur prxdicta sunt; nunc impleta monslrantur, et adhuc
spc : quxsivit manibus nocie coram te; non decipia- dicit stultus in corde suo, Non esl Deus (Psal. XIII,
tur (Psal. LXXVI , 3). Ne averlatur humilis confusus: 1). Vx perversiscordibus ! quoniam ita vcntura sunt
egenus et inops laudabunt nomen tuum. Confitcntes qux reslant, sicut vencrunt ista qux tunc iion fue-
pecca(a sua, laudabunt nomen tuum; desiderantes runt, et venlura prxnuntiahantur. An veio exhibuit
xicrna promissa lua, laudabunt nomen tuum : non de 1 Particula,u(, deest apud Lov.,sed in caeterislibri»
tenijioralibns lurgidi, non de propria justilia insuper- exstat.
 943 . ENARRATIO1N PSALMUMLXXIV.
nobis Deusomuia qux promisit, ct do solo die judicii misisli de Novo Testamento, el ad ipsam fidem am-
nos fefellil?Non erat Christus in terra ; promisit, bulantium, ne obliviscarisvocemdeprecanliumle. Sed
cxhibuit : non virgo pcpererat; promisit, exhibuit : illi adhuc dicunt: Ubi est Deusluus ? Superbia eorum
non erat fusus sanguis preiiosus, quo deleretur chiro- qui le oderunt, ascendall semper ad te : Noli et eorum
graphum morlis noslrx; promisit, exhibuit: nondum superbiam oblivisci. Nec obliviscitur : omnino aut
rcsurrexeral caro in vilam xtcrnam ; promisil, exhi- punil, aut corrigil.
buit: nondtim crediderant Gentes; promisit, exhi-
buit: nondum hxretici noniine Chrisli armati, conlra
Christum militabant; prxdixit, exhihuit : nonduro IN PSALMUM LXXIV
idola Getuiuin de terra ' deleta crant; prxdixit, ENARRATIO.
cxhibuit : isla omnia ciim prxdixisset et cxhibuisset, SERMO ADPLEBEM.
de solo die judicii menliltis est? Veniet omnino, quo- 1. [vers. 1.] Psalmus iste tumori superbiac mcdici-
moilo ista venerunt; quia et ista antequam venirent nam humilitalis huniiles aulem consolatur
apportal,
futura erant, et fultira prius prxnunliaia sunt, et in spe : hoc agens, ut ne
: fralres mei. Nemo quisquam superbe de so
postea vcnertint vcniet, dicat, prxsumal, ne qtiisquam huniilis de Domino despe-
Non veniet; aul, Veniet, sed longe est quod veniet : ret. Esl enim promissio Dei rata, certa, fixa et
sed libi prope est ut eas hinc. Sttfficiat j)rima dece-
in inconcussa, fidelis et omni dubitatione carens, quae
ptio : si non potuimus primo permanere prxceplo, consolatur afllictos. Tola cnim vila htimcina supet
saltem corrigamur exemplo. Nondum crat exemplum
est ad Adam : Morle lerram, sicut scriplum est, tentatio est (Job vn, 1).
casus humani, quando 'dictttm Nec quasi prospera eligenda est, ct sola adversa de-
morieris, si leitgeris; et venit de transverso serpens , vitanda : sed
cl dixit : Non morie morkris. Creditus est serpens, utraqne caventla est; illa ne corrumpal,
ista ne frangat; ut unicuique hominum, in quoctim-
contemptus esl Deus; creditus est serpcns, tactum
que statu rerum in hac vila egerit, non sit rcfiigiuin
cst vcliliuii, mortuus est liomo (Gen. n, 17, et m, 4, nisi
est minatus est Deus, ncc ullum guidium nisi in promissis ejus.
6, 19). Nonne implelum poltus quod Vita enim hxc qualibet redundans felicitate multos
Deus, quam quod promiscrat inimicus? Sic est certe :
in morte : vel ex- fallit; Deus nemincm. Qtiia ergo omni Iiomiiii con-
agnosciintishoc; inde omnes jain verso ad Deum mutatur delectatio, muiantur delicix
perii cauti simus. Non enim cessat et modo serpens
est (non enim subtrahuntur, sed mutanlur): onines auteiu
:
insttsurrare, el dicere Numquid vere damnalurus delicix nostrx in hac viia, nondum sunt in re; sed
Dens lantas lurbas, liberaturus est paucos? Quid est ipsa spes lam cerla est, ul omnibus
hujus saoculide-
aliud quam , Facite contra prxceptum ; non morie- liciis prxponenda sil, sicul scriptum esi, Delectare iu
miiii? sed quomodo tunc, sic et nuiic. Si feccris quod Domino. Et ne putarcs te
jam haberc quod proinitlit,
suggerit diabolus , el contempseris qtiod prxcepit subj'ecitstatim, Et dabit tibi petitionescorclislui
(Psal.
Dcus; veniel judicii dies, et invenies vcrum quod rai- xxxvi, 4). Si ergo nondum habes petitiones cordis
natus est Dcus, et falsum quod pollicilus cst diabolus. lui, unde deleclaris in Domino, nisi
causam tneam.Mortuus et quia lenes cer-
Exurcje,Domine,jtidica es, lum promissorem, qui se eflecil promittendo debito-
contentpliis es; dicitur mihi, Ubi est Deus luus (Psal. rem? Hujus igitur dejirecationis ut permaneal nobis-
XLI,11)? Exsurge,judica causammeam. Nonenim ven- cum spes noslra, et introducamur in id quod promisit
ttirusestad judiciuni.nisiqui exsurrexit a mortuis. Ven-
Deus, loquitur litulus hujus psalmi : In finemne cor-
turus prxnuntiabatur; venit, et contemptusesla Judxis rumpas. Quid esl, ne corrumpas? Quod promisisti,
ambulans in lerra ; contemnitur a falsis chrislianis exhihe. Sed quando ? In finem. IIIuc ergo mentis ocu-
sedcns in ccelo. Exsurge, Domine; judica causam lus dirigatur; in finem: otnnia qux in via occurrerint,
meant. Quoniam in le credidi, non peream; quia cre- transeantur, ulperveniatur in finem. Exsullent superbi
didi quod non vidi, spe mea non fallar a, accipiam de prxsenti felicilate; tumcant honoribus, fulgeant
quod proniisisli; Judica catisam meam. Memenloop- auro, redundent familiis, obsequiis clientium consli-
prabrioruta luorum; eorum quw ab intprudenle sunt pentur: prxtereunt ista ; Iranseunt tanquam umbra.
tola die. Adhuc enim insullatur Christo; nec deerunt Cuin ille finis venerit, ubi omnes qui modo in Domino
lota die , hoc est usque in finem sxculi, vasa irx. spjrant gaudeant, tunc illis veniet sine fine tristilia.
Adhuc dicitur : Vana prxdicant Christiani; adliuc Quaudo acceperint humiles quocl irrident superbi,
dicilur : Inanis est restirreetio morluorum. Judica lunc superborum typhus convertetur in luctum. Tunc
causam meam : mentento opprobriontm tuorum. Sed erit illa vox quam in lihro Sapienlix novimus: dicent
qtiorum nisi eorumqua ab imprudente sunt tola die? enim lunc videntes gloriara sanctorum, qui cum hic
Numquidprudens hoc dicil? Prudens enim dictus est, humiliarenlur, toleraverunt; qui cum bic subliroa-
Porro videns : si prudens porro videns, fide videtur renlur, non annuerunt; tunc ergo illi dicenl: Hisunt
s
porro; nam oculis vix ante pedes videlur 3
totadie.
quos aliquando habuimusin risum. Ubi eliam dicunt:
26. [vers. 23.] Ne obliviscaris vocem :
deprecantium Quid nobis profuit stiperbia? et diviliarum jactantia
le. Ingeraiscenlium, et exspectantium jam quod pro- % quid contulit nobis? Transierunt omma tanquam umbra
1HicEdd.addunt,hta : qnx voxa Mss.abest.
»PluresMss.,spesmea tionfallat. 1 Edd.,ascendit.AtpotioresMss.3 ascendat: Grxc. LXX,
3sicMss.juxta Grae; t.xx, AtEdd., voces, anabaii.
t
947 S. AUGUSTINIEPISCOPI 9«ft
(Sap. v, 3, 8,9). Quia de corruptibilibus prxsumpse- 3. Ipsa repetitio, confirmatio est, ne te confessum
runt, spes eorum corruropetur ; nostra vero spes lunc esse pceniteat. Non enim alicui erudeli confessus es;
eritres. Promissio enira Dei ut maneat integra etfir- non ultori, non insullatori: confiterc securus. Audi
ma et certa erga nos, diximus ex corde ' fidei, In aliara vocem psalmi adhorlanicm : ConfiteminiDo-
finem, ne corrumpas. Noli ergo timere ne promissio- mino, quoniam bonusest (Psat. cv, 1, el cvi, 1). ^Juid
nes Dei corrumpat aliquis potentium. lpse non cor- est, quoniam bonus est? Quid limetisconfiicri?bonus
rumpit, quia verax est; potentiorem non habeta quo est; ignoscit confitenli. Time confiteri judici hoinini,
ejus promissio corrumpatur : certi ergo simus de ne forte confessum puniat; Deo noli : fac confiicndo
promissis Dei; etcantemusjam,underacijiitPsalmus. propitium, quem negando non facis nescium. Confue-
2. [vers. 2.] Confitebimurlibi, Deus, confilebimur bimur tibi, Deus; confitebimur,et securi jaro invocabi-
tibi, el invocabintusnomentuum. Noli antequam con- musnomen luum. Exhausimuscorda nostra confessio-
fitearis invocare ; confitere, et invoca. Illum quippe ne ; lerruisti, mundasti. Confessionos humiles facit,
quem invocas, in te vocas. Quid est cnim invocare , propinqua hurailibus, qui recedis ab excelsis. Firma-
nisi in teipsum vocare? Si invocatur a te, id est, si mentum aulem esse sentenlix in repetitione, multis
vocatur in te, ad quem accedit? Ad superbum non Scripturarum locis docemur. Inde est quod Dominus
accedit. Certe allus esl; non eum altingit elatus. ait, Amen amen (Joan. i, 51). Inde in aliquibus psal-
Omnia sublimia ul conlingamus, atlollimusnos; etsi mis, Fiat, fiat (Psal. LXXI,19, et LXXXVHI, 53) : ad
atlingere non possumus, maciiinamenta aliqua vel signilicationem rei sufficeret unura fiat; ad significa-
scalas quxrimus, ut sublimati sublimia contingamiis: tionera firmitalis accessit alterura fiat. Rex iEgypli
contra Deus ; et alttts est, et ab humilibus contingi- Pharao, nostis quod curoibi jam esset Joseph propter
tur. Scriptum est, Prope esl Dominushis qui obtrive- pudicitix amorem inclususin carcere, vidit somnium
runl cor (Psal. xxxni, 19) : trilura cordis, pietas, hu- idem Pharao nolura omnibus nobis : a septem macris
militas. Qui se conterit, irascilur sibi : se habeat consumptas esse septem boves pingues ; et rtrrsus, a
iratum, ut illum habeat propitium ; se habeat judi- septem spicis exilibus consumptas esse septem fecun-
cem, ut illum babeat defensorem. Ergo invocatusDeus das. Et quid est interpretatus Joseph ? Si meministis,
venit. Ad quem venit ? Ad superbum non venit. Audi non duo sunt ista somnia, sed visum unum. * Una
aliud lestimonium : Excetsus Dominus, et humilia re- est, i inquit, c interpretatio eorum : sed qnod ruisus
spicit; excelsaaulem a longe cognoscit(Psal. cxxxvn, vidisti, > ait,« ad confirmationem valet > (Gen. XLI,1-
6). ExcelsusDominus,el humilia respicit, non a longe; 32). Hxcdixi ut non pulelisrepetitionem in verbis san-
excelsa autem a longe cognoscit. Et nc forte cum ctx lingux, quasi loquacilatisesse appetitum. Sxpe ibi
dictum esset quia humilia respicit, superbi de impu- repelilio firmamenti babet vim. i Paratum cor meum,
nilalc gauderent, quasi eos superbientes non agnoscat Deus, > inquit; t paraturo cor meum > (Psal. LVI,
qui in excelsis habitat; lerrili sunt et dictum cst 8). Alioloco dicit: « Sustine Dominum,virililer age ;
cis : Videt vos, et cognoscit vos, sed a longe. Hos fa- et confortetur cor tuum, et sustine Doininum> (Psal.
cit beatos quibus propinquat : vos autem, inqttit, o xxvi, 14). Innumerabilia talia sunt per omnes Scriptu-
superbi, o excelsi, non eritis impuniti, quia cognoscit; ras. His sufficit commendasse nos vobis loquendi
non eritis beati, quia a longe cognbscit. Videle ergo genus, quod observetis in omnibtis sirailibus : modo
qtiid agalis; quia si agnoscit, non ignoscit. Meliusergo ad rem advertile. Confitebimurtibi, inquit, el invoca-
ignoscit, quam agnoscit. Quid est cnim ipsura igno- binius.Dixi quare ante invocationem prxcedit confes-
scere, nisi non noscere ? Quid est non noscere? sio i quia quem invocas, invitas. Venire auleni non
Non aniniadverlerc: nam et vindicanlissoletdici anim- vult invocatus, si tu fueris.elalus : elatus si fueris ,
adversio, Audi orantera ut ignoscat : Avertefaciem confiteri non poteris ; nec ea negas Deo qux nescit.
tuam a peccalis tneis (Psal. L, 11). Quid igitur facies, Itaque confessio tua non illura docet, sed te nrau*-
si averterit faciem suam a te? Molestumest, et timen- dat.
dum ne deserat le. Rursus si faciemnon averlit, anim • 4. Et jam confessus est, invocavit : imo confessi
adverlil. Novit hoc Deus, potest hoc Deus, et aver- sunt, invocaverunt; et dicilur ex persona unius,
tere faciem a peccanle, et non avertere a confitente. Enarrabo omniamirabilia tua. Confessusexinanivit sc
Itaque alibi ei dicitur : Avertefaciem luatn a peccatis malis, invocans implevit se bonis, enarrans eructavit
meis; et alibi ei dicitur : Ne averlas faciemtuam a me quo se implevit. Et videte, fratres; cum confiterentur
(Psal. xxvi, 9). Ibi, A peccatis meis averte ; bic au- mulli erant : Confitebimurlibi, Deus; confitebimurlibi,
tem, A me noli avertere. Confilere ergo, et invoca : et invocabimusncmen tuum. Multa enim sunt corda
confitendo enim mundas teropluro quo veniat invoca- confitenlium, unum credentium. Quare multa sunt
tiis. Confitere, et invoca. Avertat faciero a peccatis corda confitenlium, unum credentium? Divcrsaenim
tuis ; non avertal a le : avertat faciem ah eo quod tu peccala homines conlitentur; unam lidem credunt.
fecisti; non avertat ab eo quod ipse fecit. Te enini Jam ergo cum coeperit Christus habilare in interiore
hotnincm ipse fecit; peccata tua ipse fecisti. Confi- homine per fidem (Epltes. m, 17), cceperitque invo-
tere ergo, et invoca ; dic : Confitebimurtibi, Deus : calus possidere confessum; fit lotus Chrislus, caput,
confilcbiinurlibi. et corpus, ct ex rnullis unus. Audite jam vcrba Chri-
1 QuatuorMss.,ore. sii. Nam quasi non ejus verba vidcbantur, Confitebi-
949 ENARRATIOIN PSALMUMLXXIV. 950
murtibi, Deus; confilebimurtibi, et invocabimusno- nivit, formam servi accipiem? Exinanisse se dictus
men tuum.Jam incipit ex persona capitis sermo. Sive est accipiendo inferiorem, non degenerando ab xqua-
autem caputloquatur, sive membra loquantur, Chri- li. Ergo, fratres, quid est hoc , Cuniacceperotempuj,
slus loquitur : loquilur ex personacapitis, loquitur ex egojitstiliasjudicabo? Accepit tempus ut Filiushomi-
personacorporis. Sed quid diclum est? £run( duo in nis ; gubernat tempora ut Filius Dei. Audi quia ut
earneuna. Sacramenlumhoc magnumest; ego, inquit, Filius Iiominis accepit tcnipus jtidicandi. Dicit in
dieo,in Christoet in Ecclesia(Gen. u, 24, el Epltes. v, Evangelio : Dedit ei potestalemjuclicii faciendi, quo-
31, 52). Et ipse in Evangelio : lgitur jam non dtto , niam Filius hominisest (Joan. v, 27). Sccundum quod
sedunacaro (Matth. xix, 6). Nara ut noveritis has Filius Dei, nunquam accepit potestatcm j'udicandi;
duas quodammodo esse personas, et rursus unam quia nunquam caruit potestate judicandi : scMindum
copulatione conjugii, tanquam unus loquitur apud quod Filius hominis, accepit tempus sicut nascendi
Isaiara, etdicit : Sicul sponso alligavil milii mitram, et patiendi, sicut moriendiet resurgendiel ascenden-
et sicut sponsaminduit me ornamento (Isai. LXI,10). di, ita veniendi et j'udicandi. Dicit in illo ista et cor-
Sponsum se dixit ex capile, sponsain ex corpore. pus ejus ; non enim sine illis judicabit: dicit quippe
Loquilur ergo unus; audiamus eum, et in eo nos in Evangelio, Sedebitissuper duodecimsedes,judican--
quoque loquamur : simus membra ejus, ut haecvox les duodecimtribusIsraet (Malth. xix, 28). Ergo tolus
et nostra esse possit. Enarrabo, inquit, OHiniantirabi- Christus dicit, id est caput et corpus in sanctis,
lia tua. Evangelizat Chrislus seipsum, evangelizat se Cum acceperolempus, cgojttstitias jatlicabo.
etiam inmeuibris suisjara exislentibus, ut ct alios 6. [vers.4.] Modoautem quid? Defluxit lerra. Si
adducat, et accedant qui non erant, el copulenlur defluxit terra, unde defltixit nisi peccatis ? Ideo et
membris ejus, per qux membra ejus prxdicaltim est delicladicuntur. Delinquereest, tanquam deliquido 1
Evangelium; et fiat uiium corpus sub uno cajiito, in quodam defluere a stabilitale firmamenli virtulis
tmo spiritu, in una vila. alque justilix. Cupiditate enim inferiorum quisque
5. [vers. 5.] Et quid ail? Citni accejjero, inquit, peecat : sicut roboratur charitatesuperiorum, sic dc-
tempusegojustitiasjudicabo.Quandojudicabitjustitias? ficit, et quasi liquescit cupidilale inferiorum. Hunc
Cum acceperit tempus. Nondiun est ipsuiu tcmpus. fluxum rerum in peccalis bominum attendens dona-
6ratias misericordix ejus : priusprxdicatjustilias,et tor misericors, donator peccatorum, nondum exaclor
sic judicat juslitias '. Nam si anlevelletjudicarequam suppliciorura, attendit et ait : Defluxillerra, et omnes
prxdicare, quis iiivenirelur liherandus? quis absol- inhabitantesinea. Ipsa utique terra defluxit in babi-
vendus occurreret ? Modocrgo prxdicationis lempus tantibus se. Expositio est consequens, non addiiio.
est: Narrabo, inquit, omniamirabilia tua. Audi nar- Tanquam si diceres : Quomodo defluxit terra ? suh-
rantem, audi prxdicanlem; nam si contempseris, tracta sunt fundamenla, ct aliquid in ea hhitu quodam
Cum acceperolempus, inquil, egojustilias judicabo. demersum esl? Quod dico lerram, omnes inhabitantes
Dono, inquit, nunc peccaia confiienti; non parcam in ea. Inveni, inquit, terram peccalricem; et quid
posiea contcmnenti. Misericordiamet judicium canla- feci? Ego confirmavicolumnasejtts. Qiias columnas
bo libi,Domine(Psal.c, l),dicitur in psalmo.Misericor- confirmavit? ColumnasApostolosdicit : sic aposlolus
diam eljudicium: modomisericordiain,posteajudicium; Paulus de coapostolis suis, Qui videbantur, inquit,
in quamisericordiapeccatadonanluiyn quojudiciopec- columnwesse (Gal. n, 9). Et quid essent illx colu-
calapuiiiunlur.Visnon timere peccatorumpunitorem? mnx, nisi ab illo firmarentur? quiaquodam terrx motu-
Ama donatorem ; noli rcspuere, nolite extollere, noli eliam ipsx columnx nulaverunt; in passione Domini
dicere, Non habeo quod mihi donet; audi euim quod omnes Apostoli dcsperaverunt. Ergo coluninx illx
sequilur : Cumacceperotempus,ego jusiiiicisjudicabo. qux passione Domini nutaverunt, resurrectione fir-
Accepit tempus Christus ?taccepit tempus Filius Dei? matsesunt. Clamavitinitium xdificii per columnas
Filius Dei non accepit tempus; scd Filius hominis suas, et in eis omnihus columnis architeclus ipse
accepil tempus. Idem ijise auteni et Filius Dei per clamavit. Columna enim una eral ex illis Paulus
quem facli sumus, et Filius hoiniiiis per quem refe- apostolus, cum diceret : An vultis experimenlumacci-
cli sumus. Homine assumplo, ipse non assumptus; pereejus, qui in me loquiturChristus (II Cor. xnr, 3) ?
homine mutato in melius, ntillo modoipse in deterius Ergo, Ego, inquit, confirmavicolumnas ejus : resur-
commutatus, non destitit esse quod erat, sed accepit rexi; ostendi mortem non esse mctuendara, ostendi
quod non erat. Quid eral lCum in forma Dei esset, timenlibus nec ipsum corpus perire in morienlibus.
non rapinatn arbitratus esl esse mqualisDeo : Aposloli Terruerunt eos vulnera ; firmaverunt cicalrices. Pos-
vcrba sunt. Elquid accepil? Sed semeiipsumexinani- set DominusJesus Ghristus sine ulla cicatrice resur-
vit, formam servi accipiens (Philipp. n, 6, 7). Sicut gerc : quid enim illi potestati magnum erat, ad tan-
formamservi accepit, ita et lempus accepit. Demu- tam integrilatem compagem corporis revocare, ut
latusest ergo? deminuius est? exilior reddilus? in nullum omnino vesligium prxterili vulneris appare-
defectumlapsus? Absit. Quid ergo semetipsumexina- rcl ? Habebat poleslalem unde illud eliam sine cica-
iricc sanaret; sed habere voluit unde nulaiues coi
1 SicaliquotMss.AtEi\: Prim pradicel jtistitium,et sic luinnas (irmaret.
judicetjustitias.hoy.:Ptius pncceditjustiiia, clc. 1 plurcsMss.,tocoqttottam.
 951 S. AUGUSTINIEPISCOPI S53
7. [tiers.5.] Audivimusjam, fratres, quodquotidie stus, tu justus ? Curo autem hxc dicis, loqueris ad-
( uon lacetur; audiamusquid clamaveritper columnas versus Deum iniquitatem.
1 has. Tempus audiendi est propter tcrrorem illum : 9. Quid dicit in alio psalmo? Hac fecisli: nume-
Ego justiliasjudicabo, cum acceperolempus. IUe acce- ratis quibusdampeccatis. Hwc, inquit, fecisti, et ta-
jiturus est tempus justitias judicandi; vos jam nunc cui. Quid est, tacui? Nunquam lacet prxceplo, sed
Iiabetis tempus juslitias faciendi.Si (aceret, non ha- interim lacet supplicio; quiescit a vindicta, non pro-
beretis quid facere; sed confirmatiscolumnisclamat. fert in damnalum sententiam.Sed hoc ille dicit: Feci
Quid clamat? Dixi iniquis : Nolite iniquefacere. Cla- illa el illa, et non vindicavit Deus; eccesanus sum,
mat, fraires mei; ccrte clamalis, deleclat vos, audite nihil mali contigit mihi. Uac fecisti, et tacui: sutpi-
«lamaniem. Per ipstiraobsecro, lerreat vos ista vox : catus es iniquitatem, quod ero tibi similis. Quid est,
»011tam nos vcstrx istae voces delectare debent, quod ero tibisimilis? Quia tu iniquus es, et me ini-
•quamvos istx terrere. Dixi iniquit: Nolileinique fa- quum putasti; lanquam approbatoremfacinorumtuo
tere. Sed jamfecerunt, elrci sunt; jam deftuxillerra, rum, non adversatorem l, non ullorem.Et quid post-
et omnesinhabitantesin ea. Compuncli sunt corde qui ea tibi dicit? Arguatnte, etconslituamle ante faciem
Cbristum crucifixerunl; agnoverunt peccatum suum, tuam (Psal. XLIX,21). Quid est hoc ? Quia modo pec-
didicerunt aliquid ab Apostolis, ne desperarent de cando post terga te ponis, non te vides, non te inspi-
indulgcntia prxdicatoris ' (Acl. n, 37, 38). Medicus cis; egolc ponam antete, et faciamtibi supplieium
<snimvencrat, et ideo non ad sanosvenerat: Non est, de le. Sic et hic. Ne loquaminiadversusDeuminiqui-
inquil, optts sanis medicus, sed male hubenlibus; non tatem. Attendite. Multi autem loquunlur istam iniqui-
veni vocarejttstos,sed peccatoresad pwnitentiam(Matlh. tatem ; sed non audent palam, ne blaspliemi exhor-
IX, 12e/13). Ergo, Dixi iniquis: Nolileiniquefacere. rcanlur ab hominibus piis : in corde suo ista rodunt,
Non audicrunt. Olim enim nobis dictumest; non au- intus tali nefario cibo pascuntur; delectat eos loqtti
divimus, lapsi sumus, morlales facti, mortales genili: adversus Deum, et si non erumpunt lingna, cordc
dcfluxit terra. Audiant vel modo, ut surgant, medi- non lacent. Unde in alio psalmo dicilur : Dixit stultui
cumqui venit ad languidum : quem nolueruntaudire in cordesuo, Non est Deus(Psal. xin, 1). Dia;i(stul-
sani, ut non caderent; audiant jacentes, ut surgant. lus; sed homines limuit: noluit dicere ubi audirenl
Dixi iniquis : Noliteiniquefacere. Quid agimus : Jam homines; et ibi dixit, ubi audiret ipse de quo dixil.
fecimiis. El delmquentibus: Nolite exaltare cornuve- Propierea et hic in isto psalmo,charissimi, intendit?,
slrum !. Quid est hoc? Si fecistis iniquitatem per quoniam hoc quod dixit, Nolile loqui adversusDeum
cupiditatein, nolile eam defendere per elationem : iniquitatem, vidit mullos hoc in corde agere, et ad-
eonlitemini, si fecistis. Qui enim non confitelur, et j'unxit: Quoniamnequeab oriente, nequeab occidente,
iniquus est, a cxaltat cornu. Dixi iniquis: Nolileini- nequea deserlismonlium; quoniam Deus judex est.
que faccre; el delinqttenlibus: Noiite exaltare cornu Iniquitatum tuarum judex Deusest. Si Deus est, ubi-
vestrum. Exaliabiltir in vobis cornu Chrisli, si non que prxsens est. Quo te auferes ab oculis Dei, ut in
exaltelur cornu veslrum. Cnrnu vestrum de iniqui- parte aliqna loquaris quod ille non audial? Si ab
latc cst; cornu Christi de majestate. oriente judicat Deus, secede in occidentem, et dic
8. [vers. 6-8.] Noliie ergoefferri: ne loquaminiad- quidquid vis adversus Deum ; si ab occidente, vade
aiersttsDeuminiquiiatem.Audilejam vocesmultorum; in orientem, et ibi loquere; si a desertis montium
,iu lial unusquisque, el pungalur. Quid solent homi- judical, vadein medium populorum, ubi tibi subraur-
nes dicere ? Vercjudicat Dcusde rebus bumanis? ct mures. De nttllo loco' judicat, qui ubique secretus
cst illttdjudicium Dei4? aut vero curat quid agatur est, ubique publicus ; quem nulli licet ul est cogno-
in lerra? Tam multi iniqui rcdundant felicilatibus ; scere, et quem nemo permittitur ignorare. Videquid
iiinocenles premuntur laboribus! Sed illi accidit agas. Loqueris adversus Deum iniquitalem. Spiritus
nescio quid mali, casligante Deo et admonente, et Dominireplevitorbemterrarum (alia Scriptura dicit
novit conscicntiam suam; novit pro merito peccato- boc); et hocquod continetomniascientiamhabetvocis:
rum suorum aliquid se perpeti posse : unde argu- propter hoc qui loquiluriniqua, non potestlatere (Sap.
menlalur adversus Deum? Quia non polest dicere , i, 7e(8). Noli ergocogitare Deumin Iocis; ille tecum
Justtis stim; quid putaraus eum dicere ? Sunt pejores est talis, qualis fueris. Quid est talis, qualis fueris ?
iniqui, el tamen isla non paliunlur. Hxc est iniquitas Ronus, si bonus fueris; et malus tibi videbitur, si
quam loquuntur bomines adversus Deum.Videte au- malus fueris: sed opitulator si bonus fueris; ullor si
tem quam iniquura sit : dum se vult jusltim videri, malustueris. lbi habes judicem in secretoluo. Volens
illum facit injiislum. Qui enim dicit, Inique patior facere aliquid mali, de publico recipis te in domum
quod palior ; illum iniquum facil cujus judicio pati- tuam, ubi nemo inimicorumvideat; de locis domtis
tur, se aulcrn juslum qui inique palilur. Rogo vos, tux promptis et in faciem constitutis, removes tc in
fratres mci, xquum estboc, ut Deus credatur inju- cubiculum; times et in cubiculo aliunde conscium,
1 AliquolMss.,peccatores. secedis in cortuum, ibi meditaris : illecorde tuo in-
8 vox,tiestrwm,hicet infraabesta plerisqueMss. terior est. Quocumqueergo fugeris, ibi est. Teipsum [
3 Edd.,et exaltat cornu.Abestparticula,et, aMss.
4 SicmelioresMss.At Edd.: rere non judical Deusde 1 pleriqueMss, twn animadversorem.
rebushumanis.ElestultumDeijudiciumr » Lvv.,nonjudkal. Abest,non, ab Er. et a Mss.
 953 ENARRATIOIN PSALMUMLXXtV. gju
quo fugies? Nonoe quocumque fugeris, te sequeris ? ab oriente, neque ab occidente,neque a deserlis mon-
Quando aulem et teipso inierior cst, non est quo tium; quoniam Deus judex est. Si prxsens est hic
fugias a Deoirato, nisi ad Deum placatum : prorsus atque illic, et absens nusquam, ubi slas, ibi pulsa;
non est quo fugias. Vis fugere ab ipso ? Fuge ad ip- ibi tanlum sta, quia stando pulsalur. Quid ergo est
sum. Ergone loquamini adversus Deum iniquitatem, hoc ? Prima quxstio ista occurrit, Vini meri plettus
nersillic ubi loquimini. Iniquitatem, inquit, meditatus esl mixto : quomodo nieri, si mixto? Cxterum, Caiia;
estin cubili sno (Psal. xxxv, 5). Quid meditalus est in manu Domini, cum dicit, erudilis in Ecclesia Chri-
in cubili suo ? Cubile cor ej'us, dicens : Sacrificale sti loquor, non utique veluli forraa humana circura-
saerificiumjustilia, et sperate in Domino. Sed supra scriptum Deum debetis vobis in corde pingere, ne
dixit, Dicilein cordibusvestris, el in cubilibus vestris clausis templis simulacra in cordibus fabricetis. Calix
compungimini(Psal. rv, 6, 5). Quot habes ibi pun- ergo iste aliquid significat. Inveniemus hoc. In manu
ctiones facinorum, tot habe illic compunctiones con- autem Domini, est in poteslate Domini : manus enim
fessionum. Ubi ergo loqueris adversus Deum iniqui- Dei potestas Dei commendala esl. Nam et de homi-
tatem, ibi le judicat : non judicium differt, sed pce- nibus plerumque dicitur, In manu hoc habet; hoc
nam. Jam judicat, jam novit, jam videt : pcena re- est, in potestate habet, cum vult facit. Vini meri
stat; cum fuerit prxsentata, habcbis et poenam, cum plenus est mixto.Consequenteripse exposuit: lnclma-
apparueril facies illius bominis qui hic irrisus est, qui vit, inquit, ea; Iwc inhunc; verumlamenfmx ejus non
judicatus, qui crucilixus, qui sub judicc sletit; cura est exinanita. Ecce unde mixto vino plenus erat. Non
apparuerit j'udicans in prxsenlia sua, tunc habebis ergo vos terreat, quia et merum et mixlum : merum
pcenatn, si te non correxcris. Quid ergo modo facie- propter sinceritatem, mixtum propler fxcem. Quid
mus ? Prxveniamus faciem ejus, «vl$opoXoyfasi (Psal. ergo ibi vinum, et qtiid fxx? Et quid est, lnclinavit
xciv, 2). Prxveni in confessione : veniet miiis quera ex hoc in hunc, ita ut fxx ejus non esset exinaiiita ?
fcceras iratum. Neque a deserlis monlium; quoniam 12. Unde venerit ad boc, recordamini : Hunc hu-
Deus judex est: non ab oriente, non ab occidente, miliat, et hunc exaltat. Quod figuratum est nobis in
non a deserlis montium. Quare ? Quoniam Deus ju- Evangelioper duos homines, Pharisxum et Publica-
dex est. Si in aliquo ' loco esset, non esset Deus : num, hoc lalius accipientes, inlelligamus duos po-
quia vero Deus judex est, non homo , noli illum ex- pulos, Judxorum, et Genlium : Judxorum populus,
spectare de locis. Locus ejus tu eris, si * bonus, si Pharisxus ille; Gentium populus, Publicanus ille.
confessus invocaveris eum. Judxorum populus jaclabat merita sua ; Genlium
lO.Hunc Itumiliat, el liunc exaltat. Quem humiliat, confitebatur peccata sua. Qui novit in Litleris sanclis
quem exaltat judex ille? Altendite duos illos in tero- et Epislolas aposlolicas, el Actus Apostolorum, videt
plo, et videtis quem humiliat, et quem exaltat. t Ascen- ibi quod dico : ne longum faciam quomodo Aposloli
derunt in templo orare, > ail; ( uiius Pharisxus, exhortabantur Genles ne desperarent, quodin magnis
et aller Publicanus. » Pharisxus dicebat: t Gratias peccatis jacuissent; et reprimebant Judxos, nc se
libi ago, quia non sum sicut cxteri homincs, injusti, extollerent quasi ex justilicaiionibus Legis, et ideo sc
raptores, adulteri, sicut ct bic Publicanus : jej'uno putarcnl juslos, Genliles autem peccatores esse, quia
bis in sabbalo ; decimas do omnium qux possideo. > Judxis et Lex erat, el templum erat, et sacerdotium
Ad medicum ascenderal, et membra sana ostende- erat (Rom. m, iv). Jlli autem omnes cultorcs idolo-
bat; vuhiera tegebat. Quid ergo ille qui melius no- rum, veneratores dxmoniorurn, longe quidem positi;
verat unde sanaretur? Publicanus autem de longinquo sicut Publicanus ille de longinquo stabat. Sicut illi
stabat, et percutiebat pectus suum. Vidctis eum de superbiendo recesserunt, sic isti confitendo propin-
longinquostanlem : illi propinquabatqucm invocabat. quaverunt. Calix ergo tiui weri plenus in manu Do-
( F.l percutiebat pcclus suum, dicens: Deus, propitius tnini, quantum donat Dominus ut inlelligam (potest
esto mihi peccatori. Amendico vobis; descendit jusii-< enim alius melius, quia sic se habet obscurilas Scri-
ficatus Publicanus ille, magis quam Pharisxus ille ; pturaruro : difficile est ut unum pariant intellccluni.
quiaomnisqui seexaltat, humiliabitur; etqtii seliumi- Quicumque tamen inlellecius exieril, opus est ut rc-
lial, exaltabiluri (Luc.xvni, 10-14).Expositusestver- gulae fidei congruat : nec roajoribus invidemus, nec
suspsalmihujus. Deusjudexquid facil?Hunc humilial, parvuli desperamus'. Quid nobis videatur dico Clia-
et hunc exallal; humilial superbum, exaltat humilem. ritati Veslrx, non ut obstruam aures vestras adversus
41. [vers. 9.] Quia calix in manu Domini vini meri aiios roelius aliquidforte dicluros). Calix vinimeri ple-
ptenusest mixto.Merilo. El inclinavitex hoc in hunc; nus mixlo videtur mihi esse Lexqux dala est Judacis,
verumlamenfwx ejus non est exinanita: bibenl omnes et omnis illa Scriplura Veteris quod dicitur Tesla-
peccalores lerra. Rcnovamini paululum; obscurum menti, ibi sunt pondera omnium senientiarum. Natn
aliquid est: sed, quoraodo audivimus Evangelii le- ibi Novum Testaraentum absconditum latet, tanquam
ctionem rccenlissimam, Peitie, et dabiiur vobis; qua- in fxce corporalium sacramentoruro. Circumcisio
riket invenietis,pulsate, el aperielttrvobis (Matilt.mi, carnis roagni sacramenti res est, et inlelligilur inda
7). Seddicis : Quo pulso, ut aperiatur roihi? Neque circumcisio cordis. Templum illud Jerusalem magni
« SicEr. et Mss.
A t Lov.,Si in alio. > sacramcnti est res, et iiitelligitur ex co corpus Do-
aliquot
" Particula,si, lioclocoa Mss.plerisqueahcst. 1sicMss.At Edd.,nec de parvulisdesperamus.
95g S. AUGUSTINIEPISCOPI
tnini. Terra promissionis intelligitur regnum ccelo- audisti, Notite exattare cornu, contempsisii, et exal-
rum. Sacrificium victimarum et pecorum magnum tasticornu; venies ad finem, ubi fiet, Omnia cornua
babet sacranrenlum; sed in omnibus illis geueribus peccalorum confringam, et exaltabuntur cornua justi.
sacrificiorum intelligitur unum illud sacrificium et Cornua peccatorura, dignilales superborum ; cornua
unica victima in cruce Dorainus': pro quibus omni- justi, munera Chrisli : per cornua enim sublimitates
bus sacrificiis unum nos habemus, quia el illi figu- intelliguntur. Oderis in terra sublimitalemlerrenam,
rabant hxc, id est, illis hxc ligurabanlur. Accepic ut possis habere ccelestem. Amas lerrenam; non te
ad cadestem : et ad confusionem pertinebit
populus ille Legem; accepit mandata jusia et bona. admittit
Qttid lam justura quam, iVonoccides, Non machabe- quod frangitur tibi cornu; quomodoad gloriam per-
ris, Non furaberis, Non falsum teslimoniumdices. Ho tinebii, si exaltalur tibi cornu. Modoergo est tempus
nora palremet matrem, Non concupiscesrem proximi eligendi; tunc non eiit. Non es dicturus, Dimittar et
tui, Non concupiscesuxorem proximi tui, UnumDeum eligam : prxcesserunt enim voces, Dixi iniquis. Si
edorabie,et tpti soti servies(Exod. xx, 7-17, et Deut. non dixi, para exciisalionem, para defensionem: si
V, 6-21)? Omnia ista ad vinum pertinent. Illa vero autem dixi, prxoccupa confessionem, ne venias ad
earnalia quasi resederunt, ut remanerent apud illos, damnationem; quia tunc confcssio sera erit, et de-
et effunderelur inde omnis spiritualis intellectus. fensio nulla erit.
Calix vero in manu Domini,id est in potestale Domi-
ni; tiini tneri, id est Legis sincerx; plenus est mixto, IN PSALMUM LXXV
id estcum fxce corporaliura sacramenlorum. Et quia ENARRATIO.
hunc humiliat, superbum Judxuin, el hunc exallat,
confilenlem Genlilera, inclinavitex Iwc in hunc, id est SERMO ADPLEBEM.
a Judaico populoin Gentilem populum. Quid inclina- 1. [vers.2.] Solenl inimici DominiJesu Christi onv.
vit? Legem : eliquatus est inde spiritualis intelleclus; nibus noli Judxi gloriari in isto psalmoquero canta-
Verumtamenfax ejus non est exinanila,quia orania sa- vitnus, dicentes, Nolus in Judwa Deus; in Israel ma-
cramenla carnalia apud Judxos remanserunt. Bibent gnum nomen ejus, et insultare Gentibus quibus non
omnespeccaloresterra. Qui bibent? Omnes peccalores est notus Deus, et dicere quia sibi solis nolus est
terrm. Qui peccatores lerrx? Jtidxi erautquidem pec- Deus; quando Propbela dicit, Notus in Judaa Deus:
catores, sed superbi; Gentiles aulem eranl peccato- alibi crgo ignotus. Nolus est autem revera in Judxa
res, sed humiles : Omnes peccatoresbibent; sed vide Deus, si intelligaut quid sil Judxa. Nam vere non est
qui fxcem, qui vinum. Elenira illi bibendo fxcem, nolus Deus nisi in Judxa. Ecce et nos hoc dicimus,
evanuerunt; isti bibendo vinuin, juslificali sunt : au- quia nisi quisque fuerit in Judxa, notus ei Deusesse
deam dicere et inebriatos, et non limebo; atque uti- non potest. Sed quid dicit Aposlolus? Qui in occullo
nam omnes sic inebriemini! Recordaraini : Calix Judaus esl; qui circumcisionecordis, non lillera, sed
luus inebrians quam praclarus (Psal. xxn, 5) I Quid spiritu (Rbm. n, 29): sunt ergo Judxi in circumci-
enim? pulatis, fratres mei, omnes illos qui confitendo sione carnis, et sunt Judxi in circumcisione cordis.
Christum eliam mori voluertint, sobrios fuisse? Patres noslri mulli sancli, el circumcisionemcarnis
Usquc adeo cbrii erant, ut suos non agnoscerent. habebant propter signaculumfidei, et circumcisionem
Omnes ^iropinqui sui, qui eos a spe ccelesliumprx- cordis propter ipsam fidem. Ab bis patribus degeue-
miorum lerrenis blandimenlis avertere moliti sunt, rantes isti qui modoin nomine glorianlurct facta per-
non sunt agnili, non sunl auditi ab ebriis. Non erant diderunt; ab his ergo patribus degeneranles, reman-
ebrii, quibus mulalum cor erat? Nonerant ebrii, quo- serunt in carne Judxi, in corde Pagani. Ipsi enira Ju-
rum mens alienata erat ab hoc sxculo? Bibent, inquit, dxi, qui sunt ex Abraham, a quo Isaac naliis est, et
omnes peccatores terra. Sed qui bibent vinum? Pec- ex illo Jacob, et ex Jacob duodecim Patriarchx, et ex
catores bibent, sed ne remaneant peccalores; ut ju- duodecim Patriarchis populus universus Judxorura.
stificenlur, non nt puniantur. - Sed Judxi propterea maxime appellati sunt, quia Ju-
13, [tiers.10.] Ego autem : nam omnes bibunt; sed das unus eral de filiis duodecimJacob, palriarcha in-
seorsuro ego, id est Clirislus cum corpore suo; in sa- ter duodecim, et de stirpe ejus regnum veniebat Ju-
culum gaudebo; psallam Deo Jacob : promissione illa dxis. Nam omnis ille populus secundum numerum
fulura in fine, de qua dicilur, Ne corrumpas.Ego au- duodecim filiorum Jacob duodecim tribus habebat.
temin saculum gaudebo. Tribus dicunturlanquamcurix et congregalionesdis-
14. [vers. 11.] Et omniacornua peccalorumconfrin- tinctx populorum. Habebatergo ille populus duode-
gam; el exaltabunlurcornua justi. Hoc est, Hunc hu- cim Iribus; e quibus duodecimtribubus una tribuserat
tniliat, et hunc exaltat. Nolunt sibi frangi *cornua pec- Juda ex qua erant reges, et erat altera tribus Levi cx
catores, qux sine dubio frangenlur in fine. Non vis ut qua erant sacerdotes. Sed quia sacerdotibus lemplo
ille tunc frangat? lu hodie frange. Audisti enim su- servientibus lerra divisa non est (Num. xvm, 20),
pra; noli contemnere : Dixi iniquis, Nolite inique oportebal autcm ul duodecim tribubus dispertiretur
agere;ei delinquentibus,Notite exaltarecornu. Quando omnis regio promissionis: excepla ergo una tribu ma-
1 Edd.,Domini.Atprobaenotx Mss.,Dominus. joris dignitalis, Iribu Lcvi, qux eral in sacerdolibus,
* Gatian.Ms.,frangere. remanerent undccim, nisi per adoptionera duoruni
 957 ENARRATIO1N PSALMUMLXXV. 958
filiorumJoseph duodecimcomplerenlur. Hoc quid sit, illis Pilatus: Regemvestrumcrucifigam? Et illi : Nos
adverlite. Unus de duodecim (iliisJacob erat Joseph. non habemus regem, nisi Casarem(Joan. xix, 15). 0
Iste est Josephquem fratres sui in yEgyptum vendi- Judxi qui vocamini, et non estis; si non habetis rer
derunt, et illicmerito caslitatis ad sublimemdignita- gem, nisi Cxsarem, defecit jam princeps de Juda :
tem perductus est, et adfuit jIII Deusin omni opere venit ergo illc cui repromissumesl. Illi ergo veriusJu-
suo; et suscepit fratres suos a quibus venditus erat, dxi, qui christiani facti sunt ex Judxis : cxteri Ju-
et palrem, fame laboranles, et propter panem ad dxi qui in Christuin non crediderunt, etiam nomen
jEgyptum descendcntes. Iste Joseph duos filios ha-. ipsum perdere digni fuerunt. Judxa ergo vera, Chri-
buit, Epbraim et Manasse. Moriens Jacob, lanquam sti Ecclesia est, credens in illum regem qui venit ex
teslamento ', assuropsitillos nepotes suos in nuroerum Iribu Juda per virgineinMariam; credens in illum de
filioruro, et dixit filio suo Joseph : Cwteriqui nascun- quo modo Apostolusdicebat, ad Timotheum scribens:
lur, libi erunt; isti autem mihi, et dividentterram cum MemorestoJesum Chrislum resurrexissea mortuisex
fratribussuis (Gen. xLviu,5,6). Adhuc non erat data, semineDavid, secundumEvangeliummeum(II Tini. n,
nec divisa terra promissionis; sed dicebat ille in Spi- 8). DeJuda enim David, et ex David Dominus Jesus
ritu prophetans. Accedentibusergo duobus filiis Jo- Chrislus. Nos credenles in Cliristum pertinemus ad
seph, factx sunt nihilominus duodecim tribus, quia Judam; et nos cognovimus Christum qui oculis non
jam tredecim sunt: pro una enira tribu Joseph, dux vidimus, fide retinemus. Non ergo insultent Judxi,
accesserunt, et factx sunt tredecim. Excepta ergo qui jatn non sunt Judxi: ipsi dixeruiit, JVosnon ha-
tribu Levi, illa tribu sacerdotum quae serviebat tem- bemusregem, nisi Cwsarem.Nam melius illis erat, ut
plo, et de decimis vivebat cxterarum omniumquibus rex illorum esset Christus, ex semine David de tribu
terra divisa est, remanent duodecim.In his duodecira Juda. Tamen quiaipse Christus ex semine Davidse-
crat tribus Judaj unde reges erant. Nam primode alia cundum carnem, Deusautem super omnia benediclus
tribu datus est rex Saitl (l Reg. tx, 1), et reprobattts in sxcula, ipse rex nosler est et Deusnosler : rex
esl tanquam malus rex; postea datus csl de tribu Juda noster, secundum quod natus esl ex tribu Juda se-
rex David, et ex illo de tribu Juda fuerunt reges (1d. cundum carnem, Christus Dominus Salvator; Deus
xvi, 12). Jacob autem ille hoc dixerat, quando bene- aulem noster, qui est ante Judam, et ante coelumet
dixerat filiossuos : Non defickt princepsde Judu, nec terram, per quera facta sunt omnia, et spirilualia et
duxde fenwribusejus, donecveniat cui repromissumest corporalia. Si enim omnia per ipsum facta sunt; el
(Gen.xux, 10). De tribu autem Juda venit Dominus ipsa Mariade qua natus est, per ipsum facta est. Quo-
nosler Jesus Chrislus. Est enim, sicut Scriptura di- modo ergo ille quasi cxteri homines nasceretur, qui
cil et modo audistis, ex semineDavid, nalus de Maria. sihi fecit matrem de qua nasceretur? Ergo ipse Do-
Cxterum quod atlinel ad divinitatem Domini nostri minus : Apostolodicente, cum loqueretur de Judxis,
Jesu Chrisli, in qua xqualis est Pairi; non soltim Quorum patres; et ex quibus est Christussccundutn
ante Jtidxos, sed etiam ante ipsum Abraham (Joan. carnem,qui est super omniaDeus benedictusin swcula
vin, 58); nec solum ante Abraham, sed et anle Adam; (Rom. ix, 5). Quia ergo Judxi viderunt Christum, et
nec solura anle Adara, sed et antc ccelurnct terram, crucifixerunt, non viderunt Deum : Gentesaulem quia
et ante sxcula: quia omnia per ipsum facta sunt, et non viderunt, et crediderunt, intellexerunt Deum.
sine ipso factum est niltil(Id. i, 3). Quia ergo in pro- Ergo si innotuit cis Deusin Christo mundiim recon-
phetia dictum est, Non deficietprincepsex Juda, ne- cilians sibi (II Cor. v, 19), et ideo illi crucifixerunt,
que dux de (emoribusejus, donecveniat cui repromis- quia in carne latentem Deumnon intellexerunt, rece-
sunt es(: consideranlur priora tempora, et invenilur dat illa qux vocatur Judxa, et non esl; accedat vera
quia Judxi de tribu Juda semper reges habuerunt, Judxa, cui dicitur : Acceditead eum, et illuminamini,
imde dicti sunt Judxi; et non habuerunt regem prius el vultus veslrinon erubescenl(Psal. xxxiu, 6). Vultus
alienigenam, nisi Herodem illura qui fuit quando Do- verx Judacx non confundenlur. Etenim audierunt, et
mimts natus est (Luc. m, 1). Inde cceperunt reges crediderunt; et facta est Ecclesia vera Judaea, ubino-
alienigenx, ab Herode. Ante Herodemomnesdelribu lus Christus, qui homo est ex semine David, Deus
Juda, sed donec veniret cui repromissumest. Itaque super David.
ipso jam veniente Domino, eversum est regnum Ju- 2. Notus in Judaa Deus; in Israel magnumnoinen
dxoruro, et sublalumest ex Judxis. Modonon habent ejus. Et de Israel sic debemus accipere, quomodo de
regnum, quia nolunt cognoscere-verum regem. Vi- Judxa : quomodo illi non sunt veri Judxi, sic nec
detejara si Judxi sint appellandi. Jam videtis quia verus Israel. Quisenira dicilur Israel? Videns Deum.
Judxi non sunt appellandi. Ipsi voce sua abdicave- Et quomodo illi viderunt Deum , inler quos ambula-
runt se ab isto nomine, ut Judxi non sint digni ap- vit in carne, et cum pularent hominem, occiderunt?
pellari, nisi tantum carne. Ubi ergo se separaverunt Resurgens ille apparuit Deusoranibus quibus se vo-
ab isto nomine? Dicebant, sxviebant in Chrislura, id luit demonstrare. Illi ergo digni sunt Israel dici, qui
est' genus Juda, sxviebant in semen David. Et ait meruerunt Christum inlelligero Deuni in carne posi-
'* * Edd.,testamento tum, ut non quod videbant contemnerent, sed quod
assumpto.vox, assumpto,abest ab ali- non videbant adorarent. Nonvisumenim oculis Gen-
quot Mss.
* Edd,,id es(in gemtsJutta, Abest,in, a Mss. , ,:, les. htunjli mente perceperunl illum quem non vidc-
959 S. AUGUSTM EPISCOPI 960
bant, et fide tenuerunt. Proinde iili qui manibus le- quia ille tecum est qui omnia superat. Attende quid
nuerunt, occiderunt; quifide tenuerunt, adoraverunt. dicit Apostolus : Menteservio legi Dei; carne autem
In Israel magnumnomenejut. Vis esse Israel ? lllum legipeecaii.Unde menle? Quia displicet tibi vila lua
attende de quo Dominusait: Ecce vere Israeitla, in mala. Unde carne? Quia non desunt suggestiones et
quo dolus non est (Joan. i, 47). Si verus Israelita, in deleclationesmalx; sed ex eo quod mente jungeris
quo dolus non est, dolosiet mendaces non sunt veri Deo, vincis quod in te non vult sequi. Prxcessisii
lsraelitx. Non ergo dicant isli quoniamapud illos est enira ex parte, et ex parte tardaris : trahe teipsum
Deus, et magnura nomen ejus in Israel: probent se ad illum qui te sursum tollit. Pondere quodam velu-
Israelitas, et concedo ego quia in Israel magnumno~ statis deprimeris ; claraa et dic : Infelix ego homo,
men ejus. quis me liberabitde corpore mortis hujus? quis me li-
3. [vers. 3-] Et factus est in pace locus ejus, et ha- berabit ab eo quo gravor ? corpus enim quod corrum-
bitalio ejus in Sion. Rursus Sion quasi palria est Ju- pitur, aggravat animam (Sap. ix, 15). Quis ergo hbe-
dxorum : vera Sion Ecclesia est Chrislianorum. In- rabit? Graiia Deiper Jesum ChristumDominum no-
terpretatio autem nominum hebrxorum sic nobis strum (Rom. vn, 25, 24). Quare autem permitlit ut
traditur : Judxa Confessiointerpretatur; Isracl Vi- diu contra le liliges, donec absorbeantur omnes cu-
dens Deum. Post Judxara lsrael: sic hic posiiumest, piditates malx ? Ut intelligas in te pcenam tuam : in
Notus in Judaa Deus; in lsrael magnumnomenejus. te ex teipso est flagellumtuum; sit' rixa tua tecum.
Deum vis videre? Prius confitere tu, et sic iu leipso Sic vindicatur in rebellem adversus Deum, ut ipse
fit locus Dei; quia faclus est in pacelocus ejus. Quam- sibi sit bellum , qui pacero noluit habere cura Deo.
diu ergo non confiteris peccala tua, quodamroodo Sed tene mcmbra lua adversus concupiscentiastuas
rixaris cum Deo : quomodo cnim non cum illo liti- roalas. Surrexit ira ; tene lu manura conjunclus Deo.
gas, qui quod illi displicet Iaudas? Punit ille furcm ; Potuit surgere, sed non invenit arma. Apud iram
tu furtum laudas : punit ille ebriosum; tu laudas tnam impelus est; apud te arma sunt : sit impelus
ebriosilatem. Litigascum Deo; non fccisli illi locura inermis, et discit jam non surgere qui fruslra surre-
in corde luo: quia in pace locusejus. Et quomodo in- xil.
cipis pacem habere cuni Deo ? lncipis illi in confes- 5. Hoc aulem dico, charissimi, ne forle quia dixi-
sionc. Psalmi vox est dicenlis, Incipite Domino in mus, Carneauiem legi peccati,putetis consentienduin
con(essione(Psal. CXLVI,7). Quid est, Incipite Do- esse desideriis vestris carnalibus. Etsi non possunt
mino in confessione?Incipite adjungi Deo. Quomodo? modo nisi esse desideria carnalia, non est illis con-
Ut hoc vobis displiceat quod et illi displicet. Displi- sentiendum. Proplerea non dixit Apostolus. Non sit
eet illi vila tua raala : si placcat tibi, disjungeris ab peccatum in vestro morlali corpore; novil enim quia
illo; si displiceat tihi, per confcssionemilli conjun- quamdiu morlale est, est ibi pcccatum : sed quid ait?
geris. Vide ex quanta parte dissimilises, quando uli- JYonergo regncl peccalum in veslro morlali corpore.
que propler ipsam dissiroilitudinemdisplices. Faclus Quid est, nonregnet? Ipseexposuil: Ad obediendum,
enim es, o homo, ad imagincm Dei; per vilam vero iuquit, desideriisejus (Rom. vi, 12). Sunt desidcria,
pcrversam etmalam perturbasti in te, et exlcrminasti exislunt; desidcria non tu obaudis desideriis tuis,
in le imaginem Condiloristui. Faclus dissimilis, at- non sequeris ipsa desideria, non illis consentis : est
tcndis in le, et displices tibi : jaro ex eo ccepisli tibi peccalum, sed araisit rcgnura, quando jam in le
similis fieri, quia hoc tibi displicet quod displicet et non regnat peccatum; postea inimica novissimade-
Deo. struetur mors (I Cor. xv, 26). Quid enim nobis pro-
4. Sed quomodo sum similis , inquis , quando ad- mitlilur, quoniam dictiira est: Mcnteservio legi Dci;
htic mihi displiceo? Ideo dicttim esl, lncipite. Inci- carne autem legi peccati (Rom. vn, 25)? Audi pro-
pe Doininoin confessione; perficieris in pace. Adhiic raissionem : quia non semper erunt in carne deside-
enim habes advcrsum te bcllum. Indicilur tibi bel- ria Ulicita.Etenim resurget, et routabitur; et cum mu-
lum, non soluroadversus suggestioncsdiaboli, advcr- taia fuerit caro ista morlalis in spiriluale corpus,jara
sus principem potestatis aeris hujtis, qui opcralur in nullis concupiscenliissxcularibus, jam uullis terrc-
filiis diffidentix, adversus diaboltimel angelos ej'us, nis delecialionibus tilillabit animam, ncc avertet a
spiritualia nequitix (Ephcs. vi, 12);non solitm ergo contemplatione Dei. Fit ergo in ca quod dicit Apo-
adversus ipsos tibi bellum indicitur, sed adversus stolus, ( Corpus quidem mortuumest propter pecca-
teipsum. Quomodoadversus teipsum? Adversnstuain lum ; spirilus autem vila est propterjustiiiam. Si au-
consueludinemmalam, adversus vetustatem vitx tux lem qui suscilavit Jesum a mortuis habilat in vobis;
malx, qux trahit te ad solitam, et refrenat a nova '. qui suscitavitJesum Christuma morluis vivificabitet
Indicitur enim tibi quxdam nova vila, et tu vctus es: mortalia corpora vestra, propler Spiritum suum qui
novitatis gaudio suspenderis , vetustalis onerc prx- habilat in vobis > (Id. vm, 10,11). Vivificatisergo
gravaris; incipit tibi esse belltimadvcrsus le. Sed ex corporibus nostris, erit pax vera ubi locus est Dei:
qua parle libi displices,jungeris Dco; et ex qtia partc sed prxcedat confessio.NolusinJudaa Deus: confitere
jam jungeris Deo, idoneus eris ad vincendum le, ergo prius. In Israel magnumnomenejus : nondum vi-
des in specie ; vide ex fide, et fiet in le quod sequitur
1LOV., ad solitamet refrenatura nova.AtMSS.,ad solila
et refrenata nova. • AliquotMss.,fit.
 PSALMUMLXXV. ~
m ENARRATIOIN 962
Et faclUs est in pace locus ejus, et habitatioejus in alio loco quid ait psalrous? Levavioculosmeosin mon-
Sion. Sion interpretatur Contemplalio. Quid est tes, unde venkt auxiliummihi. Quid ergo, in montibus
' facie est spes lua, et inde tibi veniet auxilium? remansisti
contemplatio ? Contemplabimur enim Deum
ad faciem (I Cor. xni, 12). Hic nobis promiltilur, in in montibus ? Vide quid agas. Est aliquid super
montes : super montes est quem tremunt montes.
quem modo non videntes crediraus. Qtiomodo gau-
debimus cum viderimus eum ? Fratres, si modo lan- Lenatii,inquit, oculosmeosin montes,unde venielauxi-
tum gaudium in nobis facit promissio, quanttim est lium mihi.Scd quid sequitur? Auxiliummeum,inquit,
factura reddilio? Reddetur enim nobis quod promi- a Domino,qui fecitcmlumet terram (Psal. cxx ,1,2).
sit. Et quid proraisil? Seipsura, ut in facie ipsius, et In raontes quidem levavi oculos, quia per montes
illius conlemplatione gaudeamus; et non aliquid mihi sunl Scripturx monslratx; sed ego cor habeo in
aliud delectabit nos, qnia nibil est melius illo qui fe- illo qui illuminal omnes montes.
cit omnia qux delectant. Facttts est in pace locusejus, 8. Ergo, fratres , ad hocdiclum est, ne quisquam
et habilatio ejus in Sion : id est, in contemplatione vestrum velil spem suam ponere in homine. Tamdiu
quadam et speculatione facta est habitalio ejus in est aliquidhomo, quamdiu illi hxret a quo faclus est
Sion. homo. Nam recedens ab illo, nihil est homo, et cura
6. [rers. 4.] Ibi confregil fortiludines arcuum et hxrel illis '. Tu sic accipe consilium per horainem,
scutum, etgladium, el bellum.Ubi confregit? ln illa ut illum consideres qui illuminat horainem. Etenim
pace xlerna, in illa pace perfecta. El roodo, fralres el tu potes accedere ad illum qui tibi per hominem
inei, qui bene crediderunt, vident quia non de se loquilur; non enim fecil illum accedere ad se , el te
debent prxsumere; et omnem potentiam rainarum repcllit. Et qui vere sic accessit ad Deum, ut in illo
*
suarum, et quidquidin eis acutum est ad nocendum, habitcl Deus, displicent illi omnes qui non in illo po-
confringuntillud : et quidquid quasipro magnohabent nunt spem suam. Propterea datum est quoddam
unde se protegerenl * tcmporaliter, et bellum quod exemplum, cum ipsos Aposlolossibi diviscrunt, cl in
adversus Deum defendendo peccata sua gerebant, scbismala ierunt qui dicebant: Ego sum Pauii, ego
omnia hxc ibi confregit. Apollo, egoCepha , id esl Petri. Hos plangit Aposlo-
7. [tiers. 5. ] iiiumiimnslu admirabilitera montibus lus, et dicit eis: DivisusestChristus? et se elegitquem
alernis. Qui sunt montes xterni? Quos ipse fecit apud ipsos contemneret: Numquid Paulus pro vobis
selernos; qui sunt montes magni, prxdicatores veri- crucifixus est ? aul in nomine Pauli baplizali eslis
tatis. Tu illuminas; sed a monlibus xternis : primi (1 Cor. l ,12, 13)? Vide bonuin montera quxrcntem
magni monles excipiuiit lucem ttiara, et a ltice lna gloriam, non sibi, sed a quo monles illuroinanlur:
quam suscipiunt monles, veslitur et terra. Sed illi nolebat de se prxsumi, sed de illo de quo et ipse
magni montes exceperunt Aposloli; lanquara orientis prxsumpserat. Quisquis ergo ita se commendare vo-
luminis priraordiaexceperunlApostoli.Numquidquod luerit populis, ul si forte contigeritei aliquistumultus,
exceperunl, apud se relinuerunt? Non; ne diceretnr frangat post sc populos, et dividat Ecclesiaracalholi-
illis: Serve nequam el piger, dares pecuniam meam cam proplerse, non estde illis montibusquos iilumi-
nummulariis ( Malth. xxv , 26, 27 ). Si ergo quod nat Altissimus.Sed quisest iste? Contenebratusa se,
susceperunt non apud se retinuerunt, sed omni orbi non illurainatusa Domino.Unde autem probantur isti
lerrarum prxdicaverunt, Itluminans tu admirabilitera montes? Si forle contigerit aliquis tumultus advcrsus
montibusaternis. Quos xlernos fecisti, per illos vilam montes in Ecclcsia; aut per populares seditiones
xlernam et cxteris proraisisti: Illuminanstu admira- carnaliura, aut per aliquas falsas stispiciones homi-
biiiter a monlibusaternis. Magnifice cum pondere liuin ; bonus motis repellit a se omnes qui pro-
dictum est, Tu; ne pulet aliquis quod cum montes pter ipstim volunt ab unitate recedere. Sic enim ipse
illuminent. Mullienim putanles quod ab ipsis monli- manebit in unilale, si propter ipsuro non divisafuerit
bus illuniinarentur, fecerunt sibi partes de monlibus; ipsa unitas. Illi autem divisi sunt': quando reccssit
et ipsos monles conciderunt4, et ipsi confracti sunt. popitlus ab orbe terrarum, et secutus est nomen ipso
Ncscio qui sibi fecerunt Donatura, nescio qui sibi fe- rura , gavisi sunl; elati sunt„et dejecti sunt. Humi
cerunlMaximianum, nescio qui sibi fecerunl illum et liarentur, et exaltarenlur, quoraodo humiliatus cst
illiim. Quare computant salutem suam in hominibus Apostolus, dicens : NumquidPaulus pro vobiscruci-
esse, non in Deo? 0 homo, venit ad te Iux per mon- fixus esl? et alio loco : Ego plantavi, Apollorigavit;
tes.; sed Deus le illuminat, non monles. Illuminans sed Deus incrementumdedit. Ergo neque qui plan-
tu , inquit: tu, non montes. Tu iltuminans: a monii- tal est aliquid, neque qui rigat; sed qui incremen-
bus quidem alernis; sed, tu illuminans. Unde et in lum dal Deus (Ibid., m, 6 et 7). Tales monles in sc
1 sic Edd.AtMss.: Quid sUcontemplatio: qux verbae humiles sunt, in Deo excelsi sunt; qui aulem in
marginfcirrepsissevidentur.Msifortelegeudumest, ut in seipsis excelsi sUnt, a Deo humiliantur : Quoniamqut
Cdd.Pratell.et Gemmet.habetur,jum Iteslernadie dixi-
mus,et audieruntquidamfratres, quos et hodieprasentes se exallal, humiliabilur; et qui se humiliat, exaltabitur
Videmas, qtdd sUcontemplatio. Ideo tales qui superbias suas atlen
* SicEdd.At Mss.plerique, aclitmest. Quidara,aptum (Luc. xiv, 11).
est.
8 Er.et Lov.,proteganl.Am.et jJeriqueMss.,proteqerent. 1 Edd.,et cum haret illi. AtMsS.,Ulis: subaud.,monit*
Alu, proiegent.
* Mss. bus.
magnoconsensu,et ipsi montesconciderunt. *QuatuorMss.,Miautemgavmsunt.
963 S. AUGUSTINIEPISCOPI 964
dunt, inamaricant hominibus pacificis in Ecclesia. nus plenas. Dixit enim Dominus : Esurbii, et dedislis
Uli volunt coagulare pacera; isli inter se iniscent dis- mihi manducare; silivi, el dedislismihi polum; liospes
sensionem. Et quid de illis dicit alitts psalmus ? Qui fui, et adduxistis me, et caelera.Et illi: Quando te vi-
amaricant, non exaltentur in semetipsis(Psal, LXV,7). dimus esurientem,siiientem,aut hotpitem?Et ille dicit
llluminans tu, attende bic, tu admirabilitera montibus illis : Quando uni ex minimismeisfecistis,mihi fecistis
miemis. (Malth.xxv, 35-40). Esurire in pauperibusvoluit, qui
9. [ vers. 6.] Conlurbatisunt omnesinsipientescorde. dives in ccelo est; et tu dubiias homo dare horaini,
Prxdicala est veritas, dicta est xlerna vita ; dicta est cum scias le Christo dare quod das, a quo accepisti
esse alia vita qux non est de isla terra : contempse- quidquid das ! Sed illi dormkrunt somnumsuum, et
runt homines vitam prxsentem, et amaverunl vitam nihil invencrunt omnesviri divitiarumin manibussuit.
futuram, illuminati pcr montcs illuminatos. Insipkn- 10. [uers.7.]Ab increpalionetua, Deus Jacob,dormi-
tes autem corde conturbalisunt. Quomodo conlurbati taverunt omnes qui ascenderunt equos. Qui sunt, gui
iiint? Cum Evangelium prxdicalur. Et quid est vita ascenderunt eqttos? Qui humiles esse noluerunt. Non
xterna ? et quis est qui resurrexit a raorluis ? Admi- in equis sedere peccatum est; sed cervicem potesta-
rali sunt Athenienses, loquenle Paulo aposlolo de tis contra Deum erigere, et putare se in aliquo hono-
resurrectione mortuorum , et putaverunt eum nescio re esse. Quia dives es, ascendisti; increpat Deus, et
quas fabulas dicere (Act. xvn, 18, 32). Sed quia di- dormis. Magna ira increpantis , magna ira ! attendat
cebat esse aliam vitam, quam nec oculus vidit, nec Charilas Vestra rera trcmcndam. Increpalio strepilura
auris audivit, nec in cor hominis ascendit (ICor. habet; strepitus expergisci solet facere homines. Tan-
n, 9), ergo insipientescorde turbalisunt. Sed quid eis tum pondus est increpantis Dei, ut diceret: Abincre-
contigil? Dormierunttomnumsuum, et nihil invenerunt pationetua Deus Jacob, dormitaveruntomnesqui ascen-
omnes viri diviliarum in tnanibus suis. Amaverunt deruni equos. Ecce quo somno dormitavit ille Pharao
prxscntia, et dormierunt in ipsis prxsentibus ; et sic qui ascendebat equos (Exod. xiv, 8) : non enim vigi-
iilis facla sunt ipsa prxsentia deliciosa : quomodo qui lavit in corde, quia de increpatione durum cor habe-
videt per somnium invenisse se thesauros, tamdiu bat. Duritia enim cordis , obdormitio est. Rogo vos,
dives est, quamdiu non evigilet. Somnium illum divi- fratres mei, videte qnomodo dormiunt, qui sonante
tem fecit; evigilatio pauperem facit. Tenuit illum Evangelio, et Amen, et Alleluia per totum orbem ler-
somnus forlasse in terra dormientem, et in dtiro ja- rarum , adhuc vitara veterem nolunt damnare , et iu
centem, pauperem et forte mendicura; in soranis novam evigilare. Erat Scriptura Dei in Judxa ; roodo
vidit se jacere in leclo eburneo vel aureo, et in plu- per totum orbem cantatur : iu illa una genle diceba-
mis ' altius exstructis: quamdiu dormit, bene dormit; lur Deus unus qui fecit omnia, esse adorandus et co-
evigilans invenit se in duro, in quo illum somnus te- lendus; modo ubi lacetur : Christus resurrexit' ?
nuerat. Tales sunt et isli: venerunt in hanc vitam, et irrisus in cruce , ipsam crucem suam in qua irrisus
per cupiditalestemporales quasi obdormierunt bic; et est jam fixit in fronlibus regum ; et adhnc dormilur !
exceperunt illos divitix et vanx porapx volaticx, et Magna ira Dei, fratres! Melius nos audivimus eum
transierunt: non intellexerunt quantura inde boni qui dicit : Surge qui dormis, et exsurge a morluis; et
posset fieri. Nam si nossent aliam vitam, illic sibi illuminabitte Chrislus (Eplies. v, 14). Sed qui illum
thesaurizarent quod hic erat periturum: sicut Zac- audiunt ? Qui non ascendunt equos. Qui sunt qui non
* publicanorum , ascendunt equos ? Qui non se jactant et
chxus vidit illud bonum major extollunt,
et ait, quasi in honoribus et potestatibus suis. Ab increpa-
quando suscepit Dominum Jesum' hospitio,
Ditnidiumrerum mearum do pauperibus, et si cui ali- tione tua, Deus Jacob, dormilaverunt qui ascenderunt
in va- equos.
quid (raudavi, quadruplumreddo. Non erat iste
nitate somniantitim, sed in fide vigilantium a. Ideo 11. [iiers. 8.] Tu terribilis es; et quis retistet tibi
Dominus, quia medicus intraveral ad xgrolum, pro- tunc ab ira tua ? Mododormiunt, et iralura non sen-
nunliavit ipsius salutem, et ait, Hodie salus domui tiunt; sed ut dormirent iralus est. Modo quod dor-
huic (acla est, quoniam et hic est filius Abraha (Luc. mientes non sentiunt, in finesentient: apparebit enim
xix , 8, 9): ut noverilis quia nos imilando fidem, judex vivorum et mortuorum ; et quis resistet tibi lunc
filii Abrahx sumus; Judxi autem qui de carne ab ira lua.PModoenim loquuntur quod volunt, et dis-
?
superbiunl, a fide degeneraverunt. Ergo dormierunl pulant contra Deum, et dieunt: Qui sunl Christiani
somtrum suum viri divitiarum, et nihit invenerunt aut qtiis est Chrislus? aut quales inepti qui credunt
in manipus suis. Dormierunt in cupiditalibus suis; quod non vident, et dimitlunt delicias quas vident,
delectat illos, transit somnus isle, transit vita et sequuntur fidem rerum qux oculis ipsorum non
ista , et niltil inveniunt in manibus suis, quia nihil exhibentur ? Dormilis, et balatis; loquimini adversus
Domi-
posuerunt in manu Cliristi. Vis aliquid invenire in Deum quantum poteslis. Usquequo peccatores,
iiianibus liiis poslea ? Noli contemnere modo roanum ne, usquequo peccalores gloriabunlur ? respondent,
? au-
pauperis ; el respice manus inanesr,si vis habere ma- et loquentur iniquilatem (Psal. xcm, 3) Quando
1 Edd.,et in plumisaureis.Mss.non addunt,aureis. tem nemo respondet, cl nemo loquitur , nisi quandu
> PluresMss.omiltunt,bonum: et loco,major,babent, » sic probi Mss.AtEdd,, ibi taceturchristus. Besurrerh
prtnceps.ewoilatuitmi.AtMss., christus.
»Edd., vigiiantium
 96S ENARRATIOU4 PSALMUMLXXV. 966
se in se converlal? quando in seconvertent dentes qui- jara Pauli, qui primo Saulus fuit: quando audivil vo-
bus modo nos rodunt, quibus nos discerpunt irriden- cem de coelo, cum persequerctur Christum, et fureret
do Christianos , et reprehendendo vitam sanctorum ? in Cbrislianos, et vellet ut ubicumqueinventos addu-
Tunc se in se convertent, cum illiseveniet quod dicitur ceret necandos, audivit vocem de coelo,Saule, Saule,
in libro Sapientix, Dicenlinter se, pwnitentiamagenles, quid me persequeris? et circumfulsuslumine, facta sibi
el per angustiamspiritus gemenles: cum viderint glo- cxcitate in oculis , ut intus videret, emisit priinam
riam sanclorum , tunc dicent, Hi sunl quos aliquando cogitationemobedientix; cum audiret, Ego sumJesus
habuimusin risum. 0 qui multum dormislis! certe jam Nazarenus, quemtu persequeris,Domine, ait, quid me
'
evigilatis, et in veslris raanibus nihil invenitis. Videlis jubes facere (Act. ix, 4, 5) ? Hxc est cogitalio confi-
quomodo plenas habeant manus gloria Dei, quos tan- tens; jam Dominum appellat quem persequebatur.
quam pauperes irrisistis. Dicite ergo lunc vobis, qtian- Quomodo reliquiwcogitationissolemniacelebrabunt,in
do non resistilis irx Dei; non manu, nec lingua , nec Paulo audislis, cuin ipse Aposlolus legeretur : Memor
verbo, nec cogitalione : apparebit enim vobis mani- esto Chrislum Jesum resurrexissea morluisex semine
fcstus, quem irridendum pulasiis, cum vobis venturus David , secundumEvangelium meum (II Tim. n , 8).
nunliarelur. Et quid dicent ? Ergo erravimus a via Ve- Quid est memor esto ? Non delealur de memoria tuo
rilalis, el juslitia lumennon luxit nobis,et sol nonortus cogilatioqua primo confessus cs ; sint reliquia cogiia-
esl nobis. Quomodojustitix sol orirelur dormientibus? tionis in memoria. Et vide quemadmodum repelit
Sed ab ira et increpatione ejtis dormiunt. Hoc forle quod sibi donalum est, idera Paulus aposlolus alio
diclurus est, Et non ascenderem eqtium : et lunc ipsi loco : Qui prius inquit, fui blasphemus,et persecutor,
cquos suos accusabunt. Audi illos accusantes equos et injuriosus (I Tim. i, 13). Qui dicit, Prius fui bla-
suos in quibus dormierunt : Ergo erravimus, inquit sphemus, numquid adhuc blasphemus est ? Ut non
Scriptura, a via verilalis,etjustitiw lumennon luxit no- esset blasphemus , fuil prima cogitaiioconfitens ; ut
bis,et solnonortus estnobis.Quidnobisprofuilsuperbia? autem commemorarel quid illi donatum est, reliquiat
et divitiarumjactanlia quid conlulit nobis? Transkrunt cogitationis erant, per ipsas reliquias cogitationis so-
onmiatanquamumbra(Sap. v, 3,6,8,9). Ergo vigilasti leronia celebrabat.
aliquando. Sed melius equum non ascenderes, ut tunc 15. Eteniin, fratres mei, ecce innovayit nos Chri-
non dormitares, quando vigilare debuisti; et audires stus; donavil orania peccata , cl conversi sumus : si
vocem Chrisli, et illuminarel te Chrislus. Tu terribilis obliviscamur quid nobis donatum est, et a quo dona-
es; et quis resislel ibi lunc ab ira tua ? Quid enim erit tum est, oblivicimur munus Salvatoris; cuin aulem
tunc? non obliviscimur munus Salvatoris, nonne quotidie
12. [vers. 9.] De cmlojaculalus esjudicium : terra nobis Christus immolatur? Et semel " nohis Chrislus
Iremuii, et quievit. Quoc raodo se lurbat, qux raodo immolatus est, cum credidimus ; tunc fuil cogitatio:
loquitur, timere babet in iine et quiescere. Meliusmo- modo aulem reliquia cogilationissunt, cum roeroini-
do quiesceret, ut in fine gauderct. mus quis ad nos venerit, et quid nobis donaveril; ex
13. [vers. 10] Terra tremuit, et quievil. Quando? ipsis reliquiis cogitationis, id est ex ipsa memoria,
Cumesxurgeretin judicium Deus, ul salvos faceretom- quotidie nobis sic iramolalur, quasi quotidie nos in-
nes mites corde. Qui sunl miles corde? Qui fremenles novet qui priroa gratia sua nos innovavit. Jam enim
equos non ascenderunt, sed in htimilitate sua peccala innovavit nos Dominus iu Baplismo, et facli sumus
confessi sunt. Ut salvosfaceret omnesmiles corde. novi homines ; in spe quidem gaudentes, ut in tribu-
14. [ven.il.] Quoniamcogitalio Itominisconfilebi- . lalione simus palientes (Rom. xn, 12): taracn non
tur libi, el reliqttia cogitationissolemniacelebrabunltibi. debet de memoria noslra recedere quid nobis prxsii-
Prima , cogilaiio; posteriores, reliquiw cogitalionis. tum sit. Et si modo non est cogitatio lua qttx fuit:
Qux est cogitalio prima ? Unde incipimus : bona illa (elenim prima cogitatiofuit recederc a peccato; modo
cogilalio, unde incipies confileri. Confessioadjungit aulem non recedis, sed lunc recessisli) : sint reliquia
nos Chrislo. Jam vero confessio ipsa, id est priraa cogitationis,ne cxcidat a merooria qui sanavit. Vuinus
cogilalio,facit in nobis reliquias cogitalionis; et ipsx te babuissc si oblitus ftteris, non libi erunt reliquia
reliquiw cogitalionissolemniacelebrabunttibi. Cogitatio cogitationis.Quid enim pulalis dixisse David? Ecceex
hominisconfitebiturtibi, et reliquia cogitalionis-solemnia omniura persona Ioquitur. Peccavit David sanctus
cclebrabunttibi. Qux est cogitatio qux confitebilur? graviter; missus est ad illum Nalhan
propbela , et
Qux damnat vitam priorem, cui displicet quod erat, corripuit illum : et confessus est, et dixil, Peccavi
ut sit quod non eral, ipsa est prima Cogilalio.Sed quia (II Reg. xu, 13). Hxc fuil prima cogilalioconfilentis :
sic debes recedere a peccatis, pririia cogitatione con- Cogitatio hominis confitebiturlibi. Qux erant
reliquia
fessus Deo, uf non tibi recedat de memoria quia pec- cogilalionis? Quando ait: Et peccatummeum ante me
calor fuisti, pcr hoc quod peccator fuisli, solemnia est semper (Psal. i, 5). Qox fuil
ergo prima cogitatio?
celebras Deo. Adhuc intelligendumest. Prima cogita- Ut recederet a peccato. Et si jam recessit a
peccato,
tio confessionemhabel, et rccessionem a velere vita : quomodo peccatum iitius ante illum est
semper, nisi
sed si pblilus fueris a qtiibtis pcccatis liberatus sis, quia cogitalioilla transiit, sed reliquia cogitationisso
non agis graiias liberalori, et non celebras solemnia 1 sic aliquotMSS.
Deo rao. Ecce prima cogitatioconlilcns Sauli apostoli, ' Edd.,pro nobis.AtEdd.:Et hac cogitatioconfitenth,
Abest,pro, a Mss.
9$7 S. AUGUSTINIEPISCOPI $g8
lemnia celebrant? Meminerimusergo, fratres charis- erit. Quid autem ait de quibusdam qux voverunt, et
6imi; rogamus vos : quisquis liberalus est a peccato, non reddiderunl? Habentes, inquit, damnationem,
meminerit quid fuit; sint in illo reliquia cogitationis. quia primamfidemirritam fecerunt(I Tim. v, 12). Quid
Tunc enira porlat alium sanandum , si se meminerit est, primamfidemirritam fecerunl? Voverunt, et non
esse sanatum. Ergo unusquisquerecordetur quid fuit, reddiderunt. Nemo ergo positus in monasterio fraier
et utrum jam non sit; et tunc subveniet ei qui adhuc dicat : Recedo de monasterio , neque enim soli qui
est quod ille jam non est. Si autem jactat se quasi de sunt in monasterio pervenluri sunt ad regnum ccelo-
meritis suis, et repellit tanquam indignos peccatores, rum, et illi qui ibi non sunt ad Deum non perlinent.
ct sine misericordia sxvit; equum ascendit, videat Respondetur ei: Sed illi non voverunt; lu vovisti,
ne dormiat: dormitaveruntenim qui ascenderuntequos. tu retro respexisti. Dedie judicii cum Dominusmi-
Jam tunc dimisit equum ; hurailiavit se : non iterum naretur, quid ait? Mementoteuxoris Lot (Luc. xvn,
ascendat equum , id est, non se rursus crigat in su- 32). Omnibusdixit. Quid enim fecit uxor Lot ? Libe-
perbiam. Unde illi hoc fit? Si reliquia cogitationisso- rala est a Sodomis, et in via posita retrorsum re-
lemnia celebrent DeO. spexit: ubi respexit, ibi remansit. Facta est autem
16. [tiers.12.] Vovete,elreddileDominoDeonoslro. statua salis (Gen. xix , 26), ut illius conteinplalione
Qnisque quod polest voveat, et reddat. Nc vovealis, condiantur bomines; cor babeant, non sint falui, non
et non reddalis; sed quisqne quod polest voveat, et retro respicianl, ne malum exemplumdantes, ipsi
reddal. Non silis pigri ad vovendum; non enim viri- remaneant, et alios condiant. Nam et modo dicimus
bus vestris iraplebitis. Deficietis, si de vobis prxsu- illud quibusdam fralribus nostris, quos forte videri-
inilis; si autem de illo cui vovetis, yovele, securi mus velut infirrnari in proposito bono : Et talis vis
rcddetis. Vovete,et redditeDominoDeo noslro. Omnes esse, qualis ille ? Objicimus illis quosdam qui retro
conimuniler quid debemns vovere? Credere in illum, respexerunt. Illi fatui sunt in se, sed alios condiunt,
sperare ab illo vitam xlernam, bene vivere sccundum quando commemorantur, ut illorum cxemplum ti-
comniuncm modiun. Est enim quidam modus com- mentes isli retro non respicianl. Voveie, el reddite
niunis omnibus. Furtum non facere, non castimoniali DominoDeo nostro, quia illa uxor Lot ad omnes pcr-
prxcipitur, et nuplx non prxcipitur : adulleriumnon tinet. Marilala mulier voluit facere adulterium ; de
facere, omnibus prxcipitur : non amare vinolentiam, loco suo quo pervenerat retro respexit. Vidua qux
qua ingurgitalur anima, et corrumpit in se lemplum jam sic permanere voverat, voluit nubere, hoc vo-
Dei, omnibus xqualiler prxcipilur : non supcrbire, luit quod licuil ei qux nupsit; sed illi non licuit,
omnibus nequaliler prxcipitur : non homincm occi- quia de loco suo retro respexit. Virgo est castimo-
dere, non odisse fratrem , non adversus aliqucm te- nialis, jam dicata Deo; habcbat et cxlera , quaevere
nere peiiiiciem, omnibus in eommune prxcijiitur. ornant ipsam virginitatem , et sine quibus illa virgi-
lloc loluai omnes vovere debemus. Simt eiiam vola nitas turpis est. Quid si enim sit corpore integra, et
propriu singulorum : alius vovet Deocasiitatem con- mente corrupla ? Quid est quod dixi? Quid si nullus
jugalem, ut prxter uxorem suam non noverit aliam ; leligerit corpus, sed si forle ebriosa sit, s.uperbask,
sic et femina, ul prxter virum suum non novcrit litigiosa sit, linguosa sit? Hxc omnia damnat Dcus.
aliuni. Alii etiam vovent, elsi cxperli (ale conjugium, Si antequam vovisset nupsisset, non damnarelur :
ullra nihil tale pali, nihil tale concupiscere aut sus- elegit aliquid melius, superavit quod ei licebat; su-
tinere : et ipsi vovcrunt aliquid majus quarailli. Alii perbit, et illicila lanta committit. Hoc dico : Nubere
virginitatem ipsam ab ineunte selale vovent, ul nihil licet antequam voveat; superbire nunquam licet. 0
tale vel experianlur , quale illi experli reliquerunl: lu virgo Dci, nubcrc noluisti, quod licet; exlollis te,
et isti voverunt plurimum. Alii vovent domumsuam quod non licet. Melior virgo humilis, quam raaritata
esse hospilalem omnibus sanclis advcnicntibus: humilis; scd melior raaritata humilis, quam virgo
magnum voturovoveol. Aliusvovet relinquere omnia superba. Qux autcm respexitad nuptias, non quia
sua distribucnda pauperibus, ct ire in cominunem vi- voluit nubere damnatur; sed quia jam aniecesserat',
lam, in societatem sanclorum : raagiiuravotum vovet. et fit uxor Lot respiciendo relrorsum. Non sitis pigri
Vovele, et reddite DominoDeo nostro. Quisque qnod qui poiestis , quibus aspirat Deus apprehendere gra-
vovere voluerit voveat : illud attcndat, ut quod vo- dus meliores, quia non isla idco loquimur , ut non
verit reddal. Unusquisque Deo quod vovet, si respi- voveatis , scd ul voveatis , et reddalis : Vouele, et
cit retrorsum, malum est. Nescioqux castiinonialis reddite DominoDeonostro. Jam quia ista tractavimus,
nubere voluil: quid voluit ? Quod et virgo quxlibet. forte volebas vovcre, el modo non vis vovere. Sed
Quid voluit? Quod et maler ipsius. Aliquid mali vo- quid libidixeril Psalmus, atlende. Non dixil, Nolitc
luit? Mali plane. Quare? Quia jam voverat Domino vovere; sed, Vovete,et reddite. Quia audisti, reddile,
Deosuo. Quid enim dixil de talibus apostolus Pau- non vis vovcre ? Ergo vovere volebas, el non red-
lus ? Cumdicat viduas adolescentulasnubere si velint dere ? Iroo ulrumque fac. Unum sit ex professioue
(I Tim. v, 14), sed tamen ait quodara loco : Beatior lua; aliud ex adjulorio Dei perficielur. Aspice eum
aulem eril, si sic permanseritseatndum meumconsi- qui le ducit, et non respicies retro, unde tc educit.
lium (I 6'or. vn, 40). Oslendil bealiorem, si sic per- Qtii te ducit, anle te ambulat; unde lc educit, post
manserit; non tamen damnandam, si nubere volu- - <sicMss.At Edd.,ante recesserat.
 969 ENARRATIO IN PSALMUMLXXVI.
te est. Ama ducentem, et non te damnat retro re- cipum, superbi sunt spiritus. Illi ergo non sunt spi-
spicientem. Vovete, et reddite DominoDeo nostro. ritus ejus; quia et si aliquid noverunt, suum volunt
17. Omnesqui in circuitu ejus sunt, offerenlmunera. esse, non publicum : sed ille qui commendat se tan-
Qui sunt in circuitu ejus? Ubi enimest iste, utdical 1, quam xqualem omnibus, qui se in medio ponit, ut
Omnesqui in circuitu ejus sunt ? Si Deum Patrem cogi- omnes capiant quantum possunt, quidquid possunt;
tes, uhi non est qui ubique prxsens est? Si Filium non de cujusquam hominis, scd de Dei, et ideo de
cogites secundum formam divinitatis, et ipse cum suo, quia ipsi facti sunt ejus. Ergo illi omnes liumi-
Patre ubique est; quia ipse esl Sapientia Dei, de qua les sinl necesse est: perdiderunt spiritum suum,
dictum est : Attingitautem ubiquepropter suam mun- et Spiritum Dei haberit. A quo perdiderunt spiritum
diliam (Sap. vn, 24). Si autem Filium sic intelligas, suum? Ab illo qui aufert spiritum principum; quando-
secundum quod assumpsit carnem , et visus est inter quidcm dicilur ei in alio loco : Anferes spiritum eo-
homines, el crucifixus est, et resurrexit, novimusquia ruin, el deficknl, et in pulverem suum convertentur.
ascendit in coelum. Qui sunt in circuilu ejus ? Angeli. Emiltes Spiritum tuum, et creabuntur, et innovabisfa-
1munera
Ergo nos non offerimus , quia Omnesqui in ckm terra (Psal. cm, 29, 30). Nescio quis intellexit
circuilu ejus sunt, dixit, offerentmunera. Si sepullus aliquid ; suum vult esse, adhuc spiritum suum ha-
Dominusnoster hic esset in terra, el jaceret corpus bet: bonum est illi ut perdat spiritura suum , et ha-
ipsius, quoraodo alicujus martyris vel aposloli, allen- beat Spiritum Dei: adhuc inler principes superbit;
deremus eos qui in circuitu ejus essent, quxcumque bonum est ut redeatadpulverem suum, et dicat, Me-
vel gentes essent circa ipsuro locum undique, vel mento, Domine, quia putvis sumus (Psal. cu , 14).
convenientes ad illam sepulturaro cum muneribus: Si eniin te confessus fueris pulverem, Deus' de pul-
nunc autem ascendit; sursum est. Quid est hoc, vere facit hominera. Omnes qui in circuilu ejus sunt,
Omnesquiin circuiluejus sunt, offerentmunera? Hoc offerunt munera : omnes humiles confitentur ei, et
interim quod Deus admonet dicam vobis, quid ex his adorant eum. Terribili offerunl munera. Unde terri-
verbis mihi ipse inspirare dignatus sit: si melius bili? Exsultale cum tremore (Psal. n, H) , el ei qui
aliquid postea visum fueril, el hoc vestrum est quia aufcri spiritum principum : id est, tollit audaciam
communis est omnibus verilas. Non est nec mca, superborum. Terribili apud reges lerra. Terribiles
nec lua; non est illius, aut illius : omnibus commu- sunt reges lerrx ; sed ille super omnes , qui lerret
nis est. Et fortasse ideo media est, ul in circuitu ejus reges lerrx.Esto rex terrx, eterit tibi terribilisDeus.
sint omnes qui diligunt veritatem. Quidquid enim Quomodo, inquies, ero rex terrx? Rege terram, et
omnibus coinmune est, in medio est. Quare in medio eris rcx terrx. Noli ergo aviditate imperandi ponere
dicitur? Ut tantum distet ab omnibus, et tanluro pro- tibi anle oculos provincias latissimas, qua tua regna
pinquet omnibus. Quod non est in medio, quasi pri- diffundas ; tcrram quaro poilas rege. Audi Aposlo-
vatum fit. Quod publicum est, in medio ponitur, ut lum regentem terram : iVonsic pugillor, quasi aerem
omnes qui veniunt, percipiant, illuminenlur. Nemo verberans; sed castigo corpusmeum, et in servilulem
dicat, Meum est; ne in parle sua velil facere quod redigo, ne forte aliis prmdicans, ipse reprobusefficiar
in medio esl omnibus. Quid est ergo, Omnesqui in (l Cor. ix, 26, 27). Ergo, fratres mei, esiotc in cir-
circuitu ejussunt, offerent munera? Omnes qui intelli- cuilu ejus, ut per quemcumque vobis veritas sonuerit,
gunt communemesse omnibus veritalem, el non illam non illam imputelis illi per quem sonal; sed de roe-
faciunt quasi suam superbiendo de illa, ipsi offerent dio sit omnibus , quia xqualiter adest omnibus. Et
munera; quia burailitalem habent: qui aulero quasi eslote humiles, ne vobis et vos ipsi usurpetis, si quid
suum faciunt quod omnibus commune est, tanquam forle boni illius inteliexerilis : quia et nos quod me-
in roedio positum, ad partem seducere conantur, non lius inlellexerimus, vestrum est, et quod vos melius.
offerent hi munera; quia Omnesqui in circuitu ejus intellexeritis, nostrum est, ut in circuitu ejus simus,
sunt, offerent munera lerribili. Offerentur munera ter- et humiles siraus. Atque ita perdentes spiritum no-
ribili : tirocant ergo omnes qui in circuitu ejus sunt, strum, ofleremus munera terribili super omnes reges
Ideo enim timebunt, et cum tremore laudabunt, quia lerrx , id esl super omnes regentes carncra suam,
ideo incircuiluejussunt, utorones assequanlur eum, sed subjeclos Crcatori suo.
et publice omnibus confluat, et publice illuminet:
hoc est, contremiscere. Tu cum feceris tibi eum quasi IN PSALMUM LXXVI
proprium, et jam non comraunem, exlolleris in su- ENARRATIO.
perbiam; cum scriptum sil: Servile Domino in li-
more , et exsultateei cum Iremore (Psal. u, 11). Ergo SEWtfO ADPLEBEH.
offerent munera qui in circuilu ejus sunt : ipsi enitn 1. [vers.i.] Psalmi hujus liraen ila inscribilur :
huroiles sunt, qui communem norunt esse oranibus ln finem, pro Idilhun, Psalmus ipti Asaph. In finem
veri.tatem.. quid sit, nostis: Finis enim Legis Christus adjuslitiam
18. [tiers.13.] Cui offerenl munera? Terribili, et ei omnicredenti (Rom. x,4). Idilhun interpretalur Tran-
qtii aufert spirilum * principum. Spiritus enim prin- siliens eos; Asaph interprelatur Congregatio. Loqui-
1 Edd.,ut ducat.MeliusMss.,ut dkat. tur hic ergo congregatio transiliens, ut perveniat ad
* AliquotMss. hoc tantum loco, spiritus : et sic apttd
ULX. » Tres MSS.,oeus le de putvere,etc.
SANCT. AUGTJST.IV. (Trente-me.J
 *
«71 S. AUGtJSTINIEPISCOPI 972
finem qui est Cbristus Jesus. Quae sint itaque trarisi- salvos faceret, adDominum, nec exdudiviteos (Psal.
lienda, ut ad illum finempervenire possimus, ubi jam xvu, 42). Quare ? Quia vox eorum non ad Dominum.
quod transiliamus non habebiraus', Psalmi textus, Exprimit hoc alio loco Scriplura, ubi dicit de lalibus:
ipse demonstrat. Eleniin tamdiu transilire debemus Dominum non invocaverunt.Ad illum clamare non
quidquid nos impedit, quidquid irrelit, quidquid visco> cessaverunt; et la.iien Dominum non invocaverunt.
quodam illigat, et onere aggravat volatum nostrum, Quid est, Dominumnon invocacerunt? Dominumin se
donec perveniaraus ad id quod sufficit, ultra quod non vocaverunt: ad cor suum Dorainum non invita-
nihil est, infra quod sunt omnia, et ex quo sunt ora- verunt; a Domino se habitari noluerunt. Et idco quid
1
ttia. Patrem quippe ipsura volebat Philippus inlueri, eis contigit ? lbi trepidaverunttimore, abi non erat ti-
et dicebal DominoJesu ChriSlo, OstendenobisPatrem, tnor (Psal. xm, S). Ideo de rerum prxsentium amis-
et sufficilnobis; lanquam tamdiu illi transiliendum sione tremuerunt, quoniam non crant pleni illo quem
esset quidquid aliud esset, donec perveniret ad non invocaverunt. Non gratis amaverunt, ut atnissis
Patrem, ubi jam securus assisteret, el quid ei ultra temporalibus rebus possent diccre : Sicut Domino
requirendum esset nonbaberet: hoc est enim, Sufficit. placuit, ita faclum est; sit nomen Domini benedlclum
Verum ille qui verissime dixerat, Ego et Pater unum (Job i, 21). Ergo iste, Voa:mea, inquif, ad Domi-
sumus(Joan. x, 30), adntonuit Philippum, docuitque niiin, el attendit mihi. Doceal nos qnomodo id fiat.
onmerri hominem qui Christum intelligeret, etiam in 3. [vers.3.] ln die tribulaiionismemDeum exquisivi.
eo habere finera, quia ipse et Paler unum sunt: Tanio, Quis es, qui hoc facis? In die tribulationis lu«, vide
inquit, temporevobiscumsum, et non vidistisme? Phi- quid exquiras. Si carccr facit (ribulalionem, exire
lippe, qui me videt, videt el Patrem (ld. xiv, 8, 9). de carcere exquiris : si febris facit tribulationem ,
*
Quisquis ergo psalrai hujus animum senlire, imitari, sanitatera exquiris : si fames facit tribulationem, sa-
lenere vull , omnia desideria carnalia transiliat, turitatcm exquiris : si damna faciunt tribulatidnem ,
gxculique hujus pompam et illecebram calcet, nihil- lucrum exquiris : si peregrinatio facit tribulalionem,
que sibi aliud proponat ubi consislat, nisi cx quo sunt civilalem lux carnis exquiris. Et quid cuncla Com-
omnia.: m quibus omnibus etiam ipse laborat donec memorem , aut quando cuncta commemorem? Vis
ad finem perveniat. Quid nobis ergo indical iste tran- esse transiliens? In die tribulationis tux Deum ex-
siliens ? quire : non per Deum aliud , sed ex tribulatione
•
2. [vers. 2. ] Voce mea, inquit, ad Dominum cla- Deum; ut ad hoc Deus removeat tribulaiionem , ut
mavi. Sed multi clamant ad Dominum pro divitiis ac- securus inhxreas Deo. In die tribulationismea Deum
quirendis damnisque devitandis , pro suorum salute, exquisivi: non aliud aliquid, sed Deum exquisivi. Et
pro stabilitate domus sux, pro felicitale lemporali, quomodo exquisisti ? Manibus meis nocte coram eo.
pro dignitale sxculari; postremo pro ipsa etiam sa- Dic hoc rursus : videaraus, intelligamus, imitemur,
lute corporis, qnx patrimonium est pauperis. Pro his si possumus. In die tribulationis lux quid exquisisli ?
atque hujusmodi rebus mulli clamant ad Dominum ; Deum. Quomodo exquisisti ? Matiibus meis. Quando
vix quisquam propter ipsum Dominum.Facile quippe exquisisti; Nocte. Ubi exquisisli ? Corameo. Et quo
honiini est quodlibet desiderare a Domino, et ipsum fruclu exquisisti ? Et non sum decepius. Omnia
Dominttm non desiderare; quasi vero suavius esse ergo videamus, fralres, orania considercmus, oninia
possil quod dat, quam ipse qui dat. Quisquis ergo interrogemus; et quid sit tribulatio , in qua iste
pro alia re qualibet elamat ad Dominum, nontlum est Deum exquisivit, et quid sit manibus inquirere
transiliens. Hic vero trarisiliens quid dicit ? Vocemea Deum, et quid sit nocte, et quid sit coram illo : et
ad Dominum clamavi. Et ne arbitreris vocem ipsius sequitur, quod oranes intelligunt, E( non sum dece-
qua clamavit ad Dominum, propter aliud emissam plus. Quid est enini, Et non sum deceptus? Inve-
quam propter ipsum Dominum, secutus tiil: Et vox ni quod quxrebara.
mea adDeum. Emiltitur enim vox qua clamemus ad 4. Tribulatio non illa vel illa cogitanda est. Et-
Deum, et ipsa vox ad aliud est, non ad Detim.Ad enim unusquisque nondum transiliens, nondum pulat
hoc enim est vox, propter quod editur vox. Iste vero esse tribulationem, nisi qux acciderit huic vitx ex
qui Deum gralis amabat, qui volunlarie Deo sacrifi- aliquo trisli tempore :at vero ilic transiliens, loiaro
cabat (Psal. LIII,8), qui transilierat quidquid infra vitam istam tribulationem suam repulat. Sic enim
est, nihilque aliud supra se viderat quo effunderet amat patriam supernam, ut terrena peregrinatio ipsa
animaro sttam, nisi ex quo, et per quem, et in quo sit maxima tribulalio.
Quomodo enim non sit tribu-
creatus erat, ad quem clamaverat voce sua, ad illum lalio vita ista,
rogo vos? quomodo non sit tribulatio ,
csse fecerat ipsam voeem suam : Vox mea, inquit, ad
qure dicta est tota tentatio? Habes scripluni in lihro
Deum. Et numquid sine causa? Vide quid sequitur : Job : non lentatio est vila humana super ler-
Numquid
Et attendit mihi. Vere lunc libi altendit, quando ip- ram 1 ? Numquid dixit: Teutalur vita humana
(Id. vi,
sum quxris, non quando per ipsum aliud quxris. terram ? Ipsa vita tenlatio est: si ergo lenlatio,
: super
Dictum est de quibusdam C(«ind«enin(, nec eral qui
utique tribulalio. In hac igilur tribulalione, hoc est
in hac vita, Deum exquisivit isle transiliens. Quomo-
1 SlcAm.«t Mss.AtEr. etLov., habemus.
* Mss.,animam. do? Manibus, inquit, meis. Quid est, manibusmeis?
•AliquotMss.,Deum. Operibus meis. Non enini aliquid corporeum quxrc-
973 ENARRATIOIN PSALMUMLXXVI. 974
bat, ut contrectando inveniret quod perdiderat; ut requiramus manibus nosiris. Non"cessent opera;
manibus quxreret nummum , aurura, argenlum, ve- quxramus Deum, non sit inane desiderium. Si in via
stem, quidquid tale est quod manibus teneri possit. sumus, sumptus erogemus, ut pervenire possiraus:
Quanquain ct ipse Dominus nosler Jesus Christus manibus quxramus Deum.Etsi nocte quxrimus quem
voluitsemanibusinquiri, quando dubitanti discipulo manibus quxrimus, non decipimur quia i coram
cicatrices ostendit. Sed niimquid cum ille exclamas- ipso »quxrimus. Quid est« coram ipso? Nolile facere
set tangens cicalriccs vulnerum ejus, Dominusmeus juslitiam vesiram coram hominibus, ut videamini
et Deustneus! nonne audivit: Quia vidisti, credidisli; ab eis; alioqui non habebitis mercedem apud
bealiqui nonviderunlet crediderunt(Joan. xx, 27-29)? Patrem vestrum. Cum ergo facis eleemosynam, »
Si ergo ille raanibus quxrens Christum , hoc audire ait, manus illx sunt quxrenles Deum, < noii tubi-
meruit, ut opprobrium ei fuerit ita quxsisse; nos qui cinare ante te, sicut hypocritx faciunt; sed sit
beali dicli sumus qui non vidimus el credimus, quid eleemosyna tua in occulto, et Pater tuus qui videt
in occulto, reddet tibi » (Matih. vi, 1, 2, 4), Ergo,
ergo, ad nos non pcrlinetmanibusquxrere? Pertinet,
sicut dixi, operibus quxrere. Quando hoc ? Nocte. (Manibusmeisnocte coram eo ct non sum deceptus.»
5. Quanta tamen iste Idithun pertulerit in hac
Quid est, nocte? In hoc sxculo. Nox enim est ante-
quam eflulgeat dies in adventu clarificalo Domini terra, et in hac nocte, et quomodohabuerit quodara-
noslri Jesu Christi. Nam vultis videre quia nox est ? modo transiliendi necessitatem, impingcntibus atque
Nisi lucernam hic haberemus, in tenebris perma- pungentibus deorsumtribulationibus,ut necesse fuerit
nererous. Petrus enim dicit: Et nos habemuscertio- transilire, intentissime audiamus. Negavit consolari
rem prophelkumsermonem, cui benefacitis intenden- anima mea'. Tanlum txdium liic me occupavit, ut
tes, velul lucerna lucenti in obscuro loco, donecdks contra omnem consolationemclauderetse anima roea.
tucescat, et lucifer orialur in cordibusveslris (II Petr. Huic tali unde txdium ? Fortasse quia vinea grandi-
i, 19). Venturus est ergo dies post istam noctem; nata est, aut quia olea non provenit, aut quia vin
inlerim in hac nocte lucerna non desit. Et hoc est mia a pluvia intercepla est. Unde huic txdium?
fortasse quod nunc facimus : has Litteras exponendo, hoc ex alio psalrao. Ipsius enim et ibi vox es -.y -$
lucernam inferiraus, ut in hac nocte gaudeamus. dium deiinuit me, a peccaloribusrclinquentihitJeetni
Qux quidem debet accensa esse semper in domibus tuam (Psal. cxvm, 53). Tanto ergo txdio de liujus-
vestris. Talibus enim dicilur : Spiritum nolileexslin- modi malo affectumse iste dicit, ut negaret consolarj^
guere(lThets. v, 19). Et tanquam exponens quid di- anima ipsius. Prope absorbuerat eum txdium, trisii-
cerel, seculus ait, Prophetiam nolilespernere : id est, tiaque eum omnino irreparabililer rherseral;negat se
lucerna in vobis semper luceat. Et bxc quidem lux ' consolari. Quidigitur restabat?
iu comparalionecujusdam ineffabilisdiei nox dicitur. 6. [ tiers. 4. ] Primo vide unde consoletur. Nonne
Namipsa vita fideliumin coraparationevitx infidelium sustinuerat qui simul contrislaretur, et non invenc-
diesest. Quomodoautemsil nox,jain diximus,et osten- rat ( Psal. LXVIII, 21)? Quoenira se verterel ad con-
dimus Petri apostoli testimonio: qui quidero eliam et solationero, quem occupaverat txdium de peccatori-
lucernamnominavil,et de ipsalucerna nosadmonuit ut bus relinquentibus legem Dei? Quo se verteret? Ad
intendamus ei, id est prophelico sermoni, donecdies hominem Dei quemlibet? In multis jam forte iste
lucescat,el luciferorialur in cordibusnoslris. Quomodo experlus erat raagnara tribulationem, quo magis de
autem jam vita fideliumdies sit in comparatione vitx illorum aliqua delectatione prxsumpserat'. Videntur
impiorum, Paulus ostendit : Abjiciamus,inquit, ope- enim aliquando justi homines, et gaudetur ad eos; et
ra tenebrarum, et induamur arma lucis ; sicut in die necesse est ut gaudeatur, quoniam charilas sine gau-
honesleambukmus (Rom. xm, 12). Ergo honeste vi- dio talis esse non potest: in his autem in quibus ga-
ventes, in comparationevilx irapiorum, indie sumus. visus est hoino , si forte aliquid pravum contigerit,
Sed iste dies vitx fidelium non sufficithuic Idithun; quomodo sxpe contingii, quan(a lxtitia ibi erat, tan-
transilire vult el istum diem, donec veniat ad illum tus mceror accedit; ita ut postea jam limeat homo
diem, ubi noctis tentationem nullam omnino formi- laxare babenas gaudiorum, timeat se Ixtilix comroit-
det. Hic enim quamvis dies sit vila fidelium, lentalio tere, ne quanto magis Ixtatus fuerat, tanto amplius si
esl vita humana super terram ( Job vn, 1 ). Nox, et aliquid contigerit, contabescat. Percussus
ergo scan-
dies : dies in comparatione infidelium ; nox in com- dalis abundantibus, quasi multis vulneribus , clausit
parationeAngelorura. Habentenim diemAngeli quera se contra humanam consolationem, et negavit conso-
nos nondum habemus : jam nos habemus quem non lari anima ipsius. Et unde viia ? unde
respiratio ?
habent infideles; sed nondum habent fideles quem Memorfui Dei, et dekctatus sum. Non frustra nianus
Angeli habent: tunc autem habebunt, cum erunt operatx fuerant; invenerant magnum consolalorem.
xquales Angelis Dei; quod illis in resurrectione pro- Non quiescendo memor fui Dei, et deleclalus sum.
missumest (Matth. xxn, 50). In hac ergo jam die, et Prxdicandus igitur est Deus, cujusiste meroorfaclus
adhuc nocle; nocte in coraparatione futuri diei quem
desideramus, die in comparatione prxteritx noctis 1 Sicmeliorisnotx Mss.At Edd.: mgavi consotariani-
cui renunliaviraus: in hac ergo, inquam, nocle Deum mammeam.
» pleriqueMss.,quia magis de illorum
1ProbxnoiaeMss.,noa\ atiquadileclione
prwsumpserat.
475 S. AUGUSTINIEPISCOPI 976
delectatus est, et consolatus in quadam tristitia, et qui vapulaverat foris, tulit se inlro, in secretario suae
quodammodo salute desperata recreatus : prxdican- mcntis agit. Et quid ibi agat dicat nobis : Cogilavi
dus est Deus. Denique , qtiod consolatus est iste, se- dies anliquos.Rene est illi. Videte quoecogitat, rogo
culus ait, Garrivi. In ipsa consolatione meraor fa- vos. Intus est, apud se cogitat dies anliquos. Nemo
clus Dei, deleciattis garrivi. Quid est, garrivi ? Lxta- illi dicit, Maledixisti; nemo illi dicit, Multum locutus
tus sum , exsultavi Ioquendo. Garruli enim proprie es; nemo illi dicit, Perverse sensisti. Ita sit ei bene
dicuntiir, qui a vulgo verbosi appellanlur, accedente secum, adjuvet Deus : cogitet dies antiquos, el dicat
lxtitia nec valentes nec volentes tacere. Factus est nobis in ipso inleriore cubiculo suo quid egerit, quo
iste talis. Et rursus quid ait? Et defecit spiritus meus. pervenerit, quid transilierit, ubi manserit: Cogitavi
7. [ vers.5. ] Txdio conlabuerat, recolendoDeum dks anliquos,etannorumaternorummemorfui. Quisunt
delectalus fuerat, rursus garriendo defecerat; quid annixterni ?Magnacogilatio ! Videte sivult islacogi-
sequilur? Anticipaveruntvigilias omnesinimici mei. latio , nisi magnum silentium. Ab omni forinsecus
Vigilaverunt super me omnes inimici mei : plus me strepitu, ab omni rerum. humanarum tumullu intus
vigilaverunt; vigilandoprxoccupaverunt me. Ubi non requiescat, qui cogitare vult annos istos xternos.
muscipulas ponunt ? Nonne vigilias omnes anticipa- Numquid anni in quibus sumus xterni sunt, aut in
verunt' inimici mei? Qui sunt enim isti inimici, nisi quibus fuerunt majores nostri, aut in quibus futuri
illi de qnibus dicit Aposlolus : Non est vobiscollucta- sunt posleri nostri ? Absit ut selerni existimentur.
tio adversuscarnem et sanguinem; sed adversusprinci- Quid enim de his annis manet? Ecce loquendo dici-
patus, el potestates, et reclores mundilenebrarumha- mus, Hoc anno; et quid tenemus de hoc anno, prse-
rum, adversusspiritualianequiliwin cmlestibus(Ephes. ter unum diem in quo sumus ? Naro superiores dies
vi, 12) ? Ergo adversus diabolum ct angelos ejus anni hujus jaro transierunt, nec tenentur; futuri autem
inimicitias exercemus. Rectorcseos mundi dixit, quia nondura venerunt. In uno die sunius, et dicimus,
ipsi regunt dilectores mundi: non enim regunt mun- Hoc anno : imo dic, Hodie , si aliquid vis prxsens
dum , quasi rectores sint cceliet terrx; scd mundum dicere. Nam de loto anno quid prxsens lenes ? Quid-
peccatores dicit. Et munduseum non cognovit( Joan. qtiid de illo prxleritum est, jam non csl; quidquid
I, 10) : lalem mundum illi regunt, qui non co- de illo futurum est, nonduni est : quomodo, Hoc
gnoscit * Christum. Conira hos habemus inimicitias anno ? Corrige locutionem : Hodie, dic. Verum dicis,
perpetuas. Denique quaslibel habeas inimicilias ad- Hodie, jam dicam. Rursus et hoc attende, quod hodie
versus hominem, cogitas finire; sive illius satisfactio- horx matulinx jam transierunt, horx futurx nondum
ne, si ipse te lxsit; sive ttia, si lu lxsisti; sivealter- venerunt. Et hoc ergo corrige : Hac hora , dic. Etde
utrius, si vos invicem lxsistis; laboras satisfacere ista hora quid tenes? Momenta ejus quxdara jam
et concordare : cum diabolo autem et angelis ejus transierunt; qux futura sunt nondum venerunt. Hoc
nulla concordia est. Ipsi nobis invident regnum ccelo- momenlo, dic. Quo momento? Dum syllabas loquor,
rnm. Mitescere omnino erga nos non possunt, quia • si duas syllabas dicam, altera non sonat, nisi cum illa
anlicipaveruntvigiliasomnesinimicimei. Plus illi vigi- transierit: ipsa denique una syllaba , si duas lilteras
laverunl ad decipiendum, quam ego ad cuslodiendum habeat, non sonat posterior liltera nisi prior abierit.
me : Anlicipaveruntvigilias omnes inimicimei. Quo- Quid ergo lenemus de bis annis ! Anni isti mutabiles
modo enim non anticipaverunt vigilias, qui ubique sunt: anni xterni cogilandi sunt, anni qui stant, qui
scandala, ubique muscipulas posuerunt ? Txdium non venientibus et abuentibus diebus peraguutur;
inest cordi; metuendum est ne absorbeat tristitia : anni de quibus alio loco Scriplura dicit Deo : Tu
in lxlilia metuendum est ne garriendo deficiat spiri- aulem idem ipse es, et anni tui non deficient ( Psal.
tus tuus : Anticipaveruntvigilias omnes inimicimei. ci, 28 ). Hos annos iste transiliens, non in garruli-
Denique in ipsa garrulitate, dura loqueris, ct securus tale forinsecus, sed in silenlio cogitavit: Et annorum
loqueris , quanta pleruroque inveniunlur qux velint mternorummemorfui.
tenere inimici et reprehendere, unde velintetiam cri- 9. [vers. 7.] Et meditalussum noctecum cordemeo.
minari el calumniari : Hoc dixit, illud sensit, hoc Nemo illi calumniosuslendiculasverborum requirit 1,
locutus esl? Quid faciat homo, nisi quod sequitur? in corde suo medilalus est. Garrkbam.Ecce est illud
Contttrbatus sum, et non sum locutus. Conturbatus garrire. Observa iterum, ne deficiat spiriius tuus.
ergo, ne in ejus garrulitale iniraici anticipantes vi- Non, inquit: non sic garriebam quasi foris; alio modo
gilias, calumnias quxrerent et invenirenl, non est lo- nunc. Quomodonunc? Garriebam, et scrutabar spiri-
cutus. Nunquaratamen iste transiliens cessaret in se: tum meum.Si scrutarelur iste terram , ut venas auri
el si forte a garrulitale cessavil, qua subrepserat ei inveniret, nemo eum desipere diceret; imo sapien-
de ipsa locutione placere horainibus; non lamen de- tem multi dicerent, qui vellet ad aurum pervenire:
slilit, non cessavit ut conaretur et hoc ipsum tran- quanta homo habet intus, et non fodil? Scrutabatur
scendere. El quid dicit ? iste spiritum suum, el cum ipso spirilu suo loqueba-
8. [ vers. 6. ] Cogilavidies anltquos. Jam isle velut tur, et in ipsa locutione garriebat. Seipsum inlerro-
1 Sicra Mss.Atin Edd., anlicipaveruntomnes: et apud gabat, seipsum examinabat, in se judex erat. Et se-
Lxx. est, pantes,genere et casuconcordans cum,ecltthm, 1 RegiusMS.:Keenim ilk calumniosas(forte coXumnk-
biimici.
8 Edd.,cognoscunt. AliquotveroMss.,cognoscit. sus) tendiculasverborumrequireret.
977 ENARRATIOIN PSALMUMLXXVI. 978
quitur : Scrutabar spirilum meum. Timendum ne in si remaneat alicubi quousqueperveniat ad Deum.
ipso spiritu suo remancat : garrivit enim foris; et 12. [uers. 11.] Et dixi. Jam seipsum transiliens,
quia anticipaverunt vigilias omnes inimici ejus, inve- quid dixit ? Nunc cwpi: cum excessissem et me. Nunc
nil ibi tristitiam, et defecil spiritus ejus. Qui garrie- cwpi. Hic jam nullum periculum est : nam et in
bal foris, ecce ccepit inlus garrire securus, ubi solus meipso remanere, periculum fuit. Et dixi: Nunc
in silentio cogitat annos xlernos : Et perscrulabar, cmpi; hmc est immutalio dextera Excelsi. Modo me
inquit, spiritttm meum.El hic timendum ne in spiritu ccepit mutare Excelsus; modo coepi aliquid, ubi se-
suo reroaneat, el non sit transiliens. Jara tamen me- curus siro, modo intravi aliquam aulaml gaudiorum,
lius agit quam foris agebat. Transcendit aliquid : et ubi nullus timealur inimicus, modo ccepi esse in ea
hinc videamus quo. Non euim cessal iste transilicns, regione, ubi non anticipent vigilias omnes inimici
doncc veniat tn finem, unde babet lilulum Psalrous : mei: Nunc capi; hac est immulalio dexlera Excelsi.
Garriebam,inqtiit, el scrutabar spiritum meum. • 13. [uers. 12.] Jtfemor fui operum Domini. Jara
10. [vers. 8.] El quid invenisti? Non in aternum videte illum spatiari in operibus Domini.Garriebat
repellelDeus.Txdium invcnerat in hac vila; nusquam enim foris, et constristatus inde defecit spiritus ejus:
fidam, niisquam sccuram consolalionem. Ad quos- garrivit intus cum corde suo, et cum spiritu suo, et
cumque homines inlendebat, scandalum in eis in- perscrutalus eumdem spiritum suura, memor fuit
vcniebat, aut limebat. Nusquam ergo securus. Tacere annorum xternorum , memor fuit misericordix Do-
illi malum erat, ne silerct a bonis: loqui et foris mini, quia non repellet Dorainus in xternura; et
garrire molestum crat, ne anlicipantes vigilias omnes coepitjam in ejus operibus securus gaudere, securus
inimici ejus, calumnias inquirereut in verbis ejus. exsultare. Audiamus jam opera ipsa, et exsultemus
Anguslatus in hac vila vehemenier, multum dc vita et nos : sed affectibusetiam nos transiliamus, nec ad
alia cogilavil, ubi ista non sit lentatio. Et quando temporalia gaudeamus. Hebemus enim et nos cubile
illuc pervenilur ? Non enim non constat, quia quod nostrum. Quare non illuc intramus ? quare non in
hic patimur, ira Dei esl. Dicitur hoc in Isaia : Non in silentio agimus? quare non spirituro noslrum perscru-
mternumvittdex in vobisero , neque per omne tempus tamur? quare annos xlernos non cogitamns? quare
irascar vobis.Et dicit quare : Spirilus enim a me pro- in operibus Dei non lxlamur? Sic nunc audiamus, et
cedet, et omnem flalum ego feci. Propter peccalum ipso dicenle delectemur, ut etiam cumhinc abieriraus,
paulutum quid conlrislavi eum, et percussi euin, et faciamus quod ipso loquente faciebamus; si lamen
averti (aciemmeam ab illo; el abiit trislis, el ambulavit facimus cceplum ipsius quod dixit: Nunc cmpi. Gau-
vias suas. Quid ergo, hxc ira Dei semper eril? Non dere in operibus Dei, est oblivisciet te, si poles illo
hoc invenit isle in silenlio. Quid enim dicil? Non solo deleclari. Quid enim melius illo ? Non vides, quia
in aternum repelkt Deus; et non apponel ultra ut be- cum ad te redis, in deteriorem redis? Memor fui
neptaceat ei adhuc : id cst, ul beneplaceat ei adhuc operumDomini: quia memor ero ab inilio mirabilium
repellere, et in xternum rcpellere non apponet. tuorum.
Necesse est ut revocet ad se servos suos, necesse est 14. [vers. 13.] Et meditabor in omnibus operibu»
ul recipial fugitivos redeunles ad Dominum, necesse tuis, et in affectionibustuis garriam. Ecce tertium
est ut exaudial vocem corapeditorum : Non in ater- garrire. Garrivit foris, quando defecit; garrivit in
num repellelDeus;et non apponet ultra ut beneplaceat spiritu suo intus, quando profecit; garrivit in operi-
ei adhuc. bus Dei, quando pervenit quo profecit. Et in affectto-
l
11. [vers. 9, 10.] Aut in finemmisericordiam absci- nibus tuis garriam : non in affectionibusmeis. Quis
del a generatione in generationem? aut o6lit)iscelur vivit sine affectionibus? Et pulatis, fratres, quia qui
misereriDeus?In le, a le, in altcrum nulla est miseri- Deum liment, Deum colunt, Deum diligunl, nullas
cordia, nisi eam libi Deus donet: et ipse Deus obli- habent affectiones? Vere, boc putabis, et putare au-'
viscetur misericordiam? Rivus curril: fons ipsc sic- debis, quod afleclioneshabeat tabula, Iheatrura, ve-'
cabilur? Aut obliviscelurmisereri Deus? uut conlinebil natio, aucupium, piscatus, et non habeant opera Dei?
in ira miserationessuas ? id est, sic irascelur, ut non et non babeat meditatio Dei interiores affectiones
inisereatur? Facilius ille iram quam misericordiam quasdam suas, curo inspicitur mundus, et ponilur
conlinebit. Hoc et per Isaiam dixcrat: Non in ater- ante oculos spectaculum naturx rerum, et in bis
nuni vindexin vobisero, nequeper omnelempusirascar quxritur artifex, et invenitur nusquam displicens,
vobis.Hocet posteaquara dixit, A6ii((risfis, et ambu- et super omnia placens ?
lavit vias suas. Vias, inquit, ejusvidi, et sanaii eum 15. [vers. 14.] Deu$, in Sancto via lua. Inspicit
(Isai. LVII,16-18). Hoc ubi cogtiovil istc, transcendit jam opera misericordix Dei circa nos, cx his garrit,
et se deleclatus in Deo, ut ubi esset, ct in ejus ope- ct in his affeclionibus exsultat. Primo inde ccepit,
ribus magis garrirel; non in spiritu suo, non in eo ln Sanclo via tua. Qux via tua in Sancto? Ego sum,
qitod erat, sed in eo a quo factus erat. Et hinc ergo inquit, t'ia, veritas, el vila (Joan. xiv, 6). Redite ergo,
tiansiliens transcendit. Videte transilientem , videle homines, ab affectionibusvestris. Quo ilis? quocur-
ritis ? quo non solum a Deo, sed etiam a vobis fugitis?
1Edd.,miserkordicnn tttam : et ia snbscquenliversieu- Redite, prxvaricatorcs, ad cor (Isai. XLVI,8), scru-
lo, in ira sua.At racliores Mss.juxta LXXiion adduut, 11'robx nolceMss, aurain.
sutiin,itec,ttia.
979 S. AUGUSTINIEPISCOPI 980
tamini spiritum vestrum, recolitc annos xternos, cui revelatum est (I sai. LIIT,1)? Hedemisfim brachiotuo
Invenite misericordiam Dei circa vos, atlendile opera populumtuum, filiosIsrael, et Joseph. Quomodoquasi
misericordix ejus : In sancto via ejus. Filii hominum, duos populos, filios Israel, et Joseph? Nonne lijii Jo-
usquequo graves corde ? qtiid quxritis in affectionibus seph in filiis Israel? Ita plane. Hoc scimus, hoc legi-
vestris? ulquid diligilis vanilatem, et quxritis men- mus, hoc Scriptura clamat, hoc verilas indicat,
dacium? Et scitote quoniam magnificavit Dorainus quoniam Israel, idem qui Jacob, habuit filios duode-
Sanctum suum (Psal. iv, 3, 4): In Sanctovia tua. Ad cim, inter quos unus erat Joscph; et ex duodecim
ipsura ergo atlendamus, Christum atlendamus; ibi filiis Israel quotquot nati sunt, ad populum Israel
via ejus ': Deus, in Sanclo via tua. QuisDeusmagnus, pertinent. Quoraodo ergo ait : Filios lsrael etJoseph?
sicut Deus nosler? Habent gentes affectiones circa Nescio quid hic distinguendum admonuit. Perscrute-
deos suos, idola adorant; oculos habent, et non vi- mur spiritum nostrum ijbrlassis ibi aliquidl posuit
dent; aures habent, et non audiunt; pedes habent, Deus, quem debemus et nocte quxrere manibus
et non ambulant (Psat. cxm, 5-7). Quid ambulas ad nostris, ut non decipiamur; forte inveniemus et nos
deum qui non ambulat? Non, inquir, ea colo. Et quid in hac distinclione filios Israel, et Joseph. Per Joseph
Colis? Numen quod ibi est? Ccrte hoc colis quod alibi aliura populum intelligi voluit; Gentium populum
dictum est: Quoniamdii gentium dmmonia(Psal, xcv, intelligi voluit. Quare genlium populuro per Joseph?
5). Aut idola colis, aut dxmonia. Nec idola, nec dx- Quia Joseph venditus est in jEgyplum a fratribus
monia, inquit. Et quid colis? Stellas, solem, lunam, suis (Gen. xxxvn, 28). Ille Joseph cui fratres invide-
ista ccelestia. Quanlo melius qui fecit, et terrena, et runt, et eum in ^Egyptum vendiderunt, venditus in
coelestia! Quis Deus inagnus skut Deus noster? ^Egyplum, laboravit, bumiliatus est; agnitus, exal-
16. [vers. 15.] Tn es Deus qui facis mirabilia solut. tatus, floruit, imperavit. Et his omnibus quid signifi-
Tu vere magnus Deus, faciens roirabilia in corpore, cavit? Quid, nisi Christum a fratribus venditum,
Inanima, solus faciens. Audierunt surdi, vidertmt ejectum de lerra sua, tanquam in jEgyptum Gen-
cseci, convaluerunt languidi, surrexerunt mortui, tium? Ibi primo bumilialum, quando perseculiones
constricti sunt paralylici. Sed miracula ista tunc in martyres patiebantur : nunc exaltatum, sicut vide-
corporibus : videamus in anima. Sobrii sunt, paulo mus; quoniam impletuin est in eo, Adorabunt eum
ante ebriosi; fideles sunt, paulo ante adoratores si- omnes reges terra; omnes gentes servknt illi (Psal.
luulacrorum; res suas donant pauperibus, qui alienas LXXI,11). Ergo Joseph populus ex Gentibus; Israel
ante rapiebant: Quis Deus magnus, ticutDeut noster? vero populus cx gente Hebrxorum. Redemit popu-
Tu es Deus qui facis mirabilia solus. Fecit et Moyses, lum suum Deus, filios lsrael et Joseph. Per quid ? Per
sed non sqlus: fecit ct Elias, fecit et Elisxus, fece- lapidem angularem, in quo duo parietes copulali
runt et Aposloli; sed nullus eorum solus. Illi utface- sunt. (Ephes. n, 14).
rent, tu cum eis; tu quando fecisti, illi non lecum. 18. [vers. 17.] Et exsequitur quomodo : Viderunt
Non enim tecum fuerunt cum fecisti, quando et ipsos teaquw, Deus. Quid sunt aqua.'Populi. Qttx sunt
tu fecisti. Tu es Deusqui facis mirabilia solus.Quomodo istx agua?; dictum est in Apocalypsi; responsum est,
solus? Numquid forlo Paier, et non Filius ? aut Fi- Populi : ibi invenimus apertissime aquas in ligura
lius, et non Pater? Imo Pater, et Filius, et Spiritus positas populorum (Apoc. xvn, 15). Supra autem di-
sanclus. Tu es Deus qui (acis mirabiliasotus.Non enim xerat : Notam fecisti in populis virlutem luain. Merito
tres dii, sed unus Deus facit mirabilia solus, et in ergo, Viderunt le aquw, Deus; viderunt te aqua, et
ipso transiliente. Nam ut eliam transiliret, et ad ista timuerunt. Ideo mulatx sunt, quia timuerunt. Vide-
pcrvenirct, miraculura Dei fuit: quando intus garrivit runt te aqua, Deus, et timuerunt, el conlurbala sunt
cum spiritu suo, ut transiliret et ipsum spiritum abyssi.Qux sunt abyssi? Alliludines aquarum. Quis
suum, et in Dei operibus delectaretur, ipse ibi fecit non lurbatur in populis, cum conscientia pulsatur?
lnirabilia. Sed quid fecit Deus? Notam fecistiin po- Quxris altitudinem maris, quid profundius huroana
pulis virlulem tuam. Inde congregatio ista, Asaph conscienlia? lsta profunditas turbata est, quando in
transiliens , quia notam ferit in populis virtulem brachio suo redemit populum suura Deus. Quomodo
suam. Quam virtutem suam notani fecit in populis? turbatx sunt abyssi ? Quando omnes conscienliassuas
Nos autem prwdicamus Christum crucifixum: Judais confitendo fuderunl : Et lurbata sunl abyssi.
quidem scandalum, Genlibus autem stuttitiam; ipsis 19. [tiers. 18.] Multiludosonitus aquarum. In Iaudi-
autem vocatisJttdais, et Gracis, Chrislutn Dei Virlu- bus Dei, in confessionibus peccatorum, in hymnis et
tem, eiDei Sapientiam (I Cor. i, 23, 24). Si ergo Vir- canticis, in orationibus, mulliludo sonilus aquarum.
tus Dei Chrislus, notum fecit Christum in populis. Vocem dederunt nubes. Inde iste sonitus aqtiarum,
An et hoc nondum agnoscimus ? et ila desipimus, ita inde abyssorum perlurbatio, quia tiocenidederunt
infra jacemus, ita nihil transilimus, ut hoc non vi- nubes. Qttx nubes? Prxdicatores verbi verilalis.
deamus? Nofam fecisti in populisvirtutemtuam. Qux nubes? De quibus minalur cuidam vinex Deus,
17. [rers. 16.] Redemisliin bracltiotuopopulumluum. qux pro uva fecit spinas, et dicit: Mandabo nubibus
Bracltio luo : hoc est virtute tua. Et brachium Domini meisne pluant super eam imbrem(Isai, v, 6). Denique
1 SicpleriqueMss.Alii quidam: Ad ipsum erqo redea- Apostoli relinquentesJudxos, ierunt ad Gcnles : iu
mus, ehrislum, eic. AtEdil.: Ad ipsum ergo attendamus 1 sic MSS.AtEdd.,aliquem.
christum, atlendamusibiviamejtts.
 981 ENARRATIOIN PSALMUMLXXVII. 982
omnibus genlibns vocemdederunt nubes; prxdicando tua, et semita tua in aquismultis; et vestigiatua non co-
Chrislum, tiocemdederuntnubes. gnoscentur.Unde, a quibus non cognoscentur, nisi ab
20. [rers. 19.] Etenim sagitta tuw pertransierunt. his qui adhuc dicunt : Nondum venit Christus? Quare
Easdem voces nubium rursus sagittas dixit. Verba dicunt: Nondumvenit Christus? Quia noudum agno-
cnim Evangelistarum sagiltx fuerunt. Similitudines scunt super mare ambulantem.
enim sunt. Nam proprie nec sagilla esl pluvia, nec 22. [tiers. 21.] Deduxisli sicut ovesptebemluam, in
pluvia sagilta; at vero verbum Dei, et sagitta est, manu Moysiet Aqron. Quare hoc addiderit, indagare
quia perculit, et pluvia, quia rigat. Nemo ergo jam aliquantum difficileest. Adjuvate ergo nos intentione
rairetur abyssorum conturbationem, quando sagitta vestra, quia post ipsos duos versus frais erit, etPsal-
Uia pertranskrunt. Quid est, pertranskrunt ? Non in mi, et sermonis; ne forle cum aliquid restare arbj-
auribus reraanserunt, sed corda transfixerunt. Vox tramini, timore laboris minus ad prxsens attendatis.
toniirui luiin rota. Quid est hoc? quomodo inlelle- Curo dixisset, In mari est via tua, quod intelligimus,
cturi sumus ? Adjuvet Dominus.Voxtonilruilui inrota. in gentibus; e(semita tuain aquismutlis, quod intelli-
Solebaraus pueri suspicari, cum audireraus tonitrua gimus, in populis mullis, adjunxit: Etvestigia tua non
de ccelo, qnasi vehicula de stabulo processisse : ha- agnoscentur.Et quxrebamusaquibus non agnosceren-
bcnl enim tonitrua quaradam concussionero similem lur; et subjecit conlinuo, Deduxisti sicut oves plebem
vehiculis. Numquidad isla puerilia redituri sumus, tuam, in manu Moysi et Aaron: id est, ab ista plebe tya
ut intelligamus, Vox lonitrui lui in rota; quasi aliqua qux deducta est in manu Moysiet Aaron,-vesligia tua
vebicula habcat Deus in nubibus, el transitus vehi- non cogiioscentur.Quare ergo positum est,nisi incre-
culorum illum slrepitum concitet? Absit. Hoc pue- pandi et exprobrandi causa, In mari est via lua ? Unde
rile est, vanum, nugatorium. Quid cst ergo, Voxloni- in mari esl via tua, nisi quia exclusa est a terra lua?
trui tui in rola? Volviiur vox tua.Neque hoc intelligo. Expulerunt Chrislum, noluerunt csse suum Salvato-
Quid faciemus? Inlerrogamus ipsum Idithun, ne forte rem xgri * ille aulem coepit esse in Genlibus, et in
ipse exponat quod dixit : Vox, inquit, (oniirui tui in omnibus gentibus, in roultis populis. Salvx factae
rota. Non intclligo : audiam quid dicis : Apparuerunt sunt etiam reliquix populi illius. Remansit foris in-
fulgura tua orbiterrarum. Dicergo : non intellexeram. grata mullitudo, et claudicans Jacob femoris lalitudo
Orbis terrarum est rota : nam circuittis orbis terra- (Gen. XXXII,31). Latitudo enim femoris intelligitur *
rum, merito et orbis dicitur; unde brevis etiam in multitudine generis, et facta est in majori parte Is-
rotella, orbiculus• appellatur. Voxtonitruilui in rota: raelitarum turba quxdara varia et insipiens, qux non
apparuerunt fulgura tua orbi terraram. Nubes illx in agnosceret vestigia Christi in aquis. Deduxisti ticut
rota circumierunt orbem lerrarum; circumierunt to- oves plebem tuam, et non te cognoverunt. Tanta cuui
nando et coruscando, abyssum commoverunt, prx- illis bona fecisti! raare divisisti, inter aquas pcr ari-
ceptis tonuerunt, miraculis coruscaverunt: in omnera dam irajecisti, persequenles iniraicos fluctibus ope-
enim lerram exiit sonus eorum, et in fines orbis ruisli, in deserlo egentibus manna pluisti, deduceus
terrx verba eornm (Psal. xvnr, 5). Commotaest, et eos in manu Moysi et Aaron; et expulerunt te a se,
contremebundafacla est terra : id est, omnes qui ha- ut in mari esset via tua, et vestigia lua non cogno-
bitant in terra. Per similitudinem autem ipsa terra scerent.
est. Quare? Quia gentes omnes maris nomine nuncu-
pantur, quod vila humana amara est, et procellis ac IN PSALMUM LXXVII
lempesiatibus subdila. Jam illud si altendas, quod
homines se tanquam pisces devorant, cum major ENARRATIO(a).
minorem absorbei: est ergo hoc mare'; illuc Evan • > i.
ieruht. [vers. 1.] Psalmus iste ea continet qure in veteri
gelistx acta narrantur : recentior autem el posterior
21. [vers.20.] In mari est via ttia. Jamdudumin San- populo
admonelur ut caveat ne sit ingratus beneficiis
cto via lua, modo in mari est via lua, quia ipse Sanctus populus
Dei, ejusque in se provocet iracundiam cujus obe-
in mari, et merito eliam super aquas maris ambulavit dienter
via lua : id est in et fideliter debet suscipere gratiam : iVefiant,
(Matth. xiv, 25 ). In mari est Genli-
Christus tuus. In alio inquit, sicut palres eorumgeneratioprava el amaricans;
bus prxdicatur quippe psalmo cor non direxit suum, el non est creditus
ita dicitur : Deus misereaturnoslri,-ctbenedicatnos; it- generatio qum
cum Deo spiritus ejus. Hxc est igiturpsalmi hujus in-
luminetvultum suum super nos, ut cognoscamusin terra
hxc ulilitas, hic uberrimus fructus. Sed cum
viam tuam. Ubi in terra? Inomnibus gentibussalutare tenlio,
hoc ln mari estvialua. Et omnia videantur perspicua et aperta dici atque nar-
tuum LXVI,2,3): est,
' semita[Psal.
lua in aquis multis : hoc est, in popnlis mullis. rari, primitus
raovet atqne intentos facit titulus ejus.
lua non Nescio Neque enim frustra inscribitur, Intetlectus Asaph; ni-
Et vestigia cognoscentur. quos leligit,
Judxos. sic 3 si quia fortasse non quod superficies sonat, sed inle-
etmirum nisi et ipsos Eccejam propalata ista lectorem.
rius aliquid intelligentem quxrunt
est Gentibus misericordia Christi, ut in mari sil via Deinde narraturus et commemoraturus hxc omnia,
1Mss.,orbkulaid est orbkulusappeltatur.
s SicaliquotMss.Quidanivero : Itwcest erqoterra, lioc
mare. .« Edd.,hoces(ergo Itocmare. 1 F.dd.,inlelligttorriain, ete. Abest,via, a Mss.
3 SicMss.Edd.vero,phlata. {j) DictataannoChristi iia,ex epist.169,adEvodium,n.1.
 983 S. AUGUSTINIEPISCOPI 984
indi- qux sacramenlorum virtus est. Sicut et nunc jam re-
qux videntur auditore quam expositore polius
gere, Aperiam, inquit, in parabolis os meum, eloquar velata fide qux tunc velabatur, omnibus in nomine
proposilionesab inilio. Quis non hic de somno excite- Palris, et Filii, el Spirilus sancti baptizatis (Matth.
/ tur? Quis audeat velut manifestas legendo percurrere xxviu, 19), commune est lavacrum regenerationis;
\ parabolas et propositiones, qux nominibus suis indi- sed ipsa gralia cujus ipsa sunt Sacramenla, qua mem-
I cant altius se perscrutari oportere ? Parabola quippe bra corporis Christi cum suo capite regenerata sunl,
alicujus rei simililudinem prx se gerit; quod licet sit non communisest omnibus. Nam et hxrelici habent
' vocabulum grxcura, jara tamen pro latino usurpatur. eumdem Raplismum, et falsi fralres in communione
Et notum est quod in parabolis, qux dicuntur rerura catbolici nominis. Ergo et hic recte dicitur: Sed non
similitudines rebus de quibus agitur comparanlur. in omnibusillis beneplacilumesl Deo.
Propositiones autem quae grxce appellanlur npo6l>s- 3. Neque tunc tamen, neque nunc infruclijosaest
fuxTa,quaestionessunt, habentes aliquid quod dispu- vox dicentis : Altendile, poputut meus, tegem meam.
tatione solvendumsit. Quis ergo parabolas et proposi- Qux loculio nota est in omnibus litteris, quod non
sitiones transitorie legat? quis non his auditis vigilan- ait, Altende; sed, Altendiie. Ex multis enim populus
tia mentis intendat, ut ad earum fructum intelligendo conslat; quibus multis quod sequitur pluraliter dici-
perveniat ? tur: Inclinate aurem vettram in verba oris mei. Quod
3. Attendite, inquit, populusmeus, legem tneam. est, Attendite; hoc est, Inclinate aurem veslram: et
Quem hic credamus loqui nisi Deum ? Ipse enim Ie- quod illic ait, legemmeam; hoc ait hic, verbaoris tnei.
gem dedit populo suo, quem liberatum ex ^gypto Ille namque pie attendit legem Deiel verba oris ejus,
congregavit, qux congregatio proprie Synagoga nun- cujus aurem inclinat humiliias; non cujus erigit cer-
cupatur, quod inierpretatur Asaph. Utrum ergo ita vicem superbia. Quod enim infunditur, concavo hu-
dictum est, Inteltectus Asaph, quod ipse Asaph intel- militatis excipitur, eminentia lumoris expellitur. Un-
lexerit; an iigurate intelligendum, quod eadem Syna- de alio loco : Inclina, inquit, aurem luam, et excipe
goga, hoc est, idem populus intellexerit, cui dicitur, verbainlelleclus(Prov. xxn, 17). Saiis itaquc admo-
Attendite, poputus meus, tegemmeam? Quid est ergo nili sumus eliam istum psalmum hujus intellectus
quod eumdem populum per prophetam increpat, di- Asaph (quia genilivo casu in tilulo positum est, lui-
cens : Israel aulem me rion agnovit, el poputus meus jus intellectus; non, hic intellectus) inclinala aure
non inlellexit(Isai. i, 3)? Sed profecto erant etiam in suscipere, id esl humili pielate. Nec, ipsius Asaph di-
illo populo qui intelligerent, habentes fidemqux post- ctum esl; sed, ipsi Asaph : quod grxco aniculo ap-
ea revelata est non ad Legis litteram, sed ad gratiam parel, et in quibusdam latinis codicibus invenitur.
Spiritus pertinentem'. Non enim sine ipsa fide fue- Verba igilur ista inlellectus sunt, id est, inielligentix
rrait, qui ejus in Chrislo futuram revelationem prxvi- sunt qux data esl ipsi Asiph ; quod non uni homini,
dere et prxnuntiare potuerunt; cum et illa vetera sa- sed melius accipirouscongregalioni populi Dei, unde
cramenta, significanlia fuerint futurorum. An soli iiequaquam nos alienare debemus. Quamvisenim pro-
Prophelx habebant hanc fidem, non et populus ? Imo prie dicatur, Synagoga Judxorum, Ecclesia vcro
irero etiam qui Prophetas fideliter audiebant, eadem Chrislianorum; quia congregatio magis pecorum,
adjuvabanlur gratia, ut intelligerent quod audiebant. convocatiovero magis hominum intelligi solel: tamen
Sed ulique sacramcnlum regni ccelorumvelabatur in et illam dictam invenimus Ecclesiam, et nobisforlasso
Veleri Testamento, quod plenitudine temporis revela- potius convenit dicere, Salva nos, DomineDeus nosler,
retur in Novo. <Noloenim vos > ait Apostolus, i igno- et congrega nos de nalionibus, ul confileamurnomini
rare, fralres, quia palres noslri omnes sub nube fue- sanctotuo (Psal. cv, 47). Neque dedignari nos oportei,
runt, et omncs per raare transierunt, el omnes per imo gratias ineffabiles agere, quod sumus oves ma-
Moysenbaplizali sunt in nube et in mari, et omnes nuum ejus, quas prxvidebat curo diceret, Habeoalias
eumdem cibum spiritualem manducaverunt, et omnes oves qux non sunl de boc ovili; oportet me et ipsas
eumdem potum spirilualem biberunt: bibebant enim adducere, ut sit unus grex ct unus pastor (Joan. x,
de spirituali consequente eos pelra; pelra autem crat 16): jungendo scilicet fidelem populum Gentiliumfi •
Christus. > Idem itaque in mysterio cibus et potus deli populo Israelitarum, de quibus prius dixerat,
illorumqui noster; sed significatione idem, non spe- Non sum missus nisi ad oves qua perierunt domus
cie ; quia idem ipse Christus illis in petra figuratus, Israel (Matih. xv, 24)'. Nam et congregabuntur ante
nobis in carne manifestalus. ( Sed non, > inquii, eum omnes gentes, et scparabit eos sicut pastor
«in omnibus illis beneplacilumest Deo (I Cor. x, 1-5). oves ab hxdis (Id. xxv, 32 ). Sic igitur audia-
Oranes > quidem ( eumdem cibum spiritualem man- mus quod dictum est, Attendile, populus meus, legem
ducaverunt, eleumderapolumspiritualem biberunt, > meam, inclinate aurem vestram in verba oris mei,
ld est, spirituale aliquid significantem; < sed non in non lanquam Judxis, sed polius tanquam nobis, vel
omnibus illis beneplacimm est Deo. > Cum dicit, certe tam etiam nobis isla dicanlur. Cum cnira dixis-
< Non in omnibus, > erant ergo ibi aliqui in quibus sel Aposlolus, Sed non in omnibus illis beneplacilutn
beneplacitum est Deo; et cum essent omnia commu- est Deo, ita ostendens fuisse ibi eliam illos in quibus :
nia. sacramenta, non communis eral omnibus gratia , beneplacituro est Deo; contiouo subjecit, < Prostrati
1 Reg.Ms.,pertinentes. enim sunt in deserto : > deinde adjupxit,« Hxc au-
 ENARRATIOJN PSALMUMLXXVH. m
tem figuraenostrx factx sunt, ut non simus concupi- Ioquebatur. Nam cujus alterius verba credenda sunt,
gcentes mala, sicut et illi concupierunt: neque idolis Atlendite, populusmeus, legem meam? Quid est crgo
servienles, sicut quidam eorum; sicut scriptum est, quod nimc repente homo loquilur? Jam enim hominis
Sedit populus manducare et bibere, et surrexcrunt verba sunt, Quanta audivimus, el cognovimusea, et
ludere. Neque fornicemUr,sicut quidam eorum fomi- patresnoslri narraveruntnobis. Nimirum jam Deus ex
cati sunt, et ceciderunt una die viginli et Iria raillia. hominis ministerio locuturus, sicut ait Aposlolus, An
Neque tcntemusChrislum, sicut quidam eoruratenta- vuttis experimentumaccipere ejus qui in me loquitur
verunt, et a serpentibus perierunt. Neqtte murmura- Christus(\\Cor. xm,3)? ex persona sua primum verba
vcritis, sicut quidam eorum murmuraverunl, el per- fieri voluit, ne verba ejus loquens homo, contemne-
ierunl ab exterminalore. Omnia autem hxc in figura retor ut bomo. Ita enim se habent locutiones Dei,
I contingebant illis : scripta autem sunt ad correplio- quie nobis insinuantur per sensum corporis nostri.
nem nostram, in quos finissxculorum obvenil >(I Cor. Creaturam subditam opere invisibili Creator movet;
x, 5-11). Nobis ergo polius ista cantata sunt. Unde non ejus substanlia in aliquid corporale et temporale
in boc psalmo inler cxtera diclum cst: Ut cognoscat converlitur, ut corporalibus et temporalibus signis,
generatioallera, filii qui nascenturet exsurgent.Porro si sive ad oculos sive ad aures pertinentibus, quantum
ille interilus a serpcnlibus, et ab exlerroinatore illa capere bomines jvossunt, suam faciat innolescerevo-
perdilio, et gladii trucidatio, figurx fuerunt, sicut evi- luntatem. Si enim angelus uti potest xthere, acre,
denterdicit Apostolus, cum illa omnia conligissema- nube, igne, et alia qualibel natura vel specie corpo-
nifeslum sit; non enim ail, In figura dicebantur, vel, rali; et homovultu, lingua, manu, calamo, litteris,
In figura scripta sunt; sed, In figura, inquit, contin- aliisve significantibusrebus ad sux mentis indicanda
gebant illis: quanto majore diligenlia pietatis cavendx secreta ; postremo cum homo sil, nuntios homines
sunt pcenx quarum figurx illx fuerunl! Procul dubio miltit, et dicil alii, Vade, et vadit; et alii, Veni, et
quippe, sicut in bonis rebus multo amplius boni est venit; et servo suo, Fac hoc, el facit (Luc. VII,8):
in eo quod per figuram significatur, quam in ipsa fi- quanto majore el efficaclore potestate Deus, cui Do-
gura ; ila el in malis longe utique pejora sunt qttx imino universa subjecta sunt, et ipso angelo et ho-
significantur figuris, cum tanta mala sint etiam signi- mine ulitur, ut quod ei placet annuntiet! Quamvis
ficantes figurx. Nam sicut terra promissionis, quo itaquejara homo dicat, Quanta audivimus,et cognovi-
ille populusducebatur, in comparationeregni coslorum mut ea, et palres nostri narraverunt nobis; tamen tan-
nihil est, quo christianus populus ducitur : ita et poe- quam Dei verba , non tanquam humanas fabulas au-
nx illx qux figurx fuerunt, cum tam sint atroces, in diamus. Propter hoc enim prxmissum est, Allendile
comparationepcenarum quas significant nihil sunt. populusmeus,legemmeam, inclinateaurem vestramin
Quas autem figuras dixit Aposlolus, eas dicit isle verbaoris mei. Aperiam in parabolisos meum, etoquar
psalmus, quantum exislimare possumus, paraboias et proposiitonesttb initio. Quanlaergo audivimus,inquit,
propositiones: non in eo habcntes finem, quod conli- et cognovimusea, el palres noslri narraverunt nobis.
gerunt; sed in eis rebus ad quas rationabili compa- Sic est, audivimus,et cognovimus;quomodo, Audi, fi-
ratione rcferuntur. Attendamus ergo legem Dei, po- Uia, etvide (Psal. XLIV,11). Audita enim suntin Ve-
pulus ejus, et inclinemus aurem nostram in verba teri Testamento qux cognoscuntur in Novo; audita
oris ejus. cum prophetarenlur, cognita cum implerentur. Ubi
4. [vers.2.] Aperiam,inquit, in parabolis os meum; promissio redditur, non fraudatur audilio. El pa-
eloquarproposilionesab initio. A quo initio dicat, saiis tres nostri, Moyses et Prophetx, narraveruntnobis.
apparel in consequentibus.Non enim ex quo factum \ 6. [vers.4.] Non sunt absconditaa filiis eorum, in
est ccelumet terra, vel ex quo creatum est in primo generationealiera. Hxc est nostra generatio, in qua
homine genus humanum ; sed ex quo populi congre- nobis donata est regeneratio. AnnuntianleslaudesDo-
gaiio qux adductaest ex iEgypto: ut sensus pertineat mini, et potentias ejus, et mirabilia ejus qua fecil.
ad Asapb, quod interpretatur Congregatio. Sed oti- Ordoverborum est, Et patres nostri narraverunt no-
nam qui dixit, Aperiam in parabolis os meum,etiam bis, annuntianteslaudes Domini.Laudatur Dominus
intellectum nostrum in eas aperire dignetur! Si enim ut ametur : quid enim salubrius amatur ?
sicut os suura aperuit in parabolis, ita aperiret etiam 7. [vers.5-8.] Et suscitavit Testimoniumin Jacob,
ipsas parabolas; et sicut eloquitur propositiones, ita et Legemposuit in Israel. IIoc est initium de quo su-
eloqueretur et earum expositiones; non hic xstuare- pra dictum est, Eloquar propositionesab initio. Ini-
mus : nunc vero ila obtecta et clausa sunt omnia, ut tiumest ergo Velus Testamentum, finis Novum. Ti-
etiamsi ad aliquid ipso adjuvante, unde salubriler mor enim prxvalet in Lege : et initium sapientiw
pascamur pervenirc possimus, in sudore tamen vullus timor Domini (Psal. cx, 10). Finis autem Legis Chri-
noslri edamus panero(Gen.m, 19); et poenarodefini- slus est, adjustiliam omnicredenti (Rom.x, 4): quo
tionis antiqux, non corporis lantum, sed et cordis donanle diffunditur charitas in cordibus nosiris, per
1 tabore pendamus. Dicat ergo, et audiamus parabolas SpirUumsanctumqui datus est nobis(Id. v, 5); ct con-
et propositiones. summatacharitas foras mittit limorem(Uoan. IV,18),
5. [vers,3.] Quanla audivimus, et cognovimusea~, quoniam nuncsine Legejuslilia Deimanifestataest.Sed
et patret nostrinarraveruni nobis. Dominus superius - quoniam testimoniumhabeta Lege et Prophetis(Rom.
o87 S. AUGUSTINIEPISCOPI ggg
filii qur nascerilur et exsurgent, et narrent' filiis
ni, 21), ideo suscitavilTestimoniumin Jacob, et Lt- suis;
ut ponant in Deo spem suam, et non obliviscantur
gem posuitin Israet. Nam et illud quod tam insigni et
pleno tantis significationibus opere tabernaculum operum Dei, et mandata ejus exquirant. Ne fiant,
consiitutum est, tabernaculum Testiraonii nominatur sicut patres eorum, generatio prava et amaricans ;
(Exod. XL, 2), in quo erat velamen contra arcam generatio quae cor non direxit suum, et non est cre-
Legis , sicut velamen contra faciem ministri Legis; dilus cum Deo spirilus ejus. > Hxc verba indicant
quia in illa dispensatione parabolx cl propositioneg duos quodamraodo populos; alterum ad Vetus, alte-
eranl. Ea quippe qux prxdicabanlur et fiebant, ve- rum ad NovumTestamentum pertinentem : nara quod
latis signilicationibus condebantur, et non revelatis ait, Quanta mandavit patribus nostris nola (acereea
maniiestalionibus cernebanlur. Cumaulem transieris* filiis suis, mandata eos accepisse dixit, nota facereea
ad Chritlum, ail Apostolus, auferelur velamen(II Cor. filiissuis, non taraen eos agnovisse aut fecisse; sed
ni, 13 ,16). Quotquot enim sunt promissiones Dei, ad hoc acceperunt ipsi, ttt cognoscatgeneratio allera,
in illo £(iam, Amen ' (Ibid. l, 20). Quisquis igitur quod illa non cognovit. Filii qui nascenturet exsurgent.
Cbrislo adhxret, totum bonum quod ctiam in litteris Nara illi qui nali sunt, non exsurrexerunt, quia non
Legis non intelligit, habei; quisquis est autem alienus sursura cor, sed in terra poliushabuerunt.Cum Chri-
a Christo, nec inielligtt, nechabet. Suscitavitergo Te- sto enim exsurgitur : unde dictum est, Si exsurrexi-
ttimonittmin Jacob,etL°gem posuitin Israel. More suo stis cum Christo, qua sursum sunt sapile (Coloss.III,
repetit. Nam quod est, Suscilavit Testimonium; hoc 1). Etnarrent, inquit, filiis suis, ut ponant in Deo
est, Legemposuit: et quod est, iu Jaeob; hoc est, in spem suam. Ita enim non suara juslitiam justi volunt
lsrael. Namsicul ista duo nomina sunt hominis unius, constiluere, sed revelant ad Deum viam suam, et
ita Lex, el Teslimonium duo sunt nomina rei unius. sperant in eum , ut ipse faciat (Psal. xxxvi, 5). Et
Interest aliquid, ait quispiam, inter suscitavitet po- non obliviscanluroperttmDei .: magnificando scilicet
suit. Ita sane; qucmadmodum interest etiani inler et jaclando opera sua, lanquara ipsi faciant;cum Deus
Jacob, et Israet: non quia erant duo homines, sed ca- sil qui operatur in eis qui bona operautur, et velle, ct
dera duo nomina diversis causis uni homini sunt operari, pro bona voluntale (Philipp. n, 13). Et
imposita; Jacob .propter supplantationera , quoniam mandata ejus exquirant. Cum jara ea didicerinl, quo-
nascentis tenuit plantam fratris; Israel autem propter modo exquirant? Quanta enim, inquit, mandavit pa-
visionem Dei (Gen. xxv, 25, etxxxn, 28). Sic aliud tribus noslris nola facere ea filiis suis, ut cognoscat
est, suscitavit, aliud posuit. Nam , suscitavitTestimo- generatio allera. Quid cognoscat? Ulique mandata
nium, quantum exislimo, dictumest, quod illo aliquid qux mandavit. Quomodoergo adhucexquirant, nisi
suscilatum esl. Sine Lege enim, ait Apostolus, pecca- quia ponendo in Deo spero suam , tunc mandata ejus
tum mortuum est. Ego autem vivebamaliquando sine exquirant, ut ab eis illo adjuvante compleantur ? Ne
Lege : advenknle autem mandato , peccatum revixit. fiant, sicut patres eorum, generalioprava et amaricans;
Ecce quod suscitalum est per Testimonium quod est generatio qua non direxit cor suunt. Et dicit quare,
Lex, ut appareat quod lalebat, sicut paulo post di- continuo subjungendo, Et non est creditus cum Deo
cit: Sed peccatum ut appareat peecatum, per bonum spiritusejus : id est, quia non babebat fidem, quae
mihi operatumest mortem(Rom. vn, 8, 9,13). Posuit impelrat quodLex imperat. Quando enim cum Spirilu
autem Legem, dictum est, tanquam jugura peccato- Dei operante spiriius hominis cooperalur, tunc quod
ribus : unde dicitur, Quia justo non est lex posita Deus jussit impletur; et hoc non fit, nisi credendo
(I Tim. i, 9). Testimonium est igitur, in quantum ali- in eum qui justificat impium (ftoni. iv, 5). Quam
quid probat; Lex autem, in quantum jubet; ctftn sit fidem non babuit gencratio prava et amaricans; et
una eademque res. Quocirca sicut lapis Christus; ideo de illa diclum est: Non est creditus cum Deo
sed credentibus in caput anguli (Psal. cxvn,22), spirilus ejus. Multo enim hoc expressius dictura est,
non credentibus autem lapis oflensioniset petra scan- ad significandamgraliam Dei, qux non solum ope-
dali; ita Testimonium Legis eis qui Lege non legi- ralur remissionem peccatorum, sed etiam coopc-
time uluntur. Tcslimonium est quo convincantur rantem sibi facil hominis spiritum in opcre bo-
puriiendi peccalores; his vero qui ea legitime utun- norum factorum; quasi diceret, Non credidit Deo
tur, Testimonium est quo demonstratur ad quem li- spiritus ejus. Hoc est enim habere cum Deo credi-
berandi confugere debent peccalores. In ejus enim tum spiritum, non credere spiritum suum posse fa-
gratia est justitia Dei, testimoniumhabens a Lege et cere sine Deo justitiam , sed cura Deo. Hoc est etiam
Prophetis, qua 3 juslificalur impius : quam quidam credere in Deum; quod ulique plus est quam credere
ignorantes, et suam volentes constituere, justitia Dei Deo. Nam et horaini cuilibet pleruraque credendum
non suntsubjecti (Rom. x, 3). est, quamvis in eum non sit credendum.Hoc est ergo
8. <Quan(a,»inquit,«niandavitpalribusnoslris nota credere in Deura, credendo adhxrerc ad bene co-
facere ea filiis suis : ut cognoscat generatio altera, operandum bona operanli Deo: Quia sine me, inquit,
1 Edd., transkrit. At plerique Mss.,transieris: et sic nihil poleslisfacere (Joan. xv, 5). Quid aulem plus
alias Augustinus. hinc Aposlolus dicere potuit, quam quod ait: Qui
' sicMss. At Edd.,in Uloerant. Quisquis.
Videsupra, col. aulem adharel Domino, unus spiritus est (lCor.yi,
n. 18. iv,
911,
9 UiS.,qttiu. - sicMss.AtEdd.hoc tantumloco,narrabunt.
 989 ENARRATIOINPSALMUMLXXVH. 990
17). Alioquinlex Ulalestiraoniumest quo dainnetur, ante me factus est (Joan. 1, 27). Sic Abeljustus ma-
non quo absolvatur reus. Littera enim est roinax , jori prxlatus est fratri (Gen.iv, i, B), sic Ismaeii
qux convincatprxvaricalores; non spiritus adjuvans, Isaac (ld. xxi, 12), sic Esau congeminosuo, sed ta-
qui libcrel et justificet peccalores. Generatio ergo men prius nato, ipse Jacob (Id. xxv, 23); sic Pharcs
illa, cuj'us exemplum cavendum est, ideo prava et et ipse congeminumsuum, qui prius manumex utero
amaricansfuit, quia non est credilus cum Deo spirilus miserat, et coeperatnasci, eliam nascendo prxcessit
ejut : quia etsi aliqua credidit Deo , non tamen cre- (Id. x-xvni,27-29); sic David majoribnsprxlatusest
didit in Deum; non exlide adhxsit Deo, ut sanata a fralribus (I Reg. xvi, 12): et propter quod istx omnes
Deo bene cooperaretur cum operante in se Deo. atque alix similes, non solum dictorum, sed etiam
9. [vers. 9.] Denique, Filii Epltram intendenteset factorum parabolx prxcesserunt, sic populo Judxo-
mitlenlesarcus, conversisunt in die belli. Persequen- rum prxlatus est populus christianus, pro quo red-
tes Legemjusiitix, in Legemjuslitix non pervene- imendo, quemadmodumAbel a Cain (Gen. IV,8), sic
runt(JJom. ix, 31). Quare? Quia non ex Hde.Gene- a Judxis occisusest Christus. Hoc prxfiguratum cst
ratio enim erat, cujus spiritus cum Deocreditus non enim etiam cumJacob decussatimporrectis manibus,
est: sed lanquam ex operibus ; quia non sicut lelen- dextera tetigit Ephrxm ad sinistram constitutura;
dit et misit arcus (quod foris apparet, tanquam in eumqtieprxposuit Manasse ad dexteram constituto,
operibusLcgis), iia direxit et cor, ubi juslus vivit cx quem sinislra ipse tangebat. Nam secundum carnem
fidc (Id. 1,17), qux per dileclionemoperatur (Gal.v, filti Ephram intendenteset mittentes arcus, conversi
6), qua inhxretur Deo, qui operatur in homine, et sunl in die belli.
velle, et operari, pro bona voluntate(Philipp. 11,13). 10. [vers. 10.] Quid sit autem quod ait, Conversi
Nam quid est aliud tendere arcum, el miltere, et sunt in dk belli, consequentiadocent, quibus id aper-
converti in die belli, nisi altendere et promitlere in tissime exposuit: Non cuslodierunt,inquit, testamen-
die auditionis, et deserere in die tenlationis; armis tum Dei, et in lege ejus nolueruntambuldre.Ecce quid
quasi proludere, et ad horam cerlaminis nolle pu- est, Conversisunt in die belli: non observaveruntte-
gnare? Quod sane ait, tendenteset mittentes arcus; stamentum Dei. Ubi arcus tendentes et miltentes,
cura debuisse dicere videatur, tendentes arcus, et etiam promissionispromptissirax verba prolulerunt,
mittentes sagiltas; non enim arcus mittitur, sed ab dicenles : Quacumqueloculus est DominusDeusno-
arcu aliquid mitlitur : aut illa locutio est de qua su- ster, faciemuset audkmus * (Exod. xtx, 8). Conversi
perius disseruimus,ubi dictumest, SuscitauitTestimo- sunt in dk belli: quia promissionemobedienlix, nou
nium, quia suscilavit aliquid Testimonio; ita et hic, auditio, sed tentatio probat. Cujusest antem cum Deo
mittenlesarcus, quia miserunt aliquid arcubus: aut spiritus creditus, fidelem tenet Deum, qui non eum
obscurus ordo verborum est, cum prxtcrmissione permittet tentari super quod potest; sed faciet cum
verbi, quod etiam laeitum subaudiendumest, ut istc tentatione ctiam exitum, ut possit sustinere (ICor.x,
ordo sit, Filii Ephram intendentesarcus, et mittentes, 13), ne convertatur in die belli. Qui autem in se, non
et subaudialur, Sagiltas; pleniusque sit, Tendentes in Deo gloriatur (Ibid. 1, 31), quantumvisjactet pol-
arcus, et mittentes sagittas : quia etiam si diceret, licitationemvirtutis sux, velut tendenset mittens ar-
Tendentes, et mittentes sagillas, non utique, Ten- cus, convcrtiturin die belli. Quia enim non est cre-
dentes sagittas, intelligeredeberemus; sed audito eo dilus cuin Deo spiritus cjus, non est cum illo etiam
quod dixit, Tendentes, subaudire potius, Arcum, Spirilus Dei; et, sicut scriplum est, Quia non credi-
quamvis diclum non fucrit. Nonnulli sane codices 4it, ideo non protegetur (Eccli. 11,15). Quod vero
grxci habere dicuntur, tendenleset miltentesarcubus, cura dixisset, Non observaverunt testamentumDei, ad-
ul sine dubitatione subaudiamusSagiltas. Quod vero jecit et ait, Et in legeejus noluerunlambulare; repeti-
per filios Ephrxm universam illam generationem lio est superioris sententix, cum quadam ejus expo-
amaricantem intelligi voluit, loculio est a parte lo- silione : hoc enim appellavit, legemejus, quod supra
tura significans.Et ideo fortasseelecta est isia pars, dixerat testamentumDei; ut illud quod dictum est,
ex qua ille populus totus significaretur,quia de his non custodierunt,repetilum intelligalur in eo, ambu-
potissimumboni aliquid exspeclandumfuit; quia ex lare noluerunt. Sed cum brevius dici posset, Et in
illo nati sunt, queranepotem suum Jacob, quamvisa luge ejus non ambulaverunt,nonnihil mihi videtur in
patrc ejtts lanquam minorem ad sinistramconstitu- hoc verbo nos quxrere voluisse, quod maluit dicere,
tum, raanu tamen dextera benedixit, eumque majori nolueruntambulare, quam, non ambulaverunt. Pole-
fralri arcanabenediclioneprxposuit (Gen.XLVHI, 14); rat eniro ptttari lex operum quasi sufficere ad justifi-
ut quod ita hoc loco tribus illa culpatur, nec appa- cationem, cum ea qux prxcipiunlur, forinsecusfiunt
ruisse in ea quod illa benedictio promittebat oslen- ab eis hominibusqui mallenl non prxcipi qux non
ditur, satis intelligamus quod etiam tunc ex verbis ex corde faciunt, et tamen faciunt; ac per hoc quasi
patriarchx Jacob longe aliud figurabatur, qnam pru- videntur ambularein lege Dei, sed nolunt ambulare:
deutiacarnis exspectat. Figurabatur enim quod futuri non enim ex corde faciunt. Ex cordc autem nullo
essent novissiraiqui erant prirai, el primi futuri es- modo fieri potest, quod formidine flt poenx, non dU
sen qui erant novissimi (Matlh. xx, 16), pcr Salva- 1 sicin MSS. et apudLXX.At in editishic, audienuse
torh>adventuni,de quo dictumest: Qui post mevenit, fackmus.
»91 S. AUGUSTINIEPISCOPI 992
Iectione justitiae. Nam quantum attinet ad facta quae salis quodvisum est disseruimus. Quid sibi ergo vull,
forinsecus aguntur: et qui timent poenam, et qui cum de ipsa generatione prava loquatur quomodo
amant justitiam non furanlur; et ideo pares sunt oblilisunl beneficiorumDei, etmirabiliumejusqua osten-
manu, dispares corde; pares opere, dispares volun- dit eis, quod addidit et dicit: Corompatribus eorum
tate. Ideo illi sic notati stint: Generatio,inquit, qua qua fecit mirabilia. Quibus patribus, cum isti ipsi
cor non direxit suum. Non dictum est, opera; sed, sint palres, quorum non vult esse posteros similes?
cor. Directo enim corde, recla sunt opera : cum au- Si illos acceperimus ex quibus isti nati erant, velut
tem cor directum non est, opera recta non sunt, Abraham, Isaac et Jacob; jam olim dormierant,
etiamsi recla videantur. Et unde cor nondirexit prava quando mirabilia Deusoslendit in ^Egyplo.Sequilur
generatio, satis aperuit, cum ait: Et non est credilus enim, In lerra ASgypti, in campoThaneos: ubi dicit
cumDeo spirilus ejus. Rectus est enim foeus: et ideo ostendisseDeum islis mirabilia coram palribus eo-
rccto adhxrens, lanquam incommulabiliregulx, po- rum. An forlc spiritu prxsentes erant, quia de ipsis
test Uerirectum quod in se fuit pravum cor hominis. Dominus in Evangelio ait: Omnes enim illi vivunt
Ut aulem cor cura illo sit, et per hoc recturo esse pos- (Luc. xx, 38)? An accommodatius accipimuspaires,
sit, acceditur ad eum, non pede, sed fide. Ideo dici- Moyseu,ct Aaron, aliosquesenioresqui commemoran-
tur ctiam in Epistola ad Ilebrxos de illa ipsa gene- tur in eadem Scriptura etiam spiritumaccepisse, unde
raiione prava et amaricante : Non profuit sermo acceperat et Moyses, ut eum adjuvarent ad cumtlem
audilusillis non conlemperatis'fideieorumqui obaudie- populumregendumacfercndum(iVum.xi,16,17)?Cor
runt (Hebr. IV, 2). Voluntas igitur quao est in corde enim non appellarenlur patres? Non sicut DeusPa-
recto, paratur a Domino, fide prxcedente, qua acce- ter unus est qui regenerat Spiritu suo qucs facit fi-
ditur ad Deum rectum, ut cor fiat rectum. Qux fides, lios ad xternam hxreditatem; sed honoris gralia,
prxveniente et vocanle misericordia Dei, per obe- propter xtatem curamque pietatis: sicut Paulus se-
dientiam suscilatur; et applicare incipit ad Deum nior dicit, Non ut confundamvos, hwcscribo; sed ut
cor, ut dirigatur; et quanto magismagisqucdirigitur, filiosmeos charissimos tnoneo; cum sciret utique a
lanlo magis videt qtiod non videbat, et valet quod Domino dictum, iVe vobis dicatis patrem in terra;
rion valebat. Hoc non fecerat Simon, cui Petrus apo- unusest enim Pater vesterDeus (Matlh. xxm, 9). Quod
stolus dixit: Non est libi pars neque sors in hac fide; non ideo diclura esl, ul hoc vocabulum honoris hu-
cor enim tuum non esl reclumcum Deo (Act. vm, 21). roaui de loquendi consuetudine tolleretur; sed ne
Ibi enim ostendit quia non potest esse reclum sine gralia Dei qua in xternam vilam regeneramur, natu-
Dcc, ut incipiant homines, non tanquam servi sub rx, vel potestati, vcl eliam sanclitati cujusquam ho-
lege ambuiare meluentes, sed in lege tanquam filii minis (ribueretur. Ideo cum diceret, Ego vosgenui:
volenles, in qua illi ambulare noluerunt, et sub illa prxdixit, In Chrislo,et per Evangelium(I Cor. IV,14,
rei remanserunt. Hanc cnim voluntatem non timor, 15); ne ipsius pularetur esse quod Dei est.
sed charitas habet, qux diffunditur in cordibus cre- 12. Ergo illa generatio prava et amaricans, oblili
dcntium per Spiritum sanctum (Rom. v, 5). Quibus sunl beneficiorumDei, et mirabiliumejus qum oslendit
dicilur : <Gratia salvi facti estis per fidero, et hoc eis, coram patribus eorum qumfecit mirabiliain lerra
non ex vobis, sed Dei donuin est; non ex operibus, AZgypii,in campoThaneos.Et incipil eadem mirabilia
nc forte quis extollatur. (psius cnim sumus figmen- commemorando retexere. Qux si parabolx sunt et
tum, creati in Christo Jesu in operibus bonis, quse proposiliones, profecto ad aliquid comparando refe-
prxparavit Deus ut ia illis arabulemus > (Ephet. n, rendx sunt. Nec oculura intentionis debemus auferre
8-10). Non quomodo isti, qui in lege ejus noluerunt ab eo quod psalmus ipse intendit ostcndere, hunc
ambulare, non credendo in eum, neque viam suam esse fructura omnium quaedicunlur, et quare admo-
rcvelando ad eum et sperando in eum, ut ipse fa- niti sumus hxc intenlissime audire, Deo dicente, At-
ceret. tendite, populus meus, kgem meam; inclinateaurem
11. [vers. 11, 12.] Et oblilisunt beneficiorumejus, veslram in verba oris mei; ut ponamus inDeospem
et mirabiliumejusqua oslendil eis, coram palribus eo- nostram, et nou obliviscamuroperum Dei, et man-
rum quce*fecit mirabilia. Quid sit hoc, non est qux- data ejus exquiramus; ne fiamus, sicut illi palres,
stio negligenda. De ipsis palribus paulo anle dicebat generalio prava et amaricans; generalioqux cor non
quod fuisset generatio prava ct amaricans. Ne fianl, direxit suum, et non est creditus cum Deo spiritus
inqtiit, sicut patres eorum, generalioprava et amari- ejus. Ad hoc ergo omnia referenda sunt, ac per hoc
cans; generatioqua non direxit cor suum, et cxtera quidquid figurala aclione ista significant,ila fieri pos-
qux adhuc de ipsa generatione dicuntur, cujus imi- sunt spiritualiter in homine; vel gralia Dei, si bona
(alionem eo modo cavendam prxcipit alteri gencra- sunt; vel judicio Dei, si mala sunt: sicut illa bona
tioni, ttt ponantin Deo spemsuam, et nonobliviscanlur facta sunt in Israelilas, vel raala, et in ipsos, et in
op&rumDei, et mandataejus exquirant: de quibus jam eorum inimicos.Qux si non obliviscamur,sed in Deo
spera noslram ponaraus, nec ipsius gratix simus in-
1 Edd., audilusiUisnon contemperansfideieorum,elc.
Sed itfaMss.quaehic reslituiturlectio, in Graecum textuin grati; eumquc timeamus, non timore servili, quo
Apostoli aon ininusquadrat. sola mala corporalia formidantur, sed limore casto
' particula, qua, deesl in editis; sed exstatin Mss.et
apud LXX. permanenle in sxculum sxculi, qui timor magnaui
993 ENARRATIO1N PSALMUMLXXVII. 994
esse judicat poanamprivari luce juslilix; non efficic- Deus parare mensam in deserlo? Quoniampercussit
mur, tanquampatres illi, generalio prava et amari- petram, et fluxerunt aqux, et torrentes inundaverunt,
Cans.Terra itaque ^Egypli in iigura intelligenda est numquid et panem poterit dare, aut parare mensam
huj'ussxculi. CampusThaneos planities est mandati populo suo? > Non credentes ergo petierunt escas
humilis.NamMandaiumhumile inlerprelatur Thanis. animabussuis. Nonsic aposlolusJacobus escamroen-
In hoc ergo sxculo humililalis mandatum suscipia- tis prxcipit postulari; sed a credenlibus eam peti
mus, ut in alio sxculo exallalionem, quam promisit admonet, non a tentanlibusalque detrahcntibusDeo:
qui propter nos hic faclus est humilis, accipere me- Si quis autemvestrum,inquit, indigetsapkntia, postu-
reamur. lel a Deo, qui dal omnibusaffluenter,el non imprope*
13. [vers. 15-16.] Nain qui disrupit mare, et trajecit rat; el dabilur ei: poslulelautemin fide niliil hasitans
eos, slatuil aquas quasi in ulres, ut sic slaret unda (Jacobi i, 5, 6). Hanc fidem non habebat generalio,
tanquam fuisset inclusa, potest per suam gratiam co- qux cor non direxerat siium, ct non erat creditus
hibere fluida et labentia concupiscentiarum carna- cum Deo spirilus ejus.
Iium, cum lniic sxculo renuntialur, ut, tanquam 16. [vers.21.] Propter hoc audivitDominus,et dis-
iniraicis,peccalis omnibus perdeletis, fidelium popu- tulit, el ignis accensusesl in Jacob, et ira ascenditi«
lus per sacramentumRaplismatistrajiciatur. Qui de- Israel. Exposuit quid ignem dixeril. Iram quippe ap-
duxit eos in nube diei, et tota nocte in illuminalione pellavit ignem : quanquammultos proprie etiam ignis
ignis, polest etiam spiritualiter dirigere ilinera, si ad accenderit. Quid ergo est quod ait, Audit>i(Dominus,
cum clamet fides: Itinera meudirige secundumverbum et dislulit?An distulit eos introducere in terrara pro-
luum ( Psal. cxvni, 135 ). De quo alibi dicitur, Ipse missionis, quo ducebantur; quod intra paucos dies
enim reclos faciet cursus luos, et itinera tua in pace fieri poterat, sed propler peccata in eremo fuerant
producet' (Prov. iv, 27): per Jesum ChrislumDomi- conterendi, ubi etconlrili sunl per quadraginta annos?
num nostruro, cujus in Iioe sxculo, tanquam in die, Quod si ita est, distulil ergo populum,non istos ipsos
sacramentum manifestaltim est in came, velut in qui tentantes delrahebant de Deo; nam oranes in
nubc; in judicio vero, lanquam in terrore nocturno, ercmo perierttnt, et iiliieorum in terram promissionis
quia tunc erit magna tribulalio sxculi lanquam ignis, ingressi sunt. An distulit poenam, ut prius saliaret
cl lucebil juslis, ct ardcbit injuslis. Qui disrupit in etiam infidelemconcupiscentiam,ne propterea pula-
deserlopetram, el adaquavileossicul in abyssomulta; relur iratus quia hoc ab illo, licel tenlantes ct detra-
et eduxit aquam de pelra, et deduxiltanquamflumina hentes, petebant quod facerenon posset? Audivitergo
aquas,potesl utique siiienli fidei donumSpirilus san- et distulitvindicare; et posteaquam fecit quod eum
cti, qtiod illa res gesla spirilualiter significabat,in- illi facere non posse puiaverunt, lunc ira ascenditin
funderede spiriluali seqtienle pelra, quod est Chri- lsrael.
stus (I Cor. x, 4 ): qui slabat et clamabat, Si quis 17. [vers.22-51.] Deniqueulroque breviler posito,
sitit, veniatad me; et, Qui biberit de aqua quamego deincepsaperte ordinem narralionis exsequitur. Quia
dabo, flumina aqum vivmfluenl de ventre ejus. Hoc noncredideruntin Deo, necsperaverunlin salutareejus.
tnim dicebat, sicut in Evangelio legilur, de Spiritu Namque cum dixisset quare ignis accensusest in Ja-
quem acceplurierant credenlesin eum( Joan. vu, 37- cob, et ira ascendil iu Israel, id est, quia non credi-
39 ). Ad quero velut virga lignum passionisaccessit, deruntin Deo, nec speraverunlin salulare ejus, conli-
ut emanaret credenlibus gralia. nuo subjiciens quam evideutibus beneficiis ingrati
14. [vers.17.] Et tamen illi tanquamgeneratioprava fuerunt, <El mandavil, > inquit, < nubibus desuper,
et amaricans, apposuerunladliuc peccareei : id est, et januas cceli aperuit. Et pluit illis manna ad roan-
non credere. Nam hoc est peccalum de quo arguit ducandum, et panem ccelidedit cis. Panem Angelo-
Spirilus mundura, sicut Doroinusdicil : De peccalo rum manducavithomo (a): cibaria misit eis in abun-
quidem, quia non credideruntin me (Id. xvi, 9). Et dantia. Translulit Austrura de ccelo, et induxil in
exacerbaveruntAllissimumin siccitate: quod alii codi- virtute sua Africum. Et pluit super eos sicut pulve-
ces babent, in inaquoso,quod de grxco est expres- rem carnes, et sicut arenam niaris volatiliapennata.
sius, nec aliud quam siccitalera significat.Utrum in Et ceciderunt in medio castrorum eorum, circa la-
illa eremi siccilate, an potius in sua? Quia licet bi- bernacula eoruni. Et manducaverunt, et saturati sunt
bissent de petra, non ventrcs, sed mentcs aridas ha- nimis ; et desiderium eorura atlulit cis : non stint
lebant, nulla virenles fccundilale juslilix. In qua privati a desiderio suo. >Ecce quare distulcral. Quid
siccitale magis fideliterDeosupplicesesse debuerant, autem dislulerat, audiamus: Adhuc esca erat in ore
ul qui satictalcm donaverat faucibus,xquilalem do- ipsorum,el ira Dei ascenditsuper eos. Ecce quod dis-
naret ct moribus. Adeum quippcfidelisanimaclamat, tulerat. Prius enim, distulil; ct postea, ignis accensus
Oculimei videantwquilulem(Psal. xvi, 2). estin Jacob, et ira ascenditin Israel. Distulerat ergo,
15. [ners. 18-20.] El tentaveruntDeum in cordibus ut prius faceret quod eum facere non posse credide-
suis, u( pelerenl escas animabussuis.Aliudcsl petere rant, deinde inferret quod eos pati oportebal. Nam si
credendo, aliud tcntando. Denique sequilur: < Et ponerent in Deo spem suam, non solumeis illa desi-
detraxerunt de Dco, et dixerunl: Nuroquidpoterit (a) idemjr. 25 explicatursuprain Psal.xxxnr,senn. 1»
1SleMss.AtEdd.,perducet. n. 6.
 995 &. AUGU9T1NIEPISCOPI 996
deria carnis-,sed etlam spiritus, implereniur. Qui enim nrincontemperabaturgeneraliopravaetamaricans. Im-
mandavit nubibui desuper, el januas cati aperuit, et pediti sunt autem ne aliquid eis prodessent, quibus
pluit itlis matmaad manducandum,et panem cmlidedit paterno se affectu consulere cupiebant. Quibus enim
eis, ut panemAngetorummandticaret homo,qui cibaria Deus irascilur, quid misericordia conferiur huroana?
mitU eit in abundantia,ut satiaret incredulos, non est An potius simul cura eis compeditosetiara electos in-
inefficax dare credentibus verum ipsum de ccelopa- telligi voluit; ut qui menie et vita discernebantur, ad
nem quem manna significabat; qui vere cibus est An- exemplum non juslitiae tantum, sed etiam patientix,
cum illis moleslias sustinerent? nam sanctoscum pec-
gelorum, quos Dei Verbum incorruptibilesincorrupti-
bililer pascit'; quod ut manducaret homo, caro fa- catoribus non ob aliam forsitan causara etiam caplivos
ctum est, et habitavit in nobis (Joan. i, 14). Ipse ductos esse didicimus, quoniam in Grxcis codicibus
enim panis per nubes evangelicas universo orbi plui- non tvsiriSurfv,quod est impedivit; sed omsMwtt te-
lur; et apertis prxdicatorum cordibus tanquam coe- gimus , quod est potius coritpedivit.
leslibus januis, non murmuranti et tentanti Synagogx, 19. [vers. 32, 53.] Sed < generatio prava et ama-
sed credenli et in illo spem ponenti Ecclesix prxdi- ricans, in omnibus his peccaverunt adhuc, et non
catur. Qui«translulit Auslrum de coelo,et induxit in crediderunt in mirabilibns ejus. Et defeceruntin va-
virlute sua Africum, et pluit super eos sicut pulverem nitale dies eorum : > cum possent, si crederent, dies
carnes, el sicut arenam maris volatilia pennata; et in verilate sine defeclu habere apud eum cui dictum
ceciderunt in medio castrorum eorum, circa taberna- est : Anni tui non deficknt (Psal. ci, 28). Defecerunt
cula eorum : et manducaverunt, et salurali sunt ni- ergo in vanilatedies eorum, et anni eorumcumfestina-
mis, et desiderium eorum attulit eis, nec sunt privati tione. Festinatur quippe tota vita mortaliuro, et quae
a desiderio suo, > potest et non tentantium, sed cre- videtur prolixior, vapor est aliquanto diuturnior.
dentium parvulam' fidem, carne editis vocum signis 20. [vers. 54, 35.] Verumtamencam occidereleos,
et per aerem transcurrentibus, lanquam volatilibus quarebant eum : non propter xternam vitam, sed va-
ciiius finire metuentcs. Quxrebant ergo eum ,
pascere : non tamen ab Aquilone venientibus ubi fri- porem
non ulique ii quos occiderat, sed qui exemplo eorum
gus et caligo prxvalent, id est, eloquentia qux huic
sxculo placet *; sed transferendo Austrum de ccelo. occiditimebant. Sic autem de illis Scriptura locuta est
Quo, nisi ad terras ? ut qui in fide sunt parvuli, au- tanquam hi Deum quxrerent qui occidebanlur, quia
diendo lerrestria nutrianlur ad capienda ccelestia.Si unus populus erat, ct tanquam de uno corpore dici-
enim terrettria, inquit, dixi vobis, et non creditis; quo- tur. < Et revertebantur, et diluculo veniebanl ad
modo si ccelestiadixero vobis, credetis (Id. m, 12)? Deum. Et rememorati sunt quia Deus adjutor corum
Translalus enim erat ille de ccelo quodammodo,ubi est, et Deus excelstis redemptor eorum est. > Sed
mente excesserat Deo; ut teroperans eis esset quibus boc totum proptcr acquirenda temporalia bona, et
dicebat: Non potui vobis toqui quasispiritualibus,sed vilanda temporalia mala. Nara qui propter beneficia
auasi carmlibus ( I Cof. m, 1 ). Ibi enim audicrat terrena Deum quxrebant, non utique Deura, sed illa
ineffabiiiaverba (II Cor. xir, 4), quae in terra illi non quxrebant. Et modo timore servili, non liberali dile-
licebat loqui per verba sonftnlia, quasi per votatilia ctione Deus colilur. Sic ergo Deusnon colilur : hoc
pennata; et inducendoinvirtute sua Africum,boc esl, enira colitur quod diligilur. Unde qula Deus rebus
per ventos meridianos, ferventes et lucentes prxdi- omnibus major et melior invenitur, plus omnibusdi-
cantium spiriius; et hoc in virtutesua, ne sibi tribuat ligendus esl utcolatur.
Africus quod habet ex Deo. Veniunt autem ultro isti 21. [vers. 36, 37.] Denique hic sequenlia vidca-
vcnti ad homines, et apportant eis verba divinitus mus : < Et dilexerunt eum, > inquit, < in ore suo,
niissa; ut in suis sedibus et circa labernacnla sua et in lingua sua mentiti sunt ei. Cor autem ipsorum
eolligant ejusmodi volatitia, et adoret unusquisque non erat reclum cnm eo, nec fidelesbabiti sunt in (e-
Dominumde locosuo.omnesinsulx genlium(Sophon. Stamentoejus.i Aliud in lingua eorum, alitidin corde
eorum inveniebat, cui secreta hominum nuda sunt,
18. Sed infidelibus tanqttam pravx et amaricanti et sine ullo obstaculoquid potiusamarentvidebat. Re-
generationi, cum adhuc esca esset in ore ipsorum, ctum itaque cor cura Deo est, quando propter Deum
ira Dei ascendit in eos, et occiditin pturimiseorum : quxrit Deum. Unam quippe concupivit a Domino,
hoc est, plurimos eorum, vel sicut nonnulli codices hanc requiret, ut inhabitel in domo Dominisemper,
habent, pingues eorum.Quod quidem in grxcis quos et contempletur ejus delectationem (Psat. xxvi, 4).
habuimus, non invenimus. Sed si hoc esl verius, Cui dicit cor fidelium : Salurabor, non ollis camium
quid aliud intelligcndi sunt pingues eorum, nisi su- jEgypliorum , nec raelonibuset peponibus, et allioct
perbia prxvalenles, de quibus dicilur : Prodiet quasi cepis, qux generatio prava et amaricans ctiam pani
tx adipe iniquitas eorum (Psal. LXXH,7)? Et clectos coelesliprxferebat (Exod. xvi, 3), necmanua visibili
Israet impedivit.Erant illic etiara elccti, qnorum fidei atque ipsis volatilibus pennatis; sed salurabor, CIIIII
manifeslabitur gloria lua (Psat. xvi, 15). Htc est
1 Edd., quodDei verbum corruptibilesincorruptibililer enim hxreditas Novi
Testamenti, in quo illi fidelcs
pascU.BegiusMs.,quesDei rerbum incorruptibiieincor- habiti non
rupiibiliter pascU. sunt; cujus taraen fides eliam tune quando
>AliquotMss., parvulontm. velabaturerat in eleclis , et nunc quandojaui rcrelai*
tM>.,fuvet.
 997 ENARRATIOIN PSALMUMLXXVII. 998
est, non est in mullis voeatis : Multienim sunt vocati, accenderetur, gens illa nulla relinqueretur. Ita Deus
pauci auletnelecti (Malth. xx, 16). Talis ergo erat ge- cui canlatur misericordia et judicium (Psal. c, 1), et
' oeralio
prava el amaricans, cliam cum Deum quxrere in isto sxculo per misericordiam facil oriri solemsuum
viderelur; diligens in ore et in lingua mentiens; in super bonos et matos, et in fine sxculi per judicium ab
corde aiitem non recta cum Deo, ubi ea potius dili- xterna luce sua separalos, xternis tenebris punit
gcbat propler qux Dei adjulorium requirebat. malos.
22. [vers. 58, 39.] < Ipse autem est misericors , et 23. Deinde nc vim divinis verbis inferre videamur,
propitius fiet peccatis eorum, et non disperdet eos. et ubi dictum est, Non perdet eos, nos dicamus, Sed
Et abundabil ut averlat i'am stiam, et non accendet' postea perdet eos : de hoc ipso prxsenti psalmo usi-
omnem iram suam. Et recordatus est quia caro sunt; tatissimam Scripiurx locutionem advertamtts, unde
spiritus vadens, et non revertens. > In his verbis multi ista quxstio multo diligentius vcriusque solvatur.
sibi iniquilatis impunilatem de divina misericordia Cerle de his ipsis loquens paulo post, cum commemo-
pollicentur, eliamsi tales esse perstiterint, qualis ge- rasset quae propler eos ^Egyptii perpessi fuerant,
neratio ista describitur prava el amaricuns qua cor non commeraorans ultiraam plagam , <Et percussit, i in-
direxit suum, et non est creditus cumDeo spirilusejus: quit, < omne primilivum in lerra JBgypli, prirailias la-
quibus consemire non expedit. Si enim , ul secundum boris eoruni in tabernaculis Chara. El abstulit sicut
ipsos loquar, Deus foriasse non perdct nec malos, oves populumsuum, et perduxit eos tanquam gregem
sine dubio non perdet bonos. Cur ergo non potius id in deserto. Et deduxit eos in spe, et non timuerunt:
eligimus, ubi dubitatio nulla est ? Nam qui in lingua et inimicos eorum operuit mare. Et induxit eos in
sua mentiuntur illi, cum aliud habeat cor eorum, moniem sanclificationis sux ; montem quem acquisi-
putant utique etvolunt, quando pcenamxlernam ta- vit dextera ejus. Et ejecit a facie eorum gentes. et
libus comminatur, eliam Deum esse mendaceni. Sed sorte distribuit eis terram in funiculo dislribulionis. >
cum ipsi eum menliendo non fallant, ille verum di< Si quis ad hxc verba nobis inferens qUxstionem di-
cendonon fallit. Hxc itaque verba divinorum eloquio- cat: Quomodo eis hxc omnia collata esse commeroo-
rum , de quibus sibi generatio prava blanditur , non rat, cum ipsi non fuerint perducti in terram prorais-
ea depravet, sicut cor suum ; quia et illo depravato sionis, qui ab jEgypio liberati sunt, quoiiiam illi
ista recta persistunt. Primo quippe secundura hoc in- mortui sunt ? quid respondebiraus, nisi eos diclos',
lelligi possunt quod in Evangelio scriptum est: < Ut quia idera ipse populus fuit per successionemfiliorum?
sitis sicut Pater vesler qui in coelisest; qui facit oriri Sic ergo, cum audimus, maxime quia fuluri lemporis
solem suum super bonos et malos , et pluit super ju- verba sunt, < Et propitius fiet peccatis eorum, et non
stos et injustos > (Id. v, 45). Quis enim non videat perdeteos;elabundabitutavertat iram suam, et non
quanla misericordix patientia malis parcat! sed ante accendet omnem iram suam, > intelligamus in his im-
jndicium. Sic ergo pepercit illi genli, ut non' accen- pletuni de quibtis dicit Aposlolus : < Sic ergo et in hoc
deret omnem irara suatn ad eam penitus eradicandam tempore reliquix per electionem gratix salvx factae
atque finiendam; quod in verbis ejus el intercessione sunt. > Unde etlam dicit : < Numquid repulil Deus
pro peccatis eorum Moysi servi ejus evidenier appa- plebem suam ? Absit. Nam et ego Israelita sum ex ge-
ret, ubi Deus dicit, Deleam eos, et faciam le in gen- nerelsrael, de tribu Henjamin, Hebrxus ex Hebrxis >
tem magnam(Exod. xxxn, 10) : ille intercedit, para- (Rom. xi, 5, 1, e( Philipp. ni, 5). Hos igitur Scri-
tior deleri pro ipsis quam ipsos ; sciens apud miseri- ptura prxvidit qui in Christum fuerant ex islo |Mipulo
cordem se id agere, qui quoniam nullo modo deleret crediluri, et accepturi peccatorum remissionem.usquc
ipsum , etiam illis ipsis parceret proptcr ipsum. Vi- ad illud raaximumquoinsauienles ipsum medicumpcr-
deamus enim quanlum pepercerit, et adhuc parcat. emerunt. Ilinc omnino dictum, < Ipse atilem est nii-
Nam inlroduxit eos in terram promissionis , et serva- sericors, et propitius erit peccatis eorum, et non
per -
vit eam gentem quousque se, Christum interficiendo, det eos ; et abundabit ut averlat iram stiam ; > quia
sceleri omnium maximo colligarent: et quod eos ex etiam illud remisit, quod ab eis unicus Pilius ejus oc-
illo regno eradicalos per cuncta gentium regna 3 disse- cisus est: et non accendetomnemiram suam ; quia re-
minavit, non utique delevit; sed manet idem populus liquia salva facta sunt.
prolis successione servatus, velut Cain signo accepto, 24. Etrecordalus estquiacaro sunt; spirilus vadens,
ne quis eum occidat, id est, penitus perdat (Gen.iv, et non revertens.Ideo eos vocando et miserando per
15). Ecce quemadraodUmimpletur quod dictum est : suam gratiam ipse revocavit, quia per seipsos redire
< Ipse autem est misericors, et propitius erit peccatis non possent. Quomodo enim redit caro, spirittis am-
eorum , el non perdet eos; et abundabit ut averlat bulans et non revertens, urgente se in ima atque Ion-
iramsuam, et non accendet omnem iram suam. > Quia ginqua malorum pondere meritorum, nisi per eleclio-
si omnis ira ejus, id est, quantum digni sunt, in eos nem gralix ? Qux non meritis lanquam merces red-
1 SicmelioresMss.juxta LXX.At Edd.,e( abundavUut dilur; sed tanquam donum gratis datur, ut justificetur
averteretiram suam, et non accendil: male, quando, fu- impius, el redeat ovis perdita; non tanien in viribus
turt temporisverba esse, dicit Augustinusinfra, huius suis, sed in humeris reportata pastoris
Enarr.n. 23, (Luc. xv, 5),
* Abest,non, a plerisqueMss. qux se perdere potuit dura sponle vagaretur, se auteat
s vox,regna,abesta Mss. 1 sic Er. el Mss.At Lov.,ductos.
 999 8. AUGCSTINIEPISCOPI 1000
invenire non potuit, nec omnino inveniretur, nisi non dictum est, non frustra in Psalmo dictum esse
pasloris misericordia quxreretur. Non enim et ilie certi sumus, nequeid interpretari nisi figtrate possu-
filius ad hanc ovem non pertinet, qui reversus iti se- mus, siroul inlelligamus etiam caeteraqux facta esse
roetipsum dixit: Surgam, et ibo ad palrem meum. constat, ob aliquam figuratamsignificationem facta
Occulta itaque vocatione et inspiratione etiam ipse vel conscripta. Facit cnim hoc Scriptura in multis
quxsitus est et resuscitatus, nonnisi ab illo qui vivifi- locis Propheticorum eloquiorura. Dicit aliquidquod in
cat orimia; et inventus, a quo, nisi ab illo qui perrexit illa re gesta, quam videtur commemorare, non inve-
salvare et quxrere quod perierat (Luc xxix, 10) ? nitur, imo et aliter esse invenitur; ul hinc intelligatur
Morluus enim erat, et revixil; perkral, et invenlusest non hoc dicere quod potesl pulari, sed illud potius
(Id. xv, 18, 24). Nam et illa non levis sic solvitur quod magis debet adverti : sicut est illud, Dominabi-
quxsiio, quod in Proverbiis scriptum est, cum de via tur a mari usquead mare, et a flumineusquead ttrmimos
iniquitatis Scriptura loquerelur : Omnesqui ambulant orbis terra (Psal. LXXI,8). Quod in illius Salomohis
in ea, non revertentur (Prov. n, 19). Sic enim diclum regno constat non esse corapletum, de quo putari
est, quasi de iniquis omnibus desperandum sit: Scri- posset iste psalmus loqui, cum de Chrisio Domino
ptura vero graliam commendavit; quia per seipsum loqueretur. In plagis ergo iEgyptiorum, qux sunt in
homo polest in illa ambulare, non potest autem per libro qui Exodus nominatur, ubi maxime Scriptura
seipsum redire, nisi gratia revocatus. curavit ul ea quibus afflictisunt omnia ex ordine dice-
25. [vers. 40-51.] Hi ergo pravi et amaricantes, rentur, non invenilur quod habet isle psalmus, Et
Quotiesexacerbaverunteumin deserto, el in iram conci- dedit rubiginifructus eorum. lllud etiam quod, cum di-
taverunt eum in inaquoso! Et conversisunt, et tentave- xisset, Et tradidit grandinijumenta eorum, addidit, Et
runt Deum, et sanclumIsrael exacerbaverunt.Eamdem possessionemeorum igni: de jumenlis grandine occisis
illorum infidelitatem repetit quam superius jam com- Iegitur in Exodo (Exod. ix, 25); quod vero posses-
inerooraverat; sed repetendi causa est, ul commemo- sio eorum igne cremala sit, omnino non legitur.
rcntur et plagx quas inflixit jEgyptiis propter illos : Quamvis voces et ignes cum grandine fierent, sicut
qux omnia utique recordari debuerant, neque existe- tonilrua cum fulgoribus solent; non taraen scriptum
re ingrati. Denique quid sequilur ? iVonsunl recordati est aliquid traditurii igni ut arderet. Denique mollia
manus ejus, die qua redemiteosde manutribulantis. Et qux lxdere grando uon poterat, dicuntur non esse
incipit dicere quee fecit /Egyptiis : Posuil in ASgypto percussa, id est, duris ictibus laesa; qux postea com-
signa sua, el prodigia sua in campo Thaneos. El con- edit locusta (ld. x, 1-15). Item quod hic dicitur,
vertit in tanguinem flumina eorum, et imbreseorum ne Et moros eorutnin prtiina, non est in Exodo : mullum
biberent; vel potius, manationesaquarum, sicut non- enim pruina dislat a grandine; nam serenis hiemali-
nulli melius intelligunt quod grxce scriptum est, T4 bus noclibus pruina lerra canescit.
liiSpijurm, quas latine scaturigines dicimus, ab imo 27. Quid ergo isla significent, dicat tractator ut
aquas ebullientes. Foderunt enim iEgyptii, et sangui- potest; judicet lector et audilor ut juslum est. Aqua
nem pro aquis invenerunt. < Misit in eos cynomyiam, in sanguinera conversa, mihi videlur significarc de re-
et comedit eos; et ranaro, et disperdidit eos. Et dedit rum causis sentire carnaliter. Cynomyia, canini mo-
rubigini' fruclum eorum, et labores eorum locustx. res sunt, qui nec parentes quando nascunlur, vident.
Et occidit in grandine vineas eorum, et moroseorum in Rana, est loquacissima vanilas. Rubigo occulle nocet;
pruina. Et tradidit grandini jumenla eorum, et pos- quam etiam xruginem nonnulli interpretati sunt, alii
sessionem eorum igni. Misilin eos iram indignationis caniculam ' : quod malum cui vitiorum aptius com-
sux; indignationero, et iram, el iribulalionem, im- paratur, nisiquoddifflcillimeapparet, sicutiestmultum
ruissionem per angelos malos. Viam fecit semitx irx de se lidere ? Aura est enim uoxia, qux hoc iu fructi-
sux, et non pepercit a morte animarum eoruro, et bus latenter operatur; sicut in moribus occulta su-
jumenia eorum in morle conclusit. El percussit omne perbia, quando se quisquam putat aliquid esse, cum
primitivum in terra iEgypli, priroitias laborum eorum nihil sit (Gal. vi, 3). Locusta est malitia ore lxdens,
in tabernaculis Cham.> iufideli scilicet teslimonio. Grando est iniquitas res
26. Hseomnes jEgyptiorum poenx allegorica inler- alicnas auferens; unde furta, rapinx, prxdationesque
prelatione exponi possunl, proul ca quisque inlellige- nascuntur : plus autero vilio suo vastatur ipse vasta-
rc, et rebus ad quas referendx sunt, comparare vo- tor. Pruina significal vitium, quo charitas proximi
luerit. Quod nos quoque faccre tenlabimus; tanto stulliiix tenebris velut nocturno frigorc congelascit.
aptius facturi, quanto magis divinitus fuerimus adjuli. Ignis vero, si non ille hic commemoratur qui erat in
Ad hoc enim psalroi hujus illa verba conslringunt, grandine ex fulguranlibus nubibus, quoniam hic dixit,
ubi dictum est, Aperiamin pmabolis os meum; eloquar Tradidit possessionemeorum igni; ubi eam signilicat
propositionesab initio.Propter boc quippe eliam aliqua ulique incensam, quod ignis ille fecisse non legi-
bic dicta sunt, qux omnino accidisse jEgjpiiis non le- tur : immanitatem ergo iracundix mihi videtur signi-
giinus, cum omnes eorum plagx in Exodo diligenlis- ficare, qua et homicidium admilti polest. Morle
sime ex ordine conlexantur; ut quoniaro id quod ibi pecorum figuratum est, quantum arbitror, damnum
1 Edd.,arugini. Atpoliores Mss., rubigint: quamnon- pudicitix. Concupiscentiamquippe, qua felus exori-
nullos xruginem interpretatos esse nolat Auguslimis,in- '
fra, nujus Enarr.n. 27. 1 Aliquot M ss.,catncutum.
1001 ENARRATIOiN"PSALMUMLXXVIl. 1002
tur, communcmcum pecoribus habcmus. Hancilar|ue plior est potcstas, et bonis, ct malis, quamvis ulique
edomitam haberc et ordinatam, pudiciiiaevirtus est. major bonis; sed qnantiim Dei nulii atque ordinc ju-
Mors primitivorum est amissio ipsius justitice, qua bclur aut sinilur, sicut et nobis. Nequc cnim in his
quisquc humano generi socialis cst. Sed sive ita se omnia qucevolumus possiimus. In libro aulem fidelis-
habeanl harum rerum figuratccsignificaliones, sive. simo legimus diabolum potuissc ciiam do ccelo igncra
aliter melius inlelligantur; quem non moveat quod immiilerc, ad sancti viri lanlum pecorum numcrunt
decem plagis percutiunlur ^gyplii, et deccm prcc- mirabili ct horrendo impetti consumcndum ; quod
ceplis scribuntur labulx, quibusrcgatur populus Dei? diabolo iribucrejiemo fidcliumfortassis auderet, nisi
De quibus e contrario intcr se comparandis, id est sanclcc Scripturcc aucloritatc legcrelur. Sed ille vir,
plagis el prceceplis, quoniam alibi diximus (a), cxpo» Dci dono justus, ct forlis, et pic pcritus, non ait,
sitionem psalmi liujus in his onerare non opus esl: Dominus dedit, diabolus absluiii; scd, Domiuusdedit,
tanlum admonemusquia et hic, ctsi noneodem ordi- Vominus abstidit (Job i, 16, 21 ); optime sciens dia-
ne, decem tamen jEgyptiorum plagcccommemoran- bolum eliam quod facerc de islis clementis polcralt,
lur; dura pro tribus qucesunl in Exodo (Exod. vni, non lamen scrvo Dci, nisi cjus Dominovo'eiile ac per-
17, ix, 10, etx, 22), et liic non sunt, idest, scini- miltente ftiisso faclurum ; inalitiam diaboli'confunde-
phes, ulcera, tenebrce, alicetres commemorantur quoe bat ^quoniam quis illa iase probando utcrciiir, sciebat.
ibi non sunl, id cst, rubigo, pruina ct ignis, non lul- In filiisvcro diffidcnlicelanquam in suis mancipiisope-
gurum, sed cui dicla est tradila possessio eorum, ralur (Ep/uw.n, 2), queinadmodiimhomincs in peco-
quod ibi non legitur. ribus suis ; et illie tamen quanlum Dei juslo judicio
28. Satis autcm hic expressum esl, judicio Dei fieri sinilur. Sed aliud est quando poiestas. cjus etiam a
hcecin illis per angelos malos, in lioc sceculomaligno, suis, sicut ci placct, traclandis majore polcslatc pro-
tanquam in iEgypto et in campo Thaneos, ubi humi • bibetur; aliud quando ei poteslas eliam in eos qui ab
]es esse debemus, donec veniat sccculumubi cxaltari illo alieni sunt dalur. Sicut bomo de pecore suo, pro
cx ista humilitale mereamur. Nam et /Egyplus in he- Iiumano captu, facil quod vult; nec sanc facit, si pro-
brcca lingua Tenebras vel Tribulaliones significal, in hibealur a polestalc majore : de alicno aulcm pecore
qua lingua Thanis, sicut commemoravi, humilc intel- ut faciat, cxspcciat sibi potcstaicm dari ab illo cujus
ligilur esse Mandatum. De angclis ergo malis in isto cst. Ibi ergo poteslas quce fueral, prohibclur; liicau-
psalmo, cum de ipsis plagis loquerelur, sic intcrposi- tcm quce non fucrat, Iribuitur.
lum est, quod non transitoric prcelereundum est : 29. Qucecum iia sint, si per angelos malos Deus
Misit in eos, inquit, iram indignationissum; indigna- illas plagas inflixit /Egyptiis, numquid audehimusdi-
tionemct iram, et tribulalionem, immissionem,per an- ccre, el aquam in sanguinem per eosdem angelos
getos malos.Esse autem diabolumet angelos ejus tam versam , et ranas per eosdcm angclos faclas, quoruqi
malos utique, ut eis ignis prccparctur reternus, nullus similia etiam magi Pharaonis vcneficiis suis facere
lidelis ignorat: sed immitii pcr cos immissionemsu- potuerunt; ut angeli mali ex utraque parte consistc-
per quoslibet a Domino Deo, quos hac pcenajudicat rent, hinc illos alfligentes, inde fallentes, secundum
dignos, durum videtur eis qui minus idonei sunt co- judicium et dispensationcm 2 justissimi et omnipoien-
gitare quemadmodum summa Dei justitia bene ulalur tissimi Dei, juste utenlis eliam iniquorum malitia?
et malis. Quos quidem , quanlum perlinet ad eorum \ Non audeo dicere. Unde enim sciniplies facere magi
substanliam, quis alius quam ipse fecit? Sed malos Pharaonis minime potuerunt ( Exod. vn , 20 , 22, et
ipse non fecil : utitur tamen eis, quoniam bonus esl, vin, 6, 7, 17, 18)? an quia lioc permissi ipsi angell
bene, id est cnnrenienter et jusie ; sicut e contra ini- mali non sunt 3 ? An, quod verius dicendum est, oc-
qui crealuris ejus bonis uiunlur male. Ulilur ergo culta causa est, el vires nnslrcc inquisiiionis excedit?
Deus angclis malis, non solum ad puniendos malos, Nam si proplerea
per malos angelos illa Denm fecisse
siculiin islis omnibusde quibus loqnitur Psalmus, sic-
putaverimus, quia poenreinfligehantur, non beneficia
ul in rege Acliab, quem fallaciccspirilus cx Dci vo-
prcesiabanlur, (anquam ncmini Dens poenas irroget
luniale seduxit utcaderet in bello (III Reij. xxn, 22);
per Angelos lionns, sed per illos velul niiliiicecoale-
verum eliam ad probandos. et maiiifestandosbonos , stis carnifices; conscqucns crit uteliani Sodomainper
sicuiifecii in Job. Quod auiem periinet ad-isiam ma- malos evcrsam csse crcdamui, et malos an-/
augelos
teriam corporalem visibiliumclcmcnlorum, puto quod Abialiam el Lot hospilio suscepissc videantur :
gelos
eapossunt uti Angeliet boniet mali, quantum cuique qnod absit ut cnnlra Scripturas npcrlissimas sentia
polesias esl; quemadmodumet homincs boni malique miis (Gen. xvin el xix). Claret igilur isla hominibus
uluntur lalibus, quanlum possuiil, pro modulo infir- fieri
per bonos et malos angelos posse : quid aut
milalishumancc.Nam et lerra ulimur, et aqna, ct aere, fieri opnrieat, me latcl; illiiinvcro qui facit,
quando
et igne, non soluin in necessariis rehns sustenlaiionis non lalel, et cui vnluerit rcvclarc. Ycrumlamen quan-
noslrre, verum eiiam in mullis superQuiset ludicris , lum nostrce inieniioni Scripiura divijia moderalur,
cl mirabililer arlificiosis operibus. Nam innuinerabi-
lia qure appellantur pnyK-i-tiiMw., his elementis arle 1 sic aliquolMss.Alii,malitiamdit.bolicontemnebat: et
quidam, confictenlerconlemnebat.At Edd. foiebantsic:
tractatis modilicanlur. Sed in hrec Angelis longe am- fnctam malitiamdiaboliconfidcbat.
fuisse
2 plures Mss.,dispositionem.
3 AlitpiotprobcenolceMss.,possnnt.
(a) serm. de decemrlagis et Prceceptis.
SANCT.AUGUST.IV. (Trcntc-deux.) \
1003 S. AUGUSTINIEPISCOPI 1004
malis poenasirrogan et per bonos Angelos, sicut So- rei populus iste figuramgerebat, cum esset erutus de
domilis, et per malos angelos, sicut /Egyptiis, legi- poleslate yEgypliorum, el translatus h regnum lcrrcc
mus : justos vero corporalibus poenisper bonos An- promissionis fluentis lac el mel, quod suavitatem si-
gelos tenlari et probari, non mihi occurrit. gnificat graiice.
30. Quod vero pertinet ad prccsentem psalmi hujus 51. [vers. 52, 53.] Sequitur ergo post commemo-
locum : si ea qure mirabiliter de creaturis facta sunt, rationein phigarum/Egyptiorum Psalmus, ct dicil:
malis angelis tribuere non audemus, habemus quod Et abstulit sicut oves popnlum suum, el perduxil eos
cis tribuere sine dtibitalione possumus; mortes peco- tanquamgregemin deserlo. Et deduxit eot tti spe, et non
rum, mortes primitivorum, et illud maxime unde re- timuerunt, et inimicoscorum operuit inare. Tanlo fit
ligata sunt omnia , obduralioncm cordis illortun, ut hoc melius , quanio interius, ubi eruti de potesialc
populum Dei nollent dimillere. llauc enim iniquissi- tenebrarum in regnum Dci mcntc transferimur, et
mam et malignissimam obsiinationem Deus cum fa- secundum pascua spiritualia efficiinurovcs Dei, am-
cere dicilur (Exod. IV, 21), non insligando et inspi- bulanies in hoc sccculovelut in dcserto, quoniam ne-
rando, sed deserendo facit, ut iiii operentur in filiis mini esl fides noslra conspicua; unde dicit Aposlolus :
diffidentice(Ephes. », 2), quod Deus debite justeque Vita vestraabscondilaestcumChristoin De.o(Coloss.m,
permillit. Nam et illud quod Isaias propheia dicit, 3). Deducimur antem in spe, qtioniam spe salvi facti
Dotiune, eccetu iralus es, el nos peccavimus;propterea sumus: nec timerc debemus ; si enini Deus pro nobis,
erravimus, el facti sumussicut immundiomnes (Isai. quis conlra nos(Rom. vm, 24, 31)? Et inimicos nrt*
LXIV,5, 6), ea ralione intelligitur : prcecessit cnim stros operuit mare; abolcvit in Baptismo reniissione
aliquid, unde Deus juslissime irattis ab eis suum Iu- peccatoriim '.
men auferrel, ut in peccata qucenulla tergiversatione 52. [ners. 54.] Dcinde sequitur : Et induxit eos in
defendi possunt non esse peccala, ccecitashumance montemsanctificationissiim. Quanlo melitisin sanctam
menlis offenderet, ab ilinere justiticc deviandoet er- Ecclesiam ? Monlem quem acquisivit dextera ejus.
rando. Et quod in alio psalmo scriptum est de his ipsis Quanto est Ecclcsia sublimior quam acquisivit Cliri-
jEgypliis, quod Deusconverterit cor eorum ut odis- slus, de qno dictum est : El brachiumDominicui re-
scnt populum ejtis, et dolum facerent in scrvos ejus velatumest (Isai. LIII, 1)? El ejecit a facie eorum Gen-
(Psal. civ, 25), bene creditur Deus fecisse per illos tes : ct a facic fidclium suorum; nam quodammodo
'
angelos malos; ut jam vilioscementes filiorum infi- Gentes sunt, gcnlilium errorum maligni spiriltis. Kt
delilaiis per eos angelos, quibus eadem amica sunt sorle divisil cis terram in funiculo dislribulionis.El in
viiia, excitarenlur in odium populi Dei, atque ad ler- nobis omnia operalur unus alque idem Spirilus, divi-
rcndos et corrigendos bonos illa mirabilia sequeren- dens propria unicuiqueproul vull (I Cor. xn, 11).
uir. Illa etiam mala morum, qure liis corpnralibus 33. [ vers. 55-58. ] El habilare fecil in labernaculis
plagis significata esse dixirnus, proplcr quod prredi- eorumtribus lsrael. In tabernacnlis, inquil, Genliinn
clum est, Aperiam in paraboiis os meum, per inalos habitare fecit Iribus lsrael. Quod spiritualitcr sic mc-
angelos exerceri in eos qui illis divina requiiate sub- lius disserendum puto, ut ad coelesiem gloriam, nn-
tluntur, convenienlissime creditur. Neque enim cum de peccantesangeli ejecti alque dejecti sunt, per Cliri-
(it qtiod ait Aposlolus', Tradidit illos Deus in concu- sti gratiam subvehamur. Illa cnirn generatio prava et
piscemiascordis corum, ul faciant qumnon conveniunt amaricans,quoniam isiis beneficiis corpotalibus non
(liom. i, 24), non illic mali angeli lanquam in male- ponebal lunicam veluslatis, lentavcruntadhuc et exa-
ria sui operis versantur et gaudent; quibus juslissime cerbaveruntDeum excelsum, el teslimoniaejus iwn cn»
snlidila est viliositas luimana, prrcter eos quos libcrat slodierunt: et avcrteruntse, et non servaverunipactum,
gralia. Et ad hcccquis idoneus (II Cor. n, 16)? unde, quemadmodumpatres eorum: paclo enim quodam et
cnni dixissct, Misii in eos iram indignalionissua>;in- placilo dixCrunl, Omnia qua: locutus esl DominusDcus
ditjnationem, eliram, el tribulalionem, immissionem nosler, faciemusel audiemus( Exod. xix, 8 ). Nolan-
per angeios malos , illud quod addidil, Viam fecit se- dum sane quod ait, quemadmodum palres eorum:
iiii/o!iree sum? cujtis taiiilemacies sufficit penetrare, cum per lotum Psalmi texlum lanquamde hominibus
ui inlelligat capiatque sentcnliam in tanla profundi- eisdem loqui viderelur, apparet lamen nunc de illis
laie latilanlem? Erat enim scmita irce Dei, qua dici qui jam erant in terra promissionis, el palres eo-
/Egyptiorum impielatem occuita ccquilale punirel; rum diCtosqui in eremoainaricaverunt.
sed eidem scmiire viam fecit, ut eos lanqtiam ex ab- 34. Conversisunl, iiiquit, in arcum pravum : vel,
dilis per malos angelos in manifcsia scelera produ- sicut alii codices habent, in arcum perversum.Quid
cens *, in evidenlissimos impios evidenlissimevindi- anlcm hoc sit, in co quod scquitnr magis apparel,
carct. Ab hac poteslaie malorum angelorum non ubi ail : Et in iram concilaverunteum in collibussuis.
liberat hominem nisi gratia Dei, de qua dicit Aposto- In idololalrlam cos prosiluisse significat. Arcus erga
luSj Qui cruil nos de potestaletenebrarum, el transtulit perversus est, non pro nomine Domini, sed conlra
in regnum Vilii eharilatis 3 sum (Coloss.l, 13): cnjus nomen Domini, qui disit eidcm populo : Non erunt
libidii aliiprceler me ( Id. xx, 5 ). Per arcum autcm
1 sicMss.AtEdd.,eliam. significat anirni iiiiciilionein. Hoc ipsum deniquepla-
a Edd.,perducens.AtMss.,producens.
• SicmeUoresMss,AliicumEdd.,claritatissum. ' rleriquc Mss.,rcmimo. llegius,rmimone peccata.
1003 ENARRATIO1N PSALMUMLXXVIl. 1006
iiius exprimens, Et insculplilibussuis, inquit, ad cemu- (Isai. XL,6, 7 ) ; secretum scilicet testamenti re-
lationemeum provocaverunt. gnum ccelorum, ubi est seternum VerbumDei. Sed
35. [ vers. 59, 60. ] Audivil Deus, et sprevit : id est, illi qui posteriora dilcxerunt, cx ipsis jusiissime
adverlit, et vindicavit. El ad nihilum redegil nimis cruciabunlur: Opprobrium enim sempiternum dedit
hrael. Deo quippe spernenle quid remanserunt, qui illis.
Deo adjiivanlefuerunt quod fuerunt ? Nimirum au- 41. [ vers. 67, 68.} Et repulit, inquil, tabernaculum
tem rem illain gestam eommsmorat, quandovicli Joseph, et tribum Ephrmm non elegit. Et elegit tribum
suut ab Allopliylis lempore Heli saeerdolis, ct Arca Juda. Non dixit, Repulit tabernaculum Ruben, qui
Domini capta esl, ct magna strage vastati sunt (1Reg. fuit primogenitus Jacob; nec eos qui sequuntur, et
iv, 10, II). Hocest quod dicit, Et repulit tabemacu- Judani nascendo prcecedunt, ut illis repttlsis et non
tiitn Selom, tabernaculum sumn ubi liabilavilin komi- electis, tribus Juda eligerelur. Poterat enim dici me-
nibus. Eleganler exposuit quare repulerit labernacu- riloillos rcpulsos, quiaet in benedictione Jacob, qua
lum suum, cum ait, ubi liabitavitin hominibus. Cum suos filios benedixit, peccata eorum commemorala
ergo digni non essent in quibus habilaret, cur non graviter deteslalur ( Gen. XLIX,1-7 ) ; quamvis in
repclleret labernaeulum, quod utiquenon propier se eis iribus Levi sacerdotalis tribus esse meruerit, un-
instiluerat, sed propler ipsos, quosjam judicabalin- de etiam Moyses fuit ( Exod. n, 1). Nec dixit, Uepu-
dignos in quibus habitaret ? lit tabernaculum Benjamin ; vel, Tribum Benjamin
56. [ vers. 61. ] El tradidil in eaptivilatemvirtutem , non elegit, ex qtia rex esse jam coeperal ; nam inde
eornm, el pulchritudinem eorum in manus inimici. fuerat eleclus Saiil ( I Reg. IX,1, 2 ): unde ex ipsa
Ipsam Arcam unde sibi videbantur invicii, ct unde vicinilate temporis, quando ille repulsus est atque
sibi plaudebant', virlutem et pulcliritudincin eorum reprobatus, et David eleclus (lbid. xvi, 1, 13 ), con-
dicit. Dcnique et postea male vivenles, et de templo vcnienler posscl hoc dici; nec tamen dicltimest: sed
Domini gloriantes, terrel per prophetam, dicens : eos potissimum nominavit, qui clarioribus merilis
Videlequid feci Selom, ubi erat tabernaculum nteum videbantur excellere. Nam Joseph pavit in ^Egypto
( Jerem. vn, 12 ). patrem et fra(res suos, et impie vcndilus, merito pie-
37. [ vers. 02, 63. ] Et conclusit in gladio populum tatis, caslitalis, sapicnticc, justissime sublimalus est
suum, et htereditatemsuam sprevit.Juvenes corumcom- ( Gen. XLI,40); et Ephricm majnri fralri avi sui Ja-
edil ignis : id osl, ira. Et virgines eorumnon sunl la- cob benedictione prrclalus est (irf. XLVIII, 19): et la-
menlatee: quia nequehoc vacabatin bostilimelu. men Deus repulit labernaculum Joseph , et tribum
38. [ vers. 61. ] Sacerdotes eorum in gladio cecide- Ephrann non elegit. Ubi per hcee prceclari nieriti no-
runl, elviduaseorum nonplorabanlur. Cecideruntenim mina, quid aliud quam universum poptilum illum vc-
in gladio filii lleli, quorum tmiiis uxor viduata, et tusla cupiditate a Domino (errena prremia requiren-
mox in parlu mortua, propler eamdem perturbaiio- tem, repulsum el reprobatum inlelligimus; eleclam
nem plangi non potuit honore funoris (I Reg. iv, autcm tribum Juda, non pro merilis ipsiusJudcc?
19, 20). Longe quippe majora sunt merita Joseph ; sed per
39. [vers. 65. ] Et excilatus esl tanquam dormiens tribum Juda, quoniam inde exslilit Cliristus secun-
Dominus. Videlur enim dormire, quando popultim dum carnem, novum populum Christi illi populo ve-
suum dat in manus eorum quos odjt, ubi eis dicalur : teri prselaium Scriptura testalur, aperiente Domino
Vbi est Deus tuus (Psal. XLI,U )? Excitalus ergo in parabolis os suum. Jam inde eliam quod sequitur,
est lanquam dormiens, tanquam polens craputatus a MontemSion quem dilexit, Ecclesiam Christi melius
vino. Nullus hec de Deo dieert auderet, nisi Spiritus inlclligimus, non propter prcesentis lemporis bene-
cjus. Dixit enim, sicut videtur impiis insuliantibus, ficia carnalia Deum colentem, sed fulura et rclerna
quod velul ebrius diu dormiat, quando non tam cito prcemia oculis fidei louge speculantem : nam et Sion
qtiam pulanl! homines, subvenit. Speculalio interpretatur.
40. [ vers.66. ] El percussil inimicossuos in posler 42. [ vers. 69. ] Denique sequitur, Et cedificavitsic-
riora : illos tilique qni gaudcbant quod Arcam ejus ul unicornuorum sanclificationemsuam: vel, sicut
caplivare poiuerunt; pcrcnssi enim sunt in sedibus quidam inlerpretes verbum novum fecerunt, sanctifi-
suis (I R?g. v, 6 ). Quod ejus poencesignum mihi vi- cium suum. Unicornui recte intelligunlur, quorum
detur, qua quisqup cruciabitur, si in posteriora re- firina spes in unum iilud erigitur, de quo alius dicit
spexerit; qurc, sicut Apostolus, rcslimare debet ut psalmus , Unam pelivi a Domino; hanc requiram
stercora( Philipp. m, 8). Qui ciiim sic suscipiunt te- ( Psat. xxvi, 4). Sanclificiumvero Dei est, secundum
stamenlum Dei, ut vetere vaniiate non se exuanl, si- aposlolum Peirum, intellecla plebs sancla, et regale
miles sunt liostilibus populis qui Arcam lestamenli sacerdolium(I Pelr. n, 9 ). Quod vero sequitur,
captivalam juxta sua idola posuerunt. Et illa quidcm ln terra quam fundavitin ceternum: quod habent grce-
veteraeiiam illis nolenlibus cadimt, quia omniscaro ci codices, •?«rfv «twv«,ulrum in oilernum, an in sce-
fenum,et claritas hominis ut flas feni. Fenum aruit, et culum dicatur a nobis, in latinorum interpretum po-
flos decidil : Arca autem Domiui manetin astemum teslate est, quoniam ulrumque significat; et ideo hoc
1 PleriqueMss.,placebant. in lalinis codicibus, illud in aliis invenitur. Habent
* DuoMss.,pelunt. aliqui etiam pluraliler, id est, in scecula; quod in
fl)07 S. AUCUSTINIEPISCOPI
grcecis quos habuiinus, non invenimus, Quis vcro wbis peccata veslra (Act. u, 58 ). Geminos autem crea-
ftdelium dubilel Ecclcsiam, ciiamsi aliis abeuntibus, verunt, opera scilicet duorum prseccptorum gemincc
.aliisvenicnlibtis, cx hac viia mor.lalitcr transit, la- charitalis, dileclionis Dei, ct dilectionis proximi :
men in cclcrnumesse fundalam ? unde slcrilis non erat in eis. De post has oves fe-
43. [ ticrs. 70, 71. ] El elegit David servum suum. (anles David nostcr acceplus, nunc alios greges pa-
Tribum crgo Juda propler David; David aulem scit in Gentibus, et ipsos Jacob et Israel : sic enim
propter Christum : tribum igitur Juda propter Chri- diclum est, Pascere Jacob servumsuum, et Israel hm-
stum, quo transcunlc clamavcrunt cceci, Miserereno- redilatem suam. Non cnim, quia ex Gcnlibus sunt
bis, fili David; ct conlinuo miscricordia cjus lumen istcc oves, ideo ab illo semine alienatcc sunt, quod
receperunl ( Mattli. xx, 30, 51), quia vcrum erat cst Jacob ct lsracl. Semen est enim Abrahce, semen
quod clamavcrunt. Iloc ideo non iranseunler dicit, promissionis, de quo ci Dominus dixit : In Isaac vo-
sed allcnlc commendal Aposlolus, scribens ad Ti- cabilur libi semen ( Gen. xxi, 12). Quod exponens
mothcum : Memor esto Chrislum Jesum resurrexisse Apostolus : Non, inquit filii carnis, sed filii promis-
a mortuis cx scmine David , secundum Evangelium sionisdeputanlurin semine ( Rom. ix, 8 ).Ex genlibus
tneum, in quo laborousqueacl vincula, tanquam male- enim erant lidcles quibus dicebat, Si autem vos Chri-
faciens; scd sermoDei non esl alligalus(II Tim. n, 8, sti, ergo Abralimsemcn estis, secundumrepromissionem
9 ). lpsc itaquc Salvalor sccundum carnem factus limredes( Gal. m, 29 ) ? Quod vero ait, Jacob servum
ex semine David, figuratur in lioc Ioconomine David, suum, et Israel hmredilalemsuam, morc suo Scriptnra
aperienlcDomino in paraholis os suum. Nec moveat repetivit eamdem scntentiam. Nisi fortc quispiam
quod cum dixissct, Etelegit David, quo nomine Cliri- sic distinguere vclit, ut hoc tempore Jacob serviat ;
slum significavit, addidit, seiviunsuitm; non, filium tunc autem sit ccterna hcereditas Dei quando videbit
suum : imo vcro hinc agnoscauius, non Patri co- : Deum facie ad faciem, undc Isracl nomcn accepit
scternam Unigeniti substantiam, scd formam servi ( Gen. xxxn, 28).
susceplam cx semine David. j 45. [vers. 72.] Et pavit eos , inquil, in innocentia
•44.Et suslulil eum de gregibus ovium; de posl fe cordis sui. Quid illo innocentius, qui ullum peccatum,
tanlcs accepileum, pascere Jacob servumsuum, ctls- 'nonsolum a quo vincerelur, sed eiiam quod vinceret
raelhmrcditalem suam. Ille quidcm Da.vid, cx cujus non habehat? St in inlelleclu manuuinsuarum deduxil
semine caro Christi cst, ab officio pastorali pccorum sos : vel, sicut aliqui codices habent, in intelleclibus
ad hominum rcgnum translalus est: noster autcm manunmsuarum, Alius putaret ita congruentius po-
David, ipsc Jcsus, abhominibusad homines, aJudccis •—-titisscdici, In innocentia manuum ct inlelleclu c.or-
ad Gcnlcs ; lamcn sccundum parabolam ab ovibus Jis : hic aulcm qui magis quam alii quid loquerelur
ad oves ablatus atquo iranslalus cst. Non sunt enini;?''' scicbat, cordi maluit adjungerc innocenliam , et n.ia-
niodo in tcrra illa Ecclesicc Jiuhccc in Cbrislo, qucc nibus intelligenliam. Illud proptcrca , quanlum exi-
fuerunt circumcisorum recenti nassione et rcsurre- I' ! slimo, quia mulli sibi vidcntur innoccnles, qui non
ctione Domini noslri ; dc quibus dicit Apostolus : !: faciunt mala, cum liment ne palianlur si fecerint;
Eram autem ignolus facie EcclesiisJudwai qum sunt vcllent autem facere, si impuncpotuissenl. Tales vi-
in Chrislo: lanluin autemaudiebanlqnia isqui aliquan- deri possunt habcre innoccnliam manuum , non ta-
do nos pcrsequebalur, nunc evangelizal fulem quam men cordis. El qucclandem aut qualis est isla inno-
aliquandovaslabat; ct in me magnificabanl Dominum ccntia, si cordis non cst, ubi homo faclus est ad
( Gal. i, 22-2i). Jain hinc ilUcEcciesice transierunt imaginem Dei? Quod vcro ail, In inletlectu, vel in-
populorum circumcisorum ; ac pcr hoc in Judccaquru telligenliamanuum suarum deduxit eos, vidctur niilti
modo in tcrra csi, non cst modo Chrislus : ablatus cam dixisse inlelligcntiamquam ipsc facit in creden-
estinde; nunc Gentitim gregcs pascit. Sane de post libus; ideo manuimtsuarum : facere quippe ad manus
'
fetantes indc acceptus cst. Illrcquippe priores fucrunt perlinet : scd sicut possunt iatelligi inanus Dei,
tales, dc qualibiu dicilur in Cantico caniicorum uni quia et Christus sic liomo , ut eliam Dcus. IIoc certc
Ecclesicc quccconstat cx mukis, id cst uni gregi cu- illc David, dc cujus cst iste semine, facerc non polc-
jusmembra sunl mulli gregcs ; de lalibus crgo dici- rat in populo cui sicut homo regnabat; scd ille hoc
tur : Dentes tui, id e*', per quos loqucris, vel pcr facit, cui rectc -anima fidclis dicere potest: lntelli-
qttos jii corpus luum, vclnt manducando,- cccteros gereme facito, et perscrutaborlegemluam(Psal. cxvm,
trajicis.; hoc itaque significantcs denles tui, sicul grex 54). Proinde, ne ab illo erremus, dum de nostra ,
detonsurumascendens de lavacro, quai omnesgeminos velut ex nobis sit, intelligentia fidimus , ejus mani-
creanl, et sterilis non esl in cis ( Canl. iv, 2). Depo- bus nos credendosubdamus. Ipse in nobis eam faciat,
suerunt enim tunc vclut vcllera onera sccculi,quan- utin inlelligentia manuum suarum nos dcducat eru-
do ante pedcs Apostolorum vendilarum rerum sua- tos ab errore, eoqtieperducat ubi jam non possimus-
rum pretia posuerunt ( Act. n, 45, cl iv, 31), asccn- crrare. Hic est fructus populi Dei, atlendentis legem
dentes de lavacro illo, de quo cos admonct aposlolus Dei , et inclinanlis aurem suam in verba oris ejus ,
PetTus, sollicitos quod Cliristi sanguinem fuderint, ; ut dirigat in eo cor suum 2, et sit cum illo creditus
ct dic.it : Agile pmnitenliam, ct baplhetur 1 ItaMss.At Edd.,sed si sic
unusquisque 2 ndd., cor sursum.Meliuspossunt.
Wtntm in nomine DominiJesu Clirisli, el dimitlenlur Psahni 8 Mss.,cor suum: quodex hu-
jus ?. acceptumest.
 4009 ENAIUUTIO IN PSALMUMLXXVIII.
'
spirilus ejns, ne iinmutelur in generationempravam
et amaricanlem; sed his omnibus sibi annuntiatis ,
non solumad prccsenlemvitam, verum eliam ad xter-
nam , nec lanlum ad recipienda bonorum operum
prsemia, sed etiam in ipsa bona opera facienda, ponat
in Deospcm suam.
IN PSALMDM LXXVIII
ENAURATIO(a).
1. [rers. 1.] In titulo psalmi hujus tam brevi et
simplici immorandumesse non pulo. Proplietiam vero
quam hic prccmissamlegimus , evidenler scimus im-
pletam. Cum enim isla canerentur temporibus regis
David, nihil lale adhuc contigerat ex advcrsitale Gen-
lium civilali Jerusalem , ncc templo Dci, quod nec
xdiucaluin adhuc eral. Post morlem quippe David ,
lilium cjus Salomonem Deo templum fecisse quis
ncscial? Dicilurcrgo lanquam prceterilum, quod in
spirilu videbaturessefulurum : Deus, veneruntGenles
in hmredilalem luam: Qua loquendi consuetudine
eiiam illud est prophelatum de Domini passione ,
Dederuntin escammeamfel, el in siti mea polaverunt
mc accto (Psal. LXVIII , 22);' et alia quce in codem
psalmo ventura velut facta narranlur. Necillud mi-
randum cst, quod Dco isla dicuntur. Non cnim ne-
scicnii indicantur, quo revclante prcesciuntur; sed
anima cum Deo loquilur pietalis affeclu quem novit
Dcus!. Nam elAngcli qtire liominibus nunliant, ne-
scienlibus nuntiant; quceaulem Deo nunliant, scienli
nunliant, quando illi offerunl orationcs nostras , et
incffabili modo de actibus suis ccternam verilatem ,
lanquam Icgem incommutahilein consulunt. Et iste
crgo homo Deidieit Dco qnod discat a Deo, tanquam
discipulusmagistro non ignoranii, sod judicanli; ac
sic, aut probanti quod docuil, aut quod non docuit
3 dum prcemissamde se propheliam, Lupus rupax,
rrprchcndenii: maxime quia specie precanlis Pro-
jiheta cos in sc lrnnsfigur.it, qui lunc fuluri cssent
quando isla vcntura. Solcnt atiiem in oratione dici
Dco quccvindicans feccrit. ct adjungi petitio ut jarn
misereatur ct parcat. Hoc modo et bic dicuntur a quo
prccdicuntur, lanquamab eis dicantur quibus accide-
runl; et ipsa dcploratio atquc prccalio, prophelalio
csi.
2. i Deus, venerunl Genlcs in hccreditatem tuam ;
pollucrunt teinplum sanclum tuum, posuerunt Jeru-
salern inpomorum cuslodiam. Posuerunt morliciua
scrvorum luorttm cscas volatilibuscceli, carncs san-
clorum tuorum bestiis terrre. Effuderunt sanguinem
eorum sicut aquam in circuitu Jcrusalem, et non
erat qui sepeliret. » Si in isia propheiiaquisquam no-
slrum eam vasiaiionemJerusalem intelligcndamputa-
veril, qucefacta esta Tito impcralorc Romano, cum
jam DominusJesus Christus post resurrectionem et
ascensionem suam prcedicaretur in Genlibus; non
mihi occurrit quomodo dici poluerit jam ille populus
1 Tresl<lss.,neimitelurgenerationem, etc.
*pluresMss.,qumenimnonvidelDeus?
* SicaliquotMss.AtEdd.,specieprmsenti.
(a) DictapostexposituwPsalnt,LXXYH, de quoinfra,n. 3.
1010
hccrediiasDci, non lenens Christum, quo reprobalo
et occisofactus est reprobus, qui in eum nec post
ejus rcsurrectionemcredere voluit, et insuper marly-
res ejus occidii.Ex illo enim populoIsrael quicumque
inChristum crediderunt, quibus facla est Christi
prccscnlatio, ct quodammodopromissi redditio salu-
bris aique fructuosa, de quibus et ipse Dominus di-
cit, Non summissusnisi ad ovesqumperierunl domus
Israel (Malth. xv, 24), ipsi ex illis sunt filii promis-
sionis, ipsi deputanlur in semine(Rom. ix , 8), ipsi
perlinent ad hccreditatem Dci. Hinc sunt Joscph ,
homo justus, ct virgo.Mariaquccpeperit Clirislum
(Matth. I, 16): hinc Joanncs Baplisla,amicus sponsi,
et parenles ejus Zacliarias ct Elizabelh (Luc. i, 5):
hinc Simeon scnex el Anna vidua, qui Christum non
loqucnlem sensu corporis audierunt; sed adhuc iu-
fanlem non loquentem , spiritu cognoverunl (/</. u ,
25, 36) : liiuc beati Aposloli : hinc Nathanael in
quo dolus non erat (Joan. i, VI): hinc alius Joseph
qui cxspeclabal ciiam ipsc rcgnuin Dei (Id. xix, 38,
el Luc. xxui, 51) : hinc lanla illa mulliludo quce
prceccdebat ct sequebalurjuinenlum ejus , dicens ,
Benediclusqui venitin nomineDomini(Matlh. xxi, 9);
in qua crat et congrcgatio puerorum in quibus dixil
impletum, Ex orc infanlium el laclentium perfecisli
taudem(Psal. vm , 3). Ilinc eliam illi post ejus re-
surrcclionem, quorum die uno tria, et alio quinque
millia baplizali sunl (Acl. n , 41, et IV, 4), in ani-
mam unain ct cor unum charitalis igne conflali; quo-
luni ncmo dicebat aliquid proprium, sed erant illis
omnia communia (Id. u , 52): hinc sancti diaconi ,
quorum Stephanus ante Aposlolos marlyrio est coro-,
naliis (Id. VII, 58) : hinc tol EcclesiueJudccrequcc in
Cliristo crant, quibtis eral faciePaulus ignolus (Gat.
i, 22), nolus aulcm sccvilia famosissima, sed notior
Christi miscricordissimagratia : hinc ct ipse secun-
nume rapiens,el advcsperumdividensescas(Gen. XLIX,
27), id est, prius rapiens pcrsecutor ad morlcm ,
poslea pascens prcedicatorad viiam. Ili erant ex illo
populo hccreditasDci. Undcct ail ipsc minimus Apo-
stolorum (I Cor. xv, 9), doclor Geniium : t Dico
ergo.Numquid repulit Deus plebem suam?Absit.
Namct cgo Israelita sum ex semine lsrael, dc iribu
Benjamin. Non repulilDcusplebem suam quam prcc-
scivit. > Hccc plebs quceex illa genle Chrisii corpori
aecessit, hxreditas Deicst. Nam quod ait Aposlolus,
Non repulil Deus plebem suam quam prmscivit, illi
psalmo utique respondet, ubi scriplum est, Quoniam
non repellelDominusplebemsuam: ibiautem sequilur,
El hmredilalemsuamnon derelinquel(Psal. xcni, 14);
ubicvidentcr apparet, talem plebem esse hccrcdita-
lem Dei. Ut enim hoc dicerel Aposlolus, suprn com-
mcmoravcrat prophelicum leslimonium de prrcnun-
tiata futura incredulilate populi Israel : Tota die ex-
pandi manus mcas ad popuiumnon credenlemet con-
tradicentem(Rom. x , 21, el Isai. LXV, 2). Hic ergo
ne quisquam male intelligens, universum illum po-
pulum crimine in.crcdulUa.tiset contradiclionis arbi-
 1011 S. AUGUSTINIEPISCOPI 10!2
tretur esse damnalum, continuo subjeeit: Dicoergo, corpore Deo (Ephes. n, 14-16); in quo corpore su-
Numquid repulit Deus plebem suam? Absit. Nam et mus filii Dei, clamantes, Abba,Pater (Rom.vni, 15,
ego Israelita sumex genereIsrael, de tribu Renjamin. el Gal. IV, 6) : Abba propler illorum linguam, Pater
Hlc ostcndit quam plebem dixerit, uliquc populi propler nostram; hoc est enim Abba, quod Pater.
prioris, quam si toiam Deus reprobasset atque da- Unde Dominus qui dixit, Non summissusnisiad oves
mnasset, non ulique ipsc Chrisli esset apostohts, qum perierunldomus Israel (Matih. xv, 24), osiendens
Israelila ex semine Abraham, de trihu Benjamin. illi genii reddilam prresenlirc ip-ius promissionem;
Adhibet autem valde nccessarium testimonium, di- ait tamen alio loco, Babeo atias ovesqumnon sunl de
sens : < An nescitis in Elia quid dicit Scriptura , hoc ovili; oportet me el ipsas adducere, ut sit unus
juemadmodiim inierpellat Deum adversus Israel ? grex et unus pastor (Joan. x, 16): Gentes significans,
Dominc , Prophetas luos occiderunt, allaria lua suf- quas crat adducturus, non quidem pcr suam prrcsen-
foderunt, et ego derelictus sum solus , et qurcrunt tiam corporalem', ut illud verum sit, e Non sum
aniinam meam. Sed quid dicit illi responsum divi- missus nisi ad oves qure perierunt domus Israel; i
num? Reliqui milii septem millia virorum qui non sed lamen per Evangelium suum, quod erant disse-
curvaveruni genua ante Baal. Sic ergo et in hoc tem- minaiuri < speciosi pedes annunlianiiiim pacem, an-
poie reliquire per electioncm gratire salvrc faclrc nunlianlium bona > (Rom. x, 15): < In omnem > enim
sunl. i Islce reliquice sunl ex illa gente hccreditaiis « terram exiit sonus eorum, et in fines orhis lerrce
Dei; noh illi de qiiibuspaulo post dicit: t Caclerivero verba eorum > (Psal. xvm, 5). Hinc et Apostolus
exccccatisunt. > Sic enim ait : <, Quid ergo ? Quod ait, i Dico crgo Christum Jesum minislrum fuisse
qticnrebatIsrael, hoc non est consecutus: clectio au- circumcisionis propter veritatem Dei, ad confirman-
lemconsecuta est; ccclerivero exccccatisunt > (Rom. das promissiones Patrum : > ecce quod est, t non
xi, 1-7). Isia igilur electio , islcereliquicc, ista plebs sum missusnisi ad ovesqurc perierunt domus Israel. t
Dei quam non rcpulit Deus, hcereditas ejus dicitur. Deinde subjungit Aposlolus, < Genles autcm super
In illo aulem lsrael qui hoc non esl conseculus, in misericordia glorificarc Deum : > ecce quod e9t,
illis c^cri&.exerecatis, non erat jam hccreditasDci < Habeoalias ovesqtire nonsunt de hoc ovili; oporlet
de qua dici posset, post Chrisli in ccelis glorificalio- me et ipsas adducere, ut sit iinus grex et unus pa-
nem , lempore Titi imperaloris, Deus, venerunlGen- slor. » Quod iitrumque brevitcr dictum est in eo quod
tes in hmrediiatemtuam, ct crclcra qnccde illius po- de prophela idem apostoluscommemorat: Lmtamini,
puli ct templi et eivitaiis vaslaiione videnlur in hoc Gentes, cum plebe ejus (Rom. xv, 8-10). Isle ergo
psalmo esse prccdicta. unus grex sub paslore uno, hrereditas Dei esl, non
3. Proinde aut ea debemus intelligere quce facta solum Palris, sed eliam Filii. Nam Filii vox cst, Fu-
simt ab aliis hoslibus, antequam Chrislus venissel in nes cecideruntmihi in pmclaris, elenim hmredilasmea
carne (non enim erat alia lunc hccreditas Dei, ubi prwclara est milii (Psal. cxv, 6) : et ipsius hreredi-
et Prophetce sancti erant, quando facta est transmi- talis vox est apud prophelam, Domine Deus noster,
gralio in Babyloniam, gravilerque gens illa vastata possidenos (Isai. xxvi, 13, sec. LXX). Hanc hceredi-
est [IV Reg. xxiv, 14]; et sub Antiocho etiam Ma- latem non moriensPaterFilio reliquit; sed ipse Filius
chabccihorrenda perpessi, gloriosissimecoronati sunt eam sua morle mirabililer acquisivit,quam resurre-
[II Machab.vn]. Ea quippe dicia sunlin hoc psalmo, clione possedit.
qucesolent ficri etiam slrage bellorum); aut cerle i. Si ergo de hac inlclligendum est quod in psalmi
si post resurrectionem et ascensionem Dominiacci- luijus prophelia canitur, Deus, venerunl Gentesin Itm-
pienda est hic commemoratahcerediiasDei; ea sunt in- redilatem tuam, ut venisse Genles accipiamusin Ec-
telligendaqucea cultoribusidolorumet inimicisnominis clesiam, non credendo, sed persequendo, id est, eara
Chrisli, Ecclesia ejus in lanta martyrum numerositale invasisse voluntate delendi atque omnino perdendi,
perpessa est. Quanquameuim Asaph Synagoga inter- sicut tot persecutionumexempla monstrarunt; opor-
prctettir, quceest congregatio, idque nomen usilaiius tel ut quod sequilur, Pottuerunt templum sanctum
insederit genli Judreorum; tamen et Ecclesiamistam tuum, non in lignis et lapidibus, sed in ipsis intelli-
posse dici congregationem,el illum velerem populum galur hominibus.de quibus, lanquam lapidibusvivis,
dieium essc Ecclesiam,jam in alio psalmo salis aper- construi dicit aposlolus Petrus domum Dei (I Pclr.
teque monstravimus («). Hcec igitur Ecclesia, hccc II, 5). Unde el apostolus Paulus aperlissime dicil,
hrcrediias Dei ex circumcisioneet prrepulio congre- Templum Dei sanclumesl, quod estis vos (I Cor. m,
gala est, id est ex populo Israel el ex creteris Genti- 17). 11oc itaque lemplum persecutores in his utique
bus, per lapidem quem reprobaveruntmdificantes,et polluerunt, quos ad negandum Christum, lerrendo
factus est in caput anguli (Psat. cxvn, 22); in quo vcl cruciando cocgerunt, alqne ul idolis supplicarent,
angulo tanquam duo parietes de diverso venientes vehementer instando fecerunt: quorum multos poe-
copularentur. lpse est enim pax nostra, qui fecit utra- nitenlia reparavit, atque ab illa inquinatione munda-
que unum, ul duos conderel in se in unum novuinho • vit. Poenilentis cnira vox est: < Et a deliclo meo
minem, facient pacem, et coadunaret' utrosquein uno munda me; > et, < Cor mundum crea in me, Deus,
1 Mss.,commutaret. el spiritura rectum innova in viscerihus meis > (Psal.
(a) supra, in Enarr.Psal,isxvn, n. 3. 1 AliquotMss-,per se prcesentiacorporali.
1013 ENARRATIOIN PSALMUMLXXVIII. 1014
l, i, 12). Jamveroquod sequitur, < Posuerunt Jeru- mors sanctorum ejus (Psal. cxv, 15). Subsannatioet
salem in pomorumctistodiam : > el ipsa Ecclesia hoc irrisio : vel, ut quidam inlcrpretali sunt, illusio, eis
nomine recle intelligitur, < Jerusalem libera, mater qui in circuiiu nostro sunl. Repetilio est senlenlirc su-
nosira, de qua scriptum esl, Lrctare sterilis quaenon perioris : nam quod supra dictum esl, opprobrium,
paris, erumpe et exclama, quce non parturis; quo- hoci-epetitum esl, subsannatioet irrisio; ct quod su-
niam multi filii desertro, magis quam ejus qure habet pra dictum est, vicinisttostris, hoc repetitum cst, eis
virum t (Gal. iv, 26, et Isai. nv, 1). < In cuslodiampo- qui in circuilunostrosunl. Proinde secundumJerusa-
morum, > quod diclum esl, deserlionem inlelligen- lem lerrenam vicini, et in circuilu genlis cjus, utique
dam existimo quam fecit vastitas persecutionis : id aliccgenles inlelligunlur: secundumaulem Jerusalem
est, velut custodiam pomorum; quia deseruntur po- liberam malrem nostram, vicini sunt et in circuitu
morum cuslodim, cum poma transierint. Et cerle ejus, inter quos inimicos suos habitat Ecclesia in cir-
quando Gcntilibus persequenlibus Ecclesia desertn cuitu orbis terrarum.
visa est, in coeleslem mcnsam spirilus marlyrum, 8. [vers. 5.] Deindejam mailifestam precetn fun-
1
tanquam de horlo dominico mulla et suavissima dens, unde intelligalur superioris afflictioniscommo-
poma, transierimt. moratio non esse quasi indicatio, sed dcploratio :
5. [vers. 2.] Posuerunt, inquil, morlicinuservorum Vsquequo,inqtiit, Domine,irascerisin finem,exardescel
tuorumescasvolatilibuscmli, carnessanctorumluorum velulignis zeltts tuus? Rogat uiiquc ne Deus usque in
bestiisterrm. Quod dictum est, morticina,hoc repeli- finem irascatur, id est, ne illa tanla pressurn, et tri-
tum est, carnes; el quod dictum est, servorum luo- bulalio, atque vastalio tisque in flnem perseveret;
rum, hoc repetitum est, sanclorum luorum: illud sed temperel correptionem suam, secundum illud
tantummodo varialum est, volatilibuscmli, et bestiis quod in alio psalmo dicilur : Cibabisnos pane lacry-
terrm. Meliussane interprelali sunt qui morticina po- marum, el potabisnosin lacrymis in mensura ( Psal.
suerunt, quam sicut quidam mortalia.Morlicinaenim LXXIX, 6). Nam, quousque,Domine,irascerisin finem?
non dicuntur nisi mortuorum; mortalia vero etiam iia dictum est, ac si diceretur, Noli, Domine, irasci
vivorum corporum nomen est. Cum ergo, sicut dixi, in finem. Et in co quod sequilur, Exardescet velut
ad agricolam suum spirilus marlyrum velut poma ignis zetus tuus, ulrumque subaUdienjlum*st, -et,
Iransissenl, morticina eorum et carnes eorum po- quousque,ct, in finem; ac si diceretur, Quousque ex-
suerunt volaiilibus coeli,et bestiis terrce: quasi quid- ardescet velut ignis zelus luus in finem?Nam ita hic
<[uameortim resurreclioni depcriret, ex occultis na- duo ista subaudienda sunt, sicul superius unum illtid
lurre sinibus tolum redinlegratiiro illo, cui ct capilli quod dictum est, posuerunt: nam cum habeal prior
noslri numerati sunt (Matth. x, 30). sententin, Posuerunt morticinaservorum tuorum escas
6. [vers.3.] Effuderuntsanguinemeorumsiculaquam, votaiilibuscmti, hoc verbum posterior non hahet, uhi
id est, abundanter et viliter : in circuitu Jerusalem. dictum est, Carnes sanciorum luorum besliis tetras;
Si Jerusalem lerrenam urbem bic accipimus, eorum sed subaudilur utiquc quod habct superior, posuerunt.
sanguinem inlelligimus effusumin circuitu ejus, qtios Ira porro et zelus Dei, non stint perturbaiiones Dei,
hostes extra mtiros reperire poiiierunt. Si aulem Jeru- sicut nonnulli Scripturas quas non intelligunt nr-
salem illam inlelligimus,de qua dictum csi,Muiii fitii guimt (a): scdnomineiraiinlelligiiurvindictainiquita-
desertm,magisquamejusqux habetvirum,circuitusejus lis; nomine zeli exaclio castitatis, ne anima legem
csl per universam lerram : in ca quippc leclione Doniinisui contemnal, et a Deosuo fornicandodisper-
'
prophetica, ubi scriplum esl, Multi filii desertm,magis cal. Hrcc ergo ipso effectu in hominum afflictione
quamejns qum habel virum, paulo posl ei dicilur, Et sunt lurbulenta; in Dei autem disposilione trnnquilla
qui eruit le, Deuslsrael universmlerrx vocabitur(Isai. sunt, cui dictum esl: Tu autem, Dominevirtulum,cum
LIV,1, 5). Circuitus ergo htijns Jerusalcm in hoc tranquitlitatejudicas (Sap. xn, 18 ). Salis aulem his
psalmo inlelligendus est quousque lunc fuerat eadem oslenditur verbis , propter peccata hominibiis, licet
Ecclesia dilaiala, fructificans et crescens in universo fidelibus, has fieri tribulaliones; quamvis hinc flore-
jnundo, quando in omni parle ejus persecutio ssevie- scat martyrum gloria merito patienlicc,et pie susten- '
br.t, et martyrum slragem, quorum sanguis sieut tato in flagelloDomini* moderamine disciplince.Hoc
tqua effundebatur, cum magnis lucris thcsaurorum Machabcciinler sa;va tormcnta (II Mach. vn), hoc
toelestium faciebal. Quod vcro adjunclum est, El non tres viri inter innoxias flammas ( Dan. in, 21), hoc
erat qni sepelirel: aut non incredibile debet videri Prophctcc sancti in captivitalc teslantur. Quamvis
tam magnum in aliquibus locis fuisse terrorem, ut enim paternam correptionem forlissime et piissime
sepullores sanctorum corporum nulli prorsus existe- perferant; non tamen laccnt hrcc accidere merilis
rcnt; aut cerle quia insepulta cadavera in multis lo- peccatorum : horum cnim vox est et in Psalmis,
cis diu jacere potuerunt, donec a religiosis quodam- Emendansemendavilme Dominus,et mortinon tradidit
modo furaia sepelirenlur. me (Psal. cxvn, 18 ). Flagellat enim omnem filium
7. [vers.4.] Facli sumus, inquit, opprobriumvicinis quem recipit: et quis est filiuscui non det disciplinam
nostris. Ideo preliosa, non in conspectu hominum, a *SicmelioresMss.AtEdd.,affeclu.
» plures probse notse Mss., suslentaloflageUeDomint,
quibus hoc erat opprobrium, scd in conspectu Domini omissa
1sonaulllprobSnots Mss.,Dominicumulata. particula,in.
(a) Manichaei.
1015 - S. AUGUSTINIEPISCOPI 1016
pater ejus (Hebr. xn, 6, 7) ? debuisse, non locum. Sed possumus accipcre pro nu-
9. [vers.6.] Quod vcro adjungil, E/funde iram luam mero plurali numcrum singularcm posilum, sicut
in genles qnm le non noverunt,cl in regna quie non in- vestem pro vestibus, militem pro mililibus,pecus pro
vocaveruntnomen tuiiin, eliam ista propbetatio cst, pccoribus : mulla enim hujusmodi moris est dici, nec
non optaiio. Non malevolcnlire voto ista dicuntur, soluni yulgo loqttenliuin, verum ctiam diserlissimo-
sed spirilu prccvisaprccdicunlur; sicut de Juda tra- rum auclorum cIoquenli;c. Ncc ab ipsa divina Scri-
dilore, qucc mala illi fuerant pro suis mcrilis evenlu- ptura boc genus locutionis alienum est: posuit enim
ra, iia prophelata stinl, quasi optata sint. Quemadmo- et ipsa ranam pro ranis, locuslain pro locuslis (Psat.
dum enim Proplieta non imperat Chrislo , quamvis LXXVII, 45), et innumcrabiiialalia. Quod vero dictum
modo imperalivo pronunliel quod dicit, Accingere est, ComederuntJacob, hoc bene inlelligilur, quod
gladiumtnum circa femur, polentissiine;specielua, et mtiltos in suum malignum corpus, hoc est in suam
pulchriludine lua, el inlende, cl prospere procede,ct socielalcm, lcrrcndo transire coegerunt.
regna(Psal. XLIV,4e(5): iia non optat, sed prophetat 11. [vers.8.J Meminit sane, quamvis illis pro me-
qui dicit, Effunde iram luamin genlesqumle non nove- riio pessimce volunlaiis ex ira Dei digna reddenda
runl. Quod more suo repelit, dicens, Et in regna qum sint, non lainen cos aliquid adversus hrereditatcui
non invocaverunlnomen ttinm : nam gcnles per regna ejus valcrc poluisse, nisi eam voluissel ipse pro pcc-
repelitcc sunt;'et quod eum non noveruni, per hoc calis cjus flagellando cmendare. Unde subjungit: Ne
repeiitum csl, quod non invocavcrunt nomcn cjus. meminerisiniqiiitalumnoslrarum aniiquaram. Non ait
Quomodocrgo inlclligcndum cst quod ait Domiuus prxlcrilarum, qurc possent essc etiam recentiores;
in Evangclio, Servus qui nescit voluntalcmdoininisui, sed antiquarum, boc cst a parcntibus venicntium :
et ftcit digna plagis, vapulabit paucis; servusautcmqui talihus quippc iniquilatibus damnalio, lion correpiio
scit volunlalemdominisui, cl facil digna plagis, vapu- dcbclur. C/w anticipent nos misericordimlum. Anlici-
labil mullis (Luc. xu , 48, 47), si major ira Dei csl in pent uliqtioad jiidicium ttium : Supcreaaltal enim mi-
genles quceDominumnon cognoverunt? In eo quippe sericordia in jiulicio '; judiciutn atilem sine misericor-
quod ait, Effundeiram luam, salis liocverbo indicavit dia, sed ei qui non fecil misericordiam(Jacobi n, 13).
quam multam iram volueril inlelligi : unde postea di- Quodaulcin adjuugit, Quia pauperesfacti sumusnimis,
cit, Redde vicinisnoslris seplies tantum. An quia mul- ad hoc vult inlelligianiiciparc nos misericordias Dei,
tum inlerest inler servos, qui licet nesciant volunta- ul nosira paupcrias, id cst infirmitas, eo iniseranle
tcm Domini sui, (amcn invocant nomcn ejus, et adjuvetur ad ejus prrecepla facicnda , nc ad judicium
alienos a familia tnnti palrisfamilias, qui sic ignorant cjns damnandi vcniamus.
Deum , ut nec invocent Deum? Invocant cnim pro co 12. [vcrs.9.] Ideo sequitur : Adjuvauos, Deussaltt-
vel simulacra , vel dcemonia, vel quamlibel creatu- taris noster. IIoc vcrbo quodait, Salularis nos/er, salis
ram; non Creatorem, qui esl henedictus in scccula. cxponit qtiani voluerit paupertalem inlelligi in co
Neque enim istos, de quibus hoc prophetat, ila ne- quod dixcrat, Quoniam pauperesfacti suinus uiiuis:
scienles signilicat Domini sui volunlalcm , ut (amen ipsa esl quippe infirmilas , cui Salularis cst neeessa-
ipsum Dominum limcant; sed ita ipsum Dominum rius. Cum vero adjuvari nos vult, nec ingralus esrt
nescienles, ut nec invocent cuin , ct inimici nominis gralice, nec lollit liberum arbilriuin : qui cnim adju-
ejus existant. Mtillum ergo distat inler servos volun- valur, eliam per seipsum aliquidagil. Addidil ciiam,
tatem domini sui nescienles, el tainen in familiaejus Propler gloriam nominislui, Doinine,tibern HOS, ut qui
alque in domo viventcs, et inimicos non solum ipsum gloriatur, non in seipso, sed in Domiuo gloiielur
dominum scire nolenles, sed el non ejus nomen invo- (I Cor. i, 51). El propilius esio, inquil, peccatisnostris
' propter nomenlituin: m>npropicr nos; nam quid aliud
cantes, alque iu servis insuper oppugnanles.
10. [vers. 7.] Dcnique sequitur : Quia comederunt mcrentur peccata nosira, quam debila et digna stip-
Jacob, et locum ejus desolaverunl.Jacob quippe ligtt- plicia ? sed propilius eslo peccatisnostrispropter iioinen
ram gestavit Ecclesire, sicut Esau veteris Synagngre; tuum. Sic ergo nos libcras, id csi, cruis a nialis, cum
unde diclum est: Et major serviet minori (Gen. xxv, et adjuvas nos ad faciendam justitiam, et propitius es
23)- Potesl in hoc nomine inlelligi ea, de qnn loquc- pcccatis nostris, sine quibus in liac vita non sumus :
bamur, hrcredilas Dei, in quam invadcndam atque Quoniamnon juslificabilurin conspeclu tuo omnis vi-
vastnndam post resurrectionem et asceusioncm Do- vens ( Psal. CXLII , 2). Peccalum atilein iniquitus est
mini Gentes pcrsequendo veneriuit. Sed, locumJacob, (I Joan. III, i); et si iniquitatesobservaveris,quissusti-
quomndo intneamur inielligencUiniest. Magisenim nebit (Psal. cxxix, 3)?
Iccus Jacob illa civitas pulari polcsl, in qua erat ct 15. [vers. 10.] Quod autem adjungit, Nequandodi-
leniplum quo universani illam geniem, saerificandiet cant in Genlibus,Ubi est Deuseorunt? magis pro ip.si
adorandi causa el Pai-.chacelebrandi, Dominus prrc- Gentibusesl aceipiendiim. Maleeniin pcreunt qui <|.-
ccperal cmrenire. Nain si Cliristianorum convenlus Deovero desperaverini , putanles cum vel non esse,
inliibilos'alque coinpressos a perseculoribus Pro- vcl suos non adjuvarc, nec eis csse propitimn. lilud
El
phela \ellel intelligi, loca desolata videreiur dicere vero quod sequitur, innolescalin nulionibuscorum
1 sicMss.AtEdd.,alqueservos. oculis nostris vindicta sanguinis servorumluoium qni
' Lov..inhabitalos.AtEr. cims.,vwibilos,\e\,inliabitos. 1 plures Mss.,misericordiajttdicium;omisso,in.
1017 ENARRATIO1N PSALMUMLXXVHI. 1018
effususesl, vel sic inlelligiluf, cum credunl in vcrum eliamsi non ipse vindicat, lamen ut ejus inimicum
Dcum, qui persequebantur ejus hcercditalem; quia et Deuspuniat, exspectat atque optal. Quapropter cum
ipsa vindicla est, qua perimitur sceva iniquitas eo- et homo justus et homo malus de inimicis suis vclint
rum gladio verbi Dci, de quo dictum esl, Accingere a Dominovindicari, unde discernentur, nisi quia ju-
gladiumtuum (Psal. XLIV,4); vel cum perseveranles stus et magis cupil inimicum suum corrigi quain pu-
inimici in fine puniuntur. Nam mala corporalia quce niri; et cuin in eum videt a Domino vindicari, non
in hoc sccculo paliuntur, communia possunt habcre ejus deleclaturpoena, quia non cuin odit, sed divina
cum bonis. Est et aliud vindictccgenus, quo Ecclesice justilia, quia Deum diligil? Denique si in hoc srcculo
dilataiionem et fecunditatem in hoc sccculo,post tan- in eum vindicatur, vel pro illo eliam Icetalur , si cor-
tas persecutiones quibus eam omnino periluram pula- rigitur; vel certe pro aliis, ut eum timeant imitari.
bant, peccator, et incredttlus, et inimicusvidet et ira- Ipse quoque fit melior, non supplicio illius odia sua
scilur, denlibus suisfrendet et tabescet (Psal.cxi, 10): pascendo, sed errata emendando. Ac per hoc de be-
quis enim negare audeat lianc eliam esse gravissi- ncvolentia, non de malitia est quod lcetalur juslus,
mam poenam? Sed nescio utrum salis eleganter acci- cum videt vindictam, et manus suas lavat, id cst,
pialurquod ait, ante oculosnostros, si hoc poenccgcnus opera mundiora effieft in sanguine, hoc cst in exitio
intelligamus quod in inlimis cordis agiiur, et lorquct peccatoris; sumens inde non mali alieni gaudium,
etiam iilos qui nobis adulanler arrident, nec a nobis sed divinccadmonitionis exemplum. Si autem in fu-
videri potest quid in homine interiore patiantur. lllutl turo sceculo, uliimo Dei judicio vindicalur, hoc ei
autem quod sive eis credentibus iniquitas eorum in- placet quod Deo; ne bene sit malis, ne piorum prx-
terimitur, sive in malignilate perseverantibus suppli- miis etiam impii perfruantur : qtiod utique injustum
cium novissimum redditur, sine scrupulo qucestionis cst, et a regula verilalis, quam juslusdiligit, alienum.
inlelligitur dictum, Innolescalanle oculos noslros vin- Cum enim nos ad diligendos inimicos Dominushor-
dicta in nationibus. tareiur, exemplum proposuit Palris nostri qui in cce-
14. Et hcecquidcm, ut diximus, prophetatio cst, lis est, qui facit solemsuum oriri super bonos et malos,
non optalio : sed propter illud quod scriptum esl in et pluit super juslos el injustos (Mallh. v, 45 ); num-
Apocalypsi, sub ara Dei marlyres ad Deum clamarc quid tamen ideo vel tcmporalibus corrcptionibus non
et dicere, Quousque,Domine, nonl vindicassanguinem emendat, vel perlinaciler duros in line non damnat?
noslrum (Apoc. vi, 9, 10)?non est prcctercundum Sic ergo inimicus diligalur, ut non displiceal Domini
quemadmodum accipi oporlcat; ne proptcr exsalu- justiiia quapunitur; etsic placeal juslitia qua punitur,
randum odium credantur sancti desiderarevindictam, utnondemaloejus,sedde bonojudicegaudeatur.Male-
quod ab eorum pcrfectione longe abest. Et tamen volusvero animus conlrislalur, si ejusinimicus corrc-
scriptum est, « Lcelabilnr jusius, cum videril vindi- clusevaserit pcenam:et cum puniri eum videt, vindicari
clam impiorum; manus suas lavabit in sanguinepec- se ita gaudet, ut non juslitia Dei quem non diligit,
catoris > (Psat. LVH,II) : et Apostolus ait, < Non scd illius quem odit, miseria deleclelur : et cum Deo
vos ipsos vindieanles, charissimi, sed da(e locum irce; dimitlil judicium, tit plus noceat Deus quam ipse no-
scrip(um est enim, Mihi vindictam, et ego relribuam, ccre posset exoplat : et cum dat cibum inimico esu-
dicit Dominus > (Rom. xu, 19). Nec ipse itaque prrc- rienli, potumque siticnli, maliliose sapit quod scri-
cipil ut nolint vindicari, sed ut non se ipsi vindican- ptum est, Hoc enim faciens carbones ignis congeres
tes dent locum irm Dei qui dixit, Miki vindictam,et super caputejus. Agit enim ut amplius aggravel, et ei
ego relribuam. Et Dominus in Evangelio viduam pro- excitel indignationem Dei, quam carbonibus iguis si-
ponitin simililudincm, qncc vindicari desiderans, ju- gnificari putal; non intelligens illum ignom csse poe-
dicem interpellabnt injuslum , qui cain landem ali- nilentice urenlem dolorem l, quousque caput erectum
quando non justitia ducius, scd tccdiovictus andivit superbia, beneficiisinimici ad humilitalem salubrem
( Luc. xvni, 3-5 ) : hoc aulem Dominus proposuit, ut deponitur, el in bono illius hujus malum vincitur.
oslenderet multo mngis Dcum juslum eilo facturum UndeApostoIus vigilanter adjunxit, Nolivincia malo,
judicium electorum suorum, qui ad eum clamant die sed vincein bonomalum (Rom. xn, 20, 21). Quomodo
ac nocte. Inde cst ct illc sub arn Dci rnartyrum cla- aulem potest vincere in bono malum in^superficie
mor, ut Dei judicio vindicentur. Ubi csl ergo illud, bonus, ct in alto s malus; qui opere parcit, ct corde
« Diligite inimicos vestros, bcnefacite eis qui vos s:cvit; manu mitis, voluntale crudelis? Sic ergo spe-
oderunt, etorateproeisqnivospersequuntur >(Malth. cie poscentis in hoc psalmo fulura in impios vindicla
v, 44)? ubi est et illud, < Non reddcntesmalum pro prophetatur, ut inlelligamus sanclos homines Dci
malo, nec maledictum pro maledicto > (I Petr. m, suos inimico» dilexisse, nec cuiquam voluisse nisi
9 ); el, < Nulli malum promalo reddenles > (Rom. bonum, quod esl pietas in hoc sccculo, ceiemilas in
XII, 17)? Si enim malum pro malo non est cuiquam futuro : in poenisaulem malorum, non malis eorum,
reddendum; non solum factum malum pro facto sed Dei bonis judiciis fuisse delectatos; et ubicumque
malo, sed nec voium malum rcddendum est pro fa- in Scripturis sanclis lcguntur in homines odia eorum,
cto vel voto malo. Reddit auiem volum malum, qui odia fuisse vitiorum, quceipse etiam unusquisque ho-
1 Edd., dolore-At aliquolMss.,dolorem.
1 AjiquotMss.,nonjudicusel lindicas. a sie Mss.AtEdd., abdito.
 1019 S. AUGUSTIMEPISCOPI i020
niiiiinn oderit oporlet in se, si diligit se. tes (II Cor. vi, 10). Vicinos dicit, quia inter illos ha-
15. [vers. 11.] Jam vero quod sequitur, Intrel ante bitat Ecclesia usque in diem separationis : non enim
cunspectumtuum, vcl sicut alii codiccs habent, in con- modo lit discessio corporalis. in sinus eorum dicil,
speciu tuo gemilus compeditorum: non facile quis- utique nunc in occultis; ut vindicia quce in hac vila
qiiam reperit conjeclos in compedes a persecutoribus agilur in occulto , post innotescaim nalionibus ante
sanctos ; el si accidit in tam magna alque mulliplici oculosnostros. Homo namque cum dalur in reprohum
varietate poenarum, tani raro accidit, ut non sit cre- sensum , in intcriore sinu accipit suppliciorum meri-
dendum hoc in isto versu quod comniemoraret polis- tum futurorum. Opprobriumeortim, quod exprobravc-
siniuin clegisse Prophetam. Sed nimirum compedcs runl tibi, Domine. Iloc eis redde septuplum in sinus
sunt infirmilas, et corruplibilitas corporis, qucc ag- eorum, id est, pro isto opprobrio eos in occullis eo-
gravant animam. Pcr ejus enim fragilitatem, velut rum plenissime rcproba. Ibi enim exprobraverunt
quorumdam dolorum molesliarumque maleriam, ad nomen tuum , le arbitrantes in servis luis delcre de
impietatem poterat compellere persecutor. Abhis com- lcrra.
pedihus concupiscebat dissolvi Apostolus, et essecum 17. [vers. 13.] Nos autempopulus /Miis.-gencralitcr
Chrisio; manere aulem in carne necessarium proptcr accipiendum de omni genere piorum ct vcrorum
illos quibus Evangelinm ministrabat (Philipp. i, 23). chrislianorura. iVosergo quos perdere se posse puia-
Donec ergo corruplibile.hocinduat incorruptionem,ct verunl, populusluus, et ovesgregistni, utqui glorialur,
mortale liociiiduatimmorlalilalem(ICor. xv,55), velut in Domino glorielur (I Cor. l, 51), confiiebimurtibi
in stvculum.Alii autem codices habent, confilebimur
compedibus caro infirma promptum impeditspiritum.
Has ergocompedes non sentiunt, nisi qui in semet- tibi in mtemum. Ex ambiguo grccco facla est isla di-
ipsisingemiscunl gravali (II Cor. v, i ), habitaculum versilas : quod eiiini habet grreeus, elj tii t/\wm,ei in
quod de cceloest superindui ctipienles, quia el mors wternum, et in smculum interpretari potes(; sed pro
horrori est, et moerori vila mortalis. Pro his Pro- loco inielligcndum quid melius interprclandum sit.
pheta gcmenlibus ingemit, ul intrcl in conspectu Dei Sensus ergo bujus loci magis mibi videturoslendcrc,
gemilus eorum. Possunt etilli inlclligi compedili, qui in smculumdici oportcre, id est tisque in finem scc-
prreceplis sapienlirc colligati sunt, qu;e palienter sus- culi. Sequens autem versus more Scripiurarum,
tentala in ornamenta vcrlunlur; unde scripium esl: maximeque Psalmorum , repelitio superioris esl or-
Injice pedem luum in compedesejus ( Eccli. vi, 25 ). dine commulato, prius habens quod ibi esl poslerius,
Secuudummagnitudinem,inquit, brachii tui, recipe in et posleritis quod ibi cst prius. Nam qtiod ibi diclum
adoplionem filiosmorlificatorum,vel sicul in aliis co- est, confiiebimurtibi, pro ipso hic dictum est, amiiw-
dicibus lcgilur, posside filios tnorle punitomm1. Ubi tiabimustaudem luam. Quod ilaque ibi dictum cst, in
satis mihi videtur ostcndisse Scriptura, quis fuerit smculum,pro ipso hic dictitm esl, in gcnerationemet
geinitus compeditorum, qui pro nominc Chrisli per- generaiionem.Ista quippe gcnerationis repetilio per-
secutiones gravissi.iias pertulerunt, qucc in islo psal- petuitatem signilicat : sive, ul nonnulli inlelligunt,
mo aperiissime prophelaulur. In diversis enim pas- quia duccsunt generaliones, vetus et nova. Sed in
sionibus constituli orabant pro Ecclesia, ne infructuo- hoc fit saeculo utraque : quoniam qui non rcnatns
sus esset posteris sanguis illorttm; ut dominica seges, fucrit ex aqua ct Spiiilu, non inlrabil in regnum c«e-
unde inimici eam pulabant pcriiuram , inde feracius lorura (Joan. m, 5); deinde quia in isto sreculoan-
pullularet. Filios quippc morlificalorumdicit, qui non nuulialur laus Dei, nam in fuluro sceculocum vide-
solum non stint lerrili prcecedentiuni passionibus, bimus eum sicuii esl (I Joan. ni, 2), cui deinceps
sed in cum pro cujtis noinine passos eos noverant, annunticlur, non erit. Nos ergo, populus tuus, et oves
exhorlanle illorum gloria ad imilandiim accensi, co- cjregistui, quas persequendo illi credidcrunl.se posse
piosissimis agminibnseredidenuU. Ideo dixit, Secun- consuniere , confitebimurlibi in smculum,permanente
dum magniludinembrachii lui. Res enim lam magna ulique Ecclesia tisi|ue in finem, quam illi delerc co-
secuta est in populis christianis, ut eam qui se ali- nali sunt : in generalionemet generationemannuntiabi-
quid persequendo proficere pulabant, nullo modo mus lattdem luam; qnx laus ut laceretur, nos finire
credercnt seculuram. conati sunt. Multis auiem jam locis sanclarum Scri-
1G [vers. 12.] Redde, inquil, vicinis noslris septies plurarum insinuavimusconfessioncmeliam pro laude
tanluminsinus comm.Non mala oplat; sed jttsla prcc- pnni: sicuti esl illud, Hwc dicelisin confessione,Opera
nuntiat, et venturas prophetat. Septenario aulem Dominiuniversaquoniambonavalde (Eccll. xxxix, 39);
numero, id cst septupla retributione, perfeclionem maximeque illud quod ait ipse Salvator, qui nullum
poencevult inlelligi, quia islo numero pleniludo signi- habcbat omnino pcceaium quod pcenilendo confile-
ficari solet. Unde et illud est in bonis, Accipiel3 in hoc relur : Conjiteortibi, Paler , Dominecceliel terrm, quia
smculosepties tanlum (Marc. x, 30): quod posilum cst abscondislihmc a sapientibnset prudeniibus,el revelasli
pro omnibus; Quasinihit habentes, el omnia possiden- ea parvulis (Matth. xi, 23). Hoc dixi, ut apertius in-
lelligalur, id csse repetitum in eo quod diclum est ,
1 omnesnoslriMss.,niortificatoriim. annuntiabimus laudem ttiam, qttod superius dicium
* Edd.,futura.PleriqueMss.,vera. Quidani,ventura.
3 Sicmelioresy.ss.AtEdd.,in bonis accipiendum.Et in erat, confilebimurtibi.
fioc, etc.
1021 ENARRATIOIN PSALMUMLXXIX. 1022
las (Rom. xui, 10). Noli permulla ireatque disicndi.
IN PSALMUM LXXIX Terrct te ramorum diffusio; radicem lene, ct dc
ENARRATIO. inagniludine arboris noli cogilarc. Sit in te cliarilas ,
SERMO et necesse est plenitudo scienlirc consequatur. Quid
(fi).
enim ncscit qui charitalera scit, quandoquidemdictum
1. [vers.1.] Non adeo multa sunt in hocpsalmo l, est : Deus charitas cst Joan.
in quibus serino nosler paliatur difficultatem, vel in- (I iv, 8).
5. [vers. 3.] Qui scdes super Chcrubim, appare.
tenlio audilorum inlelligendiimpedimentum. Proinde Ideo enim
erravimus , qtiia non apparcbas. Corain
adjuvanleDomino, cumaffecluaudiendiet videndijam
et cruditi in Eplirmm, et Benjainin,ct Manasse. Appare, inquam ,
quccprophelala prccdicla sunt, tanquam coram genle Judrcorum, cnram populo Israel : ibi
schola Christi, currere debemus qux plana suiit; tit si
cnim Ephrrem, ibi Manasses, ibi Benjamin. Sed in-
forie obscura exigunl oflicium interprelandi, quce ea
sunt officiuma me debeanl tcrpretationem videamus . Ephrccm, Fruciificalio ;
plana legendi flagitare. Filius dextcrre; Manasses,Ohlitus.Appare
Caniatur hic dc advenlu Dominiet Salvatoris noslri Benjamin, cnim coram fruclificaio, coram filio dexlerrc, appnrc
Jesu Chrisii, et de vinea ejus. Sed cantat ille Asapb, coram
illuminaltis oblito, ut jam non sit oblilus, sed venias illi
quanlum apparel, alque correclus, rnjus in mcnlcin lihemsli. Si enim Gentcs
qui commcmorn-
nomine nostis significariSynngogam.Dcnique lilulus
ct converienlur ad Doniinum uitiverscc(ines
Psalmi est, In finempro his qui immulabunltir: iilique bunlur,
lerrcc (Psal. xxi, 28); populus ipse de Abraham ve-
in melius, quoniamChristusfinisLegis (Rom.x,4) idco
El testimonium nicns, noii hahuit pariclcm suum qui gaudcat in
venil, ul immtilcl in mclius. addil,
: boniim lesiimonium veritalis. angulo, cum scriplum sit, Reliquimsalvmficnt (Ilom.
ipsi' Asaph Denique Excita potenliamluam. Namlnfirmus cras ,
Iioc leslimoniiim et Christum et vineam confilclur; ix, 27)?
quando dicebitur : Si fdins Dei esl, descendat dc
lnc est et et
caput corpus, regem plebcm, pasiorem crnce Nihilvalcre videbaris : prre-
el gregcm, el tolum omniuinScripturarum mysteriiun vnluii(Muiih.lexxvn, 40).
Chrisium et Ecclesiam.Cnnclnditnulem liliilusPsalmi, supcr pcrsccutor; etdemonstrasti hocanlea,
quia ct Jacoh ipse prrcvaluit in lucta, homo Angelo.
pro Assyriis. Assyrii inlcrprctaniur, Dirigcntes. Jam
sit cor non direxit suum Qunndo, nisi vcllel Angclus? et prccvaluil homo , et
crgo non geueratio qu,t: victus est Angclus; et victor homo lenet Angcltim, et
(P.ial. LXXVII, 8), scd generatio jam diiigcns. Ergo dicit : A'on dimittamtc, nisi benedixerisme. Magiimn
audiamus quid dicat in lioc lcstimonio.
sacramenlum ' Et slat victus, et benedicit viclnrem :
2. [vers. 2.] Qui pascis Israel, iniende. Quid est,
deducisvelulovesJo- viclus, quia voluit; carnc inlirmus, majcstalc for.tis.
Qrti pascis lsrael, intende, qui El bcnedixil : Vocaberis,inquii, lsracl. Teligil lamen
ul
se.ph?Invocalur vcniat, cxspeclatur veniat, ut desi-
: ct fcmoris laliludinem, ct aruit, eumdemqiie liomi-
deratur ut venial. Ergo dirigentes invenial Qui de-
ncm untim fccit el henedictum et clanduin (Gen.
ducis,inquil, vetul oves :
Joseph ipsnm Josepli velut
23, 25). Videsclaudicassepopulum Judreo-
oves. Ipse Joscpli oves sunt, et ipse Joseph ovis cst. xxxu, 20,
rum : vide ibi et bencdicium genus Aposlolorum.
Audito Joseph, quanquam ct interpretatio ejus nomi- Excita
j>ismiiltum juvet; significat enim Augmenlum, et mus? Cruciiixus crgo potentiamluam : quamdiu videris infir-
ex infirmilale, rcsurge in virlute
i leo uiiqtie vcnit illc, ut mortificatum granum mtilli-
(II Cor. XIII,i) : Excita potenliam luatn, el veni, ut
pbciier surgerot (Joan. xn, 25), hoc cst, augerelur salvos
Dei : lamen ex co nostis facias nos.
popnhis quod jnm contigisse i. [vers. i.] Deus, convertenos. Avcrsi enim sumus
Joseph, veniat in meiilem n fratribus venditus, veniat
a le, et nisi lu converlas, non convertcmur. El illu-
a suis exlionoraius, apud alienigenas cxallatus (Gen. inina
el et in facicm tuam,etsalvierimus. Numquid ille obscu-
xxxvn, 28, XLI,40), intelligetis ctijus grege ram habct faciem? Kon liahcl cb.-curam
esse debeamus, siinul cum illis qui jnm dirigunl cor faeiem,sed
'
npposuit ei nubcm carnis, et (anqnam veluni infir-
suum, ul lapis rcprobalus ab redificanlibusfial in ca- et non est p>itatis ipso cuin penderet in ligno,
el Psal. lenens mitalis,
put anguli (Matih.xxi, it, cxvn, 22), ciun sedurcl iu coelo. N.un itn factum
duos parie(es de diverso venienles, sed in angolo agnoscendus
csl. Pricsentein in terra Cliri^luoiet lniraculn facien-
concordanlcs. Qui sedes super Cherubim.Cherubim
lcm non agnovii Asaph; mortuum lanien, pnsleaquam
sedes esl glorix Dei, el inlerprelalur Plcnitiidoseien-
rcsurrexil et asccndifin coehun, aguovil, compunctus
lire. Ilii sedct Deus in plenitudine scienlirc. Liccl in-
sublimes esse ccelortim csl : dixcrit et do illo lotuni hoc lcsiiinonium quod
lclligamus Cherubim polesta- in hoc psalmo, Illumina faciem
(es alque virtules; lamen si vis, eris Cborubim. Si niodo agnosciiiins
et satvicrimus.Oblexisli faciemtuam, et «gro-
enim Cherubim sedes est Dei, audi quid dicat Seri- tuam,
sedes esl tavimus : illumina ill.im,. et salvi crimits.
ptura : Anima jvsti sapientim (Scip. vn).
ero scienlice? hoc 5. [vers. 5.] Doinine, Dcusvirtulum, usquequoira-
Quomodo, inquis, pleniludo quis
scciis iu orationemservilui? Jam servi tui. Irascebaris
implel? llabes unde imj.leas : Plenitudo Legis cliari- in orationem inimici
1 pleriqueet melioresMss.nonadeosunl in liocpsulmo; tui, adlmc irasceris in orationem
omisso, multa. servi lui! Convertisli no.;, agnovimus , ci adhue
1 Edd.,ipsiusAsaph.MeliusMss.,ipsi, juxta LXX.
irasceris in orniiancm servi tui! Ita plano irasceris,
(a) Ad populumuabitttspostexpositumpsalmuinI.XXHI, 1 sic MSS. AtEdd.,opposuit.
de quointra,n. 10.
 1023 S. AUGUSTINIEPISCOPI 1024
ut paler corrigens, non ut judcx damnans. Ita plane disti palmites ejus usquead mare, et usque ad flumen
irasceris, quia scriplum est, Fili, acccdensad servilu- propagines ejus. Hoc desiderat officium exposiloris,
tem Dei, sla in juslilia el timore, et prmpara animam non sufficit lecloris et laudatoris : adjuvale me intcn-
tuamad tentalionem(Eccli. u, 1). Ne pules jam trans- dcndo; solet enim vinecehujus commemoraiio in hoc
isse iram Dei quia conversus es; transiit, sed ne psalmo caliginem facere minus inlcnlis. Etenim ma-
damnet in ccternum. Flagellat autem, non parcit, gnitudo vinece hujus jam a nobis explicata est; et
quia flagellat omnem filium quem recipit (Ilebr. xn, unde facta cst ', ct unde facta sit magna, prcedictum
6). Si flagellari detrectas, recipi quarc desideras? cst. Viam fecisli in conspeclucjus , et planlasli radices
Flagellat omnem filiumquem rccipit: flagellatomnem, ejus, el impleviitcrram : hoc de perfectione ipsius di-
qui et Unico non pepercit. Scd tamen quamdiu irasce» ctum est. Sed lamen prima gens Judcea fuit ista vi-
ris in oralionem servi tui? non jam inimici tui; sed nca. Gcnsaulem Judcca usque ad mare, et usque ad
irasceris in orationemservi lui. Qtiamdiu? flumen regnavit. Usque ad mare : apparet in Scri-
6. [vers. 6.] Sequitur : Cibabis nos pane lacnjma- ptura quod marc ibi vicinuin sit (Num. xxxiv, 5). Et
rum, el potabis nosin lacrymisin mensura.Quid est, usque ad ilumcn Jordancm. Trans Jordanem enim
in mensura? Apostolum audi : Fidelis Deus qui non aliquid Judccorum collocalum est; inlra 2 Jordanem
vos permillit tentari supra quam poleslis feire (I Cor. aulem toia gens. Ergo usquead mare, et usquead flu-
x, 15). Ipsa est mensura , pro viribus luis : ipsa est men regnum Judrcorum, regntim Israel: non auiem «
tncnsura, ul erudiaris , non ut opprimaris. mari usque ad mare, el a /lumiiieusque ad terminosor-
7. [vers. 7.] Posuisti nos in conlradictioncmvicinis bis lerrm, illa jam pcrfeclio vineceest de qua hic pr;c-
nostris. Plane faclum cst; nam de Asaph electi sunt dixit, Viam fecisliin conspecluejus, el plantasti radi-
qui irent ad Gentes, ct prcedicarent Chrislum, et di- ces ejus , et implevitterram. Cum tibi ergo prccdixisset
cerelur eis : Quis esl isie novorum dmmonioruman- perfectionem, rediit ad initium, de quo inilio sil facla
nuntiator (Act. xvn, 18)? Posuisti nos iti contradictio- perfectio. Initium vis nudire? Usquead matf.et usque
nem vicinisnoslris. Eum enim prcedicabant cui con- ad flumen. Finem vis audire? Dominabitur a mari
tradicebatur. Quem prcedicabant? Mortuum resur- usque ad mare , el a flumine usque ad lerminos orbis
rexisse Christum. Quis hocaudial? quis boc noveril? terrm (Psal. LXI, 8) : hoc est, implevitterram. Vidca-
Nova res! sed signa consequebanlur, ct incrcdibili mus ergo teslimonium Asaph; quid factum est primce
rci fidem miracula facicbant. CoiHradicebatur, sed vinecc, quid est exspectandum secundcevinece, inio
contradictor vincebalur, et ex conlradictore fidelis eidem vinecc: ipsa est cnim; non enim altera cst.
efliciebatur. Ibi lamen magna flamma : ibi marlyres Inde Chrisius salus ex Judccis (Joan. iv, 22), inde
cibati de pane lacrymarum, ct potati in lacrymis; scd Aposloli, indc primicredenies, ct pretia rerum sua-
in mensura, non amplius quam poterant ferre utpost rum ante pcdes Aposlolorumponcnies (Act. u, 45, el
mensuram lacrymarum sequcretur corona gaudiorum. iv, 35); inde omnia hccc. Et si aliqtii ex ramis fracti
Et inimicinostri subsminaveruntnos. Et ubi sunl qni sunl, propter incredulilalemfracli sunt: lu aulem, po-
subsannaverunt? Ditt dictum est: Qui sunt isti co- pulus Gentium , /ide sta ; noli altum sapere, sed lime.
lentes mortuum , adoraules crucifixum? diu dictum Nam si Deus naturalibus ramis non pepercit, nequetibi
est. Ubi est nasus subsannanlium ? Nonne nunc qui parcet. Si autem allum sapis, non tu rudicemporlas,
reprehendunt, in cavernas fugiunt, ne videantur? Et sed radix te (llom. xi, 18-21). Quid ergo, vinea ante
inimici noslri subsannaverunlnos. cujus conspectuni facta esi via, ut implerei lerrain ,
8. [vers. 8, 9.] Sed vidolis quid sequilur : Domine, primo ubi fuit 3? Operuit moniesumbra ejus. Qui sunt
Deus virlutum , converlenos, et ostende faciem tuam, montcs? Prophelu:. Quare operuit illos uinbra ejus?
et salvi erimus. Vineam ex Mgtjpto translulisii; ejecisli Quia obscure locuti sunt qtiiOlulura aimuniiala sunt.
Genles, et plantasli cam. Novimus, factum est. Quot Audis a Prophetis, Observa sabbaiuin, Oclavo die cir-
genles ejeclce sunt! Amorrhrei, Celhrei, Jebusrei, cunicide infautem, Offer sacrilicimu arieiis, viluli,
Gergescei, et Evcei: quibus expulsis ct victis , inlro- hirci : noii moveri; unibra ejus est cooperiens nionies
ductus est populus ex ^Egypto liberalus in lerram Dei, voniet post uinbrain manifesiatio. Et arbusta ejus
proraissionis. Unde vinea ejecta sil, et ubi plaulala cedrosDei : id est, coopcruil cedros Dei, aliissiinas,
sit, audivimus. Yideamus quid deinde factum est; sed 4 Dei. Sunt eniin cedri signilicaiues superbos
quomodo credideril, quantum creveril, quid occupa- evertendos. Cedros Libani, allitudmes niundi 6 ope-
verit. Vineamex AZgyptotranslulisli; ejecisligentes,et ruit crescendo vinca ista, et nionles Dei, otnnes sait-
plantaslieam. ctos Proplietas, Patriarchas.
9. [wers.10-12.] Viam fecisti in conspecluejus, et
planlasti radices ejus, etimplevit terram. Numquid im- 1 isthrccverba, et undefactaesl, absunta nonnullisMss.
2 Er. et Mss.,infia.
pleret lerrain, nisi via fieret in conspeclu cjus? Quce 3 sie aliquotMss.At Edd.:Quid ercjovinea ante
via facla est in conspectuejus? Ego sum, inquit, via, conspeclum cujus
facla est via.' tucla edutimpteretlerrum.fii-
verilasel vila (Joan. xtv, 0). Merito implevil tjrrain. mo, etc.
4 sic oninespropeMss.AtEdd.,sedesDei.
Hoc dictum est modo dc vinea isla, quod pcrfectum " ln Itemig.MS.repetiturhuc loeo,cedrosDei:
a Au quodab-
esl usque in finem : verutntamen qtiid prius? Operuil esl creterislibris. iorte legendum:cedr-iLibanialtilu-
dincsniiindi; suuaudi,significant:ul inde sequalur: cc-
montesumbra ejus, et arbusta ejus cedrosDei. Exlat- dros isei operuitcrescencto, ete.
K>25 ENARRATIOIN PSALMU.MLXXIX. 1026
10. [vers.13.] Scd quousque extendistipalmitesejus ? 13. [vers. 17. | Succensa igni et effossa, ab increpa-
Vsque ad mare, et usque ad flumen propaginescjus. tione vullus lui peribunt. Quce sunt succensa igni ct
Inde quid? Vtquid dextruxistimaceriamejus ? Jam vi- cffossa, quce peribunt ab increpaiione vultus ejus?
dctis eversam illam gentem Judceorum; jam ex alio Videamus et intelligamusquse sint igni succensa et
psalmo audislis, In dolabro et fraclorio dejecerunt effossa. Quid increpavit Chrislus? Peccata : ab incrc-
eam (Psal. LXXIH, 6). Quando fieret, nisi ejus maceria patione vullus cjus peccala perierunt. Quare ergo
destrueretur ? Qtice est maceria ejus ? Munilio ejus. peccata igni succensa et effossa? Omnia peccata ducc
Exstitit enim superba adversus plantatorem suum. res faciunt in homine; cupidilas, et timor. Cogitatc,
Servos ad se missos et petenlcs mercedem coloni fla- disculite, interrogatc corda veslra, pcrscrulamini
gcllaverunt, ceciderunt, occidcrunt. Venit et unicus conscientias; videte ulrum possint csse pcccala, nisi
Filius; dixerunt, Hic esl hmres,venileoccidamuseum, aut cupiendo, aut limendo. Proponilur prccmium
et nostra eril hmreditas : occidcrunl el exlra vineam ut pecces, id est, quod lcdclcclal; facis proplcr
projecerunl(Mallh. xxi, 34-59). Projectus, magis pos- quod cupis. Sed forle non induccris donis, terrcris
sedit unde projectus est. Sic cnim ei minatur per minis; facis proplcr quod limes. Corrumpere te
Isaiam : Deslruammaceriam ejtts. Quarc ? Exspectavi vult aliquis, ut dicas, vcrhi gralia, falsum testimo -
enim ut faceret uvam; fecit autem spinas : exspectavi nium. Innumcrabilia sunt, scdplaniora propono, dc
indefructum, cl inveni peccatum. Quid crgo quccris, quibus ccelera conjiciatis. Attcndisti tu Deura, ct
o Asaph, Vtquid destruxisli maceriam ejus? Tucnim. dixisli in animo tuo : Qttid prodesl homini, si
nescis quare ? Exspectavi ut faceretjudicium, ct fecit tolum mundum lucretur, animm autem suca delrimen
iniquitalem(Isai. v, 5, 2, 7): non erat destruenda ma- tum paiiatur ( Matlh. xvi, 26)? Non adducor prcemio,
ceria ejus? Et venerunt Gentes, destrucla maceria , ut perdam animam mcam pro lucro pecunicc. Con-
invasa est vinea, ac deletum regnum Judccorum.Hoc vertit ille se ad inculicndum metum; qui prcemio
prkno plangit, sed non sine spe. De directionc cnim corrumpere non valuit, incipit minari damnura, ex-
cordis^fcmloquitur, id est, pro Assyriis, pro diri- pulsionem, ccedesforlassis ct morlcm : ihi jam, si cn-
geniibus Psalmus est. Utquid destruxisti maceriam pidilas non valuil, forle (imorvalebitut pccces. Porru
ejus; el vindemianleam omnes transeuntesviam? Quid nutem si de Scripturis contra cupiditalem venit libi
est, niani transeuiiles?Temporaliter dominantes. in mcniem, Quid prodest hotnini,si totum mundur.xlu-
11. [vers.14.] Devastaviteam aper de silva. Aprum crelur, animmaulemsum delrimenlumpatiatur; venint
de silva quid inlelligimus?Judccisporcus adversus est, ctinm conlra limcrem in menlem, Nolile timere eos
ct in porco ponunt tanquam immunditiam Gemium. qui corpus occidunt; animam autemnon possunt occi-
A Gentibus autem eversa est gens Judcea : sed rex dere (Id. x, 28). Quicumquetc vult occidcre, usque
illc qui evertit, non tanlum porcus immundus, sed ad corpus ei licel; usque ad animam non licet. Animn
eiiam aper fuit. Quid enim aper, nisi porcus scevus, tua non morietur, nisi lu eam volueris occidcre. Per-
porcus superbus? Aper desilva vaslaviteam. Desilva; imat aliena iniquitas carnem tuam, dum scrvetverilas
de Gentibus. Etcnim illa vinea erat; Gentes autem animam tuam. Si autem a vcritate rcsilieris, quid tibi
silvre erant. Sed quando crediderunt Gentcs, quid di- amplius facturus est inimicus,quam tu tibi ipse facis?
clum esl? < Tunc exsullabunt omnia ligna silvarum Inimicus sccvienscarnem potest occidere : lu aulem
(Psa/.xcv, 12). Dcvastaviteam aper desilva,et sin- dicendo falsum lestimonium aniraam occidis. Audi
<
gularis ferus depastus cst cam. > Quid est, singu- Scripturam : Os quod mentitur, occiditanimam (Sap.
laris ferus ? > Ipse aper qui devastavit cam, singula- l, 11 ). Itaquc, fratrcs mei, nd omne recle factum
ris ferus. Singularis, quia superbus. Hoc enim dicit amor ct limor ducit: ad omnc peccatum amor et li-
omnis superbus : Ego sum; ego sum, et nemo. mor ducit. Ul facias bene, amas Deum, et times
12. [vers. 15,16.] Sed quo fructu hccc? t Deusvir-
> hccc facla Deum : ut autcm facias male, amas mundum , ct li-J
lulum convertere vero. Quamvis sint,
de ct et visita mes inundum. Hccc dtio convertan(ur ad bonura :
< convertcre vero. Respice ccelo, vide,
dextera amabas terram , ania vilam xternam; timebas mor-
vineam istam. Et perfice eam quam plantavit
lcm, timc gchcnnam. Quidquidtibi iniquo promiserit
tua. > Non aliam institue, sed lianc perlice. Ipsum
est semen in be- mundus, numquid potest darc quanlum dabit juslo
est enim semen Abraham, ipsum quo Deus? Quidquid tihi juslo minalus fuerit mundus,
nedicuntur omncs Gentes (Gen. xxn, 18) : ibi est
oleaster inserlus. Perfice vineam numquid polesl facere quod facit iniquo Dcus? Vis
radix, ubi portatur viderc qnid dalurus cst Deus, si juste vixeris? Venile,
islam quatn plantavit dextera lua. Sed ubi perficit? Et
libi. evi- benedictiPalris mei; percipileregnum quod vobispara-
super filium hominis queinconfirmasli Quid
ut vobis tum est ab originenuindi. Vis videre quid facturus est
denlius? quid adhuc exspectatis disputando
cla- impiis? Ite in ignemalernum, qui paratus est diabolo
exponamus, et non polius vobiscum admirando
dexlera el angelis ejus(Matth. xxv, 54, i\). Bene quidem
memus : Perfice vineam istam quam planlavit nihil lu aliud vis, quam ul benc libi sit. Nam in co
tua, et super filvtm hominis eam perfice? Quem filium
quod amas, vis ut bene tibi sit; cl in eo quod times ,
bominis? Quemconfirmasli tibi. Magnum firmamen-
Fundamentum enim aliud non vis ut male tibi sit: sed non in ea regione quceris,
tum'. aedificaqunnlum potes. in qua quccrendumest. Festinas; nam et sine indi-
nemopoteslponere,prmterqtiainquodposilumes', quod
geiuia vis csse. ct sine molestis:; bonum est quod.
($t ChrislusJesus (I Cor, in ,11).
 1027 -v, S. AUGUSTINIEPISCOPI 1028-
vis, sed tolera qupd noh vis, ut assequaris quod vis. Vctus Testamenlum habens promissa terrena, hoc
Proinde lllius facies delens peccala, quid l'aciet?qiice videiur suadere, ne gralis colalur Deus; sed quia
sunt peccatasuccensa igni et cffossa? Quid fecerat aliquid dat in lerra, idco diligaiur. Quid amas, ut
amor maius? Tanquam ignem succenderat. Quid fe- Deum non ames? dic mihi. Ama, si potes , aliquid
cerat limor malus? Tanquam effodcrat. Amor quippe quod ille non fecit. CircumspiceAiniversamcreatu-
: inflammat; timor humiliat: ideo pcccaiamali amoris, ram ; vide utrum alicubi cupidilalisvjsco tcnearis, et
igne succensa sunl; pcccata mali timoris, effossa a diligendoCrcalore impediaris, nisi ea*requam crea-
sunt. Humilial et bonus timor, accendit el bonus vit ipse quem negligis. Quare aulem amas isla, nisi
amor; sed alilcr, alque aliter. Nam el colonus intcr- quia pulchra sunt? Possunt esse lam pulchra, quara
ccdcns pro arbore, qure fructus non dabat, ne sub- ille a quo facta sunl? Miraris liccc,quia illum non vi-
verierelur, ait: Circiimfodioeam, et adliibeocophinum dcs : sed per ea quce miraris, ama quem non vides.
stercoris(Luc. xin, 8). Fossa significatpiam humilila- Inlcrroga crcaturam; si a seipsa est, remano in illa :
tem timeniis, et stcrcoris cophinus sordes tililes pce- sl aulcm ab illo cst, non ob aliud perniciosa est ama-
nitenlis. De igne autem boni nmoris Dominusdicit, tori, nisi quia prrcponiiur Creaiori. Quare hocdixi?
Jgncm veni tnittcrein mundum (Icl. xn, -49). Quo ignc Propter versuin islum, fi;alres. Morlui ergo erant, qui
inardcscnnt spiritu fervcnlcs, ct Uei ac proximi cha- propterea Deum colebaut ut eis secundum carnem
rilate flagrantcs. Ac per hoc, sicut omnia jusla opcra bene csset: sapcre enim secundum carnera mors cst
bono limorc et bono amorc fiunt; sic malo amorc ct (Rom. viu , 6); ct moriui sunt qui non Deum gralis
malo timore omnia pcccala commiltunlur. Ergo, Suc- coiunt, id est, quia ipsc honus est, non quia dat lalia
censa icjniet effossa,omnia scilicet peccala, ub incre- bona quce dat et non bonis. Pecuniamvis a Deo?
palione vulluslui peribttnt. Habet ct lalro. Uxorem, fecundilalem filiorum, salu-
14. [vers.18-20.] Fial manustua supcr virutndex- tcm corporis, dignilatem sceculi?Altende quam mulli
lerm tum, et super filium hominisquemconfirmaslilibi. niali liabent. Hocest (otum proptcr quod eum colis?
El non discedimusu lc. Quamdiu gcneralio prava cl Nutabunt^edtjg tui, putahis le sine causa colere,
amaricans, el qncecor non dirigil suum (Psal. tvxnvn, quandoln' cis vides isla qui eum non colunt ( Psal.
8, 9 ) ? Dicat Asapb : Oslcndat se misericordia tua ; LXXII, 2). Etgo isla dat omnia eliam malis; sc solum
fac bcne cuni vinca lua, pcrlice illara, quoniamcmcitas scrvat bonis. Vivificabisnos : nam morlui eramus,
ex parte Isracl facla est, ut pleniludoGenliuminlroiret, quando terrcnis rcbus inhcerebamus; mortui eramus,
el sic omnis Israel salvus fierel(Rom. xi, 25, 26). De- quanda terreni hominis imaginemporlabamus. Vivi-
monslrala facie lua super virum dexlerm lum quem ficabisnos : innovabis nos; vitam inlerioris homiuis
confirmaslitibi, non discedimusa te : quamdiu nos in- dabis nobis. Et nomentuum invocabimus: id esl, tc
crepas? quamdiuaccusas? IIoc fac, et non discedimus diligemus. Tu nobis dulcis eris remissor pcccatorum
a le : Vivificabtsnos, et nomen tuum invocabimus.Tu noslrorum; tu eris totuin prcemiumjustificatorum.'
nobis dulcis cris; vivificabisnos. Nam prius amaba- Domine Deus virtutum,convertenos; et ostendefaeiem
inus lerram, non le; scd mortificasti membra noslra tuam, el salvi erimus. ^^''TTf-y.
quce sunt super terram (Coloss. m, 5). Illud eniin / ''':> -

EXPLICIT TOMI QUARTI PARS PRIOR.