Pélage II (pape). Pelagii II, Joannis III, Benedicti I, summorum pontificum Opera omnia. Intermiscentur S. Martini, S. Domnoli, S.

Verani, S. Annarii, S. Leandri, Luciniani, Sedati,

Murii, Joannis... necnon Sancti Germani Parisiensis episco.... 1849.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS
- SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIll SS. PATRUffl, DOCTORUM SCEIPTOBIIfflQCE EGCLESIASTiCORUM

QUI

AB ^EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA

FLORIJERTJNT
;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUM EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONISPER DUODECIMPRIORA
ECCLESI^ESJECULA,
JIIXTA ERITIONES ACCURATISSIMAS , INTERSE CUMQUE NONNULLJS CODICIDUSMANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA;
COMMENTARIIS
PISSERTATIONIBIIS, LFICTIONIBUSQUEVARIANTIBUS CONTINENTERII.I.USTRATA
;
OMNIIIIISOPF.RIBUS TOSTAMPLISSIMAS EDITIONES QU4STRIBUS NOVISSI.MIS
S45CULIS AHSOL.UTAS
RF.RK.NTUIT
DETECTIS, AUCTA;
1NDICIBUS RARTLCULAIUBUS ANALVTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES AI.ICUJIISMOMF.NTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA;
CAPITULIS
INTRA IRSUMTEXTU5IRITEDISPOSITIS, NECNON ETTITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEMSCPERIOIIEM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAMSIGNIITCANTIBUS,ADORNATA ;
OPERIBUS C»JM DURIIS
TUMAPOCRYPIIIS, ALIQUA VEROAUCTORITATE INORDINEADTRAIIITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS,AMPLIFICATA;
DUORUS INDICIBUSGENERALTBUS LOCUPLETATA : ALTEROSCILICET RERUM,QUOCONSULTO, QUIIIQUID
UNUSQUISQUE PATRUM INQUODLIBET TIIEMA SCRIPSERITUNOINTUITU CONSRICIATUR;ALTERO
SCIUPTURJESACRJE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SITOBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRlPTUIlvE
TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIOACCURATISSIMA, C^STERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR ".CIIARACTERUMNITIDITAS
CIIART.45QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RIXUSOIUIM TUMVARIETAS
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUEINTOTO OPERIS
IIECUIISU CONSTANTEH^*^"^N.
SIMILIS,PRICTHEXIGUITAS, ISTA
PR/ESERTIMQUECOLLECTlO, UNA, METMODICA
ET CIIRONOI.OGICA,
' Jty\
SEXCENTOHIIM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE IIIC ILLICSPARSOUUM, ft /^QJV^X
HACTENUS
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTIIECA,EX OPERIRUS ADOMNES ^ETAT.F.S, / . \ -fi
LOGOS, I.INGUAS FORMASQUE rERTINENTIBUS, COADUNATORUM. I CO W
SERIES PRIMA, % V
^l
^" \ ^
IN OUAPRODEUNTPATRES,DOCTOUES ECCLESI^IATIN/E
SCRIPTORESQUE
A TERTULLIANOAD GREGORIUMMAGNUM. y-*.', -^,
2(ccuvtante
3-4*. SDKa,ne, ''^W i
BIBZ.IOTHECS CLEEI UKIVERO/E, x_/<
SIVJS J
COMl'LETORUM
CURSCOM IN SINGULOS
SCIENTI/EECCLKSIASTICE
RAliOSEniTORE.

PATROLOGIJE TOMUS LXXII.

JOANNESPAPA U, S. MARTINUS RRACARENSISEPISC., S. GERMANUSPARISIF.NSISEPISC,
S. DOMNOLUSCENOMANENSIS EPISC, S. RADEGUNDiS,liENEDICTUSPAPA I, LIClNIANUS
EPISC, PELAGIUSPAPA II, ET ALIl NUMEROTRKDECIM.
CARTHAGINKNSIS
TOMOSUNICUS.

PARISHS, VENIT APUD EDITOREM,

LN V!A DICTA D'AMI«)1SE,PKOPKPORTA&IVULGOD'ENFRR NOMINATAM,
$VV PETIT-MONTROUGE.
im
 PELAGIIII,

JOANNIS BENEDICTII
III,
SUMMORUM PONTIFICUM

OPERA OMOTA.

INTERMISCENTDB

S, MARTIKI, S. DOfflOM, S. VERAI, S. AMARII, S. IEAIDRI,

LICINIANI, SEDATI, MARII, JOANNIS

QUORUM EPISCOPATU SEDES BRACARENSIS, CENOMANENSIS, CABELLITANA,
AUTISSIODORENSIS, HISPALENSIS, CARTHAGINENSIS, BITERRENSIS, AVENTICENSIS,
ARELATENSIS ILLUSTRAT.E SUNT,
NECNOX

SANCTI GERMANI
PARISIENSISEPISCOPI,

S. RADEGCNDIS, S. ABEGII, FLORIANI, JOANNIS BKLARENSIS,

VITAJIMONASTICAMPROFESSORUM,
I.CDEMUM
COGITOSI, ANTONINI PLAGENTINI, LUCULENTII, ANONYMI
SCRIPTA QUJI EXSTANT UNIVERSA
OPUSCU/.A
AI S. GERMANI IN APPENDICIS PRETIOf
VICESIACCEDENTIBUS ISSIMIS I.1TURGI.45
ANT1(JU^E MONl MBNTI»,.
INTEHQU.«LOCUMPRINCIPEM MABILLONil
OBTIKENT LIBIIITRESDE LITURGIAGALLICANA.
CLAUDIT
TOMUM
SYNTAGMA LEGLMDECRETORUMQUE SELECTORUMQUIHUSSIVE REGESSIVE IMPERATOIIES,
SEXTOPRJESERTIMS.EClLO, SESE REBUSECCLESIASTICIS INGESSERUNT
AUTSUAMIN DEUMPIETATEMTESTAII SUNT. ^Crn^?5».

TOMUS UNICUS.

VENITSEX FRANCIS(iALLIClS.

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

IN VIA DICT.VD'AMBOJSE,PROPE PORTAM VULGODENFER NOMINATAM,
SEUrETIT-MONTROCGE.
18.9
 ELENCHUS OPERUM
QUJE 1N HOC TOMO LXXII CQNTINENTUB..

JOANNES PAPA III.

EpisloliE ct decrela. Col. 9
S. MAHTINUS DUMIENSIS EPISC.
Opuscula septem. 21
S. GERMANUS PARISIENSIS EPISC
-Epislola ad Brunichildem. 77
Privilegium monaslerii S. Germani. 81
Expositio brevis anliquse lilurgia? Gallicana?. 83
Appendix adOpera S. Germani, varia liturgica monumenla
continens, intcrqua; principem locum obtinel Mabillonii
opus de Lilurgia Gallicana. 93
S. DO.VINOLUS CENOMANENSIS EPISC.
S. Domnoli Vita et TesiauieiUum. 629 651
S. RADEGUNDIS.
S. Radegundis Vita et Teslamenlum. 651-681
BENEDICTUS PAPA !.
Epislolav Ibid*
LICINIANUS CARTHAGINENSIS EPISC.
Epistolae dua3. 637
S. VERANUS CABELLITANUS EPISC.
Senlentia de castitate servanda. 701
PELAGIUS PAPA II.
Epislola; et decreia, Ibid.
S. AUNARIUS AUTISSIODORENSIS EPISC.
Relalio concilii ab Aunario celebrati. 761
Aunarii elSlephani abbatis epistolse amceba^a1. 767
SRDATUS BITERRENSIS EPISC.
Homiiia de Epiphauin. 771
Sermones duo (hie lanlum memorati). 773
S. AREGIUS.
Vila el Testamcnluiu (hic lanlum mpmoralal. Ibid.
COGiTOSUS.
Vita S. Brigidae virginis. 775
MARICS AVENTICENSIS EPISC.
Chronicon. 793
LUCULENTIUS
Commcntaru* in .iliquol Novi Teslamenli partes. 803
JOANNES ARELATENSIS EPISC
Epist. ad Virgines monasterii SanclaJ Marise. 859
JOANNES BICLARENSIS ABBAS
Chronicon. 863
S. LEANDER HISPALENSIS EPISC.
Regul-i. 873
Homilia in laudem Ecclesise. 893
ANTONINUS PLACENTINUS.
Ilinerarium. 897
FLORIANUS ABBAS.
Epislola ad S. Nicetiurn. 917
ANONYMUS.
Appendix ad EuseLii Chronicon (hic tanlum mcmoral.a). 919
SEXTI S.ECULl SUPPLEMENTUM.'
Syntagma decrotorum, praeceplionum ac ediclorum prseci-
puorum, quibus sive imperatorcs sive reges sese rebus
ecclesiaslicis ingesserunl. Ibid.

l:\ iy|.is MiONli,M 1'aii-Moniroogfe.

 ANNI DOMINlDLX-DLXXH.

JOANNES PAPA III.

(Mansi. Collect. Concil.)

YITA JOANMS III,

Ex Libro Pontificali.
Labbseoesse tribuendumquidquid,uncinis[]'conclusum,noncod.Lucensinoruinatimtribuitur.)
(NOTA

Joannes (a) nalione Roinanus de patre Anasiasio A illuslri [Cod. Luc, illuslrioj, sedit annos duodecini
NOTJE SEVERINI BINII.
(a) D.ie27 mensis Junii, anno Christi Redemptoris exsilii bellum diclaret, visibui ictus plaga ex nae
S59, qui est Justiniani imperatoris 55, in locum vita excessit. t Quando nimirum annis triginta octo
Pelagii subrogatus fuit Joannes hujus nominis papa et mensibus octo imperium adminislrasset.
lerlius, postquam sedes aposlolica tribus mensibus Corrupiicolse sive Severiani, et Aphthardocitae
et viginti quinque diebus pastore orbata*et viduata sive Incorruptibiles, qui erant duarum Eutychiana-
fuisset. His temporibus Theodomirus, post filium rum sectarum diversi sectarii, his temporibus inter
suum in transportatione reliquiarum sancti Marlini se confligebant. Corruplicoleeaffirmabant (quod iiae-
miraculose sanatum, ab Arianismo ad iidem cailio- reticum est) Christum habuisse carnem corruptibileiu
licam esl conversus. Gens Pictorum, in Britaunia et passionibus ex necessitale obnoxiam, ut nequa-
insula commorantium, per sanetum Columbanumad quam se ab his liberum reddere potueril. Aphthar-
fidemChristi perducta fuit (Beda de Gesiisangelicis, docitse conlra docebant Christi carnem (quod non
libroIIIcap. i). BelisariuSanno 5 pontificatusJoannis minus erroneum est) sua natura incorruplibilem et
in suspicionemconjnrationis adductus, a Justiniano passionumexpertem fuisse; tainen quando volebat,
imperatore, omnium scriptorum testimonio, iu ordi- eam passionibus subjicere potuisse. Horum de in-
nem redaclus fuil; eamque su;e impietalis poenam corruptione venenosam sententiam Justinianus uon
incurrit, de qua supra dixi in notis ad Yitam Silverii, tanlum imbibit, sed etiam inconsulla senlenlia epi-
quem ilje innocentem injuste relegaverat. Posl obi- scoporum, edicto publico, ut refert Evagrius lib. iv
tum Childebertiregis, Clotarius germanus illius fraler cap. 58, stabilivit et confirmavit; ita ut exsilii pce-
regnum accepit; ejeelisque liliabus Childebeni, so- T, nam incurrerel quisquis contra suam hac da re opi-
lus tolius Francici regni monarchia potilus fuit. Hic; nionem sentiret. Nullo melu exsilii aut mortis pro-
cum Parisios venisset, ibique repente in morbum hibenle , Anastasius Antiochise episcopus ediclo
incidisset, ideo quod sanctum Germanum ejus civi- imperatoris contradixit. Justinianus euin sine dubio
lalis episcopum contempsisset, per ejusdem sancti gravi poenarelegationis punivisset, nisi ultione di-
Germaniconiactummiraculosesaniiatem recuperavit vina percussus, in proposito suo exsequendo moile
(Forlunatusin Vita sancli Germaniapud Surium, etc). prseventus fuisset. Facti hujus turpissirui illum in
Rex compluribus deliclis obnoxius, ob incestas extremis pcenituisse, atque Eulychium, quem rele-
nuptias a NicetioTrevirensi, quem relegaverat, ssepe gaverat, ab exsilio revocari m&ndasse, non citra
monitus et excommunicalus, obiit. Defuncto illo, probabililatem a plurimis asseritur ex eo, quod san-
quatuor illius lilii, nempe Cliaribertus, Chilpericus, ctus Gregorius papa una cum Palribus synodi vi
Gunlheramuset Sigebertus regnum vicissim inter se aliisqua pluribus eum nominet imperatorem piae
parliii fuerunt, anno post natum Chrisium 505 [imo niemoiia^, quando illius alibi mentionem faciu Ut ut
561, aut 562], poslque obitum Clodoveiregis 51. sil, non immerilo respuit Eeclesia illa Justiniani
Justinianus imperalor, qpi se divinis rebus plusi scripla et consiitutiones, quas de usuris, ecciesiis,
nimio immiscuit, quique ponlificium munusinferen- personisque ecclesiaslicis arroganler nimis edidit.
dis legibus ecclesiasticis, iisque exigendis, et in rele- Suidas tradit illum lilleraruin imperitum ac plane
gandis episcopis, sibi arroganter assumpsit, cum analphabetum fiiisse. Quod si verum est, affirmari
haereticis velamento pacis et concordise familiarius debet, quod sicut Triboniani fuerunt leges civiles,
quam oportebat agere consuevit, a Theodoro illo ' ila etiam Theodori Csesarfensis fuerint illa scripta
nequissimoCaesareseCappadocia)acchiepiscopo Ori- C atque edicla de fide, quae sub nomine Justiniani
genista et occulto Eutychiauo, in errorem Apthar- vulgata leguntur. Justinus ex sorore Juslihiani ne-
docilarum sive incorruptibilium juslo Dei vindicis pos, prout illi Eutychius episcopus aifte trienniuru
permissu inductus, et specioso lncorruptibilis no- praedixerat, defuncto Justiniano suceessit : insignia
mine deceptus, exsecrabilem et deteslabilem lioere- imperii non prius accepit, quam ad templum pro-
sim in ecclesiam induxit, eorumque, quibuscum gressus pias preces fudisset. A patriarcha Joanne
liberius vivebat, venena pesiilentissima imbibit. Re- benedictus, coronatus, et in solio collocalus, abso-
sistemem sucesententise Eulychium Constantinopo- lutis acclamaiionibus ad populum oraiionem habuit,
litanum episcopum exsiliis mullavit: cumque <Ana- an:e cujus initium frontem signo crucis obsignavit.
stasii, inquit Nicephorus lib. xvu cap. 51, sacerdo- De fide catholica edictum edidit. Qusesane maxima
tunique ejus, qui eodem cum illo ardore ilagrabant, laude digna forent, si non admodum in voluptatibus
* Auctoribus in hoc tomo
qnos recudimus, locumante GregoriumTuronensemvindicabatordochronologicus: quia
vero p-aucis tantumannisat>illodistabant,justumquepoterat ex ipsiusoperibusincunctantercoalescerevolumen,cum
plerisque aliorumopusculisnonnisiper longas investigationumvel transcriptionumatnbages poliri liceret, sauclum
Episcopumpraeponerenon dubitavinius,licenli* dubioproculinn»cit£e facilemapudlectoresveniamliabiluri.EDII.
PATROL.LXXII a
11 S. JOANNISPhPM I» 12
(a), menses undecim, dies viginti sex. Hic ampliavit, i [Cod. Luc, aut certe et civilatem] Romanam, aut
[Cod. Luc, amavit| et restauravit coemeleriasancto- cerle gentibus deseryiemus. Quo audito, Narses
rum martyrum. Ilic constituit ut oblationes et amu- dixit: Si mala feci Romanis; male inveiiiam.Tunc
lae, vel luminaria iu eadem coemeteria per omnes egressus Narses de Roma, venit in Campaniam,
dominicas de Lateranis ministrarentur. Hic perfecit et scripsit genti Langobardorum ut venirent, et
ecclesiamsanclorum Philippi et Jacobi, et dedieavit possiderent Italiam. lU.CogriovilJoannes papa, quia
eam. suggestionemsuam ad imperatorem contra Narsetem
Eodem lemporeEruli [Forsan, Heruli in Tusciam] misisseut, festinus venit Neapolim, ccepitque eum
in Tursiam [Cod. Luc, Tassiam] exierunt, et leva- Joannes papa rogare, rit reverleretur Romam. Tuuc
verunt sibi regem Sindual [Cod. Luc, Sinduad], Narses dixit ei : Dic, sauctissime papa, quid inali
et premebant cunctam italiam. At cgressus Narses feci Rorjaanis?Vadamad pedesejus qui me misit, ut
ad eum, interfecit-regem[Cod. Luc, interfeclus est cognoscat omnis Iialia, quomodo totis viribus labo-
rex], et omnem gentem Erulorum sibi subjugavit. ravi pro ea.
Deinde venil Amingus dux Francorum, et Bucel- Respondit Joanriespapa, dicens : Citius ego vadam,
linus(6); etsimili modoipsi premebantllaliam.Sed, quam tu de hac lerra egressus fuexis. Reversus est
auxiliante Domino, et ipsi a Narseie inlerfecti sunt. B ergo Narses cum Joanne sanctissimo papa. Tunc
Erat ergotola Italia,gaudens.TuncRomani (c), invidia sanctissimus papa relinuit se in ccemeteriosancto-
ducli suggesserunl J.uslino [Cod. Litc, Jusliniano] rum Tibunii el Valeriani, et habitavit ibi rhultum
et Sophiae, quia expediret [Forsan, quia magis] temporis, ut etiam episcopos ibi consecraret. Narses
Romanos Gothis scrvire, quam Graecis,ubi Narses vero ingressus Romam, post non [In Cod. Luc. non
eunuchus imperal, et servitio nos subjicil, et piissi- deest] mullum lemporis mortuus est. Cujus corpus
mus imperalor haec[Cod. Luc, princeps nosier haec] positum est iu locello plumbeo, et reductum est cum
ignoral. Aut libera nos de manu ejus et civilatem omnibusdivitiis ej'us Constantinopolim.Eodem tem-
obscenis volutalus, illicila conjugia conslitulione viginti quinque dierum, pontificatum adeptus fuil
sua apprbbasset, justumque matrimonium eommuni anno Christi 559 ut supra dixi, necessario affirmari
conjugum consensu dissolvi posse, lege sancila debet quod qui ad mensem Julium anni 572 super-
cdixisssl; denique, si non pecuniaeardenter appe- vixit, per annos tredecim et dies duodecim sedem
tens, etiam ipsa saeerdolia plebeiis horninibusvena- pontificiam obtinuerit.
lia exposuisset(Evagrius lib. v, cap. 1). De Justino (6) H.aeclesle Agathia lib. iv contigerunt anno 29;,
refert Cedrenus, quod cum apud rebelles subdilos Justiniani imperatorist anno Domini 555, sub pon-
scriptis non proficeret, ad populum libere dixerit, si tificatu Vigilii, el Theodobaldo Francorum rege,
prceceptissuis parere nollent, alium sibi suo arbilrio ^u Errat itaque Anastasius, qui hanc hisloriam ad tem-
imperatorem deligerent. i Ego enim (illum dixisse pora Joannis papae III liic refert (Vide Baronium,
nii) conmmacibus, injustis et aliena voleuiibus im- anno 555, tiura. 13 el 15).
perare nolo, > Addit unius refraclarii graviore et (c) Ad historiam istam Anaslasii Paulus diaconus
acerbiore supplicio effectum fuisse, ut ubique in lib. i cap. 5 de Gesiis Langobardorumaddit, Narse-
sumnia pace viveretur, alque inlra irigesimam diem lem Romanorum invidiam incurrisse, quia multum
neque aclor ullus esset, neque, reus injuriarum. auri et argenti, aliarumque rerum divitias aequisi-
Anno 9 ponlificatus Joanuis, qni esl Clirisli 568, visset. In reliquis lere conveniunt; nisi quod Paulus;
Alboinus rex LangobardorumePannonia (quam, ex diacouus bistoriam hanc paulo prolixius recenseat.
Scandinavia insula progressus, per suos occupatam lltriusque historiam tanquam fabulosam et plane
quadraginla duobus annis obiinueral) primus in coinmentiliam refeilil Raronius anno 5f>7,num. 1L
Ilaliam magnis viribus potens ingreditur. Per conju- et seqq., ubi, auclore Corippogrammaticp Africano,
gium Cloihosindai Clotarii filiae, quam, teste Gre- oslendit Narselem anle annuni 567, quo Langobardi
gorio, in uxorem duxerat, quatuor reges Francorutn ex Pannonia in Ilaliam irruere cceperunt, Consian-",
gibi confcederavit,ita ut aliorum etiam barbarorum linopolim revocatum, magnumque uonorera conse-
auxilia adeptus, Romaniseffectusfuerit fnrmidabilis. culum fuisse. Deinde idem co argumentoconvincit,,
Poslvasiaiam Venelamprovinoiam, captasque prope quod ipsi scripio proprio fatervtur mortui cadaver
universas Ligurisecivilates (justo enim Dei judicio cum honore Consiantinopolimtranslatum esse. Quod
primum feris barbaris consumendi traduntur scliis- si verum est, ipsi Narselem ab Ibiiaprociitioniscri-
matici Aquileiensis provineiiE illi, quos tam multis mine immunem reddunt.suamque hac de re enarra-
iilteris Pelagms papa ad Ecclesiae unionein invita- D tionem in mendaciorum textrina contexta esse ,
Verat) praeler eas quae in littore maris sitae sunt, propria confessione revelani. Nam si Narses, quod
insidiis Rosimundae uxoris interfieitur, cum tres referunl illi, Langobardos in Italiam evocavil, pro:
annos et sex menses in ltalia regnasset. Successit sceleris magniiudine, non modo tanto bonore et
posl Aiboinum Clephis, tenuitque regnum lialiae triumpho spoliandusfuerat, sed polius exhumandusv
a.nno uno et mensibus quinque. Ita Dei permissu combuslisquecineribus plane foras ejiciendus erau
feri barbari Ilaliam iuvadere coeperunt, ut ejus do- Si dicas ipsum Narselem ab imperalore ilerum iri
minio orientales imperatores, quibusvis barbaris Italiam esse missum cum eodemraunere praefecturae;
adyersus Rouianosiruculentiores, paulaiimexueret; repugnant omnes scriplores, qui uhanimi consens-i
Sicque tandem fieret, ut excussa Gracorurn tyran- faleutur, Loiigiiium in loeutn Sfarsetis subrogate„a
nide, el vendicaia a Francis cum urbe Italia, eadem fuisse. Explosa igilur fabulosa uuiusque liac enariM-
magna ex parte Romano ponlilici cederel. (Paulus tione de proditione Narsetis, ejusque obitu et (rans-
diaconusde Gestis Langobardorumlib. u cap. 10 ei latione, cum Graecisscriptoribus asseramus, ipsuui
seqq.) honorificeCoiistanlinopolimesse reversum, substi-
(a) Annistredecim alque diebus qualuordecimppn- tutoque iili Longino success.ore, niirifice cultum,
nlicaliiin lenuisse indicant ea tempora quibus hoc ibidem usqite ad obitum permansisse, et sumptuosa
'iimrius''apostolieurfr admitmlrare ccepit et desiit. aedificiaerexisse. Haecex Cedreno, Corippo, aliiscjue
m Idus JoMIdefuncluin esse fatetur Anastasius. Si scriptoribus, Baronius ann. 567 et 568, num. 3 e*
ergo die 27 Junii post inlerregiiunitriuiit meiisiumel 8equentibus,
 13 EPISTOLA AD EPISCOPOSGERMANLEET GALUI^E. 14
tim ctnn nullus ex septuaginla discipulis, quorum
' poifftJoannes papa et ipse mortuus est, et sepullus,A
i» basilicabeati Pelri apostoli, 111idus Ju!ias[Jrc Cod. speciem in ecclesia gerunt, legatur donum Spiritus
Luc in id. Jui. deesi]. Ilic iecil ordinationes duas sancti per manus imposilionemtradidisse. Quod au-
per menseui Decembrium, presbyteros triginta octo (em solis apostolis, eorumque succes»oribusproprii
[In Cod. Luc, trigiula novero] diacones tredecim sit officii tradere Spiritum sanctum, lilier Acluum
episcopos per diversa loca ntimero sexaginla unurn. apostolorum (Act. vm) docet. In conciliovero Caesa-
Et cessavit episcopatus menses, dies ires [In Cod. reensi ita de chorepiscopisliabelurscriptuin (Neocees.
Luc, menses decem, dies tres sub die 15 mensis concil., can. 15) : Chorepiscopiquoque ad exemplum
Jul.] et formam septuaginta videnlur esse: ut comministri
EPISTOLA * (a) JOANNIS PAP.E III autem, propter studinm quod erga pauperes exhi-
ADEPISCOPOS GEMUNLG ET GAELI4S. benl, hotiorentur. Si enim meliores sanctioresque
L Primum cltorepiscoposquosaam temerarios olim sanciis aoostolis [vos] esse putatis, facite quae illi
jam damnates arguit, quod nimium sibi sumerenl non fecerunt, et superextollite vos illis. Si vero
ductorilatisin imposiiionemanuum. Ejusdem ordinis eslis, et aequipararevos vullis illis,
IL Deindemonstrat Clemenleml post beatumPelrum rrolileea agere, quaei111non egerunt: sed imitamini,
sedem aposlolicamrexisse, idque tradenle sibi ipso B prout melius potestis, exempla et vestigia eorum. Illi
Pelro. autem, praecipienteDomino,illisque denuntiante, ut
111.Tertio tradit quanta cura alque sollicitudo illi illi et successores eorum tantummodo per manus
subeundasit, qui gregemChrisli pascal. impositionem traderent Spiritum sanctum, nulli un-
Joannes episcopus universis per Germania et quam ex sepitiaginta tradere Sprrilum sanctutn per
GaUiseprovincias constitulis, in Dominosakuem. jnanus impositionem permisertint, eis (quorum ty-
Optaveram.siquidem, charissimi, pro nostri cha- pum, ut praedictumest, chorepiscopi,antequam pro-
ritale collegii, onines Dominisacerdotes io una de- hibili essenl, gerebant in ecclesia) scientes illicilum
yotione persistere, nec. quemquam prohibita gratia fore, dantes successoribus eorum exemplum, ue
aul favore.»sacerdolum seclari, aut a via recta disce- unquam lalia praasumerent. Unde in Actibus aposto-
dere.. Et quanquam credamus, Dilectionemveslram lorum scriplum est (Act.vm): Cumaudissent apostoli
ad. omne opus bonum esse paratam [devotam], tit qui erant Hierosolymis,quia recepil Samaria verbum
Jamen efficacior fiat congruum nobis visum est, iit- Dei, miserunl ad eos Pelrum el Joannem. Qui cum
teris sedis apostolicae(ut anlecessorum quoque no- venissenl,oraverunt pro ipsis, ul acciperentSpirilum
Btrorum vestigia imilemur) vos monere, praecepla sanclum. Nec dumenim in quemquamillorum venerat,
divina et apostolicaesedis instituta viriliter peragere, C sed baptizali lanlam erant in nomine domini Jesu.
et prohibita non tangere, sed cavere; nec cuiquam Tunc imponebanl manus super illos, el accipiebant
liceat unquam doctrinam Palrum deserere, el sacer- Spirhum sanctum. Non ergo (ut jam dictum est)
dolali' honore gaudere. aliquem ex septuaginla, licet pauci essent apostoli,
I. Perlalum esl ad sedem apostolicam emersisse ad hoc opus perliciendum direxerunt, sed Petrum et
el denuo reviviscere Droiiibilumel fuudilus exstir- Jo iimem aposlolos per manus impositionem tradere
patum tam a sanclo Damaso, quam a sancto Leone, Spiritum sancium miserunt : quorum vicem episcopi
viris aposlolicis, alquc ab universis synodali atictori- in ecclesia gerunt, et non chorepiscopi (Nicol. I, in
tate episcopis, reprehensibilem atque oppido iooli- epist. ad liudolphum Bitur. arch.), qui' septuaginta
lum usum, eo quod quidam chorepiscopi (qui et a discipulorutn formam anle prohibitionem eorum ge-
praedictorumantecessorumsanctorum apostolicorum rebant. Quod illi non fccerunt, vos facere nolite, ne
patrihus et viris apostolicis, etab ipsis, sive a nobis dissimileseis, et indigni eoruni successione et mini-
sunt prohibiti, sicut eorum haclenus testantur dc- sterio esse videamini: quia (ut ait Dominus in Evan-
crela) ultra modum suum progredienles (Conc. Pari- gelio) qui non est mecum,adversummeest: et qui non
iiense vi. lib. l c 27), donum sancli Spiritus per coiligitmecum, dispergil(Luc xi, 25)
impositionem manuum tradant, et alia, quae, solum I) II. Si autem Pelrus princeps apostolorUm adju-
pontificibusdebenlur, contra fas peragant: praeser- toressibi ascivitLinum et Clelum, non tamen po-
(a^Adulterinamomnesdocticensent, nec ipse Baronio praeeunteausus est refragari Binius, LABB.
NOTA SEVERINI BINII.
» Hanc.epistolam ab aliquo impostore sub nomine ad Vitas eorumdem ponlificum diximas, pro veris
Joannis papaeIII post obitum illius suppositamfuisse, panlilicibus agnovit. Taceo quod noinen chorepi-
riiultisargumcntis oslendi potest. Primo , quod sub scoporum, de quorum munere integra epistoia scri-
corisulatu 16 Justini iv Kaletidas Augusti, anno pta esl, in Galliaet Germania plane abolilum fuerit.
7 Justini, ei 572 Cliristi scripta fuisse reperia- Hec unum duntaxat sanclissimi pontificis scriptum *
tur, quo tempore Joannes papa jam in vivis esse de- commenlilium, germanis ejusdem epistulis deperdi-
sierat. Secundo, quod nota eonsulari insignila sil, lis, exsuire, vehementer est doleudutii (Vide Baro-
qua liis temporibus epislolae pontifici;e consignari nium anno 572, nmn. 3).
deSieranl.Terlio, quod in ea seribatur Liiiumet Cle- *Ab uitieeto plagiaro
rum fuisse lantuin cliorepiscopos; quo laiucn omnis qui sub Isidori larva delitescit,
merces;fiosnas imperitisobtrudit et obcsecatisscriptori«
pene antiquitas scriptorunioptimuruui, ut in nolis bus. LABB.
15 S. J0AN. DAi».fiin BPIST:"AD EPlSCOPOS GERMANI& ET GALLLE. JC
testatem ponlificii, aut ligandi, aut soivendi eis nor- .A Ctiriicllefueril, aut propter instantem necessitatem,
mam tradidit, sed suecessori suo sanclo Clemenli, aut propter itineris longitudinem, a tribus lameu
qui sedem aposlolicam post euui, et potestatem omnimodis 111idipsum convenienlibus, et absenlibus
pontificalem ,. tradente sibi beato Petro, tenere pro- quoque pari modo decernenlibus , et per scripla
meruii. Linus vero ei Cletus minislrabant exteriora, consentientibus, lunc ordinatio celebratur. Firmitas
princepis autem apostolorum Petcus verbo et orationi aulem eorum quaegerentur per unamquamque pro-
insistebat: quaenon incongrue ad traditionem Spiri- vinciam , melropoiilano tribuatur episcopo. Omnia
lus sancti per mauus imposilionem pertinent. Unde quoque maxima concilia affirmanl, eum non esse
et iu Actibus apostolorum scriplum habelur (Act. vi): episcopum, qui minus quam a tribus episcopis, aucto-
Non est mquum, nos relinquereverbum Dei, el mi- ritate etiam metropolilani, fuerit faclus episcopus.
nislrare mensis. Quapropter septuaginla electi sunt Ideoque illos quos chorepiscopos vocalis, quia ab
discipuli, qui exteriora peragerent, ipsi vero apostoli uno (ut audivimus) fiunt episcopo, episcopos non
verbo et oralioni insisterenl; inde et in Evaugelio esse, nec aliquid de pontificali privilegio agere de-
secundum Lucam scriptum est ita : Posl hcecuutem bere, perspicuum est. Quoniatn si nomen nou ha-
designavitDominuset alios septuaginla duos , et misit bent, quomodo officium possunt babere [facere] ?
illos Oinosante faciem suam in omnemcivitatemet lo- B Si ergo episcopi non sunt, et presbyteri (quorum
cum, quo eral ipse venlurus. El dicebatillis : Messis vicem gerunt, quia ad exemplum et forniam septua-
quidem mulla, operarii autem pauci. Rogale ergo do- ginta olim fiebant) esse despiciunt, quid erunt ? Pro-
minum messis. ut millat operarios in messemsuam. fecto quod ratione caret, aut nihil, aut parum pror-
lle. Ecce ego milto vos sicut agnos inler lupos. Nolile sus esl. Si quis de his amplius, et quod Deri non de-
porlare sacculum, neque peram, neque calceamenta; beant, voluerit sciie, legat praediclorumapostolico-
cl neminem per viam salulaveritis. In quamcunque rum (Damasi scilicet et Leonis) decreta, et ibi repe-
domum intraveritis, primum dicile : Pax huic domui. riet. De quibusaliquaet hic inserere, dignum duximus.
El si ibi (ueril filius pacis, requiescelsuper illum pax 111.SiDominidesideramus esse discipuli (a), ipsius
vestra; sin autem, ad vos reverlelur. In eadem aulem imilemur vesligia, ut de nobis dicatur*: Ego sum
domomanele, edenleset bibentesqum apud itlos sunt. pastor bonus, et agnoscoovesmeas, el vocoeas nomU
Dignus est enim operuriusmercedesua. Nolite transire nalim, el cognoscunt me mem, et reliqua (Joan. x).
de domoindomum. Et in quamcunquecivitateminlra- Etitcrum, monente dominicaevocis imperio, quo
veritis, et susceperintvos, manducalequm apponunlur bealissimus apostolus Petrus trina repetitione mysli-
vobis, et curale infirmos qui in illa sunt, et dicite caa sanclionis imbuitur (Joan. ult.), ul Christi oves ,
illis : Appropinquabilin vos regnum Dei. In quamcun- C qui Christum amal, diligenter et cum magna cura
que aulem civitalem inlraveritis, el non receperintvos, pascat, quoniam ipsius sauctaesedis (cui per abun-
exeunlesin plateas ejus, dicile : Etiam pulveremqui daitliam divinae gratiaepraesumus) ipsius amore et
adhmsitnobisde civitateveslra, exlergimus in vos.Ta- reverentia coarctamur, ut tanlae superslitionis, quaa
menhoc scilote, quia appropinquabitregnum Dei. Dico nullius (ut saepe dictum est) fulcitur auctoritate, pe-
vobis, quia Sodomis in illa die remissiuseril quam illi riculum (quantum possumus) declinemus, ne beali
civitati(Luc. x). Et in Malthaeoevangelista est : Ecce magislri nostri Pelri summi apostoli dilectio, qua se
ego mittovos sicut ovesin medioluporum. Estote ergo amalorcm Dei esse testalus est, vana inveniatur in
prudentes sicut serpentes, el simplices sicut columbm. nobis' : quoniam omnis negligenler pascens toties
Caveleautem ab hominibus.Tradent enim vos in con- commendaium sibi dominicum gregem, couvincitur
ciliis, et in synagogissuis flagellabuntvos; et ad reges summum non amare pastorem, ncc ejus velle se
et prmsidesducemini propler me, in leslimoniumillis discipulum fieri, cujus exempla negligil imitari. Nam
el gentibus. Cum autem tradenl vos, nolite cogitare gratia prorsus majoracquiritur, si de commissis ovi-
quomodoaul quid loquamiui. Dabitur enim vobis in bus lucrum offeraldomino soliicitudo pastoris. Nam
Ula hora quid loquamini.Non enimvosestisqui loqui- et beatum Jacob, qui pro uxoribus diu servierat,
mini, sed spirilus Palris vestri qui loquitur in vobis. D dixisse meminimus (Genes. xxxi): Viginliannis fui
Tradel autem fraler fralrem in mortcm , el paler tecum: ovestum et caprm sterilesnon fuerunt: arietes
filium, et insurgenl fitii in parenles, et morle eos affi,- gregis lui non comedi,nec caplum a besliaostendilibi r
cient. Et erilis odio omnibuspropler nomen meum. ego damnum omne reddebam,el quidquid furlo perie-
Qui autem perseveraveritusque in finem, hic salvus ral, a me exigebas.Die noctuquemstu urebar el gelu,
erit (Matth. x). Linum namquc et Cletum nihil legi- fugiebatsomnus ab oculismeis. Si igitur sic laborat
tur unquam ex pontificali ministerio egisse potesta- et vigilat, qui pascit oves Laban, quanto labore,
live : sed quanlum eis a beato Petro praccipiebatur, quantisque vigiliis debet inlendere, qui pascit oves
tatiluin solummodo agebant. Nam et in canone legi- Dei? Sed in his omnibus ipse nos instruat, qui pro
lur Nicseno (Nicmni concilii can. i) : Episcopum suis dedit ovibus animam, el adjuvet nos, ut de his
nainque convenit niaxime quidem ab omnibus qui qui nobis commissi sunt, fruclum multiplicern [imil-
suut iu provincia episcopis ordinari. Si autetu hoc' tipliceij, ac mensuram supereffluentem ad aeterna

(a) Damasi papaj epistola 5, imo impostoris Mercatorisineptus cenlo. LABB.

 17 S. MARTINUSDUMIENSIS.NOTITIA. 18
gaudia reporlare concedat : tantusque vos beati A non eis favere, decertaveritis; et ita in postmodum
Petri apostolorum principis amor accendat, ut in de tali re querela eessabit : quia conlunieliaestudio
ovili ipsius, cui omnes crealurae sunt traditae, omnes fit [appeliturj, quidquid interdictum toties usurpa-
taliter errantes, el illieita atque prohibita prsesumen- tur. Omnia haec decretalia, et cunctorum decesforum
les, sanctis vestris studiis summo redintegrare cum nostrum constituta, quoe de ecclesiasticis ordinibus
desiderio feslinetis, qualiter animse pretioso Christi el canonum promulgata sunt disciplinis, ita vobis et
sanguine redemptse,, eorum non depereant dece- omnibus episcopis, ac cunctis generaliter sacerdoti-
ptione. Reslat etiam, quod per ostium hi nequaquam bus custodiri debere mandamus , ut si quis in illa
subinlrarunt, quia non habebant ostium per quod commiserit, veniam sibi deinceps noverit denegari :
ingrederentur : quia (ut dictum est) si nec epi- quoniam occurreret veritas , si falsilas displiceret.
scopi sunl, et plusquam presbyteri esse ambiunl, Et merito nos, qui summa ecclesise tenere debemus
per quodostiumintrabuni? cumhi lantumduo ordines gubernacula , causa respicit; si silentio faveamus
in ecclesialegantur.necanipliusad paslorale officium errori (a). Data xiv Ralendas Augusli, Justino [Ju-
aliquod palet ostium, per quodpastor intret. Audite, stiniano] sexlo et Narsete viris clarissimis con-
fralres, non me , sed ipsam Veritatem dicentem sulibus (b).
(Joan. x) : Qui non intral per osliumin ovileovium, B EPJSTOLA JOANNISPAPiE IH ,
sed ascendil aliunde, ille fur est et lalro, et reliqua. AOEP.ALDUM VIENM! ANTISTITKM.
Cum etiam egregiusprsedieaiordicat: Fundamentum OBSERVATIO LABBJEI.
ttliudnemo polest ponere prmler id quod positum est: Joannesa Boscomonachusord. Coelestinorum , editor
BibliolheeaeFloriacensiscoenobii
0.B., vulgavitperbrevem
(I Cor. ni) : prsedicla duo lundamenia in Ecclesia JoannisIII papa»epistolamail EdaldumVIennseantistitem,
tantummodo posita inveniantur, quidquid amplius in quaasichabet:
hisposituminvenitur, slarenullalenuspoteril. Etideo J#annes episcopus Edaldo Viennensi, arChie-
cumomnibussuis fundamenlis,aclionibus atque radi- piscopo.
cibus ut evellatur, necesseest, iia utamplius necpul- De officiis missarum, de quibus in litteris veslris
lulare,uecgerminarevaleat.Non ergo generet,etnon requisislis, sciat Charitas vestra quia varie apud di-
faciatvobis, fratres, toties repetita locutio faslidium : versas Ecclesias fiant; aliler enim Alcxandriua Ec-
quia summanecessitasestsaepiusprohiberiquod toties cle.sia, aliter Hierosolymitana , aliter Ephesina,
illicite usurpatur : et quoniam verilas saepiusexa- aliter Romana facit, : cujus morem et institua
gilata, magis splendescit in lucem; et qtiod toties debet servare Ecclcsia tua, quaefundamenlum sancti
repetendo admoueiur, minos usurpatur. Super his habitusab illa sumpsil. Venerabiiis pallii usum per
enirn multa jam ab antecessoribusnostris dicta sunt; sanctum presbytertim veslrum Felicem libi destinavi-
a quibus ipsi, sicut nunc a nobis, ita olim ab ipsis fj mus nolentes le privari anliquo beati Pelri munere :
damnali et prohibili sunt. Ideo saepius repelenles, simul mitlenles de capillis sancti Pauli, ut essel Ec-
omnes monemus, ut vitentur hujusmodi, et a tali- clesiaevesirse illius inlercessione solatium, per cujus
bus se abstineant, qui noluerint una cum eis a sacer- discipulum suscepit primum religionis bonorem. Et
dotali ministerio, ut rebelles, fieri alieni. Quod aliamanu: Benedictioapostolorum vos ab imbre mali*
demum probare poterimus, si lales exslirpare, et gnorum defendat.
(o)Haclenus ex laciniis Isidori sub persona Damasi (b) Falsa consulum nota. LABB.
delitescentis. LABB.

ANNOD0MIN1DLXXII.

S. MARTINUS DUMIENSIS

EPISCOPUS BRACARENSIS.
\, ((Jalland. Bibliolh. lom. XII).

NOTITIA WE SANGTO BIARTINO

EPISCOPO BRACARENSL
I. Inter eos viros eruditos qui sancti Marlini Bra- D ciensem a provincia Hispanica in qua degit, Dumien-
carensis episcopi gesta lilteris tradidere, cl. Mabil- sem et Bracarensem alii a sedibus quibus episcopus
lonius eminere nobis videlur ; ex quo proinde caeieris praefuit, cognominarunt. > Ex his porro viri doeli
summalim pro insliluti noslri ralione nonnulla liic verbis nobis succurrit, quod in Baronio nosiro Ta-
describenda censuimus. Et primum quidem in- mayus nolavil (b); ipsum nempe res Hispanicas obi-
quit («) :iMartinumaliiPannonium a patria, alii Galli- ter tractantem, de unico Martino tres conflasse ,
(ai Mabill. Act. SS. Ord. Beo. scec. i, Ui. (b) Tamay. Martyr. Hisp. tom. II, pag. 506.
™ S. MARTINIDUMIENSIS W
Galiiciensemscilicet, Dracarensemet Dainiensem(a). A struxisse. > Hujusmodi autem monasterium ex con'
Yerum si censor iste Hispanus ea novisset quaema- cilii Lucensis1 decrelo in sedemepiscopalem erectum
gnus Annalium ecclesiasticorum parens de suis illis comperimus (i) eijue familia r-egia, sive ut in aliis
notationibus in Tabulas eceiesiasticas praemorritum exemplaribus, familia servorum sex altributa. Qnae
lectorem voluit, forlasse paulo mitius eum viro tamen posterior leciio sic reformanda videtur cum
maximo egisset. Sic igilur iHe (l>): < Quod autem in Ilarduino, ut legatur Familia Suevorum pro servomm
nostris notis ad Romanum Manyrologiuni riegatum vulgala. Testatur siquidem Isidorus {}), Martinnm
est, Lucium esse passum sub Volusiano, ex Annali- cum in Gallaeciampervenisset, « conversis ab Ariana
bus errorem corrige : sicquesemper, cum videris dis- impietate ad fidem catholicam Suevorum populis »
crepare ab iisdem notis Annales, eas ex his emenda. cum Theodemiro eorum rege, < regulam fidei et
Nunquam hactenus concessum doleo, ut easdem sin- sartctaereligionis constituisse, ecclesias confirmasse,
gulas recognoscerem. > Hac igiltir generali reguta monasleria condidisse, etc. 1 Quapropier Dumiensis
adhibila, quam ipsemet Notaiiohum auetor praescri- cosnoliii ab eo constructi primus abbas et episeopits
psit, se ipsum jamdudum emendasse, neque Tamayo effectus, sibi assigriatse Familim regim sive Familim
rcatSeuTjiopus habuisse inleliigimus. Agnovit enim Suevorum regimen sumpsisse dicendus videtur. Ve-
fuisse unumeumdemqueMar.tinumDumiensemet Bra- B I rum alio sensu synodi Lucensis vetba, Familia ser-vo-
carensem, ut«x Annalibus comperlum habemus (c); rum sex, interpretatur Garsias Loaysa (k), sic in-
qui nimirum primum fuerit monasterii Dumien- quieiH : « Attribuitur ei tantum Famitiaregia, *hoc
sis episeoptis, deinde lanquam metropolitanus con- esf,'regimen sanctorum monachorum ; nam ipsisunt
cflio Bracarensi 11prajsederit. Quod si alicubi etiam ex regia familia; et alibi dicilur Familia servomm,
Galliciensemepiscopumpost Gregorium Turonensem qui Chrislo regi snmmo dicati, studium omne in
(d) appellat, exisiimandus proplerea eum sic nomi- cultu religionis et pieialis collocant. > Cur pprro
nasse, quod Bracara qua in urbe sedebat, Gallaeciae non eJisseruil interpres numerum illum sex in
metropolis ordine censebatur. synodi contextu additum verbis iis, Familia servo-
II. Verum his missis, utadea propius accedamus rum? Existirnarim equidem pro sex (VI) rescriben-
quae sunt reliqua de prassule nostro enarranda, e dum undecim(XI) ut intelligaiur Christi:qm quidem
Pannonia digressus ille, in Orientem tum religionis restitutione admissa, proba videri queat Garsia) sen-
tum litterarum discendarum gratia profectus esl; tentia, ut synodilocus accipiaiur i&Familia servorum
unde posiea redux in Gallaeciampervenit, ut ex Gre- Chrisli.
gorio Turonensi (e) et Isidoro Hispalensi (f) erudi- III. Ulcunque autem res se habeat, Marlimis epi-
mur; quorum prior disertius haec habet: 1 Mariinus C scopali charactere insignitus, antequam sedfiftiCra-
Galliciensis episeopus Pannoniaeorlus fuit, et cxin.de carensem obtinuisset, concilio Bracarensi r subscrip-
ad visilanda loca sancta in Orientem properans, in serat (/), quod male in editis ordineu inscribitur;
lantum se Iitleris imbuit, ut nulli secundumsuis lem- adeoque, ut recte arguit Mabilionius(m)i si acia sy-
poribus habertSur. SixindeGalliciam venil, ubi cum nodi Lucensisi confeiaritur cum synodo Braearensi 1
beati Martini reliquiae porlarentur, episcopus ordi- anno 3 regis Theodetniri sive Ghristi 563 habita, cui
natur. 1 Poslerior vero : Martinus, inquit, Dumiensis Martinus jam episcopus Dtimiensis stibscripsit; fa-
monasteriisanclissimuspontifex, exOrienlis partibus cile intelligemus conciliuin Bracarense 1 posierius
navigans, in Gallaecianrvenit. 1 Porro ul sancti an- esse Lucensiitidem 1, in quo Marlinoabbati Ouriiiensi
listitisHispaiensis verba, quibus tumbic, tiim in, episeopriiisdignilas et diiio concessiiest. > 1)eiticep"s
Chronico Suevorum sub finem (g), Martinum Du- vero metropoliia) Bracarensi Lttcretio decedenti suf-
miensis monasterii pontificem et episcopum vocat,, fectus perbiheturantistes noster Dumiensis: quo au-
rite percipiantur, animadvertendum praesulem no- tem anno, haud salis liquet. Hanc 'cerle novatri di-
strum de quo Idquimur, sedificassein Dumio, nobilii gnitatem dudum coiisecutils luisse exislniandus
Tarraconensis Hispaniaeoppido, vix uno milliari a1 anno 372, quo praefuitconcilio Bracarensi11qtiod per-
Bracara distante, illustre coenoTjiuminsiituti Bene-'. D peram in editione Labbeana dicilur 111(«). Denique
dictini, utconcilium Toletanum x, anno 656 celebra- post plurima virtutum insignia quibus Dei Ecclesiam
tum, perbibet hisce verbis (h) : 1 Delatumest ad nos5 Tllustravit, in ccelos migravit. Ejus obitum Gregoiius
in conveniu sancti concilii.... testamentum gloriosae3 Turonensis anno S Childeberti Hconsigriatf;^; adeo-
memoriae sancti Martini ecclesise Bracarensis epi- que supremum diem clauserit beaiissimcis praesul
scopi, qui et Dumiensemonasterium visus est con- anno S80, in quem juxta communiorem senlentiam

(a) Baron. Nolat. in Martyr. Rom. ad diem xi
Kal. Jul.
(b) Id., adann. 2S7, § S.
(c) Id., ad ann. S60, § 12 et 572, § 10.
(d) Greg. Tur. Hist. Fraric. lib. v cap. 38.
(e) Id., ibid.
(f) Isid. Ilisp. lib. de Vir. illuslr. cap, 35 edit.
CBreul.; al., 22.
(g) Id. Chron. Suev. pag. 404 edtt. Paris. 1601.
(h) Concil. lom. VII, pag. 482, c, editidnis prima
Ven. Labb.
(i) ConciL tom. VII, pag. 557, a.
(j) Isid., loc. cit.
(k) Concil. tom. -VI, pag. 570, e.
</) Ibid., pag. 523, c.
(m) Mabill., pag.248, § 11.
(n) Greg. Tur. lib. v capp. 34 et 38,
(e) Conoil. t. vi, p. 575 et 581, d.
«I OPCSCULCMPRIMGM.FORMCLAHONESTJEVLTyE. .335
aneidiianrius50iildebewijuni'oris.SicMabilIoiiius(a).A opera Gilberti Cognati anno 1'5.62,Basiieae, ttim ia
<|ua de re videsis Pagium (b) et Bollandianos (c). heroiciset ecelesiasticis <JuaesiionibusBoelhii Epo-
Ejus dies festus celebratur die 20 Marlii. Exstat apud nis, Duaci, aiino 1581.
Fortunatum (d) lucuientum carmen cui praemittitur Opusculumistud excipit akerum De moribus,cura
•epistoiaeidem Martinoinscripta, ubi praeclareejus "Leodegarii a Quercu anno 1556, Parisiis, in lucem
jresta miris laudibus exomantur. De eo item refert emissum. Utrumque porro excusum exstat in biblio-,
«lia uonnulla, praeler superius allata, Gregorius Tu- Iheca PP. Lugdunensi(i), ut alias editiones omitta-
roiiensis (e). flius. Quae vero sequuntur reliqua quinque, Pro re-
IV. Plura exstant ipsius ingenii monumenta: i In pellendajactantia, De superbia, Exhortaiio humiltta-
liis, inquit Mariana(f), quoniam crebris sententiis et iis, Deira et De Pascha, ex codicibus manu exaratis
slyii acuminead Senecaesimilitudinem proxime ac- descripsilediditque Joiinnes TamayusSalazar in suo
cedit, duo libri De moribus, el De differeniia quatuor Martyrologio Hispano(m), unde illa desumpsimus,
mrtulum cardinalium, ejus philosophi nomine inter subjectis nonnuilis conjecturis, quibus meiior lectio
reiiqua ejus opera circumferuntur. > Septem itaque fortasse alicubi reddalur. Deniqueseptem hisce opu-
. beati hujusprsesulis lypis excndenda tradidimus opu- sctilis subdidimus ejusdem sancti Marlini carmiua
scula, quse in antea editis divulsa habebantur. Eo- g tria, quae Sirmondo accepta referimus (n), quorutn
rum primum inscribitur Formula honestmvilm,prout prius Gregorio Turonensi rnemoralur bis verbis (o):
illud ex auctoris sententia laudant Trithemius (g) et « Versiculos,inquit, qui super oslium sunt a parle
Sigebertus (h). Idem tamen se legisse testatur sanclus meridiana in basilica sancli Martini, ipse (Martinus
Isidorussub lilulo De differenliisquatuor virtutum (i); Galliciensisepiscopus)cpmposuit. > Qui quidem Gre-
cui proxime accedit anonymus Mellicensis (j). gorii locus cl. editori haud succurrit. Porro non est
Hujusmodilibellum dicavit auctor Mironi reyi Galli- cur hic disseramus neque de Sententiispatrum JEgg-
cim: quam nuncupaloriamepistolam velut adhuc ine- ptiorum ab auctore uostro ex Graeco Latine reddilis,
ditaui Dacheriusin suo Spicilegioevulgavit(k); cum qiias in Yitis Patrum edidit Rosweydus; neque de
jam pridem eam edidisset Pietavis anno 1544 Elias Collectionecanonumorientalium ex Grmcis synodis,
Vinetus, et quidem alicubi emendalionem, ut ex col- quorum ilem Latinam versionem idem eiucubravit;
lalione ab ediiore Dacheriano instituta constat. Pro- de qua vero Coilectione plura videas apud Fabri-
diit vero libellus idem absque praefationetum inter cium (p).

(a) Mabill. loc. cit. pag. 247, num. 15.
(b) Pagi. ad ann. 583, § 8.
(c) Bolland.Acl. sanct. tom. III, Mart., pag. #6, Q (j) Anon. Mellic. de Script. eccl.
| 1., rnim.2.
(rf) Foriuti. lib. v, carm. 1, Bibl. PP. Lugd.
lom. X, pag. 552 seq.
(e) Gieg. Tuton. lib. i de Mirac. sancti Martin. 328.
cap. 11.
(f) Mnrian. de Reb. Hispan. lib. v, cap. 9, tom. I,
k. 177, edil. llag. Com. 1753.
(g) Trithem. de Scriplor. ecc). cap. 221.
(h) Sigebert. de Scriptor. eccl. cap. 19.
(i) Isid. Hisp. de Vir. illustr. cap. 35; al., 52.
cap. 68.
(/;) Dacher. Spicil. lom. III, p. 512 nov. edit.
(L) Bibl. PP. Lugd. lom. X. pagg. 582 seqq.
(m) Tamay. Martyrol. Hisp. lom. II, pagg. 317-
(n) Sirmond. opp. tom. II, p. 907 seq. edit. Paris.
(o) Greg. Turon. Hist. Frauc. lib.65 v cap. 58.
(p) Fabric. Bibl. Gr. lom. XI, p. seq.

SANCTI MARTINI DUMIENSIS

EPISCOPI BRACARENSIS

OPUSCULA SEPTEM

OPVSCVLUM PRIMlfM.

FORMULA HONESTJE 17ITJE.

AD MffiONEM REGEM GALLICUE -«.

Gloriosissimoac tranquillissimo, et insigui catho- j) milisepiscopus. Non ignoro, clenienlissime rex, fia-
Kcaefidei praeditopietate, Mironr regi Martiuus hu- grantissimam animi tui sitim sapientiueinsatiabiiiter
Hanc prcefationem desumpsimus ex Dacherii Spicilegio, tom. III, pag. 31$. Eam laudal Ttiliie-
mius lib. de Scriplor. eccl. cap. 221
25 S. MARTINIDUMIENSIS 24
a
pociilis inhiare, eaque te ardenler quibus ruoralis ; i videtur, non continuo falsum est. Crebro siquidem
ecienliaerivuli mananl, flueula requirere. Et ob hoc faciem mendaciiveritas retinel. Crebro mendacium
humilitatem meam tuis saepiuslitlferis admones, ut specie veritalis occulitur. Namsicut aliquandotristem
Dignationituaecrebro aliquid per epistolani scribens frontem amicus, et blandam adulator ostendit; sic
aut consolationis aut exlrorlationis alicujus, et qua- verisimililudinecoloratur veritas et ut fallat vel su-
liacunque sint dicta offeramb. Sed quamvis hoc a me brcpat, coioratur. Si prudens esse cupis, in fulu-
exigat laudabile tuae pietatis studium, scito tamen rum, prospectum intende; et quae possunt contin-
tenuilatis meceinsolentcm continuo a cautis impingi gere, animo tuo cuncla propone. Nihil libi subilum
propterviam, si regalis reverentise gravilatem aut sit, sed per otium ante conspicies. Nam qui prudens
assiduis aul vilibus, ut iibel, diclis adjungam. Et est, non dicit: Non pulavi quidem hoc fieri; quia
ideo ne aut ego Iicentia piae invilalionisabuterer lo- non dubitat, sed exspectat; nec suspicatur, sed
quendo, aut vestro magis desiderio obsisterem reti- cavel. Cujuscunquefacti causam require : cum initia
cendo, libellumhunc nulla sophismatumostentatione inveneris, exitus cogitabis. Scito le in qnibusdam
politum, sed pianilie purae simplicitatis excerptum, debere perseverare, quia ccepisti: quaedamvero nec
capacibus fidenler auribus obtuli recitandum. Quem incipere, in quibusperseverare sitnoxium. Prudens
non veslraespecialiter instituo potestati, cui naluralis B fallere non vult, falli non polest. Boni est viri, eliam
sapientiae sagacitas praeslo est, sed generaliter his in morte neminem fallere. Opiniones tuae judicia
conscripsi,quos ministeriis tuis aslantes iiaec'con- sint. Cogitaliones vagas et inutiles, et velut somnio
venil legere, intelligere et lenere. Titulus aulem li- similes, non recipies; quibus si aulraus tuus.se ob-
belli est: Formula vilm honestm; quem idcirco tali lectaverit, cum omnia dispnsueris, trislis remane-
volui vocabulo superscribi, quia non illa ardua et bis : sed cogitatio lua stabilis, el certa sit; sive de-
perfecta, qusea paucis et peregregiis Deicolis pa- liberet, sive quaerat, sive contemplelur, non rece-
trantur, instituit; sed ea magis commonet, quae et dat a vero. Sermo quoquc luus non sit inanis, sed
sine divinarum Scriplurarum praeceplis, naiuralr aut suadeat, aut nioneat, aut consolelur, aul praeci-
tantum humanae intelligentiae lege etiam a laicis piat. Lauda parce, vitupera parcius. Nam similiter
recte honesleque viventibus valeant adimpleri. reprehensibilis est nimia laudatio, ut immoderala
Quatuor virlutum species multorum sapientium vituperatio. Illa siquidem adulatione, isla maligni-
sententiis definitae sunt, quibus animus humanus tate suspecta est. Teslimoniumverilati, non amici-
componi ad honestatem vitae possit. Harum prima tiae reddes. Cum consideratione promitte plenius
est prudentia; secunda magnanimitas; lerlia, conli- quaepromiseris prcesta. Si prudens est animus tuus-,
nentia; quarta, justilia. Singulaelibi in officiis quaeC tribus lemporibus dispenselur. Praesentia ordina,
subsunt, annexaesunt, ac bene moralum virum effi- futura prsevide,prseterita recordare. Nam qui nil da
ciunt. praeterito cogitat, perdit viiam, qui nil de fuluro
CAPUT PRIMUM. praemedilatur, in omnia incaulus incidit. Proponas
De prudenlia. in animo luo fulura mala el bona ut illa sustinere
tunc possis et ista modcrari. Non semper in actu sis, sed
Quisquis prudentiam sequi desideras, per interdum animo tuo requiem dato : et requies ipsa
rationem recte vives, si omnia prius existimes et sit sapientioe studiis, et cogitationibus bonis:
rebus non ex mul- plena
perpenses, et dignitaiem opinione nam prudens nunquam otio marcet. Habet autem
torum, sed ex earum natura constituas. Nam scire
aliquando remissum animum, nuuquam solutttm.
debes quia sunt quse videanlur esse bona et non Acceleral
tarda, perplexa expedit, dura mollit, exse-
sunt, et sunt quaevideantur non bona esse et sunt.
autem ex rebus transitoriis quat ardua. Scit enim quid qua via aggredi debeat:
Quaecunque possides, et distincte cuncta videt. Consilium
non mireris, nec magnum exislimes quod caducum peritorum, ex
apertis obscura aeslimal, ex parvulis magna, ex
te
est; nec apud quae habes tanquam aliena servabis,
proximis remola, ex partibus tota. Non te moveat
sed pro le lanquam tua dispenses et utaris. Si pru- " dicenlis nec quis, sed quid dical, inlen-
aucloritas,
dcntiam amplecteris, ubique idem eris; el prout re- dito.
ita Necquam multis, sed qualibus placeat, cogila.
rum ac temporum varietas exigit, te accommodes Id quaere quod invenire possis. Id disce, quod potes
tempori; nec le in aliquibus mutes, sed polius scire. Id opla, quod optari coram bonis potest. Nec
aptes : sicut manus quseeadem esl, cl cum in pal- altiori le rei imponas, in qua tibi slanti tremendum,
mam extenditur, et cum in pugnumastringitur. Pru- ascendenticadendumsit. Consilia tibi salutifera ad-
dentis proprium est examinare consilia, el non cito voca. Cumtibi alluditvitae
prosperitas, lunc te velut
faciil credulitale ad falsa prolabi. Dedubiis ndn de- in lubrico retinebis ac
sentenliam. Nihil iuex- sistes, nec tibi dabis iuipelus
linias, sed suspensam teneas
non omne verisimile statim liberos, sed circumspicies quo eundum sit, vel
pertum affirmes,quia
veruin est; sicut et saepiusquod primum incredibile quousque.

* Sic ex edilionc Vineti Pictavis vulgata anno addidit ante illa smphtslitteris.
1544 Baluzius; aalea mendose legebatur mortalis.— h Sic idetn rescribit, ubi antoa erat afferam dictu.
Ediior Bacherianus,qui ex eadem edilione, mox tuit
55 OPUSCULUMPRIMUM. FORMULA HONEST^EVlTiE. 2<!
CAPUT II. 1li riliter effusus, si muliebriter fraclus. Odibiletn
De magnanimitale. quoque hominem facit risus, aut superbus, aut cla-
rus [Anelatus?|, aut malignus et furlivus, aut alienis
Magnanimitas vero, quae et fortitudo dicitur, si
malis evocatus. Si ergo ipsos jocos exigis, hoc quo-
insit aninio tuo, cum magna fiducia vives liber, in-
alacer. animi hominis bonum est que dignitale sapieniise gere, ut te nee gravent lan-
trepidus, Magni
non vaeillare, conslare sibi, et finem vitaeinlrepidus quam asperum, nec conlemnant lanquam viletn.
Non erit tibi scurrililas, sed grata urbaniias. Sales
exspectare. Nil aliud magnnm in rebus humanis, nisi
lui sintsine denle, joci sine vilitale, risus sine ca-
animus magna despiciens. Si niagnanimus fueris,
libi contumeliam fieri. De inimico cliinno, vox sineclamore, incessiis sine lumullu :
nunquam judicabis non desidia erit; et cum ab aliis luditur,
dices: Non nocuit mihi, sed animum nocendi habuit; quies libi,
tu sancti aliquid honeslique tractabis. Si contincns
et cum illum in polestate tua videris, vindiclam pu-
vindicare Scito enim honeslum et es, adulationes evita : sitque tibi tam triste laudari
tabis, potuisse. a lurpibus, quam si lauderis ob turpia. Lsetior esto,
magnum genus vindictae esse ignoscere. Neminem malis, et malorum de te existima-
susurro appelas, neminem suffodias, palam aggre- quoties displiccs
tiones malas, veram lui laudationem ascribe. Diffi-
dere. Non geres, conflictum nisi indixeris; nam .
8 cillimum conlinentise opus esl, assentaliones adula»
fraudes et doli imbecillumdecent. Eris magnanimus, tione
repellere, quarum sermones animum voluptate
si pericula nec appetas, ut temerarius, nec formides, resolvunt. Nullius
per assentationem amicitiam
ut timidus; nam nil timidum facit animum, nisi re-
merearis, nec ad tuam promerendam per hanc adi-
prehensibilis vitae conscientia. Meiisura ergo magna- tum
pandas. Non eris audax, nec arrogans : sub-
nimitatis est, nec timidum esse homiuem, nec au-
miltes te, non projicies; gravitate servata, admone-
dacem. beris libeuier, et reprehenderis patienter. Si merito
CAPUT )IT.
objurgabit aliquis , scito quia profuit; si immerilo,
De conlinentia. scilo quia prodesse vnluit. Non acerba, sed blanda
Continentiam vero si diligis, circumeidc superflua timebis verba. Esto viliorum fugax ipse; aliorum
et in arctum desideria tua constringe. Considera vero neque curiosos scrutator, neque acerbus repre-
tecum, quantum nalura poscat, et non quantum hensor, sed sine exprobratione correptor, ila ut
cupiditas expetat. Si continens fueris, eo usque admonitionem hilaritate praevenias, et errori facile
pervenies, ut te ipso contenlus sis. Nam qui sibi veniam dato. Nec extollas quemquam, neque deji-
ipsi satis est, cttm divitiis natus est. Impone concu- cias. Dicentium esto tacitus audilor, audientium
piscenliaetuae frenum et modum , omniaque biandi- 'C promplus receptor. Requirenli facile responde, con-
menta quae occultam voluptatem traliunt, rejice. temnenti facile cede ; ne in jurgia exsecrationesque
Ede citra cruditatem, bibe citra ebrielatem. Observa discedas. Si conlinens es, animi tui molus corpo-
ne in convivio aut in qualibet viiae communitate, risque observa, ne indecori sint. Nec illos ideo cori-
quos non imilaberis, damnare videaris. Nec prce- temnas quia latent; nam nil differl, si nemo videal,
sentibus deliciis inhserebis, nec desiderabis absen- cum tu ipse illos videas. Mobilis esto, non levis;
les. Victuslibi ex facili sit, nec ad voluplatem, sed constans, non pertinax. Alicujus rei scienliam habere
ad cibum accede. Palatum tuum fames excitet, non te nec ignotum sit, nec molestum. Omnes libi pares
sapores. Desideria lua parvo redime, quia hoc tan- facies : sed inferiores superbiendo non contemnes.
lum curare debes, ut desinant : atque quasi ad SuperiorjiS, recte vivendo, non metuas. In reddenda
exemplar compositus divinum, a rorpore ad spiri- officiositate, neque negligens, neque exactor appa-
lum, quantum pptes, te festina reducere. Si conti- reas. Cunclis esto benignus, nemini blandus, paucis
nenlh» sludes, habita non amoene. sed salubriter : familiaris, omnibus aequus. Severior esto in judicio
nec dominum esse velis notum a domo, sed domum quam sermone, vita quam vultu: cultor clementiae,
a domino. Non libi ascribas quod non eris, nec quod deteslalor saevitiae,bonae famae, neque tuaesemina-
es; riec majus quam es videri velis. Hoc majus ob- D tor, neque alienaeinvidus. Rumoribus, criminibus,
serva, ne paupertas libi immunda sit, nec parcimonia suspicionibus minime credulus vel maliguus, sed
sordida, ncc simplicitas neglecta, nec lenitas lan- potius his qui per speciem simplicilatis ad noceudum
guida; et si tibi res exiguae sunl, non lamen sint ' aliquibus subrepunt, oppositissimus. Ad iram tardus,
angustae. Nec tua defleas, nec aliena mireris. Si ad misericordiam pronus, in adversis firinus, in
continenliam diligis, turpia fugito ante quam acce- prosperis caulus et humilis: occultator virlulum,
dant; nec quemquam alium vereberis plus quam te. sicut alii vitiorum. Vancegloriae conlemptor, el bo-
Omnia tolerabilia prseler turpiludinem crede. A ver- norum quibus praeditus es, non acerbin exactor.
bis quoque turpibus abstineto, quia eorum licenliam Nullius imprudentiam despicias. Rari sermonis ipse,
iruprudenliam nutrii. Sermones utiles magisquam sed loquentium paliens. Severus, non saevus; sed
facetos et amabiles ama, reclos potius quam oose- hilarem non aspernens. Sapientiaecupidus et docilis :
cundantesi Miscebisinterdum seriis jocos, sed tem- quae nosti, sine arrogantia postulanti imparties; quco
peratos, et sine delrimento dignilalis ac verecnndiae. nescis, sin# occullatiouc ignoranliae libi poslu'a iiu-
Nain feprebensibilis risus est, si immodicus, si pue- partiri. Nori conlurbabitsapiens mores publicos, uct
SJ S. MA&TINtDUMIENSISOPUSC. I. FOIVMULAHGNESTvEVITJE. 28
ijroputumin «e wtse novitate convertet. Justitiae uost i\ ergo maculas prudentia immensurata perducet. Q»i-
bxc virius est. cunque in illa mediocri iance persistit, nec oblusuin
CAPUT IV. in se ali.quidliabeat, nec versutum.
De jmlilia.
CAPUT VI. ;
Quid esl jusiilia, nisi nalurae tacita conventio, in De tnoderanda fortiludine.
adjutorium muilorum inventa? Justilia non nostra
constitutio, sed divina lex est, vineulum socielatis Magnanimitasautem si se extra modum suum ex-
humance.In hac non est quod aestimemusquid expe- lollat, faciet virum minacem, inflalum, turbidum,
dial : expedit libi, quidquid illa dictaveril. Quisquis inquielum : el In quascunque extolietiiias diclorutu
*rgo hanc scclari desideras, Deum linie prius et actorumque, neglecta honestate, festinum ; qui mo-
meniis omnibus supercilia'subrigens, et bestiarius
ama, ul ameris a Deo. Amabiliscris Deo, si in hoc
illum imitaberis, ut velis omnibus prodesse, et nulli etiam quleta excitat, alium ferit, aiium fugat. Sed
'nocere. Et tunc te juslum virum appeilabunt omnes, quamvis audax sit impugnator, tamen multa exlra
se valentia ferre non poteril. Sed aut miserum appe-
sequentur, venerabatttur et diligent. Justus enim ut tit
si.s, non solum uon nocebis, sed etiam nocentes pro- finem, aut aerumnosamsui memoriam derelinquit,
Mensura ergo magnanimitalis est, nec timidum esse
liibebis: nam nil nocere, rion est justitia, sed absti-' j>
uentia alieni est. Ab his ergo incipe, ut non auferas, hominem, nec audacem.
tit ad majora proveharis, et aliis ablata reslituas. Ra- CAPUT VII.
ptores quoque ipsos ne aliis limendi sint, castiga et De modo lemperanlim.
cohibe. Ex nulla vocis ambiguitate controversiam Continentia deiiide Ws temiitiis astringat : cave
necles, scd animi qualitatem speculare. Nihil libi in- ne parcus sis, ne speciose et timide manum contra-
lersit, an firmes, an jures a. De fideet religione sdas has. Ne in minimis quoque speculum ponas. Nam ta-
"agi, ubieunque de veritate tractalur: nam si jureju- lis et tam circumcisa vilis putabitur inlegritas. Hac
rando Deus invocetur, et non invocanti lestis est, ergo mediocritatis linea conlineniiam observabis, ut
amen non transies yeritalem, ne justitiae transeas uec voluptati deditus,
pr.odigus et luxuriosus appa-
legem. Quod si aliqilando coarcteris uti mendacio, reas nec avara tenacitate sordidus aut obscurus ex-
utere non ad falsi, sed ad veri cuslodiam b; et sistas.
si coniigerit fidelitatem mendacio redimi, non men- CAPUT VIII.
lieris, sed potius excusaberis : quia ubi honesta
causa esl, justus secreta uon prodit, tacenda enim Qualiter sit moderanda juslitia.
lacet, ioquenda loquitur : atque illi aperta, et secura ,p Juslitia postremo eOmediocrilatis libi itinere re-
Iranquiilitas, ut dum alii vincanltir a malis, vinean- genda e&t,ut nec ductu jogiier [Ai. turpiter] levi im-
lur ab iflo mala. Hcecergo si sludere curaveris, lastus niotam semper auimi ralionem 'negligentia subse-
et intrepidus cursus tui finem exspectabis, prospicies qualur. Dum neqiie de magnis, neque de minihiis
liaoc tristia hujus mundi hilaris, lumultuosa quietus, erraritium vitiis corrigendi curam geris, sed neqiie
exlrema securus. liceniiani peceandi, aul iliudentibus tibi blahde, aut
CAPUT V. illudentibus proterve permiltis, neque rursus niiuia
De mensura el moderalione prudentim. rigiditate et asperilate, nil Veniajaut benigfiitali re-
servans, liumariaesocietati durus appareas. Ila ergo
flis ergo insiilulionibus observatis, quatuor virtu-
justitioe rcgula tenenda est, ut reverentia disciplince
.tum species.perfectumte facient virum, si mensuram nimia negligewiaecommunilate despecla
fine ejus neque
lectitudinis earum ajquo vivendi seivaveris.
vilescat, neque sevcriori atrocitate diulurha gratiarii
JSam si prudeniia teraiiuos suos excedat, callida et liumanceamabilitalis amittat.
pavida <:ommiseris, investigalor iatenlium, et scru-
Conclusioprmmissorum.
talor qualiumcuiique noxarum ostenderis, notaberis
timidus, speciosus [(orie, suspiciosus],attentus, sem- Si quis ergo vitam suam ad ulilitatem non tantum
$er aliquid quaerens, semper aliquid timens, semper p parial, sed mullorum inculpabiliter componere desi-
aliquid dubitans, et subtilissimas suspiciones suas ad derat, hanc prcedictarumvirtutum formulam pro qua-
aniiui luiapprehensionem impingas. Monstraberisdi- litatibus lemporum, locorum) personarum atque cau-
gito astutia plenus, versipellis, et simplicilatis inimi- sarum sequatur : eo mediocritatis insislens, quo per
cus, conlcmplaiorque culparum, et postremo uuo abrupla altrinsecus praecipilia, aut ruenlem corporis
nomine vocaberis a cunctis, malus homo. In has devitet insaniam, mt efftcientempuniat ignaviam <=.
» Caute iege : nam multum interest inter sinipli- quantumvis officiosum, nunquam «sse iicitum. Vide
cem asserlionem et jurameiiturii. Et hoc sane opus S. Thomam 2. 2. quaest. 110.art. 5. etSixtum Se-
esl religionis.: illud JIQII.Fdrsan hyperbolice ila to- nensem lib. y, Bibl. annot. 107,
culus esl, quod vir probus atque perfectus, Est es(, ° In ms. Cocice his verbis desinil boc opuscu'um :
Non iioti, nisi inajor adsit necessitas, contentus esse Aut deficientemcontemnatinvidiam, ut observal laii-
debet, ut Ghristus nionet in Evangelio. datus editor Bucherianus.
b Caute ista iege : nam cerluin est, mendacium
 OPUSCVLVMU.

LIBELLUS »E MORIBUS.
J. Omne peccatum actio est. Actio autem omnis Alisdisplicere, est iaudari. Malede te loquuntur bo-
volutitaria est tam honesta quam turpis; ergo volnn- mines, bene autem loqui nesciunt; non quod merea-
tarium est omne peccatum. Tolle excusationem; ris, sed quod solenl ipsi. Homines de te mala loquun-
metno peccat invitus. Educatio el disciplina mores tur? Si merito, noii quod loquuntur molestum est,
faciunl; eiidunusquisquesapit, quod didicit. Itaque sed quod non mentiuntur. Si immerito? lnnocentia
boiia eonsuetudoexcutere debet quod mala instruxit. mea nunc maxime gaudeo; apparet enim illos vera
Nihil interest quo animo facias uuod fecisse vitiosum objecturos, si possent. Non es in palria lua? Patria
est, quia facta cemuntur, anirmis vero rion videtur. tua csl, tibieunque bene es; illud enim per quod
JNullaautein Jans est nonfacere quod facerenon pos- bene est, non est in loco, sed in homine. Nihil ma-
*is, Quid horoini est inimicissimum? Homo. Liben- gnum, nisi inagno animo despicias. Qucesunt raaxi-
ter feras «quodnecesse est; dolor patientia vincitur. mcedivitice?Non desiderare divilias. Quis plurimum
JExspectaquo uunquam poeuiieas. Non quam muitis babet? is qul mintnium cupit. Quid estdare benefi-
jilaceas, sed qualibus stude. in -hoetantum ineumbe, ciumT Detim imitari. Honestius est cum judicaveris
ut libentius audias quam loquaris. Muitos vilam dif- amare, quam ctim amaveris judicare. Dissensio ab
fereutes mors juncta praevenit. Itaque omnis dies alio incipiat, a te autem reconciliatio. Succurre pau-
, velut ultimus judicetur. Trislitiam, si potes, -nead- B pertali amicorum, imo occurre. Amicos secundie res
miseris; sin miims, ne osl.emieris. Amicos secreto paranl, adversaacertissime probanl. Pejora sunt te-
admone,palam autem lauda. Verba a-ebus, nonper- cta odia quam aperta. Itaque le miiius loquax inimi-
isonis aestimandasunu Oratorem te pula, si tibiante cus offendit quam lacitus. Mira ratio est, quae non
lOinnesquod oportet persuaseris. Ut licentiosa man- vult proedicariquod gaudet intellegi. Ignosci amat,
«i.pia aninii, imperio coerce linguam, ventrem et li- qui quod odit ostendit. Eleemosyna non (am acci-
bidinem. Quod tacitum esse velis, nemirii dixeris. Si pientibus quam dantibus prodest. Et spes praeiriii
tibi non imperasti, quomodo ab alio silentium spe- solatium sit laboris. Quae est maximaegestas? Avar
dras?Ridiculum est aliquem odio nocentis innocen- rilia. Pecuniae imperare oportet, non servire. Nul-
.tiamperdere. lum conscium peccatorum tuorum magis timueris
JI. Moristrosiinrlis est avaritia senilis. Quid enim quam temetipsum. Aiium potes effugere, te atitern
Stuitius esl^ quod diei solef, quam via deficiente via- nunquam. Quis est pauper? Qui sibi .videlur. Qui a
iicum augere? Omnes infanles lerra nudos excipit. multis timetur, multos limet. Infelicem etige, sub-
JSonpudel le fortius nasci quani vivere ? Quid dul- mitte felicitalem. Yera felicitas inuocentia est, Ner
cius quam habere amicumcum quoaudeas ut tecum quiiia ipsa sui poena est. Ma!aconscientia saepeWa
omnia loqui? Magnarumvirium est negligere laeden- C est, sccura qui exilum cogitabit. Beneficii acceptl
|em. Quid sis interest, non quid habeas. Nondumes nunquam oporlel oblivisci; dati, protinus.
felix si te lurba non deriserit. Si vis beatus esse, co- IV. Inhonesla viclonia est, suos vincere. Satis est
g-Uahoc primum, contemnere et conlemni. Prius pcenarum, potuisse punire. Inimiciiias tarde suscipe,
quam promittas deliberes; et Cum promiseris, fa- amicilias exerce moderate. Simultatcs deponej
cias. Id agas, ne quis merito 1e oderit; et si nullos Imago animi, sermo est. Qualis vir, talis oratio.
inimicos tib.ifaciet injuxia, mullos facit invidia.-Sa- Jilagna resest vocis et silentii tempeTarrielTtum.Qiil
litudinem quaeret, qui vult cum iiinpcenlibus yivere; .ceqpotanimomalis immiscetur, malus esi. Neminem
optimus ergo animus et pulcherrim"fls-.cultor ©eiest. Jaudaveris, rieminemcito accusaiis : semper puta te
Abstinebis ab alieno matrimonio. Prccstabis parenti- cutndiis testimonium dicere. Vilium estornnia cre-
bus pitftalem,-cogflatismdulgeritlam, mnnibus oequi- sdere, vilium iiiiiiieredere. Ulendum est divitiis, non
talem. DeviUfbfecrudelitaterri, et minislrani crudeli- abutendum. "Nullumputaveris locum sine teste. Ex
tatis irani. Non aliler vivas in solitudine, aliler in cusationem qu*rere, vitium. Fortior est qui cupidi
foro. Nihil petas, quod negalurus luisti: nib.iltiega- tatcrn vincit quam qui hoslem suiijicil. Est difficilli-
bis, quod petilurus fuisii. Pacemeum homiuibusha- mum, se ipsum vincere. Inique irascitur, qui suisi
bebis, cum vitiis bellum. Hoc hahel omuis affectas, irascitur. Amare sic incipe, lanquam non liceat de-
Ut in quod ipse insanit, in Id putet etiaro caeieros sinere. Magnarum rerum etiam si successus non
furere. Maximumin eo vilium est,-qui non meliori- fuerii, honesius esl ipse conatus. Nobllitas ariimi est
bus vult placere, sed pluribus. Vis omnibus esse no- generositas sensus; nobilitas corporis, generosus
lus? prjus eflice ut neminem noveris. Bonuin esluon aiiimus. Hbriestior est-quem seneclus ad otium retu-'
iaudaii, et esse laudabilem. Stultuni esl limere quod lil, qtiam quem in otio invenil, et tunc incipit tlabo-
Vilare non potes. rare. Turpe spectaculum <jira)betanimus aeger. Nuu-
III. Male opinentur de te liorniues, sed mali. Ma- quatn sit tristis facies tibi in commodo altcrius.
31 MARTINIDUMIENSIS 52
Homo sum : quomodo devitabo secundarum rerum 1A facit. Meritodamnari, pceuaest; damnatioimmerita,
invidiam?Si felicitatemjactaveris, cum mullis dives damnanlis est calamitas.
eris. Quomodooptime potentiam luebor? Impolen- VI. Si aliquid cogitaveris, cito apparebit conver-
tia occasionis. Locum lenel innoceulise proximum santibus. Videri vis ab omnibus ? nunquam bonae
confessio. Ubiconfcssio, ibi remissio. Irae severilas honestatis simulalio longa est. Quodde alienis trae-
in vilio est. Bonijudicisest dispensare, non tanluiu tas, ex tuis jjudices. Multi sunt obligandi, pauci
quid damnandum sil, sed quatenus. Proximus justi- offendendi; nam memoria benefieiorumfaciiis est,
tise modus, severitas. injuriarum lenax. Objurgationisemperaliquid blande
facilius enim penetrant verba qucemolli
V. Quietissimamv.itamagerent hominesin terris, adraisce;
si Iicecduo verha a natura omnium rerum tollerent, vadunt'via, quam aspera; nemo enim se mutat,
quia mulari se desperet. Quoties scribens aliquid
meum et tuum. Qui pauperlatem limet, timendus
dicturus es, scito morum tuorum te hominibus clii-
est. Vires tuas amici magis sentiant beneficiisquam
Pecunia non satiat sed irritat. rographum dare. Qui in servos irascilur et crudelis
injuriis. avaritiam, satis oslendil poleslatem adversus alienos sibi
mo- est,
Homosemper indigens pecunia, scil cum ejus defuisse. Qui nescit tacere, nescit loqui. Facilius est
ribus convenire. Mihi crede, non potes dives esse
pauperi contemptum effugerequam diviti invidiam.
et felix. Auribus 1'requenliUsquam lingua ulere. j$ . Bonusfruilur bona conscientia.Malis hominibustti-
Quidquid diclurus es, anle quam aliis , dixeris tibi.
lissimum esfcito Nulla pusilla domus, quce
Nihil interesl inter iratttm el insanum, nisi unus multos amicos fugere.
alter in- capit. Scire uti paupertale, maxima
dies : alter non semper irascitur, semper felicitas. Acuil intentio , frangit animum remissio.
sanit. Facillime bonus fueris , si ea vitaveris quae
Cum alienos te ve- Nunquam scelus scelere vincendura est. Bonus vir
viluperaveris. timueris, ipsum est qui eo perduxit affeclu animum, ut non tanlum
rere: nam sacpe sine aliis esse poles, sine lenun-
deleriora peccare non velit, sed eliam non possil. Regnantibus
quam. Si bene te instruxeris, pttdeat pejus multo periculum quam his qui judicantur; hi
facere. Quod persuaseris erit diuturnum, quod coe- enim iili universos. Nunquidforlis
singulos liment,
geris erit in occasione. Alleri semper ignoscito, fortem se gloriabilur, quem corporis aegritudoefficit
tibi ipsi nunquam. Tanlutu ad virtutem adjicies, infirmum?
ex abstraxeris. Stultum est somno Nunquid dives in opibus suis gloriabitur,
quantum voluplate cujus spem fur vel tyrannus abrupit? Nunquid nobi-
dejectari, et quasi mortem ntoliri. Bonis nocel, qui lilas
gloriabilur affecta, noniiuiiquam indignis et
malis parcit. Multi cum aliis maledicunt, sibi ipsis miserabilibus serviens? Diabolus se glo-
convicium faciunt. Nihil aliqtiando
lurpius quam qui objicit C riabatur interfectorem tuae
misericordiae, nunc in-
alleri ; sibi objiciendum. Ut licenliosa mancipia socios tuce beatitudinis. Fugienda sunt
tergemiscit
animi, imperio rege linguam, libidinem, ventrem ; omnibusmodis et abscindenda
: si non igni ac ferro, totoque
cupiditatemquecomprime potes, paululum artificio separanda, languor a corpore, imperitia ab
remitte. Ssepeea quaesanari ralione non poterant, luxuria a mente, a civitate seditio, a doiuo
animo,
sanata sunl lempore. Qui propter pecunice amorem discordia a cunctis rebus
, intemperanlia. Dixit qui-
et libidinum moritur, ostendit se nunquam sui cansa dam , amicorumomnia esse communia, et amicum
vixisse. Turpia ne dixeris, paulatim enim pudor per esse alterum. Duorum lemporum maxime
verba discutilur. Sic habiia,ut polius laudetur do- seipsum habendam curam, et eorum qucc acluri sumus , et
minus quam domus: consueludinaria res est inno- eornm quae gessimus. Post Deum verilatem colen-
centia. Non damnalio, sed causa hominem turpem
dam, quaesola homines diis proximosfacit.

OPVSCULVMIIL

PRO REPELLENDA JACTANTIA .

1. Multa sunt viliorum genera, quibus humana D sordidatur, turpiloquiis, ludibriis , scurrilitatibus ,
fragilitas infeslatur, et quorum vulneribus pene om- adulteriis et Tornicalionibus succumbit. Alius qui
nes humines sauciantur. Nam, ut dicam pauca de gulaeingluvie superatur, coraessationibus, crapulce,
mullis aliis : qui ab iracundia vincilur, caedibus, ebrietati deservit. Et ut non multa prosequar, quae-
homicidiis, clamori ac seditioni deservit. Alius qui cunque memorare perlongura est, cum singulos ho-
avarilia irapellitur, inhumanitatem, rapacilatem, mines conslet : unus inter hcecomnia morbus est,
falsa testimonia, violcntias, perjuria, furta, menda- qui conditionis sucenon singillatim quosdam, sed
cium et fraudationes cxercet. Alius qui a libidine congregalim cunctos addicit; et cutn ctetera vitia
* Hcecet quse sequuntur opusculaquinqueprimus Garsiaede Loaysa.Reliquavero duo unde desumpse-
edidit Joannes Tamayus Salazar iu suo Martirol. rit, expresse non indicat, quaetamen ex eodem Co--
Hisp. tom. H,pag. 517-528. Quoruni tria priora dice ille hausisse videtur.
descripsit e perveluslo Codicems. bibliothecceD.
33 OPUSCULUMIII. PRO REPELLENDAJACTANTIA. 54
particulatim sibi vindicent quos vicerint, hoc unum A 1 de se sibi hoc quod verum esl confiletur, gloriam
nou nisi oiunibus dominari conlentum est. Id autem suam ex aliena opinione suspendil; et cuiu dicitur
est inaue laudis studium, quod Greci xevoSo?i«,Lati- bealus, magnificus, potens, non quta iia est de se,
ni vanamgloriam seu jactantiam vocant. Quod quale sed quia ita dicilur, credil. Hoc enim est mortiferum
sil malum, et quomodouniversos vulneret,dicam. illud vilium de quo Dominusin Evangelio ita loqui-
II. Cum in omnibus hujus vilce sludiis, aliqua lur ad Judaeos : Quomodo, inquit, vos potestis cre-
plus, aliqua minus humano generi placeant, riihil dere, qui gloriam ab invicemaccipitis, et gloriamqum
magis deleclabilius ab omni homine quam studium a solo Deo esl non qumritis (Joan. v, M) ? Ostendit
humancelaudis appelitur. Et alia quidein quamvis enim Dominus, quia quisquis ab hominibus gloriam
ardenlissima cupiditatis ambitione sunt acquisita; quaerit, a Deo non habet quod exspectet. Unde etiam
tamen postquam haberi cceperint, ipso quotidiano illud de hypocritis eleemosynam facienlibus dicil:
sui usu, quamvis inagna sint, conlinuo faslidiuntur. Ideo hoc faciunt, ul gtorificenlurab hominibus.Amen
At vero inane hoc vanmglorim desiderium lanlo am- dico vobis, qvia receperunt mercedemsuam ( Matlh.,
plius quceritur, quanto amplius invenlum est : ita ul vi, 2); id est, laudem humanam solummodo in
nihil ex omni opere plus homo cnpiat quam laudari; pracsenti. Paulusquoque Apostolusnosmonet: No-
J
necaliud aliquidgratius sibi existimet reddi, quam Blite, inquil,/ien inanis glorim cupidi (Gal.v, 26).
si quis illum quasi gloriosum fuerit admiratus. Hoc Inanem appellans gloriamquam feneratmendicemen-
ergo reges, hoc judices, hoc urbani, boc rustici, hoc dicus. Inanem dicens et vacuam qua si quid boni
viri, lioc feminae, pueri, adolescentes, juvenes et agitur, dum sibi homo tribuit, omnium laborum
senes hoc ambiunt. Omnes laudari volunt, quamvis fructus evacuat.
false laudentur. Nam pueri adolescentum sibi inge- IV. Nec solum merita virtutum excludit, sed
nium vindicant, adolescentes juvenum in se fortitu- etiam reus efficilur ceterni supplicii: quia opus bo-
dinem mentiuntur, juvenes scnum sibi prudentiam num quod obtentu jubentis Dei debuit exerceri, ac-
ascribunt : senes, quia ullerius ire non possunt, quirendaelaudis gratia exerceatur. Tolle favores, tollfl
redeuules relro, gloriam sibi exigunt de transactis ; admirationes humanas, paucos invenies qui aliquid
feminae,quamvis sexu non possunt, animo se tamen boni aut amore Dei, aut (si hic non fuerit) timore
virilitalis extollunt; rustici urbanos videri se ges- perficiant. Unde non levior nos culpa commaculat,
liunl; judices hoc sibi quaerunt deferri, quod regi- quia homines Deo, et gloriam humanam gloricecoa-
bus ; reges hoc se sommant posse, quod Deus. Atque Iesti prceponimus. Acutus niniis hic elationis esl
ila dum singuli se plus voiunl videri quam sunt, morbus : ex ulraque parle pestiferat, ac incautos
gloriam laudis quae soli Deo veraciter debelur hosti-' G exulcerat. Nam alii sibi, quia boni sunt; alii, quia
filer depraedati sunt. Et quod ad summum nefas per- inalisunt, gloriantur. Sed de bonis elatis dicilur :
tinet, hinc illud sacrilegium exoritur blasphemum, Quoniam Deus dissipavitossa hominum sibi placen-
ut quia totum quod laudis est bomo diripit, nibil tium (Ps. LII, 6). De malis vero inflalis dicitur:
aliud Deo nisi sola viluperatio relinquitur. Excessit Quoniamlaudalur peccatorin desideriisanimmsum, et
mensuras suas genus humanum , dura ueminem in- qui iniqua geril Mnedicilur (Ps. x ; sec Heb. m). Et
venias qui non ita mirari se velit ut Deus. Quis ergo illud apostolicum : Quorum deus venter, et gtoria in
modus polest esse talibus , a quibus et cueluniest confusionem(Philipp. m, 19).
pignoratum, ad cujus allitudinem nisi quis fuerit V. Ubique euim hoc jactantim vitium serpit, et
humilis, non altingit? suas uirobique partes exercet. Sed si iilos qui in
III. His autem aquibus id quod supernum est usur- bonis operibus vivenles humanam gloriam aucupan-
palur, ut mihi videtur, nihil aliud remanei quam in- lur, auclorilas divina condemnat, eo quod se in illis
fernum. Non enim habent quo ascendant; quia magis voluerunt laudari quam Deum; quid de illis
semper ascendendo, hoc illis lantum superest, quod Det qui et male vivunt et tamen Iaudari volunl ? Ipsl
descendant. Omnes enim ad gloriam , nec lamen una considerent. Nullus igilur vancegloricefinis est : nec
via concurrunt-; alii enim de acceplis honoribus Iau- D solum ea qucegesla sttnt requirit. sed etiam ea quce
dem cupiunt, alii de relictis; quidam auro elati, gerenda sunt antecedit. Nam si quid boni operis ab
quidam panno vilissimo gloriantur; alius quia deli- aliquo destinatum est, eontinuo hcecalludil; et quan-
ciose vivit placere vult, alius quia parce; poslremo lum ex eo admirabilis fiat cceteris, jam depingit. Si
aller vitiis, alter virlulibus. Omnes ubique famam aliquid recte quosdam docere voluerit, prius qu-am
suara prorogare conlendunt: et ideo difficillimaest ab aliis eruditus aut eloquentissimusappelletur, jam
bujus jactanlimcuratio, quia non vitiis tantum, sed hoc prccmissaesuspicionis delectalione aures depru-
eliam virlutibus se immiscet. Nec enim permittit riunt audire. Si quoties aliquando diriganlur litlercc
hominem qualis sit a semetipso dignosci; quia dum ad amicum, prius quam transmittantur, aut in ma-
laudibus alienis adgaudet, ejus exaltatio sequitur nus ejus cui sunl scriptaeperveniant, quantum in eis
gaudium , exaltationem vero lumor el nimia cesii- apud illum doctissimus videatur, quantumque illi
inatio sut, plus siquidem iu se aestimat quam quod admiralionis per quaedamdiclatus sui loea nascatur,
videt. Atque ita ht ut non tanlum aliena adulatione sagaci quodam commendatioaissuaecogitamine prse-
sinius miseri, sed etiam nostra : uam dutn nulltis divinat. Si alicui in loco necessitatis benejjcium
,23 MARTINIDUMIENSIS SO
^promple prirsletur, antequain accipiat, qui praebet,,H sequitur : ut nisi quis illam in omni opere suo eir-
tjuantiim ex eo benig-nusomnibus aut largientissimus ciimspecle provideat, niliil Deoex omni opere ejus,
videalur, bic qui dalums est melilur. Milesdenique nihil proximo, nihil dcnique eidem ipsi proficial;
ipse sumptrs armis pergit ad praeiiurri: dutn adtiuC, sed velul infelix mancipium, sub aura doiiiinaquam-
cui cedat vicloria, nescitur, prctsumpta sibi forti- tumvis laboraverit, tamen semper est nudum.
tudinis arroganlia, ita typliosus, quasi jam victor VI. Sed dicet mibi aliquis : Ergo nihil charitati,
ingredilur. Pracludil ergo elatio in quibusdam, et nihii lnisericordiae, nihil postremo quod gessimus,
. velut dux quaedamsuadel omnibus.Nccsoium magnis cuicunque deputabitur bonitali? Audacter dicam :
datanimtim, sed ef parvis. Nam in quovis operis niliil. Quia soli inauitali suac vana gloria vindicat,
cotiatu vel ponderis, quamvis invalidum mox lati- quidquid non bonitatis, sed ejus imperio est perfec-
daveris , plus valebil. Si parurn ponderis porianlem lutn. Multasuot qucede hac coniagionedicanlur; sed
-quasi admiratns fueris , majori succuriibit. Si pigro quia jiim multifonnis subtilitas ejus potest sapienli
dixeris' quia velox est, conlinuo evolabil. Postremo viro his paucis judiciis perlucere, nuuc ad reliqua
-et cui vires vana gloria dare non potuit, vel intpetum transeam, el quid aliud pejus ex hoe malo generetur
commodavit. Itaque ergo quccdampraecedit,quccdani expediam.

OPVSCULVMIV.

DE SUPERBIA.
I. Qualis electus sit David in populoDei propheta ]&ex vana gloria. Cum semel aliorum assentationibus
el rex, quantaque misericordia, summce et mansue- consuevit homo, quod magnussit, necesse est uthoc
tudinis fuerit prceditusdignilate, pulote, cliarissime, sibi el ipse conseiuiat. Quammiseriam illud quoti est
sacrorum voluminumtestimoniis agnovisse. Intendat pejus assequitur : quia quidquid apud se etiam pro-
,ergo prudenlia tua, quomodo ille Deo piacidus[For- prio testimonio rcboravit, quamvis falsum sit nulla
'te, placilus] vir hunc nequissimum vanaegloriaespi- id ei [Edil., eum] polerit extorquere suasio; et ob
jritum, ne sibi subreperet, formidavit. Conspiciens hoc inemendabilis sialus, sprelis aliis, se tanlttm
,enim qualia et quanta bona illi qiiolidie Dei gratia quolidie admiratur, id solum itreprehensibile per-
largirelur, id cst, tot viclorias alienigenarum, tantam feclumque judicans, quod ipse sapueril. Hoc igitur
diviliarum afluientiam, vindictam in aemulis, innu- erat, quod icx David, ne illi subreoeret, exorabat;
:merosilatem in civibus, mansueludiiiemin judiciis, ne forle aliqua suasioue, vana laudis inuuclio, non
poslreino propheliam Spiritus sancli in agnilionem hoc divinaegratiae, sed suae poteslali, quia tam ma-
omfiium futurorum ; tamen ne illum in his tantisbo- gnus erat, ascriberet.
,nis aliqua vana gloria usum iuflarel elalio, oralDenm III. Quid autem superbiaespirilu inflalos homimes
atlentius, dicens : ATouticniof MH'/H pei superbim, et subsequaiur,proximisidem propheta verbis adjunxit.
inanus peccalorisnonmoveat me. ibi cecideruntomnesC Cum enim dixisset: Non veniat milti pes superbim,
rftti operanluriniquitalem: expulsisunl, nec potuerunl continiio addidit: El manus peccaloris non moveat
.slarc (Ps. xxxv, 12,15). Yideamusergo quid est hoc, me. Sciebal enim quia omnem superbiam mobilitas
quod dixit : Non veniat mihi pes superbim,el manus statim sequitur peccatorum. Ita re vera est. Nam
peccalorisnon moveal me. Pes siquidem in bomine, quisijuis superbiae tumore fjEdii., limore, mendoie]
.quanlum ratio indicat, quamvis exiremitas corporis dislcnditur, in hoc Dei gloriam imiialur, quod nemo
sit, tamen quasi fundamenlum aliquod initium sur- 1111 sit similis: lamjuam vere profanus, qui ad inju-
genlis statm est, a quo etiam veluli fabricata for- riam Dei consurgit, derelictus ab eo, in manibus tra-
maiajcaruisaltiludo consurgil. Quod ergo ait: Non ditur peccalorum, in operibus actuum immundorum,
veniat mihi pessuperbim,tale est, ac si diceret: Non ut ignominiosis passionum flagiliis incurvalus, di-
venial mibi initium superbiae,id est, vana gloria, ex scai se terram esse et cinerem, et quod inflatus in se
cujus fundaraehlo ruinosa illa Superbim celsitudo videre non poluit, humilialus agnoscal. Urideet Sa-
producitur. Una enini generalur ex altera, et propin- lomon ait: Immunduseslante Deum, qui exattatcor
.quilas earum vix paucorum forte discretione cogno- suum (Proverb. xvi, 18; xvm, 12)
.scilur. Nam ex quocunque bono nimium fueririt ho- IV. Quid autem post hcec rex David sectitus sit,
mines gloriati, hoc coiitinuo subsequitur, ut ipsum D yideamus. Ibi, ait, ceciderunt omnei qui operantur
bonum, non iargitori Deo, sed suae tribuant pote- iniquitatem; expulsi sunt, nec potuerunt stare. Evi-
stati. denter ostendit quia in superbia ornnium iniquorum
II. Vana gloria est ergo humanis laudibus dele- prima ruina est. Idemque eliatn alibi scriptum est:
ctari: superbia vero est, bonum pro quo aliquis lau- Initium peccatisuperbia(Eccli. x, IS). Quod ut aper-
bnc aptilicari, non Deo. Et vaua gloria lius deiminstrelur, angeli iil us ptitiii r^coidi-mitr
<d.auirfc6ibi
quid*ifle.i iiiiaa xsiiinatione nutrUur?superbia vero exitiuin, qui pro splendore deuoris sui Lucifer nonii^
37 OPUSCULUMIV. DE SUPERBIA. 38
natus, ex ftlo subHmrbeatoque augelorum loco, rtullu 1(tptura eommemorat-:-El eibWf i«w|ttitr ejut eleclus
alio nisi hoc solo superbice vitio, adinferria dilapsus, (Habac. i, 16). Electos ille viros et sublimes aggre-
est. Quia cum inter cceteras. supernas viftutes cla-; dttur.lUiS:suggeritquia magni sunt, quia niliil indi-
rioris pulchriiudinis lumine praeeminerel, non hoc geant, quia quidquid agunt, cogitant vel loquunlur,
beiieuciocreatoris sni, sed propTia virtttle se:credtdit; lotuiu id sapicstia sit totumque prBdeotia. Quibus si
obtmere; et tanquam nuliius non egeret auxilio, st- quidutile, Deo id gubernante, provenerrt, suis illud
cm Deus. ita. se illi similem judicavit, dieens : Ponam cofttinuo viribus suaeque industriae deputanles, cla-
sedemmeam ub aquilone, et ero similis Allissimo(Isai. mant: Ego haec feci, Ego dixi. Ego excogitavi; et
XVI,15, 14). Hcecenim cogitatio sola illum dejecit: quasj stupentibus cunclis, prcerepta gloria Dei, ad
nam inox desertus a Deo cujus se proteeiione credi- ejus se similiiudinem proferunt admirandos. Quibus
dit nou egere, infirmus subilo et miser effectus, et justo Deus judicio praesidia sua subducens, tradit il-
mutabilitatem nalurce suce quam non agnoverat seu4 los, sicut ail Aposlolus, in reprobum semitm, ut fu-
sit, et Deimuutts quod habebat amisil. Post liiec etiam eiant vel cogitent qum non conveniutU(Rom. 1,28).
videns a Deo hominem faclum ex pulvere in loca Quiacum in omnibus Dei providentiam adesse cogno*
beatiludinis quem ipse perdiderat subrogari, iristiga» scant, non ut Deum magnifican.tvel gratias agunt,
tus invidia, eodem superbiae illum telo quo ipse esl'.B sed glorianles in semelipsis evanescuut ui cogiutio-
dejectus appetit. Sibi enim dixerat: Ero similis Al- nibus suis. Dicentes se essesapientes, slulti sunt ;Ja-
tissimo. Adceet Evaedixit: Eritit sicul dii (Gen. m, ctantes se esse stabiles, invicios, potentes, infirmi,
5). Quod illi coiicupi&eeutes,non ob aliam causara, vieti et impotentes exsistunt.
sed tantiim ut dii lierent, mandalum Dei transgressi VII. Quce cum ila sint, salis rnanifestissime est
I
sunt. 0 quanta est caecitasin appetitu vanac gloriae comperium quia omni
in illi vigilanlia omnisque cordis in-
Nori vidjt homo lam apertam fallaciam, qua dustria appetiius nobis vanaegloriaeest fugieridus, ne
versa vice simiiiludo Bei non ex obedientia ejus, sei forte si viruleulum vel semel morbi contagium iu
ex coiitempiUipEomiltitur. nostri cordis irrepserit, iri omni operum
inle» penetralibus
V. EccChieest priroi illius veneni saporatus noslrorum prosperitate, subtilissima humanaruin
rilus, qui amarissimo inanU jaelantise melle eircum- laudum delectatione succrescens, ex abundaritla rie-
lilus, et angelum iefellit et hominem. In hoc el cee- quiticesuce deterrimum illum et crudefioreni super-
«lestis et lerrena ceeidit, creatura. Ob boc de sedibus bice
proferat partum. Quae cum uiraque pesliferis
suis, ilfe de coalo, hic de paradiso expulsi sunt; et fundataeradicibus humance mentis arcana suppleve-
non poluerunt slare, quiagraviter ceciderunt. Quale rint *j
David ti- undique mutala insidiarum specie lmprovfsis
ergo superbice malura sit quod rex aperte " occurrarit. Naui his qui ad spirituaiia se studia con-
nuiil, subjeetis ruiuaruro causis ipse monstravit. lulerunt, moxvana gloria iilis de jejunio,. de vigiliis,
. VI, Orotiia peccatftHim genera, id est, Iuxuria, de lectione. de soliludine ererai, de palientia, de ta-
avaritia, adulterium, et si qua sunt alia, quamvis et citurriitate blanditur. Et si statim hccc pririia soliici-
in Itis onmibusDeusirascalui', tamenaut perangelos, tatio circumspeclae meritis oculo deprebensa non fuc
aut per homines lalium etiamnurn vindictas exse- fil, diridr illam e
vesligio superbia comes assequi-
quilur. Al vera supe-rbia, non per alium quempiam, tuf; quaeiliis merilialur et sanctiofes eos melioresqua
sed ipsum per se Beum mereiur habere contrarium. omnibiis esse, et in summo perfeclionis culmine,
Ita enirn serlptum est; Superbii autem ipse resistit
propria etiam virtulis slabiiitate, quasi nunquam ca-
(l Pel. v, 5; Jac. iv, 6). Caeteraenim vitia vel ineos suros stare divendit. His vero qui adhuc carnalium
ipsos qui itla perpetraverint, retorqiientur, vel in passtonuih olilectalionibus quibus subrepunt, cum
aiios homioes videntur admitii. Hic vero superbice semel sibi obtinuerint domicilia mentium humana-
tumor proprie nititur contra lieum, et ideirco illiim fum, tum mulliformem ex utraque fomiiem pullulant
patitur itiimicum; quia se in excelsum tenderis, liic Vitiorum. Nam vana gloria general ex se prccsum-
semper appetit quod illi soli est proprium. Quauivis ptionem omnium novitalum, adinventiones falsorum
(autemgeueraliterhseesuperbiaj labes infesiasit.non dogmatum, qucestionum torturas, contentiones, hae-
plus tamen aliis metuenda esl quam his qui aut spi- reses, sectas, schismata. Superbia vero parit indig-
riialiter ad perfectionem virtuium, aut camaliter ad nationem, invidiam,
contemptum, delraclionera,
divitiarum copiam et summos houortim titiilosper- murmurationem, et exsecrabiiiorem his omriibus
yfcnerint. Tantum scilicet in illis major efficitar, blasphemiam. Quorum malorumcausa si quis exst-ir-
quantum et majorest qui superbil. Neque illa viles pare in veritate desiderat, origines earum a se prius
quoque aut popuiares subvertisse contenia est, sed et radices excidat. ita namque omnium vitiorum
et in iilorum (jui maximi tnsidiis assidet: quornm funditus
poterunt soboles exstirpari, si ipsa qtioque
quantum altior gradus est, tautum altior et ruina. eorttm seinina, priusquam germinent, evelkntur.
Uride eiiam et tllud de eodem superbise spirituScri-
Ari succreverint? Malim tamen supflanlaverint.
 OPVSCULVM V.

EXHORTATIO HUMILITATIS.
I. Quisquis nutu Dei cujuslibel ofiicii dignitale IA.Oleum autem peecatoris adulatio esl, quce ievi
prceluces,hic provid* gubernationis ulilitale cceleris quadam et suavi unclione eaput inlerioris hominis,
prcecedisa hominibus, hanc exhortatiunculam meam quod est cor, quasi ungendo dinilidat. Melius ergo
diligenler, quaeso,recipias, nec pomposas in ea spu- sibi ipsi esse dixit prophela David ab homine justo
mas rhelorum quaeras; quia huraililalis virlus non argui vei raoneri, quam a quovis adulatore Iaudari.
verborum elatione, sed menlis puritaie requiritur. Et Recte autera adulalorem peccatoris nomine denota-
si forte durius aliquid videor loqui, veritatis hrec vit, cujus id maximum ante oculos Dei et detesta-
culpa, noii mea est. Nam ideo quaedam dura sunt, bile est peccatum, aliud corde teuere, aliud ore
quaedaramollia; sed el quamvis alterutrum sibi om- proferre. De lalibus enim et in alio Psalmo dicit:
nes homines debeanlveriiatem, libere tamen loquar: Molliti suul sermones ejus super oleum, et ipsi suni
nemini verius debere aliquid dici, quam ei qui prae- jacula (Ps. LIV,22). De justo aulem dicit: Loquitur
sidet mullis. Cui etsi asperum aliquid ex veritate verilalemin corde suo, et non egil dolum in linyua
aliquando, ut assulet, offeralur, velut anlidotum sua (Ps. xiv, 5). Ut aulem in his rebus quaevis ho-
quoJdaui, quamvis forte sit, tamen quia saluliferum minum subtilitas nullo unquam laudationis litiila-
est, etiamsi amaricet, bibendum est. menlo c credulitaiera raentis tuaealtrahal iu consen-
II. Hoc ergo hortor in primis, ut semper delecta- jj ] su, ad ipsius Domiui nostri Jesu Christi evangelica
bilia ilia nirois hominumblandimenla pertimeas. Non illa gesia convertere; et invenies illum dominantium
enim in hac re tanta vigilantiae induslria adhibenda Dominum (Apoc. xix, 16) magnum nobis dedisse
cst. quanlum in illis sermonibus repellendis,qui si b inler bumanas laudes humililatis exemplum. Hanc
rigiditalem animiquadamsiiiiulaiionum delectatione ergo excole, Iiancque magistram habeto, hanc tibi
subnervant, qui promerenda: gratiae aditus, non la- inter laudalionum illecebras arbitram pone. Quanta
borum merito, sed adsentationum rimatur acumine. portio ex bis quaehomines adlaudando tribuunt, vel»
Utilia ergo polius qiiain obsequentia verba recipies, quanlo tempore lua sit, haecnon permiltas placidis
recla magis quam aflabiliaet jucunda caplabis. Adu- auribus audire, quia ficta.
lanti siquidem adgaudere, regiura vitiura est; adu- IV. Postremo haecsancta humilitas, subductis a
lari vero, servile est. Sed quamvis adulanti adgau- te omnium simulationum illecebris, tunc libi ccelum
dere regium sil, tamen vitiura usu vernaculura hoc, aperiet, cum tibi in aure dixerit: Quia terra es (Gen.
et quasi proprium munus est, cgregie verba poten- III , 19 ) ; tunc le in illa vera societate haereditatis
tum subsequi, et ex illorum voluntatibus formare Dei introducit, cuni te in omnibus admonuerit:
sermonem. Nam si quid forte laudaverint, et id non Quia homo es et peccalor. 'Et cum universas raliones
libenler audiri prospexerint, continuo accusatU, si iG ex his quse ad le pertinent, in hujus humilitaiis sup.
quid pauio anle laudayerunt. Si quid vero vitupera- pulattone prospexeris (miram rera dicam), invenies
verint, id iterum, si ila patrono visum fuerit, laudanl. homines ad honoris tui cumulum augmentando mi-
Alque ila inler hos tales adulati animus ferlur tan- nuere, hanc vero solam minnendo plus addere.
quam navis inler varios aurarum flatus, quia non Quantum ergo magnus es, ut ait-Salomon, lantum te
habet unde exeat et fluctuaiur. Inter bos ergo quo- humilia (Eccli. ni, 20). Quia et cum multos guber-
rum uberrimus quaeslus, hic maxime est, desideriis naveris, non est tamen perfectio, si hoc quod majus
vivere alienis, animum tuum summa discretionis est, tu solus restileris, quem gubemare non possis.
mensura constringe; ut cum multi adulanles hiuc Tunc enira aliis vere prceibis, cura prius praeiveris
atque inde nihil aliud nisi lanium quod deleclel insi- libi. Nec enim malis nunc ergo, sed quara maxiroe
nuani, offerentes quccdamgloriae verba, in quibus bonis haecloquor. Nam si ad magisterium Dei re-
lioc tibi dicilur quod et Deo, agnoscas nihil aliud ex spicias, non solum peccatori, sed sanclis data prce-
his proprium tuum esse, nisi hoc lanlum quod et cepta sunt. Dicitur et illis verbum veritalis, non ta-
tecum, et cum de hac vita excesseris, permansurum men ut fiant boni, quod sunt; sed nefiantmali,
est. quod non sunt. Credo autem quia bonis plus hoc
111.In omnibus ergo in quibus adulalionum ni- D quod purum, quod sincerum est, placeat. NamDeus
mielas etlam terminos homini competentesexcessit, noster non taniura dulcibus adorantiura se precibus,
illud Davidicumrecordaveris documentura, in quo quanlum innccentia et simplicitate placatur. Plus
ille venena adulationum devilans, ait: Corripiet me iliis autem inclinans, qui sinceram puramque ei
juslus in misericordiat el arguel me; oleum autem mentem offerunt, quam qui suavia orationum inlu-
peccatorisnoit impinguetcaput meum (Ps. CXL,5 ). lerinl blandimenta. Non enim ad alium mihi de vana
a Forle, ut leciio constet, legendum, ut providm... sententia.
prmcedas. c lta rescripsimus quo titulamenloEdit.
h Parlicula si redundare videtur, alioquinsuspensa
41 MARTINIDUMIENSISOPUSCULUMVI. DE IRA. , 42
gloria aut superbia visum est loqui, nisi ad te, qui-j Lcprde. Ecce hoc est, quod incurvalura ssepiuserigit
curaque prior es aliis: qui etsi nou recipias, tamen inimicum. Pcccatum namque elationis noslrae, robur
onines naec mgerunt, onines blandiuntur, omnes illius. Sola ergo humiiitas cordis est, quae se infir-
extolluut; nemo ex illis id offerens, quod ita dulce mam dicendo, omnia polest, quce totum quod boni
sil, ut tanien a periculo longe sit. Nec enim miror est obtinet, Deo hoc semper applicando, non sibi;
omuibusesse in, promptu, quia laudare potentera , in qua si quis ascenderit, non habet unde cadat.
sicut nec labor, ita nec timor est. Omnes aliae virtutes ad perfectiouem suamper
V. Tibi igitur me oportuit haecbumilitatis instru- excelsa quaedamnos et ardua poterunt provocare,
menla porrigere, tibi gubernaculi, quamvjs et ipse haec sola in plano est; et qnamvis humilior aliis vi-
habeas, etiam hoc superfluum addere moderamen. dealur, cceio tanien est.altior, quia in regno ejus
Quia ibi semper elationis fortior ventus est, ubi hominem non ascendendo, sed descendendo per-
nonori foriior altitudo. Cupio ergo te ante oculos ducit. Per hanc ohtinuerunt sancli fulurae beatitu-
Dei quibus nuda est abyssus humanae conscientice, dinis praemia , custodientes dominicum iilud elo-
humili corde semper incedere, quia scriptum est: quium : Beati pauperesspirilu , quoniam ipsorum est
Super quem, inquit Dominus, reyuiescet spirilus regnum cmlorum (Mallh. v, 5). Iile scilicet est hu-
meus, niti super humilemel tremenlemverba mea (Isai. B milis, qui spiritu plenus est, flatu quodam elationis
I-XVI,2 ) ? Cupio le omriiamandata Christi seryare; abundans clalus, ut uler est.
et cum illa operibus bonis adimpleas, illud quod VII. Sed jam quomodo ipsa virtus oblinealur,
ipsis apostolis dictum est, recordari. Aitenim illis: charitas tua paulisper intendat. In primis si quid
Et cum hmcomnia feceritit qum mando vobis, dicite : volueris boni operis inchoare, non hoc proposito
Quia serviinuliles fuimus; qum debuimus(acere, feci- acquirendae laudis, sed studio inchoationis faciendae
mus (Luc xvn, 10); id est, non ex dono tanquam bonitalis incipies. Dehinc cum perfectum fuerit opus,
liberi, sed ex. debilo tanquara servi. Nullus enim illud quodcunque est opus, omni custodia serva cor
auamvis perfeclus in omnibus vir, ita aliquando haec tuum, ne forte humanis favoribus acquiescens, iode
praeoccupavitquse Deo sunt placita, ut prius aliquid le existimans, libi ipse complaceas; aut aliquam ex
illi fenerans, non debilor fuerit, sed exacior. Quis quovis actu gloriam quaeras, quia natura glorice ila
enim aiiquid habet, quod ab illo daium nonest? est, ut umbra corporis : si illam sequeris, fugit; si
Aut quis, sicut Apostolus ait, prior dedit illi, et re- fugeris, sequittir. Sed semper te ininimiim omnium
tribuetur ei ? Quoniam omnia ex ipso, et per ipsum, aestima, et reminiscere : Quidquid tibi in omni vita
el in ipso : ipsi gloria in smcula, Amen (Rom. xi, bonisuccesserit, loium hoc Deo qui dedit, non tibi
55,36). C qui accepisti, conscribas, convincens te illo teslimo-
VI. Ecce hcecest vera illa et Christiana humilitas. nio Pauli: Quid autem habes, quod non accepisti? Si
In jiac eos quibus prcesides, optime gubernabis. Iri aulem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis
hac victoriam ex omni vitio poteris promereri, Deo (I Cor. iv, 7)? Similiier et illud apostolicum : Quia
hoc quod viceris tribuendo, non libi. Nam, quod omne datum optimum et omnedonum perfeclumde-
aliquolies, patienlia victa, vitia iterura vires acci- sursum est, descendensa Palre luminum (Jac i, 17).
piunl, nibil aliud est, mihi crede, nisi quia nou Cumque ex his pretiosissimis sanctae humilitalis la-
dicimus Deo, qnod belligerator ille Davidbella Do- pibus, in corde tuo Spiritui sanclo lemplum orna"
mini belians : lnte, inquit, inimicos nostros venli- veris, tunc orans in eo, assumens canlicum David
lavimus, et in nomine luo spernimus insurgenlesin propbelae, non verbo tantum, sed et opere decanta-
nos (Ps. XLHI,6 ). Et ilerum : Quia non virluie sua bis : Dominenon est exaltatum cor meum, nequeelali
polensest vir; Dominus infirinum facit adversarium sunt ocuii mei; nec ambulaviin magnis, nec in mira-
ejus. Sed forte respondetur mihi: Ergo et Deo non bilibus super me (Ps. cxxx, 1). Quod carmen tunc in
agimus gratias , non referimus laudes? Credo, quia veritale offerre poleris Deo, quem te huuiiliando
agimus gratias ; potest fieri, sed verbo lenus, sed in laudas; ctii veraciter cum omnibus fidelibus et tu
sinu. Deoprivatimgralias agimus, nobis publice; Deo D' quotidie dicis : Te decet laus (Ps. LXIV,2), illum glo-
in labiis laudem tribuimus, nobis et in labiis et in rificans.

OPVSCULVM VI.

DE
PR/EFATIO.
Dominoac beatissimo , mihi desideraulissimo in
Ciiristo patri, Vilimiro episcopo Martinus episcopus.
Dum simul positi dudum mutuo collationis allo-
quio frueremur, illud inter caetera tuae a me diii-
PATROt. LXXII.
IRA.
gentice charitas elicuit, ut de passibiliiat.e irce, vel
qmdiiaiis ejus effectibus, brevi libi aliqua libello di-
gererem. Parui protinus libens, paucisque hsec tuo
studio de fugienda ira, sallem si id non eveniat, de
lenienda, disserui, Quidain de sapieniibus iram dixe-
2
 43 M4ATINI DUMIENSIS u
runt brevemcsse inseniam. Eaenim sui est impotcns, A.ammos, sed abducit. Csetera vitia illiciuut; ira ve-
obliyiscitur honestatem, affectuum immemor, raticmi ro, ut solent flumina procellceque, praecipltat, nul-
corisjliisquepraeclusa; dum Variis agitata causis, ad laque rnagis;urget, siye valet superba', sivftfrustra-
coiisideratioiiem justitire inbabilis et ruince fit simul, tur insana. Alia vitia a ratioiie, ira 3U(em.a ganitate
superque iriquod oppresserit, frarigitur. discedit; iiara nec repulsa, in tffidiuniagitursui;
sed ubi adversarius subtrahitur, morsus sups in
GAPUT PRIMUM,
semelipsam conyertit. Csetera yltia singrjiljosqucis-
De habitu im.
que corripiunt, ira aulem interdum iriullps publice
Habitus audax et minax vultus, trislis frons et invadit: liam nunquani
• sestuat pcipulu^ universus simul
. torvus irituitus, faciei aiu pallor auttubbr fornicandi cupiditatfi succeus^s esl; nec in luerum
''', ab irriis prsecbrdiis sanguis, ftagrant et micant bculi, pecuniaBspera suam tota sjmul ciyitas misit; riec
ve- honoris arabitus gregatim
j tremunt labia, comprimuntur dentes, crebro el cunctqs, §ed viritira sin-
j hementius acto suspirio quatitur pectus, gemitus gulos occujpat: at yero in iram uuo ssepe aguiine
anxius, et pauio explanato sono sermo est prseceps, currilur catervatim.
rabida vocis eruptio, colla distendit, inquietse ma-
CAPUT III.
nus, scepiusque compulsi coilus digitorum, dentes B
strident, citatus gradus, pulsataque pedibus humus, De tribus irceremediis.
arius trepidi, et instabili fluctuatione totum conci- In iram primura remedium est, riori irasci; secun-
tatum corpus; magnas ex se proferens iras borribilis dum, cito desinere; terlium, alience quoque iraame-
ira, depravat se atque inlumescit; ita ul nescias deri. Primum est ergo, ne incidamus in iram: quod
uirum magis detestabile sit vitium, an defbrme. si acciderit, secundum retoedium est, ne in ira pec-
Qualeiu putas intus esse animum, cujus extra imago cemus. Nam sicut In corporum cura, alia ,de con-
lam foeda est ? Caetera vitia abscoriduntur et in ab- servanda sariitate prsecepla sunt, alia de medendis
dilo refugiunt; ira se prodit, el in facie exil; quan- morbo correptis;' ita -aliud est iram cohibere rie in-
toquemajor est, tanto manifestius exardescit. Nihit surgat, aliud compescere jam erectam. Sicut enirri
ergo minus quam irasci prudentcm decet. pars superidr et propinqua sideribus, nec iri riubem
constririgitur, nec in turbinem vertitur; inferior
CAPUT II. vero scepius fulminatur : eodein modo sublimis ani-
De effectibusirm. mus, quietus semper et in tranquilla statione loci-
Ira omnia ex optimo et justissimo in contrarium tus, omnia infra se premens quibas ira conlrahitur,
mutat. Quemcunque obtinuerit, nullius eum memi- " modestus ac venerabilis invenltiir. Auimus autem
nisse officii sinit. Da eam patri, inimicus est; da qui in negotia multa discurrit et vsirla fentat, in
filio, parricida est; da matri, noverca est; da regi, multis incidit quereiis. Alius spem ejus fallit, alius
tyranrius est. Ira nec in prseliis utilis invenitur, differt, aiius intercipit : atque ita omniurri rerurn
quia in temeritatem prona est; et pericula dum exsistit impatiens, et ex levissimis irascltur causis,
nferre vult, non cavet; venitque in aliam pote- nunc personae, niinc negotio, nunc lerriport, uuric
staleni dum non est iri sua. Ira ex proprio libito loco, nunc sibi. Ut ergo quietus sit animtis, rion est
judicat; autlire non vult, nec patrocinio relinquit multarum rerum actu lassandus, nec roagnarum ac
locum. Judicium suurii eripi sibi, etiamsi pravum supra vires appetitarura. Facile est cnim levia ap-
sit, non sinit. Amat el tuetur errorem suum, nec plicare cervicibus, et in utramiibet partem sinelapsu
vult argui, etiarasi oculis mauifesta veritas ingera- Jransferre
tur. Honeslior illi in male cceptis pertinacia, quam CAPUT IV.
correctio aestimalur. Quamvis enim vanae illam con- De causis quibus enasciturira.
citaveririt res, perseverare vult, ne videatur sine Conlra primas ergo causas irae pugnandum est..
causa ccepisse.Et quod est iniquius, dum retinetur, Causa autem irse, opinio est injurice : cui rion facile
fit pertlriacior et augescit, quasi hoc ipsum graviter **est credendum, nec apertis quidem manifestisque
irasci justae ira3sit argumenlum. Quod si quantura conjectationibus stalim est accedendum, qiiiai intcr-
minalur, lantum valuerit, ob hoc etiam quia terri- dum falsa veri speciem ferunt, Differendum serriper
bilis est, amplius est invisa. Si vero sine viribus est tempus : dilatus dies aperret verilatera. Non fa-
est, cuutemptui est magis exposita, derisumque cile aures criminantibus pateant; s.ed hoc li.umanae.
iion fugit; sed periculosius est i-Ilud, tamen tutius, naturce yitium suspectum nolumque sit nobis, quod
despici. Omnes alias passiones ira sihi sub,ditasfa,- e.a quceinviii luidimus, facile crediraus, etirascimur.
cit, nullaque est ambitio animi in qua ira uon do- Mulli enim suspicionibus impelluntur, etex vultu ri-
minetur; et avariliam pessimum malum minimeqtie suque aUeno pejora inlerpretati, iunocentibus iras-
ilexibile ira calcat. Quoties scilicet iralus animus curitur. PJurimum raali credulitas facit. Quamobrem
op.essuas a.dactussp.argit I Qudties maguo aestimaia, scepe nec audiendum, quideui est, atque ex animo
et
pretio, iiisignia projicit! Irae yioienlia jepeutioa, et lollenda suspicio. Nuuquam a.rgumeutati.od,e,e.s1t,
univeisa est: ijou paulatim procedit; sed dum inci- conjecturse irritaraenla Callacia. Simplicitate et he-
pit, tota es.t; nec aliorum vitiorum more soilicitat nigna reram sestimatiorje opus est uti. Bjihjlcreders
4§ OPUSCULUMVI. DE IRA. 48
oportet, nisi quod manifeste occurrit m. oculos; et A^Jussus fecit, necessitate fecit; quare succenseas?
quolies suspicio apparel in animo, credulitas ob- Quod si injuriam recipis, non est injuria, quod sur
jurgetur. Haecenim objurgatio consuetudinern non perius feceris pati. Judex est; si nocentem punit,
faciie credeiidi efficiet. Si non vis in iram iiicidere, cede justitiae. Amicus est; fecit quod noluit. Iuimi-
ne sis Curiosus. Qui inquirit quid de se dictuni est, micus est; fecit quod debuit, Pater est; cogita quia
et malignos sermoues, etiamsi secreto dicti sirtt, tanlura profuit, ul ipsi etiam ipjuriam facere fas sit.
eruit, ipse se i.nquietat. Dum euim perpetrantur, ad Mutum animal est; ipsmn si irasceris, imiiaris. Po-
boc producuutur, ul videantur injurise. Sed in ea strerup si bonus yir est qui itijuriaru fecit, poli cre-
perpetratione, aiia defendenda sunt, alia donanda, dere; si malus, noli imitari. Pruden.tiori cede, stulto
alia deridenda : atque ita his modis prceveniendaest remitte. Regis quisque intra se animum habet, y.t H-
ira. Mullas injurias transit prudens, et plerasque centiatn sibi in alios dari yelit, in se nolit. Qui ergo
non accipit; quia aut eas nescit, aut si scierit, in lu- semper futuriim.aliquod quod se. offendat existimat,
dum eas jocumque convertit. Nain si quereieiur aut minime cum acciderit irascetur,
falsa suspicando aut levia aggravando, non ira ad CAPUT VI.
illum, sed ipse yenit ad iram; quaj uunquam accer- Alimin iram censurm.
senda est, sed cum irrepserit refutanda- Magniauimi ]
est, despicere injurias; altius in se demittere [Edit., Quin illud valde in hsec illiberale et foedum,cum
miniinis sordidisque animus exacerbalur in rebus. Si
demisere], dum vindicant; potius est non agnovisse,
fuerit puer, si tepidior aqua poturo por-
quam ignovisse injuriam. Eriimyerp ille magnus est parum agilis
et nobilis, qui mpre magnae ferae latratus minuto- rigitur, siturbatur torusaut raensa neglectius posita,
r.Lm canum securus exaudit. Sanctius siquidem est si musca parum furiose fugata, si e manibus servi
clavis elapsa; cum hccc non in ttiam
dissimulare injuriarn quam ulcisci. Potentipruni vero riegligenfius
conlumeliam fecit, nec sic ut te offenderit, fecit, in-
injurue non tantum patientia, sed etiam hilari vultu
ferendaesunt. Facient iie.rum.,si te passum, el se fe- nocentibus parce. Saepe etiara quam stulte bis rebus
cisse crediderint. Adeo enim injuriam saepe vindi- irascimur, quae [Edit., qui] iram nostram nec me-
care non expedit, ut nec fateri quidem expediat. Ab- ruerunl, nec sentiunt. Ecquid hac insania deraen-
stinendum itaque ab ira est, sive superior sit qui tius, quanr biiero in homines collectam, ii\ rebus el-
fundere? ^Eger et infeiicis valeludinis animus est,
lacessit, sive par, sive inferior. Cum superiqre cpn-
lendere, furipsum est; cum pari, anceps; cum infe- quem talium rerum levis cura conturbat. Cbi enim
riore, jam sordidum. et animum simul et corpus voluptates corruperint,
CAPUT V. 'Q nihil est tolerabile; quia illa dtira », sed quia qui pa-
tilur mollis est. Nulla itaqiie res magis iracundiant
Nihil susurronibus credendum; nec nobis, audiendo alit
aul pidendp. quam intemperans et impatiens luxus. bure ergo
tractandus est animus, ut ictiiin non sentjat, nisi
Ex hisautem quce solent offendere, alia renun-
gravem. Ad coercitionem autem erraiiliuni, irato
tianturnobis, alia ipsi audimus, alia et videmus. De casligatore opus non esi. Narri cum iraj delictuin
his ergo quae narrantur, cito non debent credi, quia animae non qportet peccantem peccatp corrigere.
alii mentiuntur, ut decipiant; alii mentiri non exi- sit,
Quod si latitum irascatur sapiens, quantum scele-
stimant, quia el ipsi decepli sunt. Alius crimiiiatioiie rum
iniquilas exigit, npn irasceridum illi, sed insa-
gratiam captat; et ut videatur ioqui, finxit injuriam. niendum est.
Furta, fraudes, iiificiationes, ei sj qua
Est etiam aliquis, qui hoe occulte loquitur et maii- stint alia
; pninia isla tam propitius aspicit sapiens,
gne, ut amicitias dirimat cohaerentes, aut ut certe
quam medicus suos. Nuoquani itaque iracun-
sUumapud te insimulet inimicum. Dicitur aliquis de dia admittenda segros
esl, aliquando simulanda. Si segnes
le male locutus. Cogita an prior hoc feceris. Gogita
audieulium animi cqncitandj sunt, aliquando iocu-
de quam multis ipse loquaris. Cogila non facere ali- tiendus est his
inetus, apud quos non proficit ratio.
quos injuriam, sed reponere aliiiuos pro nobis fa- . CAPUT VIL
cere; alios adversus nos, sed coacte; alios et igno- D •
ranter. Eos autem qui volentes scientesque faciunt, Quo modo lenialur ira.
non ipsam injuriam appelere, sed aut dulcedine ur- Haecdicta sunt, ne veniat quis in iram : quod si
banitatis prolapsos; aut fecerunt aliquid, non utno- jam ira proruperit, maximum ilii remediuin est,
bis obessent, sed quia aiiter consequi quaevolebant morae dilatio. Hoc primum petatur, non ut ignoscat,
noti potuerunt. Ac in his quce audiendo aut videndo sed ut judicet. Si exspectaveris, desinet; nec uni-
cognoscis,naturaiUToIuntalemquedisculies facientis, versam illam tentaveris toUere, qnae [Edij., qui]
peccantisque animum perpensabis : voiuerit, an in- graves habet ititpetus priraos. Tota vincitiir, si par-
-
ciderit; deceptus sit, an coaclus. Puerum excuset' libtts capiatur; donec quod ex ejus imperio eral agen-
aetas, quia neseit ari peccet; extraneum libertas; duui, ipsi potius jubeamus. Agendum est eniin ut
domesticurrifamlliaritas. Si primiuu offendit, cogita priraus ejus fervor relanguescat, et caligo quae pre-
quam diu placuerit. Si sagpe,fer quod scepe tulisti. mit mentem aliquautulum tenuetur. Pugnet autem
* Sic edit.; sed Jegendura, non
quiailta dura.
47 OPUSCULUMVII. DE PASCHA. 48
Apostolus ait quod subjecta fuerit servituti non sua A xisseenira traditur DominusVHIKal. Apr. Douiiiiica
sponte, sed propler.eumqui eam subjecit in spe: quia die. Quinla feria aulem praecedente, Pascha cum
ipsa liberabitur a servitute interitus, cum libertale fi- discipulis comedisse : quod fuil xi Kal. Apriles.
liorumDei (Rom. vm, 20,21). Haeccreatura est spi- Ralionermlianc lemporis hujus habuerunl, quod
rilus vitae,qui a creavit omnia terrence corporaturae, creatura quam liberarat in sanguinesuo, in eo tera-
subjeclus in eam spem, ut de corruplelae interitu pore servituli fuerat subjecta. Probandum itaque
cum libertate fil.iorumgloriceliberetur : quseutique nobis est, in hoc tempore mundi initium constituisse
in hodie subjecta esl servituti, in quo b mulidus [Forte, constitisse]. Inchoassemundumveris tempore
eflectus esi, quam Christus liberare venisset, et ser- Genesis docet. Cum primumappareret aridam quam
vavit, ut in eo tempore paterelur, in quo creatura vocavit Deus c, dictumesl: Germinetlerra omnefenum
subjecla erit [An erat ?]; ut qui dies ille iristiticefue- omne pabulum, et oinne viride ligni quodferat -semen
rat, jam Isetiliseredderelur. Quoniam vero Agni hu- i secundumgenussuum (Gen. i, 11). In quo germinare
jus sacramenla tanla essent, ut veritatis ipsius etiam omnia videmus; atque ita in eo esse principiuin
umbra proficerel ad salutera liberandi, sicut de his, mundi, non dubitamus. Sed cum tres menses ver-
de servitule Pharaonis, quasi jam libertas creaturse num tempns habeat, liorum trium medius est, qui
de servitute corruptelaefiguraretur. Figurse passio- B inilium mundo dedit. Nec solum mensis medius, sed
nis Christi imago in adventum salutis operata esl; etiam dies mensium medii. Ex v Id. Febr. veris est
et ideo dictum est a Deo, ut in primo meuse anni itichoatio : in v Id. Mart. in vm Kal. Apr. quindecim
quarta deciroa luna agnus immaculalus, anniculus, dies sunt, id est, medietas mensis : ita unus et dimi-
immolarelur, de cujus sanguiiie domos suas super dius mensis subsequilur. viu Kal. Apr. aequalis est
limina obsignarent, ne a vaslalore angelo terreren- nox et dies, sicuti factum mundi inilium Genesis
tur ; atque in ipsa domo, comesto per domos agno, docet, dicens : DivisitDeus inter lucem et tenebras•
quod est Paschcecelebralio, liberationem per fugam et vocavillucemdiem, et tenebrasvocavitnoctem(Ibid.,
servitutis acciperent. Non obscura est figura, agnum 4, S). Omnisenim divisio cequalitatemhabet. Ita, in
imuiaculatum esse Christuro : hujus immolationem, quo aequalitaiemnoclis et diet inveniraus, in eo ini-
ad servitutem nostri interilus liberandam. Nara signo tium mundi conslitutum inleliigamus.
crucis ejus quasi sanguinis aspersione signati, usque V. Sed non sine causa majores nostri super vni
ad consummationem raundi, a vastatoribus angelis Kal. Apr. tres dies addiderunt, ut primum diem
vindicabimur. Hoc breviter el strictim dixisse suffi- mundi invenirent. u Kal. Apr. primum mensem
ciat, ut id quod qucerere propositum est, rationern munrli el diem majores nostri existimaverunt: quia
Observalionis,.etPascbae, et mensis, ellunac, etdiei, C ante quatn sol in principatum mundi conderetur,
sine molestia multiloquiiaperiamus. triduum ante prcecesserat.Refert Genesis (Ibid., 16,
III. Quaesitumest ergo a roajoribus nostris, se- 19) quarta die facta luminaria solis et lunce : pro-
cundum id quod scriptum erat, quis esset primus pterea invenimus Christum VIIIKal. Apr. resurre-
dies, et in quo die decima quarta iuna efficeretur xisse. Verura xi Kal. de Pascba cum discipulis in-
Pascha celebrari. In illo enim lempore in quo Ju- choasse : quo die primnm subjecla fuerat creatura
daeisfacta traditio est, necdum mensis ad lunsecur- serviiuli suse, quam per passionem suam venerat
sum significatione nominum computabalur. Dedit liberare. Diem atilem Dominicam,primam diem esse
autem illis argumentum, jam calculo compulaiionis mundi, dubitari non potest; quia dicit Scriptura
invento, lempus et dies passionis; ut ex eo intelli- (Gen. n, 2, 5), sex diebus factum esse mundum, et
ger.ent, quem primum mensem auni, el quem pri- seplima die requievisse Deum: quara seplimaiu diem
mum ejusdem diera, et quando quarlatn decimam Sabbalum appellavit. Unde esl manifestum primam
lunani [Edit., quarta decima luna] fuisse susciperent, diem mundi Dominicam fuisse; et plenam lunam
et quare boc mysteriura Paschse secundum diem et faclam intelligimus, quia facla esl in inchoatione
lunam observari deberet. Hoc aulem in primis judi- noclis el principatus. Sed hoc sicuti compulatione
eaverunt, cura per singulos annosPascha, et tempus j) ostendilur, percurrere sibi per singulos annos non.
non conveniret ad lunam et ad diem, melius esse potest, scilicet xi Kal. Apr. die, semper et quaria
lempus extendere, quam non lunam diemque reti- decima iuna die Dorainicainveniatur. Sequenti au-
nere. Primum quia duse res juslius prccberentur. tem anno, xt Kal. Apr. invenilur luna vicesimaquinla
Deinde quia hccc viderenlur in observatione po- et feria secunda. Itaque cum duas res, et luna et
tiora. dies, cnmmutataeinvenianlur, recte xi Kal. Apr. na-
IV. Definiamnsigitur quis primus mensis in men- talis mundiobservari visus est.
sibus anni; deinde quis prirtius ejus dies. Diximus - VI. Iiaque majores nostri judicaverunt mensem
ergo argumentum habuisse majorcs nostros ex tem- integrum esse observandum ad naialem mundi, et
pore passionis et resurreclionis Domini. Resurre- Pascha celebrandum, in quacunque parle ejus et
» Lege qua, respectu habilo ad illud vitm, id est, ctori statim dicitur subjectusin eam spem, ul de cur-
Christi, ut ipsemet de se ait: Ego sum via, veritas et ruptelminterilu liberetur.
vita. Quaequidem vita creavit omnia, ut ait auctor, b Forle, ex quo. Quaesequuulur mauca videnlur.
terrencecorporaiurm.Nani omnia per ipsumfacta sunt. " Vox terram deesse videtur.
!Absurdumquippe de spinrn hoec intelligere, qui au
49 MARTINIDUMIENSIS 80
unusquisgue secum, ut si vincere jam non polest, vel Aferet
i se contemni, cuicunque veuit in mentem riui-
cetare meroinerit. Si exitus illi non datur, signa ejus lam esse tantam polenliam in qua non incurrat in-
obrui possunt, licet cum magna hoc molestia fit. Cu- juria. Dernus spatium peccanti, quo possit conside-
pit etiim exsilire ira, et incendere oculos faciemque rare quid fecerit, et ipse se castigabit. Quid ergo,
mutare; el si paululum iili extra nos emittere licue- inquis, impune ille erit? Pula velle te; uam non erit.
rit, supranos esi utin imo pectoris recessu condatur; Quia non magis gravius addicitur quam qui ad sup-
feralurque, non ferat. In conlrarium omnia ejus fle- plicium poeniienticedalur. Respiciendum est deinde
ctaniur judicia, vultus remiltatur, vox lenior, gra- ad condilionem rerum bumanarum, ut omnium ac-
dusque sit lentior; et ila paulalim cum exterioribus cidenlium cequi judices simus. Iniquus est aulem
inleriora formantur. Sicque fiet ut si aliquis iram qiii commune vitiuro singulis objicit. Omnes in-
tuam intelligat, tamen sentiat nemo. Faciunt ergohos consulti atque improvidi sumus; omnes incerti, que-
iiioderatiores respectus nostri, si consulamus nos; ruii, ambitiosi. Quid levioribus verbis publicum ma*
nam lale aliquid et ipsi aliquando commisimus. Nara lum abscondo? Oinnes mali sumus. Quidquid in alio
si sic erraviraus, expedilne nobis in aliis illa damnare deprehendilur, id unusquisque in sinu suo inveniet.
quaeeffugere ipsi nequivimus? Faciet etiam nos mi- Mali vivimus inler malos.
tiores, si cogitemus quid nobis ille cui irascimur B CAPUT IX.
aliquando profuerit, et sic praeseus offensa prioribus Alienmirm curalio.
meritis redimatur. Illud quoque occurrat, quanturu
nobis commendationis ailatura sit fama clementice, Nunclam terlio in loco videamus quo modo alie-
nam iram leniamus. Nec enim sani tantuin esse ve-
quam multos inirnicosvenia fecerit utiles. Nihil glo-
riosius quam iram amicitia commutare. Irascitur ali- limus, sed sanare. Primara ergo iram alterius non
audebimus nostra ratione raulcere, surda est eniru
quis? tu contra beneliciis provoca. Cadit statim si-
multas ab alterutra parte deserta, nisi paria non et amens: dabimus illi spaiium; nam remedia nie-
dicorum non in accessibus infirrailatum, sed in re-
pugnant. Quod si utruraque certaverit, ira concurrir
tur. Ille est fortior, qui prior relulit pedem; vielus est missionibus prosunt. Quod si lumentes oculos quis
lentet inuiigere, recente vi magis incitat comrao-
saepe,quivicit. Percussit te? recede; nam referiendo,
et occasionem dabis scepius feriendi et excusalio- venda. Sapiens furenti amico omnia ullionis instru-
nem : postremo cum.volueris reverti, non poteris. meota occullius removebit, ipseque iracundiara si-
CAPUT VIII. mulabit, ut tanquam auditor doloris et comes, plus
auctoritatis in consiliis habeat, moras nectet: et
Injuriam vindicareesl viliumvilio opponere. n. dum majorera pcenaiu qucerat^ praesentem inlerim
Qui irascitur iujurianti se, vitium vitio oppouit. differet,. et omni arle furori requiem dabit. Quod si
Nunquid non insanire videtur, si mulum calcibus pe- tu poteiitiot-es, aut pudorem illi cui vi resistis, aut
tat, aut canera a quo morsus est lancinet? Eodera metum inculies. Alteri dices : Indignum nimis, et
loco est, quisauis consilio caret. Quid enim refert, an non invenio dolendi modura; sed exspeclandum est
alia multa dissimilia habeat, si hoc simile habet, tempus : dabit pcenas. Serva istiid animo tuo, et pro
quod omni peccato munda defendit? Eo nos loco mora, cum" poteris, reddes. Alteri dices : Vide ne
constituamus, quo ille est cui irascimur. Nostram iracundia tua voluplati sit inimicis. Alteri: Vide ne
esse causam illius affingamus : nam fecit nos iracun- magniludo ariimi tui, et creditum apud plerosque
dos iniqua nostra aestimatio; quia ea quce volumus decidat robur. lla enim abscondet et medicus ferra-
facere, nolumus pati. Mcmentoetiam quia sanctissimi menlum, et ccger dolorera, dum sperat, feret [Edit.,
quiqtie viri multa delinquunt : quod si eiiam pru- ferat]; nam qucedamnon nisi decepta sananlur. Ca-
dentissimi viri peccani, cujus error causam non liabet stigare autem irascentera, et ultro irasci, castigaro
ignoscendi? Nemo est tam timidus offensarum , qui est. Itaque vario modo ira sananda est.
non illas dum vilat, admittat. ^Equiore enim animoi

OPUSCULUM VII.

DE PASCSHA.
I. Plerique mysterium Paschce enarrare.voluerunt: D memoratio agatur, ut unum anmversarium naialii
ex ralione snppulalionis in rnense, etluna, et die: diem observemus, siculi a plerisque Gallicanis epi-
sed, sive scieutiae, sive sermonis impossibilitate, id scopis usque ante non niultura tempus custoditum
reliquerunt obscurius, quasi nibil inde dixissent. est, ut semper vm Kal. April. diem Pascbae «elebra-
Scio enim multos scrupulosius interrogare soriros renl, in quo facta Christi resurrectio tradiiur. Pla-
quare secundum morem Judseorum ad lunse compii- cuit aulem mihi, inquirenti curiose quid majores
tationem diversis generibus Pascha celebremus, di- nostri secuti essent, aperte exponere.
centes rectius sibi videri si dominicsepassionis com- II. Passio Christi redemptio est creaturce, de qua
51 - B. MART4NIiiUMIENSiSVARH VERSUS. *>2
dies et luna corieurrererii. Neque eriim hoc sirie. Henrm rediil'[Forte, redit], etfiriem dieriim renovat.
Scripturse aucloritate. Alt JenimMoyses: Mensishic Tlaec magiS erurit In ifaValisIcetitia, 'et Tncreaiurce
vobh inifuim mensium es(: prbnus erit in mensibus liberallorie servanda, rhaxtmeeririiinfra prirhi men-
xtnni (Exod. xn, 2). 'Quo verbo totum mensemad Sis termirios relinentur. Rursum fnajoreiri diei reli-
nataiis mundi diem consecravit. Ita inaiores nostri gibhern, 'quarri lurice dicaruiit. Decimairi quartarri
^rui xi «al. Apr. die natalem muhdi invenerunt, enim lunam egredirriur; dieiii atitem nuiiquamegre-
tneusem primum cofislltuentes in xi Kal. Maiasde- dimur, qtiia tola s&Ius est m resurrectione diei.
fmierunt. Sic Pascha nec ante xi Kal. Apr. nec post Dies aiitem Domiriica et initium dierum habet et
xi Kai. 'Maiasicelebrare licebit. 'Sed cuni in lioc resurreeiibrieiii; prdpier 'quod iri ipsa Dorriihusre-
mense et luna eVdies •convenissent, 'luua sciiicet surrexiV; luna verO, licet usque ad vieesimam pri-
decima quarta et dies Domiriica, ttincPasclia cele- mam partem exleusam fAn extensa?], nori toiam
ibraretufr.Sawe*quia rursus frequenter 'luiradecima coraplei nocterti : plurimura Vamennoeiis iilumlYiat,
-qoarta cum-Dominicadieconcurreret, exiendilirnam et post se quidem reliuqiiit tenebras, sed eas quaelii
septem dies maluerunt, dumraodo dieiri Dominicam ante sunl sUperai': in quo niaJOrestiosfri malueruiit
in resurreclionis Iselitia retinerent. Ita quando sic usque ad vicesimaui'* quarii ante deeiraam quartam
dies venerit usque ad vkesimam primam luuam, BTasdva celebrari. Qiiiareliiiqiiere tetiebras post ier-
prOpter Dominicamdiem Pascha differimus semper, gum melius est, quam atitecedeutes nori pdsse sii-
ul nee ahte xi Kal. Apr. nec post xi Kal. Maiasce- perare. liatme liafesurririiaet liab ConcTusione,quce
lebretur: sic inventum est, lit mensls et dies et luna a majoribus cbusiitutiirnesth, Pascha heqUeante xi
ift ceiebrationePaschseretineretur. Kal, Apr. nee post xt Kal. Maias posse celebiari.
VII. Prudenter igitur, inagis ad Iunam et diern, Cujus pinacis cohsiltuendi qiice fuerit ratio, in quo
quani ad xi Kal. Apr. ad natalem mundi redigemur. medibcriias potuit, ediximus : per "gratiamSalvatoris
Luria eniiri prima tolas noctis illumiuat tenebras, nostrl Jesu Cbristi, bui est liorioret gloria Trisaecu-
Arrien.
Bl Domihica dies resurrectio est dierura : ad initium lis, ei iri saeciilasce'CUiorum.
• Ex antea dictis rescribendum videtur, nd vicesi- 1 Aut deleudum relativum t\um,aulrescribenduin
mam primam. consliluiaest. Quod taineu posterius minus piacet.

B. MARTINI DUMIENSIS JSPISCOPI VARII VERSUS,

IN BASILICA.
Post evangelicumbisseni dogma senatus,
Quod regnuro Cbristi toto jam personat orbe,
Postque sacrum Pauli stylum, quo curia raundi
Victa suos tandem slupuit siluisse so.phistas,
Arctous, Martine, libi in extrema recessus
Pandiiur, jiique via fidei patet invia tellus.
Virtutiim signis.,meritorum et laude tuorum,
Excjtat affectumChristi Germania frigens,
Flagrat lt accensojdiviniSpiritus igne,
Solvit ab inferisostriclas Aqojlonepruinas.
Immanes,variasque pio sub fcedereChristi
Asciscisgenles. Alamanuus,Saxo, Toringus,
Paimonius,Rugus, Sclavus, Nara.Sarraata, Datus,
Ostrogoihus, Francus, Burgundio, Dacus,Alanus,
, Te duce nosse Deum gaudent. Tuaisigna SuevhS **
Admiransdidicit fidei quo tramite pergat,
Devotusqueluis merilis hcccatria claro
Culminesustollens, Christi venerabile templum
Conslituil; quo clara vigens, Martine, tuorurii
Gratia signorum votis te adesse prebatur'.
• Sic BollandianiAct. sarict. Marlinitom. III, pag. 89, num. 13; Al„ dicalur.
C Electum, propriumque tenet te Galliagaudens
Pastorem, teneat Gallceciatota palronura.
EJDSDEM IN REPEGTOHIO.
Non hic auraiis ornanlur pvandia fulcriS:
Assyrius murex nec tibi sigmadedit.
Nec per multiplices abaco splendenie cavetnas,
Ponentur nitidce codicis artedapes.
Nec scypliusiiic dabitur, rtitilo cui forte metallo
Crustatum stringat tortilis ansa latus.
Vinamihi uon sunt Gaxetica, Clua, Falema,
QuaequeSarapteno palmile niissa bibas.
Sed quidquid tenuis uon complel copia mensse,
Suppleat boc petimus gralia plena tibi.
EPITAPHIUM EJUSDEM.
Paiiiiohiis geiiiihs, transcendens ccquoravasta,
Gallicicein gremium divinis nutibus actus,
Cbnfessor,Martine,(tuahac dicatus a in aula
Antistes, ciiltum instituit riiunique sacrorum;
Teqiie, palrorie,sequerisfcihiuiusMariiriiiseodem
Noiiiiiie,rion irierito, h'ie in Ctirrsti pace quiesco
 ANNOPOMINIPLXXVI.

SMCTUS GERMAKUS

PARISIENSIS EPISCOPUS.

flQTltlA
(Ex Gdllia Chrisliana):

In pago JEduensi, vico Lausia, EleutherioetEuse- A Dec. 558; qua die defunctus Childebertus paiilopost
bia parentibus natus Germanus, diaconus, triennjo- inibi Sepeliltir,Successor ejiis Clotaritis Frahcoriirh
que posl presbyter a Sancto AgrippinoAugiisiodu- COrOnani adeplus, Parisios veriit, iiiji 6b corilempturh
nensi episcopoordinatus , abbasque fcancii Sympho- beatum Germanura iri gravem morbum incidehs, ab
riani a Ne.cta.rioprsefectus, cum eo concilib v Aure- eodemsancto sahathr,scriberiie fortunato. Euuidem
lianensi, aiiub 549, inierfuit. Cum auiem sanctitate acceptis rcginceRadegiiiidis sacramehtalibus litteris
vitse, ruoribus etmiracuiorum virtute clareret, voca- a propusito uxoris recipiehdcedeterret sancttis Ger-
lur ad regimen Parisiensis Ecciesia?,mortiio Eusebio itiaiius an.'559; turii Pictavds profeclus ut ab ea pro
an. 535 (Act. sanct, Bened,,t. I, p. 234), ut testis est rege veriiamdeprecaretur, Agiieleriicorairi aliis epi-
Forlunatus auctor, suorum temporum episcbpusPic- scopis ih nioriasleriOsanctceRadeguiidis abbalissam
laviensis qui resabeo prseciaregestas Iibrb de viia consecravit, qriod in epistola ad episcopos concilii
ejus scripto tradidit, corisentitque Gissemarus iri Turonensis ipsa ineriiorat Radegundis. Ordiriavit
Vita sancti Droctfovei, anno circiler 560 Syagrium Alduensem episcopura.
Nihil riovus dignitalis gradus miitavit in cultu, Iriter alia privilegia, immunitatem ab eplscopoPa-
victu, vigiliis et asperitate pceniteiuia?sanctissirhi , risierisiet qudyis alid inonachisSaricli ViricentliIar-
viri. Interfuitanno 55" Parisiensi m concilio, habifo p gitus et xn Kal. Septeiribrisanno 5 Chariberti regis.,
ad resarcienda.damna omnia Ecclesisqex bellis civi- Christi 565 (Ibid. p. 89). Astitil att. 566 xv Kal.
libus iljala, Astitit anno 558 translationi sanCti Deeerrib.conCilioTuronensi n ,ubi decretum eptsco-
Crsini Bimricensis episcopi, sicut.et sancli Albini porum de stiscepta bealce Radegundis epistola con-
Andegavensis, cujus lenipus noriaduotatur. liujusiti Scriptuin est (Conc,Hard. lom. III, col. 367). Cori-
honorernecclesiamvoluntate gt imperioChildebeiti secravit anno 568 Feiiceiri Bituriguiti episcopum.
regis, ante portam Andegavensisurbis fundas.seme- CircaIderritempus, est Charibertusfexincestii-crimine
raor.aturiri ciiarla Nesingi episcopi, in jiojtisBaluzii irisimiilaius^quippe qui repudiata legitimaconjuge
ad Servattim Lupum, pag. 578. Quantum snb eo Ingoberta, Merofiedemac postea Marcofevam cjus
prcesule Childebertus rex pietate eniluerit, ostendit sororem religiosaveste indu.tam,corijugipslbi copit-
imprimis,quod EcclesiteParisiensi, sanilate recepta laveral. Curir riollet eaiu dimidere , ab eodem Ger-
precibussarictl Prcesuiis,cellas, regtatii villamIn qua mano sacris interdictus est : quod recitant €regorius
convaluerat, cellamque iu provincia cpm basilica lib. iv, cap,. 26 , et Gesta veterum Frahcorum cap.
Sancti Romani donaverit anrio regrii 47t ?n mens,e 30, ubi iet Iegitfli'a rege Cliariberio Encolismamci-
Januario (Hist. Eccles.Paris., t. I, pag. 82). Sed vitatem missum Germanumcum Gregorio Turonensi
prcesertimnotatu digna regis hujus effusa in paune- (> ppnsecrasse basi)icam sancti Eparchii (Labb. Nov.
res Iiberalitas, ita ut auream et argenteam supelle- fiiblioth. t, I, p. 152), qui inibi nuper sepultus fue-
ctilem ad eos nutriendos et fovendosconfringerei ac fat. At ^rrorera in nominibus deprehendunt doctis-
conflarel, consilio el exemplis Germani pe.rmotus: siDaiBollandistceex tcmporis ratione : nam saiiclus
unde forte uataopinio sanctum Germanum fuisseregi Germanus sequeac Charibertus rex anle sanctum
ab eleeinosynisprirrium,et, utimodo loquimurj raar Eparchium * yiyijexcessere? pt ^ojtaht tomo I Julii,
gnum eleemosynarium.Ccesaraugustaeurbis opulen- pag. 109. Inviiatur a DoiiirioloCenoinanensiepiscopo
tissimcein Hispaniaad ripas Iheri ousidioriesoluia.et ad dedicaiiowem monaslerii Sancli Vincentii juxta
^ inileallata Vincentiidiaconiet martyris stpja, reyer- urbem|Cenomauorumeidein astitiljanno571, Kaleud.
i sus Jautstjan).Childebertus cedificare coepit "jjind., Noveml)/,tit'cOnstat ex litteris.Domnolipridienonas
p, .87)s.aneliGermaui pp.ntificishortatu, saricti Vin- •Martiasdatisin 'haricrem,:iqurbHS SuljscripsitGerma-
fentj.i nomiue,, illustrem basilicam, in qtia diciaili nus. Interfiiit anno S73'coricikoPaiisiensi iiv (Cone.
'. s.tolam.deposuit. Hancauterii absolutam dicavil, et Hard.tom. III, col. 404), ubi inter ca3teradeposilUS
J pluribus donaiionibus auxit saiiclus Germaiius25 estPromotus, quiepiscopkleofficluinin dicecesiC»r
55 SANCTUSGERMANUS.PARISIENSISEPISCOPUS, S6
iiolensi usurparat, nimirura in Caslrodunensi, etqui A dati fuerant parenles ejus Eleutherius et Eusebia,
ad synodum a Germanoinvilatus venire conlempse- pro quorum anniversario multa largilus fiierat eidem
rat. Anno 575, Brunichiidemreginam luculenta hor- ecclesice. Germani epitaphitmia Chilperico rege, in
lalus est epistola ut Sigiberiumconjugem a consilio poeticis litteris excullo, conscriptum notat Aimoinus
belli quodfratri inferebat suo revocaret (Hisl. Eccl. lib. iii, cap. 16; quod lameii alii a rege ei pnsitum
Paris., 1.1, p. 96). Hanc habes in appendice Operum tantum, ab illo vero qui Vilsesancti Germani acla
Gregorii Turonensis novissimce editiouis, col. 1343 composuH, scriptum esse' conlendunt. Mabillonius
(Vid, infra col. 900), Infinitus essem si sancli anti- ad annura 576, n. 68, a Chilperico rege compositum
stitis virlutes et miracula recensere vellem. Hunc quidem epitaphium conjicit, sed ab Aimoinoexpoli-
Robertus rex in diplomate Parisiorum clypeum inex- tttm. Sic aulein habet:
pugnabilemnuncupat. Celebrat Foftunalus ejus mo- Ecclesimspeculum,patrimvigor,arareorum,
rnm sanctitalem, clerique Parisiensis sub eo ponli- El pater, et medicus,pastor, amorquegregis,
fice religionemet ecclesiasticichori concentura: nam Germanusvirlute, fide,corde, ore beatus,
poemate 19, lib. n , ejus inslitutum recens de psal- Carne tenel lumulum, mentishonorepolum.
modia commendat, quara a populoet clero Parisiensi Vir cui dura nihil nocuerunlfala seuulcri,
mira frequentia et animorum alacriiate perhibet su- B Vivit enim, nam morsqucm lutit ipsa timel.
Eceptam fuisse. Demum fere octogenarius inccelum Crevitadhuc potiusjustus posl funera, naiiiqui
migravit Germanus v Kalend. Junias anno 576, Ficlilevasfuerat,gemmasuperbamicat.
paulo post qtiam Sigiberto regi comminatus moriem Hujusopemac merilummulisdata verbaloquuntur,
fuissetac prccdixisset,ut relert GregoriusTuronensis Reddilus et cmcisprmdicatore dies.
lib, iv, cap. 52. Diem quoque sui ipse obitus paulo Nuncviraposlolicus sapiens de carne trophmum-
ante pronnntiaverat. De ejus funere ita laudatus Jure triumphali considelarce throni.
Gregoriuslibro v, cap. 8 : t In cujus, inquil, exse- Translatum est sacrum Germani corpus ad majo-
quiis, multis viriuiibus quas in corpore gesserat, hoc rem ecclesiam VIIIKal. Augusti anno 754, astante.
miracultiiu confirmationem fecil. Nam carcerariis Pipino rege, lalus ejus stipantibus Cariomanno et
acclamantibus, corpus in platea aggravatumesi, solu- Carolo qui postea dictus est Magnus. sub Lans-
tisque eisdem, rursus sine labore levalur : ipsi quo- frido sancti Germani abbate, cujus festi memo-
que qui soluli fuerant, in obsequiurnfuneris usque ria recolitur die 25 Julii. Ejus in honorem
ad basilicam in qua sepultus est, liberi pervenerunt. Bertichramnus, Cenoraanorumepiscopus, qui ab eo
Ad sepulcrum autem ejus multas virtutes, Domino' presbyter ordinatus fuerat, monasterium apud Ceno-
iribuehle, credentes experiuntur. > HaecGregorius, C manos ultra fluviura Sarthce condidit et dotavit,
qui postea commendatlibrum Vitsesancti ponlificisa quod nune redaclum est in parsecialem ecclesaam
Fortunalo presbytero compositum.AIiicitius, tardius suburbanam. Ab ejus quoque nomine dicta apud Pa-
alii morlem ejus assignant, neinpe annis 575, 577. risios ecclesia Sancti Germani veteris, prius capella
Baronius biennio post defimctum tradit Germanum, Sancii Joannis Baptistae ab ipso sancto Germauo
et Hugo Flaviniacensis exChronico Virdunensiapud tunc abbate Sancti Symphoriani construcla, in quara
Labbajum p. 101, 9 Februar. 582, ubi perperam fra- ob metum Normannorum ejusdem sancti corpus
treni ei fuisse Paulum Virdunensem episcopum as- translalum anno 886, per biennium depositum man-
serit, qui vigebat atino 650. Tumulatflrin oratorio sit. SanctoGermano tribuitur opus de Missatomo V
sancti Sympboriani, quod ipse construxerat in in- Anecdol., col. 91.
gressu basilicsesancti Vincentii, ubi prius sepulturce

SANCTI GERMANI,

PARISIENSIS EPISCOPI

VITA,
AUCTORE VENANTIO FORTUNATO EPISCOPO PICTAVIENSI
Ad mss. Codd. diligenter recognita.

11.Beatus igitur Germanus Parisiorum pontifex, •Q quod hunc post allerum intra lireve spatium conce-
territorii Augustodunensisiiidigena, patre Kleuthe- pisset in utero, pudore tnota muliebri cupiebat aute
rio, matre quoque Eusebia, notieslis bonoratisque parlum infantem exstinguere : et accepta potione ut
parentibus procreatus est. "Cujus genitrix, pro eo abortivuin projiceret, dum nocere non posset, incu
57 VITA. 58-
babat ia venire, ut pondere prsefocaret quem venena A ^ IV. Igitur quadara viee dum cibum fessus accipe-
j-aederenon valerent. Certabat mater cum parvulo, ret, ingrediente Amando monacho in fenile cuui lu-
renitebatur infans ab ulero : erat ergo pugna inter mine, carbonedecidente,flamma feuum corripuit, et
mulierem el viscera. 'Lcedebaturmatrona, nec noce- arida nutrimenla vorax ignis allambit. Concurrenti-
batur infantia : obluctabatur sarcina, ne genitrix lie- bus reliquis, nec tameu incurrenlibus, tardius ipse
ret parricida. Id actum est, ut servatus incolumis, prosiliens, rapla de foco cucuma, ascendens supra
ipse iilcesus procederet, et matrem redderet inno- fabricam concinens Alleluia, fundcns paululum aquae
centem. Erat hinc futura praenoscere, anle fecisse in crucis imaginem restinxit incendia : ac de manu
[Al., factam pro eo] virtutem, quam nasci couti- Sancti imbre sedata est ignis unda, quam vix exslin-
gerit. guerent fliimina. Quod tamen poslero die cujus insi-
II. Deinde cum Avallone castr.o (a) cum Stralidio diis actuiu est hostis ipse confe^susest.
V. Chariuifus quidam Francus partim villae basi-
propinquo puer scholisexcurreret, mater parentis (b)
ut ejus hcerediiaiem acquirere}, de adolescentis licaeres obstinatus iuvaserat. Quem cum Vir Dei ad
fallitura nece tractavit. Qucetemperatam polionem reddendum aliquatenus comraoneret, nec tamen pro-
in ampullula condidit, vinum quoque'in allera, prae- ficeret, ad orationem se converiit, nec fides vin-
dictara distulit. Statim ex vicino ferus ursus exsi-
cipiens puellceul venientibus ambobus illi porrigeret 1R
de vino, isti de maleficio. Sed ignonns ministra, fiens tres illius equos interfecit, nec sic a durilia
vero nocte duplicavit ultor per-
ampullulammulat et poeula; vinum sanclo Germano, resipiscit. Sequenii
venenum dat Stratidio; et dum insonti prseparatur niciem. Sex jumenla interemit, nec sic quoque pcena
interitus, auctor cadit in laqueum. Quo mater ejus suffecit. Tertia idem nocte novem vehicula proster-
sic labor crescebat in cla-
cognilo, puellam increpat cum fletu, exstinxisse se nit, triplicuo„cadavere:
lilium. Cui Stratidio, sollicite impenso siudio, facto dem. Dehinc ad beatum Virum tardius dirigit pue-
de ipsis maleficiisvario, etsi mors vitam non abstu- rura; agrum reformat invasura, calamitas compe-
scitur. Id aciura est, ut bestia castiginte homo sen-
lit, tamen signum mortis infixit.
III. Hinc ad parentem suum sanctum Scopilionem sum acciperet, et daret non intelligenti bellua ra-i
Lausia (c) se conferens, moribus honestis alitus et tionem.
institulus est. Qui cum fere mille passus longe a vico VI. Dehinc bealus*AgricolaCabillonensis(Ckdtons-
consislerenl, jugiter ad maiulinos currebant, ducli sur-Sa6ne) episcopus habens cubicularium graviter
trdei calore per tetnpe.stalem, per hiemem. Qui int/a vi febrium fessum, qui destinaio animo totus pende<
terni lustri spatium (d) a beato Agrippino diaconus bat in transiiu, dirigit ad sauctum Virum interce-
_
instituitur, et sequente trienuio presbyter ordinatur. ( dendi suffragium. Tunc perceptis apic.ibusbasilicaa
Dehinca pontifice Neclario abbas ad sanctum Sym- sub porticu ad sancti Symphoriani sepuicrum proi
-' gredilur. lnlerea vir justus orationi incubuit, terratn
porianum merito dignus asciscitur. Quanta vero inibi
abslineniia vixerit, quanlis quoque vigiliis conti- corpore premens et sidera mente transcendens; el
nuando duraverit, quibus eleemosynis profusus ex- quasi ante se habens praesentiamDomini, pro voto
stiterit, illa res una testis est, cum jam rebus reli- supplicis obsecrator accedit. Nara iriox vicinus Re<
quis pauperibus erogatis nec panis ipse resideret demploris aiiribus exauditur, et adhuc isto recti-
quatenus fratres reficeienlur. Qua de re insurgenii- bante in jiulvere, aegrotuui medicina perfudit; ac
bus adversum se monacliis, retrudens se in cellula, justo jacente in pavimento, languidus surgit de le-
amare flevitet doluit. Inter haecipso orante quaedam ctulo, ante Currentem rnedelam [Pro currente me-
Anna matrona duorura saumariorum («) cura pane dela] quam perorel qui supplicat: ita ut portiiori re-
dirigit onera. Sequenti etiara die cum annona desli- deunti obviam puer occurreret cui parabantur exse«
navit plena carpenli vehicula : ita ut exinde mona- quise; ut non esset ambiguum eadem hora Iauguidum
chi cum saturarentur cibo, terrerentnr miraculo (f). saluti fuisse reddilum, qua Vir beatissimus fusus
His itaque celebriter inlenlus officiis, non desiit pras- orasse comperitur.
dicandis maniiestari rairaculis. nj VII. Necillud orailti convenit, quod ad domura

(a) AvalloseuAballo(A«a//oN),oppidum in ducatu
Burgundiaeinier Augustodunumet Antissiodorum.
(b) Aliaexemplariababent, propinqui, sed ulraque
vox, parens et propinquus, Forlunalo synonyma esl.
Hinc ad parentem suum sanctum Scopilionem,etc,
hic, num. 3.
(c) Lausiaseu Lansea (Luzy), oppiduiuminter Au-
gustoduuum et Ligerim medio fere inlervallo po-
situm.
i (d) Dubiumest an spatium istud quindecira anno-
'rum a sancti Germani naiivitate, an a tempore quo
Scopilionisdisciplinam subiil, sit metiendum. Poste-
rius magis arridei : nam AL-Iippinus iEduensis epi-
scnpus, qui Genuanum ordinavit diaconum, nondum
sedem obiinehat anno 517, quo Praginatitts ipsius
Agrippini decessor Epaouensi conciiio subscripsit.
At vero sanctus Germanus anno citato, viginli mini-
ttium annos jam attigerat, siquidem fere octogena
rius evolavil ad ccelos ^Ex Fortunato num. 76)
anno 576.
(e) Sauraarii, equi sarcinarii, Gallis sommiers a
€r«yfi«,sarcina.
(() Post haecverba apud Surium et in nonnullis
apographis posterioris astatis inserunlur hi versus :
i Cujus bonis operibus inflammatus episcopus, san-
ctum Virura neque adhuc ista recusantem, quem
eiiain praedicabam daemonia, in custodiam trusit.
Cui fateor nutu diviuo aperiebaiur ergastulum, sed
non binc egrediebalur, nisi supplex et episcopalis
darelur praeceptio. i At cum ista in antiquioribus
sincerioribusque membranis non legaritur, huc revo-
canda in secessum duximus.
59 SANGTUS GERMANUS, PARISIENSIS EPISCOPUS. 60
Ebronis prb lide Jtiisii cellaluui esf. Cujus irigre- A , testiiriohio. Qua occasione fflii vel filice ita saricte
diente dohium, Ahria matroiia prociaraat rerri rnira- cdriversati sirht, ut per iriOnasteriar/iinc regarit ag-
bilem se videre. liiquisita a conjuge quid esset qubd niiiia mdhacfiorutti.Quaecaiiisamodo hiirabili profuit
inspiceret, ait: Ecce beatus Germarius cornuta facie patri Vel gerrairii, nt parvura genitoris flagiiiurripo-
rhilfi videtur iricedere: quod pene vix valeo atit in- steris trarisirfetih luctum.
lueri lumine, aiit sermorie conferre, sahclum.virurri XI. In pago Aiisiehse (b) hcec res gesta est. Con-
riovo more corriibus radiahiem. Corisierriaiaquemi- jtix itlustris viri Vulfarii, Destasia noriiine, vitalis
rabatur riiulier hominem riostro ternpore in figura spei destituia solatirs, lihguaecarens officiis, per bi-
litoysi potuisse conspicere. Credendum quod et iste duum jam muta, spiritu deficiente decumbens, appa-
post colloquium Domini potuit a riiuliere cornu i'atis exsequiis jarri palpitabat exanimis. Ciii eulogiis
Cxailatusagnosci. Cnjus causse pavore Ebro eadem per presbyterutn suum diiectis et violerifer adapertis
die jiixia Sanclum sedere miilatenus praesumpsitdu- preehiortUaederitibus iri bre trarisjeclis, mox irt fau-
plici pro riierito, mcerore pariter et lerrore. Ces semivivse Hquor beriedictlonis introiit, statira
Vlli. Contigit ut pro villis AugustodunensisEccle- iricipit piaemoriua vitse flatibus anhelare, bculi nece
siaeTheodeberlo regi Cabiilone occurreret. Memor praedusi lumen diei reqiiirere, ut post funerum pal-
sancti Symphoriani iri ingressu palatii, ita Spiritu B lorem facies iri ruboiem transiret, donec cunclis
Dei redundanie locutus est, ut ante rex annueret, Sfupentibiis vivifieata cOnstirgeret, ef Circumstantes
quam verba petitbr explicaret. Cui et ore propiietico auctorenr iriuiieris gratiam prcedicareni. Qucesiiigiilis
finera dixit de transitu. Quod paucis inlerim die- aririistribiiturii vitcbsdlvit pio pretio,
bus (a) dtim adRbemos reraeavit, in-ipso itinere XII. Cceferurhrevelaiibnum suarurii quis scriifalor
rex exti^erriasorte defecii, quasi sancti Viri sermo iritroeat, ciii ahte quaiuor arinorurh ciirricula, ipsa
dictus misset ab angelo. episcopafus stii cahsa rion est abscondita? ftaqiie
IX. Et quoniairi Beatissimo erat familiare in basi- positus in sopore, irispicit a quddarri serie claves
lica sancil Syrrijihorianisoli vigiiias ducere, euntem stbi portae Parisiacae porrigi. Irilerrogaris quid hoc
eum raonachus Sylvester prosequitur. Et ingressi HercM, accepit resporisurii, rii salvas eas faceiet.
pariter ad sancti marlyris tumulum, circa noclis Qriod pcistcivitatis ejtis episcopo (c) decederite dura
mediurii ab aitari tumullum frequentantem rumorcs prcecelleritissihioiegi Chiideberto occurreret, in ejus
accipiiint, tanquam si ad rapinam collecta curreret eieCtiOrieeffectum illa vox promeruit. Ordiriaiiisqiia
muliitudo. Credens enim vir Dei versari latronum poriiifexqualis quantcisque se gesseril, hoc expedifa
incursum, imperat monacho ante sepulcrum psal- lirigua-mortalis hdn sufficit, quoniam supra Iidnii-
iere. lpse vcro accedit ad allare. Dehinc illa lurba Q rierrifiiit Orriheqtiod edidii. Denique adeptus"gradiifn
a'd monachum quo psallebat aiacriter properat. Qub cui;e pastoralis; de reliqud monachus persistebSt.
mactato gravitcr et in terram projecto ac semivivo Hinc se frequeritibus exerceliat vigiliis, ihde cbrifi-
reiicto, veloces effugiunt. Qui vix voce flebili cladem tiuatis rriacerabai,ihediis. Perriociabat aigida-setiecfus
stiam replicans, a daemonibus se csesum gravi con- per hieirierii susfirieris duplieiter frigus; aetatis et
gressu confessusest. tempdris, quod riec tolerare possini petuieiili jiive-
X. Accidit ut Sabarici faniuius ^Esarius nomine nes : seipsuiii pene dblivisceris prd victdria cOrpdris,
ad virum de quo loquimur injuriam passus confu- lariquam si sirriui accessissent dignitaset necessitas;
geret, supplicans ut quolibet prelio eurn de inso- quae vero eieemosynaj tarri de rebus ecclesiae quam
lenlis domiriiservitio iiberaret. Quod indignat.us Sa- populi oblaiiorie vel regio miihere per maniis Saiicti
baricus pro jEsario et conjuge vel unico ejus filio, iactce surit, soius ille qui orania scit, novit et nii-
ociogihla soiidos pretii noriien petiil, quominus ia- irierat.
muios serviii ditione laxarei. Tamen hoc non dubi- Xilt, Deniquequadam vice prceceiierilissimtisClill-
lavit misericordia Justi vel perquirere yel donare. deiierius rex ciim ei direxisset sex millia solidonim
Quo pretio persoliilo, conligit ul ante basiiicam scepe: pauperibus eroganda, expendens irra riaiiliareverii-
diclus Sabaricus, praeteriret, riec tamen orationi D tur ad palalium; intetrogatus a rege si adhuc resi-
quoque occurrereii Qui doraum suam ingredieris, deret quod egenis tribueret, respondit medietatem
Slatirri affligitlir, ligattir;- et catehis rfeviricius adi resedis^e, hec iriyehisse inopes quibus tbiUrriexben-
Sanclum perducitur; Neque sie a pio Viro mis.eri- deret, Cui rex inqiiit: « Domine, doria quod restitit:
cordia tollilur, sed statim niissa prece ejus obti- nam Christo largienle quod donetur iiorideficiet: »
netiic fide burgalur. Tuitc adjeeit SaBarichs adhuc\ incidehs aurata thissoria, argeiitea viasacdiiihiiriuens,
vigiriii aiireos ad pretiuiri qiioil sicceperai, ei des quidquid priniurrihabuit dahs sacerdoti rie perderet.
ficiituin soiidis crux ad sepulcrura beali Symphbrianii Erat ergo exsjiectanda contentio inter sacerdolem et
ab ipso Suspensa est: 'qtice dsque hbdie fes est iht principem. Faciebant apud sederoiseHcordia pugriam
(a) Et lamen Gregorius TUrori. rii lib. iu Hist;, Csesari riOtissimumlib. vu de Bell. Gail., nunc vicus
cap; 56, scribit Theodoberthin diutissiiiie segr'01'asSe, est febllideclivis impostlus.
et cap; 37,anno 5,7posl Giodoveisbiiuui,reghi sui 14, \c) Eusebio saiiclus Germarius successh in sedem
Christi sciiicet 558, obiisse;- Parisiacatri aiite ebricHiuniParisiefise in, anrio©57
(b) Alexia (Alne), oppidum quondam validissi- celebratum, cui Germanus subscripsit.
mum in coiie apud Mandubios in Burgundio situm,
 VITA. - '62
fti
el de "pieiaiecertameh, thesauros ut spargerent, el j!v'Chris'tinomihfeirivocatri,coriciissa sahctis digitis ad
de suis lalenlis egeni ditescerent, festini ad futtira se juhclura revertitur, et suse fidei rrierito salvus
iucra, ut brriiheiim semen (a) serereut, et post rires- ciomumreducitur.
SoreVacCedereutaurolentam per segetera: ut saeerdris XiX. Item faber, Ligerius riorriirie,tiirbulehti dce-
ioCupletareturregallbtis tliesauris, 6i in regCm flore- monis arreptus insania , ifa bestiali feritate prorh-
rfetgfatia s'acerdotis, qui stitiih soltim hoc credidit, perat, u'l catehis collo rriahibusque revinctus vix ad
qtiod ftudus aut egenUsaceepit. beatiViri traherelur praeseritiarii.Inde rhiserabiiior,
XiV.Sed revertamur 'adordinerri. QtiidamIriExoha ut qui sustiriebat ab hoste vioieiitiam, ipsi adderelur
{Essbnt, prope Gorboiiiiit))vice-db liscaiibtrs fahitilis aitera pcena per vinciiia. Quem tcunerisacerdos apud
Gildomierisnomitie, ciiiiidie Dbiiiitticbquiddam Ope- se imperat detineri; et, sicut septiriio die Deus
Tatus sil, ila coliiraiiitiir digitis, iit unguium acuriYeh qiiievit ab opere, ita et opera Dei irarisacta hebdo-
parteiri transiret ih alteram. Qui Parisius saricto VirO rriada eripitur a daeiriohe; sieqiie lri propria redire
occurrit ih oiatOfib; et ofatione dala, maiiuqueper- seciirus meruit liberatus ab hoste.
uhcta Olfeo,urigues de paima retfactce siiiil. Digitis XX'. Wadciovir iliuster, cbnsiliis regis particeps,
rfedditiir'oi-gaiitiihetih ariliquooffieioiiervbrurn ttela typum dupliciter incurrens febris et frigoris, exspur-
tetexitu*. Qtieiri'clericiiihpost effecium, el iit iiite- '.B garidiis sancti Viri praeserilalur obiutibus. Interea
grurn Salvurrifaceret, pesie liberavit Ct crirriine; liora solita febre concussus gravissima, ut refrigera-
XV. Rursus qucedam mulier homiriCFAvohtaIn retiir vel aquam instanter expostulat. Qua sibideue-
utbe Parisiaca per ttbvem dies percipiens riiiiii prce- gata in sancti pontificis insolescil injiiriam. Vir ta-
ler pultieulam.fcteapertd irihiarissarictbViro oblata meri Dei coriteiitus ut obtineret victoriam , oralione
est. Qticeveiut Tefro opposito hulfa lege poterat juh- explicata , potum ei donans iu calida, hominem re-
Igere flemes aut iabia. Qtiara in oratorr'6sacro per- vocavit saiuterii ad pristiuam, et imminens periculura
uugens (dleoipalpato undique eapile siiie lardiiate iali curavit antidoio, febrem curans per calidam.
saluli restituit. XXI. Nec illud esi prceiereundum similis causce
XVI. Aceiditutpuella qtiaidamde MedardiMogli- miraculum. ReginceChrodosintce(e) minister, Ulfus
dunerisiS(b) farhitiafilahs dfe Dornihico, ebhiracta nomine, typo | id est, febri periodica]vexabalur gra.
inauii dairmareitif supplicio. Qua contaeta bleo virttis vissiihe. Poscens suffragia medelce, perrexit aii pon-
ihftidit temediiitti Hitib Stupentes digitl yigorehi pri- iificem. Quem vir Dei consianter ducit ad baptiste-
slirium resipiscuhli Obliluraarlis officiuriifeducliar- rium. Sed exoranle Sancto ccepil affligi gravius in
ticuli meditanlur; maiius rauibsa disteiidiluf, et ptir- proxiriioiiberancius.Postulal ardens et sestuansaquce
-gatavitio dextera fcalutireducilur. C modicurri, sed riegaiur. Qiii feliis amaritudine susci-
XVII. Recle credituf insereiiHuiiiillUdqubque riri- lalus acerrime, balteum stuim ad Sancti vestigia
tacultirri. BbbOliriusquidamde vicb Novioirio(Noydn, projecit clamans : Tu me, dorhine, iiiterficis , cum
iii Prcardia) veiieniehter ihimici pefvasusinsidiis, ad sariaie debiieras. Sed lioc tibi iiotum sil, quia per
HbmihfemDei vinetilis hexus adducitur, rebelli spi- te morior. Viia mea a ie erit reqiiirerida a rege Vel
ritu rotatus exciititur riec lassatur. Qui, exorante a parentibus. liiierduin prce caiore per baptisterii
sahcio Viro, tjhasi de lbligo itinere ad se suaiiique pavirriehtum vbiutattir. Orante beato Viro in sopo-
mehleiri septiihb ilie reveilitur. Sic dupliciter Iibe- iem cbriveriiliir, et aiiquanlulum post somnum ex-
ratus, duni fugit umbra de sehsibus, cateria cadil de ciiatus, ab lpso in omiiein incoiumitalem languidus
iri&riiblis,et sahus redditur et sdVutiis. reiorrriatur. rriciuisitusa pontifice cur tantum Ioculus
XVIII; Hb6 autbii!rrierhbricejure peipetii'6e'st ira- sii ad liijiiriam sacerdotis, responiiit soiuni ei gratias
dehdum. Qtiidarii ex NahlBarici [AhaNemptodo'ri? refereris, riihil se de suis verbis recordari confessus
Nanmre ?] farrrllia,sepaiaiis ab invicem riiaxillariihi esi.
jtihCluris, ore aperio ad saricium Virum perducitur. XXII. PrcefcelleHtissimusCbijdebertus rex cum
Quera sigriOCriicisimpresso sahitati redditurii vetuit " equuiri riecessarium aa seilairi beati viri donasset
ne aCcipeiel virii pblum atit barriis edulium (c). Qtii vfehiciiiurri,rogat ipse qui dederat ut eum sjbi reti-
prceceptopbstposito ad hbniiatii sui lariguoris statihi rieret, hec cuiquam tribueret. Interim beatus vir,
rednctus esl. Sed ne praevaricantlshegligenlia jtisio poslulante caplivo, equum donal in pretio, quoniam
subtraheret gloflam, in Spedoteno (d) viila riirsiis ei apud pbniificein plus fuit quam illa regis, vox pau-
obiatusesl. Ciijusloca riiaxillarum sarifiioperiinguens peris. Juhet igiltir ui quindecim eum veuundaret so-
bleb'; scc b6atis ihariibiismeiiiuin asiririgeriseilabia liiis : quem pauper ipse cum duceret, negotiator

(a) Ila iriss. Cbdd.j libi legeridum videttir braiieum
semen-,hoc aureum vel argehtedm : nain braciea est
auri vel argenti lamina subulioi-. Cui interpretatiohi
favet quod sequitur de auroienta segete.
. (b) Melodunum(Melun), ad Sequanam decemleu-
cis Supra Luteliain Parisioiuoj. In qUibusdam Mss.
legitur de domti Medardi Jieglidunensis famiiim.
(c) Simile quid de sancto Patre Bcnediclo legitur
ii) lib.n. Dial, Greg. Magni, cap. 16.
(d) Al., Spedenoto (Espone),.vicus prope,M^dun-
tarh Casiruin (Mdnles) decehi leucis infra Luteiiam
Parisiorum, nori loiige ii coiiliuente Mdndiceiri Se-
luanam.
(e) Gregorio Turori: inlib. iv, Cap; 3, Cloisinda
yoptur, Clolarii regis filiaj-qdie AiliOiJiOLahgbbar-
dorura regi postea nupsit. Ex boc Ioco videas
reguni Fruncorum filias. in paterna domo adhuc de-
geiites reginas appeilari.
65 SANCTUSGERMANUS, PARISIENSISEPISCOPUS. 04
occurril, eruitque pr*dictum equuin duodecim au- A K retur, ingressus in oratorium statim mulieri alter
reis. Quoemptonegotlatoradducit ad slabulum.Sed oculus aperilur, et praestanteDorninogemello se vi-
quoniam minus dederat quam vir Dei prseceperat, dere liiraine gratulatur.
equus sub nocte morilur, ne Sancii verbnm iret in- XVI. MagnoflediSk[A/.,|Rannoflidis]puella cumtali-
cassum. Unde sequenti die sellarem de slabulojun- bus|deceptailluderelurinsidiis,utquotiesadeccles:am
ctis bobus exstinctum retraxit emptor mortuum ve- voluissetaccedere, gressumfacere non valeret, scrvo
hicu'um. Qui versa vice capistro non capite, sed pe- Dei in villa Savara (b) praesentataest. Cotifestimut
dibus alligatus educitur. Sancti manus super caput puellsetilubantis hnponi-
XXIH. Est opcise pretium illud memorisetradere, tur, lali invesligatione oecultus hospes [AL, hostisj
qualiler SacerdosChrisli solitus erat de ipsis quoque detegitur, et se diu latuisse multo gemituconfitetur,
regibus triumphare. Igitur cum gloriosoClotarioregi nec in Beali prasseniia clamat proprio se posse ce-
occurrissetex solilo, nec taraen de sanctoViroslanle lare praestigio. Ergo ita se proditura et egressurum
ariie palatium ei fuerit nuntialum , mora facta ante gravi ardore conqueritur. Interim hon cessante sa-
-vestibulum non repraesentatusinde domumreverti- cerdote manu crucis signum depingere,exspeclanti-
lur. Sequens nox in oratorio vigiliis ducitur, rexdo- bus omnibus in muscse similitudinera prorumpens,
lore atque febiis iufesialione lorquetur. Vix primo IB cum sanguine de naribus raulieris inimicus egressus
dilucuload domum ecclesiae a proceribus concursa- esl. Quam sanitati restilutam, monachaliveste mu-
ttir; poena regis exponilur, ut sua visitalione regis latam, Dei servitio traditam bis triumphare fecit,
doloris vira mitigetoptiraatesdeprecantur. Moxapud hostevicto vel saeculo.
pietalem injurice causa postponilur, qui ante nec XXXVll.Quid illud quod sine mora curavil debi-
nuntiabalur, inlrat honoratus et exoratus palatium. lem dexteram ? Cum ad festivitatem sancti Martini
Rex vix assurgit de lectulo, csesumse divino flagello Turonis accessisset, egresso de monasterio offert se
conquerilur. Aliambitsancti pallioluro, veslem Sa- mulier barbara, mariu nervis contracta, postulans
cerdotis deducil per loca doloris. Culpam confessus medicioam.Quam sub casula receptam, suo sputo
criminis, mox dolor omnis fugatur : idque actuniest, illitara velut sparsum farinse collectura commace-
ut cujus incurrerat de conlemptu periculum, senti- rat. Hinc resudante dextera digttos lendit et repli-
ret tactu remedium. cat, torporem veleratum ad vivacitatemresuscitat.
XXIV. ln pago Parisiaco VicoNovo (Jnfia, num. Et priusquamveniret ad beati Marlinijanuam digitis
40) res gesta est. Quidam in eodem loco impelu suis extensamreddidit incolumemdexteram. Qtiam
lupi rabidi laceratus et exira sensum effectusbeato mox sentiens esse direclam, mulierem a se repulsus
Sacerdoti miseranter oblatus est. Hicad illa suaear- < ** cst
[Pro repulitj, ingressus basilicam.
tis recurrens suffragia, mox brachio olei benedicti XXVIII. Deinde egrediente de prcedictabasilica,
liquore circumlitoet sacris eo digitis medicabililer cum se ad mansionem servus Dei reciperet, offert
attreclalo, pestis illa quae viscera dolore grassante se mancaallera palmadigitis aflixa, quaeprius lacta
pervaserat, laca fugit obsessa, et jam pulredine reso- de saliva, dehinc oleo peruncta, prislince sanilati
luta, vigoreprisliuo restituto, sine cunctalione velut de praesentiest reddita. Namcausas intirmitalis hoc
experrccto de sopore dolor recessit, mens rediit. erat sancto Viro curare tjuod tangere.
XXV. Ilem dc vico Mantola(a) Waldullicujusdam XXIX. Erat saue mirabile, quoties famulus Dei
ancilla, anno et novem mensibusgravi esecitateper- ad Augustodunumvoluisset accedere, mox ad San-
cussa, per soporem admonita ut fimbriam Sancti si ctum Symphorianumdsemonesnuntiabant.Et occur-
tangeret, mox visum reeiperet, die quadarosacerdoti rentes per Murvinum (Num. 52), fletu gemituque
occurrit; scd multa nocte circumdata ita constriclis clamabanl: Vir sancte, si de locis cultis nos incon-
luminibus, ut unde oleum benedicturainjiceret, lu- sideranter repellis vel habitare, concede silvarum
minis aditum non praestaret.Tamen perunctU palpe- per solitudinem,ut liceatmiseris per deserta securos
iiris desuper et locis reliquis capitis, oratione data, errare. Ante tuos oculos nec corpora nos celant,
pane et salesignato, mulieri prsecepitad mansionem** nec nemora. Qui deflentes el Sancti non tolerantes
se condere. Ipse a primo somno in oratorio pervigil, prsesentiain,admota ejus dextera de obsessis corpo-
circa medium noetis mulier clamat hospitem se ribus passim verlebanlur in fugam, et de salule po-
lacrymare profuse. Tum accenso luirtineab ocu- puli projecta dsemonialamenlabantur.
lortim compagecernit manare sanguinein.Qusecumi XXX. Producalur in medium nobile illud miracu-
eodem cruore mane ad Sanctumrediit, sed ipse cum lum. Cum regrederetur pontifex de sancto Symplio-
aqua palpebras fovenset abluens, orationibusaddi- riano , caslello Avallone (.Supranum. 1) iter agens
tis, oculus unus apertus est; deinde altero peruncloi ingreditur, ubi reoruinmultitudotenebalur ergastulo.
mulier doiriumreverlitur. Dehinceadem sub nocte,, Hinc a Nicasio comite invilatus ad prandium, Vir
nimium fuso sanguine,appropinquanledie,,Sacerdoti i Dei ccepit de misericordia hahere conoquium: ut
se obtulit. Qui cuuide regis occutsu domumreverle- datis fidejussoribuslaxarenlur de vinculo, et partem

(a) An casirum Medunta aliis appellatum? Cerle (b) Savara (Sevret), duabus leucis infra Parisios,
vernaculuinuomen Mantet, satisaccedit. Videsupra, prope Meudoniscaslellura(Mcudun).
num. 18.
65 VITA. 66
culpse cederet pietatis intuitu. Quod ille facere distu- .\. suinthi ] matrona , dum tempore litaniarum prae
lit obstinato spiritu. Dnde antequam perprauderet, csecatis oculis uon posset ire cum populo, au-
se de tueusa Sanclus proripuit, et carceri sublerra- diens cboiuin psallentium cum lacrymis doniini
neo superjectus diutius oravit cum fletu, ut divino Germani implorat auxilium. Tertia sequenti nocte
conferretur auxilio quod a temporali judice non esset per soporem visus est ei vir beatissiniusastare prope
obtentum. Sic cursus ille lacrymarum per aera surgit lectulum et quasi caecis oculis fecisse signaculum.
in ccelum, et gernitus pervenit ad votuin. Iiaque de- Evigilans raulier marito narrat quse gesta sunt. Mox
pulatur angelus ad effcclum. Dehincvir venerabilis stillante sanguine dies oculis reddilur, et diuturnurn
spem promiltens ineliisos hortalur. Nec perdit sermo post nubilum lumina sereno radio rnicuerunt. Cla-
quod loquitur : fides gestis implelur. Eo discedente rescente quoque die ad missam cum populo progre-
niox catenarum bacae (a) fraiigtinlur, vinctsejanuse ditur mulier in processu , ita ut sancti viri sic visa
reseraniur, dies in careerem redncitur, damnati de per somnium esse imago rernedium.
tenebris in lucera procedunt, nec diulius pcena te- XXXIV. Adest nec minus laudabile reddita vila
nuit quos torqueret. Sic erepti, Parisios occurrunt infantulae.Gum in Turonico illuslris viri Pienti ma-
pontilici, qui periclitabantur inclusi. Sed ut culpibi- troua expositcefiliselamenlaretextrema, etobseralis
libus aliquid pius conferret, a rege quidquid fisco B oculis nec anhelilu mobili respiraret infantula, ad
pro his debebaiur oblinuit. sancti Viri prccsenliam tota committit prsesidia. Qui
XXXI. Dehinc ad sanctum virum Nicasius cum per missum invitatus, quantum valet ad conelamalce
vellet occurrere, etjam praesentatus, mox gravissimo puellaecadaver [Antiq. Codd., cadaverem ] properat.
casu in terra prostratus est, et pene omnibns salutis Exceptus multis fletibtis, di-plorante familia, appro-
destituio solatiis, ipso Sancto intercedenle homini pinquat subsellio quo jam rigebat infanlula. Ccelo
desperato virtus et sensus regressus est. Moxbal- vim facit questibus. Fere transacto inter bsec unius
teum quo cingebatur et spatam pro munere beaio horae spalio, mobili singultu flatus puellaereducitur,
Germano conlradidit: quod ipse comes dato pretio viscerum vilalis calor per membra diffunditur. De-
post redemit. Id aclum est ut quod prius incarceratis hinc pauiatim animata potum poposcil ut biberet.
concedere distulit, bic duplicato fenore debitor com- Tunc a beato Viro pane signato vel calice degusiaio,
peusaret, et aucta dote damna sarciret, prius pro eis iulaululcerevocatse de funere lotum vertitur in salu-
differens, post el seipsum redimens. Ante non illis tem. Qusepost in monasterio beatse Radegundis feli-
pius, modo et de se trepidus, didicil casu proprio cioris vitce terminum consumraavit.
icrumnissuccurrere alienis. XXXV. Quidam clericusdejuxtamonasteriobeali
XXXII. Prorsus illud stuporis retexatur in pagina. C Sylvestri in Ternoderinse (c) cum die Dominico,ut
Eunte sancto viro ad beati martyris Symphoriani loquimur ex consuetudine, caligas circinasset, debi-
occursum, dum de vico Cervedone in Murvino (b) litalem manuum vel peduro incurrit. Sed de bealo
progreditur, habitatores loci occurrentes suggerunt Sylveslro gressus recepil officium; per soporem ad-
Ul segetem Panitice[An., Pistoficice] mulieris viduce monitus occunit sancto Genuano poscens salutis
nihil liabenlis residui, quceab ursis vasiabatur, visi- compendium. A quo inlerrogatus, causam culpaecon-
tare praeciperet, et sancto suo adventu repellerelur fessus est. Tum imperat clerico ut clamaret per po-
incursio. Qui concilus ministris irridenlibus ad Io- pulum, nec quis temere die operaretur Dominico.
cum perducitur, et oratione data desuper fecit signa- Quo, quinto die transacto, superfuso oleo debilis
culum. Hinc instinclu divino in parentales bestias palma dirigitur, et ad propria eundi cum libertate
feralis ira succenditur, odium nascitur in affeclu, in diraittitur.
pace pugna commiliitur. Furore besliaebis arman- XXXVI. In pago Amouiense (Motny in Bria),
tur, statim praefocaturunus ursus ab altero, et ipse quod gestum est replicetur. Roiegiaco [Rozoy] villa
qui restilerat dum vellet foras egredi, septs palo Parisiacae Ecclesioe septem ei viri debacciianles
transfoditur. Sic utriquc vastatores uno momenlo oblati sunt. Quibus curaiis unus ,qui graviore vexa-
perimutitur et ipsi sibi confestim arma riiortis effecli B batur spiritu cum exire cogeretur, homini Dei pro-
sunt. Post ipsi redeunti mulier pelles ursorum oblu- fessus est, expulso se de illo loco gravem Iaraenta-
lit ex sludio, et quasi viclori suo repfaesentat spo- tionem Parisiacis facere. Tunc fugata pestis de
lium, quod tamen oranino ipse recusavit accipere; et sancti viri Germani transilu famam fudit per popu-
qui prius riserant, pcenitere cceperunt videntes mi- los, et pasloris pro obitu gregem movil in fleium.
raculum. Qui tamen energumeuus etsi seminavit mendacium,
XXXIII. Et quoniain de Dei dono non debet esse expulsus uon defendit obsessum.
fastidium, illud etiam breviter dticimus explicandum. XXXVII. Et quia Jusii opera crescere cogebant
Beretrudis qusedam mulier Munsunthi [AL, Mun- miracula, item in prsedicto loco afferlur ei paralyti-
(n) Bacae,seu Baccre, lauri vel juniperi fructus, (c) Ternodorensis tractus cujus caputTemodorum,
item geiumas et mortuoium capulum significat, bic seu Tornodorum (Tonnerre), in Burgundiaeducatu,
iusolilo quidem caienarum amiulos. extenditur usque ad monaslerium Reomcnse, vulgo
(b) Ci-rvedo (Cervon), vicus prope Corbiniacum, Mouslier-Saint-Jean,cuitum sanctus Silvesler abbas
viiigo S.-Leonnrdde Corbigny,\a tractti Morvinensi(le pr.eerat. Lpge Vitamsancti Joannis Rvomensis.
iiorvan), qui tracius Burgundiam a Niveruis dirinrit.
67 . SANCTUSGERMANUS, PARISIENSISEPISCOPUS. 68
cus membris dissolulus, carpento subvectus, gressu 1Lpecunia in domo lumina dispensaret. Sed hsec in
destituluset actu. Quo sanclificati olei liquore per- cubiculo prcesentem.e.gesta sunt.
fuso cum culis summa teligisset, vigor medullas in- XLI, Cum ad possessionem ecclesisequae dicitur
troiit. Dehine rediyivre manus ad usum mobilem Inetlie (AL, in Mlhe), Sacerdos accederet, quidara
redeunt: ihorace pectoris vilali appulsus fit fortior, ei fit obvius, conquerens de quadam villa se solum
genua coiurrinaris irabecillilas roboratur (a), piantae incolumen esse, universos vero accolas gravi tsedio
solidatis basibus subriguniur. inler haeclota nieui- laborare. Cujus eulogiis ad infirmos portaiis, statim
brorum fabrica reparatur : qui saniiale recepta, re- ab,aegrotisIangiior ournis fugalusesl, et primo gustu
detinle sancto yiro occurrit in ilinere, prceparato eulogiarum morbus cum pane consumptus est. Sic
exenio gralias Christo refeiens de iedditp cpr- fuit ab illa turba cum esca sanitas manducata!
pusculo. XLII. Ilem cum Parisios ad basilicambeatsecru-
XXXVllt, Nec hqc prsetereundum est, quaiiler cis (e) vir Dei procederet, mulier parvulum in albis
simili merito claruit virtus in altero. Igilur Emmege- ultimo flatu palpitanlem et jam migraturum ante
silus de vico Bucciaco (b), quidam puer admodum Sanclum exposuit dicens: Pie Pater, si velles ad la-
parvulus membris paralylicus ir» sella Parisios ad mentantem respicere, mater flebilis non orbarer.
sanctum virum manibiis bajulantium delatus est (c). ]3 Neque hinc discederemalles plenamgemitu vacuatam
Nec dexlra vigeris mobili, nec planla surgens sta- de fructu. Et nisi festines succurrere, vides infeli*
bili, nec liiigtia sotians volubili, lolius debililalis cem extorquente morte rapi natum ab ubere. Aut fi-
marcore captiVus,qtiodammodo sine naturse ordine lium reslitue, aut pariter cum ipso funeraluram me
ih rerum hatufa prsefusus.Quem Sanctus c.onlinua- pbtine. Indulge, pastor, miserse quam suus dolor
lim per triduum sacrO liniens oleo, sanitati resti- facit audacem. Qua flebiliterposcente, mox ut Beali
luens uno sub momento voce, manu, vesligio. dextera supra expirautem signum crucis impressit,
CuhctossiUpor anipleClitur,clamor in ccelumcdu- quasi vigil de sopore lac malris expeliit, qui jain fri-
cittir omiiem artem medicorum saiictum superasse gebat in funere. Ita raomento temporis filius de
Germanurn. morlis fauce, mater lollitur de mcerore. Hinc cir-
XXXIX. Item de eodem vico Bucciaco qusedam cumstans populus stupore coucutitur, fragor in
occurrit Parisios ila mantt contracta, ut unguium partes attollitur, gratias Creatori referentes de prce-
acumen palmam forarel iu inlimam. Qui tantum pris mio lempore Saeerdotis praecipuo,a quo morbis ju-
stiiducta saiiva pollice, nervorum disteiilionem, ma- giter et mortibus imperetur.
nus refornial imaginem. XLIII. Deinde accedente in Bradeia vico (Brie-
XL. Retinet ejus laureas et pagus Bituricus. Igitur C Comte-Robert,in Bria), pagi Parisiaci, missa cele-
Pastor bonus cum de vico ISovigentoad Yieum No- braia, ei in sacrari.o cathedra deporiata offertur pa-
vum (d) Visilandi regis cura solita pervenisset, of- ralytica universorum membrorum damnata gerens
fert se quaedamvetula annorum bis qualerna gerens pfficia, nullura vigorem retinens plantasvel dexterse.
in. caecitate curricula. Cujus super oculos signum Moxhabens in.eo fiduciam,qui dona sibi larga prse-
noslrseredempliohis Sacerdos imponens, imperalut slabat, eam ut vitalis olei benedictionesuperlhiivit;
sequens iret qua Pontifex pergeret. Allera quoque statim morbus excluditur, salubris vigor ilbbitur;
die cum prsedictooccurreret ei ex improviso, sangui- recreaiisque visceribtts,meliusrenascilur saluti quam
hem manantem de lumine largo fonte salutem suam germini, plus acquirens ex mtinere quam sunipsis-
oculi lacrymabant. Quseinler reliquos astante sancto set origine. Ita ut suis poslea manibus tunicam
viro conspicitur. Qm tollens se de consessu , mulie- Sancto faceret quasi acquisilcetributaria raedicinae.
rem ut pote caecam trahil in diversorium, quo sibi XLIV. Tradidit memorice quod juvat in laude.
eral cubiculum. Cujus lumina aqna tepidu suis ma- Itaque Audegisilusmajor domus regicecum quarlano
nibus abluens, diem refudit in oculis. Quaemox lu- typo graviler ageretur, occurrit beato viro, fidens
cem inspicit, sancti viri digitos insatiala gaudio suis de beneficio.Homo Dei in sua cella deputat, et ciim
immersit faucibus, pariterque miiiistris compun-" unodiaconoresidere jubel inclusum. Tum anxius el
ctione dcflentibusvidere se boniinem qui caecispro jejunans minister, quid faceiei excogilat trepidus
(«) Ila Mss. Codd. Legendum tamen videtur : phraste perperamqucsilus, cum solita cura a sancto
Thorax peclorisvitali pulsufil forlior genuum colum- Germano visilaretur. Fuerit proinde mulieriilaBilu-
naris imbecilliias, etc. : nisi forle genua adjective ricensis dioecesis, sed nequaquam Novigentum,vel
sumatur. Vicus Novus. Sancti Clodoaldivicus, yulgo Sainl-
. (b) Bucciacus(Poissy), paulo supra Luletiam, in- Cloud, olim Novlgentum dicebatur. Vero tameu
ter Sequanamet Matronam. simile esl hunc locum interpretandum de Novigeiito
(c) In pluribus Mss.. hic inserunlur ista verba : silva^Vincenensi(Vincennes) proximo, a quo rion
( Per triduum voce,'mahu, vesiigio, ptidore concu- longe dislat Villa Nova sancti Georgii communiter
titur, rumor Sripartes lotlitUf,gratias creaioris refe- appellata.
rentes, horninern a quo morbis jugiler et moribus (e) Basilicasanctae Crucis, alias sancti Vincentii,
imperetur. > Sed cum textu non bene cohserere nunc sancti Gefmani Praiensis, in suburbjo Pari-
videntup. siehsi. LegeVitamsancli Droctrbveiabbatis, num.13.
(d) Formualus, supra, num. 26, mentionem fecit Amanuensium interprelalio est id quod in nonnullis
YieiNoviquemjuxla Parisios local. Hic idemoinnino Mss. Kditisque libris additur, in suburbio ejusdem
esse.videiur apud Biluricas a auodam Gallico para- civitalispositam.
69 VITA. 70
utide curaretur infirmus. Idcirco febricitaiitem vi- A j tes: Bone pastor, adhuc quod huic languidaeniedi-
rum DeiServi rachena (a) undique obvolutumcom- Cinserestat iriiperide.Namtibi credimus reservalum,
ponit ejus in lecluio. Eadem quoque die tactu vestis iinde teneres prcecoriium,ut restilula fumiliaacquirat-
nobilis quasi impetu fluminis, ita quart-aneefebris a sacerdote quod amisit de gerraine. Tunc pietns ln-
ignis omriis exstinctus est. Et redeunte de prandio, signis advocatur in lacrymas; niox ad militise suSe
reserato cubiculo, sanus surrexit e lectulo, exsui> belliger arma convertitur, et ad oblinendatnviclo-
tante miuistro pro sanitalis prsemio, tunc sibi reso- riam preces offertforiis ofalor. Tuhc jvir beatus stir
lttto jejunio. Sic tactu Beati vestis salutem operatus gens ab oratione, oleo benedicto loca perungens ca-
est absens. pitis, in Trinitatis nomine trino deptilsolariguore,
XLV. Exsequamur ilineris accepli viaticum. lta- statim patefactis auriuin oculoruraque meatibus,
que cum Pictavis (Poiliers) vir Dei ad beatura con- plaudentibus universis muta ioquax effectaest. Quo
fessorem proficiscerelur Hilarium, quaedam Baudo facto negoliatores civitatisNannelicsequisque sui re-
Feifa de Sene Corbiaco (Secorbi),villa interduos vix medium, pecuniara, ut poluit, sanctOviro dispeti-
advecla ei reprsesentataest, quccerat muta, clauda sandam paupefibus devoie yel obtulit vel direxit.
vel manca. Lingua rigebat immnbilis, anhelitu pal- XLIX. Leudegesilusvir illuster juxla quod ipse
pilante, pars erat tota defunefe, ut videnlibtisoculis B professus est, cum aliquis ex famiiia stia doriiusiti-
reliquum esset cadaveris. Super qiiam misericorditer curreret lypum cujuscunquefebris aut aliquid ffigo-
ut signum sacrce crucis expressit, confestim omnis ris, lavans illas litleras quas in subscriptiohe manits
vigor per merabra diffunditur , veiiarura fluxuosi Saucli depinxerat, quamplures suos hac medela sa-
rivuli suscitantur, nervorum imbecillis stupor excu- luti restituit.
lituf, naturalibus molibus ad vitalem usura lota fa- L. Breviter his perstrietis prosequamur ex feli-
brica reriovatur. Mox linguae plectrnm resolvilur, quis. Chusinus quidam incOngruedum die Domi-
digilorum glonii tenduntur, pedum bases solidari- iriinicoequo curara impenderet, missa manu in vul-
tur, totamque viscerum molem hoc fuit apud : an- nere, digitus ejus inlumuit. Hinc, grassatilefervore,
ctum vivificare quod tangere. Qtise convalescente tota pars brachii relaxalur putredine. Qui per Bei-
medela tertia die ad civitatem Sancto gratias refe- sam (La Beauce)Sanctoitineranle ut ad ilomumsuatn
rens suis occurrit vestigiis. diverterel precibus fusis obtinuil. Mox ejus bra-
XLVI. Operse pretium creditur etiam illud inse- chium vir Dei aqua callida confovit; insUper oleo
rere curationis praeconium. Pago Vindocinensi (Le benediCloperungens SHperpositiscaulis foliis mirift-
Vendomois),vir bealus dum praeteriret, in Bansi- cus medicus alligavit. Sic quidquid inerat ulceris,
donem (Ransci) manendi gratia declinavit : ubi lanli C preliosa cura reslinxit. Post ipse gratias reierens
robur benedictionis invaiuit, ul stipulam iectuli in sancto viro occurrit tali curatus malagmate.
quo vir sanctus requievil, quisquis fideliter abslulit, LI. Item servus ecclesice, Libanius nomine, die
donummedelce portaverit, et de semine paleae fru- Dominicosepem inconsultedum clauderet, manus ei
gem meteret medicinae. contractse sunl uliione prsesenti: qui ad sanctura
XLVII. Reddathic lestimonium nobilis facti urbs virum Parisios morbo castigante percurrit. Quem
Nannelum (Nantes in Armorica). Quo vir Dei acce- olei benedicti liquore perfusuni ac mysterii potius
dens, religioso admodumexceplus obsequio, occurrit unguenlo respersum addila oralione ineoluniitali
ei Tecla Damianimatrona hominis prompti negoliis, restiluit.
supplicansut virura suum aut ipse pastor, aut missi LIL Per singulorum compendia currant rerum
sui requirerent. Quo quia ipsi fuit accessus difficilis, miracula. Namque AndulfusEcclesiseParisiacsecie-
cum chrismariis (b) suis diaconum direxil. Qui per- ricus dum die Resurrectionis [Id esl die Dominico]
currens ad hominem ut sibi jussum fuerat, infirmi in vinculasua nuces ab arbore exculeret, pro eo quod
viscera tangit. Altera die exoratus ipse sacerdos ac- operatusest in die iiluminationis, csecilatepercussus
cedit ad debilem,qui duplici sub tortore, hinc pres- est, et vultu tenebroso perstitit anni spatio. Dehinc
sus valetudine, inde podagraevulnere, CruciabaturD Pontifici oblatus, et sancto unguine perfusus, diei
homomiserandusproeaciler. Tum Sacerdos Altissimi rursus redditus, et sacerdotis serenum purgavit cle-
inurmumoleo benedicto perunxit. Eo momento de- rici nubilum. Sic quidquidminister amisit, medica-
bilis stalim manibus directis longinquo de Ianguore bilis praesulobtinuit.
gressu solidatoprosilivit. LIII. Et quia crescunt genera miraculorum pei
XLVIH. Sed ul duplicaretur in una domo myste- tempora; cum regi prcesentandusvir beatus occurre-
riuui, et qusepraecessitin patre medeia perveniret ret vilia Roleiaco, clericus ei nequitiae spiritu vexa-
ad prolem, habentes filiam, offerunt ei, nomiue Ma- lus adducitur. Unde expulso adversario videniibus
riam caecam, surdam et mutara. Exponunt vivutn circurastantibus, velut avis parvula de capite ener-
cadaver [AL, cadaverem]ante Sancti vestigia dicen- gunieui, umbra fugata, egredilur. Quam dum reliqui
(a) Alii scribunt rachanm, sed utrumque recte, a pTOlectorum operimeniisusurpal. Alibitamen Vos-
verbo Graecop«x">1ll0tl divulsionessignifiraf. Unde sii expositio quadral, ut inlib. u VilaesanclseRade-
rachaiia, vilis et lacera veslis.Vossiode Vitiis serm. gundis, num. 4
videlur. Sed aptior huic loco Mcuardi nostri inter- (b) Chrismaria vasa erant ad recipiendura Chri-
pretatio in Concord. regul., pag. 921, ubi rachanas sma.
71 SANCT8S GERMANUS,PAIUSIENSISEPISCOPUS. 7-2
pcr domumvolitantem insequerentur, ipse Sanctus A\ potuit: manibusque contraclis ad reiiquias sancti,
stiis eam contrivit vestigiis : et cum pede comprime- manu marili portata est. Iuter baec dicli poenitens,
retur, conversa est repente tallax in sanguinem,ge- miseranle pio viro saluti reducla est, confitens ejus
minato praeconio,ut nec calcaretur, et sui casus in- despectu sibi repentinum accessisse periculura.
dicio multifariusartifex fieret sanguis, reus sangui- LVIII. Et quoniam suo merito semina salutis per
num. qucequeloca dispersa suni, contigit ut venerabilis
LIV. Producat pagus Oximensis (a) inter nostra Flameris abba de Cadone (Chinon,supra Ligerim)
quod suum est, ne teneatur in obscuro posteritati res Tnronico, manu beati Germani subscriptam acce-
umiuis. Siquidem vir sanctissimus ad villam Tasi- pisset epistolam. Qui cum suum monachumper duos
liacum (Ville-Tailtac)cum declinassel itinere, offer- annos febribusdecubanteinad Ieclulum visitaret, re-
tur ei mulier cui duplex morbus erat, inde vetustas, quiril infirmusunde veuisset pagina. Responditabba
hinc ccecitas.Salutem deprecari verbis tremenlibus a dominoGerraanosibi fuissedirectam. Quam petiit
incepit. Qua supplicatiorie motus senis innlieris et sibi porrigi. Qui de subseriplioneejus lingua deter-
debilis oratione praecedenteoleo superfuso, lucernce gens litteram, salus descendit in viscera, et atra-
oculorum reddunt Iuminis ralios, et datis speculari- menti pictura cuncla vicit ungiienla. Unde approba-
bus tencbrcefugerunt. Quailluminata, Deo reddenles IB tum est langmdorecuperato ut dicamus communiler,
gloriain per quem Cfirislus operatur, astantes sancti de Sancli subscriptionesibi salutem linxisse.
Germani praeconatisunt merila. LIX. Dehinccum ad Carnonam(Charoy, in traclu
LV. Dinumerandisunt morbi, ut praedicelur fons Wiistinensi)castellnm accederet; quidam se ei in-
medici. Daningus Ardulfi filius ita capile, oculis et gerit manu conlracta debilis pro eo quod die Domi-
totis hydropis morbo lensus eral visceribus, ut in nico aliquid operatus sit. Quem prsecepit in villa
utris simililudinemquasi lolus venter esset, pene- Cariaco(Chevry)post se festinum occurrere. Quoac-
tralis vitalibus velut vitrum perluceret infecta cutis cedente, dum digitos ejus sacro perungeret oleo,
inlrinsecus. Qui a medicis desperalus, ad Beaticon- subito sicca palma revirescil ex altera. Astricta cu-
fugit extrema sorte remedium. Quem mox vestibus tis ossibus intercurrente humorerelaxavit arliculos.
exulum et sacris manibus pcrunclum, hydropis in- Juncturaepene disjunclaeretenduntur in dijulos, ari-
clusus liquor liquore consumitur, et aqua infusione ditas diuturna si.ffusareflorescit in vena, stalimque
olei desiccatur. Sic modo admirabilinec humor foris vulnere clausa dexlera inler manus medicisana red-
egressus est, nec inlus languor retenlus est, arte ditur et distensa.
pradicabili humoremex humore siccari. LX. Accidit nt sanclus vir remeans de Namtie-
LVI. ltem cura ad basilicam beatissimorum Ger- ^* tico, domum Nunnichi illustris [Al. illuster] illu-
vasii et Protasii vigilalurus accederet, quidam cae- straret et vesligia. De cujus veste matrona, rapto
cus institit misericordiam postulans. Cui vir Dei fideliter filo, recondit in oratorio; quaevaletudinera
prcecepilinter altare et sanctorum reliquias ut jace- irrnens [incurrens], vigiliis in honore sancti solem-
ret. Quo peracloprimo diluculo, mox super oculos niter celebratis ac missa revocata (b) de pra'senli
signum cruws intulit, lux eflulsit. Et totus labor me- curala est. Ita Beatissimusnon solum mauu sanavit
dici curam virtuie crucis impcndit. qtiod tetigit, sed nominatus curas sparsit.
LVII. Mulier de Oximensepetens redemptionema LXf. Attila vir illuster ac regalis aulae domesti-
sancto viro, qua sorte, nibil accipere meruit. Dehine cus,corruens inbalneo, lcesograviter brachio, cont-
Britannum presbyterum pro infirmilale recloris pa- putruerat ipsa lota manus ab humero. Qui medico
triaesusebenediclionem prcedicti et reliquias expe- adhibito dura curam vellel impendere, rupta vena
tiit. Qui iter suum egrediens, mansionem iu villaViua viscerum pene omnis in momenio vitae sanguis ef-
prcedicta mulier habitabal ohtitiuit. Quam marilus fusus est. Nunlialur Ponlifici hominem esse in fu-
alloculus ut sicut alii et ip-.iad reliquias domniGer- nere. Pielatis impulsu, occurrit senior. Quem la-
mani occurrerent. Qute dcspexit pro eo quod ei san- crymis conclamantum sine ulla spe oculis clausis
ctus vir redemiitionem non dederat. Sed statim in oppressum invenit expositum. Cujiis vix adaperit
loco quo stetii velut lixa stipile gressum movere non faucescum cultelli manubrio, oralione prius data,
(a) Vicus Oximensis (Hyesme),in Normannia, ex Octob., spatium habeant illi qui in istis temporihus
sancti Ebrulfi monasterio nomen accepit, veriiacule istas depraedaliotieset alia male facia criminaliter et
Sainl-Euroul. publice feceiunt, ul inde apud Dominumet apud eos
(b) Phrasis inusitata el Fortuualo peculiaris, ab (quibtis) malefecerunt se pacificent. » ln capitul.
eo iieruni in lib. i VitaesanctaeRadegundis,num. 14, Kb. II, cap. 10, Carolus Magnusmonelaeemendaiidas
usurpata, sed ulrobique in libris edilis depravala concedit spatium usque ad missam saucli Martini;
foedissime. Hunc locum Surius rccen.iiorum exem- et cap. 20, ponlibus resarciendis ad missam saricti
plarium iidemsecutus ita exbibet, J Vigiliisin honore Andrese.Si igitur missa sancli Kemigii, sancti Mar„
sancti eodemin oratorio devole celebralis ac missa, tini, sancli Andreceprodie ipsisdicato sumitnr, ulex
de praesenticurala est. » Omuiuovero exemplaribus locis addwctis manifestum est, recte etad lextum
veterrimis in nostram lectionem cncuniibussubscri- apposile Forlunatum liic de anniversario, ut Ioquun-
bendum. Quid ergo missa revocala? Nempe dius tur, festi sancti Germani recursn inierpietafi licet,
festus antiua vertigine recurrens. Palet ex conc. nec aliter forlasse licet. Cum enim de sacro sancto
Pisteiisiscap. 3 : i Comniuniplacito conslituimus, ut misscesacrificiois auclor agil, non recedilab usitato
usque ad missam (saucti Hemigii), hoc est kalendas loquendi more, stipra, num. 43.
li VITA. 74
inlulit ei in ore paululum aquce frigidce serael, se- A A.clamore prosequitur, multa ipse concrepitaus, ut
cundo vel terlio. Inlerim exspectans quis esset rei loqui solet calamitas. Tunc sancti Germani manu iu-
exitus, assedit circa lectuium. Transacta fere hora, men in locum reducitnr, et ab eo ad beatum Sym-
redivivo singultu exanimatus concutitur, ac mollis phorianum dirigitur. Qui pro ipso tandiu vigiliis
motu anhelitus evocatus reducitur. Faucium meatus institit, donec amissusoculus purgata pristina ma-
relaxalis visceribusspirilu intercurrente reducilur, culaaddilo beneficiointegrior reddilur-, et raelius
paulalim convaleseens, vita de morte reverlitur. redit posl vulnera, quam quod nalus erat per natu-
Dehine quasi de sopore expergefactus, interrogat ad ram. Qui Florenlinus (Florentinusepisc Maliscon.),
caput ejus quis fuit. Adesse doranum Germanum a deinceps Matiscone(Mdcon)ordinalus est episcopus.
circumstantibus dicilur. Postulat manum Sancti LXV. Quanta vero fuerit virtus ejus signaculi,
sibi dignanter porrigi, ita incipiens alloqui: Domne, adest inler reliqua res ista testimonii quaeproducitur
lu me revocasti longo euntem itinere. Statim- in sequenti. Cum debasilica sancli Martiniad villani
qi.ieobtulit sacculum plenum pecunia et balteum am- sanclaeecclesiaeSeveriaco(Sivray apud Turones) re-
piiponderis,quospauperibus erogaret raercedemvilce curreret, adjungilin ilinere quemdam Amantiumju-
vel gratise. venem, quemdeprehendil a Judceisduci nexum in
LXII. Pergens Auguslodunum vir sanctus Rota- B ferreis. Requirilur quid fecerit. Puer respondit ve-
giaco (Rosoy, in Bria) dum pervenit, comperit ab raciter ob hoc duci in vinculis, quia se recusaret le-
Abbone quosdam retrusos in earcere. Igitur pro gibus subdi Judaicis. Tunc dissimulabantcum clave
absolvendis supplex tribuno suggerit; sed illedurus Judcei vincula ferri reserare. Facto a sancto viro
non annuit. Hinc ipse cauto consilio dum dicit se desuper crucis signaculo, mox ferri sera revellitur.
campum circumire, currit devotus ad carcerem. Ita- LXVI. Itidem ctim Parisios ad basilicam sancto-
que ad exorandum provolutus slernitur, ibique lem- rum Gervasii et Protasii orandi causa procederet,
pore nocturno caiense discussse sunt, validus lor- januis obseratis ingressus illi negalus est. Tunc re-
menli rigor ad fragmenta redigitur, sera gravis illi- quisitis clavibus, nec ipsis aperientibus, sic resera-
ditur, postis cardine vellitur, feralis carcer recludi- vitpessulum, facto crucis signaculo. Stupor animos
tur, damnati ad vilalesauras quasi redeuut de sepul- invasit prcesenli miraculo, aperiri de virtule quod
cro. Ila fit ut ei Rotagiacomatulino tempore ingressi clave duce non potuit. Hcecquoque veneranda prse-
occurrerent: et qui Sanclo non prsestitit pro abso- sente me gesla sunt.
litlis reis, tribunus reus effeclusest. LXVH. Ei quia beato viro nullura obstitit metal-
LXHI. Igitur cunctorumsaluti semper instans sol- lum, cum Iigna, saxa, ferramenla ante ipsum soluta
licilus, cum Bituricas (Bourges)accessisset pro or- C sunt, accidit una dierum Parisiis orationem cum
dinatione Felicis episcopi, prcedicante sacerdote daret ad ostiuin carceris, sequenti nocle trusis appa-
Sigerius quidam Judaeus fidei sacramento percepto ret lumeri in carcere. Visusest eis admonere quod
conversus est, babens in Judaismo Mammonarano- foderent ut foris procederent, Qui dicentes ad invi-
mine conjugem. Qusecum de conversione nec men- cem domnumGermanumse vidisse, et signa singuli
tionem reciperet, et per missos Beati admonita re- referunt. Inventa cosiade pecude, fodientes amovent
fugeret, facta ab eo vigilia Doctoripse profectus est. lapidem, et prsedicto amico Dei occurrunt ad eccle-
Quae cttm beatum virum nec visu vellet intendere, siam malutino lempore, cum rediret ad requiem.
cantalo cursu tertise, manum suam Pontifex ad mu- Sic multis causa salutis fuit imago Pontificis, et ad
lieris frontem dignanler admovit, pietatis ex opere. vicem beati Pelri dedit nostri Sacerdotis ipsa figura
Statim a circumstanlibus de mulieris naribus scin- remedia.
tillante igne fumus egredi visus est, ut cunciis clare- LXVIII. Debinc illis ereplis , tribunus civitatis
fieret, ejeclo insidiatoremulierem usque tunc illum saevireccepitin milites, depulans eorura fuisse ne-
saluti suce repugnasseper obsidem. Tunc exonerata gligentiam , quod viro sanctissimo deputatur ad glo-
inimici fasce, respirans conlessa est nunquam se riam. Conversa in custodes iracundia judicis, qui
prius faciembeali viri potuisse conspicere. Qua pe- D I solebanl asservare, tradidil servandos in carcere, et
tenle ac precante, effici Chrisliana cum propria domo ablatis clavibusjudex fit cuslos cuslodibus. luterim
promeruit,et quasi capite subdito exeraploejus multi vir beatus tribunum vocat ad prandium. Ac dum
Judaeorumconversi sunt. pariter sederent in eodem convivio, ad mensam san-
LXIV. Decethie illud inseri, qualiter peregrinula cti viri occurrunt et ipsi qui fueranl missi pro reis in
sit revocatalux oculi. Itaque pergens Augustodunum compede. Ciaveshabens in manibus cum Iribunus
pro ordinatione Syagrii episcopi, huc inter reliqttos: de ereptis vix crederet quod videret, agnoscensse
cives Floren.linus illuster pro consensu delatus est sic custodisse similiter sicut et milites carcerem,
habens nsevum in oculo speciositati derogans ali- data vicissim venia, culpa transit in graliam.
quantulumne florenshaberetur iu vultu. Interea dum LXIX. Inferal Aurelianis (Orleans) nobile viri
laudes acclamanlurepiscopo, a quodam ignoranle ex: prseconium.Qua de civitate vir sanctus progrediens
improvisopercutitur eodera in oculo, evulsoque des damnatorum voces exaudivit in carcere , quo certe
loco ccepitsupra raaxillam dubio pendere eum visu., subterraneum habebalur ergastuium. Quo super
Qui cursu praeprepero ad beatum Germanum cumt ascendens et prosiralus accubaifs orationem dedit
PATROL.LXXII. 3
75 SANCTUSGERMANDS,PARISIENSIS EPISCOPUS. 76
amicus Christi cum lacrymis. Prorsus obtentu ora- A A.digus, explicari non poterit, nec si totius populi vox
culi insequenli nocte carcere palefacto ad basilicara in uno se glulinet. Qui frequenler contentus casula
sancti Aniani confugiunt. Et ila beatus Pontifex vel tunica, quidquid erat residui, nudum pauperem
quamvis prsetereundo post se reliquil suflragium. vestiebat, utinops calefieret Iargitorealgente. Quanta
LXX. Non fastidium sit audire quod Chrislus eliam fuerit redemptionis effusio,nullateuus expliea-
praeslat fidelibus, dum rairaculorum simul virlus bitur vel loco vel ntimero. Unde sunt contigusegen-
crescit et numerus. Itaque Sanctissimo occurril-qui- tes in testimoniuin, Hispanus Scotus, Brito, Wasco,
dam Parisius, cujus quasi pugnus extuberaverat Saxo, Burgundio, cum ad nomen Beati concurrerent
oculus, ut etiam dictus vergeret in ruina post vul- undique liberandi jugo servitii. Gum vero aliquatenus
nera. Quo rogante vir Dei de saliva oris sui oculum nihil esset prse mauibus, tristis sedens et anxius
illiniens, medelamlumini revocavil et graliam. severior in vultu, austerus erat ailoquio. Tune si
LXXI. Moverla [AL Noverca] quaedam Parisiis fortassis ab aliquo invitarelur ad prandium, compel-
pustulam habens in brachio, cruciata doloribus, oc- lebat convivasaut miriistros proprios, ut conferentes
ourrensbealo viro, pari medicamine tactu salivae pariter unde vel unum caplivum servitio liberareht,
curala est. et sic aliquantulura Sacerdotis respiraret animus ex
LXXII. Sed si exsequamur miraculoFura singula B I mcerore. Quod si Dominus aliquid per manus Sancti
quse suis geslis praesenlifloruerunt in vita, haecsine dispensandura alicunde dirigeret, mox in spiritu prce-
fine sunt ccepta, non erit modus in pagina. Quia videns solitus erat dicere : Gratias agamus divinae
quaecumquePontificis se convertit prseseiitia, nulla Clementiae, nam unde fiat redemptio appropinqua-
morborum gener.hus defuit medicina et quanla se vit. Continuo sine ambiguitale praesens probabatur
oblulerunt languentium vulnera, salutis fudit lot se- effeclus. Quod dum accepisset in manibus, resoluta
mina. Namque prima Pontificis exsequamur vel ul- ruga frontis vultu florebat seuior, gressu pergebat
lirua, cum per salivara oris sui multa curata fuerint alacrior, lingua fluebat jucundior : ut crederes homi-
ulcera, purgata sint energumina. Ante quera quam- nem pro redimendis aliis se ipsum servitutis vinculo
vis occulte venisset hostis nequilia, statim se mani- liberandura.
feslavit frauduienta fallacia : ac de conspeclu sancli LXXV. Quisverodignerepelat quanta virtus verbo-
viri quia celari non poterant, nec tolerabant prsesen-
ruraabore rotabalur cura prsedicaret in populum, ut
liara, terribili ululatu sua gemebant incendia, passim omni lilteratufse nasceretur
slupor, et fieret in com-
per loea volitantia et
exponebant crimina, suspensi mune
[ generalis corapunclio, atque ex ore diceuiis
per aera : frequenter nec interrogati confitebanlur
crederes ut verba forcnarentur ab augelo, dura plus
et nomina. Cum ssepe suo impulsucurrebantadsan-1
homo loqueretur translatus in mentis excessu,
clum virum cruciauda daemonia.Cujus minister quo quam Cum abrasis maculis sinceritate dogmatis pectora
loco Sancii tenebat bacuium , illic energumenus i
plebis cogeret divinis effragrare pigmentis.
pendebat religatus aero vinculo, et quasi clavis af-
fiso tenebalur vesligio. LXXVI. Qtti equilans in ilinere, semper Deo ali-
LXXHI. Et quia sando viro sspe infiirici leude- quid aut verbo contulit aut cantavit, cursum (a) nudo
Cum vero
bantur insidiae, ut aul equus lapsum incurreret, vel[ capite dicens, etsi nix aut imber urgeret.
ramus arboris langeret, aut aqua vallis vel glaciesi venit ad mensam, confeslira recitans adfuit minister
ut inter cibi fercula animi pastus
periculum generaM; mox qui aut quanti aut qualiter divina colloquia,
tolum energumina factumomne confitebantur etnu- . alimenlo plus saturaretur conviva. Nullum tempus
merum. Cumvero pedem eflerret de domo vel eccle- interpolans quo non aut aliis prodesset, aut non ipse
sia, videres slrages dcemonumaute lanti Ponliiicisi proficeret.
ac triumphatoris obtutum. Cadebant circa Sanclii LXXVII. Quantam vero vigiliarum curam semper
catervatim vesligia diversis modis effusa: hcecmuta,i impenderet quis enarret? Aut toleratos algores ar-
illa clamantia; ilia fixa, hsec lubrica. Et velut ad1 dore fidei prsedicei? cum frequenter in lectulo anie-
judicem dum gesla referrent propria, non effugiebant t D quam reliquosdesoporecommoneret assurgere, quin
tormenla. Sed ad Sancti prseconiuraquanla est hsec 3 quaginta psalmos vel amplius, indefessus in templo
laudalio, cura ineffabililer multa et sltipenda ab eo3 sui pectoris Domino decantarel. Sed quis iilud fur-
fierentsub momenlo? lum felix [Al., felicem] vel auditu senserit vel visu
LXXIV. Caeterumeleemosynisquantum fuerit pro-- deprehenderit, cum ipse de leclulo frequenler sine

(a) Scriptores antiqui cursus seu decursusnomine
divina oftrcia, siVe horas, ut vocanf, canonicas in-
lelligebant, quod persolvantur quotidie ac decurfan-
tur. Regula sancti Macarii, cap. 9 : < Cursum mo-
nasterii super omnia diliges; qui vero saepiusorare
voluerit, uberiorem inveniet misericordiamChristi.»
In Vita ms. sancti Serenici abbatis (smcutovu Bened.)
haec leguntur: t In orationis aulem studio tantus il-
lum fervor accenderat, ut absque peculiari suppli-
catione Romanum seu Gallicanum, et sanctorum
Patrum Benedicti seu Columbaui cursura horis siu-
gulis Domino decantaret. i Ubi particula teu utro-
bique copulativa eSt, tiec cursus Romanus hic ali;:s
esl a Gallicano. Nam GallOsolim Romanos appellaius
in Vitaj sancti Samsonis episc, praefat., pag. 165,
observavimus (in Actis sanct. ord. sancti Benedicti).
De cursu Gallico iterum mentio fit in Vita sancti Wa-
larici abb., apud Surium, 4 April., nurri. 14. Porfo
nihil hac voce usitalius apud GregoriumTuron., qtii
iibrum unum de cursibus ecciesiasticisa se composi-
tum in lib. x Hisl. commemorat.
77 VITA. 73
Caligis,ne sentiretur ab aliquo,perrexit in oratorium, A premeret illata neeessitas.Paratus pro misericordia,
liullurrisibicupiens testem in illud [Al., illum]furtum semper currens pro venia, pater et pastcr populi ad
praeter Christumoccurrere. Qui celebrata vigiliare- se alienas causas transferens et querelas, aul pro
means ad lectulum quasi nihil egeril, lunc primum parte mitigabat, dolores compatiens, aut quanturii
reliquos excitaret. Quanta vero ad psallendum fuit possel ex toto curabat corde subveniens.
constanlia, duro velut ferri rigore induta caro sub- LXXVIIL In tantum quoque sacris amplificatus
sisteret, cum saxa frigus decrustaret, et aqtias in proveclibus, eliam diem beali sui transitus ita prae-
erustam verteret? Qui cum suis visceribns dimicaret dixit ut subdiraus. Ante aliquos dies nam vocans ad
et vinceret, pene seipsum obliviscens, ut domestico se notarium suum, imperat in cubiculum supra
tofmenio superato corpore de se triumphum in pace lectum suum scribere hoc tantummodo, sed ne-
factus martyr acquireret : ut, se miilantibus clericis, scienlibus (v Kaiendas Junias) omnibus quid hoc
sine vicissiludine ipse decantandi moduiaminanon esset; post ejus Sanctus discessus manifestavit de
finiret. Cura pene hoc incredibiiiter dicilur quod sci- sceculo; nam neque hoc Dominus familiari animse
tur: quia tertia noctis hora ingrediens in ecclesiam, abscondere pertulit. Denique eadem die post pera-
non esl egressus ulterius psalientium ab ordine, do- clum prceliumBeatus migravit ad Christum. Ilis et
nec clarescente die, decantatus solemniter cursus g consimilibus studiis occupalus ac semper intentus
universus consuramareturex canone. Cum vero do- fere oclogenariusper orbem mirandis actibus ascis-
mum regrederetur fatigatus setate vel frigore, aut il- eendus martyribus, apostolis aggregandus, glorifi-
lata divcrsorum inquietabat suggestio, aut ab ipso candus merilis, coronandus in populis, ereptus cor-
requirebatur ubi prceberet suffragium: ut etiam ad poreo vinculo, iramacuiato spiritu bealis fideidotibus
requiem reclinauli, vei paululum de querelis occur- perpetualiicr victurus, viclor evolavitad ccelos, (a)
rentium affiictorumvel pauperum, crux pararetur irr regnante Dominonpstro Jesu Christo, cui est gloria,
lectulo; postponens suas injurias, ue suggerentem honor et potestas in sseculasceculorura. Amen.
(a) De sancti Germaniobitu GregoriusTuron., in ticu basilicsesancti Vincentii, in qua beatus Germa-
lib. v, cap. 8, ila scribit: « Eo anno (primo scilicet nus requiescil in corpore, residebat, dirigitur. > Ad-
Childebertijunioris, Christi 5#6), et beatus Germanus dit Airaoinus in lib. ni de Gest. Franc., cap. 16,
Parisiorum episcopus transfil : in cujus exsequiis t quod cum regi nuutiatum foret magna cum devo-
multis virtulibus, quas in corpofe gesserat, hoc rai- lione illuc adveniens, et tatito gavisus miraculo ejus
raculum confirmationemfecit. Nam carcerariis ac- epitaphium his disticbis rhythmice composuit, > ab
clamanlibus, corpus in plalea aggravatum est, solu- n Aimoinoforlasse expolitis.
tisque eis rttrsus sine iabore levatur : ipsi quoque
qui soluti fueranl in obsequimn funeris usque ad ba- Epitaphium sancti Germaniper Chitpericumregem.
silicam in qua sepultus est, liberi pervenerunt. Ad Ecclesiaespeeulura,patris8vigor, arareorum
Et pater et medicus,pastoramorquegregis,
sepulcrum autem ejus multas virtutes Domino tri- Gerlnanusvirtute,fide,corde, ore beatus,
buente credentes experiunlur : ita ut quisque si justa Carnetenet tumulum,iuentishonorepoljun.
petierit, velociter exoptata reportet. Si quis taroen Vircui duranihilnocueruntfala sepulcri:r
strenuas viitules illius quas in corporeTecit, sollicite Vivitenim,nammorsquemtulit ipsa limet.
vull inquirere, librum vitse illius qui a Fortunato Crevitajlmc potiusjusluspost fuuera;nam qui
presbytero compositusesl, legens, cuncta reperiet. > Fictile vasfuerat,gemtnasuperbamicat.
Etlib. de Glor. conf., cap. 90 : c Ingrediente, inquit, Huiusopemacmeritummurisdataverba ioquuntur,
Chilriericorege in urbem Parisiacam, postridiequam Redditusel csecispradicatore dies.
rex ingressus est civitatem, paralyticus qui in por- Nuncvir apostoiicus rapiensde carne tropteum,
Jure triumphaliconfidetarce poli.

SANCTI GERMANI,

PARISIENSIS EPISCOPI,

EPISTOM AD BBUNICHIIBEM REGINAM.

Dominceclementissimceatque prcecelientissimcc,. D nunc tempusacceptabile,eccenunc dies salutis. Nunc

el nobissemper piissimaedominaeel in Clirislo san- e contrario tam funestos et luetuosos anle oculos
ct* EcclesisefiliceBrunichildireginse Germanus pec- habentes dies, flenier dicimus : Ecce dies tribulatio-
cator. Quia cbaritas congaudet veritati, et omnia nis et perditionis nostrceadveniunt. Vcenobis quia
sustinet, el nunquam excedit, propterea ex conlri- peccavimus. Si nosistte conterruissentamaritudines
bulato corde et ex intima animi dilectioneaudemus et tribulationes, et corpori exhibuissentinfirmitatem,
vobis suggerere.Quia eo tempore quando minor erat per nosmetipsosveslrae debuiraus occurrere pietati.
numerus populi Cliristiani, et cum Dei auxilio lice- Quia si fas dici est singulariter et vestri dileclionera
bat residere quietum, cum apostoli dicebant: Ecce in nostro gestamus pectore, et unice de veslra prs-
'«a SANCTI GERMANIEPIST. AD BRUNICHILDEM. «0
sentia spirituali desiderio sitienles, sicut cultores et AL.isustinebit, quam suce cupiditalis consuluisset avidi-
peculiares filii Dei, ambienlissime vos vivere atque lati. Ipse .ludex aeternus nunc judicat, perpeiuam
proficere in omnibus pie optamus. Sed quieunque judiciariam possidet potestatem : non corrumpilur
liominem in anima diligii, si niinus oeulis carnalibus praemiis, aut aspicit ad vota impiorum, sed conside-
eum valet intueri, quce ad animce et corporis vel rat cogitationes cordium, et reddet unicuique secun-
prosperitatem pertinent et salutem, omnimodis htte- dum opera sua. Inhonesta victoria est fratrem vin-
rario officioretieeri non debet. Vulgi verba iterauies cere, domesticas dpmos humiliare et possessionera a
qucenos maxime lerrent, vestrae pietati in notitiam parentibus constructam evertere. Contra semelipsos
deponimus , quae ita disseminal, eloquentium ora pugnant suaraque felicilalera exterminant: de sua
delrahuiitur, quasi veslro volo, consilio et insliga- perditione gaudet accelerans inimicus. Qua fide et
tione Dominus gloriosissimus Sigibertus rex tain ar- ex animo, qua devotione hcec scribimus Deo sufficit
due hanc velit perdere regionem. Non proplerea liaec nosse, ut vobis bona futura praeparetis, el nos cum
dicimus, quasi a nobis credatur : sed supplicamus, Deo absolulosesse vel paululum sentiamus. Sed quia
ut liulla occasio tribuatur dicendi, unde vobis tara sacerdotibus praeceptum est : Ut tuba exalta vocem
maximum et pericuiosum generetur blasphemium. tuam et annunlia populo meo opera eorum; ergo, piis»
Licet hcecregio jam caruisse felicitatem, et perditio- B sima domina, intelligite mysterium el cavete exem-
nis nostrae conciudamus terminum: sed de miseri- plura. In principio duobus fratribus..... erat mundus:
cordia non desperabamus divina, adhuc ultionis sus- unus ex ipsis Gain fratricidiuro perpetravit et usque
pendendi manum , dum emendationis exspeclatur septuplum punilionissentenliamsuscepit. Joseph fra-
remediura, si non dominaretur intentio, quse morlem tres sui per invidiam vendiderunt, et postea serviluli
operatur; cupiditas quceradix est omniura malorum; ipsius subjugati sunt. Saul sanctum David per invi-
iracundia, quse sensura aufert prudentice. Saivator diam nitebatur occidere, ipse postea in eum raiseri-
noster perspiciens suse passionis imminere tempus, cordiam exercuit. Absalon fratrem interfecit, palrcui
dixit: Vmhomini per quem scandatum venit. Quod e regnovoluitremovere, et qualem suscepitinterilum
ore proprio detestalus est, impune non posse manere nulli habetur incognitum. Prsecipue
quuque David
credimus, omnibus clamamus,. omnes conscienlise propheta dicenle : Quoniamqui nequiler agunt exter-
suse cogitationes et actiones considerent, et caveant minabunlur; qui vero exspectantDominum, ipsi limre-
ne cum Juda prodilore hujus condemnationis sor- ditabunt terram. Apostolus clamal: Qui odit fratrem
tianturjudicium. Deo sufficit nosse, optabam aul pro suum, homicidaest, el in tenebris ambutat, et nescit
ipsis mori, ut illi viverent, aut ante eorum interitum quo vadat.Salvatordenuntiat: Beati pacifici, quoniam
quocuoque casu vitam fiuire, ut nec eorum, nec re- C * filii Dei vocabunlur. Pacem meam do vobis, pacem
gionis cernereraus, interitum. Sed alter ab altero meamrelinquo vobis. Ubi est pax et charitas, ibidetn
excusatione ulitur, et nullus ex ipsis ante oculos est Dei pietas. Legimus per Esther reginara populo
Dei ponit judiciura; neque aliquid Dei reservat
pote- fuisse concessara salutem. In hac parle et veslram
stati judicandum, nec credent se jam sub Dei nolitia. ostendile prudentiam, et fidei vestrae salubritatem
Quia a nullo audiri mereraur, vobis et ideo suppli- atque perfectionem, ut et dominum regem a Dei re-
camus : quia si illi regnum perdiderint, nec voe nec vocetis offensa, et populum a parte sua vivere liceat
filii vestri magnum possidebftis triumphum. Ad hoc quiettim, donec Judex seternus consuetam discernat
vos hsec regio suscepisse gratuletur, ut per vos sa- justiliam. Qtiia evidentissimeomnibus patet, qui cfaa-
lutem non inleritum percipere videaiur. In hoc po- ritatem fraternam postponit, despicit consortium,
puli restinguitis verba, si mitigatis furorem, si Deii non acquiescit veritati. Omnesprophelcecontra ipsum
facitis exspeclare judiciura. In veritate suggCro, si loquuntur, omnes apostoli ipsunidetestantur, et Deus
meani humilemnon despicitis supplicationem, adhuc! omnipotens ipse quod constituit jtidicabit. Prsemissa
devotorum vestrorum gaudemus plenitudine. Pro- salutatione obsequia supplicamus , ut latorem prce-
pterea Iisecdolens scribo, quia video qualiter praeci- setilium, servum vestrum Gundulphum, commenda-
pitantur et reges et populi, ut Dei incurrant offen- D tum habeatis, el quseper eumdem verbo mandamus,
sam. Jta legimus : Quicunque in brachii sui fortitu- absque hsesitatione credentes recipiatis, el iraplere
dine speravil, antea confusionemquam vicloriam pro-- non despiciatis et elaboretis, qualiter de vestra sa-
meruit. Quicuncrue adminiculo geniis sibi adjuvarii lute nobis gaudia prseparetis. Illud peiimus ut per
posse conftdit, amtea pericultiin morlis quam salutemt vesirce Pietatis rescriptum ex omnibus jucundari
promcruil. Quicunque propter copiam auri et argenlii mereamur.
elevatur in superbiam, aatea desolalionisopprobriumi
 PRIVILEGIUM

MOMSTEMI SANCTI GERMANI, PARISIENSIS EPISCOPI,

SIVE CHARTA* QUA GERMANUS, PARISIENSISEPISCOPUS,IMMONITATES CONCEDITPARISIENSI
BASILIGaE
SANCT.fiCROCISET SANCTIVINCENTII.
i
(ExBrequignyopere cuititulus: Diplomata, chartae,epistolceet alia monumentaadres Franciscaspertinenlia.)

21 Aug.566.—Dominisvirisapostolicis,sanctisetini A / recordatio, et ob amorera illius (erruit me tanta se-

Christo fratribus, omnibus episcopis Parisiace urbiss curitas simulque pietatis et caritatis affectus; ille et-
cum gratia Dei futuris, et celesti visitatione ditatis,i, enim post Deum, dum superesset, fuit nostra irarau-
Germanuspeccator.Omnibusnonhabeturincognilum,, nitas et secnrilas, pax et recuperatio ac sequestratio
qualisacquanluscircaraonasteria etecclesias, autergaa omnis a civili negotio. Nos vero in hac re pietati il-'
Deum limentiumvirbrumfueril inclite memorieglorio- i- lius consulentes, et cseterorum Regum velle stabiliri
sissimusCliildebertusrex, cujus summa benivolenlia a conantes, caritatem fraternae dilectionis vestrae no-
muliis Iargita est copiosa beneficia, et immunitali no-- biscum volumus concordari; quatinus illius sancli
tre stabilitatem perpetuam. Scilicel cogitans quia,, loci honor celeberrimusct memoria jam dicti prin-
qui isla temporalia reservaret metenda, sibi multo 0 cipis gioriosi enileat eodemin loco omnibus ejus aevi
majora a Deoilli attribuerentur, si ob ejus... (Sic apudi temporibus, babeatque abbalem ex propria congre-
Builiardum)ecclesias et templa fundaret, et egen-- gatione ipsa ecclesia, qui sub gubernatione regum,
tiura inopiam sustentarel, et pvo magnis parva of-- per successioneseumdem locum provideat; sitque
ferret, atque pro lerrenis celestia adipisceretur. alienus pontifex omnis Parisiorum ab eodem loco, ut
Unde et nobis ob sepulturcesucemeritum aliqua a sei non deinceps aliquam potestaiem iii omnibus ad ip-
considerare mandavit et considerata cessit. Itaques B sum locum pertinenlibus habeat; simulque sancimus
inclitus isie princeps Parisius basilicam in honores ut nullus melropolitanus, aut aliquis suffraganeus
sanctce crucis et domni Vincentii, vel reiiquorumi ejus, catisa alicujus ordinalionis illnc ingredi pr-e-
sanctorum in unum membrum conslruxit, et sibi se- sumat, nisi solummodoab abbbale ejusdem loci vo«
pulluram inibi eolloeavit, ac largitalis suae copiami calus venerit ad sanctilatis misterium celebrandum,
per testamenli sui paginam nobis babere decrevil, et: aut ad ecclesias consecrandas, aul ad benedictiones
habendi meritum loco tanti ordinis constituit. Sed1 clericorum vel monachorum instiluendas; quod de-
dum pagina testamenii sui et cordis Udessub humanai bitum renuere nullatenus debet. Cccterumquicquida.
fragilitale temporaliter vigeret, agente iu quorum- die prcesenti, tam a lempore meo, quam el successo-
dam calliditale, ne selema illi tribuerelur beatitudo, rum meorum omnium in sede Parisiorum residen-
ac scriplum non sortirelur effectum, simulque abbasi lium episcoporum, vel a Deum timentibus principi-
et congregaiio deputala non perciperent, ac sterili- bus ejusdem plebis, in fiscis, villis, agris, in auro
tale victus et vestitus deperirent, monuit me illius vel argento fuerit delegatum vel donaium, ut ad in-

aPrivilegiumhocimmunitalisprimuslypis mandari Episcoporurn, quce fere omnes nulli episcopo sedem

curavit Brenlius cum nolis suis, in editione HistoricenQ suam assignant, ut infra declarabimus.Sicet Gerar-
Aimoini(AinwiniHist., p. 74 seq., edil. 1603), in dus Dtibois, qui conliclum conjicit apographum post
quam illud inseruit. Codicem Aimoinimanuscripium lempora Gregorii papaeVII (Ubisupra, p. 92). Quod
quo usus est, nos ipsi vidimusin bibliothecaabbatice si nobis fas sit senleniiam noslram aperire de lioc
sancli Germania Pralis et saeculoxi iribuimus. In eo instrumento, apographumcensemusnon quidemomnl
fit raenlio praecepti imiriunitalisa Childeberlo con- ex parle confictum, sed forte in pluribus locis, certe
cessi, at ibi transcriptum non esl. Chartam scepius in subscriptionibus quoad sedes episcoporum sub-
recusam a Gerardo Dubois (Hist. eccles., Paris., scribenlium, adulteratum ab imperito falsario, qui
llb. ii, cap. 6), Cbintio (Annal.eccles., t. 11, p. 63), cliarlcefideraabstulit. Fatebimur plures ex Romanis
felibiano (Hist. Paris., t.lll, p. 16), el aliis qui de ponlifieibusprivilegium in ea contentum confirmasse
antiquitaiibus Parisiorum scripsere, vulgavit landem seculis xi et xu (Gall. christ., 2a edit., t. VII, col»
Bulliardus (Hisl. S. Germania Pralis, prob., p. 2), 417). Cum vero, seculo xvn frequenter impetitum,
ex originali, ul vocat, depromptam, exaralo in cor- liiium infiuitarum fons csset perpeluus inler Pari-
tice, et quod ipse Breulius videiat. Magna fuit de sienses antistites et Sangermanenses abbates et mo-
sinceritate hujus chaitce controversia, praecipue nachos, inter ulrosque iutervenit concordia anno 1668
inler J. Launoium el Rob. Quatermairium¥. Hic (Gall. christ., ubi supra), et missa disputalione de
nolabimus : MabilloniUm,cui jura Sangermanensis sinceritate primigenii documenti, unicuiquejura sua
monasteriicordi esse debuerunt, non ausum fuisse in poslremum assignata sunt.
veritatis hujus inslrumenti se asserlorem constiluere
(Annal.Bened.,t. 1, p. 157); Cointium (Annat,eccl., f. *LaunoiiInquisilioin chartamimmunitalisS. Germam,
i. 11, p. 64 et seq.), pro ficliiio apographo habuisse "D 1657,QuatermairiiPrivil.S. GermaiiipTopuqnalttm,
1657.
id quod Bulliardo autographum visum est. Falsum S. , Germanijura propugnaia,1668,etc.
aulem praecipuearguit Cointius ex subscriplionibus
83 SANCTI GERMANIPARISIENSIS EPISCOPI 84
tegrum habeat volo, rogo, conjuro. Decrevi etiam A I cetius Lugdunensis episcopus in Christi nomine, pe-
per hane carlulam immunitatis et cessionis, meam tente apostolico domno et fratre meo Germano epi-
Ibasilicamsuperius memoratam sine gestorum obli- scopo, el domna Ulthrogothe regina, atque domna
gatione manere, Et quia id anlea consuetudo non Clirodesinla ac Chroberga, coristjtutioriernhanc, sci-
fuit, et modo a regibus et principibus mihi est con- Iicet a presenti tera.pore a successoribus domni Ger-
cessum, voluntatem pielatis vestrce in hoc scripto mani episcopi perpetuo custodiendam relegi, et ma-
pretermiltere nolui, sed in omnibus per vos robo- nus mee subscriptione corroboravi notato die b. Pre-
rari, et confirmari exposco, ui deinceps ratum per- textatus Cabillonensis episcopus, deliberationem su-
inaneat. Et si quis unquam fuerit, qui conlra banc perius comprehensam, roganie et presente domno
deliberationem meam, quam ego pro firmitalis S.UIT Germano episcopo, gaudenter suscepi relegeudara et
dio cnm metropolitani et reliquorum episcoporum subscripsi notato die. Felix Aurelianensis episcopus
consilio ac suasione decrevi conscribere, quoquo juxta consenstim et deliberationem domni Germani
lempore venire lemptaverit, aut forlassis locum re- in perpetuo mansuram, subscripsi notato die. Eufro-
fragandi quesierit, in primis a liminibus sanctarum nius Nivernensis episcopus, roganle domno aposto-
ecclesiarum ab omnibusepiscopis et sacerdotibus Dei, lico Germano episcopo, hanc deliberationem relegi
tara presenlis lemporis quaro futuri, sit excom- B 1 et subscripsi, notato die. Domicianus Camoteusis
municatus, et alienus a pace, et in futuro judicio episcopus, juxta consensura et deliberationem fralris
cum sanclis et amicis Dei, in quorum honore hec mei Germani episcopi consensi et subscripsi notato
conScriptio facta est, meura ac dominorum meorum die. Donnolus Cenomanensis episcopus , consensi et
metropolitanorum seu episcoporum presentium super subscripsi notalo die. Caletrieus peccator, juxta con-
se adesse sentiat judiciumi el sit analhema marana- sensum et deliberaiionem domni Germani episcopi,
tha. At insuper ut hec cartula firmiorem possit adi- consensi et snbscripsi notato die. Victurius pecca-
pisci plenitudinem , comprovincialium dominorum tor, juxla deliberationem hanc, Germano presente
episcoporum et fratrum meorum presbyterorum seu fratre meo et rogante, consensi et subscripsi notato
diaconorum conscriptionibus ipsam volui corrobo- die. Leodebaudus peccator consensi et subscripsi
rare. Actum Parisius civitafe, sub die xn Kalend. nolalo die.
septembris , anno 5 Chariberti regisa. Germanus Amanuensis notarius, sub jussionedomni Germani
peccalor hanc cartulara cessionis et eraunitatis a episcopi, boc privilegium cessionis scripsi et subr
aae factam relegi et subscripsi, sub die quo supra. Ni- scripsi,
a Cum Chlotarius, Charibeni pater, ad annum 561, C ( signatur. Prcetextatus enim tunc erat episcopus Roto-
ultra diem deeimam novembris vitam produxerit magensis, Felix Nannetensis, Eufronius Turonensis,
(Longueruana, p. 164,dies xij kal. sept. id est.2f Au- Domitianus Aridegavensis; ut arguit Cointius (Ubi
gusti, anni quinti Chariberti, incidit in annum Chri- supra, p. 67) ex subscriptionibus concilii Turo-
sti 566. nensis habiti post menses duos et 27 dies a tempore
* Ex episcopis quorum hicapposita suntnomina, si quo data fingiiur charta de qua aginius.
Necetium et Domnolum excipias, nulli sua sedes as-

SANCTI GERMANI,

PARISIENSIS EPISCOPI,

EXPOSITIO BREVIS

ANTIQUJE LITURGI* GALLICANJE

Ex ms. Codice sancti Martini Augustodunensis a D. Martene exscripta Thes. anecdot. t. Vt

D. MARTENE ADMONITIO.
Post abrogalam apud patres noslros anliquam EcelesiseGallicanse Lilurgiam, quseei suffeela est missa
Romana, brevi tempore adeo prsevaluit, ut paucis post annis omnis illius memoria apud universos pene
oblitteraia videretur, vixque i.psius nomen apud aliquos audiri contingeret. Quapropter qui nostra setate
de rebus liturgicis tractaverunt scriptores acctirati, hane in seprovinciam in primis susceperunt, ut eam
jacentero ac pene sepultam in tenebris, ex pulvere suscitarent. Primus nec sine digna laude id tcntavit
piae memoriase eardinalis Bona in libro i Rerum liturgicarum, cap. 12, ubi antiqui rilus Gallicani vestigia
85 EXPOSITIO BREVIS LITURGUE GALLIC. — ADMONITIO 86
sunt. Multo
ex veteribus scriploribus ob oculos ponit. Sed ha>c pro rei dignitate et magnitudine levia
feliciusrem exsecutus est vir mtiltaeeruditionis Josephus Thomasius, qui Romse tres veteres Codices Liturgiae
cum veleri
Gallieanaeex bibiiotheca reginse Suecise typis mandavit, rursum Parisiis recusos a Mabillonio
illuslrato : qui et
Lectionario Gallicano ab eo in Luxoviensi monasterio reperlo, et erudiiis observationibus
feeit in Musei Italici tomo
ipse quartum Liturgise GallicanaeCodicerrrex bibliotheca Bobiensi publici juris
habemus , ut eas
primo. Verum his omnibus iri libris, id unurn duntaxat, quod tamen praecipuum est,
sciamus preces, quas ad allare celebrans sacerdos recitaret, cum lectionibus quas sacri ministri populo
At interim chorus decantaret, ordine , nos hactenus lalebat. Id„quidem auctori-
pronunliabant. quid quove
tate veterum demonstrare quidam tentaverunt; verum omnino fere incassum. Nam praeterquam quod in
multis defecerunt, in aliqtiibus etiam erraverunt.
Illudautem eroolumenti ex sequenti Expositione antiquse GallicanaeLiturgiae accidit, ut integrum iliius
ordinem , quidve in choro cantaretur„penitus resciamus.
Nam primo Liturgia incipiebat ab antiphona , quam cum versu psalmi et gloria Trinitatis cborus
prsecinebat.
2. AniiphODarasequebatur prsefatio, seu admonitio ad populum, quam sacerdos prselegebat ad hortandam
plebem, ut ad quam conveherat solemnitatem debita cum veneratione celebraret. Non me latet quosdam
inter anliplionam et praefationem constituere hymnum angelicura a choro dccanlandura. Verum id absque
uHo.auclorilatisfundamento. Nara duo ex Gregorio Turonensi loca, quse ad id probandum proferunt, nihil
prorsus evincunt, sed hymuum illum in quibusdam aliis supplicationibus publicis decantatum fuisse de-
nionsirant. Imo in Liturgia Gallicana, quam ex Codice Bobiensi vulgavit Mabillonius, hymnus Gloria in
excelsisDeo pro gratiarum actionibus post missam privatim recitandus constiluitur. Itaque antiphonam se-.
quebatur prsefatio seu praelectio, unde in nostra sequenti Expositione dicitur Antiplwna ad prmlegendo, id
est anle praefationemquam per modum exbortationis praelegebat sacerdos.
3. Post praefationemdiaconus alla voce silenlium indicebat, cujus ritus meminit Gregorius Turonensis
lib. vw IKst. Franc. cap. 8, his verbis : c Unde factum est, ut quadam die dominica ;post>quamdiaconus
silentium populis, ut missae auscultarentur , indixit, >elc. Quo loco missmpro orationes sumi non dubito.
i. Indicto silenlio, sacerdos populum salutabat, ac populi responsioni collectam subjiciebat a cunctis
flexis genibus devote audiendam, ut probant sancti Cscsaviiquidam sermones.
5. Post coilectara chorus cantabat trisagium, et quidem graece et latine, quod sequebatur canticum
ZachariseBenedietusDominus Deus Israel. Hoe tamen canticura in Quadragesima cum aliis Isetitise hymnis
suppriraebatur.
6. Sequebatur lectio ex prophetis et ex apostplo. Nara prseler Evaugelii lectionem, duas, unam ex
veteri, alteram ex Novo Testamento, lectiones canlabani,'quem ritum videre est apud Gregorium Tunn
neusem lib. I de Miraculjs sancti Martini cap. S, ubi hsec habet : c Factum est.ut illa Dominica, prophetica
lectione jam lecla, ante allarium starei, qui Iectionem beali Pauli proferret. i In sanctorum festivitatibus
sive manyrum sive confessorum acla eorum etiam publice legebantur, ut auditis eorum virtutibus populi
ad similia perpetranda accenderenlur. Ita Gregorius Turonensis, lib. ideGIoria martyrumcap. 86, leclam
fuissesancli Polycarpi passionem narrat.
7. Lectionibus pronuntiatis, chorus hymnum trium puerorum decantabat, et quidem, ut reor, per
modum respousorii, quem sane hymnura a Gregorio Turonensi, Historise Francorura lib. vm, cap. 3,
psalmum responsoriumdici conjicio. Nam quselibet ex Scripturis cantica psalmorum nomine donare consue-
verant veteres. Porro ad hunc ritum spectare existimo canonem 13 concilii Toletani rv, c Ul per omnes
Hispaniae Ecclesias vel Galliae in omnium missarum soiemnitate decantetur hymnus trium puerorum in
pulpito. >
8. Dum diaconus ad analogium Evangeliumcantaturus procederet, chorus interim trisagium prsecinebat,
quod eantato Evangelio iierum repetebat.
9. Post Evangelium, episcppus verbum e suggestu habebatad populum; aut si per infirmam valetudinem
id sibi non liceret, vel forte tardioris esset linguce, homilias proprias aut ab allis compositas, maxime
sanctorum Patrum, pronuntiari a sacerdotibus atit diaconis jubebat.
10. Deinde diaconus super audientes et catechumenos preces constitutas effundebat, de quibus ritibus
salis egimus in libro i de antiquis Ecclesiseritibus.
11. Ejectis catechunienis, diaconus silentium indicebat; tum corpus Dominiin turri conservatum ex
prsecedenti sacrificio deferebat adaltare,.ut constat tum ex hac nostra Expositione, tum ex Gregorii Turo-
nensis libro de Gloria martyrum, cap, 85. Romani non in turri, sed in capsa illud deferebant, idque in
nonnullis etiam Gallicanis Ecclesiis observabatur. Porro'ex hoc ritu Iucem aliquam afferre possumus ca-
noni 17 concilii Arausicanii, ad quem omnes fere eruditi hactenus ccecutiunt: c Cura capsa et calix
offerendusest et admixtione Eucharistise consecrandus, » ut scilicet capsa dominieum corpus continens
87 IN S. GERM.EXPOSITIONEMLITURCE GALL. ADMONITIO. 88
afferatur ad altare, cum facienda est in missa oblalio calicis cum admixtione seu prsesentiaEucharistise
consecrandi. #
12. Allata ad altare Eucharislia, fiebat panis et vini consecrandi oblatio , atque interira chorus canebat
Sonum, id est antiphonam quse nostro offertoriorespondebat, aul quid siraile. Forte Sonus aliud nihil erat
quara quod Expositio noslra mox Laudes appellat. Laus autem in MissaliMozarabumconstat ex Alleltiia et
uno versiculo , sed in Gallicana Liturgia ter repetitum fuisse Alieluia ad significanda tria tempora , snte
Iegem, sub lege, et sub gratia, docet noslra Expositio, idque forsan cum triplici versiculo.
13. Facta oblatione, sacra recitabantur diplycha, hoc est nomina episcoporum;et aliorum scripta'in
tabella allari superposita. Hujusmodi tabellam eburneam vidi in ecclesia Bituricensi, in qua archiepisco-
porum nomina continentur, sed hodie nullus illius usus superest apud Biturigas.
14. Recitatis diptycbis, sacerdos Colleclionemposl nomina dicebal, postea pacis osculum fideles sibi iu-
vicem impertiebant; lum sacerdos reeitabat Collectionemad pacem, quam sequebantur conteslatio (ita prse-
fationem illi appellabant) etcanon qui brevissimus erat.
15. Post consecrationemsacerdos recitabat oraliotiemPosl secreta,quseverba demonstraiit consecrationis
verba secreto ac sub silentio a sacerdote fuisse proiata. Postea fiebat confractio et commixtio corporis Chri-
Sli. Atque interim chonnvanliphonamconcinebat, eaque finita, sacerdos colleelara ante orationem Domini-
cam recitabat, orationem Dominicamsequebalur altera collectaa sacerdote pronuntiata.
16. Ante communionem, benedictio populo impertiebatur, et quidem tribus orationibus ab epicopo
unica eaque brevi a simplici sacerdote, hoc modo : Pax, fides, et clmritas, el communkatio corporiset san-
guinis Dominisit sempervobiscum.
17. Dum fiebat communio, aul ea peracta, chorus psallebal Trecanura. Quid aulem esset Trecanura non
latis capio.Triplicemcantum vocis etymologia significare videlur. In regula autem sancti Aureliani prseseri-
bitur, ut psallendoomnescommunicent.Erit forle qui Trecanum intcrpretetur symbolurn apostolorum san-
ctaeTrinilatis fidera explicans, quod in Missaliquidem Mozarabumpost consecralionem ante communionera
dicendura prsescribilur, in Gallicanavero Lilurgia post communionemrecitaretur.
18. Tandem sacerdos dicebat orationera Post Eucharistiam; quam sequebatur alia collecta.
Hsesunt fere omnes antiquse GallicansoLiturgiae parles, quas hie breviter oh oculos ponere et illuslrare
libuit, ad promptioremsequentis operis intelligenliam; in cujus parle seu epistola secunda multa alia no-
tatu dignissima occurrunt, ea maxime quce de Quadragesima et de tradilione symboli competenlibus nar-
rat, in quibus ritus hactenus ignoti expenduntur.
Verum ad antiquorum rituum cognitionem, quam ex sequenti opere accipimus, illud accedit, et quidem
longe majoris momenli, quod duo praecipua Ecclesisecalholicce dogmata de Eucharistia in ea clare omnkio
asseruntur. Transsubsianliationem dico, ct realem Christi sub speciebus panis et vini prcesentiam: quae
duo praesertimimpugnanthodie heterodoxi. Pi-imum clare enuntialur bis verbis : Panisvero in corporeet
vinum transformalur in sanguine, dicenle Dominode corporesuo : Caro mea vere est cibus, et sanguis meus
vereesl volus. Alterumcum ait : Antiquitussanclis Palribus (uit, ut dum sacerdos oblationemfrangeret, vide-
balur quasi angelus Dei membrafulgenlis pueri cullro concidere, et sanguinemejus in calicem excipiendo
cotligere,ut veraciusdicerelverbumdicenleDomino, carnemejus essecibumet sanguinemesse potum.
Reliquum est ut de auctore hujus operis et de tempore quo scriptum sit breviter inquiramus. De auctore,
cum nomen ejus non prceferatvetus Codex sancti Martini Augustodunensis,ex quo iilud descripsimus, nihii
certo definire possumus; conjecturas tantum damus. Jnitio hcec leguntur : Germanus episcopus Parisius
scripsit de missa. Igilur aut Germani fetum hic esse existimamus, aut prolixioris ejus operis epitomen, ab
aliquo ejus discipulo conscriplara, et fortein ^Eduensi sancti Syraphoriani ccenobio, ubi illevitara monasti-
cam profitebalur, priusquam ad infulas ecclesiseParisiensis eveheretur.
De tempore quo scripta fuerit sequens missaoGallicanac Expositio, duo mihl certo conslare videntur,
primum post assumptura ad sedem Parisiensem Germanum; alterum ante abrogalam in Gallicanis Ecclesiis
anliquam palrum nostrorum Liturgiam, quae slatim postinductam ejus loco missam Romanara non compa-
ruit, scriplam fuisse : id aulem faclum a Carolo Magno, hortante Adriano papa, vulgo docent qui de his
rebus accuratius scripserunt, hoc est sub finera sseculivni. Verum ut ad Germani episcopi tempora hanc
scriplionem referam, illud facit, quod post lectas sanclorumPatrura homilias, declarat preces a diacono
super catechumenos factas ante eorura et infideliurade ecclesia ejectionem, qui ritus vix Germani tempora
altigit. Quapropter sallem medio saeculovi opus sequensscriptum fuisse existimamus, cujus vel incondilus
scribendi modus et barbarsevoces antiquitatem demonstrant; unde et religio nobis fuil quidquam in eis
corrigere.
 EXPOSITIO BREVIS.

ANTIQVM LITURGIJE GALLICANJE

IN DUAS EPISTOLAS DIGESTA.

EPISTOLA
PRIMA,
ORDOECCLESIJEAG1TUR,QUIEUSVEINSTRUCTIONIBCS
SQLEMNIS
QUOMODO CANONECCLESIAST1CUS
DECORATUR.

Germanus episcopus Parisius scripsit de missa :. A Cliristi Hebraeislilteris edidit. Servate ergo ho norem
— Priraa igitur ac summaomnium carismatura missa linguce, quseprima EvangeliumCliristi vel suo senio
canetur, in commeraoralione morlis Domini, quia recipit, vel suis litteris docuit primum canticum. In-
mors Chrisli facla est vita mundi, ut offerendo pro- cipienle prsesule Ecclesiae Aius c psallet dicens Lai
flcerit in salute viventiumet requiem defunctorura. tino cum Graeco, ut ostendat junctum Teslamentum.'
DE PR^LEGERE. Vetus et Novum. Dictnm Amenex Hebraeoinstar ti-
luli quod in trinitate linguarum instigante Deo Pila^
Antiphona ad prselegendo canetur, in specie pa-
triarcharum illorum qui anle diluvium, adven- tus posuit super crucem confitens quamvis ignarus
tum Christi mysticis vocibus tonuerunt.,' sicut Jesus Nazarenus, id esl Sanctum et Regem. Tres
Enoc seplimus ab Adam, qui translatus est a Deo, aulem parvoli qui ore uno sequenles Khyrie elekon
Hebrceascilicet Grceeaet Latina, vel trium lempo-
propheiavit dicens : Ecce venit Dominus in sanciis rum
nwabilibus suis facere judicium (Judm, 14), et reli- sseculi, anie legemscilicet sub lege et subgratia,
qua. Quod leslimonium Judas apostolus frater Ja- DE PROPHETIA.
cobo, in Epistola sua comraemorat. Sicut enim pro- Canticum d autem Zacharice pontificis in honorera
phelantibus venit manus Domini super arcara, ul in " sancli Johannis Baptistsecantatur, pro eo quod pri-
damnalis daret reliquias lerrre; ita psallentibus cle- mordium salulis in baptisnii sacramenta consistit,
ricis procedit sacerdos in specie Cliristi de sacra- quod in minislerium Johannis Deo donanle suscipil
rio tanquam de coslo iti arca Domini, quce est Eccle- et deficienie umbra veteris, et oriente nova Evan-
sia, ut tam monendum a quam exhorlandura nutriat gelii claritate Johannes medius esl prophetarum no-
in plebe bona opera, et extinguat mala. vissimus et evangelislarum primus ante faciem verae
DE SILENTIO. Lucis radians lueerna fulsit: ideo prophetia quam
Silentium autem diaconus pro duobus rebus au- pater ejus ipso nascente cecinit, alternis vocibus ec-
nunciat, scilicet ut taceris populus melius audiat clesia psallet.
verbum Dei, et sileat cor nostrum ab omni cogita- DE PROPHETA ET APOSTOLO.
fione sordida, quo meiius recipiatur verbum Dei. Lectiovero prophetica suum tenet ordinem, veteris
Sacerdos ideo datur populo, ut dum ille beiiedicit videlicet testamenti corripiens mala et adnuncians
plebe dicens : Dominussit semper vobiscum, ab om- futura, ut intelligamus ipsum Deum esse, qui in pro-
nibus benedicatur dicenlibus : £l cum spirilu luo : pheiia tonuit, quam qui et in Apostolo docuit, et in
ut tanto magis ille dignus sit populo benedicere, Evangelico splendore refulsit.
quantum, favente Deo, de ore totius populi recipit 'c DE APOSTOLO.
benedictionem. Quod enim propheta claraat fulurum, apostolus
DE AIUS b. docetfactura. Aclus autem apostolorum vel Apoca-
Aius vero ante prophetia pro hoc cantatur in lypsis Johannis pro novitate gaudii Paschalis legun-
Grrcca lingua, quia prsedicatio Novi Testamenli in tur, servantes ordinem temporum sicut historia Te-
rouiidtr per Grseca lingua processit, excepto Ma- stamenti Veteris In Quinquagesimo, vel gesta san-
thseo apostolo, qui primus in Judaea Evangelium ctorum e confessorum ac martyrum in soiemnilaii-
a }d est monendo et exhortando. Athanatos eleysonimas. Sanclus Deus, Sdnctus forlh,
b Aius pro Agios hic poni nemo non videt, intel- Sanclus immorlalis miserere nobis.
ligitittque de trisagio seu brevi oratione quam cho- d Caniicum illud ipsum est quod referlur Lucce
rus post benediciionem anle prophetiara decanlabat, capite i, quodque Ecclesia quolidie in matuiinis
Mozarabum in hunc
qualetmforte legimus in missaDomineDeus Laudibus frequentare solet, 'scilieet Benedictus Do-
modum, Agios, Agios, Agios, rex mtet- minus Deus Israel, etc.
ne, tibi laudes et gralias. Aut similera illi quam in Pa- e Acla sanctorum martyrum ct confessorum in
rasceve concinit Ecclesia Agioso Theos, AgiosIschy-
ros, AgiosAlhanatos eleisonimas. Liturgia Gallicana olim recitata fuisse deraoustravi-
« lta sacro Parasceves die Ecclesia Grseceet La- mus in lib. i de.Antiquis Ecclesiseritibus cap. 4, url.
tine decanlat Agios o Theos, Agios lschyros, Agios 4, quem ritura Ecclesia Romana non recipiebat.
91 SANCTIGERMANIPARiSIENSIS EPISCOPI 92
bus eorum, ut populus intellegit quantum Cbristus Ai sola prjedicatione ponuntur, ut quicquid prophela,
amaverit famulum, dans ei virlutis indieium, quem Aposlolus, vei Evangelium mandavit, hoc doctor vel
devota plebicula suum postolat palronum. paslor Ecclesiaeaperliori sermone populo praedicet;
ita arte lemperans, ut nec ruslicitas sapientesoffen-
DE HYMNUM.
dat, nec onesta ioquacitas obscura rusticis fiat.
Hymnumautem trium puerorum, quod post lectio- DE PRECE.
nis canetur in figura sanctorum veterura, qui seden-
tes in tenebris adventum Domini expectabanl. Sicut Preces vero psailere levitas pro populo ab origine
enim illis silentibus quartus angelus adfttit in nubem libris Moysacisducit exordium, ut audita aposlolis
levitse pro populo deprecentur, et sa-
roris, inferens ignis incendia vicit: ita et istis Chri- prsedicatione,
Sto prsestolantibusipse Dei Filius magni consilii An- cerdotes prostrati anle Dominum pro peceata populi
intercedant, dicente Dominoad Aaron : Tu et filii lui
gelus adfuit, qui lartaria frangens imperia, gaudium vel omnistribus Leviportabitispeccalapopulimei,utique
resurrectionis illos liberans intulit, quod Evangelista
docet. Secundum hoc etiam ecclesia servat ordinem, non psenalitersustinendo;suissed precibussublevando.
ut inter benedictionemet Evangeliumlectio interce- DE CATICUMINO.
dat nisi tanlura modo responsorium, quod a parvolis j$ F3 Caticuminura ergo diaconus ideo clamat juxta
canetur, instar innocenlum qui pressi in Evangelium anlicum ecclesiserilura, ut lam Judsei, quam baere-
consortis Chrisli naiivitatera leguntur, vel eorum tici, vel pagani insirucli, qui grandis ad baptismum
parvolorum qui properanfe ad passionem Domini, veniebanl, et anle baptismum probantur starent in
claraabant in templum Osanna Fili David,Psalroista ecclesia, et audirent consilium Veieris et Novi Te-
tcanente ex ore infanlium et lactentium perfecisti lau- stamenli, postea deprecarent pro illos levitce, dicerei
dem (Ps. vin, 5). sacerdos collecta, post prece exirenl postea foris,
DE AIUS ANTE EVANGELIUM. qui digni non erant stare, dum inferebatur oblatio»
Tunc in adventu sancti Evangelii claro modula- et foras ante ostium abscultarent proslrati ad terram
mine denuopsalletclerus Aiasin specieangelorumante magnalia : quse cura ad diaconurn vel ad ostiarium
faciem Chrisli ad porlas inferi clamantium: Tollile pertinebat, ut iliis admoneret exire, iste provideret
et elevamini ne quis indignus relardarelur in templo dicendo no-
portas principes vestras, portm wlernales,
lite dare Sanctum canihus, neque mittalis inargarilas
elinlroibit Dominusvktulumrex glorim(Ps. xxni, 7).
vestras anteporcos. Quid enim in terra sanctiuscon-
DE EVANGELIO. fectione corporis et sanguinis Christi? et quid plus
Egreditur processio sancti Evangelii velud potentia ^Q imraundum canis et porci ? Similitudine comparan-
Christi triumphantis de morte, cum praediclisarmo- dum eo, vel qui non est purgatus baptisrao, vei non
niis, et cum septem candelabris luminis quse sunt monitus crucis signaculum.
septem dona Spirilus sancli vel v. legis lumina my- Spiritaliler jubemur silentium facere observanles
stcrio crucis copfrxa, ascendens in lribuiialana!ogiia, ad ostium, id est ut tacentis a tumuliu verborum vel
velud Chrislus sedem regni paternae, ut inde intonit vitiorum signum. crucis ponamus ante faciem no-
dona vitae,clamanlibus clericis Gtoria tibi, Domine,in stram, ne intret concupiscentia per oeulis, ira per
specieangelorumqui nascenteDominoGloriain excelsis aurem, ne prodeat sermo lurpis ex lahiis, el hoc
Deo (Luc II, 14) pastoribus apparentibus cecinerunt. solum cor inlendat, ut in se Chrislum suscipiat.
DE SANCTCS POST EVANGELIUM. DE SONO.
Sanclus autera quod redeunte sancto Evangelio Sonum autera, quod canetur quando procedit
clerus cantat, in specie sanctorura, qui redeunte hinc traxit exordium. Prcecepit Dominus
oblatio,
Domino Jesu Christo de inferis canlicum laudis Do-
vel Moysi, ul facerel lubas argenteas, quas levitaoclan-
minum sequenlis cantaverunt, septuaginta qua- gerent quando offerebalur hostia, ethocessel
luor seniorum quos in Apocalypsin Johannes cora- signum,
per quod inlellegeret populus qua hora inferebatur
memorat, qui mittenles coronas suas anle Agnum ]Doblatio, et omnes incurvati adorarent
Dominura,
dulce cahticum cantaverunt. donec veniret colurana ignis aul nubes, qui benedi-
DE OMELIAS. cerel sacrificium. Nunc autem procedentem ad alta-
Homelias autem sanctorum quse leguntur> pro rium corpus c Cbristi non jam tubis inreprsehensibi-
• Analogiumdicilur locus altus supra chorum, ubi Augustini, sive alierum conciones recitari jubebat,
stant libri sanctse praedicationis,inquit Petrus Bohe- ul legilur iu ejus Vita.
rius : cni favet sanctus lsidorus lib. sv Origin. cap. 4. e Olim solemnis missa non celebrabatur*, qnin ex
Alii analogium interprelantur pulpitum. praecedentisdiei sacrificio Eucharistia deferretur ad
* Hinc colliges pastores olim inira missarum so- altare; id in ecclesia Roraana iniiio miss;« prces.ta-
lernnia nou semper perorasse ad populum, sed edsi bant acolythi in capsis, ut constat ex veteri Ordine
qui impeditioris erantlinguae aut infirmaevaleludinis,, Romanoj, num. 8, MuseiIlaliei tom. II. In Gallicana
homilias sanciorum Patrum, aut a se compo^itas s vero diaconi hoc munus obibani ante oblationem,
legisse aui>ab aliis legi jussisse. Ita Ctcsarius Arela- corpus Christi deferentes in lurribus, ut patet ex hoc
tensis antistes, cum propter valetudinem jam con- loco, quem roire illustrat Gregorius T-uronensislibro
cionari per se non posset; a sacerdotibus atque dia- de Gloria mariyrum cap. 85, his verbis : c Terapus
conis sermones proprios, aut sanctorum Ambrosii,, ad sacrificium offerendumadvenit, acceptaque turre
95 EXPOSITIOBREVIS ANTtQUA LITURGLE GALLICAN^. 94
libus, sed spiritalibus vocibus prseclara Christi. Vccelosascendens, pacemretinquovobit, paeemmeamdo
magnalia dulci modiiia psallet Ecclesia. Corpus vero vobis (Joan. xiv, 27), et iri hoc cognoscent omnes
Domini ideo defertur in lurribus, quia raonumenlum quod discipuli mei estis, si vos Invicem dilexeritis.
Domini in simiiitudinem turris fuit scissum in peira, Sursum corda ideo sacerdos habere admonet, ut
et inlus lectum ubi pausavit corpus dorninicum, nulla cogiiatio terrena maneat in pectoribus nostris
unde surrexit Rex gloriae in triumphum. Sanguis iri hora sacne oblationis, et tanto melius recipiatur
vero Christi ideo specialiter offertur in calice, quia Christus in mente, quanto sola cogitatio ipsuiu cona-
in tale vasum consecraium fuit mysteriuro Eucha- tur adtendere. Confractio vero et commixtio corpo-
ristiae pridie quam pateretur Dominus ipso dicente, ris Domini tantis mysteriis declarata antiquilus
Hic etl calix sanguinit mei mysterium fidei qui pro. Sanctis Patribus fuit, ut dum sacerdos oblationem
tnullis effundelur in remitsionempeccatorum(Matth. confrangeret, videbalur quasi Angelus Dei membra
xxvi, 28). Panis vero in corpore et vinum transfor- fulgentis pueri cultro conccedere, et sanguinem cjtts
matur in sanguine, dicente Domino de corpore suo : in calicem excipiendo colligere, ut veracius dicerent
Caro enim mea vere est cibus, et sangv.itmeus vere esl verbum dicente Doniin.ocamem ejus esse cibum et
potus (Joan. vi, 55). De pane dixit hoc est corpus sanguinem esse polum. In hac confraclione sacerdos
meum, et de vino hic sanguis meus (Matlh. xxvi, 26). B vultaugere, ibideni dcbet addere, quia tunc cceleslia
Aqua autem ideo miscitur, vel quia decet populo terrenis mixcenlur, et ad oraiionem saeerdolis cseii
unitum esse cum Domino, vel quia de latere Christi aperiunlur. Sacerdote autetn frangente, supplex
in cruce sanguis manavit et aqua, et unum munde- clerus psallet antiphona, quia patiente dolore mortis
niur a Iabe culparum, alio prceparemur ad regna omnia trementis testata sunt eiementa.
cselorum. Oralio vero Dominica pro hoc ibidem ponitur, ut
Patena autem vocatur ubi consecratur oblatio, omnis oratio noslra in Dominica oratione clatidatur.
quia mysterium Eucharistice in coa.inemoratioiie Benedictionem vero populi sacerdotibus fundere
offertiir passionis Domini. Palla vro linostima in Domiuus per Moysem mandavit diccns: Loquere ad
illius indumenti tenet figuram, quia in gyro contexta Aaron et ad filios ejus; sic benedicetispoputo : Bene-
a militibus non fuit civisa, tonica scilicet Christi. dicat tibi et custodiatte (Num. vi, 23), et cetera quce
Corporalis vero palla ideo pnra linia est super quam sequuntur. Aaron igilur locum Christi, filii ejus
oblalio ponitur, quia corpus Domini puris Iinteami- locum presbyierorum portaverunt. Ambobus igitur
nibus cum aromalibus fuit obvolutum in tumulo. mandavil Dominus benedicere populum; sed laraen
Coopertum vero sacramentorum ideo exornatur , propter servandam honorem pontificis, sacrce con-
quia omnia ornamenla prsecellitresurrectio Christi, C stituerunt canones, ut b Iongiorem benedictionem
vel camara caeli quce nunc Dnminum teget ab oculis episcopus proferret, breviorem presbyter funderet,
liostris. Siricum autem ornatur, aut auro, vel gem- dicit: Pax fides el carilas el communicaliocorporiset
mis, quia DorninusMoysaein tabernaculo fieri vela- sanguinis Dominisit sempervobitcnm.Nam itcet illam
mina jussit ex auro, iacinclo, et purpura, coccoque benedielionem quam Moysi Deus dictavil et nullus
bis lincto el bysso retorta : quia omnia illa mysteria contradicere preshytero potest; quia caelumet terra
in Christi prcecesseruntsiigmaia. transibunt. Hoc ergo anle communionem benedictio
Laudes autem, hoc est Alleluia, Johannes in Apo- tradilur, ut in vas benediclum benedictiQnis myste-
Calypsi post resurrectionem audivit psallere. Ideo rium ingredialur. Jam vero quam dulcis sit anirase
liora illa Domini palleo quasi Christus tegitur caelo, et corporis sacra communio, Christus verbis evan=.
Ecclesia solet angelicum canlicum <"• : quod autem gelicis ostendit dicens: Si manseritis in me, el verba
liabet ipsa Alleluia prima et secunda et lerlia signat mea in vobis nwnserinl, quodcumquepelieiilis Palrem
Iria tempora ante lege, sub lege, sub gratia. i« nominemeo, fiel vobis (Joan, xv, 7).
Nomina defunclorum ideo hora illa recilanlur qua Trecanum vero quod psalletur slgnupi est catholi-
palleo tolletur, quia tunc erit resurreclio mortuo- caeiidei de Trinitatis credulitate procedere. Sic enim
rura, quando adveniente Christo cselum sicut lihet D priraa in secunda, secunda in terlia et rursum terlia
plicabilur. Pacem autem ideo Chrisli mutuo pro- in secunda et seciinda rotatur in prima. Ita pater in
ferunl, ul per mutuo osculo leneanl in se caritatis Filio, mysterium Triniiatis complectet. Pater in
affectum, et qui aliqua fuscatur discordia, cilo re- Filio, Filius in Spiritu sanclo, Spirilus sanctus in
Currat ad graliam, vel petat proximo veniara, ne Filio, et Fiiius rursum in Patre. Sed jam epistola
paeera falsam dando incurral proditoris consortium, finehi accipiat in qua sollemnis Ordo brevi declaralus
et tantum melius proficiat Eucharistia suscepta vel < ostenditur quatenus in sequutura epistola de com-
benedictio tradila, quantum Ciiristus conspicerit mune oflicio donap.te Domino auribus pandatur.
pacifica esse corda, quia ipse mandavil discipulis Qui vivit.
diaconus in qua mysterium Dominici corporis habe- tribus constantem orationibus, qualeui videre est in
batur, ferre crepit ad ostium ingressusque lemplum, plutimis Sacramenlorum lfbris mss., qaalera etiarn
ut eam altari superponeret. i elc. nunc profenmt adhnc pontificesin quibusdam eccle-
* Adde canlare. siis, cum solemnibus diebus celebrarit. E contra vero
b Longiorem benedictionem super populum ante benedictio presbyterorura unica et brevi perficiebaiur
communionera proferebat olim episcopus, ut pote orafione.
 INCIPIT EPISTOLA SECUNDA
DE COMMUNIOFFICIO.

Quia favenle Doraino ordinem sacraeoblationis in A conficienda unguenta, vel ptseparanda lucerna, veL
priore epistola breviler explananda perstrinximus, fovenda peccaminum vulnera.
nunc diversa Ecclesice carismala qua ratione sub- Symbulum quoque pro hoc competenlibus supra
sislant, juxla quod Dominusnobis intelligere tribuit, scripto die tradelur, ut sicut quando dixit Deus Fiat
brevi paginola commendemus. lux, quod signat illuminatio credulitatis, appareal.
Antiphonas vero quas dulci cerimonia psallet Ec- Septima Die benedixit et sanctificavitin requie : ideo
clesia hinc traxerunt exordium. Rex Salomon cum hac die Ddes populi firmalur, symbolura et lacte
domum celeberrimum inslruxisset, ibidem cantores chrismatis enulrilur, quia in die septima requies
instituit, qui cum diversis organis Dei magnalia de- Chrisli in sepulcro colctur, et declinanle jam die
cantarent, ut inter reliqua ornamenta quce fulgebant triumphum resurrectionis illius consecratur. Ideo
in lemplo, eliam divina eloquia dulci proferrenlur aulem venientemsacerdotem symbalum tradere, ex-
eloquio , ut tolo [Leg. lanlo] plus deleclaretur Dei pandelur super cancellum molliciis plumarum, vel
verbum, quanlo elegantius volvebatur vocis ornatu. candida sabana, et defertur in calicis vascula cliri-
Propter carnalis namque in ecclesia non propter sraalis et olei benedicenda, vel codix sacri Evange-
spirilualis consuetudoest constitula canlandi, ul qui lii rubro tecius velamine , quia populus ad fidem
verbis non compunguntur, suavitale modolaminis B •" veniens infanlice figuram lenet. Sicul enim infans
moveantur, pensantes quanta sit dulcedo ccelestis est lener etnovus in corpore : ita calicuminus tener
cantici, quando in incolatu hujus saeculitam elegan- et novus in fidem , infanlis membra super plumacia
ter resonat Ecclesia laudesChristi. Antipbona autem, ponunlur, ul melius nulriatur. Caticumino blanda
dicta, quia prius ipsa anteponitur, et sic ponetur verba Domini pioferuntur, quo amplius delectetur.
psalrai versiculum, cum gloria Trinitatis adnectetur, Non enim potesl sustinere forliora praecepla anle
quarum quaterna sunt genera, organo ex prophe- quam per baptismum Spiritus saneti confirmetur in
tico, lympano ex cvangelii sacro tonilruo, vel com- gralia. Membra parvoli sabana,:id esl candidoac vi-
passione [Leg. composilionej calholicorum Patrumk lali linleo exterguntur , ne corium ei lsedalur. Ila
pro ordine temporum, vel deprecando, vel nar- caticuminosubtilitas fidei aperiiur in symbulo, ut per
rando, vel larides divinas tympanizando compo- credulitate tergatur ab omni peccato. Prius liniter
sitse. per blanda praecepta, ne exasperelur lener in intel-
, , post modura.... per fortiora mandata ut
Responsoria vero quae in divinis officiisdie aut Iigenlia
nocte cantantur, de Pentaleucho Moysiduxerunt ori- convalescat per opera. Intanslactenutrilur, et cati-
cumenis chrismate unguelur. Lac ex matris ubera
ginem, quando Pharaone submerso, Maria prophe-
tissa sumens tympanum , praecinebal canticum, et C *- suggetur, et chrisma in sinu sanctaematris Ecclesiae
in choro. Horum consecralur.
respondebat populus adunatus vero
sicui de Liber aulem Evangelii in specie corporis Christi
quaterna ratio conslat, Antiphonabus su-
rubro legitur velamine, sanguinissigno monstrante.
perius continelur. Consuetudo praecinendiel respon- In calicis autera chrismae vascula deferunlur, quia
dendi non solum ad mare Rubrum , sed in multis omnia
sacramenta bapiismalis in Christi passione
Ebraeorum gentibus comprobalur, quod plenins
firmantur.Vitrea aulem vel cristallina vasa chrisma-
Veteris Testamenti narrat hisloria.
tis, claritalem signant baptismatis. Balsamumaulera
Sanctus Deus archangelorum in quadragesimo 1 chrisma couficitur. Lentiscus
genus ligni dicitur,
concinelur et non canticum Zacharise, quia ista1 unde risina balsamse tolletur, de hoc lentisco in
modulalio deprecabilis est populo, sicut verba texti1 cruce dominica illa pars fuisse traditur, ubi sanctas
ipsius continenlur. Et propter boc non canetur pro- manus Dominiclavo confixilimpius, perficitur. Ideo
phelia, propter quod et baplisterium claudeiur; sci- et risina ligni ipsius dispensante... eliam ab anliquis
licet quia canonis prsecipiunt, vel baptismum qua- temporibus imprimatis.... transfundetur.
Angelus
dragesimae non est. enim Dei ad secreta super altare tamquamsuper rao-
Oleum autem quod cum chrisma benedicitur,, D I numenlum descendit, et ipsam hostiam benedicit ,
voce psalmi ostenditur , qui de Christo proferturr instar illius angeli qui Chrisii resurrectionem evan-
(Psal. XLIV,8) : Unxit te Deus de oleo Imtilimprme gelizavit. Tunc libera lingua, et voce clara omnia
consorlibustuis, vel illud: Oleosancto meolinui eum % cantica quae in quadragesima fuerunt sub silenlio
(Psal. LXXXVIII, 21), prius ergo ungebanlur veteriss clausa recipiuntur, et submersio Pbaraonis et San-
oieo, sic perfundebantur unguento. Specialiter autemi ctus de cseliset alleluia cum gaudiis quia surrexic
oleum Grsece Laline misericordia dicitur, et perr Dorainus. Mediaautem nocte iu officio consumma-
oleum Sancti Spiritus gratia designatur. Hunc enima tur, quia media nocte fregil infernum Salvator, lunc
liquorem consecravit Deus in Ecclesia ad mysliea a ab ore fidelis nopuliAgni caro comeditur. et sauguis
 m EXPOSITIO BREVISiANT!QU/E LITURGIJI GALLICANJE. 98
dulciter bibetur, per quod omnis mundus pretio prse- A l Vesttmentura parvoium, quod non sit ln alto uso,
claro redimitur, alque ilico discitur ut auroris lentse nisi ad frequentandura sacrificiura, vel significatquod
diluculo laus resurrectioni Dominiclaro cantico cum non graventur manus noslrse honoribus sccculi, sed
benedictionibus celebrelur. circumdentur sublilia exercitia mandatorum Dei.
Palleum vero in pascha cum tinlinnabulis Euclia- Proliibet autem manica tonica ne appareat vile vesti-
ristia velatus instar veteris testamenti, ubi tonica mentum, aut quocuraque indignum taclum sordium
sacerdotis plena lintitinabulis signans verba prccdi- super divina sacrificia, quo manus immolantes dis-
cationis ostenditur. Prcecinctio autem vestimenli currunt.
candidi quod sacerdos haptizaturus prsecingitur in Albas vero, quas levitce ulunlur, ideo staluerunt
signa sancti Joannis agetur, qui prcccinctusbaptiza- paires, quia in vestimento tincto non sic apparet cilo
vil Dominum. Albis aulem vestibus in Pascba in- inacula quoraodo in albo : et minisler allaris ideo
duetur secundum quod angelus ad moniimentura utilur, ui observet el caveat omnem maculam , et
albis vestibus cerneretur. Albceetenim veslis exul- iiullatenus veslimentaministrantiumvel leviore tactu
talionem significanl. appareant sordida ; sed candida sint exlerius vesle,
Casula quam ampbibalura voeant, quod sacerdos interius mente. Sirico aut vellere fictur, quia Domi-
. induetur, toia unita per Moysetn legiferum instiiuta B ] nus sacerdotibus ideoexindehabereindumenta mari-
, primitus demonstratur. Jussit ergo Dominus fieri davit, ut eorum vestis spem resurrectionis oslende-
. dissimilatum vestimenlum, ul lalem sacerdos in- ret. Sirico enim de ligno per verme fictur. Vermis
duerit, qualc iridui populus non auderelur. Ideo sine post morlem procedit in alale , et post occasum et
manicas, quia sacerdus potius benedicil quam mi- volatum Dgurans Chrislum , qui ex ligno crucis
nistrat. Ideounita prinsecus, non scissa, non aperta; quiescens in sepulchro tamquara vermis clausus in
, quia multse sunt Scriplurse sacrce secrefa mysteria , sacculo angusto, surrexit de turaulo, ct ad ccelos
quse quasi sub sigillo sacerdoti doclus debet abscon- sumsit volatum. Alterius vero velleris alba inno-
dere, et unitatem fidei custodire, non in hcerese centiam tantum vitce demonstrant. Alba autem non
. vel scliismaia declinare. conslringitur cingulo, sed suspensa tegit levitcecor-
Palletim vero quod circa collo usque ad peclus pusculum, quia omnis conversatio Levilica in desi-
venit, ralionale vocabatur in vetere testamenio, sci- derio cceleslispatricea terrenis operibus debet esse
licet signum sanctitaiis super memoriam pectoris , suspensa, nec cingulo peccatorum conslricla.
dicente propheta ex persona Domini Spiritus Domini Slola autem quam super alba diaconus induit,
super me. Et post pauca, ut ponerem gloriam lugen- significat subtilitatis intelligentiam in divina myste-
tibus Sion, et darem eis coronam pro cinere, oleum'C lia, iicet veteri stola induenles gaudium solemnitatis
gaudii pro luclu (Isai. LXI, 3). Palleum iaudes pro se habere raonstrabant. Et pro liac causa in quadra-
spirilu mceroris. Quod autem collo cingit, antiquce gesima pro humilialione non utetur, sicut nec alle-
consuetudinis est, quia reges et sacerdotes circum- luia in nostra Ecclesia , Sanctus , vel prophetia ,
dati eranl palleo vesle fulgente, quod gratia prce- hymnum trium puerorum, vel canticum Rubri maris
signabat.Quod autem fimbriisvestimentasacerdotalia iilis diebus decanlantur.StoIa alha liamque angelus
adnecluntur, Dominus Moysi prsecepit in Numeris, praecinclus apparuit quando sedens in monuroento
ut per qualuor angulos palleorura Dlii Israel finibrias; Domini , solemniiatem resurreclionis illius nuncia-
facerent, ut populus Domini non solum opere, sed vit. Ideo in Quadragesima prohibenduin hsec can-
eiiam et vestilu mandatorum Dei signum portaret. tica, quia cseiestiaet angelica sunt. De ccelis enim
Manualiavero, idest manicas induere sacerdolibus colttmna ignis in nocte, et columna nubis irt die, an-
mos est instar armillarum , quas regum vel sacerdo- gelus in caraino flammce in ccelis audita est. Alle-
lum brachia constringebantur. Ideo autem ex quoli- luia vel Sancti a tacentur ergo in poenitenlia, ulnova
bet pretioso vellere, non metalli duritia extanl, vel fiant in Resurrectione dominica quando reserantur
ut omnes communiler sacerdotes, eliam minoris di- etbaptisma. Oportet ergo levita ccelestem cantet
guilatis in sseculofacilius inveniant. canticura.
a Id est breves orationes illse quae a verbo Sanctus
incipiebant, quales cantabantur ante prophetiara ,
anle et post Evangeliura.
NOTA.In hac S. Germani Expositionerecudenda Mabillonianumexemplar, sive, quod idem est, codicem
Augustodunensemde verbo ad verbum exscripsimus. Menda igitur quibus non semel syntaxis laeditur, cui
par est tribuat lector benevolus. Edit.
 •APPENMX AD OPERA

SANGTI OERMANI PARISIENSIS,

VARIA LITURGICA MONUMENTA CONTINENS;
i *- - i - -,-,- '»
MONITUM.
Si quis leclorum inierrogaverii, quaenamrelatio S. Germani opera sequentibus monumeniis ila colliget,
ul his Appendicisnomenaliquo modo convenial,ullro fatebiraur, non aliam relalionem inter utraque inler-
ccdere, nlsi quod sanclus ipse Germanus paucaquaedamde liturgia Gallicanascripserit, nosque ex Scripie-
rum illius editione minus causam quam occasionemhanc sumraulam liturgicamproferendi suscepisse, rei
etiam opporlunilaie stimulante, siquidem Ecclesianostra quotidianis de hoc themate ferveat controversiis.
Cselerum,prselerquamquod S. Germanus iilurgiara calamo attigerit, nulium inter auctores ecclesiasticos,
quibus Gallia nostra anle CarolttmMagnuraglorialaest, illustriorem excogilarepetuimus, cujus operibus
hsec monumenla meliori jure subjicerentur. Et quis antiquitatis ecclesiasticsestudiosus maxiraas nouis
gratias abjudicet, cum perpenderit, se jamdudumconspicuamliturgiseRomansepartem inter Gelasii papce
lucubrationes typis nostris expressam accepisse, ejusdemque complemenlosiraul ac Gregorii Magni ope-J
ribus esse potiturum? Quibus si liiurgiam Mozarabicam, Isidori*Hispalensisscriptis subnectendam, ad-
junxerit, statim quasi spe repentina commotus exsultabit, tradilionibus antiquse liturgice pretiosissimis
fruiturus.
His prsemissis,nolandumnobis superest, sequentes libros de verbo ad verbum ex Mabillonianaedilione
fuisse exscriptos, ne scilicet, cum voces, orlhographia, syntaxis exauctorataevel etiam mendosseidentidem
occurrerint, non lam codicumvetustatem quam nostram incuriam arguere videantur.

Di Lin r.i.i i i.micivt

LIBRITRES,
K
QUISUS SUBJUNGITUR
DISQOISITIODE CGRSUGAU.ICANO
AUCTOItE *.
MABILLONIO

Praetereas beatissimaeet apostolicaesedis inviolabilessanctiones,quibusnospiisslmi

patres,pestiferaenovitaliselationedejecta,et bonaevoluntatisexordia,et incremehtapro-
babiliumstudiorum,et in eis usque in finem perseverantiaro,ad Christigratiamreferre
docnerunt;obsecralionum quoquesacerdotalittm sacramenlarespiciamus,quseab aposto-
lis tradita,in loto mundo,atque in omnilicclesiacalholicaunitormitercelebtantor,ut le-
gemcredendilex slatuatsupplicandi. (Ccelesliuspapain epislolaad episcoposGullim.)

ILMJSTRISSIHO ECCLESl.43PRINCIPl CAROLO MAURICIO TELLERIORHEMORUM ARCHIEPISCOPO, BDCi,PRlHOFRANCI*

PARI,SANCTJE SEDISAPOSTOLIC^ LEGATONATO , GALLIiEBELGIC^PRIMATI, ETC»
Quod lilterali omnei in te SLipiciunt,quod tuum cerlalim patrodnium ambiunt,itluslrissimearchiprmsul,
hoc dignitati meritisquetuis, hoc tumin titleras charilati et soUicitudinidebet hnputare; ne quid dicamde
tptendore amplissimmfamilim tum, qum omnia summa-,virluleduce, maximi principis judicio consecutaesl.
Mihi veroadeo non desunl causm, qum me ad hunc librumnomini luo inscribendumimpulerint, ut contra tam
diu prmlermissime suppudeatofficii; el longemagislimendumsit, ne mihi desintjustm excusalionis,quamUbri
* Inleger hujus operis titulus sic se habet: DeLi- Gallicano,seu de divinorumofficiorumorigineet pro-
lurgiaGalticanatibri tres, in quibusvclerismissm,qum grcssu in EcclesiisGdllicanis. Opera el studio domni
anie annos milleapud Gailos in usu eral, forma ritus- Joannis Mabillon, presbyleri el monachi ord. sancti
que eruunlur ex anliquismonumenlis,LeclionarioGal- Benedictiet congregationesanctiMauri, LutetimPari-
licanoIwclenvsinediloel tribus MissalibusThomasia- siorum,anno 1785.
uisqueintegrareferunlur.AccedilDISQUISITIO decursu
101 PRJIFATIO. 102
tibi nuncupandi r.altones.Id cnim jamdudum exigerevidebantur privata in me lua, iirio el communia in lotam
Rhemensempiovinciam beneficia,qum peculiari in me liluto redundare rHeriloexislimabam. Nam cum in ed
dimcesislum regione, qum te sacrm diniplitiw inslauratorem agnoscil, lucis itturam, Deo volente, accepcrim;
et h itlo AcademimRliemensisseminario, cujus alter fundator es, prima lilterarum, qum mihi ad le «diiutrt
conciliarunt, elementa didicerim : sane committendumnon eral, ut non in me partem^suscipcremeorum bcnefi-
ciorum, quas tua solliciludineel miinificentiautrisque locis amplissimaprovenerunt.
Fuit aiiquando tempus\. cum remotior ilta Campanim plaga, biqua llhemensium antislilun^allera sedes est,
eisdem in deliciis erat, Islic frcquemia secundmBelgicmconcilia,Mosomensia inquam, Duciacentia, et Alli-
niacensiacomptma; nec ferme nspiam in tola provincia magisvigebal religio. Itn beali Remigii mvo; ila Hinc-
mari et Adalberonispontificalu res se habebanl. At processutemporiseum in slatum revoiula sunt omnia (quod
temporum iniquitali malim, quam superiorum ponlificum incurim ascribere)ul ad illam genlem emenHandam
strenuissimo ei ecclesiasUcmdisciplitia!ttudiositvmo archiprmsnle opus essel. Jacebant penesine reverenlia
iieglecta sacra; sine doctrina el disciplina pastores, prmter admodum paucos, quos in lanla licenlia pudot ac
Dk timor inlra modestimfinescontinuerat: ad limctegum divinnrum,ne dicamiiumanarum, vix ttllus respectus.
Deniquerara, si lamen ulla, summipastoris illis in partibus visilatio; ul eas non mirum esset densissimisigno-
ranlim tenebris esse obrutas ac sepullas, qum tantiiu solis aspeclu caruissent. Hmresisex adverso, inler illas
eaUqiim, negotiumpromoveretenebrarum; in ipsa regionis quasi metropoli altera sedem sunm figere, (tfcem
calholicmreligioni objiccrepene inarcessam, el perversmdoclrinmacademiam. Verum ubi, Antislesvigilantis-
time, HhemensisEcclesimclavummoderari ccepisli,quidquid aucloritatisin summa dignitate, quidquid iadustrim
el sollicitudinis in acluosa virlute, quidquid doctrinm el erudilionis in magno genio positum fuil; tolum id-
quanlum quantum est, ad hoc maxime convcrtisti,ul illa parochim tum portio, qumremedioforliori ac prom,
ptiori indigebat, in melioremformam restitueretur; idque demumeffecisli,ttt modovix ulla sil alia ecclesiasiicit
regulismagis addicla, et qumrecloreshabeatmeliores.
Quod si tanta fuit in rcmotioresillas provincimtuw plagas solliciludoac diliigenta lua; non mirum si vicinio-
res ex eade.mita profecerint,ut si qua laterent neglectarumoviumvitia aut pericula, nec summi pastoris oculunx
vigilem,ncc medicammanum effugerint. Nihil curm, ninil providenlimlum expers. A le habenl divina officia,
el sacri ritus, quibus administrantur sacramenla, decenlioremet augusliorem (ormam; a te probi Ecclesiarum
ministri graliam et patrocinium, improbi unimadversionem;Ecclesimvisilaliones, inslauralionem et profectum;
deniquenniversa_dimcesis rectum ordinem et tmnquillitalem.
Atque ul opus lam arduum ac difficile, si fteri posset, redderetur immortale; et ne, deficienlibusprobis, quos
pymcipuodelectu insliluisti, pasloribus, tliam hccc salubris disciplina sensimdeficeret; in urbe lua nomm
a fundamentis seminarium condidisti, amplissimismdificiis,copiositproventibus inslructum. Hic ad ceniunx
seleclmjuvenlulis adolescenlet, graluito plerique, cducanlur, el sub optimis erudilisque prmceploribusac ma-
gistris ad pietalem doclrinamqueinformanlur; ut obeuntiumpaslorum.vkes aliquando suppleanl, et redivivce
teligionis ac disciplinm sludium foveant et conservent.Hos omnes et singulos ex nomine, eorumquemoresco-
gnitos el perspeclos^habes: tanlaque est in eorum deleclu mquitasel perspicacialua, ut is unus bemficiis au-
geatur, quemmajus doclrinmel probitalis meritum commendaveril.Hinc proficilex viciniseminani mmulalione
et erudiiioneRhemorumUniversilas,qum in lantuni sub tuis auspiciis reflorescit, ut cum olim ferme inculta
esset, et scholariumnumerodestitula, nunc eorum frequentiamvix capiant ipsi.parietes.
Sed ne in posterum hmresisaltollat caput, eam in ipsa ejus arce aggretsus es, cum scholasejus male ferialat,
etiam el dotalas, in aliud clericorumseminarium cenvertisti, redilus a rege assignalos his atlribuendo in Eccle-
tim profectum,quibus antea hmresis in ejus perniciem abulebalur. De his omnibusmeriloplaudit ac sibi grd-
tulalur Belgica promncia, imo lota EcclesiaGallicana, qum i novit, » ut Ivonis ad Urbanunt11verbis utar,
Rhemorumi sedemdiademaregni habere, et omnibut pene GallicanisEccletiis exemplumruinmvelreturrutio-
nis exislere. »
Quaproplermagnoperepeccare mihividerer, illustrissimeprimat, si Rhemensiprovincimetego ejus alumnus
ob tam lceiostuccessusnon gratularer; nequeporro commilterelicet, ut lum obhas causat, lum ob singularem in
melantillumhominembenevolenliamcl graliam tuam, quod superesl vitmac tpiritus, tine aliqua grati animi le-
ttificalioneelabi sinam. Et quidem haclenusoccasiopolius defuil quam voluntas : proplerea quod ea qumversaA
bam sludia nominis tui dignitali non tatis responderent. Sed cum novdin me accessissentbeneficialua, feliciter
tese oblulit LITCRGIA GALLICANA, quam meis, sociorumquemeorumstudiis e tenebriseruere et illuslrare aggrei-
sus sum. Quid enim summosaceraoti convenientiusofferripoteral, quam divini forma sacrificii, cujut ritum in-
stituerunl tice tenuerunt clarissimaGallicanmEcclesimlumina, Hilarius, Marlinus, Sidenius, Avilus, Remigiut,
Cmsarius,aliique sanclissimiantistiles? Quid inquam catholicmreliqionissludiositsimopontifici acceptius,quam
antiqua itla GallicanorumPatrum oracula, in quibus noslra de Eucharislia fides tam clarit et illustribus cons'-
gnala esl monumenlis?Erunl aiii qui alia libi majoris opermet erudilionis inscribanl. Ego vero, cui nulla spes
est perveniendiad illam aliquando[acuUaiem,ut a me quidquamegregium, et nomine tuo plane dignum exspe-
ctari debeat; sallem id assecutusmihi videor, ui argumenti gravilas lum dignilali respondeal, el observanlimin
lemem; et si non atia re, vel utililale sua ipsa se lucubraiiotueatur. Cmterumeliam alque eliama le pelo, illus*
trissimeEcclesimprinceps,ul solila benignilaleel benevolenlialua hos labores noslros, qui lua aucloritatenixi in
publicumprodennt, libi accipiendosexislhnes. Quod si pro lua humanilale id concesseris,non dubilo hoc opu*
loii GallicanmEcclesim approbatum iri, quod libi gratum el acceptumesse constiterit. Id porro non lam meo
quam tolius congreggtionisnostrmnomine tibi offero: quam si luo patrocinio tueri pergas,-hocme beatumrepu-
labo, el egregiumlaboris mei fruclum retulissemihi gratulabor.
F. Joannes MABILLON M. B.

I. Quseoronium apud nos eccleslarum ore ac revereutia quondam consecrata fuit Liturgia Gallicana, hsec
ab alinis retro nongentis ita non modo in desueludinem, sed edam in oblivionemabiit; ut ejus nec vesti-
gium pene uflum reliclum sit, nec rilus apud viros riostrseselatis, eiiam doctissimos, certus et exploratus.
[Sondefuerunt e Galiis nostris eruditi homines, qtii hoc argumentum illustrare teulartrat: sed irrito conatu,
403 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANlPARISIENSIS. 104
delicientibusquippe idoneis hujus rei monumentis.lllud apud omnes in confesso est, Liturgiam Gallicanam
principio a Romana fuisse diversam , ejusque mutationem anle annum Chrisli octingenlesimumcontigisse
Caroli Magniprincipalu. Is enim sancli Gregorii Sacramentarium, quo Romani in sacris utebanlur, utun-
liirque eliam nunc, ab Adriano papa primo suscepit, edilo Capilulari, ut raissa in posterum ordine Romano
in Gallieanisecclesiis celebraretur. '-
II. Quamam fuerit hujusce muialionis causa, in ambiguo est. Hoc sine temeritatis nota dicere licet,
Adrianum id satis egisse apud Carolum :qui ullro, ut Romano ponliuci gralificaretur, petenti annuerit.
Jdein magno inoliminc tandem evicil Gregorius VII apud Hispanos, qui ab avitis et patriis ritibus aegerrime
discesserunt. Nimirum hcecsemper fuerunt summorumpontihcum ardentissima studia, ut RomanceEcclesise
ritus aliis Ecelesiis approbarent ac persuaderent, rati id quod res erat, eas facilius in una fldei morumque
concordia, alque in RomancoEcclesiae obsequio perstituras, si eisdem cseremoniis, eademuue sacrorurn
forma conlinerenlur. Ea mens fuit Innocentii I in epistola ad Deceniium episcopum Eugubinum : eadem
etiam omnium cujusque regni aut provincisepraecipuorumanlistitum , quibus hcec in primis cura fuit, ut
ad uniformem modum omnes sibi subdilceEcclesicecomponerentur. Ita Patribus conciliiiv Tolelani, Bra-
carensis I, el Gerundensisapud Hispanos atque Yenetici et.Epaonensis apud Gallosvisum est. Hanc riluum
in divinis officiis concordiam magriopere curarunt, teste Cassiano, eliam primi vitse religiosce inslilu-
lores: «Verentes scilicet, ne qua in quolidianissoleronitatibusinter viros ejusdem culturce consortes disso
nantia vel varietas exorla, quandoque in posterum erroris, vel aemulationis, seu schismalis noxium germea
emilierel, » ut ipse scribit in lib. n Inslilutorum, cap. 5.
III. HsecLiturgise Gallicanaein Romanam mutalio lanta universseGalliseEcclesiarum consensionefacta
esl, ut regnanie Carolo Calvo, Magninepole, missceGallicancenotilia jam penitus oblitterata esset. Unde
Carolus Calvus, ut ejus a Romana discrimen oculis perciperet ac comprobaret, missam Toletano more a
quibusdam presbyteris, qui ex partibus Teletanm Ecclesim ad se venerant, celebrari voluit : quoniam
veterem Gallorum Liturgiam cum Toletana convenisse didicerai. Id patet ex ejus epistola ad Clerum
Ravennatem , in qua hcecsubdit: i Celebrata etiam sunt coram nobis missarum solemnia more Jerosoly-
mitano auctore Jacobo aposlolo; ct more Conslanlinopolitano, auclore Basilio : sed nos sequendam
ducimus Romanam Ecclesiam in missarum celebraiione. > His verbis Carolus innuit, eam hujusce facli
ralionem fuisse, ut visis comperlisque diversarum Ecclesiarum variis celebrandcemissceritibus statueret,
qualem alteri formam prceferendamexislimaret: sed Romanuratandem ritum sibi prce caeteris placuisse.
Ab eo tempore nemini de restiluenda Liturgia Gallicana , Romanave dimillenda quidquam lentare venit iu
animum, uec anle nostram aetatemapud Gallos de prisco iilo ritu fuit ulla fere mcntio aut raemoria.
IV. Inler primos cjus noliliam deriuo revocandi occasionera praebuitMatlhiasFlacctts Illyricus , centu-
riatorum Magdeburgensium facile princeps : qui cura veterem quamdam missam Latinam ex Codicc ms.
eruisset, alque Argentinseanno 1557 edidisset, eam esse suspicatus est quce antelRomanam in usu fuerat
apud Gallos et Germanos. Hanc conjecturam pro indubilata sententia excepit Guillemus Peyratus in His-
loria Capellse regum Francorum; eumque seculus Carolus Cointius, doclissimus Oratorii presbyter, iu
lomo II suorum Annalium. Utriusque sententiara ad examen revocavit clarissimce memoriae cardinalis
Bona iu insigni opere Rerum liturgicarum ; idoneisque asseruil argumentis, longe diversam ab lllyriciana
fuisse missam Gallicanam: in cujus lamen inquisitione se impticdlumfateri non erubuit vir modestiae sin-
gularis. Nihilo minus Liturgise Gallicanaequatuor assignavit indicia ; et Missalia duo , unum Valicanae
bibJiolhecce, alterum serer.issimse Suecorum reginae, indicavit, quaepro genuinis Gallicanis habenda esse
arbitratus est. Duo haecMissaliaante biennium integra prolulit in Iucem Josephus Thoraasius , clericorum
regularium in Urbe presbyter rerum sacrarura studiosissimus, tertio Missali addito , quod itidem ad pris-
cum GallicanaeEcclesiseritum perlinere exisiimavit.
V. Cum res ita se haberenl, adeundo Germaniam conligit ut in Luxoviense monasterium accederemus,
alque inler semilaceras veteris ejus loci bibliothecae reliquias antiquissimum Lectionarium, quod in sacris
ad legendas propiietias et Epistolas cum Evangeliis ante annos mille in usu fuerat, inveniremus. Mox prae
gaudio exsilientes, illud GallicanaeEcclesiaeproprium fuisse suspicati sumus. Ncc nos fefellit conjectura.
Nam re maturius in redilu expensa, nullus nobis relictus est ambigendi locus, lioc-esse antiquissimum
Lectionarium EcclesiseGallicanse.Quam ob rem amicorum consultu quoddamoperaepretium fore duximus,
si hoc de argumento singularem conderemus tractatum : in quo LiturgiseGallicanse,qualis ante Carolum
Magnum apud majores nostros recepta erat, vera forma, genuinique ritus expljcarentur. Id pro modulo
exsecuti sumus : quo fructu, alii viderint. Nobis cerle (sine jaclantia dicere liceatj diligentia pro materise
dignitale non defuit.
VI. Totura opus in tres libros tribuimus. In primo, poslquam de variis EcclesiaeLalinse Liturgiis bre-
viter actum est, Gallicanse indicia verseque notse afferuntur, expenduntur, et probanlur. Deinde facta
cjusdem Liturgite cum Mozarabica comparalione, totam ejus seriem ex Gregorio Turonensi episcopo,
aiiis,quepriscis monumentis eruimus et illustraraus. Quibus absolutis, velus sacrcc supellectilisapud Gallos
105 IN LIBROS DE LITURGIA GALLICANAPR^EFAf 10. 106
nostrates, ecclesiarumgue forma et apparatus describitur. Porro in exordio et ftne libri exponitur qualis
fuerit majorum nostrorum per id tempus de Eucharistia fides et persuasio. Argumenta repetere hoc loco
rion juvat. Illud quadam explicatione indiget, quod agendo de ciboriis antiquis (sediculseeranl umbellarum
instar super altaria, quatuor minimum columriis innixse) in exemplum adduciraus aliare partheuonis Vallis
Graticeapud Parisios, quod receritiori Romanorum usu non ciborium, sed baldaehinum appeilari debet, ut
me monuit eruditus et venerabilis Claudius Caslellanus Ecclesise Parisiensis canonicus. Id vero inter
utrumque discriminis est, quod baldachini pars superior aperta, et in coronce modum convexa est; ciborii
sequa et plana, non aperla; arroariura quadralum in sumrao habens ad asservandas reliquias; et porticulas,
vulgo ringuieres, in circuilu armarii. Ila Romae' ciborium sancli Joannis, et sanclse Praxedis; baldacbinura
sancti Petri appellatur. An ulruraquc apud antiquos in usu ftierit, non liquet: at certe una fuit apud
omnes ciborii appellalio. Cnde ciborium sepulcri sancli Petri in Vaiicano vocatur a Gregorio Turonensi
episcopo in lib. i de Gloria martyrum cap. 28. Id monuisse hoc loco aliquanti momenti est.
VII. Secundus liber exbibet Lectionarium Gallicanum, quod in Luxoviensi Benedictinae congregationis
sancti Viloni percelebri monaslerio reperimus. In ipso hujusce libri limine nonnulla de Adventu Domini,
et de festis apud Gallos anliquitus receptis prsemiltuntur, singillalim deinde suis locis per tolum librum
explicanda. Nihil in illo Leclionario non dignum observatione : raulta singularia, praesertim quae ad pas-
sionem Doroiniet ad Rogaliones pertinent. Lectiones ex Scriptura nec multum recedunt a Vulgata nostra,
nec omnino cum illa conveniunt. Varietates insigmores in flne operis referemus. Lectionarii hujus antiquitas
ex festis in eo recensiiis, et ex litlerarum, quibus exaratus est Codex, forma inlelligitttr. Pauca quippe in
eo festa: nullum sanctse Genovefsedie natali reeenlius. Characteres ipsi Merovingicara referunt scriptu-
ram, quae sub prima regum nostrorum slirpe usitata erat. Sed ne lectori fucum facere videamur, specimen
scripturse, quae in ilio codice ubique sequalis est, seri incisum hic exhibemus.

Hoc specimen si quis cum illis, qucelin librov de Re dipiomatica exponuntur, conferre voluerit, eam
Merovingicam[esse scripturam nobiscum uliro fatebitur. Haud scio an ullum sit Lectionarium hoc Galli-
cano antiquius : si forte excipias librum coroitis, indicantem iectiones ad usum EcclesiseRomartse: quo de
libro menlio fit in charia Cornutiana, quce Leone Augusto IV, et Probiano coss., seu anno Christi 471
data est.
VIII. Tertium librum constituunt Missalia tria, quorum priraam editionem Josepho Thomasio mox lau-
dato accepiam referre debemus. Primum est Golhicumseu Gothicogallicanum: quo scilicet utebantur Galli
Visigolhorumimperio subjecli. Exemplar exstat in bibliotheca serenissimaeChristinseSuecorura reginse, lit-
teris quadratis et majusculis scriptum ante annos nongentos, ut peritorum judicio censuit eminenlissimus
cardinalis Bona, et Thomasius post eum. Nullura in eo feskim "receiilius quam sancti Leodegarii, anno
678 nece affecti. Alterurn Missale brevius vocalur Francorum,ex eadem Bibliolheca, quod uncialibus et
quadtatis litteris ilidera scriptum asserit Morinus, qui illud quondara vidit, et ante annura 500 exaratum
existimavit. Malim dicere post Gregorium Magntim, cujus additamentum in canone missse, nempe, diesque
nostrosin tua pace disponas, in eo Missali habetur. In orationibus pro regno et regibus indicantur Francorum
reges et reclores, Quod argumento est non ad unum, sed ad plures tunc pertinuisse principalum. Tertium
Missale dicilur Gallicanum, a cardinale Bona laudatum : cui imperitus nonnerao Missm Romanm titulum
affinxerat. Eodein characlerum genere scriptum est ac priora duo. Asservatur in bibliotheca Vaticana, eo
translatum ex Palatina seu Heidelbergensi. Plura de his tribus Missalibusinitio libri m.
IX. Duobus aljis tum integritate, tum antiquitate, longe prcestat Missale primum, quod Gothicum seu
Goihicogallicanum appellamus. Hujus fragmenta qusedam in tomo postremo Bibliothecce Pairum addu-
cuntur ex officio tridui anle Pascha. Et quidem in officio Sabbali sancti, cum orationes ad baplismum re-
ferunlur, qusedam lectionis varietas esl in ultiraa coilectione ad hsec verba : Oremus, fratres charissimi,
Dominumet Deumnoslrum pro aufetis noslris. Ita apud Thomasium; at in Bibliotheca Patrum, pro ampkibiis
suis. Sed neulra leetio nobis probalur; poliusque legendura videtur, pro neophytis nostris, ut suo loco
monuimus. Luculenta vero ex boc Missali Golhico testimonia eruuntur ad demonslrandara veram Christi
corporis et sanguinis in Eucharislia pisesenliam, verumque missse sacrificium, et Romani pontificis super
pATROL. LXXII. b
107 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMAN!PARISIENSIS. 108
otnnes episcopos priraatum. Non repefimus ttiodo giisede ipsa Ghristi pfaeSeritfairi exordio et in tine libri
primi inde protulimus. Illud tanlum addimus in prsesens, vocabulum transfermationis saepius adhiberi ad f
signiflcandam (quara vocaraus) transsubstantiationem, ut in missa octava de Circumcisione,pag. 202*, in
raissa vicesima pro calbedra sancti Petri, et in missa septuagesirna quinta de sancto Leodegario. Simi-
liter occurrit idem vocabulum inMissali Francorum, pag. 507, et in Gailicano, cujus sententiam mox re-
laturi sumus.
X. Egregius locus est MissalisGothici in officio septuagesimo Octavo de saerificio corporis et sanguinis
sui a Christo in ccenainstituto. <Quiformam sacrificii perennis inslituens, hostiamse tibi (Deum Palrem sa-
cerdos alloquitur) primum Oblulit,et primus docuil offerri. Quod de sacrificio, non crucis, sed coerisedictum
esse quivis cordatus iector intelligit.-Prseter hoc testimonium, quod ihilio libri m exposuimus,>aliud nobis
idem Missalesuppeditat in missa praeeedente, ubi in oralioue post mysterium, id est post conseerationem,
haec leguntur : Magnumhoc munusmiseficordimest, qui nobisdocuit redeinptionishostrm sacrificia cetebrare,
sicut obtulit DominusnosterJesus Cliristut in lerris. His accedit tertius locus ex MissaliGallicsno in<Gcena1
Domini, in qua Dominusnoster Jesus Chrislus in novoTestamenlosacrificandirilum instituisse memoratiir,
dum panem et vinum, qum Melchisedechin prmfignralionefuturi mysterii sacerdos obluleral,in sacrameritum
sui corporis et sanguinistransformavit. Nec omitlendumhoc loco id quod legitur in MissaliFrancOruin pag.
52S : Remolisobumbrationibuscarnaliumvictimarum,spirilalemlibi, summePdler, hosliam supplici servtlutA
deferimus : qum miro ineffabiliquemysterioel immolalur semper, et eadem seiiiper offertur; pariterque et de-
votorummunus, et remuneranlisest prmminm,Ubi spiritatem liostiamdicit sacerdos, quod spiritaliter imrrro-
Ietur vera Christi caro, verusque sanguis. Quid? quod adoranda sacrificid appeltantur in fine tertii Missalisj
scilicet Gallicani, pag. 577. Alia id genus non pauca prcetermitlimusi
XI. Quod attinet ad primatum Romani pontificis, eum probat fnfssade sancto'Xysto papa et marlyre, qtiar
in MissaliGothicoesl ordine quinquagesima octava : Ex quibus est sdhctus ttc veherdbilisSixtus matlyr...;
qui dum aposlolicmsedis accepissel insignia, el se primum esse conspicerelsacerdotum, id est episcoporum,
qui in his Missalibussolent appellari sacerdoles, presbyteri vero non semel seniores, ut col. 000. Hujus loci
occasione in mentem recurrit solemnis locus ex Cypriani libro de Unitate Eccieslce, tibi primatus Pelro
datur. Iti tanquam assumentum rejeceruut nuperi editores Oxonienses, freli antiquorum auctoritaie codi-
curn, quorura nonnulli hanc clausulara non habent, aliis eam habentibus numero et bona hota (ut ipsis
videtur) potiores. Al uullum Codicem profetent (ut quidem putamus) aritiquioremPelagid papa ejus nominis
secundo, qtti in epistola sexta hunc Cypriani Iocumita refert : Sed el bealus Cypricmus,egregiusmarlyr, iu
libro, queiu de. Unitalis nomine limlavit, inier alia sic dicit: ExofMum ab unitdie proficiscitur; et pnmalus
Pelro dalur, ui una Clirisli Ecclesiaet cdlhedra monstfetur. Et pastores sunl omnes, et grex unus ostendilur,
qui ab aposlolisunanimi consensionepascalur. Pro hac lectione editores citant Codices decem : sed eos re-
jiciunt, nulla Pelagii papcefacla menlione. Al sufficit ad primatum PetTi, q.uodCyprianus Ecclesise-uiiitdtis
originem, ab uno, id esl a Petro, incipientem^asserit a Christo insiitutam. Clarius in epistola ad Jubaianuni •
Petro primumDominus,super quemmdificavitEcciesiam, el unde unilalis origiaem instiluil et ostendit; po-
lestalemillam dedil, elc. Sed quam prseclarus locus iu ejusdem epistola ad Quintum : JV«mnec PelruSi
quemprimum Dominuselegil, et super quem mdificavitEcclesiamsuam, cum secum Pautus de circumcisione
postmodumdisceplaret, vindicavil sibi aliquid insolenler, aut arroganter assumpsit, ut dicerel se primdluin
tenere, etc. Petro prioritalem, et si lubet primaium concedunt editores Oxonieusesin notis ad hanc epislo-
lam, raodone principatum. Quantumvis autem (ut ipsi oblendunt) Africani prcesutes prohiberent appella»
liones transmarinas; apud eos tamen Ecclesia Romana caput omniumEcclesiarum censebatur, teste Eugenio
episcopoCarthaginensi apud Victorem Vitensem in lib. n. Sed Iongius provehimur. Unum lamen addimus,
nerape ex prasconcepta ilia de Romani pontificisprimatu apud Catholicos persuasione forsan factum esse,
ut Galhoiiciapud Gregorium Turonensem episcopum Romani non semei dicti sint. Unus loeus est in lib. r
de Gloria raarlyrum cap. 25, ubi Gregorius agens de violatis per haereticosLusilaniae fontibus, et de cce-
lesti vindicta in vtolatores, haec subdit: i Denique Theodegisilus, hujus rex. regionis, cum vidisset hoc mi-
raeulum, quod in his sacratis Deo fotilibus gerebaluri cogilavit iulra se dicens, quia iugeuium est Rotua-
norum (Romauos enim vocitanl homines nostrae religionis) ut ita accidat, et non est Dei virtus. > Idem in
ejusdem libri cap. 80 referl miraculum pro fidei Christianae approbatione factura in presbytero catholico
adversus presbylerum Arianum ; qui catholicus presbyler noslrmretigionisa Gregorm; Romanorumvero ah
haereticis appelialur. Imo etiaroa Calholicis ipsis Romana iides pro catholica ante id tempus sumefiatur;
Sic Hieronymtis in prima Apologia adversus Rufinum: i Fidem suam quam vocat? Eamne, qua Romanai
polletEcclesia,anillara, qucein Origenis voiuminibus continetur? Si Romanam responderit: Ergo Catholici
sumus. i Non ergo novitium est, quod Catholici Romdnidicimur. Hsec occasione MissaliumGaliicaaorunr.
XII. Eril fortasse qui inquirat quo pacto haecMissaliaex Gallia Romam deportata sint; nullumque forsan
supersil apud ipsos Gallos Lilurgiae Gallicanceexeraplum. Nimirumhaecnostratium (neque enim dissimnlare
* Hicet infrarevocalurlectorad uuiflerosin textu crassioiicharactefeexprtssos. EDII.
109 1N LIBROS DE LITURGIA GALLICANAPRiEFATIO. 110
licet) incuria fuit, ut.ad exteros lara prseclara rerum nostrarum monumenta transferrentur : actumque erat
de LiturgiaeGallicanaememoria, nisi hsecMissalia-in doclas et eruditas nec minime invidiosas manus inci-
dissent. Quo pacto haec migraverint Romam, jam diximus. Nempe duo ex his per serenissimam Sueciae
reginam eo delata; terlium ex biblioiheca Palaiina in Vaticanam. Et illa quidem duo ex Alexandro Petavio
comparata fuerant: hoc vero tertium ex Jacobi Bongarsii haereditate in principis Paiatini potestatem vene-
ral. Cnde autem haec supeilex sive Pelavio, sive Bongarsio provenerit, modo exponendum. Uno verbo dieo,
fere omnis ex bibliotheca Floriacensi. Rem breviter narro. Cum anno 1562 hseretici, Aurelianoruni urbe
expugmrta et expitetay etianr finMma loca diriperent.-praedceavidi etiam convolaront Fk}riacum,-c-ujus abbas^-
saecularis tunc erat cardinalis Castillioneus, el ipse acerrimus hserelicorum fautor. Huic in primis acceptus
erat Petrus Daniel, Gausidicusapud Aureiianos eruditus, et Floriacensis Bailivius: quicardraalisgratiadex-
tere usus, Floriacefisis BibliotlrecseCodices inss.-a praedaloribus,quibus nuflius fefnie' pensierani,quaarte
quo pretio facile impetravit. Is anno 1564 ex uno horura Plauti Aululariam; ex alio Servii commentarios
in Virgilium anno 1600 vulgavil. Lufi FefrarieiisiS epistolse-pflmurii ex eodem penu, atque Juslini editio
correctior prodierunt. Anno 1605, morfuo Daniele, Paulus PetavTussenafor Parisiensis, et Jacobus Bongar-
sius, Danielis ambo amici et aflines, paclo cum ejus-bseredibus mille quingentorum francorum pretio, hos
libros inler se partiti sunt. Pauli portio Alexandro filio cessit: qui ex eis AndreaeChesuio suppelias ad in-
struendaih veterum Galliaescriptorum collectionem subministravit, suaraque deraum veterum Codicum par-
tem sereuissimseChristinsevendidit.Bongarsiuspublicis ab HeriricoIV Francorum rege apudGermahos nego-
tiis admotiis, eam quse sibi contigerat portionem Argentoratum, ubi residere solitus erat, convehendam
curavit; eamque demum hospitse suae(quse Lugdunensis, et gemmarii hominis uxor erat) fllio, nomine Gra-
niceto, testamento legavit. ltaque cura Lutetiae Parisiorum anno 1612 Bongarsius ex morbo decubuisset,
princeps Palatinus, Jani Gruteri bibliolhecarii sui persuasu, Bongarsii librariam supellectilem, Argentoratl
relictam, numerata pecunia comparavit, et in bibliothecam suam Heidelbergensemcomportari curavit. De-
nique bello inler Ferdinandura iraperatorem el Fredericum electorem palalinum, qui de regno Bohemisede- .
certabant, exorlo; Bavaricus princeps, facto in Palatinatum impetu, magnam ejus partera occupavit, Hei-
delbergam anno 1622 in suam potestatem redegit, libros abstulit ex bibliotlieca, plerosque summo pontifici
Gregorio XVdonodedit, in Vaticanam bibliothecamtandem illatos. Haec bibliothecceFloriacensis fortuna,
qualem didicimus ex integerrimo viro Jacobo de Givet, apud Aurelianos regio advocato. flinc conjicere ii-
cet, liia hsec Missalia ex Floriacensis bibliotliecaedistraclione Romam tandera appulisse, atque duplici via
istuc commigrassecura aliis ejusdem bibliolhecselibris.
XII. Hsecmissalia cum Lectionario nostro conjuncta totam propemodum veteris missae Gailicanaeseriem
nobis reprsesentant. Duo lautum desiderantur, nempe caprtiifa illa Psalmorum', aliorumve sacrse Scripturse
librorum, quse lurfi ad missse htitium, tum post propheticii-set apostolicas lectiones, ac tempore oblationis
cani mos erat j et forma verboruniY,quibus consecralio peragi cerisetur. Canonem quidera missse pro singu-
lis missis diversum, sed brevissimum exhibet MissaleGothicff-gatlicanum: st cum ad haec verba, Qui pri-
die quam patereiur, ventum est, sequentia^ quse1 eonsecratiouem continere debebant, tanquara eo lempore
vulgaria, uno etc comprehenduntur. Morem catlwlicumhac in re a tsostris observatum teslatur Gregorius
in cap. 16 deVitis Patrum. Formanv Ambrosianam in panis consecratione adliibitam fuisse rtoii dubita-
mus. Est autem hujusmodi: Hoc est enim corpus meum, quodpro vobis confringetur. Quatuor postrema vo-
cabula (nam de prioribus nulla oifficultas) a Gallis nostris addita fuisse inde colligimus, quod in duabus
post sacram actionem orationibus, in quibus mox factaeconsecrationis fit specialis et^ attenliTcommerriora-
lio, mentio iriiiciltif de confraclo Christi corpofe; uti et de sanguine e^uso. Quod indicio est,* verburii con-
(ringetuf in cOnSecrafaonepauis praemissum fuisse, Utiet effundetur iri eonseera'lionecalieis. Ulerqtte locivs
est in Missali GOthico: et primus quidem in missa de Nativitate Domini Post secrela : Credhnws, Domine,
advenfum tuum; reeolhnuipassionem tuam. Cofpnstauin in peccalorumnostrorum remissionemconfractum:
stmguissanetus luus in pretium nostrm redemptionis effususest. Haeconinia Verba ad praeiiiissairicOriseeW-
liotiis formam referuntur : iu qua haecrecitafi solebanl ad utriusque symboli cdnsecrationem : Hmc quo-
tiescunque(ecerilis,hi rneimemoriamfacietis. Uridesacerdos ait : recolimuspassioneni tuam. Verbum confra-
ctxim(uf mox dicebamos) ad confringitur; effusus ad effundetur spectat. Sic cum affectu sacerdos Verba gfe-
minabat post Sanctus., subdehs!: VeresancWs,verebenediclus,etc. Alter locris est iri inisSa domihicalf, u. 7S',
ubi Pott secreta, sacerdos ita precatur : Crgdimtts,Domine, credimusin hac cOnfractionecerporis, et effusfonc
tui sangmnis nos esse redemptos. Pronomen hac denotat prius factam esse confractionismehtiorierff. Sirriili-
ter in consecratione calicis praecessefat fiientio sanguinis effuti: sive eadera fuerit forma cum' Rofnana,
sive'potrus eadem cum Mo&afabica,qiise sic cfferebatur : Hicest calixnovi Testamentiin sanguhieifieo,qni
pro vobisetpro mullis effundetiirmremtssionempeceatorum.>Cum Ambrosiana bsectantum haberet, Hic &ten1ffi.
sanguis meut. Non hsecerat siue dubio apud GailOsforma verborum in caiiciscionsecratioive,quae vei^bUrii
effundetur continebat, ut ex superiorl rep.eliiioneintelligitur.
XIII. Haecsiint quae prsefari visuni est ad exponendam iristiiuii nostri ralioriem de Liiurgia Gillicaiia.
ili APPENDIX AD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. 112
Huic operi coronidis instar subjicimus Disquisitionem de cursu Gallicano, id esi de divinorum officiorum
origine et progressjuin Ecclesiis Gallicanis : cui Disquisitioni succedent nonnulla monumcnla ad ulritisque
operis probalionem. Quae orania faxit Deus optimus maximus ut cedant in profectum Ecclesisecatholicae,
cujus judicio ac censuraehanc opellam, nosque ipsos lubenler submillimus. Nec refugimus etiam censuram
eruditorum hominuni. Non enim vtncimur, quandoofferunlur nobis meliora, sed inslruimur, ul verbis utamur
magni Cypriani ex epistola ad Quintura.

DE LITURGIA GALLICANA

LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. A\ ficata accedant. Quod non solum de fide Trinilatis et

Lilwgtarum consideratioquam ulilis ad fidem Ecclesim Incarnationis, sed etiam de*fidoEucharistiseintelli-
catlwlicmde Eucharislia eonfirmandam. gendum est, secundum illud quod in Missali Gothico
]_ 1. Cum varia sinl argumenta quaeveram in Eu- gnllicano legilur, nimirum in missa 75. Ul sollemne
charistia Chrisli corporis sanguinisque praeseniiam hoc sacrificium sanclificetcorda noslra, dum creditur,
probant; non inferiorem in his locum tenent augus- deleai peccala, dumsumilur.
tissimi ritus ac solemnes illae preces quibus Chri- 3 5- Verum si ad precationes in Liturgiis adhiberi
Stianaeubivis gentium legilimaesocietates ab initio in solitas altendamus; plura utique, eaque magis ex-
re sacra usaesunt.Idenim modis omnibus agit Spi- pressa, huic rc-iconfirinandseteslimonia nobis occur-
ritu sancto animata Ecclesia, ut magnum aliquid ac rent. In his luculcnium est illud, quod nobis sup-
plane divinum hoc sacrificio contmeri palam proles- peditat Liber Sacramentorum Gregorii Magni in
tetur. Huc spectant prceviseex ulroque Testamento Dominica quinta post Epiphaniam, ubi in Praefatione
lectiones, quarum meditatione fidelium animi ad haecleguntur : Singuli accipiunl Chrislum Dominum,
tanlum mysteriura. disponanlur : huc panis studio et in singulis portionibus tolus esl; nec per singulos
prmparatut, ejusdemque cum vino Deo facta oblatio mimilur, sed integrum se prmbet in singulis. Quod
verbis arcanis cum 2 sacro suffitu; huc ad circum- j> g testimonium Guitmundo tanti visum est, ut illud
stantes conversa oratio Prsefationis instar, ut eorum retulerit iu librum suum de Corpore et sanguine
aures et corda in ccelestiaeriganlur: huc aclio sacra, Doraini; itidemque Algerus in lib. r cap. 15, ex
et consecratio mysticis Christi verbis peragi solita; Ambrosio, id est ex Liturgia Ambrosiana, in qua
ttim hosticecalicisque elevatio cum insigni reverentia haec legunlur apud Pamelium Dominica quinta, et in
sacerdotis et populi procumbentis; ad hcecvivorum hodiemo Missali Ambrosiano Dominica sexla post
defunctorumque memoria; huc denique communio Epiphaniam.
cum iis religionis et veneralionis signis, cum ea gra- 4. Quod si auctores ilii alias etiam Lilurgias, in
tiarum actione, nullus ut intuentibus dubitandi iocus primis veterem Gallicanam, in promtu habuissent,
relinquatur, hanc esse, semperque fuisse Ecclesise haud dubie multas inde suppetias hausissent ad
fidem ac persuasionem, Christum vere in hoc sacri- asserendam catholicam fidem. Tres tantum locos
ficio exhiberi. hucadducere juvatev Missali Golhico seu Gallicano
2. Et hsec quideio in commune Liturgiae omnes perantiquo, quibus locis nihil signantius aut luculen-
reprsesenlanl. Si vero singulares uniuscujusque ritus tius afferri potest. Unus exstat in missa de Epipha-
considerare nunc vacaret, nullos in eumdem scopum nia, ubi siatim ab initio haec soleranilas veneranda
non coflimare facile inlelligeremus. Quo in genere r-, proponitur, exiiortando fideles ad ferventem oratio-
praeclarum est in missa Mozarabica institutum, ut nem, nempe ut qui tunc aquas in vina mulavit, nunc
recilato Canonesacerdos hostiam consecratam super in sanguinem suum oblationum vina converlal, Hic
calicem tenens, Symbolum CP. praecinat ex decreto necesse est agnoscere veram ac sinceram, non figu-
concilii niToleiani, subsequente cleri et populi con- ratam duntaxat vini mulationemin sanguhiem Cliri-
cenlti. Hac enim confessione omnes et singuli con- sti; ad quam scilicet efficiendam ccelo devocalur
lestari videntur, se ea fide verum Christi corpus et omnipoientia Dei, ea quidera ipsa, quse aquas in
sanguinem in Eucharistia credere, qua lide omnipo- \inum aliquando convertit.
tentem Deum unum atque trinum, ac Filium incar- 5. Sed insignior alter locus est sub finera ejusdem
natum credunt. Ideo quippe Toletani Patres lioc Missalis in missa dominicali. Sic enim habetur in
Symbelum^priusguam Dominicadicalur oratio, clara oratione secreta : Precamur mentedevotale, Majestas
voce a populo deiantari praecipiunt, quo et fides vera mterna, 4 «' operante virtute, panem mutatum in
manifetlum tetlimoniumhabeat, et ad Christi corput et carnetn, poculumversumin sangitinem,iltum sumamus
anguinem prmlibandumpectora poputorumfide puri- in calice, qui de te fluxUin crucc ex ktere. Quis hodie
 113 DE LITURGIA GALLICANALIBER PRIMUS. 114
Catholicorumsuam de Eucharislia fidem aperlius et A respexerunt; mullum discriminis in sacris agnove-
efficacius posset exprimere, quam istius Liturgise se runt, non tanlum inter Orientalem el Occidenlalera,
auctores? quos ante annos mille vixisse constat, cum
m sed eliam inter Latinas invicem Ecclesias.
codex, unde haecexcerpta est, lilteris majusculis et 3. In occidente seu apud Latinos, quatuor mini-
quadratis scriplus, superet aunos nongentos, ut in in mum solemnes Liturgias inter sese diversas distin-
consequeritibusexponemus. guere licet : puta Romanam, Ambrosianara seu
6. Ejusdem est momenii aliud ex eadem missa sa Mediolanensem, Gallicnnam, et Hispanicam, quam
teslimonium posl orationem dominicam: Liberanot a secuti sunt apud Hispanos Christiani Arabibus per-
malo, ChristeJesu. Corpus luum pro nobis crucifixum m misti, ob id Mozarabumappellatam : quibus Litur-
edimus, el sanguinemsanctum luum pro nobis effusum ni giis addi possunt Africana et Hibernica.
bibimus. Nihil inlerprelalione hic opus est. Corpus is 4. RoraanseLilurgiaetriplex veluti ordo seu stalus
Cltristiin Eucharistia edimus, non qualecunque, sed id considerandus est. Cnus primigenius, ab Ecclesiae
illud ipsum quod pro nebis crucifixum cst: sanguinemm nascentis exordio ad Gelasium usque receptus; alter
ejus bibimus, noti umbraticum, sed illum ipsum, qui ni Gelasianus, auctorem seu amplificatorem habens
pro nobit effusus est. Uno verbo panem suinimus, s, Gelasiura papam ejus nominis primum; tertius Gre-
divina operante virtute mulatumin carnem; poculura n B gorianus, ita dictus ex nomine Gregorii Magni qui
versum in sanguinem, qui in cruce ex latere Chrisli li Gelasianum ordinem correxisse memoratur. Qualis
fluxit, uli supetior locusdissrle astruit. fuerit primigenius ille, non omuino constat. Gelasia-
7. Ex quibus intelligitur qnanlum intersil reipu-i- nus diu desideratus est : sed landera illum e tene-
ij bris eruit vir de Ecclesia bene meritus Josephus
blicseChrislianaede velustis illis Lilurgiis accuratam
hahere notitiam, ut ex illis catholica traditio reddiii Maria Thomasius; clericus regularis, atque ante
possit illustrior. Quapropter ne in posterum Lilurgia a annos qualuor Romanis lypis vulgavit. Gregorianus
Gallicana, quaeGregorianam prsecessit, obscura ma- i- demum in usu communi est modo apud omnes fere
neat, induxi animum ea in unum conferre, qusc add Ecclesias, notis et observationibusa Menardo nostro
iliam e teuebris oblivioois vindicandam reperiree illustratus.
potuimus : ut quando hcec in usum jam amplius 'S 5. Gregoriani a Gelasiano totum discrimen est in
revocari nequit, saltem ex ejus cognitione asseralurir varietate et numero earum orationum quas Collectas
majorum noslrorum, id est veterum Gallorum, re-'• vocanl; nam csetera ulriusque esedem omnino parles
ligio. sunt. In Gelasiano duae aul tres ante Epislolam ora-
CAPUT II.
tiones; unica Secreta anle Prsefationem; atque dute
VarimLilurgimapud Lalinot, earumque convenientiaC
et differenlim. post communionem,quarum una est supra populum.
At in 7 Gregoriano tres lantum ad singulas missas
5 1. In celebrando sacrosancto missse sacrificio
omnes Orientis et OccidentisEcclesisemodtim quem- assignanlur orationes, quarurn una ante Epislolam,
dam in summa commnnem ab iuitio habuere : sin- altera Secreta, tertia pnst communionem. Id vero in-
Ordine Gelasiano prsestilit Gregorius, testante Joanne
gulse tamen ritus aliquos singulares ac divefsos.
Haec omnibus semper communia, nempe lectiones Diacono, quod i mulia subtraxit, pauca converlit,
»
sacrarum Scripturarum initio Liturgise, psalmorum nonnnlla adjecit, aique Gelasianum Codicem, in
tres libros distinelum, » uno volumine coarctavit.
aliorumque canticorum recitalio; oblatio panis et,.
vini aqua misti; consecratio ulriusque verbis Christi Quod volumenLibrum Sacramentorum prsetitulavit.»
Dominicum benedictioneac signo crucis a sacerdote» 6. Ita ergo procedit Ordo Romanus, ut primo di-
facto; oratio Dominica;et saera communio cum gra- catur anliphona, quae vulgo Inlroitus appellaiur, de-
tiarum actione. At designalio cerlarum ex Scripluraa inde Kyrie eleison, tum hymnusangelicus feu Gloria
iectionum; psalmorum, aliarumque precura nuraerus5 in excelsisolim diebus festis et Dominicis in missa
et definitio, ministrorum ritus praeter eos qui suntt episcopali, in cseteris lantum in Pascha; postca una
ex inslilutione diviua, haecvero ornnia pro locis ac5 . vel plures orationes; exin Epistola, Graduale cum
lemporibus varia exstiterunl. Alleluia, Evangelium, Offertorium, oralio Secreta,
2. Qui priorem modura allenderunt auctores , Praefalio, Trisagion, Canon, oratio Dominica, Agnus
roissse ordinem uhique uniformem fuisse dixerunt. Dei, aniipliona ad communionem, Poslcommunio,
Quos inler Isidorus, et post eura ^Etherius et Beatuss el benediciio. Evangeliumsancti Joannis recentioris
Hispaoici scriptores in libro l contra Elipandura,, est instituli, ut ex Micrologointelligitur. Symboluta
tolidem verbis id asseruerunt: Ordo missmvel oralio- post Evangeiium Romani i nullo modo cecinerunt
num, quibut oblala Deo sacrificia consecranlur, primo» usque ad lempbra divae memoriseHenrici Imperato-
o sanctoPetro esl institutus: cujus celebrationemuno» ris, > scilicet primi, tesle Bernone abbale Augiensi:
eodemquemodouniversut peragit orbis. Non ignora- nempe quod « RomanaEcelesia non fuisset aliquando
bant eruditi illi auctores discrepantiam Liturgise » ulla haereseosfsece infecla. » Quod ergo Galli etiam
Hispanicaea Romana, et aliis, sed ita loquebanturr regnante Carolo Magno Symbolum lecto Evangelio
habita ratione modi illius generalis uniformis. Ve- recitaverint, id ex veteri Ordine Gallicano videlur
rum qui ad rilus singulis Ecclesiis Q seu regionibus; manasse.
proprios, ad orationes peculiares, aliaque id genusi 7. Liturgia Ambrosiana seu Mediolanensis plures
 415 APPENDIX AD OPERA SANCTl GLRMANl PARISIENSIS. 116
habel partes. Praemitljlur oratio Secrela, aptepam .A Jur Ambrosius in praefationesuper psalmura i: i ill.u-
sacerdos procedat ad altare; itcmque alia, £tim ad lieres .Ap.ostoiusin ecclesia tacere jubet, psalmum
jlhj.d accedil' Dein posl Ingressani, quaj Jjitrpitui etiam beue elamarit,.. Qua.ntumlaboratur in ecclesia,
jiostro respondet, .sequitur populi salulatio cum ora- ut flat s.ileiitiumcum Iecliones legontur ! .Si unus
lione super populum. Rursus alia salufatio, lum loquitur, obstrepunt universi, Cum psalmus legitur,
hymnus angelicus, 8 pesfea Kyrie eleison; ej; prse- ipse si.bi effectpr est silenlii : prones lotjuuntur, et
missa salutation.e lectio prophetse, et Psalmulus, n.u.llusobslrepif. » Hsec verba innuunt o.mnesi.nter
.fluale est nostrum Graduale. Subsequitur cura salu- p.sa),lendunieanfu oce.upatos fiiisse; cttm lect.iones
tatione leclio epistojsedeinde Alleluia cum suo versu, Iegerentur, vix sileplium impelratum. Secl fortas.se
lum alia anUphoiia, mox Evangelium prcemissa be- isje locus ad Liturgiam sa,cramnon magis quara ad
nedictione- Fi.nito Eyangelio rursus salutatio, tum alios Ecclesjse convenlp.s pertinet.. In .Jijjei.lode JU-
Kyrie eleisqn, item salutatio, tum antipboria post taniis, qitem ex rtlu Ambrogiano .saflctus .Car.oius
EyangeliuiM,nos OffertQriumvocamus. Post hsecpax Borromaeustypis .yulgaricurayjf, ter sile.njijjni |jndj-
ej galutatip, orajio super sindpn.em seu porporale, .citur a.nte Evangelii Jectionem in tribus diebus Ito-
ut loquimur, obiatio pajiis el yini, orationes Secrelae gationum, hoc modo; Digfpnus dicit: Pm&le (qbulU.
et pfferenda : lum praeyia salulatione Syrnbolum, B Custos item : Silentium haJbete, Et cdter r^spgndei :
riirsus salutatio et oratio super oblata , deinde Pfae- Habete silentium. .Eyaugeli.uradeinde
pronuntiatfir
fatip, Trisagion, Carton Rcimanp perquam similis, . 10 an># missam. Hsecde Lifurgia Ambrpsiana,
^iisiqupd lotis nianibus sacerdos yerba copsecrajjp- 9. Nonniinor est Lifurgice MozarabicaeaRomaria
nis sic effert; Hoc est enim corput tnetim, quqd pro discrepaniia. Ejus partes Jsidorus, et
ppst enU!4?tbe-
multis confringefur. Ei: Hic est enim sanguis meus, rius et Reatus iisJera verbis describupt in liunc rao-
nec plura. Posj Canooem hosiia) confractio ,et ,com- dum: i Prima oratio
ejusdem niissse cf)jnm,ouitjpiiis
in
mistip calice, dum inlerirri eanitur Confr3.ctfirium, erga populumest, ut pnines excilenturad exprandum
sive antiphona ad confractionera : deinde pfajio Do- Deum, SecuiJ.dainvocatiouis ad Deum gst, ujeie-
minica, pacis nuntiatio, Commupio, postmodjjraora- mgpler ex.cipiatprec,es fidelium, oblaljoneipqiyieeo-
tiones post Communionem. Quibus dictis commu- ruiii. Tertis aufera fefundi,tur pro offei-enjibus, sive
njo praebetur astanlibus his verMs, Corpus Christi, pro defunctis fidelibu.s,yt pgr ipsum sacrifrcjum yg-
- et respondetur, Amen. Sub hsec anlipfiona Transi-
niam consequantur. Quarla post hsec infertur prp
torium dicta; postea salutatio et oralio post Com- osculo pacis et charitalis, ut reconciliati omnes con-
munionem : ilerum salutatio, Kyrie eleison, benedic- soeienlur
dignp per SacramenJum corporis et sangui-
tio populi, ejusdemque dimissio his verbis : Proce- C nis Christi... Quinta deinde infertur inlatio in sanc-
damus in paee- Respondetur : In nomine Christi. In lilicatione oblatiouis : in qua etlam ad Dei laujlem
Ecclesia Medjolanensiad hunc usque diem viget is terrestrium creaturarum virtutumque caelestium
rilus, cujusauctorem Ambrosinm agnoscit Walafri- angelorum universitas provocatttr, et Bosanna in
dus Strabus in cap. 22 : i Ambrosius quoque Medio- exceisiscantatur. Porro sexta proinde succedit con-
lanensis epjscopus, tam missae quam caeterorum dis- firmatio Sacramenti, ut oblatio quae Deo offerlur,
ppsitionem officiorum suae Ecclesiseet aliis Liguri- sanciificata per Spiritum sanctum, Christi corpori et
hus ordhiayit. Qnaeet usque hodie in Medioianen.si sanguini confirmelur. Ultima vero Dorainica oratio
tenentur Ecclesia. i Certe pleraeque fundamentum est. » Huctisque Isidorus el Beatus.
habentiti libris de Sacramentis, qui Ambrosio tri- 10. Mozarabici rilus partes distinctius et fusius
buuntur. explicarunt Vaseus in Chronico, et ex illo Pamelius,
9 8. Hunc niissse Ambrosianae ordinem exhibuit et post eos claraememoriaeJoannes Bona cardinalis:
anno 1571 Paraelius, baud dubieex antiquo ritu : a quibus adde scriptorem Vitse Francisci XimenesTo-
quo djscrepat in nonnullis Missale Ambrosianumedi- Jetani archiepiscopi et cardinalis. Hic Missale Moza-
tum anno 1560, al longe in pluribus novum anni rabicum Toleti excudi mandavit anno 1500. Sed quia
1669. Primo in missis deest Prophetia in novo, prae- D rarissima sunt in his parlibus istius editionis exem-
terquam in missis de Quadragesiraa, de sanctissimo plaria, ejusque notitia subsequentibus illustrandis
Sacrariienlo, et in missis post Penlecosten. In alio plurimum conducii; illius Liturgiaepartes accuratius
nulla anle Epislojam leclio ex veteri Testamenio in exponere operae pretium esl. Principio praemissa
Dominicis ppst Pentecoslen : sic vero in Nativitate confessioneet oratione, fit iniiium ab amiphona seu
Domini, aliisque solemnioribus festis, uti et in Do- introilu cum duubus versibus et Gloria et honor Pa-
minicis Quadragesimse. In festis paschse, Ascensionis iri. Sequitur exlra Adventuni et Quadnagesimam
..el Pentecostes Epistolae pfsemittitiir leetio ex Acti- Gloria in excelsis, cujus loco die Dominica \\ ante
bus apostolorum in utroque Missali. Item in utroque sancti Joannis Baptislse Nativitalem dicitur canlicum
verba consecrationis eadem, quae in Romano, cujns Benedictus. Tum oratio prima recitalur absque prse-
inultiritus i.u prdinepi Ambrosianuni a recenlioribus vio Oremus, eaque recitata sacerdos sine conversione
inducli sunt. Ubiquc, id est lam apud Pamciitim ad populum dicit, Dominus sil semper vobiscum; et
quam in dupUciMissali, riulla fit mentio de silentio audilo populi responso iegil Propheliaro, ad cujus
ante lectiones indiclo. Cujns tameri meminisse vide- tituium populus respondet, Deo gralias, et in fine,
 H'7' DE LITURGIA GALLICANALIBER PRIMUS. 118
Amen.Deinde repetiia salulatione canitur aut pro-- A lur. Tum hosliam elevat rion elevato caiice. Poslea
feriur Psallendui», quod idem esl cura noslro Gra- i- eam tenens supra calicem, recitat Symbolum Nicce-
duali. Posiea ssacer-dosvel diaconus ait, Sileniium 'i uum seu CP. Sub hcec frangit hostiam in novem
fa.cite, antequam subdiaconus Epistolam legat. Ifanc c parliculas, quce his nominibus dcsignantur, Corpo-
subsequitur lectio Evaugelii, quo finito respondetnr,, ratio, 13 Nativitas, Circumcisio, Apparitio, Passio,
Amtn. Quod sanctus Uenedielus post Evangelii ina Mors, Kesurrectio, Gloria, Regnum. Quaeparliculse
. vigiliisnocturuis leetionem prsescribit in regulae suse e in crucis mcdtim disponuntur super patenam. Mox
<cap, 11. Lecto Evangelio post salutationem moxs facta vivorum comraemoratione, canitur oratio Do-
„canlatur Alleluia cum suo versu. Succedit hostise e minica; qua recitanda, ad singulas fere petitiones
oblatio cum oratione, quam sequitur alia dicla, Postt popultis respondet, Amen. Post orationem, Liberati
. obiationem, his veruis, In spiriiu humilitatis, etc. amalis, etc, Romansepersimilem, sacerdos particu-
Veni, sancte Spirilus sanctificator, etc, Dein sacerdoss lam Regnum immittit in calicem, dicendo, Sancta
dicit, Adjuvateme, (ratres, etc, tum canitur S.acri- i- sanclis, et conjunclio corporis et sanguinis, etc. In
ficuim. quodOffertorium vocamus. Hucusque missai Paschate, Penlecoste, et festo sanctissimi Sacra-
catechumenorum. menti, sacerdos hanc particulamteneas, ter alta voce
11. iliscxactis, sacerdos manus abluit, et diclai g dicit: Vicit Leode iribu Juda, r-adix David, respon-
oratione Secreta, aliam subdit, quae v.ocatur Jijssa,, deute ad singulas vices choro , Qui sedes super che-
cum prrevia saluiatipne. Sequunlur aliae tres oralio- i- rubin, radix David, alleluia. Stalim datur benediclio
. nes, quarum penuliima est Posl nomina, ultima Ad1 eo modo, quo nostrce episcopales. Post hsee com-
pacem, Dum sacerdos Missamoralioiiem dicit, interimi raiinio, dura interim populuscantat, Gustate et videte
populus Dep laudes occinit, dicens ter Agios. Inl quam suavis est Dominus, alleluia,,alleluia. In missis
secunda oratione postulatsacerdos, ut Deus Christia-:-. defunctorum et Quadragesimce,Qui venil ad me non
norum preces admiitat; slalimque infert < Offerunl l esuriet. Sacerdos comrnunicando, penullimam parji-
Deo Domino oblalionem sqcerdoles nostri, papaat culam, cui nomen Gloria, cccterismajorem accipiens,
Romensis,et reliqui, pro se, et pro omni clero, etc. eamque tenens super calieem, memoriam facit de-
Tum : Facientes commemoralionembeaiissimorum i functorum. Mox eam in os sumit, caeterasquestto
qposloloruni el marlyrum, gloriosm sanclm Marim e ordine, primo sumens eas, quce poslremse fuerini in
pirginis, Zacharim,Joannis, Infantum, Petri, Pauii,, patena : statimque populo commttnionemimpertit.
<3tcaeterorumappstolornm. Quaeno.mina elata vpce3 lpse vero inde sanguinem suscipit. Dein canitur an-
recitaniur. 12 Respondet cliorus : Et omniiimmar-. , tiphona Posl communionem, oratio, sahitatio ad
lyrum. Addit sacerdos : Ileifi pro spiritibuspgnsgn- C popultim, vox diaconi : Solemnia complelasunl, eic.
lium, Hilarii, Athgnasii, Martini, etc, respondenies Nulla unquam conversio ad populum, nisi in fme ad
choro : El omnium pqusgnlium. Dein oratio Ppstt benedictioneni, quod est usus recentioris. Mozara-
nomina, qua petitur a Deo, ut pacem fideiihuss bicus hic rilus in unica Tolelanm Ecclesise aedicula
deftinctis injpertiat: et aha festo congruens : tumi sacra nunc observatur
adhorlatj.o ad pacem, quse mox dalur, dicente? 12. In libello Eldefpnsi Hispaniensis episcopi,
sacerdpie .: Qui modo aslatis, piwemfacUe. Et cuml cujus libelli exemplar Anicium ex Hispania per Go-
dalur psculuni, Hgbele osculum dileclionis el pgcis,, tescalcum episcopum anno 989 allalum esi, qusedam
ut sitis sqcrosanclismysleriisDei, liiterim chqrus; 14 singuiaria continentur de miraero hostiarum ,
' apti
cajiil, Pqcem relinquo vobis, elc Deinde praemisso ) quae per varias anni solemnitates offerendae sunt.
versu, Introibq ad altqre Dei, confestimque extensis3 Verumlibellusiste non indicat morerri ttinc usitatum,
manibus, sed junctis, sacerdos canit Illationein,, sed visum ipsius Eldefonsi de novo ilio rilu, quem
quam Prcefationem appellamiis. tllalioni subjiciturr nusquam usurpalum fuisse existlmo. Hsecfusius pei--
Trisagion, poslea Canon, qui in plerisque m's?iss sequetida fuere de Liturgia Mozarabica, rjuoniam id
varius est. Consecratio quondam his verbis : Hoc estt necessarium videtur ad notitiam Gailicanse, quae
corpus meum, quod pro vobis tradetur. Quae forma, I) Mozarabicseaffinisest. Nunc de Africana dicendum.
veteri Ambrpsianseconsimilis, ab annis seplin anVs; 13. Jacobus a Vitriaco, in libro de Historia orien-
ad Romanam redacta est, uti et fqrrna sequens pro> taii, capiie 81, innuit Christiatios , qtii in Africa et
vini cqnsecralione. Elevapdo sacrarn bostiam ait : Hispania suo tempore , id esl saecuio.xiii, Versaban-
Quoliescumquemanducaveritis, hoc facile in meam ! tur, Mosarabes nuncupatos, eaderiiLiturgia uSos
commemoraliqnem.Tum, 'Simililer el calicem, post- fuisse. i Constituunl autem, inquit, Sacramentum
quam cmnavil,dicens: Hic est calix novi teslamenlii altaris de pane azymo, quemadmodurh alii Latini.
inmeo sdnguine, qui pro vobis el pro multis effunde- Sanctam aiitera Eucharisliae formam quidam eorum
tur, etg. Uinc calicem liliola seu amicuio coopertutn ih septem partes dividuni, alii vero iri iiovem : cum
I' exhihet, dicenS, Quotiescumquebiberilis, hoc facile in tamen UomanaEcclesia, et alii eidem subjecti, ipsam
nieam 'commemoraiionem. Moxdicitur oratio seXla, Eucharistiam in tres tantum portiones partiantur. >
voeata Post Pridie. Deinde sacerdos dividit calicemi Verum alium apud AfricariosLiturgise ritum antiqui-
suo amiciilo, huicque imponit hosliam sacram, di- tus fuisse constal, turn exlsidoro.tum ex Augustino.
ceudo anliphonain, tjuaeAd confractionem appelia- Isidorus quippe in lib. i de divihis Officiis,cap. sin:
119 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 120
< In Africanis , ait, regionibus non omni tempore,. A Liturgise Romancea GregorioMagnoadornatum , ab
sed lantum Dominicis diebus et quinquaginta postt Adriano pontifice petiit, impetravitque, testante ip-
Domini resurrectionem , Alleluia cantalur pro signi- sius Adriani epistola , quse est ociogesima secunda
ficatione futurae resurrectionis et isetitise. Vernmt Codicis Carolini, in qua hcecverba: i De Sacramen-
apud nos, secundum antiquam Hispaniarum traditio- tario vero , a sancto prcedecessorenoslro deifluo papa
nem, prseter dies jejuniorum vel Quadragesimseomnii Gregorio disposito, jam pridem Paulus grammaticus
tempore canitur Alleluia. » Augusiinus vero disertei a nobis eum pro vobis petiit, et secundum sanctse
formam Liturgite Africansedescribit in sermone 227I nostrse Ecclesiae Iraditionem perJohannem mona-
novse editionis, qui est quarlus in die Paschse ad in- chum atque abbatem civitatis Ravennalium vestrae
fanles, de Sacrameniis, id esl, de mensaedominicse i regali 17 eraisirous Excellentise. > Inde poslmodum
Sacramenlo, uti ipse initio sermonis explical. Sic3 Carolus edicto sancivit, ut unusquisque Presbyter
aulem habet:i Hodie incipit liber ipse legi, »nempe; Missaracelebraret ordine Romano,ut legilur in Capi-
de Actibus apostolorum. t Tenetis sacraraenla or-- tulariura lib. v cap. 371 novse editionis , alias 219.
dine suo. Primopost orationem admonemini sursumi 3. Ab eo tempore, quolquot scripti sunt in Gallia
habere cor. 15 Ideo cum dicilur, Sursum cor, re- Mtesales (quos voeanl) libri, ad illum Gregorianum
spondelis, Habemusad Dominum. Sequitur Episcopus s B Codicem exacli sunt fere ornnes. Gelasiani tamen
vel presbyier qui offert, et dicit: Gratias agamus Do- Missalesquidam saeculoIXerant in quibusdam Eccle-
mino Deonoslro : et vos atlestamini : Dignumet jus- siis Rhemensi saticii Remigii monasterio subjectis,
tum esl. Deinde post sanctificationem sacrificii dici- sicut iegitur in veteri libro censuali, qui Hincmari
mus orationem Dominicam. Post ipsam dicitur, Paxs tempore scriptus est. Ad hsec Alcuinus Missaiem
tioI)isciim,elosculanlurseChristianiin osculosanclo.»» Gregorianum et Gelasianum simul ordinasse dicitur
Denique cum in Ordine Mozarabicosemper ducelec- in ChronicoCentulensi: qualis est unus Codex regius
tiones ante Evangelium , una ex Veteri Testamento,, opiiraae notce n. 3865. Unde factum est, ut nullus
alia ex Novo prsemiltatur; unica erat in Africano , Codex, qui auliquiorem illura Ordinem Gallicanum
tesle •Augustino in sermone 7 de verbis Apostoli : referat, ante hos paucos annos inveniri potuerit;
« Apostolum audivimus, psalmum audivimus, Evan- atque ad id tempus seraper incerla fueril de hujusce
gelium audivimus: consonant omnes divinaelectio- Ordinis ritu sentenlia.
nes. > Idem clarius habetur in sermone 10 de verbis' 4. Matthias Flaccus Illyricus,centuriatorum Magde-
Apostoli, et in sermone 55 de verbis Domini secun- burgensium princeps, missatn Latinam ex veteri Co-
durn Lucam, et alibi. dice vulgavit Argentince anno 1557sub hoc titulo ;
14. Qualis fueritapud Britones et Hibernos sacri-- * Missa Latina, qitm olimanle Romanam, circa Domint
ficandi ritus, non plane compertum est. Modum ta- annum 700, in usu fuit, bona fide ex velusto authen-
meu illum a Romano diversum exstitisse intelligilurr ticoque Codieedescripta. Codicem non salis designat
ex Bernardo iri libro de Vita Malachise,capiiibus 3 ett tilnlus: sed ex variis orationibus, qusead oblatiorieru
8, ubi Malachias barbaras consueludines Roraanis s in illa missa referuntur, una sic habet : Suscipe,
mutasse, et canonicum divinaelaudis officiumin illas5 sancta Trinilas, hanc oblationem, quam pro seniore
Ecclesias invexisse memoratur. noslro el cuncta congregationesancli Petri... offero.
Et in alia paulo ante : Quam tibi offeropro me pecca-
CAPUT III.
tore el nostrmcongregationissaluie, et pro omnibut in
Qumet qualis fuerit quondam Lilurgia Gallicana: an Chrislo fratribus et sororibusnostris. Ex his
ea quma Matthia lllyricoedita est. Certmejus notm; conjicio,
hmc inlegra tandem reperla. hunc librum fuisse ad usum monasterii sancti Petri
16 1. Sed jamdemura adLiturgiam Gallicanam,, Hornbacensis in dicecesiMettensi, quae congregatio
cujus gratia haecpraemissasunt, veniendum est; in- sancti Petri ex monasterio Hornbac appellatur in ti-
quirendumque de ejus forma, de qua hactenus eru- tuloepistolse cxm 18 inter Bonifacianasad Riculfura
diti viri disceptarunt. Lulli successorem. Hsecobservatioaliquanti momenli
2. Principio adverlere convenit Ordinem Roma- - ** in consequenlibus erit.
nura, qui apud Hispanos sseculo xr, insequenti apud1 5. Hujus missseab Illyrico editsevaria fuit fortuoa.
Hibernos (ut mox dicebam) receptus est, in Galliaa Primo triumphos de ea egerunt Luiherani, quasi
vigerecoepissejara inde a tempore Caroli Magni sivee Catholicis penitus adversaretur. Ul hos triumphos
id effecerint Romani Pontifices, qui alias omnes ec- reprimerel Philippus u Hispaniarum rex, ducis AI-
clesias ad unum cum Romana concentum , quantumn bensis inslinctu, ejus lectione interdixit; eamdemque
in eis fuit, adduCerecurarunt; sive ad eos demercn- postea Sixlus V in librorum prohibitorum classem
dos id voluerit Carolus. Initium factum est a canluu redegil. Luilterani aperle tandem missam Illyricia-
Romano, quem Pippinus in Gailicaiias Ecclesias in- nara Catholicis sulfragari, sibique adversari inlelli-
duxit, ut docet Paulus papa I in epistola ad ipsum,, genles, illam supprimere modis omnibus studuerunt.
cui Antiphonale et Rcsponsale miltit. Directi etiami Catbolici ex hac palinodia proficientes, ipsammet
al>eodera principe adolescentes, qui Romanumcan- accuralius legerunt, laudarunt, comprobarunt, et ad
tum addiscerent. Postea vero Carolus Magnusejuss asserenda Eucharistice,confessioni.s,et suffragiorum
fdius Sacramentarium Gregorianum,.id est librumi pro morluis dogmataadhibuerunt: in primis quidem
 1-21 DE LITURGIAGALLICANALIBER PRIMUS. 122
GuillelmusPeyratus , in iibro n de historia Capeltse e Aquod in ea passiones martyrura recitarentmyex Hil-
regum Francise, cap. 13, eumque secutus Caroluss duini epistota ad LudovicuinAugustum, Areopagidcis
Cointiusin Annalibus ccclesiasticis Francorum adI prsefixa. In hac quippe epistola commemorat< anti-
annum 601, ubi missam Illyricianam a Lutheraniss quissimos , et nimia pene vetustate consumptos Mis-
suppressam recudit. Quod etiara praestitit cardinaliss sales libros, continentes missseordinemmore Gallieo,
Bonain fine operis sui Liturgici. qtii ab initio receptae fidei usu in hac occidentali
6. Hancvero in Occidente, prcesertimin GaUiaett plaga est habitus , usquequo tenorem, quo nunc uti-
in Germania, antequara Romanus Ordo admissus3 tur, Romanum susceperit. In quibus voluminibus
esset, usui fuisse opinari se dicit Illyricus in epistolai habentur duse misscede sancto Dionysio, quaesic
prselirainariad principera Palatimim.Peyralus ipsami inter celebrandum... tormenta manyris sociorumque
pro anliqua Gallicanaindubitanter agnovit, eidemque; ejus succincte coromemorant : sicut et reliquaeMissce
senlenliaeCointius subscripsit : ambo porro eam adl ibidem scriptse aliorum apostolorura vel martyrum,
primara regum Francorum siirpem revocant. Ex ad- quorum passiones habentur, notissime decaniant. >
verso Menardusnoster in notis ad UbrumSacramen- Hsec passionis marlyrura corameraoratioin Prcefa-
torum , elsi antiquam esse coucedit; qusedamtamen: tione facla fuisse videtur. Quanquam integra acta
in contrarium opponil, sed quae rem tion evincunL B quandoque legebantur, ut mox de aclis sancti Mtai-
MissaeIllyricianae sirailem edidit Menardus ex co- liani videbimus.
dice Corbeiensi Raloldi ejus loci abbatis , atque 9. Alterum missce Gallicance indicium est, quod
aliam eminentissimus cardinalis Bona in libro i 19 I eodera ritu hcec celebraretur, atque Toletana seu
Rerum liturgicarum cap. 12, ubi lllyricianam negal Mozarabica.Cujus rei testes sunl Garoli Calvi litlerce
veram esse veterem GaIlicanam,cujusnolas, indicia, ad clerum Ravennaletii in hcec verba: i Usque ad
et vera specimina ibidem producit. Indicium unumi lempora abavi nostri GallicanaeEcclesisealiter quam
est, illudquecertum ex GregorioTuronensi episcopo, Romana vel MediolanensisEcclesia divina celebra-
in missa Gallicanaduas lectiones Evangelio praemitli bant officia, sicut vidimus et audivimus ab eis qui ex
solilas, uuam ex Vcteri passim, alteram ex Novo parlibus ToletanceEcclesicead nos veuienles, secun-
Teslamento. Alqui in Illyriciana mentio fit unius dum morem ipsius Ecclesicecoram nobis sacraofficia
epistolae. Deinde in hac missa Illyriciana agitur de celebrarunt. > Quse verba consequentiamnon habe-
Sequentia, cuj'us origo saeculum ix haud excedit, rent, nisi eadera fuisset Toletana atque Gallicana Li-
Notkero Balbulo sancti Galli monacho forsan tri- turgia. Certe Hispani Vitassanctorura (quod de Gailis
buenda. Prselerea in Symbolo legitur additamenlum tradit Hilduinus) 21 m sacris etiam publicis recita-
Filioque, quod a Caroli Magni lempore exordium G bant, ut luculenter inter alia probat Braulionis Cae-
ducit. Ut in pauca rem conferam, Ordo ilie Ulyricia- saraugustaniepiscopiiibellus de gestis beati iErriiliani
nus missam pontificalem continet secundum ritum abbalis, qiiem libellum ideo conscripsit < ut posset
Romanura, et quidem nibil fere aliud quam orationes in missoeejuscelebratione quantocius legi, > quem-
privatas ab episcopo recitandas, dum chorus canendo admodum Braulio ipse in Praefationesua loquitur.
occupatur. Nam post orationes, quaecum ante mis- 10. Tertiura indiciumest quod in Ordine Gallicano,
sam, tum sumendovesles sacras indicantur, mullse lestanle Gregorio Turonensi anlistite., facta sit prima
aliaesubdunlur, doneccantenturversus ad lnlroilum, leciio ex prophetis, allera ex Apostolo, tertia ex
et Kyrie eleison , et deindecarmenangelorum. Poslea Evangelio. Id colligitur ex faclo Chtamni Clotarii
finitaangelica laude, Missalemoralionemdical Sacer- regis filii,' qui cum Divionemdie Dominicoaccessis-
dos. Deinde Leclio reciietur, et inler Leclionem el set, sorlem suara a clericis expetiii. Clerici posilis
Evangclium, id est temporeGradualis et Alleluia ac super altare tribus libris, id esl prophelim,Apotloli,
Sequentim,episcopus dicat-has oraliones, etc. Multis et Evangeliorum, pro raore illorum temporum rera
interjectis, quandiu Offertoriumel versus canunlur, explorant, eo paclo, ut unusquisquein libro quod pri-
hatdical oralionet, elc. Prsefalionefinila, quando alii mumaperiebet, hoc ad missaseiiam iegeret. Ita Grego-
Sanctus decantant, hmc oralio cursim .dicendaest a D rius in lib. iv cap. 16. Et in lib. vm cap. 7, meminit
sacerdote,etc. Deinde cumreverenliaincipial, Te igi- Propheth» die Dominico ad missam pronuntiataea
tur, etc. Qui Canon est Ordinis Romani, ad cujus Palladio Sanlonensi episcopo, qui sacris tunc opera-
ritum indubie omnes itlius missae Illyricianse ora- batur. Ex quo intelligitur, iectiones ejusmodi non
tiones respiciunt. Quantum vero a Gallicana diffe- semper a subdiacono, sed ab ipso sacerdote seu epi-
rant, ex consequentibusamplius manifestum fiet. scopo aliquando fuisse decaniatas, quod de Epistola
7. Primus Liturgiam Gallicanam detegere ccepit probal Micrologus in cap. 8.
pisememoriaecardinalis Bona, qui in hac inquisilione 11. Quartam Gallicante Liturgisenotam nobis sup-
se implicatum20 riliro faleri non dubitavit, profes- pedilat idem Gregorius in lib. vu cap. 8, nempe si-
sus hanc rem magni esse momenli, eamque non ex lentium a diacono indictum. Gregorii verba hcec
proprii ingeniifigmentisaut lemeraria conjeclura, sed sunt: Unde factum esl, ut quadam die Dominica,
ex vetustismonumentisinvestigandam. postquamdiaconussilentium populis , ut missseau-
8. Hujus autem veteris missae Gallicanseindicia scultarenlur, indixil, rex Gunlchramnusconversusad
quatuor nobis exhibuit optimus cardinalis. Primum, po.pulumdiceret, > nempe ut fidessibi servaretur, e<
 123 APPENDIX AD OPERA SANCTJ GERMANIPARISIENSIS. 124
nepotes -suosenutrire sibi liceret. .< Hcecco dicente, Aeodem
A Missali loci.unbabet, quod .proinde Gothico-
Homnis populus oralionem pro rege fudit ad Domi- gallicannm appellare licefc
«um. • Nosquara <Jregorius, quo missselempore in- 1-4.Porro Gallise Narbonensis ecclesias eumdem
dictum sitsilentiurn, diserte iradit; at in Missali ritum in sacris
atque Hispauicas adhibursse patet
Mozarabicoprcescribitur 22 ante Epistolam «hisver- ex concilii IV Toletani <canorie
}>is: Sileniium facite. <Quodofticium diaeono ante ut 12, quo statuitur
pari modo Gallia Hispaniaquecelebret.Nec admit-
Evangelium tribuitur a Beato abbale in lib. i : I Sic tenda est correclio, quse ad oram librorum editofum
cutn Evangeliuma levita super altare levatur, a leviia
appohitor, ubi pro Gallia hic, atque eliam in canone
primum dicilur~ Laus tibi; et ab omnibus re-ponde- sequenti, Gallicia ponitur. Hunc locum ila le-
quippe
tur: Lauslibi, DomineJesu Chrisle, Rex mlernmglo- git Berno abbas
Augiensis 2, uhi Gallos et Hi-
rice, Prsecedenle Evangelium cereorum Jumine,... spanos in missarumsuarum cap. cekbritate a Romano usu
ilunc < Silentium omnibus imperat, et dicit : Lectio sirailiter recessisse fatetur. non solum Gaili.i
Atqui
tancti Evangelii secundum Mnlthmum, aut quemiibet Narbonensis, sed eliam aliae
24 Galliarum proviucice
ex tribus. Respondetur abomni populo : Gloria libi, in eodem rilu
conveniebant, m ex jam clictis colligi-
Domhie.t Prosequitur diaconus: i Inillo tempore tur,
constabitque araplius ex iis, quce ex -Gregorio
Dominus nosler Jesus Christus ambulavit,etc. i Hinc "I Turonensi
episcopo postea referemus.
coliigitur, siJentium iton raodo ante Epistolam, scd 15. Allerum ex Missalibus Thomasianis Fraiico-
eliam ante EvangeJium impositum fuisse. Quo for-
rum appellatur, quod missam pro rege Francorum
tasse respicit Nicetius episeopus in fine Iraclatus de
exhibeat, uti et missara de sancto Leodegario, ac
psalmodhc Bono, Spicilegii torno Hl. i Ideo -enim et
diaconus <claravoce i» domo Dei sancti prseconii ad- Rogationes anle Ascensionem. Etimdem autem riliim
moiiet cunclos, ut sive orando, sive in flecteodis ge- continet, atque prcediclumGolhicogalliCanum.
•nibus, sive in psaUendo, sive in leclionibus sollicile 16. His duobus Missalibus tertium adjecit Thoma-
nudieqdis, unitas servelur ab omnibus. > sius ex Codice olim Pelaviano, quem laudat Joannes
Moriiius in Iibro de sacris Ordinationibus, censetque
12. His quatuor indiciis prcemissis, idem cardinalis'
scriptum anle annum S60 in quo habetur missa de
Bona duolaudat Missalia.quaeGallicana putat: unum1 saneto
Hilario, itemque alia de Hogationibus. Hoc
ex bibiiotheca olim Petaviana, nunc reginseSuecise, Missale Thomasius Gallicanum velus appellat. ln
litleris majusculis seu quadralis ante annos nongen- Missali primo, id est in Gothico purus Ordo Gallica-
tos scriplutn : aiterum ex bibliolheca Vaticana Pala- nus; in secundo et lertiq iionnihil admistum ex Ro-
tina : ambo (ul quidem conjicio) ex bibliotheea Flo-" uti fusius exponemus initio iibri in, ubi tria
Q manov
riacensi, cujus pars Bongarsio, deinde Palatino prin- haecMissaliainiegra referemus.
cipi; parsPetavio quondam sorte cessil, utialias ex- 17. In h(s MissalibusGaljicanis occurrit primo loco
ponemus. Duo Itsec Missalia,quorum specimina idem
cardinalis ibidem exhibuit, Josephus Thoraasius in- Praefalio, quse est prima Litiirgiaepars, veluti atlhor-
in Codicibus Romanis latiq ad populum; respondetque oraljpni ilH, cujus
tegra, prout scriptis habentur, meminil Beaius abbas Hispanus agens de missa Mo-
typis vulgavit anno 1680, eaqne ad velerem Galiica- zarabum his yerbis superius relatis: i Prima oratio
iiun.i Ordinem pertinere demonsfravit.
ejusdem Misscccomniqnitiqnis erga populum esf, ut
23 *3. Argumentumej'usunum esf,quod primiim exi qmnps excitentur ad exorandnm Deum. > Deinde in
fllis Mjssalibuscomplura Gailisesanctorpri!festa cpn- illis Missalibus sequitur Collectio, qijo pom"ineora-
Jineat, videljcet saneli Salurnjn.i episcopi Tplqsanii tiones Missceappellantur in concilii Agathensis qa-
,et martyris, saiiclorum Fepreoli Presbyieri et Fer- nppe 50. Terliu loco suceedit Colleetio Post nomina,
rntjonis diaconi martyrum Vespnjionensium, sanctii scilicet offerentium, el sanctqrum. Quarlo Cpllectio
Symphprjani jnariyris Ai!gu3iQd.unensis., sanctprumi Ad pacem. Quae duce orationes ilidem in Mozarabico
Mauricii et sociornm martyrum Agaunensium, sanctjj hunc locum occupant. Quinto, Contestatio, alias Im-
Leodegarii epjs.cppiiEduensis, et sancli Martini Tu-.- j) niolatio missae, et, ut apud Mozarabes, lllatio, nObis
roiiensjs. Deinde quod Iriduanse Rog.itiones anles modo Praefatio, in qua fideles sursumcorda se habere
Ascepsionem in eodeni Missali ex Gallicanoritu prse- contestantur. 25 Postea sequuntur alice Colleciio-
scriptae sinj. Accedij quqd ibidem Collecliones vo- nes Pqst Sanctus, Post myslerium, id est consecra-
cantur prationes Missse: qup npmine appellantur ini lionem, Ante et Post Domiriicam orationem, Post
concilii Agathensis canone 30, et ijuprJ Symboli tra- Eucharisliam seu communionem, el alicesimiies. In
ditio fiat in Pominjca Palniaruni: rjuod anle octodies s illis autem Missalibus desunt iectiones tum ex pro-
dpminicmResurreplionispublice in ecclesia compelcn- phetis et ex Apostoio, tum ex Evangelio; nec quis-
libus iradi sancit idern concilium canone 13. Illud d quam eas antehac reperire potuit, Has vero jam de-
autein Missale Gothicuiri manu recepiiori inscribilurr mum feiicioasu nuper invenimusinvelerrimo codice
in Godiceperaniiquo, propterea quod fncrit ad usuma monasterii Luxoviensis, litteris Francogallicis anle
GaHprum, qti| versabaniur in Gallia Narbonensj, Go- annos mille exarato, de quo postea dicendum ube-
lliorum regno plim subjecta. Unde lestum sanclae e rius. Ractenus Missalium Gailicanorura parles quae
Eulalice virginis et martyris Liisitanicte iltustris inti omnino cum MozarabicisconTeniunt.
 DE LITURGIA GALLICANALIBE^ PRMUS. 12«
12g
CAPUT IV. \.leada, Quod squa q,c.casiojiq,quove iejuppre fleri
maxime cum ecepttim sii, docet
ex veJeri bisjorja .Comj).os,te.Jj3na.
-Gallicawe Liturgim cum aliis Latims,
Mot.qrffbicdpompamtit). An Momrabica antiquior. Aipbrosius Morales, et ex eo Baronjus adanniim 918.
Quinam Gailicanmauclores. JSerope ,i Sisenanduro ComposteJJaeepiscqpum ad
1, Etsi in Galljcanorltu eaedemomninq partes sint Joantiem papam x,, qui paulo ante Legajum srjum
sancli Jacobi ^orpus
aique in Mozarabico, alia lamen est in Gallicano jCoropostellamad vjMierapduo)
Collectionumcomposijio, item alicepassim Lecliones direxerat, nrisisse Joannejn Presby.terum, ut Rprrja-
ex Vejeri ac Novo Testamenio, atque etiam alius BQSriws expjorarel, .et«utJi Mozarabicis confejret.
sacrce actionis Canon, oui in plerisque missis utrobi- Et J.Qa.nneroquidern jqbseryasse, quamyjs rnulja riiu
que diversus est. Verum longe majus eral Gallicani diverso, in nuJJo tam.en ea diserep.are a catholiea
Ordinis discrimen a cceteris. veritate. Quaio ob rera Sisenando in syriodo visum
2. Primo in Gallicano Lectiones passim duae ante esse, pmissis reliquis tanquam levioris momenti, ut
Eyangelium, ut jam diximus, reciiabanlur,uria ex Ve- gacratiora illa pqiissimum yerba, qujbus inqruentura
teri Testaniento, altera ex Novo. At in Rornano una sacriticinm perfiqitur, Romano riju prqte-rrei)lur, quce
tantum Lecfio ex Epislolis Pauli, ut patet nqn lam aJiquibiis addilis ye! mutatis jia in dicto Missaii scri-
ex falsa Damasi epistola secunda decretali ad Hiero- ^ pta esseot ; Hoc gsi corpus meum, quod provobit
nymum, quara ex libro Comilis, el ex Walafridi tradetu?. Et: Hic esi calix noviTestftmentiin sanguine
Strabi cap. 22, prceterquam in Natali Domini et qui- peo, fljji pro vobi$et pro multis effundefur in mnissio-
busdam aliis diebus, de quibus Miprologus 26 'n mm peccatorum. ? Ita ergo Mozarabjcj ritus mutata
capite 52. Deinde in Romano seu Gelasiano aliceora- est formula, caeteris iromulaiis, quae a Romano mtil-
nino eranj partes, quod ex superiori utriusque com- tum discrepani. Sic eliam *TelusArobrosianfleLitur-
paratione mariifestum est. Collectiones guippe Post giae formula consecralionis ad Romaiiam aceessil,
nomina,Post pacem, Ante ei Post mysierium, desunt ctim in consecratione sanguinis hrec tantum verba
in Gelasiano, in quo semper idem sacrce actionis Ca- olim «exhiberet: Hic estenivi sanguis meus.
non, conlra quam in Gallicauo. Unica eliam erat in L An .Gallicafius ordo Mozarabicum prcecesserit,
Africano Lectio anle Evangeliuni, ex dictis. Ambro- eiqpe formani et ex.emplum prcebuerif, hoc loco in-
sianus porro rilus, elsi duas curii Gallieano et Moza- /juirere juyat, Gallicanum esse antiquiorem multa
rabico sdmittat, in bqc taraen a Mozarabico differt, persuadenj. In primis Prophetiae lectio apostolicam
aique (ut quidern veri simillimum est) a Gallicano, prcececlebatapud GaUos tempore sancti Caesarii Are-
quod Alleluia caitatur in Ambrosiano ante Evange- latensis episcqpi, 28 9uiJn sermone ad populum
lium, secus in Mozarabico,ut.prsecipit canon 12 con- u habiio, ut ab ecclesia, donec sacra peracta essent,
cilii ivToletani. Deniquein Mozarabicolegunturacta et non recederet, ita loquitur: < Si diligenter attenderi-
Yilcesanctorum,non in Gelasiano, aut in Ambrosiano. tis, cngnoscelis quia non lunc iiunt missse, quando
5. Romanus Canon ante Gregorium idem erat, divinaeLectjqnes in ecclesja recitantur, sed quando
pauculis verbis exceptis, atque modo usitatus : quem ipunera offeruntur, et corpus vel sanguis Domini
Vigiiius papa ex apostolica traditione acceptum, Gre- consecraiiir. Nam Lectiones, sive prqpheiicas, sive
gorius Magnus a-quodam Scholastico cornpositum apostolicas, sive Evaiigelicas, etiam in dopiibus.ves-
dicit, Precem appellans in epistola ad Joannem epi- tris aut ipsi Jegere, aut alios Jegentes audire potesiis;
scopumSyracusanum, qucc est 64 libri vn indict. 2. conseprationem vero corporis et sanguinis Domini
Quo nomine etiam utitur Cyprianus in libro de Uni- non alibi, nisi in domo Dei, audire velTidere poteri-
tale Ecclesire, ubi schismaticos et hserelicos arguit, tis. » Itaque missam prsecedebant lernce ejusmqdi
quod i contemplis episcopis, et Dei sacerdotibus de- Leciiones. Quod in Mediolanensi ecclesia vivente
reiictis, conslituere audent aliud altare, Precem al- Ambrosio usti veriisse auclor esl Sulpicius Severus in
teram illicitis vocibus facere, et dominicce hosliae lib. iir de vita sancti Martini.
veritatem per falsa sacrificia profanare. > Orationem 5. Lediones illas, de quibus agit Csesarius, vero
appellari mavult Augustinus in epistola 149 novse proxiiuura est eas ipsas esse, quas in ordinem rede-
editionis num. 16 : < Omnis, aut pene omnis frequen- gerat sxculo v Musseus presbyter Massiliensis, qui,
talEcclesia, ut Precationes accipiamus dictas, quas tesle Gennadioin cap. 79 de Viris illustribus, i bqr-
facimus in celebralione sacramentorum, anleqnam tatu sancti Venerii episcopi sui excerpsit ex sacris
illud, quod est in Domini mensa, incipiat benedici: Scripturis Lectiones toliusanni lestivis aptasdiebus;
Oraliones, cura benedicitur aut sanctilicatur, et ad f esponsoria eliam psalmortim, el capilula Jempori et
distribuendum comminuilur. Quam lotam peiiiionem Lectionibus congruentia... Sed et ad personam san-
fere omnis Ecclesia Dominica oratione concludit. > cii Eustasii episcqpi, successoris prsedicti hominis
Ambrosianus Canon in paucis differt 27 a Romano : Dei, composuil sacramentoriim egregiiiin et non.par-
at solemnibus quibus panis consecraiur verbis quae- vum volumen, per membraquidem proopporiunjtate
dam addil Mnzarabicaeformulcc simllia, in hunc mo- officiorumet temporura, pro Lectionurri lextu psaj-
dum : Hoc esl corpus meum, quod pro mutlis confrin- morumque serie et decarilationediscretum : sed sup-
getur. Mozarabieo,tradelur. ln vulgalo Missali Moza- plicandi Deo et contestaridi beiieficioruni ejus soli-
rabmn ad marginem notatur, hsec verba esse omit- ditate sui consentarieuni. > Ubi coritestandi voeabu-
127 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPAUISIENSIS. 12*
lura respicit ad primsevum morem Gallieanum, in A atque psalmis multa dulcisone composuisse. > Unde
qur>Contestatio in usu eral ad significandara quam Joannes Mariana,'inlib. v de rebus Hispaniciscap. v,
bodie voeamus Missce scu Cannnis Praefationem. ait usum obtinuisseut Isidoro ritus Mozarabicustri-
Musseuscrgo, qui post mediumssecuiumv e vivis bueretur, sed tamen Leandrumnonnulla inveuisse.
excessit Leone et Majorino imperatoribus, scripsit 9. Caidinalis Bona i hoc officiumconcilioui Tole-
librum Sacramentorum. Quo nomine veleres passim tano, cui Leauder imerfuit, antiquius esse > arbitra-
sacra 29 Eucharislise mysteria designabant. Hine tur, i et quidem sceculov jam viguisse; sed de prirao
Voconius, Castellani in Mauritania episcopus, apud ejus auctore non constare. Ab ipso lamen Leandro
eumdem Gennadium composuisse dicitur volumen illustratum, auctum ab Isidoro, atqtie ab aliis pro-
Sacramentorum. Quo niodo Augusiinus sacraraenta gressu temporis amplificatura, nominatim ad llde-
vocat Dominiccemenscesacrificium, ex dictis. fonso, cujus opera Julianus Tolelanus in appendice
6. Sed et anleMusreum Iliiarius, Pictavorumsan- ad librum de Scripioribus in quatuor partcs divisit,
clissimus antistes, librum Hymnorum, el aiium M.y- tertiamque ait fuisse i missarum, hymnorum, atque
steriorum scripsit, auclore Hieronymo in libro de sermonum. > Ad IiaecFelicem episcopum libruinMis-
Scriploribus cap. 100. Hymnus Gloria in excelsisab sarum de lolo circuio anni in quatuor 31 partes di-
eodem auctusel consummatusdicitur in vuigato AI- B visum emendasse atque complevisse; ac p.osimodum
cuino. His duobus inerito annumerandus est Sido- Petrum llerdensem antislitem, et Salvum abbalem
nius Arveriiorum episcopus,cujus libro de Missisab Albseldeusem eidem argumento navasse operam. »
eo composilisGregorius Turonensis prcefationemad- Ast Elipandus Tolelanus episcopus in epislola ad
junxit, ex lib. n Hislorisecap. 22. Et Salvianus Mas- Albinum seu Alcuinum, Toletanos sanctos Patres
siliensis presbyter clarissimus < homilias episcopis agnoscit missarura Mozarabicarum auctores, in his
factas multas, sacramenlorum vero, quanlas nec re- Isidorum : signanler vero
Eugenium, lldefonsum, el
cordor, ait Gennadius, composuit. > Quoin loco sa- Julianum exprimit libellus, quem confutant Palres
cramcnlorum homilise imeiliguntur vel sermones de concilii Francofordiensis apud Aicuinum. Quorum
mysteriis sacris, inler Missarumsolemnia quondam litillussaeculumvn praecedit. Non ergo ad saeculum
ex moregallicano recitari soiilis; vel oraliones seu v revocari possuut isiiusmodiofficiorumauctores.
prsefaliones ad missam. Millo quod in fine iibri vi 10. Duo lamen affert idem cardinalis ad produ-
Gregorius Turonensis pontifex tradit de Chilperico cendam hujus ritus antiquitatem. Unum est, quod in
rege, qui inter alia opusculahymnos scripsit < sive missa de sancto Marlino, qui ineunte sseculov vi-
missas, quse nulla ralione suscipi possunl. > vere desiit, hsec leguntur in oflicio Mozarabico:
7. Tales auctores, id est Hilarium, Musaeum,et " llunc virum, quemmtalisnostrmtemporaprmtulerunt,
Sidonium, habuisse videiur Ordo missse Gallicanus, jubeas auxiiium nostris afferre temporibus.Alterum ,
quem a Romano diversum exetinte sseculovi fuisse quod in eoucilioni Toleianoanni L89 statuitur eapi-
constat ex epistola Gregorii magni ad Auguslinum: lulo 2, per omnes ecclesiasHispanimvel GallimSym-
qui tertio loco Gregorium interrogavit, < cur cum bolum decanlari, priusquam oralio Dominicarecite-
una sit iides , diversaesint Ecclesiarum constteiudi- lur. Qui ritus est missceMozarabicsepeculiaris. Sed
nes; et altera consueiudo missarum in Romanaec- reponi potest, bsecverba, nostrmmtatis,vel ex antl-
clesia, alquc allera in Galliarum Ecclesiis teneatur.» quiori Liturgia desumpta fuisse, vel longius quam
Dcnique Hilduinus in epistola Areopagiticisprsefixa ad unum ssepulum protrahi posse; et slatutum de
existimat 30* niissseordinem more Gallicoab mitio Symboli anle oralionem Dominicamrecitalione no-
receptsefidei > in his parlibus obiinuisse ad Caroli vum fuissead corroborandashominuminvalidasmen-
Magniprincipatum. tes, ut loquuiilurconcilii Palres.
8. Al non adeo antiquum esse Mozarabicumrilum 11. Cerle Romanura rilum, saltem in provincia
consentiuiit Hispanici auclores, qui ejus originem ad Bracarensi, Vigilioponlifice maximofuisse reccplum
Leandrum et Isidorum sseculivn episcopos revocant. constal ex concilio u feracarensi anni n63,inquo
u
Baronius ad annuni 635 ejus auciorem Isidoruin prsccipitur, canone 4, ut eodem ordine missoicele-
agnoscit hac ralione. Cumenim Patres in concilioiv brentur ab omnibus,quemProfulurus quon.'am hujus
Toletano lunc lemporis habilo decrevissent canone melropoliianmecclesimepiscopus ab ipsa apotlolicm
3, ut per omnem Hispaniarnet Galliam, scilicet Nar- sedis auctoritaleaccepit32 scriptum. Nempea Vigi-
bonensem, quceGothis Hispaniarumregibus luncpa- lio papa, cujus epislolatn, quse in vulgatis libris Eu-
rebat, idem modus in missarum solemnitaiibusccele- therio inscripta erat, Profuturo scite vindicavil eru-
risque officiisservarelur; hanc curara Isidoro llispa- dilus Baluzius tum in noiis ad Gratianum, tum in
lensi sanctitaieetdoclrina praestanlissiraoepiscopoa tomo l novaeCollectionisconciliorum, ubi ipsam epi-
Patribus demamlalam fuisse. Favet huic sentenliae slolam denuo excudi curavil. In ea vero sie legilur
tilulus officiiGothiciin Edilis, ubi i a sancto Isidoro cap. S: i Ordinem quoque precum, in celebritate
oidir.atum > dicilur. Verum Isidorus ipse in libro de missarum iiullo nos lempore, nulla festivitate sigui-
Scriploribus ecclesiasticisLeandri fratris sui scripta iicamus habere divisum: sed sempet eodem tenore
recensens, lestatur ipsum < in ecclesiasticisofiiciis oblaia Deornunera consecrare. Quoiies vero Pascha-
non parvo studio laborasse, et in sacrificiilaudibus lis, aut AscensionisDomini, vel Pentecosles, el Epi-
42Q DE LITURGIA GALLICANALIBER PRIMUS. 130
phanise, sanctorumque diei fueril agenda solemnitas, A cimus: Gloriaet honor Palri, et Filio, et Spirilui 34
singuia"capilula diebus apta subjungimus, quibus sancto, amen. Nam el ille hymnus, quemnato in carne
commemorationem sanetse solemnitatis, aut eorum Christo angeli cecinenmt: Gloria in exeelsisDeo, et in
facimus, quorum natalitia celebramus: csetera vero terra pax hominibusbonmvoluntalis, et reliqua qum
ordine consueto persequimur. Quapropler et ipsius ibi sequuntur , ecclesiatlici doctores compost^erunL
canonicsePrecis textum direximus subter adjeclum, Apud Gallos frequentabatur G/on'a Patri, tesle Gre-
quem Deo propilio ex apostolica traditione accepi- gorio episccpo Turonensi in lib. vi cap. 40. Quod
mus. » Hocin loco Vigilius Precis nomiue Canonem non probant Tolelani Patres in canone 15, volunlque
sacrse actionis intelligit, uti jam superius observavi- ut Gloria et lionor Patri dicatur.
mus : quem canonem ait fuisse in omnibus festis, 13. Canone 18 arguitur quorumdam sacerdotum
sicut et modo, communem , prseter singularia capi- consuetudo , qui post dictam orationem Dominicam
lula prcecipuisfestis peculiaria : in quibus sanctmso- statim communicanl, el posiea benedictionemin po-
(emnilatis, auteorumliebat memoria, quorum natalitiaj pulo dant; statuiturque, ul post oralionemDomini-
celebrabantur. Qualia eliam nunc habemus in ora- cam et conjunclionem panit el calicit, benediclioin
tione Comraunicantes, quse in prcecipuisfestis varia populum sequatur anle communionem. Huic decreto
est. Hicautem rilus, de quo Vigiliusagit, haud dubie B 1 affine est quod Csesariusin sermone 281 appendicis
Gelasianus erat: quem proinde saeeulovi provincia ad novara edilionera serraonura Auguslini fideles
saltem Bracarensis recepit. At cum Toletanis conci- monel, ut qui vult missam < ad'iiiiegrum celebrare,»
tiis III et iv Bracarenses episcopi inlerfuissent, no- id est audire, < usquequo oratio Dominica dicatur,
vum rilum in eis praescriptum Romano (ut credere et benedictio populo detur, > se in ecclesia conii-
par est) prsetulerunt. Et quemadmodum hymnos ex neat. Qusebenediciio < prsemissaoratione Dominica»
sancio Hilario, sic etiam suum fortasse ritum ex. dari dieitur in sermone sequenti. Huc spectat quod
Gallorum imitatione accepetunt llispani. Ubi memo- legitur in lib. i de ejusdem CsesariiVita num. 14:
riam subit factum magni Caesarii episcopi Arelaten- < Posl haecquadam die prospiciens de altario, vidit
sis, qui < per Italiara et Hispaniam > homilias sacras aiiquos lectis Evangeliis de ecclesia foras exire, qui
dislribui curavit, 33 * ul projectis rebus frivolis etl verbum beati Viri, id est prsedicationem, dedigna-
caducis, juxta Apostolum , bonorum operum fierentt bantur in primojcognoscere.Illico occurrens claniavit
sectatores, >exejus Vitselibro primo, num. 31. ad populuro : Quid agitis, o filii? Quo ducimini foras
12. In concilio Toletano iv qiiaedamconslituliones mala suasione subversi ? State pro animabus vestris
factse suni, quarum comniemoratio huic loco non ad verbum admonilionis, et audiie solliciti. Hoc Vo-
bis in die judicii facere non licebit. Moneoet clamo
parum conducit. Canone11 cavetur Alleluia in Qua- G
dragesima dici : et canone 12 Laudes post Apostolum obtestorque; non ergo estote fugitivi vel surdi. Ecce
oris mei buccina, qtiasi anima cujusque vesirum fue-
decantari, priusquam Evangeliumprmdicelur,dumca-"
nones praicipium post Aposlolum, non Laudes , sed rit diaboli mucrone pereuipia. Non lenebor de taci-
turnitate culpabilis. Ob lioc saepissime ostia post
Evangeliumannuntiari. Garsias Loiaisa Laudum no-
mine inlelligil hyranum trium puerorum. At certum Evangelia claudi fecit, donec Deo volente gratula-
est Alleluia significari hoc loco. Isidorus de divinis rentur 35 coercitione et provectu, qui fueranl ante
Officiiscap. 13. < Laudes, inquil, hoc est Alleluia fugitivi. »
canere. > Et signantius Walafridus Strabus in cap. 14. Hunc locum inlegrum reluli, tura quia insignis
22 : < Responsoria et Alieluia, quseante Evangelium, est, lura ut appareat moris fuisse Caesario, lectis ad
canlantur, deinde adjttncia videnlur, postquara anti- raissam Evangeliis , sermonem ad populum habere.
phonse ad ingressum dici exspirarunt. Quaeet viden-. Non solum autem in provincia Arelatensi, sed et in
tur prohibiisecanonibus Hispanorum, qui longo postt aliis invaluerat prava hsecconsuetudo, ut post Evan-
tempore sunt constituti. In illis enim jubelur ne ali- gelium nonnulii fidelium ante missam discederent.
quis hymnus inler lectionem apostolicam et evange- Quapropler diversa hac de re in conciliis statuia con-
licam in ordine missceponalur. > At quinam canoness u diia sunt, nempe in Agalhensicanone 47; in Aureiia-
ante conciliura iv Toletanum id vetent, alibi nono nensi primo canone 26, et iu tertio, canone 2'J. Cujus
lego. Canon 13 rejici velat hymnos in laudera Dei, , hsec verba : De missis nullus laicormnanle discedat,
atque apostolorum et mariyrum humano studio cora- quam Dominica dicaiur oratio; el si episcopus fueril
positos : Siculhiquos bealissimidoctoresHilariusalque e prmsens, ejus benedictioexspecletur. Walafridus id
Ambrosiusediderunl. Quos tamen quidam speciaiiter i- interpretatur de oratione, qucc post communionem
reprobant, pro eo quod de Scripluris sanctorum cano- dicitur. At repugnant verba concilii Toletani, alio-
num vel apostolicatraditione non exsistunt. Hic locus s rtimque. In Missali Mozarabico benedictio ubique
spectare videlur canonem 12 concilii n Bracarensis,;, comraunioni prsemittilur, itemque in Gallicano pas-
in quo ejusmodi hymni reprobanlur, uti etiam in re-!- sim apud Thomasium : et hactenus benedictio
epi-
gula sanclorum Pauli et Stephani capul 15. Adduntit scopalis ante communionemdalur. Quippe licebat .;is
Patres in eodem canone 12 : Respuaitt ergo el illum n qui non communicabant, acceptabenediciione, ante
hymnum ab Iwminibuscompositum,quem quotidie pu-:- communionem discedere, ut ex praediclislocis intel-
blico privaioqueofficioin fine omnium psalmorum di-i- iigitur : atque hinc
palet 11011omnes qui tunc roissse
131 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 152,
aderant/meademcommunionem accepisse.Imo vero A MissalibusGallicanis apud Thornasiumvocaturpopuli
diaconus arite coniihuiiionein clamare solebat: Si admonilio a sacerdote facta ad diem pie exigendum,
qitis hoti communicai, det locum, tesiarite Grogorio qualerii in Mozarabico usurpatam ftiisse ex Beato
Magnoiri fib. II Dialogorum, cap. 25, quod non tan- stiperius vidimus. Sic in Mozarabicoad Natale Do-
tUmde pfjeriitentibus,sed etiarii de quibusvis aliis , raini: Hodie nobis ihesaurus nalus est: hodie nobis
qui uori coiTirauhicabant, irilelligendum existimo. litcefna Virginis,quaiftSpiritut tanciut ignivit, verum
Pbrfo missa expleta Cerisebatufantecommunionem, luiheii apparuit, etc. Iri Golhicoseu Galiicaiioin die
ut do'cet Gregorifis Turotiensis antisfes in lifr. n de Nalalis Dorriihisimilis Prcefaiio legilur post Evange-
MifaculissariCtiMafliiii, Cap. 47: i Cuinqiieexpletis litiffl. Aflniiio misssead diem sancti Stephani proto-
missis, populus ccepisset saicrosarictunicorpus Re- martyfis : Venerabilemalquesubtimembealissimipro-
demptoris accipere,» etc. Cyprianiis ad eiim fere lomdflyrisSlephani passtonemhodiecelebranles,Deum
rriodurti33» lbquitur ifi Iibro de Capsis : < Ublvero, mttrtyrilm,frdlres charissimi,deprecamur,ei<i.Ubique
sdleninibusatdlfripletis,calicerri diacontisofferre prae- desiriit, per Dominum nostrumJesum Chritlum, Sic-
seniibus Coapit,» etc. Qnanturii porro duraret sce- iri oroiiibusfere ihissis Gothicis seu Galiicanis Prce-
sulo vi rnissceCelebratio, declarat Csesariusin utro- fatio iriitio ponitur.
rfueSermone prcelaudato, uhi ait, divina mysteria B 4. Haric excipiebaf leclio Propheiice.Gregorius in
< tihius vei duarurii horariim spalio » peraCtafuisse. Ilb. Viiihistorise Fraricorum, cap. 7: i Advenient*
Unde"in sermohe prcecedehti reprehendit quosdam quoque die 38 Dominieo rex Gunlchramnus eccle-
libmines pfaepotentes, qui piesbyteros cogebant slam ad spectanda nifssarum solemuia petil. Fratres
< missamabbreviare. »' vero cOnsacerdotesquequi aderant, locum Palladio
CAPUT V. episcopo ad agenda festa prcebuerunt.Quo incipiente
rex irilerrogat quis esset. CumquePal-
MissmGallicanmparles singillatimexplicanturexGre* Prophetiam',
ladiura episcopunv initiasse pronuntiassent, statira-
gorio turonensi episcopo,aliisquemonumenlis,
Commotusrex ait, >etc. Propheliam itaque aliquando
1. Haecmissse Gallicanse curn MOzarabica,quae' lector,
curo ea affinitatem ha- alfquando sacerdos pronuntiabat. Post Pro-
magnam (ut praediclum est) pheiiam Psalmus responsorius, qui Tractui seuGra-
bet, comparatio visa est hoc ioco neeessaria": nune
ddaJi hodierno resporidet, testante Gregorio in His-
vero quid ex Gallicanis monumentis, prsesertim ex.
lorise"Francorum lib. viii, cap. 3: < Inierea jam
Gregorio turonensi anlislite de Gallicana Liturgia medio
piandii peracto, jubet rex ut diaconum no-
colligere nobis licuit, exponendum est.
ante diem ad missas Psalmura resporiSo-
2. In omnibus Liturgiis missa incipiebat ab anti- strura, qui
ifj,rkm dixefat, canere jubef em.
phona quadam.Unde iiber, qui ejusraodi versus con-
5. Hoc finito, diaconus sileiitiuriiindlcebat ad le-
tinet, Antiphonarium a Joanne Diaconovocatur irt
Vila Gregorii Magni.De his antiphonis , quas mode ciionem' Episfolae,quce'& subdiaconoreciiabafur. ta
Iniroilus appellamus,-interpretandum videtur conci- quibusdam missis diaconusanle Oraliones, quas le-
lium Agathense anni 506, canone 30 : Et quia conve- ciionibus prsernitiimos erat, flectenda genua indice-
nit ordinemEcclesimab omnibus mqualilercuslodiri, bat. Unde Csesariusin sermone 2'85novseappendicis
sludendumest, ul sicut ubiquefit, et post antiphonas Augustinianse: « Supplico, fratres charissimi, et pa-
Collectionesab episcopis vel presbyleris dicantur. IdI lerna pietale commoneo, ut quoliesCUnqueOralio
generis forsan eral illa anliphona, qtiamex improviso , iridicitur, qui forte pro aliqua inlirmilate non potest
Pfimkeritts imposuil,cum missi Clodovei Magnicon-. geriua fiectere, et dbrsurri incurvare; vef cervicem
tra Alaricum pergenlis basilicara sancti Martini iw- hufriiliare non diflerat. > Et In sermone Sequenli:
gressf sunt, exploraturi 37 an Deum propitirrmt t Rogo et admoneo vos, fratres chai issimi, ut quo-
habittirus esset, ex Gregorio Turonensi episcopo iu, liescunquejuxta aitare a clericis oratur, aut Oratio
lib. ti, cap, 39. Antiphona haScCrat: Prmcinxislime, diacono claraante indicitur, nori soluiri corda, sed
Domhte,virtuteab bellnni, etc eliam corpora fideliterinclinetis. Nam dum freq.uen-
3. Anliphonamet versurn sequebatur ex canone3; D ' tery sicul oportet, ef diligenler attendo, diaconocla-
coucitii ii Vasensis Kyrie eleison, frequenlalum ad( riianie, Flectamus genua, maxiinam partera, veiuf
Matutinoset ad niissas; quia tuih in sedeaposlolica, coluranas ereclas, stare conspicio, > etc. De sifenllo
quant etiam per totas Oneniis atque Itaiim provincias s per diaconum indicto locum superius reiuHiiiusex
hmc consuetudffest mtrOmissd.Apud Grsecos, testej Gregorii Turonensis lib. VH,cap. 8.
GregnrioMagnri,< Kyrieeieisorisiirnilomnesdicunt. G. Post Epistolam diaconusad ambonem procede-
Apud nos atrtem, inquit, a clericis dicitur, et a po- i- bat ad legendumEvangelium.Gunlchramniregis haec
pulo respoiidetur,-et lotiderri'Chfisleeteisondicilur,, verfia stint apud eumdem Gregorium in lib. vin,,
quod nullo modo apud Graecog.» Deiri sequehaturr cap. 4 : « In 39 die saucto Paschae, stante fratre
pro ratione lempdrutffapud nostrates Gallos hymnus s meo Sigeberto in ecclesia , procedente diacono cum
angelicosiGloriain excelsisDeo, cujus meminit Gre- :- sancto Evangelibrum libro, nuntius regi advenit,
gorius Turouensis episcopus in lib. i de Gforiairiaf- '•- uriaquevoxfuil prouuntiantis lectionemevangelicam,
tyrum, cap. 63, et in lib. n de Mifaculissaticti Mar- - ac nuritil dicentis : Filius natus est libi. >
tiniycap, 25. His succedebat Prsefatio. Sic enim iit iit 7. In fesiis sanctorum has lectiones prcecedebai
 133 DE LITURGIA GALLICANALIBER PRIMUS. 134
lectio passionis seu Vitse Sarrctdfiinf, quOrurfi festa A Mtflferfbiisofferadir, iM \>&t\iiquam vini, ut per has~
reeolebantur.- Aridi Gregorium in lib. i de Gioriaf immolatlonesetpeGCatoftiWStiOfttmfascilitiscifeant,
martyrumy cap. 86: < Dies passiorriserat Polycarpt et cum Abel vel caeterfejuste offereritibus prome-
marlyris magni, et in Rieomagehsi vico civitalis Ar-1' reantur esse consortes. * Rubeum vinum offerrisse-
verriSee|us solemnia celebra&aoitir..Lecta igituf pas» pius prseeeptum est, fum ob pericrilum, funi ob my-
sione Ctirnreliquis lectionrbus,-quas canon saeerdo^ sterium; tiam rubeiim expresslus Christr sarigtiinem
talis invexit, teropus ad"sacrrficium"offerendurri ad- signat, cfuaffialbum, cujus toco aqua horifafo sttml-
venit.-» Sl haecIeclio proxime faeta nou fuisset ante lur, faciii errofe. Ad fubetim1 41 cotoferii ailuderiS
sacrificium, eairi hic eomrifemoTareriihil atiinebat. Ambrosius rrr ps*lmum; civfii, iriKio ocforiarii 14:'
Ejusdemlectionrs idem Gregorius meminit in duobtis i Cerois rdsamj inquit, hoc' est dorhifiici Cofpbrfs
aliis loeis-, nempe in lib. n de Miraculis sancti Mar- saiigutfiern. i Apposite Jacobffs a Vitfiaco"iff Hrsto-
tini, cap. 29 et cap. 49, ubi hsecverba : < Denique torisS occidentalis Cap. 38: * Sed et vlhtirti, Itt
sacerdotibus qui advenerant, ad agenda soIernniaT quantura ex diversis acinis1ctmfluit, unitarem eccle-
procedentibris, cum lector, cui legertdl erat officium, siasticam repraeseinat; in quaniuiii auleni calet aM
advenisset, et arrepto libro Vitarri sancti cmpiss^et rabef; charitalem Ecclesia?designat. >
legereconfessoris, > etc. Ex quo intelligittir, banc B 10. Facfa oblalione, presbyief quaritum Satis eraf,- l
leclionem aliis prsemissam'fnisse. Et qtiidera acta ad sacrifieium assumebac, idque palla seu palKocoii-
Sanctorum in missa legebant Mozarabes',ut ex Braiu- tegebat. Plures hujus rei loci suiit apud;Gregorium'.
" lione in Vita sancti iEmfliani
superius vidimus. Iri Untis irt lib. vir cap. 22: <Puiabairi me, inquil, quasr
Lectionarionostro Gallicano acta sanctorum aposfo- in basilica saCrosahCtamisSaTumsolehiriiaceiebraTev
lprum Petri et Pauli Epistolaepfsemittuhtur. Curaque jam altarium cum Oblatiortibtrspallio serico;
8. Evangelio Gregorius subjicit saefifrcii oblatio- opertunfr esset, Sflbito ingfediefttera GiiritChraitiuutri
nem in locomox relato de saucto1Polycarpoy euf loco conspicio, qui magna' voee clamabai: Extrahite Iio-
alter consimilis est in cap. 17 de Vilis Paicum, ubi raicidam a sacro Dei altario... At cgocum hcec au-
agit de Nicetio episcopo Trevjrensi. Quem locum ita direm, ad te couversus dixi: Apprelrende pallium;
reslituimus ex Codice ms.: * Advenit dies Domfiii- infelix, quo saera riiuHeracorttegtihtUr,ne hind abjr-
cus, et ecce rex cum his qui ab hoc sacerdote cOffi- ciaris... Cumque reverteres ad altaritim, appr?ehen-
niutiioriiabesse jussi fuerant, ecclesiam est irigressus. debas pallium, sed rtirsum relrnquebas... Et ille :
1
Lectis igitur Iectionibus, quas canon sanxit antiqnus, Deliberaium, inquit, habiii, ut si me rex ab hoc loeo
oblatis inuneribus soper altare Der, ait saeerdos : juberet extrahi, ab una raanu PALLAS allaris tene-i
Noii hic 40 hodie missarunr solemriia cousumma- G rem, > etc. Haec Gregorius de Eberulfo regis cubi-
buntur, nisi communione privati prius abscedarrt, r culario : qtiem locum fuse retuli, tunr ut appareat,.
Ubi nota primo excommunicatos ante ©t>lationem< non modo sacras oblationes', id est panem et cali--
ejectos fiiisse ex ecclesia. Qood etram eolligitur ex cem, sed et altare palla: eadem fuisse eooperium ,<
lih. x Hisloriae Gregorii, cap. 8. Deinde missseCa- tum pallam illam ex serico factam ; tum denique-
nonem, id est Ordinem Gallicanum, Gregorio dici pallam, pallas, el pallium hoc loco idem esse. De
antiquum : ae proinde Mozarabico (ut probavknus) hac palla sanctus Benediclus loquilur in regulce suae
esse antiqniorem. Inter Evangelii lectionem et obla- cap. 59, ubi de puerorum oblatione ageus, jubet
tionem noniiunquam homilia ad populum imerpowe- raanum pueri offerendi involvi in paila altaris-, sci-
baiur, teste Ccesario,cujus auctoritalem paulo ante licet ctim oblatione panis et vini, ut ex utrisque
rftulimus. Idem probal Audoenus in Irb. u de Vita una Deo fieret oblatio. Idem fuisse videtur corporale
sancti Eligii, cap, 22 : < Aliquo rursus iu tempore pallmm, albis stigmalibusvariatum, quod Pethelmo
agebatur natalis. beati Martini. Ciimque inter missa- aiitistiti dono transmisii Bonifacius episcopus Mo-
rum solemnia, evangeiica juxta morem lectione gunlinus in epistola 11, paltium allarit diciuni in
expleta, divina Eligius populo prsedicaret man- epistola 3S. 42 Pallm vocabuiuni:hodie retinet illud
u
dala, >etc. opercultim lineum<,quo calix sacratus legitur : sed
9. Postea diaconus sacrum ministerium seu su- res ipsa Ionge abest a veteri more. Processu tem-.
Chrisli corpori suppotiitur,,
pelleciilera sacram, id est, calicem et cceiera vasa poris coTporali, quod hodie qttoque acti-
sacra, ex sacrario, quod in domunCula eccfesicead- etiam calix contectus est, quod
hcerente situm eral, aut certe ex armario altari tant Carthusiaui. Hunc rilum indicat Jacobus a Vi-
afferebat. Gregorius in Hb. ide Gloria mar- triac) in loeo mox citato : Dum corporale deponitur
proximo
oculos habeat depositionem Christi
tyrutn-, cap» 86 : i Teiiipus , inqtiit, ad sacrificium de calice, ante veteretrt
onereiidnm advenit; aeceptaque lurre diaconus , in de cruce. r Hic ritus magis accedebat ad.
ministerium dominici habebattu?,,ferre Gallicanummorem, quem ex Gregorio mox espli-.
qua corporis
templunv, ut.earu al- cuimus.- Filiolam vocant Mozarabes velura illud quo
ccepitadosjiui»; iiigressusque
tari superponeret * » etc. Tunc autem fiebat, oblatio sacrum calicem operiunt. Sic enira rubrica pqst.
et virii ad sacrificlum. Goncilium Maiisconen- sanguinis consecralionem habet: Hic eleveiut calix^
panis
se n, anno 585, can, 4, decernit, < ut omnibus Do- cooperiuscum filiola.
minicis diebus allaris oblati©: ab omnibus viris et 11. Ideo vero sacra mysteria paila seu pallio alta-.
155 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPAR1SIENS5S. 136
ris apud veteres Gallos tegebantur, ut ne a circum- A DomineDeus notter, peccatorum tribuas veniam, et
stantibus videri possent. Propterea bsec palla non requiemlargiaris mternam; merilisel inlercessionibus
rara tenuisve, sed densa esse debebal. Argumento sanctorum tuorum, Marim genitricit Domini noslri
est quod Dado quidam ab hostibus interceplus vo- Jesu Christi, 'Joannit Baptistm et prmcursoris Do-
vit, se, si evaderet incolumis, aliquid ornamenti mini noslri Jesu Christi, Stephani, Pelri, Pauli, '.
eeclesicesancti Nicetii episcopi Lugdunensis largitu- Joannis, Jacobi, Andrem, Philippi, Thomm, Bartho- i
rum : < deditque cooperlorium Sarmaticum, quo al- lotnmi, Matlhmi, Jacobi, Simonis, Judm, Matthim,
tare dominicum cum oblationibus legeretur. > Illud Genesii, Symphoriani, Baudilii, Victoris, Hilarii
autem non fuit sancto acceplum , ut homini in som- episcopiet confessoris,Marlini episcopiel con(essoris,
nis teslatus est his verbis: < Coopertoriuin vero, Cmsariiepiscopi,'hwc propilius prmslare el exaudire
quia rarum est, non ponatur super munera altaris, digneris, qui vivisel regnas in unitate Spiritus sancti
quia non exinde plene tegitur myslerium corporis Deusin smculasmculorum.Amen.
sanguinisque dorainici. > lta Gregorius de Vilis Pa- 13. Similem formulam, sed pro vivis, habemus in
trum cap. 20. Adde locum ex lib. u de Miraculis hodierno Canone Romano anle consecrationem, ubi
sancii Marlini cap. 25. Hac palla legebatnr altare oratio quae incipit a verbo Communicantes,superiori
eliam exlra sacra. Unde abbatissa Pictavensis par- B j Gallicanserespondet. Itaque ritu Gallicanoet Moza-
thenonis sanctce crucis, cum de nocle a sicariis rabico fiebat vivorum atque defunctorum memoria
Chrodieldis ad necem qusererelur, < ad sanctcecru- ad oblationem, non in ipso Canone; atque sanclorura
cis arcam, id etl aram, se deportari poposcit (gra- commemoratiotum fiebat ad sutTragium.Postea pa-
vabatur enira dolore bumoris podagrici). Interea cis osculuni fideles sibi iuvicem impertiebant: tum>
Juslina prceposila,ciira aliis soioribus, palla altaris, sacerdos recitabat CoIIectionemad pacem.
quod est ante crucem dominicam. .. Abbatissam i-i. Totum hunc ordinem paucis prces.tringitconci-
43 operit. > Vetitum laraen erat concilii Antissio- lium Laodicenuracanone 19 : quod oporteat seorsum
dorensis canone 37, ne mulier pallam dominicamcon- primum post allocutiones(aliis sermones)episcoporum,
trectaret, uti in litulo canonis exprimilur. oratipnessuper calechumenoscelebrari; el postquam
12. In MissaliGothico, seu Gallicano, ad singnlas catechumeniegressi fuerinl, super eos qui sunt in px-
fere missas, post oblationem indicantur orationes nilenlia precemfieri. His eliam accedentibusad ma-
duse, una quse dicilur Colleclio post nomina; altera num sacerdotis, et discedentibus,tres orationes con-
quseCollectio ad pacem, quales eliam in Mozarabico summari fidelium; ita ut prima quidem sub silenlio,
assignanlur, alia duabus istis praemissa. Prsedictas secunda vero el tertiaper exclamationessolilas, aliis
orationes antecedehat oratio quce omnibus missis C per pronuntiationemvoeis, expleantur; et ila demura
communis erat, de qua Micrologusin cap. 11: Com- pacemsibi 45 invicemdabunl. .. Et ita sancla cele-
posita oblalionein aliari, dicit sacerdot hanc oralio- brabilur oblaiio. Has orationes subsequebatur Con-
nem juxla Gallicauum Ordincm: Veni, Sanclifiralor testatio.
omnipolens,mterneDeus,et benedichoc sacrificiumtuo 15. De Conlesialione seu Illatione, quse et Immo-
nomini prmparatum, per CluistumDominumnostrum. latio appellatur, Prsefalioninostrae respondens , in-
Deiu Colleclio posl nomina. Quippe posl oblationemi signis est Iocus apud eumdem Gregorium in lib. n
diptycha legebantur, id est recilabantur nomina tarai de Miraculissancli Marlini cap. 14 :<Factum est au-
sanctorutn in quortim memoriam sacrificium Deoi tem ut in die insignis solemnitatis beati viri, nobis
ufferebalur, quam viventium atque defunclorum pro missas dicenlibus, cum nos rite sacrosancta solem-
quibus offerebatur. Id probatur ex MissalisGothicii nia celebrando, Contestationem de sancti Domini
variis iocis, et ex veteri Missali Gullicano.Conci- virtulibus narraremus, subito illa (puelia paralylica)
iium Vasense n delinit canone &, ut nomen domnii vociferari ccepit et flere, indicans se torqueri. > In
papm, quicunquesedi apostolicmprmfuerit, in noslris> hac Coriteslatione recitabatur sancti Vitcecompen-
Ecclesiitrecitelur. Formam horum diptychorum, quse' dium, quac tnissseinitio integra lecta fuerat. Ejos-
quondam in parthenone sancti Aureliani episcopii D ] raodi Contestationisvaria exempla in Lilurgiis no-
Arehitensis usui erant, nobis item suppeditat Codex'< stris, eliam post admissum ritum Gregorianum, vi-
regularum, ubi ad riiiem regulaeAurelianihaeclegun- dere licet. In omnibus autem Liturgiis, tam Lalinis,
tur : Simulqueprecantesoramus etiam, Domine, pro) quam Graecis,Sursum cordahabere monentur; idque
animabut (amulorumtuorum Patrum atque inslilulo- profitentur ftdeles, teste e Latinis Cypriano sub fi-
rum quondamnoslrorum, Aureliani, Petri, Floren- nem libri de Oratione, et ex GraecisCyrillo Jeroso-
tini, Redempti, Conslanlini, Himiteri, Hilarini, Ja- lymitano in catechesi mystagogica 5, ubi prsediclis
nuarini, Reparati, Childeberti, Ullrogothm,vel om- illis verbis alia, etiam ntinc solerania, in usu fuisse
nium fralrum nostrorum, quos de hoc locoad le vo- testatur, scilicet, Graiias agamus Domino, cum po-
care dignatus es. CunclorumqueeUamhujus loci 44 i puli responsione, Dignumetjustum ett.
memores fidelium, pariterque parenium nostrorum i 16. Post verba superipra Gregorius addit Contes-
atque servientiumhujus loci: et pro animabusomnium « tnlioni successisse Trisagion a populo decantalum:
fidelium(amulorumluorum, vel famularum, ac pere- <At ubi expedita Contesiatione, inquit, omnis po-
grinorum in pace Ecclesim defunctorum; ut eis tu,, pulus Sanclus in laudem Domini proclamavit, stalin?
 137 - DE LITURGIA GALLICANALIBER PRIMUS. . 138
. iriitii, ubi post Secreta, id est post consecrationem,
dissoluti sunt nervi qui ligali erant, et sletit super A
pedes suos cuncto populo speclanle; et sic propi- haec Iegunlur-: Corpusluum in peccatorumnoslrorum
tiante Dominousque ad altare sauctum ad commu- remissioneconfraclum, etc., quce verba proxime re-
nicanduni propriis gressibus, nullo sustenlante, per- latis conseeralionis verbis respondent.
veriil. > Ubi obiler observa, muliercs etiam ad aliare 19. In concilio primo Arausicano obscurissimus
commuiiicaturas accessisse. De Trisagio dicendo est canon 22: Cum capsa et calix offerendus est, et
exstat eanon tertius ConciliiVasensi?u, statuenlis ut admistione Eucharislim consecrandus. Quid sit capsa
in omnibusmissis, seu in malutinis, seu in quadragesi- hoc loco, noii liquet. Duo hic signiiicare potest,
malibus, sev,in iilis qumpro 46 defunctorumcomme- nempe vel turrim, qua calix includi solebat, et in qua
morutionefiunt, semper Sanctus, Sanctus, Saactus, inferebatur a diacono ad altare, ut in capile 8 expo-
eo ordine quo ad missas publicas dicitur, dici debeat. nemus; vel palenam, amplam et profundam, in qua
Ubi nolanda est raissarum malutinaruui a quadrage- panis consecrari solebat; ut sit sensus, non solum
simalibus, atque eliani a publicis distinctio, de qua panem in missa, sed etiam calicem simul offeren-
infra. dum cum patena, in qua panis reponi solet. Huic
17. Canon missse, qui Trisagion consequilur, et interpretationi favere videtur canonis tilutus : Ut in
sacri m/sterii actiouem antecedit, varius est in Mis- B unum proposilioSacramenti consecrelur. Tametsi non
salibus Gallicanis pro diversitate missarum. In Mis- tam priorem canonis partem speclat hoc lerama,
sali Golhico seu Gallicano ad vigiliara Nativitatis quam posteriorera, qua dicilur calix admislione Eu-
Dominisic habel: Veresanctus, vere benedictus Do- charistise cousecrandus. Horum autem verborura
minus noslerJesus ChrislusFilius luus, manensjnccelis, seosus non est, quasi solo Eucharistice, id est panis
manifeslalus in lerris. Ipse enim pridie quam patere- consecrati, contactu calix 48 consecretur, sed quod
tur, etc., quse sunt prima verha sacrae ac.tionis seu hsec admislione simul sacrentur, et unam veluti rem
consecrationis. Et iu Circnmcisione Domini: Vere . consecratam efficiant. Unde bactenus eadem fere
tanctus, vere benedictus, Dominusnoster Jesus thri- verba retinemus, cum Eucharistise particulam im-
stus Filius luus, qui venil qumrere et salvum facere miltendo in calicem hsec proferunt sacerdotes: Ilmc
quod perierat. Ipse enim pridie quam, etc. X)mnes commistioel consecratio corporis et sanguinis Domini
ejusmodi Canones breves sunt fere ad hunc modum nostri Jesu Chrisli fiat accipienlibus nobis in vilam
in Missali Gothicogallicano, ilemquein subsequente mternam. Clarius Ordo Ambrosianus : Commisiiocon-
veteri Gallicano. At iu Missali Francorum Canon secrati corporis el sanguinisDomini nosiri Jesu Christi
Gregorianus assignatur, lametsi alice missce partes nobis edenlibus et mmentibus proficiat ad vitam et
ritum veterem Gallicanuoi retinent. Ex quo intelii- C < gaudium sempilernum. Ad ordinem redeo.
gitur, majores nostros prius Gelasianum seu Roma- 20. Finita calicis consecratione, Missale Gothicum ;
nuni Canonem adraisisse, quam inlegrum ritura Ro- in singulis pene missis subdit unam orationem Posl
manum. mysterium seu Post secreta. Mozarabes Post Pridie
18. Canoni prsedicto continenler subjicitur actio eodem sensu appellant. Exemplum esto de missa in
Nalalis Domini, quse in Gothico sic habet :
sacra, incipiens ab his verbis, Qui pridie quam pate- vigilia
Hmc facimus, Domine sancte , Pater omnipotens,
reiur, etc, quse verba, ex sanctis Evangeliis, Apo-
stolo et tradilione accepta, eadem sunt in omnibus mlerne Deus, c.ommemorantesel celebranles passio-
nem unigenili Filii tui Jesu Chrisli Domini nostri,
Liturgiis, nisi quod in nonnullis qucedam voces va- lecumvivit el regnal cum Spiritu sanclo in smcula
riant, ut superius vidimus de missis Mozarabica et qui
smculorum.Hsec tota Canonis et sacri myslerii series
Ambrosiana, in quibus post hcec verba, Hoc est enim
Mozarabicceomnino consimilis est, tametsi diversaa.
corpus meurn, addilur in velerL Mozarabica, quod
sunt unius ab alio ritu orationes.
pro vobis tradetur, in Ambrosiana ilein veteri, con^
(ringetur,Item quod post hcec verba in Mozarabica 21. Post bcec Mozarabes hostiam frangunt in no-
hsec47 addunlur. Quotiescunquemanducaveritis,hoc . vem portiones ; ac deinde dicit presbyter : Fide,
'
facite in meam commemorationem.An ejusmodi verba " quam corde credimus, ore autein dicamus. Tum elevat
in veleri Gallicana missa interjecla fuerint, incer- sacerdos corpus Chrisli, ut videatur populo. Moxcho-
lum. At morem caiholicum, id est universalem, in rus canlat Symbolum Constantinopolilanum, ut in
hac sacra actione servalum fuisse Iradit Gregorius in capite primo prcemisimus. Haud scio an apud Gal-
cap. 16 de Vitis Palrum , ubi de Venantio Turonico los id eodem modo fieret. Gregorius consecrationi
abbale, qui presbytero Missamcelebranti proxiinus proxinie subjicit confraciionem in lib. i de Gloria
aslitit: < Ventumque est ut sanctum munus juxta Martyrum cap. 87 : i Verum ubi explicitis verbis sa-
morein catholicum, signo crucis superposito, bene- cris, confraclo dominici corporis sacramento, et
diceretur.»llle vero vidit quemdam senem, cleri- ipse sumpsit, et aliis distribuit ad edendum. > At
calus honore venerabilem, oblalum altaris sacri- siquidem Gregorius his verbis sacris inlelligit, non
iicium dextera exlensa benedicentem. u Formam orationem 49 Dominicam, sed verba consecratio-
Ambrosianam, in qua additur, quod pro multis con- nis, dici potest cotifraclionem non slaiim huic
fringetur, in Ordine.Gallicaiio servalarn fuisse conji- successisse, cum commuuionem proxirae subjiciat,
citnus ex Missali Gothico in uiissa de Nativitate Do- quae oerie fiebat post Dominicam oralioiiem. Nitiil
PATROL. LXXU. 5
 ' APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISlENSlS lM
133
porro hac de re in Missalibus Gallicanis prcescribi-.A quod quadam vice, dura juxta coiistieludiiiertide
tur : sed orationi, quae post mysterium seu post basilicis, quas orationis gralia adierat, repedaret,
consecratioiiem assignatur, continuo alia subjicitur et in basilica ad missas Dominicseorationis verba
Prcefationis instar attte orationem Dominicalem, et decantarentur; cum illi dixertint,.SerI tiberanos a
varia quideiu in singulis fere missis. Sic in Natali malo, audivit e tumulo cujusdam vocem dicentem
Domini : Non noslro prmsumenles,Pater sancte, me- similiter, Libera nos a malo. > Demumpost orationem
rito, sed Domininosiri Jesu Clirisliobedienlesimperio, Dominicamin MissaJi Gothico, non secus ac in Mo-
audemus dicere : Pater noster, etc. De hoc universali zarabico, subdilur |} J oratio varia pro diversismissis.
more ilieronymus ila scribil in lib. in eonlra Pela- Iii Natali Domini : Libera nos, omnipoiensDeus, ab
gium : « Sic docuit apostolos suos, ut quatidie in omhi malo, el custodi nos in omni opere bono, perfecta
corporis sui sacrificio credentes audeant loqui: Pa- veritaset vera libertas Deus. aui regnas in smculasm-
ter noster qui es in cmlis. culorum.
22. Hancaulem orationem Dominicam, nona solo 23. Communionera subsequentem prsecedebat be-
sacerdole, sed etiam ab astante populo apud Gallos nedictio ab episcopo vel sacerdole impertita, ad
prolatam fuisse docet Gregorius in Iib. ri de Miraculis quara diaconus praasenles elata voce admonebat ut
sancti Martini cap. 30. Quippe i quadam die Domi- B se inclinarent. Csesariustestis in sermone 285 jatn
riica, dum Missarum solemnia celebrarentur, qum- laudataeappendicis Augustinianae,num. 2: < El boc
dam femina muta in basilica cum reliquo populo admoneo siraul et rogo, fratres, quoties clamalura
stabat. Factura est autem cum Dominicaoratio dice- fueritut vos beuedictioni humiliare debeatis, non
relur, liaecaperto ore coepit satictajmorationem cum vobis sit laboriosum capita inclinare, quia non ho-
reliquis decantare. » Idem fiebat eliam tunc lemporis mini, sed Deo humiiiaiis. >
apud Grcecos, lesle Leontio episcopo in libro de 24. Post benedictionem et sacerdotis communio-
Vita sancli Joannis episcopi Alexandrini, cognomenlo ,nem, fideles eommunicaturi ad altare aocedebaut,
Eleemosynarii; qui eum principem quemdam ad con- etiam mulieres, ut num. Griotavinms : contra quam
cordiam cum alio revocare vellet, misit qui eum ad apud Hispanos, apud quos sancitum est concilii
se adduceret atque ipso prtesente < fecit missas in Tolelani iv canone 17, Ut sacerdotesel levitm ante
oratorio suo, nullum habens nisi minislrum suum. altare communicenl, in choro clerus, extra chorum
Cum ergo sancla benedixisset palriarcha, et oratio- populus. Idem fere siatulum concilii Laodiceni ca-
nem Dominicam inchoasset, coeperurit dicere tres none 19. Contrarius mos apud Gallos. In concilio u
tantum ilii, Pater nosler. Et cura pervenisset ad Turonensi canon quarlus vetat laicos choro misceri
sermonem quo dicitur, Dimilte tiobisdebila nostra, C psallentium clericorum : Ad orandumveroet commu-
etc. ^innuit doraestico patriarcha, ut 50 laceret. nicandum laicis et feminis, sicut mos est, pateant
Siluit ergo patriarcha , et remansil princeps solus. > sancta sanctorum, De Guntchrarano rege id testatur
Qua occasione captata, vir sanctus eum ad concor- Gregorius in lib. ix cap. 3 : < Interea advenit festi-
diain induxit. Huric Grcecorum ritum a Romano dis- vitas sancii Marcelli, quseaptid urbem Cabilonensem
crepasse testis est Gregorius Magnus in lib. Vn mense septimo celebratur, el Guntchramnus rex ad-
epistola 64, indict. 2: <Sed et Dominicaoralio apud fuit. Verum ubi peraclis solemnibus ad sacrosanc-
Grcecos ab omni populo dicitur; apud nos vero a tum altarium coramunicandi gratia accessisset, venit
solo sacerdole. > Itaque Grcecanicurntnorem, ut in quidam quasi aljquid suggeslurus. > Ubi vides, qiiod
aliis nonnullis, imitabantur Galli. Neque enim quod superius observavimus, missse solerania ante com-
Domiriicam oratioriem cum sacerdote etiam populus munionem astantium censeri peracta-
decantabal, id fiebat ex imilatione Mozarabuiu, apud 25. De Eulalii comitis ad altare accessu insignis
quos populus ad singulas fere Dominieceoralionis est etiam Iocus apud eumdem Gregorium in Ijb. x
peliiiones respondehat tantum, Ameu. Noverat hunc cap, 8,52 ex *IU 0 discinius, particulam hostise com-
ritum Boherius, qui in commentaiio 2 super regulam municaturis a sacerdote porrectam, atqueabeisin
sancli Benedicti ad caput 11 ita habet: < Unde lcgi- B manus acceptam fuisse : < Convenientibus civibus
tur, q.uod Isidorus Hispalensis condens missreoffi- cura sacerdote (seu episcopoArvernorum Cautinq),
cium ordinavit, ut in qualibet pelilione Pater noster ad feslivitatem beati martyris Juliani,adpedes epi-
clerus responderet Amen ; sed ibi, Panem noslrum scopi Eu]aliusilIeprosternitur,querens seinaudilum
quotidianvm da nobis hodie responderel, Qui es a comniiinione reniotum, Tunc episcopus permisil
Detts, > quod hodie quoque in Toletana Ecclesia ex eum cum cceteris missarpm spectare solemnia, Ve-
veluslo ritu observatur. Nuricin Ecctesia Latina, ut rum ubi ad copimunionem veritum est, et Eulalii g
omnibus nolum est, post recitatam a solo sacerdole ad altariuni accessissej, ait episcopus ; Rumor pp-
sacram illam oralionem, hcectanlum verba excipiunt puli parricidam te proclamat esse. Ego vero ulrunr
circuraslantes : Sed iibera nos a malo , quod de offi- perpetraveris hoc scelus, an non, ignoro. ldcirco in
cio divino prcecipitsanclus Beaedictus. At secundum Dei hoc el beaii martyris Juljani statuo judicio, Tu
velerem morem illum GaUicanumialerpretandus est vero si idoneus, ut asseris, accede propius, et surue
Gregorius in cap. 16 de Vitis Palrum, ubi de Ve- libi Eucliarislice parliculam , atque irapone ori tuo.
naulio abbate Turonico : < Sed nec illud prseteribo, Erit enim Deus respector conscienticelutc. Al ilie
 DE LITURGIAGALLICANALIBER PRIMUS. 1*2
141
accepta Eucharistia communicans abscessit. » Ex , t. CAPCT VI.
hoc GregoriiIocoquatuor colligimus.Unum, Eucha- Missmsolemneset privatm,malutinmet vesperlinmseu
ristise nomine liic solam panis speciem designari. quadrngesimales.Undemissapro festo? Quid missa
Alterum,ex particula ejns, non ex integra panis revocata1 Disposuionesad missam.
formulacommunioneradatam fuisse. Tertiuin, cora- 54 Ih concilioVasensi,quod aiinoK29celebratutn
munionem liac in occasione sub sola panis specie est, qualuor missarumgenera distinguutur cauone3,
faciam, siquidem Eulalius accepta Eucharislia , id nempe matulinse,quadragesimales,pfo defuhctorum
est Eucharisticeparlicula,slatim abscessit. Quarlum commemoratione,et pubiicae.Pubiicaeerant, qusein
denique, Eucharistiam eidem in manus fuisse tra- frequenti fidelium coetu, diebus festis, et qnidera
dilam , ac proinde antiquum illuin Ecclesicemorem bora teriia celebrabanlur. De his conciliumAurelia-
eo usque perseverasse. Mulierestamen linteo domi- nense lit canone14 : De mistarumcelebritatein prm-
nicali utebanlur, ut notum est ex canone 42 concilii cipuisdunlaxat solemnitalibusid obsenari debet, ut
Anlissiodorensis.Sumpta Eucharisticeparticula, ca- hora lertiq musarum cetebralioin Dei nomine in-
lix sacraius porrigebatur. <Consuetudoautem Aria- choetur,quo faciliusintra horas competentes,ipso Of-
norum eral ul ad allarium venientes, de alio calice ficioexpedilo,sacerdotesppssint ad vespcrlinaofficia,
reges conimunicareht, et de alio populus minor, > •*id est in vesperlinotemporeconvenire.Ubi paiticula
teste Gregorioin Historiaesucelib. IIIcap. 31. Nescio duntaxalnonesl exclusiva,sed explicativa,pro scilicet,
an huc speclelquod Gregorius papa II in epistola 9 quo feresensu apud auctores raedisesetatisaccipitur.
ad BonifaciumMoguniinumanlistiiem scribit, con- Malutintemissaeerant quceante horam tertiam; qua-
grum non esse, < duos vel tres calicesin altario pone- dragesimales,quaesub vesperam, undeserotinsealias
re,cummissarum 53 solemniacelebrantur. > Porro dictse, celebrabanlur. Idem concilium canone 29 :
calicem prcebebanl diaconi : at corpus Chrisli Sactificiavero maluiinamissarum,sivevespertina,ne
prmsente presbyiero Iradere non eis licebat, ex quiscumarmis pertinentibutad bellorumusum spectet.
conciliArelalettsisn canone 15. Haecsacrificia vespertina in concilio Matisconensi
26. Qui non communicabant,eulogias accipiebant, priroo, canone 9, dicuntur ordine quadragesioiali
nisi communionisecclesiasticceesseut exsortes. Gre- celebrari, quia nimirum in Quadragesimae feriis
gorius auctor in hisloriseFrancorum lib. v cap. 14, missaead vesperaradifferebanlur.Horam notiamvel
ubi de Guntchramno Bosone, qui < post missasa decimamhis missis assignat conciliumBracarenseu,
Gregorio ipso petiit, ut eulogias ei dare deberet. > canone9. Misscematutinaeet vespertinaeseu quadra-
Quodcumrefutaret Gregorius, ipse clamare ccepitet gesimalesa publicis55 distingttebantur, censeban-
dicere, < quod non recte eum a eommunione sine " turque privataeex superiori canone synodi Vasensis,
fratrum conniventia suspenderet. IIlo autem haecdi- proptereaquod fideles his interesse nuila lex prceei-
cenle, cum eonsensu fratris (id Cst,RagnemodiPari- piebat. An autem singulisQuadragesimcediebus sa-
siorum episcopi),qui praesenserat, contestala causa cra vespertina fierent, in libro u, ubi de Quadrage-
canonica,eulogiasa nobis (ait Gregorius) accepit. > sima, expendemus.
27. Quid tempore communionisapud Gallos ca- 2. Licinius,sceculovi Andecavorumahlistes, <quo-
nereluf, videndum.Psalmi cantabantur in Carthagi- tidie raissamcum ingenti cordis compunclione can-
nensi seu Africana ecclesia, teste Augustitio, cujus tasse, >id est prolulisse merrioratur,quod de Cassio
tempore id Oericceptum. > Inter haec (ut ipse ait in NarniensiepiscopoGregorius Magnusobservat. Cce-
lib. n Reiractaiionumcap. 11) Hilarus quidam, vir terum non ita frequentia tunc erant sacrifioiamissce
iribunilius, laicus catholicus, nescio unde adversus quolidiance.Adeo ul sacerdotesetiam a presbytero
Dei minislros, ut tieri assolet, irritatus, morem qui missamcelebrante aliquando comraunionemaccipe-
tunc esse apud Carthaginemcceperat, ut hymni ad rent, ut fusius demonslravi in prcefationead scecu-
altare dicerenturde Psalmorumlibro, sive anle obla- lum n Benedictinum, num. 36. In praefationisse-
tionem, sive cum distribueretur populoquod fuisset quentisnum. 7 ostensuinestillis lemporibus licuisse
oblatum,maledicareprehensione,ubicunquepoterat, plures in uuoaltari missas uno die celebrare, contra
Jacerabat,asserens fieri non oportere. >Contra hunc quam multi opi.nanlur.Quceenim hac de re leguntur
Auguslinuslibrtim scripsit, qui ad nos non pervcnil. interdicta, de uno eodemquesacerdote, non de di-
Simile quid fiebat in Galiia, nam < psallendo omnes versisexplicanda sunt. Id coliigimuse.x concilii An-
communicare» prseciuit Aurelianus in fiue regulse tissiodorensiscanone 10 : Aronlicel super uno altari
suse. in una die duas missasdicere; nec in altario, ubi epi-
28. Hsec fere sunt qusede missaGallicana apud scopusmissasdixerit, ut presbylerin illa die missat
Gregoriumaliosqueejusdem aevi auctores reperire dicat, Quibus verbis prcerogativaqucedamepiscopo
potuimus, praeteralia qusedam, de quibus opportu- praa cseteris presbyteristribuitur, ut sciiicel in illo
nior erit inferiusdicendi locus. In his onmibus id aliari, in quo missam celebrasset episcopus, pres-
tnaximecurarunt GallicaniPatres, uniformisut ubi- bytero non liceret ipsa die sacrificiumofferre. Ergo
que ritus servaretur, quod varia conciliorum decreta id presbyteris licebat aliis post alios, alioquinaddi-
docent, in his concilii Venetici canon 15, et Aga- tio de episcopis fruslranea esset. At uni eideraque
tlieusis canon 30. presbytero, imo nec episcopofas erat in uno eodem
 1J3 APPENDlX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISlENSiS. 144
altari plures raissas dicere. Unde cum Gregorius Tu- £A inde factum
puto, quod missa dicta sil a missione seu
rouensis anlistes maledicentise in Fredegundem ab dimissione populi. < A cujus proprielate sermouis
remulis fuisset accusatus, apud Brennacum villam (inquit Avitus Vientiensis anlistes in epistola 1) in
pagi Suessionensis, < restitit ad boc causa, ut diclis ecclesiis, palaliisque, sive praetoriis, missa fieri pro-
missis in tribus altaribus se de his verbis exueret nunliatur, cum populus ab observatione dimillilui'. »•
sacraraento. Et licet canonibus essent~contraria, 56 Ex quo fil, ul allusione per antiphrasin ad missaevo-
pro causa famen regis impleta sunt, > uti ipse narrat cem facta, missarevocala dicatur, cum populus anlea:
in lib. v cap. 49. dimissus, denuo ad sacrificium revoeatur. Favel huic
3. Itaque missa, ut dicere cceperam, prseceplaerat interpretationi Gregorius Turonensis in Iib. l de
tanlum diebus festis, unde missse vocabulura pro Gloria martyrum, cap. 51, ubi eodem loquendi inodo
festo apud veteres inolevit. Exempla passim occw- utitur : « Vade, cl vigila (otam noctern in honore, ae
runt in Capilularibus regura nostrorum. Dubilare la- revoca missas, et liberaberis a plaga. » Id est, cele-
men licet, num etiam in diebus jejuniorum, quibus bra missas, etsi ihi de matre sua Gregorius agit. Nam
diebus orationi potissiraura vacattdura erat, sacrificiis fainiliare est Gregorio, ut missaeetiam a laicis cele-
vespertinis interesse deberent fideles, videlicet in fe- brari dicantur. In ejusdem libri cap. 75, ubi de Si-
riis Quadragesimse, in triduo Rogationum, jejuniis IB gisniundo 58 regej Q,uemait in consortium sanclo-
Quatuor Temporura, et singulis secundis, quartis, et rum ascitum : < Si qui nune frigoritici in ejus honore
sextis feriis a feslo sancti Mariini ad Natale Domini, missas devote celebrent, ejusque pro requie Deo of-
de quibus canon 9 concilii primi Matisconensis: Ut feranl oblalionem; slatim compressis tremoribus,
aferia sancii Marlini usque ad Nalale Domini, se- reslinctis febribus, sanitati pristince restaurantur. »
cunda, quarla, el sexla Sabbati jejunetur, 'et sacrificia Itaque missaeoblatio fiebat etiam pro requie eorum
quadragesimalidebeantordine celebrari. In Rogationi- qui sancti credebantur, ut in Mozarabicopro spiri-
bus quidem populum missce interfuisse manifesiuBi tibus pausantium seu confessorurn, nempe ul pro eo-
est ex Fortunato in libello de Vila sancii Germaui, ruin requie Deo gralise agereutur. Sed ut ad rem,
Parisiorum episcopi, cap. 35, Ubi matrona qucedam qua de hic agitur, redeam, Gregorius ilem, in libro
ccecitate liberata tempore litaniarum, clarescente die de Gloria confessorum, cap. 65, utilur eliam verbo
ad missam cuni populo > progressa perhibetur. Odo celebrandi agendo de mulierc quae < per annum in-
abbas Cluniacerisis singulare iaclum cujusdam pres- tegrum assidue oratioui vacabat, celeltrans quot.idie
Lyteri Turonensis refert, qui, sancti Andrece feslo missarum solemnia, etofferens obiationem pro anima
cum Dominica prima Adventus concurrente, < pa- viri, non diffisade Domini misericordia, quod liabe-
gensibus suis utrasque missas audire prsecepit. > Lo- C ( ret defunctus requiem, in die qua Dominooblalionem
cum adeal qui volet in Collalionum lib. i cap. 22. pro ejus anima delibasset: semper sexlarium Gazeli
iledeo ad roissas Quadragesiroceet Rogalionum, qui- vini prcebuit in sacrificium basilicce sanclce. > Locus
bus recte aptari :polest quod de slationibus ait Ter- sane insignis ad probandum sacrificium pro defuu-
tullianiis sub finem libri de Oraliorie : '< Nonne so- clis. At quaesequuntur haud minoris sunt inomenti:
lemnior erit statioiua, si ad aram Dei sleteris? > < Sed subdiaconus nequam reservans gulseGazelura,
Cerle sacculoIXapud nostrates a missis quadragesi- acetum vehemetilissiraumofferebat in calice, muliere
malibus abesse religio erat, ex lib. u de Miraculis non semper ad comtnunicandi graliam accedente. »
sancli Dionysii cap. 35. Ergo non loties communicabat, qnolies offerebat, et
': sacris intererat, sen
4. In praedicto libello Fof tunattis, cap. 60, secun- (ut cum Gregorio loquar) ceie-
dum 57 textum a nobis restitutum, mentionem facit brabat. Utilur eliam eodem verbo in eodem signifi-
de missa revocata, itemque in lib. l de Vila sanctae catu Cyprianus de Oratione Dominica sub inilium.
14. ln loco sic : '<Ac- < El quando in' ununi cum fralribus convenimus, et
Radegundis cap. priori legitur
cidit ut sanclus vir (Germanus) remeans de Namne- sacrificiadiviua cum Deisacerdote celebramus, ve-
fecundise et disciplinaememores esse debemus. » Ad
tico, domumNunnichi illustris illustraret vestigio. De .D ' quem locum in novissima editione Oxoniensi hcec
cujus veste matrona rapto fideliter lilo recondit in
fuisse solilarii
oratorio. Quaevaletudinem irruens, vigiliis in honore observatio adliibelur, igtiotam olira
sancti solemniler celebratis, ac missa revocala, de sacerdotis communionem. Sed ul rem ipsam non in-
id non evincitur ex verbo celebrandi, cutn
praesenli curata esl. » Non convenit huicioco missae ficier, illa
vocabulum pro feslo, uti quondam opinatus sum : mulier quotidie missarura solerania celebrasse
cum hic agalur de vigiliis ac missa , viveute bealo dicalur a Gregorio, nec tamen quotidie 59 commu-
id est cum illa
Germano, celebratis. Posterioris Iocihsecverba sunt nionem accepisse. Sed quid tunc,
de sancla Radegunde :'< Quid egerit circa sancti non communicabat, quid, inquam, de calice conse-
Marlini atria, tetripla, basilicam, flens, lacrymis in- cralo fiebal? aut quomodo sacerdos ipse ex eo cora-
saliata , singula jacens per liraina, ubi missa revo- munionem sanguinis hauriebai? au duo erani cali-
snuliere comrnu-
cata, veslibus el ornamento, quo se clariori cultu so- ces, unus pro sacerdote, alter pro
lebal ferre in palatio, sacrum componit altare. >Utro- nicatura ? non capio. Cum vero mulier subdiaconi
< ad matulinuin secunduui
bique iiihil aliud intelligendum puto quam missa fraudem viso agnovisset,
celeurata. Cur autemrevocata dicatur Foriunato* consuetudinem surresit. Quibus expietis, ceiebra-
«45 DE LITURGIA GALLICANALIBER PRIMUS. 140

tisque missis, accedit ad poculum salulare. Qucelam A t staluit. Imo fideles ipsi, tamelsi non communicaturi,
fervens acetum hausit excalice, ut pularet sibi den- missse interesse debebant jejuni. Qnam ob rem in
tes exculi. » En comm.unioetiam sub altera specie. libello de Vita sancti Walarici, cap. 15, duo ger-
Sed satis de verbo cetebrandi, quod idem significat mani, qui ad eum in festivitate beati Marlini adve-
revocare missamseu missas, ut ex diclis intelligitur: nerant, increpantur ab ipso, quod < anle missarum
etiam
idque eonfirmal Aredii abbafis Atanensis teslamen- solemnia bibere praesumpsissent. » Hserent
tum, obteslantis < per corpus et sanguinem Doroini 61 nunc apud plebem hujusce religionis quaedam
uostri Jesu Christi >et merita omnium sanctorum, vestigia. Qui potuit lanta" religio afficere majores
ut,in oratorio sancti Hilarii quinta feria, omni tera- nostros m suscipendio Eucharislise sacramento, si
pore, < maturius matutina et raissa revocetur. > solam corporis Christi in eo figuram, hoc esl nuduru
5. Missasetiam spectare dicuntur laici apud eum- pariem ac merum vinum, residere eredidissent ?
dem Gregorium non semel, nempe in Hislorice! CAPUT VII.
iib. VHIcap. 7 et 31, tum lib. ix cap. 10, etlib. x
i Minislrorum inmissavesteset apparalus; minislerium,
cap. 8, ad hcec in Iib. m de Miraculis sancti Martini1 id est sacra supellex, seu vasa sacra et ornamenta.
cap. 19. Imo eliara in concilio in Aurelianerjsi 1. Ad hanc rnissaeGallicanae traclalionem perti-
canone 29 prohibetur , ul ne quis sacrtficia missarum1R
tinetsacrorumministrorura habilus cullusque, ante
cum armis perlinentibusad beltorumusum speclet. In
sceculumvu usitalus. Hi vestibus albis in re sacra
'liis omnibus aliisque tesliriioniis spectare forsan pro-
eos sed non utebantur, leste Gregorio de Gloria confessorum
prie respicit qui praesentes aderant, 20 : < Erat aulem sacerdotum ac leviiarum iu
communicabant. Non male liuic cap.
explicationi quadrat albis vestibus non minimus > nempe in
locus in lib. x ubi de Cautino Ar- chorus,
Gregorii cap. 8, translatione reliquiarum ad dedicationem oratorii
vernorura episcopo agens , qui Eulalium comilem a
sanctiSaturnini. In concilii Narbonensis canone 12
communione suspenderat: < Tunc episcopus (inquit,'
decernitur, ul nullus presbyler aul diaconus absque
id est in festivitate sancti Juliani) permisit eum cum
. infirmitale, dum missa perficitur, egredi de alta-
creteris missarum spectare solemnia. Verum ubi ad aliqua
rio, aulexuere se alba audeat. Et apud Gregorium in
communionemventum est, et Eulalius ad altarium. Historiaelib. tv 38 agitur de archidiacono, qui
Caulinus eum voluit Aliud cap.
accessisset,» prohibere. . < indutusalba, episcopum, ut raos est, iuvitabat ad
ergo erat spectare missaruro solemnia, aliud 60 , altare. >
Nempe mos erat, ut cum episcopus missam
commuriicare, quando Caulinus uno permisso, aliud
celebraturus in ecclesiam progrederetur, < archidia-
non ferebat. Milto alias loquendi formulas apud Gre-
et in conciliis Gallicanis ut missas r conus cum clero in albis venienli (occurreret) dia-
goriura, usitatas, combus ihuribula gerentibus, » ut legitur apud Pau-
tenere (quod etiam de Jaicisdiciiur a Gregorio in
lum Emeritensem in cap. 6. Confer Sulpicii Severi
lib. vi cap. 48), el alia id ger.us, ut ad 'rnisssedispo-
siliones progrediar. dialogum 2 de sancto Marlino, cap. 1. Hac vesle
alba non utebantur extra rem sacram, secus atque
6. Contra eos qui polluto animo sacra tractant,' patriarchse Orientis, quorum htc proprius habitus
msignis eslGregorii locusin lib. i de Miraculis mar- erat, ex Vita Euthimii apud eruditissimum Cotele-
tyrum cap. 86 : < Deflerausscelera nostra et plan- rium, num. 61. Albam seu lineara vestem polius
gimus, cum nos rouiulos esse nescimus; et ad ipsum1 quam 62 casulam tunicse nomine designare mihi
altare Domini accedentes, audenler sancium corpus5 videlur Ilieronymus, cui Nepotianus presbyter lesta-
ejus et sanguinem, cum simus actu polluti, polius ad* menlo reliquit < lunicam, qua utebatur in ministerio
judicium sumimus, quam ut veniam consequamur. '> Christi, > ac proinde non extra ipsum ministerium.
Iir capite sequenli deflet audaciam cujusdam sacer- Quo spectat Chrysostomi locus ex homilia 83 in Mat-
dotis, < qui non dubitavit miser vino madefactuss thseum, ubi ministri tempore sacrorum i tunicam
appetere quod jejunus quisque non sine metu potest' candidissimam, Xsvxov/ITWVIC-XOV » gestasse perhi-
tcrrenle conscientia explicare, » id estqui nonjeju-" _ benttir. De amictu
(quem vocamus) rara (si tameii
nus missam celebrare ausus est. Quo ex temporee ulla) mentio apud auctores nostros anteCaroli
Magni
jejunum esse oporleret sacerdoiem qui celebraturus s selatem. Cceterumnullis tecto aut velato capite sacra
esset, innuit eodem in loco Gregorius, ubi hujuss peragere licebat, propter Apostoli mandatum, quo
sacerdotis culpam in ipso Natali Domini perpetra- viris universim nudo capile in ecclesia orare prceci-
larn exaggerans, < ita ut affirmarent raulli, inquit,;» pitur, et ne Christi sacerdotes viderentur iniitari pro-
eum post galli cantum in ipsa nocle vidisse biben- fanos, apud quos < sacrificanlium captiva capita ve-
tem. > Denique Patres concilii n Bracarensis, canonee labanlur, > ut loquitur Cyprianus inhio libri de
10, damnant quosdampresbyteros, qui in missa mor-" Lapsis. Gerte id sacris ministris probibetur in sy~
luorum, pott acceptum merum , oblationemausi suntlt nodo Romana sub Zacharia pontifice, cap. 13. Lege
consecrare. eruditi Cotelerii notasin Gonslituiiones apostolorum,
1. Non licebat etiam diaconoaut subdiacono post •t col. 155. Excipio Armenos, qui teclo capite sacra ce-
acceptumcibum vel poculum missastractare, aul inn lebrant, testanle Baronio ad annura 863. De orario
ecclesia dum missmdicebanlur stare, ex canone 199 sacerdoium in modum crucis ante peclus compo-
concilii Antissiodorensis, qui de presbytero idemn nendo exstat decretum conciiii ni Bracarensis, ca-
147 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 148
none 4. Ad hsec conciiii Narbonensiscanon 1 vetat j L cum Turonensis episcopus, sibi populoque suo li-
ne clerici purpureis vestibus induaniur, nempe in usu mens a furore Gunlchramni regis niilitura; effraclo
vulgari. uno de sacris rainisteriis calice aureo, et iu nu-
2. Prseier albam Gregorius casulam Nicetii Lug- mismata redacio, se populumqneredemit. Gregorius
dunensis antistiiis et capsam memorat in libro de auctor in llislorise lib. vn cap. 24. Huc speetat
Vilis Palrum,cap. 8. Casula hactenus priscura nomen factura CsesariiArelalensis episcopi, qui in redem-
retinel: <Capsa autem ita dilataia erat, ut soient in ptionem captivorum < expenso argento, quod vene-
illis candidis fieri, quceper paschalia festa sacerdo- rabilis Eonius antecessor suus ecclesiae mensre reli-
tura humeris imponuntur. > Diaconus, cui hanc querat, cusiodiens illud quod Dominusin aranlino
Priscus episcopus dederat, ea promiscue induius paropside linxit panem, non iti argenteo vase, opus
absque religione procedens, < deciso cucullo, > te- sanctum usque ad divini ministerii dispensationem,
gumen ex illo pedibus aptavit. Erat proinde capsa cum thiiribulis, calicibus, patenisque pro eorumdem
illudgenus indumenli, quod modo cappam appella- redemptione > vendidil, non parcens eliamcolumna-
mus, cujus pars 63 posterior ex humeris dependens rum < ex argento > ornamenlis. Tum interposilis
pro cucullo quondatn erat ad caput operiendum, quibusdam ejusdem pontificissententiis gravissimis:
qualis est cappa sancli Audomari episcopi, in sancti 3J < Non credo, att (Vir sanclus) conlrarium esse Deo,
Bertini monasterio hactenus asservata. Casulampro- de ministerio suo redeniptionem dari, qui se ipsum
cessoriam vocat Cyprianus episcopus Tolonensis in pro hominis redemptione tradidit. > Cumque ejus
lib. i de ViiaCcesariiepiscopiArelatensis, num. 23, factum alii culparent, probarent vero alii, subdit
qui hanc casulam < albamque paschalem >, pauperi Cyprianus episcopusqui haecrefert in lib. l de Cae-
cuidam largitus est. sarii Vilanum. 17 ; < Nonne in vilro sanguisChristi,
5. Sacram supellectilem veteres uno vocabulomi- et in Jigno corpus preiiosissimum ejtis pependit pro
nisterium ecclesice appellabant. Exiraius est locus nobis et fulsit ? > Qure senlenlia Hieronymi diclura
interalios apud Gregorium nostrum in lib. ni Hislo- in memoriamrevocat ex epistola ad Rusticuio, ubi
riae cap. 10, ubi de Childeberto rege, qui ex Hispania de Exuperio Telosaeepiscopo, qui i omnem substan-
rediens, < inter reliquos thcsauros ministeria pretio- tiam Christi visceribus erogavii, » atque 65 indubie
sissima detulit, > nimirum « sexaginta calices, quin- vasa sacra, propler verba qusa sequuulur : i Nihil
decim patenas, viginti Evangeliorumcapsas , omnia illo ditius, qtti corpus Domini in canislro vimineo,
ex auro puro, ac gemmis pretiosis ornata. » Idem sanguinem portat in vilro.iDeniijue concilium Rhe-
in lib. n de Gloria niartyruni cap. 7, ait Burgundio- rnense sub annum 627 celebralum, carione 22, cavet,
nes in Brivatensemvicum irruisse, atque inde disces- *] ne episcopus ministeriamcra frangal pro qualicunque
sisse i direplo minislerio sacrosanclo > : ex quo conditione, exceplosi eveneritardua necessilas pro re-
quatunreorum per fugamlapsi, «patenamel urceum, demplioneduplivorum.
qui anax dicitur, » in patriam detulerint, el patenara 5. Prseter hos alii etiam auctores ministerii no-
qtiidetn divisisse in multas partes; urceum autetn mine usi suntad sacram supelleclilemsignificandam.
regi Gundobadoab ipsis fuisse oblatum, ut idem au- Nam, ut ne extra Galliam exempla petamus, oceur-
ctor subdit in capite 8. Palena illa sine dubio capa- rit AlcimiAviti prseclarum testiraonium in epistola 6
cissima eral, similis ei de qua scribit ipse Gregorius ad Victorium episcopum : i De ininisteriis hsereti-
in lib. I item de Gloria martyrum cap. 85. Qui locus corum, quceillis sacra, nobis exsecrahilia judican-
quoniam rnagnam in vasa sacra reverenliam exhi- tur, id est paienis paterisque, quia quid censeam pe-
bet, hic ex integro referendus est. < Britannorum rinde rescribere me jussjsti, validaequidem observa-
comes cum graviler a doloribus pedura affligeretur, tionis exemplum est, quod legitur in Heptatycho de
et per niedicos expendens substantiam suam, nihil lliuribulis peccatorum. » El infra : « Reprehendat
commodius habuissel, dixit ei quidam de suis : Si certe quispiam pro sui cliscreiionequod sentio. Fa-
enim ab ecclesiatibi aliquod vas ministerii, quod in teor de ministeriis illis minime delestari, qucesupe-
altari ponitur, deferatur, in quo pedes ablueres, p*- rioris Gallise partibus ad ecclesias legis noslrae ca-
terit tibi bs'c causa ferre niedelam. Stulli st inerles ptiva venerunt; quccquenil volunlarium , nil inno-
(ail piissimusanlistes), non cognoscenles, quod sa- cens prsefereniia, si dolenlibusrapiantur,offeretitibus
crala Deo vasa non debent ad usus huraanos aptari. prodessenon poterunt... Cur de thesauris suis let-
Al ille 64ce'er'(er a(l ecclesiam mitiit, et patenam clissima quccqueproducens,haud omni iiupeudio cu-
sacrosancti altaris de sacrario suscipii, ibique pedes rat, ut in his quceadsanciumministerium pertinebunt,
abluit. Sed statim doloribus additis, ad plenum debi- non magis pretiositas possit placere, quamnovitas?»
litalus, nusquam postea gressum facere potuit. > Hsec etsi ad confirmandura id quod iu proposilo
Addil Gregorius similiter fecisse quemdam Lan- erat non est necessarium, eril tamen adhoe proban-
gobardorum ducem. Adeo sacra omnia cedunl, cum dum singulare, nempe vasis'hsereticorum abialis, et
de polentum salute agiltir. Conciiii nt Bracarensis ecclesiseoblatis, Deurnnon delectari, quceerat Aviti
canoti 2 severe animadvertit in quosdam sacerdotes, sententia, nisi < infusa fornacibus, et distenta pqr
qui vasasacra in profanos usus assiiiuebant. laminas, > pura efficiantur. Idem ceuset dc eorum
4. Longeprobabilior ftiil usus vasorum sacroiuin, teinplis, ratus < rem insensibilem, qucepTiaiuin iu-
 U9 DE LITURGIA GALLICANALIBER PRIMUS. 150
novata polluitnr (riulla posse) sanctificatione pur- i» tudinum Cluniacensium cap. 29, et Hildeberti epis-
gari. » Alia fuit inens Gregorii Magni et ante eum copi Cenomanensisepistola 8 ad Anselmutn. Iti usu
Hdnoraii episcopi66 Novariehsis, qni lemplura ido- erat a primis temporibus hoc inslrumentutn apucl
lorum in ecclesiamConvertit : in cujus dedicalionerri Gfcecos,quod variis teslimoniis probat eruditissimus
Ermodius diaconus Ticiliensis dictiohem Honorato Catigius : quibus accedit locus ex Viia Euthimii,
submisit, quaedicfio est secunda apud Ennodiuin. ptn-iSo?fit menlio.
nuiri. 78 ubi fuio-Tixifc
6. Verum, ut ad propositum me referam, mi- 8. Aniequam hoc caput finiam, observare conve-
nisterium non solum vasa sacra, sed etiam alia quce nit, ex Gregorio nosirate , sacerdoles in itinere con-
in sacris usui erant, significat apud Gregorium in stitutos, ut semper ad sacra facienda parati essent,
Historiaelib. i cap. 27, ubi Clodovei milites i de aliquando gestasse calicem cum patena. Sic enim
quadain eccJesia urceum mirse magniiudiuis ac pul- habet Gregorius in lib. de Gloria confessorutn cap.
chritudinis i (quem sanclo Remigio Rhemoriim an- 22, ubi de Maximoabbate : < qui occulere quod erat
listiti rex ipse adhuc paganus restituit) leguntur cupiens, apud Insulam barbaram monasteriiLugdu-
ahsluiisse < cum reliquis ecclesiastici ministerii or- nensis peregrinari expetiit; manifeslatus auiem et
nameniis. > Ejusmodi supellectilem, quse ministerii ibi, ad patriam (id est ad pagumTuronicum) 68 re-
uorainecensebatur, recenset Aredii abbatis Atanen- B dire disposuit. Deniquedum Afarim fluviumtransire
sis testamentum in haecverba : « Quod unusquisque cuperet, nave impleta demergituir, ac ipse sacerdos
locus sanclus consiitutus ibi habeat ministerium de- pelago operitur, habens'ad collumcum Evangeliorum
Ciaralum, rectum duximus inserenduin, id est lurres libro ministerium quotidianum, id est patenulam
quatuor, coopertoriou holosericos tres; calices ar- parvam cum calice. > Ubi vides minislerii noraine
genleos qualuor, (ex quibus) duo ansati, eomparali aliquando solum calicem cum patena , ut raox turris
solidis triginta, alius solidis sexdecim, tertius solidis occasione dicebam; aliquando alia insuper sacra si-
quindecini, quartus solidis quadraginia quinque, duo gnificari omamenta : ex quibus, quse in hoc capite
BKipsis auro sunt fcibricati. Item coopertorium li- prsetermisimus, in caputsequens reservamus. Postea
neum, valens solidis quatuor, pallas corporales qua- Statutum est <ut presbyleri sine sacro chrismate, et
luor, majores quinque, quinquagima quinque, mi- oleo benedicto, ei sacra Eucharistia alicubi non pro-
nores et tribuna valenlia solidis duodecim, el alia ficiscaritur, (nempe ut) ad officiumsuuiti statim inve-
quotidiana, quae sunt aute altare, valentia solidis iiianlur parali. > Quod statutum sancto Bouifacio
quinque, et multa alia pretiosa ornamenta. > Paulo arcliiepiscopo Moguntino tribuitur in Spicilegii
posl enunieraruur < tribunalia dno, valentia solidos tomo IX.
quatuor; vela ad oslia tria, valentia solidos sex; tnr- C CAPUT VIII.
res, calices; pallae, et coopertoria. » Omnia satis Ecclesiarum seu basilicarum forma et dispositioapud
perspicua sunt, praeler lurres et tribuna seu tribu- Francos, varimqueejus parlesexplicantur.
nalia. In turribus inclnsi erant caiices, qui in secre- 1. Non una fuit apud majores noslros ecclesiarum
jario reponebantur. seu basilicarum forma. Aliaequippe in raoduin cru-
7. Favet huic ihterpretationi Gregorius in libro cis, alise recto parietum et porticuum seu alarum
de Gloria mariyrum, cap. 36 : < Teriipus sacrificii ordine, alice in orbem constructae erant : qticedain
advenit; acceplaque turre diaconus, in qua ministe- laquearibus vel tabulalis, nonnuilae fornicibus in-
rlum doiiiinici corporis habebatur, ferre ccepit ad structae; omnes in absidem seu arcum desinebant,
oslium; ingressusque templum, ut 67 eaD1aliari atque Orienlem spectabant, quem morem usitatiorem
snperponeret, elapsa demanu ej'usferebatur in aera,» vocat Paulintis in epistola 12 ad Severum, quceest 32
etc. Itaque ex hoc Ioco patei, ministeriura doniinici in novissima editione. Cnde Slephanus episcopus
corporis, id est calicem el patenam, ejusmodi lurre Tornacensis, in epistola 86 adLucium papam III, ait
fuisse inclusum.Cnde in prsadicto testaraento sem - Parisiensis ecclesicesancti Benedicti formam < dissi-
per turres cum calicibus conjunguntur, et totidem _ milem et dissidentem (esse) abaliis ecclesiis, (utpote)
lurres numerantur quot calices. An aulem in illis quse a parte sanctuarii rCspiciebatOccidentem, ab
lurribus Eucharislia fuerilasservata, expenderaus in introitu Orientem.» Aptissima est huic locobasilicse
capite sequentLTribunalium obscurior est significa- a 69 Perpetuo Turonensi anlislite condilsedescriptio
ttts. flrec vox passim ambonem ac pulpilumsignifi- apud Grcgorium in Historiaelib. ii cap. 14 : < Habet
c.u : sed his locis sedilia minisirortira forsan intelli- iu longum pedes centum quinquaginta quinque, in
genda sunt, aut certe pulpita mobilia, seu quaevis latum sexagiata : habet in altum, usque ad cameram
alia supeilex mobilis ad ornalum altaris, nara hic (id est fornicem), pedes quadraginta qtiinque. Fene-
mobilia duntaxat ornamenta recensentur. Caeterum stras in altario triginta duas , in capso viginti; co-
non solum argentei et aurei calices erant, ex dictis, lumnas quadraginta unam : in toto sediliciofenestras
sed eliam crystallini, qualis erat ille, de quo Grego- quiuquaginta duas , colunmas centuro viginli : oslia
rius in lib. i de Gloria martyruiu cap. 46. flis omni- octo, tria in altario, quinque in capso. » Hocloco
bus addendum videtur flabellum quo diaconus mus- Gregorius tolam ecclesiam dividit in partes duas,
cas a sacris et ab ipso sacerdote olim abigebat, quo quarum una dicitur altarium, altera capsum.
de instruroerito legendus Udalricusin lib. u Consue 2. Quid sit capsum , non promptum est defitiire.
151 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 152
Hac vocenavim (quamvocaraus) ecclesise,vel caput A significare altare. > At in Actis sancti Trudonis,
seu absidam cum choro adjuncto designari constat. num.25, quidam < ante lectum piissimi Palris, >
At quo niinus id de absida interpreter, illud facit, id est ante ejus lumulum, se prostrasse dicitur. Quo
quod ostia quinque capso assignentur, quod non sensu passim apud auetores medisecetalis reperiiur,
absidae, sed navi convenire potest. Sic dicitur eapsa ut apud Gregorium in lib. i de miraculis sancti Mar<
navis in Actis martyrum Africanorum apud Baro- lini cap. 35, ubi lectuli sancti Martini pro tumulo
nium, ad annum 302, num 125, ad designandam raerainit. Omninodici potest, leclulum hoc loco esse
imam verce navis parlem. Postea tamea capsumetiam mensam ipsam altaris, cujus summa pars allare
el capitittm appellala est illa ecclesise pars, in qua appellatur ab hoc auctore, qui sceculovn scribebat.
altare locatum , presbyterium vulgo appellala, ut 4. A proposito non digrediemur, si referamus id
doctissimusCangius observat. Grcgorius in ej"usdem
quod BedaVenerabilisin lib. ideHistoriamonaslerii
libri cap. 16 describit aliam ecelesiam, quam sanclus sui num. 5 videlicet Benediclum, co-
i cotnmemorat,
Namatiusapud Arvernos sedificavit, habentem in gnomentoBiscopum,Oceano transmisso, Galliaspe-
longum pedes centum quinquaginta, in iatum pedes tiisse, ut < caementarios,quilapideam sibi ecclesiam.
sexaginta; in allum infra capsum usque cameram (id est) cum tabulalu lapideo(uti explicat Willclmus
pedes quinquaginta , inante absidem rotundam ha-1B Malmesburiensis monachus) , juxla Romanorum ,
bens; ab utroque latereascellas (id est alas seu por- quem semper amabat, morem lacerent, > postularet.
licus) eleganti conslrucias opere, totumque sedifi- Deindecum opus < ad profeclum (accederet, rursus)
cium in modum crucis habetur expositura. Habet legatarins misisse in Galliam,qui vilri factores, arli-
fenestras quadraginta duas , columnas septuaginta , ficesvidelicet Britannis eatenus incognilos, ad can-
ostia oclo. >QuodscribilGregorius, < inanle absidem cellandas ecclesice, porlicuumque et ccenaculorum
rotundam habens, >mihi prima lectionereferri vide-
nara si ad ecclesiam scri- ejus fenestras adducerent. Faotumque est, et vene-
ad
batur capsum; referas, nec solum postulatumopus compleverunt, sed
runt;
bendum fuisset habenlem.Exquo 70 inferebam cap- et ex eogentem ejusniodi artificium nosse
ante seabsidera Anglorum
sum ab abside fuisse dislinclum,cum acdiscere fecerunl. Ad hceccuncta qusead altaris et
rotundam haberet. Verumtamen postea salius visum ecclesiseministerium competebant, vasa scilicet vel
est habens referri ad ecclesiam, et habentem legi vestimenta, domi invenire nonpotuit, de trans-
ex de- quia
oportere. ln ulraqtie ecclesia, quam Gregorio '. marinis
regionibus adveclare religiosus emplor cu-
scripsimus, octo erant ostia: et tria quidem ad altare rabat. > Ubi vides quanta fuerit rhajorum nostroriim
•eu presbylerium, quinque ad capsum. Deillis tribus, in ornandis locis sacris solliciludo et industria
prse
juibus ad presbyteriumpalebat aditus, intelligendus <
• aliis. Guthberctusabbas Anglicanus,cutn rursus vitri
Paulinus in Nalali 10 : artifices apud se deessent, aliquem < qui vitrea vasa
Trinaquecancelliscurrentibusostiapandunt. bene possel facere > petiit a Lullo episcopoMogun-
TolidemenumeratPaulus Silentiarius : < Tribus au- tino. ConferAlfredi regis Vitam.
tem porlis totum septum sacerdolibus patet, » in 72 S. Quo ritu fieret primis illis temporibus ec-
cede:scilicetsanctceSophice. ln capso, quod reliquam clesiarum apud nostrates dedicatio, satis explicat
a presbylerio ecclesise partem apud iios complecle- Gregoriusin lib. de Gloria confessoruracap. 20, ubi
batur, quinque ostia eranl, tria nimirum in majori oralorii a se factam dedicalioneradescribit.Et primo
porla ad occidentem: duo ad bina Ialera. quidem inalia sancla basilica « vigiliisnoclem unam
3. Non omittenda esi hoc loco descriptio ecclesise j ducentes, inquit, mane venientes ad cellulam, altare
Gfemelicensis,qualis a sancto Filiberto abbate sce- quod erexeramus, sanctificavimus.>Deinde< regressi
culo viicondita est : « Introrsus domus alma ftilget, ad basilicam, sanctas reliquias exinde , solemniler
habilantibus digna, ab Euro surgens ecclesia, crucisi radiantibus cereis crucibusque, admoviraus.Erat au-
inslar erecta : cujus apicem obtinet alma virgo Ma- tem sacerdotum ac levitarum in albis vestibus non
ria, altare ante faciem lectuli condente beatissimoi jx minimus chorus, et civium honoratorum ordo prce-
Filiberto, pictum gemmartimlumine, comptum aurii clarus; sed et populi sequentis ordinis magnus nu-
et argenticongerie. Ab utroque latere Joannis et Co- merus. Cumque sacrosancta pignora, palliis ac raap-
lumbani arsedant gloriam Deo. Aderat a Borea Dio- pis exornala , in excelsum deferremus, pervenimus
nysii martyris et Germani confessoris sedicula: ini ad ostiura oratorii. Ingredienlibusautem nobis, su-
dexlris nobile permanel sancti Petri oraculum (id estt bito replevit cellulam illam fulgor terribilis, etc. »
oralorium) : e latere sancti habens Mariini sacra- ConciliumArausicanumrr in dedicalione basiliccea
rium. » In bofcconlextu plana et perspicua fere suntt Liberio Patricio constructce celebralum est anno
omoia, nisiguod non saiis exploraia esl lectuli notio. 529. Lege Vigilii papae epistolam ad Profulurum
Lectus seu leclulus aliquandoaltare, aliquandosanctii episcopum Bracarensem. Quales ad dedicationem
tumulum significat. In Aclis sanctceAnstrudis abba- reliquise adhiberentur, conslat ex eodem auclore
lissceLauduuensis, num. 33, Adalsinda, quaeei suc- aliisque, qui reliquiarum nomine intelligunt quidquid
cesserat, ccelitusadraonetur, <iut lectum citiusfaciatt aliquo modosanctum aliquem, ejusve tumulum atti-
mdificari. > Quodcum ab alia sanclimoniali,<71 cuii gerat, scilicet pannos, lintearaina , et alia id genus.
id revelatumfuerat, audisset, rititellexit lectumillumi Cousulendus hac de re Gregorius in lib. i de Mira-
 153 DE LITURGIA GALLICANALIBER PRIMUS. 154
cuUssancti Martini, cap. 11, et lib. i deGloria mar- A cum columriissuis quatuor ex argento puro. » Et iti
tyrum cap. 28, ut mulla alia loca prccleream, ec- Leone III: < Fecit in basilica beati Peiri apostoli,
clesiarum noslrarum partes breviter explicaturus. super altare majus, ciborium cura colurcnis suis qua-
6. Atque ut ab altari, quce sacratior ecclesicepars tuor ex argenlo purissimo deaurato, cuni diversis '
est, exordiar; de eo hoc statutum habemus in con- historiis mirae magnitudinis. » Iti ejusmodi ciboriis
cilii Agalhensiscanone 14; Allaria placuitnon solum crux in summo erat, uli etiam Roinse, tesle Anasta-
unclione chrismatis, sed etiam sacerdotali benedic- sio in Leone IV : < Sacrum desuper construxit altare
tione sacrari. Et in concilii Epaonensis canone 26 : el ciborium cum cruce. » Huc spectat e nostris Ha-
Altavia, nisi lapidea, chrismalis unctione non sacren- riulfus in Chronici Cenlulensis lib. m cap. 3 ; < Su-
tur. Formamaltaris ecclesiae73 sancti Pelri apud per illa tria altaria habenlur tria cihoria, ex argento
BurdegalamdescribitGregoriusinlib. i de Gloriamar- et auro parata : in quibus tres dependent coronse,
tyrum cap. 53 :< Hujus allare positis in altum pulpitis singulaeper sirigula, ex auro gemmisque patatcc,
locatum habetur; cujus pars inferior, inmodum cryp- cum atueis cruciculis, aliisque ornamentis. » Ilaque
tae, oslio clauditur, habens nihilominus el ipsa cum in summo ciborio cruces seu cruciculce erant, uli
sanctorum pignoribus allare suum. >Multa ejusmodi etiam in ciboriis, qucc super tumulos sanctorum ere-
allariaedila,etsupercryplaslocatasupersuntin eccle- B * cta erant, apud Gregorium Turonensem episcopum.
siis Gallicanis. Ad hcecaltaria quibusdam gradibus in lib. II de Gloria martyrum cap. 20. Aliud ciborii
ascensus erat, ila ut sub gradibus fideles oratttri genus cevi posterioris videre licet apud Hugoneui
possent consistere, ut pluribus oslendi in prcefatione abbalem Flaviniacensem, pag. 166. Aliquando tameii
prima saeculiin, num. 79. Ejusdem prope formse columba loco crueis erat in sepulcris, ut de tumulo
erat in basilica sancti Cypriani marlyris < analogius, , sancti Dionysii Gregorius tradit in lib. i de Gloria
in quo, libro superposilo, cantatur aut legilur, > in- mariyrum cap. 72. Hsec observalio de cruce super
quit Gregorius inlib. i de Gloria martyrura cap. 94. ciboria alicujus momenti in consequentibus erit ad
Nam ex uno Iapide marmoris totus sculptus asseri- explicandum canonern 2 concilii Turonensis u. Ejus
tur : id est mensa desuper, ad quam per quatiior generis ciborium eum 75 Eucharistia appensa recens
gradus adscenditur; cancelli in circnitu , subter co- Beccenses nostri restiluerunt ad exemplum ecclesise
lumnse; quia et pulpitum habet sub quo octo per- beataeMariaedeValleGratice, in qua altare cum cibo-
sonaerecipi possunt. > rio sexcolumnis innixofelicis memorise Anna Aus-
7. Qui historiam Eucliarislicam nupCr composuit triaca moreanliquo, regia raagnificentia erigi curavit.
Rocus minister, negat ante sceculum vm in una ec- 9. Gregorius Turonicus antisles non uno ln loco
clesia plura fuisse altaria. Ad hoc autem revincen- C picturas ecclesiae parielum memorat. Unus est in
dum sufficit unus Gregorius Magnus qui in lib. v lib. i de Gloria martyrum cap. 65, ubi de basilica
epistola 50 ad Palladium Santonensem episcopum, sancti Anloliani raartyris apud Arvernos, quam duse
tredecim aliaria testatur fuisse in ecclesia quadara, mulieres perillustres construxerant : < Ereclis pa-
in honorem apostolorum ab ipso Palladio constructa. rietibus super altare cedis illius, turrem a columnis,
Et Gregorius alter superius in ecclesia sancti Petri pharis, heracliisque, transvolutis arcubus erexerunt,
apud Burdegalam duo altaria memorat, unum in miram camerac fucorura diversitatibus imaginatam
pulpitis, aliud in crypta sub illo summo altari. adhibentes picturam. > Addit Gregorius hoc opus
Brennaci in pago Suessionensi tria erant altaria, in tam i elegans et sublile » fuisse, nl ruinse periculum
quibus (tit jam vidimus) Gregorius missas tres cele- cernens Avitus ponlifex, < anticipans fuluram colura-
bravit. Non immoror pluribus lesiiraoniis congeren- narum stragem, jusserit tigna, asseresque, vel legu-
. dis. Vide quce hac de re a nobis dicta sunt in prce- las amoveri. Quibus submoiis, nec adjuloriis columnis
falione prima sseculi m, ubi tabutas ilinerarias, qusei apposiiis... dato columnse imraenso pondere, cum
vice altaris itinerantibus sgcerdotibus essent, in usut magno sonitu super altare et circa altare diruerunt,
fuisse ante sseculumxi contra eumdem Rocum de- complelaque est sedis nebula de effractaecalcis pul-
monslratum est. vere. » Quem loctim integrum refero, tum ut vox
74 8. Altaria ciboriis passim instrucla erant, , calcis, quae in calicis perperam mutata fuerat, resli-
prcesertim altare maj'us, quod prsevios habebat eari- tuatur;tumut appareat (quod superius notatum)
cellos, et picturas ex utroque latere ad parieles. Ci- columnas ad altare erectas fuisse. At ex superiori
boria erant lurritse sediculse,quatuor minimum colu- teslimonio etiara id constat, quod modo probandum
mnis innixse, quse aediculse altare tegebant more: suscepi, picluras parietibus ecclesireappositas fuisse
Graecorum,apud quos < supra incontaminalam men- Hinc illa vox militum Gundobaldo, Clotarii (uli se
sam vastum in aerem immensa turris exsurgit: ferebat) filio, insultanlium apud eumdem Gregorium
quadrifidisvero argenteisarcubus incumbens, argen- in Historire lib. vn cap. 36 : < Tune es pictor ille,
teis perinde columnis altollitur, in quarura vertice: qui lempore Clolarii regis per oratoria parietes atque
argenteos pedes statuit arcus quadruplex, ut de ci- camerascaraxabas? i Et iu cap. 22 agitur de puel-
borio Sanclse Sophise tradit Paulus Silentiarius; Iis el pueris Eberulfi, qui < suspiciebant picturas
apud eruditissimum Cangium. Anastasius in Grego- parielum, rimabanturque ornamenta sepulcri i beati
rio primo. < Hic fecil beato Petro apostolo cibotiumi Martini. Idem de Wiremuthensi eccle«i.ilegiiur apud
155 APPENDI-XAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 156
Bedam in lib. ide Hisioria monasterii 76 sui, num.. A /. versus allare dividilur, choris lantum psallenlium
0. Picturse etiam erant in illo baptislerio quod Sulpi- pateai clericorum. Paulo aliter
-apud Grcecos, ubi
fciusSeverus exstrtixerai, ubi imagiiies sancti Marlinii elericos ab allari separabanl cancelli, quibus soli sa-
ct Paulini Nolani adhue viventis depingi curaverat. cerdoles continebanlur, apud Cangium in Descri-
Quod de sua improbat Paulinus ipse in epislola nunc: ptione Sanctce Sophise, num. 70. Erant el caucelii
52 ad Severum. Prceclari stint Ennodii versus in ba- ad tumulos sanclorum. Gregorius, in Iib. i de mira-
ptisterio agello, ubi picli erantmarlyres, quorum ibii culis sancti Marlini cap. 35, refert cujusdam factuui,
reliquirs conditaeeranl. qui i Iigntim veiierabile de cancello lectuli, > id est
Rapla sepulturisanimavitcorporapictor. tiimuli, sancti Martini abstulerat. Porro cancelli ali-
Funera vivavideiismorseat in Lumulos. quando, vel saltem eorum ornamenta, constahant
Illurumlameniste locuscompleetiturartus,
Quospariesfacie, mens teuet almafide. argenld, cui non pepercit 7g Ccesarius episcopus
Paulinus mox laudalus in natali 9 de sancto Felice} Arelatensis, illud expendens in captivorum redein-
memorat picturas porlicibus ecclesice appositas, in piionem. i Videnlur etiam hodieqtie (ait Cyprianus
in lib. i de ejus Vila, num. 17) securium ictus in po-
quibus historia Mosis ob oculos posita eral. Factij
rationem hanc reddit, nempe ut turba rusticorumx . diis et cancellis, dum inde columnarum ex ar^enlo
non < docta legendi, > visis sanctorum actis ad Chri- B * excutiunlur Ornamenta. >
stum converlatur : deinde ut qui vigiles noctem iu 12. Prseter picturas, etiam pallia (ul vocabarit) seu
ecclesia ducebant insomnes, his picturis animos pa- tapelia ex parielibus pendebant, vela in ostiis. Gre-
scerent, et a cqmpolationibus averterentur. gorius in lib. i de Miraculis sancti Martini cap. 13
10. Non ilaque in allari eranl picturae aut iraagi- ait, hanc aptid Italos specialem (mendose, spirilalem)
. iuedelam, ul si qnis pustulae perculiatur vul-
nes, nisi admodum in velis et arcubus ciborii, quod vigeread
•crudilus Cangius observat in descriptione Sanctae riere, propinquum quod fuerit beati Martini orato-
trahi id in rium habealur perfugium; et aut ex velo j'anu;e, aut
Sophiae. Huc fortasse potest quod Optatus
fine libri m tradit de Paulo el Macario, qtii diceban- pallioiis quaependenl de parietibus, qtiidquidprimura
fit >
tur venluri, <•ut inleressent sacrificio; et ctira alta- raptum fuerit, salubre. Apud eumdem, in lib. IV
Historice cap. 31, avis quaedam < in sacrarium stib
ria solemniler aptarentur, proferrenl illi imaginem, velo » Iransisse
in altari et sic sacrificium [
of- dicilur, et' cicindelem exstinguere
quam primo ponerent; > nisi < ab ostiariis > prohibita fuisset,
ferretur, > Quo rumore ita perculsi sunt animi, ut voluisse,
Sacrarium locus est altarisj quem locum vela ad
sacrificiura, velut < sacrura > ac deleslandum, aver- ostia
sarentur. Sedcoinpertum estfalsum fuisse rumorern. presbyterii appeasa legebant. inferiorum vero
id officiierat, ut senioribusveta ad ostia
< Visa est pnritas, et ritu solilo splemnis consuetudo C ministrorum
est. » existiniem id potius de subtevarent,ex CQnfeilii Narbonensis cahone 13. Ne-
perspecta Quamquam teste Hieronymo, maxime sollicitus erat,
Constaniis imperaloris quam de aliqua sacra imaginek potianus,
<si niteret altare, si parietes absque fuiigine, si pa-
esse intelligendum. Non77 sat!S constatquoinloco
vimenlum tersum, si janitor creber in porta, si veia
esset illa Narbonensis ecclesiae< pictura, quaeDorni-
in
num nostrum, quasi praecinctumlinteo, indicabatcru- semper ostiis, si sacrarium mundum, si vasa lu-
et in onines eceremoniaspia sollicitudo dis-
cifixum. » Christus vero cuidampresbylero apparuissee culenta,
quod se nudum spectantium ocu- posita. >Ad Iiaecin ciborits et'am vela quatuoi-, iie
dicilur, conqueslus sacra quorumvis aspecttii paierenl, stispeusa fuisse
lis cxhibuissent. Monilusepiscqpus, < desuper veluma
expandi jussit, » apud Gregorium in lib. i de Gloria a colligi polest ex slmili riiore non solutn Grap.corura,
nostrce setati sed eliara Romanorum , de quibus Anastasius io
marlyrum cap. 23. Dignum exemplum.
: < Fecit et in circuitii altaris alia vela
11. Venio ad ecclesiss 080061105", quos sub arcu, Leone III
fuisse docet l alba, holoserica rosata, quce pendent in arcu de ci-
ubi clerici psallebant, positos Gregorius
numero quatuor;»» Quanquam de ejusmodi
In lib i. de Gloria martyrum cap. 39. Qui locus elsi^; borio,
ad sancti Pancralii ecclesiara, quce nou procul aa,D . velis ad ciboria nuHaniinvenio apild vetefes atictores
noslros menlionem. Hlud etiara huc facit, quod pallas
Romaeurbis muro erat, perlineat, hic tamen non vi-_ sacra tegebantur, non 79 tennes, ul diximus,
Ail itaque sanetum Paricra- (Jriihus
detur praetermittendus. sed densas esse volebant.nostratesGalli, ne mysteria a
tium severum fuisse de perjuris ukorem : < Ad cii-
si mens insana juraraen- quibusvis cernerentur. Quse cautio non ^fuisset ne-
jus sepnlcrnm cujusquam si veiorum usum in ciboriis habuissent.
lum inane proferre volueril, priusquam sepulcrum^ cessaria,
ad cancellos, sub3 Pavimentum verOecclesisenon faro ex rausivo, id
ejus adeal, hoc est antequara qui
est tessellalis lapidiblis, ut^Coloniehsis Thebceoruni
arcu habentur, ubi rlericorum psallentium stare moss
statim aut arripilur a dsemone, aut ca- apud Gregorium in lib. i de gloria Martyrumeap. 62.
est, accedal, Tectum aliquando ex cupro erai, ut de basilica san-
dens in pavimenlum eraittit spirilum. > Cancelli cle-
ctce Crucis et sancti Vincentii Iegitur in Vita Drocto-
ricorura chorum et allare a laicis separabant, sicutij
canou 4 concilii n Turonensis : Ut laici,j Vei abbatis. Sed hsecmiiiutiora mittb.
prcescribil
secus altare, quo sancta mysteria celebranlur, inleir 13. Paulinus in epistola ad Severum Joquitur de
clerieos lam ad vigilias, quam ad misms, stare pe- < secretariis duobiis juxia apsidem,» referlque ver-
niius nou prmsumunt: sed pars illa qum a cancetiis s sus indicanles i officia singulorum.» Et quidem ad
157 DE LITURGIA GALLICANALIBER PRIMUS. 158
dextram erat i verieranda penus, qtia condilur, » et A aditu porticus ad totidem portas: quarum una capa-
sx i qua prpmitur sacri pompa uiinisterii,» id est cior pcenilentes excipiebat. Media navis columnis ex
sacra supellex , calices sciiicet et reliqua : ad sini- marmore Aquitanico, id est e Pyrenaeis montibus
Btram erant libri sacri, nempe libri Psalmorum , exciso, hinc inde vallata, quasi silvam saxeatu exhi-
Evangeliorum, et Epistolarum, simnlque Missalis. bebat. Apud eumdem auctorem in carmine 16 pon-
Missalem hunc librurn intelligit Gregorius in lib. u tifex i concionaturus in gradibus venerabilis arae
Hisloriaecap. 22, ubi de Sidonio Arvernensi episcopo (conslilisse dicitur), plebe circumsisteiiie ,.» id est
loquitur in hutic modum : < Sanctus vero Sidonius stante. Nam concionem sacram auditores tionnisi
tantcefacundiceeral, ut pleruraque ex improviso lu- stantes excipiebant, ut eximius Sirmundus aii hunc
culentissime quce voluisset, nulla obsistente mora, loctim annotavit. Neque hoc prseteream, quod idem
componeret. Comigit autem quadam die, ut ad fesli- Sidonius incarmine 17 laudat Gazetica vitia, Grego-
viiatem basilicce monasterii (scilicet beati Gyriaci) rio Gazetum vinum, supra in cap. 6, nuiu. 4, ita di-
invilatus accederet: ablatoque sibi riequiter lihello, ctum a Gaza Palsestinaj, testante Isidoro.
per quaesacrosancta solemnia agere consueverat, ita CAPUT IX.
paratus a tempore cunctumfestivitatisoptisexplicuit, in loco positm sancloruin reliquim; an el ubi Eu-
ut ab omnibus miraretur, nec. putaretur ab asianti- JJQMO
IB charislia ad Viuiicum reservatadnte swculumvm ?
bus ibidero hominem lbculum fuisse,sed angelum. Qum tunc temporisEcclesimGallicanm de Eucha-
rislia fides.
Quod in prcefatione libri (subdit Gregorius ) quem
de Missisab eo compositis conjunximus, plenius de- 82 *• Ad absolutam de missa tractationem perti-
claravimus. > Missalem Gregorianum inter primos net Eucharislise reservatio ad viaticum, quam ante
appellat Otkerus seu Otkaritts pontifex Moguntinus sseculumvm aut ix faclam negant quidam novatOres.
in epistola ad Taltonem, quae est 114 inter Bonifa- Sed anlequam id expendamus, de reliquiis sancto
cianas, rum earumque in ecclesia positione agendum esi, ilt
14. Deniquein salutatorio sacerdoles sacras vestes planiora fiant qtise de Eucharistise reservatione di-
60 induebanl, causas audiebant, synodos celeufa- cenda sunt.
bant, ibidem [ue aliquaudo matsebant. Quod de Na- 2. Tribus in Iocis reliquias sacras condilas fuissc
matio Arvernorum antistile tradit Gregorius in Histo- Gregorius est auctor. Primo in cryptis sublerraneis,
riae !&. n cap. 21, et de Eberulfo in lib. vn c. 22. iiempe sublus altare. Quod probat egregius Gregorii
Alia erat domus ecclesise, cujus merainit variis in locus de corpore sancti Petri in Vaticano sepulti, in
Ipcis idem auctor, haud dubie episeopalis aedesec- iib. i de Gloria martyrum cap. 28, atque alter in
clesiseadhserens: utpote in qua maneret episcopus, G t ejusdem Iibri cap. 32, ubi de ecclesia sancti Petri
et convivia celebraret, ut palet ex Historiae lib. vn apud Burdegalam, superius a nobis relatus. Idem
capp. 27 et-29, et ex lib. ix, cap. 12, astruit (ut alios omittam) Paulinus in nalali 9 de
15. Pene exciderat, quam prcetermitlere non licet, sancto Felice.
descriptio ecclesiseLugduniexstrnctse per Patienlem Namquasi contignatasacriscoenaculatectis,
episcopum: quam descriptioneraApolIinarisSidonius Spectantde superisaltaria tota fenestris,
Sub quibusintus habentsanctorumcorporaseuem.
in epistola ad Hesperinm, quae est libri n epistola Kamqueet apostolicicineressub ccelitemensa
• Depositi, etc.
deeima, versibus exhibet in hunc modum
Mdescelsa nitet ,-nec in sinislrum, 3. Secundo reliquice locabantur in parietibus ec
Aut dextruffltfaiiitur, sed arce ffonlis clesice, ubi depingi solebant imagines sacrae. Grego-
Ortum pfospicitsequinoctialem.
Intuslux niicat,atque bracteatum riusinlib. vn cap. 31 factum narrat cujusdaiu Eu-
Solsic sollicitaturad lacunar, fronis Syri, qui, allatis sancti Sergii martyris reli-
iii
Fulvou'tconcolorferret iiietallo.
Distinctumvario niLoremarmor quiis, ecclesiam in ejus honorem apttd Burdegalam
Pereurrit cameram,solum,feuestras: sedificaverat, ubi miracula increbruerunt. g3 Hoc
Acsub versicoloribusfiguris < Mummohiscum episcopo Bertchramno ad
Vernausherbiiiacrusta sappbiratos T accepto,
Flectlt.per prasiriumvilrumlapillos. »•
** domum Syri accedit, vallaloque horiiine, pignera
Huicest porticusappHcatatriplex;
FulmentisAquitanicissuperba : sibi sancla prsecepitoslendi. Negatille... TuncMum-
Ad cujas specimehremotiora molus eJevari ad parietem scalam jubei. Eratit eiiiin
Clauduntatria porticussecuridce:
Et campummediumprocullocatas in sublimi parietis contra aliarium in capsula re-
Yestitsaxeasilvaper columnas. conditce. »
Hine aggersonat, hineArar resultat.
Hincsese pedes, atqueequesreflectit, 4. Tertio quandoque in baptisterio collocabantur,
gj Stridentiimet moderatoressedorum: lestante Gregorio de seipso in Dne libri x. < BaptU
Curvorumhiriechorus helciarioram,
ResponsanlibusAl-.eluianpis, sierium ad ipsam basilicam sancti Perpetui cedificari
Ad Ghristumlevat amnicumceleuma. prcecepi, in quo sancli Joannis cum Sergii raartyris
Sic sic psallitenautavel viatof:
Namqueiste est loeusomnibuspetendus, reliquias posui: et in illo priore baptislerio saticti
Omnesquo via ducit ad salutem. Benigni mariyris pigneracollocavi. » Nusquamsuper
Ecclesia ergo illa, Orienti obversa, laqueari deaurato aitare positcesunt reliquice, nisi forle ad breve tem-
ornata erat. Ex marmore fornix, pavimentum, et pus. Quo spectat Gregorius in Hisloriselib. ixc:ip. 6,
fenestrte, viiris versicoloribus dislinctae. Triplex in ubi de quodam praestigiatore?qui cum TuronOs, Gre-
m APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 160
gorio necdum notus, vespere accessisset, dicens < se A raoris exempla jam inde a sceculoiv. Anno 442 ce-
de Hispaniis adventare, ac reliquias beatissimorum lebratuni esf in Gallia concilium Vasense, in cujus
martyrum Vincentii levitse Felicisque exhibere, > canorie-2 saricitum est de pcenitentibus subito inor-
Gregorius, < quia jam hora praeterierat, >ui reliquiis tuis, uteofum '
bblationes recipiantur, Quia nefas ett
occurreret, dixil: <Requiescanl beatse reliquiccsuper eorum cdniinemoralionesexcludi asalularibus sacris,
altarium, donec mane procedamus ad occursum ea- qui ad 'eadenvsacrafideliaffectu conlendentes,dum se
rum. > Quod argumento esl aliquando reliquias ad diulius' reos slraluunl ,'indignos saliiliferis mysleriis
brevc lempus in allari expositas; sed earura proprium judicaht;ac dumpurgatioresretliluidesiderant,absque
ibi locumnon fuisse, ex dictis manifeslumesl. Quan- sacrdmenlorumviatico inlercipiunlur. Mos ergo lunc
quam neque ad breve'terripus reliquias super allare erat, ut nisi subita raorte intercipereniur fideles;
posilas probavit sanctus Odo abbas Cluniacensis, aut acciperenl sacraraentorum viaticum, salutaria sacra,
polius sancta Gualburgis seu Walburgis : qucecum, salutifera niysteria, a quibus pcenitenles religionis
referente Bernoneabbate, miraeula in.quadam eccle- «causa abstirtebant. Insignis de Vialico est canon 11
sia ipsi dicala patraret, < contigit ul ejusdem sanctce , cojicilii xi TOlelani; et Gregorius III de his qui pa-
Gualburgis reliquice super altare per aliquot dies . renles suos necassent, decernit, ut toto vilcetempore
manerent: sed raox miracula cessaverunl. Tandem B E corpus domiuicum non suscipiani, nisi in suo cxitu
vero ipsavirgo cuidamex infirmis apparens: Idcirco, . pro viatico. Postea vero id variis Ecclesise legibus
inquit, non sanamini, quia reliquice meccsunt super prreceplura est.
altare Domini, ubi majestas divininiysleriidebet so- 7: Sed ante hsec omnia sacri viatici arttiquiorem
lummodo celebrari. > Ita sanclus Odo in lib. n Col- usum observare licet in epistola synodica ecclesise
Iationum cap. 28. Hcecnarralio innuit, raro per id • Africancead Cornelium papani, qriae epistola est or-
lempus, id est 84 sseculo x, reliquias altari imposi- ditie 54 inler Cyprianicas apud Pamelittm, de paee
las fuisse, lametsi id permiltit Leo papa IV in homi- lapsis raaturius danda ob persecutionemingruentem.
lia quadam his verbis : < Snper allare nihil ponatur, His eriiriiob eam causam communionissacrce muni-
nisi capsre el reliquice, aul forie quatuor Evangelia, menlumconcedunt Patres, ut luti contra adversa-
et buxida cum corpore Doriiiniad vialicum infirmis: rium essent, quaeinstiluli viatici ratio est. Sed locum
cseiera in niiido Joco recondantur.» Quod totidera integrurn ex illa epistola referre j'uvat: <Nunc non
repetit verbis Ratherius Vetonensis episcopus in infifmis; sed fortibus pax necessaria est; nec mo-
synodica oralione ad presbyteros suos. ' rieritibUSjSedviventibus communicatioa nobis danda
5. Sed forte quis dicat id unum ab Odone impro- - est: ut quos excilamus et horlamur ad praelium,non
batum, quod reliquiaesuper mensam aitaris, in qua (C inermes et 86 nudos relinquamus, sed proteclione
offerlur sacrificiurn, posilse sint: non improbaturus, : sanguiuis et cofporis Christi muniamus. Et cum ad
si in loco paululum a niensa summolo, ut fit, expo- hoc fiat Eucharislia , ut possil accipientibus essa
ncrentur. Quidquid id est, si reliquiarum sedes sae- (utela, quos tutos esse contra adversarium voluimus,
culo IXaut x ad altare essc potuit, alius fuit mosi munimeritodominicsesalurilatis armeraus. Nam quo
prsecedentiumsseculorum,ut ex dictis iutelligilur : modo docemus aut provocamus eos in confessione
quibus temporibus neque reliquise, neque picturae nominis sanguinem suum fundere, si eis mililaturis
altari apponebantur.Floribus tamen allaria ornari noni Christi sanguinemdenegamus? aul quo modo ad raar-
improbat Venanlius Forlunatus in lib. viu carmine 91 lyrii poculum idoneos facimus, si non eos prius ad
ad Radegundem, quo.d carmen De Iloribus super al- bibendutriiriecclesia poculum Domini jure coitium-
tare inscribitur. Tum prceraisso veris redeunlis elo- nicationis admittimus? >
gio subdit. 8. Par ulique ratio est de moriluris, ut sacrae Eu-
Indeviri posteset pulpitafloribusomant, charistise viaticutii accipiant, ne inermes et nudi
Hinemulierroseo completodoresinum.
Al vosnon vobis,sed Chrislofertisodores : relinquarilur, sed proteclione sanguinis et corporis
Has quoqueprimitiasad pia templadatis. Chrisli muniantur. Et raanifeste innuit Cyprianus
Texislisvariisaltariafesta coronis, "] morientibus lunc
Pingitur ul filisfloribusara novis. temporis dalam fuisse corporis et
6. His prremissis, agendum est de Eucharistia sa-. sanguinis Chrisli communionem : < Nunc, inqnit,
cra, cujus usum ad viaticum eorum qtii in pace Ec- non infirmis, sed fortibus pax necessaria est; neo
clesiccvita defungebanlur, anliquissimum esse docet morientibus, sed viventibus communicalio a nobis
canon 12 (aliis 13) concilii primi Nicceni.De his veroi dandaest,'» nimirum communicatioper Eucharisiiam,
qui recedunt ex corpore, antiquse legis regula obser- per corpus et sanguinemChrisli, ut postea explicat.
vabitur eliam nunc, ila ut ) Ergo eliam luttc infirmis, et morientibus eadomcom-
ullimovilmsumviaiico
non defraudenlur. Quqd de communione per Eucha- municatio tribuebatur. Quippe < idoneus esse non
ristiam inlelligendum esse verba 85 subsequentiai potest ad marlyrium, > ccrle nec ad morlem, < qui
probant. AccedilAmbrosiidocloris sanclissimi exem- ab Ecclesia non armatur ad prselium; et rhens deli-
plura apud Pauiinum, ubi < Honoralus sacerdos ec- cil, quam nonrecepta Eucharistia erigit etaccendit,»
clesiaeVercellensisSancto in exlremis agenti Doraini i utidem Cyprianus in consequenlibus habet. Denique
corpus obtulisse > dicitur. < Quo accepto, ubi glu- ait pastoribus impulandum esse , si lara in persecu-
iivit, emisit spirilura. t Non desunt alia ejusdeml tiotie conslituli Eucharistia non muuiantur, quam si
 iGl bE LITCRGIA GALLICANALIBER PRIMUS. m
< bonus raiies (seu Chrisiiatitis) qui omnia sua dere-- A eliam apud Graecos, ex eorum Euchologio, in quo
liquit, el contempta domo, et parentibus, ac liberis,, ila legitur, pag. 359, apud Goarem : < His dictis.,.1
sequi Dominurasuum maluit; sine pace et sine com- 'scilicet'post baplismum, etunclionem baplizatis nu-
nmnicatione deeedil.» Quod manifeste de vialico ia-: pertitam,' < palriarcha ingreditur cum recenter illu-
felligendumest. '•'.", minatis ad Introilum, et deinceps divinam perficit
9. Sed iongius provehor quam essei necesse adI Illissam, x«i T£).ei" «i(o),ou8wf >
TIJV©£tavhiTOVpyia.)).
deinonsirandum id quod in argumenlo erat, nimirunii Unde consequens est, sacrum Christi sanguinem ex
aniiquissimumesse in Ecclesia usum viatici infirmn-- praecedenti sacrificio fuisse reservatum. Quod etiani
rum, utpole a 87 primis purioribusque Ecclesiae 3 deaha Eucharisticespecie satis innuit Chrysostoraus,
vidisse
temporibus receptum:ita ut pasloribus in culpami iibi ait irrupisse ubi sacra erant reposita, et
deputarelur , si quis pie vivens absque viatico dece- omnia quceintus erant. Denique verbum «7rEx£tvTo
deret. Verura divinam Eucharisliam ad, viaticumi idem est ac repositum, reservatum ad tempus. Hanc
fuisse tunc reservatam non salis.inde intelligiiur:: reservationem improbarunt quidam saeculo iv, pu-
tamelsi vix alio modo poterat infirmis quibusque» iantes < mysticam benedictionem nihil ad sanctifica-
alium
absque hac repositione subveniri, cum missarum so-. * tionem proficere, si quid ex ea fiat reliqui in
lemnia longam moram exigerent. Sed ut.jd planius5 idiem, » quos < insanire > dicit Cyrillus Alexandrinus
fiat, qucedamhoc loco, quoad brevius fieri. polerit, ad Calosyrium episcopum scribens.
12. Sed Grcecis aliis oraissis venio ad i.alinos,
observanda sunt. t . ,
inler primos occurrit Optalus. Is in lib. i
10. In primis non aliter potest intelligi- Paulini quorum
faclio Donalistarum eo usque eru-
narratio de Ambrosii extrema ;commuuione -,' conquerilur, quod <
nt Eucharistiam canibus fundi. »
nisi Eucharisliam reservalam admillamus. Arnbro- pisset, jusserint
In lib. vi eadein querela iteratur, 89 quod frege-
sius morte imminente, < ab hora circiter uridecima
rint eraserintque altaria, < in quibus vota populi et
diei, nsque ad illam horam, qua emisit spiritum,', membra Christi portata sunt, > imo < ubi corpus
expansis raanibus in modum crucisoravit. Honoratusj Cbrisli habitabat. >
autem sacerdos ecclesiceVercellensis, cum in supe- quod non de transeunte et hora-
riori domo se ad quietem composuissef, tertio vo- ria (ut ila dicam) sacrificii aclione, sed de pertna-
nenti habitatione interpretandum est : nec sane sa-
cem vocanlis se audivit, dicentisque sibr: Surge,''
cra tum fiebant, cum Donatistcein ecclesiam, in ip-
festina, quia modo est recessurus. Qui descendehs,' sum
obtulitSancto Doraini corpus. Quo accepto,: ubiglu-', corpus Christi grassati sunt.-
livit, emisit spiritum. » Neminihic fingere aniroo Ii-;p 13. Eadem reservaliopr.obari potest exjib. n Dia-
cet, missam ad hoc fuisse celebratam. Tempus non, ..'logorum Gregorii Magnicap, 24, ubi sanctus Beae-
sinebat, hora diei minimum duodecima; iion tempo-'.' diclus, audito monachum e suis quemdam sepultura^
ris articulus et angustice, siquidem Honoratus, quii beneficiodivinitus arceri, nunliis < tnanu sua proli-
tunc ad quiefem in leclo compositus erat, mox ut't; nus communionemdominici corporis dedit, (atque)
descendit, nulla inlerposita mora, obtulit Saricto,' hoc dotiiinicum corpus super pectus (mortui) cum
Dominicorpus. Ergo ex reservata Eucharistia id fa-> .. reverentia poni (prcecepit,) euraque sepulturse sic
ctum est. tradi. > Notanda particula protinus, hoc est nulla
11. Concedat forsan aliquis, ex reservata qiiidem,': inlerposita mora, quae ad sacra celebranda necessa-
nonin ecclesia, sed domi, quod cuivis liceret Eu-. ria erat.
charistiam deferre in proprias cedies.Nec sanevideo'» 14. Idem mos Eucbaristise asservandaeapud Gal-
quid ex Paulino huic responsioni possit oppbni, ta-- los jam obtinebat tempore Perpetui Turonensis epi-
uietsi rem aliter se habere non dubito. Veruin con-'•' scopi, id est saeculov, quo tempore Perpetutts in suo
feratur hic locus cum Palladii testiraonio in Jibro de'',' testamenlo < Amalario presbytero capsularocommu-
Viia sancti Johannis Chrysostomi, aut potius cumi nem unamde serico, item peristerium et columbam.
ipsius Chrysostomi epistola ad 88 Imiocentium ai D ad repositoriumdat, > legatque. Rocus minister ne-
Palladio relata. In ea epistola describit Joannes irru- "gathanccolumbain ad Eucharisliam, sed ad quidvis
ptionem militum, quse in ecclesiam CP. facta es?.: !.' aliud reponendum fuisse instilutam. Et haecquidem
Sabbato sancto, cura omnia ad soiemnem baptismumt responsio aliquid valeret, si nullus alius nobis sup-
essent disposita. Tunc quippe sacros Fontes cruore'i' peteret locus ad probandum usura columbarum ar-
vulneralorum ex promiscuo sexu perfusos fuisse scri-!' genlearum aurearumve ad Eucharistise reservalio-
bit: sed neque hic malum substilisse. Milites enim:' nem. At multa id evincunt veterum tesiimonia, alque
< ubi sacra erant reposila » irrumpentes, < "EVSK ritus eliam hodie quibusdam in locis perseverans, ut
TKayix «TTsxnvTo, viderunt omnia quae intus erant, in ecclesia sancti Mauri prope Parisios : ubi conti-
et sanctissimus Chrisli sanguis, T6 «ytwTarov a?/ia uenda) divinse Eucharislise vasculi Ioco est aurata
TOU X/JUTTOO*, in praedictorumvestes effundebatur. » ; columba. Idem mos olim vigebat apud Cluniacenses
Id aulem factum est, cum omnes catechuraeni.ad '; nostros, teste Udalrico, qui pyxidem corpus dominis
suscipiendumbaptisma aptati essent. Ergo anfe sa- ' cum ad viaticum infirmorum conlinenlem, < iu aurea
cra celebrata, quae Sabbato sancto, nonnisi absoltitis':: columba jugiter pendente super altare » fuisse re-
baptismi caeremoniis, ab antiquo inehoari mos est, conditani scribit in lib. l cap. 8.
 HCA APPENDIXAD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. 164
«>0 15. Sed antiquius est teslimoniumVitceBasi-A A Verisimillimttmest columbas illas, etiam quuesuper
Iij Magni,qucelicet Amphilochioperperam tribualur, altariai appensce erant, ad hoc duntaxat fuisse insii-
tatnen ab auctore veterrimo scripla est, atque |au- 'lulas, nempe in figurain Spiritus sancti, sk TUJTO»
data ab 4Snea Parisiensi episeopo in lib. adversus 'TOSa*j'm\j uti «t illas, quaesuper bapliste-
livsuftKTOir,
Grcecos,relatis iisdemmet verbis quce modo in argu- ria pendebant.
menlo versantur. Basilius quippe post elatum in 18. Ad triplicem ilaque usuni institulceerant ejus-
missa dominicum panem, eum in tres partes divisit, modi columbse, nempe ad (iguram seu myslerium,
quarum uiiara ipse sutnpsit, aliam in auroa columba ad ornatum, etad reposilorium. Primi et secundi
super aliare sacrosanctum collocavit, TOT kipay generis columbse erant in baptisteriis et in qttibus-
ivMt nepiarzpa Xpvaryexpejxa<7EV lirava TO5hyiou0\i- dam altaribus; tertii vero generis alise passim ad
mairnjpiou.Cum itaque Perpetuus Amalario presby- contineudam Eucharistiam divinam.
lero columbam argenleam ad repositorium cum aliis 19. Ad harum lameii imitationem columbcequce-
sacris rebus legat, de columba, qucead asservandam dam etiam ad reponendas reliquias sacras factae
Eucharisliam faela erat, interpretandus videlur. sunt : quo in §2 genere eral illa ecclesiaa beatco
16. Fatendum tamen est, non ubivis, cum fit in ™ . MariseLatidunensis, cujus meminit Hermannusmo-
rebus etiam ecclesiaslicis columbarum mcntio, de,B nachus in lib. HIde MiraculissanctseMariaecap. 28,
columbis Eucharisiice servandce aplatis sermonem ubi de Turto Anselmi ctijusdam, qui < cruces attreas
esse. Tribus quippe in locis columbce adliiberi in, et phylact«ria confringens, inter csetera etiam au-
ecclesia solebanl, nempe in baptisleriis, in tumulis ream columbam confregit, qucepro lacte et capiilis
cum sanctornm, lum aliorum homir.um insigniorum, sanctceMariae, ut-ferebalur, introrsum reconditis,
et in altaribus sacris. In baptisteriis myslerii causa, multum eral famosa et honorabilis. Undeet in majo-
ad significandum scilicet Spiritum s.mcium, qui in{ ribus festis super ejus aliare ^olebat appendi. » Ve-
columbaa specie super Gliristum baptizalum specla- rum non semper appensceerant ejusmodi columbse
bilem se praebuit: quales etiam nunc super baplir super altare, sed ad breve tetnpus : neque primis
steria appenscesunt quibusdam in locis. Super lumu- sseculisreliqtiias super aUaria appendi religio fere-
los itidem martyrum colurhbas appendi olim iriQS. ] bat. Neque forsan alibi uspiam inveniri possint
erat. Unde fur quidam in ecclesia sancli Dionysii,' ejustnodicolumbsead continendas reliquias : nec ob
< super sepulcrum sanctum calcare non metuens,' hoc singulare factumelevari debet ex Perpelui testa-
dum columbam auream lancea quceritelidere, elap- mento petita auctoritas ad prohaudum usum coluiu-
sis pedihtts ab utratiue parte, quia lurriluS erat tu-j, barum pro Eucharistiaeseu viatici asservatione.
mulus, lancea in Iatere dafixa, exanimisCst inveu- (3 20. Eucharistise asservalaeargumentum eertius et
lus,» apud Gregorium in lib. i de Gloria martyrum exploratius legilur in canone 3 concilii n Turonen-
cap. 72. Simile prcestabant Langobardi erga con-[ sis, qui de compositione corpofis Domini in altari
(jsahguineosstios, referenie Paulo VVarnefridiin lib. inscribiiur, his omninoverbis expressus : Ut corpus
V cap. 54 : < Si qtiis enim (suorum) aut in bello, Dominiin altari, non in imaginario ordine, sed sub
aut quocnodocunque91 exslinctus fuisset, consan- crucis titulo componatur. De hoc canone fusius egi-
guinei sui intra sepulcra sua perlicam figCbant, inj mus in libellode Azymocap. 8. Sed quaedaraliic re-
cujus summitate columbam ex iigno faclam poue- traciare j'uvat. Tres sunt de explicando hoc canone
nant, qttcellluc versa esset, ubi eorum dileclus obis- Catholicorum sententise. Binius existimat hoc de-
set. » lllae itaque columbse,sivequse in baptisleriis, crelo prohiberi ne corpus Domini inter sacras ima-
sive quaein tutnulis appensse,eranl ad mysterium velj gines super altare poni solitas, sed potius coliocetur
ad ornatum, non adasservandiimvialicunr, id esl non sub ipsa cruce, quae in meditullio ipsius altaris poni
ad repositorium, quaiis erat illa Perpetui columba : consuevit. Jacobus Sirmundus e contrafio censet
quaecum simpliciter columba ad reposiloriuru appel- L nihil aliud hoc eanone vetari, quam ul panis in cor-
letur, non dealia re quam de Eucharistia id interpre- ^ pus Dotnini consecrandusnon aliler pro cujusque
tandum est. D arbitrio quam impressa cruce formelur. Terlia sen-
17. Unum restat scilicet de coluinbis altaribus ap- lenlia est cujusdam viri doctissimi, hunc canonem
pensis, qusehaud scio an omnes eliam Eucliarisliani ^ intelligendum esse de coraponenda oblatione cura
continebant. In libello supplicationis clericorum et, calice lempore sacrificii e regione 93 orucis in
.morachorum Antiocliisead Joannem pairiarcham ett medio allari positae, non vero ad dexteram, aul ad
ad synodum CP. sub Mennaeongregatam contra Se- sinistram e regione iraaginum.
verum Acephalprum antesignanum, graviter expo- 21. Ut sincere ac ingenue profitear quod sentio,
stulant illi, quod Severus nequeipsis sanctis altaribuss prsemiltendurri esl imaginarioordine lioc in canone
pepercissel, neqne sacris vasis : sod el < columbas s nihil aliud significari, quara ordinera seu iocumima-
aureas et argeiileas, xpucSs K«Iapyvp&sn,epio--jp«f., ginum. Quo sensu imaginariapictura dicilur ab Aha-
in figuramSpirilus sancti super divina lavacra et al- stasio in versione secundi conciliiNicceni,et in libpo
laria appensaSjuna cum aliis sibi appropriavit, di- primo Beali abbalis adversus Elipandura imaginarie,
cens non oportere in specie columbse Spiritum san- i- idest secundumimaginem,et alia id genus noupauca.
ctura nomhiare, > lomo V Consiliorum pag. 159.I. Deinde titulus crucis idem est ac crux ipsa, supet
 165 DE LITURGIA GALLICANALIBER PRlMUS. 1G<5
altare (titi superius vidimus) olim erigi splita. Hoc: \ tuiuitus in lib. ni carmine 25 ad Felicem Biturigen-
sensu monachus Dervensis anonymus iri libro de; sem episcopum in lurrem ejus :
Miraculis sancli Bercharii abbatis, agens de Cxtremo» Qiiambene juucla decent, sacratiut corporisAgni
arliQcismorbo : < In litulo Margaritumingensaurea donaferant!
Hugonis cujusdam crucis,' Id est ut calix ct patena ex auro, qucein illa iurre ex
ait, qui slabat ad pedes arlificis decumbentis, subilo
no- dono Felicis continebantur, sacrificii teiupore pretio-
visusestillucescere.globus aeihereus, »itr sceculo
aliud. sam margaritaro, scilicet ipsura CQrpusDomirii cuin
stro ii, pag. '8i)G, u bi iitulus crttcis indubie nibii
crucem ad fideliura sanguine, ferant.
significatqtiara ipsam, quce pedes 25, Hsec pamque fyit semper GaiUcangeEcclesise
in exlremisagen.liuraapponisolet. Deniqueex superip- de
sub sanctissiriio Sacrainenjo. fides, cujus noii aliura
ribus in memrifiam fevocahdum est, irriagincs testem magis illustrem ac certum afferre licet, quam
prima stirpe regum nostrorum vix ac jie yix quideni
altaribus fuisse appositas, sed parietibus ulrimrjue fatum Hijariunj clcrfissitiiUraDoctorem, cujus soleuine ef-
| est: <De Veritate carnis et sanguinis noii re-
altari adhcerentibus, ubi etiaui vasa sacra, et libri ad
liclus est ambigendi locus, > ut ipse loquitur in lib.
missam necessarii in secretariis asservabantur. His
VIII de Trinitate. Eamdern fideip astruunt, ut initio
observatis, planissimus est praemissiCanonis sensus, _ hujus libri yidimus, veteres lihri MissalesEcclesiseGal-
nempe ut corpus Domininon in secretariis cum vasis iicance,inquibusCliristum precatursacerdos,«<operan-
autlibris sacris, adeoquerion inter imagities, sed sub le
ita insummo virliifedivina, panem nwtalum in carnem, poculum
cruceipsacomponalur, utecruce, quce versum in sanguinem,Ulumsumat in calice, qui de ipso
eiborio, ita ut exposuimus, eriiinebat, penderet. ex Igtere. Et in alio : Corpus tuum pro nobis
fiuxil
22. Nonimmororrefutaodis aliis sententiis; nam pri-
altare crucifixumedimus,et sanguinemsanctum tuum pro no-
ma imagines illis temporibus super positas bis effusumbibimus. Hcecrtostra, licrscmajorum nostro-
fuissesupponilCQnlraveterummoreni. Securidseet ler- rum fides, qunm ulinam fratres nostri aversi jara
tiae aactores volunt hoc in canone corpore Dominini- tandera vel sero nos araplius' proi
agnoscant; neque
hil aliud 94 significari quam vel confectionem panis vocent ad licticiam illam novationem, quara Pascha-
eucharistici, qtii crtice signandus sit, vel compositio- sio Radberto auctore saeculoix contigisse criminan-
nem oblalionisin allari tempore sacrificii, etiam ante tur. Ne
pltiribus hic morer,luculenlura his testimoniis
conseerationem. Quod neutrum stare potest, cum auctorem adducere niroirum Alcuinum Pas-
stifficiat,
apud scriptoreS'ecclesiasticos corpus Domini semper chasio superiorem,cujus unius aiictoritas, lamclarael
significet Eucharistiara re vera consecralam, non vero manifesta, hanccontroyersiamdirimeredeberet. Isita-
panem conficiendum, vel etiam oblatum, ante conse- queinepisiota 113 ad Paulinum
cratiohem. Aquileiensempatriar-.
cham hsec verba habet, @g lilteris aureis inscrtben-
23. Quidam existimant hoc canone caveri ne Eu- : < Ne qucesoobliviscaris in tuis sanclis orationi-
da
charistia in turribus, tit fieri antea consueverat, et bus nomen amici lui sed in aliquo inemorice
Albini;
quidehi inlra, armaria, asservaretur, sed potius in gazophylacio reconde illud, et profer eo lempore Op-
ipso altari quales fuisse turres aiunt a Gregorio Tu- portuno, quo panera et Vinrfriiiri substantiam cofporis
ronensi antistite et a VenanlioForlunato memoralas. et sanguinis Christi consecraveris. » Qui tatti perspi-
Verum in iilts lurribus non ipstttn corpus Domini, cuis verbis detrahit fiderri, is non veritatis, sed con-
sed mihisterium Dominici corporis, ut Gregorius in tentionis, sed erroris, sed schismatis amator est.
lib. i de Gloria martyrum cap: 86 Ioquitur, id est 26. Cceteruraex asservata Eucharistia soli commu-
vasa sacra, qiiemadrriodutrisupra exposuimus, serva- uicabanl infifmi, hori saiti, quibus vix uiiquam exlra
batur. Altamen sanctus Odo abbas Cluniacensis in inissam communio a sacerdote porrigebatur. Gontra-
lib, li Collationumcap. 32, ubiliuiic Gregorii locum rius mos in ecclesia Jerosolymilariaprimum ccepisse
refert, hoc nomine intelligit capsam cum corpore Do- videtur Cx Huniberto cardinale in responsione contra
mini. Sed haud scio an ejus auctoritas decreloria Grsecbium calunmias,in hcecverba : < Ad hsecsiquid
censenda sii in re tam antiqua,quaeejus cetatemtre- ex saricta elveneralrili Eucharistia in Jerosolymitauis
centis amplius annis prcecesserat. **eccleslis stiperfuerii, nec incendunt, nec in fbveara
i 24. Hanc Eucharistice cum sacra cruce in altari mittuot; sedin pyxidern mundam reeoiiduiit; >et se-
compositionera illustrat PauJini episcopi egregium quenti die communiCant ex ea poptilum, quia quoti-
carmen ad Severum. die coramunicant ibi : eo quod conveniunt illuc ex
Divinumvenefaadategunt altaria fcedus, divefsis pfovinciis Christiani; qui prbpter fidem et
^ CpmppsitiSjfjue sacracum cruce martvribus.
CurictasaliitilericoeuritinsigriiaCKristi: maximum arribrem Fili Dei commuulcare ibi deside-
Criix, CorpTiS,saaguisiriaftyris,ipse Deus. ra'nl. » Hsecionge.probabllior est ratio, qnam eo-
Id eist, sl behe huhc Idcurii ihterpfetor, erux in rura qui passim id actitant sifte deleclu conlra Vete-
sumnio, corpus et sanguis, id est reliquiae, riiartyris rem Ecclesiaemorera. Quo tempore id fieri cceperit
iri iirio, scilioetsubtus altafe; ipse Deus, boc esl ipsnm in ecclesia Jefosolymitana, nonest exploratunu Sane
Domini corpus in columba appensurn in niedio. Hic antiquissimum es,se aSservandaeillis in partibus Eu-
vero loiiuendi05 iriodtis, ipse Deus, indubitanter as- charistjae mofem colligimus ex Cyrilio episcopb Ale-
serit verara, IIQPuthhraticam Ciirisii in Eucharistia xandrino, qui in episfola ad Calosyrihra arguit eos,
ncesenliam, quatn eod§rn fere modo exprimit For- qui rayslicam benediclionem niliil ad sanctlficatio-
167 APPENDIX AD OPERA SANGTIGERMANIPARISIENSIS. 108
nein juvare dicebant, si quid ex ea fieret reliqui A vivificaritemgratiam, perpetuam in ipso exislere. »
in aliutn diem. Quos insanirc ait Cyrillus. Neque Sed longius extra metas digredior, ad Gailicanum
enim alterari Ghristum , neque sanctura ejus corpus Leclionariura venio.
imraulari: sed benedictionis vim ac facullatem, et

DE LITURGIA GALLICANA

LIBER SECUNDVS.

971- Absolutis iis quse ad illustrandam velerem Liturgiam Gallicanam neeessario prsemitlenda vide-
baniur, jam tandem aggredimur antiquum GallicanseEcclesice Lectionarium, cuj'us examen in buue locum
remisimus. Reperlura a nobis esl in percelebri monasterio Luxoviensi, litteris Franpogallicis seu Meroviu-
gicis anie annos mille scriptura, ut ipsa characterum forma demonstral. Continet vero lectiones propheiia-
rum Epislolaruin , et Evangeliorum per lotum annum in missa , et in aliis majorum solemnitatum officiis
recilanclas. Illud Gallicanum , tametsi avulsis aliquot primis foliis liluio destituitur, appellare non dubita-
mus, non solum quod in Gallia scriptum est ante receptum ordinem Gregorianum, sed quia lectiones liabet
pnsco more Gallicano dispositas , nempe duas pro singuiis fere missis, prceierEvangelium. Prceterea cum
paucisiitua sanciorum fesla contineat iste liber, unum ex illis assignat sanctse Genovefce, cujus cultus apud
cxteros 98 in ea festorum raritale lanli nou fiiisset. Alia ritus Gallicani argumenta suis locis adnotabimus.
2. Lectionarii Codex anliquissimus, sed initio mutilus, incipit ab his Isaise verbis, Neque prmdicens, neque
audiens sermonesveslros, elc. , usque laudem ejus in insulis nuniiabunl, quse sunt in Isaisecap. XLIa versu
26 ad versum 12 capitis sequenlis. Succedit alia lectio cum nola numerica 8 ad marginem ascripta. Hic
numerus deeurrit ad 12, pro numero lotidem lectionum. Deinde in die Natali Domini nova numeri margi-
ttalis series deprehendilur, non pro singulis lectionibus , sed pro singulis festis: dies vero Natalis Doraiiii
numero 8 prseditus est. Unde in illo Leclionario duplex numericus ordo distingui debet, prseter numeros
quaternionum margini inferiori apposilos : unus, qui festis seriatim recensendis adhibetur : alter, qui ali-
iruanao lectiouibus, ubi plures sunt, enumerandis, quod iii Sabbati sancti leclionibus observatur, ubi lotidem
Dtimeri.id est duodecira, pro tolidem leclionibus adhibeiilur, uii et in vigilia Natalis Domini.
3. Hinc colligimus, in illo Leclionario septem, quae initio anle Natale Domini desunt, numericas officio-
rum seu fesloran dierum notas prsecessisse in ioliis avulsis, cum dies Natalis Dominioctavus sit. Sed
qusenamilla officia?Unum est de vigilia Nativitatis : de aliis non ita facilis sane conjectura. MissaleMoza-
rahum, cui Gallicanum accedere superius diximus, incipit a sex DomioicisAdvenlus ante Natale Christi, et
pro eis tolidem assignat officia. Deinde in eodem quaedamfesta sanctorura subjiciuntur, Andreae, Saturnini,
Eulaliae,Tliomse, Annuntiationis. Anteannos mille Advenlus nomen rariuscuinm erat, tametsi res.ipsa erat
in usu, scilicet praeparatioquaedamin Ecclesia solemnis ad Naialem 99 Doriiinirite prseveniendum. Verum
non ila ratus ubique ac definilus, ut nunc, Dominicarura numerus.
4. In Ordinis Gelasiani libro 11a numero 80 assr.gnanlur missce quinque de Advenlu Domini; in Ambro-
siano sex, ut in Mozarabico: at in Gothico seu Gallicario,qnod hic ex Thomasio exhibemus, tantum duse,
quas sequilur prseparatio ad vesperam Natalis.Domini,cui respondet Ordinis Ambrosiani missa de Exspe-
ctalo, quse de Exceptato in Editis appellatur. Esedemsunt in Gallicanoduse primcc orationes pro arababus .
m.issis, alque in Gelasiauo pro duabus primis i prima quidem oralio non multuro ei dissimilis, quse modo
in Dominica prima Advenlus recitari solet, secunda omnino eadem cura nostra Dominicsesecundae.
5. ln homiliis Ccesarii,aliisque ante sseculumvu ediiis, nulla de Adventu Domini, tanquam de singulari
quadam instiluta celebriialc, homilia legitur : sed si qua occurrit, exhortatio est ad Ghrisli Nalivitatem
cum pielate prceveniendam.In Homiliario Sancligallensi, litleris majuscuiis ab annis uiille scripto, duo
serraones habentur pro die Dominicaanle Natale Doraini, sed inscripti hoc modo : Dicendumseu Dielum
anle Natale Domini, sine ulla mentione adventus per loium illud corpus horoiliarum, quse per annura tunc
legebantur, plerceque ex Csesarioepiscopo Arelatensi. Certe neque concilia, neque regulae illorum lerapo-
ruiu, Csesarii, Aureliani, Ferreoli, Benedicii, ullam de Advenlus Domini vocabulo (si bene memini) men-
liouem f*ciunt. Ambrosio lamen hymntis de Advenlu Domini tribuilur in Hymnario Romse nuper itn-
presso.
6. In quadam epislola, qucesub Augustini nomine ad BibianumSantonensem episcopum in Codice Car-
nutensis 100 sancti Petri monasterii, ante annos octingenlos exarato, post Hieronyrai qusedain opera
reperitur; nonuulla de Advenlu Domini leguntur, bie paucis delibanda. Auctor ait Bibiani rogatu se ditigere
« Ordinem Hipponaeregiensisecclesise, qualiter diviua officia (per aunuin in ea ecclesia disposita esseni,)
 <«» DE LITURGIA GALLiCANALIBER H. 190
totius anni opificium in lectionibus divinis (perslringendo,) incipientes (inquit) ordinem Adventus Dominici
a vm Kalendas Octobris, (id est) sequinoctio autumnali: pro eo quod eadem die Joannes prsecursor Doiuini.
a majoribus hoslris tradilur et angeio nuntianle concepius, el Herodis funesti gladio trucidatus. Diguum \
namqueest (subdit ille)ut abeadem die usque ad Nativitatem Chrisli, prophetarum organa tympanizando
resuItetEcclesia. Sed quia sunt nonuulli qui Adventum Domini a feslivitate beati Martini Turonensis urbis
episcopi videntur insipienier excolere, nos eos non reprehendamus, quia non omnes omuia possunt, et ma-
xiuie cum Aposlblus dicat: Unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei. Sed Ionge aliter est pleniludo or-
dirrts et reiigionis noslrae. Martiuus etenim sanctus longe post Ascensionem Domini, vel posl nativitatem
prodiit, vel post raortem discessit, quippe qui nostris temporibus prope fuit, quamvis in brevi tempore fama
sanetitalis et virlutis illitts totum muridum replevit. Apud nos itaque ex ejus soleranitate abstinentia a car-
nibus, vel coiij'ug"ali
copula filiis Ecclesiae indicitur, ut ad Nativitatem Dominisecurius comraunicent. > Ex
hac epistola, supposilitiaquidera, sed tamen antiquissima, inlelligimus, ante receptura in Gallia Ordinem
Gregorianum non ita fixam ac ratara fuisse Dominici Adventus celebrandi rationem : quam cum plerseque
GaliicanaeEcclesise, forsan exemplo Turonensis, a festo sancti Martini inciperent; prsedictceepistolse scri-
ptor, quisquis ille fuit, allius repetendam voluit, nempe a VIIIKal. Octobris : quo ex tempore 101 Prophe-
larum de Cbristo vaticinla in divinis officiis recitari deberent. Atque ut sentenliam suam aliis facilius ap-
probaret, sub specioso sancti Augustini nomine confinxit epistolam, vulgavitqtie: quam ad calcera huj'usce
voluminis integram referemus. Cceterum Cregorius Turonensis antisles religionem dierum, qui a festo
sancti Marlini ad Christi Natale interjacent, nobis suggerit in lib. de Vitis Patrum cap. 15, ubi ait Senocum
reclusum ad se venisse, cui consilium dederit, ut ne perpetua se reclusione astringeret, sed tanliim iu
Quadragesima, et in illis diebus, < qui inter .deposilionem sancli Marlini ac dominici Natalis solemnilateru
habeutur. >
7. Ex his omnibus conjicio sex illas numericas nolas pro tolidem officiis, quse in Lectionario nostro de-
siderari diximus, repetendas esse a festo sancti Martini: quo ex tempore apud Gallos religio Adventus, id
est prseparalio ad Natale Domini, initium ducebat. Certe MissaleAmbrosianum, anno 1560 edilum, incipit a
vigilia sancli Martini; ac recentius anni 1669 ab Adventu. Itaque verisimiilimura est Lectionarium nosiruiu
itidem inccepissea festp sancti Marlini, in quera major erat Galloruui, quam exterorum devolio. Deinde for-
san sequebatur officiumde sancto Andrea; postea qusedam officia pro Adventu, de quo duse missse habeniw
in Missaii Goihicogallicano,fortasse repetendae, quando res cxigebat. Nam et missse dorainicales post Pen-
tecosten boc modo repetendae erant, siquidem unica in Lectionario nostro, sex in Missali Gothico, et sex in
Mozarabicotantum assignantur. QuantapielateNalale Domini prcevenirent majores nostri, docet cauon 9
concilii Matisconensisprimi, statuentis : Ut a feria sancti Marlini usque ad Nalale Domini, secunda, quarta,
et sexta Sabbati, id est hebdomadoe, 102 jejunelur, et sacrificia quadrageshnali debeanl ordine celebrari.
Atque ob hanc causam j'ej'uniumquatuor lemporum in mense decimo institutum tradit Egbertus Eboracensis
autistes in Dialogo, < nerape propler adveuientem venerabilem solemnitalem Domini nostri Jesu Christi ut
uuusquisque fidelis prseparet se ad communionem corporis et sanguinis Christi cum devotione sumendaro.
Quod et gens Anglorum, inquit, semper in plena hebdomada ante Natale Domini consuevit, » scilicet jeju-
niis, solitudini, et aliis piis operibus vacando. Haecde Adventu Domini prcemiitere operaepreiium duximus
ad suppiendum ea quce ex avuisis foliis in Lectionario nostro desunt, id esl quaterniones omnino septem :
siquidemprimus e reliquis numero 8 notatur.
7. Quod attinet ad solemnilates et sanctorum festivitates quce in Gallia quondam celebrabantur, certus
earura uuraerus ex Lectionario noslro ad amussira iniri non potest, lum quia pro locis hic nuraerus varia-
bat, lum quia Lectionariuro integrum non habemus. Omnino hce sunt quse in eo assignanlur : Nativilas Do-
mini, et fesla sancti Stephani, sancti Joannis Evangelistae, alque Innocentium, Circumcisio, festum sanctce
Genovefse,Epiphania, festivitas sanctce Marice, Gathedra sancti Petri, Pascha, Ascensio, Pentecostes, fesli-
vitas sancti Joannis Bajnistse, festum apostolorura Petri et Pauli, Passio sancti Joannis Baptistae,deinde
commune martyrura et confessorum. Praeter hsec assignantur officia pro Dorainicis tam post Epiphauiani,
quain post Calhedrara sancti Petri; deinde pro Quadragesima, et pro Dominicis post Pascha; pro triduo
Rogationum, et pro Dominicapost Pentecostem; denique misssequsedam de Ecclesise dedicatione, ordinatio-
nibus ministrorum sacroium, pro mortuis, pro itinerantibus, 103 decirais, et fructibus novis. Videamusan
in Gallia per id temporis hsecfuerit festorum raritas et dispositie.
8. Majores solemnitates ubique uniformi ritu observabantur, nempe Nativitas Domini, Pascha, et Pente-
costes; et tres alicemiuus prsecipuse, Epiphania, Ascensio, et Natalis sancli Joannis Bapiistse: quas omnes
enuuierat conciliuui Agathense ineunte saculo vi celebratum. Conciliunivero Aurelianense priuiura paulo
post iisdem feslis addit triduum Rogationura, qui dies non tam festi, quam poeiiitentiales censendi sunt. ,
Calhedram sancti Pelri agnoscit codem sseculo concilium Turonense n. At plures festivilates enumerat Per-
petuus ejusdem urbis sseculov episcopus apud Gregorium sub finem libri x, ubi vigilias instituit aliquatido
in ecclesia (sic absolute uiajores seu episcopales ecclesisedicebantur), aliquando in basilicis. Hsecvero fesla
sunl: Natalis Domini, Epiphania, Resurrectio, v Kal. Aprilis, et prajler cam Pascha, quod mobile eral;
PitTROL. LXXII. 0
171 APPENDIX AD OPERA SANCTIGERMANl PARISIENSIS. 172
dies Ascensionis,dies Quinquagesiirius,seu Penlecostes, quse itidem in concilio Aurelianeusi piirao Quiu-
qrjagesima vocalui; Natalis saricti Jbahnis, ad licec Passio ejusdem; Natalis sancfofura Apo.stolorumPetri
et Pauli, Natalis sancti Sympiioriahl, Natalis sancti Lidorii, Natalis sancti Martini, fura sancti Briccii, et
Natalis sancti Hilarii. Ex his oriihibusquajiior postremce, excepto die sancti Martini, non ubique Galliaruin
obserVabantui'.In Augusto,quia quotidie missm Sanctorum eranl lempore conciliiii 'furonensis, prandium
llabebantmoiiachi,ex canone 17, riiiriirumolbfefias messivas. Ad hsecqiioddam festi genus censebatur, eum
missse indietseefarit. Undc Gregofius, inlib. i de Glbri.amartyrum cap. 13, missarumfestaappellat celebra-
tionem missajj 104 quam episcopus Vasatensis, urbe sua ab Hunnis obsessa, iridixit pro liberatione po--
puli siii. Porio Singulsecivitates et ecclesisesuos peciiliares patronos singulari cultu venerabantur. lnsignio-
res e Gallicanis recensei Nicetius tfevirensis ponlifexin epislola ad Clilodosindamreginam, nempe Marti-
num, Gefmahiiiri,Hilarium, Liipum, Remigitim, et Medardum, quos miraculis in dies clarescere affirmal. Ex
bis fesium sanctl Maftini per onihes Galliafum ecclesiascelebre efat, ut ex conciiiiAnlissiodorensiscanone
5, ex Gfegofio Tufoiietisi, et ex Vita sanctt Eligii intelligitur. Itaque non dubitem quin idem feslura in Lec-
tionario nostro locuhi habiierit iri iltis foliis quse desideranlur.
9. Sseculovii non inagnopere accrevit lestoruni in Gallia numerus. Scio multo pjura numerari in quodam
concilio Rhemerisi, qtiod ex Codice rns. Majbfis rriohasteriiBinius eruit. Vertimconcilium islud ionge recen-
tius esse corislat. Majoris est auctoritatis, et quiderii certae, Kalendarium vetustissimum ab annis fere mille
scriptum, quod habemUsex bibiiotheca Corbeiensi, in quo notatur xv Kal. Februarii DeposiliosanctceMarice
virginis. Deinde postaliqua, vui Kal. Mariii, Cathedfa sancti Petri apostoli; vmKal. Aprilis, PassioDomini
noslri Jesu Christi; KalendiSMaii, Nalalis Philippi apostoli; x Kal. Julii, Natalissancti Jacobi apostoli, quae
duo fortasse notata efant ad ihemoriam, non ad festivitatem indicendam; VIIIKal. Julii, Nalajis saucti
Joannis Baptistae; et in Kal., Passib sanclofum apbstdlorum Petri et.Pauli. Hoc Kalendarium mutilum desi-
nit in die 2 Augusti. Denique prsediclis festis, quse ex conciliis superius retulimus, sanctus BonifaciusMo-
gutiliiius anlistes addil Assumptionem saiictce Marise,xviu Kal. Septembris; Nalivitatem 105 ejusdem, vi
Idus ejusdem mensis; et passionem sancti Aridreae,pridie Kal. Decembris, nujla sancti Jacobi, nec Calhe-
drsesancti Petri mentione facta, ex Spicilegii tomo IX. Cerlum est tamen ex Gregorio episcopo Turoneiisi,
AssuuiplionisDeiparsefestum antiquius esse, ut suo loco inferius ostendemus. Concilium Narboneuse auni
589 sancil, ut quinta feria, nisi aliqua festiviiasin eam incidat, feriari et cessare non liceat, ob quorumdam
Christianorum superstiliones qui ea die ab opefe cessaliant.
10. Hsec sunt quse de Lectionario Gallicano prsefafi duximus, fusiores observaliones suis locis reser-
vantes. Animus erat prinio Lectionarium iniegrum f^fefre ob antiquam Scripturae versionem; sed postea
sufficere visura est uriiuscujusque lectiotiis iriilium ac finerii indicare, exceptis noiuiullis, qtia? aliquando
jtitegra ob singulares causas adduceraus. Vefsid haeciri plerisijue cum Vulgata nostra convenit, differt in
noiinullis, de qUibusalias.

ANTIQUISSIMUM

LECTIONARIUDI GALLICANUM

CUM NOTIS ET OBSERVATlONIBUS.

[iNVIGILHS NATALIS DOMINI.] J.A usque Domus drationis vocabitur cunctis populis, ait
8. LeciioEsaiceprophetse. Dominus. (Isa. LIV,1, usque LVI,7.)
fecit 11.LectioMalachiprbphetae.
106 Lauuate, cseli,qumiiam [misericordiam] Hsec dicit Dominus : Ecce ego mittam angelum
Dominus: jubelale extreraa terrse, etc., usqueElsalus
qui prseparabil vialn anle faciem meam, etc,
25, meum,Perculiam
mea noii raorabitur, ail DominusDeus. (Isa, XLIV,
usque terram anathemate. ait Dominus
usque ad finemcap. XLVI.) Deus. (Malach. n, 7, usqueiv, 6.)
9. Setmosanctiac beatissimiAgustiniepiscopide Nativi-
tate DoriuninOstriJesu Cbfisti. 12. Lectiosancti EvangeliisecundumJohanoern.
Hodie, fratres earissimi, cseli desuper roraverunt: In principiq erat Verbum, et Verbura erat apud
hodie aperta est terra, et genuit Salvatorem. Felix Deum, ef Deus erat Verbuin, etc, utque Plenum
illa terra, quaesine semine cselestemsaeculoet mundo1 gratise et veritatis. (Joan. i, 1-lS.)
genuit Salvatorem, etc, usqueRedimiquenon poteril NOTJLET OBSERVATIONES.
niundus, nisi fuerit Christus occisus.
10.LectioEsaiaeptophetae 107 Hseduodecim lectionesindubie legebanturad
Hsecdicit Dominus : Lauda sterilis qusenon paris;; vigilias Nativitatis Domiui,quas modo Matutinasap-
deeanta laudem, et hinni quae non pariebas, etc, , pellamus. Tolidem lectiones prsescribit Aurelianus
173 DE LITURGIA GALLICANALIBER II. 174
•Arelatensisepiscopusinregu1astia.< inNaialeDomitii, Ascribit
1' in Sabbatis Quaiuor Teniporttra. Aliter in
inquit,et in Epiphariia terlia Uorasurgite. Diciteunura Lectionario nostro hahelur in Sabbato saneto. Bx
Nocturnum, et facite sex missas (id est lec(iones) de his intelligiraus, lectioneinex Aposlolo non contitiuo
Isaia prophctii. Iierum dicite secundum iiocturnum, posl Prophetiara lectam fuisse in Orditte Gallicano,
et legantur aliaesex de Evaugelio. ».Hic duo tantum quod fiebat ssecuioxi in Nativitate Dominiex Micro-
nocturni. In hoc Leclionario leclio nona est ex sef- logi cap. 52.
mone sancti Augustini, duodecima ex Evangelifl Praeterea in hoc Ordine Gallicano unica missa in
Joannis. Ad eum fere modum sanctus Benedictusin Nativitate Domini assignatur, ilidemque in Mozafa-
Vigiliis, prceler lectiones ex Scripluris tam Veteris bico et in Ambrosiano,apud Pamelium; secus in Ge-
quam Novi Testamen(.i, assignat < exposiliones ea- lasiano, Gregoriano, ei in novo Ambrosiano, iri qui-
rum quse a nominalissimis doctoribus orthodoxis et bus tres misssead lpsum diem habentur. Gregorius
calholicis Patribus factse sunt, I in regulcecap, 9, et episcopus Turonensis unius missa?riieminit in cap. 8
in cap. ll ad tertium nocturnum <quatuor lectiones de Viiis Patrum, sub linem vitae Nicetii episcopi
de Novo Tesiamenio. » Porro omnes Lectionarii iio- Lugdunensis, ubi postquam egit de peractis vigiliis
stri lectioiies, ut jara diximus cum Vulgata versione dominiciNatalis: < Facta quoque hora tertia, inquit,
in multis conveniunt, discrepant ab ea iu paucis. In B . cum populus ad missarum solemuia conveniret, etc»
Mozarabicolonge diversa versio. Sermo qui hic Au- Confer aliura ejusdera aucioris locum ex lib. n de
gustioo tribuilur, ejus esse iton videtur, nec locum Miraculis sancti Martini cap. 25. lu libcllo Eldefonsi
habet in nova editione, uti nec sequens de sanclo tiispanici episcopi, qui anno 85S scripsit, tres raisssa
Slephano. indicanlur in Natali Domini Paschate, Pentecoste,
VIII.LEGENDA 1NJMESANGTISSIM/E NATIVITATIS DOMINI, et Transliguratione.
ADMISSAM. Quod attinet ad tres missas, in Ordiue Gelasiano
LeclioEsaiaeproplietae. et Gregoriano ad Natale Domini prsescriptas, Itse pro
Terapore illo loculus est Domiuus ad Achaz di- nutnero staiiouum, quaeRomaeab 109 anliquis lem<
cens, etc, usqueEt elegere bonum. Deinde, Etdixit poribus ipsa die a summo pontifice olim fiebant, in-
Dominus ad me, Voca nomen ejus, Adcelera spoUa stitutaesunt, non in eadem ecclesia, sed in diversis;
detrahere,etc.,jis<jMeCoramrege Assyriorum. Postea, neque a singulis sacerdotibus, sed a pluribus cele-
Congregamiiiipopuli, et yinciraiiii, etc, usque No- brandce, ut colligitur ex Ordine Romano, cujus hcec
biscum Deus. Tum, Parvulus eniiu natus est no- verba sunt: Prima die vigilim Natalis Domini hora
b.is etc, usque Zelus Dominiexerciluum faciet hoc. nona canunl missamad sanctam Mariam. Qua ezpleta,
(*sa. vu, lQ,,usqueix, 8, quibusdamprmtermissis.) C i canunt vesperlinalemsynaxim : deinde vadunl ad ci-
Danihel cum benediclione. bum.In crepusculonoclisintrat aposlolicusad vigiliam
EpistulaPauli.apostoliad Hebraeos. in pmfatam ecclesiam.Tamen non cantanl ibi lnvita-
Multifarie multisque modis-,etc usque Et anui lui lorium in 1ntroitu: sed explelis Vigiliis et Malulinis,
non deficient..(ffeijj-ii, 1-13.) sicut in Anliphonario continetur, ibidem canunl pri-
LectiosancUEvangeliisecundumLucam mainmissamin nocte. Qua expleta, vadunlad sanclam
108 Eactiim est auteni in diebus illis, exiit edi- Anattasiatn canere aliam missamde nocte. Hittccom-
eluui a Caesare Augusto, tit discriberetur universus memoratio satician Anastasise in secunda missa.
orbis, eiC, MS^HB Sicut diclutn est a'd illos. (Lub. n, Deinde-pergunl ad sanclum Petrum, ul ibi vigiliat
1-19.) celebrentab eo loco, ubi invencrint psallere qui ibidem
NOTffiET OBSERVATIQNES. excubant. Ipsi enim inlram ad vigiliamsoliia tempore
Hic post Prophetiam notatur Oanihel cum bene- in processu noctis, et cauuni Invitatorium, ei prose-
diclione.Huc spectal canon 15 concilii ivToletani,
EcclesiasveiGal- quuntur ordinem Antiphonarii. Unde eliam dupla of-
instiluentis: Ut per omnes Hispanim in RomanorumAntiphonariisItac nocledescribun-
ficia
lim, aliis male Gallicim,in onuiiummissarum solem- tur. De hoc duplici officio lege sis Arnalarii lib. de
nitate depanlelur hymnus trium puerorumtei quidem D Antiphonariocap. 15.
in pulpilo, ut legunt Walafridus Strabus el Berno . Cceleiuniin MozarabicoProphetiaita incipit, Primo
Augiensis, qui observant, boc canticum apud Ro-
tempore alleviata est lerra Zabuton, etc Epistola ea-
maiios non esse in usu, nisi <quater in anno,» nempe dem.est
in atque in Gallieano: Evangelium secundum
in Sabbalis Quatuor Temporum. Attamen vulgato Lucam, Factuin eslautemcum esseni ibi,
impteli sunt
MissaliMozarabico rarius hoc canlicum praescribilur, dies ut pareret, etc.
et prirao quidem in. Doininica prima fjuadragesimae INNATALI SANCTI
IX. LECENDA STF.PHANlADMATD-
post Propbetiam hoc modo : Dicit presbyler, Domi- TiNUH..
nus sit semper vokiscum,f^ Et cumspirilu luo. Deinde LectioHierimiaeprophetae.
iraclus, DAKIEL PROPHETA : T.uncilli tres quasi ex uno BenedictusDominovir qui confidit in Domino,etc,
ore Itymnutn canebanl, et benedicebantDominumd& usque Et non paveamego, ait DomiuusDeus. (Jerem.
(omacedicentes.Poslea incipil sacerdos, Benedictus xvn, 7-18.)
es, DomineDeus ipatrum wstrorum, ei admirabilis, el Sermosanctiac beatissimiAgustiniepiscoptde uataie
superaxaltatus.in smcula. Ameu, ete. Hoc canUcum sancti Slpphani.
in aliquibus differt ab eo*quodRomanus Ordo prse- BeatissiUius priirius et ptaecipuus martyr Ste-
175 APPENDIS AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 17G
phanus, fratres carissitin, post apostulos brdinatusi A LectiosanctiEvangeliiseeundumMarcufu.
esr, ante aposttilos coronalus -est, etc , usque Ad sa- Diebus illis accesserunt ad DominumJesum Jaco-
uitalem pristinaiu revocanlur auxiliante Domino1 bus el Johannes, filii Zebedsei, diceutes : Magister,
nostro. volumus ut quodcumque peiierimus, facias nobis, etc.
X. LEGENDA INNATALE SANCTI STEPBANI, ADMISSAM. jAfan;.x.) Avulsumest unum (olium.
Leclio Actuumaposlolorum. OBSERVATIO
1101" diebus autem illis cresceitte numero disci- Nullsehoc loco lectiones pro Matutinis, neqtie uila
puloruiii,etc, usque Planetum maguum super illum. ad missam lectio ex Veleri Testamento. Iu Missali
(Acl. vi, 1, a*g«e vin.2.) Gothico inscribilur : Missa in natali Jacobi et Johan-
LectiosanctiEvangeliisecundumMatihaeum. nis. In Mozarabico leciio ex Sapientia Salomonis:
Tempore illo, accesserunt qui didrachraa accipie- Sapienliajustum deduxit per vias reclas, elc, prsemil-
bant ad Petrum, ctc, usque Salvare quod perierat. titur leclioni ex Epistola ad Thessalonicenses: Nolo
(JllwMft. xvn, 23, usqv.exvm, 11.) vos ignorare de dormienlibus, etc. Evangelium ex
NOTJBET OBSERVATIONES. capite xxi Joannis • Simon Joannis, diligis me ptus
Duceprimcolectiones, altera ex Jeremia propheta, his, etc. Iii Lectionario rioslro post avulsum folium
altera ex sermone sancti Angustini debeatoStephano, a seqtiitursenno qtiidam absque iniiiode Intiocentibus,
assignanlurAd Jlfaftiitnum.Hoc nomine pleriquevele- haud dubie ad Matutinum, quem litulutu utique sup-
rum in plurali numero utuntur ad significandamillam plemus.
ecclesiastici officii partem quam Laudes appellamus, [•XII.LEGENDA IN FESTOINFANTIUM, ADMATUTINUM.]
ducta appellatione.a psalmis, quae a laudis vucabulo Sermo
incipiunt. Ita sancti Benediclus, Aurelianus, et Isi- .... et non faciat, neque aliquis ex vobis, fratres
dorus in regulis suis Matulinorura vocem usurpant: dilectissimi, 112 futurse persecutionis metus mo-
Cassianus in duplici sensu, nempe pro Laudibus, et'' veat Antichrisli imminentis adveiilutn sic terreatur,
pro officio Primse in singulari. At vocem hanc pro1 ut tion evangelicis exorlationibus el praeceptis cse-
vigiliis noclurnis adhibet concilium Turonense n ca- lesiibus instructus, ad omnia iriveniaturarmatus.etc,
none 18 : In diebus (eslisad Malutinumsex antiplwnm ' «s7MfiExpectatDeus,expectaiitetangeliejus,expecta«,
binis psalmis explicentur. Eodem in significatu Gre-• et Christus. Quanla est... dignitas et quanta est feli-
gorius Turonensis antistes Matulinas non raro appei- citas praeside Deo congredi, et Christo judice co»
lat, .ut in lib. i de Miraculis sancti Marlini cap. 33 : ronari.
< Mane autem faclo, signo ad Maluiinas coramoto, XIU. LEGENDA IN NATALl INFANTIDM, ADMISSAH.
reversi sumus dormilum.» Et in lib. de Vitis Patrumi C LeclioHierimiseprophetae.
cap. 8: < Ojiodam autem mane cum surrexisset adi Hsecdicit Dominus: Vox in excelso audita est la-
Matutinas sanctus Nicetius, exspectatis duabus anti- menlaiionis, fletus et luctus, etc, usque Miserans
phonis ingressus est in sacrariura. Ubi dum reside- miserebor, ait Dominus Deus. (Jerem. xxxi, 15-20.
ret, diaconus responsorium Psalmum canere ccepit.»' LectioApocalypsis lohanoisApostoli.
Cur vero in Lectionario nostro aliquando Vigiliarum I Tempore illo ego Johannes vidi sub altare animas
aliquando Matutini vocabulum adhibealur, illa di interfectorura, etc, usque Qui inlerficiendi sunt, si*
scriminis causa esse videlur, quod Vigiliae solem- cut et illi. (Apoc vi, 9-11.)
nioribus feslis, in quibus prolixiores sacrse excubise LectiosanctiEvangeliisecundumMatthaaum.
Malutinseminus j
erant, Malutinum seu solemnibus, i I
in quibus lardius surgebatur, melius conveniret. Sa ; Tempore illo cum natus esset Dominus Jesus in
cerdotes taraen singulis diebus de nocte surgebant ad[ Bethleem Judsesein diebus Herodis regis, etc. usque
orationera, ut ex Gregorio aliisque inferius oslende- Quoniam Nazarseusvoc-jbitur. (Malth, n, 1-23.)
mus in Disquisitionede Cursu Gallicano. OBSERTATIO.
In missa nataiis sancti Stephani nulla hic lectioj Prophetia eadem in Mozarabico, ubi Iegitur, Vox
ex Veteri Testamento \\\ epistolse prcemittitur, jjin Rama, etc Lectio secutida ex Epistola ll^beati
Pauli ad Coiinthios cap. I : BenedictusDeus el Pater
ueque in festo sancti Joannis evangelislre nonnnllis-
Domini noslri Jesu Christi, etc Evangelium ex Mat-
que aliis, fortasse'ex communiofficio desumenda, In
Mozarabiconunquara prselermittitur. Et in festo qui- thsei capite XVIII: Oblali sur.t Domino noslro Jesu
dem sancli Slephani leclio repetilur ex feslo sancti: Chrislo parvuli, etc
Clementis, nempe ex libro Sapientise, Jusius si morte> XIV. LEGENDA INCIRCUMCIS10NE D0M1NI,ADMATU-
TINUM.
prmoccupalus(ueril, elc Episiola vero eadem est cum LectioEsaise propbetce.
superiori, tantisper tamen prolixior. Evangeliuro ex
HaecQ.citDominusRedemtor tuus et formalor tuus
Matlhaeicap. xxin: Super cailiedramMoysi, etc
ex utero: Ego sum Dominusfaciensomnia, etc, usque
XI. LEGENDA INFERTO SANCTI J0HANNIS, ADMISSAM.
Ego ] 13 Dominus faciensomnia hsec, ait Dominus
LectioApocalypsissancliIohannisaposloli, Deus' (Isa. XLIV, 24, usque XLV,7.)
Tempore illo ego Johannes vidi Agnum super mon- XV..LEGENDA INCIRCUMCISIONE DOMINI,ADMlSSAM.
tem Sion, etc, usqueMareet fontes aquarum. (Apoc.. Lectio Esai;cpropbeta).
xiv, 1-7.) I Hsecdicit Dominus: Audile verbutn Doiuini, prtn«
177 DE LITURGIA GALLICANALIBER II. 178
cipes Sodomorum , etc, usque Et venite" e.t arguite ix Kalendario Corbeiensi superius laudato: III Nonai
ine, dicil Domintis. (Isa. i, 10-20.) . Januarii depositio sanclmGenovevm.
EpistolaPauli apostoliad Corinlhios. XVII. LEGENDA IN DOMINICO POSTCIRCUMCISIONEH •
Carissimi, fugite ab idolorum cultura, ut pruden- DOMINi.
tibus luquor, etc, usqae Omnia in gloria Dei facite. Lectio Ezechihelprophetas.
(ICor.x, 14-31.) 115 Haecdicil Dominus : Fili hominis, hii sunt ri-
LectiosancliEvangeliisecundnmLucam. tus aliaris, iu quaeumque die fuerit fabricatum, etc,
In illis diebus postquam consumuiati sunt dies usque Implevit gloria Domini domura Domini, dicit
octo, etc, usque Et gratia Dei erat in illo. (Luc. u, Dominus omnipotens. (Ezech. XLIII,usqueXLIV,4.)
.21-40.) Epistola Pauli Apostoliad Ephesios.
OBSERVATIO. Benedictus Deus et Pater Domininostri Jesu Chri-
Evangelium idem est in Mozarabico, al lecliones sti, qui benedixil nos, eic, usque In laude gforise
ex Veteri Teslamento et ex Paulo diversre. Mozara- ipsius, qui est benedictus in ssecula. (Ephes. i, 3-14.)
bici officii leclio prima ex Isaise cap. LXVIII: Audi Legenda sancti Evangeliisecundum Mattbseum.
me, Jacob ct Israel, quem ego voco, elc Secunda ex Tempore illo, oblulerunt turbse ad Dominum Je-
Paulo ad Philippenses cap. in : Eadem vobfsscribere B sum hominem rautumdsemoniumhabentem, et ejecto
mihi quidem non pigrum , elc Leclionarii Epistola daemone iocutus est mutus, etc, usque Curans om-
magis convenil illis temporibus quibus superstitiones nem languorem et omnem infirmitatem. (Matih. ix,
paganicseKalendis Januariis adhuc vigebant. In Ce- 32-35.)
lasiano, Gregoriano, et plerisque aliis missa est ailera XVIII. LEGEHDA 1NVlGILIlS EPHIPHANLE.
lioc die Ad prohibendumab idbtis. Oclava diei hora Yita et passiosancti ac bealissimiJulianimartyris.
de hac re iriissam celebrari prsecipit concilium n Tu- Igitur bealissimus Julianus ex nobili familia, inlu-
ronense canone 17 prseter privatas litanias. Lege sis Slriseratinsseculo.elc, usquead finem, ut apud Bol-
epistolara Zacharise pontificis ad Bonifacium,quaeest landum ad 9 Januarii, ubi Acta Juliani, Basilissm
132 inter Bonifacianas; et Menardum, a pag. 252. ejus conjugis et sociorum martyrum referuntur. Post
XVI. LEGENDA 1NFESTOSANCTjiE GENOVEV.E VinGINIS. hmcin Lectionario sequilur sermo quidam absque no-
mine auctoris, qui sermo supponil leclum Evangelium
Epistol»Pauli apostoliad Romanos.
de adoralione magorum, ut ex hoc ejus exordio appa-
H4 Fralres infelix ego homo, quis me liberavit
ret:
de corpore mortis hujus, etc, usque Non secundura
Audivit nobiscum caritas vestra evangelista dicen-
carnem ambulamus, sed secundum Spirilum per Je-
le : Cum nalus esset, inquid, Deus in Bethlem Ju-
sum Ghristum Dominumnostrura. (Rom. vn, 24, us- Q
dseam in diebus Herodes regis... venimus adorare
quevm, 4.) eum. Felix iila civitas, fratres, cui civis natus est
LectiosanctiEvangeHsecundnmMatthaeum.
Deus! quse singulare meritum ante adventum Salva-
In illo tempore, dicebat Dominus Jesus discipulis
toris accipiens, primo laudari meruit per prophetain,
Biiis parabulam banc: Simile est regnum cselorum
disceret quod sumebat, etc, usque Maluit vir-
decim virginibus, etc, us^ue Nescitis diera neqae qtiani
tutibus disci, quara ante terapus occidi.
horam. (Matlh. xxv, 1-14.)
XIX. LEGENDA 1NEPHIPHANIA , ADMISSAM.
OBSERVATIONES. LectioEsaiaeproptietae.
Hic nihil de actis sanctae Genovefae,quae ab auctore Hsec dicit Dominus: Surge, inlurainare Je-
116
quodam anonymo paulo post ejus obitum scripla di- rusalem, elc, usqueRedemptor tuus fortis Jacob, ait
cuntur. Varia eorum exempla circumferunlur. Iriter- Dominus Deus. (Isa. LX, 1-16.)
polata sunt illa quseex perveluslo Codice inclytaeba- EpistolaPauli apostoliad Titum.
silicse, in qua Genovefa monumenlum habet, recens
edita sunl. Auctor conjicit ex historiis veterum lem- Carissime, apparuit gralia Dei Salvatons, etc,
Heredes simus secundum spem vitae aeternse
pus quo Virgo nata est, quod alias sibi non salis com- usque Jesum Christum Dominumnostrum. (Til. i, 11,
pertum fatetur. Vixit post scriplam a Gregorio Magno I) per
sancti Palris Benedicti Vitam, quam speculum vocat usque n, 7.)
Lec.tiosancliEvangeliisecundumMaltlissum.
bonorum monachorum, relalo viso de obitu beatis-
simi Germani Capuani episcopi. Sinceriora sunt quse Tempore illo, venit Dominus Jesus in Cana Gali-
lsecein Jordane ad Johannem, ut haptizaretur, etc
apud Bollandumexstent, quorum Seriplor relato mi-
raculo de anipulla oleo ccelitus per beatam Genove- (Matth. III, 13-17.) Tum conlinuesubjungitur: Etipse
fam repleta, subdit se < post ler senos ab obitu ejus Jesus erat incipiens quasi annorum triginla, ul ptita-
Postea consequen-
aunos, cum ipsa ampulla oleum, quod in oratione batur filius Joseph. (Luc. in, 25.)
ler : El die tertio nuplise factsesunt in Cana Galiletc
ejus creverat, vidisse. » Quod totidera verbis inter-
polator (ut fit non raro) commemorat. In Canone (Joan. ii,l-ll.)
Codicis regii, qui Ordinem missoeex Gelasiano et NOTJEET OBSERVATIONES.
Gregoriano mistum conlinet, in secunda sanctorutn Mirari subit, cur Acta sanctorura Juliani et Basi-
coinmemoraiione post Agnetem et Anastasiam , lit lissae, qui Auliochise sub Diocletiano et Maxiiniano
nientio de Getiovefa et Scholastica, In velustissiiuo marlyriuu passi sunt, in ipsis Epiphanicc Vigiliis
179 APPENDIXAD OPERA SANCTIGERMANlPARISIENSIS. 180
lecia fuerini, maximecum non die sexta , sed nona \ LectiosancliEvangeliisccuiidumMatthaeum
Jariuarii in Marlyrologiisrecenseanlur. An vero taitt Tempore illo, inlerrogavii DominumJesuiu unus
longa historia in Vigiliisillis, praeter adjunclara lio- ex Pliarisaeislegis doctor temptans eum, etc, «S'/ue
niiliam integra legebaiilur? Fortasse breviabantur ad Qui se hurailiat exaltabitur. 'Malth.xxn, 36 usque
nutum choro prsesidentis,eum ad modum quo Ca- xxin, 12.
rolus Maguus,cum Vigiliisinteresset, fmem Lectio- XXII.LEGENDA INFESTIVITATE SANCT^E MARI^E.
num nulu seu sibilo signjficasseperhibelur a mpiia- EpislolasanetiPauli apostoliad Corinthios.
cbo Sanctigallensi.In Mozarabicocelebris est etiam Frasres, de virginibus praeccplumDomini non ha-
horum marlyrum festivitas, sed rJie sequenti post beo, etc, usqueQuod et ego spiritum Dei habeam.
Fpipbamam, ul ex lllatione manifestumesj. (/ Cor. vtl, 25-40.) '
In concilioAnlissiodprensianni 578 stalutum esl LectiosanciiEvangeliisecundumLucam.
canone 2, Ul pmnespresbylerianle Epiphgtiigmmissos Tempore illo, exsurgens autem Maria in diebus
suos dirigant, qui eis de principioQuadragesitnmnun- illis abiit in uioulana, etc, usque Reversa estin do-
lient, et in ipsa Epiphania ad populumindicenl.El in mum suaiu. (Luc i, 39-56.)
Libris Sacrameniorum, puta Gelasiano,in lib. i num. KOT^! ET OBSERVATIONES.
105, Consecraliosacrm in
virginis Epiphania vet se- g^ Primo conspectu erit forsan qui existimet hanc
cunda feria Paschm,aut in aposlolorutnnalalilio cele- beatissimse festivitatem non aliam
Deiparse Virginis
brari WJ dicitur. Quod decretumesi Gelasii pritni esse a
Purificuione, quod et feslorum series hic
in epistola 9 ad episcopos Lucanjae. observala suadere videtur. At certum est hoc loco
Observatione dignum est quod Evangelium pro
festo Epipbanice ex tribus evaugelistis conlestum significari ipsius depositionem seu assumptionem,
uti in die sancto Parascevesex quam xv Kal.Tebruarii, id est die 18 Januarii,
est, pt passio qua- quondam celebratam fuisse anliquiora Martyrologia
luor. In Vigiliis Ieclumfuerat ex diclis Evangelium
lestantur. Hieronymianumvetus ccri incisUm: xv
ex Maltliseicap. n de adoralione ma.g rum, cujus Kal. Februarii sanctm Manm. Epterna-
eiiani (it raentio in MissaliGotliicogallicaiip.Itaque cense : deposilio
Adsumptio sanclm Marim. Lucense, quod
iriplex Christi Domini minifestaliq hac die eliam Franciscus Maria Florenliiius vulgavjt, xv Kat.
luuc repolebatur, nempe adoratip Chjisti per njagos, Febr.
et deposiliosanctmac gloriosmbeatmMayiwmatrit
ejusdem baplismus, primum miraculum, quod Don\ininoslriJesu Christi. Quem iu locum Florenli.
conligit in nupliis apud Canatii Galileae.Ti ia hsec a jriusde hujus festi ad hanc diem iiistiltitione inuliis
Paulino meinorantur i'n natali 9 de saucto Felice,
a Mauricio iniperatore in uiensem
ubi de Epiphania agif, earnque inter iitajores spjem- C .(cNsserit, quani
Augustum, cum primilus in Januario celebrarettir,
nilales liumeral. Mazarabeslegunt Evan.geliumex translatain
fuisse ppinalur, In veterrimo Kalendario
Matthseicap. n de adpralipne.magqcum. Miiiutulnm nostio
Corbeiensi,quod vjx amplius uno post Mau-
est, sed lamen in
npn omittendum, quod Lectionario riciuni saeculoexaratum esj, xv Kal. Februarii depo-
Gallicaup, itemque in Missali Gplliicp Ephip'tgnia sitio,sgnctmMayim.virginis. Denique in peranMquo
ubique scribilur, mendose quidem, sed veteri more. Floriacensi, 119 quod fuii quondani ep.clesiceSe-
XX. plEIIOHIMCO POSTEPBIPHANIA. iioneitsis, eodem dje nolatur, iisdemque verbis aique
Lectio(isaisB propJjetSB. jn MarlyiqlogioLucensi, Iljs pmnibus accetjit quod
Tempore jljo, ego Esaias vidi Dominumsede.ntem, in Missali Golhicosiatiin ppsl Epiphanianihabejur
etc, usqueConyerlatur et sanem eum, dicit Doininus Missa in Adsumptiqnesanctm Marim mqtris Doniini
omnipotens. (Isa. iv, 1-10.) nostri; tjtia in niissa bealmVhginiscorpusde sepulcro
EpistolaPauli apostoliad (brinthios. irgnslalttmfuisse, nec resqlutioneinperlulisseniemq-
Fratres, videle vocationemvestram, etc, usqne In ratur. Deniqtie(qupd reni.eyincit) Cregorius Ttiro-
Domino gloriettir. (I Cor. i, 6, 31.) nen.sis episcopus, in lib. i de Gloria martyriim
LecliosancliEvaugeliisecundumLucam. ubi agit de basilica per Cpnslanlinutn jn ho-
cap. 9,
Tempore illo , venit DominusJesus Nazareth, ubi D j norem beatjssiipceVirginiscpiistructa, « Hujus fesli-
erat ntitrilus, etc, usque Quse procedebant de ore
yitas, sacra, in.quit, niediante inense undecimo cele
ipsius. (Luc. vi, 16-22.) braltir, s id est inense Januarip. Quod de Gallia in-
XXI. LEGENDA SECUNDA DOMINICAPOSTEPHIPIJANIA. ielligendumesse sequeji.tiaro.anifeslant,prpbantqua
LeclioHiefimiceprophetae. |ioc festum Vigiliis prspye.plu.ro,,ac prqinde,celebre
Hsecdicil DominusDeus : Ecce ego auferam de ttihc fu.isse: « Nam ip qralqriq Mavciacensisdnmus
Jocoisto in oculis vestris, et in diebusvestris vocem Arverni lerritorii, ejus reliqtjiae continenjur. Advc-
gaudii, etc, usqueQuam dedi patribus eorom , ait niente vero hac festiviiaite, egq,a.dcelebrandas Yig-i-
Dominus Deus. (Jerem. xvi, 9-15.) l.iasad euin accessi. i Itaque per id lempqs celebris
EpistolaPauli apostoliadCorinthios. in Gallia erat Assumptio.bea.tissimaiVirginis in Ja-
118' Nol.oenini vqs igtiprare, fratres, quoniam nuario, quaa feslivilas sanctse MarisesinipHciter a
jiatres riostri oturies sub, nube fuerunt, etc, usque Gregoriq, uti et in Leetionario nqstro appellatur.
Ut possitissustiiiere in Chrislo,Jesu P,pmi.iiof ppst.ro.. Cse.ter,u.m Angustqiijetise.Iiuc fe.stm,u, p.en.ilurhi.fci-
(ZCor. 1,1-13.)' bro Sacrameiitorum Gregorii Magui, quo auctore
181 ...... E>ELITURGIA GALLICANALIBER II. IS2
Galli iiidubie,illud in iilui» mensero tnansluleruni a 4\. notalur. Hujus vero festi antiquitatem astruit iiymtius
lempqr,e;CajroliMagni cum Ordinem Gregorianum de festo Cathedrse Roraanse, qui hymnus iu Hyiuna-
susceperunt'. Serius lameu apud laicos prseceplum rio, Ronue anno superiori edito, tribuitur Paulino.
de, observando hoc festo receptum est, ut constal Pbrrq ut potius de Cathedra, quaeJauuario recolitur,
tuni, ex Gapilulari Garoli Magni in lib. i cap. 158 quani de aiiera Lectionarium nostruin interpreter,
novse editionis, tum ex Aniialibus Bertinianis ad au- illud maxime me movet, quod in eo numerenlur Do-
num 862, quoanno Hunfridus Morinorum episcopus minicaetres post Calhedram sancti Petri ante Domi-
id pro ferialo haberi et celebrari mandavit.tLege nicam primam Quadragesimse. Qui Dominicarura
Aoalectorum tomum.m pag. 339. nnmerus a die 22 Februarii nunquatu coiupleri po-
XXIII. LEGENDA INCATHEDRA SANCTl PETRI. test, quanturovis Pascha ab sequinoclio declinet.
Adde in eodem Lectionario duas tantum Dorainicas
LectioAcluumapostolorum. post Epiphaniam assignari, quae non sufficerenl, si
alicetres a Cathedra Februarii numerarenlur. Atqui
lemporeillo, misit Herodes rex manus, ut adfli-
apud Gallos peculiaris fuit Cathedrae 121 sancti Pe-
geret quosdam de Ecciesia, etc, usque Quomodo tri in Januario
memoria, ul discitnus ex pervelusto
Dominjiseduxisset eum de carcere. (Act. xn, 1-17.)
U martyrologio Gellonensi, in quo hsee verba legunlur,
LectiosanctiEvangeliisecundumMaUhaeum.. ad propositura notalu digna : xv Kal. Februarii se-
Ternpqre UJo,veiii.tpominu.sJesus. in partesCsesa- cundum GallosCathedra sanctt Petri apostoli. In alio
rese, etc, usque Erit solutum et in cselis. (Mailh. Gellonensi, quod tempore Garoli Magniexaratum est,
xvi 15-19.) Deindeconlinenler: Posl hsec di.cil Si- eodera die Cathedra sancti Petri apostoli, qua primo
mo-riiPetro : Simon Joharinis diligis ine plus his ? Romse sedit. At sive hsec, sive altera inlelligatur,
etc, usque Qua morte clarificaiurus esset Deum. nomitie Cathedrse sancti Petri sine adjuncto, polius
(Joan. xxf, 15-19.) Pelri confessioet primatus, quani sedes Antiochena
NOT.fiET OBSERVATIONES Romanave honoratur, ut missse Gallicanae haec coi-
lectio probat: Deus qui lioJierna die beatum Pelruiu
120- ln ms..Codice post litulum. primum hujtis
avulsum esliinum folium, lectionem posl tc dedisti caput Ecclesiae,cura te ille vere cou-
fesli, quod pri- fessus
mam ex Veleri Tesiamento continebat. Duplex inodo sit, et ipse a le digne prcelalus sit, etc El in
Contesiatione: Testis est dies hodierna beati Petri
Calhedrce sancti Petri fcstum ceJebratur, alternm die Cathedra
18 Januarii, cuni Petrus Rqrace; alterura 22 Febiua- revelationis episcopalus exposila, in qua fidei merito
mysteriura, Filium Dei confitendo, prse-
rii, cum Anliochiaeprimum sedisse credilur. Ctrum latus
hoc loco intelligendum sil, quseslio est. Posteriqri Q apostolos, pro apostolus vel apostolis, ordina-
lur. In cujtis confessione est fiindamenlum Ecele-
illud favet, qnod in ecclesiasticis quondamreceptior
siae, etc His vetbis, ut jam dixi, potius Pelri con-
fuerit hsec lestiviias, uti Menardus nosler probat in fessio et Antioehena vel Romana
notis ad Gregorii Sacramenlariuro, \a quo so!a hcec Cathedra primatus, quam
designatur. Unde in veterrimo Calendario
Cathedra locum habei, quaeFebruario celebralur.
nostro, litteris roajusculis scripto, unicum Calhedrce
in
Deinde MissaliGothico seu Gqthicogaljicano, post festum
exprimitur absque adjunclo in hunc modum.
Conyersionem sancli Pauli, cujus memoria fit vni viu Kal. Martii Cathedra sancti Petri. Consule Me-
Kal. Februarii, subsequilur Missa in Calhedra sqncti nardum et Fronlonis Caiendarium. Samson Dolensis
Pelri apostoli,quaequidem antecedere deberet, si de
Januarii hsecmissa essel De- Episcopus in beati Aposloli Calhedra ordinalus di-
Calhedra iriielligeri.da. cilur ab ationymo aequali, qui ejus Vitatn duobus
nique in concilio n Turonensi anni §67 caiione 22
libris scripsit : sed utra sit ilia Cathedra, uon
in
reprehenduntur ii, qui [eslivilqfiCqlh.ed.rm domni
liquet.
Petri apostoli cibosmorluis offerebanl, et pqsl missgs
ad gentiliumreverlebanlur errotres. Quod de Catliedna XXIV. DIED0M1NICO POSTCATHEDRAM SANCTI PETRI.
Februarii Menardusnosier interpretatur : quo mense LeclioOseae
.«•«'' prouhetas.
apud gentiles Lupercalia in usu erant, quorum reli- D Hsec dicit Dominus: Audite verbum Domini filii
qnias in Galiia damnatit Patres prsedicti conciiii Tu- Israhel, quia judicium Domitio cura habitatoribus
rpnensis. Et tamen Gelasius papal, quiprimus apud lerrce, elc, usque ('.onfundentura sacrificiis suis, ait
Romauosimpia hrec sacra suslulit, asseritin epistola DominusDeus. (Osem.iv, 1-19.)
sua ad Andromachum senatorem , Lupercalia in
EpistolaPauliapostoliad Galatas..
Galliisnuiiquamobliniiisse. Ob causas praedictaspo-
tius de Cajhedra Februarii, quara de alia Lectio Vos autem in liberlalera vocaii estis, etc, usque
narium nostrum forsan interpretandum nonnullis vi- Sic adimplebitis legeni Chrisii. (Galat. v, 13, usque
debilur. vi, 2.)
Verum his qucedammajoris momenti adversantur. LectiosanctiEvangeliisecundumMatthseum.
Leviusest quod in Lectionarionostro festum Assum- In illo lerapore, adsumpsit Dqminus Jesus Petrum
ptionis Deipara!prosime subsequilur Cathedra sancti et Jacobtim 122 el Johannem frairem ej'us, etq.,
Pelri, ijuaeeedem die, hocest xv Kal. Eebruarfi, in usqueDonecfiliushominis a mortuis resurgat.(JUalth.
MartyrologiisLucensi. Corbeiensi, aiiisque nonnullis xvii, 1-9.)
185 APPKNDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 18*
XXV. SECUNDA D0MINIC.V POSTCATnEDRAM A suaeitem regulseappendice, <Ab Epiphauia, iriquii,
SANCTI
PETIU. usque Pascha, quotidie jejunanduni absque roajori-
Hierimiae
LecjLio prophetae. bus festivitatibus, Sabbato et Dominica.» Sed hsec
Tempore illo, faciutu est verbutn Dominiad Hie- monachis erant, non universim omnibus prcescripla.
rimiam, dicens: Haecdicit Dominus Deus exerci- In Missali Mozarahico Dominica Septuagesimacnon
tuum, Deus Israhel: Vade, el dic viris Juda el ha- exstat, nec Sexagesimse;at Dorainicaaute diem Ci-
bilaloribus Hierusalem : Numqiiid non recipietis nerum Ad carnes lollendas appellatur, quara sequi-
discipliitatti... ut obediatis mihi, dicit Dominus. Ego tur feria quarta Cinerum, forsan haud ex priraaria
autem loctilus sum ad vos de mane consurgens... instifutione. In regula sancti Patris Benedicti nulla
neqtie audistis me. Idcirco haecdicit Dominus exer- raenlio de Septuagesima, et Alleluia usque ad Qua-
ciluum, Dens Israhel: Ecce ego adduco super Juda... dragesiroam in officiisdivinis retinetur, uii eiiain in
et non responderunt mihi. Tolle vouimen libri, et Ordine Mozarabico.At in Gelasiano vuigato, missse
scribe in eo... cl propilius ero iniuuitali et peccato pro Sepiuagesinia, Sexagesiraa, et Quinquagesima
eorum, ait Dominus Deus. (Jerem. xxxv, 15, usque habenlur. Sexagesimammemorat Magister in regulse
xxxvi, 5, quibusdamomissis.) suse cap. 28. Caput Quadragesimcca Dominica pri«
EpislolaPauliapostoliad Ephesios. J ma, non a feria quarta Cinerum olim incipiebat,
]j
Fratres, fornicalio et omuis immunditia aut ava- etiam tempore Gregerii Magni. Argumenta hanc in
ritia nec nominelur in vobis, etc, usqueSubjecii in- rem videsis apttd Menardum.
vieem in limore Christi. (Ephes. v, 3-21.) XXVII. LEGENDA 1NINICIUM QCADRAGINSIM«.
LecliosanctiEvangeliisecundumLucam, LectioEsaiaeprophelce.
Diebus illis, ecce quidam legisperitus surrexil 124 t,aec dicit Dominus: Clama, ne cesses,
templans Dominum Jesura, et dicens : Magister, quasi tuba exalla vocem tuam, etc., usque Os Cnim
quid faciendo vilam ccternam possidebo? etc, usque Domiui loquutumest, ait Dominus Deus.[Isa. tvm,
Vadeet tu fac simililer. (Luc x, 25-37.) 1-14).
XXVI. TEBTIA DOMINICA POSTCATHEDRAM SANCTI PETRI. EpistolaPauli apostoliad Corinthios.
LectioEsaiseprophetae. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies
llacc dicit Dominus : In lempore placito exaudivi saltitis, etc. Convenlio Christi (//Cor.vi,2-15).
te, etc, usqueRedemplor tuus forlis Jacob, ait Do- NOTJ3ET OBSEUVATIONES.
itiinus Deus. (Isa. XLIX , 8-26.) Consonat lilulus Missalis Gothici seu Gallicani :
EpistolaPauli apostoliad Colossenses. Ordo missmin initium Quadragesimm.Epistolcehujus
Fralres, iuduiie vos, sicut electi Dei, viscera /_ finis el Evangelium consequens deest, quoniara
misericordice, 123 elc->usque Gratias agenles Deo avulsus est unus quaternio, id est octo folia. Qua-
et Patri per ipsum, qui est benediclus in scccula. ternio sequens incipit a fine ProphetiaeJegendcein
(Coloss.m, 12-17.) Dorainica Palmarum. Officiumfericesequentis prse-
I.ecliosancliEvangeliisecundumLucam. ditum est numero 35. Cum vero snperius officium
Tempore illo, faclum est cum introisset Dominus Dominicceprimaein Quadragesima numerum 27 prse-
Jesus in domum cujusdam piincipis Pharisceorum feral, quinque nurneros sequenles pro totidem conse-
sabbalo manducare panera, etc, usque Bealus qui quentibus QuadragesimseDominicis desiderari intel-
manducabit panem in rcgno Dei. (Luc xiv, 1-15.) ligimus. Ilaque nulla in Lectionario noslro singularia
NOTJ3ET OBSEnVATIONES. officiapro feriis Quadragesimseassignalaerant.Certe
Singulare est quod superiores Dominiccetres no- in Missali Golliico seu Gallicano septem duutaxat
lentur post Catliedramsancli Petri. Nulla hic metilio missceexstant per Quadragesimamusque ad missam
de DominicisSepluagesiroce, Sexagesimayet Quin- in CcenaDomini.Missaprima sic inscripta est: Ordo
quagesimae, neqtte de feria quarla Cinerum : neque missmin initium Quadraginsimm.'Qualuor sequenles
eliam in Missali Goihico seu Gallicano. Sexagesima hoc modo: ltem missa jejunii, absque designaiione
et Quinqnagesimaanle Pascha prohibenlur fn con-in Dominicaj. Sexta, Item missa in Quadraginsima.
ciliis Aurelianensibus I «t iv. Primura sic habetin Septima denique, Missa in symbuli traditione, de
canone 24 : Id a sacerdotibusomnibusdecrelumest, qua infra. In Missali Mozarabico duce sunt missae,
ut ante Paschmsotemnilalem,non Quinquagesima,sed; prseterDominicales,per singulas.hehdomadas,nempe
Quadragesima leiteatur. Et in iv canone 2 : Hoc: pro quibuslibel feriis quartis et sextis: alice ferice
eiiam decemhnus observandum,ut Quadragesimnabi vacant.
omnibusEcclesiismqualiterteneaiur; neque Quinqtm Dominicceprimaein Quadragesimaofficiumin eo-
gesimam,autSexagesimamante Paschaquiiibel sacer- dem Mozarabicoila incipil: Eccenunc lempusaccep-
dos prmsumatindicere.Verumtamen Ccesarius,Arela- labile, alteluia, eccenunc dies taluiis, alleluia. Ver-
tensis eo temporeantisles, in regulaesusead monaehos3 sus. Dominusregnavit, decoreminduit, induil Dominus
cap. 22, a Domini Nalale, <usqtie ante duas Iiebdo- fortiludinem, et prmcinxit sc Deinde prsecentor re-
inadas de Quadragesima, secunda, quarta, et sextai petil, Ecce nunc dies salutis. Tum dicitur Gloria et
feria » jejunium prsescribii: « inde poslea usque adi honor Palri, el Filio, et Spirilui sancto in swcula
Pascha omni die, absque die Dominica.> Aurelianuss smculorum, amen. Post Gloria in excelsiset oratio-
vero, ejusdem Ccesariipost Auxanium successor, inl nera, sequilur Lectio ex Prophetia Isai8ecap.LV.
185 DE LITCRGIA GALLICANALIBER II. 18(1
Hmc dicitDominus: Audite audientet me, et comedite A" A branda oblatio.» Nempe diebus Dominiciset Sabba-
bonum,elc. 125 Deinde post eanlicutn triuin puero- tis, quibus in ecclesia Mediolanensi relaxalio a je-
rum el psalmum, el post orationes pro pcenitentibus, junio erat, ut nenipe coena serotina iti prandium
subsequitur Lectioex Epistola II ad Coriiithioscap. v: verteretur. < Tunc uiique paralus assiste, ut ibi. ac-
Pro Chritto legationefungimur, elc, usque Tanquam cipias munimentum, ut corpus edas Domini Jesu, in
nihil habentet, el omnia possidenles. Postniodum quo remissio est peccatorum; poslulatio divince re-
Evangeliumex Joannis cap. iv: Dominusnotter Jesus concilialionis et proieciionis aelernse.... Adraonet
Christus reliquit Judmam, el abiil in Galilmam, etc , etiam sacrificium vespertinum, ut nunquam Cbri-
usqtte Quia hic esl vere Salvaior mundi. In posterum stum oblivisearis. Non potes oblivisci, cum leclum
Alleluia omiltilur ad Pascha ex prcescripto concilii ascendis, ejus Domini, cui in occasu diei precem fu-
Toletani iv, can. 11. deris, qui esurientem te sui corporis epulis exple-
etiam in ecclesiis
In MissaliAmbrosiano, cura quo vetus Gallicanura verit.» Eadem sacrilicia vespertina
arfinilatem Dominica Gallicanis celebrari tunc mos erat, ul ex conciliis
qnamdam habet, prima Qua- Aurelianensi m, el ex Matisconensiprimo
dragesimce inscribitur De Samarilana; secunda De Vasensi, in lib. i cap. 5.
Abraham; tertia De cmco; quarta Lazari, proplerea probavhnus
quod Evangelia de his assignentur. "
B [XXXH. LEGENDA IN DOMINICA PALMARUM.
LectioHierimisepropbetse.]
Sseculovi in Gallia non ita rali erant jejtiiiiorum
Quadragesimaliura dies. Aurelianus in regula sua ef vir fratrem suum dicens : Cognuscite Dominum.
Sabbatum, Dominicara, et majores festivitales a je- Omnis enim
ut vidimus. cognuscent me a minimo eorum usque
junii lege eximit, superius Faustinus, ad maximuro, ait Dominus. Quia propitiabor iniqui-
Regiensis (ut quibusdara videtur) episcopus, quinque tali eorum, el
lantum per hebdomadara jcjunii dies admillit, in- peccati eorum non ero uieraor am-
vehens in eos, qui < veriti sunt, credo, inquit, ne plius. (Jerem. xxxi, 34.)
EpistolaPauli apostoliad Hebraeos.
quinquejejuniis prolongatis, caro eos corpusque de-
Fratres, fide intellegemus aptata esse saeculaverbo
ficerel, et exiles ac tenues Quadragesimcc abslinen- Dei, eic, usque Forles facti sunt in bello. (Hebr. n,
tiara tolerare non possent. i Haec ille in sermone
3-34.)
habito in Dominica ante Quadragesimam, cujus ser- LectiosanctiEvangeliisecnndumJohannem.
monis fragmenlum ^Eneas Parisiensis autistes refert Diebus illis ante sex dies Paschae, venit Dominus
in libro adversus Graeeos. Sic in ecclesia Mediola- Jesus Betbaniam, ubi fuerat Lazarus morluus, eic,
nensi, etiam in Quaclragesima, Sabbatum a jejunio p usque Nisi granum frumenli cadens in terram mor<
iminune erat, prspter Sabbatum sanctum. Verum con- ^ luura fuerit, ipsura solum manel; si autem mortuum
cilium Aurelianense iv, canone 2 ita decernit: Ut fuerit, multum fructum afferl. (Joan, xn, 1-24.)
Quadragesimaab omnibusEcclesiismqualiiertenealur, NOT./E ET OBSERVATIONES.
neque Quinquagesimam,aul Sexagesimam anle P«- 127 I" Missali Gothico septima Quadragesimae
scha quilibel sacerdos prmsumalindicere. Quod nimi- missa inscribilur : Missa in Symbuli tradilione. Tra-
rum faciebant hi qui Sabbatum a jejunii religione debatur autem Syniboluin competerilibus in Doroinica
eximebant. Tum subdunt Patres ad sanciendam Sab- Palmarum, t<ste Isidoro in lib. de Officiisecclesia-
bati observalionem: Sed neque per Subbala, absque sticis cap. 27 : < Hoc die Symbolum competentibus
mfirmitale,quisquam solval Quadragesimmjejunium, traditur propier confinem DominicaaPaschae sole-
nisilantum die Dominicoprandeat. Magister in regulae mnitatem : ut quia jam ad Dei
graiiam percipiendatn
suce cap. 53 ita vult in Dominicis Quadragesirace
festinanl, fidem quam confileantur agnoscant. Eo-
pranderi, ut < lamen.in sera peniius niliil coenont, ut dem spectat canon 13 concilii Agatliensis: Ut Symbo-
una sil in ipsis diebus a die refectio. > Sed hcec non lum ante oclo dies Paschm compelentibuspnedicetur.
sunl hujus Ioci. Et optime quidcm Lectionarii nostri hac die lectio-
In Quadragesimanpn una erat de missis lerialibus ... nes Symboli Iraditioni conveniunt. Prophetia Jere-
el quotidianis apud Latinos disciplina. In quibusdatn miae: Dabo legem meam in visceribus eorum, elin
quotidie, in aliis lantum cerlis diebus fiebat sacrifi- corde eorum scribameam Onmescognoscenl me a
cium, testante Augusiino in epistola ad Januarium. minimoeorum usqui ad maximum. Leciio ex epistola
In ecclesia Mediolanensividetur usus fuisse Sacrifi- Pauli ad Hebraeos,ubi mulla prseclare de fide. Evan-
cii quotidiani. Insignis est in eam rem Ambrosii lo- gelium Joliannis, in quo agitur de gentilibus, qui
cus in sermone octavo super psalmuro 126 oxvin accesserunt ad Philippum, cupienies Jesum videre.
ad versum 6 : < Indictum est jejunium; cave ne ne- Eumdem diem Capitilavium a vulgo appellari tradit
gligas. Et si le fames quotidianum cogit ad prau- lsidorus, < quia tunc moris esset capita lavandi in-
dium,aut intemperantia declinat jejunium, lamen fanlium qui ungendi sunt. > In Missali Arobrosiano
ccelesti magis te servato convivio. Non epulseparatse Symbolum competentibus tradebatur Sabbato prse-
extorqueant, ut ccelestis sis*vacuus sacramenti. Dif- cedente. Nulla hoc die passio iri Leclionario, nc
fer aliquanlulnm, non longe est finis diei. lmo ple- feria tertia vel quarta sequenle, sed lantiim feria
riqtie sunt ejusmodi dies, ul statim meridianis horis sexta. In Ordine quodam vetusiissimo, queiu in Ger-
adveniendumsit in ecclesiam, canendi hymni, cele- uiania reperiraus, ad hanc Dominicam passio secun-
i<$7 APPENDIS. AD OPERA SANCTI GERMANIP^RISIENSIS, 188
dtim Matliiseum praescribiiur, rursus in Parasceve A I carnis assumpise,,sicut selernus et piissimus Pater,
repetita; quarta vero feria passio secuudutu Lucam. crealis a se redemptisque filiis spem indultce ado-
Olim in DominicaPalmarura passio legebatur in ma- ptionis aperiens, substantiamque nobis ecelesteiu
jori lantura sacro, non in privatis missis. ante diem suse mortis assiguans, testamentum fecit,
XXXIII. LEGENDA IN AOTEKTICA KEBDOMADA, FERIAII, quo nos hseredes ab his quce largiebatur inslituit,
ADMATUTINOS. humana quidem comparalione, sed non Iiuraaua ne-
LeclioDanihelprophetas. cessilate ; nou amissurus quod filiis deputabat, sed
Tempore illo, ego Danihel, cum orarem et confi- habi.turns magis fiJioscum bsereditate quam scripse-
lerer peccata ntea, el peccata populi mei Israliel, rat. Testameutum hoc appellamus Testamentura
eic, usque El usque ad corisummationem et lineui Novum: in quo exhaeredalis omoibus, solus [laeres
perseveravit dissolalio. (Daniel. IX, 20-27.) ifistituitur pqpulus plir|s^ianus. JSon autem juxta
LEGENDA, FERIAIII, ADMATUTINOS, IN AUTENTICA terrenum morem hsereditas ista dividitur, nec cor-
IIEBDOMADA. ruplibili distributiqne in plures dispersa lenuatur.
LectioHierimisaprophetce. Omnes recipit, onines inyiiat; uec de porii.qne te-
128 Hcec:dicit Domlnus: Reyertatur unusquisque nentum lollitur, quqd aliis nascentibus depuletur. »
a via sua rnala, etc., usque Animain pauperis de gj Et infra. < Aguoscarousnunc fidel.ilersummam hre-
manu inalorum, ait DominusDeus. (Jerem. xvm, reditatis indeptae. Illud est videlieet, quod ccenanti-
11 23.) Deinde consequenter: Seduxisli me, Domine, bus apostolis aeterni Iibaminis ordinero consecravil.
(Etseduclus sura, etc (Jerein. xix, 7-13.) Ilaque videmus, quod nihil nobis de subsiantice ple-
LESENDA FERIAIV, IN AUTENTICA HEBDOMADA, nitudine iuiouit, qui quod pro nobis assumpsit, to-
AD«IATIITINQS. tum nobis reliquit. Alii hceredibussuis sua tributtnt;
LectioHierimiaeprophetaa. ille semetipsutti, id est carnem vel sanguiuem cor-
Dixit Hierimias : Ego vir yidens pauperlatera
sui. » Aurea verba, nec riiinusfide quam con-
tueaiii in virga indignatioiiis tuae, elc, usque Ideo poris
solatione plena.
sperabo miserieordice Domiui,, ail Dominus Deus.
[XXXVI. LEGENDA ADMATUTIN0S IN PARASCSVEN.
[thren. III, 1-22.) EvaugeiiumJohannis.]
XXXIV- LEGENDA 1NCENAPUMINl, ADMATCTINOS.
Lectio Iibri Expdi. ... hbminem. Deindedicil ei unus ex servis ponliftcis
Tetiipore illo, mense tertio egressionis Israhel de cogoattis ejtis, cujus abscidit Petrus auriculam.
lerra ^Egypti, in die hac veneruut ad solitudinem Nonne te vidi in ortu ctim illo? Et post pusil-
ego
Sinai, elc, usque Et ui terror illius esset in vobis, n ium accesserunt qui stabarit, el dixerunl
et non peccarelis ' (Maltlu),
' autplius. (Exod. xix, 1, usque xx, - 13® Petro : Vere et tu ex illis es, aara et loquilia
20.) , tua manifestum te facit. Tunc ccepit jnrare et dete-
LecliosanctiEvangeliisecundutnMattbceum.
stare, quia non novisset hominem. Et conlinuo gal-
Diebus ijlis, dixit DominusJesus discipujis suis: lus caniavit. Et conversus Dominus Jhesus respesit
Scitis quia post biduttmPascha fiel tumujtus fie- Petro (Luc). Et recordatus est Petrus verbi Doniiti:
rel in populo (Matth. xxvi, 2.) Jesu quod dixerat: Priusquam gallus cantet, ter me
NOTffiET QBSERVATIONES. negabis. Et egressus foras flevit atriare (Matlh.).
Nurne.rus marginalis deest in tribus primis heh- XXXVII. LiGISNDA ADSECUNDA JNPARASCEVEN.
doinadse sanctae feriis, in quibits unica Lectio ad Esaiaeprophetae.
Malulinos, nullaead missam nssignantur. Nullaetiam Ecce intellegit servus meus, et exaltabitur, et ele-
inissahis diebus exslal inMozarabico,neque, etiam iti Vabilur, et sublimis erit, elc, usque Pro transgres-
Gallicaiio. Hebdomadavocalur autheiitica, ut passiiu soiibus oravit. (isa. LII,13, usqueLIII,12, quibusdam
apud Amalarium, alirisque rerum ecclesiasiicarutn omissis.)
BCriptores. Evangelium 129 fericeqtiinlce rautiluiii LEGENDA ADSECUNDA INPAF.ASCEVtN.
est in Codice nosirq, quaniam avulsus cst unus qua- _ EvangeliumMatlhcei.
lernio, in quo liabebaniur Lecliones ad missain JManeautemjacto, consilium inierunt omnes prin-
CcenceDomini, et adMatuiinos fericesexlce, ut colli- cipes sacerdoturo et seuiores popuji adversus Domi-
gimus ex vactio duplici numero, et &\ seqtiettti uu- num Jesum, ul etira morfi traderent; et vinctum a
uiero37, qui in oflicio secundce horcead oram Codi- Caipha adduxerunl eum, el tradiderunt Pontio Pylato
cis appotiittir. ln iriduo ante Pascba ad Mattitinos praesidi. Tunc videus Judas qui euro tradjdif quod
iion legehanlur, ul modo, Jeremice Lainetitationes, damnatus esset, poeriileniia duclus reltulit treginta
sed ttna lectioex praemissis; nec passio Chrisli Do- argenteqs principibus sacerdolum et senioribus,
mitii anle IVrianisextam. dipens: Peccavi tracteiis sanguinem justum. At illi
OominicmCamm festa voGatGregorius in iib. vin, dixeruiit : Quid ad nos? tu y.ideris. Et projectis
cap. 45. Alii Nalate calicis, quo tjliilo Avilus Vien- argep.teis in templo, recessit; ei abiens laqueo se
liensis ppntifes sermonem babuil, cttjus aiiquot fra- suspendit. Principes autein sacerdotum acceptis
giuetita vir cl, JacohusSirmtmd^usvulgavit, lps;gnei argenteis dixerunt : Non licet eos, ifliltere iu eoiija-
est prce caeteris Iragtnentuni lertium, i» quo hsecs tian, qtiia prcepium sapgiiiois est. CojisiUq autem
,verba: < Iuipleluru6Redetuplor noster sacrameutumi iuito, euiejunt ex illis agruui iiguli in sepultura
 189 , , DJELITURGIAGALLICANALIBER II. if><5
jjeregriiiorum : propter hpc vocaliis est ager ilie. e A accusantes eum Spraevitautem illutn Herodes cutti
Aclieldeinacli, qgpd est, ager sanguinis, usqiie inn exercito suo, et inlusit, et induta veste alba, remisit
hodieruuni diem. Tunc impletiim est quod diclum n ad Pylatum. Etfacti sunt amici Herodes et Pylatus
.est per Hiereraiain propbelam dicentem : Et acce- in ipsa die, nam antea inimici erant ad invieem.
jterunt treginta argenteos, praelium adpraeciati, , Pyjatus autem cpnvocatis principibus sacerdotum,
.qiteni adprceciaverunt a filiis Israhej, et (ledertnii t et raagistratibus 132 et plebe, dixit ad illos : Obtu-
$0$ in agruni figuli, sicut niihl Dotuinus cqnstituit. lisiis mihi hunchominem quasi avertenlem populuiu
,-Jesus atilera stetit anle praesjdem, et interrogavjtt el ecce ego coratu vobts inlerrogans nullam causaiii
Cliru prcesesdjcens : Tu es rex Judseoriim? Diciteii inveniq in homine isio ex his, in quibus eum accu-
.Pqtninus Jesus : Tu dicis. Et cura accusaretur aa sasiis. Sed neque Herodes. Nam remisit eum ad nos:
jirincipibus sacerdptum et senioribus, nihil respon- et ecce dignum morli nihil aplum esl ei. Emendalum
dil. Tunc dicil jlji Pylatus : Non audis quarita ad-- ergo illum dimjttam. Per diem anlem soleuineiti
versum le dicunt testimonia? Et non. resppndil eii (Mqith.) consueverat praesesdimittere populo unura
ad illujn yerbuin, ita ut miraretur prseses vehe-- vinctutu ijuem voluissent. Habebanl aulem tunc vin-
mehjer, .. ctum insignem, qui dicebatur Barabbas. Qui propter
131 Priucipes autem saCerdotum(jgan.) nqui B 1 seditionem quandam faclam in civilale (Luc), et
introierunj in prseturio, ut non contaminarenlur,, humicidium, missus fuerat in carcerem. Congregatis
sed ltiaiiducareiit pascha. Exivit ergo Pylattts ad1 ergq illis (ilatih.), dicit Pylatus : Quem vultis dimit-
eos foras, et dixjt: Quam accusationem aiTertisad- tam vpbis, Barabban, an Jhesum qui dieitur Chri-
versus hominem hunc? Responderunt et dixerunt ei:; ^tus? SGiebat etiira quod per iiividiam tradidissent
Si noii esset hic roalefaclor, non tibi tradidjssemuss eum- Sedetite auletn illo pro tribunali, rnisit ad il-
euin. Dixjl ergo eis Pyfatiis : Accipite eum vos, ell lum uxor ejus dicens : Nihil tibi el justo illi, multa
secundura legem veslram judicatc euni. Dixerutitt enim passa sqm hoclieper visum propter eum. IMn-
ergo ei Judsei : Nobis non licet interficere qnen- cipes autetn sacerdotum et seniores persuaserunt
quam, Ut serroo DoininiJbcsu iitiplereliir quem di-. populo ut peterent Barabbau, Jhesum vero perde-
sil, -sigiiificatisqua mqrle esset moriiurus. Introibitt rent. Respondensautem praesisait illis : Quem vul-
ergo iterum prseturiuni Pylaliis, et vocavit, ad se. lis vobisde duobus dimitli? At illi dixerunt! Barab-
DomiuuuiJbesum, et djxit ei: Tu es Rex Jiidceorum? > ban. Dicil illis Pylatus : Quid igitur faciamde hesu,
Et resppndit ei DqminusJhesus: A temetipso hoc di- fjui diciiur Chrislus ? Dicunt omnes : Crucifigattir.
cis, an alii tibi dixerunt de ine? Respqndit Pylattis: -. \ Ait illis tertip praesis(Luc.) : Quid enim male fecit?
Nuniquid ego Jitdcus sum?Gens tua et ppiitifices ;G C nullani causam niqrtis inyeniq in euni. Corripiam
tradiderunt le milij. Qnid fecisti? Responiijt [loiniiiusi ergo iljum et dimillaui. At ilii m^gis clamabautdicen-
Jhestis : Rcgnum meum non cst de boc mundo. Sii les : Crucifigatur (Mattlt.). Et inyaliscebanl voces
de hpc mpndo esset regnutu meutii, niiiiistri mei ttti- eoruin (Luc). Vidensautem Pylalus quoil nihil pro-
fllie decertareut, ut noti traderer Judceis : nunc ap- ficeret (Malth.), sed niagis lumultus fierel in populo,
lcui regnum meum ncni esl hinc. Dixit ilaqiie ei Py- accepta aqtia lavit maiius, cqrara populo, dicens:
latus: Ergo rex es lu? Respondit DoroinusJhesus: Innocens ego siim a sanguinejusti hujus. Vos vide-
Tu dicis, quia rex sum ego. Ego in boc i.iatttssura, ritis. Et respondens universus populus dixit:Sanguis
et ad lioc veni in mundum, ul testiraonium perlii- cjus super nos, et super filios noslros. Tunc diraisit
beani veritati. Omiiis qui est ex veritale, aiidit yo- illis Barabban, Jhesum auleiu fiagellatum tradidi
cem meam. Dicit ei Pylattts: Quid est veritas? El eis, ut crucifigereiur.
hcec cum dixisset, iterura exivit Pylatus foras ad Ju- XXXVIII. LEGENDA IPSADIEADTERCIA
«iseos,et dixit eis : Ego nullara causara iuvenio in LeclioHierimlaeprophelse.
honiine isto.
Quid est quod dilectus nieus iu donio mea fecit
At iili iiivaliscebantdicenles (Luc.): Hunc inveni-1^ scelera multa? etc, usque Properate ad devoran-
j.
jiius sjubverlenleragenlem nostram , et projiib,enteiri dum. (Jerem. xi, 15-20; xn, 7-9.)
^riiiula dare Csesari, et dicenlem s.e Christum regern ITEMADTERCIA.
esse. Commoyit populum , docens per universam SecundumMatthaeum.
Jud;cam, et incipiens a Galilsea usque huc. Pylattts 133 Milites prcesidissuscipienles DominuinJhe-
auleiii audiens Galilseam,interrogayit si homo Gvali- sum in prceierium, congregaverunt ad eum univer-
lseus esset. Et ul cognovit quod de Herqdes pote- sam cqjiorleip, et exuentes pum yesiiiiientissuis, in-
gtate essei, remisit eum ad Herodem, qui et ipse duerunt euin loricam purnqreani, et clamidein cocci-
Hierosolymis erat in illis diebus. Herodes aulem neam circutndederunt ei : et plectentes coronatn
yiso DqrriinoJhesu, gavisus est valde. Erat euiin de spinis, posueruritsuper caput ejus, el arundinera
cupiens ex mullo tempore vidire eum, eo quotl in doxtera ejus, et genu flexu anie euin iiiiudebarit
audiret piulta de illo, et sp^rabai signumraliquod ei dicenles: Have, fex Judceorum,et ilabant ei
pal-
"vidireab eo jieri. inierrpgavii autem' iliuiii miiitis mas .:.et expuetiies iii eum, acclpiebant
liarundiiiem,
sermonihus: at ipseniliif respondebat ilii. Stahant "e.t percucicbant captit ejus. Exivil auteni
Pylaltts
aulem priricipes sacerdotuiii et scribte constanter foras (Joan.), el dixit Judceis : Ecce adduco eura
191 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 192
foras, ut cognuscatis, quia non invenio in eo ullara A autem titulum Pylatus (Joan.), et posuit super crti-
catisatn. E-xiit ergo DoininusJhesus foras, habens cem. Erat aiitera scribtum : Jesus Nazarenus rei
spjneam coronam, et purporeum vestimentura. Et Judaeorum. Hunc ergo litulum mulli legerunt Ju-
dicit eisPylatus: Ecce homo. Cum ergo vidissent daeorum, quia prope civitatem erat tocus ubi cruci-
euni ponlifices et ministri, clamabant dicentes: fixus esi Dorainus Jhesus. Et erat scriptura He-
Crucifige,crucifige. Dicil eis Pylatus: Accipile eura braice, Grece, et Latine. Dicebant ergo Pylato pon-
vos, et crueifigite : ego enim non invenio in eo tifices Judseorum : Noli scribere, Rex Judseorum;
causam. Responderunt ei Judsei: Nos legera habe- sed quia ipse dixii, Rex sum Judseorum. Respondit
mus, et secundum legern debet mori, quia filium Pylatus : Quod scribsi, scribsi, Mililes ergo cum
Dei se fecit. Cum ergo audisset Pylatus luinc ser- crucifixissent Dominum Jesura, acceperunt vesii-
monem, tnagis timuit, et ingr.essusest prseturium. menta ejus, et fecerunt qualuor partes, unicuique
Ileruni dicit ad Doininum Jhesum : Unde es lu ? militi partern, et tonica. Erat autem tonica iuconsu-
Jhesus auiem responstim non dedit ei. Dicit ergo tiles, desuper contexta per totura. Dixerunt ergo
ei Pylaiqs : Mihi non loqueris? nescis quia potesta- ad invicem : Non scindamus eam, sed sorciamur de
tera habeo crucifigere te; et poteslalem habeo di- illa cujus sit, ut scriblura impleretur dicens : Partiti
niiitere te? Respondit DominusJhesus : Non habe- B sunt vestimenta mea sibi, et in veslem meam mise-
res polestalera adversus me ullam, nisi libi esset runt sortem. Et sedentes servabanl eum (Mallh.).
dalura desuper. Proplerea qui tradil me libi, majus Slabanl aulem juxta crucem Domini Jhesu maler
peccalum h.ibet. Et exinde quaarebatPylatns dimit- ejus (Joan.), et soror matris ejus, 135 Maria Cleo-
tere eum. Judaei autem clamabaht, dicenles : Si pae el Maria Magdalense.Cum ergo vidisset Dominus
hiinc diroillis, non es amicus Ccesaris.Omnis qui se Jhesus matrem, et discipuiura stantero quem dilige-
regem facit, coniradicit Ccesari. Pylatus ergo .cum bat, dicit matri suse : Mulierecce filius luus. Deinde
audisset hos sermones, iierum adduxit foras Domi- dicit discipulo : Ecce raater tua. Et ex illa hora
niim Jhesum, ei sedit pro tribunali, el dicit Judceis: accepit eam discipulus in sua. Tunc crucifixerttnt
Ecce rex vester. Illi autem clamabant : Tolle, lolle, cuni eo duos latrones (Matth.), unus a dextris et
crucifige eum. Dixit eis Pylatus : Regem vestrum unus a sinistris : Medius autera Dominus Jhesus
crucifigam? Responderunt pontifices: Non habemus (Joan.). Et adiraplela est scribtura quae dicit: Et
regem nisi Ccesarem.Tunc ergo tradidit eis Dorai- cum iniquis reputalus est (Marc). Jhesus autem
num Jhesum ut crucifigeretur. Suscipientes auiem dicebat : Pater diraitte illis, non enim sciunt quid
DominumJliesum (Matth.), exuerunt eum clamidem, faciunt (Luc). Praetereunles autem blasphemabant
et indtierunt eura vestimentis suis. Et eduxerurtl C G eum (Matth.), movent.escapita sua et dicentes : Vah!
eutn bajolantem sibi crucem, ut crucifigerent eum qui destruis templum Dei, et in triduo illum resedi-
(Joan.). Erat aulcm hora tercia (Marc). Exeuntes ficas, salva teiuetipsum. Si filius Dei es, descende
autem ('Matth.) invenirunt hominem Cyreneum de cruce. Similiter et principes sacerdolum inluden-
134 vcnientem obviam sibi, noraine Symonem. les cum scribis et senioribus dicebant: Alios saivos
Hunc angariavernni ut tolleret crucem ejus : et por- fecit, se ipsum non potesl salvum facere. Si rex
taret post DoininumJhesum (Luc). Sequebatur au- Israhel est, descendat nune de cruce, et crediraus
lem illum mulla turba populi et mulierum quce ei. Confidit in Deo, liberet nuhc eum si vuit: dixit
plangebanl, lamentabaiitur eum. Couversus autera enim, quia Dei Filius sum.
ad illas Dominus Jhesus dixit: Filice Hicrusaletli,
Idipsum auiem (Luc.) itntis de his qui pendebant
nolite flere super me, sed super vos ipsas flete et latronibus
blasphemabat eum dicens : Si lu es Chri-
super fiiios vestros : quoniam ecce venient dies, in srus, salvum fac temel ipsum et nos.
Respondens
quibus dioent : Bealce sterilis et ventris qui non autem aller increpahat illutn dicens : Miser,
neque
geiiuerunt, et ubera quse non lactaverunt. Tunc in— tu times Deum , quod iu eadem damnatione es ?
cipient dicere montebus : Cadete super nos, et colli- Et nos quidetn juste, nara digna factis reeipimus:
bus: Operite nos, quia si in viride ligno hsec faciimt, **
D hic vero nihil mali gessil. Et dieebat ad Dominum
in arido quid fiet? Ducebanlur aulem et alii duo ne-
Jhesura : Doraine, memento mei, cum veneris in
quam cum eo, ut iiilerficerentur. Et venerunt in tuo. Et dixit illi Dominus Jhesus : Araen dicd
locum qui dicitur Golgotha (Maith.), quod est, Cal- regno hodie mecttin eris in paradyso.
varice locus. Et dederunt ei vinum bibere cum felle1 tibi, quia
NOTiEET OBSERVATIONES.
mixlum : et cum gustasset, noluit bibere.
Die sanctoParatcevet ad omnes horas prmscrtottur
XXXIX. LEGENDA ADSEXTAIN PARASCEVIN.
pars aliqua passionis Chrisli Domini, tingulit horit
Amosprophetae. convenient,prmmista ad singulas ilem horas Lectione
Audile hoc qui conteretis pauperem, el deficere. ex veteri Teslamenlo. Excidit e Codice noslro pars
facitis egenos, etc, usque Neque silim aquae, sedI officiiad Matutinos, id est prhna lectio ex Veteri Te-
audiendi verbutu Dei. (Amosvui, -4-11.) stamenlo, cum initio secundceLeclionisex Evangelio,
SecunduiuMallhaeum. Deetl etiam ad Nonam magna pars leclionis ex Za-
Postquam crucifixerunt Dominum Jliesttm, divise- charia, et lota lectio ex Evangetio. Passionis auleni
ritiii sibi vestimenta ejus sorte miiientes. Scribsitt series non legitur continueex uno aliquo evangeittia.
195 DE LITURGIA GALLICANALIBER II. 194
sed ex omnibussimul in catenm modum disposilis. •A J 137 Bie rUusetiam prmscriplusesl in Sacramentario
Quam ob rem integram huc referre visum est ad sin- Gregoriano, in Cmna quidem Domini el in Parasceve
gulas horas. Non mullumdiversusest ritus, qui prm-' omnibus, in vigilia Paschmrecens baplizatis. An vero
scribitur in vetuslisimoOrdine Germanico, tomo IV hic mos in Galliisante GregoriiMagnitempora serva-
Analeclorumpag, 495 : In sexla feria Parasceves adI relur, non ita liquet. ld tamen colligitur.ex regula
Tertiara legunt passionem Domini secundum Mat- Magistri in cap. 53, ubi de feria sexta DominicmPas-
thceum; ad Sextain secundum Marcum. Hora veroi sionis, quam sine refeclionetransigi prwcipit. Sic au-
jtona legunt lectioneai de Osee propheta : sequitur• tem subdit: < Sacramenta vero allaris in patena
136 gradalis cum quinque versiculis, Domine, au- majore vilrea fiiiianlur : ul cum sexta feria Judcei ad
divi. Deinde Lectio de Exodo, et Tractus, Qui habi- passionem Christum qucesierint, sit ipso die in ifien-
tat in adjulorio. Post hcec passio Domini secundnmL libus nostris reclusus, ut Sabbalo nobis per resur-
Johannem sequafur. reclionem in novo sacramento appareat. Jam qui
Duplex(ut jam notavi)marginatis numerut deesl ab, sexta feria refecturi sunl, sine communione refi-
officioMalulinorumpro CmnaDomini ad officiumTer- ciant : ut agnoscatur injusle refici sine Christo. >
tim pro Parasceve. Prior ex his aptandus videlur offi- lla CodexCorbeiensis.Cum ergo in pmnam percepli
cio missm in Cmna Domini; posterior ad Matulinos , g] cibi Magister abslinere a communionehac die jubeal;
diei tequenlis. QuippeEvangelium, quod ex Manhmo , consequensest cotnmunionemiis qui lolum diem jeju->
legitur ad CmnamDomini, exislimo pertinere ad Ma- nabaitt imperlilam fuisse. ln Hispania tamen Itwc
tulinos, utpole quod agit de Christi comprehensione , communio in die Parasceveset Sabbalo sequenti non
facta per Judmos. Aliud Evangelium ad missam ex. videtur fuisse in asu lempore concilii iv To'elani, hoc
EvangelioJoannis de Cmna magis quadrat. Deinde sil esl smctdo vii, ul colligitur ex verbiscanonis septhni,
quod aliud o/ficiumnumero marginali esset nolandum, quw prwtnissa subsequunlur. Ideo, inquiunt Palres,
pro die Parescevespost Matulinos, non aliud occurritf oportet eodem die Parasceves mysterium crucis, quod
quam officiumPrimm, quod in hoc Leclionario nus- ipse Dominus cunclis nunliandum voluit, prmdicari,
quam comparet : tametri aptissima ejus assignandij atque indulgenliam criminum clara voce omnem po-
occasioerat, prmserlim in triduo Rogalionum,in qui- pulum postulare : ut pmniteniimcompunctionemun-
bus post officiumad Matutinosstalim subditur officiuin , dati, venerabilemdiem dommicm resurreclionis, re-
ad Ter-tiam. Itaque officiumMalutinorum ussignalur* ,* missis iniquilatibus, susciperemereamur; corporisque
pro hora Primm, cum hic subsequalur offtciumad Se- ejus el sanguinis sacrameiuum mundi « peccatis su-
cundam mamus. lidem canone sequenli arguunl eos, qui ad
In Moxarabicoin die CmnmprmscribilurEvangelium ( p( horain nonam ipsa die jejunium solvunt, eosque a
ex Lucmcap. xxn, incipiendo a celebrationecmnm,et, paschati communioneremovenl.
desineniloin lacrymas Petri : in quibus lacrymis desi- [XLI. Li;GEiSDA IN SABBATO SANCTO.]
nil Leclionarii nostri officiumad Matulirios diei se-
quentis. Idem Mozarabicum die Parasceves assiqnalf inundavertint tcrram anno sexcentesimo vitce suce,
Evangeliumex Maithmi cap. xxvn a versu 1 : Mane, eic, usqueOdoralusque est Domintis odorem suavi-
autem faclo, inserlis quibusdam verbis ad rei gestm 5 tatis. (Gcnes.vu, 10, Ms<jftie vm, 21.)
ordinemsignandum: Mane faclo, cmna pitra quod est. i. LectiolibriGenesis.
ante Sabbatum (qumverba utique a Vulgata absunt), Tempore illo, tempiavit Deus Abrahaui, el dixit
concilium fecerunt summi sacerdotes et seniores ad eum : Abraham, etc, usqtteAbierunlque Bersabee
et habilavil ihi. (Genes.xxn, 1-19.)
populi de Jesu, ut interficerenl eum, etc, usque ad, simul, S.LectiolibriGenesis.
finemcapitis, signanles lapidem cum custodibus. Non
alia passio hac die in Maaarabico. 138 Tempore illo, senuit Isaac, et caligaverunt
ocnli ejus, etc, usque Solvam jugum ejus decervici-
In Africa tempore saneti Augustini unica legebalur bus luis. (Genes.xxvn, 1-40.)
passio, et quidemex Matlhmo. Sic enim habel ille in1 n 6. LectioIibri Exodi
sermone 232 novm edilionis : < Passio aulem, quia1 '
Tempore illo, dixit quoque Dominus ad Moysenet
uno die legilur, non solet legi, nisi secundum Mat- Aaron in lerra ./Egypti: Mensisiste vobis principium
thaeum.Volueram aliquando ut per singulos annos3 mensium, elc, usque Fecerunt omnes filii Israhel,
secundum omnes Evangelislas etiam passio legere- sicut prccceperat Dorainus Moysi et Aaron. (Exod.
tur. Factum est. Non audierunt bomines quod con-- xu, 1-50.)
sueverant, et perturbali sunl.> Patres conciliiTole- 7. LectiolibriExodi.
tani iv, canone 6, nonnullasEcclesias reprehendunt,, Tempore illo, armali ascenderunt filii Israhel de
ubi in die seximferim Pastionis Domini, clausit basili- terra /Egypii, lulii quoque Moyses ossa Joseph sc-
carum foribut, nec celebratur offtcium,nec passio Do- cum, etc, xtsqueIn caslris super mare omnes
mini populis prmdicatur. (Exod. xin, 18, usque xiv, 9.)
In hoc triduo aliquando facta esl communio, nonIJ Exortalns es in virlule tua, et in refrigerio sancto
tolum in monasleriis (quod ex Cluniacensiumritibuss luo. Audierunt genies, et iraice sunt: doloris com-
• prcchenderuut itihabitanles Philistym. Tmic feslina-
aliisque constal) sed eliamm aliis ecclesiis,tesle Theo-
(iulfoepiscopoAurelianenti in Capitularis, arlkulo 41. verunt ducis Edom et principes Moabitaruui>Adprse-
195 APPENDIX AD OPERA SANCTlGERMANlPARISIENSlS. 196
heridit eos Umor, flnxerunt omnes inliabitarilesCha- A niim. BCftediciteIsiahelitseDorainum.BenediciteiilJi
naan. Dccidatsuper eos timor et irimor Iriaghitiidiriis" liominumDominum, liyihtiumdicite. BeriedieiteSa-
braehii tui. Fiant tamuuam lapis, donec transiat po- cerdotes Dornini Dottiirio.Betiedicite servi Doiniiii
pulus tuus Domine, usquedurn pertranseat pbpUlUS Domino.Benedicite spiritus et animai juslorum Do-
tuus hic quem liberasti. InducenS plantas eos in niino, hymnum tlicite. BeneUiciiesancli et huniiles
nionlem bereditalis ttise, in prceparala babitalionis corde Dominuin.UenediciteAnhaniasj Azarias, Mi-
luae, quam prceparastiDomine, sanctiiriOniuttituuih salielDoihinum.lSenedicamusPatrem, et Filium, et
Dominequod prsepataverunt mahus tuce. DOhiihetu Spiritum sanctutn Domirium,hymiiUiudicamus , et
regnas in seternuraet in sccculumsaeculi,et adhuc i superexaltciuuseum in sseciila.Quiaeripuil nos Deus
quoniam intravit equitatus Pharaonis Cumcurribus in inferno, elc, usque Poteslas ejus in generationeru
et ascensoribusin mare, et induxit-Doininus Stiper et generaiionem. (Dan. m.).
cos aqtias tnaris: filii antem Israhel abiertint per EpislolaPauli apostoliad Romanos.
siccum per uiedio mare. Sumpsil auiem MariaPro- Fralres, an ignoratis, quia quicumque baptizatisu-
phelis, soror Aaron, lymphaniimiri manu : egressce- mus , etc, utque Yiventesaulem Deo in Cliristo Jesu
que sunt omnes mulieres posl eam cum lymphanis Dominonostro. (flom. vi, 5-12.)
et choris, quibus prsecinebat dicens: Cantemus Do- B LectiosanctiEvaugefiisecundumMatthseum.
mino, gloriose enim magnificaius est, equum et Vespere aulem Sabbati, quae luciscit in primsi
ascensorera ejus dejecit in mare. (Exod. xv, 14-21.) Sabbali, elc,
usqtte Omtiibus diebus osque ad con-
8. LectioEzechihelprophela?. summatioiiemsseculi. (Maitk. XXVIII.)
Tempore illo, facla est super me manus Domini, NOTdSET OBSERVAtiONES.
et eduxit me 139 in spiritu Domini, et dimisit me Ab hoc olficioSabbati sancti inseritur altera nu-
in jnedio campi, etc, usque El scietis quia ego Do- merorum marginaliuriiinLeclionario series (ut supra
itiinus loquuttis sum et feci, ait Dominus Deus. notavimus) ad designandas Lectiones. Ex duodeoini
(Ezech. xxxvn, 1-14.) lectioiiibtisqucc iegebantur ante missam in graiiatu
9. LectioEsaiaeprophelaa. bapiizahdorum, tfes prirrisedesunt. Ecedeiriferma
VisioEsaicefilii Auios, quam vidit super Judam et sunt in Mozarabico, nec multtmi differunt a modo
Hierusalemin diebus Oziae, elc, itsqueUt pulvis as- usitalis iri MissaliRomanohodierno. Tria cantica in-
cendel, ait DorainusDeus. (Isa. i, 1.) seftihtur, nempe Mosis post septimam , Jonaepost
10. Lecliolibri HiesumNave. uhdeciiriam, trium puerorum post duodecimam, ut
Tcmpore illo, Josue de nocte consurgens, rnovit _ fere in Mozarabico• nisi quod loco canlici Jonte est
caslra, egredientesque de Setim , venerunt ad Jor- ^ canticum Habacuc post Lectionem ex eodera pro-
danem, etc, usque Ut el Vos timeatis Douiinum pheta
Deum vestrum omni lempore. (Josue m, iv.) lh MozarabicbLeclionibus istis prcemiltitnr cerei
11.Lectiolonaeprophetse. benedictio, cujus formuladiVefsaest a Romaiia, qusa
•
Tempore illo, factum est verbum Dominiad Jo- eadein est cum velere Gallicana. Priuio lit benedi-
nam , filium Amaihi; dicens : Surge, vade in Neni-. ctio lufcernse: quaebenedictio auctorem babet Isido-
ven (Jonw i), etc, usqueEtoravit Jona ad Dominum ^ fum , teste Elipando episcopo Toletano, qui ex eo
Deum suum de utero piscis, cl dixit. Clamavi ad haec verba refert in 141 epistola ad Alcuinum.
DominumDeum meum, etc Et dixit Dominuspi^ci , < Nam et ipsi canimus ih vigilia Paschae, beato Isi
etc, usqueLoquutus fuerat ut faceret eis, cl non fe- doro dicehte : Iudiiit Carriem,sed non exuit majesta-
(iit, ait DorainusDeus. tem; ribstram substantiam expeieiis , sed propriam
12.LectioDanihelprophetse. non relinquens; i Qucelotidem verbis in Mozarabico
Anno octabo decimo Nabuchodonozor rex fecitt legunlur ad beiiedictiotiemlueerhce.Alia lestimonia
staluam, ctc, usque In conspeclu tuo hodie ut pla- ibidem ex Missali Toletano profert idem Elipandus
ceal tibi . . ., „, ad hteresim suam confirmandam, quortim aliqua in
Benediciteimber et ros Dominum.Benediciteomness Mozarabiconon exstant, nerape quse ex missa in
spiritus Dominiim. Benedicite ignis et calor Domi- GoenaDomini, el quaeex feria lertia Pascha), itera-
num, hymnum dicite. Benedicile nocles el dies Do- que ex missa sancli Sperati, et quceex raissa defun-
miuum. Benedicitetenebrceet lumen Domino. Bene- ctorum. Alia quidem ab ipso prolala reperiunlur iu<
dicite frigus et ceslus Domiiium, hymnum diciie. isto Missali, ul quod habel ex feria quinta PasGhce;
Benedicite pruina et nivis Dominum.Benediciteful- at in lllatioiie ejusdem ferise loco adoptivi, in edilis
gura et nubis Dominum.Benedicileterra Dominum, legittir assumpti; ilemque io raissa de Ascensioueas-
hymnum dicite. Benediciteraonles et colles Domi- sumplionem,non (ul ipse legit) adopiionem.Has om-
num. Benedicite omnia nascentia terrae Dominum. nino emeudationes suggesserunl in libro n adversus
Benedicitemaria et fluminaDominum, hymnum di-; -; Elipandum Leidradus, Nefridius, episcopi, et Bene-
cite. 140 Benedicitefontes aquarum Dominum.Be- dictus abbas, seu potius Alcuinusduplicis istius Iibri
nedicile'byluceet omnia quse morantur in aquis D.o- scriptor.
minuiu. Benedicite omnes volucris caeli Dominura, Posl benedictionenilucernceseauitur cerei bene-
hj/ranumdieite. Benedicitebestiseet juinenla Domi- diciio post aliquas orationes, hoc modo incipiens:
197 DE LITtRGIA. GALLICANALIBER H. 198
Vere, Domine, saiis djgnum et putchrumest, in quan- A £ gustinus tpse in lib. xv de CivitateDei cap. 32 quos-
tum nos muneretuo illustras, libi sempergralias agere, dam versus refert, quos < in laude quadatn cerCi>
apud qvemest fons vitm, in cujus luminevidebimus scripsit, ut patet ex nova editione, ubi locus iste ex
lumen, etc De benedictione lucernse et cerei exstat Mss. restitulus est a noslfis. lu uliaque cerei beiie-
canon tionus concilii IVToletani: Lucerna et cereus diclione Erihodius leslaltir, 6x cereo benedicto de-
in prmvigiliisPaschm apud quasdam Ecclesiasnon be- cerptas a fidelibus fuisse parliculas cotttra pibcellas.
nedicuntur; et cur a nobis benedicantur inquirunl. Inde Agnorum Dei cefeoruin origo.
Propler gloriosum enim noclisipsius sacramenlumso- Postea in prsediclo Missali Gothico subsequuntur;
lemniierhmc benedicimus,ut sacrmresurreclionisChri- variceCollecliones sCu orationes omnihd duodecim
tli myslerium,quod lemporehujut volhm noctisadve- cum loiidem prsefationibus, quarum sirigulse post
nit, in benedictionesanctificaliluminis accipiamus.Et singulas lectiones pfaeraissasrecilari debenl. Uiia est
quia hmc observalioper multarum ioca lerrarum regio- pro spiritibus pausantiura seu defunctorura. Deiude
nesqueiiispaniw in Ecclesiiscommendalur,dignumest succedunt Orationes ad ChriStianura faciendum , ad
ut propter ttnitotem pacis in Gallicanis Ecclesiiscon- fontes benedicendos, atque ad baptizandum,quas se-
servelur.Ubi quidaihmaleGalticanislegendumputant. quilur missa in Vigiliis PaSchae,cujus missseEpisto-
ln Hispanlisantiqiium esse benedicendicerei niorem, B ] lam et Evangeliumsuperius ex Lectioriario indicavi-
ex Prudentio nonnulli colligunt, cujus hymntim Ad mus. Baplismisolemne teiripus eral in VigiliisPaschce
incehsumcefeipaschaliscompositum laudanl. Et huuc et Pentecosles, aliquando etiam in Vigilia Natalis
quideih hymnum ad benedictiohem cerei paschaliS Domini, el in natali sancli Joannis. Huic rei pro-
exhibet vetus Ordo Romanus, et Hymharium anti- bandaeunus fere sufficit Gregorii locus ex lib. vm,
qtium , Romae anrio Superiore impressum. At quia cap. 9, ubi Gunlchramnus rex ita loquitur : < Ger-"
hymhus iste, qui ih CallierrieririOquiriius est, inscri- manus raeus Chilpericusmotiens dicilur 143 Clium
bilur in niembraheis iibris, Hymnus ttd incensUm reliquisse, cujus nulritores raatre deprecante pe-
lucernm,noii cerei paschalis; liinc Sirmundus in riotis tierunt, ul eutn de sancto lavacro in Dominici Nata-
ad Ennodium, et Menardtisin Concordialii regtila- lis soletnnitatedeberera excipere: et non verierunt.
rum inferunt, eumdem hymnum ad accendendas in Rogaverunt deinceps ul ad sanctum Pasclia baptiza-
Lucernario seu Vesperis cjuotidianis iucemas com- retur; sed nec tunc allatus est infans. Deprecati sunt
positumfuisse. In eademsententia est NicolausHein- autera terlio, ul ad festivitatem sancti Joannis exhi-
sius in nova Prudentii editiotie, 142 ubi cerei pa- beretur; sed iiec tunc venit. i Childebertus vero,
schalis ritum Prudentii cevo ignolum fuisse censet Sigeberti filius, < baplismum in die sanclo Pente-
colligiex antiquilatibus ecelesiasticis.Verum lucernmC ( costes accepit, > ex ejusdem libri cap. 4. Vefum Pa-
vocabulumin litulo hymni non sufficit probando id tres synodi Matisconensis,caaone 3, conqueruntur,
quod hi viri docti intendunt: quandoquidem in Vi- quod pene per singulosdiesac nalales marlyrum ba-
gilia Paschaabenedictio ejiam lucemse fiebat, ex di- ptismus conferreiur; veteremque usum ad Pascha
ctis. Deindein iilohymtiofit mentiode Christi Domi- revocant.
ni resurrectione, quod priori senlentiaeconfirmandce [XLII. LEGENDA IN DIESANCTO PASCUE,ADHISSAM.]
quoddam robur addere potest. Sed alia ratio , quam
Menardusnoster affert, melius probat hymnuin litinc EpisloiaPauli aposloliad Corinthios.
de Lucernario quotidiano inlerpretandum , nempe Nolum autem vobis facio, fratres, Evangelium
ipse litulus libri Cathemerinen, quo significantur ea quod praedicavivobis, quod et accepistis, etc, usque
quaeper diem aguntur. Idem suadet eliam libri i, sins Miserabilioressutausbmtiibushoriiinibus.(I Cor. xv.)
prdo, in quo primus hymnus est Ad galli cantum , LeciiosahcttEvaugeliisecundumLucam.
secundus Malutinus,lertius Antecibuin, quartus Post Diebus illis, una Sabbali valde diluculo venerunt
cibum, quinlus Ad incensum Iucernw, sextus Ante mulieres ad monumentum..,. ipsum vero non vide-
somnum.Ubi quintus de Vesperis indubie intelligen- runt (Luc. xxiv, 1.)
dus est, in quibus solemni more in dies accendi lu- D ; NOTi3EET OBSERVATIONES.
cemas lunc mos eral, ut recte Menardus ibidem Avulso uno item folio, deest prima Leciio aduiis-
probat, nimirum in caput 24 Concordise regularum, sam, quaeleclio indubie erat ex
Apqcalypsi, sicut et
§ 2. Neque tamen propterea tam novus est cerei in alicesequenles, etiam in Mozarabico, in
quo lectio
Vigiliis paschalibus.benediceudi ritus, uti Heinsio prima in die Resurreciionis Dominisumilur ex
visum est: cum Eunodius, Ticinensisante annuml320 prin-
cipio Apocaiypsis, secunda ex capiten Actuum apo*
episcopus, geminam cerei paschalis benedictionem stolorum;
Evangeiium ex Joannis cap. xx; Ex notis
scripserit. numericis apparet in Lectionarid noslro nullas pro
In MissaliitemGothicogallicanooccurriiJSfenedicfjo DominicaPaschaelectionesad VigiliasseuMatuiinuiu
cerm beati Augustini episcopi, gUam adhuc diaconus assignatas fuisse; nec fortasse lempus istis Vigihis
cumesset,edidit et cecinit, sub hoc exordio : Exsultet celebraudis reliquum esse poterat, cum omnia quae
jam angelica turba cmloriim, etc, ut modo in Usu superius de Sabbato sancto reltilimtis, itl muitam
habetur. In Mss. riounullis,puta in Noviomensi,aliis- noctera proiraherenlur. Alia ralio est de tuonaste-
que, idera islius benedictionis titulus legitur; Au- riis, in quibus bapiisruus non conferebatur. In Mts-
!9d APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 200
sali Geiasiano notanda est rubrica de baptizatis : A EpislolaPauli apostoliad Corinthios.
Pqstea si fueril oblata, agendwsunt missm,el csmmu- Fratres, priraus homo de terra terrenus, etc, us-
nicat; sin autem, dabis ei lantum Sacramenla corporis que Labor vesler non est inanis in Domino. (I Cor.
et sanguinis Christi, dicens: Corpus Domini neslri xv, 47-58.)
144 Jesu Chrisli sit libi in viiammlernam.Ubi com- LectiosanctiEvangeliisecundumJohannem.
munio sub una specie Sacramenia corporis et sau- Diebusillis, erat autem quidam languens Lazarus
guinis Christi appellatur. Qui locus nolandus est ad a Betbania, eic, usque Et viderant ouse fecit, credi-
probandam sub uua specie communionem, et ad si- derunt in eum. (Joan. xi, 1-45.)
iniles locos explicandos, ubi communio corporis C NOT.EET OBSERVATIONES.
sanguinis Chrisli nou raro pro una panis specie su- 146 'n Mozarabicoomnes primae Lectiones ad
milur. missam ex Apocalypsi, secundseex Actibns aposlolo-
Prceclarum exslat fragmentum ex sermone Aviti rum, a Pascha ad Ascensionem : in Lectionario no-
episcopi Viennensis, in die Paschae, ubi hrec verba slro ita passim, nontamen semper. Concilii Tolelani
Chrisli nomine ad apostolos : < Universis igitur ferte iv canon 16 sub gravi interminatione definit ut lilier
qticesumilis.Quodmensceapposui, mtindo traitsraisi. Apocalypsisa Pascha usque ad Pentecostenmissarum
Calix, qttetn vos gaudetis guslasse, cunclorum esl. > "B lemporein Ecclesiis prsedicetur.
[XLIII. LEGENDA FF1UAII PASCHjE, At)MISSAM. lu Africa terapore sancti Augusliniquatuor evan-
Lectio Apocalypsisbeati Ioaunisaposioli. gelislsaa die Paschatis legebantur, unus post aiiuin :
< Prima enim die lecta est resurrectio secunduin
candidi tamquam latia alba, et tanquam uix, et oculi Malihceum;alio diesecundum Lucam; terlio secun-
ejus velut ilamma ignis, etc, usqueQuod est in para- dum Marcum; quarto, id est, hesterno , secundtiui
diso Dei mei. (Apoc. i, 2-7.) Joannem. > lla Augustinus in sermone 247 novceedi-
LeclioAcluumaposiolorum. tionis, qui est 18 in diebus paschalibus. Paulo aliter
Tempore illo, stans autem Petrus cum undertm , evangelislarum ordo se habet in ejusdem sermone
levavit vocem suatn, etc, usqueTestilicatus est, et 232.
exhorlabalur eos. (Acl. u, 14-20.) XLVL LEGENDA FERIAV PASCHiE.
LectiosanctiEvangeliisecundumMarcum. Lectio ApocalypsisIoannisapostoli.
In illo tempore, Maria autem Magdaleneet Maria Tempore illo, ego Johannis vidi, et ecce Agnus
Joseph aspiciebant, ubi poneretur Domiuus Jesus, stabat super raontem Sion, etc, usque Et mare et
etc, ttsqfHe Noricrediderunt ei. (Marc xv, 47, usque fontes aquarum. (Apoc xiv, 1-7.)
XVI,11.) Q LectioActuumapostolorum.
NOT^l ET OBSERVATIONES Tempore illo, Pelrus et Johannis ascendebant in
Et bic avulsutn est unum folium , deestque finis templum, etc, usque Et convertimini ut deleanlur
Evangeiiiquod lcgebalur in die Paschce, cutn inilio peccata veslra. (Acl. m, 1-19.)
Lectionis ex Apocalypsipro feria secunda. In MissaK LecliosanctiEvangeliisecundumfohannem.
Gothico seuGallicano hcec missa ita inscribitur : Diebus illis, una Sabbati Maria Magdalene venit
Missa matutinalis per tolam Pascha pro parvulis qui mane cum adhuc tenebrae essent, etc, usque Quia
renali sunt. oporteril eum a mortuis eum resurgere. (Joan, xx,
XLIV. LEGENDA FKRIAIII PASCHjE. 1-9.)
LeclioApocalypsisIohaunisaposioli. XLVII. LEGENDA FERIAVI PASCH/E.
145 Eg° Johannis fui in spiritu, et audivi voccm LectioApocalypsis Iobannisapostoli.
dicentera mihi: AngeloZ.imirnceecclesisescribe, etc, Teropore illo, ego Johanuis audivi vocem de sede
usque Calcolura candidum, et in calcolo nomen no- dicens, elc, usque In femore suo scribtum, Rex re-
vum. (Apoc.n, 8-17;. Eadem in Mozarabico. gum, et Dominusdominanlium. (Apoc. xix. 5-16.)
LectioActuumaposlolorum. LeetioActuumapostolorum.
Tempore illo, exsurgens Petrus in medio fralrumi tvj 147 Tempore illo, exsurgens autera princeps sa-
dixit, erat aulem turba hominura, etc, usque Et an- cerdotum, et omnes qui cum illo erant, elc, usque
nuraeratus est cum undecim apostulis. Act. i, 15-26). Pro noraine Jesu Cbristi contumilia pali. (Act. v, 17-
LecliosancliEvangeliisecundumMarcum. 41.)
In illis diebus, duobus discipulis DominiJesu am- LectiosancliEvangeliisecundumIohannem.
biilanlihus osiensus est in alia effigie, elc, usque Diebus illis, Maria stabat ad monumenttim foris
Sermonera confirmante sequentibus signis. (Marc. plorans, etc.tis^ue VidiDominum,el hsecdixit mihi.
xvi, 12-20.) In Mo&arabicoEvangeliumex Luca det (Joan. xx, 11-18.)
duobus discipuliseuntibusin Emmaunla. XLVIII. LEGENDA DIESADBATI PASCH/E.
XLV. LEGENDA FERIAIVPASCH^E. Leclio Apocalypsis lohannisapostoli.
LectioApocalypsisIohannisapostoli. Tempore illo, ego Johannis vidi caelum novum et
Tempore illo ego Johanuis vidi in dexteram se- terram novam, etc, usque Ardenti igui et solfore,
dentis supra thronum librura., etc, usque Gloria ett quod est mors secunda. (Apoc. xxi, 1-8.) j
potestas in saeculasceculorum, amen. '(Apoc. xv, 1- EpistolaPauli aposloliad Corinthios.
15). Fratres, coltidie morior per veslrara gloriani, Hc,
201 DE LITURGIA CALLICANALIBER II. 2«2
usque NovissimusAdam in spiritura vivificantem. (/ A Mozarabicosex Dommiccepost Pascha recensentur.
Cor. xv, 31-45.) LV. LECTIONES QVMLEGEND^E SINTIN ROGATIONIS
tectio sancti EvaugeliisecundumIohannem. PRIMO DlE, ADHATUTINOS.
In illo lempore, manifestavit se iierum Dominus LeclioDanihelprophetae.
Jesus discipulis suis, elc, usque Cum resurrexisset Tempore illo, ego Danihelinlellexi in libris nume-
a mortuis. (Joan. xxi, 1-14.) rum annorura, de quo factus est serrao Doinini ad
XLIX. LEGENDA CLAUSCM PASC&E. Hierimiam, etc, usque Super civitatera et super po-
LectioEsaiaeprophetaj. pulum luum. (Daniel. ix, 2-19.)
Spiritus Domini super rae, eo quod unxerit Deus LEGENDA PRIMA DIEADTERTIA INL.ETAMIS.
me, etc, usque Lsetilia sempiterna erit eis, ait DQ- Epistulasanctiac beati facobiapostoli.
minus Deus.' (Isa. LXI,1-7.) Jacobus Dei et Domininoslri Jesu Chrisli servus,
EpistolaPauli apostoliad Corintbios. elc, usque in finem, cum decem divisionibusper lilte-
Fratres, si autern Christus prcedicaturquod resur- ram rubeam.
rexita morluis, elc, usqueVi sit Deus oinnia in Lectiosanctiac beati Iacobiapostoli.
omnibus. (/ Cor. xv, 12-28.) Tempore illo, cum ingressus fuisset Dominus Jesas
DAMHEL CUM BENBMCTIONE , SICUT IMMODIESANCTO in templo [imo in montej ut doceret turbas, dicebat
PASCHJE. I illis : Nolite
putare, quoniaro venisolvere Iegem,elc,
LectiosanctiEvangeliisecundumIohannem.
usque Donecreddas novissimum quadranlem. (Maltii.
148 Diebus illis , cum esset sero die illo , una
sabbalorum nisi videro v, 17-26.)
(Joan. xx, 19.) I.ecliosancti EvangeliisecundumMatthaeum.
NOTJEET OBSERVATIONE5. Pelrus Apostolus Jesu Christi eleclis advenis Pou-
ConciliumMatisconensen statuit canohe 2, ut illis
li, elc, usque ad finem, exceplis tribus ullimis versi-
sanclisshnissex diebus, qui Pasclisediem subsequun- bus, divisa in undecim parles
tur, nullus servile opus audeat facere; sed omnessi- LEGENDA EADEM DIEADSEXTA
mul coadunali, hymnispaschalibusiiidttlgenles,perse- Epistolasancti ac beatissimiPelrt apostoli.
veraiionis nostrw prwsentiam quotidianis sacrificiis 150 Tempore illo, dicebat DominusJesus discipn-
ostendamus,laudantes creatoremel regeneratoremno- iis suis : Nolite judicare, ul non judicemini, etc, us-
ttrum vespere,mane et meridie.Avitus Viennensisepi- que Haecest enira Iex et prophetae. (Mailh.su, 1-12.)
scopus in feria sexla Paschse sermonem habuit cu- LectiosauctiEvangeliisecundumMauhseum,
Jus fraguieula exstant. Dominica sequens Clausum Liber Tobith usque finem,postea Evangelium.
Paschw hic appellatur, ilemque in MissaliGolhico-
LEGINDA ADKONA EODEM DIEIN ROGATIONIBUS.
gallicano. Et sic fortasse Iegendura apud Gregorium Q (
in Historiaelib. x cap. ullimo, ubi Clausum Pascha LecliosanctiEvangeliisecuudumMatthasum.
legitur. Diebus illis, dixit DominusJesus lurbis : AtJtendite
LUI. LEGENDA DOMINICA IV POSTCLAUSUM PASCH^. ne justitiam vestratn faciatis coram hoininibus, etc,
............ . .... usque Sed libera uos a malo. (Malth. vl, 1-15.)
^. .......... . .... LVI. LEGENDA DIE11IN ROGATIONIRUS, ADMATUTINOS.
Leclio sanctiEvangeliisecundumLucam. Lectio Iobel prophetae.
Haecdicit Dominus: Accingite vos, et plangite sa-
Factum est autem ut moreretur mendicus , etc, Et terribilis valde, et quis susti-
credent. cerdotes*,elc, usque
usqueSi quis ex mortuis resurrexerit (Luc uebit eum? (Joel. i, 13, usque n, 11.) •
XVI.) LEGENDA E0DEM DIEADTERTIA.
LIV. LEGENDA DOMINICA V POSTCLAOSUM PASCH^E.
EpistulasanctiacbeaiissiiniPetri apostoli.
Lectio Actuumapostolorum.
Paulum el Siroon Pelrus servus et ApostolusJesu Christi his
Tempore illo, adprsehendentes populi
Silara, etc, usque Igitur exeunles ite cum pacc (Act. D qui cosequalem nobis sortiti sunt fidem, etc, usque
] in finetnsecundmPetri,
xvi, 19-36.)
LectiosaucliEvangeliisecundumMarcum. LectiosanctiEvangeliisecundumMattliasum.
Diebus illis, transiens Dominus Jesus de finibus Diebus illisslahat Dominus Jesus secus mare,et
Tyri, venitper Sidonem, elc, usque Et surdos facift > congregalcesunt ad eum turbse mullse , elc, usque
audire, et mutos loqui. (Marc. vn, 31-57.) Qui hahet aures audiendi audiat. (Maiih. XIII,2-23.)
NOT£I ET OBSERVATIONES. EGENDA E0SEM B!EADSEXTA. >
149 In MissaiiGothicopost GlausmnPaschse, nulla Epistula sancliacbeatissimiIohaunisapostoli.
missa de Dominicisconsequentibus notatur : sic vero
in nostro Lectionario, in quo Domiuicaequinque nu- Quod fuit ab|nicio, quod audivimus, quod vidimus
meranlur ante Ascensionem, uli coiiigitur ex nume- oculis noslris, etc, usque in finem primm lohannis.
ricis notis; tametsi amisso uno quaternioue desunt, LectiosanctiEvangeliisecundumLucam.
misscetres post Clausum Paschce, et ntedia pars le- 151 In iHo tempore, dicebat Dominus Jesus lur-
cliouura proDominicaquarla. Mirumest iti Domitiicai bis: Videte et cavete ab omni avaritia , elc, usque
qniitta nullam assignari-leclioneraex Apocaly.psi.In Et baacorania.adicientur vobis. (Luc. xn, 15-51.)
PATROL. LXXil. 7
203 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERM*rtl PARISIENSIS. 234
LEGENDA ADNONA EODEM DIEINROGATIONIEUS A 4, qucedammulier, « dum tempore Litaniarum.prse cce-
Llber Judilh usque finem, postea Evangetium. catis oculis non posset ire eum populo, audiens cho-
LectiosaticiiEvangeliisectindum.Matthceum. rum psallentium, cum lacrymis dorani Germani ira-
Diebus illis dixil Dohiinus Jesus turbis : Audistis plorat auxilium. >Tertia die, recepto lumine, i mu-
quia dictum esl, Quicumque dimiseril uxorem suani, lier clarescentediead missamcum populo progredilur
det illi libellum repudii, elc, usque Sicut et Pater in processu. > An Litanice dictce sint ex eO quod
vesler coeiestig perfectus est. (Maith. v, 51-48.) sanctorum nomina in eis frequentarenlur, an vero
LVII. LEGENDA DIEIII IN ROGATIONIDUS ADMATUTINUM. hujosmodi preces 153 ex '"'s supplicalionibus Lita-
LectioOseaeprophetae. niarum nomen acceperint, parum interesl. Illud ex
Hsec dicit Dominus: Audite hoc, sacerdotes , et lib. x cap. 1 constat, in illis supplicationi-
Gregorii
adlendite, domus Israhel, etc, usque Scientiam Dei bus, quas Gregorius alter seu MagnusRomae inslituit
plusquam holocausta, ait DominusDeus. (Osemv, 1, ad pestem depelleodam, Kyrie eleison, quod Lilania-
usquevi, 6.) rum nostrarum initium est, per plateas urbis cattta-
LEGENDA EODEM DIEADTERCIA. lum fuisse.
Epistula sanctiac beatissimiIohannis apostoli. Sed non iii solis precibus aut jejunio consistebat
Senior Electsedominae,et rialis ej'us, quos ego di-
B Gallorum pietas in triduo Rogationum; multum
ligo in veritale, etc, usque Communicat operibus etiam
illius malignis. Deinde consequenlerepistola Johannis impendebatur lectioni sacrarum Scripturarum;
illarum maxime quae ad commendaridam orationem
terlia thie titulo : Senior Gaio carissimo, quem ego
et eleemosynam pertinent. Harum autem lectionum
diligo in veritatc, etc, usque Quoniam testimonium modum discimus ex nostro Leetionario, in quo om-
nostrum verum esl* omtssisversibus13 et 1-4. nes accurale referuntur, ut modo vidimus. Optandum
LectiosanctiEvangeliisecundomMatthaeum. esset ut pius hic ritus saltem ex parie restilueretur,
In illo tempore relicta DominusJesus civitate Na- ubi hacienus perseverat in ecclesia Mediolanensiin
zareth, venit el habitavit in Capharnaum |iaritimam, triduo Litaniarum, quce posl Ascensionem Domini
elc (Maiih. iv, 13-17.) Tum consequenter: Venite ad celebranlur. Quod quia non omnibus notnm est, id
meomnesquilaboralis, etc (Malih. xi,28-30'-'eionus paucis exponere juval ex libello singulari, cujus hic
meum leve. titulus est: Litaniw majores ei triduanw solemnesritu
LE8ENDA DIE
EODEM AD SEXTA
Ambrosiario; a sanclo Carolo cardinale lit. sanctw
Epislulasanctiac beatissimiIudaeapostoli. Praxedis archiepiscopoedilm, nunc denuo recognitm,
152 Judas Jesu Christi servus, frater autem Ja- Medioldnianno 1667. Ita vero hse Litanice proce-
cobi, etc, usque in firierii. r dunt.
C
LectiosanctiEvaugeliiseeundumMalthseum. Primo dte harum Litaniarum triduanamm, quae
In illff teinpore loquutus est Dpminus Jesus ad
et ad Pharisseus prOxihiispost Asbensionem Domini feriis seeunda,
principes sacerdotum parabalam clero et populo in me-
terlia, etquarla celebrantur,
hanc : Homo habebat duos filios , etc, usque Pustea ecelesiam congregato, arciiiepiscopus
iropolilanam
ut crederelis ei. (Maith. xxi, 28-32.) vel prjenitentiariuscinerem ex olivarum ramis factura
LEGENDA ADNONA BODEM DlEINR0GATI0N1BDS.
Liber Hester usque finem , poslea Evangelium. benedicit; deinde singulorum eapitibus imponit, di-<
cens : Memento,homo,qnia cinis es; et in cineremre-
Leclio sanctiEvangebisecundumMattUaeum.
Diebus illis , dixit Dominus Jesus discipulis : Si verteris. Respondet accipiens: Memor ero. Deinde'
eriim dimiseritis hominibus peccala eorum', etc, procediturad basilicam sancli Sirripiiciani, ubi dictis
Litaniis el stibditur Dominus vdbiscum.
usque Et omnia hsec adicientur vobis. (Matih. vi, Tura lector oratione,
14-33.) major secundicerius recitat Lectionem
NOT2EET OBSERVATIONES. ex Joele propheta : Hcec dicii Dominus Deus: Cdn-
ex occa- vertiminiad mein loto corde vestro, etc. Et posl res-
Quod in una Viennensi ecclesia singulari
sione instituit Mamertus episcopus sseculo v, qui, 1) _ ponsoriurriiquod primus notarius prceeinit, primus
diaconus ordinarius, prcemisso Dominus vobiscum,
dum urbs hcec insolitis terrce motibus qualeretur, ex Matthaeo:Noliie putare, quo-
« appropinquante Ascensione, indixit populis jeju- recitat Evangelium
niam venisolverelegem, etc Idem fit pro portione per
nium , instituit orandi modum, edendi seriem, ero-
liberalem > duodecim ipsa die eeclesias, in quibus eodem ordine
gandi dispensationem, quod, inquam,
sanclus pontifex ex hac peculiari causa indixit, diversceex Scriptura lectiones fiunt
« eessantibus exihde teiroribus, per cunclas provin- Secunda die itetu fit processio per novefri eccle-
ctas dispersa facti fama eunelos saeerdoies imilari sias, iu quibus singiilisSingulseduselegurilur Lectio-
commonuit, quod sacerdos fecit ex fide, » ait Gre- nes, una passim ex Veteri Testaraento, allfera c\
gorius in Hisloria lib. n cap. 54. Idern in lib. ix cap. Evangelio. In ecdesia seplima, qua3Cst saticti Naz:-
6 modum tradit quo Rogationes illse"celebrarentur: rii, diaconus anle lectionera Evangelii elata voceait:
rtempe ul« procedens pontifex cum populo suo, loca Parcite fabulis. Custos etiam : Silentium habete: Ai-
sancla circumiret. > Rogationes illaealio nomine Li- ter vero respondet: Habele siknliuiri. Turii. legitur
tanim dictse sunt, qiio vocabulo Forlunatus utitur in Evangelium ex Luca: Accessit ad Dommum Jesum
Vitasancti Germani Parisiorum episcogi cap. 33, ubi quidam 154 PfincepS, et interrogavit eum dkeus
205 DE LITURGIA GALLJCANALIBER II. 206
Magister bone, quid faciens vilam mternam possi-• ATheophile,
j etc, usque Quemadmodumvidistis euin
debo? etc. euntem in c-celum.(Act. l, 1-11).
Tertia die, supplicatio instituitur per undecim ec- EpistolaPauii apostoliad Ephesios.
clesias; et in quinta, quseest ad sanctum Lauren- Fratres, obsecro vos ego vinctus in Domino, eic*
tium, dieiturilem a diacono : Parcile fabulis, et reli- usqueIn mensuramcetatisplenituditiisChristi. (Ephes.
qua ut supra; postea Evangelium secundum Lucam, iv, 1-15).
Homo quidamhabuit duos fitios,etc Haecnon parura Lectiosancti EvangeliisecundumIohannem.
conducunt ad illustrandum Lectionarium nostrurn In ilio tempore, dixit Dominus Jesus discipulis
Gallicanum. suis : Filioli, adhuc modicum vobiscum sum, etc.
Aliis eliam diebus fiebant in Galliis ejusmodi sup- (Joan. XIII, 33-35). Tum Joan. xiv, 1-14; ac de*
plicationes, in Epiphania, Ascensionc, et prima die mum Luc. xxiv, 49-53, desinenssic: Laudantes et
Novembris.DeEpiphania testis est Gregorius in Hi- benedicentes Deura.
storiselib: v cap. <4: « Interim advenit dies sanctus LIX.. LEGENDA DIE DOMWICO POSTASCENSIONEM.
Epiphanise, el hic (Roccolenus)magis ae magis tor- LeclioActuumapostolorum.
queri ccepit. Denique cura psallentes de ecclesia Tempore illo, cum venisset Paulus Ephesum, etc,
egressi ab basilicam (neinpe de ecclesia cathedraii B I usque Spiriius nequam egrediebantur per nomen
Turonensi ad basilicam sancti Marliui) properarent, DominiJesu Christi. (Acl. xvm, 22, usquexix, 12).
hic posl crucem, prcecedentibus signis, equo super- LectiosancliEvahgeliisecundumlohannem.
positus ferebalur, > Ilaque in illis supplicationibus In illo tempore, elevavit Dominus Jesus oculos
prceferebanturcrux el signa, uti etiam nunc, id est suos in crelum et dixit: Pater venit hora, clarifica
vexiila. Idem Gregorius de Ascensione in libri item Fiiium tuum, etc, usque Ut dilectioqua dilexisii me,
V cap. 11: « Die aulera beato, inquit, quo Dominus in Ipsis sit, et ego in ipsis. (Joan. xvn, 1-26.)
ad ccelos post redemptum hominem ascendit glorio- NOT^: ET 013SERVATIONES.
sus, cum sacerdos (Is est Avitus episcopus Arver- 156 I" missa Ascensionis prima Lectio est ex
nensis) de ecclesia ad basilicam psaliendo procede- Novo Testamenio, id est ex Actibus apostolorum ;
rel, > etc Ex his colligiraus in Gallicanis olim ec- in Mozarabicoex capite iv Apocalypsis, Ego Joannes
clesiis moris fuisse ut sirailes supplicationes iu maj'o- fui in spiritu, et vidi, etc Leclio secunda in Mozara-
rihus festis, ut modo, fierent. Alias Litanias indixit bico eadera est ctim nostra prima; Evangelium ex
concilium Lugdunense n canone 0 : Ul in prima Joanniscapilexvi, Vadoad eum qui misit ine. Differt
hebdomadanoni mensis, hoc esl ante diem Domini- etiam in- Mozarabicoofficiiuri missce pro Dominica
eam, quw primo in ipso mense illuxerii, Litaniw, G < post Ascensionem, in quo duas tanlura lectiories
licut anie AscensionemDomini sancti Patres fieri de- prsescribit Lectionarium nostrum. Apud Paulinum in
creverunt, deinceps ab omnibus ecclesiisseu parochiis natali 9 desancto Felice Ascensio inter majores fe-
lelebrenlur. Ita statulum anno 567. Denique sanclusi stivilates non numeratur, sed tantum Natale Do-
Gallus Arvernorum anlisles, cum « lues inguinaria mini, Epipliania, Pascha, et Pentecostes. Confer ea
(suo terapore) per diversas (Galliarum) regiones de- quse diximus initio hujus libri. Exstat fragmentum
sseviret, Rogationes iilas instituit, ut raedia Quadra- ex sermone Aviti episcopi Viennensisde Ascensione
gesima, psallendo ad basiiicam beati Juliani martyrisi Domini, dequa etiam hymnus Ennodii habetur.
itinere pedestri venirenl. Sunt autem in hoc itinere LX. LEGENDA 1NSANCTO PENTECOSTEN.
quasi sladia 300. t Apud Gregorium in HistoriceIib. Lectio Iohel prophelse.
IVcap. 5. Idem in lib. de VitisPatrum, cap. 6, men- Hsec dicit Dominus: Noli timere terra, exulta et
tionem facit de Rogationibus illis « qucequotannis Isetare, etc, usgue Invocaverit nomen Domini, sal-
ubiquein Paschale fiunt. > Sed hic Paschatis nomine vus erit, ait Dominus Deus. (Joel. n, 21-32.)
inlelligendum est tempus illud quod a Restirrectione, LectioActuumapostoforum.
ad Ascensionem, irao et Pentecosten excurrit. Ne- Tempore illo, cum complerentur dies Penteco-
scio an de his Rogaliouibus intelligendus sit Genna-, D 3 slen, etc., us^fweInvocaverit nomen Domini, salvus
dii locus ex cap. 99 de Scriploribus ecclesiasticis, erii. (Act. ir, 1-21.)
ubi de Honorato Massiliensiepiscopo etiam tune su- LectiosanctiEvangeliisecundumIohannem.
persliie agens. < Litanias, inquit, ad inclinandam1 Diebus illis, dixit Dominus Jesus discipulis suis :
Dei clementiara cura plebe sibi credila pro viribus' Sidiligitis me, mandatamea servate, etc, usqueVt
agit. >Avitus Viennensis in illo triduo 155 tolidem cum factum fuerit, credatis. (Joan. xiv, 16-29.)
sermones habuit; ex quibus uuus integer, aliortim1 NOTJEET OBSERVATIONES.
vero duorum fragmenta exstaiit. De Lilaniis conlra1 Nullum hic officium praescribiturpro vigilia Pen-
Larbarorum incursiones indicendis, simulque de tecosles. An repetendum ex vigilia Paschce? Cerle
moribus corrigendis exstal insignis Gregorii Magui1 vigilia Pentecostes in Mozarabico notatur ad No-
epistola, nempe 45 lib. IX. nam. Quod jejunii indicium est, cujus lamen nullum
LVIU. LEGENBA 1NASCENSIONE D0M1NI NOSTRI
JESUCHRISTI. apud Isidorum vestigium invenio. Certe neque apud
Lectio Actuumapastolorum. Ambrosium in serraone 60. Neque enim Ambrosii
refertur
Priwuiu quidem sermonem feci de ouinibu», ol videtur esse sermo ille, cujus fraguientum
807 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 20§
disl. 76, cap. 9, ubi auclor feslum Pentecostes cum A £ nis Baptistse, nec etiani pro Vigilia festi aposlolorutn
Paschale comparando, ait in vigiliis ulriusque fuisse Petri et Pauli; neque item in Gothicoseu Gallicano,
jejtinatum : < Tunc enim, 157 sicut modo feciraus, sed tantum pro ipso die festo. In Codice regio, qui, •
jejunavimus Sabbato, Vigilias celebravitiius, oralio- ex Gelasiano et Gregoriano conflatus est, tres ex-
nibus pernoctantes inslitimus. > In Mozarabico Le- stant missse, nempe missa in Vigilia, item missa in
clio prima pro die Pentecostes ex Apocalypsis cap. media nocte, et missa in die. Consule Menardum.
xxu. Lectio secunda eadem cum noslra, uli et lertia, In prcedicto Missali Gothicoante festum sancli Joan-
uucciu Mozarabicobrevior est, desinitque in hcec nis habeiur missa in lnvenlioiie sanctce crucis, tura
yerba : JVoiiturbelur cor vestrum, neque (onnidel. Iu missa sancti Joannis aposlolietevangelistse,ante Ro-
Lectionario nostro Paraclitus diverso modo scribitur, galiones, ne quid dicam de niissa sanctorum Fer-
primo quidem mendose Paraclytus, deinde rectius reoli et Ferrucionis, quse post Pentecosten.
Paracletus. Nullum officiumprcescribiturpro sequen- LXIII. LEGENDA IN FESTOSANCTORUM PETRIET
libus diebus, quod nulla tunc octava Pentecosles ce- PAULI.
lebraretur. PassiosanctorumapostulorumPetri et Pauli.
LXL LEGENDA PROXIMA DOHINICA POSTPENTE- 159 Teinpore illo cura venisset Paulus in urbem
GOSTEN J Romam, couvenerunt ad eum omnes Judsei, dicen-
B
EpislolaPauli apostoliad Galatas. tes: Nostram fideni, in qua natus es, ipsam de-
Fratres, quaecumqueserainaverit homo,hsecet rne- fende. Non est enim juslum, ut cura sis Hebrseusex
let, etc, usque Crucifixus esl, et ego mundo. (Galat. Hebrseisveniens, genlium te magistrum judices, etc«
Vi, 8-14.) Desinit: Et comprehenderunt eos in Ioco qui dici-
Lectiosancli EvangeliisecundumMattbaeum. tur Catacumbas, via Appia, milliario lertio ; et ibi
' In illo
tempore, assumpsit Dominus Jesus duode- custodita sunt corpora auno unoet mensibus septem,
cim discipulos suos secrelo, et ait illis i Si quis vult quousque fabrecareutur ioca in quibus fuerunt po-
post me venire, etc, usque Unicuique secundum sita corpora eorum; et ibi revocata sunt cum gloria
opera ejus. (Malth. xvi, 24-27.) el hymnorum canlica, et posila sancti Pelri in Vati-
NOTJEET OBSERVATIONES. cano, via Neumacia; et sancti Pauli in via Ostensi,
Mirumest unam bic Dominicam post Penlecoslen ab urbe Roma milliario secundo: ubi praestanlur
locum habere, eum plurium post Epiphaniara et beneficiaChristi per orationem eorum in ssecula sse-
posl Pascha Dorainicarum officia assignenlur. An culorum.
alio in libro pro aliis Dominicis praescriptaerant of- EpistolaPauli apostoliad Komanos
licia ? an vero unum officium per alias Dominicasrc- G ^ Fratres, non enim accepistis spirilum servilulis
pctebatur? At frustra appositum fuisset in titulo, iterum in limore, etc, usque Quia secundura Deum
proxima Dominica post Penlecoslen. In Missali Go- poslulat pro sanctis. (Rom. vin, 15-27.)
ihicogallicano assignantur sex missce Dominicales. LectiosanctiEvangeliisecundumMattbaeum.
Ergo eas repeti necesse erat. Idem in Mozarabico, In illo tempore, videns Dominus Jesus turbas,
in quo septem dunlaxat misscehabenlur post Pente- ascendit in monlem; et cum sedisset, accesserunt ad
costen usque ad Dominicam ante jejunium Kalenda- eum discipuli ejus, etc, usque Glorificent Palrem
rum Novembrium. Ilaque repetebantur illce missae, vestrum qui in cselisest. (Mallk. v, 1-16.)
quando festa sanclorum in Dominicasnon incurre- KOTMET OBSEBVATIONES.
bant. Videlur loco pritnse leclionis recitata fuisse'passio
LXII. LEGENDA 1N FESTIVITATE SANCTI JOHANNIS aposlolorum, nisi dicatur recitata ad Matutinura.
BAPTISTJE.
Quod tameia in Lfjctionario nostro haud notatur. Iit
LectioEsaie prophetse. his Aclis narralur conflicius Petri cum Simone
158 H*10dicit Dominus : Consolamini, conso- mago, referlurque falsa Pilati de Christo ad Neronem
lamini, populus meus, dicit Deus vester, etc, usque epistola; eodemque anno et die Petri elPauIi passio.
Et opus iliius coram eo, ait Dominus Deus. (Isa. XL,D J Altero post Petrum anno Pauli martyrium accidisse
1-20.) ait Gregorius in lib. i de Gloria Marlyrum cap. 29,
LectioAetuumapostolorum. qui proinde aliis actis usus esl. Fortunatus non so-
Diebus illis, surgens Paulus, et manu silentium lum eodem die, sed et eodem anno passos fuisse
indicens ail, etc, usque Ut sis in salutera usque ad videtur asserere sub finem libri ni de Vita sancli
extremum lerrse. (Act, xm, 16-47.) Martini.
LectiosanctiEvangeliisecundumLucani. Una nempedie quospassiosanctabeavit,
In diebus Herodis regis Judaeaefuit sacerdos qui- Et sacrasicgeminussignavittemporaconsul
dam, nomine Zacharias, de vice Abia, etc. (Luc. i, 160 Nescio quid sibi velit Cathulfi epislola ad Caro-
5-25). Deinde Luc.x, 59-47; tum Luc i, fc'6-67; lum Magnumpetenlis id ab eo constitui,ut«sanctiPe-
Denique, Benedictus Dominus Deus Israhel, el mox, tri passionem in toto (ipsius)regno celebrari > curaret,
Puer autem
' crescebat, etc, qui 'est ultimus versus cum ex hoc Lectionario aliisque testimoniis jam sub
cap. i. Meroveadisregibus haeccelebritas instituta videalur.
NOTJE ET OBSERVATIONES Exstat Aviti Viennensis episcopi fragmentum ex
Nullahic missa pro Vigilia nativitalis sancti Joan- homilia dictain basilica sanc" Petri, quam sanctus
209 DE LITURGIA GALLICANALIBER II. 210
episcopus Tarantasise condidit. Quod fragmenlumt A Isetare, etc, utque Non confundetur populus meus in
primum est in Editis. In basilicis Gallicanis sancto- aeternum, ait Dominus Deus. (Joel. n, 21-27.)
rum Petri et Pauli imagines pingi solebant. Unde 8 EpistolaPauli apostoliad Corintliios.
Gregorius in lib. de Vitis Patrura cap. 12 laudat ico- Fratres, quis militat suis slipendiis, etc, utque Ut
nicas apostolorum, aliorumque Sanctorum, superr gioriam meam quis evacuet. (/ Cor. ix, 7-15.)
Leclio sanctiEvangeliisecundumMalthceum.
quas conscriptse erant litlerae, eorum nomina indi-
cantes ad usum speclantium. In illo tempore abiit Dominus Jesus Sabbalo per
LXIV. LEGENDA IN PASSIONE SANCTI JOHANNIS sata, etc, usque Ex hoc pane, vivet in cctcrnum
BAPTISTJE. (Matlh. xn, 1-8). Tum consequenter : Nonne vos
LectioEsaiceprophetse. dicitis, etc (Joan. iv, 35-38). Tum, Ego sum panis
Hsec dicit Dpminus creans te, Jacob, et formans s vilae, elc (Joan. vi, 49-52.)
te, Israhel. Noli tiraere, etc, usque Et in nominee XOTM ET OBSERVATIONES.
Dorainiadsimilabitur, ait Dominus Deus. (lsa. XLIII, '' 1©2 H*0 missa continue missam de sando
1-13). TMIH,omissisoclo versibus, Isa. XLIII,22 us- '• Joanne subsequitur. Evangeiii leclio innnit hanc esse
que XLIV,5. benedictionem novarum spiearum. Maturseuvsebene-
EpistolaPauli apostoliad Hebrajos. T
J5 dictio in Sacramentario sancti Gregorii notatur VHI
Fratres, omnes sancti per fidem vicerunt re- Id. Augusti, die natali sancti Xysii, quo die fit etiam
gna, etc, usque In disciplina perseverate. (Heb. xi,' nunc quibusdam in locis. Fiebat eiiam suo tempore
33, usquexn, 7.) benedictio novarnm fabarum, novorumquepomorum.
LectiosanctiEvangeliisecundumMatthaeum.
In illo lempore audivit Herodes tetrarcha famaro Udalricum legere nori pceniiebil in iib. i Consuetu-
Domini Jesu, et ait pueris suis, etc, usque Et cura- dinum Cluniacensium cap. 55. Adde Menardi notas
vit langnidos eorum. (Mallh. xiv, 1-14.) in Sacraraentarium pag. 175.
SOTM ET OBSERVATIONES. LXVI. LEGENDA IN FESTOUNIUS MARTVRIS,
In Missali Gallicano habetur missa in diem pas- Lectio Esaiseprophetse
gionis sancli Joannis Baptistceet martyris, quam se-'_ Hsec dicit Dominus : Leva in circuitu oculos tuos,
quuntur, quse preecedere debuerant, missse de san- '_ et vide, etc, usque Redemptor luus forlis Jacob, ail
ctis Sixto, Laurentio, Hippolyto, et Sinfuriano. In Dominus Dcus. (Isa. LX,4-16.)
epistola ad Bibianum, quaeAuguslino tribuitur, Joan- EpistolaPauli apostoliad Timotbeum.
nes eodera die traditur conceptus, et Herodis funesli Carissime, labora sicul bonus miles Chrisli, elc,
Perseculionem patiuntur (U Tim. n, 3). Avul'
gladio trucidatus, nempe vm Kal. Oetobris. Est et usque
C sum est unum folium. Desinit Epistola II Tim. m, 12;
prceler nalivitatem alia solemnitas Joannis 161 Ba- LectiosanctiEvangeliisecundumIohannem.
ptistae, iv scilicet Kaiendas Septembris, quando in-
'" Diebus illis , dicebat Dominus Jesus discipulis
ventum Iegitur caput dominici Praecursoris. De ba-
:
silicis apud Gallosin honorem sancti Joannis Bapti- suis Haec mando vobis, ut diligatis invicem, etc,
stse erectis lege librum primum Gregorii de Gloria usque Reroiniscamini quia ego dixi vobis. (Joan. xv,
17, usque xvi, 4.)
roartyrum. LXVH. LEGENDA
Omittitur hic festum sancti Laurentii, et officium DE PLURES MARTVRES fSJC).
*
n Leclio Esaiseprophetse.
sanctorum Agaunensium, quorum raemoria apud Hsecdicit Dominus: Ecce servi mei comedent, elc.,
Gallos semper celebris fuit. Inter Aviti fragmentaa
Et tremenlem sermones meos, ait Dominus
duo habentur, nempe tertium et sexlum, quse ad usque
Deus. (Isa. LXV,13, usque LXVI,2.)
homiliampertinent ab eo habitam in basilica sancto-'"
LectioApocaiypsisIohannisapostoli.
rum Agaunensiumin innovatione monasterii ipsius.'•
Tesnpore illo, ego Iohannis vidi sub allare animas
In priori fragmenlo : « Ornantur oppida non minuss
etc, usque Honor et virlus et forti-
sedibus quara patronis; imo polius illustratce palro-'" ipterfectorum,
tndo Deo noslro in saecula sseculorum, amen. (Apoc.
ciniis fiunt urbes ex oppidis. > In posteriori vero ait
vi, 9, usiruevir, 17), omissa enumeralionetribuum.
sanctos fuisse « decimatos, donec simul colligerentuff 1j LectiosanctiEvangeliisecundumLucam.
> «
elecli. Quod ex consuetudinis debito series lectse fi 183- In illis diebus, ailDominus Jesus discipulis
passionis explicuit. > Unde probatur mos legendi '* suis: Cum audieritis proelia et seditiones, elc,
sanctorum passiones. Denique omittitur, quod forsann Possedebilis animas vestras. usque
(Luc xxi, 9-19.)
iii Lectionario primum locum habebat, festum san- '" LXVIH. LEGENDA DEUNOCONFESSORE.
cti Martini, quod per universam GaDiaracelebre luncc
EpislolaPauli apostoliad Timolheum.
fuisse diximus, patetque in prirais ex Venanlio For- Carissime omnis scribtura divinitus inspirata, eic,
tunato in lib. x, carmine 10, ad Childeberlum et Jt utque His qui diligunt adventura ejus. (/'/ Tim. ni,
Brunichilderade natalitio sancti Martini.
Ecce supervenitvenerandiin sceculacivis 16, usque IV,8.)
Martirrimeritis luce perenne dies, LectiosanctiEvangiliisecundumMattbceum,
Quimodode Gallistotumniire occupatorbem. Diebus illis loquutus esl Dominus Jesus ad turbas
LXV. ITEHADMISSAM DENOVOS FRUCTUS (sic). etad discipulos suos parabolam hanc, dicens : Sicut
LeclioIohel prophetee. homo peregre proliciscens vocavit servos suos, elc,
Hsecdicit Dominus : Nolitetimere terra, exultaetjt usgaelniraingaudium Dominitui. (Ma«/i,xxv,14-2?5.)
211 APPEJNDIXAD OPERA SANCTI GERMANl PARISIENSIS. 212
LXIX. LEGENDA DE PLURES CONFESSORES. A Domini misericordia, quod haberet defunctus requiera
LectioHierimiseprophetae iri die, qua Dominooblationem 1©5 pro ejus anima
Bonus est Dominus sperantibus in eum, etc, us- delibasset. > Idem auctor, in Historieelib. iv cap. 54
que Idcirco tuexorabilis (sic) es.DomineDeu.snoster. ait, Palladium quemdam, qui sibi mortem conseive-
(Thren. m, 25-42.) rat, « non juxta Christianorum cadavera positum
EpistolaPauli apostoliad Timotheum. (fuisse), sed nee missarum solemuia meruisse. >
Carissime, nihil intulimus in bunc mundura, elc, Porro locus in quo fideles tumulabantur, « sacerdo-
usque Sed nec videre potest, cui honor et imperium tali benedictione sacrati > erant, ex lib. de Gloria
in sceculassectilorum..(/ Thn. vi, 7-16.) confessorum cap. 106. Ad hcec, defuncto sancto Sal-
LectiosanctiEvangeHisecundumlohannem. vio, raonachi «nqctem in fletu et psallentio exigunl,)
Diebus illis, dixit Dorainus Jesus discipulis suis : apud eurii,demin lib. vn cap. 1. Denique Baudoni-
Ego sum viiis vera, etc, usque Quodcumque petie- yia, in Actis sanctce Radegundis, de ejns exsequiis
ritisPatremin nomine meo, detvobis. (Joan. xv, 1-16.) agens, ait sanctimoniales « gemitum pro Alleiuia >
NOTJE ET OBSERVATIONES. reddidisse, tum subdit: « Liberce, quseante eam ce-
Commune sanctoruni in offieiis ecclesiasticis jam reos portaverapt, Iptce in gyro sepulcri astabant.
dudum in usu fuit, teste Braulione Csesafaugustano B J Unaquaequein suo cereo suum nomen dabat scri-
episcopo in prologo de Vita sancti yEmiliani : « De ptum : totse uni ex famulis cereos ipsosjuxta ordina-
eadem quoqtie solemnitate (nempe. beali yEmiliani) . lionem tradebant. Fit contentio in populo. Alii dice-
rit missa recitaretur communis, injunxi dileclo filio bant, cereos ipsos in ejus sanclum sepulcrum mitti
meo 1@& Eugenio diacono. > Ofliciumdeapostolis, debere; alii dicebant iion. > Loti et vestiii sepelie-
quod hic prcemilti debuerat, prsetermissum est, sed bariturj ex Sidonii lib. III epistola 3.
occurrit in MissaliGallicano. In concilio Bracarensi ni LXXf. LEGENDA IN NATALE EPlSCOPI.
graviter reprehenduhtur canone 5 quidara episcopi, EpistolaPauli apostdliad Hebrseos.
qui in solemnitalibus marlyrum adecclesiam proces- Fratres, regnum immobilem suscipientes, habemus
iuri, reliquias collo suo imponebant, seque a Ievitis graliam, perquam serviamusplacentes Deo,etc, usque
geslari voiebant, quasi ipsi essent reliquiarum arca. Quod placeat coramse per Jesum Christura.cui gloria
ln Lectionario nostro, et in antiquis MissalibusGal- in ssecula sseculorum. (Hebr. xu, 28, usque xin, 2i.)
licanis aliisque, una est classis confessorum, quos LectiosanctiEvangeliisecundumlohannem.
modo distinguunt in pontifices et non pontifices. Diebus illis, dixit Doiuinus Jesus discipulis suis :
Quod antiquitus in usu non erat, ut.veteres etiam Amen, amen dico vobis, qui non intratper ostium in
litanise probant. In missa unius confessoris unica G ovile ovium, etc, us^tte Unum ovile et unus paslor.
Lectio Evangelio prseraitlitur. Idem vidimusin officio (Joan. x, 1-16.)
de beatissima Virgine, et sancta Genovefa. Nulluro LXXII. ITEMIN NATALE EPISCOPORUM.
commune virginum etiam in Missali Gallicano. LectioEzecbihelprophetse
LXX. LEGENDA IN DEPOSITIONE CUlVOLUERIS. Terapore illo, factum est verbum Domini ad Hie-
zcchiel dicens, Fili hominis, propheta de pasloribus
EpistolaPauli appstoliad Corinthios.
Pascuceriieashomines estis, ego
Fratres ecce mysterium vobis dico : omnes quidem lsraliel, elc, usque
Dominus Deus vester, dicit Domihus exercituum.
•resurgemus, etc, usque Non est inanis in Domino.
Cor. (Ezech. xxsiv, 1-51.)
(1 xv, 51-58.) Epistolabeali Petfi apostoliad gentes.
Lectio sancliEvangeliisecundumIbhannem. Benedictus Deus et Pater Domini nostri
166-
Diebus illis loquutus est DoniinusJesus discipulis Jesu
Christi, qui secundum magnam misericordiarh
suis diceus: Amen, araen dico vobis, non potest filius suam
regeneravit nos in speta vilse, etc, usque Per-
a se facere quicquam, etc, usque Sed voluntatem immarciscibilem glorisecoronam per Jesum
rae. eipielis
ejus qui misit (Joan. v, 19-30.) Christum Dominumnostrum. (/ Pelr. i, 3-20. Tum I
NOTiE ET ORSERVATIONES. J Petr. v, 1-4.)
D
In veteri Codice hic deest articuli numerus, quem
LectiosanctiEvangeliisecunduniMatthaeum.
supplere visum est. Articulus 73 est de depositione
In Mozarabicomissse sunt etiam Diebus illis, ait Dominus Jesus discipuiis suis :Vos
episcopi. particula-
res pro diaconis, tum pro subdiaconismortuis. Extra estis sal terrce, etc., usque Hic magnus vocabilur in
Quadragesiraam Alleluia scepiusrepetilur in Introitu, regno ccelorum. (Maith.\, 13-19.)
et posl Evangeliurn. Deinde ad oblationem dicitur NOT.E ET OBSERVATIONES.
Kyrie eleison, Christe eleiton, Kyrie eleison, prceter Natale episcopi est anniversarius ejus consecratio-
morern. Gregorius, in Historiselib. iv cap. 51, Cato- nis dies. Gregorius Turonensis episcopus hoc sensu
nera presbyterum Arvernum laudat, qui lue in- natalem episeopatus sancli Martini appellal in lib. i
6 :« Sciatis quia post
gruenle « popnlumsepelierat, el missasviriliter dixe- de Miraculis sancli Martini cap.
rat. » Idem, in iib. de Gloria confessorum, cap. 63, hoc triduum natalis episcopalus ejus esse consueve-
raodum natalis cathedrce, natalis cali-
agitde muliere, quae, mortuo marito stio, « per an- rat. >Ad eum
iiuui inlegrum celebrans quotidie missarum solemnia, cis in velustis Kalendariis appellatur. Sic infra
offerebat ohlationem pro memoria viri, non dilfisa de natalo ecclesiaepro anniversario dedicationis. Quili-
 215 DE LITURGIA GALLICANALIBER II. 214
bet episcopi anniversariura ordinationis euce diem A Hierusolymis, et liiems erai, etc. (Joan. x, 22-28).
quotannis recolebant, et sermonem ipsis diebus ad Tum consequenlerLuc xix, 1-10.
populum habebant. Exstat Ennodii.diclio in natali LXXV. LEGENDA IN NATALE ECGLESLE.
Laurentii Mediolanensisepiscppi, ubi prseclara hsec LectioIsaiaeptophetae.
verba : < Tibi ergo debetttr venerabilium custodia Lauda, sterilis, quse non paris. Isla jam superius
canonum, > etc in vigiliisNatalis Dominiscribla est. (Ila velusCodex.)
LXXIII. LEGENDA.IN DEPOSVTIONE EPISCOPI. EpistolaPauliapostoliad Ephesios.
LectioEsaisepropbelse. Fratres, gratia enim estis salyati per fidem, etc,
Haecdicit Dominus: Aperite pprtas, et ingrediatur usque Cosedificaminiin habitaculum Dei in Spiritu
gens justa, etc, usqueDonec pertranseat indignatio, sancto. (Ephes. n, 8-22.)
ait DominusDeus. (Isa. xxvi, 2-20.) LectiosanctiEvangeliisecundumMatthseum.
EpistolaPauli aposloliad Corintkios. i Diebus illis cum introisset DorainusJesus Hierpso-
Notumautem vobis facimus, fratres, Evangeliura, lymam, coumiota est universa civitas, etc, usque In
quod prcedicavivobis, etc, usque Ita et in Christo Bethaniam,ibique mansit. (Mailh. xxi, 10-17.)
omnes vivificabuntur. (1 Cor. xv, 1-22.) LXXVI. LEGENDA IN VELATIONE VIRGINUH.
LectiosanctiEvangeliisecundnmIohaimem. "
Diebus dixit Dominus LectioIsaiasprophetae.
167 illis, Jesusdiscipulis
suis: Ego sum panis vilce,elc, usque Honorificabit Gaudens gaudebo in Domino, et exultabit anima
eum Paler meus qui est in cselis. (Joan. vi, 49-59.) mea in Deo meo, etc, v.squeDonec ponat Hierusalem
OBSERVATlO. laudem in terra, ait Dominus Deus. (Isa. LXI,10
In depositione seu obitu episcoporum quid apud usque LXII,7.)
LeclionesdeApostuloetdeEvangeliorequiresuperius
Gallosfieret, docet nos Gregoriusin lib. de Vitis Pa- ad
festivilatemsanctmMariwvel Scthctm Genovevmvi*-
trum cap. 6, ubi de Gallo episcopo Arvemensi: qui
«ablulus vestitus in ecclesiamdefer- ginis. (Ila velus Codex.)
morluus, atque
tur, donec comprovincialesad eum sepelieudumcon- LXXVII. BJECLECTIOLEGENDA , fiCANDO EPISCOPI
venirent... Jacuit autem in ecclesia triduo, assiduo PR^EDICARE DEBENT, UTPLEBS, DECIMAS REDDAT.
. instante psallenlio,cum roagnafrequentiapopuli.Epi- LeclioMalacbiae prophetae.
scopis aulem quarta die advenientibus, eum de ec- 169 Ha5Cdicit Dominus: Filius honorat patrem,
clesia levaverunt; et portantes in sancti Laurenlii et servus Dominum suum, etc, usqueMagnum no-
basilicam, ibi sepeiiunt. Jam vero in exsequiis ejus men meum in gentibus, dicit Dominus exercituum.
'
quanlus planctus, quanti populi adfuere, enarrari vix G (Malach. i, 6-11.)
potest. Muiierescum lugubribusindumentis, tanquam EpistolaPauliapostoliad Corinthios.
si viros perdidissent; similiter et viri oblecto capite, Fratres, quis militat suis slipendiis unquam ? etc,
ul in exsequiis uxorum inos est; ipsi quoque Judsei Ne quod offendiculum demus Evangelio Chri-
usque
SCcensislampadibus plangendoprosequebantur... Et sli. Cor.
(/ ix, 7-12.
quia, ut diximus, provinciales lorige distabant, nec LectiosanctiEvangeliisecundumLucam
celerius venire poterant; ut mos rusticorum habetur,
glebam super bealum corpus posuere fideles, quo ab dixit Tempore illo, audiente DominoJesu omni popujo,
sestu non inlumesceret. > Idem factum in sanctam discipulis suis : Adtendite ad Scribis, qui volunt
ambulare in scolis (sic), etc (Luc xx, 45, usque
Radegundem.Quod ait Gregorius, viros tecto capite
in Galli exsequiis processisse, id etiam nuhc obser- xxi, 4). Tum consequenterMalth. vi, 2-4.
vatur in funere regum noslrorum ac principum in NOT.2EET OBSERVATIONES.
ecclesiaDionysiana.Caelerumepiscopinon alio modo Observationedigna est liaecmissa,quando episcopi
quam laici in tumulo comporiebantur, id est omnes prsedicare debent, ut plebs decimas reddat. Ejus
pedibusad Orientem conversis, exemplo Chrisli Do-. generis est sermo 277 in nova appendice sermonum
minijCujuscorpusin sepulcro hoc modo Corripositura- sancti Augustini, Caesario ascriptus. Habitus est
fuit, ut probat Haimonishomilia in vigilia Paschce,et paulo ante nativitatem sancti Joannis Baplistce,ex
Baronius ad annum 54. num. 4. Quibus ex rebus dareiitur decimse, patel
LXXIV. LEGENDA 1NDEDICATIONE. ex num. 1: « Decimajiributa siirit egentium anima-
Lectiolibri Genesis. rum. Redde ergo Iributa pauperibus, offCrlibamfna
Tempore illo, egressus Jacobde Bersabee pergebat sacerdolibus. Quod si decimas iiori habes fructuum
Harau, elc,usque Decimasolferam tibi. (Gen.xxvm, terrenorura , quod habet agricola, quodcumque te
11-22.) pascit, ingenium Dei est: et inde decimas expetit,
EpistolaPauli apostoliad Corinthios. Unde vivis. De mililia, de negotio, de artificio redde
Fraires, Dei enim suraus adjutores, vos agricul- decimas. > Huc spectant epistola episcoporum pro-
tura estis, etc, usque Teraplum enim Dei sanctum vinciaeTuronicaead plebem, scripta in concilio Tu-
est, quod estis vos. (/ Cor. m, 9-17.) , ronensi n, et canon quintus synodi n Matisconensis.
Lectiosanc.tiEvangeliisecutidumIobannem. Confer Cypriani librura de Lapsis editionis Oxonien-
l@g Diebus illis facta sunt autem encsenia in sis, sub finemIibri
215 APPENDIXAD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. DE LITURG. GAL. LIB. h. 216
LX-XVHI.LEGENDA QUANDO DIACONUS ORDINATUR. j suis:Quis putasest fidelisdispensatoretprudens,etc,
A
Leclio Ezecbihelprophetae. usque Supra omnia quse possidet, constituet illura.
170 H*0 dicit Dominus Levilis filiis Sadoc, quii (Luc xii, 42-44.)
custodierunt cceremonias sancluarii mei, elc, usque ' LXXX. LEGENDA 1NPROFECTIONE ITINERIS.
Et cuslodiant cseremoniasmeas, dicit Dominusomni- EpistolaPauli apostoliad Timotheum.
potens. (Ezech. xuv, 15, 16.) Carissime, hsec vobis scribo, sperans me venire
EpistolaPauli aposloliad Timotheum. ad vos cito, etc, usque Adsumptura esl in gloria.
Carissime, diaconos esse oporlet pudicos, non bi- (/ Titn. III, 14-16.)
lingues, etc, usque Et multam fiduciamin fide, qusa i Leclio sancliEvangeliisecundumLucam.
est in Christo Jesu Dominonostro. (/ Thn. ni, 8-15.)) Diebus illis, factum esl dum complerentur dies
LectioEvangeliisecundumMattbaaum. adsumplionis ejus, etc (Luc ix, 51-56). Tumconse-
In illo terfipore,ambulante DominoJesu cum disci- quenter: Et dixit illis: Sint lumbi vestri prcccincti,etc
pulis suis in via, dixit quidam ad illum : Se^uar leB (Luc vii, 55-57.)
quocumque ieris, etc, usqueRespiciens retro, aptusS LXXXI.LEGENDA DEREDEUND0 ITENEIIE.
est regno Dei. Hoc Evangeliumesl sancli Lucw, cap,
Similia in Malih. 20. D EpislulaPauli apostoliad Romanos.
IX, 57-62. cap. vm, _
NOTJEET OBSERVATIONES. 172 Fratres, habeo gloriam in Christo Jesu ad
Deum. Non enim audeo loqui, etc, usqueIn
Quid a diaconisordinandis exigeret CsesariusAre- abundanlia benediclionisaliquid Christi veniam. (Rom.xv,
latensis pontifex, tradit in lib. i de Vila ejus Cypria-
nus num. 32 : « Adjecit eliam hoc, ut nunquam in_ 17-29.) LecliosarictiEvangeliisecundumlohannem
ecclesia sua diaconem ordinaret ante tricesimum
celalis succannum. Verum etiam et hoc addidil, ut Terapore illo, cum venisset DominusJesus in Ga-
lilceam, exceperunt illum Galilcei, elc, usque Cum
in
^nec qualibet majore aetate ordinarelur, nisi qua- venirel a Judaeain Galilseam.(Joan, iv, 45-54.)
luor vicibus in ordine libros Veteris Testamenti le-
LXXXII.INCIPIUNT LECTIONES COTIDIANAS
gerit ante, et qualuor Novum. > Canones annum_ (sic).
ceialis vigesimuraquintum exigunt. Dispensatumni- LectioEsai» prophetas.
liilo minus in mnltis : quos interEpiphanius Ticinen- Haecdicit Dorainus: MiserationuraDominirecorda-
sis anno cetatis octavo decimo subdiaconus, vigesimo <> bor, etc, usque Quae prseparasli expecianlibtts le,
diaconus ordinalus est, leste Ennodio in ejus Vita. ait DominusDeus. (fsa. LXIII,7, usqueLXIV,4.)
Nimirum « feslinabat ad Leviticam dignitalem con- EpistolaPauliapostoliad Ephesios.
scieutia, quam nunquam vota prsesumpseranl: exi-- (C Fraires, audiens fidem vestram, quaeest in Ghristo
gebat conversalio quod desideria penilus ignora- i- Jesu, el dileclionem in omnes sanctos, elc, usque
bant. >Et inferius: « Talis in diaconatu a vigesimo o Omnia in omnibus adimplivil in Christo Jesu noslro.
incipiens, octo annos explevit. > Non otiose legenda a (Ephes. i, 15-25.)
sunt verba Catonis presbyleri, lametsi vano auimo 9 Lectiosancti EvangeliisecundumJoannem.
prolata, apud Gregorium Turonensem pontificeminii Tempore illo, vidit DominusJesus hominemcaecum
lib. iv, cap. 6 : i Leclor decem annis fui, subdiaco- a nativitate, etc, usque Et procidens adoravit eum,
natus ofliciumquinque annis administravi; 171 dia- (Joan. ix, 1-58.)
conalui vero quindecim annis martcipalusfui, > etc!. 1TEM LECTIONESCOTIDIAKAS.
Diaconii sacramenta nuncupat Ennodius episcopus s LectioMalachiprophetre.
Ticinensis in lib. iv epistola 21, ad Constantium epi- Hsec dicit Dominus : Erunt inihi oves mese, ait
scopum, a quo petit Vigilinm subdiaconum ad diaco- i- Dominus exercituum , in die qua ego facio, in pecu-
nalum promoveri. lium, etc, usquePercutiam lerram anathemate, dicit
Nulla hic menlio de subdiacono aliisque inferiori- Dominus exerciluum. Malac. m, 17, ad finem pro-
bus ordinibus. In Ordine Romano (ut id in transcursua phetim.
observem) ordines etiam minores conferebantur subb ij\ EpislolaPauli apostoliad Romanos.
certo tilulo. Unde in invitalione ordinandorum legi- 173 Fratres, quam speciosi pedes evangenzan-
tur : De domo sanctw Mariw eligimus ill. ad ostia- - tium pacem.... fides ex auditu, auditus aulem.....
rium ad eumdemtitulum. Ila de lectore el exorcista.• (Rom. x, 1G.)
Quin etiam monachi ordinabanlur sub titulo mona- OBSERVATIO.
sterii sui, ut probatum est in prsefatione ad ssecu- Sic desinit Leclionarium anliquissimura, cui pau-
lum v Benedictinum.
cula folia in fine desunt, nempe ttnis Epistolse prae-
LXXIX.LEGENDA 0.UANDO PRESBYTER BENEDICITUR.
EpistolaPauli apostoltad Titum. missse, et Evangelium. An aiiae lectiones pro aliis
Paulus servus Dei, apostolus autem Jesu Chrisli d rebus consecutsesint, incertum. In Leciionibus Evan-
secundum fidem electorum Dei, etc, usque Fitios 1S geliorum nunquam simpliciler effertur Jesus, sed
habens fidelesin Christo Jesu. (Tit. i, 1-6.) semper DominusJesus, honoris ac revereniise causa.
LecliosanctiEvangeliisecundumLucam. Quod etiain in Mozarabico, et in aliis nonnuUis.ve-
Tempore illo, dicebat Dorainus Jesus discipulis js tustis Missalibus observatur.
 DE LITURGIA GALLICANA

LIBER TERTIUS,

COMPLECTENS TRIA MISSALIA ORDINIS GALLICANI.

174 *• Quantum subsidii ad illustrandumLiiurgiam Gallicanam attuleril Lectionarium Luxoviense, ex

superiori iibro satis intelligilur : sed nuic cognitioni non parum deesset, nisi etiam alios veteres libros,
qui cseteras ejusderriLiturgise partes continent, aliunde habuissemus. Primara autetn hujus rei gratiatn de-
betnus piaeac mihi in primis venerandaememoriaecardinali Bonse, qui priraus veteres illos libros indicavit
in opere suo rerum Liturgicarum : nec imparem habemus erudito Josepho MariseThomasio, qui libros in-
dicatos, id est tria Missalia, ut vocamus, e lenebris in Iucem protulil
2. Priraum ex illis Golhicumseu Gallicanumappellat, nos uno verbo Gothicogallicanumnuncupate pos-
suraus, proplerea quod in usu fueril apud Gallos, Goihorumimperio subjectos, nempe apud 175 Septi-
manos vel Novempopulanos.Alteruro vocat Francorum; terlium Gallicanum vetus. In primo purus Ordo
Gallicanus: in secundo el terlio Ordo ex Romano et Gallicano mistus exhiheiur. Tria hsec instar proba-
tionum integra huc referre visum est, ne ob raritatem exemplarium Romanceeditionis ea huic operi deesse
nonnulli causarentur : sed breves nolulas adjecimus, ad explicandos quosdam locos instituto nostro ne-
cessarios.
5. De MissaliGothico ita scribit cardinalis Bona in lib. i Rerum lilurgicarum, cap. 12, num. 6 : « Unus
tx his codicibus exstat in Bibliolhecaserenissimse Suecorum reginse, ante annos nongentosscriptus, ut pe-
riti censent, litteris quadratis et majusculis, signatus num. 626. Quem olim fuisse aiunt araplissimi viri Pe-
tavii Senatoris Parisiensis, empfum vero a regina post ejus decessum. Desunt ei aliquot folia in principio
et in fine. Initio prsefixus hic titulus est manti recentiori : MissaleGothicum: el ex eo qucedamLiturgicce
precaliones excerptse sunt, et tomo sexto Bibliothecseveierum Palrum editionis novissimseParisiensis in-
sertae pag. 155. » Hactenus pius et eruditus cardinalis, existimans (quod re vera est) hoc esse velus Mis-
sale Gallicanum, praesertim GalliaeNarbonensis, Gothorum Hispanicorum regno olim subjectse; ut non
temere Gothicum dixerit, quisquis sii ille, qui recentiorem tituluro Codici apposuil. Thomasius Gallicanse
Ecclesiaehoc esse Missale comprobat ex compluribus sanctorum Galliie festis, ut sancti Saturnini episcopj
Tolosani, sanctorum Ferreoli et Ferrulionis martyrum Vesontionensium, sancti Symphoriani marlyris Au-
gustodiinensis, itemque sancti Leodegarii ejusdem urbis episcopi, et sancti Martini Turonensis. Aliud etiatn
argumentum desumitex triduanis anle ascensionem 176 Rogaiionibus, quse in Galliis institulse, serius ad
alias Ecclesias pervenerunt: imo apud Hispanospost Ascensionemrejectae. Adeo ut certum sit hoc Missala
MOU esse Hispanicum, etsi in eo referatur missa in natali sanctae Eulaliae virginis et martyris Lusitanse,
quaeapud Francos olim celebris erat, ut patet ex Gregorio et ex Venantio Forlunaio.
4. De tempore quo scriptus est Codex ille, non oranino constal: attamen ex forma litterarum, et ex Li-
(urgiseGallicanseabrogatione,quse pontificatuAdriani I,,regnante Carolo Magnoante annos nongentos facta
est, apparet, hunc ineunte saeculovni, nernpe ad exemplum alterius codicis velustioris, fuisse exaralum1,
non citius, propter festum sancti Leodegarii, qui anno 678 necatus est.
5. Huic Codici aliquainilio deesse ex cardinale Bona et Thomasio discimus; sed quid illud sit, neuler
explicat. Miliivero non difficilevidelur conjicere ex nuraerica nola iv, quse ad officiumNatalis Domini prae-
ligitur. Hsecenim nota indicat tria deesse officia, quorura unura est iu vigilia Natalis Domini. in Codiceim-
perfeclum. Duo itaque restant qusede Adventu fuisse colligimusex tertio Missali,quod dicilur vetus Galli-
canum, in quo duaelantum missaede Adventu Dominiante officium pro Vigilia Nalalis Domini assignanlur.
Hseduse raissaesi in illo Gothico suppleantur, vix quidquam deerit ad ejus absolutionem praeter paucula ,
quse in fine excidertint. Certe multse precationes utrique Missali communes sunt, ut facla comparatione
multis in locis notavimus.
6. SecundumMissaledicitur Francorum, non solura ob missam de sancto Hilario episcopo Pictaviensi,
sed etiam ob menlionem regni Francorum, quaein benedictione 177 regum non semel occurrit. Hunc Co-
dicem viderat Joannes Morinus, ejusque notitiam suggerit in libro de sacris Ordinationibus, pag. 261.'« In
Bibliothecaviri amplissimi D. Petavii senatoris parlamenti Parisiensis integerrimi, Codex est omnium Co-
dicum ritualium, quos nobis videre contigit, antiquissimus; accurale admodura scripius lilteris uncialibus
majoribus, bene quadralis, splendidissimeefformatis. In gratiam EcclesiaePictaviensisvidetur olim descri-
ptus. Nulliusenim sancli praelersancti Hiiarii missairispecialiter continet; ipsius nomine in orationibus, im
prsefatione,et infra actionem expresso ; cseteraemissse communessunt. In Memenioquoque, posl Cosmam
§19 APPENBIX AD OPERA SANCTIGERMANI PARISIENSIS, 220
el Damianum.Hilajii fit memoria et Martini. Codicem illum Gallicum fuisse dubitari non potest, cum in
missa pro regjbus Francopm, et in variis oraiioriibus imperiurii Romanum nunquam commerriorelur, sed
perpeiuo Deus in eo pro regni Francdrum prosperitale exoretur: liaque mihi videtar Codex ille post an-
num 511, sedanie annum 560 inGallia scriplus, Galljsque npndurn in unum populum cum Francis coaie-
scentibus. Ter enim pro regni Frahcorum nomine pieces fiurii; alias pro Francorum principatu; alias pro
Principihus Francorum; et semel pro salute et incolumitate regni Francorum. Codex ille et vetustale, et
characleris niagnificenlia adeo vetierandus, e Gallia iriigravit Stokolmium Suecorum;tfeliiam, a Chrislina in-
comparahili Suecorum principe cum innumeris aliis auro redemptus, » Hsec Morinus : qui ex eo Codice
vulgavitquae ad sacras ordinationes pertinebant. Nunc iste Codex Romse est in Bibliotheca serenissimse
reginse.
7. Quod attinet ad ejus antiqtiitateni, cerlura est mulla ex veteri Gallicano ritu in illo contineri : sed
nec diffitendum qusedam esse ad modum Ordinis Gelasiani 178 et Gregoriani. Ordinationum quippe ritus
et precationes esedem reperiuntur in Ordine Romano: et Canon idem est item cum Romano, adeo ut etiara
verba hsec : Diesquenoslros in lua paee disponas, quce a Gregorio Magnoaddita perhibentur, in illo Canone
legantur. Unde.Codicem non sceculo vi, pace viri doctissimi, sed insequenti conscriptum fuisse inteiligitur.
At non serius ob duas rationes. Primo enira in benedictione regum, noii de uno, sed de pluribus regibus seu
principibtis Francorum fit mentio, in bunc modum : Francorum regni adeslo principibus; lura : Protege regni
frrancorum nominisubique reclores, qusearguunt Francorum principatum tunc penes unum non fuisse, quando
vel scriplus est Codex, vel composita benedictionis forraula. Deinde in Canone, ubi confessores mariyribus
subjiciuntur, uni recensentur Hilariusiet Marlinus, cum in sseculi IXCodicibus plures alii memorenlur, ut
ex librisSacramentorum a Menardondstro relalis, aliisque manifestum est.
8. Resiat agendum de tertio Missali, quod Thomasius Gallicanum velus appellat, censetque illud proprius
accedere ad ritum Romanuni,« cum in oraiionum, inquit, brevitate ex Romano more, tum in Canone missse,
queiri ssepe citat et supponit. »Veruro et secundus Codex non supponit modo, sed eliam fere integrura re-
fert: cum tertius alium Canonem babeat in secunda missa de Adventu, nec Romanum supponat, nisi in
Ccena Domini, el in priori missa de Adventu ejus parterti. Deinde secundi Missaiis oraliones non tam di-
serte Gallicanum morem sequuntur, quarn tertii MissalisColleetiones. ln secundo enim duae consequenter
assignari sine litulo solent, ut in Gelasiaiio; riec ubique orationes Post Nomina, nec usquam orationes Post
Pacem; nec ullae denique Ante orationem 179 Dotriiriicam,quse in tertio Missali, ut semper in primo, sal-
lem aliquando referuntur. De hoc Codice Thomasius ita prsefatur : « Postremus Godex est Palatinus bibljp-
thecse Vaticancesigriatus n. 493, characteribus uncialibus sive quadratis, sed negligenliori scepe roanu pon-
scriptus, quam piurimis paginis mancus, et erroribus (scilicet amanuensis) referlus. Addit Thomasitis,
« moderni alicujus manu i Codicem inscriptura fuisse : « Missa Roriiana. Quo titulo, inquit, ut a vero lon-<
gius aberrante, sublato, huhc suffecimus : MissaleGullicanum. » Sciiicet qtiod illud Missale sequalur ritum
Gallicanum, non Romanum; quod in eo mentio habeatur horae duodecimae in Vigiliis Natalis Dominiet
Paschae, qua de hora menlio fit in Concilii n Turonensis canone 18. Denique si in eo Missali ad Parasce-
ven oraiio Dat pro Romano imperio, id ad illud lempus referri, quo Galliarum provincise Romani iuris
exstiterunt.
9. Constat porro hoc Missale Gallicani ritus censendum esse, tum quia Gollectiones (ut mox dicebamus)
eodem modo in eo procedunl atque in primo Missali, quod indubie purura exhibet Ordinem Gallicanum;
tum quia utrobique eodem modo appellantur Collecliones, Post Nomina, Post Pacem, Contestalio, oratio
Ante et Post orationem Dominicam; ecedemque aliquando oratiories repelunlur: tum denique quia in utro-
que ad Sabbaluin Paschce post baptismum fit mentio de lotione pedum : quem rilhm a Romano diversum
esse testatur Ambrosius, seu quisquis est scriplor operis de Sacramentis in lib. m, cap. 1: « Ascendisti de
fonte; quid secutum est? Audisli leclionem, succinctus est summus sacerdos, pedes tibi lavit. » Et irifra :
« Non ignoramps quod Ecclesia Roniana hanc consuetudinem non habeat, cujus typum in omnibus sequimur
el formam. Hanc tamen consuetudinem 180 non habet ut pedes lavet. Vide ergo ne forte propter multitudi-
nem declinarit. Sunt tamen qui dicanl et excusare corientur, qtiia hoc non in mysterio faciendum est, non
in baptismate, non in regeneratione; sed quasi hospiti pedes Iavandi sunt. > Eumdem ritum lotionis pedum
post baptismura in ecclesia Mediolanensiusitatum fuisse docet Ambrosius in genuino opere de Mysteriis,
cap. 6. Qui haud scio an dicturus fuisset, quod prselaudalus auclor dixit, suam ecclesiam Roraanse « typum
in omnibus sequi et formam, J quandoquidem multi ritus in Mediolariensiservantur diversi a Romanis, imo
etiam plures Ambrosii setatc Sed hac de re agetur in riovaeditiotie operum saneti Ambrosii, quse modo cura
et studio nostrorum sub prelo versatur. Denique in tertio Missali occurrit, num. xvu, verbum transformavit,
ubiagiturde Conversionepanis et vini in Chrisli corpus et sanguinefn : et in Missaliprimo quater reperilur
vocabulum transformationis in eodem argumenlo, quod vocabulum formse conversionera significat.
10. In eodem vero Missali Gothicogallicano,quod primo loco habetur, prceclarus de sacrificio missselocus
est, nempe num. LXXVIII in Contestatione missaedominicalis: Dignum et justum esl, invidbilis,inwstimabiiis,
immense Deut, el Pater Domininoslri Jesu Christi. Qui formam sacrificii perennis instituens, hostiam set tibi
m DE LITCRGIA GALLfCANALIBER III. S22
piimum obtutit, et primus docuit offerri. Ex quibus intelligimus, quod maxime nolandum, Christum insti-
luendo sacrificium corporis et sanguinis sui, se hosiiain DeoPalri primum tunc obtulisse, cum eam priraus
docuit offerri. Itaque hoecfuit anle arinos mille majorum noslrorum persuasio, Christum seipsmu Palri in
Eucliarisiia obtulisse, cum illam instituit. Iluic persuasioni conformisest sanctio concilii Tridentini in ses-
sionis 22 capite 1 ; Dominusnoster sacerdotem 181 secundumordinem Melchisedechse in mternumcon-
stitutum declarans, corpus et sangniriemsuum sub speciebuspanis el vini Deo Palri oblulit; ac sub earumdem
rerum symbolis,apostolis, quos lunc novi Testameiitisacerdoiesconstiluebat,ul sumerenl tradidit; et eisdem,
eorumquein sacerdolio successoribusui offerrent prmcepitper hmc verba, etc Huc non refero similia Palruni
lrica, uno coiilenlus Leandri Hispalehsis episcopi testlriionid,quod non facile cuivis occurrat, utpole iu loco
quasi peregrino, nempeiu regnlseej'us cap. 7, ubi de sacrificiis veteris legis obiteragens:« Sacrificia cerle,
iiiquit, idcirco pecudumlitabantur, quia verum sacrificium, hocest Chrisli corpus et sangtiinem, figurabaiit.
•VenitVeritas, umbr.i discessil; venit verum Sacrificiuui, et cessavit hostia pecudum. » Quod roanifeste, non
de sacrificio crncis, sed de sacrificio missseinfelligendurriest.
11. Redeo ad MissaleGothicum, quod ex tribus primum locum obtiriel. Incipit ab Oratione, ause Collectio
post.noriiinadieitur, pertinelque ad officiummissse pro VigiliaNatalisDomini, quod officium lenio focoerat
(ut pfsemisimus)in Codice ms. Collectio PostNomina flicebatur post recifationem nominumeorum pro qui-
bus sacrificitimofferebatur. Fiebat autera simul commemoratio tam vivorum qiiam niortuorum. Unde ih
'VigiliiSEpiphaniseCoIIectioPost Nomina sic habet: Ptwsentem ilaque obtalionemita itlabere, ut medelamvi-
venlibus,defunclisrequiemprmslet; et quoruni texuit recilatioprmmissasorlem, inter electosjubetts aggregare.
De his actum est superius in lib. i, cap. 5, rium. 10, ubi notavimus, etiam hoc locp sanctorum faclam fuisse
"coramemoralionem.Et id quidera de Mozarabicorilu constal; at in Gallicanohaud ila expressa habelur hcec
saiictortim commemoratio, 182 n,si admodum generaiis. Altamen in fragmento diptycborum, quod eo.loci
ex Codice Regularum protuiimus, singularis eorummemoria occurrit. Ejtismodidiptycha ad usum Ecclesice
'Arelatensisexstant in tbmo m Analeetorum. Diptychahsecin omnibusEcclesiisusitata eranl; sed in Romana
in Canone tantum, ut modo, nomina recilabanlur, vivorum quidem ante(>mortuorum vero-post consecralio-
riem; at in GallicanoetMozarabico statim post oblaliouero. Hunc ritum irnprobare videtur Innocenlius papa I
in epistola ad Decentiem, cap. 2, ubi rectius putat noniina recitari « inter sacra raysteria, > id est (si bene
'capio) in ipso Canone, quam « iriter alia quaepraemitti » solent. Verba ejus inlegra huc referre juvat: « De
iibniinibusvero recitandis, antequam preces sacerdos faciat, atque eorum oblaliones, quorum nomina reei-
tatida sunt, sua oratione commendet, quam superfluum sit, et ipse pro tua prudentia recognoscis : ut cujus
hostiaro necdumDeo offeras, ejus anle nomen insinues. Quamvis illi iucognitum sit nihil. Prius ergo obla-
tioiies sunl commendandse,ac tunc eorum nomina, quorum sunt oblationes, edicenda, ut inter sacra my-
sieria nomihentur, non ihter alia quaeante prsemittimus, ut ipsis mysteriis viam futuris precibus ape-
riamus. »
12. De his diplychis exstat Sigebaldi Anglorumregis epistola ad Bonifacium praesuleroMoguntinum,quae
tst inter Bonifacianasordine 49, in qua bseclegimus ad propositum : « Notura sit tibi quod ex eo lempore
homen tuum adscriptumhahuissem, cutn missarum solemnia celebrarem, simul cum nominibus episcoporum
liostrorum, » etc, ubi obiter nota verbum celebrarem,quo rex utitur. Cujus rei exempla retulimus in lib. i,
cap. 6, num. 5. Porrohsec nominura recitatio iQ Ecclesia Grsecafiebat per diaconum, apudLatinos persub-
diaconum, ut paletex Folcnino monacho 183 Laubiensi in Chronici Laubiensis cap. 7: « Dixit etiam epi-
scopus supra nominatus (scilicet Adalbero Rhemensis)praedecessorumsuorum ductam usque ad se consue-
tudinem, utinter missarum solemnia, in ea speciali cpmmemoratione defunciorum, qucc supra diptycha
iiicitur, et in consecralione Dominici corporis solemniter agitur; quotidie in aurem presbyteri, recitante
silenter subdiacono, omnium ipsius sedis nomina scripto recitentur episcoporum. » Nomina hcec catalogo
inscripta erant qui « sacro altari tempore sacrificii superponebatur, » ex litteris societalis initse inter cano-
uicos Laudunenseset monachos Remigianos.Denique id genus diptycha erant in usu usque ad sseculura xi,
ut ex Micrologicap. 15 et ex Leoois Ostiensislib. n, cap. 75, manifestura est. Hermannus, sseculo sequenii
apud Tornacum sancli Martini monachus, htinc rilum suo tempore in desuetudinera abiisse innuit his verbis :
« Mos antiquitus instilutus tunc lemporis servabatur in Ecclesiis, ut nomina fralrum circumadjacentium
ecclesiarum, quibus se mutuas orationes debere, vel societalem promisisse noveraut, super sacrosanctura
altare scripta ponereniur : quatenus sacerdos missam cantantibus nominalim recitaret, cum ad illum locum
venisset: Memento,Domine,famulorum famulanmque luarum, qui nos prwcesseruntcum signo fidei, et dor-
iniunt in somnopacis. Tunc enim unus ministrorum altaris ei propinquans praesenlabat recilanda. » Imo
minister ipse recitabat, ut mox vidimus. Consule eruditissimi Carigii observationes.
13. Ilaque posl panis et vini oblationemin Ordine Gallicano vivorum et mortuorum nomina recitabanlur,
ex dictis : sed qualis esset panis oblaius, rion satis explicuimus. Eucharistise particuiam ad communionem
in 184 niaiius dalam fuisse testis est Gregorius in Historiie lib. x, cap. 8, ac proinde ex majori pane de-
cerplarii. Sseculoix in Gallia mos erai, ut panis ille intra ferrum oblatoriura {Udalricuscbaracteratum vocat)
eouueretur, ut ex lihro de Miraculissancti Waridregisili,aliisque probavimus in lib, de Azymo cap. 8 Panis
223 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS.DE LITURG. GAL. LIB. HI. 224
rotulas Iso sancti Galli monachus appellat oblatas illas quse circa pectus sancii Otlimarisaeculoix rcpense
sunt illcesce: quaies scilicet in tumulo defunclorumsacerdotum apponi mos erat, teste anonymo cequaliin
lib. iv de Vila sancti Cuthberti episcopi Lindisfarnensis, qui « toto corpore lavato, capile sudario circum-
dato, oblatis super sanctum pectus positis, vestimenla sacerdolalia indutus, » in sepulcro lapideo sepullus
esi. Praeterhsecnihil de pane eucharisticoin Galliis per ea temporaadhibito succurrit, nisi quod nobiiissiraa
qusedaramatrona, nomine Ermentrudis, basilicsesancli Sinsuriani (Sinfurianum, seu Symphorianura intel-
ligo) silaein pago Meldensi, qusedam legat, « unde ad ipsam basilicamoblata quotidie ministretur : » iteui-
que ad oralorium Latiniaciin eodem pago (quod Latiniacuroad discriraen alterius Siccum appellatur) vi-
neam dat, < unde ibidem Oblala occurat. > Quod similiter de alia vinea ad usumecclesicesancti Syrapho-
riani conslituit. Signantius vero servum quemdammaoumitlit, ea conditione,« ut ligna tanlum ad oblala
faciendumministrare procurel. » Hoc testamenlum aulographum, sed mutilum, invenimus in archivo Dio-
liysiano, scriplum in charta seu papyro iEgypliaca : qua in charla exaratus erat ille Augustini Codex, quem
Ruricio Lemovicensiepiscopo submittit Turentius. « Charlaceus liber est, inquit, et ad ferendara injuriara
parura fortis, quia cilius charta, sicut noslis, vetustate corisumitur. i Insignis de charta yEgyptiacalocus;
sed insignior, el ad institutum 185 nostrum opportunior aller ex testamento Ermentrudis: ex quo lntelli-
gilur, lemporeMerovingicsestirpis, panem sacrificii peculiari studio, ut Patres conciliiiv Toletani,canone 6
statuunt, apud Galloscompositumfuisse.
14. Ad oblatas excipiendas inserviebat offerlorium; colum vero seu colatoriumad vinnm expurgandum.
Offertoriavasa erant a paienis disiiticla, in qusepopulus panem eblatum ad altare deponebat: quseprimo
solida erant; deinde linea, seu sericea, aut ex qualibet simili materia. Unum aureura, alia argentea me-
morat vetus ChroniconFonlanellense in cap. 16, ubi de Ansegiso abbate : « Offertoriumaureura cum pa-
leuasua aurea opere mirabili. » Et infra :« Offerlorium argenteum ejusdem calicis, habens effigiemmi-
rifici operis; alia offertoriaargenlea cum patenis argenteis eorumdem. > Unde patet offerloriumcum patenis
fuisse calicis appendicem, paicnam vero offerlorii. Similia loca apud Hariulfum in ChroniciCentuleiisis
iib. n, cap. 10, et apud Ardonemin libro de Vita BenedictiAnianensis.rium.25, quse cum aliis habes apud
Cangium, iiidemque varia teslimoniade offertoriis liueis el sericeis. Itaque offertorium ad excipiendaspa-
nis oblatas, patena ad easdemconsecrandasadhibebalur. Nisi dicas, in patena repositam fuisse hostiam quae
sacerdoli signanler depulala erat, alias in offertorio ad comrounionemfideiium. In offerloriisvero lineis,
qucesolidis suctesserunt, excipiebantur itidem oblatse: simulquecalix el palena, dum sacerdoti offereban-
tur, iisdemofferloriisinvolvebantur.Id eliam nunc in usu, ut patena velo obvolula tenealur a subdiacono,
diccono porrigenda; et.in quibusdam Ecciesiis calix, imo etiam ampullsecura velis ad altare deferanlur, ut
in Rheroensi.
186 *5. Colum, seu colatorium, vasculiseu cochlearis genus erat, tenuissimis ac sublilissimis fora-
miiKbusin imo fundo perforati, per quod vinumex amuiis seu ampullisin subjectum calicem effundebalur-
Id usui erat in ecclesia Romana j'am inde a ssectilov. Nam charta .Cornutiana memorat i hamulam oblalo-
riam,colum, thymiamaterium. > An eliam apud Gallos anle receplura ritum Romanum fuerit usitatum,
incerlum : siquidemnullamde colo seu colatoriomentionem reperio apud anliquos nostros scriptores, Ca-
roll Magniselate superiores, quod etiam de offertorio dicendum. De iistula etiam seu calamo, quosanguis
Christi bauriebalur, non minor difficultas.Quaeomniain GailicanisEcclesiissaliem a saeculoix usitata fuissa
conslat, fortasse exemplo ccclesiseRomaitse,
16. Multasiquidem ctim ritu Romanoin Gallicanuminvectasunt. Unde cappaeRomanaein ChroniciFon-
tanellensis cap. 16, ubi eliam Ansegisusabbas « altare in [honoreperpelusevirginis Mariae(perhibetur) de-
corasse tabula lignea, quam imaginibusargenteis diversis cooperuit. > Idem in Flaviacensimonasterio i in
honore sanclaeTrinilalis basilicamsedificavil,ante cujus aram, tabulam argeuteis imagioibusdecoratam col-
locavit, ipsique araecrucem argenleam imposuit, universamquebasilicam variis picluris decorari jussit. »
Aute eum Uvido abbas FonlanellensiEcclesias« labulas fabricalasante altaria octo » concessit. Antiquitus
quippe apud nostrates Gallosnon allaria, sed pafietes picluraedecorabant. Cujus rei argumenta relulimus
in lib. i, cap. 8. Accedit aliud ex Ruricii Lemovicensis epislola 14, lib. n, quiCeraunisenobili lnatronca
pictorem direxit, ut cujusdam basilicae« parieles yariis colorum fucis depingeret. > Apposite Forlunatus
in lib. i, carmme 15, de basilicasancti Eutropii Saritonensis:
187 Sumpsitim3gineaspariesimilandoiiguras:
fjuasneque tecta prius, hascmodopictanitent.
17. Porro non minus prolixa erat Romana missa, quam Gallicana. Nam unam vel duas horas exigcbatad
tGaliicanaiuCaesarius,ex dictis; ac paulo prolixiuslemporis spatium adhibebat Gregorius, cujus hcecverba
in lib. viu, epistola 35 : « Ecceenim jam biennium pene explelur, quo leclulo teneor; tanlisque podagrae
doloribus affligor, ut vix in diebus festis usque ad horarum trium spatiuin surgere valeam, missarumso-
Iemniacelebrare. >Itaillead Eulogium episcopumAlexandrinum. Hujus prolixitatis partim causa erat ho-
miliarum usus, quaeetiam Romsestatim post Evangeliumad missam fiebaut, prout testatur idem Gregorius
Magr,usinprsefationead HomiliasXL. Sed hcecextra locum.
 MISSALE GOTHICCM

SEU

GOTHIGOGALLICANUM.

III. ORDO MISS^:INVIGILI.V NA.TALIS DOMINI. A 1 Post irryslerium.

Collectioa post nomina. Hsec facimus, Domine sancte Pater oranipotens,
188Craia libi sit.Domine,qusesumus,hodierncefe- aeterne Deus, commemoranies et celebrantes Passio-
stivitalisoblatio; ut, tua gralia largiente, per haecsa- nera unici Filii tui Jesu Cbristi Domininostri. Qui
crosancta comraercia in illius inveniamur forma, ini tecum vivit et regnat cum Spiritu sancto in saecula
quo lecum est nostra substantia. Spiritibus quoque sseculorum,
carorum noslrorum tribue , ut mortalibus segregati Ante orationemDominicam.
ccetibus, litteris raereantur conscribi cselestibus. His precibus te, Deus Pater omnipotens , depre-
Prsesla per Dominum nostrura Jesum Christum Fi- camur, quibus nos Dominus noster Jesus Christus
lium tuum, qui tecum viv. dom. Filius luus orare praecepit, dicens : Pater noster.
Collectioad pacem. Post orationemDooiinicam.
Da nobis, qusesumus,Domine, ut sicut adoranda Libera nos a malo, omnipotens Deus, et cusiodi in
Filii lui nalalitia celebraturi, ab hodiernis vigiliis bono. Evacua nos vitiis, et reple virlutibus,';et bona
in confessione lui nominisprcevenimus; sic ejus mu- nobis lam prcesentiaquam aeterna concede. Per Do-
liere capiamus sempilernurn. Et dirigere dignare roinum nostrum Jesum Filium tuum.
angelura pacis,qui oscula noslra puris sensibus inli- j» I Benedictiopopuii.
gata connectat : nosque tibi ab omnibus peccatorum Deus, qni adventum luae raajestatis per angelum
maculis expurgalos adjungat. Per coceternufn libi Gabrihelem, prius quam descenderes , nuntiare j'us
JesumCliristum Filium tutim Dominumnostruro. sisti. Amen.
Immolatiomissse. Qui sineinitio sempiternuses, lerras illustrare per
< Dignumet justum est. Vere dignuro el justum est Virginem, tartara lavare dignasti per crucem.
nos libi gratias agere, Domine sancte, Pater omni- Amen.
potens, aeterne Deus, amanda pietas, tremenda vir- Prcesta, ul hic populus tuus in praeceptis obedien-
tus, veneranda majestas. Qui hanc noctem ventu- ter ambulans, sicut est partus Virginis singularis, ita
ram, loto orbe venerandam, cselorum gratulalione, eis benedictionum tuarum veri luminis irabrem in-
et terrarum remuneratione, angelica exultatione di- fundas.Amen.
lasti : ut nascente in carne Domino nostro Jesii Et lentationum insidias, vel aculeos tentatoris,
Christo Filio luo, superiora pariter et iuferiora gau- spiritalibus armis accinctos, adversarii tentamenta,
derent. Aspice nunc lamiliara tibi supplicem, con- et praeseniis vitaeinlecebras in tuo nomine facias su-
eerva populumtuis laudibus personnantera ; et super- perarc Amen.
venturce h noclis 189 solemnilati ita pervigiles Q C Et primse nativitalis, et secundse regenerationis
redde, ut sinceris mentibus Domininosfri percipere Auctorem suum sciant esse quod natum esl: seque
mereamur Natalem venturum. In quo invisibilis ex lilji intelligant debere quod sanctum cst. Amen.
subslantia tua, visibilis per carnem apparuit in nos- Quod ipse prcestare digneris : qui cura Patre et
tra tecumque unus, non tempore genitus, non na- Spiritu sancto vivis et reg.
tura inferior, ad nos venit ex tempore natus. Per Post communionem.
cujus nativitatera indulgentia crirainum coiiceditur, 190 Cseleslicibo potuque roborati, omnipolenti
et resurreclio non negatur. Merito itaque omnis Deolaudeset gratias, fratres carissimi, referamus,
lerra adorat te, el confitetur tibi. Sedet cceliccelo- poscentes, ut nos, quos dignos habuit parlicipatione
rutu , et angelicaepoteslates non cessant laudare di- corporis et sanguinis Doraini nostri Jesu Cbrisli Uni-
centes : Sanctus, Sanctus, Sanctus. geniti sui, dignos etiam ccelesliremuneratione per-
CoIIectiopost Sanclus. censeat. Per ipsum Dominum nostrum Jesum Chri-
Vere Sanctus, vere benedictus Dominus noster stum Filium suurn.
Jesus Chrislus Filius luus, manens in cselis, mani- Collectiosequitur.
feslatus in terris c. Ipse enim pridie quam pat. Quod ore sumpsimus, Domiue, mentibus capia-
a Desunt hic in raissa vigilice Natalis Domini Domini, quem tilulum proinde supplevimus.
Praefatioseu adhoriatio ad missam rite celehrandam, c Brevissimus Canon in omnibus missis Gallica-
et Collectioante Epislolain, ut ex aliis missis intelli- nis, varius pro variis diebus, ut diximus iu lib i,
gitur. . cap. 5, num. 14elseqq.
* Hinc palet haac missam esse de Yigilia Natalis .
 227 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. £-28
mus: et de munere lemporali, fiat nobis remedium rt A
i mus prseceptisejus , quibus nosedoeuit ad saliilem.
'Sempiieriium. Prsesta per Dominumnostrum Jesum Clitistum Fi-
IV. OEDO HISSJJa IN DIENAT1VITATIS DOMINI KOSTM r lium tuum : qui tecum.
JESUCHMSTI. Collectiopostnomina.
Collectiopostpropbetia, Suscipe , qusesumus, Domine Jesu, omnipotens
Ortus es nobis verus Sol justiliae, Jesu Christe.!. Deus, sacrificiumlaudis oblatum , quod pro tua ho-
Venisli de ccelo humani generis Redemptor. ErexistiLi dierna Incarnatione a nobis offerlur, et per eum Sic
nobis cornu salulis; et celsi Geniloris Proles perpe- i- propiliatus adesto, ut superslitibus vitam, defuncti3
tua, genitus in domo David propter priscorum ora- requiem tribuas sempiternam. Nomina quorum sunt
cula valunt, propriam volens absolvere plebem, etit recitatione complexa, scribi jubeas in aelernilale;
vetusti crirainis delere chirographum, ul celernce e pro quibus apparuisti in carne, Salvalor mundi ,
vitse panderes triumplium. Ideoque nunc te quaesu- qui cum coseternoPatre vivis et reg.
mus, ut in uiisericordice tuse viscera nostris appa- Collectioad pacem,
reas mentibus, salus seterna, et nos, eripiendo abu Omtiipolenssempiterne Deus, qui hunc diera In-
iniquo boste, justitise cultores efficias, omnique e carnationis tuse , et parlum bealse Marise Virginis
inortis errore spreto, pacis viam reclo itinere gra-. -D ] consecrasti, quique discordiam vetustam per trans-
dienles, libi recle servire jiossimus, Salvalor mundi.[_ gressionem ligni veteris cum angelis et bominibus
Qui cum Patre et Spiritu sancto vivis, dominaris etjt per Incarnationis mysterium , lapis angularis junxi-
regnas Deus in ssecula sseculoruro. sti, da familisetuaein hac celebritate laelitiae,ut qui
Collectiopostprecemb. te consortem in carnis propinquitale laelanliir, ad
Exaudi, Doroine,familiam libi dicatam, et in tuse fi sumroorumcivium unitatera, super quos corpus ad-
Ecclesisegreraio in bac hodierna sollemnitate Nati- sumplum evexisti, perducantur; et inter semetipsos
yitatis luae congregatam, ullaudes luas exponat.t per externa complexa jungantur, ul jurgii non pa-
Tribue captivisuedemptionem,csecis visum, peccan- ,. teat interruptio , qui te auctorem gaudent in sua
libus remissionem, quia tu venisti ul salvos facias ,s natura per carnis venisse contuberniura. Quod ipse
nos. Aspicede ccclosancto tuo, et iulumina populum n prsestare digneris, qui cura Palre et.
tuura,quorum animus in le plena devotione confl- i_ Immolationiissae.
dit, Salvator mundi. Qui vivis. V.ere dignum et justum est, aequuraet s.aJulare
Praefatiomissae. est, nos tibi gratias agere, Domine sancte, Pater
Sacrosanctum beatae Nativitatisdiem, in quo na- t. omnipotens, aeterne Deus , 192 *Jm3hodie Dpmi-
scente Domino, virginalis uteri :arcana laxata sunt, I(_ nus noster Jesus Christus dignatus est visitare mun-
incorruptorumqtie genitalium pondus, sseculi leva- j. dura. Processit de snerarto cotporis virginaiis, et
men effusumest, sicut exoplavimus votis, ita vene- .. descendit pielate de caelis. Cecinerunt angeji, Gloria
remur et gaudiis. Hic namque orlus die splendidior, ft in excelsis,cum httmanitas claruit Salvatoris. Omnis
luce coruscantior est. In hoc omnipolentcm Deum , deniqne turba exullabat angelorum , quia terra Re-
qui terrenam fragilemque nialeriam 191 causa no- ,. gem suscepit seiernura. Maria beata facla est tera-
Btrce redemptionis adsumpsit, fratres dilectissimi , plum pretiosum , portans Dominum domiriorum.
supplices deprecemur, uti nos, quos ortu corporis is Genuit enim pro nostris delictis vitam praeclaram,
visitavit, societale conversfitiohisedocuit, prcecepto£o ut mors pelieretur amara. Illa enira viscera, quae
pi'sedicationisinstituit,degustaiione mortis redemit, ( humana non noverant maeula , Deum portare rne-
participatione mortis amplexusest, divini Spiritus 1S ruerunl. Natus est in mundo, qui semper vixit et
inftisiOiie ditavit, sub perpelua devotione custodiat j, vivit in caelo, Jesus Cliristus Filiu6 tuus, Dorainus
et in his beati famulatus studiis permanere conce- __ noster. Per quem raajestatem tuam laudant an-
dal. Qui cum Patie el Spiritu sancto vivil et regnat at &eli-
Detts in ssecula sceculorum. Post Sanctus.
CollectioSequiltir. n Gloria in excelsis Deo, et in lerra pax hom.iiilbus'
Deus, qui dives es in misericordia, qua morluos bonse voluntalis, quia adpropinquavit rederaptio
rios peceatis, convivificasiiChristo Filio luo, ut for- noslra. Venit aaliqua expectatio gentium; adest pro
mam Servi acciperet, qui omnia formavit, ut qui erat missa resurrectio mortuorum; jamque prsefulget
iii deitate generaretur iii carne, ut involveretur in seternaexpectatiobeatorum, per Christum Dominun;
panuisqui adorabatur in siellis, ut jaceret in praese- noslrura. Qui pridie quain pro nostra om.niumsai.
pio qui regnabat in ccclo: invocanlibusnobis aurem m Post secrela.
majestatis luae propitiatus adcommoda, donans hoc )c Credimus, Domine, advenlum tuura, recoiimus
per irieffabilemtuce misericordicecaritatem , ut qui ui Passionemtuam. Corpus luum in peccatorum noslro-
exultamus de Nativilate Filiitui, qui vel ex Virgine ne rum remissioneconfractum c; Sanguis sanctus tuus in
nalus, vel exSpiriiu sancto regeneratus e£t, parea- a- pretium nostrce redemptionis effususest; qui cuni
a Hicunica missa in Nalali Domini; unica etiam im raissa Natalis Dominipost Epistolam usitatum fuisse
in LeciionarioGallicano, prseter missam de vigilia lia dicltim est in lil). u.
ipsius Nataljs, c Hcecverba videntur alludere ad antiquam con-
h Idest post hymnum triura puerorum, quera in secraiionis formam, quae in Ordine Ambrosiano, et
229 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 250,
Patre et Spiritu sancto vivis et regnas in saec.ul. d
A V. ORDOMISS^E IN NATALE SANCTlSTEPHANI
AhteorationemDominicam. PBOTOMARTYRIS.
Notinostro prsesumentes, Pater sancte , merilo, , Pra3fatioa.
sfeillihmini nostri Jesu Christi Filii lui obedientes5 Venerabilem alque sublimem beatissimi proto-
iuiperio, audemus dicere. martyris Stephani passionetu hodie eelebranles,'
Post oralionemDohiinicairi Deum martyrum , fratres carissimi, deprecemur, ut
Libera nos, omnipotens Deus, ab orahi malo, ab!> sicut illi contemplatione merilorura suorum corouaiii
otiini periculo , et custodi nos in oihni opere bono > , dare dignatus est, nobis quoque plenissimam mise-
perfecta veritas, et vera libertas, Deus. Qui regnass ricordiam, ipsius precibus flexus, in oiuiiibuslargia-
in saeculasaecu). tur. Per Dotninum noslruhi Jesum Chrislum Filium
Benedictiopopuli. suum.
Collectiosequitnr.
Deus, qui advenlum tuae majestatis per angelum1 1940eus,qui sancto Stephano martyri tuo et prin*
Gabrihelem, priusquam descenderes , nuntiare jus-
cipatum in rainisterio, et prineipem in raartyrio [lo-
sisli; qui dignanter intra humana viscera ingressus, et cum] contulisti, dum nobis sancli diei hujus festivi-
alvoVirginishodiele mundusclarificalus(sic)...193 * tatem pro ejus vel comtaemoralione, vel passione
Anien. j,
donasti, exaudi, quaesumus , supplices farailiaetusa
Tu, Domine, benedic hanc familiam tuam, quam preees ; nobis ejus peculiare praesidium tribue , cu-
hodierna sollemnitas in adventu tuo fecit gaudere.l# jus pro inimicis ac peccatoribus preces piissimus
Amen. acceptasti; tribue etiam ut pro nobis iiitercessor
Da pacem populo tuo , quera pretiosa nativilate
existat, qui pro suis persecutoribus supplicavit. Per
a
vivificas; et passionis tolerantia a morte perpelua Dominura nostrutu Jesum Christura Filiura tuum,
redemisti. Amen. qui tecum beatus vivit.
Trihue eis de thesauro tuo iiideficieniesdivilias bo- Collectiopost nomina.
nitatis, reple eos scientia, ut impollulis aetibus et1 Omnipotens sempiterne Deus, qui Sanctorura vir-
puro corde sequantur te ducem justiliae, quem suum1 tute multiplici Ecclesicetuae sacrum corpus exornans,
cognoscuntfactorem. Amen. primitias martyrum gloriosi levitce lui Stephani
Etsicutin diebus illis advenientem te in mundo9 sanguine dedicasli, da nobis diem nataiis ejus ho-
peffidia Herodis expavit, et periit rex irapius a faciee nore prsecipuo celebrare, quia non diffidimus eura
Regis uiagni; ita nunc prcesenti tempore celebrataJ fideiibus tuis posse suffragari, qui domitiicsecaritatis
sollemnilas peccatorum nostrorura vincla dissolvat. „ imilator, etiara pro suis persecutoribus supplicavit.;
Amen. Tribue , qucesumus, per inlervenlum ipsius, ut vi«
Ut cum iterum ad judicandum veneris, nullus ex' ventes salutem, defuncti requiem consequantur seter-
nobis ante tribunal tuuro reus appareat;sed , dis-" nam. Prsesla per Dominumnostrum Filium tuum.
cussa de pectoribus nostris cajigine tenebrarum ,• Collectioad pacem.
placearaus conspectui tuo, et perveniamus ad illam1 Deus caritatis indultor, Deus indulgentice miiiie-
terram quara sancti lui in requiem possidebuntt rator, qui sancto martyri tuo Siephano in passiona
seternam. Araen. largitus es ut imhrera lapidum clementer exciperet,
Post communionem. et pro lapidantibus supplicaret, pietatera luam, Do-
Cibo cselesti saginati, et poculo ceterni calicis re- mine, subnkis precibus exoramus, ut dum martyris
creati, fratres carissimi, Domino Deo nostro Iaudess lui passionem recolimus , per inlercessioiiera ipsius
et gratias indesinenter agamus, petentes ut qui sa- pacis securilatem ctim peccatorum nosirorum venia
crosanctum corpus Domininostri Jesu Christi spiri*, consequi mereamur. Per Domiuum nostruro Jesum
laiiler sumpsimus, exuti a carnalibus vitiis, spirita- Christum Filium tuurn, qui tecum.
Ies effici mereamur. Per Dominum nostrum Jesum(i Contestatiomissae.
Filium suum. ]
j) Dignuui et justum est, sequura et jtislum est te
Collectiosequitur. laudare, teque benedicere, tibi gratias agere, omni-
Sil nobis, Domine, qucesumus, roedicina menliss potens sempiteme Deus. Qui gloriaris in conventu
el corporis, quod de sancti altaris lui benediclione; sanctorum luorura, quos ante mundi constitutionera
percipimus, ut nullis adversilatibus opprimamur , praeelectos spiriiali in cselestibus benedictione si-
qui lanti remedii parlicipatione munimur. Per Do- gnasli, quosque Unigenilo luo per adsumptionerii
ininum nostrum Jesum Chrislum Filium tuum. carnisetcrucis redemptionem sociasti, in quibus Spi-
forsan eliam in Gallicano sic efferri solebaut i Hoc: facietis, id protestatur dicens : Recolimus passionem
est enim corpus meum, quod pro vobk confringelur., tuam. Corpus tuum.... confractum; sanguis sanctus
Quaeverba ex Apostolodesumpta sunt, nempe ex Ii tuus... effusus est, qtiod repetit ex verbis consecra-
ad Corinlhios, cap. n, 2-4, ubi xXw^evov in Greco le- tionis.
gitur, id est quod frangitur, in Vulgata , tradetur. a Hic alio modo sumitur Prsefatio, quara in Missa-
Quemadmodumveropost Sanctus in hoc Ordine Go- Jibus nostris vulgatis, ubi Praefalio Canoneifl.prseec-
tliico solet repelere sacerdos : Vere Sanctus, ver-e i dit, hic prima sacerdolis oratio, qua circuriistautjum
benediclus; sic et post utramque cousecrationem , anirai prseparantur ad missam.
dicto : Hmc quotiescunquefecerilis, in mei memoriam t
aS» APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANiPARISIENSIS. 254
ritura tuura sanctum regnare fecisli, per quem ad A niartyrii nos desiderium amoris sui
igne succendat,
Jelicis roartyrii gloriam pielatis tucefavore vetierunt. 196 ejusque imitatores efficiat, qui non solura pro
Digne igitur tibi, Domine virtutum, festa sollemni- sui gloria, verum etiam pro exemplis erudilionis
tas agilur; libi hcec dies sacrala celebratur, qtta uoslrce passionem sustinuil. Et cui conferre dignatus
beati Slephani primi martyris tui sanguis, in tuae est in passione virlutem, intercedendi pro nobis tri-
veritatis lestimonio profusus , magnificumnominis buat facultatem; et orationera quam prsecipere di-
tui honorem signavit. Hic esl enim illius norainis gnatus est, dicere sine cunclatione permittat. Pater
priinus confessor quod est supra omne nomen, in nosler.
quo unicum salulis 195 noslrce prsesidium, Pater Post oralionemDominicam.
seterne, posuisti. Hic in Ecclesia tua quam splen- Libera nos a malo, oranipotens Deus, et tribue
didum ad ctinctoriim aniraos confirmandos unicce nobis supplicibus tuis tam prompuira pro Christo
laudis prcccessil exemplum ! Hic post passionemL tuo ad patiendura animum, ut probemur, non nos
Dotiiininostri Jesu Christi",victorisepalutam primus. martyrio, sed nobis defuisse martyrium. Per.
' Benedictio populi.
iuvasit. Hic ut levilico minisleno per Spiritum san- ,«
ctum ab apostolis consecralus est, niveo candore Deus, qui tuos martyres ila vinxisti caritate, ut
confestim emicuit, marlyrii cruore purpureus. OB . g pro le etiain mori cupereut, ne perirent. Amen. Et
benedictum Abrahaesemen , apostolicaedoctrinaeet. beatum Stephanum in confessioneita succendisti fide,
dominicsftcrucis prior omnittm factus imitator et ut imbrera lapidum non timeret. Amen. Exaudi pre-
lesiis! Merito cselosapertos vidit, et Jesum slantem cem familiat!tuse amatoris inier festa plaudentem.
ad dexleram Dei. Digneigitur ac jusle laleni sub tui. Amen. Accedat ad le vox illa intercedens pro po-
nominis confessione laudamus , omnipotens Deus , pulo , pro inimicis quae orabat in ipso martyrio.
Amen. Ut se obtinente , et te rcmunerante, perve-
quem ad lantam gloriam vocare dignatus es. Suffra- niat
illuc plebs adquaesitaper gratiam , ubi te, cse-
gia cjus nobis pro ttta pietaleconcede. Talis pro hac
lis apertis, ipse vidit in gloriam. Amen. Quod ipse
plebe precetur, qtialem illum post trophaea venien-_
tem exullans Chriitus excepil. Illi pro nobis oculi prcestare digneris.
Collectiopost Eucharistiam.
siiblimenlur, qui adhuc in hoc mortis corpore con-
Deus, pereunis salus, beatitudo insestimabilis,da,
Blituti, stanlem ad dexleram Patris Filium Dei in
qusesumus, omnibus luis, ut qui sancla ac beata
ipsa passionis hqra viderunt. Ille pro nobis oblineat,' et sancti jugiler et beati esse merean-
quipro persecutoribus suis, dum lapidaretur, orabat iurapserunt,
ad te, sancte Deus, Pater omnipotens, per Dominum lisr. Quodipse prsestare digneris.
uostrum Jesum Christum Filium tuum. Qui pro3 £G Consummalio tnissae.
peccalis nosiris nasci carnc per Virginem , et patii Gralias agimus tibi, Domine , multiplicatis circa
diguatus est morlem , ut martyres suos suo pati do- miserationibus tuis, qui et Filii tui nativitate nos
cerei excmplo. Cui merito omnes angeli alque ar- salvas, et mariyris Slepliani deprecalione sustentas.
changeli sine cessatione proclamant, dicentes : Per Dominumnostrum Filium tuum,
Sanclus, Sanclus, Sanctus. VI. MISSA INNATALE APOSTOLOROM a , ET
JACOBI
Collectiopost Sanclus. JOHANNIS.
Vere sanctus, vere benedictus Dominus nosler
Electionis Dominicce prseclarum lestimoniuui ,
Jesus Christus Unigenilus tuus, qui martyrem suum
caelestis aulce collegio muneravit, atque apostolicse congregationis admirabile orna-
Steplianum c|ui
corporis nostri infirmilatem suscepit, priusquam n inentum, etevangelicae verilatis cceleste praeconium
humana salute sanctos Dei aposlolos et martyres , Jacobura et
pium sanguinem pro. funderel, my-
." festivilate venerantes, fratres
sleriuui sacrae sollemnitatis instituit. lpse enim pri- Johannem, prcesenti
die quam paterelur carissimi, Doinino ac Deo noslro pariter supplice-
Post mysterium. mus, ut qui eoiura eleelionem vocatione sua prse-
Hoc ergo facimus, Domine , lisec prsecepla serva- j sciit, nostrara quoque vocationem 197 munerutn
sua electione coiifirraet; donetque nobis liiuoris sui
mus, hanc sacri corporis passionem sacris sollein-_
nibus prcedicamus. Quaesumus, omnipotensDeus, ut perseverantiam,qui illis aposlolalus graliara vel Mar-
sicut verilatem nunc Sacramenli caelestis exequi- i- tyrii dedil coronam. Per Dominum nostruiu Jesuui
Chrislum Filiura suutn.
mur, ipsi verilati dominici corporis acsanguinis hae-
reamus. Per Domiiium nostrum Jesum Chrislum JU Collectiosequitur.
Filium lutim. Dnmine,qui bealissimis apostolis «acoooet Johan-
AnteorationemDominicam. ni gloriam martyrii bibitione tui calicis prsedixisti,
Gloriosi levitce exemplis el beatissimi marlyris is ut et confirmares responsionetn quam fides pura
Stepbani uiagisteriis instituli, seterno Regi et Patri tri protulerat, et conferres virtutem quam carilas de-
Deo precem, Fratres carissimi, cum omni humilitaie te vota praesumpserat,hanc eorum passionis meraoriara
fundamus, ul dalo nobis fidei calore vel munere, ad id Ecciesiara luam solleinuiter celebrantein placatus
In Lectionano Gallicano mentio fit de soio san- ii-. Januarii ordinatio epjscopatus Jacobi aposloli fralris
clo Joannc; at in Marlyrologio Gellouensi apud ud Domini,et Asmmptiosancli Joannis evangetistw.
Septimanos, anle annos nongentos scripto: vi Kal. al.
255 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 254
intcntle. Prosit, quaesumus, comraemoraiio sancto- Ariam.pro
A confessione vicloriam prseslare dignatus
rum beatissimorumad oblinendum tuaemiserationis est. Ipse enim qui pridie quam pat.
auditum. Prosit apostolorum titulos recolere, ut Ma- Benedicliopopuli.
jestatis luce aures or-atio nostra valeat inclinare. Deus, qui tuos apostolos pretiosa gentium luraina
Prosit supplicare palrociniis, ut digneris exaudire prseparasli,dumJacobum et Johannem ad iniuslran-
suffragiis, Salvator mundi. Qui cum celerno Patre das animas inter vasa Ecclesiiecandelabra fidei prce-
et Spiritu sancto vivis et regnas. tulisti. Amen. Da plebi ttise imitari, quod unus exo-
Colleetiopost nomina. rando, alius docendo formavit. Amen. Fruclificet in
Domine, quem vocantem sancti aposloli Jacobusi hoc populo, quod serainavil isle verbo, planlavil ille
et Johaunes fide integra sunt secuti, et quem se- martyrio. Ut eorum interventu hseclurba illius refi-
qtientes ex caritale inlegra sunt electi, ut mundi ciatur dulcedine, supra cuj.uspectus carus Johannes
piscatores fierent , qui profundi retia reliquissent , accubuit. Amen. Quod ipse prsesiare digneris, qui
auribus percipe, qucesumus,orationem nostram , et in Trinitate perfecta.
iribue ut dum aposlolicos triumphos admiramur et Postcommunionem.
colimus, si adsequi eorum facta non possumus, ira- Repleti, Domine, apostoiorum celebritate tuorum,
plere saltim monita contendamus. Quodipse praesta- JJ j qusesumusut te semper in eorum commemoratione
re digneris, qui cum Patre et Spiritu. laudemus, et luam misericordiam, iisdem semper
Collectioad pacem. deprecanlibus, consequamur. Per Dominum.
Collectiosequitur.
Domine celerne, cui ita in sanctis apostolis tuis
Jacobo et Johanne placuit arcanum dispensationis Apostolorum, quaesumus, Domine , intercessione
nos adjuva, pro quorum sollemnilate laetantes,sancta
im tit glorioso passionis exemplo , apostolorum
tua percepimus dona. Per Dominura.
chorum ille prcecederet, iste prccmitleret, atque ila
inler utrumque grex consummaretur beatus, ul om- VII. MISS.V IN NATAl.E SANCTORDM INFANTUM.
nium devotionemille prcecederet, iste concluderet, Deus, qui universam Ecclesiam tuara pretiosorum
miserere nostri, et exaudi nos, et praesta, ut possi- 199 mariyrum luorum virlutibus, velut quibusdam
musprsediciorummartyrum tuorum aposlolorumque,, floribus coronasti, ut per triumphos tuorum testium
vel illius exemplo fidem tenere, qua coronalur, vel1 et sollemnitalum gloriam et devotionum exempla
istius magisterio caritatem discere, quam docelur. susciperes, sicut in hoc die, quo pro Domiuonostro
Per Dominumnostrum Jesum Christum Filium luum,, JesuChristo Infantum innoceutiam extollis usque ad
qui te. merita passionum. Feliciter pro Christo mortui sunt;
Immolatiomissce. | sed feliciuscum eodem in seternitale victuri: qui ad
C
Dignumet justum est. Vere sequura et justum estt boc lantum per humanam infirmitatem nali sunt ad
nos tibi gralias agere, vola persolvere , Domine 3 serumnam, ut per Dei gratiam uascerentur martyres
sancle , Pater omnipolens, cetertie Deus. Quouiain l ad coronam. Prcesta, omnipotensDeus, in hac soi-
tibi vivimus omnia opera lua, et in faclura eorum tee lemnitate diei hujus, ul sicut illis dedisli palmas vi-
conlaudantetbenediciintomnes sancti tui, quosprse- ctorice,ita nobis quoque consortium tribuas sempi-
deslinasli conformes (ieri imagini Filii tui. In 198 J ternum. Per Dominum nostrura Jesura Christum
quo exaltatum est cornu salutis eorum qui nomen n Filium tuum, qui tecum vivil.
ejus, quod est super omne nomen, coram regibus ett Collectiosequilur.
poleslatibus hujus sseculi voce libera confitentes,( Deus omnipotenliceac benignatis, Deus misericor-
ipsius Domini Salvatoris exemplo per palibula pce- diceatque p(ietatis, qui Bethleemiticceplebi ac domi-
narum, de persecutoribus suis et diabolo triumpha- nicce civilati pro temporalibus serumnis gaudia
runt, et corpora sua dantes hostiam Deo , preliosa a selerna tribuisti, ut Rachel sancta plorans filios suos,
tibi niorte cecideruiit. Ex quibus exstanl beatissimi<i quse prceferebatcx doiore luctura, nollet ex conso-
apostoli et marlyres tui Jacobus et Johannes, quo- latione solatium, quia licet videretur de prcesenti
rum natalem hodie celebramus, obsecrantes miseri-. D Infantum amissione conterrita, erat laraen beata de
cordiam tuam, piissime alque omnipotens Deus, ut,l, martyrum perpeluitate secura. Da cunctis, Domine,
eorum merilis suffragantibus, preces nostras propi- i. in hoc loco consistentibus, et universse plebi islius
tius exaudias , per Dominum nostrum Jesum Chri- Ioci, ut sic habeant ex sanctae vitaj conversatlone
stum Filium tuum, qui est sanctorum omnium virtuss palmam, sicul habuerunt paruuli ex passione victo-
etgloria, vicloria marlyrura etcorona,pastor ovium, i, riam. Per Dominum.nostrumJesum Christum Filium
et hostia sacerdotum, redemptio gentium , et propi- i- tuum, qui tecum vivit.
liatio peccalorum. Ante cujus sacratissimam sedem u Collectio
post nomina.
statit angeliatque archangeli, et sine cessatione pro-
'" id quod per infantiam videlur exiguum
Deus, qui
clamant, dicentes : Sanctus, Sanctus, Sanctus. magnum facis esse per merita, qui primordia adven-
Collecticpost Sanclus. tus tui (riumphis.glorificas parvulorum, prius eos
Hosanna in excelsis. Vere sanctus, vere benedi- i- psssionis raartyrio quam cetatisprovehis increincnto.
ctus Dominusnoster Jesus Chrislus Filius luus, qui ni Felix mors eorum, ct beatificauda conditio, per
Sancius in sanclis pro morte vitam, pto pcena glo- >- quam eis contigit ut ssevitiamcrudelissimi Herodis
PATROL.LXXIL 8
 23S APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMAMIPARlSlENSlS. 2S6
devicerint triuraphando, et Christum mererentur ini A pareat. Gordis nostri prseputia, qusegentilibus 2(11
praemio. Da huic populo, luo nomini consecrato, per vitiis excreverunt, 11011 ferro, sed spiritu circuracidat,
consimilisgratiseadminislrationem, meritorum simi- doneccarnali incremeolo, facinoribns amputatis, hoc
lium dignitatem, ul qui Iianc sanctorum Infantum soluni in natura iiostra faciai vivere, quod sibi et
feslivitatem pro honore nominis tui celebranl, ad[ servire valeat et placere. Quod ipse prsestare di-
ipsorum infanttim beatitudinem profectu fidei sem- gnetur, qui cum Patre et Spirilu sancfo vi. et reg.
per ascendant. Quodipse praeslaredigneris, qui. Collectiosequitur.
Immolatiomissae. Sancte, oranipoiens, selerne Deus, tu nos conver-
Dignumet justum est. Vere dignutn et justum est, tens vivifica, et quos error gentilitatis involvit, agni.
nos tibi scmper et ubique gratias agere, Domioe san- tionis tuaemunus absolvat,ut aculeo mortis extincto,
cte, Pater omnipotens, aeterne Deus, pro his prse- ceternis vivificemuroraculis ; ut sicut per infirmita-
cipue quorutii hodiemo die annua festivitate reco- tem carnis servivimus injuslitiae et iniquilati, ita
lentes mernoriam passionis celebramus, quos Hero- nunc Iiberati a peccalis, serviamusjustitiaein sancli-
dianus saielles lactanium 200 matrum uberibus ficatione. Per Dorainum nostrttm Jesum Christum
absiraxit. Qui jure dicunlur mariyrum flores, qui in Filium tuum.
medio frigore infidelilatis exorti, velut primas erum- B Collectiqpost nomina.
Audilis nominibus offerentum, fralres dilectissirai,
pentes Ecclesice gemmas qusedani persecuiionis
pruina discussit, rutilarne fonlein Beihlehera civi- Christum Dorainum deprecemur, ut sicut pro ejus
lale. Infantes enim quia setate luqui non poteranl, Cireumcisionecarnali sollemnia celebramus, ita spi-
laudem Domini cum gaudio [Forsan gladio] resona- ritalium nequiliarum inlusione devicta lceiennir ,
bant. Occisi praedicanl, quod vivi non polerant. Lo- prsestante pietate sua; ut haec sacriQcia sic viventi-
quuntur sanguine, quod lingua nequiveruiit. Contulit bus proficiant ad emendalionera, ut defunctis opitu-
his mariyrium laudera, quibus abnegaverat lingua lentur ad requiem, Per Dominura nostrum Jesum
sermonem. Praemittit Infantes Infans Christus ad Christura Filiura suum, secum viventem, semperque
caelos; transmittit nova exenia Patri; primitias ex- regn. in unitate Spiritus sancti in sseculasaecul.
hibet Genitori Parvulortim prima marlyria, Herodis Coflectioad pacem.
scelere perpetrata. Praestat hostis corpori, dum no- Deus qui magis circumcisionera cordis quam cor-
cet; beneficium tribuit, dum occidit; moriendo vivi- poris diligis, el non adraitlis inductam per litterarn
tur.cadendo resurgitur, victoria per interitum com- prseputii circumcisionem, sed fidei innexam cum
bouo opere caritatem, tu nostras aures deseca, ne
probatttr. Pro his ergo beneficiis et pro prsesenti
sollemnitaie iramensas pietali tuse gratias referemes Q audiant sanguinem; corda, ne teneant dolum ; ocu-
ne invadanl alienum. Tu in manibus succide
potius quam repeudentes, cum sanclis angelis et ar- los,
a'd malum currit, in
changelis, qui unum te Deura dominantem , distin- quod polluil, in pedibus quod
carnalia concupiscit. f u incide quod
ctura, nec divisura; trinum, nec triplicera; solum, prsepuliisquod
nec soHiarium; consona laudamus voce, dicentes : laniat, praecide quod vulnerat, abscinde quod lace-
Sanclus, Sanctus, Sanctus. ral, excide quod scandala incrementat, ut ampulato
Benedictiopopuli. facinore, sola in nos valeat caritas propagari. Per
Dominum noslrum Jesum Christum Filium tuum.
Deus, qui tibi consecrasli priraitias raarlyrum ab Immolatio.
innocenlia parvulorura. Amen. Et prius libi coapta- et j'ustum est. Vere requum et juslum cst
sti in confessione infantiara quam lingua solverelur nosDignum tibi gratias agere, leque benedicere in omni
in verba. Amen. Concede plebera luam innocentem celerne Deus, quia in te vivi-
lernpore, omnipolens,
per graliam, elsi non sint lerapore sanguine fuso mus, movemur et sumus, et nullum tempus nullum-
martyria. Amen. Servetur hie populus purgatus que moraenturaest quo a beneficiis pietatis tuce va-
baptismate, qui tibi placitam fecisti innocentiam per cuum transagamus. His autem diebus, quos variis
cruorem. Amen. Ut illic suo inlerventu grex accedat.
TJ sollemnitatum causis salutariura nobis. operum tuu-
per lavacrum, ubi felices Parvuli perfusi rore san-' rura et munerum memoria signavit, vel innovanle
guinis glorianlur. Amen. Per Dominumnostrum Je- lcetitia praeleriti gaudii, vel permanenlis boni tempus
sura Christiun Filium luum, qui tecum vivit et
agnoscimus. Et propterea exultamus uberius, quia
regnat. sicut in recens gaudium de venerabilis gratiae recor-
VIII. ORDO MlSS^1NCIRCUMCISIONE D0MINI NOSTRl JESU datione reviviscimus. Uude hodiernum 202 dieni a
CHRISTI. die salutiferi Natalis octavum, legitima Domini se-
Chrislo Dominonostro, qui pro nobis dignatus est cundum camem genili Circumcisione signatum, or-
carnenasci, lege circumcidi, flumine baptizari, in dinata commemoraiione recolenles, sacrificium pa-
hac oclava Nalivitalis ejus die, qua in se Circumci- cis in volis sollemnibus honoratnus, et laiitre digna-
sionis sacramentum secundum prsecepii veteris for- lionis opus in DominiAltissimi pia humilitate veue-
mam agi voiuit, fratr^s carissirai, humiliter deprece- ramur. Qui sicut mortalitatem nostram adsumpsit,
mur, ul intra Eeclesiseuterum nos viventes cotidie ut mortem consumeret, ita et j'ugum legis iu sua
recreatione parturiat, quousque in nobis sua forma, carne suscepit, ut jugum diaboli a nostra cervice
in qua perfectcesetatis pienitudinem leneamus, ap- disiMiteret.r.irr.nmcisnsi>slin CHrneeornoris imstri.
257 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 238
ut nos per verbum Spiritus sui in corde purgati, sine A1 ritu sauclo vivis et regnas in ssecula sseculorum.
carnis vulnere circumcideremur in spiritu; ut utrique Amen.
sexui proficeretcircumcisio spirilalis, quia pro uni- Collectioposl communionem.
versitale generis humani Salvator advenerat. Unde Reteeti spiritali cibo, et cselesti poculo reparati,
utrumquesexura sacramentum lncarnationis ample- omnipotentem Deum, fratres carissimi, deprecemur,
xus est, suseipiens Virum, natus ex Femina. Quam- ut qui nos corporis sui participatione et sanguinis
obrem, Domine, sacrificium Circumcisionissollem- effusione redemit, in requiem sempitemara jubeat
nitate votiva pro nostrce ceternitatis gaudio suppli- conlocare. Per Dominum nostrum Jesum Christum
citerofferentes, placidodignare conspectu conspicere, Filium suum.
et offerentiumpreces placatus exaudi, per Cliristum Collectiosequitut.
DominumnostrUm. Per quem majeslatem tuam lau- Misericordiamtuam, Domine, supplices exoraraus,
danl arigeli. ut hoc tuuro Sacramentum non sit nobis reatus ad
Post Sanctus. pcenam, sed fiat intercessio salutaris ad veniam.
Vere Sanctus, vere benedictus Dominus noster Quod ipse prsestare digneris.
Jesus Christus Filius luus, qui venit quserere et sal- Benedictiob populi.
vum facere quod perierat. Ipse enim pridie quam. pB •
Post secreta. Benedicat vos Doniiiius omnipotens, et per abuu-
Haecnos, Domine, institutaet prceceptarelinenles, dantiam misericordise suae cor vestrum conroboret.
suppliciter oramus, uti hoc sacrificium suscipere, et Amen. Mentem sanctificet, vitam amplificet, casti-
benedicere, et sanctificare digneris, ut fial nobis moniam decoret, atque sensus vestros in bonis ope-
Eucharislia Iegilima in tuo Filiique tiii nomiiie, et ribus semper sedificet. Amen. Prospera tribuat, pa-
Spirilus sancti, in transformalionein a corporis ac cem concedat, saluiera conferat, quietem nuiriat,
sanguinis Domini Dei noslri Jesu Ciirisli Unigeniti caritatem muniat, el ab omnibus diabolicis et huma-
tui. Per quem omnia creas, creata benedicis, bene- nis insidiis sua vos semper prolectione et virtute de-
dicta sanctificas, et sanclificata largiris Deus, qui fendal. Amen. Et ita devotionem vestram placatus
in Trinitate perfecta vivis et regnas in sceculassecu- semper suscipiat, ut quaecumqueab eo postulaveri-
lorum. tis, clementer concedat. Amen. Auferatomnia mala,
AntooralionemDominicam.
Omnipotenlem sempiternura Dominum deprece- quce204 gessistis, el tribual gratiam, quam ro-
Amen. Per Dominum nostrum Jesum Cliri-
mur, ut qui in Domini nostri Jesu Christi Circumci- gaslis.
sione tribuit totius religionis inilium perfectionemque stum Filitim suiiin.
constare, det nobis in ejus portioue censeri, in quo C t IX. 1NCIPIUNT PR/EFATIONES , CCMCOLLECTIONES IN
totius salutis humanse perfectio sumraa consistit, et EpnipnANia;.
VIGILIIS
orationem quam nos Dominus noster edocuit, cum Prasfatio.
fiduciadicere permiltat. Pater noster. Miraculorumprimordia, quaeDominusnoster Jesus
Post orationemDominicam. Christus proferre in adsumptaecarnis novilate digna-
Libera nos a malo, oranipotens 203 Deus, et tus esi, fralres carissimi, debita exultatione venere-
prcesta,ul iucisa mole facinorum, sola io nos profi- mur, quia dum se Deum intra humana viscer.i pfo-
ciant incremenia virtulum. Per Dominum nostrum ferebat, jam de salutis nostraeabsolulione tractabat.
Jesum Chrislum Fiiium tuum. Homo est utique invitatus ad nuptias; et quod in
Benedicliopopuli. nuptiis prolulit, Deum probavit. Cuj'usprseconia nec
Deusrerum omnium rector et conditor, qui orunia inter ipsa quidem virtutum possumus rudimenta de-
qusea te facta suni, majestate imples, scienlia ordi- promere, sed dum tantarum rerum stupescimus glo-
nas, pietate cuslodis. Amen. Respicere dignare bos riam , temerilalem proferendae laudis ingredimur.
populos luos, qui per nostri oris olficiumbetiedictiu- Humili ergo oratione poscamus ut per ipsum ad vi-
num luarum dona desiderant. Amen. Reple eos luse tam aeternamnobis tribuatur ingressus, cujus nati-
scienlia voluntatis , ut in omnibus raandaiorum im- IP vitalis lumine orbis inlustratus est universus. Quod
perio pice venerationis famulentur ofiicio. Amen. ipse prsestare dignetur, qui in Trinitate perfecta vi-
Averie ab his inhonesla et turpia libidinum probra. vit et regnat in sseculasceculorum.
Averle jocundas et noxias corporum voluptales. Collectiosequitur.
Averte invidiam tuis beneficiis et bonis omnibus ini- Omnipotens et misericors Deus, plebi tuae suppli-
micam. Amen. Ut in omni palienlia el longanitnitate citer exoranli pia beoignilaleresponde, quam cernis
crescentes, a le vocati ad Patrem colemi luminis, in hoc die fidelidevotione gaudere, quo Dominus ac
transeant in regnum hereditariaa claritatis. Amen. Deusnoster, vera humilitate suscepta , sic servilem
Quod ipse prcestare digneris, qui cura Patre et Spi- formammisericorditer ostendit in sseculo, ut divi-
" Idem vocabulum infra in misse 20 pro Cathe- quae erat ad prohibendum ab idolis. Communiniieni
dra sancti Petri, el in missa 65 de sanclo Leode- ubique prsecedit benedictio, ex diclis in lib. i, cap.
gario. Item in MissaliFrancoruro, nmn. 8 tibi de i, iium. 1<4,paletque ex prsemissis et sequentibos
ordinatione presbylerorum; item in MissaliGaili- raissis, prseterquarn in missa 21 pro Quadfagesinice
cano, num. 17. # initio.
->>
Haec benedictio esl alterius missae, forte ejus
259 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMANIPARISIENSIS. 240
nam potenliara suam mirabiliter monstraret in caelo. A 1 didit nobis salutis jugum, ul omnes nos exaltaret in
Qui enim pro nobis puer parvulus fuit, ipse ad se regnum, Fralres dilectissimi, supplici oratione pre-
magos officiosfellse praeeuntis adduxit. Obsecramus cemur, ut expellat de sensibus noslris pravse cogita-
ilaque, Ddmine, clemenliam tuam, ut sicut illis de- tionis obscuritatem, ut nullis deinceps peccatorum
disti Christum tuum verum Deum in vera carne co- fuscemur maculis, quibus jubar suce splenduit cari-
gnoscere, sic omnes fideles tuos, quos materno sinu tatis. PerDominum tiostrum Jesum Christum Filiura
sancta geslat Ecclesia, in praesenti tempore prolegas suum, qui secum.
invictae virtutis auxiiio, et in futuro facias regni CoIIectiosequitur.
cseleslisadipisci munere sempiterno. Per ipsum Do- Exaudi nos salutaris noster, et hanc aiinuam sol-
minum nostrum Jesum Christum Filium luura, qui lemnitatis nostrse devotionem
dignanter suscipe; ut
tecum beatus vi. sicut Magis ad oslensionem salutaris vise refulsit
Praefatio.
stella, 206 lta "oslris raentibus per gratiara lui-
OmnipotentemDominum, fralres carissimi, et Je- muneris lumen infundas, ut possimus in -viamveri-
sum Christum Filium ejus et Salvatorem noslrum,
in et tatis confuentes, te protegente, incedere. Per Domi-
qui tantis virluiibus se manifestavit terris,
num noslrum Jesura Christum Filium tuum.
mulla mirabilia demonstravit in populis, universi T. ]
summis precibus deprecemur, ut qui inlirmos cura- Prcefatio.
vit, et morluos suscitavit, leprosos mundavit, csecos Narrantes laudes Domini, et potentias et mirabi-
inluminavit, et de quhique panibus, et duobus pisci- lia quse fecit, fratres carissimi, cum ante conspe-
bus quinque milia hominum saliavit; ut qui hsec ctum populi sui mare divideret, lumen praetenderet,
operatus est in terris, nobis quoque propitius adesse ignera prseferret, caeli januas aperiret, panem ange-
205 dignelur ih cunctts delictis, Salvator mundi, licum ministraret, rogemus uti quoque nobis simili-
qui cum seternoPatre vivit et reg. bus virtutum suarum circumdet excubiis, ne veJsse-
Collectiosequitur. culi hujus fluclus obvolvat, vel incerlum vitaecursum
Omnipotens serapiterne Deus, mundi crealor et iter teneat, vel ignoranliaenox fidei inluminatione
rector, qui hunc superventurse solleranitatis diem deficiat, vel cseliaditus oratioui non pateat, vel panis
eiectionis gentium priraitiis consecrasti, impie mun- vivus vitam, se negando , non prsebeat, sed in re-
dum.gloria lua, el subditis tibi populis per iuminis demptionem adquisitionis, atque in laudem glorise
tui lumen appare, ut salutare luum nova caelorum suae, quod tribuit senigmate, tribuat veritati. Per
clarilate mirabile nostris semper innovandis cordi- Dominum nostrum Jesum Christum Filium suum,
bus oriatur. Per Dominumnostrura Jesum Christum (C qui vivit et regnat.
Filiura, qui tecum vivit et regnat. Collecliosequitur.
Prsefatio. tuorum, Deus, quantum miranda poten-
Operum
Deum omnipotentem, qui nobis liujus noclis festi- tantum raagis est gralia diiigenda. Tuo namque
tia,
vilatem indulsit, fratres carissimi, deprecemur, ut
imperio slella magis ducatum prsebuit, et usque ad
detnobisetiammunditiamcordis, utsieutmagi.stella Chrislum certa itineris directione perduxit : cujus
praeeunte, DominumJesum Christum invenerunt, et humanilas vera sic fuit in carne, ut vera majeslas
optata conseculi sunt gaudia, atque apertis thesauris resplenderet in opere. Infans enim astris famulanti-
suis, obtulerunt ei muneraaurura,lhus, et rayrrham, bus ostenditur, et a magis parvulus adoratur. Quae-
ita et nos famuli sui, ejusdem Salvatoris noslri sumus
ergo, Domine, ut etiam nostros errores raise-
auxilio praemoiiiii, terram promissionis mereamur ricorditer corrigas, et ad veritatis tuse salutiferam
ingredi, ut gaudeamus nos seternaregni caclestispos- visionem, praecedenle nos lusemiserationisinlumina-
. sessione ditari. Per Dominuranoslrura Jesum Chri- tione, perducas. Per Dominumnostrum Jesum Chri-
stum Filium suum, secum vivenlem, semperque re- stum Filiura luum.
gnantem. Prcefatio.
Collectiosequitur.
D Deum, qui sanctificavitJordanis fluenta, benedixit
Deus, qui Verbi lui incarnaiionem prceclari testi- fralres carissimi, deprecemur,
conjugia nuptialium,
monio sideris indicasli, quod videntes magi, oblatis
ut cujus roiracula annuis recolimus vicibus, sola
Majeslalem tuam muneribus adorarunl, concede ut
in menlibus nostris luse stellseno- ejus gratia raereamur indulgentiam peccatorum.
semper appareat qui cum Patre et Spi-
Quod ipse prsestare dignetur,
tilia, ac noster in tua sit confessione thesaurus. Per ritu sancto vivit et
regnat.
Dominuro nostrura Jesum Christum Filium tuutn.
Prsefalio. Collectiosequitur.
Omnipotentem sempitemum Dominum, cujus non Exaudi nos, Domine, in liujus sollemnitatis exeu-
minor est misericordia quam potestas, qui licet bias, et qusesumus ut plebis hujus corda in tuis mi-
cestimatione operum universorura suorum vicerit, rabilibus sacratas tibi excubias celebrantibus, benig-
ipse tamen suorum operum magnitudinem pie- nus adesse digneris; et qui Jordanis sanclificare
tate vicit, miltendo nobis Jesum Cbristuro Filium dignatus es aquas, nos quoque tibi sanctos et imma-
suum Dominumnostrum, cujus et onus leve est, et culatos sisl»re facias. Qui cum Patre et Spiritu san-
jugum suave, virginali ulero procreaius ad hoc tra- cto vivis et regnas.
241 DE LITURGIAGALLICANALIBER III. 242
X. HISSA 1NV1G1LIIS EPHIPHANUE. £\ pallor vina produxit. Araen. Eslo luce familiae ipse
Praefatio. lu» itineris, qui slelia indice clarificalus es Rex sa-
207 Incorruptarum naturarum beneficiorum Do- lutis. Amen. Converte ad le quserendum stupidas
minura ac Deum nostrum, fratres carissimi, depre- mentes hominum, qui nuptiale convivio vertisti la-
cemur, ut nos in Epiphanise, id est Manifestationis tices in falernum. Amen. Ut juncta cum angelis in
suse diem, ad sacratn excubiarum sollemnitalenieol- excelsis, Deo tibi cantet gioriam plebs proteeta.
lectos, tales faciat, qui inlustralionem incarnationis Amen: Praesta, Salvator raundi, qui cum Patre et
ejus, vel nativitatem ex Virgine, vel baptismum apud Spirilu sancto vivis.
Jordanem, vel.mirabile apud Cana signum pro no- XI. MISSA INDIEM SANCTUM EPHIPHANLE.
stra salute credimus factum, nostro in nobis opere Venerabilem ac primitivum in mirabilibus Eplii-
demonstremus, ut beneficiorum immensitatem no- phanise diem, in quo noster Redemptor et Dorainus
stris confessionibuslucidemur.Per Dominum noslrum virtutis suaedocumenta
prcelendens, ab annis infan-
Jesum Christum Filium suum : qui secum vivit. tise paternam prolulit polestatein, obsequiorum no-
Collectiosequitur. slrorum famulanlibus votis, et celebri sollemnitate,
Deus, qui, perUnigenilura Jesum Christum Filium fralres carissimi, veneremur, pia obsecratione po»
tuum Dorainum nostrum, sanclificaiionem salutis ]B scentes ut qui tunc aquas in vina raulavit, nunc in
seternseaquas regenerantibus prsestitisti; et, veniente
sanguinem suum oblationum noslrarum vina conver-
super caput: illius spiritali columba, per Spiritum tat, et qui aliis satnritalem meri polatione concessit,
sancium ipse venisti; dona, qusesumus, ut veniat su- nos
potationis suae libauiin.eet Paraclili Spiritus in-
per hanc omnem Ecclesiara tuam illa benedictio, quse fusione sanctificet. Per Dominum nostrum Jesum
cunctos j'ugiter prolegat, quae diversos sine cessa- Chrislura Filium secum vivit.
suura, qui
lione benedicat, quse cursum te sequeniium dirigat, Collectiosequitur.
se
quae expectationi omnium januam regni caeleslis Deus, qui mirificis virtutum tuarum signis salutis
aperiat. Per Dominum nostrum Jesum Christum Fi- nostrae indicia declarasti, qui, magis stella praeful-
lium luum, qui semper tecum vivit et. gente degressis, adorare et promereri te Regem ceter-
Collectiopost nomina. num Domintimque perpetuum mysticis muneribus
Praesta, omnipolens Deus, per ineffabilem miseri- prsestiiisii, qui in corpore nostro mirabilis
baptismi
cordise tuse cariiatem, ut cujus virtus atque majestas sacramenlo
regeneratos ex Spiritu nos abluis rena-
in mirabilium tuorum diversitate claruit, in nostra- scendo, et inetTabilis
potentise dono hodie aquas in
rum quoque raentium piirificatione clarescat, Prae- vina mulaiido,
discipulis tuis tuam manifestasti 209
sentera itaque oblationem ita inlabere, ut medelara (G divinitatem, exaudi nos
supplices luos ob diem sa-
viventibus, defunctis refrigerium praestet; et quorura cratissimae sollemnitalis, et prsesla ut, gloria tua
texuit recitatio prsemissasortem, inter electos jubeas inlumiiiati, sseculomoriamur, libi
Regi Christo viva-
adgregare. Per Dominum nostrura Jesum Christum mus, Salvator mundi, qui cura Palre, et Spiritu
Filium tuum. sancto vivis et regnas in ssecula.
CoUectioad pacem.
Collectiopost nomina.
Deus inluminator omnium genlium, da populis tuis
Auditis norainibus ac desideriis offerentum, fratres
perpetua pace gaudere; et Ulud lumen splendidum
infundecordibus nostris, quem trium magorum men- carissimi, Dei Patris omnipolentis clementiam de-
tibusaspirasii.PerDominum nuslraro JesumCliristum precemur, ut qtii hodie per Filium suum mirifiee
Filium tuum, lecum vi. aquse speciem vertit in vinum, ita omnium simul
oblationes et vota convertere dignetur in sacrificium
Immolatiomissae.
divinum, el accepto ferre, ut accepto lulit Abel justi
Dignum et j'us(um est. Vere dignum et justum est, sui munera et Abrahce Patriarchse sui hostias. Et
nos te laudare, omnipotens sempilerne Deus; quia
notam fecisti in populis virtutem luam, et Salutare quoruiii nomina texit recitatio prsemissa, eorum sor-
tem inter electos jubeat adgregare. Per Dominuni
tuum cunclis gentibus declarasli, hodiernum decla- D
nostruni Jesum Ghristura Filium suura, secum vi-
rans diem, in qua, ad adorandam veri Regis infan-
liam, excilatos de mundi parlibus viros clarior ce- veniem, semperque regnantera.
teris sideribtis, 208 slella perduceret, et cseli ae Collectioad pacem.
tcrrce Dominum, in salutem omniuin corporaliter na- Domine Chrisle Jesu, qui majeslate sublimis es,
tum, radius luse lucis ostenderet. Proplerea profusis et potestate subnixus, cum in virlute Patris obse-
gaudiis totus per ofbem terrarura mundus exultat: queris jussionibus Matris, ut el Filium hominis os-
sed et supernse concinunt potestates hymntim glorise tenderes obsequiis, et Deum virtulibus adprobares,
luae, sine fine dicentes : Sanctus, Sanctus, Sanctus. qui ad omnitim genlium lavalionem Jordanis aiveum
Benedictiopopuli. sanctificaturus intrasti, ut peccata nostra ablueres,
Deus, qui prsesentem diem ita dignaris diligere, ut conscientiasque purgares, visita Ecclesiam tuam, et
etim tot elegeris miraculis inlustrare. Amen. Qui di- perfice omnium vota; pacem etiam non petenlibus
gnatus es pro forma faeturce tuae salutis nostrae, in pratsia, ut osculum quod in labiis dalur, in eordibus
Jordanis fontem Fons aquse vivcedescendere. Amen. non negetur. Quod ipse prseslare digneris, qui cura
Jn quo le adorandum stella magos docuit, et aquae Patre et Spiritu sancto vivis et regnas.
243 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 244
Contestatio. j i recurrenti terapore multiplicasti Pastor vina prius in
Vere dignum et juslum est, sequitmet justum est, hydriis, deinde cibos in cophanis. Amen. Descendat
nos tibi semper et ubi(|ue gratias agere, Domine a sedibus tuis super capita fcynulorumet famtilarum
sancte, Pater omnipotens, ceterne Deus. Qui nobis tuarura Spiritus sanctus ttius ille, qui in Jordane, ba-
super Jordanis alveum de caelis vocera in modum ptizante Johanne, in columba corporaliter visus est
lonitrui prcebuisti, ut Salvatorem sseculj deraonstra- descendisse. Amen. Reple animas eorum vino justi-
res, et Patrem luminis seterni oslenderes; ctelosape- tiae, qui sermone tuo hodie ex aquarum sapore mu-
ruisti, aerem benedixisti, fontem purilicasti, et tuum tasti. Amen. Adesto tuse plebi devotione 211 siti-
Unicum per columbam sancti Spiritus demonstrasti. gulari te sacra per mysteria veneranli. Amen. Por-
Snsceperunt fontes hodie benediclionem luam, et rige, Pastor, epultim, quo, victa farae sseculi, cibis
tulerunl maledictionem uostram : ita ut credentibus ceternitatis animae saginenlur. Infunde eliara super
purificationemomnium deliclorum exhibeant, et Deo eos spiritaiium dona virtutum, ut nihil in eis inimi-
iilios regenerando faciant ad vitam seternam, quos ad cus aut violentiasubrepat, aut fraude decipiat. Ainen.
temporalem vitamcarnalis nativitasfuderat. Namquos Sed per bonse conversalionis perseverantiam ii, qui
mors per prsevaricationemceperat, hos vita seterna adoplicuievocati sunl filiorum, intrare in possessio-
a morte recipiens, ad caelorum regna revocat. Unde [ neui mereantur heredum. Amen. Ut cum hinc trans-
debita exullalione voces nostras jungimus confessio- ferri migrando praecipielur,illic admitti permittatur,
nibus angelorum, qui gloriam luam mirabile sacra- unde te Deum adoravit raagis admiratum adstaus
mento hodiema sollemnitate venerantes, 210 l'ro sidus praesepio.Amen. Quodipse prseslare digneris,
apparitione Jesu Christi Doraininostri, et pro uostrae qui in Trinitate perfecta vivis, dominaris et regnas.
vocalionisexordio sacrificium tibi laudis offerimus, Amen.
per ipsum Dominumnostrum. Per quem majeslatem PostEucharistiam.
tuam iaudant angeli. Divinam misericordiam, fratres carissirai, coa-
Collectiopost Sanctus. cordi oratione poscamus, uti hcec salutifera Sacra-
Vere sanctus, vere bened.ictusDominusnosler Je- menta nostris recepta pectoribus purificent animam
sus Christus Filius tuus, qui ad puerperii ccelestis corpusque sanctificent, atque in spem caelestiumvi-
indicium, haec hodie conlulit mundo sute miracula scera pariter et corda confirment. Quodipse praestare
majestatis, ut adorandam magis oslenderet stellam; dignetur, qui vivit el regnat.
et transacto temporis intervallo, aquas in vino muta- Collectiosequitur.
ret, suoque baplismate sanclificaret fluenta Jordanis, Respice, Domine, propitius ad plebem luam; et
Jesus Christus Dominus noster. Qui prid. quam pa-, I quam divinis tribuis proficere sacramentis, ab om-
tfirct nibus absolve peccatis. Per Dominumnostrum Je-
Post tnysterium. sum Christum Filium tuum.
Sacrificiis pracsentibus, Domine, qusesumus, in- XII. MISSA I NADSUMPTIONE b SANCT^MARIJE MATRIS
tende placatus : quibus non a
jam aurum, thus, et
DOMINI NOSTRI,
sed [quod] iisdem muneribus de-
myrrha profertur, Generosse diei dominicae Genitricis inexplicabile
claratur, offertur, immolatur, sumitur. Per Dominum sacramentum, tanlo mngisprseconabile,quantum est
noslrum Jesum Christum Filiura luum, qui tecum, inter homines AssumptioneVirginissinguiare : apud
et cura Spiritu sancto vi. quem vitce integritas obtinuit Filium, et mors non
AnteorationemDominicam. invenit par exemplum : nec minus ingerens sluporem
Non nostro prscsnmentes, Domine, merito, sed delransitu, quam extiltalionem ferens unico beata
Domini noslri Jesu Christi Filii tui, quem ut nos a de parlu. Non soliim mirabilis pignore, quod fide
tenebris et umbra mortis liberarel misisli, obedien- concepit; sed translaiione prcedicabilis,qua rnigravit.
tes imperio. Indigni quidem sumus nomine filiorum, Speciali tripudio, affectu muliimodo, fideli voto, fra-
sed jubemur dicere: Pater noster. tres dileclissimi, corde deprecemur atlenlo, ul ejus
Post nrationemDominicam. ) adjuli muniamur suffragio,qucefoecutidaVirgo, beata
Libera nos a malo, omnipotens aelerne Deus, et de partu, clara de merito, felix prsedicatur abscessu:
dominare tu nostri, qui moriis a nobis dominia re- obsecranles misericordiain Redenipioris nostri, ut
pulisti, ui lua semper, Domiue, cogitemus cum ala- circumstantem plebem illuc dignelur introducere,
critalemandata, cum limore judicia, cum exuliaiione qtio beatam mairem Mariam, famulanlibusapostohs,
promissa. Per eum qui tecum vivit, dominatur et transliilit ad honorem. Quod jpse prccstaredignetiir,
regnatDeus in unitate Spiritus sancti in saeculassecu- qui cum Patre, et Spiritu sanplo 212 viyit el regnat
lorura. Deus in scecul.
Benedictiopppuli. Collectiosequitur.
OmnipotensArtifex, qui saepequamplurimis, hodie Deus,qui dum opus illud fabricse mundialis, quod
tamen insignibus te declarasli miracuiis. Amen. Qui sola imperii jussione creaveras, perire non pateris,
a Hseceadem verba in oratione Secreta pro Epi- lico continuatore, ad annum ic>78.
pliania in Ordine Gregbriano. Olim Francorum-re- b Assumplionishealce Marisefestum apud Gallos
ges, exemplo magorum, aurum, thus et niyrrhara in seu Fraucos iu Januario quondam celebralum fuisse,
die Epiphanisead ailare offeiebant, ex Nangii Gal- <li,ximusin )ib. li, rium. 21
345 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 2«!
domum libi in silvumVirginis fabricasti, et ne periret, \ ledictionem in dolore generat, ista benediclionem in
gens a te plasmata, revelasti saeculisinaudita myste- salute confirmat. Illius perfidia serpenti consensil,
ria, ut, quem cseloruhijexcelsa non capiunl, parvus conjugem decepit, prolem damnavit; hujus obedien-
puellulcealvus includeret, precaniur supplices, ut de tia Patrem conciliavit, Filium meruit, posteritatem
quibus, et pro quibus suscepisti membra mortalia, absolvit. Illa amaritudinem pomi succo propinat; ista
inlercedente beala Maria genilrice tua, capere facias, perennem dulcedinem Nati fonte desudat. Illa acerbo
devicja sseculi ambitione, victoriam, Salvator mundi, gustu natorum dentes deterrnit; hsecsuavissimi pani*
qui cuin aeterno Patre vivis et regnas Deus in uniiate biandienti cibo formavit, cui nulius deperit, nisi
Spiritus sancti Deus in ssecul, qui de hoc pane saturari fauce fastidit. Sed jam ve-
Collectiopost nomina. leres gemitus in gaudia nova vertamus. Ad te ergo
Habitatorem virginaljs hospiiii, Sponsum beati revertimur, Virgo fcela, Mater intacta, nesciens vi-
thalami, Doroinura tabernacuji, regem lempli, qui rum puerpera, honorata per Filium, non ptillula.
eam innocentiam contulit Genitrici, qua diguaretur Felix, per quam nobis insperata gaudia successerunl.
incarnata DeUasgenerari; qute nihil sseculi conscia, Cujiis sicut gratulati sumus orlu, tripudiavimus
tantuni preeibus mens attenta, tenuil puritatem in partu, ita glorificamur in transitu. Parum fortasse
moribus, quam perceperat angeli benedictione visce- •B fuerat, si te Christus solo sanctifieassel introitu,
ribus; nec per Assumptionem de morle sensit inlu- nisi etiara talem matrem adornasset egressu. Recte
viein, quse vitaeportavit Auctorem; fratres carissimi, ab ipso suscepta es in Assitmptione feliciter, quem
fusis precibus Dominuni imploremus, ut ejus indul- pie suscepisti conceptura per fidem, ut quae terrse
geulia illuc dpfuncti liberentur a tartaro, quo bcatce non eras conscia, non leneret rupes inclusa. Vere
Virginis lrans|aium corpus b est de sepulcro, Quod diversis infulis anima redcmpta: cui apostoli sacrum
ipse praeslaredignetur, quj in Trinitate perfecta vi. reddunt obsequium, angeli cantum, Cbristns am-
Collectioad pacem. plexum, nubis vehiculum, assumptio paradisum, in-
Deus universalis macliinsepropagator, qui in san- ler choros virginum gloria principatum, per Christum
ctis spiritaliter, in Matre vero Virgine efiaui corpo- Domimimnostrum. Cui Angeli atque Archangeli non
raliter habitasti; quse ditata luce pleniludinis uber- cess.
tate, mansueludine florens, caritate vigens, pace Collectiopost Sanetus.
gaudens, pietate praecellens,ab angelo gratia plena, Vere sanctus, vere gloriosus Unigcnitus tuus Do-
ab Elisabetb benedicta, a Genlibus merito prcedica- raimis noster Jesus Christus, qui cutn de suo, Geni-
tur beata; cujus nobis iides mysterium, partusgau- tori esset sequalis, de nostro factus est minor ab an-
dium, vita proveclum, discessus attulit hoefestivum ; _ gelis, et ex Paire habens immortalitalem, ex Matre
precamur supplices, ut pacem, quse in Adsumptione quod raorerelur adsumpsit, ut in se liberarel genus
LVIatristunc praebuisti discipulis, sollemni b nuper humanum de tartaro, dum ipsum mors non lenuit in
brgiaris in cunctis, Salvator mundi, qui cum Patre, sepulcro.,214 'Pse enim Pr>d.quara pat.
et Spiritu sancto vivis. Post mysterium.
Contestatio. Descendat, Domine, in his sacrificiis tuae benedi-
Dignum et ^ustum esi, omnipotCrisDeus, nos tibi ctionis coccterims et cooperator Paraclitus Spiritus,
magnas merito gralias agere, tenipore celeberrimo, ut oblationem quam tibi de lua lerra fructificanle
die prae ceteris honorando. Quo fidelis Israhel egres- porregimus, cselesti c permuneraiione, le sanciifi-
sus esfde ^Egypto,quo Virgo D.i Genitrix de raundo cante, sumamus, ut tratislata fruge in corpore, calice
migfavitad Cliristum. Quaenec de corruptione susce- in cruore, proliciat rneritis, quod obtulimus pro de-
pit contagium, 213 nec resolutionem pertulit^in lictis. Prsesta omnipotens Deus, qui vivis et regnas
sepulcro; potlutione libera, germine gloriosa, as- in sceCula.
AnteorationemDominicam.
siimpiioriesecura, pafadiso dole prselata; nesciens
damna de coilu, sumens vola de fructu; non subdita Exaudi, omnipotens aeterne Deus supplicem ple-
dolori per parlura, non labori per transitum, nec bem tuam ob houorem Marice beatissimsegenitricis;
vita voluntate, nec funus solvilur vi naturae. Specio- D et ita preces nostras benignus inlende, ut cum fidu-
sus thalamus, de quo dignus prodit Sponsus, ltix cia dicere mereamur orationera, quain nos Dominus
gentium, spes fidelium, spes fidelium, prccdo dcc- noster Jesus Cbristus Filius tuus orare sic docuit,
monum, coufusio Judseorum, vasculum vitae, taber- dicens: Pater.
naculum glorise, lemplum caeleste : cuj'us juvenculae Post orationemDominicam.
melius praedicantur merita, cum veleris Evaeconfe- Libera nos ab omni malo, ab omni deJicto, auctor
runlur exempla. Siquidem ista mundo vitatri protu- omnium bonorum et condilor, Deus; et ihtercedenle
lit, illa legem mortis invexit; illa prsevaricando nos beala Maria geriitrice tua, conlra colidiani hostis in •
perdidit, ista generando salvavit. Illa nos pohio ar- sidias cotidiana nos protectione defende, Salvator
boris in ipsa radice percussit; ex htijus virga flos mundi, qui cum Patre, et Spiritu sanclo vivis et
exiit, qui nos odore reficeret, fruge curaret. Illa taa- regnas.
o Eadem fuil persuasio Gregorii episc. Turonensis feri, sollempniter,pro soliemninupef.
in lib. i de Gioria marlyrum, cap. i. 0 Non dubito quin legendum hoc loco, cmlestifier-
b Legendum puto, soUemniter,seu, ut veteres Ji- muiaiione, ut sequentia propant.
£i7 APPENDIX AD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. 243
Benedicliopopuli. £\
Avit. Vere est enim honorandus hujus diei.natalis,
Deus, qui, cum te non capiunt cseli, dignatus es quse sic terrena geueratione processit, ut ad divini-
in lemplo uteri Virginalis includi. Amen. Ut mater tatis consortium perconsecraiionem virginitatis per-
iniegra haberet fructum de spirilu, et incorruptio- veuiret. Per Dominum.
nem de parlu. Amen. Da plebi Angelum custodem, Collectioad pacem.
qui Filium Marise,fide concipiente, prsedixit. Amen. Lcela nos, Domine, qusesumus, beatse martyris
Sanctilicet gregem tuum illa benedictio, quaesine se- tuae Agaes feslivitas semper excipiat, quse et jocun-
uiine Iiuraano Redemptorem, Virginis firmavit in ditalem nobis suaeglorificationis, et pacis sinceri-
utero. Amen. Ut, le protegenle, exultet Ecclesiade latem infuridat, et tibi nos reddat acceptos. Per Do-
congregato populo; sicut Maria meruit gloriari de rainum.
fructu. Amen. Quod ipse prsestare digneris, qui cura Immolatio.
Patre et Spiritu sancto vivis et regnas Deus in ssecula Vere dignura, et justum est. Tibi enim, Domine,
sacculorum.Amen. festa solemnitas agilur, tibi dies sacrata 216 ce,e_
Post Eucliarisliam, bralur, quam beatce Agnes virginis sanguis in veri-
Adesto, qttccsumtis,Dominefidelibus luis, ut quse latis tuae lestificatione profusus, magnificonominis
sumpsit fideliter, et mente sibi el corpore, beatceMa- gj tui honore signavit. Cui ad mirificandam gratiam
rice intercessione custodiat. Quod ipse praestare di- tuara , in lenero adhuccorpore, et necdum puellare
gneris, qui cum seterno Palre vivis ef regnas. flore maturo, hanc virtulem fidei et palientise forli-
Collectiosequitur. tudinem contulisli, ut ssevitisepersecutoris non ce-
Qncesumus,DomineDeus nosler, ut, interveniente deret conslanlia virginalis, quo gloriosior fieret co-
beata Maria, sacrosancta mysleria, quccsumpsiraus, rona martyrii; quia inter acerba supplicia nec sexui
actu subsequamur cl sensu, el ejus nobis indulta potuit eripere, nec setati. Hujus igitur passionisdiem
refeclio vilam conferat sempilernam. Per eum qui hodierna devolione celebrantes, immolamus tibi,
tecum et cum Spiritu sancio vivit et regnat. Domine Deus nosler, victimamlaudis. Quam cum
XIII- MISSA INNATAI.E AGNES VIRGINIS ET MARTYRIS. Filio luo Dominonostro et sancto
Spiritu, per cla-
215 ln bealseroartyris Agnes natalitia tripudian- ritatem regnanlem , cum angelis et archangelis do-
tes, fralres carissimi, devolo corde Dominoadsisla- minationes, principalus, et potestates, cceli, ccelo-
mus. Vere enim lrojtis est honorandus natalis, quse1 rumque virtutes, ac beata seraphin socia exultatione
sic nala esfmundo, ul sit coalorenala; sic submor- concelebrant, dicentes: Sanctus.
te legis procreata , ut conlereret mortis auctorem;' XIV. MISSA INNATALE SASCTJS CMCIUM VIROINIS.
sicinfirmo sexu condita, ut metuenda viris fortibus' (G Venerabilem ac sublimem beaice
tormenta; sic condilione producia, marlyris Ccecilise
despiceret fragili et sanctam solemnitatem pia devotione
ut puella virginibus et potestatibus triumpharet. passionem,
cbnservatorem omnium Deura, fralres
0 vera nobililas , quse sic lerrena generalione pro- celebrantes,
carissimi, deprecemur, ut piis Ecclesiaesuse preci-
cessit, ut ad divinitaiis consortium perveniret! Ore- bus
mus ergo ut pro nobis inlervenial precibus, quaa _ propiliatus adsislat; et sicut illi liodie coronam
_ dedit, nobis quoque misericordiam largialur. Per
digna adsislit divinis oblutibus. Quod ipse prsestare Dominum nostrum Jesum Chrislura Filium
suum,
uignelur qui cum Patre , et Spiritu sancto vivit et_ secumviventera.
regnat. Collectiosequitur.
Collecliosequilur.
Deus victricis Agnesadjulor et prcemium, exaudii Oronipotenssempiteme Deus, qui eligis infirma
nos illius intervenlu , cujus passionis natalem cele- mundi, ut fortia quseque confundas, da nobis in fe-
bramus; cui tanli muneris gratiam contulisti, utt sftvitate sanctse Cseciliaemarlyrse congrua devotione
diabolum, qui per Evam humanum genus omne snb- gaudere, ut et potentiam luam in ejus passione lau-
verlerat, tenera ceiaie Agnes contereret, et sexu iu- demus, et provisum nobis percipiamus auxilium.
becilli superaret, verilalis confessione prosterneret:: Per Dorainum nostrum Jesura Christum Filium
evidenter ostendens quod non solum perpeluse vir-... D tuum.
Collectiopost nomina.
ginilatis martyra essel el virgo mansura, sed Agni
immaculati sponsa fieri meteretur integre de nomi- Respice , Domine , qusesumus, plebem luam de
ne. Adsume ergo hujus sacrificii immolalionemgra- sanctseCseciliaemartyris glorilicatione gralulantem,
tribue sacratarum libi mentium
lanter, qui coronasli gloriosam pro lantis meritiss et beneplaciium
famulalum, ul qui in sanctis tuis le honorare uon
virginem. Pet Dominum nostrum Jesum Chrislum_
Filium tuum. desinunt, perpelua donorum luorum largilale po-
Collectioposl nomina. liantur; et quod visibiliter exhibent, invisibiliter ad-
Deus, qui virgineum florem per Mariaeuterum re- prehendant; ut sicut illius grata sunl meriia, sic
novas, reddens nobis in Malre virgine, quod perr noslraeservilutis accepla reddantur officia. Per Do-
inconiincntem perdilum fuerat matrem, quam se- ininum nostrum Jesiiiu Christum Filium tuum.
quentes sanctsevirgines cum palma raarlyrii ad tuum1 Collectioad pacem.
usque ihalamum pervenerunt. Ex quibus est bealaa Sanctaemarlyrae luse Cceciliae, Domine , supplica-
Agnes martyra , cujus hodie passionis solemnitas s tionibus iribne nos foveri, nt cujus venerabilem
agitur, qusa nos ad laetitiam suse devotionisexcita- sollemnitatem praevenimusobsequio, ejus interces-
249 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 250
sionibus cornmetidemuret meritis. Et praesla,.quse-- A / simi, omnipotenlis Dei misericordiam supplices exo-
sumus , Domine, 217 ut Pax <iuaeprofertur in la- remus , ut interventu sancti Clementis anlislitis et
biis etiam cordibus non negetur. Per. martyris sui , defunclis absolulionem, viventibus
Inunolaiiomissse. tribuat salutem. Memores etiam simus fidelissimo-
Dignumet juslum est, cequuraet salutare est, nos >s rum stiorum Sisennii a alque Theodorae, ut quibus
libi semper gratias agere , omnipotens sempitemee per bealum marlyrem fidemse credendi inseruil, eis
Deus, qui perficis in infirmilale virtutem. Quia beataa paradisi regna pariicipet. Per Dominum nostrum
gloriosaque Caecilia, despeclo mundi conjugio, add Jesum Christum Filium suum, secum vi.
consortia superna conlendens, nec setale mutabilii Colleitioad pacem.
prsepeditaest, nec inlecebris est revocata carnali- Concordalor discordice,et origo socielatis seternae
bus, nec sexu fragilitalis deterrita; sed interpuella- indivisa Trinitas, Deus,qui Sisenniiinfidelilalemab
res annos, inler sseculi blandimenta , inter suppli- Ecclesise unilate disjunctam , per sanctum Clemen-
cium persequentium, mulliplicem victoriim virgo o tem antislitem et subdis catholicaefidei, et innectis
casta marlyra implevit, et ad potiorera triumphum i) perpetuaecaritati, exaudi preces nostras , illamque
secum ad regna caelestia Valerianum, cui ftierat it nobis pacem tribue, quam quondam aetheremaseen-
nupta, perduxit. Et sie coronam pudicitioemeruit,;, jj _f surus apostolis reliquisti, ut qui praesentiumlabio-
ut regiuro thalamum non solum virgo, sed etiamn rtim impressione inligati fuerint osculo, lua custodia
marlyra inlraret, perChrisium Dominum nostrum. pacifici permaneanl in futuro. Quod ipse praeslare
Per. quem Majeslalemtuam Jaudant Angeli, adorautit digneris, qui cum Patre.
Dora. Immolatiomissae.
Benedicliopopuli. Dignum et justum esl. Yere dignumest, nos tibi
Summe, optime, misericordissime Deus, benedic c gratias agere, Domine sancte , Paler omnipotens,
faraulosel famulas tuas. Amen. Tribue eis per in- i- selerne Deus, in sollemnitatesancti marlyris tui Cle-
terveutumsanctseCsecilisevirginis, cor in luo amoree mentis. Qui cognationemreliquit et patriam, et post
soliicitum, in tuo limore devotum , in luo honore e odorem lui nominis terras mariaque transmeans,
perfeetum; Amen. Da eis Iranquilliialem temporum, i, abiiegansque semelipsum, crucem peregiiiintionis
salubritatera corporum , salutera animarura. Amen. l. adsumpsit, ut te per aposiolortim tuorum vcstigia
Mereantur le fide quserere, operibus invenire, gratiaia sequeretur. Cui t,u, Domine, secuudum promissio-
promereri. Amen. Et illa sludeant agere, te leste; !; nem Filii lui, lam in prsesenlisseculoquam in futuro
qucedigna fianl in remuneratione, te judice. Araen.n. cenluplicala muneris pramia repetisasti. Nam bea-
Quod ipse prceslaredigneris , qui in Trinilaie per-r- (_| lissimi Petri mox tradilus disciplinis, parenles quos
fecla vivis, dominaris, et regnas. in genitali solo perdideral, in exiema regione resii-
XV. MISSAIN NATALE SANCTI*CLEMENTIS EPISCOPI. tuis; quos terrense generalionis amiserat, divinse
Dierohunc gloriossepassionis sancli ac venerabiJisis reddis naturae participes. Deinde magistri sui vica-
is rium per ordinem subrogando, Romanceurbis, cu-
Clemenlis episcopi, per quem superslitiosa genlilitas
ii- jus propter le despexeral dignitatem, lenere consti-
conruit Jtidseorum, et fides catholica in corda homi-
num radiavit, fralres carissimi, revoluto anni cir- r- tuis principalum. Pro quo iransituria claritate , cse-
culo , debilo veneremur obsequio, Dominimiseri- i- lesti facis honore conspicuum. Postremo mariyrii
cordiam exoranles, ut qui eum lumen telenimo io gloria 219 sublimatum, pro temporalibusgeslis ad
sx seternam provehis coronam, per Christuin Dominum
genlilitalis errori praebuit, nos suo lumine oriens ex
>, nostrum. Per qitemMajestatemtuam laudant Angeli,
allo clarificet: qui illum sacrce prseposuitecclesise,
nos sub mundialiumlasce curarum gementes, ipso o alque archangeli non cessant clamare, dicenles,
exoranle , sublevare dignetur. Per Dominum no- j. Sanclus, Sanctus, Sancitis.
slrum Jesum Christum Filium suum, secum vi. Benedictiopopuli.
Collectiosequitur. Cuslos saceidolii, dicalor mariyrii, palma trium-
Chrisle omnipolens Deus, qui bealum Clementem __]|j phi, Deus benedic famulos et famulas luas. Amen.
aniisiitem propter nomen tuum in alliludine maris, . Donaeis mariyris hujns oblentu recle vivere, sobrie
paganorum tempesiale 218 dimersum, ut in certa- __ agere, salubriter conversari.Amen. Ct illa agant suo
mine probasti bellorum , ila post bellum patefactis js arbitrio, quccdigna habeanlur luo judicio et indigna
arenis educis gloriosum, qusesumuspietatem luam, , inveniantur subjacere supplicio. Amen. Quod ipse
ut nos a concupiscenliaeprocellis erutos , Paternae g_ praeslare digneris, qui in Trinilale perfecta vivis et
gloriaerepraesentes innoxios, Salvator mundi. Qui _i regnas.
cum aeternoPatre vivis et regnas Deus in unitale ;e XVI. MISSA SANCTI SATURNIM l> EPISCOPIET
Spiritus. MABTVBIS.
Collectiopostnomina. Deum, qui immortales gloriosorum marlyrum pal-
Nominumserie relata defunctorum , fralres caris- i- mas triumpliali cruore perfudit, et beatam diei hujus
* Hinc probalur antiquitas Aciorum sancti Cle- s- b TolosatiumScilicetepiscopi, cujus festiimIHKal.
mentis, in quibus laudantur Sisinnius, Nerva? Jmp. Decemb., id est in Vigilia sairiets Andrece,de quo
familiaris, cjusque uxor Theodora, a Ciemente add infra, uhi RomaGaronnwTolosa dicitur.
fidemconversi.
2Si APPENDIX AD OPERA SANCT!GERMANIPARISIENSIS. S52
sollemiiitafemsuis pro se vinceulibusdedicavit, fra- A cumluse Majeslatissuper nos apparueritgloria, me-
tres carissimi, suppliciler oreihus, ut qui dedit diei ritoriim nostrorum tribuas indulgentiain, per Chri-
liujus sollemnilalem, det pleuum sollemniialis effe- siumDominum nostrum. Cui merito omnes angeli,
ctum. Qui dedit lioc quod culiusfestivilaiisamplecli- atque archangeli, cherubim quoqueel serapliim sine
lur, det til affectu devotionis imilemur. Et quicquid[ intermissione proclamant, dicenles : Sanclus, San-
sancto viro ac beatissimo marlyri suo Salurninoho- clus, Sanclus.
dierno die profuil ad gloriam, uobis proficiatad salu- XVII. MISSA IN NATALESANCTI ANDRBJE APO3T0LI.
tem. Per Dominumnosirum Jesum Cbrislum Filium, Prsefatio.
suum, qui secum et eum Spiritu sancio. Apostolicumet loti almum sseculodiem, quoie-
Collectiosequilur. tifex iile prseclarus Andreas posl inlumihatauiprse-
Debilas, omnipotens sempiterne Deus, referimusj dicalione Achaiam felicimartyrio decoravii, vel pro-
graiias Jesu Christo Domino nostro, in cujus simili- prii corporis hostiam crucis insignia amplectendo
ludinem beatissimus Salurninus, dum offerret victi- gestavit, fratres carissimi, intentis sensibiis, et loiis
mam, ipse filviclima;dum sacerdotium eleclus agil, visceribus excolamus, inclylam omnipotentis Dei
marlyrium devotus implevit, ut per eminentiamjus- misericordiam deprecanles, uti hunc populuincrucis
titise atque vicioriae,et leslis fuerii et antisies: ini g£ sua>signaculo221 praimoniium, illuc jubeal adite,
quo proficiens (ideilaiitudo, dum cathedram su^cipit t adminiculanle fide, quo martyr praecessit iinplelo
sanctitatis, eoronam rapuit passionis. Ila Majesiatem , cenamine. Quod ipse pracsiare dignelur, qui cum
luam, Domine, supplices exoramus, ulqui ei lantami Patre et Spirilu sancto vivit el reg.
pro nomine tuo praestilisiiloleraniiani, per ejus in- Collectiosequitur.
lercessionem tribuas pro dilictis plebi buic ve- Chrisie Domine,crucifer gloriose, qui constanliam
niam. Per Dominum nostrum Jesum ChristumFi- benti Andreaeapostoli propter gtoriam tui noniinis
lium lutim. crucifixi ita confortasti in proelio,ut exiolleres in
Collectiopostnomina. triumpl.o, exnudi liunccoelumsupplieem ac praesen-
Magnum nobis est semperque feslivum, fratress tem, et prasta ntqui hoc tempore ejus sollemnitati
carissimi, summi ponlificiset marlyris Saturnini me- ,. debiium fcenusexsolvimus, futuris temporibus mo-
rilis, depensis fideliter precibus exorare, qui Salva- dum vitsecastissimse,ipso opitulante, servemus. Per
loris 220 noslri prsecepta cuslodiens, non solum a le, Chrisle Salvator mundi, qui cum selerno Patre
sacerdolium ac vitse bealitudmem meruit, sed etiam rt vivis, domiuaris et regnas Deus in unitale Spiritus
laiiii iiouoris officium felici martyrio consecravit. saucti in saeculasseculorum.
Per cujus meritis deprecemur omnipotentem Deum, ( r" Collecliopostnomina.
«l illic defunctorum animas inmsferat a tarlaro,, OmnipoieniemDeum ac Dominum noslrum, fia-
quo illum causa amoris sui adsumere dignaius est ti tres carjssimi, deprecemur, ut hpdierna sollemnia,
posl triumphum. Per Dominumnostrum Jesuin Clni- ,_ quoepro nalale beaiissimi aposioli et martyris sui
slum Filium suura, secum. Andreaesuscepimus, sibi ipse commendei; ac slcut
Collectioad pacem. illi hodie ob prsedicationemverbi sui capto, inler
Deus, qui viscera misericordiseatque uberi multi- |. vincula carceris, flagella el crucis necem adfuit, ct
plici, sic sanclos tuos coronas pro meritis, ut discor-P_ de iriumplio nobili coronam dedil, ita inierveniu
dautium animos eorum inlercessione paciOces,quce- ,. ejus noliis in se rredentibtis, qui pressuris liujns
sumus per inlerventuin sancii Saiurnini anlistiiis et 3t inundi, el insidiis adversarii faligainur, in omnibus
martyris lui ul pacificalam plebem, bujus feslivitaii (j teiilaiionibiisiidesse, ac misericonliam largiri digne-
collectam, sic ab omni simultate separes, ut perfe- ,. lur, et offerenlumac pausantum, qua3 recilata sunt
clam tno conspectuihabere digneris. Per Dbminum m noinjiia, Appsiolisui inteicessione sanclificet,Per
nostrum Jesum Christum Filium tuum. Doir.inuiiinosirumJesum Chrislum Filium suum,
Conteslalio. secnm viv.
Dignumet jusium est. Opiimumsane esl, nobis- 5_ Collectioad pacem.
que speciali devolione proecipuum, omnipotentiam m" OmnipolenssempiterneDeus, qui lanta libi cari-
luam, Trinilas Deus, pro cunclorum triumphalibus jg late beatum Aiidream apostoluni vinxisli, ut luo
pcenis servitio linguse supplicamis exlollere, sed ,,] auxilio mundi vinceret ffuctus, carnis conlererel
praecipuelioctempore beatum Satuniinum, tremendi jj nioius, iiiientisquegladii non paverel adsultus, quem
nominis lui conclamanlissimum testem, debilo ho- 0, crux elevaia suscepil liuniiiem, m restitueret trium-
nore suscipere : quem uirba gentilium cum impulit ij. phantem , pacifica,quaasumus,hanc faniiliam ejus
e fiino, inlulit ccelo. Siquidcm ipse ponlifex luus abal, sollemniiali colleciam, uidum prsebet oscula proxi-
Orientis parlibus in urbem Tolos.ilium deslinatus, IS mis, indulgens laedcnlibus,veniam obiineat pro de-
Rpma Garonmejn vicem Pdri lui, tam cathedram .i„ liclis. Per Dominum nostruni Jesum Christum Fi-
quam niarlyrjum consumiuavil.Unde benedicimus us linm luum»qui tecum.
te, Domine, in operibus tuis, et snpplices depreca- a- Conlestatio.
miir, ut spirilalia Chrisiiani populi desideria sollem-
m- Dignumetjuslum est, gequuniet justum est, pie-
niter impleantiir, et misericordia a te peiita per icr Jaii lua3ineffabilesgralias referre, omnipotens, sem-
sancti tui Saturnini suffragia cclerikr impeuelur. Ut piterne Deus; el iuaestiiuabiligaudio passionem tuo-
 2SS DE UTORGIA GALLICANALIBER III. 254
rum praedicare sanclorum, per Cbrislum Dominum nA, dera sedens, almum flobis sidtis, beatos apostolos
noslrum. Qui beato Andreaein prima vocationededit it reliqulsti, quorura speciosam cohortem, felici clari-
fidem, et in passione donavit victoriam. Acceperatt late pollenlem, prius prseelegistimerito, ut praede-
hsecutraque beatus Andreas; ideo habebat et in prse- :- slinares in regno. Amen. Concede propilius cir-
dicatione conslantiam, et in passione tolerantiam. cumstantem plebem crucis tuse muniri signaculo,
Qui post iniqua verbera, 222 Post carceris ssepta,, ut universumsuperet adversaepolestatis incursum.
alligatiis suspendio se p.urumsacrificium tibi obttilitt Amen. Infunde sensibus ejus apostolica dogmata,qua
Deo. Extendit miiissimus brachia ad ccelos,ample- te contempletur mente serena. Amen. Ut in illo tre-
ctitur crueis vexillum, deftgit in osculis ora, Agnii mendo discussionislempore, eorum defenselur prae-
cogooscitarcana. Denique dum ad patibulum duce- sidio, quorum est secuta prseceptum. Amen. Quod
relur, in cruce suspenderelur, carne paliebatur, ett ipse prsesiare digneris, qui cum Patre, et Spiritu
spiritu loquebalur. Oblivisciiurcrucis tormenta, dum(i sancto viviset regnas Deus.
de cruce Chrislum prseconat.Quantum enim corpus3 XVIII. MISSA IN NATALE SA.NCT/E EOLALIJE b VIRGINIS.
ejus in ligno extendebalur, lanlum in lingua ejuss Deumpranipotenlem, Fraires carissimi. qui lan-
Chrislus exaltabalur, quia pendens in ligno, sociari' tum
fidei sociatam apice glo-
seei gratulabatur. Absolvia se non patiiura cruce,1 »] iiae prudentem virginitalein
ne tepescat ceriamen in tempore. Turba circumspi- consecravil, ul per quem facta csl mater Maria,
fieret martyra Eulalia : illa pariendi effectu felix,
ril, etlamentat; demitti a vinculo cnpit, quem re- isla moriendo : illa implens incamatipnis officium,
paratorem menlis intelligit. Laxari postulat justum,' isla rapiens passionis exemplum; illa credidit An-
ne pereat populus hoc delido. Inlerea fundit Marlyr
gelo, ista reslilit inimico: illa electa, per quam na-
spirituin, possessurus sempiterni Judicis regnum. sceretur
Christus, ista per quam vinceretur diabolus:
Per cujus meritis concede nobis, omnipotens Deus,1 oratione poscamus, ut beatam Eulaliam pro
tii a malis omnibus luti atque defensi, libi Domino supplici
nobis orantem exaudiat : el omnia, quae, peccaiis
nosiro Deo marlyrum, et Principi apostolorum, lau- adversantibus,
impedimur, ejus auxilio ab omni labe
et
dessemper gratias referamus cum angeiis et ar-
tuam non cessant peccaminumeruamur. Per Dominumnoslrum Jesum
changelis,qui gloriam clamare,' (Ibristura Filium suum, secum.
djcentes.
CollectiopostSanclits. Collectiosequitur
Hosannain excelsis. Vere sanclus, vere benedic- Deus, qui sanctse inartyrse tuse Eulalisepro poena
tus, vere gloriosus Dominus nosler Jesus Chrislus. gloriam, pro niorte vilam, pro infirmilate virtulem,
Filius luus, qui beatum Andream apostolum primumj f pro passione coronam iribuisli; prscsta, ut sicul illa
C
electione, exinde cerlamine consecravit. Ipse enim( exul'at in gloria, sic nos de lua misericordia gratule-
pridie quam. mur; et in aeternum veniam, te donante, consequi
Collectiopost secreta. mereamur. Per Dominum 224 nostrum Jesum
Recolimuste, Domine, passum pro mundi salute3 Chrisiuni Filiura luum, qui tecum.
humilem,sed credimus subsistere semper in Geni- ColJectiopostnomina.
lore potentem : precamur, ut qui de altario tuo par- Deum qui sanctae (ainulse suse Eulalise gloriosam
ticipamur, cum bealis apostolis in coeleslibusglorie- ,et imiflarcpscibilemcpronam mariyrii cpntulit, fra-
mur. Prsesla, Salvator mundi, qui cum aeterno Pa- tres carissimi, supplices deprecemur, ut prsestante
tre et Spirilu sanctovivis. divina misericordia, ipsius precibus obtineamus ve-
ColleclioanteorationemDominicam. niam, qui gloriam non meremur. Caris etiam no-
Deus, qui sanctos apostolos tuos, exemplos ab> stris, qui i>qsin somnp pacis praecesserunt,perennis
hujus sseculifluctibiis, angelicis jussisti ccelibusad- sevibjealiliudiiiem et perpetuaelucis graliam remune-
gregare, quos etiam tuis praecepiionibusinhserenies, rare djgnelur. Per Dominum noslrum Jesum Chri-
qualiter'te deprecarentur exhortator piissimus in-- stum Filium suum, secum viv.
formasti, supplices qusesumus, ut qui illos bilari1 n Collectioad pacem.
affaiu salubriter imbuisli, nobis ipsam precem cum1 *
Deus simultaium discussor, pacis qusesitor,cujus
fiduciapermitlas clamare vel dicere : Paler noster.
ut pietatis est disjuncla conjungere, ila amoris est
CollectiopostorationemDominicam. lu nunc nos, Domine, aposlo-
omni malo nos casta pacifice alligare,
223 Ab eripe, omnipotens Deus, lorum tuorum
et prsesiauljnbar aposiolici luminis circumdati, om- dogmate obsequenles pace necle, ca-
rilate orna, castitate sanctifica, ul qui de beataevir-
nem nsevtim criminis cum pompis sseculi respua-
Eulalise passione meruimushaberc exemplum,
mus. Per Dominumnoslrum Jesum Christum Filium ginis
mereamnr , devicta iracundia, obtinere iriumphum.
tuum.
Benedlctiapopuli. Per Dominumnostrum JesumChristum Filium tuum,
DomineDeus omnipotens, qui gloriosus super si- qui tecum viv.
« Hsecaliaque verba desumpta videntur ex vulga- nellensis cap. 14.
tis sancti AndreseActis, quse sseculo viu nota eranf P Npn Parciniinensis, sed Emerilensis, de qua
apud HispanosBeato abbati, qui ex eis verba refert Prudenlius in Peristephandnhymno 5. De hac Gre-
snb finem libri i contra Elipandum. Libellus de Mi- gorius Tuionensis in lib, \ deGloria marlyrum, cap,
racalis sancti Andrese laudatur in Clironici Fonta- 91, ei Fortunatus in lib. viij, c^rni»*•
255 APPENDIXAB OPERA SANCTlGERMANlPARISIENSIS. 255
Immolatiomissse. _\
__ Collectioad pacem.
Dignumet jtislum est, sequum et salulare est, Deus, quijustilise leges in cordibuscredentiumdi-
nos libi s.emper et ubique gratias agere, Domine gito tuo scribis, quique in Paulum hodierna die vo-
sancte, Pater omnipotens, tcterne Deus, teque lau- cntionis ejus de cselis, non atramento, sed Spiritu
dare in omnibus operibus luis. Qui dono graliae tuse tuo vivo, caritalis tuse fervoremila scribis, ut pro-
famulam tuam Eulaliam nobiliore mentis sligmaie prium quassandum corpus pro Ecclesiselusetradat
decorasli, ut inisesamin se imaginis luse pulcritu- membris, qui ipsius Ecclesiaeolim conlriverat mem-
dinem custodiret. Digna vere comes Filii lui, quae bra, sic nobis ipsius intervenlu docloris et fidelis
tcnero sexu bellum fortis invaderei; et ultra opi- magisiri, fraternaecaritatissincerseconsortiumdona;
nionera bumansevirlutis ad tolerantiam poenarum el de luse dileclionis, quam ille habuit, multiplici
se, _elo tui amoris, obtulerit; qusein speoiempre- flamma, vel unam scintillam dignare largiri, ut se-
liosi Unigenilisanguinem suum sub lestimoniobonae quamur.per dilectionem ferventem magistrum, cujus
confessionis cffunderet, et incorrupta flammis vis- flagrantia in caritaie frequentamus prsecepta.
cera in odorem suavissimi thymiamalis adoloret. Immolaliomissae.
Vadilad tribunal cruenli prajsidis nec qusesila, Iu- Dignumct jtistum est. Vere 226 sequum et ju-
cratura regnum, conlemptura supplieium, inventura gj stum est, nos tibi gratias agere, Dominesancte, Pa-
quaesitum, visura confessum; non trepida de sen- ler omnipotens, seterne Detis. Q»i ut ostenderes te
teniia, non ambiguade corona, non defessa deecu- omnium cupere indulgcre peccatis, persecutorem
leo, non diffisade praemio.Inlerrogalur, confitetur, Ecclesiaelusead unum verbum lusevocalionislucra-
ingentique miraculo Majestas tua exaltalum Virginis tus es, et slatim feaisti nobis eK perseculore doclo-
spiritum , quem adsumpsit per flammama, suscepit rem. Nam qui alienas epistolas ad dcslruclionem
per columbam, ut lioc prodigio in cselis virgo et Ecclesiarum acceperal, coepitsuasad reslaurationem
tnartyr ascenderet, quo in lerris Filium tuum Pater earum scribere; et ul se ipsum Pauium factum ex
ostenderas. Per quem Majestatem luam laudant Saulo monstraret, repente architeclus sapiens fun-
225 angeli, alque archangeli non cess&ntclamare damenium posuit, ut sancta Ecclesia lua catholica
dicenles. so sedificantegauderel, a quo fuerat anle vastata;
XIX. MISSA IN CONVERSIONE h SANCTI PAULI. et tantus ejus defensorexsis5erei, ut omnia supplicia
et ipsam csedemcorporis non limeret. Nam
Deus, qui beali Pauli apostoli dignilalem ubique corporis,
factusest capul Ecclesise,qui membra Ecclesisecon-
facis gloriosam, prsesla, quaesumus,ulel doclrina
quausaveral;cuput terrenicorporis tradidit, ut Chri-
semperipsius fovcamur, et merilis. Per. stnm caput in suis omnibus membris acciperet; per
Collectiosequitur. Q
quod eliam Vas eleciionisesse meruit, qui cnmdem
Sanclorum decus, remunerator juslorum, Deus, Dominumnoslrum Jesum Cbrislum FiUum tuum in
qui stiper omnes et per omnia et in omnibus nobis sui pectoris habitationem suscepit. Per quem Maje-
es, cui sacriliciumest cor contritum et oralio purum stalem tuam laudant.
incensum, tribue nobis per iniercessionembeaiissi- XX. MISSA IN CATHEDIU c SANCTl PETIUAP0ST0LI.
mi Pauli apostoli sanclificationem cordis, fervorem Sollemnitalisprsedieandaediem praecipuenobilem,
spirilus, corporis puritatem, ul morlificatislerrenis in quo fidem prsecellenliFilius excelsi Dei ori Petri
viliis, immaculatispiritu el corporenostro, tibi sem- monstialus est, el iu coapostolos interroganle de se
per iaudis hostias referamus. Quod. Chrislo quis esset, vere confessus est, cum bealus
Deus qui apostolum tuum Paulum, insolentem Bar-Jona voce Redemploris fidedevola praelatusest,
eonlra Chrisliani nominis pietatem, cselesti voce ut per hancPetri Petram, bases Ecclesiaefixus est,
cum lerrore perculsum",hodiernadie vocationis ejus venerantes, fraires dileclissimi,deprecemur, ut tam
menlem cum nomine commuiasti; et quem prius gloriosa laude fidem Petri qui prsetulil, ipse beali-
perseculorem meluebat Ecclesia, nunc cselestium tudinisauctor plebem conroboreuPer Dominumno>
mandatorunilaetalur se habere doctorem; quemque T D strum.
idfioforis coecasti, ut introrsus videntera faceres; Collectiosequilur.
cuiqueposl lenebras crudelilalis ablalas, ad evocan- Deus, qui bodierna die beatum Pelrum post tc
das gentes divinaelegis scienliam contulisti; sed et dedisli caput Ecclesise, cum te ille vere confcssus
lertio naulraganlem pro fide quam expugnaverat, sit, et ipse a le digne prselatus sii, supplices exora~
jam devotum in elemenlo liquido fecisti vitare dis- mus, ui qui dedisti paslorem, ne quid de ovibus
crimen; sic nobis, qusesumus,ejus el mulaiionemet perderes, ut grex effugiaterrores, ejus intercessione
fidem colentibus, post csccitatempeccatorum, fac le quem praefecisti,salvifices.Quod ipse prsest.
videre in caolis,qui inluminastiPaulum in terris; et Postnomina.
munera prsesentia libens accipe, quse Apostoli lui Deum, qui bealo Petro taniam potestalem disei-
precibustibi Oantaccepla. pulo contulit, ut si ipse ligaverit, non sil alter qui
* Haoe Eulalise, non Barcinonehsi, quse capitis etiam de Barcinonensireferlur.
abscissionemanyrium consummavit,sed Emeritensi b In MartyrologioGellonensi,annorum 900 : vm
conveniunt,quse bibilore vagtim,ut Prudentius canit, Kal. Febr. beaii Pauliconversioin DamascO:
et 6ub specie columbseccelospetiit. Quod postremum c l)e boc festo vide obseivaia in iib. n.
257 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 238
solverit, et quse in terra solverit, ilem cselo soltita A fc.vitam seternam , regnumque perpetuum conlatura
sint, precibus imploremus, ut eductis 227 a tarla- bibituris. Per ipsum Dominum.
ro defunciorum spiritibus, non prsevaleant sepultis Ante orationemDomitiicam.
infernse portse per crimina, quas per Apostoli fidem Divino magisterio edocti, et divina institutione
vinci credit Ecclesia. Per Dominum nostrum Jesum formali, audemus dicere : Pater noster.
Christum. Post orationemDominicam.
Colleclioad pacem. Libera nos, seterna Pielas et vera Libertas; neque
ab inimico capi, qui a te cupiunt possideri,
Clementissime Conditor, qui tanta caritate suc- sinas
cendisti discipulum, ut se de nave jactato, ad te Omnipotens. Qui vivis.
Benedictio.
celer feslinaret pede r.udo per pelagus, et videns
hanc dilcclionem, claves ei dares siderum, voces Supra ccelorum agmina sedens, totum orbem ter-
rarum pugillo concludens, votiva hscc hodierni diei
inspice suggerenlium; ul quicumque ex prsecepto sollemnia celebraluros
peraudi. Amen. Ut qui sancti
junguntur ad osculum, livore pectoris excluso, illuc
coeliPelrus est patroni noslri Petri tuique apostoli festa colimus,
per gratiam ducanlur, quo janilor. intercessionem tibi placeamus. Amen. Da
per ejiis
Prsesla Salvator mundi.ete.
Conleslalio. R sacerdotum, regum cunctorumque populorum illa
B
et est: dives infinilse clemen- semper in mente, ut qui te Deumverum confuentes,
Dignum justum qui Iaudes inlata c nostrorum crimina salvan-
dicentes,
tiae copioso munere plasmam tuue creaturse in tan.- tur.
Amen. Et quemadmodum nos fecisti de sacro
tum dignaris erigere , ut vernaculo limi patiaris foiile
homine de terrena compage claves caeli commiiteres, procedere puros, ila nos jubeas in aeterna re-
cum sanctorum coetibus sociari perpeiuos
et ad judicandas tribus solium excelsse sedis in su- pacula cum Patre.
blime componeres. Testis est dies hodierna, beati Quod ipse prsestare digneris, qui
Pelri Caihedra episcopatus exposita, in qua fidei XXI. ORDO MISS/E 1NINITIUM QUADRAGINS1M„E d.
merito revelationis mysterium a, Filium Dei confi- Omuipotens, sempileme Deus, praesta ut Quadra-
tendo, prselalus apostolos ordinalur. In cujus con- ginsimale hoc jejunium sollemne el competentibus
fessione est fundamentum Ecclesise, nec adversus inchoemus obsequiis, et libi placitis cffeciibus cele-
hanc Pelram portse inferi prsevalent, nec ser- bremus, humani generis Conditor et Redempior,
pens vesligiumexpremjt, nec triumphum mors obti- largire propilius, ut continentiam nostrse restaura-
nel. Quid vero bealo Petro diverso sub tempore ac- tionis in tuis deputatam sincera conversatione tra-
cessit laudis el gloiise, quae vox, quse lingua, quis ctemus. Quod ipse prsestare.
explicel? Hinc esl quod mare tremulum fixo calcat G Q _ Collectiosequittir.
vestigio, et inter undas liquidas pendula planla per- Deus abstinentise, Deus castimonise, qui libenter
ambulat. Hic ad portam Speciosam contracli tendit jejunantium humilitate placaris, el hurniliantiurti se
vesiigia, et tactus Petri digito, claudus non indiget precibus benignus inflecteris, exaudi preces nostras
baculo. Ilinc carceralus dum dormitat, Christus cum in hac bodierna die, quo Quadraginsimale inchoamus
ipso pervigilat; et relrusus ergastulo, foras procedit jejunium, et dlversarum tentationum, quibus grava-
per angelum. Hinc paralyticum erexit decubantem mur, tempestale discussa, conlinenliam nobis a vi-
in lectulo, ac debililato verbo dedit vestigium. Hinc. tiis lua benignilate infunde, Salvalor mundi.
Tabitham mulierem revocavit de funere, et virtute Collecliopostnomina.
imperanli prsedare non licuit. Hinc tanla fidei do- Offerenlium nominibus recensitis, qui devola al-
lem b inter aposlolos peiiit, ut curaret universos laribus munera humiliali jejunio mentis 229 et
languores dum prseterit, et cadavera viverent umbra corporis a Dominodeprecantur, pro meriio devota.
salubris quse tetigit, per Chrblum Dominum no- sanclificalionis obtineant. Per.
strum. Cui mer. CoIIectioad pacem.
PostSanclus. Deus continentiae,Deus caritatis et pacis, qui pre-
"
Suscipe, Domine, inler angelicse vocis officium, I cibus humiliantium se inflecleris, miserere nostri,
noslrsequoque servilutis obsequium. Per Chrislum. exaudi nos, et diversarum lurbinum lempestate re-
Post mysteriuta, moia, pacem nobis luae sereniiatis imperlias : quam
Hsec igitur praecepta servanles, sacrosancta mu- si peccalorum nostrorum nimieiate perdidimus, per
nera nostrse salutis offerimus, obsecranles ut indulgentiam tuse misericordiae consequamur. Per
228 immittere digneris Spiritum tuum sanctum Dominum nosirum Jesum.
super hsec sollemnia, ul fiat nobis Iegitima Eucha- Immolatiomissse.
ristia in tuo Filiique tui nornine, et Spiritus sancti, Vere dignum et justum est; sequum et saluiare
in transformatione corporis ac sanguinis Domini est, nos tibi gratias agere, Domine sancte, Paier
nostri Jesu Christi Unigeniti lui, edentibus nobis
omnipolens, aelerne Deus, per Cliristum Dominum
a Videlur legendum., revelaiionis myslerio Filium c Pro inlalis criminibus.
Dei confiiendo,prwlatus aposlolisj,vel apostolus ordi- d Ita scribebant illi veteres, ita in Leclionario Gal»
nalur. licano.
b Lege dote inter apostolosprmil.
2S9 APPENDIXAD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. 260
uostrum. Qui est Filius tuus unigenitus, manens in A ctione levari, qui cum hsec dona conluleris, cuncla
gJoriatua, in quo jejunaniium fides alilur, spes pro- nobis utilia non negabis. Per Dominumnostrum Je-
vebilur, carilas roboratur. Ipse est enim Panis vivus sum Christum.
et verus, qui de cselo descendit, et habitat sempeu Consummatio missae•>.
in caelo; qui est substantia aelernitaiis, et esca Virlutum caclesiium Deus, qui plura prsesias,
virtutis. Verbum enim luum, per quod facta sunt quam petimus aut meremur, tribue, quaesumus,ut
omnia, non solum humanarum meniium, sed ipso- lua nobis misericordia conferatur, quod nostrorum
rum quoque panis est angelorum. Hujus Panis ali- non habet fiduciameritorum. Per Dominumnoslrum
menlo Moises tuus famulus quadragenta diebus et Jesum Christum.
noctibus legem suscipiens, jejunavil, et a carnalibus Benedictiopopuliiu initiumQuadraginsima..
.ibis, ut tusc suaviiaiis capacior esset, abslinuit, de Adcuslodiam gregis tui, animarumPastor, qui dor-
verbo tuo vivens. Cujus et dnlcedinem videbat in mire nescis, invigila. Amen. Elne nocturnis lerrori-
sjiiritu, el lucem accipiebat in vuliu. Cnde nec fa- bus fatigetur, invisibili eum adlactusanctifica.Amen.
mera corporis sensit, et tenenarum esl oblitus esca- Fragilem solida, contritum eleva, invalidumquecon-
rum, quia illum et glorise tuseclarificabalaspectus, firma, pietsle alleva, caritate aedifica, castilate
et, influente Spiritu, Dei sermo pascebal. HuncPa- J$ fl munda, sapientia inlumina, miseralione conserva.
nem, Domine, nobis per hos quadraginta dies (in Amen. Proficiat fidei vigilanti amoris tui perseve-
quibus hodie, Qtiadraginsimalis macerationem ab- rantia, morum lemperantia, misericordiseproviden-
stinentiaeinchoantes, ingredimur) ministrare digne- tia, acUiumdisciplina. Amen. Ut perconcessa mise-
ris, quem ut siliamus indesinenler borlaris. Cujus raiionis indulgentia, non abjicias eum a promissionis
carne a te ipsosanctificata dumpascimur.roboramur tuae magnificenlia, sed perducas ad veniam, quem.
et sanguine,dum liausio silienter potamur, abluiniur, bic tibi adoplasti pergratiam. Amen. Per Dominuui.
per Cbristum Dominumnostrum. Per quem. XXII. ITEMMISSA JEJUNIl.
Post Sanctus. 231 Omnipolens sempiierne Deus, qui nobis in
Bencdictus qui venit in nomine Domini, Deus observalione jejunii el eleeraosynarum semine po-
scientiarura Dominus, qui prscstat adinventiones suisii nostrorum remedia peccatorum,concede, quse-
suas, et disponit omnia suaviter; qui ascendit super sumus, nos opere menlis et corporis semper libi
occasuin, Dominus nomeu est illi. Hie Panis vivus esse devolos. Quod ipse prsestare.
el verus, qui de caelodescendit, ut daret escas esu- Collectiosequitur.
rientium, iinmo et ipse esset esca viventium : fiat Deushumansesalutis operator, da nobis exercere
nobis iu pane, quo corda firmantur, ul in viriute rQ jejunia congruenter, quibus nostrsesiibstanliaesem-
Panis bujus per hos quadraginla dies%sine impedi- pitema remedia.providisti.
menlo carnis et sanguinis,jejunare valeamus,ipsum Collecliopostnomina.
panem habcntes, qui pauperes pascit pauibus : qui Deus, qui non tantum nos a carnalibus cibis, sed
Moysi el Heliae per quadraginta dies jejunaniibus ab ipsius animse noxiis deleclationibus prsecipisje-
230 Quadraginsimamdedicavit; deinde eliam in junare, sic nobis, qusesumus,indulgentiaeluse prsebe
suo ipse jejunio, eumdem nobis numerum dierum subsidium, nt jejunarido ab inlicitis contagiis ad
jejuuii sollemniiale signavit; ut quod ipse Domi- superna crescamus, et nomina quaerecilata sunl in
nus in noslri corporis infirmitate pro nobis jugiler cselestipagina conscribi praecipias.Per.
in XLdiebus explevit, id nos vel minuiaiim eodera Collectioad pacem.
numero dierum calculo distributa observanlia, ves- Concede nobis, oninipotensDeus, ut per annua
pertinis ft refectionibus studeamusimitari. Per. Quadraginsimalisexercitia sacramenti, et ad inteili-
Post myslerium. gendum Christi proficiamus arcanum , et affeclus
Acceptatibi sit, Doraine, nostrse devolionis obla- ejus digna conversatione sectemur, ut sinceram
lio, quse el jejunium nosirum, te operanle, sanctifi- nobis pacem tribuas. Per Dominnmnostrum Jesum
cet, el indulgentiam nobis tuse consolationis obti- D j Christum. ImmolatiomVssse.
neal. Per eum.
AuleoralionemDominicam. Vere dignum et justum est nos libi semper et
Non agnoscentes, Domine, meritum, sed praece- ubique gratias agere, Domine sancte, Paler omni-
ptum, quia jubere dignatus es, audemus dicere. potens, seterne Deus ,• tibi sanctificare jejunium,
PostorationemDominicam. quod nos ab inilio sseculiservare docuisti. Magnam
Adesto, Domine, fidelibustuis, et quos ccelestihus enim in hoc munere corporis gratiam conttilisti.
instituis Sacramentis, a terrenis conserva periculis, Quod si illa humani generis mater interdiciam sibi
Salvalor mundi. arborem custodisset, et immortalitatem retinuisset
PostEucbaristiam. et patriam. Sed peccatum matris antiquse,quod in-
Concede, Domine, quaesumus, morum nos corre- licila ligni vetiti usurpatione coramisit, in nostris,
a NotissimaPatrura nostrorum ad vesperamjeju- missis non habetur, prseterquam in missa deNaiali
nia, sed tamen vel ad humililatem nostram et pudo- Dnmiiii. Similes in festo sancli Joannis evangelistae,
rem notanda. el in Circumcisione, supra, ilem infra in missa 76
b Peculiaris hac die oralip, qualis in superipribusi el sequentibus.
§61 DE LITURGIA CALLlCANALIBER III. 262
oramus, absolve jejuniis; et qui de paradiso non A.aptiores; a elrecilata nomina cselesii chirographo 111
abstinendo eecidimus, ad eumdem, nunc jejunando, libro l vitsc jubeas adscribi. Per.
redeamus, per Christum Dominum nostrum. Per Collectioad pacem.
qtieni. Prsesta nobis, omnipotens Deus, ut quia vitiis et
XXIII. ITEMALUMISSA. JIIDNH. 1
litibus subjacet nostra mortaliias, tua, per prsesentia
Deus, qui profundo consilio prospiciendo mortali- jejunia j nos medicina 233 purificet per caritatem
bus, sancta instiluisti jejunia, quibus corda lan- sinceram. s Per Dominum.
'guentium salubriter curarenlur, tu animam nostram Immolatio.
corpusque castifica, corporis animaequeSalvator, et Dignum et justum est te auctorem et sanctificato-
seternsefelicitatis benigne Largitor. Per coaeter. rem jejunii conlaudare per quod nos liberas a nos-
Cnllectiosequitur. trorum debitis peccalorum. Ergo suscipe clcnieus
Deus, qui, ob aniraarum medelam, jejunii devo- .
jejunantium preces; aique ut nos a malis omnibus
tione castigari corpora prsecepisii, concede, qusesu-
propitiatus eripias,lniquitales nostras, quibus jusle
mus iil corda nostra 232 ita pietat>s tuse valeant , absolve. Per Chrislum Domi-
omnibus adfligimur, rogamus,
exercere mandata, quatenus ab semper \num nostrum.
possimus abstinere peccatis. Per Dominum nostrum _} D
OralioposlSanctusin Qual.
Jesum.
Collectiopost nomina- Deusrerum omniumconditoratque creator, qui unus in
Defensio tua, Domine,quaesumus,adsit humilibus, Jdinem trinitate, et trinus in unitate cognosceris;cujusmagnitu-
deficiensest lingga humananarrare; quem sine
etjugiler protegat in tua misericordia confidentes, cessatione proclamantangeliSanctus.ideo nosminimifa-
muli tui, ore quidem indigno non tres Sanctos,sed ter
necessariis, in quibus indiget humana conditio, et Sanctus praeconiovocisatlollimus,ut cumsonomodulami-
immortalitatis dona praeveniani, et offerenlium no- num proclameturter repetita lautlatio.Oblioc pietatem
mina recitata caelesti chirographo in libro vitse ju- tuam, clementissime Domine,exoramus, oplata tribuas,
prfHSumlainrlulgeas,tit detersa nube peccaminum,pura
beas adscribi. Per. et libera conscientia
* tuammereamuromnipoteutiamcon-
Collectioad pacem. laudare.Salt.
Vide, qusesumus,Domine, infirmilalem nosiram, XXV. ITEMMISSA JtJUNII.
el in jejunii adflictione positis celeri nobis pietale Conceae, qusesumus, Domine Deus nosler, ut
succurre, ut ad superna crescamus, et sinceram no- quod nobis de alimoniis ob macerationem carnis
bis tribuas pacem. Per. subtrahimus jejunando, voluntate a te data, jocunde
Immolatiomissae. conferamus pauperibus largiendo, quia tunc jejunii
Dignum et juslum est nos tibi hic el ubique gra- Q observatio probabitur fructuosa, si et corporis sen-
tias agere, Domine sancte, Pater omnipotens, seterne sibus
per conlinenliam casiilatis mens nostra sit
et
Deus, tibi sanctificare jejnnium, quod nos ad ani-
purior, el conscientiam pietatis fcecundeiaffecius.
marum medeiam et castigationem corporum servare Collectiosequilur.
docuisti: quia reslrictis corporibus animae saginan- Da nobis, omnipolens Deus, ut jejunando a cor-
tur; et in quo exlerior homo noster adfligitur, di- poralibus escis, spiritu vegetati, satiemur robore,
latalur interior. Memento, Domine, in hoc jejunio et abstinendo ab alimoniis pariterque delictis, cun-
noslro miserationum tuarum, quas peccatoribus pie ctis proficiamus in virtute hostibus foriiores.
semper jejunantibus contulisli, ut non solum a cibis, Gollectiopost normna.
_ed a peccatis omnibus abstinentes, grato tibi jejunio Prsesla nobis, Domine, quaesumus, tuse auxilium
in
placeamus, quo non invenianlur voluntates nostrse ut jejuniis et orationibus convenienter et
a tua voluntate dissimiles, per Chrislum Dominum gratise,
devole intenti, memis el corporis a viliorum hosti-
nostrum. Anle cujus. bus liberemur; quique ad hoc es jejunium dare di-
XXIV. 1TEMMISSA. JEJUNII.
gnalus, ut abstinentia et castigatione macerati car-
Omnipoiens sempilerne Deus, qui sic hominem
nali, in fide inveniamur firmi, et in opcribus effica-
condidisti, ut meliorem , temporalibus beneflciis
ces, suscipe jejunantium preces cum libatione prae-
competenier instructum, ad cselestia dona provehe- p" senti, defunclis
refrigerium, superstitibus indutgen-
res, prsesta, qusesumus, ut sicut per inlicitos appe- liam
titus de indulta bealitudinis regione decidimus, sic donans, per eam placatus; et nomina quqrum
sunt distincte vocata figere in scriplioue sempilerna
per alimonia tuo munere dislribuia, et "transitoria1
sustentelur humanitas, et amissa reparetur seterni- digneris.
tas. Per Collectioad pacem.
Collectio. Acceptum tibi sil, Domine, qusesumus, hoc sacri-
Semper nos, Domine , quaesumus, continentiai ficium jejunii nostri, quod expiando nos curilatis
salutaris erudiat, quse et nos jejunio intentos effi- dono tuse facial sincerilalis capaces, et per eam
ciat puriores, et tua nobis dona conciiiet. Per. conjunclos ad promissa sempiterna »er.ducat; cordi-
Collectiopost nomina. busque noslris jejunii adlenuatione intentis, per
Tua nos, Domine, gratia et sanctis exerceat ve- fraterna oscula, puram luse 234 dileclionis et
pro-
neranda jejuniis, et cselestibus mysteriis efficiatt ximi caritatem benignus infunde, ut a terrenis
jur-
* Hsecin membranula Iitteris minutis inserta.
205 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 26«
giis vel lsesionibuscum abstinenlia quiescenles, pro- A_ calricum morbida tabe corruptse, reviviscant ex tua
pensius cselesliameditemur. inlerius visitalione, sicut Lazari viscera a tua fue-
Immolatiomissae. runt animata voce, Salvat.
Dignum et justum est nos libi semper gratias Collecliosequitur.
agcre, Domine sancte, Paler omnipotens, seterne Bone Redemptor noster Domine, qui mansuetus
Deus, ut modulum terrenoe fragilitatis aspiciens, manstielianitnalisasclli terga insedens, ad passionem
non in ira lua pro noslra pravitale nos arguas; sed redemplionisnostrsespontaneusadpropinquas,cum ti-
immensa clemenlia purifices, erudias, consoleris; bi ramis arboreis certatimslerniturvia, et triumpha-
quia cum sine te nihil possimus facere quod tibi sit tricibus palmis cum voce laudis occurrilur, qusesu-
placitum, lua nobis gratia sola praeslabit ut salubri mus Majestatem tuam divinam, ut oris nostri con-
couversatione vivamus, per Chrisium Dominum fessionem atque corporis in jejuniis bumiliationem
nosirum. Per quem Majestatem. libens suscipias, et fructum nos viriditatis habere
XXVI. 1TEMMISSA IN QUADRAGINSIMA. ~-concedas; ut sicul illi in tua fuerunl obvia cum ar-
Domine Deus, qui populis tuis ct juste irasceris, boreis virgis egressi, ita nos, te redeunte in secundo
et clemenier ignoscis, inclina aurem tuam supplica- adveutu, cum palmis victorise mereamur occurrere
tionibus nostris, ut qui te in jejuniorum noslrorum £B Iseii, Salvator mundi.
observatione totis sensibus confilcmur, non judi- Collectiopost nomina.
cium tuum, sed indulgentiam seniiamus. Per. Ecce, Domine, de le Caiphseponlificisvalicinium,
Collecliosequitur. ignarum sibi ipsi, in populis est probalum, ut unus
Oblala munera superposila altario tuo, Domine, occumberes pro gente, ne cuncti pariler inierirent;
sanclificare dignare; et per ea placatus, peccaia ei tusingularegranum interra morereris, ut segesplu-
nostra, qiisesumus,in die jejunii noslri, memor hu- rima nasceretur. Supplices tibi ipsi, qui pro mundi
manse condilionis absolve; et quicquid eorum retri- salute es Hoslia csesus, deprecamur, ut nobis de le
butione meremur aveite. Per Dominumnoslrum. ipso veniam dones, qui te ipsum obtulisli pro nobis.
Postnomina. Et hos, quos recitalio commemoravitaule sancluni
Deus bonarum aclionum ei inspirator et doctor, altare, qui in pacemj'am tuam ab his sunt vinculis
qui voluplates per inediam jejunii corporalis resiri- corporeis translati, quaesumus, Domine, ut le ha-
ctas, agniiionem luam nostris cordibus tribiiis, da beant ereplorem , quem per baptismum meruerunt
nobis fidei, spei et caritatis' augmenlum , ut per Redemptorem habere. Sed et si qui inter hos astan-
sanctificalionemjejnnii luum in nobis sit lemplum, tes, qui ad baplismi salularis sacramenta praepa-
quod prsemiofiat aeiernum; et nomina quae vocabu- G ( rentur, qusesumus, DomineDeus noster, ut imbutos
lorum sunt pro setalibusmemorata selernitatis tilulo in fide, instructos in sensu, confirmatos in gralia* ad
jubeas prsesignari. percipiendam pleniiudinem gralise luse, Spiritus
Ad pacem. 236 lm munere jubeas pneparari, ut saneti lava-
Omnipolens et misericors Deus, exaudi preces cri fonte dcsideralo mereantur renasci. Quod.
jejunantium supplices, el misericordisetuse munus, Collectioad pacem.
onini cessanle fraudulenli», propiiius impende, ut Universorum ipse dominator qui conditor, o.reatu-
per conjunctionem pacis, omne simullale compressa, rae luae prseslanler amabilis et amator, cui Mariha
securis libi menlibus serviamus. Per. satagit, Maria pedes abluit, cum quo Lazarus redivi-
Immolatiomissse. vus accumbil (tota nempe domus est in amore), an-
Yere dignum el justum est nos tibi et ubique nue plebi luse itase exerciiare per dilectionem, ut in
gralias. agere , omnipolens sempiterne Deus. Quj le possit unita manere per pacem. Ministra in nobis
juste corrigis, et clementer ignoscis, in utrumque illas lacrymas quas Maria de multa dilectione pro-
misericors : quia nos ea lege disponis, ut coercendo lulil; flagrare orationem noslram facito, sicut un-
perire non sinas in seternum, el parcende spatium guentum pisticum, sacris planlis infusum, Marisefla-
tribuas cerrigendi. Per Christum. •] gravit, ut eam pacem consequamur per oscula nostra
D
XXVII. MISSA. " INSVMDULI TIUDITIONE. in alterutrum porrecla, quam consequuta est Maria,
235 "n geminas partes diem hunc excolendum sui osculans Redemptoris vestigia, Salvator mundi.
compleelilur.Domine,noslrscservitutis famulalio,vel Immolaliomissse.
de jejuniicultusacralOjVeldeinsignibustuisquaehodie Vere dignum et justum est, tibi, Domiue, ab omni
fulserunt, mirabilibus : quo Lazarum reduxisli post sexu, setate et sensu dicere laudem in hac die jeju-
tartara, cum ad vocem tuam intonanlera exsilivit, et nii, et laudis tuse triumphali prseconio,quo ab Hie-
qualriduani jam fcetenlis funus vivificans animasti; rosolymis el Bethania occurrerunt tibi plurimaepo-
vel eliam, causa miraculi obstupefacta, plaudens pulorum catervse, una voce perstrepenles : Hosanna
turba Bethania occurrit cum palmis tibi obviam Regi. Fili David, benedictus qui venit ih nomine Domini.
Exaudi nos in hoc geminato servitutis nostraeobse- Tibi enim eum lingua coma servivit arborea, cum
quio, el prsesta propitius atque placatus, ut animse arenosa ilinera ramis viruerunt composita. Plebis
nostrse qusetumulo sunt peccatorum conclusse,et ci- quoque indumenlumluis plantis sternilur, nudatisque
* Pro Domiuica in Palmis^ ut nolatur in lib u ad bunc diem, et inferius in MissMiGaiiicano.
 SOB DE LITURGIAGALLICANALlBER Hf. fcofi
viris via vestitur ; Victori novo populus praestat X udei devoiioneconlalis, mutuaeinvicem sollicitudinis
triumphum. Surg.itlotus clamor in laude ; voces cla- vota promamus, a Domini pietate poscentes ut corda
niantlum penetrant lemplum, dicentes : Benediclus omnium offerentum ad hostiam ralionabilis el com-
qui venit in nomine Domini. Ecce, Hierusalem, qua- placitse sibi sanctificationis emundet, et quiescemiuiii
liter tibi Rex tuus sedens super asinutn mansuelus animas in sinu Abrahse collocare dignetur, et in
adveuit. Adveui ergo, rogamus, el in medium.nostri parte primse resurrectionis admiitat. Per Dominum
adsiste; et qui nos lunc reparasti per crucem, per nostrum.
istu.mimmolatum paoem et sanguinem iterum Iapsos Colleetioadpacem.
repara, ut te advenire in noslris cordibus seniientes, Deus, qui assumptum hominem evecturus ad cse-
exeamus obviam lui, et cum supernis illis virtutibus los, inter pracipua mandatorum tuorum patribus no-
clamemus dicentes: Sanctus. stris apostolis pacem reliquisli, tribue nobis faraulis
Post Sanclus. luis sectatoribus eorumdem, per exterioris hominis
flsec est sine flne felicitas, hsec est beatitudo sine osculum, inlerioris hominis pacem. Quod ipse.
termino, sic Deo indesinenter hserere, ut ipse sit rmmolaliomissse.
spes, ipse sit requies. In ipso vigilet negotium, in 23S Dignum et justum est. per Jesum Christum
ipso otium conquiescat. Sic nobis cibum praebendum n Filiutn luum Dominum nostrum. Qui suorum pedes
vel poculum, ut quicquid praefiguravit in mysteriis, discipulorum Iinieo prsecinctus abluit, et humilitatis
reddat in prsemiis, per Cliristum Dominum nostrum. exemplum fransiiurus eisdem de mundo reliquit. Ma-
Qui prid. gisler quippe verissimus factis informal,quos monitis
Post secreta. salularibus frequenter instruxerat. Sed quid inirum
Aspice in cselovultu tuo, pie miserator, baecmu- si prsecinxil se linleo, qui formam servi accipiens,
nera, qui semper es propensus ad dona ; et ipsa con- habilu est inventus ut homo ? autquid mirum si mi-
templatione oblaia sauciificesnaturali majesiate, qui sit aquam in pelvem, ut I&vareV|;edes discipulorum,
perpelue' sanctus es, et sancta largiris. Quod ipse qui in terra sanguinem fudit, ut immundiliam dilue-
prsest. rel peccatorum? Ille ilaque linteo quo eral prsecinctus
Anle orationemDominicam. pedes quos laverat tersit, qui carne qua erat indutus
237 Venerabilibus informati prseceptis, incitati evangelistarum vestigia conflrmavii. Lavit ergo pedes
munere pietaiis, qui Mariseflenlis lacrymas non sper- discipulorum Dominus; quorum autem pedes extrin-
nis, Lazaro dignauter cognomentum fratris imponis, secus abluebat, ipsorum animas indulgenlisehyssopo
Ecclesisesoboles appellas ore gratiae coheredes, tibi inlrinsecusexpiabat.Oadmirabilesacramenlum,gran-
6upplicesclamamus, et dicimus : Paler. j-. demyslerium ITurbaturPetruscernensexempIuratan-
PostorationemDominicam. tsehumilitalis in rege tantsemajestatis; tremiscit pavens
Exerce, liberator, in nobis jurispropriifacultatem, humanilas, quia ad ejus vestigia sese inelinare digna-
qui Lazari virtutem, Mariae pietatem, Marlhoe labo- tur DiviniUs. Sed nisi Deus ad honiinem humiiiatus
retn remuneras, favorem plebis excitas, et Patris inclinaretur, ad Deum homo erectus numquam leva-
Voceconcina gloriaris omnipotens Deus. Qui in T. relur. Ex tnnc enim homo vivenlium lerras coepit
XXVIII. MISSA IN COENA DOMINl. adpeiere, ex quo Deus in regione morlalium, huma-
Sacrosanctam, fraires dilectissimi, hodierna die nitatis est dignatus lumen oslendere. Anle c.
inchoandsePaschaesollemnitatem, ac salutiferani do- Post Sanclus.
roinicaeimmolationis effigiem in sacrificio spiritali, Vere sanclus el justus es, Domine, vere magaus
Chrislo offerente, transfusam, non jam in amarilu- et pius es, qui Filium tuum Domiuum nostruin Je-
dine azymi, neque in fermenlo veteris malilisecele- sum Chrislurn nobis lumen ad terras ex summa cosli
brantes, sed in nova et sincera consparsione, imma- arce misisli caplivorum corporum redemplorem. Ipse
culalas sacris altaribus hoslias offerenies,omnipoten- enim q.
Post secreta.
tem Deum per unigenitum Fiiium suum .Dominum
nostruin Jesum Clirislum deprecemur; qui bsec in . Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, respice in
[) et miserere nobis, factus nobis ipse hoslia qui
sacri coipoiis et sanguinis sui oblalione benedicere nos, a malis om-
et sanctificare ita offerenlium famulo- sacerdos, ipse prsemiumqui Redemplor;
dignalus esi, Sal.
rumsuorummunera oblala benedicat; ut per inlustra- nibus quos redemisti, custodi,'
lionem Spirilus sancti, deferenlibus nuniiis, odor Ante oralionemDominicam.
suavitatis ascendai. Per Dominum nostruni Jesum Vivi panis alimenta et sacri sanguinis dona sump-
Cbristum Fil. turi, Dominica prece mentes et corda firmemus.
Collectiosequitur. Agnoscat Allissimus Filii sui vocera; et verba Chri-
Deus sanctificationum,et Dominus cselesliumvir- sti ad aures Palernas concordis populi elamor adtollat,
tulum, exaudi preces nostras, el benedictam hanc et dicat: Pater.
plebem, Domini nostri Jesu Christi redempiain sau- Post orationemDominicam.
guine, de sede sancla, inaccessibilis clarilas, exaudi. Libera, Domine, libera nos ab omni malo, et a
Per eoset. fortissimis adversariis diabolo et morte, ea, quse
Post nomina cunciis fortior est, virtulis et dexlerte tu.se prolectio-
Diversis oblalionibus sacris altaribus, una lauien ne defende.
PATOOL. LXXII. 9
SC7 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMANIPARISIENSIS. 208
Post communionem. _\,
^ XXX. PR.4EFATI0 1NVESPERA PASCtt*.
Concede nobis, omnipotens Deus, ut sicut tempo- Domini gratia per aquam et Spirilum renati, et
rali ccena tuse passionis reficimur, ita satiari uierea-
per mullipiicem Palernae dilectionis provisionem in-
inur seterna. numeris laqueis abstracii, hujus divinse dignationis
XXIX. INCIPIUNT ORATIONES IN BIDUANA ». auciorem Dominumincenso vesp^rtinseprecis sacri-
239 Da nobis , Domine, perpetnsebenediclionis ficio, et in caeleslipatina per spirilum erecto, el igne
munus accipere, pro quibus Unigenitus tuus, spulis illo quem ipse iu nobis accendi desiderat, sollemni-
inlitus, palmas accepii etcolaphos. Quitecum. ter assalo, precariis affectibus, fratres carissimi, de-
Oratiouuncad Sextam. precemur, ut tolius vitaecrimina, et cotidiani erroris
maculas, et butnanse fragilitatis debita, in nnni c
Respice, Domine, super hanc familiam tuam pro- septimansediertim quadraginta , ac sepulti corporis
pititis , pro qua Dominus noster Jesus Chnstus non sui Sabbato nobis concedat. Nos
duhiiavii manibus tradi noceniium et crucis subire quoque in numero
veri Israhelis ^Egypto egredi faciat; ct inimicis per-
torinentum. Per eum.
cussis, in unam Ecclesiam ealholicae domum pacis
Orationuncad Nonam. Doraini celebrantes, Agni immaculati sanguine cor-
Deus, qui pro redemptione nostra accepisli sau- B B porum nostrorum postibus aspersis , in islius noclis
guinem Jesu Chrisli, solve operam diaboli, et omnes venerabilis sollemniiale, vast&tura mundum raorte
laqueos disrumpe peccati, ut creaturam regetieratio- defendat, orantibUs nobis. Per Dotriinum.
his nulla polluant contagia vetustatis. Per. Collectiosequilur
Oratiosequitur. Cbriste Jesu, in vespera rnundi vespertinum sa-
Deus a quo et Judas reatus sui proditor poenam, crificiuni per cruceth effectus, dignare nbs nova cor-
d
et confessionissuse lalro praemiumsurapsit, concede pori tuo fOre sepulcra. Sal
nobis pisepelitiouis effectum, ut sicut in passione XXXI. PR/EFAtlOAD1NITI0NOCTlS SANCT.E PASCH*.
sua Domiuusnoster Jesus Christus diversa utrisque Auctoreiu lucis, ptincipem luminis, inspectorem
inlulit stipendia meritorum , ita a nobis , ablato ve- cordis, credenlium redemptorem, fralres dilectissi-
tustatis errore, resurrectionis susegratiam largiatur, mi, cunctis confessioriibus veneremur, ul vergente
Per Dominum nostrum Jesum. die vocis rugitus exaudiat, et supervenientein caligi-
uem noctis, luiiiinis sui splendore inlnstret, ne sit ih
Item oralionesin Bid. die Sabbatiad Se b.
nobis ulla tentandi vexandiqiie ocCasio tenebrartim.
Deum omnipotentem Patrem, el Filium, el Spiri- Sit noster defensor, qui est verse lucis itidultor, ut
tum sanctum, universilatis unum crealorem, in hacrjC semper simus in lumine ejus, qui Cbristum Domi-
magna magni malutina Sabbati, dominici scilicet num nostrum gloriamtir aiiclorem. Per.
corpori- requiei, fratres carissimi, supplicilerdepre- Oraliosequitur.
camur, ut qui Adam de profundis infernalis limi mi- Rege nos, Domine, per atternas lemporum viceS,
sericorditer eripuit, nos ejus Filius de luto faecis et cbnserva nos per
dispares dierum ac iioctium suc-
linjus, cui inhaesimus, sola misericordia tauluin cla- cessiones, ut adjuti sanctorum luorutn precibus, qiii
mantes eruat. Clatuamusnamque et oraiuus, ne ur- diem hunc per munus misericordise tiiae duximus,
geat super nos inferni puteus os suura; eruti de luto noctem quoque isiarn phcita tibi animarum et cor-
peccati, ne infigamur. PerDominuni. porum purilale 241 ducamus. Per resurgenleni a
Collecliosequitur. mortuis Dominum nostrum Jesum Christum Fiiium
Domine Christe Jesu, Deus pie exaudi nos; et tuum.
praesta, precamur, quse corde rogamus; et hoc roga- XXXII. BENEDICTIO CERMCEATlAUGUSTINI e EPISCOPI,
mus, ut tibi placeamus, tibi hsereamussine fine; ut QUAM ADHUC DIACONUS CDMESSET,EDIDITET CE-
CINIT.
semper tibi gratias agamus , quia , 240 Domine,
redemisti nos in aeternamviiam de selerna morte. Esultet jam angelica turba eaelorum, exulienl di-
Quidescendisti in lacum, ul ex inferis vinclos educe- Dvina
] mysleria, et pro tanti Regis victoria tuba into-
res, descende nunc quoque, precamur, visceribus tusei net salularis. Gaudeat se lantis illius inradiala ful-
pietatis, ut ex vinculis peccatorum, quibus unusquis- goribus; et seterni Regis splendore inlustrata, tolius
que constringitur, nos absolvas, Salvat. orbis se sentiat amisisse caliginem. Lsetelur et maier
" Sic vocabant Biduum ante Pascha, ita ut unai Sabbalo sancto lunc (iebant ejusmodi oraliones
qua-
seorsim dies liiduana dicerelur, infra in Sabbatoi les habentur infra, sed nulla pro Judseis? In Missali
sanclo. Idem hic in MissaliGallicano.Miror hic noni Gallicano iuferius orationes nostrae solilse in Par.i-
referri varias illas orationes quas in die sanclo Pa- sceve referunttir.
rasceves cum prseviisgenullexionibuspost passionemi b An ad Sextani, ut in die praecedente.
decantari mos est. Certe Gregorius testisest easjamt c Gallicano, in annis, forle, in fine.
sseculovi in Gallicanis Ecclesiis in usu fuisse. Sici d Id esl, esse, slylo veterum.
enim habet in lib. v, cap. II: « Sacerdole quoquei e Sic invnimus sciiptum in aliis Codicibus niss.
oratite, » scilicet Avilo Arvernorum episcopo proi Quanquam lianc benedictionem sancto Leoni polius
Jud:vis, < ul conversi ad Dominum, velamen abi quidam tribuendam cetisent. Confer dicta in lib. n
sis litlerse rumpereiur; » (quoefere verba suntora- ad hauc diem. Eadem habetur in MissaliGaliicauo
.iotiis nostrse |>roJudaeis) i quidam ex his ad san- infra.
clum Pascha ut baptizarelur expeiiit. » An potius
m DE LITURGIAGALLICANALIBER III. 270
licclesia, tanti luminisadomata fulgore, et magnis A A.riut, statim prodeundi ad laborem cura suceedit;
populorumvoclbushsecaula resullet. Quaproplerad- disperssequeper agros, libratis paululum pinnibus,
slantibus vobis, fratres carissimi, ad lara miram cruribus suspensis insedunt d, parlem ore legere
saticti hujus luminis clarjtatem, una mecum, quseso, flosculos, oneratse victualibus suis, ad castra re-
Dei omnipotentisinisericordiamiuvocate, ut qui me meant: ibique alise inseslimabiliarte cellulas tenaci
noiiineis meritisintra sacerdolum a numerum digna- glulino iustruunt; aliseliquentia mella stipant; aliae
lus est adgregare, luminis sui gratia infundente, vertunt flores in cera; aliaeore natos fingunt: aliae
cerei hujuslaudem implere praecipiat.Per resurgen- colleclis e foliis nectar iucludunt. 0 vere beata et
tem Fil. suum. mirabilis apis, cujus uec sexum masculi violant,
Consecratiocerae. fetus non quass.ant, nec filii destruunl castilatem !
Dignumel justum est. Vere quia dignumel juslum sicut sancla concepit virgo Maria, virgo peperit, et
est invisibilemDeum omnipotentem Palrem Filiiim- virgu permansit. 0 vere beala nox, quse exspoliavit
qtie ejus unvgenitumDominumnostrum JesumChri- jEgyplios, ditavit Hebrseos! Nox, in qua lerreiiis
stum, tolocordis acmenlisaffectu, et vocis ininislerio caelestiajungunlur! Oramus te, Domine, ut cereus
personare.Qui pro nobis selernoPatri Adse debilum iste in honore nominis tui consecratus, ad tioclis
solvit, et veleris piaculi cautionem pio cruore deter- B I hujus caliginemdestruendam irideficiensperseveret,
sit. Hsecsunt enim fesla Paschalia, in qUibusverus in odorem suavitatis acceptus, supernis lurainaribus
ille Agnus occiditur, ejusque sanguis poslibus con- misceatur.Flammas ejus Lucifer matutinusinveniai:
secratur. In qua primum Patres noslros filios tsrahel ille, inqnam, Lucifer, qui n.escitoccasum; ille qui,
educens de yEgjrpto, Rubrum mare sicco vestigio regressus ab inferis, humano generi serenus inluxit.
transire fecisti. Haecigitur nox est quae peccalorura Precamur 243 erS°>Domine, .ui nos farauloset fa-
tenebras columoaeinluminatione purgavit. Hsecnox mulas tuas, omiiem Ciertim, et devotissimum popu-
est quse hodie per universura mundum in Christo lum, una cum Patre nostro beatissimoviro III_quiete
credenles, a vitiis saeculisegregatos etcaligine pec- temportim cOncessa,in his Pasehalibus gandiis con-
catorum, reddit gratiae, sociat sanciitati. Haecnox servare digneris. Per resurg. a mor. Dominura no-
Cstin qua, deslructis vinculis mortis , Christus ab strum Fil. t.
Inferis viclor ascendit. Nihil enim nasci profiiit, nisi Collectioposlbenedictionem cerse.
redkni profuisset.0 mira circa ilos tuse pietatis di- Saucte Domine, omnipolensDeus, qui ad nostram
jgnatio!0 insestimabilisdilectio caritatis, ut servum coniemplationemtenebrarum hsec in muudi hujus
redimeres, Filiura tradidisti. 0 certe necessarium obscuro luminaria emicare jussisii, prsesia, ut dum
Adae peccatum, quod Christi morte deletum 242 C ad illuraaelernitaiisdiem et Unigenititui properamus
esl'. 0 felix cUlpa, quaetalem ac lantum meruit ha- occursum, ad banc interim, quam lenebris prsepa-
bere Redemptoreitt: 0 beala nox , quse sola meruit rasti, lucernam, dum nox.ista transcurrilur, sine
scire tempus et iioram, in qua Christus ab inferis peccatorumoffendiculoambulemus. Per resurg.
resurrexit! Hsecnox est de qua scriptum est: Et nox Collectioposthymnumcerae
ut dies inlurainabitur; el: Nox inluminatio mea in Deus,templumignisaeterni, Deusverse lucis habi-
deliciismeis. Hujus igitur sanclificatio noctis fugat taculum, Deussedes perpetuse
claritatis, vota tibi,
scelcra , culpas lavat, reddit innocentiara lapsis, et Domine, sollemnia diei consummationiset noctis
maestislsetitiam: fugat odia, concordiam parat, et inchoationis celebrantes, ac, luminibus aharis tui
curvat huperia. In hujus igitur noctis gratia suseipe, incensis,
lemporarium lumen oflferentes,ut famulis
sanctePaler, inceusi hujus sacrificium vesperlinum, et famulabtisluis verum ac
perenne lumen largiaris,
quod libi in hac cerci oblalione sotemni per mini- oramus. Per resurg.
slrorum luorum raantis de operibus apum sacrosan-
cla reddit Ecclesia. Sed jam columnsehujus prscconia XXXIII. OHATIONES PASCHALES DUODECIM CUM TOTIDEM
COLLECTIONIBUS.
novimus,quam in honore Dei rutilans ignis accendit. e pro gratiarum actione.
mutuaii luminis detri- Oratio
Quiliceldivisusiiipari.es, j
menta non novit. Alilur liquantibus ceris, quam in Prarfatio.
substanlia pretiosaehujuslampadisapis mater eduxit. Expectatum,fratr,escarissimi, et des;deraluni no-
Apisb ceteris quaesubjecta sunl hominianimantibus bis Paschse diem adepti, gratias agamus Otoiiipotenti
antecellii. Cum sil minimacorporis"parvitale, ingen- Deo Patri, quod nosin lianc eamdem dieui per Fi-
tes animosangusto versat in peclore; viribus imbe- liutn suumDominumnosirumJesum Christum (quehi
cilla, sed fortis ingenio. Hsec, explorala temporura pro nobis hostiamdedit in salntem seternani) voca-
vice, cum caniiiem proinosa c hyberna posuerint, et vil: ob hoc fideli
* graliarum aciione laudemus, be-
glacialc seuium verni temporis moderata deterse- nedicamus, honorificemiis benediclum et bealum
a Meliusalii, intra Levitarumnumerum,ul inferius c Pruinosain aliis Sic u in o faciliset promiscua
in MissallGallicano. Quandoqiiidem levilsehanc lie-.. quondam mutaiio. Sic infra prwmonitampro prmmu.
nediciionemcanere solent, elAugustinus eatn, cum nitam, et alia id genus permulia.
esseldiaconus,cecinissedicitur. Quod an verumesse d lta eiiam in Gallicauo.An insident?
possit, alii viderint. e Aliseorationes habentur, sed siiuiles in Missali
b Quaesequumur usque ad, 0 ver-ebeata nosc,ha- Gallicatioiuferius.
beiiiuretiatniu aliis Codicibus,sed modoomitiunlur.
271 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 272
liotnen Dei Palris in Filio , Filiique in Patre et Spi- Ak divitias communicet, qui Cdelium animarum inopise
rilu sanclo in sseculasseculorum. ssecularis subsianlise panicipant facultatem. Per
Oraliosequitur. resurg.
Sancte Domine, omnipotens Pater, exaudi, luere, Oratiosequitur.
ac sanctifica plebem tuam prsemonitatnsigno crucis, Piisservorum tuorum precibus annue, misericors
ut prseceptorumcselesliutnme-
baptistnate purificatam, chrismate delibutam , quos Domine, quieumque,
ad celebrandam praeseniissollemnilatis bestitudinem mores, pauperibus luis quse sunt necessaria submi-
incorruptibili et cselesti gloria miseratiotiis
congregasti, universisque nolitiam tui, participalio- nistrant,
nem sancti Spiritus propitius infunde. Per. tuaeet misericordiaecoronentur. Per.
Oratio pro exulibus. Oralin pro peregrinantibus.
Praefatio. Pr&fatio.
Unianimes, et unlus corporis in Spiritu DeiPalris Caelestium, et terrestrium, 245 et infernorum
DominumDeum Patrem omnipolentem, fralres diie-
omnipotenlis, 244 Domini misericordiam deprece-
niur pro fralribus, et sororibus nostris captivitalibus ctissimi, deprecemur, obsecrantes uti fratres nostros
ac sorores, quicumque peregrinationum necessitaii-
elongatis, carceribus delentis, metallis deputalis, ut
eis Dominus adjutor, protector et consolalor existat, g bus subjacent., omnipotens Deus auxilio suo comes
reducat ac protegat. Per.
neque deesse sibi reputet eos qui fideli in se inno- adjutor Oratiosequitur.
cenlia perseveraut.
Oratiosequitur. Restitue, Domine, peregrinis desideratum palrise
ut misericordiae tuse, dum ad
Trimie, Domiue, relegatis patriam, vinctis abso- solum, contemplatione
lulionem, captivis libertatera, ut plebs tua et in hoc prsesens agunt beneficiis luis gratias, cives esse san-
luse ctorum ac tui domestici concupiscant. Prsesta per
sseculo, et in fuluro misericordiae munere libe-
relur. Per. resurg.
Oratio pro infirmis.
Oralio pro sacerdolibus.
Prsefatio. Praefalio. .
In sanctorum sancta admissi, et altaris cselestis Universaesalutis Deum et universsevirtutis Domi-
Sacerdptii seterni participes effecii, Dei Patris omni- nurn deprecemur pro fratribus et sororibus nostris
polentis misericordiam deprecemur, ut sacerdotes quisecundum carnem.diversis segritudinuin generi
suos ac minislros donis repleat spiritalium gralia- bus insultanlur, ut his Dominus caelesle medicinso
rum. susc muntis indulgeat. Per.
Oratio sequitur. Oratiosequitur.
Domine Deus virlutum, justifica et sanctifica pa- C C Domine, cui vivificare mortuos faeile est, restitue
stores et prseposiios ovium tuarum, ut adversarius segrotaniibus pristinam sanitatem, ne terreni medi-
iioster diabolus fide eorum et sanctilate superatus, caminis remedia desiderent, quicumque medelant
contingere dominicum grecem ac violare non audeat. cselestis raisericordiae tuse deprecantur. Per resurg*
Per resurg. Oratio pro pwnitenlibusa.
Oralio pro virginibus. Confitenles bonitatis ac misericordiae Deum , qui
Praefatio.
seternitatis Deum , et inviolabilis na- peccatorum mavult psenitentiamquam mortem, com^
Incorruptac municatis precibus ac fletibus pro frairibus ac soro-
lurae Dominum unianimiter deprecemur, orantes pro ribus nostris Domini misericordiam depreceraur. uli
fratribus nostris qui gloriosam virginitatem corpore eos
ac menie voverunt, uii eos usque ad consummatio- peccati sui crimina confuenles, a bonitalis suae
venia non repellat. Per.
nem propositi sui misericordiae Spiritus prosequalur.
Per. Oratiosequitur.
Oratiosequitur Rex glorise, qui non vis mortem peccaloris, seii
Re.spice,Domine, virgines sacras, el spadones vo- ut converlalur et vivat, da nobis peccatorum labe
luntarios, id est preliosas Ecclesise margaritas, ut ,j. pollutis psenitentiam, simul ut flere cum flentibus et
corpora eorutn ac spirilum inlsesa caslitalis conscien- dolentibus, et cum gaudentibus gaudere possimus.
tia, pari exaesiimalionecuslodianl. Per resurg. Per res.
Oratio pro unitale.
Oralio pro eleemosynas(acientibus.
Praefatio. Prsefatio.
Sanctum ac benedictum reiribuiionis Deum unia- Unum Deum Patrem, ex quo omnia sunl, et uiium
nimes, fratres dilectissimi, oraliorre depreoemur, ob- Dominumnoslrum Jesum Chrislum, perquem omnia,
secrantes pro fratribus el sororibus nostris quorum fratres carissimi, deprecemur, ut uniialem Ecolesise
minislerio atque sumptu inopiiim non sentiunl qtii in suse concordi congregalionis nostrse voiuntateconfir-
Ecclesiasunt indigentes, ut iistlem Douituusspirilales raet. Per res. Fil. s.
11Poenilentes quondatii, alii volunlarii, alii addicti tionem alteram sseculi in Benedictini num. 195.
eranl. Ex primis erat vir magtiificus ille Agricola Avitus, in homilia de Rogationibus, de noete Paschse
Gallus, qui, morbo ingruetite, ut openitentem profi- haec babet: < Adfuit ergo nox illa venerabilis, qnae
teretur, puUis vestibusindulus est ,"'lesteRuricio epi- ad spem »publicseabsolutionis votivura soleuine pate
scopo Lemovicensiin lib. n, episiola 51. Lege prsefa- fecerat,
275 OE LITURGIA GALLICANALIBER III. 274
Collectiosequitur. &\ sciant, crucis tuae slgillo signentur; et qui indigent
Omnipolens Domine, qui es 246 Veu&nonitatis dietatem b ad sacri nominis tui Baptismumpercipere
et lotius consolationis , le supplices deprecamur, ut mereantur. Per Dominum.
haereiicos et infideles a perpeluis gehennae ignibus Item.collectio.
manifestalione luse veritatis eripias, quoniam vis Accipe signaculum Cbristi, suscipe verba divina,
omnes homines salvos fieri et ad agnitionem veritalis inluminare verbo Domini, quia hodie confessus <?sa
venire. Per. Christo. Per Dominum.
Oratio pro pace regum. |Item colleclio.
Prsefatio Signo te in nomine Palris, et Filii, et Spirilus san-
Dominumdominantium et Regem regnanlium, fra- cli, ut sis Christianus: oculos, ut videas clariiatem
tres carissimi, oratione unianimes deprecemur, ut Dei; aures, ut audias vocem Doinini; nares, ut odo-
nobis populo suo pacem regum tribuere dignelur, ut res suavitatem Christi; conversus c, ut confilearis
mitigatis eorum mentibus, requies nobis congrega- Patrem, et Filium, et Spiritum Sanctum; eor, ut
tionis isiius perseveret. Per. credas Trinilalem inseparabilem. Pax tecum. Per Je-
Collectiosequitur. sum Christum Dominum nostrum qui cura Patre et
Carnis spirituum totius sator, cunctorumque re- .g Spiritu sancto viv.
gnorum mundialium indultor, da regum culmini XXXV. COLLECTIO ADFONTES EENEDICENDOS.
religionis prosperilatem et pacis, ut nobis regno tuo Stantes, fratres carissimi, super ripam vilrigid
cselesii in lerris adhuc positis liberius liceat deser- fonies, novos homines addue eis de terra lilori mer-
vire. Per resurg. catores sua commercia: singuli navigantes pulsent
Oralio pro spirilibus pausanlium. mare novum, non virga, sed cruce; non tactu, sed
Praefatio. sensu; non baculo, sed sacramenlo. Locus quidem
DeumJudicem universitatis, Deum cselestium, et paruus, sed gratia plenus. Bene gubernatus est Spi-
lerreslrium, el infernorum , fratres dileciissimi, de- ritus sanctus. Oremus ergo Dominnm et Deum no-
precemur pro spiritibus carorum nostrorum qui nos sirum, ut sanctificet hunc fontem; ut omnes qui
in dominica pace prsccesserunt, ut eos Dominus in descenderint in hunc fontem, faciateis lavacrum bea-
requiem collocet et in parte primae resurrectionis tissimaeregenerationis in remissione ommum pecca-
resuscilet. Per. torum. Per Dominum.
Oratiosequitur. Collecliosequitur.
Jesu Christe, vita et resurrectio nostra, dona con- Deus qui Jordanin fontem pro animarum salute
sacerdotibus et caris nostris qui in tua pace requie- ' sanclificasti, descendal super aquas has angelus be-
£
veruni, exoplatae mansionis refrigerium, et si qui ex nedictionis tuse, ut quibus perfust famuli tui, acci-
his, dsemonum fraude decepti, errorum se mullis piatit remissionem peccatorum, ac renati ex aqtia et
maculis pollueruni, tu, Domine, qui solus potens es, Spiritu sanclo, devoti libi serviant in seternum. Per
peccata eorum concede, ut quos damnationis suse Dominum.
parlicipes diabolus gloriabatur effectos esse, per mi- Conteslatio.
sericordiam tuam socios tusebeatitudinis ingemiscat.
Dignum et justum est, Domine sancle, Pater om-
Sal.
Oratio pro catechumenis. nipoiens, seierne Deus, initiator sanctorum, chrisma-
PrOL-fatio. tum Pater, et 24® ll0vi Per unicum Filium luum
Precem spei fratrum nostrorum, carissimi, unia- Dominum et Deum noslrum inditor sacramenti; qui
nimes adjuvemus , uti Dominus omnipotens ad fon- portanlibus aquis Spiritum tuum sanctum anle divi-
tem eos beafse regenerationis suse eunles, omnes cias mundi largires; qui Bethsaidas aquas, angelo
misericordisesuaeauxilio Spiritus prosequatur. medicante, procuras; qui Jordanis alveum, Christo
CoIIeclioseqnitur. Filio tuo dignanle, sanctificas; respice, Domine, su-
Creator omnium Domine , el fons aquaevivae, qui per has aquas, quaepraeparatsesunt ad delenda ho-
per lavacrutn baptismi peccata eorum deles, quibus Jjminum
] peccata. Angelum pietatis IUOK his sacris fon-
jam donasti resurrectionis fidem , ut mortem hujus libus adesse dignare : viiae prioris niaculas abluai, et
saeculinon timeant, reple eos Spiritu sancto, ut for- parvum habitaculum saitctificel tibi, procurans ut
mari in illis Christum ac vivere glorientur. Per. regenerandorum viscera aeterna florescant, et vere
XXXIV. ADCHRISTIANUM FACIENDUM. baptismatis novitas reparelur. Benedic, Domine Deus
et descendat super
427 Domine, dignare benedicere hujus infantise nosler , hanc crealuram aquse,
famulo luo ill. a quoniam nec conditione quisquam, eam virtus tua : desuper infundeSpiritum tnum san-
nec selale depellilur, dicente dilectissimo Filio tuo clum Paraclituro, angelum veritatis. Sanctifica, Do-
Dominonostro : Nolite prohihere inlanles venire ad mine, hujus laticis undas, sicut sanctificasli fluenta
me. Hi enini, Domine, antefmam bonum aut malum Jordanis, ut qui in hunc fonlem descenderint, in no-
" Ilsecnota est nominis proprii. quod in baptis- c Lege, linguam, conversusul confitearis.
male imposilum fuisse inlelligimus ex Gregorio, de ' d Fone legendum, super ripam vilrei fmilis. Et in-
Vitis patrum c. 8, ubi Nicetius nomen in baptismo fra, mercaluros pro mercalores. Nisi si in priori loco
accepisse perhibetur. Vkrigi esl nomen proorium loci, ubi baptisieiiuin
b An pietule, vel wtate, alil divinabunt. erat, vel conditoris,
 275 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANlPARISIENSIS. S7ft
mine Palris, et Filii, et Spiriius sancti, et peccato- A ribus Iiberati, etad justitise atque lucis eselestis gra-
rura veniam, et sancti Spiritus infusionem consequi tiara promissam elecli, omnipotentis Dei Patris in-
mereantur. Per Domiuuranostruni Jesum Christum, fatigabilem bonitatein per Christum ftliuin ejus, fra-
rjui est benedictus apud Patrem, et Spiritum sanctum tres dileciissirai, deprecemur, ut Ecclesiam suatn
per omnia sseculasseculorum. sanctam calholicam diffusam per orbem terrarum ,
Deinde facis cruce de Chrismaa et dicis. quam sibi amantissimi Filii sui passione et glorio-
Exorcizo te, creatura aquse; exorcizo te omiiis sissimo sanguine conquesivit, jugi majestalis suaepro-
exercitus diaboli, oamis poteslas adversaria, otunis tectione custodial, atque conira omnesmundi insidias
umbra daemonum. Exorcizo le iu nomine Dotnini tutam defensamque concedat, ac prseslet ei tempora
nostri Jesu Ghristi Nazarei, qui incarnatus est in Ma- tranquilla in perpetuum. Per resurgentem.
ria virgine, cui omnia subjecit Paler in cselo et in Collectio.
terra. Time el treme lu, et omtiis malitia lua; da Redemisti nos, Domine Deus, per lavacrum rege-
locum Spiritui sancto, ul omnes qui descenderint in nerationis et sanguinem crucis, ut illa caro quse
Iiunc fontem, fiat eis lavacruiu baptismi regenera- prius in Adam mortalis fuerat effecla, per passionem
lionis in remissione omniutn peccatorum. Per Do- Majestatis tuse rursum revocaretur in cseluiu. Salvat.
ininum nnsirum Jesum Christum, qui veniurus est in B Post noiuina.
sedem majestatis Patris sui cum sanclis angelis suis Oremus pro his qui offeruni munera Domino Deo
judicare le, inimice, et saeculumper ignem in ssecula nosiro sacrosancla 250 spiritilia pro se, et pro ca-
sseculorum. ris suis, et pro spiritibus carorum suorum, in coni-
Deinde insufflas aquam per tres vices, et mittis memoratione sanctorum martyrum, ut DominusDeus
chrisma in modum crucis, el dicis: noster preces illorum clementer exaudire dignelur.
Infusio chrismaesalularis Domininoslri Jesu Chri- Per resurg.
Ad pacem.
sli, ut lial fons aqnse salientis eunctis descendenlibus
in eo, iti vitam seternam. Amen. Comple, Domine, vola supplicum, exaudi gemitus
Dum baptizasimerrogas ei, eldicis : peccatorum; osculetur nos ab os,cu!ooris sui pacis
te ill. in nomine et et Magister et conditor, ut in nobis hoc recipienlibus
Baptizo Palris, Filii, Spiri-
tus sancti in remissionem oeccaioruni, ut habeas vi- holocaustum, pacem quam speramus habeamus. Per.
lam seternam. Amen. Immolatio.
Dum ckrisma eum tangis, dicis : Dignum et justum est, sequum et justum est, nos
249 Perungo le chrisma sanctitatis, ... lunicam tibi hic et ubique gratias agere, libi. laudes dicere,
immoiialilatis, qua Dominus nosier Jesus Christus C et hosiias immolare, et confiteri misericordias tuas,
iraditam a Palte primus accepii, ut eam integram ei Domine sancle, Pater otnnipolens, selerne Deus, quo-
inlibatam perferas ante tribunal Christi, et vivas in niam magnus es tu, et faciens mirabilia ; tu es Deus
Sfccula sseculorum, solus. Tu fecisti cselos in intellectu; tu formasti ler-
Dum pedes* ejus lavas, dicis : ram super aquas; tu feeisti luminaria magna, soletn
Ego libi lavo pedes. Sicut Dominus nosler Jesus in potestalem diei, lunam et stellas in poteslatem
Christus fecil discipulis suis, tu facias hospitibus et nbctis. Tu fecisti nos, et non ipsi nos; opera ma-
peregrinis, ut habeas viiam aelernam. nuum luarum non omiitas. Tuus est dies, et lua est
Dum veslimenlumei imponis, dicis : nox. In die enim mandasti misericordiam luam , et
Accipevestem candidam, qnam immaculatam per- in nocte declarasti, quam hodiernis vigiliis in lumi-
feras ante tribunal Domini noslri Jesu Christi. nis hujus feglivitatecelebratntis. Hsec est enim npx,
Colleclio. salutarium conseia sacranientorum. Nox, in qua ve-
Oremus, fratres carissimi, Dominumel Deum no- niam peccatoribps prsestas; de veteribus hominibus
Blrunipro aufeiis c suis, qui raodo baptizali sunt, ut novos efficis; de senibus effetis maturos retldis in-
cum in majestate sua Salvator advenerit, quos rege- fantes, quos in novam creaturam renatos de sacro
neravit ex aqua et Spiritu sancto, faciat eos ex aeter- D) fonte producis. Hac nocte in aeiernutn diem reua-
nitate vestire salutem. Per Dominum. scentes populi procreantur, regni ctelesiis alria re-
Item alia. serantur, et beata lege commerciis divinis hti nana
Baptizatis el in Christo coronatis, quos Dominus mutanlur. Hiecest enim nox illa quse facta est iu de-
noster a chrisma petenlibus regeneratione donare liciis, in qua maxime delectasli nps, Doroine, in fa-
dignatus est, precamur omnipolens Deus, ut baptis- clura lua. Nox in qua inferna patueruul, nox iu qua
niuni qnod acceperunt, immacuratum ipsuni perfe- absolulus est Adam, nox in qua invenla est dragtna
ratn usque in (inem. Per Dominura. quse perierai, riox in qua boni Pastoris humeris re-
XXXV). MISSA IN VIGILIIS SANCT/E PASCH^). portata esl ovis perdita, nox in qua diabolus ocen-
Sacrosanctseuoctis istius gratia tenebris ssecula- buit et Sol justitiae Christus exortus est : et solutis
a Sic clirisma flectebant veleres, ut in concilio Mysleriis, cap. 6, et in lib. nideSacramentis, cap. I,
Bracarensi ii, canone 4 : Ul pro chrisma nihil episco- nbi in Romana Ecclesia id inusilaium dicilur. Ideui
pusb accipial. ritus infra in Missali Gallicarto.
Ilujtisce loiionis po«l baplismnm mentio fit, ul c Corruptus locus, ubi legetidum videlur pro nco^
initio hujus libri diximus, apud Ambrosiurain lib. de phytii.
27. DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 278
infemi nexibus, clauslrisqufiperfractis, mulia san- A A rnaxiiiuBpietalis et poteslatis omnipotens Pater,
clormn corpora, de sepulcris erumpentia, inlraverunt quamlibet non sine debita reverentia, attamen nulla
in sanclam civitatem. 0 vere beala nox, quse sola officii dignitate, vilis admodum precator accedo, et
nieruit scire tempus et horam qua Christus resur- reus conscientiae testis adsisto. Quidne rogabo quod
rexit! de qua jam in psalmo Cuerat prophelalutn : npn mereor? Atne pie (non sine Dei paee dicluiti
Quia nox ut dies inluminabitur. Nox in qua exorta sil) quod peccati magis est accusator, qui pro pecca-
cst resurrectio in seiernum! Te enim, omnipotens tis debuit esse inlerventor? Accuso ergo me libi, et
Deus, creaturarum cselestium multiludo et innume- non excuso, et coram testibus confiteor injustitiaui
rabiles angelorum chori sine cessatione proclainant, meam tibi DominoDeomeo. Confiteor, inquam, cou-
dicentes : Sanclus. fiteor sub testibus injustitiam impielatis mese, ut
Post Sanclus. remittas irapielateui peccati mei. Confiieorquod nisi
Tuo jussu, Domine, condita sunl 251 universa remitlas, recte ine punias. Habes me confitentera
iu eseloet in terra, in mari et in omnibus abyssis. reum, sed (scio) nisi verbis non eraendantem. Verbis
Tihi patriiirchae,prophelae, apostoli, martyres, con- enim placo, operibus offendo. Culpamsentio, emen-
fessores, aique omnes sancti gratias agunt: quod et dationera differo. Sttbveniergo, subveni pietas inef-
nos facientes, has hostias spiritales el sincera liba-]B fabilis. Ignosce, ignosce mihi, Trinilas mirabilis.
mina ut libens exaudias deprecamur. Te oramus, uli Parce, parce, parce, supplico, Deitas placabilis.
hoc sacrificiumtua benedictione benedicas, et Spiri- Exaudi, exaudi, exaudime, rogo, his verbis illius
tus sancii tui rore perfundas, ut sit omnibus legi- Filii tui clamantem : Paler, seterne Deus, peccavi in
tinia.Eucharistia, per Christum Dominuranostrum. cselo, et coram te; jam norisum digrius vocari filius
Qui pridie. tuus; fac me ut unum de mercenariis tuis. Etnutic,
Collectioad panisfractionem. Pater inisericors, unicum misericordiaeluse portum,
Respice ad hanc oblationem, omnipotens Deus, Cbristo favenle, peto, ut quod per me vilescit per
quam libi offerimus in honorem nominis tui pro sa- illum acceplura ferre digneris. Qui in aelernumtecum
lute regum, et exercilu eorutn, el omnium circum- vivit et regnat.
adslantium; et prsesta ut qui ex ea sumpserint, ac- Praefatiomissse.
cipiant sanilatem mentis, integritatem corporis, tute-
lam salulis, inlellectum sensus Christi, securitatem Expectatum, fratres carissimi, et desideralum no-
bis atque universo generi humano salutaretn Paschae
spei, corroborationem fidei, seternitatem Spiritus diem
s.iticti. Prsesla per euui qui tecum viv. et reg. adepti, concordi ac religiosa prece omnipolenti
Deo gratias agamus, poscentes ejus misericordiain iti
XXXVII.MISSA PKIMA DIE SANCTO PASCILE. (" hac die Resurrectionis Domininostri Jesu Christi Fi-
Collectiopostprophetia. lii sui, ut tribual temporum quietem, regum pacabi-
Summe omnip.otensDeus,qui cornu salutis nostrae litatem, judicutn mansuetudinem, hostium infirrai-
in crucis tuse royslerio exlulisli, ut nos in domo Da- tatem, corporum salubrilatem, aeris temperiem, anni
vid pueri lui regali fastigio sublimares; in quo etiam benignitaiem, fructuum copiam, schismatuin pseni-
trifario tilulo Trinitalis nobis unitas manifestala cla- tentiain, gentium vocationem; et conventum Eccle-
rescens ostendilur; Salvalor nempe in hoiriine, Sa- siasticum paciftca 'et pura congregatione , Paracliti
cerdos quippe in chrismate, Rex scilicet secundurii sui sanctificationeconlusiret; devoium ac dicalum
carnein ex genere; preces nostras tuse supplices sibi virginalem pudorem et contineniiaeproposituiil
prosternimus Majestati, ut quos in' tuo nomine per ' gloriosutn atque beatum in omnibus custodiai; vi-
lavacrum regenerationis cousecrare dignatus es, prse- duarum iaboriosara conlinenliam sua miseratione
stes, etiam in sanctitalc et justilia tibi Domino ser- confoveal; orphanis opem pietatis paternse impertiat.
vientes, unanimitatem fidei per infusionem Spiritus Per resurgentem a mort. Doniinuinnostrum.
lui saneti inviolabiliter cuslodire, ac per viam pacis Collectiosequitur.
liberis gressibus properantes , cselestiaregna con- . . Deus exaudi populum tuum, hac die
D omnipoiens,
scendere. Per resurg. ad gloriam Resurrectionis Domini nostri Jesti Christi
PostPreces. Filii tui in tuo nomine congregatum, et Majestaiem
Deus, qui, evulsis superstilipnum spin.is, in Eccle- tu£imsuppliciter exorantem dirige ex prse.senii
sia lua plantaria fidei alta radice posuisti, exaudi 253 festivitate in laetiliam sempiternani, atque ex hac
precem familiaettise; respice de caelo, et vide, et hodiernse sollemnitatis exultatione ad gaudia incor-
visila vineam istam, et praesta ut, te inriganie, fru-
rupta transmitte. Per res.urg,
ctum accipiatin ubertate, quae, te planiante, incre-
Poslnomina.
menlum accipit in germine. Per resurg.
Apologiasacerdotis. Suscipe, qusesumus,Domine, hosliam placalionis
Ante luaeimmensilatis conspeclum, et ante tuae et laudis; el has oblalionesfamulorumfamularumquc
ineffabilitatisoculos, o Majeslas mirabilis, scilicet tuarura, quas libi offerimus hodie in Resurrectioiie
aute tuos sanclos v.ultus, 252 magne Deus, et Domininostri Jesu Christi secundum carnem, pla-
• Id est pttsi precem, ut in Natali Domini, scilicet posl hymnum triura puerorum, ut quidem interpre
tamur.
270 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS, 280
catus adsurae. Tribue etiam per inlercessionem san- A _! Cdlleetio
ctorum luorum caris nostris, qui in Christo dormie- Famuli tui, Domine, qui ad luam sunt gratiam
runt, refrigerium in regione vivorum. Per. vocati, tuo indesinenler protegantur auxilio; ut qui
Ad pacem divinosunt baptismo regenerali, nunquam a tui regni
Per.
Annue, quaesumus, Domine, supplicibus tuis, ut potenlia possintevelli. Poslnomina.
hsecnostrse servitutis oblatio in diem Resurrectionis
Adeslo, Domine, supplicalionibus nostris, etobla-
Domininostri Jesu Cbristi, et salutem nobis conferat tiones famulorum ac famularum luarum, quas libi
et pacem. Per resurgenlem.
offerimus, placidus acbenignus adsume,
Contestalio. Adpacem.
Dignumet justum est, sequum et salutare est, nos Concede, qusesuraus, omnipotens Deus, ut fesla
tibi hic et ubique semper gratias agere, Domine san- Pasclialia, qusedevotione colimus, moribus exsequa-
cte, Pater omnipotens, seterne Deus. Sed in hac die mur. Per.
Resurreclionis Domini noslri Jesu Chrisli Filii lui Immolatio.
Vere dignum et justum est: quia verus ille Agnus,
gratulatio major exultat in cordibus nostris. Hic est
enim dies jn quo nobis exorta est perpeluae causa ." qui pro nobis est immolatus. Qni mortem nostram
laetitise.Hic est dies resurrectionis humanae, et vitae moriendo destriixit, et vitam nostram resurgeudo
natalis selernse.Hic est dies in quo satiaii sumus reparavit Jesus Christus Dominus nosler. Cui merito
mane misericordia lua; quo nobis ille Benedictus, omnes angeli.
qui venitin nomine Domini, Deus noster inluxil XXXIX. ITEMMISSA PASCHALIS, TERTIA FERIA.
nobis. Hicenim DominusnosterJesusChrisius Filius Deus, qui omnes in Christo renatos genus regiuni
tuus adimplens prophetias temporibus prsestilutis, et sacerdolale esse fecisti, da nobis velle et posse
visitavit nos post biduum, die tertia resurrexit. Hic quod prsecipis, ut populo ad selernitatemvocatouna
est euim dies. tanti muneris benedictione signalus, sit fides menlium et pietas aclionum*Per.
qui hodierna festivitate gaudentibus in toto orba Collectio.
mortalibus frequenlatur. Quia oninium mors perem-
Omnipolenssempilerne Deus, per quem nobis re-
pta est in cruce Chrisli, et in Resurreclione ejus
omniumvita surrexit. Et nunc, Domine sancte, Pater demptio praeslatur et adopiio, respice in opera pie-
tatis tuse; et qtise dignalus es conferre, conserva ; ut
omnipotens, seterne Deus, supplices deprecamur, uti in Christo
hanc oblationem benedicere et sanclificare digneris. renatis aeterna tribuatur 255 hereditas,
Per Chrislum Dominumnoslrum. . et vera libertas. Per.
C Postnomina.
Post Sanctus.
Suscipe, Domine, munera nomini tuo oblala, quse
Hsecte vox, Domine, mystica luce comilatur, quse in Filii tui Resurrectione iriumpbanlis in gloria,
cum iu supernis dominicaeperennilalem laudis cxer- universalis ejus adquisita sanguine offert Ecclesia.
ceat, celebrationem tanti nominis invexit et terris, Per.
ul hujusmodi personas si homines tacerent, saxa Ad pacem.
clamarent. Viderunt le inferi, Deus; viderunt, et . Omnipotenssempiterne Deus, qui per Unigenitum
timuerunt a voce tonitrui tui, dicentes : Absorpla est tuum seternitalis nobis aditum, devicta morte, rese-
mors in victoria lua. Ubi esl, Mors, aculeus luus- rasti; erige ad te corda credenlium, ut omnes in
Adtonita paululum miserorum sletere supplicia; nec! Christo renati ex aqua et Spiritu sancto regnum ca>
habuerunt tormenla cruciatum; et judicem suum lorum ingredi mereantur. Per.
254 'Psa eliam pcena contremuit, qttia nalura ter- Immolalio.
ribilium lenebrarum, praesentia lui fulgoris habita,
lunc litnuit Exuliaverunt sancti in Dignum et justum est nos libi gratias agere, om-
jam judicari. glo-
laetanlesin cubilibus Auctorem nipotens sempilerne Deus, per Jesum Clirislum
ria, suis, quod pro- Filium luum Dominumnostrum.
rnissae sibi lucis agnoscerent. Quorum lu, Domine, '.j. Perquem humanum
et tibi lantum noto genus vivificans, Pascha eliam per Moysenet Aaron
siipatus agminibus, splendore
sacrificia le instituta non famulos tuos Agni immolatione jussisti celebrari:
perfusus, per sanctifica,
invitantis meriio, sed sauctificanlis exemplo, ut cun- consequentibus temporibus usque ad adventum Do-
ciis rite perfeclis, Salvatore noslro ab inferis j"am mini noslri JcsuChristi (qni sicut agnus ad victimam
ductus est) eamdem consuetudinem in memoriam
reverso, et mors se intelligat victara, et vila revo-
observare praecepisti. Ipse est agnus immaculatus,
caiam, per Christum Dominumnostrum. Qui pridie
qui prioris populi primum Pascha in iEgyplo fuerat
quam p. immolaltis. lpse est Aries in verticem montis excelsi
XXXVIII. MISSA MATUTINALIS PERTOTUM PASCHA PflO de vepre prolalus, sacrificio deslinalus. Ipse est Vi-
PARVULIS QUIRENATI SUNT,SECUNDA FERIA. tulus saginatus, qui in tabernaculo patris noslri Abra-
Deus, qui credenles in le populosgratise tuae largi- hse propler hospiles est viclimatus. Cujus passionem
tate nmltiplicas, respice propilius ad electionemi et resurreclkmem celebramus, cujus et advenlum
luam, ut qui sacro baptismate sunt reuali, regni speramus. Et idep cqm angelis et archangelis cla-
cselesiis mereanlur introitum. Per Dominum. man. dic.
281 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 282
XL. ITEMMISSA. PASCHALIS, QUARTA FERI*. A Aduacem.
Deus, qui populum •tuum sacrum, Jordane flumine Tribue, Domine, utita aptid universos redemptio-
transaclo, terram tuse fecisli repromissionis intrare, nis luoefamulos infractsecaritatis exundet affectus
concede, quaesumus, ut et nos quoque, Majestatis ut nibil odiorum interpellalio gg^ (irwaie.it adpe-
tuserevelaio mysterio, divina semper beneficia sen- llius; sed teslimonium osculi, quod pro perfeclipne
tiamus. Per. mansurse pacis impenditur, nulla deineepssimultatis
Collectio. fraude frustretur. Sal.
Annue nobis, quaesumus, Domine, ut quemadmo- Immolatio.
dmn mysteria Resurrectionis Domini noslri Jesu Vere dignum et justum est, unianimes et concor-
Chrisli sollemnia colimus, ita et in adventu ejus des omnipotentera Deum profusius deprecari ctini
gatfdere cum sanctis omnibus mereamur. Per unico Filio ejus DominoJesu Christo Salvaiore no-
Post nomina. stro, qni Ecclesiam suam secunda liberavit a morte,
Audilis nominibus offerentum, debila cum venera- quandosanguis ipsius effusus est super crtice. Per
lione beatissimorum apostolorum et marlyrum, om- ipsum te rogamus, omnipotens Deus, ut Ecclesiain
niumque sanctorum commemoratioiie decursa, et tuam augeas in fide, cuslodias in spe, protegns iu
offerentum et pausanlium commemoremus noraina, B caritate, et sacrificia nostra libens suscipere digne-
ut aeiernalibusindita paginis, sanclorum coetibus"ad- ris eum gloria et bonore. Et ideo cum angelis et ar-
gregentur. Per. changelis laudamus, dicentes.
Ad pacem.
XLIl. ITEMMISSA PASCHALIS, SEXTAFERIA.
Deus, percujusosprolatumest, quod pacemomni- • Deus qui ad seternam viiam in Chrisii Resurre-
bus dares,256el Paeis slaluta relinqueres, infunde
ctione nos reparas, da nobis cseleslia sapere, et a
in cordibus nosiris pacis studium, et piae voliintatis terrenis
ut vitiorum omnium Iabe cupiditatibus abslinere. Per.
affectum, purgati, pacem, Collectio.
quam labiis ore prosequimur, immaculatis cordibus Deus gloriae, cui complacuit in Unigenito tuo oui-
teneamus. Per. nern pleniiudinem habitari, Omnes principatus et
Contestatio.
in eo recouciliare omnia, in
Dignuin et justum est nos libi semper laudes et polesjales exuere, alque
condideras universa, aspice feslivassubditaecon-
gratias agere, oranipotens sempiterne Deus, per Je- quo
sum Christum Filium tuum Dominumnostrum. Qui gregationis excubias, accipe preces Paschalibussup.
sicut ovis ad occisionem pro nobis ductus est, et ut plicationibus votivas ; et qui dedisli nobis domiuicsa
Resurrectionis temporum revolutione vicloriain, da
agnus coram londenle se sine voce, sic non aperuit
os suum. Hic enim est Agnus Dei, Unigenitus Filitts Q nobis ipsius festivitalis operum sanctificatione laeti-
tuus, qui tollit peccalum mundi; qui se pro nobis tiam. Per. Post nomina.
offerendonon desinit, nosque apud le perpelua advo-
Da, misericors Deus, ut in Resurreclioue Dotiuiii
catione defendit; quia numquam morilur immolatus, nostri Jtesu Christi
percipiamus veraciter oortioneiu.
sed semper vivit occisus. Pascha enim nostrura ira- Per.
molatus est Christus ; ut jam non in fermento veteri, Ad pacem.
neque in carnalium sanguine victimarura, sed in Deus, qui populum luum tuse fecisti redemplionis
*
azymis sinceritatis, et corporis veritatis immole- participem, concede nobis, qusesumus, ut de [die]
nius. Per Christum Dominumnostrum. Resurrectionis Dominicae in perpetuo gratulemur.
XLI. ITEMMISSA PASCHALIS, QUINTA FERIA. Per.
Immolalio.
Deus,qui sollemnitale Paschali cselestia rauiido re- i
media benignus operaris, annuae festivitatis hujus Dignura et justum est, nos tibi gratias agere, Do-
dona prosequere, ut per observantiam temporalem mine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus, per
ad vitam nobis proficiat sempiternam. Per. Jesum Christum filium tuum Dominum riostruiu,
Collectio. quem pro nobis omnibus tradi bostiam voluisii.
Deus qui et libertalis nostrse auctor es et salutis, D 0 niira circa nos pielatis tuoe dignatio! o ineffabilis
exaudi supplicantiumvoces; atque eos, quos sangui- dileclio caritatis, utservum redimeres, Filium tradi-
nis lui effusione redemisti, prsesta, ut per te vivere, disti! 0 certe necessarium Adsepeceatum, quod Chri-
et perpetua in te facias incolumitate gaudere. Sal. sli morte dejetura est! 0 felix culpa, quoe talcm ac
Post nomina. taniummeruii habere Redemptorem! Nunquam enim
Audilis nominibus offerentum, seternitalis Domi- quanta circanos pielalis tuaedilectio esset, cognosce-
num deprecemur, ut in nobis vel limor ejus, vel cor- remus, nisi ex morte unici el coseierni Filii tui. Do-
dis puritas, vel caritas quse casum non habet, immo- mini ac Dei noslri Jesu 258 Christi probaremus.
bilis perseveret. Quia hsec est salutaris oblatio, bsec Vicit malitiam diaboli pietatis lusedignatio, quia ubi
vera, hsec pinguis hosiia. Ista sunt pura libamina, abundavit peccatnm, superabundavit et gratia. Sed
quse el pro nobis et pro requiedefunctormn, contrk plus nobis lua niisericordia reddidit, quam invidus
tis et humiliatis cordibus, offerunlur. Per inimicus abslulerat. Ille paradisum invidit, tu caelos
a Sic inferius in Missali Gallicano , ubi plures e&dem, quse hic , orationes, et qusedam suoplentur ad
missarutn integritatem. .
283 APPENDIXAD OPERA SANCTIGERMANl PARISIENSIS. 284
douasti. Ule mortcra ternporalem inlulit, lu vitam A suum, adsumptam ex carne Virginis viri houiinis
perpetuam tribuisti. Propterea profusis gaudiis lotus formain, miltere dignatus est, fratres carissimi, sup-
in orbe terrarum raundus exultat : sed et supernse pliciter exoremus ; ut sicut in hac Resurreetione
concinunt poteslaies hymnurn gloriaeluse, siue fine ejusdem nos a morle perpetua cum illo resusciiavit,
dicentes. ita pietatis suaedouo ab omnibus nos inimici lulans
XLIII. MISSA IN DIESABBATO OCTAV/E PASCH.S. insidiis, inlsesosfaciat in matris Ecclesisegremio rc-
et conscientiaeiniegritate de regeneratione
Conserva, Domine, familiam tuam, qtios ex aqua sedere; seternseprimiiivorura Ecclesise, quemad'
et Spirilu sancto propitius redemisti; ut veterem gaudentes,
modum devptione ad praesens, ita el remuneratione
liouiineiu eum suis actibus exspoliantes, in ipsius
conversatione vivamus, ad cujus subsiantiam per adsociet in seternum; et hsec munera plebis suse be-
hsec pascbalia dierum oclavarum luseResurrectionis nedicere dignetur. Sal.
Collectio.
mysleria transtulisti. Per.
Deus, totius claritatis conditor et moderator, quern
Colleetio. cselestiamirantur, et terrena pavilant, inferna tre-
Fac, omnipotens et misericors Deus,utquodocta- miscunt; cui angelorum turmae et archangelorum
varum dietuiu Resurrectionis tuse paschalibus cele-
uobis omni sen- 3 exercitus mililant, non uti mundum expugnes, quem
bramus officiis, fruciiferum tempore ipse fecisti, sed ut subruas mundi peccala, quse dia-
tiamus. Sal. bolus adinvenit; quia ita dignatus es diligere huno
Postnomina.
mundura, ut Unigenilum luum traderes pro noslra
Deus nrisericordite sempiternse,qui ipso in Pascha-
salule, cujus cruce redemplisumus, morte vivificali,
lis festi recursu fidein sacralse tibi plebis accendis, passione salvali, resurrectione
dedisli, ul omnes intelli- glorificati. Per ipsun»
auge gratiam, quam digna
lavacro ilaque le supplices invocamus, ut huic farailisetuse
gentia coiiiprehendanlquo abluli, quo Spiritu in omnibus adesse digneris, sicut adfuisti palribus
regenerati, quo sanguine sunl redemti. Per. noslris sperantibus in lua misericordia : sic et his
Ad pacem.
nobis oinnibus adesse dignare, ut sil in sensibus eorum
Deus, qui per Unigenitura ttiuin selernilatis
tiraor devotionis tuae, in corde fides, in opere jusli-
aditum, devicta morle, reserasii, deduc uos ad socie-
ut sauclorenatos tia, in actu pietas, in lingua veritas, in tiioribus di-
talem caelesliutngaudiorum, Spirilu
luuin Tacias Per sciplina, ut digue riteque immortalitatis 260 oibi
regnuni iqtroire. resurg.
Conleslatio. prsemiumconsequi mereanlur. Per.
Postnomina.
Dignuii»el juslum est, necessarium et salulare esl,
ut te Dotuinum ac Deura tolis visceribus huuiana Q <• Concede, qusesumus,omnipotens Deus, ut qui ite-
conditio venerelur, Rex mirabilis Chrisle. Cujus surrectionisdominicsesollemniacolimus, per innova-
tionem tui Spirilus a morte animseresurgamus. Per.
condeintiatione, tartareis vinculis absolula creden-
Ad pacem.
lium turba, libertalis insignia gralulaiur. Qui vere ut Exaudi nos, Domine, sancte Pater, omnipolens
Leo de tribu Juda inuiido ostcnsus, animarum devo-
et his oblationibusprecibusque sus.ceptis,prse-
raioretn exlincium leonem diabolum omnis terra Deus; sentioetusevirtulem intersere, ut quod singuli ad
lsetatur. Permiltis le clavornm nexibus alligalum ad
crucis tereri ul non sit Majestatis tuse obtulerunt honorein, cunctis proficiat
slipitem a, parva quem impius ad salutem. Per
resurg.
quondam expavescatpotentia. Ad cujus vocememit- Immolatio.
lens spirilum, lerra tremuit, cselum expavit, dies
abscondentesradios Dignumet justutn est, necessarium et salutare est,
fugit, sol obscuraius est, aslra nos tibi gratias agere, omnipotensDeus, licet gloriaa
suos, simul omnia migraverunt. 259 Cujus des- tuse mortalium inembra non
congruant, Redeiuptio-
censu, confractis porlis, luget infernum. Qtio resur- nis nosirse perferre
lsetantur exultat terra cum liabitalo- praeconia: dum hominum genus
gente, angeli, mancipatum morte, infernor.umsedibus tenebrarutu
ribus suis. Iu quo triumpho conspicitur comilatio _ viucla
restringerent, spiritale Verbum, per quod in
illa, proplietico ore promissa : Ero mors tua, o iu- omnia fuerant constituta, descendit irr Ma-
ferne. Ubi est ergo victoria tua ? Nec enim ab alio jirincipio dum
riam; quse pa.rlum suum Virgo miratur, inclu-
poterat, nisi a vila mors devorari. Qui descensu suo sum liouiitiemedidit Deum. Quem tamen tuuni esse,
eos qui tenebantur a morle superis reddidit resur-
summe omnipotens Deus, antequam nasceretur, co-
getido, ut ejus resurreclio vivorum vel mortuorum
testimonio formaretur. Undesancle Pater, omnipo- gnoyerat, quippequse sciebat mundi esse principium.
Is namque crucem sponlanea volunlate, propler re-
tens, auerne Deus, per Jesum Chrislum Filium luum
Doniiiiuttinoslrum gloria libi semper, qui in le, el ex demplionem humani generis, de inimico tyranno
triumphaturus, ascendit; etreliclo paulisper corpo-
le, et lecutn semper est. Per quem te laud. b. ris templo, inferorum clauslra confringens, pristinae,
XLIV. MISSACLAUSUM PASCHJJ. ut ante fuerat, vilse reslituit. Nec suffecerat solum
Deura, qui pro ruina lolius mundi unicum Filiumi horaiiiemeiuendasse peccalum : sed per ablutionem
" Sic in MissaliGaUicano.An teneri.
b Nihil liic de Pascba annotino, quod baptizalus suscepisset, quolannis rememorari debebat, ex He-
rardo sseculi ix episcopoTuronensi, in capitulo 95.
cjuisqueanuiversariuni, id estipso diequobaptisuiuui
 28S DE LITURGIA GALLICANALlBER 111. 286
caelestemrenatus redivivo ac novonaiiviiatis genere, A Eva decipiiur; nunc angeio nuntnante, Maria clarifi-
remeans ad originem suam, nos ad cselesiia regna catur. Tunc per invidiam serpentis homo qui fuerat
perduxit. 0 consiliumdivinaeprqvidenliae! o insesti- creatus perimitur; nunc per misericordiam redimen-
rnandum reparationis auxilium ! Per Virginera noliis lis homoqui perierat liberatur. Tunc homo mandatum
gloriosa vita restituitur, quse per iigni inobedientiam non cuslodiendo de paradiso pellitur, nunc latro
credebatur extincta : per aquam mundi peccata di- Chrislum Dominumconfitendo paradisum meretur.
Iuuntur, per quam ante senserat«mundus ipse nau- Unde supplices rogamus, clementissime Pater, per
fragium. Tibiergo, summe Genitor, pura devotione inclytse 262crucis innarrabilesacramentum, et per
immaculalum niunus offflrimus: et elevatione ma- Domininoslri Jesu Christi Filii tui admirabile reg-
nuum nostrarum, juxta Filii tui Jesu Christi dispo- num, ut ejus feslivilalem celebramus, hodiernum
silionem, pium sacrificiumcelebramus. Per Christum diem, in quo crucis nos omnes cum Isetilia spiritali
Dominumnoslrum. et niodesla exultatione peragere, et inler caelestium
XLV. HISSA. JNINVENTI0NE a SANCT^B CRUCIS. virlutum laudes humililatis nostrae voces suscipias,
Gloriemur in cruce Domini nostri Jesu Christi, multiplici confessione ita dicentes: Sanctus.
fratres carissimi, ettola metitis exultalione Iselemur; XLVI. MISSA SANCTI JOHANNIS b APOSTOLI ETEVANCE-
el hujus diei festivitatem cutn grandi reverentia, B USTJE.
261 et spiritali gaudio celebremus, in qua cruce Omnipolenssempiterne Deus, qui hujus diei fe-
ipse Dominusnoster et Salvator pro nostra salute stivitatem fecisli ad jsetitiambeali Johannis
evange-
pependit, et diabolum triumphavit. Per hane ergo lislae, da Ecclesisetuaeeliam atnare quod credidit, et
crucem, malseconeupiscenliseadpetilum, quod dul- prsedicarequod docuit. Per Dominum nostrum Je-
cedo arboris inlexit, auiaritudo fellis coercuit; et sum Chrisium Filium luum.
gulse desiderium, quod suavitas pomi decepit, aceii Collectio.
asperitas refrenavit. Sal. Deus, qui per os beati Johannis evangelistaeVerbi
Collectio. tui arcana reserasti, praesla, qusesumus, ut quod ille
Dona nobis, omnipotens Paler, per mysteriura nostrisaurilms
excellenterinfudit, intelligentisecom-
crueis Unigeniti tui, ut venenum serpentis antiqui petenti erudilione capiaraus. Per.
(quod fideiibus nititur propinare) per illud medica- Poslnomina.
menlum, quod Chrisli manavit latere, possit a fide-
lium pecloribus expurgari; quosquetrangressip prae- Praesta, omnipotensDeus, ut Verbumcaro facfrum,
cepti de Paradiso expulit, confessio nominis Christi quod beatns Johannes evangelista prsedicavit, per
in Paradiso reformei. Sal. intercessionis susepraesidiumbabitetseraper in nobis.
Post nomina. C Per.
Domine Jesu Christe, qui in patibulo crucis sus- Ad pacem.
Pacem tuam, Domine, de caeloda nobis; etposside
pensus, Patrem, ex forma servi quam susceperas, ut ui non hsereatin viscerib.usnostris fraudulentus
qiiid te dereliquerit, adclamasti, et ut persecutori- nos,
bus vcniam tribuerel postulasti, tuam supplices im- osculos prodiioris; sed pax illa, quam luis reliquisii
ut lunc discipulis, semper inlibata permaneal in cordibus
ploramus clementiam, quod pro suscepta
carnis humilitate a Patre expetere videbaris, nunc nostris. Per. Immolatio.
cum eodem, connexa semper Divinitalis polestate, Vere dignum et justum est, sequumet salulare est;
consistens praestare digneris. Sal.
Adpacem. nos tibi, omnipotens Deus, gratias agere, beali Jo-
hannis apostoli tui et evangelislaenatalia veneranles.
Deus, qui Ecclesiarn luam catholicam, quam tuo
sancto sanguine redemisi, numquam derelinquis, Qui Domini nostri Jesu Cbristi Filii tui vocaiione
terrenum respuil patrem ut posset invenire
nobisque indignisin eadem concurrenlibus criminum suscepta, cseleslem. Relia soeculiquibus implicabalur abjecit,
indulgentiam placatus concedis, el qui lalronis te- ul
cum in cruce pendenlis confessionemjustificare di- seternitatis dona meute libera sectaretur. Naian-
'D tem in fluctibus navem reliquit, ut ecclesiasticsegu-
gnatus es, qusesumus, ut omnium iti te credenlium
fidem augeas, multiplices; el solita pielale pacem, bernationis tranquillitate eonsisteret. A piscium ca-
cessavit , ut animas mundanis gurgitibus
quam custodire jussisti, inlibatam in nos conservare piione
immersas calamo doctr-inse salutari< abstraheret.
digneris. Sai.
Contestatio. Destitii pelagi profunda r.imari, secretorum scrutator
Dignumet justum esl, omnipotens Deus, libi sa- reddilur divinorum ; eo usque procedins, ut et in
crificiorumvota persolvere, te in laudis praeconio coenoemysticaesacrp^ancto convivioipsius recumbe-
indesinenter adtollere, ac utriusque, el illius scilicet ret pectore Salvatoris, et eum in cruce Dominus
habitatoris paradisi, et istius Redempioris hnmani conslitutus vicarium sni Magistri,Virgimsfiliumsub-
generis exempla proponere. Ille quidem priur, sed rogaret; et in principio Verbum, quod Deus erat
iste melior; ilie terrenus, isie caelestis ; ille de limo aptid Deum, ipse prse263 ceteris osienderet prae-
faclus, iste verbo conceplus. Tunc diabolo suadenle, dicando, per Christum Dominumnoslrura.
a Hoc fesium item prsescriplum est rn Ordine b Ad portani Latinam appellamus.
Gregoriano.
287 APPENDIXAD OPERA SANCTI AUGUSTINIPARISIENSIS. 288
XLVIL MI6SA PRIMA DIEINUOGATIONIBUS. A_ ac squalore jejunii substratos iniuens, in virtulum
In jejunio a hoc afflieti corpore, et corde contriti successibusreleva. Per.
frequentamus ad te preces, clementissime Deus, ut Collectio.
cum abslinenlia corporali abslinenlia nobis viliorum Omnipotenssempilerne Deus, niundenlur, quacsu-
donetur : ut reslricto corpore ab epulis, tu, qui es mus, viscera noslra a cunctis carnis delictis, jejunii
refeclio vera, in noslris cordibus oriaris. Per. adtenualione confecta; ut in ipsius jejunii humilitate
Gratias tibi agitnus, Domine sancte, Paler omni- prostratis non valeat carnis infirmilasdominari: quia
potens, aeterne Deus,qui nos, posl transgressionem tu instilutor sobrietatis, si vis, poies nostri cilius
jejunii velitia coniingendo, ad continenliam salulis misereri, ut spirilalia cogilemus, et concupiscentias
reparasti per Christum; te in hoc jejunium supplices carnis, te adjuvanle, vincamus. Per.
ac provolutirogamus, ut dones nobis rectam a vitiis Post nomina.
mentem, el Spirilu principali (qui est morlificationis
aclum ad Deus, qui menlis purilatem adprobas, non jeju-
amator) nos ut
conrobores, post jejunium nium a cibis solummodogloriam humanam captan-
selernserefeciionis nos pascua perducas. Per.
Post nomina. tem, dignare oculoscordis nostri in hoc jejunio ita
inluminare inirorsus, ut libi in his quse homines ne-
Tuasunt, Domine, alimonia quibus in colidiano Bg
victuad susienl3lionemreficimur, ttiaque j'ejuniaqui- sciunl in occulto a vitiis jejunio placeamus:quia doni
bus carnem a Iubrica voluptate, te praecipiente, re- tui est hoc ipsum, quod a cibis abstinemus, sit mu-
Tu ad consolationem nosiram vicissitudi- neris tui ut a peccatis etiam cum jejtinio emundemur;
stringimus.
nes lemporumdisposuisti, ut lempus edendi corpora et desiderabilefoute ubertatis ita hsec munera imbre
nostra refectio sobria aleret, et jejunandi lempus ea sancti Spiritus perfunde, ut a jejunantibus percepla,
in jusiitiam libi placitam faceret macerata. Hanc cuncta vilia mundent, et virtutes inserant morum.
hostiam ob jejunium triduaiisemacerationis a nobis Per. Ad pacem.
oblatam sanctificans dignanter adsume, et prsesla In jejunii liumililate subslratis, ornnipolens sem-
placalus ut, sopita delectalione corporea, mens ab
Per. piterne Deus, absterge omnem labem peccati, ut
iniquitatibus pariter conquiescat. mundaia nostri cordis arcana, cum abstinentia cibo-
Adpacera.
Refectio tua, Domine , restriclis corporibus, in rum, jurgiorum eliam inquieludines exciusas, dilec-
tio tua et proximi, noslris in cordibus pura succre*
spiriiucontribulatoguslalur;et ideo, proslrati jejunii
sola scat. Pcr.
paenitentia, supplices exoramus, misericordia Conlestatio.
petentes quod opere non raeremur; ut senliamus in Q C
Vere dignum et j'uslum est te lota cordis contri-
spiritu dilectionis luse pabulum suave, quod corda
tione in jejunio, omnipotens sempiterne Deus, per
nostra ab epulis vacanlia, ad proximi dilectionem
Chrislum Dominum noslrum. Qui nos myslerioruna
succendat. Per.
fmmolatio. tuorum secrelis informans, pacificum 265 nemus
Vere dignum et justum est 264 te m observa- ore columbsegestatum Noe oculis ostendens, nobis
de virente arbore crucis gloriosum signum expressit;
tione jejunii quserere, qui es panis verus et vivus de
columbsespecies in Christi decoravit honore,
caelodescendens. Te ilaque, bumiliatis jejunio cor- quem
cuiactiscolendumSpiritnssanclificationedemonstrans.
poribus, mente famulantesdevota, per hanc sacrificii
immolalionemrogamus, ut humiliationemjejunii hu- Cujus animalis iunocentia esse similes praeoptanles,
ab eoque sanctificariSpiritu, cujus ipse sumpsil spe-
jus, quam pro noslris realibus in hac triduana ob-
servalione persolvimus, ita inluearis placatus, ul a ciem, exorantes; in hoc jejuniobtriduana humiliaiione
delictis jejunantes absolvas, quos inconiinentia vo- instituto, invictum hoc signum cum plebium euneis
c
rarum in pravilatis transgressione immersil. Per praeferentes,atque Majeslatemtuam psallentii mo-
dtilatione laudanles, petimus, omnipotens, Deus, ut
Chrislum Dominum.
XLVIII.ITEMMISSA SECUNDA DIEINROGATIONIBUS. ] accipias cuncta plebis vota quaequequoquo ritu libi
j.
reddil subjecta; el ita eos in hoc jejunio sanclifices,
Deus, cnjtis exemplo jejunium datum est post gu- ut a cunclis
stum prohibilionis,per inobedientiamligni ingressum, niereanlur exui peccatis. Per Chrislum
Dorainum.
tihi, Domine, corda nostra, in jejunii maceratione
subjecla, per inlustrationem tuae inspirationis sancti- XLIX. MISSA TERTIA DIEINROGATIONIBUS.
fica; et de cseleslibussedibus luis nos in luto fsecisi Deus, quem nullus morialium sensus, usus carnis
a Non solam, ut modo, absiinentiam, sed ciiatn lis cxcitato ; quod Evangelium in noslro Leclionario
jejunium in Rogalionibusprsecipiunl concilia Galli- non praescribitur. Itaque varia erat Evangelioiumin
cana, Aurelianense i, canone 27, et Turonense n diversis provinciis lectio, licet idem esset ubique
cnnone 17. Unde < Rogalionum operosissimam fe- Galliarum ordo ac ritus.
stivitatem > appellat Avitus in bomilia de Rogationi- b Hinc probatur, quod in lib. n ex GregoriOTu-
bus : s Festiviias siquidem est, eujus jucundilas tota ronensi episcopodiximus, crucem in his supplicatio-
sola sobrieias, cujus epulae lacrymae, cuj'us pastus nilms fuisse praelalam.
csuricsest. t HaecJ non per Gallias modo, sed pene • ° Avitus in Sermonede Rogalionibusail, Mamer-
oer orbem lotum t celebris initio hoinilia. dicitur. tum < cum Deo (definiisse)quidquid hodie Psalmis
Tunc lecium fiierat Evangeiiumex Matthseicap. vm, ac prccibus tnundus inclamat. i
de Christo Doiniuoin navi dorntiente, el a discipu-
ggl DE LITURGIAGALLICANALIBER III. 290
inlecebra praegravaliis, nisi a te jejunii expiaiione A omnibus, qusesumus, beuedictam, ascriptam. Ei re~
fuerit inluslralus, agnoscit, pelle de cordibus noslris liqua.
cum abElinentialurbam vitiorum de ingluvisesaluri- L. COLLECTIONES IN ROGATIONIBUS PERDIVERSA LOfA
SANCTORUM.
tale gignenlium, ut pura libi serviat etiam post ex-
In sancto Petro nunca.
actum jejunium, quam tu propitius donaveris, devo-
Deus refugiumpauperum, spes humilium,salusque
lio novitatis. Per.
Collectio. miserorum, inlerveniente pro nobis bealissimo fun-
Jam in triduani jejttnii fine conclusa, sinceritatem datore Ecclesise tuae Pelro, supplicaliones supplicum
luam, Domine,"deprecamur in visceribus nostris, tuorura in die triduani hujus jejunii clemenler exau-
maceralione jejunii adflictis, advenire; et ol de alria di; et tranquillitalem a viliis pariter et hoslibus
tua sancla exaudias peccatores in squalore miseria- nostris concede temporibus, ul quos juslilia flagello-
rum jacentes rogamus; ut des nobis fonlem gra- rum tuorum juste facere potest esse adflictos, abun-
liarum luarum, et pandas iter quo post jejunium dantia misericordiae tuae, ipso bealo Petrp obtinente,
escarum carnalium itur ad refectionem pascuse sem- faciat consolatos. Per.
piternain. Per. Coilectio.
Post nomina. . jj$ Omnipolens sempiterne Deus, qui bealo Petro
b
Jejunantium, Domine, quaesumUs,supplicUinvota apostolo, conlatis clavibus regni cselestis, animas
propitius intuere; etmunera praesentia sanctificans, ligandi atque solvendi 267 ponliflcium tradidisti,
per perceptionem eorum occulta cordis nostri reme- exaudi propitius preces noslras in die jejunii liujus,
dia tuaeclarifica pielatis: ut opera carnalia necfluxa et, intercessioue ejus, quoesumus,ut a peccatorum
nos leneant, quos instiiulor jejunii Cbrisius reparavit nostrorum nexibtis liberemur. Per.
redemplor. Per. Collectioin sanctoPaulo.
Ad pacem. Vide, Domine, qusesumus, infirmitatera nosiram ;
Deus, qui intemperantiam saturitatis luse absli- et in diebus jejuniorum istorum, quos trina conse-
nentise dedicatione superasti, et puritatem castimo- craiio trino numero facit extensos, intervenienle
nise, ut cognoscaris, dedisii; serenus nos tuo vullu beaio apostolo luo Paulo , celere nobis pietate suc-
circumspice, et jejunanlibus pacem proximi et tuam curre : ut quos juslitia corripis, misericordia conso-
largiaris; quam ad Palrem ascendens, 266 iiobis Ieris. Per. Item collectio.
reliquisli sectandam. Per.
Immolatio. Exaudi, Domine, qusesumus, gemitum nostrum in
Vere dignum et justum est, satisque est digmim .-' diebus jejuniorum trino numero Trinitati sacrato-
te soium a jejunantibus quserere, qui es magister rum; et intercedente bealo Paulo magistro nostro
ne apud te plus valeaf
abslinentiae , et conlinentise remunerator aelerne: atqoe doclore, qusesumus,
olfensio delinquentium, quam mi-eratio tua, semper
qoique a jejunantibus, ftdeletantum corde exposcant, induita fletibus
abslergis cmnem maculam, quam saturitas conlrahit supplicanlium. Per.
Oratioin sanctoStephano.
indecens. Hoc iiaque sanctum jejuniuin in Leviticis
famulum tuura evidentiusdecla- Praesta,quaesumus,omnipotens et misericors Deus,
apicibus per Moysen nostrse adflictse in diebus istorum j'eju-
rasii: in quojussisti ut humiliaremus animas nostras, utfragilitaii
niorum magnificus levita ac beatus Slephanus auxi-
ne exterminaremur, sicut esu gulse deditus populus
lium intervenlionis exhibeat: qui imitalor dominicse
exterminatur. Quod eliam nobis Unigenitus luus ita
et in ci uore martyrii eni-
sanctificavit implendo, et ut regnum perditum per passionis pietatis, primus
et veniam daret. Et ideo luit; et semper sit perfectus suffragalor, atque, te
jejunium panderet, peccatis
instituisii libens, ea nos a concedente, promptus adjutor. Per.
quse jejunia suscipe per Item colleciio.
reaiibus cunclis absolvens, per Chrislum Dominum
Preces nostras m hoc jejunio protentas, quaesu-
- noslrum. beali levitse et martyris lui Stephani
mus, Domine,
Post Sanclus per totas tres missas dicis : p* prosequalur oratio; et ut adsit nobis adflictis mise-
Ilanc igitur oblaliunem familisetuse tibi adslanlis, ricordia
tibi fides et nota lua, ejus precibus adjuvemur. Per.
quorum cognita est, devotio, quam Oratioin ssnclo Martino.
tibi offerunt pro devolione animorum suorum, pro dexteram tuam, qusesumus,Domine, plebi
Porrige
quorum tibi placitis desideriis supplicamus, memor tuae, in die jejuniorum suorum misericordiara postu-
esse dignaie, Domine, saiicte Paler, selerne Deus, lanti;
ut, inlercedente bealo Martino, terrores im-
in diebus jejuniorum ipsorum, ut a cunclis eos pec- minentes
declinemus, et solalia vitae immortalitatis
catis abstergas, ,et residuum lemporis, quo eis alimo-
accipiam us, et sempiterna gaudia comprehendamus.
niorum perceptio concedelur, iia eos conservare di- Per.
§neris;, ul sobriam vitam habentes, non involvantur Item alia.
peccalorumlaqueis ab epulis excilatis, per Chrislum Deus auctor jejunu, institulor abstinentise, qui je-
Dominum nostrum. Quam oblationem lu Detis in junii formam cotnpleclens, submovisti ingluviem sa-
« Hsec particula nunc passim occurrit in Missali de sancto Petro, ubi modo legitur absolute ligandi,
Gallicano. omissa voce animas.
Sic in vetustis aliis Mss. in Collecla seu oratione
&H APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 292
Urilaiis, iit in nobis castimonisesobrietas regnaret; A gloriaetuse, sedetque ad dexteram tuam, promisstnr.
respice, Domine, propitiussuper hos supplices luos, sanclum Spiritum in fiiios adoptionis cffudil. Unde
jejunio triduanae abstineritiaevacanles; et interce- lselantes inter altaria lua, Domine269 virtutum,
dente summo viro beato Martino, gratiam tuam hostias tibi laudis offerimuscum angelis et arcban-
benedictionistusenobis omnibus ab eo exoratus in- gelis, per Christum Doininum.
funde; ut sicut hoc jejuniuni ad cultus lui timorem LII. MISSA IN DIESANCTO b PENTICOSTEN.
constilutum vincit ingluviera gulse.ila inluminatio Deus, iiiltiminalio et vita credenlium, cujus mu-
tua in sensibus noslris superet omnem noslrorum nerum ineffabilismagnitudo hodieTnsefesiivitstis le-
fomitemvitiprum. Per. slimonio celebratur, da populis tuis capere intellectu
Oralioin sancloGregorio. quod didicere miraculo, ut adoptio, quam iu eos
Omnipolenssempiterne Deus, __68 j'ejuni, de tuis Spiritus sanctus advoeavil, nihil in diiectione tepi-
eliam donis satiali, vel quaiibet macerationecon- dum , nihil habeat in confessione diversum. Per.
fecti, majeslatem luam supplices exoramus, ut ex- Collectio.
pulsis de cordibus nostris peccatoruiti tenebris, in Mentes noslras, qusesumus Domine, Paraclilus
die hac jejunii, intercedente summo antistile noslro Spirilus, qui de te procedit, inluminel; et ad omne
et divinorum mysteriorum capace Gregorio, ad ve-1fiopus bontim perducat, sicut nobis promisit Filius
ram lucein, quse Cnristus est, nos facias perve- veritatis. Per.
nire. Post nomina.
Collectio. Muneranoslra, qusesumusDomine, saneli Spirilus
Omnipotens sempiterne Deus, cujusjussu caro a "tuidignatione sacrentur, per qusea peccatis omni-
voluplaiibusjejunii maceratione restringilur, et Sa- bus adoptionis tuaefilii renascamur. Per.
lorem suum caro nostra, per sobrietalem restricta, Ad pacem.
cognoscit,per inlercessionem summi apostolici Pa- Domine sancle, Pater omnipotens, aeterneDeus,
tris nostri Gregorii, in lioc jejunio tribue cunctis im- cujus Spiritu totum corpus Ecclesiaemultiplicalur et
niaculaium in te credentibus exercere cultum; ut regitur, conserva in novam familise tuae progeniem
etiam si jejunaniibus vitia succedunt, et deserunt, sanctificalionisgratiam, quain dedisti; ut corporeet
virtutes, tua erga eos, Pater dhinipotens, cuslodia mente renovati, puram tibi animam cum securitatQ
perseverel. Per. pacis fet purum pectus semper exhibeant. Per.
LI. MISSA IN ASCENSIONE a D0MIN1. Immolatio.
Deus, qui Ecclesiam luam evangelicse exhorta- Vere dignum el justum est, nos ijbi semper hic et
tione doctrinaequaesursum sunl jubes sapere, et ad Q ( ubiirae gratias agere, et gloriari in operibus luis,
eam se altiludinemad quamSalvator mundi conscen- Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus, ir.
dit erigere, da supplicibus tuis subsequi intellectut hoc praecipuedie, in quo sacratissimumPascha quin-
quod miiiti viderunt conspeclu; ul in secundo Me- quaginla dierum mysleriis tegitur; et per sua vesti-
dialoris advenlu ditentur donis, qui luis crediderunt; gia, recursaiitibus dierum spatiis, colleguntur, et
promissis. Per. dispersiolinguarum, quaein confusione facla fuerat,
Prsesta nobis, omnipotens et misericors Deus, utt per Spiriium sanctum adunatur. llodie enim de cselis
sicut humani generis Salvatorem consedere tecura! rcpenle sonum audientes aposloli, unius fidei Sym-
in lua majestate confidimus,ita usque ad consumma- bulum exceperunt, et linguis variis Evangelii titi
lionem sseculimanere nobiscum, quemadmodumestt gloriam gentibustradiderunl, per Christum Dominum
pollicilus, seniiamus. Per. noslrum.
Post nomfna. LIII. MISSA SANCTOItUM FERREOLl ETFERIIUCIONIS.
Sacrificiuui,Domine, pro Filii lui in cselis hodie '
DominumDeum nostrum, fralres carissimi, suppli-
Ascensione deferimus; prsesla, qusesumus, ut ad
ces exoremus, qui sanclis marlyribus suis Ferreolo
tuam gloriam per ipsura his commerciisvenerandis et Ferruccioni
quaedam tribuit futurorum praemia
surgamus. Per. )u
Adpacem. gautliontm in ipsa praesentium conditione certami-
Deus, qui dum subsellia Deitalis ascendis, obser- ntim 270 (dum Per inextinguibilemsui araoris ar-
vare nos pacem evangelica auctoritate non desinis s dorem inlelligunt suaviiatera vilaedamnis adquirere,
dbcere, da hobis placidus pacein tuam, ul dum dis- et niorieni morietrdocalcare : quibus dum proeiervO-
cordiSe proria refugimus, caeli ardua consequaraur. lans hic dies per urgentium poonarumacerbiiaiein
Per. concluditur, aditus aeternoelucis aperitur), det nobis
luimolatio. famulis suis, ut sicut illosnulla tormentorumgeiiera,
Vere dignum el justum est, per Christum Domi- corpore licet deserente, fregerunt, ita nos miHae
num noslcum. Qui mortuus est propler peccata no- '- mundi hujus inlecebraea suse proposito servitulis
sira, et resurrexit propter justilicationemnostram. i. perniciosa securilate deflectant; ut Virtutera fidei
Ascendit super omries caelos; et exaltatus throno o noslrsedivinus ignis suaecaritatis accendat, el omnia
« Inter Alci.miAviti (ragmenla unum est ex ser- mone Aviti, in quorum prirho egregius locus est de
mone de AscensioneDomini. Spiritus saticii diviuilate.
t>El de hoc festo habetilur duo fragmenta ex ser-
293 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 294
in rioblscorporalium vitioruni fundamenla consumat. A _ aniinum ad martyrii vota componat ? aut quis non
Per. provocetiir ad|'pugiiam,cumvideatmagriolaborisrructu
Collectio. remuheratarii martyriim fuisse victoriara ? Rogamtis
Deus, cujus amorem piissimi confessores et mar-
ergo, Doraine, ui ih cornmemoratiorierii sanctoruni
lyres tui Ferreolus et Ferrucia cruore adserunt, et tuorum Ferreoli et Ferrucionis, illorum preiiosse vir-
niorte confirmanl; qui dum tibi tam libenler sumptum tutis memoriam recolehtes,
partem remuherationif
a te vitacmunus impendunt, neminem non pro Vita
admittas; ac prsestes ut farailik tua perseverare cur--
inori lesiantur; concede ut fidem quara cordibus sum
ccepti laboris expediat: qualenus qui iri te cre-
nostris proprio inscriptam sanguine reliquerunt, vitae dunt, et tibi
serviunt, etsi non in prima, vel in se-
merilis excoiamus; et quod in eis admiramur imite- cunda remunerationis
sorie, locum apud te mereantur
mur, quod coiimus diligamus/quod laude prosequi- oblinere justitise. Et ideo cum angelis atque archan-
mur conversatione sectemur. Per.
gelis clamant dicentes.
Post nomimv LIV. MISSA 1NNATIVITATE SANCTI JOHANSIS BAPTISTiE.
Recensitis nominibus fratrum carorumque nostro-
oremus Dominicam Deu.s,qui bealum Jobannem Raptistara veritaiis
rum, misericordiam, ut in medio
testimonio decorasti, da nobis qusesumus, humilitalis
Hierusalem m congregatione sanctorum hsecnomina' B i ut desideremus inlelligere
sibi faciat ab angelo sanctificationis in beatitudinem1 ejus exemplumet audire, tolo
amore quod mcruit.
seleTnigaudii recenseri; sacrificiumque hoc nostrum1 quod exercuit, adsequi
Per Jesum Christura.
sieut in praeformalionem Melchisedech , in virtute1 Collecliosequitur.
sanciificet; preces quoque offerentium hane obla- Omnipoiens sempiterne Deus , qui beatissirnum
tlonem propitialus exaudiat in conimemoralionera1 tuum Johannem Baptistam atl prsepa-
beatissimorum martyrum Ferreoli et Ferrucionis,' praecursorem randas Unigeniti tui vias nasci jussisti , praesta,
omniumque sanclorum; ut eorum precibus adj'uti,' utinlercessionis ejus auxilium tribuas, et
qusesumus
non solum viventibus praesidia , verum eliam defiln- ad mandata prsepares voluntates. Per Do-
implenda
Ctis caris nostris requiem obtinere mereantur. Per. minum nostrum.
Collectioad pacem Post nomlna
Mirabilisin sanctis tuis, Domine virtutum, et pec-
catoribus nobis beatissimorUm marlyriim tuoriiin1 Oranipotenssempilerne Deus, quihuncdiem hono-
rabilem nobis in beati Johannis Baptistse nativitate
Ferreoli et Ferrucionis patrocinio largire. llli Corb- "
fecisti insignem,qtiaesumus, ui tuus Prsecursor (quo
nas insignes gemmibus, lapidibus pretiosis martyrii1
>,lter natbs mulieriirhornnibus major rion sur-
virtute meruerunt; nos eorum suffragiis, te dfrtiacle,' 12I7I2
nostrara fragililaiem tuae pietati commendet;
deliclorum veniam consequamur; et concede nobis C rexit)
et caris nostris, quoruni siint nomhia recitata, ita
Ul conjunctio labiorum copula efficiatur animarwn,'
et hiinisterium osculi perpetuse profitiat carilati. refrigerium pietatis impetfel, ut ibi recipiantur vei
Per. "uliinii, Ubi summris prseminet in regno cseloruoi
Contestatio. Baplista. Qund ipse.
Dignumet justum est. Vere dignum et justum est: : Collectioad pacem.
quotienscumque pugnas sanctorum recolimus, te* Deus a qui prsesentem diem honorabilem nobis in
laudamus; et in quo martyres tuos Ferreolum et1 beati Johannis nativitate fecisti, da populis tuis spi-
Ferrucionem proferimus, tuis virtutibus 271 aa<- ritalium graliam gaudiorum, et oranium fidelium
scribamur; quia illorum corona tua est gloria, qui1 mentes dirige in viam salutis et pacis. Per.
per unicum Filium tuum Jesum Christum Dominuni ' Jmmolalio.
ac Salvatorem nostrum morlalia corpora docuistii Vere dignum cst nos tibi semper hic et ubique
pretiosi palmam porlare martyrii. Juste autem tuiss gratias "agere, Doraine sancte, Pater omnipolens,
merilis exbibemus, quo forlissimortiin martyrurai seterne Deus. Qui in omniura sanclorum tuorum es
facla venerainur, qui humanas mentes ad certameni splendore mirabilis; qui jiraesentem diem honorabi-
cselestis glorise amore tuae pietatis aceendis. Tuse e D lem nobis in iieali Johannis nativitate fecisli; ut,
namque virlutis est prsemium pcena sanctorum. Nami gralise tuae operante viriute, ille (quo inter natos
in qua subjacuerunt soevi membra carnificis, tibii niulierum nullus major) orirelur; da populis luis
servil martyrum effusus sanguis, libi triumphum re- eruditionem spiritalium gaudiprura, et omniura fide-
portat manus cruenta licloris; quique gladio volnn- lium mentes dirige in viam saluiis et pacis; ut quem
larla colla subposuit, libi vicit; quique ungulis flam- manifeslavit lesiificatio nuntii, impleat prsesentia
misque subjacuit, tui palmam nominis reporlavit. imnliati, per Cliristum Dominumnostrum. Per quem
ilabes ergo, Domine, in quo exulles, quotienscum- Majestatem luam.
que lantee virtutis memoriam recolimus; nec inme- Benedictiob popali.
rito singulis quibusque cselestia dona dispoois, quii Peus, qui per Zacharise lopelam manifestasti na-
taulum per sanctos tuiis undique amorem adquiris.. livitatem sancti Johannis, f prsesta, qusesumus,u»
Quis non post tantam pietatis tuse magniflcentiam,, qui natalitia ejus devoiissime colimus, intercessiouQ
a HaecCoilectio eadem in Ordine Gregoriano.
k Tres cruces hic deuotant trinam populi benedictionem.
_>98 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMANIPARISIENSIS. 296
illius gaudeamus. f Ut populus tuus, qui ad nativi- A vesligiis Caput omnium noslrum secutus est Chri-
tatem e]us convenerunt, salventur merilis per in- stum. Cui merito om.
tervenlum omniura sanclorum et deprecalionem il- Benedictiopopuliin nataleapostolorumPetri et Pauli.
lius meritis adjuvenlur. f Da, Domine, ul illis an- Deus,qui membris Ecclesiae.velutgemellumlumen,
gelus Gabriel (quo Zacharias loquenle obmutuit) quo caveantur lenebrae, fecisli Pelri lacrymas, Pauli
inlercessor adsistai, el meritis illius adjuvenlur et litteras coruscare. Amen. Hanc plebem placitus
moribus. inspice : qui cselosfacis aperire Pelro in clave, Paulo
LV. MISSA SANCTORUM PETRlETPAULl. in dogmate. Amen. 274 Ut prseviantibus ducibus
illic grex possit accedere, quo pervenerunt pariter
a
Omnipotens sempiterne Deus, qui hunc diem tara ille Pastor s.uspendio, quam isle doctori per
beatissimorum aposlolorum Pelri et Pauli martyrio in congresso. Per Dominum noslrum.
gladium
consecrasli, da Ecclesise luse loto terrarum orbe LVI. MIISSA INNATALE b UNIUS APOSTOLI ETMARTYRIS.
diffusse, eoruin semper magisterio gubernari, per Domine Deus, omnium Sanctorura splendor mira-
ques sumpsit religienis exordium. Per Dominura
bilis, quihuncdiem beati apostoli tui ill. martyrio
nostrum Jesura Christum Filium tuum.
consecrasi, da Ecclesise tuse digne de tanto gaudere
Collectiosequitur. ut aput raisericordiam luam, et exemplo
Exaudi, quaesumus, Domine, populum tuura cum jjapostolo,
"
et meritis. Per Dominumnostrum Fi-
sanctorura apostolorum tuorum Petri el Pauli patro- ejus juvemur,
liutn tuum.
cinio supplicanlem ; 273 ul luo auxilio servati, se- Collectiosequitur.
'cura tibi possil devotione servire. Per Jesum. Majestalem tuam, Domine, suppliciter exoramus;
Collecliopost nomina. ut sicut Ecclesise tuse beatus ill. apostolus prsedica-
Apostolorumluorum, Domine, bealorum Petri et toret dpctor exstitit, ita sit pro nobis perpetuus suf-
Pauli desiderata sollemnia recensemus, prsesta, quse- fragator. Per Dominum noslrum Jesum.
sumus, ut honora gloria passionis, sicut illis magni- CoHectiopost nomina.
ficentiara tribuit sempilernam, ila nobis veniam lar- Laetificetnos, qusesumus, Domine, munus obla-
gialur optatam ; et nomina eorura quae recitala sunt tum; ut sicut in apostolo tuo te mirabilem prsedica-
in libro viiac censeas depulari. Per eum, qui lecuin mus, sic i.er illum prsesumamus
indulgentiaelargiia-
Vivit. tera. Praesla nobis ejus desiderata comrnercia; ul
Collectioad pacem.
Deus pacis conditor, Deus caritatis indultor, da cujus perpetuara dignitatem sacrosancto mysleria
nobis placiduspacemtuara, et prsestaut dum sancto- frequentamus in terris, et prsesentia nobis subsidia
el
rum luorum apostolorum Petri et Pauli festa cele- C postulet selerna..Per Dominum nostrum.
Contestatio.
bramus, per eorura intercessionem pacis securitatem Vere dignum et justum est le laudnre, omnipotens
cum peccatorum venia consequi mereamur. Per Do-
Deus, prsecijmein beali apostoli tiiiill. festivilate, in
minum nostrura Jesura.
tmmolaliomissae. qua gloriosus ejus sanguis pro Christo effusus est.
Vere dignum el justum est uos tibi semper et ubi- Cujus venerabilis annuse recursionis sollemnilas et
que graliasagere, Domine sancte, Paler omnipolens, perpelua semper, el nova esl; quia el in conspectu
selerne Deus: praecipuehodie in honorem bealissi- tuae Majestatispermanet mors luorurn preliosa juslo-
morum apostolorum et marlyrum tuorum Pelri et rum; el restauranior incrementa lsclilise,cum fe'i-
Pauli: quos ila eleclio tua tibi consecrare dignala citatis aelernserecoluntur exordia. Supplices te roga-
esl, ul beati Petri ssecularempiscandi artera in divi- mus, omnipolens Deus, ut nobis donare digneris
num dogma converteret, qualenus lrumanum genus. apostolum luum ill. pro peccatis nostris intercesso-
de profundo istius inundi prseceptorum tuorum reli- rem, necessilatibus patrouum; ut qui pro veritate
IJUSIiberares. Nam coaposlolo ejus Paulo menlem sacrum sanguinem fudii, ipse ante conspectum Ma-
cumnomine commuiasii; et quem prius perseculo- jestatis tuaevola noslra suscipiat. Et ita ei obsequio-
rera metuebat Ecclesia, nunc caelesiiuramandatorum "i rura nostrorum officiositate nlaceamus, ut dum nos
lseiaiur se habere doclorem. Paulus caecatusest utt ei supplicamus in terris, ille nos commendaredigne-
lur in cselis DominoJesu Christo. Cui raeriio omnes
videret, Pelrus negavit ut crederet. Huic clavesg
cselestisimperii tradidisti, illi ad evocandas gentess angel.
divinselegis scienliam contulisti. Nam ille introdu- LYII. MISSAIN BIEMPASSIONIS SANCTI JOHANNIS BAP-
„ TIST/EET MARTTRIS.
cit, hic aperil. Ambo igiiur virtulis aelernseprsemia
sunt adepti. Hunc dextera lua gradientem in ele-• 275 Deum Palrem, et Filium, et Spiritum san-
jnento liquido, ne mergerelur, erexit; illum autema ctum humili confessioneet supplici devotione,fratres
lertio Jiaufragantem profunda pelagi fecil vitaree carissimi, uniatiimes obsecrernus; ut nos hodie va-
discrimina. Hic portas inferni, ilie mortis vicil acu-i- ticinatse Vocis, Verbi Prsecursoris, legum Limitis,
leum. Paulus capite pleclitur, quia gentibus caput it Lucernsc lucentis, sancli marlyris BaptislaeJohannis
fidei comprobatur; Petrus autem praemissisin cruce ie passionem celebrantibus, ejusdem intercessioue in-

a Affinisest haecoratio Gregorianse.

b DeesthsecmissacommunisinLectionarionostro, in quo nul.um est Commune Aposlolorum.
497 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 298
luminet, defendat, et sanctifiGet: ut qui .pro veritate \i Collectioad pacem.
sacrum sanguinem fudit, pro nobis ad Deum preces Accipe, quaesumus, Domine, munera dignanter
fundere dignetur. Per Domiuumn. oblata, et beati Sixti episcopi et martyris suffragan-
Colleciiosequitur. libus meriiis, ad nostrae salutis augmenlum prove-
ln honorem beatissimi martyris tui Baptislse Jo- nireconcede; et illam, quse in eo flagravit forlis
hannis, cujus hodie passionem celebramus, his Ma- dilectio, in nobis adspira benignus. Per eura q.
jestati tuae, omnipotens Deus, laudibus servientes, Immoiatiomissae.
sollemniafesta concinimus, supplieiier deprecantes, Vere dignura et juslum est, sequumet salutare est,
utcnjus merilis obsequimur, ejus, te donanle, aput tibi assiduas laudes canere, Doraine sancte, Paler
clementiam tuam precibus adjuvemur. Per. omnipotens, seterne Deus, per Cbrislum .Dominum
Post nomina. nostrum. Qui per adventum suura credentes in se
Munera populi tui, omnipotens Deus, quse tibi in homines ad cselestia regna transire permisit: quo-
hac beatissimi Martyris tui Baptisise Johannis festi- niSm hii qui se tuse testes offerunt veritatis, inimi-
viiate deferimus, quaesumus,propiliatus intende; ut cum, dum occiduntur, occidunt. Ex quibus est san-
perfecli hujus sacrificii sanclificatione purgati , ctus ac venerabilis Sixtus martyr, cujus hodie sol-
nostrorum a te mereamur consequi veniam delicto- r. . Iemnitas celebratur : qui dum apostolicaesedis exce-
rum. Per. pisset insignia , et se primum esse conspiceret
Collectioad pacem, sacerdotum, occasionemsalutaris passionisexcipiens,
Suscipe, qusesumus, Domine, preces nostras, et non tanlum saecularis exuit sordes contagii, verum
intercessione marlyris tui BaplistaeJohannis, quem etiam exemplum fuit ceteris. Nam mox suus quoque
in luo honore veneramur, Ecclesiae tuse vota con- minister eximius venerabilis Laurenlius, victoriae
firma : qui eliam dignus est babilus ut ei te bapti- palmam imilatus, accepit ornamentum quo debuit
zandum, mundi Salvator, offerres. Dignumest enim pcenamsubire, ut gloriam mereretur aeternam conse-
Iioc mereri, ut omnes nos baptismatis lui gratia quere. Per Christum.
consecutos, meritorum suorum intercessione, con- LIX. MISSA. 1NNATALE SANCTl LAURENTI MARTVRIS.
ciliet Salvator rnundi. Deus, fidelium tuorum salvator et reclor, omni-
Immolatiomissae. polens sempiterne Detis, adeslo volis sollemnilatis
Dignumet j'ustnm est, sequumet salutare est, nos hodiernse; et 277 Ecclesise gaudiis de gloriosa
tibi semper agere gralias, omnipotens et misericors martyris tui passione beati Laurenli conceplis, be-
Deus, inter has sacramentorum epulas, martyris nignus adspira: augeatur omnium fidestantse virtulis
tui caput cum evangelica recordalione misceri, et Q | orln, et corda loelantium supplicio martyrum igni-
velut in disco melalli radiantis, ila super mensam anlur; utapud misericordiam tuam illius j'uvemur
luse propiliationis offerri. Sit ergo nobis, Domine, merito, cuj'us exultamus exemplo. Per Dominum
jocunda laudatio, sit in honorem Mariyris recordatio nostrum.
cantici triumphalis. Et cum his cselestibus super- ^ Collectiosequitur.
nisque virtutibus fidelispopuli symphonia misceatur, Deus, mundi creator et rector, qui hunc diem jr»
quse a dextris tuis consona voce sub trina repeiilione levitse tui Laurenti martyrio consecrasti, exaudi pro-
canlanl, dicenles. Sanctus, Sanctus, Sanctus. pilius supplices tuos, et concede ut omnes qui mar-
LVIII. MISSA INNATALE SANCTI SIXTIPAP/EURBIS ROM/E. tyrii ejus merita veneraraur, intercessionibus ejus a.U
seternis gehennse incendiis liberemur. Per Dominum.
276 Domine Deus, fidelium'msuperabilis fortitu- Collectiopost nomina.
do, qui inler mundanae conversalionis adversa san -
Concede nobis,Domine, gratiara tuam in beati Lm.
ctorum nos maxime glorificationesolaris,... tui inde-
sinenter accendis, excila, Domine, in Ecclesia tua renti martyris celebrilate muliiplicem; ut de lanti
certaminis discat populus Christianus, et
Spiritum, cui ille servivit; ut studeamus diligere agone
flrnia solidari palientia, et pia exultare victoria.
quod amavit, et opere exercere quod docuit. Per
Dominumnostrum Jesum Filium tuum. 0J Collectioad pacem.
Collectiosequitur. Sancti Laurenti nos, Domine, qusesumus, precatio»
Prsesta nobis, omnipolens et misericors Deus, ut justa tueatur ; et quod noslra conscientia non prse-
beati Sixti martyris tui repetita sollemnilas, et libe- sumit, ejus nobis, qui tibi placuit, oratione donelur.
rationem nobis perfectam tribuat, et salutem. Per Per Dominumnostrum Filium tuum.
Dominumnostrura. Immolatiomissse.
Collectiopost nomina. Vere dignum el justum est, omnipotensseinpiterne
Adesto, Domine, supplicationibusnosiris, et inler- Deus, tibi in tanti martyris Laurenti... laudis hoslias-
cessione martyris tui Sixti perpeluam nobis miseri- immolare, qui hostiam viventem hodie in ipsius le-
cordiain benignus itnpende; et nomina quse recilata vitse lui beaii Laurenti marlyris minislerio per flo-
sunf noslrorum caror.um in cselesli.pagina jubeas rem casti corporis accepisli. Ctijus vocem per hym-
intimari. Per Dominumnostruin. nidicum modolaminia psalmi audivimus, canentis
a Lege modulum,vel modulali. Hic
ergo versicuius lunc in feslo sancti Laurentii, uti nunc, canebatur IIB
DrdineGallicano.
PATROL.LXXII. 10
299 APPENDIX AD OPERA SANGTI GERMANI PARISIENSIS. 500
atcjuedicentis : Probasti cor meum, Deus, et visila-'_j_ _)_noslris qui in Christo dormiunt refrigeria seterna
sti nocte, id est in tenebris sseculi; igne metexami- concedas. Per.
nasli, et non est inventa in me iniquitas. 0 gloriosa Coilectiead pacem.
cerlaminis virtus ! o inconcussa constaiilia confiten- Praetende nobis misericordiani 279 tuahi, etesto
lis ! Stridunt membra vivenlia super craliculam im- populi tui defensor et custos, ut sauctorum tuorum
Cornili et Cypriani veneran.dasollemnia securo pos-
posila; etprunis ssevientibus, anhelantes, incensum
suum in modum thymiamatis divinis naribus exhi- sint frequentafe conventu. Per
bent odorem. Dicit enim Marlyr ipse cum Paulo : Immoiattomissae.
Chrisli bonus odor sumus Deo, Non enim cogitabat Dignum et justum est semper et ubique tibi gra-
tias agere, omnipolens seterne Deus, (eque in san-
quomodo in terra ppsilus, a passionispericulo libera-
ctorum martyrum praedicare virtuie : quos discrelis
retur, sed quomodo inter martyres in cselis corona-
retur. Per Chrislum Dominum nostrum. Per quem. terrarum partibus grCges sacros pascenles, uua ea-
LX. MISSA SANGTl YPPOLITI MARTTRIS. • detnque fide, de diversis licet temporibus, consonaute,
I*a et ut parique nominis tui confessione cororiasli, per Domi-
278 nobis, omnipotens misericors Deus, nmn noslrum. Per quem.
beati Vppoliti marlyris tui veneranda solemnitas, et
devolionem nobis augeat et salutem. Per Doininum oJ. LXII. MISSA INNATALE SANCTORUM GERWANORUB 10HAN-
noslrum Fifium luum. NISET PiULI.
Collectiosequitur. Quaesutnusb, omnipotens et misericors Deus, ut
Praesla nobis, omnipotens et misericors Deus, ul nos geiuioata laetiiia hodiern;e fesiivitatis excipiat,
bea»i Yppoliii martyris tui repeiita solemnitas, et li- quae de beatorum mar.yrum tuoiuin Johannis et
beraiionem nobis perfectam tribuat, et salutem. Per Pauli glorificatione procedit, quos eadem fides et
Doininum nostrum. passio fecit esse germauos. Per.
Collecliopost nomina. Collectiosequitur.
Deus, tuorum gloria, martyri tuo Yppolyio, quse- Omnipotens sempiierne Deus, ne aput jusliliam
sumus, ut pro*nobis supplicautem..., omnia nobis; tuam peccata nostra nos adgravent, germanorum
prospera concede. Per Dominum nostrum Filium mariyfuin suffragiis adjuvemur, quos et partus, tma
luura. et par martyrii palma conjunxil. Per.
Collectioad pacem. Collectiopost nomina.
Ut nobis tua, Domine, remedia dent salulem, Suscipe, Domine, propitius preces nostras, ettuo-
bealus Yppolilus inartyr, quoesumus, pro nobis sup- rum deprecatipne juslprum Johannis et Pauli, pie-
plicans copiosus audialur. Per Dominuranoslrurri. lati tuse perfice benignus acceptas; et qups sangui-
Immolaliomissse. ^ nis
propinquiias conjunxit et fides, palrocinium no-
Vere dignurti et justura est, omnipotens seterne bis deferant solaminis. Per.
Deus. Qui beatum Yppolilum, lyrannicis adhuc ob- Collectioad pacem.
sequiis occupatum, subito lecisii Laurenti socium. IntCnde, Domine, munera, qusesumus, altaribus
Qui spirilali ardore succensus, drim unigenitum Fi- tuis prp beatorrim martyrum tuorum Johannis et
lium tuum Dominutu noslrum coram potestatibus ve- Paufi commemoratione proposita; ut sicut per hsec,
raciter confitetur, poaiiissubjicitur, vinculis inliga- beata mysteria illis gloriam contulisli, nobis indul-
tur, cardis configi.ur, equofum ferocitaie disjuiigi- genliam Iargiaris. Per Dominum.
tur; el adepta palma martyrii, vita perpetua cuntL immolatiomissae.
lUcratoreel magislro Laureniio coronatur. Per Cbri- Veresatis est dignum atque justura in horum mar-
stura Dominum nostrum. tyrum Johannis et Pauli; germanitaie pariter et bea-
LXI. MISSAIN NATALE SANCTORUM MARTVRUM CORNILIETtitudine consortes, tibi, omnipotens Deus, dicere lau-
CYPRIANI a. des; quos et fratres sorte nascendi, et magnifica'
prsestitisti passione germanos, ut simul essent vene-
Sancte Domine omnipotens, quem Gornilius et randas
venera- gloria genitricis, et fforentissima proles Ec-
Cyprianus, triumphaii sanguine confitendo, j clesise. In quorum memoria passionis oblalum sacri-
D
ut
biles extilerunt, prsesta, qusesuraus, ulerque nobis' ficium accipe libens, Doraine, et per eum nos cum
jugiier suffragentur. Per. «' ui libcris
ipsorum Martyrum intercessione emunda
Collectiosequitur.
vocibus et consonis mentibus tibi bymnura dicere
Sanctus Cornilius et Cyprianus suffragia npbis,1
laudis mereamuT, cum angelis et 230 archahgelis
Domine, consueta dependant, et pari semper inter-
clamantes : Sanctus
cessione nos foveant. Per Dorninum.
Collectiopostnomioa. LXIII. MISSA 1NNATALE BEATISSIMr SINPURIAM UAR-
Beatorum marlyrum pariterque pontificum Cor- TVRIS.
nili et Cypriani nos, qusesumus, festa lueanlur ; eo- isacralam: mysteriis cselestibus diem ad offioiunf
rum nos libi, Domine, coromendet oratio, ut cariss devotionis uostrae sollemnitatis ingressi, ffatres dr-
a Tam celebre quondam erat his in partibus saricti b Eadem nunc in Ordine Gregoriano. Haec missar
Cypriarii festiini, ut ab'eo sequentes in Adventura extra ordinem, uti et sequens. De his fratribus icge
Domiiiicae,prima, secunda, et sic deinceps uumera- epjgrainma in tomo IV Anatectormn, Damaso (ut
rentur. puto) auctore.
301 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 305
leetissimi ,• laudemus Dorninura in sanciis suis : A pietate transferlur ad prsemium, cum ei insinuatui
eumque in beatissimi Sinfuriani martyris honore non debere mortem metuere, quia martyribus vita
veneremur, agentes ei gratias pro triuinphis ejus et non tollitur, sed mutatur. 0 admiranda gratiarum
gloria;quem adversus corporis iufirmitatem poena- fides ! qusede beaio filio vitam glorioso exultat affe-
rumque ssevitiara, spiiilus fortituditie demicantem, clu; et quae lugere credebatur, gaudere cognoscitur :
spei viribus roboravit, muro credulitatis inclusit, Secura de regni tui prsemiis, filium exhoriatur ouui
successuque victorise ad prsemia immorialiialis in- ingenli lsetitia, scientes morientes in Chrislo, vivere,
vexit. Oreraus quoque ul nos iit hoc saechlo,etsi nori et amissam vitam, eo restaurante, recipere. Digne
pari agone certantibus. similis fortitudo noii desinat; ergo hic honoratur in nomine tuo, qui te honoravit
et sicut illum exhortatio pise matris extulil ad per- in sanguine suo; qui pro te affliclus est in suppli-
agendam certaminis hujus victoriam, ita nos catholi- cio, per le glorificalus est in sepulcro; qui te hono-
cse fides Ecclesiae inreprehensibiliter custodita per- ravit in gladio, tecum regnat in cselo; qui per angu-
ducat ad veniam, provehat ad coronani. Per Domi- stiam prsesentium tribulalionum pervenire meruit ad
ririm nostrum Jesura Christum. amplitudinern cailestium gaudiorum, per Christuni
Collecliosequitur. Dominum nostrum. Per q,
Sanciorum omnium gloriosa protectio, Deus, qui B jj LXIV. MISSA SANCTl ACBEATISSIMI MAURICIICUM SOGIIS
bealo martyri luo Sinfuriano auxiliura non negasti, SUIS.
et per iniqua morlis ludibria ad banc gloriam vocare Omnipotentis Dominimisericordiam in hujus diei
dignatus es, praesta ut similes nos fides martyrioco- sex milliura sexcenlorum raartyrum sollemnilate,
pulet, quos lempus passionis in stadio non reliquit; fratres carissimi, deprecemur, ut qui tantoe plebi
acsicut illum iter durum et scopulosum per aerum- gloriam martyrii contulit, ita nobis diei inmensa pec-
nas passionumparadiso conlocavit, ita nos proesen- caminum misericordise suse largitale laetificet.Per
tium voluptatura contemptus... Per Dominum no- Dominura noslrum Jesura.
Sirum. Collectiosequitur.
Collectiosequitur. Deus, qui sanctis luis Acauuinsebus pro luitiona
Recitatis nominilms offerenlum, fratres carissimi, Christiani nominis perseculiouis audaciam sustulisli,
omnipoteniisDei misericordiamdeprecemur, ut plebi eorumque animum ad adepiscendam dignitatis tuoe
quoein honore beali Sinfuriani martyris vota reddit marlyrio praefulgenlemgratiam incitasti, exaudisup-
allaribus , divinse credulitatis infundalur affectus; plices tuos, et prsesta at sicut iili tuo munere ^S2
ut ejus administratione firmenlur, qui Martyris me- merueruut beatifice coronari, ita ecrum ntnTfagiisab.
ritis non jungunlur; ac sicut ille post carceris septa, p, omni conluvione peceati, te auxiiiat.u, .eddamur in-
postpcenarumligamina, poslque famis inediam, aeter- noxii. Per Dominum.
nitatis gaudia infinita perfruitur, ita defunclorum Collectiopost nomina.
aniraae,laxalis inferni pressuris, Abraiioepalris gre- Audilis nominibus carorumnostEorura.omnipoten-
mio conlocentur. Quod ipse prsesl. dignelur q. tem Dominum deprecemur, ut plebis suoe ministro-
Collectioad pacem. runique vota siiscipiens, oblationes nostras, quas m
Largitor bonorum omnium, Deus, qui inler illas commemorationemsanciorum ACauninsium, ac pro
martyrum splendentium nivea flde catervas, toto orbe spiritibus carorurn nostrorum offerimus, in odorem
lerrarum gralta coruscante diffusas, pretiosum pecu- bonae suavitatis accipial. Unde supplices simus, ut
liareinque nobis beatum Sinfurianum mariyrein in- bealissimorum palriarcharum, propheiafum, aposto-
dulsisti, largire cotidianis supplicum 231 iuorum lorum, et marlyrum, oinniurnque sanctorura piis
volis, ut in cuj'us festa devolOexultahius trepudio, precibus adjuveniur. Per.
ejus in posterum consortio conjungamur; hominum Collectioad pacem.
osculis corporalibus, spiritalibus alligari mereamur Deus, cui acceplissimuui ac jucundissimum sacri-
affectibus. Per. ficium est sanctorum luorum fides aique devotio,
Immolatiomissae. ,. adesto familiaetuoetibi snpplici, misericordiaratuam
el
Dignum jusiumesl, sequum et salutare est, nos "
i per sanctorum tiiorum Acauninsiumsuffragiapostu-
tibi in honore beati martyris lui Sinfuriani laudum lanti; et da ut
qui te peccatorum suorum errore lse-
hostias itnmolare, Domine Deus aeterne. In cujus nos serunt, placere tibi per sauctOrumluorum interces-
sollemnitaleconfortat vel ratio manifesta rerura, vel sionem mereantur. Per.
eruditio perfecta virtutum : qui splendere meruitnon Immolatiomissae.
solum lerrenorum claritaie nalalium , verum etiam Dignum el justum est. Vere aequuntet justum est
sublimilate cselesriumvirlutum ; et Fausti a fulgidus nos libi gralias agere,- Domine sancte, Paler omni-
genere, faustl martyrii levatur in cuimine. Qui bea- potens, aeterneDeus. Tu enim, Domine, Thebaeorum
tos patres Andochium Benignuraquc secutus, per exercitum;'ad populi tui supplicium destinalum, ita
martyrii flagrantiam electus pervenit ad palmam; subiia jussionis ttiaegralia revoeasii, ut plus elige-
qui dum adflictionem sequitur prsesentium, instru- rent sedula devotione interficij quam de Christiano-
ctionem effecit posterorum. Et materno conloquio rum sanguine satiari; nec cura lantis b ut le auxi-
• Eaustus, Symphoriani pater, genere illustris, ex b An cunclantes?Mendosa etiam qusesequuulur.
Actis et ex hoc loco.
503 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 504
ante, persecutionis onus excepere. cervices suas A recitatione patefacta sunt, in ccelestibus paginis
persequentibus inclinare. Et cum rabies inimici de- conscribantur. Quod ipse praest.
cerneret, ut Dei populus denumerationis instantia Collecti'0ad pacem.
deperiret, ille raptus est decimus, qui anticipatione . Pacem luam, Dotnine, nostris inlabere pectori-
marlyrii fieret primilivus. Clamor in casiris oriiur, bus; et cum beatum marlyrem tuum Leudegariura ,
virlus dimicandi contemnitur; de adsumatione mar- in hoc saeculocommorantem, per pacis studium ho-
tyrii contentioardua commovetur : Dei populus ferro die ccelestis aula suscepit, nobis qubque peccaloribus
confoditur, sanguis innocentum effundilur, fides in- pacisvinculum, et caritatis studium,ejns meritis
libala servalur. Sic, Domine, milites protegis tuos, 284 suffragranlibus, largiri jubeas in aevum. Per
ut nec defuerit in passiene patientia, nec in confes- Dominum.
sione consiantia. Inter beatorum bella et beata cer- Immolatiomissae.
et justttm est. Vere aequum et pulcrum
tamina, plus meluit gloriosa confessio de commililo- estDignum nos libi bic et ubique semper laudes el gratias
num consortio dividi, quam manus carnificis gloriari.
Domine sancte, Paler
Tolus nanique Dei populus tanla ardoris fidei alacri- agere, laudesque adlollere,
aeierne Deus, per Jesum Chrislum Fi-
tate ffagrabat, ut si lardarelur persecutio corporis, omnipotens,
lium luum Dominum nostrum, ah initio ssecuii pro-
praecederet devotio passionis. Tania enitn fuit con- "p. creatum, Verbum editum
siantia populi, et.... inimici, ut nec furor invenerit istius Patris, principia b sseculi
corilocatumper tolum orbem terrarum conlu-
postmodum quod occideret, nee gloriosum remanse-
listi: ubi beatus mariyr tuus Leudegarius episcopus
rit 283 9u°d periret. Faclus esl sacer ille Agau-
de altitudine ssectili hujus per alternas muiilaliones
ninsium locus per suffragia Martyrum salus prsesen-
tium, prsesidium futurorum : quem sanguinis unda discerptus, porrpas saeculi fragilitalisque calcavif.
Cui lu auxilium ferre dignatus es, ut prae-
perfudit, pretiosorum corporum societas consecravit. senlis , Domine,
Unde merito libi, Domine, inler choros martyrum et saeculiamorein despiceret, et ccelesiia adepis-
voces aiigelorum laudes libi debilas agimus cum cere promereret. Verumlamen crucem suam tollens,
exultatione dicentes. Sanctus. te Pastorem sequens, ut paradisi delilias possideret,
praesenlia omnia dereliquit. 0 beatum virum Leu-
Collectiopost Sanctus.
degarium antisiitem ! qui, per nefandorum consilia
Oreraus, fralres dilectissimi, ut Dominus ac Deus1 corpus c nexibus absolulum , os labiis minualum
noster speciem istam, suo minisierio consecrandam, oculisque orbalum , exilium perpetratum, lubricita-
ccelestis gratite inspiralione sanctificet, et humanam1 tis sseculi postposilum, diversis lormentis
passum ,
benediclionem pleniludine divini favoris adcumulet.• _ exemplum reliquit episcoporum per suam
* vel passionen.
Per Dominuranostrum Jesum. palientiam; el ad extremum vitaeperpetuoeresti-
LXV. MISSA SANCTI a
LECDEGARHMARTVRIS. tu-lus, coelestia regna penetravit, angelorum choro
Summe, omnipotens, aeterne Deus, qui vitam1 sociatur, coronse immarciscibilibus fforibus remu-
beali anlistitis tui Leutlegarii mariyris per istius sae- neratur; unde post multaa
reliquiae Iloruerunt in
culi serumnas transire jussisti, cujus annua fesla1 Gall.eis.Precamur
ergo te, Domine, ut nos faraulos
devota mente celebramus, qusesumus, ul per ej'us' tuos omnemque plebem reminiscenles talem Paslo-
inlercessionem plebem tuae clementiac famulantem,1 rem, ejus merilis suffragrantibus, veniam mereamur
ita in prsesenti foveas. ut ad ccelestia regna perdu- oblinere peccaminum,
per Christum Dominum no-
cas. Per Dominum. Slrum. Cui omncs angeli.
CoIIectiosequitur. Post Sanclus.
Deus, qui bealum marlyrem tuum Leudegariumi Hosanna excelsis. Benedictus qui venit in nomine
in agone probasti, cl probatum in dolore sustenlasli,r Domini. 0 vere beata vox, quam angelorum et ar-
quem hodierna die in csclesiibus gaudiis reciperej cbangelorum concinunl virtutes! quae nos hodie in
dignatus es, prsesla nobis famulis tuis, ut qui glo- passione beati martyris lui Leudegarii vox una pro»
riam non meremur, indulgentiam peccatorum , ipso»-r ; rumpit in laude. Ut tu Deus Pater omnium, qui
intervenienle, adepisci naereamur. Per. nobis veniam tribuas de peccatis, quaesumus, da
Collectiopost nomina. oblivionem proeieriiorum facinorum, qui dedisli
Auditis nominibus offerenlum , fralres carissimi, , martyribus post triumphum coronam. Per Dominum
Domini majestatem deprecemur, ut qui vitam summii nostrum. Qui prid.
anlistitis sui Leudegarii martyris translulit ad coro- Post secreta.
nam, per intervenlum sanclorum palriarcharura, , Haec facimus, Domine ,' passionem tuam comme-
prophetarum, aposlolorum et martyrum, anachori- morantes; hsec facimus, Pater Jesu Christe, qui no-
tarum et virginum, omniumque sanctorum conce- bis de lege veteri novam tradidisli. Concede no-
dere dignetur ut sacraeprsesenlis oblatio quse offer- bis, intercedenle 285 ueat0 antislite tuo Leudega-
tur, vivenlibns emendationera , el defur.clis remis- rio mariyre, cuj'us bodie annuani commemorationem
sionem obtineat peccatorum ; et quorum nomina hic; celebramus, ut descendat hic benedictio lua super
a Vel ex bocloco patet Missale hoc fuisse Ordinis b An legendura Principium?
Gallicani; atque hinc colligitur Codicis setas, cum e Sie accusandi casus ponebant pro sexto casu
Leudegarius exstinctus sil anno 678. absoluto.
 50S DE LITURGIAGALLICANALIBER 111. 306
jranc panem et calicem in transformatione Spiriius A_ Immolatiomissse.
tui sancti, uti hsec benedicendo benedicas, sanctifi- Dignum et juslum est. Vere dignum et justuin
cando sanciifices; ut quicumque ex utraque bene- est, omnipoiens et misericors Deus, te semper in.
diciione sumpserimus, aeternilatis prsemiumet vitam laude martyrum honorare, et in praesenti fesliviiate
sancti Martyris tui te confitemis gratias agere. Cui
consequi merearaur octernam. Per.
LXVI. MISSA UNIUS MARTYRIS. dedisti cselestis palmam triumphi; nobis quoque, eo
Sancti Martyris tui ill. qusesutnus, Domine , nos suffragante, emutidationem ac veniam concede pec-
oraiio sancta couciliet, quaesacris virtutibus vene- cati, ut in le etiara exultemus in misericordia, in
randa refulget. Per. quo ille laetatur in gloria. Per.
Gollectiosequitur. LXVIII. ITEMMISSA UNIUS MARTYRIS.
Bealus ill. Marlyr, quaesumus",Domine , pia nos Da, quaesumus, Domine, ut sancti Martyris lui ill.
inlercessionecommendet; et libi placito fulti suffra- annua sollemnitaie loetemur, et tantae fidei proficia-
gio, quam non meremur indulgentiam consequamur. mus exemplo. Per.
Per Dominumnoslrum. Coflectiosequitur.
Collecliopostnomina. Exaudi, Domine, preces nostras, qusesumus, et
Adeslo, Domine, supplicationibusnostris; etinter- B intervenienle sancto Martyre tuo ill. eas ante cons-
cessione beatissimi Marlyris tui ill. perpeluam nobis pecluin Majestatis tuse placalus admilte. Per.
misericonliam benignus impende, et munera super- Collectiosequitur.
imposita dignanter adsume; ut defunclis ad refrige- Inpetret, Domine, quaesumus, fidelibus tuis auxi-
rium , vivenlibus proficiat ad salulem. Per. lium oratio jusla sancti Martyris ill. ut in cujus su-
Collectioad pacem. mus celebritale devoti, simus ejus sorte participes :
Deus pacis conditor, Deus cariiatis iodultor, da proficiant hsec quae offerimus, pro incolumitate vi-
nobis placidus pacem luam, et proestaut dum sancti ventium, et pro requie defunctorum. Per.
Martyris tui ill. passionem celebramus , per ejus in- Collectioad pacem.
lercessionem pacis securitatem cum peccalorum ve- Suscipe, Domine, propitius orationem nostram
nia consequi merearaur. Per. cum oblationibus hostiarum superimpositis; et Mar-
Immolatiomissae. lyris lui ill. deprecatione pielati luoeperfice benignus
Dignum et justum est. Vere dignum et justum acceptas; et illam quoe in eo flagravit fortis dilectio,
est1, nos libi agere gratias, Domine sancte, Pater in nobis adspira benignus. Per.
omnipotens, aeterne Detis. Tibi enim fesla sollemni- Immolatiomissae.
las agilur, tibi dies sacrala celebratur: quam beatis- Q Vere dignum et juslum est, omnipotens aeterne
simi Marlyris lui ill. sanguis in veritatis tuse teslifi- Deus, te in orunium martyrum triumphis laudare ,
catione profusus, magnifico nominis lui honore quoniam tuis donis atque muneribus beali Martyris
signavit, per Chrislum Dominum nostrnm. Per 287 lul Hl-passionem hodierna sollemnitale vene-
queni. ramur. Qui pro confessione Jesu Christi Filii tui di-
LXVII. 1TEMMISSA UNIUS MARTYRIS. versa supplicia sustinuit; et ea devincens, meruit
Sancli Manyris tui, Domine, nos, quaesumus, in- coronam perpetuitaiis, per Chrislum Dominumno-
tervenlio gloriosa commendet, ut quod nostris acti- sirum. Cui merito om.
bus non valemus, ejus precibus consequamur. Per. LXIX. MISSA DEPLURISMARTYRIS.
Collecliosequitur. Deus, qui sanctum nobis hujusdiei sollemiiitatem
Tuus sanctus Martyr ill. nos, quaesumus,Domine, pro commemoralione bealissimorum Martyrum tuo-
. ubique laetificet: ut ejus dum merila in praesenli rum ill. et 111.passione fecisti, adesto familiae tuae
fesiivitate recolimus, palrocinia in augmentum vir- precibus ; et da ut quofum hodie festa celebramus,
tutum 236 senliamus. Pei\ eorum meritis et inlercessionibus adjuvemur. Per
Collectiopost nomina. Dominum.
n^ Collectiosequitur.
interveniat pro nobis, Domine, petimus, sanctus Annue nobis , quaesumus, Domine, sanctorum
tuus Martyr ill. qui sanguinem suum pro tuo nomine Martyrum tuorum ill. el ill., ut opem nobis tuoede-
gloriosumfudit; et ipso interveniente, nomina quse precalionis impendanl, et iram tuam, qt/am nostris
reciiata sunt nostrorum carorura in cselesti pagina pravitalibus meremur, eis intervenientibus evada-
jubeas intimare. Per. mus. Per.
Colleclioad pacem. Post nonnna.
Sancti Martyris tui, Domine, ill. nos, qusesumiis, Muneraquaedeferimus, Domine, benignusadsume;
precatio sancta lueatur; et quod nostra conscieniia et quia de nostris impediunlur offensis, sanctorum
non praesumit, ejus nobis, qui tibi placuit, oratione tuorum Mariyrum ill. precibus adjuvemur.
donetur; et prsesentia munera ita serena pietate in- Collefctio
ad pacem.
tuere, ut sancti Spirilus perfundantur benediclione ; Propiliare, Domine, supplicationibus nostris; et
et in nostris. cordibus eam dilectionem validam in- his populi tui oblaiionibus, intercedenies Martyres
fundant, per quam sanctus Martyr ill, omnia corpo- . tuos ill. et ill., praesentia tiiae virtutis inluslra ; el
ris tormenta devicit. Per. celebraniibus luorum memoriam, eam dilectionem
307 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. m
infunde, per quam illi cuncla inlata corporis lor-.- A LXXI. ITEMMISSA MARTYRUM.
menla devicerunt. Per eum. Dcus, qni nos sanctoruui Martyrura tuorum tem-
Immolatiomissas. porali tribuis commemoralione gaudere, prsesta ,
Dignum et justum est, omnipolens sempiterne! qua?sumu&,ut in ea numeremur sorte salvati, iu
Deus, te victorem moftis, et iriumphatorem Marty- qua illi sunt confessionetui nominis gloriosi. Per.
rum conlaudare, et in feslivitale prsesenti, in qual Collecliosequiiur.
Martyrum tuorum ill. et ill. ntemoriam frequenla-', * Deus, in cujusconspeclu mors esl pretiosa sanclo-
mus : quorum nos delectat el certaminis recordarii rum,lribue ul nobis fidelibusvita conferat quicquid
conslantiam, et victorise contemplari praemia. Ett illismorsdevota concessit.
jdeo le petimus, ut beatis istis Martyribus ill. elill. Collectiopostnomina.
(ieri nos imilatores concedas; ut vel uilimos in re- Exaudi, Domine, offerenlium 239 preces, vola
muneratione eorum participando conslituas, quiillis; suscipe, peccata dimitte. Tribue quoque luorura in-
pro cenaminis conslaniia beatiiudinemtribuisli sem- tercessione sanctoruin Martyrura caris noslris qui in
pilernam: per Chrlslum Dominum nostrum. Cuii Christo dormiunt, refrigerium in regione vivorum.
merito omnes. Per Dominumnostrum.
LXX. ITEMMISSA MARTYRUM. g1 Collectioad pacem.
Adesto, Doniine, preeibus nostris, quas in sanc- Omnipotenssempiterne Deus, tribue nobis famulis
lorum tuorum Martyrum ill. et ill. commemoratione, luis ut sicut Marfyres tui ad bravium supernsevoca-
deferimus, ut qui nostrse justitise fiduciam non habe- tionis tetenderuni, ita nos, superato hoste, victoriam
mus, eorum qui libi placuerunt meritis adjuvemur. consequamur;et pacemquainin labiis orisexsequimur,
Per Dominumnostrum Filium tuum. immaculatis cordibus teneamus. Per Dominum.
Collectiosequilur, Immolatiomissas.
288 Propitiare, Domine, supplicationibus no- Dignurn et justum est, omnipotens sempilerne
a
stris, et exemplo sanctorum Marlyruratuorum 111.et Deus. Quoniam te constanliam fides, a te virtulem
111.ilammamin nobis tuse caritatis accende; ut quo- sumit infirmitas ; et quicquid in perseculionibus sae-
rum nos feceris imitatores, jubeas esse consortes. vum, quicqurd in morte terribile est, nominis lui fa-
Per. cis confessione superare. Unde benedicimus le, Do-
Collectiopostnomina. mine, in operibus tuis : teque in sanctorum Mar-
SanclorumMartyrumtnorum ill. et ill.,qusesumus, lyrum luorum ill. et ill. gloriflealione laudamus, ob-
Domine , precibus sftjjuvemur,ut quod nostra pos- secrantes ut intervenire pro se excolenlibusj'ubeas,
sibiliias non obtinet, eorum qui ante te justi inventii p( quos perpetua remuneratione exaltas, per Christum
eunt nobis oratione donelur; et quorum nominaL Bominumnostrum. Per quem.
ante altare sanctum sunt reciiala, eos quies aiterna( LXXII. MISSA UNIHS CONFESSORIS.
Buscipiat.Per Dominumnostrum. Deus fideiium remuneralor animarum, prsesta ut
Collectioad pacem. celebritate proesentisancti confessoris lui et episcopi
Omnipotens sempiterne Deus, qui in Sanciorum! ill. sit nobis veneranda sollemnitas et placitorum
cordibus flammamtuse dileclionis accendis, da men-, tibi'.precibus indulgentiamconsequamur. Per Dpmi-
tibus eamdem fidem, caritatisque virtulemj ut[ num nostrum.
quurum gaudemustriumphis, proficiarausexemplis. Collectiosequitur.
Per. Exaudi, Doraine, preces nostras, quas in sancti
Immolatiomissse. Confessoristui ill. commemoratione deferimus, ut in
Vere dlgnum et justum est nos tibi gratias agere, conspectu luo et qui tibi digne ineruit famulariciarus
omnipotens seterne Deus, per Chrislum Dominumi semper existai, et supplicalio nos adjuvet tibi gratst
nostrum. Qui glorificaris in concilio sanctorum Mar- justorum. Per.
tyrum , magnus et terribilis super omnes qui in cir- - Collectiopost nomina.
cuitu tuo sunt. Tibi enim serviunt omnes creaturae, ] Lselificet nos, qusesumus,Domine, sancti Confes-
tuse : qriia te solum Auctorem et Dominum reco-. soris lui et Episcopi ill. annua devotione repetita
gnoscuril;, et in omni factura eorum te conlaudant. sollemnitas, ut per bsec pie oblalionis officiajet il-
et benedicunt omnes sanctl lui.' Qui magnum illudy ium relributio beata comitetur, et uobis sacrse tri-
Unigeniti lui nomeri, quod est super omne norrien, bualur sufficienliaservitulis. Per.
coram regibtts et polestatibus sseculi hujus voce, Collectioad pacem.
libera confitentes, de persecutoribus [tuis et diabolo( Per studium charitaiis non fictse, et intercessione
triumpharunt, et pretiosum tini sanguinemgloriosa, beatissimiConfessoristui et Episcopiill. tuere, quse-
niorte fuderunt. Unde benedicimus te, Domine, inj sumus, Domine, familiam tuam, et per dilectionis
operibus luis; teque in sanctorum luoriim Mar- vinculum spiritualibus instrue disciplinis. Per.
tyrum ill. et ill. commemoratione iaudamus cumi Immolatiomissae
angelis, et archangelis, thronis, et dominalioni- 290 Vere dignum et justum est, nos tibi semper
bus, cherubin quoque et seraphin, qui gtoriamI et ubique gratias agere, Dominesanete, Pater omni-
tuam non cessant clamare, dicentes : Sanctus,, potens, seterne Deus. Qui giorificaris in confessione
Sanctus, Sanctus. sanctorum; et non solum excellentioribus prsemiis
 50i) DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 310
.mariyruni fnornm merita gloriosa prosequeris, sed,Aluae, et da pacem, quam^permanere jugiler prsece-
eiiam sacrum ministerium competentibus servitiis pisti: ill.ud etiam specialiier praestare digneris, ut
exsequentes, gaudiura Domini sui tfibuis benignus parem charitatem , ieneamtis quam pontifex tpiTs
intrare; ut qui in modico, hoc est in parvo vilaeprse- Marlinus in hqc saeculo,te opltulante, meruit obii-
«entis excursu, fidelis apparuit, supra mUltabona, nere. Per.
beatitudine Immolatio.
utique in sempilernum mansura, dispo-
Dignum et justum fist, nos le, DomineDeus nosier,
naiur. Per Christum Dominum qostrum. iri laudibus sancti Martini honorare : qui sancti Spi-
LXXIH. MISSA DEPLURES C.ONFESSORES *.
rilus tui dono succensus, ita in ipso lyrocinio fidei
Protege nos, quaesumus,Domine, tuorum depreca-
ut circumdamur 'perfectus, ut Christiim texissfetin paupere; et vesterh
tione justorum, quorum suffragio,
quam egenuSacceperat, mundi Domiriusinduissel.
•foveamurauxilio. Per. 0 felix largitas, qua divinitas operitur! o chlamidis
Collectio. mililem texit el regem ! Insesti-
Adsit nobis, Domine, qusesumus, precalio sancta gloriosa divisio, quse vestire Deummeruit
mabile donum estj quod Deitatis.
justorum : quaenos a terrenis affectibus incessabiliter
Digne huic confessionis tuse praemiumcommisisti.
expeditos ccelestia desiderare perficial. Per.
Post nomina. j> Digne Arrianorum rion subjacuit feritali. Digne tauto
' amore Martinus
Sacrificium tibi, Doraine,laudis offerirausin vene- persecutoris tormenta non timuit, se-
rabiliuih commemoratione sanctorum tuorum : da, ciirus quia tanta erat gloriatio passionis, ut per quan-
ut illis contulit ad titatem vestis exiguae et veslire Deum meruil et vi-
qusesumus, Domine, quod gloriam,
dere. 0 animi iraitandabenignilas, o virtulum vene-
nobis proficiat ad salutera. Per.
Adpaeem. randa potentia ! Sic egit suSceplipontificalusofficium,
Oblationes farailise tnae, Domine, qusesumus,bea- Ut per formam probabilis vilae, observantiam exege-
tissimorum sanctorum tuorum confessio beata con- ril disciplinse.Sic apostolicaViflute sperantibus con-
ut alios supplieationibus, alios visu
cvliet; el quaenostris minus apta sunt meritis, fiant tulit medicinam,
salvaret. Hsectua, Drimirie,veheifaridapolentia : cui
tibiplaci.se tuorum deprecationejuslorum. Per.
Immolatio. ( cum lingua non siipplet merilis exorare, operibos
Dignum et justum est. Vere dignum.et jnstum est, sanctiMarlini, te opilUlarite,m6reamrir imilari. Per
qui non solum raartyrum, sed eliam confessorumtuo- Christum Dominumnostfum.
rum es viriule mirabilis. Licet enim illi passione sint LXXY. MISSA b DOMINICALIS.
clari, qui manifeste acerba supplicia sustinuerunt et 292 Deus, qui nobis omnipotentiam tuam par-
tormenta, etiam isti lamen pcculte propositocastiga- Q cendo maxime et miserando manifestas, multiplics
lionisaf(licti,*cruciati,spiritalisobservantisedisciplinis super nos gratiam luam, ut ad tua promissa currenies,
illorum sunl vesiigia subseculi. Per Chrislutn Domi- cselestiumbonorum facias esse consortes. Per.
num a. Collectio,
LXXIV.MISSA SANCTI MARTINI EPISCOPI. Omnipotens sempiterne Deus, cui poleslas est sine
Sumrai sacerdotis tui Palris nostri Marlini episco- line miserendi,respicepropitius ad humilitatis nostrso
• pi hodie depositionemcelebrantibus tribuenpbis, Do- supplicem servitutem,'ut tibi subdita mente perpe-
mine, ut sicut commemorationem cjus devoiissime luum defensionis tuse servel auxilium Per.
colimus, ita et opus 291 fideliter imitemur. Per. Post nomina.
Collectio. Islis el omnibus in Christo quiescentibus, Domine,
Deus, qui sanclam nobis diei hujus sollemnitalem locum refrigerii, lucis et pacis ut indulgeas, depreca-
praedicandiac venerabilis sacerdotis tui depositione mur, ac si qui peccatorum meritis inferni« tenebris
Martini episcopi praeslare dignalus es, tribue, quoe- ae suppliciis delinentur, misericordise tuse, oramus.
sumus, ut quod nostris obtinere precibus non pos- indulge clerrientia,eosque ad requieih tfahsife pfaeci-
sumus, ipsius mereamur obiinere suffragiis. Per. pias, el prima anaslasi cum sahclis eteleclis tuis ju-
Post nomina. D beas sociari;ut portio tua sint iriterraviVeritiura.Per.
Auditis nominibus offerenium, fraires cbarissimi, Adpacerfi.
omnipotenlis Dei inenarrabilem inisericordiam sup- Deus,cujussuramumsaciificiumest coricOrdarisani«
plices postulemus, ut nomina nostra, qui in riune ce- ina, cui liolocaiistumpinguissiiriumesl placata et piifa
ieberrimumdiem in bonoremsancti anlislitis sui Mar- cotiscienlia, concede nobis, qiisestitiiiis,ut cohjunfctio
tini offeriraus,benedicere et sanctificare, ipso suifra- labiorum coputa efficiatufariiriiarurh,et minisieriura
gante, dignetqr et quod illi hodie conlatumest ad osculi perpetuaeproficiat charitati. Per.
gloriara, nobis quoque proficiat ad salutem. Per. Immolatip.
Adpacem. Dignum et justuni est, nds tibi gratias agere, Do-
Inclina, Domine, aurem luam ad preces familioe iriiriesancte, Pater omnipotens, seterrie Deus, libi de-
a Mirum est nnl^uinhic esse Commune virginum, 0 In superioribus missis 12, 16, 80, et in sequenli
nec item in LegendarioGallicano. fit mentio de tartaro. Similes loquendi modi in
b Hsec et seqtieiitcs quinque missse dorainicales 80 inlssis uostris pro defunclis.
assignatsesunt pro Dominicis post Pentecosten. non * Sic. Forte plurisconfessor.is tbrma abiativi
de Adventu, de quo missaeduse initio Missalisprae- corr.upta,ut supra num.L.UX,legemium, missaile plurismartyrts,
niissseerant, sed avulsse. EDIT.
511 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 512
bilas laudes pio honore deferre, et mirabilium tuorum A quam defunctorum , vel ad merita vel ad peccata
inenarrabilia praeconia devotse mentis veneratione respiciens, alios jubeatad gratiam, alibs ad veniaut
celebrare. Te igilur ineffabilemrerum omnium con- pertinere. Per.
dilorem laudamus, benedicimus, adoramus,per Chri- Ad pacem.
stum Dominumnostrum. 29&'n'a'}er0'n anlmas nostras, omnipotensseler-
PostSanctus. ne Deus, ei templa, quse lapis ille angularis tuus ex-
Vere sanctus, vere benedictus Dominusnoster Je- slruxit, ingredere; ut Majestati hoslias praeparalas
sus ClirislusFilius tuus : qui venit de caelis,ut con- per ipsUm libi possimus offerre, qui sanctam con-
versarelur in terris; bomo factus, ut habitaretin no- stituit, et pacem nobis propiliatus indulsil. Per.
bis; hostia effectus, ul nos faceret sacerdotes. Ipse Imniblatio.
euira qui prid. Dignum et justum est, Mojestali luse, sancte Pa-
Postsecreta. ter, omnipotens , aeterne Deus , laudes pio honoro
el mirabilium luorum inenarrabilia praeco-
Ostende,omnipotensDeus,gratiam; agnoscedoctri- deferre,
narn. Tu es myslerium pro salute.tu pteiium : doce nia devotse mentis veneraiione celebrare. Te nam-
que incomprehensibilematque ineffabilem Dominum,
perseveraniiam 293 cum docueris disciplinam; ut. et creatorem
in hac oblatione nos liberes, qui pro occidentibus et B j, omnium semper tremendum, per Je-
sum Christuui Filium tuum Deum ac DominumSal-
moreris. Per.
AnteorationemDominicam, vatoremque nostium seniimus, credimus, sequimur,
Non sufficimus libi gratias agere, Domine saucte, et oraraus. Tibtque purum hoc sacrificium offerimus
Pater omnipotens, aeierne Deus, pro lantis miseri- glorisetuaj cum angelis et archangelis, et innuraera
cordise tuaedonis , quibus nos vivificas , sanctificas, multitudine nunciorum nostris laudibus prosequen-
aeternila.es praeparas, et instilutis Unigeniti tui Jesu tes, qui in conspectu Majestatis tuse sine cessalione
Christi Domini ac Salvatoris noslri indulgentiam proclamant, dicentes.
Post Sanctus.
pielatis tuaecum immerita poscendi orare concedis. Vere sanctus, vere in excelsis DominusDeus no-
Cujus prsecepla recolentes, dicimus: Pater.
Post orationemDominicam. ster Filius tuus Rex Israel. Qui pridie.
Libera a nos ab omni malo, omnipoiens Deus : et Post secreta.
Per hunc le, Deus, Paier omnipotens, deprecamur,
quia tibi soli est prseslandipotestas, tribue, ul sol- ut sicut sacri mysterii obeditionem retinemus , ita
lemne hoc sacrificiura sanctificetcorda nostra, dum
ad tutelam nostram caelestisvirtus operetur. Per.
creditur; deleat peccata, dum sumitur. Per.
Post communionem. f,
Q AnteorationemDominicam.
Cibati pane vitse, el salutari poculo propinaii, Concede, Doraine , famulis tuis ut orantes cuni
fralres carissirai, agamus gratias omnipoienii Deo fiducia dicamus, sicul ipse jubere dignatus es dice-
Patri, obsecranles misericordiam ejus, uti hoc san- re: Paler.
ctum benediclionissuae donum, quod in nominissui Post orationemDominicam.
honore percepimus, inloesum atque inviolaium in Libera nos a malo, omnipoiens Deus, et cuslodi in
nobis seraper servare dignelur. Per. bono. Qui vivis el regnas.
Consummatio missse. Post communionem.
Refecti corporis et sanguinis Domini noslri Jesui Accepto ccelesii corporis Sacramento, ei salutis
Christi, in selernum restituti, hilares Domini rnise- aeternse calice recreati, Deo Patri omnipotenti gra-
ricordiam deprecemur. Per. tias agamus, laudesque dicamus. fer
LXXVI. ITEMMISSA DOMINICALIS. Consummatio missse,
Deus, gratias tibi agimus, per quem mysteriasan-
OranipolensDeus, dirige nos in viam justitise, ut cta
lisecgeramus , et illa cogitemus, quse tibi in diem1 celebramus, a le sanclitalis et misericordiaedona
excusare Per. deposcimus. Per Dominura.
judicii possimus.
Collectio. j»
I LXXVII. ITEMMISSA DOMINICALIS.
Immensam tremerrdamque pielatis tuse clemen- Sempilernam Dei Majestatem, fralres carissimi,
tiam, oranipotens Deus, supplices exoraraus, ut au- deprecemur, ut sanctam per lotius orbis spalia luea-
xilio luo universa a nobis terrenorum vitiorum sse- tur Ecclesiam; conversationein sacerdotibus conce-
culariumque discriminum leiitamenta discedant, dat honestam; vitam populis tribuat sempiternam;
alque in Ecclesia tua catholica religionis semper virginibus, viduis, orpbanis, ac paeniieiilibus,vel in
maneat inlibata devotio. Per. quibuscumque necessitaiibus constilutis, oporluria
Post nomina. praesidia tribuat; el 295siljl placiia voia concedat:
Auditis nominibus recensilis, dilectissimi fratres, in peregrinationibus proeraia, in doloribus medica-
Deum pietatis et misericordise deprecemur, ut haec. menta, in laboribus praestet auxilium.
quoe oblata suut benignus adsumat: nullum um- Collectio.
q.uara ex his, pro quibus holocausta franguntur,, Deus, qui dives es ad ignoscendum, et proplerea
muneris sui exteruin esse patiatur, tam viventiuml voluisti carnis liumililateni adsurqefe , ut nobis hu-
» Eadem ©ralio in missa 5 Missalis Gallicani, infra,
513 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 314
militatis exempla relinqueres, et in quibuscumquc .A PostoratiosiemDominieam
passionibus nos faceres esse conslantes, praesta ut Libera nos a malis, auctor bonorum omnium,
semper bona quse a te percipiraus leneamus, et quo- Deus : libera nos ab orani tentatione, ab omni scan-
tiens in peccatis labimur, per psenitenliam releve- dalo, ab omni hseresi, ab omni opere tenebrarum, et
mur. Per. constitue nos in orani opere bono; et da pacem in
Post nomina. diebus nosiris, auctor pacis et veritas, Deus. Per.
Recensitis offerentum nominibus , divinam mise- Post communionem.
ricordiam exoremus , ut offerentes sibi placilos esse Spiritalibus pasti epulis, oremus Patrem, et Fi-
faciat: et quse offerunt in odorem incensi bene fla- lium, et Spiritum sanctum, ut mortificalis desideriis
grantis adsumat: defunctis pro quibus haecofferun- carnis , in omnibus sit nostra conversatio spirilalis.
tur, aeternambealiludinem , viventibus gratiain suae Per. Consummatio missse.
pielalis concedat; etquia gratis non merentibus quse Custodi intra nos, Doinine, gloriae luae munus, ut
sunt oportuna prsestare non desinit, et illis pro qui-
eonlra omnia praesenlis saeculimacula Eucharistiae
bus oblatio non offertur, remuneralio bealitudinis
non negetur, Per. viribus, quam percipiraus, muniamur. Quod ipse
Ad pacem. • Jg praest
LXXVIII. 1TEMMISSA DOMWICALIS.
Deus Paler omnipbtens, luse pietatis, ac si indigni, Ad aures clementiae tuse , Deus, vox nostrae sup-
misericordiam depreeamur, ut universos pacificos ascendat, et tua nos misericordia conse-
ut le plicationis
esse facias, quos in sancta Ecclesia deprecen- quatur. Per.
tur, invilas; concordia in se alimenta nutriant; et Colleclio.
jurgiorum increraenta succidant: vel qui se affe- Accepla tibi sit, Domine, nostrae servitutis pblatio,
ctant osculis, puro semper corde complectaut; atque quae nos et a realibus nostris absolvat, et ab immi-
etiani illi stutleant esse pacifici, qui se non videntur nenlibus malis eripiat. Per.
labiis osculari. Per. Post nomina.
Immolatio. Offerunt tibi, Domine, virtutura, munera et vola
Dignum et jtisluiii est. Vere sequum et justum est, eredentes. Suscipe nomine tuo debita honoris obse-
ineffabilis, incomprehensibilis, sempiterne Deus, nos quia pro pace Ecclesise luse, pro comraemoratione
tibi semper graiias agere, quos immensa nondesinis omnium Sanclorum , pfo sacerdotum et ministro-
miseratione lovere. Nam quis tuam possit digne rum puritate, pro regum pacabililate, pro sufficien-
laudare potenliam,cujus necdiviniiasmortaliaspeeiu tia rerum, et temporum tranquillitate, pro perseve-
cernitur, nec inmensilas sermonibus explicatur ? (u rantia virginum , et continentia viduarura , pro
Sufficit ergo quod te Patrem diligimus , Dominum orplianorum tuitione , et paenitenlium sublevatione,
veneramur , Creatorem suscipimus, ampleclimur pro salute omniura viventium et pro requie defun-
Redemtorem. \ Praesta , clementissime Domiiiator, ctorum. Per.
ul angusti callis , quam praecipis semitam possimtts Adpacem.
A cunctis iniquitalihus nostris exue nos, omnipo-
ascendere , per quara ad aelernam valeamus beatitu-
teus Deus; 297 et ln tua nos fac' pace gaudere.
dinem pervenire; nec ullis impediti obstaculis te-
Per.
neaniur, sed sit nobis cursus ipsius ilineris scterniias Contestatio.
salutaris. Per Christum Dominum nostrum.
Dignum el juslum est, invisibilis , inaeslimabilis,
Post Sanctus. immense Deus, et Pater Domini noslri Jesu Chrisli.
Vere sanclus , vere benedictus in excelsis Dorai-
Qui formam sacrificii perennis insiitueus, hostiara b
nus Deus noster Jesus Chrisius Filius tuus, Rex se libi
primum oblulit, et primus docuit offerri. Te
Israhel. Qui sicut ovis ad occisionera ductus , el si- enim,
omnipotens Deus, omnes Angeli.
cut agnus coram tondente se, sine voce ,296 S1<5* Post Sanclus.
noii aperuit os suura. Ipse enim qui prid. Sanctus in sanctis, benedictus in lerris, Dominus
Post mysteriurr.. J nosler Jesus Christus.
Qui pridie.
Magnumhoc munus miserieordise est, qui nobis Post secreta.
docuit Redemptionis nostrse sacrificia celebrare, Crediuius, Domine, credimus in hac confractione
sicut obtulit Dominus noster Jesus Christus in ter- corporis, el effusione lui sanguinisnos esse redenip-
ris. Per quem te , Pater omnipolens , deprecamur, tos : confidiraus eliam quod spe hic inlerira jam le-
ut supraposita altario tuo munera lsetus aspicias: nemus, in seternum perfrui mereamur. Per.
atque haec omnia obumbres a sancli Filii tui Spiri- Ante orationemDominicam.
lus; ut quod ex hac lua benediclione, acceperimus Divino magisterio 'docli, et salutaribus monilis
aeiernitatis gloria consequamur. Per.
Ante oratiouemDominicarn. instituii, audemus dicere: Paler.
Memores prseceplorum tuorum , Domine, oramus PostorationemDominicam.
etdicimus. Libera nos, omnipotens Deus, a malis, et coiisti-
•>Legendum obumbret, vel spiritu infra. Christura in institutione Eucharistiae, ut in concilio
b Notanda hsec verba de sacrificii oblatione per Tridentiiio.
31S APPEtfDIX AD OPERA SANCTI GERMANI PARISIENSIS. 516
tue nos in boriis . evacua nos a viliis, et reple virlu- A A sanctum, edenlibus nobis, viiam seternamregnumque
titius ttfis. Per. perpeluum conlalura potantibus. Per.
Poslcommunionem. Ante orationemDominicam.
Gorpus " luum , Domine, quod accepimus, et ca- Non nostro merito , omnipotens Deus , sed Jesu
licem tuura quem potavimus, hsereat in visceribus Christi Filii tui obedientes praecepto, audemusdice-
nostris; praesta, Deus omnipotens, ut hrm remaneal re : Pater.
macula, ubi pura et saneia intraverunt Sacramenta. PosloralionieniDomiiiicam.
Per. Libera nos a malis prsesenti.buset futuris, omni-
Consummatiomissae. polens Deus; libera nos a periculis , ab infirmitati-
Exaudi preces familise tuae, omnipotens Deus, et bus, ab scandalis; et prsepara nos ad omne bonum
prsesta ut sancla heec, quoe te donante, sumpsimus, per bonum et benediclum Dominum nostrura.
incorrupta in nobis, te donanle, servemus. Per. Post communionem.
LXXIX. ITEMMISSA DOMINICALIS. Divinam misericordiam concordi oratione posca-
Deus, qui nos regendo conservas, parcendo jusli- mus, ut baec saluiifera Sacramenta, noslris re-
flcas, et a lemporali tribulatione nos eripe, etgau- cepla visceribus, purificent animam corpusque
dia nobis seterna largire. Per. sanclificent, a_tquead spem caelesliumviscera pa-
Collectio j,
B
riier et cprda cpnfirment. Per.
Deus in te sperantium misericors eruditor, ab Iteni colleclio.
•omninos consortio pravitatis absolve, nec ullis nos Deus justitiae, Deus inisericordiae, Deus immorta-
iniquitatum vinculis patiaris adstringi; ut unde no- litatis et vitae, Deus splendoris et glorise, 299 1U8e-
bis est tota pietas, inde sit tuta libertas. Per Do- sumus te et oramus , ut divinis muneribus recreaii,
minum. in iljam beaiitudinem servemur a te tibi. Per.
Post nomina.
LXXX. ITEMMISSA DOMINlCALIS.
Exaudi, Domine, offerentum preees, vola suscipe,
Multiplicibus innixi. vinculis delictqrum , fratres
peccata dimilte. Tribue tuorum intercessione san-
ctorum caris quoque riostris , qui in Christo dormie- Carissimi, ad singulare conlugiamus absolutionis di-
vinseremedium: et humiliati in sacrifi,ci«mDpminum
runt, reirigsrium irs regione vivorum. Per Douii-
num. deprecemur, (quem cotidie pravis inamaricamus
Ad pacem. /I operibus) qualiler nos sua prolegente dexlera
298 Omn.pctens sempiterne Deus, largitor pacis, ab omni conlagione ereplos, regnorura cselesliuin
et generis humani .ormator, da servis tuis veram haeredes efficiat. Per.
yoluntaiem coacordise . et indulgentiam tuae pietatis ^+ * Colieclio.
infunde. Per. Inclina aurera ttiam , oinnipotens Deus, e.t esto
fmmolatio. nobis prsesentis vitse rector, ut sis r.emuneratpr fti-
Dignum et juslura est, aequum et justum est, nos turae. Per.
tibi hic ct ubique semper gralias agere , Domine Post nomina.
sancte» Pater omnipotens , seterne Deus. Qui nobis Offerentumnominibus recensitis, fratres carissimi,
pietate Pater es, cum Dominus poteslale permaneas: Dominum deprecemflr, ut eorum oblationem inter
quoniara quos origo fecerat servos, adopiare digna- sanctorum dona suscipiat, quorum a nobis facienda
tus es in filios; et quos generatio lerrena demerse- commemoratio est, ut et noslri memores esse di-
rat in mortem, regeneratio ccelestis erexit ad vitam. gnentur. Petamus et pfo his qui nos in Dominica
Te enim, omnipotens Deus, omnes Angeli. pace prsecesserunt, ut tartareo horrore segregatos,
Post Sdnctus. iri sinu Abrahae conlocatos, resuscilarci Omnipotens
Vere sanctus, vere in excelsis benediclus Dominus est. digneiur in prima sua resurfectione, quam facturus
Per.
Deus noster. Per quem te supplices deprecamur, ,* Adpacem.
uti hanc oblationem , quam libi offerimus pro Ec-
Deus, per cujus Os pfoktum est quod pacera om-
clesisetuae cathoiicaefide, stabilitate, concordia, pro nibus dares , et. pacis sialuta
emundatione vitiorum, et reraissione peccatorum, 0 iu nostris sensibus relinqueres ; infunde
et pacis studium et pisevolunlatis,
pro gloria martyrum, requie defunctorum, propi- ut vitiorutn omnium labe purgati, pacem quam labiis
tiatus asplcias, aspiciendo Sanctifices, sanctificando oris immaculatis cordibus teneamus.
benedicas per sanclum et benedictum Jesum Chri- < Per. prosequimur,
stum Filium tuum Dominiimnostrom. Qui pridie. Immolatio.
Post secreta. Dignura et justtun est, sequu.metjqstum est, nps
Memoresgloriosissimi Domini passionis el ab in- tihi hic et ubique seriiper gratias agere, Dpmitiesa.n-
feris resurreclionis, offerimus libi, Domine, hanc cle, Pater omnipotens, selerne Deus, Qui nos a mor-
iramaculatamhostiam,rationa(emhostiara,incruentami te perpetua atque ab ultimis inferni sedibus liberasti.
hostiam, hunc panem sanclum, et calicem salularein, Venerat quidem mors per mulierem; sed venit vila
obsecrantes, ut infundere digneris Spiritum tuurat per Virginern. Interitus per lignura; sed in Iigno
* BaiiC fere orationem recitant sacerdotes ad ablulionem; et quse sequitur itpm exstat in Missali
Romano.
517 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 31§
salus. In Jesu Christo facta est finis morjendi, qni A.t PostorationemDominicam.
Libera nos a malo, Domine Chrisle Jesn. Gorpus
perennilalera vitse suse corpori restituit. Ciii omnes
cselorum ctim multiplici virlute militise hymnura tuum pro nobis crucifixum ediraus; et sariguinera
debitum et gloriam tuam sine cessatione prociamant, sanctum tuum pro nobis effusumbibimus: fiat nobis
dicentes. corpus sanctum luum adsalutem, et sanguis sanctus
Po«tSanctns. tuus in remissione peccatorum hic et in seterna sae-
Hosanna in excelsis. Benedictus qui venit de cae- cula saeculorum.
lis 1, ut conversaretur in terris, caro factus, ut per Post communionem.
passionem suam vitam credentibus daret. Ipse enim Agamus oranipotenti Deo gratias, quia refecit nos
qni prid. pane cselesti, et poculo spiritali, sperantes ab ejus
Post secreta. benigna clementia ut per effusionera Spiritus sancli
Explentes sacrosancta caerimoniorum sollemnia sui, in quibus cibi caelestisvirttis introivit, sinceri-
ritu Melchisedech 300 sumrai saGerdotis obiata, taiis gralia perseveret. Per.
precamur mente devota le, Majestas seterna, ut Consummatiomissae.
a Tibi gratias agiinus, per quem rriysierla sancta
operante virtute, panem mutatum in carne, pocu-
ium versum in sanguine , Jlluni sumamus in calice '" celebranius; a te quoque sanclitatis et sanitatis....
qui de te fluxit in cruce ex latere. Sal. ... tui gratia dona deposcimus. Per Dominum.
Ante orationemDomiuicam. LXXXI. MISSA COTIDIANAb R0MENSIS.
Agnosce, Domine, verba quoepraecepisli, ignosce Deus, qui culpa offend^rjs, poenileniia placaris,
prsesumtioni quam imperasti. Ignorantia est enim afflictorum gemitus respice, et mala quse juste inrpr
rion nosse meritum, contumacia non servare prae- gas misericordiler averte. Per.
ceptum, quibus jubemur dicere. Cceieradesunt.
a Sextus casus prp casu accusandi, ut passim in b Id est ex Ordine Romano seu Gregoriano.
liis aliisque vetustis Ubris.

MISSALE FRAIVCORUM.

I. INCIPITDE SACRIS ORDINIBUS. (_. Episcopus cum ordinatur, duo episcopi manus eo-
A
301 Ostiariuscumordinalur, postquamab archidig- rum supercaput ejus ponant; et teneant Evangeliorum
conoinslructusfuerit qualiter-in domo Dei debeqtconver- codicemsupra cervwemejus; et uno super eum infwn-
sari, ad sugqeslionemarchfdiaconiIradal p eoiscopus denie benedictionem,reliqui omnesepiscopiquiadsunt,
clavesecclesimde altari dicens: Sic age quasl redditurus manibus suis super capui ejv.steneant.
Deo rationem pro his rebus quaeistis clavibus reelu- II. BENEDICTIO ,a USTEARII.
tlunlur.
Deum Patrem omnipoteolem suppliciter deprece-
Acoiythus cum ordinatur, ab arcltidiacono quidem
doceatur qualiler officivmsuum agere debeat; sed ab mur, ut bunc famulum suum benedicere dignetur,
in officiiurnustearii^ligeredignatusesl, ut sit ei
ipso archidiaconoaccipial ceroferarium cum cereo; ut quera
tciat se ad accendendaEcelesimluininaria mancipari: fidelissima cura in diebus ac noctibus ad dislinctio-
horarum certaiim ad invoeandum nomen Do-
accipial et orciolumvacunm ad suggerendum vinum nem
Euchaiistia! corporisChristi. mini. Per.
Alia.
Exorcista cmn ordinatur, accipiat de manu episcopi
libellum, in quo scripli sunt exorcismi, dicente sibi 302 Domine sancle, Pater omnipotens, seterne
episcopo: Accipe et commenda; et habeio potesla- JB Deus.bpnedicere digneris famulum tuum hunc ustia-
tem imponendi manus supet energumenum, sive ba- riura, ut inter janitores Ecclesise paret obsequia et
jnler parlem luam merealur habere mercedem. Per.
ptizatum, sive catechumenum.
Diaconuseum ordinatur, solus episcopusqui ei be- III. BENEDICTIO A.COLYTI.
iiedicit, manum svper caput itlius ponat. Per. Domine sancte, Pater omnipplens, seterne D,eus,
Presbyter cum ordinatur, episcgpus ei benedicai, qtii MoysSi et Aaroti Iocutus es, ut accenderetur lu-
manum suam super eaput ejus teneat: etiam omnes cerna iti tabernacuio testimonii, sic benedicere et
yresbyteriqui prmsentessunl, manus suas juxla ma- sanctiflcare digneris bunc famulurri tuum, ut sit
num episcopisuper eapul itlius leneant. acolylus in Ecclesia tua. Per.
a Esedemoraliones in Ordine Romano pro his et oram hoc loeo ita legitur: Helias
Scoligena sie fa-
sequeutibus ordinibus usque ad episcppatuni ediixe ciebat; et episcopus Ogo secundum OrdinemRoma-
sunt apud Morinum, in lib. de sacris Ordinalionibus, num. Hi episcopi erant Ecolismenses, Helias quidem
p. 26l.Eae,demitemoratioi)esliabenlur jn perveiuslo lempore <_aroIiCalvi; Hugo vero medio sseciilo x.
Missali Bibliothecae regiae numero 3865, ad cujus Raque hic ritus esi Gallicanus, non Romaiius.
51» APPENDIX AD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. 320
iV. PR/EFATIO LECTORIS, A tudinis, Spiritus scientiae et pietatis. Repleas eum
Eligunt le fratres tui, ut sis leclor in domo Dei Spiritu timoris lui, iit eum in ministerio divino con-
lui; eiagnoscas officiumtuum, ul impleas illud ; po* firmes; ut obediens atque dieto parens, tuam gra-
tens est enim Deus ut augeat libi gratiam. Per. tiam consequatur. Per Dorainura.
Benedictiolectoris. Vll. ALLOGUTIO ADP0PULUM IN ORDINATIONE
Dominesancte, Paier omnipoiens, aeterne Deus, DIACONI.
benedicerc digneris famtilumtuum hunc nora. illum, Dileclissimifralres, quamlibet possint ad ordina-
in officiuralecloris, ut assiduitale leclionura distin- tionem ecclesiastici ministerii
promovendam, sibi
clus atque ordinalus curis raodulis, spiritali devo- ipsa sufficere privilegia sacerdolum, attamen quia
tione lingua resonel Ecclesise. pr.babilior et nostra apud Dominumconversatio est,
V. PR.EFAT10 EXORCISM. et eorum quorum 'honor augetur, major est gratia;
Deura Pairem omnipotentem supplices depreca- si id quod arbitria nostra
eligunt, etiam vestrse con-
mtir, ul hunc famulum suum nom. ill. benedicere iirmet dilectionis adsensus, ldcirco filium no.trum
dignetur in officioexorcistae,ut sit spirilalis impera- ill. cupio ad officiumdiaconatus in consonium no-
tor ad abjiciendos dsemonesde corporibus obsessis strum divinitatis auxilio promovere. An eum
dignum
cum omrii nequilia eorum multiformi. Per. j hoc officio censeatis, scire desidero; el si vestra
B
Benediclioexorcistae. apud meam concordat 'electio, testimonium quod
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, vullis vocibus adprobale. Per Dominum.
benedicere digneris famulum tuum hunc nom. ill. in Oratioad diaconumordinandum.
officioexorcistae, ut per impositionisruauuum et oris 304 Oremus, dilectissimi, Deum Patrem omni-
oflicium, eura eligere digneris; et imperium habeat potenlem, ut super hunc famulum suum, quem ad of-
spirituum iinmundorum coercendorum; et probabilis ficium diaconatus vocare dignatur, benedictionem
Bitmedicus Ecclesiseluse, gratise curationum virtute gratise clementer effundat, et consecralionis indulta
confirmatus, propitius dona conservet, ut preces nostras clemen-
VI. ALLOCUTIO ADSUBDIACONUM ORDINANDUM. ler exaudiat; et quse noslro sunt gerenda servilio,
Exhibeatur in conspecluepiscopipatena a et calix suobenigno prosequatur auxilio; et quem sacris mi-
nisteriis exsequendis pro nostra inlelligeniia credi-
vacuus, el dicat ei episcopus:
Vide cuj'usministerium tibi tradilur. El ideo si us- mus offerendum, sua potius eleetione justificet. Per
Dorainum.
que nunc fuisti tarclusad Ecclesiam, ammodo debes
esse assiduus. Si usque nunc somnolenius, ammodo - Consecralio.
"
Si
vigiles. usque nunc 303 ebriosus, ammodo so- Adesto, quaesumus, omnipolens Deus, honorura
brius. Si usque nunc inhoneslus, aramodo castus. dalor, ordinum distribulor, officiorumquedispositor;
Oblaiiones, quae veniunt in allario, panes proposi- quiin le manens, innovas otnuia, el cuncta disponis
tionis appeliatttur. De ipsis oblationibus tantum de- per Verbum, Virluiem, Sapieniiamque tuam Jesum
bet in altario poni, quantum populo possit sufficere, Christum Filium luum Dominum noslrum, sempi-
ne aliquid putridum in sacrario nianeat. Pallse vero terna provideutiaprseparas, et in singulis quibusque
quaesunt inb subslralurio, in alio vase debent la- temporibus aptanda dispensas. Cujus corpus Eccle-
vari; in alio corporales pallse. Ubi pallsecorporales siam tuam, ccelestium gratiarum varietate distiii-
iavata. fuerint,' nullum linlearaen ibidera aliud debet clam, suorumque connexa diseretione membrorum,
lavari : ipsa aqua in baplisterio debet vergi. Ideo te per legem totius mirabiiis compagis unitarn, in aug-
amraoneo, tu ita te cxhibe, ut Deo placere possis. inentum templi lui crescere dilatarique largir.is, sa-
Et trades ei calicemet patenam. cri rauneris servienlem trinis gradibus ministrorum
Prsefalioordinalionissubdiaconi. nomini tuo mililare constituens; electis ab initio Levi
Oremus Deum et Dominum nostrum, ut supcr ser- filiis, qui mysticis operationibus domus luae (idelibus
vum suumnom. ill., quem ad subdiaconalus officium excubiis permanenles, hereditalem benedictionis
evocare dignatus est,'infundat benediclionemetgra- "* aeternsesorte perpelua possiderent. Super hunc fa-
tiam suam ; ul in conspectu suo fideliter serviens, mulnm tuum, qusesumus, Domine, placatus inlende,
destinata sanctis praemia consequalur. Per Dorai- quem tuissacris serviturum, inofficium diaeonisup-
nuni. pliciler dedicamus. Et nos quidem, tanquam hoini-
Benedictiosubdiaconl, nes, divini sensus et sumraae rationis ignari, hujus
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, vilam, quanlum possumus, sestimamus. Te auiem,
benedicere digneris famulumtuum hunc, nora. ill,, Domine,quse nobis sunt ignola non transeunt; te
quem ad subdiaconatusofficium eligere dignatus es, occulla non fallunt. Tu cognitor pectorum, tu scru-
uti eum in sacrario tuo sancto slrenuum sollicitum- talor es animarum. Tu veraciler in eum cselesle po-
que cselesti niililiaeinstituas, ut sanclis altaribus fi- tes adhibere judicium, et velut indignis donare quae
. deliter subministret: et requiescat super eum Spiri- poscimus. Emitte in eum, qusesumus,Domine, Spi-
tus sapientiae et intelleclus,,Spiritus consilii etforli- ritum sanclura in opus ministerii fideliter exsequea-
Hucspectatcanon 6 concilii Tolelani vm. rales, quse corpus Cbristi proxime taugunt.
b ld est quibus sternitur altaris planities; corpe-
52. DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 322
di; raunere septiformis tuaegraliae roboretur. Abun- A A sanctum consensus unus omniumaniraorum. Et ideo
det in eum totius forma virtutis, auctoritas, mode- eleclionem veslrara debetis voce publica profiteri.
Btia, pudor, constans innocenlia, et spiritalis obser- PerDominum.
vantia disciplinse.In moribus ej'us prsecepta tua ful- Oratioad presbyterosordiuandos
geant, ut suae caslitatis exemplo imitationem sanctae Oremus, dilectissimi, DeumPatrem omnipotentem,
plebis adquirat; et bonum conscientise testimonium ut super hunc famulum suum, quem ad presbyteri
jierferens, in Cliristo firmus et stabilis perseverct; munus eligit, cselestia dona multiplicet: et quseejus
auxilio. Per
dignisquesuccessionibus de inferiore gradu, per gra- dignatione suscipiunt, ejus exsequantur
liani tuam, 305 poiiora capere mereamur. Per Do- Dominum. Item alia.
uiinum nostrum. Exaudi nos, Deus, salutaris noster, et super hunc
Exaudi, Domine, supplicum jireces, et devoto tibi famulum tuum benediclionem Spiritus sancti, el
pectore famulantes perpetua defensione custodi, ut graliae sacerdotalis effunde virtutem, ut quem tuae
nullis perturbationibus irapediti, liberam servitutem pielatis suspeciibus offerimus consecrandum, perpe-
tuis semper exhirJeamus officiis. Per Dominum no- tua muneris lui
Iargilate prosequaris. Per.
slrum. Consecratio.
Ad consummandum diaconatusofflcium. T»
-g Dorainesancle , Pater
Commune volum communis prosequatur oratio : omnipotens, aeterne Deus,
honorum et omnium dignitalum, quae tibi militant,
Ul his tolius Ecclesise prece, qui in diaconatus rai-
nisterio praeparalur leviiico, benedictione et spiritali distributor, per quera proficiunt universa , per quera
cuncta firraantur, amplificalis semper in melius na-
couversatione prsefulgensgratia sanctificationis elu-
Uiraeralionalis incremeniis, per ordinem congruam
ceat. Per Doniinura.
Benedictiosequitur. ralionem dispositum. Unde sacerdolales gradus , et
Domine sancie, spei, fidei, gratiae, et profectuum officialeviiarum sacramenlis mysticis inslituta cre-
ul cura poniifiees summos regendis populis
lnunerator, qui in cselestibuset terrenis angelorum verunt;
ministeriis ubique dispositis per omnia elementa vo- praefecisses, ad eorum societales et operis adjumen- •
lunlatis tuaedefendis affectum, hunc quoque famulum tum sequentis ordinis viros et secundse dignitatis
tuum 111.speciali dignare inlustrare aspectu, ut tuis elegeris. Sic in eremo per septuaginta virorum pru-
dentiummentesMoysispiritum propagasti, quibusille
obsequiisexpedilus, sanctis altaribus minisler purus
et eorum adjutoribus usus in populo, innumeras multitudines
adcrescat; indtilgenlia purior, gradu, quos facile
tui in numero beato gubernavit. Sic et Eleazaro et Itharaar filiis
apostoli septenario , Stephano Aaron paternae plenitudinis abundantiam transfudi-
duce ac proevio,sancto Spiritu auclore elegerunt, di- (]
et virlulibus universis tibi sti, ut ad hostias salutares et frequentioris officii
gnus exsislat; , quibus sacramenta sufficeret merilum sacerdotum. Hac pro-
servire.oportet, inslructus compleat. Per Dominuin
noslrum Jesum Chrislum. videntia, Domine, apostolis Filii lui doctores fidei
comites addidisti, quibus illi orbem totura secundis
VIII. ALLOCUTIO AD POPULUM 1N ORDINATI0NE PRE-
SBVTERI. praedicatoribus impleverunt. Quapropter infirmitati
Quoniam, dileclissimi fratres, recloris navem et quoque nostrae, Domine, qnsesumus, haec adjumenta
navigium deferenlis eadem est vel securitalis ratio , largire, qui quanto magis fragiliores suraus, tanto his
vel timoris, communis eorum debel esse sententia , plurius indigemus. Da, qusesuinus, omnipotens Pa-
quorum cansa communis exsislit. Nec frustra a Pa- ler, in hoc famulo tuo III. presbyterii dignitalem;
tribus reminisciraur institutum, ut de electione eo- innova in visceribus ejus spiritum sanctitalis. Acce-
rum qui ad regimen altaris adhibendi sunt consula- ptum a le , Deus , secundi meriti munus obtineat,
lur et pnpulus, quia de actu et conversatione prse^ censuramque niorum exemplo suse conversalionis in-
senii, quod normumquamignoratirra plufilyus, scftur sinaetr. Sit providus cooperator ordinis nostri, elu-
a paucis; et necesse est ut facilius quis obedientiam ceat in eura totius forraa juslitiae, ut bonam 307
exhibeat ordinato, cui adsensum prsebuerit ordi- . rationem dispensationis sibi ereditae reddilurus,
" aeternaebeatitudinis prsemia consequatur. Per.
nando. Fratris nostri et conpresbyleri conversatio ,
quantum nosse mihi videor, probata ac Deo placila Consummatio presbyterii.
est, et digna (ut arbilror) ecclesiasiici honoris au- Sit nobis, fratres, communis oratio, ut hic, qui in
gmento : sed ne unum fortasse vel paucos aut deci- adjutorium et ulilitatem vestraesalutis eligitur, pre-
piat adsensio, aut fallat affectio, sententia est expe- sbyteratus benedictionem divini indulgentia muneris
ctanda multorum. Itaque quid de ejus actibus aut mo-• consequalur; ut sancli Spiritus sacerdotali dona pri-
ribus noveritis, quid de merito censealis, Deo lesle, vilegio virtutum, ne impar loco deprehendatur, oh-
consulimus. Debethanc fidem habere caritas vestra, tineat per suum. Per Dominum.
quam secundum prseeeptumEvangelii, et Deoexlii- Ilem benedictio.
bere debetis et proxirao, ut huic lestimonium sacer- [Deus] sanctificalionum omninm auclor, cuj'us vera
doli magis pro nierito quam pro affectione 306 I consecratio, plena benedictio est, lu, Domine, super
aliquid tribuatis. Et qui devoiionem omnium expecia- hunc famultim ill. quem presbyterii honore dedica-
mus, iutelligere tacentes non possumus. Scimus ta- mus, manum luaebenedictionis infunde, ut gravitate
meii qiiodest acceptabilius Deo, aderit per Spiritumt acluuiu, et censura vivendi probet se esse seniorem
323 APPENDiXAD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. S24
his inslilutus disciplinisquas Tilo et Timotheo Pau- A_ Oratioet precosde episcopisordinaridis.
/us exposuit: ulinlegelua die ac nocle, Omnipotens, Oremus b, dileclissimi nobis, ut liis viris ad utili-
niedilans, quod legerit credat, quod credideril do- taiem Ecclesiaeprovrdendis benignitasomnipoteniis
ceat, quod docueril imitelur : jusliliam, constanliam, Dei gratisc suse tribuat largilalera. Per Dorainuin.
misericordiam, fortitudinem in seostendat; exem- Exaudi, Domine, supplicumpreces, ut quod no-
pium probei; admonilionem confirmet; ut purum stro gerendum est ininisterio, tua polius virtute fir-
atque immaculaium ministerii tui donura cuslodiat, metur. Per Dominuranoslrum.
et per obsequiumplebis tuse corpus et sanguinemFi- Propittare, Domine, supplicaiionibus nostris,et
lii tui immaculaiabenediciione transformet; et iri- inclinato super hos famulos luos corhu gratisesacef-
violabili cariiale in virum. perfectum , in mensuram dotalis, benedictionistuse in eos effunde virtuteui.
selatis plenitudinisChrisli, in die justitise seterni ju- Per Dominum.
Collectiosequitur.
dicii, conscienlia pura , fide plena , Spirilu sancto
plenus persolval. Per Dominum. Deum, lolius sanciiticalionisac pietatis auctoretii,
Consecratiomanus. qui placationein suam, et sacrificTa, et sacra coristi-
Consecrenlur manus istse, et sanctificentur per tuit, ffalres dilectissimi, deprecemur, uli huricf-i-
istam unctionem, el nostram benediclionem,ut quae- jR mulum suum, quetn exaltafe in Ecclesia,et seniofum
cumqueibenedixerint benedicla sint, et quaecumque cathedra (concordibus sua inspiratione judiciis , et
sanctificaverintsanctificentur.PerDominura. effusis super plebem suam votis fidelibus ac vocum
Item aua. testimoniis)voluit iraponi, conlocans 309 eura cum
Unguantur raanus istaede oleo sanciificatoet chri- principibus populi sui, ad eorum nunc precem uni-
smale sanctificationis: sicut unxit Samuel Davidin versam eumdem summo sacerdotio debita honoris
regem et prophetam, ita unguanlur et consummenlur plenitudine, charismatuin gratia , sanctlficalionum
in nomine Dei Patris, et Filii, et Spiritus sancti, fa- ubertate, ac praecipuebumilitatis virlule Iocuplelet;
cienles imaginem sanclse crucis Salvatoris Domini uf reclor pofius non extollatur, sed in omnibus se,
uostri Jesu Christi, qui nos a morte redemit, et ad quanturriest major, humilians, sit in ipsis quasi unus
regna cailorurii perducit. Exaudi nos , pie Paler, ex illis : oinnia judicii Dominlnostri non pro se laa-
Omnipo.ens,aelerneDeus, et prsestaquod le rogamus lum, sed et pro omni populo, qui solliciiudini suae
et oramus. Per. creditur, conlremiscens; ut qui meminerit de spe-
IX. EXHORTATIO ADPOPULUM , CUMEPISCOPUS OKDI- culatorum manibusomniumanimas requirendas, pio
NATUR. omniumsalute pervigilet, pastorali erga credilas sibi
Servanda est, dilectissimi fratres, in excessu sa- Q( oves Domini diligentise ejus semper se flagrantissi-
cerdotum lex antiquaeEcclesiae,ut decedentibusaliis muin adprobans. Te delictorum adigilur praefuturus,
quidem dignissimi subrogentur, per quorum doctri- ex omnibus elcctus, ex omnibus universis sacris sa-
nam (idescatholica et religio 308 Christiana sub- crandisque idoneus fiat sub hac quse est hominiper
sistat; ne ovili Domini prsedoviolentus inrumpat, et ' hominem poslrema benediclio consuminata atque
dispersasabsque Pastore oves fur nocturnus invadat. perfecta suae consecrationis, noslrae supplicationis
Recepto itaque dispensatione Dei sacerdote vestro , attentissimae concordissimisque omnium precibus
spilicite vobis agendum est ut in locum defuncti ta- adjuvemur; omnium pro ipso oratio incumbat, cui
lis successor prseparelur Ecclesiae, cujus pervigili exorandi pro omnibuspondus imponitur. Impetretei
cura el instanti sollicitudineordo ecclesiaeetcreden- affectustotius Ecclesiaevirlutem, pietatem, sanctifi-
tiu.rn fides in Dei lirnore. melius convalescat. Qui, cation.em, et ceteras summi sacerdotii sacras dotes
praecipienteAposlolo,in omni doctrina formamboni universaeEcclesiae profuturas, Domino Deo noslro
operis ipse praebeat;cuique habilus, sermo, vultus, (qui sacrorum munerum profluus fons est, qui dal
incessus, doctrina, virtus sit; qui vos ut Pastor bo- omnibusadfluenler)quod sacerdoti pio affectu posci-
nus fide inslruat, exemplumpatier.tiaedoceat, doctri- tur ad exundandaiuiu omnibus sanctifieationeinsuo-
nam religionis inslituat, in omni opere bono confir- D ] r.umomnium,prompiissimeac plenissimeceriferente.
ruet carilalis exemplo. Seeundum voluntatem ergo Per Deminumuostrum Jesum.
Domini in locum sanclae memorise III. nom. virura Consecratio.
venerabilem ill. testimonio presbylerorum et tolius Deushonorum omnium, Deusoraniumdignitatura,
cleri, etcottsilio civiurriac consis.entium, credimus qusegloriaetuaesacris famulaniur ordinibus; Deus,
eligendunv virufri'(ut riostis) nala.ibus nobilem, mo- qui Moysenfamulumtuum secreii farailiaris affectu
ribus clarurii, re.igione probum, fide stabilem, mise- inter cetera celestis documenta culturoe, de habitii
ricordia abuiidaritem, hurailera, j"ustum,pacilicum, quoque indumenli sacerdotalis instiluens, electuiri
patientem, carilalera habentem, tenacem, cunclis- Aaron mystico amiciu vestire inter sacra jussisti;
que a sacerdos eligendasunt, bonis omnibusexube- ut intelligentisesensumde exempirspfioriim caperot
raiitem. Hunc ergo., dileclissimi fratres, teslimonii secutura posteritas , ne erudilio doctfinae tuae ulli
lioui operis.eleclum, dignissimumsacerdotio conso- deesset aetati, cura et apud veteres reverentiatri
nantes laudibusclamate et dicite: Dignusest. ipsa significalionumspeciesoblineret, el apud nos
a Forie, in cunctisaucein tacerdote b Hsecet tertia dratioest iriordiue Romauo.
exigendasunt.
 523 DE LITURGIA GALLICANALIBER 11/. 326'
certiora essent experiraenla rerum, quam aenigmala aA _ movere dignatus es, qusesumus, Domine,placatus
ligurarum. Illius naraque sacerdotii anterioris habi-- aecipias, ut quod divino munere consecutus est t lua
tus nostrse mentis ornalus esl; et ponlilicalis gloriaa in eo protectione firmetur. Per Dominumnostrum.
non jam nobis honorem commendat vestium, sedd Adesto, misericors Deus, ut quod actum est nos-
splendorem animarum. Quia et illa , quse tunc car- trae servitutis officio, lua benedictione firraetur. PerV
nalibus blantliebantur oblutibus , potius quse ipsis_ Item alia.
erant inlelligendaposcebanl. Et idcirco famulis tuis,, Ecclesiam tuam, - Domiue, benignus inlumina, ut
quos ad summi sacerdoiii minislerium elegisti, hanc,:, et gralus tui proficiat ubique successtis, et grati fiant
qusesumus,Doraine 310 graliam largiaris; ut quic- nomini tuo, le gubernante, Pastores. Per Dominum.
quid illa velamina in fulgore auri, in nilore geran.a- I- X. BENEDICTIO SUPERVIRGMES.
rum, et multiraodioperis varietate signabant, hoc inri Omnipotenssempiterne Deus, adjuva quas virgi-
horum moribus actibusque clarescat. Comple, Do- nitatis honore dignatus es deeorare. Perferant in-
mine, in sacerdotibus tuis mysterii tui sumraara , ett choati operis consummatura affectum, et votorurn
ornantentis lotius glorificalioms inslfuctos caeleslis s suorum expedianl instilutum : virginali habilu per-
unguenli Uore sanctifica 8. Hoc, Domine, copiose inn fectam lihi offerant plenitudinem, et iniiia sua per-
eorum caput infiual, hoc in oris subjecta decurrat, , gj ducere mereanlur adfinem, ut matura sanctimonisa
hoc in tolius corporis exirema descendat, ut tui Spi- cumulent nierita, et centenarium munus de perfecto
ritus virlus et inleriorum ora repleat, el exleriorai agone virginilatis accipianl.
circumtegat. Abundet iu his (eo) constatiiia fidei,p Consecratiovirginum.
puritas dilectionis, sinceritas pacis. Sinl speciosii Castura veri Dei culluoi incorrupta religione re-
inunere luo pedes horum ad evangelizandumpacem,, tinentes", inviolabilis naturse Dominum suppliciter
ad evangelizandumbona lua. Da eis, Doraine, iiiini- premus, ut hanc famulam suam corroboret, quae
sterium reconcilialionisin verbo, et in factis, el ini sanctam et maximam acceptabileni Deo virginita-
virtute el signorumet prodigiorum. Sil sermo eorumi tem , adsumptis spiritalium cogilationum viribus,
(ejus) et praedicalio,nou in persuasibilibus humanse > dedicavit, bene concepto meniis proposito perseve-
sapientiaeverbis, sed in ostensione spirilus et viriu- ret; ut virginitas, quse Ecclesi_ecoraparalur, et si-
tis. Da eis, Domine, claves regni cselorum : ulantur,, rriJlitudinidiyinse immolationisinduitur, perennitaiis
nec glorienlurpotestate, quam iribuis in sedificatio- gratiam consequatur. Per Dominum.
nem, non in destructionem. Quodcumque ligaverintt Deus c castorum corporum benignus habiiator, et,
super terram, sitligatum et in cselis: et quodcumque . incorruptarum Deus amalor animarura, Deus qui
eolverintsuper terrara, sil solutum et iu cselis. Quo-. ?x humanara substantiamin primis.hominibus diabolica
rum detinuerint peccaia, detenta sint; et quorum> fraude vitiatam, ita in Verbo tuo, per quod orania
dimiserint, lu dimitias. Qui benedixerit eis, sit bene-. .facta sunt, reparas, ut eara non soluin ad primoe
diclus; et qui maledixerit eis, maledictionibus re- originis innocentiara revoces, sed etiam ad expe-
pleatur. Sint servi fideles et prudentes, quos consti-. rientiam bonorum, quse in novo sseculo sunt ha-
tuas tu, Domine, super familiam tuam ; ut dent illis3 benda, perducas, et obstrictos adhuc condiliope
cibttm in tempore necessario , ut exhibeant oinnera, morlalium j'am ad similitudinem provehas angelo-
bominem perfecfura. Sint sollicitudine irapigri, sintl rum, respice, Domine,super has famulas luas, quae,
spiritu ferventes; oderint superbiam , diiigant veri- in manu tua cominentiae suse,propositum conl.ocan-
latem , nec earu urhquam deserant, au. lassiludine , tes, tibi devotionem suam offerunt, a quo ipsa yota
aut timore superati. Non ppnant lucem ad tenebras, . suropserunt. Quoraodo enim animus 312 mortaij
nec tenebras iucem. Npn dicant malum bonum , nec; carne circuradaius,legemnaturse, libertatem licenlise,
bonum malum. Sint sapientibus et insipienl.ibus de- vim consueludinis,et stimulos setalis evinceret, nisi
bitores: et fructum de profectu omniura consequan- tu per liberuiri afbTtfiuriiliuricarrioremvirginitatis cle-
tur. Tribuas eis, Domine, cathedram episcopalemadI menfer accenderes, tu hanc cupiditatera in earum
regendam Ecclesiam luam et plebem universam. Sisi T corde benigiius aleres, lu forlitudinem minislrares?
eis auctoritas, s.iseis poteslas , sis 'eis firmitas. Mul-. Erfusa Uamque in omnes gentes jgratia lua, ex omni
liplices super eos benedietionemet gratiam tuain, utt nalione qusftest sub caeio,in stellarum innumerabilem
ad exoraudam seniper misericordiam luam tuo niu- numerum novi Testamenti heredibus adoptatis, inler
nere idonei, tua gratia possint esse devoti. Perr cetefas virtutes, quas filiis lurs non ex sanguinibus,
Domiuumb. nee voluplaie carnis, sed de tri'6Spifitu genitis iride-
SWperoblaia. disti, etiarn hoc doriura in qtiorutridammentes de
Suscipe, Dorriirie,riiunera quae tibi offerimuspro» largitalis tuse fonte defluxi., ut cum horiorem mf-
fainulotuo 3'l'l '"°> et propitiusin eodem tua douai ptiarum nulla interdicta minuissent, ac super copu-
custodi lam tua benedictl'6 permaneret, existerent lamen
Hanc igitur oblaiioneni, quam libi offerimus pro) sublimiores anirnDe, quse rion hoc concupiscerent
illo famulotuo, quem ad ponlificaleiri gloriam pro-- quod habet moriale eOnubium; sed hoc eligerent
a Hsecet sequentia verba leguntur in Ordiue Ro- Palium-
. ... ,.
mauo, postquain unctum est episcopi caput. «Hsecin Ordine Romano. Alia infra in _MissaI.
b Niliilhic de benedictione ornamentorum episco- Gallicauo.
S27 APPENDIX AD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. 328
quod praemittit divinum Christi Ecclesiaeque sa- i\ voluptalum ; nesciat etiam incentlva desideria, ut
cramenlum. Agnovit Auctorem suura beata virgini- soli tibi subdat propria colla, quo possit pro labori-
tas; et semula integritatis angelicae, illius thalamo, bus lanlis sexagesimumgradum percipere, munus
illius eubieulo se devsvit; qui sic perpetuaevirgini- dilectabilesanctitatis. Per. f
latis est sponsus, quemadmodumperpetuae virginita- Itemalia.
tis esl filitts. Implorantibus ergo auxilium tuum, Domine Deus virlutum cceleslium seterne, libi
Domine, et confirmari ex benediclionis tuae conse- supplices fundimus preces, ut hanc famulam tuam
cratione ctipientibus da proteclionis luae munimen, consecrare digneris, quam de pristina conversatione
ne hoslis anliquus, qui excellentiora studia subtilio- ad novitatem viioe, exspolians velerem horiiinem,
ribus inleslat insidiis, ad obscurandam perfeclse et induens novum, convertere fecisti, ut sicut Anna
continentiaepalmam per aliquam serpat mentis incu- prophelissa multis lemporum curriculis, vestibus
viam : el rapiat de proposito Virginum quod etiam viduitatis induta, in templo glorise tuaein jejuniis et
moribus decet inesse nuptiarum. Sit in eis, Domine, oratiouibus fideliter serviebatj, sic ethaec famula tna
per donum Spiritus .lui prudens modestia; et quod libi soli Deo in Ecclesia lua devota mente serviat.
sunt professse custodiant, scrutatori pectorum non Per Dominum.
corpore placituroe, sed 'mente. Transeant in nume- B ] Deus, qui Annam filiam Fanuelis, vix per annos
rum sapienlium puellarum, ut coelestem Sponsum septem sortitani j'ura conjugii, ita cum annis octo-
accensis lampadibuscum oleo prseparationis expe- ginta quatiior in sancta el in limorata castitate ser-
ctent; necturbalse improvisi Regis adventu, secu- vasti, ut noctibus ac diebus orationes jejuniaque
turse cum lumine, ut prsecedentiumchoro jungantur, misceniibus, quae ad prophetise gratiam sub circum--
occurrant, nec excludantur cum stultis. Regalem ja- cisione Christi lui justus remunerator adducaris ,,
nuam cum sapientibus Virginibus licenter introeant, quique deinceps 314 Per apostolicam institulionem
et in Agni lui perpetuo comitalu probabiles mansura sanciarum hujus ordinis manibus feminarum sexus
castitale permaneani. Per. ipsius adolescentulas j'uniores instruxit, cum sancti
Accipe, puella, pallittm,quod perferas sine macula charismatis benedictione visilari laudabili dispen-
ante tribunal Domini noslri Jesu Christi, cui fleclit satione voluisti; suscipere dignare, omnipotentis ime
omne genu cseleslium, et terrestriuui, et inferno- rerum omnium Deus, hujus conservse nostrae ar*
rum. Renedicat te conditor cseli et lerrse, Deus Pa- duumet laboriosum, nec salis discrepans a perfectae
ter omnipolens, qui le eligere dignalus est ad instar virginitalis proposito, quia lu creaturarum omnium
sanctse Marise malris Domini nostri Jesu Christi ad conditor, probas mundiales inlecebras difficilius post
integram et immaculatam virginilatem, quam pro-1C experimenlum posse vitari, sed cum ad te venitur,
fessa es coram 313 Deu et angelis sanctis. Idcirco idque per te, numquam animas semel tibi dicatas vel
serva propositum , serva castitatem per patienliam, terribile passionum vel divitiarum blandimenta sol-
ut coronain virginitatis tuae accipere merearis. Nunc licitant. Nam sensibus (quibus ipse dignaris infundi)
exoro Domini nostri Jesu Christi divinam misericor- nihil est desiderabilius quam regnum tuum, nihil
diam, ut hanc virginem consecrare ac sanctificare terribilius quam judicium tuum. Da ergo, Domine,
dignetur usqne in finem. Per. ad pelitionemmaxiraaerei luse misericordiarn tuom;
Benedicat le Deus Paler, et Filius, et Spiritus et tribue ut bsec famula tua in adgressse caslilatis
sanctus onini benediciiouespiritali, ul maneas sine pbservationeperdurans, inter cenjugatas uni lanlum
macrila snb vestimento sanclae Mariaematris Doraini viro feminas, fructum tricesimum sortialur. Sit in
nostri Jesu Christi. Qui tecum vivit et regnat in sae- illa cum misericordia discretio, cum bumililate lar-
cula saeculorum. gitas, cum libertate honestas, cum Immanitate so-
XI. BENEDICTIO VESTIMENTORUM VIDUiE. brieias. Opus tuum die ac nocte meditetur; et pro
Visibilium a et invisibilium rcrum crealor, Deus, eo quod amisit conjugis solalium lemporale, te, qui
adesto propilius, ut hsec indumenta, sanctitatis effi- srerumomnium requies es, sequatiir:; et vitse spatium
D
giem oslendentia, desuper gratia tua inriganle, be- spiritali consolatione compensa,'ut in die vocationis
nedicere el sanctificare facias. Per Dominum. suse talis venire mereatur, qualis Anna fuisse con-
Consecratiovestium. stat, quam usque ad.prophetisespiritum promovisti.
Inlumina, qusesumus, oculos majesiatis tuae ad Per.
benedicendam banc viduilatis veslera, ut quoeinor- XII.*CONSECRATIO ALTARIS.
dinalis veslibus viri sui visibus placuil, in sacratis Creator el conservatorhuraani generis, dator gra-
indumentis benedictionis tuae serrire mereatur. tisc, et spiritaiis largitor aeternaesalulis, tupermitte
Per. Spiritum tuum super vinum cum oqua mixtum, ut
Benediclioviduae,quaefueritcastilatemprofessa. armata virlufe caelestisdefensionis ad consecratio-
Consolare, Domine, hanc famulamtnam viduitatis nem hujus ecclesiaevel altaris proficiat. Per.
languoribus constriclam, sicut consolari dignatus es; Pratfalio consecrationisallaris.
Saraplinam viduam per Heliam prophetam. Concedei Ponis sitper cornua allaris digito tuo vinum cum
ei pudici.is: fruclum ut anlieuarum non memineatt aquu mixlum, et aspergis allare septemvicibus;reti-
a Hsecin Ordine Roraano et fere qusesequuntnr.
329 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 350
quum autemfundesad basem, et offeresincensumsu- A \ Ad omnia.
per allare odoremsuavissimumDomino. Dignare, Domine, Deus omnipotens Rex reguni,
a Dei Patris omhipotentis misericordiam, dilectis- el Dominus dominantium, Sacerdos omnium, Ponti-
sirai fratres, deprecemur, ut hoc altarium sacrificiis fex universorum, per qucm una cum Patre, sancto-
spiritalibus consecrandum, vocis noslrae exorandus que 316 Spirilu facla sunt universa, Chrisle Jesu ,
officio, praesenti benedictione sanctificet, ut in eo benedicere, consecrare, et sanclificare digneris vasa
semper oblationes famulorura suorura studio suae hsec cum lioc altario, linteaminibus, ceterisque va-
devotionisiripositas benedicere et sanctificare digne- sis; ;et quemadmodum sanctificasti officia taberna-
tur, et spiritali placaius incenso, precanti familia. culi testimonii olim cum arca, oraculo, cyrubin alo-
suaepromptus exauditor adsistat. Per Dominum. sis, velis, eolumnis, candelabro, altaribus, argenleis
Benedictioaltaris. basibus, tabulis deauralis, bolocauslis, sereoaltare
315 Deus omnipotens, in cujus honorera alta- cura seneis vasis, lenloriis, funibus, oleo unctionis,
rium sub invocatione lui consecramus, clemens et et ceteris aliis in figura noslri per manus sanctorum
propitius preces noslrse humilitatis exaudi; et prassta sanctificasti sacerdotum, ita nunc mancns in seter-
ut in hac mensa sint tibi Iibamina accepta, sint gra- num, summe Sacerdos sacerdotum secundura ordi-
ta, sint pinguia, et Spiritus sancti lui semper rore g»j nem Melchlsedech. (ut diximus), patenam hanc et
perfusa; ut omr.i temgore in hoc loco supplicantis calicem hunc, et omnia instrumenta altaris bujus
tibi familiaetuae anxietates releves, segritudines cu- ecclesite seu basilicae, quoeinter riostras palmas ha-
res, preces exaudias, vota suscipias, desiderata con- benlur, corde precamur, ut benedicas, purifices,
firmes, postulata concedas. Per Dominum nostrum consecres, et consummes, quibus inier nos et scter-
Jesum Chrislum Filium luum. nam unitatem in supremo raeatu sine fine constare
Praefatiolinteaminum. credimus. Per. ^J'*''f••
DomineDeus omnipotens, sicut ab initio homini- Prsefatiochrismalis. ff.. .*;'.'
bus vitalia et neeessaria creasti, et quemadmodum Oremus, fratres carissimi,ut Deus omnipoterishoc
vestimerita pontificalia sacerdotibus, et levitis orna- ministerium, corporis Filii sui Doinini nostri Jesu
menta, quae et linteamina fieri famulo tuo Moysiper Christi gerolum, benedictione, sanctificationrs?;tuta-
defensionis dominatione ;implere drajn^ur,
quadraginla dies docuisti, sive etiam ea quae Maria mine, ^fek.
texuii et fecit in usum ministerii tabernaculi fcede- orantibus nobis. Per.
ris, sanctificare, benedicere, consecrarequedigneris Omnipotens Deus Trinitas, manibus nostris opem
hsec linteamina in usum altaris tui ad tegendnm tuse benedictionis infunde, ut per nostram benedictio-
nem hoc vasculum sanctificetur, et corporis Christi
involuendumque corpus etsanguinem Filii tui Do- Q
mini nostri Jesu Christi. Qui tecum vivit et regnat novum sepulcrum Spiritus sancti gratia perficiatur.
Deus. Per Dominumnostrura Jesum Christum Filium tuum,
Fiant omnia ista protectione lua tuta atque de- qui tecum vivit.
XIII. ORATIONES b ET PRECES
fensa, potens Domine, vasa. Per Dominum. PROREGIBUS.
Adcousecrandampatenam. Deus, qui fidelestuos ad hoccorripis, ut emen-
Consecramus et sanctificamus hanc patenam ad des, populum tuum, qusesumus,ne
despicias suppii-
conficiendumin ea corpus Domini nostri Jesu Christi cantera, ut tuoevirlutis auxilio, omni hostilitate de-
patientis crucem pro salule nostra omnium. Qui pulsa, et securitate patrise laetetur, et catholica
regnal in ssecula. semper exultet Ecclesia. Per.
Item alia.
Consecrare et sanciificare digneris, Domine, pa- Item alia.
_
tenam hanc, per islam unciionem et nostram be- Populi tui, qusesumus, omnipotens Deus, propi-
hedictionem in Christo Jesu Domino nostro. Qui vivit tiare peccaiis, et totius hostiiitaiis a nobis errores
et regnat. averte, ut regni Francorum nominis secura libertas
Ad calicemconsecrandum. in tua devotione semper exultet.et ab hostiura nos
Oremus, dileclissimi fralres, ut Dominus Deus ft 1 defende formidine; ut omni perturbatione submota,
liosler calicem suum in ministerio consecrandura liberis libi mentibus serviaraus.
«selestis gratise inspiralione sanctificet, ut ad hu- Item alia.
manam benedictionem plenitudinem divini favoris Omnipotens sempiterne Deus, qtii regnis omnibus
accommodet. Per Dominum. seterno dominaris iraperio, inclina ad preces humili-
Item collectio. tatis nostrse aures misericordiae317 luae, et Fran-
Dignare, Domine, calicemislum in usum ministerii[ corura regni adesto principibus; ut tua tranquillilale
lui pia famuli lui devotione formatum, ea sanciifi-
clementes, tua semper sint virtule victores. Per.
catione perfundere, qua Melchisedech famuli tui sa- Alia.
cratum calicem perfudisti; et quod arte vel metallo Omnipotens et misericors Deus, cujus regnum est
effici non potest altaribus tuis dignum, fiat tua be»• omniumsseculorum,supplicationes nostras clemenlcr
nedictione pretiosura. exaudi, et Francorum regum tibi subditum protege
• Ha_cet sequentia in Ordine Romano, sed plura in Ordine
Romano, et apud Menardum in unciione
ibi.
b Aliseorationes aliusque regis benedicendi modus regum Francorum.
PATKOL.LXXIl. li
551 APPENDIX AD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSlS. 332
principatum, ut in tua virtute fidentes, et tibi pla- A_ confessoristui Helarii atque pontiflcis sollemnitaie
ceant, et super omnia regna prseceilant.Per. deferimus, ut qui tibi digne meruit famulari, ejus
Ilem alia. intercedenlibus meritis ab omnibus nos absolue pec-
Omnipotenssempiterne Deus, in cuj'us arbitrio catis : et prsesta, qusesuraus,omnipolens Deus, ut
regnorum omnium jura consistunt, prolege regura quia nos reatus noslrse actionis gravat, apud ineffa-
Francorum nominis ubique rectores, uleorum votiva bilem ntisericordiam tuam beali Helarii confe^nris
prosperitas pax luorum possit esse populorum. lui atque pontificisintercessionos gloriosa protegal.
Super oblata. Superoblata.
Sacrificium, Doinine, quod immolaraus, intende, Sancti confessoris tui alque pontifieis, qnaesumus,
ut ab orani nos exuat beliorum nequilia, et in tuse Domine,annua sollemnitas pietati tuaenos reddat ac-
protectionis securitale constitual, ul et a noslris ceptos, ut per haecpiae ol_lationis officia, et illum
mundemur occultis, et ab inimicorum liberemur in- beata retributio comitetur, et nobis gratiae tuae dona
sidiis. conciliet. Per.
Suscipepropitius hoslias quibus et te placari vo- Sacrificium,Domine,quod desideranter offerimus,
luisti, el nobis salutem potenfi pietate restitue. Per. gratum tibi beatus Helarius suffragator efficiat, ut
Vere dignum et j'us(um est, aequum et salutare. jj B sacris altaribus, Doraine, has hostias superposilas in
Agnoscimusenim, DomineDeus noster, agnoscimus, saluiem nobis provenire deposcat.
sicut prophelica diidum voce teslatus es, ad pecean- Ut nobis, Domine, tua sacriflcia dent salutem j
tium merita perlinere, ut servorura tuorum labore qusesumusbeatus Confessor tuus precator accedat,
quaesita, sub conspectu nostro manibus diripianlur Per. Pax fidi sancta.
alienis; et quae desudantibus famulis nasci tribuis, Vere dignum et justum est, sequuin el salutare.
ab hostibus patiaris absuini; totoque corde prostrali, Quoniam fiducialiter tibi laudis hostias imtnolamus,
supplices exoramus, ut et prseteritorum concedas quas sancti Helafii pontificistui confessione praesenli
veniam delictorum; et Francorum regni nominis confidimus adjubandas; ut illius palrocinio n-is ad-
inimicosvirtute luse conpremasraajeslaiis : quia tunc jubante, debita nominituo serviiute placeanius.Quia
defensionemtuam non diffidimus adfuturam, cum a dum beati iliius merita gloriosaveneramur, auxiiium
nobis ea quibus offendimusdignanter expuleris; ul nobis tuae propitiationisadquirimus; nec desperamus
populus tutis fidei integritale lseletur, et temporum de veniae largitate, nuam per eum qui tibi placet,
tranquillitate semper exultet. Per quem Majestatem. deposcimus : quia supplicationibusnosiris misericor-
Hauc igilur oblalionem servitutis noslrse, quam diara tuam confidlmusadfuturam, quam beati Helaril
libi offerimuspro salute et incolumitate vel statu G Q confessoristui poscimus interventu 319 nobis et
regni Francorum, (pro quibus, Domine omnipolens confessione prsestari. Quia licet nobismedelam sem-
Deus, tibi supplices fundimus preces; te in omnibus per operetur divini celebratio Sacramenti, propen-
ducem, te in oranibus viis suis proiectorem merean- sius confidimusadfuluram, cum sanctorura tuorun»
tur habere) qusesumus,Doinine, ut placatus suscipias. et illorum meritis intervenientibus exhJbetur. Per.
Per. quem.
Post commmunionem.
famulos tuos subsidiis et Hanc Igitur ohlationera servitutis nostrse, sed et
Protege, Domine, pacis
cunctaefamiliaetuae, quara tibi offerimus in honore
corporis; et spiritalibus enutriens alimentis, a cun- ssmctiHelarii confessoristui
ctis tiostibus redde securos. Per. atque pontificis, qusesu-
Ilem alia. mus, Domine.Per.
Fidelem populum tuura, quaesumus, Domine, po- Post communionem.
tenlise tuae 318 n..uniat invicta defensio, ut pio Reati Helarii confessoris tui, Domine, suffragiis
semper tibi devotus affectu, et ab infestis liberetur exoratus, perceptaSacramentituinosvirtute defende,
ut caelestisremedii Sacramentum ad perpetuara no-
inimicis, et in tua jugiter gratia perseveret. Per Do- bis
minum nostrum Jesum Christum Filiura. provenire raedicinam obtineat. Per.
J) Protegat nos, Domine, cum tui pereeptione Sacra-
XIV. ORATIONES ETPRECES INNATALI SANCTI H*LARII. menti beatus Helarius confessor tuus
inlercedendo»
Sanctus, Domine, Helarius confessor tuus sua nos ut confessionis cjus semper experiamur auxilium.
inlercessione lsetificet, et pia faciat sollemnitategau- Per Dom. nostrura Jesum Christum Filiura tuum,
dere. Per. XV. ORATIONBS ETPREGES UNIUS
MARTfRIS.
lntercessio nos, quaesumus Domine, sancta beati Deus, qui nos annua toealiMartyris tui sollemni-
Helarii commendet, ul quod noslris meritis non va- tate Isetificas,prsesia quaesumusutcujus gaudemus,
lemus, ejus patrociniis adsequamur. Per. meriiis, instruamur exemplis. Per.
Indulgenliam nobis, Domine, quaesumus, sancti BeatiMartyris tui, Demine,nos, qusesumus.merita
Helarii confessoris tui postulet tibi, grata precatio, prosequantur, et tuam nobis indulgentiam semper
ut tuam semper raisericordiam percipere valeamus; jmplorent, ut ejus sacra nataliciaet lemporaiiter
ut intercessioiliius ettuara nobis non desinal placare frequentemus, et conspiciarausseterna.Per.
justitiam, et nostram tibi devolam jugiter effieere Ilem alia.
servltutem. Per. Praesta, Domine, mentibus noslris ctim exuliatione
Exaudi, Doraine, preccs nostras, quas in sancti profectum, ut cujus diem passionis annua devoiione
555 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. %U
recoliraus, eliam fidei conslaaiiam subsequamur. Aciter _. deprecaraur, ut quae sedula servilute, 4ocenle
Per Dpm. te, gerimus, dignis sensibus tuo munere capiamus.
Super oblata. Per Dominum nostrum.
Hostiam nostram, quaesumus,Domine, sancti Mar- XVII. ITEMDEUNOMARTVRE.
tyris tui et veneranda confessio, et exaudibilis com- Omnipotens sempiterne Deus, fortitudo certan-
mendet oratio. Per Dominum. lium, et Martyrum palma. sollemnitatem hodierni
Vere dignum et juslum est, aequum et salutare. diei propitius intuere, et Ecclesiam tuam cominua
Quoniam a te constantiam fides, a le virtuiem sumit fac celebritate laetari, ut intercessione beati
Martyris
infirmitas; elquicquid in persecutionibus saevumest, tui omnium te credentium vota perficias. Per.
quicquid in raorte terribile, nominis tui fncis confes-
Praesta,qusesumus,Domine 321 ^ws, ut inlerce-
sione superari. Unde benedieiintis le, Domine, in dente beato Martyre luo, et a cunciis adversantibus
operibus tuis , teque in sanctorum tuorum profe- muniamur in corpore, et a pravis
clione laudamus. Per quem Majestalem. cogitationjbus
mundemur in corde. Per Dominum noslrum.
Postcommunionem.
Grata tibi sint munera nostra, Doraine, quae et
Quaesumus,Domine, salutarjbus repleli mysleriis, tuis sunt instituta
ul cujus sollemnitatem celebramus, orationibus ail- festivitas prseceplis, et heati Martyris tui
B gloriosa coramendat. Per Dominum.
j'uvemur, Per.
Item alia. Suscipe, Domine, sacrificium placationis et laudis,
Adesto, Domine, familiaetuae, ut quibus venerandi quod nos, interveniente sancto Martyre tuo, et per-
sanctos tuos praestas benignus affectum, et 320 ducat ad... setemam, et in perpeluam gratiarum con-
vitae mbrtalis concede praesidium, et sempiternae siituat actionem. Per.
relributionis effectura. Per. Contestatio.
Vere dignum et justum esl, sequum et salutare.
XVI. ITEMDE UNOMARTVRE.
Ecclesiam tuamsempiterna pietate non deserens,
Adsit nobis, qusesumus, Domine, beati Marlyris Qui
tui sancla precalio, quoe nos el a lerrenis affectibus per sancios tuos jugiter et erudis et protegis, prseci-
solemnitatis hodiernse, qua beati Mortyris lui
incessabiliter expediat, et coelestia desiderare perfi- pue
ciat. Per. passionem consumptam recoliraus, veneramur,iet ad
Sancti Martyris lui, Domine , qusesumus, vene- gloriam nominis tui nitimur debilis magnifieare prse-
randa festivitas salularis auxilii prsestet augmentum, coniis. Per quem laud.
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, sed et
ul quam prsevenimus veneranda sollemnitas et de-
cunctaefauiilise tuse, quam tibi offerimus in honorem
votionemnobis augeat, et salutem. Per.
Super oblata. * beati Martyris tui.
C
Muneribus nostris, Domine, sancti Martyris tui Post communionem.
Cselesti munere satiati, qusesumus, Domine Deus
festa prsecedimus; ut quae c.onscientisenostrae prse-
rioster, ul hsec nos dona, Martyris lui deprecatione,
pedimus obstaculis, illius merilis reddantur accepta. sancliticent. Per Dominum.
Per.
Adesio, Domine, supplicationibus nosiris, et in- Libantes, Domine, mensse tuon beatse mysteria,
tercedente Martyre tuo ab hostium nos defende pro- qusesumus ut sancti Martyris tui interventionibus,
et nobis misericordiam con-
pitiatus incursu; ut munera nostra commendet, al- lemporalem prsesentem
ferant. et seternam. Per.
que in ejus veneralione tuae Majeslali reddantur
accepta. Per Dom. XVIII. INNATALE SANCTORUM.
Vere dignum et justum est, aequum et salutare. Deus, qui nos sanctorum tuorum confessionibus
Qui non solum malis nostris bona retribuis, sed ut gloriosis cireumdas et protegis, da nobis ei imita-
miseris uberiora dona concedas, qui digne pro nobis tione proficere, et orationibus fulciri. Per.
possenl intercedere, conlulisti, ut quod nostra scien- Prosint nobis, Domine, qu;iesuraus,luorum marty.
tia non habebat, intercessio supplicarel tibi graia rum suffragia conlata sanctorum, ut quse noslris noit
justorum. Qui humanum gentis de profundo morlis I) ] possumus orationibus obtinere, placentium libi pre-
eripiens, captivitatem nostram Jesu Christi Filii lui cibus adsequamur. Per.
Domini nostri passione solvisti. Per quem ita virlus Super oblata.
anliqui hoslis elisa est, ut ejus, quem ipse supera» Offerimus, Domine, preces et munera in honore
verat, etiam beatum Martyrem suum magnum face- sanctorum tuorura gaudentes : prsesta, qusesumus,
ret esse victorem. Cujus triumphum in die quem ut et couvenienter hsec
agere, etremedia sempiterna
sanguine suo sanctificayit, colentes, iu tua gloria1 valeamus adquirere. Per Dominum.
exultamus. Per quem.
Suscipe, Domine, sacrificiumplacationis et laudis,
Post communieoem. ut benedictio tua larga descendaj, quae et miinera
Sumplis, Domine, Sacramentis, qusesumus ut in- nostra, sapclis luis deprecantibus, tibi reddat accepta,
tercedente beato Marlyre lup, ad r.edemptionis seter- et nobis sacramentum redem.ptionisefficiat. Per.
nae proficiamusaugmcptuin. .Per. Vere dignum el justum est,sequum et saiutare,
Sumentes gaudia sempiterna de participaiiones Conflteantiir lilji, Dftinine, omnia opera tua, et sancli
Saeramenti, et festivitate beati Martyris ttii, suppii- tui benedicant te : quoniam gloria virtiuis eorum tu
535 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 356
es, 322 quibus virlutem in confessionepugnantibus A cedant: precanles. ut Jesus Chrislus Filius tuus
et gloriam in passione vincentibus contulisti. Qui Dominusnoster sua nos gratia consequatur : et quia
summum illum Unigeniti lui nomen coram regibus sine ipso nihil recte valemus efficere, ipsius semper
et poteslatibus voce libera protestantes, pretiosum munere capiamus, ut tibi placere possimus. Per
libi sanguinem gloriosa morle fuderunt. Clementiam quem Ma.
tuam suppliciler oJbsecrantes, ut cum exultaiione Post communionem.
sanctis in cselestis'regni.rabilibus gaudia nostra sub- Cselestisdoni benedictione percepta, suppliceste,
Deus omnipolens, deprecamur, ut hoc idem et sa-
jungas; et quos virtutis imitatione non possumus
cramenti causa sit, et salutis. Per Dominura.
sequi, de vilaeveneratione conjungamus affectu.Per Ad plebem.
quem.
Posl communionem. Veniat, Domine, quaesumus, populo suppliccanli
Purificet nos, quaesumus, Domine, et divini per- tuaebenedictionis infusio, quae diabolicas ab eodem
ceptio Sacramenli, et gloriosa sanctorum tuorum repellat insidias, quaefragilitatem mundet et prote-
oratio. Per. gat, quaeinopem susleniet et foveal
Prsesla, quoesumus, omnipolens Deus, ut quorum XX. ITEMALIAMISSA.
memoriam Sncramenli participalione recolimus, fi- JJ j Perpetua, qusesumus, Domine, pace custodi, qui-
dem quoque proficiendo sectemur. Per Dominum bus in te spera donasli, et tuac pielalis in nobis pro-
nostrum Jesum Christum Filium luum, qui lecum. pilius dona concede; et ut tuis, Domine, possimus
XIX. INCIPIUNT ORATIONES ET PRECES COMMUNES COTl- inhaerere serviliis, tu nos, quaesuinus, ab omni pra-
D1AN.E CUMCANONE. vilale delende. Per.
Post prophelia. Exaudi nos, miseratoretmisericors Deus, el con-
Deus, qui diligentibus te bona invisibiiia praepa- tiiienlisesalutaris propitius nobis dona concede. Per.
rasti, infunde cordibus noslris tui amorisaffectum, Deus, cui nulla potest conscientia inculpabilis in-
ut le in omnibus el super omnia diligentes, prorais- veniri, concede nobis luse pietalis auxilium, ut ope
siones tuas, quaeomne desidcriura superant, couse- fuae miserationis adjuli, a pcccalorum nostforum
quamur. Per Dominumnosirum. nexibus liberemur. Per.
Collectio. Praesla nobis, misericors Deus, ut placationem
Deus, qui in sanctis habitas, et pia corda non de- tuam promptis mentibus exoremus; et peccatorum
seris, libera nos a lerrenis desideriis et cupiditate| veniam consequentes, a noxiis liberemur incursi-
carnali, ut, nullo in nobis regnante peccato, libi soli1 bus. Per.
Dominoliberis mentibus serviamus. Per Dominum.. « Super ohlata.
Ante nomina. Suscipe, Domine, quaesumus, debitorum munera
Proteclor in te speranlium, Deus, sine quo nibill famulorura : et ttiis donis purifica servienles pielate
est validum, nihll sanclura, raultiplica super nosi mysleriis, quibus etiam justificas innocenles. Per.
misericordiam luanj, ultereclore, le duce, sic trans- Alia.
eamus per bona temporalia, ut non araillamus; Munera,Domine, tibi dicata, qusesumus, sancti-
acterna. Per. fica ; et per eadem nos placalus intende, et a cun-
Deus virlulum, cujus est totum, quod est oplimum, clisnosrea.ibusetpericulispropilialus absolve, quos
insere pectoribus nostris amorem lui nominis, ett tanti mysterii tribuis esse consortes. Per.
praesta in nobis religiouis augmentura, ut quse sunt_ Contestatio.
bona nutrias, ac vigilanti studio quse sunt nutrilai 324 ^ere dignum et j'ustum est, aequum el sa-
CuSlodias. lutare. Ut quia tui esl operis, si quod tibi piacitum
Super oblata. est aut cogitamus aol agimus, tu nobis semper et in-
Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, ett telligendi quse recta sunt, et exsequendi tribuas fa-
has oblationes famulorum famuiarumque tuarurai cullalem. Ut non in nobis nostra malilia, sed indul-
benignus adsume, ut quod singuli oblulerunl ad ho-- ^n geniise tuse prseveniat semper affecius, qui nos a
norem nominis tui, cunctis proficiat ad salutem. Perf noxiis voluptatibus indesinenter expediat, et a mun-
Dominum. dahis cladibus dignanter eripiat. Per quem Maje.
Adeslo, Domine, supplicationibus nostris, et hisS Postcommunionem.
populi lui oblaiionibus precibusque susceptis, 323 \ Mysleria sancta nos, Doraine, et sacrificis expieant
prseseniiam tuae majestatis intersere, ut quod singuli
i alimenlis, et corporalibus tueanlur auxiliis. Per Do-
obtulerunt ad honofem nominis tui, cunctis proficiatt minum nostrum.
ad saluiem. Iternalia.
Veredignumetj'ustumesl, sequumel salul.nre.Om- Da veniara, Domine, peccatis nostris, et medici-
nipotenliam tuam jugiter imploranles, ut quibus an-i- nalibus sacrificiis expiatos ab omni pravitate de-
nua celebrital.s hujus vota multiplicas, plenam di- i- fende. Per.
vini cultus graiiam largiaris; et per augmenta cor- XXI. ITEMALIAMISSA.
porea profeclum clemenler tribuas animarum, quo io Post proplreliam.
ad incommutabilebonum per mutabilia dona venia* :' Deus, qui nobis omnipoleniiam luam parcendo
mus, temporalique lsetitiaeet gaudia sempiterna suc-> maxime et miserendo manifestas, nuiltiplica supsr
 357 DE LITURGIAGALLICANALI.I3ERIII. K.8
nos gratiam tuam, ut ad tua promissacurrentes, cae-A guberna moderamine, ul adsit ei et in securilate
Iesliumbonorum facias esse consortes. Per. cantela, et interaspera fortitudo. Per Dominumno -
Postprecem. strum.
Oranipoienssempilerne Deus, qui abundamia pie- Aute nomina.
tatis tusect merita supplicum exeedis et vola, ef- Prsesia, qusesumus, omnipolens et misericors
fuiide super nos misericordiam tuam, ut diinilias; Deus, ut inler hujus vitse caligines nec ignoranti?
quseconscientia metuit, et adjicias quod oratio non fallenle mergamur, nec prsecipiii sludeamus volun-
praesumit.Per Dominum. tate peccare ; sed quibus fiduciamsperandaepietati.
Ante nomina. indulges, oplalse misericordise prsesta benignus ef-
Omnipotens sempilerne Deus, adeslo propitius fecium.
invocationibusnoslris : et quia sine te nihil polest Pateant aures misericordise luae, Domine, preci-
morialis infirmilas, prsesla auxilium gratise (use, ut bus supplicanlium; et ut petenlibus desiderata con-
in exsequendis mandalis tuis, et voluntate libi, et cedas, fac libi eos, qusesumus,placita postulare. Per
actione pariter placeamus. Per Dominum. Dorainum.
Creaturarum omnium auclor Deus et Domine,qui Superoblata.
universa per coseternum tibi Filium, cooperante " Deus, cui, omniura sacrificiorumvarietate finita,
sancto Spiritu, condidisti, da populis luis scire quod hostiam nunc offerimussingularem, adesto votis lua
custodire ut et tua inspiratione conceptis, ut in te sperantium et desi-
prsecipis, quod prsestas; inspira-
tione credaris, et nosira semper voce lauderis. Per deriajubeas perfici,etpeccala deleri. Per Dorainum,
Remotis obumbrationibus carnalium victimarum,
Dominum.
Superoblat». spiritalem tibi, sumtne Pater, hostiam supplici ser-
Deus, qui legalium differenlias hosiiarum unius vitule deferimus, quse miro ineffabilique mysterio et
sacrificii perfectionem sanxisli, accipe sacrificium a iramolatur semper, et eadem semper offertur, pari-
devolis libi famulis, et pari benedictione, sieut mu- lerque et devotorum munus 326 et remunerantis
nera Abel, sanctifica,ut quod singuli obtulerunl ad est prsemium. Per Dominura.vv
Majestatis tuse honorem, cunctisproficiat adsalulem. Quaesumus,Domine Deus nosler , ut nostris desi-
Per Dom. deriis expeditos, devotionem tibi nos liberam atque
Suscipe munera, qusesumus,Domine, quae tibi de oblationemofferreconcedas. Per Dominumnostrum
lua largilate deferinius, ut haecsacrosancla myste- Jesum Christum.
ria, gratiae tuee operante virlule, praeseniisvilsenos Vere dignum el justum est, sequum et salutare.
conversaiione sanctificenl, el ad gaudia sempiterna Verbura luum libi per omnia coaelernum, Qui se-
* metipsum exinanivit, formam servi accipiens, factus
C
perducant. Per Dom. nostrum Jesum Christum.
Vere dignum et juslura est, aequum et salulare. obediens usque ad mortem, mortem autem crucis, in
Ul Filius tuus Jesus Christus, qui se usquc in finera qua pius sanguis in remissionemfusus est peccato-
sseculi suis fidelibus 325 promisit adfuturum, et rum. Venitenim animam suam dare redemptionem
prseseniise corporalis mysteriis non deserat quos pro multis, redditurus utique perenne fidei prsemium,
redimit, et niajestalis suaebeneficiis non relinquai. pro quibus sustinuit crucis opprobriura. Bona quippe
Utquite auctore subsistimus, le dispensanle, diri- etmala erunt seterna, quse dabit judicaturus, qui
gamur : non nostris sensibus relinquamur, sed ad bona et mala ternporalia contemni docuit judicalus.
tuaereducti semper tramitem veritatis, haec sludea- Non enim aliter naiura delinquit humana, nisi aut
mus exercere qusepraecipis, ul possimus dona per- amando quaeipse contempsit, aut limendo quaeipse
cipere quae proraitlis, per Dorainum nostrum. Per sustinuil. Unde nos lua providentia regi, tua nos re-
quem laudant. demptos gratia gubernari, nullum est certius docu-
Post communionem. mentum ; quam ejtis eviiientia nascentis, patientia
Sumpti sacriftcii perpelua nos tuitio non relin- morientis, polentia resurgentis. Per Dominum.
quat, et noxia semper a nobis cuncta depellat. XXIII. INCIPIT CANON ACTIONIS.
Sancia lua nos, Domine, quaesumus, et vivificando1" Sursuin corda. Resp. Habemusad Dominum. Gra-
renovent, et renovando vivificent. Per Dominura. tias agamusDominoDeontistro. Dignumetj'ustumest.
Adplebem. Vere dignum et justum est, sequumetsalutare est,
Renediclio,Domine, qusesumus,in tuos fidelesco- nos tibi seraper el ubique gralias agere, Domine
piosa descendat; etquara subjectiscordibus expetunt, sancle, Pater omnipotens, seterne Deus,-per Chri-
largiterconsequantur:quoniamsicutsuperbis resistis, slurn Dorainumnoslrum. Per quem Majeslatemluam
sic humilibus tuis gratiam benignus impendis. Per. laudanl angeli, adoranl dominaliones, tremunt po-
XXH. ITEMALIAMISSA. testates; caelicaelorumquevirlutes ac beala Syrafio
Post prophetiam. socia exultatione concelebrant. Cum quibus et no-
Concede, quaesumus, omnipolens Deus, ul viam stras vocesut admitli jnbeas deprccamtir, supplici
tuam devota mente currentes, subripientium deli- confessione dicentes : Sanctus, Sanctus, Sanctus,
ctorura laqueos evadamus. Per. DominusDeus Sabaoth.
Post precem. Te igitur, clementissime Pauer, per Jesum Chri-
Ecclesiam tuam, Domine, quscsumus, perpetuo stum Filium tuum Dominumnostrura supplices ro-
 APPENDIXAD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. 541
559
et benedicas At omnipolenlem, tibi gratias egit; benedixil, fregit,
garaus et petimus, uti accepta habeas
nsecd«na, haecraunera, hoecsaneta sacrifieia inli- dedil discipulissuis, dicens: Accipiteel manducale:
bala : in primis quaetibi offerimus pro tua sancta Hocest enim corpus meum. Simili modo postquara
Ecclesia catholica; quam pacificare,cusiodire, adu- coeiialumest, accepil et hunc praaclaruuicalicem in
nare etregere digneris toto orbe terrarum, una cum sanctas et venerabilesraanus suas; item tibi gratias
omnibus orthodoxisalque apostolicse fidei cultori- agens, benedixil, dedit discipulissuis, dicens : Acci-
bus. Memento,Domine, 327 famulorum famula- pite et bibite ex hoc omnes. Hicest enirftcaiix san-
rumque tuarum,etomnium cireumadstantium; quo- guinis mei, novi et aeterni Testaiuenli, mysterium
rum tibi fides cognitaest, et nota devotio : a qui tibi fidei, qui pro vobisel pro multis effundeturin re-
offerunlhoc sacrificiumlaudis pro se, suisque ora- missionempeccatorum.Hsecquolienscumquefeceri-
nibus, pro redemptione animarum suarum, pro spe tis, inmei memoriamfaeietis. Inde et memores328
salulis et incolumitatis suse; libi reddunt vota sua siimus, Domine, nos lui servi, sed et plebs lua sanc-
aeternoDeo, vivo et vero. Communicantes sed et ta, Christi Filii lui Dotnininostri tam beaisepassio-
memoriam venerantes in. primis gloriosaesemper nis, necnon el ab inferis resurrectionis, sed et in
virginis Mariaegenilricis Dei et Domini noslri Jesu cselosgloriosseascensionis: offerinius praeclaroeMa-
Chrisli, sed et beatorum apostolorumac marlyrum B ; jeslali de tuis donis ac daiis hostiam puram, hostiam
tuorum Pelri, Pauli, Andreae, Jacobi, Johannis, sanctam, hostiam immaeulatam,panemsanctumvitae
Thoraae, Jacobi, Piiilippi, Bartholomsei,Matthaei, selernae, et ralicem salutis perpeluse. Supra quae
Simonis, et Tathsei,Lini, Ancleti,Clementis,Systi, propitio ac sereno vullu aspicere dignare, et accepta
Cornili, Cypriani, Laurenti, Crisogoni, Joiiannis et habere, Siculiaccepta babere dignatus es niunera
Pauli, CosmseetDamiani, Helarii, Marlini, et om- pueri tui justi Abel, et sacrificiurapalriarchae nostri
niura sanctorum tuorum, quorum meritis precibus- Abrahse,et quod tibi oblulit suramus sacerdos luus
que concedasul in omnibusprolectionis tuse munia- Melcbisedech, sanctura sacrificium, immaculatam
rriurauxilio. Per Christum Dominumnostrum. hostiam. Suppliceste rogatnus, otpelimus, omnipo-
Hancigilur oblatidriera servitutis nostrse, sed et tensDeus,j'ube perferri per raanussancli angelilui in
cunctsefamilioetuse (quam tibi offerimus in honore sublimi altari luo, in conspectu divinse Majestatis
Domnibeati martyris lui ill. et pro peccalis atque tuse; ut quotquot ex hoc altari sauclificationissacro-
Offensionibusnoslris; ut omnium delictorum no- sanciura Filii tui corpus el sanguinemsumpserimus,
strorum remissionem consequi mereamur), qusesu- omni benedictionecaelesti et gralia repleamur. Per
rrius, Domiheut placalus suscipias, diesque nostros Christura Dominuranostrum.
in liia paee disponas, atque ab aeterna dainnatione G Memenioeliam, Domine, et eorum (Nomina)qui
et in electorum tuorum jubeas grege nos praeeesserunt cum signo fidei, et dormiunl in
' rios eripias, ChristumDominuranostrum.
numerari. Per somno pacis. lpsis,"Domine, et omnibus.in Chrislo
Quam oblationemtu Deusin omnibus, quaesumus, quiescentibus locum refrigerii, lucis et pacis ut in-
benedictam, ascriplara, ratam, rationabilem,accep- dnlgeas deprecamur, per Christum Dominurano-
labileriiquefacere dignare, quaenobis corpus et san- strum. Nobis quoquepeccaioribus fantulis luis , de
guis flat dilectissimiFilii tui, Doniiniaulera Dei no- mulliludinemiserationumtuarura speranlibus, par-
slri Jesu Christi. Qui pridie quam paleretur, accepit lem aliquam el societatemdonare digneris.
panem in sanctas ac venerabiles manus suas; ele- Cmleradesunt.
valis oculis suis ad c3.1umad te DeumPatrem suumi
a Deest hic, ut in multis aliis, quod nunc hoc loco inserimus,pro quibustibi offeHmus,velqui tibi, etc.

VETTJS

MISSALE GALLICAIVUM.

! I. HISSASANCTI GEIIMANI EPISCOPI. D Collectio.

•?
?' 329* Venerabilemdiem atque sublimem, fratres
cafissimi, prompia devotione celebremus, miseri-
cordiam Domini nostri suppliciler exorantes, ut
beatissimi Germaniantistitis et confessorissui, cujus
exempla miramur, elsi aequarifactis ejus non pos-
sumus, sallem vestigia sequi, et fidemnobiscontin-
gJtiimitari. PerDom,
Gralias tibi agimus, omnipotens Deus, pro virtu-
tibus beatissimiGermariianiisiitis tui: quas ei, Paier
omnipotens, non immerito tribuisti, quia le aposto-
lica confessionerebus omriibusplus amavit.Disciissit
a se divitias, ul paupertate spirilus caelorum regna
conscenderei.Mansuetudii.eriitenuit, ut terram sui
corporis spiritaliler possideret.Ltfgere d.electaiusest
341 BE LITUR<ilA GALLICANALIBER III. 312
in sseculo, ut eaelestem consolaiionem ex muneris Amandatis universa lex et prophelse pendebant, ad
tui largitate perciperet. Justitiam esurivil adque eas quasdiximus evangelicasbealitudines perveniret.
silivii, ut tuis saiurarelur eloquiis. Eleemosynam Et quia lu, Domine Jesu Cbrisle, apostolis tuis dixe-
jngiter fecit, ul indesinenter non tantum sibi, sed et ras ut, euntes per universum mundum, universae
ceteris pietatis tuse misericordiam obtineret. Purita- creaturse Evangelium prsedicarent, et virtutes effice-
tem cordis habuit, ut. te videret. Fidem servavit, ut rent, hsec tuus devotissimus Germanus episcopus
filiis tuis fraterna se participatione coojungeret. Per Tartarum, eorum vestigiis subsecutus, per totas Gal-
cujus interventmn precamur, qui illum hono lias, Roma, inectalia R, in Rrettania annis triginta
plis. Per Dominum. corpore adflictus, Januis jugiter in luo nomine prse-
Collectiopost nomina. dicavit; haereses abstulit; adduxit populum ad ple-
Auditis nominibus offerentum, indeficientem divi- nam et integram 331 flQeB 0 '>e.ecil daemones; mor-
nam clementiam deprecemur, ut has oblationes p!e- tuos suscitavit; segris reddidit pristinam sanitatem;
bis, quas in honore beatissimi Germani antistitis el implevitque omnia signa, virtutes utique adeptus.
confessoris offerimus,... signatutn diem hodiernae Sic ccepii, ut cresceret; sic pugnavit, ut vinceret;
solemriiiatis celebremus cum inconcussa fidei liber- sic consummavil, ut mortis tenebras praeteriret,
tate, quam ilie conslanti mente defendit: precantes B niartyriis se conjungerei, stolam cum centesimo
ul robur patientise ejus fructu perciperet, et vila bac peracta regnum inha-
bitarel aeternum. Quod credentes, Deus Pater omni-
Oremus etiam et pro spirilibus carorum nostrorum polens, supplices exoramus, ut in ejus apud te
(quorum ideni omnipolens Deus et numerum novil et patrociniis et intercessionibus pietati luae commen-
nomina), ut omniura memoriam faciat, oranium dali, nos in omnibits tuam misericordiam consequa-
peccata dimiltat. Per Dominum nostrum. mur, angelica to exultatione laudantes et dicentes :
[Collectioad paeem.] Sanetus, Sanctus, Sanctus.
330 Deus, pro cujus sacro nomeue bealus Ger- CollectiopostSanctus.
manus anlistes luus desideravit pati persecuiionem Benedictus plane qui venit in nomine Domini;
propter j'ustitiam, ut etsi martyrium non perferret, benedictus Deus Rex Israel, pax in terra, gloria in
fide tamen pertenderel; nec timeret odiis hominum excelsis per Dominumnostrum Jesum Christum Fi-
et malediciionibus subjacere, dummodo mercedem lium tuum. Qui pridie quam pateretur.
coptosam consequeretur in cselo et ad illas beatitu- Postsecreta.
dines evangelicas perveniret; le perbujus interven- Descendat, precamur omnipotens Deus, super haec,
lurriprecamur, ut pacem quam, te jubente, dilexit in (i quse tibi offerimus, Verbum tuum sanctum ; descen-
sseculo, perpaiualiter Ecclesiae possidendam Iribuas dat inaestimabilis glorise tuse Spiritus; descendat
in futuro. Per Dominum nostrum. antiquae indulgentiaeluae donum ; ut fiat oblatio no-
Conlestalio. stra hostia spiritalis in odorem suavitatis accepta;
Dignumel juslum est. Vereaequum etjustum est, etiam nos famulos tuos per sanguinem Christi tua
nos tibi gratias agere, el pietati tuaein honore summi manus dexiera invicta custodiat. Per Dominum.
sacerdotis tui Germani episcopi et confessoris gratias CollectioanteorationemDominicam.
agere, laudes canere, vota persolvere, ejusque enar- Agnosce, Domine, verba quse praecepisti, ignosce
rare vinutes, quas ei, Domine Pater omnipolens, prsesuraptioni quam imperasti : ignorantia est non
rion immerito tribuisti, quia te apostolica confessioue nosse merilum; contumacia est non servare manda-
rebus omnibus plus amavit. Discussii a se divitias, tum, quo dicere juiieintir : Pater noster.
ut paupertate spiritus caelorum regna consequeretur. Collectiopost oratiouem.
Mansuetttdinemtenuit, ut terrena sui corporis spiri- Libera nos a malis omnibus, auctor bonorum Deus,
taliter possideret. Lugere delectatus est in saeculo, ab omni temtalione, ab omni scandalo, ab omni
ut caelestemconsolationem ex muneris tui largitudine opere lenebrarura, el conslitue uos in omni bono, et
diebus nostris, Auclor pacis et carilai: .
perciperet. Justiliam esurivit alque sitivit, ut tuis ^ da pacem in
saturaretur eloquiis. Eleemosynam jugiier fecit, ut Per Dominum nostrum Jesum Christum.
indesinenter non lantum sibi, sed et ceteris pielaiis Collectiopost Euckarisiia.
luse misericordiam obtinerel. Puritatem cordis ha- Sumsimus ex sacris allaribus Christi Doraini ac Dei
buit, ut le videret. Pacem servavit, ul filiis luis fra- nostri corpus et sanguinem... credentes unitatem
terna se parlicipatione conjungerel. Desideravit paii beatse Trinilatis orenius, ut semper nobis fide plenis,
persecutionum propter jusiitiam, ut si martyrium non esurire detur ac sitire jusliliam; sicque opus ejus,
perferebat, fide tamen perlenderet ad coronam : nec conlortati salularis escae gratia, (aciamus, ut non in
timuit omniura modis maledictionera subjacere , judicium', sed iri remediuin Sacramenium quod acce-
dumraodo mercedera copiosam consequerelur in cae- pimus habeamus.-Per Dominumnostrum Jesum Chri -
[o. Dilexit te, Doinine, ex toto corde et ex tola stura.
merite, et ex tota anima sua, et proximum suum Collectio.
tamquam seipsum; ut secundum quod in his duobus Aspice, Domine, qui et tuo vesci corpore, et tuum
" Lege m ltalia. Infra, lanuis, quid illud? an de pellatur. Hoc vocabulura cardiualis Rona omisit, si-
Geima inlelligendum, quee urbs tanuce non raro ap- cutet Tarlarum, supra.
343 . APPENDIXAD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. bii
corpus cfflci vis fideles: fac nobis in remissionem A V Collectiosequitur.
peccatorum esse quod sumpsimus; alque ita se ani- Excila, qusesumus, Domine, corda nosira ad prae-
ma. nostrse divina alimonia 332 Per benediclionem parandas Unigeniti tui vias, ut per ejus adveutum
tuam facla permisceat, ut caro spirilui subdita, el in purificatis tibi servire raentibus mereamur. Per.
consensum pacificum subjugata obtemperet, non Postnomina.
repugnet per Spiriium sanclum, qui in unilate Palris Placare, Domine, qusesumus, humilitatis nostrsr.
ei Filii coselernusvivit et regnat in saeculasseculo- precibus et hostiis; et ubi nulla suppetunt suffragia
)'iii. Amen. merilornm, luaenobis indulgentisesuccurre prsesidiis;
H. PR/EFATIO ADVIRGINEM BENEDICENDUM. et eorum nomina qui nos praecesserunt c cum signo
Faventes, dileclissimi fratres, his virtulibus, quas lidci, et dormiunt in somno pacis, ipsis et omnibus
prsestare paucorum est, Deum semper pudicitioe in Chrislo quiescentibus locum refrigerii, lucis et
castiiatisque custodem acceplis eidem precibus ore- pacis, ut indulgeas deprecamur. Per.
mus, ul hanc famulamsuam, omniliussaeculiinlece- Collectioad pacem.
bris liheram carnalibus, ac spirilu integram, Regis Grata libi-sinl, Domine, raunera, quibns mysteria
selerni thalamo reservandam, addila cseleslispropo- celehranlur nostrse libertatis et vitse; et qui unitale
siti virlule corroboret; et ad sexagesimumfruclum, B ] lsetaris, tribue nobis frdem inlegram, pacem perpe-
quaepropria devolione prsesumit, addat sua libertate luam, carilatem puram. Per.
ceuiesimum.Per Dominum. Conteslatio.
Colleclioejusdem. Vere dignum et justum est... Deus, cui propriumest
Omuium qttidemlaudum atque virtutum, sed prae- ac singulare, quod bonus es, el nulla umquam a te
cipue caslitaiis adsertor, custos, auxiliator, effector, es comrautationediversus. Propitiare supplicationi-
dic.ataetibi in sanctis corporibus pariier ac mentibus bus nostris; et Ecclesiae luae misericordiam tuam,
puritatia; qui virgitiitalem ideo plus intues et diligis, quam confileniur, ostende, manifeslans plebi luae
quia libi origo virginitas ; quique in hunc mundum Uni^eniti lui mirabile Sacramentum ;.ul universitate
naius ox Virgine, icl in aliis probas, quod in matre . nationum perficiaiur, quod per verbi tui Evangelium
elegisti; adque ideo aptissime libi sponso vir °, promisisti; et habeatplenitudo adoptionis, quodprse-
sponsam virgineni dedicamus. Tu, Domine, tribue tulit teslificatio verilatis. Per.
hanc puellsejam tuaesemper optabilem magno pro- Post hwc, Hanc iaitur obl.
posito perseveranliam, et contra multiforraisinimioi Benedictiopopuli.
insiantiam semper agitantis insidias indeflexam, Da, qusesumus,omnipotens Deus, cunctse familise
inexpugnabilemqueconslanliam ; ut libi debeat feli- G ( tuaehanc voluniatem in Christo Filio luo, Domino
cem consummalionem, quse jam anle babuitbonam nostro venienti in operibus justis aptos occurrere, ut
volunlatem. Per Dominum. ejus dexlerae sociali, regnum mereantur possidere
III. PRJEFATIO VIDIIALIS. cselesle. Quod ipse prsest.
Collectiopostcommunionem.
Deusrerum omniuni, Deus nosier, qui inter cetera Animsenostrae, quaesumusomnipotens Deus, hoc
documeniavirlulum salulem nostram castitatisvigore polianlur desiderio, ut a tuo Spirilu inflammeiitur;
reparasti, ut saucli Spirilus domicilium fieret pro ut sicut lampades 334 divino munere satiati, ante
viduilalis conservalione, atque ut isto figurelur conspecium venientis Christi Filii lui velut clara
exemplo, majestalis Verbum parituram fcecundalam, luniina fulgeamus. Per.
praesla ut hsec famula tua, quse conscientiam suae Coliectiosequitur.
puiilalis spondet, te custode adque rectore, conser-
Repleti cibo spiritalis alimonise,supplices le de-
vata et inviolata permaneal; quia noslrorum nihil
ftterit custodiente precamur, omnipolens Deus, ut liujus panicipatione
magnura est voluisse, quod te non
raysterii doceas nos terrena despicere, et amare ce-
perfectum. Per Dominum. lestia ; atque omninexu mortifersecupiditatis exutos,
Benedicliovidualis. D regno perpetuse libertaiis consorles efficias. Per
Deus,qui Annam filiamFanuelis b. ....... Dominumnostrum.
Desunt hic folia. V. ITEMMISSADE ADVE.NTU DOSIINl
NOSTRIJESU
CHRISTI.
Deus, crcaturae luse misereri potius eli- Excita, quaesumus,Dominecorda nostra ad prse-
333 qui
cordis noslri infirma considera, et parandas Unigeniti tui vias, ut per ej'us advenium
gis quam irasci,
tuoe cos gralia pietalisinluslra. Per Dominum. purificalis tibi servire mentibus mereamur.
Colleclio.
IV. INCIPITMISSA DE ADVENTU DOMINI NOSTRl JESU Conscientiasnostras, quoesumus,omnipolensDeus,
CHRISTI. cotidie visitando purifica, ul venienle DominoFilio
Excita potentiam luam, Domine, et veni; et quod tuo, paratam sibi in nobis inveniat marisionem Per.
Ecclesiaeluac usque in finem sseculi promisisli, cle- Collectioposlnomina.
menler operare. Per. Fac nos, quoesumus,Domine Deus noster, pervU
a Legendumvidetur, sponsovirginum. c Hsecverba in CanoneOr.dinisRomani seu Gre-
fcIntegra supra in MissaliFrancorum num. 11. goriaui.
348 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 3-iG
giles adque sollieitosadventum expectare Christi Filii Aut orationem, quaiii praecepisti, dicere audeamus;
tui Domininoslri : ut dum venerit pulsans, nondor- sed quia permittis, et dicimus : Paler noster.
mientes peccatis, sed vigilantes, et in suis inveniat Collecliopost orationemDominicani.
laudibusexullantes; carisque nostris, quorum nomina Libera a nos ab omni malo omnipotens octerne
recitata sunt, placila requies, secura expectatio, Deus; et quia libi soli esl prseslandi potestas, tribue
rcsurreciio desiderata contingat. ut hoc sollemne sacrilicium sanclificet corda nostra,
Adpacem. dum cieduur; deleat peccala, dum sumitur. Per
Sacrificium tibi, Domine, celebrandum placatus Dom.
iniende : quod el nos a vitiis nostrse conditionis Collectiopostcommunionem.
Gralia tua, Domine, quaesumus,populum suppli-
emundet, el tuo nomini reddat accepios, et commu-
nicalio prsesenlis osculi perpeluse proficiat caritati. cem benignus inluslra; et donorura tuoruin largitate
Per Dominum. prosequere, ut a malis omnibus, te protegente, de-
lmmolationunc. fensos, ad ineffabile myslerium spiriialiler celebran-
Vere dignum ei justum est nos libi hic et ubiqne dum el mente praeparetur et corpore. Per.
semper gratias agere, Domine sancte, Pater omnipo- Collectio.
lens, aeterneDeus : cui proprium est veniamdelictis " Sumplis muneribus, Domine, quaesumus ut cum
impendere, quam pcenaliter inminire.' Qui fahricam frequenlatione mysterii crescat noslrae salutis affe-
lui operis per eumdem rursus Lapidem es dignatus clus. Per.
Benedictiopopuli,
erigere-; ne imago, quse ad simililudinem tui facla
dissimilis haberetur ex munus Gregem tuum, Paslor bone, placatus intende, et
fueratvivens, morte, Filii tui rede-
venialis indulgentiseprtcstilisti, ul unde mortem pec- oves, quas 336 pretioso sanguine
misti, diabolica non sinas incursione lacerari. Per.
cato coniraxerat, inde vilam pielas repararet inmen-
sa. Hsec poslquam prophelica saepiusvox prsedixit, Item benediclio.
et Gabrihel augelus Mariaejam prsesentia nunciavit: Preces populi tui, qusesumusDoraine, clementer
niox Puellaecredentis in ulero, fidelis Verbi mansit exaudi; ut qui de adventu Unigeniti lui secuiidum
aspiraia conceplio; et illa proles nascendi sub lege carnem lsetanlur, in securido, cum venerit in maje-
laluit, quaecuncta suo nasci nutu concessit. Tumeba- slate sua, prsemiura aeternae vilaepercipianl. Quod
tur Virginis sinus, et fcecundilalesuorum viscerum ipse praestare dignetur, qui vi.
335 corpus mirabalur inlactum. Grande mundo VI. PRZEFATIO ADVESPERUM NATALIS DOMINI.
spondebalur auxilium, feminseparlus sine viro my- Deus, qui omniurn mirabiliura et virtulum pius es
slerium, quando nullius maculsenebula fuscaia tenso Q effector; qui omnia auxilia contra audaciam inimici
nutriebat ventre prsecordia, mox fulura sui genitrix
ipse credeniibus praestas; qui Sorram sierilera, An-
Genitoris.Per quem omnes angeli. nam de successione trislanlein, adque Helisabeih se-
Collectiopost Sanclus. neclute proveclam sanclorum hereditate dedisti, sin-
Vere sanclus, vere benedictus, Domine Deus Pa- gulis prseiniumpartus in successione resiituens, ut
ter omnipolens, salus credentium, et omnium Re- Isaac admoveretur holocaustum, Samuhel clamare-
demptor in Cbristo. Per quera te deprecamur et quae- tur in lemplo, Johannes prophetaret ex ulero.-Deus,
sumus, ut lianc oblationem gratam adque acceptabi- qui excellentem gloriam novitalis ostendens, supra
Iem suscipere, benedicere ac sanctificare digneris : lianc magnitudinem quam donasli omnibus terrenis,
quam tibi offerimus pro pace Ecclesise luae, pro sa- et quod erat preliosius praeslasti, ut per Spiritum
cerdolum tuorum et minislrorum omnium puritate, sanctum servi sponsa conciperet, et paritura Domi-
pro staiu loci hujus adque omniura liabitanlium in num suum virgo Maria porlaret; et per eara Lumen
eo, pro volis adslantium, et omnium commemora- sseculi nalum, angelo nunciante pastoribus, sollici-
tione sanclorum, ac pro requie defunclorum, per ludo cognoscil; offerendumeum in Jerusaleai mater
ipsura Dominura nostrum. Qui pridie quam pro no- adducil; Symeon quoque in manu sua eum suscepit
stra et omniurasalule pali dignaretur. D adque benedixit; et prolala in jejuniis Anna conlau-
Collectiopost secreta. dal; per caelestis exercitus praeconiuraclamoris ex-
Descendat, precamur, omnipolens Deus, super tollit, dicens : Gloria in excelsis Deo, et iu lerra pax
hsec, quae tibi offerimus, Verbum luum sanctum; hominibus bonaevolunlatis. Et magis slella novi ful-
descendat inaestimabilisgloriaetuoeSpirilus; descen- goris innotuit inirum in nalivitate myslerium, crea-
dat anliquaeindulgentise luse donum, ut fiat oblatio turae Dominus adoratur; in munere aurum offeriur;
hsecHostia spiritalis in odorem suavitalis accepta; uno denique momento regnum, sacrificium, sepul-
etiara nos famulos tuos per sanguinem Chrisii lua tura, adque omnia tempore suo ralione complentur;
manus invicia cuslodial. P'er Dominum. diverso apice litlerarum in titulura dignitatis Pilatus
Collectioante orationemDominicam. obsequilur; et ipse pro nobis Hostia vi.va, ut nos
Conscientiarum nostrarum errore suspecti, vel salvaret offertur; per Joseph sepullura sancti cor-
peccatorum recordalione confusi, omnipolens Deus, poris impetraiur. Implentur ergo omnia; ac nos de
indignos nos ad invocationemlui nominis judicamus, pleniiudine ejus impleti sumus, et accipimus gratiam
* Eadem oratio in raissa 75 Missalis Gothici, supra<
347 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 548
pro gratia. Implentur ergo omiria laudibus, cseluraA , VIII. ITEMORATIO INMEDIA NOCTENATALIS DOMINI.
et lerra signis et prodigiis; et ipse inferni terroribus Te oramus, Domine sancle Paler omnipoleiis,
descendit. Per ipsum inimicus occiditur, resurrectio seterne Deus, in hac nocte Natalis Filii lui; noctis-
in carne monstraiur, liber vilse perennis aperitur. que mediae tempore libi adsistenles, quaesumus, ut
Veniamus crgo ad eum omnes, qui onerali sumus sicut separasli lucem a lenebris
jieccatis, quia jugum ejus sanctum, suave, adque ...... Et hic desunt folia.
onus ejus leve esl. Nemo formidet vel dubitet. Non c SCRUTINIUM.
IX. ADFACIENDUM
taurorum aut bircorum sanguis expetilur, sed in sim-
plicilate 337 cordis sacrificium laudis postulalur. da
Iloec ergo Detis in nobis, ad nationes nationum ce- illi misericordiam luam et pietatem, per lavacfi
iebralissintam noctem, id esl Nativitalem Filii sui, regeneralionem, perduc eum ad gratiam spiritalem,
nobis sanctificel ut nobiscum pariter lihi Domino Deo Patri omnipo-
propitialus indulgeat; Ecclesiam;
sedificetsacerdotes "; exaliet seniores; inlustret le- tenti laudes el gralias referat: induc eum in via ve-
doce eum justificationes tuas. Per Do-
vitas; beriedicat populum sutim; extinguat omnia ritatis,
minum.
peccala nostra; vilam seternam consequamur. Per. „ X. INCIPIT EXORCISMUS.
Colleclionuncsequiluf. ° te, immundissinie damnate spiritus,
Sublitnem irieffabils clementise Reciorem annuis Adgredior
in hac fralres di- qui es inveterator raalitiae, maieries criminum, origo
supplicationibus vesperlina prece,
unilis animis ut nobis trans- peccali, qui fraudibus, sacrilegiis, stupris, csedibus
leclissmi, deprecemur, Te, invocato Domini noslri Jesu Chrisli no-
acli lemporis Itaclenus debila donel, superventurse gaudes.in o
mine, mus et adjuramus per ejusdem ma-
noctis sollemnitatem Nataiis Filii sui prosperam
j'eslatera adque virtutem, passionem ac resurrectio-
pracslet, assiduam ftituri anni h cuslodiam reddat, adventum adque judicium; ui in quacumque
ad selernse vilse gaudia spiritali defensione nos per- nem,
ducai orantes. Per Dominuni. parte membrorura latitas, propria te confessionema-
nifestes: exagitatusque spir ilalibus flagris invisibili-
Collecttosequitur.
vas quod occupasse sestirnas, fu-
Rege nos, Domine, brachio tfio excelso, et COB- busque tormentis,
serva nos pef alternas dierUmet temporum succes- gias, expiatumque post habitalionem tuam Domitio
Sufficiat quod prioribus sseculis per ho-
siones; ut adjuti sanctorum precibus, qui dierri hunc derelinquas.
minum corda psene toto orbe dominalus es. Jarn in
per munus misericordiae tuae duximus, noctem quo-
dies singulos deslruitur luum regnum, luaqtie coti-
que isiam placitam libi animarum et corporum pu-
ritale ducamus. Per Dominuni. p die usque in finem tela dettciant. Jam pridem prae-
VII. INCIPIUNT OIIATIONES ADINITIUM NOCTIS NATALIS figurata sunt ista quae,pateris. Jatn tu vasiatus Mgy-
DOMINI. ISTAADDUODECIMA. ptiorura plagis, tu in Pharaone demersus, in Hierico
Dei Patris omnipoientis vivura Verbum te, Do- deslructus, in septem Chananseis gentibus stratus,
mine Jesu Christe, deprecamur aeternum, uti nos in per Sansonern in Allophylis subj'ugalus, truncalns in
lide lui nominis robores per spei perseverantiam , et Golia per DSvid, per Mafdoceum iu Aman suspen-
earilatis excellentiam; renovans nostra in melius sus, per Danihel in Rel dejectus, in Dracone punilus,
desideria, ut semper in bono perseveranles, te pio per Judilh in Hoiopberne transfossus, per Domintim
sensu intelligere, et mundo corde videre possimus : hurrianis imperiis subjugatus, per Paulum csecatus
qui ex utero ante iuciferum paterno natus ineffabi- in Mago, ustns in vipera, per Petrum in Sirnone
liter, Deus de Deo, unus de urio, lumen de lumine, disruptus, per omnes sanclos fugaris, torqueris, eli-
de sempiierno Patre coselernus Filius. Cum quo sem- deris, seternis ignibus et infernis tenebris deputatus.
per el Spiritu sanclo in splendoribus sancldrum sine Unde homiriem Dominus 339 noster Jesus Chrislus
principio el sine fine regnas et permanes in ssecula. in Adam secundo dum de te triumphat, eximit. Abs-
Collectiosequituf. cede, abscede quocumque es, et corpora Deo dicata
Mirabili iierum sacraraento nobisctthi Deus ab an- ne repetas. Interdicta sint libi ista in perpetuo. In
"
gelis Emmanuel nomiriatus, Filius hominis, hoc est nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, el in gloria
Mariaevirginis, Jesus nasceris in salutem poprilitui; dominicse passionis, cuj'us cfuore salvantur, cujus
in cujus numero nos esse pie Doniine concedas advenlum expectant, j'udicium confitentur. Per Do-
Christe, cujus Nalalis salutare ntysterium Celebran- minura.
tes, in noclis hujus magnse inilio primilias precum XI. INCIPIT e EXPOSITIO VELTRADITIO SYMBOLt.
acsi offefentes, roganius (ui nominis vim hascendo Sermo et sacramentum totius Symboli, fratres
nobis quoque a 338 le -onafi, Salvatof riiundi. Qoi dilectissimi, fides est Ghristiani homiuis et vita :
vivis. fides in praesenli, vita in futuro; fides in via, viia in
« Sacerdoles, id est episcopos; ..niores, id est feria terliae hebdomadse Quadragesirase. Vide Ofdi-
presbyteros. Supra, in Missaii Franeorum, nuni. 8, nem d
Romanum.
ubi de ordinatione presbyieri, probet se esse se- Alia in Ordine Romano : Audi, maledicle Sa-
niorem. land, etc.
b Nimirum quia novus aonus a die sequente, scili- e In ordine Romano alia oralio, et prsecedil hanc
cet a Natali Doiuini, tunc incipiebat. expositionem expositio Evangelioriim, quse hie se-
• Scrutinii terlii pars est, quod fiebat olim quarta quilur.
319 DE LITURGIA GALUCANA LlBER HI. 350
patria; fides in spe, viia in re; fides in prcelio, vilai A
1 mens dilectus, in quo ffriHiberie complacuit, ipsum
in regno: fides in opere, vita in retribulioue. Ac sic; audiie. Paler ipsum esse dicit Filium suura, et ip-
qui fideiricum operibus habuerit in hoc saeeulo,vitami sum atidire jubet; quis est qrii neget esse veruin,
seternam recipiel in fuluro : et ideo siatim in prin- quod veritas dicit ? Sequittir.
cipio Synboli habet: Gredoin Deum; et postea int Credo el in lesum ChrislumFiliunt ejusunigenitum
conclusione Symboli : Vitam wternam. Sic ergo estl sempiternunulenis hebraici vocahuli nomen est; quod
Symbolum, dilectissimi, qnasi pulcherrimum aedifi- aput nos Salvator ilicitur. Christus a chrismaie, id
cium bene ccepium; cujus et firmissimum est fuuda- est ab unclione appellatur. Uhigenilum, inquit. Uni-
mentum, et inmortale fastigium, cum in principio> cus est namque Patri Chrisius, ul splendor igni, ttt
babeatDeum, et in fine vitam aeternam. Deus estt forli virtus, ut sapientia sapieuli.'
fundarrienltim, et vita seterna fasligium. Fides, fra- Conceplus,inquit, de Spiritu sdnclo.
tres carissimi, vitse ostium, vise principium, sa- sancttis refertur dominicoecarnis et Spirilus ergo
templi creator.
Jutts esl fundamentum. Qui divina mysleria intelli- Incipe
' j'am hine inielligere eiiairi sancti Spiritus ma-
gendd se magis capere aestimat quam credendo, sic jestatem. SiC enim ait Evangelium : Spiritus sartcius
facit, quomodo si aliquis, relieia via, peiat devium,' superveitiet in le, et virtus Allissimi oburiibrabit tibi.
vel sine fundamento conslruat aedificiom, vel per* ]" Videle
ergo cooperarilem sibi invicem Trinilatem.
objeclum parietem requirat ingressunt. Adhibendum1 Spiritus sancius venire dicitur supef Virginem; et
est itaque creduliialis salubre compendium, ubi ira- virtiis Aliissimi a, uisi
ipse 341 Christus, qui est
becilla mens capere non poiest cseleste' seeretum. Dei Virius et Dei Sapientia? Jatn
jain si jubelis, hoec
Totum cjrgocredulttatis pectoris sinum ad vitalis car- quaedfcia suril, caritali Vestraesufficiaiit; el die cra-
minis expandamusoraculum, quod ita incipit : stina, sccundum sanclairicohsuetudiriehivesirarii, per
Credo in Deuin Patrem omnipotenlem, Creatorem1 ministerittm fratrum nosirorum cia
quse reslant fiia-
caell ef lerrse. Credo et in Jesum Christum, Filiurti1 lurius audietis. Quod
ipsi.
ejus unigeni.bm sempiternuni. Qui conceptris est de' Nalus , inquil, de Maria virginc; conceplusesl de
Spiritii sanCto, hatus est de Maria virgine. Passus
est sub Poritio Pilalo; crticifixus, mortuus, et se- Spiritu sancto; passus sub Ponlio Pilato. Requira-
miis, dileetissimi, cur Syraboli conditores neeessa-
pultus. Descendit ad inferna. Terlia die resurrexit a rium
mortuis, ascendit ad caelos. Sedit ad dexteram Dei judicarunt, ut ipsius etiam Pilati nomeu insere-
Patris omnipolentis. Inde venturus judicare vivos et rent. Ideo utique, quia Aniicbristi mulii futuri erant,
mortuOs. Credo in sanctum Spiritum; sanctam Ec- ut nulla hoeresisChrisium alium esse diceret, cum
clesiam catholicain, 340 sanctoruni communionem; "( unum utique esse consiaret, quem sub Pilato passum
remissionem peccatorum; carriis resurrectionem; vi- Symbidum tradidisset. Cruciftxus, morlttus, el sepul-
tam selernam. Amen. tus, tertia die resurrexit. De manifesta et reprobata a
Symbolum, fralres carissimi, non in tabulis scri- mullis Domini resurreclione licei evidentissime Evan-
bilur, sed in corde susceptum memoriter retinelur. gelia tesiata sint, lamen etiam Apostolus praedicavit
Et ideo j'uvai ilerare, quod numquam convenit obli- dicens resurrexisse ab inferis Salvaiorem die lertia.
•visci. (Si ea die qua mortuus est, vel noeie quae secula
Credo-in Deum Patrem omnipolentem. Sicut op- est, statira resurrexisset, vix eum aliqui crederent
lime novit caritas vestra, carissimi, fides omnium, vere fuisse defunctum. Videsquiajconfirmatiomonis
Christianorum iti Trinitale consislit; et ideo eiiam, esl dilatio resurrectionis; et e contrario mortis veri-
tertium vobistextum Symboli repetimus, ut ipse nii- ias rationis auctoritas est. Nisi enim quemquam prius
merus repelitionis, in signo convenial Trinitatis. oslendeiis inclinatuin, non convi.ncis erecturn; et e
Credo in Deum Patrem ohinipolenlem.Symbolum, conlra facile probabis in somno fuisse resolutum, cum
fratres carissimi, quod audistis, totum vos in anris5 docueris suscitatum.) Et quia visus est Gefae,et post
audiliim convertite, ul semen verbi paratos sulcos; haec illis undecim, deinde visus est plusquam quin-
inveniat, quibus salnbriter insidens, et radices fof- .n gentis fratribus simul. 0 miratn-Dominiet insestima-
liler figere, el lempore reiribuiionis uberes justilise bilem pietatem I Parum ad conlirmandum Ecclesioefi-
fructus possit afferre. Sicergo babet exordiura Sym- dem existimavit, quod eura post resurreclionem oinnes
boli. Credo in Deum Patrem omnipolentem.Deumi apostoli viderant, nisi videndum se eliam turbis ad-
cum audis, substantiairi intellige sine inilio, sine> stanlibus pracbuisset.Sequitur autein in Symbolo :
fine. Patrem cum audis, Filii intellige Patrera. Hoci Ascendit ad ccelos; sedil ad dexteram Dei Palris
ergo ipso nomine quod Deus Pater appellatur, cumi omnipotentis.Non corporafiter hic Deidexiera osten-
Patre pariler subsislere etiam Filius demonstratur. dilur, dileciissimi, quia divina Majestas non secun-
Quomodosane Deus Pater genuerit Filium, nolo di- dura humanam speciem designatur sedere. Ideo ad
scutias. Credendus esl ergo Deus esse Pater unicii dexieram Pairis Filius dicitur, quia in eo nulla sini-
Filii sui Domini nostri; non disculiendus. Ncqtie: sierilas invenitur. Cum enim in Scripturis sacris
enim fas est servo de natalibus Domini disputare., semper quod dexterum e<tad meliora, quod sinistruin
Gonteslatusest Pater de caelisdicens : Hic est Filiusi ad deteriora perlineat, idcirco in Deo dextera, id esl
« Supple, obumbrabittibi. Qumest virtus Aliitsimi, w.i, elc.
351 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 332
bona sunt; ubi sinistra, id est mala possumussuspi- A nistris illius. Hii quatuor has figuras habentes, evau-
care. gelistas esse non dubium est; sed nomina eorum,
Jnde, inquit, venlurusjudicare vivosel mortuos. qui Evangelia scripserunt, hsec sunt. Matthscus,
Credoin sanctum Spiritum. Ad excludenda haereti- Marcus, Lucas, Johannes.
corum omnium calamitosa commenta, eodem verbo Posl hceclegit diaconusinitium Evangeliisecundum
credulitatis quo in priucipio sui Symboltim Patrem Mallhwum.Et postquamlegerit, tractat presbyter his
honoravit el Filium, in conclusione textus sui nunc verbis.
lionoratSpiritum sanctura, cura ait: Credoin sanctum Filii carissimi, ne diuiius ergo vos teneamus, ex-
Spirilum. Ne inferioris ergo fortasse contumeliam ponamus vobis quam rationem et quam figuram
342 pateretur, jure eum sibi sequaliter vindicare unusquisque in se conlineat; et quare Malthaeusin
et Deitatis oslendil pleniludinem, et Palris ac Filii se figuram hominis habeat, quia initio suo nihil aliud
dignitatem; quia in Trinitate divina non est quod agit, nisi nativitatem Salvatoris pleno ordine gene-
majus minusve credendus sit, siquidem ubi unus rationis enarrat. Sic enim coepit: Liber generationis
major dicitur, deesse minor aliquis indicalur. In hac Jesu Chrisli filii David, filii Abraham. Videtis quia
ergo ipsa Divinilate, si aliud majus quis, aliud minus non immerito huic horainis adsignala persona est,
adserat, ei ipse majestati conlumeliam facil, quam,_3 g quando ab hominis nalivitate initium comprehendit,
majorem pulat: quia cura sequalis potestas ac digni- nec immerito (ut diximus) huic myslerio adsignata
tas Trinitatis sit, quidquid uni detrahitur, cunclse est Matlhaeipersona. Explecit secundumMalth,
proculdubio Deitali sequaliler derogatur. IncipitsecundumMarcom.
Credo, inquit, sanclam Ecclesiamcatlwlicam. San- Legitdiaconusinitium EvangeliisecunduinMarcum.
ttorum communionem.Camis resurreclionem. Vitam Exponit presbyler:
wternam.Amen. .Eternara vilarabenein conclusione Marcusevangelista leonis gerens figuram, a solitu-
Symboli coaptavit, quia ipsius Symboli fides prse- dine incipit dicere: Voxclamantis in deserto : Parate
mium est oelernitatis. Ae per hoc ordo Symboli sa- viam Domini, scilicet quia regnat invictus. Hujus
lulis ascensio esl; quia si fideliler quisque ad sum- leonis raullifaria invenimus exempla , ut non vacet
miiaiem illius venerit, certissirae salutis selernse diclum illul: Juda filius meus, calulus leonis, de
cardinem possidebit, regnante Domino nostro Jesu germine mihi aseendisti : recubans dormisli ut leo,
Chrisio, cujus est bonor et imperiura per omnia el sicut calulus leonis; quis excilabit eum?
ssecula saeculorum. IncipitsecundumLucam.
Collectio. Legit diaconusinilium Evangelii secundumLitcam.
Exaudi, Domine, supplicationem familise tuoe, qui (, Tractat presbyler :
(
fideliuratuorum consortio desiderant sociari, ut in Lucas evangelista speciem vituli gestat, ad cujus
die sanctse sollemnilalis, cleraentia tua donum ba- instar Salvator noster est immolalus.Hic enim Chrisli
ptismatis percipere mereanlur. Per Dom. nosirum Evangelium locuturus, sic ccepil de Zaccharia et
Jesum Christum. Ilelisabet, de quibus Jobannes Raptista in summa
XII. EXPOSITIO EVANGELIORUM IN AURIUM APERTIONKnatus est senecluie. Et ideo Lucas vilulo compara-
ADELECTOS. tur, quia duo cornua , duo Testamenla; et qualuor
Aperturi tt vobis, fiiii carissimi, Evangelia, id est pedum angulas, et quatuor Evangelia quasi lenera
gaudia divina, prius ordine insinuare debemus quid infirmilale nascentia, in se plenissitneconlinebat.
Evangelium, et unde descendat, el cujus in eo verba Item legit diaconus inilium Evangelii secundum
ponanlur, et quare quatuor sint qui hsec gesta scri- Johannem. Traclal presbylerhis verbis:
pserunl; vel qui sunt ipsi hii quatuor qui divino Johannes habet similitudinem aquilse, quod nimis
Spirilu, adnunciante propheta, ante signati sunt, ne alta petierit. Ait enim : In principio erat Verbum; et
forte sine hac ordinis ratione vel causa sluporem Verbumerat apud Deum, et Deus erat Verbum. Hoc
vobiscura in mentibus relinquamus. Et quia ad hoc: eral in principio apud Deum. Et David ex persona
venistis ut aures vobis aperianlur, ne incipiat sensus: ,j. Christi dicit: Renovabitursicut aquilaejuventus tua,
vesier obtundi, Evangeliura dicitur proprie bona ad- id est Jesu Christi Domini nostri, quiresurgens a
nunciatio. Quse uliqiie adnuncialio esl Jesu Christi mortuis, ascendit in caelos; uude jam vobis conceptis
DominiDei nosiri. Descendil autem Evangeiium abi regnans glorialur Ecclesia, 344 onin'1 festivitate
eo quod adnunciel et ostendat, quod is qui per pro- votorum ad nova tendere Christianae legis exordia;
phetassuosloquebatur, venil in carne, sicutscriptumi ut adveniente die venerabilis Paschae, lavacro ba-"
est: Qui loquebar, ecce adsum. Explicantes ergoi ptisraatis renascentes, sicut sancti omnes mereamur
breviter quid sit Evangelium, vel qui sunt bii qua- fidele munus infantise a Christo Jesu Domino nostro
tuor, qui per prophetam anie monstrali sunl, nunc: percipere. Qui vivit et regnat Deus.
figuras adque noraina singulis adsignemus indiciis. XIII. PR.-EMISSIONES ABSCRUTAMEN.
Ait enim propheta Hezechiel. Et simililudo vnlius. Te, Domine, deprecamur et poscimus, ut hos fa-
eorum ut facies hominis, ut facies leonis 343 at mulos tuos firmiter stabilire digneris. Aperi eis totos
dexlris illius; et facies vituli, et facies aquila. a si- adilus fidei, ril creduliiatis possint muris includi; et

« Exstat in Ordine Romano, et quscsequuntur, usque ad num. sequentem.

353 DE LITURGIA GALLICANALIBER III. 354
viam verilatis eis plenius revelare dignare, ut ne- A . Panem noslrum quolidianum da nobis hodie. Ilic
sciant per semilas falsiialis errare. Agnoscant quae spiritalem cibum intelligere debemus. Christus enim
sunl salularia, ut possint vitare mortifera; et the- panis est noster, qui dixit: Ego sura panis vivus,
sauros inlelligant vitae, ut noverint morlis foveam qui de caelodeseendi. Qtiein colidianum dicens, ila
eviiare; el residuum quod cum caligine habenl, de- nos semper immunes prsecepit esse peccati, utdigni
ponant, ut inlustrationem totius luminis sumant; ni- simus caelestibusalimentis.
bil intra illos reslet sseculariummacularum, ut digni Et dimiite nobis debita neslra, sicut et nos dimttli-
sanclificalione baptismatis praeparentur. Per Dom. mus debitoribusnostris. Hoc pactum est, significans,
nostrum. rion nos aliter peccatorum posse veniam promereri,
Collectiosequitur. nisi prius nos in nobis delinquentibus aliis veniam
Christe Jesu, qui cunclis portas aperis, et viam relaxemus, sicut in Dominus noster dicit:
Evangelio
salutis oslendis, veuientes famulos tuos ad notitiara Nisi dimiseritis
peccata hominibus , nec vobis Pater
riominis tui libenter amplectere; ut bii divinse legis vester dimittet peccata.
iniliis auspicali, te desiderent sensibus sequi, quem El ne nos inUucasin lenlationem.Id esl ne nos pa-
coeperunt sermonibus confiteri; et ab bis plasmatibus tiaris induci ab eo qui tenlal, pravitalis auclnre.
tuis repelle diaboli incursantes insidias, ul ab omni,B
Nam dicit Seriplura : Deus enim intentator est raa-
loco,abomnifraudedejeclus,necanimaeumquara pos. lorura. Diabolusvero tentalor est. Ad quem evincen-
sit nocere, neccorpori; ut inimicus divinseinscriptio- dum Dominusdixit:
nis character agnoscens, quod esse jam ccepit luum, tentationem. Vigilateet orate, ne intretis in
a se faleatur alienura per signum crucis, quod num- Sed libera nos a malo. Hoc ideo ait, quia dixit
quam delebit impressura inssecula sseculorura.Amen. Apostolus : Nescitis quid vobis oporteat orare. Unde
XIV. 1NCIPIT PR.EFATIO ORATIONIS DOMINICJE. Deus
omnipotens ita a nobis orandus est, ut quidquid
Dominus a et Salvator noster disciputis suis pe- humana
fragililas cavere et vitare non prsevalet, boc
tentibus quemadmodum orare deberent, non solum ille
propitius nobis conferre dignetur Jesus Christus
formam orationis concessit, verum eliam qua menle Dominus
noster, qui vivit et regnat cum Deo Palre
ei puritale precarenlurostendit, ut in prsesenti sacra
omnipolente et Spirilu sancto per orunia ssecnla sce-
hsec lectio demonstravit: Tu autem cum orabis, in- culorum.
tra in cubiculum luum; et clauso ostio , oca Patrem
346 Palefactum vobis, dilectissimi nobis, Oratio-
luum. Cubiculum quod nominat, non occultam do< nem el
Symbolum calholicse fidei cognovistis ; nunc
m.umostendit, sed cordis nostri secretum : id est ut aulem habetis magistros illum Primicerium, et Se-
malaecogiiationipectus nostrum mystica fidei clave cundum
G ejus illum, qui vos edoceant nullo mutato
claudamus; ac labiis clausis , incorrupta mente Deo sermone, sed ut audistis in prsesenti. Potens est Do-
loquamur. Deus enim noster fidei, non vocis auditor minus noster, ut vos qui ad fidem curritis, ad lava-
est. Ergo unde sermo est, id esi sapientia, Christus crum
aquae regeneralionis perducat; etnosqui vobis
Dominus noster hanc oralionem nos docuit, ut ita
myslerium fidei calholicae una tradiraus, vobiscum
oremus: ad caelesiiaregna faciat pervenire, prsestante Doraino
345 Paler noster, qui es in cwlis. Hseclibertatis nostro Jesu Christo, cui est Itonor et imperium in
vox est, et plena flducia. Ergp his moribus est vi- saeculasseculorum.Araen.
vendura, ut et filii Dei, et fratres Christi esse possi- XV. MISSA IN SVMBOLI b TRADITIONE.
mus. Nam Pairem suum Deum qua temeritate dicere In geminas parles diem hunc excolendum compte-
ab
praesurait, qui ejus voluntate degenerat? unde vos
ctilur, Domine , noslrse servitutis famulatio, vel die
dignos exhibete adoptione divina, quoniam scriptum jejunii cullu sacrato, vel de insignibus tuis quae ho-
est: Quotquot crediderunt in eum, dedit eis potesia- die fulserunl mirabilibus :
qua Lazarum reduxisti
lem filiosDei fieri.
nomen post Tartara, cum ad vocem intonantera exsilivit; et
Sanctificetur tuum. Non quod Deus nostris
quatriduani jam foetentisfunus vivificans animasti;
sanctificetur orationibus, qui semper est sanclus: sed D i vel eliam causa rairaculi turba
obstupefacta plaudens
petimus ut nomen ejus sanclificelur in nobis; ut qui Retlania occurril cum palinis tibi obviam Regi.
in baptismate ejus sanctificamur, in id quod esse Exaudi nos in hoc
geminato servilutis nostrse ob-
ccepimusperseveremus. et rrsesla propilialus atque placatus, ut
Adveniatregnumtuum. Deus naraque noster quando animse sequio,
noslrse, qUae tumulo sunt peccatorum con-
non regnat, maxime cujus regnum est immortale? et cicatricum morbidata corrupt c
clusae,
Sed cura dicimus : Veniat regnumtuum, noslrum re- Desunthic multa.
gnum pelimus advenire , a Deo nobis proraissum,
Christi sanguine et passione quaesitum. Paterex alto clarificat; ad commune gaudium con-
Fiat voluntas lua, sicul in cwloet in lerra. Id est in cutilur
piebs hominum; movetur et cselura. Ante
eo fiat voluntas tua ut quod tu vis in caelo, boc nos
cujus conspectum adslant angeli, et archangeli uon
in terra positi inreprehensibiliter faciamus. cessant clamare, dicentes: Sanclus.
" lla in Ordine Romano. c Qusehic desunt, repete ex Missali Gothicogalli-
b M est in Dominica Palmarura, ut videmus in
cano imni. 27, ubi eadem oratio.
lib. n, et in MissaliGothico.
 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANlPARISIENSIS. 3g6
3S5
'Post secreta. , fiducia resurgendi. Digne ergo adtentiores et fr*j-
A
A.spiceAsincero vultu, pie miserator, hrec munera, quenliores pro ralione temporis ipsius, purjorcs ad
qui semper es prop.engusad dona; ut ipsa contem- audiendurn Symbolum copvenitis. Quiequid enim
platione oblala sanctifices naturali majestale, qui prseformatumest in patriarchis, quicquid denuncia-
perpetue sanctus es, et sancta largiris. Per Dorainum tum est in Scripluris, quicquid prfedicatum est in
noslrum Jesum Chrislum Filium luum. prophetis, vel de Deo ingenito, vel ex Deo i.nDeum
Colleclioanteorationem. nalo, vel de Spiritu sancto (quamvis Jalenter pslen-
Venerabilibusinfprmati praeceptis, incilalimunere sum sit) vel de suscipiendi hominis sacramento, vel
pielalis, qui Mariaeflentis lacrymas non sperni.s, La- de morle Domini, resurreclionisque 348 mysterio,
zaro dignanter cog.noinenitimfrairis jmponis, Eccle- totum hoc breve lanlum juxla oraculum propheti-
siscsobolesappellas ore gratiaeeoheredes, tibi suppli- cum Symbolusin se continet, contineudo et salutem
ces clamamus et dicimus : Pater noster. noslrara, conlationem fidei, et gratiam, professio-
PoslorationemDominicam. nem myslerii memoriae instruens commendandam.
Exerce, iiberator, in nobis juris proprii facuiia- Sed jam ad istius sacramenti plenitudinemtexlumque
tem, qui Lazarum virtute, Mariam pielate, Martham veniamus, quod in hoc modo incipit.
labore remuneras; favorem plebis excipis, et pacis iU Credo in Deum Patrera omnipotentem, Creatorem
voce concina gloriaris. Per Dom. nostrum. caeli et .errse. Et in Jesum Cbristum Filium ejus
Benedictiopopuli. unicum, Dominum nostrum. Qui conceptus est de
347 Perseveret in his, Domine , cseleste signa- Spiritu sancto; natus ex Maria Virgine; passus sub
culuin, quod in eis conferre dignalus es f; ut pro- Pontio Pilato; cruciftxus, mortuus, et sepultus;
tecti Spirilu sancto , iucremenlum fidei, tutelara lertia die resurrexil a mortuis; ascendit viclor ad
menlium, sanitalem corporum consequi merean- cselos; sedit ad dexterara Dei Patris omnipoteniis;
tur f. inde venlurus judieare vivos et mortuos. Credo in
Concede in his immaculalae vitae divitias, fidem sancio
Spiritu, sancta Ecclpsia catholica, sanctorura
rectam,pacem sinceram, patientiarn Sanclam,liumili- communionera, ac remissionera peccatorum, carnis
talem religiosam, et conscienliam puram f. Prospe- resurrectionem, vitam selernam.
ret eis sanilalis lsetitia, plena incolumilalis gaudia, islud, diiectissimi, non atramento de-
Symbolum
et inluminalione seiema f; ut, sancle vivenles, de sed humanis corclibus insertum inemoria
pingitur,
hac liumili terrenaqiie prosapia heredes cselesies in relinetur. B) Credo.
iilo beatse glorise regno cum electis angelis te hy- Iterato vobis repeliraus, quo facilius eum lenere
mno confessionissine line conlaudent. Per Dominum possitis. R)Credo.
Q
noslrum. Credv in DeumPatrem. Et quia lex nostrsefidei in
Prsefalioposl Eucharistiam.
Trinilate consislit, tertio repetimus, ut ipse nunie-
Acceptis, fratres ciirissimi, spiritalibus cibis, et rus repelitionis cum signo veniat Trinitatis. Credo
Chrisli cruore gustato, petamus ut possideat pe- in Deum Patrem. Ergo in primo habet Credo. Vides
clora, qui nostra ora dignatus est sanctilicare per quod Deus noster non vos jjubet discutere judicia
munera : ipse corporis nostri purget hospilium;
inirisecusIiomine sanctificatis divina, sed credere; nec rationem requirere, sed
lotoque deterso, mem- frdem simpliciler et immobililer adhibere. In Deum
bris innovet spiritum sancliorem.
Colleclio. Patrem. Adverlite quod dum Dei Patris nomen in
Panis vitaenostrae aspice, Deus: sis custodia cor- confessione conjungit, ostendit quod non anle Deus
esse cceperit, et poslea Pater, sed sine ullo inilio et
porura, sis salvificator animarum, ut pectora noslra
lanlo poculo ciboque firmata, inimica subdoli ser- Deus semper et Pater. Quia ergo semper fuit Pater,
habuii Filium cujus Pater est. Omnipolentem
penlis blandimenta non quatiani. Per Ddm.noslrum semper
Jesum Christum F.litun. vero ideo dixit, quia omnia potest; cuique nihil ira-
possibile est: quia caelum,lerram, mare, homines,
XVI. f INGIPIT EXPOSITIO SVMBOLI.
D adque omnia animalia, non aliquo operis aclu aut
Fratres dileclissimi, virtus est sacrameuli inlumi- arlificio, sed solo creavit imperio. Et ideo non venit
natio animae; plenitudo est credendi in eo, qui do- in cogitalione, quoraodo hoc aut illud poluerit fieri,
cetur, ac discilur; et Unitas est Trinitatis, et Trini- qui Omnipotenlem precamur confiteri. Creatorem
tas distincta personis, e.l ppulentia Crealoris, ett cceli el lerrm. Hoc ait, quod superius dixit, quia
redemplio passionis. Hoc nexus inudelitalis absolvi- omnia sola verbi potestate perficii.
tur, hoc vitaejanua pandilur, hoc gloria confessionis> Credo in Filium ejus. Advertite quomodo in Pa-
ostenditur. Symbolus, dilectissimi, brevis est verbis,> trera, sic et in Filium sil credendum : et qui cunt
sed magnus est sacranienils; parum osiendens im- Palre
minutione latiludiuis, sed lotura contineus eompen-
dio brevitatis; exiguus ul memoriam non obruat,r Desunleliam hic fotia.
diffusus ut intelligentiam supercedat; confirmans' XVII. FERIAV INCOENA DOMINI.
omnes perfectione credendi, desiderio confitendi,> ........ n. ............. CG
HHaecet du» sequentes orationes ibidem.
SK7 DE LITURGIA GALLICANALIRER III- 558
349 gratiam ulilitatis indulsi.; et pleniludinem A _. cruore gustato, peiamus uf, possideat pectora, qui
tuae benedictionisadjecit. Per liunc ergo te, Domine, nostra ora dignatus est; ipsecorporis noslri purget
per quem omnes, licet indignorum, attamen creden- ostiuin; totoque intrinsecus homine deterso, sancti-
tium preces plaoabili aure exaudis, suppliciler ora- ficatis membris innovet spiritum sancliorem. Per.
mus, ut huic, quod offerimus, unguento ex aroma- Oillectiosequitur.
tibus horli lui et paradisi tui flore perpetuo odorem Panis vitse noslrae aspice, Deus : sis custodia c<>r-
suavijalis injicias; acc.umules insuper eam graliam, porum, sis salvificator animarum; ul pectora nostra
eamque virtutem, qua quondam reges, sacerdoles, tanto poculo ciboque firmata, inimica subdoli ser-
prophetas, cornu a dile.clione tua exttndante peifu- pentis blandimenta non qualiant. Per Dominum.
sos, plenus officiorum suorum dignitalibus induisti; XVIll. INCIPITORATIO INVI F.SRIA.
ut cum exinde novam tibi familiam unxeritiius, Eademvero die non salulat, non psallil. Legitur Leciio
superveniens in eos, cooperatione Spiritus tui san- Osee. Resp. Domine audivi. Item glia : Meosfs isle
cti, aura gratiae cselestis adspiret; ul his quoque principium. Cantat:
vere Christi tui et Filii tui, sancti Spifitus inlapsa Deus a quo et Judas reatus sui proditor pcenam,
virtute, efficiantur hujus seraper nominis cdheredes. et confessionissuse latro praamiumsumpsit, concede
Per Dominum noslrum Jesum. I nobis piaepetilionis effectum; ut sicut in Passione
B
Post Sanclus,Te igilur. sua Jesus Cliristus Dominus noster diversa utrisque
Communicantes, et djem sacratissimum celebran- inlulit slipendia merilorura, ita, a nobis ablalo ve-
tes, quo traditus est Dominusnoster Jesus Chrislus; tnstatis errore, et resurrectionis suse gratiam lar-
sed et memoriam venerantes, giatur. Per.
Hanc igitur oblationem, quam tibi pfferimus ob Item post lectionemEvangeliiorationessollemnes.
diem jejunii CoenaeDominicse, in qua Dominus no- Oremus, dilectissimi nobis, in primis pro Ecclesia
ster Jesus Chrislus Filius tuus jn novo Testamenlo sancta Dei; ul eam Deus et Dominus noster paci-
sacrificandi rituro instiiuit, dum panem ac vinum ficare, multiplicare e.t custodire dignetur toto orbe
(quaeMelchisedechin praefiguralione futuri mysterii terrarum , subjiciens ei principatus et potestates,
sacerdos obtulerat) in sacramento \Leg. sacramen- detque nobis iranquillam et quielam vitam degenti-
tum] sui cprporis et sanguinis transformavit, qnae- bus glorificare Deum Palrem omnipolentem. Per.
sumus, Domine, ut plaoatus accipias, diesque no- Oremus.
strus. Omnipotenssempilerne Deus, qui gloriam luara
Qui jiridie quam pro omnium salute pateretur,, omnibus in Cbrislo gentibus reveiasti, custodi opera
hodierna die stans in medip discipulprum suoru/m,( , Q misericordiae tuae, ul Ecclesia toto orbe diffusa, sta-
accepit panem. Et rel. bili fide in confessionem tui nominis perseveret.
Collectioante orationemDominicam. PerDominum noslrum.
Precamur nunc, Domine Deus, ut quemadmodumi 351 Oremus el pro beatissimo papa nostro, ut
Filius tuus Dominusnoster in illa graliarum aclioriei Deus omnipolens, qui elegit eum in ordine episco-
mortem nostram suscepturus auditus est, ita nunc! patus, salvum et incolumem custodiat Ecclesisesan-
et nos qui ipsum el vilam ejus quserimus, audirif ctae ad regendum populum sanctum Dei.
raereamur in oratione, quam nos paterno alloquio* Oremns.
orare docuit, dicens: Paler. Omnipotens sempiterne Deus, cujus aeterno judi-
Postorationem. cio universa fundanlur, respice propitius ad preces
Domine Deus omnipolens, libera nos a malo,>
nostras, et electum nobis antisiilem tua pietate
et in tempore accepto salva nos; ut sicut in con- conserva; ut Christiana plebs, quae tali
gubematur
demnatione tui perfidorum piaculum salus omnium' auctore, sub lanto pontifice credulitatis suaemeritis
fuit, sic pro misericordia comraunis graliae sit cultus> augeaiur. Per.
iste credenlibus. Quia tibi est gloria aput seleruumi Oremus et pro omnibus episcopis, presbyteris,
Patrem, cum quo beatus vivis. ij) diaconibus, acolytis, exorcistis, lectoribus, ostiariis,
Benediclioad populum. . confessorihus, virginibus, viduis, et pro omni po-
Benedic, Domine, hanc familiam tuam, quam1 pulo sancto Dei.
plasmare dignatus es ex cceno, et deinceps 350 vi- Oremus.
vificareper lavacrum : prsesta, ut quos perdidit vitai Omnipolenssempiterne Deus, cujus Spiritu totum
.per gustuin, mors reddidit per patibulum, meiitat corpus Ecclesise sanctificatur et regilur, exaudi nos
glorificent per adventum f. Ut uon in eis inve- pro universis ordinibus supplicantes, ut gratise luse
niat dofosus hostis per eos .quod-capiat, divina pie- munere afe omnibus tibi gradibus fideliter ser-
tas quod repellat, ultrix flamraa quod sseviat f. SedI viatur. PerDominum.
cum terribile illud judicii tempus advenerit, tubat Oremus et pro Christianissimis regibus, ut Deus
evocentur ad eielura, meritis ducantur ad pr_5emium, , et Dominusnoster subditas illis faciat omnes bar-
.palmamaccipiant post Iriumphura. Quod prsest. •barasnationes ad nostram perpetuam pacem. Per.
Post communionem. Oremus.
Acceplis a, carissimi, spirilalibus cibis, ,et jChristi
i Omnipoteus sempiterne Deus, in cujus manu sunt
" Hsecet sequens oratio exstat supra, num. H.
 m APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMANl PARISIENSIS. 560
omnium temporum potestates, et omnia jura regno- A /. laudem
I et gloriam nominis tui. Per Dominum 110-
rum, respice propitius ad Romanura benignus ira- Strum ! Jesum Christum-Filium tuum, qui vivit et re-
perium, ut genles quae in sua feritate confiduni, ignat in sseculasseculorum.
potentise tuse dextera conpremantur. XIX. 1TEMORATIONES * IN COENA DOMINI , SIVEIN
Oremus et pro catechumenis noslris; ut Deus et BIDUANA.
Dominus noster adaperiat aures prsecordiorum ipso- Da nobis, Domine,'perpetuae benedictionis munus
rum, januamque misericordise, ut per lavacrum re- accipere, pre quibus Unigenitus tuus sputis inlitus,
generationis aceepta remissione omnium peccato- palmas accepit et colaphos. Per.
rum, et ipsi inveniantur in Christo Jesu Domino Collectiosequitur.
nostro. Respice, Domine, propitius super hanc familiam
Oremus. luam, pro qua Dominus noster Jesus Christus non
Omnipotens sempiterne Deus, qui Ecclesiam tuam dubiiavit roanibus tradi nocentura et crucis subire
nova semper prole fcecundas, auge fidem et intelle- tormenium. Per.
ctum catechumenis nostris, ut reuati fonte baptis- Item alia.
matis, adoptionis tuaefiliis adgregentur. Per Domi- Deus, qui pro redemptione riostra accepisti sau-
num. TJguinem Jesu Cbristi, solve opera diaboli, el omnes
T>
Oremus, dilectissimi nobis, Deum Pairem omni- laqueos disrumpe peccati, ut creaturam regeneratio-
potentem, ut cunctis mundum purget erroribus, nis nulla polluant confagia ve.usta.ts.
morbos auferat, famem depellat, aperiat carceres, XX. ITEMORATIONES 1NBIDUANA.
vincla dissoluat; peregfinantibus reditum, infirman- OratioadSecunda incipit.
tibus sauitalem, navigantibus portum salulis indul- 353 Commemorantes, carissimi, Dominicaetra-
geat. dilionis horam, qua sicul ovis ad occisionem ductus,
Oremus. et sicut agnus tonsus mansuetudine os suum non
Omnipotens et misericors Deus, m.rstonim con- aperiens, ad crucem quam pro nobis ascendil volun-
solatio laborantiiim fortiludo, perveniant ad te pre- larius ducebalur, et oblalus est, quia ipse voluit, ani-
ces de quacumque tribulalione clamaniium, ut om- mas nostras Cbristo Domino Deo pio commendemus,
nes sibi in necessiiatibus suis misericordiara tuam nostra peccata Agno immaculato (quodammodofigu-
gaudeanl adfuisse. Per Dominum. ralis langenles hostise caput) illo favente (quod sui
352 Oremus pro hsereticis et schismaticis; ut pace dictum sit) imponamus, ut nostras iniquitates,
Deus ac Dominus noster eruat eos ab erroribus uni- quas ille non habuit, portet et perdat. Qui cnm Palre
versis, et ad sanctam matrem Ecclesiam catholicam n_ vivit, dominatur et regnat.
atque apostolicam revocare dignetur. Per Dominum. Item oratioad Tertia.
Oremus. 0 pia Dei vivi Sapientia, o tu vivum selerni Patris
Omnipotens sempiterne Deus, qui salvas omnes, Dei sempiternum Yerbum, serapiternaque Virtus,
et neruinein vis perire, .respice ad animas cliabolica , quia et sempiterna nativitas; qui sempiterni Palris
fraude deceptas; ut omni haoretica pravitate de-. sempiternus Filius Dei es et Deus; extra quem nihil,
posita resipiscant, et ad veriiatis tuse redeanl fir- et per quem omne; in quo quod est constat; qui es
mitatem. Per. Deus super nos, et homo propter nos; pro nobis enim
Oremus et pro perfidis Judseis, ut Deus et Do-. quod nos esse voluisti; da nobis quod promisisti,
minus nosler auferat velamen de cordibus eorum, da nobis, indignis licet, quod omnibus communiter
ut et ipsi coguoscant Jesum Christum Dominum , obtulisti, passionem scilicet tuam, nostram esse li-
nostrum. Qui vivit et reg. berlaiem, et tuam mortem nostram esse vilam, et
Oremus. tuamcrucera, nostram^esse redemtionem, et tuum
Omnipotens sempiteriie Deus. qui etiam Judaicam, vulnus nostram esse sanitatera; ut tecum crucifixi,
perfidiam tua misericordia non repellis, exaudi pre- tuo dono sursum exaltemur ad Patrem tuum. Cum
ces nostras, quas pro illius populi obcoecatione de-. T quo beatus vivis et regnas in.
ferimus; ut agniia verilatis tuse luce, quse Christuss Oratioad Sexta.
est, a suis tenebris eruantur. Per. • Christe Deus, Adonae magne, nos tecum
quasi
Oremus et pro paganis, ut Deus omnipotei.s aufe-- huic mundo crucifige, ut vita tua in nobis
sit; noslra-
ral iniqua de cordibus eorum ; et relictis idolis suis,, que peccata super le
pone, Ut ea crucifigas; nos
converlantur ad Deum verum, et unicum Filium ejuss quoque ad te ipsum trahe, cum
Jesum Chrislum, cum quo vivit et regnat cum Spi- es a terra, ut nos pro nobis exaltatus
eripias ab adultero tyranno : quia
ritu sancto in ssecula saeculorum. licet carne et vitiis ditfbolo noxii surnus, tibi tamen,
Oreraus. non illi, optamus servire; et sub tuo jure vivere
Omnipotens sempiterne Deus, qui non morlemti desideramus, el a te gubernarirogamus, qui nos mor-
peccatorum , sed viiam semper inquiris, suscipe e tales et a morte invasos per mortem crucis liberare
propitius orationera noslram ; et libera eos ab ido- voluisti. Pro quo singulari berteficiohodierna tibi no-
lorum cullura, et adgrega Ecclesise tuse sanctse add stra famulatur devotio; leque nunc hodie
supplices
6 Eaedemoraliones in Gothico ad feriam 6.
361 DE LITURGIAGALLICANALlBER III. 563
adorainus, imploramus,inv.ocamus,ut ad nos prope- A t ricprditer eripuit, nos ej*usFilius de luto fsecishujus,
res, virtusaeternaDeus: quod nobis proficiattua crux, cui inhsesimits, sola misericordia tantum clamantes
triumphansscilieetderaundo in nobis per crucis vir- eruat. Clamaraus namquc et oramus, ne urgeat
tutem; atque tua pietas nobis illud antiquum restituat inferni puteus super nos os suura; eruti de lulo
beneficium, virtutem scilicel, et graliam: quiper po- peccali, ne infigamur.Per.
teniiamfutura praeterita, per praesentiamfacis siroi- Collectiosequitur.
liter prseterita proesentia, redde, ut nobis lua passio DomineCbriste Jesu, Deus pie, exaudi nos et
354 s'c salutaris sit, quasi prsesens et hodierna ; et praesta, precamur, quse corde rogatnus : et hoc
sic nohis hodie illa gutta sancti sanguinis tui super ultibi placeamus, tibi haereamussine fine;
lerram olim de cruce stillantis slt salus, ul omnia rogamus,
ut semper tibi gratias agamus, quia tu, Domine,
lerrae nosiraedelicla lavans, et corporis nostri humo redemisti nos in seternam vitam de selerna morte.
quodammodoimmixta, nos de terra tuos efficiat, nos Qui descendisti in lacura, ut ex inferis vinctos
quoque tibi quasi corpus idem reconciliati Capiti. educeres.descendemincquoque, precamur.visceribus
Qui regnas cum Palre seraper et Spiritu sancto, lusc
pielaiis, ut ex vinculis peccatorura, quibus
nunc nobis regnare incipe, HomoDeusChriste Jesu,
unusquisqueconstringitur, nos absolvas. Per.
Rex in s__culasseculorum. . ]
B
/tem oratio in Sabbatorequieidomioicicorporis.
Oratio ad Nona.
Succumbenle Agno nostra pro salute, Agno
0 salu.aris hora passionis! o magna maximarura
maxima horarum hora. figuTato diu, demum eodem vincente letum, illo et
gratiarum ! Nona hodierna,
Hac nunc tu, nosler dilecle Sponse, osculare de Leone Juda veriore, anlea tempus captivatse reditus
fideliter Adaraae, fratres carisstmi, expectemus
cjfuce,licet post crucis trophseum. Osculare, preca-
mur: salulare tuum impertire nobis, triumphator prsedse; ut compilatis inferi spoliis, cujus mortera
eodem pietalis cnltu illius cuni
mirabilis, auriga supreme, Deus pie, gloriosissime . commemoraviraus,
suis regressum ex mortuis celebrare, ilio favente,
propugnator. Avete, valete, invalescite et virililer
redeunte.
agite, confortamini dicito, loquere cordibus nostris, tempore possimus
inspector Christe. An qui olim haec fecisli, nunc Collectiosequitur.
eadem non poles facere ? Potes uiique, potes; quia Christe Jesu, cselorumconditor, Deus, pro tua cru-
omuipolens es : poles, amantissime, potes facere, cifixe creatura, ineffabili pietatis sacramento nos
quodnosnon possumus cogitare; quia nihil libiirn- quoque luis redime, precamur, jussis : Salvator
possibile,est, Deusomnipoiens. Jesu osculare, quae- custodi nos, parvulorum, Domine, custos luorum;
so, dilectissime (qui triumphans regressus es ad C i quo libi semper placentes, luo et per te Patri ac una
Patrem, cum quo scmper eras et permanes unus), sancto Spirituigratias agere perseveremus. Qui tecura
quia osculunMuumdulce esl; et ubera lua vino dul- vivitet regnat.
ciora, fragrantia opiimis unguentis; et nomen tuum Item oratioad Sextadie Sabbato.
super oleum, quem adolescenlulsedilexerunt, quem Hac hora auspicalur obrui ferrugine Titan senante
recli diliguni, quos trahis post le, cujus lectus flori- profunda nouatenus parenle tuilo stipilis in sumrvo
dus, cujus trophaeum,crux. Qui hac hora rubeus de Hebrseisuequaquam suspendi flammivovarasui hiare
Edom, de cruce, tiuctis vestibus de Bosra, solus olini lion ferens rimarn, conspectansquenefas; quo
quasi calcator magni illiuslorcularis ad caelosascen- versa vice orbi medetur per eum qui Patri convivit
disli; cui occurrunt angeli, archangeli, dicenles : regnatque ante mundi ortura et in ssecula sseculo-
Quiseslisle, qui ascendit tinctis vestibus de Bosra? rum.
Quibtiste interrogantibus: Quare ergo rubrum est Oratioin Sabbatohora Nona
vesiimenlum luuin ? respondisti: Torcular calcavi 0 Domine, Pater omnipotens, qui Adamrovum ex
solu% et vir de geniibus non fuit mecum. Vere, Sal- persona veteris Adam clamanlem, quasi ex 356
valor, vere rubrum est luum propter nos corpus, inferis et abyssis, profundisque laci, liberum tamen
rubrum est sangtiine uvse. Lavasli enira in vino sto- ", soluiu inter mortuos, pro sua exaudisti reverentia,
lam tuam, et palliura tuum in sanguine uvae, qui es exaudi nos, precamur, per ipsum; ut quasi conse-
Deus solus; crucifixus pro nobis, quos anliqua prae-
pulti cum Jesu Filio tuo, sua vila resuscitati, in hac
variealio morli tradidit; cujus vulnere otnnium in- suoe supervenienie sanclaeresurrectionis nocte, ma-
nuniera peccatorum vulnera sanata sunt. Et nos, pie1
gnae sollemnitatis gralia, suo dono, luo quoque
CrucifixeGhriste, cura tuis redirae, salva, pia bonitas' bono, et Spiritus sancti consilio et mysterio merea-
Deus. Qui regnas cura Patre et Spiritu sanclo unus' mur absolvi. Per eum qui tecum.
in seternumet in sseculasaeculorum. Collectiosequitur.
XXI. ORATIONES POSTLECTIONES SABBATI.
Christe, fave desideriis et precibus nostris, ct
355 Deum omnipotentem, Patrem et Filium et prsesla prosperatn banc supervenienietn sanclse Pa-
Spiritum sanctum, universiiatis unum creatorem, in1 schse noclera, in qua tecura resurgentes de raorie,
hac magna MatutinaSabbati, Dominici scilicet cor- transire mereamur ad vitam Salvalor mundi. Qui
poris requie, fratres carissimi, supplices deprece- vivis.
aiur; utqui Adamde profundis infernali. limi mise-
PATROL.LXXII. 12
3«3 APPENDIXAD OPERA SANQTIGERMANIPARISIENSIS. 36*
XXII. INCIPITORATIO IN VESPERA BASCH.E. A A gloriae, introitti tuo inferni fauces inluminasti, stu-
Domini gralia " ppr aquam et sanctum Sniritum pentibus inferis : quia solus inler mortuos liber a
renati, et per mutyiplicem paternse dilectionis pro- recurso too per eamdem noctem Protoplasto ut spo-
visjpnem innumeris laqueis abstracti, hujus divinse Ija reyocasti, per quem tibi nunc, Domine, omnes
dignationis auctorem Dominum, incenso vcsperiinse sancti gratias agunt, et in perpetuo exaltant nomen
precis sacrificio, el in caelesii patina per spirilum tuuiii. Quicum ael.
erecto, et igne illo, quem ipse in nobis accendi desi- XXIII. INCIPIT BENEDICTIO CER.E BEATIAUGUSTINI EPI-
derat, sollefnniter assalo, precariis affectibus, fra- SCOPI, O.UAM ADHUC DIACONUS CUHESSET,EDIDIT ET
tres carissimi, depreeemur; ut lotius vitaecrimina, CECINIT FELIlTTER.
et cotidiani erroris maculas, et liumanse fragilitatis Exuliet jam angelica turba caelorum ; exultent
debita, in annis septimanae dierum quadraginta, ac divina mysieria, el pro tantiRegis vicloria tuba into-
sepulli corporis sui Sabbato nobis cuncedat; nos net .salutaris. Gaudeat se tantis illius inradiata fulgo-
qUoque m numero veri Israhelis .Egypto egredi fa- ribus; et seterni Regis splendore illjistrala, tOlius
cial; et inimicis perrussis, in unalScclesia caiholicse orbis se sentiat amisis.secaliginem. Laeteturet mater
domus, Pascha Domini celebronies, Agni immaculati Ecclesia, tanti luminis adornata fulgore ; et raagnis
sanguine corporum nostrorum postibus aspersis, in B g populorum vocibus% hsec aula resultet. Quapropter
istius noctis venerabilis sollemnitate, vaslatura mun- adstantibus vobis, fratres carissimi, ad tarn miram
dum morte, defendat, orantibus nobis. Per. saucti bujus lurainis claritaiem, una mecum, quseso,
Collectiosequilur. Dei omnipotentis misericordiam invocale; ut qui me
Christe Jesu, in vespera mundi vesperlinum sacri- non meis meritis intra levitarum nuinerum dignalug
ficium per crucem effectum, dignare nos nova cor- est adgregare. ut luminis sui gratia infundente, cerei
porituo fore sepulchra. Qui cuin selerno Patre vivis hujus laudem implere.praecipial.
et regoas. Sursum corda. Clra.
Oratioadduodecima*>. Contestationunc.
Auctorem Iucis, principem luininis, inspectorem
cordis, credentiuraredemptorem, fratres dilectissimi, Dignum etjusium est. Vere quia dignum etj'uslum
cunctis confessionibus veneremur; ut vergeute die, est invisibilem Deum omnipotentemPalrem, Filium-
vocis rugitus exatidiat, ef*supervehienie caligine qrie Unigenitum 358 Dominnm nostrum Jesutn
Chfislum toto cordis ac mentis affeclu et vocis
noclis, nos luminis sui splendore inlusiret; ne sit in
nobis ulla tenlartdi vexandique occasio lenebrarum : mysterio personare. Qui pro nobis seterno Patri Adse
sit noster defensor, qui est vera lucis indullor; ut C ~ debitum solvit, et veteris piaculi cautionem pio
-Cruoredetersit. Hsec sunt enim festa Paschalium c,
sempersimus in lumine ejus, qui Chrisium Dominum in
gloriamur auctorem: Per eum qui secura. quibus verus ille Agnus occiditur, ejusque.sanguis
Collectiosequitur. posiibnsconsecratur; in qua primum paires npstros
357 ReSe nost Domine, per alternas temporum filiosIsrahel educens de ^Egypto,Rubrum mare sicco
vices, et conserva nos per dispares dierum ac no- vestigio iransire fecisti. Haec igitur nox esl, in qua
ctium suecessiones; ut adjuti sanctorum luorum peccatorum lenebras coluranaeinluminatione purga-
precibus, qui diem hunc per munus misericordiae vit. Hsecnox est quse hodie per universum munduni
tuse duximus, noctem quoque islam placita libi ani- in Christo credentes, a viiiis sseculi segregalos et
rnarum etcorporum puritate ducamus. Per. caligine peccatornm, reddit gratise, sociat sanctitati.
Prsefatiocerse.incipit Haecnox est in qua, destructis vincuiis raortis, Chri-
Omnipotentem Deum, fratres dileclissimi, suppli- stus ab inferis victor ascendit. Nihii enim uobis
citer depreceraur; ut vinculis peccatorum noslrorum nasci profuit, nisi redimi profuisset. 0 miracirca nos
in noctis istius solemnilate disruptis, procedamus in tusepietaiisdignal.o! oinsestimabilisdilectiocaritatis,
voce exultationis et confessionis, sonus epulantis. ui servum redimeres, Filium tradidisti 10 certe neces»
Accensisluniinaribus ad inluminationeranostram, et sarium Adsepeccatum nostrum, quod Christi niorte
candoris fidei fulgore rutilantes, alter alterius quo- v* deletumest 1 o felixculpa, qusetalfemac laiituinraeruit
que animam inluminet, sieut discipuli Domini nostri habere Redemptorem ! 0 beata nox-,qttsesola meruit
Jesu Ghristi: quia ipse in hac nocle vita et resur- scire tempusethoramin qua Ghristusabinferisresur-
rectio infernum inluminavit, et portas sereas pene- rexit! Haecnox est de qua scfjpturu est : Et nox ut
travit, et vectes ferreos confregit; et mors devicta dies inluminabiiur ; et: Nox iiiluminatio in deliciis
est in victoria; el antiqua sententia damnavit eam, meis. Hujus igitur sanciiiicatio noctis fugat scelera,
ut nos de perpetua morte liberaret. Per. culpas lavai, et reddit innocentiam lapsis, nioestis
Collecliosequitur. lsetitiam: fugat odia, concordiam parat, et curvat
Noneslsimilis libi in diis, Domine, et non est imperia.ln hujusigitur noctis :gratiasuscipe, sancte
secundumopera lua, qui per magnam misericordiam Paler, incensi hujus sacrificium vespertinum, qiiod
tuam salvasti nos a descendentibus in lacum. Rex libi in hac cerei oblatione soilemui per ministrorum
* Hoecoralio cum tribus subsequentibus habetur falio ad inilium noctisPaschw.
in MissaliGothico, supra, pag.. 240. c Sic in MissaliGothico; aliis, pasckalia.
b Haecoratioin Missali Gothico inscribitur : Prw-
3CS t>E LITURGlA GALLIGANALIBER III. MQ
tuorutii manus de operibus apum sacrpsancta reddit Ainqueipsura
A nostrse sit deprecationis ascensio, ma-
Ecclesia. Sed j'amcolumnsehujus prseconia novimus, nente in eo et cqm epdem diviniiatis gloria. Per.
quam in bonpre Dei rulilans ignis accendit; qtii Iicet Collectiosequitur.
divisus in parles, mutuati luminis detrimenta non Respice, Do ii.ine,Ecclesiaro luam quse admirabile
novit. Alitur liquantibus ceris, quam in substantia noraen tuum to.lo terrarum prhe concel.ebrat',et su-
pretiosae hujus lampadis apis mater eduxit. Apis per populum 360 tuum vultum tuae pietatis inlu-
ceteris quse subjecta surit homini animautibus ante- mina. Per.
cellit: cum sil nimia corporis parvitate , ingentes Pro Ecclesiseunitate.
animos anguslo versat in pectore : viribus imbecilla, Deum Patrem, carissirai fratres. uno spiritu de-
sedfortis ingenio. Hsec, explorata temporum vice, precemur, ut omnes fidei catholicaeyiucu}isinligati,
cum caniliem pruinosa hyberna posuerint, et gla- untim sentiamus in Christo.
ciale senium verni temporis moderata deterserinl, Collectioseqnilur,
staliin prodeundi ad laborem cura succedit; disper- Deus, qui unus et verus es, te supplices depreca-
saequeper agros, libralis paululum pinnibus, cruri- mur, ut in oranibus placita tibi semper fid.escatholica
bus suspensis insedunt: parte ore Iegere floscolos, perseveret. Per Dominum nostrum.
bnerataevictualibus suis, ad castra remeant; ibique gI Pro sacerdotibuset omniclero
alise insestiraabili359 arte cellulas tenaci gluiino peum nostrum, carissimi fraires, supplices depre-
instruunt; aliae liquanlia mella stipan.; alise ver- cemur; ut sacerdoies suos, quos ceremonise reli-
tuiil ilores in ceram; alise ore natos fingunt; alioe gione devinxit, sacri mysterii compol.espraestet, om-
colleciis e foliis nectar includunt. 0 vere beata et ncmque clerum citra culpain alicujus raaculaejubeat
mirabilis apis '.-cujus nec sexum masculi yiolant, permanere. Per Dominum.
fetus non quassant, nec filii destruunt castitatem : Collectiosequitur.
sicut sancta concepit virgo Maria, virgo peperit, et Supplicaniibus doraus tuae sacerdotibus ac mini-
Deus omniumdignitatum, perpetim gratiam be-
virgo permansit. 0 vere beata nox, quae exspoliavit stris, infunde.
Prsest. sal.
.Egyptios, ditavit Hebrseos! nox in qua terrenis nignus Pro regibus et pace.
cseleslia junguntur. Oramus te, Domine, ut cereus
iste in honore nominis tui consecralus, ad noctis Apicem omnium potestatum et superemineniem
dominationem Dominunv. ut regum no-
hujus caliginem destruendam indeficiens perseve- strorum exercitum ita suadeprecemur,
virtute cpnroboret; ut per
ret; in odorem suavitatis acceptus, supernis Iumi-
naribus miscealur. Flammas ejus Luciler matutinus eosdem gentibus subditis vel fugatis, Reo yiyo jugi-
„ ,ter serviamus. Per Dominumnostrum,.
inveniat; ilie, inquam, Lucifer, qui nescit Occasum; C Colfectiosequitur,
ille qui regressus ab inferis, humano generi serenus
Respice famnlos tuos, Domine, quibus orbis regi-
inluxit. Precamur ergo te, Doraine, ut nos famulos
men, etrerura habenas dedisii, et praesia ui tua vir-
luos, omnem clerura, et devolissiraum populuin, tute munili, populum tuuni summa
in lris cou- fejcitate defeu-
quiete lemporum concessa, paschalibus dant; ut pace nobis ubique cpncessa, tibi diebus ac
servare digneris. Per. noctibus serviamus.
Collectioseqnitur.
Prp virginibus..
Sancle Domine, omnipotens Deus, qui ad nostram Unum Virginis Filium deprece,mur. ut omnibus
contemplationera lenebrarura haec in mundi hujus caslitatis amore flagrantibus
obscuro luminaria micare jussisti, praesta ut dum ad impertiat. Per Doniinum. perseverantiae paliiias
illum aelernitatis diem et Unigeniti lui properamus "Collectiosequitur.
occursum ad hanc interim, quam tenebris nostris Sancle, omnipotens Deus, eam yirginitatis cplto-
prseparasti, lucernam, dum nox ista transcurritur, ribus gloriam tribue, quam Virgo maler
sine peccatorura offendiculo arabulemus. Per Domi- Qui curn Patre. pbtinuit.
nuin nostrum. Pro viduiset orphanis.
Collectiopost hymnumcerei. "T.
' r.
Deum, necessitatura omniqm consideratorem, Do-
Deus lemplum ignis aeterni, Deus veraelucis habi- mmum poslulemus, ut vidqis
prphanisque cietnen-
taculum, Deus sedes perpetuae caritatis, vota libi, lisesuaemore subveniat. Per.
Domine, sollerania diei consummationis et nociis in- Collecliosequitur.
cboationis celebramus; ac luminibus altaris tui in- Religiosa viduitate potientes, adque orbati parvuli,
censis, corporalium lumen offerenles, ut famulis luis nullo se praesidio destitutos, le Domine adjuvante,
verum ac perenue lumen largiaris oramus. Per, nunc sentianl.
XXIV. INCIPIUNT ORATIONES IN VIGILIA PASCH*PRO r Pro «grotanliDus,
80LLEMNITATE SANCTA. Medicinsecseleslis auctorem Dominum, fratres ca-
Inler prima celebrandae sanctse Paschae sollemnia rissimi, ea qua corapelit supplicalipne rogemus, ut
yotorum conteslalione»etgraliaruin actionesumamus actus aniraoriun nostrorum, corporumque lauguores
exordium; ut passum et immolatum pro nobis Chri- viriutis suse verbo sanare dignetur. Per.
stuni credentes, sacris mysteriis fidem concineniibus Collectiosequitur.
exultaliouis plausibus praeferamus; ac per ipsuin, 361 Infirrai segritiidiue laboraniiUis, -omnijio*
3C7 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS 5CS
lens, selerne Deus, paterna miseratione succurre. A . fratres carissimi, qui ornamenla naturae amissa per
Per. culpam dignalus est reparare per gratiara, sub reve-
Pro captivis,velqui in carceribusdetinentur. rendo roysterii prsescniis officio suppliciter exore-
Deum, qui mseslas clades dissolvit, unianimiter mus, ut aquis his virluletn transfundat, in animas
deprecemur, ut oranes caplivilalis jttgo depressos, et benedictiones infundat, et ad peragendura sacratis-
in carcerum septa delrusos, pius semper misericor- simae regenerationis effeclum prsesenlia trinae Maje-
dioelargitor absolvat. Per. statis adsistat: confringat et conteratsuper bas aquas
Collectio. caput draconis; ut subundis fecibustransaclione se-
Deus omnium laborantium insigne prsesidium, li- crela chirographura prislinum evacuetur, et debito-
bera carcere clausos, atque caplivos, eos prsesertim ribus cuin Chris.o per baptismura cousepullis, ita hic
qui opem luse pielatis imploranl. agatur morlis imitatio, ut salvatis perdilis sola se
Pro peregriaanlibus. sential in terris perditione. Per D.
Habilalorem caeli, inspectoremque omninm regio- Collecliosequitur.
nuni, Dominum pro peregrinanlibus unianimiter de- Oinnipoteus sempiterne Deus, adesto magnsepie-
preceniur, ut eis pro suaepieiatis clementia maturum latis tuaemysteriis, adeslo sacramentis; etadcrean-
reditum largialur. Per. B dos novos populos, quos tibi fons baptismatis partu-
Colleciio. rit, spirilum adoptionis emilte, ut quod nostrae hu-
es
Salvatorem oraniura, qui via et verilas et vita, militalis
gerendum est ministerio, tuae virtulis com-
ilineranlibus angelorura ducem, qusesumus, pius
plealur effectu. Per Dominura.
Pater, adlribue. Per. Exorcismusaquaefontis.
Pro eleemosynislargitore, Exorcizo le, fons aquse perennis; per Deum san-
Auctorera boni operis, et Ddelissiraum retributo- ctum, el Deum verum, qui te in principio ab arida
rem, Dominumdeprecemur, ut omnes qui plenas in- separavit, el in quatuor fluminibus lerram rigare
digentibus manus aperiunt, et hic multiplicatum sui prsecepit. Sis aqua sancla, aqua benedicta, abluens
Dperisfruclum capiaut, et in fulurum gloriam con- sordes, et dimittens peccata : in illius te nomine
lequanlur seternam. Per. exorcidio qui dedil discipulis suis novum sacramen-
Collectio. tum diceus: Ite in gentibus, baplizanies eos in no
Respice, Domine, eorum viscera benedictione cse- mine Patris el Filii et Spiritus sancli. Fiat nunc, Do-
lesli, qui te pauperum pastu reficiuut. Per.
Pro poenilentibus. mine, aqua sancla exorcidiata ad expiandos filios
Filium ejus Jesum Chris.tuii
Summaepietatis Dominum, qui non vtilt morlera Dei. Per Pairetn et
morientium, dummodo renascantur et vivant, pro Q ' Dora. nostrum, qui venlurus est cum Spiritu sancto
mundum per ignem.
psenitentibusDominura deprecemur, ut indulta suo- judicare Prsefalio ad benedicendumfontes.
rum..., remissionis suse pleniludinem largiatur. Per.
Domirium immortalium munerura el salulariuin
Collectiosequitur.
fratres dilectissimi, concordi uienle et
Tribue, Domine, munere fontis exutis ut fidelis graliarum,
iterum Per. humili oratione poscamus; ut per Verbum, Sapien-
pacnilentiaepraemiis glorientur.
Pro neophytis. tiam, et Virlutem suam Dominum nostrum Jesum
Pro negligentibus tardisque Domininoslri cullori- Christum Filium suum, concurrenli ad baplismum
idesl Dominura ut eis salularem plebi suae gratiam novae regenerationis
bus, neophytis, deprecemur,
desideriumbeatae et perpetuse regenerationis infun- indulge.it; atque accessushinepetiitus malignsecon-
dat. tagionis averlens, 363 infundat viiali lavacro Spi-
Collectio. ritum suum sanctum; ut dum sitiens liJem populus
Deus, qui semper bona facis invenire quseren.es, aquas salutaris ingreditur; vere (ut scripium est)
et con-
prsesia ut eorum rudimenia tyronum mercedera per aquam et Spirilum sanclum renascalur;
consummatl operis consequantur. Per Dominum.. sepultus in lavacro Redemptori suo, in sirailitudi-
Pro competentibus. D nem sacri divinique mysterii, cui conraoritur per
Dominum majestatis oremus, ut cervi more fonte baptismum, eidera conresurgat in regno. Per.
jam proxirao sitientcs, mox ad csclestis palrase lau- Benedicliofonlis.
ream consequantur. Per. Benedic, Dornine, hanc aquam salutaris, et san-
CoIIectio. ctifica eam, omnipotens Trinilas, qui humanum ge-
nus formare creareque jussisti; quique etiam dedisii
Sitiunt ad te Deum vivum 362 luorum, Do-
nobis per lui bapiismatis myslerium gratiam rena-
mine, corda famulorura; suscipe cupientes sseculo
scendi, respice propitius super istius aquaecreaturam
mori, ut tibi, Doraine, renascanlur; da prsesentem spiritalem fuam be-
religionis mysterio procuralam,
peleniibus graliam, vilam credulis daiurus seternam. nediclionem perfunde, ut sit eis, qui in ea baptizandi
Per
XXV. OPUS ADBAPTIZANDUM. sunt, fons aquse salutaris in rernissioiieveterum cri-
Prsefatioantequamexorcidietura. minum (te, Domine, largiente) in vilam actertiam.
Auctorem ac reparatorem nostrum omnipotentem,, PerD.
•*IU pMSra.Irifra, exorcidio,etc. , . . . - , .••_-._:
Tm DE LITURGIA GALUGANALIBER 111. 570
Contestatiofonlis. .
A Ad pedes a lavandos.
Dignumet justum est. Vere sequum et justum est Dominuset Salvator noster Jesus Ghristus aposlo-
nos tibi gratias agere, Domine Deus seterne, qui so- lis suis pedes lavit; ego tibi pedes lavo, ut et tu fa-
lus babes inmortalitatem ; eamque ne snlus possi- cias hospitibus et peregrinis qui ad te venerint. Hoc
deas, nobis quoque renovata aelate tribuisli; qui hu- si feceris, habebis vitam aeternara m ssecula saeculo-
mano generi amissam per transgressionem pristinse rum. Amen.
Post baptismum.
originis dignitatem reformare in melius lam pre-
tioso quam felici baptismaiis munerevoluisti. Adsiste, Deus, ad quem scubias b veteris homines infundit,
et depositas novellse sobolis propago descendit, dum
quaesumus, ad invocationem noministui; sanctifica
fontem hunc, sanciificalor generis humani: fiat lo- in novam seternaraque subslantiam salutaribus aqtiis
cus iste dignus, in quera Spirilus sanctus influat; eluimur et nascimur, conserva in nos lui laticis pu-
rum liquorem, ut nequam superinduere maculas non
sepeliatur hic illic Adam velus, resurgat novus; mo-
riatur omne quod carnis est, resurgat omne quod valeat iniraicus; nec auferatur Pater a filiis, nec Pa-
spiritus; exuantur sordentes viiiis, et discissis cri- tri subtrahalur hereditas.
minibus, amictus splendoris et immortalitatis indu- XXVI. MISSA INVIGILIA PASCH_E.
menlasumantur. Quicumquein Chrislo baptizabuntur, B ] Praefatio.
induanlChristum. Quicumque hic renunciaverint dia- Omnipotens sempiterne Deus, qui hanc sacratis-
bolo, da eis triumphare de mundo. Qui le in hoc simam noctem per universa mundi spatia gloria do-
locoinvocaverit, tueumcognoscasin regno.Sicin hoc minicae Resurrectionis inlustras, conserva in nova
fonte extinguanlur crimina, ne resurgant; sic inva- familise
tuseprogenie sanctificationis Spiritum, quem
lescat aquae istius beneficium, ut aeterni ignis resiin-
dedisli, ut corpore et raenle renovati, puram libi
guat incendium. Mitte fontis altaribus luis, quos al- animam et purum pectus semper exhibeant. Per
faria regnis tuis mittanl. Tolus hichorror mortis in- Dora.
tereat. Quicumque hic tuus esse cceperit, tuus esse Collectio.
non desinat. Quicumque hic se sibi negaverit, te !u- Deus, qui hanc sacratissimam noctem gloriosse
crifaciat; et per ministerium nostrutn et myslerium dominicse resurrectionis inlustras, concede populo
tuum consecratus tibi populus, aeternis ad le praemiis luo, originalis delicti
365 errore mundato, post sa-
consecretur. Per Dominum nostrum Jesum Chri- cratissimum fontem terram luse
promissionis intrare,
stum. ul du.cia Sacramentorum tuorum alimenta perci-
Postea facis tres cruces super aquam de chrisma, et
piant.
dicis : C Collectiopostuomina.
Deus, ad quem sitientes animsc, bibendique im- Auditis nominibus offerentum.fralres dilectisskmi,
morlalitatis amore festinant, daeis famulis tuis sup- omnipotentem Deum suppliceraus, ut hanc
super
plicantibus invenire munus 364 I 1100"cupiunt, oblationera cselesiera graliam suam divini illius odo-
adipisci graliara quara raereniur; ingrediantur fon- ris infundat, quamin commemoratione dominicsere-
tem regenerationis auclorem, in quo leliferam illam surreclionis offerimus; ut
acceplio benedicti corpo-
prirai parenlis offensam, mulata in novum hominem ris et sacri poculi praelibata communio defunctis
caducaecarnis fragilitate, deponant. Per Dom. ojiituletur ad reqtiiem, vivemibus proficiat ad sa-
Interrogatio ; Quis dicilur? ft). Illi. lutem.
et
Abrenuncias Satanae, pompis sseculi, voluptali- Collectioad pacem.
bus ejus? R). Abrenuncio.' Suscipe, Domine, preces popuh tui cum oblatio-
CredisPatrem et Filium et Spirilum sanclura unius nibus hostiarum, ut Paschalibus initiata raysteriis,
esse virtutis? R). Credo. ad oelernitatis nobis medelam, te operante, profi-
Dicis. Credis Palrem et Filiura et Spiritum san- ciant; ut in nobis hoc recipientibus holocaustum,
ctum ej'usdemesse polestatis? R). Credo. pacem quam in labiis proferimus, in intimis lenea-
Credis Patrem et Filium et Spiritum sanclum tri- "• mus visceribus. Per Dom.
nae veritatis [Forsan, unitatis], una manente sub- Contestationunc.
stantia, Deum esse perfeclum? B) Credo Vere dignum et juslum est, te quidem omni lem-
Dicis. Baptizo le? R). Bap.
te credentem in nomine Palris et Filii et pore, sed in hac potissimum nocte gloriosius prsedi-
Baptizo
sancli, ut habeas vitam seternam in saccula care, cum Pascha nostrum immolatus est Christus.
Spiritus
saeculorum. Ipse enim verus est.Agnus qui abstulit peccata
Infusiochrismae. mundi. Qui mortem noslrara moriendo deslruxit et
Dens, Pater Domini nostri Jesu Christi, qui le re- viiam resurgendo reparavit. Propterea, profusis
generavit ex aqua et Spiritu sancto, quique libi de- poschalibus gaudiis, lolus in orbe terrarum mundus
dit remissionem peccatorum, ipse te lenit chrismate exultat; sed et supernse virlutes atque angelicsecon-
suo sancto, ut habeas vitam aeternam in sseculasse- cinunt potestates hymnum glorise tuse, sine fine
ciilorum. dicentes : Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus.
" De hoc ritu vide notata in Missaii Gothico, b Sic legendum videtur : Deus, ad quem scabie t>«-
num. 55, teris hominis in fonte deposita, elc.
 871 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 3.72
Benedictiopopuli. jApropitiatus adsiste ; ut praesidiotuae pietatis adjuti,
BenedicvDomirie, populo isti, quem liberavit effu- et praesentiapossint vilarediscrimina, etadaeternam
sio sanguinis, ne damiiafet conditio sefVitutis. Qui- pervenire coronam. Quod praesiaredignetur.
bus mortis tuse vita redditur, numquam inimici Postcommunionem.
liostis decipulis iucludanluf; et qUosdignatus es re- Concede, qoaesuirtus,omnipotens"Deus,ut pascha-
(liirifefe per justiliam, nequaqiiani pfsedo perfidiis lis perfeciio Sacrainenti rnentibus nostris Coulinua
obtineat per ruinam. Permaneat in eis secrindseprai- perseveret. Per Dominum.
rogauva naturse per baptismum, quam perdiderat Collectiosequitur.
primi horainis proesumptio per delictum. Fulgere Digni nos tui nominis, qusesumus, Domine, farriu-
semper faciat vivi fontis unda qncis abluit, protegat los tuos salntaris cibus et sacer potus inslituat, et
eoeleslisgratia quos redirait. El sicut in diebus Do- renovaiionibus conditionis humana., qriam mysterio
ininicis raysterium divinum excolilur, ita in omniuin continet, 367 i" nosttis jugiter sensibus operetur.
pectoribus splendor lui iuminis conservetur. Quod Per Dominum.
prsestare digitetur, qui cum set. XXVIII. MISSA PASCBALIS.
Collectiopost commutrionem. Prsefatio
Implealur iri riobis, qi.sesumus,Domine, Sacra- >B Deus, qui paschalium nobis remedia contulisli,
menti paschalis sancla libatio, nosque de lerrenis
populum tuuni cselesti dono prosequere, ut inde post
affectibus ad cselesletransferai inslitutum. Per.
Collectiosequitur. in perpetuum gaudeat, unde nunc temporaliter exul-
tat. Per Dominum.
Exuberet, quaesumus, Domine, mentibus nostris Collectiosequitur.
paschalis gratia Sacramenti, ul donis suis ipsa nos
efficiat. Deus, qui omnes in Chrislo renatos genus regium
dignos et sacerdotale fecisti, da nobis et velle et posse
XXVII. INCIPIT MISSAIN DIESANCTO PASCBiE.
Prsefatio. quod prsecipis, ut populo tuo ad aeternitatera vocalo
una sil fides cordium, et pietas actionum. Per Do-
366 Deus, qui per Unigenilum tuum aelernitatis minum.
nobis adilura, devicta rnorte, reserasti, da nobis,
Collecliopost nomina.
quaesumus, ut qui Resurrecttonis dominicse sollem-
nia coliraus, per innovationem tui Spiritus a morte Sacrificia, Domine, paschatibus gaudiis immola-
aniraaeresurgaraus. Per. mus, quibus Ecelesia lua mirabililer et renascitur et
nutritur. Per Dom.
Collectiosequitur.
Collectioad pacem.
Deus, qui nos Resurreclionis dorainicaeannua sol- Pasclialeshostias iramolariles, qusesufriiis,Domine,
lemniiate lselilicas, concede propitius ut per fempo--G
ul quod frequentamus actu, comprehendaraus affe-
ralia festa quaeagimus pervenire ad gaudia aeterna
ctu. Per Dominum.
mereamur. Per Dominum.
Collectiopost nomina. Contestatio.
Quaesumus, Domine, jam non teneamur obnoxii Vere dignum et justum est, te quidem omni tem-
. damnationis bumanae sententiae, cujus nos vinculis pore, sed in hoc praecipue, Domine, die laudare,
haecHostia paschalis absolvit. benedicere, et praedicare , quod Pascha nostrum
Collectioad pacem immolatus est Ghristus. Per qtiem in seternamvilam
Omnipd.eris sempiterne Deus , qui resurgens a (ilii lucis oriuntur, fidelibus regui caelestis atria re-
mortuis, passionecassata, potentiorem te luisdisci- serantur, et beatse Iegis commercio divinis huraana
pulis reddidisti, concede propitius ut nos quoque Ma- mulantur, quia noslrorum otnnium Vila resurrexit.
jestati tuaehoc paschalesacrificium in bonis operibus Queni in suscepiione mortalitatis Deum inajestatls
efficiat promptiores, et gratiam tuae pietatis ad- agnoscimus,et in divinitatis gloria Deumet horainem
quirat. confilernur. Qui rnortem nostram moriendo destru-
Contestationunc. et vitam resurgendo restituit Jesus Christus.
te omni tem- xil,
Vere dignum et justum est, quidem "] Per Dominumnostrum.
pore, sed in hoc praecipuedie, quo tua Resurrectio Benedictiopopuli.
celebratur, omni festivitate laudare, benedicere et
praedicarequod Pascha noslrum immolatus est Chri- Praesta, Doraine, quaesumus, famulis tuis tales
stus. Per quem polestas diabolica cecidii, lartarea fieri tuse gratiaelargilate, ul bona tua el fiducialiter
inferni suntvincula resoluta, chirographum est an- iraplorent, el sine difficullaie siimani. Da eis, Do-
\ tiquse praevaricationis exlinclum, aculeus morlis mine, regnum luum justitiamqne semper inquirere,
"obtritus; nos quoque de servitulis jugo dominalionis ut quibus indigere eos perspicis, clementer facias
ut piis sectando quse
_S_gyptise per spiritales aquas educens, triumpbans abundare. Tribue, qusesumus,
resurrexit in gloriam, et libertati nos, misericordiae (iia sunt, universa illis salutaria condonentur. Qliod
tuae munere, donavit. Per quem Majestatem luam. ipse.
Benedictiopopuli, Postcommunionem.
Deus, qui rhirogniphura quo tenebamur obnoxii Adesto, Domine, qusesumus, nostrae redemplioms
pretiosi sanguinis effusione delesti, oimiiuiri in te effectibus, ut quos sacramentis aetei-nitatisinslituis,
speraiuium precibus aniiue, cunctorum necessitalibus iisdew protegas dignanter aptandos, Per Rominum.
575 DE LITURGIA GALLICANALII.ER III. 37*
Collectiosequitur. A OfaiiOseqnens. .
Purifica,Domine,qusesumus, mentes nostras be- Annue nobisj quaesumus,Domiite, Ut queraadmo-
uignus, et renova cselestibussacramentis, ut conse- dum mysleri» ResurrectionisDomininoslri Jesu sol-
queoter et corporum praesenspariter et futurum ca- lemnia colimns, ita etin adventu ejus gauderercura
piamusauxilium.Per. Sanctis omiiibu&mereamur. Per Dorainum.
XXIX. 1TEM MISSA III FERIA PASCHALIS- Collectionunc.
Prsefatio. AgriusDei, qui tollis peceatura raundi, respice in
nos, et miserere nobis, factus ipse hostia qui Sacer-
368 Deus, qui multiplicas Ecclesiamtuam sobole dos, ipse praetniumqui Redeinpior : a malisomnibus
renascentium, faciaseamgaudere propiliusdesuorum quos redemisti, cusiodi, Salvator mundi.
profectibus fihorum, Per Dominum. Item alia.
Itemalia.
nostram iaetftiarain Subj'ecturatibi populum, Domine, propitiatio cae-
Deus, qui tuo... praestatimo- et tuis semper faciat serviremanda-
rera, utin luis vigiiantesiriandatis, placere libi pos- lestis amplifieel;
simus. Per Dominum. tis. Per Dominum,
Immolationuncmissae.
Coilectionnnc. laudes et
Praesta, qusesunius, oninipolens DeriS, ut quos B Dignumel justuin est nos tibi semper
ad el muniat gratias agere, omnipotens sempiteme Deus, per Je-
aqua suscepit abiuendos, regenerandos
efrenatos. sum Christum Filium luura Dominumnostrum. Qui
ColleCtiosuper rnonefa. sicutovisad occisionem pro nobis ductus est, el ut
Suscipe, Domine, munera nomini iuOoblata, quae aguus coram londenle, sic non aperuil os suum. Hic
in Filii tui Resurrectiorte' tfiumphantis in gloria , enim est Agnus Dei, unigenitus Filius tuus, qui tol-
universalis, ejus qusesita sanguine, offert Ecelesia. iit peccatum mundi; qui se pr.onobis offerendonon
Immolatio. desinit, nosque apud le perpeiua aclvocationedefen-
Dignum et justum est nos tibi gralias agere, om- dil : quia numquam moritur immolatus, sed semper
nipotens sempiterne Deus, per Jesuni Christura Fi- vivit pccisus. Pascha enim noslrum immolatus esl
lium tuum, Dominum nostrum. Per quem humanum Christus; ut jam non in fermento veleri, neque in
genus vivilicans,Pascba eliara per Moysen et Aaron carnaliiirn sanguine victimarum, sed in azymis sin-
famulos luos agni immolatione jussisli celebrare: ceritatis et eorporis verilaiis immolemus. Per Chri-
consequenlibustemporibus usque ad adventum Do- stum Dominuiii nostrum. Per quem Majestaiera
mini nostri Jesu Chrisli (qui sicut ad victiraam du- luam laudant,
ctus est) eamdem consuetudinemin memoria obser- yi Benedictiopopuli.
vare praecepisti. Ipse est Agnus immaciilalus qui Faciat vos Deus veros esse filios Ecclesiae; mul-
prioris populiprima Pasclia in .Egypto fueratimmo- liplicet vos in timore suo, et abundare faciatab uber-
latus. Ipse est Aries in veriice montis excelsi de ve- late CaelOrumin omni abundanlia sanitatis. Repleat
fru-
pre prolalus, sacrificio deslinatus. Ipse est Vitulus vos Omnibusbonis terrarura vestrarum, copia,
saginatus qui in tabernaeulo patris nostri Abrahae merito, virto repieat, et oleo sanctitatis laetificetvos
propter hospites est victimatus. Gujus passionem et irt filiis, exhilaret in familiis, et abundare facial in
resurrectionem celebramus, cujus et adventum spe- amicis. Per Dom.
raraus. Et ideo cum angelis et archangelis nori ces- Post communionem.
saraus clamaredicenles: Sanctus, Sanctus» SanctUs. Spiritum nobis, Domine, tuae carilatis infunde, ut
Benedicliopopuli. quos uno caelesii pane satiasti, una facias pietaie
Benedic, omnipoienssempiterne Deus, hanc fami- concprdes. Per Dom.
liam tuam benediclione perpetua, qui vitam humani XXXI. ITEMMISSAVFERIA.
generis, pro nobis Filio luo moriente, salvasti ;•prae- 370- ^30! misericors Deus, ut quod paschalibus
sla ut in hac populi lui devotione fructus proveniat .celebramus ofliciis fructiferum nobis omni tempore
gaudiorum. Qnod. D sentiamus. Per Dom.
Collectiopost comniunionem. Item collectio.
Iramorlalitatis alimoniam consecuii, quaesumus, Benedictionem tuam, quaesumus, Domine, sacraa
Domine, ut quod ore percepimus meute sectemur. plebi copiosa pietate largire, quaeper luam libi gra-
Per Dominura. liain semper reddatur accepta.
Collectiosequitur. ' Item alia collectic
Repleamur, Domine, gratia muneris sacri, ut quae
gusth corporeo dulcia venerati contingiraus, dulciora Deus, qui populum triSefecisti redeittptibnis parli-
mentibus sentiaraus. Per eura. cipem, concede nobis, quaesumus', iit.e. resurrectio-
XXX. MISSA PASCHALIS IVFERIA. nis dominicaein perpetuo gratuletur. Per Bom.
369 Deus,qui populuratuumsacro Jordanefiuraine Collectiosequilur.
transaclo, terram luae fecisli promissionis intrare, , Famuli tui, Domine, qui ad uiam suni gratiom
concede,qusesumns, ut et nos quoque Majestatistuse voeali, tuo indesinenter protegantur auxilio, ut qui
revelato mysterio, divina semper beneficiasentiainus. tlivinosuiit baplisnio regenefati nUiiiquama tui re-
Per Dominum. gni polentiapossini evelli. Per Dom.
37S APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 376
Immolationunc. A aeterneDeus, Rex omniuni, sanctificatoret condiior
Dignumet justum est nos tibi gratias agere, san- generis humani. Qui Filio tecum aeternaclarilale re-
cle Paler, omnipotens, aeterneDeus, per JesumChri- gnante, cum de nullisexslantibuscuncta protulisses,
stum Eilium tuum Dominum noslrum, quera pro hominem limosi pulveris initiis inchoatum ad spe-
nobls omnibus tradi hostiam voluisti. 0 mira circa ciem lui decoris animasli, eumque credula persua-
nos pielatis tuse dignatio! 0 ineffabilisdilectio cari- sione deceplura reparare voluisti; spiritalis gratiae
tatis, ut servos redimeres, Filium tradidisti? 0 certe seterna suffragiamille uobis per Jesum ChristumFi-
iiecessariumAdaepeccatum, quod Christi morte de- lium tuura Dorainutnnostrum. Qui morluus esl pro-
ietum est! 0 fidelem [Forsan felicem]culpam, quse pter peccata nostra, et resurrexit propter justifica-
talem ac tantum meruit babere Redemptoreml Num- tionem nostram. Propterea cum angeliset archange-
quam enim quanta circa nos pietatis luse dilectio lis non cessamusclamare.
essei, agnosceremus,nisi ex morte unici et coa.terni Benedicliopopuli.
Filii tui Dominiac Dei nosiri Jesu Chrisii probare- Benedicatvos Dominus,etcustodiat semper. Osten-
mus. Vincit malitiamdiaboli pielas luse dignationis; dat Dominusfaciam suam super vos, et miserealur
quia ubiabundavil peccatum, superabundavitet gra- veslri. Convertat Dominusvultum suum ad vos, et
lia. Sed plus nobis lua misericordia reddidit quam nI det vobis pacem. Per Dominum.
invidusinimicus abstuierat. llle paradisurainvidit, Post communionem.
tu caelosdonasli; ille mortem temporalemintulit, iu Prsesta nobis, omnipotensDeus, ut vivificationis
vitam perpeluamtribuisti.Propterea profusisgaudiis, tuaegratiam consequentes, in tuo semper munere
tolus in orbe terrarum mundusexultat. Sed et su- grloriemur.Per.
Colleclio.
pernse conciuunl Poleslates bymnura glorisetuse sine
fine dicentes, Sacrameuta, qusesumpsimns, Domine, et spirita-
Bcnedictiopopuli. Iibus nos expienl alimentis, et corporalibus lueantur
auxiliis. Per Dora.
Ueneaic, Doraine, hos populos tuos, respectui tuo
se supplici oratione curvanles. Fac anie conspeclum XXXIII. MISSA MATUTINALIS PERTOTAM a PASCHAM
tuum cumjustilia viverc; si secus egerint, judicare. PROPARVULIS QUlRENATI SUNT,MATURE DICENDA.
Tribue eis, Domnie, in fide credulilatem , in labore 372 Deus, qui credentes in te populos gratise
tuae largitale multiplicas, respice propitius ad ele-
virluiem, iu affecludevolionem, in actu prosperita-
ctionem tuam, ut qui sacro baptismate sunl renati,
tem, in victu abundanliam, in pace lsetiiiara, in con-
versatione gratiam, iu luclatione victoriam. Per Do- regni cseleslis mereantur introitura. Per Dominum
minum. _ nostrura.
( Oraliosuper niunerain die Sabbatiexita i>Pascha.
XXXII. ITEHMISSA PASCHALlS VIFERIA.
Adesto, Doraine, supplicationibusnostris, et obla-
371 Deus, qui per Unigenitum tuum seterniiatis tiones faraulorum tuorum, quas tibi offerimus, dieui
jiobis aditum, devicta morte, reserasti, da nobis, octavarum suarum
ul ResurrectiouisDominics. sollem- spiritalium celebrantes (quo die
qusesuraus, qui eos sacro fonle baptismatis renasci jussisti) placiiui
nia colimus, per invocaliouem tui Spiritus a inorle' ac
benignus adsume.
animseresurgamus. Per Dora. Immolatiodie Sabbali.
Hemcolleclio. ^ere dignum et justum est: quia verus ille Agnus
Deus, per quem nobis redemptioprsestatur et ado-. qui pro nobis est immolalus, qui,'mortem noslram
ptio, erige ad te tuorura corda credentium, ut omnes. moriendo destruxit, el vitam noslram resurgendo
regenerati sacro bapiismaie, adprehendant menle, reparavit Jesus Chrislus Dominusnoster. Cui omnes
quod mysieriis susceperunt. Per. angeli atque archangeli incessabilivoce proclamant,
dicentes: Sanctus.
Collectio.
Beuedictiopopuli.
Confirma,Domine, famulos luos, quos ex aqua et' Benedicatvos DeusPater omnipolens, qui in prin-
Spiritu sanclo propilius redemisti, ul velerem homi-' " cipio cuncta creavit. Benedicat vos Filius, qui de su-
nein cura suis aciionibusdeponentes, in ipsius con- perna sede pro nobis saivandis descendil. Benedicat
versatione vivamus, ad cujus substantiam per hsec 3 vos Spiritus sanctus, qui in columba Jordanis flu-
Paschalia mysteria transtulisti. Per. vium in Christo requievit. Ipse vos in Trinitate ac
Itemaliacolleetio. Unitate sanctificet, quera omnes gentes expectant
Concede, qusesumus, omnipotensDeus, ut feslaj venturum Judicem ad judicanduin. Quod ipse prse-
Paschalia, qusedevotionecolimus, moribus exsequa- stare dignetur.
mur. Per. Collectiopost communionem.
Immolatio. Prsesla, qusesumus,Domine, ut sanctanos tua ex-
Dignumet justum est. Vere dignum et juslum estt pient, dignosque semper sua perceptione perficiant.
nos tibi gratias agere, saricle Pater, oinnipotens,» Per Dominum.
* Similis etiam in Gothico. Hodie quoque apud b Id est exeunte Pasclia, scilicetSabbato,
Mediolanumtota Paschse hebdomadaroissa pro ueo- ociava erat baptismi. quaedies
phytis ceiebraiur.
577 DE LITURGIA GALLICANALIBEB.111. 578
Collectiosequitur. _. ipse fecisti, sed ut subruas mrindi peccata, quaedia"
A
Adesto, Domine, Deus noster, ut per haec quae fi- bolus adinvenil, quia iia dignatus es diligere bunc
deliler sumpsiraus, et purgemur a vitiis , et a peri- mundum, ut Unigenitura tuum traderes pro nostra
culis oranibus exuamur. Per Dom. salute, cujus cruce redempti snmus, morte vivilicati,
XXXIV. MISSA IN PASCHA DIESABBATl. passione salvati, resurreclione glorificati. Per ipsum
Deus, qui nos Resurreciionis dominicaesollemni- te itaque supplices invocomus, ut huic familisetuae
tate lsetificas, concede propitius, ut per lemporalia in omnibus adesse digneris ; sicut adfuisti patribus
festa quae agimus pervenire ad gaudia seterna me- nostris sperantibus in tua misericordia, sic et bis
reamur. omnibus adesse dignare, ut sit in sensibus eorura ti-
Collectio. mor devotionis tuae, in corde fides, iu opere juslitia,
Prsesta, quaesumus,oranipotens Deus, ut hujus Pa- in aelu pieias, in lingua veriias, in moribus disci-
schalis 373 festivilatis mirabile Sacramenlum, et
plina, ut digue riteque immortalitalis sibi praemiura
lemporalem nobis tranquillitatem tribual, et vilam consequi mereantur. Per Dom.
conferat sempiternam. Per Dominum. Collectiopost nomiua.
Item aliacollectio. Deum, qui pro ruina totius mundi unicum Filium
Respice, qusesumus, Domine, et peccatorum no-. 3 siimn, ailstimptaexcarne Virginisveri hominis forma,
strorura lenebras averte, ut quos exercet devotio sol- mittere dignatus est, fratres carissimi, suppliciier
lemniiatis, inlustret solleranitas pisecognitionis. Per exoremus, ut sicut in l.ac die Resurreciionis ejusdera
Dominum. nos a morle perpelua cum illo resuscitavit, ita pie-
Item collectio.
latis suse dono ab omuibus nos iniinici lulans insi-
Deus, qui in sollemmtale Pascbali mundo remedia
tuum ccelesti dono diis, inlaesos facial in matris Ecclesiae gremio resi-
conlulisli, populum , quaesumus,' et conscienlise iniegriiate de regeneratione
prosequere, ut el perfeclam liberlatem consequi rae- dere;
realur, el ad vitara proficiat sempiternam. gaudentes, aeternseprimitivorum Ecclesise, quemad-
Immolatioin die Sabbati. modura devolione aclpraesens, ita remuneratione ad-
in et hsecmunera plebis suse bene-
Dignumet justum est, necessarium et salutare est, societ seternum;
ut te Dominum ac Deum totis visceribus humana dicere dignetur. Per Dom.
conditio veneretur, Rex mirabilis Cbriste. Cujus ImmolatioclausumPaschae.
condemnalione tartareis vinculis absoluta credentium Dignum et justum est, necessarium et salutare est,
nos tibi gratias agere, omnipolens (licet glorise tuse
turba, liberialis insignia gratulaiur. Qui vere ul Leo
mortalium membra non congruant) redemptionis no-
de tribu Juda mundo ostensus, animarura devora-
r slrae praeferre praeconia. Dum hominum genus man-
lorem exlinctum leonem diabolum omnis terra lae-C
inferorum sedibus lenebrarum vincla
tatnr. Permittis te clavorum nexibus alligatum, ad cipatum morle,
crucis ut non sit restriugerent, spirilale Verbum (per quod in princi-
Btipitem tereri, parva quara irapius
Ad vocera pio omnia fuerant constituta) descendit inMariam:
quondara expavescat potentiam. cujus dum partum suum Virgo miratur, inclausum
eraittens spiritum, terra tremuit, caelum expavit, quae
edidit Deum. Qusetamen tuum esse, summe,
dies fugit, sol obscuratus est, astra abscondentia ra- hominem
tlios suos, simul omnia migraverunt. Cujus descensu, omnipotens,antequam nasceretur, cognoverat,quippe
confraclis portis, luget infernus ; quo resurgente, qusosciebat rnundi esse Principium. Is namque cru-
devotione propter redemptionem hu-
Isetanlur angeli, et exullat terra cum habitatoribus cem spontanea
mani generis, de inimico lyranno triumphattirus,
su's. In quo triumpho conspicilur conminalio illa
ascendit: et relicto* paulisper corporis lcmplo, in-
propheiico ore promissa : Ero mors lua, o inferae.
ferorum 375 claustra confringens, prislinse (ut ante
Ubi est ergo victoiia lua? nec enim ab alio poterat vilaerestituit. Nec suffecerat snlum homiirs
nisi a Vita mors devorari. Qui descensu suo eos fuerat) emendasse peccatum; sed per abluiionem ccelestera
qui lenebantur a morte, superis reddidit resurgendo,
resurreclio vivoruin vel mortuorum lesiimo- renatos, redivivo ac novo nalivitatis genere remeans
ut*ejus
nio firmarelur. Unde, sancte Pater, oranipoiens, Q I ad originem suae,-nos ad cselestia regna perduxit. 0
consilium, o divinae providentise, o inaeslimandurn
aelerne Deus, per Jesum Cbrislum Filiuin tuum Do- auxilium! Per Virginem nobis gloriosa
minum nostrum gloria tibi^semper, qui in te, et ex reparationis vita restiluitur, quaeper ligni inobedientiam crede-
te, et tecum semper. Quem teeliam laudant angeli. batur extincta. Per aquam mundi peccaia diluuntur,
XXXV. INCIPIT MISSA CLAIJS.E PASCH.E- per quam ante senserat mundus ipse naufragium.
Concede, qusesumus, ommpolens Deus, ut qui Re- Tibi ergo, sumrae Genitor, pura devotione immacu-
surrectionis dominicaesollemnia colimus, per inno- Iatum raunus offerimus, et elevatioue manuum no-
valionem tui Spiritus a raorie animsc resurgamiis. slrarum juxta Filii lui Jesu Chrisli disposiiionem,
Per Dominum. pium sacrificium celebraraus. Per quera te laudant
Poslpfeeem a missa. angeli et arcbangeli, dicenles.
374 Deus tolius Clarilatiscondiior et moderator, XXXVI. INCIPIT MISSA DOMINICALIS PPSTPASCHA.
quem cielestia mirantur, el terrena pavilant, inferna Prsefaiio. ,
tremiscunt; cui angelorum lurmae et archangelorura Deus qui in Filii tui humililale jacentera mundum
exercitus mitilant, non uti mundum expugnes, quem erexisti, Iselitiainconcede fidelibus tuis, ut quos per-
$79 APPENDIX AD OPERA SANGTi GEf.MANl PARISIENSIS. 380
petuai moriis eripuisii casibus, gaudiis facias sempi- A apostolo, conlatis clavibus regni ctelesiis, aniraas li-
terriis perfrui. Per. gandi adque solvendi pnntificium tfaditlisii, fixaudi
Collecliosequitur.
propitius preces nostras iri die jejunii hnj'us; et in-
Deus, in eujus praecipuis mirabilibus est humana lercessione ejus, quaesiimus, ul a peccatorum no-
repara.lio, solve opera diaboli, et mortifera peccali slrorum nexibus libefemur. Salvator muiidi.
vincula disrumpe, ut destrucia malignitate, quae no- Oratioin sanctoStephano.
cuit, vincat misericordia quse redemii. Per Dominum. Prsesta, qusesumus, omnipolens el niisericors
Collectiopost nomina. Deus, ul fragilitati nostrseadflictaein diebus istorum
. Benediclionem, Domine, nobis conferat salutarem
jejuniorum magnificus levita beatus Slephanus auxi-
sacra semper oblatio, ul quod agit myslerio, virtute lium interventionis
exhibeat, qui, imilator domiuicae
perficiat. passionis et pietatis, pfiirius in CrUOremaflyrii eni-
Collectiosequitur.
Deus, qui nos per hujus sacfificii veiteraridacom- tuit; et semper sit perfectus sufffagator, atqrie, te
niercia, unius summse Divinitatis pafticipes effecisti, concedente, pfomptus adjulor. Per Dominum.
Item oratioin sanctoMartino.
praesta, quaesumus, ut sicut tuam cognoscimusveri-
tatem, sic eam dignis moribus adsequaraur. Pef. Porrige dexteram toam, qusesumus,Domine,plebi
COntestationunc. pB tuoe in die jejuniorum suorum tuain misericordiam
Vere dignum et juslum est..;; pef Cbristum Do- postulartti, ut intereedente beato Maftirto, lerrores
minum noslrum. Qui huraanis miseratus errofibus, imminentes declinemus; et solatia vitse immorialis
per Virginem nasci dignalus est; et per passionem accipiamus, et 377 sempiterna gaudia compfeheii-
mortis a perpelua nos morte liberavii, ac fesurre- d«mus. Per Dorainum.
ctione sua seternamnobis conlulit vilam. Qiiem lati- Oralioin sanctoGregorio.
dant angeli.' Oinnipotens sempiterrie Deus, jejtmi de luis eliam
donis satiali, vel quaiibet maceratione confecli, Ma-
XXXVII. ITEMMISSA POSTPASCHA ANTEASCENSA
DOMINI. j'eslatem tuam supplices exoramus, ut expulsis de
cordibus nostris peccatorum tenebris, in die jejunii,
5.76 Deus,qui hoc nobis confers ut 1
gratia iua, justi intercedente sunimo antistite nostro el divinorum
ex impiis, et beali efficianiur ex uiiseris, adesio tuis'
capace Gregorio, ad veram lucera, quse
operibus, luis adesto munerihus ; ut quibus inest fi- uiysteriorura
Christus esl, nos facias pervenire. Per Dominum
"dei jiisiificalio, non desit perseveranliae fortitudo.
nostruin.
Per.
Colle.ctio. Ileui collectionesin quo Iocovolueris.
' DeuSjqui es fniseficofs iri
operibus, j'uslus irt ju- QG Quaesunms, Domine Deus noster, vitia carriis spi-
diciis, largus irt donis, multiplica super nos rrtiseri- ritus virtute coiislflnge, ut, interveniente ill. in hoc
• cordiam tuam : et
quia tu nobis es bonoTum causa jejunio, nostra ih virtutibus reficiatur infirmitas.
merilofuiii, cuslodi quod Iribuis, ut inveflias quodj ColiectiosequiLur.
coronesj Per. '
Propitiare, Domine, supplicalionibus; el nos in
Colleciiopost nomina.
jejunii cultu vacantes, obiinente beato ill. pervigili
Praesta, Domine, quaesumus, verilati, ut illius sa-
protectione, custodi; ut nullius animam diabolus per-
. lutis capiamus effectum, cujus per haee mysteria pi- fidisetelo
vulneret, nullius mentem veneno falsitatis
gnus accipimus. Per, occidat.
Collectio.
XXXIX.INCIPIT MISSA INROGATIONIBUS.
Kespice, Domine, propitius ad munera quse sacra-
mus, ut el tibi grata sint, et salutaria seraper exi-_ • Memoreseseleslium prseceplorum, peccata nostra
slant. Per Dom. coram Domino defleamus, serentes in lacrymis quid
Contestaiionune. metamus in gaudiis: simus in oratione sollicili, jej'u-
Vere dignum et jusium est; devoio munere postu- niis prompli, in eleemosynis ljberales, ul promissae
ianles, ut tempora, quibus post Resurrectionem Do- relfibulionis gloriara devota fide et frucluosa opera-
minus noster Jesus Chrislus cura discipulis suis cor-. " lione mereamur, Per Dom.
poraliter habilavit, pia devotione tracleraus. Qtiem 1. Collecliosequitur.
XXXVIII. 'INCIPIUNT eOLLECTIONES IN ROGATIONIBUS s Deus, qui NinivitiSj)ro peccatis suis j"ejunantibus
PERDIVERSA LOCASANCTORUM NUNC pepercisti, te supplices deprecamrir, ut et riobis in
In sanctoPetro a, hoc jejunio •» noslrorum iridulgentiam per solitam
Omnipotens sempiterne Deus, qui beato Petroo misericordiam largiaris. Per.
a lisedem fere stationes, esedemque oraliones in diebus, quos regulariter in toto mundo celebrat Ec-
Missali Gothico. Unde ciPlligerelicel lias orationes clesia.t Hoc in sermone item Caesariusrepreheiiflit
fuisse communes, non loci alicujus peculiaris, ad eos qui ad Ecclesi.»:conventus istis diebus t larde
qtietn haecMissalia"iiertinuerint. veuiunl, el prius quara mysteria compleantur absce-
b li.i eliani jejunium in Cothico, supra , in fioc (luni,; et in ipsa ecclesia otiosis fabulis vacantes, nec
iriduci. Vide sermories ifes Caesafiiepiscopi Afela- jpsi pSallunt, nec alios psallere. vel orare pefinit-
lensis in appendice nova iomi V novse editionis tunt. t Et in sermone sequenti honatnr Fideles, ut
sancli Augustini a sernione 475, qni primus est de ne se <de Ecclesiaeconvenlu subtrahant iu sex llo-
Liiania, ubi jejunia dicunUir necessaria <tribus bis ris >canonicis.
 ' 382
$81 DE G6RSW GALLICANOD.SQUISITIO.
Cbllectiopost nomina. A Pater, et direclas in spiritu tuo oblationes, quasi
Recensitis pffereri.umnominibus, accincti absti- odorem incensfflagrantis, adsurae. Per Dom.
nenliaecibis. et devoto pasti jejunio, pelamus a Do- ContesUtlununc.
mino Salvatore HOSttouli haecadoranda sacrificia, Dignuiri et justum est libi santificare jejunium,
qusepro spirilibus pausanlium et nostris nosirorum- quod nos ad animarum medelam et eastigationem
que peccalis cura pietatis offerimus, sicut munus corporum servare docuisti: quia restriciis corpori-
Abeljusti sui. .. benedicat, et in no ... ficata cu- bus. animac saginantur; el in quo horao noster
stodiat. Per. extenor adterilur, dilatatur interior, Meraento ita-
Oollectiosequitur. que, Domine, in hoc jejunio miseration.
378 Suscipe preces populi tui, clementissime Reliqua desuntt
Hactenus tfia Missalia, quae a Thomasio publici juris facta sunt, retuIiniUs! quorura priraum, id est
Gothicogallicanura,paucis exceptis, inlegrum est, ac potioris momertii; alia duo tnutila sunt. Horum
omrtium capitulationes habenlur inilio. hujus oferis. Nolas numericas iri capite sihgulorunt ariiculorura
supplevimus in secundo et lertio Missali (nam in primo adscriptae erant in Codice ms.) pro commodo
lectorum. Piobaliones quasdam corOnidisloco adjiciemusad calcem operis, id est velera qusedam monu-
menta, ad illustrandam tum Liturgiam Gallicanam, tum sequentem DisqUisitionem.Utiliam hoc opus
cedat in Dei gloriam, et in utilitaiem Ecclesise catholicse, in primis Gallicanae!Sallem is est scopus
operis, utinam et fructus!
FlNlSLITURGI/E
GALL1CAN_E.

M GTRSU GAIHCAI DISQUISITIO,

379 *• P°st coramentartosde Liturgia Gallicana,, B fuisset. Sed quisquis, qualisve sil auctor, eo nobis
proximuin est ut de divinisofficiis quae in Ecclesiai uiendum est, quando saliein ejus antiquitas ex ipsa
G^llicanajam inde a primis leinporibus obtinueruntt Codicisvelustate comprobatur. Suspicatus sum ali-
breviter disseramus. Neque vero id suasit argumenlii quando, hunc esse ipsummet Gregorii noslri libruni
niodo affinitas, sed eliairi Leclionarii Gallicani oc- de cursibus ecciesiasticis; sed postmodum aliter vi-
casio, in quo nonnulla quae ad officia ecclesiasticai sum est, lum quia de cursu sancli Columbani, qui
pertinent referunlur. Ilanc auiem Disquisitionemin- ' vixdum Gregorio vivente insliluius Crat, el de ejus
scribimus De cursu Gallicano; quo nomine siatas> atque sancti Eustasii abbatis Actis post Gregorii
Ecclesisepreces, quaesub Breviarii nomine per sin- obitum scriptis mentionera facit; tum quia polius
gulos dies decUTriac recitari debent, majores nostri Brilonernaut Scolum refcrt slylus ejus ct oratio.
.solebant significare. Hinc Gregorius Turonensis an- 5. Quinque autem cursuum ecclesiasticorum ge-
ttstes librum e suis uuum De citrsibus ecclesiasticis nera lotidemque eorum auclores disiinguit ille anon
inscripsit: qui libef si ad nos usque pervenisset, fa- nymus. Primum Asiaticum appellare licet, quem a
cilis et compendiosaesset hsecde Gallicanisofficiis > sancto Joanne evangelista, ejiisque discipulo Po-
commertlatio. Sed quoniam in lenebfis (si tameni Iycarpo Smyrneorumprimo episcope inslitulum di-
uspiam est) hactenus delitescii cu.andum porro esti Q cit ; ac deinde per TrophimumArelalensem, tura per
ut ex aliis, qua fieri poterii, moniunenlis horum Phoiinum et 381 IrenseumLugdunensesepiscopos
officiorumnotitiatn eruamus. Ubi in ipso limine le- in Gallias propagatum.Alterum vocoAlexandrinum,
ctorem raonemusnos hic non tam de monachorum, auctore Marco evangelista : qui cursusin monaste-
380 quam de clericorum officiisacturos , lamelsi riis Lerinensi el Massiliensi Cassiani receptus sit,
monachimullis in Iocis sacrse psalmodiseexemplum atque inde per sanciosGermanumAntissiodorensem
piaebuerunl. et Lupum Tricassinumantistites in Scoliam, el per
§'• Csesariumin Arelatensetn Ecclesiam inductus, quera
Qucedamprwmittunlurde divinorum officiotumori- demura Columbanusapud Luxoviumadmiserit. Ter-
gine, progressu, et incremenlo apud Orienlales tius cursus orienlalis < a sancto Chromalioet Helio-
el Occidenlales. doro, et beato Pauiino, seu et Atbanasioepiscopoedi-
2. Atque ut clara et facili ratione procedat hsec tus,qui in Gallorumconsuetudinenon habetur; quem
disquisitio, a variis divinorum officiorum modis, sanctus Macarius decantavit; hoc est per duodenas
qui tara in Oriente quam in Oecidenle a primordiis horas, > nempe < unaquaque hora. > Quartus cursus
instituti sunt, exordium ducimus. El quidem si Ambrosianus dici potesl, seu Mediolanensis, quem
constaret de nornineet auctoritate illius scriploris, D <bealus Ambrosius propter haereticorumOrditiem
cujus de cursuum ecclesiasticorum origine libellus dissimilem composuil, >el (juiclen.aliura quara qui
apud Spelmannura vulgatus est, expeditaesset hoc <in Italia anlea decamabalur. > Ex quo Bellarmini
de arguraentosentenlia, modo ut sanior et integrior senientia confirmaiur, asserentiscontra quorumdam
585 APPENDIXAD OPERA SANCTl GERMANlPARISIENSIS. 384
siliorum opinationem, Ambrosiura psalmodise in A_ lus originemIgnatio, tertio post Petrum Antiochiae
occidenialibus Ecelesiis primum iiistitulorem non in Syria episcopo, tribuit in lib. vi, cap. 8. Scribit
tuisse, quod ex AugustiniCnnfessionibus illi colli- quippe < .gnatium vidisse aliquandoangelos hynmis
gcbant; sed id lantum curasse, ut secundum mo- alternalim decantatis sanctam Trinilatem celebrau-
rem Patruin orienlalium psalmi atque hynini a po- tes; indeque caneudi ralionera, quara in illa visioue
pulo eliam canerentur, cura antea a siugulis singuli, aniinadverterat, ecclesise Antiochensi tradidisse;
vel cerle a solis clericis apud llalos recitati fuissent. unde isla tradilio ad oranes poslea Ecclesiaspermea-
Quinius denique cursus est sancti Benedicti, quem verit. > Idem auctor eodem in loco comraemorat
a cursu Romano parum discrepasse tradit vetuslissi- hunc ritum a sanctoJoanne ChrysostomoConslanli-
mus ille scriplor, cujus lihellum Spelmannusedidit nopoli fuisse instiluium ex semulalione Arianorum,
in lomo 1 AngliseConciliorum, pag. 176. Hic , quis- < qui singulis hehdomadis, quoties festi dies occur-
quis ille est, cursus ecclesislicoscum Liturgia con- rebant, id est Sabbato ac die Dominico, in mium
fundere videtur. Nam agens de cursu per sanclum congregati,hymnosapte ad suam haeresimcomposi-
Marcum instiluto, ila illura describit, ut < Sanctus, tos, allernaiim sibi respondentes canebant, noclur-
vel Gloria in excetsis, vel orationem Dominicam,et nis scilicetac matutinis horis. > Huncvero alternum
Amen, > universi, tam viri qnam feminaedecan- BB cantum Socrales anliphonarium, «vrtywvov i)f_v&iS.«v
larent, appellat; unde anlipdoiise, quse ad alternum psal-
382 *• Verum longe diversam, et quidem accu- morutn canlum proecinuntur,noraen relinuerunt.
ratiorera psalmodiseapud Orientales rationetn nobis 7. Henricus Valesius,vir cl,, in annolatione ad
exhibent Cassianus, Socrates et Theodoritus. Cas- hunc de Ignalio locum, aitse nescire unde haechau-
sianus quippe, omissis variis typis, quos pro loco- serit Socrales. < Conslat enim, inquit, primos om-
rura varietate dissimilesfuisse dicit, duo prsecipua niura Flavianumac Diodorum, regnante Constantio,
psalmodiseapud orientales monachos genera descri- psallenliumchoros Antiochiaebifariam divisisse, et
bit: unum eorura qui in -Egypto et Thehaide, alte- psalmos Davidicos384 alternis canendos eis tradi-
rum eorum qui in Palsestinaet in Mesopolaraiaver- disse; earaque rem primum Antiochiae institutam,
sabantur. His dtiobusaccurale exponeudissecundum postea ad reliquas tolius orbis ecclesias dimanasse, >
ac terlium inslitutorum libros insumit. testanle Theodorilo in lib. n Historiae, cap. 24, et
5. /Egyptiorum typus in summa is erat. Primo anle illumTheodoro Mopsuesteno. Imo eam psal-
duabus tanltim vicibus in oralorium conveniebant, modiaespeciera jam anle Flavianumatque Diodorura
vesperi scilicet, ac media nocte, et singulis vicibus a Syris fuisse usurpatam Valesiuscolligit ex Tlieo-
psalmos duodenos cantabant, aliis horis psalmos in C C dori Mopsuestenifragmenlo, quod refert Nicetas in
cellulis suis inler laborandum recilare solill. Se- Thesauro orthodoxaefidei, lib. v, cap. 30. Qtiidquid
cundo hos duodecim psalmos unus tanlura leclor aut sit de auelore, alternum cantum tempore Gregorii
canior, id est singuli singulos, vel unus admodum Nazianzeniin monasteriisutriusque sexus jam rece-
el alter senos, in mediofratrum consislenlesdecan- piissimumfuisse manifeslum est ex iambico ejus
labanl, cseterissedentibus et inlentis. Terlio psal- carmine de virtule, sub finem, idque omnibus notis-
mos, praesertimlongiores, non continue el uno tra- simuni esse dicit. Eorum chorum angelicumvocat,
clu, sed mediialione aut brevi oratione inlerposita < qui uunc simul, nunc vicibusalternis canit. >
recitabant; et psilmos ipsos, non versiculo Gloria Sufitpwvov, orao-.v.
av.-ye.vovoiyyiXwj
Putri, sed alia brevi precaiione; duodecimuravero Itaque saltem inde constat, uno ante Cassianum sse-
voce Alleluia concludebant. Quarto finilis psalmis culo bunc alternis canendi ritura apud Orientales
duselectiones recitabantur, una ex Veleri, allera ex inolevisse,qui sensim inde manavil ad Occidenlales.
NovoTestamenlo; Sabbato ex Novo. Quintohis per- Lege eruditissimumin lib. i Disciplinaeecclesiasticse,
aclis, omnes in genua procumbebanl: et tunc ab- capp. 34 et 35.
bas seu praeposilusomniumfralrum voia precesqne 8. Quinampsallendi modus Romseper ea tetnpota
in unum colligens, publica precalione ( Colleciam "1 servarelur, non facileest definire. Si certa et explo-
appellaraus) ofliciumfiniebat. Sexto denique reversi rata esset velusti illius apud Spelraannum aucloris
in cellas suas, hora lertia, sexta, el nona lernos senlerilio,nempe sancti Benedicticursum a Roraano
psalmos inter operandum persolvebant, privatis de . parura discrepasse, obvia esset de Roraano conjeclii-
caeleroprecibus inlenli. Illttd lantum diebus 383 ra, cum Benedictinurain regula noslra expressura
Dominiciset festis peculiare erat, quod ad tertiara habearaus. At Roraanura, saltem in aliquibus, ab eo
horam in oraiorium couveniebanl, ut sacris myste- diversumfuisse hinc colligitur, quod sancius Bene-
riis interessent. Et is quidem apud _4_gypiiosuioiia- dictus ad ferialesmatuiiuasLaudes < canticura unum-
clios psailendi ritus vigebat sseculo v. Idem fere quodque die suo ex prophelis, sicut psallit Ecclesia
obtinebat in Palseslinseet Mesopotamiaeccenobiis, Romana, >instituat cap. 13, de aliis etism id diclu-
nisi quod ad singnlas horas solemnes oratorium rus, si ipsius rilus cum Romano penilus convenis-
frequentabant, ut in publico convenlu ternos Deo set; nec sane retiquisset 385 '" abbatis arbitrio ut
psalmos persolverent. suam psalmodiae dispo.sitionemmutare posset, si
6. A Cassianovenio ad Socratem, qui allerni can- Romanum canonera in omnibus seciilus fuisset.
 585 DE CURSU GALLICANODISQUISITIO. 386
Theodemarus abbas Casinensis, seu Paulus Diaco-.A rei tesfem habemus Adriani papse I epistolam 3:
nus ejus noraine, in epislola ad Carolum Magnum < VitsePatrura sine probabilibus aucloribus niinime
qusestioneproposiia, cur sanctus Benedictus nullas in Ecclesia leguntur. Nam ab orthodoxis titulat.seet
in seslate pro noclurnis Vigiliis lectiones prsecipiat, suscipiuntur, et leguntur. > Imo etiam tunc confes-
hanc affert causam : quia < necdum eo lempore in sorum Vitas in Ecclesia Romana recitari mos eral,
Roniana Ecclesia, sicut nunc Ieguntur, sacras Scri- probante Joanne Diacono in prsefatione ad Vitam
pturas legi mos fuerit; sed po.t aliquot tempora Gregorii Magni, in qua Joannera papam VIII sic allo-
boc institutura, sive a beato papa Gregorio, sive, ut quitur: < Nuper ad Vigilias beati Gregorii Roinani
ab aliis affirmatur ab Honorio. Qua de re (addit poutificis, Anglorum scilicet gentis 387 aposloli,
Theodemarus) nostri majores instituerunt ut in hoc lectione de Paulino civitatis Nolanseprsesuleconsue-
sacro nostro ctenobio tres quotidianis diebus sesiivo tudinaliter personante, visus es a venerabilibus ept-
in tempore ex.Veteri Teslaraento iectiones legantur, scopis, divino quodam instinclu commotus, requi-
ne a sancta Roraana ecclesia discrepare videren- rere, cur tanlus pontifex, qui roullorum sanclorum
tur. > vitas texuerat, gesiis propriis in propria duntaxat
9. De Theodemari priori sententia, scilicet sa- Ecclesia caruisset. >
cras Scriptu.as in Romana Ecclesia tempore sancli ]B II. Hinc etiam patet tractatus Patrum defeclti
Benedictilectas non fuisse, legitima dubiiandi ratio propriarum Ieclionum in eadem Ecclesia recepfos
est. Neque enim verisimile est aut nullas lunc in di- fuisse : quorum delectus in arbilrio episcopi erat
vinis officiis lectiones; aut si aliquae ex aliis, non tempore Gregorii Magni, ut constat ex lib. x, epi-
etiam ex sacra Scriptura institulas fuisse. Sane cum stola 22, ad Joannem Subdiaconum Ravennaiem, in
Gelasius papa l, in concilio Roinano, qui libri le- qua non probat quod Marinianus ejusdem urbis epi-
gendi, quive non legendi essent definit; id de le- scopus < commenta beati Job publice ad Vigilias
ctione publica in ecclesiis facienda intelligere vide- legi prsecepisset. Sed dic ei, inquit, ut coinmenta
tur. In eo autem Decreto, etsi gesta sanctorum mar- Psalmorura Iegi ad Vigilias faciat, quse mentes ssecu-
tyrum suscipiuntur; nihilo minus eorum Acla non larium ad bonos mores prsecipue informant. Neque
probantur ad pubiicara lectionem. < Sed ideo secun- enim volo, dum in Iiac carne surn, si qua dixisse me
dum antiquam consuetudinem (inquit Gelasius) sin- contigit, ea facile hominibus innotescere. > Ita pon-
gulari cautela in sancla Romana ecclesia non legun- tifex maximus et modeslissimus.
tur, quia et eorum qui conscripsere nomina penitus 12. Idem Gregorius Maguus in synodo Romana
ignorantur; et ab infidelibusout idiotis superflua, stalutum edidit, ut ne diaconi, < quos ad prsedica.io-
aut minus apta, quam rei ordo fuerit, scripla esse Q nis eleemosynarumque studiutn vacare congruebat,.
putantur. > Quidam hoc decrelum GeIasioabj'tidicant, in posteiura cantorum officio fungerentur , dura
atque Hormisdse tribuunl. At Gelasium aucloreiu cantores ipsi ob vocis suavitatem ad sacri altaris un-
prsefert vetustissimus 386 Codex Palalino vatica- uisteriuiu adhiberentur. < Unde fit plerumque i_t ad
uus n. 493, in quo habetur Missale Francorum, scri- sacrura raiuisterium, dum blanda vox quserilur, quaen
ptum litteris quadraiis anle annos fere mille ; in cu- congrua vita hegligatur; et canlor rainister Deunr
jus fine, teste Thomasio, hoc decretum habeiur sub moribus siimulet, cum populum vocibuS delectat.
lioc litulo : Incipit Decrelale sancli Gelasii papw ur- Qua de re prsesenli decreto constituo ut in sede hac
bis Romw. Ad hsec inter Codices qui Ludovici Pii sacri altaris minislri cantare non debeant, solumque
principatu Ab Ansegiso abbate Flaviacensi monaste- evangelicselectionis officitiminler missarum solem-
rio concessi leguntur in Chronico Fontanellensi, re- nia exsolvant; psalmos vero ac reliquas lectiones
censetur volumen unum, prseter alia < continens censeo per subdiaconos, vel, si necessitas exigit, per
decreta Gelasii papa.de libris recipiendis, et non re- minores ordines exhiberi. » Hoc decrelura referiur
cipiendis. > Itaque nullatenus dubito quin haec epi- iu lib. iv, epistola 44, et apud Agobardum, de cor-
stola decretalis Gelasium auctorem habeat. Caeterum reclione Anliphonarii. Hsec 388 ('e rilu Ecclesiae
praedictumRomanseecclesiae morera, ut martyrum DRoraanoe; cujus normam, qualis postea in divinis
passiones publice non legerentur, carpere vide anti- olficiis oblinuil, ex Gregorii VII decreto intelligi-
quus auctor, qui Acta sanctorum Cantianorum scri- mus.
psit, prout in consequentibus inter Probaliones refe- 13. De Ambrosiano seu Mediolanensi psallendi
rentur. ritu antiquo (nam modo usitatus recentior est) id
\ 10. Et quidem.exejusdemGelasiidecreto, <Aclus tanlura compertum habemus,
quod populus, id est
heali Silvestri, licet ejus qui conscripsit nomen
uterque sexus , Psalmos promiscue, sed aliemis
jgnorelur, a mullis tamen in urbe calholicis lege- cantaret. Huc facit ipsius Ambrosii expositioin psal-
bantur, et pro aniiquo usu mullse Iisec imitabantur mum i: < Mulieres Apostolus in ecclesia tacere j'u-
Ecclesiae.» Unde apparet, non in tota Romana Ec- bet;
psalraum etiam bene clamanl. Quantum labora-
clesia, sed plurimum iu Lateranensi, ejusmodiAcla, tur in ecclesia ut fiat silentium cura lectiones legun-
quoe auctoris noinine destituia erant, lecta haud tur! Si unus loquitur, obstrepunt universi; ctiin
fuisse. Alia vero, quse probabiles habebant auctores,
psalmus legilur, ipse sibi effector esl silenlii; oranes
sccculovm in Ecciesia Romana legebantur. Cujus
loquuntur, et nullus obstrepit.» Itaque cura iecior
S87 APPENDIX AD OPERA SANGTI.GERMANIPARISIENSIS. 388
Scripluras reciiare), vix impeirari polerat silentium;, A ecclesiastans tam devote voce personui: Nunquam
cum vero psalmus cantarelur, obstrepebat nemo, vidi justum dereliclum, * etc. Verura non a populo,
quoniam oranes cantu occupati erant. Hujusce riltis sed a leclore solo quandoque psalmum inlegrura
originem describit sanctus Augnstinusin lib. ix Con- fuissecantatum alibi declarat vir sanctus, neinpe inw
fessionum, cap. 7 : t Non jonge fcceperat Medipla- lio enarrationis in psalraum cxxxvm : < Psalnium
neiisis Ecclesia genns hoc congolationifet exhorta- nobis brevem parayeraraus, quem mandaveraiuus
tionis celebrsre, inagoo sludio fratrum cpneinentium caniari a lectore; sed ad horam, quantura videtur,
vocibus et cprdibus, Nirair>umannus erat, aut n<m perturbatus, allerum pro altero legit. Malumusnos
multo amplius , cum lustina , Valgntiniani regis in errore lectoris sequi voluntatem Dei, quam no-
pueri maier, hpminftnijuum Ambrosium perseque- stram in nostro proposito. Idem non obscure innuit
retur hseresissusecausa, qya fuer;it se.duclaajbAria? staiim ab exordio enarrationis in psalmum LXXXVI :
nis. Excubabat pia piebs ip eGcIesia, jaiori parata < Psalnius, qui modocanlatus est, brevisest numero
cum episcoposervo tuo.,. Tunc l.i.ymoiet psalmj ut verborum, magnus pondere sententiarum. Natn lotus
canereniur securidum morem orientalium ji.arliura, lectus esl, > etc.
ne populus moeroristsedio contabescer.et,ins.ii.utum, 15. Sed dicendurn videtur, duobus modis in Afri-
relentuni. niuliis jam, ]B cana Ecclesia psalmos fuisse recilatos, nempe vel
est, el ex illo in ho.dier41u.n1
ac pene omnil)usgregib.us t.uiset per. eaeleras prbis cantando ad Deumlaudandum, vel alta voce pronun-
partes imitantibus. > ld.em jsanp.ug .Augustinus,in tiando ad psalmum exponendum.Priraus modus al-
ejusdem libri ix cap. 4 exprjmeus,animj sui affectum, ternis choris, secundus per solum leclorem. Haec
cum legeret psalmo.sDayid,,§ub,djt: < Qqas tibi vo; Iectio in arbitrio exponentis erat; qui quem volebat
ces dabam in psalmis illis, pt quorapdo in te inflam- psalmum in argumentum suse concionis assumebat.
mabar 389 ex eis, et accijnflebar ep.s recitare, si Cantus vero ille certis aliquando psalmis pro dierum
possera, toto terrarum orbe adyersiis lyphu.ragene- qualitate addictus erai, ut patet ex Augustini enarra-
ris humani! Et lamen toto orbe can),an,tu.r,e.tnpn est tione 2 iii psalmuraxxi, num. 28, et ex aliis locis,
qui se abscondal a calpre luo. > Et jn capite b' : quae brevitatis causa proetennitlimus. P.oslmodum
< Quanlum flevi in hymnis et canticis luis, s,uay,eso- cum majores in vita Cliristiana progressus fecisset
namis Ecclesisetuaevocibuscommotus acri.terl, Vo- sanctissimus Doctor, illam niodulationissuavitatem,
ces illseinfluebant auribus meis, et eliquaba.uirve.ri- quae tantopere ipsum aliqu.an4o affecerat, simpJici
las lua in cor meum; et exaestuabalincleaffectuspie- psaltnorum prolaiioni cum gnavitate factse ppsiponer
tatis, et currebant lacrymse, e.t beiie mibi erat cum bat, Jja enim loquitur in lib. x Confessionnm,.cap,
e'is. > Denique cantum cum suavj vocum modula-1C ,33: < Sed valde interdum, ul melos omne «antile'
lione conjunctum fuisse idera teslalur in lib. x Cpn- narum suaviura, quibus DavidicumPsalteriura 391
fessionum, cap. 33. Psalmis inierserebanlur eliam frequeutatur, ab auribus raeis removeri v.elim,atque
hymni, qui ab auclore Ambrosiani dicti sunt, De his ipsius Ecclesiae : tutiusque inilii <videlurquod cle
omnibus testis est Paulinus in Ambrosii Vita : < Hoc Alexatidrino episcopo Athanasio «aap.einihi diclura
in tempore primo anliphonse(id est alternus cantus) commeraini,qui tam modico flexu vocis faciebat«Or
hymni, ac vigiliaein ecclesja Mediolanensicelehrari nare lectorem psalmi, ut pronunlianli vicinior esset,
cp-perurU.» El Ambrosiusipse in Hexaemeron lib. quam canenli. 1 Aliusigiiurprat tunc in Ecclesia ri-
111,cap. 5, Ecclesiam mari comparal, in qua < re- tus, quandp Alexandrinym Augustiruisj»roe.fi'rebat.
sponsoriis (seu alterno cantu) psalmorutn, cantu vi- Denique in Africa psa.lmis.etiam intentiiiscebantur
roruin, mulierum, virginum, paryulorum, consonans certis dieb.uslectiones,, < quse ita erant aniiuae, ut
undarum fragor resultat. 1 Idem hymnoruin suorum aliaee.ssenpn ppssentj > ait idem Augustinus initio
meminil in opusculo de Spiritu sancto, et in epi- exposition.isin primam Jpannjs. In cpncilio Carth.agi-
stola 32. nensi 111statuitur canone 47 : Ut prcelerScriplums
14. Quoesuperius ex cantu psalmorum Mediolani canonkas, nihil in eficlesialegatur sub nominedivina-
instiluto sibi accidissenarrat Augustinus,abbaplismi. JIlrum Scripturarum. Quse claus.ulanpn excludit tracla-
ipsius tempus, id est ad annum 387 referenda sunt. lus sanc,tor,urnPatr.um, nec lectionesmartyrum pas-
Eutndem ritum in Africam ipse invexit episcopus. sionum, quas legi permi-.il concilium Africanum,
Alternum porro fuisse colligimus ex ejus enarratione cum anniversamdies eorum celebrantur. Caule yero
in psalmum xxvi, num. 1 : < Voces istsepsalmi,quas ac religiose a Patfibus synodi Mileviianaesub Inno-
audivimus, et ex parte cantavimus, > elc. Tum enar- centio 1 decrelurp est, canone 12, ul nuHaeprec.es>di-
rando psalraum XLVI,num. 1 : < Itaque in hoc psal- canlur inecclesia, nisi quw a prudenlioribusir.actalw.,
rao, quem cantatum audivimus, cui caniandp respon- vel comprobatwin synodo fuerint: ne for,te gliguid
dimus, ea sumus dicluri quoenostis. > Alii ergo unura contra fidem, vel per ignorantiam, vel per minusslu-
versum, alii alium vicissim decanlabant; ac deinde dium sil compositum.
post psaimum ssepeexpositio ab episcopo facta sub- 16. Ap Africa non tani disparafa erat Hispania lo1
sequebatur.Ganlabaiur 39.0 aulem a populoslante, corura intervallo quam psahendi rilu, qualis in Mo*
ex sermone 3 in psalmurrixxxvi, num. 2: • Cerlene zarabico nunc Brevia.rio exhibetur. Nam cum in
verum est quod cantavi ? certe verum est quod in Africa, sicut et in toto orbe, psalmi lara in noctur-
389 DE CURSU GALLICANODISQUISITIO. 390
nis, quamip diurnis fideliuni convenlibus canerenlur,, A gibas npcturnas. Isidorus ex reliquis officiis, prseter
ita tit < primus,niedius, et novissimusessel David, > Vesperas, Completorium,Yigilias npcturnas, et ma-
teste Chrysostomp apud llozarabes, saltem recen- tutinas Laudes, recenset tantura Tertiam, Sextam,
tiores, non ita uipote qui nec in vigiljis, nec in ves- et Npiiarn, omissa Primae neduin Aurprae pfficio,
peris ullura psalmura praescribunt.In omnibus autem, qupd Aurorseofficium ante Priinain in Breyiario Mo-
praeter Completoriiim, officiis hic ordo servaiur. zarabico singulare proescribitur. Atqui in hisdiurnis
Prirno Kyrie eleison praemisso, secreto recitanl ora- offidis Isidorus tres duntaxal psalraos assignat, res-
lionem Dominicam 392 cum salutaiione angelica ; ponsorium unum,Iectiones ex Veteri NovoqueTesta-
statirrinue inchoant officium ab his verbis : /n no- mento duas, deinde Laudes, hymnum, atque oratlp-
win.eDomininostri Jesu Christi lumen cum pace, ad nem, quse orania cum Mozarabicorilu hodierno, non
quaerespondetur : peo gratias. Nocturnae preces bre- conveniunt. Cseterum Isidpri tempore haec apud
visslmaccpnstant quibusdam antiphonis, et respon- Hispanos disciplina erat, ut < quando psallitur, ait,
soriis, qiiseLaus et Sonus appellantur; item hymno psallatur ab ornuibus; cura pratur, oretur ab oinni-
et cantico, quod aliud est a cantico Zachariae, prse- bus; cum leciio legitur, facto silentio, oequeaudiatur
terquam in festo Praecursoris : sicuticanticum bealae a cunctis, > in Iib. l de ecclesiasticis Officiis,
Mariae in vesperis nunquam dicilur, praeterquam in B cap. 10.
festis bealae Marise. In aliis horis canonicis quidam 18. Frucluosus, in regulse primoe cap. 2, ab Isi-
psalmi recitantur, adjectis etiam Laude, Sono, et doro in nonnullis, sed in pluribus a MozarabicDritu
antiphonis. Offieia npclurna et vesperlina claudit differt. 394 ln boc autein cum Isidoro convenit,
oratio Dominica, quse elata voce recitamr, populo ad quod Psalmos in noctumis Vigiliis prsescribit, sed
singulas petitiones respondente Amen, prseterquam plures quara Isidorus; leruos vero in diurnis, ut ille,
ad Panemnostrum, etc.ubi respondetur : Quia Deus officiis.W peculiare, quod Primam et ©uodecimam
es, ul in missa. In fine : In nomine Domini noslri assignat, quasille praetermittit; et Duodecitnamqui-
Jesu Christi perficiamuscum pate. Ad quod resysondet dem a Vesperadistinguit, cutn horsecanonicseab ei)
populus: Deo gratias. Plura de officio Mozarabum recensentur hocmodo : Teftia, Sexta, Nona, Duo-
qui volet, legat tomum postremum Bibliothecse Pa- decima videlicet,- atque Vespera. Conciliura vero
trum defectu Breviarii Mozarabici, eujus rara sunt Emeritense, canone 2, Vesperarum officiumad uio-
exemplaria, aut cardinalis Bonaelibrum n de divina dum aliarum ecclesiarum, scilicet Mozarabura, ea-
psalmodia, cap. 18,ubi ait hoc officium adhuc vigere rumque tres partes, Lucern iriuin, Vespertinum et
ac servari Toletl in quinque parceciis, et in sacello Sonum distinguit. Sicut in Fide sancla, inquiunt Pa-
Francisci Ximenez cardinalis, ilemque Salmanticaein 6 tres, nostra est unanimitas, iia pro sancto Dei officio
sacello doctoris Talabricensis, quod est in claustro debet esse intentio (forte consensio) summa. Oportet
majoris eeclesiae. igilur, utsicut in aliis ecclesiis vespertino tempore,
17. floc Breviarium in editione cardinalis Xime- posl lumen ovldtum, prius dicitur Vesperlinum,quam
nez inscribitur: OfficiumGothicum sive mixlum se- Sonum in ,dwbus festis; tla-et anobis custodiatur in
cundumregulam beaiiIsidori. Sed vereor ut ejusmodi nostris ecclesiis. Beatus abbas in lib. l adversus Eli»
ritus, qualis in illo Breviario descriptus est, ita anti- partdum, de offieio apud Hispanos ante saeculumix
quus sit, ut ad Isidori tempofa possitreferri. Consiat usitato haee habet; < Si in vespertinis lucernarium
siquidem ex ejus Regulse cap. 7 psalmos in omrii sy- ante altare obtulerit, non potest aliler offerri, nisi
naxi refcitatos fuisse. In vespertinis enim officiis dixerit : In nomine Domini nostri Jesu Christi lunien
primo < Lucernarium, > 393 'd esl precatio ad ac- cum pace. Si etiain corapleto officio, non potest
cendendas lucernas: < deinde psalmi duo,respon- egredi sine hac solutione, nisi prius dixerit: Jn no-
sorium rinum, Laudes, hymnus atqqe oratio dicenda mine Domininoslri Jesit Christi eamuscum pace. Sic
est. > In noclurnis autemVigiliis priraum <tresPsalmi in vesperlinis, sic in matutinis, sic <omnibushoris,
canonici recitandi sunt; deinde tres missse psalmo- quibus necessaria officiavel canonica in ecclesia per-
rura, quarta canlicorura, quinta Matulinorura officio-D aguntur. > El haec quidem iiactenus dicurittir in
•rum. Quid sit hoc loco missa, obscurum esi. Hoc officio Mozarabum, quod in aliismullum recedita
vocabulum aliquando leclionem, aliquando vero col- regulis Isidori et Fructuosi.
lectam seu oralionem, nonnunquam diinissionera 19. Dicat forsan aliquis in his regulis monaslicos
significat. Menardus hunc locum de Collecla recte ritus prsescriplos fuisse, non communem, qualis in
•mlerpretatur: <In Dominicisvero diebus, vel festivi- Hispanicis Ecclesiis observabatur. Confir.inatur id
tatibus martyrum, soletnnitatis causa singulsesuper- ex concilii Bracarensis primi canone l rielectionumj
addautur missse. Verum iu Vigiliis reciiandi aderit ubi decernitur, Utuniis 395 atque ideni psatlendi
usus, iii-Matuiiniscanendi psallendique conSuetudo. ordo in matutinis vel vespertinis officiis teneatttr.; _t_
Leetiones autcm ex Veteri et NovoTestameiiLO-tem- non diversceac privatw, neque monasleriarum..consne-
cpor.eofficii quotidtauis diebus lecitenlur; Sabbato tudines cum ecclesiaslicasinl permixlw,-Veraimbaiid-
autem et Dominicoex Novotantum pronuntientur. > quaquam verisimile est, Isidorum,,qui laiuoperc ipro
.Hsecomnia longediscrepant a vulgato Breviario Mo- ritu Mozarabicolaboravit, ut ejus auctor Jiaheaiturf:
zarabum, in quo psalmi nulli, nullaelectiones ad Vi- non, inquam, verisiraile e.t in inonasleriis ab ipjso
m APPENDiX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 392
praescriptum fuisse ritum tam divcrsum ab eo qui in _. A. 22. Unum est, versionem illam Gallicanis ac qui-
aliis Ecclesiis eodem auctore 1'uisset inslitutus: busdam Gerraanicis Ecclesiis ab ipso Hierouymo
rnaxime cum in hoc antiqui Patres semper conspira- conlradilam fuisse in senlentia Bernonis, cura Wa-
verint, ut in divinis officiis uniformis, saltem in una- lafridus eam a Gregorio episcopo Turonensi in Gal-
quaque provincia, rilus observaretur. Certe in conci- lias invectam 397 tradat. Verura post Gregorii
lio iv Toletano, canone2, stalutum est, Ut unus ordo tempus id factum videtur, certe post Hieronymi
orandi atque psatlendi per omnem Hispaniam et Gal- setatem. Hujus rei argumenla nobis suppeditat Gre-
liam conservaretur,unus modusin missarumsolemni- gorius ipse in Historia sua, ubi non uno in loco
lalibus, unttsin vespertinismatulinisque officiis.Atqui Psalmorura versiculos refert ex alia versione quam
in Gallia etiam Narbonensi psalmos semper ad Vigi- Gallicana. Duos (anlura insigniores proferre juvat
lias nocturnas recitaios fuisse non dubilo, tametsi Unus locus est in lib. v, cap. li, ubi versus 18 el 19
fateor nullam huj'us rei fieri mentionem in conciliis psalmi LXXIIadducit in hunc raodura : Verumtamen
Agathensi et Narbonensi, in quibus de vigiliis noc- propter dolositatemposuisli eis mala; dejecisli eos dum
turnis signanter non agitur. allevarentur. Quomodofacti sunt iu desolationem,s«-
§IL bilo defecerunl; perierunl propter iniquitates suas.
. .. B
1
Psalmodiw origo el progressusin Gallicanis Eccleshs, Alter locus est in ej'usdem Historiae!ib. vi, cap. 5,
.Lugdunensi, Arelatensi, Viennensi, el Massiliensi. ubi hemislicliium versus noni ex, psalmo xcv ita
Ubi de Psalterio Gallicano. habet: Dominusregnavit a ligno. Qtiaeduo loca aliier
. 20. In ecclesiasticis ritibus investigandis passim legunlur in versione Vulgata seu Gallicana : magis-
coraprobalum experimur effatumconcilii vi Toleiani, que conveniunt cum versione Romana, in qua prse-
in canone 6, nerape longinquilateswpe fieri temporis missum hemistichium totidem verbis j'acel: versus
ut non pateat ralio originis. Id modo probavimus aulem 18 psalmi LXXIIIIOC modo : Verumtamen pro-
exemplo cursuum ecclesiasticorum, quorum obscura pter dolos disposuisti eis mala. Eadem fere lecno
primordia in Ecclesia universa, nec magis nota in utrobique in argenteo Codice nostro in purpureis
singulis Ecciesiis, nedum in Gallicana, quod in prse- membranis exarato, id est in illo Psalterio quod san-
sens investigare aggredimur cti Germani Parisiorum episcopi fuisse creditur.
21. In primis Galli anliquitus peculiari Psallerii Prioris enim loci hsec lectio est in illo Codice : Ve-
versioneusi sunt, scilicet ea quaea sancto Hieronymo rumtamen propler dolositalem posuisti illis mala. Va-
emendata 396 est- Audiendus hac de re Walafri- rietas in his verbis, perierunt propterinjustiliamsuam.
dus Strabo de Rehus ecclesiasticis, cap. 23: < Psal- Posterioris autem loci eadem prorsus leclio est in
raos autem cum secundum LXX Imerpretes Romani' C Codice Germanensi. Eadem versione usus est Fortu-
adhuchabeaiil, Galliel Germanorumaliqui secundum natus, tesle ejus hymno de Cruce. Ex quo inlelligi-
emendationemquam Hieronymus Paier de LXX edi- mus eo tempore quo Gregorius Turonensis anlistes
lione composuit, Psalteriura cantant : quam Grego- Historiam suam scribebai, Psalterium ab Hieronymo
ritis Turonensis .piscopus a partibus Romanis mu- emendalum, quod Gallicanum vocatur, nondum re-
luatam in Galliarum dicilur Ecclesias transtulisse. > ceptum in Gallia fuisse. Medio itaque Gregorium
De re ipsa eadem est Bernonis Augiensis abbatis inler et Walafridum intervallo admissum est, forlasse
sententia ; de tempore vero quo hoecversio a Gallis opera sancii Bonifacii Moguntini pontificis, qui illud
recepta est, hic cum Walafrido non consenlit. Ber- Gallicanis Germanicisque Ecclesiis tradideril.
nonis verba eo lubentius refero, quod accepla sinl 39823. Alterum in Bernonis verbis observandum
ex ej'us epistola inedila adMeginfridumet Bennonem, illud est, nempe Romanosejus tempore, id est medio
ubi de Hieronymoagens : « Inter caetera, mquit, ex sseculo xi su.ie versioni adhaesisse : qiia ex versione
emendnta LXX Inlerpretura translalione Psallerium antiphonse quse in cantu Romano adhibentur excer-
ex Graecoin Lalinum vertit, illudque cantandura om- ptse sint. Alqui hoc Romanum Psalterium usui fuitin
nilitts Galliaeac quibusdam GermanioeEcclesiis tra- Urbis ecelesiis ad pontilicatum Pii V, cuj'us jussu
didit. Et ob hoc Gallicanum Psalteriura appellavit, D • ubique recepta est Vulgata seu Gallicanaedilio, prse-
Romanis adhuc ex corrupta vulgaia edilione Psalte- tcrquam in una RomoeVaticana ecclesia, et extra
rium canentibus, ex qua Romani canlum composue- Urbem in Mediolanensi: quseutraque antiquum suum
runl, nobisque usum cantandi contradiderunt. Unde Psalteriu* reiinent, uti etiam ecclesia sancti Marci
accidit quod verba quse in diurnis vel in noclurnis apud Venelias. Denique ille ariliphonarum Romana-
officiiscanendi more modulanlur, intermisceantur, rum usus ex Romana Ecclesia in Gallicanaminveclus
et confuse noslris psalrnis inserantur, ut a minus est per Pippinura, cui Paulus papa Antiphonale et
peritis haud facile possit discerni, quid noslrae, vel Responsale ex Urbe direxit.
Roniana. conveniat edilioni. Quod pius Paler ac pe- 24. His de Psalterio Gallicano prsemissis,jam dis-
ritus magister intuens, tres editiones in uno volu- quirendum est quo ordine quibusve modis publica-
minecomposuit; el Gallicanum Psalterium, quod nosi rum in Gallicanis Ecclesiis precum inslilutio facla
canimus, ordinavit in una columna, in altera Roma- sit, quave ratione processeril. Si ab exordio recep.se'•
jriiiro,in lertia Hebraeuin. > Hactenus Berno in epi- religionis bic ritus admissus esset, Lugdunensis 8c-
Slolauis. quibus in verbis duo notanda sunt. clesia primas sibi hac in re, ut in ipsa religione, viu-
 593 DE CURSU GALLICANODISQUISITIO. 394
dicaret. Sed etsi in publicis fideliumconventibusjam AVIn primo ex his tribus libris asserit vindicatque usum
iude ab Ecclesisenascentis exordio psalmi aliaeque Ecelesise Lugdunensis, quse nulla cantica, nisi ex
preces recitataesint, taraen longe alia erat eo tem- Psalrais, uullos hytnnos a poetis scriplos, nullas prae-
pore quam subsequenti disciplina. Neque enim can- terquam ex sacra Scriplura lectiones in Dei laudibus
tus in usu tunc erat, nec certa psalmorum aul lectio- tunc admiltebat. < Sed et reverenda concilia patrum,
nuni dispositio. < Primitiva (quippe) Ecclesia ita iuquit, decernunt, nequaquam plebeios psalmos in
psallebat, ut modico flexu vocis faceret resonare Ecclesia decantandos; et nihil poetice corapositutu
psallentera, ita ut pronunlianli vicinior esset quam in divinis laudihus usurpandum. > Hic locus respi-
canenti, >ait Rabanus in lib. de Institulione Cleri- cit canonem duodeciniuraconcilii primi Bracarensis,
corum cap. 48(Vid. Auguslin.,supra, pag. 391). Idem quo decernitur, Ut exlra Psalmos, vel canonicarum
subdit, quod ex Isidoro accepit: < Propter carnales Scriplurarum Novi et VeterisTeslamenti, nihil poetice
aulem in Ecclesia, non propter spirituales, consue- compositumin Ecclesia psallatur, sicul el sancti prw-
tudo cantandi est inslituta ; ut quia verbis non cora- cipiunt canones, nempe concilii Laodiceni, cujus
puiiguntur,suavilatemodulaminismoveantur.>Parum canou 59 plebeiospsalmos'inEcclesia cani vetat; nec
itaque 399 verisimile est id quod scrihit vetus au- alios libros Prwter Canonemlegi. Alia fuit disciplina
ctor apud Spelmannum, Photinum Lugdunensem, et B B concilii iv Toletani in canone 12, ajia etiam quorum-
Tropuimum Arelatensem episcopos auctores fuisse, dam Gallise conciliorum, ut Agathensis, canone 30,
ut cursus Asialicus in suis ecclesiis institueretur. et Turonensis, canone 23, ubi hymni, et quidem Am-
Alio proinde ej'usrei origo quscrendaest. brosiani ad ecclesiastica officia probaniur, imo et
25. De Lugdunensis ecclesiaecursu nihil antiquius aliorura auctorum, qui digni sunt forma cantari. Ago-
occurrit quam quod legitur in collationeepiscoporum, bardus 401 addit, cuivis contra senlienti sufficere
anno 499 habita coram Gundobado Burgundiae rege debere, quod < sicut in diebus ad missas nonnisi di-
adversus Arianos. Designata a rege colialio ad diem vina generaliter eloquia decanlantur, ita et in nocti-
festum sancli Justi. In vigilia ipsius solemnitatis, bus ad sacras Deo Vigilias exhibendas ea procul du-
episcopi decreverunt ad ejusfsepulcrum peruoctare, bio lex debeat observari. > ldem probat in sequenli
ut futursecollationis successum Deo commendarent. libro de Correctione Antiphonarii, ubi hsec verba :
< Evenit autem ut ea nocte, cum lector secundura < Nou ergo cujuscunque figmentis, sed Spirilus san-
niorem inciperet lectionem a Moyse, incidit in illa cti eloquiis Majestas divina Iaudaudaest. > Et paulo
verba Domini: Sed ego indurabocor ejus, etc. Deinde post laudat quosdam < religiososviros, qui subjectis
cum post psalmos decantatos recitaret ex prophetis, sibi fratribus praeceplumlale dederunt, > ut < nullus
occurrerunt verba Dominiad Esaiam dicentis : Vade, C prsesuraat responsoria, aut antiphonas, quse solent
et dices populohuic : Audite audienles, etc. Cumque aliqui composito sono pro libitu, non ex canonica
adhuc psalrai fuissent decantati, el legeret ex Evan- Scriptura assumpta canere, in congregatione isla vel
gelio, inciditin verba, quibus Salvator exprobrat Ju- meditari, vel dicere. > Quse verba sunt sanctorum
doeisincredulitalem: Vwtibi Corazaim, etc. Denique Pauli et Stephani in regulse suaecap. 14. Demum ita
cum lectio fieret ex Apostolo,pronuntiata sunt verba concludit Agobardus: < Quapropler, auxiliante Dei
illa : An divilias bonilatis ejus, efc. Quod cum ab gratia, omni sludio pietatis inslandura atque obser-
omnibus episcopis observatum fuisset, cognoverunt vandumest, utsicutadcelebrandajmissarum solemnia
lectiones illas sic occurrisse, volente Domino, ut habet Ecclesia librum mysteriorum fide purissima,
scirent induratum esse cor regis. > Ex hoc insigni et concinna brevitate digeslum, habet et librum le-
loco quinque discimus de antiqua psallendi apud ctionum, ex divinis libris congrua ratione collectum,
Lugdunensesdisciplina. Primum, in Vigiliis noctur- ita etiam et hunc terlium officialem libelluin, id est
nis quatuor lectionum genera facta fuisse, nimirum Antiphonarium, habeamus omnibus bumanis figmen-
ex Heptateucho,ex Prophetis, ex Evangelio, et ex lis et mendaciis expurgatum, et per totum anni cir-
Apostolo. Deindelectiones illas fortuito in illunidiem culum ex purissimis sanctseScripturseverbis sufficien-
incidisse, forte quod Pentateuchumet sequentes libri, D I tissime ordinalum'; qualenus in sacris officiis per-
400 lum prophetoe, Evangelia, et Pauli Epistolae agendis... una a nobis atque eademcustodiatur forma
consequenter legerentur; et in sequenti officio inde orationura, forma lectionum, et fofma ecclesiastica-
lectio inciperet, ubi in superiori desiisset. Terlium, rum modulationum. i ,
nocturnas Vigilias a lectione inccepisse. Quartum 27. Huncrilum in aliquibus etiam nunc retinet ec-
yero, lectionibusPsalmorura cantum fuisse inlerpo- clesia Lugdunensis; sed in plerisque, maxime in
siluin. Quintum denique, nullas de passione sancti Psalraorum distribuiione, cum Romana convenit.
Justi leclioues factas. Quod quam ob rem observe- Nullos hymnos habet, nisi ad Completorium; lectiones
mus, ex consequentihus intelligelur. ex Actis sanctorum admittit
26. Ab eo terapore ad saeculumix nihil de cursu: 28. Eumdein ferme ritum servat Ecclesia Viennen-
, Lugduneusireperio in velustis monumentis, praeter• sis, quse nullos pariter hymnos canit, nisi ad Com-
id, quod nobia suggerit Agobardusejus urbis antistesi pletoriura, 402 varios pro variis feslis. In officio
in libro de divitta Psalmodia, itemque in aliis iibris3 pro morluis Vesperas collocat post Laudes. Unde in
de Correctione Antiplinnarij, et contra Amalarium. solemni anniversario omniura defunctorum Ve-
PAinoL. LXXIT. 13
 595 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 396
«peras differt in difemsecundam Novembris. Et qui- A altaque et modulata voce, instar clericorum, alii
dem hoc ordine prsescribuntur in vetusto OrdiriC Graece, alii Laline, prosas aritiphouasque cantarcnt,
Roriianoins. In Actis sancti Glari abbatis,qui sseculo ut uon haberent spalium in ecclesiafabuiis bccupari. >
vii floruit, recensentur utriusque sexus monasteria Nirairum iion solum Latini sermonis bomines ibi
duodecim, in quibus nuraerosus chorus assiduas Deo erant, sed etiam Graecipropter coloniam Phoceusem,
laudes persolvepat. De cathedrali sancli Mauricii, quse Massiliamiramigraverat. Neque Verripef id tem-
aliisque ejusdem urbis ecclesiis hsec subdit auctor: jpus.Latina lingua in Galliis ita familiaris erat, ut cmi-
< Porro in domo majori sanctorum marlyrura apo- vis eam absque proeceptore intelligereril. Testem
stolicam vitam tenentes, in unumque vivenles plurimi 404 *™G appello Gregoriura, Galliaenostra. scripto-
clerici erant; ita ut turmis dispositis, officiorummi- rera insignem, qui in cap. 12 de Vitis Patrura agens
nisteria peragerent. Apud sanelum Severum quoque de Brachione abbate, qui i cum esset adhuri laicus
co&tusclericorumvenerabilis. Aliaquoque venerabilia (sic legendum exJHs.) in noete bis aril ler de stratu
sanctorum in unura conversauiium habitacula ad suo consurgens, terrse prostratus oralioneni luiidebai
sexaginta, subcura pontificis degentia, in Viennensi ad Domiuum; nesciebat tamen, ait, quid carieret,
dicecesisatis ordinabuiter sita erant, Sic tuuc tem- quia litleras iguoratiat, > id est linguam Lalinam.
poris ad gloriam omnipotenlis DeiViennensis Eccle- B 30. Redeo ad Gse_arium,qui de institula psallendi
sia florebat. > Ad hsecsacra loca, quae Viennse illis diseipliiiaanimi sui laetitiamsic effuriditin sermone
teraporibus erant, perlinere videtur Aviti sanctissimi 288 appendicis novse Augustinianac: Gatidium, quod
ejus episcopi fragmentum 5 : < Noverunt siquiderii mihi Dominus de vestra sancta et fideli devoiioue
sceptra sseculi nostri in quo sit virtus temporis sui; coneessil, verbi* .ion prsevaleoexplicare. Plures enim
quorura inexpugnabiliier, recte ut confidimusj plus erant anni quotl pro hac re sestuabat anirria mea, et
hsecbasilicis, quam propugnaculis urbs munitur. Cin- tota cordis intentione desiderabam ut istara psallendi
gitur undique sacrarura sediuratutamine dives acces- consuetudinem vobis pius Dominus inspiraret. Unde
sus ; et ad portarum, quamvis palenlium, limina lu- JbenedicoDominum meum, et qcrantaspossura jugiter
tiora, nisi sanctis janitoribus, non venitur. Desistat ^ratias ago, qui diguatus est implerc desiderlum
hinc plane iiutu superno usus armorum. > In his nierim.Gum enim vos ego ita psallere desiderarem,
porro sanctis locis psallendi ritumviguissecolligitur qup MiPdpin aliis vicinis civitatibus psallebaiur, tali-
ex his fragmenti 7 verbis : < Gallia nostra florescat. ter Deus prseparavit animum vestrum, ut hoe etiam
Orbis desideret quod locus invexit. Incipiatur ho- melius, DominOadjuvante, compleatis. > Ad nsec in
die exuslioni aeternitas, dignitas regioni. Laudan- sermone 140 : < Et ideo rogo vos, fratres charissimi,
tibus in praesenti saeculo Deum, laudaturis pariter C ad Vigilias matutinas surgite: ad Tertiam, ad Sextam,
in futuro, renovet magis obitus, quam terminet ac- ad Nonam ante omnia 'cOnVenite.Nullus se a sancto
lionem, > etc. Idem in fragmento 6, meminit 403 opere subtrahat, riisi quem infirmilas, aut publica
< lectse passionis > sanclorum Agaunensium in eo- utilitas, aut forte certa et grandis necessitas icnuerit
rum festivilale, quod < ex consuetudinis. debilo >fa-• occupalum. Necsolum vpbissufficiat, quod in eccle-
clum clicit. sia divinas lectiones auditis; sed etiam in domibus
29. Quod sancto Trophimo Arelatensium primoi vestris aut ipsi legite, ;aut alios legentes reqnirite, et
episcopotribuityetus auctor apud Spelmannum, noni libenter audite. » Ita Csesariiisad laicos bomines
adeo antiquum videlur instilutum. Apud Sidoniura civitatis Arelatensis : qui < fTequester etiam ad
Apollinarem, in lib. iv, epistola 11, Claudianus mo- Matutinos et Lucernarium propter advenientes re-
nachus, Mamerti Viennensis episcopigermanus et vi-• citabat homillas , » ex Cypriano episcopo Tolo-
carius, laudatur, quod psalmos praocinuerit, et lec- nensL in ejus Vita, num, 4, < tttriullus esset qui
tiones per annum ordinaverit. se de ignorantia excusarfet, > ln his Vigiliis tnatutinis
P.almq.umhicmoduiatoret phonascus, non solum Scripturas sacras, sed etiarn passiortes
Ante altaria, fratre gratulante,
InstrOctasoocuitsohare classes. . 405 martyrum lectas faisse et eoderii Csesarioin-
Hicsolemnibusannuis.paravit, •* 'telligimusin sermoiie 300 appenclieis.riovaeAugusti-
B
Quaequotemporelecta convenirent. niarise : < Ante aliqupt dies propter eos, qul aut pe-
Secundum Glaudianum, divini in illa Ecclesia officiii des dolerit, aut aliqua corporis inaequa.itatelaborant,
amplificator censendus est sanctus Csesarius episco-- paterna pietate sollicitus c'pnsilium dedi, et quodairi
pus, liesleCypriano episcopo Tolonensi in libro primo> modo «upplicavi, ut quando aut passiones prolixse,
de ejus Vita. Sic enim legitur num.lO : < De profec-. aut«certealiquaelectiones longiores leguntttr, qui stare
tibus. itaque cunctorura sollicilus et providus Pastorr non possunt, humiliter et cum sileritio sedeiites,
, statim instiluil ut quotidie Tertiae,Sextaeque, et No- attentis auribus audiarit quaeleguntttr/Nuricvero ali-
; nae opus in sancti Stephani basilicaclerici cum hym-- quae de filiabus nostris |mtant, quod Iioc aut orrihes,
'
nis cantarent; ut si quis forte sseculariumvef pceni-- autcerte plures quaesanse sont eorpore, frequehter
tenlium sanctura opus exsequi ambirel, absque ex-- debent faeere. Nam ubi verbum Det cceperit recitari,
cusatioue aliqua quotidiano iuteresse posset officio. > quasi in lectulis suis, ita .acere volunt, > etc.
Et uuui, sequenti: < Adj'ecit eliam atque compulir, utt 31» Ex his colligimus,primo publicarum precum
laicorum popularilas Psalraos et hymnos pararet,, inslituliouem non minus in gratiam populi quam
 397 DECURSU GALLICANODISQUISITIO. 398
cleri factam fuisse. Deindelectionum tempore fideles A chalibus prsecipiunt,ileiuque pro singulis Domitiicis
stelisse in pedes, exceptis infirmis. Ad haec nullam et majoribus feslivitatibus. Ab eodem Csesario cou-
hic de Primseofficiofieri mentionem, sicut uec etiam diti sunt canones conciiii n Vasensis, cujus canone
in constitutione Injuriosi episCopi Turonensis, de 3 statuitur, ». Kyrie eleison ad Malutinot, e. ad mis-
qua inferius. Poslremo hanc psallendi normam irt sas, et ad Vesperam frequenielur.Eam ob rem Au-
vicinis Ecclesiis, antequam in Arelatensi, fuisse in- reliani regula id aliquando ter, aliquando etiam duo-
stitutam. decies repeti jubet. Ejusdem concilii canou 5 decer-
32. Nonmultum distat Arelate Massilia, ubi me- nit, Ut in omnibus clausutis psalmorum post Gloria
dio sseculov versalus est Cassianus. Is dttobus in lo- dicatur Sicut erat in im.._ra. ejus provincise ec-
cis cursus Gallicani meminit, et primo qnidem in clesiis.
lib. II Instilutionum, cap. 8 : < lllud eliam quod in 35. Praeterea Ferreolus Ucetiensis antistes, in re-
hac provinciavidimus, ut uno cantante, in clausula gulsesusecap. 18: < Gesta raartyrum, inquit, id est
psalmiomnesadstantes concinant cumclamore, Gto- passionessanctorum fideliura, qusequorumdam cora-
ria Patri et Filio et Spiritui sanclo, nusquamper om- paginata studlo et sermone digesta sunt, lempore
nem Orienteraaudiviraus, sed cum omnium silehlio quo nobis diera migralionis eorum anni meta cursus
ab eo qui caniat, finito psalmo , orationem succe- B sui legibus reprsesentat, recenseri in oratorio au-
dere; hac vero glorificatione Trinitatis tantummodo dientibus cunctis omnino decernimus. > Quodetiam
solere antiphonas terininari, > id est, si bene inler- de Viennensi et Arelatensi Ecclesiis superius obser-
pretor, cantum alternum. Nam hunc anliphonse no- vavimus. Denique Faustus ex monacho Lerinensi
mine apud anliquiofes auctores inlelligi 406 supe- episcopus Regiensis, teste Sidomo in lib. ix, epist.
rius vidimus. Alter locus est in lib. in, cap. 4, ubi 3, fuit <preeum peritus insulanarum, quas de jialse-
doo nos docel Cassianus. Primum, matutinam so- Stra eremitidis et de senaiu Lerinensium cellulano-
lemnitalem, id est Laudes, < expletis nocturnis psal- rum, in urbem quoque (suam) transtulit, nihil ab
mis et orationibus, post modicum temporis interval- ahbale mutaltts per sacerdotem. > His oranibus ad-
lum, > in Gallisemonasieriisfuisse celebratam. Quod j'ungere par est melropoles Narbonenseiu,Rurdega-
etiam in regula sua prsecipit sanctus Benedictus; at- lensein, et Biliiricensem, quarum episcopi in con-
que de Emeritensi Ecclesia hiemis terapore in more cilio Agathensi anni 506, canone 30, sancierunt, ut
fuissetradit Paulus Diaconusin lib. de Palribus Eme- idem ordo in divinis officiisubique servaretur, quem
ritensibus, cap. 1. Secundura est, alterara < niatuti- canonem integrum in consequentibus referemus. Ad
nam solemnitalein , > quod Primse officium est, haecGregorius in Hisloriselib. r, cap. 29, tradit apud
< in occiduis vel maxime regionibus > observatam. C Biturigas, 403 a primis acceptse fidei temporibus,
Et lamen Csesarius, ut modo vidimus , Cassiano clericos ordinalos fuisse, qui < ritum psallendi sus-
inferior aelate, nullara Primae facit mentionem ; ceperunt. >
sed tamen iri appendice regolae suae eam diebus 36. Haecfere sunl qusede Lugdunensi, Viennensi,
Dominicisac festis prsescribit, ut postea videbiraus. Arelaleusi, aliisque vicinisecclesiis nobis observanda
33.NonprselermittendushoclocoMuseus,seu(utper- occurrerunt: ex quibus intelligimus, primo quideni
VetustusCodexprsefert)Maseus.qui<horiatusancliVe- psalmos ab uno leclore aliquando fuisse recitatos,
nerii episeopi(Massiliensis)excerpsit ex sancti6 Scri- testante Cassiano, et post finem singulorum versi-
pluris lectiones, totius anriifestivis aptas diebus, res- culorum Gloria Patri ab omnibuscantatum; deinde
ponsoria etiarn et psalmorum capitula temporibus vero eam psalmodiaedisciplinamsuccessisse, ut ora-
et leaionibus tongruentia. Quod opus tam necessa- nes canerent, quod CsesariusArelate vicinaruui Ec-
rium a lectore in Ecclesia comprobatur, ut expedi- ciesiarum exeraplo inslituit. Nunc ad alias Ecclesias
tum et sollicitudlnemtoilat, et moram ; plebique in- progrediamur.
gerat scientiam, et celebritati decorem. >Haecex § III-
Gennadii cap. 79, ubi observa lectioues ad dies tan- De origine et propagatione divinorum officiorumin
tum festivos designari, non ad feriales. ... Lugdunensisecunda,teriia, el quarta, et in utraque
34. Qua ratione ordinata fuerint Massiliaedivina of- Betgica.
57. Psalraodise antiqttilatem in secnnda Lugdu-
.licia, non liquet; at de Arelatensi ritu conjectare
id in RothomagensiEcclesia, riullum il-
possumus ex regulis Caesariiet Aureliani, qul loiige nensi, est
diversum a Lugdunensi modum prsescribunt. Anibo lustrius commendat tesliraonium, quam Paulini epi-
vero duos tanluin noctornos passim in Vigiliis uoc- slola ad Victriciumejus urbis episcopum. < Denique
turnis assignant, et lectiones uterque missas appei- nunc Rothoraagum,et vicinis ante regionibus tenui
lanl. Et tria quidem folia ad unamquaraque exigit nomine pervulgatum, in longinquis etiam provinciis
Caesarius;tres aut quatuor paginas, pro mensura li- nominari venerabiliter audimus, et inter urbes sa-
bri, Aurelianus,407 1m lectiones de passionibus craiis locis nobiles cum divina laude numerari. Haud
inartyrum in eorum festis graescribit, ut permittit iramerito, cum totara illio , qualis in Oriente lnemo-
(ertiumconciliumCarthaginense. Ad hsecCsesariuset ratur; Hierusales faciem, apostolorum quoque prse-
Aurelianus in n.atul.nisLaudibus canticuin Magni- senliani meritum tuse Sanctitatis adduxeril :qui pe-
fitat et hymnum Gloria in excelsis pro diebus pas- regrinaiu memoriis suis urbem, affectu sanctorum
599 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMANIPARISIENSIS. 400
suis A hhymnorum composuit, teste Hieronymo, et post eura
spiriluum, et affectu operum divinorum, sedibus sed eos viderat Hie-
qui in te ipso aptissimum sibi diverso- Is
Isidoro. Exciderunt hymni illi;
Gomparant,
riuin repererunt Ubi quotidiano sapienter psal- rronymus, ex quo discimus, in hymnorum earmine
lentium per frequentes ecclesias et monasteria se- Gallos C indociles ab Hilario vocari, ut ipse Hiero-
creta concentu, castissimis ovium tuarum et cordibus nnymus lestatur in praetalionelibri n conimenlarii ad
delectantur 409 et vocibus, > scilicet amici Dei. Galatas. ( Unus ex his inieger hymnus inter Hilarii
Erat ergo jara tunc, id esl sub finem sseculi iv, in opera c nobis reliquus esl, iaiubicisversibus consians,
illa civilate quotidianus psallentium concentus, non tqui filiseejus Abrse missus dicilur. In eo hymnofit
modo in monasteriis, sed etiam in aliis ecclesiis, nieniio i Matulinse, cui horaeis aptatus est. Memoratu
i Baudonivia in fine libri n de Vita
exeraplo monachorum. quos huie instilulioni exem- dignum id, quod
plum praebuisse facile esset demonstrare. i
sanctae Radegundis tradit, scilicet morem tunc fuisse
38. De ecclesia Turonensi, quse lertia est Lugdu- < in festivitale heati Hilarii reliquis monasleriis cir-
nensis, id memorise prodidit Gregorius sub finera cumcirca < 411 proximis, usque in mediam noctera
Historise suse, Injuriosum episcopum ibidem insti- Vigilias celebrare; etde media nocte unumquemque
luisse < Terliam et Sextam » in illa Ecclesia, < quod abbalem cum suis fratribus ad suura revertisse mo-
modo, subdit, in Dei noraine perseverat. > Hsec sub B nasterium ad suum cursum celebranduni. > Denique
annum 550. Paulo post, id est anno 567, concilium in Ecclesia Pictavensi Collectarum usus nonduui in-
Turonense n ordinem psallendi praescripsit, qui tam valuisse videtur tempore Fulberti episcopi Carnu-
in ipsa basilica sancla beati Martini, quam iu aliis ec- tensis, ut colligo ex epislola 79 ad Hildegarium
clesiis servarelur. Hujus rei gratia condilus est ca- sanoti Hilarii ecclesiaedecanum : < Finitis autera
noii 18, in quo quid singulis anui mensibus ad Malu- capitulis , post oralionem Dominicam, ubi diciiur,
linum psallenclumsit, delinitur, nulla aliarum hora- Domine, exaudi oralionemmeam, statim esset sub-
rum inenlione facla, nisi Sexlse et Duodecimse, sed deftda oratio, quse ex libro Sacramentario recitalur.
lanlum comparando velerum de Sexla et Duodecima Patere tatnen Ecclesiam retinere suura ustiin usque
inslitutum cumMatutiniobservalione, quara concilii ad praesens. >
patres instituerunt, nerape ut non miuus quam sex 40. Ad quartam Lugdunensem tunc pertinebat Pa-
psalmi in Matulino, id est in noclurno officio, per- risiorum civitas, cujus cleri fervens in divinis lau-
solvantur, cum ad Sextam et Duodecimam totidera dibus persolvendis studium testis locuples asserit
psalmos Patrum stalula prseceperint, scilicet ^Egyp- Venantius Fortunatus. Is in libello de Viia sancti
tiorum, de quibus Cassianus in libro [n suarum In- Germani hujus utbis episcopi, eum laudat ab inde-
stilutionum, capitibus 5etC,ubihuncnumerum duo- C_ fessa Vigiliarum constantia, quae ea erat, ut < quin-
decira psalmorum, tam in vespertinis, quam in no- quaginta psalmos vel amplius in templo sui pectoris
cturnis conventiculis cuslodiendum angeli magisterio Domino decantaret, >id est recitaret, < anteqnam
instilulum fuisse dicitur. Ubi noclurna conventicula reliquos de sopore commoneret assurgere : > deinde
non alia sunt quam Malutinura concilii Turonensis, ut < se mutanlibus clericis, sine vicissiludiue ipse
cujus Patres ad hunc locum respexerunt. Itaque ad decantandi modulamina non finiret. > Poslremo
Tertiam et Sextam, quas Injuriosus in dies ordina- < tertia noclis hora ingrediens in ecclesiaui, non est
verat, concilium adjecit singulis eiiam 410 diebus egressjis ulterius psallentium ab ordine, donec cla-
Matutinum. Ante id tempus sub Perpetuo melropo- rescenie die, decantatus solemnlter cursus universus
lita habitum est anno 465 concilium Venelicum, cu- cpnsummaretur ex canone. > Hic de multis nos ad-
jus canone 15 sancitum est Ut idem ordo sacrorumet monet Fortunatus. Primo, episcopo moris fuisse ut
psallendi observarelurinlra provinciam, et sicul unam, clericos suos ad Vigilias nocturnas excitaret, ac
inquiunt Patres, cum Trinilatis confessionefidem le- proinde sub eodem tecto cohabitasse ornnes. Deinde
nemus, unarn et officiorumregulam leneamus. Et ca- clericos sibi invicem in canendi vices successisse. Ad
none 14 : Ut clerici, qui in civitate fuerinl, matutinis hoecteriia nociis hora Vigilias fuisse inchoalas in
hymnis intersint. Jam ergo in provincia Turonensi JJ [>Ecclesia' Parisiaca : quae laudabile hoc instilulum
ordo psallendi erat inslilulus, sed fortasse non pro etiam nunc religiose servat, noclurnas Vigilias ad
singulis diebns, sed pro diebus festis. Unde Injurio- mediam noctem persolvendo. Postremo sacri cursus
6us iri dies feriales Tertiam et Sextam instituit. canonem tunc ratura 412 ac fixum fuisse. De Lupo
39. Turonensi Ecclesiseadjungere mihi Hceat Pi- Senonensi episcopo id eliam litleris mandavit ejus
Vitaescriplor, ipsum <ea bora qua clero incumbebat
^ ctavensera, quse licet alteri melropoli, nempe Bur-
degalensi, subj'ecta, magnara lamen cum ea affinila- matulina peragere solemnia, suis manibus signuin
teui habet, tura ob viciniaro, tum ob sanclum Marti- pulsasse. >
nura, quem Turonibus concessit Hilarius sanciissi- 41. Prseclarum vero estejusdem cleri Parisiacen-
nins Piclavoruin antistes. Huic inter priinos psalmo- sis ob assiduam psalmodiam elogiura apud eumdem
dise originem esse tribuendara conjiciebam, lum ex Fortunatum, in lib. n, carmine 10 :
eo quod iu Phrygiam ob calholicam fidem relegatus, CelsaParisiacicleri reverentia pollens
hunc psallendi morem ex Asia in Galliam facile in- Ecciesisegenium,gloria,nmuus,honos;
CarmineDavidieodivinapoemata[langeus,
vehere poluit: tum quia Lalinorum primus librum Cursibusassiduisdulcerevolvitoims.
401 DE CURSU GALLICANODISQLISITIO. 402
Intle sacerdotes,levilicushiucmicatordo: Aeisquet su.ficientia'victualia constituit, et prsedia
_S
Illoscanities, hosstoia pnlchrategit.
Illi jam senio, tamenhi hene vestibusalbent, quaedara illis contulit, necnon serarium cotninune
Ut placeatsummopicta coronaDeo. usibus eorum instituit. > Ita Frodoardus iu Jib. n
In medioGermanusadest antisteshonore,
Quiregil hinejuvenes, subrigitinde senes cap. 11. At Rigoberti Vilaeseriptor paulo aliter idem
altestatur his verbis : <Canonicamclericis religionem
Ex sequentibus versibus colligi videtur, psalmorum
instituit. Juxta numerum quoque eorum, quotus illo
cautum a media nocte ad .ucem contitiuum fuisse.
in lempore erat, sufficientia et continua eis viclualia
Atque huc forlasse spectat quod ex Germani Vila
divino cultui iiberius atque in-
mox relulimus,.clericos sibi in canendo successisse. constituit. quatenus
'slantius insislere quivissent. Prius quippe quam
Milesad arma celer, signum moxlinnit in aures,
Erigit exeussomembra sopore loro. exoptabilis hic altor ac pater eorum adveniret, non
Advolatanle aliosinysleriasacra requirens eis dabatur canonicus panis, et non erant, ut sunt
Undiquequisquesuo templapetendaloco. hodie, canonici, sed sicut matricularii. Et ad hoee
FlagranLisludiopopulumdomusirrigat omne.m,
Cprtatitnquemonentquis priorire valet. res proprias cum babitatoribus earum illis conlulit,
ad
Pervigilesnoetes primacrepusculajungens,
Construilangelicosturba verendachoros. qui singulis necessiialibus eorum perpetuo deservi-
rent. Primus Rhemensium hic episcopus ferlur com-
Neque tantum voeum, sed eiiam musicorum inslru- _
raune eis instituisse serarium , generaliter illorum
meiitorura usuiii in Parisiaca Ecclesia tunc fuisse B
usibus in saecnla profuturum. > Quod Rigobertus hic
subdit idera Poela,
dicitur, canonicara clericis religionem instituisse,
413 Hinc puer exiguisattemperatorganacannis; sive, ut Frodoardus habet, reslituisse, id ila intelli-
Indesenex largamraptat ab ore tubam.
Cimbalicse vocescalamismiscenturacutis, gendum est, ut eos ad communem vitam composue-
Disparibusquetropististuladulcesonat. rit, commune eis tribuendo serariura : cuni antea
Tympanaraucasenumpuerilistibia mulcet,
Atquehominumreparantverba eauoraiyram. redilus communes non haberent, sed stipem suara
Postrerao non soiuin clericos , sed etiarn laicos can- in dies ab episcopo acciperent, sicut mairicularii,
tandis Deilaudibus dedisse operaraconstalexsequenti ecclesisc catalogo ascripti. Bealus Reraigius in suo
versu: ipsius testamento clerum eeclesiaeRhemensis et raa-
PontiBcismerltis clerus,pieospsallit et intans. tricularios designat his verbis : < Subrtiacouis solidos
duodecim, lectoribus solidos ducs, ostiariis et jn-
42. Haec sunt quae de antiquo cursu Gallicano nioribus solidos duos dari. Pauperibus in matri-
jubeo
apud probatos auctores reperire nobis licuit. Caete- cula positis, 415 ante f°res ecclesiaeexspectantibus
rura ex aliis inlelligimus serius apud quasdam Ec- duo solidi, unde se reficiant, inferenlur. >
slipera,
clesiasquotidianum psallendimorem admissumfuisse. rC Simililer agendo de Ecclesia Lugdunensi seu Lau-
In Ecclesia Virdunensi Paulus episcopus, qui sub dunensi, solos subdiaconos, leclores, ostiarios et
anuiiiii 647 vivere desiit, hunc ritum instituit, aut nulla presbyterorura aut diacono-
j'uniores nominat,
certe restiluit, prs-diis hane in rem a Dagoberlo rege rum mentione facta. Per id clerum Ecclcsia.
tempus
et a Grimone in dolem canonicorum impetratis. Nam P.hemensis ad officia divina salis numerosum fuisse
anle id tempus ecclesia illa < ila rebus destituta erat, inde colligi potest. Sed cum temporum proeellis ira-
ut nemo clericorum esset qui assidue (ut sic praecipit minutus fuissei, eum restiluit sanctus
Rigobertus.
ecclesiasticus ordo) missarum solemnia, vel consue- Ab
hujus tempore auctus est sine dubio in Rheraensi
tum psalinorum inibi compleret cursum ; sed prae Ecclesia divinus cultus, qui forleau prius ob canoni-
inopia vix et cum magno labore per singulos dies corum penuriam non ita soleinnis erat. Nunc vero
adveniebat aliquis forensis presbyler, et citissime, tanta illic et riluum gravitate celebratur,
horarunietmissse simul majestate
satisque indecenter complens quanla vix in ulla alia cathedrali ecclesia.
officia, mercede accepla, revertebatur ad propria.
Similiter secundus et lertius, caelerique, donec idera § IY.
ordoconfusus a novissimorediret ad primura.> Hacte- Divinorum ofjicioruminslilulio in parochialibus aliis-
nus ex ipsius Pauli Actis, quse in sseculo vn noslro j." que [ecclesiis.
45. Cum officia divina non magis ad clericorum
babeniur
pensum quam ad fidelium exemplum inslilula siut,
43. Nec fere alio modo Mc ritus in Ecclesia An- non parum intereral ut non solum in calhedralibus,
tissiodorensi sub finem saeculivn fuil instilutus. Te- sed eliani in parochialibus aliisque ecclesiis celebra-
tricus quippe episcopus , primo suse ordinationis reulur, quatenus per ecclesiaecujusque faculiaies id
anuo, constituit ut abbates, archipresbyleri et paro- liceret. Hujusce instiluli nulluin antiquius invenio
cl.i 414 rurales cum dominicis (ut Acta episcopo- motiuineutum, quam in concilio Epaonensi, cujus
rura habent) clericis', in ecclesia sancti Stephani canone 25 id constitutura est : Sanctorumreliquicein
divinum persolverent officium; ila ut sua cuique oraloriis villaribus non ponanlur, nisi forsan clericos
monasterio, archipresbytero, vel parocho hebdomada cujuscunqueparocltiwvicinosesse conlingat,qui sacris
incuraberet, assignato singulis stipendio ex dorainico cineribus psaltendi frequentia famulenlur. Mos igitur
eellario. eo tempore erat, id est sseculovi ineunte, ut in locis
44. Eodera tempore apud Rhemos 'Rigoberlus ubi sanctorura reliquiae asservabantur, officia divitn
pontifex < canonicam clericis religionem restiluit, > per proprios aut vicinosi clericos persolverenlur.
403 APPENDIX AD OPEflA SANCTl GERMANIPARISIENSIS. 404
Consentanea est huic sanclio concilii CabilonensisA \ fideles ad nocturnas prece.s surgebant, ex Tertul-
medio sseculovn 416 celebrali, in canone 15, de liano, iti Apologiaecap. 2; ex Pliuii epistola ad Tra-
oratoriis quwper villas fiunt, ut sint in polestateepi- janum, de Christianis ; et Eusebii lib. m, cap. 33 ;
scoporum; qui ex facultalibus ibidemcotleclisprocu- atque Nicephori lib. IIIcap. 17, quibus adde Hilarium
rent ut officium-jiuinum possit impleri, et sacra liba- in psalmum cxvui, et Arabrosium variis in locis.
mina consecrari. Solemnis erat eliam Lucernarii Iiora sub finein diei,
46. Concilium Emeritense in Lusilania, post me- leste Prudentio cum aliis, aniequam Vesperaruin
dium sseculumvn de parochianis presbyteris statuit, nostrarum rilus esset insfitulus. Scriptor Coustilu-
in lib. vm, cap. 54, fideles
canone 19, Ul de ecclesiwsuw familia clerieos sibi lionum apostolicarum ,
omnes universim alloquens : < Precaliones, inquit,
faciant, quos per bonamvoluntalem ila nulriant, ut et faciie
maue, tertia, sexla, nona, vespere, atque ad galli
offtciumsanctumdigne peraganl, et ad servitiumsuum canlum. i Poslea refrigescente pielate, diebus
eos habeant. Item anno de- 418
aptos apud Anglos, 787, fesiis ac Dominicisfidelesa Maiutinisabesse religiofti
cretura est in concilii Celicbitensis cap. 7, Ut omnes
Unde Ebroinusdie Dominico,cum ab hoc
ecclesicepublicw canonicishoris cursum suum cumre- duxerunt.
verentiahabeant.Unde Eadgarus rex sseeulox edixit, __Matutinarum officio in sedessuas rediret, ab adver-
< B sariis necatus est. Nunc eo devenit pietas, ut qui a
cap. 45, Ut quis statis (emporibus campanas pul- uiissa vel
set, et ut omnis lunc sacerdos cantum suura hora- privata non abfuerit diebus prseceptis,
rium in ecclesia psallal. > Non alia apud nos disci- egregie religiosus habeatur. Quod taraen citra offen-
sam diclum sit piorum hominum, qui nostra etiam
plina. Nam apud Reginonem, in Collectionecanouum, ac mores
lib. i, cap. 208, refertur concilii Namnelensis caput aetate, priscorura Chrisiianorum religionem
moduloimitanlur.
19, in liaecverba : Presbyter, mane matutinali officio pro
explelo, pensum servilutissuw canendo(id est priva- § V.
lira recitando) Primam, Terliam, Sextam, Nonamque Divinorum ofjiciorum in Gallicanis ecclesiis anliqua
ordinalio describiiur.
persolval; ila lamen ut postea, horis compelenlibus,
juxta possibilitatem,aut a se, aut a scholaribuspublice 48. Hactenus quid de cursu Gallicano in variis
compleantur.Verbum canendo inlerprelor de privala Ecclesiis observare licuit, rudi opere exposuiiuus;
recitatione, uec aliam interpretationem sequenlia pa- sed in quo hic cursus consisteret, nondura ex supe-
tiuntur. Sic autem hsecvox aliaequesimiles aliquando rioribus salis distincte intelligitur. Id vero accurate
sumunlur apud ejusmodi auctores, ut alias probavi- describere difficile est, lum quia diversi fuerunt in
mus. Et quia haecobservatio alicujus momentiesl in variis GaUiarumEcclesiis ritus , tum quia nos hujus
noslro argumenlo, unum affero indubitatum Remigii rei velera monuuienla deficiunt. Sed tamen generale
Antissiodorensismonachi testimoniuin, qui in expli- quoddara Gallicanicursus speciraen sub uno conspe-
calione super Canonem missse, uhi ralionem reddit, ciu hic ponere visum esl, ad maj'orem argumenti
cur Canon lacite reciletur : < Idcirco, inquit, venit quod tractamus illustralionem.
consueludoin Ecclesia, ut tacite ipsa obsecralio atque 49. Principio id raaxime curarunl ubique episcopi,
consecratio a 417 sacerdote cantelur, ne verba tam ut in quavis provincia uuiformis in divinis officiis
sacra vilescerent. > Non aliier accipitur Verbum ca- rilus servarelur. Exslant varia hac de re decreta
nendi in prsedicto canoneconcilii Namnetensis; quod cum apud Gallos, tura apud (lispanos. Insignis es.
quo tenipore celebratum sit, incertum est. Hoe ca- in primis constitu.io Toietani concilii IV, cujus Pa-
pitulum tolidem verbis refert Hincmarus in primi tres posl expositam calholicam fidem nihil anliquius
Capitularis articulo 9. Porro psalmodiam in rurali- habuerunt, quam ut uniformem psallendi inodum
bus eliara ecclesiis saeculo vn viguisse illud argu- adslruerenl canone 2 : Placuit ul omnes sacerdotes,
mento esl, quod sanctus Eligius Novioinensisantistes, qui catholicw fidei419 unilate compleclimur, nilti'
< cum dicecesessuas, >id est parochias, < ul episeo- ullra diversumaul dissonumin eccksiaslicissacramen-
pis mos est, visitaret; > ob pravos cujusdam presby- tis agmnus; nequwlibetnostra diversitas apud ignotos
teri mores, < in una basilica interdixit cursum vel seu camales schismaliserrorem videatur oslendere,e_
oblationem, >ut legitur in ejus Vitselib. n, cap. 20. mullisexslet in scandatumvarielas Ecclesiarum. Unus
47. Sane Riculfus sseculo ix episcopus Suessio- ergo ordo orandi atque psallendi a nobis per omnem
nensis earadem fere constitulionem habet articulo 3 Hispaniamel Galliam consetveiur; unus modusin mts-
ad suos parochos : < Habele , quseso, sludium ini santm solemnitatibus,unusin vesperlinis,niatuthiisque
psalmos canlando, in divinos libros legendo, in ca- officiis: nec diversasit ullra in nobiseccliisiasticacon-
nonicas horas custodiendo, id est Primam, Tertiam, suetudo,quia una ftde continemurel regno. Hocenim el
Sextam, missarum quolidiana celebratione, Nunam,, anliqui cunones decreverunt, nt unaquwqueprovincia
Yesperas et Completoriura,atque matutinale officium i _. psaltendi, el minislrandi parem consuetudinemIta-
decantando; et invilate parochianos veslros, ut si adI beai. Hoc deerelura conditum est non solura pro
alios cursus venire non sufficiunt, saltera inissass Ilispaniis, sed etiam pro GailiaNarboueiisi,quaetunc
audire frequentius studeant, et Dominicis,alque aliis3 Visigothorutn regno continebatur.
diebus festis, Vesperas, Matutinaset missas frequen- 50. Qui stnt illi caiiones &Toletanis Patribuslau-
tare non praeterraittant, > Primis Ecciesise sseculis,> dati, intellisimus ex decretis aliorum concilioruni,
405 DE CURSU GALLICANODISQUISITIO. 406
-
nerape Bracarensis in Lusitania, Gerundensis in C Air.Turonensi prsemisso. Hancenim esse istius coticilii
lalania, et apud Gallos Venetici et Epaonensis. Sic serileiitiam persuadet prirao Palrum exemplum ex
habet Venelicumanno 465 celebratum in canone 15: Cassiano petitum ad probandum duodecim psalmo-
Reclumquoqueduximus, ut vel intra provinciamno- rum numeriira apud -Egypiios monachos receptum
slram sacrorum ordoel psallendi, una sil consueludo; tam <in nocturnis, > quam <in vesperlinis conven-
et sicM unam cum Trinitatis confessione fidem tene- ticulis. > Deinde nequaquam veri siraile est solum
mus, unam et officiorumregulam teneamus,ne variata Laudum officium, omissis precibus nocturnis, a Pa-
observatione,in aliquo devotionostra discrepare videa- Iribus Turonensis synodi fuisse institutum. Ad hsec
tur. Epaonense anno 517, in canone 27 : Ad cele- non is non erat Laudum rilus per id lempus in Gal-
branda divina offieia, ordtnem qttemmetropolitanite- licanis ecclesiis, qualis in eo concilio assignatur.
nent, provincialesobservaredebebunt. Nam ad ofliciura < temporis matutini > seu Laudum
51. Neque vero solura in unaquaque provincia, Gallus Arvernorum episcopus, morti proximus, re-
sed etiam in tota Gallia communis quidam riius vige- cilavit < psalmura quinquagesimum,benedictionem>
bat,si nonin omnibus, saltem in plerisque uniformis, seucanticura trium puerorum, et <Al.eluia.icum
qui communi appellatione cursus Gallicanus a majo- psalmum, > id est psalmum CXLVIII et duos sequen-
ribus nostris dictus esl, ul in Actis sancti Walarici JP tes, qui Alleluia pro titulo habent, lestante Gregorio
abbatis : < Cursum vero tam monaslerialem, quam et de Vitis Patrum cap. 7. Prseter ea idem Gregorius
420 Galticanum magno studio indesinenier obser- nocturnas publici officii preces non uno in loco Ma-
vabat. > Idem de sancto Serenico legilur, nempe tulinas appellat. Primus locus est in Hb. i dd Mira-
quod < absque peculiari supplicatione, Romanuraseu culis sancli Martini cap. 55 : <Tertia autem nocte,
Gallicanum, necnon et sanctorum Benedicli et Co- postquam advenimusad sanctam basilicam, vigilare
lumbani cursum horis singulis Dominodecantaret. > disposuimus, quod et iraplevimus. > Has vigilias Gre-
Itaque Gallicanseomnes Ecclesisein unura aliquem gorio cura suo clerico privatas fuisse constat ex con-
modum conspirabant, qui cursus Gallicanus dice- textu narralionis. < Mane autem faclo, subdit Gre-
balur. gorius, signo ad Matutinas commoio, reversi suraus
52. De noclurnis officiis id staluit anno 567 con- dorinitum. > En signum 422 publicarum de nocto
cilium Turonense n, canone 18: Ut indiebus feslis precum, qusc hic Matulinaevocantur. Aller Iocus cst
adMalutinumsexantiphonwbinispsatmisexplicenlur... apud eumdem Gregorium in lib. de Vitis Palrum
Seplembri septem antiphonw binis psalmis; Octobri cap. 8, ubi Nicelius Lugdunensis antistes, cum
oclobinis psalmis; Novembri novem ternis psalmis; aliquando < surrexisset ad Matutinum , cxspectatis
Decembridecemlernis psalmis; Januario et Februario "i duabus antiplionis, egressus (dicitur) in sacrarium;
itidem usfjuead Pascha. Ubi obiter adverte, annum ubi dum residerel, diaconus respon.orium psalmura
desinere in Pascha. Sed quid sibi volunt haecsimi- cauere ccepit, > nimirum post lectionem.
liaque verba : Sex antiphonw binis psalmis explicen- 54. Itaque secundum praescriptum concilii Turo-
tur ? An plures anliphonse quam Psalmi ? Imo bini nensis, duodecim minimum psalmis, conlinenter sub
aut lerni psalmi pro singulis antiphonis. Id ex con- sex antiphouis recitatis , succedebant leetiones cum
sequentibus inlelligitur, ubi additur, ut vel duodecim suis responsoriis. De mense Auguslo nulli psalmi
psalmi expediantur ad Malutinum. Ergo sub singulis prsescribuntur, sed hoc tanlum : Toto Augustomani-
antiphonis bini Psalmi canebantur. cationesfianl, quia [eslivilalessunt et misswsanclo-
53. Quid Palres synodi Turonensis Matulinivoca- rum. (_uem locum explicat Aimoinus in lib. iii Hi-
bulo liic significent, non levisestdifficultas. Quidam storise Francorum , cap. 81 : <Porro toto Augusto,
hunc locum de nocturno officio interpretanlur, qui- propter erebras festivilates, manicationes fiebant.
dam de solis Laudibus matutinis, quas Matulinorum Manicareautera mane surgere dicitur. > Sed quid
nomine sanclus Benedictus aliique veteres designare consequentiaeest, ut quia toto Augusto mane surge-
solent. Jam superius pag. 110 prsemisimus, Matuli- batur ob frequentes festivilates, nulli psalmi ad hunc
n
num seu Matutinos ambiguseesse significalionis,qrio mensera prsescribantur? Fortasse quod misssesau-
nomine aliquando Laudes (ut vocamus), aliquando ctorum tunc summo mane dicerentur ob messis ne-
Primse officium exprimilur apud Cassianum; ali- cessitatera. Nam festivitates illse plersequecelebra-
quando vero ipsum nocturnum officium, quod ma- lione missae terminabantur. Antiphonarium Turo-
tutinis horis celebrari mos erat in Dorainicisdiebus nense recenselur inler libros, quos medio saeculo
et festis minoris.421 solemniiaiis. Duplicisouippe VIIIWido abbas Fontanellensi monaslerio largilus
generis erant nocturnae preces: aliseVigiiiaein so- est. Quod de mensis Augusli missis quotidianis tra-
leinnioribusfestis usitatse, sic dictae, quod ab ineun- dil concilium, longe recedit a more Cislerciensium,
le, aut certe a media nocte circiter initiuiu ducerent; id est Barbellensium , in dieecesi Parisiensi mona-
aliseMatutinsein profestis et Dominicis, quibus tar- cboruni: qui <messionum tempore cessabant a so-
dius nocturnse preces persolvebantur. In hoc signi- lemnilate missarura, > quoniam colligendis segeiibus
ficatu Matutinum sumitur iu concilio Venetensi anni eranl occupati. Quocirca Philippus Augustusinsti-
465, canone 14, ubi prsecipilur ut clerici qui in civi- tuit ut < singulis diebus mane, iu remedittm anitnse
laie futrint matutinis hymnis intersint; et iu concilio palris sui Ludovici VII, qui islic sepuilus est, < Mis-
407 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 408
sarum solemnia celebrarentur. > Quibus peractis, A num, lectionem et capilellum. Ubi vides in omnibus
< si quas haberent messes > monachi, 423 quotidie officiishyinnumpsalraisetantiphonis postponi, quem
possent illis metendis operam dare. > Hujus rei di- nos ad Priraam et tres subsequenteslioras praepoiie-
ploma datum est anno 1186, editum in lib. vi de Re re soleraus. Lucernarii officiuin, ul Duodeciraseprse-
diplomalica. Vium,celebrabalur eo lempore quo lucernae accen-
55. Ad Vigilias seu noctumas preces aliquando debantur ad Duodecimam, id est ad Vesperas.
ipsi episcopi, aliquando is cui haecab eis comniissa 59. In concilii Turonensis canone prselaudatofit
faerat, clericos excitabant. De saticto Germano Pa- mentio de Sexta et Duodecima, nnn definiendo, sed
risiorum episcopo Fortunalus iradit, id per se ipsurn comparando utriusque oflicia ab antiquis Palribus
praeslitisse, ut superius vidimus. CaesariusArelaten- instiluta 425 cum Malutino , cujus officiumin eo
sis hanc curam Stephano diacono injunxerat, ex concilio defiiiitur. Sic quippe argmnenlantur hujus
Vitseej'us lib. u, num. 4. Qui Csesariusid observa- concilii Patres : Quia Palrum slatula prwceperunlut
bat, <ul nullus suorum, quisecum manebant, ante ad Sexlain sex psalmi dicantur cum Aileluia, et ad
lioram legitimam excitarelur.. Ita sanctus Benedi- Duodecimamduodecim psalmi itemcum Alleluia, «tr
ctus officiumsigniiicandi officii divini^imppnit ab- ad Matutinumnonilem vet duodecimexpticentur? Ex
bati, aut di.igenti alicui fralri, cui abbas vices suas BI quibus verbis dubium esl an conciliumstatulis vete-
commiserit. rum Patrum (scilicet Orieuialium, de quibus Cassia-
56. Concilium Narbonense anni 589, canone 2, nus in libro n) adhaeserit in assignando Sextaeet
praocipit,ut in fmecujusquepsalmi gloria dicatur, et Duodecimaeofficio.
per inicrvalla'~majorum.Nam psalmi prolixiores in 60. Duodecimaeofficiuma Compleloriodistinctum
duas pattsaliones dividebanlur, el per, quamcunqtte fuisse patetexregula Aureliani. In veleri MissaliGal-
pausalionem Gloria. Triiiitalis decanlabalur. Quod licano duse referuntur orationes pro Duodecima,
etiam slaluit sanctus Benedictus. Ad hsec Sicut erat neinpe pro Vigiliis Nativitalis Doraini et Paschae.
posl Gloria addit concilium Vasense n, canone 5. Posterior horam notat, Deum deprecando, ut vergenle
Denique praeter hyninos Ambrosianosconcilium Tu- die vocem rugitus exaudiat, et supervenienlecaligine
ronense n mox laudatum, canone 23, admittit etiam noctisfideles iumiuis sui splendore iLIustrel. Itaque
eos qui digni sunt forma cantari. vergentedie, id est hora lucis ultima, hoc officium
57. Primaeofficium quando prinium in Gallia re- celebratur.
ceplum sil, non constat. Cassianus, in lib. i liistiiu- 61. Caesariusad Lucernarium seu Vesperas bene-
lionum, cap. 4 , auctor est banc <Maiulinam (quo dictioiiein populo imperliebatur, ex Vitae ejus libro
uoraine Primae officium intelligit) in occiduis vel C ( ii, nuui. 12 : < Factum esl ul quodara tempore qua-
niaxime regionibus observatam> fuisse. Quod an de luor ei episcopi ad occursum venirent, cum quibus
Gallia inlelligendum sil, dubitare licet, cum nulla ad Lucernarium ad basilicam sancti Stephani de-
inentio Primse fiat in conslitutione Injuriosi episcopi scendit. Cumque explelo Lucernario benedictionem
Turonensis, qui Tertiam et Sexlam instituil, nulla populo dedisset, > etc. Praeter ea ssepe horailias aut
Primsefacta mentione. Quod etiam 424 de Csesario ipse < memoriter> recilabat, aut, si quando valeludo
Arelalensisuperiusvidimus. At reponi potest, Primse non sinebat, per alios recitari curabat, tam < ad Ma-
quideui officiumdiebus ferialibus,de quibusagit Inju- tulinos, > quam <ad Lucernariuin, ut nullus esset,
riosi cousliluiio, non fuisse prsescriptum, sed tantum qui se de ignoraniia excusaret. > Neque id soluiti
festivis _c Dominicis. Certe Csesariusin regula sua diebus festivis, sed et ferialibus prsesiabat. Lege sis
his solis prseter Sabbalum diebus, scilicet majoribus admoniiionemin sermonem 22 appendicis novaeAu-
festis et Dominicis, Primam prsescribil his verbis : gustinianse. De hac benedictione, quse ab episcopis
«Deinde dicenda es,t Prima cum psalmis sex, et'. vel presbyieris iu fine Matutinorum et Vesperarum
hymnus , Fulgentis auctor wtlteris: Lectiones duse, dabatur, legendus est canon 30 concilii Agathensis.
una de Veteri, alia de Novo Tesiamento, etcapitel- " Et quia convenit ordinem 426 Ecclesiwab omnibus
luin. Hoc modo Dominicavel Sabbato et majoribus; • wqualilercustodiri, sludendumest, ul sicul ubiqueftt,
fesliviiatibus fieri debel. > Quod si CsesariusPrimas\ el post antiphonas, Colleclionesper ordinemab episco-
officium sanclimonialibus pro diebus ferialibus nont pis vei presbyterisdicantur; et hymni maiutini velve-
imposuil, multo minus insolensesse debet quod idem\ tpertini diebusomnibusdecanlentur; et in conclttsione
in ecclesia sua caihedrali, itemque lnjuriosus in suai malulinarumvel vespertinarummissarum, posl Ityn,-
illud eisdem diebus praetermiltendum censuerint. nos capitella de psalmis dicanlur; et plebs cotlecta
Totidem psalmos et lectiones, cumcapitello, eum- orationead vesperamab episcopocum benedictionedi-
demque hyinnum ad Primam inslituit Aurelianus,, miltalur.
sed eam diebus singulis assignasse videlur. 62. Hsecsunt quaede cursu Gallicanoapud veteres
58. Idem ad subsequentes horas exigit sex psal- auclores observare potuimtis. Sseculo ix uniformis
mos, lum post antiphonarn, hyinnura, leclioneni ett penes clericos eral psalmodisedisciplina, ut ex Ama-
capilelluin; ad Lucernarium psalmum directaneuin,, larii supplemenlo ad librum de divinis Ofliciis, aliis-
aniiphoiias duas, hymnum, et capilellum; adDuode- que scriptoribus intelligimus. Id faclum a lempore
citnam psalmos decera el octo, antiphonam , hym- quo Paulus papa in Galliam transmisit Atiiipliona-
409 DE CURSU GALLICANODISQUISITIO. 410
rium Romanum, cujus exemplum Harduinus Fonla- A t languentem sacrorum minislrorum pietalem legibus
nellaereclusus tunc descripsisse memoratur. Psalmo- excitaret, ut salteni aliquot horas divinis laudihus in-
dise ritura, qui hodie quoque in plerisque ecclesiis sumerent, quorum omnis cogitatio in Deumet de Deo
Gallicanis viget, descripsit Gregorius VII in concilio esse deberet. Sive ergo ea lex est, sive consueludo,
Romano, cujus decretum refertur de Consecrat. dist. qua ministri sacri ad recitandas horas canonicas te-
5, cap. In die. nentur, sancta et inviolabilis esse debet: cum sit
§ VI. qusedam inlerpretatio juris divini, ortaque sit ex ipsa
De obligationeclericorumad cursum privatim recitan- clericorum conditione, qui loti divino cullui sunt
dum; ubi de itinerantibusel infirmis. raancipati. Sed his omissis, duo nobis hoc loco dis-
63. Tanta Chrislianis omnibus Deum precandi ra- quirenda sunt. Unura, quo ex lerapore haec divino-
tio et necessitas incumbit, ut jugera et non inler- rura officiorum privata recitatio in Ecclesia recepia
raissain ab eis oralionem exigat Apostolus, quantum- sit, praeserlim apud Gatlos. Alterum, quo demum
vis diversis fluctuaniis ac miserse vitae incommodis sseculoin Iegem evaserit hsec consuetudo, et au fue-
ac curis distrahantur. Non minor sine dubio, imo rit lex illa generalis.
strictior assiduae precationis obligatio clericos spe- ' 65. Atque ut a priori iucipiam, non uno in loco
ctat, utpote qui quasi quidara inter Deumet homines B Venantius Fortunaius raemoral, Gerruano Parisiorum
sequestri, speciali titulo Majestati divinaeconsecrati episcopo, qui medio saeculovi vixit, hunc fuisso
ac mancipali sunt, atque a terrenis solliciiudinis morem, ut quotidianum cursum religiose persolve-
Uiagis427 1'beri et immunes. Quapropter apostoli ret. Nam in ejus Vitae capite 63 mentionem facit de
sic orationi sese adstriclos esse senliebant, ut, re- <cantato cursu Tertiae> per Gerraanum, id est reci-
licta diaconis inferioris rainisterii cura, tolos se pre- tato; et signanlius capile 76 : < Qui equitans in ili-
calioni et praedicalioni verbi Dei addictos profiteren- nere, inquit, semper de Deo aliquid, aut verbo con-
tur. Sed quoniam humana imbecillitas, atque adeo tulit, aut cantavit, cursum nudo capite dicens, etsi
rnulliplex hujusce vilae necessitas non patitur ut ho- nix aut imber urgeret. > Gregorius vero Turonensis
mines continua mentis intentione in Dei .landibus et ila cursui recitando etiam addictus erat, ut < exper-
oratione occupentur; imo etiam Deo magis acceptum gefactus circa mediuiu noctis, ad cursum reddendum
sit ut clerici aliis ordinis sui officiis, quse proximi surgerel, > in Historise lib. vm, cap. 15. 429 Et in
caritas exigit, identidem incumbant; ideo < diversas lib. v, cap. 19, cum is apud Parisios versaretur lem-
orandi horas, > ut Hieronymus ad Euslochium lo- pore concilii: < Ea vero nocte, inquit, decamatis no-
quitur, <habere debent, ut si forie aliquo fuerint cturnalibus hymnis, > id est privatim reeitaiis, < os-
opereraimium detenti, ipsum eos ad officiura lempus iC tium mansiouis noslrae gravibus audio verberibus
admoneat. > Atque hoc demum pacto j'ugis orationis cogi. > Idem de se ipse testatur in lib. ix, cap. 6.
prseceplum implere possunt, ex Augustino, < si nullo Njeque id peculiari religione faciebat, sed ex raore
die intermitiantur opera orandi. > Porro, utudera aliorura sacerdotum. Nam in libro de Gloria confes-
sanctus Doctor ait in epistola ad Probara, < ideo per sorum cap. 31, agit de quodam presbylero, qui in
cerla intervalla horaruin ac temporum etiam verbis ilinere constitulus, cuni apud pauperem quemdam
rogamus Deuin, ut ipsis rerum signis nos acrius ex- hospitatus esset, <juxta morem sacerdotum nocta
citemus. Dignior enira sequetur effeclus, quem fre- ab stratu suo consurrexisse, et orationi adstitisse >
quentior prseceditaffectus. > perhibetur. Unde in lib. de Vilis Patrum, cap. 7,
64. Sancta hsecinstitulio nulli non probatur: sed Gregorius Lingonensis prsesul, < nocte de stratu suo,
durior mullis videlur illa obligatio qua sub lelhalis nullo sentiente, consurgens, ad orationein, Deo tan-
peccati pcena haec d.ivinorum officiorum recitalio a tum teste, pergebat; ostio divinitus reseraio, atiente
sacris ministris exigilur. Censent quippe ejusmodi psallebat in baptisierio. >Hoc psallentium, <lauquam
homines novitiam hanc esse obligationem, priscis lnultarum vocum, per trium horarum et fere amplius
temporibus ignolara, nec ulla Ecclesiae universse spatium audiebatur. > Postea, <impleto cursu, re-
lege impositam, sed a seholasticis et a casuum arbi- D vertens ad lectulum, ita se caute super stratum de-
tris inductam. Et quidem optandum esset ut Christi pouebat, ut prorsus nemo sentiret. > Denique (quod
ministrorum volunias iia sponte sua curreret ad of- waxinie ad rem facit) Gregorius Turonensis Salonio
ficia pietalis, ut nullo Iegum stimulo indigeret. Sed et Sagittario cpiscopis, quod cursura sac.rum negli-
tanta est.depravatio consuetudinum, tanta opinionuin gerent, vilio vertitin lib. v, cap. 21; <Nulla prorsus
vauitas, ut legum adminicula necessaria sint ad re- de Deo erat mentio, nullus oranino cursus meuioriae
vocandos bonos mores, ne penilus intereant; el ad habebatur..
retinendam pielalem, 428 ne f*e' oblivio landeui 66. Incertum quo tempore celebratum sit concilium
aniraos occupet. Quod sane magnopere timendum Namneiense, cuj'us canonem 19 adducit ineunte sae-
essel de mullis eorum, qui divino cultui mancipali, culo x Regino abbas Prumiensis in Iib. i, cap. 208 :
ila rerura sseculariumcuris ac desideriis abripiuntur, Presbyter, mane matutinali officioexpleto, pensum ser-
ut uisi ad Deutn precaudum quadam lege admone- vitutis suw canendo (idest recitando) Primam, Ter-
rentur, minus de Deo cogitaluri essent quam ipsi sse- tiam, Sextam, Nonamquepersolvat, etc, quae supe-
cuiares. Itaque ad Ecclesisereligionem pertinebat ut rius retuliintts. Particularis uuidem hsecSvnodus est.
411 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 412
non universalis : sed taraen ejus auctoritas valet adI A__ censebalur gravis,ima illa pbligatio, nou pia meri
probandam Ecclesise tunc temporis consueludinerai consilii admonitio. Audi Jacohiim aVitriaco in Hi-
ac legem. Suffragalur Chrodegangus Mettensis an- storiae pccidentalis cap. 54 ; < Licet autem sacerdos
tistes post medium saeculum 430 Vl)l-ls enim lai privalas oraliones et secretas deprecationes variis
regulae canonicis prsescriptaecap. 27 ita prsecipit:: circa curas animarura occupalionibus intentus possit
< Quicunque ex clero in ilinere cum episcopo vell aliquando dimittere, horas tamen canonicas non de-
cum alio proficiscuntur, ordinem suum, In quantumi bet omittere. Aliaeenira orationes sunt voluntatis,
iter vel ratio permiserit, nonnegligant; et non eoss hse aotem necessiiatis. > His adde sanctiones conci-
debent praeterire horse eons.itutae, tam de officiisi lii Basileensis et Lateranensis sub Leone X, quae
divinis quam aliunde. > Neque id solum pii monili ett beneficiatos (Basileense addit sacris ordinibus initia-
consilii insiar erat, sed ita praeceptumcensebatur, utt tos) ad recitalionem Breviarii astringunt.
qui secus fecisseut, peccati se reos agnoscerent.. 70, Praetereo alias aliarum Ecclesiarum constilu-
Unde Alcuinus, in formula conlessionis, cpl. 166 :• tiones, qualis est concilii Toletani IVin canone 10,
<Peccavi quod negligens fui de meo cursu, quem perp ubi sacerdotibus et subjeclis clericis sub gravi inter-
horas canonicas exsolvere debui; et de inea psalmo- rainatione 432 prsecipitDominicamorattonem quo-
dia, et de meis urationibus, etc, > I tidje aut in publico, aut in privato ojftcio recitari. Ex
B
67. Sseculpix ineunte scribebat auctor ille, cujus> quo.inlelligitur privatam divini officii recitalionem
iibrum de BenedictioneDei Stevarlius edidit, nuncu- clericis apud Hispanos etiara tunc prseceptara fuisse,
patuni Baihurico episcopo Ralisponensi. Hic vero inl id estante sseculurnvii. Eodem sseculo apud Grseeos
praefationesua carpit nonnullos sacerdotes et episco-- Joanues, cognoraento Eleemosynarius , < divinum
pos, qui, ut liberius genio indulgere possint, prius- quidem ecclesiasticse regulaepfficium cum altentione
quam doriuitum eant, < nocturnas Vigilias desidioseJ raentis, cordisque conlritione prsefinilis peragebat
persolventes, stralu mox decubant. Surgcntes vero) leniporibus. > Ubi auclor Graecus6_.«v ...mwpy.K.
dum se veslibus induunt, diurna peragunt officia:'• TOOIzxXrjtr.Ko-riJioO XKVOVO? appellat. De officiopublico
pulantes sibi sufficere posse, si saltetn quoquo modo> inielligendus concilii Carthaginensis iv canon 49 :
illa decantent, >id est recitent. . Ignari quia horse. Clericusqui absque corpusculisui inwqualitate Vigiliis
sunt in sancla Ecclesia constitutae, quibus pe.r dieml deest, stipendiis privetur. Eodem spectat canon 14
et nociem divinae servitutis officia persolvantur.... copcilii Venelensis : Clericus, quem intra muros civi-
Quas si negligimus, sanctorura Palrum instilutis con- talis suw manere consliterit, et a malulinis lujmnissine
traimus; quibus contraire periculosum est. Nequei probabili excusalione agritudinis inventus fuerit de-
cnira possunt communionein sanctain Ecclesise ha-- ""- fuisse, seplemdiebusa communioneliabeaturextraneus,
bere, qui ejus instiiuta, elsi non verbis, operibus vero) etc.
impugnare niluntur : dum quqd permaximum est ini . .71. Non solura itinerantes, sed etiam gravissimis
sancta Ecclesia, sj cum cliaritate et pietatis siudio) morbis detenti, officiumdivinum aut ipsirecitabant,
peragalur, id est laudis divinse psalmodia modulala,, aut coram se recilari curabant. De Eugendo seu Au-
et missarum solemnia, nec temporibus congruis, nec. gendo abbate Jurensi, qui sub annum 510 ad superos
religiosis celebrant affeclibus, > Qgpm longe eratt abiit, id traditum est ab anonymo sequali, quod cum
auctor ille a senleiitia eorum qui diviuorum officjo- ultra sexagenariam selatem < sex fere mensibus inse-
rum reciiationem vel in 431 unam conjjciunt lio- qualitate corporea laboraret, nunquarn tamen cano-
ram, vei inter «Si«yop«reponiml. At quam religip- nico usque ad horam defuissetcursui. > Idem scribi-
sior erat Liudgerus episcopus, qui nulla regis reve-- lur de Benedicto Anjanensi abbate, de Adalhardo
rentia potuit lanlisper abduci a cursu recitando (quodi Corbeiensi, et aliis. At Benedictus, eognomenle Bis-
eliam de sancto Saba legilur), noctu cum clericiss copus, Beda testante, cuni <non facile ad explendum
suis divina officia persolvere solitus. solituin psalmodiaecursum linguam vocemvepolerat'
68. Huc speclat Leonis paj.aeIV horailia quarta add levare, per singulas diurnse sive nocturnae oralionis
presbyteros et sacerdotes : < Omni nocte ad noctur-- D * horas aliquos .adse fratrum vocabat: quibus Psalmos
nas horas surgite; cursum vestrura horis certis de- consuelos duobus in cboris resonantibus, et ipse cum
cantale; missarum celebraiiones devote peragite. i, » eis, qualenus polerat, psallebat. > Quod item de
Quod totidem verbis repetit Ratherius in homilia a Gervino Cenlulensi abbate memoriaeproditum est.
synodica ad suos presbyteros. 433 72. Al hi monachi erant. Gerte : sedieliain
69. Sseculox occurrit iii slatulis Eadgari Anglo- cleriei pauio raiiius quam monachi Deo consecrati
rum regis formula confessionis, apud Spelmannum, i, sunl; duplici titulo plerique divinis officiisrecitandis
pag, 459 ; < Copfiteor me horas meas canonicas ne- pbnoxii, nerape titulo eoiisecraUoiiis, et benelicii
glesisse. > Et ue quis leve peccatmri esse putet, idd .ecclesiaslici, quod monachis non competit, Et qui-
iuaxirae adverlendum, quod inter accusationum ca- dpm Gallus, Arvernoruin episcopus sapctus, morti
pila, quseJoanni XII objecta sunt, atqueOltonem add prpximus, <adveniente die ler.js, > quaeerat Domi-
cura exauclorandum adduxerunt, unura est, quod d uica die-s, albescente jani ccelo, inlerrogat quid in
f Matutinas et canonicas horas non celebrassel, > ecclesia psalterent. ? Dixeruiit benedictionem sesp
auud Liutprandum, in lib. vi cap, 7. Jaui ergo tunc ic psallere, > id esl cajiticumBenedkile. < At ille psaj-
 413 AD CURSU GALLICANODISQUISITIO. 41*
mo quinquagesuno et beuediclioue decantata, ett A / opusculo 39. Irao et Chrodegangus Mettensis episco-
«lleluialicoctim capitello expleto, consummavit offt- pus in regulae cap. 26 ': <Nec cura baculis, aut catn-
cium totum temporis raatutini, > Laudes vocamus. butis, aut fuslibus in choro, exceplis debilibus, sed
Hsecex Gregorio de Vitis Patruro, cap. 6. religiose illis standura et psallendum est. Sunt enim
73. Ad itineranles quod attinet, non raodo reli- quidaro clericorura qui in ssecularibus negotiis et dis-
giosi, sed etiam clerici saeculares etiam antiquituss cepiationibus pene totum infatigabiliter deducunt
divina officia persolvebant. Id exemplis superiuss diem; et mox ut ecclesiam ad divinum offieium per-
probatum est, scilicet ex Gregorio Turonensi epi- agendumintraverint, ita faligati videntur, ut nec ora-
scopo et ex regula Chrodegangi; ne repetam exem- tioni vacare, nec ad psallcndum stare queant: sed
plum sancti Germani episcopi Parisiensis, quibuss potius sedentes, non divinis, sed vanis solent instare
adde exemplum Epiphanii episcopi Ticinensis. lndee loquelis, > etc. Quid sit cambutis inniti in olficio
est quod clerici omnes Psalmos memoria leneree divino, inielligimus ex Vita ms. sancti Victurii epi-
debebant ex canonum prsescripto. Quam ob rem(i scopiCenomanensis, cuisancius < Marlinus dedit ba-
Gennadius C P. patfiarcha < neminem ordinabat, quiI culum(seu)susteniaculum, super quod solent sacer-
Psalierium non sciret memoriter, > ex Theodoro Le-;- doies lusis (id est fundendis) oraiionibus sustentari. >
Ctore apud eruditissimura Valesium, pag. 554. An.] a.B In perveiusto Codice, qui Vitamsaucti Amandi Tra-
iectiones eliam recitarent itinerantes, erit fortasse e jectensis episcopi continet, apud Elnonem asservalo,
qui inquirat. Sane monachi saltem libellos seu Co- vidi ejtismodi episcoporum imagines, qui una manu
dices hujus rei gratia gestabant. Nam ut omittara idi pedum pastorale gesiant, alia baculum recurvum, et
quod de Equitio abbate narrat Gregorius Magnus, qui[j quidem breviorem, quo se ipsi inter orandum sus-
Equilius < sacros Codices in pelliciis sacculis dextroj tenlabanl. Hodie quoque in eeclesia sancti Georgii
lsevoquelatere portare solebat, > quod etiam de Fru- apud Veiietias, ej'usmodi cambulis inler orandum uli
ctuoso episcopo Bracarensi legiriius, 434 Grego-_ solenl homines promiscui sexus, utme monuit ertidi-
rius IX de monachis foras profecturis id statuit, < utt tus et yeiierabilis Claudius Castellanus canonicus
ipsi horas dicanl in via, et de libris provideaturr EcclesioeParisiensis. Ad hsec in libello supplici mo-
iisdem. > Id generis duos pro itineranilbus Codices s nachorum Fuldensitim ad Carolura Magnum hi con-
in sacrario Cisterciensi aliquando vidimus, quos hocc querunlur, quod prse Ratgarii abbatis duritia ipsis
modo describit Josephus Meglingerus in Itinere suo9 infiraiis < nec baculura prosustenlaiioneferre liceat,
Cisterciensi : <Libelli trium digitorum Iatiludinem ^ nec ad inclinatotiurn, quod nos formulam dicimus.
non excedunt, plus tamen longitudinis habent. Duma roorando inbaerere. > Mttlio minus sanis (neque vero
clausos aspicis, parvi apparent; at aperti triplo ma-_C4 id petunt Fuldenses) bsec indulgentia concedebalur,
jores evadunt, foliis, quae en membrana rudi con- ut 436 'empore divini officii formulaeincuraberent.
slant, ter complicatis, deorsum, et amhobus lateri- 75. Ad extremum maxime pia et sancta est (ut
bus. Nequein utraque parte litleris implenlur paginse,, jam diximus) illa ecclesiasticarum precationum in-
sed interius tanlum ; ita ut licetfolium a folio sejun- stitutio, sive publice, sive privatim recitandse sint.
gas, nisi plicaeexplicenlur, nullae litterae prosient. Quid enim aptius ad Deo debilum culluin honoremque
Quaequidem minutissimaepaucissyllabis tolas perio- persolvendum? aut quid ad excilandam fidelium pie-
dos brevissimo compendio absolvunt. Nullacompage e tatem accomraodalius ut vel suo ipsius testimonio
seu.tegumenlo vinciuniur; sed uno in latere filum ii probavit Angustinus, quam Psalmorum in ecclesia
colligat folia, ne diffluant, ac deinde sacculus exx cantus ? Jara vero nihil ad refricandam Dei Opt. Max.
corio libellos recipit. > Ha_ciile. memoriam efficacius quam ejusmodi preces privatim
74. Quanta porro reverentia divinis officiis inter- recilandse : quarum obligatio si nonnnllis durior
esse solerent majores noslri, inlelligimus ex faclo o videiur et morosior, timendum est ne id ex diviua-
sancti Martini episcopiTuronensis, quem < in eccle-:- rum rerum taedioet faslidio orialur. Cum enira Bre-
sia nemo unquam sedere conspexit, > ut legitur inti =-.viarium (quodvocant) triaconiineatjnagnopere utilia
lib. ii de ejus Vita. Quod eliam de sancto Epiphanio oDI et adificutione plena, Dei videlicct laudes, lectiones
Ticinensi episcopo Ennodius tradit: < Is j'unctis s et orationes, nihij liomini religioso suavius, nihil
pedibus usque ad consummationem mystici operiss sanctius, quam Dei laudes ex Psalmis depromplse,
stare se debere constituit; ila ut humore vesiigiorum n quae.mentemad Deum rapiunl et sacro divini amoris
locum suura depingeret et longe aspicieniibus indi- igniculo accendunt. Quid vero ecclesiasticis homini-
caret. > Quosdamtamen formulisaccubuisse discimus s bus antiquius esse debet aut familiariusquam letitio-
ex Gregorio i« lib. vin, cap. 31, ubi de Prsetextato o ijes ex Scripturis divinis, quae plurimum in sacris
Rolbomagensi pontifice agens : < Adveniente, inquit,, officiislocum habent 1 Denique quid pressius et sr.li-
dominicseresurreclionis die, > id est dominica, < cum n dius ad devolioiTemquam orationes seu Gollectaeab
sacerdos (Praeiextalus) ad impleuda ecclesiastica a Eeclesia probatae, cum frequenti recilalione Donii-
officiaad ecclesiam maturius properasset, aniiphonass nicse precationis ? Nibil itaque Dei ministris couve-
jtixla consueludinem incipere 435 Per ordinemi nienlius institui poteral quam illarum precuui Bre-
ccepil.Curaque inter psallendum formulae decumbe- viarium, si modo a nimia prolixiiale, et ab iitccrtis
"ret, > etc. Id lainen improbat Pelrus Damiani, inn kistoriis sit repurgatum. Idprp sua providentia iden-
4V5 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS .16
lidem curarunt summi pontifices, emendando Bre- JA. lis officia, aliaque id genus exercitia virtutis. Haec
viario Romano, quod aliorum exemplura esse debeat. oportet facere, sed pias etiam precationes non
Sed quia mulla in dies a viris doctis illuslranlur, oraittere.
eam in se curam eliam susceperunt episcopi maxirae 77. Neque desunt diligenti ac cordato viro tempo-
Gallicani, qnorum hac in re sedulitas et religio437 ris intervalla el feriae ad uiruraque praestandum, ubi
alios ad idem opus merito incitat. Et quidem in ec- semel ejus animum pietas, et divinarum rerum, se-
clesiasticisofficiis <non novella audiri decet vel le- clusis inutilibus curis, sollicitudoimbuerit, cum le-
via, >ut scribit Bernardus in epistola 312 ad Arre- gamus ssecularesviros (nec nostra selateetiam exeta-
marenses, <sed certe authentica et aniiqua, quaeet pla desunt), imo eliam reges, qui strenue rem pu-
Ecclesiam aedificent,et ecclesiasticam redoleanl gra- blicam per se ipsi administrabant, inter lot nego-
vitatem. Quod si nova audire libel, et causa requirit, tioruin turbas eisdem precationibus non defuisse.
ea, ut dixi, recipienda censuerim, quaecordibus au- Hujus rei lestes duos appello, Alfredum scilicet An-
dienlium, quo gratiora , eo utiliora reddat et eloquii glorum regem, et sanctura Ludovicum. Alfredus
dignilas et auctoris. Porro sensa indubilata resplen- quippe, referente Vitse ejus scriptore accaralo As-
deant veriiate, sonent juslitiam, humililalem sua- ' sero, <inter bella et prsesentisvilaefrequentia impe-
deant, doceant aequilateii): quaeeliam lii.ii.enveri- B diuienia, necnon paganorura infestaliones et quoti-
lalis mentibus pariant, forinain inoribus, crueem dianas corporis infirraitates, inier regni gubernacula,
viliis, affectibusdevolionem, sensibus disciplinam, > nihilominusmissara quolidie audire, psalraos quos-
Tot verba, lot oracula, sanclissirao EcclesiaePalre ac dam et orationes, et horas diurnas et noclurnas ce-
doctore digna, lebrare, et ecclesias noclurno tempore, orationis
76. Caeierum, ut ad scopum redeam, parum in- causa, clam a suis adire solebat. > Sic vero toluiu
lerest quo jure primum inducia sit haecBreviarii re- cujuslibet diei cursura expendebat, < ut octo horas
cilandi obligaiio, lege an consuetudine,cum Iegitimo in scribendo, legendo et orando; octo in cura cor-
fundamento innilatur, scilicet praeceptogenerali quo poris; octo in expediendo regni negolio transigerel,»
Cbrisiiani onmes ad jugem precationem tenentur, et quod de eo seribi. Willelmus rnonacbus Malmesbu-
speciali Dei minislrorum conditione qui tolos sese riensis. Utinarn similif pedulitasanimos noslros oc-
divinocullui manciparunl. Is euim divinumet aposto- cuparet. De snncio ^udovi o id memoriseprodidit
licura de indesinente oraiione prseceptum implere auctor ejus sequalis in icrmoni, inedito, quem nun-
censetur, < qui canonicis horis quolidie, juxta rilum quam satis laudalus Antonius Herovallius nobis
ecclesiasticaetraditionis, psalmodiisprecibusquecon- communicavit: < Omn s horas canonicas, et de glo-
suetis Deura laudare et rogare non desistit, > ut ait C riosa Virgine semper cura nota audiebat; submisse
Beda in Lucaecap. 18. Sunl quidem et alia non mi- tamen easdera inter se et capellanum suum et pro
noris momenii sacrorum minislrorum officia et defunctis novem leciiones quotidie dicebat. Media
onera; neque ad hoc ununi eis assignati suut tara 439 nocle surgebat ad confitendum Domino; et
copiosi Ecclesise proventus, quasi recilalo semel regir.a bona. memoriaealiquando eum propler frigus
Breviario, muneris sui summam stalira expleverint. de veslirnento aliquo operiebat. > Sic nulli unquam,
Quaedamqtiippe alia ab ecclesiasiicisviris exigunlur, eliam occupatissimo, deerit tempus et otium ad
lectio et sludiuni sanciarura Scripltirariim et sacrae Deo vacaudum, si pielatis studium non defuerit.
traditionis, divini 438 verbi praedicatio, charita-

440 APPENDIX

Continens quasdam Liturgim Galli-

probationes
canw et cursus Gallicani.

I. DOMINICA PRIMA. ADVENTUS , ADMISSUI 0FFICIUM, D Dical presbyter: .Per omnia semper sseculassecu-
Ex Missaliilozarabuma. lonuri. ri). Amen.
In advenlu Domininon dicimus, Gloria in excelsis,
Ecce super montes pedes evangelizanlis pacem,
et annuntiantis alieluia : celebra Juda Dominkis diebus el feriis, sed lanlum diebas feslivis.
alleluia, hona,
festivilaies luas alleluia , et redde Doniino vota tua Oratio
alleluia. y . Dominusdabit verbum evangelizantibus Deus qui per angelicos choros advenlum Filii lui
in virlu.c multa. Ps. Et redde. f . Gloria et houor Doinininostri Jesu Christi aununtiare voluisli, qui
Palri et Filio el Spiritui sancto in ssecula saeculorum per angelorum prseconia, Gloria in excelsis Deo, et
araen. Kt redde. in terra pax hominibus bonse voluntatis, adclaman-
* Vide pag. 25 et seqq.
417 AD PRJECEDENTIALITURGI-E MONUMENTA APPENDIX PRIMA. 418
tibus demonstrasii, concede ut in huj'us dorainicaeA A Habeo igiiur gloriain in Christo Jesu ad Deuin. Nou
resurrectionis festivitate, pax terris reddita conva- enitn audeo aiiquid loqui eorura quae per me non
lescat, et fraternse dilectioniscaritate innovata per- efficit Christiis, in obedientiam genliuin, in verbo
maneat. ri). Amen. et factis, in virtule signorum el prodigiorura, in vir-
Dical sacerdos. tuteSpiritus sancti; itautab 442 Jerusalem per
Per raisericordiaratuam, Deus noster, qui es bene- circuitura usque ad Illyricum repleverim Evange-
dictus, et vivis, et omnia regis in saeculasseculo- liiim Cbristi. Sic autem prsedicavihoc Evangelium,
rura. .$, Amen. f . Dominussit seraper vobiscum. non ubi nominatus est Christus, ne super alienum
$. Et cum spiritu tuo. fundaraentura aedificarem, sicut scriptum est: Qui-
Lectio libriEsaise prophetse. Capilulox. bus non est annuntiatum de eo videbunt, et qui uon
audierunt inlelligent. Propter quod et impediebar
jij. Deo gralias. plurimum venire ad vos, et prohibitus sum usque
Ecce dominator Dominus exercituura coufringet adhuc. Nunc vero ulterius locura non habens in his
lagunculana*441 >n terrore, et excelsi statura suc- regionibus, cupiditatem autem habens veniendi ad
cidentur, et sublimes huiniliabuntur, elsubvertentur vos ex multis jam praecedenlibus annis; cum in
condeusa sallus>ejus ferro, et Libanus cum excelsis _
Hispaniam
cadet. [Cap. xi.] Et egredietur virga de radice Jesse B videam proficisci ccepero, spero quod praeteriens
vos, et a vobis deducar illuc, si vobis ex
et flos de radice ejus ascendet, et requiescet supe^ fruitus fuero. Nunc igitur profici.scar
parte primura
eum Spiritus Doraini, spiritus sapientiae et intelle- in Jerusalem ministrare sanctis. Probaverunt enim
ctus, spiritus consilii et fortitudiiiis, spiritus scien- Macedoniaet Acliaia coilaiionem
tiae et pietatis : el replebit eum spiritus timoris Do- aliquara facere in
pauperes sanctorum qui sunt iu Jerusalem. Plaeuit
mini. Nonsecundum visionem oculorum judicabit, eniin
eis, etsuntdebitoreseorum. Nam si spiritua-
neque secundumauditum aurium arguet; sed judica- lium eorum participes facti sunt
bit in justitia pauperes, et arguet in aequitale pro in carnalibus gentiles, debent et
ministrare eis. Hoc igitur cum con-
mansuelis terrae. Et perculiel terram virga oris sui,
et assignavero eis fructum hunc, profi-
et spiritu labiorum suorum interficiet irapiura. Et erit summavero,
ciscar per vos in Hispaniam. Scio autera quoniam
Juslitia cingUlum lumborum ej'us, et fidescinctorium
veniens ad vos, in abundantia benediclionisChristo
renum ejus. Habitabit lupus cum agno, et pardus
cum haedoaccubabit: vitulus et leo et ovis simul veniam. ^. Amen.
niorabuntur, et puer parvulus minabit eos. Vitulus . Dicat sacerdos: Dominus sit semper vobiscum. r} •
et ursus p&scentur, simiil requiescenl catuli eorum, Et cum.
et leo quasi bos camedet paleas. Et delectabifur in- G Lectio sancli Evangelii secundura Lucam. Cap. m.
fans ab ubere super foramina aspidis, et in caverna _$. Chorus: Gloria libi, Domine.
Anno quinto decimo imperii Tiberii Caesaris, pro-
reguli, qui ablactalus fuerit, manum suam mittet.
Non nocebunt et non occident in universo monte curante Pontio Pilato Judaeam, letrarcha aulem Ga-
sancto meo, quia replela est terra scientia Dominl, lileae Herode, Philippo autem fratre ejus tetrarcha
sicut aquse maris operientis. In die illa Radix Jesse Itureaeet Traconilidis regionis, et Lisania Abilinae
sub principibus sacerdolum Anna et
qui stat in signum populorum, ipsum gentes depre- telrarcba;
cabunlur, et eril sepulcrum ejus gloriosum. fj. Caipba ; factum est verbum Dominisuper Johannera
Amen. Zacharise filium in deserlo; et venit in oranem re-
Dicat presbyterin cornu sinistrum allaris: Dominus gionera Jordanis, prsedicansbaptismum paenitenlia.
in remissionem peccatorum , sicut scriptum est in
Sit semper vobiscum. IJ). Et cum. Psallendo. Qui Iibro
sermonum Esayse prophelse : Vox clamantis
dat niveiusicut lanam, nebulam velut cinerem spar- in
deserto : Parate viam Domini, recias faciie semi-
git; qui emitlit chryslallum suam sicut frusta panis. tas Omnis vallis implebilur; et omnis mons et
Ante facieni ejus.
frigoris ejus quis subsislet? y. Mittit collis huiniliabitur; et erunt
verbura suum et liquefaciet ea, fiat spiritus ejus el D prava in directa, et
JJ aspera in vias planas; el videbit omnis caro salutare
fluent aquse. P. Ante. 8
Dei. Dicebat ergo ad turbas qui exierant ut bapliza-
Dicat sacerdos: Silenliumfacite. rentur ab ipso : Genimina viperarum, quis osiendit
Sequenlia Epistolse Pauli aposloli ad Romanos. vobis fugere a ventura ira? facite ergo fructus di-
Cap. xv. gnos paenitentise. Et ne cceperitis dicere : Patrem
Respondealchorus: Deo gratias. babemus Abraham. Dico«nim vobis, quiapotens esl
Fratres. Certus sum ego ipse de vobis, quoniam Deus de lapidibus istis suscitare ftiios Abrahae. Jam
et ipsi pleni estis dilectione, repleli omni scientia, enim securis ad radicera arboris posita est. Omnis
ila ut possitis alter alterutrum monere. Audacius ergo arbor 443 non faciensffuctum bonumexcide-
autem scripsi vobis, (ratres, ex parte, taraqtiam in tur, et in ignem mitletur. Et interrogabant eum tur
meinoriamvos reducens, propler gratiam quse data bse, dicenles : Quid ergo faciemus? Respondens au-
est raihi a Deo, ut sim minis.er Christi Jesu in gen- tera dicebat illis : Qui habet duas Jumcas dut non
tibus, sauctificans Evangeliura Dei, ut fiat oblatioi habenti, et qui habet escas sirailiter faciat. Veiierunl
geutium accepla et sanctificata in Spiritu sancto. auleui et publicani ut baptizarentur, et dixerunt ad
419 APPENDIX&D OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 420
illum : Magister,quid faciemus? At ille dixit ad eos: A et in conspectu seniorum aileluia, f. Hsecdicet Do-
Nihil araplius .quamquod constitutum est vobis, fa- minus, eril quasi pater habitantibus Jerusalein, et
ciatis. Interrogabant autem eum el mililes, dicentes: qui inhabitant iu Sion, et dabo clayem domus Davicl
Quid faciemusetnos?Etaiiillis: Neminemconcutia- super humeros ejus, el aperies; et non est qui clau-
tis, neque calumniam facialis, el contenti estole sli- dat Jerusalem, alleluia,
pendtis vestris. Existimanteautera populo, et cogi- Hic accipiat sacerdos aquam in manibus, et dicat
.antibus omnibus in cordibus suis de Johaune, ne silentiosuper oblationemcum tribus digilis : In no-
forie ipse esset Christus* respondil Johannes dicens raine Patris f et Filii el Spiritus saneli regnas Deus
omnibus: Ego quidem aqua baplizo vos, veniel au- ia ssecula sseculorum, amen.
tem foriior me post me, cujus non sum dignus sol- Inclinet se ante altare, et dicat in silentioistam ora-
vere corrigiam calciamentorumej'us. Ipse vos hapti- tionem:
zabit in Spirilu sancto et igni, cujus ventilabrum in Accedamad le in humilitale spiritus mei, loquar
inanu ejus, et purgabit aream suam, el congregablt ad te, quia multam spero, et fortitudinera dedisti
triticum in horreum siram, paleas autem comburet raihi. Tu ergo, fili David, qui revelalus mysterio, ad
igni inextinguibili. Multa quidem et alia exhortans, nos in carnem venisti, clave crucis tuae secreta cor-
evaiigelizabatpopulo. i5. Amen. t dis mei adaperi, mittens unum de Seraphin, qui
13
Dicai presbyler: Dominus sit semper vobiscum. candenti carbone illo, qui de altari tuo sublatus est.
i§. Et cum. sordenlia labia raea emundet, mentem enubilet, do-
Dicat chorus: LaUda. Alleluia. f. Mitte nobis, cendi materiara subrainistret, ut lingua quse proxi-
Domine, auxilium de sancto, el de Sion tu erue nos, inorum utilitati per caritaiem servit, ne erroris in-
alieluia. Interhn quando chorus dicit Alleluia, offert souet casum, sed veritalis resultet sine fine prseco-
sacerdoshosliamcum calice, et cum orationibusqum niuin, per te Deusineus qui vivis et regnas in saecuia
icquuntur. sseculorum,amen.
Acceplabilissit Majestati luse, oinnipotens seierne 1NCIPTTMISSA.
Deus, hsec oblatio, quara tibi offerimus pro reatibus
et facinoribusnostris, el pro stabitilaie sanctse ca- Dicat presbyter: Domiuus sit semper vobiscum.
thoiicse et apostolicse fidei cultoribus. Per Chri- n). El cura spiritu,
slum Dominumnostrum. In nomine Patris f et Filii Oratio.
et Spiritus sancti. Amen. Dimitiendopatenam supet 445 AdventumDoraininostri Jesu Christi, fratres
corporales. Deindeaccipiat calicem sanclificandosic. dilectissirni, volis omnibus prsestolanles, Dei Patris
In uomine Pairis f et Filii et Spiritus sancti, amen. G oranipotentiam imploremus, ut corda nostra purifi-
Oratio. cet, et corpora immaculaia conservet. Det habilita-
Offerimustibi, Domine, calicem ad benedicendum tem fidelium mentibus Ddeliter quaerere, quod saluli
sanguinem Chrisli filii tui, deprecamurque clemen- possetprodesse.Exspectemus conscientiasecura ven-
tiam tuam, ut ante conspeclum divinae Majestatis turum, queni super oinnem principatum et poiesta-
luse, cum odore suavitatis ascendat, per eumdem lem crediraus exaltatura. Simus eliara pei singula
Chrislum Dominumnoslrum. Amen. Ponat calicem momenta solliciti, ut inereamur habere principium,
super aram, et accipiat filiolamsine sanctiftcatione,et quem crediraus el fatemur ad judicandos nos vivos
ponat super calicemdicendosic: et mortuos in gloria esse venturum. n). Araen. Dical
Oratio. presbtjter : Per misericordiara tuam, Deus nosler,
444 Hanc obiationera, qusesumus,Domine, pla- qui es bcnedictus, et vWis, et omnia regis in saecula
catus admitte, et omniura offerentium eorum pro sseculorum. ri). Amen. Dicat presbyler etevandoma.
quibus libi offerlur peccata indulge, per Christum nus, Oremus. ii). Chorus, Agios, Agios, Agios, Do-
Dominum noslrum, atnen. mine Deus, rex seterne, tibi laudes et gratias.
Et dical junclis manibusinclinando se; Poslea dical presbyter:
Oratio. I
D EJcclesiamsanctam catholicam in oralionibus in
In spirittt humilitatis et in animo conlrilo srisci- mente habeamus, ut eam Dominus fide, el spe, et
piamur, Domine, a te, el sic iiat sacrificium riostrum, caritate propitius ampliare dignetur. Oranes lapsos,
ul a te suscipiamur hodie, ut jjlaceat libi, Domine captivos, infirmos, atque peregrinos in luente habea-
Deus. Veni, sancte Spirilus sanctiricator, sanctifica mus, ut eos Dominus propitius redimere, sauare et
hoc Sacrifrciumdc inanibus meis libi prscparalum. confortare dignetur. R). Chorus: Praesta, aeterne,
Hic ponat incensnmin tlmribulo, et incensel sacrifi- omnipolens Deus.
cittm si piaciterit. Postea iuctinel se sacerdos in n.e- Dicat presbyleraliam oratiohem:
dium altaffi junctis manibus, et dicat al>avoce: Ad- Purifica, Domine Deus.Pater omnipofens, pecca-
juvate nie, Iiaires, in orationibus vestris, el oraie tortsm arcana nostrorum, cunclasque propitrus ina-
pro nte at. Deutn. Cltorus respondeat : AdjUvet te eulas ablue peccatorura, ac prsesla, Domine, utbene-
P3ter et Fiiiu. et Spiritus sanclus. E. sacerdosverlat ficio pietatis tuse, nostris criminibus emnndati, nre-
ie ad populumet faciatofferloriumsi voluerh, et dical: 'ttiendura terribilemque adventom Domininostri Jesii
cborus sacrifidunt. Regnabil Daminus in Jerusaieiu, Chnsti filii tii-Iexspeciemusinlerriti: sieque/lomi-
 4_>1 AD PR/ECEDENTIALITURGI.E MONUMENTAAPPENDlX PRIMA. 422
serante, hic percipere mereamur omnium veniara A A.socies numerandos, quos in fidei pnraordio, a Jo-
delictorum, ut tuiira in futuro judicium nobis sen- hanne in Jordane psenitenlis. undis aquarum ablutos,
tiainus omnino mitissiraum, et dexterae tuae partici- a te postremo per Filium in Spiritu sancto et igni
pes facti, a te mereamur perpetuae vitae percipere cognoscimus baptizatos, Respondeat chorus: Amen.
prsemium, tuumque consequemur invictum, infini- Dicat presbyler : Quia tu es vera 447 Pax nostra
lura et fortissiraura regnum. F^. Amen. et charitas indisrupla, vivis tecum et regnas cum
Dicat presbyter: Per misericordiara luam, Deus Spiritu sancto unus Deus in sseculaS-ecuIoma. i|.
Chorus: Amen. Dicdt presbyler elevalis manibus in
noster, in cujus conspeclu, sanctonrm apostolorum cwlum : Gratia
et marlyrum, confessorum atque virginura nomina Dei Patris omnipotentis, pai ac dile-
' recitantur. . Chorus.Amen. Dicat ctio Doniini nostri Jesu Ghristi, et communicatio
i§ presbyter : Offe-
runt DeoDorainooblationem sacerdoles nostrl, papa Spritus sancti sit semper curri omnibus nobis. R).
et et omni clero ac Cltorus : Et cum omnibus bonse volunlatis. Dical
Romensis, reliqui pro se pro ple-
bibus Ecclesise sibimet consignatis, vel pro universa presbyter: Quomodoastatis, pacem facite. $. Chorus.
fralernilate. Item offeruntuniversi presbyleri, diaconi, Pacem meam do vobis, pacem meam commeiido
cierici, ac populi circumstantes 446 m honorem , vobis; non sicut mundus dat, pacem do vobis. y .
sanctorum pro se et suis. f.. Chorus: Offerunt pro se B " Novum mandatum do vobis.ut diligatis invicem,
Reiteretur: Pacem meara do vobis. f. Gloria el
etprouniversafraternitale. Dicat sacerdos: Facienles
commeuiorationem beatissimorum apostolorum et honor Patri et Filio et Spiritui sancto in sseculasse-
culorum amen. Reileretur: Pacem meam.
martyrum, gloriosse sanctae Mariaevirginis, Zacha-
Inlerim quando Chorus dicit: Pacem meam, acci-
rise, Johannis, Infantura, Pelri, Pauli, Johannis,
sacerdos pacem de palena dicendo sic : Habete
Jacobi, Andrese, Philippi, Thomse, Bartholomsei, piat
Matthsei,Jacobi, Simonis et Judse, Matthise, Marci et osculum dilectionis et pacis, ut apli silis sacrosanctis
Lucse. f^. Chorus: Et omnium martyrum. Dicat sa- mysteriis Dei Et stalim det pacem diacono vel
cerdos: Item pro spirilibus pausantium Hilarii, Atha- puero, et puer.populo. Postea inclinet se sacerdosjun-
nasii, Martini, Ambrosii, Auguslini, Fulgenlii, Lean- ctis manibus et dicat: Introibo ad aliare Dei. i§, Cho-
dri, Ysidori, David,Juliani, item Juliani, Petri, item rus : Ad Deum qui Iselificaijuventutem meam. Pres-
Petri, Johannis, Servi Dei, Visitani, Viventi, Felici. byler -ponatmanum super calicemet dicat : Aures ad
Cypriani, Vincentii, Gerontii, Zacharise, Cenapoli, Dominum. i|. Chorus: Habemusad Dominum.Dioat
Dominici, Justi, Saturnini, Salvati, ilem Salvati, presbyter : Sursura corda. B). Chortts: Levemus ad
Bernardi, Reimundi, Johannis, Celebruni, Gundisalvi, Dorainum. Dical presbyter inclinando se junctis mani-
Martini, Roderici, Johannis, Guterii, Sancii, ilera C * btts : Deo ac Domino nostro Jesu Christo Filio Dei
Sancii, Dominici, Juliani, Philippi, Stephani, Johan- qui est in ccelis, dignas laudes digriasque gratias
nis, item Johannis, Felicis. i.. Cfcorus: Et omnium referamus. Et dicendo ; Gralias referamus, elevet
pausantium. sacerdosmanus in altum. ^» Chortts: Dignum et ju-
Dieut presbyterpost nomina: stum est. Postea dical presbyter:
Te qusesumus, Doraine Jesu Christe, ut dilectio Inlatio.
adventus tui ita irt riobis permaneat, ne ad te corda Dignum et j'uslum est nos tibi gratias agere, Do>
mine Pater aeierne, omnipotens Deus, per
noslfaumquamrecedant; sicque nos jara in seierriara Jesumsancte, Christum Filium tuum Dominum nostrum,
advOcatiorieittasscribe, ut ad futurum non corifun-
queni Johannes fidelis amicus praecessit nascendo;
damuf, cum ad judicandum veneris orbem. ri).Chorus, in desertis eremi praedicando, praecessit
Ameri. Dicat presbyler : Quia ttt es vita vlvorum, praecessil
viam quoque prseparans judicii ac re-
sanitas irifirmorum, ac requies omniura fideliumde- baptizando;
convocavit peccatores ad paenitentiam;
"functorumin seierna sseculasseculorum. i,. Chorus: demptoris,
et populum Salvatori adquirens, baptizavit in Jor-
Amen.
Oratioad pacem. . dane peccata propria confitentes; non hpmines in-
" riovando plenam conferens gratiam , sed piissimi
Dicat presbyter:
DomineDeus omnipotens, qui pro humani generis Salvatoris ammonens exspectare praesentiairi; rion
redemplione coseternum tibi cosequalemqueFilium remittens ipse peccata ad se venientibus, sed remis-
angelica annuntiatione, per Mariaevirginis uterum siohem peccalorum ad futurum pollicens esse cre-
usque ad nos voluisti transmittere, atque ante ipsiusi dentibus; ut descendentibus in aqua paenitentiae,
:FiIii tui adventum Johannem dignatus es destinare ab illo sperarenl remedium indulgefttiae,quem ven-
praeconera, ut per ejtts veridicam in deserto eremi twum audiebant plcnura dono veritatis et gratise.
prsedicationempopulus paenitensveternorum facino- Baptizaiur igitur ab eo Christus ex eleraento visihili
rum acciperet veniam, per novi auteiri hominis Dei et spiriiu tavisibili; dueebarilur per obedientiam ad
regnum evangelizantis divinae Trinitatis plenam misericordiam;per filinriisterilis a'd fllium Virginis^;
mundus conseqni raereretur ineffabilem gratiam; per 448 J°l,annem hominem raagnum, ad Ghristora
doi.a nobis in hoc tempore Advenlus Unigeniii tui horainem Deum, Quem cura Palre el Spiritu sanclo
eaiudem pacis gratiam quaiu iu prselerita larguci,; adorant angeli atque archangeli, ihroni, dominatio-
dignatus es ssecula; el illis nos iu occursu fidei nes et potestales, ila 'dicentes:
425 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPAIUSIENSIS. 424
$1. Chorus: A
Sanctus, Sanctus, Sanclus, Dominus DeusSaoaolh.
Pleni sunt cseli et terra gloria majestatis tuae;
osanna filio David, osanna in excelsis. Benedictus
qui venit in nomine Domini, osanna in excelsis.
Dicat presbyterpost Sanctus :
Yere sanctus et gloriosus Dominus noster Jesus
Christus Filius luus, quem olim credimus incarna-
tura fuisse pro salute huraani generis; et nunc ex-
spectamus ad judicium venlurum in gloria clarilatis
ciim oinnihus sanctis, ipse Dominus ac redemtor
seternus.
Deinde dicat presbyter in silentio junctis manibtts
inclinandose ante altare hanc orationem.
Adesto, adesto, Jesu bone pontifex, in medio ]
nostri, sicut fuisti in medio discipulorum tuorum;
sanciif fica hanc oblationem, f ut sanctificala f su-
maiuus per manus sancti angeli tui, sancle Doraine
ac redemlor aeterne. Dominus noster Jesus Christus
in qua nocte tradebatur accepit panem, et gratias
agens bene f dixit ac fregit : deditque discipulis
suis dicens, accipite et manducale : Hoc est corpus
meuin quod pro vobis tradetur (o). Hic elevelur cor-
pus. Quoliescumque manducaverilis, hoc facite in
meam f commemorationem. Similiter et calicem,
poslquani caenavit, dicens : Hic f est calix novi Te-
stamenti in meo sanguine qui pro vobis et pro
niultis effundeliir in remissionera peccatorum. Hic
tleoetur calix coopertus cum filiola. Quoiiescunque
biberitis, hoc facite in meam f commemoraiionem. C i 450 Dominus sit semper vobiscum. ri). Et cum.
El cum perventumfuerit ubi dicit: In meam comrae- Dical presbyler:
moralionem, Dicat presbyter alta voceomnibusdiebus Fidem quam corde credimus ore autem dicamus.
prwterfestivis. Pari modo ubi dicit : In claritatem Et elevetsacerdoscorpus Cltrisli u. videatur a populo.
de caelis. Et qualibet vice respondeal Cltorus: Arnen. Et dicat chorus Symbolumbini ac bini, videlicet:
Quotiescunque manducaveritis panem hunc et ca- Credimus in unum Deum Patrem omnipotentein,
licem islum biberitis, mortem Domini annuiiiiabilis factorem caeli et terrae; visibilium omnium et invi-
donec veniel. In claritatem f de caelis. i.. Chorus: sibilium conditorem. Et in unum Dominumnos.riwn
Araen. Jesum Christum Filium Dei unigenitum, et ex Palre
Dical presbylerposl Pridie : natuin anle omnia saecula, Deum ex Deo, Lumen ex
Oratio. Lumine, Deum verum ex Deo vero, natum non fa-
DomineJesu Christe, hanc hosliam vivam illustra- ctura, omousion Patri, hoc est ejusdem cum Palre
lione adventus tui sanctifica ; ut ex ea libantes, substantise; per quem omnia facta sunt, quse in
uiunderaur a crimine, et tuam graliara merearaur ctelo, et quse in terra : qui propter nos homines, et
percipere sine fine. ri). Amen. propter nostram salutem descendil de csclis; et in-
D carnatus est de Spiritu sancto ex Maria virgine, et
Posteadicat presbyler:
homo factus est. Passus sub Ponlio Pilato, sepultus,
449 Te prseslanie, sancte Domine, qui tu hsee terlia die resurrexit; ascendit ad cselos, sedet ad
ouinia nobis indignis servis tuis valde bona creas,
dexleram Dei Patris omnipoientis; inde venlurus
sancti f ficas, vivificas f, bene f dicis f ac prseslas
est judicare vivos et mortuos, cujns regni non erit
nobis, ut sil benedicta a te Deo nostro in saeculasae-
finis, et in Spiritum sanctum Dominum, vivificato-
culorum. f.. Chorus: Amen.
rem, et ex Patre et Filio procedentem, cum Patre et
Et lunc presbyteraccipiat corpus Domini de patena, Filio adorandum et conglorificandum; qui locuius
U ponat super calicem discooperlum,el dicat alta voce1 est
per prophetas. El unam sanctam catholicam et
omnibusdiebut, videlicetfeslivis et Dominicis, prwler apostolicam Ecclesiam. Confiteor unum baptisma in
in locis, iu quibus eril amiphona pmpria ad confraclio- remissionera peccatorum. Exspectamus resurrectio-
nem panis: nem mortuorum, el vitam venturi sseculi. Amen.

etc.
(a) Forma ista consecralionis ponitur, ne antiquitas ignorelur, sed liodie servetur Ecclesia. traditio,
m AD PR.ECEDENTIA L.TURGI/E MONUMENTA APPENDIX PRIMA. 426
E. deindefaciat presbytersic : Frangat Eucharistiam A suavis est Dominus. Alleluia, alleluia, alleluia. f .
per medium,et ponat mediam parlem in palena, et de BenedicamDominurain onmi tempore : sernper laus
alia parte faciatquinqueparticulas, et ponal in palena; ejus in ore raeo. P. Alleluia, alleluia^ alleluia. f.
et accipiat aliam partem, et faciat quatuer parliculas, Redimel Dominus aniraas servorum suorum, et nori
el ponat in patena simililer per ordinem factas per lo- derelinquet omnes quisperant in eum. P. Alleluia,
culos istos qui supra sunl. Et statim purgel benedigi- alleluia, alleluia. f . Gloria et honor Patri, et Filio
tos; el eooperlocatice faeiat Meraentopro vivis. et Spiritui 452 sanclo, insaeculasaeculorura.Araen.
Postea dicat presbyter ad orationem Dominicam P. Alleluia, alleluia, alleluia. In dicendoGustate et
vsqualiteristam oralionem. videte, accipiat presbyier aliam particulamsequentem
Oremus. quw dicitur Gloria , et ponat super calicem. el dicat
VerbumPatris quodcum*factumes, ut habitares in cum silentio islam oralionem: Panera cselestem de
nobis; praestanobis, ut qui te venisse jam credimus, mensa Domini accipiam, et noraen Dominiinvocabo.
ab omni peecatorum eruamur contagione, cuin prae- Et dical sacerdos,Mementopro raorluis, lenendoillam
cepliouis tuae oraculis proclamaveriraus e terris. particulam super calicem, et dicto Meraento,dical istas
Pater noster, qui es in cselis. IRJ . Amen. Sanctifice- oraliones quw sequuntur,
tur nomen tuum. ri). Amen. Adveniat regnum tuum. B Doraine Deus meus, da mihi corpus et sanguinem
ri). Amen. Fiat voluntas tua sicut in cseloet in terra. Filii lui Domini nostri Jesu Christi ita sumere, ut per
_5.Amen. Panem nostrum quotidianura da nobis ho- illud remissionein omuium peccatorum merear acci-
die. ^. Quia Deus es. 451 Et dimilte nobis debila pere, et tuo sancto Spirilu repleri, Deus noster, qui
nostra, sicut et nos diraitlimus debitoribus noslris. vivis et regnas in ssecula sseculorum, amen.
fi). Amen. Et ne nos inducas in tentationem. ri). Sed Oratio.
a
libera nos malo. Dicat presbyter : Liherati a malo, Ave in sevum, sanctissima caro Christi, in perpe-
confirmati semper in bono, tibi servire mereamur luum surama dulcedo : panem caelestemaccipiam, et
Deo ac Domino noslro. Pone, Domine, finem. Hic nomen Domiui
invocabo. Hic faciat signum cum Ho-
percutial peclus, peccatis nostris : da gaudium tri- slia, el sumal parliculam qtiam in manu habet, et coo-
bulaiis, prsebe redemptionem captivis, sanitatem periat calicem, el veniat ad patenam, et consumat
infirmis,requiem defunclis : concede pacetn el se- omnesparliculas per ordinem. Et deinde accipialpale-
curilatera in omnibus diebus nostris. Frange auda-
nam, el ponat super calicem, et purget benecum digito
ciam inimicorum nostrorum, et exaudi Deus oratio- el dicat Itancoradonem:
nes servorum tuorum omnium fidelium Christiano- pollicem Ave in sevum, caelestis potus, qui mihi ante omnia
rum, in hac die, et in omni tempore. Per Dorriinum 1"C et
oostrurn Jesum Christum Filium tuum qui tecum supra omnia dulcis es.
vivit et regnat, in unitate Spiritus sancti, Deus, per Aliaoratio.
omnia ssecula sseculorum. ri). Amen. Corpus el sanguis Domini noslri Jesu Christi Cu-
Sic facialpresbyler: Accipiatmodo particulam quw slodiat corpus et animam meam in vitam seternam,
dicitur Regnum, de palena, et ponat super caticem. amen. Hic accipiat sanguinem; et dum sacerdos sum-
In temporeresurreclionisvidelicet,dicat tribus vicibus, serit sanguinem,dical immediatehanc oralionem:
Vicit Leo de tribu Juda radix David, alleluia. Respon- Domine Deus meus, Pater et Filius et Spirilus
deat chorus qualibetvice: Qui sedes super cherubin, sanctus, fac me te semper quaerere et diligere, et a
Ra°dixDavid, alleluia. Et poslea dicat istam orationem te per hanc sanclam communionem quam surasi
inter se submissavoce: numquara recedere, quia tu es Deus, et prseter te non
Sancta sanclis, et conjunclio corporis Dominino- est alius in ssecula sseculorum, amen.
stri Jesu Christi; sit sumenlibus et potantibus nobis, Cantetchorus communionem: Refecti Chrisli cor-
ad veniara, et defunctis fidelibus prsestetur ad re- pore elsanguine, te Iaudainus, Domine, alleluia,
quiem. Ei millal particulam in calicem, et cooperiat, alleluia, alleluia.
I 'Eatsacerdosad cprnualtarts,etdicalhancoraCtonem:
calicem,e'tdicat alta vocesic, si non fuerit ibi diaconus:: rji
Humiliate vos benedictioni. Dominus sit semper RefcctiCbrisli corpore et sanguinepariterque san-
vobiscum. n). Et cum spirilu. Benedictio.Ulustretvos; ctificati, Deo Palri omnipolenligralias referamus, ut
unigenilusFilius Dei lumine adventus sui, qui vos re- nos eamdem resurreclionem et sanclificationem ha-
dimere non dedignatus est pretio sanguinis proprii. bentes hic, et in futuro saeculogloriam percipiamus.
r^. Amen. Accingatvos virlutibus pacis, et ditet rau- r}. Amen. Dical presbyter: Per rnisericordiam tuara,
nefibus copiosis. _>). Ainen. Ipsumque Dominum , Deus noster, qui es benedictus, et vivis, et omnia
seniper habeatis protectorem, quem oranipotens Pa- regis in saecula saeculorum. i§. Amen. Dorainus sit
ter suscitavitde tribu Juda victorem. ri). Amen. Dicatl serapervobiscuin.453 ^ • Etcum.Dicat presbylervet
presbyter: Per raisericordiara ipsius Dei nostri, qui[ diaconus: Solerania coraplela sunt iti noinine Domini
est beuediclus, et vivit, et omnia regit in saeculasae- nostri Jesu Chrisli; votura uostruni sit aecepiuit.
cuiorum. i.. Amen. Dominus sit semper vobiscura. cum pace. $. Deo graiias. Isla oralio supra diela fu
$. Et cum. Dicatchorus: Gustate et videte quoniam, in medium altaris.
* Hic nieudum
typographicumpatet: evidenter legendum CAUO faclum ... EBIT.
PATROL.LXXII. 314
ifj ApPENDiX Afi OPERA SAftCT. GERMANiPARISIENSIS. 428
In ista missct ei in aliis iwii oerliiur sacerdos ad A A rSacrificium. Parvulus riatus estnobis, et filius datus
populuni, nisi qiidndo dixerit: Adjuvate rae, fralres, est ( nobis : et factus est principatus ejus sttper huriie-
in oraiionibus vesiris. ' ejus, alleiuia, alieluia.
ros
II. INNATIVJTATE DOMINI NOSTBl -ESCCHRISTl MlSSA.
ADMISSAM OFFICIUM. Ecce nunc tempus acceplabile, ecce nunc dies sa-
Ex eodemMissaliMomrabum, I
lutis. Lux a terra prodiit, exeamns a tenebris. Ad-
vocatus e cselo descendlt, quod oportet agamus.
Alleluia, Benedictus qui venit, alieluia, in nomine
-.edemlor raundi apparuit, pro libertate clamemus.
Domini, alleluia, alleluia.
Venit ad segrotosraedicus, vulnera proferamus. Panis
y , DeusDominus el illuxit nobis. P. (o) In uomine Fons
Domini. f . Gloria el honor Palri, et Filio, el Spi- yivus credentibus dalus est, hunc sumamus.
cu-
ritui sanclo in saeculassecu.orum, arnen. P. In nomi- perennis fidelibiisortus est, animas implea ra.us,
ne Domini. j'us rnisericordiavirtute et gratia in illo fide'iprocessu,
Dicai presbyter: Per omnia ssecula saeculorum.ri|. juslitia? cultu, confessionis gradu, caslitatis affectu
stare nos faciat, iri quo animas fioruisse sibi, non
Amen.
Dicat presbylet : Gloria in excelsis Deo. -s arriisse convincat. Atque i.n illo statu ilfum vita no-
Postea dicla, Giqria in excelsis, dicat hanc ora- B sira deleclefur, nobisque fructificet, in quo se generis,
non criminis nostri, permanens Deus, in nobis nasci-
tionem:
Hodie nobis thesauvus natus esl. Hodie nobis lu- turus inseruit, et pro nubis moriturus apparuit. rij.
cerna Virginis, quam Spiritus sanctus ignivit verura Amen. Concedente gratia miserationis illius , cujus
lumen apparuit. Hodie caecoruramedicus nalus est. regnura etimperiuiri juge et gloriosum inssecula sse-
Hodie paralylicorum sanitas. Hodie debilium firma- cuiorum. _5. Chorus: Amen.
Aliaofatio.
merilrim, infirmaiitiura.virtus. Hodie resurreclio mor-
tuorurri Saivatof rtoster advenit. Hodie nobis inter Te, DomineJesu Christe, te I)eum pluraliter lio-
rriines'salvanlera, et hominem in Deo singulariter
noctefn igriitairilux nOvaapparuit. Hodie nobis Sal-
vator adveriit, quem prophetaeprsedixerant ex Maria potenfein invocamus, laudamus , rogamus ut adsis,
nasciturum. Hodie nobis parcas, miserearis, ignoscas, des in corde, volaque
virgine prsesepio positus compleas; des in ore,
verbaque exaudias;des in
pefpetuus Panis lucis oslenditur qui dixit: Ego sum
opere, factaque benedicas. Non peiimus renovari no-
parfisvefus qui de' cailo descendi. Si quis autem de
isto manducaverit non esuriel in aeteriium. bis, sicut in hac die olitri acla esl, corporalis nalivi-
pane
Praesta nobis, Doiriine, per gloriam nativitaiis tuaea ^ tas lua; sed petimus iucorporari nobis invisibilem
malis propriis liberari, et in tuis laudibus semper[ C divinifatem tuafn, ut qiiod praestitum est carnaliier,
gloriari. ri). Amen. 4is5 secl singulariier turic lilariae, nunc spiritualiter
Prophelia. Lectio libri Esaise prophelse.Cap. ix. pfsestetur Ecclesiae : ut te fides indubitala concipiat,
te mens de corruptione liberata parturiat. te semper
f^. Deo gratias.
Primo tempore allevata est terra Zabulon et terra anifna virtute Altissimi obunibrala contineat. Ne dis-
cedas a nobis, sed procedas ex nobis. Sis re vera
Neplalim, etc, usque ad zelus Domitii exercituuhi Emraaniiel ttoster
faciet hoc. rj. Amen. uobiscum Deus.. Digneris manere
iri riobis,et pugnare pro nobis; te enira pugnante, nos
Dical presbyler : Donunus sit semper vobiscum.!§.
viricimus. Solve nO.s, quaesumris, a pannis putribus
El cum spiri.
Dical cltorus : peceaiofiiirt, qtti fe prd peccStis riostris dignalus es
454 psallendo
Domintisdixit ad me : Fiiiusmeus es lu, ego hodie putredine ligari pannorum. Lae tuum Ecclesiae luse
e
te. , Pete si et dabo patvulos nt-riaf, adeb ihufraos cfelicatus oleruui ci-
genui f me, tibi gerites heredi- bttS pascat, rit ad pefcipiendum fortiorem ac solidura
tatem tnam, et possessioneni mam terminos lerrae»
cifjuhi'validiores quotidie vires crescant. Et iia noye-
P. Ego. Dical presbyter ; Silenlium facite.
rittlus defecafairi voluritateni et fidem exhibere fir-
Principium epistolaeParili apostoli ad Hebrseos, J) j ifiissimarii, u't jugiter enitamur auxiiio tpo ad vitain
Cap. 1.
perveriire perpetuam. if. Amen.
i... Deo gratias. Post norrirna.
Fratres multifarie mullisque modis, etc.< usque ad Farriuli toi indigiii ef ekigni sacerdotes tremendse
et anni tui non deficient. Respondealchortis: Aineri. '•
Leclio sancli Evangelii secundum Luctfin. Cap. rii majestatl luse spiritalfesvictimas iramoiantes, offeri-
mus tibi, Deus, hosliara imraaculatam , quam raater-
Factum est autem cum essent ibi impleti sunt dies 58 nus nterus
ut pareret: et peperit filiura, etc, usque ad sicut impoiluta vlrgihitate produxit, nud >r
diclum est ad illos. TS) Cdidit, sanciificatio genuit, iniegrifas fudit, hostinque
. Amert. Lauda. imraolata vivit, et viyeris jugitef immolatur; hosiia
Alleluia. f. Redemtioiiem misit Dominus populo 10
quse sola Deo piaceYepfsevafet, quia Dominus est.
suo, mandavil in seternum lestamentom stittm : san- '
1- HanCiibi,
ctuin el lerribile nomen ejus. P. Alleluia. Dicat pres- sumrfiePatdr, offefimuspro sancta .ifccie-
s~ sia ttta,
in pro saiisfaciiorie' saecriHdelinquentis , pro
byter: Adjuvate me, fratres, oratioriibus *estris.
s' eiriufidatiorie
aniiriarumriostfariirii, pro saniiate orri-
(a) Praecentor. nium infit.morUiriracreqiile Vel mdulgeritla fidelium
429 AD PRaECEDENTIAL1TURGI.E MONUMENTA APPENDIX PRIMA. 430
defunctorum, ut mutata sorte tr.s.ium raansionum, A _ Dedit illi tamquam rosas martyres. velut lilia virgi-
felici perfruanlur societate jnslorhm. B). Ghorus: nes, quasi violas continenles. Hsecad illam per mi-
Amen. nistros voluntatis ejus apostolos conferta Operis sui
Adpacemoratio. impeiisa transmisit. Unde nunc a dextris ejus felici
Excelsura le Deum pariter atque humilem homi- et gloriosa perennitaie consislens, eum tecura, om-
nem Christum Jesura acclives servuli supplices de- nipotensPater, et cum sanclo Spiritu regnantem cum
precamur, ut pacera quam ascensurus ad caelostuis omnibus angelis confitendo conlaudat et dicit. i..
caris nolicia commendasli, dones, augmenles, perfi- Chorus, Sanclus, Sanelus, Sauctus.
cias atque cuslodias. Alqueita fiat pax tua in virtute, Dicalpreshyterpost Sanclus :
et ahundantiain turribus tuis, ne officii oscula sint Vere sanctus, vere benedictus Dominus noster
tegmina virus oeculli; sed qui decanlanlibjjs angelis Jesus Chrislus 457 filius tuus, qui venit e cselis ul
pacem tribuisti hominibus bonaevolunlatis , in hoc conversaretur in lerris; caro factus est, ut babitaret
die Nalalis efficias nos nuntios ac filiospacis. tf. in nobis Christus Dominusac redemtor seternus.
Amen. Dicalpresbylerpost Pridie :
Inlatio. HaecDorainedona tua et pra_cepiaservanles, in
Dignumet justum est nos omnipoleiitiaeet pietati B ] altare tuura panis ac vini holocaustaproponimus, ro-
tuaereferre quas posse donaveris laudes, clemenlis- gantes profusissimamtusemisericordiaepielatem, ut
sime Pater; quia post multa lemp.ora iu hac die ante in eodem spirilu, quo te in carne virginitas incor-
non multa tempora, qui tibi vel sibi seraper erat, rupta concepit, has hosiias Trinitas indiyisa sancti-
nobisnatus est Chrislus Jesus unigenitus tuus : factus ficet; ut cum a nobis fuerit non minori trepidatione
456 est ancillsesuaefilius, Dorninus matris suae; quam veneralione percepta, quicquid contra animam
partus Marise,frucius Ecclesise,qui ab illa editur, ab. male vivit intereat ; quicquid interierat nullatenus
ista suscipitur; qui per illam pusillus egreditur, per reviviscat. t^. Amen,
istam mirificusdilatalur. Ulesalutem populis creavit, Dical presbyterad oralionemDominicam:
hsec populos; illa vero vilamporlavit, hsec lavacro; QuodViaut sequeremur ostendit, quod Vita ut
in illius membris Christusinfusus est, in istius aquis loqueremur edocuil, quod Verilas ut teneremus in-
Christus indutus esl. Per illam, qui erat, nascitur; stituit, tibi, summe Pater, cum tremore cordis pro-
per istam qui perierat invenilur. In illa Redemptor clamemus e terris. Pater noster.
gentiura vivificalur; in ista genies vivificantur. Per Dical presbyler benedictionem:
illaravenit.ut peccala toileret; per istam tulit pec- DominusJesus Christus qui olim pro nobis hodie
cata propter quse venit. Pef illam nos ploravit; per (G dignatus estnasci, ipse vos sua ualiviiate vivificet.i^.
Istam nos curavit. ln illa infans, in ista gigans. lbi Amen. Et qui infanliam sumens humanitatis, vilibus
exulat, hic triumphat. Per illam cfepuudiagestavit, indutus est pannis, c_elestiura virtulum vos vestiat
per istam regna subjecit. lllam parvuli jocunditale indumentis. ii). CAor,Amen. Silque vestrorum cor-
demulsit, isiam sponsi credulitate despondit. Extant dium inlerior paslus, qui in praesepioposilus creden-
denique preliqsi amoris incorrupta commercia. Dedit tibus se voluit monstrari vescendus. Oj. Cliorus:
sponsus sponsse suae munera, aquas vivas, id est Amen. Per misericordiam ipsius Dei nostri qui est
Christus Ecclesise, et quibus semel ad placendi me- benedictus, et vivit, et omniaregit in ssecula saeculo-
ritum lavaretur. Dedit oleum la.tilise, quo odorifero rum . i§.Amen,
unguentochrismatisjungerelur.Vocaviteam ad men- Dicat presbyter: Dominus sit semper vobiscum.
sam suam, adipe frumenti satiavit illam, vino suavl- flic dicat chorus: Gustate et videte.
tatis implevit,justilise imposuit prnamenlum; dona- Postcommunionem oratio.
vit deauratum virtutum varietate veslitum; animam , Gratias libi aginius, DomineDeus, et te Deum be-
suam pro Hlaposuit; susceptaeet calcatae morlis spo- nedicinvusde die in diem, qui nos in hac die sanctse
lia in dolemille regnaturus.victorexhibuit; se ipsum solemnitatis trise perducere dignatus es. Fac nos
ille in cibo ac potu indumentoqueconcessil. Promi- ] diera isiiira nativiiatis tuse per multa curriculaianno-
sit ei se illi daturum regnum seternum; ipSampolli- rum in pace et tranquiiliiale suscipere cum fidelipo-
citus est staiuendam in dexlersesuseparte Reginam; pulo tuo. ^ . Ghorus: Amen. f . Per miserieordiam
concessit et ipsi quod concessum est Genitrici, ira- tuam, Deus noster, qui es benedictus et vivis et
pteri, nori violari; parere, non corrumpi; ifli semel, omnia regis in ssecula saeculorum. i^. AmenV f.
isti semper, sedere tamquam sponsam in ir.alamo Dominus sit semper vobiscum. $ .• Et cum. f. So-
piilchritudinis, el mullipficare filios gremio pietaiis. lemnia completa sunt in nomine Doinini nostri Jesu
Fetosam esse proiem , non fetidam voluntatem. Sic Ghristi: votura nostrum sit acceplum cuin pace. ri).
et ipsa in ipso per ipsum dives effecla , sponso ac Deo gratias.
pomino suo humilia refert munera; hoc enim de 111.INCIPITEPIStDLASANCTI iGUSTIlri'Ai>SATICTtM
proprio suo offerendoquod credidit, hoc deexemplo DEIBIBIANUH SANTQNICJS CIVITATIS ANTKSTITEM.
quod eum redamavit, hoc de dono ipsius id ipsamet Ex ms. Codice> sanctiPetri Carnutensis(_f).
poluissequod voluit, id ipsam voluisse qiiod potriil. 458 Dominovere sancto, palinaetriumphalione
(a) Vide pag. 9!) et seqq.
 '
H\. APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISlENSrS. m
tlecorato, el pontificaliorficio coronato, Ribiano or- A pleverit. Apud nos itaque ex ejus sollenmitate absti-
lodoxo, Agustinus Dei servorum servus, in Domino nenlia a carnibus'vel conjugalicopula filiis Ecciesiae
salutem. Lilteras aposlolalus veslri, carissimo filio indicatur, ut ad NalivitatemDoraini securius com-
noslro Trojano veslro diacono deferenle, ad nos per- municent. Reclius autera hoc opus in sancti Johannis
venisse comperile; et dum sospitas vestra nobis conceptione insliluitur : quia ipse prsecessit ante
fuissel cerlificala perpaginam, immensa reddidimus Dominum, et per praeconiumangeli. et per significa-
Deo laudis prseconia. Et quamvis simus absenles tionis contactum, dum Dominusde Virgine, servus
corpore, prsesentes tamen florigera caritate, exhila- vero nasceretur ex vetula et sterile matre; el ipse
rati sumus valde pro sanctitatis rumore, et excel- clausus utero, exullans in gaudio, clausumChristum
lente culririne sacerdotii vestri, qui longe radiat in Virginis alvo mystico salulavit prsesagio. Sed et
orbe, npn solumOccidentis et Gallise, verum etiam quando Johannes sensit imrainere diem obilus sui,
Orienlis et Affricse, meritorum lumine percurrente. ideo misit ad Dominuradicens : Tu es qui venturtis
Oramusaulem Deum, ut bonum opus in vobis qui es,analium exspectamus?quasi diceret illi: Indica
ccepit, ipse ccepta pefficiat; simulque vobis sup- mihi uirum per te ad inferni clauslra descendas, an
pliciier petimus, ut precibus vestris adjuti merea-. ad liberandum genus hurriantimalium mittas : qnia
mur de laqueis hujus sseculiliberari. De eo aulem B sicut te in terris positus docendo et baptizandoprae-
quod nobis dignali fuislis injungere, ut ordinem currens digito oriendum demonslravi, ita volo populo
HypponseRegiensis ecclesise, qualiter divina officia in lenebris resedenti, et te quotidie postulanti ad-
per Testamenti et Noviet Veteris paginam aimualem ventum tuum jussus a te, Domine, nuntiare? El
persolvit harmoniam, vobis dirigeredeberemus; ideo certis his de causis in celebritate Adventus Domi-
ad prsesens non poluimus, quia in libro Exaraeron nici, solleinnitas anteponitur Johannis Baplistae.Sed
nostros nolarios occupalos habebaraus. Sed cumillud et vide ordinem lemporum in idipsum congrue con«
opus fuerit, favente Domino, consummatum, mox cordantem. In sequinoclium autumni, quando cre-
obedienles vestro imperio per famulum vestrum, scunt tenebrse, tunc traditur Johannes fuisse concep-
filiuraiii Christo nostrum, Eugepium presbyterum, tus; et sub rotalu ejusdem temporis passus. In sequi-
vobis libellumdirigemus : in quo tolius anni opifl- noctium quando lux exlenditur, et lertebraeminuun-
cium in lectionibus Divinisperflorandoperstrinximus, tur, lunc iraditur Christus et conceptus utero Virgi-
incipienles ordinem Adveutus Dominici ab octavo nis; et sub eodera curriculo adfixus patibulo crucis.
Calendas ociubris sequinoctium aulumnale, pro eo In solstitio, in quo dies incipil minui, et nox augeri,
quod eadera die Johannes prsecursor Dominia majo- Jobannes creditUr natus, ut famulus: in illo vero
ribus noslris tradilur el Angelonunliante conceptus, G C solslitio, ex quo dies augetur, et tenebrse minuun-
et Herodis funesli gladio trucidatus. Est et prseler tur, natus est 460 ex virgine Maria Salvator. Pro
Nativitatem alia sollemnitas Johannis Baptistse, boc quatripartilo rolantis anra curriculo etiam libri
quarlo scilicet Calendas Septembris, quando inven- hujus fiuem terminando dislinximus; ut quia qua-
tum legitur caput dominici prsecursoris. Quod ut tuor tempora anni isto videnlur ordine lerminari,
opinor decrevit ideo dispensatioDeitatis, ut quia in ila eliam quatuor voluminis hujus libri distinc.uiu
nnda baplismalis, rainisleriura duralaxat, quod ante, reddent officium per circulum anni, instar sancti
faciem Christi praedicavit Johannes, sacramur mer-. Evangelii, juxta quod rola inferius praesignatavidetur
sionibus trinis; ideo trifarias sollemniter reddat Ec- attendere. Deprecor autem le, et omnes ad quos
iclesia ejus laudes. Et quia de illo scriptum 459 est; formula ista legendi pervenerit, ut omnipotenti Do-
vocibus propheticis et testimoniis Salvatoris : Ecce; mino pro me exorare dignemini, quaienus pro hujus
ego milto angelum meum qui prwparabit viam ante; operis labore aliquantulam apud ipsum capere
facie\nluam; ideo et ab ej'us conceptu vel obilu Ad- merear gratiae portionem. Data Calendas Junias,
ventus Christi inchoamusofficium.Dignumest nam- HipponeRegio, Arcadio et honorio Agustis.
que, ul ab eadem die usque ad Nativitatem Christii Feliciler explicit epistula sancti Aguslini epi-
prophetarura organa tympanizando resultet Ec-1 . D scopi.
clesia. IV. SERMO IN VIGILIAEPIPHANI.E.
Sed quia sunt nonnulli qui Adventum Dorainia, Ex veteriLeclionarioGalticano(o).
fesliviiale beati Martini Turonensis urbis episcopii Audivit'nobiscum caritas vestra, Evangelista di-
videnlur insipienter excolere, nos eos non reprehen- cente : CMIHnatus esset, inquit, Deus in Beihleem
tJimus, quia non omnes omnia possunl, et maximes Iudww in diebusHerodisregis : eccemagi veneruntab
cum Apostolus dical: Unicuique sicut Deus divisit i Orienle Hierusolymadicentes: Ubi est qui natus esl
mensuramfidei. Sedlonge aliterest plenitudo ordinisi Rex ludworum? Vidimusenim slellam ejus in Orienle,
et religionis nostrae. Martinus etenira sanctus longe. et venimusadorare eum. Felix illa civitas, fratres,
post ascehsionem Domini, vel post nalivitalem pro- cui civis natus est Deus! quse singulare meriium
diit, vel post mortem discessit, quippe qui nostris5 ante advenlum Salvatoris accipiens, prima laudari
temporibus prope fuit, quamvis in brevi lemporee meruit per prophetam, quam disceret quem sumebat.
fama sanclilatis et virtutis iWus totum niundura re-- Felix tu, civitasBethleem ! quia non es minima inter
(a) Vide pag. 115.
-m AD PR/ECEDENTIA LITURGLE MONUMENTAAPPENDIX.PRIMA. 454
•^rii.cipesJuda. Ex te enim prodiet Rex qui reget ALvagilus majores gemitus exigebant. Nulla domusf,
populum meum Israhel. Quid agit Juda, eorum cse- nullus orbitati restaverat locus, ubi non diligens
cilas nientium, qui adventum Salvatoris nec intel- crudelitas fuit. Jaccbant brevia vulnera inembrorum,
Jigere mefuerunt, rtec nosse ? Impletum est cunctis et velato vullu tristi colorata pallore cunctorum
prophetse responsum : Salvatorem nostrum prodidit rrientibus lacrymas dabant. Minulis morlibus tota
cselum. Quando eniin latere poterat, quera Deus ante civitas replebalur, et omnium posterilate truncata,
$>r*dixerat1 Bethleem civitas accepit de astriferis hoc solum evasit, quod vagitum habere non meruit.
'partibus civem, et per novura incolam grande meri- In illa matres filiorura perniciem 462 intentse
tum transit, quia non potest finiri quod meruit. Sed grandine liberorum, una femina felix evasit, quse
jpostea quam parlus ille cselesti signo monstrante fuit virgo post partum. Quid juvit replesse tot fune-
repertus esl visusque, magos veneranda turbavit in- ribus terram ? quid profuit lanla ubera fluentibus
fantia. Nihil ibi omninoconlemtibile in illis vagitibus siccasse, cum futurum raalum Deus ante praedixit?
•iriit, quia humanos Deus sensus aspexit; sed post- Constat ergo Judaicam gentem nascenti Doraino
-quam probalara ipsius sideris fideni, failentes magi praeparare perniciera; adeoque eodem tempore Deus
regale prseceptum, exteras lenuere regiones; Hero- Christus voluit docere, quia Judseus non noverat
dis regis vitanles aspectum , voluerunt monstrare B B quod lieret. Sed quia Dominus Christus passioni
pleuius 461 qu°d limebanl. Majorem rex stimuium prohibitus vel dilatus est, maluit virlulibus disci,
senlii, cui non oslenditur quod veretur. Sed cum quara anle tempus occidi.
sollicitus rex,- transacto tempore veniendi, fallentes V. TESTAMENTCM IL_.USTRISMATRON/E ERMENTRUMS.'
magos deviasse cognosceret, adque ejus animum Ex aulograpltoDionysianoin chartaASgypliaca (a).
incognitus infantis aspectus diversis motibus dissi- sacratissimusfiscus percipeat. Si vero omnia
jparet; hoc prodidit crudeli arte consilii, utad inve- quod in hunc testamenlum inserui cuslodieris,
nieodam successoris infantiam, occidendo quoereret quidquid tibi superius delegavi, in tuo jure perenni
quod latebat, sicut scriplum est : Cum viderelHe- tempore permaneanl in hunc testamentum,
rodes, quod delustis essel a magis, iratus vehemenler, cuicumque non depotavi,;tibi, dulcissime fili, habere
misit ut occiderentur omnesinfantes in Belhleem, et cupio. Similiter demandatioue bonae raemoriae
in omnibusftnibus ejus a bimalu et infra. Felix erat Deorovaldidono tibi canna argentea valenle plus
ludus parvulis, moriendi conditio, qui pro Chrislo minus solidos xxv. Et a parte mea dono tibi cauco
meruerunt pati. Furentis regis vesana ssevitia mo- argenteo valente sol. xxx, et medietatem ovium,
rienlibus profui': qui dura successorem suum dili- quas Vigiliusadtendit, cum pastore nomine Gaugiulfo.
genli crudelitale perquirit, dignos iratus martyres C Simili modo de Latiniaco et Balbiniaco, lam vestis,
fecit. Nam Herodes, quem tanlum ravidus sensus quam seramenvel utinsilia, et de bovebus ex omnia
furoris facibus eregebat, quantura amor dulcis medielatem, tibi, dulcissime fili, habere prsecipio.
polestatisaccendebat, carnifices suos ad inquirendum Pafi conditione ex demandatione bonse memoriae
mlsit infanles, quasi qui Deum posset invenire Deorovaldi dono tibi, dulcissime fili, de porlione
cum vellel. Pergunt in civitatem ministri regis, cru- ejus etde proprietate mea mancipia his nominebus,
dele porlantes imperiura, et durura praeceptum Unnegiselo, Aunemundo, et filias Patricio, id est
ferentes, in gladiis ad raatrurn lacrymas festinabant. Fedane, et Ausegunde, et Agnechilde et Baccione
Infantile bellum in domibus gerebatur; et secum cum gregim porcorum; vineae pedalurasduas, sitas
.sola pugnanie saevitia, orbitatis crudelitas eminebat. in monte Maurilioni, quas Theodaharius et Gari-
Mactabantur in cunis infantes, in quibus nondum mundus colunt. Vineaepedatufa terlia, sita in monte
erat nascendi conscientia : et illud membrorum Metobaure, cum vinitore Gunirachario.... Vinese
initiura primum fuuus discit esse quam corpus. pedatura quarta, sita Taurimaco, quera Imnerdus
Occidebantur inilia raembrorum, minutissimi la- colit cum vinilore Munegisilo.Vinesepedalura quinta,
ctantes, et accepti a raatribus parvuli in duritia sita in raonte Vultoricino, quem Sevila colit, cum
lapidum yibrabantur , ut ad execrandum malumlD viniiore. Hsecomnia supra scribta tibi, dulcissime
saxorum aspera moles arlus spargeret. Et necatos fili, ex mea voluntate vel ex deriiandatione divae
excepit nolens terra conlisos , alque iterum ipsa memoriseDeorovaldihabere constitui. Vinea sila in
. inortalibus sepulturam praebuit, qui pridem nalos monte463 ^e <iuemHabundancius colit, rae-
feste suscepit. Sub conspectu matrura premebantur dietatem sanctseecclesise... eliense dare prsecipio:
vagitus infantum, et lacrymas suas in maternos aliam raedietatem de ipsa vinea dulcissirno nepoli
oculos reportabant. Salvalor noster inler infanlium meo Berligisilo habere jubeo. Vinea, quam Agila
funera quaerebatur : qui ad hoc permisit pro se feraina tenuit; et vineam, quam Irrinachariuscolit,
infantes occidi, ut pro ipso celeri discerent mori. dtilcissimaenepli meae Deorovara. cum ipso Imna-
Natabant domus sanguine parvulorura; nec fuit qui chario habere praecipio.Vineaplantsis,qui sunt secus
consolariallerum posset, quia non eratqui lacrymas vineam Sevilam, dulcissimo nepoti meo Berterico
non haberet. Invicta orbitas cuuctos aequaverat, eti habere prsecipio. Vinea quem VincSmalusin monte
communemalunrubique luclibus gerebatur. Oppressi Vultoricinocolit, et puella, nomine Sunnechilde, et
(a) Vide pag. 184.
438 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS: 436
aneilla noroine Iverise, cum filio Leudino dulcissimsej{_ ^.harius suniliter cum boyes ut laborent jubeo, unde
norae meae Berlovaraebabere jubeo. item dulcissii&o oblata ad baselica sancti S;nstsriani pro requiem
nepoli meo Berlegisilo jcliriario argenieo, et man- JCleoroyaldioffpreiur. Simili modo vineae pedatura
cipia his nominebus, Sunniulfo, et sorore ejus Gi- una, sifa Tauriniaco, et quem Pinpo colit, baselicpe
belhrude, et filias Antbimio, et filio The,. nse Pomni..., e.orgi(peorgii) Cal... (Cala) dari praecipio.
juniore habere consiituo. Nepti meae Deoroyarae Vinese pedat;ura una, sita in monte Buxata, quem
sculell» argentea cruciolata, et mancipia hisnomine- Juvius o.olit, ecc.lis.i_e 'Boninsiaeiuse dari constituo.
bus, Taneehildepi Iinnegunthem, Ironegisilum; et ¥inea, quem Uv,assiorCoJit,curn ipso Uvassione, . .
jectaria ad lecto unoqui melior fuerit, et puero no-
rnine Gundpfredo, et ancilla nomine Theigundera, quenj colere debeat, baselicae domni
necnon ei puella nomine Audechildemdari constituo. Siiisuriaiii oblata . . dari
Dulcissimo nepoti raeo Berterico, .puero nomine constituo, Vinesepedalura una, sitain monte Blixata,
JVledigisiiobabere jubeo. quem Leudefredo colit, baselicse sancti ar-
Baselicis cons.iiutis Parisius, id est baselicsesancti tini (Leq. Mariini) .ci perenle dari jubeo ......
pe.lri, urcio argenteo valente soledus duodece, et libertoruin meorum nomena in. .. ... testamento
iibla aurea geminata ad menlo dari conslituo. Base- jjg abiu, cti constituo Medibergane, Honorio,
ijpse doranae Marise gavala argenlea valente sol. Gundileubane, Piane, Sumthulfo Ciuccirane, Hic-
duodece, et cruce aurea yalente sol. septe, dari ju- cbicione, Maxa uxore Chioberga, Sinderedo, Angi-
beo. Baselicsedomni Stefani anolo aureo nigellaio lone, Leudefredo cum uxore Vuandilone , Cbaide-
valenle sol. qualuor, dari volo. BasilicsedomniGer- runa, Childeruna, Thrasleberga, Theodachario, Vi-
vasi anolo aureo, nomen meurn in se haben.tem gilio cura uxore Sunnine, Agione cum filio soo Gari-
scribtum, dari praecjpio. Baselicsesancti Sinsuriani lulfo,. Vinciraalo cum uxore Maureila, Mellita cum
(Sic), in qua bonae recordalioriis filius meus Deoro- filio sjio juniore, Coccione cum filio suo Daigisilo,
valdus requiescit, freno valente sol. duodece, etca- Mudilaue eum filiis suis Munegisiloet Monechrude,
ballo strato, et carruca in qua sedere consueyi, cum Acchione, Bonane, Leubosainlbo, Gibulfo filio Vigi-
boves; et leetaria cum omni siraiura sua, pro de- Jio. Dommoruna, Childerimane, Basone, Childegi-
Volione mea et requiem Deor.oyaldidari prsecipio. ^elo, Childegunthe. Chrodulfo.. .. 465 Sindeber-
Alia carruca cum boves vel orani stratura sua, eccli- gane, Monechilde, .Eterno, Bauueruna; hos omnes
sise vici Bonisiacinsis dari jubeo. Similiter villarem, .cum omtii peculiare eoruin, tam areolas, hospitioh,
cui vocal)uIum est yolortriO,.cum adjaceniia sua, abortelius, vel yineolas, et cum id quod in quibusli-
supra scribise ecclisise B.onisiaeinse, pro remediumXpjjetrebiis Iiabere videntur, liberos liberasque esge
rinimse meae liuhere prsecipjo, S.3pr.osancfS8 ecclesiae prjsecipio; et quidqu.id exinde facere voluerint, Iia-
civiiatis Parisiorum mi.sspripargenlepa valent.e sol. Jjeani liberam potestatem
quinquaginta, dari prsecipio.. BaselicaesanctaeCru- Similiter Mumolane cum omni peculiare suo in-
ceg vel DomniVincenti co.cliariaargentea dece dari _;enuumesse praeeipio-. luminaria tantum in ecclesia
jubeo. Lectaria par unp, et veslimenti mei .parecip Ronisiaca ministrare stodeat. Vualaehariurn euin
iino fratribus ad minsa baselicaj sancti Dipnisi dari omni peculiaresuo, et cura boves quos bajoiat, inge-
prsecipip. Alia pareclo vestimenti ad vico Bonisiaca liuuin ea condicione esse jubeo, ut ligua tantumad
fratribus dari 464 constiluo. Terlio parielo vesti- ObJata faciendum ministrare procuret. Gundefredo
menti Emilia ad vico dari j'ubeo. Item pro remedium cum boves duos laborare prsecipio,unde cera adfea-
anemse mese , vel ex demandacione bp.nser,ecor,da- selica domni Sinsuriani comparetur. Martiniano,
cionis fili mei Deproviildiy.illam, cui vocabulum est Theoderuna cum filio suo seniore, cum peculiare
Laliniacp, sita in territurio Meldinse, p.um campis, «orum, sicutsupra scribli benemereii, ingenubs esse
colonecis ad eadera pertinentes, eum pratis pascuis, jubeo. Simili modo pro remedium anlmse mese, et
silvis, vel omni jure e.ttermjno suo, quia in portione ex demandatione fili mei Deorovaldi, Gygone, Septe-
supra mepnoratifiliiniei peorovaldi obvenit, cum omni D i redo cum uxore Goderuna, Theodonivia , Baudoni-
jnlegritaie ba.selicsesancti Sinsuriani, ubi sepultura via, Carane, Palricio cum uxore Eusebia , Dagarico
Iiabere dinuscitur, pro requiein ejus dari praecipio. cum uxore Aurovefa, Ciuncileno, Blidemundo cum
Similiter porcario, nomine Gundilane * cum gregim -filia Blidechilde, Manileubo, Trasilane, Eumundo,
porcorum, et Baudomere curp gregim ovium, et Imneredo cum uxore Torigia , Chadulfo, Aridia.
troppo jumentorum, qui sunt ad supra scripta villa Rocculane, Babiccono,Gunthivera; lios omnes cum
Latiuiaco, supradictsebaselicaesancli Sinsuriani ha- -oirinipeculiare , lara areolas, quam 'hospiciola, vi-
bere jubeo neolas vel hortellus, cum id quod praesentitempore
Goderico et Gunderieo in supra scriptam villam, liabere videntur, ingenuus esse constituo, Baudulfo
quem baselicae domni Sinsurianideligayi, ita j'ubeo et Sumthahario, cum boves quos bajolant, ilaborare
ut laborent, unde ad ipsa basileca oblata cotidiae pr_eeipio, unde oblata ab baselica Domni Sinsuriaoi
ministretur. Leudulfo cum vinga, quem Sabucito co- jugiter ministretur. Ita do, ita ligo, ita tcstor, ila
lit, ad oraturio, qui est in yilla Lali.niaco. unde ibi- vos raihi Qiurilis lestimoniura perhibetote; citeri,
dem oblata occurrat, dari volo. Baudulfus, Sumlha- cilerseque proximi, proximaeque, ex,heredismihi es-
437 AD PR^PJJPIA J_ITJJRGI-£ MONUMENTAAPPENDIX PRIMA. /,38
tote : pjrpcnjque.habetptesiqu.a.Utursevelcaraxatiirae h. mani a Pratis ».__., ibid., in Cwna Domini). Post
hpc .tesiamento m.epsui)|t., ego feei fierjqm. prse- Primain dicentur septem psalmi, et Letania; postea
ip in elattslro. Sacerdotes iburit
cipi, dum nyihi ssepius voltti recenseri. Addi.eiiam veniemus sessum 467
omrtes debent celebrare die
constilui,,. si quis contra httrtC testamentuw vcnire dictum missas suas, et
volueF.it,aut yoluntatem meamun aliquo corrunipere illa; e.t celebrabunt sine jgne.
BEAT1SS1M0R0M MARTVRUM SANCTORUM
iemplaverit, a co.mmunione<pmniumsanetorum et a VH. PASSIp
Jimenebuseccjesiarum efficeatur exlra.neus, ,ef.insu- . ;, . .CANTJANORDM.
per anje tribunal Chri.sti ana^him.alu.spermanea.p Mxms.CodiceviriclarissimiUhiciiObrtchiild). •
Actura Parisitts sub die et tempore s.upra scripto, Qmnia{«) squaea sanctis gesta sunt ve) gerunJtur,
Signum f Erminethrudisa testatricis. f Mummolus si quis voluerit studiose perqnirere, et sibi et p,luri'r
.com,, rogante et, prsesenfe Erment.hrude, hunc testa- mis sedificationis exiliibet fructura. Et sicul arbor
ment.um subs. Scupilio spatarius, rogaote Ermine- fruclifera non sine causa probalur terrain occupare
thrjidiae, huic testamentum subs. no. die et anno dum vivit, cum et ipsa suis pomis ornalur, ,et omnis
.quibus supra, Munegiselus, rogante et prsesente quiex eofruetu perceperit, saginatur. Scribimusut
Ermminethrnde, hunc tes.tamentuni test. _..,.._ no. in gestis invenimus, q.uidegerint, quid locuii fuerint,
dieet466 anno quibus supra. Baudacharius de- •" quid passi sint sancti. Ostenditis vos esse catholicos,
fensor subs. Eusebitts rogatus ab Erminethrude hunc qui victorias Chrisli Ubenter legitis, libenter auditis.
_estamenj,umscripsi, relegi et subs. Interrogo vos qui ista inter. apochryphas litteras ex-
Ex lestamentosancliJiemigiiUhemorumepiscopi. volanda censetis : per .quos constat canon Scriptura-
Vas argenteum decein et octo librarum inter te, rum omnium divinarum ? numquid per eos qui pro
heres mea (Ecclesia Rltemensis)et dicecesim luam canone occidi magis optaverant quam vinci ?
ipso
ecclesiaui Laudunensera, factis (id est faciendis)pa-
Quid ergo tenuerunt .marlyres ? Fidem rectani, quae
tenis at.que.calicibus ad mjnisterium sacrosanctum, sacris voluminibus cerloTibrorum numero continetur.
prout valui, Deo annuenle distribui. !Aliudvas ar- Agunt illis gratias apices sacratissimi, qui per eorura
genieum, qiiod mihi Domnus iilustris Chludovicus perseverantiam perseverant. Et ideo volunt eorum
(quem de sacro baptismatis fonte suscepi) donare gesta conscribi, ut in conspeetu Deiet hominum sem-
dignatus est!; tibi heredi mese ecclesise supra iriemo- per laudentur sancti, -qui-in conspectu incredulorura
raiaejubeo turriculum et imaginaium calicem (a) fa-
pro eorum delensione tormenta imraania pertuJe-
bricari.... Vineara, quam Bebrimodus facit, libi runt. Nihil prster Seripluras canonicas recipientes,
eatenus derelitiquo, ut dicbus festis et omnibus Do- _ ista studiose conscripsimus, ostendentes dogma ca-
minicis, sacris allaribus mea ofleratur oblatio (6).... • tholicom per catholicos martyres custoditum. Exem-
yinpam do, quam posui yindonissse, sub ea condi- plum posteris damus, sedificationem credentibus
tione., ut a patribus suis, omnibus diebus festis ac tradimus, artem belli Christi militibus deraonslra-
Dominic.is,pro commeraoratione mea sacris al;l,arjbus mus. Constat eos nolle pugnare si necesse sit,qui
offeraiur oblatio. noluntlegere pugnatores. Imperent silenlium infide-
VI. FRAGMENTA C-EREMONULIUM. libus, spectent pugiles diabolicos qui athletas Dotuini
De passione non legenda Dominica Palmarum in spectare contemnunt. Nos divinas viruiles loquimur,
missis pri.alis (c), scribimus, praed.icamus.Prohibeant. aerauli, imperent
Dominicai.nPalmis Sacerdotes ad privalas ^silentiuratimidi, .verberent contemnentes: legentes
missas .inara tantum iCoilecjamdicant; Evangelium : increpent, libenter Iisec audientes accusent; 4Q3
Citm appropinquassel; passionem uullus legat, uisi gloriosos facient inilites vuhiera pro imperatoj-is
fratres quiin formis cantant. (Lanfranms, inDecret. Jaude suseepta, prp cujus amore eliain animas.po-
pro ord.sanctiBened.,pag,WQ.) flere Jjbenter optamus. Triumpliorum Christi ac yi-
In Ramis Palmarum ad matutinalem missam non- ctoriarum labores exercitibus de occultis foris proferi-
nisiiuna Gollecia est dicen.da; nec passio legilur, sed -. rmus. Scimus pugnas , quas illi visibiliter passi sint,
illa tanturti Jectio sancti Eyangelii : Cam appropin- invisibiliter-iobis excitari/,quotidie, ,et neglegenler
, quaret lesus. iQuod etiam .cunctis sacerdotibus, qui pugnantes acrius vulnerari. Ergo ut arraa pertractes,
privatas Jriissas canlaveriot, prsecipitur, uJt sintpa- adtende bellanles; da mentem studiis, ut hostis in-
rali ad duas. prpcessiones qu* illodie sunt agendae. oipiat le timere,
(Udafricus, in /jd. i Cpnsuetud. Cluniac, cap.Si.) 2, Beatissimos martyres Cantium, Cantianum, et
Qiiantlo erimus circa finera Tractus, sacrista pul- Cantianellura,.a psedagogo&aoPro.to valde fide catho-
sabit unam paryam campanam pro congregando do- lica fuisse edoctos.. . qui de genere Aniciorum, lioc
minos ad audiendam passionem, quia ipsa non debet est divse memorise Carini imperatoris,-- noscuntur
lcgi nisi in magna missa {CoM_ti..M_(iHes sancti Ger- progeniti, et intra ufbera Romam, in quarta deciraa
(a) Vide pagg. 66 el 93. ChristumDeum verum colentibusfralribw per omnem
(6) Vide pag. iU. Itatiam, in Domino omnem salutem. Qmnia quw a
(«yVidepag. 127. Sanctis, usque ad sequenlera versura , Scribimus ut
(d) Vlde pag. 386. in gestis imenimus, etc ., quibus omissis, resuraitur
(e) Passio Iiaecapud ^ombritiumAmbrosiotribuitur lectio a se.quentinumero quarlo.
Sub hOc initio : ServusChristi Ambrosins episcupus,
439 APPENDIX AD OPERA SANCTl GERMANIPARISIENSIS. 440
regione, nati atque edocti probantur, Dioclitiano _. \ Beatissimivero marlyres ascenso (a) vehiculojun-
nomse imperante, et Maximiano parlibus Illyrici, ctis raulabus, cum secedere voluissenl, et non longe
Carino quoque inlra Gallias bene agente erga Christia- ab urbis racenibus iter agerent, et unum anirnal de
nos, qui non post multum tempus defunetus est. Post subjunctis subilo corruisset in loco qui appellatur Ad
cujus obitum sceleralissimiDioclitianusetMaximianus Aquas Gradatas, ita illincsunt a persecutoribus com-
per omnes provincias decreta posuerunt, ut ubi Chri- prehensi. Quod factum quam gloriosum sit et a di-
stiani invenirentur, si sacrificare contenuierent, di- vinitate dispositura, debemus advertere. Semper
versis pcenisadfliger.entur.Curaque his dictis beatis- enim Deusquos elegit, quasi victores cum subvectione
simi mnrlvres Cauliani in urbeRoma fuissent positi, subiimi in aulam regni caelestisinducit. Nam sicut
•consiliohabito cum beato Proto, ut iniquam vilarent Helias cum adplicato quadriga ascendit in caelum,
sentenliam, praediasua suburbano posila sub spe- ita et isti vehiculoamoto admarlyrium pervenerunt;
cie visitationis circuire decreverunt. et quadriga sicut illum evexil.ad requiem, ita et hos
3. Qui eodem lemporein urbem Aquilegensemre- portavil ad gloriam. Et quamvis illa ignea quadriga
pedarunt : in qua'tunc temporis' non parva rura pos- fuerit, haec tamen non inferior habenda est; quia
sidebanl. Sed quia lumen in tenebris iatere iiou po- illa unum geslavit prophetam, haec tres martyres
lerat, necesse erat ut.eos Dominusadgloriam nomi- B ] sustentavit. Sed dicit aliquis : Gloriosius geslavit
nis sui coronaret. Cumque in Aquilegensemurbem quadrigaiguea, quam terreua. Nec hoc plane delriit
sancti fuissent ingressi, duriorem saevitiam erga sanclis viris. Nam sicut Heliam ignea quadriga por-
Ghristianos repperiunt, quam reliquerant Romse.Ila tavit, ita et martyres fides ignea j'am ferebat. Fere-
enim omnes sanctorum vel confessorum pro Christi bat illos, inquam, Chrislus, qui lumen est, qui ignis
nomine multitudo in vinculis carcerum custodia te- est, de quo scriptum est: Detts noster ignis consu-
nebantur, ut cnumerari non potuissent, agente sci- mensest. Ergo cura beatos de quibus loquimur per-
licet Dulcidio prscside,una cum Sisinnio comite. secutor urgueret, vehiculum conscenderunt. Qua
4. Audientes itaque sanclos Dei advenisse, statim causa? ut (ugerenl ? absit; non ut fugerent, sed ut ad
inveniri ab apparitoribus praecipiuntur, ut diis thura martyrium cilius pervenirent; non ul latitarent,
ponerent. Tunc beatissimi marlyres aspicienlesin 470 secl ut sc Christianos cunctis transeuntibus
cselum responderunl: Nos dsemoniis non sacrifica- manifestarent. Celerum occultius inter plures in ci-
mus, quia scriptum est: Omnesdii gentiumdwmonia, vitate iatere polerant; setl hoc egerunt, ut totius po-
Dominus aulem cwlosfecil. Et ilerum : Similesillis puli corda, dum per diversa fugiunt, Chrisli amore
fiant qui faciunl ea, et omnesqui confidurtlin eis. Ite . flammentur. At vero ubi quis vehiculi adparato dis-
ergo uunliaie iniquo praesidi vestro, nos pro Christi (jposilo,
( per aggerem publicum graditur ; illic non
nomine oplare mori,quam ab ejus mandatis absce- fuga dicenda est, sed profeclus. Sancti enim virihoc
dere, quia ab ipsis cunabulisDominumJesum Christum facto, velut in triumphali curru posili, couleslaban-
confilemur. At illi redeuntes prsesidi vei comiti re- tur dicentes : Ecce, persecutor, ecce proficiscimur,
tulerunt orania qusegesta fuerant. ecce prsecedimus. Quid resides? quid moraris? sub-
nostra vestigia. Nolumus enim videri inviti
469 Tunc Dulcidius praeses una cum Sisinnio sequere
comiie valde commoti, talem dederunt impio Diocli- . duci ad poenam, qui prsecedere nos profitemur ad
tiano suggestionem : Piissimi, subvenile Romanis gloriam.
legibus, pro quibus victrix dextera vesira hostium Tunc Sisinnius comis hsec audiens, jussit beatos
cervices inclinat , et diis omnipotentibus, qui a marlyres comprehendi; qui judex hortatur eos, ut
Chrislianis contemnuntur, juvamina prsebete. Ad- Jovi thura offerrent. Beaiissimi vero famuli Dei ex-
venerunt enim tres germani ex urbe Roraa, uno secrantes dixerunt se numquam dsemoniis imraola-
janimo fortiier reluctantes , et nescio quem Christum turos, sed omnipotenti Dorainoqui fecit cselum, ter-
conlitenies, et conlemnenles decreta pietatis veslrae. ram, raare et omnia quse in eis sunt. Nara orania
Unde quid j'ussione vestra decreverilis , decernite. idola, sive qui ea colunt, cum eisdem ibunt in ignem
His auditis sceleratissimus Dioclitianus vehemeutiusi D perpeluum. Tunc impius Sisinniuscomis, hoc audito,
. estcommotus, et hanc dedit auctorilatem, ut si sa- valde iratus est, et prsecepit spiculaloribus, ut si
crificare noluissent, capitati seiilenlia plecterentur. Jovi thura non offerrent, capita plecterenlur. Bealis-
senlenlia pervenisset ad beatissimost simi vero martyres Cantiani una cum Proto pseda-
' Cuinque iniqua
martyreS , ascenso vehiculo una cum psedagogosuo» gogo suo gaudentes et psallentes ducebantur a spi-
• Proto ex urbe Aquilogense egressi sunt, divinamt culatoribus. Tunc beali famuli Dei expansis manibus
:. Scripluram habenles prse oculis, quse dicit :Cumi ad cselumorationem fuderunt ad Dominuradicenles:
•
persequenturvos in civitateisla, fugite inaliam. Nun- Domine Jesu Christe, qui perseverantibus in tuo
tiatur crgo iniquissimis judicibus sanctos Dei pro- nomine te patrem et matreiu dixisti esse, et pro
perasse. Tunc Sisinnius comis una cum spiculatori- temporalibus futura, et properiluris perpetua, et pro
bus ex prsecepto irapiissimi Dioclitiani imperatoris; diviliis terreuis incorruptam vitam seternam cum
subsequilur. felicilate dare proraisisti: te obsecramus, Araator

(a) Hsecverba usque ad soquentem sectionem, paucis praeiermissis, leguntttr in vulgato seTfflQneapud
Ambrosium et apud Augustinum.
441 AD PiLEGEDENTIA LITURGI_E MONUMENTA APPENDIX ALTJERA. m
purse conscienli_8,ut respicias de suramilale ccelorum A Iigens beatissimorum martyrum corpora, condivit ea
ad hanc horam, ut suscipias aniraas uostras in pace, aromatibus pretiosis, et in loculo conlocavit, Qui et
et inter sanctos Eleclos tuos conlocari prsecipias, ut ipsesanclusZoeluspost aliquantum tempus susceptio-
cognoseantomnes quia tu es Deus solus et benedi- nis susehoc ordine perrexit ad Dominum. Passi sunt
cius in ssecula. Et cum complessent orationem, po- autem beatissimi martyres Cantius, Cantianus et
nentes genua susceperunt gladium, et acceperunt Cantianella, pridie Kal. Junias, regnante Domino
coronas sempiiernas : et ecce sanguis eorum tam- nostro Jesu Christo, cui est gloria, honor et potestas
quam lac omnibus videntibus apparuit. in saeculasseculorum, amen.
Quo tempore venerabilis vir Zoelus presbytercol-

APPENDIX ALTERA.

In variantes seripturm sacrce lectiones prwcipuw

quo
ex Lectionario Gallicano exhibentur.

471 Quoniammaguopere inlerest scire antiquam. B filias pharetrw, Graece, tous'. Lection., phiatas phare-
•
Scripturse sacrae versionem, qua primis temporibus trw, forte mendose.
usa est Gallicanaecclesia, ideo hic sub uno conspe- EZECH.xmi, 20, etsuper coronam in circuiiu,
clu varianles Leclionarii anliquissimi lectiones insi- Graece, (.aa-tv.Lection., ei super cornua in circuilu.
gniores referre visum est operse pretium , ut ex hisi —Cap, xuv, 3,4, egredielur. Et addusil me, cum
viri docti suam de illa versione senlentiara slatuere LXX. Leclion., egredietur. Sic sicut esi clausa, Rex
possinl. transivit per eam. Et adduxit me.
Et prirao quidera generatim ooservanaum anti- DAKIEL III, 1, Nabuchodonosorrex fecil. Leciion.,
quam illam versionem Vulgatsenostrse passim inhse- cum LXX, anno octavo decimo Nabuchodonosorrex
rere, et plerasque lectiones variantes potius ex li- . fecil. Ibid., vers. 6, 1S, 20, fornacem ignis ardentis,
brariorura genio vei errore, quam ex versionis ipsius; Lection., cum LXX, ubique habet ardentem. Ihid.,
discrepantia repetendas. Deinde ubi versio antiquaL vers. 94, Sarabala. Lection., cura LXX, sarabara.
differt a nostra Vulgata, eara ssepius, non tameni Ibid., vers. 96, posilum esl hoc decrelum. Lection.,
perpetuo, cum versione Grseca convenire. Tertioi cum LXX, propositum est decretum. Ibid., vers. 97,
Scriplurse libros, ex quibus lectiones in Lectiona- 98, inprovinciaBabylonis. Nabuchodonosor.Leclion.,
rium nostrum acceplsesunt, hos omnino esse, nerape iQ in provinciamBabylonis, et scripsit epistulam sic con-
Genesim , Exodum , Josue , Tobiam , Judith , lineniem. Nabuchodonosor,quse verba etiam desunt
Esther, omnes prophelas, majores ac minores , ex apud LXX. —Cap. ix, 14, et vigilavilDominus super
Veleri Teslamenlo; ex Novo aulem , quatuor Evan- malitiam. Deest super malitiam in Lectionario. Ibid.,
gelia , Actus aposlolorum , omnes Pauli Epistolas, vers. 25, scito ergo et animadverte. Lection, Scito
prseter unam ad Philippenses, omnes Catholicas, et ergo, et planla aurem, et animadverte.
Apocalypsin. Singulos ex ordine percurramus. OSEEiv, 17, dimitte eum. Lection., dimittet eum.
IN VETERI TESTAMENTO. . — Cap. vi, 6, et non sacrificium,cum LXX. Lection.
ubi in inclusit eum vero, et non judicium.
GISNES. VII, 16, legitur Vulgata,
Dominnsdeforis, addit Lectionarium deforis in arcam, JOELi, 13, libalio. Lection., oblatio.—Cap.n, 23,
quod melius Graecotextui respondet, xa_e'x),-.<7_ Triv serolinumsicul iri principio. Voxsicut deest non semel
• in Lectionario. Ibid., vers. 28,-sp.ri.um meum. Le-
.•:..
X_6_.TOV l'.«6_vKOTOV.
JOSDE iv, 19, decimo die mensis primi, Lectiona- ction., de spiritu meo, cum LXX. Et sic legit Lucas
rium habet decimo mense, prima die mensis. LXX Act. n, 47.
Vulgataefavent. . AMOS,VIII,S, quando transibit mensis, cum LXX.
ISAIJEXXVI,6, pes, pedes pauperis. Lection., abs- B Leclion., messis, forte raendose.
que geminatione, pes pauperis. LXX, T.-S-5-,semel. MALACH. IH, 3 , colabit eos. Lection., cum LXX ,
Ibid., vers. 18, el peperimus spiritum: salutes non conflabit eos , reclius. Ibid., vefs. 8 , confiximusle,
fecimus, in lerra. Leclion. vero, sine dispunctione, cum LXX, pro configimuste , quod est in Vulgata.
spiritum salutis non fecimus in terra. LXX, 7rv_uft« Ibid., vers. 17, erunt mihi. Leclioh., erunl mihi oves
Complul., o enoinua;.•—Cap. mew.— Cap. iv , 1, slipula. Lection., sicut slipula.
Gairnplaso-ou_T.O_W'IT..;A_V.
LII, 14, sic inglorius eril. 'Lection., ... gloriosior Deest tamen haecparlicula apud LXX, licet subintel-
erit, LXX, cum Vulgata, «So.vjo-s.. ligatur.
inimicorum ejus. LXX, IN NOVOTESTAMENTO.
^J~\imn.}U\n,T,inmanu
«yT>.f.Lection.,iwimicon!mm._rKm. —Thren. m, 13, MATTH. VI, 11, supersubstanlialem.Lection., f0|i_,
M5 APPENDIX AB OPERA SflMCTI GERMANIPAMSIENSIS. 444
dianum; et vers. 20, exlerminat, pro demolitur; et j_ \. bsec vers. 35, omnis domusejus.Leci\on.,omnes>ejutt
vers. 23, quanlwsunt, pro quantw erunt; et vers 25, cum Graecis.
l^ EPISTOLISPATJM.
guirfmanducetis,aut quid bibatis, neque, cum Grseco,
pro auid manduceiis,neque; et vers. 53, quwrite au- Rosi. vin, 3, impossibileeral legi; in Leclion. tegis,
tem, cura Grsecp, pro quwrite ergo. — Cap. xxvni, ut in Gfseco, VO|AO0. Et vers. 16, ipse eniin spiritus.
3, et vestimentaejus sicut nix. Leetion,, vestimentum Deest in Utroqueparlicula enim. Tum vers. 23, ftlio-
ejus candidumsicul nix, cum Grseco. ruin Dei. Deest utrobique Dei. — Cap. xv, 22, et pro-
473 MAECxvi, 14, resurrexisse non crediderunt. hibilussum usque adhuc. Dee.st Jn Lectionario et in
Lection., resurrexisse nuncianlibusillis non credide- Graeco.Ibid., vers. 29, Evangelii.DeestirtLectionar.,
runi, quanquam habetur in Gr-aeco.
Loc. n, 2, a prwside. Lection., sub prw&ide.—G&y. I COR.vu, 39, liberata est. Lection. addit, a lege.
xii, 31, quwriieprimum. Dees.lin Lection., prinium; »-—Gap,x, 17j deunp pgneparticipamus. Leclion., de
el in Graeco; ibid., vers. 45, venerit Dominus.Addit uno pane el de uno calice particip. In nova ediiiona
Leclion., itlius, cum Grseco. — Cap. xiv, 12, neque GrsecaOxoniensi quidara GraeciCodices ita habent.
vicinos divites. Lectiort., neque vicinos, neque.divites. — Gap. xv, 21, quoniam quideni, cum Grsecis; at
Sed praelerenda Vuljjata. cui Grsecus textus favet.— I? Leclion., non semel, quoniam enim. Ibid., vers. 52,
Cap. xxiv, 24, ipsum vero non invenerunt, Lection., canet enim iuba. Deest duobus in locis Leclionarir
ipsunivero non viderunl, cum Graeco. luba. Attamen Gregorius Turonensis episcopus, tuba
JOAN.ii, 10, cum inebriati fucrinl. Leetion. addit, legit in Historise lib. x cap. 13.
convivw.—!Cap. x, 11, ponit, cura Graeco,pro dat, GALAT.v, 13, caritatem spkilus; in Lection. deest
quod legitur in Vulgata. —Gap, xi, 10, si autem am- spiritus, sicut eliam in Graeco.Ibid., vers. 20,y«erc.-
bulaverit. Lection., cum Graeco, si quis ambulaverit. ses, pro sectw.Ibid., vers. 22, in Lectionario fructus
-;— Cap. xn, G, portabat. Leclion., e&porfabat,quaa spiritus lantum decem numerantur boc ordine . Chq-
lectio favet doctissimiHuetii interpretationi, qui ver- ritas, gaudium, pax, patienlia, tonganimitas,bonitas,
bum SSKO-T«C;.V hoc loco de furto inlerpreialur. Jden. benignitas,fides, modestia, contincntia. In Graecotan-
vers. 8, habebitis in Leelionario, pro Itabetis. tum novem, sed ft«xpoi9ufx.« ponitur pro patientia et
1N ACTIBUSAPOSTOLORUM. longanimitale.—Gap. vi, 12, quicumque enim, deest
ACT.i, 2, per Spirilum sanctum quoselegit, assum- enim in Lectionario et in textu Graeco.In Oxoniensi
taraen editione qnida.m Codices «olantur pro parti-
ptus est; quibus et prwbuit se. Lection., per Spirilum
sanctum prwdicare Evangeiium, quos et elegit: quibus C" . cula 7«/..
eliam prWbuitse. Tum vers. 4 : Et cum conversare- JSPHES.iy, 22, adimplelur. Lection., adimplelin
tur cum iltis, prwcepit eis. Deinde, bapthabimini Spi- Ghrista Jesu- Anceps est participium Grsecura7r).n-
— Cap, JI, -22, inspiritu. Lectjon., in Spi-
ritu sancto, quein accepluri eslis non posl multos hos poufjtivoo.
ritu sancto. Al sancto re.dondatsecundum Graecaet
dies.—Cap. n, 33, videlis el audilis, etiara in Graeco; Amferosium
at in Leclion., vidistis et audislis. — Cap. iiir,12, vir- est luxuria. atque Hieronymuju.-^-Cap. v, 18, in quo
aut potestate; in Lection. viriute et pietale; Gr&- Leeiion., in quo est omnis ,luxuria; jn
' iule
Graeco, simpliciter, «O-WT.K.
cis, _y_-i6_tK.— Cap. v, 24, principes. Lection., HEBK.XI,6, placere Deo. Deest Deoin Lectionario
princeps: Grseee, hpzvs, Item vers. 36, pro qui cre-
et in itext.uGra.co, eliam apuil Cbrysostomum et
debanl, Leclion., quicumque credebant; in Grsceo,
neomnino Theophylactum. Ibid., vers. 21 , fasiigmm mrgw.
Stfot.Ilem vers. 40, ubi in Vulgata, toque-
omnino ul etiam Grsecis. Leclion., fastigwm, cacumenmgw, ubi.dnplex versio
rentur, Leclionario deest ,
— Cap. vi, 10, spirilu qui loquebalur. Leetion., quo vocis GrsecseTOa-xpm,ut etiam infra vers. 24 in Le-
ctionario dici, esse, prq Grseco/.fy.fr...., Polius est
loquebatur, cum Grsecis. Tum vers. 13, verba bta-
quod vers. 25 legilur cum Grseco, lemporalempeccati
sphemiw(sic in Graeeo. .adversuslocum sanclum-, et
jucunditatem, non lemporatis, ut In Vulgata;' et vers.
et
Deupi, tegem, ubi _n
legitur. Vulgata, verka #dv,er- j" 30,.ri._ran. circuiti cum Grieco, ubi in Vulgata, cor-
—
ms locum sanctum, et legem. Cap. v.i, 59, obdor-
riterunt circuitu. — Cap. xiii,l, maneat in vobis. In
in
mivit in Domino.Lection. deest Domina, uti.el.4n
Lectionario deest in vobis,atque in Grseco; et vers.
Grseco.—Gap. xil, 8*mligas luas. Lection., gallicu- stabilire.
aaiiMlia. Item >vers. 9, stabiliri, pro
las tuas; Graecis, %k lp, -pulmn.te
autem eo ostium jjanucv,processit, uj, in .Gr_BC,0. Le- IN EPISTOLISCANONipiS,
ction., pulsante autem eo, ad januatn pnocessit.Tnm 475 JACOBI cap. i, 8, mconstansest. Deej5iinLeetio-
vers. 14, ut cognovissetnomen Pfilri, pro;w.cognov.it nario et in Grsecoest. Vers. 11, itineribus. Lection.,
vocemPelri, etiam Grsece.— Gap. xnr, 20, .quqdrin- Jignoribus. Yulgatse cons.entit texlus Graecujs, sed
tjintos et quinquaginla, ul in Gracco. Lection., qua- tamen Leclioparii varigtio n.oii leninenda. Vers. 18,
dringe.ntose. jjuadraginta. Tum yers, 37., suscitavit a voiuntarie enim, Deest enim in Lectionario et in
morittis. Deest a mortuisin Leclion. ei in Graeco. — Graeco,et vers. 26 deest autem in utroque*-^Cap. m,
Cap. xvi, 22, cueurrit. Lection , cencurri.; Grsece, 12, -uvas.Lection., cura Graeco,olivas. —Cap. y, 3,
iniv-rc-tfT..-Deinde 474 *&&' 24 ,. strinxit iicmo. thesaurisaslis vobisiram in diebus novissimjs.Leciio-
Lection., in ligno, pro in lignum; ___•T_ .uW. Ad nar., cum Grseco, thesauri-ialis in diebus novissinm.
 IU AD PR/ECEDENTIA LITURGL-EMONUMENTAAPPLNDIXALTERA. &g
Ibid., vers. 12, sit autem sermo vester, est, est.. iJi. bis, adulescentes,quoniam vicistis malignmn. Scriio
Lection., sit aulem vestrumesl, esl, cui Ieclioni Grse- vobis,infantes, quia cognovistisPalrem. Scribo vobis,
cus textus respondet: uf/.<5v T.-v_u,.«., quasi diceret:: palres,quia cognovistis,eum qui ab initio est. Scribo
Vestr.umest, sit est, et vestrum non, sil non. lloc est,, vobisadulescentes,quia forles estis, et verbum Deiin
inquit Erasmus, quod affirmatis, vere affirmale; ell vobismanet, et vkislis matignum. — Cap. in. 11, di-
quod negalis, vere negale. Perperam itaque in- uno> ligatis. Lection., cum Grseco, diiigamus. Ibid.,
Codice editionisOxoniensis addilur in Grseeotextui vers. 13, si oditnos mundus, non vos, ut in Vulgata
o ).oyo?. et in Grseeo..Ibid., vers. 19, suademus pro suade-
I PETRI,inseribiturAdGenles,cap.i, 6,8, exuttabitis. bimus ; graece, ir_.orou:_v. — Cap. iv, 3, et hic est an-
Leclion., exullatis, cum Grsecis. Ibid., vers. 7, pro- tichrislus,de quo audislis. Lection.,e. hoc est Anti-
batumvestrwfidei multo pretiosiussit aurp, quod perit, cltristus, quod audistis. Ila Grsece,nisi quod in patrio
per ignemprobato, ut in Graeeo. Ibid., vers. 10, quij casuiegilur'AvTtxnio-Tov. lbid., vers, 10, non quia, oVt
tte fuluris in vobisgaudiis, pro quo Vulgala, qui de3 in Vulgata non quasi. Deinde, lbid., ipse prior diT
fulura in vobis gratia; sic in Grseco. Alibi Lectiona- lexit nos. Deest prior in Lection. et in Graeco.—Cap.
rium consentit cum Vulgata. Tum in duobus locis, v, 4, 5, vincil, ter; in Leclion., ubique, vicit. Grae-
vers. 1_, scrutantesinitium, quod vel quale tempus., B ] cum habet in seeundo loco vtziio-«_-«. Ibid., vers. 7,
Ibid., vers. 22, in obedkntia caritatis. Lection., inj 8, ita Leclion.: Quia tres sttnt qui tesiimoiiiumdant,
tibedientiaverilatts, cum Grseco. — Cap. n, 2, si la- spiritus, aqua el sanguis; et tres unum sunt. Nihil de
men gitstaslis,quoniam dulcis esl Dominus.Lection., testimoniotrium personarum divinarum. Antiqua est
cum Grseco,si guslaslis,quoniamdulcisDominus.Ibid., haecomissio, quam Hieronymus in prologo ad Epis-
vers. 21, pro vobis, ul in Graeco; non pro nobis, utl tolas canonicas, in receniioribus Bibliorum editioni-
in Vuigata. Ibid., vers. 25, visilalorem,pro episcopum. hus, nescio qua de causa, detracto, « ab infidelilius
— Cap. III, 8, modesti. Deest in Le.ciionario et in, translaloribus . faetam commemorat, his verbis :
Graeco.Tiim yers. 18, nostris in uiroque deest. Ibid., * Esl eniin una earuni prima Jac.obi,duaePelri, tires
baecverba Vujgatse,\ers. 22, degluiiens mortem, etf iJoaniiis,,et Jodae una.Quae si, sicut ab eis digestae
vitwwternmheredesefficeremur,desunl in Lectionario, stint, Tfaquoque ab ihterpretibus fideliterin Latinum
et in texlu Grseco. Citantur lamen pro hoc addita-. verterentur eloquium; nec ambiguitatem legentibus
mento quidara CodicesGraeciin editione Oxoniensi. facerent, nec sermonnm se sevarietate'impugnarent,
•—Cap.iv, 4, «^m.raH.str.jnLecti.oi),,peregrinantur, utt ijlo prsecipne ioco, ubide uniiate Trinitatis in prima
in Graeco, ?_vf?bvT«ti Ibid., vefs. 12, nolite pertgri-. Johannis epistola posilum legimus. In qua etiam ab
nari in fervore,qui ad tenlationemvobisfu, guasi novi. 'G infidelibus translaloribus rnultum erralum esse a fi-
Leclion. addit post vobisfit: nojitepavgre, laniguam . dei yeritaie comperinius, frium tantummodo voca-
novi. Minutulum est quod, vers. 17, tempitsesl, abestl bula, hoc est aquse, sanguinis, et spirittis, in ipsa
verbum est a Leetiorioripet Grseco, sua-editione ponenlibus; et Pairis, Verbique ac Spi-
II PETRI,cap. iv, 17, deestJnLectionariodi/ec.us; rilus teslimoniumomittenlibus; in quo maxime etfl-
et postea deest etiam, ipsumaudite, uti-et in Graeco. des catholica roboraiur, et Patris ac Filii ae Spirilus
Gregorius Turonensis hune locum, ex Evangelio, an, sancti tina Divinilatis substantia comprobatur. » Ne-
ex Petri Epistola, refert in Historiselib. vi, cap. 40 : quaquam ergo mirum videri debet, quod totus versus,
. Certe si obpilatas habes aures ut ista norj ijudjas, septimusin nosjroLectionario desit, cum Hieronymi
crede aposiolisquid in monte Sudierint, cumtrans-'. • lempprie tioc in lqco deflcerent Latini Codices:
Jigu.atus Jesus in gloria loqueretur cum Moyse ett quorum omissionem , ab inlidelibus translaloribus
Elia. Nempe de nube splendida Pater ait: Hic estt faclam, etsi vir sanclus supplevit, non tamen peni-
Filius meus carissimus, ipsum audite, t Quidquidsit, tus itnpedire potuit quo mintis ex vitiosis Codicibiis
ex aliis locis ihtelligimus, non fixam aliquam con- error in alios propagaretur. RonaraHieronymi fidem
ac proinde genuinam hujus loci lectionem comprobat
stantemquein omnibus lectionem? sed aliquando va-
riam in diversis etiam Galliarum Ecclesiis fuisse;'. D illustrissimus lestis, omni exceptione major, nempe
imo aliquando in uija Ecclesia; siquidem in nostro, magnus Cyprianus in libro de unitate Ecclesise : ubi
Lectionario pro secunda die Rogationum legitur Epi- hoc hemistichium, E. hi tres unitmsunt, ex Seriptura
Stola prima Petri, ,in aliquibus miiiuliis diversa ab, conimemorat, divinisque personis attribuit: « Et ite-
alia lectione ejusdem 476 Epistolae, quse prsescri- rum de Palre, etFilio*ef Spiritu sancto scfiptum.est:
bitur in natali episcbporura.'— Cap. Ii. i, in larta- Et hi tres unumsunt. ldem in epislola ad Jubaianum,
rum tradiditcruciandos,injudiciumreservari. Lection., probare volens,ab.iiaereticisbaplizatos non esse tem-
in tartarum tradidit injudkium cruciatus reservari. plum Dei; « Quaero,inquit, cujus Dei?... Si Spiritus
I JOAN.iv, 4, ut gaudealis. Deest in Leciion. ett sancti, cum 477 tres U|ium sint, quomodo Spirittis
Grseco. Ibid., vers. 7, ambutemus, non ambutamus , sanctus placatus es se ei polest, qui aut Palris, aut
legilur. Et vers. 9, peccala nostra. Deest in Lection. Filii inimicusest ? » Itaque Cyprianilempore, id est
nostra, quod tamen est in Grseco. — Cap. n, 14, ita inedio saeculoIII , longe anie iialam haeresim Aria-
Jectio instituitur in Leclion. : Scribo vobis, patres, uam, ita hunc locum legebat Cyprianiis. Eumdern
quoniam cognovisliseumaui ab initio esl, Scribovo- .vero Hieronymus male muUalum.resiiiuit, Quin
447 APPENDIXAD OPERAS GERMANIPARISIENSIS. 448
etiam ita legisse videtur Terlullianus adversus A _ eadera prima epistola Johannis, cap. vn, vers. 12,
Praxeam, in haecverba, cap. 25 : « Ceterum de meo quinon habet filium, Lection., cura Graecoaddit Dei.
sumet, inquit, sicut ipse de Patris. lia connexus Dein vers. 15 : Et scimusquia audit nos quicquidpe-
Palris in Filio, ct Filii in Paracleto, tres elficit co- tierimusdeest in Lection., sed noit in Graeco. Ibid.,
hserenles, alterum ex altero, qui tres unum sint, non posltilamus;Lection. postulavimus,cum Graeco VJTII-
unus. Quo modo dictum est: Ego et.Pater unum su- o-_.f_._v. Postea vers 16, ut roget quis, Abest quis a
mus, » elc. Et sub finenilibri:« Quod opus Evange- Leciion. et Grseeo.Tum vers. 17, peccatumad mor-
Hi, quae est sub.lantia Novi Testamenti, statuens le- tem; in Leclion. el Graeeo,peccatumnon ad mortem.
gem et prophetas, usque ad Johannem, si non exinde JUD<E iv, 4, Dominumnoslrum Jesum. Lection.,
Paler et Filius el Spiritus tres credili unum Deum Deum noslrum Jesum, et in Graeco. Ibid., vers. 6,'
sistunt ? > Hi duo loci, maxime prior, ad lexium judicium magni diei, cum Graeco. Lection., judkium
EpistolaeJohannis respicere videtur. Quidquid sit, diei magni Dei. Rursus vers. 11, in via Caiit, el in
plana esl Cypriani et Hieronymi aucloritas, quse contradictione. Deest in Leclion. et Graeco. lbid.,
ulraque sufflcere potest ad asserendam huic loco vers, 21, exspectanles misericordiamDomini noslri
aucloritatem. His tamen accedunt Fulgentius in lib. Jesu Cltristi in vitam wternam. Desunt haeeverba iu
de Trinitate, cap. 4; Victor Vitensis, in lib. n de Perse- B Leclion., sed non in Graeco.Denique, vers. 24, in
cutione Vandalica ; Eugenius Carthaginensis, in £x- exullalione,in advenluDoinininostri Jesu Cltrislisoli
positione fidei catholicse, et (ul alios omillam) Am- Deo, etc. Lection., cum Grseco, in exuttatione, soli
brosius Autpertus, in lib. i super Apocalypsin, ad Deo. Hsecin specimen salis.
hunc versum : Qui est lestis fidelis, etc. — Iiem in

SAMIITAMM dALLiail

SEU

LIBER SACRAMENTORUM

ECCLESLE GALLICAI\J2

A MURATORIO IN LUGEM EDITUM

{MUSiEIITALIClTOMI 1, P. 273 SEQQ.)

I. Ordo missse, quem mox subjiciemus, haud dubie perlinei ad Liturgiam GalliCanam. Primum hujus rei
argumentum desumi potest ex CollectionibusPost Nomina, AdPacem, et ex vocabuIoConteslationis,quales
nolsein vera Liturgia Gallicana deprehenduniur, ul in opere de Liturgia Gallicana ostendimus.
II. Alterum arguraentum petitur ex convenienlia, quam babet hic Ordo cum MissalirGolhico, seu Gal-
licano et cum Leciionario Luxoviensi a nobis editis, ul facta comparatione suis locis observabimus. Cur vero
in omnibus non conveniat, inlerius-dicturi suraus.
III. Tertium argumenlum suppeditant sanctorum festa, quae paucissima in hoc Grdine referunlur. Haec
festa sunt sanctorum Stepltani protomartyris, Jacobi et Joannis aposlolorum, Cathedraesancti Pelri, Depo-
silionis seu AssumptionissanctissimseVirginis, Iuvenlionis sanctse Crucis, Nativitatis sancl; Joannis Bapli-
slse, ejusdemque passionis; aposlolorum Petri et Pauli, Missa Sigismundi regis, festum sancti Martini epi-
scopi Turonensis, el Michaells archangeli; quibus adde triduum Rogationum anle Ascensionem. Ex liis pe-
culiaria Gallis eranl missa sancti Sigismundi Burgundiaeregis, et festum sancti Marlini, quod lamen exlra
Galliam antiquitus celebrari potuit. Ad haecRogaliones triduanaeanle ascensionem riiui Gallicano conve-
niunt; et Deposilioseu AssuraptioDeiparaein Januario, itidenique Cathedra sancti Petri in hoc Ordine
eodera raense, uti el in Gothicoet in Lectionario Luxoviensi assignantur. Praeterea in Canone fit comrae-
moratio sancti Hilarii.
' Quodsuprade naevis librorum
Liturgise Galli- relegere velis, lector erudite, dicluttique putes da
cause, iu line moniti iisdem libris prs..ixi, diximus, sequentium moiiumeiitoruiii sphalmatibus. BWT. .
«49 SACRAMENTARIUMGALLICANUM.PR_EFATIO.,: 450
IV. Denique hic Ordo non est Romanus, ut primo intuitu evinci polest; neque ferme ullam habet, exceplo
Canone, cum Gelasiano aut Gregoriano Ordine convenientiam. In veteri nostro exemplari prsemiuitur qui-
dem MissaRomensis collidiana, cum Canone ilem Roraano. Verum in fine MissalisGothici eadem missa
ascripla erat, sed mutila in Codice Christinse reginae, quo usus est eruditus Thomasius in edendo primum
illo Missali. An Canon etiam Romanus in eo Codice relatus fnerit, affirmare non licet propter mutili Codi-
cis defeclura. Attamen cura. ad singulas missas in illo Gothico habeantur singuli Canones, secus quara in
Ordine quem hic vulgamus, conjici potest in illo Golbico nondum fuisse receplum Canonem Romanum,
qui in nostro Ordine jam admissus erat, uti eliam in Missali Francorum Thomasiano, quod a nobis recu-
sum esl. Atque adeo, ut in libro primo de Liturgia Gallicana observatum, majores nostri prius Romanum
Canonemquam integrum missse ritum Romanum susceperunt. Ex his manifestum est hunc Ordinem no-
strura non esse Romanura.
V. Sedneque Mozarabicus est, ut conferenti patet. Neque Ambrosianus : siquidem, praeler multas alias
rationes, Rogationes in Ordine Ambrosiano celebrantur post Ascensionem, hic ante illam ex rilu Gallicano.
Prseter ea nullum est in nostro Ordine fesium sanciorum Mediolanensium; ac demum non omnino esedera
sunl missse parles in Ambrosiano, cui desunl Praefationesinitio missae, in hoc Ordine usita.iss.mse;-..em
CollectionesPost Nomina et Ad Pacera ante Contestatioiiem.
VI. At forle hic Ordo fuerit Ecclesise Africanse. Sed neque hoc dici polest. Quippe Liturgise Africanacin-
tHciaduo ex Augustino discimus, quse huie, qua de agimus, nullo modo conveniunt. Primum indicium est,
quod cum in Ecclesia Gallicana tres Lectiones ex libris sacris ad missam catechumenorum recitari mos
esset, in Africana duse tantum Lectiones cura intermedio psalmo recitabantur. Id patet ex sermonibus Au-
gustini ad populum, editis in tomo V ejus Operum novae editionis, qua in posterum semper ulemur. In
sermone 112 : . Lectiones sanctse propositse sunt, et quas audiamus, et de quibus aliquid sermonis, adju-
vante Domino,proferamus. In Lectione Apostolica gralise aguntur Dominode fide genlium. In psalmo dixi-
mus, Deus virlulum converlenos, etc. Iii Evangelio ad ccenam vocati sumus. > Brevius in sermone 165 :
c Apostolumaudivimus, psalmum audivimus, Evangeliura audivimus. » Idem colligitur ex sermonibus 170
et 176. Loquor de Lectionibus sacris. Nam paulo anle missara in feslis Martyrum Acta eorum legebantur,
ut patet ex sermonibus 57 et 276. f Post sermonem flt missa (seu dimissio) calecbumenis (Augustini verba
suntin sermone 49 num. 8); manebunt fideles; venielur ad locum orationis (scilicet Dominicae.Alterum
indicium est, quod in Africana Ecclesia, uti et in Ronianaet in Mediolancnsi); post sanclificationem saorificii
et oralionem Dominicara, dicitur Pax vobiscuin, et osculantur se Christiani in osculo sancto, » ex ser-
mone 237. Contra in Gallicana et in Mozarabica Liturgia Pax dabatur ante actionem, imo ante Praefationera
sacrificii, quaeContestatio appellatur. Ilaqoe sequens Ordo non est Africanus, ac proinde superest ut sit
Gallicanus.
VII. Cur ergo, inquis, in omnibus non convenit cum MissaliGothico Gallicano? Id ex eo factum esse exi-
stimamus, quod, etsi in ecclesia Gallicana primis sseculis, id est ante Caroli Magni principatum, fuerit uni-
forniis celebrandse missaeritus, eaedemque partes, non tamen esedem erant ubique Collectiones, Lectiones,
et Contestationes : sed forsan in unaquaque metropoli diversse. Id colligere licet ex coneilio "Veneticoanni
465, cujus hsec verba sunt in canone 1S : Rectum quoqueduximus, ul vel inlra provinciamnostram, sacrorum
ordo et psallendi una sit consuetudo.Quasi dicerent Patres : Si non in tota Gallia, saltem intra provinciara
nostram, id est Turonensem, uniformis sil sacrorum ritus. Epaonense, anno 517 celebratum, huic inter-
pretationi suffragatur canone 27 : Ad celebrandadivina offtcia, Ordinem quemmelropolilani tenenl, provincia-
les observaredebebunt. Hinc est quod Ecclesia Lugdunensis peculiarem in sacrisritum semper retinuit. Non
itaque mirum si provincia Narbonensis, quse Gothorum imperio tunc parebat, non in omnibus consenserit
cum aliis Gallicanis provinciis; imo non mirum, si sirtgulaeprovinciae,quse rarissime in unum nationale con-
cilium convenire poterant, aliquid habuerint divcrsi in Ordine rerum sacrarum, tametsi in pterisque atque
in ipsa rei (ut ita dicam) subslantia conveniebant. #* >
VIII. Codicem antiquum, ex quo subsequentera Ordinem Gallicanum descripsimus, invenimus in biblio-
theca percelebris et perantiqui monasterii Bobiensis. Scriptus est Codex ante annos mille, et quidem litteris
inajusculis.
Bertulfusalicubi legitur in ora folii cujusdam, quem putamus esse ipsum Bertulfum loci abbatem medio
saeculovn. In alio folio Elderatus; item in alio Munubertus. Illud in eo Codice magni facicndum, quod sit
integer, non mutilus, ut in illis velustis libris evenire solet. Porro conlinet Collectiones, Lectiones propheti-
cas, aposiolicas et evangelicas, atque Contestaliones ad missara per totum annura. In fine etiam (quod ra-
rissimum est, et pene singulare) habelur liber Poenitenlialis, in quo raulta scilu digna oecurrunt ad veteris
disciplinse ecclesiaslicse cognitionem.
IX. Cujus porro provincise fuerit hoe Missale, non obvium est definire. Forte ad usum erat provincise'
maximaeSequanorum, id est Vesontionensis, in qua silum est Luxoviense monasterium, unde Columbanns
Bobiura migravit. Favet huic conjecturae missa de sancto Sigismundo rege Burgundionum. Certe hic Codej.
non'fuitad usura raonachorum Bobiensium. Nihil enim ineo de sanctis Bobiensibus, Columbano, ejusvc
4SI APPlSNDlXAD OPERA S. GERMANlPARlSI__NSiS. 482
discipulis.Nihilitem de rebus monasticis: rtonuenediclio abbatis, .i'tt'lnionachorum; non benedictiones pro
inonasterii officinis, in ejusmodi libris monaslicisOsitatao.Fit qiiideffl sancti Benedicti coramemoraiioin
Canonemissse; sed haec itidem in plerisqne aliis catliedraliumeeclesiafum veiustissimislibris occurrit, ut
in Cauone EcclesiseMediolanertsisante annos sercentOs scriplo, imo in edito Missali per sanctum Caro-
lum rp.formato.Qusetamen commemoratio in subsequenlibus Ambros.anornmMissaliumeditionihusresecta
,est. Nihil ergo prohibet quin hoc Missalefuerit ad usum Ecclesiseet provinciaeVesontionensis,quod tamen
aliis expeiidendumpermittiraus. Conferea qusein missa pro principe dicuntur. Iu Cattone post consecralio-
nem commemoraturcum aliis sanctis Eugenia,eademqueiaudaiur in Conlestalionemissaepro VigiliaNalalis
Domiui. Hsecest Eugenia virgo quse Romaelempore Gallieni lnarlyrittmpassa est. lu ejus eqelesiaexlra por-
tam Latinam sanctum .virginiscorpus requiescere dicitur in VitsiLeOnisIII, qiii qua_damdriiaimeiitaeidem
ccclesiseassignavit. Adrianus antc Leonemibidemmonasterium puellarura constfuxerat. At qiio apud Gal-
lias in loco Eugenia cultum habuerit, nobis incompertum.
X. Superest ut sequenti Liturgiae Gallicanaetilulum apponamus, quandoquidCmnulltts exstat in Codice
Bobiensi.Ne simplici vocabulo sppellemus Liturgiain Gallieanainvelaiii aliseLiturgise quaeh'6Cnomenoc-
cuparunU.Dicipotest Lilurgia Bobiensis; ai praeferendus videtur iitulus,-Liber SacramentorumecelesiwGal-
licanw, propterea quod in fiiic Codicis, ubi libri sacri recensentur, extrerao locOponiluf SacrarnentOrUrii
unus, quo nomine librum dere sacra majores nostri solebant designare. Sic Liturgia Romana, qualis a Gre-
gofi') Magnoordinala est, appellatur Liber Sacramentorurade circulo anni. At quemadmodumGregorianus
ilie liber cofnpendiosomodo non lantum a recenlioribus, sed etiara a Micrologoaliisque laudari solet sub
titulo Sacramentarii Gregoriani, ita eliam noster hic liber dici poterit Sacramenlariura Gallicanutn.
XI. Cselefumin Scripiurse sacrse lectionibus, quse hoc in Ordine fiunt, adhibetur versio Vulgala, ul in
Lec-ionarioLuxoviensi, nisi quod Lecliones nonnul.se potius ad sensum quam ad verbum referuntur non
consequenter, sed quasi cenloaes ex variis Scripiurse locis. Haeein antecessum praemisissesufficiat;

MISSA ROMENSIB COTTIDIANA \

Lectiolibri Danihel propitetwin coltidianab leginda. A\. Leclio sanctiEvapgeliisecuffdumLucam.
In lempore illo dixit. Dominus Jesus d discipulis
In tempore aulem illo consurgitMichahelprinceps
stat filiis et veniet lem- siiis. Adienditeyos, ne forte graventur corda vestra
magnus,qui pro populi lui,
in crapola, et ebrietate, et curis hujus vitse; et su-
pus; quale non fuit ab eo quo gentes esse coeperunt, in vos dies illa, tamquam fuf.
usque ad tetnptis illud. Et in tempore illo salvabitur perveniatenim repentina
Laqueus superveniet iu omnes qui sedent supei.'
populus luus omnis, qui inventusfuerit in libro scri- faciem orbis lerrse.
Vigilate ilaque omni tempore,
pltis; et mulli de his qui dormiunt in terrse pul- ut digni habeamini fugire islaoniuia quse
vere, evigilabunt, alii in vilam selernam, et alii in orantes,
ut videant aulem doeli futura sunt, et stare ante filium hominis, Erataiitem
obprobrium, semper. Qui
diebus docens in lemplo, noctibus vero exiens ttitf-
fuerint,'fulgebunt quasi splendor firmamenii; etqui
ad justiliara erudiunt plurimos, quasi stella.c iu,per- rabalur in monte, qui vocatur Oliveli, et oranis po-
pulusmagnifiicabalDeum.
peluas aeternitates,ait DorninusDeus.
EpislolaPauli apostoliatlCorinthios. IKCIPIT MJSSA.
Fralres, qui gloriatur, in Dominoglorietur. Non Deus qui beato Petro apostolo tuo conlatis clavi-
enirti qui seipsum cotnmeiidat,ille probatus est, sed bns regni cselestis, animas ligandi atque solvendi
quem Doniiriuscommeudaverit.Utinam susieneretis B l ponlificium tradidisli, suscipe propicius preCesn"tf-
modicumquid insipientisemei. /Emulor vos Dei se- slras, et intercessioneejusqusesumus,Domine, auxi-
rtiulationein Cbrisio Jesu. lium, ut a peccatorumnostrorumnexibns iibererauf.
»In fine MissalisGothicogallicanipari modo ha- teneatis; q'11'i.aetsi quis,yeslrum nori polerit tenere
belur Missa cotidiana Romensis,sed tnutila; incipil- perfecte, aiiaiendtfqiiolidie.teiiebi..> Posl prophe-
que a Coliecia quae hic in seeundo loco refertur : tiam Collectio; postEpistolamresponsoriuspisimus;
Deus, qtuculpa. El si vero haecniissa plurimuni de- cujus singulos versus,; prsec'ine'nte: iectore, Cliofus
sumpia est ex Ordiue RoiJii-.h'6,laliienGallicartoac- repelebat, Ut recte probatamjcusnoster pius ac do-
commodata-est,ul paiel ex Gollecl.onibusPost No- CtusJosephusM.Carus seuThomasiusineruditaprae-
mina, ad Pacem, elc. fatione sua ad Res"ponsorialia' et Aniiplioualia, qiiae
*' Nenfpead mis-am, in qua tres quondamLectio- Rom.anistypis anno superiore prodierunt.
nes recilari inos efat, ut alias diximus. Erant efgo « ln Codice, siillw, et constans ubique scriptura,
eliam tunc misste quotidianse, quales ileruirt hai.es ubi occurrit siilla, nonstella. Passirn obyisesuui in
inferius sub fiiiem hujus libri. Missaruin hujusmodi Codicenoslro ejiisrtiodicommulalt6nr.siitt.rafuui.
quoiidianarumusum lemporeAugustiniin Africaob- d Sic passim,legendo Evangelioqttondanidiceba-
tinuisse colligiiriusex sermone 38ad populum, siovse lur Dominus Jesus, non simpliciter Jestts quod de
editionis, lium. 12: « In Ecclesiaad altnre Deiqnoti- Ambrosiano ritu observavimus in Musei louio 1,
cliedicilur ista Dominicaoratio, et audiunl illara (i- pag. 105.
Mes. Nbn ergo tiniemus, ne minus diligeiiter eam
4S3 SACRAMENTAR.UMGALLlCANfiM*--MISSAROMENSIS ftUOTlDIANA. iU
f.ollectio. ^A nitim sanctorum tuorum, qui per universum mun-
Deus, quf culpa offenderis, p_eniteiitia placaris, duni passi sunt propter nomen tuum, Domine, seu
afflictoruragemilus respice, et mala qusejuste in- confessoribustuis, quorum meritis precibusque cbii-
rogas, misericorditer averte. cedas,. ut in omnibus protectionis tuae inuniaraur
Post nomiria. auxilio, per Christum Dominum nostrum.
Oblata, Domine, munera sanciifica, nosque a Hanc igitur oblationem servitutis nostrse, secl ei
peccalorum noslrorum macolis emunda. cunctse familise luse b, quam tibi offerimus in liono-
Ad pacem.. rera nominis tui, Deus, quaesumus,Domine, nt placa-
Grata sit tibi, Domine, hsec oblatio plebis tuse, iusaccipias, diesque nostros in tua pace disponas,
quam tibi ouerimus in honore nominis tui; [ut] adque ab aeterna damnatione nos eripi, et in electo-
cunctis proficiat ad salutem. rum tuorum jubeas grege numerari, per Cbristum
Gontestatio Dominum nostrum.
Vere dignum et justum est, sequum et salutare f Quam oblatioiiem lu, Deus, in omnibus qusesu-
nos tibi semper et ubique gralias agere, Domine mus benedictam f., adscriptam f, ratam, rationabi"
sancte, Pater omnipotens, seterne Deus, per Christum lem acceplabilemque facere digneris, quaec rtobis f
Dorainumnoslrum. Per quem Majeslatem tuam lau- jg Gorpusf et ^anguis fiat dilectissimi Filii tui Domini
dant angeli, adorant dominationes, tremunt potesta- Dei nostri Jesu Christi. Qui pridie quam pateretur,
tes. Caeli cselorumque virtutes ac beata seraphin ACCEPITPANEM m SANCTAS d ac yenerabiies manus
socia exultatione concelebrant. Cum quibus et nostras suas, [et] eievatis oculis suis in c__lu'm,ad te Deum
yoces ut admiui jubeas deprecamur, supplice confes- Palrem suum omnipotentem, gratias agens, beuedi-
sione dicentes : Sanctus. xit f, FREGIT,DEDITDISCIPULIS suis dicens, Accipiie
Te igitur", clemenlissime Pater, per Jesum Chri- el roauducate ex hoc omnes. Hoc est enim eorpus
ttum Filium luum, Domitium nostrum, supplices ro- meum. Siniile modo posteaquara cenalura esf, acce-
garnuset petimus, uti acceptumhabeas, et benedicas f pil el hunc prseciarum calicem in sanclas ac venera-
hsec dona, h_ecmunera, hsec sancla sacrificia inli- hiles manus suas; itera libi gratias agens, benedtxit
bata. f, DEDIT DISCIPOLISsuis, diceus, Accipite, et bibite ex
In p»imis quae tibi offerimus pro Ecclesia tua san- eo omnes. Hic est enini calix sanguiuis e mei, novi
cla catholica, quam pacificare, cuslodire, adunare, et seterni testamenti, mysleriura fidei, qui pro vobis
et regere digneris totura orbem terrarum, una cum et pro multis effundiiur in remissione peccatorum.
devotissimo famolotuo ill. papa nostro, sedis apo- Hsec quotienscumque feceritis, in mei nieuioriam
stolicse et antestite nostro, et oranibus orthodoxis* ,a facietis.
adque. calholicse(idei cultoribus. , UNDEET MKMORES susios, Domine, nos servi tui,
Meraento,Domine, famulorumfamularumque tua- sed et plebs lua sancta Christi Fiiii ttii Domini nostri,
rjioi, et omnium circum adstanlium, quorum tibi tam beatse passionis, necnon et ab inferis resurre-
fides cognita est, et nota devotio, qui tibi offerunt cfiortis, sed et in cselos gloriosae ascerisionis, o__eri-
hoc sacrificiumlaudis, pro se suisque omnibus, pro inus, pfaeclaraeMajestali tuse de tuis douis ac datis
redemptione aniraarum suarum, pro spe salutis et f nbstiam puram, nosliam sarictara f, Hosiiam im-
iiicolomitatis suse, tibi reddunt vota sua seterno Deo maculatara f, panem sancfum vitse seternse, et cali-
vivoetvero. cem salutis pefpetuae. Supra quse propicio ac sereno
.Communicarites,et diera sacralissimiira celebfan- yultii aspicCredignafe f, et acceptum habere, sicuti
tes, (diciturift Naiivitate Domini: )in quo irtconta- acceptura habefe dignatiis es munera pueri tui justi
ihinata virginiias huic mundo edldit. SalfatOreriiJe'- Abel, et sacfiliciuin, palriarchse nostfi Abrahee , et
sum Christum Dominum nostruni. (Dicilur in sdncto quod libi Optiiiitsummus sacerdoStuus iielchisedech
Pascha:) et diemsacfafissimiiracelebrantesresurre- sanctum sacrificium, immaculatara hostiam.
CtiOriis.Dofffini iiostfi Jestt Chf.sti Fiiii tui. Sed" et SuPPlices te rogamus, omnipotens Deus, juba
ftiemofiain venefariles in prirais gloriosae sertip^r nIJ lisec perferri pef manus sancti angeli tui in subli.ni
virgiriisMarise, genetricis Dei et' Domini iiOstriJCsu altaritf tuo irt cortspe.ctu divinse Majestatis tuse; tit
Chfisti; sed et beatissimorum aDOstoloriintac tiiaf- quoiquot ex hac altaris parlicipatione sacrosanctum
lyrum tuorum Petri, Pauli, Andreae, Jacolii', joliart- 'Filii tui cofpris et Sariguinerrisumpsefimtts, omni be-
nis; Thomae,Jacobi, Philippi^ Bartholomaei,Matthsei, nedictione cselesiiet gratia repleamur, per Christum
SimoniSj et Thadsei, Lini, Clili, Glemetttis, Sixti, Dominum nostrum.
Cornili,€ypriani, Laurenti, Chrysogorti, Joffariniset MEMisiHto ETIAM,fiot-iNE, et eoruni rtomina, qui
Pauli, Cosmseet Damiani, Hilarii. Martini, Ambro- nos prsecesserunt cum signo fidei et dormiunt in
•sii, Agustini,Gregorii, Hieronymi, Benedicti,et om- somno pacis. CommemoratiodefUnctorum. Ipsis el
aCumbic Canon (ut vocamus) non repetaiur in c Ita primaria manu; secundaria, ut.
subsequeiitibiismissis, id argumento est eos qui hoc d,Qnse.majusculishic lilteris edita sunf, minio de-
Codiceutebantur, non alittmCanonemhabuisse quam picta exstant in vetere exemplari.
-jonianum., , ,..'.. '" Addiium erat sancti, sed posiea tribus obelis ex-
b Hsec verba, sed et cunctw familiw luw usque dd puncuim.
nontinisltti Detts, canceliata sunt in veteri Codice, f Correxit nonnemo antiqua manu, utalia, respi*
iitffl infrapro accipias,-correclum suscipias. eere digmris.
4_$ APPENDIX.AD OPERA SANGTIGERMANI PARISIENSIS. 456
omnibus in Christo quiescenlibus locum refrigerii, A1 pidibus , et ejus agmina sanctorum sanguine pingi;
lucis, et pacis ut indulgeas deprecamur, per Chri- libera nos tuo valido brachio, et salva nes per auxi-
stuin Dominumnostrum. liatricem dexteram tuare, et defende in nobis preciuiu
NOBIS quoque peccatoribu. famttlis luis, de multi- preciosi sanguinis tui, quos redemisti. Per
tudine miserationum luarum speranlibus, partem Gloriaad missamdecanlanda.
Gloria in excelsis Deo, et in lerra pax liomiiii-
aliquara socielalis donare digneris cum luis sanciis
apostolis et martyribus, cum Jobanne, Slefano, Mat- bus bonae voluntatis. Laudamus te, benedicimus le,
thiam, Baruaban, Ignacio, Alexandro, Marcellino, adoramus le, glorilicamus te. Gratias sgimus tibi
Pelro, Perpelua, Agne, Ciciiia, Felicitate, Anastasia, propter magnam gloriam tuam, Domine Deus, rex
Agathe, Lucia, Eogenia a, et cum omnibus sanctis cselesiis, Deus Pater omnipolens. Doraine, Fili ttni-
tuis, intra quorum nos consorlium non slimator me- genite Jesu Christe, Domine Deus, agnus Dei, Filius
rili, sed venise quaesumus largitor admilte, per Patris. Qui tollis peccata mundi miserere nobis, qui
Christum Dominum noslrum. tollis peccata mundi suscipe deprecationem nostram.
PERQUEM H_EC OMNIA, Domine, semper oona creas, Qui sedes ad dexlerara Patris, miserere nobis. Quo-
f sanctificas, fvivificas, fbenedicis, et prsestas niam tu solus sanctus, tu solus Dominus, lu solus
nobis. Per ipsum , et cum ipso, et in ipso est tibi B I altissimus JesuChriste, cum sancto Spiritu in gloriam
Deo Patri omnipotenli in.unilale Spiritus sancli OMNIS Dei Patris. Amen e.
honor et gloria, per omnia saeculasaeculorum. Deus, cui merito et in excelsis, et in terra, utrius-
Divino magisterio edocti et divina institutione au- que loci iucolis gloria decantatur; qui pacem tuam,
demus dicere b : Pater. non in malibolis, sed et in homenibus bonse volun-
Post Paler nosler. tatis f esse testaris; te orantes laudamus, tibique
Libera nos, Domiue, ab omni malo, prseterito, agentes gratias supplicamus; ut qui in le suscipiens
praesenti, et futuro, et intercedenie pro nobis beata mundi peccata, purgata delesli, suscipias ex dono
et gloriosa semperque virgine Maria c, et beatis apo- tuo tibi placita, et ainpoles prava desideria noslra :
stolis Petro et Paulo, da propicius pacem tuam in simulque praesta ut prsesentem diem te protegenle
diebus nosiris; ut ope misericordise tuse adjuti, et a sine peccato transigere merearaur.
et Item alia. *
peccato simus semper liberi, ab orani perturba-
lione securi. Deus, cui merilo, et angeli in cselis, et homines
Post communionem. in terra debito famolato conlaudant; cujus sanclum
nomen super omne nomen exaltatum fidele exulta-
Quos cselesti, Domine, dono saciasli, prses.a quae-
sinnus, ut a nostris mundemur occultis, et ab hosliun. Q ( tione concelebrant; prsesta nobisfamolis tuis, effectu
liberemur insidiis. tibi bonorum operum propinquare, teque vita simul
Consummatio missre.l et voce laudare, tuamque misericordiam reclis ac-
tibus inpetrare; ut universus hic populus, qui arige-
Gralias tibi agimus, Domine sancle, Paler omni-
los tuos sequiperare confitendo, sectari quoquestu-
potens, seterne Deus, qui nos corporis et sanguinis deat imilando.
Christi Filii lui communione saciasti, luamque raise- Oratiopostprecem s.
ricordiara humiliter postolamus; ut hoc luum, Domi- Miserere, Domine Deus omnipotens, qui discipolis
ne, Sacramentura non sit nobis reatus ad puenam, tuis Spiritum sanctum dedisti, vel per Evangelistarura
sed sit intercessio salutaris ad veniam; sit ablulio tuorum. omnes docuisti, etiam omnibus nobis per
scelerum, sit fortitudo fragilium , sit contra mundi baptismura indulgentiam iribuisli, et omnes creden-
pericola firmamenlum.Hsec nos, Domine, communio tium nomen sanclum tuum de inferna redemisli.
purget a crimine, et cselestisgaudii tribuat esse par- Per.
ticipes. Per. Item post precem.
Dicitur post Aios.
Domine, precespopuli tuiplacatusexaudi, univer-
Tu, summeDeus, aios, ipse sanctusd, omnipotens ' sis qusepostulant tribue, et singulis quse suntoporlu-
Sabaolh, qui venisli ab excelsis pali pro nobis, mi- na concede. Crescat in eorura sensibus devoiio tibi
serere nobis, tu trinae potentiae Pater inclyle, qui in omnibus placiia, qualiter a te beneficia obtineant
mceniaexcellentissima Hierusalem divinis ornas la- oportuna. Per.
a Altera manu, Pelro, Feltcilate, Perpelua, Agathe, scnbendi modus ubique retinetur in noslro Codice.
etc. • Iiildemarus iu caput septimum regulae
b Eniendalum : Oremus. Prwceptis salularibus mo- Apposite
Aqne,
sancti Benedicti, ubi de secundo gradu huniiliiatis :
nili, el divina inslilulione formati audemus dicere. . Sunt multi qui distinguunt volunlalemper n adti-
Alia formula est Ordinis Gallicani. nere ad Deum : et volumtatem per m ad hominem;
c Additum secunda manu, Dei genilrice. vero per p ad diaboiutn. > Tanien ubi
d Fortasse, id est Sanctus, quod esset glossema voluptatem etiam agitur de Deo, votumlas per m scribitur in no-
vocabuli ay.of. stro exemplari.
eNulla iiic mentio de Symbolo CP. quod fprtasse « In MissaliGolhieo, pagg. 190 et 251 librorum de
tum in missa Gallicana haud reciiaretur. In Africa Liturgia Gall. babentur itidem Collectiones post
tempore Augustini Symbolum ad raissara uon reci- preceui. Id de cantico trium pueroruni interpretati
tabatur, ut bratio Dominica, ex sermone 58 ad po- sumus. At de hymno angelorum Gloria in excelsis
pulum, nutn. 12 et 13. qui hic proxiine antecedit, inlerpretandum esse pa-
' Uic, uti et in superiori Caulico, voittmiatis. Qui tel ex sequeuti notaiione.
 437 SACRAMENTARIUMGALLICANUM.— LECTIONES DE ADVENTU DOMINI jsKa
Item alia. A cede nobis, piissime Pater, ut [te] timeanius quia
DoiuiiieDeus, qui populis tuis et juste irasceris, bonus es, sperantes in misericordia tua.
Tu euiin
et clementer ignoscis, inclina aurem tuam supplica- dixisti, Nolomorlem
peccatorum. Tantum adjutor
tionibus uostris: ul qui te tolis sensibus confitemur, esto
revertentibus, ut vivamus.
noii judicium tutim, sed indulgentiam cousequamur.
Collectiopost Aios. Oralio post a Benedictionem,
Judicia tua, Deus,'comprehendere non valemus, Deus, qui tribus pueris in cainino ignis miligasii
reprehendere non audemus : nimis profundse factae flammas incendii, concede, qusesumus, ut iios fainu-
sunt cogitatioites luse, quis investigaverit eas? Con- los tuos non urat flamma viliorum. Per.
: a Id est post canticura trium puerorum, quod ex sequenti Collectione inteliigitur.

INCIPIUNT LECTIONES

DE ADVENTU DOMINI'.

I. MISSA 1NA.DVENTCM DOMINI. B rore vise suae, salvat animam ejus a morte, et operit
LeclioMaiachiae prophetse. multitudinem peccalorum.
Haec dicit Domiuus : Ecce ego mittam angeluin Lectio sanctiEvangefiisecundumMatthseumc.
meum, et praeparabit viam ante faciem meam : et In diebus illis, Johannes cum audisset in vincolis
slatim veniet ad tempus suum Dominator, quem vos opera Chrisli, mittens duos de discipulis suis, ait
quaerilis, et angelus testaraenti, quem vos vultis. illi: Tu es qui venturus es, an aliura expectamus?
Ecce venit, dicit Dominus exerciluum; et quis pote Et respondens ait illis : Eunles renunciale Johanni
rit cogilare diem adventus ejus? et quis stabit ad quse audistis et videtis. Caecivident, claudi ambu-
videndum eum? Et eruiit Dorainoofferentes sacrifi- lant, ieprosi mundanlur, surdi audiunt, mortui re-
cia in juslitia; et placebit Deo sacrificiura Juda et surgunt, pauperes evangelizantur, et beatus est qui
Hierusalem, sicut dies saeculi, et sicut anni antiqui, non fuerit scandalizatus in me. Illis autem abeunti-
Et accedam ad vos in judicio, et ero testis velut bus, ccepit Jesus dicere ad turbas de Johanne : Quid
niaieficis, et adulteris, etperjuris, et qui calumnian- exislis in deserto videre? arundinem vento agitatara?
tur mercedem mercenariis, viduam et pupillos, et Sed quid existis videre? homirtemmollibus vestitum?
oppremunt peregrinura; nec timuerunt me, dicit Ecce qui mollibus vestiuntur, in domibus regum
Dominusexercituum : ego Dominus Deus vesler, et sunt. Sed quidexislis videre? prophelam? Etiam dico
iion mutor, ait Dorainus Deus. vobis et plusquam prophetam. Hic enira est de quo
Lectio epistolaeJacobiapostoliad gentes >. scriplum est: Ecce mitto angelum meum ante faciem
iuam, qui prseparavit viam tuam ante te. Amen dico
Fratres, patientes estoteusquead adventum Domini. non surrexit inter natos mulierum major Jo-
Ecce agricola expectat preciosum fructum terrse, pa- vobis,
hanne Baptista. Usque nunc regnum cselorumvim
tienler ferens, donec accipiat lemporivum et seroti-
num. Palientes estote, et confirmale corda vesira, patilur, el violenti rapiuut illud. Omnes enira lex et
Prophetse usque ad Johannem prophetaverunt; et si
qnoniam advenlus Domini adpropirtquavii. Fratres, vultis recipere, ipse est Helias qui venlurus est. Qui
iiolite ingemiscere in alterutrum, ut non judicemini.
habet aures audiendi audiat.
Ecce judex ante januam adsistit. Exeraplum accipite,
fratres, laboris et patienliseprophetas, qui locuti sunt -NCIPITMISSAd.
innomineDomini. Ecce beatificamusqui sustinuerunt Excita, Domine, potentiam tuara et veni; et quod
sufferentiam : misericors est Dorainuset miserator. Ecclesisetuse usque in Dnemsseculi promisisti, cle-
Anteomnia.fratresmei, nolite jurare neque per cse- menler operare.
luni, neque per terram, neque aliud quodcumquejura- D Excita, Domine, potentiam tuam, et magna nobi-f
inenlum. Sit aiitem veslrum Est, est; Non, non, ul virlule succurre; ut per auxilium gloriaeluse, quod
non in judicio decidatis. Fratres raei, si quis ex vobis nostra peccata prsepediunt, indulgenlia tuse propi-
erraverit a veritate, et convertit quis eum, scire de- ciationis acceleret. ;
bet, quomam qui converti fecerit peceatorera aber-
a Ab hoc raaxime loco incipit MissaleGallicanura.' tribuitur in Lectionario Gallicano.
Nam quse prsecedunt, fere ex Ordine Romano de- « Hsec Evangelii lectio in Romano habetur Doini-
sumia siint. Lege quse de Adventu diximus in Litur- nica secunda Advenlus.
giabGallicariaa pag. 98. d Quippe missa proprieincipit postlectiones sacras.
Sic passim in hoc Lectionario laudatur Jacobi Legesis Lilurgise Gallicansecaput 5.
epistoia ad gentes. Qui titulus Petri Epistolse primse
PATROL.LXXH. ib
459 APPENDIX AD OPERA S. GERJ4ANIPAR_Sl__NSiS. m
Gollectio. A circa lumbos suos : esca aulem ejus erat locustaeet
JExcija,Domine, qusesumus, corda ndstra ad prse- mel silvestre. Tunc exiebanl ad eum Hierusolyraa,
pafajidas llnigeniii tui yias; ut per ejus advenlum et omnis regio Circa Jordanem, et baptizabatitur in
purificati, tibi servire mereamur. Jordane ab eo, confitenies peCcatasua. Videns 3Utem
Prseveniat nqs, quaesumus, omnipoleiis Deus, tua uiultos Pharisaeorum et Saducaeorum venientes ad
gratia semper et subsequalur; ut cum adventu Uni- bapiismum suum, dixit eis : Progenies viperarura,
genili tui, quem summo cordis desiderio a sustinemus,, quis demonstravit vobis fugere a futura ira? Faeile
et praesentis vitse subsidia, et futurse etiam conse- ergo fructum dignum paeniteniise. Et ne velletis di-
quamur. cere intra vos: Patrem habemus Abraham. Dico
Post nomina,
enlm est Deus ex lapidibus
Conscientias nostras, qusesumus,omnipotens, cot- istis vobis, quoniam polens
suscitare filios Abrahse. Jara eiiira securis ad
tidie visitando purifica, ut veniente DominoFilio luo,
radices arborum posita est. Omnis ergo arbor, quse
paratam sibi in nobis invenial mansionem.
non facit fructum bojium ? excidetui', et: in ignera
Corpora tneniesque nosirsis, omnipolens Deus, di-
gnanter eraunda; ut lua beoedictione firraati, ab mittgtur..Ego qu|dem bapiizo in.aquain paeiiiteiitiara:
tuo Domino qui autern post me venturus est, fortior me est: cu-
Unigenito nosiro, quem expeclamus, _
jB Jus ^ion siunidignus palciamenta portare. Ipse vos
veniente, semper inluminemur et prqtegamur,.
Ad pacem. baptizavitc in Spiritu sancto et igni, cujus ventila-
Fac nos, qusesumus, Deus noster, pervigilesalque brura in manu sua, et congregavit triticum iu hor-
sollicilos adventum Christi Filii tui Doiniui nostri reum suum : paleas autem comburit igni inextingui-
bili. Mulla quidem et alia exhortans evangelizabat
expeclare; utdum venerit pulsans, non dorinienles
peccatis, sed vigilantes et in suis inveniat laudibus populo. lNOIPlT HISSA
exultanies. Oratio post prophetiamd.
Contestatio.
Vere dignum et justum est, b omnipotens Deus Opifex lucis almse, plebis visiiator inraeritse, qui
illa prophetalium vaticiniorum oracula, quse sseculis
per Chris,tumDominumnostrum. Cui proprium est fuerunt
ac singulare quod bonus est, et nulla umquam a te nunciata, beali Johannis ore exples, opere
est commulatione diyisus. Propitiare supplicationi- perfieis, professione peragis, concede piebi supplicl
bus npsiris, et Eeclesisetuae misericordiara tuam , tibi sine fornudine famolari: ut per viscera miseri-
cordiaerepleti scienlia, veritate dirigi mereamur.
quam confiientur, ostende, nianifeslans plebi tuae Colleclio.
Unigeniti tui adventura Domini nostri Jesu Chrisli
mirabile sacramentuni; ut in universit.ate natioqum ^C Adventum Domini nostri Jesu Christi, fratres ca-
rissimi, votis omnibus praestolantes, Dei Patris om-
perficiatur, [quod]per Ver|)i tqi eyangelium promi-
sisti; ut habeat plenitudo adoplionis quod protulit nipotentiam imploremus, ut corda nostra purificet,
testificalioveritatis, per Cbristum Dominumnosirtim. et corpora immacoiata conservet. Expecteraus con-
scienlia secura venturum, quem super omnem prin-
II. ITEMMISSA IN ADVENTIIM DOMINI. eipatum et potestates credimus exaltatum. Simus
BpistolaPauli apostoliad Romanos. ergo per singula momenia solliciti, ut uiereainur ha-
Fratres, DeusFilium suum mittens in similitudine; bere propiciuni, quem credimus et fatemur ad judi-
carnis peccali, et de peccato damnavit in carne pec- candos vivps et mqrtijos in gloria esse yenturum.
catura, ut juslificatio legis irapleretur in nobis , quii CoHectio.
non secuodum carnem ambolamus, sed secundumj Pqrifica, Domine Deus, Pafer omnippiens.,pecto-
spiritum. Qui enim secundum carnem sunt, quae car- rum %rcana npstrorun^,cunctasqueprppicips macplas
nis sunt sapiunl; qui vero secundum spiritum, quse e ablue peccatorum : ac prsesta, Domjne, ut bpnedir
Eunt spiritus senliunt. Nam prudentia carnis raors5 ctipne pieta.tis tuae a noslris criininibus iuuudati,
est, pruderitia autem spiritus vita et pax in Christo o metueridum terribilemque adyentum Primiui upstri
Jesu Dornino nostro. Jesu
'" Christi
'""^ exp.ectemus
' " interriti'"
D '„" "'"'.'
LectiosancliEyangeliisecundumMatthaeum. Postnomma.
In diebus iilis venit Johannes Raptista praedicans is Exaudi, Domine, preces populi tui, ut jubeas susci-
in deserto Judae, el dieens: Paenilenliam agite, ad- 1- pere qui jussit oflerrie: sintque hsecmuriera accepta-
propinquavit enim regnum caelorum. Hic est enim n bilia in ejus conspectu pro omnium aniraarum
qui dictus esl per Igaiam prophetam dicentem : Vox x emendaiione, et corporum sanilate; pro marfyfum
clamanijs iii deserlo, Parate yiam Domini, reetass laude, et pro defunclorum requie.
,facite semilas ejus. Ipse autem Johannes habebat it Collectioad pacem
vestimentum de pilis camelorura, et zouam pelliciam B Pacemtuamnosirispecloribus,boiieJesu,inlabere,
* In exemplari legitur de.siderali,manifestomeudo. gmgavit, etc., vulgari ac facili permutatione litte-
b Supplendmu hip et in consequentibtts vnigata rarum.
formula, mquum ei salutare, clc. Hsec Conleslalio 4 Confer Missale Gothicogallicariuniin.Natali Do.
exstat in Ambrpsiapq Dpniinicaprima Adveulus; sed mini, pag. 190 [lib. de Liturg. Gall._ ubi simililer
aliseomniiio Lectipnes ibi ad niissam.
e Ita passiiubapikavit pro baptixabii; et infra con- Collectiopo.st prppheHcM.
c Forte legendnm, utjub.eatsuscipi qttijusjit offerru
46.1 SACRAMENTARJUM GALLJCANUM.- LECTIQNESDE ADVEiNTUDOMINI. 462
in qua est rjlenHudodijectionis. Prsesta, Domine, ut A i ibuiit. D.e die autein illa et hora neuip seit, neque
jiacem, qiiam nunc pre proferimus, semper spiritali angeli cselorum,nisi Paler solus. Sicut auteniin die-
sensu cpnseryare mereamur, bus Noe,ila erif et a.dveutusFilii hominis- Sicut enim
Conteslatio. eranl in diebus aute diluvium, comedentes et biben-
Vere dignum et justum est pmnipoiens Deus per les, usque ad eura diem, quo intravit in arca Noe, et
ChristumDominumnpstrum. Quem Johannes, fidelis non cognoverunt donec yenit diluyium, et tulit pra-
anricus, praecessit nascendp, ppeppssit in deserlis nes, ita erit et adyentus Filii hominis. Tunc dtto
ereini praedicaridp,prsepessjibapijzandp, viam quo- erunt in agro, unus adsumitur, et utius rclinquilur.
que praparans judici ac redemjLpri.CpnvpcaYij.pecr Duae molentes ad molara, una adsumitur, et altera
catores ad pa.nitentiaiu; et pppulum Sajyalori ad- relinquetur. Vigilaie ergo, quia nescitis qua liora
quirens, baptizavit in Jordane peccata propria Dorainus venturus sit. Iliud auiem scitote, quouiam
confilentes: non hominisinnovandi plenam conferens si sciret paterfamilias qua hora fur venlurus esset,
gratiam, sed piissimi Salvatoris admonens expectare vigilaret utique, et non sineret perfodi doraum suara,
praesentiam;npn remittens ipse peGcataad se venien- Ideo et vos eslote parati, quia uescitis qua hpra Fi-
tibus, sed remissionempeccatorum ad futurura poili- iius hominis venturus est.
cens esse credenlibus; ut descendentibus iu aquam B ] IHGIMT MISSA.
psenitentia.,ab illo sperarenl reraedium induigentite, CoUeptiopostprophetiam.
quem venturum audiebant plenuin dono veritatis et Concede , quaesumus,Domine, hanc graliam plebi
gratiae, Dominumnostrum Jesum. Queralaudant an- tuae, adveutura Unigenifi tui cura suraraa vigiiantia
gei.i. expectare : ut sicjit ipse [est] auctpr nostrse salutis,
III a. ITEMMISSA INADVENTUM DOMINI. velut fulgentes larapadas in ejus occurso npstras ani-
Episi.olaPa,uliappsloliad Romanos. nias prsepareraus.Prsecinge,quaesumus,DomineDeus
Fratres, dico enim Chrislum Jesum minislrura noster, lumbos menlis nostrae divina tua virtute pp-
fqisse circumcisionis propter veritalem De|, ad con- tetiler, utveniente Dominonpstro Jesu Chfisto Filio
firmandas prpmissionesPatrum. Genfes aulem super tuo, digni inveniamur aeternaevitse conyivip, et vota
injsericordia bonopare Deura, sicut scriplura est: cselestium dignatuin ab ipso percipere raereamur
Prppter hoc confitebprtibi in gentibus, et nomini tuo Collectiosequitur.
cantabo.Etiteium dicit: Laetamini,gentes,cump!eJ)g Festina, qusesumus, Dpmine, ne tardavens, et
ejus. Et iteruiii: Laudate, pmnes genies, Deum, et praesidiumnobis tuae pietatis impende; ut oportunis
magnificateeitni, omnes populi. Et rursus Isaias ait: coiisolationibussubleventur, qui in tua mjseraiioue
Erit radix Jesse, et qui. exsurgit regere gentes, in n coitfidunl.
cum genles sperabunt. Deus aulem spei repleat vps Omnipolens sempiterne Deus, qui nos omni tera-
omni gaudip et pace in credendp, ui abiindetis spe pore tuis dedilos yis esse mandatis, concede propi-
in yirtule Spiriius sancii. cius, ut adadrentum Domini possimus esse devoli,
Lpctios,an,ctiEyangeliisecciridum Matthseum. quibus illud est mysierium ceiebrandum, cui servjt
In diebiisillis, interrogatus a discipulis suis Domi- omnis excusatio mandaiorum.
nus Jesus, quando venerit regnum Dei, djxit eis: Post iiomina.
Sicut fulgur exit ab Oriente, et paret usque in Occi- Concede nobis , Domine , quaesumus, ut magnse
dente, iia erit adventus Filii hominis. Ubicumque festivitalis yentura solemnitas prospero celebretur
fuerit corpus, illuc congregabuniur aquilae. Statim effeclu, pariterque reddaraur et inlenti caelestibus
autem post tribulatipnem dierum illprura sol obscu- discipiinis, et pecc.itorum inJulgentiam consequa-
rabitur, et luna upn dabit )ura,en suum : et siellfg mur.
.cadentde caelo,et yij-tutescaelorumcpmmpvehuntur. Ad pacem.
Ettunc parebit signura Filii hominisiij cselo; et tun.c Devotionisnostrse libi, Domine, qusesumus,hpstia
plangent omnes tribns terrae. El yidebunt Filium Iio- jugiter iinmoletur, quse el sacri peragat itistituta
rainis venientera in nubibus caeli cum virtule multa niyslerji, et salutare tuum nobis mirabiliter opere-
el niajestate. Et mitle. angelos suos cum tuba et ypce tur c.
magna: et congregabtintelectos ejus a quaituor yen- Sacrificium tibi, Doraine, celebrandum plapatus
tis a summis cselorurausque ad terminos eorum. Ab intende,qiiod et nos a vitiis nosttaecondilionis eraun-
arbore autem fici discite parabolam. Guin jani ramus det, et tuo nomiui reddat accpptos.
ejus,tener fuerit, et -fplia nata, scitis quia proDeest Concestatio-
sesiasb. Ita et vos cum videritis hsec omnia, scitote Vere clignumet justum est, omnipotens Deus, cui
quia pr.opeest in januis. Amen dico vojbis,quia non proprium Pst veniam delictis inpendere, quam pcena-
'prseteribitluec generatio, donec oninia fiant. GseLura liter inipinere d. Qui fabricam tuioperis p.er euiudem
et terra transibunt: verba antem raea non prseter- rursus Lapidem es dignalus erigere : ne imago, quse
*In Godice jiota numerica de.est ac deinceps. c Collectio hseclegitur non solum in Rojnano, sed
iteiuque titulus ansulis iuclusus, quem ex superiori eliam in Ambrosiano bominica qtiarlaConleslatio Advehius.
inissasuppleyiraus. rdSicjnminere pro insfare. jEtli'C ha-
b Nescioan pperae prelium sit adnolare in exem- bplpr in Ordipe AnirirpsiatioDoiujiiicaquarta Adven-
plari legi, s.as. Sic infra, slotepio esiote. Sic supra, iiisusquead hsec verba, Hwc posiquani:-, etc.
stimalor pro ce_(ima(or.
 465 APPENDIXAD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. 464
ad similitudinem lui facla fuerat vivens, dissimilis A / qui cum ex Virgine le nascilurum pronuncias., quia
haberelur ex morte, munus venialis indulgentise Mariam malrem creasti, ut Dominus, de qua natus
prseslitisli; ut oiide mortem peccatum conlraxerat, es filius; da nobis ut qui cura illa a te vel per te
.nde vitam pielas repararet immensa. Hsecpostquam creaii sumus ex nihilo, simili ut ea credulitatis re-
prophetica ssepiusvox prsedixit, el Gabrihel angelus munereraur ex prsemio.
Marisejam prsesentia nunciat, raox puella credente 'Post nomina.
in utero fidelis Verbi mansit aspiraia conceptio per Omnipolenssempiterne Deus, qui nasciturum ex
Cbristum Dominum noslrum. Per quem Majestatem utcro virginali Jesum Christum Filiura luura agnosci
tuam Iaudant angeli. ab omnibus , sancto archangelo nuncianle, voluisli;
Item Conleslatioa de Adventu. da ut cujus nativitatem accepimus, ejus pra_sen.ia
Vere dignum et justum est. Tu, ciementissimeDeus, gaudeamus.
verse credulitalis in sensibus nostris incrementa Adpacem.
mulliplica, el imaginis ac similitudinis ttiseforraam ia Deus, cujus nalivitate Filii tui Domininostri glo-
nobis [magis] magisquercstaura; ut te, quem dudura riosa fesiivilaset Mariseparlum et Eogenisef triura-
venisse credimus pro remedio captivorum, in se- plium. Hodie quippe Maria Chrislura genuil; hodie
ad
cundo adventu luote cum majeslale venturum susti- j. ] Eogenia Christura vadit; hodie illa generat, ad
nentes videre merearaur cum indulgentia peccato- quem isia festinat; hodie Chrislus in taundo venit,
rum. hodie virginem in cselo Christus suscipii; hodie na-
Prsesta, unita h et indivisa Trinilas Deus, quem scendo virginem matrem fecit, qui hudie perficiendo
cselorummultiplex et ineffabilisnumerus, quem om- martyrem coronavit.
nium angelorum et archangelorummilia, cum senio- Conteslatio.
ribus et virlutibus, cum thronis et domiiialionibus Vere dignum et justum esl, omnipolens Deus, pcr
laudare non cessant dicentes: Sanclus. Christum Dominumnostrum.Qui a siimmocaeiothro-
MISSA IN VIGILIANATALIS DOMINI. nisque regalibus ad ima descendens*,Pairis imperio
EpislolaPauli apostoliad Philippensesc. sacrseMariaeutero inviolate susceptus esi, ut misce-
Fralres, gaudete in Domino semper, iterum c_ico lor s Deus elementi, sucepit membra mortalia, sum-
gaudeie : modeslia vestra nota sit omnibus homini- sit carnis injuria liberandi hominis vota. Jacebal in
bus, Dorainus enim prope esl. Nihil solliciti sitis, pannis, fulgebat in slellis. Caro est qnod involvitur:
sed in omni oralione cum gratiarum aclione petitio- diviniias, cui ab angelis ministratur. Eral posilus in
nes vestrae innotescant apud Deum. Et pax Dei, quse praesepio, sed virtus ejus operabalur in caelis. In
superat omnem sensuni, cuslodiat corda vestra et f. ( cunabulisjacebat, el regnum cselestedonabat. Natus
intelligentias veslras in Christo Jesu. est nobis Chrislus, inluminaius est mundtis. Innupta
Lectio sanctiEvangeliisecundumMatthaeum. peperit, sed virgo concepit; de viro pura , de filio
Sinl lumbivestri praecincli,et lucernaeardentes d: gloriosa. Accepitnomen matris, sed non habuit thro-
cl vos similes hominibus expeciamibus dominum num uxoris. Per cujus nalivita.em indulgenlia cri-
suum, quando revertalur a nuptiis, ul cum veneril luinum conceditur, et resurrectio non negalur. Per
et pulsaverit, conlestim aperiant ei. Reati sum servi ipsum quera laudant angeli.
illi, quos, cum veneril dominus, invencrit vigilantes. MISSA INNATALE DOMiNI.
Ainen dico vobis, quod praecingit se, et facit illos LectioIsaia.prophelse,leger.diin NataleDomini.
discumbere, et transiens minisirabit illis. Parvulus enim nalus est nobis, filius natus est
1NCIP1T
MISSA e. nobis: et faclus est principatus ejus super humerum
Misericors ac piissime Deus, cujus volunlate ac ejus, et vocabitur nomen ejus Admirabilis, ConsMia-
munere Dominus noster Jesus Chrislus ad hoc se rius , Deus, Fortis, Paler futuri sseculi, Princeps
iiumiliavit, ut totum genus exaltaret humanura, et pacis. Mulliplicabilur ejus imperium, et regni ejus
ideo ad ima descenderit, ut humilia sublimaret; ac non erit finis. Super solium David et super regnuui
propterea Deus homo nascilur per Virginem, ut in Ijejus 1 [sedebii], ut confirmet illud et conroboret io
homine perditam cselestem reformaret imaginem ; judicio el justitia. Amodo et tisque in sempiteniura
da ul plebs hsectibi adhsereal, ut quam rederaisti tuo zelus Dominiexerciluum faciet hoc.
munere, libi semper devota placeal servitute. EpislolaPauli apostoliad Hebrseos.
Collectio. Fratres, mullifarie multisque modis olim Deus
Emmanuhel, Nobiscum Deus, Christe Filius Dei, loquens Palribus in prophelis; novissime autemdio-
a Conteslatio hsec pro alia missa de Advenlu; de sunt in Codice nostro, textuque Graeco,et apud Au-
quo nonnisi tres missaeiniegrae boc in Ordine assi- gustinum, non tamen apud GregoritiraMagnura.
gnanlur : forte quod, si Dominicaesex lum numera- • Missahaecdiffertab ea quseassignatur in Missali
iiantur, hse missserepeti possent. Gothicogallicano. Siquandoconyenienl,adnotahimus.
b Sic unila in exemplari, pro una. Veleresunionem f Nota hic de sancia Eugenia virgine et marlyre
pro unitate dicebanl. Adi Valesiumin Evagrii lib. v, Romana, qux' passa estdie2S Decembris, fieri men-
i. non de sancta Anastasia, de qua Romanus
cap.c Lectio hsecin Ordine GrCgorianohabetur Domi- tionem, Ordo hao die commemorationem habet. Ejusdem
'
nica lerlia Advenlus, quse hic pro Vigiiia Natalis Eugeniaememoria in Canone missse supra.
Domini. KPro mislor, ul quidem verisimileesf.
d Addit Vulgata, m manibusvestris;quseverba de- r
 4G5 SACRAMENTARWM GALIJCANUM,— I.ECTIONKSDE ADVENTUDOMINI. 406.
busistis locutus est nobis in Filio suo, quem consti- A Deus, Pater oninipotens, qui per uniciumFilium luun.
tuit heredem universorum, per quem fecit et saecula._ salyare dignatus es mundum : naturse carnis adsum-
Qui cum sit splendor gloriaeet tigura substantise ejus, tione miscetur, ut qui Deus erat ex Deo Patre, homo
portansque orania verbo virtulis suse, purgalionem quoque esset ex matre; ex te sine tempore, ex illa
peccaloruti)faciens, sedil ad dexteram majestatis in siue semine: respice nos, et adesto precibus nostris,
excelsis, tanio melior.angelis effectus, quantum dif- et prsesta ut qui adventum Filii lui liumilem cuin
ferentior prae illis nomen hereditavit. Cuienim dixit gaudio coliraus, in gloria venientem cum laetitia rae-
aliquando angelorum : Filius meus es lu , ego hodie reamur aspicere.
genui te? Et rursum: Ego ero illi"in patrem, et ipse Post nomina,
erit raihi in filium. Christe Domine, qui te exinanisti, ut nos adimple-
LectiosanctiEvangeliisecundumMallhseum. res; qui humiliasti te, ul nos exallares, ut qui eras
Liber generationis Jesu Christi filii David, filii ante Virginem, esses ex Virgine; e__Deo Patre na-
Abraham. Abraham genuit Isaac, Isaac autem genuit tns Deusante saecula, hodie homo nasceretis ob sae-
Jacob, Jacob autera genuit Judara et fratres ejus. Et cuia; te oramus, et pelimus ut preces nostrasplaca-
alius Judas genuit Joseph virura Marise,de qua na- tus exaudias.
tus esl Chrislus H. Christi autem generatio sic erat. jw. Ad pacem.
Cum esset desponsata mater ejus Maria Joseph, an- Deus , antiqua exspeclatio gentium, qui oracola
tequam convenirenl, inverita est in uiero habensde prophetarum in luce Evangelii posuisti, qui languo-
nostros curaturus cselestis medicus advenisti.
Spiritti sancto. Joseph autem vir ejus, cum esset res
Nam quis te possit agnoscere, nisi ipse voluisses
justus, et nollet eam traducere, voluit occulte dimit-
tere eam. Hsecaulem eo cogitante, eece angelus Do- agnosci? tribue , quaesumus, ut communicatio prse-
rnitiiin somnis apparuil ei, dicens: Joseph fili David, sentis osculi perpeluse proficiat caritati.
noli tiraere accipere Mariam conjugem tuam. Quod Contestatio.
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
enim in ea natum est, de Spirilu sancto est. Pariel
autem filium,et vocabisnomen ejus JESUM. per Chrislum Dominumnostrum. Cujus Incarnationis
Ipse enira natalem hodie
salvum faciet populura suum a peccatis eorum. Hoc celebramus, per quem annua festivi-
tate lucem genlium genuisse teslaris; quemprophetse
aulem totum factum esl, ut adimpleretur quod di-
ctum est per propheiam dicentem: Ecce virgo in cecinerunt, oasciiurum Eramanuhei, Nobiscum Deus;
utero concipiet, et pariet (iliura, et vocabitur nomen quem angelus nunciavit creatorem carnis in carnem
ejus Emmanuhel, quod est inlerpretalum, Nobiscum veniurum; quem natum pro salute universorum mul-
titudo cselesiisexercitus divinislaudibus honoravil;
Deus. Exsurgens autem Josepli a somno fecit sicnt ^(
credentium pia fidesagnovit et tenuit. Te ergo,
praceperateiangelusDomini; et accepitMariamcon- quem
non quaesumus, Domine Deus noster, exaudi, tuere, san-
jugeuisuam.et cognoviteam, donecpeperitfifium ctifica
sttum primogenitura, et vocavit nomen ejus JESUM. tis plebem tuam, quam ad celebrandam prsesen-
sollemnitatis bealitudinem congregasti. universis-
LecliosancliEvangelilsecundumMattha;umb. que notitiae luae [gratiam] participatione sancti Spi-
Cura natiis esset DorainusJesus in Betthelera Judse ritus
in diebus Herodis regis, ecce magi ab Oriente vene- sanctispropicialus infunde, per illam exspeclaiam
tuis adventus tui gloriam, per ChristurriDo.
runt Hierusolyma, dicenteS: Ubi est qui natus est minum nostrum. Per
quem.'
rex Judaeorum?vidirausenim stellam ejus in Oriente,
MISSA d SANCTl STEFANI.
et venimus adorare eum. Audiens autem Herodes
rex turbalus est, et omnis Hierusolyma cum illo. Et Legendain sancli Stefani missa.
congregans omnes principes sacerdolum et scribas LectioPauli apostoli ad Romanos.
populi, sciscitabalur ab eis ubi Christus nascerelur. Fratres, nolo vos ignorare, quia ssepe proposui ye-
At illi dixerunl: In Betthelem Judse; sic enim scri- nire ad vos, et prohibiius sum usque adhuc, ut ali-
ptum est per prophetam : El tu Betthelera terra quem fructum habeam in vobis, sicut in ceteris gen-
Juda... ex te enim exiel Dux, qui regat populum D 1 tibus. Graecis ac barbaris, sapientibus et insensatis
meiim Israel. debilor snm, et iu vobis evangelizare. Non eniint
INCIPIT
MISSA c. erubesco super Evangelium. Virtus enim Dei est in
Nativiiaiis Dominicsesplendidum diem, in quo sa- salutem omni credenti, Judaeo primura, et Graico,
lulis nostraeinstiiulor et redemtor mortis legem cal- Jusiilia enim Dei in ep revelabitur ex fide in fidem,
cavit, humani generis membra suscepit, debiia, fra- sicut scriptum est: Justus autem ex fide vivit in
tres dilectissimi, sollemnilate venereraur, rogantes Christo Jesu.
ul qui ad redemtionera nostrorum crirainum nalus Lectiosancli EvangeliisecundumMa.lh_.utn.
est, ipse sitcuslos perpetuus ad saluiem. Cum venisset Dominus Jesus Capharnaum, acces-
Cellectio. serunt qui dracma accipiebanl, et dixerunt Petrp :
Spes unica vitaenoslraeet fidei remunerator, aeterne Magisler vesler non solvitdidracraa? Ait: Etiam. El
« Sfc Evangelium de genealogia Domini breviatur Nalalis Domini, forsan ad libitum varianda.
in veteri Codice el in aliis nonnullis antiquis Mis- c Unicuhaecmissa pro die ipso NaliviiatisDomini.1
salibus. " Uic titulus secunda manu, sed
antiqUa adjectus
''Nolanda hsecsecunda leclio Evangeliipro Vigilia esi, ai necessarius.'
 467 /.PPENDIX AD OPERA S. GERMANlPARISIENSIS. 408
cuni inlrasset domuni, proeveriitetim Jesus dicens : A tVnosiruni de his qui habilanl in lerra'? Et datse sunt
Quid tibi videiuf, Sirtton? Reges lerrse a qulbus ac- sirigulaestolai albse, ei dicliim est illis tit f^quies-
cipiunt iribtttiirti vel cehSUhi? a filiis siiis , ari ab cefent ferripus adliiic iiiiidicurii, doiiec impleantur
alieuis? A'balienis. Dixitilli Jesiis : Efgci liberl sttnt conservi Brifiiiiiet ffalres eOruin, qui iiitefficieiidi
.jlii. Ut autem hon scandalizemus eos, vadead raare; stini siciit ei illi.
ct niitte hamum, et etim piscemqui priiiius asceinie- Lectibsancti EvaiigeliisecutidurnMatthteuni.
ril tolle, et apefto ofe ejus ittVeniensstau.re.ri, illum Diebus' illis, appai-uit artgeliis Doriiini iii somnis
suiuens da eis pro me et te. JosPph diceiis: Surge, et accipe pueriiiii et matfetti
1NCIPIT MlS.A. ejtts,' et fuge iri .Egyptiim"; et esio ihi usqtte duirt
Deiis omhipoteris, qui Ecclesisefii_e sSriettiriiSte- dicara tibi. Fulurum est enim ut Herodes qiiserat
fanum martyfem pfimum messis ttta. fliaiiipuluiii puerurii ad perdenduhi euhi. Qui COrisurgeriSaccepit
dedisti, et primitivani oblatibnem fioveiliecottfessid- pueruhi et maifern ejuS nbcle, et feceSsil in Agyp-
nis osiehdisti pfa-cOiiem,qiiod fruciiis rtMufesceriies littii; et e.at ibi usque ad obiltthi Herodis. Ut adim-
exhibuit; prabsta UniversOcbetuiiiilercessiohe mafly- pletetur qiiod diclrim est a Dclminoper proplietara
ris merili, ut Ecciesiam tuara juvel suffragio,quam dicentein : Ex -Egypto vocavi Filittin hieum, quo-
ornavit ministerio. __hiam Nazarseusvocabiliir.
B
Collectio. IKCIPITMISSA.
Domine.quiSmbttiariiedeviftute in virtuierrisancto
Stefano raartyfi tuo aperuisti caelosad gloriam con- Deusc cujus hodierna die praeconium lnnocentes
leiiiplatibnis, qttos ei apertieras ad meritum sanclita- martyres non loquendo, sed moriendo confessi sunt,
tis, ut corife.siPliis susei fructum cftperet; oslende omnia in nobis vitiorura mala morlifica, et gaudia
nobis suffragiOejtis misericordiam tuairi. seterna nobis largiri concede.
Post hoinina. Collectio;
Doinine Jesti, a quo suum spiritum suscipi mariyr Deus, lacieiiiiuin fides, spes infantium, charitas
Stefanus pOstuIavit, tu praesentis hujtts solleninitatis puerorum , qui per Innocenliura laudem cunctos
placatus oblatione,et viventibus veniani, etqttiescen- provocas ad saluiem: infunde in nobis puritatem
tibus cohcede requietti seiripiterriam. lactentis infantise, concede doctrinam.
ColleClioadpicem. Postnomina,
Deus pacis cPiiditor, Deus indttlgeritiaeremuner_i- Deum omnipolentem oremns, qui Bethlemiticse
torj qni sartctb maftyri lub Stefaho iri passlone lar- plebi ac dominicaecivitati pro temporalibus scrumnis
lituses ttt imbreiri lapidum clemeriler exciperet, et . gaudia seterna tribuit, ut Rachel sancta plorans,
grri Iapiiiahtibus se siipplicarel, pielaterii tiiani, fro- C
^ quoeproferebat ex dolore gemitura, nollet ex conso-
mine, siipplices deprecamur, ut peccatoriim veriiam lalione solatiura : quae licet viderelur de prsesenle
consequartiur. infantum amissione conterrita, eral tamen de mar-
Contestatio. iyrii beata perpetuitale secura.
Vere dignum et jiisfum est per Clirisitira Domiiiurii Ad pacerii.
noslrum. <_uiita militi suo fidei armaia astutia a, iit Deus , qul niiirtyrio et innocenlia parvuiorum
pro ilio certare non differat. Hic est beattt, ille Ste- iriuiriphaierii huric diera esse fecisiii exempia ad
fanus, corona nominis et divittsegfatise corisecfaluS. aiigeridam (ideriiiicclesiarum iiiarum proiicientibus
Hic est prsesenspassionis Dominiet Salvatoris nostri exaudire digtieris.
consors, apostplicsedignilatis [culmen]attigit, mox Contestatio.
praedicationisDominicaeet teslis veritalis esse non Vere' digiiuirt et justura est orariipdteri-Deus, per
distulit. Diirriab impits Judaeis s,rvissimis ictibus cse- Clifistiim Diiiriimimriostrum. Qui ruiilaille fonte in
deretiit', ilie' preceni prO eis fundeijat ad Domiiium. Bettheiein civitate Infartles, qiii aeiale loqtti rion pb-
Rogo, inqiiit, botriirie, ne statuas illis lioc peccatiim. terant, laudem Doihini ciira gaudio resOnabant ;
Duiri lerreria tameri terris membra commendat, cse- occisi praedibabantquod vivinequiverani loquentes;
lestem spiriium angelicis manibus evexit ad cselum. J) 1 Infans Christiis transmittit ad ccelos riova exsenia
Per querii riiaj. Palri, priraitias exhibet geniiori, per Christum Do-
MISSASANCTOEUM INFANTOM. minum noslrum.
Lectio Apbcalypsissancti Johannis legenda in missaIn- MISSA JACOBI ETJOHANNIS.
fantumi>. [Lectionesin fesloapostolorumJacobi et Johannts d.]
v Ego Johanhes vidi iti spiritii quseoportet fiericito. LectioActuumapostolorum.
JVidi subtus altare animas interfeclorum prbpier ver- lii diebus iliis inisit Herodes rex ut afiligerelquos-
i bura Deivet pfoplef testimoniiih) qubd liabebarit; et dam de Ecclesia. Occidil aulem Jacobum fratrem
i claiiiabaritvdce riiagna dicerites : ijsquequo, Doriiinei Johannis gladio : videns autem quia placeret ju-
s&nctu_et vefufc, non jiidicas et vinciicassanguinemi daeis, adposuit adprehendere et Petmm.
" Forte, arma dedit contra astutiam. . d Hunc titulum, qui in Codice deest, item sup-
b Eadem lectlo pfo tnisj.a
httjiis festi ih Lectio- plevimus. Epistola non videiur integre descripia, ul
nario Liixoviensi:
c Collectio haec par.___ieadeiii in Ordine Gre- aliquoties infra. Evangeliurii iu Lectionario i.ux6-
yiensi, sed ex Marcp.
goriano.
469 SACRAMENTARIOM GALLICANUM.— LECTIONES DE ADVENTUDOMINI. 470
Leetio sancliEyangeiiisecundumMatlhaeum. A alius videtur confidere in carne, ego rriagis; circum-
b>biis illis accedens ad Dominum Jesuin mater cisus octava die, ex geriere Israel, de Tribu Benjatiiin,
filiiiruinZebedaeicuin filiis suis, adorans et petens Hebrseus ex Hebrseis, secuiidum legem Pharisscus,
aliquid ab.eb. Qui dixit ei: Quid vis ? Ait ilii: Dic secundum semulaiionem persequens Ecclesiatn Dei.
ul sedeant hi duo filii mei unus ad dexieram tuam , LectiosanctiEvangeliisecundurnLucam.
et unus ad sinislram in regno tuo. Respondens au- Diebus illis, postquara consummati sunt dies odo
lem DominusJesus dixit ei : Nescitis quid petatis. ut circumcideretur, vocatum est nomen ejus JESOS,
Potestis calicem bibere quera ego bibiturus sura ? quod vocatum esl ab angelo, priusquam in utero
Dicttnt ei: Possumus. Ait illis : Calicem quidem couciperetur. Et postquam impleii sunt dies purga-
meum bibetis; sedere autem ad dexterain meam tionis ejus secunduui legera Moysi, tulerunt illuin iu
et sinislram, non est meura dare vobis, sed quibus Hierusalem, ut sisterent eura Domino, sicut scrip-
paraium est a Patre meo. tura est in lege Doraini, quia orane masciilitiura
INCIPIT MISSA a. adaperiens vulvam, sanctum Domino vocabitur.
ElectionisDominicsepraeclarum testiinoniura, at- INCIPIT MISSA.
que aposlolicaecongregationis mirabile ornamenluitt, Domintitt)noslrnm Jesum Christum, fratres ca-
et evangelicaeveritatis caeleste praeconiura sanctos":g rissirai , humiliter deprecemur, qui infiniia ejus mi-
Dei apostolos el martyres Jacobum et Johannera, sericordia in salulare suo nos visitavit, in passione
Dorainumdepreceraur ; ut qui illis aposiolalus gra- redernit, vitiaque nostra a nobis circumcisi., ei bm-
tiani vel martyrii dedit coronam, uobis quoque eon- nia idola destruxit, malaque discussit.
cedal veniam peccatorum. Collectio.
Collectio. Exaudi nos, Doraine, sempiterna Trinitas Deus,
Deus, qui beatissimis apostolis luis Jacobo et qui propler homiaum peccata carnem adsumere di-
Johanni gloriain raartyrii, bibitionis tui calicis prse- gnatus est. Dies enim octava est a tua nativitate,
dixisli, ui et confirmares responsioueni quam fides quo circumcisionem bominuui nostruiriJcsum Chri
pura protulerat; prosit patrociniis, ut digneris stuni Fiiiurh liium posuistipro nobis, et regnum ido.
exaudire suffragiis. lolatrise destriixisti, viaiii veritalis docuisti, Iegen.
Post uoiriina. Implesti, Joseph et Mariatu ln iierimb saliasti; le
Domine, queb vocahi&iiisancti apostoli Jacobus et obsecramus, Domine, ut a peccatis hrijus sseculiuos
Johannes fide integfa surit seciiti, et quem sequentes iiberare digneris.
caritate integrasutit electis ut mundi piscatores fie- Post riorriiria.
rent, qui profundi retia reliquissent; auribus percipe, ^ Sanctbriim omnium beuih Patfera omriipoteiiiem
qusesumus,orationem noslram, ut dum adsequieoruin depreceiriur, iit obltitiOnesfainuloruiri ac Tarriularum
facta non possumus, implere saliim monita pertet.- suaruiii piacidb ac sereno viiltu respicefe digrieris;
datnus. Ad paceiri.
Couectioad pacein. Christuii) Dominum depreceiiiur, qttem adofant
bouiirie seterne, ciii ita iii sanctis apostolis tiiis magi; proplietariirh vaticiriia cofiplentur, venihht
Jacobo et Johanne placttit afcahurri oTspenSationis ex oriente legati, fides gentiuhi cieclaratttf: cirenm-
implere, ui gloribsbpassionis exeihplo apbslblbri.m, ciditiir octava die cireufiicisionisinvenfor : ad terii-
quoiurri ilie praecederet, iste praemitteret. plum ducitur offerendus qui est adorandiisIri tenipio.
Conlesiatio Cohtestatio
Vefe digriiiiriet jiistum est, omnipbieHs Deus, ut Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
apdstblostubsJacobumet Johannem ihefiiis stiffragah- jpropterea exultemus uberius, quia scimus in ho-
tibus preces riostras prbpitlns exaudias, per Chiisfuiri diernum dlem salutaris fieri naialis octavum iegiti-
Doirtiiiiiiniiosirum. Qui est sanctorurriomniurhvirtus rauin liotnini secundum carnem geniti circurricisione
et gloria, vicforia martyrum et corbna, Paslor oviuni, signatuni: quia sicut inortaliiatem nosirain adsum •
et hostia sacercioium; redemtio genlium et propicia- . sit ut iiiortein consumeret, ita et jugum legis in sua
tio peccaiorurri, ipse Dominus ac redemtbr noster, " carne suscepil ut nostra cervice discuteret, quia
anle cujus sacratissimahi sedem stant angeli, ad... pro universilate humani generis Saivaior advenerat.
MISSA DIECIRCDMCISIOWS DOMINI. Quem laud.
[Lectiones in CircumcisioneDomimb. MISSA i_i EPHYFANIA d.
tlpistolaPauli apostoliad Pliilipperises. \ Lectiones in Epiphanid.]
Fraires, videie cifcumcisioiiem. NoS eniiii sumus EpisiolaPauli apostoliad Tlturri.
cifciiriicisio, qiii spiritu c DieiserVimuset glbriainur Fratres, appafiiil grntin Dei Saivatbris nbs.rl oni-
in Clirisib Jesii, et iioii iri carne iiduciairi hanentes. nibiis homihibiis, erudieiis hos, ttt abttegantes im-
Quaraquamego hlbeam confidentiamincarne, Si quis pietatem et ssecularia desideria, sobrie, et juste , et
a Ordine br_eposieropost missam Innocentura po- quos ansulis inclusos habes.
jiitur haecmissa, quaeeadem est atque hic us.quead c Legebat AugnstinusSpi.ri.iu1in serriiorteCLIXad
Coiitestationerain Missali Gotliico, sed proljxior, in- populum , num. i , ubi subdit: iScio plerosque Co-
scrip.t8;:Missais natale apostolorumIacobi el lohannis, cliceshabere : Qui Spiritu Deo servimus, i
b Et hic litulus deest in veteri exemplari, sed d Epiiyphania etiam scribiiur in Lectionario Luxo-
necessario supplendus. Idem observa de aliis titulis, viensi, lum in MissaliGothieo,
471 APPENDIX AD OPERA S. GERMANI PARISIENSIS. 472
pie vivamus in hoe saeculo, exspectantes beatam __, J Post nomina.
spen et adventum glorise magni Domini et Salva- Deus qui dives es in omnibu. misericordia, Pater
loris uostri Jesu Christi. glorise, qui posuisti Filium tuura, lumen in nationi-
LectiosauctiEvangeliiseeundumJohannem. bus, prsedicare captivis redemptionem, csecis vi-
Diebus illis ", venit Dominus Jesus in Jordanem sura; remissionem peccatorum, et sortem inter
ad Jobannem, ut baplizarelur ab eo. Johannes au- sanctos per fidem, qui es iri Christo largus misera-
tem prohibebat eum dicens : Ego a le debeo bapti- lor, indulge.
zari, et lu venis ad me? Respondens autem Domi- Adpacem
nus Jesus dixit ei: Sine modo ; sic enira decet nos Deus, qui per unigeriitom Jesum Chrisium F.Iium
implere omnera justitiam. Tunc dimisit eum. Bapti- tuum Dominum nbstrum hodie sanctificationem sa-
zatus aulem confestim ascendit de aqua, et ecce lutis seternae aquis regenerantibus prsestitisli, et
aperti sunl ei cseli, et vidit Spiritum Dei descen- veniente super capul illius spirilali columba, per
dentem sicut columbamvenientem super se, et vox Spiritum sanctum ipse venisti, dona, quaesumus,
de cselis dicens: Hic est Filius meus dileclus, in ut veuiat super hanc omnem ecclesiara tuam illa
quo mihi complacui. [Luc. m, 13.] ET ipse Jesus benedictio, quse cunctos jugiler protegat.
erat incipieris ouasi annorura triginta ut pmabaiur gj Contestatio.
iilius Josep. Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
[Joann. II, 1] ET die tertio nuptise factae sunt in quia notam fecisli in populis misericordiam tuam,
Cana Galilese, et erat mater Jesu ibi. Vocalus est et salutare tuum cunctis gentibus declarasti, hodier-
aulem Dominus Jesus et discipuli ejus ad nuplias. nura declarans diem, in quo adoranda veri Regis
Ei deficiente vino dicit mater Jesu ad eum : Vi- infaniia excitatos de reraotis partibus viros clarior
num iion habent. El dicit ei Dominus Jesus: Quid ceteris sideribus stella perduceret, et caeli ac terrsa
mihi et libi est, mulier ? nondum venit hora raea. Doraimiracorporaliter natum, radio suse lucis os-
Dicit mater ejus ministris : Quodcumque dixerit vo- tenderet. Propterea profusis gaudiis totus per orbem
bis facite. Erant autem ibi lapideaehydrise sex positse terrarum mundus exultat. Sed et supemse concinuut
secuiidum puriflcalionem Judseorum, capientes sin- potestates, hymnum glorise tuae sine cessatione di-
gulse metretas binas vel ternas. Dicit eis Dominus : centes: Sanctus
Impiete hydrias aqua. Et impleverunt eas usque ad MISSA IN CATHEDRA SANCTI PETRI.
Biunmum.Et dicit eis Jesus : Haurite nunc, et ferte
architriclino. El lulerunt. Ut autem gustavit ar- [ Leclionesin Cathedrasancti Petri b.
chitriclinus aquam vinum factum, et non sciebat, EpistolaPetri apostoliad gentes.
unde esset; minislri autera sciebant qui hauriebant Fratres, benedictns Deus et pater Domini nostri
aquara; vocat sponsum architriclinus, et dicit ei: Jesu Chrisli, qui secundum magnam misericordiam
Omnis horao primum bonum vinum ponit, et cum suam regeneravit nos in spem viiae, per resurre*
inebriati fuerint, tunc id quod deterius est., Tu au- ctionem Jesu Christi ex mortuis, in hereditatem
tem servasti bonum vinum usque adhuc. Hoc fecit incorruptibilem et incontaminatatn, et inmarcessi-
initium signorum Dominus Jesus in Cana Galileae, bilem, conservalam in cselis.
et manifeslavit gloriam suam, et crediderunl in eum LectiosanctiEvaogeliisecundumMatthaeum c.
discipuli ejus. Tempore illo, venit DominusJesus in parles Cse-
INCIPITMISSA. sareae Philippi, et interrogavit discipulos suos, di-
Deum qut sanctam huic Ephyfanise festivitalem cens: Quetn me dicunt homines esse filium hominis?
nomen de mirabilibus dedil, fratres carissimi, per Qui dixerunt: Alii Johannera Baplislam,-alii Eliam,
misericordiam DominiDei nostri Jesu Christi sup- alii vero Jeremiam, aut unutti ex Propbetis. Dixit
pliciter deprecemur, ut sicut hodierna sollemnitas autem illis DominusJesiis: Vos vero quem me esse
et Apparilio, et Inluniinatio, el Declaratio, ex mi- dicitis ? Respondens Simon Petrus dixit ei: Tu es
raculo aquse in vinum versse, ita in populo sno est, . Christus filius Dei vivi. Respondens autem Dorainus
ut claritas majestatis suse sine cessatione fulgeat,, Jesus dixit ei: Beatus es, Siraon Barjona,
quia caro
et sanctitalis Iumen semper appareat, ut plebs istat et sanguis non revelavit libi, sed Patermeus
qui in
suo nomJne consecrata permaneat. cselis est. Et ego dico tibi, quia tu es Pelrus, et
Colleclio. super hanc petram sedificaboEcclesiam meam, et
Deum qui sanctificavit Jordanis fluenta, benedixitt
portse inferi non pr__valebiintadversus eara. Et libi
conjugia nuptialia, fratres carissimi, deprecemur, dabo claves regni cselorum; et quodcumqtteligaveris
ut cujus miracula annuis recolimus vicibus, sola1
super terram, erit ligatum in caelis; et quodcumque
ejus gratia mereamur indulgentiam peccatorum. solveris super terram, erit soiutnm et in cselis.
H Eodem modo Evangelium hoc die in Lectionario Januarii olim celebrari nios erat. Ergo etiam Cathe-
Luxoviensi contextum est ex tribus Evangelistis dra in Januario , ut validis argumentis probatum in
Matihseo, Luca, et Johanne. jiolis ad Leciionariura Luxoviense, quod vel ex solo
> Nihil bic de sancta Genovefa, sic vero in Le- hoc loco conficitur.
ciioriario Luxoviensi. Illud observaiione dignum, 0 Idem Evangelium hac die in Leetionario Luxo-
quod Cathedra saucii Pelri boc loco praecedit fes- viensi, sed aliqua ibi addita ex Johanne, quse hio
tunrAssumplionis beatissirnse Virginis, quod die 18 noii adduiuur.
475 SAGRAMENTARIUM GALLICANUM.- LECTIONES DE ADVENTUDOMINI. 474
INC1P1THISSA, A liereni revocavit de funere, et virtutem imperanie ,
BeatissimiPetri apostoli sollemnissimura diem, in morti prsedaric non licuit, per Chrislum Dominiini.
quo orane jus Gentium Judseorumque sortitus est, MISSA IN SANCT*MARI.E SOLLEMNITATE.
quem diem ipsa divinitas consecravit delegando
contulit [In missa sanctw Mariw f. ]
caelorum claves, vel pontificalis cathedfae
fratres exultanies in Doraino Epistola Pauli aposloliad Ephesios.
dignitatem, carissimi,
[celebremus,] deprecantes ejus misericordiam ; ul Filii, obedite parenlibus vestris in Domino, hoc
sicut beato Petro principalia munera conlulit, ita et enim est justum. Honora patrem tuum et matrem
nobis peccatorum commissa concedat. luara, quod esl mandaium primum in promissione,
Collectio. ut hene sit tibi, et sis longsevus super terram. Et
" Deus qui hodiernat die beatura Petrura post te parentes, nolite ad iracundiara provocare filios ve-
dedisti caput Ecclesise, cum te ille vere confessus stros, sed educate illos in disciplina et correptione
sit, et ipse a le digue prselatus sit, te supplices Doiuini. Servi, obedite dominis carnalibus cum ti-
exoramus; ut qui dedisti Pastorem, ne quid de more et tremore, in simplicitate cordis vestri, sicut
ovibus perderes, ut grex effugiat errores, ejus in- Christo, non ad oculum servienles, quasi hominibus
tercessione quem fecisti b salvifices. B placeatis: sed ut servi Christi faciatis volunlatetn Dei
Post nomina. ex anirno, cum bona voluntale servientes, sicut
Deumqui beato Petro tantara potestatem discipulo Domino et hominibus, scientes, quoniam uuusquis-
contulit, utsi ipse Iigaverit, non sit alter qni sol- que quodcumque fecerit bonutn, hoc percipiet a
verit; et qnse in lerra solverit, ilem cselo' solula Doraino, sive servus, sive liber. Et vos, dnmini,
sint, precibus imploremus; ut eductis a tartaro de- eadem facite illis, remitleiites minas, scientes quia
functorum spiritibus, non prsevaleant sepultis in- illorum et vesler Dominus est in caelis.
ferni porlae per crimina, quas per aposloli fidem LectiosanctiEvangeliisecundumLue.ni.
vinci credit Ecclesia. Tempore illo, ibant parenles Jesu per omnes an-
Ad pacem. nos in Hierusalem in die sollerani Pnschae. Et cum
Cleraenlissimeconditor, qui tanta earilate succen- faclus esset aiinoium duodecira, ascendentibus illis
disti discipulum, ut se de nave jactatum ad te celere in Hierusolyma secundura consuetudinem diei fesii,
festinaret pede nudo per pelagus; et videns hanc consummatisque diebus, cum redirent, remansit
dilectionera, claves ei dares siderum, voces inspice puer Jesus in Hierusalem , et non cognoverunt pa-
suggerentum e. rentes ejus. Existiraantes autem illum esse in comi-
Contestatio. r» latti, venerunt iter diei, et requirebant euin intet
Vere dignum et justmn est oranipoteiis Deus, qui cognalos et notos. El uon invenienles regressi sunt
divcs infinitse clemenlise copioso munere plasmara in Hierusalera, requirentes eura. Et facium esl post
tuse creaturae in tanttim dignaris erigere, ut verua- triduura invenerunt iiluin in lemplo, sedenlem in
culo limi compatiens, homini de terrena compage medio doclorum, audientem illos el inlerrogantem.
claves caelicomraitteres, et ad judicandas tribus so- Stupebant auiem oranes qui euin audiebant super
lium excelsse sedis in sublimi conponeres. Teslis prudeniia et responsis ejus. Et videntes admirali
est dies hodierna beati Petri cathedra episcopatus suni. Et dixit mater ejus ad illum: Fili, quid fecisti
exposita, in qua fideimerilo revelalionis mysterium nobis sie? Ecce pater tuus et ego doleutes qusere-
fidei d, Filium Dei coniitendo, prselatus apostolus bamus le. Et ait ad illos : Nesciebatis, quia in his
ordinatur, in cujus confessione est fundaraentum quae palris mei sunt oportet me esse ?
Ecclesise : nec adversus hanc Petram portae inferi INCIPITMlSSA.
prsevalent, [nec serpens vestigium exprimit, nec Omnipolens sempiterne Deus, qui terrenis corpo-
triumphum mors obtinet. ] Quid vero bealo Petro ribus Verbi tui veritatem per venerabilem Mariam
diverso sub lempore accessit laudis et gloriae, [ quae conjungi voluisti; peiimus inmensam clemenliaiii
vox, quselingua, quis explicet?] Hinc est quod mare D luam, ut quod in ejus veneratione deposcimus, te
tremulum fixo calcat vest.igio, et inter undas liqui- propiciante merearaur consequi.
das pendula planta perarabulat. Hic ad portam Spe- Colleclio.
ciosam contracti tendit vesligia, el tactus Petri di- Exaudi nos, Domine, sancte Pater, oranipotens
gito claudus non indigel bacuio. Hic carceratus dura Deus, qui beace Mariaeuleri obumbralione cunclum
dormitat, Christus pro ipso pervigilat, et retrusus mundum inluminare dignatus es : Majeslatem tuaui
ergastulo, foras pfocedit per angelum, Hic paralyti- supplices deprecamur, ut quod nostris meri.is non
cum erexit decubantem in lecto; hic Tabitam mu- valemus, ejus adipisci prsesidiismereamor. Te.quse-
a Quae sequuntur ex boc officioCathedrse sancti inclusa indidem supplentur.
Peiri, eadem sunt in Missali Gotliico. e ln Gothico, Dir.n.eimperanteprwdari non licttit.
b In Missali mox dicio legitur, prwfecisli. Post quaenonnuila ibidem adduntur.
e Posl haecadditur ibidera: Ut quicumqueex prw- 1 Hic litulus alia inanu adjectus est, sed aiiliqua.
eepto junguntur ad osculum, livore pecloris excluso Fiierinl proinde hse lectiones pro Vigilia Assump-
illuc per graliam ducantur, quo cwli Petrus esljani- tionis , qtise sff.ic._eMariw sollemnilas hic appelle-
lor. Prwsla, Salvaior mundi, etc. aut certe pro quovis alio ejus feslo pr_eter As-
d Deest fidei repetitio in Missali Gothico. Ansulis tur;suiuplionem, qfuassequitur>
478 APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. 47G
sumus, Doraine, fatnulahtes, ut beatae Mariae nos Ai soror, nomtne Maria, qiise etiarri sedens secus pedes
gaudia comitentur, cujus meritis nostra delearitur Domini audiebat verbum iiiius. JMarlhaautem sata-
chirographa pbccatoruui, gebat circa frequens ministerium. Quse ktetit et ait:
Post nomina. Doraine, non est tibi curse quod soror mea reliquit
Offerimus, Domine, preces et munera in honore me solara rainislrare? Dic ergo illi ut me adjuvet.
sancte Mariaegaudentes : prsesla, quaesumus, ut et Et respondens dixit illi Jesus : Marlha, Mariha, sol-
convenieiiter baecagere, et remediura serapiternum licita es et lurbaris circa plurima. Porro uiiura est
valeamus adquirere. necessarium. Maria opiimam parterrieiegil, quseubii
Ad paberh. auferelur ab ea.
Altnrio luo, Domirte, propOsila munera Spiriltts INGtPIT MlSSA
sancius benignus adsuiriat, qiii beatae Mariaeviscefa b Generosaediei dorainicaeGenetricis iiiexpiicabile
splendoris sui verilate replevit. sacramentum, tantomagis prceconabilesacramenlum,
ContestatiO. quantura iiitef homines adsuniptione Virginis sirtgu-
Vere digrium et justum est, onlnipbtens DeUs.Qui iare, apud quara vitse integritas ohtinuit fiiiuri), bt
nos tnirabile mysteriutn et iraihafrabile sacranienlum raors non invenit par exeiripliiirt; nee iriihuSingerehs
per verterabilem Mafiarii servare dbcuisti, in qua i> *gstuporem de transitu , quam exultaiirinerri fereris
riiarietintacta castitas, pudor inlegcr, fifma consciert- unico beata de partu; non soium mirabilis pignore
lia. Nam in hoc matrem Domihi sui Jesu Se esse quod fide concepit, fratres carissimi, deprecemur; ut
cognovit, quia plus gaudii corilulit, quam pudOris. ejus adjuli muniamur suffragio, quse beata Maria de
Lsetalur ergo qtiod virgo edrtcepit, quod caeliDomi- parlu clara, de merilo felix prsedicatur post transi-
nub) clausis poftavit visceribus, qiibd virgo edidit tum.
partum. 0 magrta clehien.ia Deilalis! quseVirurrtrtoh Secreta.
novit et riialef Sst, et post rilium virrgo est. Duobus Dbus iuiiversalis, qiii in saiictis Spifitaliibr, in fria-
enim gavlsa est muueribiis : miiatur quOd virgo pe- tre vero Virgine eiiam corporaliief habiiasti; cariiate
perit; laelatur quod edidit Redemtorem Domimun decens, pace gaudens; pieiate prsecellens; ab angelo
TiostrUmJesum Chrisiiim. Per querii. S.mctus; gratia plena, ab Helizabet benedieta, ab genlibus
lillSSA1NAbSOMPTIONE SANCTjE MASliE. praedicatur beata ; cujus nobis fides mysterium, par-
LectioApocaly[isis saiicliJohannis. tus gaudiutn, pacemquara in adsumtione malris tunc
Et vidi; et ecce agnus siahat super raonteni Sioii, prsebuistidiscipulis, nobis niiserere supplicibus.
et cunl illos cehtum quadraginla qiiatuor inilia ha- Contestatio.
bentes nomen ejus, et nomen patris ejus sciiplum in . Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, per
frontibus suis. Et aiidivi vocem de fcselo, tamqiiam ^«Cliri-turfi DOminnW)nosirum; Quo fidelis Israel
vocem aquarum multarura; et tamquam vocem tbni- 'egressa est de .Egypto; qiio virgo Dei genetrix
trui magni; et Vocemquam audivi, sicut cyiharce- Mafia de mundo migravit ad Christum, c germine
dorum cyiharizanlitim in cytharis suis. El cantabnnt glbriosa, adsumtiorie secura, paradisi dote pfaelalta,
quasi canliciiraiiovum ante Sedem; et ante quattuof damna de coetu, suinens vota de fructu; non sub-
aniraalia, et seniores : et nemo poterat dicere canti- dita labori per partum, non dolori per transitum ;
eutii, nisi ill;iceiilura quadraginta quattuor railia qui speciosus ilialamus^de quOdecofus procedit sponsus,
empti sunt de terra; Hi sunt qui Cummulieribus non lux gentium, spes fideiiumj prsedo dsemonum, con-
sunt coinquinati, virgines entni sunt: hiquisequun- fusio Judseorum; vasculum gloriae,Ibmpluiii caeleste
L>rAgnum quocumque abierit. Hi empti enira sunt [cujus juvenculae melius pradicaritur] inerita, Cuin
ex hominibus, primiciaeDeoet Agno, etin ore ipso- veiefis Evse eonfetenlur exempla. Si quidem ista
rum non est invenlum mendacium: sine macula sunt. mtindo vitam protulil; illa legem monis invexit: illa
Vidi attgelutti volantem per medium caelii'm; habbn- praevaricando nos perdidit; isla generando servavii:
lem Evangelium selernum ut evangelizet sedenlkbus illa nos poino arboris in ipsa radice pereussil; ex
super terram; et super omnem gentem et tribuin, et hujus virga flos exiit, qui nos odore refecefil, et fruge
lingnam, et populunij dicens magna voce : Timete *^ * curarit: Hia malediciiohe in dolore generat; ista
Deum, et date illi honorem, quia venil hora judicii beiiediclione in s:ilute : illa perfidia serpenti consen-
ejus; et adorate eum mii fecit cselumet lerrani, m3re sit, conjugem decepit, prolem damnavitd, nisi etiam
et fontes aquariim, lali matri adornassel egressum. Recle ab ipso sus-
LectiosanctiEvangeliisecundumLucama; cepta es in adsumtione felicitcr, quem pie suscepisii
Faclum est auteru dum iret Dominus Jesus, intra- conceptura perfidem : utqui terrae non eras con-
. vit in quoddam casiellum, el mulier quaedamMarlha scia, te nort leneret rupis inclusa>Vere diversis in-
nomine excepit lllum in domo sua. Et huic erat folis anima redimila, cui Apostoli sacrum reddunt
a Hoc Evangelium modo eiiam legitttr ln Assum- illic prolixiores, et aliae filnres. Contestatio fefe
piione Deiparse: aliud in Leetionafio Luxoviensi ex eadem. bmissa liic Colleeiio pbst nomina.
Lucsecap: i : Exsurgens Maria; etc. In vetustissimo « AMdilMissaleGolhieum : Quw nec de corruptione
Kaiendario sancli Cyriaci ad Theriuas notatur: xv OMS&epti 'contagium,necresotuliohemperlulit in sepnl-
Kai. Feb: Depositio sanctw Mariw virginis, matris crB: potluiiohe iiberd; germine, eic;
• Domi)iinostri Jesu Chrisli: d Hie mulla supplenda sutit ex MissaliGothico.
b Eaedeinoraiiones in Leclionario Luxo.Sensi.sed
477 SACRAMENTARlui GALLICANUM.— LECTtONES DE ADVENTUDOMINI. 478
obsequinm, Angeli cririturn, Christus araplexum , A.Saiicio, j iri cafiiate riori fibia, in vefbb veritatis, in
rtiibis veicoluhi. adsiimplio pa. adisum, in Choris vir- viftute Dfei; per Srrria justilise a dexiris ei Sinistris,
gittuni glbfia tenfeiisprincipatuh), per quetfl laudatit per gloriara et igriobilitateiri, per insShiam et boiiain
Angeli. faraara, ut seducfores et veraces; sicut qui ignoti, et
MISSA OOADRAGINSIMALIS. cogniti; quasi morien.es, et ecee vivimus, ul cas-
Lecliolibri Regum quaelegitur initio Quadraginsimae a. ligaii, etnon moriificati; quasi irisles, semperautein
Tempore illo, venit Elias iii Bersabee Juda, et di- gaudenles; sicut egenles, multos aulem locupletan-
liilsit ibi prierttlfisiiutri, Cl perrexit itt deserlo viam les; tamquatn nihil habenles, e' irania possidenles,
Ainllisdiei.Gumqueveiiissetj et sedisset stibtef tifiam in Christo Jesu Domino nostro;
fulfipefuiWjpetivit anirnsesuaeut morerfetitr, et ait : LectiosanctiEvangeliisecundumMatlhseum.
-.u.fieit mihi, Domiiie, tolle snimn.n fiieam. Neque Diehns illis, dixit Dominus JesUs discipiilis suis :
enira melior sum quam palres mei. Projeciique se, AdteHditerie
justitiam vestfam faciatis coram hOmi-
ct obdormivitin umbrajuniperi. Et ecceangelus Do- uibtis, ut videaniiui a!) eis. Alioquiii riifercedemnon
mini letigit eum, et dixit illi : Surge, et comede. hahebitis apud Patrem Vestrtiiii
cjtiiirtCaelisest.Cum
Respexit, et eccead caput suum subcinericius panis, , ergo facis elfeemosyhaih,noli tuba cariere anle te,
et vas aquae. Comeditergo, el bibit; et rur-um ob- '"I siciit hypocritae faciurit ih syiingiigiset in vicis, ut
dormivit. Reversusque est angelus Domini secundo, honorificentuf ab honiiliibtts. Ameii dicd vobis, re-
et tetigil eum, dixitque illi : Surge, grandis enim Cepeiunt mercedeih srian). Te autetri fnciente elfee-
tibi restatvia. Quicum surrexil, coraedit et bibit, et mosycarii, nesciat Sinistra tiia quitl faciat dexiefa
atnbulavitin fortitudirie cibi illius quadraginta die- lua, ut sit eieemosyna tua iii abscbridito, 'ei Palef
toils,ei qiiadragirila rioclibiis iisque ad monfem Dei tuU-i qui vidfet in abseondilo, reddet tibi. Et buiii
Oreb. Cumqiie vehisset iii SpbluriCa,bt Scce serrho bfaiis, ilon eritis siclil hypocfitai, qui airtant in Sy-
Donlitii ad ei)m, dixitqribei : Qiiid hic agis, llelia? nagrigis et in aiigiilis platearum stantes bfafB, ut
At ille responc.it: Zelb ieiattis _tifh pirb Doinino videanihr ab hhtninibus; Atnen dico vobis, recepe-
exerciliiufh, qiiia dereitqiieriiht tiiii Israel pacliihi runl hiercedetn suatrt. TUautehi cUriiofaliis; iiiira in
tuiim, et prophetas tuos ocbitfi.Hmigiadib, feide5r<_- cuhiculuin tuum, et clauso ostio ttto, ora Palretn
lictus sum ego solus; et quaerunt animam uieam ut luum inabscondito; et Pater turts qui videt in abs-
auferant eam. Et ait ei: Egredere; et sta in mohte cbndilO, reddet libi. Oiariles auteih rtolite inultura
corara Doinino. El ecce Dominus transit, etspiriius loqiii sicut hyrtici, piilant enim quod iu miiliiloquio
grandis et foriis, subvertens mOnteS; et couterens suo exaiidiahtur. Nollie efgo adsiniilari eis. Scit
r»
I ehim Paler....vester qiiibus Opus sit VobiS,antequatti
petras anle Dominum. Non in spiritu. Dominus. Et ™
post spirilum comraolio: non in commutione Domi- petalis euin.
nus. Et posl commotionem ignis : non in igne Domi- IHCIPITMlSSk.
nus. Etpost ignem sibilus aiiraetenuis : ibi Dominus; Omnipotens aeterne Deus, ut quadr.iginsimale hoc
Quod eura audisset Helias, operuit vulium suum jejuniuni ei competentibus inclioemiis obseqtiiis, et
pallio, et egressus sietit in oslio speluncse, el ecce tibi plaeitis effectibus celebremus, htimani goneris
vox ad cura dicens: Qnid hic agis. Helia? Et ille res- Goiiditor et Redemtor largire propitius. et contineti-
pondil : Ze!o zelatus sum pro Doinino exereiluunr, tiara nostraesalutis misericors exaudias. Per.
quia direliqueriirit paclutn tttuiii filii Israel. Altaria Collectio.
o Deus ahstineniiae, Deus caslimoniae,qui (ibeuter
tua destriiserirat, et prophetas tttos occiderunt g!a-
dio; et derelictus sum ego soltis, et quaerunt animain |ejunantium hurailitate placaris, et bumiliantium se
njeam ut au'er;uit eara. El ait Doraiiitis ad eum : precibiis benignus infiecleris; exaudi preces nostras
Vade, revertere viam tuam per deseriimi in Da» in hac hodierna die, quo qtiadrflginsimaleinclioamus
masco jejunium ; et diversarum lurbatiOnumi quibus gra-
EpistolaPauh apoStoliad Gorinthios;iu Quatlraginsima B.' dimur,tuae terapestate discussa, conlinenliam nobis a
ecce nuric 0 vitiis benignitatis infunde.
Fratres; tempiis aeceplabile; eece riiinc
die< saluiis. Nemini daiilC- uilani offefisionerii, ijt[ Post nomina.
lioli vituperetur rninistefiuhi hoslruih : sed exhibea- Unianimes atque concordes Dominum Deum no-
tlius in ohinibus nosmeiipscis, Sicut Dei ininistrbs, iri strum, fraires carissimi, deprecemur, ut jejuuiuai
irtulla patientia, iii iribula.ionibus; iii rieeeSsitatitiiis, nostrum sit remissio peccatoruiii, et dono gratiae su;«
'
in angustiis. in plagis, in careeribUS;in seditibiiibiis, castigatioiiem corporum profeclus meniium conse-
in laboribus, in vigiliis, in jejuniis, in castitaie, ih' quantur. Per Ad pacem.
scientia, in lotiganimitaie, in suavitate, iii Spiritiii Jejunia nostra, qusesumus, Dbiriine, ut ribba rea-
* Hib Qiktdraginsimtevobabulum : 81 ila sbribeii-
prima , aut die sequenti, utconjicimus. Necdunienim
dum more illiiis teiiipofis; patet ex seqiiehtibus, et ex Qiiadragesiina tunc incipiebat a leria 4 Ciherum.
LeeiionarioLiixcJviensiab Missali Grtthico. Nihil bic b Eadera
de Septuagesima, Sexagesiina et Quii.cjiiagt.Sima. quo deiiiciuiil lectjo hic in Luxoviensi Lectionario, in
eaqiiae p^rtineril a<3seqiiienresQuadra-
Legeaunotata sidteclioiiariiirti Luxo.ierise pag. 125 gesiinae dies.
[lib; de Lit. Gall.]; ln GrilhicO pflriter legilur : Ofdo * Eadem Colleciio in Missali Gbtiiico, eademque
misswin initium Quadraginsimw,id est pro Douiiilica ut inlraConteblalio; ibideii), pag. 220.
 .79 • APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. 480
iibus nostrorum criminum solvant, et tuam nobis A \ INCIPITMISSA
justiliam faciantesse placabilem, et concordes nos d Omnipotens sempiterne Deus, qui nobis in ob-
vinculo per complexum osculi n^ctant. servatione jejunii et eieemosynarumsemine, posuisti
Conteslalio. nostrorum remedia peccatorum, concede, quaesu-
Vere dignurn et jusium est omnipotens Deus, per mus, nos opere menlis ct corporis semper lihi esse
Christum Dominumnoslrum. Qui est filitisluus uni- devotos. Collectio.
genitus, manens in gloria tua, in quo jejunautiura
fides alitur, spes provehitur, caritas roboratur. Ipse Deus, qui ad animarum medellam jejunu devo-
est enim pauis vivus et verus, qui de cselodescendil, tione casligare corpora prsecepisii,concede, quaesu-
et habitat semper in caelo, qui est stibslaulia seter- mus, ut corda nostra ila pielatis tuaevaleanl exercere
nitaiis, et esca virlutis. Verbumenim tnura, per quod mandata, quatenus ab omnibus semper possiraus
facla suiu omnia, non solum bumanariim mentium, abstenere peccaiis.
scd et ipsorum quoque panis est angeiorum. Hujus Postnomina.
panis alimento Moyses famulus tuus quadraginla Deus, omniura pie jejunanlium spes, salus, gloria,
diebus el noctibus legein accipiens jejunavil, et a prsesta ut imposila altaribus tuis munera, quae pro
carnalibus cibis, ut luae suavilatis capacior essei, I nostris nostrorumque peccalis studio piae devotionis
abstenuii, de verbo luo vivens : cujus dulcedine vi- offeriruus, propicius et benignus aspicias, benedi-
vebat in spirilu, et lucem accipiebat in vultu. Unde cendo benedicas, et nobis sanctificala cusiodias.
nec iamem corporis sen.it, et terreiiaruni csl oblitus Ad pacem.
escarura; quia illura glorisetuse clarificabat aspectus,
et inuiientespirilu Deiserrao pascebat. Hunc panera, Deus, qui ad hoc nobis dignatus es donare jeju-
nium, ut abstinentia et castigalione carnali in fide
Domine, nobi. ministrare non desinas, quem ut inveniamur
siiiamus " indesinenier hortaris : CUJUSCARNE A TB siabiies, in operibus efficaces; jejunia
noslra suscipiens, da nobis ut sine disccplationis
IPSOSANCTIFICATA DUMPASCIMUR, roboramur; ET e in dilectione sinceri, manus nostras ad
SANGUINE DUH POTAMUR , abluiraur, per Christum irapuriiate
te puras Ievare possimus
Dominumnostrum.
ITEMMISSA JEJUMI. Contestatio.
EpistolaPauli apostoliad Corinthios,legendain Jejunioh. Vere dignura et justurri est, omnipotensDeus, tibi
Fratres, libenter sufferlis, secundumignobililatem sanctificare jejunium, quod nobis ab inilio saeculi
dico, quasi nos infirmi fuerimus, in quo quis audet, servare doctiisti. Maguara enira in hoc munere cor-
in insipientia dico, audeo et ego. Hebrsei sunt, el G C poribus gratiam conlulisti : quod si illa humani gc-
ego : Israhelilae sunt, el ego : semen Abrahoesunt, neris mater inlerdictam sibi arborem custodissel,
et ego : ministri Chrisii sunl, ul minus sapiens dico, immortaliiaiera retinuisset et pa.riam, Sed peccatum
plus ego : in laboribus plurimis, in carceribus abun- matris anliquse,quod inlicita iigni veliti usurpatione
dautius, in plagissupra modum, in mortibus frequen- conmisit, et nostris oramus absolve .ejuniis; ut qui
ter. A Jndseis quinquenis quadragenas una minus de paradiso non abstinendo ceeidimus, eodem nunc
accepi. Ter virgis caesussum, semel lapidatus sum, jejunando redeamus, per Chrislum Dominum no-
ler naufragium feci, nocte et die in profundo maris strum.
lui. In itineribus ssepe, periculis iluminum, periculis ITEMMISSA JEJUNII.
lalronum, periculis ex genere, periculis ex genlibus, EpislolaPauli apostoliad Romanos.
periculis in civilale, periculis in soliludine, periculis Fratres, vivo ego, dicit Dominus, quoniara mihi
in rnari, periculis in falsis fratribus. In labore et flectit omne genu, et oranis lingua cOnfitebiturDeo.
serumna, in vigiliis multis, in fame et siti, in jeju- Itaque unusquisque nostrura pro se rationem reddet
niis frequenler, in frigore et nuditale; solliciludo Deo. Non crgo aroplius invicem judicemus; sed hoc
omnium ecclesiarum in Chrislo Jesu. judicate magis, ne ponalis olfendiculum fratri vel
LecliosancliEvangeliisecundumMalthaeum. ] scandalum. Scio et confido in DominoJesu. Si enira
D
c D. Cum jejunatis, nolite fieri, sicut hypocritae, propler cibum fraler tuus contrislatur, jam non
tristes. Exterminant enim facies suas, ut pareant secundum carilatera ambulas. Noli cibo luo illum
hominibus iejiiuan.es. Amen dico vohis, recepefuut perdere, pro quo Christus mortuus est. Non enim
mercedem suam. Tu autem cum jejunas, unge caput blasphemelur bonum noslrum. Non est regnum Dei
tuuin, et laciem tuain lava, ne videaris boininibus esca et polus, sed jusliiia, ct pax, et gaudium in Spi-
jejunans, sed Patri tuo, qui est in abscondito; el Pa- rilu sanclo. Qui enim servit Deo,' probalus est ho-
ter luus qui videl in abscondito, reddet libi. minibus.
a Forle legendum, esuriamus. etc, sed : ilem alia missaJejunii. ln eodem Gothico
b Epistola hsecin Ordine Romano legilur Dominica habeutur tantum sex missse anie missam in Symboli
Sexagesimse. traditione, qusc fiebal in DominicaPalmarum: rieque
; Id esi, DixitDominusJesus discipulissuis. hic plures.
d Ilaecitem Colleclioin Gothico pro secunda missa e Legebalur in exemplari. disceptatione puritate;
jejunii : ubi non aliler quara hic missse inscribunliir, sed manifesliim mendura hoc raodo indubie sanan-
iion, ttt solel, pro Dominica prii.ia, sccundaf tertia, dum.
4bi SACRAMENTARIUM GALLICANUM. — LECTIONESDE ADVENTUDOMINI. 484
LectiosanctiEvangeliisecundumMattii-.uma. I
A Ad pacem
Simile esl regnum cselorum homini palrifamilias, cAccepta libi sint, Domine, qusesumtis, noslri
qui exiit primo mane conducere operarios in vineam dona jejuuii, quae expiando nos tuae gratiaedignos
suam. Conventioneautem facta cum operariis ex de- efficiant et ad sempilerna proraissa perducant.
nario diurno, misil eos in vineam suam. Et egressus Contestalio.
circa lioram tertiam, vidit alios stantes in foro otio- Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
sos, et illis dixii: Ite et vos in vineara meara, et suppliciler exorare, ut cum abstinentia corporali
quodjustum fuerit dabo vobis. Illi autem.abierunt. mens quoque nostra sensus declinel inlicitos; et quae
Iterum exiit circa sexlara et nonam horam,*et fecit terrenaefelicitatis carnalibus epulis abnegamus, hu-
similiter. Circa undeciraam vero exiit, et invenit manae volunlatis pravis intentionibus araputemus,
alios stantes, et dicit illis : Quid hic slatis tola die ul ad Sancta sanctorum d [piej fideliterque capienda
otiosi? Dicunt ei, quia nemo nos conduxit. Dicit.il- conpelenli jejunio [pervenirel valeamus. Per Chri-
lis : Ite et vos in vineara. Cum sero autera factum stuin Dominumnoslrum.
esset, dicit dominus vinese procuratori suo : Voca ITEMMISSA JEJU_.II.
operarios, et redde illis mercedern, incipiens a no- EpislolaPauli apostoliadRomanos
vissimis usque ad primos. Cum venissent ergo qui g1 Fralres, odienles mala , adhaerentes bono, cari-
circa undecimara horam veneranl, acceperunt sin- tate fraternitatis invicem diligenles, honore iti-
vicera praevenientes, sollicitudine non pigri, spi-
gulos denarios. Venientes autem et primi, arbilrali
sunt quodplus essent accepturi; acceperunt autem ritu fervenles, Domino servieutes, spe gaudenles,
et ipsi singulos denarios. Et accipientes murmura- in tribulatione patientes, orationi instanies , ine-
bant adversus pairemfamilias, dicenles: Hii novis- moriis sanctorura communicantes, hospitaliiatem
sirai una hora fecerunt, et pares nobis illos fecisti, seclantes. Benedicite, et noiite raaledicere : gaudere
qui portavimus pondus diei et sestus. At ille respon- cum gaudentibus, flere ciim flenlibus; id ipsura
dens uni eorum dixit: Amice, non facio tibi inju- invicem sentientes, non alta sapientes, sed humilibus
riara. Nonne ex denario convenisti mecum? Tolle consentientes in Cbristo.
quod luura est, et vade. Volo autem et huic novis- LectiosanctiEvangeliisecundumLucam.
simo dare sicul et tibi. Aut non licet mihi quod volo Diebus illis, dicebat DominusJesus parabolam ad
facere? An oculus tuus nequam est, quia ego bo- discipulos suos, quoniam opnrtet semper orare, et
nus sum'. Sic erunt novissimi primi, et primino- non deficere, dicens : Judex quidam erat in quadam
vissimi. Multi enim sunt vocati, pauci vero electi. civitate, qui Deum non timebat, et hominem non re-
INCIPIT
MISSA. * verebatur. Vidua autem qusedamerat in civilaleilla,
Q
Memores caelestiura prseceptorum, fratres carls- et veniebat ad eura, dicens: Vindica rae de adversa-
simi, peccala nostra coram Domino defleamus, se- rio meo ; et nolebat per multum tempus. Post haec
rentes in iaerymis, quod melamus in gaudiis. Simus aulem dixit intra se: Et si Deum non timeo, nec ho-
in oratione adsidui, in jejuniis prompti, in eleerao- minem revereor ; tamen quia molesta est raihi hsec
synis hilares, ut promissseretributionis gloriam de- vidua,vindicabo illain, ne in novissimo veniens, su-
vota fide et fulura operatione mereamur. gilletme. Ait autera Dominus :Auditequidjudexini-
Collectio. quilalis dicit. Dens autem non faciet vindiclam elec-
Tempus hoc sacratissimuni, fratres dilectissimi, torum suorum, clamantium ad se die ac nocle, et
vehementi devolione ac sollicitudinecelebremus, in patienliam habebil in illis ? Dieovobis , quia cito
quo Dorainusnoster quadraginta dierum vel noctium faciet vindiclam illorum. VerutniamenFilius hominis
cursiim absque ullo ejus juvamine sub indumento veniens, puias inveniet fidem in terra ? Dixit aulem
corporisjejunavit. Nam sicut reliqno anni tempore ad quosdam Dominus Jesus qui in se confidebant,
jejunare prsemium estrita in hisdiebus non jejunare lamquam justi, et aspernabantur ceteros parabolara
peccatum estb. Illa enim volunlaria sunt jejunia, islam : Duo homines ascenderunl in templum ut ora-
isla necessaria; illa de arbilrio, ista veniunt de man-1D rent, unus Pharisaeus,et allcr Publicanus. Pharisseus
dato ; ad illa denique invilamur, ad ista compelli- stans hsecapud se dicebat: Deus,graiias ago tibi,
mur. Precemur ergo Dominum, ut nobis tribuat re- quia non sum sicut ceteri hominum, raptores, injus-
missionempeccaminum. Per. ti, adulleri, velut etiam hic Publicanus. Jejuno bis
Post nomina. in sabbato, decimas do omnium quac possidco. Et
. Efficiatur haec hostia, Domine,qusesumus,sollem- Publicanus a longe stans nolebat nec oculos ad cac-
nibus grata jejuniis; et ut libi fiat acceptior, purifi- lum levare, sed perculiebat peclus suum dicens :
catis mentibus immoletur. Deus propicius esto mibi peccatori. Dico vobis, des-
: a Hoc Eyangelium in Ordine Romano legitur Do- 155, 159,185.
minica Sepiuagesimse.Idem ipsum in Africana Ec- b Notandushic Iocus de prsecepfojejunii Quadra-
clesia lectum est tempore vindemise,vivente Augus-
tino.ex sermonead populum 87. Itemque ipso dieNa- gesimalis. 0 Eadem fere Colleciio in Romano ler.a 3 hebdo-
talis Domini,ex sermone 49. Sed hae Lectiones non madsePassionis.
crant solemriespro sacris inysteriis, sed lanlum ad d Id est Eucharistiam seu coinmunionera Pascha-
sermoriismateriam : ad quam cotttinua librorum sa- lcm.
crorura leciio fiebal,utpaiel ex sermonibus 152,154,
4S3 APPENDIX At> QPERA S. GGRMANIPARISIENSIS- 484
cendil hic justificatus iii doraum suam ab illo : <iuiaA Jt slrumdeprecemur: uljejuniuiuiiostriirasitpropicia-
oinnis qtii se exaltat, liuuiiliajriiur; etqui se hiiiniliat, tionostra, et dono gratise suae, casligationem corpo-
exaliabilur. rum profeClusmentium consequanlur.
INCIPIT MlSSA. Contestatio
Deus, cui oranis creatura pro suo ordine serviens Vere dignuui ct justum est. Qui fidelestuos non
faraulatur subjecia, in hac jejunii humilialione pre- solura cibis corporalibus pascis,sed ctiain spiritalibus
ces noslras exaudi propicius. epulis raisericors reficis, ac prseslas, ut qui de para-
Colleclfo- diso in primo parenle per inobedientiaui nou absti-
J.-juniitncurvatiope pro noslris reatibus e.t delictis nendo cecidiraus, per Ghristi Domini nostri obedien-
niiserere,qiisesumus,Domiiie,et a conlinuisyi.iis oc- liara jejunando redearaus; ct quibus per cibtiin ligni
CupalOs,ao virtules propicialus respicere dignare. inlala raors fuerat, per crucis lignura salus perdila
Poslnomina. redderetur. Quem merito venerantur sedes, rairan-
Pr.csta nobis, misericors Deus, ut munera noslra lui'ihronigCtinctusquesenatus cselestiura polesiauiia
pro jejunii sanctificationeoblata Spirilus sanclus ad- cuiu beala seraphiin proclamaut: SANCTUS.
suniat, et ad te toto corde clamantes propicialionis Coulestaliode Josephc.
tuseindulgenliamconsequamur. 1g Vere dignum et justura est oiniiipoiens Deus, per
Ad pacem. Christum Dominum noslrum. Cujus lypura Joseph
Oranipotenset misericors Deus, exaudi precesjeju- portans, imraenso auiore a patre diligitur, in occulto
nantium Clirislianorum,et raiseficordisetuae munus, odio a ffatribus reporlatur. Ulum denique oderant
onini cessante fraudulentia, propicius impende ; ut fratres sui propler mysleria somnioruiri ; et Chri-
per conjunctioiiempacis omues a te comprehensam, stum Dominurapersequebantur Judsei propter niani-
securis tibi mentibus serviamus. feslationem virtutura. llle ad visitandum populum a
Contestatio. Deo patre piissimo destinatur; ille errabat per he
a Vere dignura et justum est te auctorem el san-
remum, ul inveniret fratres, qui noscebanlur pasto-
ctificaioremjejunii conlaudare, per quod liberas a res. Hic Christus Doininus prsedicabatin popuio, ut
nosiroriiindebitispeccatorum.Ergosuscipe libens je- ab errore converleret peccatores. Illum iu Dotahira
juiianiium preces, adque nos a malis oimiibus propi- vendiderunt fratres, el occidere traclaverunt; hunc
tiatus eripias; iniquitates nostras , quibus juste Christum DominumBelhania Lazarum suscitantem
adiiigimur, rogamus absolve per Ciiristuiu Douri- doluerunt Judaei, el crjicifigere slatuerunt. llle in
num, etc. cisterna servandus repulatur; hic custodioerailitum
ITEMMISSA JEJVNII.
Q
* tlepulatur. Ille a fralribus; hic Christus Dorainusa
.EpistolaPauli apostoliad duodecimtribus. * Judseis iradilur. Ille Ismaeliiis triginta argenteis ven-
Fralres, Deus elegit pauperes in hoc muiido. di- dituv in deserto; hic Chrislus Dominus triginta ar-
vtes in fide, et heredes regni, quod reDromisit Deus geiueis a Judseis. Illum fratres vendiderunt in
diligentibus se b. _Egypto; hunc milites exspoliaverunt. Ille addicitur
LectiosancliEvangeliisecundumJohannem. serviluii; bic Ghristus Dominusadligilurcruci. llleiu
Diebus illis, dixit dominus Jesus discipulis suis : /Egyplo descendit; hic Christus Dominusiniigno pe-
Araen, amen dico vobis, i.isi granum frumeiiti ca- pendit.Cumillo duodamnati servantur incarcere; cum
dens in lerra morluum fuerit, ipsum soliim inanet ; Chrisio Dominoduo laironesadjungunturincruce. Jo-
si autem morluum fuerit, mullum fruciutn adferl. sep damnalissomniaexponit;GhrislusDominiislatroni
Qui amat animam suam , perdit eam ; qui [au- prsemiapromiititseterna. Joseph deergastuloegressus
lem] odit animam suam in hoc mundo, in vitam coraponitur ; Ghrislus Dominusinfernum exspolialu-
aeternam cuslodit eara. Si quis mibi miuiSlraverit, rusaggreditur. Ule posl tribuiationem pervenitad ho-
me sequatur; el ubi sum ego, illic et minister meus norem; ChrislusDominuspost resurrectionem trium-
erit. Si quis mihi mini.traverit, honorificabit eum phans ascendit ad Palrem. llle frumenta distribuit
Pater raeus, qui est iu cselis. TJin -Egypio; hic Eucharistiara consecravit in raundo.
" Hle a fralribus est adoralus in
INCIPIT MISSA. terris; hic Clnistus
DominumDeuinnoslrum, fratres carissimi, in hac Dominus ab angelis jugiter adoratur in cselis. Cui.
nostri humiliatione jejunii supplices depreeemur; Contestatioquandode mannalegilur <t.
ul observaiiliain , quam corporaliter exhibemus, Vere dignurael jiistum esi, omnipotens Beus : cu-
mentibus etiani valeamus exercere sinceris, et cas- jtis jussu manua de cselodescendit, similique raodo
ligatio noslrorum corporum profectui militet ani- de virga percusso silice aqua parluriens, ei obduris-
marum. simum saxura in slagnutrtmananiibus rivis spuinan-
Secreta libus unda sulcabat. Nam lotus isle mundus, qui ma-
Unianimesadque concordes DominuraDeuin n.Or nifestissime fuit heremus, venit ad petram, id est
a Eadem in Missali Golhico, pag. 255. 0 Nempe qttando Joseph patriarchse historia leger
b HaecEpislola non videtur des.crip.tafuisseinte- batur inlra.
gra, qicilis ad missara tunc recitabaiur. Quod etiaiu d Id intelligenduravideturd.e Evangelio, quod pro
de (ruious.dam'aliis, quse hic Jbreviores suut. conji- leriia DorainicaQuadr..gesimaeassignaiur infra.
Cl-ttUS
 485 SACRAMENTARIUM GALLICANUM.— LEGTIONESDE ADV&^FUDOMINI. 486
Christus. Crucis virga percussum lancea latus ejus 4^ gioms illiliSj et misit iilum ui villam suam ut pasce-
aperuit, aquas vivas evomuit, unde simul bibil om- ret porcqs, et cupiebat implere yentrera suiira de si-
. nis credulitas genlium, qui numquam siliet in aeter- I.iquisquas porci mandpcabant, et iieiuo il|i dabat.
,;, nuui. Cui merito. Ipse autem reversus dixit: Quanti uiercenarii patiis
\ Item Contestatioin medioQuadraginsimae. mei abundaot panibus, ego autcin hic fanie pereo )
et ibo ad Deum meura, et dicam illi : Pa-
i Vere dignum el jtistum est, ompipotens' Deus. Surgam,
in cselurnet cpram le, et jain non suni
I Quera nullus potentiam majestatis luaeoffensuseffu- ter, pe.ccavi
nec ante faciem nominis lui dignus yocari filius tuus, fac nie sicul ujium dp ii)er-
gere potest, eripere.tur cenariis luis. Et vertit ad pafrera.suum. Cum
lsesus; qui aras aedifical in consecratione adversa- surgens
aulera adhuc longe esset, yidit illura pater ipsius, et
rii, ut maledicat cui tu benedicis. Quaenam Balaac miserieordia motus esl: et adcurrens cccidit supra
insidiator peiit populo maledici; sed jusso luo pro-
Balaam Iaudans tabernacula Ja- collura ejus, el oscolatus est illtim. Dixitque ei fi-
phelatus benedixit, lius: Pater, peccavi in csejun)et eorara te, et jara
cob, el benedicens tentoria lua Israel. Unde te, Do- non sum
mine Deus omnipotens, deprecainur, quia caelos le- dignus vo.carifilius tuus. Dixu autem pater
et ut est de ap\ seryps suos : Ciio proferle stolara primara , et
nes, abyssos regis, virga quae egressa ' induile.illuin; et date arioliiinin manu ejiis, et cal-
Jacob, el consurgit de Israel, dominelur curiclis gen- B cearaenta
inpedes; etadducite vifulum gaginatu.ra,
tibtis, benedicat hereditalem, quam suo sanguino el
Dominus nosler Christus Filius tuus. occidite; ei manduceraus, et epulemur: quia hic
adqiiisivit Jesus filius meus mortuus erat, et revixit; perierat, et in-
Cui merilo,
ventus est.
Lectio sancti EvaugeliisecundumMalthaeum qujs legitur Lectiosancti
initio Quadraginsimai''*. EyangeliisecundumJohannem, quselegitur
tertia Dominica.
Tempore illo ductus est Dominus Jesus in deser-
tum a Spiritu ut lemtaretura diabolo. Etcum jeju- Diebusillis loquentesturbaeadDoraraumJesura,dixe-
nasset quadraginta diebuset quadraginla noctibus, rui)l:Quidfacierausutoperemuroper;i Dei? Respondit
postea esuriit. Et accedetistemlalor dixit-illi: Si fi- Jesus etdixit eis: Hocestopus Dei ulcredalisin eum
lius Dei es, dic ut lapides isli panes fiant. Qui res- quem misit ille. Dixerunt ergo ei: Quodergo tu facis si-
poudens dixit: Scriptum est, non in pane solo vivit gnum, ut videamus et credamus tihi? quid operaris ?
homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei. Patres nostri manna manducaverunl in deserto, si-
Tuiic adsumpsit eum diabolus in sanctain civitatem, cut scriplum est: Panem de caelo dedit eis mandu-
et statuit eum super pinnaculumtetupli, et dixit ei : care. Dixit ergo eis Jesus : Amen amen dico vobis,
Si filius Deies, milte te deorsum. Scriplum est enim, CJ C nou Moyses dedit vobis panem de cselo, sed Pater
quod angelis suis raandavit de te, ut in manibus tol- meus dat vobis panem de caeloverum. Panis enim
lant te, ne forte offendasad lapidem pedein tuum. Deiesl qui descendit de cselo, ot dat vitam mundo.
Ail illi iterum Jesus *.Rursus scriplum est, Non lem- Dixerunt ergo ad eum : Domine, semper da nobi-;
labis Dominum Deum luum. Iterum adsumpsit eum panem huuc. Dixit autem eis Jesus : Ego sum panis
diabolus in montera exeelsura valde, et ostendit ei vitse. Qui venit ad me, non.estiriet; et qui credit iti
omnia regna mundi et gloriam eorum, et dixit illi : me, non siliet unquani. Sed dixi vobis, quia et vidis-
Hsectibi omnia dabo, si procidens adoraveris me. tis me, et non creditis. Orane quod dat niihi Pater,
Tunc dicil ei Jesus : Vade retro, Satanas. Scriplum admevenit;eteumquivenitadme, non ejiciam foras.
est: DoniinumDeum tuum adorabis, el illi soli ser- Quiadescendidecaelo.rionutfaciam voluntatem meam,
Vies.Tunc reliquit eutn diabolus ; et ecce angeli ac- sed voluntatemejusqui misitme Palris; utoranequod
ccsserunt, etministrabantei. dedit miln,non perdamexeo, sed resuscitem illum in
LectiosaitctiEvangeliisecundumLucam,quandohistoria novissiraodie. Hsecest enim voluntas patris mei qui
de Josep legitur h. misit me, ut omnis qui videt Filium, et credit in euiu,
Homo quidam habuit duos filios, et dixit adoles- habeal vitam aeternam,el resusciiaho eura in novis-
centior ex illis patri: Paler, da mihi porlio.nemD I simo die. Murmurabant ergo Judaei do illo,, quia
substantisequae me contingit. Et divisit illis sub- dixisset, ego sum papis qui de cselo descendi; et
' stantiam. El non
post multos dies, congregatisonini- d.iceb.ant,:Nonne bic est Jesus fi|ius Josepii, cujus
bus, adolescenlior filius peregre profectus est in re- nos novimus patrein el matrem ? Quompdo ergo
gioneni longinquara, et ibi dissipavil substantiami dicit hic , quia de cselo descendi? Respondit
suam, vivendo luxoriose. El posiquam omnia con- ergo Jesus et dixit eis: Nolite raurmurare in invi-
summasset, facta est fames valida in regione illa, ett cem. Nemo polest venire ad me, nisi Pater qui raisit
ipse caepitegere. Et abiit, et adhaesituni civium re- me, traxeriteum,el ego resuscitaboeura in uovissiiuo
* Non ergo exordine Leptiones accurate riic dispo- linas D.ominicater_ia0_uadragesiinse,ut Evangelitim
sitse. Idem Evangelium hodie quoque in Roniano de filio prodigo Sabbato praecedente : qup die pro
Dominica prima Quadragesimse,quae inilio Quadra- Epistola Missse esl eadem'Josepbi historia Videliir
't gesimwhoc loco designari vi.detur, olim caput Qua- antem hic assignari
' pro Dominica secunda Quadra-
dragesi.mseeliam in Eciciesia'Roiriiuia,ex notis Me- :gesiinse, riara praecedensest pro priina,
' subsequens
"'"'"
riardi iiostri in''Sa'crameniarium, pag. 52. tertia.
b Haechistoria nunc iri Rortianolegitur ad Matu- pro
48. APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. 488
die. Est scriptum in Prophetis: Et erunt omnes do- A IncipitsecundumMarcum.
cibiles Dei. Otnnis qui audit a Patre, et didicit, ve- Legit diaconus.
nit ad ine. Non quia Patrem vidit quisquam, nisi is lnitium Evangeiii Jesu Christi Filii Dei. Sicut
qui est a Deo, hic vidit Patrem. Amen amen dico scriplum est in Esaia prophela: Ecce milto ange-
vobis, qui credil in me, habel vitara seternara. Ego Ium meum ante faciem luam , qui prseparabit viam
suiu pauis vitae.Patres vestri manducaverunl in de- toamante te. Voxclamautis in deserto : Parateviam
serlo manna, et morlui sunt. Hic est panis de cselo Domini, rectas facite semilas ejus.
descendens, ut si quis ex ipso manducaverit, non Exponit presbyler.
moriatur. Ego sum panis vivus qui de cselodesceudi. Marcus Evangelista leonis gerens figuram, a soli-
Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in aelernum; tudine incipit dicere: Vox clamantis in deserto :
et panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi Parate viam Domini. Sive quia regnat invictus. Hu-
vita. Litigabant ergo Judeei ad invicem dicenles: jus leonis multifarie invenimus exempla, ut non va-
Quomodo potest hic carnem suam nobis dare ad cet dicttim illud : Juda filius meus, calulus leonis,
manducandum? Dicit ergo eis Jesus: Ameii amen de germine raihi recubans, dormisli ul leo et sicut
dico vobis, qui manducat meam carnetn, et bibit calulus leonis, quis excitabit euin?
meum sanguinem, habet vitam seternam, et ego re- i> {. Incipit secundumLucam.
suscitabo eum in novissiraodie. Legit diaconus.
Fuit in diebus Herodis regis Judse sacerdos qui-
MISSA IN SYMBOLI TRADITIONE.
dam, nomine Zacharias, de vice Abia, et uxor illius
In Symbolumad aurium aperlionemad eleclosa. de filiabus Aaron, et nomen ejus Elizabeth.
Aperluri vobis,carissimi, Evangelia, id est, gau- tExponit presbyter,
dia divina; prius ordine insinuare debemus, quid Lucas evangelista speciem vituli gestat: ad cujus
Evangelium sit, et unde descendat; et cujus in eo instar Salvator noster est immolatus. Et ideo Lu-
verba ponantur; et quare quattuor sint qui haec cas vilulo comparatur, quia duo cornua, duo testa-
gesta scripserunl; vel qui sunt ipsi ii quattuor, qui menla; et quattuor pedum ungulas quattuor Evan-
diviuo Spiritu, adnunliante propheta , ante signati gelia continebant.
sunt : ne forte sine hac ordinis ralione vel-causa [IncipitsecuadumJohannem.]
stuporem relinquamus, ut qui ad hoc venistis ul au- [Legit diaconus.]
res vobis aperiantur, ne incipiat sensus vester ob- In principio erat Verbum , et Verbum erat apud
tundi. Evangeliumdicitur proprie, bona adnuntiaiio. Deum, et Deus erat Verbum. Hoc erat in principio
Quse utique adnuntialio est Jesu Christi Domini Q apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt, et sine
tioslri, Desceudit aulem Evangelium ab eo quod ad- ipso factum est nibil.
nuntiet et ostendat, quod is qui per prophelas suos Exponil presbyter.
loquebatur, venit in carne, sicut scriptum est: Qui Joannes habet simililudinem aquilse, quod nirais
loqucbar ecceadsum. Explicanles ergo breviter quid alta pelierit. Ait enira David ex persona Christi:
sil Evangeiiiim, vel qui sunt ii quattuor qui per pro- l.enovabitur sicut aquilse juventus tua, idest Jesu
phctam ante monslrati surtt, nunc figuras alque no- Christi Domini nostri, qui resurgens a mortuis ascen-
mina singula adsignemus indiciis. Ail enim Propheta dit in ccelos. Unde jam vobis conceptis regnans glu-
Ezechihel : Et similitudovullus eorum ut facies ho- riatur Ecclesia, nova tendere Christiause legis exor-
niinis, ut facies leonis a dextris illius ; et facies vi- dia.
luli, etfacies aquilsea sinistris illius. Hos quattuor Inciptl exposilioSymbolic.
has figuras habentes Evangelislas esse non dubiuin Sacramenta divina, fratres carissimi, non tam
est. Sed nomina eorum qui Evangelia scripsemnt, discutienda sunt, quam credenda; et nec creden-
hsecsunt: Mallhseus: Marcus, Lucas, Johannes. da tanlummodo, sed el timenda: nec potest te-
Post hwc legil diaconus. nere fidei disciplinam, qui non habuerit funda-
Liber generationis Jesu Christi filii David, filii^D menlum liraoris Domini, sicut ait Salomon: Ini-
Abraham. Abraham genuit Isaac, Isaac autem ge- tiura sapientise timor Domini. Qui enira timet Domi-
uuit Jacob, Jacob autem genuit Judam et fratres num in omnibus, quaedicuntur a Deo, ei sapiens est,
et fidelis. Symbolumigitur hodie audituri eslis, sine
ejus. Christi autem gerieratio sic erat.
Post hwc tractatb presbyler. quo nec Christus adnunliari potest, nec fides teneri,
uec baptismi gratia celebrari. Symbolura est signa-
Filii carissimi, exponamus vobis ut quam figuram culuiu fidei catholicae, sacramentum religionis aeter-
unusquisque in se.contirieat, et quare Matthaeusfigu- nae. Vos ergo, conpetenles, cum onrai reverentia
rara hominis habeat. Quia inilio suo nihil aliud agit, praeparate sensus vestros; audite Symbolum, quod
nisi nativitatem Salvatoris, pleni ordinis generalio- vobis hodie materno ore sancta catholica tradit Ec-
nes enarrat. . clesia. ,
tt Hsec aurium apertio praemittebatur traditioni eorum sermones de Scriptura.
bymboli: quse tradilio fiebat Dominica Palmarum c Coufer homiliam sancti Maximi episcopi Tauri-
ex nolis ad Lectionarium Luxoviense. nensis de expositione Symboli.
b Id est exponit. Hinc tractatus Palrum
appellati
489 SACRAMF.NTARIUM C.ALL.CANUM. — LECTIONESDE ADVENTUDOMINI. 490
Credo in Deum Patfem omnipotenlem, creatorem A Spiritum sanclum Deum te necesse est confiteri. Hic
cseli et terrae. Credo ir. Iesum Christum Filium ejus est enim Spirilus sanctus, qui egredituraPatre ", de
unigeniturasempiternum. Conceptumde Spiritu san- quo ait Salvator beatis apostolis suis : Ite, bapiizate
clo, nalum ex Maria virgine; pass.um sub Pontio omnes gentes in nomine Palris et Filii et Spiritus
Pilalo, crucifixum, mortuum, et sepullura. Descen- sancli. Non polest videri separabilis virtute, qui non
dii ad inferna, terlia die resurrexit a raorlnis. Ascen- potest in nomine separari. Sanctam Ecclesiamcatho-
ditad cselos, sedit ad dexteram Dei Patris omnipo- licam, remissionempeccalorum,carnis resurreclionem,
lentis: inde venturus judicare vivos et mortuos. vitam wternam. Nisi credideris EcclesiamDei sau-
Credo iu Spirilum sanclum, sanctam Ecclesiam ctam, non potes in Eeclesia Deidona percipere. Pro-
calholicaoi. Sanctorum communionem, remissionem pier hoc una cum Palre el Filio, el Spiritum sanctum
peccalorura, carnis resurrectionem , vitam seternam professus es Deum; ut per gratiam baptismi pecca-
Amen. lorum tibi remissio concedaiur, et carnis tuaeresur-
Repetendusvobisest, dilectissimi, sermo Symboli rectio reparetur in seternum. Nisi enim credideris
bujus , qualiter ea, quae dicimus , vestris sensibus dimissa tibi peccata tua, absolutus esse non poteris.
melius inserantur. Credoin Deum. Tertia igilur vice Nisi credideris carnis resurrectione reparandum te
ut ad reliqua capienda fideliore cursu pervenire B I esse post mortem, ad fructum vitse perpetuae venire
• non poteris.
possimus, ordo Symboli recensendus est: Credoin
Deum. Ecce addidisti omnipolentem,et veraeiter ad- REPLETDM ESTb.
didisli. Nihil de promissione diffidas, sed securus LeclioIsaiaeprophetselegendaiu traditioneSymboli.
Hsec dicit Doininus : Ecce justus perit, et nemo
expecla, si credis quia omnipolens est qui promittit.
Et in lesum ChrislumFilium ejus unicum, Dominum est qui recogitet incordesuo; et viri misericordes
nostrum. Hoc est illud sacramentumfidei. Nisi enim excolliguntur, quia non esl qui intellegat. A facie
Filium Dei lota mente credideris. Pairem non potes enim malitisecollectus est juslus. Veniai pax, et re-
confiteri. Crede ergo Filium Dei utiigenitum ab in- quiescat in cubile suo. Vosauiem accediie huc, filii
genito, viventem a vivente, verum de vero. Qui._.»- auguriatricis, semen adulteri et fornicarii. Super
ceplus est de Spirilu sancto, nattts ex Maria virgine. quem lusislis? super quem dilatastis os, et ejeciatis
Spiritura sanctum audis auclorem : ne dubites vir- linguam? Nam qui flduciam habet mei, hereditabit
ginem poluisse concipere. Iloc est quod ait angelus terram, ei possidebit montem sanctum raeum, ait
Gabrihel ad Mariam dicens : Spiritus sanclus ve- Dominus Deus,
niet in le, el virtus Altissimi obumbrabit tibi. Cur EpistolaPelri apostoliad gentes.
non credis eum iu utero virginis hominera figurasse, Q C Fralres, in hoc yocali esiis, quia Chrislus passus
quem credis bominera fecisse de terra? Nec Mariain est pro vobis, relinquens vobis exemplurn, ut sequa-
dubites virginera mansisse post partum, quod ante mini vesligia ejus. Qui peccatum non fecit, nec in-
mulla terapora propheta Esaias cecinit, dicens : Ecce ventus est dolus in ore ejus. Qui c_ummalediceretur,
virgo m utero accipiet, et pariet filium. Hoc divini non remaledicebat; cum patefetur, non comminaba-
eloquii auclorilale credendum est. Passum sub Pon- tur. Tradebat auiem se judicanti e injuste. Qulpec-
tio Pilalo , crucifixum, mortuuni, el sepullum. Nulla cala nostra portavit in corpore suo super lignum ;
te irepidatio de Domini tui passione confuudat: ni- ut peccatis moriui, justitise vivereraus. Cujus livore
hil de cruce, nihil de sepultura verearis. Non fuit in sanati sumus. Eraiis enim sicut oves errantes: sed
illo qui te redemit fragilitatis infirmilas, sed pietatis conversi eslis nunc ad pastorem et visilatorem ani-
officium. Crux illius tuum regnum est: mors illius raarum vesirarum
lua esl vila. Descendilad inferna, terlia die resurrexil LectiosanctiEvangeliisecundumIoliannemd.
a mortuis: ascenditin cmlos,sedilad dexleramPatris In illo terapore , ante sex dies Paschaevenit Do-
omnipolentis.Si te triduana Dominitui sepultura con- minus Jesus Bethauiam, ubi fuerat Lazarus raorluus,
turbat, resurrectio magis selerna confirmei. Quid- quem suscitavit Jesus. Fecerunt autem ei csenam
quid infirmitatis audis in Christo, mysterium est. D ] ilii, et Martha minisirabat: Lazarus vero unus erat
Itlud lamen oporlet mirari, quod ei, cui cselumme- ex discumbentibus cum eo. Maria ergo accepit li-
rilo debebalur, crucem pro le contempsit sustinere. bram unguenti nardi pisiici preciosi, unxit pedes
Si credis ea quse tibi videnlur, crede et illa quse Domini Jesu, et extersit capillis suis pedes ejus , et
negare non potest in gloria. Inde venturus judkare domus impleta est ex odoreunguenii. Dixit ergo unus
vivoset mortuos. Ecce ille qui ab iniquis est judica- ex discipulis ejus Judas Scariolhis, qui erat eum
tus in tarris, de sede cselestijudicaturus advenii. Si traditurus: Quare boc unguentum non vendidit tre-
judicatumdespicis,judicemperlimesce. Credoin Spi- centis denariis,et datum est egenis? Dixit aulem hoc,
ritum tanctum. Si credidisli Deum Patrem omnipo- non quia de egenis perlinebat ad eum, sed quia fur
tentem , et in Filium ejus unigenitum per fidem, et erat, el loculos habeus , ea qusemittebantur porta

a Nulla hicmentio de processione ex Filio, nulla c Sic in veteri exemplari, ut in Vulgata, non
j'a-
item infra in quadain missa Dominicali. sle,d ul ex Graeco.
b Forle, Explelum esl, quod minio dcscriptum in Idem Evangeliumin Gothico pro missain Sym-
Codice. boli traditione,
PATROL.LX.UI, 16
«91 APPENDIXAD OPERA S. GERMANlPARISIENSIS. ; 492
bal. Dixil ei'gb DominusJesus: Sirte illam, ut in die A Contestatio.
sepullurse mese sefvet illud. PauperCs enim semper Vere dignum et justum est,*omnip6tensDerts, ab
habetis vobiscuni, meautem non semper habetis. In omni ' sexu , setale, et sensu dicefe laudeiri in hac
crastinum auiem lurba mulla quse venerant ad diem die < jejunii et laudis luae Iriumphali praecoriio, quo
festum, cum audissent quia venil Dominus Jesus ab Hierosolymis et Bethania occurreruht tibi pluri-
Hierosolymam, aceeperunt raraos palmarum, et pro- mae populormn catervse, una voce perstrepentes:
cessenrat obviam ei , et clamabant: Osanna, bene- 'Osanna filio David, benedictus qui ven.t in nomine
dictus qui veriit Rex lsrael. Et invenit DominusJe- Domini.Tibi enim cuin lingua coma servivit arbo-
sus asellum, et sedil super cuni, sicut scripium esl; rea, cumarenosa itinera ramis viruerunt coraposita.
Noli timere , filia Sion , ecce Rex tuus venit sedens Plebis quoque ihdumentura iuis plantis prosternilur,
superpullum asinae. ILrc non cognovertuildiscipuli nudaiisque viris via vestitur: Victori novo populus
ejus pfimuin ; sed quando glorificatus est.Dominus praeslat iriumplium. Surgit totus clamor in laude,
Jesus, tunc recordati sunt quia hsec erant scripta de voces clainantiura penetrant templnm, dicentes : Be-
eo, et credidefunt ei. nedictus qui vcrtit in nomine Doniini. Ecce, Hieru-
INCIPlT
JlISSAa. salem , qualiter libi Rex tuus sedens super asinum
in geniirtas partes dieni iittnc escolendum com- T> jmansuetus advenit. Adveni ergo, rbgamus, et in
plectitur, Domine, noslrae servitutis famulatio , vel medio nostri adsiste, et qui nos lunc leparasti per
de jejunii cultu sacrato, vel de insignibus tuis, quse crucem per istum IMMOLATOM PANEM C ET SANGUINEM
hodie fulserunt, niirabilibus, quo Lazarum reduxisli iterum lapsos repara ; ut te advenire in nostris cor-
posl larlara : cnra ad vocem tuam, Domine, tonan- dibus sentientes, exeamus obviam libi, el cuin su-
lem exilivil, et quatriduani jam fcetentis funusvivi- pernis illis virtutibus claraemus dicenles : SANCTDS.
ficans aniinasti; vel etiam causa miraculi obstupe- MISSA INC.ENA DOMINI.
facia plaudens lurba BethaniSe occurrit cum palmis EpistolaPauli apostoliad Corinthiosin caeoaDomini
libi obviara Regi. [Exaudi nos in hoc geminaio ser- legenda.
vitutis nostrae obsequio] et praesta, Doinine, quaesu- Fratres , convenientibus vobis in unum , jam non
mus, ut animaenoslrae quse tumiilo sunl peccaiorum est Dominicamcaenammanducare, unusquisqueenim
conclusae, labe corruptse reviviscant cx tua interius suain csenara praesumit ad manducanduin, et alius
visiiatione , sicut Lazari viscera a lua voce fuerunt quidem esurit, alius autern ebrius esU Numquid do-
animala, Salvator mundi. mus non habetis ad manducandumet bihenduin ?
Collectio. Aut ecclesiam Dei contemnitis , et confunditiseos
Bone Redemtor noster, Domine, qui mansueli ani- qui nort habent? Quid dicam vobis? Latidovos? Iti
raalis aselli terga insedens, ad passiOiieirtredemtio- " hoc uon laudo. Ego enim accepi a Doraino, quod et
nis noslrae spontaneus adpropinquans, cum libi tradidi vobis : quoniam Dominus Jesus, in qna noctfl
ramis arborum certalim sternitur viai, et triumpha- iradebatur, accepit panem, et gratias agens fregit et
iricibus palmis cum voce laudes occttrruht: prsesta, dixit: Hoc est corpus meum pro vobis : hoc facite
qusesumus,Majestalemluam, ut sicut illi in tua fue- in ineam commemorationem. Similiter et caiicem,
runl obviam cum arboreis virgulis egiessi, ita nos te postquara csenavit, dicens: Hic calix liovum testa-
redeunie in secundo adventu cum palmis viciorise inentiim est in meo sanguine: boc facite quoliens-
mereamur occurrere laetl. cutiique bibelis in meara commemorationem. Quo-
Post nomina. tienscumque enim manducabitis partem bunc, et ca-
Ecce, Domine, de le Caiphsepontificisvaticinium, licem bibelis , morlem Dominiadnunciabitis doilee
ignarnm sibi ipsi, in populis est prolatum, utunus veniat, in Christo.
occumberes pro gente, ne cuncli pariter interirent. LecliosanctiEvangeliisecundumMatlhsenm°,
Et tu singulare granum in lerra moreris, ut seges Yespere aulem facto, discumbebat DominusJesus
plurima nasceretur:' supplices tibi ipsi qui pro niuu- cum'duodecimdiscipulis,etedenlibus illisdixit: Ameu
di salule es hostia csesus deprecamur, ut nobis de dico vobis, quia unus vestrum me traditurus esl. Et
ipso veniam dones b. I conlristati valde cceperunt sirigulidicere: Numquid
D
Adpacem. egosum, Doraine? At ipse respondens ail: Qui in-
Universorum ipse Dominalorquiconditor,crealura_ tinguit mecum manum in parapside, hic me tradet.
tuse prseslabilis amator, cujus Maria pedes abluit, Filius quidem hominis vadil, sicut scriptum est de
cum quo redivivus Lazarus accubuit; ministra in illo: vseautem hornini illi, per quem Filius iiominis
nos illas lacrimas, quas Maria de raulta dileclione tradiiur. Bonum erai ei si nalus rionfuisset hoir. i
protulil. Fragrare facito nostram orationem, sicut ille. Respondens aulera Judas qui tradidit eum d.-
angtientum pisticura sacris planlis infusum Mariae xit: Numquid ego sum Rnbbi? Ail illi dominus Je-
fragravit: ut eam pacem consequamur in pectore, sus: Tu dixisti. f Csenanlibus autera eis, accepit
quam assecula est Maria sui osculans Redemptoris Jesus panem, et benedixit ac fregit; dedit discipulis
vestigia. suis et ait: Accipite et comedite : Hoc est corpas
a Eadera missa legitur in MissaliGothico, p. 235 255.
l.broruu) de Liturg. Gall. 0 Observa hic pdnem sumi pro corpore Ghristi.
" Prolixior haec collectio in Missatt Golhico, p. Domiui. cura iufra legas sanguinem.
493 SACRAMENTARIUM GALLICANUM.-LECTIONES DE ADVENTUDOMINI. 4tf*
nieum. Et accipiens calicem gratias egit, et dedit.Adum moritur, omnia surrexerunt per ipsius Majesu.
illis dicens: Bibile ex eo omnes. Hic est enim san- teui, quem laudant angeli.
guis meus novi Testamenti, qui pro multis effunditur IlemContestatioeodemdie.
in remissionem peccatorum. Dico aulem vobis, non Vere dignum et justum est, omuipotensDeus, per
bibam amodo de boc genimine vitis usque in diem Christum Dominum noslrum. Quod pro nostris pec-
illum , cum illud bibam novum in regno Patris raei. catis talis ac tantus traditus est, qui cum sine pec-
Et hymno dicto exierunt in montera Oliveti. -j-Tunc cato esset, a te pro peccatoribus tradilus est, juslus
dicit illis DorninusJesus : omnes vos scandalum pa- pro injuslis, pius pro irapiis; etcum omnia sciret,
tieiuini in me in ista nocte. Scriptum est enim, Per- Deum nescientibussic se subdidit, ut nos ignaros ad
cutiara Paslorem, et dispergentur oves gregis. Post- agnitionem veritatis de fece ultima, in qua jaceba-
quara aulem resurrexero, prsecedamvos in Galilaea. mus, erigeret. 0 iiifelicitas Judsel cupidus super
Respondens autem Petrus, ait illi: Etsi oranes parvo munere tradidit omniura liominumreiuunera-
seandalizati fuerint in te, ego nuraquam scandaliza- torem : dum salutat, vendidit: dum obsequitur, tra-
bor. Ait illi Dominus Jesus: Amen dico tibi, quia dit. 0 falsa labia! qui sic confiat incendia; et pacem
ih hac nocle, antequamgallus cantet.ler me negabis. non dubitavit facere bella, salutando tradens Domi-
Ait iili Petrus : Etiam si oportuerit me mori tecum, ^I num nostrum Jesum Christum, complet osoulo ho-
noii te negabo. Sirailiter et oinues discipuli dixe- micidium. In honore Paschaereus mortis dimittitur,
runt. et Dominusc_elorurninterimitur. Barrabas latro do-
mcipirMISSA..
natur, et innocens Christus crucifigitur. Cui merito
Omnipotensseropiterne Deus, da, quaesumus,uni- omnes angeli.
versis farauiis tuis, plenius atque perfeetius omnia LECTIONES INPARASCEVE.
fesli Paschalis inlroire mysteria : ut incunctanter LectiosanctiEvangeliisecuudumJobahnem,quaelegifcur
in Parascevead Tertiaa.
pia corda cognoscant, quanlum debeanl de confir-
mata in Christo renasceiitiumglorificationegaudere. Mililes prsesidissusceperunt DominumJesum ba-
Collectio. julauiem sibi crucem. Scripsit autetn et tilulum Pi-
Concede credentibus, misericors Deus, salvum lalus, et posuit super crucem. Erat autem scriptuin
Rex
nobis de Christi Passione remedium : ut humanse Hebraice, Graece el Latine : Jesus Nazarenus
seterusesuffra- Judseorum. Hunc ergo tilulum multi legerunl Jti-
fragilitatis praeteriise culpselaqueos dseormn. Dicebant ergo Pilalo pontifices Judseo-
gium plebis absolvat. mra : Noli scribere Rex Judaeorura, sed quia ipse
Postnoraina. ( dixit: Rex sum Judaeorum.Respondit Pilatus : Quod
,G
Oranipolens sempilerne Deus, quivitam humani scripsi, scripsi. Tunc milites praesidis suscipientes
generis pro nobis Filio luo moriente salvasti, prsesia,' DominumJesum in prsetorio,cOngregaveruntad eum
quaesumus, ut in hac populi lui devolione fructus universam cohorlem , et exuentes eum , clamydeui
proveniat gaudiorum. coccineamcircumdederuntei; et plectente. coronnm
Colleclioaa pacem. de spinis, posuerunt super caput ejus, et aruudinein
Virtutum cae.estium Deus, de cujiis gratiae rore
in dextera ejus; et genu flexo anle eum_,inludebatit
descendit., ut ad mysteria tua purgatis sensibus ac-
ei, dicentes : Have, Rex Judaeorura.Efexpuentes iu
cedamus, prsesla, qusesumus,utin eorum iraditione
eum, aeceperunt arundinera, et percutiebanl caput
solleraiiiter honorum, libi placilum deferaraus obse-
et seternse libi reddamus. ejus. Et postquam inlusefunt ei, exuerunt eum cla-
quium, pacis paetum
mydera, et induerunt eum vestinienlis suis^ et duxe-
Contestatio. runt eum ut crucifigerent. Exeuntes autera invene-
Vere dignum et justum estomnipotens Deus, per rirat hominem Cyrenaeum,nomine Symonem. Hunc
ChristuraDominumnostrum. Cujus passionecuncta1 angariaverunt ut lolleret crucem ejus. Sequebalur
conimola sunt, etevenlurn dominici vulneris ele-• auiera illum multa turba populi, et mtilierum, quae
menta Iremuerunt. Expavit dies non solida nocte, ett • plangebant et lamentabantur eutn. Conversus atitetn
'srias tenebras mundus invenit. Stelit sub incerto) ad illas Jesus, dixit: FitiaeHierusalem, nolite flere
lumine dies, inclausis eiiam lux ipsa visa est morii super me , sed super vos ipsas ilete et super filios
cum Christo. Adboc enim oranis claritas migravitt veslros; quoniam ecce venient dies , in quibus di-
in noetem, ne sacrilegiumcernere videretur. Clau- cent: Beatsesleriles et vehtres qui nbn genuerunt,
seral enim suos oculos cselum, ne irt cruce aspice- et ubera quse non lactaverunl. Tuuc incipient dicere
ret Redemtorem; et muridus ipse testis esse non1 rrionlibus: Cadite super nos; et collibus : Operite
potuit, ut solus aspiceret qui percussit: cujus dolore e nos. Quia si in viridi ligno haecfaciun., in arido qnid
plaga noslra curata est, et lapsiis nosiros alienaa Tiet?Cuii) venisset autein ad locum, qui dicitur Gol-
ruina suscepit. Tremuerunt elementa mundi subt», gotta, quod est Calvariaelocus , dederunt ei vinuni
uno percusso, cujus vulnere captivitas resoluta est. bibere cum felle mixtum; et cuin gustasset, noluit
Dumeuim occiditur Chrislus, cuucta renala sunt; et:t bibere.
a Iu Lectionario Lnxoviensi habpiilur etiara ad que modo scribitur, ad Tertia, ad Sexta, etc.
Priiuau), Secuudam, uti elad T.main horani; pari-
«95 APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. 490
Lectio sanctiEvaugeliisecundumJoliaunem,quaelegitur A_.revertebantur. Stabant autem omnes noti ejus a
ad Sexta in Parascevea. longe. Erant enim ibi et raulieres multse, quae secutse
Postquam crucifixerunt Dominutn Jesum, dixit Je- erant Jcsum a Galilsea, ministrantes ei : inter quas
Biisvoce magna : Pater, dimilte illis, non enira sciunt erat Maria Magdalene, et Maria Jacobi, et Joseph
quid faeiunt. Tunc diviserunt yestiraenta ejus, sor- niater, et mater filiorum Zebedaei.Judsci ergo, quo-
tem miltentes. Erat aulem lunica inconsulilis, de- niaiu parasceve erat, ut non remanerent in cruce
super contexta per loium. Dixerunt ergo ad invicem : corpora Sahbato, eratenim magnus dies illeSabbaii,
Non scindamus eam, sed sortiamur de illa cujus sit. rogaverunt Pilatum , ut frangerenlur eorura crura,
Ul scriptura implealur dieens : Diviserunt sibi vesti- et lollerenlur. Venerunt ergo mililes, et primi qui-
menla raea, et in vestem meam miserunt sortem. Et dem fregerunt crura, et alterius qui crucifixus est
sedentes servabant eain. Et inposuerunt super caput cum eo. Ad Jesum autem cum venisseni, et vidissent
ejus causam ipsius scriptam : Hic esl Jesus rex Ju- eum jam mortuum, non fregerunt ejus crura : sed
daeorum. Tunc crucifixi sunt cuui eo duo latrones, unus militum lancea lalus ejus aperuit, et continuo
unus a dextris, et unus a sinistris. El adimpleta est exivit sanguis et aqua. Et qui vidit, testiraonium per-
Scriptura quse dicil: Et cum iniquis reputatus est. hibuit, et verum est ejus teslimonium.-Et ille scit
Prsetereunles aulem blaspbemabant eunt, inoventes B B quia vera dicit, ut et vos credalis. Facla sunt enim
capilasua, et diccntes : Vah qui destruis lemplura hsec ut Scriptura irapleatur : Os ejus non comrai-
Dei, et in triduo illud resedificas, salva temetipsum. nuetis ex eo. Et iterum alia scriptura dicit : Vide-
Si Filius Dei es, descende de cruce. Similiter et prin- buntin quem (ranslixerunt. Cum sero autem faetum
eipes sacerdotum inludentes cum scribis el seuiori- esset, venit quidam homo dives ab Arimatia, nomine
bus dicebant: Alios salvos fecit, seipsum non potest Joseph, qui el ipse discipulus crat Jesu. liic accessit
salvum facere. Si rex Israel est, descendat nunc de ad Pilatum, et petiit corpus Jesu. Tunc Pilatus jus>it
cruce, et credimus ei. Gonfidit in Domino; liberet reddi corpus ejus. Venil autem et Nicodamus, qui
nunc eum si vult. Dixit enitn quia Filius Dei sum. venerat ad Jesum nocle primuin , ferens mixturam
Idipsum autem el unus de his qui pendebant Iatroni- raurrse et aloes, quasi libras centum. Acceperunt
btts blasphemabat eum, dicens: Si tu es Cluisius, ergo corpus Jesu, et ligaverunt eum linleis cum aro-
salvum fac temetipsum et nos. Respondens autem malibus, et posuerunt illud in monumento novo, in
alter increpabat eum, dicens: Miser, neque tu tiraes quo nondum quisquam positus erat. Et adposuerunt
Deum, quod in eadem damnatione es! Et nos qui- saxum magnum ad hostium monumenti, etabierunl.
dem juste, nam digna factis recipimus, hic vero nihil Eratautem ibi Maria Magdalene,etaltera Maria, se-
mali gessil. Et dicebat ad Jesura : Domiue, memento C (; dentes contra sepulcrum.
mei, cum veneris in regnum laum. Et dixit iili Je- PIE SABBATO.
sus: Amen, amen dico tibi, quia hodie mecum eris
in paradyso. Mane.
Lectiosancli EvangeliisecundumJohannem,quselegitur Altera autem die, quse est post Parasceven, con-
adNonab. venerunt principes sacerdolum et Pharisaei ad Pila-
A sexta hora tenebrse factae sunt siiper universa tum, dicentes : Domine, recordati sumus, quia sedti-
terra usque ad horam nonam. El circa horam nonam cior ille dixit adhuc vivens : Post tres dies resurgam.
clamavit Jesus voce magna dicens : Heli, Heli, li- Jube ergo custodiri sepulcrum usque in diern ter-
masabactani. Hocest, Deus meus, Deus meus, ut tium, ne forle veniant discipuli ejus, et furentur eura
quid dereliquisti me? Quidam autem illic stantes di- nobis dormieniibus, et dicant plebi : Surrexit a rnor-
cebant: Heliam vocat iste. Continuo currens unus tuis; et erit novissimus error pejor priori. Ait illis
ex. eis, acceplam spoiigiam implevit acelo, et posuit Pilatus : Habelis custodiam, ite, cuslodiie sicul scitis.
[in] arundine, et dabat ei bibere. Ceteri vero dice- Illi autem abeunies munierunt sepulcrum, signantes
bant; Sine, videamus an veniat Helias liberans eum. lapidem cum custodihus.
Jesus aulem iterum clamans voce magna, emisit D j
scissura est in duas Incipitprecisde eodemdie.
spiritum. Et ecce velum templi
a summo deorsum ; et terra mota est, Insidiati sunt mihi adversarii mei Magisgratis. Tu
parles, usque
et libera me. Portalus sum,
et petrse scissse sunt, et montimenta aperta sunt, et Pater sancte raiserere,
ad ab inimicis,
multa corpora sanctorum qui dorraierant surrexe- ul agnus iiinocens, viclimam; captus
in c.
runt. Et exeuntes de monumentis post resurrectio- ut avis ruuscipola. Mag.
nem ejus, venerunt in sanctarn civiiatein , et appa- Aperuerunl omnes ora sua contra me : denlibus
me. Sibilantes cla-
ruerunt multis. Centurio autem, et qui cum eo erant fremuerunt, quserentes deglutire
et movebant capita, tractantes de me pro-
custodiente. Jesura, viso lerrse motu et bis quae fie- mabanl,
ferre falsum testimonium. Mag.
bant, liinuerunt valde, dicentes : Vere Dei Filius
crat iste. Et omnis turba eorum, qui simnl aderant, Suspensum cruce damnant fixum clavis ferrei.,
et videbant quae fiebant, percutientes peclora sua venditum a Judaeis propler triginta argenteos. in la-
a Eadem iiera leclio ad Sexla (ita scribebant) in c Repelilio est versiculi primi, Magisgratis, tn Po>
Luxoviensi. tersancte, eic, quoe repeiitio plurie» fil in consc
b Hsecleclio dcerat in Codicemutilo Luxoviensi. quenlibus.
497 SACRAMENTARIUM GALLICANUM.— LECTIONESDE ADVENTUDOMINI. 498
lere confusus gladio bonorifico a, illic confluit aqua A _. in sanctos et hujus sseculipauperes effusa largitio iu
cuni sanguine inoxio. Mag- cselestiunidivitiarum opes refluat, et earnaliura par-
Onuies inundaverunt sicut aqua super nie dimer- ticipatio societatem possit munerum spiritualiuni pro-
siim in sepulcrum, adposuerunt lapidem. Mag. mereri.
VI. Oremuspro peregrinantibus.
Iniende, pie Paler, et succurre miseris, pro quibus
lara b acerbis adfligor suppliciis. Magisgratis lu Pa- Caelestiuinet terrestrium Deum Patrem supplices
ter sancte m.; 1. deprecemur : ut omnesfratres uostros, qui percgri-
Ilem aliade eademdie. natioiiiiiii necessitatibus subjacent, potentia auxilii
Vide, Domine, humilitatera ineara quia erectus est sui prolegat atque defendat.
iiiimicus. Miserere, Paterjusie, et oranibus iudul- VII. Pro aegrotis.
genliam dona. Universaesalutis Dominum deprecemur pro fratri-
A Palre niissus veni perditos requirere, et hoste bus et sororibus nostris, qui secuudura carnis infir-
captivatos sanguine redimere. Plebs dira abjecit me. raitatem diversis segritudinumvexantur incoinniodis:
Miserere, Paler jusie. ut is qui solus polest, pro sua pietate omiiibusadesse
Prsedictusa prophetis natus stitii ex Virgine : ad- dignetur.
VIII. Pro Pcenitentibus.
suinpsi formaraservi dispersos colligere; venanles "] Deura spei nostrse, fratres carissimi, depreceraur :
ceperunt me. nt temeratse prseceptionisreos, reversos in viam re-
Mihi pro bonis mala reddiia sunt plurima : adver-
sus me iniqua dederunl consilia, vendilus pecunia. clam, ab aspeclu serenilatis susenon rejiciat, neque
iu adventu suo a regni caelestisjanua condemnandos
Spineara coronara posuerunt capiti, sputis sordi- excludat.
dalum inluserunt impie, adfliclum crudeliter. IX. Pro unitateEcclesise.
Cum noxiis latronibus suspensus palihulo, amaro Bonorum omnium fonlem, auctorem humanaesa-
cibo paslus et acerbo poculo, traditus suppliciis. lutis Dominum deprecemur: ut unilatem Ecclesise
Quos veni liberare accusaverunt me, flagellis ver- inviolatameustodire
dignetur, ul in prsesenti prote-
beratum cruci adfixerunt me : lancea percusserunt ctionem, ei in futuro
perennis vilae stipeudia conse-
me
qui merearaur.
Dirailte illis noxam, Pater clementissime : cuncta X. Pro pace populiet regum.
dele peccata, et relaxa crimina, ignorant quid fa- Deura ac Regem universse conditionis Dorainum
ciunt. suppliciter oremus : ut regibus ac potestatibus hujus
INCIPIUNT OBAT:ONESINVIGILUS PASGHiEc. mundi, eorumque ministris, supplicem inter se arao-
T" (C rem et concordiam largiatur,
Inier prima celebrandse Paschae sollemnia, voto- XI. Pro spiritibuspausantium.
rum consecratio ex gratiarum actione sumat exor- Deum Patrein onraipotentemj fralres carissimi, pr...
dium : ut passum et immolatum pro nobis Chrislum coinmemorationedefunctorum
supplices oremus : ut
credentes, et sacri ministerii principein confitentes, eisdetn Dominus, adtenualis quae raerito aspera sunt
conson.oore prosequamur. clemeniissime reuiissionis suac refrl-
II. Oratiopro his qui cuslodiarumvinculiset capiivitate culpse piaculis,
detenti, Paschainteresse non possunt geria largiaiur.
Dei Patris oranipotentis clementiam, carissimi, XII. Pro competentibus.
deprecemur, ut eos quos invidus diabolus captivilatis Dei Patris misericordiam pro competentibus, fra-
servitio premit, Dei noslri misericordia in statum, tres carissimi, supplices deprecemur, ut eos Doiui-
pristinum libertalemque constituat. nus omnipotens ad fontem suaeregenerationis eunles
III. Pro sacerdotibusac ministrisEcclesiae. omni caelestis misericordiaeauxilio prosequatur.
Colleclio
Deumao. Dominumnoslrum Jesum Christum pro
Auctor universilatis ac Dominete deprecamur et
sacerdotibus ac ministris Ecclesise suae, fratres ca-
quaesumus, ut morlificalos terrenis viliis in novum
rissimi, supplices deprecemur : ut ingressi Sancia , hominem tibi servire
saticlorum, totiusque parlicipes altaris, spiritaliura patiaris per resurgenlem a
mortuis Dominumnostrum Jesum Christum.
graliarumdonisabundantiaquemtiltiniodareplearaur.
IV. Pro Virginibus. BENEDICTIO CEREI SANCTI AUGDSTINIEPISGOPl, CDMADHDG
DUCONDS ESSET, GECINIT,DICENS d.
Deum Patrera omnipotenlem, fratres carissimi,
supplicesoremus : ut in fratribus ac sororibus nostris, Exultet jara angelica turba cselorura: exultent di-
qui sanelam et raaxime acceptabilem Deo virginita- vina mysteria, et pro lanli Regis victoria tuba into-
lein dicarunt, bonse conceplura inentis propositum net salvatoris. Gaudeat se tantis iliius inr.tdiata ful-
lenenies, iiniiiaculati jugiter perseverent. goribu-, aeterni Regis splendore luslrata, totius orbis
V. Pro his qui eleemosynasfaciunt. se senlial ainisisse caliginem.Laetetur maler Eccle-
DeuuiPatrem misericordiaesuppliciter oremus: ut; sia lanti luraiuis ornata fulgore, et magnis populorum
a Legendumconfossusgladio horrifico. itidera habeniur, sed paullo diversse ab his quse hoc
h Scrihitur in exeraplari, acervis, et supra, sivilan- loco referunlur.
.«, et alia sirailia. |J Idem tiiulus in Gothico. Multahic mendosa, sed
c Hujusmodiorationes lotidem hac die in Gothico cuivis iacile eineudaiula.
 499 APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. 500
vocibus hsec aula resultet. Qua adstantibus vobis, " ADCIIRISTUNDM FACIENDDM a.
fratres carissimi, ad tam rairam sancti hujus luminis Deuscaritatis tolius coiifirmator et eonditor, qui
claritatem unamecum, quseso, Dei omnipolentis mi-
maculas mundi moriem fugandara fecisii, te oraraus
sericordiam invocaie; ut qui nos dignatus est adgre- et ut custodiasanimam famuli tui ill. ut
cerei quaesumus,
gare, luminis sui gratiam infundente, hujus calcalo diaboio conrobores
eum; ut primi parentis
laudem implere percipiat, Sursum corda. Diguum et detersis tenebris, christianum nomen fide percipiai.
justum est invisibilein Dorainum,omnipotenteiii Pa-
Dominum nostrura Je-. Item alia.
trem, Filiuraque uiiigenituiu
sum Chrisiuni, toto cordis ac mentis affecluet vocis Deus qui perdita reparas, et reparata conservas;
ministerio personare. •Qui pro nobis selerno Patri Deus qui opprobriura gentilitatis signare sub litulum
Adaedenilura solvit; et veteris piaculi caniioneiii pio noininis tui prsecepisti, ut ad fontem baplisiui perve-
cruore delersit. Hsec suui enim festa Paschalia, in nire mereantur
quibus verus ille Agnus occiditur, ejusque satiguis Item alia.
poslibus consecratur, in qua primum scire teinpus et Dominesancte Pater omnipotens seterneDeus, qui
lioram, in qua Chrisius ab inferis resurrexit. Haecnox fecisti caelumet lerrain, mare el omnia quae in eis
est, de qua scriplum est: Et nox ut dies inluminabi- B sunl; respicere digneris ad preces humililatis raeae
tur, et nox inluininalio mea in dehciis meis. Hujus pro faraulo tuo ill., per invocaiionem noininis tui
igimr saiiciificationoctis fugat scelera, culpas lavat, confirmes eura, inlumines vultura claritalis luse su-
et rediiit innocentiani lapsis, msestislaetiliam: fugat per eum. Benedicere el sanctificare digneris; sicut
odia, eoncordiam parat, et curvat imperia. iu hujus benedixisii domum Abraham, Isaac, et Jacob. Adsi-
igitur noctis gratiam suscipe, sancte Paler, incensi gna ei angelum pacis, angelum misericordise,qui eura
bujus sacrificiura vespertinum, quod in hac cerei perducat ad vitam aeternam, adjuvante Spiritu san-
oblatione sollemni per ministrorum manusde operi- cto, et de faucibus inimiciliberes eum, et per signuin
bus apum sacrosancla reddit Ecclesia. Sed jam co- Jesu Chrisli terapus vitse suse religiose consistat.
lumnse hujus prseconiatiovimus,quam in honore Dei Per
rutilans ignis accendit. Qui licet divisus in parles, Deus qui es, et qui eras, et permanes usque in fi-
inuluati luminis delrimenia iion novit. Alitur liquah- nem saeculi, cujus origo nescitur, nee finis compre-
tibus ceris, quas in subsianlia preciosae hujus lam- hendere potest; le oramus et qusesumus, ut cuslo-
padis apis mater eduxit. Apis ceteris quae subjecta dias animam famuli tui £11.quem liberasti de ore
sunt homini animantibus anlecellil, cum sit rainima « gentilium, et a conversalione pessirna. Dignare exau =
'
corporis parvitate, ingentes aniraas augusto versai in dire eum, qui tibi cervices suas humiliat et perveniat
pectore, viribus inbecillis, sed forlis ingenio. Haec ad baptismum fontis regeneratione ex aqua et Spi-
exploraia lemporura vice, cuin canitiem pruinosa hi- ritu sancto, qui cum Patre et Filio vivit et regnat.
berna posuerunt, el glaefale senium verni temporis Facis signumf in eumel dices Symbolum.
moderata deterseril, statim prodeuttdi ad laborem
cura succendit: dispersaequeper agros libratim pau- Accipesignum crucis tam in fronte, quara in corde.
lulum pitinibus, cruribus suspensis insidunt, parte Seraper esto fidelis. Teinpluui Dei ingredere; idola
ore legere flosculos, oneratis viclualibus ad castra derelinque. Cole Deum Patrein omnipoteiitem, et
Jesum Christum Filium ejus, qui venturus est judi-
remeant; ibique aliaeinsestimabili arte, cellulas te-
naci glulino inslruunl. Alise Iiquantia raella siipant, care vivos et mortuos, et sseculumper igneui, cum
alise vertunl flores in ceram, aliaeore nalos fingunt, Spiritu sanclo in sseculasseculorum.
aliae colleelis e foliis nectar ineludunt. 0 vere beata Post hwc insufflabisin os ejus ler, et dices: Accipe
et mirabilis apis, cujus nec sexum masculi violani, Spiritum sanctum, el iu corde leneas.
nec filii destruunl casiilatem : sicut sancta concepit INCIPIIORDO BAPTISMI.
Maria, virgo peperit, et virgo permansit. 0 vere Exorcidio b te, creatura aqttae,in nomine Dei Pa-
beata nox! quaeexpoliavit_£gyptios,ditavit Hebraeos.' tris D
in terrenis caeleslia Oramus omnipotentis, et in nomine Doinini nostri Jesu
Nox, qua jungunlur. le, Christi Filii ejus, et Spirilus sancti, ut omnis virtus
Domiiie, ul cereus iste in honorem nominis lui con- omnesexercitus diauoli, omnes incursus,
ad noctis destruendas inde- adversarii,
secralus, hujus caligines omne fantasma eradicare et effugare ab hac creatura
ficiens in odor.emsuavitatis acceptus supernis lumi-
aquae, ut sit omnibus, qui in eam descensuri sunl,
naribusraisceatur, flammasqueejusLucifermatutinus fons
inveniat. Ille inquam Lucifer, qui nescit occasum. aquse salutaris in vilara aelernam: ut cum ba-
in ea quisquis fuerit, fiat lemplum Dei vivi
Ille qui regressus ab inferis, humano generi serenus ptizatus in remissione peccatorum in nomine Dei Patris om-
inluxit. Precamur ergo, Domine, ut nos famulos luo,., et Christi Jesu Filii ejus et Spiritus san-
oranem clerum, et devolissimum populum, quieie nipotentis,
in his conservare cti, qui judicaturus est sseculum per ignem, per hoc
teiiiporuui coucessa, paschalibus
siguaculuraquod permanet in saeculasaeculorum.
digueris.
• Idem titulus etiam in Gothico, sed oraliones di- i>Ita etiam legilur iu veleri MissaliGallicano pas-
versa.. sim a p. 302.
801 SACRAMEN/TARIUM GALLICANUM. -r LECTIONESDE ADYENTUDOMINI. 50S
Qralio. A quos de tenebris ad lucem redire jussisti, nullus de-
Omnipotens sempiterne Deus a, adesto magnae cipiatur fraudjbus inimici.
pietalis luaemysleriis, adesto sacramenlis, et crean- Incipitexorcisnjushouiinis,antequambaptizetur.
dis novis populis,quos tibi fons baptismatis parluril, Exorcidio te, spiritus iumunde, per Deum Patrem
spiritum adoptiouis emiue; ut quod humilitaiis no- omnipotentem, qui fepit cselumet lerram, mare et
strce gerendum est ministerio, tusevirluiis complea- omnia quse in eis sunt: ut omnis virtus adversarii,
tur effeclu. Deus qui invisibili pplentia sacramento- omnes exercitus diaboli, omnes incursus, omne fau-
ruro tuorum mirabiliter operaris effecltim, el licet tasma eradicetur ac fugetur ab hoc plasmate, ut flat
nps tanlis mysteriis exsequendis simus indigni, tu templum Dei sanctum, in nomine Dei Patris omni-
tamen gralise luoedona non deserens, etiam ad no- potentis et Jesu Cbristi Filii ejus, qui judicaturus
stras preces aures tuse pielaiis inclina. Deus, cujus cstsxculum per ignem in Spiritu sancto in saacula
.spirilus super aquas inter ipsa primordia ferebatur, saeculorum.
ut eliam tunc virlutem sanctificalionisaquarum na- Tangis nares, deindedicis: Effeta, effeclaest hosiia
.tura conciperet. in odorem suavitatis.
Collectiosequitur. Ungiseum de oleo sanclificalo,dicens: Ungo te de
Deus, qui nocentis mundi crimina per aqnam B ; o!eo sanctiflcato,sicut unxit Sarauhel Davidin regem
abluens, regenerationisspeciem in ipsa diiuvii effu- et prophetam.
sione signasii; libera ab omni impugnaloris incursu, Tangis nares, el aures, et -pectus.Operare creatura
et tolius nequiiise purgatse discessu. Sit vivis aqua olei, operare, ut non lateat Uic inmundus spiritus
regenerans, uuda purificans: ut homines hoc lavacro nec in membris, nec ia medullis, nec in uno conpa-
salutem in eis Spiiilu sancto purificati, perfectsepu- gine membrorum : sed operetur in te virtus Christi
rificationis indulgentiamconsequautur. Unde bene- Filii Dei altissimi et Spiritus sancti per omnia sae-
dico te, creatura aquae, pe,r Deum f verum, per cula.
Deum f sanctum, qui te in prinqipio verbo separa- Interrogas nomen ejus dicem : Quis dicitur? 111.
vit ab aridu, et in quatluor fiuministerrse rigare prte- Abrenuncias satanse, pompis ejus, luxuriis suis, sse-
cepit; qui te in deserto amarum suavitate indila fe- culo huic?
cit esse polabilem, et sitiente populo de petra pro- Resp. Abrenunciat. Hoc ler dices.
duxil; f benedico te per Jesum Chrisliim, Filitrm Interrogas nomen ejus : Quis dicitur,? 111.
ejus unicum Domiuumnostrum qui te in Chana Ga- Credit in Deum Patrem omnipotentem, creatorem
lilese, signumf admirabile, sua poiemia convertit in cseliet terrse? Resp. Credat.
viiium; qui pedibus super te ambulavit, et ab Jo- C ( Credit et in Iesum Christum Filium ejus unicum,
hanne in Jordane baptizatus est; qui te una cum Dominum nostrum, conceptum de Spirilu saneto,
sanguine de latere suo produsit, et discipulis suis natum ex Maria virgine, passum sub Pontio Pilato,
jussit, ut credetiles baplizahtes eos in nomine crucifixum et sepultum. Descendit ad inferna, terlia
Palris et Filii et. Spiritus sancti, qui vivit et regnat. die resurrexita mortuis : ascendit in caelos, sedil ad
Sursum corda. Dignumet justum est, omnipotens dexteram Dei Patris omnipolentis inde venturus ju-
Deus : qui aperuisti uobis foiitem vitse asiernse, et dicare vivos ac mortuos? Resp. Credat.
regenerans nos per Spiritum tuum sanctum, quem Credit in Spiritum sanctum, sanctam Ecclesiam
ducemesse hujus sancti lavacri in remissione pecca- catholicam, sanctorum commuuionem, remissionem
torum, et fieri lavacrum aqusein Spiritu sancto: per peccatorum, carnis resurrectionem, vilam habere
queni omnem maculam tollens a nobis, exuis nos post mortem, in gloriam Christi resurgere? Resp.
mortem, et induis nos viiam : libi adsistentis in glo- Credat.
ria laudamusPalrem semper in caelis, et recipieniis Rapiizas eum, et dicis: Baptizo te in nomine Pa-
ex iniiiovirtulem per Dominumnostrum Jesum Chri- tris et Filii et Spiritus saneti, unam habentem sub-
stum. Per quem te Deum Patrem omnipotenlem de- stantiam, ut habeas vitam seternam, partem cum
precamur, ut hic Spiritum sanctum in aquam hanc j) ] Sanclis.
super mittere digneris, ut quoscumque baptizaveri- Suffundischrisma in fronte ejus, dicens: Deus Pa-
mus in nomine tno et Filii tui Dei ac Domini nostri ter Domini nostri Jesu Christi, qui te regeneravit
Jesu Christi et Spiritus sancti, purificans ac regene- per aquam et Spiritum sanctum, quicquid tibi dedit,
rans accipias eos in nuriiero Sanctorum tuorum, et remissionempecealorumper lavacrum regenerationis
consummes in Spiritu tuo sancto in vitam aeternam•- et. sanguinem, f ipse te liniat chrismate suo sancto
in saeculasseculorum. in vitam sulernam.
Deindein fonle chrisma decurrente, signum f faeis Superindueseum dicens: Accipevestem candidai»,
el dicis: Infusiochrismaesalutaris Dominino'slri Jesu quam inmaculatam perferas ante tribunal Christi.
Christi, ul fiat fons aquse vivsesalienlis cunctis ve- Collectioad pedeslavandos*>.
nientibus in vitam aternam. Ego tibi labo pedes, sicut Dominus noster Jesus
Post limcdices: Admitte, qusesumus, omuipoiens Christus feeit discipulissuis, ita tu facias hospitibus
Deus, familiamluam ad fontem salutis attemse ; ut et peregrinis.
a Ita in GallicanoMissati,p. 562. k Hujus item lotionis. sed past albaevestis tmposi-
503 APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS, f>M
Dominiis noster Jesus Christus de linteo a quo AL.consilio accepto, pecuniara copiosam dederunt mili-
erat prsecinctus, tersit pedes discipulorumsuorum, tibus, dicentcs : Dicite quia discipuli ejus nocte ve-
et ego facio libi: tu facies peregrinis, hospilibus et nerunl, el furati sunt eum nobis dormienlibus. Et st
pauperibus. uoc audilum fuerit a praeside,nos suadebimus ei, et
Postbaplismnm. securos vos faciemus.At illi accepta pecunia fecerunt'
Laudes et gratias Domino referamus, fratres di- sicut erant
edocti, et devulgatum est verbum istud
leclissimi, quod augere dignatus est Ecclesiae suse apud Judacos usque in hodiernum diem. Undecim
congregationem per caros noslros, qui raodo bapti- autem discipuli abierunt in Galilseam, in monte ubi
zati sunt. Pelamus ergo de Domini misericordia, ut constiluerat illis Dominus Jesus. Et videntes eum
baptismum sanctum quod acceperunt, inlibalum, in- adoraverunt, quidam autem dubitaveruitt. Et acce-
\iol'atum, et inmaculatum perferant anle tribunal dens DominusJesus locutus est eis dicens : Dala est
Christi. mihi omuis polestas in caeloet in terra. Eunt.es ergo
Item alia.
docete omnes eos in nomine Pa-
Domine Deus omnipotens, famulos luos, quos tris et Filii etgentes, baptizantes
Spiriius sancti, docentes eos servare
jussisli renasci ex aqua et Spirilu sancio, conserva omnia qusocumque mandavi vobis. Et ecce ego vo-
in eis baptismum sanctum quod acceperunt, et in TJ B biscum sum omnibus diebus usque ad consummalio-
nomiuis tui sanctificationemperliceredignare; ut pro-
nem saeculi.
ficiat in illos gratia tua semper, el quod te ante do- INCIPITMISSA.
nanle susceperunt, vitaesuse integritale custodiant.
Omnipotenssempiterne Deus, qui banc sacralissi-
MISSA. INVIGILHS PASCH<E. inam noclem per universa mundi spatia gloriosae
, Epistola Pauli a
apostoli d Corinlhiosb . Dominicaeresurrectionis inlusiras, conserva in uova
Fralres, bona gloriatio vestra in Christo Jesu. familise luae
Nescilis quia modicum fermentum totam massam progenie sanciificationis spirilum quem
dedisli, ul corpore et mente renovati, puram libi
corrumpil? Expurgate vetus fermentum, ut sitis animaraet purura pectus semper exhibeant.
nova consparsio, sicul estis azymi. Etenim pascha
CollectiO:
nostrum inmolalus est Christus. Ilaque sollemnila-
tem celebremus, non in fermenlo veteri, neque in Deus, qui hanc sacraiissimam noctem gloriossedo-
fermento malitiaeet nequitiae, sed in azymis sinceri- minicae resurrectionis inlustras, conserva in nova
latis ci veritatis in Christo Jesu. familiaBtuae progenie adoptionis spirilum quem dc-
LectiosanctiEvangeliisecundumMatthseum. disti, ut corpore et mente puram tibi exhibeanl scr-
Vespere autem sabbati, quae lucescit in prima p** ( vilutem. Post nomina.
sabbati, venit Maria Magdalene, et altera Maria vi-
dere sepulcrum. Ecce lerrsemolus factus est magnus. Deus, cujus muiiere adoranda baptismatis sunt
Angelus enim Dominidescendit de caelo, el accedens adiinpleta mysteria, concede populo luo originalis
revolvit lapidem, et sedebat super eum. Erat autem delicti errore mundato, post sacratissimum fontem,
aspectus ejus sicut fulgur, et vesiimenlum ejus sicut terram tuoepromissionisintrare, ut dulcia sacramen-
nix. Prse limore autem ejus exterrili sunl custodes, torum luorura alimenta percipiant.
et facli sunl velut mortui. Respondens autem angelus Ad pacem.
dixil mulieribus : Nolile timere vos. Scio enim quod
qui Jesum crucifixus est quseritis. Non est hic, sur- Suscipe, Domine, preces populi tui cum oblalio-
rexit siciit dixit: Venite et videie locum ubi positus nibus hostiarum ut Paschalibus initiata raysteriis, ad
erat Dominus; et cito euntes diciie discipulis ejus, aclernitatisnobis medillam te operanle proficiant.
quia surrexit et pracceditvos in Galilsea,ibi eum vi- Contestatio
debilis. Ecce dixi vobis. Et exierunt cito de monu- Veredignum et justum est, omnipotens Deus, le
mento cum lirnpre el magno gaudio, currentes nun- quidem omni lempore, sed in hac potissimum nocle,
ciare discipulisejus. Et ecce DominusJesus occurrit D ] gloriosiuspraadicare,cum Pascha nostrum immolalus
illisdicens: Avete.lllseauiemaccesseruntetlenuerunt. est Chrislus: ipse enim verusest Agnus, qui abstulit
pedes ejus, et adoraverunt. Tunc ait illis Dominus peccata mundi, qui mortem nostram moriendo de-
Jesus: Nolite timere, ite nunciate fralribus meis ut struxit, et vitam resurgendo reparavil. Propterea
eant in GalUsca;ibi me videbunt. Quaecum abiissem, profusis paschalibusgaudiis tolus in orbe terrarum
ecce quidam de cuslodibusvenerunt in civitatem, et mundus exultat. Sed et supernacvirlutes atque ange-
nunciaverunt principibus sacerdotum omnia quse- licaeconcinunt poteslales, liymuum glorice sine ces-
cumque facla fuerant. Et congregati cum senioribus, satione diceutes.
tionem, mentio est in MissaliGolhicoet in Gallicano; tur : in Africanavero fiebat die Caenae,ex Auguslini
nec non in duobus Caesariiepiscopi Arelatensis ser- epistolis 54 et 55. Ecclesia Gallicanahoc in rilu con-
monibus, qui in appendice lomi V Augusliniani ha- vcniebat cum Mediolanensi, de qua vide Ambrosium
benlur ordine 168 et 257, atque in sermone ad Neo- in lib. de Mysteriiscap. 6.
phytos, relato in appendieem lomi VI, col. 291. F.aec a In exemplari constanter scriplum lenleo.
lolio apud Hispanosabrogala fuit in concilio Elibe- b Hae lecliones sunt pro missa sequente de Vigilia
rilano; nec fiebat in ecclesia Romana.. ut patet ex Pastib.se.
libroin de Sacramentis, quod opus Ambrosio tribui-
p05 SACRAMENTARIUM GALLICANUM.— LECTIONES DE ADVENTUDOMINI. fc)S
HISSAPRIMA DIEPASCHJ5. A
- hannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabi-
Lectlo ApocalypsissanctiJohannisApostolia. mini Spiritu sancto non post multos' hos dics. Igitur
dicentes: Do-
Revelatio Jesu Christi quam dedit illi Deus palam qui convenerant, interrogabant eum,
si in tempore hoc restitues regnum Israel ?
facere servis suis, quae oportet fieri cito, et signifi- mine,Dixit autem eis: Non est vestrum nosse tempora vel
cavit miltens per angelum suum servo suo Johaimi,
et testimoniuiu momenta quae Pater posuit in sua potestate : sed ae-
qui testimonium perhibuitverbo Dei, virlutem supervenienlem in vos, et erilis mihi
Jesu Christi qusecumque vidit. Bealus qui legit, et cipietis
iu ea lestes in Hierusalem, et omni Judaaa, et Samaria, et
qui audit verba prophetiae, et servat ea quae
se- usque ad uitimum terrie,
scripta sunt. Tempus enim prope est. Johaunes
LectiosanctiEvangeliisecundnmLncamc.
plem Ecclesiis quaesunt in Asia : gratia vobis et pax
a Deo qui est., et qui erat et qui venturus est, et a se- Tempore illo, una sabbali, valde diluculo, vene-
ptem spiritibus, qui in conspeclu throni ejus sunt, et runt ad monumentum, portantes quae paraverant
a Jesu Christo, qui est testis fidelis, priinogeniius aromala : el invenerunt lapidem revolutum a monu-
mortuorum, et princeps regum terrse, qui dilexit mento; et ingressse non invenerunt corpus Domini
nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo, Jesu. Et factum est dum mente consternatae essent
et fecit noslrum regnum sacerdotes Deo et Patri suo :' " de isto, ecce duo viri steterunt juxta illas iu veste
ipsi gloria et imperiuni in ssecula sseculonim. Ecce fulgenti. Cum timerent aulem, et declinarent vulium
veniet in nubibus, et videbit eum omnis oculus, et in terra, dixerunt ad illas : Quid quaeritis viventem
qui eum pupugerunt: et plangent super eum oirines cum mortuis? Non est hic, sed surrexil. Recorda-
tribus terrae, eliam amen. Ego sum Alfa et Omega, mini qualiter locutus est vobis, cum adhuc in Gali-
principium et finis, dicit Dominus qui est, et qui leea esset, dicens, quia oportet filium hominis tradi
erat, et qui veuturus est omnipolens. Ego Johannes in manus hominum peccatorum, et crucifigi, et ter-
frater vester ei parliceps in tribulatinne et regno et tia die resurgere. Et recordataesunt verborum ejus,
rlatientia Jesu; fui in iusula quaeappellatur Pathmos et egressae sunt a monumeiito, nunciaverunt hsec
propter verbum Dei et teslimonium Jesu; fui in spi- omnia illis undecim et cetms omnibus. ERATAU-
ritu in Dominico die, et audivi post me vocem Agni TEMMaria Magdalene, et Johanna, et Maria Jacobi,
tamquam luboedicenlis : Quod vides scribe, et milie et ceterae, quae cum eis erant, quae dicebant ad
septem ecclesiis, id est Ephesura, Zmirnam, et Per- Apostolos haee: et visa sunt ante illos sicut delira-
gamum, et Tiathirise, et Sardis, et Fiadelfise, et Lau- meuium verbaista; et non credebnnt illis. Petrus au-
diciae.Et converli me ut viderem vocem quae mecum tem surgens cucurrit ad monumentum, et procum-
candelabra ^1 bens vidit linteamina
loquebatur. Gonversus vidi septem aurea, posita, et abiil, secum mirans
et in medio candelabrorum similem Filio hominis, quod factum fuerat. *
vestitum tunicam talarem, el praecinctus erat ad INCIPITMIS8A.
ubera zonam auream. Caput aulem ejus et capilli Deum ac Dominum noslrum Jesum Christum, fra-
albi tamquam nix, et oculi ejus ut flamma ignis: tres carissimi, suppliciler exoremus, qui lertia die
pedes ejus sicul uricalco turino, projecto de camino dum resurrexit a mortuis, multorum sanctorum cor-
ignis. Vox ejus sicut vox aquarum multarum , et ha- pora suscitavit de sepulcro : quem cum Maria plo-
bebat in dextera manu stillas septem, et de ore ejus rans quaereret ad monumentura , dicilur ei ab ange-
a
gladius ex uiraque parte acutus procedens; et facies lis, quod jam surrexisset morluis. Fundebat Maria
ejus sicut sol lucet in virlute sua. Et ut vidi illum, pro affectuflumina lacrimarum; eo quod non inve-
cecidi ad pedes ejus tamquam mortuus, et posuil su- nissel in monuraento Dominum. Plangebat in horlo
per me manum suaoi dexteram dicens : Noli timere, dominicae resurrectionis; invenit sepulcrum paleu-
ego sum primus et novissimus, ego sura qui vivo tem, et expavit. Illic enim excubiaeangelorum super
semper, qui fui mortuus, et ecce vivens sum in sae- lapidem revolutum cantabant de resurreclione domi-
cula sasculorum, amen. nica hymnum novum, pracclara legio angelorum :
LectioActuumapostolorumb. J illa fundebat [lacrimas] anle sepulcrum. Dicitur ei
**
Primum quidem sermonem feci de omnibus, o ab angelis quod jam resurrexisset a mortiiis. Dum
Theofile, quae coepit Jesus facere et docere usque ista audit, efficitur quem quaerebat corpus Doinini
in diem, qua praecipiensapostolis per Spiritum san- Salvatoris. Clamabat jam gaudens : Tu es Dominus
ctum, quos elegit, adsumplus est. Quibus prsebuit meus, qui in ligno pependisti, et in sepulcro prp loto
seipsum vivum post passionem suam iu mullis argu- mundo jacuisti. Noli mihi indignari : etsi horlula-
mentis, per dies quadraginta apparens eis, et loquens num putavi, tamen Dei Filium non negavi. Plorans
de regno Dei. Et convescens praecepit eis ab Hieru- ploravi ad te.ante sepulcriun, et ibi vidi sudarium
iolymis ne discederent, sed expeclarent promissio- vulius tui [in] salutera. Sepultura eniin non luis me-
nem Patris, quam audistis per os meum : quia Jo- ritis, sed nostris peccatis [debebatur,] unde Maria
Hae Lectiones iiem pro missa sequenle. Nam Aclus apostolorum. i
Lectiones ex Apocalypsi et ex Aclis Apostoloruni a c ldem Evangelium ad missam Pascliaein Lectio-
die Paschaeincipiebant. nario Luxoviensi, ila incipieus : Diebusillis una Sab-
b Augustinus, in sermone 4 de Paschale : t Modo bati, elc.
incipitliber iste legi; hodie ccepit Jiber, qui vocatur
S07 APPENDIX AD 0PERA §. GEHMANIPARISIENSIS. 508
tergeret oculos luctus. Sub illud enim sudarium, id AL.bus eorum coronas aureas. Et de thrc-no procedunl
est in sepulcro, reliquerat, ut lestimonium perhibe- fulgora, et voces, et tonilrua; septem lampades ar-
ret de resurreciione. dentes anle tlironum quaesunt spiritus Dei; et in con-
Collectio, spectu sedis tanquam mare vitreum, siniile crystal-
Deus, qui per Unigenitum tuum selernitatis nobis lo; et in medio sedis et in circuitu sedis qtiattuor
aditum devicta morte reserasti, da nobis, quaesumus, animalia, plena oculis anle ei retro. Et aniinal pri-
ut qui [nos] resurreclionis dominicae annua sollem- mum simile Ieoni, et secundum ahimal simile vitulo,
nilale lsetificas, concede propitius, ut per lempo- et tertiura animal habens faciem quasi hominis; et
ralia quaeagimus, pervenire ad gaudia aeterna me- quartum animal simile aquilae volanti. El qualtuor
reamur. animalia singula eorum habebant alas sehas; et in
Post nomina. circuitu et intus plena sunt oculis. Et requiem non
Omiupotens sempiterne Deus, qui resurgens a habent die et nocte dicentia : Sanctus, Sanctus,
mortuis, passione cassata, potentiorem te tuis disci-
Sanctus Dorainus Deus omnipotens, qui erat, et qui
pulis reddidisti : concede propicius, ut nos quoque
tuam in est, et qui venturus est. Qui habet aurem,<audiat
apud Majestatem hoc paschali sacrificio in dicat Ecclesise.
bonis operibus efficiat promptiores, et gratise tuse „ quid Spirilus
B LectioActuumapostoloruma.
pietalis adquirat. Diebus illis reversi sunt apostoli in Hieriisolyma,
Ad pacein.
Deus oranipotens, qui el vilaenostraj auctor es et a monte qui vocalur Oliveli, qui est juxla Hierusalem,
sabbati habens iter. Et cum introissent in caehaco-
ealutis, exaudi supplicum voces, atque eos quos san-
tuieffusione et lum, ascenderunt ubi manebant Pelrus et Johannes,
guinis redemisti, praesta, pertevivere, Jacobus et Andreas, Philippus et Thomas, Bartholo-
et perpetua facias sensuum incolomitate gaudere.
Conlestatio. maeuset Matthacus,Jacobus Alfeiet Simon Zelotes,
Vere dignum et justum est oranipotens Deus, te et Judas Jacobi. Hii omnes erant perseverantes unia-
nimiter in oratione, cum mulieribus et Maria matre
quidem in omni tempore, sed proecipuedie, quo tua
resurreelio celebraiur, omni festivitale Iaudare, be- Jesu, el fratribus ejus.
nedicere et praedicare, quo Pascha nostrum immola- LectiosanctiEvangeliisecundumMarcum.
tus est Christus. Per quem potestas larlarea cecidit, Una sabbatorum Maria Magdalene,et Maria Jacobi
llifernisunt vincola rcsoluta; cyrographum est anti- valde diluculo venerunt ad monumentum, orto jam
quaeprsevaricalionis extinctum; aculeus mortis ob- sole. Et dicebant ad invicem ; Quis revolvet nobis
Irilus; nos quoque de servitutis jugo damnationis lapidem ab ostio monumenti? Et respicientes vide-
^Egypliaeper spiritaies aquas educens, triumpbans ^" runt revolutum lapidem- Erat quippe magnus,valde.
resurrexit in gloriam, et libertatem nobis misericor- Et introeuntes in monumentum, viderunt juvenem
dieesuaemunere redonavit Josus Christus Dominus sedeutem a dextris, coopertum stolam candidam, et
noster. Per quem. obstipuerunt. Quidicit illis : Nolite expavescere, Je-
Item Contestalio. suni quaeritis Nazarenum crucifixum. Surrexit, non
Vere dignum et justum eu, omnipolens Deus, per est hic. Ecce Iocus ubi posuerunl eum. Sed ite, et
Chrislum Dominum nostrum. Cujus sanguine fuso dicile discipulis ejus et Pelro, qnia praecedit vos in
pax iu caelo lerraque Drmata est. 0 vere preciosa est Galilsea.ibi eum videbitis, sicutdixit vobis.
convenlio pacis, quse facta est oblalio sancli cruo- IKCIPITMISSA.
ris! non auro, neque argento; non gemmis aut mar- Deus, qui unigenitum Filium tuum de caelis pro
garitis, sed cruore effuso latere Salvatoris. Sanguis nobis misisti, ut iiitoleranda siistjnuit, crucifixus
effusus cselum hetificavit, terram mundavit, inferos pendi voluit, ut nos a perpeluis cruciatibus liberaret;
conlurbavit. Viderunl angeli, acceperunt laelitiam : lumulo 6uo, ut credimu-j, peccata nostra sepelivit,
viderunt homines, el luce gavisi sunt magna. Per avaras infernt fauces interiora penetravit; nobis quo-
q. m. 1. que famulis suis jubeat in prima resurrectione esse
1TEMMISSA PASCHALIS. *
participes.
Lectio ApocalypsissanctiJohannisapostoli. Colleclio.
Ego Johannes vidi ostium apertum in cselo, et vox Deus, qui paschalium [gaudiorum] nobis.remedia
tuum coelestidnno prosequere :
prima, quam audivi, lanquam tubae loquentis me- contulisli; populum
in tinde nunc teni-
cum, dicens: Ascende hue, et ostendam libi quae Ul inde post perpetuum gaudeat,
exultat.
oporlet fieri post baec. Statim fui in spiritu, et ecce poraliter Post nomina.
sedes posita erat in cselo, et supra sedem sedens. Et
Suspice, Domine, propicius munera et vota famu-
qui sedebat, similis erat aspectui lapidis hiaspidis; el
lorum : ut confessione tui nominis et baptismate re-
sardinis, el hiris erat in circuitu sedis similis visioni
et in circuilu sedis sedilia novati, sempilernam bealitudinem consequantur,
Finaragdinae; viginti quat- '
et thronos seniores se- Ad pacem.
luor, super viginti quattuor
dentes, circum amicti vestimentis albis, et incapiti- Omnipolenssempiterne Deus, cui resurgenti a mor-
a HaeLectiones pro sequentibus diebus paschali- Lectionario, ubi tamen desumuntur eliara ex Apo-
lius diversae ab eis quae assignantur in Luxovieusi calyjisi.ei e« Aciis.
509 SACRA^MENTARIUM GALLICANUM. — LECTIONES DE ADVENTUDOMJXL 510
tuis sacrificia paschalibusgaudiis immolamus, quibus A } clausae,tibi erant discipuli propter melum Judaeorum,
Ecclesia tua mirabiliter et renascitur, et nutritur. venit Dominus Jesus, et stelit in medio ecrum, et
Contestatio. dicit eis : Pax vobis. Et hoc cum dixisset, ostendit
Vere dignum et justum cst omnipolens Deus, te eis manus et Iatus. Gavisi sunt ergo discipuli viso
quidem omni tempore laudare, benedicere, et praedi- Domino. Dixit ergo eis ilerum : Pax vobiscum. Sic-
care, quo Pascha nostrum immolitus esl Christus. ut misit me Paier, et ego mitto vos. Hoc cum di-
Per que.ni[in] aetemamvilam filii lucis oriuniur, fi- xisset, insufflavit, et dicit eis: Accipile Spiriium
delibus regni caelestisatria reserantur, et beati lege sanctuin ; quoruin remiseritis peccata remittuntur
commercii divinishumanamutantur. Quia nostrorum eis, et quoium retinueritis retenla sunt. Thomas au-
omnium mors cruce Christi redempta est, el in re- tem unus ex duodecim, qui dicilur Dydimus, non
surrectione ejus omnium vita surrexit. Quera in su- eratcum eis quando venit DomiuusJesus. Dixerunt
sceptione mortalitatis Deum majeslatis agnoscimns, ergo ei alii discipuli : Vidimus Dominum, Jlle autem
et in divinitatis gloriam Deum et liominera confile- dixit eis : Nisi videro in manibus ejus fixuram cla-
mur, Qui mqrtem nestram moriendo destruxii, et vorum, et mittam manum meam in latus ejus, non
vilam resurgendo restituit Jesus Christus Dominus credam. Et post dies octo a iterum eraut discipuli
noster. Quem laudant. ] ejus iuttts; et Thomas cum eis. Venit Dominus Je-
B
ITEMMISSA PASCHALIS. Eusjanuis clausis, etsletit in medio, et dixit: Pax
LeciioApocafypsissanctiJohannis. vobis. Deinde dixit Thomae: Infer digitum luum
Ego Johannes vidi nubem candidam, et supra nu- huc, et videmanus meas; et affer manum luam, et
bem sedentem similem Filio hominis, habentem in mitte in lalus meum; et noli esse incredulus sed fi-
capite suo coronam auream, et iu manu sua falcem delis. Respondit Thomas et dixit ei: Dominns meus,
acutam. Et alter angelus exivit de templo, clamans et Deusmeus. Dixit ei Jesus : Quia vidisli me, et
vocemagnaad sedentem super nubem : Mitte falcem credidisti: beati qui non viderunt, el crediderunt.
luam, etmele: quia venit hora ut melalur, quoniam Multa quidem et alia signa fecit Dominus Jesus in
matura est messis terrse. Et niisit qui sedebat supra conspeclu discipulorura suorum, quae non sunt scri-
nubem falcem suam in terram, et messa est lerra.
pta in libro hoc. Haec autem scripta sunt ul creda-
El alius angelus exivit de templo, quod est in cselo,
lis, quia Jesus est Christus Filius Dei, et ut creden-
habens et ipse falcem acutam. Et alius angelus de t«s vilam habeatis in nomine ejus.
altari, qui habet potesiaiem supra ignem, etelama- IKCIPITMISSA.
vil voce magna, qui habet falcem acutam, dicens :
Omnipolens sempiterne Deus, qui populum tuum
Mitle falcem tuam acutam, et vindemia boiros terrae, < Unigeniti tui sanguine redemisti, solve vincula pec-
Q
quoniam matursesunt uvaeejus. Etmisit angelus fal- catorum nostrorum; ut qui aelernam.vitam in con.
cen, suam in terram, et vindemiavit vineam terrae ; fessioue tui uominissunt adepti, niblldebeant mor-
et misil in lacum irae Dei magnum, et calcatus est tis auctori.
l*cusexlra civitatem, el exivit sanguis de lacu usque Collectio..
ad frenos equorum per stadia raille sexcenla. Praesta, qusesumus, omnipoteus Deus, ut hujus
LectioActuumapostolorum, paschalis festivitatis mirabile sacramentum et tem-
Tempore ilto Saulus adhuc spirans minarum et poralem nobis tranquillitatem tribuat, et vitam tri-
csedis in discipulos Domini, accessit ad principem buat serapilernam.
sacerdotum, et petiit ab eo epistolas in. Damascum Post nomina.
ad synagogas; ut quos invenisset hujus vise viros ac Respice, quaesumus, Domine, et peccaiormu no-
mulieres, vinctos perduceret in Hierusalem. Et cum strorum tenebras averte : ut quos exercet devolio
iler facerel, conligil ut adpropinquarel Daraasco : et solemnitatis paschalis, inluslrent gaudia piaecogni-
subito circumfulsileum lux decaelo, et cadens in ler- lionis; et nomina quee recitata sunt, in csclesti pa-
ram, audivit vocem dicentem sibi : Saule, Sauie, glna conscribi praecipias.
quid mepersequeris? Et dixit : Quis es, Domine? »i Ad.pacem.
Et ille : Ego sum Jesus quem tu persequeris. Sed' Concede, quaesumus, omnipotens Deus, ut festa
surge, et ingredere in civitatem, et dicetur tibi quae Paschalia, quaedevolione colimus, moribus exsequa-
te oporleat facere. Viri autem qui comitabantur cum mur; et pacem quam per omnia custodire jussisti,
eo, stabant stupefaeli, audienlesquidemvoccm, nemi- non tantum osculis, sed animis conservare nos ju-
nein autem videntes. Surgens autem Saulus de terra, beas : ut spiritalibus donis instituli, apostolica prae-
apertisque oculis niliil videbat. Ad manum autem il- cepla servemus. Conlestalio.
lum trahentes, introierunt Damascum : et erat tri-
bus diebus Saulus, et non manducavit, neque bibit. Vere digntim etjustum est, omnipotens Deus, per
LectiosauctiEtangelii secundumJobanneni. Chrislum Dominum. Cujus raors humanae vilaefacta
Diebusillis post resurreclionem, cum fores essent est reparatio, destruclio mortis, ablatio peccati, ve-
a Hoc Evangelium bene convenit octavo diei post deponendas Oratio quam debetsacerdos dicere super
Pascha, quo die in Ordine Romano assignatur. Vo- infantes, quando eis scucusare vuli, id est albas
catur Dominicain albis seu ad albas deponendas. In exuere,
Codice Vallicellanoaffertur ad hanc diem ad albas
5H APPEND1X'ADOPERA S. GERMANIPARISIENSIS. 512
niaoffensis, redemtio hominum.reconciliatiomundi, A AQuideiiimillanieiisperfidapoteratexcogitaredccruce,
et tuse Pater pietatis niira placalio. De morte quaejam sacrilegitim commiserat in auctorem?Itaque
enim Christi resurrectio nostra venit in mundum, sicutin Christiresurrectionecalliditas Judseoruradaui-
qui siculovis ad occisionem pro nobis ductus est; et nata est, ita est incrucismanifestationevirtutis confusa.
ut agnus coram toiideute sine voce, sic non apcruit Secrcta.
os suum. Hic enim est agnus Dei unigenitus Filius. Deum creatorem et redemtorem uostrum, qui in
luus, qui tollit peccala mtindi : qui se pro nobis of- carne, quam sumpsit de Virgine, pro tolius mundi
ferendo non desinit, nosque apud te perpetua advo- salute admirabilis hostia immolatus est in crucis al-
cnlione defendit: quia numquam moritur immolalus, lari; et propter expellendumvenenum, quod in Adam
scd sempcr vivit occisus. Quemlaudant, etc. fueral suasione serpentis infusum, preciosi sanguinis
Item conteslaliopaschalis. porrexil antidotum, ut criminis antiqui peccatum
Verc dignum et justum est omnipotens Deus, cu- tam novo sacrificio purgaretur-; et mors, quae pro-
jus a mundi origine insestimabiliserga hominurage- cessit gustando de scientiae ligno, nioreretur per li-
nusdileclio perseverat; dum justos per viam rectam gnum; supplices deprecamur, u( nos, quos eripuit
gradientes caelestemducit ad patriam, et peccatores de infcrno per hujus signi patibulum, ejusdeni pro-
ab iniquitaleconversos paternam reportatadgratiam. ^ tectione perducat ad regnum.
"j Contestatio.
Hinc ergo est, omnipotens Deus, quod Dominus no-
ster Jesus Christus sicut passione sua exspoliat in- Vere dignum et juslumest, omnipotens Deus : qui
feros, ita etiam resurrectione sua manubiis, quibus genus humanum praevaricatione sna in ipsitis origi-
tartarea vincla midaverat, vestivilpolenlialiter caelos. nisradiee damnatum, per florem virginalis uleri red<
Per quem Majestatemtuam. dere dignalus es absolulum: el homineiu recreari,
MISSA IN INVENTIONE SANCT^S ut diabolus, qui Adam in fragili carne devicerat,
f a.
EpislotaPanli aposloliad Philippensesh. conservata juslitia a Deocarne redderetur adsumpta,
Fratres, hoc senlile in vobis quod in Christo Jesu, cum perfectum DominumJesum Chrisluiu in utraque
qui, cuni in forma Dei esset, nou rapinam arbitratus. substantia hoslis temtaret humilem, sed agnosceret
est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinani- prsepotentem. Nam adversarius noster nec a solo Deo
vit formam servi accipiens, in similitudinem houii- eertari poterat, nec a solo homine debellari. Sed cu-
iium factus, et habilu inventus ut homo. Humiliavitt jus provocatus visibili corpore, victus est invisibiii
semelipsum, factus obediens usque ad mortem, mor- potestate. Dicigilur, hostis amique, quo tua fraus,
tem autem crucis. Propter quod et Deus illum exal- quo argumenta, quo serpentina consilia sunt voralaT
tavit, et donavit illi nomen super omne nomcn, ut in, , Ecce deceplor deceplus es, et qui triumphaveras
nornine Jesu omne genu fleclatur, caelestium,terre-. ^ conculcaris. Nam caro, quaetibi fuit in Adatn cibus,
strium et infemorum; et omnis lingua confueatur, factusest in Christo interitus : et unde prius esca,
quia DomimisJcsus Christtis in gloria est Dei Palris. inde successit pentiria. Sed videamus ubi contigit
LecliosancliEvangeliisecundumMatthajum. poena, de qua tencmus vicloriara : et adoremus crti-
Simile esl rcgnum cselorumthesauro abscondito in cis signaculum, per quod salutis sumsimus sacra-
agro, quem qui iuvenil homo abscondit, et prae gau- mentum. Ecce crux venerabilis tvacuatio vulneris,
dio illius vadit, et vendidit universa quaehabet, ett reslilutio saniialis, fidei oraculum, spei suffragiiiin,
emit agrum illum. Iterum simile est regnum caelo- victoria? firmamenlum. In hac Dominus noster ma-
rum homini negotiatori quaerenti bonas margaritas. nus sacras pugnaturus ins*ruit : in hac ut nubis
lnventa aulem una preciosa margarita, abiit, et ven- palmain tribueret, suas palmas Redemtor aptavil;
didit omnia qtiae habuit, etemit eam. Iterum simile3 et quasi in slalera se ipsiim pro precio nostro pen-
est regnum caelorum sagenae misssc in mare, et exi savit, ut vita vendita fieret mors captiva. lu hac ne
omni genere piscium congrcganti: quam cunr inv^ mundus gravem lapsum gemeret, sanctos pedes
plcta cssel, educentes, elegerunt bonos in vasa,, Christus adfixit, et contra fortem fortior totum cor-
malos antem foras miserunt. Sic erit in consumma- pustriumphaturusextendit. Hoc tamen plus esl nii-
lione saeculi.Exibunt angeli, et separabunt malos des v rabile, quia quod toto mundo profecerit, in uno
medio justorum, et mittent eos in caminum ignis : stans stipitecursum victor implevit. 0 crux admira-
ibi erit fletus et slridor dentium. bili virtute praecellens, muneris preciosi largilrix,
INClPlT
MISSA. quse reddis cives de peregriuis, felicesde uaufragis,
Vcnerabilem toto roundo de inventione sanctso j liberos de subditis, vivaces efficis de peremtis! Ad
Crucis sacratissimum diem sollemniter celebrantes,, caelos ducis de tartaris, amicos revocas ex offensis,
graiias agamus divinae polentiae, qui tantse salutiss adoplivos facis de perditis, heredes instiluis de dam-
vexillum, qucd Judaica nobis abscondebat malitia,, natis. Vere summis digna praeconiis, qose vidualo
caelestis bodie revelavit clemenlia. Nam elsi genss inferno dotasii paradisum, et virtus quae illum sub-
perfida Dnminumnostrum in sepulcro retinerc noui didit, hunc erexit. Tu noslri capilis galea, lateris
potuii, vel ipsa Crucis indicia voluit sub fossa celare. palraa, pectoris es lorica, et quicquid tota mcinbra
a Habeturilem missa deea inGotliico, seddiversa. b Sequentes duse Leciiones subsequenti festo iu-
Obscrva hic nullas assignari missas pro Do.minicis ventseCrucis copveniunt.
posi Pascha, quia paschales repelebantur.
SIS SACRAMENTARIUM GALLICANUM.-LECTIONESDE ABVKNTUDOMINl. 514
poposeerint, sola sufficis pracmunire. Eece factum A scipuli ejus dicentes: Desertus est locus, el hora jam
est nobis signum crucis in bonum per Christum Do- prseterit; dimille turbas, ut euntes in caslella, emant
minum nostrum. sibi escas. Jesus autem dixit eis : Non habenl neces-
MISSAINLETANIAS DICENDA. se ire, date illis vos manducare. Responderunt ei:
ln Letanias legendaa. Non habemus hic nisi quinque panes, et duos pi-
LectioJohel prophetse. sces. Qui ait eis : Adferte illos mihi huc. Et cuin
Haecdicit Dominus : Convertimini ad me in toto jussisset lurbain discumbere supra foenum, acceptis
corde vestro, in jejunio, el fletu , et in planclu: quinque panibus et duobus piscibus, aspiciens in cae-
scindite corda veslra, el non veslimenta veslra; et lum, benedixit, et fregit, et dedit discipulis suis pa-
convertimini ad Dominum Deum vestrum, quia be- nes, discipuli autem lurbis. Et manducaverunt om-
nignus et misericors est. Canite tuba in Sion, sanc- nes, et saturati sunt, et tulerunt reliquias duodeeiin
tificate jejunium, voeate ccelum, congregate popu- cophinos fragmentorum plenos. Manducantium au-
lum, sanctificate ecclesiam, vocatesenes et sugentes lem ftiit numerus quinque milia virorum, exceplis
ad ubera. Inter vestibulum et altare plorabunt sa- . mulieribus et parvulis.
cerdoles ministri Domini, et dicent: Parce, Do- 1KCIPIT
MISM.
mine, populo tuo, etne des hereditatem tuam iu.op- ot Misericors Domine, cujus miserationes sunt super
probrium. Et respondit Dominus, el dixit populo suo: omnia opera ejus, fratres carissimi, supplicemus, ut
Ecce ego mittam vobis frumentura, vinum et oleum, reliquiis populi sui, quem ruina raundi labenlis ac
et replebimini eo, et non dabo vos ultra in oppro- praelereunlis oppressil, in variis adflictionum ejtis
brium in gentibus, quia dedi vobis Doclorem justi- succurrat angustiis, quo singulis adque uuiversis tri-
tise, et descendere faciam ad vos imbrem raatutinum bulationum suarum pondus non ira delendi sint, sed
elserotinum, ait DominusDeus. eruditio convertendi.
LectiosanctiEvangeliisecundumMatthaeum. Secreta.
Diebus illis, dixil Dominus Jesus discipulis suis : Deus, noslrum refugium in laboribus, virtus in in-
Audistis quia dictura est antiquis, Diliges proximum firmilalibus, adjutorium in tribulationibus, solamen
tuum, et odio habebis inimicum tuum. Ego autem in flelibus; parce Domine, parce populo tuo, ne
dico vobis : Diligile inimicos vestros, benefacile his tradas bestiis animas confitenles tibi.
qui oderunt vos, orate pro persequentibus et calum- Contestaiio.
niantibus vos: ut sitis filii Patris vestri qui in caelisest, Vere dignum el juslum est, omnipotens Deus. Ex-
qui solem suum oriri facit super malos et bonos, et pftctantes ergo misericordias tuas, anle oculos tuos
pluit super justos et injustos. Si enim diligalis eos r_ extensura humilitalis nostrae sine infusione tuse be-
qui vos diligunt, quam mercedem habebilis? nonne nedictionis expetimus. Parce, Domine, miseris, et
et publicani hoc faciunt? Et si salutaveritis fralres aiile luum conspectum parce prostratis ; nec afferaut
vestros tantum, quid amplius facietis? nonne ethnici nobis noslra delicta reatum, sed tribuat lua dulcedj
hoc faciunt VEstole ergo perfecti, sicut Pater vester consolationis reraedium. Verumfcimen, omnipoteus
caelestisperfectus est. et raisericors Deus , te obsecramus, ut voluntariam
Item alia. Lectio sancti EvangeliisecundumMalthseum. nobis conferas pluviam, et ne secundum peccata
In illo lempore, convocaiis Domitius Jesus disci- nostra tribuas nobis, nec ea qua mereraur austeri-
pulis suis, dixit: Misereor turbse, quia triduo jam fratenos judices, quia tu reples omnem animam be-
perseverant mecum, et<nonhabent quodmanducent; nedictione per Christurn Dominumnoslrum.
et dimittere eos jejunos nolo, ne deficiant in via. Et MISSA IN ASCENSIONE DOMINI.
dicunt ei discipuli: Unde ergo nobis in deserlo pa- Lectio ApocalypsissanctiJohannisc.
nes tantos, ut saturemus turbam tanlam ? Et ait illis Vidi turbam magnam, quam dinumerare nemo
Jesus: Quot panes habetis ? At illi dixerunt: Sep- poterat, ex omnibus gentibus, et tribubus, et popu-
tem, et paucospisciculos. Et praecepit turbae ul dis- lis, et linguis, stantes anle thronum in conspecto
cumberel super terra ; et accipiens seplem panes et £n Agni, amicli stolas albas, et palmse in manibtis eo-
pisces, gratias agens, fregit, et dedit discipulis suis, rura. Et clamabant voce magna, dicentes: Salus Deo
et discipuli dederunt populo : et comederunt omnes, nostro, qui sedit super thronum, et Agno. Et omnes
et saturati sunt. Et quod superfuit de fragmentis b angeli stabant in circuito throni, et seniorum, et
lulerunt septem sportas plenas. Erant autem qui quattuor animalium : et ceciderunt in conspecto
manducaverunt quatluor rajlia hominum, extra par- throni in facies suas, et adoraverunt Deum, dicentes,
vulos et mulieres. Amen. Benedictio, et claritas, et sapientia, et gra-
Item alia. tiarum aclio, et honor, el yirlus, et fortitudo Deo
Vespere autem facto, accesserunt ad Jesum di- nostro in ssecula sseculorum, amen.
a Diversaeet prolixfbres Lectiones assignantur in leclione fraumenlorum.
LuxoviensiLectionario ; sed hae pro missa, aliaeex- e Sequentes Lecliones festo Ascensionis conve-
tra missam.'Porro Litaniae Rogalionura Romae non niunt. Augustinus in sermone 5 de Asceusione ait
receptaesunl antepontificatiim Leonis III, qui pontifex lectum fuisse ex Apocalypsi: Vicit Leode tribu Juda,
f constiiiiil, ul ante tres dies Ascensionis dorainicae ln sermone 5 mcntionem facil Lectionis ex libro
Litanise celebrentur, > leslante Anastasio. Actutiai apostolorum : quaeprima est Lectio ex tri-
b in exemplari (raumentis; et in subsequente alia bus in Lectionario nostro Gallicano.
515 APPENDIXAD OPERA S. GERMNi PARISIENSIS. 516
LecliosanctiEvangeliisecundumLucam. Ai formet corpus humilitatis nostraecorpori glorisesua>
Diebusillis stetit DominusJesus in medio disci- Quem laud.
pulorum suorum, et dieit eis: Pax vobis, ego sum, MISSA IN QUINQUAGINSIMO.
nolite timere. Conlurbati vero el conterriti, exisli- LectioApocalypsin saoctiJohannisapostolib.
mabant se spirilum videre. Et dixit eis : Quid tur- Veni, ostendam tibi sponsara uxorem Agni. Et
bali estis, et cogitationesascendunt iu eorda vcstra? sustulit me in spiiitu in niontem magnum et altum,
Videte manus ineas et pedes, quia ipse ego sum. et ostendit mihi civitatem sanctam Hierusalemde-
Palpate et videle, quia spiritus carnem et ossa non scendenlem de caeloa Deo, habenlem elaritatemDei.
babet, sicut rae videtis haberc. Et cum hoc dixisset, Lumen ejus simile lapidi precioso, tamquam lapidi
Ostendileis manus et pedes. Adhuc atilem illis non jaspidis, sicut crystallum. Et habebat muruin ma-
credenlibus, et mirantibus praegaudio, dixit : Habe- gnum etaltum, habe.nsportas dnodecim et in portis
tis lric aliquid quod manducelur ? At illi oplulerunt angelos duodecimetnomina inscripta, quaesunt no-
ei partera piscis assi, et favummellis. Et cum man- mina duodecim tribuum filiorumIsrael. Ab Orienle
ducasset coram eis, sumens reliquias dedit eis. Et portaetres, et ab aquilone portaetres, et ab austro
dixit ad eos: Hxc sunt verba quaeloculussum ad vos, porlaetres, et aboccasu portae tres. El murus civi-
cum adhuc [essem]vobiscum,quoniam necesse est J} B latis habens fundamenladuodecim et in ipsis duode-
implen omnia qtise scripta sunt in lege Moysi, et cim noniina apostolorum Agni. Et qiii Ioquebatur
Prophetis, et Psaltnis de me. Tunc aperuit illis sen- mecum, babebat mensurara, harundinem auream, ut
Bum,ut inlelligerent Scripturas, et dixit eis, quo- meliretur civitatem, et portas ejus, et murum. Et
niam sic scriptum est: el sic oportebatChristum pati, civilas in quadrato posita es*t,et longitudoejus tanla
etresurgere a morluisdie lertia, et praedicariin nomi- est, quanta et lafitudo. El mensus est civitatera in
ne ejus paenitentiamet remissionem peccatorum in harundine per stadia duodecim. Longitudoet alii-
omnibus gentibus, incipientibusab Hierusolyma.Vos ludo sequaliasunt. Et mensusest murus ejus centum
autem eslis lesles horum : et ego mitto promis«tim quadraginta quattuor cobitorum mensura hominis,
Patris in vos. Vos autem sedete in civitate, quoadus- quaeesl angeli. Et erat structura muri ejus ex lapide
que induaminivirlutem ex alto. EDUXIT AOTEM EOS jaspide : ipsa vero civitas auro mundo, simile vitro
FORAS in Belhanea,et elevatis manibussuis in caelum, mundo. Fundamenta muri civitatis omnilapide pre-
benedixiteis. Et factum est dum benediceret iliis, cioso ornata. Fundameotum primum jaspis; secun-
recessil ab eis, et ferebatur in caelum.Et ipsi ado- dus, sapphirus; lercius, calcidonius; quartus, zma-
ranles regressisunt in Hierusalemcumgaudiomagno. ragdus; quintus, sardonix; sexlus, sardinns ; septi-
Et erant semper in templo, laudantes et benedicen- Q S mus, chrysolitus; oclavus, beryllus; nonus, topasius;
tes Dominum. decimus, chrysoprassus; undecimus, hyacinthus;
INCIPIT MISSA. duodecimus,amethysttis : et duodecimportae duode-
Mirabilis in excelsis Dominus Deus nosler, qui cim margariiae sunt per singulas. Qui habet aureni
ascendisti super caeloscaelorum ad orientera, inter audiat quaespiritus dicat.
LectiosancliEvangeliisecnndumJohannem.
angelorumminisleria carnis trophoeasuslolleus, cum
ad occursumtuum cselipoiestates occurrunt; pone, Diebusillis, dixit Dominus Jesus discipulis suis :
credit iu me, opera qua3ego facio, et ipse faciet,
quaesunius,ascensiones in cordibusnostris ; ul etiam Qtti
nos le sequentes, illuc tendamus (ide, ubi sciraus ad et majora horum faciet, quia ego ad Palrem vado :
DeiPalris dexterara te regnare. eiquodeiHriquepelierilisin nomine meo, hoc faeiam.
Si diligitis me, mandala mea servate : et ego rogabo
Secreta.
Palrem, et alium « Paraclitum dabit vobis, ut ma-
AscensionisDomini sacrameritum, qtto advocatus neat vobiscumin aeternum,
Spiritum veritatis, quem
Oominusnoster Jesus Christus ad Patrem nobis mis- mundusnon
potest accipere, quia non videt euin,
surus ascendil, fidei nostraegaudia multiplicata con- nec scit eum : vos autera
cognoscelis eum, quia
celebret: ut promissionissusemeraorata interpellet,
r) apud vos manebit, et in vobis erit. Non relinquam
pro nobis, ut in secundoejus adventu mereamur oc- vos orphanos, veniarn ad vos. Adhuc modicum,et
currere Iseti. muhdus me jam [norij videl : vos autera videbitis
Conlestatioa .
me, quia ego vivo et vos vivetis. In illo die vos co-
Vere dignum et juslum est omnipotens Deus per gnoscelisquia ego sum in Patre meo, et vos iu
me,
ChristumDorivinumnostrum. Qui mortuus est prop- elego invobis. Qui habet
mandalaraea, et servatea,
ter peccata nostra, el resurrexit propter jusiificatio- ille esl qui diligit me. Qui autem
diligit me, diligetur
nem nostram. Qui solutis inferni nexibus sereaspor- a Patre meo,
etego diligam eum, et raatiifeslaboei
tas ac fcrrea clauslra confregit; deinde resurgens a1
meipsum.
morluis, quadraginsimodie, videntibuscunctisdisci- INCIPITMISSA.
polis, ad caelos ascendit : quia ipse est expeclatioi Te datorem Spiritus sancti, Domine Christe, in
hoslra, quem expectamus venire de caelis,ut con- hac die celeberrima, quo tuos apostoloscharismatum
a Eadem conteslalio in Golhico usque ad haec Quinquagesimuminfra non semel appellatur.
verba : Qui solutis tnferni, etc. c Sic Paraclilus, non Paracletus, in velustissimo
'»Lecliones pro festo Pentccostes, quod absolute exemplari.
 517 SACRAMENTARIUMGALLICANUM.—LECTIONES QUOTIDIANJE. SiS
donis Spiritus sancli igni ditasti, provoluta ac sub- A nomini dedicavil, et intelligibile nobis faciat et
missa prece rogamus : quo adveniente Triniias co- aeternum.
ruscavit, quinquaginsimadies emicuit; in quo Pa- Collectioad pacem.
scha adimpletaest, mysterii lui sollemnitalem con- Munera nostra, qusesumus, Domine, sancti Spiri-
cludimus obsecrantcs ut corda nostra purifices, a tus tui dignatione sacrentur, per quaeet a peccatis
quo discipulorum corda quasi ferrum ad capiendum omnibus absolvantur, et adoplionis tuse filii rena-
ignisti. scantur.
CoIIectio. Contestalio.
• Vere dignum et justum est, omnipotens Deus,
Spirttiis sanctus luus Paraclilus, quarsumus, Do-
mine, a peecatis nostris eraundanscontinuam nobis te laudarein hoc praecipuedie, quo sacratissimutn
tribuat claritatem; quique quasi ignis super aposto- Pascha quinquaginta dierum mysteriis legitur, et per
losadvenit, dispergens dona , super nos quoque in- sua vestigia recursantium dierum spatiis colligilur ;
firmos, te concedente, vel aliqua portione suaedigna- el dispersio linguarum, quaein conftisionefacta fue-
tionis adveniens, et peccata deleat, et pielalis dona rati per Spiritum sanctum adunatur. Hodie namque
Iargiatur. de caelisrepente sonum audientes Apostoli, unius
.Post nomina. fideiSymbolum exceperunt, et linguis variis Evan-
Virtute sancti Spiritus, Domine, munera noslra B gelii tui gloriam gentibus tradiderunt per Christuni
continge : utquod sollemnitate quinquaginsiraaesuo Dorainuni nostrum.
a Eadera in Gothicoest conlestatio, p. 169.

IN DEI NOMINE

INCIPIUNT LECTIONES COTTIDIANAS.

M*SSA SANCTI IOHANNIS BAPTISM.
Lecliode Hieremiapropheta.
Hsec dicil Dominus: Quaerite pacem civitatis, et
orate pro ea ad Dominum,quia in pace illius eril pax -
vobis. Haecdicit Dominus : Non vos seducant pro-
phetaevestri, qui sunt in medio vestri, et divini ve-
stri; et ne attendatis ad somnia vestra, quae vos
somniatis, quia falsum vobis ipsi proplietanl in no-
miiie meo*et non misi eos, dicit Dominus. Visitabo
vos, et suscitabo super vos verbum meum boaum,
ut reducam vos ad Iocum istum. Ego enim scio co -
gitationes, quas cogito super vos, cogitatioiies pacis,
et non adflictionis,ut dem vobis finem et paeniten-
liam. Invocabitisme, et vivelis; orabiiis me et exan-
diamvos; quaerelismeet inverielis. Cum quaasieritis
me in tolo corde veslro, inveniar a vobis, ait Domi-
nus : et reducam captivitatemvestram, etcongregabo
vosde universis gentibus, et de cunclis locis, ad quse
expvilivos, ait Dominus.
" dita estdeprecatio tua, et uxor lua Elizabeth pariet
ad
ErislolaPauli aposloli Philippenses in sancLiI ohannis
missaa.
Fratres, gaudete in Domino semper, iterum dico
gaudete. Modestia vestra nola sit omnibus homini-
bus, Dominusenim prope est. Nihilsollicitisitis, sed
in omni orationeet obsecratione cum gr.itiarum ac-
tione petitiones vestrae innotescant apud Deum. Et
pax Dei quae exsuperat omnem sensum, custodiat
corda vestra et intelligentias vestras in Chrislo Jesu.
De cetero, fralres, quaecumquesuntvera.quaecumque
pudiea, qusecumqnejusia, quaecumqnesancta, quae-
cumqueamabilia,quoecumquebonaefamse; si quavir-
a Id estfesto, uti colligitur ex Lectione sequente
Post sancti Ibltannis missam. Quo nomine festum
tus, si qua laus ; haee cogitate;quia el didicislis, et
accepistis, et audistis, et vidistis in me. Haecagite,
et Deus pacis erit vobiscum.
LecliosanctiEvangelii secundurnLucam.
Fuit in diebus Herodis regis Judaesacerdos quidam,
noraine Zaccharias, de vice Abia, et uxor illi de fi-
liabus Aaron, et nomen ejus Elizabelh. Erant aulem
justi ambo anle Deum, incedentcs in omnibus man-
datis et justificationibus Dominisine querella ; et non
erat illis filius, eo quod esset Elizabelh sterilis, et
ambo processissent in diebus suis. Factum est au-
tem cum sacerdotio fungeretur in ordine vicis suae
anteDeum secundumconsuetudinem sacerdotii, sorte
exiit ut incensum poneret ingressus in tcmplum Do-
mini, et omnis multitudo erat populi orans foris hora
incensi. Apparuit autem illi Angelus Doministans a
dextris altaris incensi, et Zaccharias turbatus est
videns, et timor inruit super eum.,Ait aiitem ad
illum Angelus : Ne timeas Zaecharia,quoniam exau-
libi filium, et vocabis nomen ejus Johannem, el erit
gaudium libi, et exultatio; etmulti in nativitate ejus
gaudebunt, et erit magnuscoram Domino, et vinura
et siceram non bibet, et Spiritu sancto replebitur
adiiuc ex utero matris suse,et multos filiorura Israel
convertet ad DominumDeum ipsorum. Et ipse prae-
cedet ante illum in spiritu et virtute Heliae,ut con-
v.ertat corda patrum in filios, et incredibilesad pru-
dentiam justorum, parare Dominoplebera perfectam.
Et dixit Zaccharias ad angelum : Unde hoc sckxn?
Ego enim sum senex, et uxor mea processit in die-
apud veteres significari, notius est quam ut probari
sitnecessarium.
kta APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS, S20
bus suis. Etrespotidens angelus dixit ei: Ego sum A K.Nolo. Postea autem paenitentiamolus abiit. Accedens
Gabriel, qui adsto ante Deura, et missus sum loqui autem ad alterum, dixilsimiliter. At ille respondens
ad lc, et hsec tibi evangelizare, et ecce eris tacens, ait: Eo, domine, et non ivit. Quis ex duobus fecit
et non poteris loqui usque in diera quo haec fiant, voluntatem Palris? Dicunt ei, Novissimus. Dicit illis
pro eo quod non credidisti verbis meis, qtise imple- Jesus : Amen dico vobis, quia publicani et nieretri-
liuiitur in tempore suo. Et erat plebs exspeclans ces praeceduntvos in regno Dei. Venit enim ad vos
Zacchariam, et mirabantur quod (ardaret ipse in Johanues in via jusliliae, et non credidistis ei : pu-
templo. Egressus aulein non poterat loqui ad illos : blicani autem el meretrices crediderunt ei, vos au-
ct cognoveruntquod visionera vidisset ipse in templo. tem videntes nec psenitentiam habuistis poslea ut
Et ipse erat innuens illis, et permansit mutus. Et crederetis ei.
Post prophetiam.
factum est ul impleli sunt dies officii ejus, abiit in
domum suam. Post hos aulera dies , concepit Eliza- Aperi, Domine, claustra oris noslri, non solum
sed et mentem , secundura servi tui Zac-
beth uxor ejus, et occultabal se mensibus quinque linguam, chariae propbelae, ut oranibus diebus vitaenostrae te
dicens : Quia sic mihi fecit Dominusin diebus, qui-
laudare possimus, et reraissionem peccatorum con-
bus respexit auferre opprobrium ineum inler homi-
mereamur in via pacis aeteTnae.Per.
nes. Elizabelh autem implelura est tempus pariendi, o9 sequi INCIPITMISSA a.
et peperit filium. Audierunt vicini et cognati ejus,
Domiuusmisericordiam suam cuui Omnipolenssempiterne Deus, qui bunc nobis ho-
quia magnificflvit norabilem diem in beati Jdhannis Baptistaenativitate
illa, etcongratulabantur ei. Et factumest in die oc- fecisti
lavo vcnerunt circumcidere puerum, el vocabant iusigneni, quaesumusut tuus praecursor, qui
inler nalos mulierum omnibus major surrexii, no-
eumnomine palris ejus Ziccharia. Et respondens stram
inaier ejus dixit: Nequaquam, sed vocabilur Johan- fragilitateni tuae pietali commendet.
Collectio
nes. Et dixcrunt ad illam : Quia nemo est in cogna- Deus qui liunc diem nalivitatis beati Johannis
lione luaqui vocetur hoc nomine. Innuebant autera
Baplislae incomparabilem hominibus consecrasti :
patri ejus quem vellet vocari eum. Et postulans pu- praesla nobisde ejus meritis, illius nos calceamenli
gillarem, scripsil dicens : Johannes esl nomen ejus. sequi vesligium
Et mirali sunl universi. Aperlum est aulera ilico os [qui se ad solvendam Salvatoris
corrigiam praedicavitindignum.
ejus, et lingua ejus, et loquebatur benedicens Peum. Post nomina.
Et factusesl timor super omnes vicinos eorum, et mitneribus salularia b cumula-
Tua, Domine,
super omnia montana Judae divulgabantur omnia nius, beali Johannis Baptistaenaliviiateiu houore de-
verba haec. Et posuerunt omnes qui audierant in ( bito
celebrantes, qui Salvatorera mundi ceciuil ad
corde suo dicenles : Quid putas puer iste erit'! ele- salutera.
uim manus Dominierat cura illo. Et Zaccharias pa- Ad pacem.
ler ejus impletus est Spiritu sancto, et prophetavit Praesta, qusesumus, Domine, ut populus tuus ad
dicens : BenediclusDominus Deus Israel. Puer au- plenaedevotionis effectum, beati Johannis Baplislae
lem crescebal et confortabatur spirilu, et erat ini natalitiis imbuatur, quem prsemisisti Filio luo ple-
deserto usque in diem oslensionis suaead Israel. bem parare perfectam.
LccliosanctiEvangeliisecundumMatthseum, quaelegitur Contestatto.
post sancliJohannismissam. Vere dignura et jusiuni est, omnipotens Deus, in
Diehus illis, cum venisset Dominus Jesus in tem- die festivitatis hodiernse, quo beatus ille Johannes
plum, accesserunt ad eum docentem principes Sa- exortus est, qui vocem Malris Domitri nondum edi-
cerdolum, et seniores populi, dicenles: in qua po- tus sensit, cf adhuc clausus utero adventum salulis
lestale hsecfacis, et quis deditlibi hane poteslatem ?i humanaeprophetica exultatione gestivit: qui et ge-
Respondens Jesus dixit illis: Inlerrogabo vos et ego, netricis sterilitatem conceptus abstersit, et patris
wium serraonem, quem si dixeritis mihi, et ego vo- linguam natus absolvit, solusque omniura propheta-
bis dicam in qua potestate haec facio. Baptismum D rum, Redemtorem mundi, quem praenunciavil,os-
Joliannis unde erat ? e cselo, an ex hominibus? At, tendit; et ut sacrae purilicalionis effectum aquarum
illi cogitabant inter se, dicentes : Si dixerimus, E natura conciperet, sanciificahdis Jordanis fluenlis
caelo, dicet nobis : Quare ergo rion credidistis illo?} ipsum baptismatis lavit auctorem Jesura Christum
si aulem dixerimus : Ex horainibus, timemusturbam. Dominumnostrum. Per quem.
Omnes enim habebant Johannem sicul prophetam. MISSA 1NSANCTI IOHANNIS PASSIONE.
Et respondenles Jesu, dixerunt : Nesciraus. Ait illisI c Lecliolibri SapientiaeSaiomonis,de unojusto.
et ipse : Nec ego vobis dico in qua protestaie haec 3 Beatus vir qui inveulus est sine macula, el qui
facio. Quid autem'vobis videtur? Homohabebat duos3 post auruiu non abiit, uec speravit in pecunia et
filios, et accedens ad primum dixit: Fili, vade hodiei thesauris. Quis est hic, el laudabimus eum ? fecil
operari in Yineamea. Ille autem respoudens ail:: enim mirabilia in vila sua. Quis probatus est in illo,
d Haecpraeposlereposita, quae praeeedere debue- tur,
legitur allaria.
rant superiora Posl missamsancti lohannis. c Sequentes Lectionesassignanturpro subsequente
b In Romaiio, ubi haec Collectiofere eadem refer- festo
passionis sancti Johannis Baptistse.
 £21 SACRAMENTARIUM GALLICANUM. — LECTlONES QUOfIDIAN^. 522
et perfeclus inveutus est, el erit i111gloria. Qui po- A per quern accessum habemus fidein gratia ista, in
tuit transgredi, et non cst transgressus; et facere qua stamus, et gloriamur in spe gloriae filiorura Dei.
mala, et uon fecit: ideo stabilita sunt bona illius, Nonsolumautem, sedetgloriamurin tribulationibus,
et eleeinosynas illius enarrabil ecclesia sauclorura. scientesquodtribulatio patientiam operalur, palientia
LecliosancliEvangeliisecundumMarcum. autem probationem, probalio vero spera, spes autem
In illo tempore audivit Herodes tetrarcha famam nonconfundit : quiacaritasDeidefusa est incordibus
Jesu.tenuit Johannem, et alligavit eura, et posuit vestris per Spiritum sanctura, qui datus est nobis.
in carcere propter Herodiadem uxorem fratris sui. Ut quid enim Christus, cum adhuc infirmi essemus,
Dicebat enim illi Johannes : Non licet tibi babere secundum tempus pro impiis mortuus est ? Vix eniui
eam. Etvoluit illum occidere : limuit populuin, quia pro justoquis moritur; nam pro bono forsitan quis
sicut prophetam eum habebant. Die autem natalis et audeat mori? Commendat autem suam caritatem
saltavit filia Herodiadisin medio, et placuit flerodi. Deus in nobis, quoniam cum adhuc peccatores es-
Unde cuui juramento pollicilusesl ei dare quodcum- semus, Christus pro nobis morluus est. Multo igi-
que postulasset ab eo. At illa praemonita a matre lur magis justificali in sanguineipsius , salvi erimus.
sua : Da mihi, inquil, hic in disco caput Johannis LectiosanctiEvangeliisecundumJohannetn.
illis ambulans Dominus Jesus juxta mare
Baptistae.Et coutristatus est rex. Propter jurainen- gB Diebus
tum autem et eos qui pariter recumbebant, jussit Galilese,vidit duos fralres, Simon, qui vocatur Pe-
dari. Misitque,et decollavit Johannem incarcere; trus, et Andream fratrem ejus, mittentes retia iu
et allatum est caputejus in disco, el dalum est puellae, mare, erant enim piscatores, et ait illis: Venite post
Bt tulit matri suse. Et accedentes discipuli ejus, tu- me, et faciam vos piscatores hominum. At illi conti-
lerunt corpusejus, et sepelierunt illud. nuo reliclis retibus suis secuti sunt eum, Post hsec
IKCIPITMISSA. dicit Jesus Petro : Simon Johannes diligis me plus
his? Dieit ei: lu scis quia amo te.
Deus cui sancta conversatione directa glonosi Dicit ei: PasceEtiam, Domine,
Johannis orauda sanctitas, celebranda sollemnitas Johannes agnos meos. Dicit ei iterum : Simon
diligis me? At ille ait : Eliam, Domine, tu
est: quiquondamcumadnunciaret mirabiliter Redem- scis
quia amo te. Dicit ei: Pasce agnos meos. Dicit
lorem.expeclabat, speculum luminis, inilium bap- ei tertio : Simon
lesiiiuonium el in Johannes, amas me? Contrfttatus
tismalis, veritatis; pleniludinem Pelrus, dixit ei tertio, Amas me? Et dicit ei:
Christi signorum, post signa monstrabat, nuncius quia
Domine, tu nosti omnia, tu scis quia amo te. Dicit
salutis, aeraulus passionis: serviit prophela baptismo, ei : Pasce oves meas.
et Jesum Dei Filium mundi re- Amen, amen dico tibi, cum
baptista martyrio, C esses junior, cingebas te, et ambulabas ubi volebas.
demtioneventurum,quem adnunciare se praedicatioae Cum autem senueris, extendes manus
amare se effusione sanguinis con- te tuas, et alius
sermonisfiOstendit, ciuget, el ducet qtio tu non vis. Hoc autem dixit,
probavit. siguificansqua morte esset clarificaturus Deutii.
Collectiosecreta.
INCIPIT MISSA.
Exaudi nos bonorura omnium dispensator, atque Deus qui hunc [diem] beatorum tuorum Petri et
in electissimi tui Johannis sollemnitate praesenli de- Pauli
martyrioconsecrasti; Ecclesiam tuam eorum,
lictorum indulgentiam placatus adtribue ; cui totum qusesumus,
magisterio gubernare [digneris] per quos
in virluleni sancti Spiritus ab ore translatum, Chri- sumpsil inicium.
stusfuit nioriendi causa, cui Christus fuerat catisa Collectio,
nascendi. Ipse igitur nativltatis dominicae nuncius, Apostolorum, Domine, beatorum Petri et Pauli
ipse praecursor probatus est passionis. Per. desiderata sollemnia recensemus : prsesta, quaesu-
Contestatio. mus, ut eorum supplicatione muniamur, quorum
Vere dignum et juslum est, omnipoteus Deus per regimur principatu.
Christum Dominumnostrum. Cui in conspectu vati- Post nomina.
ciuium, in actu baptismum, in obitu uiarlyrium: . nj Largiente le, Domine, natalicio Pelri et Pauli lu-
quo per unam eamdemque dispensationeiu ostenditt men effulsit: concede, quoesumus,ut hodierna gloria
generatio quem promisit, conversatio quem docuit, passionis sicut illis magnificentiamtribuit sempiter-
passio quem dilexit -.prophelat in utero, praedicat nam, ita uobis veniam largiatur optalam.
iu sseculo, consummatin gaudio. A justitia elegitur,' Ad pacem.
de justilia loquitur , pro justilia decollatur. Tantus Munera quae deferimus, Domine, benignus ad-
prophetaesplendor in carceris clauslra detruditur,' sume; qui noslris inpedimur offensis, apostoloruni
el preciosus Deo sanguis meretriciae sallationis raer- precibus adjuvemur.
cede laxatur, atque inter gentiliciae voluptatis fit, Contestatio.
Vere et justum est, omnipotens, te glorio-
epulasspeculum. Cui merito omnes angeli. Sanctus. sura in dignum sanctis tuis, te mirabilein iu luis discipolis
MISSA IN NATALE PETRIET PAULI. declamare. Te enim verum Deura deprecantes apo-
EpistolaPauliaposloliad Romanos.in natale apostolorum. stoli i.u onmem terram soiium praebuerunt, el in li-
Fralres, juslificatiigitsif ex fide, pacem habeamus5 nes orbis terrae verbum saucti certaminis tradide-
ad Deura per Dominuwnoslruui Jesum Christum :: runt. Ex quibus beatum Petrum in fuudatiieiiluni
PATROL.LXXII. 17
825 APPENDIXAD OPERA S. GERMANl PARISIENSIS. $U
Ecelesiaeconlocasti, cujus fide in omnium discipulo- A J Nunc ergo dono majestatis tuse agnoscimus reliquias
ruin luorum gaudio coufortasti. Huic gentium ma- esse homini pacifico. Tu ergo, Domine Deus uoster,
gistrum tradidisti collegam, novissimum quidem in qui inter bellorum lumultus, non examinatioue per-
cursum, sed aequalemad praemium.Pius enim omni- seeutoris, electo tuo Sigismundotriumphuin marlyrii
bus laborat in prsedicatione,qui plus in perseculione contulisti, tu dispensando pauperibus pulsanti ape-
praesumpserat; et queui Saulum persequentem nomi- rire dignalus es, seculus graliam, consecutus miseri-
nabat «, Ecclesia pfaedicantem Paulura appellal. cordiam, ut post mortem ostendas in virtute, quein
ParefficiturPetroin passione, ut eredalur ejus parli- ante mortem firmasti in fide. Tua enim dona sunt,
ceps esse in remuneralione. Haectu omnia, Domine, Domine, ut in nomine electi tui Sigismundi per?
operaris, qui a prophetis demonstraris, ab angelis communionem corporis et sanguinis Domini noslri
adoraris, el ad omne saeculumapostolocumlumine Jesu Chrisli Filii (ui a famulo tuo 111.lempesiatis
declararis. Et ideocum angelis et archangelisconlaud. frigora, febrium ardorem repellas, et ad sanitalem
HISSASANCTl SIGISMUNDI REGIS. pristinam revocare digneris. Praesta, quem in Trini-
EpistolaJohannisapostoliad gentes *>. tate laudant omnes angeli.
Fratres, nolite diligere mundum, uec ea quae in MISSA IN SANCTOHOM MARTVROM.
mundo sunt. Si quis diligit raundum, non est caritas B ] LectioApocalypsis sanctiIohannis,insanctorum<ilegenda.
Patris in eo : quoniam omne quod esl in mundo, Vidi, et ecce unus de senioribus dicens mihi : Hi
concupiscenlia carhis, el concupiscentia oculorum, qui amicti sunt stoias albas, qui sunl el unde vene-
et superbia vitae. ruiat? Et dixi illi: Domine mi, lu scis. El dixit mihi:
LectiosanctiKvangeliisecundumMatthaeum. Hi sunt qui veniunt de tribulatione magna, et lave-
Diebus illis, circuibat Dominus Jesus totam Gali- runt stolas suas, et dealbaverunt eas in sauguina
lseam, doeens in synagogis eorum, et praedicans Agni. Ideo sunt ante ihronum Dei, et serviunt ei die
Evangelium regni, et sanans omnem Ianguorem et ac nocte in templo ejus; ct qui sedet in throno ha-
omnern infirmilatem in populo. El abiit opinio ejus bilabit super illos. Non esurient neque sitient am-
in totam Syriam, et obtulerunt ei omnes male ha- plius, neque cadet super illos sol, neque ullus aestus:
bentes variis languoribus et tormentis conprehensos, quoniam Agnus, qui in medio throni est, reget illos,
et curavit eos. et deducet eos ad vitae fontes aquarum, et absterget
INCIPITMISSA. Deus omnem lacriraara ex oculis eorum.
Oranipotentem Dominum , qui per apostolos et EpistolaPauli apostoliadHebraeos.
martyres suos diversa. sanitatum dona largitur, fra-
tres dileclissimi, depreceraur, ut huic servo suo Hl. v( Fratres, sancti per fldem vicerunt regna, operati
sunt justitiam, adepti sunt repromissiones, obtura-
qui iypi quartani vexatione fatigatur, fidelis famuli
verunt ora Ieonum, exlinxerunt impetum iguis, effu-
sui Sigisniundiprecibus clementer occurrat; etduin
nobis illius facil merila, isti conferat raedicinam. geruntaciem gladii, convaluerunt de infirmitate, for-
tes facti sunt in bello.
Secrela.
Inclina, Domine, pias preces ° ad desideria sup- LectiosaactiEvangeliisecundumMatthaeum.
plicanlium, etquse devolo corde poscimus, beuignus Videns Douiiuus Jesus turbas, ascendit in mon-
admitle; ut servo tuo 111.qui typi quartani vexatioiie tem : et cura sedisset, accesserunt ad eura discipuli
fatigalur, fidelis famuli tui Sigismundi precibus cle- ejus, et aperiens os suum docebat eos dicens: Beati
menter occurras : nobis illius patefacias merita, pauperes spirilu, quoniam ipsorum est regnum cae-
praesenliagroto conferas medicinam. lorum. Beati mites, quonjam fpsi possidebunt ter-
Contestatio. ram. Beati qui esuriunt et sitiunt justiliam, quoniam
Vere dignura et jiislura est, omnipotensDeus, no- ipsi saturabuntur. Beati misericordes, quoniam ipsi
men tuum laudare, cujus majestalem tuam tanto misericordiam consequentur. Beali mundo corde,
magis obnoxii sumus, quantum illi pro suscepta nos- quoniam ipsi Deum videbunt. Beati pacifici, quo-
tri corporis humilitate debetnus, exemplum nobis D ] niam filii Dei vocabunlur. Beati qui persecutionem
relinquens, ut sequamini vestigia ejus qui peccalum patiunlur propter justitiam, quoniam ipsorura est
non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus. Quis in regnum caelorum. Beati estis cum raaledixerint vo-
hoc mundo ita poleril sequi, ul nec dolus iu ore, bis, etpersecuti vos fuerint, et dixerint omne malum
nec peccatum ejus inveniatur in opere? sed in pa- adversum vos, mentientes, propter me: gaudele et
tienlia, quaeDeus amat, majestas divina commendat. exultale, quoniammerces vestra copiosa est in caelis.
a Legendum videtur nominabas. id est confessorum.
h SequentesLectiones pro raissa sancti Sigismundi n Legendum videtur aiires.
d Hic incipit Gommune (ut vocant) sanctorutn.
regis, i quem in consorlium Sanciorum adscilum,
ipsa res quaegeritur manifestat, > ait Gregorius Tu- Quae vero sequuntur Lectiones conveniunt sanctis
ronensis in lib. i de Gloria martyrum, cap. 7S. niartyribiis, de quibus est-missa sequens; nam nihil
i Nam si qui nunc frigoritici in ejus honore missas de Communi apostolorum , nequidem in Gothieo.
devote celebrent, ejusque pro requie Deo offerant Quanquam nouiine raartyrum etiam apostolos com-
oblationem, siatim....prisiin» sanitati restiluuntur.> prehensos fuisse palet ex missa sequente, quaevide:-
Sic in Missali Mozarabum Sacrificium offertur pro tur esse de omnibus sanctis.
tpirilibus pausantiumHilarii, Alhanasii,Martini, etc.
m SACRAMENTARIUM GALLICANUM.—LECTIONES QUOTIDIAN^E. S2G
INCIPITMISSA. A 1NCIPITMISSA.
Deus, qui tn sanctorumluorum cordibus sancti ca- Sancle Domine, cujus lam niulta est miseraiio,
loris tui ignes accendens, usque ad marlyrii eos glo- quam copiosa redemiio, propicius ac benignus ex-
riosa certamina sustulisli, ut in supplicio constituli, audi preces nostras, et da intercessionibusbeatissimi
persecutores tuos te vincente despicerent, ppenas te martyris tui ill. » ut quaepro allerutrum posciraus,
confortahle contemnerent, prseraia te remunerante etiam pro nostris criminibus impetremus.
perciperent in gloria; per illorum te, Domine} Collectic
triumphum deprecamur, ut nobis remissionem tri- Deus, qui nos de spe misericordiaetuaehac prima
buas peccatorum. ratione voluisli confiteri, ut martyrum tuorum, quo-
Secreta. rura hic reliquias veneramur, et praesentia, et au-
OmnipotensDeus nosler, tu tribue ut intercessio xilio circumdares, ut haberet et oralio hostra suffra-
bealissimorumpatriarcharum, prophelarum, aposto- gium, et vita palroeinium, illud sanctorum interces-
lorura, marlyrura, confessorum,virginum, et sacer- sione, hoc munere. Cuslodi igitur, qusesilinris,Do-
dolum, omniumquesanctorum, nostrarura profectus minc, Eoclesiam tuam, cuslodi locum istum, vel
sitanimarum,etcultus, qtiem illis deferimusadhono- omnes convenientes in eo stiffi'agiosancti martyris
rern.nobis proficiatadsalulem,utintercessioneeorura B tui 111.fiatque nobis ipse auxiliator e ad le
luam et cselo, qui
graliam pacem in nobis facias permanere. praesenti niigravit e sseculo; sitque haec vicissim
Immolatiomissae. hic locuS martyris
Vere dignum et justum est, omnipolens Deus. retributiomuneristui,utmereatur
misit eumdem Martyrem ad coronam.
Tibi euim, Domine, festa sollemnitas agitur, tibi gratiam, qui
dies sacrata celebratur, quam beatorum tuorum Postnomina.
Munera nostra, quaesumus,Domine, dignanler ad-
palriarcharura, prophelarum, apostolorum, marty- ut quod in lionore sancii Martyris tui ill.
rum, et confessorum, virginum et sacerdotum, in sume;
veritatis luaelestificationeprofusis, magnificonomi- veiierabiiiter exsecuntur, impetret fidelibus tuis au-
nis tui honore signavit, in quo ttnicum salutis nostrae xilium oratio jusla sanctorum.
Adpacem.
praesidium, Pater aeterne, posuisti. Tuas igitur, Do-
Oramus le, Pater sancte, ul nos servos tuos bea-
mine, virtutes, tuasque victorias admiramur, quo- tissimi
liens in Ecclesiatua horum dierum festa celebramus, martyris tui ill. jubeas esse consortes, in
confessione pariicipes, in fide stabiles, in persecur
quos insignessanclorum tuorum palmaaad perennera tione
nieuioriamsolleranemquelaetiliamfidelibuspopulissa- firmos, in tribulationc patientes, in consura-
matione victores; ut si nos dies persecuiionis inve-
craveruntperChristumDominumnostrum.Cuimerilo.**
MISSA ONIUS MARTVRIS. nerit, jungat consummatiovirtutum, par praemium,
et corona caelesiis.
KpistolaPauli apostoliad Corinthios,unius martyris.
Fralres, Dominus mihi adstiiit; el confortavit Contestatio.
Vere dignura el justum est, omnipolens Deus,
me, ut per rae prsedicalio impleatur, et ut audiant
omnes gentes quia liberatus sum de ore leonis. dedicator martyrii, inspector belli, largitor triuiuphi.
Liberavit enini me Dominus, et ab omni opere malo Qui inter spiritalium agonum, non effusione sangui-
salvum faciet in regnum suum caelesle, cui gloria in nis, non niorte hominis, sed praeconio verilatis, et
saeculassecuiorum. pio in le carilalis officip deleclaris, adtestanlibus
LectiosanctiEvangeliisecundumMatthaeum. merilis beatissimiMartyris lui ill. Cujus liodie glo-*
Omnis ergo qui confilebilurme coram hominibus, riosam passionis victoriam recolenles, sperantes
confitebor el ego eum cdrain Patre raeo, qui est In per cjus sufffagiaut nostras quoque voces admitlere
cseiis. Qui autem negaverit me coram hominibus, jubeas cum sanctis angelis atque archangelis tuis,
negabo et ego eum coram Palre meo, qui est iu qui libi hymnum perpetim supplice confessione di-
cselis. Qui amat palrcm aut matrem plusquamrae, centes, Sanctus.
non est me dignus : el qui amat filium aut filiam MISSA DEUNOCONFESSORE.
super me, non est me dignus. Qui invenit animam Lectioh Hieremiajprophetae.
suam, perdet illara; et qui perdiderit animamsuam Haecdicit Dominus : BenediclioDoinini super ca-
propter me, inveniet eam. Qui recipit vos, me reci- put justi. Eleemosyna illius non erit in oblivione ,
pit; et qui me recipit, recipit eum qui me misit. omnia opera ejus sicut lux in conspecto Dei fulge-
Qui recipil prophetam in nomine prophetse, merce- bunt. Manussuas aperuil pauperibus, fructuni aiiteui
dera propheiaeaccipiet; et qui rccipit justum in no- porrexit iuopi. In fortitudinem et decorem induius
hiinejusii, mercedem justi accipiet. Et quicumque est, et laetatus est in diebus novissiiiiis. Os suum
polum dederit uni ex minimis islis calicem aqnas aperuit in praedicatione, et ordinem posuit linguae
frigidaetantum in nomine discipuli, amen dico vobis siise: cibos autem pigros coraedit. [Omnia] factus
iioti perdet roercedeiiisuam. est omnibus, ut omnessalvos faceret.
a In nostrp exemplaripassim scriptum est 11.non nedictioDominisup. caput jusli ex Prov. x, 6, elee-
ill. Nostarrierivulgaremuiodura substiluiuiusadjecta iiiosynaillius, etc, ex Eccli, m, 15. Alia ex aliis
filtera i. locis, quod eliam in sequenti lectione observanduiu.
b Imoeentones ex variis Scripturaelocis.Narabe-
527 APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. S23
EpistolaPauli apostoliad Tituma. A^radices suas, et non timebit cum venerit aeslus.
Fratres, timor Doinini custodit animain jusli, et Et erit folium ejus viride, et in tempore siccitalis
spiritus sapientiaeerudivit illum. Tenens psalterium non eril sollicitum , nec aliquando desinet facere
et cytharam, laetatus est ad vocem organi. Et quia fruclum. Pravum est cor omniuui et inscrutabile,
dulcis fuit inore ejus decantatio laudis; ideoque in quis cognoscet illud? Ego Dominus scrutans cor,
die obitus sui gavisus est, eo quod suscepit illum et probans renes, qui do unicuique juxta viam et
dextera Dei. juxta fruclum adinventionum suarum. Solium glo-
LecliosanctiEvangeliisecundumMatthaaum. riae a priucipio loeus sanclilicationis nostrae, expe-
Iu illo lempore, dixil DomihusJesus discipulissuis: Ctalio Israel Dominus. Omnes qui te derelinquunt
Quis putas est fidelis servus et prudens, quemconsli- confundentur, recedentes in terra scribentur, quo-
tuit Dominus supra familiam suatn, ut det illi cibum niam dereliquerunt venam aquarura viventiumDo-
jn tempore? Bealus ille servus, queiu, cuiu venerit miiium. Sana me, Domiue, et sanabor; salvum rae
Douiinusejus, invenerit sic facientem. Amendico vo- fac, et salvus ero, quoniam laus mea lu es, Doraine,
bis, quoniam super omnia bona sua constiluet eum. Deus meus.
INCIPIATMISSA. EpistolaPauli apostoliad Timolheum.
Propiciarenobis,Domine,ovibustuis, intervenienle JJ B Fratres, omnis Scriptura divinitus inspirata ulilis
beatissimo confessore tuo 111.,etquiatui esununeris, est ad docendum, ad arguendum, ad corrigeudum in
utquae praecipisimpleamus, gratia?,tuaelumen emilte, juslitia, ut perfectus sit omnis homo Dei, ad oinne
Collectio. opus bonum instructus. Testilicor coram Deoet Chri-
Omnipolens sempilerne Deus, cui cuncta fauio- sto Jesu, qui judiealurus est vivos et morluos, per
lantur elementa, inierpellante pro nobis beaiissimo adventum ipsius et regnum ejus, praedica verbum,
Confessore tuo 111.exaudi propicius orationem no- insta oportune, inportune. Tu vero vigiia, in otnni-
Etram, et tribue nobis misericordiam tuam : et quse- bus labora, opus fac evangelistse, ministeriura tuum
cumque praecipisut agamus, ipse adjuva ut implere imple. Ego enim jam libor, et tempus resolutionis
possimus. mese instat. Bonura certaraen certavi, cursum con-
Post nomina. swumavi, fidein servavi. In reliqtio reposila esl mihi
Sancti, Domine, confessoris tui ill. tribuenobissup- corona justilise, quara reddet mihi Dominus in illa
plicalionibus foveri; ut cujus depositionem colimus, die juslus judex : non solura raihi, sed et his qui
obsequio ejus. apud.le intercessionibus, elmerilis diligunt adventum ejus.
commendemur. Proficiant hacc quseofferimus pro in- Lectiosancti EvangeliisecundumMatthaeum.
columitate viventium, et pro requie defunctorum. Q -, Uomo quidam proficiscens vocavit servos suos,
Ad pacem. et tradidit illis bona sua. Et uni dedit quinque la-
Omnipotens sempiteme Deus, da nobis in pr«- lenla, alii autem duo, alii vero unum, unicuique
senti festivitale beatissimi confessoris tui ill. con- secundura propriam virtutem, el profectus esl sta-
grua devotione gaudere, ut et potentiam tuam in tim. Abiit auleni qui quinque talenta acceperat, ope-
ejus glorioso continentiaecullu laudemus, et divinum ralus est in eis, et lucratus est alia quinque. Siiuili-
obiineamus auxilium. ler qui duo acceperat, Incratus est alia duo. Qui
Conlestalio. auiem unum acceperat, abiens fodit in terra, et
Vere dignum et juslum est, omnipolens Deus, le abscondit pecuniatn Domini sui. Post raultura vero
adorare in sanctis, in quibus glorificalus es, Domine, teraporis, venit dominus servorum illorum, el posuit
vehementer, qui tibi adhserentes calcaverunt super- rationem cum eis. Et accedens qui quinque talenla
bienlem excellenliam mundi virtute Spiritus sancti, acceperat, oblulil alia quinque, dicens : Doinine,
fjontemnentes blanditias et inlecebras mundi hujus quinque lalenta tradidisti mihi, ecce alia quinque
et frivolas pompas. Ex quibus beatus tuus confessor superlucralus sum.Aitillidominus ejus: Euge, serve
ill. emicuit, raundum contemtui crucis postponens. bone et fidelis,
quia super pauca fuisti fidelis, super
Proplerea nunc requiescit in pace lua, nihil inlece- i1) multa te constiluara; intra in gaudium dominitui.
brosum, nihil jam meluens adversum.Cui inspira, mi- INCIPITMISSA.
sericors Deus, intercedere tibi pronobis; ut quern Sanctum in mirabilibus, mirabilem Deura in san-
iecisti de sua felicitatesecurum , facias pro nostra H- ctis suis et confessore suo Marlino
[fralres carissimi,
berationesollicitum.per Christum Dominumnostrum. deprecemus:] ut cujus venerabilem diem celebra-
MISSA SANCTI MARTINI EPISCOPI. inus, mereamur ejus esse participes. Hic vir, quem
LectioHieremiaeprophetaein depositionesanctiMarlini adnumerandum apostolis, martyribus adgreganduin
episcopi•>. proxiraa ita in rera tempora protulerunt. Dubiuru
Benedicttis vir qui confidii iu Domino, et erit enim non est ut sit martyr in caelo,qui.fuil confessor
Domiuus fiducia ejus. Et erit quasi Iignum quodI in sseculo, cum sciamusnon Marlinummartyrio, sed
trausplantalur super aquas, quod ad huraorem mittit marlyrium defuisse Martino. Oremus qui iii tautum
a Nihil in sequenti Leclione ex Pauli apostoli epi- h Ita post eommune confessorum sequitur raissa
slola ad Tituui; sed varia sunt loca ex Scripluris, de sancto Martino in Gothico Missali, ubi lamen di-
nequead verbum, nequeetiaiu ad sensutu relata. Hae versa de eo missa praeter Conlestationem, quaeutro-
Lectiones pro uno confessore. bique est eadem.
529 SACRAMENTARIUM GALLIGANUM.--LECTIONES QUOTIDIAN^. 530
Domini poluit aequare virtutes, dignelur in tribula- A A qui gaudent, tamquaiu non gaudeutes ; et qui etnunt,
lione defendere, qui polens fuit mortuos suscitare. tamqtiam non possidentes; etqui uluntur hoc uiuiido,
Collectio. tamquain non utantur; prseterit eoim figura hujus
Deus, cujus per snmmum anlistitem et confesso- mundi. Volo autem vos sine sollicitudine esse. Qui
remtuumMartinum fulgoristtri lumen effulsit; cujus sine uxore est, solliciius est quse Domini sunt, quo-
hodie felicem transmigrationis diem celebrantes, cle- modo placeat Deo. Qui autem cum uxore est, solli-
mentiam tuam supplices exoramus, ut Ecclesiara citus est quae sunt mundi, qttomodo placeat uxori,
tuam conversantem in tribulatione dignetur defen- et divisus est. Et mulier innupta, et virgo cogitat quae
dere, cui a te satis larga pietate concessumest eliam sunt Dornini, ut sit sancta corpore et spiritu.
morluos suscitare. LecliosanetiEvangeliisecundumMatthseum.
Postnomina. Simile erit regnum caelorum decem virginibus;
Largam Dei Patris omnipotentis misericordiam, quae accipientes lampades suas, exierunt obviaui
fralres carissimi, deprecemur, ut intereessionesancti sponso et sponsae.Quinque autem ex eis erant fatuae,
ac beatissimi anlistilis stti Marlini, cujus hodierna et quinqiie prudentes. Sed quinque fatuae acceptis
die officium commemorationis impendimus, ejus iu- larapadibus non sumserunt oleum secum : prudcntes
terventu per misericordiam Domini indulgenliam JJ B vcro acceperunt oleum in vasis cum lampadibus.
consequi mereamur. Moramautem faciente sponso, dormilaverunt omnes
Ad pacem. et dormierunt.Mediaaulem nocte,claraor lactusest:
Exaudi, Domine, preces nostras, quas in sancti Ecce sponsus venit, exile obviam ei. Tunc snrrexe-
confessoris et sacerdolis episcopi lui Martini com- runt omnes virgines illse , et ornaverunt lampades
memoraiione deferimus, et praesta, ut sicut ille iu suas. Fatuaeautem sapientibus dixerunt: Dale nobis
conspeclu tuo qui tibi digne raeruit famulari clarus de oleo vestro, quia lampades nostrae exlinguuntur.
semper exiitit, ita ejtis nos supplicatio in bonis acti- Responderunt prudentes dicentes : Ne forte nou .suf-
bus adjuvet. Per. ficiat nobis et vobis, ite potius ad vendentes, el
Conteslatio. etnitevobis. Dum autem iretitemere, venitsponsus;
Vere dignum et justura est, omnipolens Deus, te et erant intraverunt cum eo ad nuptias,
quse paralse
in Martini tui laudibus honorare, qni sancti Spiritus etclausa est janua. Novissime venerunt reliquae vir-
lui dono suceensus, ita in ipso lirocinio fidei perfe- dicenles : Domine, Domine, aperi nobis. At
gines
clus inventus est, ul Chrisium texisset in panpere; ille respondens ait: Amen dico vobis, nescio vos.
ct vestcm, quam egenus acceperat, mundi Dominus nescilis diern neque horam. «
Vigilate itaque, quia
induisset. O.felix largitas, in qua divinitas operitur! _[J INCIPIT MISSA.
o clamydis gloriosa divisio, quae mililem lexit et re- . Propitiare, Domine, supplicationibus nostris, et
gem I inaestimabile doniim est quod vestire Deum flammara in nobis tuae caritatis aceende ; ttt sauctae
meruit Deitatis. Digne huic confessionis luae prae- luse virginis III- vel martyris, quse sexum cum sae-
mium commisisti; digne Arrianorum non subjacuit eulo vicit, cujus nos fecisti esse imitatores, jubeas
feritati: digne lanluin amore Martimis persecutoris essc consortes.
tormenta non limuit securus : quia lanta est glorifi- Collectio.
catio passionis, ut per quantitatcm vestis exiguae Deus, qui candidatam tuam 111.virginilate' pariter
veslire Christum meruit et videre. 0 animseimitanda ct martyrio in fonte vivi certaminis abluisti, ut con-
benignitas! o virtulum veneranda polentia ! sic egil fessionis gloriam roseo sui sanguinis decore ornata,
suscepti ponlilicatus officium, ut per formam proba- spe caneret vietoriac.el mundumin suis dormientem
bilis vilse observantiam exegerit disciplinae.Sic apo- peccalis ad confessiouem lui nominis excitaret; da
stolica virtule sperantibus coniulit medicinam, utalios ejus palrocinio peccatis nostris indulgentiam, qui de-
supplicationibus, alios visu salvarit. Haeclua esl, Do- disti cerlanti coronam.
ihine, veneranda polenlia, cui cum lingua non sup- Postnomina.
pleat, meritis exorat, per Christum Dominum. JJ D Supplicationibus noslris, Domine, propiciatus in-
MISSA ONIUS VIRG1NIS. tende, quas in sanctce luaeill. virginis et martyris
EpistolaPauliapostohad Romanos. coinmemoralione deferimus; et hoc sacrificiura super
Fratres, de virginibus praeceptum Domini noh lia- inlalum ita cleraenter adlende : ut qui fiduciam de
beo, consiliura autem do, tamquam misericordiam propria justitia non habemus , ejus quae libi placere
consecutus a Domino, ut sim fidelis. Existimo autem meruil precibus adjuvemur. Per.
hoc bonum esse propter instantem necessitatem, Ad pacem. •
quoniam bonum est homini sic esse. Alligatus es Exaudi, Domine, preces nostras in die sollemnita-
uxori1 noli qusereresolulionem. Solutus es ab uxore? tis magnifico sanctaevirginis et martyris , quae mun-
noli quaerere uxorem. Si autem acceperis uxorem, dum vicil cum fragili sexu, et dona ejus apud te
non peccasti. Et si nupserit virgo, non peccabit : tri- inlerventu placalus, ut cuncti qui' adsistimus, ejus
bulationem carnis habebunt hujusmodi, ego autera inemoriam frequentanles , pacis et caritalis vinculo
vobis parco. Hoc itaque dico, fratres, lempus breve colligemur.
cst. Reliquumest ut qui habent uxores lauiquam non Conlestatio.
habenles sint; et qui flent, lamquain non flentes; et Vere dignutn et justum esl, oinnipolens Deus, iq
851 APPENDIX AD OPERA S. GERMANI PARISIENSIS. 53<4
virgine decorosa le palma laudare. Et ideo pro mar- A £ conditionis nostrae infusa virlutis tiise dignatione
tyre lua ill. vel virgine decorosa honoris obsequiuni confiriuas, ut salutaribus remediis pietatis tuse cor-
persolventes, supplices clemenliae tuae fundimus pora nostra et merobra vegetentur, super famulum
preces, rogantes til nos exaudire digneris, et in san- tuuiu 111.propicius iiitende, ut omoi necessitale cor-
ctae 111.sollemnitate laetifices, quo sancta ill. virgo porese, infirmitatis exclusa, gratia in eum prislinae
dura humanas nuptias lempsit, sponsum sibi, qtti per- sanitatis perfecta reparetur. Per.
petuus immorlalitatis praemio essetj adjtinxil; cui Collectio,
confessionis testimonio se elegit sanguinis martyrio Virtulum caelestiumDeus, qui abhumanis corpo-
consecrare, ut virginalis inlegrilas eo esset in sponsa ribtis ottmem languorem et omnem i.nfirmitatetnprae-
praeclarior, quo sanguinis rosea diadema micabat. In cepti tui potestate depellis, adesto propitius famuloluo
bujus ergo lale gloriosum certamen votorum tibi ill., utfugalis infirmitalibus, et viribus reparatis, no-
bostias immolamtis, laudes libi cum ana;elis concla- emini sauctotuoinslaurata prolinussanitatebenedicat.
nianl dicentes: Sanctus a. Postnomiria.
COLLECTIONi:S IN DEDICVTIONE ECCLESlyt. Adesto supplicationibus nostris, omnipotens Deus,
Lectiopostprophetiamin dedicationeEcclesiae > et hanc oblationem pro incolomitate famuli tui iil.
B oblatam sanctificans, tu qui es humanae fragilitatis
Benedicite, Detts sancle Israel qui caelestem Hie- singulare praesidiuin,auxilii tui ostende virtutem; ut
rusalem cotlidie multiplice aedifieas congregatione ope misericordiaeluae adjutus, ad omnia sanitatis
sanctorum, respice super domum hanc, cujus natalis reparelur officia.
est hodie-,quae in honore marlyrum tuomm ill. con- Ad pacem.
dita esl, et prsesta, ut omnes invocantes te in ea iri- Sacrificia, Domine, tibi cum Ecclesiae precibus
venianl salutem, infirmi medicinam, vulnerati reme- immolanda, quaesumus, corda nostra purificent, et
dium,maereiilesgaudium,reditum captivi, psenitentes indulgenlisetuse nobis dona concilient et de adversis
indulgentiani, rei veniam, vincti soluiionem, orawes prospera senlire faciant.
praesidium. Contestatio.
Ilem alia ejusdem. Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, te
Ascendat oratio nostra per manus sancti angeli tu> Dominum lotius misericordiaein necessitatibus invo-
ad divinum altare tuiim, Domine, cuni odore suavi- care , qui dominaris vitae et morti, qui es medicus
lalis tuae, commendahle advocalo Doiriino nostro animarum. Sanctificans ergo hanc oblalionera pro
Jesu Cliristo, cum qtio tibi est iiuperium, poteslas, incolomitate famuli tui 111.oblatam , quaesumus, ut
honor. laus, majestas, gloria, seternitas, cuinSpiritu Q r respicias propitius de praeparatohabitaCulotuo super
sancto in ssecula saeculorum. eum , qui diversa aegritudine continetur, et visites
MISSA PRO/EGROTIS. eum visilalione tua caelesti, sicut visitare dignatus es
EpistolaJacobi apostoliad gentes pro infirmis. socrum Petri, puerum Centurionis, et Sarram ancil-
Fralres, infirmatur aliquis in vobis? inducat pre- lam tuam. Alleva eum,Domiue, destrato dolorissui,
sbyleros Ecclesiae, et orenl super eum? ttngentes ulsalvus atque incolomisin Ecclesia libi ore Daviddi-
eum oleo in nomitie Domini; et oratio fidei salvabit cere possit:CasliganscasiigaviimeDominus,etmoni
infirmum, et allevabit eum Dominus; et si in pecca- non tradidit me , per Christum Dominum nostrum.
tis sit, dimilietur ei. Confileminialierutrum peccata MISSA IN DEDICATIONE, .
vestra, et orate pro invicem , et salvemini. Multum Lecliolibri Genesislegenda in DedicalioneEcolesiseb.
enim valet deprecatio justi adsidua. Heliaserat homo Tempore illo, egressus Jacob de Bersabee, perge-
similis nobispassibilis, et oratione oravit ut non piue- bat Aram. Cumque venisset ad qusmdam locum , et
rel super terram : et non pluit annos tres el menses vellet in eo requiescere post solis occubitum, tulit
sex. Et rursum oravit, et caelumdedit pluviam, et de lapidibus, quos subponens capili suo dormivit in
terra dedit fructum stium. eodem loco; viditque in somnis scalam stantem su-
Lectiosancti EvangeliisecundumLucam. j per terram , et cacumen ejus tangens caelum, ei an-
jv
In tempore illo Dominusnoster Jesus Christus in- gelos quoque Dei ascendentes et descendentes per
troivil in domumPetri: socrus autem Simonis tene- eara, et Dominuminnixum scalaedicentem sibi: Ego
balur niagnis febribus. Et rogaverunt illum pro ea. sum Dominus Deus Abraham patris tui, et Detts
Et slanssuper illam,imperavit febri, etdimisitillam. lsaac. Terram in qua dormis, libi dabo et semini
Etcontinuo surgens, minislrabat illis. Cumsolautem tuo: eritque semen tunm quasi pulvis lerrae. Dilata-
et orientem , sepiemirionem et
occidisset, omnes qui habebant inlirmos variis lan- beris ad occidentera
et benedicentur in te et semine tuo cun-
guoribus, ducebant illos ad eum. At ille singulis ma- meridiem;
mis imponens clae tribus terrac, et ero custos tuus quocumqueper-
INCIPW MISSA. rexeris. Et reducam te in terram hanc, nec dimittam
Omnipotens sempilerne Deus, qui Iragililateni nisi coraplevero universa quse dixi. Cumque evigi-
a Hicdeficit Missale Golhicum, in quo poslCom- b HaecLectio item assignatur in Lectionario Luxo-
inuue cotffessorum el missam tle sancto Martino viensi pro dedicalione, de qua superius assignatae
sequuniur sex tiiissaidniiiinicales; tum missallomen- sunt Collectiones.
s{scollidiena, quae mutila est.
 555 SACRAMENTARIUM GALLICANUM. — LECTIONESQUOTIDIAN^E. §34
lasset Jacob de somno, ait: Vere Dominus est ini A t dixit deos, ad quos sermo Dei factus est, et non po-
loco isto, et ego nesciebara. Pavensque : Quam ler- test solvi Scripttira, quein Paler sanclificavitel misit
ribilis, inquit, est locus iste! non est hic aliud, nisii in mundum, _vosdicitis, quia blasphemas, quia dixi:
domus Dei et porta cseli. Surgens ergo mane tulitt Filius Deisum? Si non facioopera Patris njei, nolile
lapidem, quem stipposuerat capiti suo, et erexit ini credere raihi; si aulem facio, et si raitii non vultis
litulum, fundens oleum desuper ; appellavitque nO- credere, operibus credite : ut cognoscatiset credalis,
men urbis Betliel, quae prius Luza vocabatur. Vovitt quia iu me est Pater, et ego in Patre.
etiam votum dicens: Si fuerit Deus mecum,et custo- IKCIPITMISSA.
dierit me in via qua ambtilo, et dederit mihi panemi Deumqui templorum condiditornamenta, qui mar-
ad vescendum, el veslem ad induendum, reversus- tyribus suis atque confessoribussacra dedicavit alta-
que fttero prospere ad domum patris mei; erit mihii ria, fratres ditectissimi, affeclu piissimo veneremur,
Dominus in Deum, et lapis iste, quem erexi in titu- prona humilitate poscentes : ut templa, quae nomini
lum, vocabiturdomus Dei; et cunctorum qusedederiss suo dedicala sunt, munere spiritali respersa nostris
mihi, deeimasofferam libi. artibus inserantur; ut dum diem festivitatis hujus
EpistolaPauli apostoliad Corinthios. annuis recursibns honoramus, ipsi templorum cse-
Fraires, Deisumus adjulores, Dei agriculturaeslis, B ] lestium pares effici mereamur. Precemur etiam ut
Deiaedificaiioestis. Secundum gratiam Dei qusedaiai bealissimorum martyrum intercessione salvemur,
est mibi, ut sapiens architecius fundametitunrposui. quorum in hoc loco a reliquiaspio araore veneraraur.
Alius autem supersedificat: unusqttisque autein vi- Collectio.
deat quomodo superaedificet. Futidamentum etiitu, Deus qui ad cultum tuum pro salule credentium
aliud nemo potest ponere praeter id , quod positutn, loei istius ampliludinera eonseerasti, ubi cottidiana
esf, quod est Christus Jesus. Si quis aulem super- invocationenominis iui caelestisconsolationon dees-
aedificatsupra fundamentum, aurum , argentum, la- set: qusesumuspietatemtuam, ut memoriaequse sa-
pides pretiosos; ligna, foenum, stipulam; uniuseu- cris inferuntur altaribus, devotis menlibus ad reme-
jusqne opus manifestumeril. Dies enim declarabit, dium praeparenlur animarumet supplicem familiam
quia in igne revelabittir, et uniuseujusque opus : tuain quae libiin templo gloriaetuaesacrificium.laudis
quale sit, ignis probabit. Si cujusque opus manseritt gratuIaniesimmolantvotis,in illa sancta Hierusalem
quod superaedificavit,mercedem accipiet. Si eujus. inter electa cseleslis regiae ornamenta conslituas.
opus arserit, detrimentum patielur: ipse tamen salvus Postnomina.
erit, sic lamen quasi per ignem. Nescitis quia tem- Gloria tibi DominoDeo nostro, saeculorum regi,
plum Dei eslis, et SpiritusDeihabilaiin vobis?Si quis r( hominum conditori, qui in cultum perpetim templi
autem templum Deiviolaverit,disper.detillumDomi- hujus ambitumcum sanctorum martyrum patroeinio
nus. Templum enim Dei sanctum est, quodestis vos. consecrasti, ubi cottidiana devotione praestaris e cae-
lis, quod petebaris in lerris. Introeat ergo, Domine,
LectiosanctiEvangeliisecundumJohannem. posttilatio nostra coram le hodie, et in conspectu
Diebusillis faeta sunt encaeniain Hierusolymis, et inajestatis luae oratio contnti cordis ascendat; ae
luetns erat. Et ambulabatJesus in templo, in porticui singulorumvotisin templo hoc, cujus natalisest hodie,
Salomonis. Circumdederunt ergo eum Judaei, et di- pro benignitatis tuse serenltate responde , et fideci
cebant ei: Quousque animam nostram tollis ? Si tut credentis effectu concesso petitionis araplittca. Per.
es Chrislns , dic nobis palani. Respondit ei Jesus : Ad pacem.
Loquor vobis, et non creditis. Opera quaeego facioi Deus, qui nobis per singulos annos sancti hujus
in nomine Palris mei, hsectestimonium perhibentdei templi lui consecrationisreparas diem, et sacris sem-
me. Sed vos uon credilis, quia non estis ex ovibus: per mysteriis repraesentasincolomes; exaudi preces
meis. Ovesmesevocemmeam audiunt, et ego cogno- populi tui et prsesta,ut si quis hoc templutnbeneficia
sco eas, et secuniur me , et ego vitam aeternam doi . petilurus ingredilur, cuncla se impetrasse laetetur.
eis; et non peribunt in seternum, et non rapit easi Contestatio.
quisquamde manu mea. Pater meus quod dedit mihi, Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, pro
niajus omnibus est, et nemo potest rapere de manui annua dedicatione tabernaculi hujus, gratias hono-
Patris mei. Ego et Pater unum sumus. Snslulerunt remque referre, cujus virtus magna, pietas copiosa.
lapides Judaei, ut lapidarent eum. Respondit eis Je- Respice, qusesumus,de caelo, et vide, et visila do-
sus : Multa opera bona oslendi vobis ex Patre meo": mum istam, ut si qtiis in ea nomini mo supplicave-
propter quod eorum opus me lapidatis? Responde- rit, Iibenter exaudias , et satisfacientibus clementer
runt ei Judaei: Debonoopere non lapidaraus te, sed ignoscas. Hic libi sacerdoles tui sacrifieium laudis
de blasphemia; et quia tu homo cum sis, facis le offerant; hic fidelis populus vota persolvat; hic pec-
ipsura Deum. Respondit eis Jesus : Nonne scriptum catorum onera deponantur; hic fides lapsa repare-
est in lege vestra, quia ego dixi: Dii estis. Si illosi tur; hic ipse inter bonura malumque discernens,
a Pecularis dedicationisritus eral olim in ecclesia inulti lamquain uno ore inlerpellare coeperunt di-
Romana, saltem diversus ab eo, quem Mediolani centes : Sicut in Rouiano, sic basiiicatn dedices.
servari nms erat, ut ex Ambrosii epistola 52 intelli- Respondi : faciam si marlyrum reliquias invenero. *
giuius. t Cuin ego, ait, basilicam dedicare vellem. Ita ilie ad Marceliinam.
m APPENDIXAD OPERA S. GtiRMANI PARISIENSIS. 556
cum causam interpellatus jtidicaveris quam non igno- AL didisti, quique angelicam substaiUiamsptetidore con-
ras, hinc simplicilas absoluta reileal, liinc impieias spicuo poteutialiter adornasti, le supplices quaesu-
emendata discedal. Inveniatapud te, Domine, Iocutn nius et oramus, ut-in hac solleuiuitale, quam sub
veniae qmcumque ad domum istam satisfactionis lui nominis invocaliotie in honore archangeli Mi-
confugerit, et conscio dolore vicltis, ad altaria lua, chahelis [ celebramus 1, noslras preces exaudire
rivis suarum laverit lacrimarum , ubi si quando po- digneris. Per.
pulus tuus trislis maestusque convenerit, adquiesce Secreta.
Preces populi lui, Domine, dignanter exaudi, quas
rogari,etrogatusindulge. Gustodietiamsubguberni.
tionenominis lui. Per Christum Doniinum nostrum. iu culto teinpli hujus ob honorem sancli archangeli
ftem Contestatio, tui Michahelis.... et ita libi pro ejus sollemnitale
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus , ut oblatio nostra fiat accepta.
altare hoc sanctis usibus praeparaium crelesti dedi- Conteslatio.
catione sanclifices; ut sicut Melchisedechsacerdotis Vere dignura et jtistum est, omnipotens Deus, iti
oblaiionem dignam, ita novo huic altario munera die festivitatishodiernai, quo in honore beati archan-
semper accepto ferre digneris : ut populus tuus ec- geli Michahelisdedicaia nomini tuo loca sacris sunt
clesiscdomum sanctam conveniens, super haecpura Bn instituta mysteriis, omnitim societate sanctorum ipsa
libamina caelesti sanctificatione animarum quoque fides, quae illos tibifecit amicos esse, pro nobis apud
suarum salutem perpetuam consequatur, per Cliri- te faciat advocatos. lllorum corona nostra sit venia ;
slum Dominumnostrum. imitatio nos esse faciat sine pocna, illorum oratio
MISSA INHONORE SANCTI MICnAHEL. salutem nobis conferat sempiternam per Christuiti
LectioApocalypsissanctiJohannisa. Dominum.
Factum est proeliumin caelo,Michaeletangeli ejus MISSA PROITERAGENTIBUS.
prceliabantur cttni dracone, et draco pugnabat, et EpistolaPauli apostoliad Ephesios.
angeli cjus; ct non valuerunt, neque locus inventus Fratres, videte quomodo cante ambuletis, uon
csl eorum amplius in cselo. Et projecius est draco quasiinsipientes, sed ut sapientes, redimentes lem.
ille magnus, serpens antiquus , qui vocatur diabolus pus, qtioniam dies mali stint b....
et Satanas, qui seducit universum orbem, projeetus Lectio sancliEvangeliisecundumMatthaeum.
est in terram, ct angeli ejus cum illo roissi sunt. Et In quamcumque civitaletn aut caslelium intrave-
audivi voccm magnara in cselodicentem : Nunc facta ritis, interrogate quis in ea dignus sit; et ibi nianete
est saltts, et virtus, et regnum Dei nostri, et potestas donec exealis. Inlrantes atitem in domiim saiutale
Christi ejus, quia projectus est accusator fratrtim £p eain; et si quidem fuerit domusdigna; veniat pax
noslrum , qui accusabat illos ante conspectum Dei veslra super eam; si atitera non fuerit digna, pax
nostri die ac nocte: et ipsi vicerunt ilium propter vestra ad vos reverlalur. Et quicumque non reccpe-
sanguinem Agni. Qtii habet aurem, audiat quid rit vos, neque audierit sermones veslros, exeuntes
Lectio sanctiEvangeliisecundumMatthaoum. foras de domo vel de civitate, excutite pulvercm de
Diebus illis, adsumpsii Dominus Jesus Petrum , et pedibus veslris. Amen dico vobU, tolerabilius erit
Jacobum, et Johannem fratrem ejus, et duxit illos in terrse Sodomorum el Gomorreorum in die judicii,
monlem excelsum seoisnm, el iransfiguratus est quam illi. Qui babet aulres audiendi, audiat.
ante cos. Et resplenduil facies cjtis sicut sol; vesti- INCIPITMISSA.
meiila autcm ejus facia sunt alba sicut nix. Et ecce Adesto, Domine, supplicationibus nostris, et viant
apparuerunt illis Moyseset llelias cum eo loquenles. famoli lui ill. in salute et prosperitale dignare di-
Respondens autem Pctrus, dixit ad Jesum : Domine, rigere, ut inter omnes vitae Imjus varieiates luo
bonum cst nos lnc csse. Si vis, iiic faciamus tria semper auxilio protegatur
labcrtiacula, libi untun, et Moys' unum, et Heliae Colleclio
unum. Adhucco loquente , ccce nubcs lucida obum- Exaudi, Domine, qusesumus, preces noslras, et
bravit eos. Eteccc vox do nube dicens : llic cst fi-iD profectioni famuli tni ill. misericordiam semper et
lius meus dilectus, in quo milii co.placuit, ipsuin ubique praelende, ut in omnibus tua defensione justo-
audite. El audientes discipuli ceciderunt in facietn rum desideriorum poliatur effectibus, ut de incolo-
suatn, el limuerunl valde timorc magno. Et accessit mitale ipsius adque vicluria tibi Domino semper
Jesus, et letigil cos, dixitque eis: Surgite, et nolita gratias referamus. Per.
timere. Levantes autcm oculos, neniiiiem viderunt, Post nomina.
nisi solum Jesum. Et descendentibus illis de nionle, Deus, qui diligentibus te in nulla es regione Ion-
pnccepit Jesus dicens : Nemini dixeritis visionem, ginquus, dirige viam famolorum tuorum ill. in vo-
donec filiushominis a morluis resurgat. luntate lua, ut te protectore, te duce per jusliliaa
INCIPIT
MISSA. i.uaesemitas sine offensione gradiantur.
jEterne, omnipolens Deus. Qui universamin priu- Adpacem.
cipio creaturam, Verbo cooperante, ex nihilo con- Suscipe, Domine, propicius orationem noslram
a Hjec lectic recle convenit festo sancti Michaelis; b Hic lacuna seu spalium quinque vers.uura i»
sedViuotnodo Evangeliutn cidera aplari possit, non cxemplari vacuum os».
facilc inielligitur.
S37 SACRAMENTARIUM GALLICANUM.- LECTIONES QUOTIDIAN^E. S3S
pro famololuo ill. qui in longa terrarum spatia de-. A viciis conlraxi, pius et propicius ae niiseratus indul"
tiuetur, pro quo Majestati tuae supplices fundimus geas, et locum psenitentiae ac flumina lacrimarum ,
preces, ut dirigas ei Angelumpietatis tuae.quieum ad concessam veniam, a te merear accipere.
domiciliumsuurn salvum et incolomen repraesentet. Postnomina.
Contestatio. Deus, qui vivorum es salvator omnium, qui nort
Vere dignuni et justum est, omnipolens Deus. Qui vis inortem peccatoris nec laetaris in perdilione ino-
properante Jacob sub felicitatis gralia commoda rientium, le suppliciter deprecor, ut concetlas inibi
itenera direxisti; cuique tu ipse cursura, curam sol- veniam delictorum, ut admissa defleam, et in posl-
licitudinemquegerere dignatus es; necnon et Thobiae rnodjumnon admittam; el cum mihi extreina dies
famolo tuo angelum tuum ducem praevium proestiti- finisque vitae advenerit, emundatis deliciis omnibus,
sti. Qtiapropter omnipotentiam tuam, Domine, hu- me angelus sanctitatis suscipiat. Per.
militer postolamus, ut ita profectionem famolorum Aa pacem.
tuorum dirigere eos in itenere et cuslodire digneris; Deus caritatis et pacis, qui pro salttte generis bu-
quatinus nulltim pericolum [sentiant] per spaiia ler- mani crucis palibolum pertulisti, et sanguinem luum
raruin, aut juga nionlium, vel coangusta vallium pro redemptione nostra fudisti, preces noslras pla-
vadaque fluminum, venena serpentium, vel impetura B catus et benignus suscipe; et hoc sacrificimn, quod
bestiarum, aut infestorum hominum; sed sub lui tuae gratiae offero, sereno, vultu digneris respiccre,
tiominis defensione ad locum destinatum perveniant, et misericordiam tuam milii concedas ; ul
quando de
c"toportunitemporis iteractorepeiito, ad propria habi-
corpore me exire jusseris, pars iniqua in uie non
tacula reverlendo suffragiijtuimereanluradipiscicusto- habeat potestatem, sed angelus tuus inter sanctos ct
diam per Christtim Dominuranostrum. Cui merito. electos eonlocet, ubi lux permanet, et vita regtiat in
MISSA QUOMODO SACERDOS PROSEORARE DEBET. saeculasaeculorum.
EpistolaJacobi apostoliad duodecimtribusa. Conlestatio.
Fratres mei dilecli, sit autem omnis homo velox Vere dignum et jusium est, omnipolens Dcus, pcr
ad audiendum, tardus aulem ad loquendum, et tar- Chrislum Dominum nostrum.
Qtti pro amore homi-
dus ad iram. Ila enim viri justitiam Dei non operatur. num factus in similitndinem
peccati, formam scrvi
Propter quod abicientes omnem immundiciam et Dominus adsnmpsit et speciem : vulnerattis meilicus
abundantiam malilise, in mansuetudine suscipite in- ambolavit, hic nobis dominus et ministcr salulis, ad-
situm verbum, quod polest salvare animas nostras. vocatus, judex, sacerdos, et sacrifiVuim. Per hiitic
Si quis aulem putat se religiosum esse, et non refre- te, sancte Pater, suppliciter exoro, tit *i.wnrcalum
nans.linguam suam. sed seducens cor suum, bujus (C conscientiaemeae recognosco, et in pracceptis luis
vana.est religio. Religio munda et immacolata apud prsevaricator perstiti,etperdeliclortim facinus conrui
Deum et-Patrem haecest, visitare popillos et viduas in ruina, tu me, Domine, erige elisum, quem lapsus
in tribulatione. proslravil: inlumina caecuin,qnem lerrae pee-
peccati
Lectio sanctiEvangeliisecundumLucam. calorum caligines obscuraverunt; solvc conpedilum ,
Quis ex vobis homo qui habet centum oves, et si quem vincola peccatorum consiringtinl. Praesla per
perdiderit unaiii ex illis, nonne dimittit nonaginla sancium et gloriosum et alorandiiiu Doiniimtn no-
novein in deserto, et vadit ad illam quse perierat, do- strum Jesum Chrislum Filium luum, quetn laudant
nec inveniat eam ? Et cum invenerit eam, ponit in
angeli alquc archangeli, cherubin quoqtte ac seralin.
bumeros suos gaudens; et veniens domum, convocat
MISSA OMNIMODA.
amieos et vicinos, dicens illis : Congratulainiiii mihi,
inveniovem meam Dico EpistolaJacolu aposloliad dttodecimtribas h.
quia quaeperierat. vobis,quod si dixerimus qtiia peecat.umnott liabemus,
ila gaudium erit in caelo uno Fratres,
super peccatore paeni-
tentiam habenle, quam super nonaginta novem justis, ipsi nos seducimus, ct vcriias in nobis non est. Si
autem confessi fuerimns peccala noslra, fidelis estct
qui non indigent paenitentia.
INCIPITMISSA. justus Dominus, qui nobis pcccata dimiltal, cl cmtin-
I) det nos ab omni iniauitale. Sed si quis pcccavcrit,
SuppIicilerte,Deus Pateromnipotens,'quies crealor advocalum habemus
omritum rerum, deprecor, ut dura me famolum tuura apud Patrem Jesum Christiim :
coram omnipotentiamajestatis tuae graviterdeliquisse et ipse est propiciatio pro pecealis nostris ; non pro«
nostris autem tantum, sed eiiam pro totius inimdi.
confiteor, munusmisericordiaeluaeul mihi porregas :
dumhanc oblationem Et in hoc scimus quoniam cognovimus eum, si inan-
quatinus tuaepietati offero.quod
clementissime data ejus observemus. Si quis dicit se nosse Deum,
nequiter adraisi, dignerisabsolvere.
Collectio. et mandata ejus non custodit, mendax cst; in lioe
Dcus misertcordiae, Deus pietatis, Deus indulgen- veritas non cst. Qui autem scrvat verbuin ejus, vcre
Christo Jesu.
i'ise, indulge, quaeso, et raiserere mei : sacrilicium in eo carilas Dei perfecta esl in
quoque, quod pielalis luae gralia humililer offero, LectiosauctiEvangeliisecundumMatihaeum.
benignedignare suscipere, el peccata quae labentibus Diebusillis cum iransiret Dominus Jesus, vidit ho-
a Incertum est an h-eLeclionesdusead superiorem revocamus, quanquam in missis dorainicalibusLe-
an ad suhsequentemmissain pertineanl. Sed quia mis- cliones secundo loco post missam positae sunt iufra.
satii solent praecedereLcctiones, polius adsequentetn b Imo Joannis apostoli prima.
E59 APPENDIX AD OPERA S. GERMANI PARISIF.NSIS. S40.
niiiiein a sedentem in teloneo, Matthseum nomine, et A^.stram omnitim htimilitatem intendas, criiniita relaxes
ait illi: Sequere me. El surgens secutus est etrni. et peccata dimiltas; simnlque oralione exaudias,
Factum est cum accumberet DominusJesus in domo et tibique nos protegemlo custodias : ut eruti adver-
illius, multi publicani et pecealores simul discumbe- sitatibus mundi, hic et in aeternuui sanclificati, u
bant cum Jesu et discipuli ejus. Erant enim mtilti incessabiliter cum angelis et archangelis conlaude-
qui el sequebanttir eutn. Et Scribae et Pharissei vi- mus ita dicentes, Sanctus.
denles quia manducaret cum peccatoribus et publica» MISSA VOTIVA.
nis, dicebanl discipuli ejus : Quare cuni publicanis EpistolaPauli apostolLadRomanos.
et peccatoribus manducal magister vester? Hoc au- Fralres, obsecro vos per Dominumnostrum Jestitn
dito, Jesus ait illis : Non necesse habenl sani medi- Christum et per carilatem Spiritus sancti, ut adju-
cum, sed qui male habeni. Non enira veni vocare velis me in orationibus pro me ad Dominum, ut li-
berer ab infidelibus qui sunt in Judasa , et obsequii
justos,sed peccatores.
IHCIPITMISSA. mei oblatio accepia fiat Hierusolyma sanctis, ut ve-
Omnipolens acterne Deus , tuae gloriae pietatem niam ad vos per voluntatem Dei, ut refrigerer vo-
supplici devolione deposco, ut omnium malorura biscum. Deus autem pacis*sit ciitn omnibus vobis.
ineorum vincula solvas, cunclisque meis criminibus jR LectiosanctiEvangeliisecunduruLucam.
atque peccatis clementer ignoscas; ut quia nie indi- Tempore illo, perambulabat Doininus Jesus Hieri-
et ecce vir nomine Zacchaeus, el hic erat prin-
gnum et peccalorem ad ininisterium tuum vocare di- cho,
dives : elquaerebat Jesum
gnalus es, sic me idoneum libi minisirum eflicias, ut ceps publicanorum, etipse
sacrificiumde manibus meis placite ac benigne susci- videre quisesset, etnon poterat prae turba,»quia sta-
lura pusillus erat. Et praecurrens ascendit in arbo-
pias; eleclorum sacerdolum me participem facias, et
de prseceptis tuis in nullo aberrare permittas. rem sycimorum, ut videret illum,quia inde erat
Collectio. transiturus. Et cum venissel ad locum, suspicietis
Adtende, Domine, propicitis meae servitutis obse- Jesus vidil illum, et dixit ad eum : Zacchaee, festi-
nans dsscende, quia hodie in domo tua oportet me
qttium.et misererefidelibusfamulis luis ill.; utcunctis
eorum sceleribus amputatis, ita sint tuaemiserationi manere. Et festinans descendit, et excepit illum gau-
defensione protecti, ut in observatione mandatorura dens. Et cum viderent omnes, inurmurahan!;, dicen-
tuorum mereanlur esse perfecti : qualinus et in bac tes, quod ad hominem peccatorem divertisset. Stans
vita universa facinora caveant', et ante conspeclum atileiu Zacchaeusdixil ad Dominum : Ecce dimidiuni
gloriae tuae quandoque sine confusione perveniant. bonorum meorum, Domine, do pauperibus, et si cui
Post nomina. sp aliquid defraudavi, reddo quadruplum. Ait Dominus
Accipe, Deus piissime, tuorum supplicum vota, et ad eum, quia hodie salus domui huic facta est, eo
taominaquae ttio coram altario conspicis recenseri, quod et ipse filius est Abrahae. Venit enim filius ho-
in aeterno vilaelibro conscribe. Concede etiam mihi rninis quserere, et salvum facere quod perierat.
indigno et omnibus, pro quibus le supplex poslulo : INCIPITMISSA.
perpeluam requiem tribuefamulorum tuorum 111-» vel Exultatio divina, paterna pietas, inmensa majestas,
omnium fidelium defunclorum, ut in Abrahaegremio te supplices, tremenles quidem precamur pro servo
conlocaii, illic pcenas evadanl inferorum, et resurre- tuo 111.,ut des ei, Domitie, menlem puram, carita-
ctionis lempore ccetibuseossociari jubeas angelorum. lem perfectam, in actibus sinceritatem, in corde pu-
Ad pacem. ritatem, in opere virtutem, in necessitatibus fortitu-
Deus, qui caritalis es aticlor, el puraepacis ae ai- dinem, in moribus disciplinatn; et quod pro justiliae
leclionis amator, suscipe nfferentium oblationem, et tuae limore, integra mente vel devotione pro ips°
omnium infirmorum Christianorum sana languores tibi offeritnus, pietatis tuse obtinenda cognoscat.
111.,quo le medicante salutetn recipiant, el tuis sem- Secreta *>.
per sani jussionibus appareant. Id denique obnoxius Iteramus, omnipotens Deus, deprecationem no-
quseso,ut ouines metu lerrilos, inopia affticlos,tribuVlj\ stram ante conspectum tnajestatis tuse, quam specia-
lationevexatos,morbisobrutos,suppliciisdedilos,de- liter pro famuio luo ill. oblationem pro peccatis vel
bilis obligalos, in captivitate et peregrinatione consti- pro auxilio ejus offerimtis, vota perficias. Petitiones
tutos, cunctosindulgeiitiatusepietatisabsolvat,morum ejus ascendant ad aures clementiaetuse, et deseendai
emeudationerelevet, et miseratioquotidianaconfoveai. super eum pia benedictio lua; ut sub inr.bia alariuu
Contestalio. tuarurh in omnibus protegatur, et orationes nostne
Veredignum etjtistum est, omnipotens Deus, per le propicianle pro ipso non refutentur a conspectu
Chrisluni Dominum nostrum. Verum pontificem et pietatis tuae, sed in oranibus ei attxiliari atqtie defen-
solum sine peccali macula sacerdotem; per quem te, dere digneris.
aeterne Pater et Domine, omnimoda inlentione de- Contestatio.
posco, ut oblationem hanc, quam pro faniulis tuis Veredignum et justum esi, omnipotens Deus, cujus
offeriraus 111.,benigne suscipias, aegrolaniiuni me- potentia deprecanda est, misericordia adoranda, pie-
dellau. sanitatis inperlias, locum lucis et refrigerii tas ampleclenda. Quis enim disputare poterit opus
animabus defunctorttm in pace vocatis tribuas, no- omnipotentiae tuae. nec aures hominum audire, uec
,a Super hauc vocem legitur LevinAlfei. h Haec propius ad ritum Romauum , omissis ora-
 54i SACRAMENTARIUM GALLiCANUM.— LECTIONES QUOTlDlANiE. 154-
in cor hominis adscendere, nec stimatio liomihiiniA j illfoblationera dignanter accipias, et in ejus liuuiili-
poterit inVenire, quanta sit pielas raisericordise luae, tatem intendas, peccata deleas, oratiouem accipias;
quantum prseparas sahctis et electis tuis. Sed in ut liberatus ab otnni adversitate, et bic et in auter-
quantum possumus miseri, terrili quidem de coii- num justificaius , cttin ahgelis sine fineconlaudet di-
scientia, sed fidi de tua misericordia, veniam mise- ceus: Sanctus.
rationis, et refugiura poslulanles, atque in comme- ITEMMISSA VOTIVA.
moratlone sanctorum tuorum Petri et Paiili , per EpislolaPauli aposloliad Romanos.
quorum suffragiasperantes veniam, precamur ut fa- Fratres, quaecumqueenim scripta sunt, ad noslrara
inulb tuo 111.remissionem tribiias peccatorum, opus doctrinarn scripta sunt, ut per patientiam et consola-
ejus perficias, vola condones. Dona idemque servo tionem Scripturarum spem habeamus. Deus autem
tuo ill. intercedenlibus sanctis remedium animsesuae, palientiae et solatii det vobis id ipsum sapere in alte-
quod postulamus, ut vola desideriorura ejus perficias. rutrum secundtim Jesutn Christum, ut unianimes uno
Praesta, omnipotens Deus, supplicantibus nobis induj- ore honorificetis Deum et Patrem Domitii uostri Jesu
genliam postulanti, veniam poscenti. Protege ei 110- Chrisli. Propter quod suscipite invicem, sicut et
men Dei .lacob, mitte ei auxilium sal.utis de sancto, Chrislus suscepit vos in honore Dei.
etdeSiontu erige eom. Memor csto, misericors gI LectiosanctiExangeUisecundumLticam,
Deus, sacrificiumejus, et holocaustum ejus ante con- In iilo lempore, Dominus noster Jesus Christus
6peclum omnium sanctorum luorum pingue fiat. Per cum adpropinqit^sset Hiericho, caecus qttidara sede-
Chrisium Dominumnostrum. bat secus Viartimendicans. Et cum audiret turbara
MISSA vonva. praetereunlem, interrogabat quid hoc esset. Dixerunt
Lectio libri SaptenliaeSalomonis. autem ei quod Jesus Nazarenus transiret. Claraavit
Fili, si quid vovisti Deo, ne tnoreris reddere. Dis- dicens : Jesu fili David, miserere mei. Et qui praei-
plicet enim ei infideliset stulta promissio: sed quod- bant increpabant ei ut taceret. Ipse vero iuulto iria-
cumque voveris, redde. Multoqtie melius est non ' gis clamabat: Fili David, miserere mei. Stans auleni
vovere, quam post votum promissa non reddere. Ne Jesus jussit eum adduci ad se. Et cum adpropinquas-
dederis os tuum, nt peccare facias carnein tuam, ne- set, interrogabat eum dicens : Qtud tibi vis faciam?
qtie dicas coram angelo : Non est providentia, ne At ille dixit : Domine, tit videam. Et Jesus ait illi :
forte iratus Deus supersermoqes t»os,dissipetcuncta Respice, fides lua le salvum fecii. Et confeslim vidit, '
opera manuum luarum. Ubimulta suntsomnia,pluri- et sequebaitir illum magnificans Deum. Et omnis
ma vanitas, et sermones innumeri; lu vero Detimtime. plebs ut vidit, dedit laudem Deo
LectiosanctiEvangeliisecundumLucam. fj
(j 1NC1P1TMISSA.
Diebus illis, dixit Jesus : Quis vestrum habet ami- Deum cui acceptiora sunt vota fidelium qtiam mn-
cum, etibitad illum media nocte, et dicet illi: Amice, nem, fratres carissiiui, supplices deprecemur, ut
coinmoda mihi tres panes, quoniam amicus meus banc oblationem famuli sui 111.dignanter accipiat.
yenit de via ad rae, et non habeo quod ponam ante Tribtiat ei magna pro parvis, pro temporalibus prae-
illum, Et ille deintus respondens dicat : Noli mihi mia sempiterna. Det ei auxilium sive praesidiuiu
molestus esse, jam ostium clatisum est, el pueri mei grati;e suse, ut quod humililer iraploral, Domitio lar-
mecum sunt in cubili, non possum surgere et dare giente, suscipiat
libi. Dico vobis, elsi non dabit illi surgens, eo quod Secreta.
amicus ejus sit; propter inportunitalem tamcn ejus Omnipotens et miserieors Deus, cui reddilur votum
in Hierusalem, exaudi preees famuli tui, memor
Burget.etdabit illi quotquot habetnecessarios. Etego esto sacrificii
vpbis dico : Pelite el dabitur vobis , quaerile el inve- tribue ei devolionis stii,fiant holocattsta stta [pinguia :]
nietis, pulsate el aperielur vobis. Omnis enimqui pelit rium gratiam, complo in bonis deside-
suum, etcoronaeum in misericordin. Tibi, Do-
accipit, et qui quaeritinvenit, et pulsanti aperietur.
INCIPITMISSA. mine, quando fideli devotione famuletur, ignoscefaci-
Suscipe, Domtne, supplicantis servi tui 111.votivum j; nora;et ne ltigendaconimittat.paterna pielatecastiga.
tibi munus oblatum, et multiplici fenore gratiarum, Contestatio.
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus, te
ut quae te fidelissimisvotis petit, tu ei, piissime, mi-
seranter indulge. laudare, le beneilicere, teque glorificare, tuse maje-
Secreta. tali ac voluniati setnper obtemperare, in quo esi. sa
Redemtor [el naturae] humanae conditor Deus, da lus omniutn popnlorum. Cui Abel munera obtnlit,
ut servus tuus 111 _ vota adipiscatur, e.t impetrare rae- cui Abraham holocatisiumofferre decrevit, cui Jacob
reatur quod exoptat. votum vovit, et reddidit, miserere, Domine, servo
Contestatio. luo ill., qtii in honore sanctorum 111.volorum munera
Vere dignum et justum est, omnipolens Deus, per offerl per suffragia oralionum sanctorum luorum : te
Christum Dominum noslrum. Qui nobis votum quo proteclorem siiuni semper agnoscai, et sui auxilii
placeris inspiras, et voiiva nos inspiratione remune- opetn indesinenter inveniat : illuru glorielur recipere
ras, le obsecramus supplici prece, ut hauc servi tui Draemiurii,qui devoto pectore ad alia conlemplalione
lionibus Post Nemina, et Ad Pacem, relento tamen nomine Contestationis. Sed plura exempla iifra sub
fiuem Missarumdominicalium.
5*3 APPENDIX AD OPERA S. GERM&NI PARISIENSIS. 544
snspeudere... Tu es enim Deus qui nullum tibi perire A l exaud*: suscipepropicius oblationem adquc lihamina
vis, sed omnibus reddis magna proparvis, promorte pro fratribus ac sororibus nostris quam tibi offeri-
vitam, pro poenagloriam, pro votorum olficiopraemia mtis, seu cunctis benefactoribusnostris, tam pro vivis,
tribuis sempiterna, per Chrislum Dominumnostrura. quam mortuis, vel fidelibuslnis, pro qtiibus oblatio-
ITESIMISSA VOTIVA. netn offerimus,ut cunctis proficiat ad salutem.
Deus, qui vulnere passionis et crucis nostrorum Contestatio.
vincuia solvis fpeccatoruin,] votivam hanc servo tuo Veredignum el justum est, omnipotens Deus, ad
i!l. suscipe precem in omnibus, pro quibus te popo- vota humilium manum dexlerae luae Majeslatis ex-
scerit fideli devotione, exaudire digneris. tende, ut animabus famulorum famularumque lua-
Dicilur Secreta. rum, tam pro vivis quam et solulis debito mortis,
[Contesfatio.] quorum animas ad memorandumconscripsimus, fide-
Vere dignum et justum est, omnipolens Deus, qui lium calholicorum or-thodoxorum,qui tibi placue-
ob boc peccatorttm non rentiis poslulala; pro quo te, runt, quorum commemoralionem agimus, vel quo-
Domine, supplices postulamus, ut huic servo tuo ill. rum nomina super sanctum altarium scripla adest
delectabiles petitiones impleas, et perseverantiam itt evidenter, remissionem peccatorum, indulgentiatn
bonis operibus tribuas per Christum Dominum no- iB quam semper optaverunt, piis supplicationibus cou-
strum. Per quera Majestatera tuam laudant angeli. sequantur, per Christum Dominumnoslrum. Gui.
MISSA PROVIVIS ETDEFUNCTIS. MlSSA IN DOMO CUJUSL1BET b.
EpistolaPauli apostoliad Colossensesa, LecttosanctiEvangeliisecundumLucamc.
Fratres, qui sub potestate domini sumus, manda- Diebus illis dixit Dominus Jesus lurbis similitudi-
tum Deicustodire debemus. Qui cttstodiunt praecepta nem hominis cujusdam divitis. Uberes fructus ager
Domini, habent vitam aeternam; et qui negant man- attulit, et cogitabat inira se dicens : Quid faciam,
data ejus, adqiiirunt ruinam, et in hoc secundam quod non habeo quo fructus nieos congregem? Et
inortem. Praeceptum Doraini hoc est: Non perjura- dixit: Hocfaciam. Destrtiamborrea mea, et majora
beris. Non furttim facies. Non adulterabis. Non fal- faciam; et illtic congregabo oinnia quae nata sunt
sum teslimonium dices. Noh accipies munera contra uiilii, et bona mea; et dicam animaemem : Anima,
vcritatem, nec per potestatem. Qui habet potestatem habes mulla posita in annos pluriraos. Requiesce,
ct abnegat veritatem, ahnegabitur illi regnum Dei, comede, bibe, epulare. Dixit aulera illi Deus: Stulte,
ct conculcabiiur in infernum. Ibi non egreditur bis. hac nocte anitnam ttiam repetunta te; quae atiteiu
Quomodo sumus fragiles et praevaricatores agentes parasti, cujus erunt? Sic est qui sibi thesaurizat, et
peccatum. Non per singulos dies psenitemus, sed per (Q non cst in Deum dives. Dixitque ad discipulos suos :
singulos dies peccatum super peccatum facimus. Ut Ideodico vobis, nolite sollicitiesse animaequid mandu-
scialis hoc, fratres carissimi, quia opera nostra celis, nequecorpori quid vesliamini. Anima plus est
scriptum est in hoc libro, in cotnmemoratione erit quamesca, et corpusquam vestimentum. Considerate
nobis in die judicii. Ibi nec tesles, ibi nec pares, corvos,quia non seminantnequemetunt.quibusnonest
ibi nec per munera judicabitur : quia non est melior cellarium nequehorreum ;et Deus pascit illos. Quanto
quam fides, veritas, castitas, jejunium, el eleemo- magis vos plurisestis illis ?
syna, quae exlinguit omnia peccata. Etquod libinon INCIPIT
MISSA.
vis, alio non facias. Slipola regniim Dei, et accepit Protector in te sperantium Deus, et subditarutri
coronam, quod est in Chiisto Jesu Domino. libi mentium custos, habitantibus in hac domo famo-
Evangeliuminferius dicilur. lis tuis ill. propicius adesse dignare; Veniat super
INCIPITMISSA. eos sperantes a le benedictio, ne subvertas : ut pie-
Majestalem tuam, clementissime Pater, exoramusi tatis luae repleti muneribus, in tua gralia et in tuo
pro fralribus el sororibus nostris, seu omnibus bene- nomine laetisemper exuttenl.
factoribus nostris, vel qui se in nostris orationibus Secrela.
conimendaverunt, tam pro vivis, qtiam et solulis de-. JJ Suscipe, Domine, quaesumus, preces et hostias
bilo mortis, quorum eleemosynas erogandas suscepi- lamulorum tuorum ill., et muro custodiaetuae hanc
rnus, vel qtiorum animas ad memorandum conscrip- domum circumda; ut omni adversilale depulsa, sit
simus, vel quorum nomina super sancttira altariumi hoc semper domicilium incolomitatiset pacis. Per.
scripta adesl evidenler : concede propicius, ut haeci Contestatio.
sacra oblalio mortuis prosit ad veniam, et vivis pro- Vere dignttm et justum est, omnipotens Deus, be-
ficiat ad salutem; et fidelibus luis, pro quibus obla- nignus indullor in secrelis officiis nostris, el in hauc
tionera offerimus, indulgentia tuse pielatis succurral. domum manentibus praesentise tuae concede cusio-
• DiciturSecreta alia. diam, familiae tuse defensor, ac totius habitaculi hu-
Preces nostras, clementissime Deus, benignus5 jus habilator appareas.
a Sequeiis Lectio non legitur in epistola ad Colos- Vila sancli Ambrosii, qui Romae,transTiberim, apud
senses, neque in Libris sacris : sed est farrago ex qtiamdatn clarissiinani niatronam invitatus, sacrifi-
Scripturse verbis conlexta. cium iti domo oblulil.
b Moris aliquando fuisse ut in domibus privatis, c Hoc Evatigeliuni videtur potius reierendtim ad
sive pro infinnis, seu pro aliis causis, sacra celebra- inissam sequenteni, quam ad superiorem de inor-
rentur, testis est, prseter alios. Paulinus, in libro de luis.
 LEGTIONES DOBIIWSCALES.

MISSA D0MIN1CALIS. j pulis suis :'Amen dico vobis, faciliusest camelum per
A
LectioHiezechielprophetae, foramen acus transire, quam divitem intrare iu re-
Factum est verbum Domini ad me dicens : Qtiid gnum ccelorum. Audilis aulein his discipuli iniraban-
cst qtiod inter vos parabolam vertitis in proverbium tur valde, dicentes : Quis ergo poler.it salvus esse ?
istud in lerra lsrael dicentes : Palres coraederunt Aspiciens autem lesus dixit illis • Apud hoiuines lioo
uvara aeerbam, el dentes fiiiorum obslupescunt ? iinposslbile est, apud Deum autetti ouinia possibilia
Vivo ego, dicit Dominus Deus, ecce onines animse sunt. Tunc respondens Petrus dixit ci: Ecce nos re-
niesesunt. Ulanima patris, ila et anima filii mea est. liquimus omnia, et seculi sumus te : quid ergo crit
Anima quaepeccaverit ipsa morietur. Et vir, si fuerit nobis? Jesus autem dixit illis: Anicii. dico vobis,
juslus, et fecerit judicium et justitiam, de rapina quod vo.squi seculi estis me, in regeneralione. cum
non comederit, et oculos suos non elevaverit ad sederit Filius horainis in sede majestatis suao, sede-
idola domus Israel, el uxorem proximi sui non vio- bilis et vos super sedes duodecim, judicaules duode-
Iaveril, el ad uiulierem menslruatam noii accedat, cim tribus Israel. Elomnisqui reliquit domum, vel
et hominem non contristaverit, pignus debitori red- fratres, aut sorores, aut patrera, aut watrem, aut
diderit, per vim niiiil rapuerit; panera suuni esurienli uxorein, aut filios, aut agros propter noiucti ineum,
dederit, etnudum operuerit vestimenlo; ad usuram j} centuplum accipiet, et vitam aelernam possidebit.
non commodaverit et ainplius non acceperit; ab ini- Multi autem erunt primi novissimi, et novissimi
quilate averterit manum suam, judiciutn verum fecc- primi.
INCIPITMISSA.
rit, inter virum et proximum; in praeceptis meis Collecliopost prophetiamt.
ambulaverit, et judicia mea custodierit ut faciat veri- Domine Jesu Chrisle, spes et salus humani gene-
tateni: hic juslus est, vita vivet, ail Dominus
Dens. ris, qui ad nos veniens ex alto visitare dignatus es,
EpistolaPauli apostoliad Galalas. et de antiqua tnorte peccati per miserationis luse
Fratres, fructus autem spiritus est cariias, gau- inysteria redemisli; qui inluxisti nobis, qui erraba-
dium, pax, longanimitas, bonitas, benignilas, fides, raus in tenebris, et vitalein diem in utubra mortis
modestia, continentia a. Adversus hujusmodi non cst sedenlibus intulisti; respice, Doutine,et dirige pedes
lex. Qui autem sunt Chrisli, carnem suam crucifixe- nostros in viam pacis. Per.
runt cum vitiis etconcupiscentiis. Si spiritu vivinius, Praefalio.
spiritu el ambulemus. Non efficiamur inanis gloriae Domine Deus inconprehensibilis et inenarrabilis,
cupidi, invicem provocantes, invicem invidentes. qui dixisti: Non veni vocare justos, sed peccatores
Fratres, elsi prseoccupalusfuerit homo in aliquo de- ad paenitentiam; et cum profectu nostro non egeas,
licto, vos qui spirilales estis, hujusrnodi instruite in gaudes tamen super peccatorem paenitentiam agen-
spiritu lenitatis, considerans le ipsum, ne et tu tcn- tem, quia non vis mortera peccatoris, sed ut conver-
teris. Aller allerius onera portate, et sic adimplebitis talur et vivat. Gonverle nos, Domine, ad te et con-
legem Christi. vertemur. Converte nos Deus salutaris noster, et ue
LectiosanctiEvangeliisecundumMatlhseum. perdas nos cura peccatis nostris, ne tradas nos iu
Diebus illis, accedens unus de Scribis ad Domi- finetii. Ne inlres in judicium cum servis luis, ne ira-
num Jesum, et dicil illi: Magisler bone, quid boni das bestiis animam confilentem libi, memenlo con-
faciam, ut habeara vitam aelernain? Qui dixit ei: gregalionis tuae, et dirige nos in via recla. Doce nos,
quid me interrogas de bono ? Unus est bonus Deus. Domine, facere voluntatera tuam, quia lu es Deus
Si autem vis ad vitam ingredi, serva niandala, Dicit noster. Statue pedes in consummalione, ut te adju-
illi: Quae? Jesus atitem dixit: Non liotnicidium fa- vante vincamus anliqui hostis insidias, ut iiberi ab
cies, uon adulterabis, non facies furtutn, non falsum infestatione iniraici, serviamus tibi in sanctitate et
testiraoniumdices ; honora patrem et matrem, el di- jusiitia omnibus diebus vitaenostrae.
liges proximum tuutn sicut leipsum. Dicit illi adu- CoIIectio.
lescens : Omnia haec custodivi, quid adhue milii} DomineDeus omnipolens, qui salvos facis speran-
deest? Ait illi Jesus : Si vis perfectus esse, vade, et' tes in te. Tu clemenlissime, qui revocas errantes ;
vende quae habes, etda pauperibus, et habebis the- tu misericordissime, qui non despicis peccalores; tu,
saurum in caelo, et veni, sequere me. Cum audisset Domine Pater, cum ceciderit justus. manum appo-
autera adulescens verbum, abiit trislis. Erat eniui nis; lu excelsus in ccelis, habitare promisisti in ler-
habens multas possessiones. Jesus aulem dixit disci- ris, ubi suul congregati in tuo nomine duo vel tres ;
a Hic noveiu tantum Iructus Spiritus sancti, ut in aiiquando, inchoatam fuisse a lectione propheiise,
Grseco; in Leciionario Luxoviensi decem, ubi pa- quemadmodum in Parasceve incipit missas Prsesan
tientia, longanimitas. ctificalorum. Confer tres alias missas domiiiicalea
b Hinccolligitur, missam, si non semper, sallem inferius, ubi similiter Prsefalio post prophetiam.
S47 APPENDIX AD OPERAS. GERMANI PARISIENSIS. US
le, Doralne, tenemus promissorem, ut des veniarriAi plex affectus, patientia fortis, obedientia persevc-
poetiiieiitibus.Te jnveniant omnes qui quaerunt te, rans, pax perpelua, inens pura, recium el iiiuinluiii
Tu rex gloriseChrislus, tu rex omnis lerrse Deus, tu cor, voluntas bona( conscienlia sancta, compunciio
rex virttitum. Te perscrutalorem conscientiarum spiriialis, virtus anitnse, vita inmaCulata, inrepre-
nostrarum scimus: ideo ei veniam peiimus deiicto- hensibiiis ; coiisuiniiiatoqueviriliter cursu, in tuum
•rum.Tu niagnus Dominus et laudabiiis valde. Te feliciter mereaiiiur inlrare regnum. Cui merilo.
precamur, ut sis nobis propicius. A te speramus. LectioApocalypsin sanctiJohannisa.
Averle faciem tuam a pecGatisnostris, el omnes ini- Ego Johannes vidi sedenlem super thronum, et in
quitates nostras dele. Te obsecramus, qui praemia dexlera sedeniis super throtium, librum scriptuin in-
paras justis, da veniam peccaloribus.Tibi confitemtir lus et 1'oris,signatuin sigillis septem. Et vidi ange-
mala noslra, ut mereamur cousequi bona tua. luni fortem, praedicantenivoce magna, et dicentem :
Post nomina. Quis est dignus aperire librum, et solvere signacula
Domine Deus Abraham, Deus lsaac, Deus Jacob, ejus? Et nemo poterat. Et ego flebam muitum, quia
Deus patriarcharum, prophetaruin, apostolorttm et neino dignus inventus est aperire librum, et videre
mariyrum, oraniuraquesanctorura, sicul pro piissima euiu. Et unus de senioribus dieil mihi: Ne fleveris.
misericordia tua dedisti eis voluntaiem veniendi ad ]B Ecce vicit Leo de tribu Juda, radix David, aperire
te; ita, clernerilissime Pater, da servis luis inlelle- libruni, et seplem signaculaejus. Et vidi, et ecce in
ctuni, virtutem, ct possibilitatem, ut libi secundum medio throni et quatluor animalium et in medio se-
voluntatem tuam serviamus. Spirilus luus bonus de- nioruin Agnum stantein quasi occisura, habentem
ducat nos in via recta. Da incipientibusperfectionem, coruua septem, et oculos septem, qui sunt spiritus
da parvulis intellectum, da currenlibus adjulorium. Dei missi in omnem terram. Et yenit, et accepit IU
Da negligenlibus compunctionem, da tepidis spiri- brum : etquattuor animalia, et vigiuti quatluor se-
tum fcrvenlem, da perfectis bonam consummalio- niores ceciderunt coram Agno; et canlant novuin
nem. Loquatur os nostrum laudem luam, et per sin- canticum, dicentes : Digtius es aperire librum, et
gulos dies benedicamuste, et Iaudemusnomentuum signaculaejus, quoniam occisus es, et redemisli nos
in aetcrna saeculasseculorum. Deo in sanguine tuo. Et omnes audivi dicentes : Se-
Ad pacem. denti iu ihrono et Agno, benedictio, et honor, et glo-
Deus pax et caritas le deprecamur; Dominesan- ria, et poleslasin saeculasaeculorumamen. Qui habct
cte, Pater omnipolens, selertie Deus, libera nos ab auretn audiat, quid Spiritus dicat Ecclesiis.
omni temtatione, adjuva nos in omni certamine, MISSA DOMI.MCALIS.
consolare in omni tribulatione. Du tiobis patienliain iG EpislolaPauli apostoliad Corinthios
in adversis, da nobis ut te pttro corde adoremus, Fratres, cum ergo Christus praedicatur quod a
tibi muuda conscienlia psallanms, tibi tota virtute Jiiorluis resunexit, quomodo dicuntquidara in vobis,
serviamus. Te benedicimus, Trinitas sancta, libi quoniamresurrectio morluorum non est? Si autein
gralias agimus, le per singulos dies laudamus, te resurrectio mortuorum non est, neque Christus re-
deprecamur, Abba Paler. Suavis sit libi laudalio surrexit. Si autem non resurrexit, sine causaest ergo
noslra, silque acceplabilis oratio noslra. el praedicalio nostra, et fides vestra vacua. Inveni-
Contestatio. mur aulem falsi lestes Dei; quoniam teslimoniutn
Vere dignum et jusium est, Domine Rex csele- diximusadversus Deum,quod suscilaverit Chrisluui,
stium, Rex regum, Deus deorum, el Dominus domi- quem sionsuscitavit. Si enim mortui non resurgunt,
norurn, libi gratias agere, laudum bostiasimmolare. neqtie Christus resurrexit. Quod si Chrislus 11011 re-
Exaudi qrationem et deprecalionem famulorum [a- surrevit, sine causa ei (ides veslra est, et adhuc estis
niularumquc tuaruni; auribtis percipe lacrimas eo- in peccatis vestris. Ergo et qui dormierunt, in Chri-
rutn, Abba Paler. Imple nominis tui officiumsuper sto pericrunl. Si in bac vita sola in Christo speran-
farauloset famulas luas; lu eos rege, tu prolege, tu les siiuius tantum, miserabiliores sumus omuibus
conserva, tu sanciifica, tu guberna, tu consolare. n hominibus. Quoniamin Adam otunes moriuutur, ila
Sicul non es dedignatus congregare et vocare eos; et in Cltrislo omnes vivificabuntur.
ita. luo inflammenluraraore, uta te uondespiciantur, LectiosanctiEvangelii«eeunrtum Mallltaeum,
Domine ciementissime, et piissime Pater. Oro te, Diebus illis, convocatisad se DominusJesus tur-
Doniine, non pereat in nqbis factura redemtionis et bis, uixil eis : Auditeet intelligile. Non quod intrat
vocatio tua : sicut vocasti erranles, ita custodi' in in os, coinquinathominem; sed quod procedit ex
lioc ovili liabitantes. Precamur te, Doinine sancte, cre* hoc coinquinat hominem. Tunc accesserunt di-
Paler omnipotens, aiterne Deus, exaudi famulos sciptili ejus, el dixerunt ei: Scis quia Pharisaii, au-
luos, quia benigna est misericordia tua. Concedeeis dito huc verbo, scandaiizatistmi. At ille respondens
ut tuo sancto Spirilu inflaminenlur, ttia virtute fir- ail : Oranis planlatin,quam uonplanlavit Paler meus
inenlur, luo splendore inluminenliir, tua gratia re- caelestis, eradicabitur. Sinite illos, csecisunt, duces
pleanlur cum tuo adjulorio proficiant. Dona eis, caecorura.Caicusautem si cseco ducalum praestet,
Domine, fidem rectam, caritalem perfeclam, liumili- ambo in foveam cadunt. Respondensaulem Pctrus
laiem vcram. Cohcede, Domine, ut sil iu nobis sim- dixit ei: Edissere nobis paraboiara istam. At ille
* llapcesl illa prophetia, de qua superius raeutio.
 S49 SACRAMENTARIUM GALLICANUM. -=-LECTIONESDOMINICALES. SSO
cfixit: Adhucet vos sine intellectu eslis ? non inlelli- A
i guravit in curro. Cujus dono vidua benedixit in olco,
gitis quia omne quod in os inlrat, in ventrem vadil, ipsius vivificationeraHeliseus vidit in sepulcro. Cu-
et in secessum mittilur? quae autem procedunt de jus palientiam Hieremias docuit in lacum, ipsius nii-
orc, de corde exeunt, et ea eoinquinant hominem. sericordiam Zerobabel prsedieavitin reditura. Cujus
De corde enira exeunl cogitationes malse, homicidia, opus Patriarcharum forma dislinxit, ipsius propicia-
adulleria, fornicaliones, furla , falsa^testimonia, lionem sacerdotum praeparatiodeclaravit. Cujus lon-
blasphemiae-,haecsunt quae coinquiuant hominem. ganimilatemjudicum aequitasprotulit, ipsius sapien-
Nonlotis autem manibus manducare, non coinquinat tiam regum vila deservil. Cujus spiritum prophela-
hominem. EGRESSUS INDEDOMINUS JESUSsecessit in rum veritas adprobavit, ipsius adventum Zaccharias
partes Tyri el Sidonis : et ecce mulier Chananea, a casligaius oslendil. Cujus introitum Johannes prse-r
finibus illisegressa, clamavit, dicens ei: Miserere cursor admonuit, ipsius nativitatem Virgo proluliij
raei, Domine, (ili David; filia raea male a dsemonio slella praecessit. Angelorum vox sacra cecinit, pasto-
vexatur. Qui non respondit ei verbura. Et accedentes rum pervigil sollicitudo pervidit, magorura tripertita
discipuli ejus rogabant eum, dicentes : Dimitte eam, oblatiomuneris honoravit. "Cujuspassionem rauiidus
quia clamal post nos. Ipse autem respondens ait: non susiinuit.solrefugit. Cujus resurrectionein ad-
Non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus B ] sistenles sustentaverunt angeli, cum resurgentem
Israel. At illa venit, et adorabat eum dicens : Do- 'glorificaveruntsancti. Cujus regnura uuiversura cae-
mine, adjuva me. Qui respondens ait: Non est bo- lestium et terrestriom infernorumque concentum ,
num sumere pancm filiorum, et millere canibus. At animalium, seniorum, signatorum, incessabile voce
illa dixit: Etiam, Domine, nam et calelli edunt de proclamabant dicentes: Sanctus.
niensa dominorum suoruin. Tunc respondens Jesus MISSA UOMINICALIS.
ait illi: Omulier, magnaest fides tua; fiat tibi sicut Lectio Malachiae prophetse,dominicalislegenda.
Vis.Et sanata est filia ejus ex illa hora. Haecdicit Dominus : Inferte omnem decimam in
INCIPITMISSA horreum meum, et sit cibus in domo mea, et pro^-
Oremus, fratres carissimi, unianimes atque con- bate uie
super hoc, dicit Dominus. Si non aperuera
cordes, ut Ecclesiam suam Dominusin pace consli- vobis cataractas
cseli, et effudero vobis benedictio-
tuat, clerum suum caelesli benedictione circumdet, nem
usque ad abundanliam : el increpabo pro vobis
plebem suam donis repleat spiritalium gratiaruni;
ul quietam viiam agentes, aeterno Domino inlibaie devorantem, et non corruinpet fructtim terrae vestrae,
serviamus. nec eril slerilis vinea in agro, dicit Dominus exerci-
Colleetio. . luum. Et beatos vos dicent omnes gentes. Eritisi
"
Sempiternum Dominum, infitiitura, ingenitum, enim vos terra desiderabilis, dicit Dominusexerci-
iiimortalem, devolaemeulis, dcsideriorum cordis ha- luum. Invaluerunt super me verba veslra, dicit Do-
bilatorera deprecemur, ut Ecclesiamsanctam catho- ininus, et dixistis : Quid locuti sumus conlra te?
licam perpelua defensione lueatur. Dixistis : Vanusest qui servit Deo. Cohvertimitii, et
Postnomina. videbitis, quid sit inter justum et impium, et inler
Doraine Deus dilectioniset pacis, in cujus dextera servientem Deum et non servienlem ei. Ecce eniiri
salus nostra est, praesta ut ad le non ore tantura, sed dies veniet succensa quasi caniinus, et erunt oiuues
et corde vigilemus. Timorem lui nominis nostris superbi el omnes facientes impietatem stipula, et iu-
einittevisceribus, et amorem infunde pectoiibus. Per. flaramabil eos dies veniens. Et orielur vobis tiinen-
Ad pacem. tibus nomen lueuui sol justitiae, e't sanitas in pinnis
Praestanobis, Domine, in domo tua sancla unani- ejus. Ecce ego millam vobis lleliam prophelam, an-
tnilate viventibus pacem babere quam tradimus; pa- lequam veniat dies Domini magnus et terribilis. Et
cem servare quam sumimus. convertel cor patrura ad filios, et cor filioruin ad
Conlestatio paires eorum ; ne (orte veniam et percutiam lerrain
Vere dignum et jusium est, oninipotens Deus, per anathetnaie, ait Domiuus Deus.
Christum Dominum nostrum. Cujus vocem Adara " EpistolaPauli aposloliadRomanos.
audivit, et limuit ipsius aspeclum; Abel quaesivil, et Fratres, non ergo regnet peccatum in vestro mor-
meruit. Cujus nonien EnOch credidit, et vocavii; tali corpore, ut obedialis coucupiscentiis ejus. Sed
ipsius gratiam Noe justificatus invenit. Cujus bene- neque exhibeatis membra vestra arma iniquitatis
diclionemAbraham vocatus accepit, ipsius caritatem peccato; sed exhibete vos Deo tamquani ex mortuis
lsaac probatus agnovit. Cujus sanctificationemJacob viventes, el membra vestra arraa justitiae Deo. Pec-
electus emeruit, ipsius ignem Moyses miratus in- catum enim vobis non dominabitur. Non enim sub
?
spexit, Cujus ducalum Jesus sibi conscius adoravit: lege estis, sed sub gratia. Quid ergo peccabiunis
sub lege, sed sub gratia? Ab^il.
ipsius suavitate Debbora cantavit in voce. Cujus po- quoniam non sumus
tenliam Gedeon probavit in vellere : ipsius fortitudi- Nescitis cui exhibuistis vos servos ad obediendiiin,
uem Samson oslendit in crine. Cujus majesialera servi estis ejus cui obeditis, sive peccali in niortera,
Samuhel vidit in sancto, ipsius magnitudinem David sive obedilionis ad jusliliani? Gralias autetu Deo
exultavit in lympano. Cujus bonorem Salomon glo- quod fuistis servi peccali, obedistis autem ex corde
rificavit in templo, ipsius ascensionem Helias praeii- in eam lorraam doctrinae, in qua traditi estis. Libe-
551 APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. S52
rati autem a peccato, servi facti eslis justitiae, per AK.Patrem oranipotenlem. qui claraanles ad se cletueu- .
Jesuro Christum Dominum. ter exaudit, et sperantes in se non dereliuquit.
Leclio sancliEvangeliisecundumMalthaium. Collectio.
Simile factum esl regnum cselorurahomini, qui se- Quam magna est misericordia tua, Domine, sub-
minavil bonum semen in agro suo. Cumautem dor- venire captivis, miseris parcere, indulgere peccanti-
mirent homtnes, venit inimicus ejus, et supersemi- bus, peregrinos consolari, oppressos sublevare, ro-
navit zizania in medio trilici, et abiit. Cum autem gantes audire; non habentibus dare, veniam peccan-
crevissel herba et fructum fecissel, tunc apparuerunt tibus dare, genles barbaras ad invocationem nominis
zizania. Accedenles autem servi patrisfamilias dixe- tui convertere. Ad illam raisericordiamconverte nos,
runl et: Domine, nonne.bonum semeu seminasti in quam rogantibus nobis pius et misericors Deusexau-
agro tuo? unde ergo habet zizania? Et ait illis: lni- dire digneris per interventum sanctse Mariae.
micus homo hoc fecit. Servi autem dixerunt ei: Vis Postnomina.
imus, etcolligimusea? El ait illis : Non, ne forte Cselestium vitse aeternaeadoremus Dominum, fra-
colligentes zizania, eradicetis simul cum eis et triti- tres carissimi, suppliciter deprecemur, ut populum
cura. Sinite utraque crescere usque ad messem ; et . suum semper ubique cuslodiat, protegat alque de-
in lempore messis dicam messoribus : Golligitepri- B ] fendat, principes miiiget, potestaies gubernet, ju-
nium zizania , et alligate ea in fasciculos ad combu- dices regat, nocenles reprimat, hostes repellat, la-
rendum, triticum aulem congregatein horreuinmeum. borantibus opem tribuat, oppressos liberet, vincios
« Loculus est dominus Jesus in parabolis ad tur- dimittat, caplivos revocet, lapsos restiluat, contritos
bas, et sine parabolis non loquebatur eis, ut imple- foveat, languidos curet, cunctis raisericordia subve-
retur quod dictum est per prophetam dicentem : niat, pius et misericors Deus preces noslras propi-
Aperiam iti parabolis os meum, erucluabo absconsa ciatus exaudiat. Ad pacem.
a constitutione mundi. Tunc dimissis turbis, venit in
Deus paler onuiipotens, bonus ac mitis es, qui
domum; et accesserunt ad eum discipoli ejus, dicen-
tes : Disserenobis parabolam zizaniorum agri. Qui Dominumnostrura Jesum Chrislum hoc sedem laeti-
ait : seminat bonuni est tiae cum ergo quis ascensurus es in caelumpacem c
respondens Qui semen,
suara dare nobis, pacem suam relinquere servis suis.
Filius hominis. Ager autem est mundus. Bonumvero
sanctaeEcclesiaeluae catholicaesi-
semen bii sunl filii regni. Zizania autem filii sunt Respice, Domine,
pacis inpone. Fialin virtute quod de ea dicitur,
nequam. Qui seminavit ea, est diabolus. Messisvero gnum et quo titulus iraplealur. Pacem teneant sacerdoles,
consummatio saeculi esi : messores autera angeli
sunt. Sicut ergo colliguntur zizania, et igue combu- Q ( pacem habeant divites, pacem habeant pauperes,
milescant barbarae
runlur, sic erit in consummalione saeculi. Mitlet pace gaudeant Iocupletes; pace
Filius hominis angelos suos, et colligent de regno nationes; pacem videaut liberi, pacem sentiant
faciant principes,
ejusomnia scandala, et eos qui faciunt iniquitatem, servi; pacem cogitent reges,dapacem
et mitlenl eos in caminum ignis. lbi erit fletus et pacem tuara, oninipotens, nobis, per intercessio-
slridor dentium. Tunc justi fulgebunt sicut sol in nem bealissimi Jobannis Baptistaeraereamur accipere.
regno Patriseorum. Qui habetaures audiendi.audiat. Contestatio
MISSA.
INCIPIT Vere dignum et justura est, omnipotens Deus, qui
Collecliopostpropneliam. cum palribus nostris veniam supplicantibus
Doraine, quia tempus est necesse paeuitendi, ut
Benedicle, sancte Deus Israel, visita plebem luam, te, non egrediamur alieni. 0 magnam vallem Josaphat,
benedic populura tuura, et libera eum a peccatis eo-
ubi omnes ad judicium venient, ubi erit discussio
et
rura, praesta, Domine virtutum, ut de manibus
inter jtistos et injustos : ut cognoscantur mendaces
inimicorum nostrorum Iiberemur, et tibi soli servire
et veraces in illo die judicii, ubi nulla est accusalio
mereamur cum juslitia et sanctitateomnibus [diebus]
nec excusatio, ubi nec fides datur, nec fides repel-
noslris : et dirige pedes nostros in via pacis, ul vo-
lunlatem tuam in omnibus implere possimus. Per. J> ^ lilur; ubi justi solvuntur, et peccatores ferro fixi
tenentur. 0 magnum regetn, qui de profundo bouos
Prcefatio.
adducit, et malos repellit. Jusli eligendi sunt, pec-
Oremus Dominum, dilectissimi nobis, qui amara catores lorquendi, justi ad vitam, peccatores ad
nobls adveniunl terapora et periculosi adproximant gehennam. Nec pater filium, nec filius patrem Iuge-
anni. Mulanlur b regna, vocantur genles : excidit bil: se unusquisque lugebit nec ullus ullura requiret,
caritas, exsurgit iniquilas : increvit cupiditas, prae- quia omnis cupiditas requiescel! 0 magnura diem
valuit impietas; et in miserorum creaturae fugit. Dum judicii, ubi nec tortores deficiunt, nec morlui iuo-
ergo lempus est, converlarnur ad Dominuin, flecta- riuntur! Timeamus dum vacat, ne timeamus ubi
nius genua, curvemus cervices, rogemus Deum non vacat. Timeamus gehennam, quse est in aeter-
a HaecLectio est sine tittilo in exemplari, ubi pri- liam, vel in Ilaliam irruperunt.
Langobardi
mus hujus Leclionis versus minio descriplus est, ut « Locus corruptus. Forie legendum , obsidemleti-
neinpe esset indicio haecnon consequenter legi apud lia; nobis reliquisli, cum is ascensurusin cwlumvoluil
Mattliaeumin cap. xm.
b Hsccfortasse dicta sunt, cum vel Franci ia Gai- pacem, elc.
855 SACRAMENTARIUM GALLICANUM.— LECTIONESDOMINICALES. 554'
num malum: cumDeo vivamus,quod cst in seternumA j me; nudus, etoperuistis me; infirmus, et visitaslis
bonum per Christum Dominumnostrura, cui merito. me; in carcere eram, et venislis ad me. Tunc res-
Itemcontestatiodomioicalis. pondebunt ei justi dicentes : Domine, quando te vi-
Vere dignura et justura est omnipotens Deus, te dimus esurientem, et pavimus; sitientem etdedimus
glorificare, et tibi cum timore et tremore immensas tibipotum? quando aulem te vidimus hospitein, et
laudes canere, Deus noster, qui per Filium tuum collegimuste; aut nudum et cooperuimus?aut quan-
Dominuranoslrum genus bumanum judicare dispo- do te vidimus inlirmum, aut incarcere, et venimus
suisti. 0 quam magna et alta sapientia factum est ad te? Et respondens Rex dicetillis: Amen dico vo-
hoc, ul ille Dominusnoster Jesus Christus venera- bis, quamdiu fecistis uni de his fratribus meis mini-
bilis slatu, et pretiesus forma judicaret, quam cru- mis, mihi fecistis. Tunc dicet et his qui a sinislris
delissima plebs Judaeorumprsesumsitsauciare. Ille erunt: Disceditea me, maledicli, in ignem aeternum,
venlurus est judicare qui poenamsustinuit, ille ven- qui paratusest diaboloet angelis ejus. Esurivi enira,
turus est judicare qui crucem portavit, illeventurus et non dedislis raihi manducare; silivi, et non dedi-
estjudicare, cujus latus Judaica perfidia vulneravit. siis mihi potum; hospes eram, et non collegistisme;
Illeventurus manus lendit ad judicandum, ubiclavi nudus, etnon operuistis me; infirmus etin carcere,
confixi sunt, et ipsa signa permanent in seternum, B ] et non visitastis me. Tunc respondebunt et ipsi di-
sicut scriptum est: Videbunt quem transfixerunt, et centes : Domine, quando te vidimus esurientem, aut
plangent se cunctsetribus terrse. Ibi erit tribulatio, sitientem, aut hospilem, aut nudum, aut infirmum,
et impiis condemnatio; ibi erit justis exultatio, et vel in carcere, et non minislravimus tibi? Tune
impiis condemnalio; ibi erit juslis jocunditas, et im- .respondebit illis dicens : Amen dico vobis, quamdiu
piis verecundia; ibierit justisgratia defusa, etplebs non fecistis uni de minoribus his, nec raihi fecistis.
Judseorumerit confusa. 0 quam gravis et laboriosa Et ibunt hi in suppliciumaeternum, justi autem in
est dies illa! o quam terribilis el horribilis est dies vitara aeternam.
illa, dies irae.diestribulationisetangustiae, dies cala- INCIPITMISSA.
mitatis etmiserise, dies tenebrarum et caliginis, dies Collectiopost prophetiam.
nebulseet turbinis, dies lubaeet clangoris; ubi cselum Dirige, omnipotens Deus Dominator, gressus no«
cum terra confremiscit, et oranes jusli terribiliter stros in via pacis, et sensus nostros conrobora in
conturbantur; ubi omniscausa ventilatur, et unicui- mandatis tuis : vi.sitetnos Oriens exalto, et inlumi-
que secundum opera sua dispensatur, per Chrislum nel eos qui intenebris et umbra mortis sedent; ut te
Dominumnostrum, cui raerito, elc. adorent propter misericordiam tuara, te sequantur
1TEMMISSA DOMINICALIS. 0 propter veritatem luam, teque desiderent propter
<
EpistolaPauli apostoliad Colossenses,dominicalis dulcedinera ttiam, qui es benedictus Dominus Deus
legenda. Israel inunitate Spiritus sancti insaecula saeculorum.
Fratres, morlificatemembra veslra quaesunt super Missadominicalis a.
terram, fornicationera,inmundiliam, libidinem,con- Pronis mentibus et totius corporis devotione por-
cupiscentiammalam, et avariliam, quae est simula- recii, omnipotentem Dominumdeprecemur, ut omnes
crorum servitus : propter quae venit ira Dei super incolas suos unumque corpus Ecclesise Irina et uuita
filiosincredulitatis. In quibus et vos ambulaslis ali- plebem suam custodiat. Sacerdotibus pacem et con-
quando, cum viveretis in illis. Nunc autem deponite cordiam, el universo clero perpeiis ministerii gra-
vosomnia, irara, indignationem, malitiam, blasphe- tiam largiatur, defensionem pupillis, solatium viduis,
miam, turpera sermonem deore vestro. Nolite men- conlinentiam monachis,mercedemoperaniibus; esu-
tiri in invicera, expoliantes vos veterem hominem rienlibus victum, veslitum nudis, aegrotantibus sani-
Ctimaclibus suis, et induentes novum, eum qui re- tatem, vinctis absolutionem , peregrinantibus pa-
novatur inagnitione secundum imaginem ejus qui triam, naviganlibus portum dignatus inpertiat : hu-
creavit eura, ubinon estgentilis et Judseus, circum- militatem superbis, raaleloquentibusemendationem,
cisio et prseputium, barbarus et Schyta, servus et JJ psenitentibus delictorum finem, peccatoribus veniam,
liber, sed omnia et in omnibus Christus. in haereticoerrore viara veritatis ostendat.
LectiosaucliEvangeliisecundumMatthaeum. Collectio.
Diebus illis, dixit Dominus Jesus discipulis suis : Deum ineffabilis potentiae, bonilalis inmensw,
Ctim veneritFilius hominis in majestate sua, et ora- fratres carissimi, deprecemur, ut sacerdotes, cleruui
nes angeli cum eo; tunc sedebit super sedem ma- ac populumsuum visitet, et tueatur: inluminet totam
jestatis suae, el congregabuntur anle eum omnes plebem suam, et illa qna redemit pietate, sua raise-
gentes, et separabit eos ab invicem, sicut Pastor se- ratione conservet.
gregat oves ab hcedis. Tunc dicet Rex his qui a dex- Post oomina.
tris ejus erunt: Venite, benedicli Patris mei, possi- Respice, Deusomnipotens, ad precem familiaetuse,
dete paratumvobis regnum a constitutione mundi. qusemisericordiamtuam sinceritatis officioet sludio
Esurivi enim, et dedistis mihi manducare; sitivi, et carilatis obtinere desiderant, atque muneris tui do-
dedislis mihi bibere; hospes eram, et collegistisi num te adjuvante percipiant.
a Legendum Prwfatio dominicalis. Ita enim vocabatur illa adhortalio post propheliam, ut supra in
Orimamissa dominicali.
PAXROL.LXXII. iH
$>55 APPENDIXAD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS, 558
Adpacem. t et spaiiosa via quae ducit ad perditionem, et lnulti
A
Pncem luam nostris temporibus, bone Jesu, inla- snnt qui intrant per eam. Quam angusla porta et arta
bere, in qua est pleuitudo dilectionis luae, et prsesta via quse ducit ad vitam, et pauci sunl qui inveniunt
ut pacem quam nuiic ore proferimus semper spiri- eatn. Adtendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos
tali sensu conservare mereamur. in vestimenlis ovium, intrinsecus autem [sunt] lupi
Contestatip. rapaces. A fruclibus eorum cognoscetis eos. Num-
Vere dignum et justum esl, omnipotens Deus, qui quid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus ?
peccato primi parentis hominem a salutis finibus Sic omnis arbor bona fructus bonos facit; mala ati-
exulantem, pietatis indulgenlia ad veniam vitamque lem arbor fruclusmalos facit. Non potest arborbona
revocasii, mjttendo nobis Unigenitum tuum Salvalo- fructus malos facere , neqtie arbor mala fructus
rem nostrum, per quem languores npstros curares, bonos facere. Omnis arbor quae non facit fructum
peccata dimitteres, poteptiam Iiostis antiqui conte- bonum, excidetur, el in ignem milletur. Non omnes
reres, infernorum nexus resolveres, paradisi portas qui dicent mihi, Domine, Domine, intrabunl in re-
aperires, fidem innqvares, vitam mortuis redderes, gnum cselorum; sed qui faciunt voluntatemPalris mei
Dei filios facereg, et ad cselestia regna perduceres qui in caelisest, ipsi intrabunt in regnura cselorum.
Dorainus noster Jesus Christus. Cui merito. j
B IncipitApologia.
AUaCoiitestatio. Ante oculos tuos, Domine.culpas quas fecimus, e|
yere dignura et justum est, omnipotens Deus per plagas quas excepimus conferimus. Minus estquod
Christum Dominum noslrum. Qui videns humanj est quod meremur. Peccati poenara
Imstis falla- patimur, majus
generis fabrjeain , antiqui extlnguenlis et peccati pertinaciam non vitamus. In
sentimus,
cjani, jn terra descendit Dpminus noster Jesus Chri- tuis , Domihe, fragilitas nostra vincitur, et
ulero flagellis
stus, conceplus esf virg'mali, Deus et homo non mutatur. Mens segrota torquelur, et
processit. Homovidetur in corpore, Deus autera ma- iniquitas
dura non flectitur. Vita in dolore suspirat, et
nifeslalus est in virtule. Honio fuit quando cum Ju- cervix
in opere non inmendat. Si expectas, Domine, non
daeisambulavit; peus auiem manifestatus est quan- non duramus. Confitemurin
do paralyttcum triginta octp annornm solo yerbo cu- corrigirans; si vindicas,
confractione quod lsesimus. Si oppiesseris manum,
j-avit. Homo fuit ad frequentiam nuptiariim; Deus
facienda promittimus; si suspenderis gladium, pro«
autem manifesjatus pgt quando aquas convertit in
missa non facimus. Si ferias, clamamus ut parcas;
yinpm. Hpipo fuit quando ad piscinam Siloe cum
si ilerum peperceris, te provocamusut lerias. Si an-
dispipulisvenit; Deus autem manifestatusest quando
gusiia venerit.tempuspetimus psenitendi; simisericor-
a
caepura patiyitate inluniinavit. Homo fuit quandq
dia venerit, abuiimur paenitenliaab misericordia.Te
inulier peccalrix Iacrymis pedes lavit; Deus autera G
volumusobservarequodjnsseris ; te nolumusobafidire
inanifestatus esl quando eara a profluvio sanguinis feceris. Habps, Dqni{ne?copfitentesreqs. Parce
liberavit. Homo fuit qtiando in nave dormivit; Deus quod libi multa miseralio perabundal.
autem manifestatus est quando ventibus in mare ttt quia pius cs, quiasine merito
Homo fuit Maria et Prses,ta, Domine, quqd rpganius, qui fe-
quiescerepl imperavit, quando ex nihilo qui rogarent: quia [justis] praeuiia
Martha pro fratre eum rogabant; Deus aulem mani- cjsli
tribues, el pepcaloribus veniam non negasti. Rogo,
festalus esl quando Lazarum quatriduanum de mo-
numento resuscitavit. Homo fuit quando in cruce inclite Patpr
WSSA.
iKCIPIT
pependit; Deus aulem raanifestatus esl quando ter-
tia die resurrexit a mortuis, sedit ad dexteram Pmfatio.
Patris, interpellat pro peccatis nostris. Quis non Deum ac Dorainuni nostrurn , fralres canssimi,
linieat talem porainum Regem aeternum, aut quis depreceniur, utcustodiat in nobis opus rederaptio-
non prostratus adoret? cui merito. nis suae; el qui vitam nostrara emere sua morle
MISSADOMINICALIS. dignatus est ad aeternara nobis beatitudinem conse-
castitar
EpistolaPauli apostoli ad Romanos,dominicalislegenda..D qiiendam, donpt pacem temporibus noslris,
Fratres, hoc est verbum fidei quod praedicamus:' tem cordis et corporis, decessum vitjorum, succes-.
Per.
quia si confltearis in ore tuo DominumJesum, et in sionem virtutum, desideriumfulurorum.
corde luo credideris, quod Deus illum suscitavit a Collectio.
morluis, salvus eris. Corde enim creditur ad justi- DomineDeus npsler, suscipe preces supplicum,
tiam, aure autem confessio fit ad salutem. Dicit el faraolorum tuorum orationes benignus exaudi.
enim Scriptura : Omnis qui crediderit in illum, non Debemus deferre ad publicum crinVina,si a.djudi-
confundetur. Nonenim est distinctio Judaeiet Graeci. cium nolumus suslenere tormenta. Deberaus humi-
Nam idem Dominus omniura, dives in omnibus qui liari coram hominibusj si volumus corara angeli^
invocant eum. Oranis enim qui invocaverit nomen gloriari. Debemus lugere in sseculo, si volumus re-^
Domini, salvuserit. gnare cum Christo. Debemus honorem expernere
LeetiosanctiEvangeliisecundumMatthaeum. temporalera, si obtenere volumusgloriam sempiter-
Omnia ergo quaecumque vultis ut faciant vobis nara. Tirneamus Deum occultum in conscientia le?
bomines, et vos facite eis. Haecest enim lex et pro- stem , et publicum in e.xamjnai.iopecensQrem. Non
phetae. Intrate per angustam portam, cyuialata porta iile quaerit pro ignorantia confessionem, sed prq
§57 SACRAMENTARIUM GALLICANUM. — LECTIONESDOMINICALES. 5S8
misericordia confessorem. Fralres carissimi, Do- A Itibi filium genuisse, quem sic festinabat offerre,
niinuni deprecemur, ut sic absolvat pielas humiles, e rege devotus pater, cum sacrificiojam parato ibat
ul non puniat severitas contumaces. Per. et devotus filius cum sacerdote perfecto. Ua eniiu
Post nomina. atrumque sibi vota contexerant, ut nec pater de filii
OfferentesDeo, fratrescarissimi, spirilaiia munera, voluntate esset suspeclus, nec filius de patris
divinam clementiam deprecemur, ut has oblationes, voluntate esset sollicitus. Consulit victima sacerdo-
quas in commemorationesanctorum et pro saluteom- tera, et percnssorera suum^uioriturus inlerrogal:
nium credentium offerimus, plenapietatis suaedigna- Ecce adest ignis et ligna , ubi est ovis qgse est ad
tione suscipiat, noslrum omnium preces exaudiat. viclimam? 0 expeclacolumdignum Deo ! o inviciunv
Adpacem. devotiopistriumphum, et magnum et inviolabile sa-
Deusvita credeiitium, regio vivorum, expectatio cramentum. Devotio dicebat: Percute; pietas cla-
fidelium, resurrectio mortuorum, captivorum re- raabat: Parce. llla provocabat, ista revocabat. Filius
demtio, aeternitas redemtorum, benignus indultor laraen moriturus jacebat, non vincolis arduis inreti-
supplicantium preces accipe, suffragantiuin inter- tus, sed officium pietatis indutus, Totis ergo pater
cessionibusmitigare, conGtentiura peccala ditnille : visceribus in sua viscera feriturus insurgit; et uul-
et quos redemere dignatus es humilitate corporea, B^ lam devolionis suae afferre patitur tarditalem , nec
protegere digneris virtute divina. ex tarditate perdidit mercedem. Sed ecce divinilas,
Contestatio.
quae jusserat ut feriret, iterum dicebat : Parce,
Vere dignum et justum est, omnipotensDeus, parce, inqujt, devote pater, parce, religiose percus-
Deus Abraham, DeusIsaac, Deus Jacob: cujus verbo
sor, parce, sme crimine parricida. EgOlibens victi-
uriiversacreatasunt.cujusspiriluomnia nunciantura,. mam tuam
acceptavi; votura non reprovo, sacrifl-
una divinitas, el trina majestas; natura inseparabi- cium laudo, fidem non repello. Tu quideiunon per-
lis, persopa indivjdua; Deus unus et solus, unilas imes filium, sed facli tui per saeculamanet exem"
triplex, inconprehensaconjunctio, indivisa distinctio, plum. 0 qualem rem ! nec filius timuit victima, nec
quem ununi insubstanlialiler, trinum personaliter pater inventus parricida : quoniam adventum Domini
nominamus, credimus, confitemur. Tu es eniin Deus, nostri Jesu Christi expectabat, ante cujus copspe-
et non est secundum opera lua. Tu fundasli lerrani clum omnes
angeli atque archangelj,
super aquam; tu legem creaturis omnibus posuisti; Item Contestatiodominicalis.
qui in.uno irinus appares, in tribus unus agnosceris :
Pater ingenitus, Filius unus est generatus , Spiritus Vere dignum et justum est credentium populum
samctusunus est ex !>Patre procedens, Patri el Filio C n semper Deo dicere laudes', et in Christo dominicaa
roaelernus. Una (amen in tribus virtus et dignitas, sublimitatis praeferre virlutem, et in filio misericor-
cuncta protulit,
potestas, atque ita conjuncta divisio : quae tibi esset deru praedicarepietatem, per quem
in in in universa restiiuit. Sublata sunt omnia quseprophe-
gloria caeljs, ,
potentia aquis sapientia lerris,
virlits in abyssis, claritas in angelis, dignitas in pro- ticis vocibusa. te mandaveras ; perfecta sunt cuncta,
de adventu tuae sublimitalis ante prsedixeras.
phelis, sublimitasin evangelistis, auctoritas in apo- quae
in in fe- Tu es Leo de tribu Juda forlis in prcelio; tu calulus
stolis; pielas praeceplis,placabilitas lemplis, a mortuis; tu verus agnus
etivitasin holocaustis, largitas in ministris,perDomi- leonis resurgens victor
ntiranostrum. Cuiangelicus flammiferuschorus terri- Dei, diu quaesilusad viclimam, per cujus sanguinem
bileexbibet obseqttinm: quetncherubin etserafinauri- placata sunt omnia; tu lapis angularis aedificantibus
Ecclesiaecapite conslitutus, admirabilis
gam sedentempavidasubjectionerairanlur; ante cujus spretus, in
effeclus. Tu sacerdos exeelsus et verus
conspectum sex quaterni seniorum mirificus ordo postmodum
splendifluam nilentium gemmarum coronam capitis minister. Tu virga de radice Jesse prolata. Tu tem-
vertjce gestantium;animaliumquoque diversis numi- plum verum, quod pro nostra redemtione prostra-
numvultibusvariataquetergaEvangeliauna sejungen- tnm est. Tu post triduum resurgens vivus a mor-
tes, perennejtibilalioneconlaudantdicentes: Sanctus. j)tuis.
II Tti igitur in Noerector arcse, non solumNoe,
Conleslatiode Abraham. sed Ecclesiae gubernator. In Abraham fidelissimus
IncipltContestatiodominicalisdicenda. patriarcha, in Isaac gloriosissima hoslia patris, in
Vere dignum et juslum est, omnipotensDeus, qui Jacob summsepatientiaj magister, iri Joseph miseri-
Abrahaefamololuo unicum filium, quem ipse dede- cordiae praedicator, in Moyselaudabilis dux, in Da-
ra^, in sacriflcium tibi victimamesse jussisii. 0 Do- vid patriarcba praeclarus,in Salomone abundantissi-
mine in promitlendo fidelis, in perficiendoliberalis, mus fons sapientiee inlsaiaauctoromnium propheta-
nunc per sterilem senem fecundasti; sed ut devotio rum, in Joiianneprimusbaptista , in Stephanopriraus
cmiprobarelurin patre, affecliopostponeretur in so- martyr, in Pelro negantiura fides, in Pauto Spiritus
bole, el qua futurum nesciebat affectum. Plus siqui- sauclus Paraclilus. Quodmerito tibi,Domine, cofllau-
dem gavisusestofferenstibi filium, quam promissum dant opera illa, viginti quatuor seniores, et quatuor
credideril nasciturum. Pro hoc enim non sibi, sed animalia senas alas habenles, dicenles: Sanctus.
a Forte legendum, muniuntur. expositioneSymboli.pag, 515 (huj. edit, col. 490
h Hinc patet hanc missam usitatam fuisseante ad- Mt, el nql, a).
dilameutura Filioque,quod jain superius vidimus in
*S59 APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. SGO
ItemConlestatiodominicalis. Ah. gaudens propria reduceret ad loca, ita principetn
Vere dignum et justum est, omnipotens verbum nostrum semper victorem conlra cunctos adversa-
•verilalis et lumen clarilatis. Gloria in excelsis Deo, rios vivificet, salvum tueatur, conservet inlaesum:
et in terra pax hominibus bonsevolunlatis, die, in qui Melchisedech et Abraham selerno tempore feli-
qua nfitus est Dominus. Diesancto Dominicobaptis- citer regnare [fecil]in mundum. Per DomiDUin.
mum inlroivit. Die sanclo Dorainicoresurrexit Do- Collectio.
niinus. Die sancto Dominico fecit mirabilia in Cana Domine Deus omnipolens , qui per sapienliain
Galileae, aquas in vina convertit. Die sanclo Dorai- inseslimabilem, qua ita disposuisti mundum, ut
nico de quinque panibus et duobus piscibus quinque absque regibus et principibus nulla cum pace subsi-
milia iiominum pavit. Die sanclo Dominicosiccatum sterent climactera saeculi, quatittus bonortim florente
est mare anle populum Moysis. Die sancto Dominico juslitia, cuncta subacta tabescerent perfidorum ne-
ordinatus est Petrus a secundum Apostolus ra Novo quitia. Unde, Domine, te supplices deprecamur, li-
Testamento. Die sancto Dominico mare pedibus bique devotis mentibus in hac die fundimus preces
ambulavit. Die sancio Dominico respexit in terra pro fideli famulo tuo principe nostro 111.alque pro
Babylonis, el vidit tres oivitates ardentes, una universo exercitu iilius. Ita eum, Domine, per dexte-
Babilla, secunda Babylonis, lertia Landoglado. B j ram virlutis luae contra omnes adversarios semper
Babilla cedunt pedes peccatorum; Babylonis ce- esse jubeas cum triumphis victorem, sicul quondam
dunt pedes fornicatorum; Landoglado cedunt qui auxiliattis es Moysi, dura adversus inimicos suos di-
contradicunt verbo Domini. Ibi sonal ossa mori- lMicans,Hur brachia illius sustentarel usque ad ves-
gena peccatorum b, et linguas aridas. Omnia quse- peram; illeque lumina levans ad caelos,mox le auxl-
cutnque voluit Dominus fecit in caeloet in lerra, in liante, Domine, usque ad intemecionem suos per-
mari et in abyssis. Descendit ad infernum et exinde cussit atque prostravit adversarios. Proinde te, Do-
tulit Adam, et direxit eum in paradisum, et resti- mine, subnixe deposcimus, ul taliter princeps noster
luit euta una cum patriarchis. Merito libi, Domine , in cunctis tuo jugiter fultus auxilio, innumeros per
emnis terra adorat teet confitetur. annos felieiter vigeat in regno. Per Dominum.
Item Contestatiodominicalisc. Postnomina.
Vere dignum et justum est, oninipotens Deus, le Dominator Domine, qui superstites atque defun-
angelorum aplare licet illa in caelestibus,te in per- clos, sicut volueris, misericors luo lenes in nutu,
sonis trinum, unum Deum in Trinitate sine cessa- adesto precibus nostris; ut Sanctorum nominibus
tione conlaudantes demonstrant. Sed noslra exigui- recensitis, illorum meritis adjuvemur, atque hsec sa-
las, terrigeno pulverecircumsepla, quomodopoterit (Q crificia, quae tibi offerimus, et viventibus -
proficiant
de (uis ineffabilibusoperibus, sallim paucissima, in ad ^salulem, et defunctis opitulentur ad requiem
laudes promere verba? praesertim cum caeltimlibi aeternam. His inlatis muneribus princeps noster et
sedes sit, lerra autem scabellum pedum tuorum; et; universus exercitus illius in omnibus victor ope po-
cuncla visibilia et invisibilia pugillo concludens, po- tiatur divina deprecantibus nobis. Et sicutolim Josue
lum reples sanctorum angelorum catervis, telluremi dutn septies cum tubis mosniacircuit Hierico, ruen-
per gradus hominum locatim disponis mirifice.Sic; tibus muris ilico victoriam cepit de urbe; ila, Do-
namque teordinanteregalis potentia prineipatuiu ge- mine omnipolens Deus, oranles deposciraus, ut si qui
rit in mundo, quatinus in cunctis te Deura Dominum i fortassis conati fuerint principis nostrl contraire im-
«t auxiliatoremsuum semper esse cognoscat.Proinde,, periis, sub pedibus illius tabescant feliciter orostrati.
-Jomine, subnixe deposcimus, ut prolixa per tem- Praesla, Deus omnipolens.
pora isto in sseculopacilice et feliciter principi nostroj Adpacem.
concedas regnare, et quandoquepost annorum multaa Mediator caeli etterrae, omnipotens Deus Jesus
curricula peracta , tecum aelerno aptes iu regno perr Christus, qui pacata atque pacifica hominum diligis
Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum, corda, te supplices deprecamur ; ut pax illa, quam
cui nierito omnes Angeli, etc. JJ tenendam tuis reliquisti Apostolis,jugiter perseve-
MISSA WA0PRINCIPE d. rans nostris vigeat in cordibus : et sicut David quon-
Regemregum, alque cunclorum regnanlium Do- dam forti manu spurio percusso Golia pacem Saulis
mintim Deumomnipolentem, sub cujus nutu et vir- fecit in populo, ita prihceps noster te opitulante uni-
tuie universa regna lerrarum pia moderatione subsi- versis deviclis undique gentibus pacifice innumeros
stunt, fratres dilectissimi, ttnianimiter deprecemur;; per annos suo feliciter splendeat in regno.
ut principem nostrum lali jugiter lueaiur auxilio, », Contestatio.
quali Abraham quondam cum trecentis decemet octo o Dignum et juslum est, Domine Deus omnipotens,
vernaculis suis de quinque regibus cum phalangis s laudes vocuin nostrarum, si fas est, concentibus an-
prostratis victoriam referentem mirabiliter salvavit it gelorum aptare, licel illi in caelestibus le in personis
cum triuuipho. Ut nepotem suum Loth, et praedam n irinum, uuutn Deum in divinitate sine cessatione
* Sic habet vetus exemplar. Conlestationem , in qua de rege agitur, referimus.
h An legendum, os Amorrhwi, genqspeccatorum? a Hunc litulutu, qui in exemplari deest, alque
c Hoclocoanteponitur secunda quidemsed antiquis- alios ejtisdemmissaelitulos supplevimus.In hac niissa
simamanu, raissa pro regibus: quam postsequentem semper sermo esf de principe, non de rege.
SGl SACRAMENTARIUM GALLtCANUM.- LECTIONESDOMINICALES 562
tonlaudanles demonstrent. Sed nostra exilitas ter- A h ul qui ante in deserta et arida soliludine tenebaraur,
rigeno pulverecircumsepla , quomodo poterit de tuis vitaepatefacto salutari spiritu, rigaremur misso nobis
tneffabilibusoperibus sallim paucissima, etc, ut su- JesuChristo Filio tuo DominoDeo, Rege etSalvatore
pra, pag. 578 (huj. edil. col. 559 versusmedium). nostro, qui in se delicta nostra suscipiens, et quic-
LEGENDlS COTTID1AN1S. quid homo antea peccaverat, sanguine suoabluens,
EpistoiaPauli apostoliad Romanos. nativitatera novam credentibus et ad se confugienti-
Fratres, rogo vos ut observetis eos qui dissensio- bus patefecit : in cujus meffabiligralia gloriantes,
nes et offendicula, praeler doctrinam quam vos di- qusesumus, Domine, utstatuas in via recta, quosfir-
dicislis, faciunt, et declinate ab illis. Hujusmodi masii per gratiam per Christum Dominum noslrura.
enim Chrislo Domino noslro non serviunt, sed suo MISSA ALIA.
venlri, et per dulces sermones et benedicliones se- EpistolaApostoliad Galatas.
•iiicuntcorda innocenlium.Veslraenim obedientia in Fratres, omnes nos manifestari oportet ante tribu-
omni loco divulgata est. Gaudeo igitur in vobis, sed ual Chrisli, ut referat unusquisque propria corporis
volo vos sapientes esse in bono, el simplic.esin malo. sui prout gessit, sive bonum, sive malum. Quaecura-
Deusauiem pacisconteret Satanan sub pedibus vestris que enim seminaverit homo, haecet metet: quoniaui
velociter. GratiaDomininostri Jesu Christi vobiscum. B ] qui setninat in carne, de carne et metet corruptio-
LectiosanctiEvangeliisecundumLucam. nem ; qui autem seminat in spiritu, de spiritu raetet
In illo tempore, factura est una dierum sedebat vitam aeternain. Bonumautem facienles, non deficia-
Jesus docens, el erant Pharisaei sedentes, et legis mus. Ergo dum tempus habemus, operemur bona ad.
•doctoresqui venerant ex omni caslello Galileaeet omnes homines, maxime autem addomesticos fidei,
Judse el Jerusalem, et virtus erat Dominiad sanan- in Christo.
dum eos. Et ecce viri pdrtantes hominem in lecto, LectiosanctiEvangeliisecundumMatthaeum.
qui erat paralyticus, et quaerebant eum inferre, et Diebusillis interrogavit DominumJesum unus Pha-
ponere anteeum. Etnon invenientes qua parte iilum risaausIegis doctor tentans eum : Magister, quod est
inferrent prae turba , ascenderunt supra tectum per mandatum magnum in lege? Ait illi Jesus: Diliges
tegulas, et submiserunt illum in medio ante Jesum. Dominum Deum tuum in toto corde tuo, et in tota
Quorum fidem utvidit.dixit: Homo, remiltuntur tibi anima tua , et in lota menle lua. Hoc est raaximum.
peccata tua. Et cceperunt cogitare Scribae et Phari- el primum mandalum. Secundum autem simile est
sa?i, dicentes : Quis est hic? quid loquitur ? blas- huic : Diligesproximum luum sicut te ipsum. In his
phemal". Quis polest dimitlere peccata, nisi solus duobus mandatis universa lex pendet et prophelae.
Deus ? Cognovitautem Jesus cogilationes eorum, et C < Congregatisautera Pharisaeis, inlerrogavit eos Jesus
respondeusdixit ad illos : Quid cogitatis in cordibus dicens : Quid vobis videtur de Christo ? cujus filius
vestris? quid est facilius dicere: Dimittunlur tibi est? Dicunt ei, David. Ait illis : Quomodo ergo Da-
peccata, an dicere, Surge et ambula ? ut aulem scia- vid in spiritu vocat eum Dominum, dicens : Dixit
tis quia filiushominis potestatem liabet in lerra di- Dominus Domino meo, sede a dextris meis, donec
mitlere peecata, ait paralylico : Tibi dico surge, et ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum ? Si
tolle leclum luum, ct vade in domum tuam. Et con- ergo David voeat eum Dominum, quomodofiiiusejus
feslim surgens coram illis, tulit lectum in quo jace- est? Et nemo poterat respondere ei verbum, neque
bat, et abiit in domum suam magniflcansDeum, et aususfuit quisquamex illadieeum ampliusinterrogare.
stupor adprehendit omnes, et magnificabant Deum. 1TEMMISSA DOMINICALIS.
MISSA COTTIDIANA DOMINICALIS. Omnipolens sempiteme Deus,'cui potestas est sine
Placalus, Domine,quaesumus, quicquid meremur fine miserendi, respice propitius ad humilitatis
averte, nec apud le delicta noslra plus valeant, sed nostraesupplicemservitulem, quam ante le per ptecem
misericordia tua semper nos peccatores praeveniat; subjectam prsetendimus, et praesla ut tibi subditas
et per precem snpplicem ita nos dignare respicere, meutes perpetuum defensionis servet auxilium.
et a cunctls iniquilalibus nostris emunda. ;
D Secreta.
Secreta b. Deus c in te sperantium fortitudo, adesto propi-
Praesta populo luo, Domine, quaesumus, consola- cius invocationibus noslris; et quia sine te nihil
lionis auxilium , da veniam peecatis nostris, et ab1 potest mortalis infirmitas, prsesta auxilium gratiae
onini nos iniquitale custodi, et quia humana fragili- tuae, ut in sequendis mandatis tuis, et voluntate libi
tas incessabiliter raeretur offensa, celerius in lua et actione placeamus.
misericordiagaudeamus. Contestatio.
Contestatio. Vere dignum et justum est omnipotens Deus, per
Vere dignum etjustum est omnipotens Deus, tei quem Moyses famulus tuus populum suum eduxit in
semper cullu servilutis humanae laudare, qui divinisi Christi triumphum per baculum crucis. Unde et bap-
muneribustuis, et caelestibusbeneficiis in nostra hu- tismum ejus significavit in mundo. INDEMaria ca-
railitate largus ad lucera nos de lenebris revocasti: nebat in tympano, unde passio Chrisli veneranda
fl Non dubito quinleg. sit ut in Vulgata : Quisest hic mano, ut superius observatum.
c Hsecex Sacramentario Gregoriano ad Domiuicam
qui^loquitur blasphemias.Nihillamenmulare visumest.
Secretse ejusmodi orationes sunt ex ritu Ro- primam post Pentecosten,
665 APPENDIX AD OPERA S. GERMANl PARISIENSIS. SG4
depignitur a. INDEJonas vaticinavit inelusus, und'e A arcliisynagogi, et vidit lumultura, et flentes et eju-
Ecclesia margarita te fecundant. INDEDavid psal- lanles multum. Et ingressus ait eis : Quid turbaraini
lebat in oythara, unde Paulus Apostolus praedicabat: et ploralis ? puella non esl mortua, sed dormit. Et
Fundaraentum aliudnemo potest pouere nisi Christus inridebaut eum. Ipse vero ejectis omnibus, adsumsit
Jesus. INDEPetro mergenli manus porrigitur, ubi patrem et matrem puellae, et qui secum erant. Et
tilubantis fides munitur, ibi caput Ecclesise con- ingreditur ubi erat puella jacens, et tenens manum
firmatur. INDELazarus desepulcroproddlur, undere- puellaeait illi :Tabita ctimi, quodestinterpretatum,
surrectio Christigloriosa laudatur. Gaudentes angeliet puella, tibi dico, surge. Et confeslimsurrexit puella,
exultautes archangeli,cherubimquoque ac seraphim. et ambulabat. Erat autem annorum duodecim. Et
ITEMALIASLECTIONES COTTIDIANAS. obstipuerunt stupore maxirao, et praecepit illis vehe-
Ad Titum. menter ut nerao id sciret.
Fratres, haec loquere et exhortare, et argue cum MISSA COTTIDIAKA.
omni imperio. Nemo teconlemnat. Admoneiilos prin- Qusesumus,omnipotens Deus, ne nos tua miseri-
cipibus el potestatibus subditos esse, neminem blas- cordia derelinquat, quae et terrores nostros amoveat,
phemare, non litigiosos esse, sed modestos; omnem et noxia cuncta depellat.
ostendentes mansuetudinem ad omnes homines. Era- B Secreta.
mus enim et nos aliquando insipienles et increduH, Munda nos, Domine, sacrificii praesentiseffeclu, et
errantes, servientes desideriis et voluptaiibus variis, perfice miserator in nobis, ut ejus mereamur esse
in malitia et invidia agentes. Cum autem benignilaset participes.
bumanitasapparuit salutaris nostri Jesu Christi.... Contestatio.
Lectiosancti EvangeliisecundumLucam. Vere dignum et justum est, omnipotens Deus:
Tempore illo ibat DominusJesus in civilatem quae verus horao carnem sumsit de Virgine, verus Deus
vocalurNaim, et ibant cum illo discipuli ejus et non abstulit virginitatem; verus homo positus in
turba copiosa. Cum autem adpropinquaret portae praesepio,verus Deus Magis stellam ostendit. Verus
civiialis, et ecce defunctus efferebatur filius unicus iiomo baplizatus a Johanne, verus Deus aquas Jo-
matril suse. El haec vidua erat, et turba civitatis hannis sanctificavit. Verus homo ad nuptias fuit,
multa cum illi. Quam cum vidisset Dominus, mise- verus Deus aquas in vinum convertit. Verus homo
ricordia motus suj?er eam, dixit illi : Noli flere. Et dormiebat iu nave, vertts Deus sedavit tempestatem.
accessit, et teligit loculum. Hii aulera qui portabant Verus homo fidem miratur centurionis, verus Deus
steterunt. Et ait: Adulescens tibi dico, surge. Et sanavit puerura ipsius. Verus homo super aquas
resedit qui erat mortuus, et coepitloqui, et dedit il- «g pedibus ambulavit, verus Deus Petro mergenti ma-
lum inatrisrise.Accepitautem limor omnes, etmagni- num porrexit. Verus homo super Lazarum flevit,
ficabantDeum dicentes,quia prophetamagnussurrexit verus Deus una voce Lazarum ab inferis suscitavit.
in nobis, et quia Deus visilavit plebem suam. Quis non liraeat lalem Dominum, Regera selernum?
ITEMLECTIONES COTT.IDIAN.S. cui meriio. SancluSi.
/EpistolaPauli apostoli*d Colossenses. 1TEMLECTlONES COTTIDIANAS.
Fratres, induite vos, sicut electi Dei, viscera mi- EpistolaPauli apostoli ad Philippenses.
sericordise, benignitatem, humilitatem, modestiam, Fratres, scio vos gaudii mei omnes [ socios ] vos
patientiam, supporlanles invicem, et donantes vobis esse. Testis enim raihi est Dominusquomodocupiam
ipsis, si quis adversus aliquem babet quaerelam. vos omnes in visceribus Christi Jesu Domini nosfri.
Sicut et Dominus donavit, ita et vos. Super omnia LectiosanctiEvangeliisecundumJohannem.
autem haeccaritatem, quod est vinculum perfectio- Sic enim dilexit Deus mundum, ut Filium suum
nls, et pax Christi exultet in cordibus vestris. unigenitura daret in illo, ut omnes qui credunt in
eum non pereant, sed habeant vitam ajtemam. Non
Lectiosancti EvangeliisecundumLucam.
enira misit Deus Filium suum in mundum, ut judicet
In diebus illis, factum est cum redisset Dominus
, mundum, sed ut salvetur raundus per ipsum. Qui
Jesus, excepil illum turba. Erant enim omnes expe-j]u credil in eum, non
vir homine et judicatur, qui autem non credit
ctanles eum. Et eccevenit lairus, ipse in
videhs etim ad eura, judicalus est, quia non credit in nomine
princips eral Syriagogse; et procidit
unigeniti Filii Dei. Hocest autem judiciuro, quia lyx
pefles ejus, et deprecabatur eihri mullum diceus, Venit in
inundum, et dilexerunt homines magis te-
quoniara filia mea itt extremis est; veni, inpbne nebras
quam lucem. Erant enim eorum mala opera.
manum super eam, ut salva sit, et vivat. Et abiit
Omnis enim qui male agit, odit lucem, et non venit
cum illo, et sequebatur eum lurba multa. Adhuc eo ad ul non arguantur opera ejus. Qui facit
dicentes : lucem,
loquente, veniunt ab archisynagogo Quia venit ad lucera, ut manifestentur opera
filia tua mortua est, quid ultra vexas Magistrum ?, verilatem, in Deo sunt facta.
Jesus autem verbo quod dicebatur audiio, ait ar- [ ejus, ] quia
Item alia secundumJoliannem.
chisynagogo: Noli limere, lantummodo crede. Et nonL
admisit quemquam sequi se nisi Petrum et Jacobumi Amen, amen dico vobis, qui credit in me, opera
et Jobannem fralrem Jacobi. Et veninnt in domurai quse ego facio, et ipse faciet, et majora horum faciet;
a Audepingitur?Et paulo infra forte: Ecclesiammar- garitwfeeundant; \e\:Ecclesia margarilis [ecundaiw:
 S65 SACRAMENTARIUM GALLICANUM.— LECTIONESDOMINICALES. 5G6
et quodcumquepelieritis tn nomine meo, hoc faciam, A j tui ill. quem in hoc saeculocomiuoraniem sacns mu-
UtglorificefrirPater ifi Filio. Si diligrtisme, mafidata neribuscoronasti,caelesiiseUe.gioriosaseuiperexuitet.
mea servate. Qtii audit iharidata riieaVei servat ea, Collectio.
ille eSt qui diligit irie : qui auterri'diliglt me, diligetur Deus qui confitentiurate portio es defunctorum,
a Patre meo', et ego diligarii eurri, et iri'ariifeslab'o ei preces nostras quas in sacerdolis tui 111.depositione
me ipsurii. deferimus, propitius exaitdi; ut qui nomini tuo mi-
ITEM MISSA COTTIDIANA DOMINICAUS. uisterium fidele dependit, perpetua Sanctoruiu socie-
Deus qui diligentibriste bona irivisibilia praepa-
tate laetetur.
rasti, infunde in cordibus iroflris tui amoriseffec- Postnomina.
tura, ut te in omnibus et super omnia diligenies, Deusqui universorumcreator et conditor es, curasis
promissiones tuas quae omne desiderium superant tuorum beatitudo sanclorum, praestanobis pelenlibus
consequaraur. ut depositionem sacerdolis tui et corporis nexibus
Secreta
absolutum in prima resurrectione facias praesentari.
.'Respice, Domine,quaesumus,adflictionem populi Contestatio.
et
*ui; quos justilia corripis, misericordia consolari
Vere dignum et jusluin est, mysteriorum csele-
dignare, ut te custode servati, ab omnibus periculis\
hujus vitse liberemur. B stium consecrator aeterneDeus, custos Ecclesise, sa-
Conlestalio. cerdoium decus, et laus omnium certa pontificura,
Veredignumetjustum est omnipotens Deus, cle- eminentiara Majeslalis tuae, excelsuui nomen orare;
mens et misericors, qui januani fidelibus tuis per ut hsec sacra mysteria, quae tuae pietati offerimus
studium pacis, et earitatis munimine patere voluisti; pro anima et spiriiu sacerdotis tui ill., cujus hodie:
respice in nobis, et miserere nostri Deus, qui ad[ depositionem celebramus, inter sanctorum consor-
selernamvitam in Christi resurrectione nos reparas. tium in libri vitse jubeas paginam intimare, per
Custodi opera misericordisetuae; ut cum in majestate, Christum Doiuinumnoslrum. Cui.
sua Unigenitustuus advenerit, ad immortalitatis glo- LECTIONES PRODEFUNCTIS.
riam resurgamus per Cliristum Dominum. SANCTUS. EpistolaPauli aposloliad Roraanos.
LEGENDA IN DEPOSITIONE SACERDOTIS. Fratres, nemo vestruni sibi vivit, et nemo sibi mo-
EpistolaPauli apostoliad Tituin. rilur. Siveenim vivimus, Dominovivimus; sive mori-
Fratres, de donnienlibus b nolumus vos ignorare, mur, Dominoraorimur. Sive enim vivimus, sive mori-
ut non contristemini sieut ceteri qui spem noii ha- inur, Dominisumus. Inhocenim Christusmortuusest
bent. Si enim credimus quod Jesus morluus est, et et resurrexit, ut el mortuorum et vivorumdominetur.
resurrexit, ita et Deus eos qui dormierunt per Jesumr iQ Lectio sanctiEvangeliisecuadumJohannem.
adducel cum eo. Hoc enim vobis dicimus iu verbo, Iii illo lempore, Dominusnoster Jesus Christus
Dominiyquia i:os qtti vivimus, qui residui suinus in^ loquebatur discipolis suis dicens : Haecest voltintas
advenlum Domini, non praeveniemus eos qui dor- ejusquiraisitmePatris, ut omnequoddeditmihi.non
mierunt. Quoniamipse Dominus in jussu et voce ar- perdam ex eo, sed resuscitem illud in novissimodier
changeli, et iu luba Dei descendet de cselo, et mor-, Hsec est enim voluntas Patris mei qui misit rae, ut
omnis qui videt Filiumvet credit in eum, habeal vi-
t tui qui in Cliristo sunt resurgent primi. Deinde nos tam aeternam. Et resuscitabo eum m novrssimo die.
qui vivimus,qui relinquemur, simul rapiemur curat
illis in nubibus obviam Dominoin aera, et sic sem- MISSA PRODEFUNCTIS.
per cum Dominoerimus. Omnipotentera Dominum, fratres carissimi, deprei
LectiosanctiEvangeliisecuridumJohanriem. cemur, ul animam famoli tui 111.quam de corporis
DixitDominusJesus ad turbas : Amen amen dico carcere absolutam inillud sempiternum, et inviola-
in Abrahse sinuia
vobis, quia qui verbum meum audit, et credit ei qui bile saeculummigrare praecepisti,
misit me, habefrvilam seternam, et in judicium non euui digneris excipere, et in consortio primaeresur-
venit, sed transit a raorte in vitam. Amen amen dico rectionis siiscitare jubeas.
vobis quia venit hora, et nunc est, quando mortui Jr. Collectio.
audient vocem Filii Deiy et qui audierint vivent. Dothine salvafor nosier, qui de fluctibus hujus
Sicut enim Pater habet vitam in semetipso, sic dedit sseeulibonorum animas suscipere dignatus es, ani-
et Filio habere vitam in seraetipso,- et poteslateiri mam quoque famoli tui ill. adsumere digneris, ut
dedit ei judicium facere, quia Filius hominis est. eumad porlum aeternaequietis admittas, ut Caelestibus
Nolitemirari hoc, quia venit hora, in qua omnes qui fruatur bonis et gaudeat se malis evasisse tormeritis.
Post nomina
in monumentis sunt,' audient vocem ejus; et pro-
cedent qui bona fecerunl in resurrectionem vitse, Rogamus eliam, Domine, pro anima faraoli tui
qui vero mala gesserunt, in resurrectionem judicii. ill. quara in pace dominica adsumere dignalus es; ut
MISSA SACERDOTlS DEFnRCTI. locum refrigerii teneat, vitae riierita consequattir
Praesla,Domine, qusesumus, ut anima sacerdotis aeterna, ibique eura statuere digneris, ubi est om-
a HaecCollectiohabetur in Romano Dominicapost celebramus dies fralrum defunctorum. » Qnantum
Pentecosten quinta. vero defunctis prosi t sacrificium,idera testatur in ser-
b Augustinusin sermone 175 ad pppulum ait, nos raone praecedenle.
debere hanc lectionera iii uiente habere, t quaudo
SG7 APPENDIXAD OPERA S. GERMANlPARISIENSIS. 568
nium beatitudo justorum; et cumdies illejudicii adve- A j misericordiamDei nostri.ut ipse tribuereei dignetur
nerit, inler sanctos et electostuos eumfacias suscitari. placitam et quielammansionem. Remittat omues lu-
Ad pacem. bricse temeritatis offensas : ut concessa plenae indul-
Judex superstitum pariter atque pausantium, pro gentiae venia,
quicquid in hoc saeculoproprius error
fideliumomnium defunctorum spiritibus te depreca- attulit, ineffabiie pietate acbenignitate sua iudulgeat.
mur, sed raaxime pro hujus aninia famoli tui ill., ut Item alia.
pro meritis et operatione jusiorum motus in eo anim- Tu nobis, Domine, auxilium praestare digneris, tti
adversionis exageres a, et omnia ei pro clemen-
per miserieordiam Iargiaris, animam quoque faraoli
tia luae pietatis indulgeas. tui ill. a vinculis corporalibus Iiberatam in pace
Contestatio.
sanctorura tuorum recipias, et gehenuaeiguis evadat.
Vere dignum et justum est, omnipotens Deus. Tu,
Item alia.
Domine, cui omnia adsunt, cui vivunt omnia, qui
vocas ea quae non sunt tamquam ea quse sunt, aeterne Deus, qui justis supplicationibus semper prseslo
ades, qui pia vota dignaris intueri, da animse iamoli
miseralor, qui non secundum iniquitales nostras re-
tiii 111.cujus transitus hodie officia prseslamus, cum
tribuis nobis; et si iniquitalem observaveris, Domine,
sauctis adque electis tuis beati muneris porlionera.
quis suslinebit ? Atque ideo deprecamur Majestatem B Item alia.
tuam omnipotens Deus, ut remittas famolo tuo 111-
Antiqui memores chirograpbi, fratres dilectissimi,
quos in hac vita habuit carnis errores. Tribuas ei, hominis peccato et corruptione addicta est
deliclorum suorum veniam iti illo secrelo quo primi
Domine, bumana conditio, sub cujus lege id sibi uuusquisque
receptacolo, ubi jam non est locus psenitentiae.Non alia investigavit, videalque, omnipo-
intres in judicium cum servo luo. Quis enim in con- formidat, quod
tenlis Dei mioericordiam deprecemur pro anima cari
specto tuae justitise justus appareat ? Non se ei oppo- nostri
nal leo rugiens, et draco devorans, miserorum ani- ill., cujus hodie depositionem celebramus, ut
eam iu aeternam requiem suscipiat, et beatae resur-
mas rapere consuetus. Non accusationem exequalur
adversus eum. Non obicial quicquid semper suaden- rectioni repraesentet. ltem alia.
dum cum ipso est. Tu autem, Cbriste, recipe animam
Te, Domine, sancte Pater, omnipotens Deus, sup-
famoli tui 111.quam dedisli, et demitte ejus debita
plices deprecamur pro anima cari nostri 111.quem
magis quam ille demisit debitoribus suis; ut ab ab hoc saeculoarcessiri jussisti. Dona ei, Domine,
omni metu pcenseadque ab aeterni judicii terroribus locinn lucidura et
refrigeriura. Liceat ei transire
absolutus, in bonis luis demoretur in pace per Chri- portas inferorum et vias tetiebrarttm, manealque in
stura Dominumnostrum, Cui merito. SANCTUS. C ( mansionibus Moysi, Eliae, et Simonis, et Lazari, cun-
Orationes ad defunctos.
ctorumque sanctorum, et in luce quam promisisti
Pie recordalionis affecto, fratres carissimi, com- Abrabatu et semini ejus; ut cura dies tremendus
memorationera faciamus cari nosiri ill. queui Domi- ille resurrectionis adveuerit, resuscitari eum prseci-
nus de temtationibus sacculiadsumpsit, obsecranles
pias ad indulgenliara, et non ad pcenam.
* An legendum, non exaggeres.

EXORCISMUM*.

ADSALISSPARSUM FACIENDUM. universa condiri, quse hominibus ad escara per filium

Exorcizo le, creatura salis, in nomine Patris, et tuum Dominum noslrum dignatus es largiri: per
Filii, et Spirilus sancti; qui te per Eliseum in aquam quem, Domine, supplices exoramus, ut hoc sal di-
mitli jussit, ut sanaretur sterilis, qui divina oris sui gneris sanclificare, ut ex vullu Majestatis luae vir-
voce ait: Vos eslis sal terra); el per Apostolum suum : _ tutem contra omnes inmundos spiritus possil acei-
Sit sermo noster sale conditus. Ideoque efficere sal pere. Expellat a tabernaculis famolorum luorum
exorcizatura , ut ubicumque fueris aspersa, prsestes quicquid potest esse pestiferum; exhibeat plenum
omnibus sanitatem mentis iti protectionem salutis, salutis effectum, detergat oraoes prsestigias inimici,
ad expellendas et exciudendas omnes daemonum et omnia monstrorum generalongius faciat effugere,
temtationes per Dominum nostrum Jesum Christum, gravedines omnes fantasiasque compescat, et tran-
qui venturus est judicare saeculumper ignem. quillitalis in omnibus conferat gratiam. Pcr signum
Benedictiosalis. crucis Filii tui Domini nostri tutellam fidelissimani
Virlulis tuae inviclissimam fortitudinem deprecor, desideranlibus praestes.
Domine sancte, Pater omnipolens, aeterne Deus, qui Exorcismnmaquae.
inter cuncta quse procreari jussisti, non minimara Exorcizo te ereatura aquae per Deum vivum, per
gratiam conferre dignatus es sali, ut ex illo possint Deum creatorem, qui te in principiq e terra sepa-
* Sic.Libeater autem pro tituloscriberem: Benedktioneset exorcismi.EDIT.
 669 SACRAMENTARIUM GALLICANUM. — BENEDICTIONESET EXORCISMI. S7C
ravit, et in quatuor fluminibusdividere dignatus est,. A cretio sexuum, nec ulla sanctarura disparilitas ani-
ut ubicumquepotata vel asparsa fueris, effugetur, ett marum : qui ita viros ad spiritalia certamina conro-
expugnetur inimicus et omnis putredinis vis, ut sis> boras, ut feminasnon derelinquas,pietatem luam hu-
proprie Deodicata. mili supplicaiione deposcimus, ut huic famolaeiuae
Benedictioaquae.
Deus quiad salutem generis humani raaxima sa- ill., quam sacrosanclo gregi virginum, noslrarum
cramenta in aquarum substantia dedisti, adesto sup- impositionemanuum et hoc velarainis tegumenlo iu
ccenobioill. matrem fieri optamus, clemenlialua ro-
plicationibusnostris, el elemenlo huic multimodis ' boratrix
vinuiis luaebenedictionem ' perpetua non recedat. Da ei, Domine, for-
purificacionibuspraeparato tiludinem spiritalia bella gerendi, ut nec honesta
infunde; ut haeccreatura mysteriis tuis serviens , ad delaceret, nec inhonesta delectet;
atque ila a te in-
ablegandos daemones morbosque repellendos divinae'
luminata, sibi creditam multitudinemanimarura luo
gratisesumat effectum; et quicquid in domibus fide- sancto nomini
lium liaecunda asparserit, careat inmundilia, libere- jugiter admonendofacial inservire, ut
de nullius perditione confusa, luaeGenitricis adjun-
tur a noxia: non illicresideat spirilus peslilens, non
coetibuslxtabunda, cum suis omnibusfeliciter
aura corrumpens; abscedant omnes latentes insidiae gatnr
coronanda. Per, etc.
inimici, omnesqueinquieludiaesjprocul aufugiant: B , SUPER VIDOAM
BENEDICTIO VESTEMUTANDAM.
et si quid esl quod incoloraitatihabitantium invideat Domine sancte, Pater omnipotens, seterne Deus,
aut saluti, adsparsioneaquaehujus abscedat, ut sa- in tantum humanogeneri miserationis tuaecuram
lubritas per invocationemsancti nominis permaneat qui
defensa. inpendis, et ita virginitatis devolionem amplecteri?,
inpugnatione ut viduitatis professionem cleraenter acceptes, te,
Benedictiosaliset aquae.
DomineDeus omnipotens, institutor omuiumele- quaesumus,Domine,precibus inploramus, le suppli-
mentorum,te per Dominumnoslrum Jesum Christum ces deprecamur, ut famolamtuara 111.quae ob timo-
Filiuin tuum supplicesexoramus, ut has creaturas rem tui nominiscastotimore sibi prospiciens, vidui-
talis et aquaebenedicereet sanctificare digneris; ut talis induraentum per nostrachumilitatis manus per-
ubicumqueasparsaefuerint, omnis spiritus inmundus cipere postulavit,luo auxiliocontra inlecebras carnis
ab eo Iococonfusus abscedat atque recedat, nec ul- atque insidiasinimici munias prsesidioac defendas,
terius in eo loco commorandi habeat potestatem; ut sit famolalua ili. AnusefiliaeFanuhelis similis in
per virtutem Domini nostri Jesu Christi, qui tecum vigiliis,in abstinentia, in orationibus atque eleemo-
DeusPater oranipotens, et cum Spiriiu sanclo aequa- synis prorapta.
lis semper vivit et regnat in saeculasaeculorum. BENEDICTIO THALAMI SDPER NUBENTES a.
ORATIO INDOMO. (
C Deuraqui ad raulliplicandam humani generis pro-
Benedic, Domine,doraum islam , et omnes habi- Iem benedictionissuaedona Iargiri dignatus est, fra-
tantes in ea per intercessionemsanctorum tuorura tres carissimi, deprecemur, ul hos famulossuos ill.
benedicere et sanctificare digneris, et bonis omnibus et 111.quos ad conjugalem copulam ipse praeelegit,
amplificare: tribuas eis de rore caeliet de pingue- ipse custodiat. Defeis sensus pacificos, pares ani-
dine terrseabundanlemvitae substantiam, in bonis mos, mores mutua caritate devinctos. Habeant quo-
omnibus desideriuraad effeclum suse miseralionis que optatas ejus munere soboles, qua sicut donura
perducat. Per Dominum, etc. ipsius tribuit, ila ipsius benedictioneconsequantur,
ORPOADCONSECRAtfDAS MONACHAS. ut hi famolisui ill. et ill. in omni idem cordis hurai-
Omnipotenssempiterne Deus,pater Domini nostri litate deservianl. Per.
Jesu Christi-:tu, Domine, adjuva voluntatem ancil- Itemalia.
larum tuarum, quaemeliorem portionem elegerunt; Te deprecaraur, Domine sancte, Pater omnipo-
et prsesta eis gratiara spiritalem, ut sobrie, pudice tens, aeterne Deus, super hos faraolostuos ill. et 111.
viventes,hsecsemperfaciant quaetibisuntplacita. Di- quos ad gratiam conjugii venire jussisti, qui per
gnareetiam, Domine,larapadaseorum ineslinguibiles noslram licet precem aul vocem benedictionemluatn
servare usque in finem ; ut sponso venienle laetaeoc- jJJ desiderant. Tribue eis, Domine, fidele consortium
currere possint,atque regna caelesliaintrare: inclusae caritatis. Induant caritatem Sarrae, paenitentiamRe-
gratias tibi referant in regione vivorum hoc signutn beccae, amorem Rachel, graliam et carilatem Su-
Filii tui bajulantesf qui vivit et regnat, etc. sannae.Descendat super hos famolostuos 111-et ill.
AD*VELANDAH VIRGINEM. sicut descendil ros pluviaesuper faciem terrse: ma-
Hsecsunt, Domine,capitis consecrali splendidiora nus tuae sentiant actum, et Spirilus sancti tui perci-
velamina. Nullus hic candidissimsevestis ornatus piant gaudiura sempiternum.
cumquoerrore deceptaiter sequalur Agnura; ita Oratiosuper eosqui secundouubunt*>.
luraen Ecclesiaeatque immaculata virgo uni Doraino Anliphona. Benedictio Domini super vos. Reati
nupta beatam sedera requirat. omnes.
BENEDICTIO ABBATISS<E. Deus, qui multimodasubsidiorura remedia fragili.
OmnipotensDomineDeus, apud quem non esl dis- tati huraanaebeneficiaconfers, et tribuis incremen-
a Hoc estquod aitAuibrosiusin epistola 24 ad Ver- b Anliquissimaest in Ecclesia benedtctio supei
celleuses,< ipsum conjugium velamine sacerdolali nubentes, super secuudo uubentes rarior.
€t beuediclionesanctificarioportere. >
B7l APPENDIXjAD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS- 572
tum; ut natura non defraudetur a semine, per quod i& sive vinum, sive oleum, raela ut aquara; ut nullani
geminata propago crescat in progenies. Sic tempori- inquinationemsentiamus, qui dixit: Omne quod in-
bus priscis Rulb Moabitembenedixisli, sic in novis- trat in os non coinquinat. Nos bumiles servi tui,
tirais per Apostolumtuutn secunda matrimonia oon- exigui sacerdotes, jussa implentes, laudes hoiioris
cessisti. Da eis ergo, Domine, famolis tuis pro- lui in corde retinentes, cruce tua expellimus sordes
ereandorum filiorumunianime desideriura, ut faciat omnes, fiduciadivina protege oriiries,vincamus mo-
Dominushanc mulierem ill. quaeingrediturin domum Iestias ih rioraihePatris et Filii et SpirituSsahCti re-
tuam, siculRachel et Lia, quaeaedificaverunldomum gnanlis in saeculasaeculorum.
Israel, et sit exemplutn virtutis in EcclesiaDei. Per. BENEDICTIO PALM^E ET OLIV/E SUPERALTARIO.
BENEDICTIO OMNI QUODINECCLESIA OFFERTUR. b Ecce dies, Domirie, festairecolitur; in qua irifari-
Deus, cujus verbo et potentia facla sunt omnia, lurii praesciselurbae frorites arboreos adsurierites ih
cujus dono percipimtisquae ad vilaeremedium possi- tuae laudis tropbseo osanua in excelsis , HliDavid -,
demus ; supplices te nixis precibus exoramus, ut de Benedictus qui venit iri norriine Domini acclariiantes
sede majestatis tuae hujus oblationis sanctificator occurrunt, pro quibus oirines genles CognosCerentte
accedas. Suscipe de manibus famulorum luorum 111. el victoriam levasse de ftiundo, et de' diabolo obli-
munus oblatum, quod a tua clementia benedictumin 3B nuisse (riumphum : praesta ut plebs tua ad sanclam
usum sanctuarii tui ill. maneat consecraluni; Sint resurrectionem' tuam excubanda perveniat; haecquo-
Haecin conspectu luo libenter accepta, sicut quon- que crealura arboris olivarura una cum palmis; quas
dam Abel pueri tui munera tibi ipsa placuerunt., et populus pro tuis laudibos..... benedicatur benedi-
quia ob honorem amoris tui Ecclesia tua offerit, re- ctione perenni : ut quicumque pia devotione prO
conpensaei pro parvis magna; ut devotionera ejus expellendislanguoribtis, sive etiam pro expugnandas
aspiciens, peccata dimiitas, fide repleas; indulgentia omnes insidias inimici in cunctis habitationibussuis
foveas, misericordia protegas. Per Dominum, eas adportaverinl, aut biberint, ab omni sint impu-
BChedictioca.icis,et patenae,et turris a. gnatioue inimici securi; ut eognoscant omnes gen-
Deus omnipoleris, qui cam Moyse famolo tuO iu tes, quia nonien tuum gloriosum est super omnia
Chore rriontemserVandopopulo tuo praeeeptadispo- saecula saeculorum.
neres, templutn sanctum tuurii qualiter aedificafet; BENEDICTIO ADAGNUM BENEDICENDUM INPASCBA c.
instituisti. Precamur te, Doifiine,tiiarri majeslatem, Domine Deus, omnipotens Pater, qui populo tuo,
ut hunc calicem, patenam et turrem, in quo celebra- quem eduxisti de lerra /Egypti in manu robusla et
turi sumussacrosancta mysteria, cseleslibefiediclione brachio forti, per fidelissimum famulumtuum Moy-
eanctificesatque benedicas , ut sanctis vasculis luis sen, praeciperedignatus es, ut Paschaesollerania ce-
acceptabilem deferat famulalum. Per. lebraret,- tuisque praeceptisobtemperans agntim im-
Benedictiosuper eitm qui in ecclesiaprimisustondetwr. macolatum imaginari, quem in figura ovistni Domini
Manda, Deus, benedictionemet vitam famolo tuo iiostri Jesu Christi immolaret, dum ait, Ecce agnus
itl. ut uriguenlumquod descendit in capite et in Dei, ecce iqoi tollit peccata mundi. Ob hoc igitur
barbam HliusAaron, loto hlaneal e't m corpore, ut supplices quaesumus, ut inleicetiente Filio t«o Do-
sit eodem famolo luOill. perfectio ad hanc quse se mino hostro Jesu Ghristo, hirac agnura prseparalum
Suvenilemgaudet pervenisse aetalem, et quod in tuo benedicere et sanclificare digneris.
nomine suo celebrat volo, a tua clementia toto corde BENEDlCTIO OMNI CREATUlijEPOMORUM.
benedictionem exspeclet. Benedic, Dorriine, et hos fructus noVos111'.qiios
BENEDICftO SUPEK PUTEDM. per tempefariientum aeris et' piuvi;», el (empofum
Domine sancte, Pater omnipotens, aelerne Deus, serenitatem, ad matilritaleiri perdiicefe' dignatiis' es
qui Abraham, Isaac et jacob patres nostros ptileos ad precipiendurrinObiscuriigratlafurn aetibrie iii no-
foederis fodere, atque ex his aquam bibere propicia miriePatris et Filii el;Srjirifus sanctT: per quem liaee
diviniiate docuisti, tesupplicesdeprecamur utaquam omnia, Domirie,serapef boiVa'cfeas'a.
j.
pulei hujus ad communis vitse utiiiiatem caelestibe- BENEDICTIO ADMENSAM.
nedictione sanclifices, ut fugato ea omni diaboli
temtationis seu polluiionisincursu, quicumque ex ea Benedicantur nobis,Domine.-donatua, qusede tua
sumturi sumusj.qui vivis et regnas-.
deinceps biberit, benedictionem Domini nostri Jesu largitale
Ghristi percipiat. Per. BENEDlGfiOi EOSTMENSAM LEVATAM.
BENEDICTIO UBIALIQUID IMMUNDUM CECIDERIT IN VAS. Gratias tibi aglnius, dmriipotensvseterhe Deus, qui
Misericordiamtuam , Domiue, supplicesdepreca- nos de luisdbnissatihre dignatus es, perfamolbsill.
mur, aeterne, omnipotensDeus, rit descertdat bene- Redd^ illis, Dbrriine, pro pafvis, ritegiia',prd'lempo-
dictio lua in horum vasorum pollulionem: eraundet falibus pfaemiasempitefria",qui Viviset regrias.
a Singularis est haecbenedictio lurris, de qua fit DominicaPalmarum.
menlioapud Gregorium Turonensem ei Forluiialum. o Hujus agnibeiiediclionis'riiemlriitOrdoRomanus.
In lestamento"sancli Remigii Rhemornm episcopi: d Haecverbaextrema surit Canonisraissaft, itiqua
c Jtibeo, inquit, lurriciilam et imaginalum calicera olim hsecbenediclio fiebal per hsecverba, teste Udal-
fabricari. » De bac alias fusius. rico iu lib. i Corisuetud. Cluhiac. cap. 35.
b Hinccolligitur, hanc benedicttonemfactamfuisse
 $75 SACRAMENTARIUM GALLIGANUM. — JUDIGIUSPGENITENTIALIS. 57|
ORATIONES VESPERT1M3. A tui est quod ad te diluculo vigilamus. Dona desidera-
Omnipotenssempiterne Deus, vespere et raane et; bilem fontem lucis post tenebras noctis; tit perfusi
meridie majestatem tuam suppticiter deprecamur; rore cselesti, tota die refrigeriis raedicinalibus fo-
ut expulsis de cordibus noslris peccatorum tenebris, veamur.
ad veram lucem, quse Christus est, facias nos per- Alia.
venire. Exsurgentes de cubilibus nostris, auxiliura gratiae
Item alia. tuaematulihis precibus imploramus; ut discussis te-
Deusqui ihluminas noctem, et ltimen post teriebraS nebrisvitiorum.ambolaremereamurinlucevirtutuai.
facis, Concede nobis ut hanc noctem sine inpedi- Alia.
niento Satariaetranseamus, adque ad matutinis horis Matutina suppticum vota, Domine, propitius in-
ad allare' tuumrevertentes, iibi Deo gratias refera- tuere, et occulta cordis hostri remedio tuse clarifica
iuus. pietatis; ut desideria tenebrosa nori teneant, qttos lux
Item alia. cseleslisgralise reparavit. Pef.
Inlumina, quresumus,Domine, tenebrasnoslras,et Alia.
tolius noctis insidias repelle propicius. Per, Te luceni verara et tucis auctorem, Domine, depre-
Alia.
g'camur; ut digneris nobis lenebras repellere pecca-
Tuus est dies , Doiriine, et tua est nox : conCede torum, et clarificare nos luce virtulura.
solem jusiiliae luse perrhanere in cordibus nostris ad EXORCISMUM OLEI.
repellendas cogitationtira tenebras iniquilatum. Exorcizo te, spiritus inmundissime, per Deum
Item alia. Patrein oranipotentem et JesumChristura Filium ejus
Vesperlinaelaudis officia persolvenles, clemenliam Dominum nosirum; ut omnis virtus adversarii, om-
tuam, Domine, humiie prece poscimus, rit nocturni nes exercitus diaboli, omne phantasma eradicetur et
insidiatoris fraudes te protegenle vitemus.
effugiatab hac creatura olei; et sit ei, qui ex hac
Item alia.
' crealura olei conlingilur, ubicumque iri membris
Propiciare, Dornine, vespertinis supplicationibus illius teligerit, vel perfusus fuerit, Dominoauxiliante,
noslris, et fac nos sine ullo reatu matutinis libi lau- benediciionem percipiat, et vitam aelernam percipere
dibus repraesentari.Per. mereamur.
ORATIO DEMATUTINIS. Benedictioolei.
Gratias tibi agimus, Doinine sancle, Paief otnni- Rex gloriaemajestatis tuae, Domine Deus, benedic
piitens, selerne Detts, qtii nos transacto noctis spatio hanccreaturamolei,et sanctilica eam.Infundeillama
ad inatutinas horas perducere dignatus es : qusesu-<• C rore caelestispiritu sanctitalis; ut cujuscuraquecor-
mus, ut dones nobis diem hanc sine peccato transire, pus vel membrumex eo fuerit linilum vel perfusum,
qualenus ad vesperumgraiias referamus. salutaris gratiam, et peccalorum veniam, et sanita-
Alia. lem cselestemconsequi mereatur. Per Dominurano-
Donl tiii est, Dornine, quod quievimus : muneris strum Jesum Christum a.
a Post hanc orationem sequilur alia benediciio peregfe proficiscebantur, ut varia exempla probant,
olei secttnda manu. Frequens olim usus olei erat ad quaealias reiulimus. >
inbrbos Sahaudos.Uude episcopi iuinquaiii sine oleo

IN DEI NOMINE.

INCIPIT JUDICIUS P^NITENTIALIS.

i. Siquisclericushomicidiumfecerit, etproximum D et non factura fuerit, tres annos paenileai, duos in

suum occiderit, decem annos exsol a pseniteal. Post pane et aqua.
bos recipiatur in patriara cui conmisil, satisfacial pa- vi. Si quis perjuraverit, seplem aunos paeniteat,
rentibus ejus quem occidit. tres in pane et aqua, et numquam juret postea.
n. Si quis ruina maxima cecideritb, et finum ge- vn. Si quis coactus aut nesciens perjuraverit, tres
nuerit, septem annos pseniteat. annos pseniteat, unum in pane °.
III. Si quis autem fornicaverit, sicut Sodomitaefe- vni. Si quid furtum capitale fecerit, quadrupedia
cerunt, deceriianrios paeniteat,tres in paiie et aqua, vel casas fregerit, quinque annos paenkeat, tres in
el nuraquam cum alio dormiat. pane.
iv. Si quis vero homicidiumcasu fecerit, non vo- ix. Si quis maleficiosuo aliquid perdiderit, decem
lens, quinque annos paeniteat, (res in pane et aqua. aimos psenileat, tres in pane.
v. Si quis ad honiicidiumfacieudura consenserlt, x. Si quis pro amore veneficium fecerit, et neini- t
a I(a scrip(um est pro escsul. c Supplendum videlur hic et in sequentibus, et
b Id est qui grave crimen carnale comtuiserit, si agua.
reote conjicimus,
 S75 APPENDIX AD OPERA S. GERMANI PAIUSIENSIS. 57G
nem perdiderit, tres annos paeniteat, unum in pane A 4 X-XVII.Si quis ad arbores vel ad fontes aut can-
et aqua. cellos, vel ubicumque, rsisi in ecclesia, votum vove-
xi. Si quis mulieri parlum deceperit, sex quadra- rit, aut solverit, tres annos paeniteal, unura in pane
genas agat in pane. et aqua, quia hoc sacrilegium est. Et qui ibidem
XII. Si quis clericus vel superio gradus, qui uxo- coraederit autbiberit, unura annum pseniteat.
rem habuit, et posl honorem iterum eam cognoverit, XXVIII.Si quis clericus, postquaiu se Deo voverit,
sciat se adulterium commisisse. Clericus " quatuor, iterum ad sseculurrireversus fuerit, vel uxoreui du-
diaconus sex, sacerdos septem, episcopus duodecim, xerit d, duodecim annos paeniteat, sex in pane et
singuli in pane el aqua juxta ordinem suum. aqua, et numquara in conjugio copulelur. Quod si
XIII. Si quis cum sanctseraoniale vel Deo devota noluerint, sancta sedes apostolica separavit eos a
fornicaverit, unusquisque superiore sententia juxta communione sanctorum. Similiter el mulier posl-
ordinem suum paeniteat. quara se Deo vovit, et tale scelus admiserit, simili-
xiv. Si quis vero propter concupiscentiara, vel libi- ter faciat.
dinem seipsum lornicaverit, unum annum pseniteat. xxix. Si quis falsitatera commiserit, septera aniios
xv. Si quis sepulcrum violaverit, quinque annos paeniteat, tres in pane.
pseniteat. ]B xxx. Si quis cura quadrupedia fornicavent, si cle-
xvi. Si quis concupiscit mulierera, et non vult ricus, duos annos, diaconus quinque,
presbyter sep-
eam suscipere, unum annum paenileat. lem, episcopus decem.
xvn. Si quis eucharistiam, corpus Domini, negle- xxxi. Si quis Kalendas Januarias in cervolo, vei
xerit aut perdiderit, unum annum paenileat. Si per vicola e vadit, tres annos pseniteat.
ebrieiatem aut voracitatem illum vomerit, tres qua- xxxn. Si quis mulier avorsum fecerit voluntarie,
dragesimas in pane et aqua. Si vero per infirmita- tres annos pseniteat, unum in pane et aqua.
tem, rnia hebdoraada in pane et aqua. xxxiu. Si invocafionem dsemonumhomi-
xvm. Si quis clericus, aut uxor sua, vel cujuscum- , num mentes quis per
lulerit, quinque annos paeniteat.
que infantem oppresserit, tres annos pseniteat, unum xxxiv. Si quis virginem vel viduam raptus fuerit,
in pane. tres annos paeniteat, unum in pane et aqua.
xix. Si quis vero maleficus inmissor tenipestatis,
xxxv. Si quis dilaturas fecerit, quod detestabile
seplem annos pseniteat, tres in pane et aqua.
xx. _Si quis autem membrum volunlate truncave- est, superiore sententia subjaceat.
xxxvi. Si quis servum vel qualemcumque horai-
rit, quinque annos paeniteat.
xxi. Si quis autem usuras h undecumque exege- Q < nera in captivitatem duxerit, tres annos pseniteat,
unum in pane.
rit, tres annos paeniteat, unum in...
xxn. Si quis per potestatem aut quodlibet inge- xxxvn. Si quis domum vel aream cujuscuraqua
nium res alienas maio ordine invaserit, superiore igne cremaverit, superiore sententia paenileat.
sententia paeniteat. xxxvin. Si quis aliquid de minislerio sanctae ec-
XXIII.Si quis sacrilegium fecerit, quod aruspices clesiaefraudaverit vel neglexerit, septem annos pae-
vocant, si per aves aul aguria colunt, vel ad divina- niteat, tres in pane.
tiones eorum vadunt, quinque annos paeniteat, tres xxxix. Qui pruritu voluntalis fluviura patitur se-
in pane el aqua. minis, et per somnum pollutus peccaverit, surgal et
xxiv. Si quis clericus proximum suura percusse- orel ad Deum, cantet septem psalmos, et die illo irr
rit, et sanguinem fuderit, uno pseniteat anno. pane et aqua vivat; et ilerum canat triginla psalmos
xxv. Si quis malo ordine cupidus, aut avarus, aut in cruce, el ad altare non accedat usque mane.
superbus, aut tenebrosus, aut fratrem suum [odio] XL.Si per somnum peccaverit quasi cum femina,
habuerit, tres annos pseniteat. viginti quinque psalmos cantet.
xxvi. Si quis sortes c sanctorum contra rationem XLI. Si ex cogitatione per somnura pollutus fuerit,
invocat, vel aliassortes habuerit, tres annos psenileat, D qtiindecim psalmos dicat.
unum in pane et aqua. XLII. Si ex corpore repleto pollutus fuerit, osal-
* Locus observatione dignus de cominentia cleri- pcenileniiaeimponuntur.Exstat cum openbus Coluni-
cornm, etiam eorum qui conjugali erant. Conciliura bani editionis Lovaniensis an. 1667.
Africanum, a Zacharia pontifice relatum in epistola * Sortes ejusmodi fiebant per sacros codices, ut
9 ad Pipinum, cap. 11, minores clericos ad conti- nolum est.
nenliam non cogit, sed secundumuniuscujusqueeccle- d Haeciisdemferme verbis reperies in Pcenitenliali
siw consueludinemobservarideberesancit. Concilium Cummeani, cap. 5.
Malisconense, can. 11, honoratiores tantum clericos, e Legendum videtur, vitola pro vilula, ul in variis
id est majores, ad id adstringit. Fortasse hic clerico- locis. In sermone tamen sancli Pirminii a nobis
rum noraine subdiaconi censentur, de quibus vi- edito, qualis est in Codice Einsidlensi, legilur vehi-
denda Gregorii magni epistola 42 lib. i. Confer culas, lomoIV AnaleCt., pag. 586. Fortequod pro-
'Petri Damiani Opusculum 7, a cap. 10 et num. 28, biberentur vectationes in vehiculis quae ab homiiii-
infra. bus in speciem pecorum composilis trahebanlur. In
b Et hic locus observandus contra usuras, nulla praefalionede Assumptione Deiparsesupra , pag. 301
nienlione facta solorum clericorum. Confer pseuiteu- (huj. edit. col. 447 inil.), legilur vekolum pro vehi-
tiale Gummeani, cap. 8, ubi usurariis quatuor atini cuium.
S77 SACRAMENT.GALLIC.— RATIO INSTITUTIONISCURSUUMECCLESIASTICORUM. 878
mos duodccim dicat, et die illo jejunet. Afert calicem, et effuderit in terram,decem diebus
XLIII.Si quis sacrificium per negligentiam perdi- paenileat in pane et aqua.
derit, uno anno paeniteat. XLVII.Si tutoaverilc sacerdos super oralione Do-
XLIV.Et qui neglexerit sacrificium, et a vermibus minica, die uno in pane et aqua. Qui autem coramu-
consumatura, dimidioannopseniteat in pane et aqua. nicaverit inconsiusd, seplem diebus pseniteat. Qui
Et ipsum in igne comburatur, et abscondat cineres per ignorantiam communicaverit, sex diebus pae-
sub altare. nitcat.
XLV.Qui autem miserit per negtectum in sacrifi- Oratiosuperpoenitenle.
ciiim b, quadraginta diebus paeniieal. Deum omnipotentem ac misericordem, qui non
XLVI.Sacerdos qui offert, et ceciderit de manibus vultmorlem peccalorum, sed ut converlantur et vi-
ejus Eucharislia in lerra, et non invenerit eam, vant, fratres carissimi, deprecemur; ut ad veniam
scopa munda scopet et comburat igne, et abscondat rectam famulus luus ill. misericordiaeveniam propi-
cineres ejus sub altare in terra,,et dimidium annum ciatus indulgeat, si qua sunt culparum suarum om-
paeniteat. Si autem invenerit locura, similiter faciat nium vulnera, quse post sacri lavacri undam contra-
et paeniteatquadraginla diebus. Si autem usque ad xit, ita in hac publica confessione delicta sanentur,
altare ceciderit, uno die paeniteat. Si vero declina- n ut nulla cicalricum signa remaneanl. Per Dominum
verit in terra, lingua sua lingat. Si fuerit tabula, ra- uostrum.
dat. Si non fuerit, mittat tabulam, ut non conculce- Item alia.
tur sanguis Christi, quadraginta diebus. Si autem Salvalor Redemtorque noster, qui non solum pse-
super altare ceciderit stilla, sorbeat illatn, et tres dies nitentibus, sed eliam omnes qui nec ante venire cu-
pseniteat. Si exegerit per linteum ad alium, sex die- piunt, veniam propilius et miserator indulges, sup-
bus paeuiteatin pane; et si ad tertium, sepiem diebris plices quaesuhius : ut hunc famulum tuum ill. ad
paeniteat; ita ut ponat calicem sub linteamina, ef- * corporis etsanguinistui comraunionis, indulla venia,
fundat aquam tribus vicibus, et bibat. Si quando in- caslesienibenediciionem perducat. Per.

" Yel hinc patet Eucharistiam per ea tempora, id
estantemille annos, in viaticum infirmorum asser-
vatam fuisse.
b Locus obscurus. Crederem legendum amiserit
sacrifieium,nisi arliculus 43 aliter suaderet.
° Idest, si caolando titubaverit. Cumraeanus, iu
cap. 15 : Si titubaveritsacerdos super orationem Do-
minicam, quw dicilur periculosa, etc. Poenitentiale
vero Columbani : Si decantans psalmum lilubave*
rit, etc.
d Qtiasidiceret conscius, cui ignorans opponitur.
Cummeanus, in fine cap. 13: Qui communicaveril
sacrificiuminconscii,septemdies pwniteat. Quicumque
alicui capitale crimen admillenti communicaverit,sep-
tem dies pwnileal.

BATIO INSTITOTIONIS GUaSUUM ECCLESIASTICORUM «.

Audivirausdicente scriplura pro quali virtute can- Tertia vero crucifigitur. Et hora tertia sic descen-
tantur omnes cursus. ditSpiritus sanctus super apostolos, quando dixit
Nocturni cantantur pro illa virtute, quam fecit Do- Dominus : Accipite Spiritum sanctum, quorum de-
minus quando ostendit primogenita ^Egypli, et miseritis peccata, demissa sunl; et quorum retinue-
quando eduxit Paulum, el Sileam de carcere clauso ritis, relenta sunt.
foras. Et de hoc dixit Evangelista: Media nocte Sexta vero hora sic ascendit Doniinus in crucem,
clamor factus est, ecce sponsus venit, exite ob- sic tenebrae faclse sunt usque ad horam nonam. Et
viam ei. tunc vocavit Dominus Saulum quando perseculor
c canlus pro hoc cantatur quando D I erat Christianorum, et dixit: Saule, Saule quid me
negavit sanctus Petrus ac passionem Domini, et re- persequeris? Et tunc venit vox ad Corneliumquando
cordavit postea ad corpore sani dixit, Corneli exaudita est deprecalio tua, et elee-
[Matutinum] pro hoc cantatur, quia Dominusmane mosynsetuse ascenderunt coram me.
surrexit, et dixit evangelista : Prima aulem Sabbati Nona vero hora sic emisit spiritura, et sic osten-
Maria Magdelenevenit mane, cum adhuc tenebrse sum est vas saneto Petro, ubi habebat omnia munda
essent; teriia die restirrexit quae lucescit ad prima et immunda, sic dixit angelus : Surge Petre, co-
Sabbali. Quia et angeli, et homines, et aves, quae raede.
jussit super terram, omnes in illa hora Deum con- Undecimavero sic csenavitcum apostolis, quando1
laudant. et tunc ariimas justorum qui in inferno jejunavit quadraginla diebus et quadraginla noctibus»
erant, in ipsa resurrectione liberavit, quia mane Duodecimavero sic ascendit DominusMnmontemi
surrexit. Otivetiorare, et quia gutta sanguinis in sudore ceci-
Prima autem pro quid cantatur ? Quia tunc fuit dit, propier illud quod ad Adam dictum fuerat: In
consilius datus contra Filium Dei, quomodo eum sudore vultus tui vesceris
panem. EXPLICIT.
perderent Judsei.
»~Hunc~lituIum,qui in Codice legi non potest, deuostroapposuimus.
 SYMBOLUM APOSTOLORTJM
Cum magna cautela colleclum, el credentibus adsignatum.

Peirus-dixil: Credo in Deum Patrem omnipoten- A peccatorumb. Matthiasdixit: Carnis resurrectionem

lem. Johannes dixit: Credo in Jesum Christum Fi- in vitam selefnam, Amen.
liutn ejus unicum, Deum et Dominum nostrum. Ja- Hoc est quod ad duodecinarium numeriim aposto-
cobus dixit : Natum de Maria virgine per Spirilum iorum cum magha caulela colleciumesl, et credenli-
sanctum. Andreas dixit: Passum sub Pontio Pilato, bus adsignatum f. Quia Ddessanclarum Deo atl hd-
crucifixum et sepultum. Philippus dixit: Descendit minibus nominibus nomen est lides divini muneris
ad inferna. Thomas dixit: Tertia die resurrexit. portio esl: fides Deohominem social, fides praesen-
Bartholomaeus dixit: Ascendit in caelos, sedet ad lia et futura conjungit, fides eliam quae invisibilia
dexteram Dei Patris omnipolentis. Matlhaeus dixit : sunl facit videre, fides post sepulcrtim generis cselum
Inde venlurus judicare vivos el mortuos. Jacobus atqtte regna caelorum promitlit.Mdeoque qui in lali
Alphaeidixit:Credo in Spiritum sanclum.Simon Ze- confessione permanserit', a supervenienle ira timere
lotes dixit: Credo in Ecclesiam sanctam ". Judas non potest f.
Jacobi dixit: Per Baptismum sanctum remissionem
a Omitlitur Sanclorum communiqnem,ufi et apud b Apud Cyprianum : Remissionempeccatorum per
Augustinum, maximum Taurinerisem, Petrum Chry- sanclam Ecclesiam, in epistolis ad Magnumel ad Li-
fcologtim,etalios nonnullos. Habetur laraen stipra in beralem.
traditione Symboli, pag. 312 (huj. edit. col. 489 iml.)

INGIPIT CAPITOLUSDE VETERE[TESTAMENTO]

CANONIZATUS

De Vetere.
Liber Genesis, Exodum, Leviticupi, Numeri, Deu-
teronomium, Josue, Judicum.
Libri mulierumRuth, Slerh, et Judilh.
Maccabeorumlibri duq, Jpb et Thobias, libri sin-
guli. Regum quattuor, Prophetarum libri sexdecim.
Daviticum quinque a. Salomon tres. Proverbiorum,
Ecclesiasles, et Cantica canticorum b, Esdra unus.
Fiunt libri Veleris numero quadraginta quaiuor.
n Olim apud- veteres Psalterium dividebatur in
quinque partes seu libros, quorum singuli desinebant
in Psalmis, quorum finisesl. Fial fiat.
h Hi tres libri alia manu, sed anliquissima adje-
t\\, nempe Proyerbia, Ecclesiastes, Canlica, erant in
B De Novo.
ApostolorumIron, [Paulil quatuordecim Epistolae;
Petri duae, Johannis tres. Jacobi et Jridse singulae,
Apocalypsisuno, Actus Apostolqrum uno, Eya,ngelia
libri quatuor, Sacramenlorum uno <?.De NQVOsunt
libri viginti octo.
Fiunt in summa libri septuaginta duo.
EXPLICIT CODEX BOBIENSIS.
veleri canone Hebraeorum.
c Observa hic in numero librorum sacrorum re-
censeri librum Sacramentorum : quo nomine veteres
eum librum designabant, qui Collectioneset Praefa-
liones ad missas continebat.

ANTIPHONARIUM

MONASTERII BENGHORENSIS.

(Murat. anecd, t^lV, p, 121 sqq.*)

Ex Codice ras. AmbrosianEe. Bibli,o^hecae,num. 10, lit, C descriplum per me fuit hoc opusculum, Mulilus
estlibernon uno inlqco; vetuslalem autem ill.iusad annos pene mille ascendere conjeci, characlere ad
Saxonicum accedente, litterisque nonnullis minip distinclis. Celebre autem olim fuit in Ultonia Hiberniae
Provincia.Benchorense, siye.Banchorense monaslerium diversum ab altero Benchorensi ccenobioin Wallia
Angliaeprovincia sito. Usserius in Britan.nicar. Ecclesiar. Antiquilalibus , pag. 476 et 531, ad Benchorense
Hibernicum coehobiumrefert locum desumptum e lib. n, cap. 2, Hisl. Eccles. Redse,cujus verba sunt:
« Eranl autera plurimi eorum de monasterio Bancor., in quo tantus ferlnr fuisse numerus monachorum,
ut cum in seplera portiones essel cura praeposilis sibi rectoribus monastcrium divisum, riulla harnm portio
 S81 IN ANTIPHONARIUMMONASTERIIBENCHORENSIS. 582
minus quam trecentos homines haberet, qui omnes de Jabore manuum suarum vivere solenanl. > Similia
babet Gotselinusmonachus Bertiniauus in Vita sancti Augustini Cantuar. episc. At hsec potius spectare ad
aiterum coanobiumBenchorense in Angliaeprovincia Wallia positum, prseter alios clarissimos viros Mabil-
lonius arbitralur in notis ad laudatam Vilam sancli Augustini scriplam a Gotselino monacho Bertiniano,
tom. I Act.sanct. ord. sancti Benedicti. Et revera animadvertere hic possumus, Benchorensium mona-
chorum cladem Bedaememoratam iti eo Monasteriocontigisse, cui praefuerat Dinooth abbas, de quo taraen
nullam mentionemhabet Catalogus priorum Benehorensiumin Uibernia abbatum, qui in Antiphonario nostro
occurrit. At Usserii sententiam roborat locus e Vita sancti Comgalli descriptus, quem ipse affert pag.
472. Ita vero scribit ejus Vilseauctor : c ln diversismonasteriis el cellis tria millia monachorum sub cura
sancli Patris Comgalli fuerunt; sed major et nominalior cseteris praediclum raonasterium Beanchor est, »
elc. Sanctus itidem Bernardus Clarevallensis abbas in Vita sancti Malachiae, cap. C, laudes Hibernici
Benchorensis monasterii persequitur, eique ascribit quse Britannico tribuere videtur Beda loco citalo.
Ad usum itaque insignis illius monasierii in Hibernia siti fuit Antiphonarium nunc a nobis evulgatum.
E Bobiensisautem coenobiiBibliotheca in Ambrosianam transiit Codex cura amplissimi cardinalis Fri-
derici Borromaei, cui Bibliolheca illa suura ortum debei, urbs, et archiepiscopatusMediolanensis,omnes-
que litterati plurima aeternum debebunt. Neque mirum, quod in Bobiensicoenobiomonumentumhoc asser-i
varelur. Celeberrimi hujus monasterii inslitutor fuit sanclus. Columbanus abbas, qui ut Jonas Bobiensis
monachus in ejus Vila narrat, non alibi monachoruraalbo nomen primuni dederat, quam in mpnasferio,
i cujus est vocabulum Banchor, i illo nempe, quod in Hibemia situra fuisse diximus. Proinde inter
Bobienseset Benchorenses monachps niagna in posieruni quoque necessjtudp intercessit, ac amoris com-
niercium. .Et quanquam excogitare non possimus, ab ipso sancto Columbano delalum in Italiam Antipho-
narium istud fuisse, cum ibi qusedam habeanlur quae aliquot duntaxal postejus mortem annis contigere;
attamen ab ejus discipulis, proximisve successorjbus id factumnon immerito opinor.
Quando aulem in usu Benchorensiumfuerit hocce Antiphonarium,conjicere possumus ex ipsius postrerais
lineis, ubi Memoria abbatum nostrorum exhibetur. primus Benchorensis monasterii abbas ibi numeratUf
sanclus Comgillus,qui sancti Columbani raagisler ac in eruditione pietatis pater fuit. Ita de Columbapo lau-
datus Jonas : t Dedit deinde operam ut monachorura necteretur societati, et monasterium, cujus est vqcar
bulurn Banchor, petiit, in quo virtulum prsestil ubertate cluebat bealus Commogellus, egregius inler suos
monachorumpater. i Quaraobrem sancius Comgillusfloruit circiter annum Chrisii 580, et adhuc Benchp-
rensi monasteriopraeerat,cumsanclus Columbanusex HiberniainGalliasprocessit, iiovamonasteriainstitjiturus:
quod pauloanleannum Christi 590 accidisseMabilloniuscontendit in notis ad eamderasancti ColumbaniVitatn
ssec. n Act. sanct. ord. saneti Benedicli. Baleus, Centur. i, cap. 55, Script. Brilaun., sancti Comgilli aetatem
nimiuin anticipat, cum illum ccenobioBenchorensipraeposituraanno Christi530scribit, eiqueregendum Britan-
tricum, non vero Hibernicum, Benchorensemonasterium tribuit. Usserius ejus mortein figit in annq Christi
601, pag. 494 Antiq. Britannicarum.
Succedunt in Antiphonario abbates Beognous, ^Edeus, Simlanus, Fintenanus. Michlaisreus, Seganus, B&
racnus, Cumnenus,Columba, Aidanus, Bautherius, Cronanus, Camanus et Cronanus. De postremp hsecibi
legutilur :
Christonuncsedet supremus Conserveteum Dominus.
Hymnoscanensquindecimus QuosconvocabitDominus
Zoen ut carpatCronanps, Coelorumregni sedibus.
Quse sane indicare videntur, Gronanum tunc etjam temporis in yiyjs fuisse, cuni ei Zpe, id est, vifa,
optetur, etdicatur convocandusad Coelorutnregni sedes, Atianien cum scriptum ibi sit quos cqnvocabit,ijon
vero quemconvocabit,vehemens oborta mihi dubilatip esl, ne corivocabitidem sit atque cgnvgcqvit,quod in
superioribus repetitum videas; et prsecipue cum ppsiremus eliam ex his abbatibus inter sanctos invopandos
enumeretur.
Quod si revera Cronanus abbas lunc vivebat, tempus quo Antiphonarinm illud concinnatum fuit auf iu
usuerat, divinare fortasse liceret. In antiquo catalogo sanclomni Hibernise, queni Usserius publici juris
fecit, pag. 473 taudati Operis, Cronanus nescio quis presbyler sanelus enumeratur, Tres vero Crpnanos
deinde agnoscit Usserius ipse pag. 502. Primus anno Ghristi 640 vixisse in Hibernia fertur. Secundus an-
no Christi 665 mortem obiisse dicitur in Hibernicis Annalibus. Tertius abbas fuit roagnificique motiaslerii
fundator in Tipperariensi comilatu. Videndus etiam Bollandus ad diem primam Januarii, ubj refert yitam
sancti Mochuse,sive Cronani, quem facit discipulumsancli Comgilli, et abbatem. Nos in catalogp Benclio-
rensium abbatum duos Cronanosreperimus. A vero non abhorret recenliorem inter eos floruisse circiter
annum Christi 660; quanquam Si reete memini, GabrielBucelinusni libro de sanctis Virisord. gancti Bepe-
dicti, quem olim vidi, scribit, Cronanum Benchorenseni abbatem vixisse circiter annum Christi 636, Qua>
tamen ila dicta velim, ut non putem propterea Codicem ipsum quo sum usus ad eam ipsam rfitaterrj essp
referendura, cum exemplar in Ambrosiana asservatum, el certe veluslissimum, exantiquiore lamen Codice
describi subinde per monacbos Bobiensessive Benchoriensespotuerit.
$83 APPENDIX AD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. Stf4
Quod esl ad reliquos abbates, eruditis tocus erit inquirendi eorura tempus ac memoriam in antiquis An-
nalibus, atque Agiologiis, ac potissimum in vastis Bollandistarum libris, eamque in rera pluriraum opis con-
ferent quae de sanctis Hiberniaeviris vaganli, sed magni tamen facienda, eruditione congessit memoratus Us-
serius in libro Anliquitatum Britannicarum. Hic inlerim adnolasse juvabit priorern hyranum, qui in hoc
Antiphonario occurrit, tribui sancto Hilario Pictaviensi episcopo, illis verbis : Hymnum sancli Hilarii de
Chrislo. Et profecto compertura est inter eruditos, teste sancto Hieronyrao, Hymnorum librum a sancto
IJilario fuisse compositum. Ex iis etiam nonnullos in ecclesia decantari solitos fuisse tradit concilium Tole-
tanum iv, anni 633. At in hymno nunc a nobis producto majorem forlasse elegantiam desiderabunt nonnulli,
ut eum sancto Hilario ascribant.
Ad haeclegimus in Anliphonario nostro Hymnumsancli Patricii magistri Scolorum.Memini autem, claris-
simum virum P. D. Bernardum de Montefaucon,dum olim Mediolani ageret, eonspecta Codicis hujus, ac
tnonumenli vetustate, mihi ostendenti fuisse gratulatum. Narrabat quippe, in Galliis esse eruditum quera-
daui, cui nata suspicio fuerat non ipsas solum sancli Palricii res gestas, sed eumdem sanctum Patriciutn
inler Fabulas Romanensesesse amandandum, tantis nempe anilibus commenlis deturpata fuerat sancti illius
episcopi Historia. At profecto unus hic hymnus salis esse potest ad confirmandam veritatem cum insignium
Palricii operum, tum celeberrimae famse, quaede sancto viro ad noslra usque tempora permanavit. Tn ube«
riora, elsi non paria antiquitate, ab Usserio pele, cap. 17, pag. 425 el seq., Britannic. Antiquitatum.

INf NOMINE DEI SUMMI.

Canlicum Moysi. Multa parvus, raulta adultus 1Mortem vicit omnium,

Audite, cceli, quaeloquor, etc.
Hymnum sancti Hilarii de Christo.
Hymnum dicat lurba fidelium.
Hymnum cantus person
Christo Regi concinnenlur
Laudes
Tu Dei de
»• • • •
• • -•
». ................
Dextra Patris, mons, et Agnus,
Angularis lu lapis,
Sponsus idem, vel columba.
Flamma, Pastor, Janua.
In prophelis inveniris
Nostro natus sseculo
Ante saecla lu fuisli
Faetor primi saeculi.
Factor cceli, terrse factor,
Congregator tu maris,
Omniumque tu creator
QusePater nasci jubet.
Virginis receplus membris,
Gabrielis nunlio
Crescit alvus prole sancta
erius credere.
visam
* • • •»»•••••••»•••
• Cum jubet parvos necari,
Turbam fecit Martyruin;
Fertur infans occulendus,
Nili flumen quo fluit.
Qui refertur post Herodetu
Nutriendus Nazareth
Signa fecit caelilus.
QuaeIatent, et quaelegunlur
Coram mullis testibus,
Prsedicans cailesle regnum
Dicta faclis adprobat.
Debiles fecit vigere,
Gsecosluce inluminat,
Verbis purgat leprae morbum,
Mortuos resuscilat.
Vinum, quod deerat hydriis,'
Mulari aquam jubet.
Nuptiis mero retentis
poputo.
bino
Turba ex omni discumbente
Jugem laudem pertulit,
Duodecimviros probavit,
Per quos vita discitur.
Ex quibus unus invenitur
Christi Judas traditor,
Inslruuntur missi ab Anna
Proditoris osculo.
lnnocens captus tenetur,
Nec repugnans ducitur,
Sistitur falsis, grassantur
Offerentes Pontio.
Dicerenl Chrislum negandum;
Turbis sanctus traditur;
Impiis verbis grassantur;
Sputa, flagra sustinet.
Seandere crucem jubetur
lnnocens pro noxiis:
Morte carnis, quam gerebat,
Tum Deum ctamore magno
Patrem pendens invocat
..... membra Christi
• • •*••«*••••••••.«
Vela templi scissa pendent;
Nox obscural saeculum;
Excitantur de sepulchris
Dudum clausa corpora.
Adfuit Joseph beatus:
Corpus uiyrra perlitum
Linteo rudi ligalum
Cum dolore condidit.
Milites servare corpus
Anna princeps prsecipit,
Ut videret, si probaret
Chrislus, quod spoponderat.
-
Angelum Dei irementes
Veste amictum candida,
Quo candore claritalis
Vellus vicil sericum.
Demovitsaxum sepulchro
Surgens Christus inleger;
Haecvidit Judaea mendax,
Haec negat, cum videret.
F
Seque a mortuis paterna
Suscitatum dextera
Tertia die rediisse
Nuntiat apostolis.
Moxvidetur a beatis.
Quos probavit, fratribus,
Quod redisset arobigentes,
Intratjanuis clausis.
SHS ANTJPHONARIUM MONASTERHBENCHORENSIS 586
Dat docens prseceplalegis, Polum nodoso Tum per prophetam
Dat divinum Spiritura, Solvit morlis vinculo Completur ut diclum:
Spiritum Dei p.erfectum, Tenebrse super Saliet claudus
Trinitatis vinculum, Anle erant abyssum, Ut cervus perniciter.
Praecipittotum per orbem Quatu radiaret Planaque falur
Baptizari credulos, Primus dies dierum. Absoluto vinculo
Nomen Patris invocanles, Haecquam prodiret Lingua mulorura,
ConfitentesFilium. Vera lux morlalia Imperanie Domino.
Mysticafide revelat Contexit alta Surdi sanantur,
Tinctos sancto Spiritu, Corda ignorantia. Cseci, atque leprosi,
Fonte tinctos innovatos, Eodem die Fune retroso
Filios factos Dei. Suscitanlur raortui.
Rubrum, ut ajunt, mare
Ante lucem turba Post tergum liquit Totidera panes
Concinit. Liberatus Israhel. Quinque dividit virura
• ....'•.•«• Per hoc docemur Saluraluris
Mundiacta spernere, Procul dubio millibus.
Galli cantus, galli plausus Post tantas moles
Et in deserlo .
Proximum senlit diem, Virtutum consistere. Divinaeclementiae
Nos canentes, et precanles Exosus ille
Quaefutura credimus. Summerso saevo Stimulo invidiae.
Cicni canunl se.nulo.
Majestatemqueinmensara Qui invidere
Concinnemusuniter; Certatim Deo Et odire animam
Ante lucem nuntiemus Laudes Duci igneo Pro iniraicis
Christum Regera sseculo. Sieque erepti . Prorogans ; . ,
Ante lucem nunliemus, Nequamjubemur frelis Adversus eura
Chrislum Regem sseculo. Laudare Deum Initur consilium,
Qui in illum recte credunt Explosis inimicis. Qui magni diclus
Regiiaturi cum eo. Et sicut ille Consilii est nunlius.
GloriaPatri ingenilo, Lucis fuit initium, Acceduntei
Gloria unigenilo Ita et isli Ut lalroni cum gladiis
Simul cum Sancto Spirilu Salutis exordiurn. Fureni aeternis
In sempiterna ssecula. Tradituri aestibus.
Loquatur primus
Hymnumapostolorum. In tenore diei Tandem humano
Precamur Patrem Secundus vero Traditur judicio
Regem omnipotenlem, !n calore fidei. Mortali rege
El Jesnm Chrislum, Damnatur perpetuus.
In fine mundi Cruci conlixus
Sanctura quoque Spiritum.
Post tanta mysteria Polum mire concutit,
Alleluia. Adest Salvator
Deumin una Lumenque solis
Cum grandi clemenlia. Tribus obtondit horis.
Perfectum substantia
Trinum Tamque aperte Saxa rumpunttir,
Elementa prsetendunt, Velum scinditur templi,
Quam valum hora Vivi consurgant
Universorum Lucide concelebrant.
Fontis jubar lurainum De sepulchris mortui.
Natus ut homo Conrosum nodis
^thereorum,
Et orbi lucenliuin. Mortali iu tegmine Annos fere millibus
Hic enim dies Non deest coelo Extricat senis
Velut primogenitus Manens iu Trinitale. Inferni feralibus
Cceliab arce Vagil in pannis, ..... to-plaustum
Mundi olim luicuit. Veneralur a magis, osa soboles,
Sic verbum caro Fulget in stellis, Abjecla mali raorte
Factum a principio Adoratur in coelis. Ssevaultrice.
Luraen aeternum Statura vili Quemqueantiquum
MissumPatre sa:cuIo. Conlinetur prsesepi, Paradiso incolam
Illeque prolo Cujtis pugillo Recursu suo
Vires adimens Caho, Potest orbis concludi Clemenler restituit.
Tum improviso Primumque signum Exaltans capiit
Noctem pepulit mundo. Portendit discipulis Universi corporis,
Ila seteruo Aquaeconversae In Trinitate
ktc hoste subaclo In sapore nectaris. Locavit Ecclesiae.
PATROL.LXXII. ia
587 APPENDIXAD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS.
In hoc cselilus
Jubet portas principes
Regi cum sociis
Elernales pandere.
Erranlem propriis
Evehens certissimam
Supernis overa
Humeris ovilibus.
Quem expectamus
Adfuturum Judicem
Juslum cuique
Onus suum reddere.
Rogo quain tantis
douariis
Tatibusque
Vicem condigne
Possumus rependere?
Quid tam morlates
Temptamus micrologi
Narrare, quivit
Quae nullus edicere?
Solum oramus
Hoc, idemque maximum:
Nostri aelerne
Mlserere, Domine. Alleluja.
CanticumsanctiZachariw.
Benectictus Dominus Deus, Is- Hymnum quando
rahel, etc.
Canticum.
CantemusDomino,gloriose enim
honorificatus,etc.
Renedicliotrium puerorum.
Benedicite orania opera Domini
Dominum, hymnum dicite, et su-
perexaltale eumin ssecula, elc.
Hymnumin die Dominico.
Laudate, pueri, Dominum, Iau-
date nomen Domini.Te Deumlau-
damus, te Dominumconfitemur.
Te aelernumPatrem omnis terra
veneratur. Tibi omnes angeli, tibi
cceli, et universaepotestates.
Tibi cherubin, et seraphin in-
cessabili voce proelamant : San-
ctus, Sancius, Sanctus Dominus ImmolatusDominus
Deus Sabaoth.
Pleni suntcoeli et universa terra
honore gloriaetuse.
Te gloriosus aposlolorum cho-
rus, te prophetarum Iaudabilis nu-
nierus.
Te martyrum candidatus laudel
exercitus. Te per orbem terrarum
sancta confiteturEcclesia.
Palrem imraensaemajestatis. Ve- Largitus est gratiam,
nerandum tuura verum, unigeni
tum Filiuin.
Sauctum quoque Paraclitum Spi-
riluui, Tu Rex glorise, Christe.
588
Tu Patris sempilernus es Filius. Sanctorum cuslos
Tu ad liberandum mundum susce- Rectorquoque Dominus
]
pisti hominem. Vitseperennis
Non horruisti 'Virginis uterum. Largitur credenlibus,
'
Tu devicto niortis aculeo aperuisti
Coelestempanera
<
credentibus regna ccelorum. Dat esurientibus
Tu ad dexteram Dei sedens in De fonle vivo
gloria Patris judex crederis esse Prsebet sitientibus.
venturus. Alpha et omega
Te ergo qusesumusnobis tuis fa- Ipse Cbristus Dominus
mulis subveni, quos pretioso san- Venit venlurus
guine rederaisti. Judicare homines.
iEterna fac cum sanctis gloria
munerari. Hymnumquando cwria benedicilur
Salvum fac populum tuum, Do- Ignis Creator igneus
mine, et benedic hereditati tuae, et Lumen donator luminis,
rege eos, et extolle illos usque in Vitaqtte vitaecondilor,
i
sseculum. Dalor salutis, et salus,
Per singulos dies benediciraus Necnoctis hujus gaudia
te, et Iaudamus nomen tuum in Vigil lucerna deserat,
seternum, et in sseculum sseculi. Qui hominem non vis mori,
Amen. Da nostro lumen pectori.
Fiat, Domine, misericordia tua Ex jEgypto migranlibus
super nos, quemadmodum speia- Indulges geminam graliara,
vimus in te. Nubis velamen exhibes,
Noclurnumluinen porrigis.
communicarent Nubis columpna per diem
sacerdotes.
Venientemplebera protegis,
Sancti venite, Ignis columpna ad vesperum
Gliristi corpus sumite, Noctem depellis lumine.
Sanctum bibentes, E flammafamulumprovocas,
Quo redempti, sauguinem. Rubumnon spernis spjnpam
Salvati Christi Et cum sis ignis concremans
Corporeet sanguine, Non uris quod inluminas.
A quo refecti Fusco depaslo nubilo
Laudes dicamus Deo. Tempusdecoctis sordibus
Hoc sacramenlo Fervenle sancto Spiritu
Corporis et sanguinis,^ Garnem lucere ceream,
Omnes exuti Secretis jam condis favi
Ab inferni faucibus.
Divinimellis alitus,
Dator salulis Cordis repurgans intimas
ChrislusFilius Dei Verbo replesti cellulas.
Mundum salvavit Examen ut foetusnovi
Per crucem), et sanguinem. Ore praelectum,spiritu
Pro universis Relectuin ccelum sarcinis
Quaerat securis pinnulis.
Ipse sacerdos Gloria Patri iugenito,
Existit et hostia. Gloria Unigenito,
Lege praeeeptum Simul cum sancto Spirilu
Immolari hostias, In seropiterna saecula.
Qua adumbranlur
Divina mysieria. Hymnusmediwnoctis.
Lucis indultor Mediaenoctis tempus est,
Et Salvator omnium Prophetica vox admonet,
Praeclaramsanctis Dicamus laudes Deo
Patri semper, ac Filio,
Accedantomnes Sanclo quoque Spiritui;
Pura mente creduli, Perfecta enim Trinitas,
Sumant aeternam Uniusque substantiae
Saluiiscusiodiam. Laudaudanobis semper est.
 feft«
Terrorem teuipus hoc habet,
Quocum vaslator angelus
jEgypto mortem iutulit,
Detevit primogenita.
Haecjustis hora salus est,
Et quos idem tune angelus
Ausus punire non erat
Signum formidans sanguinis.
yEgyptusflebat fortiter
Tantorum diro funere;
Solus gaudebat Israbel
Agniprotectus sanguine,
Nos vero Israhel sumus,
Laetamurin le, Domine,
Hostem spernentes et malum,
Christi defensi sanguine.
Ipsum profecto tempusest.
Quo voce Euangelica
Venturus Sponsus creditur,
Regni ccelestis conditor.
Occurrunt sanctse virgines
Obviamtuuc adventui,
Gestanles claras lampadcs
Magnolaetantesgaudio.
Stultse vero remanent,
Quae extinctas habent lampades,' Sanctum firmavit martyres,
Frustra pulsantes januas
Ctausaejam regni regiae.
Quare vigilemus sobrii
Gestantes mentes splendidas,
Adventui ut Jesu
Dignecurramus obviam.
Noctisquemedio tempore
Paulus quoque et Sileas
Christum vincti in carcere
Coulaudantes soluti surit.
Nobis mundus hic carcer est.
Te laudaraus, Christe Deus,
Solve vincla peccatorum
In te sancte credenlium.
Dignos nos fac, Rex agie,
Futuri regni gloriae
jEternis ut mereamur
Te laudibus concinere.
GloriaPatri ingenilo,
Gloria Unigenito,
Simul cum Sancto Spiritu
In sempiterna saecula.
Hymnumin natale marlyrum, vel
Sabbalo ad Matutinam.
Sacratissimi martvres summi
Bellatores fortissimi,
Christi Regis potentissirai
Duces exercilus Dei,
Victores in caelis
Deo canentes. Alleltija.
Excelsissime Christe,
CoeloruraDeus cherubin,
Cui sedes cum Paire sacra.
ANTIPHONARIUMMONASTERII BENCHORENSIS.
Angelorum ibi et roartyrum
Fulgens chorus,
Tibi sancti proclamant.
Magnifice tu prior
'Omniumpassus crucem
Qui dwieta morte refulsisti
Mundo, ascendisii ad ccelos,
Ad dexteram Dei
Tibi sancti ptoclamant.
Armis spiritalibus
Munita uiente apostoli
Sancli te sunt secuti,
Qui cum ipsa crucis
Paterentur morte
Tibi sancti canebant.
Christe martyrum tu es
Adj.utor potens prseliantium,
Sancta pro tua gtoria,
Qui cum victores
Exirent de hoc sseculo,
Tibi
sancti canebani.
Illustris tua, Domine,
Laudanda virlus, quae per Spiri-i- In sseculasseculorura
tum
Qui consternerent Zabulum,
Et mortem vincerent.
Tibi sancti canebant.
ManuDei excelsa
Protecti contra diabolum
Steterunt firmati,
Semper Trinitati fidem
Toto corde servantes.
Tibi sancti canebant.
Vere regnantes erant
Tecum, Christe Deus;
Qui passionis merilo coronas
Habent, et centenario
Fructu repleti gaudent.
Tibi sancti proclamant.
Christi Dei gratiain
Supplices obsecremus,
Ut in ipsius gloriam
Consummemur, et in sanctam
Hierusalam civitatem Dei
Trinitati cum sanctis
Dicamus alleluja.
el Hymnum ad Matulinam in Do-
minica.
ni Spiritus divinae
3j
[Dei, Lucis gloriae,
Respice in me,
Domine,
Deus veritatis,
Domine Deus Sabaoth,
Deus Israhel,
Respice.
Luraen de luraiue
Refereraus Filhitn Patris,
5S0
!Sanctumque Spiritum
In una substantia,
Respice.
Unigenitus, el priniogenitus,
A te obtinemus
,
Redemptionera nostratn.
Respice.
Natus es Spiritu sancto,
Ex Maria virgine;
Inidipsum in adoptioueui
Filiorum, qui tibi
Procreati ex fonte vivuiit.
Respice.
Hseredes et quohaeredes
Christi tui, in quem,
Et per quera cuncla creasti,
Quia in prsedestinatione
A sseculis nobis est
Deus Jesus, qui nunc coepit.
Respice.
Unigenitoex mortuis
Deo obtinens cofpus,
Claritatem Dei, manens
Rex aeternorum.
Respice.
Quia nunc cepit, qui seroper
Fuit naturae luse Filius,
Divinaelucis gloriaetuse,
Qui est forma et pleniludo
Divinitatis tuse frequens.
Respice.
Persona Unigeniti,
Et primogeniti,
Qui est totus a toto
Diximus lux de lumine.
Respice.
Et Deum verum a Deo vero
Semper semper coiifiiemur,
Tribus personis
In uua substantia.
Respice.
Hymnum sancti Palritii magistri
Scotorum.
Audite, omnes amantes
Deum, sancta meriia
Viri in Christo beali
Patrici episcopi
9- Quomodobonum ob actum
Similalur angelis,
Perfectamque propter vitam
/Equatur apostolis.
Beata Cbristi custodit
Mandata in omnibus
Cujus opera refulgerit
Clara inlef homines
Sanctumque cujus sequuntur
Exemplum mirificum,
Undeet in ccelisPatrem
MagnificantDominum.
591 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS.
Constatis in Dei timore
Et fideinmobilis
Super quaesediflcalur,
Ut Petrum Ecclesia
Cujusque apostolatum
A Deosortitus est,
In cujus portae adversum
Inferninon praevalent.
Dominusillum elegit
Ut docerel barbaras
Nationes, et piscaret
Per doctrinaeretia,
Et de saeculocredentes
Traheret ad graiiam
Dominumqui sequerentur
Sedem ad aelheream,
Electa Christi (alenla
Vendit euangelica,
QuaeHibernas inter genies
Cum usuris exigit,
Navigiishujus laboris
Tum operaepretium
Cum Christo regni ccelestis
Possessurus gaudium.
Fidelis Dei minister,
Insignisque nuntius
Aposlolicumexemplum,
Formamque prsebet bonis,
Qui lam verbis quara et faclis Immolalque
Plebi praedicatDei,
Ut quem diciis non converlil
Fruclu provocet bono.
Gloriam habet ctim Christo,
Honoremin ssectilo
Qui ab omnibus, ut Dei
Veneratur angelus
Quem Deus misit ut Paulum
Ad gentes apostolum,
Ut hominibusducatum
Praeberet regno Dei.
Humilis Dei ob metum
et
Spiritu corpore,
bonunfob aclum
Super quem
Requiescit Dominus,
Cujusquejusta in carne
Christi portat sligmata,
Et ctijiis sola sustenlans
Gloriatur in cruce.
Impiger credenles pascit
coeleslibus
Dapibus
Ne qui videnlur cum Chrislo
In via deficiant,
Quibus erogat ut panes
Verba euangelica,
El cujus multiplicantur
Ut inauna in mauibus.
Kastara qui custodit carnem
Ob amorera Doinini,
Quam caruera templum paravit
SancloqueSpiritui,
A quo constanter cutn mtindis Spiritale poculum.
Possidelur aclibus,
et
Quam hosliam placentem
Vivamofferl Domino.
Luraenque mundi accensuai Deitatem pervidet,
Ingens euangelicum,
In candelabro levatum
Toto fulgens saeculo,
Civitas regis raunita
Supra montem posita,
Copia in qua est multa,
Quam Dominus possidet.
Maximusnamque in regno
Cselorumvocabitur,
Qui quod verbis docct sacris, yEssequea vermibus,
Factis adimplet bonis,
Bono praeceditexemplo,
Formamque fidelium
Mundoque in corde habet
Ad Deum fiduciam.
Nomen Dei audeuier
Adnuntiat gentibus,
Quibus lavacris salufts
iEternam dat gratiam,
Pro quornm orat delictis
Ad Deum cotidie,
Pro ut Deo
quibus dignas
hostias.
Omnem pro divina tege
Mundi spernit gloriam,
Qui ctincia ad cujus meusam
jEslimal quisquilia,
Nec ingruenti movetur
Mundi hujus fulmine,
Sed in adversis lsetatur,
Cum pro Christo patitur.
Pastor bonus et fidelis
Gregis euangelici,
Quem Deus Dei elegit
Cuslodire populum,
Suamque pascere pieberu Tribusque personis unam
Divinis dogmatibus.
Pro qua ad Christi exemplum
Suam tradil animam.
Quem pro meritis Salvator Sine intermissione
Provexit pontificem,
Ut in coelestimoneret
Clericos militia,
Coeleslem quibus auuonam
Erogal cum vestibus,
Quod in divinis implelur,
Sacrisque affalibus.
Regis nuntius invitans
Credentes ad nuptias
Qui ornatur vestiraeiilo
Nupliali indulus,
Qui coelestehaurit vinum
In vasis ccslestibus,
5b'J
Propinansque Dei plebem
Sacrura invenit thesaurum
Sacro in volumine,
Salvatorisque in carne
Quem thesaurum emit sanclis
Perfectisque merilis,
Israhel vocatur hujus
Anima videns Deum.
Testis Domini fidelis
In lege catholica,
Cujus verba sunt divinis
Candida oraculis,
Ne humanse putent carnes
Sed coelestialleantur
Sapore ad viclimam.
Verus cultor et insignis
Agri euangelici,
Ctijtis semina videntur
Christi euangelia,
Quaedivino serit ore
ln aures prudentium,
Quorum quoque corda ac inentes
Sancto arat Snirilu.
Chrlsius illum sibi elegit
In terris vicarium,
Qui de gemino captivos
Liberat servilio,
Plerosque de servitute
Quos redemit hominum,
Innumeros de Zabuli
Absolvitdominio.
Hymnos cum Apocalypst
Psalmosque cantal Dei,
Quosque ad aedificandum
Dei tractat poputum,
Quam legem in Trinitate
Sacri credit nominis,
Docetque substantiam.
Zona Domini prsecinclus
Dlebus ac noctibus,
Deumorat Dominum,
Cujus ingentis laboris
Percepturus prsemium
Cura apostolis regnabit
Sanclus super Israhet.
Patricius episcopus
Oret pro nobis omnibus,
Ut deleanlur protinus
Peccata quse coramisimus.
Patricii laudes
Seraper dicamus,
Ul nos cum illo
Seuiper vivamus.
593 ANTIPHONARIUMMONASTERIIBENCHORENSIS.
Hymnum saneli Comgilli abbatis Pignus prsectaro animo
nostri.
Recordemur juslitiae
Nostri patroni fulgide
Comgillisancti nomine
Refulgentis in opere.
Adjuti Dei.Flamine
Sancto claroque luroine,
Trinitalis celsissimae
Cuncta tenentes regmine,
Quem Deus ad aetherea
Conduxit habitacula,
Ab angelis custodita,
Perraansura in ssecula.
Audite pantes ta erga
Allati ad angelica
AthletaeDeiabdita
A juventute florida
Aucta in legis pagina,
Alta sancii per viscera
Apta fidejustitia,
Ad Dei ducta gaudia,
Alti adlata merila
Affatimconcordanlia,
Ab angelis.
Bonam vitam, jtistitiam,
Benignilatemfloridam,
Caritalem firmissimam,
Deo primo adhibitam,
Juxta mandatum solidara
Ih regno praesiantissimaro,
Proximis ssepe debitam
Corde sereno placilam
Efficiebatcognilam
In futuro fructiferara,
fjuem Deus.
Contemplura mundialium
Voluptatum,praesentium
Viliorumfirmissimum
infirmos devastanlium
Verborum cogilaminum
Parte laevaversantium
Conlinebat per viscerum
Secrela vigilanlium
Ab angelis.
Doctus in Dei legibus
Divinisdictionibtis
Dilatus sanctis opibus,
Deo semper placentibus,
Dedicatusin moribus,
Dei Slephanus agius
Docebatsic el caelerus
Dictadocta operibus
Quein Deus.
Elegit a primordio,
Quoderat in principio,
/Elernum Verbura patemo
Eructatura satictissimo
Gorde verura altissimo
Carus eidem lucido
Conslans opere placido.
Ab angelis.
Fulgebat alti fulgore
Solis vice in verlice
Rutilantis meridie
Fidei claritudine,
Confirmatusex viscere
In Dei semper sidere
Confidens sanctimoniae
Praecipuomuniraine.
Quem Deus.
Gaudiumsancli Spiritus
Habebat in visceribus,
Regnum quod est snbliraibus
Deo dignum et fortius.
Gladiumquoque Spiritus
Levatum ad nequissiraus
Quo prosterneret superbus
Tenens sanctis in manibus.
Ab angelis.
Hurailis, sanctus, benignus
Probus in Dei Iegibus,
Huraanus, justus, comraodus,
Laudabilisin moribus,
Hilaris vultu, sobrius,
Caritalis in floribus,
Decoratus ordinibus,
Faclus palam mortalibus
In Scripluris erudilus,
Inspiratus divinitus,
In sacramentis providus,
Canonicis affalibus
Tesiamenli praefulgidtts,
Fervens spiritu, placidus
Deo carus, el piissimus.
Ab angelis.
Ealcavit mundumsubJolum
Karilalis per studium
Kastitatis firmissimum,
Contempnensomne vitium,
Inserens agrum floridum,
Pectus adornans lucidum,
Divinuui habitaculum
Trino nomine sancitum.
Quem Deus.
Lampademsapienliae
Constituit in peelore,
In thesauro sapientisc
ConditoDei munere,
Inflammalus magnopere
Luce veraejustitise,
Exaltalus munimine
Legis, spiritus, literae.
Ab angelis.
Magnumadprehendit bradium
iEterna vita condigtiura
Adeptus sanclum prsemiuin
J^ost laborem firmissimum,
Cujus perfectum meritnra
51)4
Vocamusin auxilhun,
Ul mereamur omnium
Vitiorumexcidiura.
Quem Deus.
Notus sanctoruin ccetibus
Abbatem in ordinibus
Monachorum militibus
Anachoretarum sensibus
Synodum sancds plebibus
Immo vir apostolicus
Ciarus cunclis in sortibus,
Adauctus in sublimibus
Ab angelis.
0 petram solidissimara
In fundaroentopositam,
0 contemptorem omnium
Rerum nequam prsesetuium,
0 ducem sanctum militum
Domino milanlium
0 tyroncm forlissiraum
Domino totum deditum.
Quem Deus.
Positus muri ferrei
Vicein luce populi
Dissipare, disperdere,
Cuncta raala destruere,
/Edificare, planlare
Bona tota in comraune
More sancti Hieremiae
Constituti in culmine.
Ab angelis.
Quis contempsit praesentia
Hujus aevidecidua?
Quis ascendit ad superna
Totoanimo gaudia?
Quis volebat in aethera
Carne volare posila?
Qualilcr iste talia
Adeptus sancta merita.
Quem Deus
Rexit sanctam Ecctesiam
Catholicam perregulam,
Relinens fidem solidam
Malam contra nequiliara,
Suam exercens animam
Sanctse legis per paginam,
Cujus exopto gratiam
Mihi adornat animara.
Ab angelis.
Sapiens suos internos
Sanctos elevans oculos
Deducebatad superos
Gapite sancto intentos,
Parte sancta in dextera
Colloeanssua viscera
Centurionis opera
Habens sancla per sludia!
Quem Deus.
Tulit suam meraoriam
Ad raansionem supernam
595 APPENDIXAD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS. 590
Caram Deo, et floridam Hymnumsancti Camelaci. Ad Sextam.
Suam exercens animam, Audilebonum exemplum Tuis parce supplicibus
Contempnens terram subdolam, Benedicii pauperis Sexta hora orantibus,
Vanam omnem insaniam CamelaciCutniensis Qua fuisti pro omnibus,
Domanscum Abraham Deijusti famuli, Cltriste, in cruce posilus.
Ad ferram illam oplimam. Exemplura praebet in loto, Qui regnas.
Ab Angelis. Fidelis in opere, Ad nonam,
Vilam acternam fulgida Gratias Deq agens, Exaudi preces omiiium
Adeptus est sub corona, in
Hylaris omnibus, Nona hora orantium,
Ubi adsumet praemia Jejunus, et mansuetus; In qua, Christe, Cornelium
Permansura in saecula Kastus hic servit Deo, Visitastiper angelum.
Comitaturusagraina Laetalurin paupertate,
Mitis est in Qui regnas.
Angelorum praecipua omnibus,
Ad Vesperas.
Inquirens semper talia Noctibus, atque diebus
Vigilans in Ecclesia. Orat Dominumsuum, Vespertinb sub tempofe
Quem Deus. Prudens, justus, ac fidells, Te invocamus, Domine,
Xhristum orabat Magistrum, Quem cognati diltgunt. Noslris precibus annue,
Sumnium ornans obsequiura, Regem Deumaspexit, Noslris peccalis ignosce.
Chrisli gerens officiura Salvatoremque suum In hora dtmidttnoctis.
Actum per aposlolicum. Tribuit huic aeternam Noctis tempus exegimus,
Hujus sequens vestigium Vitam cum fidelibus. Christe, in tuis laudibus,
DucensDeo exercitum Chrislus illum insinuavit Miserearis omnibus
In sanclum habitaculum PatriarchaeAbrahae. Te ex corde precantibus.
Trinitalis lectissimura. In paradiso regnabit Qui regnas.
Ab angells. Cum sancto Eleazaro. Ad Noclurnum.
Hymnum Deo curo cantico Colleclioad Secundam.
Iramolabat Aliissirao, Esto nobis protector in isla die, Jesu cleirienler visita
Dieinoclis circulo Domine sancte Paler omnipOtens Nocle orantes media,
Orans saepecum triumpho, aeterne Deus, et rhiserator, etmi- Qua divina potenlia
solvisli vincula.
Nunccantavit snb numero sericors, et auxiliator, et diix nO- Petri
Canlicum novum Doraino, bis,et inluminalor cordium nostro- Qui reguas.
Junctus choro angelico rum. Custodi, Domine, cogitalio- Ad Malulinum.
Summo sanctis in jubilo. nes, serniones, opera, ul possimus subveni omnibus
Deus,
Quem Deus. placere in conspeclu tuo, Domirie, Te ter sanctum laudanlibus
Zona cinctus juslitiae, et perficere voluhlatem luam, et
Unumque confitentibus
Caslitalis eximiae, ambulare in via recta toto hostrse Sacris
hymnorum canlibtrs.
Mundo operlus sindone, vitae tempore.
In signo castimonise, Ilem alia ad Secundam. Qui regnas.
FceminaliaIucidse Te oramus, Altissirae, Ileiit ad Mdlutinum.
Habens toto ex viscere, Exorto solis lumine, Gallorum Christe cahtibus
Cujus sanclo pro opere Christo oriens nomine|, Te deprecor sonantibus
Reddelur mercis condigne. Adesto nobls, Domine, Petri ob qttondam fletibufe
Quem Deusad aetherea Qui regnas in ssecula. Noslris intende precibus.
Conduxit habilacula, Ad Tertiam. Qui regnas.
Ab angelis cuslodita, Item alia ad Malulinum.
Christi per horam lertiam
Permansura in saecula.
Deprecamur clemenliam, Deus, qui pulsis tenebris
Per merita et oratiotfes sancii Uti nobis perpetuam Diei lucem tribuis,
Comgilli abbalis nostri omnes nos, Suam tribuatgraliam, Adventum veri luminis
Domine, in tua pace custodi. Qui regnas. Tuis effttnde famulis.
ttem ad Secundam. tionera nbbis poscentibus jubeas concedi. Qui feghais.
Exaudi nos, Domine, supplices tuos, qui in hac Ad horam Sextam.
hora prima diei referimus tibi gratias DominoDeo
Omnipolens aeterne Deus, qui nobis magnalia fe-
nostro, qui nos redemisti tuo sanclo sanguine, ut cisti, sexla hora sanctam Crucem ascendisti, et tene-
preces ac petitiones nostras vice primitiarum tibi bras mundi inluminasti, sic et corda nostra inlumi-
obtatas pie clementerque suscipias. Qui regnas.
nare digneris. Quiregnas.
Ad horam Terliam.
Tibi subnexis precibus Christo Dominosupplica- Ad horam Nonam.
tmis, qui in hora tertia diei Spiritum sanctum apo- Noha agttiif diei hora. Ad le, Domine,directa sup-
stolis oraritibus eraisisli, ejusdem gratiae pafticipa- plicatiorie, iju* culloribus liits 'diviiia ilioristrantet
 597 ANTIPHONARIUMMONASTERIIBENCHORENSIS. 598
niiracula, noslra quoque eorura imitatione corda.A Oralto communis fralrum.
inlumina. Qui regnas. Ne memineris iniquitatum nostrarum antiquarum.j
Ad Vesperlinam, Cito anticipent nos misericordiaetuse, quia pauperes"
Vesperlina oratio nostra ascendat ad aures divinse ; facti sumusnimis. Adjuva nos Deussalutaris noster ;
inajeslatis tuae, et descendat benediciio tua, Domine,, propter gloriam nominis tui, Domine, libera nos; et
super nos, quemadmodum speravimus in le. Quii pr.opitiusesto peccatis nostris propter nomen tuumj
regnas. Ne tradas bestiis animam cOnfilenlemlibi. Animas
Ad inilium Noctis.
pauperum tuorum ne obliviscaris in finem. Respica
Deus, qui inextricabiles tenebras inluminas noc- in testamentum, Domine. Deus, in adjutorium meum
tium, densitatem caliginis inlustras, corda nostra in1 iniende; Domine, ad adjuvandum me festina. Fe-
opere mandalorum luorum, te oramus, Domine, cu-' stina, Domine, liberare nos ex omiiibus peccatis no-
stodias. Qui regnas, stris.
Ad inilium noctis. Pro baptizatis.
Evolutis nunc diei temporibus, nocturnisque spa- Salvum fac populum tuum, Domine, et benedic
tiis supervenientibus, Dei misericordiam deprece- hseredilati tuae, et rege eos, et extolle, Domine, illos
mur, ut suppleti divinis sensibus, tenebrarura ope- n usque in saeculum.MiserereEcclesiaetuse Catholicae,
ribus renuntiare possimus. Quiregnas. quam in tuo sanguine redemisti. Qui regnas.
Ad pacem cetebrandam. Exurge, Domine, in requiem tuam. Tu es arca
Injuste egimus. Redemisti nos, Uomine, Deus ve- sanclificationistuae. Sacerdotes lui induantur justi-
ffiaus, in tuo sancto sanguine, nune adiuva nos in tiam, et sancli lui, etc. Qui, etc.
omnibus Jesu Ghriste, qui regnas. Laetentur in te, Domine, omnes sancti lui, qui
paxmulta diligentibus, paxtua, Domine, rex coe- sperant in te in omni veritate.
leslis, permaneat semper in visceribus nostris, ut Pro abbate.
non limeamus a timore nocturno. Qui regnas. Dominusconservet eum, et vivificet eum, et bea-
Incipit Symbolum. lum faciat eum in terra. Dominuscttstodit te ab omni
Gfedoin Deum Palrera omnipolemem invislbilen., malo, custodiat animaro tuara Dominus. Dominus
omiiium creaturarum visibiliura. et invisibiliumcon- custodiat introilum tuum ex hoc nunc et usque in
ditorera. sseculum.
Credo et itt Jesum Christum Filium ejus unicum Custodi nos, Domine, ut pupillam oculi, sub umbra
Dominumnostfum, Deuin omnipotenlem, conceptum alarura ttiarum prolege nos
de Spiritu Sancto, riatutti de Maria virgine, passum >, Protegere ei sanctificare digneris omnibus omni-
sub Pontio Pylato, qui crucifixus, et seputlus des- potens. Qui regnas, etc.
cendit ad inferos, terlia die resurrexit a morluis, Pro fraterniiate.
ascendit in ccelis, seditque ad dexleram Dei Patris Tu, Domine, servabis nos, et custodies nos a ge-
omnipotentis exinde venturum judicare vivos, ac neratione hac in aetemum.
mortuos. Exaudi orationes nostras pro fratribus noslris, ut
Credo et in Spiritum sanctum Deum omnipoten- illis Deus miserearis.
tem unam habenlem substantiam cum Patre et Filio. Pro pace populorum, et r-egum.
Sanctam esse Ecclesiamcatholicam, abremissa pec- Dominusvirtutem populosuo dabit. Dominusbene-
catorum, sanctorum commuiiiouem,carnis resurrec- dicel populo suo in pace.
lionem. Credo vilam post mortem, et vitam aeternara Pacem praestare digneris omnibus, omnipptens
in gloria Christi. Haecomnia credo in Deura. Amen. Deus. Qui regnas, etc.
Oratio Dominica. In blasphemanlibus.
Pater noster, etc. Domine, misericordia tua in saeculum, opera ma-
Ad Noclurnum. nuum luarum ne despicias.
Per horam medisenoctis lunc gavisi sunt angeli de _ DomineDeus virtutum, ne statuas illis noc in pec*
nalivitate Domininostri Jesu Christi. Ita et nos Isetari' catuiti.
debemus in tua sancta pace omnipolens Deus, qui Pro impiis.
vivis, etc. Judica illos, Deus, deeedant a cogitationibus suis;
Ad Malulinum. inritaverunt te, Domine.
usque
Tu es, Domine, iriluminator caliginum, conditor- Confundantur iili, qui eonfidunt in se, et non nos,
que elenientorum, reraissor criminum; Tnisericordia Domine, qui confidimusin le.
tua, Domine, magna est super eos qui te totocorde Pro iter facientibus.
requirunt. Majeslas tua, Dontine, mane nos exaudiat,
etdeleat delicta nostra, quse tibi non sunt abdita. 0 Domine, salvum fac, o Domine, bene prosperare.
Qui regnas, etc. Prosperitalem itineris praesta famulis tuis. Qui, etc.
Item ad Malutinum. Confiteantur tibi, Domine, oraiiia opera lua, et
Tu es spes et safus. Tu es vita et virtus. Tu es ad- sancii tui confiieanlur libi.
in tribulationibus. Tu es defensor aiiimarum Tibi gratias agunl animae nostrse pro innumeris
jutor
nostrarum, Deuslsrabel in ouinibus. Qui regnas, etc, beneficiis tuis. Qui regnas, etc.
599 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 600
Pro eleemosynarris. AA. Ad martym.
Dispersil, dedit pauperibus. Justitia ejus manet in Deus, qui sanctos luos cum mensura approbas, et
sseculumsaeculi,comu ejus exaltabitur in gloria. sine mensura glorificas, cujus praecepta finein ha-
Eleemosynas facientibus in hoc raundo retribue, bent, et praemia terminum non habent, exaudi per
Domine, in regno tuo sancto. illorum merita preces nostras, et tribue ut eorum
Pro infirmis. patrocinia adjuvent nos ad fldei profectum, ad bo-
Exctamaverunt ad Dominum, cum tribularentur, norum operum fructum, ad prosperitatis bonum, ad
ct de necessitatibus eorum liberabit eos. salubritalis commodum, ad religioniscultum, ad di-
Tribue, Domine, tuis famuiis sanitatem meulis, et vini limoris augmenlum per Dominumnostrura Je-
corporis. sum Christum Filium tuum, qui est Rex regum, et
Exurge, Domine, adjuva nos, et redime nos pro- Dominustlominantium,et gloria futurorum, regnans,
pter nomen tuum. et peruianeus una cum seterno Spiritu sancto in sse-
Adjutorium nostrum in nomine Domini. cula sseculorura.
Salvare nos digneris per invocationem sancti tui Collectiopost canticum.
nominis. Qui regnas, elc. Deus, qui exeunti ex ^Egypto populo tuo maria
Deus, qui sanctis martyribus et eleetis tuis coro- 6B divisisti, et suspensis utrinque marginibus in specie
naui niartyrii prsestitisli, le oramus, Domine, ut muri erigi fluenla jussisti, animas quoquc itostras a
eorum merilis obtineamus veniatu, qui lanlam gto- diluvio peccatorum liberare digneris, ut transire vi-
riam iiou meremur. Qui regnas, etc. tiorum gurgitem valeamusboste contempto, Salvator
Ad te, Domine, clamabo. Deus meus ne sileas a mundi, qui cum aeterno Patre vivis, dominaris ac
me. regnas cum Spiritu sancto in sreculasaeculorum.
Dominus virtutum nobiscum, susceptor noster Collecliopost benedictionempuerorum.
Deus Jacob. Exaudi preces nostras, omnipotens Deus, et praesla
Adjulor noster Deus Jacobmisererenobis, Domtne. ut sicut in decantato hymno beata puerorum insti-
Qui regnas, elc. tuta seclamur, ila tuo munere peccatorura laqueis
Ad colleclas.
ambiamur incendiis Sal-
oanclus in sanclis, Agnus iraraaculatus, gtoriosus absoluti relerni ignis non
in coclis, mirabilis in lerris, praestanobis, Domine, vator mundi, qui cum Palre vivis, etc.
secundum magnam misericordiam tuam, Deus, quse Collecliopost tres psalmos.
te petimus et oramus. Qui regnas. Te, Domine, de ccelislaudamus, libi ut canticum
Ad marlyres. r^ novum cantare mereamur. Te Dominum in sanclis
/Eternum virttilis tuse nomen omnipotens Deus tuis venerabiliter deprecamur, ut omnia nostra vota
oramus, uti nos martyrum et omnium sanctorumluo- suscipias, peccata dimitlas, Salvator mundi. Qui re-
rum meritis socios fide pares, devotione strenuos, gnas, etc. Colleclio
post Euangelium.
passione consimiles in resurreclione felicium facias Exultantes gaudio pro reddita nobis hujus diei
coaequari.Qui regnas, etc. luce omnipotenti Deo laudes gratiasque referamus,
Miserere mei, Deus, secundura magnam, etc.
te ex fidesecundum ipsius misericordiam obsecrantes, ut diem dominicae
Tribue, Domine, petentibus Resurrectionisnobissolemniter celebrantibus, pacera
magnam misericordiara tuam, Deus, qui regnas, etc. et tranquillitalem, lsetiliam praestare dignelur, ut a
Ad Noclurnum. vigilia matutina usque ad noclem clemenlisesusefa-
Medianocte clamore facto, ut nos inveniamur pa- vore protecti, exultantes Isetitiaperpetua gaudeamus
rati sponso, qui regnas, etc. per Dominumnoslrum Jesum Christum, eic.
Ad Matutinum. Super hymnum.
Deus Deus noster, ad te de luce vigilare debemus, Sancte Domine,inlurainatio, et salus vera creden-
et tu excila de gravi somno, et libera de sopore ani-1T) tibits,' Resurrectio Dominicaeclaritalis, . .
inluminacor
mas nostras, et in cubilibus nostris compungaraur, noslrum, ut trimlalis scientia, et umlatis cogmlione,
ut tui esse memoresmereamur. Qui regnas, etc. filii lucis, el membra Christi, ac templum sancti
Tu es spes et salus. Tu es vita et virtus. Tu es ad- Spiritus esse merearaur, qui regnas in sseculasaecu-
julor in tribulationibus. Tu es defensor aniraariim lorum. De marlyribus.
noslrarum, Deus Israhel, in omnibus. Qui re-
Hi sunt, Doraine, qui, felici cruore perfusi, dum
gnas, etc.
Ad Malutinum. < blandientetn mundi luijus inlecebram gloriosa pas-
0 qui in allis habitas, et humilia respicis iri coelo sione despiciuit, mortem morte vicerunt, conside-
el in lerra, in mari et in oninilms abyssis, de pro- ratilesque tenebrashujus lucis certo termino, ac fine
fundo cordis le deprecamur, ut firmes manus noslras ruituras, sumpsertmt de pcena vitam, et de uiorte
sd prselium, et digiios nostros ad bellura, quo pos- victoriam. Rogamuste, Chrisle, ut eorum precibus
stttnusin matutinointerficereomnes peccatores terrae adjuvari mereamur, quorum consori.esesse non pos-
noslraeac nos indeficemereamur et templumsanclum sumus per te, Chrisle, qui cum Patre vivis domiua-
tuum Ghrisle. Qui regnas, etc. ris, et regnas.
601 ANTIPHONARIUMMONASTERHBENCHORENSIS. 002
Super Cantemus Domino gtoriam, A Uem post Benedicite.
,- Deus, qui cotidie populura tuum jugo vEgyptise i Deus, qui tres pueros de fornace eripuisti, sie nos
servitulis absolvis, et per fluenta spiritalis lavacri ini eripias de suppliciis inferni, qui regnas iu saecula.
terram repromissionis devicto hoste transducis. Dai Post Laudate Dominum de ccelis.
nobis de. viliorum impugnatione victoriam, et de> Te taudamus, Domine, cum sanclis tuis, ut preces
victis tenebris nostris deducas hsereditatem in San- noslras suscipere digneris, qui regnas, etc.
ctuario, quod prseparaverunt manus luae, Satvatorf Post Euangelium.
niiindi, qui cum aeterno, etc. Resurgentem in hoc diluculo Dominum depreca-
Super benedictionemtrium puerorum. mur, ut et nos in vitam aeternain resurgamus per
Sancle Doraine, et gloriose mirabilium virtutum1 omnia sseculasaeculorum.
effector, qui tribus pueris inter' supplicia constitutis3 Post hymnum.
adsistis, cui factum facile est ignium temperare na- Resurrectionem tuam, Christe, veneramur, per
turam, et vim quodammodo exustantium coercerei quam in seternum salvari mereamur per omnia sae-
flammarum, ul inter incendia frigida hymnura tibii ctila.
canentes cum magna victoria exultarent, eamdem» Chrisle Deus, qui in salulem populi tui Israhel a*d-
nunc, Domiue,ad liberandos, ac protegendosnosdona1 B jutor et protector fuisti, quem per siccum mare ab
virluiem, Salvator mundi. jEgypio duxisli, salva nos hoe modo ab jugo peccati.
Super Laudate Dominum de ccalis. Qui regnas in saecula.
Quem cuncta canite elementa Dominum laudent. Post hymnum trium puerorum.
Cujus confessio sacra eadem in coelo, et terra, ett Te eniiu, omnipotens Deus, benedicimus jure, qui
pignora Sion novum lonanti dicite hymnum, facturii tres pueros liberasti ab igne, nos quoque de supplicio
judicium nefandiis in fine conscripttim, perslrepilei mortis aeternae propter rnisericordiam tuam eripe,
diversis spiritales melodiae modis, ul Christum con-• qui regnas, e(c
laudent spirilus per ssecla omnes, qui cum Patres Post Laudate Dominura de coelis.
vivit. Deus altissime Rex, angelorum Deus, laus om-
Super canticum. nium elementorttm, Deus gloriae, et exultatio san-
Deus, qui imptam iEgyplum dienniis corruptioni- ctorum, custodi animas servorum
bus multas, et diviso mare planum iter populo prae- tuoruiu, qui re-
gnas in saecula.
stas, preces exaudi, quaesumus, nostras, et nos no- Post Euangelium.
stris taliter hoslibus salva, Salvator raundi. Qui re- Canlicis spiritalibus delectatim nos, Christe, con-
gnas, etc. ,C sonanles canimtis tibi, quibus tua Majestas possit
Post benedictionemtrium puerorum.
placari, oblata laudis liostia spirilali, qui tecum vi-
Deus, qui pueris fide fervenlibus fornacis flam- etc.
mam frigidam facis, et tribus invictis morle devicta vit, Item post Euangetium.
quartus adsistis, precamur nobis aestibuscarnis lalem1 Diluculo lucis Auctore resurgente, exultemus in
Virlutem preestes aduslis per te, Jesu Chrisle, qui
Domino,devicta morte, quo peccata possimus semper
regnas, etc obire, vitaeque ambulemus in novitate, qui tecum
Posl Laudate Dominumde coelis.
vivit, etc.
Deus nosier, Detis oranium animarum, le adora- Post hymnum.
mus, ut in hac vigilia solempnitatis ad missa perve- Lux orta est in luce prima, exordio dierum anti-
nire prsestes, quo usque tenebrae iniquitatis nostrse
quo facta, Unigenittis tuus, Domine, qui noslra
convertantur in Iumine, sicut sol in meridie splen- abluere venit
per crucem peccata, qui tecum vi-
descit, Salvator mundi, qui regnas, elc. vit, etc.
Post Euangelium. De marlyribus.
Dominicam, nostraeResurrectionis inilium, vene- Triumphalium memores martyrum tuorum, qut
rantes, Trinitati Deo nostro debitas laudes, et grates D ] pro te loleravere vexilla passionum, precamur, ut
unito referamus affeclu, obsecrantes mtscricordiara per sancta merita ipsorum nostrorum veniam me-
ejus, ut nobis Domini et Salvatoris nostri beatse Re- reamur peccatorum. Qui regnas, etc.
surrectionis participium lam in spintu quam etiara in Posl Cantemus.
corpore concedat, qui cum Patre vivit, elc. Plebs Israhel in figuram nostri liberatur in trans-
Posl hymnum. ilu maris. Nos ergo per gratiaoi baptismi libera tu ab
Respice, Domine, ad preces nostras, qui infirmi- exitiis mundi. Qui regnas, etc.
lates visitasti humanas, et tuam nobis sanctificatio- Post Benedicite.
ncm largire, et immorlalilatem, Christe, qui re- Ut tres pueros in flamma salvasti descensu in for-
gnas, elc. nacem coeleslis nuntii, sic nos per Angelura niagni
Item post canticum consilii liberare digneris ab igne inferni. Qui re-
Summerso in mari Pharaone liberatur Israhel. guas.
Nos quoque per baptismi gratiam et crucis trium- Post Laudate Dominum de coelis.
pbum ab omni malo qusesumusliberari per te, Chri- Deus, qtiem exercitus canit coelorum, queraque
ste, etc. Ecclesia laudat sanctorum, quem hymniiat spirilns
603 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. «04
universorum , miserere, obsecro, omnium nostro-j A Post Laudate Dominurade ccelis.
ruiu, qui regnas, etc. Laudent te, Domine, angeli, virlules, sydera, po-;
Super Cantemus. et quaeorluiu sUumlibi debent officiotuse
Cantemus tibi, Doinine exercituum Christe, oran- teslates, latidationis exullent, ut per universitatis armoniani
les, ut q.uemadmoduni exemisti dileclum populum libimet concinnentem fiat, ut iti
tuum caplivilalis acerrimse jugo, iter demonslranle coelo, ita et in lerra
voluntas tua. Sil tibi, precamur, Domine, beueplaci-
eis nubis columpna per diem, eadem ignis quoque
lutn in pqpulo iuo, ut per exaltationes ^luas in ejus
per noctem. Finditur ergo mare dextera, laevaque in
faucibus collocatas, maneat in singulis et verbi tui
;
abruptum digestis aggeribus stupens unda solida-
armatura, qua doceas, et vitse nostrse veritas, qua
tur; tuus populus navigal planlis. Mira res! iler ejus semper aspicias, et salus,
nec eques potest sequi, nec ratis. Maria tympanum qua mattsuetos exaltes,
iste luetur. quia secundum multiludinem raagnitudinis luae te
qualit, hymnus canitur, grex peculius
laudamus, Domine, gralia laudationis ostensae, im-
Ita et.nos ab inseclatione veleris inimici, el ab omui molatione
mundiliberare Salvator per psalterium, morlificationeper tympa-
periculo digneris, tnundi, qui hum, cotigregatione per chorum, exultatione
ctmi seterno Patre vivis, dominaris ac regnas una per
organum, jubilalione per cymbalum, ut semper mi-
cuni aeternoSpirilu sancto in saeculasaeculorum. ^|j sericordiam tuam habere mereamur, Christe Salvator
Super benediclionemtrium puerorum. cum aelerno Patre vivis, elc.
Tres Hebrei venerabiles numero, sacraraento mu- mundi, qtti
nili, aetate teneri, sed fideisoliditale robusti, amore Super Cantemus Domino.
divinsereligionis Regis adorare imaginemcouiempse- Domine, qui Cinchrim fugientes tueris bis senas
runt, ulpole qui ipsum conlempserant Regeiu, qui ira per invisa tribus semulum itinera, prius ftiiclibus iii
sufdalus solito septies ampliuscaminum jussit incendi, binis montium utrimque redaclis celsorum, ceu jugis
ac piceet slupa armatura cilari incendiumsestuantibus abrupte arentibus talis sequore murura quasi et de
globis. Erubescit quoque ipsum alienis ignibusccelum. petra lymphas producens; mergalur ergo ul olira
Jllopraecipilanturinsontes,ibidemquete,propterquem piorum supplicium hostis setern"-,quaesumus,slato-
praecipitantur,invehiunl, Christe. Taliter el nosex ly- res currum, quod est cujus afialus, actusque cum
ranni intellectualis furore, et ab ingenito igni digne- cogitatu celeri nequam sit Pharaoni Rex Israhelera
vis liberare, Salvalor mundi, qui cum aelerno Palre vertim t quae unda salval, ut Chrislo carmina canat,
vivis, elc. per ssecla,qui cum Patre vivit.
VersiculifamiliwRenchuir. Super petram constructa, Undecumque invicta.
Benchuir bona regula, Nec non vihea vera Vere regalis aula,
ExjEgyplo transducta. Variis gemmis ornata,
Recta, atquedivina;
Cerle civilas firma, Gregisque Christi caula,
Slricta, saucta, sedula, Palre summo servata.
Sumraa justa, ac mira. Fortis, atque munita,
Munther Benchuir beata Gloriosa, ac digna, Virgo valde fcecunda,
Supra montern posita. Hsecet mater intacta,
Fide fundata certa,
Spe salutis ornala, Arca cherubin lecia, Laeta, ac tremebunda,
Caritale perfecta. Omni parle aurata, Yerbo Dei subacta.
Navis numquam turbata, Sacrosanciis referta, Cui vila beata
Quamvis fluctibus tonsa, Viris quatttor porlat;i. Cum perfeclisfulura,
Chrislo regina apta Deo Patre parata,
Nupliis quaque parata
Solis iuce amicta, Sine fide mansura.
Regi Dominosponsa.
Domusdeliciis plena Simplex, simulque docta, Benchuir boua regula.
Collecliosuper hominemqui habet diabolum. C Incipiunl anliphonw super Gantemus et Benedicile.
Domine sancte Pater omhipolens seterne Deus, Educti ex iEgypto Patres noslri et pertransierunt
expelle diabolum, el gentilitatem ab homine isto de pedibus Rubrum mare, dixerunlque laudem Domino
noslro.
capile, de capillis, de cerebro, etc.
Oralio de Martyribus. Tres pueri ih camino missi sunt, et non limue-
Deus, qui raartyribus tuis largitus es regnuro, no- runt flammam ignis, dixeruntque laudera Donlino
bis autem peccaloribus veniam praestare digneris. nostro.
Hi coronam Silam passiorie per fidem meruerunt; Filii Hebraeorumpeneiraveruitt, Israhelitac ptebes
nos vero pro iniquitatibus et prsevaricationibus nO- transierunt pef sicctim mare, laudemque Jixerunt.
stris remissionem a te et misericordiam poslulamus, Tres pueri le orabant de medio ignis, ad te clatna-
pef te, Jesu Chrisle. bant ex uria voce, hymhuinque dicebanl.
lncipil antiphona in Nalale Domini super Domiue " Gloriosus in Sanctis, niirabilis in majestatibus, fa-
refugium, ad Secundam, ciens prodigia.
Ab hodiernodie nox miuuilur-,dies crescit, concu- Beoedicaraus Deum Palrem et Filium, et Spiritura
liuntur tenebrae, luraen augetur, el in lucro lucis sanctutu Domiiium.
nocturnaedispendiatraiiferentur. Dextram,'IsevamqueMoysesaspexitviam regalem,
«95 ANTIPHONARIUMMONASTERIIBENCHQB.ENSIS 606
polum [forle populum| eduxit, ad liltus maris usque- ^ Ad 'communicare,
perduxit. Corpus Domini accepimus, et sanguine ejus potati
Fornacis. flammas pueri contempserunl, Christo sumus, ab omni malo non timebimus, quia Dominus
jugiter immolaverunt, viam iniquam dereliquerunl. :nobiscum est.
Item alia.
Super.Laudate Dominumde ccelis.
De ccelisDomtoumlaudale, psalterium jocundum In labiis meis iheditabof hymnum, alleluja ; cura
immolate, laudate eum in sono tubae. docueris me, ego justitias respondebo : Alleiuja.
Pharao demersus est in Rubrura mare. Moyses Item alia
pertransit in sicco pede maria, dixit Deocanlate. Guslate et videte, alleluja, quam suavis esl Dorai-
De marlyribus. nus, atleluja.
Alia.
Post ignes ef laminas, cruces, atque besiias sancti
Hoc saCrum corptls Domiiliet salvatoris sanguinem
cum magno triumpho vehuntur in regno et in re-
SUmiteVobisin vilairi pefehheHi. Atleluja.
frigerio.
In invocatione sanctorum Martyrum miserere, llem alia.
Deus suppiicum tuorum, Qtiam dulcia faucibus hieis elOquia tria, Ddmine.
Il&n aiia.
Super Dotriinerefugium, in Dominicorumdie. R
Hic est pSnis viviis, qui de ccelo desceiidil. Alie-
Converlere, Domine, usquequo, et deprecabilis
esto super servos tuos. luja. Qui manducat ex eO, vivei in aetefrium. Alte-
Ilem alia. luja.
Item alia.
Respice in servos tuos et in opera tua, Domine. RefCctiChfisti c6fpOre et saiiguine, tibi semper,
Item alia,
Doraine, dicamus : Alleluja.
Repteii sumus mane misericordia tua.
Alia cotidiana. Arl Vispetum tl ad Mtiiutinanl.
Sit splendor Domini Dei nostri super hos. Gioria iri Excelsis Deo, et in terra pax, etc.
Memoriaabbatum noslrorum. Famosum mundi magistrum, Tantis successit Camanus
Sancta sanctorum opera Quos. Vir admirabilis omnibus.
Patruro, fralres, fortissima Gratum fecit Finienanum, Christo nunc sedet supremus,
Benchorensiin oplima Heredem, almum, inclytum, Hymnos canens quindecimus,
Fundalorum Ecclesia, Illustravii Machlaisreum, Zoen ut carpat Cronanus,
Abbatum eminentia Kaput abbatum omnium, Conservet eum Dominus.
Numerum, lempora, nomina Lampade sacra Segantim Qups
Sine fine fulgehlia, MagnumScripturse medicum. Horumsanctorum merita
Audite magna merita, QiiOs. Abbatum fidelissima
Quos convbcavit Dominns Noius vir erat Berachus,
Coelorumregni sedibus. Orhatus el Cumnenus, Erga Comgillumcongrua
Pastor Cblumba congruus, Invocamus allissima,
Amavit Christus ComgiUum
Cli possimus omnia
Bene et ipse Dominum, Quereia absque Aidanus,
Carum habuit Beognoum, Rector bonus Baulheritis, Nostra delere crimina
DbmnumorhaVitiEdeum, Summus anlfetes Gronanus. Per Jesum Christum aeterna
Elegit sanctum Simlanum Quos. Regnantem in sseeula.

ORIGO

€ANTUUM ET CURSUUM EC<OLESIASTICORUM,

EX CODICE VETUSTISSIMO.

(Spelman. Concil. Angiic. tom. I.)

Si sedulo inspiciamus cursus auctores, in ;exor- [2
dium reperimus decantatum fuisse, non sicut aliqui
imperiti fuisse} vel varise objectiones pertulerunt,
adhuc multi conantur fore.
Beatus Trosimus episcopus Arelatensis, et sanctus
Pbotittus iriartyf et episcopus Lugduneusis-,discipu-
lus sancti Petri apostoii, sieut et refert Josephus et
Eusebius Csesariensisepiscopus, cursum Romanum
in Galleistradiderunt.
Inde postea relatione beati Photini martyris, cum
quadraginta el octo martyribus, retrusi ergastulum,
relatione ad beatum Clementem IV loci successoris
Petri apostoli depdrtaverunt, e't beatum Inereniutn
episcopum beatus Cleinens Ofdinavit. H©cin libro
sancti ipsius Inerenii episcopi et maftyris feperies.
Edoctus a beato Polycarpo Hismefnlorumepiscopuiii
et mariyrem, qui fuit discipulus Jobahnis apostoli,
007 APPENDIX AD OPERA SANCTI GERMANlPARISIENSIS. 608
sicut refert historiograffus Josephus et Hiereneu A dra summi honoris, pfo reverentia sanctilatis eorimi
episcopi in suo libro. sunt adepli.
Johannes evangelista primum cursum Gallorun Et postea in Britanniis vel Scottiis prsedicaverunt,
decantavit; indepostea Polycarpus discipulus sanct quaeVila Germani episcopi Anlisiodorensis, et Viu
Joliannis; inde poslea Hiereneus qui fuit episcopu: beati Lupiadfirmat, qui bealura Patricium spiritalilei
Lugdunensis Gatlei. Tertius ipse ipsum ctirsura de litleras sacras docuerunt atque enutrierunt, et ipsutn
cantavit in Gatleis. episcopum pro eorum prsedicatione archiepiscopum
Inde modulationibus, series Soripturarum Novi a< in Scotliis et Brilanniis posucrunt, qui vixit antios
Veteris Testamenti, diversorum prudentium virorun centum quinquaginla tres, et ipsum cursum ibidem
paginis, non de propriis, sed de sacris Scripturis re- decantavit.
ciperent freceperuntl antiphonias et responsoria, sei Et post ipsum beatus Wandilochus senex, et bea-
sonus, et Alleluias composuerunt, el per universun tus Gomogillus, qui habuerunt in eorum monasterio
orbera terrarum, ordo cursus est. Non sicut mull msnachus circiler tria milia.
opinantur, ut Gallicanus quidam clericus Britto tno- Inde bealus Wandilochus in praedicaiionis mini-
dulatione deditus quod ipsum edidissel, qtiod non fa- sterium abbato Gomogillo missus est; et bealus Co-
cit quod beatus Hieronyraus presbyler, Germanus el B lumbanus partibus Galliarum deslinuli suut Luxogi-
Lupus episcopi, Pelagianam hseresim, vel Gallianam lum monasterium, et ibidem ipsum cursum decanta-
(quae rioraen ipsius tilulatur) ex Britanniis ct Scot- verunt.
tiis provinciis expuleruut, unde alium cursum qui di- Et inde postea percrebuit formam sancfttalis eo-
eitur praesente tempofe Scoltorum, que.... sa opi- rum per universum orbem terrarum, et multa cceno-
nione jaclatur. bia ex eorum doctrina tam virorum quam puellarum
Sed beaius Marcus evangelista, sicut refert Jose- sunt congregata.
phus el Eusebius in libro iv, totam jEgyptum vel Et postea inde sumpsit exordium sub beato Co-
Italiam laliier prsedicaverunt, sicul unam Ecclesiam, lumbano, quod ante beatus Marcus evangelista de-
ut omnis sanctus, vel Gleria in excelsis Deo, vel cantavit, et si uos non creditis, inquirite in Vita
oratione Dominica, et Amen universi tam viri quam beati Columbani et beati Eastasi abbalis, pleniusin-
feminaedecantarenl. Tanta fuit sua praedicatiounila, venielis, el dkta beali Allheleti abbatis Eboveusis.
et poslea Evangelium ex ore Pelri apostoli edidit. Est alius cursus orientalis a sancto Cromacio el
Beatus Hieronymus adfirmat ipsum cursutn qui di- Eliodoro et beato Paulino, seu et Athanasio epi-
cilur prsesente tempore Scotlorum, beaius Marcus scopo editus, que in Gallorura consuetudinem non
decaniavit, et post ipsum Gregorius Nanzenzenus, * habetur, quaesanctus Macliarius decantavit, hoc est,
quem Hieronymus suum magistrura esse adfirmat. per duodenas, hoc est, unaquseque hora.
Et beatus Basilius frater ipsius sancti Gregorii, An- Est et alius cursus quera refert beatus Augusti-
lonius, Paulus, Macharius, vel Johannes et Malchus nus episcopus, quod beatus Ambrosius propter hae-
secundum ordinem Patrum decantaverunt, relicorum ordinem dissimilem composuit, quera in
Inde postea beatissimus Cassianus, qui Livorense ltalia antea decantabatur.
monasterio beatum Honorium habtiit comparera. Et Est el alius cursus bealiBenedicli, qui ipsumsin-
a cursu Romano quem
p.oslipsum beatus Honoratus primus abbas et san- gulariter pauco discordanle
ctus Caesariusepiscopus qui fuil in Arelata et bealus in sua regula repperis scriptum : setl tamen beatus
Porcarius abbasqui in ipso monasterio fuit, ipsura Gregorius urbis Romae pontifex, quasi privilegiura
cursutn decantaverunl, qui beatum Lopum el bealum monachis ipsum sua autoritate in Vita sancli Bene-
Gerinanum monachus in eorum monasterio babue^ dicli in libro Dialogorum adfirmavit, ubi dixit nou
runi. Et ipsi sub normam reguli ipsum cursum ibi- aliler sanctus vtr docere, nisi sicut iose bealus Be-
ileiu decantaverunt, et postea in episcopatus caihe- nedictus vixit.

AMQUII MARTYROMII GALHCMll

EX MS. ILLUSTRISSIMIDOMINICHAVVELIN, REGIORUMSlGiLLORUMCUSTODIS.
(Marlen. ampliss. coll. lom. VI.)
INCIPIT MARTYROLOGIUM.j
JANUARIUS. U Macharii abbalis. Hsecin yEtbiopia, Rutuli, Clau-
Januariut habet dies xxxi, luna xxx. diae,Aurigo, Vetali, Yertise,Stephani.
Kalendas Januarii, Circumcisio Domini nostri Jesti III Nonas Jan., Cyrici, Primi. Parisii civitate, De«
Chrisli secundum carnem. positio sanctaeGenovefaevirginis.
In Orienle, Stephani. Nicomedia, Euphrosini epi- Vienna civitate, beati FlorenU episcopi.
scopi, Primiani. Pridie Nonas Jan., in Africa, Aquilini, Gemitii
IV Nonas Jan., Antiochia, Syridoni episcopi, Firtui,
609 ANTIQUUMMARTYROLOGIUMGALLICANUM. GIO
Quinti. In oriente, Bononia, Ermenlis, Aggei et A VII Kal. Februarii, in Nitia, Smurnse, Passio sancti
Gagi. Polycarpi, Fabiani, Saliani, Sydonis.
Nonas Jan., Hierosolyma, Depositio Simeonis pro- VI Kal. Feb., in Apollonia, Gagi, Celesti, Donalivi,
phelae. Publii.
VIII Idus Januar., Epiphania' Domini nostri Jesu V Kal. Febr., Romse, Natale sanctte Agnelis virgi-
Christi, Petri et Marci. Civitate Redonis, nativitas nis de nalivilate, Davili, Juliani.
et ordinatio episcopatus el depositio sancti Mela- IV Kal. Feb., in Tuscia, Constanti, Hyppoliti epi-
nii episcopi ibidem celebris. scopi. Treveris, Depositio Valerii episcopi.
VII IdusJan., Nicomedia, Luciani presbyleri, Feti- III Kal. Feb., in Africa, Belleani, Cleri, Philippiani
cis, Januarii, Poliarci, Filoronis. et aliorum cxxiv.
VI Idus Jan., in Graecia,Timolhei, Jocundi. Agusto- Pridie Kalend. Februar., in Alexandria, Ammoni,
duno civitate, Deposiiio Egimoni episcopi, Pelri, Cyriaci, Gemmeni, Zelasi.
Luci. FEBRUARIUS.
V Idus Jan., in Africa Epictati, Jocundi, Quinti,
Februarius habel dies xxvm, luna xxix.
Secundi, Saiurnini, Felicis, Fortunaii, Vitalis,
Martialis. I
BKalend. Feb., Ravenna, ,Severi episcopi, Victoris,
IV Idus Jan., Depositio Melchiadis episcopi. In et Passio sanctorttm Vindimialiet Singenii.
Africa, Revocali, Firmi, Saturi. IV Nonas Febr., Purificatio beaue Marisequando re-
III Idus Jan,, in Alexandria , Petri, Siveris , praesentatus est Jesus in templo. Marini, Victori.
Eliuci. III Nonas Feb., in Africa, Felicis. Vapingo, Deposi-
Pridie Idus Jan., in Achaia, Cyriaci, Moscenei, tio episcoporum sanctorum Ferridi et Rernedii.
Saturi. Lugduno, Lupicini episcopi.
ldus Jan., Romae,Secundae, Zoronse et militumxM. Pridie Nonas Feb., Foro Semfroni, Natale Gimini,
Pictavis, Depositiosancti Hilarii confessoris. Gelasii Magni, Donati, Timoi, Filiae episcopi cum
XIX Kal. Februarii, Nola Campanias, Passio sancti filia sua.
Felicis, Pauli, Succisi, Victurini. Nonas Febr., in Sicilia, Cathenas, Passio sanctae
XVIUKal. Febr., Antiochia, DepositioAbbacuc pro- Agathae martyris. Vienna Depositio Aviti epir
phetse. Rerais civitate, Depositio.sancti Remegii, scopi.
VIII IdusFebr., in Achaia, Saturnini, Revocatse.
episcopi et confessoris.
Csesarea Cappadociae, Passio saucti Dorothei et
XVII Kalendas Februarii, Romse, Depositto sancti /G
Marcelli episcopi el confessoris. Arelale, Deposi- Thiophili.
lio sancti Honorati episcopi. VII Idus Febr., in Britannis, Natale Aguli episcopi
XVI Kal. Feb., in Thebaide, Depositiosancli Anto- Anatholi, Amonis.
Idus Febr. ln lndia civitate, Passio sancti Tho-
nii monachi. Bituricas civitate, sancti Sulpicii epi- VI
mei apostoli. In Arminia Minore, Natale Diunysii,
scopi. Linguinis", Passio sanctorum Geminorum
Oneliani, Luci. Depositio Pauli episcopi.
Speusippi, Leonellae, Junellae, Neonis; et Deasci V Idus Feb., Suevo
Marcelli apud Cyprum, Natale Alexan-
civitate, Depositio episcopi. dri, Pauli, Dionusii. DepositioPraejecti.
XV Kal. Feb., Romae,Dedicatiocathedrae sancti Pe- IV Idus Febr., Romse, sanclseSolheris virginis. San-
tri apostoli, qui primo Romsesedit. Romae, sancti ctanis civitate, sancli Trojani episcopi et Balde-
Prisci, Tyrsi et Gallinici. Turonis, monaslerio cundis abbatissae.
Majori, Depositiosancti Leobardi confessoris. III Idus Februarii, in Apulia, Poenis, Seufraxi. ln
Xlll Kal. Feb., Romae,sancli Sebastiani et Fabiani Campania, Basiliani.
martyrum. Lugduuo, Clementispresbyteri- Pridie Idus Februarii, in Africa, Damiani, in Italia
XII Kal. Feb., Romae, sanclae Agnetis virginis. Ar- Donali.Heraclii, Vincentii, Susannae.
vernis, Depositiosancti Aviti episcopi, Projecii, ® Idus Febr., Nicomedia, Passio Juliani, Tulliani. Lug-
Amerini, Saturnini, duno, Depositio beali Stephani episcopi.
XI Kal. Feb., in Spaniis, Valerii episcopi et Vin- XVI Kalendas Martii. Roraae, Passio Valentini mar-
centi diaconi et martyrum xviu, cum sociis eo- tyris, Felicolae.In Tuscia, Spoleti civitate, Vita-
rum. lis, Cyrion, Marliani.
X Kal. Feb., in Mauritania, Passio Severiam e" XV Kal. Mart., Anliochia, Josippi diaconi, Apolto-
Aquileeet uxoris ejus, Eugeni et Machari, Do- nii, Romani et sanctaeAgapse, virginis.
uali. XIV Kal. Mart., in Britanniis, Faustini, Vivenlise.
IX. Kal. Feb., Antiochia, Passio sancti Babyllse, In iEgypto, Juliani, cum ^Egyptiis numero v mil-
cum tribus. Par., etaliorum. Eugeni, Felicissirai, lium.
Salurnini. XIII Kalend. Martias, in Africa, Concordise,Donati,
VIII Kal. Feb., Antmasius, Sabinus, Leodotius , Casti, Secundiani.
Thrugenis. Romse, Translatio sancti Pauli apo- XII Kal. Martias, in Africa, Rutulus, Silvani, Dar-
sloli. sici, Secundini. Deposilio Benedicti abbatis.
611 APPENDIXAD OPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 612
XI Kal. Martias,in Africa, Publii, Juliani, Marcelli, A XVII Kalendas Aprilis, in Aquileia, flilaritas, Jani,
Majulii, Julii, Datiani, Papini.
X Kal. Marlias, Roraae, Depositio Gagi episcopi, XVI Kal. April., Nicoroedia, Diunysii, Januaril,
Victoris, Coronae, Didirai. Nonnae. Romse Ale^xandriepiscopi, Theodoli dia-
IX Kal. Mart., iriAfrica, Veroli, Secundini, Servuli, coni.
Jucuudi. XV Kalend. Aprilis, in Alexandria, Gollegidiaconi,
VIII Kal. Martias, Cathedra sancti Pelri apud An- Colodii diaconi, Quinto, Rogali.
tiochiam. Romae,Natalesauctse Concordiae,Teclae XIV Kal. April., in Caesarea Cappadocice,Theodori
virginis discipulse sancti Pauli apostoli, Valeri, presbyteri, Lucelli, Theodori episcopi, Leontii
Gagoni. episcopi.
VII Kal. Martias, in Pannoniis, Seneroli, Antigoni, XIII Kal. April., in Antiochia, sancti Joseph. InSy-
RutuU.In Asia, Cosani. ria, Pauli, Valenlini. Fontenella monasterio in
VI Kalcndas Martias, In CsesareaHeroli, Luci, Sur- Gallia, Wiframni episeopi.
gi, Felicis. Nicomedia,Luciani presbyteri. XII Kal. April., in Alexandria, Seraphionis, Josip-
V Kal. Martias,inAfrica, Donati,Jusli, Aurili. Pam- phi, Voluntiani, Aramooi, Polycarpi.
pilia, Natale sancti Nesloris et Casti. B XI Kal. April., Narboniacivilate, NalalePauli con-
IV Kal. Mart., Natale sanctorum Alexaudri, Nesto- fessoris,Salufnini, Decroni, Arionis.
ris, Epicini, Justi. X Kal. Aprilis, Natalissanctorum Fidelis, Theodori
III Kal. Martias, in Thessalonica Alexandri, Thi- presbyleri, Pauli, Csesariae,Juliani, Diunysii.
ciani, Gayani. IX Kal. April., in Syria Seleucia. Agapiti, Romtili,
Pridie Kalendas Mart., Natalis sanctorum Celeris, Rogati,Victorini, Satumini.
Pupilli, Jusliopuli. VIII Kal. Aprilis, Adnuntiatio sanctse Mariae per
MARTIUS. angelum. Dominusnoster JesusChristuscrucifixus
Martius habet dies xxxi, luna xxx. est, et natale Castuli, Erostrati.
Kalend. Marlii, Natale sancli Leonis, Donati, VII Kal. April., Natale sancti Castuli, Munati pres-
Abundanti,Adriaiii, Victoris, byleri, Petri episcopi, Casiani episcopi.
VI Nonas Mart., Georgii, Ileroli, Absaloni. tn Caesa- VI Kal. April., Hierosolyma, Resurreclio Domini
ria, Luci episcopi, Primitivi, Januarii nostri Jesu Ghristi, et Natale sanclorum Romuti,
V Nonas Marlias,Feiicis, Lucioli, Justi, Furtiuaii, Acuti.
Marciae. n- V Kal. Aprilis, in Caesarea, Rogati, Alexandrl. Ca-
IV Nonas Mart., Luci episcopi, Roligagi, Palatini, villonis civitate, DepositioGunlramni regis.
Orani, Sabellini, Pauli, Gregorii. IV Kal. April., Nicomedia, Pastoris, VictOTini,Sa-
III Nonas Mart., in Africa, Adriani, Evoli, Eusebii. turnini, Theodori presbyteri, Pentali.
Antiochia,Passio sancti Focae, Saturnini. III Kal. April.,NataIe Domini, Acaei.jPalalini. Aure-
Pridie Nonas Mart., Nicomedia,Vicloris, Victurini, lianis civitate, Depositio Pastoris.
Pabiae,Diodorl, Claudiani. Pridie Kal. April., Natale sanctorum Aneti, Felicis,
Notias Mariii, in Africa, Saturi, Revocati, Joctindi. Valeriae.
In Mauritania, Passio sanctarum Perpeluse et Fe- APRILIS.
licilalis. In Sischam \Forte, in Scythia], Deposi-
tio Hildomarceaevirginis. Apriiis habet dies xxx, luna xxix.
VIII Idus Marlias, Nicouiedia, QuirilH episcopi et Kalend. April., in Arminia, Parlini, Quinliani, Vi-
Cavitulini, Rogati, Felicis. ctoris, Secundi, Diunysii.
Vli ldus Marlias, Juliani, Sici, Cyrilli, Mariani, Ro- IV NonasApril., in Africa, sanctorum Ampiani, Vi-
gati, Concessi. ctori, Marcellini. Lugduno civitate, DepositioNi-
VI ldus Marl., in Niora, Gorgonii, Palatini, Firmi. celi.
u III Nonas
In Anliochia, Agaphaevirginis et Marianae. April., in Sitia, sanctorum Thorase, Eva-
V Idus Martii, in Carthagine, Heracli, Zosirai, Phi- grii, Benigni,Theodosiae,Donaft.
lomi episcopi, Candidi. Pridie Nonas April., Agatomidiaconi, Pauli, Matu-.
IV Idus Mart., Romie, Deposilio Gregorii papse: lini, Orbani, Salurnini.
bealse memoriae,Irinocentii Episcopi, Racsi epi- Nonas Aprilis, in Nicomedia,sancti Glaudiani,Firmi,
scopi. Biremi episcopi.
III Idus Mart., Nicomedia, Matidoni' presbyteri, Ju- VIII Idus April., Quiriaci, Epiphani episcopi, item
lii episcopi, Pioni, Victurini. Donati, Sixli, Rufini.
Pridie Idus Martii, Nicomedia,Felicissimi, Dativi,, VII ldus April., in Antiochia Syriae,Timothei, Dio-
Pelri Frunimi. ' genis, Machariae,Maxiraae,Pululi.
EdusMart., Nicomedia,Luci episcopNel martyris, VI Idus Aprilis, Natale Tbimori, Macharii, Connexi,
Fausti, Silvii, Lticoeevangelistae,sanctorum Lon- Maximae,Concessi.
gini, 'Pauli, Tropoli, Oclavi. Nicoroedia, Dcposi- V IdusAprilis, NatateDimitri diaeonl, Hilarii, Coti-
lio ssnctse.Eufaxiae. cessi, Fortunati.
 613 ANTIQUUMMARTVROLOGIUM GALLICANUM. 614
IV Idus Aprilis, NatateApolloniipresbyteri, Hilarii, AVI
1 Noiias Maii, Natale sanclorum Genuaui, Gaele-
Donali, Gaiani, Theodori presbyteri. stinse, Felicis, Cselestini, Chetini; Hertuogeuiae.
III Idus Aprilis, in Maurilania, Natale sanctonun Sa- Y NonasMaii, Hierosotyma, Inventio sanctaecrycis.
lonis.Maximse,Domniniepiscopi,Eustorgiipresby- Romae,sanclorum Juvenalis, Al.exandriet Eventi,
teri. et Aviti diaconi.-
Pridie Idus April.,Pergamo, Natalesanctorum Carpi. IV Nonas Maii,Nicomedia,Antonii, Cselestini,For-
episcopi,Pauli, lsaac, Ronise,Julii episcppi, Aga- tuni presbyteri, Petri.
pi, Valerii, Publii, Bassi. III Noiias Maii, in Africa, Gregorii, Felicissimi, Hi-
Idus Aprilis, Calcidona, Natalis sanclorum Eufionae, larii episcopi. Vienna, Nectarietni episcopi, sancti
Polycarpi episcopi, Pauli diaconi. Amaioris.
XVIII Kalendas Maii, Romae, Tibur.tii, Yaleriani, Pridie No.nasMaii,Natale sanqtiGeronti confessoris.
Maximi,Quiriaci, Oplali, Marciae. Mediolanocivitate, Victoris et Felicis, Autisgio-
XVII Kal. Maii, Natale Marronis, Messoris,Mositis, doro, sanctorum Valerii episcopi, Maximi.
Vironjcaeet Victae,Diugenis, Dei Acluperti, Apa- Nonas Maii, In Nicomedia,Flavi episcopi, Auguslini
domii cum duobus fratrjbus, episcopi ettriiim fratrum Marcellini, Magrobii,
XVI Kal. Maii, in Achaia, Natale sanctorura Calisti, ]B Euteci,
Carissi, Martialis, Silvini, VIII Idus Maii, Mediolano, Victons, EUci, Satur-
XV Kal, Maii, in Nicsea, Petri diaconi, Hermogenis, nini. In Santonico, sancti Martini. Antissiodori,
Donali, Fortunati, Martiani. sancti Palladii episcopi.
XIV Kal. Maii,in Saionicacivjtale, Septirni diaconi, VII Idus Maii, Natatis Querillae, Quindei, Zenoni,
Victurici. Romae,Eleutherii episcopi et Anthiae. Afrodisii, Timotliei, Primo)i, Beati confessoris,
XIII Kal. Maii, Natale sanctorum Hermogenis, Gagi, ' Gordiani.
Rufi, Elvi, Sericiani, Vincenti. VI Idus Maii, Romse, sanclorum Gordianj, Ebitati,
XII Kal. Maii, Romae, Depositio Victoris episcopi, et alibi Sovenanti, Job prophetae.
Salviani, Jaraci, Donati. Aulissiodoro civitale V Idus Maii, in Sirmia, Nata|is sanctorum Mon.tani,
Martini presbyteri, Septimi. Vienna, Deppsilio Manierti e,t Martitii
XI Kal. Maii, Natale Fprtunali, Arathoris presby» episcoporum,
teri, Vitalis, Aprunculiepiscopi. IV IdusMaii, Rorase, Natale sanclorum Pancratii,
X Ka.1,Maii,Romae,Depositio Gagi papae, Primuti, Nerei et Achillei.
Turdiani. Lugdunum sancti Epepodi. Senonis, 1I| Idas Maii, in Palsestina,Taraci episcopi et An-.
Leonis episcopi. (C dronici. In Polentia Victoris, Satufoini, Marcelli
IX Kal. Maii,in Valentia civitate, Felicis presbyteri, episcopi.
Fortunati diaconi, Acellei diaconi e( Pantale- II ldus Maii, Natale sanctorum Victoris militis, et
moni. Coronse,Secundiani, Quarti.
VIII Kal. Maii, in Alexan.dria,Coronse virgiriis. Et Idus Maii, in Porto Romano, Prestabilis, Felicis,
hunc diem Sidrach, Misac et Abdenago. Lug- Victoris, Petri et Andrei, Paulj et Dionysii. Depo-
dunum civitate, Alexandri ctim aliis xxxm. sitio Benedicticonfessoris.
VII Kalend. Maii, in Persida, civitate, Diosppli,Pas- XVU Kal. Junii, in Esauria,. Aquilini, Victoriani,
sio sancti Georgii. Lugduno, Rustici episcopi. Heracli, Paulini, Fadoli presbyteri,
Roraae,sic celebrantur in lefania majori. XVI Kal. Jun., Romae,Partini, aalli, Chori, Hera-
VI Kal. Maii, Natale Aurelii, Leonidis, Vindei, cli, Pauli, Aquilini, Vicloris.
Maximi,Marlianae,Gemelini. XV Kal. Junii, Natale Potaminis presbyteri, Qrtha-
V Kal. Maii,Natale sanclorum Castoris, Andimiepi- sii presbyleri, Luciosi, Gasi et Vietoris,
scopi, Slephani episcopi,Anlhonini presbyten. XIV Kal. Jun., Romae;Natale Po.lentiani, Gallicieri,
IV Kal. Maii, Ronise, sancti Vilalis. In Pannonia, Paierni, Eunucorum, Quinqui, Primoli, Salusli,
Euseppi episcopi et A.lipi, Luciani, Niceae virgi- P J Fortunati.
nis, et DeposilioAmalfredi episcopiet confessoris. XIII Kal. Jun., Natale sanctorum Marcelli, Sesalfi.
III Kal. Maii, in Atexandria, Germani presbyteri, Romae,Basillse.In Nostata, Aurse.
Prosdoci diaconi, Prudenti, Urbani. XII Kal.Jun., in Maurilania, Timothei, Peheli, Vi-
Pridie Kal. Maii, Nalale sanclorum Dorotnei presby- cloris, Donali, Catursas, Deposilio sancti Desi-
teri, Rodocianidiaconi. Roroae, Quirini episcopi, derii
Tyfenli, Marini presbyteri, Saturnini, JJmiliani, XI Kal. Jun., Romse, Fauslini, Venusti, Cassi,
Majoricae,Polocroni episcopi. JSmeluni. Corsica, sanctaeJuliae.
MAIUS.
X Kal. Jun., inSpaniis, sanctorum Epecteti, Apto-
Maius habet dies xxxi, luna xxx.
nii, Desiderii episcopi, Passelise episcopi.
Kal. Maii, Initium prsedicationisDomini nostri Jesu
Servoli. Civitate
Christi, et satictorum Phiiippi apostoli, Horienti (X Kal. Jun., in Histria, Zebelli,
episcopi, Amatoris episcopi, Sigismundiregis et Naunelis, Rogatiani, Donatiani.
VHI Kal. Juuii, in Tuscia, civitale Lera, sancti Sen-
marlyris.
«15 APPENDIXAD OPERA S. GERMANIPARISIENSIS. 61G
tentiati, Via Nomeutana, sancti Urbani episcopi, A\. XVI Kal. Jul., Caulaurea, sanctorum Viti marlyris,
Poletrati. Modestiet Criscenli, Cyrici, Julittse inatris ejus.
VII Kal. Junii, Natale Hereali, Pauli, Rufini et Va- XV Kal. Jul., Natale sanctorum Alexandri, Dioscori
lerii, Saluri, Vituri, et Passio sancli Prisci mar- et Marini martyrum ; Quiriaci, Cyrise. Aurelianis
lyris. civitale, Aviti presbyteri.
VI Kal. Jun., Natale Aquillipresbyteri, Evangeli, XIV Kal. Jul., Romae, Natale Marci et Marcelliani.
Helise, Luciani, Quinli, Estiabili. Ravenna, Marlori, Felicis, Emeli, Crispini.
V Kal. Junii, Pamphilia, Zetoli, Primoli. Parisiis XIII. Kal. Julii, in Mediotano, sanclorum Gervasii
civitate, Depositio sancti Germani. et Prolasii, et Celsi pueri. Rornae, Hippuliti, Ho-
IV Kal. Jun., Natale Poli&nis, Crispoli, Primi. uoriae,Voti, Petri.
Treviris civitale, Maximiniepiscopi, ubi roulta mi- XII. Kal. Julii, Nalale Pauli, Cyriaci, Feliciani, Vi-
rabilia fiunt. lalis, Crispini. Depositio Childemarchi virginis
III Kal. Junii, Antiochia, sanctorum Sici, Palatini, sacrse.
Gabiui, Crispoli. XI. Kal. Julii, in Csesarea, Depositiosancti Eusebii
Pridie Kal. Jun., Romae,sanctsePetronillaevirginis, episcopi, et alibi Quiriaci, ApoIIonaris, Rufini ct
sancli Relri filiae,Ganti, Gantiani, Proti, Praevi- B B Marlii.
lani, Grisogoni, Cantianillae. X Kal. Julii, in Brilanniis, Albini martyris, cum
aliis DCCCLXXXVII. Nola, Paulini episcopi, et saucti
JUNIUS. Nieeti episcopi.
Junius fiabet dies xxx, luna xxix. IX Kal. Julii, Natale Aviti, Aritiouis, Emerili, Capi-
Kalend. Junii, inThessalonica, Octavi, Crispini, Ju- tionis.
benli, Castuli, Arapi, Publii cum aliis cxxvi. Vi- VIII Kal. Julii, in provincia Palaestinse, Nativitas
bina, Gladi episcopi. sancti Johannis Baptislse; et in Epheso, assumtio
IV Nonas Jun., Romse, Marcellini et Petri. Ilem sancti Johannis apostoli.
Marcellini episcopi. Zacharise presbyteri, Rogatia- VII Kal. Julii, Nalale sanctorum Lantalibi, Carilae.
ni episcopi cum aliis XLVUI. Salonica, Lucaevirginis, et Aceiahseregis.
III Nonas Junii, in Africa, Quirini, Abidiani,Neplo- VI Kal. Julii, Romae, Johannis et Pauli fratrum, et
ri, Julianse virginis. Aurelianis civitaie , Leifardi alibi Gauderti,' Felicis.
presbyteri. V Kal. Julii, Romse, Crispi, Crispiniani. Felicis,
Pridie Nonas Junii, Natale Camasise,Julii, Saturnini. Juiiani, Primitivi, Justini.
Ilalia, Rustici episcopi, Daciani. C IV Kal. Julii, in Africa, Fabiani, Venusti, Curucci,
C
Nonas Junii, in ^Egypto,Martiani, Nigrandiet Apol- Apoiloni, Dionysii, Hynosi.
loniae, Gregorii. III Kal. Julii, Romae, Nalale apostolorum Petri et
VIII Idus Jun., Nevidunum, Amanli, Luci, Alexan- Pauli et aliorum DCCCCLXXVI.
dri, Claudii episcopi, Cserati episcopi. Pridie Kalendas Julii, Lemovicas, Depositiosancti
VII Idus Jun., Natale Pauli, Fortunati, Magri, Pri- Martialis episcopi. Andegavis civiiate, depositio
mosi, Luciani. sancli Albini episcopi et confessoris; etalibialio-
VI ldus Jun., Romse,Primi el Felicis, Nabor, Nazari, rum sanctorum Cursici presbyleri, Leonis subdia-
Suessionis civilate, Depositio sancii Medardicon- coni.
fessoris et pontificis. JULIUS.
V Idus Jun., Naiale Maximinipresbyleri, Vincenti, Julius habet dies xxxi.
Bassilidis. Jachariae, Censuri episcopi, et Deposi- Kal. Julii, Romae, Gagi presbyteri. In monle Or,
lio Sagittarii confessoris, Deposiiio Aaron sacerdolis. Agustini, Leoni epi-
IV Idus Jun., sanctorum Basillac,Crispoli.... Aurisi, scopi. In Gallia, Karileffi confessoris.
Rogati. VI Nonas Julii, Romse, Processi et Martiniani, et
III Idus Jun., Nalale Emerili, Victuriani, Victoris et D Melchiadae,papae. Turonis, Munugundseancitlse
Fortunati. Dei.
Pridie Idus Jun., Natate sanctorura Balsilidis, Nabo- V Nonas Julii, in Alexandria, Triphonis, Cyronis,
ris el Felicis, Tribolis Madaledis. Aprici, Juliani.
Idus Jun., in Africa , Luciani, Forlunati. Romae, IV Nonas Julii, in Gallia, Turonis, Ordinatio epi-
sanctseFeliculre. scopatus, et Translatio corporis, et Dedicatioba-
XVIU Kal. Julii, Natale Anlonii, Quitiani, Proti. silicae sancli Martini episcopi. Bituricas, natale
Suessionis civitate, Valerii et Rufini martyrum. sancti Lauriani marlyris.
Aurelianis civitate, Translatio corporis sancli III Nonas Julii, Natale Agathoni, Triphonis, Ma-
Anianiconfessoris et episcopi, et liberatio civita- grini, Theodoti, Meroni, Rodosiae.
lis ipsius a Chunis Pridie Nonas Julii, Natale Palladi, Philippi, Severi,
XVII Kal. Jul., Natale sanctorum Hysili, Clementis, acZotici, Ariethis.
Cantiani, Jovonia.nl, Filippi, Joviani.1,Candidi, Nonas Julii, Natale Eracli, Apollonii, Publii cu;n
Cantiani, Crissogoni, Quinliani. aliis xvni. Parnia , Novi el Parmitii.
617 ANTIQUUMMARTYROLOGIUMGALLICANUM. 613
VIII ldus Julii, Natale sanctorum Suslrati, Esperi,i \ III Kal. Augusti, Romse, Felicis, Fausti, Viatii-
Heraclii, Quanti, Pancratii, Corneliani cum aliis cias. Aulissiodoro , Depositio beali Ursi epi-
numero LV. scopi.
VII Idus Julii, Natale sanctorum Mollhi, Faustiani, Pridie Kalendas
Augusti, in Africa, SecunJi, Tyr-
Nalhol.... Feliciani cum presbyleris vu,etFra- si Autissiodoio, Depositio sancli Germani
terni episcopi. \
episcopi et confessoris.
VI IdusJulii, Nalale vn germanorum, id est Feli-
cis, Philippi, Maximi, Silvani, Prseiexlali, Ja- AUGUSTUS.
nuarii, cum sociis eorum
V ldus Julii, Nalale sanctorum Mariani, Stephani, Auguslus habet xxxi dies.
Leonis, Mauritii. Pictavis, Depositio Bassense Kalendas Augusli, in Anliochia, Passio sanctorum
abbaiis. Macliabscorumcum matre. Vercellis civitaie, in
et
IV IdusJulii, Mediolano, Naboris Felicis, Prirai- llalia, saucti Eusebii episcopi. Iti Spaniis, sancli
tivi. Lugduni, Viventioli episeopi. Felicis.
III Idus Julii, Natale Syraphionis, Altalis, Profili,
IV Nonas Augusli, Romse, sancti Stephaiii ppnli-
Menei presbyteri, Tropbinaevirginis.
ficis. In Italia, Verona, civilate, Natale sancti
Pridie ldus Julii, Natale sancloruin Donati, Atithioci,
Felicis.
Mari. Lugduni Gallise, Justi episcopi, Amici epi-
scopi el confessoris. In Fiscamno, Dedicatio basi- III Nonas Augusti, Natalis Metropoli episcopi, Her-
licaesanclissimseTrinitatis. meli martyris, Drogenis. Hierosolyma, Invenlio
Idibus Julii, in Porlo Romano, Natale sanctoium bealissimi protomartyris, Eufrosini episcopi.
Zotimi, Bonosi et sociorum, Catholini diaconi. Pridie Nonas Augusti, Criscentiani, Justi Bar-
XVII Kal. Atigusti, Nalale sanctorum Helariui, Ma- tholomsei.
charii, Dionysii. Nonas Augusti, Natale Iliereni, Assieradi. Agusta
XVI Kal. Angusli, Natale Aquilini, Bituri, Gene- civitate, sanctse Alite. Agusta, Cassiani episcopi.
rosi, Nazarii. Antissiodero, Theodosii episcopi. Catalauni, sancli Memmi.
XV Kal. Augusti, Romae, Nalale Symphorisi palris
VIII Idus Augusii,Romae, Xisti, Felicissimi et Aga-
vn germanorum, et alibi Flabae episcopi.
XIV Knl. Augusti, Natale Sysinni, Lampadi, piti,. Douatiani, Faustini, et Passio sanctae
Afrse.
Petri, Justi, Rustici presbyteri.
XIII Kal. Augusli, Natale sanclorum Sabini,Lu-i Q VII Idus Augusti, Natale sanctorum Effroni, Ve-
ciani, Vicloris, Pauli, Romani, Valeriani. neriae, Donti episcopi, Ausenli, Faustini, Qui-
Xll Kal. Augtisti, Romae, sanctae'Praxedis. Massi- riaci, Donati.
lia, Naiale sanciorum Victoris, Alexandri, Feli- VI Idus Atigiisli, Natale sanctorum Severiani, Viclu-
ciani, Adriani. rini, Albini, Cyriaci, Largi, Metretae virginis,
Gloenedis.
XI Kal. Augusti, Natale sanctorum Cyrilli, Andrei,
Tabelli, Auri, Platonis. V Idus Augusti, in Orienle sanclorura Firmi, Ru-
X Kal. Augusti, Rorase,Natale sanclorum Vincenti... stici, Pinoni, Diunysii. Lemovicas, sancti Martini
Brivensis.
Apollinaris, Bimilivae.
IX Kal. Augusti, Nalale sancti Victurini fnilita- IV Idus Augusti. Passio sancti Laurenlii archidia-
ris.... etsanclae Christinse virginis. coni, Felicissimi, Criscenlioriis, Januarii.
VIII Kal. Augusli, Naiale sanctorum Acinti, Non- III Idus Augusli. Nalale Valeriani, Tyburtii etCe-
Passio ciliaevirginis, el Passio sancli Cassiani.
ni, Jacobi, Cleraentis et Juliani;etin
sancti Christophori marLyris. Pridie Idus Augusti, Nalale sanctorum Eupli, Ma-
VII Kal. Augusti, Nalale sanctorum Joviiiiani, Mar- D charii, Juliani, Crisanti et Dariae.
ciani In Nicomedia, Passio sanclorum Adria- Idus Augusti, Rnmse, Yppoliti raartyris, Ponliani.
ni cum aliis numero xxm. Piclavis civilalc, Deposilio sanctse Radegundis
"VIKal. Augusti, Nalale sanctorttm Julke, Jocundae, reginae.
Januarii, Simeonis, et sancti Echeri episcopi. XIX Kal. Septembris, Naiale Fortunati, Di-
'
V Kal. Augusli, Naiale sanctorura Theophili, metri, Vincentiae,Taluli.
Auxenti, Prudoli. Nicomedia, sancti Panta- XVIII Kalend. Sept., Adsumtio sanclse Marisema-
leonis. trisDomini, Stroctionis, Philippi, Eutiani.
IV Kal. Augusti, Natale sanclorura Rufi, Poutiani. XVII Kal. Sept., Nalale sanctorum Horioni, Hene-
Trecas, sanctorura Lupi, Auastasisc. Aurelianis lise, Agnati.
civitate, Prosperi episcopi.

PlTROL. LXXH, ?,0

 CALENDARIUttl AN&LICANUEI.

JANUARIUS. -i
A MARTICS.
Hebraice vo.c'atiirTebeth, jEgypliace Tubi, Grseeei HebraieeAdar, yEgypfiaceFameholh, GraeceDislros.
Laline Martins, Saxonice Hpedmonad.
Cynidios, Latine Januarius, SaxoniceGiul.
Luna Mftrliiin mediaixocteacceriditur,
Luna Januarii m medianocle accenditur. VI Nonas Martii, sancti Ceaddaeepiscopi.
PRINCIP1UM JASISANCIT TROPICUS CAPRICORNUS. V Nonas, sunctorum vn Martyrum, et sancti Adriani.
Januarius habetdies xxxi, luna xxx. U Nonas, saiictarum Pefpetuse et Felicitatis.
Kalend. Januarii, Circumcisio Domini rioslri Jesri, VII Idus, Passio XLriiilitumRomae.
Christi. IV Idus, sancti Gregorii papaa.
IV Nonas, sancti Isidori episcopl XVlKal., sanctae YVithburgaevirgiriis. Sancti Patri-
III Nonas, sanctseGenovefaevirginis. cii episcopi.
Nohis, saricti Symeonis monachi. XV Kal.,sancfi Eadweardi regis.Primusdies saccuH.
VIII Idtis, Epipliahia Domini noslri Jesu Christi. XIV Kal., saricii Jbsepli sponsi sancldeMariae.
IV Idus, sancti Pauli primi eremitae. XIII Kal., sancli Cuinbeflhi episcopi.
IHIdus, Educlio Dominide /Egypto. XII Kal,, sancti Benedicti abbalis.
B vill Kal., Anriuriiiatiosanctae Mariae.
Idus, Octavas Epiphanise. Sancti Hilarii episcopi.
XIX Kal. Februarii, sancti Felicisin Pincis. VI Kal., Resurrectio Domirii.
XVIII Kal., sancti Mauri abbalis. III. Ordinatio sahcti Griegoriipapse.
XVII Kal.,sancti Marcelli papae. APRILIS.
XVI Kal., sancti Antonii monachi. Hebraice JVtsan,JEgypliace Famulh, Grsece Xanti-
XV Kal., sarictsePriscse virginis. cos, Latiite Aprilis, Saxonice Eafiormonad<.
XiV Kai., sarieiarurh Mariaeet Maflbae. Luna Aprilis in galli cantu accendilur.
XIII Kal.. sanctorum Fabiani et Sebastiam mar- Kal. Aprilis, beati Boranti [Forsan, Baronti] nto»
tvris. nachi.
XH Kai., Natale Agnetis virginis. HNonas, sancti Ambrosii episcopi.
X Kal., sanctorum Emerentianse virg. et Mactiarii. V Idus, saucise Mariae«Egypliacse.
IXKal., sancti Babilli episcopi, et tfiuhi Pueforurri; III Idus, sancti Guthlaci confessoris, et sancli Lco.
Vlll Kal. j Cohversio sancli Pauli apostoli et Pro- nis papae
jecti martyris. Idus, sanctae Eufemiaevirginis.
VII Kal., sancti Polycarpi presbyleri. ( XVHIKalendas Maii, sanctorum Tiburlii, Vateriani
C
V Ral., Octavsesanctae Agnelis virginis. et Maximi.
XII Kal., sancli Petri diaconi.
FEBRUARIUS. IX Kal., sancti Georgiiraartyris.
Hebfaice Sabalh, JSgyptiace Mechir, Graece Peni- VIII Kal., sancti Wilfridi.
iios, Latine Februarius, Saxonice Solmon. VII Kal.-,sahcti Marci evarigelistse. Lwtaniu major.
Luna inler mediamnocleinet galli cantum accenditur. IVKal., sancli Vitalis martyris.
Kal. Februarii, sanctae Brigidaevirginis II Kal., sancti Ercenwoldi episcopi.
IV Nonas, Purificalio sanctse Mariae. MAIUS.
Norias, sanctae Agathsevirginis. Hebraice Jar, iEgypliace Pactio, <GraeceAnfeMsWs,
VIII Idus, sahctorum Vedastiet Amandi. Latihe Maius, Saxonice Trimilci.
VI ldttS, sancti Cuthmanni confessoris. Ante istum Luna Maii mane accenditur.
locum non potestesse Quadragesima.
Kal. sanctorum Philippi el Jacobi.
IV Idus, sanctse Scolaslicae, sanctae Solheris vir- V Maii,Inventio sanctse
Nonas, Crucis, sanctorum Alexan-
gims. dri, Eventii et Theoduli.
III Idus, sanctae Radegundis virginis. D H Nonas, sancti Johannis apostoli ante porlam La-
ldus, sanctaeEormenhildaevirginis. linam.
XVIKai., Marlii, sahciiValenfmi marlyris. sancti Johannis episcopi in Beverlisco.
Nonas,
XV Kal., diabolus a Domiriorecessll. VII ldus, Trarislalio sancli Andreaeapostoli. Msta~
XIVKal^ sanctaeJutianse virginis. tis inilium. Babet dies xci.
VIII Kal„ Cathedra sancli Pelri apostoli. VIIdus , sanctorum Gordiani, Epimachi, SeptYini,
VI Kal., saucti Matlhsei[Leg. Malhiaejapostoli.
III Inventio capitis sancti Johannis Baptistae post1 Cyrilli.
IV IdriSjsarictorum Nerei et Achitei^,et Pancraiii.
annos CCL. III Idus, Dedicatiobasilicse'SanctSeMarise.
II Kal., sancli Oswatdiarchiepiscopi.
XV Kal., sanctse /Elfgyfaereginae.
521 CALEN0AR1UMANGLtCANUM t>22
XIV Kal., sancteePotentianae virginis. j XI Kal., sanctse MariaeMagdalenae.
A
VUI Kat., sancti Urbani martyris, X Ka)., sancti Apolliuaris roarlyris.
VU Kal., sancti Auguslini episcopi. VIII Kal., sancti Jacobi apostoli.
III Kal., sancft Felicis papae. VII Kal., sanciorum vu Dormien.tium.
II Kal., sauctsePetronilise virginis. VIKal., sancti Samsonis episcopi, sancli Patitateo-
JUNIUS. nis martyris.
Hebraice Sivan, jEgyptiace Parni, Graece Desees, V Kal., sanciorum Simplicii, Faustini «t Bealricis,
Laline Junius, Saxonice Litha vocatur. IV Kal., sanctorum Abdonet Sennen }ii3rtyru.m,
Luna Junii teriia hora accenditur. III Kal;, sancti Germani episcopi.
Kal. Junii, sancli Nicomedismartyris. AUGUSTUS.
IV Nonas, sanetorum Marcelliniet Petri martyris. Hebraice Dominab, ^EgyptiaceMeson, GraeceLoos,
II Nonas, sancti Petroci confessoris. Latine Auguslus,Saxonice Prodmonad.
Luna Augusliinter mediam diemei nonamhoram «c-
Nonis, sancti Bonifacii episcopi.
VII ldus, sancti Audomari episcopi. cenditur.
VI Idus, Depositiosancti Medardi episcopi. . Kal. Augusti, Ad vincula sancli Petri apostoli, Ma-
Y Idus, sanclorum Primi et Feliciani martyrum. J* cliabaeorum,sancti Athelwoldi.
III ldus, sancli Barnabseapostoli. IV Nonas, sancli Stephani episcopi et martyris.
II Idus, sauctorura Basilidis, Cyrini, Naborjs et Na- III Nonas, Invenlio corporis sancli Stephani proto-
zarii. martyris,
XVII Kai. Jui., sanctorum Viti, Modesti, et sanctse Nonis, sancli Oswaldi regis et niartyris.
Eadbiifgaevifgiriis. VIII ldus; sancti Sixti episcopi, Felicissirni et Aga-
XVI Kal., sahctorum Cyrini et Jutittae cuin sociis piti.
eoruni. VII Idus, sancti Donati episcopi.
XV Kal., sancti Bonifaciicbhfessoris. VI Idus sancti Cyriaci marlyris, et sociorum ejiis.
XIV Kal.j sahctofuih Marei et Mafcelliarii nlar- V Idus, Vigilia.
tyrum. IV Idus, sancti Laurentii martyris.
XIII Kal., sanctorum Gefvasii et Protasii rriafty- III 'Idtis, sancti Tiburtiimartyris.
rum. ldus sancti Ypoliliinartyris, sociorumqueejus.
XI Kal., sancti Apollinaristhartyris, et sarictiLeuth- XIXKalend.Septembris, sancti Eusebii sacerdotis.
ffedi abbatis. XVIII Kal., Assumlio sanctaeMariae.
X Kal., sancli Albani marlyris. '^ XVI
Kal., Octava sancti Laiirentii martyris.
IX Kal., sanctae.iEtheldrythsevifginis. Vigilia. XVKal., sancti Agapiti marlyris, sanctae Helenaere-
VIII Kal., Sahcft Johannis Baptisise. ginse.
IV Kal., sancti Lebriis jpapse.Vigilia. XIV Kal., sancti Magni itiarlyris.
III Kal., sancli Pelri aposioli. XI Kal., sanctorura Timothaei et Syuiplioriani uiar-
11Kal., sahcli Pauii aposloli. lyris.
X Kal., sanctorum Timotliseiet Apolliiiaris.
JULIUS.
IX Kal., Vigilia.
Hebraice Thamul, ^Egyptiace Episi, Graece Pane- VIII Kal., saocti Barthulomaei
apostoli.
mos, Latine Julius, Saxonice Litha, VI Kal., sancti Rufi martyns.
Luna Julii in mediadie aecendilMr, V Kal., sancti Augnstinimagiij; sancti Ue.rinetisinaiv
VI Nonas, Depositio sancti. Swiihuni episcbpi; et tyris.
Processi et Marliniani. IV Kal., Decollatiosancii Joliannis Baplistae, sanctse
V Nonas; Translatio sancli Thomse apostoli. Sabirise virginis.
IV Nonas, Ordinatio ettranslatio sancti Marlini epi- III Kal., sanciofumFeliciset Audacti.
scopi. D H Kal., sancti P >uliniepiscopi.
II Nonas, Octava apostolorum, et sanctse Sexburgse
SEPTEMBER.
virginis.
Nonis, sanctaeMarinsevirginis. Hebraice "jtlnl, ^EgypliaceThoth, GraeceGorpieos.
VIHIdiis, sancti Gririiboldisacerdotis. Obitus Ead- Laline September,Saxonice Haleginonad. #
Luna Septembriscirca horamhonam accendilur.
-gariregis.
VI Idus, «anctorum vn Fralrum cum matre. Kal. Septentbris, sanctt Prisci marlyris.
IV Idus.sahctaeMildrythsevirginis. II Nonas, Translalio sancti Byrin| episcopi, et saricti
IduSiTranslatio sancti Swithuni episcopi. Cuthberthi episcopi.
XVJ>Rai:,sancti Keneltni marlyris. Nonis, sancti Bertini abbatis.
XIVKal., sanctae Cristiusevirginis. VI Idus, Nalivilas sanctae Mariafe.Saiicti Adriati
XIII Kal.i sancti Vulftuari <confessoris,sanct» Mar- martyris.
V Idus, saitcti Gorgouii marlyris.
garilaevirginis.
XII Kal., sanctsePraxedis virginis. lil Idus, sanctoruiii Proiiet Jaciuli.
 623 APPENDIXAD OPERA SANCTIGERMANIPARISIENSIS.
XVIH Kalendas Octobris, Exaltalio sanctaecrucis. A
Sanctorum Comelii et Cypriani.
i XVII Kal., sancti Nicomedismartyris.
,' XVI Kal., sanclorum Euphemiae, Luciae et Gemi-
niani.
XV Kal., sancti Landberthi episcopi.
XII Kal., Vigilia.
XI Kal., sancti Malhseiapost.oliet evangelistae.
X Kal., sancii Mauriciicum sociis suis.
IX Kal., sanclseTeclae virginis.
VIIIKal., Conceptiosancli Johannis-Baptista;.jEqui-
noctiura.
VII Kal., sancti Firmini martyris.
V Kal., sanctorumCosmaecl Damianimariyruni.
III Kal., sancti Micliaelisarchangcli.
II Kal., sancli Hieronymi presbyteri.
OCTOBER.
Hebraice Theseri, ^Egyptiace Faosi, Graecerperbe-
reteos, Latine Oclober,Saxonice Pinterpillilh.
Luna Oclobrisinter nonam et vesperamaccendilur.
Kal. Octobris, sanclorum Germani et Remigii epi-
scoporum.
VI. Nonas, sancti Leodegarii.
III Nonas, sanctae Crislinse virginis.
Nonis, sancti Marci papse, Marcelliet Apulei.
VII Idus, sanctorum Dionysii, Rtistici ct Eleulherii. II Nonas, saucii Benedicliabbatis.
II ldus, sancti Calesli papae.
XVI Kal. Noverabris, sanclae ^Etheldrythae virgi- III Idus, sancti Damasi papse.
nis.
XV Kal., sancti Lucaeevangelislae.
VIII Kal., sanciorttm Crispiui et Crispiniani marty- XII Kal. Januarii, sancti Tboinre apostoli.
rum.
Vll Kal., saticii Amandi cpiscopi.
VI Kal., Vigilia.
V Kal., sanctorum apostolorum Simonis et Judae.
III Kat., Ordinatio sancli Swilhuni episcopi.
II Kal., sancti Quintini marlyris. Vigilia.
624
NOVEMBER.
Ilebraice Imare, /Egypliace Alhiri, Grsece Dios,
Laiine November,Saxonice Blolmonad.
Luna Novembrisin vespenino lempore accenditur.
Kal. Novembris, Omnium Sanctorura. Sancti Caa-
sarii.
IV Nonas, sancti Euslachii marlyris.
VI Idus, sanctorum qualuor Coronalorum.
V Idus, saucli Theodori marlyris.
III Idus, sancli Martini episcopi. Sancti Meimse
martyris.
Idtis, saticti Rricii episcopi.
XV Kal. Decembris, sancli Aniani episcopi.
X Kal., sanctscCeciliaevirginis
IX Kal., sancti Clementis marlyris.
" VIII Kal.,sancti Clirisogonimartyris.
III Kal., sancti Satuniini martyris. Vigilia.
II Kal., sancti Andreaeapostoti.
DECEMBER.
Hebraice Casleu, /Egypliace Choeac, Grsece Apileos,
Laline December,Saxonice Giuli.
Luna Decembrisinler vesperamel mediurr. diem ac-
cendilur.
III Nonas Decembris, Depositio sancli Byrini epi-
scopi.
IV Idus, sanctaeEulatiaevirginis.
Idus, sancti Judoci confessoris, etsanctse Lucisevir
G S»nis-
VIII Kal., NalivitasDomininostri Jesu Christi.
VII Kal., sancli Stephani Protomartyris.
VI Kal., saucli Johannis evangelislac.
V Kalend., Necatio liifaiiiiuiti CXLIV millia.
IV Kal., sanclse Tibbsevirginis.
11Sanctt Silveslri papse.

MABILLONII MONITUM IN SEQUENTES LITANIAS.

Veteres hasce Liianias, quaeuna cum libro Psalraoruin in membraneo Codicc Rcitiigiatiacapud Rhcinos
B'ibliolhecaecontinenlur, Anglicanas dicere non vereor, non solum ob veleris Codicis characleres semi-
Saxonicos, et nomina sanclorum plurimum Britannica seu Anglicana : sed maxime proptcr aliam obse-
» crationem, quse adhibetur sub finem litaniarum : Ul Deus clerum el plebem Anglonui conservaredi-
gnetur.
Earum anliquitatem probat in primis vetustas Remigiani Codicisab annis prope nongentis exarati. Deiude
sanclorum sctas,quoriira suffragiapostulantur; ex quibus nullus est medio saeculo vn infcrior. Ad Iisec,
qu^d multi sancti apud Anglos, sub finem sseculivn et initium saeculivm maxime celebres, in ipsis.Litaniis
omiltunlur, scilicel Culhbertus, Wilfridus, Aidanus, Aldbelroiis,Eihildrita, ut taccain Mellitum,Laurenliuni,
Paulinum, Columbauura,Biscopum,Ceolfridum, Theodoruni, Hadrianum, Bedamel alios. Ex quibus infero
lilanias islas labente saeculovn in Anglicana Ecclesia usitalas fuisse. Unura buic sentenliae objici potesi,
nimirum Augustinumproximo post Gregorium loco nominari. Quod videtur emanasse cx decreto concilii
Cloveshoviensis,anno 747 cclebrati, in cujus capitulo 17 constittitumest,*u(dies depositionissuncli Auguslim
archiepiscopi,qui ad gentem Anglorum a Gregorioprsedicationisgratia inissus est, ab ecclesiasticisel mona-
sterialibusferialus haberelur; ejus nomen in litaniwdecantationeposl sancli Gregorii vocationemsemperdice-
rctur. Ego vero concede sanctum Augustinuui, qui in praedictis litaniis memoratur, non esse maguum illum
Ecclesisedoctorem, sed alium cognorainem, Gregorii Magni disciputum, et Anglorum apostolum, r/ueiii
 6'2o VETERS LITANIJE ANGLICAN/E. 620
in liianiis Anglicanisomissum fuisse nequaquam verisimile est. At nihil velat Auguslintira litnic sasculo vn
in publicis litaniis apud plerasque Anglorutn Ecclesias invocatum fuisse, tametsi nullutii ejus rei decretuiu
prsecessissel. Sicenim in Ecclesiaeritibus usu venire solet, ut quod prius in quibusdam Ecclesiis usurpa-
tura est, cummiini deinj episcoporum decreto conlirmetur, totique uni provincise sive reguo approbetur.
Denique etiatn permisso huitc Auguslino locuai in praemissis litaniis tribulum fuisse ob decrelum coucilii
Cloveshoviensis,repono id nihil detraliere earumdem litaniarum antiquitati, prout a me superius asserla
est. Ctiiiieiiiin scriptoramanuensis vetercs Iitatiias saectilovn usitatas paulo post eoriciliumCloveshoviense
describeret, nil mirum si Augustinum post Gregoriuminseruerit, concilii statuto hac in re obsecutus. Neqtie
par est ratio de Cutliberlo, aliisque celebrioribus sanclis superius laudatis : qui etsi publico lum cultu bono-
rareulur, nulla tamen AnglicanaeEcclesiaelex exscriptorem adegit ul vetustis ac pridem receplis lilauiis re-
centiores sanclos pro arbitrio suo ascriberei.
Ex his porro validissimum argumentum pro Benedictinae regulae in Anglia propagalione, quae invictis
aliunde teslimoniisdemonslrata est, deduco. Siqttidem in publicis AnglicanseEcclesiselitaniis unus ex oinni-
bus manaslicsevitaeinsliiutoribussanclis laudalur Benediclus, non Antonius, non Pacliomius, non Basilius,
non Augustinus, non Csesarius,non iEquilius, non Aurelianus, non denique Columbanus.Unde consequens
esi, saoculoVIIdesinente vitaemonasticse fundatorem apud Anglos unum audiisse Benedictum,cujus netnpe
regulam Augustinus in eam insulam invexerat. Accedit quod in dictis litaniis sancti Benedictinotnen bis
repeti praescribilur,„magna sane singularis honoris ac veneraliotiis praerogativa,quae nulli alii saiicto, prae-
terquam sancto Stephano el heatac Mariaevirgini usque leriio laudatse concessa est. Hic vero tam singularis
sancti Benedicliapud Anglos cultus siiie dubio processil ex commendalione tam Gregorii, quam Augustiui,
quiambo sanctum Benediclum praeceploreiuac inslitulorera suuiu venerantes, eumdem sibi subdilis affe-
etuui iuspirarunt.
Nequedici potest Augustinum alia quam sancti Benedicti regula in Andreano Gregoriicoenobioinforroalum
fuisse, sed lamen ei ad Anglos in Brilanniamabeunft Gregorium praescripsisseut sancti Benedictiregulam in
inonasteriis inslitueret. Nam prselerquamquod hoc gratis et sine fundamento adduceretur, ac naturali con-
secutione legitime inferri dcbeal Augustinum non seeundura aliam quam quse ab ipso in Anglia propagata est
regulam in ccenobioGregoriano vixisse, illod praeierea noc argumenlo validissime revincitur, quod si aliuiu
a sanctoBenediclo vitacreligiosoeinslilulorem Romaehabuisset Augustinus,ejusdem (ut fit) culttim ac vene,.
ratiotiem eiiam apud Anglos non neglexisset. Quod, puto, facile 'concedent aequirerum aesiimatores. Cum
ergo ititcr vitae moiiasticncauctores'unius sancti Benedicti cultum AnglicanisEcclesiis prsescripseril, uti et
regulam monasleriis, nullus j'am dubilalioni locus relinquilur eutn sub eadem Benedicti regula Romaeduce
Gregorio mililasse.Haecdixerim, non animo revocandi coniroversiam jani satis fuse agitatam, sed illustrandi
argumenlumquod ex his litaniis striclius ac brevius in disserlatione mca exposui.
De aliis sanctis, qui in his litaniis memoraulur, plerisque fere ignolis, plura hic observare non vacatt.
Illud lanlurii adverto, Cotumcillumeum esse.quiColumba Hiiensium abbas fuit.et sanctamMargaretain, cu-
jus in his partibus nou adeo antiqua memoria videbatur, in prsemissis lilaniis locum habere.

V^TERES LITANLE ANGLICAN/E

A MILLE ANNIS EDITM.
(Mibill. Vet. analecl.)

Kyrie, eleison. S. Andrea, Ora. S. Tite, Ora.

Ciiriste, cleison. S. Jacobe, Ora. S. Philimon, Ora.
Chrisle, audi nos. S. Joannes, Ora. S. Clemens, Ora.
Christe, audi nos. S. Thoma, Ora. S. Syxte, Ora.
Christe, audi nos. S. Jacobe, Ora. S. Felix,
Sancta Maria, ora pro nobis. S. Philippe, Ora. Ora.
S. Laurenti, Ora.
Sancta Maria, Ora. S. Barlholomaeu, Ora. S. Corneli,
Saucta Maria, Ora, S. Matthaeu, Ova. Ora.
S. Cypriane, Ora.
De angelit. S. Juda, Ora. S. Sebastiane, Ora.
Sancte Michael, ora pro nobis. S. Barnaba, Ora. S. Gcrvasi, , Ora.
Sancte Gabriel, Ora. S- Mathia, Ora. S. Protasi, Ora.
Sancle Raphael, Ora. Omites sancti chori aposiolorura, S. Vincenti, Ora.
Omnes sancti angeli, orate pro orate pro nobis, S. Georgi, Ora.
nobis. De martyribus. S. Dionysi, Ora.
Omnessancti archangeli Oralc. S. Maurici, Ora.
Otnnes sancli cbori novem ordi- Sancte Steptiane (bis), ora pro S, Victor, \ Ora.
nuiii coelestium, Oraie. nobis. S. Joannes, Ora.
S. Luca, Ora. S. Paole, Ora,
De apostolis. S. Marce, Ora. S. Donaliane, Ora.
Sancte Pelre, ora pro nobis. S. Barnaba, Ora. S. Rogaliane, Ora.
S. Paule, Ora. S. Timolhaeu, Ora. S. Agustitie, Ora.
C27 APPENDIXAD QPERA SANCTI GERMANIPARISIENSIS. 628
S. Cosma, ;>ra. S. S Perpetua, Qra. Pi Propitius estq, parce nobis, Do-
S. Daniiane, Ora. S. S Agatha, Ora. lriine.
S. Rouiane, Ora. S. S Cecilia, Ora. p^ Propitius esto, libera nos, Doiniue.
S. Cxsari, Ora. S. S Agnes, Ora. Ab A ottini malo, Libcra.
S. Marcelline, Ora. £
S. Anasiasia, Ora. ^ omui initnundia cnrdis et cor-
Ab
S. Pancrate, Qra. S. £ Peironilla, Ora. poris, libera nos, Domine.
S. Nazari, Ora. S. J Eufemia, Ora. A morbo maio, Libera.
S. Benigne, Ora. 5
S. Savina, Ora. Ab A hosle malo, Libera.
S. Symphoriane, Ora. S. 5 Scholastica, Ora. Ab A insidiis diaboli, Libera.
S. llermes, Ora. S.
i Eugenia, Ora. A perseculione inimici, Libera.
S. Fclicissime, Ora. i
S. Stissanna, ()ra. A periculo mortis, Libera.
S. Abdo, Ora. S. i Appra, ()ra. A venlura ira, Libera.
S. Senes, Ora. i
S. Cnluiiiba, Ora. p adveniuin tuum,
Per Libera.
S. Tiburli, !
Ora. S. Tccla, Ora. Per p naliviiatem tuatu, Libera.
S. Beate, Ora. S. ! Ninoca, Ora. Perp baplismumtuum, Libera.
S. Candide, Ora- !
S. Ticiawa, Ora. Perp passionemtuam, Libera.
S. Bonifaci, I
Ora. S. Gentifefa, Ora. Perp crucem ttiam, Libera.
S. Nicomedis, Ora. I
S. Juslina, Ora. p resuriectioneih tiiara, Libem.
Per
S. Menna, Ora. !
S. Cristina, Ora. Perp asceiisionem tuatti, Libera.
S. Magne, I
Ora. S. Crispina, Ora. Perp descensioriemSpirilus sancti,
S. Ruphlne, Ora. 1
S. Crispiniana, Ora. Libera.
S. Nabori, !
Ora. S. Corona, Ora. p
Ora. S. Benedicta, Ora. Peccatores, te rogamus, audi
S. Juvenalis, nos (ler).
S. Bealrix, Ora. S. Senenlina, Ora.
S. lacincte, Ora. S. Margareta, Ora. Ut • pacem nobis dones, Te.
S. Martiniane, Ora. S. Blaiidina, Ora. Ut I vitam alque sanitalera uobis
' S. Dremore, Ora, S. Martha, Ora. dones, Te.
Omnes sancli Chori martyrum , S. Menna, Ora.
orate pro nobis. S. Mathilia, Ora. Ut l nobis in bonts operibus perse-
De confessoribus. S. Perpetua, Ora. veranliam dones, Te.
S. Concordia, Ora. Ut \ nos jti vera fide et religione
Sancte Leo, ora pro nobis. S. Julitta, Ora.
S. Silvester, Ora. S. Sinclita, conservare digneris, Te.
Ora.
S. Donale, Qra. S. Soffonia, Ora. Ut I ecclesiam calholicaiu conscr-
S. Gregori, Ora. S. Crescetuia, Ora. vare digneris. Te.
S. Augustine, Ora. S. Donata, Ora. Ut .
S. llieronyme, Ora. S. Juliana, Oia. regein et episcopum nostrum
S. Benedicle(bis), Ora. S. Poiluna, Ora. conservare digneris, Te.
S. Hiiari, Ora. S. Victoria, Ora. Uivitameisaniiatem
I
S. Martirie, Ora. S. Tarsilla, eisdoiies, Te.
Ora. |Ul populo C.hrisiianopaceinetuni.
S. Santson, Ora. S. Emiliana, Ora.
S. Brioce, Ora. S. Trilina, Ora. lalem largiri digneris. Te.
S. Melore, Ora. S. Brigida, Ora. Ut I fructum tprrae npbis dones, Te,
S. Branwalatre, Ora. !
S. Patrici, Ora. Omnessancti chorj virgiimm, orale Ul caeli screnitaleni nobis dones ,
S. Brindane, Ora. Omnes pro nobis. Te.
S. Carnache, Ora. sancti, interccdite pro no- Lit pluviam oporlmiam nobis do-
S. Gilda, Ora. bis.
Ora. Omnessancti angeli, Iniercedite. nes, Te.
S. Paierne,
S. Petiane, Ora, Omnes sancti arcliangeli, Inter- Ut charilateui nobis dones, Te.
S. Guinwaloee, Ota.| cedite. Ut nobis veram pseniteptiamcon-
S. Couretitine, Ora.[ Omnes sanclaevirtutes, Inlercedite.
Omnes sanptae \
liiter- cedas agere, Te.
S. CiUwe, Ora.[ potestales,
S. Guoidiane, Ora. cidite. Ut clernm et plebetn Anglorum
S. Munna, Ora.\ Omnes sancli priiicipalus, Inler- conservare digneris, Te.
S. Serwane, Ora.\ cedile. Ul universalem cougregationeiu
S. Serecine, Ora.\ Omnes sanctm dominaliones, In-
tercedile. sanctorum conservare digneris,
S. Guiniave, Ora.
S. Tutwale, Ora. Omnes sancti throni. Intenedite. Te.
S. Germane, Ora. Omnes sancti cherubim, Inlerce-" Ut eam in vera fide et religione
S. Columcille, Ora.' Omnes dite. conservare digneris,
sancli Interce- Te.
S. Paule, Ora. seraphim,
dite. Ut nobis misereri digneris, Te.
S. Judicaile, Ora.' Omnes
S. Mevirme, Ora. sancti palriarcliae, Jnler-• Ut nos exaudire digneris, Te.
S. Guoidwale, cedite.
Ora.' Omnes sancli Te.
Inter- FiliDei,
S. Dirciile, Ora. proplietac,
. S. BaChla, cediie. Agnus Dei, qui lojljs peccata
Ora.' Omnes sancti mundi, niisererc nobis.
S.
. Rawele, Ora." Ottmes sancti aposlolij. Intercedite.
.S. Racate, Ora. martyrcs, Interce-- Agnus Dei, qui tollis peccaia p^itin-
S. Loutierne, dite.
Ora.''[' Oranes di, parce nobis, Domine.
S. Riacate, Ora.'' sancti cptifessores, Imer-
cedite. Agnus Dei, qui tollis peccala tnuti-
S. Toiiiimane, Ora.' Omnessanciae
. Omnes sancti chori confessorum, virgines, Intercedite.
,. di, dona npbjs pacem.
' Omnes sancii, Intercedile.
:. Christe, audi nps (ter).
orate pro nobis. Ut per vestras oraliones adipisca-" Kyrie, ele:§pti(ter).
De virginibus. miir sine line regnuin caeljirutn
Sapcta Maria (ler), ora pro nobis. Dorninovolenle, per omnia sse- ,. Cbriste, pleispii (ler).
S. Felicitas, Ora,i. cula saecutorum.. Oremus, Pater noster.
 629 S. DOMNOLIJS.— DE S. DOMNOLO. ' -°
Hwc oratie posVlilaniam canilur.
Magnificis mirificisque orationibus atque merilis recensitorum patriarcharuiu, prophetarum alque
apostolortim, plurimorumque martyrura, vel eleclorum, atque confessorum omniuiti, petimus el oraraus,
ut quemadmoduiu eorum noniina vel memoriam in boc saeculo memorare et recitare frequeutatuus, iia
atque ipsi pro nobis in regnis eceleslibus affectuales ac privatas preces fundere dignetilur, ut a Deo
Veniatn et indulgentiam impetrare ntque oblinere, et eorum desiderandatn et aspiciendaiii speciem et
gloriam in regno Dei videre, et congaudere mereamur, praestante Dotnino uostro Jesu Christo, cui est
Iionor, et potestas, et imperium una cutn Palre atque Spiritu sancto in ssecnla saeculorum.Ameii.

ANNODOMINIDLXXVI.

SANCTUS DOMNOLUS,

EPISCOPUS CENOMANENSIS,

DE SANCTO DOMNOLO,
EPISGOPO CENOMANENSI, W GALLIA.
(Ex Bollandio.)

§ I. Vita scripta, cultus sacer, reliquim. B a Joatine Dardez procuratam et a Guilielmo Quirmi
\. Inter episcopos Cenomanenses in Gallia nonus "iransmissaiti, utroque nostrae societatis sacerdote et
liabetur sanctus Domnolus, sive Donnolus, ciijus for- sludiorum nostrorum amantissirao. Haec Vita post
lia faclaet praeclaratropliaeaquae novit sua aetate per- piiorein,cnjus iiieminit, scripta est eo potissitnuin nt
petrala, scriplo reliquitauctor Vitae, qui cum eo in possessiones collataemonasterio sancti Vinceniii ac-
liiic viiaemortatis peregrinatione pluririium se con- curatius explicareniur. Cui subjungimustestamenUim
versatum esse testatur in prologo,ad<litque",num. 10", sancli Domnoli per modum obleslationis circa illqd
secaecum ejus merilis illuminatum saepiusvidisse at- nionasterium factae clero Ecclesiaesuse, cujus testa-
que ab ilto plura alia viri sancli miracula didicisse ; menti alterum exemplar pridem babebamus, atlerutn
el sub finem asseril energumenum ad sepulcrum ejus ex Ms. R. P. Ludovici Jacob a sancto Carolo, ordiiiis
sanatum, multis annis santtm seetim permansisse, Ca,rnielilani sacerdote, ipsi Parisiis descripsituus
imo ires caecos, se aspectante, luce redintegrala, % Mortuum esse. sanctum Domnplum Kaipndis De-
incolumes abiisse, et multos alios morbis afllicios se cembris inclicgnt Acla, ad quem diem illjus fgstutn
conspicienle venisse, eosque beati viri meritis sanos anniyersaria celebritate recplitur 9 Cenqmanensibtis,,
inde recedere vidisse. Fuit autem is ex praacipuis et Saussaius in Maflyrologip Gallicano isja scribit:
ecclesiaecathedralis presbyteris, unde ecclesise 110-" 1 Centjmanis depositio sanqti DjQninoli,episcqpi i|iius
stracbona reslitula et villas indicat, num. II, 1S et prbis et confessorjs, cujus elogia expressa sunt dje
18; ipsamque Viiam vulgavit sub atispiciis sancii ejus ordinationis., scilicet 16 Maii: qua die ibidetn
H.idoindi episcopi Cenomanensis, inter quem et celebriori cultu ejus est illuslris memoria. 1 Iden»
sancium Di>innohimfuerunt Badegisilus et Berti- Saussaius ad 16 Maii, post longiim encomium isia
gramnus. Vitatn sancti Hadoindi dedimus (Rol- habet : t Abiit quidem vir divjnus ad superos Ka-
land.) in addendis ad 20 diem Januarii cum ejus Te- lendis Decembris, quo die et in sacris Cenomanen-
slameiilo, in quo, num. 3, basilicaesaiicli Vincenlii, sis Eeclesisetabulis memoria ejusfulget, proprio cul-
quam D >ninohissfltjctaerecqrdalipiiis episcopus sno tu consignala. Verum Romana omnium mater Ec-
labore coiistruxit, douat pralelluin, juris sui yijluiam, clesiarum hodie sacram ejus cpronam veneratur,
ntvel inde ejus erga sanctum Dptnnoium affeclus lanti antistilis ordinationem, etc. > Verum nulla or-
qneat agnosci. Vilpcstyluiu noiuiilii.1se einendasse dinationis menlio fil in Martyrologio Romano, aut
ail Surius, quam inde darnus nostro raodo illuslra- apud Molanura, Galesinium Canisium et alios, sed
tain et distinctara, quia primogenio stylo hactenus uuda memoria proponilur.hoc 16 Maii, apud Ceno-
non pojuit apudCenomanosinyeniri, inagna licet ad- manos, sancti Doranoli episcopi. Nos, quodet Surius|
hibiiad[ligenlia. Hisce adjungimiis aliam brevioretu fecit, ejus viiam ad huncdiem damtis. Joannes Bon-
Vilam ex vetusio Codice raoiia|terii Anisolani .nobis dounetus, monasteriisarictiVincentii*asancto Domiiolo
031 SANCTCS DOMNOLUS,EPISCOPUS CENOMANENSIS. 652
construcli relig'.osus,in Vitis episcoporum Cenoma- AUs Gallicenon Dosme, sed Domnoleappellelur, vide-
nensitim Gallice a se edilis, ct notis ad Vilam saucti tur potius sanctus Dosmtis alius a sanclo Domnoio
Doihiioli, asserit a suis coli sanctuni Domnoliun 22 staluendus, sive is martyr, sive conlessor habeatur.
Octobris, veneratione ad htinc diem translala, quod Fatetur Bondonnelus non adesse Cenomanis caput,
prnnus dies Decembris itnpedirelur passim ctitn irao nec omnia ossa sancli Domnoli: sed nec inde
tempore Adventus : ob quam causam potttit ab aliis scquitur, quaedesideranlur, ossa deportata fuisse atl
eiidem veneratio translata fuisse ad hunc 16 Maii; oppidum Chauiiiense et istic conficere corpus. Verum
aut cerle ob aliquam corporis translalionem aut cle- hanc utrique parii controversiam decidendam relin-
vationem. qnimus, et exspectamus ut Chaumenses sua, si qua
3. Elevatum autem esse cor.pus sancti Domnoli, habent, documenla proferant atque commonicetit,
aiuio 1124, et translaluin in caps:iuiargenteam inau- aliquid lucis fortassis a nobis acccplura.
ratani ab Hildeberlo episcopo Ceiioinaiiensi, pracsen- § II. Tempus sedis el obilus. Peracla circa obilfimsan-
tibus Fulcone comite Andegavensi. el magna nobi- cti Leonardi Vendoperensis.
lium muliiludrae, testatur Bondonnetus p. 2^1, qtii 5. Habemus Historiam Francorum Gregorii epi-
deinde duas alias iranslationes per legitima testi-
i P, scppiTuronensis, olim a Roswcido nostro collalim
ltioiiia probat, qttorum prius est lale : Ego Siinoii cum ms. vetustissimo Codice raonasterii sancti Trn-
Hayenouve, clericus Andegavensisdicecesis, in decre- donis in Hasbania, in qtio plurima desuni qusepassim
lis licentiatus, aposlolica auctoritate noiarius, fidem in excusis
exemplaribus legunlur, sed forsan aposte-
facio et conteslor fratrem Benediclum Roulanger, ris inserla, uli alii ex mss. Codicibus Corbeiensi et
abbatein h-ijus nionasterii sancti Vinceniii, iraiistu- Metensi indicarunt. In his mss. desuot iila
quae de
lisse ex vclusiissiina capsa in hanc novain corpus sancio Domnoloin excusa historia sic
legutilur lib. vi,
sancti Doninoli, confessoris et episcopi Ceiioiiianen- 9: t Domnolus vero Cenomanoium episcopus
25 cap.
sis el praecipuifundatoris ejusdem monasterii, die
aegrotare coepit. Tempore cnim Clotarii regis apud
inensis Januarii anno Domini 1555, prseseniibus ibi- Parisios ad basilicara sancti Laurentii gregi monasle-
dein venerabilibus viris, fratre Nicolao Pivert, abliate riali prsefueral. Sed quoniam Childeberto seniore vi-
sancii Martiiii Sagiensis, patreBremondo de Ponte, v.cnte, semper Clolario regi fidelis sxstilit, et nunlios
priore claustrali hujus monasterii, et totius conven- ipsins ad speculandum missos crebrius occulebat,
ttis Iratribtis et aliis quamplurimis ttini clericis tum pracslolabatur rex locum in quo ponlidcatus hono-
sseeularibus, tesle sigillo meo manuali hic apposiio. » rem acciperel. Migraute aulem Avennionensis civi-
Hsec ibi. At posterius leslimonium est ejusmodi: tatis poniifice, istum illuc dare deliberaverat. Sed
€ El ego Rapltael Marie, in legibus iicenliaius, nota- C " bealus Domnolus liaecauiliens, ad basilicam sancti
rius apostolicus et regius, Cenomanis commorans, Marlini amisiiiis, quo tunc Clolarius rex ad oralio-
atteslor vencrabilem palrera, fratrem Jacobuui Ra- neni vener;it, accessil; cl nocte lota iu vigiliis excu-
docheau, abbatem hujtis monnsterii sancti Vincentii, bans, per prioies qui aderant regi suggeslionem in-
missse sacrificio snlemniler celcbrato, iilem ccrpus tulil, ut non qnasicapiivusab ejuselongareturaspeclu,
sancli Domnoli, propler Uiniullus bellicos ex hac nec permilterenl simplicilalem suam in senatores so-
tiova rapsa alio translatum, in eadern denuo res- phisticos ac judices philosophicos faligari. Ad liaec
laurata recondidissedecima nona Januarii, anno Do- rex aunuens, migranle Innoceuiio Cenoraanoruni
luini 1000, praesenlibtis ibidem lolius conventtis fra- episcopo, ipsum Ecclesiasilli episcopum destinavii.
tribus el discretis viris, Roberto Oven Anglo, ct Ni- Jam assumptoepiscopatu, taletnsc lantumquepraebuit,
colao Noel Picardo, presbyieris et canonicis Ceno- ut in summscsanctilatis culmen evectus, debili usutu
iiianensibus et aliis quam plurimis Ccnomanis com- gressuum, caecoreslitueret visum. Qui post viginti
niorantibus, teste sigillo meo manuali hic apposito et duos episcopatus annos, dum"se cerneret morbo re-
prsediclortim sic signalura, Radocheau abbas. R. gio calculoque gravissime faiigari, Thendulphum ab-
Oven, N. Noet, Marie Notarius. » Haec.ibi. batem in locum suum praeclegil. Cujus asseusus rex
4. Est supra Parisios inter Sequanam et Matronam °* praebuitvoluntatem. Sed nou mullum post tetnpus,
provincia Briasive Btionia, el in ea oppidum Chaume mutata senlentia, in Badegiirilumdomus regiae ma«
seu Chbmes,in cujus ecclesia circa aimum 1530 in- jorem transfertur eleciio. Quilonsuralus, gradus quos
ventum fuisse corpus sancti Dosmi (Gallice Dosme) clerici sortiuntur ascendens , posl quadraginla dies
ejusque caput ibidein quieseere, ac niullis clarere migrante sacerdote successit. »
niiraculis, ac dici fuisse episcopum Cenomaneiisem, 6. Haecorania desunt in prsedictis Mss. et viden-
testaiur NicolausGillis in Annalibus Gallici-, iu Fran- tur postmoaum inserla , et in multis refelluultir ex
cisco primo rege Francorum, fol. 553 editionis Pa- lextu Vilaesancti Domnoliab anctore coaevoet tesle
risiensis 1617. Antonius Corvaserius in sua episco- oculato scriplse; imo et ex Vita breviori diu postea
portun Cenomanensium Hisloria, arbitratur dictum exarala : in quibtis sancttis Domnolusalienigena lm-
corpus sancii Dosmiesse sancii Dominoli, quod ntil- beiur, ac Roma peregrinatus in Gallia jam lunc epi-
lum alieritis nomen magis convetiiat. Verutn cum scopus, assumplusque ad regimen EcclesiaeCetioma-
eodetn tempore corpus sancli Domnoli fuerit in ec- norimi. Fabulosa ergo videnlur qu« de Domnolo
clesia monasterii sancti Vincentii Ceuotuanensis, et abbate sancli Laurentii dicunlur, ac lorsan abaliqti'>
 G53 DE SANCTODOMNOLO. 634
alio Domonologesta ad hunc Cenomanensem perpe- A ductum esse regestura illud usque ad domnum Gau-
ratti ir.iiisferunlur; idque eo facilius, quo notiorerat fridutn de Lauduno, cum quo desinit. Hocautem po-
auiicilia quaeinter sanclum Domnoluin et sanctutn silo, consequens eliain foret totum esse eomposilum
GGrmanumepiscopum Parisiensem intercessit. Quid sub ejus successore dounio GuilielmoRoland, saecu-
Jquod ibi sanclus Domnolusstatualur alicujus prodi- lo xin, juxta eam quae tuuc habebatur satis viliosa
tionis reus, qui nuntios Clotarii regis ad speculandum Francorum regum chronologiam; et numeros anno-
missos crebrius occulcbat? Hujusmodi sane culpa rum, msiisium , dierum, cuique episcopatui altribu-
viro lam sancto non videlur recle tribui. Accedit torum; qui ul posterioribus saeculis certi fueriut,
quod aucior Vitse.dical, jampridem defuucium fuisse non est credibile eos sequecerlos fuisse sex vel oclo
beaium lnnocentium cum Cenomanos venil Domno- prioribus : imo pro primis saltem gralis esse defini-
lus, necdum alio in ejus locura subr.ogato.lino Bon- tos non solum censeo ego, sed et Bondonnelus, et
donnetus aliique scriplores Cenomaiienses, ailegatis verisiinililer alii apud Cenomanos erudili viri.
vetustischarlulariis dicunt ex iis haberi Scienfredtini 8. In Domnolocerte id clarum est, cui anni fere
quemdam, qui mortuo Iiinocenlio sedem invaseiil, quadritiginia septem iribuuntur ab itllimis tempori-
seti polius Ecclesiae jura ac bona, quippc qui tiun- bns Cliildeberti, qui obiit anno regni 49, Christi 558,
quam se ordinandum curaverit; unde faclum sit ut B usque priuia tempora Chilperici, qui coepit anno
in concilioAurelianensi v, anno Childeberti 38, Chri- Clirisli 561. Inlerim anno Childeberii regis 50 ha-
sti 547, vicinis omnibus episcopis comparenlibus bila est synodus Aurelianensis iv, cui lnnocentius in
per se aut missos suos, solus defUeritCenomaneusis; Christi nomine episcopus eivitatis Cenomanicaecon-
quem inde colligunt lunc nullum fuisse. 0|)tarem pro- sen-itet subscripsit, adeo ut hic fortassis non ante
duci charlularia illa ex quibus Scienfredus iste eo- annuiti 546 excesserit e vivis. Cujus locum si ali-
gnoscitur, nam ex publicis illis, si genuina sunt, iu- q.uam uitiltis anuis lenuit nuiiquara ordinatusScieu-
strumentis longecertius definiripoteritcujusque epi- fredus, polerunt initia Domnoli,poiius quam finis, re-
scopilempus,quam ex incerta posterorum conjeclura: ferri ad prima tempora Cliilperici : pro quo tamen
qui, ut longa annorura spalia paucis episcopis iraple- reclius scriberetur noinen fratiis Chariberti, Pari-
reul, quos scilicel solos noverant, plttribus forte obli- siense regtiimi, sub quo Cenomani eranl, postClota-
vionedeletis, longa illis spaiia annorum assignavere. rii patris inortem obtineutis, sicut regnum Suessio-
7. Sic in regesto ponlificalis EcclesiaeCenoma- nense obtinebal Chilpericus. Poterit etiam sic verum
nensls nis. usqne ad annum Domini 1255, habenlur: esse, qttod Gregorii Turonensis interpolator, auclor
t Gesla domni Iunocentis, Cenomanicae urbis epi- non quidem lidelissimus, sed tamen pluribus sseculis
scopi, qui fuil lemporibus Anastasii iniperaloris, et " antiqitior regesto, de Domnolo scripsit, post viginli
Clodovseiprimi Francorum regis Clirisliani, el Cliil- duosepiscopalusannossucceisoremposlulasseetimpe-
deberti filii ejus, » diciturque quod i sedil in prae- trasse.Cerleprimaejus nolitia annoClnisti567 inve-
dicia sede anuos 45 nienses 10 dies 25, el fecit in nitur in synodoTuronensi n, cui x \Kalendas Decem-
ipsa ordinationes quinquagiiita; presbyteros euim bris, Ciiaribetto annum sextum regnante, subscripsit
consecravil 318, et levilas atque alios ministros Domnolus,peccator episcopusEcciesiwCenomanensis.
quanlum necesse fuil. > Deinde sequunlur i Gesla Obtulerathuic synodo epistolam sancta Redegundis
dnmni Domnoli, Cenomanicseurbis episcopi, qui fuit regina, qua peliillutelam et stabililatera instilulse.a
temporibus ullimis Childeberli el Clotarii alque se coiigregationi, quam conUrraaruntsanctus Dom-
primo lempore Chilperici filii ipsius Clotarii, qui iiolus aliique episcopi decretosuo, quod exslat apud
fuerunt reges Francoruui; » el dicilur quod t sedit Gregorium Ttironensem, Iib. ix Hisl. Francoruro,
. iii praedictasede annos 46, menses 11, dies24, et fe- cap. 59. Inter episcoposqui tunc interfuerunt dicto
cil ordinaliones sppluaginla, presbyteros 360, diaco- concilio Turonensi fuit Felix episcopus Naimetensis,
nos 250, ct reliquos ministros suflicienter. » Simili- ael quem exstat poema Fortunati episcopi Pictavien-
ler in Addendisad 28Januaiii exhibuimus (Rolland.) sis, lib in, ntim. 6, de Dedicationeecclesiaesuae,cui
< Gesladomni Haduindi, Cenoraanicaeurbis episcopi, D sanctum Domnoluminlerfuisse hoc versu meminit:
qui fuil ultimo tempore Clolarii filii Chilperici, et Bomnolushic fulgetmerilis, Matacbariusinde.
lempore Dagoberti filii Clolarii, et primo lempore Juie sacerdoliicultor uterque Dei.
Clodovaeifilii ejusdem Dagoberti: >Circa finemau- Cliariberto rege Parisiorum mortuo sub annum
tein asseritur quodi sedil in praediclasede annos 30, 570, Cenomani fuerunt sub regimioe Chilperici fra-
inensesll, dies 23. > Operaeprelium esselillud re- trisejus regis Suessionum, cujus regui anno 11, pri-
'geslura ititegrura dari in lucem, tum propter plura die Nouas Martii, id est anno572, instrumenlum pro
singulorumepiscoporumgeslasubjuncla instrtmienta, inonasterio sanctorum Vincentii et Laurentii, signa-
Cenoinaneiisishistoriae fundamenta et principia for- tiuti esl ab ipso Domnolo, et a sancto Germano epi-
san veliementer illtisiratura, nec non reliquaeGalli- scopo Parisiensi, subannum 576 vila futicto. Ab hoc
canaeIiistorise magnum/subsidiuiii allalura; lum ad auleui instrumeiito diversum videtur id qnod citalut
commodius judicandum de singulis; nonnulla enim in Vita breviori, num. 4, ut factum pro eodeni ino-
certo adttlierata sunt aut oinniuo fictiiia. lnterim nasterio : quia memoralus Bondonnelus, p. 268, as-
praesuraerelicet, quo stylo coeptutii est, eodetn per- serit hoc esse signaium Nonis Septembris, aiino 20
 '
C3S SANCTI DOMNOLl,EPISCOP!CENOMANENSIS 030
Chilperici, id csl Cliristi 581. Iloc ergo anuo si inor- h* csset differcnda, destruclo anle amios feruie liiginta
tuum dicamus sanclum Domnolum (nam successor Casinensi ecenubio, quando Maurussancti Bennditii
Badigisilus interfuii concilio 2 Matisconensi, anno dircipulus debtii.-selluisfreceiitenaiio proximus), scd
585; et, juxla Gregorii interpolati cap. 39, lib. vm, poiitis, iil prolixum illtid de sancto Mauro scrijiluiu
quinto expleto ingrediebalur sextum sui episcopatns, (quod veluti ex qtiaterniunculis a Fausto coaevoi
auno 11ChildeberliAustrasiortim regis, Christi 5S7), scriptis circa saiietuni Renediclum ejnsque discipu-
episcopalus Domnoli non lantum iiiilia Cbilperici los, ab Odone Glannololienseacceplum expolitum-
attigerit, sed lolum fere illius tam apud Suessiones que obtrudiliir) inerumesse sequenlis aevi fignientum
quam Parisios regnum sequaverit; nec tameti plris opinor, ei s-imilequod de rnartyrio saucti Placidi et
niulto quam annis 22 sede.rii, incipiens atino Chrisii sociorum, sub nomine Gordiani eorumdein minislri,
'559, et morluus 581, die 1 Decembris. liahetur; cui qtiid solidaeveriiatis subsil. inter tot
9. Alia rebus sancti Domnolibbscuritas offtindiiur meiidaciorum monslra nequeat vel per conjecturam
ex Vila sancli Mauri, quam sub nomineFausii cosevi prudentem definiri.Nisi lorle placel suspicari, paulo
habemtis, dedirausque ad 15 Jannarii (Rotland.). !bi anle Cassinensis nionasterii factam a Langobardis
enim, num. 16, a beatissimoRerligramno, Cenoma- destructionem, id est ante annum 589, a sancto
nicw urbis episcopo,narratur legaiio missa ad san- IB Bertegrauiiio(juidem exoratum Bonitum, non Bene-
clum Benedictum, pro suorum colonia postulanda : diciura abbatem, suo cindiscipulo Mauro, jam aetate
qui sanclum Maurum discipulum cum sociis quatuor gravi, pritnam trans Alpes coloniam deducendani
<lirexeritin Galliam ; sed hi (ut dicitur num. 53) in- commisisse; Maurum vero intellecta, non morte
telligenies Aureliis i bealuin Berligramniiroepisco- episcopi, sed lutbis in episcopatu suscitatis a ileces-
pum jam migrasse ad Dominum, aliumque in loco soris defuncti vidua, ipsam forte Rupiaci possessio-
cjtjs jam substiiutum pontilicem; » ac deinde num. nem ad se trahonte, istis subslilisse ubi eomntodior
55, quod loiiis i Rupiacus, sibi ad conslrtieudur» tranquilliorque offerebatur loctis novo instiluti sui
nnonasierium a bealo Beiligramno provisus, non monasterio condendo. Islarurn certe controversia-
admodura aptus eral regulari religioni quodque rum lestis est lib. VIII,cap. 39, Gregorius Turonen-
Domnolus episcopus nihil de hac re, > quam suus sis, saltem inierpolalus, et sufficere illae poluerunt
decessor exorsus erat, i facere vellel, » respondens, disturbando primo Bertigtamni consilio, quod Cha-
< se propriis magis quam alienis velle insislere doindus successor, saiis pacaium ponlilicaittm ha-
ccepfs, nesupra alienum sedificareyideretur funda- bens, exseculioni mandaril, i iit vico Aurion, a Ru-
mentinn; » haec, inquam, inlelligens sanclus Maurus piaco villa dependente, monasieriuinconstruens et
curo sociis, oblatum in ditione Andegavensi locum (G agniiiia monaehoium regulariter inibi Deo servien-
acceptaril, el Glannofoliensemonasterium fundarit. lium nobiliter itistittiens. » Sed h;p.c plane discu-
Inlerim constat Bertigrarnnum non prsecessisse,sed lienda erunl in nova atque in dupltim augenda ,
successisse Majolo,post Baudigisiliquinquennem ty- quam posteri curabunt, ediiione Jantiarii, multa re-
rannidem, et anno 589 rescripsisse Gunlramno regi formalione egentis, ut suut imperfecla rerum otn-
in causa monachorum Pieiaviensium, inter octo epi- uiuni principia.
scopos uliimum, velut omnium juniorem. Nemoesl 11. Ut autein ad sanclum Domnolum ab impor-
igilur inler modernos scriptores qui vitium non tuna, quam ingestaefabulae extorserunl, digressione
agnoscatobrepsisse, aut Odoni abbali Glannofoliensi, revertamur, prasclarumtesiinioniiim eidem datur in
Vitam sancti Mauri, i salva fide dictorum ac mira- Viia sancti l.eonardi anachorelae,qui in ejus dioecesi
ctilorum inibi repertortim, corrigere satagenti » sub sai ctis inuoccntio et ipso Domnolo episcopis
anno 868, aul hujus ipsius inlerpolalori; sed omnes floruit, etcolitur 15 Octobris; quod inde excerptuin
fere in lioc convcniunt, nt pro Berligramno, Iimo- hic damus, et est ejusmodi: «Eralsanctus Leonardus
cenlium ; prp Domnolo, Scienfriduminvasoreni cen- Deo am.ibiliset bominibus dilecius. Solitus namqne
seapl esse substituendum : eo quod sibi certo per- erat sanctus Domnolusepiscoptis Cenomanensis,cu-
suadeant vivenle eiiamnmn sanclo Benediclodedu- D . jus et inonachus eral, eum dirigere ad satietumGcr-
ctara esse istatn discipulprum ejus coloniam; illum manum Parisiorum episcopum, qtti ambobtisdile-
' Obiii atitem
autein nos ostendimus obiisse anno 643. ctus et credulus erat prsedictus
10. Ego vero dum considero toties inculcatum sanctus Leonardus sub (^hilperico Francorum rege
Berligramninomen rnrsum rcpeti in prologo ad liis- Idibtts ( ctobris, in pace, plenusdierum, in senecuite
loriam translaiioiiis sancti Mauri, i quein, » inqnil bona, et sepullus est in supradicta cellulasua a
'odo, sctibens AlmodoCenomanicseccclesisearchi- sancto Domnoloante dicto episcopo. Nam pridie an-
diacono, i a pontifice sanclaesedis, cui Deo auctore lequam obiisset diclus sancttis Leonardus, venit vox
dcservis, beaio scilicel Berlichramno, nostris, ul divina ad Domnolumanle dicium episcopum,praeci-
uosiis, ascilum gaudemusprovinciis.» Haec,inquam, piens ei ut iret Deo suis sanclissimis precibus ani-
dum considero, vebemenler impellor, non ut Borle- main commenaare stiDradicticonfessoris : quia de
gramni nomen retinendum alqne ab ejus successore sseculocraslina die eum migrare, et cum sanctis et
sancto Ghadoindo rejectuiii sanctum Maurum cen- eleclis Dei animam collocari oportebat. Qui statiin
seaiu (sicenim missio illa usque ad annum fere 618 cum suis minisiris, hoc quod ei jussum divinilus
 .
637 ylTA^ 6g8
fuerat perficere non lardavit. Nam et ante dictus A derunt pristinum. Sepulto autera eo, per electionem
sanctus Leonardus, praenosceusdiviuitus sancti pon- eorum niotiachoruin, sanctus Domnolus unuiii ex
1 tificis adventum, praecepit fratribus ut ad ejus in- ipsis sibi conslituil et ordinavit abbatem : qui usque
\ gressmn se prsepararent, et digne, ut seniorem Do- iu hodiernutn diera eamdem sub sancta religione ,
mini ponlilicem decebat, eum susciperent, el omnia dispoiienle et ordinante episcopo, gubernat et regit
necessaria ministrarent. Indicavit etiaiu fratribus se cellulam. » Haecibi. Quaeetiam, sed contracta, ha-
ipsa die, poslquam praefaluspontifex suam Deocom- bel Bernardus GuidonisepiscopusLudovensis, toino.II
inendasset animam, de sseculoexiturum. Advenienle de Vitis Sanctorum. Locus olim Veudopera dictus,
quoque suo episcopo, ejusque aniraam comineiidanle, nutic a sancto Leonardo iiotnen habet, silus ad Sar-
mox Dominosuara sanclara animam reddidit. Quo taiu fiuviurain decanatu Fresnensi, versus confiuia
defunctq dum sancta ejus membra porlabantur ad Norraamiise.
tumulum, caecitangentes ejus vehiculumvisum rece-

YITA

SANCTI PQMNQLI5 CENQMANENSIS EPISCOPI,

AUCTORE PRESBYTF.RO CENOMANENSl COMVO.

PROLOGUS. B saiius fqre arbilraii stimus, yel exililcr dicere ea

cum servo pigro et desi-
i. Sanctaeet individuseTrinitatisfreti auxilio, om- pauea quaenoyimus, quam
sanciorum luin etiam prae- dioso, pro retcnta Domini pecunia, in damnalionis
niuraque precibus fulti, adduci. Quaeigitur ab ilfis egregie perpe-
cedenliumPalrum incitaii studiis, derinjue reveren- discrimen
nos licet indigni, saltem utcumque com-
dissimi praesulis nostri Haduini hortatu conlirmati, trala sunt,
inemoremus. Neque enim id faciinus noslra temeri-
beatissirai patroni noslri Domnoli, Cenomanicaeur-
late adducti, sed, ut jam ante dictum est, volunlate
bis episcopi, vitam illusirem, inullorum utilitati pro-
et mandato venerandi pontificis nostri Haduini, qui
luturam, ipso nobis opilulanle, scribendam suscipi- nos beaiissimi Domnoli
nius. Non eiiim sunius nescii veleribus id siudio episcopi vitara jiissil velrudi
exarare slylo. Cujus, tanquam urbis noslrae anlistilis,
ftiisse ul suaeaetatis egregtos viros scriptorum suo-
libenter niprem gerenles, ejus fulli precibus,
rura monimentis ad posterorum notitiam transmitle- jussjoni
ad scribenduni nos accingiraus; suppliciler invocan-
reul, eorum praeclare dicta et facta aut litteris con-
les beatissimi Dpronoli liabilaforem Spirittim sau-
signarent, aul picluris. exprimenda, aut aeri in-
vel marmoris clum, ut qu{ illi gratjam largitus est miraciila et ad-
sculpenda, spectato opere reprsesen- mirandas virttites nobis copiam tribuat et
tanda curarent. Pulabant enim se patrandi
operae pretiuui facoltalem eas narrandi, ad laudem ct
si in vel aliis vel C gloriam suara
facturos, qua iis, uiilia, coguiiione et lidelium aedificationem: ut facta eximii
patroni
digna, vel ad imiialionein prseclara vitierentur, ea MOitri,si tatnen id fieri
sua induslria et labore posteris innotescerent: ut iia pqtest, diclis exsequemus,
suo sseculoalieni a sludio ei qui cum eo in hac vilaeinortalis peregrinalipne jilu-
neque religionis pietatis, ritiiuin conversalisumus : saiie tanlae ejus
officiosicenserenlur. quanquam
ueque erga poslerilaiem parum virlules sunt ul eum pro dignilale laudare liumana
Quod si vero hoc plerique ex illis non modo in san-
fragilit.is nequaquain pqssit. Cum sit autem aliud ,
ctos, sed etiam in quosdam alios ipsis charos hoini- leste locis communibus laudare
:
nes declararuut quanto magis nos sagaciter ac- et diyo Hieronynio,
defunclum, et aliud deiuncti prpprias narrare virtu-
curate saticlorum res geslas investigare atque ad uos lioc opusculura ad bonorum exemplum ab
aliorum quoque noiiliam proferredebemus, ut eorum tes; illo lempore auspicabimur, quo nos glorioso adyetitu
provocali exemplis doctiinaque informali ad ea nos suo iltustrare, nobiscumque mancre ex Pei proyi-
seinper intendamus, qua- sint graia et accepta Deo? dentia 'ussus est.
Cavendum certe nobis est ne militum Christi fortia
facla et prseclara trophaea, ea praeserlim quibtts GAPUT PRIMUM.
noslra aetate insignes et illuslres fuere, silentii car- Iler romanum; episcopatusCenomanensis;mpnasteria
cere premamus; sed polius quanlum ille dederit, J) conslrucia.
qui esl auctor omnis boni, qui ora mutorum apprit 2. Itaque beaiissimus Domnolus, urbi Cenomanj-
el linguas iiifautium disertas facit, qusc possinl suc- cae desiinatus episcopus, virtutum piutiiuui floribtis
cessoribus uoslris esse usui, ea vel mediocri styio redirailus, in alia regione ex geuerosis parenlibus,
' couscribainus. Etsi autem nos
ejtismodi operi itn- quoil ejus probi tuores et nobilis conversatio lesta-
pares esse non igt|oramus(quippe quibus esl ingenii, banttir, est procreatus. lit eniiu ex radice fructus
cloqueiuisevi.erudiiionis angusla suppeilex), attamen proiiciscitur, ila ex fructus sapore radicis iiatura
U59 SANCTI DOMNOLI,CENOMANENSISEPISCOPI, 640
intelligitur: et quemadmodum fruclus arboris, etiam- A devotesitexsecutus. Porro aulem socia charitate ac
si procul asporlelur, non lamen amitlit suavitalem mutua benevolentia conjtincius fuit Germano (c)
quara ci radice accepil; sic etiam hic sacralisMiutis sanctissimo Parisiorum aiitisliti: quem ei crebertime
vir, iindccuniqiiesive quibuscmnque ex parlibus ad invisere consuevit, et ab illo itidem uon raro visita-
nos advenerit, sanctaenobiliialis susedulcedinemnos lus est. Cumque se invicemdivinis inflainmarent ad-
celare non poluit. Etsi vero apud nos in episcopum hortalionibus, subjeclis populis tam verbis quam ex-
consecralus non fuit, ad nos lamen in multorum sa- emplis haud vulgariter profuere. Noneiiimimmemores
lulem divinilus est transraissus. Nara ad imitalionem erant illius dominic* sententiae, quod si duo ex vobis
Abrahsepatriarchae, cui a Deo dictum est: Egredere eonsenserinlsupcr lerram de omni re, quamcunquepe-
de terra tua, et de cognatione lua, el de domo palris lieruil, fiet illis a Patre meo; ilemque illius, Ubi sunt
tui, el veni in lerram quam monslravero tibi; jam or- duo vel tres congregaliin nominemeo, ibi sum tn me-
dinalus alibi episcopus, relicta palria et pareniibus, dio eorum.
cunclisque rebus quas possidere videbuur, Ro- 4. Extruxit autem sanctae ecclesiaeamalor devo-
tnara profectus est, limina beatis^imorumapostolo- tissiraus monasteriura quoddam in suburbio civilalis
rum oralionis gratia visitaturus. Ubi cum animi sui suse-, lum ul ejus urbis esset munimenlum, lum ut
devolioni fecisset salis, post longa itineris cmensa B ] posset Dominoanimas lucrifacere : idquein honorem
spatia, Dominogubernante, ad Ceuomanosappulit: sanctorura martyrum Vincenlii et Laurentii (d)
quos propler obitum sui ponlificis magno olfendit consecravit, ipsi aulem consecrationi adesse voluil
animi mcerore aflectos. Jam jiridetn enim bealus memoratum Gerraanum episcbpum, ut amborum so-
Innocens (a) ad Dominuin migrarat, el laboris sui lerr.ni dedicaiione ad majorem popttlus devotionem
erat praemiaconsecutus; in ejus vero Iocumnecdum hicilaretur. In ejus vero consecratione de rebus ec-
alius subrogalns fuit. Cum igitur hunc virum sati- clesicesuaemulla teslamento ei legavit atque confir-
clissimum conspexissent, eumque jam episcopatum mavil, permiiiente et favente Cbilperico Francorum
ordinatum didicissent, lam proceres et piincipes regeejusqtiejirincipibus, niullisetiamideisuggerenti-
quam clerus universus et populus, hon solum urba- bus episcopis, impiimis aulem sancto Germano,
BUS,sed eiiam ruricola, divino id insiinctit agente, clcro quoque populoque ut id facerel adhorl.tnie,
u«tioore, eadem animi sentenlia obnixe eum depre- quemadmodum in ejusactis adnotatum cst : sub-
cabantur, veliet ipsos ipsorumque civitatem et pa- scripsit autem sua nianu et ap|>robavit(e) bealus
triam non invitus gubeinandam suscipere. Quamvis Germanus, pluresque alii episcopi. Porro in eadein
autem ea in re valde se difficilem praeberet, ad ex- ecclesia capul beati Vincenlii marlyris et niagnam
treinum lamen aliud agere non polnit quam quod C ( craticulaej>arteminquasanclus Laurentim assamsesl,
populus Deo inspirante posltilavit. honorificereposuit; monachoseliam sub curaet mo-
3. Suscepit,(ti) igilur, sed sane invitus et com- deralione Leusi abbalis, quem ipse prrefecii, ad re«
pulsus, episcopi ministerium cum mtilla humilitate : gulae praescriptum illic degere Dominoqne servire
Dominoquecooperante, toto vitaestiaelempore, noni voluit. Tanto autcm amore beatissimura Gerrnanum
parum illis qnibu< praeeral contulit. Denique qualemi episcopum complectebattir, ut in ea ipsa sanctorum
se quantumque illic praesliterit, ejus viiae finis de- Vincenlii el Latirenlii martyrum ecclesia, sepullurae
claravit, in qtio Iaus omnis tiile canilur. Erat veroi locum ei praejiararit;ubi lamen poslea ob certas quas-
hoc ej'us nobiiitalis insigne, quod Chrisio die aci dam causas, non sanctus Germanus, sed ipsemel
nocle alacri et jucundo animo gratam cxhibebat ser- digne huraatiis est.
vifulem, neque tamen vel a generis nobilitate, vel abi 5. Cumque reiigionis monasticse propositum mi-
operum sanclitate gloriolaeet laudis fumos captabat;; rifice complecteretur, in ea cellula in qua sanclus
sed pracclara de se praeliensvirtutum exempla, intra Julianus , primus Cenomanorum episcopus, corpora
sesuos thesauros deposuil, el Dominummundo corde> requiescil(/"), juxta monasteriumViclorii (g), quod
compleeiens,pompamomnemmtmdi huj'ustoto pecio- situm esl nd llumen Sartam, monaslicuminsliluttim
re contempsit. In conversalione crat humiliiate con-. D ] qtiodjampiidemillicfiorerecceperat, mirificeaugraen-
spicuus, charitatisdtilcedine fervens, castitalissplen- tavit, adeo ulquinquaginiafere monachosiHicregula-
dore illuslris, jejuuioruiu pinguedini dedilus, disci- riler degcre voluerit, eaque quse ad victum pertinent,
plinae vero cnelesliadeo se tolum addixit, ut ponti- tam illorum quam peregrinorttmel adventantiftmma-
ficale ministerium pro dignilate, et qiiidem pie ett gnifice suppeditarit. Aiiud quoque monasteriolumel

(«) Sanctus Innoccns sivc Iiinocentitis colitur 1S
Junii.
(b) Sanctns Domnolus suscipit episcopaium cum
jampridcm, tit supra dicttim, sede- vacasset.
(c) Vitain sancti Germani Parisioium cpiscopi
damus 28 Maii.
(d) Appellatur etiamnum monasterium sancli Vin-
ccniii marlyris, cujus Acla dedimus 22 Jantiarii, et
§ 2 de reliquiis sancti Vincentii varia conlroversa
|iro|iosuimus;
(e) Infra in leslamento memoratur Audoveus,aliis
etiam Aniioinus episcopus Andegavensis.
(f) Sanclus Julianus anno 1201inde translatus est
adecclesianicathedralem; etquic ante, ut infra dici-
tur, erat dicata sub nomine FanctaeMariaeac sancti
Gervasii el Protasii, ab eolemporemansitsancto Ju-
liano sacra. Hiijus Vilam dedimus ad diem 27 Ja-
nuarii.
(g) Sanclus Victorius aut Victurius est sextus
Ceuomanensis episcopus , et colitur 1 Septembris.
Ui VITA. 642
xenodocliium ulira Sarlam flumen, in honorem bea- A latamqiieaquam minisler in ejus manus infunderet,et
tissimaematris Dei.et Virginis Mariaesapienter aedi- lotis manibus malluvium asportaret, ca:cus quidaui
ficavil atqiie suse ecclesiaerebus dotavit, accurate Siagrius noraine ei venit obviam, et ,aquamquae de
conslituens ul illic pauperes et peregrini egentesque manibus ponlificisdefluxeratsibi dari petiit, ea suos
onmes, qui intra urbem propter ejus jugem custo- oculosabluturus. Minister id parvi pendens, dedit ei
diam admitti non possent, reciperenlur. Porro mo- aquam, ut petierat. Ea caecussuos perfudit oculos,
nachos viginli qtialuor iliic ad regulse monasticae et in Christi nomine, merilis sancti Domnolimox re-
praescriptumvivere voluit qui et perpetim servirent stituto visu, lselus abscessit. Quem quidem caecum
Deo el adventatiles pauperes recrearenl, atque ho- saepiusego vidi, multique e sociis nostris, alque ab
spites comiler et congruenter acciperent. lis autem illo ium islud lutii plura alia sancti viri rairacula di-
monachis qtiemdam e suis probatissimaevitaevirum, dici. Perlalaest autem hujusrei fama ad mulloiuni au-
Paduinum(a) nomine, ecelesiaebealorum Vincenliiet res,elinvito ponlificelongelatequediffusa. eratenim
Laurenlii per id tempus prsepositum, abbatem prae- sanctissimus ille senex singulari prseditusanirai mun-
fecit: Iocumqueipsura et sibi et successoribus suis diiia et humilitale. Nec dubium quin apud omnipo-
subditum esse debere decrevit, adhibita eiiatn ad- tentis Dei singtilarem misericordiam multutn valeat
juraiione el deleslatione, ut hospitale ejus urbis B huraani cordis puritas et simplicitas, conveuienter
perpetuis lemporibus in pontificum dilione csset. illi sententiie Salvatoris : Reali mundo corde, quo-
6. Quanla autem apud vos degens vir satictus niam ipsi Deumvidebunt.
corpus suitmabsticenlia aflecerit, quam se perpe- 8. Vir quidam nobiiis, genere el opibus praedives
luis confeceril vigiliis, quam in praestandis eleemo- regiusque consiliarius, in villam Ecclesiaectii vir
Bynis liberalis et proliisus fucrit, solus ille ad Dei praeeral, Tridentem vocabulo, sitam in condita
plenum uovit cui cognita sunt omnia; nec pulo Diablentica (c) obstinato animo invasit, eara sibi
quemdani morlalium facile omnia explorare et vindiCans.Crebro autem illum admonuil vir sanclus
indagare poluisse, quandoquidemejusmodi ille clatn ut a suis maleficiis resipisceret, el ad meliorera fru-
potius quam palam faciebat. Et, ut paucis multa ex- gem se reciperet. Vidensautem se nihil ratione pro-
pediamus, qualis quantusquefuerit, qtiaeet^quantages- ficere, ad precandum Dominum se contulit, ut res
sciit, noii polesl mortalis lingua explicare, quod pro expiandis peccatis olim a fidelibus ecclesiaedo-
supra hominem fuerit quidquid fere gestum ab eo. natas ipsi restitueret. Inlerim sacrilegus rerum Deo
Macerabat se et vigiliis et continua inedia, adeo ut dicaiarum occupaloc, divina ultione in eum animaJ-
eliam forlissimi juvenes ejus parcinioniamferre non verlente febre corripilur, eademque continenler la-
possent. Ita corpus suum redigebat in spiritus servi- C * borat. Sed iieqtte sic tamen res male usurpatas red-
tutem, adeoque illud moriiticibal, ut posset illud dere voluit, ul ejus poenafieret cumulatior. Cumau-
aposlolicum 11011immerilo illi accommodari: Vivo tem ea febre dire afflictareiur, lecto decumbens, vi-
autem jam non ego, vivit vero in me Chrislus. Gum sus estsibiquadam nocte videre Matretn Domini(cui
equitaret ip. itinefe, semper deDeo aut loquebatur, res ab ipso usurpalse, unaque beatis mariyribus Ger-
aut canebat. Cursuin (b) vero suum (id esl pensum vasio el Protasio dicatse erant) ferreo malleo ipsum
precuin canonicaruiii) per horas lcgiliniaspersolvens in fronte percuiientem. Mox igitur mullo terrore
reliquo diei temporc, quando opporlunum videba- correptus, ad sanctum Domnolum misil quieumro-
tur, sludiura psallendi divina eloquia, aut lectitandi, garent ut res ipsi ablatas cum fenore reciperel. Nec
aut in prcccs incurabendinon orailtebat. Admensam tamen poluit sanitaii reslitui, donec sanctus Doriino-
ipso accedenle,mox aderat leclor recitans divina clo- lus ad eum veniret. Ubi aulem ille advenit, oraiiia
quia : ut inter epulas quibus caro fovcbilur, spiri- in duplum restituit ecclesiae minisiris, et post dies
lualibiisalimoniis polius conyivse explerenlur. Nul- paucos precibus et merilis beati viri salusei reddita
ltim omnino sibi lcmpus praelerlabisinebat, quo non est; sed vulneris ejus fronli malleo impressi, quoad
aul prodessetaliis, aut ad suos profectus aliquid ad- vixit, vesligia permansere. Quod idcirco factum est,
1 ut ille suo exetnplo a simili facinorealios absier-
jicerct, quod si quis ejus facta curiosius inquisicrit D
innumera magnarum virtutum miracula inveniet, e rerel. Quas autem res ille duplicatas tuni sancto viro
quibus nos vel pauca promemus. restiluit, eas ecclesia nostra hactenus possidet.
9. Quodam quadragesimaelempore in cellam Ani-
CAPUT li. solse(d) monasterii vir sanctus sese abdiderat, Do-
Voriiimiracula in vha patrata. iniiio iu silentio et solitudine vacaturus. Ecce autem
7. Quodam die Dominico, cum peracto officioso- Fraucus quidam nobilis genere, regi valde familia-
leiiini ad niensam pransurus ex more accederet, il- ris, quamdam ejus Ecclesise villatn, Bonallam no-

(ft)aub nomme sanctiiPaduini,vulgo sancti Pavini,
est parochia in dicecesiCenomanensi ubi colitur 15
Novembris.Vita aliqua ejus exstat inter Acta sancto-
runi ordinis Benediciini saeculiprimi.
(b) Cursus, ut hic explicationis cansa additur, pas-
siin pro divinis officiisaul horis canonicis sumitur.
lta niemoratur sancttisGermanussolituscursura nudo
capite dicere, uli in ejus Vita Forluuatus.
(c) Condita Diablemicatidetur esse dilio Cenoma-
ms contigua Perchensis conrilalus, versus Nogentum
Rblrudis : et ex voce condiia pro, regiuncula, n.ian-
sisse Francis noinen Conde, etiam hodie pluribus in
Gallia locis couuiiuiic.
(d) Anisola, sive Aninsulacelebre luonasleriuui.
643 SANCTIDOMNOLI, CENOMANENSIS FPISCOPl , 644
mine, in pago Siadinse sitam, ad se rapuit. Ubi pas- A, die in villa noslrje ecclesise, quara Baiadonem vo-
chalis soieninitas prreteriit, eam iniquitatein vir Dei cant, sancto episcopo ponlificaleexsequenti miui-
tnoiesie ferens, doiensque se vivente suam ecclesiam sterium, Magnatiusquidam oblatus est, qui die Do-
utidari factiltatibus suis, duos diacouos misit ad iuinico•'ntra ipsius villaefinesab opere se uon absli-
Fraucum illum sacrilegum, et mire jam obslinatum. nens, Deo ulciscenle, luminibus orbatus fuerat. Vir
Sed diaconi nullura ab eo qiiale veilent retulere res- sanctus sacrosanctaminvocans Trinitatetn, expresso
ponsum. Tum vero sanctus vir, corde coinpunctus, signo crucis, caecilatem depulit, visutu reformavit,
animo intrepidus, eo se -onlulit, ut res suae fidei monuitque hotnitiemne quidquam hujusuiodi deiu-
creilitas recupefaret, fretus auxilio |ir epoteiitis Dei. ceps adraitteret.
Cum igitur die quodam Francus ilic solenmes cele-
12. Exiit quandoque vir beatus extra urbem iio-
braret eputas in villa per sacrilegium iblala, habe-
se et nunliatum est ei stram, audivitque damriatorumvoces e carcere. Misit
reique apud parentes atriicos,
foribus adesse sariciiirn itaque uiinistrum suura ad cuslodem Carceris,qrii ei
prse episcopum, resque ipsi ut vinctos illos absoltitos abife.
a Dominocommemiatasrepetere. Id ut audivit ille, diceret, custos non se id ausum pateretur
esse, ne ipse cb-
valde animo cduimotus,jussit eum a lota villa prof- Respondit in illorum iocum succedere. Tum vir Dei feum
siis excludi et At non ,
B gerelur
ejici. episcopus fecalcitrans,
monet, dedil locum irae iaerytnis rogavit Dominum pro illis : el eccedie tef-
queriiaduiodumaposioltis lit» sua spsnte patescit carcer, exeuntque qui illic
sed ila ulilo divina in sacrilegum exciiata est. et ad noslrain ecclesiam sese corife-
10. Cum enim nocle illa jtixia morem sanctusepi- detinebantur,
runt, ^CIericus quidani Ragnoinusnomine venit ad'
scopusin oraliohe persisiefet, sacrilegum virutn in-
sanctum pontificem, rogans ut sacerdotio initiare-
vasil febris, quse lnrelicem animam altero raarie ex-
tur. Perconlatus esl autem ex illo vir sahclus, iiurii
torsitab ilio; sicque miserrime excedens e vila, abs-
caste viveret et a feminis se servaret incontamiiria-
que luctiiet sine precibus in bivio sepultus est. Et
tuni. lllo conslanler respbndente, se babtenus irti-
qtiidem dignus erat iali morte, qtti satictum virmn..
bomino serviisse, vif beatus ei et
aiisiis fuit contrisiaie, et oblaliones fideliumresqne pollulo corpore
et muliereui libidiiiis ejus sOclarti
Ded dicalas sibi viiidicafe. Factttm est jioc merilis locum; et tempus,
indicavit. Cernens clericus selalere lioiniiieriiDei
beaii antisiiiis, lit cirteri ab bujusmodi maleficio
iion posse^prbpfia COnvictuscoriscietttia, ad jiedes
absteffeahiuf, lie siriiiliaipsis accedani. Cum sic au- siiam corifessrisest. Id ubi
tfeiiiiliepefiissei, iritiitisecciesiisres ipsarumrestiiutae ejns p^rociditjet fculpam
a'datiorura notitiam perveriit, multi -sacrisiriitiaridi
stirit, 'q'tia^iyranni jampridem per temeritaiein in-
vaieraiil. Nairitiniofe pefciilsi, iioh fuerunt ausi re- Q p ab ejus se conspectu subduxere; tnaleque sibi coti-
ordines ab illo petere,
liiVefeiilas; atque ita unius horrenda dnmnaiiomul- scii, non fuere ausi sacfos
lis protuitad fesipiscentiam, reddiditque poeniienlia certo persuasum habenles, non seuniiatefe etiamse-
eiheridalos. Sic niraiiiim omnip^tens Deus per fide- creta cordium;
leraserVum siiiiiiisuas restaufavil ecclesias, multi- 15. Est vilia ecclesise nostraequam Crisiacum vo-
que sefviDei ingentes Dominolaudes et grates egere, carit. In ea cum esset vir Dei, adducli sunl ad eurii
jucundis vbcibuscantanles : Adjutor et proteclorfa- duo dsemoniaci, rogabantque eum parentes eorum,
clus esl noVtsDomihusiii saluteni. ut suis precibus ilios sanaret. Sciscitabatur autem ex
11. Puefulus quidarii, Rairiafius nomine, a paren- eis sauctus anlistes, cur rd ipsis accidissel; et per
tibus oblatus est saiicto viro. ls puer el csccus, et eorum ora fespondebant immundi spiritus, se lor-
surdus, elmutus, et claudusefat. Uiixit autem etim queri ab ipso, nec posse coram eo celare prsestigias
vir Dei oleo benedicto, el cfucis signo enm commu- suas: fbgabant auiem eum ut si ipsos ind.e vellet
nivit, et lotus f evaluit. CleficttsquldamOximensis(a), ejicere, saliem sineret migrafe in porcos. Permisit
Eleulhefius riomine, videns toi admiranda fieri a hoc vir sanctus et crucis signo edilo proiDigavitillos,
saricto viro, obtulit ei filitim sutirii, qnem diuturna iia utoriiriesastahteslaudarenlbominumroirabilemin
febris vebeiriehtef afflictabat.Miserlcordiamotus vir D ] sarictissuis. Surit vero etiam multi alii a dsemonibus
Deiaquaui jiissit affefri. Allalam, cum prius Cbristi obsessi, ab eo liberali. Iiac aiitemmiraculofumassi-
riotiienirivocasset,e't earn cruce cohslgtiasset,puero duitate fariiaejus ubiquedivulgabalur, et jam quadani
bibendam obtulit. Bibit ille, eiCiifisto pfopitio, ine- die revertenti ab expediiis quibusdara negoliis„quae
ritis episcOpicoritintiosanus efleclus est. Vir quldam ad populi ipsius curae commisteiutilitalem pertiue-
Andegavensis,Stfitius nomine, 5nmaxilla mire cru- rent. mulia plebs ei occurrit adducens «gros et male
ciabatur iex pufetulariiagna.'Occurril saucio episco- alfectos, diversisquelanguoribus Iaborantes, qui om-
po, petiit tatilo malo medicinam: saliva sua pustu- nes ab eo incolumesfecessere.
lam teiigit vir sanctus, ei honio curatus est. Quodam
a sancloCarilefoietnirore 'CliiVdebcrliregis constfu-' sumi possit,quod eideni regulse., ,quara iA.iiiso'uiii
ctum iu inferiofe Ceiioinanensi agro ripiid Vindoci- servabaiit sua nioriasteria subjecerit sanctus Dom-
nensein utbem, itt dixiniusRaleiidisMartii ad Vilarii noliis.
sancti Siviafdiabbatis'Auisoleiisis , latiiis dictufi ad (a) Oxiuuun oppi.duniNormanni3e-s.ubjurJdiclione
Vilam sancti Cafileli 1 Julii. Videturis niortuus anle Aleiiconieusivulgo Iliesmeadictura.
adveiituui sancti Mauri in Gallias, t,t vel hiric prse-
f,4S VITA. «46
CAPUT III. A dicabat utititas, ita lameu ut et uoctes et dies iu
Virtutes saniti Domnoii, ttbttus, sepuilura, miracula. ejus expenderet obsequiis, qui et noctes et dies
condidit.
14. Etsi auteni celebre essel riomeri ejus e't subli-
mis gratlus honoris, aitameri hiajor erai et insignibf 16. Nihil ejus in actionibus cemebalur qiiod ad
virtuS ejtis. Serviebat sirie bftensioiie ei qiii prope est Deutn non pertineret; nihil in sermonibns ejus otio-
omnibusinvocanfibuseurnin verMaie,el qui voluhlaterii sum percipiebatur. Ad aliare raro sine lacfymis, ad
timenfiumse facii, et diprecatioharii eofurri exaudil. mensam nuiiquam sirie. iectofej niinquam sine cbii-
Poleram qiiideiiiplura ejus comtriemdrare riiiraeula, vivis pauperibus accessit; Periculose corpus pascl
sed inulia prseteriiilsi, ne tectori fastMum paierehi: arbitrabalur, nisi pariter et Christuiu in ejus liieiii-
bris pasceret, et ipse intus verbo Dei pascefetuf;
MagnaariterriIri e'b virlus inefat, et rnulla veibdrum
vel ex ejus ore prorilebaluf. fcurii pbpiiliS veibtirri Qualis viero putandus est fuisse erga proxiiiTOS;qiii
Domini annunliaret, vix quisquam jtam ferreo vef- suaruin injuriarum imroemor, eiiam iriiuiicbfuni iii-
sabatuf peciofe, querri cjtis cbricibries ad lacfymas juriis dolebat? Queu»ille unquam aut facto aut verbo
nori riioveferii.Mirabaniur aWrJitofesSpiriiuales sef- lsederet, qui eiian» Iirsus ultro ignovit, nec iraius
mones ejtts, qui plefrittiqiie adeo huhianum captum . solem vidit oecumbenteto? Quid illa anima manSiie-
B tiits, qtise nulli obesse, omnibus prodesse cupiens,
exeedebant, iit rib angeib prdfeffe viderentar. Irt
charitatis et pacis erat domiciliuin? Mtilta aniihi de-
cpiscopatus rurictione ita se gessit, ut celebres niia-
votione opera benignitaiis et misericordias prose-
jores srios ipse celeljribri wendi ratioiie etiaiu il-
lustrarit. Nec tameri vel ex gerieris splendofe, vel quebatur, studebatque adesse desolatis, egentesalere,
vestire nudos, el si reipsa JIOIIposset, prompta snm-A
poriiificia dignitate ejiis "aiiirfiuiriritla iiiflavit telatio;
benevolentiaomnibus ferre opem. Conversans iiriri-
spifitti pauper prius nioribus egit poiiliucein, rjuani
ati prmtilicis gfadum essel eveefus. ColIaluS libribf nunquain cum iis qui gloriantur in maiilia et ser-
tamus eum meritis conspicuum non fecit, sed iii- mones Domini projiciunt .rctrorsumi, GbrJsti fboniis
vetiit-: virtute instruclus erat antequam esset sacer- odor permansit, ttnus idemque perseverans, sive
dos. Sacerdotio virtus pariter sua aecepit increnienta. cuui eis, ut ad melidrem se fiugem fecipefeiit, blan-
Tola ejus in pontificatu vita talis fuit quae pontilicis diretur, sive cum obslinatos severius objurgaret.
officium iet verbo et exempio prxslaret. Nec culpa Oiiinia ex «liaritate ^atefebat iliscipuiuS charitaiis.
vacare putavil, judicioque divino obnoxium se fore Nihil ilii cum perversorum vitiis rei erat, praeier
odturn ei castigaiionem vitiorum : quse et animo in
timuit, si qui sibi uni antea privatus vixisset, |am
episcopus non viverel universis. lude adeo faclum G . seciatris est", et pontilicali auctorilate correxit. Bono<
et observatores mandaiorura Dei sancto et sincero
est, ut ipse semper aliquid adjiceret ad virtutes sua"s,
et Dominus ad coronam. Cantans itaque canticum coinplectebatur affectu, muluisque exhortationibus
in eam curam intentus ne ad illam et profuit et profecil.
graduum, fuit,
superuam civitatem solus ascenderet, sed socios e.o, 17. Germano Parisiensi sanclissimo episcopo, ut
secum pgrmultos adduceret. Atque in hac via servusi jam ante dictum est, valde familiaris fuit, crebroque
Dei simpSciter prudens el severiter lenis, doctrinaifli et invisebatur ab illo, et ipse illum visitabat. ln eo-
vita, mores comitate ac mansuetudine, zelura legis3 rum colloquiis et actionibus nihil versabatur, nisi
scieiitia commendavit. Unde factum est ut itlum po- quod ad animarum ipsis commissarum safutem per-
pulifavor et gratia principum, sermones vero itliusi tinerel. Invicem se Christi milites armabant, uon
non mediocris consecuta sit auctoritas. ignoranles adversarium nostrum diabolum circuire
15. Inler haecautero ille humilis el sibi constans5 et quaerere quera devoret: cui resistebant forles i»
perraaiiebat, adversus ea omnia pervigil et circum- fide, veriti non se habitufos pontificum tnerita, si
spectus, quae suffurari solent animi bene compositii de principe tenebrarum, de quo jara ipsi triumpha-
puritatem. Eodem vullu et immoto pectore interr ranl etiam alii per ipsos non (riumpharent. Itaque
prospera et adversa perdurabat. Cum Aposlolo ca- . viri illi misericordiae sollicite eo connilebanlur, ut
stigabal corpus suum, jejuniis el mullifaria illud' 1" quotiiJiaiias infestaiioncs et insidias maligni liostis
affliclione persequens, unde et confirmari spiriluss eliderent. Atque in hoc uierque tolus erat, ut sive
assuesceret, el caro carnis oblivisci. Addebat Iris s cum Martha sedulo ministrarent, sive cum Maria se-
etiam sacras vigilias, quarum perpetui fuere comitess derent ad pedes Jesu, regnum diaboli imminuerent,
et alti gemitus et fecundarum gratia lacryraarum. et Dei civitatem augerent. Quam etiam ob causam
Atque id genns studiis potiorem noctis pariem altri- bealus Domnolus, ex ejusdem sancti Germani con-
buens, iti spiritu bumilitalis et anirao conlrito pin-- silio, in civitatis suae suburbio monasterium con-
giiissimuiu Deo cremabat liolocaustura. Si quid in- struxil; in quo et illi quos teiupestas htijus maris
terdiu minus fecisset quatn ,par esse putaret, idqtie e magni et spaliosi jaclaverat, mouasticae tranquilli-
negotiis saecularibus irapedilus, noclu supplebat. tatis porlum adepti, respirareut, et ipse certis tem-
Nox secretis precibus et divinae conleroplaijoni ac- poribus sollicitudinis, quse ex miuisterio suscepto in-
ad litandas ejuscemo.ili bostias virai curiibebat, laboren., sanctae coiilemplationis otio «t
' comtuodatior,
Dei optatam afferebat opportunitatem et copiara;; refrigerio relevarel. At, ut supra quoque diximus,
diett) aulcm ve! saera coucio vel publica sibi viii- ei monasterio de ecclesiae suae possessiouibus quas-
C47 SANCTI DOMNOLI, CENOMANENSISEPISCOPI ; 643
dinn donavit, nihil se fecisse exislimans, nisi illis A muli uxor, quarlana febre divexata, ad ejtis monu-
quibus domum orationis construxerat etiatn vitse de- mentum veniens, ut in somno admonita erat, orans-
gendaeres necessarias assignaret. que illic cum luminaribus, et triduo exeubans, meri-
18. Porro autem militiae certamine jara peracto, tis bealiviri salutem impelravit.Quarto etiam diecaeci
et impendenle resolutionis ejus tempore, ccepit vir tres ad ejus tumulum nobis aspectanlibus venere. at-
piu.s morbo laborare, nec tamen os ejus morbi vis a que inde luce rediutegrata incolumesabiere. Multos
laudando Deo poluit cohibere. Convocans autem di- aliosdiversisaffiictosiuorbis ad ejus sepulcrum venire
scipulos suos, diein et horam obitus sui illis prse- conspeximus, eosderaque beati viri raeritis sanos
dixit imminere : docuitque eos quemadtnodnm an- inde recedere vidimus. Nimis autem prolixi erimus,
tiqui hostis insidias caverenl, e, a malo se abslitien- si audila et visa omnia referre velimus : possunt
tes, bonis operibus inhsererent. Deinde ipsis Kaleudis ea quae diximus ad fidem faciendam ddelibus suf-
Decembris in senectute bona vir bealissimus iri pace ficere.
quievit, humatusque est a discipulis suis in ecclesia 19. Et nunc obsecramus eumdem beatissimum pa-
beatorum martyrum Vincentii et Laurentii, ubi tronum nostrum sanclum Domnolum, ut pro supe-
longe ante sepulcrum beato Germano ipse condide- rioris vitse peccalis nostris Dei clemenliara velit
raf. Eo in loco meritis el precibus ejus multi mor- a exorare, giatiamque nobis ab illo impetrare, ut dein-
bidi gratiam sanitatis oblinent. Nam lertio die trans- ceps a malis nos absfmeamus; ut sacrosanctae Tri-
lationis ejus, ad sepulcrum ejus energuuieiiusquidam nitati recouciliati, ctsi ejus gloriaeparlicipes esse non
qui se ipsumdiscerpebat adductus est; el posl triduum meremur, sallera. peccalorura remissiouera adepli,
curalus, domum cum parentibus sospes abscessit. ab irapioruiu consortio separemur : praestante Do-
Multisque annis nobiscum sanus permanens, Dei se mino nostro Jesu Christo, qui cum Palre et Spiritu
devoium studuit exhibere cultorem. Deinde ineuse sancio vivit, et glorificatur Deus per infinila saecula
Februario, die sabbati, cujusdam nostraeecclesiaefa- saeculorum.Amen.

SANCTI DOMNOLI, CENOMANENSIS EPISCOPI,

ALIA VITA.
(Ea;ms. Ansolensi.)

I. Vir illuslris dominus Domnolus, CenomanicseA \ coeperat, mirifice amplificavit, et ferme quiuqua-
Civitatis episcopus, natione alienigena nohilibusque ginta tiionachos ibi regulares degere constituit, ple-
ex pafentibus ortus, successorque beati Innocenlis, neque eis viclualia in omnibus necessitatibus eoruuf,
ejusdem urbis praesulis, qui, propter amorem Dei, sive peregrinorum alque adventantium fratrura,
patriam atque omnem possessionemsuam relinquens, adimplens docte supplevit, et eos regulariter vivere
profectus est Romam, limina beatorum aposlolorum docuit. Anledictus namqtie beatus Domnolus ponti-
causa orationis visitaturus. Inde quoque remeavit fex, monasteriolum in hoiiorem sanctorum Vincenlii
usque ad Ceiioiiianicamcivilatem, et in eatn Domino et Laurentii marlyrum Christi juxta urbem consti-
ducente pervenit. Ipsa ergo civilate et populo ipsius tuil, et ad effectum usque perduxit. Ad dedicationem
parochiae indigenle pontifice, et aliquo lempore abs- quippe ipsius monasierioli ecclesiaebeatum Germa-
qtte ipso vacante, praedictum dominum Domnolum, num , Parisiensis civitatis insignem episcopum, vo-
j'atnponlilicemordinalum, gratulanler in ponlificalus cavit; et cum ejus consensu et deprecatione cleri ip-
ordinem Dominodisponente susceperunt; et princi- sius civitatis el populi illius urbis ac parochise, et
pes ejusdem regionis, atque sacerdotes sive clerici cum consensu eorum, de rebus sanctaeMariseet san-
vel nobiles ouines ipsius )>arochiae,eum deprecati ctorum martyrum Gervasiiet Protasii, matrisejusdera
sunt ut ipsain ad regendain susciperet civitalem, et g] civitatis ecclesiac, jam dictum monasterium, quod
clerura et cunctuui populutn episcopali ordinatione suo opere et labore a fundamento aedificavit, dota-
ac regimine ordinaret ac fegeret, et Doraino raul- vit: et villas episcopii ad eamdem ecclesiam, quam
lipliciter lucrarelur : qui el hoc invitus, et a clero in eodem monasterio una cum beato Germano, prae-
vel populo coactus, licet nobilis, humililate lamen tliclaeParisiensis civitatis insigni episcopo, et in ho-
suscepit officium; et non tiiodicum ab omnibus liorera sanclorum raartyrum Vincentii et Laurenlii
cunclo letnpore vilse suae potitificalus tribuit admi- Kalendis Novembris dedicaverat, dedil; et in eo
niculuiu. vcaput beati Vincentii et magnatn partera craticulae
2. Hic in loco in quo beatus Julianus, primus jam super quam sanctus Laurentius assatus esl, hononi-
dictae urbis episcopus, corpore requiescens, juxla fice collocavit. Per charlara vero sua uiunera, ul
nioiiasterium scilicet sancti Viclurii prope fluviuiti diclum est, conseniiente universo clero vel populo,
Sarthse, monachoruin normain, quse duduin Horere et dominoGerraanoasseusumpraebente,viltas sain-iae
613 TESTAMENTUM. o'S0
Mariaeac sanclorum Gervasiiet Protasii, ad eamdem j\. cessoribussuis perpelualiter inibi xenodochiummi-
tradidit ecclesiam.Subscribente autera domino Ger- rabiliter ornavil. In hospilali, ejusdem urbis pon-
mano ipsum teslamentuin, suisque sacerdotibus et tificibus, futuris semper lemporibus el sub conju-
clericis ejusdem civitatis et paroehiae ipsius non raiionis detestatione, hospilalitalem esse instituit;
paucis, sicut in eodem hactenus lestamento contine- et sequentibus lemporibus Ecclesiaesuae sedis, cum
tur, dedit villamsanclscMariaeet sanctorum Gervasii omnibus ad se pertincntibus, subjugatiim esse
clProtasii, Tritionem cum omni integrilate, quam instittiit.
dudum Habundantius et Mallaricus diaconus per 4. lpsius quoque domini Domnoli episcopi lem-
praedictiepiscopi domini Domnoli beneficium lene- pore , cellulam, una cum sua ecclesia, quseest con-
bant: et villam Fraxinidi, quam Aper sacerdos cum stituta in honore sancti Martini, in eorum proprio
ejus beneficio habebat; et BttCGesvillulara sui epi- conslituerunt infra civitatem, juxta matrem vide-
scopii, cum omnibus ad se pertinentibus, quam Eu- licet ecclesiam ipsius civitatis, Eularius presbyter
therius presbyler per beneficium prsedicii domini et GodoraaraDeo sacrata; et praedictam cellulara
Domnolihabebat; pari modoet pralum super fluvium sancti Martini baereditaveruntde villulisin Morniaco
Sartse, una cum campo juxta posito, quam Habun- el villula Vasla ac Popiliaco, Ciaco quoque et Vera-
dantius a domino Domnolojure beueficiario adipisci B tiaco ac Muliaco, una cura aliis villis, et de rebus
meruit; et alias villas, quse in praedicto testamento suis legaliter dotaverunt ; et postea cum.omnibus ad
insertae esse noscuntur insigniler, ad praescriptam se periinentibus acl matrem ipsius civitatis eccle-
tradidit ecclesiam. Multietiam nobiles, lanvin prae- siam per eorum cbartulas legaliter formiterque ei
senii qtiam et in sequente tempore, eorum haeredi- ipsi domiiio Domrioloepiscopo tradiderunt. Prsefa-
taies ad praedictam ecclesiam sanctorum Vincentii tus igitur dominus Domnolusepiscopus emit insuper
et Laurentii legaverunt. Ipsum autem monasterium partem villae, ex thesauro ecclesiaesibi commissae;
subditum, cum omnibus ad id pertinenlibus, jara alia vero pars de suo episcopo erat, cui vocabulum
diclus dominus Domnolussuae sedis ecclesiae subju- est Canon, quam et per licentiaracanonicorurasuo-
gavit, et suis successoribus ecclesiaslico in ordine rum monachis, in ecclesia sancti Vincentiiet sancti
pacificcad regendum et gubernandumdimisit, atque Laurenlii ( quam ipse a novo fundavit) regulariter
perennibus lemporibus ad matrem civitatis eccle- degentibus, per suum slrumentum dedit. Nam ut
siam, et pontificibus ibidem atque clericis Deo de- sub potesiale ipsius urbis episcopi, tam ipsi mona-
genlibiis habere, fuluris constituit temporibus. chi quam et ipsse res (in eorum taraen usu dispo-
5. Saepedictus scilicetdominus Domnolusepisco- nenie episcopo ) futuris persisterent temporibus,
pus cellulam super fluviumSartae, et xenodochiumiG contradidit, sicut adliuc in ipso strumenlo tradilio-
in honorem sanctae Marisemirabiliter ac sapienter nis inveniri potest.
operatus est; et eam ex rebus praedictaematris ci- 5. Uic sedit in praedicta sede annos XLVI,men-
vitalis ecclesise dotavit, el receptiones pauperum ses xi; dies xxiv, et fecil ordinationes LXXV,
adventantiumsive omnium indigentium, qui in ipsa presbytcros CCCLX , diaconos CCL, el reliquos rai-
civitate lalem, propter custodiam civitatis, non po- nistros sufficienter. Cujus in vita multas ejus me-
terant habere receptionem, sicut in illo loco ubi rilis Dominusvirtutes ostendit, sicut in ejus Vita
pradictum fecit xenodochium: ibi enim monachos liquet; et post ejus obitum innumerabiles in loco
viginti qualuor sub regula degenles constiluit, ut el sepulturae ejus, id est in dicta sancli Vincenlii ec-
ibi pauperes recrearent, et omnes hospites condigne clesia, virtutes Operatus est. Obiit enim praedictus
et amabiliter susciperent, et ipsi sancle ac regula- beatus Domnolusin pace, plenus dierum , Kalendis
riter viverenl. In eodem xeuodochio pradicto ino- Decembris : qui cum Christo vivit in aeternum, et
nachum suum probatissimum, dominum scilicet Pa- cum sanctis regnat in gloria : cum quo et nos auxi-
duinum, qui lunc praepositus de Sanclo Vincentio liante Domino humiliter suppliciintes, vivere me-
erat, abbaiem constituit; et sibi seu omnibus suc- reamur, per infiniia sseculasscculorttm.Amen.

SANCTI DOMNOLI , CENOMANENSIS EPISCOPI,

TESTAMENTUM.

Yeuerabili ecclesiaeCenomanicaeclero DomnolusD Cum ergo pro salute populi vel custodia civitatis re-
episcopus. liquias sanclorum martyrum Yineentiiet Laurentii,
Congruuin nobis fuit ut votum desiderabile in intercedenle pisesumplione, ausi fuerimus deferre;
charitatis vestrse notitiaiu poneremus : quia si con- sicut cum Dei adjutorio vel vestro cisdem locum di-
sensus vesler desiderium cordis noslri et decrela gnitatis ereximus in culmine, iia petimus ut vestro
aniiiieril, credimus nullius ullo unquam tempore pariter diletur et munere. El si sensus vester nobis
cotitrarietate a nobis pariier firmata posse convelli. contulerit charitalem hanc , paginola donaliouis,
PATROL.LXXII. 21
SSi SANCTAREDEGUNDIS, REGINAFRANCIJE. CS-2
quam Aunulfumdiaconum perficere unanimiter ro- A j psalmo cenlesimo oclavo Judsecantavil; el praesens
gaviuiusconscribendam, vestro qusesumusut firme- pagina maneat inconvulsa, quam pro rei firniilate
tttr robore : ut [quidquid nos ] per lianc paginolara nianu propria subsciipsi, et domittis et fratribus
donationis cqnslat delegasse, noncupata basilica ha- meis muniendam rogavi. Actum in Cenomanica ci-
beat, teneat, possideat, [nec] quicunque loci hnjus vilate, anno undecimo regni domni nostri -Chilpe-
dignitatem perceperit, jure haireditario perpetua- rici regis , pridie NonasMartii.
liter sibirnel vindicel possidendum.Si ullo uttquarj Domnolusepiscopus subscripsit. Germanus epis-
tempore, aut pontifex civitatis, aut quaelibelper- copus rogante clero sttbscripsit. Andoveus Andega-
sona, a nobisdonala vel tradita de dominationeba- vorum episcopus rogante Domnoloepiscopus sub-
silicaehujus abstrahere vohterit, incurrat maledi- scripsit. Leodullus presbyler subscripsit. Aunulfus
tionem pro benediclione, et Domini nostri Jestt presbyter subscripsit. Leodericus presbyter sub-
Christi, et sanctn:Mariaesemper virginis, etsancto- scripsil. Dinanius presbyter subscripsit. Dranlius
rum aposlolorum, vel omniuin sanctorum mar- presbyter subscripsit. Injuriosus presbyter sub-
tyrum , confessorum aique virgtnum, incurrat of- scripsit. Meterius presbyter subscripsit. Cettnius
fensam ; et voluntas nostra perpetim, atixilianiei diaconus subscripsit. Romolus diaconus subscripsit.
Domino, capiat firmitalem. Hoc ergo inserendumi B Datd£iis diaconus subscripsit.-Sennouteus diaconus
rogavi, ut qui volunlali meae ohvius esse voluerfi,, subscripsit. Nosodiaconus subscripsit.
maledictionem illam incurrat, quam prophela ini

ANNODOMINlDLXXXVH.

SANCTA RADEGUNDIS

REGINA FRANCI^.

SANGT^ RADEGUNDIS REGINTE

¥ITA

DUOBUS LIBRIS COMPOSITA.

LIBER PRIMUS.
AUCTORE VENANTIO FORTUNATO EPISCOPO PIGTAVIENSI.
Ad mss, Cod. S. Germani Pralenlis et Conchensis monasterii, et D. d'Serouval,

1. Redemptoris nostri tantum dives est largitas, ul in sexu muliebri celebret fortes victorias, et corpore
fragiliores ipsas reddal feminas virtule mentis inclytaegloriosas. Quas habenles nascendo moltitiemfacit
Clirislus robuslas ex fide: ut qusevidenlur itnbecilles, dtim coronantur ex meritis, a quo efficiunturfortes,
laudem sui cumulent Creatoris, habendo iu vasis lictilibus thesauros coeli recondilos: in (juarurn visceri-
bus cum suis divitiis ipse Rex habilator esl Chrislps. Qinamorljficantesse saepulq, despecto terrae consor-
tio, defsecalo[Al. deserto] mundi contagio, non confidenlesin lubrico, non stantes in lajisu, quserentesvi-
vere Deo, ad gloriamRedemptoris sunt coptilataep.iradiso. Jn quo est paritpr numero, cnjus vila3praesentis
cursum, licet sermone privalo, ferre lentavimus in publicum; ut cujus esl vita cum Christo in gloria, me-
moria relata celebrelur in mundo.
VITA INCIPIT*
2. Beatissimaigitur Radegundis, natione barbara ij barbarica, Francotum victoria regione vastata, vice
de regioneThoringa, avo rege Bassino, palruo Her- Israelitica exit et raigrat de patria. Tunc inter ipsos
menfrido, palre rege Berethario. In quanlum alti- victores cujus esset in prsedaregalis puella, (it cou-
ludo sseculilangit, regio de gerraine orta, celsa Iicet teiitio de captiva. El nisi reddita fuisset transacto
origine, raullo celsior actione. Quae cum sutnmis cerlamine, in se reges anna movissent. Quseveniens
Buisparentibus brevi mansisset tempore, tcmpestate in sortem praeeelsiregis Chlotariiin Veromadensem
655 VITA.LIBER PRIMCS. 65i
dncta Alteias (a) in villa regia nulriendi causa cu- A , In mensa vero suboccujte, ne forte coguosceretur ab
stoiibus est deputata. Quae puelta inter alia opera, aliquo , anie se posito cum legumine fercuto, iuter
quse sexui ejus congruebant, lilleris esl erudita : fre- epulas regum, more trium puerorum, fava [faba] vel
quenter loquens cum parvulis, si conferret sors tem- Ienticula delectabiliter vescebatur. De cursu (rf)vero
poris, martyr fieri cupiens. Indicabat adolescens jam decantando, etsi sederet in prandio, excusans se
tunc merila senectutis, obtinens pro parte quse pe- regi aliquo casu, ul Deo redderel debitum , se sub-
tiit. Deniquedum esset in pace florens Ecclesia, ipsa ducebat convivio. Quo egreisa Dominopsallebat, et
est a domesticis persecutionera perpessa. Jam tunc curiose requirebat quali cibo foris pauper.es refecis-
id agens infantulu, quidquid sibi remansisset in sent.
mensa, collectis parvulis, lavans capita singulis , 5. Item nociurno lempOreij cum reclinaret cum
composilis sellulis, porrigens aquam manibtis, ipsa principe, rogans se pro humana necessilate consur-
cibos inferebat, ipsa roiscebat infanlulis. Hoc etiara gere, levans egressa cubiculo, tamditi ante secretura
praemeditanscum Samuele parvulo clerico gerebat. orationi incumbebat jactalo cilicio, ut solo calens
Facta cruce lignea prsecedente, subsequenles psal- spirilu jaceret gelu penetrata, tota carne praemorlua :
lendo ad oratorium cum gravitate malura simttl par- non curans corporis tormento mens intenta paradiso,
vuli properabant. Et ipsa tamen cura sua veste ni- B leve reputans quod ferret, tantum ne Chrislo Vile-
tidans pavimentum, circa altsfre vero cum facitergio sceret. Inde regressa eubiculum, vix tepefieri poterat
(b)jacenlem pulveremcolligens, foris cum reverenlia vel focovel leciulo. De qua regi dicebatur habere sc
recondebat, potius quam vergebat, Quam cum prae- potius jugalem monacham quam reginam. Uhde et
paratis expensis Victoriace (c) voluisset rex praedi- ipse irritatus [AL, tantis] pro bonis erat asperrimus.
clus accipere, per Beralchain ab Alteias nocte cufisi Sed illa pro parte liniens, pro parte tolerabat ms-
paucis elapsa est. Deinde Suessionis cum eam di- deste rixas illaias a conjuge.
rexissel ul reginam erigeret, evitans pompam rega- 6. Diebus vero Quadragesimsesaxis est scire qua-
lem ne sseculocresceret, sedcui debebatur et humana1 liter se fetexit inter vestes
regias singulariter poeni-
gloria non iuulatur. tens. Igitur appropinquante jejunii tempore, raittens
5. Nubit ergo lerreno principi, nec tamen sepa- ad
religiosam monacham nominePiam iu sancLopro-
rata a coelesti. Ac dum sibi accessisset ssecularis'
posito, illa dirigebat veneranter in linleo sigillalum
potestas, magis quam permiiteret dignitas, se plus' Ciiicium: qnod sattcta induens ad
inclinavit volunlas. Subdita semperDeo, sectans rao- corpus, per totam
subter veste regia dulci portabat in
nita sacerdotum, plus participata Christo quam so- Quadragesimam
sarcina. Transactis diebus, simtliter sigillatum re-
'
ciata conjugio. Illo vero sub lempore teniamus pa- C transraitlebat cilicittm. Sih autem rex
tefacere de multis pauca quse gesserit. Ideo juncta credat deesset, quis
limens ne Deo cum mundi
\ qtialiter se ofationi diffunderet, qualiter se
principi, degradasset, lanquam prsesenlis Christi pedibus alligarei-; et quasi
gradu proficeret, se sua cum facullate eleemosynae repleta deliciis, sic longo jejunio satiaret in
dedicavit. Natn cum sibi aliquid de tributis accideret,' mis ? Cui lacry-
ex omnibus quse venissent ad eam, anle dedit deci- despecto ventris edulio Christus tota refe-
et lota fames erat in Christo.
mas quamrecepit. Deindequod supererat, monaste- ctio,
riis dispensabat, et quo ire pede non poteral, irans- 7. lllud qua pietate peragebat sollicita, ut quseper
misso munere circuibat. A cujus munificentia nec oratoria vel loca venerabilia tota nocte perlucerent,
candelas suis manibus factas jugiter mjnislrabat ?
ipse se abscondere potuit eremita ; et sicuti ne pre-
meretur a sarcina, quod acceperat erogabal. Apud[ Unde hora serolina, dum ei nuntiafetur larde, quod
eam ad mensam rex qu.ereret, circa res Dei dum
quam egeni vox non inaniter sonuit, nec ipsa eaniL
surda pracleriit: saepe donaus indumenla, credeus, satagebat, rixas habebat a conjuge, ita ut vicibus
sub inopis veste Christi membra se tegere : hoe se, mttltis princeps per munera satisfaceret, quod ei per
reputans perdere quidquid pauperibus non dedisset. liiiguain peccasset.
4. Adhuc auimum tendens ad opus misericordise, , |v 8. Ad cujus opinionernsi quis servortim Dei visus
Alteias doraum instruit, ubi lectis culle compositis,, fuisset vel per se vel \Sur. addit per alium] vocatus
congregatis cgenis feminis, ipsa eas lavaits in tlier- occurrere, videres illara, cosleslemhaberelaetitiara;
mis, morborumque curans puiredines. Virortun ca- et hora noctis recursa cum paucis pergens el intimis
pita diluens, ministerium faciens, quos ante lavarat,, per nivem, lutuin, vel pulverem, aqua calida parata,
eisdem sua manu miscebat, utfessos de sudoresum- ipsa lavabat et lergebat venerandi vesligia nec resi-
pta potio recrearet. Sic deyota femina nata et tiuplai siente servo Dei et propinabat in patera. Sequenti
tegina, palatii domina, pauperibus servierat ancitla. die, curam domtis comtnittenscreditariis, ipsa se to-
(o) Atteia, Alhiis , in Veromanduis ad Suminam lettcis a Duaco: ubi Sigibertus res instinctu Frede-
fiumenerat ex eorum vicorum uumero, quos quia gundis occisus est. Aiiud est ejusdem iiominis oppi-
fisci erant, vulgo villas publicasaut regias appella- dura in Campania, sed tunc Chlotario nou parebat.
bani, uti Hadrianus Valesius in Hisl. lib. xxi obser- (d) Decursus sive cursus pro olftciis diviuis a Gre-
vavit. gorio Turonensi et Fortunato non raro usurpan,
(b) Facitergiurapro sudario, quod faciei sordes ter- dictutu esl in Vita sancti Germani episc. 'Paris. ad
gat. ntim. 73. Decantare hic et alibi passiin pro recitare
(c.)Al. Vicierice,vernacule Vitry, in BeJgioduobus suiuitur.
65S SANCTA RADEGUNDIS, REGINA FRANCLB. GJ6
tam occupabat cjrca viri jtisti verba, circa salutis in- £\ geret moitacham. Adhuc bealum virum perturbabant
slituta, et circa adipiscenda vilae cselestis commercia proceres et per basilicam graviter ab aitari retrahe-
retenlabalur per dies. Et si venisset ponlifex, in banl, ne velaret regt conjutictam, ne videvetursa-
aspeclu ejus Iselificabatur,et remuneratum relaxabal cerdoli ut praesumeret priucipi subducere reginam,
ipsa tristis ad propria. noii publicanain, sed publicara [Idest, pubiice seu
9. Illud qtioque quam prudenler totum pro sua solemniter nuptam). Quo sanciissima cognilo, intrans
salute providebal impendere : quoties quasi mafor- in sacrariuiii, monachica veste induitur, proeedit ad
lem («) novum lineum sabanum, auro vel genmiis or- allare, beatissimum Medardum his verbis alloqtiitur
naltim more vestiebat de barbaro, a circumstantibus dicens : Si me consecrare distuleris, et plus honiiiiGra
puellis si laudaretur ptilcherrimum, indignam se ad- quam Deum timueris, de manu tua a pastore ovis
judicans lali componi litileolo, mox exuens se vesli- anima requiratur. Quo ille conlestationis roncussus
menlo dirigebatlocosancto, quisquis esset in proximo, tonilruo, manttsuperposita, consecravtt aiacotiam (e),
et pro palla ponebalur divinum super altare. 15. Mox indumentum nobile quo celeberriina die
10. Qualiter vero si quis pro eulpa criminali, ut solebat pornpa comitante regina procedere, exuia
assolet, a rcge deputabatur inlerfiei sanctissima re- ponit i'n altare, blattas, gemmataque ornamenta [AL,
gina moriebatur crucialu, ne designatus reus more- B I blattis, gettunis ornamentis]: mensam divinaeglorise
retur in gladio! Qualiter concursabat per domeslicos lot donis onerat per Ronorem. Cingulum auri pon-
bdeles servientes et proceres, quorum blandimentis deralura fraclum dat in opus pauperutn. Similiter ac-
mulcebat animura principis, dotiec in ipsa ira regis, cedens ad cellam sancti Jumeris, die uno quo se or-
unde processerat sors mortis, inde curreret vox sa- nabat felix rcgina , composito sermone ut ioquar
lutis I barbaro, stapionem (d),'camisas, manicas, cofeas,
II. His igilur beatis actibus occupatam intantum fibulas, cuncta auro, qusedamgemmis exornata, per
provexit divina clementia, ut etiam adhuc in palatio circulum sibi profuiura sancto tradit altari. Inde
laica Domino largiente declararentur per eam mi- procedens ad cellam venerabilis Datdonis, die qua
racula. Denique in Perunna [Peronne\ villa post pran- debuit ornari prseslanler in saeculo, quidquid indui
dium dum ambularet per hortum sanctissima, rei poteral, censu divite femina, abbate remunerato to-
retrusi pro crimine succurri sibi clamabanl, vocife- tuni dedit coenobio. ^Equiter [sirailiter] sancti Gun-
rantes de carcere. Ipsa quid esset interrogat: men- dulfi, post facti Metlis episcopi (e) progressa rece-
'tiunlur ministri, quod mendicorum turba quaereret placuio, non minore laboralu uobilitavii Syner-
eleemosynam. Crcdens hoc illa transmiitit quo indi- gium (f).
gebat iuopia. Interea a judice coinpeliuotur lacere C ' 14. Hinc felici navigio Turonis appulsa quaesup-
ijui lencbantur in compede: Cum vero nox superve- pleat eloquenlia, quantum officiosam, quantumque
nisset, dum sibi cursum diceret, fractis vinculis so- se monstravit munificam ? Quid egerit circa sancti
luti occurrunt sanctaede carcere. Quo cognito reos Martini atria, templa, basilicam, fletts, lacrytnis
se viderunt qui bealae mentiti sunt, dum qui rei fue- insaliata, singula jacens per limina, ubi missa re-
ranl de catenis soluli sunt. vocata (g), vestibus et ornamenlo, quo se clariori
12. Et quoniam frequenter aliqua occasione, di- cultu solebat ferre in palatio, sacrum componit
vinitate prosperanle, casttscedit ad salutetn, ut hsec altare. Ilinc cum iu vicum Condatenseni [Conde\, ubi
religiosius viveret, frater inlerficilur innocenler [in- gloriosus vir Martinus et Cbristi satis intimus sena-
nocens] (b). Directa igilur a rege veniens ad beatum lor migravit de saeculo, ancilla Doraini pcrvenisset,
Medardum Noviomago, supplicat inslanler, ul ipsam dedit non inferiora, Domini crescens in gratia.
nmtataveste Domino consecraret. Sed memordicen- 15. Hinc cum in villa Suaedas[Sais inler Turones
lis apostoli : Si qua ligata sit conjtigi, non quserat et Piclones] Pictavo lerritorio juxta prsedictumvicum
dissolvi (/ Cor. vn), differebat reginam, ne vesle le- decenter accederet, iiinere prosperante, qualiter se

(a) Mafortemulicbre capitis legumentum ; lineum lD casu. Scribendum videtur, scapionem,ad regium dia-
sabanum (a voca llieotisca Saban, quaelinteum signi- dema designandum. Nam Germanis hodieque Scap-
ficat) bic suini videttirpro veslimentoex linocon'ecio, pel vitla seu capitis redimiculum dicilur. Si vero
ctti aiinim el gemmaeasstilaeerant. quis stapionemrelinendum velit, vox isla de |iedum
(6)Forlunaiusincarniinedeex<:idioT!ioriiig'i3e,sup- ornainenlis inlerpretandaerit, qualia Isaias in cap. m
plein. 1, iiiducit .Radeguiidem fralris necem pathe- comracmorat. Natn stapio, equestre suppedaneum.
tic«s deOenteiti. (e) Ita mss. Codd. et tamen nullus Guiidulfiin no-
(c) Et lamen paulo anle conciliumAtirelianensen , mine legitur Meltensis episcopus usque ad Ludovici
anno Cbrisli 553 cetehralum sic staiuil canone 18 : Pii selatem. An forte pro Gundulfi legendum Gosce-
Placuit etiam vt nulli postmodumfeminw diaconalis liui, qui sacculovi sedi Meltensi praefuit?
benedictiopro condilionisliujus fragililate credalur : (f) Syncrgiura, locusin quojpluressimul^operantur,
qui licet ex anliquoruin cationum praescripto,anno- hic tisurpari videltir pro monasterio, quod eadem
runi qttadraginta probalionem revocare duntaxat vi- ratione non nunquam asceterium appellatur.
deatur Joanni Morino, exercil. 10, de Sacr. Oriliti.it., (g) Sic legendttm probant veleres membranse, non
cap. 3, neque sic tamen in Rndegunde locum habuit. vero misso revocato, vel missore vocato, ut apud Su-
Diaconissas omnino desitsse ante ssecttlumx app.tret riutn. Codex D. d^Herouvalex amanuensis interpre-
ex Altonis episcopi Vercellensis cpistola ad Ambro- tatione babet missa cetebrata, sed perperam ut con-
sium sacerdolcm iti t.VIII Spicilegii Vet. Scr.,p.l25. "stare videtur ex adnotatis in Vitam sancti Gerniani
(d) ln Cod. Sangermancnsilegilur slapione,insexlo episcopi Parisiensis , niiin. 59.
 «57 VITA. LIBER PRIMfJS. 638
gessit per singula, quis enttmeret infinita? qttae in A j manus, jam bene culio conviviototagratificabalur.Si
iiieusa sub fladone (a) segalalium [siligiitetim]panetn quid audiretde fremilu, jubebat tameu ut sederent,
absconsum et bordeaceum manducabat occulte, sic donec vellent adsurgere.
ut nemo perciperet. Nam ex illo tempore, quo bealo 18. Venerabili vero omm Domiuicodie hoc babe-
Medardoconsecrante velata.est, usque ad infirmita- bat in canone vel aestate vel hieme, ut pauperibus
tem praelerlegumen el olera, non pomum, piscem, collectis primo merum sua manu de potu dulci por-
vel ovum nec quid aliud edit : pottim vero prseier rigeret, puellsepostea committens, ut omnibus illa
aquam mulsam atque piratium non bibit; vini (i) propinaret : quia ipsa festinabat orationi occurrere,
vero puritatem aut medi [polio ex melle] decoctio- quo et cursum consummaret, el sacerdolibus ad men-
nem, cervisisequelurbidinem non contigit. sam invilatis occurreret, quos adhuc regali more ad
16. Tum more sancii Germani jubet sibi molam propria cum rcdirent, sine munere non laxaret.
secretissime deferri, ad quam tota quadragesirnatan- 19. Hanc quoque rem inlremiscendam qua pera-
ttim laboravit, quantutn quairiduana refectio postu- gebat dulcedine! Cum leprosi vcnientes signo facto
lavit. Oblaiiones eiiam suis manibus faciens, locis se proderent, jubebat adruiniculse,ul unde, vel quanti
venerabilibus incessabiliter dispensavit. Ergo apud essent pia ctira requireret. Qua sibi renutitiante, pa-
sanctam non minus usus misericordiae quam erat gj ratamcnsa,missorium (d), cochleares,cultelIos, can-
concursus de plebe, itt nec deesset qui peteret, nec nas (e), potum et calices sola subsequente inlromit-
deficerelquod donarelur. Mirandumttt omnibus satis- tebat furtim, quo se nemo perciperet. Ipsa lum
facerel, unde thesauri tot exuli, unde tot divitise niulieres variis Ieprae maculis perfusas comprehen-
peregrinse. dens in amplexu,osculabatur etvulium, tolo diligens
17. Quantum expendebal diurna redemptio, sola animo. Deinde, posita mensa, ferens aquamcalidam,
sciebat qitscpeteniibus deporlabat. Nam prseler quo- facies lavabat, manus, ungues et ulcera,etrursusad-
lidianam niensam qua refovebal matriculam (c) ininisirabat ipsa pascens per singula. Recedentibus
dttobus semper diebus sabbati quinla et sabbato vici- prtebebal aurum vel vestimenla, vix una teste muni-
btis balneo parato ipsa succincta de sabano [iititeoj fica. Ministra lamen prsesumebat eam blandimentis
capila lavans egenorum , defricans quidquid erat, sic appellare : Sanctissima domina,quis te osculetur
crustam, scabiem, lineatn nec purulenlam fasti- qiisesic Ieprosos amplecleris ? llla respondit bene-
diens, inierdum et vermes exlrahens, purgans cutis vole : Vere si me non osculeris, hinc mihi cura nec
putredines, sigillalim capila pectebat ipsa quse la- ulla esl.
verat. Ulceravero cicalricum, quae cutis laxa, de- 20. Qusetamen, praestanteDeo.diversofulsit mira-
lcxeral aut unguesexasperaveranl, more evangelieo, Q C culo. Denique si quis pustulae desperaret de vulnere,
oleo superfuso mulcebat morbi contagium. Mulierum offerebatminislra sanctaefolium pampini, meniiens,
verodescendentiumin tinam [doliolum vulgo tinette], sibi opus hoc esse. Sicquevixobtento signactilo por-
ipsa cum sapone a capite usque ad plantam membra tans ad desperatum, vulneri superposito mox oc-
singula diluebat; egredientibus exinde si cui vele- currebat remedium. Iiidem frigoriticus qui venisset
rala indumenta conspiceret, tollens rasa, nova red- aut languidus, dicens in somnis sevidisse ut pro sua
dens : anle pannosos faciebat venire cultos ad salute feminaesanctae occurreret, offerens candelam
prandium; quibus congregatis, ministerio paralo, alicui ex minislris; qua accensa per noetem morbus
ipsa aquam sive mappam singulis porrigebat, et in- accipiebal mortem, morbidus sanitatem. Quolies au-
validis ipsa pariter os et manus tergebat. Hinc tribus lem cum cognovisset decubantera inlectulo, portans
ferculis illatis, farcilis dcliciis, stans anteprandentes poma peregrina, dulce simul et calidum, refieiebat
j'ejuna, praesens convivis, ipsa ihcidebat pattem, car- aegrotum : et qui nec decimo jam die quid percepis-
nem, vel quidquidapponeret. Languidisauiemetcaecis set, cibaria ipsa mox adminislrante, languidus acei-
non cessabat ipsa cibos cum cochleari porrigere, hoc piebal cibutn pariter el saluiem ; quod tamen ipsa
praesentibttsdnabus, sed se sola servienle, ut nova imperabal, ne quis proferrel in fabula.
Martha satageret, donec potulenli [Al. purulenii r. p 21. Quantaverocongressio popularis extitit die qua
lectum cum in Mss. sil potolenti] fratres laetifierent se sancta deliberavit recluderc ! ut quos plalese non
conviviis. Tunc illa removens se loco ul ablueret caperenl, ascendentes tecta complerent. Quid aulem
(a) EademvoceiterumutiturFortunatusinfra.nura. (b) Exsiat apud Fortunatum, in lib. n, carm. 5, ad
21, quo in loco Codex Conchensis scribit, sub pla- Radegundem, qtio eam ad bibendum viriumhortatur.
centis, cum in aliis habealtir, sub fladone. Ex qtio Idem auctor in lib. vui, carrn. 7 ac 11, de inundi
intelligas fladones esse placentas, quas vernacule coiitemptu et reclusione beatae reginaegratulatur.
(laons nostrates appellanl. Apud Bollandum tom. II (c) Matriculasumilurlum pro libello, cui pauperes
Febr., pag. 105, in scriplo Ilenrici abbatis Centu- ccclesiscsutnpiibus alendi inseribebaniur, cum pro
Iensis : Sunl ibi clibanu tredecim, quw rediunl unum ipsis egenis, ut hoc loco. Vide Gregorium Turoneu-
quodqueper annum decenisolidos et panes trecentos, sem, lib. ii Mirac. sancti Martini, c, It.
flalones in litaniis unumquodqm triginla. Ubi vir (d) Missoriumnoimunquam designat donarium a
«loctissimusflalones, placenlas uiierpretatur. tldalri- principe rnissum, alias coucham tnodicam, in qua
cus, in lib. n Consuelud. Cluriiac., cap. 4 : Pro si- aliquid liquoris reponilur. Quo sensu hic usurjiari YI
gno fladonum,inquit, prwmissogeneralipanis et casei, detur.
de una manu omnesdigilos inflecte,el ila manum cava (e) Cannaesunt fisceltaeseu vasa viminea,
ei in superficiemalterius pone.
659 SANCTA RADEGUNDIS, REGINA FRANCI^E. 000
sanctissima jejunii, obsequii, humilitatis, charitatis, A(i sarcina. Aquam de puieo trahebat el dispensabat por
laboriset cruciatusferventerjindeptasi't,si quiscuucta vascula. Oltis purgans, legumen lavans, flatu focuni
percurreret,ipsam praedicarettam confessoremqiiatu vtvificans ; el ut decoqueret escas, satagebat esre-
iiiartyrem. Ergo venerabilem prseter dicm Dominicum stuans.Vasa de focoipsa levans, discos lavanseiinfe-
fuit sacratissiniae omnis dies [AL, omnibus diebus] fens. Hincconsumraatisconviviisipsa vasculadiluens,
jujunium:lenticulaevel oleris prope jejuna refectio ; purgans nitide coquinam, quidquid efat lutuleiiliiin
non avem, piscemvelpomum,velovum babens edu- ferebat foras in locum designatum [A/., ima purga-
lium. Panis vero deliciarum segalatium fuit aul hor- mina]. Inde per aegrotantes inferens necessaria ibat
deaceum, quem absconsum sub fladone sttmebat, ne non tepida ct priusquam exciperet Areiatensem re-
quis perciperet. Haec fuit etiam poijo aqua mulsa, gulam,hebdomada subtransacta snfficienteradomnes
piracium, sed raodice libala sitibunda polatio. calidam faciebat, hurniUtalesanctissima pedes Iavans
22. Prima quoque Quadragesima, qua se reclusit et osculans etadhucomnes prostrata deprecabatur
in cellula,donecfuisset transacta, panis non sumpsit veniam negligentia pro commissa.
cibaria, nisi die Dominica, sed tanlum radices her- 25. Itaque posttot labofesquas sibi poenasintulerit,
barrim, aut olera de malvis sine olei gulla, sine sale et ipsa quaevoce refert perhorrescit. Quadam vice
composila, Verum aquae toto jejunio nec sumens B E dum sibi latos tres circulos ferreos diebus Quadrage.
duo sextaria, hinc tanta siti laborabat, ut faucibus simaecollo vel brachiis nexuit, et tfes catenas inse-
desiccatis, vix psalmum diceretarida.Cilicium etiam rens circa stium corpus dum alligasset aslricte, inclu-
babens ad corpus pro linteo jugiter: cursum decan- sit durum ferrum caro tenera supercrescens. Et
tans peragebat vigilias : ante se cinerem stralum su- transacto jejunio cum voluisset catenas sub cule
perjecto cilicio, hoc utebatur pro leclulo: ipsarequies clausas extrahere nec valeret, caro per dorsum at-
fatigabat, c,uiparum videbatur boc sustinere corpus- que pectus supef fefrum calenarum est incisa per
culum (a). circulum ut sanguis fusus ad extremum exinaniret
25. AdhuCmonachabus omnibus soporanlibus cal- corpusculum.
ceamenta lergens et ungens, retransmitlebat per 20. Inde vice sub altera, jussit fieri laminam in
singulas. Aliis quadragesimis (b) aliquid relaxalius sigiioChristiauricliatcam, quam accensam in celltila
\AL relaxans]quinla feria sumebat,deindeDominvca. locisduobus corporis allius sibi impressil,tota carne
Namet reliquo lempore praeterdies paschales acsuin- decocta. Sic spiritu llammante membra faciebai ar-
wisefestivitatis, donec infirmitas permisit, in cinere dere. Adbue aliquid gravius in se ipsa tortrix exco-
ctciliciosempervitamduxit austeram. Prius se levaiis gitans, una quadragesimarum, super austerum jeju
ut psalleret qtiam congregalio surrexisset. Nara de C ( niiim et sitis torridae cruciatum, adhuc lima cilicii
ofificiismonasterialibus, nihil sibi placuit, nisi prima membra tenera setis asperis dissipante, jubet portari
serviret, et ipsa se castigabat si bonum post alteram aquamanile (d) ardentibus plenum carbonibus. Hinc
agerel. Ergo suis vicibus scopans monasterii plateas discedentibusreliquis membris trepidaniibus, animus
simul et angulos, qiiidquid erat foedum purgans, et armatur ad poenam , tractans qriia non essent
sarcinas quas alii horrent videre, non abhorrebat persecutionis tempora, a se ut fieret martyr.
evebere. Secrettira etiam purgare opus non tardans, Inter haec ut refrigeraret tam ferventem animum,
sed occupans [AL, scopans]; ferens fcetores sterco- incendere corpus deliberat, apponit sera candentia ;
ris, credebatse minorem sibi, si se non nobilitaret Slrident membra cremantia, consumitur cutis, et in-
vilitateservitii.Ligna supportansbrachiis,focum fli- tima, quo atligit ardor, fit fossa. TaCenslegit fora-
libtis et forcipibus admovens, calens nec laFsase re- roina: sed compulrescens sanguis raanifeslabat quod
trahens, extra suam hebdomadarii iinfirmaiiiibusser- vox noii prodebat in poena. Sic feraina pro Chrisli
viens. Ipsa cibos decoquens, aegrotis facies ablttens, dulcedine, tol amara libenler accepit. Hinc acluni
ipsa calidum porrigens, visitabat quos fovebal,jejuna est, ut quod ipsa abdiderit, hoc miracula non lace-
rediens cellulam. rent.
24. Illud quoque quis explicet, quanlo fervore ex-1D 27.1taque matronaGislaadiJproeeris,nomine Bella,
citata ad coquinam concursitabat suam facienssepii- sed longa caecitatemiserrima, rogavit se de Francia
manam? Deniquenulla monacharum nisi ipsa de pos- Pictavis ad sanctaeduci dtevole prsesentiam. Quam,
licio (4, quantum ligni opus erat, sola ferebat in licet tarde exorata,sibi fecit occurri per telrse noctis
(a) ApudSurium ista addunlur: Nonillam aliquando Saepiusin posteriore sediumparte locatum. Porlicia-
moltis pluma fulcivk, nequelinteaminisnilorinsiruxit. ria est quaecuram habet recipiendi ea quae in mona-
Manicam qua brachium induerel, non habebat, nisi sterium deportantur, et transmittendi quaetransmit-
quod de caliga sua sibi duus fecil manieas. Sed ita se tuntur, vulgo la louriereul Menardus noster probat in
tractabat, ul liwcnec abbatissa sentirel. Quse desunt Concprd. Regul., cap.61, § M.
in Codd. mss. et ex lib. n, num. 8, desuraunlur. (d) Quid sit aqtiamanile, discimusex ordine Ro-
(b) Alias quadragesimas de quadragesima advenlus mano, ubi agii, qualiter celebrandum sit officiuni
Domini aliisque explicartint qui Surium reeensuere: missae : aquamanile, hoc esi vas manuale, petvis ni-
at de aliis quadragesimlsquas ante Pascha post |iri- mirum aptus excipiendis aquis ex manuum Iotioue.
mam iu claustro exegit Radogundis, hunc locum esse Isidnrus, lib. n olfic, cap. 10 : Ab archidiaeonoscy-
inierpretandum textus cousecutio docet. phumaquw cum aquamanUiel mannleryiumaceipimus.
(c) Porticium, inquil Papias in Yocabul., est la- Male ergo aquainanilecum urceoto a nonnuUis con-
tens ostiumsic dictum quod remotum sit a publico. funditur.
661 VITA. LIBER PRIMUS. 062
siletuia. Prostrata cujtis ad gentia ut dignaretur ocu- A^ 52. Goda puella ssecularis, post Deo monacha ser-
Ios ejus signare, vix impetrat. Quse mox ut ih no- viens, dtim Iongo sub fempore, tecto flebilis decu-
mine Chrisii signum crucis impfessit, csecitas fiigit, baret, et,imperiso riiulto medicamine plus langueret,
lux rediil, et nocturno sub tempore orbae did dies facta candela ad mensuram suoe staturse, Domirio
i!ltixit:.ita ut tracta ctim venisset, nullo ducente re- miserante in riomirie sahctoe feminae, qua bora
cideret. frigus spiraret, lumen accendil et tenuit, cujus
28. ltem puella Fraifledis, inimico insfiganie, beneiicio ante fugata sunt frigora , quam esset
dum torqueretur tam nequiter sacras [Al., Susedas] candela consumpta.
inter manus Sancise, nec data dilatione, curari pro- 53. Si propter brevitatem mulla praetermittimus,
merttit. Nec illuc prseterealur, lempus beatse quod plus peccamus. Igitur pufgatis velociter reliquis,
praestitil.(Sic). Femina quaedaraLeubilisdumvexare- dilato remedio, carpentarii cujusdaro uxor dum
tur in rure ab adversario graviter, sequenti die sancta plurimis diebus energumeno (sic)torqueretur, venera-
oranie, nova Christi curaiione in scapula crepante bilis ejus abbatissa (a) joculariler dicil ad sanctam :
cute i et verme foras exeunte, sana est reddita Crede, mater, excommunicote, si intra lioc triduum
publice; et ipsum verraem calcans pede liberata se mulier haec ab hoste pnrgata non redditur. Dixit
retulit. B plane, sed fecit sanctam mulierem occulte reficiendi
B
29. lllud quod gessit in secreto, proferatur in tempore poenilentem. Quod ne moremur quid actum
populum. Monacha qusedam toio anno, in die gelata sit, altera die sancta precante adversarius rugiens
frigore, per noctem cremata igni , sex mensibus per aurem egrediens, invasum vasculum deserit,
nec gressum movens, curii jaceret exanimis, Sanctae mulier cum marito sospes redit hospitium. Nec
de ejus infirniitale soror altera nuntiavit. Et quia illud praetereatur quod est actum simillimum. Rogat
perinatiis esset, tepidam fieri prsecipit, ipsam beatissima de loeo stto evelli arborem validam lauri,
aegrotam ad se facit in cellula deportari et in tepida et ad suam cellulam pro jucundiiale transferri. Quo
deponi. Hinc jubet omnes removeri, remanente facto, (ransplantata, non adhaerente radice, fit tota
lantum sola simul segrota cum medica fere per foliis arida. Cni abbalissa joculariter imputat, nisi
boras duas. Quanlum est corporis forma a capite exoraret ut arbor terrx adhaererel, se de cibo sus-
usque ad plantam, infirma membra combajulat. penderet. Quod non inaniter dictum est: Nam san-
Dehinc quo mautis atlingebat, 1'ugiebat dolor de cta intercedente, foliis, ramis, radice laurus siccata
languida ; et quam duae deposuerant, exiit salubris reviruit.
de tepida. Quae vinura nec odorabat, acpepit, bibit, 54. De monachabus qusedamsibi familiarior, cujus
ct refecta e«t. Qnid jilura ? Sequenli die cum jam C ( ex humore sanguis contexerat oculum, apprehensa
speraretur [pro crederetur] migrare de sseculo, satva berba absynthio, quam sancta circa pectus ut refri-
processil in publicum. geraret habuerat, cum super oculum posuit, dotor et
50. Adjiciatur Iaudi quod non deperit merito. cruor mox effngit; et de viriditate herbse puritas
Mulier qusedam dum inimici invasione graviler labo- lucis emicuit. Revocetur memoria quod taciuim pena
raret, et vix ad sanctam potuissent hoslem rebellem praeteriit. Anderedus agens ejusdem beatissimae
addticere ; imperat adversario , ut se suo cum cum sibi filii nascerentur, quos ut' videret mox
funore pavimehio pfbslerhefet. Uoi ad beataeser- perderet, et cogitaret sepelire mater tristis dum
monem in terram se dejiciens, qui timebatur, pareret, exanimem infantulum lacryniosi pareiites
extimuit. Cui sancta plena fide cum calcasset in jactant in sanctae ciliekim. Qui ut saluberrimam
cervice, fluxu venlris egressus cst. Est et in rebus veslem mox panni nobilis attigit, ad officiumvitale
minimis magna gloria creatbrisv Ergo casti curii redit irifansde funere, et rubens levat de palliopallor
glomus quera sancta filaverat, perpenderet de ca- vicinus ad ttimtilum.
mera, veniens sorex ut tangeret, antequam filum 55. Quis numeret mirabilia quse Christi misericors
irieidefet, mOrfuusin mor§u fjependit. bpefatuf clementla? Anihiia rabriaciiadiim tahtum
51. Inseralur operi res tam digna miraculo. FIo- D] hydropis morbo tumefacla tenderetur, ut salus esset
reius quidara nomine, homo ejusdem sanctse, pro in ultiroo, et deputalse SOroreSspectarent quo mo-
piscatione dum in mare satageret, oborto ventorum mento e*xhalaretspiritum, visa est illi per soporem
turbine, flucfuum sufgente niole, nec tam nauta cum veneranda abbatissa beata Radegundis, in bal-
sentinante [sentinam ejiciehtej, quam rinda super- neo sine liquore nudam jubere descendere. Deinde
vergente, cum navis plena submefgeretur, in ex- manus Beatae visa est oleum aegrolse super caput
tremitate clauiat : Saricta Radegundis , dum tibi effundere, et nova veste contegere. Quo peracto
obedimus, uon subsidariiiis naufragio, sed obtine raysterio, evigilanti de sopore de morbo nihii appa-
aptid Deum ut liberemur de pelago. Quodicto, mox ruit, ita ut nec subsudasset, et inlus aqua consum-
fugafa nube, reddita sefenitate, unda cadehte, pfora pta sit. Quo novo sub miraculo non reliquit in utero
surrexit. nec morbi vestigium. Nam quae credebatur deferri

(a) Noriergo Radeguhdis, ut quidam assefunt, sed etiani ex tib. H Vitee, infra, rium. 5. Lege rursus
Agnes abbatissa erat, quod etiam ex Fortunato in Fortunatum, in lib. vm, carm. •*,quicarmine 3, da
lib. VIII,cap. 8, de Virginitate, raanifeste apparet luni Agnetis nalalitio Radegundi gralulatur,
665 SANCTARADEGUNDIS, REGINAFRANCLE. 664
praeceps ad lumulum, levat ad cursum de lectulo, ut 1A 38. Coiiiroemorelur et iltud nobile faclura per
olei leslimonium odor inesset capitis el venlris somnium. Tribunus fisci, cognomenlo Domolenus,
nulla pernicies. die qua sanctissima migravit de sseculo, dum graviler
36. Proferatur ln raedio quo graluletur regio. suffoeationislanguore lolus deficeret, videbatur ipse
Quadem vice obumbrante jam noctis crepusculo, quod sancta in vicum ejus dignabiliter accessisset.
inter choraulas (a) et citharas dum circa monaste- CurritjSalutal, inlerrogat quid beata requireret.Tunc
rium a sseculartbus multo fremiiu cantaretur, et ipsa dicit quod ad eum illic videndum pervenerit. Et
Sancla duabus testibus perorasset diulius, dicit qttae- quia votum plebis erat ut beali Martini oratoritim
dam monacha sermone joculari : Domina, recognovi conderent; apprehendit tribuni inanura beatissinia
unam de meis canticis salianiibus prsedicari. Cui dicens: Hoc locosintconfessoris venerandsereliquiae;
respondit : Grande est si le delectat conjunclam per hoc sedificatetemplum quod sibi dicat dignissi-
religioni audire odoretn saeculi.Adhuc soror pronun- mum. Quale Dei myslerium! fundamentum elpavi-
tiat : Vere, Domina, duas et tres hic modo meas mentum repertum est, quo basilica facla est. Adhuc
canticas audivi quas lenui. Sancta respondit : Teste in ipso sopore manum (rahit per fauces ejus, et
Deo [Id esl, testor Deum], me nihil audisse modo gulara diu deliniens, insuper et hoc dicens : Veni ut
soecularide caniico. Unde manifesium est, ut carne B ] libi melior a Deo sanitas conferalur. Et videbalur
licet in saeeulo, mente taraen esset in cselo. sic rogare : Per meam vitam ut propler me relaxes
37. Praediceturin laude Christi, more beati Mar- illos quos habes in carcere. Evigilans Tribunus
tini, tempore praesenti,anliqui norma miraculi. Cum refert quod viderat conjugi dicens : Vere credo quod
beatissima femina reclusa esset in cellula, audivit hac hora exiit sancta de saecuio.Dirigit ad civitatera
fielum de monacha, el signi tactu venientem quid ut per hoc vera cognosceret: transmittit ad carce
illud essel interrogat. Quae morluam sororem nun- rem, qui septem reos ibi detentos admonitus, relaxa-
tiavitinfanlulam, et frigidamqua lavarelur, paratam, ret; redeunte Iransmisso refert ea hora migrasse
esse jara calidam. Condolenssancta tunc imperat ut justam de sseculo; et triplici mysterio carcere re-
cadaver ipsius suam deferret in cellulam. Quo sibi laxato, tribuno sano reddito, aedificaio lemplo ,
deportato, excepit manu propria, reclausa post se sanctae probavit oraculum.
niox janua, jubens Ionge discedere, ne quis sentiret 59. Sed de bealae virlutibus sufficialexiguitas, ne
quid ageret : sed quod occulte gessit, celari diu uon fastidiatur ubertas; nec reputetur brevissimuni, ubi
potuit. Inter haecdum defunctaeexsequiaepraeparan- de paucis agnoseitur in miraculis amplitudo. Qua
lur, fere per horas seplem mortuaetractal corpuscu- pietate, parcitate, dileclione, dulcedine, huraiiitaie,
lum. Sed Christo vidente fidero, cui negare non G ( honestate, fide, fervore sic vixerit, ut et ipsam post
potuit, reddita prorsus salule, surgithsec ab oratione, obitum gloriosi transitus, mirabilia prosequantur,
resurgit illa de funere : et se tunc sublevat vetula, humanaeeloquentiaeraodus admirando attonilus viri-
cura revixisset infantula. Quam tactu iterura signi, bus explicare minime valet. Sit tamen illi>qui de-
lselificata reddit vivam quam flens acceperat roor- dit, gloria, laus et imperiura in saecula sseculorum.
tuam. Araen.
(a) Choraules,symphoniaci, et si Vossiusde Vi- probat hoc proverbio : Malus choraules, bonus
tiis serm., hanc vocem non pro symphoniacis, sed syuiphoniacus.
pro iis qui libiam inllant ac choro praeeunt usurpari

LIBER SEClflSDZTS.
AUCTOREBAUDON1VIAMON1ALI2EQCALI.
Ad mss, Cod. Sancti Germani Pratensis et Sancti Theodorici Rhemensis et D. d'Herouval.

PROLOGUS AD DEDIMIAM ABBATISSAM.

1. Dorainabus sanctis merilorum gratia decoratis Dedimiaeabbatissae, vel omni congregationi gloriosse
dominaeRadegundis Baudonivia [Al., Bandonivia, Bandomina]humilis omnium.
Injungitis mihi opus agere non minus impossibile, quam sit digito coelumtangere, sciticelut de vita sanctae
dominse Radegondis, quam optime nostis, aliquid dicere prsesumaraus. Sed istud illis debet injungi, qui
habenles intra se fontem eloquenlite, inde * quidquid illis injungitur, carmine irriguo copiosius explicatur.
Verum econlra quicunque angustac intelligenliae sunt, nee habenl affluentiam eloquii, per quam vel alios
reficere velsuaesiccitatispossinl inopiamlemperare, talesnonsolum per se aliquiddicerenon appetunt, verum
eiiaui, si quid eis inj'unclumfuerii, periimescunt. Quod in me ego recognosco[qusesum pusillanimis,parvura
habens intelligentiaeeloquiura, quoniam quanlum doctis proloqui, tanlum indoctis utile fit tacere. Nara illi
de parvis sciunt magna disserere, isti de magna nesciunt parva proferre : et ideo quod ab aliis qmgrHqr, ab
aliis formidatur.
' Forte
legenduro,qui habent...fontemetoquenliwunde.EDIT
665 VIT.A.1.1BER SECUNDUS. 666
2. Cum sim igitur minima omnium miniinarum, quam at> ipsis cunabulis ante sua vestigia peculiareni
vernulara familiariter enutrivit, ut officio impensi muneris de ejus claro opere, elsi non plene, vel ex parte
complexa perstringerem; quatenus dum sui gregis auribus ejus gloriossevilae praeconia pandentur, etsi non
digno, devoto lamen eloquio, beniguissimae vestrae voluntaii obediens pareo; vestra me oratione peto ju-
vari, quaesum minns docta, plus devota. Non ea quae vir aposlolictis Fortunatus episcopus (a) de beatae
viia composuititeramus, sed ea qtiaeproiixilale sui praetermisit, sicut ipse in libro suo disseruit cum dice-
ret de Beataevirtutibus (in fine) : «Sufficiat exiguitas, ne fastidiattir ubertas, nec reputetur brevissimuin, ubi
de paucis agnoscitur ampliiudo. i Ergo iuspirante divina potentia, cui beata Radegundis placere sluduit in
saeciiloet cum qtto regnat poslsscculum, non polilo, sed rustico lentamus de his quae gessit sermone appe-
tere el de multis ejus miraculis pauca complecli.

LIBER/ SECUNDUS INCIPIT.

1. Igilur de beatse Radegundis vita in primo libro .A rent. Quo peracto virlutem el constantiam beatse
sicut continetur ejns regalis origo vel dignitas, nulli regince omnes admirantes Dominum benedixerunt.
habelur incognitum, qualis fuit ejus actio dum cum 5. Postquam operante divina potenlia a rege ter-
terreno principe conjuge rege prsecelso Chlothario reno discessit, quod sua vola poscebant, dum Suse-
conversarelur. De regali progenie nobile germen das [Sais, supra num. 15] in villa quem ei rex dede-
erupit, et quod sumpsit ex genere, plus ornavit ex rat, residerel, in primo anno conversionis suse, vidit
fide. Conjuncia lerreno principi nobilis regina, cse- in visu avem [AL, navem] in hominis speeie, et in
lestis fuit plusquam terrena, sed iti ipso conjunctio- lotis membris ej'ussedentes homines, se vero in ej'us
nis brevi lempore ita se sub conjugis specie nupta geuu sedentera. Qui dixit ei: Modoin genu sedes ,
tractavit, ul Christo plus devota serviret, et hoc age- adhuc in pectus meum sessionem habebis. Iline
ret in laicali proposilo ,\ quod ipsa desideraret imi- ostendebalur ei gratia, qua fruilura erat. Hunc visum
lari religio (b); jam antecedens animo futurae con- cutu contestatione secretius suis ftdelibus retulit, ut
versationis advenlum, dum saecularisub habitu reli- ea supersiite hoc ne quis sciret. Quam caula in col-
gionis formabatur exemplum. In nullo hujus mundi locutione, qttam devota in omni actione! In prospe-
compede eatenata, in servorum Dei obsequio succin- ris et in adversis, in laetiliaet tristiiia semper aequa-
cta, in redemptione captivorum sollicila , in egeno- B lis; nec in adversis se fregit, nec in prosperis extulit.
rum erogatione profusa, proprium credidit quidquid i. Dum in villa ipsa adliuc essel, fit sonus quasi
de se pauper accepit. eam rex iterum vellet accipere, se dolens grave
2. Dum essel cum rege adhuc in mundiali habitu, damnum pati, qui talem et tanlam reginam permi-
mens intenla ad Christum (teste Domino loquor, cui sisset a latere suo discedere : et nisi eam reciperet,
ore tacenle peclora conlitentur : cui et si lingua la- penitus vivere non oplaret. Haec audiens beaiissima
ceat, conscientia nihil occullat, quia quod audivimua nimio terrore praelerrita , se amplius cruciandam
dicimus, el quod vidimus teslamur), invitata ad tradidit cilicio asperrimo , ac tenero corpori aptavit;
prandium a Sifride [AL, Ansifredae matronse] ma- insuper et jejunii eruciationem indixit, vigiliis per-
trona, dum iter ageret saeculari pompa se comitante, noctans in oratione se totam diffudit, despexit sedeni
interjecta lcnginquilate terraeac spatio, fanum quod patrise, vicit dulcedinem conjugii, exclusit charita-
a Francis colebatur, in itinere bealae reginae, quan- tem mundialem, elegit exsul fieri ne peregrinaretur
tum miliario uno proximuro erat. Hoc illa audiens, a Chrislo. Adhuc de regali secum habens ornamento
jussit famulis fanum ignicomburi, iniquum judicans felte (c) fusum, ex auro et gemmis vel margaritis
Deumccelicontemni et diabolica machinamenta ve- faclum babentem in se auri solidos mille, quam per
nerari. Hoc audientes Franci universaque multitudo iC nonnani suam nomine Fredovigiam, quam proximam
cum gladiis et fustibus vel omni fremitu diabolico habebat, cum suis fidelibus transmisit viro venera-
conabantur defeitdere, sancta vero regina immobilis bili, domno Joanni (d) reelauso in Castello Cainone,
perseverans, et Christum in pectore geslans, equum ut pro ea oraret, ne iterum ad steculum revertere-
quem sedebat ioanlea non raovit, antequam et fanum tur, et vestem ei cilicinam transmitteret, unde
perureretur, et ipsa orante inler se populipacemfirma- corpus suum limaret. Transmisit ei et rachinam (e)

(a) Nolandus hicj locus adversus eos qui Fortuna- an scyphum?

lum ex albo Pictavensium pontificum expungunt,
quibus si[non|sufficitPauli diaconi aucloritas, lib. u,
cap, 9, certe Baudonivia Fortunato sequalis debet
facere salis.
(6) Videas non esse rem novam, religionis nomen
pro statu religioso usurpari, ut quibusdam perperam
videlur, Vide infra, num. 8, et supra, num 56.
(c) Felte, seufeltum, Ultrutn, pannus est seu ves-
lis ex lana et pilis coacta, non texta : ad cujtts simi-
.'itudineui vestis-auro ac gemmis fusa, felte dici vt-
detur. In ms. cod. d^Htrouval pro fellelegitur cifum,
(d) De Johanne recluso apud Cainonem, Chinon,
iti confinio Pictonuin et Turonum, ad conflnentes
Yigennaeet Ligeris, legendus Gregorius Turonensis,
de Glor. conf., cap. 25. Praeier eum Junianus abbas
Mariacensis Radegundi eliam charus admodum et
familiaris fuit, qui caracallam ab ea accepisse supra
in propriis Actis legitur.
(e) Rachina seu racharta Menardo nostro, in Con-
cord. regul., pag. 922, est operimeulura lectorura.
Vossio de fitiis serm., est veslis e panno crasso ac
vili a graeco p«x&>Lege Vitam sancti Germani,
S67 SANCTARADEGUNDIS, REGINA FRANCLE, 668
ciiiciha'ih,undeetinlerius et superiiis sibi fecil indu- AVniam peterei beataeRadeguridi, ut ei indulgeretquod
merifuti),e( si quid de causa, quam titnebat, supra- in ea pcr inalos consiliarios peccaverat. Unde ultio
dictus vir in Spiritu sanclo sentiret, eaiii ceriioretti diviha de prsesenli in eos vindicavit. Sieut eriim
redderet. Quod si hoc rex vellet, ipsa ante optaret Afius, qui conlra fidetn catholicam certans , oninia
vitam finire, quam fegi terreno iteruni jungi, quia [Al,, ohinem inteslinam] intestina sua in secessuiti
jam fegis caelestis copulabalur amplexibus. Sic vir diniisit; iia et de isiis evenit quicontra beatani regi-
Dei tota nocle in vigiliis et oratioiiibtis pernoclans , nam egerunt.
inspirarile sibi diviiia potentia in crastino, mandavit 7. Tunc rex timens Dei judicium , quia regina
ei hoc fegifeesse volniiiatetri, sed Dei iioiiesse per- magis Dei votuntatcm fecerat quam snairi dum cum
missum : ante rex Dei judicio punirelur,, quam eam eo cominorata fuerat, rogat beattirn virum, illuc ce-
in conjugiuntacciperei. leiiter ire. Sic vir apostolicus domntis Gerraanus
5. Post hoc dictum supradicia dofhina Radeguh- Pictavis veniens, irigressusmonasterium, in oratorio.
ilis menle tota intenta ad Christtim, Pictavis, inspi- domnaeMariacnomini dedicalo prosiernit se ad san-
rante ct cooperahle Deo, monasteriuirosibi per or- ctae reginaejiedes pro rege veniam poscens. Illa vero
dinalionem proecelsi regis Chlolbarii construxit, gaudens se de saeculi faucibus ereptam, benigne
quam fabricam vir apostolicus Pientius [Pidavien- "B indulgel, et se ad Dei aptavit servitium : expedita
sis] episcopus et Aiislrapiiis dux per ordinalionem jam sequi Christitm quocunque iret quem semper
doraiuicam [AL, Dei] celeriter (ecerunt: in quod dilexit, et animo devoto ad eum percurrit. Talibus
monasterium sahclaregina, iriundifalsa.blandimenia ergo rebus intenta, addito vigiliarum ordine , quasi
respuens, gaudensque ingressa est, ubi perfeciionis carceris se stii corporis fecit pernoclando custodem.
ornamenta conquireret, el lnagnam congregationem Etcum esset aliis misericors, sibi judex effecta est,
puellaruni Cliristo nunquam moriluro sponso trade- reliquis pia, in seabstinendo severa, oinnibus larga,
rei. Quo electa abbalissa etiam constitula , tam se sibi restricta, ut confecta jejuniis non sufficeret
quam sua omnia ejus tradidit subdita potestati, et cx nisi et de suo corpore triumpharet.
proprio jure nibil sibi reservans, ut curreret expe- 8. His igilur studiis occupata per omnem modumr
diia postCbrisii vesligia, et tantuiii sibi plus augeret sicul est in Iibro primo intimatum , meruit soli Deo
iri coeloquanio magis sublraxisset de Saeculo.Mox prompte vacare. Quo tamen lempore fortioribus ar-
etiam ejus sancta conversatio ccepit fervere in hu- mis induta, sine cessalione oralionibus, vigiliis,
militatis conversatione, in charitatis uberlate, in lectione propensa, peregrinis ipsa cibos minislt.ivit
castilatis lumine, in jejuniorum pinguedine : et ita _. ad mensam, ipsa suis manibus lavit et tersit itifir-
6elolo amoie ccelestitradiditsponso, ulDeum iniindo nianlum vestigia. Non famulaepcrmisit sibi dare so-
corde compleclens, Christum in se habitatoremesse Iatium, quse devota cursitabat implere servitium : se
sentiret. autem in lam ardua ahstinentinedistrictione reclusit,
6. Sed invidus bonorum humani generis inimicus, usque quo infirmitas permisit, ut mens intenta Deo
cujus volunlatem, etiam dum in saeculoesset, facere terrenum jam nec requireret cibum. Lectulum vero
abhorruit, eam persequi non cessavit. Sicut enim poenalemsibi conslruxil, postquam religionis induit
jam per internunlios cognoverat ( quod limebal) habitum ; non aliquando illam mollis pluma fulcivit,
prsecelsus rex Chlotharius cum filio suo praecellen- neque linteaminis nitor instruxit, quae pro itidumen-
lissimo Sigiberto Tttrones advenit quasi devotionis lis universiscinere et ciliciotenera membra domavit.
causa, quo faeilius Piclavis accederet, utsuam regi- De abstiiientiserigore vel servitii anterior liber mulia
nara acciperet. Quo cognito beata Radegundis sacra- docuit. In tantum enim se propter Deum pauperem
meniales fecit iitleras sub coniestatione divina viro fecit, ut caeteris praeberet exemplum. Miuiicham
apostolico domno GermanoParisiorum civitalis epi- quain brachio indueret non habebat, nisi de caliga
scopo qui iunc cum rege erat, quas per Procnlum sua sibi duas fecil manicas: sed ila se paupereui
suum agentem secretius direxit cuni exenio vel eu- -U traclabat, ut hoc nec abbatissa (b) sentiret. Quis
logiis («). At ubi eas relegit vir Deo plenus lacry- enim ejuspatienliam, quis charitalem, quis fervorem
mans, proslernit se pedibus regis ante sepulcrum spirilus, quis discrelionem , quis benigmtateni, quis
beati Marlini cum conteslalione divina, sicut ei lit- zelutii sanclum, quis jugem medilationem die nociu-
teris fueral intimatum, ut Piclavis non accederet. qtie in lege Domini poterit explicare? Quse cum a
Sic rex amaritudine plenus intelligens hanc pelitio- inedilatione psalmorum atit praedicatione cessare
nem esse reginae, paenitentiaductus, malis consilia- viderelur, lectrix ante eam una inonacharutn legere
riis istud reputans, seque indignum judicans quod non desistebal. In lantumde corde vel ore illius Dei
lalem habere reginam diutius non meruissel proster- laus tiori discedebat, ut cum quadam vicevidisset po-
nit se et ille ante limina sancti Martini pedibtis sticiariam monasterii transeuntem iiomine Eodegun-
apostolici vifi Gefmarii, rogans ut sic pro ipso ve- dera, ubi eam voluit appellare, pro ejus ooraine Alle-
(a) EiilOgisenon semper pro paue aliisque rebus pinaeum,lib. i, observat. 8, ei Msnardum, in Con-
benedictis, sed prOquolibet munusculoex charitaie cord. Regul., cap. 61, § 1, et alios.
facto Aprid Fortunalum, in lib. n, Carm. 12 et (b) Pritna monasterii Sanctte Crucis abbalissa
seqq , leguniur castaneae, l&c prunellte, ova et : Agnes cui successit Leubovera.
prunse in eulogias lransmissa.De eulogiislege^Albas-
 C69 VITA. LIBKR SECNNDUS., 073
luia clamavit. Hoc millies fecit; nunquam de ore A cit, ul sl alicui de sororibus merum dare voluisset,
illius detractio, nunquaro mendacium, nunquam ma- destio sibi cellario langere non praesumpsii. Quo
ledictumcontra qualemeumquepersonamprocessit: cognitovenerabilis abb.ilissaj dedit ei tonnellam octo
et non solumnon detraxit cuiquatn, sed nec dalra- iiiodior.ini, quam beatoeFelicitati cellariae acl ex-
lieniem patienter audivit. Pro perseqtieniibtis se pensam commendavit. De vindemia usque ad aliam
scraper oravit et orare doctiit. Gongregalionein,quam oranibus dielius ubicunque ei Sancta jussil, dispen-
in nomine Domini plena Dei desiderio congregavit, savii, et iiuiiquani minuii, sed semper aequalis per-
in lanlum dilexit, ut eliam parentes vel regem conj'u- niansit. Ubi novum vinum advenit quod cellarium
gem se habuissenecreminiscerelur.Quod/requenter implevit, se totiiiella satis fecisse credidil; ante pon-
nobis dum praedicaretdicebat: Vos elegi filias , vos tones et tonnae defecerunt quam liaccquae beatse|in
mea lumina, vos mea vila, vos mea requies lotaque omnibus fecit voluntalen). Dominus de quinque
felicitas, vos novella planlatio; agiie mecum in hoc panibus et gemiuis piscibus qninque pavit millia
sseculo,unde gaudeamusin fuluro. Plena fide, pleno- horainum ^ et suara ancillam , ubicunque indigere
que cordis affectu serviamns Domino in timore, et vidit, de hoc parvo [suppte vasculo] toto anno
in simplicitale cordis quaeramuseum, ut cum fiducia refecit.
ei dicere possimus: Da , Domine , quod ptomisisti, B 11. Semper de pace sollicita, de salute patrise cu-
quia fecimus quod jussisti. riosa, quandoquidem inter se regna movebantur,
9. Nunquam imposuit facere, quod ipsa pf ius 11011 quia totos diligebat reges, pro' omnium vita orabat,
fecisset. Undecunque servus Dei venisset, sollicite et nos sineintermissione pro eorttm slabilitate orare
perconlabatur qualiter Domino serviret : si quid docebat. Ubi eos inler se amaritndinem movere au-
novi ab eo agnovissetquod ipsa non facereij, conli- dissei, tola tremebat, et quales lilteras uni, tales al-
nuo cum omni alacritale sibi prius imposnit, etpost teri dirigebat, ut inter se non bella nec arma Iracta-
congregationem tam verbo docuit qtiam exetnplo rent, sed paceui firmarent ut patria ne periret. Simi-
ostendit. Cum ante eam vicibus psalmus cessarei, liter et ad eorum proceres dirigebat, ttt praecelsisre-
leetio nunqtiam discessit, non die, iion nocte, non gibus consilia salutifera minislrarent, ut eis regnan-
diim vel paululum corpus suum refecit. Cum lectio tibus, poptili el patria salubrior reddereiur. Congre-
legebatur, illa sollieitudine pia animarum noslrartim gaiioni suaeassiduas vigilias imponebat : et ul sine
curam gerens, dicebat: Si non inlelligitis quod le- intermissione pro eis orarent eum lacrymis docebat.
gilur, qtiid est quod non sollicile reqtiiritis specti- Severo in quanlum crueiatu affligebal,quishocverbis
lum animarum vestrarum? Quod etsi mimis pro re- explere valeat? et intercedente ea pax regtim, miti-
verenliainlerrogare praesumebalur,illa pia sollicitu-1C gatio belli, Salus patriae aderat; ul ejus obtentum in-
dine malernoque affectu, quod Ieciio continebat, ad telligentes, beuediclum nomen Dominicollaudarent.
animaesalutem praedicare non cessabal. Sicut apis Quamlibet de pace regurn cum rege coeli victoriam
diversa genera florum congregans unde mella confi- obtineret, niagis se Deo devolam prompte oplabat,
ciat; sic illa ab his, quos invitabat, spiritales stude- et omiiiuin servilio nianeipabal, non cttrans quala
bat carpere flosculos, unde boni operis fructttm tara obsequium faceret, quaetotis [omnibus] implere stu-
sibi quam suis sequacibus exhiberet. Dtim nocie debat servitium : pedes omnium manibus propriis
quasi vel unius horae spatium videretur somnum lavans, sabano tergens el osculans, el, si permissum
carpere, semper lectio legebatur. Quaelegebat, in se fuisset, ad similitudinem Mariaefu4s criuibus exter-
somni marcorem senliens, putabat eam jam paulu- gere non reiinebalur. Unde pro tam immensis bene-
lum requiescere.Ubi alectione cessassel mens inlenta fi.ciis,quaesunt in ea divino munere collala, Domi-
ad Clirislura, lanquara si diceret: Ego dormio, et cor nus virtulura largitor eam in miraculisclarioremred
meum vigilat(Cant.v), aiebat: Quare taces ? Lege, didit in Francia : ubi dum regnare videretur, sibi
ne cesses, Atuhisurgendi horam mediara faceretnox, magis cceleste quam terrenum prseparavit regnum.
quanquamanleatotum implevissetcurstim,quseadhuc Fecerat sibi oraiorium, quatenns vicibus dum se
nec soporem senserat, jam 'parala de siralo ad Do- D regi subduceret, semper ibi Dominum coeli invoca-
mini servitium gaudens surgebat ut cum firfticiadi- rei, in quo beneficiaDei pra>slanturad invocalionem
cerel: Media nocle surgebamad confitendumtibi, Do- ejus nominis, cujus assidua ibi fuil oralio.
mine (Psal. cxvni). Nam frequenter et dormire visa 12. Postquatn se in inonasterio reclusit matrona
est et psalmum decantare in ipso sopore, ita ut reete Mammezo,noinine, ditm iter ageret, in oculo suo
et veraciter diceret : Medilatio cordis mei in conspe- gravis est sordieuia1ingressa. Ubi una vox, uhus do-
clu luo semper (Psal. xvni). Charitatis aulem ejus Iffr, unus clamor, diu noctuque iner.it ei', nl suam
ardorem quo omnes homines dilexil, quis uflqoam fidelem Domiriffsdeclareret'. Quanquam ibi corpore
poterit imitari? Resplenduerunl in ea quaequevirtu- jam noh essel, sst invoeationem quoque nominis sui
tes, modesliacum verecundia, sapientia cum simpti- benighe' adfuit. Daminus posuit ei in sensu, ut ad
citate, severilas cum maiisueludine, doefrina cum suuur oT.jlGriumpergeret, et ad ejus invocationemse
humililate, vita denique immaculata, vita irrepre- salvari crederet. At ubi feminadolore plena manibus
bensibilis, vita sibimet semper aequalis, seryulorum suorum sustentata, Vixad iliud oralo-
10. In tantum se extraneam de rebus propriiS:fe- ritun duci poterat, validissiraumsuslinens doloreoi
671 SANCTARADEGUNDIS, REGINA FRANCUE , 672
se in pavimentum projecit etclainare ceepit: Domina A et quas paradisus habet, ipsa devota tain muneribus
Radegundis, credo te virlute Dei esse plenam , ctijus quam precibus sibi obtinuil. Cum quibus incessabili-
voltintalem magis fecisti quam hoininum : domina ler jugi iueditatione psalmos el hymnos se decantare
bona, pietate plena, miserere mei, snbveniinfelici,ora credebat.
pro me ut niihi reddatnr ocultts, quia prse gravi cru- !5.Pervenit landem ad earadedomno Mammete(a)
ciatu el dolore affligitur anima mea. Sic illa, quae martyre, quod Hierosolymis sancta sua requiesce-
dolores omnitim in se sola [solamj iransinlit dum in rentmembra. Haecaudiens avida el sitibttnda pota-
corpore ftiit, usque dttm eis mederi potuisset, beni- bat velut hydrops qiri quantum fontem trahit, tan-
gne exaudivit ad invocationem nominis sui. Domino tum sitis addita crescit; isla de rore Dei plus rna-
miseranie per ejus interventum dolor fugit, salus ad- defacta calet. Transmisit virum venerabilem Reova-
venil, oculttm qtiem jam se perdidisse credebat, so- lem presbyterum, qui tunc saeculariserat el adhuc
luin dolorem sentiens, sanuni recipit: quae lot die- superstes est corpore, ad patriarcham Hierosolymi-
bus nec cihum sumpserat, nec lumen diei viderat, tanum poscens de beati Mamineiispignoribus. Qnod
pedibus suis nullo sustentante incolumis ad domtim vir Dei benigne suscipicns rogationes populo indixit,
suam reversa est, Dominousque in praeseiilemdicra voltintatemDei inquirens: tertia die, missa celebrata,
gratiam agens. ] beati martyris sepulcrum cum omni populc adiii, alta
B
13. Adjiciatur el aliud ad laudein Chrisii miracu- voce, plena fide hujusmodt verbis prolestamr di-
lura qui suos trepidare aliis facii. Vinoberga una cens: Precor te, confessor et martyr Christi, si vera
ejus fuit faniula, qttse ausu temerario in cathedra est ancilla Dei beata Radegundis, innotescat iti genti-
beatae reginoeposl ejus discessum sedere prsesutn- btts potentia tua, permilte ut de pignore luo mens
psil. Quo facto, judicio Dei percussa sic ardebat, ut fidehVaccipiatquod poscit. Oratione completa, ubi
viderent omnes furaiimde ea in allum procedere, et onmis populttsamen respondit, venit ad sanctum se-
illa coram omni populo proclamaret, confilens se pulcrum, semperque beatoelidem pronuntians, lan-
peccasse; ei proplerea arderet, quia in beat« sede gebat membrum, quale beatissimus ad petilionem
consederai. Tribus diebtts ei tribus nociibus incen- domnse Radegundis dare jtiberel. Tetigit in manu
ditim passa vociferansclamabat: Domina Radegun- dexlera singulos digilos: tibi ad minorem venit digi-
dis, peccavi, male cgi, iiidulge, refrigera membra tum, se suavi tactu de propria manu tulit, ut beatae
duro cruciatu exusta ; tnisericordia birga, bonis ope- reginaedesiderio satisfaceret, et ejus volttntatemim-
ribusgloriosa, quaeomnibus misercris, miserere mei. pleret. Quemdigiturriviraposlolicuscumdigno honore
In tanla pcena ipsani omnis popttlus videns, pro ea bcalseRadegundidirexit:deHierosolymatisquePicta-
precabalur lamquatn si prsesens esset, dicens: Quia C ( visinejusltonoresemperlausDeipersonuii.jQuidputas
ubieunque ex fide invoeatur, adest: domina bona, quam ardenti animo, quam lidelidevotionetanti pigno-
parce.ei ne lanlo cruciatu infelix deficiati Sic beatis- ris prsemiuinexspectans,se abstinenliae-mancipavit? At
sima ad preces omnium benigne indulget [mdulgeiisj, ttbi se beala regina lioc muntiscoelesleaccepissecum
ignem ferveulem compescuit, sospes ad domumsuam omni alacritate gauderel, lola bebdomada cum omni
rediil: el sic istius poena omnes fecit cautos ac de- congregatione se in psallentium vigiliis et jejuniis
votos. aptavil, Dominumbenedicens se lale muntis accipere
14. Suaedas[Sfl!S,lib .1,num. 15] in villadumesset, meruisse. Sic Deus suis lidelibus quae.postulant non
devolo ac fidelianimo mens [mente] inlenta Christo abnegat. Frequenier et dulciler quasi in figuia, u(
reliquias sanclorumomniura plena devolionehabere nerao inlelligereposset, dicebnt: Cui animarum cura
cupiens, exoranli advenit vir venerabilis Magnus est, forliler laudera ab hominibus debet timere. Sed
presbyter cum reliquiis domni' Andreae et aliorum hihilominiis quantum illa hoc vitare volebat, tanlo
quam plurimorum. Quibtis super altare posilis, cum magis ac magis virlutum lnrgiior sibi in omnibus fi-
nocte devota vigilat superformulam, etse ad oratio- delem declarare studebat: ita ul ubicunque infirmus
netn prosternit, parvus sopor ei accessit, qualiter ei a quacunque detentus infirmitateeani invocasset,sa-
Dorainus declararel voiuin suum impletum, dicens D lutem recipiebat.
ad eam: Cognosce, benedicta, quia non hse solum 16. Vir illusler, Leo nomine, ad concilittmsynodi
reliquiae, quas presbyter Magnus allulit, hic sunt evocatus a viris apostolicis Leontio [Rurdegalensi]et
lantum, sed quantas in Alheia [AthMs]villa congre- Eusebio [Sancloiiensi] episcopis, dttm iter ageret,
gasti, lolae hic convenerunt. Ubi oculos aperuit, vi- oculi ejusgravi suntcaligine obducli, sanguinis uube
dit virum splendidissimumqui hoc ei nuntiaverat,et cooperti, ul non nisi a famulie siisientatus pergeref,
gaudens Dominumbenedixit. Postquam in monaste- penitus necviam viJeret. Qui ingressns monasterium
rium est ingressa , quanlam roultitudinem sancto- beatse, ubi filias suas ei devotus tradidit Dominoser-
rum fulelissimisprecibus congregaveril, hoc Oriens vituras, lnlroivit in oraloriura.domnaeMarisenomini
lestatur, Aquilo, Auster, vel Occidens profitetur : dedicattitn : post orationem datam prosternit se fide
quia undique pretiosas gemmas cceloque rcconditas, plenus supra sanctaecilicium, viriliter eam iuvocnns,
(«) Vitam sancii Mamanlis. seu Mammetis mar- Floriac. Johannes a Bosco, ejusdem martyris tratis-
lyris, qui apud Cesaraeam Cappadocise urbeni iv lalionetn brachii Lingoiias factam refert. In Mar-
Nouas seplemb. passus dicitur, habes iu biblioth. tyrologio Rom. xvi Kal. Septenvb. colitur.
673 VITA. LIBER SECUNDUS. 074
et tandiu superjacuit quousque dolor discessit, ca- iA rator legatorios cura evangeliis auro et gemmis or-
iigo fugala est, coagulatus sanguis se venis mini- natis.
straniibus perduxit, clarisque oculis qui manibus 19. At ubi lignum, ubi salus muudi pependerat,
sustenialus venerat, sanus rediit, de cilicio beatae Pictavis (o) civitatem cum congregatione sanctoruni
lunien recepit, lar.tus atque incolumis, ad synodum advenit, et pontifex loci cum orani populo devote hoc
ubi coeperat, ambulavit, quod post ipso referenle vellet excipere; inimicus humani generis per satelli-
ntiivetsa synodus audivit, ae inde regrediens nobis les suos egit, ul pretium mundi repellerent, nec in
haec ore proprio disseruit. Ipsa ei fecil devotio fun- civitate recipere vellent, qualiter beata lladegundis
damenlum basilicae domnse Radegundts percutere, tribulalionibus subjaceret, aliud pro alio asserentes,
ubi et centtim deditsolidos ad fabricam ipsam facien- Judaico ordine; quod nostrura non est disserere,
dam. Quanti infirmi ad ejus invocationem sunt sani ipsi viderint: Dominus novit qui sunl ejus. Sed illa
reddili quis enumerare valeal? Quis eam unquam spiritufervente,anirao dimicanle, iterura ad benignis-
vidit et lerrenum hominem esse credidit? Per Deum simuin regem dirigit, quia in civitatem salulem re-
ccelifiducialiteret veraciter dico, quia sic semper in cipere noluerunt. lnterim quousque missi sui de
oculis omnium resplendebat cum aninia vultus ejus, donrao rege reverterentur, in Turonico suo uiona-
ut non immerito extrinsecus appareret, quod intrin- " sterio virorum quod condidit, ut ipsam salvaret, ibi
secus gerebatur cum psallentio sacerdotum crucem Domini vel pi-
17. Post congregatas sanctorum reliquias, si fieri gnora sanctorum commendavit. Non minorem inju-
potuisset, ipsum Dominum de sede majestaiis su;e riam est passa sancta erux per invidiam, quam Do-
visibiliter|hic habitare expetiisset. Et quanquaui eum minus qui per cursorera [At., percussoremj fidelem
carnalibus oculis non intuerelur, spiritalis mens in- vocatus et revocatus ante presides et j'udices omnem
lenla sedulis precibus conlemplabatur. Sed quia Do- malitiam patienter sustinuit, ut quod creaverat
mimis non privabit bonis eos qui ambulant in inno- non periiet. In quauto se cruciatu posuit, in.jejuniis,
centia, et qui eum ex loto corde et ex tola aniina et in vigiliis, in profusione lacrymarum tota congre-
ex tota menle qusesierit [Psal. LXXXUI),sicut baec gatio sua, in luctu et fletu omnibus diebus usqua
beata fecit, divina clementia se benignam exhibuii, quo respexit Domiuus humilitalem ancillaesuae, qui
eique in sensu posuit, in cujus pectore die noctuque dedit in corde regis ut faceret judicium .et justitiam
requiescebat, ut sicut beata Helena, sapieulia im- in medio populi ? Nam devotus rex per fidetem suum
bula, timore Dei plena, bonis operibus gloriosa li- virum illustrem Justinum comiiem transmisit ad
gnum salutare, ubi pretium mundi pro nostra salule ( virum apostolicum domnum Eufromium (b) Turo-
^
appensum fuerat ut nos de poteslate diaboli eripe- nicaecivitatis episcopum, ut cum honore digno glo-
ret, perqtiisivit, ita ut, invento, ambabus manibus riosam crucem Dotnini vel sanctorum reliquias iu
plauderet, et in terra genu flexo Dominum adoraret, monasterio domnoe Radegundis introponeret; quod
ubi ipsaro in mortuo suscilato dotiiinieaui crucem et factum est. Exultavit in gaudio beata cum orani
supra positam agnovit dicens : In verilate tu es Chri- cella sua , seque hoc de ccelis donum bonum et da-
stus Filius Dei, qui in hunc mundum venisti, tuosque tum perfectum suae congregalioni, qttam ad Doroiut
captivosquoscrcasli, preliososanguineredemisli; quod servilium congregavit, contulit, in spiritu sentiens
fecit illa in orienlali patria, hoc fecil beata Radegun- qaod post ejus Iransiluin parum habere posset.
dis in Gallia. Quamquam illa eum rege cceli gtoriaretur, unde eis
18. Et qnia sine consilio in mundo dum vixit, ni- subvenire posset: hoc donum coeleste provitrix op-
hil facere voluit, transmisit lilteras ad prsecellen- tima, gubernatrix bona, ut oves noo usquequaque
tissimum domnura Sigiberlum regem, cujus imperit» relinquerct, pretiura mundi de pignore Christi, quod
pairia ista regebatur, ut ei permilteret pro totius pa- de longinqua regionepexpetiii, ad honorem loci es
triaesalute et ejns regni slabilitales liguum crucis salvationem populi suo in monasterio dimisit; ubi
Dominiab imperatore [JustinoJ expetere : quod ille virtute Dei cooperante, potentia coeli minisirante,
"
benignissimead petilionem sanclae reginse asseiisum csecorumoculi lumen reeipiunt, aures surdse pate-
prsebuit. Illa devolione plena, desiderio accensa ad fiunt, mutorum lingua ad suum redit officitim; clau-
imperatorem non munera dirigit, quae se propler di ambulant, dsemones effugantur.Quid piura ? Quis-
Deum pauperem fecil; sed oratione obtinenle, cum quis a quacunque infirmitate detentus ex fide vene-
comilatu sanctorum qttos incessabiliter invocabat, rit,per virtulem sanctae crucis sanus redit. Quis
missos suos direxit. Sed quod sua vota poscebaut queat dicere quantum et quale donum huic urbi bea-
obtinuit, ut beatum lignum crucis Domiui auro et ta contulit? Unde quisquis ex fide vivit, ejus nomini
gemmis ornalura, et niullas sanctorum reliquias, benedicit. Praecellenlissimisenim dominis regibus et
quas Oriens retinebat, uno residens Ioco se habere serenissimae domnoeBrunighiidaercginae,quos caro
gloriata est. Ad petitioneui sanctse transmisit irnpe- dilexit affectu, et sacrosanctis ecclcsiis vel poutifi-

(a) GregoriusTuronensis, lib. 9, c.40: Delatisreti- bus villwse contulit.Maroveus lunc Pictavos regebat.
quiis,inquit, peliit regina episcopumut cum honorede- (6) Mortuus anno 573 Gregorium habuit succes-
biio grandiquepsallenlioin monasteriumcollocarenlur: sorem.
sed iile despiciem suggeslionemejus, ascensis equiti-
678 SANCTA RADEGUNDIS,REGlNA FftANCl/E. 670
cibus earum cum contestatione divina suum com- A j illud signarel, aliqua de sororibus vidit supra inururn
inendavii monasierium. millia milliumdaeiiiontiniiti specie caprarum astare ;
20. Post lioc donum coelesle acceptum transniisit ubi sancla dexleram beatatti cum signo crucis eleva-
beata inissos suos, supradicium presbyleruiii, cutn vit, omnis ilia multiludo damiotium fugata nusquam
aliis, ad imperalorem cum simplici vestimenlo gia- comparuil.
lias agefe. ln redeundo coepil mare fltictibus agi, ubi 23. Simili mododum ante suam cellara nocteasta-
sunl multa pericula passi, procellas scilicct et tem- ret, seroper corde et in ore cursum de.cantatisjiitra
pestates, quales se nunquam vidisse fatebanlur ; qua- arcana cordis sui secrete jugis jaiis Dei pfirspnabaf,
draginia diebus et quadraginta nociibm in medio no.cturna avis, quoo hotninibus est ingrata, vocife-
inari navis eorum periculo subjaeebat. Jam de vita rans jn inedio monasterio in arbore se infestabat.
desperanles moriem prae oculis habenles, inter se Dicit ad eam una de astantibus : Ppmina beata, si
pacem lacientes, quia jam eos mare absoiberecupie- jubes, in verbo tuo ejicio avem. Quaedicit ei : Si
bat, se videnles in lanto periculo, voces ad ccelum nocet, in nomine Domini vade, nihijprninus signuni
dabant clainantes ac dicentes : Domina Radegundis, crucis super earo faciens. Arobulavit dixiiqqe avj :
subveni servis tuis : dum libi obedimus, submers| In nomine Domini noslri Jesu Clirisli jtibel domina
nou pereainus ; Iibera nos de morlis periculo quia B 1 Radegundis, si non ex Dei parte venisti, ut ab |toc
jaui mare paratum est ut nos vivos absorbeat. Ubi- _ loco discedas, pl peiiitus hic cantare non praesumns.
cunque invocaia fuisii miserta es, nunc adjuva luos Tanquam si ex ore Dei prolatum audisset verbum,
ne pcreani. Ad has voces in medio mari advenit co- dedil volatum et nusquanicomparuit. Merito ej aves
lumba, quae ler navem corum circumiens, terlia vice et bestiae obediunl, quia illa nunquam praeteriil Do-
iri nomine Trinitatis quam beata semper corde di- mini obedire praecepto.
lexit, cum volaret, scivus beatse reginseiiomine Ba- 24. Et si pro infirmitate aliquoties requiescere vq-
wtaios' exiendit manum, de cauda ejus tres lulil. luisset, spiritu vigilanti dicebat, tanquara admqnens
Iiennas, quas mari intinguens lempestatem compcs- eara quse psalmum dicebat: Age, nlic. Nu|Ii dubimn
cuit et ad iiivocaiionem nominis beatae Radegundis, esl quod spiritaliter cum sanctis psallebat, aut certe
columba quseapparuil, ejus famulos de mortis ja- nec sopor eam superabat. Mens intenta ad Chrismm
nua vilaereddidit, et facta csl traiiquillitas iitagna in (fequenter etiatti in sopore posita, de futuro judicio
medio mari. Illi vero alta voce clamanies dicebant : et de seterno prsemio prsedicans, expergefacla nobis
Advenisti, bona domina, pietate plena, luoseantivosi dicebat: Colligite,colligite trilicum dominicum, quja
eripere ne fluctibus mergerentur. Ad ejus invoca- vere dico vobis non diu erit utcolligatis. Videle quod
lioiiem non laf*"im sui, sed omnes sunl tiberaii per < Cdico, colligite quia vere qusesiturae eslis isttid
virtutem ipsius domnseRadegundis.Ipsas pennas huc lempus; vere, vere qusesiturae estis islos dies et
allulerant, etfabricatas ipsi qui de morte sunl libe- valde desideraturae.Quod elsi tunc ignavia nostra
rati, per loca sancta devoli dederuut. Ubicumquei hoc tepide accipjebat, jam lamen nunc venisse pro-
invocata fuerit, benigne exaudil; si febricitans , aut! bemus quod dixU. Illud propln.aicum in nobis im-
pustulam habens, aut a quacunque lentus infirmitdle,, pletum est: Miltam vobisfamem in lerra (Amqs vi);
pro interjeclo longinquitaiis ierrse spatio ad eam ve- famem,inquit, non panisetaquaesedaudiendi verbum
tiire non poluisset, candela in ejus nomine acccnsai Dei. Licet prasdiealiones quas instiluit recitenturf;
omnem febrcm depulii. tamen cessavit illa incessabilis yox, desiderabilis
21. Quantum suam eongregationemdilexerit quisi admpnilio, dulcis alfectus. Nam qualemYulluni, Deus
effarivaleat? nec si ceiilcno sonitu linguaepleclrumi plasmatpr bone ! qua|.emfaciero, qualem personam
moveat hocexplere valet. Inslituitut,dumreficerent, , habuit, quis potest unquam exponere ? Sed et hoc
semper leclio legeretur, ut n*i solum fattces acci- rcminisci suppliciuui est. Nos vero humiles deside-
piant cibum, sed et aures audiam Dei verbum. Quid- ratntis in Ca doctritiam, formam, vultum, personam,
quid aut aliis proecepil aut ipsa fecit, omnia propterc scientiam, pielaiem, bonitatero, dulcedinem : quam
Deum semper implevit. Quidquid aul proliibuit fieri,, D specialem a Doinino inler caeteros homines liabnit.
aut ipsa vitavit facere, omnia in zelo Deiel nihil car- 25. Quam sancta fuit vila ejus, tam purus et dulcis
naliter aut egit, aul sapuit. El quia nunquam oliosai aspectus. Ante annum transitus syi, vidit in visu lo-
ab opere Dei esse voluit, irisistebat ittiqueorationi,, cuin sibi paratum, veniique ad eam juvenis praedives
lectionieteleemosynisacprsedicationibusincessanier,, pulcberrimus, el quasi j'uvenilem habens aelatem,
oranibus diebus, ut hulla esset quaese de ignorantiai qui suavi tacitt blandoquecolloquiodum cum ea lo-
excusaret. querelur, illa de se zelans,blandiliam respuebat. Qui
22. Tantum denique dontiiriin se largienle divinasi dixit ei:Quid me desiderio accensactim tantis lacry-
gratia habuit, ut hurailitatis raagistrum qui de cceli i niis rogas, geuiens requiris,'fusis precibus poscis, pro
solio ad terras descendit imilando, Dominum seque- rae tanto te cruciatu affligisqui semperlibi adsislo?
relur in spiritu, quocunque tret. Postquam congrega- Tu, gemma pretiosa, noveris le in diademate capitis
tio se recondebat jam ad pausationem, illa , ut pcr- mei priiiiara esse geminaiu. Nulli dubiuin qttod ipse
nociatisiii oratione, sua sancla dexteia monaslerium n eam visitavit cui se tola devotione iradidit vivens in
per siguum crucis salvabat. Quadam vicc dura beala a corpore et gloriam qua fruilura erat ei ostendit. Sed
 677 VITA. tlBER SECUNDUS. C78
Iiunc yisum secretius cum conlestatione duabus A Flenda ergo nobis talis non est, sed tremenda. Ami-
saiisfide!ibusdisseruit,utsesuperstitenulli narrarenl. sirous quidem in praesenli sseculo domiriam et ma-
Et quia multa surit adhuc satis et magna quaepro- trem : sed in regntim Christi prsemisiraus interce-
ptcr prolixitatem praeterinras , ne prolixilas nostra denlem. Admirabile quidem gaudium fecit in ca^.is,
audieutibus polius fastidium generet, quam niiorein in terris vero intolerabilem luctuin reliquit.
sermoais [AL, sermo] ostendat. Quantum de amore, 27. Quando ejus sancta anima de hoc saeculo
de ntitrinientis, decharitaie,depraedicatione,deonini migravit ad Christum, non erat ibi ponlifex loci.
omnino sancta ejus conversatione reminiscimur, cru- Ambulavit ntintius ad virum apostolicum dom-
ciainur et dolentes oculis distensis requirimits tan- nutn Gregorium Turonicse civitatis episcopum, et
tam pielateni, sed nec invetiimus quod perdidimus. advenit. Sed quantum pr.rsens vidit oculis ante-
0 lam dura condjtio quae nobis infelicibus evenit! quam cara sepeliret, de ejus virtutibus in libro
o piisima domina, ulinam obtinuisses cum caeli Do- miraculorum [Greg. Turon. de GL Confes. 106),
inino, ut ante te oves quas congregaverasdirexisses! quem composuit, inseruit. Cum autem venit ad
Tu, pastorem bpnum sequens, gregem Domino tradi- locum ubi sanctum corpus jacebat (quod ipse
disses. postea cum sacramento lacrymans dicebat, quod
26. Jam ad gloriosum ejus venimus transitum, B in specie hominis angelicuin vullura viderat), facies
quem sine profusipnelacrymarum dicere non possu- illius velut rpsa et liiium fulgebat; ita tremefactus
mus. Fluunl lacrymae,de imis medullis gemitus pro- est ac metu concussus, tanquam si ante praesenliani
rumpunt, sedinnullo consolalionis locum iiiveniuni, beatae genitricis Domini adstaret devolus vir Deo
dum planginius; si de ejus fideli devotiope minus di- plenus. Expectabatur pomilexloci ut eam cuin digno
cimus, plus peccamus. Usque ad diem transitus sui sepeliret honore. Toia congregatio circa ejus loruro.
numquam niinuit cursum implere; et quodcoepit, stans psallebit; ubi psallenlium vel paululuni quie-
corde relin.uit: qnja non qui cceperit, sed qui perse- scebai, iniolerabilis planctus adcrat. Triduo iexpec-
veraverit usque in finem, ipse salyus erit. Ubi jam tatns est poniilex , quia vicos circumiebat; sed qnia
ad finem vitaevenil sanctum ejus corpuscultiin, lon- non venit, supradictus vir apostulicus de caritate
gum trahens martyrium pro ampre Domini; beali fisus quia perfecla cqritqs foras mitlit timqrem (I
[forsan beataeid esl Moniales]oronescongregati luc- Joan. iv), in Basilica sanctaeMarise(c) nomine con-
tuose circa ejus thorum flenles et ejiilaoles, pectora dita, ubi sacra virginur/i corpora de monasterio suo
duris pugnis ef lapidibus ferientes, yoces ad cselum conduntur, eani cum dignp sepelivit honore.
iabant clamaules ac diceptes : Domine, ne permitlas 28. Duin sub muro cura psallenlio sancttim ejus
nos tam grave damnumpati;lumen noslrum recipis, ,C cprpus portaretur, quia instituerat ut nulla vivens
nos cur in tenebris relinquis? Et quia illa quidquid foras roonasterijjahuam egrederetur (d), lotacongre--
potissimura facere vpluit, semperdje nalalis Domini gatio supramMruralampqtans, ita ut plauctus earum
facere elegit, gloriosus transitus ejus sie cpfitigit. superaret ipsum psallenlium, pro psalmq facrymas,
Nam quarta feria mane primo idus Augustas, quod pro captico piugiliim, ef gemitumpro alleluia (e)red-
fecil idem mensis diesxni(a),clausisunt ejusoeuli (b) debant. Rogaverunl desursum ut subtus turrem re-
et obscurati sunt nostri. Vaenobis quia peccavimus, pausarelur feretrura in quo beaia porlibatur, graviier
afdictum est dolore cor nostrum, flevimus et plan- Sustinentes e|us a5senliam. Sed uf suam lidelem
gimus, quod diutius tma nos te habere non merui- Dominus declararet in niedio populi, ibi dum pausa-
mus. Ipsum mane ubi nobis tanlum juahiin contigit, retur sanctutn corpus, caecumilluminayit: qui niultis
ubi una vox, unus planctus, unus clamor caelospene- annis lucem diei non viderat, lumen recepit; qui ad
trabat; lapidarii qui in inptite pperabaniur, in aere nianus (ractiis veneraf, post feretrpra nullo susten-
audierunt angelum Dei loquentem ; unus dixit ad lante videns, tanquam si nulluin habuisset laborem
alios : quid facitis? dimittite eam adhpc; qttia ha; oculorum, ad sanctuiii sepulcrura abiit, et usque ho-
voces ad Domini pervenerunt aures. Angeli, q.ui die clare videt.
eam ferebant, respondenles dixerunt : Jam factum '.D 29. Ne prselermittatur et aliud miraculum. Ubi
est. Quid facietnus? Illam recepit paradisus, ubi glo- eam sepelivit supradictus episcopus , coopertoriuin
riatur cum Domipo. Credimus quod nos non de se non posujt, antequani ponjifex |oci veniret. Liberae
separat, quas se ei placere voltiil cum quo regnat. quseante eum cereos portaverunt, lolae ingyro se-
(o) Quarta feriaChrislumDominumnatum esse Ge- (d) Nempejux ta regulamquamsanctasCaesariusmo-
drcnus et MaximusMonachusaequeexistimarunt, ut Narnrecapitulalioiiis|Artic. Ista-
nialjbuspraescripsit.
Scaligerlib. vi de emendal. temp. ubideanno niita- luit, ul hulla ex vobisusque ad mortemsuam de mo-
lis Domini, observavit. nasterio egredi, velde ipsa basilica in qua januam
(b) Gregorios Turonensis lib. ix c. 2, obitum sau- habetis, aul permillatur , aul per seipsam prwsumal
ctaeRadegundisilligal anno duodecimo regis Lhilde- exire,
berli, qui respondel anno Cliristi D. LXXXVII, quo do- (e) llanc laetitioevocemalleluia olim in Exsequiis
iiiiuicalitlera E cnrrebat. usurpatam jam annotavit Meiiardus noster in librum
(c) In illambasilitam modosauctae Radegundjs iioini- sacramentorum : qtiam vocem praecipuein funeribus
nidicatanicollegiumcanonicoruinisuccessit:alia vcro sacerdotum Ginci soepiusingeminant, ut constal ex
titulo sancise crucis insigiiita hodieque a sanctimo- Euchologio.
uialibus Benedictinisoccupatur.
679 SANCTA RADEGUNDIS,REGlNAFRANCLE, . 68)
pulcri adstabant; unaquaequein suo cereo suum no- A / in beati Antistiiis Basilica vigitaverunt, tota nocie
men dabatscriplum,lolae uni ex famulis cereos ipsos energuraeni clamaverunt; inter quos mulieres duas
jtixla ordinationem tradebant. Fit contentio in po- graviter infeslabat inimicus, prsecipueuna tautuni
pttlo; alii dicebant cereos ipsos in ej'us sanclum se- baccbabaiur, ulin ejus fremitutotatreineretbasilica.
pulcrum mitli debere, alii dicebant, non. Dum istud Poslquam inde vir venerabilis Arnegisilusabbas basi-
ageretur, de pueri brachio qui lotos lenebal, unus licaebeataereginaecum suis Monachisexivit, ad suam
exilivil in altum super omnem populum, et se in vadens basilicam cursum implere, quam il'a salis
sanclo sepulcro ad pedes beatae posuit, etquod baesi- dilexerat, ipsas post se mulieres audierunt claman-
tabatur, declaravit. Respicientes ad nomen , cujus tes , Venite. Quae ingressse basilicani vociferanles
esset cereus, inventum est Calvrenomen. Hocvidens domnam Radegundem ut eis parceret supplicabani.
episcopus vel omnis populus, admirantes virlutem Una ex illis , qusegravius tribulabatur, jam ler qui-
beatse Radegundis , Domino benedixerunt. Quantae nos habens annos ex quo eam spiritus nequam Ua-
post ejus transitum ibi sunt factaevirtules, quanti gellabat, cum malutina dicebatur , saeviensitiimicus
daernoniaciliberati, qtianti fcbricitanles sunt reddili vas quod invaserat, reliquit. Illa alia ad lertiam ante
sanitaii, quis emnnerare valeat ? ostium ipsius basilicoeesl liberata, et ultra neqttissi-
50. De Burgundia cum viro aposlolico Leifasto(a) B mus hoslis eis nocere non valuit. Qtiam larga est et
episcopo veniens ej'us abba nomine Abbo, dum esset dives misericordia Dei quae suos vereri facit, et loca
Piclavis incivitate, dentis incurrit validum dolorem. requirit ipse virtutum largitor ac dispensator, uhi
Die noctuque una vox, unus dolor inerat ei, mortem per suos fideles suam ostendit potentiam. Ad basi-
evenire sibi optans ut laitto careret dolore. Qtti itt- licani sancli viri suntalii Ijberati, alii vero basilicao
spiranle sibi divina ntisericordia rogavit se duci ad domnaeRadegundis sunt directi : ut sicut oequales
sanetaebasilicam : ubi ingressus , cum fide se anle gratia erant, ita aequaliset virlus ostenderetar.
sanctum sepulcrum terrae projecit, moriem proeocu- 52. Quis male habens, quarnvis vita desperatus, si
Iis liabens, pallam coiporalem desuper sanctum pallam subteriorem custos ejusdem sacri sepulcri in-
lumulum mordicus apprehendit. Qui seplem diebus tinxit incalice aquae,et dedil ei febricilanti poculum,
nec cibuni sumpseral, nec somno refici poterat, in iion statim ut bibit anle sanctuni. ejus sepulcru.n
Iioc morsu sopor accessitj; dolor discessit, sanus ad jacens sopor accessil, morbus recessit? Christo lar-
bospilium rediil. Quod post ipso referente plures co- giente omnibus diebus in nomine ipsius DoinkiiJesu-
gnoverunt, ubi se falebatur de mortis janua per vir- Christi ibi mitllae virlutes fiunt, unde recessit. Nos
tutem domnoeRadegundis esse revocalum quoque eliara fideli devotione et sedtilitate debita
31. El quia mos est in festivilale beati Hilarii reli- Q veneramur in terris , cujus anima confidimus, gati-
quis Monasteriiscircumcirca proximis, qusesunl ibi,, demuset gloriamur quod prsefulgeat in cajlis, ipso
usque in mediamnoclem vigilias celebrare; demediai prsestante qui cum Patre et Spiritu-sancto vivit et
nocte tinusquisqueabbas cum suis fratribus ad suumi et regnat in sseculasseculorum,Amen.
revertitur monaslerium cursum celebrare. Quamdiui

(aJ^Leifaslusseu Lefastus episcopus ^lduensis , num. 7. Sammarthani Auspicitim inler Siagrium ct

tfftutun , post Siagrium , qui anno DCobiit. ut senlit Lefastum locant: sed prior senienlia ob Beatidonivire
Carolus le Cointe io Annal. Franc. ad an 600, aetatempraeferenda.

SANCT./E. RADEGUNDIS. REGIN.E FRANCDE.

TESTAMENTUM;
SIVE
a
EPISTOLA AD EPISCOPOS.

Hanc iniiio institutae congregationis suse pro ejns tutela et stabilitate scripsit, concilioque Turonensi con-
lirmandam absens oblulit.
a Nonvideo quod tempus huic epislolaeaplius con- tum a sancta Radegundescriptamvolunt, praeterquam
jjruat, quam concilii n Turonensis. Cum enim scri- quod a Gregorio Turonensi refellunlur, qui initio in-
pla sit ad episcopos illos ipsos (quod ex illorum stilulae ab ea eongregaiiohis editam docet, lib. ix,
rescripto palet) qtti concilio Turonensi adfuerunt, cap. 59, hoceliam non animadverlunt, Etiphronium
verisimile est liim ad eos missara, cum una essent episcopum (ut de csoleris qui tina rescribunt, nihil
in eo cnncilio congre^aii. 0_ttihanc in longiora lem- dicam) ea tempora non altigisse, toioque ampiius
pora differunt, ei post annos viginli paulo anie obi- decennio sanclaeRadegundis obitum pracvertisse.
081 NOTITIA. m
Dominissanctis, et apostolica sede dignissimis m A i pronac mentis sludio cogitaris eliam de aliarum pro-
Chrislo patribus, omnibus episcopis Radegundis pec- feclibus, ut annuente domiuo mea desideria effice-
ealrix. rentur reliquis profutura, instilueiile atque remune-
Congruaeprovisionis tunc roboraliter ad effeclum rante prsecellentissimodomno rege Clotario, iuona-
tendit exordium, cum generalibus patribus, medicis, steriura puellarum Pictava urbe constilui, conditum-
ac pastoribus, ovilis sibi commissi causa auribus que, quantum mihi munificentia regalis est largita,
tradittir, eorumque sensibus commendatur, quorum facta donatiotte dotavi. Insuper congregationi per
participalio de charitate consilium , de potestate suf- roe Christo praestante collectae regtilam, sub qua
fragium, de oratione ministrare poterit interventum. sancta Caesariadeguit a, etc.
Et quoniam olim vinclis laicalibus absoluta, divina Reliqua videsis lom. prwced. col. 522, ubi hwc
providenle et inspirante clementia, ad religionis nor- epistola a GregorioTuronensirekrlur.
mam visa sura voluntarie duce Christo translata ; ac
" Soror sancli Caesarii; aut cerle junior altera, si perstite adhuc Csesarto defunctse,in abbatissse mu •
degit legas. Duae-siquidemejusdem nominis et mune- nere successit, ut auctor est Cyprianus in Yita sancti
ris Coesarioefnerunt. Una sancli Caesarii germana, Caesarii, quam Csesariaehujus rogatu coraposuit. Ab
qtiatn Caesariusfrater condito ase monasterio abba- hac eadem Radegundis regulam Caesarii, quam mo-
lissain prrefccil, eique regulam, sub qua cum suis nasterio suo traderet, expetit. JAC.SIRM.
Viveret,instiluit. Posterior altera, quse priori, su-

DEGRETUM EPISCOPORUM,

QTJODSDSCEPTABEAT.ERADEGUNDIS
EPISTOLACONSCRIPSERDNT.
Dominse bealissimrje, et in Christo ecclesiaefilite B mensaedivinitatis provisura remedia, etc.
fiadegundi, Euphronius, Prsetextatus, Germanus, Reliqua videsisGreg. Turon. lib. ix, cap. 39, col,
Felix, Domitiannus, Victorius et Domnolus, episcopi. 516 tom. prwced.
Sollicita sunt jugiter circa genus humanura im-

ANNODOMINIDLXXUI-DLXXVll.

BENEDICTUS PAPAI.

NOTITIA EX LIBRO PONTIFICALI.

Benedictus a natione Romanusex patre Bonifacio, G eodem] tempore gens Langobardorum « invasit to-
sedit annos b qualuor (a), mensein unum, dies vi- tam Italiam, simulque et fames nimia, ut etiam mul- *
ginti octo [Cod. Luc, novem]. Ejusdem [Cod. Luc, litudo castrorum se traderet Langobardis, ut tempe-

NOTJE SEVERINIBINII.
a Cum Romana sedes ob tumultus betllcos vacas- magna slrage exercitum ejus prostraverunt. Cujus
set menses decem et tres dies, Benedictus, quem rei nuntium dum ad ipsum imperatorem perlatum
GrseciBonosnmnominant, creattts estpontifex die 16 esset, menle abalienatus fuit, dilucidis interdum in-
Maii, anno CliristiRedemptoris 573. Hujus tempore tervallis ad modicum duntaxat temporis spatititn re-
Langobardi maxima ex parte idolorum cultores, Ec- sipiscens. Ab hocmalocorporisliberatus est, quando
clesiam dira persecutione vexarunt, loca sacra effos- ad conciliandum sibi divinum numen templum ex-
sis sanctorum martyrum sepulcris profanarunt, aedi- struxit Dei genilrici Maiise, quse ei tantum sanctita-
ficia in suburbiis Romae diruertmt, sanclum Cerbo- tis praestitit, ut dilucido intervallo potius, cunctis
nium episcopumcttm suis clericisin exsilitimfugarunt, recle disposilis, statum roipublicaein tuto collocaret.
ocloginta rtislicos, quorumquadraginta itnraolaiitias (Exh
miscell. Hist.)
cames coraedere, alii caput eaprae adorate recusa- Annis quatuor, mense uno et viginli octo diebus
bant, supplicio mortis affecerunt. Hac persecutione sedem pontificiam leniiit. Obiiienim anno Redeitipto-
ea miracula contigerunt quae in libris dialogorum ris nostri 577, pridie Kalendas Augusti.
recensentur apud eumdem Gregorium de sancto Cer- c Quo tempore Langobardi in ltaliam venerint,
bonio episcopo,Santtilo, aliisque presbyteris. Justi- supra dixi in nulis ad Vitara Joannis. Haec Anastasii
nus imperator Anastasium Antiochenum, ob qusedam fortasse intelligeiida sunt de eorumdem grassatione
crimina illi objecla deposilum, relegavit. Qua re cum illa, quatn sanctus Gregorius inter saevas Ecclesioe
uiDgnaroapud Deura offeiisam raerito incurrisset, persecutiones annumerat.
omnia £11 i deinceps iu pejus ruere coeperunt. Persre (a) Eadem habet Cod. ms. Hardysil. LABB
PATROL.LXXII. 22
683 BENEDICTIPAP^ I AD GRANDENSEMPATRIARCHAMEPlSTOLiE FRAGMENTUM f84
rare posset inopiam famis. Quod dum eognovissetiA.basilica beati Petri apivstolisecretario, pfidie Kaleu-
Justiiius [Cod. Luc, Jusiinianns] piissimusimperator, das Attgusti [In Cod. Luc deest pridie Kalendas Au-
quia Roma periclitaretur fame et morlaliiate [InCod. gusti]. Hic fecit ordinaiioneiii unam per raeiiseiiide-
Luc. deest et mortalitate], misit in ./Egypium, et cenibretn, presbyteros quindecim, diacones tres,
oneravit naves frumento, et transmisit Romam. Et episcopos per diversa loea numero viginti unutn. Et
sic misertus est Deus Italiae. In istis laboribus et af- cessavit episcopatus menses tres, dies decera \ Cod.
flictioriibuspositus [Cod. Luc, his diebus] sanctissi- Luc addil sub dje 30 mensis Julii].
mus Benedicluspapa uiortuus est. Qui sepultus est in

JOANNIS DOMINICI MANSI

1N FRAGMENTUM EPISTOUE BENEDICTI CENSURA.

LongiusculumfragmeittumepistolaeBeneclictipapseex Gratianipaleaadcan. 18, c. 27, q. 2, hic exbibeoab omnibus

quidemceu apocryphumrejeclum,sed dubito an rnerito.Quanquamenimsuspicionissuaatitulusipse, ulin Editislegt-
tur, mereri potesl,ambiguumest tamen numsincerusGratianiCodexeumdemprseferat qui lh Editisapparel. Gratia-
nus enitneditusepistolamhanciatam praefertPatriarchwGradensi,qui sane patriarchaBenedicttI setateaudirinondum
coeperai.Veriim in meodecreti Codice,quodsasculoipso Graiiani,vel iniliosuccedetilis,seriplumnon inani conjectura
suspicor,ita lego : Benedictussenus servorumDei N. salutem. In marginevero alia, ut suspicor, sed seque antiqua
iitauu additumest: Graduensipatriarckw,elDomiiricoejus suffraganeo.Lectioista praecipuumargumentumadversus
siuceritalemhti|iisepistolasenervat.Verumadliueperseveratsuspicio,in eo quodBenedictusseruMm servorumDeisese
appellat,quemsane titulumccepisseaiunt, a sanctoGregorio.At cumtestis ejus institutionisa sanctoGregoriocceplao
SoatmesdiaconusafferaturscriplormultorecentioraetalesanctiGregorii,unica ejus auctoritastanti aestimandanon est,
ut validumex ea argumentumcontra illam deducatur. Utcuuqueres habeat sese, cum ex Gratianominime constet
cuiuamBenedictotribuenda epislolasit, alterius fortasseBenedicti scriptumertt sincerum.Variantesqu» in ansulis
adscriplaesunt, Romanisdecreticorrectoribusdebentur.

BENEDICTI PAPJE I

FRAGMENTUM EPISTOLJl AD GRANDENSEM PATRIARGHAM.

PALEA-. ']£ uxori suw, et erunt duo in carne uiia (Gen. n). Quilms
Benedictus Servus servorum Dei a Grandenst pa- verbis innotuit non aliter virum et mulierem posse
triarchae salutem, etc. fleriunam carnem, nisi carnali copula sibi cohsereant.
Lex divinseconslitulionis aposlolicam cathedrarn Qui ergo nequaquam mistus est extranese muiieri foe-
dere nupliali, quo paclo per nuda sponsionis verba
\AL, setlem] lotius posuit orbis terrarum magislram
una caro lieri, nullatenus valemus intueri.
[Cod. Luc, magistraium], ut quidquid ubique loco- possunt
rum dubitatur, ab ea ralio ejusdem requiratur. Affa- Propinquitas enim sanguinis verbis dicitur, non verbis
sed [Cod. Luc, non verbis efficitur, sed]
tus est autem nos suis liileris ejusdem cathedrae efftcitur,
e sessorem, ac percunclatus est quidam veslras [A/., neqtie osculum parit propinquitatem, quod [AL, quia]
vif] nomine Joannes, pro connubio filisesuae super- nullara facit sanguihis coramixlionem. Quoniam vero
slitis : cujus soror defuncta cuidam juveni, Stephano ita prorsus sese habet res Joannis istius, ut velit se-
nomine, simplicibus verbis fuerat desponsata, et an- cundam flliamillis nuptiis copulare, cui primam jam
tequam ad nuplias perveniret, morte prseventa : decreveral desponsare , censura apostolici magistra-
utruni scilicet cum eodem juvene possit matriinoniuiu tus mandamus lioc absque ullius criminis viiio posse
celebrari superstitis filiae,nec ne. Namque teslatus fleri, si ulriusque partis sedefit voluntali. Nam cur
hujus rei ralionern apud vos haberi ambiguam. Qiiatn 'C prohibeatttr, quod probibendurn [AL, prohibitum]
Deo docente reddimus liis verbis cerlissimaro. Pro- nunquam sancla Scriptura declaral? Sed neque mun-
toplasius ille, radix el origo nostro [Cod. Luc, no- danae leges, connumeratis personis quae inter se
b conlrahunt, de hujusmodi aliqu'J.
stra] delractam sibi costam in mulierem videns for- nuptias non
-
malam, prophelico spiritu inter alia profulit: Propler dicunt. Ne ergo abnegetis qUodnegandum nulla r
hoc relinqhel homo patrein et matrem, et adhwrebit tione docetis [AL, monslratis].
a De hoc titulo ut est in Codice Lucensi, superius DIn Cod. Luc. deest non, et sequitur, contrahu A
dixi. Deesl vero in eodeni Codice vox palea. MA.NSI. dere hujusmodi. Idem.
 BENEDICTE PAPiE I

EPISTOLA-AD DAVID EPISCOPUM.

Probat ex sacris lilteris, summam Trinitatem unitatem esse.

Reverendissimofratri episcopo David, Benedictus i Deus Israel, qui sedes super cherubim (Isa. xxxvn)?
salulera in Domino. Si unilas non esi, quare : qui sedes,dixit, el nonqui
Respoudere lilteris veslris plenius cogitavi; sed sedelis, et adjunxit |Xa(i(;.,abslruxii|? Si Trinitas noa
cum hoc meditarer, tatitus me dolor tetigit, ut magis est, quare in Regnorum libro diciiur, Dbmine Deus
flere quam aliquid dicere, delectatus sim. Sed ne omnipotens,Deus lsrael, sermoneslui fidelessunl(ll
funditusreraaneret, pauca vobisrescribere curavi, ad Reg. vn, 111 Reg. vui)? Si unitas non est, quare tui,
potiora vos tempora congrue invitans. Quod autem dicitur, et non, vestri, potius intinietur ? Si Trinitas
litterae tuaelesies sunt, quosdam intra provinciam nbn est, cur in psalmo LVUIcantalur : Domine Deus
Bselicamesse, qui dicerenl, neminemveraciter posse virtutum, Deus lsrael, intende ad visitandas omnes
probare, Trinitatem unilatem fleri, cum neque tres gentes? Si unilas non esl, quare intende posuit, et
untim, neqtie unum in tribus posset quemquampro- non, iniendite, ut prsedicalusest, iutimavit? Si Tri-
prie approbare : quas ob caiisas, dileclissime flli, nilas non est, quare in Apocalypsitertio dixit : San-
consulta tibi apostolicacsedis misimus, ut aut his ctus,sanclus,sanclus,DominusDeusomnipotens, quiesl,
eos ad reciam fidem cohverii facias, aut ab ecclesia et quierat (Apoc;iv)?Si unilas non est, quare non, qui
antequam pestis hsec latius divulgetur, repellas. His sunt, pluraliter, sed, qui erat, designavit? Si Triniias
(fraler) Scripturarum lestimoniis (Ithacius adv. Va- } non est, quare in Deuteronomiodictum est: Domi-
rimadum, c. 1) unitatem Trinilatis agnosce, et de- nus Deus luus, Deus misericors est, et audiet vocem
sine Arianorum pravitatem sequi, ut ab eadem tuam (Deuler.IV)?Si unitas non est, quare audiel po-
possis peecaiorum indulgentiam promereri, lsaia suit, el non audient, intimavit? Si Trinitas non est,
propheta dicente: Vide Dominumsabaolh sedentem quare in Jesu Navedicitur libro : DominusDJUSdeo-
superthronumexcelsum,et seraphim slabanlin circui- rum est(Josue u; Deut. x)? Si unitas non est, quara
tu ejus : sex alw uni, et sex alm alteri. Duabus vela- est, dixit, et non, sunt, more locutiottisinduxit ? Si
bant faciemejus, duabusautem vetabanlpedesejus, el Trinitas non est; quareElias orando (111 Reg. xvm),
duabus volabant.Et clamabantad alterulrum, dicen- Domine,domine,domineDeus Israel, ostende quia tu
tes : Sanclus, sanctus, sanclus; DominusDeussabaoth es Deusmeus, dixit? Si unitas non esl, qti.ire, osten-
(Isa. vi). Si Trinitas non est, quare lertio, sanctus, de, et non ostendite, potuit ? Si Trinitas non est,
dixertint? Et si unilas non est, quare sub trina repe- cur Mardoclmis orando(£s(Aei\xm), Domine, domi-
tilione unumDeuin ac Dominumintimarunt?Si Tri- ne Deusomnipotens,omniain potestaletua sunt, dixit ?
nitas nou est, cur in Geneseosdicitur : Dixil Deus, Si unitas non est, quare inlua posuit, et non in
fechDeus,etbeitedixitDeus (Genes.i)? Si vero unitas vestra, signavit? Si Trinitas non est, cur etiam
non est, quare lertio dixit, Deus, et non deos plura- ( j Judiih orando dixit : DomineDeusomniumvirtuiuin,
liter commeudavit? Et si Trinitas non est, quare in respicein oralionem meam (Judith. ix) ? Si uni:as
Exododiclum est terlio : Domine, domine, domine, non est, quare, respice, posuTi, et non, respicite,
miseraUrel misericors(Exod. xxxiv)? Si unitas hon designavit ? Si Trinitas non esi, quare in Jeremia
est, qttare dum tertio diceret, Domine, poslea mise- dicilur, DominusDeusvester Deus verax est (Jerem.
rator singulariler dixit, etnon miseratores, ut plures x)? Si unitas non est, quare, verax est, dixit, et non,
oslenderet, intimavit? Si Trinitas non est, cur Abra- veraces, potius iiilimavil ? Si Trinitas non est, quare
ham ad ilicemMambresedens, tribusqueoccurrens, in Apocalypsiscriptum est : DominusDeus el spiri-
uni domine,dixit (Genes. xvm); et non (ut viderat) lus prophelarummisitangetumsuum, ostendere servis
tribus salulationis obseqaium reddidit? Si unilas non suis quwoportet fieri cito (Apoc t) ? Si unitasnon est,
est, qnare cum Mos!,(Exod. m), Deus Abraham, et quare cum Patrem et Fiiium et Spiritum nominasse,
Deus Isaac, et Deus Jacob, tertio diceret, unitatera misit Dominus,dixit, et non, miserunt, sub prsetextu
osiendens, Hoc mihi nomenesl, dixit; et non, Hsec trium personarum el nominuminlroduxit ? Si Trinitas
sunt nostra noraina, designavit? Si Trinitas non est, non est, quare in Deuleronomio dicitur: Dominus
quare Davidtertio dixit : Renedicatnos Deus, Deus Deusveslerhic esl, Deus(Deut. x)? Si unitas non est,
noster, benedicatnos Deus (-Psalm.xcvi) ? Si unitas quare, Hic est, dixit, et non, hi sunt, plurali nuniero
non est, quare cum, Deus, tertio nominasset, bene- designavit? Si Trinilas non est, qtiare in eodem di-
dicat, el non, benedicant, adjunxit ? Si Trinitas non citur iibro : DominusDeus tuus, Deus magnus et po-
est, cur isaias denuo dixit: Domine Deus sabaoth, tens est {Ibid.)1 Si unilasnonest, quare, inagnuset pu-
a Falsa et commentitia ab eodem Mercatore farrago. LABB.
G8? LICINIANl, CARTHAGINENSISEPISCOPI , GSS
feits, et non pluraliternominatur? Si Trinitas non est, IA fide, altendentesspiritibus enoris et doclrinis dwmo-
cur Tobias lilium sttum cum in Rages civitaiem cum niorum in hypocrisi loquenliummendacium,et caute-
Raphaele angelo milleret, benedicens eos, ita dixisse riatam habentium suam conscientiam, prohibenlium
docetur : Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Ja- nubere,abslinerea cibis quos Deus creavitad percipien-
cob, ipseimpleat benediclionemsuam in vobis (Tob. dum cum graliarum actione, fidelibus,et his qui cogno-
vn)? Si unitas non est, qttare, ipse impleal, dixil, et verunl veritatem, quia omniscrealura Dei bona esl, et
non ipsiimpIeanl,inlimavit?Postremo, siTriniias non nihil rejiciendum, quod cum gratiarum aclione perci-
est, quare Dominusdiscipulos suos in nomine Palris pilur. Sanclificalurenim per verbumDei et oralionem.
et Filii el Spirilus sancii universas genles misit ba- Hwc proponensfralribus, bonus eris minisler Chrisli
ptizare (Matth. xxvm) ? Si unitas non est, qtiare in Jesu, enutritus vcrbo fidei et bonwdoclrinw,quam as-
nomine, dixit, et non, in nominibus, prsecipiendo secutus es. Ineptas aulem et inanes fabulas devila, et
perdocuit ? Si Trinltas non est, quare apostolus Pau- exerceteipsum ad pielalem. Nam corporalis exercilatio
lus ait : Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunl omnia ad modicumulilis est. Pielas aulem ad omnia uli-
(Rom. xi)? Si unitas non est, quare, ex ipso, posuit, lis est, promissionem habens vilw quw nunc est,
et non, ex ipsis, aslruxit? Si enim certo certius et fulurw. Fidelis sermo el omni acceptione di-
volueris uniiatem Trinilatisagnoscere, a saepedicto B I gnus. In hoc enim laboramus et maledicimur, quia
doctore gentium aposlolopoterisuniversacondiscere, speramusin Deumvivum, qui est salvaloromnium ho-
et sequi catholicam ftdem, et Arianorum pravitatem minum, maximeque fidelium. Prwcipe hwc et doce,
respuere : GrafirtDomininoslri Jesu Chrisli, inquit, Nemo adolescentiamluam conlemnal, sed exemplum
el charilas Dei, et communicaliosancli Spirilus. lpsa eslo fidelium in verbo, in conversalione,in charitate,
esl Palris, et Filii; el Spiritus saneli (II Cor. xiu).' in fide,in caslitale.Dumvenio, allende leclioni, exhor-
Quomodo autem in Trinitale unum sunl? quia nalu- talioni, doctrinw. Noli negligeregraliamquw in te esl,
ra alque a ab invicem separari non possunt. Caete- quwdala est libi per propheliam cum imposilione ma-
riiro, frater charissime, quse tua continebant scripla, nuum presbyterii.Hwc meditare, in his esto, ul pro-.
ex subjectis sentenliis maxime omnia poleris colli- feclus luus manifeslus sit omnibus. Allende tibi et
gere h. Necesse est, frater charissime, adesse divi- doctrinw, insla in illis. Hoc enim faciens, el teipsum
num, ubi humantim cessat auxilium. Et ut juxta salvum facies, et eos qui le audiunt (I Tim. m),
apostolum Paulum dicamus, licel verba replicemus, Fame enim nirais affligitur populus Roraanus, qira
quaeipse Timotheo scribit dicens : Ecclesia Dei vivi, clade atque alii anxietatibus vexatus longam"epi-
columna et firmamentum est verilalis. Et manifeste stolam minime scribere valui. Tempore congruo
magnumest pielatis sacramenlum,quod manifestalumG I denuoi (si necesse fuerit) mitte, et ea quae desi
tsl in carne, justificalum est in spirilu , apparuit ange- deraveris , sume. Deus te incolumen custodiat,
lis, prwdicatumest in genlibus,creditumesl in mundo, frater chanssime. Amen. Dala iv Nonas Aprilis,
assumptumest in gloria. Spirilus autem manifeste di- Justino [Labb., Jusliniano| et Libio viris clarissimis
cit, quia in novissimislemporibusdiscedenl quidain a consulibus c.
s Hactenus verba Iihacii. LABB. a Mendaxconsulum adnotalio. LABB.
h Hiiicm. dial. de statu ecclesiaecilat ex Philone
maximo legalorum a Judaeis Caio mip. direetorum. LABB.

ANNODOMiNiDLXXXtV.
'

LICINIANUS,

CARTHAGINENSIS EPISCOPUS.

NOTIT5A EX GAVE.

] quosdam qui credebant epistolas de coelo cecidisse.

LicinianusCarthaginisSparlariaeinHispaniaepisco- D
pus, claruit anno 584. Exstant epistolsealiquot ha- Descriptaesunt hse epistolaeex Codice ras. Toletano,
ctenus ineditae: nempe Tepistola ad sanctum Grego- quas prelo paravit cardinalis d'Aguirre, uti in nolitia
riuiu papam; 2° ad Epipbanium diaconum suo et Se- sua ipse nos docet, pag. 100. Ei fidetnquidem suam
veri episcopi, ut videtur Malacitani nomine, in qua hac iu parle liberavit emineniissiiiuis cardinalis,
ostenditur angelos esse totius corporis expertes; editis his tribus epistolis Conc. Hisp. lom- II, pag.
5°ad ViucentiumEbusilanseinsulseepiscopum, contra 427. Scripsit Licinianus et alia qusedam, leste Isi-
«89 EPISTOLA.PRIMA, AD SANCTUMGREGORIUMPAPAM. 690
doro Hispalensi de Script. Eccles. cap. 29, pag. 89, A stiuctum ab aemulis.De Liciniani opusculis et Pseu-
et in iis prsecipue epistolam de Sacramento bapti- domaximi in Chronico circa illa fingendi licentia ,
smatis, ad Eutropium abbatem, postea Valentiae non panca notavit clarissimus Antonius Bibt. Kisp.
episcopum, qui ab eo pelierat, quare baplizaiis in- Vet. lib. IV, cap. 2, p. 211, etc. Epistolam ad Gre-
fantibus chrismatis unctio tribueretur? sed haec gorium papam de libro Regularura eruit, edidilque
epistola periisse videlur. Subditlsidorus, Licinianum Dacherius Spicileg. tom. II, pag. 3G8..
Constantinopoli occubuisse, veneno, ut ferunt, ex-

LICINIANI, CARTHAGINENSIS EPISCOPI,

EPISTOLA PRIMA, AD SANCTUM GREGORIUM PAPAM.

(De libro Regularum.)

Dominobeatissimo Gregorio papae Licinianus epi- B J vita sine [Ms. Totet. sive in] potenlia, quoniam
scopus. omnia vana sub sole. Sed opus ipsum, quod per
Librum Regularum a Sanctitate tua editum, et ad eumdem honorem vel potentiam fit, si recte atque
nos divina gratia opitulante perlalum , tanto libeu- uliliter fit, id est, ut valeat ad eam salutem subdilo-
tius legimus, quanto in eo spiritales regulas inesse rum quse secuudum Deum est. i Propter quod ait
cognoscimus. Quis non libenlius legat, ubi jugi me- Apostolus : Qui episcopalumdesideral, opus bonum
ditatione medicinara animaesuaeinveniat, ubi con- desiderat. Exponere voluil quid sit episcopus, quia
teinptis hujus saeculirebus caducis in sua mutabili- nomen est operis, non honoris : Graecuraest enim ,
tate varianlibus , ad seternaevitae stalionem oculos et inde ductum vocabulum, quod ille qui praeficitur,
mentis aperiat? Liber hic tuus omnium est aula vir- eis quibus prseflcitur superintendit, curam scilicet
tulum. Illic prudentia inter bonum et malum disere- eortim gerens : episcopus [Ms. Tolel., episcopatus
tionem l'imiiis figit: justilia unicuique sua tribuit, episcopi] quippe intentio est. Ergo episcopum, si ve-
dum Deo animam, corpusque animse subdit. Illic liraus Latine, superintendere [Ms. Tolet., superinten-
fortitudo etiam in adversis et in prosperis reperitur dentera] possum dicere. Ct intelligat non se esse
semper sequalis, quae nee inconlrariis frangitur, nec episcopum,qui prseessedixerit [Ms. Tolet., dilexeril],
jn prosperis exaltalur. Illic temperantia furorem li- C non prodesse. Ila enim ab studio cognoscendaeveri-
bidinis frangil, discreteque voluplatibus modum tatis nemo prohibelur, quod ad laudabile perlinet
iiuponii. Illic cuncta qtiae ad vitse aeternaepartici- otium : loeus vero superior, sine quo regi populus
pium pcrtinent comprehendis : et non solum pasto- non potest, etsi ita teneatur alque administretur ut
ribus regulam vivendi describis, sed eliam his qui re- decel, tamen indecenter appetitur. Quamobrem
giminis officiumnulluni habent, vivendi regulam lri- otium sanctum quserit charitas : perctpiendae ac
buis. Habent enim pastores in quadripartita tua distri- tuendae vacandum est veritati [Ms. Tolet., verilatis
butione quales ad hoc officiumvenianl; qualemvilara negotium justum suscipit necessitas charitatis]. Si
gerantcumvenerint; qualitervelqualia doceant; et ne autem imponitur, suscipienda est propier charitalis
in tanto sacerdotaliculmineextollaniur, quidagant. necessitatem.Sednecsicomnimodoveritatis [Ms. To-
Atteslanlur huie eximiae doclrinse sancti antiqui let., veritali] delectatio deserenda est, ne sublraha-
Patres doclores, defensoresque Ecelesiae, Hilarius, tur illa suavilas, et opprimalur isla necessitas
Ambrosius, Augustinus, Gregorius Nazianzenus : hi Altestatur Gregorius sanclus, cujus stylum seque-
• omnes lestimoiiiumtibipraebent, sicut apostolis prae- ris, cujus exeraplo delilescere cupiebas, ut pondus
bueruntprophetse.Hilariussanctusdicit, exponensver- sacerdotii declinares, quod quale sit in toto libro luo
ba Aposlolidoctoris genlium. Ita etenim quae propriaeD ] liquide declaratur; tamen porlas quod metuebas.
disciplinseet morum sunt, ad sacerdotii meritum uti- Pondus enira tuura sursum fertur, non deorsum : non
lia essesiguilicat, si eliam haecquaead docendseac te- quod te ad ima premat, sed quod ad astra sustollat;
nendae fidei scienliam necessaria sunt, inter reliqua dum per Dei gratiara, et obedientiaemerittim; ope-
non deerunl : quia non statim boni atque utilis sa- risque boni efficienliam, fit suave quod per iuibe-
cerdolis est, aut tanlummodo scienter [Ms. Tolet., cillitatem humanam videbalur habere gravedinera.
innocenier] agere , aul tantummodo scienler praedi- Dicisenim ea quae consonant apostolis et apostoticis
care; cura et innocens tanlum sui stifticiatsi [ilfs. To- viris : pulcher enim pulchra dixtsti, el in his pul-
let., sibi proficiat nisil doctus sit, et doclus nisi do- chruni te esse ostendisti. Nolo ergo tesimilare ii.tde-
clrina vivendo. coro pielori pulchra pingenti; quia spiritalis do-
Allcslatur huic [Jtfs. Tolet., Si doclrinam vivendo clrina a spirilali mente proficisciiur. Plus plerisque
non adjuvet, oratiino sibi nihil prosit. Altestatur aeslimatur pictor homo auam inanimata piclura : sed
liuic, etc.] libro tuo sanctus Ambrosius in iliis libris boc non assentatiotii aut adulalioui reputes, sed ve-
quos fecit de OfQciis. Atleslalur sanctus Augustinus ritali; quia nec me decet [ilfs. Tolel., oporlet] meii-
dicens : f In actioue uon amandus est honor in hac tiri, nec tedecet falsura laudare [Ms. Tolet., falso
691 LICINIANI 692
laudari]. Ergo plane licet fidus [Ms.Tolet.,foedus]et A A.talis ordinetur qui non debet, aut non sit qui sacra
te , et omnia lita pulchra conspexi, et memet in mysteria celebret vel roinistret,
comparationem tui satis indecorum vidi. Anle paucos annos Leander episcopus Spalensis
remeans de urberegia, vidit nos praeteriens, qui
Unde precor per graliam Dei, quaein te exuberat, dixit nobis habere [Jffs.Tolet., se] homilias a vestra
«t non respuas deprecantem ; sed libenter doceas
Beatitudine editas de libro sancli Job. Et quia fesli-
quse me fateor ignorare. Compellimur enim necessi-
nans pertransiit, raitiime eas pelenlibus nobis osteu-
tale facere quod doceas [Ms. Tolet., dicis non fieri].
dit. Postea vero scripsisli ei de trina tinctione ; in
Peritus enim dum non reperitur qui ad officiumsa- meraoras displicuisse vobis illud opus,
cerdotale veniat, quid fiendum est, nisi ut imperi- qua epistola
sed hoc salubriori consilio staluisse utin librorum
tus, ulego sum, ordinetur ? Jubes ut non ordinettir
ductu [Ms. Tolet., ductus] eas transponeres. Habemus
iroperitus. Sed pertractet prudentia tua, ne forle
ad peritiam [Ms. Tolel., non] sufliciat ei scire Jesum Sane libellos sex sancli Hilarii episcopi Pictavlensis,
GraecoOrigenis in Latinum vertit: sed non
Christum , et hunc crucilixum : si autem non sufficit, quos de
omnia secundum ordinera libri sancti Job exposuit.
nemo eritin hoc libro [Ms. Tolet., loco]. qui peritus
El satis miror homitieni doctissimum et sanctum , ut
esse dicatur; nemo erit ntique sacerdos, si nisi peri-
tus esse non debet. Bigamis enim aperia ftonle re- B de stellis nsenias Origenis transferret. Mlhi, sanctis-
sime Pater, nullo pacto suaderi potest, ut credam
sistimus, ne sacramenlum ulique corrumpatur. Quid astra cceli
spiritus [Ms. Tolet., babere] rationales,
si unius uxoris vir ante uxorem , mulierem tetige-
rit ? Quid si uxorem non habuerit, et taroen sine qttse neque cum angelis, neqtie cum hominibusfacta
esse sancta declarat. Dignefurefgo Bea-
mulieris tactu non fuerit? Consulare'nos stylo luo, tiltidoScriptusa vestra de libro sancli Job; sed et
ut non puniamur nec nostro, nec alieno peccato. alios libros opus ipsum fecisse le inemoras
morales, quos in hoc
Valde enim mettiimus, ne per necessilatera ea facia-
libroRegularuni, exiguitati [Ms, tolet., nostrae]trans-
mus quae non debemus. Ecce obediendum est prae- mittere. Tui enim
sumus, lua legere delectamur.
ceptis tuis, uttalis fiat, qualis [Jlfs. Tolet., qualem], Optabile namque est mihi et praeclarum, sicut luus
apostolica docet auctoritas : et non reperilur qualis Gregorius ait, usqne ad ultimam discere senectu-
quaeritur; cessabit ergo fides quaeconstat ex auditu , lem. Incolumem coronam veslram ad erudieudam
cessabit baptismus, si non fuerit qui baptizet. Cessa- Ecclesiam suam sancta Trinilas Deus conservare di-
bunt illa sacrosancta mysleria, quaeper sacerdoles gnelur, sicut
optamus , bealissime Pater [Ms.Tolel.,
flunt et ministros. ln utroque perictilum manet; aut Papa].

LICINIANI

EPISTOLA II, AD EPIPHANIUM DIACONUM,

El AN1MASRATIONALES
IN QOA OSTENDIT0RANGtELOS ESSE SPlRITrjS, SIVE TOTIUSCORPORIS
EXPERTES.
(Ex rhs.Ecclesia?Toletanas.)

Domino sanclo fratri Epiphanio diacono, Lici- C ( cognovimus, quod quanto congruenter responderis,
nianus et Severus exigui. omnis qui Scripturas sanctas legere et credere stu-
Lectis litieris luis, fraler charissime, grandi sumus del, intelligit. Addis etiam, ut tibi Iibros beati Au-
admiratione permoti, eo quod quemdam virum in gustiui, sed et caeterorum qui de liac re delinierunt,
latito sacerdotali cuimine constitutum, cujus nomen quantoscunque habere videmur, ad convincendum
ob reveremiam ejus dicere nolumus, sentire dicas virura, qui responsionibus tuis ntiilatenus assentire
creaturarum nihil esse quod spirituali nomine cen- diguatur, transmittere debeamus : vel certe nobis si
seatur, omnemque naluram qnae non est quod Deus aliquid divinitus fuerit inspiratum, ut scnbamushor-
est, corporali modo lanlutn finiri; et excepto Trini- laris. Unde sciat sanclitas vestra, si otium nostrum
late Deo, non solum irraiionalium spiritus jumento- non perturbaret temporis qualilas, et liceret ut li-
rum, ferarum, vel avium, vel reliquorum, i.n quibus bros eosdem, quos memoras, haberemusin promptu,
est secundum Scripturas spiritus vitiu, verum etiiim voluntati tuaevolttisse parere. Sed quia non possu-
rationalium spirilus angelorum velhominum, non nius quod volumus, id saltem volumus quod pos-
debere dici spiritus, sed corpora, tauquam bomines sumus : et libi non quse nos ipsi voluntatem se-
no-njamexspirituetcorpore,sedexduobus subsistant quentes nostram definire potuerimus, quodque
corporibus, et angeli tantumittodo corporei esse cre- D [Videlur legendum, sed quod] in memoriam ito-
danlur. Hoc eliam in praejudicioanimarumadducens, stram ex seniorum nostrorum definitionibus colli-
quod si locales forent, profecto el corporales forent. genles coacervavimus, scribere profecto curabimus.
Unde subito praevenlus, nonnulla testimouia Scri- Sed nunc jam videaraus quid de an.gelisPsalmo-
Plurarum contra hoc opposuisse scriptis tuis inserta graphus dicat: Qui facil(inquit)angelos«aosspirilus,
693 EPISTOLA II, AD EPIPHANIUM DlACONUM. 6ii*
el tniaistrossuos flammamignis. Advertat igitur qui A intelligit, vel ratiocinatur, secundum quoddicit Apo-
dicit angelos corpoieos esse, quia dixit : Qui facit stolus : Testis est enim mild Deus, cui servio in spiritu
Angeios suos spirilus, non corpora. Angelus euim meo. Quera dixit hic spirilttm, alibi raentem appel-
Graece, Latine nunlius dicilur, id esi, qui facit spi- lat, dicendo : Ego qutem mente servio legi Dei. Et
ritus suos nuntios. Propterea et aposlolus Paulus ad iteruro : Nos autem (inquit) sumus circumcisio, qu%
Hebraeosait : Nonne omnessunt administralores spi- spiritu Deo servimus.
rilus in ministeriummissi propter eos qui hwreditatem Dicitur et spiritus vis qusedam.anirasemenle iufe-
capiunt salutis? ln angelo enim nomen officii intelii- rior, ubi ctinctas imaginatur similitudines corporum,
git, in spiritu scilicet nomen naturae. Siraililer etiam secundum illud Apostoli: Orabo spiritu, orabo et
in Actis aposlolorum Lucas de Philippo refert quod mente,
angclus sit ei locutus, ul descenderet in occursum Dicitur et spirilus- omniuro animalium irraliona-
jEthiopi eunucho ; et post paulttlum dicit, praeter- lium, secundum illud Genesis : Universaque (inquit)
misso nomine angeli: Dixil aulem spiritus Philippo : jumenla in.gems suum, et omnequod moveturin terra
Accede,et adjungele ad currumistum. Videat profecto in genere suo, cunctumque volaiile secundum genus
quem superius dixerat angelum, postea spiritum suutn, universw aves, otnnesque volucres ingressw
nuncupari. 1 sunl ad Noe in arcam, bina et bina, ex omni carne
B
Sed et de angelis malis, quamvis de socielale bo- in qua erat spiritus vitw. Et paulo posl : Consumpla
norum angelorum desciverint, tamen quia unius sunt est omnis caro quw movebatur super lerram, volu-
naturae, sancta Scriplura multis locis non eos cor- crum, animaniium, besliarum,omniumquereptiiium
pora, sed spiritus esse refert. Paulus apostolus ait: quw rcptant super lerram; universi homines,el cuncla
Quod non sil nobis colluclalioadversus carnem et san- in quibus spiraculum vilw est, in lerra morlua sunt.
guinetn, sed adversus principes el polestates, adversus Videat igitur qui nullam creaturatn dicit esse spi-
mundi rectores tenebrarum harum : conlra spiriluaiia ritum , quantis tesiimoniis sacrarum Scripturarum
ncquiliwin cwleslibus. Si igitur corpora essent, non convineatur; et desinat dicere praeter Trinitatem
spiritus, uon dixisset : contra spiritualia nequitiw; Domini, omne quod esse polest, corpus esse. Omne
sed, contra corporalia nequitise.Et Dorainus inEvan- videlicet corpus, et altura et lalum, et longum est,
gelio, Cum spiritus (inquit) immundusexierit ab ho- inveniat et dicat utrum tripedalis an quatripedalis
mine, ambulat per loca inaquosa,quwrens requiem, et sit aiiiraa hominis vel spiritus angeli, dicat etiam ex
non inveniet,el deinde vadet et assumet septemspiritus quo elemenlo habeat substantiam : exceptis qualuor
nequioresse. Et in Regnorum libris seribilur : Egre- elementis, lerra scilicet, et aqua, aere, vel igne,
diar (inquit) et ero spiritus mendaxin ore omniumpro- C unde alia compacta suntcorpora, dicat quintum ali-
phelarumejus. Et alibi : Spiritus fornicalionisdecepit quod elementum unde angelo vel animae substan-
eos. Eu habet non solum angelosbonos, verum etiam tiam det. Sed qttia invenire non potest, forlassis
angelos malos spiritus iUtncupari. quia in elementis excelleniioraer vel ignis est, aetem
Et quia multa, de thesauro Scripturarum propter aut ignem allegat naturam animaeesse hominis, vel
brevitatem sermonis pauca inde decerpentes, prae- spiritum angeli, et non pudet ut credatur inde esse
lermiilimus, ne fastidium scilicet legentibus genere- animam hominis, aut spiritum angeli, unde est cor-
mus, ipse qui angelos spiritus non esse credit, saltem pus pecoris vel hominis. Omne igitur corpus quod
ttnius lesiiinonii pauperlale lseletur. Proferat si us- vivit, ex quatuor elementis subsistit : corpus enim
piam Scripturarum reperiri potuerit angelos non de- proprie perlinet ad terram, humor ad aquam, aer ad
bere spiriius appellari. Verumtamen quia hoc inve- pulmones, quem accipiuut et reddunt tanquam folles,
nire nullatenus poterit, credal mullifarie multisque ignis ad oculos.
modis dici spiritus. Dicitur spiritus Deus, quod est Nec moveat quod diximus, omne corpusquod vivit,
lota Trinilas, secundum quod legitur in Evangelio cum et arbores vivant et oculos non habeani, nec
Joannis : Cum Deus spirilus esl. Dicitur el Spiritus uade aerem accipiant et reddant. Cerlum esl scilicet
*
Deus, qui est terlia in Trinitate persona, qui proprie qucd ista non habeanl; verumtamen et ipsaeex qua->
appellatur Spiritus sanctus, dicente Apostolo : Ubi tuor elementis constare videntur. Qnantacunque sit
aulem spirilus Domini, ibi libertas. Et iterum : Si proceritas arboris, nisi fixa radicibus continetur a
quis aulem spirilum Chrisli non habet, hic non esl ejus. terra, arbor esse non potest, et nisi aqua ab aere
Dicitur el spirilus angelus : Qui facit (inquii) angelos atiracta per medullas arboris usque ad summitatem
suos spiritus. Unde jam superius testimonia redhi- fuerit perducta, vivere nullatcnus potest; et nisi aer
buimus. ab igne fuerit calefaclus, aquam levare non polest.
Dicitur et spirilus anima bominis secundum illud Denique ideo autumni frigore lapsa cadunt folia,
Genesis : Fortnavit igitur DominusDeus hominemde quia aer non sicut verno aut aestivotempore calefa-
limo terrw, etinspiravitin faciemejusspiraculumvitw, clus tantara vim habet, utaquam ad superiora arbo-
et factus est homo in animam viventem.Et Salomon ris elevet, et viriditatem loliis servet; sed paulatitn,
ait: Quis scii si spiritus Dominiascendil sursum? hiberno tempore succedente, frigefactus, aqua ad iu-
Dicitur et spiritus mens, quae est veluti oculus feriora desceudens, arbor arescit.
aniraae; id esl intellectus, uude cuncta intelligibilia Ergo non improbabiliter diximus orane corpus
D9S LICINIANl 096
vivens ex quatuor elementis subsistere. Quocirca A / omnia loca illocaliler continet. Si vas igitur a vase
absurdum est, eta vcritatis regula alienum, ut aniraa contineatur, illud profeclo minus est quod interius,
de aliquo elemenlorum horum credatur subsistere. illud majus est quod exterius. Quomodo ergo anima,
Si omne peccatum (dicente Apostolo)quodcunquefe- sicut dicilur parvuin corpus, tantas magnitudines
ceril homo, exlra corpus est, anima qusepeccare polest corporuin continet? Et idcirco rite creditur anima,
utique corpus non est, sicut Apostolusipse ait: Cor- quaiitilatem nullam, qualilatein habere ullam, Deum
pore absens, spiritu autem prwsens, judicat hominem nec quantitatem hec qualitatem habere : quia igilur
in tanla terrarum longiludine disparatum, procul aequalisDeo non est, qualitalera habere; quia corpus
dubio anima localis non est. Si corpus occidi potest, noii est, quantitateni non habere.
an.ima, secundum quod Dominus in Evangelio ait, Cuiu eliara cogitet, si polest, quid sil in geome-
occidi non polest; profecto anima quae occidi non trise
Si disciplina puncium, quid in linea, quse nullam
potest, corpus non est. anima imago Dei est (ipse habel latitudinem, nullam altitudinem, sed solum
quippe dieit: Faciamus hominem ad imaginemno- habet longitudinem; auferat etiam cogitaliouem
stram el similitudinemnostram), et fecit Deus homi- ab omnium rerum
corporeartim, quamvis minutis-
nem ad imaginem suam, et Deus incorporeus est; ad lilum aranese, quod pro modulo
siiuaruin, usque
profecto anima, quae imago Dei est, corpus non esi. B ] suo et latiludinein et altitudinem habere dignosci-
Porro si anima corpus est, imago Dei non est. Sed
lur. Et cuni intellexerit hanc lineam, quam diximus
quia verum est imaginem Dei esse animam, et con-
non esse corpoream, intelligatque rem incorpoream,
trariura Scripturae sanctae dici non potest, anima non esse ; intelligat rem, quaeregi
intelligat corpus
corpus non est. in corporeconfirmatur, corpus esse non posse. Apo-
Sed in defensione animarum corporearum illud stolus eniin ait :
Quos prwscivit prwdestinavit con-
maxinie astruere videtur, quod anima continealur in Filii ejus. Intelligat igitur quod
Ioco. Rogamus itaque respondeat a quo loco conti- formes fieri imaginis
Apostolus ail : Qui adhwrel tneretrici unum corpus
neri aniraam posse. Si a corpore stto, ergo melius autem adhwrel Domino unus spirilus
est corpus quod coiilinet, quam anima quse continet efficitur; qui
est.
corpus. Verumtainen quia melius esse corpus aninia secundum rectse fidei catholicseveri-
Quapropter
absurdum est dicere; ergo non anima continelura credimus Dominum incorporeum fecisse ati-
tateni,
corpore, sed auima continel corpus. Si ab anima re- aliqua corporea , praeposuisse in
qua incorporea,
gilur, si vivificatur, quanto magis et coiilinetur? genere corporearum rerum rationalia irratioiiabi-
Nec enim sic implel corpus quod continet, sicut uler non intelligentibus, jusla injuslis,
libtts, intelligibilia
impleri videtur aqua, ut lanlum interius sit, non ex- C , recla pravis , immorlalia mortalibus. ln genere
terius. Tota igitur anima interius est, tota exlerius, rerum corporearum, seusibilia insenaibilibus,
igitttr
tanta est in minore corporis parte, quanta in majore. viventia non
viventibus, coelestia terrestribus, mas-
Si enim exlrema corporis pars vel digilo tangatur, tola culinum
feminino, maxime valentem minus valen-
sentit. Et cum sensus corporis quinario numero dis- tiori.
peniti sint, illa dispertita non est in sensibus: tota Sed liaec dicimus ostendentes quid habeat ordo
itaque videt, tota audit; lota odorat, tola tangit, tota nalurse, non quid nostrum asserat commodum. Quis
gustat : etcum corpus movel ipsa per Iocum, non non etiam malil habere panem quam sorices, gem-
movetur ipsa in loco. mam quara famulam? et plerumque eliam ampljus
Quocirca valde veraciter tres inlelliguntur motio- appendilur equus quam servus, duni scilicet utilitas
nes naturarum : una Dei, quse nec in tempore est, , appenditur, non ordo creanlis.
nec in loco: alia spirilus ralionalis, quaetantum in Sed jara vel nunc accipiat, cbarissime fraler, qtti
tempore est. Sed forsitan respondebit: Ut quid re- te miitimeaudire dclraciat, sancluni atque egregium
quirilur a me quanta anima magnitudine exlendatur, praedicalorem antislitem Atigusiinum : et licet pene
cum veraciter pateat, extra corpus suura esse non in omnibus opusculis suis, ubi eum causa exegit,
posse, et secundum magniludinem corporis animam D • animam vel angelura inslrual incorporeum , verum-
quantitate finiri? Ergo si juxla quanlilatem corporis tamen quia angustia temporis (sicut jam diximus)
quantitas est animae, tanlo quisque debeat esse sa- coarclat, libros ejus nec vobis transmittere, nec nobis
pienlior, quanto fuerit corpore grandior. At vero tegere vacat, pauca etiam quae nobis ex libris ejus
cuin plerumquecernamus sapienliores esse minores, ad incorporalitatem animaeaut angeli astruendam in
quam corpore grandiores , non est animaesecundura mentem veniunl, scribere curavimus. In libro igitur
corporis quantiiatem quantitas. Porro autcra,si fantain qui titulum habet, Desuramo bono, supramemoratus
inagniludinem habeat anima, quantam corpus; quo- anlistes : < Omnis natura (inquil) aut spirilus aut
roodo in parvum corpus tanias corporum granditates corpusesl; spiritus incommutabilis Deus est, spiri-
iraagiuum continet? An non omnes magnitudines ci- ritus commutabilisfacta natura, sed corjiore melior.>
vitatum quas novimus, iiioiitium, fluminum, cceli et In libro eliam de Virginitale sanclse Mariae, quera
terrae, vel reliquarum specierum animo continemus? ad Yolusianum scripsit: « Si aulera (inquit) quidani
Quis etiam locus lam graudis animsecumtanta spatia ralioneui reddi sibi flagiiant, quomodo Deus homini
locorum coniinet? Sed quia ipsa corpus non esi, permistus sit, ut uua fieret persona Cltrisli; cum
 697 EPISTOLA II, A-DEPIPHANIUMDIACONDM. 698
boc simul fieri oporluerit, quasi rationem ipsi red- Aio tolo quam in aliquo, et (am magnum in parvo
dant de re quae quotidie fit, quomodo misceatur quam in roagno. Non igilur localis est anima. Et
anima corpori, ut una persona fiat hominis. Nara quidquid illocale est, corporeum non est. Igitur
sicut in unitate personce anima utilur corpore, ut anima corpus non esi. Ilem ratiocinalur : Anima
bomo sit; ita in unilale personse Deus utitur ho- rationalis est, et substantialiter inest atiimaeralioci-
mine ut Chrislus sit. > Et post paululum dicit: nari, et ratio incorporalis atque illocalis est: igitur
< Persona horoinis mistura est animae et corporis ; incorporalis est anima. Ilem voluntas animae sub-
persona autem Christi mislttra est Dei et hominis. > stautia ejus esl, el si tota vult anima, tota volunlas
El post paululum : «Verumlamen duarum incorpo- est, et voluntas corpus non est. Igitur anima non
reariim rerum commistio faciliuscredi debuit, quam est corpus. Item memoria illocalis quaedamcapacitas
unius incorporeaeet alterius corporese. Nam si anima est, quae nec multitudine recordabilium dislendilur,
in sua natura non fallitur, incorpoream se esse nec paucitate tenuatur, et incorporabiliter etiam
comprehendit. Mullo magis incorporeum esiVerbum corporalium reminiscilur. El cum meminit animus,
Dei, ac per hoc Verbi Dei et animsecredibilior debet totus meminit, el toius memoria est, qui memiiiit
esse comraistio, quam animae et corporis. Sed in totus : et memoria corpus non est. Non igitur corpus
nobis ipsis experimur illud, iu Christo credere B i est animus. Item corpus nec appropinquat Deo, nec
jubemur : si autem utrumque nobis inexpertum recedit a Deo ; animus aulem et proxiinat et longin-
cretlendum praeciperetur, quid horum citius crede- quat illocaliler; igitur animns locatis non est, > Et
remus? Quomodo nou fateremur duo incorporea, hactenus de incorporalitale animaedisputalum sit
quam unum incorporeum alterumque corporeum Videamus deinceps utrum assertio noslra eo quod
facilius potuisse misceri? > Haec disputalio vera
angelorum nattira sit incorporea, aliquo tesiiinoiiio
ratioiie plenissima magni antislitis incredulos provo- «roboretur. Beatus certe Augustinus, licet in muliis
cans ad fidemducet : ut scilicet sicut credunt ani- esse naluraiu,
ut una fiat optisculis aslrualangelosincorpoream
mam incorpoream corpori, persona ho- veruntamen in libro Trinitatis non solum ex iiicor-
minis , potuisse misceri; mulio facilins credere
poreo, verum eliam ex corporeo, id est ex duplici
debent Verbum Dei incorporeum, incorporeae animae
misceri. substantia, eos esse asseverat, ul ex una ad Dei con-
potuisse templationem non recedant, secundum quod Domi-
In Iibro etiara de Origine antmce,quem ad sanclum nus in Evangelio cum'de non condemnandis parvulis
Hieronymum presbyterum scripsit, incorpoream ° ageret : Quia angeli eorum sempervidenl [aciem Pa-
quoque esse animam inquit: el si diffwiletardioribus tris mei, qui in cwlis esl; ex alia ad aliqua agenda
p'
persuaderi potest, mihi lamen fateor esse persuasum. in conspectu bominum veraciler appareant. Sic enim
Hsecverba beati Augustini oslendunt illos non posse in libro u ejusdem operis : < Assumentes, inquit,
Inlelligere animae incorporalilatem , qui ingenio angeli corporalera speciem a creatura corporea in
pusillo non valent sejungere corporea ab incorporeis usum minislerii sui, sicut cuique opus esset, aut
rebus : quia scilicet lanlum corporis sensibus dediti, ipsum corpus suum cui non subduntur, sed subditum
nihil esse existiraant quod non per sensus corporis regunt, in species quas volent accommodalas alquo
percepisse meminerini. Scripsit autem idem egregius aplas aclionibus suis immutanles atque vertentes,
Doclor librum de quaniitale aniinae, multis et multi- secundum allributam sibi a Creatore >
potentiam.
plicibus disputationibus refertum, in quo inter cse- Iieni in libro III supra memoratorum librorum : <Non
tera de incorporaltlate animae dispulat. < Non euim, soium malos,
aul aul valida inquit, sed"nec bonos angelos fas esS
ait, ullo modo , aut longa, lata, qtiasi sublititale sui sensus et
putari creatores, si, pro
suspicanda est anima corporea. > lsta sunt, ttt mibi corporis, semina rerum istarura nobis occultiora no-
videtur, et de consuetudine corporum sic animam verunt. > Etpauloposl: < Qusein coelissunt, inquit,
quaerinius, ideoque bene praecipitur etiatn in my- non investigaraus, quo rerum genere, et corpora
sleriis, ut omnia corpora contemnat, universoque secundum propriam dignitatem, et eorum
ut j.
I angelica
huic mundo renunliet, qui, videmus, corporeus
se talem reddi a Deo quaedam corporalis actio continetur.> Ilem libro vin,
est, quisquis desiderat, qualis docens Dominumnon esse corpus, nec sicut cogita-
faclus est, id est similis Deo. Non enini alia salus
lur, inquil : < angeli mundi spirilus coelesliacorpora
animse est, aut renovatio, aut reconciliatio auctori inspiranles, alque ad arbitrium quo serviunt Deo
suo. mutanles, alque se vertenles, nec si omnes cum sint
Claudianus, vir disertissimus, edidit libros de In- miilia millium in unuro collecti unus lianl, nec tale
corporalitate animsetres, omni eloquenliacsplendore aliquid Deus est, nec si eosdem spiritus sine corpo-
fulgentes : in quibus inler ctelera ingenii sui docu- ribus cogites, quod quidem carnali cogilationi diffi-
menta prseclarissima : < Omne, inquil, illocale in- cillimuro est.
corporeum quoque esl. Porro viia corporis anima
Memores, fraler, dileclse sententiae Domini, quia
est, et in corpore vivit; et tam vivit anima in parte
Juorum aul trium honiinura lesliraoniura verura sit,
corporis, quam in toto corpore; tantum ergoviiaiin
in lolo corpore, et vita labori nostro iu arcto temporeprovidentes, hos duos
parle corporis est, quantum excelleutissimos traclatores, ut facitius credat, in
lisec anima esl.: nec locale est quod tatn magnum est
699 SANCTI VERANl SENTENTIA, DE CASTITATE SAGERDOTUM. 700
quantum quivimus ex opusculis eorum memoria re- j^ Quod si his noluerit assetitire, nec plurimorum le-
tinere, scripia per vos notescenda mandavimus. 'stium, si producti fuerint, assentire curabit.

LICINIANl, CARTHAGINENSIS EPISCOPI ,

EPISTOLA III, AD VINCENTIUM EPISCOPUM

EBOS1TAN.E
INSULai.
Contra eos qui eredebant epistolas de ccelo cecidisse in memoriam sancti Petri Romm,
(Nuncprimumeditaex Ms.EcclesiaeTolelanae.)

Inter varias iribulationum angusltas non nos pi- B B torquere, et ad excitandam libidinem nugaloribus
gnit., cogenle charitate Christi, hsec qualiactinque canlionibus proclamare.
sunt, ad Sancliiatem veslram verba dirigere , insi- Absit ergo a Sanctitate tua hoCcredere, Utepistolae
nuantes accepisse nos litteras luas, et de vestrae nunc nobis raittaniur a ChrislO. Sulficiat enim quod
sospltatis bono gavisos. Sed in id non minime con- locutus est in prophetis per se ipsura, et per snos
tristali sumus', quod litierascujusdam, quas ad nos aposlolos. Nam et his noh litteras transmittebat e
direxistis, sicut tuae indicant litleroD, susceperis, et ccelo, sed Spirilu sancto eorura corda replebat. Ex-
detribunali populis eas feceris anuunliari. Ego enim ceplis enim decem praeceptis, quae iu tabulis lapideis
mox a te transmissas accepi, in praesentia ipsius mirabiliter data sunt, ad nullum prophetarum ant
perlatoris exordium lilterarum ipsarum legens; et apostolorttmEpistolae missae sunt de ccelo.Non igi-
noii patienler ferens, nec dignum ducens nsenias tur credas quse nunquam facta leguntur : quae elsi
ipsas perlegere, statim scidi, et eas in lerram pro- facta essent, post praedicationemEvangelii jam ne-
jeci, admirans quod liis credtilus fueris, el post pro- cessaria non sunt. Et si iorle ipsum nomen novum ta
phetarum valicinia, et Chrisli Evangelia , apostolo- deleclavit, quia ipsa epistola , sicut simulator scri-
rumque ejusEpistolas, nescio cujus liominis liiteras psit, de ccelodescendit super altare Christi in me-
sub nomine Christi faclas, ejus esse credideris'; ubi Q (j nioria sancli Pelri apostoli, scito diaboli esse fignien-
nec sermo elegans, nec doctrina sana poleritre-'' tum , etomnem scripturam divinam , epistolam, aut
periri. epistolas esse ccelestes, el ad nos de coelofuisse
In principio ipsius epislolselegimus ut dies Domi- transmissas.
nicus colatur. Quis enim Christianus, non propter Emendet ergo quod temere credidit Sanclitas tua,
ipsum diem , sed propler resurreclionem Doniini el in praesentia populi ipsamepistolam, si est penes
nostri Jesu Chrisli, eo quod in ipso a morluis resur- le, rescinde : et hoc le poeniteat quod de tribunali
rexit, reveiendissimum non habeat? Sed, quantum eam feceris recitari, beati apostoli sequens doctri-
sentio, ideo novus iste praedicatorhoc dicit, ut nos nam , quod inter caeleraad Galaias scripsit : Si quis
judaizare compellat, ul nullus sibi in eodem die evangelizaverilvobis prwler i'd quod accepislis, ana-
necessaria victus pracparet, aut viam ambulet. Sed thema sit. Sed et illud Evangeliumomnis lex et pro-
hoc quam pessimum sit, Sanctitas lua perpendat. phetae usque ad Joanhem prophelaverunt. Deinceps
Uiinam populus Clirislianus si die ipso ecclesiam non si qua nova vel inusilata divulgala fuerint, omniiio
frequental, aliquod operis faceret, el non saltaret. abjicienda et detestanda Sanctitas lua noverit. Ora
Meliusqueerat viro horlum facere, iter agere, mu- pro nobis, doniine sancte et in Chrislo charissime
lieri colum lenere, el non, ut dicitur, ballare , sal- DJ fraler.
tare, et membra a Deo bene condita saltando male

ANNODOMINIDLXXXVI.

SANCTUS VERANUS.

OBSERVATIO SIRMONDI IN SEQUENS FRAGMENTUM.

Satisapparethancsentenliamin synodoaliquadictarna Verano eptscopo.Sed cujus sedistuerit episcopus,Codex
sanctiGermaoi,unde excerptaest, uonexprimit.Cumhocloco iatexeretur, veniebatin nieuteuiYeranusCabellicen-
sis episcopus,qui proxim*synodoMatiscouensiu subscribil.Nuucvero aptius tribui posse videturVeranoLugdu-
nensi, ad quera exstaut Hilari papaaepistolse,ab eoquetum dicla,cuminsyuodoprovincialessuosatfaretur.
 SANCTI VERANI SENTEMTIA*

IN ALiQUAHUJUSTEMPORISSYNODODIGTA,DE CASTITATESACERDOTUM.
Veranusepiscopus dix.il: Quis praeSidentetnsarris A doch noh prius pahes proposilionis tfadidit, quam se
altaribus, atque ad ipsa sancta sanctorum honoris et pueros suos jam die teriio mUndosesse a mulie-
privilegio venientem indignissimis carnalium volti- ribus fateretur; quis immaculatas agni carnes ad
piatum contaminari illecebris patialur; ac sub ipso salulem mundi praestitas post passionum inquina-
conjugalis licentiaenomine acqtiiescatquempiam cle- hienta, vel etiam audeat Consecrare? Beatus Paulus
ricorum, et sacerdotis agere officium, et mariti im- apostolus in veriiate nos contestatur dicens : Probet
plere personam; cura purificaliscorporis atque animi se Unusquisque minislroriim, et sic panem illum
moribus multa cogitatione perpendendum, quaui praesumat offerre (J Cor. xi). Nolum vobis est, circa
idoneus esse debet is qui ad celebranda mysterio- loca bealitudinis vestrae, sub magnorumPatrum di-
rum loca non solum pro suis, verum etiam pro alie- sciplina, monachorum congregationes esse nou par-
nis peccalis intercessurtis accedit. Incongruumsiqui- vas, unde ad supplenda clericorum officia in prom-
dem mihi videtur, de conjugali loro aliquem con- plu esl viros bonos assumi. Utilior esl enim in Ec-
surgentem altariorum sepla penetrare. Ipsi utiqne clesia paucorum bonorum electa probalio, quam er-
illutninati et docti de Spiritu sancio, oplime nosiis raticse multiiudinis praeseniia conglobata; ac plus
oblalurum spiritalis sacrificiivictitnas qnali oporleat aedificationisafferunt rara virtutis exempla, quara
igtie flagrare. Si enim in lege veleri, ubiduin evan- B popularis licenliae abundans et ihcorrecta prae-
gelicaeperfectionisauclorilas praefulgeals sancto Da- sumptio.
vid, cum fugae necessitate premerelur, sacerdos Sa-

ANNODOMINIDXC.

PELAGIUS PAPA II.

(Mansi Collectio Concil. tom. IX.)

NOTITIA,EX LIBRO PONTIFICALI.

Pelagius « natione Romanus ex patre VinigildoC [Cod.Luc, Unigeldo], sedit annos decem, menses
NOT^E SEVERINIBIMI.
« Post vacationemtfium rfiensiumet uhdecim die- fconditorumarbilrum esse, ita ut ih alium aequepium
Tum, die 11 Novembris ahni £77 posl Christum usum illa mutare possit, si id ralio persuadcat. Justi-
naltim.sublegiiur Pelagiusjtinior ejns iiomini secun- nus imperator precibus sanctre Mariaevirginis mentis
dtis Romanuspontifex, palre Vinigildo,et, ut puta- sanitati restiiuttis, designato sticce^soreTiberio, post
turex nomine,Gothicopotiiis quam Romanogenere. e.\actos imperii annos sexdecim mensesque novem
Ponlificatusillius incidit in calamitosa tempora,qui* cum ditnidio.ex hac viia recessil. Tiberius autequam
bus Langobardiltaliam vastabant, atque occidenlalis coronaretur, loca sancta obivit, Sophiie tixoris Juslini
Ecclesi', propter synodum v a sede apostolicaappro- in-idias Dei auxilio evasit, etdum insidianlem bonis
balait), diro schismateiisquead Ilibernos divisa erat. omnibus spoliasset, eamdem in ordinem redegit.
liis consulturus pontifcx sanciissimus , consilio et Unde factum sine dubio qtiod non tantum contra
auxiliosancti Gregorii successoris sui libruni edidit hosles, sed etiam adversus iteratam Sophise conju-
pro quinta synodo, quam defendens ait, iria capitula rationem cum Justiniano Justini cognatoinitam, pra;-
jure raeriloijue condemnata esse. Meminit hujus Ii- clare triumphant. Hic cum aegrotantem Euiychium
belli sanctus Gregorius in epistola adHibernOs,qiiem Constantinopoliianumepiscopum,Conslantinopolibe-
infra iotef epistolas Pelagii r.unc primum ex Annali- nedictionem ab eo percepturus, invisisset, ihtellexit
bus Baronii in lucem emitiimus : de quo plura vide se post quatuor menses ex hac vita avocandiim.Qnar-
infra in notis ibidem. Hujtis temporibus a Joanne to mense adveniente in morbum incidens, Mauruiuaj
sacraeRbmauaeEcclesiaepresbylero erectum est ora- civili et caslren.si militia darum, catholica quoque
toriuiii apud thermas Agrippinas, quod seivis Dei, n religione el virtulibus illustrem, Csesaremcreat, da-
monachis niminim, inserviret, illudque reditibus lo- taque illt uxore lilta Constantina, imperium eidem
cupletavit, scriplo de his omnibustestamenlo : quod pro dote assignavit. Mense Augusto anni 586, Tibe-
ciiin Pelagiopapae tradiilisset, ex hac vita niigravit. rius imperator piissimus magno dolore bonorum
GregonussuccessorPelagiimutata voluntateteslatoris omnium ab imperio inquieto, prout in soinnis vide-
in eodetn sacrasvirgimscollocavil sub curareligiosse rat, ad pacatum coeleste regnum transiit. Mauritius
feminae Bonaeabbatisste. Exstaut de his oiiuiibus imperium adepttts, per litteras ad Theodorumarchi-
ipsius sancli Gfegorii epist. libro vn. Unde intelligis mandriiam daias rogavit prose orari.utimperium in
iloniaiiura poittilicem testamentorum ad pias causas pace tueri, etab hoslibus defendere posset.
705 PELAGil PAP^E II 704
duos, dies decem a. Hic ordinalur (a) absque jus- A J mento conslructam, et tabulis argenteis exomavit
sione principis, eo quod Langobardi obsiderenl ci- sepulcrumejus.QuimOrtuusest,et sepultusadbeatum
vitalera Romanam, et mulia vastatio ab eis in Italia Pelrum aposlolum vi Idus Februarias [In Cod.Luc,
fieret. Eodeui lempore lantse pluviaefuerunt, ut om- vi Idus Febfuarias deesi].Hic fecit ordinationesduas
nes dicerent, quia aquae diluviae superinundarent. per mensem Decembrem,presbyteros LXXXU, diaco-
Et lalis clades fuit, qualera a saeculonullus meminit nes viii, episcopos per diversa loca numero XLVIU
fuisse. Eodem leiupore investivit corpus beali Petri [Cod. Luc, presbyteros xxvin, diacones vn, etc.].
apostoli labulis argenteis deauratis. Hic domurasuam Cessavit episcopatusejus menses vi, dies xxv [Cod.
xenodochiumfecit pauperum senura. Hic fecil cce- Luc, menscs m, dies xxv, sub die 7 Februarii,
nieterium beati Hermelis marlyris. Hic fecit supra ind. 5].
corpus beali Laurentii martyris h basilicama funda-
NOM: SEVERINI BINII.
Anno Christi 590, vi idus Februaru defunetum ritii imperatoris annum septimum. Vide Baron. 590,
esse Pelagium, cum sedisset annos xu, menses u, et num. 2.
dies xxvn, conslat ex initio ponlificalussancli Gre- i>Curnsancti Laurenlii corpus ab operariis qusere-
gorii, qui poslquam sedes aposiolica vi mensibus et retur, miranda alque pavenda illa cotiiigerunt quae
xxv dicbus pastore vacasset, iu Nonas Septembris sanclus Gregorius libro m, epislola 30, enarrat his
anno5 Mauritii impeiaioris, qui est Chrisli Rederap- verbis : < Sancisememorisedecessor meus itidem ad
toris 590, Pelagio in pontiiicatu successit. ManifestoB corpus sancti Laurentii marlyris quaedammeliorare
igilur errore labuntur qui depravatum Anastasiilex- desiderans, dum nescilur ubi venerabilecorptts ejus
tum secuti, huic ponlifici annos dunlaxat x inenses esset collocatum; et effodilur exquirendo, subito se-
iictdies x, aliribuuni. Et quidem majore errore de- pulcrum ejus ignoranter apettumest, et ii qui prae-
cipiunturqui obilum Pelagii, et creationeni Gregorii, sentes erant atque laborabantmonachi et mansiona-
vel in sequentem annum rejiciunt, vel diverso anno rii, qui corpus ejusdem martyris vidcrunt, quod qui-
conligisse scribunt. Longius vero hac iii re aberrat dem ininime tangere prsesumpserunt, omnes intra
Beda, qui, de Geslis Angl. libro i, cap. 23, creatio- decem dies deluucti sunt, ila ut nullus superesse
nem Gregorii collocatstib anno deeimo Mauritiiim- potuisset, qui sanctum et jusluni corpus illitts vide-
peratoris quam anno quinto ejusdem imperaloris in- rat. > HaecGregorius de inventione corporis sancti
choanle indictionenona contigisseipsiusmetGregorii Laurentii.
leslificatioiieconslat, principio libri n Epistolarura, (a) Cod.Luc. habet aliquid erasum, post qusele-
ubi ponliftcalussui annum secundtini numerat Mau- . gitur : ceptojussione ptincipis. NANSI.
OBSERVATIOPHILIPPI LABBE, S. J.
In fine Cod. ms. viri clarissimi ClaudiiItardyi se- stasium bibliolhecarium non omnes vitas scripsisse
natoris Parisiensis erudilissimi quo hacienus usi su- Romanorum pontificum, qui a Damasi papae setate
mus liscc habentur : A bealo Pelro usque nunc fiunt ad sua teropora florueruni, sed ex variis binc inde
anni CCCCXLIV, el menses\i,exceplis inlervallisepisco- P coagmenlasse universam illaro, quaesub ejus nomine
patuum. Finis. Unde manilestissime arguitur Ana- apparet, colleetioneui.

PELAGII PAPJE II

EPISTOLiE ET DEGRETA.

EPISTOLAPRIMA[Olim 111], Praedictum autem fratrem Sebasiianum quomodo

4.DGREGOIUUM DIACONUM susceperimus, vet in quali apud nos, le suggerente,
Ul ab imperatore auxilium conlra Langobardos sibi fuerit charitate, ipsius poteris relalione cognoscere;
impelrel. qui eliam promisit nobis necessilates vel pericula
I lotius Italisepiissimo domino imperaiori suggerere.
Pelagiusepiscopus dilecto filio Gregorio diacono. D
Oninia.quidemqusenecessaria fuerunl, per Honora- Loquiminiergo, et iractate pariter, quomodonostris
tura ndtarium libi curavimus indicare; quem cum possilis celeriter subvenire periculis: quia ita hic
fralre, et coepiscopo Sebasliano ad dileclionem coanguslata est respublica, ut nisi Deus piissimi in
tuam diraximus , ut quia illis iu parlibus ad Raven- corde principis inspiraverit, ut insitam sibi miseri-
nam usque nunc cum viro glorioso domino Decio cordiam suis famulis largialur, et super illamdiaco-
Paixicio fuit, ipse sua relatione le de omnibus stu- posin, vel unum magistrum mililum, el unum dti-
deat informare : vel si qua necessaria judicaveris, cera dignetur concedere, itt omui sumus angustia
possis domino imperatori suggerere. Quia tantae destiluti, quia maxirae partes Romanaeomni praesi-
calamitates ac tribulationes nobis a perfidia Lango- dio vacuatse videntur. Et Exarchus scribit, uullttm
bardorum illalaesunt, contra suum proprium jusju- nobis posse remedium facere, quippe qui nec ad il-
randum, ul nullus possit ad referendum sufficere. las partes custodiendas se testatur posse sufficere.
'Ex annotationibusLabbaeiquseapudMansi erant mus. Vide quod in fme operum Pelagii nolavimus,
ad margineiii, breviores nos in textu inter uneinos infra col. 759. EDIT.
collocamus, longiores vero infra paginam relega-
70S EPISTOLJE ET DECRETA. 706
Imperet ergo ilti Deus nostris velociter periculis 1\ quia qui nequiter agunl exterminabuntur, et inimici
subvenire, antequam nefandissimae genlis exercitus Dei mox ut exaltabunliir, sicut fumus deficient
loca, quae adhue a republica detinenlur, Deo sibi (Psdlm. xxxvi), et generaliter peributti genles de
contrario, quod absit, prsevaleant occupare. Presby- terra ejus. Propter quod vos decuerat, qui illic ca-
teruin » autem ad nos, Deo adjuvante, retransmit- tbolicae membra estis Ecclesiae, uni corpori unius
tere festina : quia et in monaslerio luo, et in opere, capiiis gubernatione conjuncta, omnibus quibus vi-
cui eum praeposuimus, necessarius esse omnino co- ribus valeretis, paci quietique noslrse pro ipsa sancli
gtioscilur. Data iv Nonas Octobris, indictione 3. Spiritus unitate concurrere. Nec enim credimus otio-
EPISTOLAII [O/iro IV], sum, nec sine magna divinae providentiae admira-
^1 tione dispositum, qtiod vestti reges Romano imperio
ADABINAI.HARICM EPISCOPCM AUTISIODORENSEM in orlhodoxaefidei confessione sunt similes; nisi ut
Regum Francorum fidem orthodoxam commendat, huic urbi, ex qua fuerat oriunda, vel tiniversaeItaliae
horlalurque ut illis suadeat, ne cum Langobardis fmilimos, adjutoresque praestaret. Cavete
fwdus habeanl, et de reliquiis quas millit. igitur,
charissime frater, ne dum regibus vestris juvandi
Dilectissimo fratri Aunario Pelagius urbis Romae nos virtussit dala
divinitus, charitatis veslrse circa
episcopus.
Laudanda luaecharilatis vola relegimus, quibus ($ ' nos levitas arguatur : qtii illis et in flde, et in consi-
Itis, vestro sacerdotio sic devotis, suadere talia, aul
te, nisi geniilis moltts obsisteret, ad nos venire vo- aut differtis. Sacrasautem reliquias, quas
negligitis,
luisse significas. Licet enim spirital.iter, et simnl et elttia
unum semper simus irt Domino, verumtamen etiam charilas, el gloriosissimus filtus iloster petiit
dirigendas, cum cohaerentisibi sanctilicalione trans-
et
prsesenlias corporales anliquiores palres, et ipsos misimus. Propter quod nihilo minus admonemus, ut
qusesisse invenimus apostolos. Sed dttm tua deside-
quorum virtutem quaeritis, eorum templa a pollu-
ria, causasque quibus obstareris exponeres, mirali tione gentium liberari, in quantum vobis est possi-
sunius minus le illud quod ipsis obviarel excusaiio- festinetis : et vestris regibus instanlissimesua-
nibusattendisse. Sienim mundo venerabilem judica- bile,
tis hanc urbem, siad pacem sedis apostolicsecuncla- deatis, quatenus ab amicitiis et conjunclione nefan-
Jissimi hoslis, Langobardorum, salubri se provisione
rum regere moderamina ecclcsiarura prsedicatis; cur
feslinenl; ne dum illorum vindiclaetempus
non et tribulationes nostras, et lemporales angustias segregare sicut et celere fleri divina
miseratione eon-
charitalis compassione gemiscilis? scientes divino advenerit,
fidSmus,eorum etiam ilti invenianlur esse participes:
per Apostolumnobisore mandari (Rom.xm, Gal. vi), quia scriptum est : Non solum qni ea faciunt? sed
ut nos invicem diligamus, ut onera invicem nostra etiam
r
( qui consentiunlfacienlibuspuniendos ( Rom. l).
ut
porteraus, quoties fratrum quicunque uritur, nos Deus te incolumem custodiat, charissime fraler. Da*
uramur : dum pene in conspectu veslro tantus san- tum iii Nonas
Octobres, imperante domno Tiberio
guis itinocentitim sit effusus, ila sacra violentural- Constantinopoli Augusto, anno 7.
laria, ita catholicae fldei ab idololatris insultetur.
EPISTOLA o III [Otim V].
Novimuset vos, quod temporalia ista flagella sint et
ad probationem, sicut de cselesli confidimus mise- QVJEESTPRIMAADELIAM ET EPISCOPOS ISTRI^E.
ratione, proficiant; et proximum, sicut a vobis scri- Dileciissimis fralribus Eliae aliisque episcopis, uni-
bitur, Dominus noslerde Iribulatione det gaudium : versis filiis in Ecclesiae Istriae parlibus constitutis,
a Maximianum, de quo sanctus Gregorius Dial. capitulorum damnationem in quinta synodo factam
lib. in, c. 36. approbare et ralarn habere) epislolumsalis ulilem mi-
b Castigandainscriptio, ul legilur Petagii papw II sil, quam beatus Gregorius cum adhuc essel diaconus
epislola. Autisiodorensisepiscopi verum el antiqtium scripsit. Hsec epislola sancti Pelagii a Gregorio ad-
nomen Aunacharius, pro quo inlerdum Aunaharius huc diacono conscripta, ejusdem plane generis est
et Aunaarius, et Aunarius, ut hoc loco, sicut ex Chlo- cujus crat illa beali Leonis decima ad Fiavianum
lathario factum Clotarius. Alteram Pelagii hujusce scripta; quae cum episloiae nomine scripla esset, ob
papaead Aunarium epistolam paulo post exhibebi- sui amplitudinem atque tractatum tomus diccbatur.
inus ex pag. 420 tomi I bibliothecae nostra novaej) Nam et ipsa Pelagii epistola ab ipso sanclo Gregorio
mss. librortim. JAC SIRM. liber est nuncupata?, de quo ad Hibernij3 episcopos
c Cum itinoliiisset Pelagio Romano pontifici duni scribit, epislola 36, lib. u., haechabet: Utigitur
Mauricium inipcratorem post Tiberium carona- de tribus capitulis, animisveslrisablata dubielale, pos-
tum, teste sancio Grcgorio in epistola ad Eulogium sit salisfactio abundanter infundi; litrum quem de hac
et Joannem Constantinopolitanum, novum ( prout re sanclw memoriwdecessormeus Pelagius papa scri-
ftericonsuevetat) diaconumcardinalemapocrisiarium pserat, vobis ntilejudicavi transmitlere: quem si po-
nomine Laurentium ad eum misit. Gregorius jgitur sito voluntariw defensionis studio puro vigilanlique
lempore Tiberii illo munere bene functus, niagnisque cordevolueritis relegere, eum vos per omnia seculuros,
niuneribus sacrarum reliquiarum, brachio nimirura et ad unitatem nostram reversuros niliilo minus esse
S. Andrae, et capite S. Lucse evangelistae donatus, confido : Quantaeautem esset eflicaciseliber iste, ex
post obiium Tiberii Romam reddiit, ibique jussu Pe- his quaemox idem Gregorius subdit inlelligere pos-
lagii adversus itigruentes ob tria capitula schismali- sumus, ubi ait : Porro si posl hujus libri lectionemin
cos stylttm exercuit. Eorum omniuni capul fuit Pau- ea qua eslis volueritisdeliiieratiouepersislere,sine du-
linus Aquileiensisantisies, posteaque ejus successor, bio non rationi operam, sed obstinalionivos daxe mon-
indevero Severus. De his episiolis Diaconus lib. III stratis. Hnnc episiolaiu illuslrissimus cardinalis Ba-
cap. 10 de geslis Langobard. haecseribit: Pelagius ronius una cum dtiabus sequentibus ejusdem Pelagii
papa Eliw Aquileiensi episcopo nolenii tria capitula a Nicolao Fabro Parisiensi viro doctissimo accepii.
Chakedonensissynodi suscipere(polius noleiili triuin Cura adhibilum sai.isbene pracparatumpbarmacum
707 PELAGll PAPiE II '«8
Pelagius episcopus sanctreEcclesiaecalholicseurbis A^. Nos euim illam fidem praedictamtenemus, et cum
Romae. «
omiii puritate conscientiseusque ad sarigumiseffusio-
Quodad dilectionem veslram, fratres filiiquecha- nem 1 defendimus, quae ab aposiolis tradita, et per
rissimi, nostra tardius scripta dirigimus, non roale- successores
£ eorum inviolabilitercustodita, reverenda
volae volunlatis, auldissimulationis vel negligeniise NicaenaI syuodus trecenlorum decem et oclo Palrum
fuissecredatur, sed, sicut nosiis, temporalisqualila? £suscepit alque reliquit [redegil] in syraboluui, sed et
el hoslilis necessitas hactenus impedivit. Nam sicut < Constanlinopolitanacentum et quinqtiaginla Patrutn
ait Dorainus per ptophetam : Nunquid obliviscitur sub i pise metnoriae Theodosio seniore principe fa-
mulier filiumuteri sui (Isa. XLIX) ? Non ergo credalur cturai ; etiam Ephesina prima , cui praesedit beatao
nos viscerum nostrorum divisiouem non cum gravi recordationisi pra'decessornoster CoeleslinusRomanae
fleiu ac gemilu doluisse : sed utinam, cliarissimi, il- urbisi attlistes, et Cyrillus Alexahdrinse episcopus;
luminet Dominusoculos cordis vestri, ul nostri cor- sed i et Chalcedonensissexcentorum triginta pairum,
dis gemitus pro vobis videre possitis. Quis enitn, < quae sub pise tnemoriaeMarciano imperatore conve-
sicut ait beatus apostolus (11 Cor. xxi), infirmatur, nit: i cuique sanctaerecordatiOnis papa Leo per lega-
el ego non infirmor? quis scandalizalur, et ego non tos ' vicarios suos praesedit; et ut diversarum haere-
uror ? El alibi (I Cor. x:i) : Quia palitur unutnmem- B sum damnanda exigebat adversitas, eamdem fidein
brum, compaliunturotnniamembra.Postea ergo quam uno eodemque sensu clamanter [clamantes] latius
Deus omnipolenspro fe.licitateChristianorum princi- ediderunt. Sed el epistolam praedicti beatse memo-
pum per labores atque sollicitudinerafiliinoslri excel" riae Leonis ad FlavianumConstantinopolilauumepi-
lenlissimiSmaragdiexarchi etchartularii sacri palatii scopumdalain, quaeet tomus appellatqr, per omnia
pacein nobis interim vel quielem donare dignalusest, venerauiur, teneinus, delendimus,atque secundum.
cum omni solliciliidinefestinamus praesentiaad vos ejus tenorem, adjuvante Domino, prsedicamns. Et
scripta dingere, horlantes et obsecrantes, ne in di- sicut praedecessornosler saepedictus beataeraemoriae
visione ecclesiaeulterius quisquam studeat perma- papa Leo synodum Chalcedouensem suscepit atque
nere. Nos enim secundum evangelicamvocem stude- firmavit, ita et nos per omnia, operante aivina gra-
mus fraternitati ac dilectioni vestrae, in quantuin lia, veneramur, custodimus atque defendimus.
fragilitas nostra sufficil, qusenobis jussa sunt, cura Si quis autem conlra hanc fidem aul sapit, aut
sincerilate cordis humiliter exhibere. Noslisenira in credil, aul docere praesuroit, secundura eorumJem
EvangelioDominumproclamanlem (Luc, xxn) : Si- Patrum sentenliam, damnatum atque auatliemaliza-
mon,Simon,ecceSalanas expetivitvos,ulcribraretsicut lum se esse cognoscat. Non ergo patiamiiii falsis su-
trilicum; ego autemrogavi pro te Patrem, ul non de- C spicionibus aut ruraoribus denuo agitari, et in divi-
ficialfides tua, et lu conversuscoufirma fratres luos. sione Ecclesiae malorum hominum persuasionibus
Considcrale,charissimi, quia verilas mentiri non (quod avertat Dominus) remanere. Quid enim vos a
potuit, nec lides Petri in aeternum qtiassari poterit sanctaeEcclesiaeunitate dividilis? quando nihii novi,
vel mutari: nam cum omnes discipulos diabolus ad nihil (quod absil) contrarium in dicta Ecclesia prae-
excribrandum poposcerit, pro solo Peiro se Dorainus dicari cognoscitis vel teneri ? Sed unam eamdetnque
rogasse lestatur, et ab eo voluit caeterosconfirmari; fidem, quaeab aposlolistradita, el a sanctis Patribus
cui etiam pro majori dilectione quam prae cseteris el praedictisquatuor synodis explanata alque conlir-
Domino exibebat, pascendarum ovium sollicitudo mata dignoscitur, sincerissime teiteri atque defciidi
comraissa est: cui et claves regni coelorumtradidit; niodis omnibus comprobatur. Ubi ergo de lidei flr-
et super queui Ecclesiam suam aedificaturttmesse lnitate nulla vobis poterit quaestiovel suspicio gene-
promisit, nec portas inferni adversus earo praevalere rari, in uniiate lidei, atque in sinu sanctae malris
teslatus est (Malth. 16). Sed quia inimicus humani catholicseatque apostolicseEcclcstse permanere. Si
generis usque in iinem saeculinon quiescit in Dominii quid fotte causseest, uhde vestri scandalizati animi
Ecclesiambono semini superseminare zizania, ideo- videantur, manenles in unitalis charitate, eligiie de
que ne forte quisquam maligno studio aliquade Udeii D E fralribus ac filiisnostris, qiios ad nos, inquirendo
noslrae inlegrilate diaboli instigaiione fingere prae- [in quaerendo] de quibus movemini, transuiittere
sumpserit el argumentari, et ex hoc vestri fortasses debeaiis ; et parati sumus secundum prseceptionem
videantur animi perlurbari-,necessariumjudicavimus i aposlolicam(/ Petr. iu), et cum cbarilate eos susci-
per prsesentemepislolam noslrara, et ad viscera vos5 pere, el cum humilitaie ad placita satisfactionisred-
matris Ecclesise ut reverti debealis , cum lacrymis3 dere rationera; el sine aliquoimpedimentocum otuni
exhorlari, el de fidei nostrae integritale vobis satisla- dilectione, quando reverti voluerint, voluntatesince-
ctionem nostram mitiere; quatenus nulla possit ini rissima relegare.
cordibus vestris de nobis reraanere suspicio, ut inl Audiamusautem Doctoremgentium ctamantetti :
divini tremendique judicii die de taciturnitate mea1 Sicut accepislis Chrislum Jesum Dominum, in ipso
reus inveniri non possim. ambulate, radicali et superwdi/icatiin ipso, et confir.
animis schismalicorumniale afleciis nihil prodesset, cessavit, quousque depascentem Ecclesiaiu raorbutii
iniilalus Pelagium I, adversus ipsos Smaragdum Ita- ex iis regionibus, tesieDiaConolib. iii cap. 21,
lia: exarchura Raveniise degentem oxagitavit: qui tus auferfet. SEV.BIN. peoi-
haiid impigre eosdera coercere aggressus est, nec
 709 EPISTOL$ ET DECRETA. 710
mali in fide, sicul didictstis,abundantes in gratiarum Huna spe vocationis vestrm. Unus jftomtnus, nna
aclione. Videlene quis vos decipiat per philosophiam fides, unumbaptisma,unus Deus el Paler omnium,
et inanem fallaciam, nec ad conteniionetnaut super- qui super omnia, et per omniq, et in omnibus nobis
fliias quwstioiiesveslra ulterius sludia convertantur (Ephes. v). Et dum tales exhorlationes apostolicas
(Coloss.ii). Vocemejusdem apostoli cum humiliiate babeamus, quis nos separabit a charitate, quse est in
cordis attendite; sic enim scribens ad Timotheum ChristoJesu Dominonoslro? Si enim cum hurailitaie
ail: Stullas autem et sine disciplinaquastiones devila, et fletu diligenter intendimus, consideramus et intel-
sciensquia gcnerant lites; servum aulem Domininon ligimus quod ille sit insidiator noster, de quo dictum
oportellitigare (II Tim. n); et iterum ad Gorinthios: esl : Quia adversariusveslerdiabolus,sicul leo rugiens
Si quis aulem videlurinler vos coiilenliosusesse, nos circuit quwrensquetndevoret(l Pet.s); cui secundum
talemconsuetudinemnon habemus,neque EcclesiaDei ejusdem apostoli exhorlationem, cum omm nos con-
(1 Cor xt); et ileruin posl alia : Non esl Deusdissen- cordia et unitate in fortitudine fidei resislere atque
sionis, sed pacis. obviare necesse est, Exemplo enim omnes didicimus,
Consideraleergo, quia quicunque in pace et unitate cbarissimi fralres ac filii, quanta mala quaplaque
Ecclesiaenon fuerit, Dominum habere non poterit. flagella divisionem Ecclesiaefuerint subsecuta. Unde
lteni ad Galatas scribens ait: Qui ex fi.desunt, hi B in ipsius misericordia , licet indigni, confldimus,
siintfilii Abrahw(Gal. ui). Providensaulem Scriplura, quia si Eccicsiam suam adunare atque paciflcare
quia ex fide justlficat genles Deus, praenunfiavil concesserit, omnia a nobis quaepro delictis noslris
Abralise,quia benedicenturin te omnesgenles (Genes. suscepimusflagella, celerius removentur, et unitas
xxn). Igitur qui ex fide sunt, benedicentur cum fn ac (irmilas pacis Ecclesiaepacem nobis et lempora-
deli Abraham. Quam ergo excusationem apud Domi- lem obtiuet et aelernam
num post praesentemsatisfactionem nostram habere Tantummodo rogamus, et obsecramus, et per di-
ullerius potestis, quando nulla vobis de fidei nosirae vhium vos tremendumque Dei judicium obtestamur,
sinceritale et puritate contraria suspicio remanebil? ubi sibi nullus hominum poterit argumentis vel excu-
Audile poleslatem el comrooneiilemeumdem aposto- sationibus subvenire ; ne ulterins per vos Deidivida-
lum : Nolile seduci,corrumpuntmores bonoscolloquia tur Ecclesia, sed haeredilalemDominicommuni pos-
mala (I Cor. xv). Non ergo circumveniamur a Satana, sideamus et teneamus siudio. Quse autem sit ejus
non enim ignoramus cogitalionem ejus. Cum dile- hsereditas, ipsius verba quae ad discipulos dicta sunt
clione ergo fraterna et humilitale Deo placita, si cu- audiamus : Pacem meam do vobis, pacemmeamrelin-
vobis(Joan. xiv) ; et iteruni : In hoc cognoscent
jus forte animi scandalizari videntur in aliquo, ma- quo
nens in unitalis charitate, perquirat aique cognoscat. G ' omnesquia mei estisdiscipuli, si dilectionem habueri-
Nam sicul beatus Jacobus apostolus ait: Ubizelus et tis ad invicem(Joan. xiu). Idipsum autem , sicut ail
dicatnus omnes, el non sint in vobis
conlenlio, ibi et inconstantia et omne opus pravum Vas eleclionis,
schismala, simus aulem perfecli in eodemsensu el in
(Jac. ui); el iterum Doctor gentium : Quis vos impe- eadem
divitcharilali non obedire: persuasiohwc non esl ex scientia (1 Cor. i), ut in sinum matris Ecclesiae
eo qui vocavitvos ; modicumfermentumtolam massam congregati efliciamur unus grex, et unius Christi
pastoris cusiodia ab omnibus externis internisque
corrumpit(Gal. v) ; et alibi : Ego confidoin Domino, hostis insidiis
ejus protectione atque defensione ser-
quod nihil aliud sapialis; qui autemconiurbat vos por- vemur illaesi.Haecaulem ad vos direximus per fra-
tabil judicium quicumqueesl ille (Ibid.); et in subse-
trera et coepiscopum nostrum Redemplum et Quod-
quenli ait : Ulinam abscindanlur qui vos conlurbant vultdeumabbatem nionasterii majoris basilicse beati
(lbid.) ! Et rursum admonens dicit : Quod si invicem Pelri
apostoli, quos vestra dilectio et complacita Deo
mordelis,el comedilis,videleneab invicemconsumamini charitale
et ilerura : elambule- suscipial, et ad nos cuni unitalis vestffs
(Ibid.); Sispirilu vivimus,spirilu sine mora reverti dimiltat: quatenus cogno-
mvs; non efficiamurinanis gloriwcupidi, invicemprovo- gaudio
scentes dilectionem atque obedienliani charitalis
cantes,inviceminvidenles.Aller alteriusonera porlemus, . cum sanclis angelis coramuniter atque vera-.
et sic adimplebimuslegemChristi (lbid.); et nlibi idem 'j) vestrae,
citer dicere mereamur : G/oWain allissimis Deo, et
apostolus ait : Flecto genua mea nd Dominum Pa- in terra
trem Domininostri Jcsu Chrisli, ex quo omnis pitter- pax hominibusbonm volunlatis (Luc ii)
nilus in cwliset in terra nominalur, ul del vobissecun- EPISTOLA IV [Olim VI]
dum divilias gloriw suw virtulem,corroborariper Spi- QVMESTSECUNDA ADEPISCOPOS ISTRIjE.
rilum ejus in interiorem hominem, habitare Chrislum Dileclissimisfralribus Eliaevel aliis episcopis lslriae
per fidemin cordibusveslris, m charilale radicati el Pelagiusepiscopus.
fundali, ut possitiscomprehenderecutn omnibussanclis Dileciionisveslraepereosquosdirexisiis scripiasus-
(Ephes. m). Et post alia : Obsecro itaque vos ego cepimus,releclisquehis, gra-visumusmcerorectdolore
vinclusin Domino,ut digne ambulelisin vocalionequa perculsi; cum neque his qnse nos vobis scripsimus
vocali estis, cum omni humilitate el mansuetudine, respondistis, neque, ul fraternam decuerat charita-
cum uatientia supporlantes invicem in charitate, teiii, fldei nostrae satisfactione suscepta ad uuitatem
soillciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis. Ecctesiaereverlendi obedientiamcommodaslis; po-
Unum r,orvus et unus soirilUs, sicut vocati estis in slrenio nec eos aliter qui venerunt dirigere pertuli-
711 PELAGII PAP^ II > 712
stis, ut apertissimam lucidissimamque salisfactionem A maverunt, nisi ul inviolabilis fidei definltio servare-
se palerentur accipere : sed scripto nobis quasi ca- tur. Nam ad eamdem synodum confirinandam beatae
pitulare, vel interdictum potius osienderunt, nihit recordationis praedecessor nosler papa Le.oscribens,
injunclnm sibi a vobisaliud asserentes, nisi ut vestrae inter alia sic ait: < Ne ergo per malignos iuterpretes
tanlummodo essenl porlatores epislolae. In qna ta- dubitabile videatur, utrum quse iti synodo Chalcedo-
vnen nullam rationis salislactionem quaesissevos Ie- nensi per unanimitatem vestram de fide statula sunt
gitur, sed velut judicatum quid nobis expressisset, approbarim, haec ad omnes fratres et coepiscopos
quod quam pravum sit, quam iiijuslum, Patrumque nostros, qui praedicto concilio interfuerunt, scripta
regulis inimicum, si volueritis ad cognitionem veri- direxi, quae gloriosissimus et clementissimus prin-
tatis accedere, splendidissimecum divino auxiliopot- ceps, sicut poposci, in nolitiam vestram mittere pro
estis addiscere. Unde nos cum propheta lacrymabi- calholicsefidei amore dignabilur; ut et fralerna uni-
liler convenit exclamare : Obmutui, et humiliatus versilas et omnium fidelium corda coghoscunt, me
sum, et situi a bonis, et dolor cordis mei renovatusest non solum per fratres qui vicem meam exsecuti sunt,
(Psal. xxxvin). Renovatus est dolor cordis nostri, sed eliam per probationem gestorum synodalium ,
quando diuturnae divisionis scandalum minime lanlo propriam vobiscum munisse sententiam : in sola vi-
fidei fulgore superalur, maxime quia pravormn ho- B delicet fidei causa , (quod saepe dicendum) propter
minum persuasione decepti, scripta nobis diversis quara generale concilium, et ex praecepto Christia-
infecta contagiis direxistis : et quod in epistolis Pa- nissimorum principum, et ex consensu apostolicae
trum quaedamtestimonia non incongrua solum, sed sedis, placuit congregari. i [ Huc usque verba sancti
nec ad causam perlinentia tentastis inserere; ila ut Leonis. ]
nec ordinem lestimoniorurn, qui in ipsis epistolis Sed ne forte animis vestris ahqua adhuc videatur
Patrum, servaretis,'quippe ut qttodscriptum nomine qusesiioaut dubietas remanere, apertius quse ad Ma-
alterius fuerat, alterius nominis lilulo promeretur. In ximum Antiochense Ecclesise antistitem scripserit
quo evidenter diclum vobis apostolicum constat pariter curavimus indicare. Post plurima itaque sic
aptari: Nescienles neque de quibus dicenl neque de ait: <Si quid sane ab his fratribus, quos ad sanclam
quibus affirmanl(I Tim. 1). synodum vice mea misi, praeter id quod ad causatn
Quod quidem non vestrae malitise vel calliditati fidei pertinebat, gestum esse perhibetur, nullius eril
credimus ascribendura, sed veneno hoslis malignis- lirmitatis: qtiia ad hoc tantum ab apostolica sede
simi perspicimus exquisitum, qui zizania seminare directi sunt ut excisis haeresibus, catholicae essent
per vasa irae usque in llnem saeculi, in Dei Ecclesia lidei defensores. Quidquid etiiin praeter speciales
non quiescit. Ex quo inlelligimus, fraternitatem C causas synodalium conciliorum ad examen episco-
•vestram epistolas, de quibus posuistis testimonia, pale deferttir, potest dijudicandi habere rationem, >
non Iegisse; neqtic enim si vobis eorum scriplura ctc. Ecce, sicut superius dictum est, cognoscitis,
constaret, illa qure aperlissime pro fidei tanlummodo fralres charissimi, nihil aliud saepefatum praedeces-
causa sunl posita, aliis congruere fingeretis, propler sorein noslrum , quam ea quae de fldei firmitate de-
quod ab errore divisionis, in quem falsis opinionibus flnita sunt, confirmasse, quod pene in omnibus cpi-
incidistis, liorlor et opto vos celerius revocari, et slolis ejus, si volueritis, plenius potestis cognoscere.
non (sicut scfiplum est) jugum cum infidelibusducere Nam privalaecausae, quaeillic post definitionemfidei
(II Cor. vi), sed illi iterum jugo mansueta colla sub- actae sunl, non solum minime confirmavit, sed et
mittere, de quo ipse Doroinus dicit: Jugum enitn retractari atque dijudicari concessit. In encycliis
meum suave est, et onus meum leveest (Malth. xi): vero (quod est episcopalium colleciio litlerarum, cx
qupd nullo roodo poleril quis ve! ferre vel discere, quibus aliqua in scriplis vestris leslimonia incongrue
nisi eidem jugo charitatis vinculis fuerit subjugatus, similiter posuistis) undemotasit causa, vel quid piaa
ipsi oneri per dilectionem quippe ul spirilali sar- recordationis Leo imperalor per universas provincias
cinae mentes, humeros, viresque subdideril. Sicut sacerdolibus scripserit consulendo, aut qualiter ab
namque animositas abscissionis inlellecttim facil per D 1 ipsis responsa susceperit, nobis quoque tacenlibus,
superbiam colligare, ita recuperalse charitatis hunii- eorum lectione valebitis plenius informari : ut nulla
litas menles in unitate ftdei perseveranter ad cogni- de csetero in vestris cordibus malignae excogilatio
tionem verilatis illuminat pravitatis locutn subreptionis inveniat. Nos enim
Propler quod praesentium porlatoribus quos fra- propter prolixitaiem hujus epistolae ordinem causse
terniias vestra direxil, et ex Codicibuset ex anliquis. ipsius declinavimus indicare. Nam si cum sludio
a nobis scf ibuntur, cum timore Do-
polyplicis [polyplicliis] scrinii sanctoesedis aposloli- charilalis, quae
cse relecta sunt aliqua, quibus evidenter apparet, ' mini sollicile vigilanterque relegelis, facile sentietis
niliil eorum quae in vestra posuistis epislola causa quanium sit periculunvpro superlluis qurjestionibus,
tntim capitulorum convenire ullatenus, aut verisi- el Iiaereticorum defensione capitulorum, tandiu ab
niiliter coaptari. Ideoqtie necesse est vos omnes, universali Ecclesia segregari.
epistolas synodales sollicite vigilanterque percurrere,, Nolite ergo amore jactantiae,quaesuperbiaesemper
ut evidenlius agnoscalis, quia sancli Patres nrhill est proxima, in obslinationisvitio perinanere, quan-
aliud de Chalcedonensi synodo in suis epistolis fir- do in die judicii nullus veslruiu excusare se valeat,
713 EPISTOLJE ET DECRETA. 714
etneque Theodorus Mopsueslentis,neque lbae epi- A in Ecclesia non est : ad regnum pefvenire non pot-
stola, quseab adversariis est prolata, anle tribtinal erit, qui eam quae regnatura est dereliquit. El post
tanti judicis vobis valeat sttbvenire. Doctori itaque alia : CumDeo manere non possunt, qui esse in Ec-
geiilinm parearaus , qui in prima ad Corintbios epi- clesia Dei unanimiier nolitertint, ardeant licet flam-''
stola dicit : ASmulaminicharismatameliora, el adhuc mis et ignibus traditi, vcl objecti besliisanimas suas
excellentioremviam vobis demonslro ( 1 Cor. xu ). ponant: non erit illalidei corona, sed poenaperfidiae;
Quseergo majora sint, el a se demonslranda pro- nec religiosaevirtutis exitus gloriosus, sed despera-
miltat, ex ipsius voce audiamus intentius : Si liitguis tionis interitus : occidi lalis potest, coronari non pot-
hominum loquar el angelorum,charitatem aulem non est.
habeam, factus sum sicul ws sonans, aut cymbalum Ilem ejnsdem : An esse sibi cum Christo videtur,
tinniens.Et si habueropropheliam, et noverimomnia qui adversns sacerdotesChrisii facil? qui se a cteri
mysteria, et si habuero oinnem fidem, itaut montes ejus et plebis societate secernit? Arma ille contra
transferam,el si dislribueroin cibos pauperum omnes Deum portat, contra Dei dispositionem repugnal:
facultatestneas,el si tradiderocorpus meutn ut ardeal, hostis altaris adverstis sacrifieiumChristi rebellis,
chariiatem autem non habuero, nihil mihi prodest pro fide perftdus, pro religione sacrilegus, inob-
(lOid. xtti); et ilerum : Fides, spes, charilas, tria' •" sequens servus, filius impius, frater inimicus, con-
hwc, major autem his charitas (lbid.). Quam igilur lempiisepiscopis et Dei sacerdotibus derelictis, con-
ante Dominum poteritis babere fidticiam, quando stiluere audet alittd altare. Item ctijus supra : Pejus
nullum scandalum generari vobisde fidei nostrae in- schismatis crimen est, qtiam quod hi qui sacrifica-
legritatecernenlcs, tantis temporibus per superfiuas verunt, qtti lamen in poenitentiacriminis constituli
qtiaestionesab Ecclesia Dei, qiiaeuna est, el a fraier- Domitiumplebissalisfactionibusdeprecanlur. HicEc-
na cbaritale vos dividi duralis. Ubi nainque sit ec- clesia qtiaTilur et rogatur, illic Ecclesiserepugnalur.
clesia constituta, iicet ipsius Domini voce in sanclo Hic potest nece-sitasfuisse, illic voluntas tenetur in
Evangeliositapertum, quid tamen beatus Augustinus scelere. Hicquilapsusest,sibilantumnoeuil, illicqui
ejusdem dominicsememor senlentiae definierit, au- hseresimvel scltisma facere conatur, multos secum
diamus. In his namque, ait, esse Dei Ecclesiam con- trahendo decepit. Hic animaeunius estdamnum, illic
slitutam, qui sedibus apostnlicis per successionem periculumplurimorum.Cenesepeccassebic intelligit
prsesulum praesidere noscuntur. Et quicunque ab etplangit, illetumensin peccatosuo, et ipsis sibi deli-
earumdem sediura se communione vel auctoritate ctis placens, a matre Dliosscgregat, ovesa pastoresol-
suspenderit, esse in schisuiate demonstratur. Et post licilat, Dei sacr.imentadistiirbat, et cum lapsus se-
alia. Positus foris, etiamsi pro Cliristinon.ine mor- mel peccaveril, ille quolidie peccat. Postremo la-
tuus fueris, inter membraChrisii [nonnumeraberis]. psus martyrium postmodum consecutuspotest regni
Palere pro Christo, hserenscorpori, pugna pro ca- promissa percipeie : ille si exlra Ecclesiam fuerit
pite. Sed et beatus Cyprianusegregiusmartyr in li- occisus, ad Ecclesiaenon potest praetnia pervenire.
bro quem de unitatis ttomine titulavit, iuier alia sic Iiem qni sttpra : Quod si in Scripturis sanctis fre-
dicit: Exordiumab unitale proliciscitur; et primatus quenler et ubique clisciplinapraecipilur, et funda-
Petro dalur, utuna Christi Ecclesia et cathedra mon- menliimreligionis a fideiobservatiotteac limore pro-
slretur: ct pastores suitt omnes, sed grex tuius <>s- ftciscittir, quid cupidius appetere, quid magis velle
tenditur, quiab apostolis unanimi consensione pasca- ac lenere nos convenit, quam nt radicibus fortins
lur. Et post pauca : Ilanc Ecclesiaeiinilatem qui non fixis, et domiciliis nostris super petraerobuslsemole
tenet, tenere se fidemcredit? Qui cathedram Petri, solidalis, inconcussi ad ptocelias ac lurbines saeculi
snper quam Ecclesiafundata est, deserit, et resislit, stemus, ul ad Dei munera per divina praecepta ve-
iri Ecclesiase esse confidit? Item post alia : Ad pacis nire possimus?
prsemiumpervenire non possum, quia paccm Domi- Et ideo hortamur dilectionem vestram, et obse-
ni discordiaefurore ruperunt. cramus, ul lam terribilia Patrum lestimonia cogno-
"
Ilemex eodemlibro sic ail : Ad sacrificium cum • scentes, nullo modo paliamini ulierius in divisione
dissetitionevenienles revocat ab altari, et jubet prius Ecclesiaepersisiere; sed in viscera sanctaematris ca-
concordare cum fralre, tunc cum pace redeuntes tholicsealque apostolicae regredi tota mentis inlen-
Dominoniunus offerre (Matth. v); quia nec ad Cain lione celerate [ecceierate]: ul radicati in cltarilate
munera respexil Deus(Genes.iv); neque eiiim habere unitatis atque fundati dicere mereamur : Ecce quam
Dominum pacatum polerat, qui cum fratre pacem bonum et quamjucundum, habilare fratres in unum
per zeli discordiam non habebat. Quam sibi igitur (Psal. cxxxii); veraciler exclaraantes: Replelumest
pacem promittunt inimici fratrum? Quae sacrifieia gaudio os noslrum, et lingua noslra exultatione(Psal.
eelebrare se creduotaemulisacerdolum? Secum esse cxxv). Quibus breviore quidem stylo, abundanti la-
Christum cum collecti fuerint opinanlur, bi qui ex- men charitate responsis , el de fraternitatis vestrae
tra Ecclesiamcolliguntur? Tales etiam si occisi in mentibus, etde diviusemisericordiaevirtute conttdi-
confessionenominis fuerint, macula isia nec sangui- mus, vos sanclaecitius reformari indubilanter Eccle-
ne abluitur. Inexpiabilis et gravis cnlpa discordiaj siao.Si tamen pro nostris adhuc delictis aliquid ini-
nec passione purgatttr. Esse tnaityr non polest, qui micus animartimvobisobslinationis (quodabsit) ;;ul
PiTROL. LXXII. . 23
 715 PELAGIi PkPM SI 716
dubietalis iutulerit, secundum quod interlocutio no-• A
jj fongodivisionis usu quanto mentis frigore fratcrni-
stra gqstorura apud nos habitorum suprema comple- tas vestra torpuerit, quae nec confricla recalescit.
clittir, et sictU excellenlissimo domino filio nostro Quid igitur inler hoac faciam, nisi ut pro vobis ad
Smaragdo exarcho llalia?supplicare curavimus, in- laciymas verlar? Quia enim leo rugiens circuit quae-
slructas huc ad nos personas, quibus faciliusredden- rens quem devoret (/ Petr. v), scio et vos stantes
da recipiendaquesil ratio, mitlere festinale, ut nulla exlra caulas ovium [devorandos]. Non demptis fru-
deinceps consensusvestri dubietas supersit, aul lar- ctibtis palmites altettdo, sed abscissosa radice vitis
ditas, si eis satisfaciio plena reddatur. Vel si pro aspicio. Et stidantes vos operarios cerno, sed tamen
longinquitatelocorum, vel temporum qualitate pave- laborare extra vineamnon ignoro. Ecce urgente fine,
scitis, illic Ravennaefiat congregatio sacerdolum, cuncta vastantur, ad solitudinemterra redigiiur, at-
qup nos etiam qui loco nostro inlersint, *divinilate que (ut ita dixerim) procella diluviimundumsubruit,
propitia, dirigemus, a quibus satisfactionem plenis- et vestra fraternitns arcam fugit. Cum Jeremia di-
simam capialis; ne amplius animsesimplices divisae cam : Quis dabil capili meo aquam et oculismeis fon-
a sancta Ecclesia pro superfluis quaestionibuslam tetn lacrymarutn(Jer. ix): et rursum : Deducantocuti
longa obstinatione remaneant, nec pervos, quos noslri lacrytnas, et palpebrw noslrw defluant aquis
dominici gregis decet esse pastores, oves a scptis B (Ibid.); dicam cum illo ilerum : Plorabo et requie-
ecclesiastiscis evagantes rapacis lupi dentibus con- scam. Quia eitiin quietem concordiaein vestro corde
sumantur. non invenio, fessaementi lacrymas sterno. Quaeenim
EPJSTQLAV [Olim VII], mei spiritus requies esse poiest, si ab occnlto boste
inflictumvulmtsmederi uon polest? Ecce in cunctis
QCEESTTERTIA ADELIAM ETEPISCOPOS ISTRMS. mundi partibus sancta et universalisEcclesiaunilaiis
Hujus epislotwmeminitbeatus Gregoriuslib. n, epist. suaeradiis fulget, sed tamen adlnic umbram vestrrc
36, ad episcoposHiberniw,quam librum appellat. divisioiis su.-linet. Ubique in (ideistatti perdurat;
Eam ab eodembealoGregorio,cumadhuc essetdia- sed gaudere eam de sua salule
conus, scriptamfuissenominePelagii papw, leslatur de vestra abseissione tolerat. proltibet vulntis, quod
Paulus Warnefridus lib. m de GestisLangobardo- Nequeenim snnumca-
rum, cap. 10, al. 20. put brachiis mcerenlibusgaudei; nec se quasi inco-
Dilectissimis fratribus, Elise, vel universis epi- lumeesse pectus laetaiur,cum subjectorumviscerura
doloribus tangitur; tota narrrque corporis compago
scopis in Istriae partibus conslitutis, Pelagius epi-
scopus. afficituir,si pars ejos vel extrema laceratur. Quidquid
I. Virtulum raater charitas (I Cor. xui), quse Re- e.rgoest quod aliam pali senlit, in se liarmouiaclia-
C
demptoris sui lucris serviens, quaenunquam ea quoe riiatis atlrahit, Paulo atteslante, qui ait: Et si quid
sua sunt quaerit, desiderio anhelanti me impulit du- patitur unum membrum,compatiunlurcwteratnembra
dum fraternitati vestraj plena dulcedinis scripta (I Cor. xi). Nos iiaque sumus, qui vestro dolore
iransmittere, quaedisjuncla diu possint suo corpori transfigimur, nos qui vestris scissionibus secamur.
Chrisli membfasociarc. In quibusplusprecibusquam Tanio igitur damnis veslris festina debemus conso-
monitis loquens, affectuquo valui, exhortari curavi, latione succurrere, quanto ea per charitaiem cogimur
ut quos aplos discutiendaerationi praeviderit, IMIC ut nostra sentire. Namelsi differre forsilan volumus,
Dileclio vestra dirigeret, quatenus in trium cnpi- supertiae increpationis voce terremur, quae ignavos
tulprum negolio, vel quaeque aperta sunt cogno- pastores increpans dicit: Quod fraclum erat, nonal-
scerent, vel quaequeforsan obscura viderenlur, hasc ligaslis, el quodabjectumnon reduxistis, et quodpir-
eis collalio pacilicseintentionis aperiret: tandem Di- dilum non quwsistis.Si differre voltimus, itidiscreiae
leclionis vestrae scripta suscepi, quaenon rationis iuventionis incre(iamur,qoa per prophetam Dominus
causas quaererenl, sed deliberata apud vos judicii dicit: Numquidresinanonest in Galaad, aut medicus
setitentia imperairent. Hoc autem quod vos audere non esl ibi? Quareergo non est obductacicatrix filiw
de vestra sapienlia video, fateor, dolens miror; et populi mei (Ezch. xxxiv)? Quid enim per resinam,
quidera per epistolas exempla, ut pnto, ostendi hu- D " quae fomeutum ignis est, quse et in ornamentum
mililatis, amoris specimen praebui. Sed dum nihil domus marmora dissipaia conjungit, nisi charitas
apttd vos reperi admonitionis meae verba proficere, desiguatur? Quaect in amore corda succendit, el ut
flens gemensque cum proplteta cogor exclaroare: sanctam Ecclesiam unitatis ornamento componai,
CuratiimusRabylonem,el non est sanata (Jer. u). discordes hominum mentes per pacis in se studium
Ignem quantum valui charilatis accendi, et tantae ligat? Quid per Galaad, quse acervus teslimonii in-
scissionis exurere rubiginem volui; sed impletam terpretatur, nisi in Scripttirscsacrse allitudinem in-
prophetsesententiam peccalis exigentibusinverii, qui nuraera sententiarum densitas dicit? Quidper med i
ail: Fruslra conflavitconflalor,scoriw ejus non sunt vocabulum, nisi iniusiiuisque praeilicator?Quid per
consumplm(Jer. vi). Nulla in rescriplis flamma clia- non obductamfilisecicatriceni, nisi culpa plebis ante
rttalis aspicitur, nullam vel posl exemplum dulcedi- Dei octtlos nuda monstratur? Resina ergo in Galaad
nem redolent in cunctis suis sermonibus, nihil quod defuisseconvincitur, si pro ostendendaveritate, cura
ad pacem pervenial, sonat. Pensate, quaeso, hoc lanta adsint Scripturse sacraetestimonia, associando
(quod dicere nisi singultu inlerrumpente non valeo) vos sanctaeEcclesiae,nequaquamdigue ardoris cha-
71? EPISTOLiE ET DECRETA. 7t8
rilas exhibetur; et velut absente medico cicatrix non A disti: nihil prorsus de bene compositis reetracteinr.
obducitur, si exliorlatione cessante, tanlse scissionis Ultimumvero a vobis ponilur leitimonitim, quod in
culpa nullovelaminesubseqtientispacisoperitur. Sed priori ejus epislola, de qua multa jam testimonia
jam temptts est, ipsa nos susceptionum vestrarum prolata fueranl, continetur, primum dicilur (Ihid.):
vulnera tangere, eisque auclore Deo medicaminapa- Quaejam palefacta siint quaerere, qtiseperfecta stint
lefactsoveritaiis adhibere. reiractares et qunesunl dcftniiaconvellere, quid aliud
II. Pereaquae piaememoriaeJuslinianiprincipistem- est, quam de adeptis gratiam non referre, et ad in-
poribus acta stmt, fraternitas veslra suspicatur, san- terdictae arboris cibum improbos appetitus morli-
clam Chalcedonensemsynodum fuisseconvttlsam.Sed ferse cupiditatis exlendere? Haec sunt, fratres di-
absit hoca Christianoopere,a Christiana cogitatione. lectissimi, quaebeati Leonis ad Leonem principem
In ipsa quippe Nicaena,Conslantinopolitana,ac prima verba po%uislis;quae videlicet ab eo pro custodia
synodusEphesina firmata est; et quisquis illam par- illibatae fidei, non autem pro causis episcoporunl
tem aliqua convellerenilitur, illas nimirum funditus, specialibus, quaeapud Chalcedonemgestsesuttt, pro-
quseper hanc firmalaesunt, destruere conatur. Cui fentntur. Nam quia pro solius fidei inlemerala ob-
stispicioniin scriptis vestris ex sahcti praedecessoris servatione dixerit, pensandum est in eadem epistola
nostri Leonis epislolis ac encycliis teslimonia adjun- B quid prsemisit; ait enim, ad eumdem principem lo-
gitis, ut praefatamsatictamChalcedonensemsynodum quens (Ibid.): Supra curara rerum temporalium re-
illibatamdebere observari monstrelur. Quaequidem, ligiosae providentise famulalum divinis et setetnis
fralres charissimi, ex paucis epistolis sumpla per- disposilionibus perseveranter impenditis, ut scilicet
mixtoordine confusoqueposuistis, ut dum inlerjecta catholica fides, quse humanum genus sola vivificat,
alia epistota, ad aliu prioris epislolseverba recurri- sola sanctificat, in una confessione permaneat; et
lur, qtiasi ex multis epislolis prolala viderentur. Et dissensiones quaede terrenarum opinionumvarietaie
valde miramur, cur fraternitas vestra de tam (4cut nascuntur, a soliditate illius petrae, supra quam ci-
diximus) paucis epislolis non pauca sumpserit, cum vitas Dei sedificattir,abigantur. (Si igitur fidem, fra-
Constetquod de sanctse Cbalcedonensissynodi illi- tres charissimi, in cnnctis mundi partibus uno ac
bata venerationeet praedecessorumnostrorum asser- solido statu vigere non cerneretis, convulsom quid-
tio innttmera, ei mullorum Palrum consensus in quara de sancta Chalcedonensi synodo recte dicere-
encycliis, quasi quaedam se inumlo, nobis infudit lis. At postquam nihil nunc aliud nisi de personis
[Forsan stimendo lux mundo se n. inf.]. Sed quia agitur, nihil de sancta Chalcedonensis synodi fide
scmper diclandi ordo tanla sibimet connexione suh- quaeritis, auetoritatem patrum quasi sequendo decli-
jungitttr, ut et praecedentiasubseimentibussefviaht, *-' C nati. Naniqueut iisdera beatus Leo oslenderet, re-
et subsequentiaex prsecedentibussuspendahtur : eo- tractari quse perfecta sunt non deberi; qua haecin-
rum sensum quae prolata sunt, melius pandimus, si tentione dixisset, illico subdidit (Ibid.): Quia ad
ihfra supraque legentes, vel quo lendant, vel unde pacem universalis Ecclesiae, et ad custodiam ca-
pendeant, deraonstremus. tlioiicaefidei cura dignamini sollicitiore vivere |re-
; 111.A dileclione igilur vestra primum leslimonium spicere]. Quid igilur cuin prohiberet definiia con-
sanclfpraedecessorisnostri Leonis ponitur, quod in velli, admonitionem prolintis de cuslodia catholicae
ejus epistola ultima continelur (Episl. 78 ad Leon. fidei subjunxit, et quia non hoc de retractandis cau-
imp.), quo ait : De rebtis apud Nicaeamet apttd Chal- sis specialibus, sed de sola fidei professione dixis-
cedonem sicut Deo placuit delinitis, nullum audemus set, indicavit? Illa uaiiique nunc in vestra quaestione
inire tractatum, lanquam dubia vel inlirma sinl, qme vertuntur, quseipse quoqueprsedecessornosler bea-
tanla per Spiritum sanctum fixit auctorilas. (Cui se- lus Leo dijttdical; duro non nisi ea quaeapud Clial-
cunuum testimoniumex ea epistola a vobis adjun- cedonemde fide sunt slaluta, confirmat. Ipse quippe
gilur, quod illic paulo superius habelur, quo dicitur ad AualoliumConslaiitinopolitanseurbis episcoputn
(Jbid.) : Quia sicul sancte veracilerque dixistis, per- . scribens, dum eum de quodam novoausu corriperet,
fociio incrementutn, et adjeciionem plenitudo non dicit (Episl. 58) : Ut sanclam synodum ad exiin-
recipit.) Interjectis attlem dtiobus lestimoniis de en- guendam solum haeresim, et ad coufirmationemfidei
cycHisassumptis, praefatipraedecessorisnostri Leo- catholicaestudio Chrislianissimi principis congrega-
nis item ad Leonem principem scripto vestro verba lam, in occasionem ambilus (rahas; (Et rursuhi
replicantur qitibus riicitur: Legitiroas diviniius in- (Ibid.): Ila abuti voluit concilio synodali, ut fralres
spiratas constitutionesvelle movere, non est pacilici in fidei tantumniodo negotio convocatos, el defini-
liomiuis, sed rebellis, dicente apostolo : Verbiscon- tionis ejus causa, quaeerat curanda, pertractos [defi-
tendere,ad nihil est ulile, nisi ad subversionemaudien- nitione ejus causse,q. e. c. perfunctos], ad consen-
tium (II Tim. n). Nam si humanis persuasionibus tiendum sibi aut depravandotraduceret, aut terrcndo
semper diseeptare sit liberum, nunquam deesse po- compelleret.) Qui ut niliil se omnimodo de Chalce-
terunt qui veritaii audeanl resultare. (Et ejns rursus donensi synodo suscipere, nisi de sola fide gestum
ad eum : Non sinas contra dextetse oninipotentis Dei fuerat, demonstraret, eidem synodo scribens, ail
triumphos redivivisexttrgere motibus cxlinctacerta- (Epist. 61) : Ut et fraterna universiins, et omnium
mina.) Cujus adhuc testimoniutn post pauca stibdi- fideliura corda cognoscant, non solum per fr.i:res,
7!!} PELAGH PAP,£ II 720
qui vicem meam executi sunt, sed etiam per appro- A aut violare eorum quaeab ea recte sunt et inviolabi-
bationem gestorum synodalium propriam vobiscum liter definila.) At longe est aliud, non posse com-
inisse sententiam, in sola videlicet fidei cntisa, quod moveri ea qtiaedecreta sunt, et non posse commoveri
saepe dicendum est. (Qui ergo unit cum Chalcedo- ea quse recle et inculpabiliter suntdecrela. Sciebant
nensi synodo in sola fidei causa convocata, ctincta enim viri doctissimi, ea quaeillic gesta fuerant de
quaeillic specialiter gesta stitit, se procul dubio es- causis specialibus, a praedecessore nostro Leone
traneum demonstrat. Hinc.estrursum quod cnm prse- recepla omnimodo non fuisse; et idcirco cautissime
fato Anatolio de recipiendo Atlico presbytero scri- scribunt, commoveri aut violari quse recle ab ea et
bere, dicit (Epist. 77): Ita ut Chalcedonensis.synodi inculpabililer definila sunt, non deberi; ne si cun-
delinitionem de fide, cni etiam dilectio lua subscri- cta confirmare se dicerent, sententiae ssepefati prae-
bendo consensil, quam aposlolicaesedis firmavit au- decessoris nostri Leonnf*obviarent. Unde et illic
ctoritas, profileatur se per omnia servatufum.) Qul illico subjtingtint : Ita sapiamus semper, sicul sapit
Chalcedonensis synodi defitiilionem dicens, Vigilan- aposlolica Romauorum sedis Ecclesia.)
ter etiam, de fide, non adderet, nisi causas, quas V. Post haec quoque ekempla ejusdem praedeces-
illic specialiter motae fuerant, reprobasset (solam soris nosiri Leonis ad Basilium episcopum testimo-
nihilominus exciperet) (a) qure ei singulariter displi- j I nium posuistis, quo ait: Obsecro Dilectionem luam,
cerent. At postquam nihil aliud synodi, nisi ftdei ut Chalcedonensis synodi definilionibus in nullo
definitionem recepit: quid est aliud, nisi qnod cae- animum rclaxetis; et quaeex divina sunt inspiratione
tera quae illic specialiler mota sunt, refutavit? Ne- composita, nulla patiamitii novitate lemerari (et
que enim si vellel, tinam tantummodo causam prse- rursum : Ut autem possit liaecexhorlalio ad omniura
fati Anatolii reprehendere vereretur, qui hanc suo fralrum et coepiscoporum notitiam pervenire, dili-
judicio non approbatam, et serenissimis principibus, genter veslrae Fraiemitaiis cura perspiciat, quia
et auctori ejus eidem Anatolio non est verilus scri- (quod saepe dicendum esl) tota religio Christiana
ptis discurrentibus indicare. Cum vero et de illa turbatur, si quidquam de his quseapud Chalcedonem
prsefato Anatolio privale loquitur, et rursttm ad sy- constitula sunt, convellatur.) Sed utrum de causis
nodum scribens, quod de sola fide gesium fuerat, se quarumdam personarum specialibus, an de sanctae
recipere confiiettir; constat quod et Analolium de fidei definilione asseral, inquiralur ipse quid superius
speciali criminis causa redarguit, et cttncta privala di.cat; ait enim : Haec scripla direxi, qttibus Dile-
negolia, quse moto in synodo ftterant, retractari ctionem vestram credidi commonendam,ut sceleratis
concessit. ausibus sancta constantia resistatis, ne in quoquam
IV. Rursum in scripto vestro leslimonium ac CI nostra communis fides aut trepida inveniatur, aut
cxemplum de encycliis ponilur, qtiod mulli episcopi tepida. (Qtii igilur admonitionem servandae fidei
simul dicunt: Neque tinum iota vel apicem possumus praemisit, ubi custodiri synodum voluit, indicavit. Si
aut commovere, aut commulare eorum quae apud auiem in hujus epistolsesermonibus ambigimus, eum
Chalcedonem decreta sunt. (Cui aliud quoque testi- ex aliis suis epistolis quo sensu haec dixerit, requi-
raonium quasi ex eadem epislota subjunxistis, quod ramus. Marciano namque Augusto scripta sua pro
videlicet Analolii Consrstntinopolitanaetirbis episeopi eadem synodo dirtgens, ait (Epist. 59) : Ad Gloriam
esse non dubium est, quo ait ; De Chalcedonensi veslram el ad Constanlinopolitanum antistitem scii-
vero sancta synodo dico, quoniam ipsum quferere pta direxi, quse evidenter oslenderenl, me, qttae de
oninino, aut revolvere aliquid eorum quse ab ipsa fide catholica in praedicta synodo definita fueranl,
finila sunt, hominum est insidianlium tanlummodo approbare.) Qui si cunclas et speciales causas ejus-
Ecclesiis, et universali Chrisli paci.) ln quo revolvi dem synodi recepit, cnr ea se approbare quae de
et convelli prohibeat, ipse subjungat; ait enim : calholica fidein prsedicta synodo defraila suni, spe-
Qttando apostolica qttidem et paterna dogmata olim cialiter asserit ? Rurstim quoque praefato principi
nobis tradila, in eo roborata sunl alque firmata. (Si scribens (Ibid.) : Quia omnibus modis obediendura
igilur insidiantium est ltominum aposlolica dogmata ]3est polestali [pietati] veslraeet religiosissimsevoluii-
et palerna convellere, qui eailem paterna et aposto- tati, conslilutionibus synodalibus, quaemihi de con-
lica doginata iilibaia recipiunt, eonstat procul dubio, hrmaiione fidei calholicae placuerunt Iibens aiijeci
quia insidianles non sunt. Ejusdem namque synodi sententiam meam. (Si ergo conlirmalionetn fidei
fidem inlemeralam Deo auctore relinemus, et sic catholicsesibi placuisse, cique sententiam adjecisse
privata negotia quae illic gesta sunt, cum saitcto aslruit; in his, in quibus confirmatio ftdeinon fuil,
praedecessore nostro Leone praeterimus, ut defini- constat quia sententiam non adjecii.
lionem fulei illic prolatam, proposita eliam morte, VI. Adhuc autem ex ejusdem beati Leonis epi-
reservemus, In prsecedenliautetn testimonio multo- stola testimonium scriptis vestris inseritis, quae ad
ruin simul episcoporum utrum dictalor, an scriptor Basilium dicit : Pie nobis et constanter ulendura
erraverit, ignoranms; neque enim in encycliis conti- [Forsan vivendum] est, nedum lalium dispttialio
netur, u't ipsi in scriptis vestris posuistis. Neque admitlilur, eorum quse divinitus definita sunt, aticto-
enim iota uiium aul apicem possumus commovere rilaii derogetur. Et infra : Necenim aliquam [Forsan
(a) Deessehis quidpiam videtur. HARD.
721 EPISTOL^E ET DECRETA. 722
ad aliquam] disceplationem plene definila revocanda jVut ad omnes fratres qui Chalcedonensi synodo inter-
sunt, ne ad arbitrium damnatorum ipsi de bis vi- fuerunt, scripta dirigerem, quibus placuisse mihi quse
deamur ambigere, quse manifestum est per onuiia a sanclis fratribus nostris de regula lidei confirmata
propheticis et evangelicis atque apostolicis auclori- suni, demonstrarem. (Hincestquod Pulcberiae Au-
lalibus consonare. (Quae autem vel superius definiia guslse iteruni scribens, ait (Epist. 58): Circa fratretn
divinilus, vel inlerius plene definita asserat, ex ipsa autem ineurn veneratnrem vcstrum Julianum epi»
vel ex aliis ejus epistolis vestra Fraternitas penset : scopum quantum debeat credere veslra dignatio,
in quibus nunquarn specialia gesta commemorari, apostolicaesedis sestimate judicio, cura in causa fidei,
sed sola quae de fidesunt prolata confirmat. Unde in cui gloriosa Pietas vestra famulatur, vicem ipsi
liis quoque verbis vigilanter imprimiltir [Forsan ex- meam ealenus delegaritn, ut ab ea quaevobis debetur
primilur], et quae plene <tefinita dixerit altendilur observanlia non recedens, ine Pietati vestree proe-
[Forsan ostenditur], cum dicit : Ne de his ipsis vi- senlare non desinat.) Cansam quippe iidei memo-
deamur ambigere, quse nianiieslum est. per oinnia rans, nequaquam, Ealenus, diceret, nisi quidquid
propheticis et evangelicis atque apostolicis auctori- extra fidem ageretur, ex synodo excludi voluisset.
tatibus consonare.) Pensate, quaeso, fiatres charis- VII. Rursum per epistolam vestram dicitur, a
simi, si scripta Theodori propheticis et evangelicis B sede apostolica vos doctos, atque ab scrinio sanclae
atque apostolicis auctoritatibus consonant, quai re- Ecclesiae, cui Deo auctore praesumus, confirmatos,
demplorem noslrum iniquis atisibus Dominum ne- ne huic rei quae sub piae memorise Justiniano prin-
gant. Pensate si illa epistola propheticis elevange- cipe gesta est, consentire debeatts : atque hanc
licis atque apostolicis auctoritalibus consonare opitulationem excusationi vestrae adjungitis dicenles,
videalur, in qua et hostis Ecclesiae Neslorius defen- quod in causae principio et sedes apostolica per
dilur, et defensor Ecclesiae Cyrillus accusatur. Pen- Vigilium papatn, et omnes Lalinarum provinciarum
sate si ilta Theodoriti scripta propheticis, evangelicis principes damnalioni trium capitulorum forliter
atque aposlolicis aucloritatibus consonant, quse resliterunt. In quibus verbis attendimus, quod res
prius conlra reciam fidem edita, ipse poslmodum quae provocare vos ad consensum debuit, aconsensu
conversus damnat. Exiremuiu quoque ssepe fati vos ipsa divellit. Lalini quippe homines et Grsecitatis
Leonis ad Aetium presbyterum teslimonium ponitis, ignari, dum linguam nesciunt, errorem tarde cogtto-
quo ait * : Ne patialur sopitarum rerum certamen veruut; et tanto eis celerius credi debuit, qtianlo
afferri, quarum retraetator non nisi sacrilegus inve- eorura conslantia, quousque verum cognoscerent, a
nitur. (Quod de quibus rebus astruat, ad eumdem cerianiine non quievit; quorura consensum certe
Aetium scribens ipse manifestat, dicens ** : Nihil ab G [recte] Fralernitas vestra despiceret, si ausu praeci-
apostolicis unquam potero sentire diversum, nec piti, priusquam verum cognoscerenl, consensissent:
a mea ipse deviare senteutia ; et quod sancto Spirilu at poslquam diu ab eis laboratum est, etiongo lem-
revelante confessus sum, quodque mecum tolius pore ad injurias usque certatum, hinc vestra Fra-
synodi professione praedicante palefeci, aliqua va- lernitas penset quia tot labores repente non relin-
rietale commutem : cum facilius mihi sit quibuslibet querent, nisi quaevera sinl agnovissent. Quid enim
et suppliciis ab hoc mundo aulerri, quam ab ea divini consilii ftiisse credimus, fratres, quod diu
quam generaliter credidi, professione mutari.) Si Saulum oniiiipotens Deus repugnatorem suae (idei
ergo cuncta res quae retractari uon debet, sola est esse perniisit, et sic eum suae fidei praedicatorera
professio fidei, illerelracialor rerum etit sacrilegus, fecii, nisi ut cunctis, quibus per illum fuerat praedi-
qui professioniejus fuerit diversus. Nam qttod idem caturus, ostenderet, quia valde verum est Dei Evan-
beatus Leosolam in synodo professionem lidei sura- gelium, quod et tania durilia inclinata praedicaret,
mo ardore cuslodiat, innumeris epistolis demonstrat, ut dum ea auditores ejus quse ab illo contra fideles
ex quibus pauca breviter perstringimus, ut in eis gesia recolerent, repente euni ad fidem versura non
certior facta veslra Frateniitas eolligat quam mulla siue evidenti ratione sentiient? Unde ipse quoque
taceamus. Hinc esl enim quod Marcianum Augustum D dum praedicationemsuam debere facileab infidelibus
scriplo suo alloquitur, dicens (Epist. 59) : Fratri recipi Domino diceret, ail : Domine, ipsi sciunl quia
autem meo Juliano episcopo noverit vestra Cle- ego eram concludensin carcere, el cwdens per syna-
mentia hoc me proprie delegasse ut quidquidj iliic gogas eos qui credebanl in te (Act. xxn). Et cum
ad custodiam fidei pertinere probaverit, rneo noniine Galatas, relicta Evangelii regula, in Judaismi con-
vestrae fiducialiter suggerat potesiati. (Hinc estquod spiceret errOrem declinasse, suam eis priorera conlra
Pulcheriae Augustaescribens, ait (Epist. 60) : Quod Evangelium duritiam retulit, et ab intentione per-
vero piissimus imperator ad orones episcopos qui iidi;c eorum mentes retorsit, diccns : Audislis con-
Chaleedonensi synodo interfuerunt, voluit me scri- versalionem meam aliquando iii Judaismo, quoniam
pta dirigere, quibusveaquae illic de fidei regula sunt supra modum persequebar Ecclesiam Dei, el expu-
delinita firmarem, libenter implevi.) Hinc est quod gnabam illam; et proficiebam in Judaismo supra
Juliano episcoposcribens, dicit : Quod necessarium mullos cowlaneosmeos in genere meo, abundanlius
credidit clementissimus imperaior, libenler implevi, wmulalor existens palernarum mearum traditionum.
* Nonexstat luec epistola **•Neque hsecadhucexstat. ' " •
'*
723 PELAGII PAP^S II 724
Cum autem placuil ei qui me segregavilde ulero malris A dicenles : Doctrina vestrse reyerendse sedis est per
mew, ct vocavilper graliam suam, ul revelaret Filium bealum Leonem, successoresque ejus, unde pauca
suum in me, ut evangelizaremitlum in gentibus, con- coramemorareprecsumpsiraus,mortuum abhominibus
tinuo non acquievi carni et sanguini. Ecce, fratres damnari nullatenus oportere; (et tamen nulla ejus
charissimi, Paulus egregius doclor, quia diu veritati testimonia subdidislis, quibus hanc sententiam fir-
restitit, inde ad coniirmanda corda audientium iu maretis. Etenim quse a vobis subjuncla sunt, retra-
ejusdem praedicalioneverilatis adjulorium sumpsit: clationem fidei fieri prohibent, non auiem damnari
ostendeus profeclo, quia fidem, cui tanto prius labore infideles mortuos conlradicunt. Sed neque hoc bea-
restiterat, poslmodum sine magnae rationis certitu- tum Leonem prsedecessorem nostrum quodam loco
dinenon tenebat. dixisse meminimus. Quis autem nesciat, quod in nullo
. VIII. Debet ergo perpendere vestra Dilectio, quia sibi ejusdem Leouis et Jieati Auguslini praedicatio
praedecessorum noslrorum in bac causa consensus conlraiiicat ? Ipse namque ad Bonifacium comilem
tanlo posl inanis non.fuit, quanto prius duris cohtra- scribens, ait (Epist. 50, sup. coll. 5) : Si vera essent
dietionum laboribus insudavit. Sed his insuper fa- quse abeisobjecta sunt Caeciliano,etnobis possent
ctum Petri, quiet Pauluni superat, vestra Fraternitas aliquando monslrari, ipsum jam mortuum anathe-
ad memoriam reducat. Diu quippe restilil, ne ad B matizaremus. Sed lamen Ecclesiam Christi, quaenon
fidein genles sancla Ecclesia sine circumcisionereci- liiigiosis opinionibus fingitur, sed divinis atteslalio-
peret, diu se a conversarum gentium conimunione nibus comprobatur, propter quemlibet hominem
stibtraxit, Paulo altestante, qui ait: Cum venissel relinquere non debemus.) Ecce mirabilis prsedicator
Anliochiam, in faciem ei restili, quia reprehensibilis et scissionem Ecclesiae propter hominem vetat, el si
erat. Prius enim quam venirent quidam ab Jacobo, qua pervcrsa deprehendat, eum quem publice de-
cum genlibusedebal; cum autemvenissenl, sublrahebat fendebat Csecilianum, se etiam post morlem anathe-
se, limens eos qui ex circutncisioneeranl (Galat. i). matizare nou abnegal, quia videticet tunc viventibus
Et paulo post : Et cum vidissem quod non recte vere consutatur, cum culpa in Dde perpetrata nec
ambutarel ad verilatem evangelii, dixi Pelro coram morte interveniente laxetur. Si vero hoc faciendum,
omnibus : Si lu cum Judwus sis, gentiliter et non dicere fortasse praesumimus, hoc procul dubio faci-
judaice vivis, quomodo genles cogis judaizare? Qui mus, quod fieri vetamus. Theodorum quippe mor-
lamen ab eodem Paulo postmodum ratione suscepta, tuum sancla synodus prima Ephesina damnavit (Act.
dum quosdam conspicerel qui gentiles ad Ecclesiam vi). Nam cum ab ejus discipulis"dictatumab illo sym-
venientes pondere servandse circumcisiottis onera- bolum eadera synodo fuisset prolatum, illico illic a
rent, dicit : Cur lenlatis Deunij imponentes jugum C sanctis Palribus eum auclore damnatum est. Et qui-
cervicibus discipulorum, quod neque patres noslri, deni ipsi sancti Patres in eadero synodo residentes
neque nos porlare poluimus(Acl. xv)? Nunquid, fra- ad Dominumjam recepti sunt, poslquam Theodorum
tres leclissimi, Pelro apostolorum principi sibi damnavere: et si damnari mortuum non debuisse
dissimilia docenti debuit ad haecverba responderi ? dicimus, procul dubio mortuos accusamus, et incipi-
Hsec quaedicis, audire non possumus, quia aliud ante mus commiltere, quod nitimur prohibere. Sed cur
pracdicasti? Si igilur in trium capitulorum negotio, diu et quae nastis loquimur ? Ejusdem Theodori ex
aliud Gtimveritas qusererelur, aliud aulem inventa librisillitts dicta replicemus. Et si Jesum (a) Domi-
veritatej dictum est, cur mutatio sententise huic sedi nuin ac Deum nostrum, qui post mortem vivere, imo
in crimine objicitur, quae a cuncta EcclesLahumiliter quia vivere creditur, post mortem Tlieodorus post-
jn ejus auctore veneratur? Non enim mutalio sen- posila dubitalione damnavit; neque enim nostra fides
tentiae, sed inconslantia sensus in culpa esl. Quando patitur ut qui tot blasphemiis Redemptori nostro
ergo ad cognitionem recti, intentio incommutabilis boslis exstitit, a vobis ulterius defendalur. Ipse
permaneat, quid obslat, si ignorantiant suam dese- quippe conlra Apollinarem in libro tertio loquens
rens, verba permutel? De ipso quoque auctore om- ait (Sup. coll. A):
niuni Deo Scriptuta attesiante cngnoscimus, quia J) I X. < Quomodo igitur tu, cui super omnes maxime
dum consilium non manet [Forsan mulai], saepe decel mentium regimen, illum qui ex Virgine natus
sententiam mutat; neque enim inopinatus ei pro- est, Deum esse, et ex Deo consubstantialem Palri
•ventusaccesseral, cum de eo quem ipse ungi prsece- existimari dicis, nisi forte sancto Spiritui illius crea-
perat, dicebat : Pwnilet me Saulem unxisse regem in tionem imputare non jubes ? Sed quis est Deus, et
Jsrael (I Heg. xv). Hoc quippe se facturum etiara ex Deo, et consubstantialis Patri? Is idem qui ex
tunc praescivit, cum eum quasi approbando praetulit; Virgine natus erat, ) o mirandum! ) et qui per Spi-
nec ad poeiiitenliam quasi inopinalus dolor accessit, rilum sanctum secundum divinas Scripturas plasma-
sed tamen poenitere se insinuat, quia non mutatoi lus est, el conlictionem in muliebri accepit venlre ?
consilio, ea quae dudum dixerat de illo verba per- Inetat forsitan, quia mox quam plasraalus est, e.t ut
mulat. lemplum Deiesset accepit: non tamen existimandum
IX. In his autem testimoniis quae ex epislolisi nobis est Deuin de Virgine natum esse. » Et ppst
. Leonis praedecessoris noslri posuistis, praemisistis i pauca: < Nec secundum tuani vqcem pronunliandum
(o) Locus cerruptus, Forte, inspiciamus,si Jesum. HARD.
 725 EPISTOLJE ET DECRETA. 726
est, omninoex Virgine natum Deumesse, et ex Deo, A j Deum dicens (non enim resurrectionis scientia doce-
. consubstantialemPatri. > Et post pauca : < Si igitur bat et Deum esse eum qiii surrexit), sed quasi pro
cum carne eum natum esse dicunt, quod aulem isatuin miraculo facto Deumcollaudai. > Ejusdem Thebdbfi
. est, Deus et ex Deo, et consubslantiaiis Patri est, ex commento quod est in Acttis apostolorum Iibro
necesse est et hoc carnem dicere, quod si non hoc primo : < Ille autem dixii, oporlere pcenitentiam
caro est, quoniam nec Deus, nec ex Deo, nec con- agentes eos pro criicis in iniquitaie, et agnoscenles
substaittjalis Palri, sed ex semine David, et consub- Salvatoremet Dominuin, et omnium auciorem bono-
slantialis ei cujus semen est, non id quod halum est rum jesum Christum, quoniam per ista pervenit et
ex Virgine, Deus, et ex Deo, et consubstantialis assumptusesldivinanatura,in [ipsum]Spirituquidem
Patri. » fidem suscipere, et ejus discipulos fieri anie omnia
Et post pauca : < NonDeus Verbum ex Mariana- ad baplismaaccedentes, quod et ipse tradidit nobis,
tus est, natus autemest ex Maria, qui ex semine est reformalionem quidem habens inspirationis [praefor-
David; non ReusYerbumex muliere natus est. » Et malionem q. h. speraiionis] futurorum, ih nomine
ilerum : t Quod edictum est enim Ducebatura Spi- aulem celebrandumPatris et Filii et sancti Spiritus.
ritu (Matth. iv), aperte hoc signifieat, quod ab eo Hocenim qiiod esl: Et baptiielur unusquisque in
regebatur, ab eo ad voluntalem [virtulem] proposi- B j nomineJesu Chrisli(Act. n), non hoc dicit, ut voca-
torum confortabatur; ab eo ad haec quae oportebat lionem quaein nomine Patiis et Filii et sancii Spiri-
ducebatur, abeo quod decebat docebatur, ab eo cogi- tus est, relinquentes, Jesum Chrisium in baptismate
tationibusroborabatur, ut ad taniumcertamensuffice- vocet; sed quale est hoc, quod in Moyse bapiizati
ret, sicut et beatus Paulus dicit: Quicuiiqueenitn sunt in nube et in mari (I Cor. x), ut diceret quia
Spirilu Dei agunlur, hisunl filii Dei (Rom. vm). » sub nube et in mari ^Egyptiorum separati sunt, li-
ldem cujus supra : < Dicant igiiur nobis omnium berati eofum servitute, ut Moysis leges attende-
sapientissimi, si pro sensu DominoJesu Christo qui rent; tale est, et baptizetur unusquisque in no-
est secundum carnem, divinitas facia esset, sicut di- mine Jesu Chrisli: ut cum ad ipsum accessissent
cunt, quid sancti Spiritus cooperatione ad haecChri- tanquam Salvatorem, et omnittm bonorum aucto-
stus indigebai? Nec enim unigeniii divinitas Spiritu rem, et doctorem veritatis, ab ipso utpole auctore
indigebat ad justificalionem,- Spiritu indigebat ad bonorum et doctore veritatis vocarentur, sicut oni-
vincenduradiabolum, Spiritu indigebatad operanda nibus hominibus quamcutique seclam sequentibus
miracula; Spiritu indigebat ut doceretur ea quaede- consueludoest ab ipso dogmatis inventore vocari,
cebal peragere; Spiritu indigebat ut immaculatus ut Plalonici, et Epicurei, et Manichaei,et Marcio-
'C
appareret. » nistae,et quidem [si quidem] tales dicuntur. Eodem
Etpostpauca : < Ac si dicat Jesus : Ego quidem, enini modo et nos nominari Christianosjudicaverunt
quem videtis, nihil quidem facere possura secundum aposloli. >
meam naturam, cum homo sim, operor autem, quia Ejusdera Theodori in libris de Incarnalione :
in memanensPater omnia facit (Joan. xiv). Quoniam <Plus inquietabatur Dominus, el certamen majus
enim et egoin Palre, et Pater in me (Ibid,), Deus habebat ad aiiimaepassiones, quam corporis; et me-
autem Verbum unigenitus Deiin me est, certum est liori animo libidines vincebat, mediante deitate ad
quod et Pater cum ipso in me manet, et opera facit. perfeelionem. Unde et Dominusad hsecmaxime in-
El nonest mirandumde Christo haecexlstimari, cum stituere videttir certamen. >
evidenler ipse de cseterishominibus dicat: Qui dili- • Item ejusdeai in libro contra Synusiastas, vel
git me, meumverbutnobservel: et Pater diliaet eutn, Apollinaristas: < Sedsicaro erat, inquil, crucifixa,
el ad eumveniemus,el mansionemapud ipsum facie- quomodosol radios avertit, et tenebraeoccupaverunt
mus (Ibid.). » Et iterum : <Sciebat subtiliter, ut no- terram omnem, et lerraemotus, et pelraescissaesunt,
tam quidein faceret gentibus pietalem, patereiur et morlui surrexerunt (Matt. sxvn) ? Quid igitur
autem laborantium infirmilates, el sic ad effectum dicant et de tenebris in jEgypto faelis temporibus
suam voluntatemeduceret: et justificabatur inde, et D * Moysisnon per tres horas, sed per tres dies (Exod.
imniaculalusostendebatur,sivereparatione[pejorum], x) ? Quid autem propter alia per Moysem facta mi-
sive cuslodia meliorum, sive etiam paulatim ad me- racula, et quseper Jesum Nave,qiii solem slare fecit
liora profectibus. » (Josue x), qui sol lemporibus Ezechiseregis et contra
Et post pauca ejusdem Theodori ex commento natitram reiroversus est (IV Reg. x.x); et.de Elisaei
secundumJoannem: <Dicit ad Thoraam : Infer digi- reliquiis, quaemortuumsuscitaverunt (IV Reg. xm) ? >
lum luum huc, et videmanus meas, et porrige manum Ejusdem ex libro octavode Incarnatione: < Manife-
tuam, et miltein lalus meum, et noli esse incredulus, stum aulem est quod unitas convenit: per eam enim
sed fidelis(Joan, xx). Quoniam, dicit, non credis, et collectaenaturae, unam personam secundum unitii-
lactum solum sufficere libi ad credendum puias, lein effecerunt. Sicut enim de viro et muliere dici-
(haecenim dicens non me latuisti) tange manu, et , tur, quodjamnon suntduo, sed una caro (Genes.n;
cape experimcnlum, et disce credere, et noii diffi- , Matth. xix); dicamusel nos rationabilitersecuudum
dere. Thoinasquidem cum sic credidisset, Dominus unitatis rationem, quod non sunt duae personae, sed
meuset Deusmeus, dicit, nou ipsum Dominum et una, scilicetnaturis discretis. »
727 PELAGII PAPyE II 728
Et post pauca. < Quomodo igitur homo et Deus 1Anenlem, tanquam erudilus sermocinator, etin An-
unum per unitatem esse potesl ? qui vivificat, el qui tiochia Syriaein ecclesia alloquens, sic dixit: < Ho-
vivificatur; qui salvificat, et qui salvificaiur; qui mo Jestis, quid esl enim homoquod memer es ejus?
anle saeculaest, etqui exMaria apparuit? > Ejusdem (Ptal. vm); Apostolttsaulem, de Jesti dictum fuisse
ex inlerprelalione symboli treceniorum deceni et hoc, dixil: Eum enitnqui paulo minusab angelis mi-
octo Patrum : < Sed Chrisiutn quidem secundum noratus esl,vidimus, inquit, Jesum (Hebr. n). Quid
assumptam servi formam, eunt autem qui eam as- crgo ? Homo Jesus similiter omnibus hominibus,
sumpsit, superomnia noininaiis Deum; iniulit tamen nullam habens differenliam ad homines ejusdem
boc secundum conjtinctionem, ut per sigttilicalionem generis, praeter ea quaegratia ei dedit. > Quibus
nontinum nalurarum manifestam divisionem faciat. Proclus Coustantinopolilanaeurbis episcopus rescri-
Nerno igiiur, neque eum qui secundum carnem ex bens, ait (Sup. coll. S, conc. v) : Fugiamus lurbu-
Judaeis est, dicat Deum : nec iterum Deum [A/., lenlos et ccenosos fallaciae rivos, septa Dei [sectas
Dominum,jiec ne ilerum Dominum] qui est super Deum] impugnanies: dico Arii furorem dividentem
omnia, secundum carneni ex Judseis. » individuara Trinitalem, Eunomii audaciam circum-
Itetn ex commeiilo Epislolaead Hebrseos: « Jesum cludentem scientia incomprehensibilem naiuram ,
euim dicil a Nazarelh, quemunxil Deus Spirilu sancto B ] Macedoniirabiem separantem a deitaie inseparabili-
et virtule (Act. x) : qui autem de Spiiitu tiuctus cst, ter procedentem Spiritum , et novam istam blasphe-
omnimodo aliquid indeassumpsil. Quisauleiit furens miain quae Judaismi multo amplius superat blasphe-
dicat, de Spiritu aliquid assumpsisse divinam natu- miam, introducentes, nam illi quidem cura Filiura
ram ? » Et ilerum : < Cerlus quidem et ipse, Filiura negant, fraudant ramo radicem; isti vero eum qui
Dei se non sectindumdivinitatis dicens nativitatem, est neganles, alterum [AL, eum qui est Filius dene-
sed secundum quod domesticus Dei erat: per qued gant, fraudantes ramo radicem , isti vero ei qui est
filii Dei, per volunialem [virltitem] doroestict Deo alterum] inlroducunt, detrahentes sinceram natu-
constiluti homines, interim vocabanlur. » ram. (Rursus de hujus errore Joannes quoque An-
XI. Haecde innumeris pauca praelulimus,ut quasi tiochenaeEcclesiaeanlistes ait : Mullo autem lempo-
per foramen angustum, qtiam iiiinium baralhrum re perseverans Theodorus, persuasit multis et Nesto-
intus lateret, moitstraremus. Ecce quales plus quam rio, quod Christus Filius Dei vivi, qui de sancta vir-
decein millia librorum Theodorus scripsisseperhibe- gine Maria natus est, non esi qui ex Patre natus est
lur. Pensalc, quaeso, si non tanto acriota lormenla Deus Verbutn consubstantialis Genitori, sed horao
promeruit, quanlo plurioraconscripsit. Sed haecillius pro qualitate suaevoluntatis ex Deo Yerbo coopera-
dicta quaeprolata sunt, uirum ejus sini, fortasse du- (C tionem suscipiens.) Rursus de ejus errore Cyrillus
bitatur. Patrum, si placet, scripla proferarous: ita ad Lamponempresbylerum scribens, ait: Cum apud
apud vos libros ejus,quosde perfidia illius lestes ;Eliam commorarer, vir aliquis ex liis qui nobiliter
deduximus, deductis insuper lestibus affirraeraus. miliianl in palatio, episiolam multorum versuum et
Arroenisequippeepiscopi Proclo Constanlinopolitanae graiidem obtulit mibi siguatam, quam se dicebat
urbisepiscopo libellosconlraTheodorum porrigentes, accepisse.ab Antiochenis orlhodoxis; subscriptiones
dieunt (Sup. coll. 5) : Fuit autem aliquis pestis autem erant in ea plurimorum clericorum et mona-
[pestifer] homo, rnagisautein fera , hominis habens chorum et laicorum. Accusabant autem orienlales
formam diabolicam, menlilo noinine Theodorus, qui episcopos, quasi tacentes quidem Neslorii nomen,
schema et nomen episcopi habuit, in angulo et igno- et dissimulantesei adversari, transeuntes autem ad
bili loco orbis terrarum latitans, in Mopsuestcno Tlieodori Codices de incarnalione factos, in quibus
Ciliciaesecundaevili oppido, vercquidem et principa- mullo pejores nefariaeblasphemiae[Nestorii blasplie-
liter a Paulo Samosaleno descendens, licet Pliolino miisj posiiaesunt: pater eniui fuit Nestorii perfidi,
el cseteris liseresiarcliisin libro de Incarnatione Do- qui et illius mala Ioctttus, impius et in liis faetus est.
mini nostri Jesu Christi, iu toto suo proposito ipsis Rursum de errore Hlius idem Cyrillus Alexandrinae
verbis inveniaiur usus, el si quid pejus. Iste per ma- ". urbis episcopusad Acacium Melilenai urbis episco-
cbinalionem el audaciam el. erroretn diaboli volebat pum scribens, ait: Non oportebat latere Sanclitatem
omnes homines acuia sua sicut colubri lingua, et veslram, aut forsitan cognovil, quod oinnes orien-
veneno quod.sub lingua aspidisest, deperire. Et in- lales religiosissimi episcopi iu Antiocbia convene-
terim quidem retinebatur suo latibulo, timens pote- runt, cum transmisisset eis tomum dominus meus
siaiem eorum qui a magno Deoet Salvatore nostro sanctissimus Proclus bonorum plentim iniellectutnn
Jesu Chrislo potestatem acceperunl calcare sttper et reclorum dogmatuin. Erat enim ei ratio multa et
colubros el scorpios, et omnes virtutes inimici (Luc longa de dispeiisatione Domini nostri Jesu Christi.
x): dico autem sanctos apostolos,cttjui consequenter Supposuitvero capilula quaedamcollecta e Theodori
ab his susceperttnt, martyres et confessores et epi-
Codicibus,quae consonantemNestcrii perfidiis intel-
scopos et cseleros sanctos. Inveulo auteni, nescio
lectum habeni, ei adliorialus es.t eu§ eliam illa ana-
quomodo, lempore, coepilrepere el extra lines suos,
liduciamgerens et in parochiam ad euin non perli- tliematizare,
 J29 EPIST0L/E ET DECRETA. 730
XII. Rursus de errore illius [Rabbula] Edessenaes A , cat [Hebr. ij, ferre eum omnia dicens verbo suse
Ecclesiseantistes ad beatum Cyrillum scribens, ait:: virlutis, qui puriflcalionem nostrorum feeit peccalo-
Jam vero quidam unitatem secundum subsistentiam1 rum, etad dexteram paternae majesialis consedit;
omtiibus modis abdicant. Morbusenim aliqtiis subla- de quo ad Colossenses scripsit episiola : Quod in eo
tens inveteravit Orienti, immedicabilis modo vulne- omnia creata sunl, quw sunt in cwlisel in lerris, visi-
ris depascens Ecelesisecorpus, apudaliquos quasi stu- bilia et invisibilia,quod per eum creata sunt omnia
diosos, et supercilia exlollentes eruditione, latenter [Coloss.i\), hunc non incarnatum Verbuni , sicut
lionoratus. Episcopus enim quidam provincise Cilicisc j evangelicis vocibus edocti suraus, sed hominem per
Theodorus, vir verisimilis dicendi, et polens suadere,, vitae provectionem et passionum- perfectionem con-
alia quidemsupra tribunali de Ecclesiaestatu [ecclesiai jiinctum Deo Verbo, scripsit stultus in omnibus. Et
slatimj dicebat ad populi plaeentiam, alios autem1 haec in myslicis sermonibus ausus est.
laqueos [perditionisj in scriptis ponebat, qui in prin- XIV. Contra errores ejusdem Theodori, pise re-
cipiis quorumdain ejtts Codicum anathemate circum- cordalionis Theodosius et Valentinianus legem pro-
cludebat inspicientem non manifestare aliis scripta. mulgantes, inquiunl: Debitam a nobis venerationem
Isle prirous exposuit, non esse vere Dei genitricemi piissimaedoctrinae reddentes, eos qui atisi sunt con-
sanctam Virginem, lanquam Deo Verbo non susci-- 'B tra Deura impie conscribere, debrtse condemnationi
pientem secundum nos nativitatem. (Ei post pauca : subjicere, et nominibus diguis vocari oportere exi-
Nec enim dicunt, secundum substantiam, vel secun- stintavimus. Juslum igitur circumdari eos confusione
dumsubsisteiiiiainunituni esse DeoVerbo hominem, suorum peccatorum, et in tali vocabulo permanere in
sed bona voluntate quadam, tanquam divina natura acternum, qtiatenus nec vivi liberentur, et post mor-
non suscipiente alteruin modum unitatis propter noni tera permaneantcontempti. lgitur doctrina Theodori
circumscriptibilem. Iste dixit Dominum nostrurai et Nestorii impioruni et pestiferorum visa est nobis
JesuanChristum nonoporlere adorari sictit Dominum,, abominanda esse : siniililer autem et omnes qui se-
sed relationeDei honorari siculimaginem quamdam : qutiniur eorum errorem, et consentiunt corutn im-
magis autetn manifestius secundum eos dicere, sicut, pieiali, jusluut esl ipsos eamdem nominaiionem me-
instar aliquid relatione assidentis daemonis. Iste et; reri, et conliisioneniindui , Ut non Christiani, sed
carnem Domini pronuntiavit nihil omnino prodesse, Nestoriani nomineniur; ne, dtun norainantur Chri-
dissipansDomini vocem.quse est: Caro nihil prodest sliani, e,x ipso inveniantur decorati vocabulo, longe
(Joa«.vi).Isteetapostolosdicit noncognovisse Chri- constitutia Christiaiiorura proposito, et alienati a
stum quod Deus erat; sed supra fidem qitaeest in recla et immaculata lide. Et post pauca: Si quis prse-
homine aedilicatamesse Ecclesiam (Malth.xvi). (C lerierit prasenlem nostram sanctionem, ut Theo-
XIII. Rursuin de errore illius Hesychius Hieroso- doro ei Nestorio assenserit, el illorum sociosimitalus
lymorum presbyter, ecclesiasticaeHisloriae scriptor, fuerit, post gladii ultionem omnis ejus substanlia
ail: Ita Photinum mtiltis ante eos saeculisTheodorus fisco addicatur. (Rursuin contra errores illius, pise
quidam prsecipueimitatus est, malitiosus qttidem lo- recordationisTheodosius et Valentinianus Iegempro-
quendi et Iingua paratissimus, et ipse tamen insta- mulgantes , inquiunt: Nemo habeal , aut Iegat, aut
bili voluntate, qui huc et illuc inclinans ferebatur. scribat, aut proferat Nestoriuni, seu illius libros, vel
Glericaiui enim Antiochenoa prima aetate conniitne- Codicesomninoiiiuiiles[nocibiles]; vel ipsiusNestorii,
rattis, et bene conversari polliciius, ad sseculares !i- vel alterius, et maxime Nestorii adversussolosChri-
bidines reversus iterumdeleclabatur. ln omnibus au- stianos conscripla, autTheodori: sed unusquisque ha-
tem bonis imitabilis et beatus vir Joannes Constanli- bens tales Codices, publice illos proferat, et in con-
nopolitanus episcopus scripsitepislolam, quae usque spectu omniuin igni tradal.)
adhuc in codicibus legitur, el a pejore ad melioretn XV. Etsi adhuc fortasse post tot prolatas Palrum
pcenitenliam eum transferre praevaluit; el iterum contra illum senlentias vestra Fraternitas dubitat,
bene conversari, iteruin in clericatu esse coepit. Et Tlieodoreti libros legat, in quibus dum contra Cyril-
Anliochia relicta , in Tarsum transmigravit, ex D J lum Alexandrinae urbis antislitem eum defendere ni-
qua in Mopsuesliam transiit, ordinatus in ea lilur, verius accusat, dicens : < Interpreiationeni Cy-
episcopus, nondum Deo volente manifestam im- riilus accusat octavi psalmi, et arguit haecverba
pietalis illius praedicationem fieri. Prima autem diviniTheodori:Consideremus igitur,quis esthomo,
elementa suae doctrinae ex Judaico vaniloquio inci- de quo stupescil et miralur quod unigenitus dignalus
piens, Codicemin prophetiam psalmorum conscripsit, esl ejusmemoiiani et visitatioiiem facere. Sedquod
omnes de Domino praedicationes[Fersan praedictio- quidem non dictum est de omni homine, in supcrio-
nes] abnegantem: culpatus vero et periclilalus, con- ribus deraonstratum est; quod autem [A/., necj de
traria sibi dixit, non ex voluntate, sed compulsus om- uno quolibet, et hoc cerlum est. > Deductas itaqtte
iiium querimoriiis; et Codicem ipsum delere pollici- lol testibus blaspltenms has ejus esse quis dubitat 1
tus, lateuler conservabat Judaicse impietatis viati- Et tantis blasphemiis illius cognilis, eum damnalum
cum. Et post pauca : Christnm eitira Jesum generis jure quis neget ?
nostri Salvatorem et Dominum (quem splendorem XVI. Discussoergo primo de Ibeodoridamnatione
paternse glorise et iraaginem substantiaePaulus vo-, copitulo, nunc ad dicta epistqlse Tueodoreti [Ibagl
731 PELAGII PAPJl II 732
indaganda transeamus, cujus loia series si solerter A' A.cta synoaus tantaelaisitatis cnmen susuneat. Vestrae
aspicilur, sahetaeGhalcedonensisyhodo quam sil ad- fidei ftindamentiim tenemus, ne postquam sancta
versa pensatur, In gestis namque ejusdem synodi et prima Ephesina synodus quasi venalis arguitur,
scriplisLeonisCyrilluspraedicatur; inepistolaveroilla Chalcedonensis eliam (quod absit) cnlpa varietatis
Theodoreti(a) Cyrillus in Apollinarisdogma corruens notetur : quse ul in verbis suis quantaesit concordias
reprobalur; scriplum quippe in ea est: < Cyrillusau- clareat, necesse estutvestra Fralernitas ubisitcom-
lem libros Neslorii volens destruere,iapsus est et in- pleta cognoscat. Omnes namque novimus, quod iit
ventus est in Apollinaris dogma cadens. > In gestis synodo nunquam canones, nisi peractis delinitioni-
Nestorius ut Rederaptoris nostri adversarius jure bus fidei, nisi perfectis synodalibus geslishabeantur,.
damnalus ostenditur ; verbis vero epistolae dani- ut servato ordine cum prius synodus ad fidem corda
natus injuste memoralur. Sic qtiippein ea dicitur: sediGcet,tunc per regulas canonum mores Ecclesitu
.<Antequam in synodo adveniret reverendissimiis ac acttisquecomponal. Vigilantiergo cura respicite, quse
.sanctissinius archiepiscopus Joannes, Nestorium ex in sexta illius aciione sanctae fidei prolessio consum-
.episcopatu deposuerunt, judicio et inquisilioite uon malur; moxque in septima ad insiiiulionem jam
facta. > In gestis synodi in Dei et Domini noslri una fideliura regula canonum figilur. Ulterioribus vcro
personaduas naturas Cyrillus confessus ostenditur ; B JJ actionibus nihil de causa fidei, sed sola negotia pri-
in verbis epistolaeunam naturam tradere dicitur, at- vata versantur. Quod cum responsales veslri ita esse
que ab hoc sensu correptus vix resipuisse narralur. ambigerent, curae nobis fuit ex prolatis multis hoc
In gestis synodi aoalhemaiizatus Nestoriusetiam post Codicibus demonstrare. Nos lamen hac de re nuu-
«orlem dicitur ; iu verbis vero epislolse'etiam post quam dubitari posse credidimus, quia et eadem series
depositionem suam, pro solo civium suorum odio ad sic se insinuat, ut credi aliter conlradical.
civitatem suam non redisse perbibelur. Sic quippe XVtll. Primumquidem,quia (sicutdicium est) dutn
illic scriptum est: < Nesloritisautem quiain suaeerat definita fidei regula in actione sexta oslendilur, ordo
odio civitatis, el virorum qui in ea sirat maxiraorum, causae indicat, ut in actione subjuncta caitonuui
illuc reverli non potuit. > In geslis ac dcfinitionibus forma sequeretur. Secundum vero est, quia et in ac-
synodi unus Filius Jesus Chrisius dicitur; at juxta lionis sextae lertninuro jam canonum norma prseliba-
doclrinam Theodori atque Neslorii Deus tacelur. Et lur, dum iilic a principe venerabilibus episcopis di-
in gestis synodi nusquam Theodorus veritatis doctor citur: Aliqua sunt capitula, quse ad honoretn vestrae
dicitur; in verbis vero epistolaeidem, cujus blasphe- reverentiae vobis reservavimus, justutn existimanies
mias supra protulimus, veritatis doctor clamatur: hflsca vobis regulariter per singula synodum firmari
qui nimirum si vera dixil, falsa erunt quse de veri- Q [potius per synodum formari], elc. Prselibatione ita-
, tate synodus protulit. Quisquis igitur qui epistolam que sextae actionis oslenditur quia jure constitutio-
quse Ibse dicitur, ostendere quod sit de synodo niti- nes canonum iion nisi in septima coniinentur. Quid
lur, quid aliud quam gesta ejusdera synodi destruere enim supererat quoii perfecta fidei professione fieret,
conatur? Si eniin sibinielipsis diversa sunt, nulla nisi ul quorumdam fidelitimactiones illicitas sahcla
procul dubio auctoritate subsistent, quia quae se im- synodus positis fegulis judicaret? Quamvis si sbler-
pugnando destruunt, alios aedificare non possunt : ier asptcimus, canonum regulas positas non, sicut
. si sibimetipsis diversa sunt, nulla firraitate convales- puiatur, in seplima, sed intexlas sextie actiohi inve-
- cunl, Dotninoatle?lante qui ail: Regmtmin se divisum i ninius. Nam cum in eisdem constilutionibussancien-
. non stabit (Luc. xt). Sed absit hoc, absit ab illo ve- dis non dies, non imperium poniiur, hon qui reside-
nerando concilio, ut sibitnet contraria sapiat; et vell fent, descributitur, procul dubio ctim non cOrisueto
superiora subsequentibus discordia praeferat, vel in- exordio coeplae sunt, quia praecedehti aciiohr sub-
feriora praecedenlibiis impugnalura subjungal. San- nexaesttnt demonslratuf. Quia vero in actione sexla
cla enim fides, quse uno illic spiritu accepta esi,, fidei causa pefficitur, ipsa episcoporuni bmhium ge-
u.nosensu credita, una est et lide [Forsan, voce] prae- nerali subscriptiohedecldfatuf. Nahi qhi post subscrip-
dicala. Idcirco in cunctis mundi partibus forma no-- j) j serunt senteniiam, cinicta quaSde fidfeagerida fue-
strse professionis facta esl, quia in precantium voci- rant, Dhitatestali sunt. Uhdeet in catisis post specia-
bus sibimet ipsa dissimilis non est. libus, nudis (atitumthodoverbis loqhtiriiur, atque ea
XVII. Sed cur tantummodo sanctam Glialcedonen- quaedecemehtes dixerant, ihilla sttpposita subscfip-
sem synodum convelli diciraus, si auctoritalem huice tione firmaverunt. Qua6[Forsdii QuiJ feverendiSsimi
epistolaereprobemus? Quae nimirum si vera cretlitur,, episcopi ita iri acliune sexta omhia qu.aedefideagenda
etiam tota sanctaeEphesinaesynodi lides ac revereh-- • fuefant, dognoscebant ; utj sicut iliic scriptum esi,
. lia dissipalur. Hsec quippe ait, quod in ea Cyrilluss Clamafent : Supplicamus, diipiite nbs, pie impera-
praemiorum medicamine sapientum oculos excaeca- tor, dimitte hos. (QuodqUe hon pro' fide, sed pro
. vil. Quid ergo illic de veritate certum dicitur, ttbi ipsaa specialibus caUsis delenti suht, principali iliic
veiiiassacerdotibusventiilaesse perliihelur?Sedquiss responsione monstratur, cum dicilur : Sacralisii-
hoc dicere, quishotf consehtiatpalienler audire? Re-i- rtvus et piissimus dominus rioster Marcianus Au-
probetur ergo una epistola menliens, ne ulfaque san-i- gustus ad sanctain -synodum dixit : Laborastis

(a) Legeiidum bmnlno Ibw, cujussunt vefba quae moxafferuntur sup.coll. 6

 753 EPISTOL^E ET DECRETA. 754
multo spatio fatigationem perpessi: sustinet atttera A , vero et apud eosdem episcopos qui in Chalcedone
tres aut quatuor dies adliuc, et praesenlibus magni- resederunt, hi veneralione synodus honnisi usqtte
ficenlissimis judicibus noslfis, singula quaecurtqtie i ad fidei definiiioiiem fuit, per hoe aperte ostenditur,
Vultismovere,coiiipetensadepturisolatium [AL, auxi- quod plerique Grseci amiquiores Codices conlinere
lium].) Qui igitur ad singula quseque velleht motura synodum nonnisi in sex aciionibus subjuhctis cano
fetenti sunl, licel [Forsan liquel] quia hequaquam nibus demonslrantur, ul omnino caetera quae privato
ultra actionis sextaeterminum pro fideicausa restite- sttidio fuerant moia, non habeant. Unde et encyclia
runt[remanserurtlj. liaecita esse testantur. Nam Leone Auguslo Alypius
Sed cur de his exteiisa ratione agimtis, qui tanta episcopus CsesareseCappadociae scribens, ait (In 3
pfsedecessoris nostri beati Leonis auctorilate fulci- part. Chalced. conc, c 50): His ilaque sic se haben-
mur? ipse namque, sicut multa superius epistola- iibus, veslrae Pietati signilico, qula ea quidem quae
fum ejus allestatione docuiinus, gesia multiplicia particulariler exaniinata sunt, et qtise[atquej gesta
causarum specialiumreprobando, auclorilatem synodi a sanclis episcopis in Chaleedonensi civitate colle-
iii sola fidei defmitione constrinxit. Hinc esl enim, ctis , non legi; neque enim a sanclac memorisejlunc
quod peracta syuodo cunctas nobis suspicionum ne- episcopo Thalassio, qui inlerfuil sanclo concilio ,
bulas tefgens, aperte ad MaximumAiitiochensesedis B . aliquid htic amplius est allalum ex his quae gesla
aniistitem scribit, dicens (Epist. 62): Si quid sane noscuntur, scd tanlummodo definitionem exposiiam
ab his fratrlbus, quos ad sanctam synodum vice ab illo sanclo conciiio ab eo delalam inspexi.) At-
mea misi, praeter id quod ad causam fidei pertine- lesiante ergo Alypio episcopo perdoceniur, qttia
bat, gestum esse perhibetur, nulltis entpenitus iir- praeter causam fidei nihii de synodo ip veneratione
miiatis, quia ad boc tantum ab apostolica sede sunt Thalassius tenuit qui illic et praeter causam fidei
directi, ut excisis liseresibus, catholicae essent fidei episcoporum negoliis privaiis interluil. Si igitur in
defensores. Quidquid enim praeter speciales causas aclione sexta professio iidei cotisummatur, moxque
syhodaiium conciliorum ad examen episcopale de- canonum regula figitur ; si beatus Leo negotiis, qttaa
fertur, polest aliquam dijudicandi habere rationem. illic private mota sunt, coniradicit: si hoc quod ul
(Sed solent nonnulli dicere, haec eum pro Anatolii tra fidem gesium est, nec is qui fecit Thalassius
Cohstantinopolilanae urbis episcopi praesumpiione tenuit: cur nos haereticam epistolam retractasse re-
dixisse : qui si et res gestas, ei ea quae nunc protu- prehendimur, qui bac in re cunctorum nos praece-
limus epislolseverba considerant, siispicari protinus dentium auctoritale roboramur ? Et quamvis ab ea-
falsa cessanl. Namque cum prsedictus Constantinopo- dem epistola alienum se Ibas respondeat; quamvis
litanse urbis episcopus novum aliquid conaretur ar- ^ quia approbata sit, aut difficulter, aut nullatenns
ripere, cotvstatillic ei legatos sedis apostolicae cum demonstretur, licenter tamen tmusquisque eara r.e-
summaauciorilatis liberiaterestilisse(Ad. xvi).Quod prehenderet, eliamsi episcopi in eodem concilio re-
et factum in synodo legiiur, et ejusdem synodi ad sidentes suis illam subscriplionibus approbassent;
praefatumpraedecessoremnostrura epistolis approba- quia poslquam, beato Leone scribenle, jus retra-
tur. Asaepefato aulem eodem praedecessorenostro ad clandi et dijudicandi concedilur, etiam si qua esse
Maximum, sicut prsediximus,novimus scriptum : Si poterat eorura qui interfuerant in privalis negoliis
quidsane ab bis fratribus, quos ad sahctam synodum auctoritas, vacuaiur.
vice mea misi, proeter id quod ad causam fidei perti- XX.Discusso itaque secundo capitulo, tertium su-
nebat,geslum esse perhibelur.nullius erit penitus ftr- peresl, quod tanto debeinus in brevilate constrin-
milatis, quia ad hoc tantum stinl ab apostolica sede gere, quan:o et vos nobis haec in re non credimus
directi, ut excisis haeresibus, catholicse essent lidei resultare. Neque enim Theodoreli omnia scripla
defensores.) Si ergo de Anatolii causa loquens, hoc damnamus, sed sola quae contra dtiodecim Cyrilli
quod a vicariis suis acium in synodo fueranl, redar- capiiula, sola quse contra rectam fidem aliquando
guit; nimirum quia conlradixerant, reprehendit. scripsisse monslratur ; quaetamen et ipse damnasse
Et quis haec vel stultus sentiat? Dum constat quod A V cognoscitur, qui in sancta Chalcedonensi synodo
hac de re beatus Leo Anatolio conquerenti, mulia veta confessus invenitur. Nam quomodo post erro-
iu vicariorum suorum, quia contradixerant, laude rem recte sapiat, et ea quae prius scripserat, et ea
rescribal (Epist. 53): cujus epistolse nunc idcirco quae in Chalcedonensi synodo ab illo sunt gesta, ma-
verba non ponimus, ne volumen hoc immoderatius nifestant. Ipse namque Nesiorio scribens, ait ( Col-
extendamus. Cum vero et subjicitur : Quidquid enim lal. 5 ): <In his quae in luara Veiieralionem injuste
praeler speciales causas synodalium conciliorum ad atque inique prolata sunt, nec si mihi quis utram-
examen episcopale defertur, potest aliquam dijudi- que manum absciderit, potero praebere consensum.>
candi habere rationem, (aperte nobis Iicentia tri- Aemerio [Al. Himerio] quoque Nicomediaeepiscopo
buitur, ut quidquid illic extra fidei causas de perso- scribens, ait( Epist. 71 synod.): <Dainnalionivene-
nis gestum est, retractelur. Speciatis quippe synb- randi et sanctissimi episcopi Nestorii quae facta dici-
dalium conciliorum causa est fides. Quidquid ergo tur, non debemus prsebere consensum.> (Ad Alexan-
praeter fidem agittir, Leone docehte, oslenditur, drum quoque Hierapolitanum episcopum scribens,
quia nihil obstat, si ad judiciuni revocetur. Quia ait:« El ante tnse Sanclilati praedixi, quasi domini
755 PELAGII PAP^S II - 736
mei venerabilis et sanctissimi episcopi Neslorii fue-• A nibus fruebatur. > (El post alia: < Jesus Christus,
rit dogma damnatum , nec cgo cum his qui faciuntl inquit, heri el hodie , ipse et in stecula. Quomodoigi-
communicabo.)) Ad Alexandrum vero Syrias Palae- tur, sapientissimi, debemus advertere, quomodo
slinorum praesulem scriliens (a), ait: «Existimo prai idem ipse heri et hodie et in saecnla, et temporaliter
omnibus maxime satisfactum esse domino meo san- et scterntis, et in tempore et super tempora : nam
ctissimo ac venerando Joanni episcopo, quod nulla- si acternus est, temporalis non est, et si in tempore
lentis acquiescam in damtiatione domini inei sanctis-• est, super tempus non est. i Et rursum in Domino
simi et venerantli Neslorii episcopi praebere consen- Deo nostro Jesu Cbristo deilatis et humanitatis quasi
sum, quse in Tharso el in Epheso facta esl. > (Qttii unitatem astruens, ait: < Naturas discernimus Dei
postmodum tamen cum resistentium ceriainitie ai Verbi; naturam integram dicimus, et personam sine
sancto Chalcedonensicnncilio adniissus, aperle ana- dubitatione perfeclam ; nec enim sine persona fas est
ihema in Nestoriuni prolulit; seqne orlhodoxuni, asseverare substaniiam : perfeciam quoque huma-
ipso haeretico reprobato, nionstravit. Dudum uamquei nam naturam cum sua persona similiter confiteBiur.
sanfjlae Ecclesiac diversa seniiens, et contra beali Cum vero ad conjunclionem respicimus, tunc de-
Cyrilli duodecim capiiula scribens, ait (In 3 part. mum unam personam merito nuncupamus. >) Quis
concil. Ephes ad 5 analhem.): « Sanclam Virginem B hsec, fralres charissimi, plena omni impietate noa
BEOTOXOV, id esl, Dei genitricesii vocamus, non qnod videat? A qtiibus lamen constat, quod se post-
Deum popcrit pcr naturam [naturaj, sed quod liomi- moduiii ipse correxit, qui in sancta Chalcedonensi
nem edideril coi>jiiiiclum Deo, queui ipse forma- synodo Nestorium analhemalizare consensit. Quis
vil.> ) Et post pauea : « Si nalttralis conjunclio facta non videat quanta lemeritaie plenum sit. Theodo-
est formaeDei et formse servi, invenietur legislalor reti scripta superbiendo defendere quse eumdem
necessitatibus lcgis serviens. >( Et rursum [Arfana- ipsum constal, recla post profilendo, damnasse?
thetn. 5] tiNoniinecontmunicationis nitentes, ut ununi Deum vero ejus et personam recipimus , et ea quae
qttidem Filium adoramus, et eum qui assumpsil, ct dudum latuerant pravse scripturse probamus [Forsan
ettni qui asstimplus est; diffcrenliam lainen cogno- prava scripta reprobamusj, in nullo a sanclaesynodi
scinius natunriiin. Theophoron autem dicere porlans: actione deviamus: quia sola ejus haeretica scripta
vel dominutn indutus liominem Christum [Qeoyopov ' respuentes, el cum synodo adhuc Nestorium insequi-
id est, deiferum hoiuinem dicere, ut a multisj, utt mur, el cum synodo Theodoretum profitentem recta
a multis sanciis palribus dictum est, non recusa- veneramur (Sup. coll. 4). Alia vero scripla illius non
nius. > El post alia [Ad ahalhem. 10] : «Considerate, solum recipimus, sed eis etiam contra adversarios
inquit, apostolinn et pniilifirein confessioiiis nostraei C uiimur. Nam cum Theodorus Carsticum canticortim
Jesum fideiem ei qui fecit illum [Ilebr. iuj, sicut et vellet exponere, et non ad conimenla, sed potitts
Moyses in omni doino sua. Facturaiii autem ettini ad deliramenta laboraret, per hunc librum ^Ethio-
quis esse dixerit recia seiitiens, inereatiim ei cmni pissaereginse blanditum fuisse, professits est, quod
Patrecoseteriiuai et addam, veruin [DetimVerbutnJ?.' Tlteodoretus repreheiidens, nomen quidem ejusdem
scd eum qtii est ei semine David, qui liber ab omnii Tlieodori supprimit, sed lamen vesaniam paiefecit.
peccalo poniifes nosler liiit, el viciimam ipse se proi Ejusdem namque libri commenta conscribens, ait
nobis obtulil Deo, habens in se certe Dei Yerbunii (In prowm.): Audio plures Caiiticum canticorutn de-
adunalum sibi, inseparabiliterque conjunctum.») Ett irahetites, etnon credetites spiritalem esse libittm,
rursum , nl eum quasi oslenderel ad divinitatem per fabulas auiem quasdam aniculares per vesaniam
incrementa crevisse, in eodem opere subjungit, di- lexenles componere, et praesumere, dicenies quia
cens : < Ait angelus Virgini : Spiritus sanctus super- sapiens Salomott ad seipsum et filiara Pharaonis
venietin le , el virlus Allissimiobumbrabillibi: ideo- hunc librum conscripsit. Quomodo ergo nulla scripta
que quod nascelur ex te sanctum, vocabiiur Filiuss ejusdem Theodoreti recipimus , qtti illum etiam
Dei (Luc. i). Considerale hic etiatn, quia cuneta hu- conlra Theodorum, assettorem veritatis invenimus?
manilus dicunlur : Erit, inquit, magmis, non dixit,, E I Haecad scripla vestra respondemus.
est; et filius Altissinii vocabilur, non dixil vocatur,, XXI. Sed opportunum valde judicamus, ut ea quae
et dabit ei Dominus sedem David Palris sui, noni sine scriplo a responsalibus veslris audivimus, bre-
dixil, habet, sed dabit ci Dominus; et regnabit,> viter verba replicemus. Dixerunt enim Theodorum
non dixit, regnat; et super quos? super domttin Ja- a Joanne Anliochenseurbis episcopo mira per epi-
cob ; non dixil, super angelos et archangelos.» Rur- stolam attestatione laudatum , quod verum nos nullo
sum in eodem libro secundo ail: « Jesus aulem ple- modo credimus. Si tamen et tale aliquid forlasse
nus Spirilu sancto regressus esl a Jordane (Luc, IV, > reperitur, plus fidei primse Ephesinse synodo, plus
\). Et iterum : Regressus est Jesus in vif,iuie Spirilus5 Cyrilli libris, plus Hesychii, quam aliis quse inno-
in Galilwam (Ibid., 14): non Dei Verbum coopera-- tescere nunc usque nequivcrunl epislolis commoda-
lione vel auxilio eguisse Spirilos sancti arbitreris,' mus. Debemus lamen accedere, etiam concedenies
sed visibile lemplum variis sancti Spirilus donatio- aliquid dicere. Ita ergo ut responsales vestri asse-
(a) Est epistola 66 Synodici Casinensis a Raluzio lesia episcopus ftiit, non m Palaestina. iirror ror-
editi. At Alexander Hierapolitanus in Syria Euphra- tasselibrarii. HARD.
757 EPISTOLiE ET DECRETA. 738
runt esse senliamus. Vos scilis, fratres dilectissimi, A miltimur, vigilanti cura perpendite, qnia iilam
quod res quse dubietati subjacet in parlem semper scissionera sanciae Ecclesiae pro Theodoro facere
est inlerpretanda meliorem. Quid itaque obstat, si Fraternitas vestra non meluat, quara pro sevel pro-
dura de ejus errore occultum adhuc el dubium fuit, fiteri Paulus expavit. Cur non ad meraoriampro uni-
ab uno Palre laudatus est; et innotescente post per- tate servanda beali Aiignstini diclum reducitur (Au-
fidia, pene omnium magnorunt Palrum sententiis gust., lib. de unico Raptis.) ? qui dum de unico ba-
velut immanis besiia qtiasi crebrescenlibus jaculis ptismate loqueretur, idcireo Cyprianuni martyrem,
est confossus? An non et malos a bonis aliquando qui de itcrando baptismaie scripserat, defunctum
laudatos novimus, nec tamen eisdem laudibus de- perhibiiit, quia licet parvum quid senserit, nunqunm
fensos ? Quid namque in haeresiarchis Origene dete- lamen se a totitis Ecclesiae communione suspendit.
rius, et quid in historiographis inveniri Ensebio ho- Sic igiiur permanere in sanctilate servante constat,
norabilius polest? El quis nostrum nesciat in libris fratres dilectissimi, quia dum vos ab ecclesiae uni-
suis quantis Origenem Eusebius praecouiis atiollat ? tate dhjungitis, omne virtutis meritum perdidislis,
Sed quia sancta Ecclesia suorum fideliunicorda be- etiam si recte teneatis. Scriptum quippe est: Pacem
nignius, quam verba districtius pensat; et phts in sequimini cum omnibus et sanclimoniam, sine qua
baereticissensum proprium, quam leslatio Eusebii B nemovidebitDominum(llebr. xn).
absolvere potuit, nec rursum Eusebiura laudati Ori- XXIII. Mullalocuii sumus, quia et ad roulta ratio-
genis culpa damnavit. An non et Gregorius Nyssae cinando respondimus. Et cum testimonia ex patrum
urbis episcopus cum Canticum canlicorum exponit, dictis innumera sttppeterent, perpauca posuimas:
magnis Origenem laudibus praefert ? Art non et Hie- videlicet cupientes ut seripta nostra in causis singu-
rouymus nostrse Ecclesiae presbyter, el singularis lis narratio breviata succingeret, ne fortasse tsedium
Hebraeisermonis interpres, tanto erga Origenem fa- legenti generarent. Unum tamen quod jam superius
vore inlendiiur, ut pene discipulus ejus esse videa- diximus, non taedet si etiam cfebro replicemus :
lur? Sed quia plus causa quam verba pensanda sunt, Quia fidem sanctaeChalcedonensis synodi illibatam
nec istis sua benignitas nocuit, nec illum a reatu per onuiia Deo auctore servamus, ejusque definitio-
proprio favor alienseatieslaiionis excusavit. nes, sicut Ephesinaeprimse, Conslantinopolitanse,ac
XXII. Cogor post hsec, ffalres charissimi, dolens Nicaenaesynodi irretractabiles nunc usque (enuimus,
cutn Paulo dieere : Testimoniumperhibeo vobis quod vel morte proposita irrctractabiles custodimus. Ve-
wmulationemDei habetis, sed non secundumscienliam Slra igitur Dileciio cfimniunionem fidelium orlho-
(Rom. x) : cujus erga nnitatera sanctaeecclesiae dum doxorum frairum non ftigiat, ne prssrniis TOfiis" no-
viscera charilatis aspicio, discordes vos intolerabilius C ^ strse adjntoriuni si audire neglexerit, conlra se in
ingemisco. Pensale, quaeso,quo ardore sanctae tini- lestimoniuni vertal. Nos autem ad Dominum post
tatis anbelabat cura Philippensibus diceret : Si qua vcrba rccurrimus , eumque quantum possumus (leti-
consolalio in Christo, si quod solatium charilatis, si bus cxoramus, ut hoc quod vobis ad sequendam con-
qua societatisspes, si qua viseera el miserationes, itn- cordiam a nobis dicitur, ipse in vestris mentibus
plete gaudiummeum, ut idem sapientes , eamdemcha- manu intimae inspirationis operetur.
ritatem habentes, unanimes, idipsum sentienles (Phi- EPISTOLAVI «[OlimVIll];
lipp. ii). Qui igitur iinanimilalem locuiurus, tot et ADJOANNESI EPISCOPIISICONSTANTINOPOLITANUM (a).
tales inquisitiones prsemisit, quantum esset hujus Eum
arguit, qui universalis episcopinomensibi vin-
virlutis merittim , non explendo, sed inquirendo dicabal, qua de causa generalem
monstravit. At contra quam sit malum discordiae, synodum convocaveral.
loquens Corinthiis ostendit. Ait enim : Significalum Dilectissimis fratribus universis episcopis, qui il-
etl mihi de vobis, fratres mei, ab his qui sunt Cltloes, licila vocalione Joannis Constanlinopolitani episcopi
quia contenlionessunt inter vos : hoc autem dico, quod adsynodumConstanliuopolimconveiierunt, Pelagius.
unusquisquevestrum dicit, ego sum Pauli, ego aulem1 Manifeslo(sicuioplavimus)pergratiamDei[S.Leo.
Apollo,ego vero Cephw,ego autem Christi (1 Cor. '
ui). epist. S3J lumine evangelicaeveritatis, ab universali
Quod cum quanta animadversione loquatur, agno- Ecclesia, perniciosissimi erroris nocte depulsa, inef-
scimus, si subjunctse increpationis verba pensamus. fabililer gaudemus in Domino: sed noh modicocon-
Ait enim : Divisusest Christus? nunquid Paulus cru- trislamur moerore, qnia ea qtiaeolim calcata fuerant,
cifixus est pro vobis? aul in nomine Pauli baplizati1 ei funditus damnala, nec unquam fieri debuerant,
cstis (Ibid.) ? Consideraie igilur, fraires mei, etdum' redivivis radicibus germinant alque pullulant. Et
Deo adhuc expectante, omni incerto vitae fine per- quoniam multa , quaepoenitudinempossunt generare
a Ihrc est illa epistola Pelagii, qua Pelagius, tcsle hac epistola novantes hserelici primalum Ecclesise
sancto Gregorio, synodi Constantinopolitanae omnia impiignenl, ciim hinc potius undecim validissinia ar-
acta, prseterquamabsolutionetn Gregorii Antiochenii gumenia colligi possinl, qtiibtis Romani pontificis
episcopi, cassavit et reprobavit : pnecipue vero illud priraalus iirmissime corroboratur. Vide Baron. ann.
decretuin quo Joaniies Constantinopolitaiuis cpisco- 587, num. 7 et 13, 14 et 15, SEV. BIN.
pus nomen cecumenici sibi arroganter usitrpaverat. (a) Neque lianca sttbdolis Isidori mercibusfas est
Qua de re vide quaeinfra dicam in notis allegataesy- sejutigere. Vera enim periit, in cujus locum baec
rsodi Constanlinopolitanae. Ridiculum est -quod ex conficta est, ut stylus aliaque docent.
759 PELAGIl PAP^E II 740
[Idem epist. 47], proveniunt, necesse est ea cassare A errorem suum cito correxerit, a nobis exeommuni-
quae contra ordinem et omnem aucloritatem facta candum lore, et apnstolicaesedis atque omniitm san-
esse noscunlur, Uude, fralres, rejec.tapenilus auda- clorum episcoporum commnnionecarere. Universa-
cia, quse contra apostolicam sedem et contra ipsam litatis quoque noaien, quod sibi illicite usurpavit,
DominiSalvatoris vocem, qua dicium est: Tu es Pc- nolite attendere, nec vocatione ejtts ad synodum,
trus, el super hanc pelram wdificaboEcclesiammeam, absque auctorilate sedis aposlolicse,unquam venile ,
(Matlh. xvi), sumpta est disputandi conlra Domini si apostolicae setlis el caeterorum episcoporuni com-
praecepta,vana errantium corda coiiquiescant, nec munione vultis frui. Nttlliisenim patriarcharum hoc
liceat defendi (lbid.), quod non liceat agere [licet lain profatio vocabubvunquam ulalur (a), quia si
agi]. Relatum est ergoiad apostolicam sedem, Joan- suromus [untis] palriarcba univcrsalis dicitur, patri-
nem Conslaniinopoliianum episcopum universahm aicbaruninomencaclerisderogatur.Sed absit (6) a fi-
se subscribere [scriberej, vosque ex hac sua prse- delis cujttsqtiammenle, hoc sibi vel velle quempiam
sumptione ad synodiim convocare [convocassej ge- arripere,-unde lionorem fratrum sttorum iiuminuere
neralem, cum generalium synodorum couvocandi ex qiiantulacunqne parte videatur. Quapropter cha-
aucioritas aposttdicse sedi beali Petri singulari pri- ritas vestranemineiniinqtiainsuis in epislolisuniversa-
vilegio sil tradila, et nulla unqttam synotlus rata le- B lemnominet, nesibi debilum sublrabat,cumalteri ho-
gatur quse apostolica auctoritale non fuerit fulla. norem offert indubitum. Adversarius namque noster
Quapropter, quidquid inprsediclo.vestroconventiculo diabolus, qni contra bumiles saeviens, sicwt leo ru-
(quia synodus taliter prajsumpta esse non potuii) gienscircuitquwrensquemdevorel(IPel. m), non jam,
slatuistis, ex auctoritate sancli Peiri aposlolorum ut cernimiis , cnulas circuit [S. Greg., ibid.\, sed ita
principis, et DominiSalvatoris voce, qua bealo Potro valide in quibusdam Ecclesisenecessariis membris
poteslatem Iigandi alquesolvendi ipsesalvatordedit, denleni figii, ut ntilli sit tiubium, quia nisi unanimi-
quaeetiam polesta'sin successoribusejus indubitanter ter, favente Domino, cunclorum provida pastorum
transivit, prsecipioomnia quse ibi statuistis, et vana, lurba concurrat, onine, quod absit, citius ovile di-
et cassata essc, ila ut deinceps nnnquam appareanl, Janiel. Perpenditis, fratres charissimi, quid e vi-
nec ventilentur. Etenim ipse Salvator bealo Aposto- cino subsequatur, cttm et in sacerdotibus erumpunt
lo Petro lanquam ipsaper se veritas loquitur, dicens : tam perversa primordia. Quia enim juxta est ille
Quwcunqueligaverissuper terram, erunt ligala el in [ illi ] de qtto scriplum est : lpse esl rex super univer-
cwlo; et quwcumquesolverissuper terram, erunl soluta sos filios superbiw(Job. XLI) (quod non sine gravi
et in cwlo (Maltli. xvi). Multis denuo apostolicis et dolore dicere compcllor, dum frater et coepiscopus
canonicis atqtte ecclesiasticis inslruimur regulis, 1C noster Joannes mandata dominica, etaposlolica prae-
non debere absque sententia Romani Pontificis con- cepta, regnlasque Palrum despiciens, eum per ela-
cilia ceiebrari [Socr, u, 8 et 15, Soz. m, 9]: qua- lionem prsecurrere conatur in nomine) vestraebea-
propler (ut jam dictum esl) reile non concilium, sed littidini indicet omnipotens Detis, quara gravi con-
.vestrum conventictilum vel conciliabulum cassatur; sitleralionis hujus gemitu torqueor, quod ille quon-
et quidquid in eo actum est, irrilum babeiur ac va- dam mihi notissimus, ille omnibus dilectus, ille
cuum. Vos quoque deinceps, ut nullins hortatu talia qui eleemosynis, orationibus, atque jejuniis vide-
praesumati.s,si apostolicaesedis communione carcre baiur occiipalus, et ex eo quo fcelebat cinere, ex ca
non vultis. Modovero ideo suspenditnr ultio, tit lo- quam prseletidebal humilitate jactantiam tantam
Cum possit habere correclip [S. Leo, epist. 47]. Prae- sunipsil, ila ul universa sibi tentet adscribere, et
decessores vero Joannis, et ipse Joannes, non semel, omnia, quaesoli uni capiti cohrerent, videlicet Cliristo,
sed saepissimeepislolas alque libellos propria manu per electionem pornpatici sermonis ejusdem Christi
subscriplos sanclis antecessoribus noslris miserunt, sibi sludeal meinbra subjugafe. Nec mirum, quod
quibus coram Deo prolesiau sunt, nihii unquam pro- ille tentator qui initittm omnis peccali scit esse
terve contra apostolicam sedem agere, nec de illius ' superbiam, et tunc ea in primo bomine ante omnia
aut aliorum privilegiisquidquam usurpare : qui hac- D usus est, el nnnc eam in quibusdam hominibus po-
tenus in archivo sanctae Romanae Ecclesisesub si- nit in fine virluttim; el qui aliqtiatenus bonis vifce
gillis ac chirographis eorum roborati habentnr inle- studiis videbantur crudelissimas manus ejus effuge-
gri. In ipsis enira epistolis vel libellis , analhematis re, eis in ipsis metis boni operis, el in ipsa quodam-
vinculo se ct successores eorum constrinxerunt, si modo apponat perfectionis conclusione tendiculutii.
unquam aliquid contra eos praesumpsissent,aul con- Unde magnopere orandum est, et omnipotens Deus
tra apostolicam, vel ullius alterius episcopi sedem , assiduis precibusimplorandus, ul hnnc a menteillitis
quidquam adversi quoquo modo essent moliti. Id- averlal errorem, hoc ab unitate alque humilitate
circo eos non esl neccsse excommunicare, aut ana- Ecclesiae maltim superbise et conftisionisamoveat,
tbemalizare; quia ipsi anathemalis vinculo, propriis etfavenle Deo, omnibus viribus concurrendtimatque
manibus professionessuas suaque scripta roborando, providendum, ne in unius veneno sermonis, viventia
eonstrinxerunt. Sciat se tamen et ipse Joannes, nisi in Chrisii corpore membra moriantur, Si enim dici

(a) Senlenlia sancli Gregorii papse, epist. 56, (b) Editio Romana addit: hoc absil.
Ub. iv.
741 EPISTOL.<EET DECRETA. 742
hoc Ucenter permittitur, honor patriarcharuni om- A ivino, et verbo gratiw ejus, qui potesiperficereet dare
niunj negatur; et fortasse is in errore perit, qui uni- hwreditalemvobiscum omnibus sanclis. Ipse autem
versalis dicitur, etnullusjam episcopus remansisse Deus pacis et consolationisdel vobisidipsum sapere in
in stalu veritalis invenitur. Oportet ergo nt conslan- alterulrum , ul vobis invicetn succurratis, el nonsilis
ler ac sine prajudicioservelis, sicut accepistis, ec- dhisi, ul unanimes,uno ore et uno corde honorifice-
clesias, el nihil sibi in vobis hsec lentatio diabolicae museutn in concordiamet consolalionemfralrum, qui
usurpationisascribat. Slal.eforles, stale secnri, scri- potens esl confirmarevossecundumevangeliumejus, et
pta quae universalis nominis falsiiate condenjnala juxta revelalionem myslerii wternis temporibus laciti
sunt, nec dare unquam, nec accipere praesumatis. (Act, xs ; Rom. xv, xvi), qtiibus vobis luliirorttm
Omnes episcopos curae vestrae snbjectos ab hujtis gaudiorum largienda supt munera. Sttminopereetiam
adulaiionis inquinatione prohibete, ut tiniversa vos considerare debetis, iptod hi qtii fratribus invident,
Ecclesia patriarchas non solum in bonis operibus, eosque damnare aui perdere cupiunt, per se et sna
sed etiam in veritatis auctoritale cognoscat. Si qua dogmaladesiruumur [per se sua dogmatadestrun.nl].
aulem forsitan adversa subsequaniur, unanimiter Dicil enim Dominus: Omne regnum in se divisuin
persistentes, etiam moriendo debemus ostendere, non slabil; et omnisscienliaet lex adversumse divisa,
quia in dumiio geneialilatis nostrum specialiter ali- B I non stabit (Mallh. xn). Ideoque necesse est ut con-
quid non amamtts. DicamuscumPaulo : Mihi viitre cordiier salubres sttscipiatis hortatus [S. Leo, epist.
Christusest,elmori hicrum(Philipp.i). Audiamusquod 87], et nihil per contentionem agentes, sed ad omne
primusomniumaposlolorumdicit-.Siflwidpatimitiipio- studium devolionis unanimes divinis et apostolicis
pter justiliam,bealieritis(ll Pet.iu). Mihienitncredite, consiitutioniliits parealis, et in nullo paliamini pro-
quia honorem quern pro prsedicandasuscepimusveri- videntissima canonum decrela violari, quatenus et
late, si necessitatiscausa exigat, securius pro eadem Nicsenorttmcanonum eonstituta, et quse a nobis,
veritate relinquimus,qtiam lenemus [Huc nsqite san- vel a prnpdecessoribusnosiris sunt provide etsalubri-
cti Gregorii verba inlerpolata atit Corrupta]. Oraie, tcr decreta, intemeraia permaneant in futttro ; etin
fraires, ut honor ecclesiasticusnoslris diebusnoneva- Apocalypsi Dominiis per Joannem loquiiur dicens :
ctietur; nec unquam Romanasedes, quae(insiiluente Nolite litnere, cg:>sum primus et novissimus,el vivus,
Domino)capulcstomniumEcclesiaruin,privilegiissuis el fui mortuus, el eccesutn vivens in swcula swculo-
usquara careat aut expolielur. Confidimusaulem de rum (Apoc. i). Et: llabeo clavesttiortis et inferni. Et
vobis,charissimi, melioraatque vicinlorasaluti [Edil. paulo posl : Vincenlidabo edere de ligno vitw , quod
Rom., salutis] : quia neque mors, neqtie vila, neque esl in paradiso Dei mei (Apoc u). Et idem [Edil.
angeli, nequeprincipatus, neque inslanlia,, neque for- C Rotn. itemj : Eslo fidelis usque ad morlem, el dabo
tiludo, neque alliludo, neqne profunduni, neque trea- tibi coronamvilw. El ileruin : Quivicerit, el cuslodie-
turaalia (magistrogenfiumdoceote) poterilnos sepa- rit usquein finemopera mea, dabo ei poleslalemsuper
rare a charilale Domininostri Jesu Chrisli, et quwin gentes, el reget illas in virga ferrea, el tanquam vas
ipso est, reclafide. Nolile itaqueamittereconfidentiam figuli confringentur. It.emidem : Ecce sto ad oslium,
veslram, quw magnam habel remuneralionem(Hebr. el pulso. Si quis audierit vocemmeam, el aperuerit
v, Rom. vui, Hebr. x). mihijanuam, inlroibo ad illum, el cwnabocumillo, et
Patientia enim nobis necessariaest ad colluetatio- ipse mecum. Qui vicerit, dabo ei sedere tnecum in
nes adversariorum, quatenus lidem inlemeratam us- throno meo, sicul el ego vici, el consedi cum Palre
qne in finem conservanles, repnomissionem perci- meoin throno ejus (Apoc. iti). Vos , fratres , si non
pianius, quam repromisit bis qui legitimc ceriare vultis cum eo damnari (quia non solum, qui faciuni,
deproperant. Adhucenimmodicumaliquantulum, qui sed qui cottsenliunlfacienlibus,rei sunt (Rom. i) hor-
venturusest venicl, et non lardabit (Habac. n, sec. tamini eum , et monete recedere a prrcfalis illicitis,
LXX). Ecceenim judex unlejanuam assistit (Jac. v), et memor sit ttnde exciderii, el agat poenitentiam,
coroiias bilariler promiileiis his qui pro eo passioni- et pritna opera faciat. Sin minus, non mea Ioqnar
bus submittuntur. Quod si quis se sublraxerit, non D I verba, sed ipsa Domini Salvatoris , qnae per praedi-
placebil animw mew; sed cadel de promissione pro- ciutii Joanncm in jam dicto libro locutus est, repli-
pler negalionem.Nos aniemnon sumus sublractionis cans, aio : Verjam el movebo candelabrumtuum d«
filii in perdhionemanimw. Propter quod assumitearma toco suo, nisi pwnitenliamegeris (Apoc n). Ipse enim
Dei, ut possitisresisterein die malo adversus omnes magis lenet doctrinam Balaam, qui docebat Balac
inimicossanctwDei Ecclesiwet veslros, el induite lo- iniiiere scandalnmcoram filiis Israel, sicut isle docet
ricam jusliliw, calceali pedes in prwparalionemevau- vos scandalizaresanctam matrero Ecclesiam, et uni-
gclii pacis, in omnibus assumentesscutum fidei, in versum coetum tam sacerdotum , quam religiosorum
quo possilisomniajacula nequissitniignea extingnere: Chrisiianortimaique ftdelium.Unde et in supradicto
el galeam saiulis accipite, el gladium Spirilus , quod libro continelur ita (semper enim potius vos verbis
est VerbtimDei, per omnemorationemel obsecralio- DominiSalvaloris ferire ct instrui cupio, quam meis,
ncm radicati el fundati in solalio fralrum pro Christo licet et ipsa apostolicaeauctoriialis sint ponderibus
Jesu Dominonostro (Hebr. x; Ephcs. vi). plena) : Novi opera tua novissima plura prioribus.
Sedel nunc, fratres, commendamusoos omnes Do- Sed hnbeo adversus.te pauca [In. Edit. Rom. deest
745 PELAGII PAPJE II 7U
pattca], quia permiltismulieremJezabel, quw se dicit A \ fratribus insidianlur, libere loqui concedatur, aut
propheten, docere, et seducere servos meos, fornicari pro voluntate sermo proferri permittatur. Liquet
et manducarede idololhytis. Ei dedi itli tempus, ut omnino quod conniveant illis qui lalia eos loqui
vmnitenliamageret, et non vult pwniterea fornicalione petmiltunl; quoniam occurreret veritas, si falsitas
sua. Ecce ego milloeam in leclum, el qui mwchantur et calumnia displiceret vel odium. Desinat igitur
cum ea, in iribulalionemmaximam, nisi pwni'entiam falsitas incessere veriiatem; desinat suspicio, quse
egerinl ab operibussuis, et filios ejus inlerficiam in juste repellitur, insidiari; desinat odium et inimi-
morte. Et scienl omnes Ecclesiw,quia ego sum scru- citia persequi patres vel fralres ; desinat conspira-
tans corda el renes, et dabo unicuique veslrum secun- tio, quaeab omnibus est repudianda, infestare magi-
dutn opera veslra (Apoc n). Haec, fratres, valde ca- stros. Horum igitur vitiorum attctores vel palratores,
venda stint, et prseceptaDomini, alquesanctae sedis non sunt in accusatione pontificum recipiendi, sed
apostolicae, quse vice Domini Salvaloris legalione penitus repellendi : qtioniamjubent canonica decreta
fungitur, monita fideliler amplectenda et peragenda. Palrum , ul accusatio vel testimonium eotum qtii
De caelero, fialres, super.provinciai causa unde se- odio quoslibet inseqtiunltir, vel qui inimici atit su-
dcm apostolicamdudum consulere voluistis [Hincm. specti babentur, nullo modo recipiantur. Quorum
i,v, c. 13]., videiur nobis sufficienier tractalum a gB statuta ct nos firmantes , eadem omnibus inviolabi-
sanclis praedecessoribusnostris. Sed quia dentto rto- liler futuris lemporibus tencre censemus. Quidquid
stram mediocritatemde eademre iniefrogare dignum aulem per hac causa patres nostri decernendum
duxere dignum, ut condecet, necesse est, cnm labe-
duxistis, scitote certam provinciam esse, quoehabet
decem vel undecim civilales, et uiium regem, et to- factari vel infirmari cceperit,apostoiica denuoaucto-
lidem minores potestales sub se, et uniiiiiepiscopum, ritate firmari ac renovari, fralribusque dari. Daia
aliosqiie suffragatores decem, vel undecim episcopos Kalendis Martiianno (d);Domini S87, indictione 5.
judices, ad quorurajudicium omnes causseepiscopo- OBSORVATlO PHILIPPl LABBE, S. J.
rum, el reliquorttm sacerdotum, ac civitatum causae Tomo1 Bibliothecasnovaamss. librorum exhibuimus
referantur, ut ab his omnibus juste consona voce nuciquaiiiaiuehacpublicatamepiscoporumAntisModoren-
siumliistoriantcujuscap. 19baecde Aunario,siveAnna-
discernanlur, nisi ad majorem aueloriialem fueril cliariohabeiilurintiTcaelera: « Exstaniquoqueepislolae
ab his quijudicandi sunt appellatum. Unde non opor- Pelagiipapajad eumdembeatissimumponliticem,quarum
tet ut degradetur, vel dehonoretur unaqmrqiie pro- tuiam uimia ve.luslatefuscalaiiiab aulhenlicislibrontm
nei|uaquampleniter exlrahere voluimus(ba?cforte est
vincia, sed apud semetipsam habeat judices , sacer- qttain sti,ra edidimusordine quartam[Sup., col. 708]),
alteramvero imicoperi inserendamdignttmduximus.
doles, et episcopos singulos videlicel juxla ortlines r Plura ab eodemAunaiiosanctisstmeinstitiitacircaro-
^
suos. Et quicunque causam liabuerit, a suis judici- gationes,liianias,vigiliasquodeinde rccilat; tum de sy-
nodo,quamposleaintegramreprsesentabimusliaecsubjicit:
bus judicettir(a),et nonab alienis, idest, a susejustis DeniqUfl congrej;avitvenerabilcmsyiiodumin urlieAnlis-
judicibus provinciae, et non ab externis, nisi (ut jam siodorensi, ubi plurimapertractausde salutepopulisibi
necessariaquasqueet valileutiliain 44capitulis
praelibalumest) a judicatis fuerit appellaluin. Si vero commissi,
persitiuxit, etc.
in qualibet provincia ortaefuerint quaestiones,et in-
ter ipsius provinciae episcopos discrepare cceperit EPISTOLA VII.
raiio, alque inter ipsos dissidentes non couveniai, EXEMPLAR LITTERARUM PELAGil PAP/EURBIS KOMjE AD
ad majorem tunc sedem referanlur. Et si illaefacile AUNARIUU ANTlSSIiDORENSEM EPISCOPUH.
et jusle non discernunlur, ubi fuerit synodus regu- Dilectissimo fralri Aunario Pelagius.
lariter congregala, canonice cl jtiste judicenlur. Ma- Quantum Deo placitos sedis aposlolicae venera-
jores vero et difliciles quacsliones[Iimoc. cpist. 2], lione vos redditis, tanto commodatior illi, cujus se-
(ut sancla synodus staluit, et beata consuelttdoexi- des est, fit veslrsefiducia charitalis; nec alilerunam
git) ad sedem apostolicam semper referantur. Cae- solamque Dei confitemur Ecclesiam, nisi omnes ad
lerum sanctorura Palrtim stalulasequentes, synodali pekam super quam fundata est fidescatholicacon-
auctoritate omnes qniadversus Patres armantur (b),1»>struamur: propter quod Dilectionis tuai desideriis
ut Patrum 'invasoreset inactatores, infaraesesse cen- successit effectus, et celeritas facilis;
quia eorum
semus : quoniam ea vulnera , quaefomenlis non sa- sanciuaria quseruiitur, a quibus principibus surapsit
nanlur, ferro abscindivel curari necesseesl(c). Unde, praedicatioverilalis exordium. Qttodvero in veslris
fratres, cessent injustae acmulalioues, eessenl insi- regionibus abundare indicatis ecclesias novas, gra-
diae, cessenl falssecriminationes, ne infirnnts quis- tulanter suscipimus, tamen si scienter expetere
quam, propler quem Christus mortutis csl, talibus3 studium propheiicse vocis amplecleris, quaeritefa-
facerelur insidiis : ne ovis, pretio Chrisii redenipta,> ciem ejus semper. Quantum namque humanis inlel-
lupinis a fraire saucietur morsibtts. Merito ergo leclibusincarnationis Domininostri veritas aperilur,
causa nos respicit [S. Cwlest., episl. 1], si talibus» tanto amplius ct honoratur el colitur. Sicul aulera
favere coeperimus. Corripianlur semper talia , nec^ vos cupitis Deonoslris orationibus comraendari, vos
illis, qui haec exercere conanlur, aul patribus vel1 eliam nostris necessiiatibuset angtisiiis, quibus iu-

(a)Hadr. i, col. 10 et 17, ex Cod. Theod., lib. IX, ad DomnumAnl.

lit. 1, const. 10et 16. (c) Concil.Rom. vi, sub Symmacho.
(b) Proclus, episcopusConstantinopoIitanus,epist. \d) ln Edit. Rom. deest aiini ascriptio, et rectc.
7® EPISTOLJE ET DECRETA. 746
cessabiliter oneramur, mtercessionis continuum A scientes se ad episcopatum nec aetate, nec scientia,
ferte solatium orantes, et quibuscunque valetis vi- nec vitse meritis posse perduci, ad hoc tantummodo
ribus id agentes, quatenus sicut praedicationi sedis inquietare Ecclesiam volunt, ut sibi de his, quae ex
apostolicaeconsonatis, ita ejus paci vestra impelralio ipsa praesumpta sunl, impunitatem futurus promittat
congaudeat et quieti. Deus le incolumem custodiat, episcopus, et fiat rapinse securitas, episcopatus am-
fraler charissime. Datum pridie Kaletid. Novem- bitio; hoc etiam vos duximus commonendos, ut de-
brium, imperante domino Mauricio Tiberio imper. cretum in Elpidium diaconum factum, et subscri-
Augusto, anno 5, indictione 5. plum ab omnibus, quos vestra relatio designavit, ad
DEGRETA PELAGH. nos cum praedicliyisitatoris epistola, et cum eodem
diacono maturetis, Deo propitiante, perducere. Et
EXCRATIANO QVJE SECUNDO TRIBUUNTUE.
post pauca. Cum igitur liuc filius noster magnificus
VIII. vir Leo prsetor venisset, retulit nobis de singulis
Pelagius papa Antoninse patriciae, et Deciae. quae ibi mota stint, et quomodo vota prope totius ci-
De praesentium portitore, quod defensor faclus vitatis in Elpidio diacono concordarent. Unde quia
non est, nulla vobis animi moleslia sit, quia verei de memorali viri lestimonio dubitare omnino non
satis amarissimum habeo de isto proposilo ad illud B I possuinus, idcirco, sicut dictum est, Elpidium dia-
[AL, aliudj officium homines deduci, in quo nullo conum ad nos facite properare, nec expectetis ulte-
modo quae a monachis Deo proroissa sunt valeant; rius, ut admonitio ad eum noslra debeat destinari
adimpleri. Omnimoda enim est illius habitus et; [AL, iterari «]. Qttem tamen hoc per vestram di-
istius officii diversitas. Illic enira quies, oraiio, Ia- lectionem in prsesenlijussione specialiter admone-
bor manuum ; at hic causarum cognilio, conventio- mus, ne cui se aliquid dare, vel daturum esse pro-
»03,actus, publica liligia, et quaecunque vel eccle- mittat: sed neque de ecclesiasticis praeteritis causis
siaslica inslitula, vel supplicantium necessilas pos- aliquam securilatera cuiquam audeat facere, sive
sit. Faciat autem Deusut lales sint hi qui vet a no- promittere, aut quasi factus episcopus ea quse dire-
bis in isto habitu nulriuntur, vel in monasteriis; pta sunt non repetat, sed apud eos a quibus direpta
crescunt, ut provecta setate et vita probata non adI sunt permanere libere patiatur : sciens quod si tale
liiigiorum officia, sed ad sacerdotium vateant pro- aliquid fecit, vel fecerit, nec a nobis omnino per-
moveri. mittilur valere ipsa promissio, et cum judicii nostri,
IX. quod de ipso habuimus, damno, pasloralis conse-
Pelagius papa Florentino episcopo. Qui post mor- crationis ordinem promereri non poterit.
tem, etc. '
C
XI.
Fraternitatis tuae relaiione suscepla, ejus lalorem1
secundas quidem nuptias, expertum non fuisse didi- Pelagius papa Cresconio illustri. De exactionibus
cimus; castilalem tamen eum [Ai., cura] priori non1 episcoporum.
Illud te volumus modis omnibus custodire, ne qui
servasse, conjugio designasti. Et quamvis muliasint
episcoporum Siciliaede parochiis ad se pertinentibus
in
quae hujusmodi casibtis observari canonice jubeat nomine catliedratici
sublimiiatis [AL, sublilitalisj auctoriias, tamen quia* ampliusquam duos solidos prae-
sumant accipere, neque compellere presbyteros, aut
defeclus nostrorum temporum, quibus non solum1
clerum parochiarum [suarum supra vires suas eis
mcrita, sed corpora ipsa hominum defeeerunt, di- convivia
strictionis itlius non patilur in omnibus manere cen- praeparare.
suram, etaetas istius, de quo agitur, futurse inconti-.- XII.
nentiaesuspicionem auferre dignoscitur; ut ad diaco- Pelagius papa Benegesto defensori. Ante judicem
natum possit provehi, temporum, ul diclum est,;, civilem clerici non accusentur.
condescendentes defeclui concessisse nos noveris.;, Experientiae tuse prsesenli auctorilate mandamus,
Et infra. Miscenam [AL, Micinam] vero ancillam n ut in causis, in quibus quaelibet ecclesiastici officii
ejus, de qua post transitum uxoris filios habere con-- " persona loco petitoris existil, quemquara laicum pul-
fessus esl, jubemus, ut tua disposilione cuiquam mo- salura apud suae provinciaejudicem suas proponere
naslerio continenlium professura tradatur. actiones non deserat. ln iis vere negotiis, in quibus
X. ecclesiastici officii persona pulsatur, totius sub-
molo pulsalionis obstaculo, ad episcopi, vel presby-
. Pelagius papa clero Catinensi. Qui in episcopum a terorum in
loco, ubi qusestiovertitur, constitutorum
eligitur, etc. occurral indifferenter examen.
Talia quidem jamdudum ad fratrem et coepiscopum n
nostrum Eucarpum de visitalione Carmensis Eccle- XIII.
siaescriptadireximus, ut in eis judicium nostrum po-- Itera Sergio cancellario.
tuissetis agnoscere. Verumlamen, quia quosdam ibi ii Si quisquam [AL, idem] clericus, sive inferioris,
nonsana intentione, sed pravis studiis dissensioness sive potioris
gradus petitor existat, et contra laicam
suscitare, vestra etiam relalione cognovimus, quiti personam suas dirigat actiones, isle modis omnibus
» Emendatus est hic locus ex Anselmo et
Polycarpo.
PATROL. LXXII. 24
747 PELAGII PAP.& II EPISTOL/E ET DECRETA. 748
non alibi, guam apud provincise judicem negotium A A tur, ut diaconalus possit ordinem provehi, tempo-
suum dicturus occurrat. Si quis aulem laicus cleri- rum condescendentes, ul dictum est, defectui, con-
cum cujuscunque gradus duxeril esse pulsandum, ad cessisse nos noveris; ita tamen, ut de moribus et
episcoporum judicium in eadem civitate vel territo- vita vel actu ipsius tu in die judicii ante tribunal
rio constitutorum proponat eas quas se liabere exi- illud terribile reddas communi Domino rationem :
stimat actiones. Qtiem ordinem legibus per omnia quia sic prseterita prae angustiatemporis mitigamus,
convenientem, atqne consentaneum demonstrari illa ut caule atque sollicife futufis excessibus obviemus»
regula manifestat, quaepraecepitactorem forum sem- Propter quod jubemus Micinam ahciliam, de qua se
per sequi pulsati'. Clericis veFOpulsatis in episcopali post uxoris transitum habere confessus est filios,
judicio forum competere, principalium quoque san- neque cum ipso m&nereliceat, et quicunque [AL,
ctionum designal auctorilas. cuicunque] monasterio continentiam professura, tua
PELAGII II EPISTOLARUMFRAGMENTA. dispositione tradatur, ut meliori sorte ad quod pro-
movelur officium sub bonae possit famae merito
Synodorum congregutidarum auctoritas Aposto^ ministrare, nec aliqua opmionis ejus maculandse
licae sedi privata bommiBsaest poteslate, nec ullam relinquatur occasio (Gratianus Dist. 34, cap. Fra-
syiiodiinVgeneraleni fatam esse legimus, quae ejus B terniiatis).
non fuefit aucioritate congregata vel fulla. Hsecau- PELAGII 11 DECRETA,
ctofilas testatur canonica, haec historia ecclesiastica
Ex Graliano aliisque.
robbfatj hsecsancti Paires confirmant \
XIV. ADMONlTIO GOLLECTORISi

Pelagius Eucarpo episcopo Messanensi. Pelagii papseII decreta quaedamex GfatianoLabbeus

deditj sed ita collecta ut nonnullaomiserit.Ne quid ergo
dharttatem iliam,qua Dilectionem tuam semper ad plenameorumdemdecretorumcollectioitem desil,quse
illius diligentiam fugerunt,supplenda htc assumpsi.
amavimus, omhia superare secundum Apostolum
credimus, et nulium sanctitati tuse Iabbrem pro ec- XV.
ciesiasticb statii onerosum existere. Scit Fraternitas Pelagitispapa clero Narniensi 6.
iua, quia pro peccatis iibstfis omnes quse sua quse- Quia frater et coepiscopus noster Joannes, eccle-
runt, non qliaejesu Christi. Ilaec ideo prselibavimus, siastiCae utilitatis studio suadente, et naturae suse
quia libi rursus Calihensis [AL, Cathenisis] Ecclesiae simplicitate laudabili cohsideratione traclata, ob hoc
visitationem injunginius, cujtis episcopus de hac quod se in gerenda patrimonii gubernandi cura, vel
luce transisse suscepta cleri relatione didicimus. in disciplina ecclesiastica conservanda minime fate-
(Impossibile est ehim ut nos in pfovihcia illa durt- G < tur idoheuiii; Constituti presbyleri ad liaec explenda
laxat in Syracusanis paftibus alii cuilibet causas, sibi exposcit adhiberi personam : ut ea quae surit
qttaVflviDeumpertinettt, commiltamusj nisi forte la- necessaria, cOmpetentidispohente sollicitudine fiant,
lem per te Deus nunc in Catinensi eligere voluerit, niliil indecens fieri, vel inutile permittatur. Ideoque
ide cujus cbnseientia possimiis esse securi, ut a te praesehii vobis jussione praecipimus, ut servala
labbresistos paululurafemoverepossinius.) Moxergo primo In loco episcopo memorato feverehtia, quam
•Diiectiotua ad feupradictam Gatinensem ecclesiam vos \Cod. Vat., hos] convehit ihbulpabiriter exhi-
pergat, et hominem de clero, qui nec uxorem ha- bere, ih Omnibus,qiiae ad divini cultus obsequium
beat, nec filiosj nec crimen aliquod canonibus ini- peftinent, vet qiiae ecclesiasticae ulilitatis peragere
micum, eligi cura auxilio Dei compeltat aique*sua- ciira suaseril, praebealis obedientiam Constitulo
deat, et statim eum ad urbem Romam cum decreto [Constiluto abest a Cod. Vat. ubique] competentem,
et testilicatione relationis tuse transmitte b. Sn nUllodispositiohibusejus spiritu contuniaci resul-
IDEM. tantes (Forsan reluctantes), irao,. coihpeteiiti vigt-
* Fraternitatis tuaerelatione suscepta, ejus lalorem lanlise veslrae studio, quae pro ecclesiaslica utilitate
ul his
secundas quidem nuplias experlum non fuisse didi- gerenda Conslittllus monuerit, adimplentes;
*
cimus , caslilatem tamen eum priori non servasse, D ita dispositis, et consuela vobis stipendia ministren-
et quaecunque in prsefatae ecclesiaepatrimonio,
conjugio designasti; Et quamvis multa sint quse in! lur,
v.el de rebus ad eam pertinentibus repetendis sunt
hujusmodi casibus observari jubeat subtilitatis au-
ctoritasj tamen quia defeclus temporum nostrorum, necessaria, compteantur.
quibus non solum merita,sed corpora ipsa hominttmi XVI.
defecerunt, districtionis illius non patitur in omnibus> Pelagius papa H d 'Oplioiii [AL, ApOltOhioide-
manere censuram, et aelas istius, de quo agilur,, fensori.
futurse incontinentiae suspicionem auferre dignosci- Nullani potestate'm de caetero, iiollam licentiaiti
a Haec cum sequentibus extant apud Raluziumi Pelagii. Secundq tamen ideo tribuendum censeo,
Miscell. t. V, pag. 467. qnofl sub priori Pelagio Narniensibus prseerat Ju ve<
b Hujusepistolaeffagmentumrefertetiam Graiianus,, nalis II, ut ex tabulis Ughellii discimus. IDESI.
ex quo dedi periodutn illam interjectam, quamunciss d Deest II in editis, sed supplet God. meus ms.
distinxi, quaeque apud Baluziumdesideratur. MANSI. *
c Ffagroeritum istud sub Pelagli papae nomihe2 Hoc fragmentumvix differt a decretoquod superius
-
edidit Gratianus nec indicat an primi, vel secundit legitur sub num. IX.EDIT.
749 AD EPIST. ET DECRETA PELAGII PAPJl II APPENDIX 7S0
monachis relinquimus pro arbitrio suo aitt abbatem ,A reverentiam vel ad utilitatem ejusdcm [ Oeest in
expellere aut sibimet alios ordinafe, quia nulla au- Vatic] monasterii pertinent, abbatis solliciludo ad
ctorilas remanebit abbati, si monachorum potestati quem potestas tota pertinere convenit, debeat ad-
eceperilsubjacere, ut decsetero fideliier'[Vat. Cod.> implere. (GraJian. xvm, q. 2, cap. Nullam.)
discrete] et studiose universa quse ad divini cultus

APPENDIX

AD EPISTOLAS ET DECRETA PELAGII PAP^E II.

EPISTOLA [Olim. I']. sponte sua prosiliuht, et potius ambitioni quam nli-
ADBENIGNUM ARCHIEPISCOPUM a, litati Ecclesiseservire, et ut dominationemagant, in-
iran- sistere cupiunt h. Dnde et in subjfectiscanonibus
Reprobatepiscoporutn de una ad aliam ecclesiam
silus, ecclesiwutilitale id non exposlulante. conlinetur : Si aliquis exsiiierit temerarius (Conc.
Sard., c. 2), qui forsitan excusationemaflierat,quod
Dileciissimofralri Benignoarchiepiscopo Pelagius
populi litteras acceperit, el ideo migravit, dum ma-
episcopus. nilestum sit praemioet mercede paucos, qui since-
Lectis Fraternitatis tuaelitteris (S. Leo, episl. 3), ram fidem non
dudum habenl, poiuisse corrumpi, ut clama-
Vigorem fidei luse, quem noveramus, agnovi-
ad custo- rent in ecclesia, et ipsum petere viderenlur, omnino
inus, congratulgntes Dileclioni tuae, quod has fraudes removendas esse censemus. His verbis et
diendum gregem Christi pasloralem curam vigilanter alihs mullis
et libi subditis solliciius existis. Ad exemplis liquet non de his dicere (ut
impendis, pro paulo superius praelibalum est) qui pulsi, ut non re-
nostram enim laetitiam et benefacta perveuiuitt (S.
cepli a civibus, vel a qtiibuscunque, aut necessitate
Cwlest., epist. 2); et si aliqua secus quara oportet cogenle, vel auctoriiate majorum transeunt de civi-
provenerint, noh modico nos moerore conturbant. tate ad civitatem; sed de his qui sponie
prosiliunt,
Magnamenim gratulationem divina concedit gratia aut lemeritatis, aut ambilionis causa hoc faciunt.
(Conc Tolet. x), quando tribuit inler nos et saiutaris Nam aliud est sponle transire, et aliud est coacte
diseiplinae hormam lilteris conferre [AL, proferre], aul necessitate venire. Unde non isti mulant civita-
et provenire ad pacificorum studia facit pr&optata. tes, sed muiantur : quia non
consulta sedis sponte, sed coacte lioc
Exigit ergo Dilectio tua [Hosimus] agunt. Qtiis enim unquam audet dicere, sanctum Pe-
aposlolicB, si licitum foret episcopum Iransire, aut [J trum apostolorum principem non bene
mutare de civitate ad civitatem, dura quidara cano- mutavit sedem de Antiochia egisse, quando
in Romam? Aul quig
nes (ut.tibi videtur) hoc fieri prohibeant. Significasti eum ob id sanclum npn esse, atil meritum un-
negat
etiam iitteris tuis, quemdam fratrein, nomineetactu tant in caelis,quam in terris per-
causa utilitatis mulare te velle in locum quam apostolatus
Dei Servum, didisse? Aut quis negat sanctos non esse multos alios
et civilatem defuncli, licet quidam dicant hoc fieri
qui de civitatibus ad civilates translati
non licere, nisi [eliamsi] consensum aposlolicaesedis episcopos,
sunt, aut meritum pontificatus perdidisse : qitorum
habuisses. Quapropter scias, frater dileclissime, aliud
nomina si coeperimenumerare, ante dies pertransiret,
esse causam necessilatis et utilitatis, el aliud cau- hsecomnia perscribere possem [AL, scribi pos-
sam prsesumptiortiset propriaevoluntatis. Non ergo quam
et eril epistojaquam necesse sit? Aut
miilat sedem, qui non irtutat mentem, id est, qui noii sent], prolixior
causa avaritiae, aiit dominationis, aul proprise volun- quis unquam potest approbare, sanclum non esse
Alexandrum qui Hierosolymam de altera civilate
tatis, Vel suae electionis migrat de civitate ad eivila-
translatus est (Soc vn, c .3(i)?aut sanctura Grego-
tem, sed eausa necessitatis aut utilitatts mutatur. rium
Namet plurimorum utilitas unius utilitali aut volun- Naziaiizenuro, qui in Nazianzoconsiitulus est?
aut sanctum Proclum, qui de Cyzico translatus, et
tati praeferendaest. Aliud esl enim mulare, et aliud
D inlbronizatiis est? Non ergo bene
mutari; sicut aliud minisirare, et aliud ministrari. Consiantinopolim
Unde Dominusin Evangelio loquilur, dicens: Non inlelligunt ecclesiasiicas regtlas, qui lioc negant
causa utililatis aul necessilatis fieri non posse, quo-
veni minislrari,sed ministrare (Matth. xx). Quod enim
lies comniunis utilitas- aut necessitas persuaserit:
in canonibus legitur, non debere episcopura de ci-
vitatead CivitateinIransire (Concil.Antioch., can. 21), Nullus enim ex his, aut ex aliis, qui meliori consilio
tel transferri, non de his dicitur, qui aut vi expulsi, mutaverunt civitatcs necessitale quadam, vel utilitate
aut necessitate coacti, aut auctoritate majortim hoc ecclesiastica, aut laica coraraunione carere reperi-
nec ullatenus unquam lieri debel. Sententia
agunttsedde his, qui avaritiseardore infiaramali, inus,
- a Quin hsfecsit ex t>Bar. anno 590, n. 7, alque ex eo Bifrius'lieee
suppositis Isidori raercibus
nemo unquam dubitabit in legendis veterum monu- ediderant lanquara deciniam Pelagii epislolam eiusve
mentis exercilatus. fragtiieniuiii.
fU AD EPISTOLAS ET DECRETA PELAGII PAPJE II 7S2
vero quse in Antiociienoconcilio habetur (Can. 21), A A.de loco ad locum, et de civilate ad civiialem, tales
ut episcopus ab alia parocbia nequaquam migrel ad nequaquam reciperet, nec secum leneret, nec in aliis
alWm, tota, atque omnes sententise de ea [eadem] civitatibus eos collocaret. Qui enim persequuntur
rc vim superius comprehensam retinent, et nihil prse- Domini episcopos, eosque de civilatibus ad civitates
laxato modo translationibus episcoporum aclis aut transire compellunt, non eos tantum persequunlur,
agendis nocent, sed magis robur eis ac DominiSal- quanlum Dominum nostrum Jesum Chrislum, eujus>
valoris quse.omnes canonicos superexaltat libros, legatione fungunlur. Nee ipsi in hoc peccant epf-
auctoritatemprsestant. Tales autem qucestionesmagis scopi, quoniam nonsponle, sed coacte hoc agunt;
ex invidia quam ex charitate aut utilitate nasci vi- sed illi a quibus persequuntur; nec ipsis episcopis
denlur, cum ipsa per se Verilas dicat: Si vos perse- hoc imputari potest, sed illis qui eos hoc agere co-
cutifuerinlinunamcivitatem, fugitein aliam(MuUh.x), gunt. Sanctus enim protomarlyr Stephanus lapida-
el reliqua. Huic ergo senlentiaenullus calholicorum batur, sed Jesus suscipiebat plagas. Ideoque unicui-
usquam conlradicere potest, quse nonailerius, sed que prsevidendumest (Hadr., col., cap. 66) ne ali-
ipsius proprio Domini ore proiata, et firmata esse quem injuste persequalur, judicet, vel puniat, ne
dignoscilur. Gui si aliquis conlradixerit, non solurn Jesum persequatur , judicet, et puniat. Qui aulem
extorris, sed etiam anathematizatus ab ecclesia pel- B J negant misericordiam faciendam fugientibus, ac ne^
latur °. Et Dominus hrEvangelio alias dicit: Beaii tessitalem palientibus, ipsum Christum ncgant, qui
qui perseculionempatiunlurproplerjuslitiam(MaUh.Y). est misericordia, et veritas, el omnibus necessitatem
Si eos Dominus beatos dicit, qui pcrsecutionem pa- palienlibus subvenirc jubet. Pauca sunt, frater, quae
liuntur propler justiiiam, quis eos damnare polesl? asserui; sed quanta ex his pendeant, tua providenlia
Et si ipse de civitate ad civitatem propter persecu- poteris seslimare. Quare hanc anniluntur malevoli
tionem fugere praecipit, quis eos detrahere, aut dam- irrumpere misericordiam (Ennodius in apologia pro
nare propterea audet vel potest, quod verbis domi- Symmacho papa)t Cur illudere vanis intenlionibus
nicis obtemperant? Profeclo is qui contradicil aut felicitalem? Excusationem jam non habet furor iste
resistit, seipsum damnat, quia ori Dominicontumax in credenlibus; nec interestquibus itinertousadmundi
et inobediens exislit. Unde ctipsa per se Yeriias di- principem currat, qui a benevolentia fratrum desci-
cil: Quis ex vobis arguel me de peccato? Si veritatem scit, aut necessitatem patientibus misericordiam ne-
dico, quare vosnon credilismihi ? Qui ex Deoest, verba gat. Negat misericordiam necessilalem patientibus,
Dei audit. Proplerea vos non duditis, quia ex Deo non qui populis indigentibus divinis mysteriis, et non ha*
eslis (Joan. vm). Omnino oporlet Deo obedire plus bentibus proprium episcopum qui eos instruat, causa
quam hominibus (Act. v). Et idcirco quod Deo obe- Q ( utilitatis atque necessitatis, ex alia civitate (licetmi-
dimus, et de civitate ad civitatem (ipso prsecipienle) nor sit) in eam quae non habet episcdpum, docliorem
persecutionis causa, id est, necessilatis aut utilitatis vel utiliorem, meliori consilio, non sponte transeun-
transimus, damnandi sumus? Non omnino, sed po- tem, sed majorum exhortatione mutare, aut episco-
tius venerandi atque portandi, quoniam he ipsis epi- pum ejectum et persecutionem patientem, causa uli-
scopis hoc imputari polest. Qui his resistit, profecto litatis aut necessitalis inlhronizari non permitiit.
Dei ordinationi resislit, et est infideli deterior : quia Apud veleres enim (Rist. Trip., cap. 8, lib. xn, ex
melius est non cognoscere viam veritatis, quam post Secrale tib.), sine ulla differentia de una civitate ad
agnilionem retrorsum abire. Nam et ipse Dominus alteram migrabat episcopus, dum utililas aut neces-
de loco ad locum secessit, id est, transivit, Judaeis sitas evocaret. Quapropter ipsam etiam regulanj hiiic
illum quaercntibus. Fugiens ille quserentes et perse- epistolse placuit inseri, ut monstretur eos mentitos
quentes se, dedit nobis exemplum fugere non per- esse, qui episcopum non posse inlhronizari dixerunt.
sequenles, et de civitate ad civitatem transire, di- Undeet in canonibus legilur ita (vu, c. 6, Anliochen.
cens : Si vos perseculifuerint in eivilaleisla, fugite in conc. can. 18) : Si quis episcopusordinalus, ad paro-
aliam (Malth. x), et csetera his similia. Nam si fu- chiam in qua ordinatus est, minime proficiscitur, non
gere, malum est (ffist. Trip., c. 22, lib. vi, ex apo-]p sua culpa, sed aut populo respuente,aul propter aliam
logia S. Alh. pro fugasua), persequi, multo deterius. quamlibetcausam necessilalefaclam, hunc honore mi-
Hic quidem ne moriatur absconditur; hic autem per- nislerioque parlicipare, nec tamen misceri rebus eccle-
sequitur ul occidat; et ut fugiatur, praecipilur : quia siai, in qua colleclas celebrat, sed sustinere quoque
qui quaeriloccidere prsevarieatur Iegem, et magis fu- quod provincias synodus suojudicio lerminaverii, de-
giendi prsebet occasionem. Si fugam improperant cernimus. Huic regulae contradicere nullus potest,
persequenles, erubescant polius semetipsos, et quie- quaeetiam causa utilitalis aut necessitatis inthroni-
scant insidiari, et quiescent continuo fugientes. Nemo, zari episcopumjubet, et mulari ac transire eum de
enirn mitem fugit aliquando, sed magis lerocem simul[ civitale ad aliam civitatem non proprium babentem
et callidum. Omnis enim qui gemebat et vexaba- episcopum sinit. Piiigues hostias litat diabolo (£n-
tur a Saul, fugiebat et veniebat ad David(.7Reg. xxu). nodiusjam citalus), qui his resistere nititur, aut mi-
Si ergo piissimus atque juslissimus David sciret pec- sericordiam et utilitatem Ecclesiaj jam dictis negat,
catum esse, persecutionem fugientes, et transeuntes. id est, et episcopis el popuiis. ln vanum ergo contra
» Huc usque Bar. et Binius, quse jam sublala fuerunt iu edit.
regia.
3S5 APPENDIX. 754
simplices, qui haeeolim dicenles agere prohibuerunt, A i riter titulare etordinare, ila (ut praedictum est)
tendicula deinceps parabunt, cum his et aliis armati causam necessitatis aut utilitatis habes et mutare, ac
adminiculis, noverint quid super his sit agendam, de lilulo ad lilulum translatare [transferre, ita et C.
el quid vitandum. Nimis enim armatus est (Idem En- Just.], licet de minori ad majorem urbem mulandus
nodius, ibid.), qui illa, quaeadversariusmisericordise, sil. Hoctamensuramopere pnevidendum est, necausa
ulilitatis atque concordiaeminislrat, lela conlemnit. arrogantiae aut avaritiae unquam fiat: quia hi a prae-
Sufficit ergo conlra omnia jacula jurgiorum fidei diclis eanonibus damnantur, non illi qui necessitate
nuda oppositio. Scio te non ignorare, frater, memo- aut utilitate, majorum consilio, et sana ac pura, et
ralas canonum sententias atque evangelicas sanctio- Deo placita intentione hoc faciunt. Tu, frater, sem-
nes, novas non esse, sed nostro eas assensui manci- per sectare jusliliam, pietalem, fidem, charitalem,
pari. Cur his coniradicenles, el emigrationes episco- patientiam et mansuetudinem(I Tim. vi). Cerla etiam
jporumutilitatis etnecessitatis causafieriprohibentes, bonumcertamen fidei, et apprehende tilam mlernam,
ut saepe diclum est, et avaritiaeaut temeritatis, in in qua vocatus es : quoniam a spirilus timentiumDo-
perniciem sacerdolum ac populorum, laeduntsacer- minum, queeriturab illo, el in respectu illius benedi-
dotale consilium? Cur lacerant sententiam, in qua, citur. Spes enim illorum in salvantem illos, et oculi
inspirante Christo, oracula superna patuerunt, et in-3" Dei in diligenlesse. Qui timet Dominum, nihil trepi-
ter Deum et homines interpres exstitit lingua pon- dabit, et non pavebil, quoniam ipse estspes ejus. Ti-
tificum? Iila enim coelicuria variarum dolibus aucta mentis Dominum beata est anima, ad quem respicitt
curulium, ei multo Redemptoris nostri auro ostro- et quis esl forliludo ejus? Oculi Domini superiimentet
que decorala, nihil in illa decisione auclore se pro- eum : protecior polentiai,firmamenlumvirlulis, legmen
tulil, sed per humanae lingusc minislerium divino ardoris, el umbraculum meridiani, et pmdicalio of-
militavii imperio. Inlellexit non esse suum, quidquid fensionis, et adjulorium casus, exaltans animam, et
impulsa constituit; nihil quoque habet in illa sen- illuminans oculos, dans sanilatem, et vitam, et bene-
tentia, nisi unde de sola devotione gratuletur. Nam dictionem.lmmolantis ex iniquo oblalio est maculata,
dum profanis memoraiorum verbis creditur, et suae et non sunl beneplacitm subsannationes injuslorum,
vesaniae insciiiam produnt, et livorem. Quis hic lo- Dominiis solus suslinentibusse in vita verilatis et ju-
cus erroris , ubi congruentia pari ductu exempli ct slitix. Dona iniquorum non probat Allissimus, nec
historiaeverba concurrunt? Nec diversum est ab in- respicil in oblalionibusinjuslorum, nec in multltudine
tellectucatholico et lectionibus, quod proferlur. Nam sacrificiorumeorum pvopiliabitur peccalis. Qui offert
non bene nodus in scirpo quserilur, dum involvit sacrificiumex substantia pauperum, quasi qui victimal
nebula praedicataelucis auctores. Fceda quoque a ni- C < plium in conspeclupatris sui. Panis egentiumvila pau-
tore Domini sui obligatione dissolvitur, qui siatutis perum est: qui defraudat illum, homo sanguinis est;
ccelestibusminus mera fide dependit officia. Talium qui auferl in sudore panem, el sudanti cibos, quasi
ergo dictiones vel prohibitiones indignae etiam fiunt qui occidit proximum suum. Qui effundii sanguinem,
memoralu. Profunda est ergo nimis imperitia eo- et qui facit fraudem mercenario, fratres sunl. Vnus
rum, et sepulcrum patens gultur eorum, quia linguis mdificans, et unus deslruens; quid prodesl illis nisi la*
tuis doloseagunl (Psal. v, inlerptele S. Hier.). Non bor? Dnus orans, unus maledicens; cujus vocem au-
esl enim in ore eorum rectum, interiora eorum in- diet Deus? Qui baplizalura mortuo, el ilerum tangit
sidiae, densis cor eorum vepribus suffocalur (Verba'. eum, quid proficit lavalio ipsius? Sic homoqui jejunat
tunt ejusdemEnnodii), et interna vilia aliis certant; in peccalissuis, et iterum eadem faciens, quid proficit
ascribere. Nobililatem ergo dal facinoribus, qui in liumiliandose? Oralionemillius quis audiel? Qui con-
talibus ventilationem ipsorum in exemplum sumit, serval legem, mulliplicat orationem. Sacrificium salu-
aut ad aures posteras digna relatione transmitlit. fare est atlendere mandalis, et discedere ab omni ini-
Tibi autem non sit cura talium quaestionum, sed se- quilale : et propitialio, lilare sacrificiumsuper inju-
quere sententiam beati Pauli aposloli, qui monet per slitias; etdeprecalio pro peccalis, recedere ab injusti-
discipulum cunctos, et clamat, dicens : Inanes quoz- " ' tia. Retribuit gratiam, qui offert
similaginem; et qui
sliones devila (I Tim. iv). tnanes, namque (juxtai facit misericordiam, offerl sacrificium. Beneplacitum
Apostolum)qusestiones semper devita, et age quodI est Dominorecedereab iniquitate; et deprecalio, reee-
meliori consilio, non avaritiae vel temerilalis, sedI dere ab injuslilia. Non apparebis anle conspeciumDei
ulilitalis et necessitatis (ut saepe diclum est) causai vacuus. Hmc enim omnia propler mandatum Domini
faciendum utiliter perspexeris. Quapropier, charis- fiunt. Oblaliojusti impingual altare, et odor suavitatis
sime, his apostolicis fultus auctoritatibus, muta epi- est in conspecluAllissimi.Sacrificiumjusti acceplum
scopum causa necessilatis aut utilitalis, super quoi est, et memoriamejus uon obliviscelurDominus.Bono
consulere nos voluisti; et alios fratres nostros, qui- animo gloriam redde Deo, el non minuas primitias
bus hoc faciendum necessitas aut utilitas compu- frugum tuarum. In omni dato fac hilarem vultumtuum,
lerit, agere doce : quia hoc quod tibi soli scribimus, et in exaltalionesanctifica decimastuas. Da Allissimo
generaliter omnibus lenere mandamus. Quia sicut, secundumdatum ejus, el in oculobono adinventionem
potestatem habemus episcopos et sacerdotes regula- facmdnuum tuarum, quoniam Dominusretribuens est,
8 Hanc ex capitibus Eccles. xxsiv et xxxv laciniam non
legi in Cod. Just,
7t>5 AD EPISTOLAS ET DECRETA PELAGII PMMS II 756
et septiestdntumreddel tibi. Noli bfferremunera prava; A\.bitur, dum et abundanlia eorum in egestatem, et
non enim suscipiel illa. Et noli inspicere sacrificium superbia eorum transierit in confusionem.Justo enim
injuslum, quoniamDominusjndex esl, et non est apud judicio dalur plerumque potestas peccaloribus (Ejus~
Ulumgloria personm.Non accipiel Dominuspersonam dem seni. 23, ex S. Aug. in ps. cxvni), qua sanctos
in pauperem,et precationemImsiexaudiel.Non despi- ejus persequantur, ut qui spiritu Dei juvantur et
ciet preces pupilli, nec viduam-,si effundal loquelam aguntur, fiant per laborum exercitia clariores. Et
gemitus. Nonne lacrymm vidumad maxiltam descen- quanquani, fratres, haecita se habeanl, non tamen
dunt, el exclamatio ejus super deducenlem eas? A sunt consentiendi, sed reprobandi, qui praelalos suos
maxilla enim ascendunt usque ad cmlum,et Dominus reprehendunt, vel accusant. TJndecanOnica sanclo-
exaudilor non detectabilurin illis. Qui adoiat Deum, rum Patrum statuta, c ne columnaesanctae ecclesiae
in obtectalionesuscipielur, et precalio illius usque ad vacillent, sequentes ac roborantes, omnes infames,
nubes propinquabil.Oratio humiliantis se nubes pene- cunclosque suspectos vel inimicos, et eos qui nori
trabit; et donecpropinquei,non consotabitur.Et non sunt eorum gentis, vel quorum fides, vita et libertas
discedet, donec aspiciat Altissimus; et Dominusnon nescilur, et qui non sunt bonae conversationis, vel
elongabit, sedjudicabit injustos, et facietjudicium, et quorum vita est accusabilis, ab Omni acciisatione
fortissimusnon habebitin itlis patientiam, ul conlribu-1B episcoporum funditus submovemus.Similiter et om-
tel dorsumipsorum, ct gentibus reddal vindiclam,do~ nes, quos divinse leges mortuos appellant, submo-
nec lollal plenitudinemsuperbprum,et sceplra iniquo- Vendosesse ab eadem accusatione, et publicaepoeni-
rum contribukt, donecreddal omnibussecundumaclus tentiae submittendos judicamus. Nequedum Ecclesiae
suos, et secundum opera Adm, et secundumprmsum- alicujus episcopi, aul possessiones, vel res ab aemulis
plionem Hlius, doneejudicet judicium plebis sum, et ejiis, vel a quibuscunque aliis non sua spohle deti-
oblectabitjuslos misericordia sua. Deus autem (frater nentur, aliquid illi debet, aut potest a quoquam ante
cliarissime) impleat desiderium, ef,ministerium tibi redintegrationent omnium rerum suarum objici: sed
.divinilus collatum, secundum divitias suas in gloria prius illi legibus redinlegranda sunt omnia, et postea
jn Chrislo Jesu Domino nostro. Deo autem et Patri tempore a Patribus prsefinitosunl negotia ventilanda.
«ostro- gloria in ssecula sseculorum.Amen. Data 15 Refutandi sunt etiam raptores, fures, sacrilegi, adul-
die Aug. mensis, indictione 14. teri, et horum similes. Manifestumest cnim quod
EPISTOLA«[0«mll] semper tales magis discordiam quam paoem seclan-
tur. Nullus quoque monachus talia unqilam arripiat,
- ADEPISCOPOS ITKUMb. nec saecularia aut ecclesiastica negolto perturbare
Episcopossummoin honoreesse habendos,nec posse a .C praesumat, quia mortua in lalibus vox est eorum.
quotibetaccusari.] Immobiles enim Doniinus su$s summos semper vult
Dileciissimis atque cl.arissimis Iratribus universis manere prsedicatores, et non a quibusdam temerari,
episcopis, et cunctis. sp.eciaHter per Campaniae et sed sibi libere et quiete famulari d. Unde et ipse
Italiae proviucias militantihus, Domino, Pelagius sa- ail: Qui vos langit, tangil pupillam oculiiriei.Et qui
lutem. vos contristat, me contristal (Zach. li; Coloss.m). Et,
SoHiciludinem omnjum. Ecclesiarum (juxta Apor qui feceritinjuriam, recipietquodinique gessil (Malth.
stolum) circumferentes, divinse circa nos gralise me- x). Et alibi: Qui vos recipit, me recipil; et, <y«tvos
mores esse debemus (Acacius episc. CP., epist. ad spernit, me spernit (Luc. x). Ita quoque et a plebibiis
Simplicium papam), quod nos per dignalionis suae vel cseteris generaliter omnibus suut timendi et fe-
Dominus misericordiam ad hoc fastigiumsacerdolale rendi atque venerandi pastores et praedicatoresEc-
provexit, ut man.datisipsius inhaefentes, in quadam clesiae, ut sub exercitalione bonae voluntatis susti-
sacerdotum ejus specula constituti prohibeamus illi- neantur temporalia (Prosp. sent. Vt, ex Aug. in ps.
cjta, et sequenda doceamus (Rilarii papm episl. ad cxxiv), sperentur aeterna. Auget enim merila virtuiis,
Ascaniumepise. Tarraconensem).Omnes, charissimi, qui proposilum non violat, sed aiiget, religionis.
qui volunt in Christopie vivere (II Tim. in), necesse D Charitas vero semper hominem innovat (Ejusdem
est', u.t ab inipiis et dissimilibus patiantur opprobria' sent. 273). Et sicut malignilas veteres, ila dilectio
(Prosperi sent. 52, ex S. Aug. in ps. cxxn), et de- novos facit. Fides eorum , qui Deum visuri suiit
spiciantur tanquam stulli et insani, qui ideo prseseniia (Ejusdem senl. 561), quod non videt, credit. Nam si
bona perdunt, ut invisibilia ac sibi profutura acqui- videt, non est fides. Credenti colligilur meritum,
rant. Sed haecdespectio et irrisio in ipsos retorquer- videnti redditur prsemium. Tunc pretiosum pastoris
a Cum bello Langobardorum, quo universa ltalia qui ne quod abstulerant redderent, criminosis pri-
flagrabat, adhuc vigente, cultus episcopis deferri raum ornnium episcopos accusalionibusimpetebanl.
soiitus nonnihil diminutus esse videretur, persuasi- (Baron. anno 582, num. 8.)
que belhirum lempore 'jura silere, bonis Ecclesiae ^ Haecquoque adulterina esl.
non parcerent, hanc decretalem epistolam de accu- ° Quaesequuntur usque ad Prosperi sententias
sationibus ac judiciis episcoporum poniifex conscri- ex adullerinis superiorura ponlificura epistolis de-
bere debuil. Ea in primis de causa, quod frequenler sumpta sunl ab inepto consarcinatore.. Quam vero
eveniret, ul cum episcopibona-ecclegiaruma laicis dissimilis finis hujus epistolaea principio!
usurpata repetebant, atque in usum pristinura vin- d Ueliqua absuut a C. Jus(,
dicare studebani, in se illorum linguas provocarent,
757 APPENDli, 758
diai.lemaest (Ennadim in dict. incip. episc,), qnando A diiur, ubi supernus favor praestat exordiyni. Deiis
suasioni.ejus grex ecclesiasticus, dutn ad prohitatein pmnipotens indulta semper cuslodial, augeatque suc-
gradilur, non repugnal. Ille sine fuco raonilorem et cessibus profutura (Ideni, episl. I9,.lib. v), Omnia
veridico ore diligit, qui ejus insliiuta sectatur, Prae- enim vestra semper, fratres.in charitate.fisnt (/ Qor.
bent hominibus, naturae institutiones, et raonita re- vi). Et detrahentibus nolilfi delrahere qupniam de-
sponsum. Redit ad mortales vicissitudo clamosagsol- irahenlibus deirahere non est bonum, ne ad ea quae
licitudinis, quia unusquisque prout gesserit recipiet. scripta sunt, commoti minime certamen faciamus
Nam perit, quod linguae acceperunt, frustra benefi- (Deusdedit Caralitanus consult, & tonc, Laier., au.
cium (Idem, epist. 1%, lib. vn), nisi legitime cceptum 649). Non debemus omnino timere opprobrium ho-
fuerit negotium, et canonice peractum. De fiducia minum , neque eorum exprobralipnibus vinp| (Mqr-
enim parlium noslrarum mittilur, qupd apostolica Imus I papa consult, 3 ejmdenicgncitii), qupniam bpc
mandat auctoritas. YostantummodopraesulesChristi, nobis Dominusjubet per Isaiam proplietam, dicens :
benignilatem vestram, salva aurium animorumque Audite me, qui scilis judicium, populus meus, in quo-
sequitate (Idenx, dict, 21), et bona voluntate semper rum cgrdibus lex mea est. $$oliletimere )opprobrium
praestale, Nam adversus impelus Juvare, peregrinan- homimm, ef btqsphemias eorum ne limealis (Isai.
lem reducere post infervalla, est justitia. Libat enim B n), consideranles quod in psalmo scriptum est :
Domino. prospera, qui ab afflictis pellit adversa Nonne Deus requiret ista? ipse enim novit occulta
(Conc. Tolet. vui, c. 1). gtalutus, venerandi praesu- cordis, el cogilationestalium Iwminum,quoniamvanm
les, sudoribus fructus est, cum judicio purissime sunt. Vana autem loculus est unusquisquead proxi-
reddendus, ul in utroque congruus nitor, nec susci- mum suum: labia dolosa, in cordeet cordeloculi sunl
pientem devenustet, si indigno auctore provenerit mala. Sed disperdat Dominusuniversa labia dolosa, et
(Ex eodemEnnodio, dict. 21); nec, si conleraiur im- linguam magniloquam. Qui dixerunt: Linguam no-
merilo, raaculet largieniem. Sit semper adversus pra- slram magnificabimus,labiq nostra a nobis sunt, quis
vos et impios, atque servorum Dei persecutores, li- nosler Dominus esl (Psalm. XLIII; psalm. xciu;
bera vox, el oris gladio feriantur et redarguantur. psatm. xi)? Nam si haec in memoria retinerent, mi-
Persequaniur et repellanlur, confundanlur et adver- nime ad tantam prosilirent iniquitatem. Non enim
tanlur, nee laedendi pie viventes ullam habeant fa- per probabilem el paternam'doctrinam hoc faciunt,
cultalein. Pleruraque periculis plena sunl (Ex eodem sed ut suam exerceant in servos Dei vindictam
hi Vila Antonii monachi); quae videntur esse tulis- (Idem, Jtan. ibid.). Scriptum est namque : Via
sima. Yfde, quantis laborcnl lales insidiis: ideo ab- stulti recta in oculisejus (Prov. xn). Et: iSantvimquce
sconditum esse non licet, quod audimus. Jara late- ^ videntur hominijuslm, novissima aulem earum dedu-
bat nostra perseculio inanifesta : misericordia est, cunt ad morlem (Prov. xiv). Nos enim qui haec pati-
ciica persecutores et facinorososservata districlio. mur, judicio Dei haec reservare debemus, qui reddet
Ergo- sopori quietem iribuiie : coeleslium mandato- unicuiquejuxla opera sua (Matlh. xvi). Qui etiam per
ruui hosleni quoque depelliic, ne candida conversa- ministros suos intonuit, dicens : Milii vindiclam ego
tio vobiscum babilantium fusca supervenientis con- retribuam (Rom. XH).Vos enim in recta fide ac pura,
tagione violelur, Anle enim providenda sunt reme- in bona voluntate succurrite vicissim, nec aliquis a
dia, quam morbus increscat. Sanelorum .quoque supplementofratris subtrahat nianu.ni:quoniam in hoo
apostolorum et reliquorum sacerdotum petamus (ait Dominus)cognoscenlomnes,quiameiesli sdisciputi,
exercilum, et proedictorumperseculorum ora clau- si dilectionemhabueritisadinvicem(Joan. xm). DataKa-
danius. Sseculi conversatio legum metu retinelur lendis Decembris indictione 15 (Anno Domini 582).
(Idem, epist. 1.3, l. v): eeclesiastica quoque custodia EPISTOLA[Olim IX]
regularum frenis servalur et regitur. Deus, charis- A.DEPISCOPOSGEBMAW« a ETGALLla;.
sime, semper procul avertat invidiam (Idem, epist.
14 ejusdem libri). Yps ergo armamini (juxta Aposto- Novemprmfationes,inter missarumsolennia decantan-
Jjj dm, a Romana Ecclesiarecipi b.
lum) gladio spiritus, quod est vgrbum Dei, et apo-
siolicae auclpritatis clypeo (Eplies, vi), ut ecclesia- Pelagius Romanae ecclesjae et apostplicae sedis
siicaefe.cuiiditatisjura imlla saevienlis procellaepos- episcopus universis Germani.arumac Gail.iarum re-
Sija}impulsione subverli (Idem, ibid.). Nullo unquam gionumepiscopis (S. Leo epist. 88).
praejudjciogravale queraquara, sed inspicite semper Cum in Dei nomine in Romana Ecclesia synodum
quae regnlarum t.eslim.oniodeclaranlur. Superest, episcoporum sive caelerorumponsacerdotum Dei fide-
saiute praeiala, ut ad gaudia semper fratrura devote lium congregatani habuissemus, et de ecclesiasticis
properelis, quia divina beneficia gradibus semper statutis, ut sunt ab apostpli.set sanctjs Palribus tra-
accedunt, et quibus bona conferunt, raeliora polli- dita , diligentius traciaremus; supervenere li^terse
ceiuur. Seniper enim incrementis ad culmen ascen- vestrse, et ut magnaeessen.tauctoritalis, etiam vivae
a Neque haecab Isidori stylo discrepat. Decimamde beala Yirgiiie edidit Urbanus II, in con-
i>De prsefaiionibus meminere concilium Milevit. cilio Placentiae habi.lo, ut ait Gratianus ad d, 70, et
cap. 12, et Africanum c-ap. 70. Earum novem, de -alii: SEV.BIN.
quibushic, auctor proditur Gelasius libro Ponlificali.
 759 SANCTUS AUNARIUS, ANTISSIODORENSISEPISCOPUS, 760
voces praecesserunt, rqgantesy ut ordinem prsefatio-; A.Roraana Ecclesia hactenus servavit: unam in Albis
num, quem sancta Romana Ecelesia [hactenus habe- paschalibus, aliam de Ascensione Domini, tertiam
ret, nostris liiieris vobis>remandaremus. Tunc de de Penlecoste, quartara de Natali Domini, quintam
vestra voluntate et studio' Jam bono raultum gavisi de apparitione Domini, sextam de apostolis, septi-
sumus, et sacrum ordinemsRomanum,sacraque con- mam de sancta Trinilate, oclavam de cruce, nonara
stiluta nostrorum ;autecessorum solerter relegentes, in jejunio et Quadragesima tantummodo dicendam.
invenimus has novem praefationesin sacro catalogo Has prsefaliones tenet et custodit sancta Romana Ec-
tantummbdo recipiendas, quas longa relro veritas in clesia. Has tenendas vobis mandamus.
OBSEKVATIO. Lectoremhic monerejuvat, notas quse Pelagii II opuscula illustrantLabbaeoesse tribucndasquoties
"niilionominesiguanlur. EDIT.

EODEMTEMPORE.

SANCTUS
AUNAMUS,

EPLSCOPUS AUTISSIODORENSIS.

NOTITIA EI GALLIA CHRISTIANA.

Aunacharius, qui el per syncopem Aunarius, filius I3 celebrarenlur. Ex quibus satis apparet tunc majoris
erat Pastoris et Ragnoarae,germanus autem Austrini ecclesiae clerum non admodum frequentem fuisse.
episcopi Aurclianensis et Austregildis, matris saneti Tribus subscripsit conciliis AunachariuS,Parisiensiiv
Lupi Senonensis antistitis, ut ex ejusdem Lupi Vita anno 573 et Malisconensibus duobus annis 583 et
discimus. Hunc aliquando monachura fuisse et abba- 585, et Augustodunensi an. 589, cujus cum episcopis
lem Sancti Germani vulgati indices asserunt, quia scripsit ad Gundegisilum Burdegalensem epistolam
forte coenobiumSancti Germani vocatur ejus mona- quae referlur a Gregorio Turonensi lib. ix, cap. 41
sleriumin Actis sanciiWalarici, seu quia, exHerico, (Tom. Palrol. LXXl, col. 520 et seqq.). Synodum
sancli Germani basilicam magnificis praediis locu- ipse habuit in urbe sua cum dicecesisabbatibus, pres-
plelavit. Nam eodem auctore primos adolescentiae byteris et diaconis in qua plurimi editi sunt canones
annos in aula Gunlramni regis exegit, quo reliclo inquibusmulia suntobservationedigna. Duaeexslant
poslpositisque parentibus Turones aufugit, ubi ad Pelagii papaead Aunacharium epistolae, qui ab ipso
sepulcrum sancli Martini, coma capitis delonsa, sanciuaria, id est brandea seu pannos ex tumulis
clericali saccularem vestem muiavii. Tum ad Sia- apostolorum petierat pro novis ecclesiis quae tum
grium Augustodunensemepiscopumadductus, lanlura complures in his partibus construebantur. Petenti
apud eura eruditione et disciplina profecit, ut usque iC annuit pontifex : at queritur quod Aunarius Italise
ad culmen pontificisedignitatis gradalim provehere- calamitatibus non compatialur el quod Francorum
tur. Atherio itaque Autissiodorensi praesule e vivis reges ad opem ei ferendam non excilet. Superius
exemplo, a clero simul et populo unanimi vocatur diximus quid decessorum suorum Germani et Ama-
Aunacharius, qui pridie Kalendas Aug. officiumepi- toris in gratiam egerit.' Lupum nepotem suum cum
scopalus suscepit. Sextum eum a beato Germano Austrino germano ad insulas educando provexit.
Aulissiodori episcopum nominat Hericus idem epi- Sanclum Austregisilum, futurum Bituricensemepisco-
slola ad Carolura Calvum imperatorem, in qua re- pumclericum fecit etsubdiaconum ordinavit. Walari-
fert Aunarii litteras rogantis Steplianum Africanum cum in monasterium suum admisit, quod in suburbio
presbyterum ut Vitam ejusdem sancli metrice de- civitatis constructum de monasterio sancti Germani
scriberet et acta sancti Amatoris prosaice : at libra- inlerpretamur. Huic monasterio , ubi corpus suum
rii proculdubio mendum est, nam ipse Hericus sepulturacmandari decreverat, et ecclesiaesuaeagros
episcopos inter medios commemorat. Factus aulem et villas donavit, plenusque dierum, sanctitate quo-
episcopus Aunacharius plurima in ecclesia Anlissio- que et miraculorum gloria clarissimus decessit vu
' dorensi conslituit
' quac, ui praecipuo observarenlur Kal. Octobr., initi pracsulatus 44, mense 1, die-
vigore, Gunlramni regis aucloritate roboravit: in bis, JJ bus 23. Corpus ad sanctum Germanum funebri
l°ut monasteria, basilicaeet ecclesiaeparoecialescer- pompa tumuialum, inde capsa argentea inclusum,
tis diebus per mensem cum clero et populo rogaiio- calvinistarum postea praeda fuit. Projecta vero ossa a
iies facerent; 2° quibus horis vigiliae diebus Domi- Catholicis collecta cum aliis in cryplis ad meridio-
nieis ac archipresbyleris et abbatibus propriis in nalem fenestram recondita fuere, Cplilur VII Kal.
Jocis fierent; 5° a quibus vigilise in basilica sancti Oclobr.
Siephani ctim abbatibus singulis liebdomadsediebus
 CONCILIUM' ANTISSIODORENSE:.

SVNODUS
AB ADNACHARIO EPISCOPOANTISSIODORENSI
, CDM DIOECESISSDJEABBATIBUS,ET PRESBYTERIS
CELEBRATA '
IC SDB ANNDMCHRISTlDLXXVM % ID EST , PELAGIIII PAPJEI , CHlLPliRlCl
REGIS XVII.

TITULI CANONUM»
I. De KalendisJanuariis. A.XXIII. De poena abbaiisqui monachi peccata nou
II. Ut Quadragesioise initium in epiphanianun- emendat,aut denuntiat.
tieiur. XXtV. Abbaliaut monacboad nuptiasire non licet.
III. Ut votaet vigilisein ecclesiaexsolvantur. XXV. Abbatiaut monachofiliosde baplismohabere
IV. Ut auguriaet sortilegianonfiant. non licet.
V. VigiliaesanetiMartiniinlerdictae. XXVI. De poenaabbatisqui mulieremin monasteriuiu
"VI. Ut chrismaa mediaQuadragesimapetalur. ingredipermiserit.
VII. Desynoriispresbyterorum, et abbalum. XXVII. Novercam in uxoreraacciperenonlicet.
VIII. Quodmulsumin altariofferrenonlieeat. XXVIII. Nec privignamducere.
IX. Ne choriet canticapuellarum,nec conviviaini XXIX. Nec cognatam
ecclesiapermittantur. XXX. Nec duassorores.
X. Ne in altari ubi episcopusmissasdixit, pres- XXXI. Nec consobrinam,autsobrinam.
byter illa'diemissasdicat. XXXII. Necrelictamavunculi.
XI. De vigiliis.Paseuse,natalis, et aliarum solem- XXXIII. Ut presbyteri et diaconireorumsupplicianort
nitatum. spectent.
XII. Ne mortuiseucharistiadetrir, nec osculum:: XXXIV. Ut presbyterjudiciocapitisnonintersit.
et ne velovel pallainvolvanlur. XXXV. Ut clericus clericumad judicem ssecularera
XIII. Ut diaconus pallisscapulasnoninvolvat. nontrahat.
XIV. Ne quis in baptisteriosepeliatur. XXXVI. Utmuliereucharist.iamnudamanu nonaccipiat.
Xy. Nemortuussupramortuummitlatur. XXXVII. Nemulier pallasdominicasconlrectet.
XVI. De observaiionediei Dominicae. XXXVIII.Ut nulluscum excommunicalo communicet.
XVII. De iis qui sibi mortemconsciscunt. XXXIX. Ut qui cum excommunicatocommunicatsimili
XVIII. Ut baptismusextraPascbanisi moribundisnoni «D sentemisesubjaceat.
conferatur. XL. Ne presbyterinter epulascantet, autsaltet.
XIX. Ut missaea jejunis clericis celebrentur et au- XLI. Presbytero, veldiaconoaccusarenon licet.
dianUir, XLII. Ut muliersinedominicalinon cominunicet.
XX. Ut archipresbyter de clericorumadulteriis 5 XLIII. De poenajudicisqui clericumsine episcopivo-
episcopo,vel archidiaconodennntiet. luntatedistrinxerit.
XXt Ut clericiconjugatiab uxoribus abstineant. XLIV. De poenalaici qui archipresbyteriadmonitio-
XXII. Relictseclericipostejus mortemalierinuberes nem contemnit.
nonlicet. XLV. De observationehorumcanonuro.

I. die sie omnia beneflcia tribuanlur, sicut et reliquls

NonKceat KalendisJanuarii vetula, aut cervolo fa- diebus.
cere 1, vel stenas diabolicas observare; sed in ipsa
NOTJE JACOBI SIRMONDI,S. J.
' In synodo Antissiodorensi nihil est quod tempus Januarii nefanda et ridiculosa, vetulas aut cervolos,
denotet, praeter nomen Aunacharii episcopi qui vel joclicos faciat. > Exstat hic sermo in appendice
praefuit. Nos, quia verisimile videbatur sub initia tomi IX operum sancli Augustini, tract. 20, sine
episcopatus habitam fuisse, satius duximus paulo nomine auctoris ; revera aulem est sancli Eligii
pbst conciliuraiv Parisiense, cui interfuerat, collo- epi.scopi Noviomensis veterum exemplarinm con-
care, quam ad annum' Christi 590, quod nonnullis sensu, et Audoeni lestimonio in Vila sancti Eligii.
placuit, rejicere. Absurdius autem illi faciunt, qui Hancautem lectionem confumat, simulque quid-sit
anno 614 collocant, cu.raexploratum sit Aunacharium vetula aut cervolo facere docet vetus pcenitentiale in
vitam ad ea usque lempora non produxisse. Codice t Si quis, inquii, in Kalendis
1 Quidam libri vecola, alii vmcola,aut vecolo, le- JanuariisAndegavensi.
in cervulo et.in vetula vadei, tribus annis
gunt. Lectio nostra auctorem habet sanctum Eligium pceniteat,quia hoc daemonumest. t Utrobique porro
in sermone ad omnem plebem : < Nemo in Kalendis velula prisco more scriptum pro vituta.
NOTiE SEVERINl BINII.
aAd ecclesiasticam d.isciplinam nec non mona- G Burgundionibus, vino, quod inde noraen babet, plti-
sticam observantiam retinendam, in hoc concilio rimum nobilitata. Hodie Auxerre dicilur [Hoc certis-
sanciti reperiuntur quadraginla quinque canones ; simumj secundum quosdam. > Ita Hortelius; aliis
quorum nonnulli etsi in usu esse desierint, antiqui- est civitas Galliae Lugdunensis juxta •Seijuanam
taiis tamen indices remanserunt. Concilium.fuit non [Icaunam], sila, quaea PlolemseoAutricum dieilar :
provinciale, sed dioecesanum duntaxat, cui solus meminit ejus Autoninusin Itinerario.
c Paulo post concilium Malisconensen hanc syno-
Aunacharius ejusdem civitatis episcopus cum abba-
libus et presbyteris ejusdem dicecesispraefuit. Plura dum habilam fuisse hoc indicio colligitur, quod Ati-
ex iis, quaein Malisconensin concilio statuta fuerant, nacharius utrique interfueril, quseque illo Matisco-
cuique ipse Aunacharius interfuit, et sexlo loco sub- nensi n communi Patrum consensu sancita fuerant,
acripsit, pariter hic repetita esse reperiuntur. hac synodo dicecesanasuis subditis intimaverit.
* Antissiodorura, inquit Ortelius, <urbs est iu
765 SANCTI AUNARII, ANTISSIODORENSIS EPISCOPI, 761
II. i praeparare, quia scriptum esl: Domus mea, domus
A
Ut omnes presbyteri anle epiphaniam missos suos orationis vocabitur(Matt. xxi).
dirigant, qui eis de principio Quadragesimae nun- X.
lient, et in ipsa Epiphania ad populura indicent. NonHcet super uno altario in una die duas missas
III. dicere, nec altario ubi episcopus missas dixerit, ut
Non licet compensos in domibus propriis, nec presbyler in illa die missas dicaf.
pervigilias in festivitatibus sanctorum facere a ; nec XI.
inter senles, aut ad arbores sacrivos', vel ad fonles Non licet in vigilia Paschaeante horam secundam
vola exolvere; sed quicunque votum habuerit, in noctis vigilias perexplere, quia in illa nocle non licet
ecclesia vigilet, el matricttlaeipsum volum,aiit pau- post mediara noctem bibere, nec [nec manducare] in
peribus reddat: nec sculptilia [subliliaj aut pede, natali Domini, nec in reliquis solemnitalibus.
sut homine lineo fieri penitus praesumat. XII.
IV. Non licet mortuis, nec Eucharisiiam, nec osculum
Non liceat ad sortilegos, vel ad auguria respicere, tradi, nec velo vel pallis cprpora eorum involvi.
non ad caragios 8, nec ad sortes, quas sancterum XIII.
vocanl, vel quas de ligno, aut de pane faciunt, aspi- B ] Non licet diacono, velo vel palla scapulas suas in-
cere ; sed quaecunque homo facere vult, omnia in volvi.
nomine Dominifaciat. XIV.
v'. Non licet in baptisterio corpora sepeliri. :
Omninoet inter supradictas condiliones, pervigi- XV.
iias, quas iu honore domni Martini observant, omni- Non licet mortuum super morluum mitii.
modis prohibete. XVI.
Vi. Non iicet die Dominico boves jungere, vel alia
Ut a media Quadragesima presbyteri chrisma opera exercere, nisi pro causis constilnlis.
petanl : et si quis inlirmitale delentus venire non XVII.
poiuerit, ad archidiaconum suum, vel archisubdiaco-
num 3 transraittat, sed cum chrismario et linleo, Quicunquesepropriavolunlatein[aul] aquamjacta-
sicut reliquiae sanclorum deportari solent. verit,autcollumligaverit,autdearborepraeeipitaverit,
autferropercusserit, autqualibeioccasionevoluntariae
VII. se morli tradiderit, istorum oblatio non recipialur.
Ut medio Maio omnes presbyteri ad synodum in (Capilular. I. vn, c. 334. Ivo part, 10, c. 5, 6.)
civilaiem veuiant, et Kalendis Novembrisomnes ab- C i XVIII.
bates ad concilium convenianl.
Non licet absque Paschaesolemnitate ullo lempore
VIII. baplizare, nisi illos quibus mors vicina est, quos gra-
Non licet in altario in sacrificio divino mellitumj batarios dicunt. Quod si quis in alio pago, contuma-
quod mulsum appellant, nec nlium aliud poculum cia faciente, post interdictum hoc infantes suos ad
extra vinumcum aqua mixlum offerre, quia ad grande baptismutn detulerit in ecclesias nostras, non reei-
realum et peccatum pertinel presbytero illi, quicun- pianlur usque ad salisfactionera. Et quicunque pres-
que aliud poculum extra vinum in consecrationem byler ipsos extra nostrum permissum recipere prae-
sanguinis Christi offerre praesumpserit. sumpseril, tribus mensibus a eommunione ecclesiae
IX. sequeslratus sit,
Non licet in ecclesia choros ssecularium, vel puel- XIX.
larum cantica exercere, iiec convivia in ecclesia Non licet presbylero, aut diacono, aut subdiaeono,
NOTiE JACOBII SIRMONDIS. J.
1 Sanclus Eligius in eodem sermone : t Arbores, D' ] et sanctus Eligius : « Non caragios firomiltentes,
quas sacrivos vocant, succidite; pedum similitudines, quseexplere non valent, non divinos, non sortilegos,
quas per bivios ponunt, fieri vetate, et ubi invenerilis etc., consulere pra^sumatis, >el sanctus Augustiuus,
igne cremaie. » sermone 241, de tempore.
' Vulgati characleres; sed caragios habent omnes 3 Pilhceanus, subarchidiaconum.
antiqui, Tilianus, Bellovacensisac Piihceanus. llem
NOT<ESEyERINI BINII.
B Prohibentur vigilise quaecum quadam supersii- dentibus nocturnis vigilns a hdelrbus celebran con-
tione quara admixtam habebant jn privatis domibus stittierint. Qnod decretum provincialis concilii, cum
lieri consueverant (Cop. 3 : Qum vigilim prohibean- ipse Aunacharius Antissiodorensis episcopus sua
lur). Cum enim immediale ante dixisset: Non licet prsesentia et subscriplione confirmaverit, non est
conveniusin domibus propriis facere, subjunxerunt, probabile, "t per hoe dioecesanum concilium illi
necviaiiias in fesiivitalibussanclorum. Et paulo post : constitutioni aliquid derogatum voluerii, cum prse-
sed quicunquevornm habuerit, in ecclesia vigilet. Ila seriiim cauone undecimo htijiis concilii, de vigiliis
rnteliigenda sunt qu.* de snperslitiosa vigiliarum PaseliEe religiose servandis sanctissimam constitu-
observalione canone quinto babentur. Haecexpositio tionem ediderit. Quam frequens fuerit hoc tempore
confirmatur eo argumento , quod Patres concilii usus vigiliarum in Gallia, ex canone primo concilii
Matisconensis II, quemlibet diera Dominicumpraece- Matisconensjssatis li.quidoapparet.
765 CANONES; 766
post aceepium cibum vel •poculum missas tractare, A 1 XXXIV.
aut iu ecclesia dum misssedicuntur stare. Non licet presbytero in judicio illo stare, unde ho-
XX. mo ad mortem tradatur,
Quod si preshyter, quod nefas est dicere, aut dia- XXXV.
conus, aut subdiacpniis, post acceptam benedictio- Non licel presbylero, aut diacono, vel cuiquam
nem, infantes procreaverit, aut adulterium coinmise- clericorum, de qualibet causa conclericum suum ad
rit, et archipresbyter hoc episcopo aut archidia- judicem saecularemtrahere.
cono non innotuerit si scit, integro anno non commu- XXXVI.
nicet, illi vero qui hoc comraiserint deponantur. Non licet mulieri nuda manu Eucharistiam acci-
XXI. pere.
Nonlicet presbytero, post acceptam benedictionem, XXXVII.
in uno lecto cum presbytera sua dormire, nec irt Non licet mulieri manum suam ad pallam domim-
peccalo carnali misceri, nec diacono, aul subdiacono. cam miltere. XXXVIII.
XXII.
Non licel cum excommunicalo communicare, nec
Non (icet relictae presbyleri, nec rcliclse diaconi,
cnm eo cibum sumere.
nec subdiaconi, post ejus mortem maritum accipere. Bj XXXIX.
XXIII.
Si quis presbyter, aut quilibel de clero, aut de
Si monachus in monasterio adulterium Commise-
excommunicaium. absque voluwale ipsius,
rit, aut peculiare habere prsesumpseril, aut furlum populo, emn excomniunicavit, sciens receperit, aut cura
et hoc abbas se non emendaverit, aut qui
feceril, per
non ad illo panem manducaverit, vel colloquium habere de-
episcopo, aut archidiacono innotuerii, poeni-
creverit, simili senlentiae subjacebit.
tentiam agendam in alio monasterio relrudalur.
XXIV. XL.
Non licet abbati, nec raonacho, ad nuptias arabu- Non licet presbytero inler epulas canlare vel
lare (De consect, dist. 4). saltare.
XXV. XLI.
Non licet abbati filios de baptismo habere» nec Non licet presbytero, nec diacono, quemquam in-
jnonacbis commatres habere. seribere; sed in vice sua si causam habuerit, aut fra-
XXVI. trem, aut quemcunque ssecularemroget.
Quod si quis abbas mullerem in monasterio suo XLU.
ingredi permiserit, aut festivitates aliquas ibi spe- ^* { Ut unaquaBquemulier, quando communicat, domi-
clare [exspectare] praeceperit, tribus mensibus in alio nicalem (Can. i2) suum babeat ». Quod si qua non
monasterio retrudatur» pane et aqua contentus. habueritj usque in alium diem Dorainicuranoii cqm-
XXVII. municet.
Nonlicetutaliquis suam novercam accipiatuxorem. XLIII.
XXVIH. Quicunquejudex, aut ssecularis, presbylero, aut
Non licet ut filiam uxoris susequis accipiat. diacono, autcuilicet de clero» autde junioribus abs-
XXIX. que voluniate episcopi, aul archidiaconi, vel archi-
Non licet ut relictam fralris sui quis in matrimo- presbyteri, iiijuriam inferre prsesumpserit, anno ab
nium ducat. omniumChristianorum consortio habealurextraneus.
XXX. XLIV.
Non licet duas sorores, si una mortua fuerit, alle- Si quis ex ssecularibus institutionem aut admoni"
ram in conjugiumaccipere. tionem archipresbyteri sui, contuuiacia facicntej au-
XXXI. dire distulerit, tandiu a liminibus sanctae ecclesiae
Non licet consobrinam, hoc est quse de duobus fra- habeatur
j) extraneus, quandiu lam salubrem institu-
tribus, aul de duabus sororibus procreatur, in conju- tionem adimplere non studuerit.
: nec de nati Insuper et mulctam,
gium accipere qui ipsis fuerinl, in con- dominus rex praecepto suo in-
quam gloriosissimus
jugio socieutur. siiluil, sustineat.
XXXII. XLV.
Non licet ut hepos avunculi uxorem accipiat. Si quis hanc definiiionem, quam ex auctoritale
XXXIII. canonica cominuni conscnsu et convenientia conscri-
Non licef presbytero, nec diacono, ad trepalium, psimus ac instituimus, tara ad clerum, quam ad po-
ubi rei torquentur, stare. pulum commonendum, vel ad id quod conslitulura
WIM SEVERINl BINII.
11Quid per dominicalemintelligi debeat, accipe ex corpus Christi accipiant, > etc (a).
sanclo Augustino,qui de boc agit sermone ceulesimo
quinquagesimosecundo de tempore, ubi ait: «Omnes (a) Errare hic videturBinius,ut in nostrisAnnotatis
viri, quando communicare desideranl, lavent manus, observabimus,LABB.
et omnes mulieres nitida exhibeant linteamina.ubi
767 SANCTI AUNARH, ANTISSIODORENSISEPISCOPI, EPIST.
esl conservandum, negligens inventus fuerit, et ob A Audovius [Audoveus]presbyter subscripsi.
hoc obscrvare dislulerit, aut eos qui ipsum audire
neglexerint celaverit aut suppresserit, et in noiitiam
episcopi non deposuerit, anno a consortio fratrum,
vel ab omniuraChristianoruracommunionehabeatur
extraneus.
SUBSCRIPTIONES.
Aunacharius in Dei nomine episcopus constitutio-
nem hanc [confirmaviet] suhscripsi.
Vinobaudis [Winebaudus] abbas subscripsi.
Baudonius [Baudoveus]abbas subscripsi.
Francolus [Frannulfus] abbas subscripsi.
Caesariusabbas subscripsi.
Desideratusabbas subscripsi.
Amandus ahbas subscripsi.
Tegredus abbas subscripsi.
Vigiliuspresbyler subscripsi.
Gregorius presbyler [abbas] subscripsi.
Claudius presbyter subscripsi.
Anianus [Ananias] presbyter subscripsi.
Saupanduspresbyter subscripsi.
Theodulfus preshyter subscripsi.
Ruricius presbyter subscripsi.
Niobaudis presbyter subscripsi.
Anlonius presbyier suhscripsi.
Sevardus presbyter subscripsi.
Addo presbyter subscripsi.
Sindulfiis presbyter subscripsi.
768
Medardus presbyter subscripsi.
Badericus presbyter subscripsi.
Syagrius presbyter subscripsi.
Friobaudis presbyter subscripsi.
Eominus presbyler subscripsi.
Elladius presbyter subscripsi.
Theodemodus presbyter subscripsi.
Launovius presbyter subscripsi.
Leonastis presbyter subscripsi.
Medardus presbyter subscripsi per diaconu.ni
Leudegisilura.
Eunius presbyler subscripsi.
Filmaiius presbyler subscripsi.
Nonnovius presbyter subscripsi.
B Ballomeris presbyter subscripsi.
Romacbarius presbyler subscripsi.
' "
Medarduspresbyter subscripsi.
Audila presbyter stibscripsi.
Genulfus presbyter subscripsi.
Syagrius presbyter subscripsi.
Sindulfus presbyler subscripsi.
Vinobaudis presbyler subscripsi.
Barbario diaconus subscripsi.
Leudegisilus diaconus pro Medardo subscripsi.
In hac' synodo fuerunt congregaliepiscopusunust
abbates seplem, presbyleri Iriginla quatuor, diaconi,
qui in vice presbyterorumsubscripserunt, Ireslanlum.

SANCTI AUNARU , AUTISSIODORENSIS EPISCOPI ,

EPISTOLA AD STEPHANUM ABBATEM

(Ex Bolland-, prima die Maii.)

?. HDNCHORTATURDT VITAMSANCTlAMATORISCONSCRIBAT.

Dileclissimo atque amanlissimo et interno raihi Q quidam autem numeris se rhythmisve ac cantibus
vinculo charitatis connexo Siephano presbylero, versuum delectari fatentur. Ergo, ut omnium votis
Aunarius graiia Dei episcopus, in Dominoseternam occurrerem , et nullus suo desiderio fraudaretm*,
salutem. placuit niihi ut vilas beatissimorum coufessorum
Tuaenobis doctrinsc multis jam experimentis com- quasdam pede libero describeres, quasdam vero
probala prudentia compulil nos, quamdam tnis lege metrica impedilas digereres : ob quam rem
hiimeris iraperiosam superponere sareinulam; sed obsecro unilam raihi tuse dilectionis amicitiam, ut
eam quse libi non sit oneris, sed honoris; nec quse bealissimi Germaui',episcopi vitam in versuum qua-
deorsum iniquo pondere premat, sed quae potius litaiem, comraulare nondesistas; sancti vero Ama-
ccelumusque suslollat. Cognitum tibi est, charissime toris prosaica modulatione describas; ut sectatores
fraler, et quse sit humanarum mentium diversitas, apostolicse praedicationis effecti, omnibus omnia
et quemadmodum in sludia contraria non solum elficiamur, et nulli quidquam debeamus, nisi ut
inane vulgus, verum etiam universa scindatur nobi- invicem diligamus. lndividuam mihi charitatem ve-
litas. Et quidam quidem prosaico oblectantur stylo, stram divina custodiat pietas, venerabilisfrater.
 STEPHANI ABBATIS

EPISTOLA AD SANCTUM AUNARIUM,

EPISCOPUM.
AOTISSIODOREHSEM

Domino beatissimo ct apostolicis inlulis decorato Aj assumit. Nonne ferarum sectalores, si niintis captiosa
Patri spirituali, Aunario episcopo, Stephanus, ora- industria formaverit, audax temeritas pessumdabit ?
niuin servorura Chrisli famulus. Nunquam tiro victoriae monumenla parma, quae est
Decursis lilteris apostolatus vestri? quod sancti picta, gestavit, si eum docta veterani exempli raanus
desiderii ardor summa alacritate prsetendit, luce non instruxit. Nunquam etiam aeris sibi concessum
clarius approbavi. Est ergo devotionis vestrae pro- patulum iler ales tutius resecavit, cui praevia dux
posilum, virorum opinatissimorum Germani et Ama- penniger mater non fuerit. Jacebit profeclo fluctuum
toris.florida: vitaenobiles aclus describi; sed ad eos elisione truncalus, quisquis suae procacilatis flsus
lepidissimi callis vestri dirigatur intentio, qui pos- auctoramento , indocilem ratis dexleram ingerjt
sunt virtutum lumina cequiparis afflatibus inspicere. clavo: sic unusquisque in diversum imperitiae hamo
Verum ego (cujus iners ingenium gemjno rigore inscinditur, si doctorum favoribus minime adjuvetur.
torpescit, et lingua balbutiens, faucium inter rau- Ego , bealissime vir, quaeso ut illa mihi culmen
cidulos cursus squallido siiis impedila rigore, non apicis tui imponat; quse facile me posse perficere
loquilur, sed potius stridet) quomodo potero divi- non dubitat; si lamen et in hoc opere, quidquid
nitus inspirata virorum sanctissiraorum munera illepide aut infacete rustica garrulitas digesserit,
polito expedire sermone, qui nec privata possum 'B sequanimiter feras, aggrediar; et faciam quaepaterna
humano casu congesta negotia explicare ? Ridiculo, infert ac jubet auctoritas. Vale in longum terapus,
ni fallor, ac inexplicabili ludibrio semet irapendit domine papa.
quisquis ultra virium suarum possibilitatem onus

EODEMTEMPORE.

SEDATUS,

BITERRENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA.

Ex Fabricii Bibliotheca.

Sedatus, episcopus Biterrensis, qui an. 589 conci- G
lio Toletano et Narbonensi inlerfuit, auctor est ho-
miliaede Epiphania primum Lugduni cum opusculis
quorumdam Patrum 1615 a Thoma Galleto editae,
post in Bibliotheca Patrum Parisina et Coloniensi
inter aetatis incertae scriptores positse, cui landera in
Lugdunensi, l. XI, p. 1093, nomen episcopi Biter-
rensis apposuerunt. Inter Opera Auguslini, t. Vedit.
Bened., append., p. 235, exstat sermo de Kalendis
Januariis, qui in Ms. Floriacensis abbatiseSedato epi-
soopo tribuitur, dubium an huic nostro. Denique
* Has SedatiepistolasvidesisPatrol. tom.
LVIII, coll.
86S,866,86Y, ubi a de
Margarino la Bigne, ex cujus Bi-
menlio lacienda est epistolarum trium Sedati ad Ru-
ricium Lemovicensem, quas Canisius edidit Antiq.
Lectionum t. V, part. n, p. 438, edit. novaetom. II,
part. II,p. 360,362,367; cujusquoque ad nostrum ali-
quot epistoloe exstant. Habentur quoque tomo II
Conciliorum Harduini, ut alias editiones laceam. Has
epistolas quidam Sedato Nemausensium episcopo
tribuuni, qui an. 506 concilio Agathensi, et an. 507
Tolosano interfuit*. AddeHist. litt&rairedelaFrance,
tom. III, p. S62.
bliolhecadcsumptae sunt, FausloRhegiensitribuuntur,suh
Sedaii supposititiononime, ad Ruriciumscribenti. Bwt:
 SANCTI SEDATI, BITERRENSIS EPISCOPI,

HOMILIA DE EPIPHANIA.

Proxime, fratres charissimi, redempiionis nostraeA j! sit vinum quod defecisse dicitur, et quod sit aliud vi-
celebravimus sacramentum, quo Deus hominemcum num quoJ mirabiliter praeparatur, quod archi-
infirmilatibusinduit. Hodie vero illud excolimusquo iriclinus melius esse pronuntiat ibidem dicens :
se in homine Deum virtutibus declamavit. Pro eo Omnis homo primum viiiumbonumponit, el cumin-
quod ih hac die sive ccelo stellam ortus sui nuntiam ebridti fuerint, tunc id quod deleriusest. Tu vero ser-
praebuit,sive quod in Chanaam Galilaeaein convivio vasli vmum bonum usque nunc. Vinum multis locis
nupliali aquas in vina converlU, sive quod in Jorda- accepimusdivina prseceptaet Scripturas sanctas, me-
nisundis aquas ad reparationem humani generis suo racissimum vigorem ccelestis sapientia? coniinenies,
baplismo consecravit. In quolibel horum trium sa- quibus ad timorem Dei incalescat sensus, et inebrie-
iutis noslrae mysteria coniinentur et gaudia. Nobis tur affectus.
enim ex Virgine natus est, quod slella monstravit: Secundum illud, quod de Sapientia dictum est:
nos in melius esse mutandos operis miraculo, et Paravit mensamsuam, miscuitvinumsuuniin cratere.
aquarum conversione signavit. Nobis remedia provi- Scripiurarum ergo divinarum viruis, si quando ali-
vidit ex baplismo quod in Jordanis alveo aquas de- cujus interiora repleverit, dicere poterit cum Pro-
dicavit; et ideo, Iralres charissimi, in omni aclu pheia (Psalm. LIX): Polasli nos vino compunclionis,
noslro stellam lidei praeferamus,el in custodia puri- B ] et populum luum inebriansquam prmclarumesl! Ope-
talis Christi baptismum celebremus. Quia Iisec ranle ergo Christo in Cana Galileae, vinum defecit,
Christi generatio tuae fidei confirmatioest. Et quia et vinum iit, id est, umbrae removenlur, et veritas
per universum mundum sacramenlo baptismi hu- prsesenlaiur. Recedit lex, gratia succedit. Carnalia
mano generi opus erat, aquis benedictionem dedil, in spirilualia commulanlur. In novum Teslamentum
quando in Jordanis alveum, unica, ac singulari pie- observaiio vetusta transfunditur; sicut bealus Apo-
tate descendit. Tibi ergo nascendo, Chrislus advenit, stolusdicit (IICor. m) :Veleralransierunt, eteccefacla
tUiivtvendo mililavil, libi moriendo conflixit. suni nova. Quomodoautem hydriae illaeimplciseaqua
Quem vides pro te morluum, propter le inlellige nihil minuunt ex eo quod erant, ita lex non perit per
baptizalum. Illud, fraires charissimi, quod die lenia adventum Christi dissoluta, sed proficit. Vino ergo
mipiiae factse sunt, hoc, quod aquam in vinum con- deficienle, vinum aliud ministralur. Bonum quidem
versam fuisse, modo cum Evangelium legeretur, au- est velus Testamentum, sed sine spiritali intelleciu
dislis. Sex autem hydriaesunt sex murtdi hujus acta- vanescit in littera (II Cor. m). Novurnvero odorcm
les, per quas jusli figuram et typum Domiiii prselu- vit.e reddit in graliam (II Cor. u). Cum hsec ita sint,
lerant. Capiunt melreias binas, vel ternas, quia fi- Architriclinum ipsum praepositum in domo sponsi,
dem inlra se continent Trinitatis. Sed videamusquid £| videamus, quem senlire possimus. Et quem aliura,
dicit sermo divinus, et ipsa sacri Evangelii tracte- nisi bealum Paulum inlelligere debemus, qui post le-
mus oracula, In Gana Galilaeaeaquas in vina con- gis lilteranij acceplum novi Testamenli mysterium
verlit, et lalentem sub homine Deum operum virtute suavissimo, vel odore, vel gustu, et spiritalium sen-
detexit. Et die, itiquit, lerlia nuptim fiebanl. Qtise suum flagrantia repletus, et inebriatus exclamat et
sunt islaenuptise,nisi gaudia salulis humanae?quare laudat : Tu scrvasti bonum vinum usque adhuc?
die tertia, nisi quia die teriia resur.rexit? Itaque lan- (Joan. H). Videamus tamen quemadmodum ipsum
quam sponsus procedens de tbalamo suo descendit vinum laudat? Nec ocuius, inquit, vidil, nec auris au-
ad terras, Ecclesiaeex genlibus congregandse, incar- divil, qum prmparavitDeus diligenlibusse. Ecce vera,
naiione jungendas. Cui quidem et hujus Ecelesise, ecce praedicandamiracula, quae in nobis operalur,
quse utique sumus nos, et arrhas, et dotcm dedit. quando de pessimis bonos facil, de superbis humiles,
Arrhas dedit, quando nobis est ex lege promis- de inhonesiis ' caslos, de sectatoribus sseculi, amicos
sus. Dotem dedit, quando pro nobis est immolatus. Dei.
El alio modo hoc potest accipi, ut arrhas, prae- Qtiae potest majora exercere miraeula, quara
sentem graliam, dolem Intelligamus vitam seternam. quando hominem vermem et pulredinem dignatur
Videamus quid agit in Chariaam Galilaeae.Hic jam TJ ] instalum angelicum promovere?de terrenis in cceles-
prodant nobis Deum slupenda miracula. Statuuntur libus collocare, el in gratia suaeadoptionis? solemni-
hydriaecapientes metretas binas, vel ternas. Impleh- latem, quae de Domini nativitale praecessil, ea fide
lur hydriae, mutanlur subilo aquae, homines postmo- celebravimus, qua ex holnine Deus nalus est, hanc
dura maluri dum in melius reformantur, velut ba- vero ea obser.vatione veneramurj, qua Deus in lio'-
plismate vini liquanlur quodammodo; deficiente mine declaraltis est. Illic infirmilatibus absconditur,
ergo vino, dicit ad Jesum maler ejus (Joan. n) : Vi- hicvirlutibus revelatur. Hodieenim magos abOriente
num non hubenl.Jam piimo loeo.requiramus quod venientes usque locum, genlibus Salvatoris slella
 773 SANCTUS ARIGIUS. ™
Ghristumquaerentibus, monslralura perduxii. Expc- )-Aaliamviam ad regionem propnam remearent, haec
litur sub humili tugurio sacra nati.vitas. Adoratur inn etiam nobis spiritaliter prsecipiuntur. Et per aliam
pannis, id est, sub tectione corruptionis bumanaein- i- viam, ,id est, per aliam conversalionemrevenamur
voluta majeslas revelatur. Innuitur mysterio divina? s? ad patriam. Forte aliquis requirit quomodo id fteri
misericordiae magnitudo, in eo quod ad Christum n possit? Qui hoc scire desideral, audiat prophelam
primumjEthiopes, id est, gentes, ingrediunlur. dicentem: Diverlea malo, fac bonum,inquirepacem,et
Interea beata perductam se ad saera cunabula ra\ seqtere eam (Psalm. xxxm). Hoc enim ordine per
dio desuper currente, miratur exirema gens, bono o aliam viam redilur ad palriam.
publico prima fruitur. Quam«lupendadignatio! Interr Nam quia per superbiam cecidimus in mundum,
amplexusgenitricis includilur, qui ccelum terramquee oportet ut per humilitatem redeamus ad paradisum.
coniplectitur. In sinu matris lalet, qui regnum Patriss Per cupidiiatem ad servitium diaboli venimus, per
excedil. Per simplex olficium spiritale reveiatur ar- misericordiam ad Chrislum Dominumredeamus. Per
canum. Huraanitas cernituri et divinitas adoratur. voluptatem, atque luxuriam durissimum jtigum dia-
Exbibent aurum, thus et inyrrham. Plus in mysteriis,, boli sustinuimus; per charitatem, alque justitiam leve
quam in conscientiisofferentes, in auri munere, re- jugum Christi suscipere festinemus. Per vias infideli-
gia dignilas, in thuris vapore, divina majestas. Inu B tatis alque nequitiaediabolo infeliciter serviemes, ~ab
wyrrhaespecie sepelienda demonslratur humanitas.i. angelorum societate disceSsimus,per vias bonilatis
Ac sic Trinitalem oblationis nutnerus loquitur, uni- ac fidei redire ad principale studeamus. Si hoc or-»
talem devotio una lestatur; ac per hoc, yigili inlen- dine vias mortiferas relinquenles, viaS vitae tenere
lione cordis ccelumstudeamus aspicere, si ad Chri- voluerimus, de sinislra translati ad dexiram, mago-
stum cupimus pervenire. Dirigat nobis semitas vi;c e rum itinera fideliter ac feliciter possuraus imitari.
perfectas stella justitiae. Ei, qui dixit: Non.apparebis
s Qui prius solebat res alienas tollere, et nunc suas
in conspectumeo vacuus(Exod. .XXIII)offeramus, ett cceperit raisericorditer erogare, non tibi videturper
nos aurura ftdei, pietalis aromala, castitatis holo-- aliam viam incedere; qui fuit adulter, et est caslus;
causta, spiritalem quoque myrrham habeamus in no- qui fuit ebriosus, et est sobrius; qui solebat maledi-
bis, quae ita animas noslras condiat, ut illsesas ax cere, et benedicit; qui fuerat invldus, et est beni-
peccati corruptione cusiodiat. Mutemusviara, si per- gntis: si enira orationibus simul el boiiis Openbus,
venire optamus ad palriam, ad patriam utique ccele- Deo auxilianle, contendimus hoc Ordineconversio-
stein. Ac si inler utrumque commercium, ut illius> num noslrarum itinera in melius Commulare, ad
nobis proprietatem usu istius comparemus; ila ela- seternam beatitudinem poterimus feliciter perve*
boremus, ut illius ista sit pretium. ^Cl nire. Quod.praeslaredignetur qui cum Patre et Spi-
Illud aulem quod ait Evangelisiaj magos admoni- ritu sancto vivit et reguat in saecula saeculorura.
tos esse.in soranis, ne redireni ad Herodetn, sed perr Amen.

SERMONES BUO

SANCTO SEDATO BITERRENSI EPISCOPO TRIBUTI.

(Exstant sub nomine sancti Atzgnstini, Patrol. lom. V, part. n, col. 1001-1005.)

ANNODOMINIDXCI.

SANCTUS
AREGIUS,
VEL

ARIDIUS,
ABBAS ATTANENSIS.

(Hujus satieti Titam et tesiamentum Iegere est inter opera Gregorio furonehsi allributa j
tom. prwced., col. 1119 et 1143.)
 EODEMTEMPORE.

COGITOSUS.

Canis., Thesaurus monum. tom. 1.

NOTITIA, EX BASNAGIO.

, Cogitosumhic reponimus , aliorum vestigiis insi- A maiicse leges peccat ssepius ille scriptor, et stylus
etenles polius, quam noslraesenlentiseaddicii. Quippc Barbariem saeculi quo vixit indicat. Vila Brigidse
multo receniiorem credimus illum scriptorem. Po- quam descripsit tota miraculis scalet, ulpole quse,
stulat quidem Cogitosus, ut orelur pro se nepote cul- secundura ipsum , potenler omnia qum desiderabat.
pabili. Sed se Brigidae nepotem non dicit, nee rem operaretur. Canis non ausus est, ut quidem. asserit,
ipsi gloriosam siluisset. An ex filia, an ex sorore vel comedere depositum beataevirginis, sed custos pa-
fratreneposdictus est? SednullimemoranturBrigidaei tiens lardi divina refrenatus virlute exslilit. Mirare
vel fratres vel sorores, nec filiam poluit habere quae quod illa virgo virum eremiticum convocaverit, m
virgo permansit. Qua ratione igilur se nepotemappel- ecclesiam in]episcopali dignitate cum ea gubernaret;
laveril, nobisaequeac Canisio incerlum. Ait prseterea el postea sic unctum capul et bealissima puetlarum
CogiiosusvirtutesBrigidmnonsolum audivisse,sedocu- principatis felici comilatu, principalem ecclesiam
lis suisvidisse.Sed hic non agitur de miraculisa Brigidai erexit. Stupendura eliam, virginem saluberrima se-
dumviverelpatratis.VideratCogitosus portenta qucc- mina verbidominki ex more consueludinisomnibusse-
dam, inejustempIooperarisolila;quodillam jam prius minasse. Haecenim legibus adversanlur. Nata dicitur
defunctam ifldicat,probalquenon cosevum,sed recen- Brigida anno 439. Obiit, secundum Sigeberlum, anno
tiorern fuisse Cogilosum,qui Brigidaeviventis virtules ]$'518, vel anno 521, secundum Martinum Polonum,
a majoribus tanlum inaudiveral, non viderat ipse. quem sequitur Baronius. Distingui debet ab altera
Describit Cogitosus parieles decoratos pictis tabulis, Brigitla, quse sseculoxiv vixit, et ccelo ascripta fuit
et imaginibusdepictis,"qugzposleriora redolent sae- a Bonifacio pontifice Romano an. 1591. De illa
cula ; non enim ineunle saeculovi pingebanlur ima- consuli potest CasimirusGudin , qui eam anno 530
gines in lemplis Hibernorura. Denique contra Gram- assignat. suppl. de Script. ep. 108.

SANCTiE BRIGIDiE VIRGINIS VITA

A COGITOSO ADORNATA.

Cogitis me, fratres, ut sanctse et beatae memorise Brigidaevirginis virtutes et opera, more doctorum, me-
moriae litterisque Iradere aggrediar. Quod opus impositum, et delicalse materiae arduum, parvitaiis et igno-
rantiae meaeet linguoeminime convenit. Sed potens est Deusde minimis magna facere, ul de exiguo oleo et
farinaa pugillo domum implevit pauperculseviduse (/// Reg. xvu ; IV Reg. iv).
. Ilaque jussionibus vestris coactus, satis habeo meam non defuisse obedientiara, et ideo pauca de pluribus,
a inajoribus et peritissimis tradita, sine ulla ambiguilatis caligine, ne inobedientisecriraen incurram, pate-
facere censeo. Ex quibus quanta qualisque virgo virlutum bonarum florida, cunctorum oculis innotescat.
Non quod memoria, et mediocritas, et rusticus sermo ingenioli mei tanti muneris officiumexplicare valeret,
sed fidei veslrse beatiiudo, et orationum vestrarum diuturnitas raeretur accipere quod non valet ingeniura
dictantis.
Hsec ergo egregiis crescens virtulibus, et per famam bonarum rerum ad eam de omnibus provinciis Hi-
bernise innumerabiles populi de utroque sexu confluentes, vota sibi vovenles, voluntarie suum monaslerium,
caput pene omnium Hiberniensium Ecclesiarum, et culmen praecellens omnia monasteria Scotorum, cujus
 777 A COGITOSOADORNATA. 778
parochia per totam Hibernensem terram diftusa, a mari usque ad mare extensa est, iu campestribus cainpi
Liffeira, supra fundaraentuin fidei firmum conslruxit, et prudemi dispensatione de animabus eorum regula-
riter in omnibus procurans, et de Ecclesiis multarum provinciarum sibi adhaerenlibussollicitans, et secum
revolvens, quod sine summo sacerdote, qui ecclesias consecraret, et ecclesiasticos iu eisgradus subrogaret,
esse non posset; illustrem virum et solitarium, omnibus moribus ornatum, per quem Deus virtutes operaius
est plunmas, convocans eum de ererao et de sua vita solitaria, et ibi sibi obviara pergens, ut Ecclesiam
in episcopali dignitate cum ea gubernaret, atque ut nihil de ordine sacerdotali in suis deesset Ecclesiis,
accersivit.
Et postea sic unctum caput et principale omnium episcoporum et beatissima puellarum principalis, felici
coraitatu inler se et gubernaculis oraniuin virlutum suam erexit principalem ecclesiam , et araborum meritis
sua cathedra episcopalis et puellaris, ac si vilis frugifera diffusa undique ramis crescentibus, in tola Hiber-
uensi insula inolevit.
Quam semper Archiepiscopus Hiberniensium episcoporum et abbatissa, quara omnes abbatissse Scotorum
venerantur, felici successione et rilu perpetuo dorainantur. Exinde ergo, ul supra dixi, a fratribus coactus,
beatse hujus virginis Brigidsevirlutes tam eas quas anle principatum, quam alias quas in principatu gessit,.
multo sludio brevitalis, licet prscposlero ordine virtutum compendiose explicare conabor.

INCIPIT VITA SANCTiE BRIGIDJE.

Saucla itaque Brigida, quam Deus praescivit, ad A 1 moustrabant sua opera completa, qusesitum est a
suam imaginem el praedestinavit, a christianis nobi- beata supradicla virgine, ut et ipsa simililer assi-
lioribusque parenlibus, de bona ac prudentissima gnaret suum opus. Et ipsa matris limore pavida,
Etech prosapia iu Scolia orta, palre Dubtocho *, et cum non haberet quod inonstrarct, quia totum pau-
matre Brocca genita, a sua pueritia bonarum rerum peribus erogavit, crastinum non procurans tempus,
studiis inolevit. Electa enim ex Deo puella moribus et inexstinguibili flamma fidei accensa, ac firma,
sobria, aetatis ac pudicitise plena, in meliora semper ad Dominum se convertens oravit. Nec mora, Do-
crescebat. minus vocem virginis audiens ac preces, largitate
Et quis sua opera, quseetiam in hac aelale gessit, divini Numinis, sicut est adjulor in opporlunilalibus,
plene potest enarrare? sed hsec pauca de innumera- adfuit, el pro sua in se virginis confidenlia affluenler
bilibus exempli causa posita demoristrabimus. butyrum constituit. Mirum iu uiodum et illa hora
Exinde haec, cum tempus maturum advenit, in post oralionera virgo sanctissiiua, nihil de suo opere
opus coaguli, ut de turbato vaccarum lacte butyrum deesse ostendens, sed super omnes cooperatrices
aggregaret, a matre transmissa est; ut sicut alise abundasse monstravit coraplesse suum officium. Et
feminae hoc opus exercere solebant, ipsa quoque cum plenissime inventum in oculis, omniuiu tanli
sequali munere perageret; ut cum caeteris in teni- g; rauneris miraculum innotuit, et laudantes Dominum,
pore placido, vaccarum fructum ac pondus, men- qui hoc fecit, tanlam fidei virtutem virginali pectorc
suratumque bulyri solitum plenissime in usum red- coustitisse admirati sunt.
deret, Sed hsec moribus pulcberrima et hospitalis Ac non multo post, cum eam sui parentes, more
virgo, obaudire magis volens Deo quam hominibus, humano, viro desponsare vellenl, illa coelitus inspi-
pauperibus et hospitibus lac largitur, et butyrum rata, se virginem castam exhibere volens Deo, ad
distribuii. Et cum secundum opporlunum advenit episcopum sanctissimum beatae niemoriae Maccab
tempus, ut omnes redderent fruclum vaccarum, ad perrexit. Qui cmleste intuens desiderium et pudi-
eam perventum est. Sed cum cooperatrices ejus citiam, et tantse castilatis araorem in talivirgine,
. a Surius, qui vitam sanctse Brigidse paraphrastice In burgo Duno, lumulotumulanturin uno,
dedit, palrem Duptacuui, raatrem Brotsech vocat. Brigida,Patritius, atque Columbapius.
CAN.
11Apud Surium vocatur Machillus sancli Patritii Hsec Giraldus, qui, ibidem, cap. 17, hscc : «Obtit
discipulus. Fuerant autem contemporauei Patricio autem B. Patritius et in Doinino quievit, anno aetalis
(inquit Sylvesler Giraldus Cambrensis in lopographia suae 120, ab incarnalione Domini 485, ab adventu
distinctione 3, cap; 18; cui capiti hunc Hibernensium 1800. i Ubi lameri in margine hsec
' Hibernise,
titulura prsefigit : Quod tria corpora, Patrilii scilicet, ^„ varia lectio apposita est : t Anno aetatis suae 123,
Columbm, et Brigidm, apud Vlloniam in Dunnensi iiicarnationis Dominicae493, potitificanteFelice pa-
civilate,nis nostris diebus inventa, sunt translala) san- pa I, imperante Anastasio, principante in Britannia»
ctus Columba, et sancta Brigida, et apud Ultoniam, Aurelio Arabrosio, in Hibernia autem Forkero.
in eadem civitate, Dunnensi scilicet, quo dominus CAN.
Coraes Joannes primo in Hiberniaiu venit, quasi iti Ibidein, cap. 16 : Palrilius, natione Britannus, vir
spelunca iriplici, Patritio in medio jacenle, aliis duo- vita et sanclilate conspicuus, elc, tota jam insula ad
bus liinc inde, Joanne vero de Curci tunc ibidem fidetii Christi conversa, apud Ardmachamsibi sedera
pra sidenle , et hoc procurante tres nobiles the- elegit, quam eliamHibernise quasi metropoliiii constiluit, et
s; uri, divina reyelatione iuventi, sunt translati. Unde proprium totius primariae loeum. Haec
vuisus: Girald. Ubi in margine hsec : « Anno quo «anctus
PATUOL.LXXII. 25
779 VITA SANCT^EBRIGIDJE VIRGINIS, 780
pallium album et vestem candidam super ipsius ve- A A transversam el fixara putans, ac desuper coraplutam
nerabile caput imposuit. Quaecoram Deo et episcopo vestem ponens lanquarn in arbbre grandi et lirma, in
ac altari genua humiliter fleciens, et suam virginalera ipsa tenui solari umbra vestis pepehdit. Et cutn ipsius
[F. virginitatem] coram Domino Omnipolente offe- domus habitatores vicinihoc ingenti miraculo fuissent
rens, fundamentumIigneum,quoaltarefulciebatur, te- perculsi, hancincomparabilem dignis laudibus c\'.-<\-
ligit. Quod Iignum in commemoratione pristinse vir- lebant.
tutis, usque ad praesens tempus viride, ac si non El hoc silenlio opus non est praetereuudum. Cum
esset excisum, et decorlicatum, sed in radicibus enim bsec sahcta Brigida in agro juxta gregem ovium
fixumvirescereltt; et usque hodie languoreset morbos pascendum cura pastorali esset sollicila , aliquis
de hominibus expellit fidelibus. nequam adolescens callide subripiens, ei ipsius lar-
Nee praetereundum uiihi videtur coinraemorare de gitatem in pauperibus comprobans, et mutato septem
illa virtute, quam haec famosissima famula dicitur ab ea verveces in una die detulit, et in secrelo
ac divino incessanter famulatui tradita, operata est. abscondit. Et cum grex ad vesperum ad cautam esset
Nam cum illa aliquando in caldario lardura adve- dirigendus 6x toore, duabus vel tribus vicibus diti-
nientibus hospitibus coxerat, cani adulanti, ac tla- gentissime adnumeratus, sine damno mirum in mo-
gitanti, misericorditer eam tradidil; et cum lardo B dum totus integro reperlus est numero. Et adrai-
de caldario tracto, ac poslea hospitibus esset divisa, rantes hi, qui conscii facti erant, virtutera Dei
ac si non esset dempta, plenissime reperta est *. Et manifeste factam per virginem, septem quos abs-
valde hi qui hoc viderunt, admirantes puellam in- conderunt verveces ad suum remiserunt gregem, et
comparabilem virlute fidei, merito bonarum virtu- ille gregis nuraerus nec plus nec minus, sed ut ante
lum, dignis laudibus divulgaverunt. integer repertus estb.
Et eadem raessores ac operarios convocat in His et aliis innumeralibus virtutibus famosissima
niessem suam; et facta illa messorura conventione, DEIfamula in ore omniumnon immerito, sed dignis
nebulosa ac pluvialis dies illa accidit conventionis. laudibus excelsissima visa est.
Et pluviis largiter ex nubibus effusis, per totam Mirabili quoque eventu ab hac venerabili Brigida
illam in circuitu provinciam, ac rivulis guttarum leprosi cervisiam petentes, cum non haberet illa,
effluentia per convalles et rimas terrarum curren- videns aquam ad balnea paratam, cum virtute fidei
tibus, sola raessis sua arida sine pluviarum impe- benedicens, in oplimam convertit cervisiam , et
dimento et perturbatione perstitit; et cum omnes abundanter sitientibus exhausil. Illeenim,'qui in Cana
messores undique ipsiuS regionis prohibiti pluviali Galilaeaeaquamconvertit in vinum, per hujus quoque
die, sui, sine ulla umbra caliginis pluviae,illa die tota, G
C beatissirasefeminaefidem aquam mutavit in cervisiam.
ab ortu usque ad occasum, messores, Dei potentia
opus exercebant. Et secundum quod orania possibilia sunt creden-
Ecce inter caeleras virtutes ipsius hoc dignum tibus sine ulla possibilitate quotidie innumera raira-
adrairatione videtur esse, et admirabile. Advenien- cula operabatur.
tibus enim episcopis, et cum ea hospitantibus, cum Quadam enim die, cum quidam sal petens veniret,
non haberet unde eos cibaret, adjuta Dei multiplicl sicut cseteri pauperes, et egeni el innumerabiles ve-
virtute soiilo raore abundanter, ut sua poscebat nire solebant, pro suis necessitalibus, ipsa bealis-
necessitas, vaccam unam tribus, conlra consueludi- sima Brigida in illa hora sal factum de lapide, quem
nem, in una die vicibus mulsit. Et quod solet de op- benedixit, iu opus poscentis sulficienter largita est.
timis tribus vaccis exprimi, ipsa mirabili eventu de Et sic ab ea sal portanslselus propriam domurarediit.
una sua expressit vacca. Et hoc potenlissiraum opus divinum ejusdem jun-
Ecce et hanc virtutem beatiludini vestrae intimare gendum esse mihi videtur inter caetera, quo Salva-
censeo, in quam mens pura virginalis, et manus toris inslar imitatrix, divini nominis excelsissimara
cooperatrix in unum convenire apparent. Nam hsec operala est virtulera.
cum suas ope pastorali pasceret oves in campestri, D J) Nam secundum exemplum Domini et hsecoculos
loco herboso, largilate nimia pluviarum profusa, caecii:ati aperuil. Sua enim nomina et opera mem-
humidis vestibus domumrediit. Et cum umbra sola- bris Dorainus largitus est suis, quia de se ipso cum
ris per foramina domum intrinsecus intraret, illam loqueretur : Ego sum lux mundi (loan. \m), nihilo-
umbram obtusa oculorum acie , arborem fuisse minus suis dicit apostolis : Vos eslis lux mundv,
Augustinus doclor morluus est, scilicel 418, missus iilustrem, ulinquitcap. 34) campeslria pulcherrima,
est Patritius in Hiberniam, venit vero eo 432. San- quaeBrigidsepascua vocantur; in quse nullus aralrum
cta Brigidanata 439. Obiit Patritius 493, anno setatis' ausus esl mittere, de quihus pro miraculo ducitur>
Isuael20. Hsec in quodam vetusto libro Chromelliae i quod licet provinciaelotius animaiia solo lenus ves-
] inveni. > Haecibi in margine. CAN. herbam corroserint, mane facto, non minus
n Htijus miraculi mentio in Rom. Martyrolog. 1. peri herbositas apparebil. Tanquam de pascuis illis dictum
Febr. N B. fuerit:
1 Silvester Giraldus in topographia Hiberniae, di-
slincl. 2, cap. 38, hsec :«Sunt et hic (intellige apud Et quantumlongiscarpuniarmentadiebus,
reddit Exiguatantumgelidusrosnocte reponit.
Kyldariam Lageniae quam gloriosa Brigida
* Phrasis raeudosa- Caetcrumquura imperfecto stylo tota Vita sciipta sit, faeile patebit legenti. EDIT.
781 A COGITOSOADORNATA. 782
(Matth. v), et eisdem dicens inlulit : Opera qum ego A J poscebat. Nec ipsa ejus audieus preces dislulit; sed
facio, ipsi facient, et majora horum facient(Joan. xiv). mox illara quam optimam de oranibus vaccaiu, ei
Inde quem naturalis partus caecuraprotulit natum, alius vaccaevitulum elegantem et optiraum rogantt
fides ejusdem Brigidaegrauo operata sinapis, et con- infirmo volnnlarie donavit; et misericorditer suum
sirailis eidem, oculos simplices et lucidos ingenii cum illo transmittens currura pariter, longum et ia-
miraculo aperuit. Haec ilaque tantis virlutibus illu- tissimum campum, ne raolestiara in vacca minanda.
stris, hurailiiate cordis et puritate meniis, morum infirraus longo fessus itiuere susteutaret, vituluui
teraperanlia et spirituali gratia plena, tanlam aucto- post tergura ejus in currum poui praccipiebat. El sie
ritatem et celebre nomen prae omnibus coaetaneis eum vacca lingua lambens, et tanquam prppriura di-
virginibus habere meruit. ligens, neraine eam cogente, usque ad ioca destinata
Et quadani die, cum una ex adheerentibus sibii consecuta est.
extriusecus femina, cum filiaduodecim annos setatis, Charissimi videtis fralres, quod et bruta contra
ex nalurali procreaiione muta, ad eam veniret visi- consuetudinem ei famulabantur animalia.
tandam, cum digua veneratione et reverentia, ut; Quodam intervallo temporis alii nequissimi fures»
omnes solebant, se iuclinans et humili,collo ad ejus qui nec Domiiiumnec homines verebantur, de aliqua
pacilicum osculum procidens, ipsa omnibus affabilisi B ] provincia ob lalrocinium venientes, per amnem gran-
Brigida, et felix, condilis sale sermonibus divinoi dem facili meatu pedura egredientes, bovetn ipsius
eam salubriter allocuta est, ac Salvatoris uostrii furati sunl. Sed eos eamdem revertentes viam impe-
jubentis exemplo parvulos ad se venire, filiaemanumi lus ingentis fiuminis, inundatione aquarum subilo
relinens manu sua, nesciente illa quod essel rauta,, facta, conturbavit. Non enim flumen instar muri cre-
et voluntatem ipsius interrogans, utrum velato capitei ctum scelestissimam boum fraudem beatae Brigidae
permanere virgo an nuptiis tradenda esse vellet,, per se transire permisit; sed .eosdemfures demergens
malre ipsius admonenle, quod sibi filia nulla darett et secum trahens, boves de ipsorum manibus liberati,
responsa, respondens matri dixit, se non diraissuramt loris in cornibus pendentibus, ad proprium armen-
filiae raanum, ni sibi prius responsum redderet. Et[ torum ad bubulum reversi sunt. Ecce et hic virtus
flliam cura secunda vice interrogaret, respondit filiai divina apparet.
sibi dicens : Non aliud, nisi quod tu volueris, voloi Cum quadam die ipsa sanctissima Brigida, cogenle
agere. Ac sic postea aperto ore sine linguae im- aliqua necessitale utilitalis, ut coiiventionem plebls
pedimenlo, el soluto ipsius vinculo, loquebalur? visilaret, in curru sedens equis binis vehebatur, et
sana, cum in suo vehiculo meditatione theorica ccelestem
Et quibus hoc ejusdem opus nuliis multorum au- C ( ageus in terris vitam, suum, ut, solebat, dominato-
ribus inauditura scrupulum non moveret? rera oraret, de alto procidens loco, alter bruto animo
Dum enim haecaniino esset inlenla tcelesiiuin me- equus saliens in curru, et inrefrenatus habenis forti-
ditalione, ut seniper solebat, suam de terrestribus ad1 ter se excutiens, et de jugq exterritus per campestria
ccelestiaelevans conversationem, quamdam non par- cucurrit; el sic manus Domini jugum pendens sine
vam, sed grandem lardi partem cum cane dimisit. prsecipitio sustentavit. Et vidente turba, ob testiino-
Et cuin esset inquisita, non alicubi, sed ubi canis ini uium divinae virtutis secuta, iu suo orans vehiculo
eo loco solebat esse, mense transaclo, intacta et in- cuin uno equo sub curru posito, ad plebis conveolio-
legra reperta est. Non enim canis ausus comederes nera, discursu placabili, illaesa pervenit, et sie signis
depositum beatae virginis, sed eustos patiens lardi ett et virtutibus sua conlirmans, doclrina, sermonibus
idoneus contra suum solitum moiem divina refrena-" ." salutaribus, et sale divino condiiis, plebem exhorlata
lus virtuteexstitit. est. Et hoc virtulibus ejus videtur nobis esse depu-
Accrescente quotidie miraculorum numero, qu;e tandum.
vix enuinerari possunt, quanlum misericordiaeet pie- Cum aper ferus singularis et silvestris terrilus et
lalis, et in pauperes eleemosynarum opoortune ett v fugitivus esset, ad gregera porcorum Brigidaefelicis-
inopporlune postulantium operata est! Nam cum ali-- simse concitus cursu praecipitipervenit. Quein ipsa
quis indigens cibo paupcrum eam rogaret, illa ad eoss venlum inter suas cerneus benedixit. Deinde impa-
qui carnes coxerant, ut ab illis aliquid pauperi defer- vidus ac familiaris cum ipsius porcorum grege raan-
ret, feslinavit, et illorum unus stolidissimus famulus,, sit. Ecce , fratres, videtis quod et bruta animalia et
qui carnes coxerai, insipienter parlem nondum car- besliae sermonibus et voluntati ejus resistere non
nis coctam, in albatum ipsius sinuataevestis recejita- poteranl, sed domita et subjecta sibi famulabanlur.
culum transjecit, el sic illa, non suffocato inanlili,, Quadam autem die, cum aliquis nulla suffultus
el in suo candido colore manenle portans pauperii scientia, vuipem regis ad palatium ambulantem vide.-
tribuit. Nec non et hoc de gestis felicibus admirarii ret, putans ilhun, obcaeeatis sensibus suis, feram
debel. Confluentibus enim ad eam undique pauperi- esse bestiam, etquod in aula regis familiaris etman-
bus et peregrinis, ingenti fama virtutis, et niiniseiar- sueta esset, variis artibus edocta agilitate cprporis, et
gitatis tracti, accedens ad eam inier eos ingratusi subtilitate animi, regi el suis comilibus grandepra?r
quidam leprosus, optimam de armenlo vaccam cumi stans signaculum,ignoraret, vidente muUiludineocci-
optimO vitulo omnium vitulorum insimul sibi donarii dit eain. Et statim ab his qui viderunt faclum alliga-
783 VITA SANCT<£BRIGID/E VIRGINIS, 784
lus et diffamatusesl, ad regem perductus est. Et cum AL Nam cum semina saluberrima verbi Dominici ex
rex iralus rem discens geslam, nisi sibi vulpis simi- more suse consueludinis omnibus seminaret, vidit
lis in omnibus callidiialibus, quas sua vulpis opera- novem viros iu quadam forraa speciali vanseet dia-
batur, reslilula esset, illum jussil occidi, et uxorem bolicaesuperstitionis ptausum habentes, vocis ridi-
et filioset omnia quaehabeat in servitulem redigi culse ac insaniam menlis maximam. In quorum viis
prsecipit. conlritio et infelicitas, et antiquo hosli, qui in illis
Cumque rem gestam sancta et venerabilis Brigida regnabat votis scelestissimiset juramentis, sitientes
didicisset, tanlp miseriarum et pietalis affectu per- effusionemsanguinis, anteq'uam calendaeJulii illius
niota, currum sibi jnngi prsecepit, et ex inlimo mensis supervenirent, vetiluri, aliorum jugulalionem
corde dolens pro ipso infelici, qui injuste judicatus et homicidia deposuerunt. Quibus reverentissima et
est, precibus ad Dominura fusis, et per planicieiu affabilis Brigida mellitlua verborum copia prsedica-
campi equitans, perrexit in viam quae ad regis pala- vii, ut morliferis erroribus relictis, crimina per cor-
tiuiu ducebal. Nec mora D ininus exaudit ipsam, dis compunctionem et veram delerent pcenitentiam.
suas fundeulem assiduas preces. Unam de suis vut- Qui hebetudine mentis suse, nisi prius vana sua com-
pibus feris ad eam venire jussit. Quaecum velocissi- plessent vola, illud resislentes, in viam perrexerunt
mo cursu ad eam veniret, et beatissimae BrigidaeliUsuara; el pro hac re fusis ad Deum precibus affluen-
currui appropinquaret, leviter se elevans in curru ler veneratse virginis, volentis, Domini exemplo,
sedebat, et sub receptaculum Brigidaevestis se con- omnes salvos fleri, et ad agnitioncm verilalis.
stituens, sobrie in currtt cum ea sedebat. Et egredientes illi nefarii imaginem instar viri,
At cum ipsa ad regem veniret, ut ille iniser im- quem debuissent jugutare, contemplantes, et conti-
providus, qui reatu suaeignorantise tenebatur, liber nuo suis jugulantes lanceis, et gladiis decollantes,
et absolutus de vinculo egrederetur coepitprecari. Et quasi pcst triumphum de suo adversario armis san-
cum rex ejus precibus consentire noluisset, obte- guineis reversi multis apparuerunt. Miruraih raoduin
stans se non illum dimissurum, nisi lalera vulpe.m cum nerainem occiderent, illis visum est complesse
tanlse mansuetudinis et calliditalis qualis vulpes sua sua vota; atque cum nemo deerat de illa provincia,
fiieral restilula esset, ipsa suani in medium vulpera de quo illi triumpharent, Iargitas divini muneris pei
prolulit. Quaecoram rege et omni multitudine, ora- sanctissimam Brigidam facta omnibus innoluii. Et
nes mores, et sublililatem docibilem variis artibus sic iili qui antea erant homicidac, per poeniienliam
alterius agens vulpis, in eadem forma prioris pa- ad Dorainumconversi sunt.
lam omnibus lusit. Tunc rex placatus est, haec vi- ,Et in hoc opere per sanclam Brigidam cultu hv
dens, et optimates ejus cum ingenti plausu multitu- C2 enarrabili sacrae retigionis divina manifestala esl po-
dinis admirantis mirabUc faclum, illura solvi, et tentia. Illam enitn, Luguidinam nomine, validus vir
liberum abire, qui fuerat anle reus delicli, jussit. valde, et virorum fortissimus, duodecim virerum
Nec multo post, cum sancta Brigida solulione ,ip- opera per semetipsum tota forliludine sui corporis,
sius et liberlate facla, adsuam rediret domum, ipsa in una, cum vellet, laborans die, et cibaria, quibus
vulpes dolosa se inier turbas lorquens, et callide sufficienter duodecimviri vesci possent, simul come-
movens, fugitiva ad loca deserta et silvestria, et ad dens (sicut enim illorura opera solus, sic et cibaria
suum antrura, multis equitibtts et canibus sequenli- aequalimodo unus conlra plures coinedere poterat),
bus se, illudens ac per patenles campos fugiens, in- deprecatus est, ul ipsa Domihumoraret Omnipoten-
columis evasit. El omnes adrairantes, quod faclum .lem.ut ejus ingluviem,qua superfluadevorabaf, lem-
luerat, privilegio sanctitatis, et praerogativa multa- peraret; nec antequam virtutem sui corporis pro
rum virtutum semper pollentem roajoribus gestis hac amisisset causa. Et sic illa Brigida illum benedi-
sanclam venerali sunl Brigidam. cens, et pro illo Dominum orans; ipse postea viclu
Et cum in alia die anates peclore carnali natantes unius viri satis conlentus, ac, ut antea solebal, labo-
m aqua, et per aera interdum volitanles, beata vi- rans, sicut duodecim operarii operabatur, in cadetii
disset Brigida, eas ad se venire jussit. Quaepenuigero D
] antiqua permansit virtule.
volatu, et tolo ardore obedientiae ejus vocibustan- liem arbor quaedaragrandis et maxima, ad aliquem
quam humana cura consuetae, sine ulla forinidine paranda usum, cura his qui artificia exercere solebant
muliitudo ad eam volitavit. Quas manu taugens, et in ligna lignorura securibus excisa est. Ad quam con-
ampleclens, et per aliquanlum temporis hoc idem venlio virorum fortium propter ejus molesliamet in-
faeiens, redire ac volare suis in aerem alis permisii. genlem molem, loca diffieilliiuain quibus ramorum
Collaudans Creatorem omnium rerum , cui omnia cuin fragore suorum, ut deponerent, atlraherenl cum
subjecla sunt animantia, et cui omnia vivunt, ut qui- niullis bubus, et artificura machinis ad locum desli-
dem ait, officio gerendi. naluni, ut necessilas rei poscebat, congregata est.
Et ex his omnibus manifeste colligi potest quod Et ctimnec multiludo virorum, vires boum, et variae
omnis natura bestiarum et pecorum et volucrum artificum aries, movere vel trahere ullo modo pos-
subjecta ejus fuit imperio. Et hoc ejus iniraculum sent eara arborem, recedentibus cunctis ab ea, per
omnibus sseculiscelebrandum auribus fideliumin>i- fortissiraamfidera beataeBrigidsegrano sinapis siiui-
uuaudutu est. lem, per quam fldem, ut Magisier coelestis organo
7S5 A COGITOSOADORNATA. 786
evangelicaevocis docet, montes moventur, sic possi-• A eadem forma vitulum cum sua invenit vacca, quem
bilia sunt omnibus credentibus (Malth. xvn), eami ut priorem ipsa dilexerat. Et telaria ligua similiter
gravissimamarborem evangelicaevirtutis, per divinai sibi prae cseteris reparata, in tali forma et quautitate
mysteria, nullo mortalium auxilio levantes sine ulla in qua priora fuerant, contemplata est.
difficultatead locura, quem voluit sancia Brigida, Et sic sancta Brigida felici progressu, et mirabili
detulerunt, ac per omnes provincias tanla divinae facta virtute, et habilatoribus valedicens, ponlifice in
virtulis excellenlia divulgala est. suamviam perrexit.
Et nostro occurrit animo, non excludere et hanc Et ecce in tanta miraculorum magnitudine hoc
virtutem silenlio nostro. ejusdem opus praeclarumadmirari solet. Tribus enim
Quidara enim vir saecularis,et gente nobilis,et leprosis postulanlibus munus aliquodcunque ab ea
dolosus raoribus exardescens in cujusdara feminae accipere, vas largita est argenteum. El ne illis esset
concupiscenliam,et quo raodo ejus concubitu frui causa discordiseet contenlionis, si illi inter se divi-
posset callide cogitans, ac sentem argenteam pretio- derent, cuidam in ponderibus auri et argenti coin-
sara iu depositum sibi commendans, quam dolose perto dixit ut inter illos hoc ponderaret tribus aequa-
retraxit illa ignorante, et jecit in mare, et cum ipsa libus partibus. Cumqueexcusare se ccepissetdicens,
non posset reddere, sibi esselancilla, et ejus postea B'. ponderare se sequaliler non posse, ipsa felicissima
uierelur, ut vellet, amplexibus, machinatus est hoc Brigida, apprehenso vase argenteo, allidit contra la-
perficere malum, nulla alia re ac redemptione pla- pidem, et confregit in tres, ut voluit, aequalespartes.
catus fieri posse dicens, nisi aut propria sibi sente Mirum in modum, cum postea islae tres partes in
argentea reddita, aut ipsa femina in servitutem sibi pondere essent emensae, nulla pars alia minor vel
redacta pro causa culpabili fragilis eoncupiscentise alia quse aliam superaret, licet uno obolo, de his in-
uteretur. Et hsectimens pudica femina quasi ad ci- vehta est tribus partibus. Et sic ipsi pauperes siue
vitatemrefugii tutissimam, ad sanctam Brigidamcon- ulla injurise et invidise causa lseti recesserunt cuui
fugit. Quaecum talem comperisset causam, velquid suis donis.
pro hac re ageret cogitaret, cum nec dumverbacom- Secundum enim beatissirai Job exemplum nun-
plesset, supervenit ad se quidam cum piscibus de flu- quam inopes a se recedere sinu vacuo passa est. Nam
minelractis.Cumque illorum viscera excisa etaperla vestimenla transmarina et peregrina episcopi Cou-
essenl, senlis illa argenlea, quam ille crudelis jecit leath decorati luminis, quibus in solemnitatibus Do-
in mare, in mediounius piscis reperta est. Et sic post- mini et vigiliis apostolorura.sacra in altaribus offe-
ea secura mente eamdem sentem secum portans ; rens mysteria utebatur, pauperibus largita est. Et
et ad conventum mullitudiuis pro hac culpa ctira ty- ^' cum tempus solemnitatis advenit, secundumconsue-
ranno infami progrediens, etmonstrans sibi earadem tudinem, ut ipse summus populorum ponlifex suis in-
sentem, niullis teslantibus, qui eam agnoscere pote- dulus esset mutaloriis vestibus, sancta Brigida, quae
rant, non aliam esse, sed ipsam de qua talis sermo fe- priora vestimenta illius episcopiChristo iu forma pau-
rebatur, adhaerentemsibi feminam pudicam de ma- perum positodonabat, aliasimiliaperomnia vestimenta
uihus tyranni crudelissimi liberavit. Iile vero postea prioribus tam texturis, quam coloribus, quse in illa
confitenssuam eulpara,sanclasbrigidae humilitersua hora a Christo, quem per pauperem induebaf, perlata
subdidit colla. Tunc illa ab omnibus gloriosa per- in curru duarum acceperat rotarum, tradidit pro aliis.
acto hoc ingenti miraculo gralias agens Deo, et Voluntarie enim alia pauperibus vestimenta obtulit,
omnia in ejus gloriam faciens, domum rediit pro- et haec pro eis opportune recepit. Nam cum ipsa
priam. esset vivum et felicissimumsummi capitis membrum,
Et his miraculis gloriosum ejus cum aliqua fideli potenier omnia, quae desiderabat, operabatur.
femina hospitium jungi debet. Quo prosperura iter Itemet hoc sanclafulsilBrigida miraculo. Quiacum
faciens sancta Brigida in Dei voluntate inamplissimo regis illius palrise in qua ipsa fuit per plebes et pro-
campo Breg, cum declinarel ad vespertim dies, ad vincias qttaesub ejus erant ditione praeceptuminva-
habilaculum ejus veniens cum ea pernoclavit. Quae^' lesceret, ul de omnibus ejus regionibus et provinciis
obviismanibus et gratulanler suscipiens, graiias Ora- convenirent populi omnes, atque aedificarentviam
nipotenti agens de felici advenlu reverenlissimae latam, el firmam ramis arborum, petris in funda-
Brigidaevirginis Chrisli. mento posilis, et rnunitionibus quibusdam firmissi-
Curaque non haberet, propter suam inopiam, unde mis in gronna profunda et bene intransmeabili, et in
tales uutriret, et cibum unde tales hospiles cibaret, locis humentibus, atque in paludibus , in quibus
incidens ligna lelaria, in quibus textura telarum ope- grandis currebat fluvius, quaeconstrucla quatlrigas,
rabatur in pastu ignis, vilulum suum, quem occidit, et equites, et currus, et plaustrorum rotas, et impe-
super struem lignorum ipsorum ponens, igni assavit tutu populorum ataue incursum uudique hostium
cura bona voluntale. Et ccena facla, et nocle assue- sustentare posset.
tis transacia vigiliis,expergiscentepost illam de mane Couvenientibusaulem undique populis per cogna-
noctein, utnullum dereceptione et refectione san- tiones et lamilias diviserunt viarii illam, quam aedi-
ctseBrigidaeullius rei sustineret damnum ipsa hospi- ficare debuerant, in partes proprias, ut unaquaeque
talis, qusevitulum amiserat suse vaccse, alterum in cognatio et famiiia suam sibi credilam coustruxisset
787 VITA SANGTJEBRIGHWEVIRGINIS, 788
partem. Et cum illa pars fluminis difficilliiua, et la /A ter dixil: Nequaquam hoc ita Oat; sed hunc levate
borjosa in sorte alicujus ex ipsis nationibusevenisset, viriliter molarem, et suhmittite in praecipitiumde al-
ipsa natio durissiraum devitans laboreni, ner suam tissimpisto montis cacumine, in npmine et virtote
fortitudinem sanctae Brigidaeinfirmiorem coegit na- revereutissimaesanciseBrigidse.Quia nos nullis arti-
lionem, ut hanc operaretur difficilerapariter in struc- ficiis et viribus per ista loca petrosa bunc incilareni
tura yiae; ut suam quam faciliorem habebat partem lapidempossumusportare, nisi Brjgida, cui nihil im-
eligeus, ipsa crudelis natio sedificaretsine ulla flu- possibileest, secundumilludquodomniapossibiliasunt
minis perturbatione. credenli, illum portaveril ad locum , ex quo yires
Atque cum ad sanclam Brigidam sui secundum boum trahere ipsum possint. Et sic fide firma praeci-
carnem cognati fuissent religiose prostrati, ipsa illis piians illum in vallem, et paulalim de monte ascen-
probabiliter dixisse ferlur :.Abite, voluntatis Dei est dens, aliquando petras devitans, aliquando super eas
et potestatis ut ille fluvius transeat de locoin quo saliens, ef in locis currens bumidis in radice monlis
est, et ubi yos dura opprimunt opera, in illam quam positis, in quibus nec homines neo boves slare po-
ipsi elegerunt partem. Et cum de mane ipsius diei terant, pro illorum fmidilale, mirabili comitatub
omnes surrexissent ad opera populi,fluviusille.quem usque ad loca plana sine ulla fraclione, ubi illorum
querebantur, visus est reliquisse suum. locum anti- B j erant boves, cum eis progressus est. Et exinde eum
quura et convajlem,inter ambas currere solebat ripas, bubus, usque ad molendinum veclus est, arlificiose
et transmulasse de parte, ubi sanctse Brigidae natio cum altero junctus est lapide.
compujsa operabatur, in illorum forlium et super- Et ut plus iste molaris lapis, qui in noraine beatse
borum partem, qui alios pauciores el infirmiores se directus est Brigidae, omnibus adhuc innotesc.eret,
injusle operari compellebant; et in lestirooiiiumyir- addit et hoc inaudilum aiilea et praecjarummiracu-
tutis vestigia fluminis, et vallis yacua, ubi inundans lum. Nam cum quidam pagamis ac molendino vici-
et emanans anliquq currebat fluviustempore, ipso ad nus suo habitaculo doloseper aJiurasimplicemvirum,
alterum flumine recedente locum ; ipse IQCUS si.Qca- ignoranle ra.Qlendinario,qui opus niolituraaexerce-
tus sine ullis opparet fluilantilnis a.quis. fcat, suura granum ad hoc transmisit molendinum.
Non solum autem iu sua vita earaali, antequam Et cum inler hos moSarestransjectum.elfusum fuisset
sarcinam 'deponeret carnis a, yjrtutes operata cst lapides, illum supradieium lapidem niolarera nullus
pluriroas, ged.largitasdivini munerisin suo monasterio impetus fortis ftumitiis et nulla aquarum viqlentia,
libi ejus venerabile requiescit corpus, seraper ope- nulla artificumconamina movere potijeru.nt. Et diim
rari vjriules non cess.at, quas,nos virlutes non solum illi qui hoc viderunt de hac re cQgitarenl, nimio
aud.ivimug,sed eliam oculis nostris yidimus. (G perculsi stupore, granuin illud raagi es?e cogiioscen-
Nam prajppsiiu.smaximieiclarissimimpnasleriisan- les, nullo modo dubitabanl, quod ille niolaris lapjs
ct?e Brigidae,deqno inejusqpusculi principio breveni in quQsancta. Brigida.virtutem operata estdivjnani,
fecimusmentionem,operariqs etlapidumcaesoresquae- granum gentilis hominis in farinam CQmprimerere-
rere lapidemetincidere molarem, pertoeaquaecumque spuisset. Et statim lollentes foras granum ipsitts
ibi possent invenire, transmisit. Et illi sine ulla pro- pagani, et suum grannm monasleriale subter mola-
videulia viarum arduam ascendentes viam, ad cacu- rem illum lapidem ponentes, cursus SQlitus,et quo-
men petrosi.tliontis perrexerunt, et elegerunt lapi- lidianus sine nliis impedimentisreparatus est raolae.
dem grandem jn ipso montis altissimi cacumine, Et Et post intervallum teniporis accidit ut molpndi-
csedenleseu.mde. pmnj parte in rotundum, et perfo- num ipsum igne combureretur. Nec et hoc parvum
jra.tu.romalprem,[Leg.m.olarem]IapidemfQrmayeruni. fuit miraculum, cum ignis totam domum cornbure-
Cuin verp praspositusde, roonasterio inyita.lus ab eis ret, et allerum lapidera, qui junclus siipra,difilolapidi
yeni§sei cum bubus ad,illum monlem, in quo lapis fuit, hunc lantum specialem sanclaeBrigidaelapidem
fprmatus. fujt m.plaris, atque cum boves secum pro- nyllo modo tangere est ausus et comburere. Sine
pler ardu.ani monlis, ascensionem trahere et cpgere ulla niolestia ignis in magno molendini incendio
i>on.posset, durissimumiter cumpaucisillum sequen- D ] permansit inctilurais,
libus yix ascendere potuit Postea hoc viso niiraculo ad monasteriuro perla-
Ille vero cum omnibussuis operariis, dum cogita- tus est, et juxta porlam interioris castelli, quo eccle-
ret quomodo illum molarem deportaret lapidem de sia ambitur, ubi multi conveniunl pb veneralionem
ju^o altissimi monlis, cum boye? in illo praerupto sanctae Brigidag in ipsa porta lionorifice positus est,
mpntis sub oneribus et jugum esse nujlo inodo polue- et de fidelibus hunc lapi.dem tangentibus morbum
rint. Tunc facta desperatione,aliisex eis descenden- expellit.
libus, jllum deserere lapidem, et eps in vanum labp- Nec el de miraculo in reparatione eecle^iaelaqen-
rasse, qui illum formaverunt. |lle praepositus pru- (Jurri est, in qua gloriosa ambQrum, bocest epi-
denli dispensatione, et consilio suis operariis fideli- scopi Conlealh c et hujus virginis sanctae Brigidse
» Marianus Scptus a.it obiissjesub Jpstino Seniore usitata npe mirabilis gi
anno oqpvenit; ijeo, nihil debet
iraperatore 521, quem poftus sequor cum Ba- immutari, BASN,
ronio tom VII, an. 521, hum. 41, quam Sigebertum. « Jam antea cifavi ex Giraldohos versus:
WB.CAS. In DurgoDuuotumulotumulanturin uno,
* Cwcitm Hanckius N, njs. Sgd ea vox
parum Brigida,Patritius,gtqueColumbapius.
7SG A COGITOSOADORNATA* 7fi0
corpora a dextris et a sinistris altaris decorati, in A artifex Hibernensium prudenti mcutus est consilio:
monumentis posita ornatis, vario cultu auri et ar- In hac superventura nocte orare Dominum juxia
genti el geramarum, et pretiosi lapidis, atque coro- sanclam Brigidam fideliter deberaus, ut ipsa nobis
nis aureis et argenteis desuper pendenlibus requie- de inane, quid in opere hoc acturi suraus, provideat.
scunt. Et sic orans juxta raonuraeulum sanctse Brigidse to-
Ecclesia namque crescente numero fidelium et tara noctem transegit.
utroque sexu, solo spatiosa, et in altum minaci pro- Et raane surgens, oratione prsemissa, ostium anti-
ceriiate porrecta, ac decorata piclis tabulalis, tria qtium trudens ac ponens in suo cardine, januam
intrinsecus habens oratoria, ampla et divisa parieti- conclusil totam : nec aliquid defuit de ipsius pleni-
bus tabulalis, sub tino culmine majoris domus, in tudine, nec ulla in ejus magnitudine superflua pars
quo unus paries decoratus, et imaginibus depictus, reperta est. Et sic sancta Brigida illud ostium exten-
ac iintearainibus tectus, per latitudinem inorientali dit in altitudinem, ut lota porta illa ab eo sit con-
ecclesiae parte, a pariete ad alterum parietem ec- clusa, nec in ea ullus Iocus patefactus videatur, nisi
clesiaese tetendit; qui in suis extremiiatibus duo cum ostiura retrudiiur, ut ecclesia intretur. Et hoc
habet in sua oslia; et per unum ostium in extera virtutis dominicse oculis omnium videntium niiracu-
parte posilum intralur ad sanctuarium ad altare B I lum, illam januam et valvam manifeste patet.
summus ponlifex cum sua regulari scola et his sacris Et quis sermone explicare potest, maximum deco-
suiit deputati ministeriis, sacra ad dominica et im- rem hujus ecclesiae, el innumera illius civitatis qui
niolare sacrificia. Et per alterurn ostium in sinistra dicemus miracula ? si fas est dici civitas, de qua vita
parte parietis supra dicti et transversi positum, ab- in se multorum nomen accepit. Maxima hsec ciritas
batissa cum suis puellis et viduis fidelibus tantum et raetropolitana est, in cujus suburbanis, qusesancta
iverat [Leg. intratj, ut conviviocorporis et sanguinis certo limite designavit Brigida, nullus carnalis ad-
fruantur Jesu Christi. Atque alius paries pavimenlum yersarius, nec cursus timetur hostium. Sed civitas
doraus in duas sequalesdividens partes, a parte orien- est refugii lutissima de foris suburbanis in tota Sco-
tali usquead transversum in latitudine parietem ex- torum terra, cuin suis omnibus fugitiyis in qua ser-
tensus est. Et hsec tenet Ecclesia in se mullas fe- vanlur tbesauri regum, et decorati culminis excel-
nestras, et unam in Ialere dextro ornalam porlam, lentissiraa esse videntur.
per quam sacerdotes et populus fidelis masculini Etquis enumerare potest diversas turbas et innu-
generis sexus inlrat Ecclesiam; et alteram portam merabiles populos de omnibus proyinciis conflu-
in sinislro latere, per quam virgtnes et fideliumfe- entes : alii oh epularum abundantiam, alii laiiguidi
tuinarum congregatio intrare solet. Et sic in una C ( propter sanitales, alii ad spectaculum turbarum;
basilica maxima, populus grandis in ordine, et gra- aliicum raagnis donis venientes ad solemnitatem
dibus, et sexu, et locis diversis interjectis et inter se nativitatis sanctae.Brigidae, quae in die Kalendarum
partibusa, diverso ordine et uno animo Dominum Februarii mensis dormiens secure sarcinam dejecii
omnipotentem orat. carnis, et Agnura Dei in coelestibus mansionibus
Et cum ostium antiquum porlae sinistralis, per secuta est ?
quod solebat sancta Brigida Ecclesiam intrare, ab Veniam peto a fratribus et lectoribus haec legen-
artificibus in suis esset cardinibus situin, totam con- tibus, qui causa obedientiae coactus, nulla praeroga-
cludere portam instauratam et novatara novam non tiva scientise sufflatus, pelagus immensum virtutum
potuit. Quarta enim portse pars aperta sine conclu- sanctaeBrigidaeel virisfortissimis formidandura, his
sione et patefacta apparebat. Et si addita el juncla paucis ruslico sermone dictis virtutibus de maxirais
ad altitudinem ostii quarta pars fuisset, tunc totain et innunierabilibus currerim.
concludere portam posset altam et instauratam. £t Orale pro nie Cogitosonepote culpabili, et ul ora-
cum artificesalterum majus novum facere ostium lione veslra pio Domino me commendetis exoro, el
deliberarent, quod totam concludere portam, aut ta- Deus vobis pacem eyangelicamsectantes exaudiat.
bulani facere junctam in vetus oslium, ut postea D ]
«ufficerepossei, praedictusdoctor et omnium praevius Explicit Vita sanclmBrigidmvirginis.
8 Forte, parietibus. De hoc antiquo more, quo fe- slasia; Arabros., ad virg. laps.; Baron., in Appa«
minsea viris separatae orabant in teraptis, Cleraent. ratu Eccles., ad num. 52. CAN
coiist. Jib. n eap, 61; Greg, Nai., iu Soui. de Arov-
 1N FINE SJECDUVI.

MARIUS,

A.VENTICENSIS EPISCOPUS.

( Galland. Bibliolh. tom. XII.)

NOTITIA.

I. In jEduis nobili genere ortus esl Marius,slante A ejus mentionem praetermisisse in suo Martyrologio
adhuc Burgundiaeregno, circa annum Christi 532, ut Gallicano: quod tamen prsestitit eruditissimus Clau-
produnl Cointius(a) ac Historiae liiterariae Gallicaj dius Castellanus (h). Caelerum beali Marii corpus
scriptores eruditi (6), Chiffleliuinasseclati (c). Anno Lansannaesepullum est in sedasancti Thyrsi, quee
autem circiler 576, ut poslinodum ex dicendis com- postea sancti Marii nomen accepit. Haecpaucis con-
pertum flet, dum aetatis amiuni ageret quadragesi- trahunt Adrianus Valesius(i) et Cointius(/). Latius
muni quartum, eveclus esl ad ecclesiamAvcnlicen- refert Basnagius(/<); qui verbo tenus Chifflelium
sem regendam in Helvetiorumtraclu sitam : quam exscribens, suppresso tamen ejus nomine, bifariain
quidem sedem cpiscopalem diu tenuit, donec sub errat, asserens interfuisse Marium concilio Maliseo-
finem saeculihujus vi, Childeberti Francorum regis netisi iv, ejusqtie Chronicon ab anno 465 iniliura
permissu, eam AventicoLausannani translulit, ut ex ducere.
€laudio Roberto tradit laudatus Cointius (d). Chil- II. Episcopi Imjus Avenlicensis unum Chronicon
debertus enim Burgundiie regnum in quo Aventicus superest, strictim contextum a tempore quo Prosper
et Lausanna censebantur, post obittimGuntchramni desierat. Incipit autcm ab anno Chrisli 4fi5, quo
patrui oblinuit ab anno duniaxat 595, ad annum 596. levalus est Avilusimperator in Gatlias, usque ad an-
Verum, si Adrianum Valesiumaudiamus(e), tertio B l num 581, quo Mummoluspatrieius fuga se Avenio-
qUidem anno in Burgundia exacto supremum diem nem recepit, anno 2 consulaius Tiberii Constantini
obiil.Childebertus anno 595, qui nimirum anno 592 Augusti, indictione14. Quod itidem narrat ejusdem
regnum Burgundicum haeredilario jure acquisierat. ajvi scriptor Gregorius Turonensis (/); cujus pro-
Sed ut ad Marium revertamur, inter subscriptiones pterea historiam chronologicis notis satis destitu-
episcoporum qui conciiioMalisconensin iulerfuere, tam, eoque obscuriorem, si quis cura hujusmodi
anno Guntchramni regis 25, serae Dionysianse585 Marii opusculodiligentercontulerit, ex eo enimvero
celebralo, adfuisse comperilttr Marius episcopusec- eidem HistoriaeGregorianaemagnam lucem accedere
clesimAvenlicm(f): unde liquet sedem Aventicensem plane intelliget: quse est sententia saepius laudati
nondum eo anno Lausannam fuisse translatain; Chiffletii, cui concinit et Coiniius (m). Verum de
adeoque serius post novemaut decem circiter annos, hnjusce Chronicipretio ipsura clarissimum edilorera
sub Cbildeberlo scilicet, id contigisse, ut rnodo in- disserentem audire prastat: i Desideratusest hacte-
nuimus. Porro ex antiquis Lausannensiura tabulis nus, inquit, antiquus scriptor, qui occidenliRomano
perhibet Cbifflelius(g) Mariumin episcopatuegisse veteri imperio funus duceret, qui barbarorum illa
annos xx, ac mensesvrii; vixisseautem omninoannos tempora, provincias Romani juris armis arbitris
LXIV,obiisse vero pridie Kalendas Januarias, anno G < inter se dividentium illuslrarel; qui Francorum,
•videlicel596. Qua quidem die Sanctorum ordinibus Burgundionum,Goihorumqueregum velerum exor-
ascriplus tradilur, quippe qui morum inlegritate ac dia, res gestas, obitusque optimis (emporum chara-
pietate insigni claruerit. Miror equidem Saussayum cleribus consignatet. Et nescio quid libaveratauctor

(a) Coint., Annal. eccl. Francor., ad ann. 581,
§ 1, lom. II, pag. 220.
(b) Hist. lilldr. de la Franc, tom. III, p. 400.
(c) Chiffl., praefat. ad Marii Ghron., inter Hist.
Francor. scriptor., Duchen., lom. I, p. 210.
(d) Coint., loc. cit.
(e) Vales., Rer. Franc. lib. xvi, tom. II, pagg. 464-
477.
(/")Conc. tom. VI, p. 680, edit. 4 Ven. Labb.
(g) Chifflet., Ioc. cit.
(h) M. Chatelain,Martyrol. univers. pag. 663.
(i) Vales.., loc. cit., lib. xni, pag. 274.
(j) Coint., lorc.cit
(k) Basnag., Annal. Polit. eccl., ad ann. 581, § 10,
tom. III, pag. 874.
(I) Greg. Turon., Hist. Franc. lib. vi, cap. 1.
(m)Coint., loc. cit., p..219.
793 CHRONICON. 794
appendicis ad Marcellinum comitera : sed is huc A\ tos, vel ob res ex quibus constat, vel propter aucto-
usque ita deformalus in pubiicuin prodiit, ut cum ris antiquitatera ; qui videlicet Heraclii imperatoris
triura duntaxat Franci* regum exitus perstrinxerit, anno 14, Clolarii porro secundi Francorum regis
Childeberli quidem senioris obitum anno uno; anno 40, hoc est auno Christi 623 aut 624 eam se
Chramni vero caedem,tum etiam Theodebaldi inter- conscripsisse significat. > Ex hac sane appeudice
itum, biennio antevertat. Plura id genus el diligen- dignum censuit quod exscriberet clarissimus Ruina-
tius in hoc opusculo adnolata leges. Thesaurum hunc nartius excerplura de morte Brunichildis reginse (b),
ad hanc usque diem defossum, ac ne qusesitum ad illustrandura nimirum Fredegarii Scholaslici Chro-
quidem, forte membranaevelustissimae mihi objece- nicon ubi ea de re menlio(c), Hisloriae.Francorum
runt, inscriptum Mario episcopo. .Quemut in perse- Gregorii Turonensis subjectum. Nolanda vero in
quendis Burgundionum rebus accuratiorem vidi, ac primis annorum summa quam ab exordio mundi ad
norainatitn iti Vallensis agri ad laeum Leraaunura, suam usque setatemcontractam ad fmem suae appen-
fmitimorumque Agaunensium describendis casibus, dicis exhibel hic anonymus auclor, conferendam cum
expensis rerum omnium, nominis, conditionis, lo- superiore quam ex Mario Avenlieensi descripsimus.
corum temporumque adjunctis, non dubilavi, quin Sic enim ille : Fiunt igilur, inquit, ab exordiomundi
is ipse esset Marius Aventicensis seu Lausannensis B I usque in Heram prmsentem, id est, Heraclii 14, et
episcopus. J Hactenus vir eruditus. Chlolhacariireqis annum 40, anni VMDCCCXXII.
III. De eodem Chronico verba facienles Hisloriae V. Erit forlasse cur quispiam mirelur prsetermis-
litterariaeGallicseauclores, primo advertunt(a) iu eo sum a Gcrardo Joanne Vossio, csetera solerlissitno,
plura scitu digna occurrere, quse alibi frustra quse- noslrum chronograpbum, haud eerte iniparem, quo-
rantur; deinde illius scriptorem in mtindi annis sup- modo mihi persuadeo, Prospero, Idacio, Marcellino
putandis eam iniisse ralionem, cui pressius deinceps comiii, Victori Tununensi, Joanni Biclariensi aliis-
inhaesit Gregorius Turonensis : illudque praelerea
que, de quibus ille verba facit in libris de Historicis
nbservant, Marium in eam descendisse sententiam, Latinis. Neque vero hujusmodi chasnia eo in opere
ul existimarit a principio mundi usque ad annum pri- coinplendum curavit Sandius in suis Supplementis
mum consulalus Justini junioris Augusli, indiet. 15, Vossianis : quod tamen, paucis licel, praestilil Hal-
id est, usque ad annum 567 annos excurrisse lervordius
(d). Mirseumprsetereo Caveumque atque
VMDCCLXVIH. His aulem aliisque animadversis, ad- Oudinum,
qui de noslro scriptore nihil novi, prselcr
monent in errorem aliquando fuisse lapsum au- ea quae ex Chifflelio exscripsere, in inedium afle-
ctorem, runl. Ad edilionem noslram quod attinet, eam dili-
IV. Praesulisnoslri AvenlicensisChronico subjici- t
genter exegimus ad unam Petri Francisei Chifflctii,
tur appendix, de qua haec Chifflelius : € Quod spe- Marii Chronicon ex pervetuslo Codice ms. pri-
qui
clat ad Marii appendicem quam ex iisdom antiquis mus in lucern edidit inter Historiae Francorum scri-
memhranis excerpsimus, contractior illa quidem est
ptores coaelaneos, opera et sludio Andreaedu Chene
quam optandum csset, nee certmn auctoris nomen anno 165GLutetiae Parisiorum evulgatos.
prsefert. Suum lamen pretium habebil apud erudi-
(a) Hisl. lillir. de la Franc, loc. cil. pag. 401. gor. Turon.
(b) Ruinart., in append. ad Gregor. Turon., (d) Hallerv., Spicil.de Hist. Latin., pag. 759,
pag. 1351. edit. Fabric.
(c) Fredeg., Chron. cap. 42, p. 523, edit. Gre-

MARII
AVENTICENSIS EPISCOPI

CHRONICON.

Vsquehic Prosper :qum sequunturMarius episcopus. D CONSTANTINOET RUFO,

Consule supra scripto levatus est Avitus imperator MAJORIANOET LEONE,
in Gailias : et ingressus esl Theodoricus rex Gotho- RJCIMERE ET PATRICIO,
rum Arelalo cum fratribus suis in pace. MAGNOET APOLLONARE[E* fastis APOLLO-
JOANNEET VARANA. NIO].
His consulibus dejectus est Avitus imperator a His consulibus Majorianus imperator profectus est
Majoriano et Ricimere Placenlia, et faclus est epi- ad Hispauias.
scopus in civilale. Eo aniio captae sunt naves a Vandalis ad Elecein ;
Eo auno Burgundioues partem Galliae occupave- juxta Carlhagine Spartaria.
runt, terrasque cura Gallis senatoribus diviserunt. SEVERINOET DAGALAIFO^
795 MARH, AVENTICENSISEPISCOPI, 796
His consulibus dejectus esl Majorianusde imperio Ak cos et Burguiidiones,Godegeselohoe dolose contra
in civitate Berlona a Ricimere Patricio, et interfectus fratrera suura Gundobagaudum niachinanle. In eo
est super Ira Iluvio; et levatusest Severus imperator prselioGodegeseluscum suis, adyersus fratrem suum
Ravenna. ctiin Francis dimicavil: et fugatum fratrem suum
LEONE II ET SEVERO, Gundobagauduni,regnum ipsius paulisper obtiuuit,
BASILIO, ET BIBIANO. et GundobagaudusAveniope latebram dedit.
His consulibus pugna facta est inter jEgidium et Eo anno Gundobagaudus resumptis viribus Vien-
Golhos, inler Ligere et Ligerecino, juxta Aurelianis; nani cum exercitu circumdedit, captaque civitale
ibique inlerfectus Frediricus rex Gothorum. fratrein stium interfecit; pluresque seniores ac Rur-
OLVBRIOET RUSTICIO, gundionesqui cuni ipso senserant, mtiltis exquisitis-
ERMENERICOET BASILISCO, que tormentis morte damnavit; regnumque quod
LEONE III ET TASSIANO, pcrdiderat, cum eo quod Godegeselus habuerat, re-
POSEO ET JOANNE. cepium, usque in diem mortis suse feliciler guber-
His consulibus Ievatus est Anlhemius imperator. navit.
Eo anno interfectus esl Theodoricusrex Gotborum ABIENOET POMPEIO,
a fratre suo Eulhorico Tholosa. B3 ABIENOJUNIORE ET PROBO,
ANTHEMIOAUGUSTO, VOLLSIANO,
MARCIANOET LEONE, CETHEGO,
SEVERO ET JORDANO, SAVINIANOET THEUDORO,
LEONE IV ET PROBIANO, MESSALAET ARIOBINDA ,
FESTO , VENANTIOET CELERE,
LEONE V. P. C. VENANTII,
Hocconsule levatus est Glycerms imperator Ra- IMPORTUNO,
vcnna. Hoc consuleMammodux Gothorum pariem Galliae
LEONE JUNIORE. depraedavit.
Hocconsule depositus est Glycerius de imperio , BOETIO,
ci ievatus esl nepos imperator. FELICE ET SECUNDINO,
P. C. LEONISJUNIORIS AUGUSTl PAULLOET MUSCIANO,
BASILISCOET ARMATO. CLEMENTINOET PROBO,
His consulibuslevatus est Odovacerrex. SENATORE,
P, C. BASILISCIET ARMATI, CC FLORENTIOET ANTHEMIO.
ILLONE, His consulibus monasterium Acaunoa rege Sigis=
ZENONE, mundo constructum est.
BASILIOJUNJORE, PETRO.
PLACIDO, Hoc consule rex Gundobagaudusobiit, et levatus
SEVERINOJUNIORE, est filius ejus Sigismundus rex.
FAUSTO, ANASTASIOET AGAPETO,
VENANTJOET THEOD0RIC0, MAGNO,
SYMMACHO, JUSTINO ET EUTECIO,
DECIOET LONGINO, RUSTICIOET VITALIANO,
UOETIO. JUSTINIANOET VALERIO
DINAMICOET SIFIDIO, SYMMACHOET BOETIO.
PROBINOET EUSEBIO. His consulibus Segericus filius Sigismundi regis,
His consulibus ingressus Theudoricus rex Golho- jussu patris sui injuste occisusest.
rum in Italla Ponte Isonti. Maximo,indiclionei.
LONGINOET FAUSTO, 1^ Hoc consule
Sigismundus rex Burgundionum a
OLVBRIO, Burgundionibus Francis tradilus est, et in Francia
ANASTASIOET RUFO, in habitu monachali perductus; ibique cum uxore et
ACBINOET EUSEBIO. filiis in puteo est projectus.
His consulibus occisqs est Odovacerrex a rege Justino n et Opilione,ind. n.
Theuderico in Lauretq. His consulibusGodemarusfrater Sigisraundi, tex
ASTERIO ET PRjESIPWt
Burgundionum,ordinatus est.
YIATORE,
p, C. VIATORIS, Eo anno contra Cblodomerem regem Francorum
P, C, VJATOIS AN.NQH» Viseronciapraeliavii; ibiqiie lojerfeelus est Chlodo-
PAULLINO, W^s,
P. C, PAUiXINI, Eo anno interfectus est Boetius patricius in terri-
PATIUCIOET HYPATIQ, torio Mediolanense.
Hiscousulibuspugiia fa.c.ia.
est Diviouojntjr Fran- Ptplia jtmim etMUosceno,ind, i»,
 797 CHRONICON. 798
His consulibus occisus est Symraachus patricius,i A Eo anno Baduila rex Gothorum Roma capta depo-
Ravennae. pulavit, dejectisque muris parlem civilatislncendit.
Olybrio., ihd. rv. Eo anno resumptis viribusBelesariusdux Romam
Hoc consule defunctus est Theudoricus rex Go- ad Roinanuradorainiumrevocavit.
lliorumin urbeRavenna.etlevatus est rex Atalaricus> P. C. Basilii anno vn, ind. xi.
nepos ejus. Eo anno Theudebertus rex magnus Francorum
Matario, ind. v, obiit; et sedit in regno ejus Theudebaldus filius
Jusliniano n, ind. vi. ipsius.
Deciojuniore, ind. VII. Eo anno Lanthacarius dux Francorum in bello
Lampadioet Oreste, ind. vm. Romano transfossus obiit.
P. C. Lampadiiel Orestis, ind. jx. JP. C. Basilii anno vm, ind. xn.
Item P. C. Lampadii el Orestis, ind. x. P. C. Basitii anno ix, ind. xm.
His consulibus Hypatitis patricius, seditione po- P. C. Basilii anno x, ind. xiv.
puli imperalor levalus , et jussu Justintani Augusti P. C. Basilii anno xi, ind. xv.
inlerfectus est, el cum eo Pompeius, et pene triginla P. C. Basiliianno xn, ind. n.
tnillia hominum in circo gladio necati sunt. B Hocanno Baduila rex Gothorum ab exercitu rei-
Jusliniano Augustou, ind. xi. publicaeper Narsetem chartulharium ennuchum in-
Paullinojuniore, ind. xn. terficitur; el Teja accepit regnura ejus.
Hoc consule reges Francorum Childebertus, Chlo- P. C. Basilii anno xni, ind. n.
tarius et Theudebertus Burguudiam obtinuerunt; et; Hoc anno Teja rex Gothorum a supra scripto
fugato Godomarorege, regnum ipsius diviserunt. Narse interficitur.
Eo anno Africa Romano iraperio nost nonaginta P. C. Basilii anno xiv, ind. m.
el duos annos per Belesarium palricium reducitur ; Hoc anno Theudobaldus rex Francorum obiit, et
et Gelimer rex 'Vandalorum captivus Conslantino- obtinuil regnum ejus Chlothacarius , patruus patris
poli exhibetur, et Jusiiniano Augusto cum uxoribus ejus.
et thesauris a supra scriplo patricio praesentatur. Eo anno Chramnus nnus Chlothacarii regis, solli-
Belesario,ind. XIII. citanle Chlldeberto patruo suo, ad ipsum lalebram
Hoc consule, eo anno quo consulatum dedit, Sici- dedit
liam ingressus, eam imperio Roraano restituit. Eo anno Saxonibus rebellanlibus, Chlolhacarius
P. C. Belesarii, ind. xiv. rex cum gravi exercilu conlra ipsos dimicavit; ubi
'
C multitudo Francorum et Saxonum ceciderunt; Chlo-
Item P. C. Belesarii, ind. xv.
Joanne, ind. i. tbarius tamen rex victor abscessll,
Hoc consule Mediolanusa Gothis et Burgundioiif- Eo tempore Buccelenus dux Francorum in bello
bus effracta est; ibique senatores et sacerdoles cura Romanocum omni exercilu suo Interiit.
reliquis populis, eliam in ipsa sacrosancta loca in- P. C. Basiliianno xv, ind. iv.
terfecti sunt; ita ut sanguine eorum ipsaallaria cruen- Eo anno iteruni rebellantibus Saxonibus Chlola-
tata sint, rius rex pngnain dedit; ibique maxima pars Saxo-
Appione,ind. n. num cecidil.
Hoc consule Tbeudebertus rex Francorum ltaliam Eo anno Franci totam Thoringiam, pro eo quod
ingressus, Liguriam jEmiliamqae devastavit; ejus- cum Saxonibus conjuraveral, vaslaverunt.
que exercittts loci infirraitate gravalus valde conlri- Ipsis diebus Chramnus collectoexercitu regionem
bulatus est. palris sui devastat.
Justino, ind. ni. Eo annoexercitus Francorum reipublicaeRomana3
Hoc consulePersi Antiochiamvastaverunt, uuiyer- exerciium vastavit, atque effugalumdevaslavit, cum
samque Syriam, depopuhntes. illis el diviiiis mullis abduclis.
Eo anno Belesarias patricius Wiltegis regem Go-1D Eo anno exercitus reipublicoeresumptis viribus
thorum, de Ravenna captivum abduclum , Conslan- parlem Italise, quam TheudebertuSrex adquisierat,
linopoli cum uxore et thesauris, Justino a Augusto occupavit.
prassenlavit. P. C. 'Basiliianno xvi, Ihd. v.
Basitio, ind. iv. P. C. Basiliianno xvii, ind. vi.
P. C. Basiliianno 1,inrf. v. Hoc anno Chlldebertus rex Francorum transiit, et
P, C, Basiliianno n, ind. vi. obtinuii regnum ejus Chlotarius rex, frater ejus.
P, C. Bqsilii anno m, ind.vn. P. C. Basilii anno xvm, ind. \u'.
P. C. Basilii anno iy, ind. vm. P. C. Basilii anno xix, mrft VHI.
P. G.Basitii anno v, ind. ix. Hoc anno, serenitate coeji, inter steljas splendidas
P. C. Bqsjlii anno yi, ind. x, pbscurata est luna xvi, ut vix copspici pqsset.
Hoc anno Vigilius papa^Romanus Con$jantin,ppp|j EQanno Chramnus pqst sacraroenta qu* patri de-
prpperayit, !dera.t, ad Rrilannos petiit; et moltens regWJMpatris
»(Sicedit. mendose. Reseribe Juuiniano. Atque Ila legit Pagius ad annura 540, § IV
 799 * MARII,AVENTICENSISEPISCOPI, 8,W
mvadere , adversus ipsum cum Brilannis movere A \ mullitudo
i captivorum gentis ipsius venundala cst-
ausus est, multaque loca graviter depraedavit. Ad Annoiv cons. Justini jun. Aug., ind. m.
cujus insaniam repriinendam pater cum exercitu Hoc aiino morbus validus, cum profluvio venlris
properavit; et interfecto comite Britannorum, Chra- et < variola, Italiam Galliamque valde affliv.it,et aui-
mnum vivum cepit, incensumquecura uxore et filiis, malia bubula per loca supra scripta niaxime interie-
totius regionis incidit excidium. runt,
P. C. Basiliianno xx, ind. ix. Eo anno mofluus est Celsus patricius.
Hoc anno Chlothacarius rex mortuus est; et divi- Annov cons. Juslinijun. Aug., ind. iv.
serunt regiium ejus filii ipsius, id est, Charibertus, Hoc anno infanda infirmitas alque glandula, cujus
Guntecramnus, Hilpericus et Sigiberlus. nomen est pustula, in supra diclis regionibus innu-
P. C. Basiliianno xxi, ind. x. merabilem populum devastavit.
P. C. Basilii anno xxn, ind. xi. Annovi cons. Juslini jun. Aug., ind. v.
Hoc anno mons validus Tauretunensis, in territo- Hoc anno Albuenusrex Langobardoruraa suis, id
rio Vallensi, itasubito ruit, ut castrura cui vicinus est, Hilraegis cum reliquis, consenliente uxore sua,
erat, et vicos cum omnibus ibidem habitantibus op- interfeclus est; et supra scriptus Hilmegis,cum anle
pressisset; et lacum in Iongiludine LXmillium, et la- B dicta uxore ipsius quara sibi iu raatrimonium socia-
litudine xx milliura, ila lotnm movit, ut egressus verat, et omni thesauro, lam quod de Pannoniaexhi-
utraque ripa vicos anliquissimos r.um hominibus et buerat, quam quod de Ilalia congregaverat, cum
pecoribus vastasset; etiam multa sacrosancla Ioca parte exercilus, Ravennsereipublicsese tradidit.
cum eis servientibus demolisset, et pontem Genava- AnnoVIIcons. Juslini jun. Aug., ind. vi.
cum, molinas el homines per vim dejecit; el Genava Hoc anno dux Langobardorum, noraine Cleb,
ciyilate egressus plures homincs interfecit. genti ipsitis rex ordiualus cst, et plures seniores et
P. C. Basilii anno xxut, ind. XH. mediocres ab ipso inlerfecti sunt.
P. C. Basiliianno xxiv, ind. xin. Eo anno Vaefariusdux Francorum obiit, et ordi-
Hoc anno monachi Agaunenses iracundiaespiritu nalus est Theodofridus in locum ejus dux.
iiirilaii, noctis tempore episcopumsuum Agricolain Annovni cons. Juslinijun. Aug., ind. vir.
cura clero, et cives qui cum ipso erant, occidere ni- Hoc anno Clebusrex Langobardorum a puero suo
lenles, domumecclesiaeeffregerunt: el dum episco- inlerfeclus est.
pum suuiu clerici vel cives defensare conali sunt, Eo anno iterum Langobardi in Valle ingressi sunt,
graviierab ipsis monachis vulnerati sunt. et Clusas oblinuerunt, et in monaslerio sanctorum
Eo anno transiit Magnacariusdux Francorum. Q Acaunensiumdiebus mullis habitaverunt; et postea.
G
P. C. Basiliianno xxv, ind. xiv. in Baccis pugnam contra exercitum Francorura com-
Hoc anno signum apparuit in ccelo per dies LXX. miserunt, ubi peneadintegrum interfecli sunt, pauci
EOanno mortuus est Justinianus Augustus, et su- fuga liberati. Sed et Mauri et alise gentes, qut in
scepit Justinus nepos ipsius imperium. Provincia eorum ingredi praesumpserunt, ab ipsis
Eo anno hiems valentissima fuit, ut quinque aut Francis devicti sunt
eo amplius roensibus propler nivis magnitudinem Annoix cons. Justinijun. Aug., ind. vm.
terra videri non posset : ipsaque asperitas mulla Anno xcons. Justinijun. Aug., ind. ix.
animalia necavit. Hoc anno Sigibertus rex FrancOrum, bellum con-
Eo anno Sindewala Erolus lyrannidemassumpsit, tra fralrein suum Hilpericumraovet; et cuin eum jam
et a Narseo patricio interfeclus est. inclusum haberet, e.t de ejusinterfectione cogitaret,
AnnoprimoconsulalutJuslini junioris Aug., ind. xv. ab hominibusChilperici per fraudem inlerfeclus est:
A principio mundi usque ad hunc consulem fiunt. et suscepil regnum ejus Chilbebertus filius ipsius.
anni VMDCCLXVHI. Anno xi cons. Justini jun. Aug., ind. x.,
Annon cons. Juslinijun. Aug., ind. i. Eo anno mortui sunt regii alque egregii adole-
Hoc anno Narses ex praeposito et pairicio , post, Dscentes,
TJ Chloiacarius et Chlodomeris, filii Gunthc-
; lantos proslratos tyrannos, id esl Baduilamet Tejami gramni regis.
reges Golhorum, et Buccelenumducem Fraucortim,i Annoxu cons. Juslini jun. Aug., ind. xt.
nec non et SindewalemErolum; Mediolanumvel re- Hoc anno Meroveus (ilius Hilperici regis occisus
liquas civiiales quas Golhi deslruxerant, laudabiliterr est.
reparatas, de ipsa Ilalia a supra scripto Augusto re- Annoxin cons. Justini jun. Aug., ind. xu.
uiotus cst, Hocauno duo Germani, Salonius et Sagittarius,
Annoiit cons.Justini jun. Aug., ind. u. episcopi a synodo qnae Cabalonnocollecla est, pro
Hoc anno Alboenusrex Langobardorum cura oranii diversis criminibus ab episcopatits honore dejecti
excrcitu relinquens atque incedens Pannoniam,suara} sunt.
palriam, ciim mulieribus, vel onini populo suo, utt Eo anno morluus est Justinus Augustus, et suc-
fera Italiara oecupavit: ibique alii morbo, alii fame,
i, cessit Tiuerius iu Joco ejus.
nonnulli gladio intereiupti sunt. Eo anno etiam iu11 Anno i cons. Tiberii ConstantiniAugmti, ind. xiib
fmiiimaloca Galliarmn ingredi praesumpserunt, ubi li Eo aiinj, iuense Oetobre, iia in Vallensilerritorio
801 APPENDIX. m
Rhodanus cxundavit, ut copias messium denegaret;, A gina obiil; propler cujus transitum interfecti sunt
etinlra Italiam ita fluvii exundaverunt, ut daiuna duo medici, Nicolaus et Donalus.
agricolsepaterentur. Eo anno Mummolus patricius ctim uxore et filite,
Anno ucons. Tiberii ConslantiniAugusli, ind. xiv. ei multitudine familiae ac divitiis multis, in marca
Ea indiclione, mensc Septcmbri, Austregildis re- Childeberti regis, id esl, Avinione, confugit

APPENDIX

AD MAMI, AVENTICENSIS EPISCOPI, CHRONICON,

AUCTOREIGNOTO, SED PERANTIQUO.

Usque hic Marius episcopus. Hujus tempore Persi Calcidoniam usque pervene-
.Anno III Tiberii Aug., ind. xv. runt.
Anno iv Tiberii Aug., ind, i. Huni raurum longum interrurapentes, et ad moe-
Annov Tiberii Aug., ind. u. nia Constanlinopolis peraccedenles, cum prsedieto
Anno vi Tiberii Aug., ind. m. j. imperatore, mutuo in rauro stante [Forte slantes]
Anno VHTiberii Aug., ind. IV. collocuntur; qui acceptum ab eo pacis pretium, ad
Gothi sub Ermcngildo Leubegildi regis iilio ,bifarie lempus recedunt.
divisi, mutua csede vastantur. Per idem tempus divisa in tribus olim regnis Fran-
Indictione v. cia, in uno a prsefato rege Francorum regnum con-
Mauriciusannis xxi Suevi a Leubegildo rege ob- jungitur; atque persequente Theuderico rege ger-
tenti, Gothis subjiciunlur. manum suum Austrasiorum regem Theudeberluni,
Indictione vi. vincentes Franci in Burgundiam moventes Austra-
Gothi Recarido rege intendente, a fide .catholica sios, ad extremum ipsumocciderunt. Nec raora, vi-
revertunlur. ctor Theudericus Mettis cum obiissel, Sigoberto fi-
Avaies adversus Romanos dimicantes, auro magis lio parvulo eum avia sua Brunihilde, regnum male
quam ferro pelluntur. usurpalum reliquit; qui vivente adhuc germano suo,
Pliocas annos ix. lste sedilione militari iroperator nepotem suum ad petram in albis elidi jussit.
factus, MauriciumAugustum nobiliuraque multos Per idem tempus victi filiisui a rege praefatoChlo-
[Leg. interfecil]: tacario capiunlur; ac praefala regina, prsedictorum
Hujus lempore Parisini et Yeneti perOrientem vei Q avia, ab eo capta, diversoque poenarura genere affli-
iEgyplum civile bellum faciunt, ac se mutua csede cta,deinde camelo imposila, multis suis spectaeulum
prosternunt. Prselia quoque Persarum gravissima pracbuit : postremo ferocissimo [Forte ferocissiraij
adversus rempublicam excilanlur, a quibus Romani Colligata pedibus equi lergo, extremum spiritum ex-
foftiter debellali, plurimas provincias et ipsara Hie- halavit. Cujusque deinceps corpusculum iucenden-
rosolymam amiserunt. les populi, sepulerura ignis fuit; ad deinceps judi-
Heraclius quinlo iraperii sui dum fungiltir anno, cium palernum sine misericordia in germano et ne-
Sisebotus Golhorum rex in Spania plurimas Romanse pote quondam datum, in liliis redundavit; eosque a
militiacurbes, quario regni sui sibi bellando suhji- quibusdam, ut aiunl, interemptos, monarchiam prae-
cit; et Judseossui regni subdilos.praeier eos qui fnga nuncupaius rex in tribus regnis oblinuit; quam fe-
lapsi sutit ad Francos, ad Chrisli fidem converlit. licitcr religioseque gubernans, nunc cum prioribus
Hujtis imperatoris lemporibus, ad jsque imperii fegni sui anno 40 vitam ducit.
sui atmum 14, et Chlolacarii gloriosissimi Franco- Fiunt igitur ab exordio mundi usque in serarn
rutn principis regni sui annura 40, mulla reipublicae
prscsenlem, id est, 14 Heraclii et Chlotacarii regis
partibus, ubique pene a diversis gentibus dispendia annum 40, anni VMDCCCXXII.
illata fuere.
 EODEJW
TEAIPORE.

LUCULENTUS.

LUCDLENTSI

IN ALIQTJOT NOVI TESTAMENTI PARTES

COMMENTARII

EX CODICIBUS PRISCIS BIBLIOTHECARUM VATICANJ3 ET VALLICELLIANYE.

I.
Lectio sancti Eyangelii secundum Mallhaeum (vi, 24): In illo tempore dixit Jesus discipulis
suis : nemo potest duobus dominis servire, et reliqua.
COMMENTUM LUCULENTH.
Quidam duos homines volunl intelligere Christum,i A thesaurus tuus, ibi est et cor tuum.
et diabolum, quorum societas esse non potest. Quae i IDEODICOVOBIS NE SOLLICITI SlTISANIM*VESTRJ3
etiitiisocielas luci ad teirebras;? quseconjunclio Chri-' QUIDMANDUCETIS. Cuuicibus plus pertineat ad corpus,
sti ad Belial? vel quaepars fideli cum infidele? sub-- quani ad animam, quare dicit: Ne solliciti sitis ani-
audilur nulla. Sed qui sint duo domini deinceps ape- mm veslrm,quid manducetis? sed animam hocin loco
rit cum subjungil: NONPOTESTIS DEOSERVIRE , ET• pro praasenlivila nosse debemus; sicut et in raultis
MAMMON/E. Non enim dixit: qui divilias habenl, Do- Scripturse locis, ut est illud David : Viri isli animas
mino servire non posse; sed qui divitiis serviunt. suas posuerunt in munibussuis; elanimameain manibus
Mulli enim habentes divitias non distribnunt eas utt nieissemper. Paulus quoque apostolus : Nec facio ani-
doraini, sed custodiunt ut servi. De qualibus dicitt mam meampreliosioremquam me. Sicut et hic cUmdi-
•
Apostolus : TAcsawriaatsi&tiram in die irm , et reve- cit Nesollicili sitis animmveslrmquidmanducelis;acsi
lalionis injudiciis Dei. Et e regione, multi habentdi-- dicauViisevestrae qualiterviverepossitis.Sedquteri-
viiias, et dislribuunt ut doraini, non custodiunt utt turquaredicat: Nesotlicilisilis animmvestrmquidman-
servi, sicut Abraham, Isaac, Jacob, Job, caeterique > ducetis,cum Paulus dicat: SoJIicitudtnenon pigri. Sed
qui suis diviliis bene praeesse noverunt, eas fideliter ibi solliciludo spirilualis inlelligenda est, iu qua pi-
distribuendo. AUTENIM BNUM ODIOHABGBIT , ETALTE-B gri esse non debemus, quia ea quae spiritus sunt,
KUM DIUGET, id est Deum; AUTUNUM SUSTINEBIT, ET cutn aviditale quaerere debemus. Ad exlerioreiu
ALTERUM CONTEMNET; non dixit odio habet, sed con- pertinens liominem, labor quidem exercendus est,
temnet, non ideo timet. Nullus enim tani demeus est, solliciludo lollenda. De qua Dorninus Judseis, cum
ul dicat, se Deuraodio habere, sed Deus illum odit, eos videret in lerrena cupiditate laborare4 dixit :
quipra3ceplailliuscontemnit,dicente propheta: Odislii Operamininon cibum, qui perit; sed qui permanet in
omnes qui operantur iniquitalem, Sicut enim ex unoi vitam mternam. Et ideo quidem opus exercendumest,
fonle dulce et amarum, utruinque simul emanare non sicul Paulus apostolus dixit: Qui non vull operari,
pqtest, ita nullus pariter duobus domiois, Deo scilicet; nec manducet. Et alibi: Operantes cum silentio man-
et divitiis,servirepotesl. Non polestisDeoservireetmam- ducenl. Et hoc est quod ait: Ne sotliciti sitis animte
monm.MammonSyrum esl,[quod Latine divilisenun- vestrmquid manducelis,:ac si dical: Qiii majora de-
cupatur. Neinopotest Deo pariter, et diviliis servire, dit; utique etminora praestabit; quia, qtii animam
quia qui Deo toto corde servierit, servns diviliarumi et corpus fecit, dabit et subsidium. NONNEANIMA
csse non polerit..Omnequodcunque plus diligit homo, PLCSESTQDAM ESGA? ETCOBPUS PLUSQUAM VESTIMEN-
hoc est avarus, aurum Deum habet, et vorantium TUM?Anima plus est quam esca, quia semper inane-
Deus venter esl. Quorumfinisinterilus, quorum Deusi C bit; esca vero perrbit. Et corpus plus quam vesti-
venter est, el gloria in eonfusioneipsorum qui terrenai meutum est, quia quamvisin cinerem redigalar, ta-
sapiunl. Et quid dicam? quodcunque auiplius diligitt men instar prioris reformabitur. Scriptum est enim :
homo quaiu Deura, utique illi est Deus, et ideo nemoi Velutamictum mulabiseos, et mutabunlur; vestinie»-
polest Deo servire, el mammonm; quia qui avarilises ' lura vero ad nihilum redigitur
sluduerit, Deo servire uon poterit: ubi enim cst KESPICITE VOLATILIA COBHQUONIAM NONSEEUNT,
 805 IN MATTH. CAP. VI. 800
«EQUE CONGREGANT INHOfiREA, ETPATERVESTXR COE- j irisUper, et quod non pelisli, dabo libi, divilias smculi,
A
LESTIS PASCIT ILLA.Dederat coinparationem de tnajore anri et arg&nli.Sed in omni multitudine divitiarum,
ad minorem; de anima ad corpus, et de niitiore ad et varietate vestium non est coopertus, sicut unum
majorem.deesca ad animam; nunc iterumde minore ex istis, snbauditur liliis agri. Non enim sericum, nec
ad majorem dat comparationem, de volucribus ad regura purpura, nec pictura textricum potest flori-
hominem cum dicit: Respicitevolatilia cmli. Quidam bus comparari. Quid enim ita rubet ut rosa? quid ita
volatilia coeli angelos intelligere voluit, propter 'il-* candet ut lilium? violae-vero purpura^ nullo supe-
lud : Volavit,inquit propheia, ad me itnus de sera* rari inurice, oculorum magis quam sermonum judi-
phin, qui non laborant. Ideo quidem visione Dei per- cium est. Fecit enim Salomon vasa aurea in domo
fruunlur, dicente Petro^aposlolo: In quem desiderant Doraini, velut ad dignilateni regiam. Sed et fercu-
angeli prospicere. Sed nequaquara ita intelligendura lum fecil Solomon de lignis Selliim,columnasquefecit
est, ut horao malus sit apud Deum quam angeli. Sed (trgenteas, ascensum purpureum, reclinatorium au-
melius est ut intelligamus volatilia cceli, aves quae teum medioclaritate constravil propter filias Jerusa-
perhuncaerem^discurrunt, unde-et aves ccelivocan- lem. Ferculum enim sanctain significat Ecclesiam,
tur: non Iaborantnequeraetunt,sedrosifo,etuhguibus coluninsevero sanctos doclores, sicut de quibusdam
pascuntur. Si inquit volatilia cceli, quorum anima jn eorum diclum est : Jacobus et Cephus, et Johannes,
cum corpore moritur, Deus sic pascit, quanto magis qui videbanlur columnm esse. Ascensus purpureus
vos qui ad imaginem Dei facti estis illis? Ralioenim sanctos significatconfessores, reclinatorium aureum,
hasc non ad numerositatem , sed ad comparalionem divinam sapientiam. De qua alibi: Thesaurus deside-
intelligenda est. Si ad numeratn intelligas, plus rabilis, requiescitmore sapienlis. Filise Jerusalem si-
sunt volatilia coeliquam homines; sed ad quantitatem, gnificanl animas sanctas. Quamvis enira sic decora-
et comparationem esl intelligendum quod dicit : tus fuisset Salomon, taraen nunquam potuit sic can-
NONNE vos MAGIS M.URES ESTISiLListid est meliores didum habere vesliraentum ut est lilium, nec purpu-
et chariores estis, et plus valetis; illa enim si. laesa reum sicut viola, ner,coccineum sicul rosa. Spiritua-
fuerilanima, eorpus interibit. Homo morilur corpore, liter per lilium signilicalur virginitas, per violas
ankna ad ccelestia tendit. Deus enim oranipotens confessores, pef rosas martyres. Salomon namque
non homines propter aves*sed aves propter homines virginitatem non habuil, sed eliara cor ejus depra-
feeil, et propter homines venit in mundum, non vatuin est per mulieres.
propter aves, quos el caro pretio emit, sicut scri- Sl AUtEMFENUM AGEIQUOD HODIE EST,ET CRASIN
ptum esl: Empli enimestispretio magno. Qois AUTEM CLIBANUM MITTITUR, DEUSSICVESTIT. Hic aperte da-
VESTMJM COGITANS POTESTADJICERB AD STATURAM „. lur intelligi quia superius omne genus herbaruni
BUAM CUBITUM UNUM? Nullus enim ad staluram suam comprehendere voluit cum dicit: Si autem fenum
cubilura anum adjicere valet; imo nec unum capil- agri quod hodie est, et cras in clibanum mittipur. Ho-
lum capitis alhum facere aut nigrum. Dandn erat die pro prsesenti tempore posuit, cras pro futuro;
comparaiio de vestimento ad corpus, sicul el de ani- ut est illud Jacob : CRASEXAUDIET MEJUSTITIA MEA.
roa data erat. Quod dicit istiusmodi est: illi relin- El Samuel dixit ad Saul: Cras lu, et filii lui, me
quile curara qui fecit staluram; qui enim corpus qua cum eritis. QUANTO MAGIS vos MINIM.<E FIDEI?Repre-
voluil mensura constituit, scilicet quam longum, henditur fides apostolorum, vel Judseorum, qui mo-
quam breve esset, ulique quod minus est dabit, sci- dicam habent fidera. NOLITEERGOSOLLICITI ESSK
licelindumentum el legumenlum, Qui enim majora DICENTES : Quid MANDUCABIMUS, AUT QUIDBIBEMUS,
contulit, nec non utriusque et minora prseslabit. AUTQUOOPERIEMUR? De esca, el vestimenlo superius
CONSIDERATE LiLIAAGRIQUOMODO CRESCUNT, NON sollicitudinem tulerat, de polu reticuerat. Recapitu-
LABORANT, NEQUE NENT.Hoc loco non specialiter li- lando subdit: Nolite sollicili esse dicentes: Quid
linm, sed omnes herbas inlelligamus, qua hieme• manducabimusaut quid bibemus? aut quo operiemur?
arefactae videntur, aeslate diversis floribus adornan- subaudilur exquisitas epulas; aut quid bibemus,
tur. Agrum mundum istum intelligamus; de quo Do- _ quot genera potionum; aut quo operiemur, vesli-
minus in Evangelio : Agerenim est mundus. Non la- menta scilicet pretiosa. HJECOMNIA GENTES INQUI-
borant in filando, nec in texendo, nec telam ordieti- RUNT.Haec,qusesuperius dicta sunt, scilicet raandu-
do, sed Dei providenlia crescunt. Dico AUTEH VOBIS, care, bibere, veslimenta^pretiosa indui, omnia isfa,
QUONIAM NECSALOMON INOMNI GLORIA SUACOOPERTUSel his similia, gentes quaesierunt, quae erant sicut
ESTSICUT UNUM EXISTIS.Quid esl quod, tot regibus equus el mulus, quibus non est inteltectus, igiiorantes
prsetermissis, qui ante Salomonera, vel posl eura Dominura. Scrr ENIMPATERVESTER COELESTIS, QUIA
fuerunt, omnibus ipsum prsetulit? nempe propter UISOMNIBUS Nonnullifuerunt qul dicefent:
INDIGETIS.
sapieittiam, vel divitias, eo quod omnibus sapien- Si Deus orane quod nobis necessariutn esl scit, quid
tior, vel ditior fuerit, dicenle sibi Deo : Quia non indigemus ei pelere? scitenira ille ouinia; aliameu
petisti tibi divilias auri et argenti, nec diet multos,ne- petendus est et rogaudus. Dicit enira ipse : Petile et
que animas inimieorum tuorum; sed sapienliam ad accipietis,qumriteel invenietis.Laboribus eliam ma-
i nuum nostrarum vivere debemus; quia primo lio-
' discernendumbonumetmalum, eccededi tibisapienliam
addiscernendumbonumel malum,ecce dedi libisapien- uiini dictum est: Ih sudore vultus tui vesceris pane
tiam ut sis sapiens super omnes qui fuerunl ante le. tUO.QUiEIUTE AUTEM PRIMCM REGNUM DEIET.JUSTITIAM
807 LUCULENTII 808
EJUS, ET UJEC OMNIA ADJICIENTUR VOBIS. RegUUttlDei A remunerari mereamur. Et omnia hmc adjicienturvo-
multis roodis accipilur, sed hic aut Filii Dei, aut bis; scilicet superius dicta adjicientur vobis. Non da-
Scriplura sacra inteliigilurregnum Dei, quod utrum- buntur dixit, sed adjicientur; quia quidquid iu prae-
que quaereredebeiuus. Filii Dei, sicut dicil prophela : senti accipimus, vile est ad comparationeni superno-
Qumrile Dominum, et confirmamini,qumrite faciem rum praemioruin; etideo prius illa quse majora sunt
ejus semper. Yel Scriptura sacra, quam legendo et petenda sunt, scilicet regnum Dei, et justitia ejus, ut
perscrutando, invenire possumus, qualiler justitiam isla quse necessariasunt corpori adjicianiur, iusuper
et praeceptaejus custodiamus, vel qualiter ab ipso et majora denlur.

II.
Leclio sancli Evangelii secundum Joannetn (I, 29) : In illo tempore vidil Joannes Jesum
a Nazareth venienlem ad se, et dicit ei: Ecce Agnus Dei, etc.
HOMILIA« LUCULENTII.
Recte bealus Joannes agnum appellat Jesum B I carnemFilii hominis, et biberilis sanguinemejus, non
Dei Filium ; agnus enim quia innocens. Iste est hubebitisvilamin vobis. Et iterum : Qui manducal
agnus de quo multo aote dixerat Isaias: Tanquam carnennneam, el bibitsanguinemmeum, inme manet,
ovisad occisionemductus est, et sicul ignus coram et egom eo.
tondenlese obmulescel, el non aperuil os suum. De Sed quaeri potest cur Dei Filius ad baptisraum
quo agno Joannes in Apocalypsi: Agnus qui cccisus vemre voluil, cum non haberet peccatum, quod illi
est a vobisa conslilutione mundi; quia agnus occisus necesse fuisset expiare ? Certe quia futuri erant iu
est in Abel, olfertus [Ita Cod.\ in Isaac, iininolatus Ecclesia catechumeni excellentiores genere, qui de«
in ./Egyplo; quia ipse in mundum veniens adimplevit dign&nturvenire ad baptismum, dicentes apud se-
in veritate quidquid aute de eo per Dguras dictum metipsos: Hoc sum acceplurus quod habet ille? ego
Vel gestura fuerat, cum vesperascente muudo pro melior sum illo et illo lidele; ut horum superbiam
nobis in ara crucis est immolatus, Apostolodicente : frangeret, venire dignatus est ad baptismum servi,
Etenim pascha nostrum immolalusest Ckrislus. ECGE quasi alloquens superbienlem dicat : Quid te extoJ-.
AGNUS DEI. Ecce parlicula adverbium esl ostenden- lis? quid te extendis? quanta potestate est gralia
tis: quiaenim heatus Joannes oculo vidubal, digilo tua? qnanta excellentia? Nunquid major potes esse
ostendebal, recte dicebat: Ecce Agnus Dei. Dicti Q ( quani me [Ita Cod.]1 Si ego veni ad baptisinum
sunt et apostoli agni, Domino dicente : Ecce ego servi, ut dedignaris venire ad baptismum Domini?
miltovos sicut agnos inler lupos. Bene agni, quia in- Yel certe baptizari voluit, ut omnihus aquis sanclifi-
nocentes, .juia simplices; veri enim agni instar [Cod., caiionem daret et purificalionem. Sive eliam ul Ve-
vero agno inserat], de quo superius diximus. Agnus leri Teslamento Unemdaret, et Novum inchoaret.
crat et Joannes, quia et ipse innocens quantum Ipse enim tandiu sub lege fuit, quandiu bapiizatus
Chrislus. Omnes enimcum peccato nascimur, dicente legi VeterisTeslamenli linem, et graiise sancti Evan-
propheta : In iniquitaiibusconceplussum. Solus ille gelii inilium daret. Baptizari voluit, ut oinnetn hu-
sine peccato venil, solus inacula peccati caruit. Ve- mililatem docerel. Unde, sicut alii dicunt evangcli-
nit euim iu similitudine carnis peccati, lamcn sine stae, cum veniret ad Joannemui baptizaretur ab eo,
peccalo. Qui peccalumnon fecit, nec invenlusesl do- ait illi Joannes : Tu ad me venis baptizari? ego a te
tus in oreejus. Carnem assumpsit de Adam, pecca- debeobaptizari. Et Dominusei: Sine modoimpleatur
tui') non assumpsit. Et ideo quia non assumpsit de omnis juslilia. Quid est implealur ontnis justitia,
noslra massa pcccalum, ipse est qui tollit peccatum nisi irapleatur omnis humilitas ? Ac si dicat :
nostrum. Sed dicil aliquis, quid nobis prodest ille Mori veni, baptizari non veni. Mori habeo pro
Agnus Dei? Ecce agnus Dei, ecce qui lollit peccataj} D hominibus, baptizari non habeo pro hominibtis.
mundi. Tulit peccatum mundi, quia signa et miracula Et cerle suscipere debuit baptismum a hono
faciens, csecosilluminavit, mortuos suscitavit. Insu- servo, qui passionem suscepit a malis servis.
per cui volebat polenlialitcr dicebat: Dimillunlur HlCESTDE QUO DIXIT: POSTMEVENITVIR,QUIANTE
tibi peccata lua. Tulit eliam peccata mundi, cum MEFACTUS EST.Ubi hoc dixerat Joannes de Domino?
pendens in cruce, aperto lalere emanavit sanguis et ubi interrogatus a sacerdotibus et levitis negavit se
aqua. Hinc de eo Pelrus dicit: Peccala noslra pertu- esse Chrisluin, Eliam, atque prophetam. Adhucillis
lil in corpore suo super lignum. Tollit quotidie pec- percunctautibus: Quid ergo baptizas? si lu non es
cata mundi per participalionenicorporis et sanguinis Chrislus,nequeEhas, nequeproplieta;respondil el ail:
sui. Ferunt enim quia sicut slipulam consumil ignis, Ego baplizo in aqua, medius autem veslrum sletit,
sic rainora peccata per pariicipationem corporis et quem ves nescilis. IIoc ipsum recapi.tulal dicens:
sanguinis ejus. Ipsc euiiii dicil: Arist manducaveritis Posl me venilvir qui anle mv fatlus est. Virum rcclc
a lta Codd. : modo commentum; niodo homiha; roodoexpositto,
809 IN JOAN. CAP. I. 810
appellat, de ipso enim propheta dicit : Ecce vir, .A qumriteillum. Et Dominus dicit discipulis : Estote
Oriens nomenejus. Post me venit, qui postmoduin prudentes sicut serpenles, et simplices sieut co-
natus est; Praecessitenim bealus Joannes Dei Filium lumbm.
in conceplione, in nativitate, in passione.,Qui anle ETEGONESCIEBAM EUM.Quid esl quod dieit nescie-
me factusest, id est praelatus est mihi, QUIA PRIOR ME bara eum? cum jam tot eftanta tcstiraonia perhibue-
ERAT : prior me erat quia in principio eratVerbum, rat; jam enim digilo ostenderat eum, jam dixerat
et Verbumerat apud Deum, et Deuserat apud Deum, ecceAgnus Dei. Si enim nesciebat eum, quomodo ad
et Deus eral verbum. Prior Joanni, prior et Mariae, se venienti ut baptizaretur dicebat: Tu ad me venis?
jpse enim fecit Mariam, et ipse natus est per Mariam. ego a te debeobaptizari. Sed intelligendum est quia
Prior etenim et omni creaturae, sicut ipse dicit in aliquid in eo non noverat, et aliquid noverat. Nove-
Sapientia : Dominusposseditme in initioviarumsua- rat Dominum, noverat Dei Filium , sed nondum no-
rum, anlequamquidquamfacerela principio. El: Ante verat polestatem baptizandi sibi Dominum retentu-
luciferum gcnui te. ET EGONESCIEBAM EUM;SEDUT rum, el in neminem servorum translaturum. Hoc
MANIFESTETUR INISRAEL , PROPTEREA VENIEGOINMUN- uoverat et hoc didicit per columbam. Si enim daret
DUM , INAQUA BAPTIZANS. Ut manifeslaretur in Israel alicui polestatem, forsitan aliqui eligerent sibi san-
dicit, id esl ipsi populo Israel. Proplerea missus esl ]B ctiores viros a quibus baptizarenlur. Sed sive bonus,
Joanues in aqua baptizans, ut mauifesiarel Dei Fi- sive malus baptizet in minislerio in potestate ; hic
lium populo Israel, quia occullus veniebat, ul vix a enim qui bapiizat, sive adulter, sive castus, sive
paucis vel anullo cognoscipoluisset. Unde ipse Joan- ebriosus bapttzet, hic est qui baptizat. Sive columba,
nes alibi ait : Ego baplizoin aqua, medius autemve- sive milvus haptizet, hic est qui baptizat. Pelrus
strum stat quem vos nescitis. Aqua lanlummodoba- baptizet, Paulus baptizel, Judas baptizel, hic esl qui
ptizabat, peccata diniittere non poterat, sicut el baptizat, qui peccata dimillit, qui Spirilum sanclum
niodo sacerdotesin Eccksia faciunt. Corpora tingunt tribuii, qui discipulis suis dicit : Joannes baptizavit
aqua, c*teruni [Cod., caetera]peccata nullus dimit- aqua, vosautem baptizeminiSpirilu sancto. Hoc ne-
tere potest, nisi solus Deus. sciebat de Dominobealus Joannes, et hocdidicit per
ET TESTIMONIUM PERHIBUIT JOANNES,QUIAVIDISPI- columbam. SEDQUIMEMISIT BAPTIZARE IN AQUA, IPSE
RITUMDESCESDENTEM. Alius evangelista dicit, quia MIHIDIXIT: SUPERQUEM VIDERIS SPIRITUM DESCENDEN-
baptizalus Dominus confeslim ascendil ab aqua, et TEMETMANENTEM SUPCR EUM,HICEST QUIBAPTIZAT
ecce aperti sunl ei cmli,el vidil Spiritum quasi colum- INSPIRITU SANCTO ETIGNE.Et testimonium perhibuit
bam descendenlem,et mansil super eum. Aperiuntur Joannes dicens : QUIAHIC EST FILIUSDEI. Vidit
coali baptizalo Doinino,el descendil Spirilus sanctus iC neaius Joannes ccelos aperlos super Dominum, vidit
supereum, ut nobisdareturinlelligi quiaomnis homo Spiritum sanctum descendenterain columba. Audivit
antequam veniat, ad baptismum aditum regni coele- vocem Patris dicentem : Hic est Fitius meusditectus.
Elis clausum habet propler originale peccalum, sed Et ideo dicebat : EGOVIDI,ETTESTIMONIUM PERHIBUI,
in baptismo egreditur spirilus malus, et incipit ha- quia hic esl Filius Dei. Sed notandum esl, quod dicit:
bitare Spirilus sanctus, dicenle Apostolo: Scilis Super quem videris Spiritum descendentemet manen-
quia templumDei eslisvos, et Spirilus sanctus habital tem super eum. Sic enim descendit Spiritus sanctus
in vobis.Habes hoc in loco totain Trinitatein com- super Dominum baptizatura, ul nunquam ab eo dis-
prehensam. Pater audilur in voce, Filius in nomine, cederet. Nullum enim fecil peccatum, nro quo ab eo
Spirilus sanctus demonstralur in columba. Sed quid discedere debuisset. Sed non diceret manentemsuper
esl Spiritus sanctus, non jam alterius avis simililu- eum,nisiasanctis aliquoties discederet; autper raalas
dlne demonslrari voluit, nisi a eolumba. Cerle quia cogitaiiones, aut per mala opera. Scriptum est enim :
columba siuiplex est animal, atque a malitise faece Spiritus sanclus disciplinmeffugielfictum. Et iterum :
alienum. Ut ostendal quia nullus nisi simplex fuerit Perversmenim cogitationesseparant a Deo; non est
effeclus,Spiritum sanclum accipere polesl. Quidam enimhomosuperterram quifaciatbonum, etnon pec-
enim in corvi specie Spiritum sanclum accipere vo- " cel. Sicut aposlolus dicit : Si dixerimus quia pecca-
luerunl, sicul fuit Simonmagus, qui sanctis apostolis lum non habemus,nos ipsos seducimus, et veritas in
pecuniam obtulit dicens : Date mihi hanc potestalem, nobisnonesl. Et iterura : In muttis offendimusomnes.
ut cuique manus imposuero, accipiat Spiritum san- Cauerum super Dominum baplizatum venit, ut ab eo
clum. Emere volebal, quod charius venundarel, et nunquam discederet. Et ideo in solo Filio sibi com-
ideo audivit a Petro : Pecunia tua tecumsil in perdi- placuil Paler, sicut dicil: Tu es Filius meus diltctus,
lione, quia exislimasli donum Dei pecuniis possideri. in le complacuit, Et prophela : Juravit Dominus et
Nonerit libi pars, nequesors in sermone isto, Ergo non pxnitebit eum. De morlalibus vero scriptum est
qui Spirilum sanctum accipere desiderat, in colum- Dominumdixisse : pcenilet enim me fecissehomintm
ba, id esl in simplicilale, illum quserere debel. Pro- super terram.
pter illud quod scriplum est: In simpticitatecordis

PATROL.LXXIl. 26
 III.

Lectio Epistolee beati Pauli apostoli ad Romanos (xn, 1): Fratres obsecro vos per misericor-
diamDei, ut exhibealis corpora hosliam viventem, sanctam, Deo placentem. rationabile
obsequium veslrum.
COMMENTUM LUCULENTII.
Dixerat PaulUsapostolus superius, qualiter omnis A nibus reclm, quarum finis usque ad profundum inferni
observatio mandatorum Dei transisset de Judaeis ad demergitur ; et ideo necesse est ut nuusquisque de
ei eos qui bono quod agit non hominibus, sed Deo placere stu-
gentes. Jam nunc Omnes, scilicet gentes,
de ciicumcisione ad fidem veneranl, hortatur ut deal, ne dicatur ei : liecepisli mercedemtuam. Quod
fidem quam acceperant inconcussara servarent. Imo qui fecerit, hostia Deo placila effici poleril.
vero sicut ante consueverant hostias mortuorum ani- RATIONABILE OBSEQUIUM VESTRUM. Ad hoc pertinet
nialium, sic jam ineijierent se ipsos hostiam vivam qitia supra dictum est quod offerebant vitulos, arie-
offerre Deo, dicens : OBSECRO VOSPERMISERICORDIAM les, et horum similia. Quod ilji faciebant canmliter,
DEI. Inter rogare et obseerare lioc interesl, quta nos modo spiritualiter; quod illi jn ligura, nos in
rogamus de minimis, ohsecramus pro maximis. Sed verilate facere debenius. Quia sicut Apostolus dicit:
obsecrabat Aposiolus Romanos, id est, obuixe roga- Omniain figura conlingebantillis. Et ideo raiionabile
hat, dicens : Obsecrovos per misericordiam Dei. Ac obsequiuin nos pracipit exhibere Apostolus dicens:
si diceret: Per illius misericordiam vos obsecro, Rstionabile obsequiumvestrum. Inter rationale et ra-
qui vosvocavilde tenebrisin admirabile lumen suum, tionabile lianc dislantiam dicunt esse doctores, ut
et per illain misericordiam vos obsecro, qua recon- rationaie pertineat ad raiionetn et opera bona ; ra-
eiliati eslis Deo, non per philosophiam, nec per ali- 3 tionabile vero ad discretionem. Et bene dicit raliona-
quam mundanani sapientiam, non per polenliam, bite obsequium veslrum, quia illud quondam obse-
noii per suasoria verba, sed per Dei misericordiam quiutn vestrum non erat rationabile. Stultum est enim
vos obsecroqua regeneraii estis in fonte baptismi. ut vivo Deo et invisibili morlua cadavera offerantur.
Quid vero eos obseeret, aperit cuin subjungii : UT Sicut enim morluum vivo obsequium non pwstat, ita
EXHIBFATIS CORPORA VESTRA HOSTIAM VIVENTEM. MOS
nullus immortali et iucorporeo Deo vitulos seu arie-
fuit fiiiis Israel, el lex prsecipiebai, ut offerrent sa-
les digne potest offcrre. ET NOLITE CONFOUMARI HUIC
et
crificium Deo, vilulos, arietes, hircos, agnos, lur-
SJICULO, SIDREFORMAMINI INNOVITATE SENSUS VESTRI.
tures, seu columbas, et caeteta quae in lege praeci- Saeculumnou ambitus cceli et terrae,
in quem solem,
piebanlur. Sed quod illi carnaliter faciebant pecu- lunam, slellas, arbores appellant, quibus nulius se
dibus, nobis incorporibus nostrisspecialiterconvenit. conformare polest, sed amatores saeculi dicunfuf.
Elenim corpora uostra, el hostia sunt et viva. Hoslia Fitii autem regni ejicientur in letiebras evleriores. Cui
scilicet, quia mortificatur caro; viva, qtiia vivifica-
saeculo, id est amaloribus sseculi, nullus se confor-
lur spirilus secundum ejusdem apostoli prseceptum raare debet, quia scriplum est: Qui letigerit picem,
dicenlis : Morlijicate membra vestra qum sunl super „ inquinabitur ab ea. Sic quicunquese stulto conjunxe-
lerram. Vel quia in bonis inhabilat ille qui dicit : I rit, communicaveril operibtts ejus. Cum sancto san-
Ego sum via, veritas, el vita. El de quo Apostolus : clus eris; quod ille facit qui opera carnis a se repel-
Habilare Christum per fidem in cordibus veslris : ve- lit, etfructus spirilus operattir. Qui vero fornicaiionum
teresnamque offerebantDeohostias pecuduin moriuas, itnpudicitiaeet immunditiaeservit, conformat se huic
sed nunc jam bostiaiii vivam offerimus nosmetipsos, saeculo, hoc est amatoribus saeculi. Sed nos polius
quando vitia et peccata in nos mortificamus, et vir- reforuiari debemus, nnn exlerius, sed interius, sicut
tutes nulrimus ; implentes illud quod ideurApostolus dicil : In novitatesensus
vestri, quando deponentes
ait: Ul sciat unusquisqueveslrumsuum vas possidere| velerem hominem induimus novum. De
in sanctificalione et quo idem
in sanctificatione el honore. Vas
: Si exterior homo nusler corrumpilur, is
houore possidemus, quando in nobis vitia maclamus,' Apostolus tamen qui inlus est renovalur de die in diem. Et alibi:
et per bona opera sancti efficimur, Dominodicenle :
Renovumiriispiritu mentis veslrm. Tunc refonnamur
Sancli estote, quia ego sanclussum Dominus Deus ve- iu novitale seusus coslri, quando muhdamus nos ab
sler. Et Psalmista : Cor conlritum et humilialumDeus omni inquinanisnlo cafnis et spiritus. Quod qui f -
non spernit. Multividenlur vivere, sed mortui sunt. dicilur illi a Deo : Tbta pulchra es dmica, et
cerit,
Sicul de vidua scribit Paulus : Vidua in deliciisvivens,' macuta ulla noa est in le,
n
morlua esl. Et Psalmista de talibus : Descendant ini U
infernum vivenles.Hi tales non offerunt semelipsoss UTPROBETIS QU<E SIT VOLUNTAS DEI BONA ET6ENF..
vivamhostiamDeq,Sanclain, Deo placeniera. Curadixitt PLACENS ET PEBFECTA, Volunlas Dei quae sit, nullos
sanctatn, subjecit : Deo ptacentem; quia multi viden- ajtprobare potest, nisi fuerit reformatus in menie, et
lurhomitiibus sancti, sed ante Deum reprobi sunt;; a votuslate vitaeraundalus. Sicul enira probat limno
de quibus scriptum est: Sunt vim qumvidentur Iwmi- cihura. ulrum salsum an insalsum sit, duice an aaia-
 813 1N CAP. XII AD ROMANOS. 814
rum, calidum an frigidum, ita tribus qualilatibus A rami, ut ego inserar. Bene propler incredulitatem
probaiur volunlas Dei. Aut enim in cogitaiione, lo- fracti sunl, Tu aulem fide slas. Noti allum [Cod., au-
culione, et opere approbamur, aut reprobamur; tem] sapere, sed time. SED SAPERE ADSCBRJETATEM.
quia bona est voluntas Dei iu cogiialione, benepla- Sobrielas, ut a majoribus traditur, una est ex qua-
cita in locutione , perfecta in operatione. In mnltis tuor virtutibiis principalibus, quae sunt pfudentiaj
videtur voluntas Dei bona, et bi'neplacita et perfecta, fortitudo, lemperautia, ntque juslitia. Teraperantia
sed non esl bona : qui deraolitintur facies suas, qui ipsa est et sobrietas, quaenou solum exterius, proplec
eleemosynam, orationem, et oiiinia quae faciiint, non, illud : Attendite ne graventur corda vestra in crapula
propter Dominum, sed propter favores hominum fa- et ebrietate, sed inlerius habenda est. Ergo sapere ad
ciunt; Quod Apostolus faciebat qui dicebat: Si ho- sobrieiatem, temperale sapere. Unde et idem dicit :
minibus placere vellem, Christiservus non essem. Sed Non alla sapieutes,sed humitibusconsentienles.Et alia
in illis esl voluntas Dei bona, et beneplacens et per- Scriplura : Alliora te ne qumsieris, et forllora te tie
fecta, quodcunquefaciunt. Sicut enira, verbi gratia scrulatvs fueris.
dicaih, granum tritici cadens in terram, surgit in ET UNICUIQUE SICUTDEUSDIVISIT MENSURAM FIDEL,
herba, elevalur in calamo, acuitur in spica, sic vo-
luntas Dei, ut dixi. Voluntas Dei bona in cogitatione, B R Subauditur, ita sapiat. Et recte dicil, mensura fidei,
quia quanio quis fideni babet, lanlurn accipit donum
beneplacita est in locutione, perfecta in operatione. sancti
Hinc enim scriptuin est : Corde enim creditur ad ju- Spiritus. Non quantum vult quis accipit, nec
unus orania, sed inter omnes : Alii enim datur per
slitiam, ore confiielur ad salutem. Aliler : voluntas
Dei bona est in conjugatis, beneplacita in continen- Spiriium scrmosapientim,atii sermoscientim,secundum
eumdem Spiritum. Dividens singulis proul vult. Et
in
tibus, perfecta virginibus; vel bona in spe, bona
iteruni : Unicuiquedatur in manifestalionespiritus ad
pleniter in fide, perfecla in charitate. El ideo ad-
inonet apostolus Paulus, ul in omni actu nostro, sive utiliiaiem, juxla propriam scilicet capacitalem, quati-
tum humana fragilitas cajere potest. Buic simife
cogitandi, sive ioquendi, sive aliquid laciendi, iliud est : Habentesdcnaliones
secundumgratiam qum dala.
semper tota intenlione quseramus, quid Dco placilum est
sit. vobis, differentes.SICUTENIM INLNOCOBPORE MUL-
TAMEMBRA HABEMUS, OMNIAAUTEM MEMBRA NONEUMDEU
DlCOENIM PERGRATIAM, QUJEDATAEST MIHIOMNI-
BUSQUISUNTINTERVOS,NON PLIISSAPERE QOAM OPOR- ACTUM HABENT,ITA MULTI UNUM CORPUS SDMUS 1NClIRI-
TETSAPERE. Moresolito Apostolus per gratiam sibi STO.Physiee loquitur apostolus Paulus, disputans de
dalam loquitur, non in suasoriis humanae sapientise membris homintim. Quis enim dubitare potest quod
multa sunt membra iri corpore, sed non unum actuin
verhis, noii per philosophiam , ncc inanem jactan- f, C
liabenl? Quia nec manus loquitur, nec os operatur,
tiam, sed per gratiam sibi datam loquilur. Esl enira
ntiilta differentia per graliam loquentis et per huma- nec audiunt nares, nec odorantur aures; sed oculi
nam jactantiam. Mulli enim eluculenlo sermone et vident, aures audiunl, os loqtiitur, nares odorantur,
sed manus operanlur, pedes discurruut; tamen ununi
composilo loquuntur rhetorice, auditores suos
non sedificanl; neminem enim ad compunclionem est corpus, et orania inerabra se indigeni. Non cnim
possunl incilare, quia quod verbis dicunt, operibus possunt manus dicere auribus : Non estis mihi neces-
destruunt. Hi tales nou loquuntur per gratiam , quae sarim [Cod., necessarii]; nec aures manibus: Opera
data esl Paulo. El e regione sunt alii, qui non ma. vestra non indigemus. Sed si quid palilur unum mem-
gna eloquentia, sed simpliciter tantum et incoinpo- brum, compaliunluromnia membra,dicenie Apostolo :
siie loquunlur, atiamen audilores suos etmultos in- Vos estis corpus Christi, el membrade membrisveslris.
fidelium converterunt polius bonum operando. Et Sed neque omnia membra eumdera actum habent,
boe est loqui per gratiam, quaedata est Paulo. Omni- quia alius est iti Ecclesia oculus videndo ; alius os
bus qui sunt inter vos, scilicet presbyteris, diaconibus, qui recte praedicat; alius manus bonum operando,
et omnibus qui stint in ecclesia. Sed quid est quod lamen non potest alius alio [Ita Gqd.] dicere : Non
dicit, non plus saperequam oportetsapere? cum nullus j> D te indigeo, quia omnes nos indigemtis ; sicut prae-
pleniter omnia possit scire, quia nec oculus vidit, nec dicaior quilibet non potesl dicere subjectis: Non vos
auris audhil, quanla el quaiia prmparavit Deus dili- indigeo, quia necesse habei sumptus accipere ut va-
genlibusse. Et ilerum : 0 altitudo diviliarum sapientim leat implere officium sibi conmiissum. Dicit enim
et scienlimDei! quam incomprehensibiliasunt judicia apostolus Paulus: Si nos vobisspirilualiaseminavimus,
ejus, et invesiigabilesvimejus! Ex parte enim cognosci- magnumestsi carnalia vestra melamus?SINGULI AUTEM
mus, et ex parte prophetamus. Et hic dicit: onines ALTER ALTERIUS MEMBRA, id est, ego libi sum oculus,
schisniatici,omnessuperbi,qui raale de Deo sentiunt; ille mibi pes, tu mihi raanus : sic invicem onera no-
omnes, qui ea docent quae nec Dominus nec apostoli slra portamus, ununi corpus sumus, et alter alterius
docuerunt, hi oranes pius sapiunt quara oportet membra, implentes illud : Aller allerius orieraportale,
sajiere. Potest in adversos superbos Uomanos, qui el sic adimplebilislegem Chrisli. Ei hoc in Christo
se exiollebant adversus olivam, quibus idem dicit: jesu, quia in ipso nobis, et per ipsum omnis tole-
JVo7tgloriari adversusramqs ; quod si gloriaris, non tu rantia dalur, et dilectio,- ut alteruirum sufferre pos-
rddieem portans, sed radix le. Dicil ergo : Fracti sunt simus.
 IV.
Lectio Epistolee beati Pauli apostoli ad Romanos (xn, 6): Fratres, habenles donationem se-
cundum gratiam, quw data est vobis, differentes.
COMMENTUM LTJCULENTII.
Dontim non ex nostro, sed ex donantis pendel A luas mlernitales. Qui EXHORTATUR IN EXHORTANDO.
arbitrio. Sed donationes quoedonanlnr, quas in se- Inler docere et exhortari hoc inlerest: niajor est
queulibiis Apostolus enumeratus est, superius per- qui docet quara qui exbortatur; doccre non polest
tinent ubi dixerat : In uno corpore mulla membra nisi sit doctus , quia qui non fuerit discipulus veri-
habemus; el recie donationes vocanlur, quia desuper tatis, erit magisler erroris. Exhorlari vero onines
dantur : Omne enim datum oplimum et omne donum possumus dante Deo, qui bonum operatur, et caele-
•perfeclumde sursum est. El illtid Pauli: Quid enim ros ad peragenduin liortatur. Hinc Aposlolus dicit
habes quod non accepisti, el si accepisti,quid gloriaris, ad Tituin : Hmc loquere et exhortare. Et Dominusin
quasi non acceperis? Et rccte dicit : SECUNDUM GRATIAMEvangelio : Sic luceat lux veslra coram hominibusui
HVMDATA ESTVOBIS, DIFFERENTES ; quia quantum gra- videanl opera vestra bonu, et cjlorificentPatrem ve-
tia sancli Spiritus tribuit, tanlum quis accepit, sicut slrum qui in cmtis est.
Superius dixerat: Unicuique sicut Deus divisit men- Qui TRIBUITIH SIMPLICITATE. De eleeiuosynariis
suram fidei. Nou enim quilibet boc aut illud quod dicit, qui egentibus necessaria jiraebent. Propter
vult accipit, sed gratia sancti Spiritus illi largiri di- illud : Cum videris nuduin, operi eum, et carnem
gnatur. Et bene differentes, quia differt una donatio tuam ne despexeris.Quod qui facit, cum simplicitale
ab alia. Ego enim habeo quod alius non habet, et lu gJ debet facere, non cum irrugata facie. HUarem enim
habes quod ego careo , el ille alius habet quod nec dutoreiu diligil Deus; et si hilarem diligit, tristem
ego nec tu habemus. Sic differt una ab alia dona- sine dubio odit. Et alibi: In omni dalo hilarem fac
"tione. Atii dalur per Spirilum sermo sapienlim, alii vullum tuum. Yel cum simplicitate facit, ne laudem
sermo scienlim.Nullus omnia habet nisi ipse solus , captetur ab liominibus. Et propter illtid : Cat» facit
super quein septiformis Spiritus requievil, cui non elemosynam, nescial sinislra lua. Qci PR^ESTIN SOL-
ad mensurara dat Deus Spiritum. Caeierurn Udeles LICITUDINE. De his dicit, qui prsesunt in Ecclesia ,
inler omues habent omiiia. qui locum magisterii accipiunt, admunet ut sulliciti
SlVEPROPHETIA SECUNDUM RATIONEM FIDEI.Jam in- sint supra gregem sibi commissum, ne aliquis pro-
cipit enumerare donaliones quae sint, primo locoi pter ejus inertiam pereat, et dicatur ei: Sanguinem
ponens prophetiam. Prophetia dicitur quae non ini ejus de manu lua requiram. Quos idem admonet di-
pra>senti videlur, sed in fuluro proiendit. Et bene; cens : Altenditevobis et universo gregi. Et iterum :
dixil, secundmn ralionem fidei, quia fides illam pro- Pascile qui in vobisesl gregem Dei. Qui MISERETUR ,
mecuit. Nam lex vel proj>hetia secundum Ddem da- INHILARITATE facere debei, juxla praefalararationem.
tur, quia quantum quis habet fidem , lanlum accipitt Vel qui nescienti litteras itnbuit, cum bilaritale fa-
a Domino, Chrislo dicente: Sicut credidisti, fial ti-. Q ( cere debet, sicut dictum esl: In omni dalo hitarem
bi. Et : Si bene habueritis fidem ut granum sinapis,t fac vullumtuum. DILECTIO SINESIMULATIONE. Fingere
dicerelishuic monli: Tollere el miltere in mari, obedi- reproborum esl, qui timent ne puniantur; diligere,
rel vobis. Et in Veleri Testamenlo Iegimus quosdarai filiorum, et ideo nulla finctio debet esse in Chri-
per (idem Deo placuisse; sicut Abraham, de quo) stiano. Multi videntur diiigere foris, interius machi-
scripium est: Credidil Abraham Deo, el pulatum estt nantur malum : quorum lypuni Joab tenuil, qui le-
ilti ad jitstiiiam. Sed magis in Novo. SIVE MINISTE- nens manu sua menlum Amasse, defixii gladium iu
RIUM [ Cod., mysterium]; IN MINISTRANDO. De mini- ventrem ejus. De talibus scriptum est : Simulator
slris Ecclesiaedicil, scilicel diaconibus, stibdiaconi- ore decipil amicumsuum. El Psalmista : Vana loculi
bus, ct caeteris ordiuibus, quoequi accipit, fideliterr sunl unusquisque ad proximum suuin. El iteruin :
et sollicite exercere dehet, propler illud : Quis pulass Qui loquunlur pacem cum proximo suo, maia autem
esl fidelis dispensalor et prudens, quem consliluilDo- sunl in cordibuseorum. Sed viri Chrisiiani dilectio-
minus suus super famitiam suam? El si quis niiiii- ne , sicut dixi, non simulata debent esse, sed cum
strat, tanquam ex virlule quam administrat Deus. i. exhibitione operis, propler illud : Qui viderit fratrem
SIVEQUIDOCET IN HOCTRINA. De doctoribus Eccle-;- suum necessilalempalienlein, el cluuserit viscera sua
siae dicit, qui niinisleriuni pruedicalionisacceperunt;
it D ab eo , quomodocharitas Dei manet in eo ?
ftdeles servi, el non abscondunl quod acceperunl. ODIENTES MALUM , A-DIUERENTES BONO.Odientes
Scriplum esl enim : Sapientia abscondita, et the- '.- malum, id cst diaboluni, de quo Dominus dicit in
saurus invisus, qum ulitilas in utrisque ? Et Daniel il Evangelio : Malus homo superseminavit zizaniam trj
dicil: Docli fulgebunt ut splendor firmamenli; el quid medio tritici, el abiit, el venil malus, et rapuit. kd-
ad justitiam erudiunt plurimos, sicul slellm in perpe-
'.- hmrenlesbono, id est Chrislo, dicenles cuni Psal-
817 1N CAP. XH AD ROMANOS. 818
mista : Mihi autem adhmrereDeo bonumest. Aliter: ,Vdelur, non est spes, sed quae non videtur. In omni-
odit malum , id est vitia et peccata. Adhaerenles bo- bus enim quae palimur propter spem gaudere debe-
no, virlulibus spirilualibus, quas enumeral Paulus mus, monente Jacob aposlolo : Omne gaudium exi-
dicens : Fruclus est spirilus, charitas, gaudium, pax. slimale vos, fralres mei, cum in variis lentationibus
patienlia, et caetera his similia. Non enim sufficit incideritis. Spe gaudenles, INTRIBULATIONE PATIENTES.
odire malum , nisi e conlrario adhsereatur bono. De De gaudio enim spei lolerat tribulationes, scilicet
quo Psalmista dicit: Declina a malo et fac bonum. mullo majora esse quaepro illis promissa sunt prae-
Ante cerle malum odire debemus horainem , scilicet mia. Et ideo in omnibus tribulationibus gaudere de-
non naluram ejus, sed vitium. Sicut ille faciebat qui bemus, propler illud : Beati qni persccw.ionempa-
dicebat: Iniquos odio habui. Adbaerere bono pro- tiunlur propterjusliliam. El iterum : Si quid patimini
pter illud : Cum sancto sanclus eris. CHARITATE FRA- propter juslitiam, beali.
TERNITATIS INVICEM DILIGENTES. Ibi est enim vera ORATIONI INSTANTES. Necessaria est valde oralio,
fraternitas, ubi est vera charitas, et ideo invicera quia ut tribulaiio possit tolerari, precibus est insi-
diligere dehemus, dicente Domino: In hoc cogno- stendum. Praestat enim vobis auxilium in adversis
tcenl omnesquia mei estis discipuli, si dileclionemha- oratio assidua. Et ideo praecipit orationi insistere.
bueritisad invicem.Sciendum est enim quia fratres \3 Et Dominus in Evatigelio : Orate ne fiat fuga vestra
uterini in tantum se diligunt, ut unus pro alio morti hiemcvel sabbolo.Et Pelrus : Vigilate itaque orantes,
se tradat. El si illi tanlum se diligunt, quanto ma- omni tempore. NECESSITATIBUS SANCTORUM COMMUNI-
gis spirituales se debent diligere I Omnes enim re- CANTES. Dnpliciter intelligi potest, scilicet ut sancti
dempti in Christo fratres sumus, Domino dirente : tribulantur, sic cum illis contribulemur, propter il-
Omnes enim vos fralres estis. De qua fraterniiate lud : Si fuerimus socii passionum, simul el remrre-
sanclus David dicit: Ecce quam bonum et quam ju- ctionis erimus. Et illud : Scientes eamdem passionem
cundum, habitare fralres in unum! HONORE INVICEMei, qumin mundo est, verm fraternitati fieri. Vel certe
PRJEVENIENTES , id esl antevenientes. Omnes enira ad fidem venienles , infideles eorum subslantiam
nos invicem diligere debemus et honore prsevenire, diripiebant, quos idem Aposlolus laudat: Nam et
propter illud: Cum vocaius fueris ad nuptias, non vincti compassi eslis , et rapinam bonorum vestrorum
discumbasin proximoloco. Dicit et alibi idem : Alter cum gaudio suscepistis. Horlabat a caeteros Aposto-
alterius onera portate, et sic adimplebilis legemChri- lus : Recordamini fratrum [Cod., fratribus] qui eranl
tli. Nonenim debes exspectare ut quis le prius dili- in Jerusalem. Sicut tunc , ita et nunc, necessilatibus
gat, sed tu polius eum debes praevenire diligendo, sanclorum communicandum ; hoc est in cibo, et po-
quia si te alius prior diligat, jam non lam magnam C tu , et vesiimenlo, et in omnibus quaeindigel frater.
habes mercedem. Si enim diligis eos qui te diligunl, Qwienim habueril subslantiammundi, et videril fra-
quam mercedemhabebis? nonne elhnici hoc [aciunt ? trem suum necessitalempatienlem, et. clauserit viscera
SOLLICITUDINE NONPIGRI.Superius dixeral, qui sua ab eo , quomodocharitas Dei manet in eo? HOSPI-
prmestin solliciludine; et hic, solliciludinenon pigri. TALITATEM SECTANTES. Magna virtus est hospilalitas.
Superiusadmonuerat, hic omnes horlatur. Sed quid Per banc quidam placuerunt Deo, angelis hospitio
est quod dicil: Sollicitudinenou pigri, cum Dominus receplis ; sicut Abraham vel Loth, qui propter ho-
dicat: Notile solticitiesse? Et ipse alibi: Nihil solliciti spilalilalem de Sodoma liberari meruerunt. Legimus
silis. In his enim quae Dei sunt, quae animse neces- enim quod non soltim yenientes suscipiebat, sed
saria sunt, non pigri, non solliciti esse debemus, trahebat ; unde et angelos in suo hospitio suscipere
scilicel in jejuniis, in vigiliis, et oratione, et his si- meruit. Hic datur intelligi, quia hospites non solum
milibus. Caeterumde transiloriis et caducis solliciti invilandi.verum etiam trahendi stmt. Inter suscipere
esse non debemus. SPIRITU FERVENTES; id est calen- hospitem et hospitalitatem sectari, multa dislanlia
les, propler illud : Ulinamfrigidus essesaut calidus! est. Multi hospites ad se venienles suscipiunt, sed
ted quia tepidus es, incipiam le evomereex ore meo. non est hoc hospiialilatem seclari. Sed qui circttm-
In tepidis enim nauseatur Dominus, in frigidis inju- D eunt vicos et plaieas, invitos trahentes hospites ad
riara patitur, in ferventibus inhabitat. Judas enim domum suam , isti sunt sectatores hospitaliialis. Ha-
quia tepidus eral, evomuit eum Deus. Sicul enim bemus enim scriplum quod duo discipuli Domini
succensae ollae non appropinquant muscae, tepidse eum ad hospitium cogentes, in fractione panis co-
vero superinsedunt (Itacod. ), sic qui ferventes gnoscere meruerunt, quem per totum spaiium iti-
sunt in illo igne, de quo -Dominusdicit: Ignem veni neris non cognoverant. Scriptum est enim : iVott
miltere in terram, et quid volo nisi ut accendalur? audilores legis jusli sunt apud Deum, sed el factores
illis appropinquare non audent maligni spirilus, legis juslificabuntur. Hinc Dominus in fine dicet:
tepidum vero illudunt. Et ideo in bono opere non Hospes (ui, el suscepistisme.
tepidi, sed fervenles esse debemus. DOMINO SER- BENEDICITE PERSEQUENTIBUS VOS,BENEDICITE ETNO-
VIENTES , id est ejus prseceptis obedienles. SPEGAU- LITEMALEDICERE. Ipsum est quod et Dominusdicit:
DENTES. Spe gaudet qui non respicit ea quse videt, Orele pro persequenlibuset calumniantibus vos. Hpc
sed futurum exspectai gaudium. Spes enim qum vi- enim et ipse prior fecit, quando in cruce pro cruci-
a Ita etiam Gicero pro Archia Class. AA, t. II,
pag. 248.
819 LUCULENTII 820
figentihus se rogavit Patrem, dicens : Paler, ignosce .V talibns flendum est, quia seriptum est: Beati qui
illis, non enim sciunl quid faciunt. Sicut et nos ini- lugent, quoniam ipsi consolabuntur. Melius esl ire ad
micis noslris honum potius qiiam malum reddere de- domum luclus, quam ad domumgaudii, conviviiexul-
netnus, propler illud quod inonet Petrus: Non red- laniis [Cod., cibi iantis].
dentes matum pro malo, nec maledictum pro male- IDIPSUM INVICEMSENTIBNTES. Haecsentenlia in sur
diclo, sed e conlrario benedicentes.Multi sunt qui perficie obscnrior videiur caUeris; attamen idipsum
non maledicunt, sed e regione benedicunt. Isii im- invicem senlire debernus, quod yariare non iicet,
pient apostoli Pauli pra'ceptum : GAUDERE CUM GAU- seilicet quod sentis de Palre, hoc de Filio, hoc de
DENTIBUS, PLERECUMFLENTIBUS. Evidenter percun- Spirilu sancto. Sicut habes In psalmo : ln pace in
ciandtim est cum quibus gaudendutu, cum quibus idipmm, obdormiamet requiescam. Potest aliler in*-
»it flendum. Non est gaudendum cum his qui gaudent telligi, quod dicit idijisum, scilicetul unanimes una
in acquisitione rertira lemporaliura, in copia auri et voluntate simus, sicutcle primitisa Ecclesiain Acli-
argenti, et in venustate mulieruin, in procreatione bus aposlolorum : Erai t7/ts cor unum et anima una.
filiorum, qui laetantur cum male fecerint, el exsultant l!t unanimes uno ore honorificetis Deum el Palrem
in rebus pesgimis. Cum his talibus non est gauden- Domini nostri Jcsu Christi. Vel cerle de triiiulationi-
dum, quia de his scriplum est: Vmvobisqui ridetis B bus intelligi polest in compatiendo caeteris, sicut su-
.nuiie ! quia lugebitiset flebitis.Sed cum illis est gau- pra : Gaudere cum gaudentibus,flere cum flcnlibus:
denduni qui gaudenl pro spe vit:R sniernae, qnibus ti quid palilur unum membruin, compaiiunlur omnia
dicit Doiniiuis: Gaudete, quia nomina veslra scripta tnembra : et si fuerimus socii passionis, simul el con-
sunt in cmto. Yel cum eis qui in persecutionibus po- solalioniserimus. NONALTASAPIENTES, SEDHUMILIA
siti gaudeni, lenenies aposloli Jacobi praecepium RESPICIENTES. Quia superbis Deus resislil, hutnitibus
qui dicit: Oinne gaudium existimatevos, fratres mei, autem dat graliam. Et alibi scriptum est: quia ra&iw
cuminvariis lentalionibusincideritis. TalibusDominus omniummulorum est superbia. Et Psalmista : Alla a
dicit: Iteium videbo vos, et gaudebit cor veslrum. longe agnosdt, id est superbiam. El ideo juxta apo-
Flendum quoque nou cum illis est qui dolent in sloli Petri praeceptum, humiliari nos debemus in
andssi"iie rerum, in morle parenium, sed cum illis conspectu Dei. Dominus eiiim sic ait : Super queai
flere deiiemns, qui propria peceata deplorant, con- requiescam,nisi super humilemet quietum, etlremen-
\ersi ad fidem, quod nequiter egerunt dellenles, tem verba mea ? Et: Discite a me quia mitis sum et
sicul ille faciebal ijui dicebat : Ego enim sum mini- humilis eorde. Superbia de angelis daemones fecit,
mus apostolorum, qui non sum dignus vocari aposto- humilitas vero de hominibus angelos.
tus, quoniamperseculussum EcctesiamDei. Cuin his G

V.
Leclio Epislolee beati Pauli apostoli ad Romanos (xn, 16\: Fratres, notite e$s6 prudmtes
apud vosmetipsos
COMMENTUMLUCULENTII.

Superiori cajtitulo dixeral: Non alla sapientes, id dit, filiusest Adse; quibonum pro bo.no.,liljus est ho-
est superba. Subdit: NOLITEESSEPRUDI:NTES AI-UD jniuis; qui malum pro bono, filius est diaboli: sicut
VOSMETIPSOS. Duas novimus prudentias, Dei et dia- Judsei quibus Domimismulta' bona opera ostendil pro
bvili, carnis et spirilus. De prudentia Deiidem ipse quibus occiderunt etim. Et ideo, lilii diaboii ap.pellati
difcil: Estole prudenies sicut serpentes.De [irtiilentia" sunt, Dominoeis dicenle : Vosex palre diqboli « estis.
carnis idem aposlolus dieil: Prudenlia carnis mors Qui vero reddidit bonum pro malo,, lilius es.t Dei,
est; el: Vm qui sapienles eslis in oculis veslris, et co- qui pro Judaeis cruciligantibus oravit dicens.: Pater,
ram vobismetipsisprudentes! El notandum quia non ignosceiltis, quia nesciuntquod faciunt. PROVIDEN.TES
dixit tantum, nolite esse prudentes; sed cum omni BONA NONTANTUM CORAM DEO,SEDETIAMCORAM OMNI-
additamento, apud vosmetipsos. Apud semetipsum BUSHOMINIBUS. ld est facienles bona; ostendentes
prudens esi ille qui ulciscise vtill de inimico suo, qui bonum, ojierantes bonum, non ut ab bominibus
nialedicenti se remaledicit, percutientem se percutit. laudes captemini, propler illud : Alleiidite ne justi-
Hic lalis apud semetipsum prudens esl. Nos pruden- tiam vestram facialis coram homitiibus,ut videamini
liam animseleuere debemus, tit possimus resistere ab eis; sed propter intenlionem'vitae seternse,vel ut
m.do ; prudentiam cariiis nequaquam, utnos uleisca- cseteris bonum exemplum ostendamus, Domino di-
inur. NULLI MALUM PROMALO REDDENTES.NUIIUS nostrtira ceute : Sic luceat lux vestra corqmhominibus, ul vi-
nialuin pro inalo reddcre debemus [deb.et],sed potius deant opera vestra bona, et,glorificent Palretn vestxum
Conversationem
pro malo bonum : propter illud : Orate pro persequen- qui iti cozlisest. Et illud Apo,stoU:
tibusetcalmtniantibusvos. Qui malum pro malo red- veslraminter genteshdbenlesbonam, ut itt eo quod de-
» De patrediaboli videndus est Pholius in Amphilochianis,
 821 IN CAP. XIII AD ROMANOS. 822
tractaril deDobistahquam de malefactoribus, ex bonis A j. mola asinaria in colio ejus, et demergatur in profun-
operibusvosconsideranles,glorificerilDominum in die dnm maris. Ergo illi ultio reservanda est, qui ila
visiialionis.Omnibus hominibus dieil* Judaeis, Bar- novit ulcisci-injurias sanctorum.
baris et Seythis, Graecis, Latinis, et omnibus oinni- SEDsr ESURIERIT INIMICUS TUUS,CIBAILLUM.Non
no, bonum exeinplum ostendere debemus; coram Suffiert alicui- malum |>ro malo iion reddere, nisi e
Deo, ut illi placeainus; coram hominibus,ut nos imi- contrario non dederit vel tfibuerjt ea quae indiget;
tenliir. propter illud : Quihabuerit substantiam mundi, etvi-
Si FIERIPOTEST, QUOD EXVOBISEST, CUMOMNIBUSderil fratrem suum necesseliabere, el clauseril viscera
noMmiBusPACEM HABENTES. Quantum in nobis est, suu ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo ? Et
cum omnibus hominibus pacem habere debemus, et specialiter verbo praedicalionis unusquisque prout
dicere ciim Psalmista : Cum his qui oderunt pacetv, valet proximum cibare debet. Hoe ENIMFACIENS,
eram pacificus. Sed lisec humana fragilitas dicere CARBQNES IGNISCONGERES SUPERCAPUTEJUS.Sunt
solet: Quomodo pacem habere possuni cum eo qui nonnulli qui ea intentione cibant inimicos suos, ut
' me persequilur, qui mihi res meas aufert? Audi carbones ignis, boc est poenas, illis ingerant. Qui
eumdem apostolum dicenlem : Dileclio proximi ma- enim taliter cibat vel potat inimicum suum, non eum
lum non operalur. Cseierum, si quis paganus, si quis B I diligit sicut se. Sed non taliter cibare vel potare de-
schismaticus, si quis haerelicus, de via veritalis de- bemus inimicum nostrum, sed potius ut eunv con-
viarevuit, pacem cuni eis habere non possumus nec verlamus ad nos. Ut qui ante nos exosos habebat,
debetnus. Sed meliusest permitterescandaluin nasei, incipiat diligere. Qui taliter diligit inimicum suum,
quam. ut Verilas Christi relinquatur. Caelerum in carbones ignis illi congeret super caput, hoc est
Hlis naiuram diligere, vitium odire debemus. NON amorem charitatis. Carbones enim mortui, si vivo
VOSMETIPSOS DEFENDENTES, CHARISSIMI, id esl ulciscen- conjtingantur, solenl accendi. Sic et is qui ante nos
les. Nullus enim noslrum semetipsum defendere exosos habebat, si viderit se diligi a nobis, incipit
debet, propter illud : Si quis te percusserilin dexlera et ipse diligere nos. Scriptum enini est: Cum san-
maxilla, prmbeeietatleram. Et: Oratepropersequen- clo sanctus eris. Hi sunt carbones de quibus dicit
tibus el calumnianlibusvos. Duohus eieniin modis propiiela : Uabes carbones ignis, sede superbos, hi
LOCUM IKJEdare debemus, scilicet aut non restslendo, erani tibi in adjutorium. Capul vero illud intelligere
aut certe fugiendo, Looum irae dare debemus non debemus, de quo Dominus in Evangelio : Levate
resistendo, non remaledicend«, non repugnando, non capila veslra, quoniam appropinquabit redemptio ve-
reluctando, juxta prafatuni tesiimonium. Locum irae . stra. NOLIVINCIA MALO,SEDVIXCE IN BONOMALUM.
dare debemus fugiendo, sicui et ipse Dominus fecit, G ( Nolivinci amalo, id est ab eo qui te persequitur et
qui fugiendo ex ^Egypto declinare voluit. El alibi odit: si le similem sibi fecerit, vicius es ab eo. Sed
ctim lapidare eum vellent, abscondit se ab eis, quando, vince in bono malum, id est in patienlia vince ejus
sicut dicit Evangeiiuin, luleruni lapides ut jacerent inaliliam. Aliler : Noli vincia mato, id est a diabolo,
in eum, Jesus aulem absconditse et exivit de lemplo. de quo in Evangelio scriptum est, quod malus Iwmo
Et de eo scriptum est quia. cmpil Jesus facere et d<>-. superseminavit zizaniam in medio triiici et abiil. Et
cere. Melius est enim fugiendo locum dare, quam iliud : Aut facite arborem malam et fruclus ejus ma-
superbe maiiendo residere [pro resistere]. Mini VIN- tos; quo intelligitur diabolus et mala ejus opera.
BICTAM, EGORETHIBUAM, DICITDOMINUS. Sie se dicit Bonus autem Ciirislus : unde dicitur : Aul facite ar-
Dominus injuriani sanciorum viinlieaturum quasi borem bonamel fructus ejus bonos.De quo in psalmo:
suatn. El ideo nullus nostrum seipsum vindicare Mihi aulem adhmrere Deo bonum est. In bono vince
dehet, quia habemus ultorem Deum qui nostras in- nialum, iu Christo diabolum. Aut certe noli vinci a
juriasquasi suas vindicaturus est. Qui pef prophetam malo, id est a peccato, ab opere carnis. Sed vincein
dicit: Qui langil vos, quasiqui tangit pupillam oculi bono mutum, id esl in fructu spiritus. De quo idetn
mei. Et in Evangelio : Qui scandatizaverit unum ex apostolus dicit: Fructus aulem spirilus est. Vince
his pusillis, qui in me credunt, oportet ut suspendatur malum, id est peccatuin> mortificando opera carnis.

VI.

Lectio Epistfilse beati Pauli apostoli adRomanos (xiu, 8): Fratres, nemini quidquam debeatis,
nisi ut invicem diligatis.
COMMENTUMLUCULENTII.
SuperiUsadmonuerat Apostohis Ronianos oninibus D LIGATIS. Hoc ipsum et Dominus facere praecipii cum
dcMtumpersolvere, dicens : Redditeumnibus debilum, dicit: Reddite qum sunt Ctesaris Cmsari, et qum
cui tributumtribulum, cui honorem honorem, cni timo- sunt Dei Deo. Est eiiini debitura quod ita persolvcre
rein limorem, cui vecligal vectigal; nutic subinfert et debemus : id est si aliquis nos lsesit vel injuriatus est,
dicit: NEMINI QUIOUUAM DEBEATIS, NISIUT INVICEM DI- hoc (lebitum persolvere, ut ullra malura pro hoc iiors
823 LUCULENTH 824
respondeamus. Ut iiberc audeamus dicere in ora- A dutti. NONFALSUM TESTIMONIUM DICES: simihler mtel-
tione Dominica : Dimittenobisdebila noslra, sicul nos: Iigendutn est, quia qui fratrem diligil stcut scmet-
dimitlimus debiloribus nostris. Quod ille servus•, ipsutn, conira eura falsum testimonium proferre non
facere noluit, cui a domino dimissa sunl decemi potest; propler illud quod scriptum est': Falsus te-
millia talenta, et ipse conservo centum denariosi stis non erit impunilus. Sicut nec illi duo senes fue-
noluit dimiltere. Est aliud debitum, scilicel pecca- rtint, qui contra Susannam falsumdixerunt lesiiuio-
tum, quod ila persolvere debemus, ul ultra ad illud1 nium. Et in passione Domini et in bcati Slephani
lioii redeamus. De quo alio loco idem aposlolusi legimus falsos testes adfuisse, quorum nullus iinpu-
dicit: Debilores sumus non carni, ttt secundum car- nitus esse poluit.
nem vivamus.Et est debitum, quod ita solvere debe- NONCOXCUPISCES REMPROXIMl TUl. SicUt SUpCriuS
mus, ut semper teneamus ; ita lencre, ut soivatnus diximus, ita inlelligendum est. Sed est alier proxi-
sempar : scilicet charitas, quam semper solvere et mus, videlicet Dominus Jesus Chrislus, qui cum
semper tenere debemus. Hoc est quod dicit, nemini esset Deus nosler, proximus fieri dignatus est, sicul
quidqitam debeatis, nisi ul invicem diligalis. Quia ipse in parabola hominis qui descendebat a Jcrusa-
nunquam a dilectione proximi cessare debemus/sci- lem in Jericho, et incidit in latrones, dicjt. Cum
licet esurienti eibum, sitienti potiim, algenii vesli- B enim dixisset quod sacerdos et levita, viso saucio
inenlum, et cuelera qiise indigere videmus, exbibea- pertraiisissenl, et miserli non sunt, Samaritanus
nius, et semper Detimtoto corde diligere, proximum transiens miserius est: slatim subinlulil: Quis ho-
sicut nosmelipsos. El hcc indeficienter,propler illud: rum Irium videlur libi proximus fuisse ilti qui incidit
Qui perseveraveritusque in finem, hic salvus erit. in latrones? Al itle dixil: Qui fecil misericordiam in
HinC'idem aposlolus dicit: Alter alterius onera por- illo. Hunc dicit proximum, qui diligit oranem legem,
tate. Et Dominusipse : Mandalum nevumdo vobis, ut: et utiiversa mandata in ejus amore coraplet. De quo
diligatis invicem. Qui ENIMDILIGIT PROXIMUM, LEGEM scriplum esl: Finis legis Chrislus. Neqtte ullo paeto
IMPLEVIT. fieri potest, ul ex tolo corde tolisque visceribus suis
Dilectioel in Veleri Testamento et in Novo obti- quis diligens Christum, faciat aliquid quod non pla-
net principatum. In Veteri habemus seriplum : Dili- ceat Christo. Non enim adulterat verbuni illius, si
ges DominumDeum luuin ex lolo corde luo, ex tota veraciter eum diligit; sicuf nec aposioius faciebat,
unima lua, et proximum luum sicul le ipsum. In Novo • qui dicebal: Non sumus adulterantes verbum Dei,
Dominus recapilulat, cum legis perilo inlerroganti, sed sicut ex Deo coram Deo in Christo loquimur. Et
quod esset maximum ornniumet primum n andatum, prophela in psalmo : PerMdisli oinnes qui fornican-
Dominus ait: Ditiges Dominum Deum luum ex lolo C tur abs te. Hic talis non solum non adullerat, sed ncc
corde tuo, et ex tola anima tua, et ex lola mente lua. niulierem respicit ad coneupiscenduni, sed magis
Hoc est maximum el primum mandatum. Secundum dicit cura Psalmista : Silivil anima mea ad Deum
autem simileest huic : diliges proximum tuum sicut te; fonteinvivum; quando veniamel ap4parebo ante faciem
ipsum. Proximum hoc in loco non consanguineum Dei? Non solttm aulem non occidit, sed nec irasci-
tantura intelligere debemus, sed oronein hominem. tur; propter illud : Omnis qui irascitur fralri suo,
Si proximum consanguineum lantuni vel propin- reus erit judicio. Sed neque furalur vcrba illius,
quum intelligere volueris, videtur tibi dari licentia sicut illi faciebant de quibtts ille dicit: Quolquot
ut alios odiis insequaris, cum tuis lanluiii cliaritatem venerunt ante me, fures fuerunl ct lalrones. Nequa
tenere. Sed melius est ut proximum, oinnem homi- falsum testimonium dicit, sciens ipsum quera diligit
nem intelligas : quem qui sicut se diligit, implet le- falso leslimonio proditum. Vel non eum rninorem
gem Ghristi, qui dicit: In hoc cognoscentomnesquia Patri facit,,sicut Ariani, qui dicunl Patrem majorem,
mei eslis discipuli, si dilectionem habuerilis invicem. Filium minorera, Spirilum vero sanctum permino-
Et hoc mandatum habemus a Deo, ut qui diligit rem dicunt falsiloqui et seduclores. ET SI QUOD EST
Domintim, diligat et fratrem sutim. NAMNONADUL- ALIUDMANDATUM IN HOC VERBOINSTAURATUM. Sunt
TERABIS. Qui iia diligit proximum sicut se ipsum, id " quidetn alia mandata vel quaesuperius sunt dicta,
est omnem hominem, adultcrare non polesl uxo- vel in labulis lapideis sculpta, sed in hoc verbo in-
reiti, quia nec ipse vult ul alius uxorem ejus adulle- stauranlur, scilicet iu dileclione Dei et proximi,
ret, maxirae cum Aposlolus dicat: Fornicatores et Douiiuo dicente: In his duobus mandatis lola lex
adulleros judicabit Deus. Et: Fugile fornicalionem, pendet et prophetm: DILIGES PROXIMUM TUUM SICUT TE
quia omne peccatum, quodcunque facit homo, exlra IPSUM. Et nota quia in dilectione Dei sequalilateii),in
corpus est; qui autem fornicalur, in corpus suum proxinii vero dilectione quanlitaiem cum dixit:
peccat. NONOCCIDES. Et facilliiue patet quia nullus sicul te ipsum Dilectio aulem Dei nulla mensura con-
proxiuium suum occidere potest, si diligit eum sicut stringitur. DILECTIO PROXIMI MALUM NONOPERATUR.
se, quia ipse noa vult -ab aliqtio occidi se, sciens Verum est, quia nuuquam in proximum suum ma-
scriptnm : Omnis qui "bcciderilgladio, gladio peribit, lutu operatur, quia ita illutn diligit ut se. Vel qui
vel Del vel hominis. NONfuRABERis. Et sicut supe- Chrislum diligit ut se, maium non operatur, id est
rius diximtis, nullus fr.itri suo furatur, si eura sicut peccatum non facit, quia onmis qui natus est ex
sediligit; sciens scriptum, quia fures adpmnam va- Deo, non peccat. Plenitudo ergo legis est dileciio,
825 IN CAP. I EPlSTOLiE I AD CORINTHIOS. g2s
quia omnia mandala de charilate procedunt, et ad t\ duobus praeceptis omnia concludi ? Si enim omuia
ijisaiii usque perveniunt; sine qua viriutcs vitia re- perquirere non vales, lene ista duo, et omnia imple-
putantur. Et hoc est quod dicit Dominus per pro- sti, quidquid patet, quidquid latet iu divinis Scri-
phetani: Vcrbumbrevialum fuciet Dominussuper ter- pturis.
ram. Quid enim plus breve polest esse, quam in

VII.
Lectio Epistola3 I beati Pauli aposloli ad Corinthios (1, 4) : Fratres, gratias ago Deo meo
semper pro vobis, etc.
COMMENTUM LUCULENTH.
Corinlliii sunt Aclmei: hi praedicati a Paulo apa- B Christi adventum vel prophetavit vel osleudil. Umle
slolo, post ejus discessionem illius doctrinam dese- et ipse Dotninus : Ideo omnis scriba doclus in regno
rentcs scducli sitnt a falsis prophetis. Hoc Apostolus cmlorum similis esl homini palrifamilias, qui profert
cupiens reformare scribil illis epislolas duas. In de thesauro suo nova et vetera. Confirmaiumesl, in-
prima laudateos in capil.e,.inferius valde reprehen- quit, in vobis, id esl me praedicante; nec novum
dit roore perili medici dicens : sic enim peritusprius enim sine Veteri, nec Vetus sine Novo; sed utrura-
langit carnessanas ut pervenial ad pulridas: si enim que eos docuit, sicut alibi dicit: Tradidi eniiri.vobis
prius infirmas tangeret, forsitan seger ejus medici- in primis quod el accepi; ita ut nihil vobis desitin ulla
nam rcspueret. Sic Apostolus prius tetigil hoc quod gratia. Huic simile est, quod ait Salomon : Venerunl
saiium crat in Corinlhiis, cum laude inchoavit : mihi omnia bona pariter cum illa. EXSPECTANTIBUS B.E-
FRATRKS, GRATIAS AGODEOMEOSEMPER PROVOBISIN VELATIONEM DOMININOSTRIJESUCHRISTI. Ille qtti dives
GRATIA DEI, QU/EDATA ESTVORIS INCimtSTO JESU.Ad est in onuii verbo et in omni scientia, nihil ei restat,
pulridas pcrvenit cum ait: Audiunlur inler vos for- nisi ut exspeetet revelalionem Doraini, sicut Donii-
uicatorcs.Si enim in primo capile redarguerenliir, ntts ait: Estote parali, simileshominibusexspectanti-
forsilan non reciperent ejus doctrinam. Ait ergo : bus dominumsuum quando revertatur a nuptiis. Quod
Gratias ago Deomeo semper pro vobis. Ac si dicat: C dupliciler intelligi polest, et specialiter, et genera-
Gralias quidem ago Deo, qui habet scientiam ma- liter. Specialiter quando utiiuscujusque anima viri
irem virtulum; sed volo vos scire qtiaeilla sit vera perfecti a corpore egrediens migrat ad Doininuni,
scienlia, ubi mores cum vila concordanl; non quse ipso dicente : Volo, Paler, ut ubi egosum, ibi sit el
inflat, sed quaeaedificat. Scienlia enim inflat, chari- minister meus. Generaliter vero in die judicii,quando
las autem aedilicat. QUIAINOMNIBUS DIVITES FACTI omnes astabimus anle tribunal Dei. Unde et alibi :
ESTISIN ILLO,INOMXI VERBO, ET INOMNISCIENTIA. Nolile anle iempusjudicare, quoadusquevenial Domi-
Ostendit in omni bono eosditalos, quoniam ad fidem nus. Unusquisque enim fidelis sie vivere debet, ut
Chrisli venerunt; scilicet in omnihus virtutibus, in possit exspeclare revelalionem Domini; scilicet cu-
omni verbo, et in omni scientia, in ;ulroque Tesla- piat dissolvi, el essecutn Chrislo, propter illud quod
mento, Veteri et Novo. In onini verbo dicit, in lege, Dominus dicit: Beali servi illi, quos cum venerit Do-
in scienlia, in Evangelio. Ille enim dives in omni minus inveneril vigilantes.
verbo, et in omni scientia, qui omnes pene Scriptu- QUICONFIRMAVIT VOSUSQUE IN FINEM SINECRIMINE.
ras valet discere, et alios erudire. Ille est veraciter Exspeciant enim sancti revelationem Domini;, quia
sapiens in omni verbo el in omni scienlia, qui hoc nunc vita nostra abscondilacum Christo in Deo. Re-
quod Iegit et intelligil, aliis praedieat; si prius opere velabilur vero, quia cum Chrislusapparuerit vita ve-
iraplel, nc aliis praedicans ipse reprobus efficiatur. " slra, lunc et vos apparebitiscutn ipso in gloria. Nune
Nonnulli sunt divites in omni verbo, sed non in enitn filii Dei sumus, et nondumapparel quod erimus.
oinui sciemia; sicut Judaei putant, qui lantum litte- Revelabitur vero quod exspeclamus, quia cum appa-
ram legis cuslodiunl, Evangeiium vero respuunt. ruerit, similesei erimus, et videbimuseum siculi est.
Sunt alii divites in scientia, sed non in verbo , qui Qui et confirmavit, qui de lenebrisvos vocavit in ad-
Evangeliumrespuunt, sicut Manichaei.In otnni verbo mirabilelumensuum. llluminavit enim his qui in te-
dicit in superficie,in scientia, in intelleciu spiriluali, nebris, el in umbra morliserant. Et hoc est quod di-
Et hoc forsitan ided dicit, quia erant in Corinlhiis, cil, qui el confirmavilvos.Usquein finemdicil, id est,
qui utrumque Testamentum recipere nolebant. Et mortem, vel in diem judicii. Et nota quia non dicit
ideo sicut magister imperfeclos discipulos laudando siue peccato, sed sine crimine. Nec conirarius vide-
ad meliora provocat. Sic enira et ad Galatas ait : lur Joanni qui dicil: Si dixerimus quia peccalum
Vos qui spiriluates estis, hujusmodi instruite in spi- non habemus,nos ipsos seducimus, et verilas in nobis
ritu lenitalis. non ent. Aliudest peccatum, aliud estcrimen. Dante
SICUTTESTIMONIUM CHRISTICONHRMATUM EST IN Deo sine crimine polest esse homo; scilicet sine sa-
VOBIS, ITAUT NIHILV0B1S DESITINULLAGRATIA. TE- crilegio, sine adulterio, sine furlo, vel majori cri-
stinioniuraChristi utrumquedicil Teslamenluui, quod uiiue; sine peccato vero nullus. Quia non est horao
827 LUCULENTIl 828
super terrani qui facit bonum, etnon peccet. In mut-.A et piis, quibus dicetur a Douuno: Venite, benedicli
tis enini offendimusomnes. Et ideo non ait sine pec- Patris mei, pereipite regnum, qitod vobis paralum esl
cato, sed sine crimine. INDIEADVENTUS DOMINI NOSTRI ub oriqine mundi. Reprobis aulem : Ile, matedicti,in
JESU CHRISTI,vel in diem morlis, quando ad suos ignem mtetnum, qui vobisparatus est. Quemdietti pro-
venire dignatur. Unde et dicii: Sic eumvolo manere plieta prosjdciens dicit: Diesirm dies illa, dies tribu-
donecveniam. Vel in diem judicii, quando venturus lalionis et angustim, dies calamiialis el miserim, dies
est judicare vivoset morluos. Bene dicilur in die ad- nebulm et lurbinis, dies nubis et ctangoris. De qua et
tentus Domininoslri Jesu Cliristi. Unde et Malthaeus: alius propheta : Beatus qui inteiligit super egenum et .
Cumsederit rex in sotio regni sui, et cmperiljudicare. puuperem,in die malo liberabileum Dominus. '-
Qusedies amara erit injustis, blanda et fiiitis justis

VIII
Lectio EpistoJse beati Pauli aposloli ad Ejjhesios (m, 13): Fratres, obsecro vos ne deficiatis
in tribulatwnibus meis pro vobis, quce est gloria vestra, etc. .
EX.POSITIOLUCULENTIl.
Videbat Paulus apostolus consummari cursum B patres nominamus patriarchas et prophetas sie et
[Cod., cor] suum, et simulacra deorura ad nihilum digniores potestates in coelestibus palernitatem obli-
redigi, principem mundi foras projici, pullulare fi- nent. Dicunlur eniin angeli iniiioris ordinis. Archau-
dem credenlium, sedilicari Ecclesiani etcrescere, se geli, throni, dominationes, principatus et potesiates
auteiu atrociter persequi propter instaniiam laboris paternititera habent. Elideo dicit aposlolusPaulus :
et proedicationisaccepti officii ad conslrtiendam Ec- Ex quo omnis patemitas in cmlisel. in terra nomina-
clesiam. Discipulos, quos anle praedicaveratverbis, tur. Et nota quia non dixit ex quo nata esi, sed est
Volnilinsiruere exemplis, cuin ait: OBSECRO VOSNE quo nominatur; ac si dicat, ex Dominoqui exeiiijduiii
UEFiciATisIN TRIBUIATIONIBUS MEIS; ac si dicat : reliquit sanctis ita faciendi.
Tolum quod palior, quo arctor, quo tribulor, mea UT DETVOBIS SECUNDUM DIVITIASGLORIJE SVJEVIR-
tfibulatio vestra est gloriatio, quia tunc in llde dis- TUTECORROBORARI PEB.SPIRITUM EJUS.Divlliae ipsitis
ci.puli solidantur, cum propter eos magister patilur stmt, ulpote dona charismatum, doua virtututri,
el angustiatur. Potest et aliier intelligi quod dicit: quae sanctis largitur, sicut unus ex eis qui ae-
Obsecrovosne deficialisin tribulationibusmcis pro vo- ceperal dicebat : Nos de plenitudine ejus accepi-
bis; ac st dicatur : Sicut ego inter procellas mtiiidi mus graiiam pro gralia. Orat apostolns pro Epbe-
istius et persecutiones non litubo, iia el vos apposita C siis dicens : Ul delvobis secundumdivitias glorimsiiai
supplicia, si contigerit, pro Christi nomine formi- virlute corroborari per Spirilum ejus. Ac si dicat':
dare nolite. Bene dicit, QU/EESTGLORIA VESTRA. Cui Tantis fulti sitis donis virtutum, ul inter perseculio-
simile est: Si qnid patimini propter justitiam, beati nes fortes maueatis, quod nullus uiique facere pot-
eritis. HUJUS REIGRATJA FLECTO GENUA MEAADPATRTSHerit, nisi gratia sancti Spiritus fuerit imbutus. Sic-
DOMINI NOSTIU JESUGHRISTI. Et hic conveni.i sensus que dicit virtuie corroborari per Spirilum ejus; qiii
Etiperioriscausae, quodApostolusrogat pro Ephesiis, enim Spiritum Dei in se habilanlem babuerit, erit
ne deficianl in tribulaiionibus, cum dicit: Hujus rei fortis, et habebit virlutes. IN INTERIOREM HOMINESI
gratia flecto genua mea ad Palrem Domini noslri HABITARE CHRISTUM PER FIOEMIN CORDIBUS VESTRIS.
Jesu Ghristi. Sicul enira sunt genua exterioris homi- In hoc vult ostendere duos homines esse in uuo ho-
nis, sic sunt et interioris. Tale quid et ad Philippen- mine, exteriorem videlicet et qui corrumpitur, inlc-
ses idem apostolusait: Ul in nomine Jesu omnegenu riorem qui renovaiur de die in diem, siciit ipse in
fleclatur cwlestium, lerrestrium c.l infernorum. Quod alio loco dicit : Si exlerior homo nosler corrumpilur,
utique non ad solam corporis pertinet genuciilalio- is tamen qui intus est renovatur de die in diem. Habi--
nem. Mulli enim videntur erecta ccrvice orare, apud lal enim Chrislus in interiorem hominem, et hoc non
Deum vero hurailiter poplite flecluntnr. Et e regione D nisi per fidem. Sine fide enim impossibileesl placere
nonnulli prolixe orantes, poplitem figuntante homi- Deo : et conlra, Juslus ex fide vivil. Qui enim pei'-
nes humiliter, apud Deum erectam cervicem habent. fectam habet fidem, habet Christum habitantem in
Paulus vero non lantum genu flexo, quantum affeclu se, Utique et Pater loquitur, El inhabitaboin itlis, et
inentis, orabat cum diceret : Hujus rei gratia flecto inambulabo.
genua mea ad Patrem Domininostri Jesu Chrisli, EX INCHARITATE RADICATI ETFUNDATI, uf POSSITIS COM-
QUOOMNIS PATERNITAS !N COELlS ET INTERRA NOMINA-PREHENDERE CUMOMNIBUS SANCTIS QVMSIT LATITUDO,
TUK.Paternilatis hoiioreni dieil apostolus Paultis no- LONGITUDO, SURLIMITAS, ETPROFUNDUM. Ille in charilate
initiari iii eosliset in terra. Iu coelis, scilicet iti ange- radicatus pariterqueet fundatusest, quem nec prospera
licis poiestalibus., quia sicut nos in terris propter elevant necadversa perlurbant. Sicut ille eral qui dice-
reyereutiatn, venerationis causa, anteriores nostros bat: QutsnosseparabitacharUateDei? subauditur nul
829 IN CAP. IV AD EPHESIOS. &30
lus. Caeterum.multi yidenlur in charilate radicati, sed htientiam
, exspectamus. Quod illi possunt dicere qui
non suutfundati, quos prospera elevant, adversa per- menle in coeleslibus habitant, sicut ille qui dicebat:
lurbant; qui tempore pacis credere videntur; lem- Conversalioautem nosira in cmlisesl. Profundum est
pore adversitatis negant; sicut de false credentibus fides, sperandarum substantia rerum, argumentum
dicit Dominus : Non omnis qui dicil mihi: Dx>mine, non apparentum. Ahquis enim ccapitdiligere proxi-
Domine,intrabil in regnum.cmlqrum. Et Paulu.s: Qui nium, id est oninein hominem, et nunquain etiam
confiienlurse nosse Deum, factis aulem negant. Orat nec in persecutione cessavit ab ejus dilectione; haee
beatus Paulus apostolus proEphesiis, ut essent in latiludo est. Facil hoc totum propter adipiscendam
charitate radicaii et fundati, et cura omnibus sanctis vitam aeternam; et hoc sublimitas est. Pendenl haec
compreheiidere potuissent quaesit latitudo, sublimi- omnia ex occulta divina misericordia quae interius
tas, et profundum; non mundanas sapienlise, quse semper hominem prolegit; et hoc profundtira est. Si
stutliiia est apud Deum, sed spiritualis, quaeamiea esl auiem quislibet ingeniosus altero sensu indagare sat-
Dei. Sapientes enim hujus mundi comprehendere egerii, inielligatidquod sequitur : SCIREETIAMSUPER-
solent spalia ferrarum, latiludinem scilicet ab aqui- EMINENTEM SCIENTIAMCHARITATEM CHRISTI, UTIMPLEA-
lone usque ad meridiem, longiiudinem aulem ab or- MIMm OMNEM PLENITUDINEM DEI. Supereminens est
tu solis usque ad occasum, sublimitalera vero a terra B ; enim charitas Christi et prsecellensomnia ista. Quod
usque ad cceitim, profunditatem usque ad abyssum; sequitur: Ei AUTEM QUIPOTENS ESTFACERE OMNIASU-
numeranies eliam gultas maris Qceani, numerum PERABUNDANTER QUODPETISIUS AUTINTELLIGIMGS , SE-
arenarum ejusdem maris, stellas cceli, et haecfatui- CUNDUSI VIRTUTEM QU.EOPERATUR INNOBIS. NullilSCnim
tas est. Nps autem cum apostolo Paulo spiriiualibus tantum petere poiestet inlelligere quod petat, quan-
spiritualiq comparanles, comprehendamus cum otn- lum ipse potest largire, qui dat ut pelau.ius, qui per
nibus sanctis, quaesit latitudo, longiludo.,sublimitas, propheiam loquitur dicens : Anlequamme invocelis,
et profundum. Primo crncem nostri Redeinjitoris cgo exnudiam. Et per scmetipsum dicit: Sine menihil
considerantes in qua mysteria significata sunt. Ibi potestisfacere
namque fuit latitudo, longitudo, el profunditas pri- IPSIGLORIA, ETINECCLESH INCURISTO JESUINOMNES
mp, ct non staiim sublimitas : lalitudo fuit ligiium GRNERATIONES S^JCULiS^BCULORUM. AMEN. JpSt,SCllicet
quod in iransversuni jacuit, ubi inaiius nosiri Re- DeoPatri;in Ecctesia, hoceslin cnngregatiotiejusto-
demjjtoris.fixaefueruni; longitudo lignum illnd quod rum fideliutn, qui eum stne tn(ermtsston<gloriiica.nt,
a.b ep in tci;ra figebalur, usque ad latitudin.em per- graliasagentes Deo,elhocper Cbristum.Cum dicit in
tJngens, in qup corpus nostri Reilemp.toris tensum Cbristo Jesu in omnes generationes, per Filium ejus
fuil; profunduni illud qu»d in lerra fixum fuii, ubi iC laudaiurPalerinterris. Etbene dixit in omnesgenera-
sleterunt pedes ejus. Prirno namque crux in. siinili- tiones smculismculorum. Amen. Ante enim quam Dei
tudinem tau liiiene facta fuil, sed postea addilum Filius venisselin mundum, unam plebem tanlum co-
)fMitibi lignum, ubi causi ipsius scripia fuit;etnuiu gnoverat, juxta quod scriptum esl: Notus in Judma
Dei hoc actum fuit, ut plenum myslerium in se con- Deus, in lsrael magnum nomen ejus. Postquam vero
tineret, ut sancto signo crucis iiHiiiili, luti manerent Dei Filius venit in terris , ej'us doclrina per univef-
ab hoste antiquo. llaec ad litteram. sum mundum claruit. Jam nunc dicitur : Exallar*
Spirituafiter yull apostolus Paulus intelligere qnac super cmlos, Deus, el in omnem lerram gloria tua.
sit latitiido, et loiigitudo. Latitudo est charitas, quae Hoc est quod dieil Apostolus : In omnes generaliqnes
non soluni amicos iti Denm, verum inimicos .propier smculi smculorum.Amea. Cum vero dicit smculi, for-
Deum diligere consueyit, de qua scriplum est: mam ostendit jirsesentis temporis; cuin aulem sub-
JLatummandatum luuin,ntmis. Longitudo est perseve- jnngii smculorutn, sine fine ostendit laudare Deum
ranlia boni operis, de qua.Dominus dixit: Qui per- in sanctis. El ideo sine intermissione illi gratias
severaverititsquein finem, hic salvus eril. Sublimitas agere debemus, qui talem nobts dedit doclrinain,
est spes. Quo4.enini. n.on yideyius speratnus, per pq- ut sic eum cognoscere possimus.

IX.

Lectio Epistolee beati Pauli aposloli ad Ephesios (iv, 1) : Fratres, obsecro vos ego vinctus in
Dotnino, ut digne ambuletis vocatione qua vocali e-Uis, etc
COMMENTUMLUCULENTII.
chantatis cum Ephe-
Jn hac sentenlia duplex intelligenda est ratio. D vinctus in Doniino,eral vincnlo
enim ad litterani attinet, vinctus eral in giis; de quo in. alio loco dicit: Super. gmnia autem
Quanluni^ vinculumperfeciionis.
Domino, id est propter Doininum, quia fidein Chri- hmc ckaritatemhabeiiles,qumesl
sli praedicans, a IIIIIIQpersecutore obsisti potuit vel Sic sancti poslqtiainin ch.aritateagglulinantur, separa-
elevari, et ob lianc causam in carcere trusus fuit, et ri nonqueunt. Sic deDavid et Jonathan legimus:Con-
boc est quod ait: EGO VINCTUS IN DOMINO, Aliter glutinata est anima Jonalhm cum anima David. Et ideo
83! LKCULENTII 852
praetantadilectionecura Ephesiisjunctus erat Paulus, A nimiiatem ostendil, quam omnes (ideles habere de-
iia ul non solutn tempore pacis, verum eliam nec in benl, juxia quodscriptum est: Qui habitarefacit una-
porsecutione ab eis iion recedat; licet corpore ab- nimes in domo. Petrus quoque admonet dicens:
sens fuissel, spirilu cutn illis erat. Exorabat etiam Omnesunanimesin oralioneestole compatientes.Ali-
ut fidem quam acceperant inconcussam servarenl: ter, unum spiritum dicit, id est Spirilum sanctum,
UT DIGNE .AMBULETIS VOCATIONE QUAVOCATI ESTIS. qui dividitur in scptiformes gratias, quo otnnes fi-
Quasi diceret, enm qui de tenebris vosvocavilin ad- deles innuuntur. Ideo unus spititus Trinitatem tenet.
mirabile tumensuum, digne sequimini vestigia ejus , SlCUTVOCATI ESTISINUNA SPE VOCATIONIS VESTBJE.
humilitate, patienlia, obedienlia, caclerisquevirluli- Unam spem vocationis vestrse dicil coslesteni bsati-
bus. Quod iter quomodo ambulandum est? videlicet ludinem, ad quam tendent onines electi. Sed valde
non gressu pedum', sed affectu mentis. Ille etenim contraria videtur esse senlenlia aposloli Pauli verbo
digne ambulal vocatione qua vocatus est, qui nec in Dominiubi ait : In domo Palris mei mansionesmul-
prosperis erigitur, ncc in adversis dejicilur, nec de- tm sunt. Et Apostolus ail: In una spe vocalionisve-
clinat ad dextram sive ad sinistram, audieus pro- Irm: attamen si recte consideres, el Dominus verum
phelam dicentem : Hmcvia, ambulatein ea, nequead dicit, et aposlolus Paulus verus. In domo, inquit
dexlram nequead sinistram. Nam qualiler ambulare B J Dominus, Palris mei mansiones mullmsunl; sicut
debet unusquisque fidelis, quasi exponens Apostolus idera subjecil, alius autem sic, alius vero sic. Et hoc
slalim suhjecit cum ait: CUMOMNI HUMILITATE , ET propter diveisorum merita, quia unusquisque san-
MANSUETUDINE , CUMPATIENTIA. Reele primo dixit, cloruin prouimerelur, iia el accipil praemium. Dicit
cwmotnnihumililate, quia qui sine humililate virtules enimipseDotninusdese: Fulgebuiiljustisicuisolinre-
congregat,quasiqui invenlumpulveremporlat. Dehu- gno Patris eorum; altamen non omnes aequaliter;sed,
mililate Dominusdicit: Superquemrequiescam,nisisu- sicul ait Scriptura, stella differlin claritale, sicerit in
per humilem,el quietum,el irementemsermonesmeos? resurrcclionemultorum[morluorum].Alia est enimcla~
Hinc esl enim quod Pelrus ait: Humiliamini sub ritas solis,alia clarilas lunm, alia clarilas slellarum, sic
potentimanu Dei, ul vos exalletin temporevisitaiionis. erit et/m resurrectionemmortuorum,juxta praefalam
Ilinc ilerum ipse Dorainus dicit: Omnisqui se ex- ralionem. Hinc angelus ad prophetam Danielemait:
allal humiliabitur. El mansueludine;quamqui habet Docli fulgebunt ul splendor firmamenli; et qui ad
non sohim domeslicis, verum etiam agrestibtis, se- jusliliam erudiunl plurimos, quasi slellmin perpeluas
milam prsebebit, imitans Deum qui ait : Disciiea me mlernilates. Atlamen una spes omnittm electo-
quia mitis sum el humilis corde. El ilerum : Beali rum, cceleste scilicel regnum, ubi seinet jungenles
mites, quoniam ipsi Deum videbunt.Cum patienlia; C ( nequeunl separari.
quidquid fidelibus evenerit adversilatis, omnia pa- UNUSDOMINUS, UNAFIDES, UNUM BAPTISMA, TJNUSDo-
tienter loleranl; sictil idem apostolus alio loco dicit: MINCS ETPATEROMNIUM, QUIESTSUPER OMNES, ETIN
In multa patienlia. Et propter illud : Beati pacifici, OMNIA. Unus est Dominus,id est Dominus Jesus Chri-
quoniam filii Dei vocabunlur.Alibi quoque dicitur: stus, qui non partitur, sed in unitate semper consi-
In palienlia veslra possidebitis animas veslras. Hanc slit. Et ttna fides credenlium, pariter et unum ba-
virlutem Dominusad passionem pergens commenda- p/isma,sicutipse Dominusdicit: Ite, doceleomnesgen-
vit discipulis suis dicens : Pacem relinquovobis, pa- les, baplizanleseos in nomine Palris, et Filii, et Spi*
cem meam do vobis. ritus sancli.Yalde pensandumest quare dicat Aposto-
SUPPORTANTES INVICEM iNCHARITATE. Hancsenlen- lus unum baptisma.Sic et Lucas in Actibus aposto-
tiam in Epislola ad Galatas edisseruimus « in loco lorum testatur cum dicit: Baplismumquod prmdicavit
quo dicilur, Aller allerius onera portale, el sic ad- Joannes, Jesum a Nazarelh quomodounxit eumDo-
imptebitis legemChrisli. Lex Chrisli est dileclio, minus Spiritu sanctoet virtute. Unum est enim ba-
sicut ipse dicit: In hoc cognoscentomnes quia mei es- p:ismum, quod in Trinitate dari testetur; sicul ipse
lis disciputi, si dileclionemhabucrilis in invicem. Et Dominusin alio loco dicit: Joannes quidembapthavit
ideocumpatienlia nossupportaredebemusin invicem, D ! aqua, vos autem baptizabiminiSpirilu sancto.Et ideo
sic ul qui viderit erraniem, ad viam veritatis revo- unus Dominus est, una fides, unum baptisma, unus
cet, irasceutem ad concordiam, lapsum erigere, do- Deus et Paler omnium,qui esl super omnes,el per om-
leiilem consolare, esurienti cibum, silienii potum, nia, ETINOMNIBUS NOBIS. Deus pater dicilur unusesse:
algemi vestimenium tribuere. Sicque fit ul oinni et bene dicit Paler omnium,quia Pater omniura crea-
necessitate fraterna consolando cum palienlia turarum,juxla quod scriplum est: Qui manetin mier-
supporlemus. UNUM CORPUS. Unum corpus dicit san- num cunctacreavilsimul.
ctae Ecclesise, sicut in aiio loco dicit, quia unum Quia hic de Trinitate menlio facla est, resla-t ut
corpus , el unus panis sumus in Chrislo. Nam quan- inde reslriclius aliquid loquamur. Dixit enim prirao,
quam in membris divisa sit sancta Ecclesia, tamen unus Spirilus; deinde «ntts Dominus; terlio unus
in unitate fidei consistens, unum est corpus, sicut Deusel Paler omnium.Primum postiit Spiritum san-
idera aposlolus dicit alibi: Vosestis corpus Cliristi, ctum, deinde Filium, lertio Palrem. Ulilur hoc te-
et membrade membris; addidit: UNUS SFIRITUS.Una- sttraonio contra Arium, stiosque sirailes , qui dixc-
» Ergo noster in Epistolamquoque ad Galalas commentarios scripserat.
833 IN CAP, IV AD EPHESIOS. 834
raiil: P.itcr major, Filius minor, Spirilus sanctus A t tui, Patrem utique insinuat. Et nota quod dicit Pau-
periuinor Patre et Filio. Quera enim ille perminorem lus : Qui esl super omnia Deus benedictusin smcula;
dicebat, Apostolus primura posuit cum dicit, unus non qui sunt dii, sed qui est Deus. Prudenternamque
Spirilus. Rursumque quem ille minorem dicebat Pa- Trinitalem dislinxit, sed fideliier univit cum dixit:
tri, in secundo loco posuit cum dixit, unus Deus et quisuper omnes, id est, Deus Paler; el super omnia,
Paler omnium,qui est super omneset per omnia. Non DeusFilius. In ipso enim, ait Apostolus, vivimus,mo-
soluin aulem Paulus, verum etiam et sanctus David, vetnur, et sumus. Et in omnibus, Spiritus sanctus,qui
et Spiritum sanclum prsemuniens [Cod., praevidens]fi- vadens circuiensque replet corda fidelium,juxta quod
deniawe sanctae Trinitatis et honorem ab hoeretica scriplum est : Scitis quia templum Dei estis vos, et
pravilale, ita distinguit: Cor mundum crea in me, Spirkus sanclus habitat in vobis, qui est benediclus in
Deus, el spirilum recluminnovain visceribusmeis. Di- smcula; in onmi creatura, in quibus laudatur et be-
cens spiriiumreclum, ostendit Spiritum sanctum. Et nedicitur Deus, sicut scribitur in uyro.notrium pue-
cum subjungit: Ne projicias me a facie tua, de Filio rorum: Benedicite, omnia opera Domini, Dominum;
dicit. Cum vero infert : Redde tnihi tmtitiamsalularis laudale el superexaltateeumin smcula.

X.
Lectio Epistolas beati Pauli apostoli ad Ephesios (iv, 23): Fralres, renovamini spiritu menlis
vestros, etc.
EXPOSITIO LUCULENTII.
Renovari praecepilApostolusspiritu mentis vestrse,, B ] Quasi creatus dicitur, quomodo muiidiis. Qui enim
de ijuo alibi: Si exleriorhomo noster corrumpitur, isi anle saecula Deus una cum Patre exstitii, sicut
qui inlus est renovniur. Et recte dicit: RENOVAMINI i habes in Sapientia : Dominus possedit tne in initio
BPIRITU MENTIS vESTRaj;quia nec in sensu sine spi- viarum suarum; in fuie sseculorum novus, novus
rilu, nec in spiritu sinesensu renovamur. Sinut enimi hotno secundum Deum creatus esl. Sed conlrariuin
psallimus spirilu, psallamus et mente ; oraiuus spi- videtur fidei nostrae, quam confitemur dicentes : Fi-
rilu, et niente oremus; ita renovari debeinus sensu, Husa Palresolo esl, non faclus,non crealussed genilus.
ut cuui ijise mundus fuerit atque purgatus, adjunga- Sed semper, ut saepedictum est, duas naturas in Dei
lur ei et renovatus spiritus. Quod qui fecerit, jami Filio inlelligere debemus, divinam scilicet aique hu-
non simplex ejus spiriius dicitur, sed spirilus sensus'< niaoani; divinain, in qua sequalis est Patri, in qua
dicitur esse. ETINDUITE NOVUM HOMINEM QUISECUNDUM nec factus nec creatus esl; humanam, in qua de ma-
DEUM CREATUS EST.Id ipsum niihi videtur esse quod' tre nalus esl homo. Ordinem exponil quomodo IN JU-
dicit elalibi: Induimini vos ChrislumJesH»i,quoniam STITIAET SANCTlTATE ET VER1TATE. JeSUSergO FilJUS
omnes fideles Christuni induunt, et dicitur eis abi Dei in justitia et sanctitate creatus est, quia Deus
Aposlolo: Quotquot credidislis, Christum induistis. veri Dei Filius est. Et nota : religio atque juslilia in
Nametsanctiindumentum Dominiinterdumdicuntur, G ( illo cum veritate completa est; et ideo bene in ju-
sicut alibi dicil: Vivo ego, dicit Dominus,quia omni- stiiia, quia macuiam peccati nonhahuit; justus, quia
bus his vetut ornameiiluin vestiris. Sancli autem in- jusiiliam diligit; sancius , sicut ipse dicit : Sancti
duuntDominum,dum renovant spiritum mentis suae. eslote, quia et ego sanclus sum DominusDeus vester.
Et recte novurn hominem dicit Dominum Jesum, £l veritas, cura dicii: Ego sum via, veritas et vila.
quia novus homo venit in mundum, nova praeceptai PROPTERQUODDEPONENTES MENDACIUM, LOQUIMINI
dedilmundo. Novaetenim fuitconceptio, partus, na- VERITATEM UNUSQUISQUE CUMPROXIMO suo. Proplerea
tivitas, baptismum, doclrina, passio, mors, rt-surrc- quia novum hominem iudui debetis, primo menda-
ciio, et in ccelis ascensio. Quidquid in illo consideres, cium deponere debetis, et verilatem loqui. Simile est
in assumpto homine tantum novilas fuil. Qui enimt quod pcccatori dicit sanclus David : Declinaa malo,
in sua Deus ante saecula exstitit, in fine saeculi int ei fac bonum. Et idem apostolus ad Titiim : Ut abne-
hostranovus homoapparuil. Quem novum hominemi ganles impielatem el smcularia desideria. Pelrus ad
novi homines indui debent, eum imiiando, ul sintt sparsos (Epist. I, m, 10) : Qui vult vitam diligere et
mansueti, mites, humile-, misericordes.non redden- videre dies bonos, coerceat linguam suam a inalo. Sic
tes malum pro malo, vel maledictum pro maledieto,, et hic deponentes mendaciura. Mendaciura est omne
elhissimilia quse ipsejubet implendo.Quod qui feee- D 3 verbum dolosura. Augustinus dicitomne mendacium
rint, induuntur novum hominem Cliristum, et valentI peccatum esse. Audi et alind: Odisti omnes qui ope-
diccre : Vivoautemjam non ego, vivil veroin me Chri- ranlur iniquitaiem. Proximum hoc in loco consangui-
stus, QUISECUNDUM DEUMCREATUS EST. neiim, vel propinquum, aut vicinum tantum intelli-
Nola quia in Scripturis sacris non de ininiuiis, sedI gere non debemus ; sed omnem hominem ; alioquin
de sunmiis et prsecipuis creationibus invenitur no- qui proxiuius non est debel mendacium audire? non
men. Verbi gratia: creatus esl muiidus, sedificataestt ulique. Si enini proximum consanguineum ut pro-
domus, condita est urbs. Considera ordinem , ett pinquutn iutelligere tantum debemus, quid faciemus
vide magniludinem assumptum Iioniinem Deum. de quo alibi diettim est, Non aitullerabis uxorem
'£35 LUCULENTIl 836
yroximi lui? Bi proximum consanguineum inlelligis A quem Aquila aposlatam tratistulit: cui locura dare
solummodo, videtur dareilli licenliam cum extraneis non debemus peccando, iraseendo; locus eniin dia-
niulierihusconcuinbendi. Et vcre omnes adulleri ad boli peccatura est. Locuin quotidie quaerit cir-
poeiiamvadunl: el fornicatoreset adulleros iudicabit cumiendo, dicente Petro apostolo: Adversariusvester
Deus. Ergo proximum omnem homineni intelligi de- diabolus tanquam teo ruqiens tircuil qumrens qnem
bet, cum quo, relicto mendacio, veritateni loqui ne- devoret. El hoc ideo, quia invidet ouini bono.
ces<eest.QuoNiAM SDMUS iNvicEMMEMBRA.HiedisUmtia Invidia enim diaboli mors iniroivit in orbem ler-
facta est, ui proximum inielligas omnera liominKm. rarum
Mcmbrum autem non polest esse, nisi fidelis (ideli. Qui FURABATUR, JAMNON FURETUR. Furliun nominat
Qumenimsocietasluci ad tenebras?aul qumpars fideli apostolus Paulus omne nocumentuiii proxitni; ama-
cum infideli? subaudilur Nulla. Ita nec paganusCliri- tores enini saeculilnijus facullales praesenlistempo-
stiano membrum esse potesl, nisi ilii quibus Aposlo- ris amplectendo, proximis invident, vi rapiunt, vel
lus dicit: Voseslis corpus Chrisli, el membrade mem- in negoliis circumveuiunt, et auferuul; ideo admo-
-bris. net Ephesios ne in occasione lucri incurrant critiien
IRASCIMINI, ET NOLITE PF.CCABE. Duplex non solum furti. Hinc aliis discipulis dicit: Neque circumvenial
aptid nos, verum eliam aptid philosophos est ira. B j avarusin negolio[ratrem suum.Potest et altius iniel-
Est enim ira, quaenaluraliter acculit homini, conci- ligi quod dicil, qui furabaturjam non furelur; scilicet
lato furore inenlis, de qua propheta : Turbalus est sicut de psendoproplielis dictum est, quia sermones
a furore oculusmeus. Quam funditus vetare non po- furabatur uinisquisque a |iroximo suo : et quolquot
tuit, et ideo ail: Irascimini, el nolite peccare. Est venerunt, furet fuerunt el latrones. Hi lales omnes
enim et alia ira quseex livore invidiaedescetidit, de furantur verbuiii Dei, loquurilur mendacium cmn
qua nascitur rixa, et odium, quam in cataiogo vi- proximo suo. Et lios lales prohibet furtum facere,
tiorum enunierans dicit : Irm, rixm, dissensioues, juxla quod el superius dixii: Deponenlesmendacium,
seclm,invidim, homkidia, ebrielaies, comessatioiies. loquimini verilalem unusquuque cum proximo suo.
SOLNONOCCIDAT SUPER1RACUNDIAM VESTRMI. Si Silll- MAGIS AUTEM LABOHET OPERANDO MANIBUS SUISQUOD
pliciter hunc solem ilitelligimus,queni oculis corpo- BONUM EST.Simile est quod jam dicium est: Declina
reis cernimus, videtur nobis liceulia data per diem a tnato, el fac bonum. Et recte dicit operando ma-
irascendi. Et quid facicmus? qtiia potcst bomo ttna itibus, quod bonumest, ut qui antea res alteritis furlo
die peccare quanium non potest annoriim curriculis rapiebat, incipiat propria largiri. Siinililer et de cae-
poetiitere.Ergo non de islo sole, sed de sole Cbrisio, teris rebus intelligenduni esl. Et nota non dixit,
qui occidit malis, juxta quod de pseudoprophetisdi- £,- quia laboret opefando inanibus suis quod bonum esl,
citur : Occiditeis sol in meridie; oritur vero sauclis, ut babeat vicluin, et non indigeat, vel nulli mole-
juxla quod dicitur : Vobis timentibusnomeiiDomini siiain faciat; sed laborel, inquit, UT HABEA.T BiTOE
orielur sol justitim. Et hoc esl quod dicilur: Soi non TRIBUAT NECESSITATEM PATIENTI. Qui enim sibi labo-
occiddlsuper iracnndiam veslram.Ac si dicat, si con- rat,utnon indigeat ipse, necdum Apostoli praece-
citata inente ira subiepserit, cito ad pceiiiienliani ptum implet. Ergo laborel operando manibus suis;
converlimini,ne subito rapta anima obtenebretur, vel quia sicut saspe dictttm est, quilibel homo quam
sol jusliiise,vel principalecordis lenebris obvolvatur. promptus esset ad bonum faciendum. Si promptior
Potesl adhuc et simpliciter de hoc sole intelligi di- non potest, saltim quasi mensura [7ta se habellocus
ctutn, juxla quod in quarto psalnio dicit David, in Cod.\, sicul alibi idem aposlolus dicit: SicuJ enim
unde suniptum videlur: Qumdicilis t» cordibus ve- exhibuislismembra veslra servire'immunditim el ini-
sltis, el in cubitibusveslriscompungimini;id est qUae- quilali ad iniquitalem, ila nunc exhibetetnembravestra
cunque in die cogitalione, ira, vel opera, delinquiiis, in sanctificatione.Ex proprio labore cibare esurien-
in cubilibusvestris compungimini.Ante solis occa- les, vel potare sitientes, el in caeterisqtiae indigere
sum in pace revertimini, vel in crasiinum non dilfe- prosjiexeril subvenire. Vel specialiter operare in
ratis. NOLITELOCUM DAREDIABOLO. Diabolus ergo, jv
, agro animaesuae, ul spirilalibus panihus impleatur,
eum nometi est, Latine criminalor dicilur; lingua et dare possil cibaria in tempore suo consefvis suis
Hebraica Satan, adversarius appellalur, sive contra- propter illud : Quis pulas est fidelis dispensalor,et
rius : ab Apostoio Belial noniinatur, id est absquei prudens, quem conslituit dorninus super familiairi
jugo, eo quod de collo suo abjecerit serviluieni, , suam, ul del illis cibumin lempore?
-''-- - ' -' - -

XI.
Leclio Epistolte beati jPauli apostoli ad Ephesios (v, 15): Fratres, videte itaque quomodo
caute ambuletis, non quasi insipienles, sed ut sapientes, etc.
COMMENTUM LUCULENTII.
Saepediclum est, quia sicul sunt exleriores octili et inleriores cordis, Ciim (juibus Deus videtur, de
coi^uris, cum uuibus hanc lucem videmus, sic sunt quibus ipse dicit: Beali mundocorde, quoniam ivsi
 857 1N CAP. V AD EPHESIOS. &S8
Deum videbunl.Et sicut sunt exteriores gressus cor- - A esi qui lion ihtalligft 'Qui:sit' VOLGNTAS DEIbonq, et
poris, sic sunt et interiores raentis, de quibus scri-
i- bene placens, et perfecta. Et ideo dicit: Propterm
ptura est : A Domino gressus hominis diriguntur. nolilefieri imprudentes.Voluntas Dei esl ut declinet
Quod vero hie dirit: VIBETEITAQUE QUOMODO CAUTE
E a malo, et faciat bonum. Dicitenim prophela : Nolo
AMBULETIS ; tale est quod ait Salvator : Ambulatedum
n nwriempeccatoris,sed ut convertaturet vivat. Et ile-
lucem habetis. Sicut enim, verbi gratia dicam,ali- ruin : Declinaa malo el fdc bonum.VolunlasDei est
quis homo iter faciens prosjjicit ubi gressus figat it ut diligamus invicehi. In hoc cognoscentomnes, quia
pedis, sic qui spiritaliter arnbulare desiderat, pro- tnei eslis dtscipuli, sl dileclionemhabueritis in invi-
sjiicere debet ubi gressum mentis figat, ne corruat. cem.Voltintas Dei est, ut omnes sanr.ti simus, sicut
Ergo unusquisquecaute ambulare debei, ne cedat,, ipse dicit: Sancli estote,quia ego sanclus sum. ET
nec declinetad dexteram, sivead sinistram; sed perr NOLITE1NEBRIARI VINO,\N «UO FST LUXURIA. SicUt
arma juslilise tutus incedat, audiens proplielae mo- enini homo non jiotesl duobus dominis servire, Deo
nita : Hmcvia, ambulntein ea. Quodqui feccrit, va- scilicet et mammonae,ila nullus jwtest inebriari vino
lebil dicere : Lucernapedibusmeisverbumiuum, Do- pariter el SPIRITU SANCTO repleri. Qui Spiritu sancto
mine, et lumen semitis meis. KEDIMENTES ( repletus fuerit habebit prudentiam, castilatem, inun-
TEMPUS,
QUIA JAMDIESMALISUNT. Illuddicit tempus quod iniBditiain,
B pudicitiam, mansuetudineni, verecundianii
Adam omnes perdidimus, scilicet imrnortalitateni,, E regionequi vino iiiebriator, babebii procacitatem ,
et paradisiacain healitudinem. Sciendum enim est; insipientiam, audaciam, furorem, libidinem. Et ideo
quia a Deo immortans conditus fuerat, si non pec- praecipitAposlolus, iion debere inebriarivino, in quo
casset. Non fuisset necesse redimere lempus, quiai est luxuria. Undedicit et Salomon: Ne aspiciasvi-
coalicives effecti, Deurii facie ad faciem conspice- num cum flavescit in vilro; color enimblande [Cod.,
remus, sicut ipse faciebat, anlequam peccassel. blandis] ingrediiur, sed mordel ut cotuber.Potest et
Quod si lempusquis vult redimere, consiliuinDomini aiiter inlelligiquod dicit: Nolite inebriarivino, id est
audiat dicentis: Si quis te percusseril in dexleram vino malitiae,de quo Moyses in canlico Deuterono-
inaxillam, prmbeei et alteram. Et iterum : Orate pro mio : De vinea Sodomorum, vinea eorum. Hoc vino-
persequenlibusel calumnianlibusvobis. Et hoc est inebrianiur omnes amatores mundi. De quibus dicit
quod ait : Redimentes lempus, quoniam dies mati Ajioslolus: Quorumfinisinieriius,quorum Deus ven-
sunt. Tempus quippe redimimus quando anteactam teresl,el gloria in eonfusione ipsorum qui lerrena
vitam ad memoriam reducitnus, et ea quaenegligen- sapiunt.
ler commisimus, flendo punimus, quod iniqui ne-
quaquam faciuiu, dicente prophela : Viri sanguinumQ p LOQUENTES VOBISMETIPSIS PSALMISi ET HYMNISj ET
etdoiosinon dimidiabunldtessuos. Quoniamdies mali CANTICIS SPIRITALIBUS. Qui absiiiiuefit a vino, el Spi-
sunt. Quantum ad rationem, el spiritalem intelli- ritti sanclo repletus fuerit, omnia isla repleia [Itd
gemiam pertinet, dies boni a Deo facti sunt, dicenie Cod.] implefi poterii. Psalmi, et hymni, et canlica
Scriplura : Vidit Deuscunctaqum fecil, ei erant valde in psalterio reperiuntur; sc^ inler psalmum et liym-
bona. Habes in libro Genesi scriptuin , quia per in- num hoc interest, quod psalmus pertinet ad corpus,
tervalla dierum Deus cuncta creavit. Et dicitur ibi: quia per organum corporis discilur qualiler pefve-
Vidit Deus cuncta qumfecit, et eranl valde bona. Si niatur ad organum rhenlis; hymriusvero pertinet ad
ergo cuncta quaefecit Deusvalde bona fuerunt, ergo orationem; eaniicum ad laudem Dei. Si vero allius
ct dies boni. Sed vilio hominum depravati sunt, et intelligere volueris, psalmus perlinet ad corpus,
facti sunt dies mali. Et quid dicam? ex quo Adam hymnus ad laudem Dei, canlicum ad fofliludinem et
in paradiso peccavit, nunquam ftierunl dies nisi virtulem Dei. Et nota quia cuin dicit psalmis, hym-
inali. Nascunlur pueri, a ploratu incipiunt et a mi- nls, et canticis, addidil spiritatibus,quodUtique non
seria, fiunt hi dies mali calamitalis suae. ilaec luge- fecissei, nisi essent cantica quae non sunt sptritalia,
bat prophela cum diceret: Heu me! quia incolatus sicul sunt carmina poeiarum, dicta philosopliorum,
meus prolongatus est. Quos dies redimere debemus D caniica luxuriosa, et verba risum moveniia, quac ad
abstinendo,jejunando, orando, vigilando, et caelcra rem non pertinent, et scurrilitas- INGRATIA CANTAN-
quaeDominusjussil implendo.Quoa qui facit, redi- TESINCORDIBUS VESTRIS. Audiant hoc pueri, audiant
init Jies malos, et facit non praesentistemporis, sed adolescentes,et omnis ordo ecclesiasticus, quibus
futuri, dies bonos. In tanlum ut jam non plurali nu- 'officiumpsallendicommissumest in Ecclesia, ut si- ;
mero dies dicatur. De qua propheta : Meliorest dies cut < jjsallunt ore, psallere discaht et corde, ne dica-
una in atriis tuis super millia. ] de illis : Populushic labiisme hoiwrat, cor autem
tur
PCOPTEREA, NOLITE FIERIIMPRUDENTES. Imprudens eoium longeest a me. E contra uuilti psallunt corde,
est ille homo qui non prosptcitsibi viam qua gradere ei ' non psallunt ore. Clamaht corde, silent ore. Sicut
debeat, ne offendat, sed caute ambulel. Non quasi ille fjciebat cui dicitur : Quid clamas ad me? Kt
insipientes,sed ul sapientes.Imprudens est qui non 'certe ibi non est scriptum, quid Clahiasset Mdyses;
redimit terapus et dies malos ad pcenitentiam sibi sed i clamabat, et corde ciamabat, et idfeodicit ei
concessos, de qnibus Apostolus : Ignoras quia pa- Deus : Quid clamas ad me? ldeo ihelius esl psallere
lieniia Dei ad pemiteMiamte exspeclel?.Iiuorudcns 'corde, silere ore, quam lacere corde, psaltere ore. E
839 LUCULENTH 840
ideo qui psallit ore, psallat et corde; psallamus spi- A j Jicet subjecti invicem. Audiant hoc episcopi, pres-
ritu, psallamus et mente. byten, et omnes qui praesunt in Ecclesia, ut sicut
DOMINO GRATIAS AGENTES. Haecsententia dupliciter cseteri subjecli suut eis, et ipsi ita per chafitatem
intelligi potest, hoc est in rebus acceptis, et perdilis, stiis subjecti sint, horlante [Cod., orante] Salomo-
sicut Job ait: Dominusdedit, Dominus abstulit, sicut ne: Principem te constiluere, noli te extoltere, sed eslo
Dominoplacuit iia faclum esl, sit nomen Doinini be- inier ipsos sicut unus e.x ipsis. Et Paulus aposlolus
nediclum. Vel in prosperis et adversis. Hinc in dicit: Cum essemliberab omnibus,omniummeservum
psalrao canitur: Benedicam Dominutn in omni lem- feci, et hoc re TIMORE CHRISTI.Timentes ne praeier
pore, semper laus ejus in ore meo. Aliter : si habes volunlatem ejus aliquid faciamus, ne propter favores
officiumpsallendi in ecclesia, non propterea le ex- hominum vel laudes; ne dicatur de nobis: Recepe-
tollere debes super cseteros, sed magis Deo gratias runt mercedem suam; sed lolum pro amore Christi
agere, dicens cum Psalmista : jVon nobis, Domine, faciainus, motiente Aposlolo : Sive manducalis, sive
non nobis, sed nomini luo da gloriam. DEOETPATRI bibilis, sivealiud aliquid facilis, omniain nomineDo-
SGBJECTI INVICEM INTIMORE CURISTI : Deo scilicet Dei mini facite. Et ilerurn : Omne quodcunque facitis in
Filio, qui cum esset Deus, horao fieri dignalus est, verbo, aut in opere omnia in nomine Domini (acite.
assuraens noslram humanilatem, et ideo Palri vide- •n Et hoc est quod ait, in limqre Christi.

XII.
Leclio Epislolae beali Pauli apostoJi ad Ephesios (vi, 10): Fratres, de cwtero conforlamini,
et in potentia virtulis ejus, etc.
COMMENTUM LUCULENTII.
Admonuerat enim superius apostolus Paulus seor- fratrum nostrorum, qui accusabalillos ante eonspeclum
suoi viroc, seorsum feminas, dominos et servos, filios Dei noslri. Juxta Hebraicani veritaiem deorsum Duens
ei palres, dicens : Viri, diligite uxores veslras, sicul el inlerprelatur, qui nos invisibiliter lelis suis perculere
Chrktus Ecclesiam.Mulieresviris suis subditm sint; vult, contra quem invisibilia sunt arma sumenda ad
filii, obedileparenlibus per omnia. Hoc enim placitum resistendum ei.
est m Domino. Patres, nolile ad iracundiam provo- QUONIAM NOBIS NON ESTCOLLUCTATIO ADVERSUS CAR-
care fdios veslros, ut non pusillo animo fiaul. Servi, NEMET SANGUINEM. Caro et sanguis aliquoties viva,
obediledominis carnalibus, non ad oculum servientes aliquoties peccala signilicat, aliquolijes parenlelam,
quasi hominibus placentes, sed raagis Deo, et bis si- aliquoties propagationetn huraani generis, aliquoties
milia. Deinde vero omnes in unum comprehendens C persecutores homines, de quibus hoc in loco dicit
dicit: DECETERO CONFORTAMINI INDOMINO. De cmtero, Paulus : Nobis non esl colluctatio adversuscamem et
id est de reliquo. Noveratenim scriptum : Malediclus sanguinem, SEDADVERSUS PRINCIPES ET POTESTATES.
homo qui confidit in homine. El rursum : Benedictus Sed magis vult ostendere quod ipsi perseeutores dia-
vir qui confidil in Domino.El ideo dicil: Conforla- bolum habeant auctorem, contra quem arma invisi-
mini in Domino, id est nihil de vcstris merilis prae- bilia sumenda sunt, ut ipso e.vstiuctohomines nou li-
suroatis, et semper in Domino gloriamini, juxta meamus. Est enim colluctatio adversus carneni el
quod idem apostolus dicit: Qui gloriatur, in Domino sanguinem, quando concupiscit caro adversus spiri-
glorielur. Et Psalmisla : jVon nobis, Domine, non tum. Scilicet ex hoc exemplo colligere possumus
nobis, sed nomini tuo da gloriam. Et nc aliquis pula- quando ipsa caro concupiscit adversus spirituin, non
rel in nomine lanlum spem ponere debere, idco ad- nisi instinclum diaboli, quoniam non est nobis col-
junxit: ET INPOTENTIA VIRTUTIS EJUS.ACsi dicerel: liictatio, etc. Peragratis enim legendo seriebus Ve-
ln Chrislo Domino ponile sjiem vestram , sine quo teris ac Novi Testamenli, nusquam reperire poieris.
nullum bonum esse polest, el per quera omnia bona principes et polestates daeraonesesse dictos, nisi
largiunlur, dicente Jacobo aposlolo : Omne datum primum hoc in loco. Quo nomine Aposlolus ideo ad
optimumde sursum est. INDUITE VOSARMATURAH DEI, I) Ephesios seripsit de invisibilibus creaturis, niulla
UTPOSSITIS STARE ADVERSUS INSIDIAS DIABOLI. Ex llis illis ostendere volens, Et quia exercitalos habebant
enim quaeinfra leguutur, et iis quse hic dicit aposlo- sensus ad intelligenda eliara occulta, ideo de invi-
lus Paulus, loiiim de Chrislo intelligere possumus. sibilibus crealuris diversa nomina eis prsedixit. Dlxit
Sicut enim cingulum veritas, et lorica justitia est, enim : Non est nobis colluclatio adversus carnein et
quin dubium Chrislus el veritas, ct justitia est; ergo sanguinem, sed adversus principes et poieslales,AD-
qui veriiatem et justitiam indulus fuerit, Christum VKRSUS MUNDl RECTORES TENEBRARUM HARUM. A|»pellat
iudutus erit; quem necesse est indui, qui conlra eniin principes e.t potestales mundi rectorcs, damio-
diabolum vult dimicare. Diaholus eniin uotnen Grse- ues qui sunl majores. Sed minoris ordinis daeraoiies
cum est, Latine criminator dicitur: isle est ctimi- sunt. Sicul dicimus de angelicis dignitatibus angelos,
uator, de quo in Apocalypsi legimus dixisse sanctos archangelos, propler diininutioneui minorum; sic
Deo : Gratias libi agimus, qnia .projectusesl accusalor dicimus daemonesprincipatus et potestates, propter
 Ul IN CAP. V AD EPHESIOS. 842
scelerura maliliam. Quanto enim callidiores sunt add A , circa lumbos suos, ne iluxu seminis polluerelur. Hine
suadendam maliliam, tanto majores esse videnlur. Salomon dixil : Tria sunl qum bene gradiunlur, el
Ut verbi gratia dicam, mali sunt dsemonesqui per- quarlum incedit feliciler; leo fortissimus besliaruma
pelrantur homicidia, pejores qui fratricidia et parri-i- nullius pavebiloccursu; gattus succinctustumbis; el
cidia. Sicde adulteris, de incestis, de quibus pro- i- aries , nec esl rex qui resislat ei. Gallus succinclus
pheta dicit: Spiritu fomicationis seduclisunt. Hos. is. lumbos, sanctos significatpraedicatores,qui in mem-
enim appellat principes et polestaies, hos mundi re-:- bris fluxum luxuriaereslringunt. Estote ergo succincti
ctores tenebrarura harum, hos nominal SPIRITALIA NE-
:- lumbosvestrosin verilate, id est castilate muniti ne
QUITI^E [In Cod., conslanler, nequilia] INC^LESTIBUS.;. ab hostibus corruatis.
Mundirectores daemonesappellat, unde et Dominus: ET CALCIATIPEDES INPRJJPARATIONE EVANGELH PA-
JYuncprinceps mundi ejicieiur foras. Ipse fuit ange- s- cis. Sicut enim sunt exteriora membra, manus scili-
lus primus, qui propler superhiam cecidil de ccelo. i. cet, oculi, auditus, olfactus, et lactus, sic sunt et in-
Ipsum improperat dicens : Quomodocecidislide cmlo, i, teriora. Et nota quia quidem virtutem animse dixit,
lucifer, qui oriebaris mane? corruisli, qui vulnerabas:s pedes esse, quia exteriores pedes nisi calciati fue-
genles? Ipse est angelus tenebrarum, de quo dicit il rint, offendunt in lapidem seu sentem, et expediti
Paulus : Qui cum sit angeluslenebrarum, figurabat see B J" iter carpere non possunl. Sic pedes aniinse noslrse
in angelumlucis. Esl mundi rector, omnium scilicet t nisi fuerint calciati excoriis mortuorum animalium,
amatorum mundi, quimundum diligunt. Horumenima antiquorum scilicet exemplo patrum muniti, recte
rector, et sessor pariler, et diabolus est, et omnes s absque offendiculoin via mandatorum Dei currerc
peccatores lenebrsealiquoties mutantur, et fiuntlux, non valent. Recte dicit Evangelii pacis, de quo alibi
sicut dicilur de illis : Fuistis uliquandolenebrm,nuncc Scriptura : Quam speciosipedesevangelhanliumbona!
aulem lux Domino: quorum rector efficilur Chrislus,, Induli loricamjuslitim. Lorica enim ex multis virgu-
et dicitur de illis : Quicunquespirhu Dei aguntur, iii lis lexitur, sic homo mullis virtutibus fullus, interius
filii sunt Dei. Conlra spirilalia nequitimin cmleslibus. loricam justitiae indutus, ab omni zelo inimici erit
Spiritalia enim nequitiaefuit, qui habilat in ccelesti-
. illaesus. INOMNIBUS SUMENTES SCUTUM FIDEI.Siqut su-
bus. Quanquam amisissent beatitudinem, et perdi- perius texere ccepimus de armis, sic nunc de sculo
dissent claritatem, non amiserunt sublilitatem, ett aliquid dicendura est. Si quis euira homo cinclus, iu-
ideo dicil in cmlesiibus,quia in caelestibussunt, de; dutus lorica fuerit, et calciatos habuerit pedes, per-
quibus in Evangelio Dominus dicit : Volucrescmlii gens in inimicum suum, non habens sculum, vulne-
comederuntillud. Non dico coelumsethereum, vel si- ralus a lanceis seu sagittis, in similitudine cervi cor-
dereum.sed aereum,quidquid avescceli volitanl. Cce-. C ^ ruit; si autem scutum habuerit, jacula inimici huc et
lum lioc, quod inter coelumet lerram est medium, illuc projieere valebit. Spiritaliter autem per scuium
spiritali nequilia plenum esse dicilur. Et ideo spiri- fidem intelligere possumus, quam miles Chrisii ple-
talia nequiliae superare pro ccelestibus, scilicet di- nam habere debet: quam qui habuerit, hostem suum,
micare debemus, quia regnum cmlorumvim patitur. id est diabolum, interimere poterit, in tanium ut in
PROPTEREA ACCIPITE ARMATURAM DEI, UT POSSITIS mare mergatur; sicut Dominus dicit: Si habueriih
RESISTERE INDIEMALO, ETINOMNIBUS PERFECTISTARE. fidem ut granum sinapis, dicerelishuic monli iransire
Proplerea quia non vobis colluctatio adversus car- in mare, obediret vobis. IN QUOPOSSITIS OMNIA TELA
nem et sanguinem, accipite armaluram Dei, quse in NEQUISSIMA IGNEAEXSTINGUERE. Tela diaboli ipsius ja-
subsequentibus apostolus Paulus enumeralus est. cula intelligenda sunt, sicut est gaslrimargia, ebrie-
Ul possitis resislerein die malo. Diem malum dicit tas, comessationes, adulteria, et his similia. Et bene
prsesens tempus, de quo supra diclum est: Redimen- dix.ilignea, quoniam ignesesunt sagittaediaboli. Hoec
tes tempus,quoniamdies mali sunl. Aut diem judicii, enim omuia per charitatem , quae est pacis foedera
de quo propheta ait : Dies illa dies ir.m. Ul in die possumus exstinguere, et GALEAM SALUTIS assumere.
malo resislerepossilis, accipitearmaluram Dei, id est Sicut enim per scutum fidem intelleximus, quid per
accingimini vos Dominum Jesum Christum. Et in D galeam nisi spera intelligere possuraus? Galea enim
omnibus perfecti stare. Scilicet per arma juslitim a in capiie poniiur, ne ab inimico ferialur. Sic spiri-
dextris et a sinistris.ESTOTEERGOSUCCINCTI LUMBOStaliter galea nostra, id est spe firma, capul nostrum,
VESTROS IN VERITATE , ET 1NDUTI LORICAM JUSTITLE. quod est principale mentis, munire debemus, ne ab
Jam enim incipit exponere quaj sit armaiura Dei, iniinico, id est diabolo, feriamur.
quam superius indui jusserat. Et quem alium debuit ET GLADIUM SPIRITUS , QUOD ESTVERBUM DEI.Jam
primum ponere in armalura Dei, quam cingulum? enim dederat cingulum, dederat Ioricam, dederat
Verbi gratiam dicam, si quis belligerator conlra ho- calciamentum, dederat scutum, sed necdum dederat
stem pergens, necesse habet cingulum, ne fluxa ve- gladium. Et quid prodesthomini, si tolum mundum
stimenta impedimentofiant, et corruat in conspectu lucretur? si orani armatura, quae superius enumera-
inimici sui; sic uimirum necesse est, ut lumbi vestri lur, indulussit, et gladium iu manu non teneat?
prsecinclisint in casiilale, de quo in Evangelio Do- Certe quanquam ejus tela possit vitare, ipsum inimi-
niiiiumdixisse puto: Sint lumbivestri prmcincli.Binc cum non poleril interficere. Et si habuerit gladium,
est ciiim quod Joannes zonara pelliciam cingebnt ab ejus jaeulis non ferietur, et ipsum inierficiet. Sic
PATROt. LXXJI. 27
843 LUCULENTII m
omnia spiritaliter intelligenda sunt; casttlas scilicet, A Hoc Paulus apertt cum dicit: Et gladium spiritus
justitia, charitas, evangeiica doctrina, fides, atque quod est verbum Dei. Sermo enim Dei acutus est;
spes. Haecomnia qui habuerit, a caede inimici tutus ipse enim est gladius, de quo idem Paulus alibi scri-
manebit; etsigladium babuerit, ipsum proslrare po- bit: Ktutts(Cod., unus) est enimsermo Dei et efficax
tuerit; ilium iiimiruni gladium, quem Dominusve- ei penelrabilior omni gladio ancipili, et perlingens us-
nit mittere tli fuundum, de quo ipse dicit: Non veni que ad divisionemanimm ac spirilus, compagumquo-
pttiem mlttere, sed gladium; queto semper sancti in que et medullarum, et discrelor cogilationumel in-
manu tenent, qui plurali numero apud Psalmistam tentionum cordis.
scriptus est: Et gladii ancipites in manibus eorum.

XIII.
Lectio Epistblse beati Pauli aposloli ad Philippenses (i, 6): Fratres, confidimus in Domino
Jem, quia quod ioepit ito vobis opus bonum, perficiet usaue in diem Christi Jesu, etc.
COMMENTUMLUCULENTIl.
Philippenses sunt Macedones: hos praedicavitapo B siotiE ET GONFIRMATIONE EVANGELII : quia sifcut ille
itolus Paulus, qui acceplam fidemfirmiler tenuerunt, defendebat Evangelium Chrisii, id est doctfiiiam ve-
nec falsos receperunt apostolos, sicut quidam, nec ritalis, ita et iljifirmitef tenendo, etaiiosadmonctido.
persecutiones raalorum hominum limuerunt. Scribit Socios GAUDII MEIOMNES yos ESSE.Societas hoc in
enim epislolam apostolus Paulus, nil causa reprehen- loco non praesentis temporis intelligenda est, sed
sionis ostendit, sed exhortationem laiiluin, ut (idem, futuri, id est vita aeterna. De quo gaudio Salvator
quam acceperant, et cceptum opus bonura, usque ad discipulis ait: llerum videboVos, el gaudebii cor .»e-
consummationem perducerent, et ut semper profi- strum; aut certe si de praesenti tempore malum in-
cerent horlatur. In tantum enim perfecii eranl, ut lelligi vult, possumus eo aptari, juxta quod apostolus
suos eos oraret fieri imitatores, et ut sempef ad me- Jacobus ait, videlicet : Omne gaudium exisiimate;
liora proficerent, dicens: CONFIDIMUS INDOMINO JESU, fratres mei, cumin variis tentalionibusincideritis.Gon-
QUIAQUICOEPIT INVOBIS OPUS BONUM, PERFICIET USQUE sueludo est sanctorum, ut inter persecutionem plus
JKDIEHCHRISTI JESU.Omnis enim mea spes et con - gaudeant, quam tristentur, scientes scriptum : Non
iidentia de vobis in Domino talis est, ut boc bonum coronabitur, nisi qui tegilimecertaveril.
quod ccepistis, usque ad consummationem perduca- TESTISESTMIHIDEUSQUOMODO CUPIAM OMNES VOSIN
tis, et doctrinam quam a me accepistis firmam te- C £ VISCERIBUSJESUCHRISTI.Est efiam consuetudo san-
neatis. Quia qui cmpitin vobis opus boriurn,perficiet: ctortim , ut quando aliquid affirmare volunt, Deum
id est aliquis ex vobis bonum opus vovit, scilicel qui est inspector cordis leslem sibi adhibeant, sicut
gervire se Deo, el hoc usque ad diem moflis pefdu- Moyses coram filiis Israel : Tesfes, inquit, hodie m-
cat. Seu qui cmpit in vobis, id est ipse Dominus qui vococmlutn el terram, Et quia Paulus apostolus mul
- fldei fuhdamentum posuit in vobis, ipse dabit peffee- tiiin diligebat Philippenses, Deum sibi adhibuit in
verantiam boni operis. Diem Chfisti dupliciter in- testimonium dicens : Testis enim mihi est Deus quo-
telligere debemus; specialiter diem mortis, quando modo cupiam ut Dominus Jesus Ghristus in veslris
aliquis vir perfectus de hac vila migral ad Christum. habitet visceribus. Ipse, qui per prophetam loquitur,
Generaliter diem judicii quando omnes astabitnus dicens de sancfis : Et inhabitabo in illis et inatnbu-
ante iribunal Christi. SICUTESTMIHIJUSTUM HOCSEN- labo. Et idem aposlolus alihi : Habilare Christum per
TIREPROOMNIBUS VOBIS.Ac si dicat: tiharilas me fidemin cordibusvestris. Vel cerle omnes vos in ejus
compellit ut ipsum de vobis sentiam , ipsum intelli- cupio inesse visceribus, ul sic eum omnes vos dili-
gam; quia charitas omnia credil. Justura est mihi ut gatis, ut nec inter perseculiones ab ejus visceribns
taliter de omnibus vobis sentiam, ut qui ccepit Opus separemini. ET HOCOROUT CHARITAS VESTRA MAGIS
bonum, persevere^ usque in diem moftis. ConsuetudoID ABUNDET. Oro ut Deum toto corde, totoore, tola
est enim sanctorum, ut de bonorum aclione gau- raente, totis visceribus diligatis m SCIENTIA, ETOMNI
deant, de malorum doleant, sicut ipse Pauhis facie- SENSC. In scientia, dicilseriem Veteris Testamenti;
bat qui dicebat: Quis infirmatur, et ego non infirmor?1 sensu autem, scripturas Novi Testamenti. Aliter:
Et alibi: Lugeam plures ex his, qui non egerunt pm- scientia omnes series tara Veteris, quam ^ovi Te*
niteniinm,Eo QUOD UABfiAM vos INCORDE , ETIN VIN^ • stamenti. Et sensu, ut quid spiritaliter intelligere va-
CULIS UEIS.Qiios enim e&rosemel copulaverit, quan- ieas, quia scientia sine sensu nihil est; scienliaenim
quaro simul non sunt corpore; lamen menle semperr inflal, charitas autem mdificat. UT PROBETIS POTIORA,
juncti sunt. Et quia Pbilippenses perfecti erant inI ET SITISSINCERI, ETSINEOFFENSIONE INDIEM CHRISTI.
opere bono, apostolus absens corpore, in arcano pe- Potiora dicit, id est majora. Scientes sitis ut de vi-
cloris semper eorura memor erat. Et hoc est quod1 sibilibus invisibilia comprehendere valeatis. SicuJ
dicil: Eo quod habeam vos in corde et in vinculis s enim cum cibo palati crescit setas corporis, sic cuno
meis, Ueddit causaui quare, cum dicit: ET INDEFEN- cibo spiritali debet crescere et sensus mentis.
$4S liN CAP. 1 AD COLOSSENSES. 846
Vt sttts tiitceri, et sine offensain diemChristi; casto A
t est tructu ooni operis; de quo fructu idem apostolus
videlicet corpore, et mundo corde; sicut de univer- dicit : Fructus spiritus est gaudium, charilas, pax,
sali Ecclesia Apostolus dicit : Aplavi vos uni virovir- patienlia, et his similia. Quodqui fecerit, fruebit [Ita
ginemcastamexhibereChristo. Sinceritas est enim ubi Cod.] illam in vitam eeternam; fructus enim a fruen-
duo simul concordant, spiritus videlicet, et caro, de do dicitur. Quod fructificare nemo poterit, nisi per
quibus Dominusait : Si duo ex vobisconsenserintsu- Jesum Christum qui dicit : Sine tne nlhil polesiis
per terram, de omni re quodcunquepelierim, fiet iltis facere. In gloriam et laudem Dei, ul semper glorifi-
a Patre meo, dicit Dominus. El sine offensa. Sine cetur Deus in nobis; juxla quod alio loco dicit : Qui
oifensa dicit sine criminali actione. Aut cerle sic gloriatur, in Dominogtorietur. El laudemDei; scilicet
sitis sinceri, ut in diem Christi nulla rubigo pecca- ut seraper Deus laudetur, sicut psalmista dicit: Be-
torum in vobis appareal ne cum fatuis virginibus a nedicamDominum in omni lempore, semper laus ejus
thalamo regis excludamini. Diem vero Christi, sicut in ore meo. Aliter : in gloria, i'd est in opere bono
jam diximus, diem morlis, vel diem judicii debe- fructificantes. Et tqudetn Dei, iti prsedicaiione. Sit
mus inlelligere, in quo die, qui sine' offensa fue- gloria in opere, laus in verbis; ut impleatur in no-
rit, a Domino remunerabitur, juxla quod ait Sa- bis illud quod ait Salvalor : Sic luceat tux vestraco-
lomon : Daieei fructum manuum suarum, et laudent'.B rain hominibus, ut videanl opera vestra bona, et glori-
eam in portis opera ejus. REPLETIFRUCTU JUSTITI/E ficentPatrem veslrumqui in cwlisest.
PERJESUMCHRISTUH IN GLORIAM ET LAUDEM DLI; id

XIV.
Lectio Iipistolaj beati Pauli apostoli ac Colossenses (i, 9): Fratres, Hon eessarmxs pro vobu
oranles et postulantes, etc
COMMENTUM
LUCULENTII.
Audierat enim beatus Paulus apostolus Colossen- viamus Deo, quod facere non possumus, nisi ejus
sium fidem ex dilectione quam habebant in Deum, voluntateiu faciaraus. IN OMNISAPIENTIA, ET INTEL-
et ut in virtutibus sequentibus se crescerent, orabat LECTUSPIRITALI. Oninis sapientia, et intellectus, et
dicens : NONCESSAMUS PROVOBIS ORANTES ETPOSTU- operatio, scilicet quia inipossibileesL sine fide pla-
LANTES. Hanc consuetudinem habebant aposloli, et cere Deo; sic et fides sine opetibus inortua est. Omiiis
nos tenere debemus, ut invicem ofemus, et magi- sapientia est non solum historiam Veteris Testamenti
slfi pro discipulis, et discipulipro magistris, sicut in scire, sed etiam spiritalem intelligentiamcognoscere.
alio loco dicit : Deus autem spei repleal vos omni C UTAMBULETIS DIGNE DEO,PEROMNIA PLACENTES. Am-
gaudio, et pace in credendo, ut abundelisin spe el vir- bulare dicit, nGnsolum corpore, sed mente; ambu-
lule Spirilus sancli. Deusautem palienlimel solatii det lare de virtute in virtulera. Digneambulal, qui recte
vobis idipsum sapere in alterutrum secundum Jesum vivit, et alios per bonum.exemplum attrahit, juxta
Christum, ut unanimesuno ore IwnorificelisDeumet illud : Qui audit, dicat: Verii. Deo per omnia placet,
Palrem Domini noslri Jesu Christi. Et ilerum : Fleelo qui hoc adimplet quod subditur : INoMNiOPF.RE BONO
genua mea ad Palrem Domininostri Jesu Chrisli. Ut FRUCTIFICANTES, ET CRESCENTES INSCIENTIA DEI. Non
aulera et discipuli pro magistris orafe debeanl, ipse dixil in uno, sed in omni; non dicil conslantes ad
et alibi dfcit: Expedit vobisorare pro nobis. Nam de tempus, sed fructificanlesel crescenlesin scientiaDei,
beato Petro in carcere posito legimus, quia oratio id est de omnibus bonis illi sciamus gralias referre,
flebat sine intermissione ab ecclesia ad Deumpro eo. juxta illud : Grulia Dei sutn; et: Non nobis, Domine,
Quod autem non dixit singulariter non cesso, sed non nobis, sed nominituo da gloriam. Quoniam ipsius
pluraliter non cessamus,et de se hoc dicebat, et de est.nobis pei ficere INOMNI VIRTUTE. Omnis virtus est
aliis qui cum illo erant. Quamvis orare jjoslulare Dei donum, qui omnia prsesiare potest, Omnis virlus
unum sit, hoc interesl, quia oiare dicimus de levio- est et mentis et corporis. Confirmati a quo? nisi a
ribus rebus, postulare autera de majoribuset diffici- 1) Domino. Unde et alibi ait: Qui el confirmavit vos
lioribus. Orando esl, qui stant ne cadant; postu- usque in finem sine crimiiu. SECUNDUM POTLNTIAM
lando, ul qui jacent surgant. Orandum est ut justi CLARITATIS EJUS, id est secundum ejus virlutem,
remunerentur, postulandum ut scelerali justificen- dicenle Psalmisla : Fortiludinem meam ad te custo-
tur. UT IMPLEAMINI IN AGNITIONE VOLUNTATIS DEI. diam. Hinc Dominus ait : Sine me niliil polesiis;
Primum quaerendum csl quid sit Deus, juxta psal- Lucerna pedibus meis verbum luum, Domine, et lumeti
mistaevocera, qui ail : QumrileDominum, el confir- s mhis meis. 1NOMNI PATIENTIA, id esl cum ptoxituis
mamini; qumrilefaciemejus Semper; deinde agnitio ct subjectis atque exlraneis, et persequentibus nos»
voluntatis ejus quid veiit Deus, sicul idem apostolus ET LONGANIMITATE, ut seinper simus paticnies ul in
ait : Ut probetis qum sil voluntas Dei bona, et bene jirospetis, ita in advefsis. CUMGAUDIO. Scilicet ut in
placens, et perfecta. De quO[Ila Cod.] qualiter ser- iribulatiouibus semper gaudeatis, nipjffiie Jacobo
847 LUCULENTH 848'
apostoto : Ontne gaudiumexislimate, fratres mei, cum .A eslis cum maledixerinl vobis homines, el perseculi
in variis tentationibusincideritis. Vel per passiones et vos fuerint, el dixerint omne malum adversum vos
tribulationes fulurura gaudiura cura Christo perci- menlieutes propter me; gaudeteet exsultale, quoniam
piatis, secundum ipsius promissum dicentis : Beati mercesvestra multa est in cmlo.

XV.
Lectio Epistolce beati Pauli apostoli ad Colossenses (in, 12) : Fratres, induite vos, sicut
electi Dei, sancti et dilecli, viscera misericordice, elc.
COMMENTUMLUCULENTil.
Colossenses sunt sicut Laodicenses Asiani. His, puli, si dileclionemliabuerilisin invicem.ET DONANTES
accepto verbo veritalis, lirmiler steterunt in fide, VOBISHETIPSIS. Id est alterutrum dimittentes. Si QUIS
nec falsos receperunt aposlolos. In tantum perfecti ADVERSUS ALIQUEM UABET QUERELAM. Id eSt Sl tU in
[Cod., persecuti] erant, ut aposlolo non indigerent, aliquo fratrem, aut fraler te laesit, invicem dimittere
nisi exhortatione lantum. Hortatur eos Apostolus et debetis, id est donare, propter illud: Dimiltile, et di-
admonet qualiter Christum induanl, dicens : FRA- miitelur vobis; date, el dabitur vobis; quod qui fece-
TRES,INDUITE VOS,SICUT ELECTIDEI, VISCERA MISERI- rif, fiducialiter auilet dicere in oralione Dominica:
CORDLE. Nota quia aliis discipulis dicit : Quotquot Dimitte nobis debita noslra, sicut et nos dimitlimus
credidislis,Chrislum induislis; hic vero Colossensibus debiloribusnoslris.
dicit: Induite vos, siculetecliDei. Ac si dicat: Induite SlPER OMNIA AUTEM II.EC,CHARITATEM HABENTES,
vos Jesum Christum. Et bene dicit, sicut electi Dei QUOD EST VINCULUM PERFECTIONIS. Huic similc est
SANCTI, quia a Deo electi erant, sicut Dominus di- illud apostoli Petri : Estote prudenles, et vigilate in
scipulis dicens : Non vosme elegislis,sed egoelegivos. oralionibus; ante omnia aulem mutuam in vobismelip-
Et Aposlolus : Quos prmscivil, hos et vocavit. Bene sis charilatemcontinuamhabentes.Charitas aliquoties
sancti, quia et ipse sanctus est qui dicit: Sancti estote, inter caeteras virtutes prima ponitur ab apostolo pro-
quia ego sanclus sum. Viscera misericordimdicit vi- pler dignitalem, vel mansuetudinem, eo quod major
scera pietalis, quia in tantum vos dilexit, ut non sit cseteris virtutibus. Ubi vero ultimo loco ponitur,
prelium aliud pro vobis daret, sed proprium sangui- lion propter exiguitalem vel diminutionera, quod
nem funderet. De quo oiim propheta prsedixerat : ininor sil, sed propter fundamentum vel soUdamen-
Per visceramisericordimDei noslri, in quibus visitavil _. lura punitur, sicut pro Ephesiis orat dicens : In cha-
nos oriens ex allo. BENIGNITATEM. Jam incipit expo- ritale radicati et fundati; ipsa esl enim radix omniura
nere quid aut qualiter indui se debeaut cum dicit Yirlulum, sine qua virtutes caelersevitia reputantur.
benignilatem. Bene dicit benignitalem; hoc est bene- Sicutenim, verbi gratia dicam, aliquis homo mani-
volentiarn, hoc est ut sitis benevoli ad omnes, ita puium faciens ex virgulis agrestibus, necesse est ut
diligentes ut vosmetipsos. HUMILITATEM. Posl beni- cum una ex illis et cseteras constringat, ne huc illuc-
gnilalem sequitur bumilitas. Humilitas magna est que disperganlur; sic necesseest ut quicunque cse-
virtus, quse horaineS angelos fecit. Dc hac namque teras virtutes habere desiderat, habeat vinculum
dicitur : Qui sine humililatevirlutemcongregat, quasi perfectionis, charilateni, quia ut dixi caeleraevirtuies
qui in venlum pulverem porlal, el quasi qui merces sine charilate nihil sunt. Hinc alibi dicit apostolus :
cont/regavit, misil eas in sacculum perlusum. Et Do- Si linguis hominumloquar el angetorum, charitalem
minus dicit : Discile a me quia mitis sum el humilis non habeam, (actus sum velul mssonans aut cymbalum
corde. MODESTIAM. Modestia ipsa est et temperaniia, linniens. ET PAXCHRISTIEXSULTET IN CORDIBUS VE-
una ex quatuor virtulibus principalibus. Modestus STRIS.Pax nostra Christus est, dicente Apostolo :
cnim, id est lemperatus, debet esse quilibet vir per- lpse est pax noslra, qui fecitulraque unum. Et ilerum :
feclus,non solum iu cibo et polu propter illud: Alten- .., Paa;Dei qumexsuperal omnemsensum,cuslodiatcorda
dile ne gravenlur corda vetlraiu crapula et ebrielate, vestra et inlelligenliasveslras. Exsullal enim in cor-
verum etiam in cogitatione, et loculione, el opera- dibus sanctorum, cum cos exsultare iacit. De qua
lione, et in omni actu. PATIENTIAM. Patiens debet exsullatione propheta dicit : Exsultabunt sancii in
esse vir perfectus, nionenle Apostolo : Pacem se- gloria. Huic simile est quod alibi: Misit Deus Spiri-
ctamini, et sanctimoniam. El Dominusdicit: In pa- lum Filii sui in corda ctamanlem: Abba Paler, et :
lienlia veslra possidebilis animas vestras. Et alia Ipse Spirilus teslimoniumreddet spiritui uoslro, quod
Scriptura dicit: Sapientia viri per patienliamdigno- sumus fiiii Dei.
scitur. SUPPORTANTES INVICEM. Ipsum est quod alibi IN QUOETVOCATI ESTIS,id est in Christo, 9«» vos
dicit : Aller allerius oner.aporlate,et s;'cadimplebilis vpcavilde tenebris in admirabile lumen suum. Unuiti
legem Christi. Lex Christi dileclio est, quam lunc corpus dicit sanctam Ecclesiam, quanquam in parleg
implemus, si invicem nos sufferimus. El Dominus divisa sil, membris fideliu.mlamen collecta uuumcst
dicit : In hoc cognoscenlomnes quia mei eslis disci- corpus. Vosestis corpus Christi, dicit Apostolus, et
m IN CAP. H AD TITUM. 850
tnembrade membris,et : Sicul in uno corpore multa A , respuit Vetus, non est doctusomni sapientia. Aliter :
membrahabemus. ET GRATI ESTOTE.Id est graliosi, in omni sapieniia, in littera et iutellectu spirituaii, in
acceplabilesad omnes. Sicut idero de se dicit: Sicut allegoria nt hoc quod legit spiritualiter disserere
tt ego per omnia omnibusplaceo. VERBUM CHRISTI,id valeat. DOCENTES ET COMMONENTES. Docenles alios,
est doctrina Chrisli, et Evangelium Chrisli, HABITET commonentes vosmelipsos. Id ipsuro est quod aliis
INVOBISABUNDANTEB, ut hoc quod intelligitis opere discipulis dicit: Qui docetin doclrina, qui exhortatur
corapleatis. Abundanter enim in quolibet, cum recle in exhorlando. Quod ibi dicit, qui docet in doctrina,
inlelligit, et opere implci; superabundanter, cum hoc et hic dicil docentes.Et quod ibi, qtti exhortatur,
aliis erogat, Proplerillud quod Dominusdicil: Quis lioc et hic commoneniesVOSMETIPSOS. Unde et ad
putas est fidelis dispensalorel prudens quem constituit Titum : Hmc toquere et exhortare. Sed in quo se
Dominus super familiam tuam ? El iterum : Omnis commonere deberent, evidenler aperuit cum sub-
scriba doclus in regno cmlorum, similis esl homini junxit : IN PSALMIS ET HYMNIS. Psalmus pertinet
patrifamilias,qui proferl de thesaurosuo novaet velera. ad corpus, bymnus ad mentem, canticum ad fortitu-
INOMNI SAPIENTIA, id esl in Vcteri et in NovoTesta- dineui...
menlo. Qui enim recipit Novum Testamentum, et B

XVI.
Lectio Epistolse beati Pauli apostoli ad Titum (n, 11): Apparuit gratia Dei Salvatoris nostri
omnibus hominibus, etc.
COMMENTUM
LUCULENTII.
Titus interpretatur quserens bonum sive luctatus. ci, Barbari et Scylhae, servi et domini, circumcisi
Secutus est Paulum apostolum, et paslor ecclesise et praeputia habenlis, masculiet Teminae,sed omnes
sive magisler ab eodem conslitulus est, cum dicit: in Christo unum suraus. Non est enim personarum
Hujus rei gratia reliqui le Creimul qum desunl corri- acceptor, qui omnesvult salvosfieri, et ad agnitionem
gas et conslituas episcoposper civitates, sicut ego tibi veritalisvenire. Omnes enim ad regnum suum vocat;
disposui. Omnis qni bonum quaerit, id est Dominura omnes post offensam Patri noslro sumus reconci-
ac vitam seternam, Epistolam hanc ad se noscat liandi, non per merita nostra, sed per graliam Sal-
conscriptam, per quam erudiatur. Dupliciter inlelligi vatoris, id est Filii. Quse gratia palris, aut gratia
potest quod dicit. APPARUIT GRATIA SALVATORIS ; hoc Filii ? qua redempti sumus, cui dicilur per prophe-
est vel ipse Salvator, de quo Joannes : Vidimusglo- C ( tam : Pro nihilo salvabis nos.
rtam ejus, gloriamquasi unu/eniti a Palre. Qui appa- UT ABNEGANTES IMPIETATEM. Impietatem, idolola-
ruit ad hoc ut in se credenlibus daret bravium vilse triam, vel infidelitatem dicit: ipsa est impietas
seternse, quod [Cod., quem] nullus valel consequi, quam Zacharias propheta vidit sedere super mas-
nisi gratuila Dei misericordia. Aut certe gratia sancti sam plumheam, in foramine amphorae. S&CULARIA
Evangelii, quse per universum claruit mundum, DESIDERIA dicit actus carnales, quos Apostolus expo-
Dominopraecipientediscipulis : Ite in mundum uni- nit: Manifesta sunt opera carnis, qum sunl fornicatio,
versum; prmdicateEvangeliumomnicrealurm. De qua immunditia, luxuria, idolorum servilus. Et adjungit
gratiadicitpropheta: Exmquavitgratiam in gratiam. El virtutes cum dicit: Fructus Spiritus est gaudium,
Joannes : De plenitudineejus omnesaccepimusgratiam pax, patienlia, longanimilas, bonitas, benignitas. Ita
pro gratia. OMNIBUS HOMINIBUS, sive Judaeis,sive omni- hoc in loco omnia vitia comprehendit cum ait: De-
bus nalionibus quaein eum crediderunt. Ad hoc illis clina a malo. Perstringit et virlutem cum ait: El fac
appartiit, ul, relicta creatura, adorent Creatorera. bonum. SOBRIE. Sobrielas, ul a majoribus traditur,
ERUDIENS NOS.Id est, docens nos. Eruditus eniin una est ex quatuor virlutibus principalibus. Quatuor
dicilur doctus, imbutus atque inslructus. Sicut e virtules principales, prudentia, fortitudo, tempe-
contra, ineruditus dicitur brutus, ideo quod carere D ] rantia , juslitia. Sobrielas ipsa est temperanlia; est
videtur sensu vel prudentia. Erudire dicitur, quasi enim temperantia in cibo et polu, propter illud quad
a rure sublevare. Erudire nos voluit, qui ligna et Dominus ait: Atlenditene gravenlur corda vestra in
Japides colebamus, se cognoscere fecit. Sicut ad crapula et ebrielate. Sed in cogitatione quoque et lo-
Jerusalem peccatricem per Jeremiam prophetam di- cutione et operatione, in omni actu nostro tempe-
citur: Erudire, Jerusalem, nec recedat anima a le. rati esse debemus, quia omne quod nimis est, sive
Et bene posl decalogum doctrina?, quid senex? qutd de sursum sit, sive de deorsum, in vitium repulabi-
anus? quid virgines? quid adolescentes? quid ad tur. ET JUSTE,id est fideliter. Justus ex fide mvit.
extremum servos admonere debuisset? omnes in Unde et Joannes : Omnis qui facit jusliliam, ex Deo
unnm comprehendit dicens : Apparuit enim graiia est. Cujus participes sunt, pudicitia, castitas, et
Salvatoris nostri omnibut hominibus, erudiens nos; horum similia. ET PIEVIVAMUS, hoc est religiose. Ne
quia nulla est apud illum diffarentia, Judsi et Grae» eiiim immoderata sit jjustitia, pietas comiianda e.st.
 8St LUCULENTJI 852
quee pars esl juslitise. Eisicut beaiu.sAugustinus di-, ASicul y>emaposlolus dicit: Tradidit semeiipsumpro
eil, Dei eultor inlelligitur. INHOCS^ECULO, id est in nobis pblationemet IwstiamDeo in odorem suavilatis.
pracsenli vita, propter illud quod Dominusajt: Qui Quare ergo culjjainus Judaeos vel Judam, cum dicat
perseverqveritusquein finein,hic sa/««s erit, Qusepie- Apostolus, quia ipse se tradidit ? S.ciendumtamen
tas ADVJSNTUM GLORIJE ET SALVATORIS NOSTRI JESU est quia tradidit eum Judas propler avaritiani , JIJ-
exspectal, secura de fide et opere suo ; si- daei propler invidiam Deus Pater pro nosira rc-
C.JJ.R)S-TI
Cjjf<eCQnJrajmpietas reformidat. BEATAM SPEMdicit dewplione, Filius ipse se tradidit pro noslra chm-
patriam. Est enim spes exspeclatio futuro- tate. Sicul in Apocalypsi dicit Joannes: Qui dilexit
&Ge)j$st,efli
rum bpnorum, Sjies djcta est, quasi recle gradiendi nos, et lavit nos a peccatis noslris in sanguine suo.
,pes. Pe qua Aposlolus : Spes qum videtur, non est Aliter ergo eum Judas tradidil, aliler Jndaei, aljier
.spes. Conlrarja est illj desperatio, cui nalla est pce- Paler, aliler ipse se tradidit.
jiitendj facullas. Quandiu enirn homo peccatuit UT NOSREDIMERPT ABOMNIINIOUITATE. Redemjt
amaj, fjrfurajnbeaiitiidinem non sperat; sed ille II- nos ab onini iniquitate, fundendo pro oobis sangui-
ducialiter exspectal, qui ejus praeceptis in omnibus nem suum ; eodem dicenle : Empli enim eslis preiio
obtemperat. De qua non potuit amplius sentire, ut magno, Et propheia dicit: Gratis venundali esiis.
eam beaiificaret, quam cum ait: EXSPECTANTES bea- B Ab omni iniquitate. In baptismo, ubi originalia et
tam spem. Bene beatam spem, quia nec oculus vidit, actualia peccala dimittuntur; sive, sicut dictum
nec auris audivit, nec in cor hominis ascendil, quod e.sl, fundendo sanguinem suum pro nobis, juxta
•prmparavitDominusdiligentibusse. Nullus enim n.ar^- . prsefatum lestimoniuni : Qui dilexit nos et lavit nos
rare polest oualis esl illa beatiiudo sanclorum; quod a peecalis nostris in gqngume suo. Qjiod dicit Joau-
Joannes considerans dicebat: Nunc filii Dei sumus, nes : Fecil nos Deo nostro regnum, sacerdolesDeo el
el nondum apparel quod erimus. Palri, hoc et hic dicit Aposlolus. POPULUM ACCEPTA-
Et adventum glorim MAGNI DEI. Advenlum gloriae BILEM , id est placilum vel perfectum, ut Deosit ac-
..dicit diem judicii, qiiapdo oinpesaslabimusanle tri- ceptus, ej, qui ante djabplj, nunc Dei esl populus,
bunql Christi. Bene wpgiri Bei, quia magnus veniel, dipentes curo Psalmisla .: JVosautem popidus pjtts et
qui primo humilis yenit, sicuf ipse dicit: Cum se- ovespascumejus. SEPTATOREM PONORUM OPERJJM , id
deril rex in solio regni sv,i, cgngregqbunluranle eum est, virtutum. Sicut idem dicif; Ut in omnibus
emnes gentes. (£t iterum ; Tunc videbuntFilium ho- ex!tibea»tusnosmelipsossicyt Dei tninisiros, in midta
tmnit venientem in nube, cum poleslate snagna el palienlig , in vigiliis, in jejuniis, ei charitgle nori
viajestqle. De hoc dicit et Pelrus : Inveniatur in Um- ficla, per arma jusliti.Q?a dextris el q sitjtsdts, Ergo
dem et gloriam et revelalioneniJesu Chrisli Dpmini iQ sectafores deberaus esse bonorum pperum, ut in
noslri, et Salvaipris noslri Jesu Christi. Nolanduni bonis ppe.ribus crescamus, Jn illis yidelicet quae
quod in hac brevi Epislola bis Deum nominavit Do- Aposiolus enumerat dicens : Fructus Spjrilus est.
minum Jesura ; supra uhi ait : Appqruilgra.UaSal- Hmc loquereet exhortare, Lpquere verbis, Jipc est
valoris noslri Dei. El hic cum dicii: adventum glo- praedica; exhnriare exempljs; qpod dicis, fac prius.
rim magni Dei et Salvaioris noslri Jesu Chrkli. Jesus Tunc enim erjt apta lpcutio, si quod prsedicat ma-
proprium noraen est, interpretatur Salvalor sive gister, prius oppralus fuerit, sicut de. Ppmjno scrip-
lalujaris. Chrislus yero ab unctione dieittir. Cbrisma lum egl; Quiq cmpitJesus facere et docere.Sed e di-
namque unciio interpretalur. Unctus esl ipse specia- ygrso iionnqlli majora dicunl, minora facere nolunl,
liler prae omnibus dono Spiritus sancti, sieut dicil sicul Scribae el Pliarisaej, (jg quibus scriptum esl:
propheta : Unxit le Deus, Deustuus oleo Imiitimprm Alliganlonerqgraviq e\ imppnunlin humerpshominum,
consortibus tuis. Idcirco aulem apostolus bis Deum digiio auleni sup votunl [Ila Coil,] «? ntouere,Et qqia
uominavil, ut plus raulceat audientes. Sicul eliam noverat heatus Paulus apostolps §criplum; Qui sol-
in Psalnjis dicilur : Deus, Deus meus, respice tn me. verit unnm de mandatis istis minimis et docuerit sie
Qui DEDITSEMETJPSUM PRONOBIS.Jesus Filius Dei homines, minimusvocabiturin regno cmlorum; ideu
dedit semetipsura pro nobis, quia pro salute totius JJ exhortari cnravit discipuliim, u( quse docebat ver-
generis liumani se immolari perniisit'in ara crucis. bis, operihus iropleret prius,

XVIL
Lectio Epistolce beati Pauli apostoli ad Hebra^os (i, 1): Multifarie multisque modis olim
Deus loquens patribus in prophetis, etc,
s • COMMENTUM LUGULENTII.
Hebrseiab Heber sumpserunt nomen, qui fuit sep- ejus. Legimus in libro Geneseos quod congregati
limus ab Adam. Hebraeus interpretatur transiens, filii Noae post aquas diluvii in terra Senaar ccepe-
Hebraei transeunles, quam gentem Deus multuui runt aedificareturrem, de qua dixerunt, quod cacu-
dilexit., in tantum ut dicat: Israet primogenilus men illius pertingeret usque ad ccelum, et si iterura
meut; et sanclut Israet Domino, primiiim frugum inuiidasset diluvium non perirent, sicut dudum Illi
853 IN CAP. 1 AD HEBB^EOS. £54
qui atile eos exstiteraht, Non reminisccnies quodl A in adyentu Filii Dei spiritualiter fuisse adimpleta.
dixerat Deus ad, Npp.: P«»wm Qrww meutmttj nwtji- De qua Epigiola multi Latinorum dicunt, quod non
6«« cmli, e( re.cgrd(ib,erfwderis mei, ul non perdam; sit apostoli Pauli, eo quod nomen ipsius in capite
uquis dihtm emnent.cqrnem, Greyerant enini nirnjs, praititulatum non sit, sed Barnabae juxta Tertullia-
et simul habitare non poterant: arijequam divideren- nuro, vel Lucse, aut Cleroentis, aul alicujus ex dis-
tur in regiqnes vel lerr»s, voluerui.)tsibi acquirerei cipulis aposlolorum. Quibus respondendurn est,
iioroensempiternale. Habiieruntuue laleres pro saxisi quia si apostoli Pauli non est, pro eo quod noiiien
et bilumuii) [lta Cod.] pro caemento, et coaperunt: ipsins in capile praetitulatum non est, ergo nec ali-
sedificare cujus pperis auctor exsliiit Nemphrqt. Vi- cujus illorum erit, quja nullus eorum habetur in
deus vero Deus eoruni irrevpeabile proposilum, ait: eapite. Sed oronino scire deberous ipsius esse jianc
Veniteas.cendqnmset cpiifundamusibi linguqin eorum. Epislolam. Quod vero nomen suum in capite praeli-
Sicque factum est ut qui unaro loquebantur, divide- tulare noluit, ob varias causas egit. Priroa causa
renlur in septuagiuia duo, Lingua vero, qua pmnes exslitil, quia noverat ibi Deum et magislrum smnn
loqucbantur antea, non remansit nisi solummqdo in fundamenlum posuisse. Ideo non fuit ausus funda-
doniQHeber, mentum ponere prmter id quod posilum est, qupd est
De cujus domo Jongo posl tempore natqs est Abra- B Chrislus Jesits, Secunda causa fuii, quia non acce-
ham, (juem Deus mullum dilexit. Dedit pi circum- perai in eis officium praedicationis, sed ii» gentihHS,
cisionem signaculum ftdei, el repmqtum esl ei ad dicente Spiritu sancto : Segregate mihi Pqulum ef
jmtitiam : insuper promissum esl ej quod in semine Barnabam, in opus quo assumpsi eos. Quia unisrjujs-
ejus benedicentur omnes geptes, his yerbis dicens: que suani proyinciam ad prsedicandura acceperat,
In semineluo benedieenltlTomnes gentes. Quod expo- unde ipse ait: Qui operatus est Petro in apostolqtu
nens Aposlolus: Non dicil, jpqu.it, el seminibusquasi circumcisionis,operalm est el tnihiinler gentes. Terfia
in mullis, sed quqsi in uno, et sgtnjni luo qui est causa fuit qjiia exosum eum habebaut Judaei,. eo
Cltristus, Dedit e\ Isaac filium suum in senectule, quod eva^cuaretomnem ritura legis. Qpidain enijii ad
quera die octavo circufflciditjp typum npslri Salva- fldem venientes, filios suos baptizare pariter et cir-
Corjs: et Isaac Jacob, et Jacob duodecim patriar- curacidere yojebant, quod Paulus.fundjius prohibuit
chas, qui dupli fame descenderuut in ,/Egypiura, dicens : Si circumcidimini, Ch.ris.msyobis nihil pro-
nbi rouUipIicatiniipis afflicfi sunt vehementer. ged derit, in Christo enim Jesu mque eircumcisio qliquid
jn nianu valida liberati, in signis et porieutis de valet, neque prmputium, sed fides qy.mprmdilectio-
Jlgyptp educti, transierunt roare Bubrura, PWqua- nem operqtur. Quod si nomen suuro praetitulasset ia
draginla annos manna aliti stint, non sunt attrita C ea, forsitap non eam reciperent, qpia quilibet homp
yesiiroenta eoruni. Deiis dedili illis legem, tem- eum quem odio I)abet, non splum ppis(pja.n^ejus
plura, aram, mensam, panes propositionis, yeluui npn repipil, sed etiajn npmen ilHus audire non vult.
inierius, viciimas, liolocausta, saorificia. Insuper Quarta caqsa humilUatjs exsli(,it, spiens eoruui su-
promisit ei Filium suum de eadem stirpe nascitu- perbiam ct suara linniililatem , nonien sunm noluit
fum, Qqi vppjens adimplevit quaePaler promiserat, anle ponere. Hujus rei causa etiara beafus Joannes,
quia de <gar.un.istirpe secundura carnero natus est, iii capite Epistplae sjjae non prptuljt. Dlcunt etiam
sicqt lestatur Paplus ; Diwenim QhristumJesum mi- eam ideo non esse Paulj, quia caeteras Episjolas noti
nistrutn fuisse circumcisignis.pveptfv veritqtemDei'ad sic rhetQrico serroppe comppsuit, et ex Veteri No-
fonfirmandas pramissiones pqtrum, Quero videntes yoque Testaroenjo fulcjvit, qpoinodq i.sta composita
jiop sicut debuerani receperunl, sed ejictentes est quae ad Hehf*.os legjtur. Quibus respondendum
extra vjneani occiderunt. Non de omnibus dico, est, quia c;ctcras Epistolas in peregrina scripsit
quia ex eis processit radix sancia et rnassa, hoc est lingua, hanc vero iu propria, caeteras in Graeca,
sancti apostpli et primi credenies, sed quam plures hanc in Hebraea. Nec inirurn si eloquenlior, quae in
in csecitate rero8ilsefuPt > de quibus scriplum est: propria, Hngua fcripla est, qu£jm quse in Graeca.
Cmcilqsex parte conligit t.n hrael donec pleniludoP * Dignuin enim si.c erat ut ea quarn in propria lingua
tjenliuminiroeqt, et sic pmnit Israel salvus eril. Hi scribebat plus luculento sermone componeret, et
vero qui in inlidelitate reraanserunl, eos qui ad fi- Veteri Novoque Testamento fujciret. Cujus sensum
deni veniebant eorum subslantiain diripiebant, sed et ordinem lenens evaogelista Lucas post excessum
ipsi patienler substinebant. Quos collaudat apostolus apostoli Pauli Graeco sermone composuit. Sed jatu
1'auliis : Nam ei vineli compassi esiis, et rapinam nunc ipsam apostolicam Epistolam tractemus quae
bonprum veslrorum cum gaudio suscepislit, Eorum ita exordium habet.
cura.ro gerens per singnlos annos. collectaui faciebat MULTIFARIE MULT1SO.UE MODIS OI.IMDEUSLOQUENS
dijjens,fratrjbus : Becprdamiriifrqirum[Cod., fmri- PATJMBUS INPIIOPHETIS,Quod dicjf »m((i/flrt'e,psten-
bus] qui sunt in Jerusalem ; mittebatque eis. dit quoddam vaticinium luisse ex Fjlip Dei, Pharj
Scribens eliam fipistolam misit eis, in qua voluit C.raeee,Lsjtine loqui dicitjir. Mnltjfarie dipit, muUis
ostendere, orania quae tunc ad litleram gerebanlur, lociitipiiibus. Multis eiiiin modis loeutits est Doinimis
sabbatum scilicet, circuracisipnem, iieouienianj, et aiiteripribijs Patribus, qui fueruut in Veteri Testa-
caeterapse. Jex prsecipieljaif ortpia typic.a,fuisse, e(. nienlo : aliqupties per yisiones, aliquoties per skni-
S33 LUCULENTHIN CAP. I AD HEBR^OS. 856
litudines, a.iquoties per mpdos. Per visiones, ut est A dor gldriae, hoc est Deus de ;Beo, lumen 4e lumiue,
illud : Ego quoquevisionetmultiplicavi,et in manibus omnipotens de omnipotente, Filius de Palre, qui di-
prophelarum assimilalussutn. Loculus est per simili- cit: Ego sum lux. Et de quo Joannes: Erat lux vera
tudines, sicut roultis locis inveniri dicitur. Sic Eze- qumilluminat omnemhominemvenientemin huncmun-
chiel cum alt: Et tu, fili hominis, perfode tibi parie- dum. ETFIGURA suBSTANTiiE EJCS.Cum audis figuram,
tem manu. Per verba, sicut Isaise prophelse : Verbum noli scandalizari; figuram enim vel characterem
Domini quod factum est ad Isaiam prophetam. Per hoc in loco non pro similitudine, sed pro veritate in-
revelationem, sicut Danieli. Per se ipsum, sicut telligere debes, qualiter si videris imaginem pictam
Abrahae : £a;t de terra tua. Et Moysi : Loquebatur in pariete et dicas : Ecce homo, ecce manus, ecce
Sloyset cum Deo facie ad faciem. Et hoc est quod pedes. Sed aliter est iraago, aliter tu; illa per si-
dicit : Multifarie el mullis modis. Olim, dicit ante', militudinem, lu per veritatem. PORTANSQUE OMNIA
in Veleri Teslamenlo scilicet. Novissime,dicit novis- VERBO VIRTUTISSU,E.Verbum et veritas Christus est,
isimolempore, diebus incarnationis Domini. De qui- de quo Paulus : Chrislus Dei virlus et Dei sapientia.
bus diebus idem Paulus dicit: Nos sumus, in quos Et de quo Joannes: /n principio erat verbum. Dicit
ftnes smculorumdevenerunt.Et Joannes : Filioli, no- autem Apostolus de Filio Dei, quod portans otnnia,
vissima hera est. Et iterum Paulus : At ubi veriilpte" B I destruit Arianorum vesaniam, qui dicunt, quod Pa-
nitudo temporis, tnisit Deus Filium suum. Cum vero ler prsecipit dicens : Fiat lux et Filius obedierit; quia
dicit: NOVISSIMIS DIEBUS ISTIS,LOCUTUS ESTNOIHS IN ostendit, quod suo verbo cuncla perfecit, portans, in-
FILIO;ac si dicat: quid mirum si patribus misit pro- quit, omnia, id est gubernans. Conlinet namque ca-
p!ie'as, et per eos eis locutus est, qui nobis per Fi- denlia, et ad nihilum tendentia. Sicut enim absque
lium est Iocutus? lllis prophelas destinavit, nobis ullo labore cuncta creavitex nihilo, juxta quod scri-
Filium suum misit, et per eum loqui Lnobisdignatus ptum est : Qui manet in mternum, cuncla creavit si-
est. De quo Matthseus dicit : Erat docens eos sicut mut; sic omnia regit et continet el portat absque la-
fotestalem habens, non sicut Scribarum el Pharismo- bore. In ipso enim vivimus, movemur et sumus, et
rum. Ipse qui quondam per patriarchas et prophetas omniatn tpso constant, sicut idem apostolus alibi aii.
loqnebatur, per semetipsum Ioquidignatus est. Neque enim aliquid subsistere poterat, nisi per se
QUEMCONSTITUIT HJEREDEM UNIVERSORUM. Haeredi- omnia conlineret. Et hoe est quod ipse Filius dicit
las ab hero, id est a Deo dicla est, quod ea libera Judaeis : Pater meus usque modo operalur, et ego
potestate donetur. Constiluil Pafer Filiura haeredein operor. Tam [Cod., non] enim missus est guberna-
universorum, id est totius mundi cum dicit : Onmia, re mundum quara creare. Quando enim crealus esj
C mundus, ex nihilo facta sunt omnia ut essent. In gu-
subjecisti sub pedibusejus. Unde et idem Filius dicil:
Ego aulem constilutus sum rex ab eo. Kesurgens ergo, bernatione vero agitur ut ea quaesunt ad nihilum non
a raortuis datam sibi asserit potestatem; sicut idem : redigantur nec pereant.
jDataest mihiotnnispoteslasin cmloet in terra. Et ite- PURGATIONEM PECCATORUM FACIENS. Postquam enim
rum : Pater non judicat quemquam, sed omne judi- apostolus ostendit, quia omnia gubernaret et conli-
cium dedit Filio. Ergo non jam portio Domini tan- neret Filius'quae fecit, voluit etiam manifestare ejus
tura Jacob, et sors ejus tanluramodo Israel, sed om- curam, ejus misericordiam, quam erga nos exhibuit,
nes gentes et nationes, toto orbe diffusas, in haere- dicens : Purgalionem peccatorum faeiens. Fecit enim
ditatem sanguinis Christi ampleclimur. Ut in nomine 5 purgationem peccalorum, quando pendens in cruce,
Jesu omne genu fleclalur; in id quod horao constitu- aperto lalere ej'us manavit sanguis et aqua pro re-
tus est a Palre, et omnia ei subjecta sunt ab eo; in idI demptione nostra, dicente apostolo : Empti enim es-
quod aequalisPatri, idem Filius dicit: Otnnia mea; tis prelio magno. Et illud : Qui ditexit nos el lavit nos
tua sunt, et tua mea. PERQUEM FECITS^SCULA. Subau- a peccatis noslris in sanguine suo. De hac purgatione
ditur per filium. Utitur hoc apud hserelicosqui dice- peccatorum per Petrum dicitur: Q«t peccata noslra
bant : Si est Christus, erat tempus quando non erat, ipse perlulil in corporesuo super lignum. Facit quoti-
"
sed in hoc eos destruit cum dicit : Per quem fecil elt die purgationera peccatorum per baptismum; de quo
smcula. Quod enim dicit, et quem constiluit hmredem j dicitur : Quotquol credidistis , Chrislum induislis.
universorum, ad humaniiateni perlinet. Quod veroj Facit eliam purgalionem peccalorum, cum fidelibus
addidit, per quemfecit el smcula,ad divinitalem. Perr suis corpus et sanguinem suum dal comedendumipse
Filium enim fecil Deus Pater saecula. sicut habes5 qui dicit: Ego sum panis vivus qui de ccelodetcendi;
scriptmu : In principio fecit Deus cmium et lerram,-. et: Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est
Ostendit eum ante omnia saeculafuisse cum Patre, ett potut. Et iterum : nisi manducaveritiscarnem Fitii
cum eo omnia condidisse. Unde et Joannes : Omnia % Iwminis, et biberilisejus sangninem, non habebilis vi-
per ipsnm facta sunt. Et ipse in Sapientia loquilur .: lam in vobis. Et: Qui manducal meanicarnem et bibit
Dominus posseditme in imlio viarum suarum. Sicut, meum sanguinem,in me manet et ego in ipso. Ilu-
enim neminemjudicat Paler, sed omnia dieit judicare rus namque ad passionera discipulis ait: Hoc est cor-
sic etiam dicilurr pm meumquod pro vobistradelur in remissionempec-
per Filium, quem judicem genuit, calorum, Sicut enini ignis Iiquefacit ceram, et sicut
operari per Filiuni, quera constat opificemgenuisse. flammacomburit stipulam, sic minora peccata per
Qui ctiKSITSPLENnon GLORI/E.Ipse est cnim splen*' participationem corporis et sanguinis Cbristi......
 XVIII.
Lectio Epistolse I beati Pctri apostoli (v, 6) : Charissimi, humiliamini sub potenti manu Det,
ut vos |Cod., nos] exlollat in tempore visitalionis, etc.
COMMENTUM LUCULENTH.
Humiliaiio enimultima inlelligitur; nam unusquis- A Diabolusenim adversarius atque hostis est generis
que se humiliare debet jej'unando, orando, obedien- humani, qui ab inilio mundi semper sanclos perse-
do, patienter adversa tolerando, propter illud quod qui non destitit, atque caulas fidelium dispergere
scriptum est : Omnisqui se exaltat humiliabitur, et nilitur. Leo namque dicitur diabolus, non propler
qui se humiliat exaltabilur. Humiliari nos praecipit fortitudinem, sed propter saevitiam; quia non solum
apostolus Petrus dicens : HUMILIAMINI SUBPOTENTI occulte insidiatur, verum eliam aperle sscvit.Occulle
MANU DEI.Humililasenim multiformisestgratia. Hu- insidiatur, quia nonnunqnam per nefarias cogita-
miles non oportet esse propler illud quod Dominus tiones suadet aliquem, per gastrimargiara, per ebrie-
ait: Discile a me quia milis, sum, et humilis corde. tatem, per avaritiam, supplantat iracundia, vel luxu-
Et alibi : Super quem requiescam,nisi super humilem, ria inquinat : aliquem vero ut leo saevit, aperte
et quielum, et trementemsermonesmeos? Sub polenti persequilur hominem, sicut hic dicit Pelrus aposto-
manu Dei. Manusenim Dei aliquoties intelligitur Fi- lus ; Adversariusvester diabolus tanquam leo rugient,
Hus, aliquoties protectio divina; Filius inlelligitur circuit qumrensquem devoret. Diabolus enira circuit
nianus, ut est illud propheticum : Emitte manum unumquemque nostrum, prospiciens sibi aditum per
tuam de aito. Proteciio divina, ut est illud : Facla est quem irrumpere possit, atque decipere, in qua parte
super memanus Domini.Sed in boc locoprotectio divi- B ad peccandum videt esse procliviorem in ea amplius
na inlelligitur, leste psalmista : Protexisli me, Deus, a inafdescit. Scilicet aut per dexteram ; tentans enim
eonveniumalignantium.Sub cujus manii nos humiliari hominem in majora vitia , si decipere non praevalet,
debemus,scilicet sub divina proteclione, ut nos exal- minora infert, et de bonp quod videt superbiam
tare.dignetur in die visitalionis. Et INTEMPORE VISI- ingerit, ut sic per dexteram parlem ingrediatur. Quia,
TATIONIS ; hoc est in die jtidicii quando omnes humi- ut dixi ab initio, ex quo priraus homo justus Abel a
les exaltari merebnntur, et superbi humiliari, sicut Cain fratre suo per invidiam est inlereraptus, usque
jam superius dictura est : Omnisqui se exaltat humi- ad ullimum sanclum, qui in linem nascilurus est,
liabitur, et qui se humiliat exaltabitur. Et omnes re- diabolus persequi non cessat. Cm RESISTITE FORTES
probi una cum capile suo projicientur in infernura. INFIOE.Imilamini ergo Chrislum, qui diabolum len-
OMNEM SOLLICITUDINEM VESTRAM PROJICIENTES IN EUM, talorem in dcserlo vicit. Et nota, quia cum dicit re-
auoNiAM IPSICURA ESTDEVOBIS. Similc est illud quod sisiite, addidit in fide, quia nuUa virlus sic poterit
ait Psamista : Jacla cogilatum luum in Domino. Et diabolum prostrare quomodo fides perfecla, de qua
Dominus in Evangelio : Nolile solliciti esse dicentes: Dominus: Si haberelis fidemut granum sinapis. di-
Quidmanducabimus,aul quid bibemus? scil enimPater ceretis huic monti, iransire, obediretvobis.
vesterquid vobisopus est. Ideo omnem sollicitudinera G SCIENTES EAMDEM PASSIONEM El QU.EIN MUNDO EST,
nostram in eum projicere debemus , a quo omne bo- VESTRJE FRATERNITATIS FIERI. Eamdem passionera
nnm largiri credimus. Et quidquid perfeclum , quid- dicit in mundo, scilicet quam universa patitur Eccle-
quid bonuri) est quod agit homo, ab ipso accipit, sia. Nullus enim fidelis in mundo est, qui bravium
teste Jacoboqui dicit: Omnettetttn oplimumet omne vilse selernse percipere cupiat, ul sine passione ad
donum perfectum desursum est. Et alibi scriptum : porlum pervenire possit, juxta quod scriplum est :
Quts speraui(in Dominoet confususesl ? Mullmtribulalionesjustorutn, ei de his omnibuslibera-
SOBRII ESTOTE. Sobrietas enim non solum corporis, vit eos. Et ideo, si fuerinius socii passionis, simul et
sed et animae inlelligenda est. Sicut enim sobrius resurreclionis erimus. El alibi: Non coronabitur, nisi
debet esse homo exterior, parcns videlicet a cibo et qui legilime cerlaverit. Et Paulus apostolus : Foris
potu, propler illud quod Dorainus dicit: Attendite pugnm, inlus tiinores. Altamen non sunl condignm
ne graventurcorda vestra in craputa et ebrielate ; ila passioneshujus lemporisad fuluram gloriam, qum re-
homo interiorin vigiliis, jejuniis, el oralionibus, et velabiiurin nobis. DEUSAUTEH OMNIS GRATI^E,QUIVO-
caelerisbonis ojieribus. ET VIGILATE jusle. Yigilare CAVIT NOSINJETERNAM SUAM GRATIAM INCHRISTO JESU
nos oportet propter illud quod scriptum est : Et vi- MODICUM TASSOS. Vocavit enim nos Deus in aeternara
'
gilate juste, et nolile peccare. Et Dominus in Evan- •Dsuara gloriam primo de tenebrisin admirabile luinen
gelio : Vigilate ne fial fuga veslra hieme, velsabbalo. suum, quia quos prmscivilet prmdestinavitconformes
Et iterum : Hoc autem scilole quia si sciret paterfa- fieri imaginis fiiii sui, ul sit ipse primogenilusin mul-
milias qua hora fur veniret, vigilarel ulique. Sed hoc tis fralribus. Tamen praesenlisteraporis gloria non
in loco propler quid nos oportet vigilare, insequenler est aeterna, quia nonnunquam deficit, de qua dicil
ostenditur, QUIAADVERSARIUS VESTERDIABOLGS TAN- Joannes : Filioli, nunc filii Dei sumus, et nondum
QUAHLEO RCGIENS CIRCCIT QUSRENS QUEMDEVORET.apvnre-tquid erimus>Jlla est aelerna, quaepermanel
859 JOANNES, MCLA.RENSISAUOAS. 8G0
cum Deo, in qua ibunl sancti de virlutc in virlutcm,A suiitad coinparationem futuraabealitudinis. Sic eiiim
Et hocm ChrisloJesu, quia per Filium sumus redeliir ait PQininus: JVo/i(e(tmere eos qui occidunt corpus,
pti, el per ipsum reinunerati. DeusPater per Filitim animumaulem non possunt occidere. IPSEPERFICIET,
tiiuin nos redemit, per quem et vocavit, quem jiro seilicel Deus,qui vqcavil nos in aeternam suam glo-
rcdemplione generis htiniani incarnari [Cod., inco- riam, perliciet corpore, CONFIRMABIT anirao, SOLIDA-
ronarij consliluil. Modicum pussns. Bene dicit, mo~ BIT spiritu : perficiet in perseveranlia boni ope •
dicum passos,quia passiones huius temporis inodic* ris, confirmabii praemio,solidabitbravio vitaeaeternae.

EOOEMTEMPOJAE.

JOANNES,

ABELATEBISIS EPIS۩FUS.

JOANNIS, ARELATENSIS
EPISCOPI,
EPISTQLA AD VIRGINES MONASTERII SANCT^E MARLE.

Sancjis ac venerandis in Christo sororibus, ipsis lB itaque, postulanles sanctans charitatem veslram, ut
quibus sanctte .memorise praedecessornoster Aure- in ipsis temporibus, quibus jejunandi et reficiendi
lianus episcopus monasterium sanclae Mariaeintra vobis slatuta prsecepla sunt, nulla sit vobis cum vi-
jiniros Arelalensis urbis eonstiluit, prsecepta vivendi ris aut mulieribus religiosis aut laicis, quamvis qui-
sancivit, Joannes, gratia Domini ac Dei nostri Jesu buslibet propinquis aut extraneis, polandi licentia.
Christi, episcopus. Sed et tantum ipsis, quibus prsefati sumus, pro cha-
Cum plenissimeseries regulse vobis constilutaevi- ritatis olficio, sicut concedat vestrara sanctitatenii
ctus et yestitus qualilalem et quantilalem vestrae pociolos offerre praecipiraus. Vo» tamen in eorum
eanctilatis contineat, nihilque indignum in ea, quod prscsentia in omnibus abstinele ; ne si licenlius cnm
ad emendalioneui formulae ejtis pertineat, invenia- eis indulta occasione potatae fuerilis, in resplutione
lur; tamen pro charitaie et cura ejusdem, quam Dor polandi aut cor vestrum contraria cogitatio subripiat,
roinus Ecclesisesuae commendavit, admonerous, ut aul jocus indecens per oculos et aures, et verba aut
cum quanla possumus industria vigilemus, ne ali» cachinnos prorumpal. Sed sicut diximus, ab hujus-
quam occasionem anliquo hosti subripiendi sancium modi licentia in omnibus abstinentes, et per gradus
gregem relinquaraus; nobisquefuturo judiciocensura singulos regulae constilutae ainbulaiites, vitae prae-
pro torporis negligentia justissime inferatur; aliqua G ( scntis cursum feliciter gradiamini; et vilae aeternse
veslraesancljlal addicimus, per quae,ut nobis videtur,, mansiones permissione Domini npstri Jesu Christi
Iiberis gressibus, nullisque prsepedientibusoccasio- ihgredi feslinetis. Quod ipse praestare dignelur, qui
nibus inler [forle iler] ceelesiis Jerusalem, Christo cum Palre et Spirilu sancto unps Deus pe'*T!an,eta
Domiuo pra^vianfe, incedere valeatis, Praeoipijnus ssaculis, per saecula, in sseculasseculoruin.

EODEMTBMPORE.

JOANNES,

BIGLARENSIS ABBAS.
(Galland. Biblioth. t. XII.)

NOTITIA.

I. 'Joannes, Gothis oriundus, Scalabi in Lusilanise nopolimperrexit, ibique Graecaet Latina eruditioiia
provincia ortum dnxit. De eo haec Isidorus Hispa- nutritus, post decem el sepieit) annos in Hispania
lonsis (a) : < Hiccum essel adolescens, Constanti- reversus est eodeni lempQrequo, inchan.te rege l^eu-

(uj Isid. Hisp., lib de Vir. illustr., cap. 31.

861 NOTITIA. 802
vigildo, Ariana fervebat insama. Hunc supra dictus Anici editiones : altera Francisci Scbotti (/), altera
rex curo ad nefandae hseresis credulitatem compel- doctjssimi cardinalis de Aguirre (k). Ad nostram vero
leret, el hic omnino resisteret, exsilio trusus et Bar- quod attinet, Scaligerianam potissimum seculi su-
cinonera relegatus, per decem annos multas insjdias mus; quam enim Basnagius ex Canisio evulgavit (/),
et persecutiones ab Arianis perpessus est. Qui posl- haud paucis mendls obsilam quin et alicubi hiulcam
ea condidit monasterium, quod nunc Biclaro dici- animadvertimus : quod et contigit in Victore Tunu-
tur. i Haec ille. Hinc nosler auctor Joannes abbas nensi^ ut pluribus superius docuimus.
Biclarensis vocari consuevit. De hoc autem ccenobio III. Operaeporro pretium nos facturos ducimus,
Biclaro fVallis clarae) appeliato, plerique post Ma- si notis quas Chroriico auctoris noslri subjecimus,
riana (a), constructum ad Pyrenaei monlis radices unam etaljeram hic adjiciamus, post operis irapres-
perhibent. Qua de re consulendus omnino Mabillo- sionem nobis obiter observatas. El primum quidem
nius (6). Deinceps vero a Recaredo regechristianis- ad annum 7 Justini junioris, haecabbas (m): Leovi-
simo ab exsilio revoeatus, ad eeclesiam Gerunden- gildus Sabariam ingressus, Sabos vastat, el provin-
sem regendam fuit evectus anno 592, ut arguit Nico- ciam ipsam in suam redigit ditionem.Ad quem loctun
laus Antonius (c). Porro concilio Barcinonensi sub- dubital Wesselingius (n), sitne abbatis Sabaria at-
seripsisse anno 599 comperitur (rf) ac demum Svin- " que in Isidori Chron. Goth., sera 608, Sibaria, ea-
thilse regis setate, id esi, post annum 621, quo ille dem atque Sibaria in Itinerario Antonini Augusti.
regnare ccepit, Sisebuto et Recaredo ejus filio roorte < Videntur enim, inquit, provinciam fuisse indicare,
sublatis, ipsum ad ccelos migrasse, ecclesiaequeGer quanquarn et ea ah urbe cognomen ducere potuerit.
rundensis regimen Nohilo reliquisse, litleris com- •Ul ut esl, nihil opus erit ad episcopi Sibariensis Ja«
mendavit laudatus Mariana (e). Paulo aljter Nicoiaus nuarii qui Uliberitanae synodo interfuit, sedem con-
Antonius, ex quo eum vitam produxisse usque ad stituehdani nugis Higuefrae ex Luitprandi Adversa-
annum 620 edocemur (f). Tiis, num, 226, a quibus, quod obiter moneo, non
II. Scripsil Chronicon ab anno 566 quo VictorTiir : bene sibi cavit arapl. Cuperus ad Laeiantium de
nunensisdesiit, usqueadannum 590, idesl, ab aniiol Mortib. persecut. caput 16, » Ilaec ille. Aller praeier-
Justini junioris ad ahnum 8 Maurilii imperatoris ea locus exstat ad annum 9 Justini, qui sic se ha-
et Reearedi regis 4. Adisis Pagium (g). Unde Vossius bet (o) : Aramundarus Saracenorum rex Constanlino-
corrigendus, qui Mauritii annum 8 et Recaredi 4 polim venit et cum stemale suo, etc. Ubi Cotele-
statuit Christi antium 594. Porro ex purpurato patre rius (p)
de Aguirre intelligiraus (h), exslare apud se additio- P < Reponi polest, inquil, schemate, seu poiius
nem incerti auctoris ad islud Chronicon, complecteh- stemmate; cxwf-K enim, scliema, habitus , passim
lem gesta ab anno Christi (501 usque ad annum 742 hoc sensu occurrunt: > (rdftffotvero, slemma, id est,
quam se in lucem editurum pollicetur. Hsec Pa- coronit, serdtitt.Teriius denique locus habetur ad
gius{i). Ejusraodi vero uostri praesulis Gerundensis annum 3 Mauritii, ubi sic (q) : Castrum vero quod
Ghronicon,descriptum ab Andrea Schotlo ex Codice Hodiernovocalur. Hic autera pro Hodiemo legenduin
bibliothecaeToletanse, primus publici juris fecit ln- Ugernum, ex Gregorio Turonensi liquel, qui memo-
golstadii anno 1600, cnm Victore Tununensi, lega- rat UgernumArelatense castrum (r). Ad quae verba
iione Luitprandi ad Nicephorum Phocara et synodo videas adnotata Ruinaftio. De celebris hujus castri
Bavarica Henricus Canisius; quod postea Sealiger nomiiie plura itera observat Pagius (s) post Adria-
cmendatius excudendum curavit Arastel. anno 1606 num Valesium (t), et post Pagium Wesselingius
ip Thesauro Temporum cum Eusebio aliisque Chro- modp laudatus («).
nographis. Aliceduae praeterea exstant hujusce Chro-
de Reb. lib. v, cap. 15, tom. I, (j) Fr. Schott., Hisjian. illustr. lom. IV, p. 153.
(a) Marian., Hisp.,
p. 188,edit. Hag. Comit. 1755.lib. (k) De Aguirr., Concil. Hispan. lom. II, p. 421.
Annai. 35, tom. I, (/) Basnag., Thes. Monum. eccl. tom. I, pag.
(b) Mabill., Bened., m, § D337.
p. 66.
(c) Nic. Ant., Bibl. vet. Hisp., lib.. IV,cap. 5, (m) Eiclar., Chron.,infra. (Col. 864.)
tom. I, pagg.227 seq. (n) Wessel., Vet. Roman. Iiiner., pag. 455.
(d) Concil. tom. . . ? c, edit. 1 Ven.-
• i p. 1340,
.. • VI, (o) Btclar., Chron., infra. (Col. 865.)
Labb. (p) Coteler., Eccl. Gr. Monum. tom; I, p. 806, P.
. (q) Biclar., Chron'., infra, (Col. 867.)
(e) Mabill., loc. cil. Hist. Franc. lib. vni, cap, 3Q.
, ({) Nic. Ant., Joc, cit. " (t) Greg, Turon.,
(g) Pagi., ad ann. 589, | 7; et 591, § 5; et 593, (s) Pagi., ad ann. 584, § 4.
§3. («) Adf. Vales., Notit.Galliar.j verbo Uqermtm.
Notit. concilior. 95. . (a) Wessel., loc. cit,, pag. 553.
(h) DeAguirr., Hispan., pag.
(t) Pagi., ad auu. 589, § 7.
 JOANNIS, ABBATIS BICLARENSIS,

CHRONICON,
CONTINUANS
CBI VICTORDESINIT.

Post Eusebium, CaesariensisEcclesiae episcopum,,A Anno iv Justini imperatoris qui est Leovigildi
Hieronymum tolo orbe noium presbylerum, nec non regis secundus annus, Theoctislus magister militum
et Prosperum, virum religiosum, atque Victorem provinciae Africanse a Mauris bello superatus in-
Tununensis Ecclesise Africanse episcopum, qui hi- teriit.
storiam omnium pene gentium summa brevitate et Leovigildusrex loca Baslaniseet Malacilanaeurbis,
diligcnlia contexere visi sunt, et usque ad nostram repulsis mililibus, vastat, et victor solio redit. Justi-
setatem congeriem perduxerunt annorum, et quse nus imperator per Tiberium excubitorum comitem
acta sunt in mundo ad agnitionem nostram transmi- in Thracia bellum genti Barbarorum ingerit, et viclor
serunt: nos ergo in adjulorio Domini nostri Jesu Tiberius Constantinopolim redit. In provincia Gal-
Christi, qusetemporibus nostris acta sunt, ex parte laeciae,Miro post Theodomirum Suevorum rex efli-
quod oculata fide pervidimus, et ex parte quse ex citur.
relatu fidelium didicimus, studuimus ad posteros Anno v Justini imperatoris qui est m Leovigildi
nolescenda brevi stylo transmittere. regis annus, Justinus imperator Armeniam et Ibe-
jQuinla decima ergo indictione, ut dictum est, Ju- riam, repulsis Persis, Romanas provincias facit: et
stiniano mortuo, Justinus junior nepos ejus Roma- bellura Persarum imperator per duces parcit [per-
norum efficilur imperator. ] agit]. Amabilis magisler militiae Africanaea Mauris
B
Romanorum LIII, regnat JCSTINUS junior annis xi. occidifur. Leovigildus rex Asinodam fortissimam
Qui Juslinus anno primo regni sui, ea quae contra civilatem, proditione cujusdam Frainidanei nocte
synodum Chalcedonensemfuerant commentata, de- occupat: et militibus inlerfectis, memoratam urbem
struxit symboluraque sanctorura cv Patrum Constan- ad Gothorum revocat jura. Donatus abbas monasterii
linopoKcongregatorum, et in synodo Chalcedonensi Pernitani mirabilium operator clarus habetur.
laudabiliter receptum, in omni catholica Ecclesia a Anno vi Juslini imperatoris qui est Leovigildi
populoconcinendumintromisit, prius quam Dominica regis iv annus, Gepidarum regnum finem accepit,
dicalur oralio. qui a Langobardis praelio superati, Cunicmundus
Arraenorum genset Iberorum, qui a prsedieatione rex campo occubuit; et thesauri ejus per Trasaricum
apostolorum Christi susceperunt fidem.duma Cosdra Arrianse sectse episcopum , et Reptilanem Cuni-
Persarum imperatore ad culturam idolorum compel- cmundi nepotem Justino imperatore Constantinopo-
lerenlur, renuentes tam impiam jussionem, Romanis lim ad integrumperducli sunt. Leovigildus rex Cor-
se euro provinciis suis tradiderunt; quae res inter dubam civilatem diu Golhis rebellem noete occupai,
Romanos et Persas pacis foedera rupit. et csesishostibus propriam facit; mullasque urbes et
Anno 11memorati principis, in regia urbe ^Ethe- C J castella, interfecta rusticormn raultitudine, in Go-
nus et Additus patricii, dum Juslino mortem vellent ihorum dominium revocat. Miro Suevorum rex
veneno potius quam ferro per medicos inferre, dete- belluiu contra Aragones movet. Domnus Helenensis
cli.capilali sententia puniri jussi, prior a feris devo- Ecclesiae episcopus clarus habelur
ralus, secundus incendiis concrematus interiit. Anno vii Justini imperatoris qui est Leovigildi v
Justinus filjus Germani patricii, consobrinusJusiini annus, Alboinus Langobardorum rex factione conju-
imperaloris, faclione SophiseAuguslaein Alexandria gis suae a suis nocte inlerficitur. Thesauri vero ejus
occiditur. His temporibus Alhanaildus rexGolhorum cum ipsa regina in reipublicse Romanae ditionem
in Ilispania vitse finera suscepit, et Luiba pro eo in obveniunt, et Langobardi sine rege et thesauro re-
regnum provehilur. mansere. His diebus Luiba rex vilse finem accepit,
Anno m Justini imperatoris Garamantes per lega- et Hispania omnis in regno et poteslate Leoyigildi
tos, paci R. P. et fidei Chrisliansesociari desideran- regis Galliaque Narbonensis concurrit. Justinus im-
tes poscunt: qui slatim utrumque impelrant. Theo- peralor gravi infirmiiate concutitur : quae infirmitas
dorus prafectus Africse a Mauris interfectus est. ab aliis quidem cerebri molio, ab aliis dsemonum
Mauritarum genshis lemporibus fldem recipit. Hujus vexatio putabatur. ln regia urbe mortalitas inguina-
iraperii auno 111Leovigildusgermanus Luibani regis, j) i lis plagaeexardescit, in qua multa millia hominum
superstite fratre, in regnum citerioris Hispanise vidimus defecisse. Leovigildus rex Sabariam ingres-
constituitur; Gosuintham relictam Alhanaildi in sus Sabos vastat, et provinciamipsam in suam redi-
conjugiura accipit; et provinciam Gothorum quae git ditionem : duosque filios suos ex amissa conjuge,
jani pro rebellione diversorum fuerat diminula, mi- Ermenegildum etRecaredum, consortes regni facit.
rahiliierad pristinos revocat terminos. Legati gentis Macuritarum Constantinopolim ve-
 865 JOANNIS, ABBATIS BICLARENSIS, CHRONICON. 866
niunt: denles elepbanlinos et camelopardalim Ju- A J RomanscEcclesiaj Pelagius juntor ordinatur episco-
"
i stino priucipi munera afferentes sibi cum Romanis pus. Praeest annis xi.
amicilias conciliant. Post Joannem Romanse Eccle- Anno xi regni sui Juslinus diem clausit exlre-
siae Benedictus ordinalur episcopus. Prsefuit an- miini, et Tiberius singulare oblinuil imperiuro.
uis iv. Mausona Emeritensis Ecclesiae episcopus in Roraanoruin LIV, TIBF.RIUS regnat annis vi.
noslro dogmala clarus habetur. Anno ergo primo imperii Tiberii, qui est Leovi-
Annovni Justini, qui el Leovigildivi annus, Persae gildi annus ix, Abares Thracias vastant, et regiam
cum Romanis pacis foedera rumpunt; et congres- urbem a muro longe obsident. Leovigildus rex
sione facta Daras civilalem fortissimam bello su- Orospedam ingreditur, et civitates alque castella
perant, et caesa multiludine Romanorum memora- ejusdem provinciae occupat, et suam provinciam
tam urbem ingressi depopulati sunt. facit; et non uiullo post inibi Rustici rebellanles a
His diebus Leovigildus rex Cautabriam ingressus Gothis opprimuntur; et posl liaec inlegra a Gothis
provinciae peivasores interflcit; Amaya occupat; possidetur Orospeda.
opes eorum pervadit, et provinciam in suam revocat Anno n Tiberii imperatoris qui est Leovigildi an-
ditionem. uus x, Gennadius magistermililum in AlricaMauros
Justinus imperalor Tiberiura quem superius excu- B ] vastal; Gasmulem fortissimum regem qui jam tres
bitorum comitem diximus, Csesaremfacit, et non duces superius nomiualos Romani exercitus inlerfe-
multo posl imperiali lasligio provehit et reipublicse ceral, bello superat, et ipsum regern gladio interfi-
principem designat. Hujus Tiberii Caesarisdie prima cit. Tiberius Mauriciumexcubitorum comitem magi-
in regia urbe inguinalis plaga sedata est. slrum niililiaeorientis insliluit, et ad repugnandum
Anno ix Justiui imperaloris, qui est Leovigildi Persis direxii. Roraani comra Langobardos in Ilalia
bellum gerunt.
regis vu annus, Cosdroes Persarum imperator cura lacrymabile
nimia raullitudine exercitus ad vastandos Roniano- Leovigildus rex, exlinctis undique lyrannis et
rura terminos promovet : cui Justiniauus dux Ro- pervasoribus Hispaniae superatis, sortitus requiem
nianaemilitiaeet magisler militum orienlis a Tiberio propria cum plehe resedit, et civitatem in Celtiberia
destinalus beliuin parat; et in campis qui inter ex nomine filii condidit, quoe Recopolisnuncupatur,
Daras et Nezinios [Neziviosj pouunlur, forti pugna quam miro opere et moenibuset suburbanis ador-
congressus, habens secum genles forlissimas quse, n.ans privilegia populo novaeurbis instiluil. Joannes
barbaro sermone Hermam nuncupantur, memoratumL presbyler EcclesiaeEmeritensis clarus habetur.
Anno III Tiberii imperaloris qui esl Leovigildi xi
imperatorem bello superat. Quo cum suo exercitu,
in fugam verso, castra ejus pervadit; et provinciae', G aunus, Abares a finibusThraciaepelluntur, et partes
Persidae fines victor Juslinianus vastat, exuviasque, Graeciaealque Pannonise occupant. Leovigildus rex
eorum pro triumpho Constanlinopolim dirigit, xxiv, Hermenegildo filio suo filiam Sisberti regis Franco-
elephantos inter caelera, qui magnum spectaculum, rum in matrimonium tradit, el provincisepartem ad
Romanis in urbe regia exhibuerunt. Praedam vero( regnandum tribuit. Leovigildo ergo quieta pace
de manubiis Romanorum Persarum multitudo ob, regnante adversariorum domestica rixa conturbal.
nimiam vililatem nummo publico venundata sunt. Nam eodem anno filius ejus Herraenegildus faclione
Leovigildusrex Aregenses montibus [Arsegonenses Gosuinlhsereginse tyrannidem assumens, in Hispali
montes] ingredilur. Aspidium loci seniorem cum civitate rebellione facta recludilur, et alias civitales
uxore et filiis captivos ducit, opesque ejus ac loca stque caslella secum contra patrem rebellare facit.
in suam redigit potestalem. Aramundarus Saraceno- Quae causa in provincia Hispaniaetam Gothis, quam
rum rex Conslantinopoliravenit, et cura stemate suo Romanis majoris exilii, quam adversariorum infe-
et donis Barbariae Tiberio principi occurrit. Qui a statio fuit. Novellus Complulensis .episcopus clarus
Tiberio benigne exceptus et donis opimis exornatus babetur.
ad patriam abire permissus est. Aiiiio IV Tiberii, qui est Leovigildi xu annus,
Anno x Justini imperaloris qui esl Leovigildiregis D• Mauricius magister mililum orienlis contra Persas
vm annus, Bandarius gener Juslini principis a Lan- bellum movet, et repulsa Persarum multitudine in
gobardis praelio vincitur, et non multo post vitae oriente liiemavil. Leovigildus rex in urbem Toleta-
fmem accipit. Romanus filius Anagasti palricii ma- nam synodura cpiscoporum seclae Arianae congre,-
gister militise, genlis Suevorum regem vivum cepil: gat, el anliquam bseresim novello errore eraendat,
i quem cura suo thesauro, uxore el flliis Constantino- dicens de Romana religione ad nostram catholicam
.' polim adducit, et provinciam eorum in Romanorum fidem venientes non debere baptizari, sed tauturo-
dorainiuin redigit. Leovigildus rex in 'GallseciaSue- modo per manus impositionem et coinmunionis
vorum fines coaturbat, et a rege Mirone per legatos prseceptionem pollui [perceptionem ablui], et glo-
rogalus pacem eis pro parvo lempore tribuit. Scla- riam Patri per Filium in Spiritu sancto dare [Dari],
vini in Thracia multas urbes Romanorum pervadunt, Per hanc ergo seductionera plurimi uostroruin cupi-
quas dcpopulaias vacuas reliquere. Abares Ihtora ditate potius inipulsi in Arianum dogma declinaiit»
maris captiosc obsident, et navibus littora Thraciae Anno v Tiberii, qui est Leovigildi xm ainius,
nayigantibus satis iufesti sunt. Post Benedictum Langnbardi in Italia regem sibi ex suo genere eli-
iM JOANNIS, ABBATISBIGLARIENSIS;CHRONICON 808
gunt vocabulo Antarich, cujus tempore et milites At trem palriamque fedit. Andecavero regiio privatus
Roiuani omiiino sunt cacsi, et terminos Italiae Lan- tondelur, et hondre presbyterii post regnfim hono-
gobardi sibi occupant. Sclavinofum gens IHyricuro rattir. Non dubium qnod in Eiborico rcgls filio tege
et Thracias vastant. suo fecerat patitur, et exsilio Pacensi urbe felega-
Leovigildusrex partem Vasconiseoccupat, et ci- tur. Malaricus in Gallsecia tyrannidem assumens,
vitatem quae Vicloriacum nuncupatur, condidit. quasi regnare vult: qui Statima ducibus Leovigildi
Tiberius imperator magistro militum oriehlis filiam oppfessus comprehendilur, et Leovigildo vinctus
suam in conjugiumtradit. ^faesentatuf.Leandet HispalehsisEcclesiseepiscopus
Annovi Tiberii qui est Leovigildi xiv anrius, Ti- clarus habelur.
berius vitae terminum dedit, et Mauficius pfo eo Anno IVMauficii iinperaiofis, qui est Leovigildi
Romanorum imperator efficitur. regis XVIIIantius, Anlbane Langobardorum tt% cum
RomanorUm XV [Leg. LV]. MJHJBICIBS fegnat Romanis congressione facta superat, et caesa multi-
annos xx. Leovigildus rex exercifuih ad expugnsih- tudine militum Romanorura Italiaeflnes occupat.
dura tyrannum filium colligil. Hoc anno Leovigildusrcx diem clausil extremUm,
Anno ergo primo Mauricii imperatoris, qui est et filius ejus Recaredus cum tranquillitale regni ejus'
Leovigildiregis xv annus, Leovigildusrex civitatem B B sumil sceptra
Hispalensemcongregaioexercilu obsidet, et rebellem Annov Mauriciiiiiiperatoris Roffianofum,qui est
filium gfavi obsidione concludil: in cujus solatio Recaredi regis primus feliciter aunuS , Mauricius
MfiroSuevorum rex ad expugnandam Hispalimdeve- Theodosium filium suum ex filia Tiberii imperatofis
nit, ibique diem clausit exlremum; cui Eburicius natum Caesaremfacit. Pelagio juniore raortuo, Ro-
lilius in provincia Gallaeciaein regnum succedit. manse EcclesiaeGregorius in episcopatum succedit.
lnlerea Leovigildus rex supra dictam civitatem, Prseestannis xv. Romani per Francorum adjuloriuoi
nunc fame, nunc ferroj nunc Baetis conclusione Langobardos vastant, et provinciaeIlalise parteni iii
omnino conlurbat. suam redigunt potestatem. Sisbertusinterfector Her-
Anno u Mauricii imperatoris, qui est Leovigildi menegildi morte turpissima perimitur. Recaredus
xvi annus, Leovigildus rnuros lialirae antiquaccivi- primo regni suo anno, mense x, catholicus, Deo ju-
lalis restaurat, quae res maxiinum impedimenlum vante, efficitur, et sacerdoles sexlaeArianaesapieiiti
Hispalensi populo exbibuit. His diebus Andeca in colloquioaggressusraiione potius quam imperio con-
GallaeciaSuevorurn regnum cum tyrannide assumit, verti ad catholicam (idem facit, geulemque ouiniuin
ct Sifegunliamreliclam Mironis regis in conjugium Gothorum et Suevorumad unitatem et pacem fevo-
accepit: Eboricum regno privat, et monasterii mo- G * cat Christianae Ecclesiae. Seclse Arianae, gralia di-
nacbum facit. Leovigildusrex lillo Herinenegildoad vina, in ddgmate veniunl Ghristiano.
rempublicam comraigrante, Hispaliropugnando in- Desiderius Francorum rex dux Golliis satis infe*
gredituf : civilates et castclla quas filius occupave^ stus a ducibus Recaredi regis superatur; et, csesa
rat, cepit, el non multo posl memoratuni flliumin Francorum inultiludine, in campo moritur.
Gordubensi urbe compreliendil, et regno privalum Recaredus rex aliena a prsedecessOribusdirepta et
in exsilium Valentiam miilit. fisco sociala placabiliter reslituil. Ecclosiarum et
Mauricius imperator contra Langobardos Francos inouasteriorum conditor el ditalor efficilur.
per conductelam movet, quae res utrique genti non Aiino vi Mauricii, qui est Recaredi n annus, qui-
parva contulit damna. dara ex Arianis Suuna episcopus, et Seggo ctim
Eutropius alibas monasterii Servitani discipujus quibusdara tyrannidem assumere cupienles, dete-
sancti Donati clarus habetur. guutur. Convicli, Sunna exsilio trudilur, et Seggo
Anno iii Mauricii,qui est Leovigildi xvn annus, manibus amputatis Gallaeciam exsulahs mitlitur.
Mauricius per duces bellum infert. Leovigildusrex MauriciusTheodosium filium quem supra Gaesarem
Gallseciasvaslat. Andecanini regem comprehensum diximus, Romanorumimperaiorem facil.
regno privat. Suevorum gentem, thesaurum et pa-^" AnnoVIIMaiiricii, qui esl Recaredi regis Iii an-
triara suam in poleslaiem redigil, ct Gotlioruni pro- nus, Cldilaepiscopuscum Gosuintliaregina insidian-
vineiam facit. Hermenegildusin urbe Tarracoiiensi les Recaredo manifestantur; et fidei catholiCaecom-
a Sisberlo inierficilur. munionemquam sub specie Chfisliana quasi suthen-
Franfi Galliam Narbonensem occupare cupientes tes projiciunt, publicantuf. Quod malum in cognitio-
cum exercitu ingressi: in quorura congressionem nem hominura deductum, Uldila exsilio condemua-
Leoyigildus Recaredum filium obviam mittens, et tttr; Gosuinlha vero catholicis semper infesta vilae
Francorum est ab eo exercitus repulsus, et provin- lunc terrainura dedit. Francorum exercitus a Gonte-
cia Gallaecise[Galliae]ab eorum infcstationeest libe- rano rege transraissus, Bosone duce, itt Galliam
rala. Caslfa vero duo cum nimia hominum muliitu- Narbonensem obveniunt, efjuxta Carcassonensem
dine, unum pace, alterum bello occupal. Castrum urbera castra metati sunt. Cui Claudius Lusitaniae
vero quod Hodienio vocatur, tulissimum valde in dux a Recaredo rege direclus obviaiuinibi occurrit;
ripa Rhodani fluminisponitur; quod, Recaderus rex cura quo congressioue facta, Franci ih' fugara ver-
Ibrlissiwa puguaaggressus obiiuuii, et victor ad pa- tuntur, et direpta castra Francorum, et exercifus a
 869 SANCTUSLEANDERHISPAL. EPISCOPUS.— NOfITIA. 870
Gothis caeditur,In hoc ergo certamine gralia divina, Ages iia fadicitus amputata esi, ihsistehlfe pfihcipe
el fides catholica quam Rccaredus rex in Gothis fi- membrato Recaredo rege, ut ulterius nbii piillulel,
deliler adeptus est, esse noscitur operata : quorjiam calhblica ubiqUepaCe data EcClesiis. Hsecefgb ne-
non est difficileDeo nostro, si in paucis [Si paucisj fahda haeresis, seciindum qhod scriptufn esl, Dc
una in mullis [Una multis] detur victoria. Nalh dbmoDomini exiei lenlalioab Alexandria,etc., dete-
Claudius dux cnm ccc viris LXraillia ferme Ffanco- gehtesancto Alexaiidfo ejusdem Ufbisejsiscopb,per
rum noscilur infugasse, et roaximara eorum parlem Afiuin pfesbytefum inolevit: qiii m Nicaenasynodo
gladio trucidasse. Non immerito Deus Iaudalur tem- cccxnx episcoporum judicio, vigesimo imperii Con-
poribus nostris in hoc prselio esse operatus, qui si- stanlini senioris ahno synodaliter damnalionem
miiiter ante multa temporum spatia per manum du- cum pfoprio errore sUscepit.Quaepost haec non so-
cis Gedeonis MCCC tt viris multa millia Madianitarum lutn Orientis et Occidentis paftem raaculayit, sed
Dei popiilo infestantium noscituf exslinxisse. el Meridianam et Seplemirioiiisplagam, et ipsas in-
Anno ym 'Mauricii imperaloris, qui est Recaredi sulas sua peffidia irretivit. A vigesinio ergo Cort-
iv annus, sancta synodus episcoporum toiius Hispa- stantini prihcipis anno, quo lempore haeresis Ariaha
nise, Galliaeet Gallaeciaein urbe foletana, praecepto initium sumpsit, usque iti oclavum anhUrifMauficii
principis Recaredi congregatur episcoporura nu- B pfihcipis Romaliorura, qui est Recaredi quartus
mero LXII,iu qua synodo intererat memoratus Chri- rCgni aiinus, anni sunt CCLXVI, quibus Ecdesia ca-
stianissimiis Recaredus, ordinem conversionis suae tbolica hujus haeresisinrestaliohe laboravit. Sed fa-
et oranium sacerdotum, vel gentis Golhicae confes- vente Deo vicit, quoni;iiri fuhdala est super pelram.
sionem tomo Sfriptam raanu sua episcopis porri- In his efgo temporibus quibus omnipotenS Deus,
gens, et omnia quae ad professionem lidei orlbodoxoe pfoslfato vetefnosse baefesis veneno, pacem suse
pertinent, innotescens; cujus tomi ordinem decrevit restituit Ecclesiae, iiriperator Persarum Christi su-
sancta episcoporura synodus canonicis applicare mo- scepii fidem, et pacem cuni Mauricio imperatofe
numentis. Summa tamen synodalis negotii penes firmavii. Recaredo ergo onhodoxo quieta pace re-
sanclum Leandrum Hispalensis Ecclesiseepiscopum, gnanie, domeslicaeinsidiaj pratenduntur. Nam qui-
et bealissimum Eulropium monasterii Servitani ab- dam ex cubiculo ejus etiam provinciaedux, nomiue
batem fuil. Memoralusvero Recaredus rex, ut dixi- Argimundus, adversus Recaredum regem tyfanni-
mus, sancto inlererat CohCiliorenovans tempofibns dem assumere cupiens, ita ut, st posset, euin et
noslris anliquum principem Constanlinum magnum regno privaret et vita. Sed nefandi ejus coridiliide-
sahcTanSsynoilum Nicsenamsua illustrasse prscsen- tecta machinatione, comprebensus, el in viticulis.
tia : nec non et Marcianum Chrislianissimum impe- [j ferreis redactus, habita discussione, socii ejus im-
ratorem, cujhS instanlia Chaleedonehsissynodi de- ' piam machinalionem confessi condigna sunl ultione
crela formata sunt. Siquidem et in Nicaenaurbe hae- interfecti. Ipse aulem Argimundus qui regnum assu-
resis Ariana et initium sumpsit et daranalionem nie- roere cupiebat, primura verberibus inlerrogalus,
ruit, radicibus non amputatis. Chalcedorie vero deinde tufpiter decalvatus, post haecdextra ampu-
Nestorius et Eutychius una cum Dioscoro ipsorum tata, exemplum omnibus in Toletana urbe, Asino
patrono, et liseresibus propriis condemnati sunt. In sedens pompizando dedit, et docuit famulos do-
hac vero sancta Toletana synodo Arii perfidia post miniib non esse superbos.
longas Catholicorum neces atque innocentium stra-
a Rescribe ccc. Vid. Jud. vn, 7. Locum istum b Ita Scaliger. At Canisius in edit. Basnag., Do-
praeleriere Scaliger et Canisius. mini. Qusequidera haud paucis et iacunis laborat.

EODHMTEMPORE.

SAJXGTUS LEANDER,

HISPALENSIS EPISCOPUS.

NOTITIA.
(ExCave.)

Leander, gente Hispanus, domo Carthaginensis, Isidori Hispalensisfrater natu major, post diutufnam
Severiani (cujus sororen) Sanctiam in uxorem duxit vit» monasticse professionem Hispalensis E-eclesise
Theodoricus Ostrogothorum rex) ac Turtursa filius, archiepiscopus factus esl. Claruit anno 585, quo ab
871 DE SANGTOLEANDROEPISCOPO HISPAL. TESTIMONIA. 872
A TolCti post finitam synodum babita, Concil. toin. V,
Ilermenigildo principe, quem ob iidei catholicaestu- J!
dium armala inanu persecutus est Leuvigilduspater pag. 1018. Scripsit praelerea, ab Isidoro memorata,
Gothorum in Hispania rex, ad Tiberium iroperatorem sed jam deperdila, Adversus haeretieorum dogiuaia
ConstanliuopoliraIegatus est, ut suppetiasobtineret; libros u; Adversus instiluta Arianorum opusculum;
quod quidem feliciter effecit, magnamque ibi cum Epislolas multas ad Gregorium papam, de baptismo
Gregorio diacono Pelagii papaeapocrisiario amici- unam, alteraro ad fratrem de morte non timenda, ad
tiara iniit. In Hispaniam reversus, anno 584, a Leu- caeteros quoque coepiscopos plurimas familiares
vigildo rege exsilio multatus est; qui lamen anno se- Epistolas. c In Ecclesiasticis denique officiis, inquit
quenti jam morli vicinus facti peenitenlia ductus est Isidorus, non parvo elaboravit studio. i In toto enim
el Reccaredum iilium Leandri curae commendavit. Psallerio duplici editione orationes conscripsit. Iu
Leander lantum discipulum nactus sedulo excoluit, el sacrificii quoque laudibus atque Psalmis inuita dul-
ab Ariana haeresi primo eum, deinde illius ope Go- cisone composuit. Ex hoc loco nonnulli non inale
thorum magnales, ac tandem tolara fere Gotliorum concludunt Leandrum nostrum Missae Mozarabicse
gentem ad catholicain fidem convertit; adeo ut Go- auclorem fuisse. In Gothorum enim usum Liturgiam
lliorum aposlolus dici meruerit; habilaque, anno composuisse Leandrum credi par est, quaein Ecclesia
589, synodo Tolelana iu, cujus magna pars fuit, con- j13deinceps Hispanica per plura saecula usurpata, Missa
versos a se Golhos in Ecclesiaesinum admisit, ortho- Mozarabumseu potius Mixtarabum appellari demum
doxamque fidem omnium subscripiione confirmari coepit; postquam Christiani Arabibus Hispatiiain ab
fecit. Obiit anno S95. Vir erat, teste Isidoro fralre inilio saeculi vni incolenlibus iiumixli Mozarabum
(Cap. 28), suavis eloquio, ingenio praeslantissimus, nomen accepissenl. Missainistain, a Leandro primuui
vita non minus quam doctrina clarissimus. Scripsit concinnatam, Isidorus frater auxit. f rocedente tem-
ad'Florenliam sororem Regulam de inslilutione vir- pore variorum episcoporum addilionibus mulala iu
ginuin et conlemptu mundi; quam primus edidit Ecclesiis quibusdaro civitatis Toletanae hodienum
Lucas Holslenius in Collectione Regularum, Paris. usurpatur *. Eam e Gotliorumruderibus suscitatara,
1663, part. m, p. 89, exinde translatam in Biblio- novisque characteribus vestitara edidit Fr. Ximenes
thec. Patr. tom. XII, pag. 999. Exstat ejusdem ho- cardinalis Toleti 1504. Habetur eliani, sed non in-
niilia in laudem Ecclesiaeob conversionem Golhorum tegra, in Bibliotheca Palr., lom. XXVII.
* Hanc dabimus inter monumenta lilurgiae Mozarabicae
quse operibus Isidori Hispalensis subjicere
deslinainus. EDJT.

SANCTI LEANDRI, HISPALENSIS EPISCOPI,

REGULA,
SIVB
LIBER DE INSTITUTIONE VIRGINDM ET CONTEMPTU MUNDI ,
ADFLORENTJNAM
SOROKEH.
lCodexregularumLucseHolstenii.)

DE 8ANCTO LEANDRO EJUSQUE REGULA VETERBM TEBTIMONIA.

MartyrologiumRonn die 27 Febr., ilem Beda, C I monacho Hispalensis EcclesiaeprovinciaeBaeticsecon-

Usuardus, Ado et alii.
Hispali in Hispania nalalis sancti Leandri ejusdem
civilatis cpiscoj.i, cujus prscdicalione et induslria
Wisigothornra gens, adjuvanle Reccaredo eorum
rege, ab Anana impielate ad catholicaiu fidem con-
versa est.
ldem Marlyrolog. Rom. die 20 Junii.
Hispali in Hispania depositio sanctae Floreuliiiae
yirginis, sororis sanctorum Leaudri et Isidori episco-
porura.
Itidorus Hispal. de Script. Ecctes. Cap.28.
Lcauder geuilus patre Severiano Carthagineusis
provincise Hispaniae, professione monachus, et ex
slitulus episcopus: vir suavis eloquio, ingenio pree-
stanlissimus; vita quoque tantum alque doctrina
clarissimus, ul etiam Gdeejus atque iiidustria populi
gentis Gothorumab Ariana insania ad fidem cal.ho-
licam revertcreniur. Hic namque in exsilii sui pere-
grinatione composuit duos adversus hserelicoruiii
dogmata libros, eruditione sanctarum Scripturarum
dilissimos, etc. Praeterea edidit unum ad Florenti-
namsororem de Institutione virginuui, et Con-
teroptu mundi libellura, titulorum distinclionibus
praenoialum, Floruit sub Reccaredo, viro religioao
ac principe glorioso, cujus etiani temporibus mirabili
obitu actualis vilse termiuum clausit.
 873 SANCTILEANDRI REGULA. 874
S. Gregorius M. PP., Dial. lib. m, cap. 51. A tem corpore, prsesentemmiln te semper mtueor, quia
Sicut multorum, qui ab Ilispaniarum parentibus vultus tui imaginem intra eordis viscera impressam
venitinl, relatione cognovimus, nuper Ermigildus porto.
rex, Livigildi regis Wisigolhorum filius, ab Ariana Idem, lib. iv, episl. 46, ad eumdem.
haeresi ad fidem catholicam viro reverendissimo Quanto ardore videre te siliam, quia valde nje di-
Leandro liispalilano episcopo, dudum mihi in ami- ligis, in tui tabulis cordis leges. Sed quia longo ter-
citiis familiariter juncto, pra'dicante conversus est. rartiin spatio disjunctuni te yidere nequeo, unuin,
Idem, Prmfatione in iibrumJob. quod mibi de te dictavit charitas feci, ut librum Re-
in eplscopalus mei exordio
Revcrendissimoet sanctissimo fralri suo Leandro gulsepasloralis, quem
scripsi, et libros quos in expositionembeati Job jam-
coepiscopoGregorius S. S. D. Dudum te, frater bea- dudum me fecisse Sanctitati veslraetrans-
in urbe cognovisti,
tissime, ConslaniinopolUana cognoscens, miltere curavi.
cum me illic sedis apostoliese responsa constringe-
Idem, tib. vn, episl. 126, adeumdem.
rent, et te illuc injuncta pro causis fidei Wisigotho-
rum legatio perduxisset, ornne in tuis auribus, quod Sanclitatis tuae suscepi epistolam, solius cbafilatis
mihi deme displicebat, exposui, etc. Tunc eisdem " calamo scriptam. Ex corde enim lingua tinxerat,
fratribus, etiam cogente te, piacuit, sicut ipse memi- quod in chartse pagina refundebat. Boni autem sa-
nisti, ut librum beati Job exponere importuna nie pientesque viri cum Iegerelur adfuerunt, quorura sta-
lira viscera in compuhctione commota sunt. Coepic
pelitione compellerent.
quisque amoris manu in suo corde te rapere, quia
Idem,lib. i,episl.M,adLeandrutnepiscopum. in illa epistola tuaementis dulcedinem non erat au-
Ea quae in beali Job exposilione dicla fuerant, et dire, sed cernere. Accendebanluret mirabantur sin-
vobis dirigenda scribilis, nisi porlitoris prsesentium guli, atque ipse ignis audientium demonstrabat, qui
me festinalio coanguslassct, cuncta vobis transmit- fuerat ardor dicentis. Nisienim prius in se faces ar-
lere sine aliqua imminulione voluissera; maxime deant, aliura non succendunt. Ibi ergo vidimus
quia et lioc ipsum opus ad vesttam reverentiam quanta charitate lua raens arserit, quae sic et alios
scripsi; ul ei quem prse caeteris diligo, in meo judi- accendit. Yitara vero vestram, cujus ego semper
cer labore desudasse. Prseterea si vobis indulgeri cum magna veneratione reminiscor, minime nove-
leinpora ab ecclesiastica oceupatione cognoscelis, rant, sed eis altitudo vestri cordis paluit ex humili-
quid sit jam faciendum scitis; quamvis etiam absen- late sermonis.

OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM.

Sanclum Leandrura Hispalensem episcopum, et sancti Isidori frairem seniorem, ab adolescentia raona-
srteaevitoecultorem, ac Benedictinaedisciplinaeapud Hispanosinsignempropagaloremexstttisse, consenliunt
omnes; quamvis in hac praesenti Regula pro virginibus scripta nullam sancti Benedicti iueiitionem faciat.
Nec.saneex.lali silentioaliquid contra sancti episcopi monachatum Benedictinuminferri debet, cum sanctus
Benediclus Kegulam suara non pro sanctimonialibus feminis, sed pro monachis scripserit, et praesenshaec
Regula xxi capitulis conlenta potius dicenda sit exhorlalio et admonitio, omnibus sacris virgiuibus data;
qualenus illse mundanam pompam contemnant, et soli Deo spirituali suo sponso inservire studeant. Habuit
enim sanctus Leander sororem Florentinam, quaesimulcum matre ingressa fuit monasteriumextra palriam
siiuiu. Eamdem ad perseverantiamexhortatur, piaque et salutaria monita dedit, qusequidem vilseraonasticae
uormara rite conficiunt.Hanc igitur Regulara Florentinse, pergratse sibi in Christo filiseet sorori inscripsit,
el imprimis omnium terrenorum conteniplum inculcat, nihil in terris esse amore et affectu sacrae virginis-
signum asserens, sed ad cceleslia aspirandum ait, ubi verura virginitatis prsemiuminveniet. Monet vitandas
csse laicas mulieres uti organum Satanse; quippe quod amant, hoc suggerunt, et eas res insinuant aliorum
auribus, quse in suis desideriis versanlur. Vitandos quoque viros quantumvis sanctos, ne videndi jugitate
aut infametur utriusque sanctitas, aut pereat. Lectionemassiduam et meditationemrerum spirilualiuin incul-
cai, esum carnis prohibet sicuii et balneorum, nisi infirmis, atque silentiura mandat sicuti in monasterio
perseverantiam ; quatenus et mullarum societale proficiat, ac earum assequi valeat merita, quaruro imitetur
exempla. Sanctus autem Leander hanc Regulara parseneticarapiissimsesorori Florentinseinscripsissevidelur
post adeptura episcopatum Hispalensem, quera ab anno 575 ad annum 605 sanctissimerexit.

INCIPIT IN CHRISTINOMINE

SANCTI LEANDRI REGULA.

Leander Dei misericordia pergratae iii Christo Perqutretiti milii,soror charissima Florentina, qut-
ftiihi JQlioe
et sorori Florenlinse. bus le diviliarum cumulis hseredera facerem, qua te
PATROL.LXXII. 28
87o SANCTI LEANDRI, HISPALENSISEPISCOPI, K7G
pairimoriiisorte ditafehi', multaererum fallaciumoc- A l putaretur, si transiioriis terrenisque ditaretur hiune-
currehant irriagihes; quas cum ego ut imporlunas fibns; lanto praeclaraest virginitas et excellens,quaj
niuscas manu mentis abigerem, tacitus aiebam : Au- calcatis abdicatisque mundanis voltiptatibus, duin in
rum et argentum de terra esl, et in lerram revertitur; terris angelorura servat inlegrilatem, Dominuraangc-
fundus et paffimonium reditus vilia et iransiioria Iortim sortita est portionem.Quseergo est virginitalis
sunt, prmterilenimfigurahujusmundi(I Cor.vu). Quid- hsereditas?nonne ea quam dicit Psalmista : Dominus
quid enim sub sole conspexi, nihil le dignnm, soror, pars limreditatis mem(Psalm.w)! Et ilerum: Portto
arbilratus sum; nihil mtineri tuo credidi esse gratis- meaDominus(Psa/m.cxvni)?Vide,soror, quanlumpro-
siiniim: oinnia nintabtinda , caduca , et vana fore feceris,vide quam sumraum leneas apicem,ut multo-
consjiexi. Unde verani esse altendi Salomonissen- rum graiiam beneficiorumin unum eumdemriueinve-
tenliam, dicenlis (Eccle. n): Magnificavi opera mea, neris Chrisluin. Sponsus est, frater est, amieus
mdificaviniihi domos,plantavi vineas, feci hortos et est, jiars haereditatis est, amicus est , Deus et
pomaria, el consevicunctisgeneribusarborum, inslruxi Dominus est. Habes in eo sponsum , quem dili-
mihi piscinasaquarum, ut irrigarem silvam germinan- gas : Speciosus esl enim forma prm filiis hominum
tium lignorum.Possedi servos et anciilas,multamque . (Psalm. xuv). Est verus fraler quem teneas; ado-
familiamhabui; armenta quoqueel agnns ovium,greges"' ptione enim el tu ejus filia, cujus filius est iile na-
quoquecapraruin, ullra omnes qui fuerunl ante mein tura. Est amicus de quo non dubites; ipse enim di-
Jerusulem. Coacervavtmihi argentum el aurum , et cit: Una est amica mea (Canl. vi). Habes n eo hae-
substttntiasregm» <icprovinciarum;feci niiln cantores redilatem quain ambias, pars enirh baereditatis luae
et canlatrices,el deliciasfiliorumhominum; scyphoset ipse est, Habes in eo pretium quod aguoscas,quia
urceosin ministerioad viria fundenda. El supergressus sanguis ejus redemptio tua est. Habes in eo Deum a
sum opibus omriesqui fuerunl anle me in Jerusalem. quo regaris, Dominumquem meluas et honores.To-
Quahi igilur omnem mortalium pompam lali-tennino lam sibi inChristo prserogativam virginitas vindicat,
conclusit, ut diceret:Cumquemeconverlissemad om- ut anle quam tremunt angeli, cui serviunt poleslates^
nid qum fecerant manus mem, el labores in quibus cui virtutes obtemperant, cui ccelestiaet terreslria
fruslra sudaveram,vidi in mrinibusvanilatemet afflic- genuftectunt, hunc sibi virgo sponsum vindicet, ad
lionemaninii, et nihil permanere sub sole. Et iterum hiijus tbalamum ornaia virlutibus properet, bune
ipse dicit: Deteslaiussiim dmnem iridustriam tneam, cubili cordis, easto cubili coufoveal. Et quid amplius
quam sub sote studiosissimelaboravi, hnlriturUshmre- eiconferre potuit, cui se Cbrislus sponsum tribuit,
dem post me, quemignoro, ulrum sairiensaut slullus sanguinem suum dolis ac muneris titulo compensa-
sil, dominabiturin laboribusmeis quibus desudavi et C * vit? Solent ergo qui uxores ducunt dotes tribuere,
sollicilus fui, et est quidqudmlam vanum? Unde ces- conferre praeihia, et ad vicern pefdendi pudoris sua
savi, renuntiavitquecor trieum ultra taboraresub sole. tradere palrimonia ; ut emissa polius quam duxisse
Tali quoque informalus oraculo, non esse Me paren- videantur uxores. Tuus, virgo, sponsus dolem tibi
tem verum exislimares,sofor, si te iis ditarem rebus, sahguinem suum dedit, eo te redemit, eo te suaeco-
quae stabililate nulla consisterent, quae miindanis pulajsociavii,ulpudoremnonperdas,etbaibeaspraeniia.
subjectsecasibus te destituerent, nudamquerelinque- Qtiantoenimmunificentiusestdoiispraemium,tantoest
rent. jirumnisquoque te cumularem, et timorimetui- amor immensior. MuUumenim diligit, quam proprio
quesubjicerem,sieaqtiaefurauferre poterat, sulcareli- sibisanguinedesponsavit.Etobhocsuumcorpusvulne-
nea, aerugovorare,ignisabsumere, terraobruere, aqua risictu et telo gladii maluit aperiri, ut luam sibi inle-
delere, sol lorrere,imber foedare, glacies stringere, gritatem emeret, pudicitiam conservaret. E contrario
tuse gernianilati conferendaesse putarem. His cerle enim curavit hominem : ut sicut mors ejus vita est
rebus humanisimplicalus aniraus a Deo avertitur, et noslra, ejusque humilitasnoslraeest supetbiaemedN
ab illa immobili ac permanentis veriiatis forma re- cina, sic et vulueribus ipsius nostra integritas empta
cedit. Nec potest ad se admittere divini verbi dulce- est, qui ideo feriri se vulnere voluit, ne malleo uni-
dinem, aul Spirilus sancli suavitatem, pectus quod[ D versaelerraenos feriri sineret. Prelio enim emptieslis,
lotmundanis agitatur molesliis, tot curarum lempo- ail Apostolus,liolite fieri servi hominum(I Cor. vn).
ralium slimulis verberatur, Si ergo le his nexibusi Cur virgo dare vis corpus viro, quod jam est redeni-
alligarem, talibusque oncrar.empbnderibus, et molei pluni aClifisto? Alius te redimit, et alii nubere cu<
terrenae cogitationis opprinierem, iiiimicum rne, iiQrt i pis? alterius pretio liberlalis militas, et sponlanea te
parentem deberes aesiimare; inlereriiptbrem, hont servitule condehiiias?Si mundus omnis litulo dotis
fralrem essesemires. Eial sororcharissima,quoniami scribitur, quid prctiosius sanguine Cbristi, quo re-
quidquid axe cceli concluditur, terrena sustinenti demptus est mundus? Appende meicedemet preiiiitiF,
fundamenla, et telluris super faciem volvilur, riiiiiti ut videaspliiSValerequi redemit,quamidquodredemit.
dignnm quo dilari posses iriveiiimus, supra ccelosi Quantoiiaquepraveintelligilvjrgo,quaecontemptoeiii-
quaerenduni est, uiide riiuhus virgiriitalisauxisti, utt ploremercem sequiliir; fetsan^uihe Christi poslposito,
ihi praemiumet patrimoniumvirginitatis invenias.Ex: mundum qui redemptus est araplexatur. Non sum
compensatione enitii ihlegriiaiis meritum agnoscilur idoneus eloqui, soror amantissrma, praemiavirgini-
et de sua felfibiiiione pensatur. Quanto enim vilis> talis : est enim ineffabiledonum, absconsum ociilis.
 877 REGULA: 878
celatum auribtis, iritelligentiaeobseratum. Quod om- A quens Mariarri.Ipsam ergo oculo mentis siiscipe, ip-
ties esse sperant sancti, et post resurrectionem cun-; sos comitare choros, ipsis te animi desidefio j'unge,
cla prastolalur Ecclesia fieri, vos jam eslis. Corrup-; ibi festina, ibi propera : ibi reposila est coivnajusti-
libile hoc, ail Apostolus; induet inctirruptionem (Ir tim, quam reddel libi Dominus justus judex in itla
Cor. xv). Sed revera post resurrectionem corporis;s die (II Tim. iv). Senti fratris aiiimurii tuos desi ie-
Ecce vos incorfuptionisgloriamjam scilis. Vosistami rare profectus, senti fralris eoncupiscenliamvelle \a
jam in preesenti saeculo partem gloriae possidetis. esse cum Chfisto1.Qui etsi in rire non Iiabeo quod in
Quanla est enim beatitudo, quse vobis reponitur ini te jierficcfe vold, perdidisse me doleafti quod te le-
fulufumI quaevobiscorona manet in aeiernura,quae i here desidefo : erit mihi inierim quaedam portio re-
iiicofruptiohisgraiiami,'ad quairt multi pervenire de- roissionis, si lu quaepafs melior nostfi es cofporis,
siderant, hic habetis! Gaude ergo talem te esse,, in viapeccatorum iiori stetefis; si quod tenes, fir-
qualis Dei formaia es manibus. Ille ergo integra cori- missirheterieas. Heu rriihi! si aliiis accipiat coronam
dit ulique, quam integritate dilavit, quairiiad inte- tiiaim.Tu apud Cliiistum' tuiamen ineum, tu cliaris-
gritatis praemiapraeparavit.Pervefsi enim naturalerai sima meufti pigtius, tu bostia rilea sacfatissima, qua
corfumpunt homines, quam Deus formavitintegram. expiari a cdlluviohe peccati rion dubiio. Si tu ac-
Et hsecoffensahumahi generis prima, hsec damnatse : S cepta es Ded, Si iri Casto cubili cuiri Clnisto cubai-
originis causa, dum pfotoplasti esse noluerunt quodl vefis, si lii Clifisti amplexibus ffagrahiissirao virgi-
fueraht condili : idcirco raertierunt in se et in ptolei riita'iis odore inbassferis,prdfeeto peccatoris memof
damnari. ReparataecastiinOniaein vobis retentaculum,, fratris obiihebis pfd featu gefmani iriduigenliam
o virgihes, quod perdiderunt in paradiso primi ho-- quarri poposceris. Nori te Coritristabit, qui te suae
mines. Vosenimcoriditionemservastis primigenarumi copulavit societati. Sinistfa ejus, in qua est honor et
hominum, quae tales perseverastis, quales illi suritt gloria, siib capite tiio; et dexiefa ejus, in qua est
instiluii. Sed C3veteexeriipldeoriim. Heu! proli do-. longitudo vitae, ariipldxaijUurte (Cant. n). talilms
lor I sorof charissima, fuge prinjorurii hominumi sponsi oblata amplexibus, meairi veniam postulans
exempla, horresce serpentis aiitiquissimi sibila; ne dbtihebis. AmoriuuSin Chrisld eiit ihdiilgehtiamea:
incipiat tibi germinafe spinas et tribulos vitiata terfa,p et quantulamcunijiiespCm femissionis habeo, si so-
et qu.c pro insigni virginitatis lilia fosasque parturife\ rbf quarii diligo ad nUptiasChristi irahsierit; alque
debel, urticam el paieam pfoditcat: istain, quaeurat,, ih illo terribili nielueriddquejudicio respiramentura
illam, quaeIaceret. Vos eriim estis pfima delibatioi aderit, ubi de factis, actibus, vel de Cdmmissis di-
corpbris Ecclesise.Vos itaque ex tota Chfisti cof- sciissio fuefit; ubi de roeis dispehdiis, heu mihi!
poris massaoblationesDeo acceptae,et in supernis al-' G sum cogendus feddere fationerii, tu solatium ineum,
tafibus consecraiae.Pfd vestro enim proposito , et; tu respifamfirituinliieum. Et vindicia quaeniihi de-
pro lide sna, omnis Ecclesia nomen virginitatis in- betur prd iiejgligeniiaftiea, forte castitatis liiae se-
depla est, dum in ea melior pars et properisior vosi dabiluf irilercessiohe. Defendes ftie pfofectu tuo a
esiis, quae animae cbrporisque vestfi integritatemi meo reatu opeiis, si iii Christo adhaeseris, et si tu
Christd dcdioaslis. Et licet in fjranibussuis generali- illi placueris, ego unde ei displiceo hon gravabor,
ter membris fide maneat virgo, tamen suorum parte. dura tibi indulget, niihi parcel; iiec perire fratrem
membrorum, quod estis vos, ndn incongrue virgo, sinet, cujus spondit soforeiti. Pef te forte mihi do-
etiani corporea : genere scilicet illius locutionis,quoi nabitur chirographura qriod fcdntraxi; dum te Chri-
aut totum a parte, aut pars nominatur a toto. Medi-. stus fovet charitaie, rae non punit pro crimine. Mi-
tare ht columba, sanctissima virgo, et merile per- serere, soror, non tantum tui, sed et mei; ut unde
tracta quae in futuro tibi maneat gloria; quse non, tibi restat gloria, saltem milii vel venia concedatur.
acquievisti carni et sanguini; neque corpus illud| Muitaein tuo erunt virgines comitalu : cura iis facile
saiiclissimiim prosirasti corruptioni. Age ergo, co- impetrabis pro rae quod poposceris. Imo ipsa mater
gilafe praesume, intellige, quibus le amplexibus; et dux virginum Maria sttum interpellabit pro tuo
cupiat Christus , quse mundi calcasli illecebras; D merito Filium; et ne te contristet pro rae ofantein,
quo le desiderio cborus ille expectet virgineus, me eriget forte jacentem, et conscientia reatu me-
quam ipsis gradibus properantem ccelorum arduai rentem cousolabilur. Non confundalur spes mea per
vident, quibus chbrns ipse virginalis pervenit adl le ad Deura. Meoigitur bortamenlo, roeo ministerio,
Chrisium. Gaudet et Maria mater Domini, apex ett Dei quiderri dono, sed meo obsequio, hanc tenes pro-
specimeh virginitatis, incorruptionis niater, quaevosi fessionem. Sit ergo mihi integritas tua causa venise,
exeinplo suo genuit, et manet integra; vos docu- qriaetibi erit causa coronae. Averte, quaeso,oculos a
ineiiiosuo peperil, et dolores nescivit; genuit spon- niundi falsis ihaiiibus. Coelosaspice, ubi est sponsus
sum, et virgo est. Felix ilie venter, qui novit gigne- luus. IlluC animuih dirige, ubi Christus est in Dei
re, noh corfumpi. Beala illa fecunditas, quae pa- dextera sedens(Col. ni). Omne enitn quod tn mundo
riendo implevit mundum, hsereditavit coslos, nec: est, concupiscentiacarnis, ei concupiscenliaoculorum
araisit velamina virginilatis. Ardeal cor luum, soror,, est (I Jean. n). Quaesursus sunt quaere: ubi est vita
igne Hlo. qiieui 'Ctirisiusraisit in terrara. Excitet tes tua, illie suni et desideria lua; ubi est sponsus ttiu£,
flamma igriis ejus, et chorus ille virgineus prose- B)isit et thesaurus tuus. Nolo te moveri voiuptate
87,9 SANCTILEANDRl, HISPALENSISEPISCOPI, 880
saeculi,nolo le fulgore carnis decorari. Cito movet A pulas corruptam habet menlem? Triplex commisit
alietiam libidiuem caro ornata, et aspectus juvenum adullerium : nientis, quse lalem medilata est frau-
in se provocat, qnaese componit ut oruata procedat. dem; corporis, quaefigmento mulavit speciem; ve-
Placere velle oculis alienis, affeetus esl meretricis; slitus, qtise non proprio, sed alieno fragrat odore.
elad sponsi ccelestisreferlur injuriain, si ila incedas His malis virgo nescia, sexum habet, et sexus ne-
ul ocitlis libidinosis placeas. Eslo, quaeso,judex in- cessitaiem ignorat. Femineaefragilitalis oblita rigore
ter niibentes et virgines : spem utriusque considera, virili subsistit, atque infirmum sexuin virlute soli-
quis qtiara teneat viam sestima. Virgo studet placere davit: nec addixit serviluti corpus, quod lege naturae
Deo; nupta saeculo.Virgo servat integritalem qua viro subjacet. Felix virgo, quaecorpus trahit ex Eva,
nata est; nupla corrumpitur. Et quale est, ubi non non poenam!Illa peccati menlo audit: Sub viri po-
perraanet inlegra ut coepit esse natura? Primum di- testate eris, et in doloribusparies (Gen. i). Tu virgi-
vino operi irrogalur injuria, dum quod ille formavit nitatem adepla, a lali jugo excussisti cervicem; nec
iuiegrum libidine corrumpilur, libidine maculatur. pressa jugali necessitaie curvaberis ad terram, sed
In vos Deus cognoscit opus suum; quas lenet saecu- iu sublimi erecta ccelossuspicis; ut unde illa veiitum
lum, et non corrumpit; quas tales Deus recipit, praesumendocecidit, ubi tu licita contenmendocon-
quales fecit. Omnia ilaque reslauranda sunt in re-1B scetideres. Eva gustavit de illicilo, et virginitateni
surrectione quse nunc pereunt de corpore. Virgini- perdidit. Licebat nubere virgini, sed quaenon nupsit,
tas semel perdita nec hic reparalur, nec in futuro angelis adhaesit.In resurreciione enim non nubunt,
recipitur. Veruiu est quod Deus praeceperitnuptias ; nequeuxoresducunl; sed erunt sicul angeliDei (Mallh.
sed idcirco, ut inde nasceretur «irginitas: ut multi- xxn). Vide, virgo quae non nubit, angelis compara-
plicata virginum successione, lucraretur in prole, tur. Licet enim gignere filios; sed quaehanc spreve-
quod perdiderant ntiptiae.Et radix et fructus nuptia- verunt necessilatem, Chrislum dicentem audiunt:
rum virginitas est. De conjugio certe nascitur virgo: Beaimsteriles qum non genuerunl, et ubera qum non
quse si non comimpitur, ad nuptiarum addilur prse- laclaverunl(Luc. xxm). E contrario illic dicitur nu-
inium. Habent nuplse unde Isetentur, si sui fructus ptis : Vm prmgnantibusel nulrientibusin illa die. Ila •
ccclesti horreo reponanlur. Tu quoque communium que virginei sensus pro filiis reputantur. Quid ergo
parentum cumulabis merita; luis ulrique honoribus quoeritqtios pariendo doleat, quas pios habet sensus,
munerabunlur; te prole Christo adhserente, ipsi re- quibusmedilandocongaudeat?Propler timoremluum,
cipient in fruciu quod in cespite perdiderunt. Recole, Domine, inquit, tn ulero accepimus, el parturivimus
inea soror, humanarumnupliarumaeruraiias,etclaude Spiritum salutis (Isai. xxvi). Ecce felix conceptio,
oculos, ne videas vanilateni. Prinia pericula nuptia- C( incorrupla progenies, utilis partus : ubi et jiroles
rutn haecsunt: corruplio, corruptionis faslidia, pon- bonaecogitationisedilur, et ignoratur dolor. Tot fe-
dus uleri gravidati, dolor partus plerumque ad di- licia gerniina, quot sanctae cogilationes, loties con-
scrimen mortis perveniens, ubi et munus nuptiarumi cipit, quoties sancta meditatione Spiritum divinuni
peril et fruclus; dum.simul mater cum prole deficit,, capit. Conceplioenim superna virtutes parit. Et ne
ct omnis illa pompa nuptialis mortis frustratur ter- pules te esse sterilem, tot filios habebis, quot vir-
mino. Quara putabant causara esse laetiliae,quis eami tutes protuleris. Una sancti Spiritus conceptione
occasioneminlerimendi invenit? Quid aget post mor- mullos edes partus. Primus partus virginis, vere-
tem, quae lotam laetitiara nupliis depulavit? Quae s cundiaevirtus; secundus patientiae, tertius sobrieta-
viro placere voluit, non Deo, quid aget dum exit ai tis, quartus temperanliae,quinlus charilatis, sexlus
saeculo?Qusesollicita fuit quomodoplaceret mundo, humilitatis, septimus castitalis, ut impleaLur quhd
quam poterit habere partem cum Cbristo? Quaepri- legitur, quia slerilis peperit septem(I Reg. n). Ecce
muni non bene viris se dislrahunt, simulque cumi una seplilormis Spiritus couceptiotie septem partus
pudicilia libertalem perdunt, quando captivam vir- edidisti. Non dicas : Ecce ego lignum aridum, quia
giniialem suscepta dote addicunt. Quid miserae illii limcdicit Dominuseunuchis: Qui custodierinlrequiem
rcmanet, quae pudorem vendilat? Quod si forte': D ineam,el elegerintqumvolui, el lenuerinl fmdusmeum,
niundi, ut fieri solet, casu perdal donationem, lunc dabo eis in domo mea et in.muris meis locum, et no-
et pudore caruit, et amisit pretium. Vides quami tnen meliusa filiis et a filiabus; nomen sempiternum
nuda et destiluta in utroque reraansit! Pro viro certes dabo eis, quod.non peribil (Isa. LVI).Vides, amanlis-
gemino limoris addicta periculo, limet bonum per- siuia soror, quod principalem in regno Dei virgines
dere, limet malum habere. Quis ergo inler hsccme- tenent locutn? Et non immerito. Mundi enira con-
dius est locus Iaetitise?Quas formas lenocinii medi- lempserunt habilum, ideo pervenerunt ad cceleste
latur ut placeat oculis? quibus peregririis odoribusi regnum. Vitae coelestis beatitiidinem hie iucipiunt,
inficit vestem? et ut oblectet sensus, culem men- quaegenerare in dolorihus filios nesciverunt; et quae
iilur alienani. Quae fuco illilam vario adulterat fi- conlagia libidinis et fceda conjugum hgmenta re-
gtnento faciem, ne sit ipsa quaenata est, et decipiat; spuunt, recte Chrisli nuptias impelrarunt. Nolo mo-
virum specie aliena, non propria. Vide si non niale- vearis ponipaticisnuptaruin incessibus, clientumque
ficii genus est, excogitare artem qua provoce' libi- stipato comitatu. Hos incurrunt pleruraque iusidia-
dinem alienam. Et qusesic corrumpit faciera, quam tores pudicitiae,quos cuslodes castilatis
pucabant. Et
881 REGULA. 882
cum se ambiri tot virorum formis vident, hoc in JA illidaris scopulo, aut in sinlstram Charybdis deglu-
lnentem venit, quod cum viris in lectulis agunt pro- liaris rictu. Fuge Sirenum cantus, et a lingua niale-
priis; et quod expertae sunt in singulis, hoc in plu- suadentis sepi aures luas. Municor tuum sctito lidei,
rimis meditantur. Nou verebor invidiam, si loculus dum tui propositi disparem videris; et frontem tuatn
fuero veritatem. Feriant me livore quas momorderit trophaeoarma crucis contra eam quae professioni tuae
conscientia, dummodo prolicienlibus loquar quid ca- dispar est.
vere debeant in eis quae solo nitent opere carnis. CAPUT II.
Certum est, mi soror, quse nitorem vestium compo- Ut viri sancti vitentur,
Jam quali fuga viros fugias, soror Florentina, lu
suerit, odore peregrino fragraverit, fuco mutaverit
si tam sollicite feminas saeculi declinabis.
oculos, faciera candore alieno obduxerit, brachia judica,
circulis instruxerit aureis, digitis annulos inseruerit, Quisque vir, si sanctus est, nullum lecum gcrat fami-
et distinctione geniraarum sidereo radiaverit fulgore liarilatew; ne videndi jugitate aut infametur ulrius-
aut pereat. Decidet enini a charitate
manibus, aures metallo aggravaverit, colla marga- que sanclitas,
ritis et vario gemmarum absconderit tegmine, caput Dei, quae perpetrandi mali operis occasionera prse-
decidet a charitate proximi, quaeetsi malum
ponderaverit auro; cerlum, inquam , esl, hanc non buerit;
csse castara : quaead hoc se ita composuit, ut miil- 1j> noii agit, opinioue tamen pessiuiain famam nutrit.
torum feriat ociilos, multorum aniinos moveat, illi- Dispar enim sexus in unum locatus, eo titillatur in-
stitictu quo nascitur; et naluralis movetur flamma,
cialque mentes. Quaeetsi melu viri non gerat stu-
jvruiu in aperto, tornicatur tamen interius aniino. llla si composita atiigerit. Quis cnlligavit ignem in sinu
vero casta est, quaede siniplici habitu bouisque mo- suo, et non comburetur ? lgrfis et stupa sibi utraqua
ribus placet viro, ct de bono castiinoniae Deo. lla- contraria, in unum redacta (lammas nulriuut. Virl
rum haljituiii exprimit Petrus apostolus, et culluro( sexus et feminae diversus, si conjungitur, quod lex
vesliuni, vel aeqnitalen^ morum sua pingit prsece- naturse provocat, commovelur.
piione, cum dicit: Sit in muliere non exterior oma- CAPUT III.
menii aut auri, aut vesliscullus, sed cutlus cordis (I Ut declinare virgo debeat juvenes.
Pet. in). Eadem ergo el Paulus apostolus iululit, di- Et si taliter viri declinandi sunt sancti, ne utro-
cens : Similiter et muiierescum verecundia el sobrie-. rumque bonis moribus offensio subrepat, qualitet»
tale ornantes se, non in lorlis crinibus, aul auro, autt fugiendi sunt juvenes, et tenebrosas vias temporalisj
margarilis, vel veslepreliosa; sed quod decel tnutieres, vitoesequentes? quos ad hoc diabolus objicil, et vir*
promiltenles pielatem per opera bona (II Tim. n). gineis opponit oculis, ut formas eorum, quos per
Quas dissonare ab iis praeceptionibuset discrepare. C diem viderit, virgo meditetur in nocte. Quod si et
compereris, velut gehennaeduces et inferni comiles; contradicat mentis ratio, talesque imaginationes ab
fuge. Hoc enim suadebunt quo plenaesunt, quae eisii animo respuaf, recens lamen visio et corporalis in«
non verbo, ipso lamen habilu loquuntur flagilia. Ett spectio exbibet nieinoriije formas : quas videndo
quae auro coruscaverit, et radiaverit gemmis, tan- didicit, ut etsi paululum taiis imaginatio obleclet
quam siniulacra declina; idolumque sestimato, noni menteui, occurret eliam per somnium, quod viderit
honiiiieiii, qusc a Deo bene conditam formam vario> oculis. Sicdiaboli sagiltis pectus virginis vulneratur,
prsesumpsit stuprare figmenlo. Unde et Scriptura( et infigitur cordi amor noxius; ut quod in nocte
dicit: Fallax iinago, et vana est pulchriludo, mulierr recordata est, cum amore velit iterum videre iu cra-
timensDeutn ipsa laudabilur (Prov. in). stinum. Et sic intrat Satanae sagitla usque ad inti-
CAPUT PRIMUM. mtim cordis perj'anuas oculoruin, sicut dicii Pro-
Ut vitenlur laicm mulieres. pheta : Inlravit mors per feneslras noslras (Jer. ix).
Precor te, soror Florentina, ut feminae,quaeteeum, Nec enim subrepit diabolus ad interiora menlis, nisi
noii tenent professionem unam, ad tuam non acce- per sensus cordis. Si pulcbrum aliquid videas quod
dant societalem. Quod enim amant, hoc suggerunt: concupiscentiam moveat, si oblectet aures turpis
et eas res luis insinuabunt auribus, quae in eoruiii. D cantus, si odoratum nidor attigerit fragrans, si gu-
versaritur desideriis. Heu mihi, soror, corrumpunt , stum illecebrosus sapor commoverit, si laclus 'niol-
mores bonos colloquia mala (I Cor. xv). Cumsanclo 9 lem et nilidam couiigerit formam, tunc oblectatione
sanctuseris: longe a te sit, soror, et cumperversoper- sensibili carnis niovetur illecebra. Dei enim opus
verteris (Psalm. xvn). Quid in unum agit nupla, ett uterque est sexus. Amandisunt certe viri, ut opus
De.i; sed absentes, pro operibus bonis, et propter
virgo? Hla te non sequitur, quaevirum diligit, Pro-
Deuin qui eos fecit, non propter pulcbritudinein.cor-
posiluin tuutn fugit; quod elsi amare se fmxerit,
menlitur ut decipial. Quid tecum agil, cum qua cotn- poris. CAPUT IV.
niuni collo Christi jugum non ducis? dispar habitu,
boc tibi j De absiinenlia.
dispar affectu. Organum Satanae canet, quod
illecebris saeculimoveat, et semitas diaboli impin- Quid ad te de cibis, soror Florenlina, puto, loquar,
guat. Fuge Sirenum cantus, nii soror : ne duin pru-; quse fragiliiale corporis ncc tarilum accipis (juanium
rientibus auribus oblectainenla deleciaris audiree ratione doceris? Maneat lainen in auimo ut etsj
terrena, avertaris a recto itinere, et aut in dexteram n ijiDrnuicorpori aliquid relaxanduin esl a rigore, ijj,
885 SANCTI LEANDRI , HISPALENSIS EPISCOPI, 884
leri.ni non solvatur animus, si corpus infirraum me- A sustentaculis ciborum corpus reficiendum, alia tibi
retur aliquid indulgentius. Nullus est enim usus Iegat: ut dum roanus vel oculi intenti sunt operi,
edendi culpabilis, sed concupiscenlia, sed immodera- pascat aures gralia sermonis diviui. Si quidem
tio, si plus quam 0| us est sumpseris, si desideres oramus et legimus, et lubricam meiitein a surrep-
sine quo vivere possis. Triplex certe est gulae in- tionibus diaboli vix relrahimus; quanlo proclivius
temperanlia : si quod non ljcel, avidius appetas, si humanus animus replat ad vitia , si iectionis et
licila quseque exquisitis impendiis prseparata ac- orationis assiduae retentaculo non frenetur? Le-
curatius queeras, si tenipus edendi licilum nonsu- ctio te doceat, aliquid orando petas; postquam
stineas. Primi generis homines ,ob boc paradisi de- vero oraveris, iterum legendo inquire quod po-
jicias et immortaliiatis praemia perdiderunt, quia stules.
illicila concupierunt. Esaii vero pro eo quod avidius CAPUT VII.
a.mbHt licita, primpgeniti perdidit priroitiva. Et Ut carnaliter non legi debeal VetusTestamentum.
quia edenditempusnon seryant aniinalia, ideo sunt Vetus Testamenlum legens non lemporis illius nu-
irrationabilia. Probayimus ergo iriplicera excessum ptias, sed prolis nuraerositatem considera ; non
iiiteniperaiiiiae : dum primi homines gustaverunt esum carniuro et sacrificia sanguinolenla criiuina
de ijljcitp; dum Esau lenticulse appetitu perdidit B morte carnis expiata, uni viro multarum uxoruin
primogenita; dum edendi terapus non servant ani- perraissa consoriia. Licuit eniui illo tempore quod
inalia, et sunt irrationabilia. Non est igilur absli- islo non licet, el sicut per legem concessaesunl nu-
nens, avide vorans etiam viles cibos. Sepulcrum pliae, sic per Evangelium virginitas praedicata.Gens
palens est gultur corum, ait Psalmista (Psatm. v). eiiim erat Hebrseaab omni discreta consortio popu-
ct ad prophetandum Christum Ecclesiade-
Naipque et ille mollis et dissolutus est qui, contem- lorum,
plis praesentibus, pretiosis ac peregrinis epulis de- putata. Ne periret, cunctis permissae sunt niipiiae,
Ieclauir. Piscis per illecebram hamo capitur. Avis causa prolis propagandae. Et quia carnalis erat po-
objecia escae in decipulam cadit. Bestisequse natu- pulus, carnium crapula pascebatur. Sacrificia certe
rali virtule sunt rigidae, cupiditate cibi in foveaiu idcirco pecudum litabanlur, quia veruni sacrificiuui,
proruuni; et quas non emollit nalura, decipit esca. hoc est, Ghristi corpus et sanguinem figurabant.
Tu vero temperantiam, et parcimoniam, seu ora- Venit veritas, umbra discessit; venit verum sacrifi-
culo seu exemplis disce majorura. Oraculo, quia ciura, et cessavit hostia pecudum. Venit virgo vir-
dicil Dominus : Non graventur corda vestra in cra- ginis filius , et yirginitalis praebuit docuuienlum.
piila et ebrietale (Luc. xxi). Exemplis, quia David Onine enira quod in Veteri Testamenlo legeris ,
cirpitara aquaui noluit hibere, quam periculura G * quatnvis opere geslum fuerit, spiriiualiter tainen
alieni esse sanguinis intellexit (II Reg. n); velfquia intellige, et de hislorise veritate intelligenliaespiri-
Daniel, coniemplis dapibus regis, leguminibus vixit lalis sensum cape. Jam pro peccato non occiditur
(Dan. xiv). Sint lihi accepla quaesunt coinitibus luis homo corpore; sed necem quam illi carni dabant
cotnniunia,el aliorum nbn sis intemperaiioniscausa; per gladiura, nos carnalibus vitiis imponimus per
el quibus forma esse debes hoilamenlo ac vilae bo- pcenitentiaeusum. Cantica canlicorum juxta audilum
nae docuniento, scandali non efficiarisoccasio. aurium ne sentias, quia carnalem illecebram terreni
CAPUT V. amoris insinuant, qu-e perspecies actionis Christi et
Ut virgo singuta nan loquatur cum singulo. Ecclesiaecharitatera figurant. Merito a veterihus isti
Nullus le singularem alIoi|uatur, nec lu pra>ler libri prohibiti sunt legere carnalibus, boc est, Hepta-
duarum aul triurn teslimonium alloquaris aliquem! teuchum, el Cantica canticorum: ne dum eos spiri-
singularem. Memento sponsi lui Salvaloris nostri, laliter nesciunt, libidinis ac voluptatura incilamento
qui certe non verebatur labera peccandi, altamen. solvantur. CAPUT VIII.
in montibus cum Moyse et Elia coram tribus, Pelro
et Jacobo et Joanne, locutus est testibus. Sic et cumi , De jejunii medo.
susciiaret archisynagogi filiam, eos adhibuit (estes, Jejunia certe valido eorpori imponenda sunt; et
ut faisi rumoris non daret occasionem. Mirabantur quos rebellis caro lege. vitiorum imptignat, jejunio
autem el disripuli, quod ad puteum Jacob loquere- attenuandi sunl jugi. Subj'uganda est jejuniis caro
lur cnm muliere. Et revera non mirarenlur, nisii rigida, et eatenus refrenanda, ut legi mentis et im-
quid viderent inusitatum ; et nisi illi abiissent cibos> periis animaesubjaceat ul ancilla. Et quam debilita-
emere, non loqtieretur citra eos Chrislus cum mu-- vit jugis infirmilas, si eam jejuniis (emperes, tantum-
liere. que sumas quantum saluti sufficiat, non peccabis.
CAPUT VI. Melioremtaraen judica eara quaesalutis robore infir-
Ut jugiter virgo oret et legat. mitatis non egeat remedio. Nec debet scandalizari
Lectio tibi sit assidua, jugisque oratio. Dividanturr quae sana
est, si remissius vel indulgentius quae in-
tibi lemnora et officia, ut posiquani legeris ores,, firma est aliiur;
seduiagiseosemelioremsancliorem.
postquara oraveris legas. Sic alternes perpetim haec ; queesseconsideret,quod fragilifiusrebus non indiget,
duo bona, ut ab iisdem nullo sis lempore otiosa. quibus eget iufiruiitas. Illa aulem
quae infirmitatis ob-
Quod si aliquid nianibus operanduni est, vel certe3 letitu raeretpr aliquid lenius, sit praecaeterishumilis
 S83 REGULA. 886
doJ.eal.qiiese non posse quae aliae possunt; et, abslh-1A CAPUT XI.
nentiatn tempore .laxatam non repulet virtuli, sed Quod peccatum sit virgini ridere.
infirmitati. Esto in Deo gaudens lajtilia animi tranquilla et
CAPUT IX moderata, juxta quod ait Apostolus : Gaudele in Do-
De usu vini. mino semper, iterum dico gaudete(Plril. IV). Et alio
Vino secundum Appsloli utere regulam. Ait enim loco dicit: Fructus aulem Spiritus esl gaudium(Gal.
Timotheo : Modico vino utere propler stomachum v). Talis jucundiias non perlurbat mentem ridendi
luum, el frequentesluas infirmiiates (Tim. v). Dum fceditate, sed sublevat desideriis auiniam ad super-
enim dicit modicum, medicinaliier bibendum fore nara quietem ; ubi possis audire : lntra in gaudium
monstratur, non ad ebrietatem. Nam alio Joeo idcm Domini tui (Malth. xxv). Quale sit cor yirginis ple-
sic dicit Apostolus : ViiiMtndixisti, omue viliumdixi- ruinque risu monstratur. Neque enim impudenter
sti (Tit. n). Ebrietas enirn morlaleest crimem inler virgo rideret, si cor casiura haberet. Speculum cor-
liomicidia,'et adulteraa, vel fornicationes reputalur. dis facies est hominis: non ridet lascive, nisi quae
Sic ejicit a regno Deivini temulentia, quemadmodum corde lasciva est. Ex abundanlia enim cordis, ait Do
facinus adulterii, vel bomicidii, vel aliorum crimi- minus, os loquitur (Mattli. xn), ergo ex abundantia
nura fiagisia. Conflrmathoc dum dicit Apostolus.: B 1 vanissimi pectoris ridet facies virginis. Quid de hoc
Nolile errare : nequefornicarii, nequeidolis servienles, legilur vide : Risum repulavierrorem; el gaudio dixi,
neque adulteri, neque molles, neque masculorumcon- qu d frustra decipis (Eccl. H)? £t iterum ibideu) :
cubilores, neque fures, ne.queavari, neque ebrios},ne- Risus dolore miscetur: et extrema gaudii luctus occu-
i que maledici, neque rapaces regnum Dei possidebunt pat. Et Domimisait: Beati qui lugent, quoniam ipsi
(I Cor. vi). Yide quantum sit execranda ebrietas, ut consotabuntur (Matth. v). Verum et apostolus insane
eiiam a regno Dei suos araatores ejiciat. Quam eiiam laetantibus dieit: Risus vester veiialttr in luctum (Jac.
terribiliter propheta increpet vino deditos vide, di- iv). Risum ergo, soror, ut errorem fuge, et. tempo-
cit enim : Vmqui polenlespstis ad bibendum tinum, ralem laetitiamcommuta in luctura; ut bealificeris,
elviri fortes ad miscendamebrietatem. Vm qui con- si peregrina in rnundoIuxeris : quoniam qui secun-
surgitis- mane ad ebrietalem seclandam, et potandum dinn Deum lugent, beati sunt, ei ipsi consolabuntur.
usque ad vesperam,ul vinomslueiis (Isai. i). Bibil vi- Peregiinari te in mundo scilo; nec hie habere pa-
num Noe, atque ebrielatje sopitus, parte corporis triam, sed in coelo.Si tali desiderio ardebat Christi
verecundiori denudatus est (Gen. ix) : ut noveris sic servus, ut diceret: Cupio dissolvi, et esse eum Chri-
conslernari animum bumanum vino, et rationem slo (Phil. i); quanta amoris tlagranlia virgo debet
humansementis obtundi, neseipsumquidemmemine- G ( accendi, quam uberes lacrymas desiderio sponsi sui
rit, multo minus etiam Deum. Et licet illa Noe ebrie- effundere, donec ad amplexum Christi valeat perve-
tas ac uudalio mysterium Chrisli passionis et mortis nire, et ubertim flere non desinat, usquequo Cbri-
comineat, tamen ad litteram ecrorem facti insinuat. stutn, quem videre cupit, attingat. Lugebal ille se pe-
Loth vino crapulatus inceslum intulit filiarum (Gen. rrgrinum in hac vita, qui mosrens dicebat : Heu me!
xis), eec sensit errorem; de quo incentivo concubitui qitodincolatustneusprolongatusestame(Psatm. cxix).
nascunlur Moabitaeet Ammonitae.Et Dominus dicit:; Nani exsultans teccelestis sponsus et charissimisex-
Moabitmei Ammonitm nan intrabunt in Ecclesiam i cipiet ainplexibus, si te sui desiderio flagrare didice-
meam usque in decitnam generationem{Deul. xxm). rit, et si absente eo fleveris, ille le praeseus consola-
Senli qunntuDi sit fugienda yini satietas, ut etiami bitur.
patriarcbis scandali el culpae causa exstiterit. Ergo, CAPUT XII.
et virgo quae virtute corporjs viget, bene facit sii Qualiler habeanturancillm virginitatemprofessm;
oninino se a vino abstinuerit. Jnvalidam vero et ,iin- Quas tibi fecit, aut fecerit ancillas conditio, et
becillem pro niedicina decet uti vino, non pro lemu- sorores professio, j"amnon pro nexu servitutis exul-
lentia. ceres, sed proparitate professionisbonores. Quseergo
CAPUT X. J' tecum in Christo virginitatis slipendiis nitlitat, pari
jQuaienus.uti virgoiavacro Mbeat, lecum libertate exsultat. Nec sic vos proyocamus ad
Balneo non pro studio vel nilore utaris corporis, humilitatem, ut illas snperbia erigamus.: quas duui
sed lantum pro remedio salutis. Utere, inquam, la- tu accipis ut sorores, gratius illae tibi sint faraulae,
vacro quando poscit infirmilas, non quando suaserit. praebeantque obsequium non jSeryitule addictae,sed
voluntas. Quod;enim necesse non est, si egeris, pec liberae cbaritate. Quoniam quidem non est persona-
cabis. Scriptum est: El carnis curam ne feceritis in, rum acceptioapud Dominum (Ephes. vi), scilicet, in
(Rom. xvni). Cura carnis veniens exc distribuenda fide, ubi pariter consulitur dominse et
eoncupiticenliis
concupiscentia habetur in vilio ; non ea quae saluti, ancillae, ubi non eligitur domina, et reprobatur an-
reparandae eonvenit. Quapropter non te illiciat la- cilla, aequaliter baptizatae, simul Christi corpus et
vare saepiuscarnis voluntas, sed infirmitatis itnperetl sanguinem sumuni. Nam et patriarchse dum esse.nt
uecessitas. Cares enim culpa, si quod necesse estt sanctissimi, quantura ad res terrenas et tempbrales,
' discernebant inter servoset filios: illos famulos, hos
cgeris.
dominos judicabant; quod vero ad spei I'utur3emu-
887 SANCTI LEANDRI, HISPALENSISEPISCOPl, 888
nus atlinet, ex aequofiliiset vernaculis consulebant, A A.ilerum ad filiam Saul dicit (II Reg. vi) : Vilis in-
quos una circumcisione signabant. cedam, et vilis appareboanle Deum qui elegit me, po-
CAPUT XIII. tius quampalremtuum (Psalm. cxvn). Similiter idem
dicit : lncola ego sum in terra et peregrinus,sicut
De.discrelionesenioris erga personas singulas. omnes patres mei. Terrenis ergo nunquam delectala
Quod quidem sub una professione raanentibus om- rebus, etiamsi se vilae commoda ingerant, non eis
nia erunt communia omnibus, verum est, et legitur animo innitaris, nec de mundanis gaudeas lucris; e(
(Act. iv) : scilicet, si omnes sequaliter valeant. Atta- non contristaberis damnis. Etenim scriplum est *.
men inlerest quaedam discretio senioris providentis Divilimsi affluant, nelile cor apponere (Psalm.u).
quid unaquseque poscit. Sic enim dividendum esl, Gum amore enim possessa cum dolore utentis pe-
prout unieuique opus est. Quae potuit honorari in reunl; et inde tribulari quemquam necesse est, unde
mundo, et dives fuit in saeculo, blandius fovenda cst carnaliter gaudet. Tu ad instar ccelestis sponsi ho-
m monasterio; et quaereliquit in sseeuloveslem pre- norari in saeculofuge. Ne velis ab aliis dici, aul esse
liosam, cultiorem in monasterio meretur. Qusevero prselalior,quselegis : Si quis vult inler vos esse tiia-
sub penuria vixit in saeculo, et legumento vicluque jor, sit vesler servus (Matth. xx), quoniam el ipse
eguit, grale ferat in monaslerio nec algeat, nec esu- B ] Salvalor dum a turbis ut rex fieret quaererelur, se-
riat, nec inurmuret, si ea tracteiur indulgentius quae ipsum abscondit. Quomodoenim ab homine regnum
dixit in saeculodelieaiius. Nam si prout cuique opus acciperet, cui cum Palre regnum perpetuum manet?
est non dividilur, fit superba in monasterio, qu;e fuit Sed quia venerat docere humililalem, hominumde-
vilis in mundo; et quae erat polens iu saeculo, hu- clinavit honorem. In forma enini Dei manens seinet-
milialur in rnonasterio. Sic agit, qui discrete non ipsum pro nobis bumiliavit (Pliil.n); ct cui coe-
sapil, ut superbire faciat ex vili censu conversas, et lestia serviunt ac terrestria, pro mortalibus fajjlus
dolore slimules honesto loco natas. Et si sufficittinde est pauper, ut ejus inopia nos dilaremur. Tu ergo
omnibus tribualur aequaliier, nulla est unde murmu- insiste vestigiis, qtiibus praecessit sponsus; et pas-
ret: quoniam discretio senioris dividet unicuiquo sibus indefessis ducem sequere coelesiem: ne dum
prout opus esl. Ssd dicis : Cur conversa est, nisi faclis suis probat esse dissimilem, in ccelestibusre-
ul fiat humilis ex potenle? Si eigo ista ex inclyto ad gnis nolit habere consortem. Elenim ista dicimus,
bumilitatera descendit, illa ex paupere quod humilia- ut parvipendas, aut ne pro magno cupias lucra ler-
rctur non habuil, forsilan si superbit. Charilas au- rena; vel ne aeslimes magnos, quos in saeculo pro-
tem omnia leniperal, atque ad eumdetn pacis pertra- spicis diviles. Quod enim habere possunt et mali,
liit limitem; ut nec illa infletur, quse reliquit poten- i0 libenter debent contemnere boni. Dat enim malis
tiara; nec illa frangalur, quse fuit pauper, vel ancilla. Deus temporales divitias, quibus negat aelernas, dat
Laudanda tamen est senior, si discrete cum singuiis eas cerle et bonis, sed quos novil non superhisse ex
se gesserit, et unicuique prout opus est, diviserit. eis. Boni propitio Deofiunt diviles, propitio Deofiuut
Ista sint dicta de veste, cilio, potu, vel opere pro in- pauperes: in utroque Deo gratias agunt, qui volun-
validis ac delicalis, ut quse durius ferre non potest, tatem Dei libenter accipiunt. Malis quando tribtiun-
tractetur lenius. Goelerum.si circa eas quae ferre po- lur divitiae,poenalitertribuuntur, ut male de eis gau-
luerint, factura est senior prout viderit, et quibus deant; et quando subtrahuntur, poenaliter auferun-
consulit pro usu delicataevilae, vel corporis fragili- tur, ut male de eis doleant, ulraque juslo ad gloriam;
tate, non eas praeferashonoreseniorum, si posteriore ulraque impio ad vindictam. Quid ad te, quaehabes
conversaesunt tempore. Dum ergo ad le meus, soror Regulam quam sequaris? Virginitatemitaque et pau-
Florentina, sermo dirigilur, derivavimus orationem pertatem Mariaeprospice : quae lam dives in Domino
studiis plurimum; nulli lamen jugum imponimus,sed fuit, ut inater Dominiesse mereretur, et tanlo rebus
quod honestum est suademus. paupercula, ut partus tempore nec obstetricis, nec
CAPUT XIV. ancillaeuterelur solatio, ipsum quoque diversorittra
Ul virgomqualissit el in pauperlule et in abundanlia. D lam angustum, ut praesepeassumeret jjro cunabulo.
Nunc ad te loquendo revertar, soror Florenlina, Sed et Joseph, cui fuerat desponsata, cum esset ju-
erat lamen et pauper, ita ut viclum et veslitum
pro qua me familiaris cura sollicitat. Horior itaque slus,
sequalemte el uniformem habere semper animum, anifieio quaereret. Certe faber ferrarius fuisse le-
ut nec adversiiate frangaris, quaepatieniiam et pe- gitur. Habes exempla, normam sequere, ne te velis
nuriam Job sapis; nec eleveris prosperitate, quae, divitiarum periculis commitlere. Quoniamqui votunt
diviles fieri, incidunt in tenlaiionemet laqueumdia-
patriarchas divites opibus, sed humiles animo fuisse
. boli (I Tim. vi), et desideria multa itiutiliaet nociva,
legis. Beata enim eris, si et in adversis et prosperis
semper Deo gralias egeris; et viise istius prosperi- quse tnergunt hominemin interitum. Has a se sponle
tatem fiimuiiivaporemque illico evanescentein cre- aulerunt, quibus in Doniinodevotus est animus. Et
dideris. Davidcerte regnabai, et cum abundaret the- plerumque contemptores suos inagis appelunt divi-
sauris, ac manu forli infinitis pojmlis imperaret, tiae,quam sequaces. Querite, inquit, reatmm Deit et_
huniilem se canii, el dicit : Pauper sum ego, et int Itmcomnia apponenturvobis(Matlh, vt).
laboribusa juvenlule mea (Psalm, LXXXVII). El ipsc
889 REGULA. 890
CAPUT XV. A quisqueautem proximosuo placeat in bonumad mdi-
De indulgentia el prohibitionecarnium. ficationem[Rom. xv). Non enim te carnalium sean-
dalizent murmuraliones; sed consolelurproficieniium
Esum carnium infirmitatis tuae obtentu nec prolii-
vita; et quae nescis quantutn demoreri.s in sseculo,
bere tibi audeo nec permittere. Cui tamen suppetit debes esse
patiens pro ccelestisgloriaedono.
virlusj-a carnibus se abstineat. Nam dura est conditio, CAPUTXVII.
nutrire contra quem dimices; et earnem propriam
sic alere, ut sentias contumacem. Quod si laiibus Qualiler vita-fugialurpnvata.
utilur virgo, qualibus et saeculares utunlur, dat sen- Fuge qnsesoprivatam vitam; nec velis imilari cas
ul ea a saecularibus virgines quae in urbibus per cellulas deraorantur:
sum, agat quae aguntur. Quid
nutrita carnibus nisi ad libidi- quas mullimoda cura constringit; prius placendi sae-
poteritcaro erurapere
animain crudelitate luxuriae de- culo, ne fcedoprodeantamictu; et domestica oppres-
nem, miseramque s;e solliciludine, dum pro vitae subsidio salagunt,
bacchare?Unde et quidam aucior ait, Deliciarumfinis miiius
Et viduamsic notal: quaead Deura pertinent quaerunl. Privatain
corrupiio. Apostolusvolupluosam enim vitam de usu gentilium traxit Ecclesia, quos
ut diei t: Qumautem in deliciisest,vivensmortuaesl (II dnm non quiverunl apostoli ad normam suae vitae
Tim. v) Quodsiabsiineniiamarcidumcorpusvixalege R
traducere, Ecclesiaevenienti ex gentibuspermiserunt
peccati, quae habitat in membris nostris, prohibemus;
faciet Sic obruit terram carnis ul ei private vivere, propriisque rebus uti. Caelerum qui
quid quae suae, sub apostolis crediderunt ex Hebrasis,eamdem nor-
possit spinas et tribulos germinare ? Fomenta vitio-
carnium : nec solum sed et nimia mam.quaiii nunc tenentmonasleria, servave.runt.
rUm, esus carnium, Aciibus apostolorum, et verum
satietas aliorum ciborum. Quoniam non culpatur Quaerequod legiturjin
esse quod dico probabis : Muttitudinis, inquit, cre-
escaequalitas, sed quantitas reputatur in vitio. Quid-
dentiumeral cor unum, et anima una. Nec quisqua :i
quid enim accipitur nimis, hoc aggravat animam, et
eorum qum possidebat, suum atiquid esse dicebat, sed
abundantiori cibo exlensus storaacbus oblundil ani-
mae sensus. Virgo tantum sana debet esse, non ri- quotquotpossessoresagrorum erant, vendebant,el pre-
tia eorum ponebant ante pedesaposlolorum, el dislri-
gida; pallida gestare ora, non rubentia; quaesuspiria buebalur
cordis emiltat ad Deum, non ruciet crudilates cibo- prout unicuique opus eral (Acl. iv). Yide,
viventes in monasterio regulariter aposioiorum
ruiu. Quibus ergo vires corporis opus sunl, habeant quod
teneant vitam; nec dubitent eorum assequi merila,
carnis usum : scilicet, qui metalla effodiunt; qui in
lerreno certant; conslruunt celsorum cul- quorum imitanlur exempla.
agone qui
mina sedificiorum,vel in diversis opificiis labore de- ( CAPUT XVIII.
sudant corporis; his reparandarum virium aptus est Ne peculiare virgo in monasterioquid posside.U.
usus carnis. Virgoquaemagis defectus sustinet cor- Peculiare, quod in coenobiis pro magno habelur
poris, bona viigo est. Ad quos usus carnes sumet, crimine, lu pro grandi vitae conlagione. Adullerium
nisi ut miserum corpus faecevitiornminundet? Verum certe est, quia conscientiaeintegrilatem usurpataerei
si cogil infirmitas, raedicinalitersumendae sunt car- pravitate maculat. Furti crimen est; quoniam dum
nes. Medicinaliter enim est, quod non graval, sed omnia quae habentur in monaslerio, omnibus sunt
relevat: quoniam et ipsara medicinam ila artis ip- communia, habere una latenter praesumit, quod a
sius periti impendunt, ut sensim adhibita non one- caeteris ignoratur, et aliud publice cum omnibus uli-
rent infirmum, sed allevent. Unde el illa vera est tur, aiiud furtiveabscondit. Fraus est manifesta, quia
sentenlia philosophorura : Ne quid nimis, non reponit in commune quod possidet, sed exiguain
CAPUTXVI. parvilatem privatim occultat fraude. Ununi crimen,
sed plura contagia. Tantae nequitiaemalum velul ge-
Ut itt Monatterioquo cmpil virgopermaneat. hennaeevita praecipilium,et quasi iter cave ducens
Ut enim in monaslerio permaneas-solliciteadmo- ad infernum. lnde usque ad malnm prodilionis et
neo, multarum enim societale proficies ; et vi.rtutes Dominitraditionem Judas erupit, quod furti critueu
aliarum videndo eris virgo virtutum. Et si interdura tractus cupiditate commisit. Denique cuin baberet
pro varietale voluntatumoriatur quaedaincongrega- cura apostolis quidquid illis esset commune, non fuit
lioni siraultas, et nonnunquammurmuratiouibus car- contenlus communionis sufficieniia. Sed quid dicit
nalium tristentur spiriluales , non lamen 'deerunt de eo Evangelium? Fur erat, et toculos habens, ea
quas in bonis actibus iniiteris. Et cerle lolerare car- qum miltebanlur porlabal(Joan. xu). Nec non Ananiae
nales, jirobatae virlulis est; imitari vero spirituales, et Saphirae exempla recole ; qui offerentes Apostolo
spei est inaximse.Erudiunt carnales spiritualium pa- partemprelii, partem yero celanles, praesentisunt >u-
lieiitiani, et dant quae sanctse surit bonarura docu- dicio damnati (Aet. v); et pro terrore sequenlium
menta virtutura : ac sic aniraae proficienti utrseque non esl dilata facinoris ullio. Quseaulem a commu-
sunt utiles, et quas patietiter tolerat, et quas imitatur nione monasterii privala secernitur, necesse est ut a
suavitor. Libenter, inquit Apostolus, sustinetis insi- coslestisvitse consortio separelur. Quidquid manus
pienles,cum silis sap.ientes(II Cor. xi). Et ipse idem lua atligerit, seniori ostende-; in commune repoiie.
dicit : Debetisautemvos qui firmioreseslisimbeciUita- Noli quidquam transportare seorsum, quia nimiuin
tes infirinorum suslinere, et non vobis placere. Unus- Judaeprodiloris exempla cavenda sunt.
 m SANCTI LEANDRI, HISPALENSIS EPISCOPI. '
892
CAPUT XIX. j|A tare voluisset, non inde ejiceret. Sed quia ulile
Ne virgojurare debeat. proposito tuo fore prospexit, bene sicut Abraham
a Chaddeis, el tanquam Loth te abslraxit a Sodomis.
Nunquam j'urare, sed seraper verum dicere, pari
observa studio. Nam sicut carnalibus pro terrore Denique errorem meum ipse fateor, ne coramunem
fraudis jurare permissum est, sic prohibila sunt spi^ matrem ssepe allocutum, nosse cupiens si vellet re- •
verti ad patriara; illa aulem, quaese noverat Dei,
ritualibus, etiam dnm sibi bene conscii sunt, sacra-
menta. Sit, inquit, sermo vester, Est, est; Non, non; . volunlate causa inde salutis exiisse, sub divina ob-
teslatione dicebat, nec velle se videre, nec unquam
quod auiem plus esl, a mato est (Jac. v). Cave itarjue
visuram illam palriam esse, et cum magnis dicebat
jtirare in bono, quia de malo est. Et propterea dici-
tur essc a malo, eo quod jurandi necessitas ex infi- flelibus : Peregrinatio me Deum fecit agnoscere,
deli sil conscientia. Ej'usautem hominis jurandi ex- peregrina moriar ; et ibi sepulcrum habeam, ubi Dei
torquelur necessilas, cuj'us fides manet in dubio. Tu cognitionem accepi, Teste Jesu boc in ejus experiisse
desidefiis memor sum, ut etiamsi diu viveret, pa-
vero, quaesimplicitatemcordisdebesoslendereiabiis,
cur le sponlaneo alliges sacramento? Tolle jurandi triam illam non reviseret. Tu, quaeso, cave, soror
ustim in bono, et non perjurabis in malo. Loquere _ Florentina, quod mater timuit, et malum quod illa
veritalem ex corde, et aberit jurandi necessitas. Le- JBexperta fuit, tu prudenter eyita. Miserum me doleo,
ibidem communem fratrem transmisi Fulgeu-
gimus enim : Ne assuescasjurationi, quontam mulli qui
casus in illa (Eccl. xxv) lium, cujus pericula jugi formiduie per,iimesco.Tu-
CAPUT XX. lior tamen erit, &i lu securior et absens pro illo
Ne sola virgo cum sola loquatur. oraveris. Ea inde aeiate abslracta es, ut vel si ibidem
nata fueris, non memineris. Nullaest recordatio quae
Noli assumere unam Ioquendi familiaritalem, et moveat desideriis
anim.am; et beata es, quae ignoras
declinare alias. Sed quod scire uni utile est, sciatur doleas. Ego tamen expertus loquor, sic perdi-
ab omnibus. Audi Dominum quid dicat: Quod dico quod disse statum et speciem illam jjatriam, ut nec liber
vobisin lenebris, dicitein lumine; quod in aure audilis,
tecta quisquam in ca supersit, nec terra ipsa solita sit uber-
prmdicale super (Malth. xvn). Hoc si
est, qnid late
vobis in secreto raentis fuerit revelatum , palam fecunda, et non sine Deijudicio. Terra enim cui
cives erepti sunt, et concessi extraneo, mox ut digni-
dicite : et quod corde concepistis, omnibus manife-
tatem perdidit, caruit et fecunditate. Vide, soror
state. Si bonum esl quod Ioqueris, cur una tantum
et non omnes polius informentur? Si turpe est, nec Florentina, quod te pavens mcerensque eonveniam,
ne le serpens praeripiat a paradiso. et in eam ponat
cogitare, nec loqui debes, quod aiias erubescis scire. r
C lerram
sNonjara debonoest, quodsingulariter yirgo loquitur. sun si quae spinas et tribulos germiuat, de ijua rur-
velis raanum extendere, et lignum disa eden-
Qmnis enimqui male agit, ait Doininus odit lucem dutn
Unde el assumere, non perniittatis attingere. Test.or
(Joan. in). ille philosopborum prudeniis- enim le cum
simus dixit : c-.Omniarecte f.icla in l.uce se amant Propheta, et conscio Jesu Cbristo admo -
dicens :Audi, filia, elvtde: et inclitmaurem tuam,
collocari. i 0 virgo ideo occulte loqtieris, quia non neo, el obliviscerepopulumtuum, el domum patris lui, quia
est unde publice glorieris. Sed si aures et oculos'
Rex speciemluam, et ipse est Dominus Deus
bumanos fallis, nunquid Dei cognitionera fallere'' concupivit tuus (Psalm. XLIV).Nemomitlensmanum suam in ara-
poteris^Pulchreeialiusaitrjt QuodvisDeum nescire,' trutn, etrespiciensrelro, esl Dei (Luc. n).
•nee agas, nec cogites. > Sit ergo tibi conscienlia1 Npli ab eo avolare apius regno
nido, quod invenit turtur, ubi
innocua, serino liber a culpa.Respuenda neeaudi,re5 reponat
pullos Simplicitatisfilia
te, nec cogitare delectet; multo minus loqui, ,vel es, qu;e turiuresuoS;(P<sa/m. LXXXIH).
matre nata es. In eadem una persona
agere. complurium necessiludinum uteris officio. Turturem
CA^UT XXI.
pro matre respice, Turturem pro magistra atlende,
Ne velit virgo reverliad smculum. etquse te Chrislo quotidie affectibus generat, chario-
Jam ad porturo navem orationis dirigimus, ctt D 1 rem qua nala es reputa malrem : ab omni procella,
emenso dictorum pelago in IKtore qmescendi ancbo- ab omni mundano turbine-in ejus te sinibus coride.
rain ponimus, flatu tamen charitatis tuae itertnn ini Sit libi suave ejus laleri adhaerere.Sit libi dulce ej'us
fltictibus verbprum revelior. Te quaeso, soror Flo- gremium jam provectae, quod erat infanti gralissi-
rentina, per beatam quoque Trinitatem unicaedivi- mum. Postremo charissimam le germanam quaeso, ut
nilatis oblestof, ut quae de terra ttia et de cognationee mei orando memineris, nec junioris fralris Isidori
lua cum Abraham egressa es, cum uxore Loth noni, obliviscaris : quern quia sub Dei tuitione, et tribus
respicias retro (Gen. xix); ne efficiaris exemplo maloB germanis superstitibus parentes reliquerunt eoininu-
documentura aliarum ad bonum, et ne in te aliae e nes, lseli, et de ejus nihil formidantes infantia, ad
videant quod in se caveant. "Illavero aliis facta estt Dominumcommearunt. Quemcum ego ut vere filium
condimentum sapientiae, sibi vero simulacrum stul- haheain, nec temporale aliquid ejus charitati praepo-
titise, si.bi enim nocuit malefaclum , aliis profuit it nam, atque in ejus pronusdilectionerecumbam, tanto
exemplum conlrarium. Ne le unquam reverti ad ge- ,. eum charius dilige, tautoque Jesum -exora pro illo,
Unitalesoluin sollicitet cogitalio; ubi si le Deus habirr quanto nosti eum a parentibus terrenis fuisse dile-
 893 HOMILIAIN LAUJ3EMECCLESLE. 8M
jcttim. Certus suin quod flectal pro pobis aures divi- A corona, et exhortanti Leandro praestabituryenia; et
nas tua yjrginalis oraiio. El si pactum quod cum si perseveraveris usque in linem, salva eris. Amen.
Cbristo pppjgisti seryaveris, bene agenli tibi debetur

BEATORUM LEANDRI, ISIDORI ET FLORENTINJE.

Crux haecalma gerit sauctorum corpora fratrum,
Leandri Isidoriqiiepiorum ex ordine valuin.
Tenia Florentina soror devota perennis
Et posita araborumconsorssic digna quiescit.
Isidortis raediodisjungit membra duorura.
fii quales fuerint libris inquirito, lector,
fit cognosce illos bene cuncla fuisse locutos.
Dogmate sanctoruiii cernens crevisse fideles
iEterno Domino, qtios impia jura tenebant.
Utque viros credas sublimes vivere semp'er
Aspiciens sursuiii pictos contende videre.
Obiit felicis memorimLeander episcopusdie III Ka-
iend. Marlias, mra DCXLI.

SANCTl LEANDRI» HISPALENSISI EPISCOPI,

HOMILIA IN LAUDEM ECCLESLE,

Ob conversionem gentis , post concilium et confirmationem canonum edila
(MansiConeil.Collect.)

FestivUalem hanc omnium esse solemiiiorem fe- B Dei paradiso, hoc est, exlra catholicam Ecclesiam
stivilatem, novitas ipsa significai. Quoniam sicut nutriuntur; et hoc non Iectura [conj'eclura] scnsus
nova est conversio tantarum plebium eausa, et 110- noslri, sed Scripturae divinae aiietoritaie probatur,
biliora sunt solilo Ecclesiae gaudia : nam multas dicente Salomone : Sicut lilium inter spinas, sic
solemnitates per anni discnrsum celebrat Ecclesia, amica mea inler filias (Canl. Xi). Ergo ne magnuni
in quibus tametsi habet gaudia consueta, nova vero vobis videretur quod baeresesdirexit (ilias, contiiiuo
sicul in hac non habel. Aliter enim gaudet de rebus eas numerat [noniinat]esse spinas; haereses,inquaiii,
seuiper possessis, abfer de lucris magnis bis nuper aut in aliquem angulum iuundi,.aut in iiiiani genlem
invenlis. Pro qua re et nos majoribus gaudiis eleva- inveiiiuntur versari. Ecclesia vero catholica, sicut
raur, quia repente novos Ecclesiam parturisse popu- per totum mundum lenditur i(a, et oinuium gentium
los intuemur; el quorum asperitatem quondam ge- societate conslituiiur. Recte ergo baeresesin caver-
mebanius, de eorum nunc gaudemus credulitate. nis, quibus latent, congregant ex parte diyitias;
Ergo materia gaudii nostri trihulationis prseleritae Ecclesia autem catholica iu speculo [specula] totius
eccasio fuit. Gemebamus dum gravaremur, duiu mundi locupleta supergredilur universi. Exsulta
exprobareraur; sed gemitus illi id egerunt, ut hi, ergo, et lsetare, Ecclesia Dei, gaude, el consurge
qui per infidelitatem nobis erant sarcina, fiereut Q unum corpus Chrjsti, induere fortitudine, et jubila
nostra per suamconversionemcorona. Hoe enim gra- ex«ullatione; quoniam tut mcerores in gaudium sunt
tulative profert in Psalmjs Ecclesia dicens : In tri- mutali, tristiliae habitum in amictum laelitiaeversum
btdetioneditatasli me (Psat. iv); et Sara duni ssepea est. Eccerepente oblilasterilitaiis etpauperiatisluae,
regibus concupiscitur, nec maculam pudicitiaesentit, uno partu populos innumeros genuisti Christo tuo.
et Abraham causa pulchritudinis suae divitem facit Nam dispendiis tuis proficis, ttioque damno subere-
(Genes.xx); ab ipsis enim regibus Abraham dilatur, scis: tantus denique est sponsus tuus, cujus imperio
a quihus Sara concupiscituf. Condigneergo Ecclesia regeris, ut dum te patialur deprsedari ad modicum,
catholica gentes, quas siraul senseril fidei sua? de- rursum praedam tuam ad le reducat, et hostes tuos
core, ad sui eas sponsi, hoe est, Chrisli lucra trans- tibi conquirat. Sic autem agricola, sic piscator, duin
ducit, et per ea regna suum yirum divilem reddit, luera altendit futura, quae seminal, et quse amodo
per quaase inquielari persenserit l sic enira dura ex incesserit, non imputat damna. Tu proinde jam ne
initio lacessitur, vel invidentium dentibus mordetur, fleas, ne lugeas, lemporaliter quosdam recessisse a
dum premitur, eruditur ; et dum insectatur, dilata- te, quos cernis cum magnis lucris rediisse ad te.
tur. Quoniam paiientia sua semulalores suos aut Exsulta ergo fidei confidentia, et tui capitis merito,
superat aut Iucratur. Dicitenim ad eam divinus ser- jy fide esto robusta; dum quae recolis olim repromissa,
mo : Multmfilimcongregaverunt divitias,lu autemsuper. nuiic cernis fuisse corapleta. Ait enim in Evangelio
gressa es universas (Prov. xxxi). Si.non mirum quod ipsa Veritas : Oportebat Christum mori pro gente, e.t
haereses filiae dicunlur, sed altendendum quod loco non tanlum pro gente, sed ul filios Dei, qui erant di-
spinarum ponumur : filiae sunt, eo quod ex semine spersi, congregaretin unum (Joan. xi). Tu profecto ift
Chnstiano generanlur; spinee sunt, eo quod forisa Psalmis proclamas, odientibus pacem dicens : Mag-
895 S, LEANDRI, HISPAL. EPISCOPI, IIOMILIA1N[LAUDEMECCLESIJ;. 896
nificateDominummecum,et exatlemusnomenejus in A novissimisdiebus prmparatus mons domusDomini in
unum(Psal. xxxm) ;etrursum: In conveniendopopulos verticemoniium,el etevabilursuper eolles, el fluent ad
inunum, elregna,ul servianlDomino(Psatm. ci). eum omnesgentes, el ibunt populimulli, el dicenl: Ve-
Quam dulcissil charilas, quam deleclabilis nnilas nile ascendamusad tnonlem Domini, et ad dotnum
1011nesciens per prophelica vaticiiiia, per evangelica Dei Jaeob (Ibid.). Mons eniin Christus est, et domus
oracula, per apostolica documenta, non nisi conne- Dei Jacob, una Ecclesia est ejus, ad quain, etgen-
xioneni gentium praedicas,non nisi unilalem popu- tium concursuni, et populorumpronuntiat confluere
lorum suspiras, non nisi jiacis, et charjlalis bona dis- conventuin; de qua rursum in alio loco dicit pro-
seminas. Laetare ergo in Domino,eo quod non sis pheta ; Surge, illuminareJerusalem, quia venitlumen
fraudala dcsiderio (uo; nam quos tanto tempore, tuum, et gloria Domini superle oria est; el ambula-
gemilu lestc, et oratione continua concepisti, nttnc bunt.(nil) genles in lumine tuo, ct reyes m splcndore
ortus lui. Levain circuitumoculos luos, et videi om-
post glaciem, post hiemein, post duritiani frigoris,
post austeritatem nivis, velut jucundilatem agrorum, nes isti congregatisunl, et veneruntlibi; el mdificabunt
frugem, el laetosverni flores\Forte, veris, aut tempo- (inquil) filii peregrinorummuros luos, et reges eorum
ris vernil, velarridenlesvinearum.slipilibus palmi- minislrabunl libi (Isai. LX).Qui, ut notesceret quae
tes, repenle in gaudio peperisti. Ergo, fratres, lota B 1 ventura essentgenii, vel populo, quaeab unius Ec-
cliaritale animi exsullemus in Domino, ct jubileiuus clesiaecommunionerecidissent(sic), secutus est :gens
Deo salulari nostro. Hoc de csetero per ea quaej'am enim, el regnum, quod non servieritlibi, peribit(Isai.
sublata sunt, ea quse adhuc exspectantur implenda LV).Alio denique loco similiter ait : Ecce genlem,
vera esse credamus. Quaeenim praefata sunt, Domino quam nesciebas,vocabis; el genles, qum non cognove-
dicente :_A/tasoveshabeo, qumnon sunt ex Itoc ovili, runt te, ad te current. Unus enim est Christus Domi-
et illas oporlet me [ad me] adducere, ut sil unus grex, nus, cnjus est una per lotuin mundum Ecclesia,sancla
ei unuspasior(Joan. x), eccecontuemurfuissecomple- posscssio; ille igitur caput, et isla corpus, de quibus
ta. Pro qua re non dubiiemus tolum raundura posse in principio Genesisdicitur : Eruni duoin came una
in Christo credere, atque ad unam ecclesiam conve- (Genes.n); quod apostolus in Chrislo inlelligil et in
nire. Quoniara riirsus ipso lestificanle didicimus in Ecclesia. Dum ergo ex omnibus gcnlibus unam vult
Evangelio : Et prmdicabilur(inquit) hoc Evangeliitm Cbristus liabere Ecclesiam, quicunque extraneus est
regni in untrerso orbe, in leslimoniumomnibus gen- ab ea, licei Christi nomine nuncupelur, Christi la-
libus ; el lunc (inquil) veniet consummalio (Malth. nien corporis compage non conlinelur (Ephes. v).
xxiv). Si ergo remansit pars aliqua niundi, vel gens Hseresiseniiu, quae respuit calholicaeEcclesiaeunita-
barbara, quara fides non iradiaverit Christi, profecto C( lein, eo quod adulterino amore diligat Christum,
credituram, atque in unam Ecclesiamesse venlurarh non uxoris, sed concubinae obiinet locum. Quoniara
nullo raodo dubilemus, si ea quaeDominusdixit vera! revera duosdicit Scriptura esse in.carne una; vide-
esse pulamus. Ergo, fratres, reposila est loco mali- licet Christum et ecclesiam, quo locum ineretrix
gtiilatis bonitas, et errori occurrit veritas : ut quiat nullum invenit lerliuni. Una esl enim (ait Christus)
superbia linguarum diversilate ab unione gentes se- amica mea, una est sponsa mea, una est genitricis
paraverat, eas rursus gremio germinatis colligerett sum fitia (Canl. vi). De quo item eadem Ecclesiapro-
charitas ; et quemadmoduraunus possessorest totius> nuntiat dicens? Ego dilectomeo; el dilectusmeusmihi
inundi Dominus, ila ut [ila, et] possessionis ejus'• (Cant. vn).Quaerantnunc haereses,
aquoconstupren-
Cssel unum cor, et animus unus : Pete a me (ait) et1
lurvelcuj'ussintprostibulum faclae:quonianiabiuima-
dabo tibi genles hmredilatem luam, et possessionem culatotoro recesseruut
luam lerminosterrm(Psalm. n); proplerea et ex uno Christi; a quoquanto pretiosam
hoinine propagalum est omne hominum genus, ut essenovimuscopulaincharitatis, tantoDeuni hac cele-
britate laudemus : quod gentes, pro quibus sanguis
qui ex uno illo procederent unum saperent, unitalem,
fusus Unigeniiisui, non passus est exlraunum ovile
qusererent et diligerent. Ordo ergo natiiralis expo-
scil ut qui ex uno homine trahunt originem, muiuam D • diaboli dentibus devorari. Lugeat igilur velernosus
tenant charitatem; nec dissentiant a fidei veritate, praedosuam praedamamisisse, quia impletuni vide-
qui non disjunguntur nalurali propagine. Haereses s mus quod propbeta vaticinante audivimus (Isai.
vcro, etdivisiones e fonle manant vitiorum; undo> XLIX) : Equidem (inquit) hmc captivitas a forli lol-
quisquis ad lenitatem venit, ex vilio ad naturara re- lilur [iollelur], et quod ablatum fueral a robuslo, sal-
dil: quia sicut naturae est fieri ex pluribus unitalem1 valur
[sslvabitur]; parietein enim discordise, quein
[Forle, ad unitaiemj, sic est vitii, fraternitatis de- fabricaverat
clinare dulcedinem. Erigamur ergo tota mente, in diabolus, pax Cbristi destruxit; el do-
gaudio ; ut quia gentes studio decertandi perierant, jnus, quaa divisionein muluam cerlabat csedem,uno
sibimet in ainiciiiam Christus unam Ecclesiara pro- jam Chrislo lapide angulari conjungitur. Dieamus
curarct, in qua eas rursus reducerel concordia cha- ergo omnes : Gloria in excelsisDeo, el in lerra pax
ritalis. Dehac profecto Ecclesiavaticinalur propbeta, hominibus botim volunlatis (Luc. n). Nullum enim
dicens : Domus mea domus orationis vocabilurom- praemiumcharitati compensatur. lnde ouini gaudio
nibus gentibus(Isa. n); et iterum ; Eril (iuquit) in% prseponilur,quia et charilas facla esl, quaeoiiuiium
897 ANTONINIPLACENTINI1TINERARIUM. 898
virlutum obtinet principatum. Superest antem ut A stis, Deum preeibus adeamus; ut regnum, et gens,
unanimiter unum omnes regnum effecii, tam pro quaeChristum glorificavit in terris, glorificettir ab
stabilitate regni terreni, quam felicitate regni ccele- illo non solum in tems, sed etiam in caelis.Amen.

AUCT@HES INCERTI ANNI.

MfOMl PMCIITIIS".

ANTONINIPLACENTINI

ITINERARIUM.
(Bolland.,Maiilom.II.)

PROLOGUS.

Tornacense ms. litulum hunc praefert: De locissanclis qum perambutavilbealus Anloninusmartyr. Biblio-
tliecaeautem ValicanccCodex sub numero 636, cui titulus Bedseet aliorum, opusculum idem sic inscribit:
Relalio Beali Antoninimarlyris. De hoc, inquit Paier Daniel a Virgine Maria in Vinea Carmeli num. 1331,
Molanusin Martyrologioad diem 13 Novembris, PlacenlimRevelatiosancli Anloninimartyris. Sed addiderat
notulam, ul significaret feslum hoc esse minus principale istius sancti, nec in Usuardo reperlum, sed ali-
unde acceptum. Principale autem festum tam apud antiquos, quam in Romano hodierno notatur die 31)
Septembris; ubi Baronius lectorem remitlit ad Petrum de Natalibus lib. vm, cap. 133. Cur liuc non re-
misit nos PalerDaniel? Legissemus ibi quod i Sanetus Anloninus martyr... de Placentinis finibusegressus,
per orientales provinciaspertransivit, et multa miracula fecit, demum ab infidelibus tentus, et capite cae-
sus glorioso martyrio coronatus est?» Scd ista Iegentes, etiam legissemus, quod iste « sanctus Antoninus
fuitexsacra legione Thebseorum, et socius beati Maurilii mariyris. » Hoc autem indicare lectori, erat
evertere totam auctorilalem ejusscripti, cui summa fides postulabalur. Fieri enim non polerat, ut idera
sub Diocletiano ac Maximianoimperaloribus militasset, duce sancto Mauritio, cujus martyrium anno 297
ascribit Baronius; et ea omnia reperisset in Terra Sancta, quae hic narrantur, quaequenon nisi suh Con-
stantino Magnocceperunt innotescere; ut de Jusliniano nihil dicam, cujus hic mentio fit aliquoties, et cujus
imperium coepit anno S27. Ego ut neminem hic accuso, sic nec puto mihi sequendum exem|)lum tale; et
Leonis Allalii judicium laudo, qui Vaticanae Bibliolhecaemonumenta omnia notissima habens, alia quidem
inde excerpsit Symmictis suis adjungenda; sed llinerarium S. Antonini martyris nomen pracferens, luce
publica iiidigniim censuit. Sic autem censuit, non lanlum quia lempori non suo ascriptum, sed quia ipsuin
inveniebat, prae aliis similis argumenti Latinis scriptis, refertum fabellis plane anilibus , quas nobis satis
erit asterisco * notare, ut animumadveriat lector. lis porro, qui paulo notiorem habent locorunositum, quique
alias legerunt ilineraria sacra atque profana, considerandum relinquo, uirum in hac relatione inyeniri pos-
sil verisimilis ralio itineris alicujus; ubi nihil ordinalum digestumque, ex more eorum qui prudenter et cerlo
ductu peregrinantur; sed confusa omnia, velut si per soranium res agatur in mente, non autem corporeo
molu super lerram. AntoniniPlacentini Ilinerarium simpliciler vocavi, ut neque erroretn evidentem secutus
videar, si scripsero Marlyrem; neque prorsus a jam nola appellatione recedam, si omisso nomine Antonini
vocavero Anonymihinerarium, respectu aucloris nomen suura non exprimentis. Nunc ipsum legc-,et. ad-
nolationes sub texlu appositas. Ut vero etiam discernere valeas ea loca quse binc excerpta nobis objiciun-
lur, lanquam luculenta praetensaeanliquitalis documenta, placuit illa Italico charactere repraesentare.
* Martvr sapculovi • sub cuius noniine incerla fide fertur, liinerarium de locis Terrm Sanclm qumper-
«mftJSIrp»mi«um a PajXchio Actis Sancton.ni, tonio II Maii, Anluerpice ICSO,iu-fol, atque ed.luui
primuni a Olaudio Menardo. Audegavi sive Julioojagi \&m HI-4°.
 ITINERARIUfll.
(Ex ms. CodiceTornacensi.)

1. Procedente beato Anlonino martyre una cum A 3. Et inde venimus in partes Syriae [et civitaiem
collegisa sttis, ex eo quodcivitalemPlacenliam egres- Tripolim], ubi requiescit sanctus Leoutius B : quae
sus esl, in quibus locis peregrinalusest, ire vesligia quidem civitas tempore Justiiiiani imperatoris sub-
Chrislisequenies,el miracula sanclorum prophetarum versa est a terraemotub cum aliis civitatibus. Yeni-
perviderecmperunt.Ila cxeuntibus nobisde Constan- riiusinde Vibilumi, quse et ipsa civitas cuin boiui-
tinopoli pervenimusCyprum b in civitatem Constan- nibus subversa est; post in civitatem Tani, quae et
liain, in qua requiescit sariclus Epipliauius : civitas ipsa subversaesi. Deindeveniinusiircivitaieiii ipleii-
pulchra, deliciosa, ornata palmis dactylorum. Deinde didissimam Berytho, in qua nuper fuit studiuni
venimus parlibus Syriae, in insulam Santaricus c ad lilterarum i, quaeCivitassubvefsa-fuit, diceiue nobis
Tyrum. Tunc venimus Tholomaidameiviiatem: mil- episcopo civitatis,-quia cogiYitaefuerunl personae,
lia sex in caslra Samaritanormrid tnilliario a Suga- exceptis peregrinis, qtiaeibi' pefierant. Ipsa civitas
mia sub monle Carmelo.Super ipsa castra miltiario posila esl sub montana Libani.
ieiriis,mdnastefiuinElismiprophelo},ubi occurritmu- i: A BeryihovenimusSidonem,quseex parie ruit;
lier, cujus filiutn suscilavil, in monte Carmelo. Ibique et ipsa adlneret Libano. Hominesin ea pessimi. Illic
est pelra modicarotunda *: quandoexagitatur sonat, currit fluvius Asclepiusk : et fons, unde surgil, stat.
quia solida est. Talis autem pelrae illitis[Suppte vir-
De Sidoiie veriimusSareplam : qum civitasmoatca et
tus], ut si suspensa fuerit mulieri vel alicui auiinali, valdeChristianaesl: in
qua esl cmnaculumillud quod
jactum c nunquam faciet: et a civilaievi aut vn rail-
lia personat. faclum fuerat Etim, el lectus ubi recubuit, et alveus
ubi vidua itla feimenlavil: in quo loco
2. De Tholomaidamaritima venimus in fines Ga- marmoreus
multa offerunturel multmvirtutesfiunt. Exeuntes de
lilseae, in civitatem quae vocalur Neocaesarea*: in
adoravimus amulam ei canistellum sanciae Ma- Sarepta venimusin civiiateui Tyruni. A Tyro usque
qua ad Sareptam continue millia vn l. Tyrus civitas uo-
riae: ih quo loco erat cathedra ubi sedebal quando
habet potentes, vita pessima, lanta luxuria,
ad eam angelus veniebal. Deindemillia tria vemmus mines
dici nou potesl; gynsecea publica,-holoseri-
iu Cana, ubi Dominus fuit ad nupiias : et accubui- quod
et diversa genera telarum.
mus iu ipso accubim, ubi ego iudigntis parentum cura,
meoruui nomina scripsi. Ex quibus hydriaeduse ibi 5; At vero de Tyro venimus in civitaiem Naza-
suht. Implevi aqua unam *, et protuli ex ea vinura : reth, in qua sunt multafevirlules. Ibi et pendet tomus
et in huraero plenani levavi. et obluli ad altare, et in quo Dominus A B G * habuit imposituriim : iri
ipso in fonle lavavimus pro benedictione. qua est synagoga pdsila, et irabs ubi Cum aliis se-
« Ms. Tbrnacense, collegasno; sed patet ex con- C cile divinare quid scriptorem hioverit, ut a Cana
textunnm. 7 pluresascriptoreiiidueisociositineris; Galilacsc,unde porro versus inare Calilaeaeet loca
ideo Ms.Vaticanumsequi hic malui. Cbristi praedicationeac miraculis illustria ascendere
b Sciviloe hic scriptor Constaulinopoiimet Cy- mos ferebat peregrinorum, vel ad Nazarelh ac mon-
prrim pari intervallo distare ab Italia : et in Syriarii tem Thabor deflectere; non, inquairi, apparet quid
quidera recta ituris praeternavigandamCyprum; Con- eura moverit ut a Cana flectat narraticiheiii in Bd-
stanliiiopolimvero illis non uiagis necessariamesse ream miliiaribus plus quam xxx, ad perlusiraiidain
quam Bruxellaesint ei qui Anluerpise moratiir, ut Pheniciae nianiimam, a Tripoli usque Tyrmn,' quo
Gandavo Brugas perveriiat? primuni appulerat.
c Nullam ad Tyruin insulam norunlgeographi, ac h Terrajiholus horrendi anno Jdsiiniarii27, Chrisii
ne alibi quideni, quse vocetur Santericus vel simili 555 meminil Bafonius, additque ex Agatliia, hon
aliquo nomine. solatn Coiistanliiiopolim fcede concussanij sed et
d Caslra Samaritanorum seqiie ignotac appellatio- regiones Orientis et civitates solo aequatas,ui inler
nis srint. Sunam auiem, liic Sugariiia,unrJe inulier alias Berytliumin Phcenieia.
Sunamiiis x miliiaria horaria ul miniiiiuindistat Plo- ' Biblum intelligo, media inter Tripolim et Bery-
lemaide, nec inodice abest a monte Carmelo,sallem thum via; sed Tanim nullam novi, estra jEgyptuni,.
ea parte u,uaprophetaecreduntur liabitasse. pec reperio quidquam quod huc lieclain in toia ve-
e Neseio ari jactiis noraiiie aborsutri inlelligiii : teri geographia.
modieam concipi oportet, quae suspendatur mulieri i Cuin siudiumlitleiarum legis prri academiaiagi'0
vel animali: sed causam porlenlo»i soniius reddi, U scis pbrasim, credo, vix antiqtiiorem xi saeculo.
quia solida est, lam est incongruum, quam si riica- k Nec AsclepiumJluviiini,aniiquitas uovit: inler
lur facile gestari, quia grayis : nain ut sonuin reddat Sidoiieihautem et Tyrum Eieutherus decurrit, ex
petra, cavani esse convenit, tiOhsolidain. Libaiiodelliiehs.
f NeocassareaGalilapsenulla est, se,i'in extrema 1 Licet Placenlinus sit scriplor, qui proiude pos-
Syriseparte ad radices Tauri. montis una, a finibus set milliaria numerare aestimatione Iialica, ul tria
Galilaeseplus quam c fnilliaribus distans, sed hec sequivaieantuni leucii; horariae, apparei tamen ex
CaesareairiPliilippl, ad Jofdaiiem sitani in Galilaea, toto cbhtHxtueiiifinuriiferareniilliariii htiraria';sicut
cogitare hic congrue possuraus; dislal eniin a Pto- etiaiu faciunl alii rerum in Terra Sancta geslarum
leuiaide trtplo lougius quara Cana, ad quaiu tamen scriptores.
ducere hic suppoiiilur. m Quid ergo de Gbrislo Nazarelliani quxTebant
. e Colitur sanctus Leonlius celeberiimus niartyr, (Joan. vn): Quomodohic tilteras scttj ctim non didi-
Tripi.li iu Syria passus 18 Junii. Ilinc facileest no- cerit?
uieu urbis, quod exciderat, supplere; uou item fa-
 901 ANTONINIPLACENTINIlTLNERARlUM. • 902.
debal infantibus : quaetrabs * a Christianis agitalur A vespertinamundanlurihermm.Ariteipsiiiriyefo cliba-
et sublevatur; Judaei vero eam nullo modo agitare num grande est soliura, quod dutn impletuhi ftierit,
possunt: sed nec permillit se foras lolli. Domussan- omnia ostia claudunlur; et per oslium mitltintui iti-
cla; basilica est; el multa sunt ibi beneficiade ve- tus liiuiinaria et incensum; et sedent in islo solio
stimentis ejus. ln civitatc vero tanta est gratia mu- tota nocie : et dum soporati fuerint, videt ille qui
Iierum Haebrsearum,ut intra illam inter Hebraeas mundatus e&laliquam * visioriem: et duui ipsam re-
*
pulcliriores non inveniantur : el hoc a sancta Ma~ citaverit, mundantur thermae per seplem dies. Ibi
ria sibi concessum dicunt (nam et parentem suam vero defunctusest collega nosler Joannes de Placen-
dicunl eam), et dura riulla sit charilas Hebraeiser- tia. Ipse fluvluscalidus, qui Gaddera dicilur, descen-
ga Chrislianos, illaesunt omni charitaie plense. Pro- dii lorrens et intrat Jordanetn, et ex ipso amplialur
vincia paradiso simiiis iu tritico, in frugibus similis Jordanis est major fit.
^Egypto; sed praccellitin vino et oleo et pomis ac 8. Et tunc descendimus per Galilaearajuxla Jor-
melle. Sed et milium extra naluram altum nirais, danera, transeuntes multas civitates quse leguntur;
iupra naluram homiuis lalea grossa a. et venimus in civitatem metfopolim Gadilseaequac
G. De Nazafethvenimus in iiionteni Thabor : qui , tvocatur Scythopolise, in moiile posita, ubi saii-
mons exil in medio campeslri, lerra viva, tenens' "ctus multas operatus est virtutes. Deindedescu:-
circuitmnmillia vi, ascensum rhilliam , sursura ad i dimus per alia loca Sarharim el Judmm in civiiatem
milliarium plauuin, in quo sUnt tres ecclesiae, ubi Sebaslmamf, in qua requiescitElismuspropheta. De-
dictum est a disoipulis: jFaciamushic. tria laberna- scendentes per campestria, [per] civitates Vel vicos
cula. In circuiiu diversae civitales quae in libro Samaritanorumet plateas unde transivimus [viditnus]
Regum leguntur. De Thahor venimus ad mare venientes *
Judaeospost nos cum paleis, vesligia ho-
Tiberiadis, in civiiatemquaealio terapore est appel- stra incendentes, tanta est illoruiri exsecratio s.
lata Saraaria, nunc vefo dicitur Neapolisb, in qua pu- Ulique Chrislianis quidem responsum faciunt : at
teus est ex quo Doriiinus aquam a muliere Samari- cavent, quod ab illis emere vis, non langas priusquaiii
lana petiit; et ibi basilica est sancti Joannis Bapti- pretium des: quod si tetigeris, et rioh cOmpsirave-
stae; et ipse puteus est ante cancellos altaris; et si- ris h mox scandalizabuntur. Nam foris iri vico lia-
tula de qua dicitur Dominus bibisse, et multi segri bent eiuu domo una posita > quod ipsurifiaciiiiii fe-
ibi veniunt et sanantur. spousuui. Nummosde manu lua lion accipient, * sed
7. Deiride venimus ih Civitalem Tiberiadem, in lu in aqoam projicies eos; et denuntiant tibi quod
qua sunt thermaesalsse.Hic aqua maris illius dulcis (^ [nou] ingrediaris. Tu vero noli exspuere; si aiilerii
ost, quod iiiare circiiit millia viu. Deiridevenimus in exspueris, scandalizabuntur. Seio aiiteiri purificarit
se in aqua : et sic ingrediuntur iu vieum aiit iri Civi-
Capharnalimin domumbeati Petri, quae est in ba-
siliea. Inde veniehtes"per castra; vel vicos, vel civi- latein.
tates, ad dnos fonles venimus, scilicet Jor • el Dan, 9. Deindevenimus iu locum ubi Dominusde quin-
quidii unuin efiluunl, et vocitatur Jordanis. Parvus que panibus et duobus piscibus quinque hominuin
ingredilur mare, et perfrahsit totum maris pelagus raillia satiavit, extra mulieres et parvulos : extenta
usqiiead littus hvaiis;Revertentespost nbs venimusad campaiiia, olivetaet palmeta. Inde venimutad locum
locurn uhi Jordanis egreditur mare. Et in ipso loco ubi baplizatus esl Dominus. In illo loco filii Israel
transivimusJordanem, el venimusin civilatemqumvo- transiveruntJordanem,el filiiprophetarumperdiderunt
cdluf Gaddefa a qumet Gabaondicitur. In isia parte securim; etex ipso loco Elias assumplusest in cmlum.
civimtis, inilliarioiu ab urbe^ surit aqumcalidm, qum IbiqUemons Hermon i modicus, qui legitur in Psal-
appellanturtherinmElim, ubi leprosi tiiundantur. Ibi roo. Ad pedesmontis ipsius ascendit de fluvio liubes,
esl xenodochium,delicias de publico habensj et hora et hora prima orienie sole Hierosolymamvenit * su-
a ld est hominisproceri: talea siulem pro longitu- £«^ , ' Ut Sebaslaeam;id est Samariam veniatur, nec
dine, vox est accepia ex vernacula Ilalorum lingua ^l unus quidetn Judaeaelocus atiingendus est; ad hanc
lagliq, FianCif lailie. autem priinum venilur, post emensam loiairi regio-
b Samaria iirbs mediterranea, dislat a mari Tibe- nem Samaritanorura.
riadis duplo longiusquara ijise mons Thabor : neque s Yidetur supponere aucior quod toiam regiquem
hsec, sed viciiiaciyitas Sicbar'posiea dichi est Nea- jnm dictam Judiei tenerent, et quidem tara scriipii-
polis. Cuni ergo Joartnis IVdicilur : VenitJesus ad losib conlra Christianos, nt sequituf.
civilatemSdinurimqum dicilur Sichar, aCcipiturSa- Comparare,ltalis proprio idiolismo,emere,vtilgo
maria, non prb ipsa civitaie, sed pfo toto eo lerrito- comprare, unde eompra, emptio. .
rio, ciijuscaputerat Samsiria, i ^Edipo eget Jiic locus. Suspicor indicari fpruiiii
« Ut ad hbs idiites veniretur, remetienda erat tota reruin venalium, extra yicus positumpfo Clirisfiainis
fere Gaiiiaeasuperidf, pcr spaiium horarum circi- emere volentibus, ubi iliis resppnsuin faciant Judaei,
ter 20. ne eorum ingressu imujundaefiant habitationes suse.
d Gaaiaiam pfbpe lacuin Genezaretl) novi : Ga- Sed quis talia unquain Judaeisaffinxit?
baon unicumsaeraeLilteraeiioniiuaiii in tribu Ben- i Non ad Jordauem es.t mons Ueriiibn; sed aliuS
jainin propeJerusaleiii, longe a dicto lacu. major in Coe:e»yria,coiiiinualus cum Libanp;,aliu|
o Quinqueiit siihiiuuin hofarum iter est Gadara minor in Galilaea,ad lorreiitein Cisson, haud loiig'8
Scylhopoliin, prdinde in tam brevi Spalio iiou putuit a Thaborfjeomonte traus torfenlem prisito.
quis uiultasurbes transisse.
905 ANTONINIPLACENTINI »04
per basilicam sanWajMariaea*dsanclam Sopliiam °, A perficilur; inferior vero fugit in mare, dieente Psal-
Qusefuit praetoriumubi auditus est Domihus. Super inista : Mare vidil et fugit, Jordanis conversusesl *
re-
his locis descendi'1* ros sicutpluvia, etcolligunl eura trorsum. Tunc omnes Alexandrini habent ibi naves
c suas cum hominibus, habentes calathos plenos
medici; et in ipso coquuntur oranes confectiones per
xenodochia : nam multi languores sanantur ibi, ubi aromatibus et balsamo: et hora qua benedixerunt
cadit ipse ros. Ipse est ros dc quo canitur -.isicul ros fontem, antequam incipiant baptizare, fundunt illos
Hermon qui descenditin Sion. > In ipsa ripa esl fons calalhos in fluviumet tollunl aquara benedictam, el
ubi baptizavilsanclus Joannes. Inde usque ad Jorda- exinde faciunt aquam aspersionis tn suis navibus,
neinmilliaduo. In ipsa valleinventusest Elias, quando antequamexeantad navigandum. Baplismocompleto,
corvus b ei deferebalpanem el carnes. in circutluau- omnes in fluviuroprobenedictionedescendunl, induli
lem vallis ipsius mulliludo eremitarum. sindones ; et alias multas sindones [intingunt aquae],
10. Et ibi prope est civitas quae vocaiur Salainia- quas sibi ad sepulluras servant. Post hsec omnia per-
da c, ubi remanserunt duas et semis tribus Israel, fecla, slaiim aqua in proprio revertilur alveo : nam
priusquam transirent Jordanem : in quo Ioco sunt unde surgit Jordanis a mare Tiberiadis usque ad niare
thermae ex se lavantes, * quae vocantur Thermae Sabinarum sunt uiillia cxxx f.
Moysis : ubi eliaii) leprosi mundantur, et ibi est dul- B 12. In ipsa vero ripa Jordanis est spelunca,
*
in qua
cissimus aquaa fons, cui bibilur pro catarrho, et sunt septem cellulsecum septem puellis, quac ibi
multos sanat languores. Non longe a mari.Salinarum, infantulaeraittuntur : et cum aliqua ex eis mortua
ad quod Jordanis ingrcdilur. Subtus est Goniorrhaet fuerit, in ipsa cellula sepelilur; et alia' cellula inci-
Sodoma,ad cujus liltus bilumen et sulphur eolligitur: ditur, et alia ibi mittiiur puella ut numerus stel; et
in quo mari, mense Julio et Augusto et usque ad habent foris qui eis cibaria praeparet. In quo loco
niedium Septembris, tota die jacenl ieprosi * et ad cuni magno timore ingressi sumus ad orationem:
vesperura iavautur in ipsis thermis : el aliquoties. nullius ibi faciem vidimus. In ipso Ioco dicitur esse
Dominus, quem vult, mundat : nam in generalitale sudarium quod fuit super caput Jesu. Non mulium
est aliqua primitia. In quo mari nibil vivificatur, nec longe a Jordane, ubi bapiizatus est Dominus, est mo-
ligna ibi nalaiit, nec paleae, neque homo ; sed quid- nasterium sancli Joannis vafde magnum, in quo sunl
quid ibi projectum fuerit, in profundura demergitur. scenodochiaduo. In isla vero.... illa ripa Jordauis in-
DeJordane usque ad locutn in quo Moysesde corpore veniraus serpentes de quibus theriaca coiiflcitur.
exivit, sunt raillia viu. Exinde a Segor, in quibus lo- lnde venimus ad Jordanem.
cis suiit multi eremitm.Vidimus ibi et monunienlum 13. De Jordane usque ad Jericho raillia vi. Jeri-
Absalon d filiiDavid. C cho autem in oculis hominum ita videtur esse ut pa,
ll.Venimus (stc) Theophania juxla Jordauem : et radisus, a lerrsemolu muri diruii; donius Raab re-
ibi fiunt mirabilia , ubi baptizatus esl Dominus, in stal, el est xenodochium, sed et cubiculura, de quo
ipsa nocte: el ibi lumulus cancellis eircumdatur : et exploralores deposuit, oratorium est sanctae Marise.
in loco ubi redundat aqua in alveum suum, posita Lapides vero illi quos levaverunt lilii Israel de Jor-
eslcrux Hgnea.Ilur in aquam ex utraque parte mar- dane, non longe a civilale Jericho positi sunt in ba-
uioris. Iu vigilia Theophaniaegrandes fiunl vigilise: silica post altare; et ante basilicam est campus qui
*
populus inlinilus; ctquarta aut quinla vice gallo can- dicitur Agef Domini : in quo Dominus manu pro-
tante fiunt vigiliae.Completis matutinis primo dilu- pria seminavii, ferens salum tritici tria modia qui et
culo surgenles, procedunt rainistri sub divo et dia- colligitur, et nunquam ser.ilw, sed ex se profertse-
coni, tenenles saeerdotem. Ter descendit sacerdos men. Colligilur a mense Februario, et inde commu-
in fluvium; el hora.qua cteperit benedicere aquam, nicalur in Pascha. Cum collecium fuerit, aratur, et
niox Jordanis * cuni magno rugitu' revertitur post se, iterum cum reliquis messibus colligilur.
et stat aqua superior in se usque dum baptisuius. U. At vero fons aqum quem indukavit Elismus
a De sancla Sophia Conslantinopolilana forte in- D occupaverunt tribus Ruben et Gad cum dimidia tribu
audiverat aliquid seriptor, quod inde Hierosolymam Manasse, sed nusquam legunlur invenisse civitatem
iransiulil. Salamiada : verum Antonini imperatoris Itinerariuiu
b Inlegri diei ilinere locus baptismi distal a lor- Saluminiadam babet procul inde, inter Ocoram et
rente Carilli. Est tainen verisimile satis, ad locuui Emissam Ccelesyriseurbes.
memoria absconditi quondam ibi .Eliaecelebrem ali- d Econtra ex lib. II Regum, cap. 18, scimus pu-
quando habitasse eremitas. An etiatn quod Elias, gnam inter exercilus David el Absalon commissam
usque adeo tunc abducius a notitia hominum, ut ne- esse in saltu Ephraim in Galaaditide, haud longe a
cesse habuerit a corvis pasci, eos ibi collegerit, vo- mari Tiberiadis, ibique occisuui, el sub acervo la-
lens post se relinquere monasticaevitie successores, pidtmi sepultum Absaloneniesse.
ut dicilur in libro de Instil. monachorum? Credat e Diceresmare Mediterraneum, per quod Alexan-
hoc qui potesl credere Graecumesse auctorem, qui drini navigantesslatioiiem capiuntinaliquoPalestinae
in voce Carilh mysticam hanc significalioneinrepe- portu, puta Joppe, confuudi a scriptore cum mari
ril, quod Elias sedit in lorrenie Carilh, qui eslcontra Mortuo, nullam euni altero comraunicaiionein ha-
Jordanem: quiu tit Carith, id esl, in Dei charitate, bente; adeo ut iinpossibile sil Alexandrinorum navcs
eum dividentea Jordane, id est a peccatorumdescen- ascendere ad locum baptismi donninici.
sione.ex lunc semper exslitit. f Abundat hic numerus cenleuarius, nam xxx
c Totara regionem secundum Jordaneiu, quam sulficere reipsa paiet.
longe fluit a suis fomihus usque ad uiare Mortuum,
90S ITINERARIUM. 905
prophela, irrigat omneinJericho, ubi nascitur vinum A tum. Color vero pelrae, quaeexcisa est de Goigoiha
potens quod febricitanlibusdulur. lbi nasciiur dacty- non dignoscitur : nam pelra ipsa ornata est auro et
lum a de libra : ex quibus mecum adduxi in pro- gemmis; et postmodum de ipsa petra facttim est al-
vinciam, et dedi unum domino Paterio Tributio pa- tare, in loco ubi crucifixus est Dominus. Petra vero
tricio. Ibi nascilur cedrus de cubitis quadraginta, et monumenti velul raolaris est, et infinile ornata :
virga fasiolidnos pedes longa. Ibi esl vilis unde in virgis ferrcis pendent bracbialia, dexlrocheria , mu-
Ascensione Domini plenae cistaeracemis in nionte renae, monilia, annuli capitulares, cingella, ballei,
Oliveti venales, et in die Penlecoste mixtim exinde coronae,imperium ex auro vel gemmis, el ornamenta
plena calatha proponuntur. pluiima. Et ipsum monumentumin modura ecclesise
15. Exeunles de Jericho venimus contra Hieroso- coopertum ex argento : et ante monumentum altare
lymam. Non Ionge a Jericho esl illa arbor ubi Zac- positum.
chaeusascendit ul videret Dominum : quaearbor in- 19. A monumento usque Golgotha sunt gressus
fra oralorium inclusa est, et per tectum desuper octoginta. Ab unaparte ascendilur per gradus, unde
sicca videtur. Igitur exeuntes de Jericho, venimus Dominus ascendit ad crucifigendum. Nam in loco
contra occidenlalem b in sinistra manu : et intra- ubi fuit crucifixus, apparet cruor sanguinis. Et in
vimus villas Sodomaeet Goniorrhae : super quam B ipso lalere petrae est altare palriarchse Abraham, in
provineiam semper ascendit nubes cum odore sul- quo ibat offerre Isaac, quando tentavit eum Domi-
phureo. Quod dicunt bomines de uxore Lotb, et nus. Ibi et Melchisedechobtulit sacrificiumAbrahae;
quod lingendo ab animalibus minualur, meHdacium quando revertebattir cum victoria a caede d Ame-
est : sed stat in staiu suo in quo fuit. lech. Tuuc ibidem dedit ei Abraham omncm deci-
•16. Ascendenles de montanis Hierosolymorum niaiionein in hostias. Juxta ipsum altare est crypta,
Barrideum c, indeque reverlentes ad sinistram ad ubi ponis aurem, et audis flumina aquarum; et ja-
oppida moniis Oliveti, venimus in Bethaniam ad mo- ctas * pomum aut aliud quod natare potest, el vadis
numentum Lazari, respicientes valles illas et per- ad Siloa fontem, ubi illud recipies. Intra Siloa ei
ambulatites monasteria mulla et mirabiliorura loca, Golgotha credo est milliarium : nam Hierosolyma
vidimus clausam multitttdinem in monte virorura et aquam vivam non habet, praeter in Siloa fonte.
mulierum. Et rursum in monte unde Dominusascen- 20. De Golgolha usque ubi inventa est crux suni
dil ad Patrem, ubi el judicare veniet, vidimus mona- gressus L. In basiliea Constantini cohaerente circa
sleria copiosaet cellulamubi inclusa fuit vel jacet in monumentum vel Golgotha, in atrio ipsius basilicae,
corpore sancta Pelagia, et in ipso monte jacet Jaco- est cubiculum ubi lignum crucis reconditum est;
bus Zebedaei, et Cleophas et raulta sanclorum cor- C quam adoravimus et osculavimus.Nam et titulum,
pora. qui super caput ejus posilus fuerat, in quo scriptum
17. Descendenles de monle Oliveti venimus in est JesusNaxaremisRex Judmorum, tenui in manu ei
villara Gelhzemani, iu loco ubi traditus est Domi- osculatus sum. Lignum crucis de nuce est: proce
nus : in quo sunt tria accubila, in quibus ille accu- dente vero sancta cruce de cubiculo suo apparet *
buit, et nos pro benedictioneaccubuimus: et in ipsa slella in ccelo, et venit super locum ubi crux residet,
est domus sanctaeMarise,de qua eam dicunt ad coe- et dum adoratur crux,stal super eam stella. Etaffer-
los fuisse sublatam. Et in ipsa valle Gethzemani lur oleum ad benedicendumampullis onychinis. Hora
ibidcm vocaiur vallis Josaphat. In dextera portaeest vero qua tetigerit lignura crucis ampullas *, mox
olivetum et ficuluea in qua se Judas laqueo suspen- ebuliit foras. Revertenle cruce in locum suum, el
dit, lioc est ad portam Jerusalem, cujus talea stat stella pariter revertitur, el post reclusam crucer*
niunita perlicis. Porlara civitalis (quaecohseretportae non apparet stella. Eliam ibi est canna et spongiade
Speciosae,quse fuit lempli, cujus liminare et tabula- quibus legitur in Evangelio, cum qua spongia aquam
tio stat) inclinanter proni in terram ingressi sumus bibiiiius : et cali.v onychinus quem benedixit Domi-
in sanclam civitatem, in qua adoravimus Domini nus in coena, et aliaemultae virtules. Species beatae
nionunienium. D Mariaein superiori loeo, et zona ipsius, et ligamen-
18. Ipsum monumenlum, in quo corpus Domini tum quo in capile ulebatur : et ibi sunt septem ca-
posilum fuit, in naturalem excisumest pelram. Lu- thedrae marraoreaeseniorum.
cernae hydria quaeillo tempore ad caput ejus posiia 21. Itide ascendimus in turrim David, ubi decan-
fuerat, ibidera ardel diu noctuque : ex qua benedi- tavit Psallerium. Magna est valde : in singulis cov
clionem lulimus, et recomposuimus eam. In quo naculis, qu« quadrangula, turrls est; el opus scul-
monumenlo de foris mittitur terra, et ingredientes ptum, non habens teclum, in qua Cliristiani pro de-
benedictionem tollunt. Lapis vero unde clausum volione ascendunt ad mansionem; et circa medium
fuit monumenlumipsum, est ante illud monumen- noctis spatium surgeutes, audiunt voces * murmu-
a Si sensus est daciylos qui ibi nascuntur unius Sanctae scriptoribus.
libraesingulos esse, caeteris fabellis eos annumeres d Abraham non percussil Amalec, sed Saul: vi-
licet. ctoria autem a qua revertebatur Abraham relata fuit
b Imo ad meridionalem plagam respectu Jericho de quinque regibus qui victo rege 5odomorum et
Sitaefuerunt Sodomaet Gomorrha. sociis ejus nepoteni Lolli captivura ducebant.
c Barrideum, nomen hactenus ignotum Terrae
PATB.OL.LXXH. 29
907 ANTONINIPLACENTINI 988
rantium deorsum in valle Josaphat, ad loca quae1\. est ibi basilica volubilis, de sub qua surgit Siloa,
respiciunt contra Sodomamel Gomorrham. clausura cancellorum; in quibus pro benedictionein
22. Deinde venimus in basilicara Sion, ubi sunt uno Iavaniur viri, in aliero vero mulieres: in qiiibus
mirabilia multa : inter quae est quod legitur de la- aquis mulia osienduntur, imo el leprosi mundantur.
pide angulari, qui reprobatus est ab sedificanlibus. Et ante atrium est piscina grandis, manu horiiinum
Dominoenim ingredienle in ipsam ecclesiam, quae mtinita, in qua lavatur populus assidue solis certis
iuit domus sancti Jacobi, invenit lapidem * defor- horis : nani ille fons irrigat aquas multas, qiiaede-
mem, in medio jacentem; lenuitque eum , et posuit scendunt per vallera Josaphat, quae et Getbzemani,
in angulo. Quem teiiens levas et ponis aurem in ipso et ingrediuntur in Jordane fluvio, ubi Jordanis defi-
angulo *, el sonal in auribus tuis quasi murmuratio cit in mare Salinarum, subtus Sodomamet Gomor-
multorum hominum. In ipsa Ecclesiaest columna, rbam.
in quatale esl signum, ut dum earaquidam amplexus 25. Ipse fons Siloa infra civitatem inclustts est,
fuisset, in ipsaei pectus adhaesit,et apparent in ca quia Eudoxia b uxor Jnstiniani inip^raloris addidit
palmse et digili; ita ul inde per singulos languores muros in civitate Jerusalem, et ipsa munivil sepul-
tollalur, et qui circa colliim habent, sanantur. In crum et basilicain beati Stephani, et. ipsa sunm ba-
ipsa columna est cornu illud de quo reges ungeban- B ] bet sepulcrum juxta sepulcrum beali Stephaui; et
tur, unde et David in regno unclus est. Ibi est co- infra sepulcrum sunl gressus xxvi, el beatus Ste-
rona spjneade qua Dominuscoronalus est, et lancea phanus requiescit foris portam sagittsejactu, unaque
de qua in latere percussus est, et lapides multi, cuni modo porta ex nomine ipsius marlyris vocatur, et
quibus fuit lapidatus Stephanus. Ibi columna in qua est ad viam quaerespicit ad Occidentem, quae des-
posila fuit crux beati Pelri, ubi cruciftxus est Ro- cendit ad Joppem et CaesareamPalsestinaevel Dios-
mae; ibi et calix in quo post resurrectionem Domini polis civitatem, qua? anliquitus dicebaiur Azolus c,
missas celebrarunl apostoli; et mtilta alia mirabilia in qua requiescit sanctus Georgius martyr. In ipsa
quse non recolo. lbi est monaslerium pueltarum : et via, non longe aslat columna marmorea, in qua
jbi vidi lesiam hominis inclusam in loculo aureo or- Dominus prius ducebalur ad flagellandum : quae*
nalo geramis : quam dicunt esse caput martyris lugiens levala est ad nubes, et deposita est in ipso
Theodotse " in qiia mulli aquam pro benediclione loco; et in tantum verum cognoscitur esse, quia
bibunt, et ego bibi. non habet basim ubi debet esse fundaia, sed sic
23. De Sion usque basilicamsanctmMarim , ibi est stat super terrain et agilatur. ln cujus summitaie
congregaliomagna monachorumac mulierum mensm Crux ferrea posita est. El rursus per scalam ascen-
innumerabiies,lecta lauguentiumplusquinquemillia*, (C ditur, et fiunt ibi luminaria et incensum, et dsemo-
ad minus iria. Et oraviraus in praslorio libi auditus niaci mundantur : nani et in ipsa provincia est bea-
est Dominus; et in eo basilica sanclse Sophise.Ante lus marlyr Georgius.
ruinas templi Salomonis sub plalea aqua decurrit a 26. Itaque exeunles ex Siloa fonte, venimus in
fonle Siloe. Secus porticum Salomonisin ipsa basi- agrum qui comparatus est pretio sanguinis Domini,
licaestsedies in qua sedit Pilalus, quando audivit qui vocatur Haceldama, id est Ager sanguiriis, in
Dominum. Petra est quadrangulain qua reus levaba- quo sepeliuntur omnes peregrini. Et intra ipsa se-
tur, ut ab omnibus audiretur et videretur. In ea Ie- pulcra sunt cellulaeservorum Dei, ubi fiunt multae
valus est Dominus, quando auditus esl a Pilato, ibi- virtutes : et per loca infra ipsa sepulcra sunt vineae
que illiiisreraansil imago, pedem habeus modicum, et poma.
pulchrum, sublilem. Natura comraunis, pulchra fa- 27. Revertentes in civitatem, venimus ad pisci-
cies, capillo subannulato, manus formosa, digiti nam nataloriam, quae quinque porticus habel, et
longi, quanlum iraago designat, quae illo vivente et in una earum est basilica sanctac Mariae, ubi multae
*
pedibus arabulante picia est, et posita in ipso prae- fiunt virtutes. Ipsa vero piscina modo jactata est in
torio. Etiam de ipsa pelra multae fiunt virtutes: tol- stercore, el ibi lavanluf omnia quaenecessaria sum.
lentes mensuram de ipso vestigio, ligant per singu- D Vidimus et in uno angulo catenam ferream *, cum
los languores el sanantur. El ipsa poria ornala est qua se illaqueavit infelix Judas. Iterum exeunles
ex auro el argento. ad portam majorem, venimus ad locum in quo re-
24. Inde venimus ad aram ubi fuit antiquilus quiescit bealiis Ysitius d : ibique erogantur panes
porta civilalis : in ipso loco sunt aquae putridae, in pauperibus, quos deputavit beata Helena.
quas missus est Jeremias propheta. Ab arcu illo des- 28. Via quaeducit ad Belhleem milliario tertio ah
cendentibusiiobisad fonteih Siloa pefgradus multbs, Jerusalem, jacet Racliel, uxor Jacob, maier scilicit
* Variaevariis diebus Theodolae martyres colun- uli et hoe, quod mortuo conjuge eodetri reversa, se-
tur a Graecis,nec facile esl divinare uirum harura pulta sit in ecclesia sancli Stupbani.
aliquam.vel aliam diversam intelligat ajictQjr... « Asl diyersissimse civi.tales sunt Diospolis(aiias
b Niillamhoc nomine uxorem habuit Juslinianus, Lidda ac Ramula)et Azotus; h;rc enira ad niare sila'
nec Theodora, quam habtiit, Hierosolymas unquam est in finibus Dan ad meridieiii, illa vero in ejusdem
venit; sed iriielligenda.esset Eudociq, rixof Tlieo- tribus finibus BbreaTibusniediterranea.
dosii juriioris, de cujus in Terra Sanictarehus gestis d Neque Ysitiurii, rieque Hesychium sanctum ali-
etaediGciissacris lieebit multa legere apud anliqiios; quem novi de quo hic locus possit intelligi.
•509 ITlNERARItlM. $10
Josephel Benjamin, quserequiescit in finibusRama. Ai pluvia descendil, postquam David eos maleuixit; et
In medio loco in media via aqua surgit, babetis nocturnis horis secreto videnlur ibi volvi imraundi
quasi sexlarios septem, unde omnes complent sa- spiritus, lanquam vellera lanaevel undaemaris.
tieiatem bibendi, et nec augetur nec minuitur, et 52. Deinde viantes ad latus, venimus ip civitatem
est suavis ad bibendum; et dicunt quod fugiens quaedicitur Heliopolisd, in loco ubi Sampson lor-
beata Maria in JEgyptum , sederit ibi cum puero, el tissimus cum maxilla asini mille occidit viros, ex,
siliens oravit, et cominuo aqua eraanavil; et ipso qua maxilla ipso orante aqua profluxit, qui fons us-
loco modo ecclesiaconstructa est. que in hodiernum diem loca illa irrigat: nam in Ioco
29. Inde usque Bethleemmilliariam. Et Bethleem ubisurgit, fuimus. Deinde venimus inler templum
est locus splendidissimus, servi Dei niulti. Ibi est et altare ubi occisus est Zacharias, et ubi requies-
sp.eluncaubi natus est Dominus, el prsesepium ex cit. Inde venimus ad locum ubi Isaias propheta de
auro et argenlo ornatum, et jugiter ibi iiunt lu- lignea serra secatus est. Et ipse jacet ibi sub quercu
mi.naria, os vero speluncaeaugustum. Hieronymus Rogeljuxta aquarum decursum; et ipsa serra pro
presbyter, in loquendo periius, in inlerpretatione teslimonio posita est ad sanctum Zachariam. El inde
clarus, inter cunctos relalorconspicuus, in ipsius ore venimus ad Iocura ubi Abacuc propheta prandium
speluncaepelram sculpsit, et ob devotionemSalvato- IB ferebat messoribus, quaudo eum angelus per verti-
ris ibidemsibi monumentumfecit. Milliariosemis de cem tenens, duxit in locum ubi Daniel imer leones
Relhleeroi.n suburbe David, jacet David: sed et in- orabat. Et ibi surgit fons ubi Philippus baptizavit
fantes quos occidit Herodes, ipso in loco habent se- Eunucbum. In ipsis sunt putei quos foderunl Abra-
pulcra, et videntur eorum sancta ossa. Ante Bethleem ham ct Isaac, el appellarunt Calumniara.
esl monasteriummuro cinclum, in quo multitudocst 55. lnde ingressi sumus Ascalon. Ibidem est pu-
monachorum. teus Pacis, in modum theatri factus, in quo usque
50. De Bethleem usque ad ilicem Mambre sunt ad aquam descendilur per gradus ; ubi requiescunt
rn.illia xxui a; in quo loco requiescunt Abraliam, tres fratres martyres e. Propria qui iem habent no-
Isaac, et Jacob , et Sara, et simui ossa Josepb ; et mina, sed vulgariter iEgyplii vocantur. Milliario
basilica aedificataest. In quadriporticu alrum in me- a civitate, Herapia est, civitas Maxoni Ascalonitae.
dio discoopertura; et per mediuin cancellorum ex lnde venimus in civilalem Axomates, in qua requies-
uiio latere intrant Chrisliani, ex alio Judsci, tacien- eit sanctus Victor marlyr f. De Mazona venimus
tes incensa mulia ; nara depositio David et Jacob b usque Gazammiliiarium: Gaza autera civitas splen-
in lerra illa, die primo post Naiale Dominidevolis- dida, deliciosa, homines honestissiiiii, omni libe-
sim.eab omnibus celebratur, ita ut ex omni lerra, C ( ralitate decori, amatores peregrinorum. Inde millia-
Judseorum conveniat iunumerabilis multitudo, in- rio secundo requiescil sanctus Hilarions.
censa ferenles vel luminaria, et daules munera ac 54, Inde venimus in civitalem Dunaal h, in caput
servientes ibidem. lteium reverlentes in Jerusalem, eremi quae vadit ad Sina montem : in qua ex rela-
descendimus per viam quaevadit ad Gazam et As- tione episcopiipsitis civitatis, nnum audivimus mi-
calon millia xx. raculum, quod silere non oporlet. Puella quaedam
51. De Jerusalem veuimus in montem Gelboe, nobilissimanomine Maria, cum nupta fuisset, ipsa
ubi occiditDavid gigantem Goliat c, ct ubi mortuus nocte nuptus sui raortuus est sponsus ejus ; ipsaque
esl Saul et filius ejus Jonathas. Jacet ibi Goliai in hanc rem patienler portavif, et infra seplimanam
media via, ligneum habens ad caput acervum, et omnia sua distribuit pauperibus. Celebralo die sep-
super eum congeriesmagna pelrarum, ita ut a xx timo , nocle ipsa veste sponsi sublata, inventa non
millibus non possis invenire lapidem quem movere est : de qua dictum est nobis quia esset in eremo
possis, quia usus esl lalis. Quoties quis ibi transit, trans Jordanem, inter calameta vel palmeta ante
ternos lapides secum defert, et eos ibi projicit; sed nos in finibus Segor, in mari Salinarum : in quibus
et nos simililer fecimus.ln ipsos nbonlesnec ros nec locis invenimus monasteria xv vel xvm puellarum,
D
8 Expunclisxx, sufficietreliquisse iu. e Menaeaad 6 Aprilis merainerunt duorum mar-
b De David ex Menaeisconsiat. Jacob una cum tyrum Ascalone passorura, posl factam memoriam
caeteris progenitorihus Christi festum habet Domi- sanctae Platonidis, quam Baronius in hodierno Ro-
nica ante Natalem Domini, sicut ad Ephemerides mano pro viro accipiens, duobus Ascalonitis marly-
Grsecomoscasdocui. ribus junxit.
c Lib. I Regum, cap. xvn, Goliatbicaedemdescri- f Neque Viclorem martyrem, qul huc spectare
bit, laclam in valle Terebiuthi, ubi castrainetatus possit, ullum novi; neqtte Herapiara, Axomatem,
erat Saulconlra Philistaeos,haberitescaslra sua inter Mazonam civitates; nisi forte ultima est Majuma,
Socboi Judse et, Azeca in Finibus Dommim, quse quae Gazseemporium uorainalur a sancto Uieronymo
omnia loca sunt media via inter Jerusalem et Jopiie, in Viia Hilarionis.
a montil.usGelboe,procul inde ad Euroboream sitis, s Sancti Hilarionis monasterium septimo a Ma-
plus
dAquani xx leucis. juma miiliario, id est duabus ac semileucis, idem
valle Terebintbi usque ad civilatem solis, Ilieronymus cousliiuit, cui certior fides adhibenda.
cui propiuquusest fons Sampsonis, x circiter leucae b Dunaal urbs, et quidera episcopalis, in tota
extenduntur versus meridiem, et hinc caetera salis sacra ac profana geographia nulla est; uti riec Eu-
commodesequuntur, nisi quod iterum auctor recur- latia aliqua, ad introitura eremi, capite seq. riomi-
rat HierpSQjyuwm., propter Zachariam et Isaiam. nata.
911 ANTONINlPLACENTINl 914
quae Cbristiani populabant; quae habebant asellum £\_fecimus, et lacnjmavimus. Tnnc inlroduxerunt nos in
qui eis cibaria deferebat, et nulriebant leonem ter- vallem inler Horeb el Sina, ad cujus montis pcdes est
ribiiem ad videndum. Cumque appropinquassemus fons ubi Moyses adaquabat oves, quando vidit rubum
cellulae, omnia aniinalia quae erant nobiscum* a ru- ardenlem. Qui fons estinclusus infra monaslerium,in
gitu illius minxerunt, et in terram cor»ruerunt; et quo suni tres abbates scienles linguas, id est Grmcam,
dicebatur nobis quod ipsum asellum leo ipse guber- Latinam, Syram, Mgypliacam c et Bessam. Inde
naret in pascuis : quem offerebanl nobis pro centum venimusad speluncam ubi abscondilusfuil Elias pro-
golidis. Sed Pater Antoninus suscipere noluil, sed phela, quando fugit Jezabel mulierem perfidam. Anle
misit in Jerusalem cito, et adduxit eis lernas lu- ipsatn speluncamsurgil fons qui irrigat ipsum monleni.
nicas et oleum ad luminaria, et legumina mulla. Et Inde ascendiraus sumnium cacumen monlis, iti quo
ipsae nobis dixerunl de virtutibus Mariae, cujus su- esl oratorium raodicum, habens longitudinem sex pe-
perius menlionem fecimus, quae ambulaverat in Hie- dum, similiter et latitudineni, in quo manere nullus
rosolyraa, sola portans legumina , sportellas plenas prsesurait; sed orto jam die ascendunt monachi de
el tunicas; quas ei cupiebant auferre; sed nullus supradicto monaslerio, et celebrant ibi ofiicium : in
eam invenire potuit ° atiamen de iis quae secum quo loco pro devotione multi tondent capillos suos
duxit de eremo nihil reporlavit revertens. Cujus af- 1fi et barbam; nam et ego lotondi ibi barbam meam.
flictionetn vel ploratum nulla ratione consolari po- 58. Monsvero Sina petrosus est, raro habet ter-
tuimus ; sed lanlum saepiusdicebat flens : Vse raihi ram, et in circuitu ejus cellulae multaaservorum De
miserae ! cujus causa me dico Christianam? siiniliier el in Horeb, et in parte iilius raontis habent
*
35. Proficiscenles de Eulatia introivimus eremum Saraceni idolura suum marmoreum positum, can-
milliario xx,in quo estcastrum ubi est xenodochium didum tanquam nivera. Ibi et permanet sacerdos eo-
sancti Gregorii, in quo habent transeunies vel ere- rum ipsorum indutus dalmaiica et pailio lineo.
mitae refugium vel stipendia. Inde intranies interio- Quando venit tempus festivitatis eortim, percurrente
rem eremum, venimus ad locum de quo dicitur in luna antequam egrediatur a feslo ipsorura, incipit
psalmo, Terrafructiferain salsugine (id est, in amari- marmor illud mutare colorem ; et quando cosperunt
tudine), animalia liabilantium in ea. Et ibi vidimus adorare idolum, fit marmor illtid nigrura lanquam
homines rasos, ftigientes cum camelis. Nam et in pix; completo tempore festivitatis eorum, reverlitur
Hierosolyma vidimus homines ex jEtbiopia habentes iterum in prislmum colorem, unde valde rairatus
iissas nares * et aures, caligulas calceati, et per digi- sum.
tos in pedes annulos missos. Interrogavimus quare 59. Inter Sina et Horeb est vallis in qua certis
sic, et dixerunt : quia Trajanus b imperalor si- C temporibus ros de coelo [cadit], quem raanna appel-
gnura hoc nobis reliquit. lanl. Et coagulatur, et fit lanquam granum masticis;
36. Ambulanles per eremum dies vi, camelis no- et habent inde plena dolia, el dant aliis pro benedi-
bis aquam porlaniibus, sextarium mane et sexlariam clione, et nobis dederunt sextarios quinque : ex quo
vespere dabalur per hominem quolidie : araare- et perdite bibunt, et nobis dederunt bibere. Nain et
sccnte aqua in utribus per raodum fellis, miltebatur in ipsis monlibus leo et pardus *, capreae el burdo-
in cam*arenam, etdulcorabalur. Familiaeauiem Sa- nes simul pascunt: et ex eis nullus laeditur a leone,
racenorum et uxores eorum venientes de eremo.... propter eremi vastitatem. Et quia jam se coniplebant
in via sedenles deposita sarcina, petebant panes a dies festi Ismaelitarum, praecoexiit ui nullus subsi-
transeunlibus; et veniebant viri earum de interiori steret per eremum, per quara ingressi suraus; [sed]
parte eremi, adducebantque utres cum aqua frigida, alii per /Egyptura, alii per Arabiara reverterentur in
et accipiebant sibi panes, el adducebant restes cum civitatem sanctam.
radicibus, quarum odor suavissimus super aromata, 40. De monte Sina usijue in Arabiaecivitatem quae
et dies feslos suos celebrahant. Populus autem qui vocalur Ahela d, sunl raansiones vn; in Abela au-
per majoreni cremum ingrediebatur ad explorandura tera descendentes naves de India cum diversis aro-
numero xn * millia DC jj matibus, visum est nobis per JEgyptum reverti. Et
57. Perambulanles eretfMMoclavodie venimus ad venimus in civitatem iu qua pugnavit Moyses cum
montemDomini Horeb; el inde moventesul ascendere- Amalech, ubi est oralorium, cujus altare posilum est
mus tnontemSina, ecce muUUudomonachorum ere- super lapides illos quos posuerunt Moyse orante. In
mitarum cum crucibuspsallentes obviaveruntnobis, et loco ipso estcivilas munila de lateribus, locus steri-
prostrati in terram adoraverunt: timili modo et nos lis valde propter aquas. lbi occurrerunl nobis mulie-
" Nullum commodum sensum ex ultima bujus pulus, et eo quo haec composila sunt sevo sub lali
capitis parte haclenus elicere potui conjeclando; nec nomine non amplius notus, non videntur huc po-
magni referl, quia talis Maria nusquam inler san- tuisse irrepere per aliquem ipsius auctoris errorem.
ctas nota est. d Deberet haec civiias Abela concipi ad mare
b Nihil juris Trajano in /Ethiopes fuit, neque Rubrum, haud longe a Meca; sed nec ibi nec alibi
bellum cura iis: scissae igitur ejus jussu aures et in tota Arabia noinen istud apud geograp.hosveleres
nares jEthiopum pro fabula haberi debent. novosque reperilur : bene autem in Madianitide et
c Quid si pro Bessa tingua, legas Persam seu ad lacum Genezareth, vel Abila in Gcelesyria, unde
Persicam ? Nam Bessi, exiguus olim in Thracia po- Abilina Telrarchia nomen suinpsit.
913 ITINERARIUM. 914
res cum infantibus, palmas in manibus portanles, et A per Clysma anlequam commisceatur cum oleo : narn
ampullas cum rafano oleo, [quse] prostratae pedibus si non adulteraretur, credo quia ipsam virtutem sem-
nostris ungebant plantas nostras et capita nostra, per faceret : nam Hquor ipsius tenet [odorem] con-
lingua jEgyptiaca psallenles antiphonam : « Benedi- tinuo per duo millia. Infra civitalem ipsam qtiaedici-
cti vos a Domino, et benedictus adventus vester, tur Clysma, inlus in basilica vidimus loculos Hgneos
Hosanna in excelsis. » Ipsa est terra Madian, et sanctorum eremitarum Palrum xiv.
ipsi habitantes in ea civitate. Dicitur autem quia 45. Et inde veniraus per eremum ad speluncam
ex fatnilia'Jetbro, soceri Moysis, descendunt LVIII beati Pauli eremitas e, quae vocatur Siracumba,
• condomse, miliianles in publico cum uxoribus quia fons ipsutn locum irrigat. Exinde pergenles
suis, annonam et vestes accipienles ex /Egypto. venimus ad cataractas Nili, ubi ascendit aqua ad
41. De quibus locis veiiimus Magdalo b ei So- signum manus boininis facla, el habet gradus xu..
chot et ad LXXpalmas et ad xrt fontes; et applicui- Ex uiraque parte cataraclarum sunt duae civitales,
mus ibi per duos dies, fatigati per tantum laborem quas aedificassedicunt filias * Lolh, et una earum di-
el eremi vaslitatem. In qno loco estcastellum modi- citur Babylonia. Inde venimus per campos Taneos et
cuni quod vocalur c Surandela, et est infra ipsum in Memphisciviiatem, et Anlinoum, in qua residebat
castellum ecclesia cum xenodochio propter transeun- B I Pharao ex qua f filii Israel exierunt. In ipsis locis
tes. Inde venimusad locum ubi fitii Israel iranseuntes sunt horrea Joseph xn * plena.
mare liubrum castramelali, el ibi similiter castellum 44. !n Memphis fuit lemplum quod est modo ec-
cum xenodochio, el in loco quo exierunt de mari est clesia, cujus una porta se clausit * ante Dominum
oratorium Elim. Et transeunles venimus in Iocum noslrum, quando beata Maria cum ipso fugit in ^Egy-
ubi intraverunt in mare, ubi est oratorium Moysis, ptum; et adhuc non poiest aperiri. Ibi vidimus pal-
Ibi est civilas parva quse appellalur Clysma d, tibi lium lineum in qito dicunt illuin iempore* illo trans-
de India naves veniunt. In loco ubi transierunt * isse, et idcirco ibi ejus remansisse vesligia quse
fulgur exit de pelago majori et exlenditur in multis imago ibi siugulis temporibiis adoratur, et nos ado-
millibus, quia accessus et recessus aquae habetur. ravimus*, et propter splendorem non poluimus in
Recedente mari apparet omnis submersio Pharaonis, eam iiilendere, qtiia quantum in ipsam intendis, ira-
el omnia arma in marmora mutaia videntur. Ibi ac- mulatur in oculis tuis.
cipimus nuces virides, qtiaede India veneruni, quas 45. Descendentes per ^Egyptum, venimtis in civi-
de paradiso credunt homines esse; el qtii ex his gu- talem Alepi s, ad sanclum Mennatnm b qui multas
staverit * sariattir. virtutes ibi operatur. lnde per stagnuni navigan-
•42.Intus autem in ipso pelago modica est insula, G * tes, Alexandriam venimus. In ipso stagno vidi multi-
in qua est pelra viva, ubi pendent * molles, ut car- tudinem crocodilorum. Alexandria civitas est pul-
nei, in niodum daciylorum, qui fundunt unguenluin chra, populus levis, sed amatores peregrinorum ,
quod oleuin petrinum vocant, qtiod pro maxima be- hceresesmultse. Ibi el requiescit Athanasius, ipsius
nediclione tollitur. Vasin quo portatur, si impletum civilatis episcopus, qui contra Arium ipsius civitatis
fuerit, et volueris rediterare ad tollendum, jam non presbyiernm haereticum pro fide Christi certando,
eum capit. In quo loco quanticumque aegroti periin- multa pericula mortis sustinuit, temporibus Con-
gere possunt, ¥ sanantur. Quem [liquorem] tollentes stantii [filii] imperaloris Constantini,' Helenae filii.
pro benedictione, noneum perrailtunt iterum inlroire Ibidein requiescit sanclus Faustus et sanclus Epima-
n Condomavidelur bic scribi pro Familia. ferebani. Mox enim per campos Taneos venisse se
b Hic iterum Ioca disjjaratissima conjungere vi- dicit Meniphimet Anlinoum; atijuijam in JEtbiopia
detur auctor : necdum eiiim pervenerat ad Elim , aut saltem superiori jEgypto eramtis, unde descen-
sexlani siationem lsraelitarum , ubi erant LXXpalmae denti oecurrisset Antinous, tunc Memphis, ac deni-
et xii fontes, ut dicilur Exodi xv, cum loquilur de que in infiina ^Egypto Tanis.
Magdaloel Socolh, urbibus JEgypti, ad quas iidem pj f Pharaones ^Egypti reges Memphiaut
Babylone
lsraeliiae constiterunt aiitequain transirent inare Ru- habitabanl, longe infra Antinonm, quam Hadrianus
brum. imperator oidificavit. Filii autem lsrael egressi sunt
c Novimus ibi deserlum Sur, sed castellum Su- de ea quae sibi concessa fuerat terra Gessen, inter
randela nescio unde hic scriptor acceperit. JSgyptum et Syriam.
d Clysma praesidium /Egypli ad mare Rubrum, (•' Quo iterura rapimur? Alepiim, anliquis dicla
PtoIonuEoest hoc circiler loco : quare correxi no- Hierapolis, urbs Syrise et quidem regia esi; hine
men in ms. Tornac. expressum hic et infra Disma, vero Alexandriam, Syriaeejiisdem urbem maritimam,
quod nusquam est. iler, sed terrestre est, leucarum circiier xvm. Hanc
0 Speluncam sancli Pauli ad 28 gradura altilu- vero noster liomoconfuudil cuin Alexandria JEgypti,
dinis collocat Rosweidns e regione Antinoi : ab hac tantum dissita quanta est latitudo totius Syrise atque
usque ad Nili cataracias, in JStbiopia sub gradu 22;' ^Egyptt-b Sanctus Menas martyr, qui colitur 11 Novem-
silas, opus est itinere leucarum ut ininiinuni cxx';[
hic vero scriptor ad Babylonem eas collocat, longe bris, ^Egyptius quidem pauia fuit, sed Cotbyaei in
infra Antiuoum leucis circiter XL; deinde caa-tera { ' Phrygia passus. Alius.vero hujus nominis marlyr,
omnia loca ^Egyptiquae nominat sic permisce.t,nullo, Alexandriae in ^Ejjypto decollatus, cum sociis Her-
servato situs eorum ordine, ut palam faciat Jigyptum, mogenc et Eugrapho, eorporibus mari mersis. alla-
nunquam a se conspectam; sed civitaiura nomina in, tus est Byzantium, ibique celeberrimura cultuin ha-
euartam conjecta, prout alibi lecia se memoriae of- bet 10 Decembris.
913 ANTONINlPLACENTIM ITINERARIUM. 916
chus, et sanctus Antonius vel sanctus Maurus a et A lates, hoc est, Arissam, Aristolam, Piphaniam e, ve-
alia miilia sanctorum corpora. nimus in civiialem splendidissiraamAparaiam, in qua
46. Iterum veuimus Hierosolyraam,ubi ego aegro- estomnis nobilitas Syrorum.
tus per mullum lempus jacui, usque dmii vidi per 47. Inde exeuntes venimus Antiochiam majorem,
visionem sanctum Anionium etbeaiam Euphemiam, in qua requiescit sanctus Babylas episcopus et tres
qui me pariter sanaverunt. Egressi de Hierosolyma parvuli, et sancta Justina, et Julianus, et. fratres
venimus Joppen, ubi jacel sancla Thabita, qusedici- Machabaei,hoe est septem sepulcra; et super unius-
tur Dorcas. Deinde CsesarcamPhilippi b, quae Tur- cujusqite sepulcrtim scriptse sunt passiones eorum.
ris Stratonis, quae et Csesarea Palestinae vocalur, in Exinde descendimus Mesopotamiam, in civiialem
quareqniesci(sanctiis'Pamphilus, et sanctus Proco- Chalcidam. Inde venimus Carram, ubi natus fuit Ab-
pius, el sanctus Cornelius, ex cujus leclo benedictio- raham. Et inde venimus in civilatem Barbarissum,
nem tuiimus. Inde per Galilseam ascendimus, et ubi requiescit sancius Bacchus d frater sancti
venimus Damascum, ubi est monaslerium ubi san- Sergii. Inde venimus in civilatem Suram per quam
clus Paulus conversus est, in vico qui vocatur Re- mediam descendit Euphrates, qui ibidem per pontem
•clus, ubi multaevinutes fiunt. Deinde Heliopolim; transitur. In ipsa civiiate passi sunt sanctus Bacchus
et inde venimtts Emissam, ubi est caput sanctt Joan- n et sanctus Sergius, qui requieseit in civitate Tyro.
nis Baptisiaein dolio vitreo : el nos ibidem ipsura vi* 48. Inde tanla alia vidimus loca, in miraculispo-
dimus et adoravimtis. Et inde transeunies per civi- sita, reversi post nos per multa castella, per plateas,
a Quomodo supra per loca, ita nunc per corpora Georgium perpeluo appellat pro Sergio. Sed hune
sanotorimi evapiaiurauctor. Sanctus Faustus, diaco- erroreiii libenter excusavero, propter utriusque no-
nus sancli Dionysii episropi Alexandrini., vere buc minis inter se facillimecommulabilisaffinitatem.
spectal el cuiititr 19 Novembris, passus sub Diocle- Ignosce, leclor, (|uod posl anctorem adeo gravera,
tiano. Sanctus E|,im tchus, jiassus quidem Alexan- pium, elegantem, qualis est Joannes Phocas, volue-
dri.>>eiiam est, sed corpus Romam translalum, uli rim (e fatigare iticoncinua hac Placenlini scriptoris
10 Maii dmiuus, in medio relinquentes veteremne balbutie, nallo stylo, nulloordine; nulla verisimililu-
an novam Romam, id est Consianlinopolim, opor- dinis cura conjuugenlis vera falsis, alfinia disparatis.
teat inlelligere. Sancti Anionii corpus sub Justiniano Oporluil utrumque inlegre legenduin exhibere, ut
repertum iranslalumque Alexandriam, sub Heraclio si cui fuerit hactenus suspeeius Pbocas, quia a me
allatum est Constautinopolim, atque inde in Vien- Iaudatus; non suspectus Antoninus, quia sibi favens;
henseni Galli;c dioercsim sacculox sub Lotbario li. is nunc collato in er se utroque, non mibi sed oculis
Pro sancio Mauro, ^Egyptiis ignoto, legendus forsi- suis alque judicio credat. Credet certe, cui tam va-
tan sanctus Macnrius Alexandrinus saitcto Antonio cuus a praejudiciiserit aninius, ut de Antonino dubi-
sub disjunctione junctus ul pote ejusdein professio- tare possit. Potuit R. P. Fr. Joseph Ignatiusa sanclo
nis cum eo. Q Antoiiio, Carmelila discalceatus Gallobelga, ex illu-
b' Medio aevo, cum jam Caesarea Philippi dice- strlssiina lamilia Toparcbarum de Rebec oriundus,
retur Pan^as, et extra Palaestinam non alia quam laudalusque in praefat.ad lom. XII Spicilegii Ac'ie-
Cirsarea Cappadmise noscerelur, confusam fuisse riani, velul longe eruditissimus el antiquarurn reruta
nomenclaluraiii hujiis urbis, |ialet etiain ex Joanne peritissimus: qui anle hos novem annos istud qtia-
Phoca, qni hanc ips;ut>1'alaestinaeCsesaream cogno- Iecunque Itinerarium sua manu transcriptuai Tor-
minavit i'hilip|ii. naco misit, quaerensquid tandem de auciore senti-
c Videntui' haecuomina sic restitui posse, ut pro rem, qui ipsius j'udicioiieque posset fuissetam anti-
Arissa, Larissa; pro Aristola, Arethusa; pro Pi- quus, quara prseferl sanc(i An(onini marlyris Pla-
phania, Epipbania, legantur, civitates Syriae, sicut cenlini titulus; neque videretur esse tara novus,
ei Emesa inter Heliopolim et Apameam. Ita lamen quarn suggerebat lertia quartave a principio linea, ubi
baecloca vicina inler se sunt, ut recto itinere non legebalur : Anloninusin quibus locis per regnum co-
occurr.inl, sed grandi utrinque excursu opus sit. natus esi ire, intelligeiidoregnum Neapolitamim, per
d Baechus et Sergius, fide non sanguine fraires, quod ab urbe Plicenlina usque ad extreinatn Ualiam
sub Maxiiniano in Armenia jiassi, coluntur 7 Octo- iter alioqui erat ituro in Orientein. Itegnum eniiii,
bris. Ex his Bacebus secuhdum Latina acta apud aiebat, hoc sensu sumilur pro magna Graecia,seu
Mombritium, Barbarysi capile plexus dicitur : baec reliqua posl Roinara Italia; et sic pritnum appellari
autem videtur csse Arabissus, sub metropoli Meli- coepiisaeculoxn; necesse est autem uno ut rainimum
tena, haud loiige a Comana Cappadocia; nec ita ssecnlocilius scriptum Jtinerarium fuisse, cura nulla
longe, interjecio Tauro monte, in provincia Euphra- " mentio uspiam fial Latiuorum qut iu Syria eo tem-
tesia esi, Sergiopolis, a sancli Sergii cullu et corpore pqre essent, vel antea aliquando fuissenl, nulla
noinen adepta. eliam alicujus in Carmelo monasterii.
Hic vero adduclus quidem est in caslellum Suro- Respondi ego, idemque nune censeo, decimi vel
rum, quo nomine Sura ad Eupbratem iiitelligilur, undecimi saecufiscriplum istud videri, tum ex styli
inter Chalcideinet Carram, sed denique martyriuni barbarie, lum ex aliis adjunctis; sed pseudepigra-
cousuniniavit in Castello Chuzapliata, quod ab eo phum : idqne non tantum quia se Antonini marlyris
deinde credilur noraen Sergiopolisreeepisse. Itaque socium facit, et illum qui miles fuit transforraai in
haec quidem omnia male consula sunt, ex male in- presbyterum vel monachum Patreui Anloniiiura ap-
lellectis sanctorum istorum Actis : indicanl aulem pellando cap. 54; sed maxime quia se dicit sociuui
magnam ignorantiam auctoris, qui ex Carra Meso- .iiine.is, quod non pnluit nisi so.unians fecisse : quo
potamiaein Arabissum Armeniaedescendens, sjjatio Ht ut taceat de celebrioribiis quae in Terra Sancta
ieucaruin circiier c, rursum ab Arabisso revolat Su- aiitiqottus fuerunt, et tunc adliuc erant, monaste-
raiti, pari omiiino intervallo : nam Carra ei Sura riis, puta Sabae, Charitonis, Eutliymii, Gerasimi,
hatis vicinseurbes sunt, Deindenescio qu.d infert de Tlieodosii, Cilainonis, Chozebes; de aiiis vero non
Tyro I^hceniciaeurbe, laiilumdem distnnte ab urbe nisi inceria quaedam et ssepe fabulosa percurreris,
Sura occidenlem versus, quantuin ab cadem Sura nihil nos docere possit circa siatum monasticuin in
disiat Ar;ibissus nd septeutiionem. Ms. ToniaceiisjSj, Orienle, pro illo quo vixit et seripsit saeculd, quah-
cujus solius inlegrum ecgrapbum habeo, sanctum tutncuuque dilato,
'917 FLORIANIEPISTOLAAD SANCTUMNICETIUM. 918
vicns, villas, vel civilates. Fatigati ex tam longoiii-, j\ fecit, vel quseante tempus incarnationis suae olim
nere cuepimusiter carpere trajnseunlesmare, et vfe- per patriarchas el pfophetas suos fecerat; vivenles,
nitnus in llaliam, adjuvante Doniirio jesii ChristO; ovantes-,vehimusPlacentiam civitatem noslram, po-
pro cujus amore ab hoc loco egressi pervidereivimus sitam super fluvium qui diciiur [Padus] infra jam di-
tanta ejus mirabilia quaeipse inter homines habilans ctam Italiam.

FLOMAMS,

ABBAS ROMANI MONASTERII.

FLORIAM, ROMANl MONASTERII ABBATIS,

EPISTOM A» SMCTBM NICETIM,

Dominosuo Nicetio papae,Florianus ex monaste- B pro filio. Sed et coronsevestraesocium beataememo-

rio Romano [Al., Remanoj. rias doriiinum Caesarium Arelatensem episcopum,
Benedicitur una Trinitas, Deus noster, qui vos qui vixit inler barbaros pius, inier bella pacatus,
pontificalibusmeritis poniificalilocavit in vertice, ut pater orphanorum, pastor egentium, qui tanti cen-
non beatilatem dignitas, sed beatitudo praecederet sus effusione nil perdidit, catholice regulam disci-
dignitatem. Nec imraerito : cum ab ineunte pueritia plinaediciis factisque demonstrans. Ipse igitur mihi
dominicis miliiaveris i.n castris, ul illuc tutius et Latinis elcmeutis imposuit alphabelum, sed et hunc
validius diseretis , quibus jaculis inteliigibilis ille profamulo discipuloque suo impelrare confido.Addo
proslernilur Amalecb, scilicet quando el ipse victor tertium, imparem quidein digniiate, sed meriiis coae-
es nomine. Sic enim estis Deo praesulein stalutis qualem sancisemeriioriaeTheodatumabbatem meum,
coenobialibuseruditi, ut per mare saeculisiue saecu- et archiinandritam, saeculi hujus inimicum, cui cru-
laribus fluctibus inoffenso vestigio transireiis , et cifixusest mundus, templum vere dignissimum Tri-
triumphalemhymnum cum Moysenierito concinen- nilatis, plenum reverentiaeChristianiiatis, ex placida
les : Cantemus Domino, gloriose enim honorificatus bonitate milissimum, j'ejuniiscastigalum, orationi-
esl; equum el ascensoremprojecit in tnare. Sic indi- bus refeclum, puritate mundissimum, qui mihi sa-
viduus comes Eliae,ut nequaquam deserens altiora, (3 cras exposuil Scripturas, et flores tenerae lanuginis
quo humilitate conscenderas, unde cum apostolis in ipse suscepit; qui pro filio et discipulo, successore-
montem glorificaium aspiceres DonrinumSalvato- que suo, licet indigno, non ambigo quod laus [Forte,
rerii. Quia igitur tantaesanclimoniae vestraepraefo- laetus]exoret. Vincunt ergo, Doraine rai, tanli justi
gativae suffulial, quaesout pro me, qui irapetrastis, ofationera pcccatorum. Igitur quia conversatioveslra
orelis. Quoniam Detts praesciusfulurofum, qui fecit in coelis est, sicut dicit Apostolus : Vestra aulem
quae venlura sunt, scienS me sahctorum solatio conversalibin cmlis est, ofate cum his, et rogate il-
indigere vivorum, ut bonus Dominus prseparavit lum meum sacraiissimum confessorem Ambrosium,
auxilia. qualenus me ut peculiarem famuluhi lueatur, ut
Vide ergo quantis adjutoribus uleris, cum pro rae proprium civeiri foveat, ul familiarem alumnum
cceperisobsecrare sanctaememoriaedominum Enno- eruat: qui aprid DoraihumJesuni quod oraverit exo-
dium pontificemf icihensis Ecclesiae, qui generosi fabit. Quocirca salutatiohis bbsequium famulanter
sanguinis nobililatem humilitate praeviexitad glo- insinuans , pfecor ul pfb beatiSsimo viro, dbmino
riam, ut in coelesiispalriae senatu fieret et ibi sena- meo Datio episcopo fratfe veslro, seihper bretis.
tor, cujus incompiirabilem doctrinaefacundiamrion jEquum est enim ut pfb eo, quem roohasterii septa
solum testatur Occidens, sed et Oriens instructa nii- I) sacfarunt successorem, ettahi confessoruin succes-
ratur. Nestorii fulmen, Eutychis exstinctor, glorio- sor egregius beatofum, exorare non desinas. Et hoc
sam dominam meam inviolabilemqueMariam Chri- si dignum ducitis, supplicainus ul Beatitudinis ve- •
stotocoriet f heotocon, apostolica auctorilate perdo- strae sospitati parviiatem nostram faciatis, sicut pe-
cuit. Ipse ergo meus est pater ex lavacro, quem timus, successorem [Forte, ceriiorem].
credo apud ajternuin Patrein per Filium intervenire
 MONYMUS.

ANONYMI

AB EUSEMANM CHRONICON APPENDIL

(Hcsc appendix inter opera Eusebii Pamphili. opportuniorem locum obtinebit.)

SJECULI SEXTI SUPPLEMENTUM.

SYNTAGM./V

Decretorum, &c editorum

prceeeptionum prcedpwo-
rum sive imperatores, sive reges sese rebus
quibus
ecclesiastici§ ingesserunt.

I.

JlTIIMl IPIMT0R,

NOTITIA EX CATE.

Fl. Juslinianus, gente Illyricus, Sabbatii et Bigli- A quenle anno synodus Constaniinopolitana itidem fe-
nizae (ilius, Tauresii, hodie Achridunlis in Dardania cii. Anno S53, concilium cecnmenieuraConstantino-
natus est anno 485. Avunculum bibuit Justinum poli habendum indixit: in quo a Patribus, ut tria
Auguslum, a quo in CastelloBederiano suinma cura Capitula damnarentur postulavit et obtinuit (Evagr.
educaius est, et in filiuin adopiatus. Nondum impe- 1. iv, c. 59). Anno 563, faliscenlibus cnm corpore
rator Theodoram orlu Cypriam uxorem duxit, femi- animi viribus, ab haereticisquibusdam delusus, ecli-
nam insolentem et Eutychianae haeresi perdile addi- clum condidit, quo Cbristi corpus pari modo ante ac
ctam. Anno 519, a Juslino imperatore magister mi- post resurrectionem corruptionis et naluralium affe-
lilum factusesl, et in Orientem cum exercitu missus, ctionum expers fuisse docuit; utque sententiae suae
rem contra Persas bene gessit. Anno 521, consula- omues episcopi subscriberent, mandavit. Episcopos
tum obiit; mox patricius, deinde nobilissimus; ac Orientales ad Anaslasii Anliocheni senteniiam pro-
tandem anno 527, Kalendis Aprilibtis, Augustus re- vocantes gravissime afflixit; ipsura vero Anastasium
nunliatus, cum avunculo regnare coepit; quo defun- et Eutychiumpatriarcham Constantinopolitanumcon-
cio Kalendis Augusti ejusdem anni, imperium dein- stanter reluctanles sedibus suis exturbavit, et in
ceps solus tenuit. Anno 528, ediclum promulgavit, exsilium dcportari jussit. Hujusmodi deliriis inten-
quo Nestorianos el Eulychianos, tanquam haereiicosB tus , rebus humanis exemptus esi anno 565, die 14
pceniscivilibusmullandos decrevit, eodem post quin- Novembris, dierum, gloriae, et triumphorum satur.
"uennium renovato. Anno541, Origenemipse edicto Non deerant olim , nec desunt bodie, qui in sacra-
damnavit, et hab/ia mox sub Mennasynodo Con- tissimum prinoipem, non niinus doctrina, pietate,
slantinopoli, illum cum sectatoribus analhemale quam potentia et rerum geslarum gloria clarura, tota
pereutiendum curavit. Anno 545, edila constitu- calumniarura et conviciorum plauslra cxonerant.
tione, tria Capitula damnavit, quod et exeunte se- Ncmovero unquaminiquiori censuraj et inverecundia
921 JUSTINIANINOVELLiE SELECT.dE.NOVELLAIII. 923
longeiiifra summi principis sortem, in aUgustissimosA. , memoria veneratione digna censetur, cujus fidei re-
Jusliniani manes debaccbatus est, quam cardinalis ctiludo per auguslissima ejus edicta in loto orbedif-
Baronius*,omnesinhoceloqueritisenervosinlendeiis, fusa laudatur. J
ut ex imperatore non hoininein, sed diabolum nobis Praeter Corpus juris Civilis (Yiz. Inslitulionum li-
exhiberel. Ut fhiem laciam, quadam lectori ob ocn- bros iv, Pandeclarum, sive Digeslorum libros L , et
los ponara. < Fuii, inquit, homo penitus illiteratus ; Codicis, cui plurima de religione admixta sunt, li-
adeo ut nec alphabetura aliquando didicissel. Sacri- bros xn), quod Triboniano atque aliis adjutoribus
legus imperator, qui non levera persecutionem exci- usus, anno 528, condere inccepit,anno 535, ad exitum
tavit, furore percilus, mente dimotus, corruptus ma" perduxit; et Novcllas post annum 555 editas, qua-
ligno spiritu, agilatus a Satana, quique omnem in ruin plurimae fori sunt ecclesiastici, seorsim typis
Ecelesia dissolvit ordinem, fecitque ex regno ccelo- excusas Graeceper Haloandrum Paris. 1553, 8°; per
ruiti ergaslulum inferorum (Annal. ad an. 551, num. Schringerum ibid. 1558; Gr. Lat. Aniuerp. 1575;
5, 4; 528, num. 20; 1155,num. 21). »lnfinilus essem, scri|)sit Justinianus plurima ad rem ecclesiasiicam
si omnia percurrerem. Non mihi in animo est, post spectantia, ex quibus hodie exstant: Constitutiocon-
Guinetum,Giphanium,Trivoriura, Riviumnostraiem, tra Anlhimum,Severum, Petrum, etZoarum, anno 536
aliosque,egregii principis vindicias agere. De eximiis 1Bfacta; quaequidem, ex Novellis desumpta , babetur
Justiniani virlutibus unicurnaut alteruui veterum le- Gr. Lat. Concil. tom. V, p. 264. Epistola ad Palres
stimonium proferam. De doclrina ejus et pietate haec concilii v generalis, anno 553 scripla : exstat Lat.
Procopius, in Jusiinianum adhuc aequus (De Belt. Concil. tom. V, pag. 419. Tractatus sive Edictum
Goth. 1. lii; demdif. Jv.sl. I. \). Solitum eum tum li- adv:rsus Origenem,el errorcs ejus, ad Mennampalriar-
bros de rebus divinis agentes pervoltitare, tum de cham Consiantinopolitanam anno 541, missus : ex-
iisdem colloquia cum episcopis et presbyteris in slat Conc 1. Tom. V, p. 655. Epistola ad Synodum
muliam noctem perlrahere: in more ei semper fuisse Constantinopolittiruim, aiino 541 a Menna habitam ad-
mnltis an(e Pascha dierum hebdomadibtis corpus vi- versus Origenehi et sectatores ejus : habetur Gr. Lat.
giliis et inediis plusquam asceticis macerare, semel Concil. lom. V, p. 679. Confessio rectm fidei (sive
in biduo cibum capere, vino, pane aiiisque cibariis Ediclum coiura tria Capituta) anno 545 scripta : ex-
penitus abstinuisse, herbis tantum sale et aceto con- stat Gr. Lat. Concil. tom. V, p. 684. Epislola ad Pa-
ditis, atque aqua contentum. De egregio autera illius tres synodi Conslantinopolitanm, anno 546 habilm
erga fidem calholicara studio audiamus Agatbonem adversus tria Capilula : exslat Cr. Lat. Concil.
papam ex episcoporum cxxv synodo testimoiiium f'e- tom. V, p. 721. In scriplis hisce concinnandis si
rentem : < Et prae omnibus, inquit, a-.mulatorverse (C modo Tlieoiogorum suoruin consilio alquc industria
apostolicacfldei piie memoriaeJustinianus Au^usius, usus est Justinianus, nec novum id, nec mirum cui-
cujusfidei rectitudo, quantum pro sincera confessione quam videri debeat, iiec minus idcirco haec proprio
Deo placuit, lantuui rempublicam Christianam exal- Marte scripsisse diceudus eri.i.
tavit; et usque ab omnibus gentibus ejus religiosa
* Hujus eritices acrimoniahomiaem Casterumquatenus Caveo assentiendumsit, judicet lector
Anglicanumprodit.
eruditus. EDIT.

JUSTINIANI IMPERATORIS

PVEIH AD KIIIGNNII PIRTINMTES.

NOVELLA111. 1) scribimus, digerenles iiem in ordinem ea quaj ad

Ul delerminalus sit numerus ciericorum sanclissimm numerum reverendissimorum clericorum in hac urbe
majoris ecclesim,neque non cmterarumsanctissima- pertiiient.
rum ecclesiarumhujus augustissimtsurbis. Ac cum nihil pene eorum quae honesla et pulchra
Imperalor Justinianus Augustus Epipbanio regiae sunt, si modum egrediantur, deceat, ne reverendissi-
hujus urbis archiepiscopo, el universi ejus tractus mos quidem clericos aut reverendissimas diaconissas
palriarchae. tot ordinari conveniat, ut illis alendis sacrosancta
Communiquidem ac generali lege jam pridem tam major ecclesia in necessilatem magni aeris alieni
beatitudinem, o pairiarcha, tuam, quam reliquos incidat, el ad extremam paulatira inopiara deferatur.
sauclissimos palriarchas de ordinatione sanctissimo- Siquidem compertum habcmus sacrosanctam hujus
rum ejiiscoporum, el reverendissimorum clericorum, regia?. urbis majorem ecclesiam nostri imperii ma-
neque non raulierum, et diaconorum, et ne ordina- trem, per hanc occasionem lam magno alieno aere
loruinnumertis veierem modum excederet, conscripta inquietari, ut singulatim erogationes in reverendissi-
disposuimus quaecunque nobis honesta, et decora , mos clericos aliter facere nequeal, nisi prius immen-
sacrisque rcgulis conformia esse videbantur. Prae- sam auri vim partini sub obligatione hypotecharum,
tem vero legera specialiter ad bealiludinem tuara partim dafione pignorum in praestanlissimis ejus
923 SJECOLISEXTI -SUPPLEMENTUM. 924
praediis et subiirbiis mutuo desumat. E* propter vi- A \ et gloriosaevirginis Deiquegenitricis Mariaein vicinia
sum nobis esi, ipsos nos ad catisae inquisilionem sacrosanctae majoris ecclesiae posita, ab ipsa piae
demiltere, ac perdiseere, quo se modo initio habuerit, memoriaeVerina ccepit exstrui,ilem religiosa domus
qutdve postea lemporum series adinvenerit. Ex omni sancti martyris Theodori a Sphracio gloriosaeme-
igilur parle ea pervestigantes, deprehendimus eos moriaeconsecrata, et venerandadomussanclae Irenes
qui sacrosanctam aliquam eeclesiam in hac alrna sacrosanctae majori ecclesiae copulata fuit, redigere-
urbe exsedifiearunt,non solum curam sedificiiegisse, plane numerum ad veterem formam impossibile
sed eliara ut sacris aedibus, quas ipsi inslituissent, est. Neque enim tot siraul ecclesiis pariciquidem suf-
sufficienserogaliosuppeieret, utque definirent quot ficere possint, quandoquidem nulla barum trium.
per singiilasversari ecclesias presbyteros conveniret, aediumpeculiares clericos habeat, sed pro c.ommuni-
quot diaconos vel mares vel feminas, quot siibdiaco- bus ulalur iis qui ad sacrosanctam majorem eccle-
nos, et item canlores simul et leclores, et ostiarios; siam pertinent, qui oranes eas ordine et veluti in or-
ad haecaedis sumptum determinasse, adjecisse prae- bem obeuutes, sacra in eis officia concelebrant, prae-
terea peculiares redilus, qui inslitu(o huic suo saiis sertim vero ingenti multitudine ex haereticorumcon-
essenl; neque multiludinem aliquam adjeclam, cui ciliabulis ad sacrosanclara majorem ecclesiara, par-
exhidecorapetens solutio fieri non posset. Alquehaec B ] tim gratia beatissimt Dei et servaloris nostri Jesu
sane in ea observalione longo lemporis spatio per- Christi, partim laboribus depulsionibusque nostris
mansisse, el quandiu manserunt, tandiu et sibi de- adducta, ut duplo plura, quam ab inilio, ministeria
putatis sacrosanclarum ecclesiarum res sufTecisse: ad christianae pietatis officium peragendum deputari
Simul ac vero Dei amantissimi episcopi assiduis non- oporteat. Quapropter sancimus ne quando in sacro-
nullorum precibus intenli, ad plures ordinandos sancta majore ecclesia ultra LX presbyteros, diaco-
effusi sunt, excrevisse quidem sumptus quantilatera nos vero mares centum, feminas XL, et subdiaconos
in immensum, undique vero creditores et usuras, ac xc, leclores autem ullra cx, cantores ultra xxv, exi-
postremo ob vacillantem jam fidem ne creditores qui- slant, uluniversus reverendtssimorum clericorum ma-
dem decaaiero, sed (indignumfaclu, et neque in privata joris numerus in ccccxxv personis, et centum praele-
familiautcunque instiluta ferendum)necessitaleextor- rea ostiariis (ut vocant) consistat. In sanctissima
tas et legibus prohibitas alienationes exlilisse, ut ex igitur majore almae hujns"urbis nostrae ecclesia, et
hujusmodi absurdiiate neque praedia neque subur- trihus illissacris aedibusei coadunatis, lanta clerico-
bia ad hypotliecas et pignora sufficerent, eamque ob rum multitudo esto, nemine eorum, qui nunc sunt,
causam neque credilorura copiaesset, etad summam ejiciendo,(ametsi mullo major numerus existai,quam
ipsainopiam deveniret, neque ipsis ampliusministris "' a nobis definitus est; nemine ilein de caalero per ul-
alimenta praebere possel, imo etiam ad conditionem lum ordinem, qui hoc lempore est, adjiciendo, donec
omiiiiimcalainitosisswnamdelaberetur, ut creditori- inlra bunc numerum mensura consistat, Illoetiamad.
bus bonis universis cederet, id quod eliam veremur jiciendo, ne quod hactenus indecore fieri consuevit,
dicere, et ne in posterum fiat, providetnus. Nam si deinceps in usu habeatur ut reverendissimorumcleri-
nemofacileeum,qui ullrasubstantiaesuaemodumsum- corum nonnulli in sanctissimis ecclesiis, in quas vel
|itus faciat, aequo animo ferat, quare non et nos ea hic, vel per provincias ordinati sunt, manere dedi-
ad sollicitudiiiem hosifani revocabimus? Praeterea si gnenlur, ac per palrocinia in sacrosanctam majorem
non oportetundique ad sumplus possessionesconqui- ecclesiam ejusque clerum subeant, (juod omnibtis
rere (nam id insatiabiii cuidam avariliaesimul et im- modis in posterum fieri prohibemus. Namsi in sacris
pieialati pfoximuriiesl), sed ex moderatis faculta- inoilasteris proliibemus,Hequi§deurioadaliud trans-
libus sumjitura lemperare, ea propter convenienter et eal, multo minus id reverendissimis clericis permit-
quae ista concernunt, lege includemus, et irifinita- lemus, rali hujusmodi .cupidilaiem speciera prae se
tem manifesle iei rei mediciha adhibita ejiciemtis. ferre quaestus et nundinationis. Caeterum si quando
Sancinius igitur, ut reverendissimi~clerici, et niiui- et hoc transiiionis genus vel beatitudihi luae, vel pro
strantes mulieres, et osliarii, qui ad hunc usque D • tempore majesiati imperatoriae probabilur: tie aliter
diem in eadera sacrosancta riiajore ecclesia caeie- id fiat, nisi prius res ipsa ad numefurti, quem prae-
risque sacris sedibus cohsistunt, iri ea forma, in qua dixiraus, redigatur, ut ea transitio iri deficientis lo-
jam sunl permaneant. Neque enim quod modo est, cum fiat, neque supernumerarius omnino aliquis ir-
minuimuS, sed polius ista lege cbmjjlectirnur, ut fu- repat; nulla euim id macliirialibiie nfeqUfeullo modo
luro prospiciamus. Reliquo vero terripore nulla om- fieri pefmitlimus. Alqrie haec quidem de sacrosan-
nino ordinatio fiet, donec ad veterem numerum ab cta majore ecclesia. In OmnibusaUleraaliis ecelesiis,
ipsis sanctaeecciesiaeaedificatoribusinslittitum reve- quibus expensas sacrosancta raajor ecclesia suppedi-
rendissimorum clericorUm quanliias reverlatur. tat, sahcirrius, ut qui hoc tempore sunt, consimiliter
Et sane rfiverendissimorum clericorum sacrOsan- et ipsi sub eadem forma maneant; in posterum vero
ctaemajorisecclesiaeregiaeurbisnostraemensuracertisi nemo ordinetur, priusquam ad statutum cujusque ec-
finibus descripta, et in arctum admodum contractai clesiae (ut vocant) quod T?er aedificatores harum ab
•
erat, quo tempore sola adhuc erat saCrosanctamajor initio determinatum est, presbylerorum simul et dia-
ecclesia. Postquam vero et veneranda domus sanctasi conorum, lam marium, quam ferainarum, et subdia.
925 JCSTJNIANINOVELL^ SELECTJE. NOVELLAV. 926
conorum, neque non lectorum, cantorum, et ostia-,Arici circuraspiciant, ne reliqui sumptus, qui ex ec-
riorum numerus redigatur,neque quisquam interea clesiasticis reditibus fiunt, aliter quam in piasetDeo
temporis adjiciatur. Nam et ipsi nos praecavebiraus, placitas causas insumantur, et ut in illos conferantur,
ne quid ejusmodi faciamus.ordinatumve aliquos mit- qui ct revera egent, nec aliunde habent unde vivant
lamus, neque magistratuum nostrorum aliquis lale (haec enim DominumDeum conciliare solent), non
quid faciet, reveritus legem nostram, et beatissimus vero per patrocinia el hominum studia in locupletes
«rc/ttepiscopuset palriarcha hujus regiae urbis pote- disiribuaul ea quaead ecolesiasticossumptus suppe-
statera habebit ordinationi contradicere, licet de pa- tunt, utexindeegeulesvitae necessariisdefraudentur.
latio jussio procedat. Narm et qui praecipit, et cui Noverint enim LK'iamantissimi oeconomi,tatn qui
praecipitur,ulerque sub censura erit ecclesiastica, si nunc, quam qui olim pro temporefuluri sunt, quod si
quid tale peregeril. Sed neque in aliis ecclesiis, quae quid in his deliquerint, non tantum poeniscoelestibus
alimenta el sumptus ex sacrosancta majore ecclesia erunt obnoxii,sed etiam de subsiantia sua sacrosan-
non habent, eonveniens est ut ordinandorum in ipsis ctae ecclesiae indemnitatem praestabunl. Sancimus
mullitudo inlromittatur, aut mensura initio in illis igilur, ut beatitudo tua, quaeiniiio et a lenera pro-
statuta de caeterotranscendatur, ne quando qui sacra ' peroodum aetate per omnes sacerdotales gradus et di-
in illis obeunt, ad immensam inultiludinem delapsi, B gnitates sacrosanctam exornavit Ecclesiam, utpote
interque se reditus ex piorum hominum collatione quaeex sacerdotibus etiam genus et originem ducat,
quaesitos palientes, nec illos exinde suaemensuraesuf- in perpetuum custodiat, certo scienies, non minus
ficerevidenies, in magnam animi augusliam incidant. nobis sacrosanctarum ecclesiarum commodacurae
Si vero ullra mensuramin sacrosancta maj'oreecclesia esse, qnara ipsam vitain.Dat.xvn Kalend. April. d. n.
autaliisecclesiissialutamsanciissiinusarchiepiscopus, Bilis.v.c. cons.
qui isacrosanctaemajori ecclesiaepraeest, ordinaveril, NOVELLAV.
De monasteriisel monachis,et eorumanlistitibus.
Deique amanlissimi ejusdera sacrosanctae ecelesiae
cecotiomisumplum ad haecde redilibus ecclesiasticis Imperator Justinianus Augustus Epiphanio, san-
expenderint, lam ipsi quam etiam beatissimus pa- ctissimo et beatissimo hujus regiaeurbis archiepisco-
triarcha, qui haecipsis suppeditare permisit, de suo, po, ejusque universi tractus patriarchae.
deque propriis facultatibus expensa restituent. Nove- Conversationis monachalis vita sic honesia est, sic
rintenim, si quid tale perpetraverint, qtiod non so- commendare novit Deo ad hoc venientem hominem,
lura sanctissimis palriarchis, qui talia patranti sue- utomnem huraanam ejus maculam detergat, et pu-
cedent, et secuiuris oeconomis, sed etiara omnibus rum ac rationabili natura decentem, et plurima se-
caelerisfeverendissimis clericis talium curiose per- C cundum mentem operantem, et humauis cogilalioni-
quirendi, et cum fiunt, prohibendi, deferendique ad buscelsiorem reddat. Si quis igitur futurus est mo-
imperatoriam majestatem poteslaicm damus, quo naclius perfectus, indiget et diviuorum eloquiorum
magis hoc cognoscensipsa, ex substantia ceconoino- eruditione, et conversalionis iniegritate, ut tanta
rum, qui hoc fccerinl, aut ctiam permillentis arcliie- dignus facius sit mutaiione.
piscopi, sacrosanctaemajori ecclesiaeista scrvari de- Credimus igititr et nos explanare quid agendum ab
niandet, ne rursus ejusmodi confusio et perturbatio eis sit, et decertatores eos veros ad sacram viam
in ea re incidal. Enimvero negotio ad prislinam men- consliluere. Et ila nobis intentio praesentisest legis,
surara redacto, tunc liberum erit ordinare, usque eo ut post illa, quaede sanctissimisepiscopis sancivimus,
lamen,ne dictarnmensuram transcendant, aut nume- et quaede reverendissimisclericis disposuimus.neque
rum superent, nevedoluscirca hoc malus intervenial. quod monaslicum cst, extra competentem formam
Neque enim ullo paclo locura habere patimur quod relinquamus. Illud igiiur ante alia dicendum est, ut
plerisque in ore est, facultaiem quidem ordinandi quocunque tempore et quocunque loco quis aedificare
suppctere, non autem praebendorumalimentorum. Si venerabile monasterium voluerit, non prius licenlia
quidem hoc iterum illorum est, qui confusionempa- _- sit hoc agendi, quam Deoamabilem locorum episco-
riunt, aut super numeraria adjectione altera pro unis •Dpura advocet. At ille extendat manus ad ccelum, et
collegia constituunt, praesertim cum multas ea res per orationera locum consecret Deo, figens in eo sa-
circumscriptionesproducat, ut subprietexiu alimen- lutis nostrae signum (dicimus autem adorandam et
larias praestationisalias sibi vias insaliabilis cujus- vere honorandam crucem), sicqne inchoet aedificium,
dam avaritiae inveniant. Hoc igiluretiam ipsum fieri bonum utique qucddara in hoc et decens ftinilamen-
prohibeinus et sub censurain (ut appellan.t) eccle- lum ponens hoc; ilaque principium piae venerabi-
siasticam deducimus,raagno usui futurum arbitran- lium inonasteriorum fabricaefiat.
tes, si sacrosanclam niajorem ecclesiain neque cre- Ilinc auiem nobis etiam de singulis raonachis co-
diloribus obnoxiara, neque rebus angustis afflictam, gitandum est, quo conveniat fieri modo, et utrum li-
neque perpetuo egenlem, scd omnium rerum copia beros solum, aut etiam forle servos, eo quod omnes
abundamem cernamus. simililer divina suscepitgratia praedicanspalam, quia
Quemadinudura autem ad eam perlinentes sump- quantum ad Dei cultura non est masculus, neque
lus certa fine descripsimus, i(a convenit, ul sanctis- femina, neque liber, neque servus', omnes enim in
simus pro tempore palriarcha et reverendissimi cle- Ciiristo unam mercedem percipere. Sancimus ergo.
927 SJECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 928
sacras sequentes regulas, eos qui singularem con- A\. qtiia monaslica dignus est honestate, maneat in mo-
versationem profilentur, non prompte mox a reve- nasterio. Nequaquaraenim damus licenliam ulli pe-
rendissimis praesulibusvenerabilium monasteriorum nilus perscrulari, quaeejus sunt, sed sive Hber, sive
habitum percipere monachalem, sed per triennium servus sit, manere eum in conversatione volnmus.
totum (sive liberi forte sint, sive servi) tolerare, Nam et si vitium in priori ab eo forte geslum est vi-
nondum monaslicum habitumqjromerentes, sed lon- la (liiimana enim natura quodammodolabiiur adde-
sura et vesle eorum qui laici vocanlur, uii et mane- licla), atiamen sufftcit ad inediocrein purgationera
re, sic divina addiscentes eloquia. Et reverendissi- peccalorum , et ad virtulis atigmentum triennalis
mos eorura abbates requirere eos, sive liberi sint, temporis teslimonium. Ea vero quaerapta sunt, apud
sive servi, et unde eis desiderium viiaesingularis ac- quoscunquetandem inveniantur, modis omnibus red-
cesscril, et discentes ab eis quia nulla maligna occa- dantur prisco domino. Si vero servitii necessiialem
sio ad boc eos induxit, et habere eos inter illos, qui effugiens, tentaverit monasterium quidem derelin-
adbuc doceniur, atque monenlur, et experimento quere, aliam autera viiae sectari figtiram, licentiam
pcrcipere eorum lolerantiam , et lionestalem; non damus domino retrahere eum, et probanti fortunam
enim facilisest vitaehominum mutatio, sed.cum ani- inler servos habere; non enim injuriam patielur
mae magno fit labore. Et cuni (riennio tolo in ea R B tantam ad verum servitium retraclus, quantum ipse
vita permanserint, optimos semetipsos el tolerabiles injuriaius cst Dei culturam relugiens. El hoc quidem
aliis monachis et praesuli demonslrantes, hos mo- de fortuna horum qui inter monachos profiteri vo-
nasticam promereri vestem, atque tonsuram , et sive lunt sancimus. Cogitandumvero est, quomodo ipsos
liberi sinl, sine calumnia permanere, sive servi, pe- habitantes et ibi degenles monasticas philosophiae
nitus non inquietari migrantes ad communem om- certalores dignos esse ostendamus. Neque enim vo-
nium. Dicimus auletn ccelestem Dominum, sed in lumus in ullo monasterio sub ditione noslra consli-
libertatem eripi. Nam si in roultis casibus eliam ex lulo, sive plurimoruin hominum est, sive paucorum,
lege hoc fii, ei talis quaedamlibertas datur, quomodo monachos qui ibi sunt, divisos ab alterulris esse,
non praevalebitdivina gratia lalibus eos absolvere et propriis habilationibus uli, sed commuuiter qui-
vinculis? Si vero inira triennium venerit quispiam, dem eos comedere sancimus, dormire etiam omnes
et aliqtiem horum, qui conversationem professisunt, in communi, unoquoque quidem in quadam jiropria
abslrahere ianquam servum voluerit, hoc quodnobis statura jacente, iu domo vero una collocatos, aut si
nuper ex Lycia nuntiavit Zosimus Deo amabilis, vir forte non sufficit ad mulliludinein monachorum do-
famosissimusin conversalione, et prope vicesimuin musuna.in duas forsan, aut plures, non tamen
et ceiitesimuma3(aiis agens anntim, pollens autem C G seorsim, et apud semelipsos, sed in communi, testes
et animi virtutihtis el corporis operationibus, quia alterulri sint honesiaiis et castitatis. Et neque so-
tanta quaedamin eo gralia Dei florel. Si quis igilur mnum desidiosuni babeant, sed el in somno medi-
( sicut praedixiinus) intra triennium vcniat aliquem tantes bene composiio esse corpore propter incre-
eorum qui volunt esse et perseverare monachi, in pationem respicientium. Nisi tamen quidam eo-
servitutem traciurus, el dicat quod abripuerit quas- rum in conlemplatione et jierfectione degenlcs vi-
dam res, et propterea recurrerit ad monaslerinm, lam remoiam habeant in secessu, quos vocare ana-
sancirouseum non prompte agere, sed primo probare cboreias, et hesychastas consueverunt tanquam a
pro veritate, quia et servus est, et pro furto forsan, communione ad meliora excepios. Alioquin alios,
aulpro vita maligna, aui pro vitiis pessimis fugerit quibuscunque inler muliitndinem conversatio est, in
quidem, propter suum aulem vitium ad monaslerium his quoevocantur ccenobia, esse volumus. Sic eniin
venerit. Et si quideni verax oslendUur,etapparuerit zelus eis ad virlulem crescil, et maxime juvenihus,
propter hujusmodi causam mouaslicam eum simu- si CBmsenioribus constituantur. Fiet enim senioruni
lasse conversationem,aut propter (urpitudinem vitas conversaiio juventutis educatio perfecta. Et sic sint
forle diffugisse, et non pro veritaie sanclimoniaeha- in ccenobiissuo proprio abbali obedientes, ei tradi-
bitum concupiisse, hunc reddi domino, cuni iis quae D * tam sibi conversationem inculpabiliter observantes.
forsan abripuit, si tamen haec eliam in monasterio Si quis aulem forte semel dedicams, habituque
fuerinf. Eum vero, qui dominus approbalur, dare ei potitus, deinde a monasterio discedere voluerit, et
jusjurandum, quia nihil mali ci faciet, et susceplum privatara forlassis eligere vitam, ipse quidem sciet
eum reducet domum. Si vero is quidem qui dicit se quain pro hoc dabit Deo salisfactionem ; res aiitem
esse dominum, nihil tale probaveril, et appareat is quascunque habuerit, dum in monasterium intrabai,
qui in talibus accusalur, ex ipsa conversalione bone- eae dominii sint monasterii, et nihil indepenitus eii-
slus ac mitis, el forle testimonium habeat aliorum, ciat. Illud quoque decernimus eura qui in monaste-
quia etiam apud dominumconsisiens discendi cupi- rium inlroire voluerit, antequam monaslerium ingre-
dtis fuerii, et honestatis amalor, et si nonduni forte dialur, licentiam habere suis uti quo voluerit modo ;
complelum esl triennii lenipus, aliamen e(iam sic ingredientem namque simul sequuntur omnino res,
maneal in venera.bilimonasterio, abslrahere cupien- licet non expressim, cum introduceret eas, dixerit;
tium asperilate iiheralus. et non erit dominus earum ulterius ullo modo. Si
Triennii vero semel expleto lempore, judicatus, vero fllios habuerit, si quidem contigeritjam eum
 &9 JUSTINIANI NOVELL/E SELECT<E. NOVELLA VI. 030
res aliqua» donasse eis, aul per anlenuptialem dona- A . sulatu eoruro, hunc eligere, eo quod humana natura
lionem, aut per ilotii occasionem conlulisse, et fa- lalis est, ul neque omnes per ordinem inter summos
ciant haecquarlam ab intestato ejus substaniiae par- boni, neque rursus omnes inter novissimosmali con-
lem, nullum in reliquis rebus halieant participiura stituti sint, sed procedal quidem secundum gradum
filii. Sin autem nihil eis donaverit, aul minus quarta, antistitis inspectio. Qui vero prior, mox inter nume-
et postquam abrenuntians conversatus fuerit inler raios optimus apparuerit, is abbas sit, et ordinem
monachos, nihilominus quarta debetur filiis, nt aut simul et viriuiem suffraganlem babens. Oportet enim
iii tolum eis detur aut, si contingat eos jam aliquid eos qui discernunt quod nielius est a pejore, aliud
accepisse, suppleatur. Si autem uxorem habens, quidem ad regeudum dimiltere, aliud vero inclinari
deinde eam relinquens, in monasierium ingrediatur, jubere, et paulatira pererudilionem boc eliam ad ine-
et dos mulieri servetur, et ex morie pactum, quod lius adducere. Qucecutiquetamen a nobis in omnibus,
in alia nostra sancivimus constilutione. Omnibus, quae prius , el quaenunc prolalae stinl, sacris nostris
quaesuper monacbis dicta sunl, et in mulieribus mo- constitutiotiibus sunt sancita de clericis, aut inona-
nasterium ingredientibus, valituris. Si vero relin- chis, aut monasleriis , haec communia ponimus et in
quens monasterium ad quamdam veniat militiam, niasculis et feminis, et monasteriis, et asceteriis,
aut ad aliam vitaefiguram, substanlia ejus etiam sic B non discernentes (quantum ad islos) masculura aut
in monastcrio, secundum quod a nobis prius diclum feminam, eo quod ( sicut praediximus) unum omnia
est, remanente, ipse inler olliciales clarissimi pro- iu Chrisio consisluut.
vincisejudicis staluelur, el hunc habebit rautalionis Haecigitur omnia sanctissimi patriarchae sub se
fructum, quod pro sacro ministerio despecto, tribu- constitutis Deo amabilibus metropolitanis manifesla
nalis terreni observet serviiium. Si vcro relimmens faciant. Atiili subjectis sibi Deoamabilibus episcopis
monasteriuin, in quo coiiversalionem habuerii, ad declarent, et illi monasteriis Dei sub sua ordinatione
aliud transeat monasterium : etiain sic quidem ejus constilutis cognita faciant , quatenus per omnia Do-
substantia maneat, el vindicetuf a priori monaslerio, mini cultura maneat undique incorrupta. Iramine-
ubi abrenuiitians.banc reliquii. Competens autem est iunt enim maximae poenae ista transgredienlibus :
reverendissimos abbales non suscipere eum qui hoc dicimus autem de ccelo quas ,necesse est rectorum
egit. Erronea namq#e esl talis vita, et nullaienus dogmatum contemptoribus imminere. Et nostrae quo-
rnonasticaeloleraniiae proxima, neque constantis et que reipnblicacjudices, si haeceis nunlientur, om«i-
persislentis animi, sed j'udicium habens circulatoris, bus siudeant modis ea quaesacris regtilis continentur,
et aliud de alio requireniis. Ea propter etiam hoc quas nostra sequitur lex, ad effectum perduci procu-
prohibeant Deo amabiles episcopi et arcliimaiidrila:'C rare, nam nec illos deserit poena haec negligentes.
nuncupati, moiiasticara honestatem secundum regu- Quapropter sequentem hanc luam sanctilatem decet
las sacras conservantes. Si quis autem monasticam omnibus sub se positis sanctissirais metropolitanis
profitentium conversationem meruerit clerici ordina- haecfaceie manifesta. Dat. xiv Kalend. April. Con-
tionem, maneat eliam sic puram servans conversa- stanlinop. Bilisario v. c. coss.
tionem. Quod si facti clerici abulatur fiducia, et ad NOVELLAVI.1
nuplias venire (quipjie tali gradu coiisiitulus inter Quomodooporteat episcoposet cmterosclericosad or-
clericos, qui ei uxorem ducere permillat, dicimus dinationemperduci, et de expensisecclesiarum.
autem cantorum aut lectorum, aliis enim onmibus Imperator Justiuianus Auguslus Epiphanio archie-
nnplias secundum sacras regulas penitus interdici- piscopo et palriarchae Constantinopolitano.
mus), aut concubinas hahere, aut luxuriis tradere Maximaqtiidem inter homines dona Dei sunt a
vitam praesumat,excludatur nobis omnibus a clero, superna collata clementia, sacerdotium et imperium,-
tanquam priorem conversationem et solilariam con- Quoriim illud quidera divinis ministrans, hoc autem
fundans vitam, et privatus sit de caeiero. Ad miliiiam humanis praesidensac diligeniiam exhibens rebus, ex
quidem, aut ad aliud officiumvenire non praesumens, uno eodemquepriiicipio ulfaque procedentia, huma-
nisi a nobis voluerit dudum interminatis subjacere D nam exornant vitam. Ideoque nihilsic erit siudiosura
pcenis. Ipse autem apud semetipsum reputans et imperaloribus, sicut sacerdolum honestas cum utique
agnoscens, qualem pro hoc daturus sit magno Deo et pro illis ipsi semper Deo supplicent. Nam si id
satisfactionem. quidera inculpabile sit, undique et erga Deum fiducia
Ordinalione vero abbatum si quando contigerit plenum, imperium autera recte et competenter exor-
egere monasterium, jubemus abbatem non per ordi- net traditam sibi rempublicam, erit bella quaedam
nem reverendissimorurafieri monachorum, nec om- consonantia, omne quidquid utile est, humano confe-
ninoeumqui mox poslprimura est.necqui post illum rens generi.
secundus esl, neque lertium, aut reliquos, hoc quodL Inde adeo maximam habemus sollicitudinem circa
eliam alia lex nostra dicit, sed Deo amabilem loco- vera Dei dogmala, et circa sacerdotura honestatem,
rum episcopum percurrere qtiidem consequenler per quam illis oblinentibus credimus, quia per eara
emnes (non enim exhonorandum estomnino tempus,, maxima.nobis dona dabunlur a Deo, et ea quae sunt,
el ex eo ordo) et eum qui apparuerit prius oplimus; firma habebimus, et quae nondum hactenus venerunl,
inter monachos opiimos constitultis, et dignus prse- acquiremus. Bene autem universa geruntur et com-
931 SJECULISEXTI SUPPLEMENTUM. 952

pelenler, si rei principium fialdecenset amabileDeo. A^ imponi; si vero ille susceperit etdixerit quia, qtian-
Joe autem futurum esse credimus, si sacrarum regu- tum hominie>t possibile,complebit haecquaehis cori-
arura observalio custodtatur, quara justi laudandi tinentur, tunc monere eum, et dicere qiiia nWibaec
et adorandi in-peclores et ininistri Dei tradiderunt, observaverit, et a Deo alienus erit, et.cadei jam dato
apostoli et sancti Patrcs custodierunl el explanarunt. honore, el neque civiles leges deliclum inullum re-
Sancimus igilur sacras per omnia sequenles r«'gulas, linquent, eo quod a praecedentibusnos imperatoribus,
cum quispiam omni posl ventuio tempore ad episco- et a nobis ipsis recte dictum est oportere sacras re-
patus ordiuationemadducitur, considerari prius opor- gulas pro legibus valere. Elsi eiium sic permanserit
tere ejus vitam secundumsancttiin aposlolum, si ho- causam ampleclens, tunc super bis professionibus
nesta, et inculpabilis, et undique irrepreliensibilis unumquemquesacram suscipereeptscopatusordina-
sit, eta bonis testimoiiiurahabeatsacerdotemdecens. tionem. Ei hancnon pecuniis redimere, neque per re-
Et neque ex officiali aul ex curiali venial fortuna, rumaliarumdaiioiiemsuscijiere.sed purampercipere,
nisi forsan ex novella oetate(secundum quod jam di- et sine mercede lanquama Deodatain. Tametsieniiu
spositumest) in monasterio consiitulus, fortuna li- alia omnia habeat utilia, quseprius anobisdicta sunt,
beretur, quarlam tamen prius substantiae reddens pecuniis auteui vel rebus etiam videatur episcopatum
curiae. Neque etiam ex idiota el his qui vocantur B I cmisse, sciat se ei ab ipso episcopatu casurum, et
Jaici existens, el ila raox ad episcopatum ascendens, hoc munus reiributurum ordinanli, ut et ille epi-
quasi imaginariam suscipiat ordinaiionem, ut qui scopatum amiltat, et a clero cadat, el ulrique causa
modo quidem idiota sit, niox.aulem clericus, deinde talem pracstet retributionem, ut et hic quidem non
parvo admodum tempore praeieritoepiscopus appa- adipiscatur quaesperabat, ille autem etiam quie ha-
reat. Et neqtte uxori alteri copulatus, sed aut in bebat amittat. Nihilominuseliam pecuniis ac rebus
•yiiginilatedegens a principio, atil uxorem habens ex datis occasioncordinationis sanctissiraaeassignandis
virginitate ad eum venientem, et non viduam, neque ecclesiae,sive episcopus sil accipiens, et propierea
sejunctam a viro, rieque concubinam, neque filios a sacerdotio cadal, sive eliam quilibet alius in clero
aut nepoleshabens, neque eognitos legi, neque Hli conslitulorum : nam el illi aequaleraimponimus poe-
odibiles. Alioquin qui praeter hoc aliquid agit, et nam, ut ordine quem inter sacerdotes habuerit ca-
ipse cadet sacerdolio, et qui eum ordinat, exlra dat, et reddat aurum, aut res quae ordinalionis oc-
episcopaluindeget, hanc legem offendens.Sed neque casione dataestint, injuriam passae (quanlum ad ip-
pecuniis ullisemeresacrdotiumei iiermittimus.Soliinn sum) ecclesiae.Si quis autem exlraneorum sit, et non
veroeum respicere DoniiniDei culturam yolnmus, et in clero constitutus, qui aurum aut rem aliquam pro-
non pluriniis humaniscogilalionihus distrahi. Sed ne-1C pler patrocinium ordinationis accepit, el maxime si
queineruditusexisienssacrorumdogmatumadepisco- administrationem aliquam gerat, habebil ipse non
patum accedal,nisipriusaulmonaslicam vitamproies- lanium a Deo poenam, etsuccedent ei de coelosup-
sus,aut in clero constitutus non minusmensibussex, plicia, verumeliam illud quod datum est, ablatum ab
uxori laracn non cohaerens, aut filios; aut nepotes eo, sanctissimaeecclesiaeomnibus reddatur modis in
babens. Hoc.enim omnimodoin Deoamabilibusepi- dnplum.Insuper etiam,siquamadminis(rationem ha
scopis rcquirimus, sicut eliam prius sacris duabus bet, ea cadat, et perpeiuo exsiliocondemnetur. Ulud
noslris co.nslitutionibushoc sancitum est, per quas quoqueseiat aperte qui pecuniis aut rebus aliiseir.erit
dudum cohaerenlesuxoribus non perscrutamur, om- praesulalum,quia si prius diaconus aut presbyter sit,
ne praeteritura relinquentes, de caeteroautem nulli deinde per suffragium ad sacerdotium veniat, tion
permittenles a positione legis uxorem habenti talem solum cadet episcopatu, sed nec prior ei relinquelur
imponi ordinationem. Quam legem etiam nunc reno- ordo presbyterii forsilan,aut diaconaius. Amittet
Vamus,ne forte si praeterhoc aliquidfiat et ipse cadat etenim etiam illud, et omni sacerdotali excludetur
sacerdotio, et ordinanlem siroiliter excludi procuret. ordine, utpole decentia jndigneconcupiscens.Opor-
Igilur ordinaudusepiscopus, aut ex monachis, aut ex let autera in ipso ordinalionis tempore eum qui hanc
clericissit. Etiam in hujusmodivita testimonii boni, D imponit, illiccorain omni fideli populo sanclissiinae
vita bonus, et honeslus, et gloria fruens bona, et hoc ecclesiae haec omnia praedicere, ut agnoscens eum
fundamentum pontificalusdeponensanimaesuae.SedI omnia quaeprius a nobis dicia sunt habere, ad sacram
etiaro sic eum constitulumet ad episcopalum prac- eum deducat ordinaliouem,ut etiam ille coram omni-
paratum competens est venerabiles et undique pro- bus haecaudiens, non solum habeat Dei limorem.
batas legere regulas ante ordinationem, quas rectai sed eliam coram omnihus denuntiationem et prq-
el inviolala nostra suscepit fides, et calholica Deii fessionem erubescal. Si quis antem lalis quidemesse
apostolicaquedisposuit et tradidit ecclesia. Et cumi putetur, et ad episcopatus ordinalionem transeat,
frequenli eas lectione percurrerit, qui ad ordinatio- contradicat autem aliquis, atque dicat conscium se
nem deducitur, lunc is qui ordinalionem imposilurus > esse alicujus quod illicite admiserit, iion prius me-
estinlerrogeleum, si sufficienssitcustodire et agere) realur episcopatus ordinalionem, quara examinatio
quoe^acraeregulae sancierunt, et siquidem ille de- querimoniarum ftat, et apparcat undique innoxius.
claraveril et dixerit praecepta sacrarum regularum ) Quod si eliam post bujusrnodiconlradictioiiemnori
non se valere servare, nullo modo ei ordinationemi passus is qui ordinationem facit legilimamexamina-
 o35 JUSTINIANINO.VELLJlSELECT^. NQVELLAVI. 934
tionem imponi catisae,currat ad ordinationem; sciat, A t rios, aut ceconomosmovere liceai, et petjtionibus ad
quod abeo fitjjronihilo esse. Sed et is qui contra le- imperium direclis impetrare desideraia. Propterea
gemfacil, cadel sacerdotio, et qui sine probatione im- sancimus, si quando propler ecclesiasticam occa-
ponit ordinationem,et ipse quidem simililer cadet sionem inciderit necessilas, hanc aut per eos qui res
sedesacerdotali,reusautem eritDeoqmomniumiirae- agunt sacrarum ecclesiarum, quos apocrisiarios
cipue quaeritsuorumsacerdolum puritatem. Si tamen vocant, aut per aliquos clericos huc destinatos, aut
is qui ordinitiiomconiradicit,aut examinatione facta ceconoinossuos notam imperio facere, aut noslris
probetur calumnialor, aut in ipso principio, neque administraioribus, ulimpelrent quod compelensest,
in examiiiatione persisiere confidal, segreget islurn neque boc Deoamabilibusepiscopiserroris et absen-
in perpetuuma sacra communioneis qui ordinatio- tiae, et sanclissimis ecclesiis laesionis occasioneni
nera facere vnll, ut nonipsafalsiiasimpunitasit.Sicul fieri, tam iu proyincia ecclesiasticisrebus per absen-
enim bonam gioriatri in co, qui ordinandus esl quae- liam eorum negleclis, qu^m eliam hic expensis mul-
rimus, ita etiam caluniniamin eo qui frustia accusa- tis ab ipsis factis, praeterea peregre habitaiione
vit, punimus. Si vero nemo aceusaveritomnitic, aut non babili coustituta, et undique cau.sanullurajuva-
in toto denuntians examinationem non faciat, aut men, magis autem lsesionem sanctissimis ccclesiis
facta examinationedetnonslrare (sicut praediximus)B I inlerenle. Nou autem aliter aliquein Deoamabiliuin
non valueril accusationemveram, tunc oporlet eum episcoporuinpraesumere, dirigere se ad lianc felicis-
qui per tol vias inculpabilisapparueril, accedere ad simam civitatem, priusquam siquidem e|)iscopussit,
futuram ordinationein. Qui enim ila ordinatur, ex lilteras acceperit proprii metropolitani ad imperium,
hoc multa et meliora cognoscitpraecepta,neque qui quaesecundum divinas regulas commendaticiacvo
laliter animo, verbo, corporis exercitationeet sapien- cantur, lestimoriiumperhibentesnecessitatis ej'usprae-
tia eruditus est, incurret in vitam animadversione sentiae.Si vero melropolitanussit, qui proficiscivult,
dignam. Et illud eliam delinimus,ut nemo Deoama- litteras sumat ejusdem dioeceseos patriarchae ejus
bilium episcoporum foris a sua ecclesia, plusquara praesenliamnecessariam esse dicentes, el sic opor-
per tolum annum, ahesse audeat, nisi hoc per impe- tere imperatorerajubere hunc praesentari,et non le-
rialem fial jussioneni; tunc enim solum erit inculpa- mere ac sineconscientianietropolitanorumaut pairiar-
bile. Et ut sacratissimi patriarcbae untuscujusque charura proficiscantur, propterea quod hoc divinis
diceceseoscompellant Deo araabiles episcopos suis interdiclum est regulis. Unde huc adyenientes non
inhserere sanctissiraisecclesiis, et non longo ilinere praesumant jier semetipsos se pi ius prontintiare ad
separari, neque in peregrinis demorari velle, neque imperium,sed primitus aut a.dDeoamabilem patriar-
sanctissimas ecclesias negligere, neque annum ex- C ( cham, proficiscanttir, aul ad uniuscujusque dioece-
cedere, quem et ipsum propter misericordiamcon- seos, ex qua sunt, apocrisiarios, et cum ipsis con-
stituimus. Si vero ultra annum erraverit, el dere- ferant causas, propter quas venerunt, et cuin eis.in-
liquerit, neque ad proprium episcopatum remeave- grediantur ad imperium, et deinceps imperiali per-
rit, neque imperialis aliqua eum (sicut prsediximus) fruantur aspeclu. Mox quam imperanli astiterint,
detineat jussiu, tunc siqujdem sit raelropolitanus, liceal quidem.petentibiisepiscopis aut per eos qui
contra ecclesiasticam dispositionem absentera re- vocantur referendarii sanctissimae majoris ecclesiae,
gionis illius patriarcha revocet quidera eurolegitirois aut per religiososapocrisiarios cujusque diceceseos
proclamationibus, servans ubique sacrarum regula- sanclissimorumpatriarcharum suggerere se imperio,
rum observationem.Si vero maneat per omnia in- et promereri responsum celeriier, ita ut si aut justa
obediens, expellatur a sacro episcoporumchoro, et abimperio pelieriut, haecaccipiani, aul si non jusla
alium introducat hujusmodiet reverentia, et ve- quaerunt, velocitcr revertanlur unde profecti sunt.
recundia, et honeslate dignum. Si vero non metro- Haecautem de Deoamabilibus episcopis secuudunv
politanus, sed aliorum episcoporum aliquis sil, qui divinasconstituentes regulas, et religiosos clericos
erraverit, haec omnia a metropolitano tiant. Nemo cum niulia fieri inquisiiionesecundum divinasregu-
enim eorum talem suscipiat praetexlum, si dixerinl D I las, et bonitestimonii viros ordinari sancimus, litle-
propterea se proprias derelinquere ecclesias, quod ras omnino scienies, et erudilos constitu(os (Htteras
litium causas, aut aliarum rerum propriarum, aul ad enim igorantes omnino nolumus, neque unum ordi-
sacras ecclesias respicientium circumiuslranl, et hic nem suscipere clericorum, videlicet presbyterorum
constiluli liaerent, aul in aliis oherrant locis. Hoc et diaconorum, tam sacras oraiiones dicenliumquam
enimnonhab.etdecenterarationem,utcum multitudine<- ecclesiarumet canonum legentiumlibros), et ordina-
famulicUquod necesse est episcopum habere profi- lionem sine querela, et iuculpabilem,et sine aliqua
ciscanlur, et peregresumptus faciant, cum neque ul- coniradiction.e, et sine datioue pecuniarum aut re-
lum sanclissimis ecclesiis lucrum inde et juvamen rum suscipienles. Nequeautem eos volumusoiiiiiino,
accedal, neque (secundura quod decel sacerdotem) qui officialesaut curiales constiiuti sunt, suscipere
propriumhabere possint habitura, et ut maximacquae- ordinationem,iiisi secundum leges, quas sttper his
dam sint lites forle sanctissimis ecclesiis, propler superius posuimus pridem, quas et hic nunc confir-
quas (ales pranextus afferunt, rectius eas per illos. mamus. Et episcopi auclorita(e ordinatossacra prae-
qui sub ipso sunt religiososclericos, aut apocrisia- cepta in conspeclu toiius populi suscipere propier
93S S^ECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 956
easdem causas, propler quas hoc ipsum agi etiam ,. Et si dicatur (ale aliquid de aliqua earum
quae in
supra in Deo amabilibus episcopis sancivimu=. Sed diaconissarumordinationem ingredi vult, quod ali-
ueque eum qui secundas habet atit hahuit nuptias cuf adhaeseritsub imagine quidem bonaeappellatio-
ordinari in diaconnm aut presbyierum, neque si nis, cum maligna vero suspicione, non oportet hu-
mulieri conjungalur sejunclaeet propriitm virum de- jusmodi mulierem perduci omnino ad ordinalionem
relinquenli, neque si concubinam babeat, sed saltem diaconiae.Nam et si ordinetur, et tale aliquid egerit,
ejusraodi uxorem quaecutn castitale et ex virginitate elcoboeseritalicuicumpraedictonomine,autschemaie,
sit. Nibil enim sic in sacris ordinationibus diligimns, cadat quidem ipsa adiaeonia , et tam ipsa quam ille
quamcum castitate viventes, atit cum uxoribus non subjecti erunt buic legi, et reliquis quaecorruplores
cohabitrnies, aut unius uxoris virum, quisive fuerit, puniunt. Oportet enim omnes quaeordinanlur vene-
sive adliuc sii, et ipse castitatem eligat, seeundum rabiles diacouissas tempore ordinationis eliam mo-
divinas regulas primum principium et manifestum neri, et coram reliquis quae dudum sunt venerabiles
fiindamcntum residuacvirlutis constitutam. Si auiem diaconissaesacrorum audire mandatorum praecepta,
ct aliquis presbyter, aut diaconus, aul snbdiaconus ut et ipsae Dei timorem habeant et adhaerentem sa-
postea ducat uxorein autconcubinam, autpalam, aut cris niandatis fiduciam, limeant autem et confundi,
occulle, sacro statim cadat ordinc, el deinceps idiota _T et sacro cadere ordine : scituris quod si praesum-
sit. Quod si ct lector secundam ducat uxorem certis pserint, aul erubescentes ordiiiationem, autderelin-
de causis et ex irrecusabili quadam necessilale, ne- quenles sacrum tninisleriuin, ad nuplias venire, aut
queomnino ad altiorem accedat gradum, neque per- aliam omnino vilam elegerint, ipsaequidem obliga-
fruaiur gradu majore in sacerdotio, sed maneat in (ae efficiuntur morti, et substantia earum applicabi-
eodem gradu perpeluo. S6d non et ad terlias veniat lur sanctissimis ecelesiis, aut moiiasleriis in qui-
nuptias, salis est enim si ad nuplias veniat. Si vero bus sunt. Qui vero eas aut in uxores accipere, aut
aliquid lale egeril, et ad secundas veniens nuptias, corrumpere praesumpserint, obnoxii quideni et ipsi
ad riiaj'oremgradum venire festinaveril, exindeidio- gladio erunl, subslantia auiem eorum applicabitur
la erit, et laicus, omnino sacro ministerio cadens. lisco. Si enim in anliquis legibus virginibus illis quae
Pudice enim nos per omnia decet vivere. Si eniro in eorum errorem vocabanlur morlis iricuiubebat
lales conslituli hi qui in clero adducunlur ordinenlur, periculum, corruptis quomodo non magis nos in bis
faciliscis ad episcopalum ascensus erit, et ex multis quae a Deo glorificantur idem definimus, pudicitiain,
bonis viris facilius invenientur qui digni aiiducanlur quaequara maxime mulieres exornat, conservari vo-
ad primum gradum sacerdotii. Quanta igitur super lentes, cum conveniat venerabilibus diaconissis, ut
venerabiles olericos a nobis dicia sunl, baec etiam ( ,et quod naturam decet cusiodiant, et quod debelur
super Deo amabilibus diaconissis intelligi volumus, sacerdotio conservent. Secundum hoc autemet semel
ut neque ipsaecitra observationemflani. Sed primum factos diaconos aut presbyteros nullo modo derelin-
quidem eis aetaiem, ncque novellam esse, neque cre- quere sacerdotium. Quod.non solum in presbylero et
scentem, ne hac ocea<ionedelinquendum prosiliant, diacono sancimus, sed etiam si subdiaconus, aut
sed super mediam conslitutas aetatem, et circa quin- forte lector liat aliquis, neque hunc relinquere prisli-
quaginta annos secundum divinas regulas agentes. num schema, et ad alleram niigrare vitam : quia si
tale aliquid cgerit, sccunduin quod a nobis jam san-
Sicque sacram promereri ordinationem aut virgines
citura est, aut in curiam cum subslantia, aut sub in-
constilutas, ant quae unius viri fuerant uxores. Non
enim permittimus ncque secundas contrabentibus opia degens ad officialem deponelur forlunain. Sed
niiptias, neque vitam non habentibus (ut diximus) neque effusas competit fieri de caetero reverendissi-
irrejirehensibilem, omnique stispicione liberam adi moruin clericorum ordinaiiones. Quod enim hactenus
sacrum venire mysterium, el adorandis ministrare gestum est, licet corrigi oporterel, attamen propter
baptismalibus, et aliis adesse seiretis quae in vene- tempus sinimus. De caelero autem non prop(er hoc
rabilibus minisleriis per eas rtte aguntur. Si vero, fieri, neque ad damuum sanctissimarum ecclesiarum
quaedam necessitas fiat, et minorem ab bac aelatei n venire sancimus. Quaccunqneigitur oportebat de lali
quam diximus ordinari diacouissam conligerit, liceati roodo in sauctissima majore ecclesia hujus nosiroe
eam in aliquo venerabilitim asceleriorum deslinari, regiae civilatis, et sub ea constitulis sanctissirais ec-
in quo babilare possit nequaquam admisla viris, ne- clesiis, et aliis, quaebic sunt, fieri, haec speciali lege
que suo habitans arbitrio, sed viiae separataeet mo- complexi sumus. ln omnibus autem quae foris sunt
destiae a convenienli mulliludinebonura (esliinonium i locis sancimus, si quis cum consliluit ab initio aedi-
habens. Volumus auiem et ipsas quae ad ordinaiio- ficare ecclesiam, definivit ordinandorum mensuram,
nem perducuntur diaconissas, sive ex viduitate, sive3 tanquam secundum eam expensas constituens, non
exvirginitate, non cum aliquo cohaerere, aut cogna- prius ordinari quemquam in eadem ecclesia, nisi ad
lorum , aut eorum quos appellant dileclos (lalibuss numerum a principio definilum ejus mensura re-
enira nominibus utentes, maligna suspicione suam3 digalur. Si vero hoc non fecerit, ipsa vero civilatis
replent vilam), sed aut solaehabitenl, aut cum paren- ecclesia ministrat emolumenia, et sibi et aliis eccle-
libus soiis, et filiis, aut vere fratribus, aut cum hiss siis, lunc non promplum sit augere illi clericos, ne-
ile quibus si quis suspicari aliquid praesumpserilma-i- que propter aliquas forte compassiones aut benefi-
lignum, ipseiusipiens simulet impius/orsan pulabitur. cia ex lioc eam sumptibus praegravare. Non sum
95? JUSTINIANINOVELL/E SELECTJl. NOVELLAVII. 938
enim haec pia, neque sacerdotibus digna, sed ex bis lA hoc adjecium est. Et tua quoque celsitudo haec
quaeDominus Deus dederit, quaepossibilia sunt, ad- sciens una cum semper suscepturis sedem tuam haec
ministrare, aul antiquam conservare consueiudinem servare festinet. Et si denuntiaiura aliquid fuerit, tale
nibil penilus ihnovantem. Unde compeiit Deo ama- delictum probibeat, etmaximequsecunque inordina-
biles patriarchas et metropolitanoshujus habere pro- lionibus curialium vel officialium interdicta sunt.
videntiam, et eos quidem qui hactenus sunt sinere Nuntiet autem etiam nobis, ut decens super eis
in schemale in quo sunt clericos. Metirivero unius- imponatur correctio, utatur quoque praeceptisad
cujusque ecclesiaefacultates, et ila ipsos quoque san- clarissimos provinciarum judices, ut et ipsi, quae
ctissimos palriarcbas sub se constilutas ecclesias or- liunt inspicientes non permittant aliquid extra boc,
dinare, et melropolitanos hoc ipsum a sanctissimis quod a nobis conslituium est, fieri : imminebit enim
patriarchis eonimonitosfacere, illos auletn alios om- eis et posna quinque libiaruin auri, siquidem et
nes sub se posilos episcoposad mensuram hanc dedu- ipsi praevaricari videntes non denunliaverint, aut
cere, et studere non ultra expensas facereclericorum sedi tuae, aut imperio, ut undique decens ornatus
ordinationes. Scimus enira quot sanctissimaeeccle ordinalionis gradui conservetur. Scripta cum adje-
siai propier hanc ordinationem et alias expensarum clione dominica.
effusionesinopes factaesunt. B
NOVELLAVII.
Et quia aliquas earum vix quidem, tamen liberavi-
mus, quaedaravero adhuc onerataejacent ex tali ele- De non alienandis aul permutandisrebus ecclesiasticis
vari angustia non valentes, ideoque hoc provideant immobilibus, aut in specialem hypolhecaindandis
crediloribus, sed ut sufficiant generaleshypolhecm.
sanciissimi patriarchae, et metropolitani, et reliqui
Deoamabiles episcopi, ut el nos quae ab eis aguntur Imperator Justinianus Augustus Epiphanio archi-
discenles, approbemus eos qui nostram legem in episcopo, et patriarchae Constaniinopolilano.
lilteris posilamapud semelipsos.ostenderuntoperibus Unaminlenlionemhanc semper proponimus, orane
adimpleri. Quaeigitura nobis sancita sunt, et sacrum quidquid prius imperfectum aut eonfusum videbatur,
ordinem statumquecustodiunt secundumsacrarum re- hoc el expurgare, el perfeclum ex imperfecto decla-
gularum observaiiouemettenorem, decaeteroconser- rare, quod eliam in omni legislatione faeientes, cre-
ventperpelueintegraetsanctissimi patriarchae unius- dimus oportere et in alienationibus, quae fiunt super
cujusquediosceseos,etDeoamabilesmetropoIitani, et sacris rebus una complecti Iege, quaepriores omnes
reliqui reverendissimi episcopi, atque clerici, ubique et renovet, et emendet, el quod deest adjiciat, et
Dei culluram et sacram disciplinam custodientes in- quod superfluum est, abscindat. A Leoue siquidem
violatam, pcenaj imminente ista praevaricanti, quo G bonae memorias, quj post Conslantinum piae memo-
penitus alienus sit a Deo, et imposilo sibi sacerdotii riaeChristiana fide inter caeteros imperatores princi-
ordine. Nam velut indignus hoc excludilur. Licentiam patum auxit, et conslituit sacrarum ectiesiarum
vero universisdamus,cujuscunquesunl officii, vel con- honoremet disciplinamscripla, lex est de^alienatio-
versationis, respicientibusaliquid horum prsevaricari, nibus ecclesiasiicis conclusain sola liujus feUcissimae
nuniiare nobis etad imperium, quod semper est, ut civitatis sanctissima majore ecclesia. Et laudaujus
nos, qui hoc secundum sacrarum regularum expla- plurima hujtis legis cum omni vehementia et Dei cul
rialionem aposlolicarr.quetraditionem conslituimus, tura posita. Sed eo quod non generaliter posita sit,
decentem eiiam indignationem praevaricatoribusin- in omnibus, indigere etiam eani quadam correclione
feramus, videlicet his etiam quae sancita sunl a no- credimus. Ab Anastasioquoque piaememoriaescripia
bis de haereditatibus Deo amabilium episcoporum quaedamde talibus lex est, neque similis priori, et
cuslodiendis. Sanctissimi sane patriarchae uniuscu- omnino minus habens, effusa namque et per loca
jusque dioeceseoshaecproponant in ecclesiis sub se foris posita, nihilominus mansit imperfecia, eo quod
constitutis, et manifesta faciant Deo amabilibus me- ad solum sacerdotium et dioecesinrespiciat, consti-
tropolilanis, quaea nobis conslituta sunt. Illi quoque tutam sub bealissimo patriarcha hujus regiaeet feli-
rursus eliam ipsi proponant in metropolitana san- j) cissimaecivilalis, alias aulem oinnes non perscrutala
ctissima ecclesia, el constitulis sub se episcopis bocc sedes, cum uiique dignam correclione esse eam ar-
manifesta facianl. Ulorum vero singuli in propria bitratur, propier quam oceasionemalia quidem cor-
ecclesiflhaec proponani, ut nullus in nostra republi- rigebat, alia vero incomposita relinquebat. Quam-
ca ignoret, quaea nobis ad honorem et magnificen- obremeam quoque vacarede eaeterosancimus, utpote
tiam magniDeietSalvatoris nostriJesu Christidispo- imperfectam, et loco circumclusam, et non genera-
sita sunt. Insuper sequens haectua sanelitas omnibus, leni inter leges exisientem, neque aliquid studiosum
qui sub ea sunt, sanctissimis metropolitanis haec introdueentem.
faciat manifesla universo tempore tenenda. Scriptum Haecergo nos omnia emendantes, unam existima-
exemplar Epiphanio sanctissimo archiepiscopo ma- mus legislationem omnibus sanctissimarumecclesia-
gnaehujus et almaeurbis. Scripium exemplar sanctis- rum, xenodocbiorum, nosoeomiorum, monasterio-
simo archiepiscopo Hisrosolymorum. Scriptum ex- rum, brephotrophiorum, gerontocomiorum, et lotius
emjilar Joanni viro gloriosissimo praefeclo sacrorura sacrati collegii rebus imponendam, et hanc legem
praeiorioriim secundoexconsule et patritio, cui eiiam Lconis niaeroemoriaeconsiitutioni adiiciendam esse:
PATROt. LXXII. 30
959 SJECtfLI SfexTI SUPPLEMENTUM- 940
prius quidem breviter legislationeraexponentes, sic- A A nit, et multara imponit, et usque ad res s.anctissimaa
que omuc quod reliquum est intexentes. maj'oris ecclesias stat solummodo , et quanquam
Vull autem illa neque Deo amabilem archiepisco- omnera perimit circumventionem, quam praediximus,
pum et patriarcham hujus felicissimae civitatis, seu non tarnen retinere calliditatem postea insurgeniium
sanclissima? majoris ecclesiae, neque ceconomuin valuil. Quidam enim dudum hoc quod vocatur colo-
vendere, atit donare, aut aliter alienare rem immo- narium jus (est aulem colonarium jus veluli si do-
bilem, domum forsan, aut agrum, aut colonum, aut mum valentem centtim solidos, et praestanlempen-
mancipia rusiica, aut civiles annonas (nam et hacc sionem solidos decem accipial quis ab ecclesia, et
inter immobilia numeranda sunt quae competunt det pro ea solidos centum, seu amplius, aut etiam mi-
Constantinopolitanae sanclissimae majori ecclesiae), nus, et quasi jam de proprio aggravet se dare sin-
sed.neque pro ulla compensatione, aut qualibet alia gulis annis quasi pensionis nomine solidos tres; iste
circumventione lale aliquid agi. Et interminaiur aulem appellatur parcecus. Scd ipsam domum sub
emptori quidem rei restiiulionem, ut reddat pro tam parva pensipne in perpetuum et ipse et haeredes
tempore ceconomorerum sanclissimaeecclesiaerera, ejus possidebant) adinvenienles neque noslris legibus,
quam ipse perceperit, cum omni medii temporis neque cujusquam omnium notum, circmnventionem
fructu, et aliis lucris, casu imminente pretiorum ei B I non parvam meditati sunt contra legem, perpetuas
qui talealiquidaccipereautcomparare proesumpseril, pene excogiianlesalienationes. Quod nos de caetero
cum etiam hoG quidem, quod conlra Ieges actum agi prohibemus, et pro eo ipso conscripsimus legem.
est, ita ponat, ac si neque a principio geslum sit. Dudum aulem et ad emphyieusin respexerun(, et
OEconoinumvero haec praevaricantem dare quidem imrainuerunt pluriinam quantitatem veri reditus il-
de suo sanclissimaeecclesiae jubet omne, quidquid lis qui emphyieusinaccipiunt, praestanleshi qui rebus
ex ea causa lucraius est, aut sanctissimaeecclesiae quidem sanctissitnaemaj'orisecdesiae praesidebanl.
damni intuiit. Super hoc autem eliara excludit ofiicio Ideoque nos in quadain constitutionum nostrarura
eeconomura, et dat aclionem sanctissimaeecclesiae, definimus quidem usque ad personas tres emphyteu-
noii solum contra Deo amabiles oeconomos, sed sin fieri, accipientis, et duorum aliorum sueceiso-
etiam contra successores eorum, sive ipsi iiaec rum : hoc etiam super rebus sanctissimaemajoris ec-
alieiiaverint, sive pro tempore Deoamabilem episco- clesiae Deri permittentes, non autem ultra sextain
pum, aut alium quempiam clericorum videnles alie- parlem propter forluitos casus emphyteusin acci-
nantem degeneri et illiberali laciturniiaie pnssi suni, pientes relevari sancienles. Quia vero didicimus sic
e1 multo potius, si cum viderent, consentienles lale effuse el impie ab aiiquibus fieri documenta, ut ne-
aliquid permiserunt, et non prahibucrunt. Ad haecau- C que sexta relinquatur sanciissimaeecclesiae pars, re-
tera etiam tabeliionem,quitalia confecilinstrumenta, Iiquis omnihus einphyteusin accipientibus douatis :
perpeluo tradit exsilio, nullam ei clemenliara neque porro autem Anasiasius pioe rnemoriae gesla monu-
per reversionem participans. Ipsos quoque inaximos raentorum constitueus fieri super alienationibus, sic
judices, qui ad haec acceduut, cl talibus ministrant ut etiam hujus rei lempus adjiceretur, el emphyteu-
causis, aut confici apud semetipsos monuraenta pro sin slatuens, sine gestis quidem usque ad solam yi-
confirmalione taliumdonalionum aut aliorum actuum tam accipientis empliyleusin, cum geslis autem in
patiunlur, cinguio, cl dignitale, et substautia inter- perpetuum eam extendens, neque perfectam fecit,
minalur excludere. Ha.e igitur increpanbveheraenier, neque ulilem legem, et undique imperfeclam, usque
permiltit rei ecclesiaslicaeusum,aut qui vocalurusus- ad solam dicecesin patriarchicoe sedis bujus felicissi-
frucius, sub certo quodam lempore, aut etiam maecivitalis (sicut praediximus) legislationem sta-
usque ad vitam percipienlis dare sanctissimam majo- tuens.
rem ecclesiam, sub hac tamen definitione, ut is qui Nos igitur (jam enim ad legem veniendum est)
hanc accepit munificentiam, cjusdem quanlitatis sancimus, neque sanctissimam hujus felicissimaeci-
rem recompenset sanclissimaemajori ecclesiae jure , vitatis majorem ecclesiam, neque sub ea constilutas
propriejatis, ex qua possit euradem reditum sanctis- I>
3 ecclesias, quarum ipsa erogationem suscepit (sicut
sima ecclesia habere, quantura ille ex usu accepit, eam Anastasius piae memoriaeinlerpretatus est), ne-
post percipienlisutique mortem, aut definitum tem- que alias omnes ecclesias in hac felicissimaexistentes
pus, usu videlicet el usufructu datas ecclesiaslicae civitate, aul circa ejus confinia, neque sub patriar-
rei ad sanclissimam majorera ecclesiam redeunte, et chica sede hujus felicissimae civitatis constitutas,
item usu donatae rei cum proprietate sanclissimaeec- quarum metropolitanos ipse ordinai, neque alium
clesiae vindicando; lalem namque contraclum sine ullum ubicunque, sive patriarcham, sive episcopum
periculo esse ponit Iex. Si vero minoris fuerit quam (dicimus aulem el eos qui i.nOriente, et qui in Illjii-
quod datur a sanclissima ecclesia illud quod conipen- co, insuper et in JEgypto, et Lycaonia, alque in
satur ei cujus mox quidem percipiel proprieiatem, Lycia, et eos qui in Alricana provincia, atque, ut
speratautem el usura accipere, infirmum contractum striclim dicamus, per omnes nostrae dilionis terras,
et pro noh facto ponil, datque licentiam vindicatio- necnon, qui in Occidenlesunt, Deo amabUes episco-
nis, ulpole circumvenlione conlra jus saticlissimae pos ab ipsa seniore Roma usque ad Oceanum consi-
ecclesiaelacta. Lex itaque lalia subbrevitate decer- stentium sanctissimarum ordiodoxarum ecclesiarum)
941 JUSTINIANINOVELL^ESELECT^. NOVELLAVII. 9W
neque aiiqiieriixenodochum,autptochofrophum, aut jA res a communibusac publicis,quandoqtiidemomnium
nosoCOmum,aut orpbanotrophum, aut brephotro- rerum sanctissimis ecclesiis abund;mtiaet status ex
phum, aut gerontocomura,aut monasteriorum (viro- iinperialibusmunificenliisperpetuopraebealur.Alterii-
rum vel muliefum) abbatem seu abbalissam, aut tris itaque compensanies, quae decent, non ab ali-
quemlibetQmnino pnesidentem venerabilibus colle- quibus jure culpabunttir.Aliam vero omnem, sive ad
giis, licenliam habcre alienare rem immobilem, aut ipsum imperium, sive ad aliam quamcunqne perso-
iu domibus,aut in agris, aut in horlis, aut omnino nam faetam, sive venditionemsive empbyteusinper-
inhujusmndi consistentem, neque ruslicum manci- peluam omnino perimimus. Sed neque donatior.em,
pium, neque civileniannonam, nec per specialis pig- sive permulationem, sive dationem cujusdam pigno-
hOrisoccasionem tradere crediloribus. ris in re immobilifactam occasione mutuorum fieri
Alienalionisautem nomen generalius ideo posui- sinimus. Et hoec valere volunius in omni ecclesta,
mus, Ut probibeamus et venditionem et donationem omnique ruonasierio, et nosocomio, el xenodocbio,
6t computationem, et in perpetuum extensam em- et brephotrophio et asceterio, e( geron(ocomio, et
phyteusin, quoenon procul ab alienatione consistit, omni absolute collegio, quod actio pia constituit,
sed omnes ubique sacerdotesab hujusmodi aliena- nullo penitus horum accipere aliquid ab eis valenie.
tione pfohiberaus, subdendos poenis,quibus Leonis 1B Unde ueque consiitutione Anastasiidivae memoriae
piae menioriaeusa esi constitutio : illam namque per ulterius opus erit, neque secundum illam facienda
omnia valere et ralam esse sanciraus. Praeterea au- decreta memorataeobservationis.Ipsa enim rei prin-
teni propbsuimus et protulimus, et conscripsimus cipia perimentes, et prohibenlesquod fit, nequaquam
hanc legera non paterna voce, sed hac corarauni et. perscruiaiione deinceps indigebimus.
Gfaeca,ut omnibussit riota propter facileminterpre- Emphyteusin autem, sive in sanctissima majore
tationem. ecclesia, sive in omnibus reliquis adorandisdomibus,
Quod itaque jam praeteriit, relinquimus. Nam do- fieri sinimus, et in persona accipientis, el in duobus
cumenta lara longo ab hinc tempore facta deuuo ejusdem personaehaeredibusdeinceps, filiis duniaxat
coinmovere, multaeerit lergiversationis.Quapropter, solis masculis aut feminis, aut nepotibusutriusque
quae usque huc hactenus exstant, proprium habeant sexus, aut uxore, aut viro, si hoc videlicetde uxore
vigorem, de caeteroautem omnem alienationem in- aut viro, expressim nomiiietur; alioquin non irans-
terdieimus,praedictaseis poehasimponentes. ire ad aliquem alterum haeredem,sed usque ad so-
Ut autem lex ad humanoe natufae varietaiem per- lam vitam percipientiumstandum, nisi filiosaut ne-
maneal, et ad id quod seraper venit accommodata, poles habuerint. Aliter aulem penilus emphyteusin
per omnia immola permaneat (quid enira esse po- iC agiecclesiasticaecujusdain, aut ptochicaerei immo-
test slabile inter homines et immobile, ut nullam bilis, aut mancipii ruslici, aul civilis annonae, nullo
patiatur iiiuiaiioiiem,cum oronis noster Stalus sub modo permittimus, neque quod fit, aliquod penitus
perpelno molii consistat ?) riecessariumexisliinavi- robur habere siniraus.
mus, quasdam exceptiones dare legi, cum mullis vi- Quia vero Leonis quidem pioe memoriae, eonsti-
giliis et subiilitale adinvenias,ut eas habensin auxi- tulio sub nulla penilus deminutioncdari rem eccle-
lio lex, nequaquam moveaiur. siasiicam sancivit, nos autem in alia constitutionea
Sinimus ergo imperio, si qiia communiscommodi- nobis scripta, scxtam solum excipisuper eraphyteusi
las est, et causa ad utilitatem reipublicoerespicieris, sancivimus, bujusmodi quemdam deminutionisrei
61taletn exigens possessionem alicujus imniobilis ordinem damus, ut quaeraturcum omni veritate et
rei, qualem proposuimus, hanc ei a sanclissimis,ec- suhiilitaie pensio enrum quae dantur, an tanta sit
clesiis, el reliquis venerabilibusdomibus et collegiis, quanla ab initio fuerit, quando ad sanctissimamvenit
perCipefelicere, undique sacris domibusindemriitaie ecclesiam,et detur emphyteusislalibus personis, qua-
Servaia, recompensanda re eis ab eo qui percepit, les dudum diximus. Tunc enim sextam parlera cum
ffiqua aut etiam majore, quam data est. Quid enim , scrupulositateiuipulandamconcedimus.Siverominui
causetur imperator, ne meliora del, cui plurima de- D contigerit per quamdam calamitalem pensionem, aut
flit habere Deus, et multofum dominura esse, et ut in lotum lunc constantem pensionem accipiat, qui
facile dare potest, etmaxime insanciissimisecclesiis, emphyteusin subire vult, aut peniius abstineat, cum
in quibus omnis donatafum eis rerum immensitas liceal elocare poiius quam (alesdeminutionesin em-
optima menSuraest ? Uudesi quid tale flat, et prag- phyteusi celebrare. Si vero alicujus ecclesiasticisub-
niatiea processerit forma, praecipiens imperio dare urbani praedii emphyteusis delur , qualia plurima,
aliquid lalium rerum, et recompensaverit mox rem maxime in hac novimus felicissimaconsistere civi-
riieliorem,et uberiorem, et utiliorem, sit ea perrau- tate, raulto quidem digna prelio, parvas vero red-
tatio firma, et hi qui praesidentdomibus, quarum est denlia pensiones, aut nihil pensionumomnino non
quojj alienatur, et qui talibus adrainislrant lilteris, ex reditibus meliri emphyteusin, sed aestimaresub-
sine querela undique sint, nullam raetuentes poena- urbanum subtiliter, et repulari ex pretio redacto
rura, quaea Leone piae memoriae intenninantur, et redilus possibiles in viginli ahnis compntari, et in
a nobis firmataesuut. Ulique cum nec multum diffe- redilibus secundumhoc comptitatisagt emphyleusiu,
xant ab aiterutfo sacerdoiiumel imperium, et sacrse! nou perpetuo, sed in eura qui percipil, et duas ex eo
943 S^ECULl SEXTI SUPPLEMENTUM. 94«
successiories,et viro et uxori (sicut praediximus)fa- A facium est tale, nullam necessilalem esse reveren-
ciendam. dissimis ceconomis, duobns haeredibus cessantibus,
Scire autem emphyleutas convenil, quia si in bien- caeteris tradere.
nio conlinuo non exsolverint emphyteuticura cano- Si quis autem voluerit acctpere secundum ralio-
nem (hoc enim lempus pro triennio aliorum homi- nem usus, aufqui vocatur ususfructus, rem cccle-
num sufficere ad casum ecclesiasticarum aut plochi- siasticam aut sanclissimae majoris ecclesiae,aul al-
carum emphyteuseon pro non solulo canone poni- terius cujuslibet, quae in orani nostra dilione stinl
mus), fient omnino extranei emphyteumatos, et vo- positae, aut jitochiorum, omnino percipiat hoc, et
leniibus proepositissanclarum domuum licebit jiraedia secundum preedictam observationem, et secundum
aut domusvindicare, nullam roeluentibus melioralio- formam constilutionis TLeonispiae memoriae, ut iste
num repetilionem. Sed siquidem deterius fecerit locujiles existens, et substanliae immobilis dominus
praeUium,aul suburbanum, aut domum, qui emphy- aliam mox rein secundum proprietatis jus compen-
leusin percepit, cogi eum de suo diligeniiam ac re- set sanctissimae ecclesiae, aut venerabilt domui, ex
stitutionem prisci status facere, obligatumque ad boc qua hoc percepit, lanlos et tales inferenles reditus,
esse et ipsura, et haeredes ejus, et successores, quantos aut quales habet id, quod dalur, ut ila posl
ejusque res, insuper et debitos oranes reditus sine B I ejus obitum ecclesiastica aut ptochica res revertatur
dUalione exigi. ad venerabilem domum cum usu, qui datus est, non
Quod aulem dictum esl a nobis, ut npllius immo- transcendente lempus vitae percipienlis, accipiat au-
bilis rei ecclesiasticaeaut ptochicaealienalio sit per- tem similiter et rei in compensationem datae usum,
missa, ad nullam nostrae reipublicae personam san- qualenus post percipicntis obilum aut tempus, in
cimus valere, non solum super conslantihus domibus, quo donatio usus convenit, non transcendens vide-
et suburbanis, et horlis, el agris, sed eliam super licet percipientis vitam, utriimque ex toto et secun-
ruinis (sive ex igne, sive ex terraemolu , sive ex qua- dum proprielalem et secundum usum apud sanclis-
libet causa ruina sit) et in his quae omninodestructa simam ecclesiam remansurum sit.
suflt, et in pavimento jacent, sive etiam in puris Quia vero Leonis piae memoriaeconsiitutio pcenas
rukiis nullum aedificiurahabenlibus, neque materiam pene solummodo in venditiones decrevit, nos autem
jacenlem. Non enim in illis alienationem fieri per- imerdiximus non venditiones solum, sed eliam dona-
mittimus, nisi in sola emphyleusi temporali, secun- liones, et permutationes, et perpetuas emphyteuses,
dum quod dudum a nobis dicluni est, el in tribus el pignorum dationes in rebus immobilibus, vide-
personis talibus, quales praediximus. musautem quosdam sic amatores periculi constitutos,
Et ut neque ulla circumscriplio in rem ecclesiasti- C I ul praesumaut ad ea quae interdicta sunt accedere,
cam in talibus fiat, duobus per lempora primatibus et circumvenlionem facere legibus ex voluntate et
mecbanicis, aut archilectis, sive in bac regia et praesumptionequam babent, et quae omnibus modis
raaxima civitale una cum Deo amabilibus ceconomis, inlerdicta sunt, el quae forsitan deducunt homines
et quinque reverendissimis presbyteris, et duobus ad morleni, qui id aguut, propterea necessarium
diaconis, praesente quoque Deo amabili episcopo, exisiimavimus in unoquoque contractu etiam cerlam
sive etiam in jirovincia duobtis insignibus mecha- slatuere pcenam. His scilicet pcenis, quaepositaesunt
nicis aul architectis, auletiam uno (si unum solumi adversus oeconomosex constitulione praedicla piae
civilas habeat) intervenientibus in illis locis, sacro- memoriae Leouis, similiter et nunc imminentibus
sanctis Evangeliispropositis, dcfiniaturabarchilectis,, oeconomo, aut xenodocho, aut nosocomo, aut bre-
quanlum competat pro hoc solvi sanclissimaeeccle- pholropho, aut abbati, aut abbatissae monasterii,
siaesecundummodum einphyteuseos, et sub bis era- aut asceterii secundum quod prius dispositum esl.
phyteutica conscriptio in eo celebretur secundum li- Si quis igitur emere praesunipserit rem ecclesiasti-
guram prius diclam : ille vero et aedificet, et utatur cam, aut piochicain, cadat quidem mox pretio, exi-
malcriebus (si snalerias habeat) et transmiltat em- gatur autem res quain accepit, cum omni medii tem-
phyleusin usque ad duas successiones (sicut dictum1" • poris incremento, el conlra sanclissimam ecclesiara
esl) el sic revcrtalur post trium personarum mortemt quidem, aut venerabilem doniuni nullam omnino ha-
ad sanctissiniam ecclesiam aut venerabilein do- beal actionem, contra venerabiles vero oeconomos,
mum, ex qua facla est emphyleusis, ci valeat etiami aut qui omnino vendiderunt, in propriis eorum sub-
talis conlraclus, ulpole proesenti non repugnans> stantiis ex conlractu habeanl actionein, ut etsi non
legi. propter Dei (imorera, tamen metu suae substantiae
Neque illud quod hactenus conira tales contractus3 segniores circa venditionem fianl. Si quis autem per
agebatur, valere jjermilteiidum est de adjectione, ull donationem accipere praesumpseril rem ecclesiasti-
si duorum hoeredum compleatur lerapiis, licentiai cara, aut ptochicam, et ipso, quod daluin est, om-
sit eis, qui post illura sunl, in emphyteusin dare id,, niuo cadat, el aliud lanliimdem ex sua suhstantia
de quo agitur, et seraper eos praeponialiis. Iloc enimi repenset sanclissimaeecclesiae,aut venerabili dofoui,
nihil aliud est quam per revolulionem et machina- ex qua hoc suscepit, ut quam nisus est ingerere
tiones perpeluas eis empbyteuses., magis autem pri- conlra eam iiovitatem, suam exerceus maligiiilatein,
vationes ecclesiasticarum agi reruut. Sed et si quidi eam ipsemel in propriis bonis senliai. Si aulem per-
 945 JUSTINIANINOVELL^ESELECT^E. NOVELLAVII. 946
mutalio in quibusdam personis fiat, praeter solum A torum venditione vasorum. Simili videlicet observa-
imperium, sicut praediximus,et qui permutalionen tione et super alienatione civilium pauum custo-
accepit, subjaceat pcenaeet daiam sibi rem amittat. dienda, sicut saepediximus, eo quod tales esse panes
et recurrat rursus haecad venerabilem domum, und< non solum in hac felicissima civiiate, sed etiam in
progressa est, et quod pro compensatione dedit magna Alexandria, et in Theopoli esse didicimus,
maneat apud venerabilem domum, et qui accesserii forsitan autem tale aliquid eliam in aliis provinciis
ad causam legi conlrariara, cadat utroque jusie, ei quibusdam est. Unde lametsi alibi quoque hujusraodi
secundum hoc pcenaesubdatur, secundum quam ei quaedamesl possessio, et in illa lex servetur, et suata
propriis cadal, et quod speravit, non acquirat, etiam observationem extendat.
hic actione ei servala in propria substantia eorum, Quia vero verisimile est quempiam eliam in eir-
<juiconlractura cum eo celebraverunt. cumvenlionem hujus legis lentare pragmaticas sa-
Si antem creditor in pignore corporali elegerit ac- cras formas accipere, tale aliquid eis agere permit-
cipere rem immobilemecclesiasticam, aul ptochicarii tentes, et hoc probibemus in omni persona majore,
in domibus ;forsan, aut suburbanis, aut agris, au( vel minore, sive in cingulo constituta, sive horum
hortis, aut civilibus panibus, aut rusticis mancipiis, qui circa nos sunt, sive aliorum quispiara inter po-
et dederit aurum, ab hoc cadat creditor, et quacmu- B pulos habitantium. Et sancimus, nulli penilus Iicen-
tuum acceperit sanctissima ecclesia aut venerabilis tiam esse lalem quempiara pragmaiicum proferre
domus, quod mutuatum est aurum, lucro habeat', lypum, neque ex hoc accipere aliquod de sanclissi-
etiam hic contra cekbranlem muluum ceconomum, mis ecclcsiis compendium, aut de monasteriis aut
aut xenodoclium, aut hrephotrophum, aut praesulem ptochiis, aut aliis venerabilibus collegiisimmobilium
monaslerii, aut ascelerii, aut aliorum venerabilium rerum. Sed et gloriosissimoquaestoripcenam immi-
colIegForumcreditori actione raanenle, his omnibus nere cenlum librarum auri, si quid tale dictaverit,
eliam in abbatissis muliebrium asceteriorum aut mo- sirau! et suscipientibus insinuationem lalis cujus-
nasleriorum valentibus.Si enim omnino sanctissimis piam sacrae formaegloriosissimisjudicibus, aut aliis
ecclesiis aut aliis venerabilibus domibus credito opus quibusdameamdem imminere poenam, et labelliones
sit, idque forie aut in necessariara quamdam el ine- succumbere Leonis piae memoriae constitutioni, sl
vitabilem occasionem, et praeter quam non poterit, confecerint tale aliquod instruinentum, et Deo ama-
quod imminet adirapleri, aut in aliam causam uti- biles episcopos, aut venerabiles ceconomossine pe-
lissimam sanctissimaeecclesiaeconsistentem, licebit riculo refutare hujusmodi sacras pragmalicas formas,
praepositisearum usque ad generalem hypothecam magis aulem cum periculo suscipere et agnoscere,
stare, el nullum speciale pignus crediloribus prae- ^ quia circa ipsum sacerdotium periculum sustinebunt,
bere. si negligentes has leges, quaeiia fiunt, pragraaticas
Si vero etiara perpetuam quispiam emphyteusin sequantur formas. Oportet enim ea quaecommuniter
accipere praesumpserit, quod non licet, aut lempora- et generaliter ad oranium utilitatem sanciuntur, po-
lem quidem, non tamen secundum hujus nostraeIe- lius valere, quam ea quaecirca aliquos studenlur agi
gis observalionem, eiiam sic cadat quidem de em- ad corruptionem communium legum. His solis vide-
pbyteusi, et quod datum est maneat apud venerabi- licet conduceudis et in emphyteusin dandis rebus,
lera domum. Debebitaulem continuo et post casum quascunque puiant tali aliquo egere. Si tamen vo-
emphyteumatos solvere, quantum soluturus erat, si luerint quaedam sub propria gubernatione habere
secundum legem emphyieusin subiisset, nibil apud Deo amabiles ceconomi, aut aliorum praesulescolle-
eum manente ex rebus pauperura quae Ifustra per giorum, nulli horum, qui in potentatu sunt, neque
emphyteusin datae sunt. secundum sacram pragmalicam formam, Hcentiam
floec igitur omnia custodiantur praedictissubjecta esse cogere eos, aut per conductionem, aut per em-
poenis, neque tabellionibus praesumenlibiis instru- pbyteusin haec(radere ei, qui hoc agit, et sacrilegii
menlis lalibus ministrare, sed usque metuentibus subjacere pcenoeet omnibus mulctis, quas liac noslra
exsilium, ex quo nunquam revertantur, nec si sacra ^ lege sac.ra continenlur et suppliciis. Quia vero cq-
b.ocprsebeatforma, neque judicibus vel diclare talia gnovimus aliquod pessimumdelictum factum ej apud
instrumenla praesumentibus, vel facta suscipere et Alexandrinos el ^Egyptios,jam autem el in aliis qui-
gestis monumenlorum ea firmare, ne etiam ipsi et busdam imperii locis quosdam praesumere vel ipsa
cinguli ac dignitatis et substanliae casum secundum venerabilia monasteria vendere, aul permutare, aut
Leonis conslitutionem sustineant. lisdem pcenis ser- donare, in quibus et altare collocatum est, et sa-
vandis etiam adversus eos qui ^sacrata vasa contra crum exhibitum minislerium, quale moris est in
nostram legem aut pignori dant, aut vendunt, aut sanctissimis ecclesiis celebrari, quippe sacris leclis
conflant propter alienationem. Nam et illos oequali, Scripluris, et sacrosancta et ineffabilicommunione
aut majore pcena dignos esse sancimus, quando (radita, et monachica illic facla habitatione, iia vt
etiam circa sacras res et Deodedicatas praesumpse- haec mutarentur ex sacra et Deo amabili figura ad
runt impie agere, nisi lamen aliquod tale fiat, quod privatam mansionem et stalum, hscc omnino de
diximus, eirca redemplionemcaptivorum, ubi animae caeteroHeri prohibemus, nulli hominum permittenles
nominumliberantur a morlibus et vinculis inaniraa- haecdelinquere, sed etiam factura infirmuraonmibus
647 S/ECULI SEXTI gUPPLEMENTUM. 948
declaramus modis, et preliorum casum imponimus A\. simpliciter omne civile, militare, et publicum auxi-
accipientibus, et vendilorem quoque damnificamus, lium hane nosiram legem tanquam ad communem
ct rei casu et prelii amissione, sanctissimaeecclesiae utili.ialem et pro totius lerroe pieiate positam ser-
ejus loci et venerabilibus monasleriis hoc tribuentes, vet, et praevaricalores subdat poenis quas primitus
qualenus ipsi provideant ul quod male alienatum est diximus. Si quid autem de conductionibus eccle-
rursus ad monachicam revocent figuram, neque hy- siastiearum rerum, aut in aUis capitulis sancivi-
polheca super his valenie, sed eliam ipsa infirmanda, mus, aut a prioribus nostris sancituni est, maneat
el rursus sacro monasterio assignanda. boc in proprja firmitate, neque ex praesenti sacra
Sicut aulem damnosas alienaiiones prohibemus, npsij*a conslitutione novandum; alia enim omnia
sic et damnosas possessiones ipterilicjmus. Multee manere in propriis lerminis sinimus, nisi tamen ali-
enim apud nos motae sunt quaestjones, ubiquidam quid de his habeat, quae hic constiiuimus, cum suf-
jiiinus idonea praedia donaye.runl san.ctissimiseccle- ficiat pro oranibus baec lex super id quod a Leone
siis, aut venerabililius domibus, aut etiam vendide- piae m.emoriaefactura est, omnem adversus ptochicas
runt tanquam idonea, cum utique -steriliaa principio res auferre alienationis occasionem. Tua igitur bea-
essent, et ex hoc venerabilibus domibus nocuerunt. titudo, et qui post illam in ponlific.alibus sedibus
Interdicimus igilur rectorib.usyenerabilium domorum Ig fuerint, quae a nobis disposita sunt, operi effectui-
tale aliquid agere, aut cene cognoscere, quia si non que tradere fesiinel. Dat. xviu Kal. Maii, Belisario
cum omni subtilitate fecerjut conlracjuis, sed fenea v. c. cos.
,quaed3tnpossessio aut damnosa detur ecclesiis, aut NOVELLAVIII.
jmouasteriis aut xenodochiis, aut nosocomiis, aut Ul prmsidesabsque utla dalione pecunim ad officia
aliis venerabilibus collegiis, contrac.tus quidem pro miltanlur.
non facto eril, et recipiet omnino, qui dat, quod Iraperator Justinianus Augustus Joanni prsefecto
per circunivenlionem et fallaciara dalum est. OEco- praetorii iterum exconsule et patricio.
jaomus aulem qui>tale aliquid egerit, aut abbas, aut Nobis equidem, dum sedulo consultamus, quibus
Xenodochus, aut nosocomus, a.ut ptoc.hotrophus, aut modis boni aliquid, et quod Deo placeat, subditis
orphauotrophus, aut gerontocomus, de suo ei qui per nos inferatur, usu venit planissime, ut diu simul
dedit salvabit ex hpc damnura. Si vero sic causa noctuque in curis et vigiliis versemar. Neque eam
fingeretur, ut etiam aliquod aurum pro hoc detur, animi vigilantiam supervacue aut praeler rem susci-
,et hoc lucrabiiur quitlem venerabilis domus, quae fe- pimus, sed sive interdiu quid geramus, sive nocti-
neum aliquod acceperit. Qui yero aurum dedit, ha- bus ex ocquoutamur cum die in tam numerosa eam
Jjebit contra eura qui coiiira.eium .celebravit ex hoc C( consilia impendimus, ut nobis pro omnibus curani
aclionem, sicut prajdiximu.s.Haec omnino a nobis gerenlibus, subditi nostri omni sollicitudine vacui in
super ecclesiasticarum aut ptochicarum rerum alie- luto et summa tranquillitate collocentur. Omni enim
uatione posiia sit lex, Leon.isquidem pi;e njemoriae cum pervesligatione et accurata inquisitione progre-
sequens constitutionem, et .nonaliud quid.emcurans, dimur, ea efficere cupientes, quoe utilitalem subditis
aliud autem incuratum relinquens, sed in om.nilerra noslris adferant, simulque omui eos ouere ac damno,
quam Romanorum continet lex, et.catholicae eccle- quod prajter descriplionem publicam et justain ac
siae sanctio, hoec extendatur, el determinet quae sua solitam collalionem alicunde inductum est, exsol-
suiit, etvaleat perpetuo, custodita a sanctissimis pa- vant. Inveniiuus namque plurHnum in rempublicam
triarcbis uniuscujusque diceceseos, et a Deo amabi- iniquitatis jrrepsisse, quae uon initio sed paucis ab-
libus metropolitanis, et ab aliis episcopis, et cleri- liinc annis intrusa, subditos nostros ad paupei-tatem
cis, et ceconomis, et abbatibus et xenodochis, et adigat, ut periculum sit, ne ad sumroam omniuin
rrosocomis, et brephotrophis, e,t gerontocomis, et rerum inopiam delabantur, et secundum descrijitio-
orphanotrophis, et omnibus sitniliter rectoribus ali- ,nem publicam, neconsueta qujdem et solita, vere-
quorum sanctorum collegiorum, omnjbus imponens que pia tributa publica sine gravi dispendio et ne-
propriura robur el licentiam proeb.ensvolenli denun-1D cessitate queant persolyere. Ac cuin el qui injperium
tiare,quae delinquuntur. Laudabilis eniin bjjjusmodi aliquod rejro annis par,um probe gesserunt semper
est, et calumniatoris effugiet nomen, qui causam aliquid cuperent rebus suis lucri per officioruni de-
contra leges faclam redarguit, auctor pietatis et Jationemaccedere, meritoque illos sequerentur etiam
utilitalis sacris domibus factus. Seryabunt autera gloriosissimi praeloriorum praefecti, qui unqua.mfieri
eara nihilorainus et nostrae reipublieaj judices ma- potuit ut collatores extraordinariis dispendiis simul
jores et rainores, civiles et niililares, et praecipue et solitis ac pientissimis publicis praestationibus per
per omnes diceceses constituti gloriosissirai proefecti id genus iniquilatis sufficerent? Subiit igitur ani-
sacrorum praetoriorum, et medias habentes admi- mum cogitalio, quo tandera facto, quidquid
uspiam
nisirationes, quas spectabiles vocant (dicimus au- in prpvinciis nostris noxium existitj possemus uno
tem Auguslalem et proconsulares, et spectabiletn generali actu ad meliora trad.ucere. Et
reipsa hoe
comiteiu Orientis) et alios, et qui post illos sunt eventurum depr.ehendimus, si demus operam ut
magistratus, hoc est provinciarum consulares sive genliuui praesides, qui civilia in provinciis officia
praesides constituti, atque defensores civitalum, et adrainistrant, puris utantur manibus, et omni jprseda
949 JUSTINIANI NOVELLJE S.ELECTJE. NOVELLAVIII. 950
abstineant, his sojis contenti, quaepraebentur ex pu- A est, nempe avaritiam omnium malorum malrem
blico. Quod quidem aliter non fiet, nisi quoque ipsi exislere, et maxime, cum in animis npn privatorum,
oflicia gratuita susceperint, neque praetextu (ut vo- sed magistra(uuni innascaiur. Quis enim absque
cant) suffragiorum, neque iis, qui magistratus ge- melu periculi noh furetur, quis non secure latroci-
runt, neque cuiquam alii quidquam dantes. Tametsi netur, conversis ad magistratum oculis vidensque
enim non exiguus imperio reditus ea re decedit, illum omnia auro habere venalia, confidens fore, ut
animadvertimus tamen collatoribus nostris, si indem- nihil tun turpe adraittat, quod non data pecunia
ises atque illaesi a judicibus conservenlur, ingens possit redimere? Inde homicidia, adulteria, latro-
incrementum accipientibus, tam imperium quam num aggressurae, vulnera, raptus virginura, nundina-
publicum aerarium recte se habiturum, semper usi- f um et publicorum conventuum confusio, cbnteinptus
iius suis paratos habens subditos locupleles, et unico legum et tnagislratuum, omnibus tanquam vile ali-
hoc ordine introducto, amplam et ineffabilem om- quod maticipium venum eas proponi existiraantibus.
nium rerum copiam exslituram. An vero omnibus Adeoque non sufficimus, ul vel cogitatione comple-
manifestum non est, quod qui aurum dat, quique ctamur, vel prosequamur dicerido, quam mulla ex
eo pacto officium redimil, non hoc tantum dat, provincialium magistraluuin furtis atrocia eveniant,
quod praeleytu (ut appellant) suffragiorum excogita- B uemine audente eos libere increpare, conlinuo illis
tum est, sed etiaro aliud extrinsecus multo amplius admiuisiraiionis emptionera praetendeHtibus.His om-
accumulat, ul prius ab iis graliam ineat, qui vel nibus apud nos ipsos in consultationem propositis,
conferre officium, vel ambire solent? Et sic uno assumptaque postmodum in consultationis societa-
absurdo principio admisso, muitas deinde manus tem pientissiraa a Deo nobis data conjuge, commu-
obeat necesse est, qui semel largiri coepit, el quid- nicato praeterea cum excellenlia tua negotio, quan-
quid id auri esi, non de suo forte praebeat, sed mu- quam ex suggestione consilii tui stisceplo, ad divi •
tuo sumplum, et ut muluum accipere possit, damno natn hanc legem pervenimus, per quam sancimus, ut
obnoxius secumque ratiocinetur, quod conveniens neque ulla proconsularis, neque (ut hactenus appel-
sit, tantum ex provincia recipere, quaniura vel ad larunt) vicaria, neque comes Orientis, neque quae-
dissolvendum oes alienum suum tam in sorte quam cunque alia administratio, sive consularis, sive eor-
usuris, quam eiiam datnno, quod ut mutuum acci- rectoria (quarum expresse mentionem divinaehuic
peret, sustinuit, satis sit, vei administrationis tem- nostrae legi subjecta tabula facit, quas etiam solas
pore t»m judici, quam circa ipsum versantibus, lar- sub hanc legem deducimus) suffragium, aut pro of-
giores sumptus atque anle fecerunt, suppeditet, vel flcio aliquid ulli raagisiratui, vel iis qui circa inagi-
post officiumdepositum, quo forte tempore cum po- G stratus sunt, aUive personae patrocinii nomine prae-
lestate non erit, in longiores sibi usus veluli redjtuin stent, sed cum gratis oflicia adipiscanlur, modica
reponat, ut quod a collatoribus noslj-is exigitur, in tantum quaedam nomine codicillorum et chartarum,
triplo aul potius (si vera decet projoqui) in decuplo quae super unoquoque dari solent, praebeant. Siqui-
superel id, quod ab ipsis dabalur, qua re et fiscus dem tabulam huic divinae Iegi noslrae subjeciraus,
detrimenlum sentiet. Nam quae in flscum inferri de- quoedeclaret quid unumquodque officium vel in sa-
feebant, si puris manibus ulerelur ille qui officium cro nostro laterculo, vel im judicio excellentiae tuae
obtinel, ea postquam qui oflicium gerit in usus stios codicillorum, sive instrumentorum, vel jussionum
convertit, penitus ad inopiam redacto collatore, hu- nomine praebere conveniat, ut id lamen ad modera-
jus deinde inopiam ab ipso inductam nobis reputat. tionem redactum, non magnum illi sensum et detri-
Ad haec quoecunque impie geruntur, ea merilo in mentum adferat.
bujusmodi futurorum occasionera referuntur. Siqui- Illud sane decernimus, ne Asianaeprovinciae vica-
dem provinciarum moderatores si lucro et praedae rius, qui et Phrygiae Pacatianae praeses est, ampliuS
iiitenti sint, multps reos sontes accepla pro delicto eo appelletur homine, sed de caetero nomen habeat
pecunia absolvunt, multos rursus insontes, ut son- Comitis Pacatianae Phrygiae, eademque ex fisco an-
tibus gratiam faciant, condemnant. Neque in pecu- D nonarum et capitum titulo ferat, quae pro utroque
niariis lantum hoc causis agunt, sed etiam in cri- officio usque adhuc percepit, nullo ex hoc deminuto.
minibus publieis, ubi de vifa periculum yersatur. Neque duabus cohortibus utatur, sed ex utraque tam
Hinc ex proviqciis fugoeexistunt, hinc ex omnibus praesidis,quam vicarii simul permista, una Comitiana
passim locis geinentes Ijiic confluunt sacerdotes, de- re et nomine constituatur publicorum tribulorum
curiones, cohortales, patres familiarum plebeii, ru- periculo ipsi simul etoranibus imminente, nimirum
stici, pptimo jure judicum.nostrorum rapinis et in- una cohorle constituta, et in nullo penitus divisa, sed
juriis succensenles. Neque ea sane sola fiunt, sed universis in uno veluti cotegio conjunctim militanti-
eliara in civitatibus sediliones et populares motus bus : ferens item ex publico annonas et capita pro-
pecuniae(ut plurjmum) causa et excitantur et repri- pter congeminatum periculnm, quae utraque antea
rounlur. In summa haecesl omnium malorum causa cohors ferebat. Non tamen ut ante quidem vicarius,
et pecunias ex officiisconquirere oinnium ffagitiorum nunc vero spectabilis Pacatianae Phrygise comes ,
priiicipium el finis. Et prolecto, quod sacra docent ullam oranino in coeteras Asiani tractus provincias
aloquia, admiratiope dignum simul et verissimum potestalem sibi et imperium usurpet, sed quemad-
95! S/ECULl SEXTI SUPPLEMENTUM. 9S2
roodum spectabilis PacatianaePhrygioecomilis appel- A ita sancimusut qui integrese in officiisgerunt, omni
lationem obtinet, ita eiiam sola (ut praediximus) honore, reverentia, auctoritale poliantur.
Pacaliana Phrygia contentus sit, Hoc ijisum vero el Ad eum itaque modum discretis a nobis magislra-
in allero vicariorum, qui ante per Ponlicum tractum libus, convenit ut hic facta de Deo mentione coram
erant constituli, definimus, ul non duo in posterum nobis, aut (si tantum nobis otii non suppelat) coram
existant, sed unus lantum qui quidem comes appel- celsitudine lua et iis qui unquam sedem tuara conde-
lelur Galatiaeprimoe, habeat autem (ut hodie quoque coraverint, coramque eo qui unquam sacrarum no-
solet) eliam in militespolestatem, et tilriusque offi- strarum largilionumgloriosissimuscomes futurus.est,
cii annonas ferat. Ut tamen extra Galatiam primam et gloriosissimo quaestore sacri nostri palatii, etgk>-
(nullamenim omhinoaliam ei perrailliraus)nihil obtj- riosissimo comite ubicunque constilularum sacrarum
neat imperii in ullam Ponticam provinciam, sed per nostrarum rerum privalarum , praesenie ilem pro
solam Galat.iamprimam consimiliter et cohorle per- tempore magniftcentissimo chartulario sacri nostri
mista, et pro uno (ut diximus) Comitiano collegio re cubiculi, qui nobis a codicillis est; is qui magislra-
et nomineintelleciaet numerata, nemine ex ipsis ul- tum suscepit, jusjurandum praestet, nemini se quid-
lam erga alios omnino differentiam oblinente, sed quam omnino vel muneris vel patrocinii loco dedisse,
una cohors sit iis qui uni proesidi unius provincioeB promisisseve, aul ex provincia mittere paclinn esse,
reclori subjecti sunt, tota siinul cohorte una cum suo sive gloriosissimipraefectisint, sive alii cum potestate
praeside circa tributa periclitanle. existenles, sive circa illos versari solili, sive quicun-
Nulli quoque judici penitus concedimus, neque ci- que, litulo inquam patrocinii, sed quemadraodum
vili, neque militari, mittere per civitates provinciae, gratuiium magislralum capit, percipit, praelerea ex
quibus praesidet, eos qui vocantur Ioci servalores : publico annonas (quas quidem et solas ipsum perci-
scientibus, quod si quid tale fecerint, ipsi cadent ad- pere sitiitnus), ita et puris ipsum manibus conserva-
ministralione, praesumentes alios in suum officiura bit, Deo simul et nobis eo nomine rationem reddilu-
elevare. rus. Sciat enim celsitudo lua, et qui eumdem lliro-
ldem hoc dicimus et in clarissimo comite Orientis num post te conscendent, quod sive ipsi, sive hi quo-
et clarissimo praeside (nam et illic ex utraque unam rum opera in commissa sibi parte reipublicaeutuntur,
administraiionem facimus) ut nomen quidem specla- sive coliors tua, aut ab iis qui ad praedicla officia
bilis comitis Orientis habeat, uni vero lanlum fe et proficiscuntur, aut quovis alio, quidquam praeter
nomiue Comilianaecohorti imperet, et priraam so- consuetudines ipsis a nobis definitas (quas etiam so-
lummodo Syriam et Cyrrhesticos regat, et utriusque las arbitrantes suffieere, dari decrevimus) accipere
pariter officiiannonis perfrualur. .(Equalem enim vi- C praesumpserint: pcena haudquaquam levis infligetur,
cariis ipsum quoque ponimus, ut et ipse una cum sed summi quidem magislratus, qui aliquid ab iis qui
cohorte illi obsecundante pro tributorum exactione ad praediclaofficia proficiscuntur, vet ipsi accipere
et civilis ac publicoedisciplinae conservatione peri~ ausi fuerint, vel cobortem suain consimile aliquid
clitetur. facere permiserint, vel ad se delatum non emenda-
Porro volumus ut omnes omnino provinciarum verint, non solum quod accepernnl, ejus quadruplum
nostrarum praesidibus subjieiantur. Plebeii quidem restituent, verura etiamgravem indignationem sus-
(prout jurisdiclionis proprium est) in omnibus causis, tinebunt, et ne de potentatu pericliientur, solliciti
et quacunque occasione, tam pecuniaria quam crimi- erunt. Si vero qui circa ipsos sunt, cohorsque ipsis
nali. Qui vero militia decorati, et propriis judicibus obtemperans ullra ea quaea nobis concessa sunt ac-
deputati sunt, nihilominus eliam isti per omnia illis cipere aliquid pertentaverint, tenebuntur, et ipsi qua-
tribulorum et criminum occasione subjicianlur. Sed drupli reslitutioneiis qui damno affeeti sunt, et ulira
delicta
neque eos qui ex quocunque binc judicio quascunque hoc quod pcenis subjicienlur, quae ipsorum
senienlias executuri commeant, patianlur provincia- promeruerint, spoliabuntur etiam bonis et cingulo.
rum praesidesconsuetudinum seu sportularum nomi- Proinde cum ita gralis officia suscipiant, ante om-
ne amplius aliquid, quam sacra nostra conslilulione D nia studio eos habere oportet, ut diligenter ad lribu-
el indevotos quidem ac intfactabiles,
promulgatum est, accipere scientes quod si hoc ne- ta aivigilent,
cum summa vehementia
glexerinl, omne damnum, quod exinde subditis no- et qui compulsioneindigent,
slris irrogatur, ipsi dependent. Damus autem eis li- exigant, in nullo cedenles. Neque eo nomine lucri
cenliam, non tanluni ut ad eos ista judices referant, aliquid capian(es, erga devo(os vero paterno se ge-
a quibus deslinati sunt, sed eliam ad nos, ut et nos rant affectu.
iis cognitis faclum ipsum competenti animadversione Deinde ut subdilos nostros ex omni parte illaesos
persequamur. Praelerea si quos dignilatis seu cinguli conservent, nihil quidquam ab ullo eorum accipien-
fastu (umidos compererint collatoribus nostris inju- tes, sed aequos se in dtsceptandis controversiis,
rios esse, dainus illis licentiam ut ot de maleficioco- oeq.uosinconservandadisciplina publica praebeanl, in
criminibusinsontes a calumniis
gnoseant, et iisqtti sontes deprehenduntup cingulum persequen.disquidem
adimant, nostrasque vices in provinciis obeant, id reddenles liberos, reis vero soniibusp.canaslegitimas
exer-
quod antiquis etiam legibttspromulgatumfuit. Quem- imponehtes,neque aliter inter subditos imperium
admodum enim omni eos iniusto arcemus lucro, cenles, quam pairessolent inler filios, ut diligant qui-
955 JUSTINIANINOVELL^ESELECTJE. NOVELLAVlfl. 954
dem eos, si crimine vacuisint, coerceant vero ac i\ videlicet Dei amantissimo episcopo, et causam sine
puniant, si criminibus videanlur csse obnoxii, justi- scriptis cognoscente, donec universum, quod rapuisse
liam denique illis exbibentes tam in causis publicis, videbilur, restituat. Adeoqueipsis etiarn provinciali-
quam privalis contraelibus. Neque ul ipsi (antum bus, si praesidum rapinam sentiaut, referendi ea ad
lioc agant, sed etiam ut assessorem et omnes circa nos Hcentiam, aut polius necessitatem permittimns,
ipsos versari solitos sibi similes assumant, ne quando ut nos edocti quod omnino jus auro venale habeat,
cum ipsi culpa careant, per alios delinquere, et fu- ullra. cceleslia supplicia, quibus ut jurisjurandi, sub
rar.i, el (quod mnllo foedius est) roaleficiorum sibi quo magistratum suscepit, violator est obnoxius,
socios asciscere videantur. Quapropter celsitudinis eliam praedictis illum pcenis subjiciamus.
tuae.iniererit, ut eos ad officiamittat, qui etgravitate Si auiem voluerit ex quacunque causa, non com-
morum caeleros proecellant, et periiiam habeant ra- pletis quinquaginta diebus, ex provincia fugere, lunc
tionum publicarum, quales esse solentdecuriones, et comprehensus, ubicunque degere videtur, revocabi-
alii, qui boniiatis de se experimenium dederunt, et tur quidem in provinciam, in qua adminisirabal;
gerendis magistralibus sunt idonei. Et quis eum non omne vero quod invenlus fuerit accepisse, rcstitttat
diligat, atque omnibus houeslis arlibus abundare inquadruplum.
non existimet, qni ad officiumproficiscalur non so- B '. lllo scilicet observando , in nullo alio subditis no-
lum nostro decrelo et judicio lui cutminis comproba- stris conira praesidesisla facere permissum esse quani
lus, quia frugi et bonus vir sit, verum etiam gratis ob rapinas. Non enim si in exigendis (ribuiis contra
ipsa adrainislratione suscepta, neque ulli omnino per indevotos, aut in persecutione criminum paulo vehe-
provinciam viliosoerei dedilus, vel quomodo pro of- mentiof visus est, aliquid adversus ipsum conari
ficio numeralam pecuniam corrodat, vel unde aurum subditos permittemus. Quin contra poiius omnium
in usus suos colligat, sed iu boc tantum sludia sua eos acerbissimis poenissubdemus, si illos qui puris
conferat, ut Deose et nobis commendaium reddat, usi sunt manibus, et iu exactionera iribtitorum omni
bonumque et memorabile nomen consequalur, ac fu- cura ac diligentia incubuerunt, deposito postmodum
turae a nobis amplae reraunerationis spem sibi com- magistratu injuriis afficere praesumpserint,ac nonlae-
paret ? lis acclainationibus post depulalum tentpus provin-
Caelerum si quis haec contra quid fecerit, sciat cias excedentes prosecuti fuefint. Oporlet enim cla-
quod etiam adminisirationis tempore, quo judex est, rissimos provinciarum nostrae ditionis praesides, qui
furli reus poslulabitur. Et quidem si ut vel magislra- post hanc legem futuri sunt, non solum animo re-
lum perciperel, vel ex magistratu reciperet (utrum- volvere, quanta illos maneat gloria, si lales se prae-
'
que enim aequehaeretin crimine) aurum dedisse vi- beant, sed.eliarn in quantas difficultales incidenl, si
debilur, non solum bonorum publicationem, et exsi- (quautum in ipsis est) hanc legem dissolvere, et pro
linra, et corpori adhibita lormenia ac supplicia susti- abrogata habere praesumpserinl. Absurdum namque
nebit, sed etiam eum qui ab ipso (ut proediximus) fuerit, si in levibus quidem furtis deprehensos ipsi
susceperit, ingentibus malis involvet. Puras enim a coerceant, lormentisque subjiciant, nec prius veniam
provinciarum moderatoribus manus requirimus, ut dent quam res ablatas resiituerint, ipsi vero maxi-
undique subditos illaesoset omnium rerum copia af- morum furtorum rei absque causoe diclione noxa
fluenles conservemus. Atquoebae quidem pamc tatn solvanlur, neque exempli eos pudeat, quod subditis
ex legibus quam a magislratibus inferentur illis qui in hoc exhibenf, cum inlerim si istis abstineanl, non
tale aliquid perpelraverini, eliam dum in praedictis lantum inler honestos, ingenue vivenles, et omni
siiniofficiis.Damusautem et inter provincialeslicen- laude cumulatos censeri, sed etiara bonum a nobis
tiam, si quid per provinciampraeses contra fas ege- lestimonium obtinere possint.
rit, aut etiam collatores ipsos damnis forte aut dis- Enimvero ut et nos illis honorem ac reverentiam
pendtis objecerit, ut Dei amanlissimus episcopus et tueamur, et illi nobis vicissim integritatem reddant
primores ejus loci, praesidis delicta enumerantes, „>et benevolentiam, neque spectabilibusducibus, neque
preces ad nos dirigant. Nos enim re comperta desti- cuiquam alii potestatem facimus, ullara sibi conira
nabimus in provinciam aliquem, qui isla exSminet, eos praerogativam usurpare, aut inferre injuriam,
ut ibi deliclorum pcenas sufferat, ubi et deliquit, et aut ullo se pacto civilibus immiscere negotiis. Nove-
nt alius ad hoc exeraplum respiciens, consirailia fa- rint enira universi subdiii, quod propler ipsorum
cere non proesuraat. cominoda, nempe ne quid darani ulla ex parle sen-
Secundum veleres conslitutiones necessilalem ha- tiant, ut sub tranquillo et felici omnium rerum statu
bente eo qui magislratu defungilur, ut cingulo depo- agant, neve sedes s.uas relinquere, et in poregrino
sito, per quinquaginta dies in provincia sub puhlico solo miserias perpeti coganiur, propterea pra&sen-
aspectu commorelur, et omniura adversus se inten- tem legem conscripsimus, Deosimul ipsam el instan-
talas acliunes excipiai. Quod si prius quam quinqua- libus venerandis magnis ejus et publici festi diebus
jinta dies compleat, diffugiens tanquam vile aliquod dedicantes, ut omnes intelligant, magis se patres in
tnancipium comprehendaiur, iribuimus collaloribus prsesidesquam fures et vilissimis mancipiis similes
licentiam ut et ibi eum locorum detineant, et quid- habitiiros. Ex quo autem, o collatores nostri, scitis
quid illi dederint, totura furti liluto exigani, praesente quantam pro vobis in animo curam reposuimus,
9,53 &rECULISEITI SUPPL.EUENTUM. 953
a?(j.uum.est,ul,etyps.cutn surama aniroi alacritate et A 1 eiipere, neque ob praadictamcausain ipsos praesides
,ab,squeurlp ,delrjmen,lopublipa trjb.utainferatis, non coercere poiuerint. Nos autem satis csse redittium
exspectata c.omp.ulsionepraesidum,, imo ila vos ala- imperio arbitramur, sj vel sola publica tributa colla-
eres, el devotos ultro praebeal.is,ut nobis ex ipsis lores inferant, neque opus esse, ut extra ordinem in
factis indicium fiat quod pro tarn anipla erga genus dies alia atque alia conquirantur, quae universam
liumanum benignitate vestram nobis deyotionem vilserationem subdilis concutiant.
repraesentelis,,etmerilo apud praesides.occ.asionede- Quod vero a nobis paulo anle dictum est, id ma-
yotionis sumraum favpremojj.lin.eatise.tprovidentiain. jore etiam, et exquisitiore legislalione rauuienduni
Ac cum omnino praesidij>,u.s tpbulorum periculum censuiinus, ut anirai noslri propositum on)nibus elu-
immineai, et in confes#oesl quod suo periculo ad cescal. Sancimus enim ut clarissirai subjectarum no-
olficia proficiscuiilyr, idque etiain yos cogposcilis, bis provinciarum proesides,absque ulla pecuniarura
convenit ut et yos ista scientes, indevoiioiieuiomni- datione creali,]et praestiti a se jurisjurandi memores,
bus modis evitetis, neque ita ratioiies ac eonsilia ve- hoc eliam jus a nobis obtineant, ne qua sit omnino
stta ad inobedientiam traducatis, ut ipsorum vebe- apud ipsos fori praescriptio, siye de vi aliquibus il-
nienlia opus sit, quam necesse est eos assuniere pro- lata, sive de criminibus, et inde naiis injuriis, sive
pter inevitabilem tributorum exaclionem. Siquidem B I de instantiis ac judiciis publicis, sive de publicorura
et vobis notum est, o subditi nostri, quod militares tribuiorum exactiouibus agiiur, sed ex aequoomnes
expensae,etpersecutioneshoslium, lum magna indi- horum jurisdictioni subjaceant, non exspectantibus
genl assiduitate, tum sine pecuniis omnino confici ipsis donec a magislralibus, quibus sunt suppositi,
nequeunt, cum neque ullamea res dijationem reci- jussa accipiant, aut donec ad illos referant, sed con-
piat, neque nos aequis oeulis llomanorum ditionem lenli sint bac noslra lege, per quam plenara eis pote-
deminulam aspicere suslineainus, sed potius universa slatem tradiraus, neinine oinnino licentiatn habente
jam Libya recuperala, et in servjlutem redactis Van- in praedictiscausis uti ullo privilegio, aui exindesibi
dalis, multo quolidie his majora nos a Deo perccplu- impune delinquendiauclorilatenisumere. Neque euim
ros et peracluros speremus, ad quae conveniens est praesides, si onini munere abstineant, quidquam ti-
tributa publica sine delrimento, et cum alacritate, et inori Dei, Iegis, et noslri proeponent, sed eo respi-
deputatis exjgi temporibus. Inde adeo si et vos pras- cienles, subditis conservabunt justiiiam, omnia se-
sidibus devqte ad solutjon.emoccurratjs, et illi liben- cuudutn leges nostras, et judicantes, et ageutes. In
ter expcdileque tributa ad nos perferri curaverint, talibus enim eliam milites qui in proyinciis resident,
tam praesidesob diligentiam laudabimus,quam etiam ipsis submittimus, non sane indigentibus ad boc spe-
vos ob prompjaii) voluntatem aniplexabimur,eriique jQ f ciali jussu, vel nostro vel nostrorum procerum, sed
bella quaedam,el undique consona iuter eos qui prae- tantura praesenti lege uientibus, et mililibus eani
sident, quibusque proesidetur, harmonia. Magnoigi- oslendentibus, ut poleslate officii ipsis ulentibus
tur Deo el Servatori nostro Jesu Cbrislo laudes pro auxilio sint: scientes quod si boc non egerint, non
hac lege simul omnes offcranl, quae ipsis proestabit soluin aunonarum et mililioe amissionem sustine-
ut in sua quisque patria secure habitenl, sua quisque bunt, sed etiam de corpore venient in periculum. Ut
bona possideant, et fructum praelerea ex prsesidum nullo praeterea nobis alio niagislralu opus sit, aut
justitia percipiaut. Et sane nos quoque hac dc causa etiani vel lairunculalores, vel quos vocant violentiis
ipsam posuimus, ut per hanc legis aequitatemeo fa- cohibendis (imo grassalionibus exercendis)praeposi-
cilius nos Deo conciliare, nostrumque illi imperiuin los, vel exarmatores erailiere, satis quidem hone-
commendatum reddere possemus, neve homines, slos proe se ferentes titulos, re autem ipsa perpe-
quos Deus nobis i)i hoc tradidit, ul seculi illius bo- trantes omniura flagitiosissima. Nam si provincia-
nitalem, per onmia raiionem illorum clemenler habe- rum praesidesuniuscujusque, vel maxiinorum magi-
romus, oppressos injuria despicere videremur. Unde slratuum locum iraplent, multorumquealiorumjudi-
(quantum ad nos) consecrata sit Deo propterea quod cum instar sunt provinciis, et quantum in ipsis est,
niliil eorum bonorum, quaepro tuitione subditorum D,secundiim
j leges nostras sententias ptolerunl, quis
nobis in mentem veniunt, omiltimus. Yolentes enim aut pj^escriptionefori, aut alio ejus generis uli apud
illiberalia illa, et servilia furta lollere, et coltatores ipsos audeal?
noslros lueri, ne quid asperum a provinciarumraode- Interdicinius autera et gloriosissimo per Orientem
raloribus palianlur, propterea gratis illis officia con- magistro inilitum, et omnibus omnino magislratibus
ferre studuimus, ne quam ad deliiiquendumdiripien- nosfris, ne vel latrunculatores, vel violentiis cohi-
dumque subdilos, quorurogratia nihil non Jaborissus- Jjendis prseposilos, vel exarmatores, vel ej'usmodi
linemus, occasionem habeant, dedignantes imitari alios in provincias emittant. Sciant enim, qui adhoc
eos qui ante nos imperiopraefuerunt,qui pro pecuniis institui post hanc nostram legem praasumpseriui,
conierentes officia, sibi ipsisjusle increpandi eos qui quoniam capti a nostris judicibus provinciaruni, et in
injuste se in officiisgerebant copiara ademerunt, di- vincularedigentur, et causa ad nos nuntiaiasummum
gni profecto quibus propier turpiter acceptam pro a nobis periculum suslinebunl; et qui hujusmodi eis
ofliciis pecuniani capita opvolverenturpallio, cum praecepta tradiderint, triginla librarum auri pcenara
neque suos ea re collatores ab improbis praesidibus sustinebunt, et majorem insuper, ac yehemenliorem
 957 JUSTINIANIEDICTUMAD UBIQUE CONSTITUTOSEPISCOPOS ET PATRIARriTAS. 958
noslram indignationem experientur. Oporlet igitur A j pensitationem , ingentibns praeterea injuriis propter
provinciarum praesideslanta a nobis poteslate digna- vendiliones prov.inciarumex prifisiduir)rapina sup-
•tos, ita se in agendis rebus gerere, ut (quoad ta- pri.mebantur, eas per subjectajn legem tollere pro-
men j'ustitia, et leges permiltunt) ab omnibus formi- peravimus, vos autem in utramque dormientes
dentur : scientes quod si male et praeter dignjtafem aurem, nihil nobis renuntietis. Sit quidem do-
a nobis commissaepjs potesiatis tradita administra- mino Deo consecrata, vos autem rationem ei red-
lione utantur, antedictis subjacebunt suppliciis : sus- detis de injuria aliis jllata, si per hanc occasionem,
jfinentesscilicet ea dnrn adhuc jn officio sunt, majo- quod de his non instruauiur, nocumenli aliquid ve-
ribns etiam tentandi periculis eo deposito.Denegamus stris istis hominibus irrogetur. Irao vos, qui in loco
enirn illis quas rexerunt provincias, prius excedendi praesentes estis, et tam pro vobis quam pro caeteris
licentiam, quam legitimura quinquaginta dieruni spa- decertatis, oportet certiores nos reddere, et de lisqui
tium compleatur, sive occasione revocatoriee, sive recte se in administratione gerunt, et qui hanc no-
"obtentu fugoe, sive aiia quacunque de caosa : siram legem transgrediunlur, ut ulroque cognito, in
'scientibus, quod sive (ut ante diximus) in iiac alma Iips quidem animadvertapius, illis vero aliquam re-
tirbe, sive aiibi locorum versentur, ad provinciara feraraus gratiam. Simul ac vero lex publice propo-
denuo reducii, quam rexerunt, pcenas excipient, B 1 sita, et omnibus manifesta facta est, lunc suscepta
fjuas praediximus.Jusjurandum vero dabunt, bic qui- inlra sacrosanctam recondatur ecclesiam una cum
dem secundum formain superius expressam. Si qui- sacris vasis, niniiruin cum et ipsa Deo dedicata, et
bus vero, qnod in provinciis existant, administraiio- ad salutem sub ipso constitulorura bominum scrtpla
nis codicillos milti placuerit, jusjurandum coram sit. Multo autem speciosius, et magis ex usu homi-
Dei amanlissimo episcopo melropolis ejusque civi- num, qui per ea Ioca sunl, facietis, si eam tabulis,
talis primoribus subibunt, et ita rertim administra- aut lapidibus insculptam, in porticibus sacrosanctae
tionem suscipient, celsitudine videlicet lua provi- *' ecclesiaepraescribatis,promptam omnibus legendi et
jdente, ut sive in arapla hac urbe raagistralum quis parandi ea quae sancita sunl, facultatem praebenles.
suscipiat, siye a celsitudine tua ejus codicilli ln pro- Cum vero de praesidum sinceritate lantam in anirao
.vinciammittantur : is, qui suscipit, caulionem fiseo sollicitudinem reposuimus, raanifestum est mullo
.de tributis sine querela e.xigendispraestet, prout ipse nos minus permissuros civitalum defensoribus, ut vel
prorsus slatjueris. Feralur autem nobis haec lex de aliquid aceipiant, vel dent. Dabunlenim pro praebi-
pmnibus qui jara inde expresse a nobis nominanda lis sibi in foro gloriosissimorumprafeclorum jussio-
«Ificia gratuila percipient. Praeterita enim jam ante nibus siquidem majores sint civitates, tantum solidos
(positissubjaceant legibus, nulla definitarum in hac C * quatuor; siminores, solidostres, etpraeterea nibil. A
nostra lege pcenarum imminenie iis qui usque adhuc nemine autem quidpiam, si Treditusillis ex publico
officia adminislranl, nisi forte el ipsi post hujus lcgis consiitutus erit, aut si nihil ex publico percipiant,
insinuationem rapuisse aliquid deprehendantur. Hacc ultra ea quae sacra nostra constitutione ipsos ferre
igitur omnia perdiscens celsitndo tua, ut apud oranes debere expressum est accipient. Alioqui si quid vel
£ub se constilutas gentes manifesta fiant, procuret ex ijisi, vel ipsorum (ut vocant) chartularii, ve! quis-
more destinaiis ad omnes provinciarurarectores prae- piam eorum qui circa ipsos sunt accepisse deprehen-
ceptis, ut nostrum circa s.ubditos studiura deque dentur in quadruplura ei quod acceperunt restituent,
creandis praesidibus sentenliara agnoscenles, ipsi, neque non ea sollicitudine depellentur; et praeterea
sciant quanla in illos beneficia conlulerimus, qui ut perpetuo exsilio multati, et corpore castigati, locum
meliore fortuna utantur, ne regio quidem famulicio dabunt melioribus viris, qui pro malis eam sollici-
.pepercerimus. Dal. xvu Kalend. April. Constanlinop. tudinem obeant.
Belisario v. c eos. Eritis autem vos quoque huj'us rei custodes, simul
inhibentes ea quae contra haec fiunt, simul ad nos
EDICTUM refereules, ul neque aliquid ejusmodi admissorura
. •D
J lateat, neque latendo relinquatur impunitum, sed un-
Ubiquetocorum conslilutisDei amanlissimisarchiepi- dique subditis nostris sequilas, et justitia reflorescal.
scopis,religiosissimisquepatriarchis conscriptum.
Sed et qui etiamnum in officiis sunt, si post hujus
Curam gerentes traditaenobis a Deo reipublicse, Jegis insinuationem non omnirapina abstinuerint,
simulque ul subdili nostri ex omni parte cum justi- sciant etiam ipsi se constitutis in hac lege poenissub-
tia viiam degant, studentes, subjectam legero descri- jiciendos. Scriptum est edicli exeuiplum Conslanti-
psimus. Quani quidem et sanctilali tuae, et per eajn nopolitanis in hsecverba : Quanlam in animo sollici-
omnibus, qui in provinciatua sujit, manifesiamfacere ludinem de universissmbdilisreposuimus, satis indi-
pulclirum duximus. Tuaeigilur religionis, et reliquo- cal Iex nuper a nobis posila, quam ad gloriosissimos
rum episcoporum fuerit ista observare, et si quid noslros praefectosconscripsimus. Sed conveniens est
praesidestransgredianiur, ad nos referre, ne quid ut et vos providentiam nostram, quaro circa omnes
eorum quaereligiose simul e.ljuste a nobis sancila homines gerimus, cognitam et perspectam habeatis.
sunl, despiciatur. Nara si nos quidem subditos no- Eaque de re legem ipsam in forma edictorum pro-
Stros miserali, quod ultra publicorum tribiUonim posuimus, ut vos DominoDeoet Servatori nostro Je-
959 SJECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 960
su Christo justas laudes referatis, sed et nostro im- *^ charlulariis sacri cubiculi, solidos IX; primicerio
perio, quod ob vestra commoda nihil non laboris clarissimorum tribunorum notariorum, solid. xxiv;
sustineamus. ejus adjulori, solid; m; cohorti gloriosissimorum
praefeclorumpro jussione, soiid. XL.A praesideOs-
Notilia, sive index ejus quantilatis, qum pro singulis droense sic : spectabilibus tribus charlulariis sacri
infra designatisofficiisconsueludinumnomineab iis cubiculi, sol. ix[; primicerio clarissimorum tribuno-
qui ea adminislrant prmstari debel, nemine ullra rum
prmscriptaaudente quidquamamplius, veldare , vet notariorum, sol. xxiv; ej'usadjutori, sol. iu; co-
accipere, horti gloriosissimorum praefectorum pro jussione,
sof. XL.
Aspectabili comite Orientis sic : in sacro nostro
cubiculo, solidos LXIII,priraicerio clarissimorum tri- A proesideCiliciseprimaesic : spectabilibus tribus
bunorumnolariorum cum quatuor scriniis sacri Ia- chartulariis sacri cubiculi, solid. ix ; primicerio cla-
lerculi, solidos L; ej'us adjutori, solidos 111;cohorli rissimorum tribunorum notariorum, sol. xxiv ; ejus
gloriosissimorum praefeclorum pro jussione, soli- adjutori, solid. III; cohorli gloriosissimorumpraefe-
dos LXXX. clorum pro jussione, solid. XL.
A proconsule Asiaesic : in sacro noslro cubiculo, !B A praesideCypri sic : spectabilibus tribus charlu-
solidos LXIII ; primicerio clarissimorum tribunorum lariis sacri cubiculi, sol. IX: primicerio clarissimo-
notariorum cum quatuor scriniis sacri lalerculi, so- rurn tribunorum notariorum, sol. xxiv. ejus adju-
lidos L; ejus adjutori, solid. III ; cohorti gloriosisst- lori, sol. ui; cohorli gloriosissimorum praefectorum
morum praefectorumpro jussione, sol. LXXX. A spe- pro jussione, sol. XL.A praeside Pampbyliae sic:
cliibili comite PhrygiaePacatianaesic : spectabilibus spectabilibusiribuschartulariis sacricubiculi, sol. ix;
tribus charlulariis sacri nostri cubiculi, solid. ix; *1 primicerio clarissimorum tribunorum notariorum,
primiccrio clarissimorum tribunorum nolariorura , sol. xxiv; ejus adjutori, sol. 111;cohorti gloriosissi-
sol. xxiv; cjus adjulori, sol. m; cohorli gloriosissi- morum prsefectorumpro jussione, solid. XL.A prae-
roorunipraefeclorum pro jussione sol. L. A specia- side Bilhyniaesic : speclabilibus tribus charlulariis sa-
bili comile Galaliaeprimae sic : spectahilibus iribus cri cubiculi, solid. ix; primicerio clarissimorum tri-
chartulariis sacri nostri cubiculi, sol. ix. Primicerio bunorum notariorum, sol. xxiv ; ejus adjutori, sol.ui;
clarissimorum iribunorum notariorum, sol. xxiv; cohorti gloriosissimorumpraefectorum projussione,
ejus adjulori sol. ni. Cohorti gloriosissimorum prae- sol. XL.A praesideHellesponti sic : spectabilibus tri-
fectorum,projussione,sol.L.AvicarioLongimurisie: bus chartulariis sacri cubiculi, solid. ix ; primicerio
speclabilibus tribus chartulariis sacri nostri cubiculi, iG clarissimorum tribunorum noiariorum, sol. xxiv;
sol. ix; primicerio clarissimorumtribunorum notario- ejus adjutori, sol. III; cohorti gloriosissimorumprae-
rum,sol.xxiv;ejus adjulori.sol. in; cohonigloriosis- fectorum pro jussione, solicl. XL.A praeside Lydioe
simorumpraefeclorumprojussione,sol. XL.Etquaccun- sic : spectabilibus tribus*charlulariis sacri cubiculi,
queconsularesadminislrationessunt. A praesidePalae- sol. ix; primicerio clarissiraorum tribunorum nota-
stinaeprimoesic: spectabilibustribus chartulariis sacri riorum, sol. xxiv; ejus adjuiori.tsol. m; cohorti glo-
cubiculi, solid. ix ; primicerio clarissimorumtribuno- riosissimorum praefectorumpro jussionc, sol. XL.A
rum nolariorum, sol. xxiv; ejus adjulori, sol. ni; praeside Phrygiee salularis sic : spectabilibus tribus
cohorti gloriosissimorum prsefectorumpro jussioije, chartulariis sacri cubiculi, sol. ix; primicerio claris-
sol. XL.A proesidePalaestinoesecundaesic: spectabili- simorum (ribunoritm notariorum, sol. xxiv; ejus ad-
bus tribus chartulariis sacri cubiculi, sol. ix; primice- jutori, sol. III ; cohorti gloriosissimorumpraefectorum
rio clarissimorumtribunorum nolariorum, sol. xxiv; pro jussione, sol. XL.A praesidePisidiaesie :specta-
ejus adjutori, sol. m; cohorligloriosissimorum proe- bilibus tribus charlulariis saericubiculi, sol. ix; primi-
feclorum pro jussione, solid. XL. A proesidePhce- cerio clarissimorumtribunorum notariorumsol. xxiv;
nicioe.maritimaesic : spectabilibus tribus chartulariis ejus adjutori, solid. 111,coborti gloriosissiniorum
sacri cubiculi, sol. ix; primicerio clarissimorura tri- D praefectorumpro jussione, sol. XL.Apraeside Lycao-
bunorum nolariorum, sol. *xiv; ejus adjutori, sol. m; niae sic : spectabilibus tribus chartulariis sacri cubi-
cohorti gloriosissimorum praefectorumpro jussione, culi, sol. ix; primicerioclarissimorumlribunorumno-
sol. XL; A proesideSyrioeprimae sic: spectabilibus tariorum, sol. xxiv; ejus adjutori, solid. m; cohorti
tribus charlulariis sacri cubiculi, sol. ix; primicerio gioriosissimorum proefectorumpro jussione, sol. XL.
clarissimorum tribunorum notarioruin, sol. xxiv; A praesideNovaeJuslinianaesic: spectabilibus tribus
ejus adjutori, sol. m; cohorli gloriosissiraorumprae- cbarlulariis sacri cubiculi, sol. IX; primicerio cla-
feclorum pro jussione, sol. XL. A praeside Syrise rissimorum iribunorum nolariorum, sol. xxiv; ejus
secundaesic: spectabilibus tribus cbartulariis sacri adjulori, sol. m; cohorti gloriosissimoritm proefe-
cubiculi, sol. ix ; primicerio clarissimorum tribuno- ctorum pro jussione, sol. XL. A proeside Armenise
rum nolariorum, solidos xxiv ; ejus adjutori, soli- secundae sic : speclabilibus tribus chartulariis sacri
dos III; cohorli gloriosissimorum praefectorum pro cubiculi, sol. ix ; primicerio clarissimorum tribuno-
jussione olid. XL. rum nolariorum, sol. xxiv; ejus adjutori, sol. in;co-
A praesideTlieodoriadis sic : speclabilibus tribus horti gloriosissimoruro praelectorum pro jussione,
901 JUSTINIANIEDICTUMAD UBIQUECONSTITUTOSEPISCOPOS ET PATRIARCHAS. 962
sol. XL.A praesideArmeniaemagnsesic : speclabili- .\. morum praefectorumpro jussione, sol. xxxvi. A prae"
bus tribus chartulariis sacri cubiculi, sol. IX; primi- side jEgypti primse sic : spectabilibus (ribus char-
cerioclarissimorumtribunorumnotariorum,sol.xxiv; tulariis sacri cubiculi sol. ix; primicerio clarissirao-
ejus adjutori, sol. ui; cohorti gloriosissimorumprae- rum tribunorum notariorum sol. xv; ejus adjulori
feelorum pro jussione, sol. XL.A prsesideCappado- sol. III; cohorti gloriosissimorum proefectorumpro
ciae primoesic : spectabilibus tribus charlulariis sa- jussione sol. xxxvi. A preeside^Egypti secundoesic :
cri cubiculi, sol. ix; primicerio clarissimorum iribu- spectabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi, so-
norum nolariorum, sol. xxiv; ejus adjutori, sol. m; lidos ix; primicerio clarissimorum tribunorum nota-
cohorti gloriosissimorumpraefectorumpro jussione, riorum, sol. xv; ejus adjutori, sol. m; cohorti glo-
solidos XL. riosissimorum prsefectorumpro jussione, sol. xxxvi.
A praesideCappadocioesecundoesic : spectabilibus A praeside Augustanicae secundaesic : speetabilibus
tribus cbartulariis sacri cubiculi, sol. ix; primicerio tribus charlulariis sacri cubiculi, sol. ix; primicerio
clarissimorumtribunorum notariorum, solid. xxiv; clarissimorum tribunorum notariorum, sol. xv; ej'us
sol. m, cohorti gloriosissimoruni prsefe-
ejus adjutori, sol. m; cohorti gloriosissimorumprae- adjutori,
fectorum pro jussione, sol. XL. ctorum prc jussione, sol. xxxvi. A praesidePalaesiinae
B terliaesic: spectabilibus tribus chartulariis sacri cu-
A praeside Hellenoponti sic : speclabilibus tri- biculi, sol. ix;
primicerio clarissimorum tribuuorum
bus chartulariis sacri cubiculi, solidos ix; pri- notariorum, sol. xv; ejus adjulori, sol. 111;cohorti
micerio clarissiraorum tribunorum nolariorura , gloriosissimorum prsefectorum pro jussione , soli-
solid. xxiv; ejus adjutori, solid. m ; cohorli dos xxxvi. A prseside Arabiaesic : spectabilibus tri-
gloriosissimorum prsefeclorum pro jussione , so- bus charlulariis sacri cubiculi, sol. ix ; primicerio
Jidos XL. A praeside Europae sic : spectabili- clarissimorum tribunorum
notariorum, sol..xv; ejus
bus tribus charlulaiuis sacri cubiculi, solid. IX;
adjutori, sol. 111;cohorti gloriosissirnorumprtefeclo-
primicerio clarissimorum tribunorum notariorum , rum pro jussione, sol. xxxvi. A praesideEuphratensis
solid. xxiv; ejus adjutori, sol. m; cohorli gle- sie :
spectabilibus tribus charlulariis sacri cubiculi,
riosissimorum praefectorum pro jussione , solid. sol. ix;
primicerio clarissimorum tribunorum nota-
xi,. A praeside Thraciae sic : spectabilibus tri-
riorum, sol. xv; ejus adjutori, sol. 111;cohorli glo-
bus chartulariis sacri cubiculi, solid. ix; primi- riosissiiuorum
prsefcctorumpro jussione, sol. xxxvi.
cerio clarissimorum tribunorum notariorum, sol. A praeside Mesopotaniise sic : spectabilibus tribus
xxiv; ejus adjutori, sol. in; cohorti gloriosissimorum charlulariis sacri cubiculi, sol. IX; primicerio ciaris-
praefectorum pro jussione, sol. XL. A proeside(J siraorura tribunoruin notariorum, sol. xv; ejus adju-
Rhodopeae sic : spectabilibus tribus cbartulariis sol. m;cohor(i gloriosissimorumprsefeclorum
sacri cubieuli, sol. ix; primicerio clarissimorum tori,
tribunorutn notariorum sol. xxiv ; ejus adjutori, pro jussione, sol. xxxvi. A praesideCiliciaesecundse
sic: spectabilibus tribus chartulariis sacri cubicuii,
III
sol. ; cohorti gloriosissimorum prsefectorum pro sol. ix;
sol. XL.A JEmimontissic : primicerio clarissimorum tribunorum no(a-
jussione, proeside specta- sol. xv; ejus adjutori, sol. iu; cohorti glo-
bilihus tribus cbartulariis sacri cubiculi, sol. ix;pri- riorum,
riosissimorura prsefectorumpro jussione, solid. xxxvi.
niicerioclarissimorum tribunorum nolariorum , sol.
A praeside Armeniae primaesic : spectabilibus tribus
xxiv;ejus adjulori,sol. m; cohorli gloriosissimorum chartulariis sacri
sol. XL.A Cariae cubiculi, soL IX; primicerio claris-
proefectorumpro jussione, praeside simorutn tribunorum notariorum, sol. xv; ejus ad-
sic : spectabilibus tribus charlulariis sacri cubi-
sol. clarissimorum tribuno- jutori, sol. III; cohorti gloriosissimorumprsefectorum
culi, ix; primicerio sol. xxxvi. A praeside Galatiaesecundae
rum notariorum , sol. xxiv; ejus adjutori, sol. m; pro jussione,
sic : spectabilibus tribus chariulariis sacri cubi-
cohorii gloriosissimorum praefectorum pro jussione,
sol. XL. culi,? sol. IX ; primicerio clarissimorum tribunorum
notariorum, sol. xv; ejus adjutori, sol. ni; co-
A praeside Lyciae sic : speclabilibus tribus char- D horli gloriosissimorum praefectorum pro jussione,
lulariis sacri cubiculi, sol. ix; primicerio clarissi- sol. xxxvi.
moruni tribunorum nolariorum, sol. xxiv; ejus iid-
jutori, soL tii; cohorti gloriosissimorumprsefectorum A praeside Honoriadis sic : speclabilibus tribus
pro jussione, sol. XL.A praesideAugustanicaeprimae chartulariis sacri cubiculi, sol. ix, primicerio claris-
sic: spectabilibus tribus chartulariis sacri cubiculi, simorum tribunorum nolariorum, sol. xv; ejus ad-
sol. ix; primicerio clariosissimorum tribunorum no- julori, sol. ))i; coborti gloriosissimortimpraefectorum
tariorum, sol. xxiv; ejus adjulori, sol. m; cohorti pfo jussione, sol. xxxvi. A prsesideInsularum stc :
sol. ix,
gloriosissimorumprsefectorumpro jussione, sol. XL. spectabilibus tribus cliartulariis sacri cubiculi,
Et qusecunque praesidales, aut correclorise admini- primicerio clarissimorum tribunorum notariorum,
strationes sunt. A praeside.Libysesuperioris sic: spe- sol. xv; ejus adjutori, sol. 111;cohorti gloriosis-
clabilibus tribus char.lulariissacri cubiculi, sol. ix; simorum prsefectorum pro jussione, solid. xxxvi.
: tribus
primicerio clarissimorum trihunorum nolariorum, A prsesideMysiaesecundaesic speclabilibus
sol. xv; ejus adjulori, sol. m; cohorti gloriosissi- cliartulariis sacri cubiculi, sol. ix; primicerio daris-
965 SJECULISEXTI SUPPLEMENTUM.. 96*
Simorumtribunorumnolariorum, sol. xv; ejus adju- A blicum solalium, quanlum inculpabilisantiquitas de-
4. <
ab invitis
tori, sol. ni; coliorti gloriosissimorumpraefeclorum finivit, ul a spontaneis ipsis magis quam
;accipiant, et hoc parum, et quantum eis ad medio-
pro jussione, solid. xxxvi.
crem sufficit vitsegubernationem.Sciant enim quia
A praesideScythiaesic : speclabilibustribus char-
! citra haecaliquid acceperint, non solutn quadrupli
si
tulariis sacri cubiculi, sol. IX; primicerio clarissirhor
subjacebunlpoense , sed etiam exsilium habitabunt
rum tribunorum notariorum, sol. xv; ejus adjutori,
conlinuum prius eis plagis corporis infligendis".]
sol. in; coborli gloriosissimorum praefeclorumpro
jussione, solidosxxxvi. NOVELLAIX.
A defensorecujusquecivitatis, siquidemmetropo-
solei ab iis qui offtcia
lis sit, pfo jussione cohorti gloriosissimorumprae- Jusjurandum, quod prmstari
feclorum dentur soiidi quatuor; si alia civitas, so- suscipiunt.
lidi tres, et praeterea nihil. Nam neque defensores Testor ego juraudo omnipotenlemDeum, el uni-
volumus, vel sufflmis magislratibus, aut alicuialii
nisi ex illis genitum Filium ejus DeumnostrumJesum Chrislum,
quidpiam dare, vel accipere, publico et Spiritum sanctum, necnon sanctara, ac gloriosam
consuetudinesquaedam praebeantuf, scieniibus illis
san- B Dei genilricem, et perpeluo virginem Mafiam, et
quod si de aliquoipsoruraad nos referatur quod quatuof Evangelia,qusehisce maiiibus teneo, et san-
cita nostra transgredialur, et in
quod accepit qua- clos arcliangelosMichaelemet Gabrielem, quod sa-
druplum restituel, et abrogato officiopefpetuurain- craiissirnisel pientissimisdoniinisriostrisJustiniario,
colet exsilium. Cunl neque ipsi provinciarum proe- et Theodorae conjugi potentiaeillius e'xis(en(i,occa-
sides minorempcenamexcepturi sint, si hocneglexe- sione concessimihi ab iliorum piefate officii,purarii
rint, et sub suo veluti aspectu defensoresrapefe pa- conscientiametgenuinumprsesiaturussumservitiuiil.
tiantur. Qtiodquepro ipsorum imperio et republica, in cori-
[Scriplum huj"uslegis exemplum Dominicoglorio- cesso mihi ab ipsis officio, summacum animi prom*
sissimo prsetoriorumper Illyricum praefeclo,bis quo- plitudine, sinedolo et absque fraude^omnemOperam
queaddiiis.Jusjurandum subeantsecundumproprium ac laborem subilurus sum. Et quod cura sanctissima
de hoc iactum, et infra positum sacfamentum,cujus Dei catholica, et apostolica Ecclesiacommunionehf
exemplum eliam directum est tuae celsitudini. Qui habeo, heque ei ulla unquam in re, aut modriadver-
vero administrationes suscipiunl a tua celsitudine, sabor, neque (quanlum in me erit) alicui alii per-
directos hinc eis a nobis codicillossuscipiant, pfae- mitlam. Eodemjuramento lestor, quod rteque occa-
sente Deo amabili civitalis in qua degunt episcopo, C Q sione traditimihi officii,nequeper causampatrocinii,
et aliis qui in civitate sunt in judicio tuaecelsitudinis aut prsestiti apud Dominum suffragii, ulli omriihd
congregatis, et omni tuo officio, cofam quibus etiam quidquam,vel dedi, vel dabo, vel pfomisi, vel pactus
codicillos accipiant, et jurertt praedicturojusjuran- sum ex provincia mittere, vcl niittam, sive glorio-
duin. Et maxime hoc prsecipimuscirca curiales agi, sissimi praefectisunt, sivealii celeberrimi viri cum
quos competensestmagnafrui, et a tua celsitudine:et poiestate exislenles, sive circa illos versari solili,
ijui eumdem cingulum, optima erit providentia, et sive quisquam omniurii: sed quemadraoduragralui-
sludium, ul nihil ab eis lucreris omnino, neque per- tum officiumsiiscepi, ita et erga pientissiiiiorumno-
hiiltas eos ab ullo laedi. Eos enim qui hanc nituntur slrorurii dorainoruracollalores integfum me et sin-
iniquitalera, qualenus et felicisstmonoslro uiantur cerutn exhibebo,constitulismihi ex publicoannonis
exercitu, et reliquas curiales adimpleantfuncliones: conteritus. Ac prae onjnibus sahe operam dabo ut
qura non oportet talia atlentari solalia, ut possil re- tributis diligenierincumbahi, et ihdevotos quidem
ferri ad tantam tarditatem. Nihil enim nobis com- ac compulsioneindigenfes cum oriirii vehementia
mendat luam celsitudinem,quomodo circa curiales exigam, in nullo eis cedens, neque omninolucri ca-
uniuscujusquecivitatis provincise,quam prieberi vo- . ptandi studio, vel per gratiam, vel odium, ultra quam
lumus istis , eta iua celsitudine, ac cinguli semper D B convenit, sive petam ab aiiquo, sive alicui reniittam,
successoribus.Quaproplerdum codicillosdederis ad- devolosvero paterno quodamaffectu complectar. Et
minislrationes accipienlibusa le, aut praesentc,hoc subditospientissimorumnoslforumdominorum(quan-
eis tuam denuntiare vol.umussedem, ul curialibus' lum in me erit) undiquenoxa, et damnoliberoscon-
omnem feratfavorem, nibil penitus ab eis accipiens. servabo. Atquesequumme uirique parti, lam in dis-
Prohibeanlur autero et ab aliis eis afferri damna, et' ceptandis conlroversiis, quam tuenda disciplina
agnoscant per te quia si praeler boc aliquidegerini,' publicapraebens,neulri parti praelerjus et fas addi-
poenissubjacebunt gravissimis.Siculenim curialibus5 ctus ero, sed omnes delinquentespersequar, et aequi-
parcere te volumus,ita et defensorum castigare, et1 tateni omni ex parle conservabo, et prout mihi ju-
relinere avariliamsancimus, et ab eis prsesumereac- stum videbitur. Simul insonles, tie quid senlianldi-
cipere.a nostris subjeclis, nisi secuudum quod eiss spendii, luebor, simul reis sontibussecundura leges
administrat respublica aut si uon esl aliquod eis pu~ irrogabo supplicium. Et (ut diclum est) tam in pu-
blicis quamprivatis contraclibus: praetereaet si lisco
* Hocnon inveniturin Graecisexemplaribus. adferaiur injuria, justitiam observabo. Ncque ego
9GS JUSTINIANI NOVEttiE SELECTJ;. NOVELLAXV. 966
lantum ista perficiam, sed eliam qui unquam mihi A i nunoerum intra riierisuram coliibeafitnf, semperque
ae magis illu-
assiden.t, quique circa me sunt, tales studebo assu- justilia et aliis augeantur, magisque
Nulfam enim diguitatem obtinet
mere, ut non solus ego innocenter vivere, qui vero strentur virfufibus.
circa rae sunt, rapere, et delinquere videantur. Si multitudo quaesolo spectatur numero, quahdoquidern
autem circa me talis invenietur, prsestabo, quod ex tam multis vix paucos reperias, in quibus viia
quis
secundum virtutem salva si(. Quapropter maneant
ipseadmisit, eumque abigam. Quod si non orania
nunc sub hae forma. Cogno-
hocc, ut dixi, observavero, omnibus incommodis ero qiiidem (ut diximus)
vero ea excellentia tua, ita custodiat, nt nullo
expositus, tam hic, quam in fuluro saeculo, in hor- scens
rendo jtidicio ni3gni Domini Dei, et servatoris nostri unquam lempore transiliri eorum aliquid quaea no-
Jesu Cbrisii, haheboque partem cum Juda, et lepram bis sancita sunl permilla1, quin polius ab iis qui haec
Giezi, et tremorem Cain, ultra hoc, quod etiam pce- corilra quid faciunt proedictampoenamexigat, utpote
nis lege eorum pietatis comprehensis ero obnoxius. qui ea expetant quae neque petere licjlum, neque
dari possibile esi. Alque ita prorsus noslra haeclex
Scriptutn exemplumhujus Dominico gloriosissimo
multiludine depulsa virtutem inducal, quae non ad-
per lilyricum prmloriorumprmfecto.
modum in multis eluceseit, praesertim in iis viris qui
NOVELLAXI. ] tametsi boiiis proguati sunt parentibus, fortunas ta-
B
men ac facultates suas in exponeridissupijlicumpre-
De referendariis sacri palalii a.
cibus, et impetrando illis a nobis auxilio repositas
Imperator Justihianus Augustus Hermogeniglorio- habent. Quoe igitur nobis placuerurif, et per lianc
sissimorum sacfofum officiorummagistro, exconsule sacram exprimuntur legem, ea studeal excellentia
et patricio. tua ad effectumdeducere, certoque finitradere. Dat.
Inter cielera quaein decentem ordinem reduximus, Idib. Maii, Constaritinop. Belisario v. c. cos.
neque ea quaespeclabiles nostros referendarios con- NOVELLAXV.
cernunt, extra providentiaenostroe terminos relin- De defensofibuscivitatnm.
quenda pulavimus, idque eo magis quo pluribus in
rebus magno nobis esse solent u.iui. Nam cum inilio Imperator Justinianus Auguslus Joanni gloriosis-
non amplo adraodum numero inclusi essent, nos, simo praefecto praeloriorum, iterum exconsule ef
quo magis mullos illorum intervenlu adjuvaremus, patricio.
facilius singulofum desideria perdiscentes, ut plures Nisi primo quoque lempore defensorum sollicitu-
essenl-quarn dudum effecimus. Caeterum exstiterunt dinem in corapetentem reducamus ordinem, neque
quidam, qui liberaliiatem nostram ad immensum '" ipsa anliijuoruni vocabulorum yeritas denuo nobis
provocantes, parlim multos introducendo, quinohis suppeditabit. Nam cum a vetustate aliis alia sint. im-
supplicarent, parlim multis utendo precibus, digni- posita nomina, quse aperte earum rerum vim signi-
latis plenissimamrem quolidianis addilamentis pene ficarent, tura vero hoc ipsura defensorum noineri
ad infinilutrideduxerunt. Neque enim ante petendi clare oslendit, velustatem quosdam rebus praefe-
finem fecerunt, quam in quatuordenarium usque il- cisse, qui ab omni eas injuria liberas luerenlur;
lorum numerus evaderel. Ne igitur quod jure a nobis liacque adeo de causa patria eliamnura lingua de-
in pretio habitum est, si ad rauititudinem effundatur, fensores eos. vocamus, quod injuria oppressos a
suam amiltat digriitatem, placuit nobis ad certara inalis eriperent. Nunc vero ea ipsa defensorura sol-
illorum nunierum niensUram contrahere, nort ut iis liciludo ita in plerisque reipublicae nostrse partibus
qui hoc tempore sunl, concessa derogemus (neqrie proculcata est,. et vehementer despicatui habita,
enim regise hbc magnificentiaeproprium est) proeser- ut contumeliaepoiius quam honori et dignitati alicui
lim cum iieminemeorum qui nobis placeant, quique exposiia esse videalur. Inde obseuri ad hanc homi-
nobis honesle subserviunt, nostro expellere ministe- nes assumunlur, et decreia super ipsis ex commise-
rio ullo unquam modo solearaus. Sed manere illos • rattone magis quam vera eleclione fiunl. Quibus
sub eadcm qUa modo sunt forma sancimus", neque • enim alimonia et victus aliunde sufficiens non est,
omnino quisquam apponatur, donec inlra octo viros hi emendicatis defensorum suffragiis, ad hanc solli-
illorum mensura consistat, ul perpetuo octo existanl, citudinem accedunt, et pro quodam veluti ludicro
nullo quidem, neque modo, neque tempore eo nu- praesidumaniniis supt proposili, siquidem et remo-
hiero augendo, semper autem conleriderttibusillis, ut vent eos quandocuijque volunt, minima quseque
circa nos obsequio, et erga imperatoriam majeslatem verlentes vitio, et alios in iilorum locura ingerunt,
benevolehtia aUer alterum vicissim superent. Ne- yicarios quoque defensoribus constituentes, perque
hiine Hcentiaih habenle utejus generis aliquid de unum nonnunquarn annum in pluribus id hominibus
csetero pijtat, sciente quod rieque ea quae petit asse- admittentes. Unde et cohonales, et civitatuui ma-
quetur, etquia petere ausus est, non solum decem gislralus, et qui has iricoltint, omnes in surnrno
Hbrarum auri poenaeerit obnoxius, sed etiam propria contemptu defensorera habent. Qusevero apud ipsos
excidetmililia. Voluinusenim ut ad praedictumusque geruntur, perinde ac si neque gesta essent, haberi
solent. Nisi enim provinciarum praesides jubeant,
* Hsecverba rion habentur in Grseco. ne praesumere quidera audent aliqua gestorum mo-
96? SyECULISEXTl SUPPLEMENTUM. 968
numenta conficere aptfd seroetipsos per omnia eis A \ apud defensoresinsinuentur tesiamenta, donaiiones,
servienles defensores, et illorum nutibus intenden- et omne denique quod proprie ad jus monumento-
tes solis. Si vero qusedamconficiunt,primum quidem rum periinet, nequeunle clarissimo praesideprovin-
et illa venduni. Deinde cum nullum ad hoc paratum cisovel quod conficidebet, impedire, vel praescri-
archivum liabeant, in quo reponant apud se gesta , bere, quomodo confici velil, vel confectum non
deperil quod gestum esl, neque apud ipsos ullum edere. Neque enim omnino ei licenliara ad ejusmodi
facile omnino longi temporis monumenlum reperias, prsebemus, absurdissimum putanles ut necessaria
sed qui aciis indigent, ipsa apud haeredeseorum et acta hominibus propler prsesidum forle affectiones
alias siiccessionesquaerunt,ubi partim indigna inve- praeceplionesquenulla ratione subnixas inlercidant.
niunlur, quibus habealur fides, partira eliam depe- Sed et in acla referant qusecunquequis voluerit,
reunt el intercidunt, usque adeo, ul perinde puten- edantque, tametsi quod in acta refertur, perslringat
lur, ac si facta non essent. Nos igitur quoniam prae- ipsum provihcise prasidem, vel aliquem polenlio-
sidum jiarles bene disposuimus, majorqne ut ipsis rum, neque hoc quisquam prohibeat. Oportet enim
inter gentes esset polentia effeciraus, et longius ab- eos qui vel in officiis, vel cum potesiate aliqua sunt,
sunt quam ul civilatum cominoda seraper in con- ita se gerere, ut confici adversus se acta non prohi-
spcctu habere possint , propierea existimavimusIBbeant, imo ita se moribus inculpalos praebere, ut
ipsam quoque defensorum sollieitudinera ad prisli- nemini detur opporlunitas movendaealicujus conlra
num erigendara esse statum. Existet enim bella ipsos querelae. Nerao insuper prohibeatur apud de-
qusedam hoc modo consonamia el harmonia , si ci- fensores in acla referre, quibus de rebus vult, sive
vilatum defensores judicum oi'dinem occupent, et praeses in civitatibus praesto sit, sive non sit, his
provinciaemoderalor potius judicum judex, et per solis exceptis quae jurisdiclionem requirunt, et ex
hoc decessorihus suis honoratior esse videatur. ipsa praesidumauctoritate pendent.
Quanto enim quisque proeslanlioribusimperat, lanlo Deinde ut civitatum defensoresiis qui publicarura
ipse et major et honoralior est. Iuterea igitur illud exactionum negotium habent modis omnibus auxilio
primo sanciendum est, ut ne cuiquam omnium fa- sint, et sive propter indevolorum collatorura conlu-
cultas sit ad defensoris ordinationem repudiandam, maciam monumenta conficere, sive interesse et fla-
sed per vices quique honoralissirai incolae suis hoc gitiosos praeseniibusoculis aspicere; sive publicum
niunus civilatibus impleanl (hoc eniin ct elapsis sedare lumultum opus sit, alacriter hoc faciant,
temporibus obtinuisse inque usu fuisse didiciraus) ttno denique verbo, per omnia praesidisIocum obti
nemini pateracta cop*iahoc rcpudiandi, neque si neant, el maxime cum absuni. Et ut cohorlales quo-
magnificeniissimorumillustrium dignitate decoralus C t que ei regioni addicti, qui per jllam consistunt civi-
sit, neque si insignem aliquam inilitiara habeat, latem, in qua defensor est, illi obediant et opem
neque si quod privilegium ex ipsis sacris forrais feraut, ut absentibus provinciarum moderatoribus
prsetendal, et si concessae formse pragmalicaesint, nihil civitatibusdeesse per illorum praesentiam vi-
sed omnibus civilatis incolis, jjui scilicet in aliqua deatur. Habeant auiem et ex cohorte illi provinciae
sunt repulalione, hanc solliciludinem in circulumi destinata exceptorem futurum illis in ministerio, et
implentibus, et cum circulus desinil, iterum adI duos cohorlales, qui ab ipsis judicata exsequaniur.
eam reverfenlibus, et proediclum munus obeunli- Dicanlquejus in omnibus pecuniariis causis usque
bus, ul defensor judex potius, quam defensor esses ad trecenlos aureos, nequeuntibus coilatoribus no-
videatur. Decrelo utique cum oraniumcommuniter stris eos quos sibi obligatos putant, prolrabere ad
jurejurando facto, qui illius civitatis incolae sunt, , clarissimos provinciarum praesides, si inlra dictara
non aulem eorum qui ibi lantum commorantur. trecentorum solidorum quantitatem causa consistat.
Jusjurandum vero praestet, omnia se secundum) Sed neque actores ea ipsa de re lilem pluris esii-
leges et jus aclurum, el conlirmelur (quemadmo- ment, ut reos conterant, non ad defensoremcivita-
dum modo dicimus) jussione gloriosissimorumno- tis, sed ad loci praesidemdeductos. Imosi quid tale
slrorum praefectorum,et per biennium duntaxat ad-- " fecerint, et sentenlia ostendal causam minorem
miuistrei, posteaque a sollicitudine removeaiur,, esse trecentis solidis, deditaque opera oestimalionem
non liabeule licentiam clarissimo praesideprovincise J ampliatam, ul apud praesidemprovinciae, non apud
removendi eum, sed tanlum siquid parum rectei civitatis defensorem examinarelur, solus actor to-
agere videatur, referendi ad gloriosissimospraefectos,, Uus litis subjicialur dispendio. Enimvero appella-
ut ab eo contingat solliciludinis absolulio, a quo) tiones a defensoribus ad ipsos deferanlur praesides.
eliam datur. Nulla facultate existente vel modera- Si quid vero cohortales eontra defensores contume-
tionem provincicehabenti, vel ipsis defensoribus,utt liose admiserinl, tunc provinciarum reetores vindi-
defensorum vicarios constituant, sed haec illis om- ctam repetant, cohorlalcsque castigcnt. Damusenim
nibus prohibemus modis. Quin potius neque claris- defensoribus lieentiam , si boc geutiura praesidesne-
simos prscsidespro se vicarios in civiiaies dimiltenl,, gligant, ea refcrre ad thronum excellentiaeluae, ut
exceplis ipsis defensoribus, quos praesidum locum d illis inde auxilium impertiatur et compelens viudi-
in civilatibus Supplere voluraus, ipsosque in omni-- cta, et defensores revera habeant conlra delin-
IJUScivUalumin quibus sunt curam ger-ere. Item utt quenles quamdam judieiarisegravitatis iraitaiionem
 969 JUSTINIANINOVELLiE SELECTJE. NOVELLAXVI. 970
et figuram. Acsi civitatis defensorem contingat inter- A j operam dent, quo magis hi defensores nominentur
cidere, protinus ad alium, qui ex ordine circuli (in circulum scilicet, ut dictum esl) de quibus bona
vocatur, cum proediclojuramento decurrat calculus, est in quaque civitate opinio, et ut decreta in com-
'protinusque is eam curam subeal. Decretum vero mune fiant una cum jusjurando ab ipsis prsestando,
referatur et roboretur a celsitudine lua. Neque ullo neque non dictus circulus describalur, et ita singuli
unquam lempore constituantur (uti diximus) defen- per biennium ordine eam sollicitudinem obeant. Ac
soribus vicarii, ne rursus absque ralione ansam si quis ex islis inlercidat, iu demorlui locum alius
priori perturbationi praebeamus.Conficiat etiam jus- sufficiatur, semper quidem decreio cum jusjurando
siones excellenlia tua per unaroquamqueprovinciam, conficiendo. Ipso quoque, cum sollicitudinem susce-
ut in civilatibus domus aliqua publica secernatur, in pturus est, praefinitumjusjurandumsubeunte, el crea-
quam defensoresdeceat actorum suorum monumenta lione ejus a Dei amanlissimo episcopo, et vencrabili
reponere, creato aliquo ibi locorum, penes quem clero, atque aliis, qui bonam in civitate opinionem
bujus sit custodia, quo magis et incorrupta ea ma- obtinent, perficienda. Quod quidemet nunc eonlinuo
neant, et celerius quaesilainveniantur. Sitque apud fieri convenit, omnibus (ut dicium est) s,ecundum
ipsos aliquod arcbivum , et quod hactenus in civita- hanc nostram generalem legemprocedentibus. Prae-
tibus peccatum est, modo ad pristinum statum re- B ] terea ut ii quoque, qui hoc etiamnum tempore defen-
ducatur. Fient autem et defensores omnino gratis. sores sunt, in circulum describantur, si ejusmodi vi-
Et pro ipsis jussionibus, si majores sint civitates, deantur, qni placere possint, et sollicitudinem usque
quatuor tantummodo aurei dabanlur in judicio luaj ad biennium continuent. Quod si jam biennium in
celsitudinis ; si minores, tres, quemadmodum no- ea cutra comsumpserint, a defensoris sollicitudine di-
stris jara legibus constitutura est. Si quas vero ex moveanlur, nisi comrauni ipsura decreto velint in
publico annonas habent, percipient et ipsas more alterum quoque biennium in eodem detinere officio.
solito. . Si vero nondum biennium expleverunl, dignique vi-
Cognoscentutique et de levioribus criminibus, et denlur, qui in societatem circuli recipiantur, reli-
compelenlemcastigationem adhibebunt. Sed eos, quij quum tempus compleant, ut tamen nemo ultra id
in roajoribus delictis capiuntur conjicient in custo- civitalem defendat, sed ad hoc dunlaxat tempus us-
diam, et ad provinciaemoderatorem transmittent. Ila, * que subsistat, nisi coramunis eumcivitatis consensus.
enim quaequepro se civitas judiciali cura fruelur, ett nullo reclamante comprobet. Quodsi fit, altero quo-
universa gens sub majore constituta judice, majorem, que biennio eam solliciludinem recipiet, et post id
sentiet providentiam, et bona pars prsesidalium cu- finitum omnino ea desislat, lunc demum rursus de-
rarum praescindetur, si civitatum defensores eas in, 'C fensor fulurus, cum ipse eum circulus in hunc re-
sc transponant, releventque curas prsesidibus, quass duxerit ordinem, ne perpelua ejus solliciludiniscon-
pro populis gerunt, ipsi per partes vel ea quse perr tinuatione, et fraudulenta per singula biennia reno-
injuriam admiltuntur, componenles, vel disceptan- vatione, aliquibus prsedicta administratio usque in
tibus dirimentes conlroversias (et prout saepe dictumj infinilum extendatur. His omnibus in omne aevum
est), per hoc eos qui officiispraesident honoratiores3 obtinenlibus quandoquidem suramo cum studio ea,
efhcientes. Si qui etiam per indevotionemcirca pu- et vigilanlia, et Domini Dei erga nos benevolentia
blica tribula solvenda segniores existaut, eorum, adinvenimus , nostrisque subdilis condonavimus.
exactiones qui ita se indevotos prsebeni, gentiumi Dat. xvi Ea). Aug. Constant. Bilis. v. c. cons.
prsesides demandent defensoribus, ut et in hoc ipsiss NOVELLAXVI.
auxiliosint. Caeterumsiqua defensoris ordinatio prae- Ut clerici ex una ecclesiain aliam transferantur ad
ter lisf.cfacla sit, aut is ad quem ex ordine defensoris
s supplendum deficienliumstatulum numerum.
creatio pervenit, praelextudignitatis, vel mililiae,velj Idem imperalor Anthemio sacratissimo et beatis-
privilegii, vel allerius rei, eam sollicitudinem depre- simo archiepiscopo Conslantinopolitano et universf
celur, sciat ille quinque se librarum auri pcenam su- ej'ns tractus patriarchae.
bilurum, el nihilominuspost ejns pecuniaein civitatis3 D Legem nuper de mensura ordinalionum conscripsi
opera cessuroeexactionem, cogendum defensoris ex- mus, quodque nec in sacrosancia majore ecclesia,
pedire sollicitudinem.Convenit enim, ut honestioresg neque in aliis effusas cas esse conveniat. Quam sane
quique civilatibus, quas incolunt, operam et mini- ratam manere, et pro universo suo lenore firmitatem
slerium suum exhibeant, et hanc quodammodo ipsis5 oblinere etiamnum volumus. Quoniam vero intendi-
pro incolalu gratiam rependant. Quse igiiur nobisj mus ordinationes in arclum contrahere, indeque ex-
placuerunt, et per hanc sacram exprimuntur Iegem,, pensarum exuperaniiam ad mediocrem et tolerabi-
ea studeat excellentia. tua per provincias quibuss lem quantitatem sacrosancfte majori ecclesiae redu-
prseest, propriis destinalis jussionibus, manifesta fa- cere, quo magis sumptuum illi mulliludo minuatur,
cere, ut omnes cognoscant quod et maxima, et me- propterea per omnes undiqiie vias oberrantes, tan-
diocria, et minima aequenobis curau sint, nihilquej dem ad hanc eliam praeseutemlegem pervenimus,
ejus generis a sollicitudine nostra removeamus. non quidem plane diversam a priore, sed quae ex
Assumetvero excellenlia lua et hoc in partem tua- eodem profeeta proposiio, aliquando amplius sacro-
rum jussionum, ut jam inde sciiicet genliura prsesidesi sanctae majori prodesse possit ecclesiae.
PATROL.LXXII. 31
9?i S&CULl SEXTI SUPPLEMENTUM. 972
Sancimus enim, si in una aliqua sacrosanctarum JSk,naturam, sexumque femineum contumelia afficienii-
ecclesiarum, quarum adrainistrationem simul et ex- bus, quasi non et ipse a Deo creatus sit, aut genera-
pensas eadem sacrosancta major ccclesia sustinet, tioni aliquid conferal, sed quasi abjeclus et ignomi-
presbyterum, aut diaconum, aut lectorem, aul can- niosus extra omnem dignationem ac honorem baberi
lorem mori conligerit, ne statim alius extrinsecus in- debeat. Sanciraus igitur per hanc sacram legem, ut
troducatur, sed prius beatitudo tua despiciat, quam ei. apud Armenios occasionesuccessionis feminarum
inagnus adbuc veuerabilium clericorum sit numerus, eadera obtineant, quseet apud nos, neque ulla sil inler
qui illic niinistrant. Ac si nondum quidem clerico- marem etfeminara differenlia, sed quaquidem forma
rum numerus deminulus est, sed quo ad numerutn ab inter nostros constituluro esi, ut parentibus, hoc est
initio definitum et (ut vocant) slalulum, quidam patri, matri, avo, aviae,remotioribusque, hem po-
eliamnum superfluunt, ne qua in ejus locuminstiiua- steris, hoc est lilio, filisesuccedant, ct vicissim ipsis
tur ordinalio, donec numerus sibi ipsi restiiuatur. Si quoque succedatur, ita el apud ipsos sit, neque Ar-
vero multitudo ila deminuta est, utin defunctilocum menicse leges a Romanis differant. Nam si de nosira
alium clericum iutroduci necesse sit, ne quid statuto sunt republica, si serviunt ex ajquo nobis cum cseteris
desil, bealiludo lua dispiciat, an citra sacrosanctam genlibus, si omnibus nostris perfruuntur, nunquid
roajorem ecclesiam ejusdem ordinis clericus in aliis ;B solse apud ipsos feminaea nobis inlroducta expellen-
ecclesiis invenialur superfluus, et exinde in demonui tur aequabilitate?Sed in pariapud omnesobservatione
locuni alium sublegat, non autem novam ordinatio- sint leges noslrae, sive quas ex veterum libris colle-
nera celebret. Eo enim pacto si id, cui deest, ex eo gimus, et iri nostris Institutionibus el Digestis ordi-
supplealur, cui superfluit, bella quaedamneque Deo navimus, sive quae ex imperatoria sanctione, lam
ihgrala eommensuralio imponelur negotio, et sacro- priorura principum quam nostra, subscriptse sunt.
sanclamajor ecclesia paulatim aerealieno liberabitur. Quapropter omnia haec, ex initiis praesentisquar-
Alioqui si id, cui deesl, forensibus superinduclionibus tsedecimseindictionis, et ipsius qua hanc conscribi-
supplealur, id vero cui superfluit non minuatur, lon- mus legero, sumpto principio, in omne sevumvalere
gum et inflniium temporis spalium decurret, donec sancimus. Veteifa enira curiosius perquirere, et ad
orane id, quod abundat, deminualur. Tua igitur bea- practerita jara tempora recurrere, confusionis polius
titudo ea qusedecenter nobis propter sacrosanct irum quam legislationis est. Sed (ut diximus) jam inde a
ecclesiarum utilitatera placuerunt, effeciui e( fini tra- lemporibus prsesenlis quartaedecimaeindictionis et
dere sludeat. Et si quid haecconlra fiat, scire ne- ipsius, in omne reliquum teinpus, ipsaequidera suc-
cesse est, eum qui contra banc nostram legenaordi- cessiones sirailes sunlo iis quaequacunque ex causa
nationem suscipere ausus fuerit, quod nullam exinde C ad successionem periinent, sequaliler tam inier mu-
utilitalem habebit, neque venerabiles ceconomieam lieres quam eliam viros de csetero observandis. Quod
impensam, qusein hanc pariem lit, inrationessacro- vero jam ante exstitit, id universum in priore forma
sanctse majoris eeclesiaereferent, sed damnum inde manere sinimus, sive in iis factum est praediisquae
emergens ipsi agnosceni, per semetipsos hunc socor- princeps olim generis familiaesuse adscripsit, sive in
diaesusc fructum recipientes. Dat. Idibus Augusti, aliis nullam habentibus communionem femineisper-
Constantinop. post consulatum Belisariiv.c.Dat. xvii sonis in his prsediis quaeinsulse genearchica, hoc est
Kal. Aug. Constant. d. n. Bilis. v. c. cons. a principe olim generis familisesuse ascripta laudant,
NOVELLAXXI. aut successionibus quseusque ad decimamlertiam in-
dictionem et ipsaro obvenerunt. Sed a prsedicto lem-
De Amieniis, ut et ipsi per omnia Romanas sequan-
lur leges. pore, boc est a deciroaquarta indictione, valere ea
Imperalor Justinianus Augiislus Acacio magnifi- quaea nobis constituta sunl, sancimus. Quaeigitur no-
centissimo proconsuli Armenioe. bis placuerunt, el per hanc exprimuntur legem, ea
Cupientes ul Armeniorum provincia perfectebonis tara magnificentia tua, quam qui postipsam eumdem
regalur Iegibus, neque in ullo a reliqua differal repu- magistratum suscepturi sunt, in perpetuum observare
blica, prioribus sublatis nominibus, Romanis eam 0 studento. Dat.xvKal. April. Conslantinop. posl Bilis.
magistratibus adornavimus, ut Romano uterenlur v. c. cons. NOVELLAXXXVII.
habitu assuefecimus, ut denique aliaeapud ipsos leges,
non essenl quam quas Bomanas nominant, constitui- De Ecclesiis constitutis in Africa.
mns. Proindescripta eliam lege illud quod perperam Venerabilem ecclesiam, etc. Ab Arianis ablata ca-
apud eosdelinquitur, corrigendum putavimus, ne sci- piunto, sibique habento Ecclesiae Africse, ut tameit
licet more barbarico parentum et fratrum, el reliqui publicas pro illis pensiones conferant, ab iisdem ac-
generis successionesad viros pertineaul, ad mulieres ceplis immobiiibusa nemine Isedendis.Hsereticusu.n
non item, neve bseabsque dole in domummarili com- baptizalo, ad rempublicam non accedito, catecbu-
migrenl, aut ab iis quihus cum consueiudinem habi- menum non circumcidito. Nulla omnino hseresis do-
lurae sunt redimanlur, id quod multo eliam magis mum aut locum orationis habeto. Carthaginiensis
barbarice in hunc usque diem moribus apud ipsos Ecclesia privilegia obtineto, quse in universum de
comprobatum est, non ipsis lantum ista ferino more omnibus dicta sunl ecclesiis in Codice.
opinanlibus, sed el aliis gentibus ila dehonestanlibus Qui ad Carihaginiensem ecclesiam confugerif, 13
973 JUSTINIANINOVELL/ESELECTJE. NOVELLA XLH. 9U
ilT)puni(alen)liabeto, nisi homicidium, aut raptum I^.inducat. Enimvero neque sententiam juste conlra
virginis, aut vim in Gbristianuro admiserit. Ecclesiis Severum proraulgatam, et ex omnibus arcjiiepisco-
Africae ab aliquo pro sua ipsius salule oblata, a ne- palibus et patriarchalibus sedibus una cum prudentia
mifle prorsus auferunlor. nioiiacltaii procedenlem, exortem confirmationisre-
Iloc ipse generaliier de omnibusecclesiis accipito. gise efficimus, qui grius sacrpsanptae Tueop.ojiiano-
NOVELLAXLJIr rrim Eccksise sede contra sacrps rilus occupala, iia
Vt Anlhimus,Severus,Pelfus, Zoorqs, et reliqui hm- omnia conturbavit, ita conlurbata (ransmutavit, ut
relici ecclesiasticogradudetrahantur. generale quoddam'et absque feciplium intervenlu
Idem Augustus Mennsesatictissimo e,t beatissimo susceptum sacrosanclis inter se (fc.clesiis^pllum in-
ferre videalur. Atque hoc eljam ab his qui anje nos
arcbiepiscopo Constantinop.Qljtanp,universique ejus
iractus patriarchre. sceptra imperii ieiiuerunt? ad ijjsujn _sgripj.ua)esse,
Non insolitam imperatoriaemajeslalj rem agentes, tam variis alque recto alienis dogm.atumfraudibu§ac
ad praesenlem legeni peryeniraus. Quotiescunque biasphemiis ulentem, quam omnja janj n.ujicpertujr-
enim sacerdotum senleiitioe aliquos qui sacerdotio bata reddenteni, et de errore spluni jutriusqu,9hserer
essent sacerdolaiibus delurbarunt siarchae (Nestorii scilicet et putychetjs) l),iustis abo-
indigni sedibus.
B minandis et cum religione pugnantibjis dpgmatibjjs
(quale sit, Nestorium, Eutychetem, Arium, Macedo-: et utriusque horum peryersjssimJoruiJi
nium, Eunomium, et alios non inferjpre quam jlli innitentem, tametsi
rionnihil inier sg dissjdere vi-
Kialitia),toties etiam ad sacerdotum auctoritatem im- ducum, qui ad unum tamen impietat.is (iiiem lendunt,
peratoris consensus accessit, ut divina cum liumanis deantur,
notorias disputationes effingeiiieni.Nam cuni duo in-
eoeunlia, rectis sentenliis symphoniamquamdam et
unam consonantiam inducerent. Simile quiddam uu- ter se contraria sint dpgmata, tam, i)l.estojrii,quam
per circa Anthimum eyenisse scimus, lam ab Agar Eiilychetis (ut diximus) quojrunj jutrijmqueex sequo
pelo religiosaeet celebrandae ino.morise,prsesulesa- mortem animaeimpprtEiij, fjua3ex jyBsi.s
Arianpruin eu
crosanclse in veiere Romaeccles.iseconstituto, e sede Apoilinaris impiamenUs conslant, mirabjliter tamen
bujus regise urbis depulsum, ut qui in sedeui neque et praeteropinionem ipse ^ffecms, siiiiiU,tefin ulru.ra-
ulla sibi ratione compeientem, et prseter ojnnes car que incidit, el nunc liuic, niinc jlli prinjas parles
Iioties insiliisset, quam communi sententia; ejusque deferens, coinmune se suosque sermmies jta^orum,
viri sancise memoriae mullis nominibus exosculari pFaculorumreceptaculum consiiiuisse vi.detur. Es.tQ
viderelur (id quod variis poslmodumCQmmentiiS re? igilur et ipse praedicto analjjeroati pbijoxius, quod
fugit), siraulans quidew sancta se quatuor concilia iiniversus patriarchaJJB, sacerdp^ljs et jrionachalis
'
sequi, nempe trecentorum decem et octo sanctorum C reipublicaenoslrae (ut iu dicamus) ordo jus.te ei in^
Patrum Niceae,cenlum et quinquaginta jn JbacaJraa duxit, ex theopolitanprum Eccjesia ejectus, propterr
urbe, ducentorum praeterea Ephesi primum c.ongrer ea quodi et illius urbis sedes eum repulerit, quasi
galorum, neque non Dei amanjissimprum sexcejuto- qui ne initio quidem rite ipsain occupa.ril,viyente ni-
rum et triginta Patrum Chalcedoui, non yero re lnirum adhuc et in sacrpsanctis ecclesiis hinc inde
ipsa illorum dograata consequens, neque nostram sacras conciones habente eo qui anle ipsum s.acerdo-
benignitalem et submissionem,quam pro ejus salute tio functus est; et nunc a .successore$uo sa.cerdotio
suscepimus, amplecti, neque renuntiare lam impio- exclusussil; nequeinlra hosce .lanlum lerminos re-
rum dogmatumauctoribus a sanctis Patribus in ty- stilerii, sed jam etiara sub generale aiiatberaa onho-
nodis rejeclis volens, sed ratus in unum et eumdem doxaeet catholicse Eccjesjae rejectus ,sit, et multis
aucioriialis gradum ulrosque tara condemnatos quam maledicis et prohibitis libris renipublicam nobis re-
quf condemnarint, collocandos.Semel enini peregri- ferserit. Undein universuin omuibusinterdiciinus ne
nis a sacrosanctaEcclesia cogitationibusmancipatus, quid librorura ejus coraparent. El quemadmodum
cl a reclis dogmatibus alienus factus, merilo ad eo- Neslorii libros describere aut comparare non licet,
rUmrectitudinem regredi non valuit, quanquam a propterea quod ante nos imp.eratoiibus in suis con-
nobis quoque diligenler el summo studio ad ejus sa- D stitutionibus videantur Porphyrii scriptis contra
lulem cotiiendeniibus,commonstrata via, admonilus. Christianos edilis similes existere, iia neque Severi
Propter omnia hsec ig\tur, quaecpm ipso gesta sunt, dicta scriptave apud quemquaniChristianorum ma-
et depositionis a gradu ecclesiastico sententiam a nento, sed profana sunto, et a catholica Ecclesia
sancla synodo tam per causam illicilseneque per sa- aliena, ignique comburuntor a possessoribus, nisi il-
cros canones approbataein sacerdolales hujus regiae lis relitiendis in periculum adduci velinl. Praetereaa
urbis sedes irreptioois, quam a reciis el veris do- neminein poslerum conscribuntor, sive librarius ali-
gmatibus dive.rsionis prolatam, ratam nostra facit quis, sive hotarius, sive quisquam alius sit: sciens
niajestas, deque iis praesentem legem coiiscribit. Et quod illius dicta conscribenlibus abscissio manus in
inlerdicimus ue in alma bac urbe ejusque confiniis pcenamirrogabitur. Nolumusetenimut illorum blas-
morara trahat, neve inulla insigniorumurbiumquie- phemia ad alia prorepat ssecula. Consimiliieret illi
lem agat: sancientes ut cum his acquiescat quibus hujus regiseurbis, ejusque confiniorum, et alicujus
se dignura praebuit, neque cum ullis consuetudinem insignioris civitatis ingressu interdiciraus; sed ut in
ineat, aut ebs in perniciem prohibitorum dogmatum solo aliquo loco et silemio desideai, neque alios cor-
 '
S7S silCULi SEXTI SUPPLEMENTUM. 976,
rumpat, neque ad pvoferendasblasphemias eos indu- A et illud habemus, iffiperfalibusqueid Jegibus corro-
fiat, neque conlra vera dograala novi aliquid inveniat, boraraus, perinde quasi abipsa majestate imperatoria'
per quod denuo nobis sacrosanctas perturbare stu- prodiisset. Quod si quis eorum adversus haec statuta
deat Ecclesias. deprehendatur delinqueret, sciat quod in civiles leges-
Sed neque Pelrum, qui Apameae episcopus fuit, incidet, quae in majorem indignalionem et animad-
remotum a gradu ecclesiaslico, et iisdem de causis, versionem conjiciunt eos qui pcenas leviores decli-
quamobrem Severus, anathemaie (ut vocant) per- nanl. PORROomnibus qui vel secundum doctrinam
cussum, majestas imperatoria admiltil. Sed rala dementis Neslorii, velsecunduni stolidara iraditionem-
sunto etiam quae adversus ipsum decreta sunt; et Eutychetis, vel secundum Severi, qui idem cum illis
quemadmbdum sub generale analhema redactus est, senlit, aut illos sequentium blasphemiam, catholicami
ita el redaclus esto, sentenlia quse de his ipsis a Dei Ecclesiam conantur divellere, prohibemus ne;
sanclissimis summis pontificibusprocessit rata per- tumultus Ecclesiis immiliant, aut de ftde aliquid dis-
manente. Ac neque illi permitlimus ut hanc regiam serant. Sed sancimus ut unusquisque eorum silcn-
urbem, ejusve confinia, aut prsesiantiorem aliquam tium agat, et neque ullos in unum convocent, nequa
civilatem incolat, sed quorum secutus est errorem, adeuntes recipiant, neque improbato more baptizare,.
horum imitetur etiara in degendavila ralionero, quam ]$ I aut sacram communionemdefcedare, et aliquibus eam.
longissime ab hominum consuetudine remotus, seque distribuere, aut vetilas doctrinas explanare audeant
ipsum latebris occultans. Siquidem multo praestabi- vel in regia hac nostra nrbe, vel alia, sed nihil noa
lius est hoc genus horoinum lalitare, quam in pu- periculi revereantur, si quid lale perpetraverint-
blica luce et anle omnium oculos versari. Nam si la- Oranibus insuper prohibemus ne quis hunc recipiat-
tilent, sibi ipsis tantummodo erunt incomraodi; si Quin polius saucimus ut ex urbibus etiam, qtiaeah
vero dogmata sua publicent, el vulgo proferant, raul- ipsis seducuntur, ejiciant : scientes poenassacris 110-
tis simplicioribus occasionem praebent ad interilum. stris jam comprehensas conslitutionibus, quae ipsas
Quod quidem ut aliquo modo in Chrisliano Dei oviii eliam domus in quibus tale quid peragitur, ct prse-
et pio recteque sentiente populo eveniat, neque ju- dia ex quibus alimenta suppeditantur, sacrosanctis-
stum est, neque a majestate imperatoria conceden- addicunl Ecclesiis, suis adimenda possessoribus, quia
dum. Quia vero et Zooram religiose simul et juste simplicioribus causam mali prsebeul; optirao vero
judicantes episcopi dignum putaverunt quem omnino jure sub dominium sacrosanclarum eas Ecclesiarum
sub anatbema redigerent, ut qui veluli breve quod- deducentes. Hacc nos pro comrauni sacrosauctarum
dam additamentum esset ejusmodi malorum, ad quse Ecciesiarum pace sancimus, hsec decernimus sancto-
peragenda promptissitnus fuit, et magnam facullatem n( rura Palrum decrela secuti, ut omnes de csetero sa-
babuit, ne omnino memoriam illi adimamus, quod . cerdoles sub tranquillilate ct quiele permaneant:
in pace conservatis, reliqua etiam rei-
aliqua in re facultate prseditus fuerit : eslo sane Zoo- quibus ipsis
ras etiam particulae hujus (de Anthimo, Severo ct publicseportio nobis pergliscet, pace desuper vige-
Petro loquimur) leve quoddam additamentum, et in- scenle, quam omnibus raagnus ille Deus et Servator
ter eos qui anathemate notati sunt, ex sacerdolali nosler Jesus Christus, unus de Trinitate, unigenitum
contra ipsum prolata senteniia ipse quoque colloca- Deiverbura, lam praedicat quam suppeditat his qui
vere et ex animo glorificare ipsum et adorare dignan-
tor, quam tametsi per se satis valenlem, multo ta-
nien adhuc valentiorem reddit majestas imperaloria, tur. Quaeigitur reete nobis placuerunt, ea beatiiudo
tua conservato, et ad effectuni deducilo, per Dei
quae regia hac urbe ipsum expellit, ejusque confi-[ amantes
niis ct urbium incolatu omnifariam ei interdicit: ut suas litleras ea omnibus suh se constiiulis
cum solis illis quos anle recensuimus, ad eumdem religiosissimis metropolilanis transmiltens. Quoruin
modura blasphemanlibus, ad eumdem quoquc mo- unicuique curae erit sacrosanctis sub se consiilutis
dum relegatis, habilet captetque consilia. Si quid. Ecclesiis haecmanifesia facere, ut neminem omnium
lateant quoe suramura sacerdotium decreverit, quae
procterea aliud quoque sanctissimorum episcoporum
sentetilia, quaepraedictos a gradu delrahit ecclesia-. p item majestas imperatoria corroboraverit. Dat. xvn
stico, et aiiatheroate percellit, continetur, pro ratoj Kal. Aug. Constantinop. Bilis. v. c. cons.
CONSTITUTIO" SACRA JUSTINIANl 1MPE-
RATORIS. 'H AIATASIS'iOTSTItJIANOT
BASIAEQS
Contra Anlhimum, Scverum, Pelrum et Zoaram. K«T«'AVSIJMU, Seunpou,Uirpoxi,xuXZoioptx.
In nomine Domini Jesu Christi Dei nostri, impe- 'Ev bwpjni TOOSEOTTOTOU 'IIJO-OO XftcrToOTOV&tov
ralorCajsar Flavius Juslinianus, Alemanicus, Golhi- npLoov,cdiroxpKzap KaXcup,QlbStos'loucTtviKvo?, 'A).«-
cus, Francicus, Germanicus. Anticus, Alanicus , [ia.viy.os,roT0£j;og-,<bpi/.yya.b;,Veppavr/.o;,'AvTtxof,
Wandalicus, Africus , Pius, felix, gloriosus, victor, '4)-Kvix6f,O0«V8K)I£X6?, 'Afpm;, EucsSik, avTVxii,
triuraphator, semper Angustus, Mennaepairiarchae. CvSo^Of, VLY.nTYIS,T/JOTrKtOU^Osr, tt.eickStt.UTOS
AuyOUCTOJ,
MnvvaKB.Tpiapyji.
a Hic subjicere visum esl ejusdem novellaelextum regione descripsit Mansi Concil. lora. IX, ubi siniiG-
Guecum cum veiusiissima interpretalione quam e rus praefigitur titulus, alibi depravalus. EMT.
S77 JUSTINIANI NOVELL/E SELECT^E. NOYELLA XLII. 978
oOxci.vfies snl /A CAPUTPBIMUM. — Reni non insolitam imperio et
Uptxyiiu. fiuadeiu XKIvj;*sfcTTPKTTOVTEC,
TOVmcpbvroc slriXvBa[/.ev vapov.'Oaaxts yap » TWV iepioiv nos facientes, ad prscsentem venimus legem. Quolies
<pi)<fbs TTJKS TS>V OUX Ǥiwv TVJC tspwouvvic TWVtepuTt- enim sacerdolum sententia quosdam indignos sacer-
'.XWV XOTsSilfKaE 6pOVWV, OTCOIOV SvjNEOTOptOV T£, ZKl dotiodesacris sedibus deposuit(quemadmodum Ne-
iEUTU/vj, 'ApElOV TE, XKtMKXESOVIOV, XKtEuVOfUOV, XKl storium , Eutychem, Arium, Macedonium,et Euno-
•aW.ouc SvjTIVUS eis racxtavOUX EXKTTOUC EXEIVWV, TOUKU- mium , ac quosdam alios ad iniquitatem non mino-
TKXICvj j3«o-t).eisf vvp.-<\in<fosyiyoveTVJTWVtepioivav- res illis), toties imperium ejusdem sententiae et or-
©SVTla, WO"-«'T« 6SI6TSC« T£, Y.ttX «v6pW7TtVK CTVvSpK-dinationis cum sacerdolum aucioritate fuit. Sicque
u.bvTK fiiavwpfaviav TKISbpQutsicotriauaBui ipvjyotc' divina et humana pariter concurrentia unam coriso-
^OTrofov -8»)Tt Y.cdevcyyos yevbp-evov icepi"Av6(ftov«r- nantiam rectis senlentiis fecere : quemadmodum et
jjitev,«WS/AKSSVTK piv TOOTVJC /3ao-t).iSoc TKUTVJC TTOXEWC nuper factum esse circa Anthimum scimus, qui qui-
f^povouTrapoe 'AyKTrriToO TOU TVJC bo-iasxui KOtStptou f*vvj- dem dejeclus est de sede hujus regise urbis sanctae
//xajjTrposSpouyeyovoTOs TVJC XKTK TVJVrrpeaSvTipuv'Pw et gloriosse memorise Agapito sanctissimce ecclesiae
ptvjv«ytwTKTHf 'ExxXvjaiKC, of« TS X«TK[iriSivaTpbicov antiqua3 Romse pontiflce; eo quod nullo modo sibi
-«UTW7TpO(7VJXOVTl 7TK/3K 7T«VT«C TOU?EUKyEfC XKVOVKC ipsi convenienti (conlra omnes sacros canones) se
•sTrEtorrsjSijo-KVTK 6/J6VU), xotvji Ss ipviywTOOTE KUTOU - intruserat sedi, sed et communi sentenlia ipsius
B
TVJC uyias fdvvjptvic avSpocrrpoTSpov,xai fivjvY.aiTVJC iv- sanctce memorise viri primum, atque eliam sacrae
TK06Kysvofisvvjc tepScauvdSouxaTKSEStxKCfssvov TS,xai synodi liic celebrata3condemnatus et depositus fuit,
xa@ripxip.evov, Stbrt TWV6p6wvaicefoka SoyptKTwv, JIKJ eo quod a reclis dogmatibus recessit; et qua3 prius
otc irpoTipovKoll.KxbOev syaivSTO OTEpywv, T«UTK UBTE- multolies diligere videbatur, hajc demum diversis
eov Stayopotca7TEf>£uyE Keptvoiats,Trpoow.ouftsvoc ftiv Iuslrationibus f fraudibus ] fugit; simulans sequi
TKtfTEarapo-tvayiats cuvoSotc«xo).ou6£fv, TVJ T£TWV sanctas quatuor synodos (trecentorum videlicet de-
-rnvj'Harlpwv TWV EVNIXKIK, TVJTETWV p xai v TWV cem et octo Patrum in Nicsea, et cenlum quinqua-
f£VTKVTVJ TVJeuSat/iovtTTO^et, TVITe TWVsv 'E^EVWT6 ginta in hac felici civilale; et in Epheso primo con-
TTtpwTOV O-UVK^fieVTWV a , TVJ TETWV6e05>t).WV II«T£/)WVgregalorum ducentorum, el sexcentorum lriginta ve-
T-ravEVX«Xxv?56vt jA'. Ouptv?v TOtcTOUTWV §byp.acnY.KT- nerabilium Patrum in Chalcedone). At quidem nec
.axo/\ou6wv, OUTS TJJVi?ftST£/J«v ytXKvSjOwrrtav, xai TIJV islorum dogmata sequi, nec nostram clemenliam et
.o-uyz«T«6«o-tv, ^v StKTijv«UTOO crwTripiav eyop.iv,irpocr- condi-scensum, quem propter ipsius salulem habe-
SE|«o-6«t j?ou)ju6Ei?, ouSeK7rozupu?at xai KUTO? TOUJ TWV bamus.suscipere voluit; neque ipse abdicare auclo-
«o^sSwvSoyfiarwvapyriyovs TOVSvicb TWVnpOTepcav res impiorurodogmaluro, qui prius a sanciis synodis
iuylavix5E§/\)jft£vou? o^uvoSwv' a)X olbpevosyprivai z«t C expulsi fuerant ; sed putavit oportere secundum
1WVZKTKTKUTOV y.KtSV(JTW TOUfXKTKSEStXKITfiEVOU?, ipsum et in aequaliducere et condemnatos, et con-
TOU?TS xaraSixKO-KVTKS' ayecv."ATTK? yap TKIS«W.o- demnalores. Nam semel alieuis a sanctissima Eccle-
-rpittis T5S«yiwT«Tvjff £Z>!).ijo-tafsvvotatj XKTKVS/JKTTO- sia intellectibus mancipatus, el a rectis dogroatibus
y.aiTWV
iSta^Sstf, 6/>6wv ljWoTptwftEvof SoyftKTwv, stxoVwc alienatus, merito ad ipsorum rectiiudinem reverti
IStCTJJVKUTWV OUX ij7^UO-£V £7r«V£).6stVO/jSoTWTK, XKt non valuit, etiam ad hcec invitatus a nobis et dire-
TKUTK TTK/j' VJ/VIWVX«t 7zpOTpK7CUS Xttl 6S)jyij6Ei?, 7T«0-t ctus, qui omni sludio usi sumus ad ipsius salutem.
jyJWKfV.EVWV I77TOU5V?, 7Tp6? TVJV OWftpiKV TVJVKUToO.
AtKTaUT«TOtVUV «7T«VT«, Tljv y£VOft£VVJV EJT'«UTW i Propter ha3cigitur omnia, sententiam depositionis
-TVJ?xa^Mpiaeas fynyovTcapaTVJC «y£«co-uv6Sou,7rpo- in ipsum a sancta synodo faclam occasionem nou
^IKO-EtTVJ?TEOU6sfltTnC> OuSsU7TO TWV«^tWVXKVOVWV i liciti, neque a sanciis canonibus approbali rapius
papTvpovidvas TWVTVJC(3«o-t).tSoc TKUTVJC tepaTtxwv i sacrarum sedium liujus regia3urbis , et aversionis a
fipovwva.picayris,x«t TVJC «7r6TWV6p8wvTS x«t «Xv?8wv > rectis et veris dogmatibus, flrmam nostrum reddit
Soy^tKTwv ixTpoicHs, xvpiavvjvjft£TS0« Tt6sT«tftacrileiu, imperium,etcontra istum pr&seniem scribit legem.
uxiX£7rtTOUTOtc TOV TcapoVTK ypttfeivbp.ov..'AirKyopevo- • Interdicimus autem et ei commorari in hac felici
JiSV§EKUTM XKtTVJC X«TaTVJV SuS«tptOV« TKUTVJV 7r6^lV, D civilate et ejus dislrictu, ac in quacunque alia in-
jtat TVJC7rsptotxt5oc KUTVJC StaTptSrjj,xat 7r«avjc£Tipas signi civitale sancientes in quiete esse, et iis cou-
-rwyETrto-vjftwv nfiieuv, GetjTcl^ovres iy havyj.as £tv«t, tentum esse, quibus seipsum merilo obnoxium red-
3t«i TOUTOtc OTspyetv,ois EKUTOV ai;twc U7rs'6vjx£, xati didit; et non aliquibus communicare, neque eos im-
TtCtV
(^VJTS STTtXOtVWVEtV, ptvJTS ExSt§K?£iV «UTOUS 1TVJV TWV i buere in perditionem interdictorum dogmatum. Nec
«TcvjyopEUptEvwv SoyftaTwv«7rw).£t«v.Ou ptijvouSeTVJV i ulique exlra imperialemconfirmationemrelinquirous
StXKtwc tieveyQetauvXKTK SEUvjpou ^vjyov,TVJV EXTT«V- . senteniiam juste contra Severum Iatam, ac ex om-
TWV, wc£t7T£tv, TWV upyiepttTtx&v T£,x«t TraTptao^txwv, nibus (utita dicamus) pontiflcalibus et patriarcha-
/tSTKTVJC ftova^txvjco-uvatvio-£wc TrpoeWovauv Spbvoiv, libus (una cum monachicis consensibus) provenien-
TVJVTOV «va6Eft«Tto-ft6v £7r«youo-av «UTW,(3«o-t^txvic l^w tem sedibus, et anathematismum ipsi inferenlem :
X«T«/\tfiTr«voft£V E7rtxupwo-swc, oc rrpoTEpov 7r«p«TOUC qui prius contra sacras sauctiones accipiendo sedem
tspouc 6so-/*ouc x«TaXa§wv TOV 9povovrwc 0EOU7TOXITWV , sanclissima3ecclesiai Theopolilanorum, sic universa
%tWT«TV)C SXX/\vjO-t«C, OUTW ffUV£T«/J«tlsV «7TKVTK, OUTW i conturbavit, sicque accumulatas turbationes ut
fecit^
fisTajTeiroivjxe TKpaj^vjc,wcxotvdvTJVKXK£«xvjpuxTov cominune quondam ac abqminabile bellum sanc||s-
 '
979 SiECULI SEXTl SUPPLEMENTUM. 980
. simis Ecclesiis ad invicem immitieret. Et hoc etiam A.j T«fj aytwTKTKtc sxx/WiKtcEft§«).sfvTrpocaX/\vj).ac TTO-
a sceptris qua3anle nos fuerunl conlra ipsum scri- /sptov,xat TOOTO X«tTOtCTTpO uptwvcxvJTrTpbtc irpoc
pturo erat, variis dogmatum et a reciitudine alie- KUTOV yeypafBat, TrotxO.atc ptev SoyptKTwv xat unriD.o-
natis fraudibus et commentis ac blasphemiis usum TpiMflEVKtC TV?? 6p66TVJT0f 7T£ptV0t«tC TE,XKtfti.aCfnU.iulS
fuisse, ac universa conturbasse, et illum quemcunque XpWU[).eVOV, K7TKVTK SE (rUVTapK^KVTa, xai fto'vOV TWV
errorem nbominabilium naeresiarcharumet iniquo- TV?C IxKTEpou TWValpecittpyStv7r).KVV?C f?SE).Up5v T£,
rum dogmaliimrecipere, Nestorii dicimus, ei Eii- XKt«voo-iwv SoyptKTwv KVTE^Ofisvov, NEOTopiou T£, Y.C/X
tycliisjelcumuierque horum prseceptorurhcontrarii EUTU/OUC, XKtTWVEXKTEpOU TOUTWV XKSvj^EftOVWV E?
quodaromodoinvicem esse videantur, ad unum vero EVKVTtKC f*£VTTWC ElVKt SoxOUVTWV aXWlotC, TTpOf £V5i
impietatis finem lendant, etiam illorum divulgatos ts).oc TVJC «0-E6E£«C ETrsfyofesvwv, x«t TOUC sxstvwvya.-
sermones , eum in unuro forinavisse. Duobus enim pKXTVjptffTtxouc EVTUrrwb-KptEvbv Xoyovs.Auofvyup OVTWV
existentibus dogmalibus ad invicem repugnanlibus, EVKVTiwv «)Avj),otc SoyftKTwv, wv IxaTspovoptoiwcEtc
quorum utrumque similiter ad animie perditibnem yuj£txv?v «rrwXEtav uyet, TOONEO-Toptou, TOUTEEutu-
adducit, Nestorii videlicet et Eutychis (quemadmo- yovs, xuBaTtep EtTrovTEC ifBripcev, amp ix TWV 'ApetKvwv,
dum dicendo narravimus) qui ei Arianorumet Apol- XKlTWVATro).lVKptOU CUVEO-TV? fltatrpCKTWV, «UTOC Tt Tra-
linarii coutagioneconsistuht; ipse paradOxumquid ]j ] J3«So^OV tr'«6wv,OfiOtWC EtCEXKTEpOV E(jS7T£7rTWXS. K«i TTVJ
perpessus in utrumque similiier incidit: et ibi qui- fiEVTOOTO, TTV? SEExsfvo TrpeerSeuwv, xotvovs*So!;e So^EfOv
dem illudmiltendo, seipsum et sermonessuos visus IKUVOV TExat touc KUTOO Xbyovstwv Tvj),txbuTwv Tr).v?ft-
est consiituisse commuhe receptaculum tantorum jttE),VJft&twV XKTK(7t«i7«£. "Eo-TW TOtVUV XKt«UTOC UTTO TOV
delicionim. Sit itaque et ipse sub praidicto anallie- E'ip)JptEVOV «V«9£ptKTtO-fi6v, OVK7TKV t6 TTKTptap^tXOV TE,
maiismo, quem universus patriarchalis, pontificalis, xat ispKTtxov,xottptoVK^ixov TVJC vjfistspac,wc drietv,
ac monachicus nostra, ut ita dicamus, reipublicae TTO^ttElKC O-JOJflK StXKtWC ETrv?y«yEV «UTW, TV?C fiEV©SOU-
ccelus juste in ipsum induxit: de thebpoiitana qui- SbXtTwv ExSsSXvjftsvoc, Stoti trsp «utov 6 XKT'£XEivv?v
dem Ecclesia ejectus, idcirco quod thronus illius «Treb-£ti7KTo 6povoC,01« fivjSfiTVJV «p%vjv6p6wc«UTVJC
ipsum removit, eo quod ipsius principatum recle ETrsO.VJUftEVOV, «XVETttwvtocTSXK'i "£Vt«fc «ytwTKTatc
non acceperat, sed adhuc vivente eo, et in sahctis- ivtx^vjatatcavaxvjpuTTOfiSvou, TOOtrp'6KUTOU TVJV t£pw-
simis Ecclesiis commemorato, qui anie ipsum sa- «ruvvjv E<7J£VJX6TOC, liapa Sstou ptst' auT6vTnct£/3wo-uvv?c
cerdotium habebat, et propter eum qui post ipsum SzTrEtrTWXOToc 4 6v d-tavta SE
'ftixpt TOUTOU ptovov,«5W
fuit, de sacerdotio exciderat. Nec vero progressus vSr>x«tUTTO xotvo*aVK6£fiKTto-ft.6v tvjc 6p8oSol;ou x«i
hiic usque subslitit, sed et sub communi orlliodoxie 'XKSO/\IXVIC Sxx^ijb-tKC ysvof/.svov, xat Trb),)\wv vjptfv(3i6)Viwv,
ac catholica3Ecclesiaeanatliemaiismo posilus, multis G( pXab-yvj/jiwv ts, XKIK7TOyop£Ofisvwv Efi"Tr/\v?o-«VT«TOTTO-
libris, blaspliemiisqueet abominalionibusnobis rem- ^itsUfiK."iis-TE y.at a.icuyopzvo[iev aicuat TWVKUTOU tt
publicam implevit. Quare universis iuterdicimus ^tsxTv?(76Kt /3t§).twv.Kat WOTTE/J OUX eifiCTTi TKNECTOpibu
aliquid de iibris ipsius possidere. Et sicut non licet 'ypufitv; r>xEXTv?b-6at $&i'ttt, StoTtrofc TrpoijptwvKUTO-
Nestorii libros scribere, vel possidere { quia prade- !XJ!)KtopO'tV, EVT«ICEKUtwV 'St«TK?SO-tV, s'So?ETOfcTfapa
cessoribus nosiris imperaioribus in suis constitutio- •flobyuptou X«TKXpiimuvatveiprjp.£vots ofibtaxK6so-tK-
nibus visum cst statuere similia his quaj dicta et VKl,OUTW ptVITE TKSsUVJpW p'v?6£Vt« TE,XKtypKftVTtt fiS-
scripta sunt a, Porpliyrio in Christianos), sic nec "VITW jta/SKtivi XptcTiuva,K)A'SVTW j3sSv?).«,xat K>16-
dicia et scripta Severi maneanl penes aliquem Chri- Tpta tv?c x«'6o/\tx»jc Ixx^vjo-tac, Truptt's fl.iyecQoiTeupu.
stianuna, sed sinl profana et aliena ab Ecclesia ca- TWV XEXTVJ"fiEVWV, Et fi^ PbuXoVTKt XtvSuVEUEtV Ot TKOT«
tholica , Igiieque combiirantur a possidentibus, hisi tyovTtt. TpuficBoits TrapafivjSsvo? to /\bttrov,fiijSe
qui ipsa habeht, yelint periculum pali. A neraine ¥wvst'c V.KW.OC, fivjSetwv EtcTuyos ypaoovtwv,/iijSl
ergo seribahlur, heque ad pulchriiudinem, neque *«)./\buttvoc TWVTravtwv,SISOTOC wc «7roxb7Tvj yiipbs
ad velocitateiriscribentium, sciendo quia amputatio 'EtrtatToist« sxeivou•ypufovaivv?Trotv"v?. OuSIyap 6ov-
manus liis qiii scripta ejus scripserint, pcena erit. ^6fis6«xcdTw XeiTrofisvw XP°VW T1'v*%exstvwvstrto-u-
iNeqiieehim volumus in futuro tempore ex illis bla-]D'pEt76at'j3XKo-^v?fii«v. 'OfiotwcSs Sv?x«t TOOTOV Tr«VToiwc
spliemiaij) prbtrahi. SimiliteVautem et huic interdi- *a7r«ybpevo[j.ev tijc I^KO^iXiSoc £Trt§KtV£tv TTOISWC v?Trsptot-
icimus omnlno regiam eivltaiem ingredi, aut disiri- ;,x'iSoc'KUTvic, aW.v?c ts VwvETrtSKtvstv TrolswC»J'TrEptot-
ctuin cjus, nec aliquam aliam de inSignibus, sed in KtSocauTvic,«W.VJC t£ 'twv "Etrtb-vjpCotEpwv ttvoc, a)A' lv
aliqua solitudine et in sllentio sedere, el non cor-: ipvjfiiotTtvt, 3tKt^o^u^iKxa6v?o-6at, xUlfiv?'St«tf6stpstv
rumpere caeteros, neque in blasphcmiamipsbs ad- ETEpouc, fivjSsstc /SXatryvjfiiav aurbuCtrpoaystv, fivjSs
iduceie, et non semper aliquid novi invenire contra[ ueitt VKIVOV Erjsuptb-xstv XKTK twvJj^.jjSwv SoyfiKtwVj St'
vera dogmala , per quod rursus nobis conturbare. 'ov traXtv xifuvaWTUpac\ut 'tas aytwtatac £xxz\v?b-iKC
sanctissimas Ecclesias feslihet. <77rsuo-siEv.
CAP.II. — Seilnec Petrum episcopumApamia3,, Ou fitvjvOUSE IlETpov TOV 'ATTKptstKC ysvofisvov ETao-xo-
et sisnul ab fpsis, a quibus Severus , sub pradictoI TTOV, xat KftKfiEVXa6v?pvjfiEv6v, KplKSl ETTtTOfC«UTOtC
anatliemate positum, imperiura admittit, sed sintt if olc SsuvjpocUTTO TOetpvjftsvov «v«6sptKysvoptEVov, vj
yalidaquK conlra ipsum fuere statuta. lEt qui subI /3«o-iX£ta Trpoo-fsTKt, aKVs'o-rwxupia xai TCC xar' auTou
communi auathematismo positus est, sub ipso esto ; tynftaQevTK. K«t utroTOV xotvovT«^6stcava6spiaT«7fi6v,
981 JUSTINIANl NOVELL& SELECTJE. NOVELLAXLII. 982
07r'.K-UTOV SVTW, TMCTWVaytwTKTwv upxtepioivKpoeX- fiA.et sententia sanclissimorum pontificum , quas ipsum
6oua-»cETT' «UTofctynfouxupiKCStKfisvouoTjc- Oux stpts- pra^venit, firma permaneto. Neque vero permiitimus
flEVSl OuSsEXSivw TKUTVJV OlXEfv TVJV f$ttat\iSttKoXlV, V? illi hanc regiam urbem habitare , aut ipsius distri-
TvjvKUTVJC 7TSptOtx(S«j » TtVK T«V(7EfiV0T£pWV, a)./VWV clum , vel aliquam de insignibus; sed quorum secu-
VJXO/\ou6)JO"E TV? 7T/\KVV), TOUTWV fllftsi(78w XKtTV?V StOtlTKV,lus est errorem, horum imitetur victus rationem ,
KTTWXtO-flEVOC OTlTTOpp^WTaTW, XKtXpUTTTWV EKUTOV, WC quam longissime abscedens et occullans seipsum ;
Tofcy£ TOtouTOtc TOxpvKTeaBoa f*KX).ov TOOfttiveaBai nam talibus occultari, quam videri utilius est. Ignoii
>,UO"!TS).EVTSOOV. 'kfuveis ptlvytip CVTEC EKUTOUC XKTK- eienim existenles, se ipsos lsedunt solos : publican-
" SET«EKUTWV SoyfiaTK tes vero sua dogmata, mullis ex simplicioribus oc-
Q,a^ovai ftovouc Sv?fioo-i£UOVT£c
7ro/\/\ofc TWV Kys/WTSpwv Kfopftvjv UKoleiasttapixovatv, casionem perditionis praabent; quod nullo modo
oTTsp X«T*ouSlvayiveaBtttTporrov.ev TVJXpitmKVixvj fieri in Christiano ovili Dei et onhodoxo populo
TOOSsoOTrotptvv?, xKt TW6p6oSo'|w/\KWSixatovsartv, sequum est, neque ab imperio permissum est.
OUSE 7r«pKTVJC (JKO-ASIKC p-uy^wpoufisvov.
— Quoniam vero et Zoaram dignum pe-
'ETTSISexat Zwopavv?5iwo-KV, o).wcUTTO ava6sfi«Tto-fi6v CAP. III.
ot o"s6«o-pttwTaT0t, x«t Ta Six«t« xpivavTEC £Trio-xo7rotnitus judicarunt sub anathemaiismo esse reveren-
TtVKTr«pSV6v?XVJV TWV TOtOUTWV OVT« • dissimi, el qui justa juciicant episcopi (cum parva
B
TIOlVJO-KO-eat, [XlY.puV
xaxwv,sv otc vjTtptKO-TKt, to youv6XwcTvyiiv TIVOC EU- quaidam lalium malorum interpositio sit), et in qui-
KoprtattVTU fivvip??,IOTW xai ZwopacTv"ic Trovvjpac T«u- bus dehonestatus est, omnia videlicet comprehendo
TVJJ ftEpiSoc,'Av8iftouTS,xat Ssuvjpou,xat IlETpou faaiv ex memoria quadam abundanti; sit et Zoaras inter-
TrKp£v6v?XV? TIC£UT£/\)JC, XKtEVTofc KVKT£8sfiaTtO-fl£VOlC positio qua^dam parva hujus maloepartis (Anthimi
Y.ttlaVTOSTeTUyJ>Oi TVJC KUTOV XKTEVEyXOUCTVJC diciraus et Severi ac Petri), et nuroeretur ipse
i£/3KTtXVJC
^vjyou, vjvxupiav x«t KUTVJV £<p'EHUTVJC ouo-av,xuptwTE- quoque inter anathemaiizatos, sacra senteniia ipsum
p«V£Tt[ltt)XoV V?P«(7t).£i« TiOtEf, XKlTOOTOV S£E/\KUV0U<7« dejicienie : quam firmam et ipsam ex seipsa exi-
TV?C (3K(n).tS0CT«UTV?C TTO^.EWC,XKtTVJC KUTVJC TTSptOtxiSoC, slentem, adhuc firmiorem imperium reddit : et
Xai ETTt TVJV TWVTr6).£WV OtXWtV KUTW TTKVToiwC aTTKyO-hune de hac regia Urbe et ejus districtii abjicit, et
peiovau, woTEftET' sxsivwvp.6vwv OlXEtV TE,xat (3ou).£UE<7- liabitationem in aliis civitalibus ipsi omnino inter-
6«t TWV£f/.Trpoo-8sv v?ptfv£tpv?fts'vwv, OplOlK ftsv ^hacfa- dicit; itaque cum illis solis babitet et consultet qui a
ptouvTWV, 6'tiota§£ xat TraBoVTWV, optoiwcSe x«t TrEptw- nobis ante memorali sunt: qui similia quidem bla-
ptO-fiEVWV. Et SsTt XKtSTepOV TV? TWV «ytMTKTWV SKlCY.b- sphemant, similia vero patiuntur, et simiiiter in
rrwvTceptiyeTttt ij/vjyw TV?TOUC Kpoeipnp.evovs xuBtttpovcn exilium mittuntur. Si quid vero aliud in senlenlia
TS, XKtKVO^efHKTt^OUO-VJ, XliptOV Sl XKtTOOTO Tt6ift£6K,C I sanciissimorum episcoporum continelur, quas prse-
X«iTOfcSstOtC, XKIPKO^AtXofC VJKWV KUTO VO/XOtC ETTtXU-dictos deponit, el anathematizat, hoc firmius reddi
COOfiSV, WCKV£t TTKpaTV?ff3«0"t)\£tKC KUTVJC TrpOE),66vrnus et ditiiius, ac imperialibus nostris legibus ipsum
ETUy^KVEV. Et Sl Y.Ul Ttf KUTWV «>,OtVJTOAOtTTOV TTpKTTWV corroboranms, ac siab imperio ipso provenisset. Si
Tt7T«p«TU StaTETUTTWplEVa, t!TTWY.tttTOfc/3«O"t)itX0fC vero aliquis ipsorum deprehendatur de castero facere
07rO7T£O"OUp.£V0C VOftOiC, 01TUSD.KTT0UC TWV TTOIVWV £?X- aliquid pra3ler conslituta, sciat se incidisse in leges
x).tvovT£c, Et'c fiei^ouc e[/.8<x>Xovct TUS«yavaxTvjostc. imperiales, quae minores poenasdeclinantes, ad ma-
'ATTKyopEuofiSV Ss xat Tr«VTt TWTVJV xa6o/\txvjvsxx^vja-iav jores immittunt indignationes. Interdicimus autem
TOO ©EOO StKCTrav ETrt/stpoOvTt, stTSx«T«Tvjv Nso-Topiou et omnibUsconanlibus catholicam Dei Ecclesiam di-
TOU yp£vo6).a§o0c uyv?yv)(7tv,EITSXKTK TVJVKVOVJTOV EU- vellere (sive secundum Nestorii hasretici docirinam,
TU^OUC KapaSoatv,EITEXKTK TV?V 2£uvjpoufilaafnui&v sive seeundum insensati Eutychis traditionem, sive
TKVTK XKXsivOtC VOVJOTKVTOC, StTSTWV EXsivOlC KXO/\ou6oUV- secundum blasphemiahl Severi, qui et similia illis
TWV TKtc«ytwTaTKtc 'Exx).v?o"t«tcTUpuyJcs ep.Stt>letv, xui intellexit, aut eOrumqui illos sequhntur), seditionem
fQiyyeaBttiTt Kept KtcTeoiS'uiy.u 6ecKi<^o[isv exacTOV i ithmittere sanclissimis Ecclesiis, et loqui aliquid de
TWV TOtouTWV TVJV v?o"Uj^i«v aystv, x«t ptvjSi(7uyx«\sfv st'c lide; sed sancimus quemlibet talium quietum esse ,
SKUTOV TtVKC, fiV?TS TTpOCtOVTKC SiyecSttt, V?KUpKXiKKTt- D et non COhvocarealiquos ad se , neque accedentes
?£IV6Kpp'EfV.V? TV?V tEpcVXOtVWVtaV pVKOXVttV, XKlTKU- recipere, aut perperam tjaptizare audere, aut sacram
TVJC fiETKSlSoVKt TtO"tV,VJTaCKTTVjyOpEUptEVKC SlSKCX«/\i«C : communioheiflsordidare, ei Ipsam aliquibus tradere,
VfnyeicBui, h sTrtTKUTVJC TVSf^KO-AtSoc vjptwvTro/\swc, , aut interdictas doctrinas iexponeresive in hac nostra
" VJ «)WU5ppp«(76Kt TTKVTa xivSuVOV, EtTl TOtoO- - regia, sive in alia civitate; sed orhne periculum
lf STEpKC,
TOV 7rp«5at£V. 'kKuyopevopsv Ss x«i jrao-tTOUTOUC UTTO- reformidarfe, si quid tale faciat. Interdicimus etiam
Ss%£o-6«t. "ATrs^auvEtv ftsv ouv 6so-TrtSoftsv auToucTWV ; bmnibiis, ne isios suscipiarit. Abjici ergo ipsos san-
UTT' «UTWV TapaTToptsvwv TTOXSWV, st'SoT«cTac TTOIVKC, , cimus de civitatibus ab ipsis concitatis , scientes
T«CTafc6siatcvjptwv sSv?Trspte^Oftsvac StaTKieciv,cimep } pcehasjahii coritehtas in nostris divinis constituiio-
XaiT«COtKtKC KUTKC, EVKtCTOtOUTOV Tt STpKTTSTKt, XKti ilibus, qua3el doriiOs ipsas, iii rjuibus tale quid flt,
Ta x<AP'lt"-&*av -T*f«TTOTpoyKC xo/")7°5vT«i,r«fc Kytw- . et campos ex quibus rtutrinienta prSebehtur,sanctis-
TKTKtC 'EXK?\vjG"ialC TrpOO-XUpOUO-t, TWVfiEVXEXTVJftEVWV D sihJisEcclesiis assighant, eta possidenlibus auferunt,
«yatpouftEvat, Stott /5).K(SVJC KtVtKTOtcaKkovcTipots y£- quia detrimenti causa Gt simplicioribus; sanctissimis
jiSTat,UTTO Ss TKCocytwTatacxat 6p6oS6t;ouc 'ExxivjtTtacr vero et orlhodoxis Ecclesiis hsec juste subjiciiint.
 983 SJECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 984
Hsec pro communi pace sanctissimarumEcclesiarum .A TauTaSIXKIWC ayovTKt.TauTKuTrepTTJC xotvvjceipvjvuc
statuimus, ha'c ilecernimus, sequenies sanclorumPa- TWV «yiwT«Twv 'Exx).v;o-twv
vo/io8sToOfiEV,TKOTOC ijivjpt^o-
trum dogmata, ui omne sacerdotium imperlurbaium fts8« TofcTWVayiwvKKTEpwv xKTaxo).ou6o0vT£C Soyfta-
de conteronobis permaneal. Qno in pace servalo, rc- atv, OTTWC KVTOtepaTtxovamai KTupaypvijftfvTOO ),ot-
'
liqua nobis exuberabit respublica desuper pacem TTOO Sta/i£VOt.
OUTTSp EVEtpVJVvj v.«iT6).ot-
(j>U/\«TTq{t£VOU
habens : quam omnibus magnus Deus et Salvator TTOV vj/tfvEu8v?vvjo'et Tvjv«VW6EV
Tro),tTEUfi« £jr;ovEtpvjvvjv,
noster Jesus ChrislusTrinitalis unus, unigenitus Dei nvKttcivb [xiyv.s®£ocXKJSwTvjp vjftwv'tvjcoOcXptCTos,
Filius pisedicat , ac donat [Al., prabeai ac doriet] b TVJC TptixSos£tc, 6 ptovoyevvic
TOO QEOO Aoyoc,xvjpurm
his qui sincere ipsum et vere gloriDcareac adorare TE,xai yopnyeiTOISyvnciwsKUTOV, XKIa),vj6fic SO!;K?EIV
digni habiti sunt. T£, xaiTrpoa^uvEtv vjrjtwftsvotc.
Custodiat itaque bealitudo tua, qua3recta adnotata 'HTOiVUV OV)
/tKXKplOTVJC, TK 6p6wCTiKpKOTK.VTK fV
sunl; et millat ipsa per suas Deo dileclas litteras ).KTTETW, XKTaTTEptTrOUCKTKUTK St« 6eOyt).WV KUTVJC ypKfi-
omnibus sanclissimis melropolilis sub ipsa cxistenli- fiKTWV TraVlTOfcUTr'KUTVJV TETKyfiEVOtC OO^tWTOTOlC ftVJ-
bus : quorum cuilibet cura erit ipsa manifesta facere TOOTroXiTKlC, WVEXKOTW yEVVJffETKtfpOVTtST«fc UTT'
sanclissimis Ecclesiis sibi subjeciis, ut neminem ex KUTOUC TETK.y/iEVKtCOO-tWTKTKlC'Exx),V?0-i«tC,T«0T«TTOtij-
omnibus lateant qua3 sacerdotio visa sunt et ab iro- SratfVVepK, WOTSflVjSivK TWV 7TKVTWV St«/\«8sfv , T« TS
perio coiiflrmata. Tvj«pX'EpW0"UVVJS6?«VTK, T«T£UTTO TV?f §Kci).UUS XSXU-
pWfiSVK.
Divina subscriptio. *ESsia \>noypa<tr!.
Divinitaste servet per multos annos, sancte et religiose Paler.
Daia octavoldus Auguslas, Conslantinopoli, post consulatum Belissarii,viriclarissimi[annoDomini536|.

NOVELLAXLIII. cina3laberna^queexistant, non hasce solas (nerape

De oflicinissive labernis Conslantinopolilanwurbis, et cenlum et mille) offlcinas prasdictis publicis muniis
ut mitle lantum et cenlumoflicinwsacrosanctcsma- obeundis exemptas esse, sed eliam multas sacrosan-
joris ecclesiwexcusenlur; omnesreliquw, ad quem- ctas ecelesias, roulta sacra hospitalia, monasteria,
cunquedominum<perlineaiil,consueta obeantmunia, et alias sacras a3des,quarum pleraeque
prius haereli-
In nomineDominiJesu Christi Deinostri.Imperator cis mancipatae, deinde ad ortbodoxam fidero revers*
Caesar, Flavius, Jnstinianus, Alemannicus,Gothicus, sunt, multas quoque regias domus, et insuper magi-
Francicus, Germanicus, Lazicus, Alanicus, Vandali- stratuum, ac senatoruro, et illuslrium.elcubiculario-
cus, Africanus, pius, felix, gloriosus, victor, trium- rura a pra^stalione vestigalium eximi, harumque do-
phator, nunquam non colendus Augustus, Longino niinos pcculiarem sibi exinde reditum comparare,
prasfecto urbi. C et obhedere rempublicam, exemplionum roultitudine
Q
Quoniam polentia3nostras, subdiii nostri, sive vi- rero ipsam angustis admodum terminis concludenle,
vant, sive morianlur, cura3 sunt, ne vel graves ipsis ut paucissimi existant, qui publica agnoscant et su-
sepuliuras, vel defuncli cognatis damnosaj existant, slineant munia, et priores .contributiones aliquoties
propterea et ha3cquaj eorum sepulturam concernunt, in triplo et quadruplo, hoc tempore etiam decuplo
quo convenit moda, disposuimus. Et quia tam divee majores facta3sint: quanquam divus princeps Ana-
memorioe Constantinus amplse hujus nostrce urbis stasius in statula ab ipso formula nulli omnino alii
«onditor quam eiiam pienlissimus princeps Anasla- imraunitatem concedal, prater centum et mille of-
sius leciicariorum seu decanorum (ut vocant) nume- ficinas, quas per causam exsequiarum sacrosauciae
rum ad certara mensuram redegerunt, mille et ceri- majori ecclesise atiributse suut. Ea propler et nos
lura tantummodo decanis tolideraque oflicinis defi- putavimus, lum proceribus nostris et insuper beatis-
nitis, ut nullo Iia3unquam tempore augmentum reci- simo hujus alma3urbis archiepiscopo id negolii dan-
pcrent; propterea sane cupienles ut numeruseorum dum, ut certo loco convenirent et rem ipsam exami-
quos ex unoquoquecollegio convenitesse lecticarios, narenl, atque placita ad nos sua referrent, tum ad
<liva3memoriffi Anaslasii formulae subjaceat, firma excellentiam luam praesenti utendum lege, conlir-
ea et fixa manere voluimus. •* manles ea qua3Anastasio pientissirao in hoc principi
D
Casterumquia adeuntes nos alma3hujus et regiao L placuerunt. Et sancimus ul cenlum quidem iliae et
nostra3urbis collegiati, quorum excellenter et pra3 mille officinsesacrosancta? majori eeclesiaeoccasione
ca3leriscuram geriraus, potentiam nostram edocue- decanorum sive lecticariorum , et ad peragendas de-
runt, magnam et intolerandam se necessitatem su- funclorum exsequias depuiatae, omnibus modis iu-
' stinere. Sacrosanctam elenim
majarem ecclesiam, tegro numero et omni prasstationelibera; conserven-
centuro et miile officinas in fructu habere ab omni[ tur : pracler ipsam nulla alia queunle decanum exi-
vecligali liberas, quas oppido quam libenler illii gere, sive ex ha^reticis recepla, sive quacunque sa-
concedant, eo quod ad peragendas in commune ; crosancla ecclesia. Sed quod nuper constituimus
omniuro hominuro cxsequias proucianl; sed caeiera i valeat, et octogintaj quidem oilicins corpora praestent,
se onera ferre non pc-sse.Nam cum plurimaj in alroai trecentse aulem in exactione pecuniarum consistant.
hac urhe diversarum mercium et negotiatioiuim offi- JSIamquod exinde cprradittir, ad. quid proficere con«
985 JUSTINIANINOYELL^E SELECTJE. NOVELLAXLV. 986
veniat, sacra jam nostra pragmatica forma disposuit.. , liibenles, sacram hanc pragmaticam formam propo-
Semperque quod intercidit restauretur. At qua ra- nimus, amissionis pcenara similitcr omnibus ordine
tione fieridebeat reslauratio, salis per Anastasii piae subditis inlerrninantes, si ex quoquo collegio impe-
memoriaj jussiones expressum est. Ha3igiiur ut im- ritantes solila illa et ab initio staluta vectigalia per-
munes el ab omni vectigali maneanl exemptae, san- cipere prohibuerint, aut vecligalia conentur in pen-
cimus, neque his ipsis oflicinis, neque veciigalia im- siones privatasconvertere; sed quisquepro se quidem
perantibus collegiis qua3 islas prasbent, quidquam pensionum illatione perfruitor,officinas aulem seu ta-
damni sustinentibus aut ullos litulos agnoscenlibus. bernas solito receptoque more contribuliones agno-
Ca3tera3vero omnes hujus almaj urbis qualuordecim scere concedilo. Quemadmodum enim quisque pro
regionum officinae,sive sacrosanclaj alicujus sint ec- se rebus suis prospicit, ila et non necesse esl ei quod
clcsiaj, sive hospitalium, sive monasteriorum , sive amplceet regia3huic urbi expedit et confert nulanti
orphanotrophiorum, sive ptochiorum, sive alterius quodammodo et jam lapsuro manus porrigere. Neque
cujuscunque dominii, sive regiarum domuum, sive enini aliter quas publice expediunt progressus habi-
aliquorum magistratuum, ampla , media, minutave tura sint. Nemo itaque ex his qui tali hactenus onere
officiaadministrantium, sivegloriosissiraorurosenato- liberati, quique huc usque id ferre coacti.sunt. Qua3
rum,sive magnificenlissimorumillustrium, sive spe- 1 igitur nobis placuerunt, et sacra hac exprimiuuur
ctabiliura cubiculariorum , sive aliquorum militiis lege, ea excellentia tua, imo non ipsa lanlum cuslo-
adscriptorum; hae, inquam, omnes publica ipsis im- dies, sed et quicunque post te idem officium susce-
posita prastenl vectigalia, et omnia alia lum faciant, pturi sunt, et oblemperans libi cohors, jam inde in
tum impleant, quemadmodum quemque in suo col- omnc reliquum tempus custodiet. Dat. xvi Kal. Jun.
legio facere aequum est, nemine queunte ea de causa Conslanlinop., post Bilis. v. c. cons. ann. 1.
iunili privilegiis , aut ejusmodi alia uli excusatione. NOVELLAXLV.
Neque enim suslinemus aliorum onus ad alios de- Ne Judwi, Samarilani, et hmretici,per causamreligio-
ferri, aut lam immitem proponere fOrmulam, utquo- nis et cultus sui curiali forluna libereniur, sed cum
tidie vecligalia augeanlur, el (quemadmodum edocli curialibus muneribus subdantur, privitegiis eorum
aut etiam non perfruanlur. ltem ul iidem possint conira orlho-
sumus) quadruplo, quincuplo , adeoque doxos, qui curiali fortunw subditi sunt leslimonium
decuplo majora irrogentur , cum nihil lam magno dicere, ut qui prmclarepro orlhodoxarepublica tesli-
studio, tamque serio affectemus , quam ne novo moniumperhibeant.
quisquam vecligali oneretur. Novum autem fuerit Imperator Justinianus Augustus Joanni pnefecto
non tantum quod nunc primura impositum est , sed praelorio, iterum exconsule el patricio.
etiam quod primum modum excedit. Sed eadem con- J Relulit nuper vivo apud nos sermone excellenlia
ditione ac fortuna omnes sunto, et sacra haje nosira lua, plerosque inter decuriones Judtcos forte, aut
pragmatica forma (quam legem eliam appellare li- Samaritanos, aut Montanistas, aut alioqni detestan-
cuerit) contra omnes communis esto , ut omnibus dos esse homines, quos nondum ne nunc qnidem
largiatur, quo moleslia vacent. Neque enim facile recla nostra et inculpata fides illuminaril, sed in tc-
eam quis a3gre tulerit, si neminem alium praierea uebris resideant. neque illorum animi ullo verorum
ei.^mptum intueatur, nisi quod in centum et mille mysteriorum sensu tangantur. Itera quia haereticos
officiiiisexsequiarumdefunctorumralio habeatur,qua3 odio prosequimur, quod per hanc causam et prae(ex<
maxime communisest omnibus, el ex sequouniversis tum petierint curialibus se liberari muneribus. Et
pariala hominibns. Si quis vero conetur excusatione quo modo conveniat ea quasillo peninenldiscernere.
aliquauli, etseipsum a prastanda alleviare contri- Cselerum vehementer mirali sumus quod ejusmodi
butione, et aut non cornmittere, quo magis ab inqui- illorum rationes prudentia et ingenii tui acumen sus-
linis suis exigatur, aut prastare etiam patrociniun), tinuerit, ac non protinus eos quitalia proferrent di-
sive militare, sive civile , sivc ecclesiasticum , sive scerpserit. Nam si ulli sunt homines qui per exlre-
quodcunque tandem in universum officinsedominio roam improbitatem illis se dignos esse muneribus ar-
excidito,estoqueipsispublica, toliaddiclacollegio. Eo bilrantur, quoesumrais tantummodo dignitatibus re-
enim paclo et cautiores erunt, et vetila non attenta- servavimus : quis non perdilissime eos oderit ? Unde
bunt. Porro si minutatim et pariter in omnes vecti- nobis sunto decuriones, quemadmodnm et cohonali-
gaiia distribuanlur, non soluro paululum erit, quod bus , ut jam ante legibus expressum est. Neque ul-
pra3slilumfuerit, sed etiam tanto moderatius, levius, lus religionis cultus tali eos forluna eximito. Nihil
tolerabilius, faciliusve,quod conferlur existet, quanto enim horum nequeantiquioraliqua, neque recentior
a pluribus colligitur. An vero non multo absurdissi- lex protulii. Indigni lamen in universum onini curia-
mum fuerit, homines propriis laborantes manibus, et li existunto honore, elquia multa legesdecurionibus
uxores ac liberos aleules , et reliqua denique viiae privilegia tribuunt, tumne ictus fustium illis infera-
necessaria inde acquirere satagenles, etiamnum ma- tur, tum ne velut sordidatirei sistantur judicio, neve
joribus onerare vectigalibus? et quanlo plures iiiier in aliam ducantur provinciam, el infinila alia, nullo
alleviatas referunlur , lanlo etiam majores exinde horum perfruuntor^ Imo si quid omnino de decurio-
lassionesoboriri? idque onus infiniium sit, neque nibus scriptum est, cum per privilegia illis gratia non
possit ullum habere terminura ? Ha3cnos omnia pro- sit, hoc el in illis obtineto, cl iraplento tam perso-
987 SJECULI SEXTl SUPPLEMENTUM. 988
nalia quam pairimonialiamunera,neque cns lexab his A k tionis licentiam permittentem. Videbamuseninicau-
eximat. Honoreautemnullo perfruunior, sed fortunam isam effusam, et paulatim ad alios ecclesiasticasmi-
snstinento ciim infamia, qua etiam animum notatum granles j possessiones, neque pretiis solulis dignis, ne-
essevoluerunt.Atqueitasanedehoc ipsis disponitor. < que opere ineyitahili imrainente alienatis, sed etiara
Enimvero et jllnd nobis qua3,slione <
libi dignuro vi- contra posilasjamleges deciesmillies circumventiones
sum deijuntiasli. Ex quo enim bicreticos a dicendo /aclas. J Quocirca primam perimentes viam, omnihus
'
lestimo.nioarcuimus, in quibus causis orlhodoxi inter similiter inaccessibiles contra eas facimus circum-
se litigant, permitlenles illis in nostra constilutione, 'ventiones. Sed hincplerique quidem sanclissimarum
si quidem qui inter se niiscenlur et litigant, uterque iecclesiarum, aliarumque venerabilium domuum u(i-
haerelicussii, tam aclor quam reus, ut possint lesii- litatem
J habuerunt nullo possessiones has minuere
monium dicere, cum aller altero dignus sit, sive li- praisumente
| : occurrit lamen eiiam aliquid difficile.
tigalpr, sive testis. Et rursus si lisreticus sit orlho- ]Debita enim, aut longo tempore constiluia, aut
doxus, ut conlra ha^reticosquidem nimis quam lesti- ietiam postea ex quadam necessitate, et maxime
monium perhibere possint, de orthodoxis non item. per fiscales occasiones eis accideniia ad aiiena-
Liligatoribus vero utrinque orlbodoxis exisientibus, tionis ' neeessitalem sacras perduxerunt domos. Mo-
ut nullus omninoillis ad lestimonium dicendumpa-PB bili enim non exstanle substantia sufficiente peri-
teat aditus. Inde adeo docuisti nos, quod quidam cum clitabanlur in novissimam venire necessilatem. Ha-
orthodpxi sint, inficientur se curialis csse forluna;, rum praesulesneque vendere polentes, neqne unde
et necesse sitvel genere illis conjuticios, vel qui alio- debita solverent habentes sed pro lalibus qnidem
qui de illorum fortuna habeantnotiliam, in lestimo- debitis posse pro solutione crediloribus dari posses-
nium produci. Et quia lex de orthodoxis prolaia haj- siones ecclesiaslicas; tamen cum compeienti subtili-
reticorum testimonia arcet, proplerea judiees verean- tate et ohservatione faciendasohnione jamsa3peper-
tur Iisec adinittere. Atqui inani sollicitaniur metu, misimus, sictii neque palam hac nostra prius permi-
qui isiiusmoditestimonia suscipererecusant. Primtim simus lege. Si vero non privaius aliquis est creditor,
quidem, quia pro orlhodoxis inlerponuntur, id quod sed pra^eminetfiscus, et exigit debila, est autem ino-
leges hajreiicos facere non velanl. Moxsi quis eos pia pecuniarum.accipere vero immobilem possessio-
qui deCUriohesshnt, renuentes deinde conditionem, nem impossibileest fiscum, hic relaxare aliquid sub-
ad curiam retraliat, et ha^reticosin testimoninm ad- lilitatis Iegiscompetere judicavimus. Et si qua rie-
vocet, quomodopro nostra hoc republica non facit? cessitas hujusmodi fiat, etiam alienalionemsine re
Dt ipsa quidein respublica litigatoris locurn teneat, prospeximus. Sancimus igitur si sanclarum aliqiia
orthodoxa existens, et maxime ab eo lempore, quoCC ecclesiarum, au.l reliquarum colendarum dQmuura,
Deus illi nos imperare permisit; qul vero eo nomiue fiscales debeat funciiones, et undc facial hprum rad-
testimoniumdicunt, pro orlhodoxis lesiificentur. Si- ditionem non habeat, convenire omnes in unuro, et
quidem noslra respublica recta est,el orthodoxa jam qui ex clero sunt, et Deoamabilem episcopumejus
imbnta fide, omnia alia hasresi exosa. K«.tTOOTO Toi- civitatis, insuper et metropoleos, et sacris proposi'
vuvv?cn vKepoyjhTT«P«5)U),«TTSTW, TOVTS vj/tETEpovyt- iis elnquiis causam examinari. Et si non apparuerit
vwtrxouoovoftov, xui rb TVJTTOXITEIK avptaipov ftvvj- ullus qua^stuscitra alienaiionemimmobilisrei valens
O-TEUOUO'», X«t E7TtO-TaftEVV)
Sl« 7TKVTWV WCEXsfvaVjpttV solvere fiscale debitum, tunc licenliam esse eis, sen-
X«lTrpKTTEtV XKtVOfiO^ETSfv OTcbctt
St£0-TrOu3K(7TKtj TVJV lentia lali procedente, et decreto celebrato apud pro-
vjptETspKv 7To).tT£iav.
w5>£).£f Dal.xv Kal. sept., Conslan- vincia3judicem, etiam possessiones immobiles con-
tinop., post Bilis. v. c. cons. liogere, et eas alienafcead solutionem debiti, emen-
tibus quidem in fiscum solvenlibus, et desuscepta
NOVELLAXLVI.
Inde percipientibus, et subeuntibus fiscale debitum,
De ecclesiaslicarumrerum immobiliumalienatione et caulelam inde habentibus, et nihil metuentibus
et solutiohe.
primitus positam legem, conslitutis et fiscalibusde-
Imperator Justinianus Augustus Joanni gloriosis-1j^susceplis, et insinuatis inter monumenta gestorum,
simo sacrorum per Orientem praeloriorum prajfecto, deponentibns his quifecerunt eam, ut et apudsan-
iterum exconsule et patricio. clissimas ecclesias salveniur clara desuscepla, eo
Et circa legessttidium, et alia omriia a nobis ideo quod fiscaliasoluta sint tributa, etomnia secundum
quotidie cum labore agnnlur, ut ulililatem noslris noslrara legem gesta sint. Non potentibus' aliquibus
subjeclis inveniarous: quod efiusum quidem et im- fingere fiscale debitum, et ita ad alienationes immo-
mensum esl removentes, quod aulem et optimum et; bilium rerum accedere, ideo etiamet decreti factio-
metiium, subrogantes. Et ssepe quoque ex studioi nem permisimus, ut et fiscale debitura testimonio
propter priorem immensitatemeliamullra mensurami pandatur, et ex quantis descendit temporibus, et
legem constrinxiriius,ut quod primitus affluebatreti- quoniam non pecuniis solulum est, sed in necessita-
nentes, ila requalitatemde ca3teroinlrodnceremus. tem alienalionis venit, ut veritas undique quidem
Nuper igitur scripsimus legem de sanclissimis eccle- prolestata sit , omnibus coram sacris Evangeliis
siis omnibus, et monasteriis, et reliquis venerabili- - agendis: scientibus et episeopis, et clericis, et aliis
Jbiisdomibus, nullarii eis rerum immobiliumaliena- omnibus,quia Deus respicit quaegerunlur ab eis. E(
 989 JUSTINIANINOVELLJESELECTyE.NOVELLA LVI. 990
si quidegerint perdolum, aut lucrum, aut machina- A permutationes quaa in imperialera domum in hoc
tionem, hoc in suis recipient animabus viventes ac factaj smit, ut perpetuo apud imperinih roaheanl, et
inorientes. non iransferanluradprlvatum, rieque illarum jus per
Sivero privatus aliquis Credilor fuerit, possit se- medium imperium ad eos proficiscatur. 8ed si quid
euhdum pro soluto scheiriaaccipere immobiles pos- tale fiat, licentiam damus reverendisSimisceconomis
ses&iones.Hoc quoque decrelo faciendo, pro mensu- res apprehendere liujusmbdi, et tradere eas rursus
ra vero eoriim debilorum assignandis eis possessio- ad sanctissimam ecclesiam, tanquam d nec ab initio
iiibus. Si vefo fiscaledebitum fuerit, poientibus eis contigisset permulationes harum ad ifnperium fa-
ad aiienalionetri iriimobilium accedere secundum clas, sed servari hoc scheiriain perpetuum ex prre-
prioreih bbservaiioneri),ui nihil desit, neque subtili- senli dieinchoatum.Omnibusquaedudurii(sicuti pra3-
iatis, neque comriiunisulilitatis. His auieih universis diximus) post priorem legem secundummodumpra3-
sanclissimam majorem ecclesiam felicissima3hujus dictum gesta sunt ratis manentibus, eo quod illa qiii-
urbis, et ejus confinia, et orationum doraos, quarum dem quifi sic facta sunt, a viris gesta sunt. \Nunc
ipsa curarri suscepit, omnibus excipimns modisqu* autem quidam volurit illorum exemplo utentes, et
jam de hoc sancita Sunt a nobis, in sua virtule du- nobis essfemolesti, tet sancfissimani majorem eccle-
rantibiis. Si autem et aliqua monasteria sub eadem B siam hujtis felicissima3civitatis circumvenire , quod
sanclissima raajore ecclesia sint, nec ea sub prajseu- per omne tempus nullo modb fieii volumus. Sed et
tem facimus iegem forinsecusin provinciis eam con- si fiatquolibetschemate,hbceiiaminfirmum esse, eta
stiiuentes solum, in quibus mufta quidem est inopia sanctissima majore ecclesia in perpetuum vindicari,
pecunlarum, per quam sanctissima3ecclesia3solvere nulla ei temporis praescriptione in Iioc objicienda.
per pecunias debita non valuerunt. Tua igitur celsi- Ulud quoque sancimus, ut aliis omnibus de jure
tudd quse placuerunt nobis cognoscens, sectmdum .emphyleuseossancitis, et in sanctissima majore ee-
hoc procedere super sacris rebus alienationes cuslo- jclesia,et in aliis omnibus venerabilibus doniibuspro-
dial. Datum xiv Kalend. Septemb. Constanlinop., prium robur habentibus, licentia sit sanclissimis
post consulatum Belisarii v. c, annosecundo. ecclesiis et venerabilibus domibus adinvjpem et em-
NOVELLALV. phyieusim perpetuam agere, decrelo quippe hoc fa-
ciendo, excepta quidem hac sanctissima majorc ec-
Vt de emlero commulationesecclesiqitiearum rerum clesia. In hoc autem celebrala emphyteusi, ut non ad
non fictwfiant ad piissimum imperatorem, ei hoc
modo ad atias personas legilimas transeant res, priyatam personam extendi omnino possil. Tua igilur
sed hmc tantummodofiant ad imperialem domum. beatitudo quae jussa sunt a nobis custodial, et his
Et ul liceai perpetuas emphyleusesagi ab orato- iC qui sub ea metropoliianas sedes habent faciat ma-
riis in oratoria, decreio videlicet interposito, ex- nifesta, ut
cepta hac majore ecclesia, iie tamen ih privatam nihil horumetipsiqua^nobisplacueruntcognoscenles,
personamlranseatemphyteusis. prrevaricari pra^sumanl. Erit enim uni-
versis a Deo judicium, et exinde paena, si qujd pra3-
Iriiperalor Justinianus Augustus Mennse archiepi- ter hoc aut
ipsi egerint, aut agi permiserint. Dat. xv
scopo Constantinopoiilano. Kal. Nov. Constanlinop., imp. d. n, Juslin.PP.Aug.
Legem scripsimus dudum ecclesiasticas quidem ann. II
alienatiOnesprohibentem, solam autem commutatio- post Bilis, v.c. cons. r
nem permittentem sanctissirtiis ecclesiis, necnon NOVELLALVI.
sanclissimie majori ecclesiae hujus felicissimascivi- Ut ea, quw vocaniur insinualivasuper clericisin ma-
tatis, dum imperium accipere aliquid ab aliqua vene- jore quidem ecclesiadenlur, in atiis aiitetn ecclesiis
rabiiium domuum voluerit; Postea siquidem aliam peniius non dentur:
scripsimus legem, qua excepimus sanclissimam ma- Imperator Justiriiahus Augusius Mennas archiepi-
Jorem ecclesiam, permittentes quasdamalicnatiohes, Scoporegia3civitatis Cohstaniinopolitanb.
quas illa lex dicit. Plurimas additiones suscipientes hanc legem diri-
Quia vero cogriovimus quod aliqui priorls cousli- geread tuam beatitudinemjustumexistimavimus. Qui
tutionis capitulurii,quod de permutalione compelen- enim ordirianlur a tua reverentia clerici in sahctis-
lium rerum sanctissimis domibus ad imperium scri- simis ecclesiis (absque tamen sanctissima majori ec-
psimus, ad artera legi corilrariani converlerunt, clesia)omniumpalIunturcrudelissima,non suscipien-
poslulaverunlque nos quidem a sanctissima Ecclesia iibus eos illlc ecclesiis, ahteqiiamquantum voluerint,
accipere, Tiisaiiteri) hiec dare, hinc aggressi sunt accipianl aururii. Et novimus hoc ex frequentibus
multi quidam, qui simllibus petitionibus omnibus addiiionibus de hoc factis riobis. Sahcimus igitur
ulentes, sacram nitunlur circumvenire conslitutio- beatitudinero tiiam hoc validissime custodire. Et si
nem. Quiecunque ergo gesla sunt a nobis usque ad quidem consuetudo est ^afe eos qui brdinanlur in
prabseritemdiem, hascsub schemate, in quo hunc sunt, sanctissima majore ecclesia, lioc eos praebere. Nihil
Trhanerevolumus, nullo perlriUtaridohorum qua3jam enira de his quse dantuf in sanctissima majore eccle-
a nobiscumsanctissimaiEcclesiain talibuscontractibus sia, novamus. Praaierea^veroin aliis omnibus, nullis
jesta siint, aut cum his qui ha?ca nobis perceperunt. in eis clericorum licentiam esse penilUspro his qu%
De ca3teroautem sancimusnulli penitus ullamesse vocantur insinuativa, aliquid fefre. Sed et si quis
licentiam aliquid tale agere, sed illas solas valere tale aliquid egerit, illum qulilempfivari sacerdotio,
991 S.ECULI SEXTl SUPPLEMENTUM. 992
in illius autero officium inlroire qui missus est, A menses, ex quo haeclex insinuala fuerit, hajc corre-
et hanc eum avariii» ferre mercedem. Custodire xerint, el ad figuram a nobis ordinatam deduxerint,
vero ha3Cetiam Deo amanlissimos defensores san- sub praediclapcena fient. Ha:c aulem agi cum veri-
Ctissimas majoris ecclesis, pcenam formidantes x tate, non per aliquam calumniaravolumus,veracium
librarum auri, si quid neglexerint. Sed gratis oinnia enim solummodo sumus amatores. Ha3c sancimus
procedere. Deindeeteniradefunctiones et ministeria, luam custodire celsitudinem, et nihil tale lieri conce-
non per vendilionem, nec per mercaiionem Ueri dere. Seito enim quia si didicerimus,. tibi lale aliquid
aliquam volumus, sed pure et citra fedemplionem. denuutiatum, deinde non prohibuisli, aut lu, aut
Sic enim rei digni fient nulla venditione ac raerca- successores lui quicuuque fuiuri, ipse quidem quin-
tione facienda. Tua igitur beatitudo, el qui poslea quaginta librarum auri expones pcenam, sed et qui
in pontificalesaccesserint sedes, qua3a nobis ordina- sucessores cinguli fuerinl. Parens autem libi offieium
ta sunt, et per hanc declarata sunllegem, operi effe- suslinebit idero damnum, si rem nobis studiosam
cluique tradere festinct. Dat. III Kal. Nov. Constant. et sanctissimse Ecclesi» custodientero unilalem,
imp. d. n. Juslin. Aug. an. 11, post Bilis. v. c. cons. et prohibentem quae a nobis aperte interdicta sunt,
ann. 2. agi laletiler passumest, et despicere comroissum,
NOVELLALVII. B et circa ipsum cingulum periclitabitur, insuper et
j$
Vl in privalisdomibussacra myslerianon fiant. ipsam domum in qua aliquid tale agitur, fieri pu-
et sub sacratissimum venire serarium. Scri-
Imperalor Justinianus Augustus Mennaearchiepi- blicam,
scopo regiascivitatisConstantinopolitano. pium exemplar a nobis et sanciissimo patriarcli»
felicis hujus urbis, ut et ipse hujus ponat rei provi-
Etpriscis sancitum est legibus nulli penitus esse li-
centiam dorai quajsacratissima sunt agere, sed publi- denliam. Volumusenira sacerdotaliter et judicialiler
ha3Cservata durare in reliquum teropus et immutila-
cesinereprocedereincredulitatem etDeiculluram se- ta. Dat. III
cundum sanctionem de his sacratis aciibus (raditam; K.Nov. Constant. imp. d. n. Justin. PP.
et nos etiam hanc in prasenti ponimus Iegem, quam Aug., ann. 11 post Bilis. v. c. cons.
cum omni cautela tenere volumus. Omnibus enim\ NOVELLALVlll.
inlerdicimus magnae hujus civitalis liabiiatoribus, De clericis, qui a suis destileruntecclesiis.Item de his
magis autem eliam tolius nostra ditionis, in domi- qui oratoria wdificant.
bus suis habere quasdam quasi oraiionum domos, et Imperator Justinianus Augustus Mennai sanctis-
in his sacra celebrare mysteria, et hinc fieri quaedam simo hujus regise urbis archiepiscopo, et universi
catholica) el apostolicaetradilioni exlranea. Scd si, ejus tractus pairiarcha3.
quidem domos ita simpliciter aliqui habere pulantt " Multi saspenumeroclerici, certis vacanlesoraloriis,
oporlere in sacris suis, orationis videlicet solius gra- aul eliam pro aliquibus forte subrogali, simul atque
tia, et nullo celebrando penitus horum, qua3 sacrii solemnem erogationem perceperunt, a sacris se
sunt mysterii, hoc eis permittimus. Invidia enim[ mysleriis in universum segrega.nl(quas ob causas,
nulla esl, si volunt citra haechabere habitacula quaj- melius ipsi noverunl) aut quacumque occasione a
dam, el in eis tanquam insacris orare, aliis autemi sacrosancta omnino ecclesia in qua consistunt rece-
omnibus abstinere. Nisi tamen in eis voluerint ali- dtiiit. Sancimus igittir ne sacro id impedimentum
quos invitare clericos, hic quidem sanclissimaema- rainisterio ingeratur, sed a Dei amanlissimis episco-
joris ecclesiaeet sub ea sanctissimarum domuum, pis, sub quorum tutela liaeecclesiaecouslitutae sunt,
volunlale ac probatione sanctissimi archiepiscopiadi in illorum locum alii sufficianlur, qui ista percipianl.
lioc deputatos, in provinciavero Deoamabilium epi- Neque enim ullis concedere volumus ut ea quaeab
scoporum. Nulla novilate sedi ejus beatitudinis exi ipsis aut per ipsos sacrosanctis jam ecclesiis ero-
praesenli noslra lege facienda, circa existenlia eii gantur, in suum lucrum convertant. Siquidemnullo
quolibet modoin ordinationibus, aut gubernationibus 3 pratexiu aut occasione volumus ut ex alioruro de-
hic, aut in provinciis jura, sed omnibus etiam cora-- fraudalione aliis lucrum accedat; sed ut quemadmo-
pelentibus ei quolibel modo et tempore ralis nunc ett dum quasquejam inde ab inilio erogata sunt, ita et
in omne reliquum tempus servandis: sancimus luami porro absque ulla temporispraefinilionepraestenlur,
liaec conservare gloriam, et manifesla omnibus perr neque sacrum ea re ministerium corrumpatur et in-
Htleras proprias constituere, qualenus per omnia a lercidat, nullam licentiam habiluris his qui ab eccle-
valeal lex. Haecenim et gloriosissirao prajfeclo feli- siis destiterunt, postquam vel a sanctissimo patriar-
cis. liiijus urbis, cl sanctissimo archiepiscopo, etst cha, vel provincialibus episcopis in illorum locum
univcrsalipatriarchasprajcipimus,ut ex civili et sacer-r- alii subrogati sunt, ut aut ipsis stibrogalos indc de-
dotali virlute hajc perpetue custodiantur. Scianl enim n trudanl, si regredi velint, aut cos qui id erogationis
et ipsi domuum domini, quia si non ha3Ccusto- i- genus sustinent, conduplicalasimpensassuppeditare,
dierint, ipsi quidem sub imperiali fient motu, do- )- et tam subrogatis, quamipsis qui redire yolunt, prae-
mus autem in quibus aliquid tale agitur, et publicse 33 bere compellant. Sed (ut siroplicissimedicamus, illi
fienl, el sub sacratissimum nostrum ajrarium dedu- I- quidem, siredeant, non recipiantur; his vero qui
centur, Si autem et aliquos contingit tale aliquid in post priorum discessum suffecti sunt, prasbeantur
suis habere domibus sciant quod nisi intra tres es provisioncsannonari», nullo lucro exinde his qui
.993 JUSTINIANINQVELLiE SELECT^E. NOVELLALIX. 994
suppedilare solent accedente. Ut qui lalialucrifacerei A litate sua per duas pragmaticas forraas cerlura redi-
attentaverint, omni modo subrogaiis ab ipsis tam tum consliluerit, ut aurum ex eo reditu redactum in
promissiones annonarias quam alias erogationes, eam sumraam proficiat, quasa Dei amanlissimisoeco-
tam ipsi quam hasredes ac successores eorum piae- nomis dalur his qui circa hoc laborant: mulii undi-
beant: scienles quod si etiam postea defraudaverint, que nos adierunt, dicentes rem non procedereaequa-
cerla ex illorum patrimonio possessio saeris nostrisi biliter, neque defunctorum funerationes absque pa-
rebus privatis segregabitur ut illis exinde fiat ero- cta mercede celebrari, quin potius aroarulente roer-
gatio. Illud quoque ad honorem noslrum et cultumi cedes exigi, mulla eliam exlrinsecus inveniri nomina
sedis luas decernimus, ut si quis sedificansecclesiani, et collegia, quaevel in medio luctu ab invitis exigant,
aut etiam aliler expendens in ea ministranlibus ali- et eos qui dare non possint, ut deni, vi couipellant.
menta voluerit aliquos clericos slatuere, non essei Haecnos convenienti correciione dignari juslum pu-
ei fiduciamullam, quos vult per polestatem dedu- tavimus. Inde adeo primum omnium sacrosanctse
cere lua3reverentiaj ad ordinandos eos; sed exami- majori ecclesiasofficinas magnamjacturam et dimi-
nari a tuasanctitate, sententiaque tua, ct qui ponti- nutionem perpessas ad integrum numerum repara-
ficalemsedem rexerint, semper hos suscipere ordi- vimus, conscripia de hoc sacra forma ad prafeclu-
nationem, siquidem luaj bealiludini, el posleris: g£ ram urbicariam , ut omnibus modis ea una cum
opporluni videbuntur existere, ct Dei ministerio di- obsecundanle illi cohorte mille et centum offieinas
gni, ut non profanentur sancla Dei (hoc videlicet Dei amanlissimis defensoribuset ceconomispraodicloe
quod sacris sancitur eloquiis), scd intacta et ineffa- sacrosanclaj ecclesia3 tradant: octingeniis qurdem
bilia tremendaque constiiuta, sancte et Deo ama- oificinis cum corporibus praebendisDei amanlissimis
bililer et venerande tractentur. Qua3 igitur nobis; defensoribus, trecentis vero pientissimis erga Deura
placuerunf, et per hanc sacram exprirauniur legeni, ceconomis: ut Dei quidem amantissimi oeconomi
ea ut in perpeiuura beatitudo tua cuslodiat, sanci- trecentas illas officinas el reditum ab Anastasio
mus : cerlo scientes quod non minus nobis sacro- Sacratissimo principe donalum in fructu habeant,
sanctarum ecclesiarum commoda curaj sinl, quami nihil amplius ob diminutum conquerentesnumerum,
ipsa vita. Dat. xv K. Novem. Constant. irap. d n. sed in supplementum habentes quajpraebenttrecentas
Jusiin. Aug., postBilis. v. c. cons. ann. 5. officina3,-lam decanis quam reliquis ccetibus men-
struarum prsestaiionum erogalionem faciant: Dei
NOVELLALIX.
vcro amantissimi defensores ad manum habentes
De exsequiis,quas fieri oporteat in defunctorum oclingentas officinas, tam lecticarios (ut vocant)
funerationibus. \j exhibeant, quam reliquum ministerium, quod de-
Q
Imperalor Jusiinianus Augustus Joanni faclorum functorum exsequiserequirunt, sufficiant,quo magis
per Orientem pratoriorum prasfecto ilerum excon- ea re defunctos a damno asseramus el injuria. Eas
sule et patricio. jgitur praedictasroilleet centum officinasDei aman-
Si quidquidusquam estbonorum operum, id opor- lissimis ceconomiset defensoribus absque ulla tem-
tet (volenle Deo) per nos initium capere : conveniet poris prajfinitione cum immuniiate et citra diminu-
item ut ea bona quaeper alios cceperunt, si fiis im- tiouem custodiri, et si quocunque modo aliqua inter-
mineat exitium, per nos denuo restaurentur <itin ve- cidat, lumenve mutet, aut commercium, a gloriosis-
terem reducantur ordinem, ut semper nobis vel ipsa simo hujus almas urbis prasfecto suppleri recupera-
rei confectione, vel reslauralipne ad pr.Teclarasac- rique «poriet, ut Dei quidem amaniissimi oeconomi
tiones conlendendi facullates adsint. Cujusmodi sane fundorum, qui sepulluris atlributi sunl, administra-
quiddam cum et in dcfunclorum funerationibus per- tionem habentes, habentes item et a vectigalium
peram administretur, corrigere id visum est, et ho- prasstalione iramunes trecentas officinas, defensores
minibus exinde largiri, ne geminam incommodilalem vero octingenlas alteras, ulrique defunctorum exse-
susiineant, tam suos amittentes quam eiiam illorum quias rite gubernent. Omnimodosane quod ex annuo
nomine subeuntes dispendia. Sed quod divus prin- _. JJ
fundorum reditu provenit, a Dei amantissimis ceco-
ceps Constanlinus recte excogitatura disposuit, et nomis in sepulturarum usum conferatur, quemadmo-
postmodum Anastasiuspientissimus princeps confir- dum inferius in progressu dicemus, apponentes non-
mavil, adjecto insuper et reditu, id nos ruinaro nii- niliil de trecentarura officinarum redilu, prout de
nitans reslaurare simul, et undique ad stabilita- facto hi a nobis capere pelierunt. Ac quoniam de
tem redaclum convenientibus astringere juramenlis nrille et centum officinis, qusc in alma hac urbe
properamus, efficientes ea re ut iroroortale per- sunt, pleraque interciderunl, pracipimus in pra-
maneat. sens, ut 1>33suppleantur, et Dei amanlissimis ceco-
Nam cum pientissimus princeps Constantinusnon- nomis pientissimisqueerga Deum defensoribus (quo
genlas quinquaginta officinas ex diversis collegiis modo a nobis diclum esl) mille et centum officina-
hujus almaeurbis sacrosanctaemajori ecclesisecum rum numerus indiminutus et simplicissime divisus
immunilale dederit, Anastasius quoque item pieu- conservetur, ne quo paclo pauciores decani sive
tissimus princeps non 'solum olficinis illis cenlura copiasta), quamociingenii, Dei amantissimis defen-
quinquaginta alias apposuerit, sed etiara pro libera- soribus auribuii sint. Pro trecentis autem illis quue
<{)'gK S/ECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 996
Dei amantissimis viris ceconomisassignantur, sive A his omnibus curam impertiente beatissimopro tem-
bfficinas in corporibus percipere velint, vel omnes pore archiepiscopo hujus almas urbis et universi
Velquasdam ex his, sive ferfe per causam (ut vo- ejus tractus palriarchaj, sub cujus tulela et diiione
cant) excusalarum officinarumvel omnium,vel qua- censentur et Deiamanlissinii ceconomiet universus
fumdam pecuhias, insumantur et hoecirca defuncto- clerus, ct totus sacrosanclae ecelesiaeordo. His ita
riim exsequias, ut ex liis pecuniis simul et fundorum evenieniibus, nemo omuino ab invilo pro curato de-
provenlibus dislribulio fial in decanos, ascelrias, mortui corpore quidquam aufer.it. Sed ut totum dis-
canonicas, acoluthos, et alios, prout inferius in cernamus, sancimus ut unicuique ferelro, qiod gra-
progressu constituimus. Nam cum digesiis in ordi- tis conceditur, unam accedat ascetriarum aut cano-
nem ratiouibus Dei amaniissimi oaconomi oslende- nicarum asceterium, non minus octo inulieribus fe-
rint impossibile esse ul ex fundis de cajlero idem reti um prajcedeniibus, et psallenlibus, et Jribiis
feditus colligalur, merito trecentarum nos officiua- acolutliis, qui nec ipsi quidquam accipienl; Si quis
rum addilamentum liuic parti attribuimus, ut quod vero ex defuncli cognalis el affinibus guj elaliopem
hactenus circa cadaverum elationcm laborautibus pfocuranl velit sua sponte, nemine cpgeu.te, ahud
dabatur, citra repreheusionem deinceps quoque insuper ascelerium yel unum, vel duo, vel plura as-
pfsebcatur, per singulos scilicet roenses, lam dec.a-gI sumere, eslo illud quidem in ipsius ppsilum munifi-
nis el acoluthis quam canonicis el ascelriis, et aliis, centia. Caeteruraneque hqc indeierrninaluni reliu-
pro consueludine hactenus apud ipi-os obtiuente. quimus, eamdem hic quoque mensurain in a.scetriis,
Hoc est decanis quidem per singulos menses solidos canonicis et acolulhis qui per mumfiecjiliam a.ssu-
IAXII,ascetriis et acoluthis, solid. xci, el canonicis muntur esse vo|entes quam supra flefi.uiviinus,ne
soiid. xxxvi. Quiquidem ab ipsis Dei amanlissimis pauciores scilicet quam ocio ascetri.ajye! canpnicse
colligantur ceconomis, solvantur vero per singulos ex uno quoque asceterio assumantur, et tres ad unupi-
sex menses, quibus et antea percipi consuevertinl. quodque asceterium acolulhi. Dentur aulem asce-
Oporlet autem eam quidem auri partem, quae asce- triis sive canonicis quaj ulira id ipsum asceleriuni,
triis compelit, a Dei amantissimis oeconomis pra- quod gralis ministerium funeralioni praebet, assu-
dicio lermino dari Eugenio Deiamantissiraodiacono, rauntur: siquidem inlra novos muros hujus alflJ^
et ipsius Sampsorum reiigiosa; memoiiae xenonis, urbis elatio peragaiur, usque ad tres sblidos, nihil ex
aliorumque a nobis illi commeiidalorumxenodocho, hoc penilus auferentibus acoluthis, neque panientt-
et qui unquam ipsum Qei amantissimum horuro xe- bus ista cum reverendissimisascetriis et canonicis.
ridnum xenodochi seculuri sunl : propterea quodi Sed acoluthis qui ppst tres illos gralis funerationi
ascelrias qua3in hunc usum adhibentur ei minisle-C . Q ministrantes assumuntur, siquidem tres alii sint,
rium prajslaut, sub praedictorum venerabiliumxe- tribus siliquis contentis; si sex, siliquis sex; ut ad
nonum pro lempore xenodochis censeantur; ajle- eum modum qua3Cuuquehoc concernunt ita deinceps
ram vero illam quse lam acolutliis quam reveren- gerantur ordine. Illud sane manifesiumest, si majus
dissimis canonicis competit: consimiliter ab ipsis5 inlervallum sil, et qui feretro inserviunt decani plu-
Dei amanlissimis oeconomis dari his qui el modp, res sint, e( plura asceteria, quod propter hujus pon-
illis praefecti sunt, et qui pro tempore unquam in. , dus el ipsis paululuradabitur, ad similitudinemasce-
illis principatum oblinenl, ut per ipsos ante desi- triarura quaj circa funerationem laborem sustinent.
gnatis et sub ipsis censjtis ascetriis, et canpnicis, Ut propler dislantiam et ipsi copiasta3 videantur
el insuper eliam acpiuiliis distribulio (iat. Si vproj exindeiionnihilliabefesolalii, videantur autem inlra
rooram circa ejusmodi solutipnem admiltant Deij novos muros, et terminum Justinianeum et Ficus,
amaniissimi ceconomi, idque cjarum exisiat, forle quandoquidem non longe distant, neque opus est
sex alleris-jani mensibps posl prius semeslre decur-'_ lougiore tempore, majoreve labore, ut illo pervenia-
reulibus, cum nulla adhuc sqlutio facla sii, lunc ttir. Si vero extra novos muros hujus alma3 urbis,
aut ad alios lerminos quam diclum esl, elatio fiat,
quidquid post prius semestre debitum fuerit, hpc a'
Dei amantissimis ceconomisexigatur cum trientibus [) 1 tunc ascetria3quidem sive canonica3tres et dimidium
usuris Iegilimaj centesirnDe.,provideniiain in hanc solidura percipiant, rieque hic quidquam omnino
rem collocanterejigiosissimppro tempore arcliiepi- communionis habenlibus acolulhis. Ipsis autem aco-
scopo et palriarchoesacrosancticin hac alp)a urbe luthis ad singula asceteria qualernas auferentibussi-
roajoris ecclesiaj. Si yero el aller annus prajtereat, liquas, et prajterea nihil: secundum praidiciamdivi-
et m tum quidem aliquid Dei amanlissimi cecononii sionem ascetefiocum tribus acoluthis feretrum gratis
solverint, sanctissimo Pfo lempore pairiarchae li- pnebitum sequente, et omnino illi accedente per
cenlia sil non splum quqd reverendissjmisinulieribus octo ascetrias sive canonicaset ires (ut diciuin est)
et praedictis decanis debetur, a Dei amantissimis is acoluthos, nihil prorsus auferenles, aut per dationem
ceconomiscum piajfatis usuris exigere, sed eiiam cereorum exigentes, aul sub alio velamenlo quem-
ipsos cogere ut omnia quaj deputata sunl prajstent; cunque exactiouis modum excogitantes. Ha3caulero
el si sanctjssimus patriarcha voluerit, ut etiam sol- emnia de liis tanlum deGniraus,qui non per amlulro-
licitudine fundorum ipsos ejiciat, et repetat horumin nem et munificenliammagna illa duo feretra in pre-
inspectionem,queinadmodum roodo apud ipsos est:1: liosarum rerum thesauro recondita, nempe gloriosaj
 997 JLSTlNIAtMNOVELLjfi SELECTJI. NOVELLALXV. 998'
meiuoria3Studii, et magnificffimemoriffiStephani,, A alicujus funeratione danda sil. Ntillainter defuncto-
requirunt. Si quis enim illa habere copiat, ul qua3 : rum personas disiinciione inlrodticenda; sive divi-
ei muliishominibusindigeant, el majoremcustodiam,, liis affluant, sive prenianlur inopia, nisi forte (ui di-
atque in sumina plenam negotii asservationem desi- ximus) unam ex tribus illis feretris diliganl, in qul-
deranl, hoc prasdictis non conneclinius, sed quasii bus et ipsi conveniemia disposuimus. Volumusque
qui ambiliosiiismorluos suos efferri gestiani, quid- illa etad hunc obtirtere mbdum, et absque pr«fini-
quid pro labore se decanis, aut reverendissimisascc- tione lemporis immota manere etaiterna. Alque sa-
triis, aul canonicis daiuros compromiserinl, tanlum cra hac pragmatica lege in perpetuum valente,
et prajstent, ui lamen ad ipsum in duobus feretris quamdiu homines sunt, qtiamquediu magnumillud et
Studii et Stephani duodecim solidorum quaiititalem longe celeberrimum Chrislianorumnomen intcr ho-
excedere nequeat. Fro co vero quodauro intertextunt mines habebitur, quolidie etiam domini Dei benigni-
est, quod in sacrosancta majore ecclesia reponilur, tale incremenlum accipiat. Huic videlicet negolio
si quidem uno solo in ejus locum (ut probabile est) pras ca?teris omnibus ipso religiosissimo patriarcha
apparaudo, quatuor solidis; ascelriis autern, sive hujus almaj urbis prospiciente, ne hac causa pro sa-
canonicis, sive acoluthis, duplo majora quam ante cerdoiali polestate usus comniittai, ut ab ulla per-
de iis prafinivimus ferentibus: ut videlicet ipsum B sona vel sacerdotali, vel magislratu decorata, vel
quoque aseetriarum Seu canonicarum ascelerium, quacunque, in nostra delinquaiur consiiluia. Sed et
quod gralis cajiera feretra prajcedit, eamdem quan- ut ipsa majestas imperatoria iu lam amplam dignita-
tilatem percipiat quam et reliqua asceteria. Eodem lis et honoris sedem conversis oculis,quicunque lan-
hoc, quod praadiximus, el iu acoluihis observando, dem imperiiscepira lenebil, huic rei provideat, decer-
ul el hi duplum eorum quae jam a nobisconstitutae nimus. Neque enim pro delunciis lantum islud, sed
sunt auferant: nimirum si id in quo funefaiio peragi- eiiam pro vivenlium, adeoque imperitantium salute
lur, uiium de tribus illis feretris sit, hoc sciiicet vo- est, ut omniniodo piae aciiones ad effectum dedu-
lente eo cui funeralioniscura incumbil. Necessitatem canlur, neque prseclara majorum instituta per negli-
scilicet tanlummodo habenlibus Dei amaniissimis gentiam posterorum depereant. Quemadmodumau-
defensoribus, ul deranorum corpofa ex oclingeiitis tem centum illas et mille offidnas indiiniouiaset im-
illis officinis,quas ipsis assignavimus,et item feretra munes custodiri disposuimus, ita qmnes reliquas of-
exhibeant, non aulem ut sumptum aliquera impen- ficinas prasiandi vectigalibus sancimus csse obno-
dant. Dei vero amantissimis oeconomiscogendis, u^ xias : nemine omnino liceniiam habenle ut eas exi-
lam ex reditu a sacratissimo principe Anastasio re- iaat, sive ad sacras asdes, sive ad xenonas, sive ad
licto, quam ex irecenlis officinisin pradicias perso- Q asceieria, sive monasleria, sive quodcunque aliud,
nas, secundum a uobis in omriibusconslitulamdistri- sed neqne si ad rcgias nostras domus, vel magistra-
butionem, omnes prxfaiasimpensas facianl. itanihil lu, aut poleulia prasditospertineant; sed ex aequo
indeterminalumeril, scd el qui moderaliores sepul- omnibus officinis vectigalium praslaiionem agno-
Isras fieri volunt, ex hac dispositione fructum ca- scenlibus, ne si paulatim unusquisque excusetur, et
pienl; et qtii ad ambitionemrespiciunt, non per inde quisque sua relevet, paucis quibusdam, qui relin-
magnis involvenlur dispendiis, sed intra cerlum mo- quantur, tQtum praestalionum onus i.mponatur, et
dum munificierunt. Haecnos igitur tam de officinis niagnum exinde dispendiura6uslineanthi qui id ferre
quam rediiibus, et funerum elalionibus, sive gratis, nequeanl.
sive cum quadam arabitione peraganlur, definivimus. Quasigitur per pr*sentem sacrara pragmaticara
til autem officinarumnumerus nullo unquam tempo- formam nobis placuerunt, ea lam excelleiitia tua
re diimnulionempaliaiur, cuslodes ejus rei consli- quam qui post te eumdem magistratum suscepluri
tuimus, non lantum gloriosissimumliujusalime urbis sunl, et obtemperans libicohors custodient. Dat. 111
prafeclum, et obtemperantcm illi cohortem, sed Nov. Constant. imp. d. n. Justin. P P. Ang. ann. 11,
etiam multo magis excellenliamtuam, el qui unquam posl Bilis. v, c. cons. anno 2.
hoc dignitatis fastigium, cui tu modo praees, lenue- D NOVELLALXV.
rinl. Et insnper poenam cohorli iua3 quinquaginta
pondo auri irrogamus, si negligenlius egerit : item De his qucerelicta sunt ecclesiwMysim.
duplicem contra eos qui unquam thronum tuum su- Scimus anlea legem, etc. Relicta eeclesia3Mysiai
scepturi sunt, quo minus commiltanl ut secunduma ad redemptionem captivorum et pauperum sub-
nobisdictam divisionemmille et cenlum officinarum sientalibnem venduntor, si longius ab eo loco in.
numerus deficiai. Sed si hoc docealur, ut vel ipse, sedibns aul vineis consisiant : ut lamen. qui ea
vel successores lui, in hanc rem providenliamconle- reliquit, ex venditione relictorum jusserit eroga-
raiis, procuretisque ut per omnia is sine diminulione, tionem fieri. Is qui in jure postulatur, si se absen-
sine onere, sine machinalione aliqua, tum per excel- let, condemnator, videlicet malam rem agens, quod
lenliam tuaih, lum per quamvis aliam personam per- coniestata lite et legilime vocatus, non obtempera-
maneat: ne exindenova oborialur occasio, ut prajter verii. PP., menseAprili,anno imperii d. Justiniani 12,
definilionem nostram denuo merces pro personae Joanne v. c. cos.
 999 SJECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1000
NOVELLAEXVII. ,A provincias oeconomos expensas sibi transmiltere, et
Ne quis oratorium citra scieniiamepiscopimdificet.Et sanclissima ecclesia expendat quidem, quod ipse ei-
ut prius definiatquw ad curam el insliiulionemora- que inde observare non
v lorii patiatur. Sancimus igitur,
wdificandinecessaria futura sint. Et ne episcopi
absinla suis Ecclesiis, ac de alienationeimmobilium jam a nobis positam legem in sua maneievirluiesive
rerum ccclesiaslicarum. defuerit Deo amabilis episcopus Ecclesisjesua3, sive
Imperalor Jusiinianus AiigusiusMennsesanctissimo amplius teinpus nullam ei mitti expensam de provin-
el beatissimo archiepiscopo Constaniinopolilano et cia, sed illam quidem circa actus pios et sanctissi-
universi ejus tractus patriarchae. mam Ecclesiam expendi, ipsum vero hic erranlem
Quanquam mullis jam legibuseaqua) sacrosanclas non expensis sanclissimam Ecclesiam praegravare :
concernunl ecclesias, comprehendimus, indigemus cum certum sit quod si plurimo lempore defuerit,
tamen adhuc alia quadam, qure ad emergentes e( de- qua^jama nobis snper eisdemsancila sunt, valebunt.
nuo renascentes casus sufficiat. Multi enim compa- Qiioniam vero contingit jam nos sanxisse ut si quain
randi nominis ergo animum solent ad sacrosancta- provinciis alienatio rei immobilis ecclesiasiic» la-
rum ecclesiarum exsiruclionem appellere, simulque cienda est, secundum decrelum hanc procederc, si-
ut eas exaedificarunl,nullam praslerea curam adhi- cuti dudum prolata a nobis constilutio dicit, agi vero
bere, quo decentes item sumptus illis lum ad ince- ;B decrelum non soium prassente Deo amabili episcopo
denda luminaria, lum ad suslentationem eorum qui civitatis ejusque clero, sed etiam melropoleos epi-
illis vacent et assideant, neque non ad sacrnm mini- scopo, nec non et illud insuper est sancitum, ul si
slerium definiant; sed relinquunt eas in nudis 33di- metropoleos sanctjssimus episcopus futurus esl ve-
ficiis, vel iterum destruendas, vel sacro orbalas mini- nundare,siveejusecclesia3sanctissimio3Conomi,quid
sterio. oporleat fieri, eliam hoc adjicimus, utduo ex synodo
Sancimus igitur ul anle omnia quidem illud pera- qusesubeo est.Deoamabiliumepiscoporum, quoscun-
gatur, ne quis licentiam habeat vel monasterii, vel ec- que elegerit, ipsi inlersint, etalia omni observaliciie
c!esia3, vel oratorii «dificalionem incipere, prius cusiodita, quajjam sancita est, prassentiaduorum Deo
quam Dei araantissimus civitatis episcopus interve- amabilium episcoporumadjicialur utsecundum se vi-
niens, in loco preces fundat, et publico illuc processu deatur cum sua synodo rem agere et sicut ipse rcm
institulo, crucem figat, et factum omnibus manife- facit credibilem, et sufficientem ei qui sub eoconsti-
stum reddat. Multienim simulantes se oraloria fa- tulus est, dum praesens est, ita et ipsi quaj sub eo
bricaturos , suis obsequuntur affeclibus et morbis esl synodus prassens per duos Deo amabilium epi-
animi, non ut orlhodoxarura ecclesiarum, sed illici- scoporum videbitur rem praibcre sanctissimani su-
tarum speluncarum conditores sint. Dcinde ne aliter |Q menle ex hujusmodi synodo teslimonium.
de novo ccclesiam redificet, quam cum Dei amanlis- llanc vero nosiram legem, tam ad sedem bealitu-
simo episcopo ea de re verba faciat, et tam ad incen- dinis tuaj quam ad ca3lerostransmissam paniarchas,
denda luminaria et ad sacrum minislerium, quam ut ipsiper proprias lilterassubvobisconstitulis me(ropoii
a;des sarta tecla habealur, et ad sustentationem eo- tanis manifestamfacietis. Qui rursum sub se posiris
rum qui illis vacent et assideant, certum pecunia; episcopiseam divulgabunt, nequid lateal eorum qu«
modum finierit. Ac si sufficerevideatur, utprius eo- a nobis conslituia sunt. Dat. K. Ma;i. Con&tanlin.,
rum quaj deputanda sunt douationero celebret, lum imp. dn. Justin. PP. Aug. ann. 12, Joanne. v. c. cons.
demum sacram a3demexslruat. Ca3terumsi cum quis NOVELLALXXV.
ad id non sufficiat, nihilominus tamen cupidilate et iiwc constilulio inlerpretatur priorem coitslfWioneih,
amore comparandi nominis, ut sciliccl et ipse eccle- quw de his lata esl, qui ingrediunlur monasie-la. t!
sioe conditor appellelur, hoc velit facere, quia multa; subslanliassuas consecranl,et ex quo i,isamlempote
sunt hinc inde, tam in hac regia urbe, quam in pro- valere oporleat.
vinciis ecclesias,in quibus lametsi eonvenienler om- Idem imperator Joanni gloriosissimo OrifciUali.um
nia obeanlur minisleria, tamen periculumesl ne prae prajtoriorum prajfecto, iterum exconsule el patricio.
vetustaie concidant, aut eliam parvaj existanl, aut p Causa lalis ad nos pervenit, quain exisiimavimus
minore ornalu quam cupiant hi qui sacra in iis tra- oportere competenli uli a nobis inlerorctaifone simul
ctant manibus, licebit saneei unam ex hujusmodi ec- et adjutorio.Cognovimuseteniiaquia inali°r qujedam
clesiis desumere, et hanc exasdificare, hic quoque habens filium, sibi ex nuptiis legilimis procrcaum,
cum scientia etconsensu Dei amaiilissimiorthodoxo- voluit quidem segregare se a coniiuuni ista convpr-
rum episcopi ea re conficienda. lla enim fulurum est salione, et in quodam mulierum monasterio comma-
ut et sacra sedisconditorappellelur, nequede suo quid- nere, plurima bona faciens mulieribus reverendissi-
quampraHereasumptusaddat, sumptibus proraorejam mis ibidem congregatis. Et quoniam nostra; pielatis
ad hoc depulatis suppeditandis ab his qui prius lex vult eos qui se monasteriis dedicarint, seu viros,
quoque eas erogationes faciebant. seu mulieres , anlequam ingrediantur monaslerium,
lllud qubque sancimus, qualenus secundumjam a eo quo voluerint modo qua; sua sunl disponere, nec
nobis prolatam legem, Deo amabiles episcppi in suis posse, poslquara ingrediuntur monasteritira, ulteritis
Ecclesiis maneant el non relinquant quidem eas, per agere quidquam de propriis, ut pote domini reruai
tempus vcro multum hic morenlur, et cogant per non ullerius existentes, eo quod sic sanciverimus
 1001 JUSTlNlANI NOVELL^E SELECTJE. NOVELLA LXXIX, 1002
luijusmodi viros et mulieres cum corpore et animai A quam ut qui fidei nostra; a domino Deo concrediii
ipso ingressu ad monasterium dedicare se suasque sunt, honeste vivanl, et ejns benevolentiam deme-
substantias, et siquidem discesserinl, manere eliam reantur, prseseriim cum Dei erga homines auior nrm
sic eorum subslaniias in monasterium, eo quod do- interituro, sed conversionem ac salutem velit; et eos
niini harum ullerius non existunt: hinc autern me- qui alicubi offenderunt, Deus simul atque erigunlur
luere, ne forle (quamvis nostra conslitulio multoi et in viam redeunt, suscipiat. Qua eliam de re om-
posterior sit quam cum in proedictam venerabilem nes cohortamur, ut Dei timorem in animo concipiant,
domum ingressa esl) aliqui prohibeant eam prospi- et ejus implorent benignitatem. Et scimus quod qui
cere suo fllio, et oportere propter pnedicuim metum Deum diligunt, quique ejus praestolaiuur misericor-
bac interprelari, et lege nostra lieri manifesla, quia diam, hoc agant. Quia vero diabolica quidam iusti-
nihii lxsa sit, aut ipsa aut filius ejus circa ejus ex gatione deienti, gravioribus seipsos luxuriis commi-
memorala constiiutione successionem. Propterea seruni, et ipsi naturse contraria faciunt, adhortamnr
sancimus, si quis monaslerium habilaverit vir aut et hosce, ut Dei timorem et fulurum judicium in ani-
mulier ante prsedictam nostram consiilutionem, aut mo concipiant, el istiusmodi diabolicis et illicitis lu-
haclenus habitat, et maxime flliis existenlibus, r.ul- xuriis abstineant, ne per lam impia facinora a justa
Iam habere necessitatem nunc eorum substaniiam g Dei ira vel urbes cum suis incolis pessum ire inve-
in monaslerium , sed fllio aut filiaetransmitlere, aut niantur. Per sauctas enim Scripturas edocemur,
tolam aut etiam partem suse substantiae, aut eiiam quod ob lam impia facinora etiam urbes una cum
quo volueril modo res suas disponere ; ulpote pri- homiuibus perierint. Insuper quia ultra praedicios
mam illam legem"alia nostra hac consiitutione inier- quidam exsecrabilia etiam verba ei juramenta de Deo
pretante (eos enim qui semel ante memoratam dudilin proferunt, Deum provocantes ad iracundiam, consi-
nosiram legem monasteria intiaverint, in nullo posita militer et hos admonemus, ut tam exsecrabilibus
postea lex contristatura, aut ablatura est his ea verbis, et ilem per capillum, et caput adjurationibus,
quse prius eis, ut licet, dala sunt), neque prius nostrae et id genus aliis verbis abstiueaut. Nani si couvicia
legis impedimenlumpenitus facienle, eo quod neque hominibus ingesla sallem inulla non relinquuntur,
possibile sithoc fleri, ut oportuisset prius disponere, multo magis qui divinum numen conviciis incessit
et iia ingredi monaslerium. Si vero nulla tunc tali dignus est qui supplicium siistiueat. Propterea igitur
lege posila in monasterium ingressa est, quomodo omnes hujusmodi cohortamur, ut praefalis delictis
fieri poiueritconvertiordinem legis, etexigere utqui abstineant, et Dei timorem in animum sumanl, et
prius ingressi sunt monaslerium, illa faciant quae eos qui honeste vitam iransigunt, imitentur. Propler
prius ignorata, poslea per sacram nostram constitu- C ( hujusmodi enim delicta et fames, et teraemolus, et
lionem sunt innovata. Sed unumquemque competit pestilenliae oboriuntur. Atque boc genus hominum
secundum sua lempora exspectare ea; et quidem propterea, ut memoratisillicitis actionibus abstineant,
qua?post legemsunt, ila quaerere fleri, sicut lex vull. admonemus, ne suas ipsorum.animas conjiciant in
Si quid autem ante legem subsecutum est, hoc non interilum. Nam si post hanc nostram admonitionem
commovere, neque perscrulari, sed in priori figura iisdem inhaerere delictis aliquid deprehendantur,
relinquere. Haecigitur lex pro interpretaiione uiili principio quidem indignos se praabebunt Dei erga
posita sil prioris noslrae illius consliiuiiouis, ut illa homines amore, deinde legitimas etiam sustinebunt
in posterioribus temporibus, ex quo facta esi, locum poenas. Dedimus elenim gloriosissimo regiae urbis
habeat; et his qui poslea convertentur, viris ac mu- praefectonegotium, ut eos qui post hanc nostram ad-
lieribus posita sit, sibique polestatem in illis custo- monitioiiem prsedictia illicitis et impiis actionibus
dial, nullo horuin quse antea fuerint perscrutando : inhaerere non dubilaverint, el comprehendat, et ulti-
cum iieenlia sit prioribus viris ac mulieribus qui lia- mo submitlatsupplicio : ne quando ex talium pecca-
bitaverunt, aut eiiam hactenus habilant in monaste- torum conlemptu, per tam impia facinora, inveniatur
riis; el maxime liliis existeniibus, suas res quo volunt tam ipsa haeccivitas, quam toia civililaset respublica
disponere modo. Tua igiiur eminentia quae placue- ID sustinere injuriam. Si quidem et si post hanc no-
runi nobis, et per hanc sacram declarata sunt Iegem, slram cohortationem aliqui tales invenienles, eos oc-
solemniter per programmata sua omnibus facere ma- cultaverint, consimiliter et ipsi a Domino Deo con-
nifesta festinet. Dat. Id. Oclob., imp. d. n. Just. PP. demnabuntur. Sed et ipse gloriosissimus prafectus,
Aug. ann. 11, Joanne v. c. cons., ind. 2. si quos tale aliquid delinquere deprehenderit, neque
illis secundum leges nostras vindictam induxerit,
NOVELLALXXVII.
principio quidem Dei judicio obnoxius erit, deinde
Vt qui conlra naturam luxuriantm; el per Deum adju- vero etiam a nobis indignationem excioiet.
rant, item blasphemiasin Deum ingerunl, af/ician-
tur supplicio. NOVELLALXXIX.
Imperator Justinianus Auguslus Constanlinopoli- Apudquos oporteat liligare monachosel ascelrias.
tanis. Imperator Justinianus Augustus Mennaearcliiepi-
Omnibusjam bominibus.qui recle sapiunt, mani- scopo Constantinopolitano, et universi ejus tractus
festuiu esse putamus, in nullam nos rem asqueomnia patriarchae.
conferre studia, aut perinde aliquid in votis habere, Uem cognoscentes non rectam fieri in hac reeb
PATROL.LXXIl 32
1005 S^ECDLt SEXTl SUPPLEMENTUM. 1004
civitate, communi Iege existimavimus hoc mederi, j\ bilibus mouasteriis habitanttum habiierit cauSam.De
inclioanles quidem ab hac felicissima civitate, in clericis elenim et ordine conventionis eorum jam Ie-
omni vcro loco ea quae subjecla sunt distendenles. ges conscripsimus, qUaSvalere et fif-masesse omtii
Quidam enirn volenles corrumpere orthodoxae fidei volumus modo. Sctiptum exemplar viro clarissimo
hoiieslalem, si quidem litem habuerint quasi cum Joanni praefecto satrbrum orienlis praetorio, iterutu
monachis aut ascelriis, civiles judices interpellanl. exconsule ordinario et patricio. Scriptum exemplar
At illi niittunt exsecutores praesumentes ao.cedere Basdidi gloriosissimo magistro sacrorum olfic.orum.
intra loca sancta, et monachos trabere, aique mo- Scriptum exemplar Longino gloriosissimo praefeeto
uastrias, vel ascelrias inquietare forsan eas qua»non urbi. Dat. vi Id. Mart., Const., imp. d. h. Justin. PP.
videnliir. Et hinc injuriam et confusionem non par- Aug. anii. 1S, Ariohe v. c. cons.
vam adorabilibus fleri locis. Propterea igilur sanci- NOVELLALXXXI.
mus, si quis quamcunque habuerit causam cum Conslitutio,qumper dignilales et episcopale munus ^-
aliquibus venerabilibus sanctimonialibus, aut sacris lios liberat poleslate palria.
virginibus, aut mulieribus omnino in monasteriis Imperalor Justinianus Auaustus sacro regiae urbis
consislenlibus, Deo amabiiem civitatis illius episco- senatui.
hone- ]" Si qttid ad utilitaiem et decus traattae nobis a Deo
pum interpellet. Illc vero mitlat, et cum omni
state quae suul de personarum praesentia disponat, speciat reipublicae,id semper cum summa animi a!a-<
sive oporlet per abbales, sive per responsales, sive crilate siudemus ad effectum deducere. Inde adeo et
per alios quoslibet hoc fleri. Ipse vero cum omni ve- jam antea Iegem de gloriosissimis nostris patriciis
neratione sacerdotali causam examinet et judicet, et conscripsimus, qunedatione dignitatis ostenderel eos
civiles non sint penilus ejus judices, neque confun- patria liberatos esse poteslate. Indecorum enim esse
darit eorum honestatem, cum idonei sint Deo amabi- putavimus, ut hi sub alterius degant potestate, quos
les singularuni civilatum episcopi, et quae de lite in loco nos parenlum ducimus. Namsi actus emaiiti-
sunt, el de cautela judiciorum disponere, etjudicare, pationis, qui olim sub legis actiones (ut vocant) con-
honeste atque sacerdolaliler, et secundum leges no- stiluebalur, vel cum contumeliis et alapis, hujusmodi
tras et sacratissimas regulas. Sic enim et qui aliquam eos vinculis liberabat, quomodo non item codicilli,
ratiocinationem liabere putantur, merebuntur justi- qui omnibus hominibus dignitate praestanl, dari so-
liam,et honesias sacratorurn inviolata,imegraqueser- liti a majestate imperatoria, quaesummsererum prse^
vabitur. Communis igilur sil !ex, habeatque custo- sidet, palriae polestatis jure ipsos Hberent? Nnue
diam a gloriosissimis praefeclis, qui per cunctas exi- vero cum humaniorem quamdam et plus amplitudi-
stunt dioeceses(et lllyrici dicimus, et LibyaeItaliaeque, I^ nis allaiuram reipublicae sententiam agileinus iu
et Orieiuis lotius) et a gloriosissimispraefeclisutrius- animo , etiam de gloriosissimis consulibus, qui post
que Romae,el magnificenlissimoprsetore populorum, majestalem imperatoriam nomen sttum addunt tem-
et judicibus gentium, eorumque officiis, et nulla eis pori, neque non de his qui consularibus lahtummodo
fiat omnino corruplio, sed integra ad honorem reve- honorantur codicillis, alque magisiratibus a nexu
rendissimorum monachorumcuslodiatur. Hsecautem ctiriae liberare queuntibus, hoc est prajfectura juxta
etiam tua beatiludo cognosceus, et ipsa custodial in et tnagisterio militum (qui lamen in ipsis throuis at-
hac felicissimacivilate et ejus confiniis. Utatur autem que actu fuerinl cogniti), hoc idem sancimns, ut om-
ad Deo amabiles civilalum melropolitanos, quorum nis ejusmodi dignitas talisque magistratus noiintillis,
ipse suscepisli ordinationem, proponens propriis lil- quos ipsi nos probaverimus, acquisilus, qui et a cu-
teris lianc nostram sacram legem. Yerum illi sub se ria ipsos liberos reddit, is valeat etiam jure palrisa
constituiis cpiscopis baecnuntienl, ut ex paucis lilte- aut avitaeeos potestatis liberare. Si enim lege cavi-
ris una conlinuatio legis ad omnem perveniat ditio- mus ut si servus aliquis sciente domino militia aut
nem. Sed etiam accelerare lites sancimus monachis aliqua forie dignitate a majeslate dignatus sit impe-
illibatts, ut uon niens eorum occupetur circa litis ratoria, prolinus liberetur, et ad ipsam rapiatur in-
solliciludinem, sed velociter liberati sacris operibus *- genuitatem, quomodo non justum fuerit eum quoque
obsecundent. Sciant igitur qui praeter haec aliquid qui lam amplis codicillis dignatus sit, ab alienae po-
egerint, si quidem judex sit qui talem proferre sen- lestaiis jure liberum fieri ? Ea propter amplissima
tenliam praesumpserit, quod ab administralione re- liac lege usi, sancimus ut ordinarii consules, si sub
pelletur lanquam Divinitati contumeliam faciens, et alterius potestate degant, una cum dicto, quod hunc
pcena decem librarum auri una cum officio suo mul- dignitatis gradum ipsis largitur, ad suae poteslain
tabitur, sacratissimo nostro danda aerario. Exsecuio- arbilriutn deferanlur» Insuper ut his quoque qui c<;i-
res aul praesumentesofferre omnino admonitionem, sularibus cbdicillisa majestate honestantur impefaio-
ab ipsis Deo amabilibus episcopis prohibeantur, et ria, siquidem sub manu patrum constiiuti suinf,codi-
relrudaniuf in locis qiiacdecanica nuncupanlur : poe- cillus emaucipation:s Ioco sit. Porro et si quem
nas competentcs passuri, exactionem nullam de cae- cuicunque harum administrationum, quibus glorio-
teroagere pefmillendi. Ilac valente lege, si quis cum sissimi praefecli sacrorum nostrorutn praloriorum
aliquo reverendissimorum monachorum, aut v.irgi- praesunt, prajfecerimus, m ad urbicariam prafe-
liuiu, aut mulieruin omnino sacfarum, et iu venera- cturamutriusqueRomae produxerimus, magisierium.
 iOOS JUSTINIANINOVELLJESELECT^E. NOVELLALXXXUL 1O00
ve aliquod miiitum, ut hi.quoque protinus suae po- A j NOVELLALXXXIII.
lcstatis efliciantttr.Natn ut is qui tot hominibus prae- Ol clerici apud
propries episcoposprimum conventati'
iturus est imperio, totque homiiiibus daiurus est tur, posl hoc apud civilesjudices.
et
niandata, sub alterius eliamnum polestate maneat, ldem Augsistus Joanni gloriosissimo per Orienlem
neque inter paires familiarum censeatur, legibus si- praeloriorum praefecto, iterum exconsule ordinario
mul el sedibus uostris indignum duximus. Saue in et patricio.
genere (proul dictum est) sancimus ul quaecunque Plurimas sacras scribenles leges, et de Deo ama-
dignilas, quicunque magistralus, qui a curia liberaudi bilibus episcopis, et reliquo omni sacerdotio, nec
poiestalein habet, is et suae potestatis jus in prae- non de reverendissimis monachis et nuper hoc
mium ipso bonoratis prsebeat. Hoc certe palres quo- agen-
tes, in quibus volumus revereudissitnos monaclios
que venerabiliores reddit, cum (alium patres sint qui apud solos civitatis episcopos, sub quibus sunt mo-
ita ab imperatoria majestate afficiuntur hoooribus.
euini borum nomine ma- nasteria, conventionessuscipere petiti sumus a Men-
Neque tantopere precibns na Deo amabili archiepiscopo hujus felicissimaeci-
jestatem fatigassent imperatoriam, nisi coujunctis vitatis, et universali patriarcha , reverendissimis
studiis una cum flliis id contendissent. Unde sive hoc dare privilegium, ut si quis habet ad-
hoc tempore aliquis filiusfamilias hisce honoribus ]„cierieis versus eos quemlibet pecuniariam causam , prius ad
aut magistratibus fruitur, quos anle enumeravimus, Deo amabilem sub quo con-
sive etiam postea fruilurus est, consequitor omnes stitulus est, et archiepiscopum pergat,
interpellet eum, etexnon seripto ju-
hosce potestatis suaejus, qnod illis el peculium lar- dicium merealur. Et si hoc fiat, ne eum
inquietet,
et
gialur, plenam arbitrii libertatem tribuat, u( et ho- nec trahat ad auditoria civilia, neque a sacro eum
nore, el imperiali de ipsis jtidicio digna faciant. Ita vacare faciat minislerio, sed ex non scripto examine-
enim patribus majori ea res laudi erit, et magnam tur
negoiiumsine damnis, et accipiat formara forsan
eis laeiiliaeansam praebebit. eliam scriplam, si hoc quoque partes voluerint, et
Sed el illud insuper lege slatuimits, he isiiusmodi poposcerint, el liberentur mutuo certamine. Si vero
suae potestatisjura consimilia largiantur, atque alia aut propter causae naturam, aut propter quamdam
quaoper emancipaliones proveniunt; sed imperato- forte difftcultalem non fuerit possibile Deo ainabili
ria majeslas per hujusmodi suae poiestatis jura exi- episcopo deeidere negotium, lunc licentiani esse et
mium qtioddam munus praebeat. Neque enim volu- ad civiles jndices pergere, et privilegus omnibus
nius ut qtii eo modo paterfamilias faclus est, aut (it, custoditis, quae reverendissimis clericis sacrae prse-
aiiquid leidtimi juris amittat, sed lam familiaead ip- p, stent constilutiones, et litigare, et examinationem
EOSquam ipsis ad familiam legitima simul et nalu- fleri, el terminum imponi liti, et ita liberam fieri
ralia jura intacta sunto ; et filii eorum post avorum causam, clarissimis judicibus secundum nostras con-
mortem in ipsorum potestatem recidunto haud aliter stituliones, vel leges studentibus, cum magnanimi-
quam si horum patres morle suorum parentum, non tate et velociter lites decidere, ul non propter.hu-
autem ex pracsentiforte lege palres familiarum facti jusmodi causas saeris amoveanlur obseqniis; et cum
essent, el merito filios suos post morlem suorum oporle;it Deum placari, et deceniia a sacerdotibus
parenlurn in potestate haberenl, ul in nullo ea quae agi, auditoriis et illorum turbis detineantur, atque
a majestate proveniunt imperatoria, aliquid ipsis vi- tumultu litigantium inhaerentes noceant animabus.
deantur adimere, cum quidquid sive a Deo, sive a Si tamen de criminibus conveniantur, siquidem ci-
majeslate imperaloria Dei;m imitante hominibus ac- vilibus, hic quidem competentesjudices, in provin-
cedit, bonum sit, et deceal esse mansurum, et om- ciis autem earum praesides sint judices : non tran-
nis maliiiaeet dimimitionisextraneum. Paiam vero scendente lite mensium duorutn spatium, ex quo li
est neminem existere qui ignoret pra?.omnibus uti- tis contestalio fit, quatenus hrevis imponalur causae
que religiosissimisetiam episcopis una ctim ordina- terminus. lllud palam est, si reum esse provinciae
lione suse polestalis jus accedere. Nam qui omnium in prseses putaverit eum qui convenilnr, et poenajtt-
spiritales patres sunt, quomodo aliorum adhuc po- dicaverit dignum, prius bunc spoliari a Deo amabili
teslati subditi sint? Sed convenit ipso^ quoque tali episcopo sacerdotali dignitale, et ita sub legum fleri
honore perfrui, aique hunc ex legislatioiie hac no- manu. Si vero ecclesiasticumsit deliclum, egens ca
sua fruclum percipere. Quae igilur nobis ad reve- stigatione ecclesiastica et mulia, Deo amabilis epi
reutiam honoremque vestrum, amplissimi patres, scopus hoc discernat, nihil communicantibusclarissi-
placuerunl, ea in perpetuum volumus, tum ad orna- mis provinciae judicibus. Neque enim volumus talia
tum vestium, tum ad largitatem nostram, quam pa- negotia omnino scire civiles judices.cum oporiet
tribus nostris, consuLibuset sacerdotibus contuliinus, lalia ecclesiastice examinari, et emendari animas de-
demonstrandam , nostrae decus addere reipublicae. linquentium per ecclesiasticam mullam secundum
Dat. xv K. April., Const.. imp. d. n. Justin. PP. sacras et divinas regulas, quas etiam noslrae sequi
Atig., Arione v. c. cons. noii dedignantur leges. Si vero qusedam prius con-
testatae sunt lites, hae maneant in ipso schemate,
velocem accipientes linem , omnibus quae jam a
 1001? S^ICULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1008
nobis sancita sunt, sive super sanclissimis ecclesiis, A , ciae praeside audienfiamaccommodet, et ulrique vel
sive super Deo amabilibus episcopis, sive super cle- arnicabili concilialione conlroversa transigant, vel
ribis, sive super monacbis propriam virtutem baben- per annotalionem scripto compreliensam, aut cogni-
libtis. lionaliter disceptcnt ea de quibus inter litigatores
Tua igilur eniineniia quae placuerunt nobis, et conlentio esl, et causae formam dent juri et legibus
per banc sacram declarala sutit legcm, per program- convenientem, ne per hujusmodi causam subditi
niata propria manifesta faciat universis, et in perpe- nostri sua coganiur excedere patria. Cseterumsi
luiiin studeat custodiri. Dat. xv Kal. Apri!., Con- quis ratus qualemcunquese adversus aliquem babere
staiilinop., imp. d. n. Juslin. PP. Aug., Arione v. c. actionem, neque clarissimum proviucias praesidem
cons. adeat, neque alloquatur religiosissimutn civitatis
NOVELLALXXXVI. episcopum, atque ita progredialur huc sine litteris
KIPEIUTORIS JUSTINUM AUGUSTI EDICTDH. religiosissimi episeopi, certus esto easdem se poenas
Vt prwsides,quiinlerpellantisallegata audire dijferunl, subiturum quas sustinuisset
compcllantur id facere ab episcopis.El ul hi quis praeses,si ab ipso aditus,
illi suum lueri non studuisset. Haec autetn oui-
prcBaidemsuspectumliabet, in cogmlionemtilis ad- jus
Itibeal sociclque eliam civitalis episcopum.ltem ut nia sancire visum est propter eorum utilitatetu qui
qui a prceside offeiuionempatiunlur el injuriam, ,g urbes et pagos incolunt, ne si patrias suas deserant,
adeanl ea de re episcopum.Heque alia caulela, quw et
ab episcopis omnino corroborari, fieri vero debet a ipsi in peregrino solo affliganlur, el inlerim res
praisidibus. eorum familiaris pessum eat. Propterea enim ma-
Ex quo Deus nos Romanorum praefecit impetto, gistratusgraiis constiluimus, et jusjurandum insuper
semper summo elaboramus studio, ut omnia quaead ipsos subire jubemus, ut uuicuique ipsos adeunli, id
subditorum a Deo nobis concreditaereipublicaeutili- quod juslttm est, secundum leges nostras. lueantur.
latem tendunt agamus, agamusque illa quse omni eos Porro si contingat subditorum nostrorum aliqueiu a
difflcullate, Ixsione et atlritione liberent, ne quando clarissimo provinciae praesideinjuria affici,jubemus
per causam litium et alia hujusmodi e sua cogat tur ul religiosissimaecivitalis illius episcopumadeat, qui
proflcisci palria, et in peregrino solo miseriis aflici. iuter darissinium praesideminterque eum qui sibi
ab ipso illatam putat injuriam disceptet. Ac siqiHdem
Eapropler et'in proeseniia visum nobis est prsesens
ediclum in universam imperii noslri ditionem emit- contingatpraesidema religiosissimoepiscopo legitime
lere, el omnium civitalum ac pagorum incolis clarum a»t jusle condemnari, omni modo ei qui de injuria
facere : nempe si quiscum altero habeat conlrover- ipsum postulavit, satisfaciat. Si id facere prseses re-
siam, sive de pecuniaria causa, sive quod res illi mo- cusel, eaque causa ad nos perveniat, siquidem inve-
biles abreptaesint, vel immobiles, vel seipsas mo- G < nerimus juste ipsum secundum leges nostras a reli-
venies, sive de criminalibus, ut prius ea de re cla- giosissimo episcopo condemnatum judicata non fe-
rissimum provinciae praesidem adeat, quo magis et cisse, ullimo hunc suppliciosubdi jubebimus, propter-
his quae in litem referuntur, seeundum leges noslras ea quod cum alios injuria oppressos vindicare et
examinationem inlerponal, el cuique jus sttura reser- defendere debuisset, ipse injuria oppressisse depre-
vet. Si vero aliquis cum provinciae praesidemadiis- hensus sit. Obtemperantem quoque illi cohortem, et
set, jus suum non obtinuit, tunc jubemus ut ad quicunque clarissimis prsesidibus in minislerio suni,
ttt horum lites qui illum adeunt dirimi fa-
religiosissimum ejus loci episcopum accedal, et jubemus
is ad clririssimum provinciae prsesidem mittat, ciant, nihil accipientes ullra ea quae nostris conli-
atit etiam per se ipse progrediatur, et procuret, nentur constitulionibus. Si vero haecnon cuslodiant,
subdi jubemus suppliciis.
quo modis omnibus adeuntem audiat, et juste eum
liberet secundum nostras leges, ne cogatur peregre Cerle si quem religiosissimorumepiscoporum de-
de sua proficiscipalria. prelienderimus, in graliam alicujus, conlemnere id
Si vero eiiam sanctissiino episcopo prasidem com- quod facere jnsium est, canonicamilli castigaiionem
pellente, niliilomiuus praeses secundumjus dirimere inferri jubemus, quo magis ctim limore Dei juste ju-
adeunlium negotia diflerat, aul disceptet quidem D ! dicaie sludeant, ne si jus suum homines non obli-
controversiam, non vcro ejus se judicio permitten- neant, cogantur deserere suas urbes, provincias ac
libus lueatur jus suum, praecipinuts religiosissimo sedes et huc accurrere. In qtiibus vero civitatibus
illius civitatis episcopo ut ei qui jus suum non ob- praesidespraesto non sunl, jubemus, ut qui aliquid
linuil del ad nos liileras, qtiaedeclarenl quod itn- controversiifi habent, hi adeant defensorem, et is
pulsus ab ipso praeses adeunlem audire, et quaeinter disceplel quaeinter ipsos controvertuntur. Quod si
ipsum el alterum adversus quem accusationem ha- qui cum litem habent, non defensorem, sed religio-
bet conlroverlanlur discepiare differat, ut nos, hisce sissimum judicare velint episcopum, jubemus et hoc
cognilis, provincisepraesidi irrogemus supplicium, fleri.
eo quod et ab injuria affecto aditus, et a religiosissi- Sed neque monachum, neque clericum, neque epi-
mo episcopo ad id incitatus, conlroversa non diseep- scopum jubemus huc accedere sine religiosissimi
laverit. Quod si usu veniat ut nostrorum subditorum patriarctise sui litteris, aut certi sunto quod religionis
aliquis praesidemsuspecium habeat, jubenius ut re- habitu se indignos facienl. Praelerea si quis magiste-
lisjiosissiuiusepiscopus una cum clarissimo provin- rianus, aut praefeciianus,aut cujuscunque tandeui
4009 JUSTINIANI NOVELL/E SELECT/E. NOVELLACIX. 1010
fortunse, ampliores sporlulas quam sacris noslris de- A sos ab ovili Dei segregant, quando quidem justurn
linilas sunt constitutionibus acceperil, jubemus ut non est ut sequalibusprivilegiis haereticos dignemur
prseses provinciaesuo periculo secundum legem no- cum orthodoxis, eapropter et ad prsesenlem legem
slram modis omnibus hoc vindicet, et castigationem respeximus. Ex quo enim praerogativain mulieribus
his qui talia praesumpserint inferat. Si praeses non dedimus in dotibus quidem, ul anliquioribus credi-
vindiraverit, licenliam damus religiosissimo illius toribus praeferantur, et meiiore loco sinl, quanquam
civitatis episcopo, certiores nos de his reddere, et tempore vincanlur; in donationibus vero propter
qualem praeterea militiam aut dignilatem habeat is nuplias, ut pro ralione temporum quibus factae sint
qui haecpraesumpsil,adjicere, ut et praesidipericulum hypolhecarum jus habeant; omnibus in praesentia
irrogemus, qui haecconcesserit, et jussionem nostram per hanc sacram Iegem nostram notum facimus quod
despexeril, el ipsum qui talia prsesumpseritjubeamus et hanc praerogativam, et lacitas hypothecas, et
affici supplicio. omnia alia quae mulieribus in diversis privilegiis a
NOVELLACIX. nostris concessa sunt legibus, his solis praebemus, ut
ex his fructum capiant, illorumque utanliir benefi-
De mulieribusfi.dehmrelicis.
ciis, quaediligentiam adhibent, quo magis rectam et
Imperator Justinianus Augustus Joanni gloriosissi- & adorandam fidem nostram (nempe calliolicae et stpo-
ino Orientaliumpraetoriorumpraefecto, ilerum excon- stolicaeEcclesiae) relineant, et participent salutari in
sule ordinario et patricio. ea communione. Quae enim a sancta caiholica et
Unicum nobis auxilium per omne administralae apostolica Dei Ecclesia seipsas separant neque incon-
reipublicaegestique a nobis imperii tempus, spem in laminata in ea communione cum Del amantissimis
Deum esse confidimus : scientes quod hoc nobis ip- hujus sacerdotibus participare suslinenl, eas neuti-
sius etiam animoesalulem praebeat. Unde convenit quam volumus hujusmodi privilegiis perlfui. Nam si
ut et legislaliones nostras exinde pendeanl, et eo a Dei se muneiibus separant, et a sancta et inconla-
respiciant, et hoc eorum principium simul, et me- minaia se communione alienas faciunt, multo magis
dium, atque finis sit. neque nos concesserimus ut privilegiis dignae ha-
Omnes igitur noverunt quod qui ante nos impe- beantur, alque ex legum nostrarum applausu ac fa-
rium rexerimt, et maxime Leo piae memorise, et vore fruclum percipiant. Quin potius beneflcia e le-
sacratissinms princeps Jusiinus pater nosler^ in con- gibus profecta penitus ipsis inaccessa sunto, et omni
siilulionibus suis in universum omnibus baereticis privilegio a conslitutionibus nostris ipsis concesso
ituerdixerint, ne quam ipsi vel mililiam capesserent, privabuntur. Licebit autem eis, ubi meliorem sen-
vel in publicis solliciludinibusullamcommunionemha-( « tentiam amplexae, et reciam veramque fldem esoscu-
berent: quominus occasione tum militiarum, tum tra- latae, neque non mordicus usquequaque eam retinere
ctalioiieiiisuperpublicoruuinegoiiorum,sanclaecatho- conataeftterint, istiusmodi muneribus et privilegiis
licaeet apostolicaeDei Ecclesiaepartes viderentur cor- perfrui. His per universam imperii noslri ditionem
rumpere. Et nos quoque hoc ipsum fecimus, hisce per obtinenlibus et observandis principaliter quidem a
conslitula nostra corroboratis. Hsereticosautem illi Dei amantissimis sacerdotibus, deinde vero et a no-
dixerunt.et nos dicimus, quicunque diyersarum secta- stris magistraiibus et judicibus, sive majores, sive
rum sunl. Quibus connectirnus et connumeramuseos minores existant, et insuper ab excellentia lua, ad
quoquequi Judaicam Nestorii sequttntur vesaniam, et quam et praesentemlegem proferimus. Unde conve-
Eutyehianistas, etAcepbalos.el qui perversa Dioscori niens est ul judices apud quos vel contra muiieres,
etSeveriopinionelaborant,qui ManichaeorumetApol- vel a mulieribus quaedam sibi privilegia vindicare
linaris iuipietatem renovarunt; et insuper quicunque volentibus, aliquaemoventur liies, ad proesentisiegis
membrum sanctseDeicatholicaeet apostolicaeEcclesiae respiciant vigorem, et potenliam. Et si deprehende-
non sunt, in qua et omnes sanctissimi lolius habitaii rint eas orlhodoxaefidei non esse, neque incontami-
orbis patriarchae, tam Romaeoccidentalis quam hujus naia et adoranda illa communjone in sancta catholica
regiaeurbis, et Alexandriae,et Theopolis, et Iliero- D et apostolica Ecclesia cum venerandissimis hujus sa-
solymorum, el omnes sub iis constituti religiosissimi cerdotibus participare, non concedant hisce ut privi-
episcopi, uno pre aposlolicam fldem et traditionem legiis e noslris constitutionibus profectis perfruantur.
praedicant.Qui igitur inconlaminata communionein Quaeigitur nobis placuerunt, et per hanc sacram
caiholica ecclesia cum Dei amantissimis hujus sacer- declarantur legem, ea cognoscens excellentia tua,
dolibus non participant, oplimo jure vocamus haere- simul curae habeto, ul in movendisapud ipsam Iitibus
licos. Tametsi enim Cliristianorum sibi nomen im- observet, et effectui ac finl tradat, simul per solita
ponunt, eo larnen ipso quod a vera Christianorum edicta et proprias jussiones omnibus manifesta faci-
fide pariter et commuuione seipsos separanl, Dei se to, lam in alma hac urbe, quam in provinciis, ut
judicio subdi cognoscunt. Ac Ieges quidem quae de omnes cognoscant quanlum nobis curae sit, tum vera
haereticispromulgaiaesunt, omnibus manifeste exi- in DominumChristum verum Deum fldes, lum sub-
stunt. Nos vero cum eos qui orthodoxam exosculan- ditorum nostronum salus. Dat. n Kalend. Maii, Con-
tur fldem, et mordicus eam retinere conantur, am- stant., d. n. Jusl. P. P. Aug., Basil. v. c. cons,.
plius privilegium habere velimus, quam eos qui seip-
10H SMCULl SEXTI SUPPLEMENTUM. Ifllfc
NOVELLACXI. iA emphyieiisibus, et locationibtis,el reliqua rerum ec-
De temporeaclionumqumsacris locis competunt. clesiasticarum adminislratione promulgataesint, vi-
Imperator Justinianus AugnslusTheodotoOrieula- sum nobis esl omnia praesentecomplecti lege. San-
lium praeloriortimpraefecto. cimus igilur ut qui sacrosanclaein urbe regia ma-
Quod medicamenia morbis, hoc exhibent jura ne- joris ecclesiae, aut orphanotrophii, aut xenodochii,
gotiis. Umle consfequitur ut nonnnnquam a judicio aut ptochotrophii, aul nosocomii, aut alterius vene-
discordet effectus, et quod credebat conjeclura pro- rabilis domus in regia civitate, aul ejus territorio
desse, expcrimeuto inveniatur inutile. Probal igitur conslittiiae (exceptis venerabilibus monasleriis) res
hocprscseiilisetiam necessiiassauciionis.inqua privi- gubernant, hi nullam licentiam habeant vendere aut
legium ex reiigioso proposilo sacrosanctis ecclesiis donare, aut perrnutare, aut remunerandaedonationis
Dei et monasteriis, aliisque religiosis locis, constitu- gratia dare, aut quacunque alia forma alienare vel
tione nostia nuper indiiltum, necessaria correctione rem immobilem,vel civilem annonam, vel rusticum
dislinguimus. Dudumsi quidem jusseramus ad een- niancipium, nisicum imperiali domo inslituatur per-
tum illis annos exceptionis propagafi curricttla, per mutalio, et quidem solnm. Sed neque colonario jure
cujus licentiam sanctionis negotiaquidcm multacom- dari aliquid permittimus. Empbyteuses vero a prse-
mota sunt, et velut antiquorum vulnerum obductaaB - dicla sacrosancla regiaeurbis majore ecclesiaet me-
patuerunt iterum cicaliices. Sed eorum sanitas pro- moratis venerabilibus domibus celebrari jubemus ,
venire non potuit,probationum scilii-ct difiicullalibus tum in persona ejus qni accepit, lum in aliis duobus
iinpediia, quoniam per lanttim saeculi magis quain ordine haeredibus,ut tamen nltra sexlam partem sub-
temporis spatium, nec documentis inlegritas, nec sistenlis canonis nihil ei qni eniphyleusim suscipil
actis fides, nec astas valet testibus suffragari. Verum indu'geaiur. De suburbanis autem qtisead sacrosan-
qttia largitati nostrsecausarum non occurrit angustia, ctam majorem ecclesiam et prsedictas venerabiles
cum ralione simul ac religioue tractantes prsedictum domos in urbe regia vel ejus terrilorio constilutas
privilegium usque ad possibilem modum deducere, pertinent, jubemus ut siquidem suburbana integrum
experimeiuo relraximus. Et jubemus in negotiis quse' et solidum canonem habeant in reditu, abhis quiea
ante bac triginta annortiin removebat exceptio, nunc ipsa venerabilia loca gubernant, dentur prasdicto
venerabilibus ecclesiis, monasleriis, et xenodocuiis, modo in empliyfeusim, tam suscipienti, quam aliis
necnon orphanotrophiis, et brephotrophiis , et pto- duabus successionibus, neque aliqua in re fiat rele-
cbiis quadraginta annorum protelatio conferatur, vatio, sed potius augmentum. Si ea suburbana ali-
salva scilicel circa alias personas el causas virlute quem omnino reditum non habeant, licentiam prse-
quam semper tricennalis sibi pfaescriptiovindicabat, *C bemus venerabilium locorum dispensaloribus sub
quoniam banc decem annoruin adjectiouern solis (ut certa quantitate (uli praedictumest) dare ea in em-
diclum est) religiosis locis, eorumque juri, vel con- phyteusim. Porro si quamlibel rem ab aliquo prae-
iraetibus indulgemus, ut sopitaehoc lemporis spatio dictortim venerabilium locorum empbyteutieojure
tam personales quam hypotbecarioeactiones in per- dari, vel ad domtimimperialem, aut sacrum nostrutn
petuum conquiescant, niliil penitus aliis exceptioni- cerarium, aut civitatem aliquam, aut curiam , aut
bus derogantes , sed lam in aliis quam triennio vim aliam quamcunque venerabilem domum pervenire
roburque imenlibus. Inillisnamque ( ut dictum est) contigerit, licentiam prsebemnsvenerabiliumlocorum
lantum negotiisreligiosos contraclus memoralo qua- dispensaloribus, a quibus initio celebrata fuit emphy-
draginta annorum privilegio volumus perfrui, in teusis, quando ad unatn aliquam prsedictarum per-
quibus eis centum annorum prserogativamconstitulio sonarum hujusmodipervenitemphyteusis, utsuam de-
noslra conlulefai. Si quas plane causas anle hanc clarenlsenlentiam inlra biennium, velintne aptid illos
nostram conslitutionemab ecclesiis caeterisquesacris eam rem relinquere, ad quos pervenil, et annuum
locis ubicuuque commotas, judicialis sententia aut reditum qui pacto comprelieusus est auferre, an re-
transactionum conventioterminavit, nolumusrefrica- soluta emphyteusi, hanc recipere, si expediens hoc
ri, sed in reliquum illis hanc objici sanctionem, quas D• ipsis esse pulaverint. Si qua vero loca sunt, vel ad
antehac sopitas octo lustrorum silenlio moveri hac- sacrosanclam majorem ecclesiam, vel ad aliquam
tenus aut motas terminari non contigit. lllustris prsedictarum venerabiiium domunm pertinentia, iu
igitur et magnificaauctoritas lua, quse per hanc ge- quibus antiquaedomus collapsaeexistant, ex quibus
neralem legem nostra slatuit seternitas, edictis pro- nuilus omtiino reditus praebeatur, memoratae autem
positis ad omnium nolitiam faciat pervenire. Dat. venerabiles domus, ad quas haecloca perlinent, ex-
Ealen. Juniis, Constantinop. imperii, d. n. Justiniani sediticareeas nequeant, licentiam damus ut harum
A. PP. anno 15, Basiliov. c. cos. curatores ea loca perpeluo jure emphyteuseos tra-
dant. Ita tamen, ut empliyteusis aut in tertia parle
NOVELLACXX
pcnsionum, quaaex aedibusadhuc slantibus collige-
be alicn&tioneet emphyteusi rerum ecclesiasticarum. bantur, ex primordiis
emphyteuticilemporis proce-
Imperaior Justiniauus Augustus Petro gloriosis- dat; aut si empbyteuta ea conditione loca accipere
jsituoOrienialium prsetoriorum praefecto. maluerit, ut prius ssdilicet, et dimidiam pensionum
Cuui multaediversaequeleges de alienationibus, et partem quseexinde sestimationeinita accedunt, prae-
1015 JUSTINIANINOVELLiE SELECT^E. NOVELLACXX. 101!
Btet ei venerabili domui a qua ea ipsa loca suscipit, A / conjuneti sunt, post ipsorum morfem ad venerabilem
til hnc fieri opncedimus. Utatur autem istiusmodi' domumunderem suscoperunt, pervenire juheiuus.
emphyteuta ex dirulis etiam sedibus illic inventis Atqtie haec quidem de sacrosancta niajore ecclesia,
maieriebus ac ruderibus. Cseterum si quis voluerit ef praedictisvenerabilibus dnmibus iu regia urbe et
quamcunque rem immobilem usus nomine a sacro- ejus lerritorio consistentibtis disposuimus. Conse-
sancta regiaeurbis majore ecclesia, aut una memora- quenler autem et in aliis sacrosanctis ecclesiis, et
tarum venerabiliumdomuum accipere, nonaliler hanc monastefjis, et xenonibus, et nosocomiis, ac reliquis
percipito, nisi protinus alteram rem venerabili do- venerabilibus domibus in omnibus provinciis nostrae
mui a qua eam rem suscipit, jure dominii praebuerit, reipuhlicaepositis, neque non etiam monasteriis tam
quac et lantumdem reditus habeat, quantum habet in urbe regia quam territorio ejus consistentibus de-
res quae illi datur, neque majoribus publicis praegra- finire nobis visum est. Licentiam igilur pnehemus
vala sit praestationibus,ita ut post mortem, :iut illud prsedictisvenerabilibus domibus, nnn solum ut lerum
teinpus in quod usus datio pacto convenit, quod ta- iiLmobiliumad se pertinentium lemporariam emphy-
men accipientis vitam non transcendat, utraque res teusim contrahant, sed etiam ut in perpetunm eas
in solidom, lam proprietate, quam usufruclu ad eam jure empbyteutico tradant volentibus. Et quidem si
vcnerabilem dotnum perveniat. Locationes quoque B 1 sacrosanctae sint ecelesiae, aut aliae venetabiles do-
ab iisdein veuerabilibus domibus contrahi concedi- mus, quartnn gubernalionem Iocorum episcopus vel
lnus, ad quotcunque annos contrahentibus placuerit, per se, yel per venerahileni ejus clerum exsequatur,
qui tamen triginta annorum spatium non transcen- senieptia ac consensu ejus hujusmodi contractus per-
<lant. Quod si usu veniat ut aliqua praedictarumve- ficitor, jurantibus prsesenle eo oeconomis,et dispen-
nerabiiium locorum nomine publicarum conlribulio- satoribus, et cliartulariis venerabilis ejus cleri, quod
«um, aut ob quamlibet aliam venerabili domui inci- ex ea emphyteusi nihil damni venerabili inferatur
dentem necessitatem indigeat pecuniis, licilum esto domui. Qitodsi ptochia, ant xenones, aul nosocomia,
liujus dispensaloribus immobilem rem obligare, et aut aliae venerabiles domus sint, quse propriam gu-
in speciale pignus dare, ut creditor ipsam rem pos- bernationem habeant, siqjiidom sancta ibi conlingat
sideat, et inde fructus colligat, eosque sibi tam in esse oratoria, senlentia majoris partis clericornm
ipsam creditam pecuniani reputet, quam etiam in illic minislrantium, neque non etiam locorum anli-
usttras, non ampliores quadrantibus legitimaecenle- slitum. Si solummodo xenon, aut ptoehium, aut no-
simse.Si vero aes alienum ejus venerabilisdomus an- socomium, aut alia venerabilis domus sit, antistes
tistiles dissolverint, aut creditori satisfactum sit ex . locorum conlraclum celebrato, jurantibus earum ve-
fructibus, recurrito ea res denuo ad yenerabilem do- V nerabilium doiuorum dispensatoribus in pnesentia
mum unde et dala fuit. Verum enim vero emphyteu- Dei amanlissimi episcopi, a quo vel ptomovenlur,
ses, el hypotliecas, et quinquennium excedentes lo- vel ordinantur, quod nibil in eo contractu ad laesio-
cationes contrahi yolumus, a sacrosancla quidem re- ncm aul circumscripiionem earum venerabilinm do-
giae urbis majore ecclesia, sententia et consensu muum flat. In venerabilibus autem monasteriis prae-
beatissimi hujus archiepiscopi et patriarchae, juran- sules eorum cuin majore parte monachorum illic
tibtis ipso praesenteef charlulariis, et Dei amantis- ministeria obeuntium contractum perficiunto. Atque
Siinis ejus sacrosanctae majoris ecclesiaj ceconomis, in praedictis sane omnibus jubemus ut cum jureju-
quod is conlracius non ad fraudem et cjrcumscriptio- rando describatur in inslrumento quod non ad lae-
nem ejus jurium Jiat. In aliis autem venerabilibus sionem aut circumscriptionemvenerabilium domuum
domjbus, siquidpm cbartularii sjii|., juranto et ipsi negotium conficiatur, et ea observatione sic proce-
consimili mpdo praeseutevengrabilis domus aptisiile. dente, relevatio non ultra sexlam reditus partem fiat,
Si chartujarii nonsinl, ipsi venerabiliumdomonim quem res in empbyteusim data hahet.
anlistites proposifis sacrosgpctjs Evapgeliis conlra- Quse vero de collapsis andibusad venerabiles do-
ctiim celebranto, describeiiles in talia instrnmeqta mus in hac regia urbe positas pertinentibus superius
cum jurejurando, quod contractus ad lacsionemant disposuimus, ea el illic in venerabilibus domibus
circumscriptipnemvenerabilis domns non fiat. OEco- obtinere volumus. Sed et hoc de venerabilibus do-
nomis Gene, et orphanoirophis, et rfliqnarnm yene- mibus disponere nobis visum est, ut si quaeex ip-
rabilium domuumdispensatorihus,atque insuper om- sis , sive pro tribnlis publicis, sive ex alia necessaria
ninm chartulariis, el horum parentibus simul et ei domui causa, debitis reddantur obnoxiae, neque
liberis, et aliis vel genere ipsis, vel jure affinitatis fieri possit ut ex mobilibus rebus ea debita dissol-
conjunclis, inlerdicimus ne emphyteuses, aut loca- vantur, primo quidem loco creditori res immobilis
tiones, aut hypothecas rerum iisdem venerabilibus in speciale pignus dator, ut colleclis ejus fructibus,
doinibus competentium, vel per se, yelper interpo- reputel eos sibi parlim in ipsani creditam pecuniam,
sitam personam percipiant : scituris ipsis quod si parlim in usuras non majores quarirantibus legitimae
quid ejus generis factum sit, non solum lioc invali- cenlesimae.Si eo modo debilumdissolvere nequeant,
dum erit, sed etiam universum patrimoniumipsorum, jubenius ut ab his quidem qui a sanctissimis ordi-
lam aceipientiumquam ceconomorum, et charlula- nautur patriarchis, sive metropolitani, sive episco-
riorum, el dispensalorum, quibus hi prsedictotnodo pi, sive arcbimandritaefuerint, sive orphanotropui
1015 SJECULISEXTI SUPPLEMENTUM. 1016
sive ptochotrophi, sive xenodochi, autnosocomi, aut A \tent, nisi prius oslenderint quod in usus praefalae
aliarum venerabiliumdomuum dispensalores, apud venerabilisdomus baecprocesserint; neque credilor
ipsos sanctissimospatriarchas , a quibus ordinaniur aut haeredesejus aliquampro iis conlra venerabilem
aut promoventur, actorum monumenta confician- domum actionem habeant, nisi prius oslenderint
lur, et cum, jurejurando dispensatorum et consensu quod in causas venerabili domui competenles hae
majoris partis eorum qui in his obeunt ministeria pecuniaeprofecerint; sed actiones suas eonlra eum
debilum insinuelur, quodque ex re mobili id ipsum moveant qui pecunias mutuo sumpsit, aut haeredes
dissolvi nequeat. Hi vero, qui a metropolitanisepi- ejus.
scopis ordinantur, sive episcopisunt, sive archiman- Hoc qtioque jubemus, ut excepta sacrosancla rc-
dritse, sive orphanolrophi, sive ptocolrophi, aut giaeurbis majore ecclesia , et venerabili orphanolro-
aliarum venerabiliumdomuum dispensatores, con- phio, et xenonibus, et ptochiis in urbe regia aut
simililer apud ipsos metropolitanos episcoposhujus territorio ejus existentibus, liceat omnibus sacro-
modi monumenta conscribunto. Apud illns item sanctis ecclesiis, et venerabilibus domibus, neque
episcopos, qui vel a pairiarchis, vel melropolitanis non etiam monasteriis, lam in urbe regia quam in
episcopis ordinantur, et habenl sub jurisdictione sua diversis provinciis posilis, permutationes inter se
aut monasteria, aut ptochia, aut xenonas, aut no- j} B rerum facere, cum utrique venerabili domui con-
socomiaautalias venerabiles domos, consimili modo servalur indemnitas consentientibus in hunc contra-
monumenta conficiuntor.Ita lamen, uf sive apud pa- ctum, sive interveniente scriptura, sive per confes-
siones apud sancta Dei eloquia propositas, non so-
triarchas, sive apud metropoliianos, sive apud alios
lum utriusque venerabilis domus dispensaloribus,
episcopos id genus monumenla conficiantur, nullum
pro iis dispendium aut sumplum venerabiles domus sed etiam majore parte eorum qui ibi minislerium
sustineant. Proplerea enim nolumus ut de caetero habenl. Quae vero a domo imperiali ad quamcum-
venerabilem domum pervenerunt, aut posthac
apud provinciarum prsesides, aut locorum defenso- que
res a memoratis personis seu domibus ejusmodi pervenluraesunt, eas nullo modo vendere, aut pi-
nionumeuta conficiantur, ne quod exinde suslineant gnori opponere, aut permutare, automnino alienare
Simul vero hiec ita nienio» concedimus, neque si venerabiles id domus inter se
dispendium. aique apud faciant. Quia vero cognovimus quod ab aliquibus
ralos sanctissimos patriarcbas. et melropolilan»s,
monasteriorum alienationes fiant ih hoc, ut
aul alios episcopos secuta fuerint, tunc prsedicli a sacrata formaquoque ad privalam et profanam transfor-
aere alieno oppressse venerabilis domus dispensa- mentur
conversalionem, ethoc omnibus modis pro-
tores per viginli dies scriptum aliquod in publico ci- hibemus.
Quod si tale aliquid factum inveniatur,
vitatis loco proponunto, et eo modo rem immobi- Q
praebemuslicenliam religiosissimoejus Ioci episcopo
lem emere volentes ul
provoeanlo, qui plus praebi- ut id monaslerium vindicel, et ad velerem formam
turus est, is cacleris praeferatur. Quae si omnia ita reducat. Porro si
qua prsedictarum venerabilium
processerint, celebrator venditio, pretio rei omnibus domuumtum in regia urbe, tum in provinciis exi-
modis pro aere alieno dando, ut emptor non aliter stentiom, excepta sacrosanta regiaeurbis majore ec-
eam rem firmiter tenere possit, nisi preiium pro clesia, possessionem habeat multis praestationibus
ipso solvatur debito, et hoc expresse cum jureju- publicisgravatam, ex qua ntillus redilus inferatur
rando in syngrapliam cmptionis describalur, quod- venerabili
domui, licenliam praebemus ejus venera-
qtie nihil ad laesionemaut circumscriptioneni vene- bilis domus dispensatoribusul talem possessionem,
rabilis domus fiat. Si praedictontodo ejus rei vendi- quocunqtie velint modo , ad ejus venerabilis domus
lor non fuerit invenlus, jubemus ul cui ab aliqua utililatem alienent: monumentis videlicel et in hac
praediclarumdomuum debetur, is eo jure, quod pro alienalione apud eos conficiendis, a quibus hujus-
solulo dicitur, hanc ipsam possessionemcapiat, justa modi locorum dispensatores promoventur, aut or-
el exquisita sestimatione inila, addiia item pretio dinantur; el ad sanctas Scripturas jurantibus, lam
decima parte tolius ajstimalionisad eanidem quanli- ejusmodi venerabilis domus antistitibus, quam ma-
p.
tatem : capiatque rem credilor pro soluto, flrmo jore parle eorum qui ibi ministeria obeuiu, quod
eam dominio possessurus. Ita tamen, ut dispensa- neque per proditionem, neque ad gratiam, neque
tores debito oppressaevenerabilis domus, et major qualibet circumscriptione flat alienaiio, sed ut in-
pars in ea minislranlium hujusmodi vendilionibus demnitas ei venerabili domui conservetur. Atqui
consentiant. Quaevero immobilis res in hoc tradi- ceconomis, et dispensatoribus, et chartulariis qua-
tur, ea non ad oplionem creditoris, sed sequabili rumcunque venerabilium domuum, neque non eo-
mediocrilate partim inter fertiles, partim inter ste- rum pareniibus, ac liberis, et aliis, qui genere, aut
riles venerabilisdomus possessiones, et harum re- alflnitatis jure illis conjuncti sunt, locationes, vel
ditus, neque non'tributorum, et reliqui status ac emphyteuses, vel emptiones, vel hypothecas rerum
qualitalis detur. At si quis episcopus, aut cecono- irmnobilitimad eas venerabiles domos perlineniium.
nius, aut dispensalor cujuscumque venerabilis do- subire vel per se, ve) per interpositam personam,
mus, sive in regia urbe, sive in provinciis positse, quemadmodum et in iis qui in regia urbe sunt, iis-
pecunias mutuo desumpserit, aut poslhac desumel, dem poenisinterdicimus.
iubemus ut neque ipsi venerabili hoc domui iropu- Si quis vero eolonus, aut emphyteuta e^ retus
 1017 JUSTINIANINOVELL/E S.ELECT^E.NOVELLACXX. 1018
vel ad sacrosanctam majorem ecclesiam, vel aliam A qnse et lantumdem reditus habeat quantum res lia-
venerabilem domum ubicumque locorom nostraerei- bet quse ipsi dalur, ueque gravioribus prneslatio-
publicaeposilam pertinentibus aliqtiam , quam acce- nibus publicis gravata sit, ut post illius morlem, aut
pit, aut poslhac acceperit, deleriorem fecerit, vel lempus ad quod datum usum durare placuit, non
per biennium confessum et pacio conventum em- transcendens videlicet accipientis vitam, ulraque
phyteuticum, aut pensionarium canonem non inlu- res lam proprielate quam usufructu ad eamdem ve-
lerit, damus licentiam Venerabili domui, a quo lo- nerabilem domum perveniat. Atque haec quidem de
catio aut emphyteusis celebrata fuit, ut lam praete- immobilibusrebus praecepimus.De sacris vero vasis
rili temporis debita, et veterem slatum ac qualiiaiem quae ad eamdem sacrosanclam regiae urbis niajorcm
locatae seu in emphyleusim datae rei exigal, quam ecclesiam , aut ad alia oratoria ubicunque locorum
emphyteusi aut locatione depellat eum qui neque nostrae reipublicaeposita pertinent, generaliter dis-
meliorationum nomine contra venerabiles domos ponimus ut non aliter hsecvendantur, opponaninrve
acfionem aliquam movere possil. Caeterumsi depel- pignori, quam pro captivorum redemptione. Sane
lere eum dispensatores harum nolint, exigi quidem si plura vasa in una aliqua memoratarum venerabi-
ab eo praecipimusea quse ex conduetione aut em- iium domuum sint, quae necessarium de se usum
phyteusi debere cognoscitur. Tanlisper autem, duio B non praebeant, et usu veniat, ut ejusmodi venera-
prsefinitum tempus exeat, dalam sibi rem is obti- bilis locus aere alieno gravetur, neque suppetant
neal, si pacto convenla praestet. At si diffugiat, li- alioeres inobiles , ex quibus aesalienum restilni de-
centiam praebemusearum veneiabilitim domuum an- beal, licentiam eis damus ut eonfeclis (sicut supe-
tistilibus, ut venerabilibus domibus ex illius bonis rius diclum est) actorum monumentis, quae vasa
indemnitatem asserant, nequennte eo ne hac qui- supervacua inveniunlur, ea aut aliis venerabilibus
dem parte aliquid de meliorationibus proponere. locis quae his opus habent vendant, aut conflent, et
Sacrosanctis ecclesiis Odessi et Tomensis civita- similiter vendant, pretiumqueeorum ad dissolvendum
lum permittimus, ut res immobiles pro caplivorum ses alienum conferant, ne res immobiles alienentur.
redemptione alieneni, nisi ea condilione qusepiam Si contra ea quse praesenle a nobis lege interdicta
ipsis possessiones datae sunt, ne ullo paclo alienen-
in rebus mobilibus quae ad
tur. Hoc quoque concedimus, ut sacrosancta Hiero- sunt contractus aliquis
unam aliquam praediclarum venerabilium domuum
solymorum Ecclesia licentiam habeat domos ad se non tantum sacrosanctaeecele-
pertinentes, et in ipsa sancta civitate positas ven- pertinent celebretur,domui ea
dere ; sed noh minore pretio quam quanlum ex ipsis siae, aut venerabili res, in qua tale quid
subsecutum est, cum medii lemporis fruclibus resti-
pensionibus per quinquaginta annos possit colligi,
Ut ex harum pretio meliores reditus comparentur. luitor, sed eliam prelinm, aut quod remunerandse
Enimvero si qui cuicunque venerabili domui, sive donationis, aut permulationis, aut alterius ctijus-
in regia civitate, sive in provinciis positae steriles cunque causaenomine datum est, apud ipsam rema-
nelo. Quod si emphyteusis contra interdicta nostra
possessiones donaverinl, aut vendiderint, aui alio
modo prsesliterini, aut reliquerint, jubemtis ut peracta sit, jubemus ut el sacrosanctseecclesiaeaut
nullum pro iis rebus damnum venerabiiis domus venerabilibus locis ea res reddatur, et proeterea em-
ad quam talis pervenit possessio sustineat, aut tri- phyteuticum, secundum quod placitum est, pncste-
butorum nomine, vel quacumque alia de causa tur, (iniaturque pacium secundum virlutem emphy-
praegravetur, sed omne id onus in eos qui dederunt teuticalium instrumentorum. Si res ecclesiastica, aut
haeredesve eorum devolvatur, cogendos recipere alterius venerabilis domus donata sit, lam ipsa ei-
Iiujusraodi possessiones, et de patrimonio suo omne dem sacrosanclaemajori ecclesiae, aut aliis venera-
dispendium venerabili domui ex hac illi causa pro- nilibus domibus cum medii temporis fruclibus red-
veniens restituere. Sed et si hujusmodi dolus in ea re datur, quam etiam alterum tantum, quod sestima-
subsequatur, ut pro eo venerabili domui cerla detur tione eam rem sequet. Si hsec contra pignus datum
pecuniaesumma, jubemus ut et hanc sibi ea vene- rvfuerit, creditor et debitum amiltito, ct eam rem
rabilis domus lucro habeat. Steriles autem res ei qui venerabili domui reslituito, tabellionibus qui contra
dedit aut omni modo haeredibusejus restituant. Ad hanc noslram legem talibus inservire instrumentis
haecjubemus ut iiiillasacrosanctis ecclesiis, aut aliis praesumpserint, perpetuo condemnandis exsilio. Po-
venerabilibus Iocis, tam in regia urbequam in om- stremo si quid ante hanc Iegem secundum veteres
nibus reipublicsenoslrae provinciis positis, necessitas . constiluliones factum est, jubemus ut hoe omnibus
inducatur ut steriles aut fertiles possessiones wbi- modis suuin robur obtineat. Omnia vero quae contra
cunque locorum sitas emant, ne per hanc occasio- veleres facla sunt leges, subverti sancimus ; et res
nem vel eas quas habent, obligare deprehendantur. quae conlra earum tenorem dalae fuerunt, venera-
lnsuper si quis rem immobilemvelit usus nomine ab bilibus domibus restilui. De csetero auleni omnia
aliqua praedietarum venerabilium domuum (quem- secundum prsesentem fleri legem decernimus, va-
admodum et superius de venerabilibus domibus in cantibus posthac omnibus aliis constitutionibus, quse
regia urbe positis disposuimus) capere , non aliler in hujusmodi casibus anlea proniulgatae sunt. Quae
lianc capito, nisi protinus alteram rem venerabili igitur per prsesenlem in perpetuum valituram legem
domui a qua eam rem capit, jure dominii praebeat, nostra sanxit tranquillilas, ea studeto excelleutja
1019 S/ECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1020
lua msaucia et inconvulsa conseryare, edictis con- A placare Deum
poierunt? Quod vero ordinaliones ss-
suetis et solemnjbus Iocis per decem dies propo- cerdolum eonveniat cum summa fieriditigentia, doeet
nendis, nullis tamen jussionibus per hanc causam nos inter sanctos habitus Gregorius
in provincias destinandis. Nos epim providebimus1 tos apostolos et sacros seculus Theologus, san-
canones. Ita enim dicit
quomodo absque snbdilorum collatorumque laesipne inmagnpApologeiico:e Qnis autem ad Pauliseregu-
omnibits prseseus noslra generalis constilutio insi- las et
prsescripta dimetiens quas dc episcopis et pres-
nuelur. Dat. vn Id, Maii, Conslantinop., d, n. Just. byteris fecii, ut sobrii
sint, modesli, non vinolenli,
PP. Aug., Basilio v. c. cons. non percussores, instrueti ad docendum, irreprehen-
NOVELLACXXHI. sibiles in omnibus, et nihil cum improbis habgntes
De ecclesigsticis diversis capilulis. commercii, non deprehendat multum se ab, hap re-
Imperalor Justinianus AugustusPetro gloriosissimo( gularum rectitudine discrgpare?»Et rursus idern sie
magistro sacrorum noslrorum officioruro, dicit: c Mundum prius esseoporlet, deinde mundare;
De dispensalione, et privilegiis, aliisque diversis, instructum sapientia, atque jta ad sapientiam io-
capilulis earuin rerum quse ad sacrosanctas ecclesias, struere; lucem fieri, et illuminare; appropinquare
et sJias yenerabiles domos pertinent, nonnulla jam adI tDeo, et alios ad Deum adducere; sanetum esse, et
ceriam redegimus formani. In praesentia vero ea quse, B sanclificare; deducere, sed cuni manibus ; dare con-
religiosissimos coneernunt episcopos, clericos, et mo- silium,sed cum prudenlia. i Etrursus idem insanctis
nachos, in diversis pridem disposila constilmionibus, habilus Gregorius de iisdem in eadem oratione hoc
Iiac lege cum compelente nobis correetione comple-\ seribit:«Quis, obsecro, quasiflglinaunoeodemque die
Cti visum esl. Nam si leges civiles, quarum polesta- fingat veri minislerii aptislitenj, qui cum aliis ange-
tem fidei nostrae Deus pro suo erga homipes amore; lis slationes habeat, cum arcbangelis laudes Deo di-
'.
concredidit, per omnia firmas ac stabiles conservari cat, cumChristo sacerdolalifungatur munere?» Et per
ad subditorum securiialem studemus, quanto plus hsec quidem ostendit Theologus quales ad sacerdo-
Studii debemus circa sacrarum regularum et divjna- tium promoveri oporteat, De his vero qni indigne o.r-
rum legum observationem reponere, quae prq salitte^ dinantur, idem haecdicit in eadem oratione : « Xiui
animarum noslrarum deflnitaect consiitulaesunt? Qui| cum nilijl antea in sacrum Deialveare intulerint, nihil
enjm sacros observant canones, hj Doniini Dei pp- antea laboris ad id quod pulchrum est assequendum
liuntui' auxilio; et qui in hosce praevaricantur, ii seip- sustinuerint, simul discipuli et magistri pietatis desi-
sos condemnationi subjieiunt- Majori auiem condem- gnantur, ct prius quam purgenttir ipsi, purgant: heri
natipni olmoxiierunt religiosissimi episcopi, qiiorum , sacrorum direptores, hodie sacerdoies; heri a sacris
fidei commjssa est canonuni inquisitio et custodia, si5V alieni, hodie sacrorum principes : veterani malitia,
qujd in his transgressum inullum reliquerinl. Sacris. tyrones pietate, beneficiohumanaegratiae, non spjri-
sane canonibus non observatis, yarias conira cleri- lus. > Quod autem eos quialteratn duxerunt uxorem
cos, et monachos, ac nonntillos episcopos interpel- sacricanonesclericos esseprohibeant,in sanctisetiatn
lationcs suscepimus, quod secundum sacros canones habitus Basilius docens, ita inquit: c Eos qui nuptias
vitam non instituant. Alii etiam ue ipsas quidem sa- iterarunt, canon exclusit ministerio. » Atqtie haec
crae oblationis et sacri baptismatis preces scire di- quidem ittter sanctos habitus Basilius.In tantum au-
cunlur. Dei ilaque judicium revolventes in animo, in^ tem sancti Patres pro sacerdotio gesseruntcuram, ut
unoquoque horum quaerenuntiata nobis sunt, quae- hi qui Niceaeconvenerunl ita se habentera canpnem
stionemetcorrectionem canonicejussimusproeedere. ediderint : i lnterdixit in universum magna synodus,
Nam si generales ieges ea quaeperperam admillunturr ne cui vel episcopo, vel presbylero, vel diacono, vel
a laicis non concedunt sine quaestione et vindicta re- qui omnino in clero constitutus sit, liceal ascititiam
linqui, quomodo ea quae a sanctis aposlolis et patri- secum uxorem habere, praeler malrem, aut amitam,
bus ad fideiiumhominum saluiem regulariter disposita a materteramve, aut quse solae personaesuspicionem
sunt, despici sustineamus ? Multos prseterea ex hocc effugiunt. i
deprehendimus in peccala incidisse,' quod synodi re-- ^J Sequentes igitur ea quse sacris definita sunt cano-
ligiosissimorum sacerdotum secundum ca qu:u a san- nibus, pragmaticam legem facimus, per quam sanci-
lis aposlolis et sanctis Patribus prsefinita sunt nonn musutquotiesopusfueritordinareepiscopum, coeant
celebrentur. Namque si id observatum fuisset, unus-i- in unum clerici et primates civitatis, cui episcopusor-
quisque reverilus subeundam a se in synodo redar-- dinandus est, et propositis Evangeliis, de tribus per-
gulionem, studuisset utiqne et sacra cdiscere mini-- sonis decreta faciant; etquisque eorum juret per sacra
sleria, et honeste vivere, ne condemnationi subjtce-- eloquia, idque ipsis decretis inserant, quod netnie per
retur sacrorum canonum. Sed et illud plerisque nonn largitionem, neque promissionem, aut arnicitiam atit
parvam delinouendi occasionem prsebuit, qund epi- gratiam, autquamcunque aliam affeeiionem, sed quod
scopi ac presbyteri, neqtie non diaconi, et reliqui li scianl ipsos reclaeet catholicaefidei, ac honeslie vilte,
clerici sine examinatione et de rgcta fide et vitaj bo- esse el supra tricesimum quintum selalis annum, hoc
nestate testimonio ordinentur. Nam si illi quibus ne-:- elegerint; el quod neque uxorem, neque fllios quem-
gotium datum estorandi pro populo, indigni ministe- !- piam ipsorum habere sciant, aut concubinam, aut na-
rio Dei inventi fuerint, quomodo pro populi deliclis is lurales liberos noverint ipsos habuisse, aut habsra;
1021 JUSTiNIANINQVELLiE SELECTdE. NOVELLA CXXIH. 1022
sed et si quis ipsorum prius uxorem habuerii, tamen \ impedire ordinationem, difforior hujusmodi ordina-
eam solam, et neque viduani, neque sejsnetani a viro, tio, el interponitor prius exaininalio accusatioiiis,
neque sacris canonibus inlerdictam habuerit: sed ne- pra3sente etiam accusatore, et<eaquae ab ipso in cri-
que curiae miineribus addictum, neque cohorialem men delata snnt ad terminuni usque persequente.
esse aliquem ex his noveript qui decretis electus est; Iino quamvis aecusator se absenlei, aut moras nectat,
praelerquam si curiaemuneribus addictus, aut cobor- nihilominus sic quoque is qui ordinalionem facturus
taljs, non minus annis quindecim, nionacliicam in est, inlra menses tres, exactissimam ea de re quac-
nionasterio vitam exlra omnem calumniam transege- slionem habeto. Et siquidem eum qui accusatione in
rit yidelicel ; observatione quae prius a nobis dicla crimen voeatus fuit, sive secundum sacros canones,
est, per facienda de ipsis decreia, et in his personis sive secundumnostras leges ohnoxiuminvenerit, pro-
coslodienda, ut ex (ribus iliis personis quae decretis liibetor ordinatio. Si vero innoxius apparuerit, cele-
hoc modo eliguntur, melior ordinetur, eleciioue et brator ordinalio, sive proesente, sive absenla accu-
judicio ejus qui ordinandi jus babet. Curialis verovei satore. Accusator autem, sive praesens non probave-
qffipjalis qui (sicut dictum gst) quindecim annis in rit, sive instiluiam accusationemdeseruerit, siquidem
iponasterio cpfiyersaius est, et ad episcopatum prpr clericussit, proprio gradudepellitor; si laicus, com-
vpcalns, Jijberaproprja forluna sit: ila tamen, ut ii- B petentem coercitionem suslineto. Al si quis accusa-
beralus. a curia, quarj,am substantiae suae parfem sibi tum ante examinationem ordinaverit, tam qui prdi-
r.eijne.at,reliquis ejus r.ebussecundum qostram legem navit quam qui ordinatus est, ulerque sacerdotiode-
.curiaept publicp vindicandis, Damus aulem licentiam
decrela fadep.tibus, ^j quempiam Iaicorum dignum pellitor.
a'iis Prae omnibus autem illud custodiri sancimus, ut
jp.e.morittagjecti.one esse pmanf, ut hiinP PHW
nemo per largitionem auri aut aliarum rerum ordi-
d.upbqscleripis aut pippachis ejiganf, quo magis si tam qui
laicus hoc mp^doad epispopaluin eligatur, non re- nelur episcopus. Si quid tale delinquatur,
sed clericjs non dant quam qui accipiunt, et mediatores eorum, ipsi
pente epjspopus ordjnefpr; primo
ininus tribu.s mensibus cpnnumeretur, et ita ^aiictas seipsos condemnationi secundum divinas Scripturas
et ecclesiaeministeriurpedoctus, et sacros canones subjiciunt. Ac propterea lam is qui
regulas quolidianum et mediator exislens, a sacer-
Qui enira alios debef do,cere, dat quam qui accipit,
episeppus prdinelur.
ordinationem ab aliis doceri non debet. Si vero dotio aut clencali honoro removetor. Quod vero per
post
in locis non inveniantur tres hanc causam datum fuerit, illi ecclesiie vindicator
(ut evenit) quibusdam
ad talem electionem jiceat de- cujus sacerdotium voluit redimere. Si mundanus sit,
perspnae opportunae,
creta facientibus in duabus el in una persona decre- *" qui per hanc causam accipit, aul mediator in negotio
tum facere, ornrjes tanien dicta a nobis habentes te- factus est, datas res in duplum ab eo exigt jubemus,
slimonia. Si vero qui debent episcopum eligere cito vindicandas scilicet ecclesi;ie. Non solum autein quae
data sunt vindicari prsecipimus, sedetiam
ipsa decrela intra menses sex id ipsum non faciant, hocmodo
tunc periculo prqpriaeanimseille quem ordinare con- omnem cautionem pro hoc quocunque modo exposi-
venit cpiscopum ordinet, omnibus aliis qusepraedixi- tam, et pignorum ac fidejussorisobiigationem, om-
mus observandis. Exigatur auteni prius abeo quior- nem denique aliam quamcunque actionem vacare san-
dinandus est, per eum qui ordinat, Iibellus cum pro- cimus. Atque insuper qui prornissionem acceptavit,
solum confessionem reddito, sed etiam alterum
priaillius subscriptione, quaeralionem rectae ejus fidei non
comprehendat. Pronuntiel autem is sacram etiam tantum quantum confessione continetur exigitor,
oblationem quae in sancta sit communione, et cum qnod ipsum dari debet ecelesiae.Si quis tamen ex
caeteris precibus eas quoque quaein sacro proferuntur episcopis, sive anteordinationem suam, sive postor-
aut exiis par-
baptismale. Subeat insuper is qui ordinatur jusjufan- dinalionem, voluerit proprias res suas
dum per sanctas Scripturas, quod neque per sef ne- tem ecclesiaecujus sacerdotium suscepit offerre, nbn
que per aliam personam quidquam dederit, aut pro- solum id non prohibemus, et omni eum condemna-
iniserit, aut poslea daturus sit,vel ei qui ipsum ordinat, " tione ac pcenapraesentislegis iiberum esse sancimus,
vel his, qui pro ipso decreta confecerunl, vel cuiquam sed etinm omni Iaude dignumjudicamus, quandoqui-
alii bmnium, conferendae in ipsum ordinationis no- dem id non emplio, sed oblatio est.
niine. Si quis contra memoratam observatipnem epi- Pro consueludinibus vero illa solum ab his qui epi-
scopus ofdinatus fuefit, lam ipse omnibus modis epi- scopi ordinantur praeberi concediinus, quae ordine
scopatu ejicialur, quam eliam is qui bsec contra or- deinceps prsesenle comprehenduntur lege. Jubemus
rilinare praesumpserit, segregetur anno uno a sacro igitur ut beatissimi quidem arcbiepiscopi et patriar-
ministerio, et omnis ejus siibstantia, quse qUolibet cbse, hoc est senioris Romaj , Cqnslantinopolis ,
tempore aut modo in ejus dominium deducta est, Alexandriae,Theopolis, et Hierosolymorum, si con-
propter culpam, quam fecit, dominio ecclesiae, cnjus suetudo habeat ut episcopis,aut clericis in eorum or-
episcopus est, vindicetur. Caeterum si quis conira dinatione mintis quam viginti libraeauri dentur, ea
eum qui episcopus aut presbyter, aut diaconus, aut sola prsebeant quse consuetudo agnpscit. Si plusantc
alius clericus, autetiam prsesulmonasterii ordinandus hanc prsebebatur Iegem, ne quid ultra viginti libras
esl, accusalionem aliquam insiiluat quacunque de auri praebealur. Metropolitani vero qui a synodo sua
causa, quse possit secundum leges aut canones ejus vel a beatissitnis ordinantur palriarchis, neque non
4025 S/ECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1024
omnes alii, qni aut a patriarchis, aul a melropolitanis AVfecerit, nullum ex hoc praejuaicium circa aliam luie-
ordinanlur, si quidem ejus ecclesia qui ordinatur non lam atit curam sustineto. Sed neque susceptorem, aut
minus in redilti habeat quam triginta libras auri, exactorem publicarum contributionum, aul condu-
denl pro enlhrouiasiico quidem solidos centum; no- ctorem vecligatium, vel alienarum possessionutn,aut
tariis vero ordinantis et aliis qui illi in ministerio curatorem familiae, aut dispensatorem, aul procura-
sunt, elex more capiunt, solid. ccc. Sivcro ecclesiae torem litis, aut fidejussorempro his causis essc epi-
reditns minus quidem in annum conferunl quam tri- scopum, ant ceconomum, aut cujuscunque gradus
ginla libras auri, non minus autern libris decem, pro alium clericumaut monachum,concedimus, sive suo,
enlhroniasiicis quidem solid. cc; aliis auiem omni- sive ecclesiae,aut monasterii nomine id subeat, ne
btts qui ex more capiunt, solid. c. Sin minus quam per hanc causam sacris aedibusinfligatur damnum, et
decem, non minus autem quinque auri libris eccle- divina impediantur minisleria. Caelerum si ecclesiis
siae redilus esse coniiugal, dent pro enlhroniasticis aut monasteriis aliquaeadjacere inveniantur posses-
qttidem soltd. r,; omnibus autem aliis qui ex more siones, vclinlque venerabilium domuum dispensa-
capiunt, solid. LXXV.Si minus quam quinque, non torcs itl conductionemaul emphyleusim eas accipere,
minus aulem tribus libris auri in reditu habeat, prse- tunc si omnesclerici et monacliide hujusmodicausis,
beant quidem pro enlhroniasticis solid. xvm ; omni- ]B autin ipsoinstrumento, aut sub actorum confectione,
bus autem aliis qui ex more capinnt, solid. xxtv. Si et consentiant, et declarent, ad utilitatem venerabi-
minus iribus, non minus autem duabus Iibris in quan- lium domuum hoc fieri, procedere el id genus con-
tilale redituum ecclesiaeinvenialur, denl pro enlhro- duclionis seu emphyteuseosconcedimus. Sed et ipsis
niastico quidem, solid. xn; pro omni vero alia con- sacrosanctis ecclesiis et reliquis venerabilibusdomi-
suetudine, solid. vi. Episcopum enim ecclesiaeqttae bus licentiam damus ut conductioneset emphyieuses
ininus in reditu liabel quam duas auri libras, nequo inter se celebrent: consimililer el clericis, ut suarum
pro enlhroniasticis, neque pro quacunque alia con- ecclesiarum possessiones conducant et gubernent,
sueludine dare aliqnid concedimus. Haecaulem quse sentenlia tamen episcopi et ceeonomi concedimus,
praeberi disposuimus, primus presbyter prdinantis exceptis personis quas per alteram legem hoc facere
episcopi el archidiaconus suseipientes, inter eos qui prohibuimus. Si quis contra pra?dictaaliquid egerit,
ex more capiunt dividunio. Hsecigitur jubemus om- si quidem episcopus sit, omnesres ejus quse ex qtia-
nibus observari modis, ne per bujusmodioccasiones cunque causa aul persona, sive ante episcopatum,
ecclesisepracgraventurdebilis, el sacerdolia fiant ve- sive post episcopalum ad ipsum pervenerunt, eccle-
nalia. Certe si quis ultra qtianliiatem a nobis. defsni- siaeejus vindieari sancimus.Si vero ceconomi,aut alii
lam, enthroniasticorum aut consuetudinum nomine, G 1 clerici sint, qui in hoc deliquerunt, poenaab ipsis pe-
quocunqiie modo capere aliquid praesumpseril,jube- cuniaria, quam episcopus eorum probaverit, exigilor,
mus ut quodamplius acceperil, id in triplum ex bonis vindicanda ecclesise,quando el hi qui vectigaliumaut
ejus vindicetur ecclesiaeillius qui dedit. Atque haec cujuscunquepossessionisconductionem, aut publico-
qtiidem de ordinatione episcoporumdicta sjint. Post rum tributorum susceplionem profligalionemve,aut
ordinalionemvero tam servili quam ascriplitia fortuna curam Camiliae illorum fldei crediderunt, aut pro me-
episcopos liberos esse jubemus, nisi decurio aut co- moratis causis fidejussores eos acceperunt, nullam
horlalis proeter pnedictam observationem ordinatus contra ecclesiam, aut monasierium, aut res ejus, aut
sit. Ejusmodi enim remotos ab episcopatu, curiaeaut dispensaiores, aut etiam contra eas personas quarum
cohorli suac restitui jubemus, ne qua ex tali forluna fidem secutse sunt, aut facullates, aut (idejussores
sacerdotio oboriatur conitimelia. Illos autem qui anle earum actionem habiluii sint. Quin si quid publico
lianc nostram legem ex curiali fortuna ordinali inve- damni obveneril, ilii qui publicarum contribulionum
niuntur episcopi, sancimus quidem ut hujusmodi for- aut vectigaliumstisceplionem, aut conductiooem,aut
tuna liberi sint, sed legitiinam partem ex bonis suis profiigalionem memoratis personis crediderunt, aut
assignent curiaeel publico. Ita sane, ttt nullum eccle- (idejnssores eos susceperunt, hoc Ipsum ex propria
siastica jura detrimentumsustineant in rebus, quas P substantia restituere compellentur.
post episcopatum insuper qusesitas ad eorum eccle- Prseterea nulli magistraluum licebit Dei amantis-
siam pertinere disposuimus. Quod si contingat ul is simos episcopos cogere, ut perhibendi testimonii
qui ordinatur episcopus sub patris sui poleslate sit, causa in ejus prodeant; sed judex mittito ad eos ali-
ex ipsa ordinatione sui juris eslo. quod ex persouis ipsi apparentibus, ut propositis san-
Porro Dei amantissimos episcopos et monachos ctis Evangeliis, prout sacerdotes decet, dicant quse
nulia lege tulores aul curatores cujuscunquepersonae noverunt. Sed neque ut episcopus pro pecuniaria ali-
fieri concedimus. Presbyteros autem, et diaconos, et qua aut criminali causa ad civiiem militaremve ma-
stibdiaconos,si jure ac Iege cognalionisad tulelam aut gistratum invitus perducatur, sislalurvesiiieimperiaii
curam vocentur, cjusmodi munus suscipere concedi- jussione concedimus : sed magistralus qui hoc vel
imis, si lanien inlra menses quatuor exinde numeran- scriplo vel sine scripto mandare praesumpserit,post
dos ex qtto vocati sunt, apud competentem judicein cinguli detraclionem viginti librarum auri pnenaiu
scripto declaraverint id se tnunus propria voluntate persolvito, dandam ecclesisecujus episcopus perdu
suseepisse. Et si (ul probabileest) eorum aliquis hoc clus, aulsisli jussus est: consimiiiter exsecutorequo-
1025 JUSTINIANfNOVELL/E SELECTJE. NOVELLA CXXUI. 1026
autem hsec quaerainlur:in synodis per
que post cinguli delractionem lam tormentis subji- J L.Non tantum
ciendo, quam in exsilium mittendo. singnlos annos celebrandis : sed etiam quoliescun-
Interdicimus autem Dei amantissimis episcopis, ne que aliquis vel sacerdolum, vel clericorum, vel prae-
proprias deserant ecclesias, et in alias proliciscanlur sulum, vel monacborum, vel de fide, vel de turpi
canones perege-
provincias. Sed et si bujus agendi necessitas aliqua vita, vel quod contra sacros aliquid
incidat, non aiiter, nisi cum litteris beatissimi eo- rit, accusatus fuerit. Et si quidem is qui accusatur
rum pairiarchse aul metropoliiani, aut imperiali vi- episcopus fuerit hujus nietropolitanus, ea quaeprofe*
delicet jussione hoc facianl: ita sane, ut ne illis rentur examinato; si vero nieiropolilanus beatissi-
si piesbyter,
quidem episcopis qui sub beatissimo archiepiscopo mus arehiepiscopus sub quo censetur;
Constantinopolitanoet patriareha constituti sunt, sine aut diaconus, aut alius clericus, aut prsesul raona-
ejus mandaiu, aut nostra jussione ad regiam venire sterii, aut monachus, religiosissimus episcopus, sub
urbeni liceat. Quod si eo modo episcopus quocunque quo hi censenlur, delata in accusationem exammalo.
loci peregrinetur, non amplius uno anno ecclesiam El veritale comprobata, unusquisque pro modo de-
suam relinquito. Episcopi vero, qui ad regiam (ut licli canonicis censuris subjicilor judicio ejus qui
dictum est) urbem accesserint, cujuscunque dioece- causae examinationem accommodat. Atque hsecora-
seos sint, anie omnia beatissimum archiepiscopum ;3 nia non taiuum obtinento in iis episcopis et cleri-
Constantinopolitanumet patriarcham adeuirto, atque cis, ncque non prassulibus, qui postbac ordinabun-
ita per ipsum ad nostram ingrediunlor tranquillita- lur, sed etiam in iis qui modo sunt, si quis (quod li-
ICIH.Qui vero contra nostram dispositionem vel cet conjicere) de cerlis causis per sacros canones
percgrinantur, aut ullra prsefinilum anni tempus ex- nostrasqiie leges prohibilis accuselur. His enim ita
tra ecclesiam suam alibi commorantur, his primuni observatis, laici quoque magnum circa rectam fidemet
quidemnon subminislrantor ab ecelesiaesuaeoecono- honeslani vitain profectum, alque in melius emenda-
mis sumptus : deinde citanlor sacerdotum litteris', lionem promerebuntur. Ad haec jubemus ut omnes
6ub quibus censentur, ut ad ecclesias suas revertan- episcopi pariter et presbyteri non tacito modo, sed
lur. Si reverti differant, secundnm sacros evocantor clara voce, quae a fideli populo exaudialur, sacram
canones. Et nisi inlra tempus a sacerdotibus praefini- oblationein et preces in sancto baptismale adhibitas
tum ad ecclesias suas reverlantur, ipsi quidem ab celebrent, quo raajore exinde devotione in depro-
episeopatu depelluntor, alii autem meliores in ipso- mendis Domiui Dei laudibus audientium animi effe-
rum locum ordinanlor pro lenore prsesentis legis. rantur. Ita enim et divus Apostolus docet, dicens in
Eodem hoc obtenturo et in clericis, cujuscunque prima ad Coriulhios Epislola : Enim vero si solum-
gradus fuerint seu ministerii. Quia vero quod a sa- ' 1 modo Denedicasspiritu, quomodo qui privati locum
cris dictum est canonibus de sanctissimorum episco- implet dicet ad gratiarum aclioncm tuam Deo ipsum
porum synodis, quse per singulas celebrari debent Amen, quandoquidem quid dicas non videt? Tu qui-
provincias, hucusquc observatum non esl, maxime dem pulchre eratias agis, alter autem non aediflca-
necessarium fuerit ad rectam id denuo viam redu- lur. Et rursus in epistola ad R-omanossic inquit:
cere. Ac sancli quidern apostoli et Patres deflnie- Corde quidem creditur ad justitiam, ore aulem fit
runt ut bis per singulos annos religiosissimorum sa- confessio ad saluieni. His igilur de causis convenil
cerdotum seu episcoporum in quaque provincia cele- ut inler caeleras preces et ea quoein sancta oblatione
brarenlur synodi, et quae suppullularent, examina- dicunlur. clara voee a religiosissimis episcopis et
rentur, po/irenturque compelenli correclione : hoc presbyteris Domino noslro Jesu Chrislo Deo noslro
Cst altera quidem quarta feria sanctae Pentecosles, cum Patre ct sancto Spiiitu proferantur : scituris
altera vero in mense Septembri. Nos autem ex hu- religiosissimis sacerdolibus quod si quid horum ne-
jusmodi ncgligentia mullos variis implicitos peccatis glexerint, et in horrendo judicio magni Dei et Ser-
invenerimus, jubemus ut omnibus modis in quaque valoris nostri Jesu Chrisli de Ins ralionem reddent,
provincia per singulos annos, vel in mense Julio, neque nos hsec cognoscentes conquiescemus, relin-
vel Septembri, una synodus celebretur, coeantque D quemusque inulta. Jubetnus autem et provinciarum
in unum apud beatissimos quidem patriarchas illi prsesides, si quid eorum quaea nobis sancita sunl ue
qui ab iis ordinanlur, neque jus habent alios ordi- gligenter haberi viderint, ut primum quidem metro-
nare episcopos; apnd religiosissimos vero cujusque politanos el alios episcopos urgeant ad celebrandas
provinciaemetropolitanos hi qui ab ipsis ordinanlur : praedictas synodos, el ut omnia impleant quae per
quo magis motaecausse, et quaeab aliquibus denun- synodos praesenteIege praocepimus.Quod si eos ino-
tiantur vel occasione fidei, vel canonicarum quaestio- ram nectere et segnius ea peragere viderint, lunc
num vel administrationis rerum ecclesiasticarum, vel per suggestionem nos ea de re certiores rcddant,
de episcopis, aut presbyteris, aut diaconis, aut aliis quo magis conlra eos qui synodos celebrare diffe-
clericis, vel de monasteriorum praesulibus, aut mo- runt, conveniens a nobis procedat correciio: sciluris
nachis, vel de reprehensibili vita, aut aliis quoecor- lam ipsis praesidibusquam cohortibus qui illis ob-
rectionem desiderant, agitentur juxta et convenien- temperant, quod si haecminus observaverint, extre-
ter examinentur, neque non correctio iis adhibeatur mis subjicientur suppliciis. Insuper interdicimus re-
uuse sacris cauouibus et noslris convenial legibus. ligiosissimisepiscopis et presbyleris, neque non dia-
1027 SiECULI SEXTI SUPPLEMENTUM, 1028
conis, et subdiaconis, ac lectoribus, et cuicunque ALuxorem (quemadmodum superius diclum'est) sibi
alii cujuslibetvenerabilis ordinis et gradus constitulo junctam non habeat, non aliler ordinator, nisi prius
clerico, ne ad labulam ludant, aut tali ludo Utenli- ab eo qui ipsum ordinal iulerrogatus, profiteatur
bus se associent, aut spectatores sinlj aut ad quod- posse se post ordinalionem vel sine legitima uxore
cunque speclaculum spectandi gratia accedant. Si caste vivere : nequeunte eo qui ordinat, ordinalionis
quis aulem eorurn in hoc deliqueritj jubemus, ut in tempore, diacono permittere ul post ordinaiionem
tres annos ab omni sacro ministerio pfohibeatur, uxorem ducat. Sin vero boc fiat, episcopus qui id
miltaturque in monaslerium. Quod si conaignamer- permisit, episcopaluejicitor. Quod si post ordinatio-
roris sui poeniteutiammedio tempore oslenderil, li- nem presbyter, aut diaconus, aut subdiaconus uxo-
centia esto sacerdoti sub quo collocatus est, et lem- rem duxeiit, ejicitor e clero', et curiae civitatis in
pus minuere, et proprio hunc denuo restituere mi- qua clericus erat cum bonis suis traduor. Iteni si
nisterio : seiluris item religiosissimis episcopis qtti lector secundam uxorem duxerit, aut primam qui-
ea vindicare debent, quod si hujusmodialiquid edo- dem, sed viduam, aut divorlio separatatn a viro, aut
cti nuii vindicaverint, ipsi raiionem Deo pfo hac legibus, aul sacris interdiclam cahonibus, non am-
causa reddilUri sunt. Nemo tamen episcopus com- plius ad nliuni ecclesiaslictimgradum prOceditO.Et
pellitor inviLusqualemcunque clericum sub ipso con- Ii si quocunque inodo ad majorem gradum provelialur,
siilutum suo dimittere clero. dcficiaiur ab eo, et priori restituatur.
Omnibusvero episcopis et presbyteris interdici- Sed neque cohortales, neque decuriones clerici
mus ue quempiam a sacra cominunionepriiis segre- Dunlo, ne qua exinde venerabili domui inferatur
gent quam causa monstretur quamobrem ecclesia- contumelia. Si vefo tates personaerelerantur inter
stici hoe canones Heri jubent. Si quis aulem baec .clericos, perinde quasi ordinatio facia nou esset, ita
conlra a sancta communione aliquem separaverit, propriae forluuae restitutinlor, deniplo, si (ut licet
ille quidem qui injuste a communione separalus fuit, cohjicere) monacliicamaliquis ex ipsis vilam non
resoluta separatione per majorem sacerdotem, san- mihus quindeCimahnis transegeril. Tales enim or-
cta dignus habeatur communione.Is vero qui injusle dinari jubetiius, legitima videlicet portione a decu-
aliqueni a sancta separare communiOneausus fuerit, fione assignanda curi;e et reipublicse. Sed et iu cle-
omnibus niodis per sacerdotem sub quo collocatus fum allecli, monacho decentem vitam ad iiuetii us-
est a communione separabitur, quantoctinque lem- que prsestanto. Nahl si post cleri honorem adeptum
pore iHivisum erit, ul quod iujuste alii fecit, ipse uxorem aliquis eorum duxerit, aut concubinamha-
jusle sustineat. Ac neque propfiis aliquem tnanibus buerit, curise, aut cohorti, aut fortunae, cui eratob-
episcopo verberare licet, siquidem hoc alienum a (3 noxius, fedditor, ut maxime in eum gradum eccle-
sacerdotibus est. Cerie si quis episeopus, cum se- siasiicuniallectus ftierit, in quo constitulus aliquis a
cundum ecclesiasticoscaiionessaccrdotio ejectus est, sacris canonibuset legibus uxoremducere non pro-
ingredi civitatem ausit ex qtta ejectus, aul locum de- liibetuf. Eademque haecet in aliis omnibus mona-
relinquere in quo degere jussus csl, jubemus hunc chis valefe sancimus, qui e monasterio ad quemcun-
in monaslcrium in alia provincia constitutum tradi, que gradum ecclesiasticumtransferunlur, et si nulli
Ut qusein sacerdolio deliquit, ea degens in mona- foriuhaeob^oxii fuerint. Et generaliter lege promul-
sterio corrigat. ganiiis, ne cui iiceat in quocunqueecclesiasticogradu
Clericos autem hon aliter ordinarl concedimiis, consiitiito ab eo decedere, et saecuiaremiieri: sciiu-
nisi lilleras sciant, et recla fide ac honesta vita sint, ris his qui ita egerint, quod et cingulo.(sf quod illis
et neque concuhinam,neque naturales habllefiht aut atttibutum erit) aut dignitate, aut mililia denuda-
habeaut liberos, sed qui vel coelibemvilam agunt; vel buiiiur, et cohorti civitatis suae tradenlur. Qui vero
uxoremhabuerunlaulhabent legitimam,eteam uiiatn ante hanc hoslram iegem e curiali fortuna ordinati
et primam, ueque viduam, neque divortio separa- SUiitClefici, patrimoiiaiia munera per substitutas
lam a viro, neque alioqui legibUsaiit sacris interdi- persOnasimpleiito, a personalibus iiberi conservan-
ctam canonibus. Presbyterum VerOminorem annis D tor. Sed neque cleficum cujuscuiiquegradus dare aii-
triginta quinque fieri hon concedimus. Sed neque qiiid illi a qtio ordinatur, aut cuicuuque alii perso-
diacunuiii aut subdiafcoiiumniinoremvigintiquinqtie; nse concedimus, sed solas praebere ipsum consuetu-
neque item iectorem minorem annis decem et octo. dines, ex more percipiendasab his qui ordinanli in
Diaconissaantem in sancla Ecclesia tion ordinator, niinislefio sunt, quse tamen unius amii diaria non
quai ininor qiiadraginta ahhis sit, aut itd secuhdas excedani. Cerle in sacrosancta ecclesia in qua con-
pervenit hiiplias. sliluilur, Ut divinum impleal minislerium, oinnino
CaeterurtiSi lehipofe Ofdinatiohiscohtra Clericum ne lanlilium quideni collegis suis pro insinuatione
cujuseunque ordinis aul gradus acctisalor aliquis sua datO, neqtie propter hanc causamsolaiiis suis,
exortus fuerit, qui dicat indignum eum esse ofdina- aut aliis dislribulionibusdefraudator. Sed neque xe-
lione, dlffeftor ipsa ordinatio, el Oiiinia,tam in exa- nodochus, aui prochoiropbus, aut nosocomus, aut
ininatione qiiam ih censnris, procedunlo, quae qui- cujuscunque altefius venerabilisdomus dispensator,
dem in cpiscoporum ordinationibussuperius sanxi- qni qualemcunqueecclesiasticamsollicitudinemtra-
mus. Eniliivero si is qui ordiliaudus esl diaconus ctat, dato aliquid illi a quo promovelur, aut cuicuu-
 1029 JUSTIMANI NOVELL/E SELECTJSE.NOVELLALxXIH. 1030
que alii personaepro credita sibi dispensatione. Qui A j comprehendimus.In omnibus autem forensibus locis
autem conlra haecqusedisposuimus, vel aliqnid de- sancimusut Siquidemis qui initio instiluit exaedifi-
derif, vel accepent, vel medialor factus fuerit, sa- caviique ecclesiam, definieritordinandoriim modiiih,
cerdotio, sive clero, sive credila sibi quilicunque nimirum ad eum eliam sumptus accommodans, non
administratione denudabitur, liis quae data sunt vin" prius aliquis in eam ecclesiam ordinetur, quam ad
dicandis venerabili domui cujus ordinalionem, aut nunieruin initio deflnitum eorum mens«ra redacta
soiliciludinein,aul dispensationem lalis persona ac- sit. Sinminus factutn sit, ipsa autem civitaiis eccle-
cepeiit. Si siecularis sit qui accepit, attt mediator sia annonassibi coeierisqueecclesiis stlppeditet,tunc
exstitit, quod datum est in duplura exigetur, et ve- non (emere clericoruhi illic nunierum augeat, ne-
ncrabili doniui in qua ordinationem, aut sollicitudi- que proplef aliquas fofte affectiones animi, aut gra-
nem, autdispensationemaccepit, praebetor. liam, sumptibus ipsafn inde provenientibus ouoret.
Si quis vero cujuscunque gradus clericus, aut cu- Neque enim talia pietati consenlanea sdiit, aiit sa-
juscunque veuerabilis domus dispensalor, vel anle cerdole digna, sed ex iis qu;e DominusDeusdede-
ordinationem>crediiamvesibi qualemcunque dispen- rit, pro faculialibus erogalibnes faciat, aut vetefeni
sationem, aut sollicitudinem, vel postea, voluerit saltera consueludihem observet, Hiliil pefiitUsinno-
aliqtiid rerum suarum offerre ecclesisein qua ordina- B 3 vans
lur, aui loco cujusdispensationemaut sollicitudinem Unde convenit ui Dei amanlissimi patriarchae et
suscipit, non solum id fleri non prohibemus, sed metfopolitatii in eam fem piovideiitiameoilocent, et
eiiam cohorlainur eos ut pro salute animaesuaelalia lam eos clericOsqui modo sdnt ea forina relinqtiant
faciant. Nos enim ea sola dari proliibemus quaespe- qua sunt, quarn etiam cujusque intef se ecclesiaevi-
cialibus aliquibus praebentur personis, non quaesan- res mctianlur. Atque ita lum ipsi religiosissimi pa-
ctis ccclesiis, aut aliis venerabilibuslocis offeruntur. triarchae sub se positas ecclesias in ordinem cogant,
Si servus, scienle domiuoel non contradicente in tutn metropolitani de hoc a religiosissimispalriar-
clerum allegatur, ex ipsa allectione liber etingenuus chis admoniti, et idein faciant, et omtiesalios Subse
esto. Nam si ignorante domino celebretur ordinatio, constitutos episcopos ad hanc cOmmensufationem
liceniiam babelo dominus intra anni spatium , et adigant, quo magis operam dent rie ultfa hioduin
quidem unius lantuin, fortuuam comprobare, et census clericorum ordinationes celebfent. Seimus
servum suiiin recipere. Quod si servus, sive enim quam multae cx hac ordinahdorum et sumplus
sciente, sive ignoranie (ut diximus) domino, alle- effusa immensitatesacrosanctoeecclesiae iiiOpia op-
ctione in clerum liber factus, ecclesiasticumministe- pressaesint, quodque nonnullas ex ipsis, licetaegre,
rium relinquat, el ad ssecularemviiam (ranseat, do- C < servarimus lamen; quaedamVero eliamrmm bnustae
miuo suo in servitulem traditor. Ascriplitios vero in jaceant, nequeuhtes ex tanta se reruni angustia ef-
fiia solis possessionibusquarum ascriptiti sunt, cle- ferre. Quapropter pfoVidentiani in hanc rem adhi-
ricos citra voluntatem dominorum fieri concedimus, bebunt sanctissimi patrtarchae, el melropolitani, ne-
ea latnen conditione, ul clerici facti nihilominus im- qUe non reliqui Dei amantissimi episcopi, ut non de
posilatn sibi agricolationemadimpleant his quaeab ipsis facta sunt edOcli eos amplexemtir,
Si quis oratorium exstruxerit, volueritque in eo quod legem hudis compreliensam litteris ipsis factis
promoveri clericos, vel ipse, vel haeredes ejus, si adminislratam oslenderint.
sutnptti ipsi clericis snbministranl, ei dignos nomi- resbytefi aulem, et diaconi, neque noh subdia-
naverint, nomiuati ordinantor. Si vero qui ab ipsis cdni, et lectorfes, aC cantores, quos omnes cleficos
electi sunt eos tanquam indignos ordinari sacri pro- appellamus, ut res quocunque moao ad ipsorum do-
Iiibebunt canones, tunc locorum sacratissimus epi- niiniumdevolutas sub potestale sua habeant ad in-
scopus eos quos praestantiores putaveril promoveri star castrensium peculiofum, praicipirnusut et do-
curam agito. Sancimusauletn ut reverendissimicle- nare eas possint, et de his testari, lamelsi sub pote-
rici suas obeant ecclesias, ei omne ecciesiasticiim state parentum stiiit. Ita lamen, ut horum filii, aul
minislerium ipsis competensimpleani, hoc requiren- jj '. his non subsislentibus, parenies edf um legilimani
tibus lam uniuscujusque civitatis religiosissimo epi- portionem ferant.
scopo, quain ecclesiasticis, qui in quoque gradu Reverendissimis presbyteris , el diaconis , si pro
primatum habent, atque hsec non observantes sub pecuniaria causa falsum dixisse testimonium depre-
canonican redigentibus censuram. Enimvero neque hendanlur, satis erit si tormentorum loco per tres
effusasde cselero fieri reverendissimorumclericorum annosa sacro ministerio sepafentur, elinraonasteria
ordinationes convenit. Nani quod usque adhuc obti- tradantur. Pro criminalibus autem causis, si quis
nuit, tametsi emendatum oportuit, tamen propter falsum lestimonium dixerit, prsecipimusut clericali
leuipusrelinquimus. Decseteroautem non temere id dignitate denudatus, legitimis posnis subdatur. Cse-
fieri, neque in damnum sacrosanctarum ecclesiarura leri vero, qui in aliis ecclesiasticis recenseniur Or-
cedere sancimus. Quae igilur in hujusmodi casibus dinibus, si falsum lestimonium in quocunque negO-
circa sacrosanctam regiaehujus nostrae urbis eccle- tio, sive criminali, sive pecuniario, dixisse deprehen
siam, et sacrosanctas ecclesias sub ipsa, neque non daritur, non soluin clero el ordine ecclesiastico deji
alias hic posilas, fieri oporteat, ea speciali lege ciautur, sed eiiam subjicianlur lormenlis.
lOSl S^ECULl SEXTI SUPPLEMENTUM. 1052
Si quiscontra quempiam vel clericum, vel roona- A \ prius melropolitanus ipsorum cum aliis duobus de
chum, vel diaconissam, vel raonastriam, vel asce- sancla synodo episcopis rem dijudicaio. Et nisi utra-
iriam habeat aliquam actionem, instruito prius reli- que pars judicalis insislat, lunc bealissimus patriar-
giosissimum ea de re episcopum, cui unusquisque cha illius dioeceseosaudientiam ipsis accoimnodato;
liorum subditus est. Hic autem negotium inler ipsos et illa delinilo, quae ecclesiasticis canonibuset legi-
disceplalo. Et^quidem si utraque pars judiealis ac- bus concinunt, neutra parte senlenliae cjus contra-
ijuiescit,jubemusutper loci magistratum ea plenarioa dicere queunte. Sed ei si a clerico, aut quocunqtie
tradatitur exseculioni. Si quis vero litigaloruiiiintra alio contra episcopum quacunque de causa flat in-
decem dies judicatis contradicat, lunc locorumma- terpellatio, primum religiosissimus metropolitanus
gislratus negolium examinato. Et si compereril re- secundum sacros canones et nostras leges negolium
c(e judicalionem inierpositam, sua etiam sententia dijudicalo. Si quis judicatis reclamet, causaad bea-
hanc firmato, et judicata exsecutioni tradito : neque lissiniuin illius diceceseos archiepiscopum et palri-
licitum esto ei qui victusfuil iterum in ejusmodi ne- arcliam deferlor, et ille secttndum canones et leges
golio provoeare. Quod si magistratus sentenlia con- huic fiuem adhibeto. Qttodsi contra metropolitanum
Iraria sit his qusea Dei amanlissimis episcopis judi- istiusmodi interpellalio procedat, sive ab episcopo,
cata sunt, lunc contra magislratus sententiam locum B I sive a clerico, aut quacunquealia"persona, dicece-
babeto provocalio,atque ea secundumordinemlegutn seos illius bealissimus patriarcha consimilimodo ne-
referlor et exercelor. Caeterumsi episcopusex jus- goiium disceptato. Pro quibuscunque causis denique
sione imperiali, veljudiciario mandato intcrquascun- episcopi conveniunlur, sive apud suum metropolita-
que persouas judicet, appellatio ad majeslalem iin- num, sive apud palriarcham, sive apud alios quos-
peraloriam, aut etim qui causam deligavit, refertor. cnnque judices, nulla ab iis fidejussioaut confessio
At si conlra quascunque nienioralas revereudissimas de lite exigitor. Ita timen, utet ipsi sludeanl illaiis
personas crimen inferalur, siquidem apud episco- sibi accusalionibusse eximere.
pum aliquis accusatus fuerit, et is veritatem potuerit OEconomosvero, aut ptocholrophos, aul xenodo-
deprehendere, honore sive gradu hunc secundum clios, aut nosocomos, et aliarum venerabilium do-
ecclesiaslicoscanones dejicito, luncque competens muum dispensatores,neque non omnes alios clericos
judex hunc comprehendito, et secundum leges cau- jubemus, ut pro administrationibus ipsis concreditis
sam examinalo, et fineniei imponito. Si vero accit- apud episcopiunsuum, cui stibsunt, respondeant, et
sator prius civilemjudicem adeat, et crimeulegiiinia adniinislrationissu;o raliones reddant, et exigantur
disceplationecomprobari poterit, lunc locorum epi- quod ex ipsis debere comprobati fueriut, illi venera-
scopo actorum monumenlaintimantor. Et si ex iis in- < C bilirestituendum domui, cui ex adniinislrationede«
nolueril proposita eura crimina deliquissc, tunc epi- bitum apparueril. Si se in cxigendo gravatos pulave^
scopus ejus hunc ab honore sive gradu quem lenet rint, melropolitanus negolium examinato. Si meiro-
secundum canones separato, judex aulem viudictam politanus sit qui conlra aliquam praediclarumperso.
ei iuferlo legibus compelemem. narum istiusmodi eausas-examinavit, et debilum
Verum si episcopus putaverit acta non jusle con- exegit, et a quo exactum est, is putet segravalum,
slitisse, lunclicilum ei esto, ad accusatam personarui diceceseosilliusbeatissimus patriarclia negotium di'
bonore seu gradu denudandam, moram interponere, sceplalo. Neqtie enim proedictispersonis concedi-
siclameu, ulea persona sub legitimaconstitualur fi- nius ut de memoratiscansis ante examinalionemet
dejussione, alque ita causa lam perepiscopum quami exaclionem debiti suos refugiant episeopos, et ad
etiam per judicem ad nos referalur, ul hanc cogno- alia se conferant judicia. Quod si quis ex ecclesiasti-
scentes nos, quae nobis videantur jubeamus. Certe) cis cui ejusmodi aliqua adminislralio concredita
si quis pro pecuniaria causa contra aliquam menio- cst ante expositas rationes et debita persolula mo-
ratarum personarum quanipiam aciionem habeat, ett riatur, jubemus ul ejus hseredesconsimili modo et
episcopusinter ipsosjudicaredifferat,licentiamhabeto) rcddendis rationibus, et exaclionibus obnoxiisint.
aclor ul civilenijudicct adeat. Ita tamen, ut accusaiai " Si quis episcopus, aul clericus ex quacunque pro-
persona nullomodocogatur Hdejussoreindare, sed so- vincia Constantinopolireperiatur, et voluerit aliquis
lum conlessionemabsqttejuramento cum oppignera- contra ipsum actionemproponere, siquidemlitis con-
tione rerum suarutn exponere. Si pro criminali cau- testatio in provincia de ea conlroversia facta est,
sa accusaiioconlra aliquam memoralarum persoua- illic lis implelor. Si lis vero nondum coepit, apud
rum proponatur, persona quae accusalur sub legiti- solosgloriosissiinospraefeclosproetoriorumOrientis,
mam iidejussionemconslituatur. Si ecclesiasticum i aut sacros judices, qui a nobis depulati fuerinl, liis
negolium sit, nullam.communionemhabento civiles s qui eum conveniunlrespondelo. Reverendissimiau-
magistratus cum ea disceptatione, sed religiosissiini i tem apocrisiarii cujuscunque sacrosanctaeEcclesiae
episcopi secundumsacros canones negotio finemim- qui in regia urbe versanlur, aut ad bealissiinospalriar-
ponunlo. chas sive metropolitanosa suis miltuntur episcopis,
Praeterea si qui ejusdem synodi religiosissimiepi- i- neque pro suis episcopis,neque pro negotio Ecclesiae
scopialiquani inter se conlroversiain habeant, sive e suae,aut debilopublicoseu privato,aclioneinautexac-
de jure ecciesiastico, sive de quibusdamaliis rebus,. tionem aliquam sustinento, nisi niandatuni liabeanla
 1053 JUSTINIANINOVELL/E SELECT^. NOVELLA CXXIII. 1054
suis episcopis, aut ceconomis,ut aliquos conveniant. A comtnissum est. Qui vero haecconlra exigere spor-
Tuuc enim solis his qui ab ipsis conveniuntur, Iicen- tulas prsesumpserit, in duplum id quod accepit per-
tiam damus, ut si quam actionem conlra Ecclesiam sonse a qua exactum est reddere cohipellilor. Et si-
autepiscopum habeant, contra ipsos proponant. Sed quidem militiam habet, etiam cingulum amittito; si
el si de cerlis rebus aut actionibus seipsos reddide- clericus fuerit, e clero ejicitor.
rint obnoxioseo tempore qtio respondendi munere Presbyteris sane, et diaconis, et subdiaconis, et
et legatione defungitur, eas etiam actiones quaepro omnibus aliis qui in clero collocati sunt, qui uxores
iis intentantur excipiunto. Ilem et si episcopi aut secundum sacros canones non habent, interdicimus
clerici pro civitale per causara legationis, aut ordi- et nos pro tenore sacrorum canonum ne mulierem
nandi episcopi in regia urbe, autubicunque iocorum aliquam domi suse adscititiam habeant, excepta la-
peregrinantur, jubemusul nullam ipsi molestiam aut men malre, et fllia, et sorore, et aliis personis quae
inquietudinem a quacunque persona sustineant, li- omnem suspicionem effugiunt. Si quis vero contra
centia existente his qui se putant illos habere obno- hanc observatiouem mulierem domi suae habuerit
xios, postquam reversi sunt in provinciam, ipsos ' quoe possit suspicionem contra ipsum inducere, et
conveniendi, nullo his qui se putant illos habere semel atque iterum vel a suo episcopo,vel a collegis
obnoxios prsejudiciogenerando circa longi lemporis B suis admonitus ne cum tali muliere habitet, domo
pr*scriptionem propter id tempus quod in hujusmo- eam sua ejicere noluerit, aut emergente accusatore
di peregrinatione produxerinl. Si quando causa probatus fuerit inhonesle cum lali muliere conversa-
emerserit quamobrem clerico, aut monaeho, aut mo- ri, lnnc episcopus ejus secundum ecclesiasticos ca-
nastriae, autascetrisecujuscunque tandemmonasterii, nones clero ipsura ejicito, curiae ejus civitalis, in qua
ct maxime mulierum pro quacunque pecuniaria cau- clericus fuil, tradendum: Episcopum aulem nullam
sa, sive publica, sive privata, citatio vel exsecutio omnino mulierem habere, aut cum ea babitare con-
inferatur, jubemus ut cilra contumeliam et cum ho- cedimus. Sed si id minus observasse comprobalus
nore quo decet cilatio vel exsecutio expediatur, fuerit, episcopatu dejicitor. Ipse enim seipsum epi-
nulla tamen monastria aut ascelria e monasierio scopatu indignum commonstrat. Diaconissamquoque
abstraliatur, sed procurator ab iis constituatur, qui nulla ratione cum viro ex quo inhonestae vitae sub-
de eo negotio respondeat. Monachis vero licitum oriri potest suspicio habitare concedimus. Quod si
esto proprias aut monasterii causas, sive per se, hsec non observaverit, sacerdos cui subdila est hanc
sive per procuratorem agere. Scituro judice aut ex- admoneio, ut omnibus modis talem virura dorao sua
secutorequi in hsec praevaricatusfuerit, quod et cin- ejicial. Si hoc facere differat, ecclesiastico ministerio
gulo denudabitur, et per magniflcentissimumcomi- C et suis spoIiaLadiariis, in monasterium traditor, et
lem rerum privatarum ab eo quinque librarum auri illic omne vilaesuae lempus ad finem usque transigi-
posnaexigetur, exsecutore videlicet utra hsec et lor- to, bonis ejus, si filios .habeat, inter ipsam et illos
menta subiluro, et in exsilium mitlendo. Religiosis- pro personarum numero dividendis, ut porlionem
simis locorum episcopis providenliam adhibituris ut quaeipsi mulieri competit monasterium percipiat, et
nihil his contrarium flat; aut si quid delinquatur, ut eam alat. Si filios non habeat, omnis ejus substantia
prsedicta ullio procedat. Sed si magistratus ullionem inter monasterium in quod conjicitur et ecclesiam iu
irrogare differatj episcopus eam rem ad nostram quam prius ordinata fuit aequisportionibus dividitor.
scienliam referlo. Si quis curridivina mysleria aut alia sacra ministeria
Sportularum aulem nomine nullam personam quae celebranlur, sanctam ingressus ecclesiam, vel epi-
iu quocunque ecclesiastico recenseatur ordine, insu- scopo, vel clericis, vel aliis ministris ecclesiae, con-
per neque diaconissam, neque monachum, neque tumeliaealiquid intulerit, jubemus'utistormenta sus-
ascelriam, neque monastriam, in ulla criminali et tineat, et in exsilium mittatur. Quod si ipsa etiam
pecuniariacausa, cujuscunque quantitatis fuerit, sive divina mysteria, aut sacra ministeria lurbaverit, aut
9 clerico, sive ab aliquo in militiam allecto citalionem celebrari prohibuerit, capitali supplicio afficitor. Eo-
suscipiant, sive in regia urbe, sive in provinciis, in 'D dem hoc et in supplicalionibus publicis in quibus
quibus degunt, ullra quatuor siliquas dare concedi- episeopi aut clerici inveniuntur custodiendo, ut qui-
mus. Sed si quis exsecutor noslra jussione, aut ma- dem, si duntaxat contumeliam fecerit, tormentis et
gistratus, aut bealissimi patriarchae missus iu alias exsilio tradatur; si supplicationem publicam dissipa-
provincias, alicui memoratarum personarum citatio- verit, periculum capitis sustineat. Atque haecvindi-
nem inferat, non ultra unum solidum aufertor. Quod care jubemus, non tantum civiles, sed eliam milita-
si in una et eadem causa multos ex memoratis per- res magistratus. Omnibus autem laicis interdicimus
sonis cilari conlingat, unicoe tantummodo personae ne supplicationes publicas peragant sine religiosissi-
sporlulas pro omnibus auferri sancimus. Episcopus mis episcopis, et qui sub eis sunt reverendissimis
auiem pro rebus ecclesiaesuoenullam aggressionem clericis. Quomodoenim supplicatio publica esse pot-
aut inquieludinem sustineto. Sportulae vero ab eo, est, in qua sacerdotes non inveniunlur, qui solemnes
neque si rerum suarum nomine citetur, exiguntor, preces peragant? Sed et venerabiles cruces, cum qui-
actioues scilicet quse contra Ecclesiam proponuntur, bus sacerdotes in supplicationibus iugredfunlur, non
excipientibus oeconotnis,aut illis quibus id negotii alioi quani in venerabilibus locis reponuntor; et si
PATOOL.LXXTI. 33
1035 SJICULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1<BS
quando usus postulaverit ad celebrandas supplicatio- A quandiu lamen in monasterio degit. Res vefo quas
nes, lunc solum ipsas cruces lii qui ex more eas por- ir. nionasterium intulisse videbitur, probaliti id do-
tare soietit aeeipiiiiuo, et cum episcopis ac clericis mino restituuntor. At si quis praedictarUtu pefs^Ona-
supplicationescelebranto, liaeccustodienlibussanclis- rum reliquerit monaslerium, et ad saecularemvilam
simis locorum episcopis simul et ipsis clericis.neque transierit, sive iri urbibus, sive per agros oberrans,
non ibi locorum magislratibus. Si quis vero in hoc suaefortunseac condilioni redditor. Porro in omnibus
capite prsesentis noslrae legis vigorern vel transgres- monasleriis qusequidem coenobiaappellantur, jubeuius
sus fuerit, vel non vindicaveril, prsediclas poenas ut secundum praesCriptaet formulas monaslieas om-
sustinebit. Reliquum est nobis et de venerabilibus nes in una domo habilent, omnes in commune alan-
monasterils et de revefendissimis monachis certam tur, omnes in una domo consimili moda sep^rati
formulam praescribere. Hiud igilur ante caeteradicen- cubent, ut vicissim alter alteri honeslas eonversa-
dom, ut pcr omne sevum, et ubique terrarum nostri tionis testimoiiium praebeat. Nisi quidam fameri ex
imperii, si unquam aliquis venerabile monasterium eis aut propter longatsvamin monasterio conversaiio-
sediflcarevolnerii, non prius ejus agendi licentia sil, nem, quiete volentes vivere, aut seneclutis' atque
quam Dei amaniissiniiim locorum episcopum accer- corporis iiifirmitatis causa in remotis cellulis intra
sat, qui et manus iii coeium protendat, et prece sua B mona'steriumconslilutis degant, et hoc cum conscien-
locum Deo consecret, fixo in eo salutis nostroe signo tia et volunlate abbatis fiat. His omnibus et circa
(nempe adorandam illain et vere preciosam crucem monasteria et asceleria mulierum consefvandis. In
dicimus), sicqiie nr-dificationldetur inilium, cum prse- nulio reipublicae nostraeloco concedimus ut in uno
clarum illud et condecens fundamenlum jecerit. At- monasterio monachi simul et monastriae cohabitent,
que hoc quidem principium piaj venerabilium mona- et (ut appellanlur ) duplicia sint monasteria. Quiri
slefiorum exstructionis esto. sicubi (ale monasterium inventum fuerit, jubemus ul
Jubemus autem ui abbas sive archimandrita, qui viri a muliefibus separentur, et hae quidem tanquam
in singulis existtmt monasleriis, non per omnia se- imbecilliores in eo monasterio maneant in quo sunt,
cuiidum gradus monachorum.sedsecundum actiones viri autem aliud sibi monasterium exstruant. Si ve-
vitse creentur : sed et quem omnes monachi qui ro plura ejusmodi monasteria existant, neque neces-
meliore opinione sunl elegerint, propositis sanctis se sit nova exsedificare monasteria, religiosissimua
Evangeliis aientes quod non per amicitiam aut quam- locorum eplscopus monachos cum monachis, mulie-
euhque aliam gratiam ipsum elegerint, sed quod eum res cuio muliefibns separatim in aliis atque aliis
et fide rectum noverint, et vita honestum, et admi- monasteriis colligere curse habelo. Qiias vero res
nistratione dignum, quodque monachorum seienliam C communes inter se habeht, liae pro' eo, quantum
et omnem nionasterii disciplinam ac statum utiliter cuique juris competit, dividunfor. Mulieribus autera,
conservare possit, feligiosissimo episeopo sub quo quemcuriqueipsseelegerint, sive presbyterum, sive
monasterium constitutum est omnibus rnodis proesu- diaconiim, ui pro ipsis respondeat, aut sanclam eis
em oui eo modo electus est promoluro.Atque omnia communioriem deportel, religiosissimus episcopus,
haec, quse de proesulumproniolioue a nobis disposita1 sub quosunt, quasi dilctis sortibos attribuito, si reclse
sunl prsccipimus item valere in venerabilibtis mona- fideTet honestse vitae hunc esse Cognoverit.Quod si
steriis et asceteriis muliefura. presbyter aut diaconusnon sit qui ab ipsis eleclus est,
Cselerumsi quis a'd moiiaslicam venire vitam vo- dignum autem tali ministerio episcopus judicel, or-
luerit, jubemus ul si quidem de eo coustei quod null' dinalione ei imposita, qua dignus esse videbilur,
servili conditioni obhoxius sit priesui monastefii, respondendi (ul dictum est) muneri eum pro mona-
habitum illi, quandb sibi visum fuerit, adliibeat. Sii stefio atlribuito. Ita tamen, ut neque qui eo modo
de eo non conslet cuinain condidorti obnoxius sit, ad ea quse pro mulieribus respondenda suhl electus
iinra tres annos habitum is monasticum 11011 assumat, esi, in monaslerio commaneal,
sed intra praedictumtempus monasterii praesulperi- Si quis sub conditione nuptianim aut susceptoruni
culum facito, si pedem referre velit. Elsi intra trien- D
I filiofum, vel dotis, aut nuptialis donattonis gratia,
nium emergat aliquis qui hurtc vel servum, vel colo- vel donaverit, vel reliqueril filiis suis, aut cuicun-
imm, vei ascriptitium suum esse dicat, quodque veil que alii personse, vef haeredilalerii,vel iegatum, aut
agficolationiSlabofeni fugiens, vel aliquid furatus,, si hiiiio pure ipsis relinquat, posiea sub una aliqua
ve! propter aiiquod delictum in monaslerium ihgres- memoratarum cbridiiionuni subslitiifidne aut restitu-
sus sii, et lisec comprobata! fuerint', lesiitiiitor isi tiohe eos pfsegfaivet',jubenius' ut sl' riiares aut femi-
domino sub-cum rebus quas iii fiionasieriumiiitulisses nse qui taiibus coiiditiOriibusobhoxii surit mdriasi.'••-
probatus fuetit, dala prius"eCaccepla lide quod nihilI rium ingfediantur, auf dltefifci, diacotfissasve, aut
a domiiiosuomali perpetietiir. Sinemo intra trieniuumi ascelriae fiant, istiusmodi condUiories iiivalidae,et
contra aliquampraedictarumpersonaruia actionemett pro non scriptis sirit. Hoc autem aux'iliolam clerici
controversiam moverit, nionasterii praesulposttrienniiI qttam diaconissaeecclesiaruin peffruuritor, si usque'
decursum tuuc illi habitum prsebeto, si isfiusmodi' V ad fihem vitai suaeiis insistant, et res ea condHiona
lioininemdigiiumjudicaverit, neque postea quisquam(i doiialas aut relictas iri pios ustis insumpserinl aul
ei iiegoiium de sutiii ac conditioue sua facessito,, reliquerint. Naui iu personis quseih mouasteriiirii"
1057 JUSTINIANINOVliLLyESELECT.E. NOVELLACXXiH. 1038
aui asceterium ingrediuntur, et hujusmodi caslam AVliberos, aut liberis ut parentes qui ssecularemcon-
couversationemrelinquunt, jubemus ut res quse ea versalionem relinquunt, tanquamingratos hoereditate
condilionedonatseaut relictae sunt, cum alia eorum sua excludant per causam aliquam quae inonaslicam
substantia ad inonasterium aut asceterium, in quo vitam proecesserit.Inlerdicinius item parentibus ne
initio erant, cuni ingrederentur, pertineanl. Si la- filios suos, simul atque monasticam vitam elegerint,
men ad redemptionem captivorum, aut exhibitionem e venerabilibus monasleriis abstrabant.
pauperum praedictisconditionibussubstitutio aut re- Si monachusmonasteriumsuum reliquerit, et aliud
stitutio fiat, nullo proedictorummodorum hanc ex- ingressus fuerit, aut res aliquas per id lempus, dum
cludi concedimus. nionasterium reliquit, habere videatur, ad priinum
Si mulier ant vir monaslicam vitam elegerit, et monasteriuin, in quodinitio ingressus fuit, has per-
inonaslerium ingrediatur, filiis non exislentibus, linerejubemus. Porro religiosissimilocorumepiscopi
bona ejus ad monasterium, quod ingressus est, per- providentiam adhibento rie monacbi neve monastriae
linerejubemus. Si hujusmodi persona filios habeat, per urbes oberrent; sed si quid habeant de quo co-
iieque prius quam monasteriuni ingrediatur de filiis gantur respondere, per apocrisiarios id suos per-
Suis voluntatem suam exprimat, et Iegilimam por- ^ agunto, ul ipsi in suis permaneant monasteriis. Quod
iionem illis deputet, sic quoque licitum ei esto, vel B si moiiachus monasterium reliquerit, et ad soecula-
posi monasterii ingressum, ut palrimonium suum in rem vitam transierit, hic militia primum el honore,
fiiios suos dividat. Ita tamen, ut nulli ex ejus filiis si quem habet, denudatus per locorum episcopum
legitimam porlionem minuat. Quse vero pars filiis et provincisepraesidem, in monasterium remitiiior,
data non erit, ea ad monasterium pertineto. Quod si et res quas poslea habere monstraius fuerit, ad mo»
omnem subslantiam inter filios dividere voluerit, nasterium in quod immiltitur periinento. Si denuo
propria ejus persona filiis connumerata, unam sibi quoque monaslerium relinquat, tunc proeses eum
partem omnibus modis reservato, quoe ad jus mo- provincisein qua inveutus fuerit detinelo, et sub-
nasterii pertinere debeat. Si cum in monasterio de- jectse sibi coborti counumeralo.
gal, antequam inter filios bona sua distribuat, mo« Si quis ascetriam, aut diaconissam, aut mona-
rialur, legitimam partem fllii capient, reliquum pa- striam, aut aliam mulierem, quse sanctimonialem
trimouium ad monasterium pertineio. vilam colii habitumque gestat.rapuerit, aut sollicita-
Porro legitimis inter aliquos sponsalibus conlra- verit, aut conslupraverit, jubemus ut lam hujus res
ctis, sive sponsus in monasterium ingrediatur, reci- quam eoruni qui in hujusmodise scelere huic socia-
pilo ea quae pro sponsaiibus arrhse uomine data runt, venerabili loco in quo talis mulier habitabat
sint, sive sponsa monasticam vitam eligat, illa sula G per religiosissimoslocorum episcoposet eorumceco-
reddilo, quaesimiliter arrhse nomine accepit. Posna nomos, neque non et cujusque provincise procsides
utrique personseper indulgentiam remissa. Quod si ac cohortes eorum vindicentur. Qui vero talia deli-
constante adhuc malrimonio vel maritus solus, vel querunt, aut sceleris cum ipsis societalem habue-
uxor sola monasterium ingrediatur, dissolvitor ma- runl, periculum quod ex lege irrogatur sustineant.
triinonium vel sine libello repudii, simul atque la- Ejusmodi quoque mulier ubique requiratur, et cum
nien persona quoe monasterium ingreditur monasti- rebus suis conjiciatur in nionasteriuin, in quo cau-
cum habilum susceperit. Et quidem si marilus mo- tjtis asservari possit, ne rursus in eodem deprehen-
nasticam vitaui delegerit, restituito mulieri lam do- dalur crimine. Plane si diaconissa sit, et flliosha-.
tem, et si quid aliud ab ea percepit quam insuper ex beat legitimos, legilima pars dator flliis.Si intra an-
nupliali donatione lam maguam parlein quanta mu- num quauiejusmodi-scelusinnotuit, istiusmodires a
lieri competisset ex morte marili secundum pactum venerabilibus domibus vindicataenon erunt, jube-
conventumquod dolalibus iustruinentisinsertunt est. mus ut omnibus modis comes reium privalaruiu no-
Sin mulier monaslerium ingressa sit, consimili stro eas fisco addicat, praeside locorum qui ut eas
modo niaritus nuptialem sibi donationem retineto, res vindicaret ad sollicitudinem suam non revoca-
et casum dotis qui ex morte mulieris pacto convene- "E vent cingulo spoliando, multaque ab eo quinque
rat reliquum dotis mulieri restituere proecipimus,et iibrarum auri per comilem rerum privatarum exi-
si quid aliud ex rebus uxoris apud ipsum inventum genda. In universumaulem ominbus qui in saeculari
erit. Si utrique vero raonasticam vitam deligant', vita conversantur, et maxime his qui in scenam
juberaus ul dotalibitsinstrumenlis vacantibus, mari- prodeunt, viris juxla et mulieribus, neque non etiam
tus nuptialem donationem reliueat, el uxor dolem proslitutis interdicimus, ne habitu monachi, vel
suam, et si quid aliud prseterea marito dedisse pro- monastriae, vel ascetriae utanlur, aul quocuuque
babilur, recipiat, ut unusquisque rebus suis siue modo euni imitentur: scituris omnibus qui vel tai!
danino peifruatur: nisi sponsus sponsae, aut sponsa habilu uti, vel eum imitari, vel in quemcunqueec-
sponso, aut mafitus uxori, uxorve marito aliquid clesiasticum statum illudere praesumpserint, quod
donare aul remittere voiueril, quando neque ex et corporis suppiicia suslinebunt, et in exilium tra-
paciis nuptialibus viro aut mulieri quidquam lucrari dentur, provideutiam in liujusmodirem accommo-
conceditur. dantibus non soluni religiosissimis locorum episco-
Nullairi autem licenliam damus aut parentibus ut pis, et subdilis eis clericis, sed etiaiu civilibus mili-
 1039 SJEGULISEXTI SUPPLEMENTUM. 1040
taribusque magislratibus, el obtemperantibus illis,; A perfruuntor. Omnta autem privilegia et solatia quse
cohortibus, neque non locorum defensoribus. Pce- ex imperiali liberalilaie, aut etiam quocunque aliu
nas denique qu;e prsesenli legi inserlae sunt, quae niodo sanclis ecclesiis aut aliis venerabilibus Io-
quidem prioribus quoque legibus cognitae fucrunt, cis concessa sunl, firmiter ipsis per omnia conser-
non solum in futuris, sed etiam in prseleritis casibus vantor.
sive delictis valere, et omnibus modis irrogari san- Ad haecsancimus ne ullarum sacrosanctarum cc-
cimns. Quae vero per prsesentem legem recenler clesiarum et aliarum venerabilium domuum posses-
exprcssa, et ad cerlam formulam redacta sunt, fu- siones sordida munera et extraordinarias descriptio-
ttiris solummodo temporibus conservari jubemus. nessustineaiu. Si tamen slernendse vise,aut exstruen-
Confirmamusilem per prsesenlem legem omnia re- dorum renovandorumveponlium necessitas incidat,
liqua quaea nobis in diversisconstilutionibus sancita sacrosanetoeecclesiaeatque aliae veuerabiles domus
sunt, tam de episcopis et presbyteris ac reliquis ejusmodi opus ad iiastar caeterorum possessorum
clericis, quam ctiam de xenodochis, plochoirophis, impleant, cum quid in ea civitate possederint in qua
orphanotrophis, et caeleris qui venerabilibus prae- opus tale perficilur. Quod si res aliquaeex curialibus
sunt domibus. Qiiaeigitur nobis placuerunt, el per patrimoniis ad qtiamcunquesacrosanclam ecclesiam,
lianc noslram declaranlur legem, ea per program- B J aut aliam venerabilem domum secundum Ieges per-
mata solitis locis in regia urbe proposila, excellen- venerint, aut posthac pervenient, liberas has csse
tia tua ad omnium notitiam perducere, et provin- sancimus a lucrativorura descriplione.
ciarum rectoribus manifesla facere studeto. Dat. Iteni pro temporalibus decem, el viginti, et tri-
K. Maii, Const., Just. PP. Aug., Basilio v. c. ginla aunorum praescriptionibuspraecipiraus,ul san-
COIIS.,v.KTeTi£p.'fif)n
neTpwlitap-/a TtpmToypiav. clis ecclesiis et aliis omnibus venerabilibus domibus
NOVELLACXXXI. quadraginta duntaxat annorum praescriptiooppona-
De ecclesiasticiscanonibuset privilegiisqum sacrosan- tur, eodem hoc cusiodiendo et in petitione legalo-
clas respiciunt etclesias. rum et haereditatumad pias causas relictarum.
Imperator Juslinianus Augustus Pelro gloriosissi- Prseterea si quis voluerit venerabile exsedificare
mo praefeclosacrorum prsetorioruni. oratorium aut monasterium, non aliter scdificationem
Praesentem legem de ecclesiasticis canonibus, et incipito , nisi locorum religiosissimusepiscopus pre-
privilegiis, neqtie non aliis capilulis quoe sacrosan- ces illic profuderit, et preiiosam crucem Dxerit.
ctas ecclesias et reliquas venerabiles domos concer- Cerle qui semel ccepit vel novnm oralorium ex-
nunl, proferimus. Sancimus igitur ut sancti ecclesia- struere, vel vetus renovare, omnibus modis a beatis-
stici canones, qui a sanctis quatuor conciliis (hoc' G siroo locorum episcopo, et oeconomisejus magistra-
esl Nicaenodecem irecenlorum et oclo, Constantino- tuque civili compellitor, vel ipse, si supersit, vel eo
politano cenlum quinqtiaginla sanctorum patrum, morluo hseredes ejus cceptumopus perficere.
Si quis domi suse, aut in suburbio, prsediove
Ephesino primo, in quo Nestorius condemnatus est,
et Chalcedonensi,in quo Etilyches cum Nestorioana- ecclesiasticumcelebrare ministerium prsesumpserit,
ibemale percussus est) exposili et confirmaii suut aut aliis celebrare sine clericis religiosissimolocorum
vicem legum oblineant. Prsedictorumetenim sancto- episcopo subdilis concesserit, jubemus ut ea domus,
rum conciliorum decreta perinde ut sacras Scriptu- aut suburbium, aut prsedium, ubi tale quid admissum
ras suscipimus, et canones ut leges cuslodimus. Ac fuerit, sacrosanctaeejus loci ecclesiseper Dei aman-
lissimum episcopum et oeconomumejus, civilemqua
propterea sancimus ut secundum eorum deflniiiones
sanctissiinus veteris Romse papa primus omnium inagistratum, vindicetur. Quod si ignorante locorum
sacerdotum sit, beatissimus vero arcliiepiscopus domino procuratores ejus, aut coloni, inquiliniveaut
CoiislanlinopolisnovseRomocsecundum locum post emphyteutsehuic contrarium aliquid fecerint aut lie-
sanctaui apostolicam veleris Romse sedem obtineat, ri concesserint, dominus quidem loci nullum praeju-
cseteri-que omnibus prseferalur. Beaiissimus autem dicium seu damnum suslineal. Qui vero id vel fece-
pro tempore arcbiepiscopusJtisiiiiianaeprimaepatriae D ' rusit, vel fieri concesserunt, ex provincia ubi hoc ad-
noslraesemper sub jurisdictione sua habeat episcopos missum fuit ejiciantur, rebus ipsorum sacrosanctse
loci ecclesiaevindicandis.
provinciarum Daciaemedilerraneae, ct Daciae ripen- ejus
sis, ileni Triballese, ac Dardanise, el Mysisesuperio- Si quis in nomine magui Dei el Servatoris noslri
ris, et Pannoniae, el ab ipso hi ordinentur, ipse ve- Jesu Christi haereditatem aut legatum reliqueril,
ro a propria ordinelur synodo, et in provinciis ipsi iubemus ut ejus loci ecclesia, in quo testator domi-
subjectis locum teneat apostolicsasedis Romanoese- cilium liabuit, reliclum capiat. Si quis unum aliquem
cundum ea quan. sanctus papa Vigilius constituit. e sanctis hscredem scripserit, aut Iegatum illi reli-
Consimili modo et archiepiscopalemunus, quod epi- querit, neque specialiter locum nominaverit, in quo
ecopo Juslinianeee Cartliaginis Africanae diceceseos veneranda domus sil, invenianlur aulem in eodeni
dedimus, ex quo Deus nobis banc reslituit, conser- loco aul urbe plura oratoria ejusdem sancti, illi po-
vari jubemus. Sed et alise civitates atque horum tius sediculaeqttaepauperior sit relictum praebelor.
episcopi, quibus passim in diversis Iocis jus nietro- Sin vero iu ea urbe nulla oedesnotninati sancti sit,
polilicuin concessumest, in perpetuum hoc privilegioi inveniatur aulem aliqua in terrilorio ejus, ilii dator
 1041 JUSTINIANi.NOVELLiE SELECT/E. NOVELLACXXXI. 1042
Si neque in territorio ejusmodi sedes reperiatur, lunc AJ! implere. Sed et cuivis alii licentia erit ea de re quae-
•ecclesisecivilalis in qua teslator domicilium habuit stionem niovere, dareque operam ut omnibus modis
relictum praebetor. id genus piae causse exsequanlur.
Si quis venerabile oratorium, aut xenonem , aut Si vero hseres ea quaein pias causas relicta sunt
ptochitim, aut orphanotrophium , aut nosocomium, non impleat, dicens non sufficere ad has reliclum
aut aliam venerabilem domum exstrui in ultima vo- sibi patrimonium, jubemus ut omni lucro quod ex
luntate disposuerit, jubemus ut oraloriura intra quin- Falcidia provenit vacanle, quidquid in ejus facultati-
que annos perftcialur , providentia locorum episcopi bus inventum fuerit, providenlia sanctissimi locorum
et civilis magistratus. Xenon vero aut ptochium, aut episcopi totum in catisas ad quas relictum est proce-
alia venerabilis domus intra unum annum exstruatur. dat. Qdod si legatum ab aliquo ad pias causas reli-
Si intra annum hseredes xenonem, aut quamcunque ctum fuerit, jubemus ut intra sex menses ab insinua-
venerabilem domum quam testalor exslrui disposuit, tione testamenli numerandos omnibus hoc modis
non fecerinl, jubemus ut domum ii vel emant, vel praesletur his quibus reliclum est. Sin autem qui hoc
conducant, ubi jussa qucant exsequi, tanlisper dum gravali sunt hujusmodi legatum praestare distulerint,
ejusmodi venerabilis domus absolvatur. Ac siquidem et fructus, et usuraeet omnis legitirna accessio , ab
ipse testalor flnierit, quinam xenodochi, aul ptoco- B 1 ipsis jam inde a lempore mortis ejus qui reliquit exi-
trophi aut id genus alii dispensalores fieri debeant, gentur. Si legatum annuum cuicunque venerabili
aut haeredibus suis bujus rei optionem praebuerit, domui reliclum fuerit, siquidem hi qui hsec dare jussi
jubemus ut omnibus modis hseredes ipsius his quse sunt, aut locus ex quo id praestari jussum est in
ab ipso disposita sunt satisfaciant, beatissimis loco- eadem aut vicina provincia est, jubemus ne quo mo-
rum episcopis inspecturis, an dispensatio pulchre do tale legatum alienetur. Sin loca aut personoe ex
procedat. Et si deprebenderint eos qui dispensatio- quibus aut a quibus hoc dari jussum est in remotio-
nern habent nequam homines et nullius bonoe rei ribus sint partibus, tunc integrum illis esto quibus
esse, licentiam habilurjs ut sine damno alios in illo- idrelictum est, ut si obligaia etiam pars consentit,
rum locum magis idoneossufflciant. legatum permulent, el vicinum aliquem pro hoc re-
Sed et si quis pro redemptione captivoruin aut ditum capiant uberem , etcum accessione, quse non
alimonia pauperum haereditatemvel legatum in re- minus quarla relictae quantitatis parte continet, et
bus mobilibus, aut immobilibus, sive semel, sive ati- neque multis publieis prseslationibus onustum. Sed
nuuin reliquerit, et hoc modis omnibus secundum et si vendere. lale legatum voluerint, non minus pre-
teslatoris voluntatem per eos qtti id exsequi jussi tii nomine capiant quam ex tali legato per triginta
( quittque annos colligatur : ita tamen ut ejusmodi
sunt prscstator. Si specialiter non dixerit cujus loci Q
pauperibus haecreliquerit, jubemus ut religiosissimus prelium ad utilitatem prsediclae venerabilis domus
civitatis episcopus, in qua testator domicilium ha- procedat cui relictum est.
buit, eas res ad se recipiat, et inter pauperes ejus • lnterdicimus item religiosissimis episcopis ne res
civitatis distribuat. Item si pro redemptione caplivo- luobijes aut immobiles, aut seipsas moventes , quaa
rum aliquid relictum sii, neque lestator nominatira post adeptum episcopatum quocunqne modo ad ipsos
dixerit, perquem redemptionem fleri oporteat, itidem pervenerunt, ad cognatos suos aut quascunque aliag
jubemus ul res in lioc relictae locorum episcopus et personas ullo modo transferanl. Ad redemptionem
bujus oeconomus capiat,ct hujusmodi pium opus tatnen captivorum, et alimoniam pauperum , item in
impleat. Iu omnibus enim istis piis voluntatibus vo- alias pias causas, neque non pro utilitate ecclesiae
lumus etiam ipsos reiigiosissimos locorum episeopos suae, ex his expendere licentiam habento. Et si quid
providentiam accommodare , ut omnia secundum te- ex talibus rebus post illorum obitum in patrimonio
slatoris volunlaiem procedant, et si maxiine a testa- illorum permanserit, jubemus ut lioc ad dominium
toribus aut donatoribus interdiclum ipsis sit ne quid sacrosanclarum ecclesiarum in qnibus gesserunt sa-
io iis habeant commercii. Certe si illi qui haec exse- cerdotium pertineat. In illis enim rebus tantumniodo
qui jussi sunl semel atqiie ilerum a bealissimo loco- D] alienandi, aut quibus tandem voluerint reliuquendi
rum episcopoet ejus oeconomisper publicas personas ipsis licentiam concedimus, quas aut ante episcopa-
admonili, ea quse disposita sunl implere distulerint, tum habuisse comprobati fuerint, aul post episcopa-
jubemus ut ii omne. lucrum quod ab eo qui isla jus- tum ad ipsos ab iis pervenerint qui generis proximi-
sit ipsis relicla sunt, amittanl, religiosissimi vero late eos contingebant, quibus ab intestato poterant
locoruru episcopi omnes res quoe quibuscunque ( ut usqtie ad quartum gradum succedere. Atque oniuia
diclum est) piis causis deputatsesunt, cum fructibusi boecquaede rebus post episcopalum ad religiosissi-
et medii temporis accessionibus, atque item memo- mos episcopos provenientibus diximus, in reveren-
ralo lucro viiidicent, et quae lestator disposuit adim- dissimis item orphanotrophis, et ptochotrophis, et
pleant : sciluri quod si et ipsi negligentius egerint, nosoccmis, et geroutocomis, et xenodochis, et omni-
pro omnibus his raiionem Deo reddiluri sint. Sane: bus aliis venerabilium aediumdispensatoribtis valere
si religiosissimuslocorum episcopus aliquid eoruuii sancimus, et boc quo ad res quse dispensationis suse
qiioea nobis dicta sunt praetermiserit, licitum esloi tempore prsedieto tnodo ad ipsos pervenerint. Quod
religiosissimo ejus metropolitano hoecexigere atquei si quis opiscopus, aut clericus, aut cujuscunque ec-
1045 S/ECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1044
clesiastici gradus minister, aut ecclesise diaconissa A £ enim providebimusquatenus sine collatorum dispendio
sine testamenti tabulis et legiiimis decedat successo- fiat etiam in provinciis manifesta. Dat. xv Kal.
ribus, horum successio ad ecclesiam defertor in April., Constantin., dn. Justinia. PP. Aug., Basilio
quam forte ordinaii fuerant. v. c. cons.
Porro jubemtts ne quisquam haereticus, vel per NOVELLACXX.XII.
conduciiouem , vel emphyteusim, vel emptionem , Edictvm de fide, Constanlinopolitanis.
aut qtiocunquealio modo res immobiles a quacunque i. Preecipuumsummumque omnibus homimbus bn-
ecclesia atit venerabili domo capiat. Si quid vero num esse credimus reciam veree et irreprehensibilis
ejusmodi delicti admissum fuerit, hsereticus quidem, •. Christianee fidei confessionem, in hoc ut per omnia
si quid per hanc causam prsebuerit amittat. Islius- ipsa valentior reddatur, et onuies habitati orbis reli-
modi vero res venerabili domui a qua et datae sunt giosissimi sacerdoles ad concordiam copulentur, et
vindicantor. Dispensator autem domus qui hnjusmo- uno ore reclam Christianorum profiteantur ac prae-
di res hseretico dederit in universum a dispensatione dicent (idem, et omnis ab hsereticis excogitata adi-
removetor, et in monaslerium conjicitor, et per an- matur occasio. Id quod ex oralionibus simul et edi-
num unum a sancta communione segregator, ut qui ctis a nobis diverso tempore perscriptis ostendilur.
Clirislianos haereticistradiderit. Al si onhodoxus qui B 1 Sed quia haeretici, dum neque Dei timorem menle
possessionem habet in qua sancta sit ecclesia, vel concipiunt, neque per legum severitalem iutermina-
per emphyleusim, vel conductionem, vel quocunque tas istiusmodi hominibus pcenasreputant in auimo,
administrationis genere ea data, ipsam alienaverit, et nonnullos e simplicioribus decipiunt, praeter mo-
aut reliquerit Judaeo, aut haeretico, aut Samaritano, rem sanctse Dei catholicae et apostolicse ecclesiae
aut Grseco, aut Montanistae,aul Ariano, sacrosancta conventicula atque baptismata clam concelebrant,
ejus oppiduli ecclesia horum dominium vindicato. pium arbitrati sumus per praesens nostrum edictum
Si quis item hserelicorum, quibus connumeramus tales cohortari, ut et ipsi ab haerelica deciscanl ve-
eliam Nestorianos, et Aeephalos, et Eutychianistas, sania, neque aliorum animas.per fraudem deducant
speluncam ausit fidei suoeexoedificare,aut Judsei no- in interitum, sed potius ad sanctam Dei accurraut
vani sibi synagogam exstrucre, sancta locorum ec- ecclesiam, in qua nihil antiquius babetur rectis do-
clesia eas fabricas suo dominio vindicato. Coeterum gmatibus, et omnes hsereses cum ipsarum ducibus
si quis per emphyteusim, aul cnnductionem, aut percellunlur anathemate. Quin universos volumus
quocunque alio adminislrationis genere possessionem cognoscere quod si de coeleroinvenianlur aliqui qui
suain hujusmodi personoe dederit, siquidem posses- improbato more itaconventicula agilaverint, aut ad ea
sionis dominus novit quod hsereticohanc commiserit, y[ convenerinl, amplius eos non lolerabimus, sed tam
omnes reditus illius tempnris quod contractui acces- domos in quibus tale quid peceati perpelratum fue-
sil, ecclesiacivitatis sub qua possessio posilaest vin- rit sanctoe addicemus ecclesiae,quam iis qui ita
dicet. Si vero possessionis dominus ignorabat quod perverso more conventicula egerint, quique ad eos
hserelicus esset cujus fidei hanc commiserat, ipse convenerint, constitutionum pcanas omnibus inferri
quidem ob ignorantiam iudemnis conservelur, haere- modis jubebimus. Dat. Prid. Non. April., Gons-
ticus vero in utroque casu et possessionibus ejicia- lanlinop., dn. Jusliniano PP. Aug., Basilio v. e.
tur, el subsiantia ejas addicatur fisco. cons.
Sane orphanotrophi tutorurn et curatorum locum NOVELLACXXXIII.
oblinento : ita tamen, ut de rebus quoead orphano- De monachiset ascetriis, el eorum conversatione.
tropbia vel proprietatis jure ad ipsos orphanos per- Imperator Justinianus Auguslus Joanni bealissimo
tineni, eliam siue satisdatione actiones intentent et arcbiepiscopo.
excipiant. Res vero quae ad quempiam forte orpha- Solitaria vita atque in ea conlemplatio res plane
norum periiuere contigerit, orpbanotrophi prsesen- sacra est, et quse suapte natura animas ad Deum ad-
libus tabulariis publicis, et sub aclorum publieorum ducat, neque iis tantum qui eam incolunt eommodet,
confectione, tam in regia civiiate apud magistros B" 1 sed etiam omnibus aliis purilate sua et apud Deum
census quam in provinciis apud earum prsesides aut inierpellatione competentem de se utililatem prse-
locortim defensores capiunio, et orphanis reservato, beat. Unde et olim ea res imperatoribus studio fuit
ant alias res in illarum locum comparanto. Sed et habita, et nos non pauca de dignitate et honestate
tutelarihus ae curatoriis ralionibus sunto obnoxii. eorum legibus complexi sumus. Sequimur enim sa-
Conservari autem juhemus venerabili ophanotropho- cros in hoc canones et sanclos Patres qui hoeccotn-
regise robis, et. xenoni sanctse memoriseSampsorum, prelienderunt. legibus, quandoquidcmnibil non per-
el his qute ejus dispensationi subsunt oratoriis alque vium ad inquisitionem majestati exislit imperatoriae,
xenod. chiis, aut aliis venerabilibus domibus omnia quse communeni in omnes homines moderationem
privilegia, qnasquidem sacrosancla major Constanti- et principattim a Deo percipit. Ac descripsimus qui-
nopolilana kabet ccclesia. Qum igilur per prmsentem dem jam constnutionem quae vult ut monachr, et s;
legemin perpelvumvalituram nostra sanxit iramuil- magno continentur numero, secundum formani coe«
titas, tua celsitndo edictissolemniterin liac reijia urbe nobiorum ( ut appellant) in comnmne vitara degant,
propositis, ad omniumstudeat pervenirenotiliam. Nes neque proprias habeant possessiones, neque opes accu-
 4045 JUSTINIANI NOVELL^ SELECT.E. NOVELLA CXXXHI. 1040
mulcni.neque clam testibus vivant,sed et communiler A versari sinant, qui quidem ne reverendissiinorum
cibum capianl, et in communi loco cubent, et undique monachorum sincera acrecta maneatopinioefliciaut.
betiecompositampersequanturvitam.testesquesintin- Eslo autem monasterium forti muro circumseptuni,'
vicem mutusehonestatis; et juniores revereantur cani- ne quis alia parte exitus sit quam per portas. Deinde
tietn eorum quiistainspiciunt, nonnunquametiamdedi- et si ecclesia in monasierio noh sit, neque sic lamen
la opera capessant vigilias, ut ne in somno quidem licenler praetextu ecclesiarura egrediantur, atitetiam
aliquid inlempeslivum aul turpe de se <»liisedant deambulationes illic faciant, etcum aliquibus collo-
spectaculum, sed quisque pro se honestatem vel inter quanlur quibus cum non decet, sed tempore quidein
dorniiendum conservet. Cum vero quaepiam nobis sacri minislerii una cum proesule, et primoribus ejus
renuntientur, quaeet majore cura digna sint, et fir- ac aetate provectis illo accedunto. Ministerio autem
miore lege indigeant, merito ad prisentem legislatio- impleto, quidquid monachorum est, omnes iu coe-
nem ad illius perfeclionem et supplemenlum per- nobium denuo concedant, et ibi resideant, simulque
venimus , per quam sancimus ut nullus omnino magnum Deum precibus fatigent, et sacrarum Scri-
propriam habitationem habeat, neque aliqua (ut pturarum lectioni incumbant. Ingens enim sacroruin
appellatur) cellulasitin monasleriohis, quiad vilam istiusmodi librorum existit chorus, et polis est cujtis-
in contemplaiione et quiete traducendam uno for- B . que animum emendare, ac sacris irrigare eloquiis:
le aut duobus utantur minisiris; sed tametsi plures quaesi continue legant, non unquam erraverint, ne-
viri sint, nibilominus unicus ipsorum sit conventus, que ad humanas delabentur sollicitudines. Porro in
sive precentur, sive naturse opera' faciant, quaeciira sacrosancta ecclesia, quae in monasterio consistit,
reprehensionem tamenetabsque calumniaconsistunt: qualuor aut quinque ex eadem mansione senes sint,;
et tam communiter (ut diclum est) cibum capiant, quibus omnis jaro difficullas in sancla illa vitse ac'
quamcommuniter dormiant, si modo tanta mullitudo fidei institulione superata est, et qui ordinationem
sit quamuna domusptfssilcapere, alioqui duaeforte aut in clero meruerunt, presbyterorum forte, vel diaco-
tres domus exislant quaeipsos recipiant. Nullus au- norum, vel aliorum deinceps gradum tenentes : al-
tem omnino quidquam habeat proprii, sed diu no- que hi adeuntibus sui copiam faciant, et de Scriptu-
ctuque in commune vivat, et nocles eamdem inler ris sanctis exquisilius sermocinabuntur, efficientque
ipsos cum diebus habeant observationem. Neque ut alii omnestales reputentur, simul sacrara asser-
enim semper omnes dormiunt, sed manifestariumest vantes aedem, simul juventutem insolescentem et
quoddum hi dormiendo occupali sunt, illi vigilanl, lerminos suos egredi volenlem in tolerantia retinen-
et prorsus quidam dormientes inspiciunt. Cseterurn, les. Non ingredietur autem omnino neque mulier in
si quse habilatiuncuiae, seu cellulaein ullo monaste- C* monasierium virorum, neqtie vir in muliebre, vel
riorum fuerint, sub generali hujtis amplaeurbis pa- obtentn meniorise defuncti illic reconditi, vel ob
triarcha, sive in ejus confiniis, aut subsanciilale lua aiiam causara. Etmaxime si quis frairem forte, aut
conslitulorum, sivea nobis ipsis aedificatorum, sive sororem, aul qnempiam ex genere conjunctis se in
ab aliis, hasce omnes omnibusmodis demolieris, ape- monasterio habere dicat. Monachis elenim cognatio
riesque ipsis muluum inter se aspeclum, ut quaevi- in terra non est, utpote qui ccelestemvilam affectent.
cissim inter ipsos geruntur, omnes intueanlur. Cur Quid enim omnino tandem volentes hujusmodi adi-
enim landem hoc agere revereantur, qui semel se liones faciunt, nisi si quid perpetrare velint rerum
Deo dedicarunt, et omnem popularem conversatio- interdictarum, cnm et esi-quaeviros decent, viris in
nem valere jusserunt? Atque hoc quidem ea fini ob- virorum mnnasteriis efficere, et consimiliter quae
tinere, tani hoc lempore quam in omne deinceps mulieribus attributa sunt mulieribtis liceat in mulie-
oevumvolumus, nullo (ut dictum cst) propriam lia- bribus monasteriis peragere? nullo alteri admisto,
bitalionem habente, sed omnibus in unum congre- nequesi frater, aut soror, aut alius cognatus ess"edi-
gandis, et quae vicissim inter ipsos gerantur specta- catur. Neque enim per hanc eausam aditum ipsis pa-
turis. Illud enim conslat, quod ejusmodi peragere tereconcedimus. Nam si ipsa prseciderimusprincipia,
studebunt quae undique reprehensione careant. Quod D et errorem, qui per aspecttim se animis hominumin-
si quis usque adeo impudens visus erit, ut conari sinual,et exindead mala lubricitatemprohibuerimus,
audeat transgredi ea quaelege promulgata sunt, haec multo clementior et facilior existet sacris decertato-
solitariae mansionis prsesul examinato. Volumus ribus vilaein melius emendatio. Omnes itaque huic
enimut ista nostraobservatio diligentiusctistodiatur. legi oblemperanto, et neque virum recondunto in
Et primum quidem, ne monasterium multos habeat muliebrium monasteriorum sepulcris, neque mulieres
aditus, sed unum tanlum, aut duos forte. Et ut por- in virorura monasteriis, seu asceteriis defodiuntor.
tse assistanl viri setate graves, et casti, neqne non Neque enim viris mulierum domieilia, neque rursus
ouinium lestimonio comprobati, qui neque ipsos re- virornm habitacula conveniunt mulierum consortiis.
verendissiinos monachos permittant sineproesulisvo- Nec per eusqtii propter defunctos ingrediunlurvolu-
luntale monasterio egredi, sed intus eos contineant mus exinde inhonestas hasce coramistiones fieri, ne
tit ea qnae Detimconcernunt perquirant, nec seipsos, per hanc causam naturoe fenestra aperialur, ut ea ..-
actionesque ac studia sUa a Deo divellant; neque quae nefas est delicatins in se admittat, et ludos fa-
alios quospiam, vel interdiu, vel noctu in monasterio ciat, sacrasque res defoedet,ac velamentopieiatis, et
1047 SiECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. IOIS
sub specie exsequiarum.ea perpetret quoeneque di-1A steria sub aliquo censeri oporlet antistite, el haberc
cerenequeinanimocogitaresolitariam vitamexercen- (quernadmodum diximus) quos dicunt apocrisiarios,
tibus.pulchrumest.Cumvero illud reipsamanifestum viros aetale graves, qui et in monastiea jam disciplina
exislat, quod necesse siteosqui sepulturisperagendis impendio decertarinl, neque facile corporis sustineant
minislerium proebent, et maxiine qui ferelra depor- impetus, et rebus gerendis, alque ipsorum usibus
tant, quique defodiunt, ingrediinmonasteria, res sane vacarinl. Neque hoc tantum, si virorum monasleriuni
difflcilis consistit in muliebribus, cum ob alia multa, sit, sed etiam si mulierum ibrle sit, duo aliqui viri,
lum propter prsefatam prohibitionem. Sancimus ta- vel (si haberi possunt) eunuchi constituantur, quiam-
men ut si quando tale aliquid futurum est, et mulier plissimo teslimonio comprobaii, negotia ipsarum ge-
aliqua in muliebri sepeliatur monasterio (virum enim rant, et ineffabilem ipsis communionem, cum ejus
ibi sepeliri non permiltimus), reverendissimse qui- rei opportunitas erit, distribuarit. Quod si illi de ne-
dera mulieres in suo permaueant habitaculo, sola au- cessitaie aliqua monasterii, aul
qtiaeunam aliquam
tem osliaria, sive ostiarise, et ipsa forte (si velit) reverendissimarum ascetriarum
pertingat, necessarii
antistes his quae fiunt intersit. Simul alque vero illi aliquid dicere voluerint, colloquantur ea de re cum
quse circa exsequias fieri solent, tam sepulcro ef- sola anlislite, neque praeterea cuin ulla alia muliermn
fosso quam corpore recondito,effecerint,stalim disce- B ] quse in eo consislant monasterio, per reverendissimas
dant, neque aliquas ipsi reverendissimi spectantes tamen omnia eonflcientes osliarias. Oportet enini et
mulierurn, neque ab aliquibus earura spectati. SedI hojusmodi aliquas ad fores collocari, quaeconsimiii-
neque aliam ingressuum occasionem excogitanto, vel ter et ingressus et exitus respicientes, tam exitus mu-
viri in nniliebria monasleria, vel mulieres in ea quse lierum proliibeant quam inaccessos viris aditus, ex-
viris deputata sunt, per causam eorum quse peragun- ceptis apocrisariis, reddant. Hi autera ostiarias acce-
tur circa exsequias, quas scilicet memorias appelli- dent, et adventus sni causam exponent. Anlistes vero
tant, in tertium nonumque diem convenienles, ilemi re cogniuv,et progressa, cum his colloquelur, ipsiqua
cum quadraginla excesserint, aut etiam annus, cum ad illam referent ea qusedispensalionem eorum con-
liceat, siquidem muliebre monasterium sit, mulieresi cemunt et necessitatem, quamobrem accesserint.
omnia peragere; si virile, viros, neque per liujus- Atque ita et humana pulchre administrabuntur, et ex
modi occasionem venerabilibus monasteriis aliquami oiiini parte nullo tentata malo durabit caslitas.
inurere infamiam. Quia vero nihil eorum quaj inclusa Cerle si quis delinquat (ut multa sunt humana,
sunt legibus, uti oequumest, servari potest, nisi con- neque quisquam ila continere naturam potest in of-
venientem habeat custodiam, sancimus ut qui cujus- flcio, quin aliquando peccel, hoc enim solius est Dei),
que monasterii pro tempore praesul fuerit, continue C ( hunc quidem, si mediocre delictum sit, et admoneto,
ad ipsum animadverlat, et in unoquoque ad instar rei, et seorsim includito, tempusque illi assignato pceni-
et disciplinse publicse operam navel. El sicubi ve!I lentise, ut meliore ralione percepta, ad seipsum re-
paululum quiddam contra decorum flal, protinus hoc; deat, neque depensos jam et exhauslos labores amit-
emendet, neque commiltat ut major exinde lapsusi lat. Sin vero major lapsus fuerit, pro modo peccati
oriatur, et anima quae ad salutem ex sancla vitaes adhibetor etiam emendationis diligentia, et ilem ve-
atque fidei institulione provenientem confugit, pe- hemeiiliorem admonitionem, et forliorem poeniien-
reat. tiam expetito. Et siquidem hisce modis servare eum
Ipse quoque monasteriorum summus praesul, sives valuerit, qui labi coeperat (idem aulem et in mulie-
in loco sit, quemadmodum in hac est urbe, sive non,, ribus sanclimoniali vitse dedilis, et in viris dicimus),
enixe in eam rem operam dato, et apocrisiarios suosi magno Deo gratias agat, qui et angelicis in coelopo-
(ut nuncupanlur) per monasteria dimittito; e vicinisi testatibus gaudium oboriri dixit si quis peccalorum
etiam interroget, nunquid mali in aliquo vicinorumt servetur. At si delictum atrocius sit quam quod me-
perpetretur monasleriorum; atque hsec omnia coer- dela reparari possit, lunc prorsus monaslerio ipsum
celo, et competentem pro dignitale impendito pro- expellilo, ut cum seipsum a melioribus ad deteriora
videntiam. Sed et cujusque civitatis episcopus in hoc5 D; contulerit,|ipse solus;improbilalis;susefructum capiat,
pro\idenliam adhibelo, sive patriarcha, sive metro- neque vitiorum suoruni aliquid caeieris conlagione
politanus, sive quicunque sil; et reyerendissimos5 affricet, quemadmodum pesle iabnrantia et incura-
defensores ecclesiaesuse mittito, qui lisecperquirant,, biliter aegrolanlia solent pecora. Nam uf maxime hi
et observent, neque committant ut praeter decorumi neglexerint, non tamen majestas ista despiciet impe-
quidquam fiat. Sed et si quid (ale perpetretur, ut pri- raluria, neque indignatione contra id factum,contrave
mo quoque tempore hoccorrigant.Consimiliter autemi lo.corumepiscopum et ecclesiasticosqui sub ipso con-
et sanctissimus hujus almse urbis patriarcha ea quse> stituti sunl, abstinebit, nisi hoc observaverint, ni-
nionasleria bic cpncernunt perquirito; et ejus reii nriruni cum ejus negotii diligentia necessario ipsi
custodes Dei amantissimos defensores sacrosanctses etiam majestati imperatoriae incumbat. Si euim puris
majoris ecclesiae, et quoscunque diligentissimos, ho- illi nudisque manibus pro republica preces Deo obtu-
nestissimosque esse pulaverit consliluito, ut majore5 lerint, manifestum sane quod et res militaris pulchre
adhibita custodia, amplior iiem observatio, et pro) se habebit, et civitates in bono statu erunt. Deo item
deliclis vindicta procedat. Enimvero singula mona- propitio ac benevolo constituto, quomodo nou omuia
m§ JUSTINIANINOVELL/E SELECTJE. NQVELLA GXLIV. , 105C
in suinma pace et recta legum moderalione vigebunl?.A NOYELLACXLIV.
Terra quoque nobis fructum feret, et celerius bona De samarilanis.
sua edel, per Dei benevolentiam precibus illorum
Ut impiam Samaritanorum haeresim et omni ra-
universam rempublicam in unum colligenlibus. Sed
tione carentem horum vesaniam ad meliorem frugem
el communis hominum figura venerabilior erit, quae-
est, illorum re- perduceremus, neque non ipsorum animas quo deti-
rentque quod prsestantius purilatem nentur morboliberaremus, saepenumerolam pienlissi-
veriti. Unde una fiet conspiratio, omnibus simul ad
mus princeps pater nosler quam etiam nos ipsi studio
hoc concurrenlibus. et /quoad fieri potest) exlermi-
habuimus. Sed in plerisque horum non potuimus id
nata omni malitia melioribus sanctioribusque studiis
in quod longo studio incubuimus effeciui tradere.
inlroduclis, et dignitatem habentibus. Quod quidem Evaserunt enim in lanlam nonnulli eorum vesaniam,
cum desideremus, bonum haud dubie opus, quemad-
ut vel salutari baptismo diguati, denuo ad id mali
modum persuasum habemus, perficimus.Illud quoque
si reve- unde discesserant redierint, et eadem cum Samari-
omnibus observari modis volumus, ut quis tanis habere in pretio, eodem cum ipsis agitari fu-
rendissimorum monachorum in caupona aliqua di-
rore dignoscantur. -Prseclarum igitumobis visum est
versari videatur, illico is tradatur civitalum defenso- veterem
g illam etprius conlra ipsos propositam palris
ribus, aut hic judicio excellentiae tuae, castigeturque nostri
legem renovare. Ac propterea sancimus ut ipsi
convictus, cerliorque ea de re reddatur anlistes, ut
ex lestamenti labulis, neque absque iis hsere-
eum qui hsec deliquit, et turpem vitam cum angelico neque
des fiant, legatave capiant, aut donalionis titulo rem
lioc slatu permutavit, expellat monasterio. Duabus
aliquam nanciscantur. Sed neque Samaritani, aut in
enim potissimum in rebus operam diligentiamet re-
universum liacretici, quive rectam se Chrislianorum
ponere oportel monacbos, ut aut sacris vacent Scri- fidem amplecli simulant, cum revera neque ita sen-
pturis, aut quas manuarias vocare solent artes mo-
tiant, neque huic consentanea faciant, ad hseredila-
nachos decentes meditenlur exerceantque. Siquidem tera ab inlestato successionem habeant. Item
olio dedita haud sane bonorum vocati,
mens inerti quidquam
hanc de his tam neque testamenta conscribant, neque legata relin-
pepereril. Atque legem proponimus, aut donent, nisi qui ea percepturi sun%et re-
in hac regia valiluram urbe quam in omnibus genti- quanl, cte de. fide sentiant, et fideles sint operibus. Nam si
bus. Nam et ad unumquemque religiosissimum pa- nemo horum
sit, jubemus ut post ipsorum morlem
iriarcham pro majore cauiela et competente custodia horum bona ad sacratissimum pertineant oerarium.
eam transmiltemus. Hivero ad metropolitanos sub Unde ersacra illa
forma, per indulgenliam ipsis a
ipsis constittitos eam emittent. Uliautem omnibus aliis /-,
et haccreveren- patre nostro concessa, quae, legis vicem obtinens,
imperlienlur episcopis, per episcopos ut hseroditatem pariter adire et trans-
dissimis monachis eorumque anlistitibus manifesta largilur ipsis,
miltere, item legatis honorari et legata relinquere
fiet. Porro hujus rei observalionem commiltimus non
in posterum vacabit, neque prorsus ullam
tanlum cujusque mansionis solitarise praesuli, neque possint,
firmitalem babebit. Nam si hujus se clemeiitia indi-
solum Dei amanlissimislocorum episcopis, aut religio- esse perhibuerint qui Samaritanorum agitantur
sissimis raetropolitanis, aut sanctissimis palriarchis, gnos
vesania, neminem alium quam seipsos accusabunt,
sed et hic quidem praefeclis, ut si res vehemenliore
cum a benignitate Dei et Servatoris nostri Jesu Christi
a
aliqua animadversiorie indigeat, de hoc Dei aman- alieni sint. Liberalilates aulem ab imperatoria olim
tissimis viris edocli, id exsequanlur : in provinciis concessas amitlunt in hoc, ut ad me-
majestate ipsis
vero illarum prsesidibus, ut lamen quid facto opus sit,
liorern menlem redeani, non ul perpetuo in perversa
prius a Dei amantissimis perdiscant episcopis. Et hac opitiione sua permaneant. Excipimus auiem a
prorsus tam per sacratas personas quam magistratus proesente lege rusticos, qui Samaritanorum opinioni-
ea quseDeumconcernunt incorrupta exisianl; et prae
bus honorem habeiit; idque non ipsorum gratia, sed
cseteris omnibus per majestaiem impenitoriam, ut cotistilutionem prsedioruni quse ab ipsis co-
propter
pote cum nihil divinarum rerum, et quse custodire luntur, propterque reditus et tributa quae exinde in-
justum esl, a nobis negligatur, sed per oinnia slu- p. ferunlur publico, ut qui ruslieitate seducantur. His
dcamus ut eommunis reipublicse status ex magni Dei etenim ut tam ascendentes quam descen-
permittimus
et Servatoris nostri Jesu Chrisii erga homines amore
denles, et ex transverso cognatos suos hseredes le-
fructum auferat per feverendissiraorura virorum pu-
gatariosve scribant, tametsi Samaritanorum errore
rilatem : quam cuslodient et clerici, et monachi, et
delineantur, ul tamen fundos recle colant, quo ma-
episcopi, lam majores quam rainores, tnm sacrorum gis et uberior exinde provenlus ad proediorum domi-
memores canonum, tum noslrarum legum et consti- nos
deferatur, et per ipsos ad fiscum. Sed el siie
lutionum de hocconscripiarum, quas et valere et ra- teslamenlis
praedicli alter ad allerius bseredilatem
tas esse per prsesentemquoque legem sancimus. Quoe
pervenienl propter eamdem causam. Quandoquidem
igitur nobis placuerunt, et per hanc sacram declaran- et si nemo horum invenialur, nihilominus tamen vo-
lur legetn, ea cognoscens gloria tua, effeclui et fini lumus ut prscdii dominus in quo rusticus defunclusj
tradere studelo. Dat. xvn Kalend. April., Constant., est ab illo relicta capiat, etfisci.locum teneat, uipote
Arione v. c. cons. qui et pro illo publicis satisfacit tribulis. Praeterea
Samarilanum omnino.neque militiam capessere coa-
 1051 S^CULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1052
cedimus, neque ad civilem administrationem acce- A licentia sit in eorum synagogis Graacaetiam lingua,
dere, neque postulare in judicio, neque poslremo in itemque patria hac forte, nerapeItalica, aut quacun-
consortium disertissimgru.raassumi rhetorum, neque que alia pro loci ratione mtilata lingua, sacros libros
adQj.escentesinstiluere. Sed et si qui ex iis salntari intelligenttbus legere : quo magis per ipsorum lectio-
dignati baptismo, ad prislinura denuo errorem re- nem intelligentibus tota dictorum series ordine ma-
yersj, observare sabbata aut eliam alia quoedamagere nifesta sit, secundumque ea et vitam et studia sua
Videantur, quse coarguanl per simulationem ipsos instituant; neque facultas sil ipsorum interpretibus
sancUim baptisma assumpsisse, eos proseribj jube- qui solam Hebraicam assumunt Iinguam ut suo arbi-
mus, et in perpeluum tradi exsilium. lisdem quoque tratu maliliose hanc tractent, vulgi ignorantia suam
pcenjs eqs subdjmus, qui conlra reetam Christiano- tegentes improbitatem,
rum fidem jmpiuni istis pa.trocinium prsestiterint. Enimvero qui Graeca lingua legunt utentur inter-
Perpulch.runi yero nobis yjdetur ut ad inconiamjna- pretatione Septuaginta, quae omnibus exactior est, et
lum accurr.entesbaplj/smanon temere suscipiaulur, prseter cseteras multa continet occulta, praesertim
sed cum quadam pbservatione el instrticlione, quse vero propter id quod in interpretando accidit. Natn
inilialionis tempore fieri solet. Dicimusaulem ul qui cum semper bini seorsim conclusi essent, el diversis
oinnino sepsu aliquo bonae dppirinae tangi possunt, B p locis inlerpretarentur, unam tamen omnes composi-
per duos primum annos in fide instiluantur, el pro lionem ediderunt. Ad haec quis non illud in his viris
viribus Scripturas ediscant; luncque demuni sacro admiretur, quod cum longo tempore salutarem appa-
redcmptionis pfferantur baptismali, tam longi lem- riiionem rnagni Dei et Servaloris noslri Jesu Cbristi
poris pcenitentiaprorsus redemptionis fructum asse- prsecesserinl, tamen illam fuluram quasi praesentibus
cuti. Pueros autem admodum, qui peraetatem doctri- cernentes oculis, prophetica quodammodo gratia ip-
nas inlelligere nequeunt, etiam absque hac observa- sos circumfulgente, sacrorum illi librorum interpre-
tipiie sacro dignari baplismate admittimus. Porr.oi tationem acconimodarunt? Atque hac quidem omnes
nullus Samarilanus Chrislianum habebit mancipium, praecipue utentur. Ne tamen in eam opinionem ve-
sed simul atqne emptum fuerit, protinus in liberta- niant, quasi cseteras interpretationes excluserimus,
tem rapiatur. damus illis licenliam ut eliam imerprelatione Aquilae
Quod si aeque perversa ppinione mancipiuni, ut; utantur, tametsi illse diversse nationis fuerit, et in
jpse dominus, fuerit, licitum ei estp, si Cbristiano- nonnullis diclionibus non mediocrem cum Septua-
rum de fide sejUeniiamexpsculeiur, illico et Romana ginta habeat differentiam. Qusevero deulerosis, quasi
jpsum libertate pptiri. Quaeigitur nobis placuerunt, secundaria tradilio ab ipsis dicitur, in universutn
et per prsesemeni declarantur legem, ea proponens Q C interdicimus, ut quae sacris libris compreliensa tiou
gloria lua spleinnibus locis, effectui et flui contradi[ sit, neque desuper tradita per propbetas, sed excer-
praecipilo. pta qusedamvirorum conlineat, qui lerrena duntaxat
NOVELLACXLVI. loquantuf, neque quidquam in se divini habeanl nu-
De Hebrwis, quomodooporteat eos Scripluras legere. minis.
Sed et ipsas utique sacras voces legant, cum sa-
Imperator Juslinianus Augustus Areobindo glorio-
cros libros evolvunt; neque celantes ea quse inibi
sissimo"prseloriorumprsefecto.
/Equum sane erat ut Hebraei,cum sacris libris au- prolata sunt, exlrinsectis assumant nusquam scriplas
res praebent, non leviter et rebus solummodo gestis vocum inanitates, ab ipsis ad perditiouem simplicio-
rum excogilatas.
delcctarentur, sed reconditos in ipsis sensus specta-
rent, per quos magnum llli DeUmet Servatorem hu- Unde hac a nobis praebitalicentia, neque aliquibus
niani generis Jesum Christum annuntiant. Verumi omnino subdenlur dispendiis hi qui Groeeam et alias
enimvero quamvis dum commentis inter ipsos inier- linguas assumunt, neque ilem ab ullo prohibebuntur.
pretationibus se committunt, in hunc usque diem ai Neque qui archiplierecitse, aut senipres interim, aut
recta senlenlia aberrarunt : quia tamen didicimusj eliam magislri apud eos appellanlur, licenliam habe-
habere ipsos inter se coritroversiam, non sustinui-. " bunt ut vafris quibusdam commenlis aut anathema-
mus eum tumultum relinquere ipsis incomposilum. lismis id prohibeanl, nisi velint corppralibus castigati
Siquidem per inlerpellationes quoead nos referunturr poenis, atque insuper bonis spoliati, vel inviti con-
didicimus quod ex ipsis quidam sola lingua teneuturr sentire nobis, qui et praestantiora et Deo magis ae-
Ilebraica,eaque utendum esse in sacrorum librorumi cepta velimus jubeamusque. Certe si quis impias et
lectione volunt, quidam etiara Grsecamassumendami sacrilegas vocum inanitates introducere attentaverit,
contendunt, et longo jam lempore ea de re sedilio- et vel morluorum resurrectionem, vel judicium ex-
nes inter se agitant. Nos igitur de hac controversiaj tremum negare, aut affirmare quod flgmentum et
edocti, meliores esse judicavimus eos qui Grsecam l creatura Dei per angelos subsistat, hi volumus ut
etiam linguam in sacrorum librorum Ieetione volue- etiam omnibus loeis expelianitir; neque tam maledi-
runt assuraere, et (uno verbo) omncm denique lin- cam vocem emittant, qui in universum ipsa eliaui
guam quam locus accommodatiorem et magis faini- cognitione Dei exciderunt. Eos enim qui hujus gene-
liareiu reddat auditoribus. Sancimus igiiur ul inu ris aliquid proloqui pertentaverint omnium acerbis-
quibus omninolocis Hebraeisurit, Hebraeisqui voiunll simis suppliciis subjiciinus, introducto per hos errore
4.053 JUSTINIANILEGES SELECT/E. L!B. I, TIT. III, LEX XLII. 1054
gentem Hebraeorum depurgantes. ln votis autera A , Dei putat in sola seelee appellatione versari. Quoe
habemus ut per banc ,et illam linguam sacris libris igitur nobis placuerunt, et per hanc sacram decla-
praebenlesaures, et interprelum perversitatem obser- rantur Iegem, ea observabit lam gloria lua, qiiam
vent, neque solis attendant litteris, sed res etiam cohors tibi obtemperans. Observabit auteni et qui
ipsas degustent, et sacratiores oranino sensus perci- pro tempore in fasligitimmagistratus tui collocabiiur,
piant, quo magis et quod proestantiusest addiscant, neque committet ut Hebraei contra haecfaciant. Sed
et aliquando decipi atque ab eo, quod omnium prae- et eos qui obstiterint, et omnino prohibere attenta-
slanlissimum est, nempe in Deum fiducia, aberrare yerint, corporalibus primum pcenissubditos, adem-
desinant. Propterea enim omnerp ipsis linguam ad plis etiam bonis, compellet incolere exsilium, ne
sacrorum librorum lectionem aperuimus, ut si omnes quando insolentius se et temerario ausu conlra Deum
ordine eorum scientiam amplectantur, ad meliora pariler et majeslatem imperatoriam efferant. Uteiur
perdiscenda reddantur aptiores, cum in confesso sit auteni et jussionibus ad provinciarum prsesides, ad-
niiilto paratiorem ad meliora discernenda et capes- jungens ipsis legejn iiostram, ul el ipsi de hoc edocli
senda esse eum qui sacrorum librorum lectione in- per singitlas urbes banc proponant: sciluris quod
nulritus, non longe a correclione, et ut ad bonam necessario hsec obseryanda sint, uostram indignatio-
frugem perducatur, dissidet, quam qui nihil horum B nem metuent.ibus. Dat. Id. Febr., Constantin., dn.
intelligit, sed ex solo religionis nomine dependei, Juslin. PP. Augusli, Basilio v. c. cons.
eique tanquam sacrse adhaerel anchorse, et scientiam

JCSTINIANI IMPERATOEIS

tEGES SELECT^,

Quibus Ecclesim res traelavit vel suam in Deum pielatem testatus est.

LIB.I,TIT. III. IC § 1. Convenit igitur hujusmodi eligi, et ordinari

De episcopis el clericis. 6acerdotes, quibus nee liberisint, nec nepotes; et-
enim fieri vix potest ut vacans hujus quotidianse vitai
LEX XLII.
curis, quas liberi creant parenli maximas, omne slii-
Imperator Justinianus '
Augustus Atarbio pr$efecto dium omnemque cognitionem circa divinam litur-
praetorio. giam, et res ecclesiasticas consumal. Nam cum
Omnem adhibentes providentiam circa sanctissi-
quidam, summa in Deum et ut animseeorum
mas ecclesias in honorem et gloriam sanclseet in- salvae fiant, ad sanclissimasspe, accurraut ecclesias, et
corruptae et et
homousiae Tripilalis, per quam nos,> eis omnes suas faculiales afferant, et
derelinquant,
et communem rempublicam salyos fore credidimus,> ut in
pauperes , et egentes, et alios pios ususcon-
insistentes etiam doctrinse sanclorum apqstplorum,(/e' sumautur, indecens est
episcopos in suum illas au-
creandis inepreliensibilibussacerdotibus, qui qtijdcm1 ferre lucrum , aut in
propriam sobolem et cognatos
obid potissimumordinantur, utsuis precibusbenigni-
impendere. Oportet enim episcopum mininie impe-
tatem humanissimiDei rebus acquirant communibus,> ditum affeclionibus carnalium
liberorum, omnium
prsesenti lege sancimus.ut quoties in qualicunque eivi- fidelium spiritualem esse patrera. Has igitur ob cau-
tate sacerdotalem sedem vacare contigeril, decretum1
j)^as prohibemus habentem natos aut nepotes ordinari
fiatab his qui eara civitatem incolunt, super tribus per-
episcopum.
sonis rectse fidei, et honestse vitse, aliorumque bo- § 2. De his vero episcopis qui nunc sunt, vel fu-
norum, et virtutura testimonium habentibus, ul ex turi sunt, sancimus nullo modo habere eos faculla-
ipsis idoneior ad episcopatum promoveatur; si enim1 fem testandi, vel donandi, vel
sancti et gloriosi apostoli sacerdotium a Domino1 per aliam quamcun-
que excogitalionem alienandi quid de rebus suis,
Christo et Deo consecuti, et qui bonis omnibus ler-
quas , poslquam facli fuerint episcopi, possederint
ram repleverunt, et ejus doctrinam omnibus impar-- et acquisierint, vel ex lestamentis, vel
iiti sunt, neque ipsi vilse suae, quam in hoc mundo' vel ex alia donationibus,
quacunque causa : exceplis duntaxat his
degebant, salutis "
nostroecausa pepercertint, quomo- quas ante episcopatum habueruntex
do sequum non fuerit ut qui subingrediuntur eorunj> quacunque cau-
sa, vel quae post episcopatum a parentibus et theiis,
ordinem, et instituuntur sanctissimarum Ecclesiarum1 hoc est, palruis, vel avunculis, et a fratribus ad
sacerdotes, ptirum habeant pmpositum , et pecunias> ipsos perveneruni, perventuraequesunt; quaecunque
coiitcninant, pmnemque vitam suam ad cleraentissi- enim post ordinationem ex quacunque causa extra
mum applicent Deum? prsefatas personas ad ipsos pervenerunt, ea jubemus
1055 S/ECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1056
ti sanctissimam Ecclesiam, cujus episcnpatum te^ A \ care , timore Dei contenipio. Quis enim lali curae
nuerint, pertinere, etab ca vindicari etevinei, nttlla prseposilum non exislimel idcirco eam suscepisse,
alia persona poteslatem habente ex eo proprium ui non solum quse exlrinsecus ad eum pervenient,
quid auferre lucrum. Quis enim dubitaverit eos qui sed etiam omnia quae habere eum contigerit in eaiu
ipsis proprias res relinquunt, aul reliquerint, etsi rem impendat*
in aliam personam irausferunt, aul translulerunt, § 7. Amplius id quoque jubemus , ut qusecunque
non polius ipsum saccrdotium coulemplanlcs, quam post necessariam erogalionem in eos qui eorum cu-
ejus personani, et cogitantes quia non soluinab ipsis rae commissi sunt el debilam curationem rerutn et
relicta pie insument, sed et suas ipsorum res adji- oedificiorumsuperesse contigerit, ea ad redituuni
cient, id fecisse? comparationem proficiant; undiqueenim nostersco-
§ 5. Ab hac autem generali nostra lege excipimus pus nostraque inlenlio est, ad anipliflcationemet
ea sola quaecunqueet qualiacunque in hunc usque augmentum adducere res ad pios usus segregatas;
diein fueritit Epipbanii archiepiscopi feiicis hujus sic enim quisquis pro sua anima quidquam facere
civitalis, et sanctissimi patriarchae. Nam super his, volet, promptius erogabit, si crediderit ea quseab
quse ab hoc tempore ei adquirentur, ea quse a nobis ipso data fuerint pie administranda csse. — § 8. Si
consiiluia sunt, obtinere , et ipsa ad sanciissimam JJ aulem conligerit aliquem ab administratione sua
majorem ecclesiam pertinere jubemus. — § 4. Post cessare, quam acceperat, sancimus eum qui in ejus
niorlemveroDeoamantissimorumepiscoporum,jube- loco constitutus est cum timore Domini rationum
liius ut pro tempore illarum ecclesiarum ceconomi redditioni subjici gestse sub eo adrninistraiionis,si-
ralioncs reddant earum quse ab illis reliclaesunt cut divina nostra lege contiuetur : sciente et eo qui
rerum , idque sanclissimis ecclesiis proficere quod post ipsum constitutus est quod DominoDeo pro his
ex hac nostra lege eis debetur. rationem reddet.
§ 5. Et ipsos quidem oeconomoscum judicio et § 9. Prselerea sancimus (quemadmodumel divinis
diligenti discussione creari prsecipimus: scientibus canonibus definitumesl) ne quis episcopus et chor-
ipsis quod singulis annis ralionem referent sanclis- episcopus, aut visitator, sive circuitor aut presby-
sitno episcopo suae adminislrationis; ct quacunque ler, aut alius cujuscunque dignitatis clericus per
iu re videbunlur res ecclesiasticasminuisse, vel lae- largitionem ordinetur. Sed nec oeconomus, nec ee-
6isse, vel proprium qusestumquaesisse,hoe ecclesia- clesiecdicus, nec xenodochus, nec nosocomus, nec
sticis rebus restiiuenl. llaque si qttidem superslites ptoehotrophus, nec orphanotrophus, nec brephotro-
isliusinodi rationes subierinl, fianl quse supra dicta phus, nec quisquis ptochio prseficiendusesl, per la-
sunl;sivero non redditis rationibus defunctifue- G C lem fiat largilionem, sed per judicium et probalio-
rinl, lunc ipsorum bseredes subjiciantur lali discus- nein eorum qui in illis Iocis sunt Deoamanlissimo-
sioni, et conveniantur pro restitutione omnium quae rum episcoporum. Si vero quis inventus fuerit
ex ea causa debere illos conslilerit. — § 6. Necessa- occasione praediclarumordinationumet adminislra-
rium quoque esse credidimus , eliam super his ali- lionum aliquid dedisse, vel accepisse, sive episeopus
quid definire qui curam susceperunt, suscepturive sit, sive clericus , el eum qui proebuii, et eum qul
sunt venerabilium xenonum , et nosocomiorum, et accepit, extra sacerdolium et clerum fieri juhe-
ptochiorum , et orphanotropbiorum, et brephotro- mus, ut post hsecDominiDei subjaceant condemna-
phiorum ; nam et ipsisomnem licentiam auferimus lioni. Si autem quis propter praefecturam dedisse
de acquisitis rebus posl susceplas hujusmodicura- quid comperlus fueril, eum qui ita prsefectusfaclus
liones vel per testamentum , vel per alium quemlibet fuerit, extra clerum esse jubemus; si vero ceconn-
modum, vel machinalionemquidquam in aliastrans- mus vel ecclesiecdicusseu defensor vel chorepisco-
ferendi personas : exceplis quse prius habuerant,, pus, id esl, vel periodeuta, visitator vel xenodochus,
vel postea a parentibus vel theiis, vel fralribus adI vel nosocomus , vel plochoirophus, vel orpbanotro-
ipsos pervenerunt. Omnia eniin, qusecunque ad[ phus, vel ptochio procposituscomperielur praebuisse
sancla perlinent loca , vel quaead ipsorum praeposi- .DI quid, ut sibi cura illa committerelur, et hunc remo-
tos post susceptam hujusmodi curam pervenerunl, veri ab hujusmodi cura, jubemus.— § 10. Praeterea
vel perventura sunt, ad ipsa venerabilia perlinebuntt sancimus ut omnes clerici per singulas Ecclesias
loca; eaque pie in eos dislribtii et erogari volumus, constituti, per se ipsos psallant noclurna , et matu<
qui in illis locis sunt, vel curanlur. Manifestumenim, tina , et vesperlina, ne ex sola ecclesiasticarumre-
est quod quisquis derelinquit vel donal, sive ini rum consumptione clerici appareant, nometi quidem
scriplis, sive sine scriptis xenodocho, vel nosocomo,( habentes clericorum, rem autem non iraplentes cle-
vel ptochotropho, vel orpkanolropho, idcirco dat, utt rici circa liturgiam Domini Dei. Turpe enim est,
pie per ipsum dispensetur, ut qui multam de eorumi pro ipsis scriptos, necessitate ipsis inducta psallere.
pietate prsesumptionem et occasionem habeat, quii Si enim multi laicorum, ut suseanimseconsulant, ad
iis locis praefectisunt; neque vero justum est ipsumi sanclissimas Ecclesias confluentes studiosi circa
ea quae sub proetextu eorum qui sub ejus cura suntt psalmodiom oslendunlur, quomodo indecens non
accipit, non in ipsos vel pro ipsis impendere, sed inri fuerit clericos ad id ordinatos non implere sutim
propriam personam auferre , et proprio lucro appli- i- inunus? Quapropter omnitiiodoclericos psaliere ju-
 1C57 JUSTINIANILEGES SELECTJS. LIB. I, TIT. Iil, LEX XLIV. 1OSS
bemus, et ipsos inquiri a Deo amantissimis pro lem-,A tum praesentia, confeslim lum proficiscijubebimus
pore episcopis, et duobus presbyteris in singulis ec- ipsos; absque vero lali divina jussione, neminem
clcsiis, et ab eo qui voealur archos vel exarchos, et proflcisci concedimus. — § 2. Scienle horum trans-
ab ecdico , sive defensore cujtisqne sanctissimaeec- gressore, et recte ac pie introductam a nobis pro
clesiae, et eosqui inventi non fuerint inculpatein sanctissimarum ecclesiarum honore observanliam
liturgiis perseveranies, exlra clerum constitui. Nam proelereutUe,quod non parvam indignaiionemexpe-
qui constiluerunt, vel fundarunt sanctissimas eccle- rieltir, sed et sub excommunicationefiel, si quidcm
sias pro sua salule et communis reipublicae,relique- metropolitessit, a tua beatiiudine; si vero civitatis
runt illis substantias, ut per eas debeant sacrse Ii- sit episcopus, quaemetropoliiaesubjecla sit, ab. ipso
lurgisefieri, et ut in illis a ministrantibus piis cleri- metropolita: pecuniariam namque poenam definire
cis Deus colalur. Licentiam autem concedimus omni conlra contemnentesdivinamnostram dispositionem,
personsequse quid horum prselermissumesse cogno- non necessarium esse putavimus, ne inde ad sanctis-
veril, ea denuntiare el publicare. — § 11. Ea vero simas ecclesias quod inde evenerit damni redundet,
quae a nobis sancita sunl, fini tradi, et ad effectum quarum res ab onini deminulione liberas manere
perduci cum Dei benignitale jubemus; eos vero qui cupimus. — § 3. Heec igitur ad singtiloruraiiotitiaui
in suspicionemvenerint, aliquid horum ausu temera- B sub ipsa ordinatorum Deo amanlissimorum melro-
rio praetermisisse, primum quidem ex DoniiniDei politanorum episcoporumperferre tua sanclitas stu-
judiciopericulum , acdeinde positas in hac legepce- deal, el ab unoquoque missas responsiones, tam per
nas suslinere. Dat. Kal. Marl., CP., dn. Just., PP. metropolitasquamper ipsarumreliquarum provinciee
A. n cos. 528. civitatum Deoamaniissimosepiscoposde his quse hac
LEX XLIII. de re didicerint, ad nostram religionem referre. Dal.
Idem Auguslus Epiphanio archiepiscopo Conslan- x cal. Mart., CP.,'dn. JuslinianoPP.A. n cos. 528.
tinopolitano et palriarchae. LEX XLIV.
Omnem semper adhibentes providentiam circa Idem Augustus MennseP. P.
sanclissimasecclesias, perquas etnoslrum imperium Sanclissiniarumecclesiarum etpiissimorum moua-
sustineri, et communes res elcmentissimi Dei gratia steriorum decori consulenles, inierdicimus omnibus
mtmiri credidimus, necnon et nosiras, et cselerorum habilantibus monasteria conversari cum mulieribus
omnitim aniroas sludentes salvari, et eam ob rem :monastriis , aut occasionem aliquam excogitare, qua
sollicili assidue, ne commoda sanctissimarumeccle- communicationem aliquam cum ipsis habeant (hoc
siarum in quacunque civitate sinlconstitulee, aliqua enim justara suspicionem introducit, assidue , aut
raiione minuanlur; neve quse in ipsis liunt divinseiG cum voluerint, cum ipsis congrediendi); sed ita se-
liturgise ex Deo araanlissiraorumsacerdotum absen- gregatos esse, ut nullam participationem ad invicem
lia impediantur, aut non convenienler curentur : ac ob quamcunque causam habeant ipsi, neque excogi-
ne eliam sanctissimarum ecclesiarum consumantur tari aliquam occasionem , vel illis, vel his mutuoe
res, tam propter itinerum quam etiam commeanlium inler se commoralionis; sed soli per se homines in
huc sacerdotura et comilanlium clericorum impen- quolibei monasterio degant, a vicinissibi per quani-
sas; unde ssepe et sub fenore accipiendinecessitas cunque causam monastriis segregali: Solseitem per
emergit, et ex ea re onus ad ipsas sanctissimas ec- se mulieres non commistaeviris, ut omnis suspicio
clesias venit: simul eliam ne ecclesiasticarumrerum indecorse conversationis penilus tollatur. Sed si
non convenienler procedat administratio per absen- viri fuerint plures , oporlet providentia singularum
liaeDeo amantissimorura episcoporuraletnpus, his civilaluna episcoporum feminas in alium convenien-
ad luani beatitudinem divinis apicibus uti oporlere tem locum transferri, et dari monasierium ipsis, in
exislimaviraus.— § 1. Per quos ipsi jubemus Deri quo oporleat ipsas in posterum apud se ipsas hone-
omnibus manifeslum, per singulasmetropoles unius- slc conversari: sin plures inveiiianlur feminse, aut
cujusque provincioeipsi subjectis sanctissimis sa- eliam pari numero, viros quidem transferri, feminas
cerdolibus, quoniam non decet aliquem ipsorum, D 1 autem in monaslerio manere, ita ut res ipius mona-
aul eorum qui in aliis provinciarum civilatibussub sterii mobiies et iinmobiles , et se moventes hi qui
inetropolitano ordinati sunlepiscoporum, secundum exeunt cum his qui manent, prorata dividaut. Ne-
propriam volunlatem absque divina noslra speciali cessariis aulem responsis apud se degenlium separa-
jussione , relinquere quidem gubernatam a se san- tim mulierum, unum senem a Deo amantissirno
ctissiinam ecclesiam, in hanc vero felicemcommeare episcopo civitatis segregari: ad divinas vero per-
civilatem , qualiscunque emergat res : sed mittere agendas liiurgias et sancla commttnioneparticipan-
oportere. huc unum , aul duos ex sibi subjecto pio das unum presbyterura, el unum diaconum honestae
clero; et facere nianifesta nostrae pielati ea qui- vitaedari, qui hsec sola supradicla agere debeant,
bus opus habent aut per se ipsos, aut per inlerme- npn etiam convesci et conversari, aut cohabitare
iliam luam beatiludinem , sicque perfrui justa et cum ipsis. His enim servalis , et ipsis felix vita erit,
compendiaria nostra ope; si enim quidpiam eorum qui solilariam vitam elegerinl, et communisnostrae
quae ad nos relata fuerunt tale nobis visum fuerit, reipublicae res paratiorem consequentur a Deo cle-
-,stindigeat ipsorum Deo arnantissimornnisacerdo- nieutissimo opeoi. Quac igitur super conimunibus
1059 SiECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 10GO
rebus et nunc recle habere existimavimus,hujus- A i leris neque reverendtssimisdiacoms, aut subdiaco-
liiodi sunt. Sed et credidimus non parvam hinc vi- nis nuplias contrahere posl hujusmodi ordinationem
sum iri addilam esse his ex diviua nostra constitu- permittentibus, sed solis reverendissimis psaltis et
tioue uliliialem. lectoribus id concedentibus, animadverlimus quos-
§ 1. Sed et observationeet caulela diligentiopus dam despicienlesquidem sacros canones, pueros au-
est, ne ullo modo prsetereanlur haec.Quod non aliter tem generantes ex quibusdam mulieribus, quibus
cominget, quam si Deo amanlissimicujusque civita- conjungi secundumsacerdolalem censuram non pos-
tis episcopi inspiciantdiligenter monachorumdegen- sunt. Quoniamigitur poena facinoris hujus in sola
tium in monasleriissub sua cura ordinalis, conver- sacerdotii erat amissione, sacros autem canones non
saliones; et si quid senserint hujusmodi lapsus, miuus quam leges, valere, etiam noslroe volunl ie-
onmibus modis cotnpescant tale ipsorum inceplum; ges, sancimus obtinere in illis et quae sacris visa
et pcenissubjiciant eos qui post noslrain prohibitio- sunt canonibus, perinde ac si civilibus iuscrfptum
nem adhuc talia perpetrant; et cogant ul eoruin con- esset lesjibus; et omnes istiusmodi homtnes tam sa-
versaliones sint purse, el separalae ab omni commer- cerdotio quam divino ministerio, alque eliam digni-
cio muliebri. Nam et ipsis Deo amantissimis episco- (ate ipsa quam habeut nudari. Quemadmodumenira
pis, si hoc recle aesliinare voluerint, perspicuumB ] sacris canonibus prohibita sunl lalia, sic et secun-
est quod ex observatione lionesisehujus devotissi- dum nostras leges rem ipsam prohiberi; et praeler
morum monachorum conversationis, el si eis conti- supradictam excidendi a ministerio poenam, ne legi-
gerit nihil indecens , aut inhonestum accidere, cle- limos quidem et proprios esse eos qui ex hujusmodi
mens Deus propilius res comraunesnostrseReipu- inordinata conslupraiione nascunlur, aut nali sunt:
blicaesecundabit. sed eam quae ex talibus seminibus oritur participari
§ 2. Sed ne vei ipsi Deo amantissimi episcopi su- turpiludiuem; lales enim eos esse disponimus,qua-
pervacuum ducant hoc nostrum prseceptura, nosse les quos leges ex incestis aut nefariis natos nupliis
ipsos volumus, quod si quis ipsorum manifeslus sit definiuiit, ita ut neque naturales aul notbi seu spurii
nou cum omni diligentia haec investigare, aut ma- intelliganlur, sed prorsus et undique prohibili et
nifestuiu lapsum non secundum prsedicios modos successionis geuitorum indigni; ac nec donationem
emendare, obnoxiusquidem erit jndicio Domini Dei, ab illis capere possinl, neque hi neque horum ma-
et nunc in ipsum veniet imperii nostri indignatio, et' tres, nec per interpositas quidem personas, sed om-
circa ipsum periclitabitur sacerdotium, neque alia nibus in hos collatisa palribus beneficiisad sanctam
majoreopus erit indignatione.— § 3. Tua igitur ex- ecclesiamex qua sunt qui lalia deliquerunl reverlen-
cellentia divinam nostram hanc legis positionem C ( tibus. Quod enim sacri canones prohibent, id eliam
manifestam faciat cujuscunque metropoleos Deo et nos per nostras abolemus leges. Si vero simulata
amanlissimis episcopis, et clarissimis praesidibus qusedamobligatio sub specie mului vel alterius con-
provinciarum: addenset hoc, quod et ipsi, si opus sit, tractus instrumenli flat, quse obligatum faciat eum
omne leranl auxilium piissimis civitatum episeopis, qui hujusmodi conslupralionis particeps faclus est,
ad hujusmodi[lapsus]coercenda, quaelolli jussimus; hanc etiam infirmamesse volumus, et lalium rerum
et si qua negligenlia eos usos esse invenerint, ma- dalionem non ad eam personam in quam concepla
nifeslam eam nobis proprio facient indicio, ut utique sunt scripta, sed ad sanctissimamecclesiam perve-
omnes cognoscant, et quoenamab ipsis servari de- nire. Data xv Xal. Nov., CP., Lamp. el Oreste vv.
beant, et ex negligentia deflnitara pcenara. Curent cc. coss. 530.
autem et Deo amanlissimi melropoliise, etiam aliis LEXXLVI.
reverendissimis civitatum episcopis ejusdem provin- Idem AuguslusJuliaho P. P.
cisefacere manifestamdivinamhanc nostram legem,
Sancimus, si quis morieris piam fecerit dispositio-
tit
el denuntiare omnibus, vigili studio hsec custo- nem vel
— per insiituiioriismodum, vel per legatum,
dianl, verenles definitam poenam. § 4. Ac ne pro- aut fideicoiniriissum,aut moftis Causadonationem,
trahatur plena observatiodivinaenostrse hujus legis, D 1 vel alium • .
quenicurnjue inodiim Iegilimum; sive in-
atque etiam ne ipsi reverendissimi monachi, qui in
junxerit pfo tempbre episcopocuiam agere, ut im-
praesenliaconversanlurcum monastriis, parvumpu- pleantur quaeipse voluit, sive et hoc reticuerif, sive'
tent tempus sibi dari ad debilam et injunctam ipsis eliam in contfarium necessitatem ha-
prohibuerit;
separationemfaciendam, annale ipsis definimusde- bere hseredes id quod ordinatumesl facere et adim-
cretum ab eo [die] qtio manifesta divina noslra lex omnimodo. Quod si id sponte non fecerint,
plere
hsecfacta fuerit, ila ut post anni curriculum, si ap- confeslimloci Deoamabiles curiosos esse
episcopos,
pareant ea qusead convictum atlinent in eodetnma- circa hsec, et postulare ut illi omnia impleant secun-
nere sclieinate, locussit omniraodo insertis divinae dum voluritatem defuncti. Sed si ecclesiae
quidem
liuic nostrse legi poenis.Datum xv Kal. Feb., CP., sediflcalioiiem'
injunxerit lestator, intra triennium
Decio v. c. coss. 529. instare eos ut perflciatur; si vero xenonis aediflca-
LEX XLV. tionem, inlra unum anriuiu du.nlaxatid fleri cogere,
ldenf AugustusJ'uliaho P. P. tanquam siifflciente tempore hoe constituto ad per-
Sacfis CaiidiiiljusiiequeDeo aniantissimis presby- ficienda quaeplacueruut testatoribus: cuui sii |.ossi-
1061 JUSTINIANl LEGES SELEGT^ LIB. I, TlT. III, LEX XLVf. i00i2
bile, el domuin conducere, et infirmos illic in lectis Ased
j ipso.jure intellecia (quod diciMr vulgo)' niofa
slernefe, deriec opus sedificationis xenonis seu ho- praecessisse, et locum habente fructuum et aliarum
— § 5. Hoc eodem oblinente, ei
spitaliS' COmpleatur.Si vero quaedam dari simul. et rerum accessione.
una praesfatione".npias causas damnati fuerinl, con- si non ab haerede, sed a fideicommissario aul lega-
fesiim cpgere eos facere, hoc est, post testaraenti lario relictum fuerit hujjismodi pium legatum, et il-
insinuaiionem, et post adprehensam hsereditatem, !ud acceperit is qui legato honoratus est, et mox qui-
vel legalura ab his, qui honorati sunt. — § 1. Sin dem licenliam esse Deo amabilibus episcopis poscere
autem transieril preedictum'tempus, ae neque eccie- tales personas quibusdam rebus honoratas facere
sia, nequfchospitale sediCcatumfuerit, neque hospi- disposita.
talis aliquis sit qui hoc ordinet, mox ipsos Deo ama- § 6. Si vero negligentes fuerint locofum Deo ama-
biles episcopos exigere e,aquaepro eo ordinata sunt, biles episcopi id agere, forte grstia corrupli a scri-
e* in id convenienter quaesita, et facere aedificationes ptis haeredibus,-ve! Iegatariis, vel fidcicornmissariis,
sanctissimaruni ccclesiarum, et hospitalium, et ge- licentia erit aut metropolitano provinCiae,aut archi-
roniocomiorum, aut orphanotrophiorum praeparatio- episcopo illius dioeceseos, hsec cognosceriti, iriqui-
nem, aut pioehoirophiorum, aut nosocomiorurn cort- rere, el cogere pium opus aut piam liberalilaletu
structionem , atit captivorurii redemptionem , aut B ; omnimodo impleri; et' cuieufique civium idem etiam
aliam quamlibel aciionem piarii, a lestalore ordina- facere licentia erit, Cum sit enim commuitis pietatis
lam;, desioiiare etiain seu praeficerequi hsec admiui- ratio, communes et populares decet etiairi affectiories
strent xenodochos, vel orphanotrophos, vei brepho- constitui harum rerum exseculionis : habiluro uno-
trophos, geroiitocomos, vel simpfxntef piarum actio- quoque licertliam'ex nostra hac lege riiovere ex: lege"
num dicecetaset curatores : non amplius valenlibus condictitia, et postulare relicta adimpleri : sciente
postdicii temporis lapsumet diclam indevotiouem his qui haec neglexerit, Deo amabili episcOpo,quod et
qui illa noii feeerinl immiscere se p^rsedictarum reruiri ipse, prseter imminentes e ccelo poenas, etiam impe-
administrationi, aut Deo amabiies episcopos iinpe- lialem motum super hujusmodi coritemptu experre-
dire ab illarum rerum administraiione.— § 2. Cla- lur— § 7. Ut autem adhuc ftiajdfe melWterreantur
rissimis praesidibus provinciaruriv neccssitatem im- boeredes morientium, vel barum reftliri pfocuranda-
ponentibus baeredibus omnimodo ea perfieefe; nam- rum et faciendarum onere gravati, quominus barurii'
que et veteribus praedicaiumest legibus necessitatem rerum effectum diffefant, et hoc saheimus, ut si im-
imponi implere delicientium volunlaleseis qiii habere petiti a Deo amabilibus episcopisVqiii liis febus ho-
permittunlur quab.llt reliquefu:it. norati sunt,- postea cessavefint, seu' disturerint, ita
§ 5. Sed Deo amabiles episcopi, si quideiri aliquos C | ut praesidum exactione opus fueflt, dorifesiiirinori
dkerie hi qui defeceruri. pfaeposuerfntrebus (veluli solum ipsi simphim (qiiod dicitur); exigaritur, sed
senodochos, ptochotrophos, aut nosocomos, aul bre- omniivoduplum. Si ejiirifapud'veteTe*Stfatttquaedarii^
phoiroplios, aul orphanotfophos, aut gerontocomos, tbeinata"in qiiibus ex inficiirtiriri^'dupJWcotttjfemna-
aut paramonarios, aut oeconomos,< aut simpliciter tionis iriducebaritur,*quoriJbddutiquWrioii etiam hic
Idlcendoi piarum actionum administratores), illos eos qui non s^olum'rie' sponle' fecefi'rit, sed! teuipus"
quidem perni.iilanl habere administralionem; ipsi prseterea protraxeririt, etposifemo Impetiii a DVA
vero non adminisirenl quidem, sed adminisirationem amabilibus episcopiS; ac deinde neqrie ijpsis staiirn'
illorum inspiciarii, aut observent, el recte quidem parerttes, opus habuerint etiarif pfaesidiilid^acllcrie,
habeutem iaudenl • in «juibusdam aulem aliquid dupli exactione rton' converiiVcastigafi?
prsetergredienien' corrigaii; pessima autem admi- § 8. Si ve"fomorierites su'os; liaefedes voluerint',
nistratione facta iiiiaiu eos expellant, et alios instl- quandb mdrituri esserit ipsi hseredes, actloneni' ali-
tuart, qui cogi>enl ei aninio concipiant magni Dei quam implere piam', non aniem in ipsorum vita, et
timortm, et terribilem magni et nunquam finiendi hoe custodiri, et non iu medio hseredes cogi facere
judicii diein ad quani ilios respicicntes convenit quid eorum quse testator post ipsorum morteni vo-
omr.ia faccre cum ad Deum coordinata inente. Si Diuerit fieri: cum vero morientur ipsi, necessitateni
vero neminem diserte hi qui moriunlur praesiituerint habeant omnimodo ista implere; dilatione autem
administralioni, sed in hoeredum poteslate lotum aliqua ab ipsorum haeredibJisfacta', tunc necesse est
posucrinl, hi auiem rem neglexeriiU, coniinuo ipsi illa fieri quse anie disposuimuS:— § 9. Si vero ali-
Deo ain?b;Ies episcopi et administrenl, et prseficiant qua eorum quse vocaiitur annalia' legata, relicta fue-
supraseiiptas personas (ut plochotrophos, aut noso- rint aut donata clero forte,>am monasterio, aut asce-
coir.os, et caaterosdeinceps, qui etiaiii magni Dei ho- triis, aut diaconissis;' aut ptocliiis,: aut xenonibus,
norem menle prseferaru), ut omnimodo et via et ar- aut nosocomiis, aut brephotrophib,aut saiiciissima-
tificio ad effectuin perdiieaiitur quae ordinata sunt. rum ecclesiarum paupeiibus, aut (simpliciter) cce-
— § 4. Supra auteiu omne lempus quo distulerint tibus
quibusdam piis, aut omnino non' prohibitis ex
facere disposila serpli hseredes,%eoscogi solvere et plebe collegiis; velint autem secundum aliqUod tem -
fructus, e'. reditus, et omnem legilimam accessionem pus hi qui tunc repefiuntur auro aecepld super talr
a lempore ejus qui disposuit morlis sancimus, non actione transigere; non liceat id agcre,' neque quod
inspecla mora a litis contestatiune aul conventione, faciutn fuerit raium esto, imo'et privalioneui reruni
1065 S^CULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 10C4
qui hsecredemiti vel transegit sustineat. Quandoqui- A defunctum utilis sit, et monachis praeesse oigtms,
dem necesse eril, his quidem qui aliqua parte lem- ille aliis praeferatur; si vero qui post illum est, si-
poris fuerinl esse pecuniarum copiam, his aule.m iniliter in ipsum feralur futuri praefeclicalculus; si
qui fuluri surit omnimodam reliclorum privationem. vero nullus horum dignus videatur, confeslim is qui
Sed nec ipsum annaliorum nomen, ncque perpetua ex omnibus idoneus erit-, cujuscunque gradussit,
defuncti memoria, ob quam et annutim hoc reliquit, proeordineturabbas, qui sit videlicet et vilaehoneste,
conservabilur, sed slalim exslinguetur una cum ipsa et honeslse conversationis, et qui servare creditos
reliciorum interiens alienatione. Manere igilur per- sibi possit, cum sit conveniens omnem principalum',
peluo ipsos obnoxios htijusmodidalionibus saneimus, el omnemhominum proefecturam,nonex temporibus,
adeo ut si qua (iat alienatio, et ipsa irrila sit, et hi neque ex sortibus, neque ex forluitis circumstantiis,
qui quandoque praeewintpiis locis licentiam habeant sed ex eleclione et ex eo quod prsestanlius est fieri;
perseqni, et exigere ipsa, nulla temporis praescri- et bonum apud omnes lestimonium et probatio.»em
plione opponendaipsis, cum per unumquemque an- esse, fieri ordinationi ordinem. — § 1. Manifesta
num talis nascatur actio. Quinimo hypolhecse sub- aulem hsec fieri Deo amabili episcopo, ut cum is di-
jecla sint ejus qui reliquit bona, hujusmodi legato- dicerit eum qui electus est, et hoc se recte habere
rum causa : ita ut licentiam habeant ex ipsis rebus B approbaverit, consenlientem eleeioribus calculum
satis piis operibus facere, non soltim pro relictis, ferat, et promoveat ipsum ad hujusmodi abbatis or-
sed et pro fructibus ipsorum, et reditibus, et omni dinem. Approbare verooporlet hanc ipsam electio-
legilima accessione temporali (ul dicluni esl), nulla nem, et pro tempore palriarcham, et qui in his lo-
retinenlibus prsescriptione convenire queunte, quan- cis sunt, Deo amabiles episcopos, habenles et ipsos
lumcunquequis numeraverit lempus. Nisi inler hunc judicium Dei, et futuram condemnationem meiuen-'
annali legalo oneratum, et eum qui secundura sa- tes, si non per elect.ionem, sed ad aliquam passio-
cros canones et noslras leges proesulconstitutus est, nem seu affectionem respicientes humanam, pro-
isliusmodi exactionis factum fuerit paclum, quo pla- motionem fecerint : habituris ipsis, et in hac vita,
cuerit, ut redilus pro annuo legalo daretur a gravata( et in fulura a Deo immissam pconam, videlicet ip-
persona, semper vigens ac perpeluus, et non mullis; sorum negligenlia animabus plurimis peccatorum
publich oneribusobnoxius; sed et accessionemhabens, causas proebente.—-§ 2. His omnibus et in reveren-
omninoquidem non minorem quarla parte puri redi- dissimis feminis aut virginibus quse piis monasteriis
tus, aut amplius, quanlum scilicet inter eos placuerit. prsesunl oblinentibus. — § 3. Reliquo omni sacro or-
Si enim tale quiddam in scriptis fiat paclum, et da- dine, sacro ministerio secundum suos gradus prsesi-
lus fuerit talis reditus, et receplus in scriptis, pa- G C dente, et nulla in re per praesenlemnoslram innovato
ctionibus ct transactionibus, et id manifeslum per legem. Dat. xv Kalend. Decembr., CP., Lamp. et
gesta monumenlorum constitutum fuerit, cessare, Oreste coss. 550.
exaclionem annui legati contra eum qui eo oneratus! LEX XLVIII.
est saneimus; eum vero reditum pro legalo constilui, Idem Augustus Joanni P. P.
perpetuo ad id deputalum, et qui alienari a netninei Sancimus neminem ad episcopatum ordinari, nisi
quocunque alienationis modo possit; nullo autemi et in aliis rebus utilis et optimus sit, et neque mu-
lioruin subseculo, subjacere perpetuo (ut antea ai lieri cohabitet, neque liberorum exislat pater, sed
nobis dictum est) dationi annuorum legatorum eos> loco uxoris, adhsereat quidem et continens sit circa
qui his gravati sunt sancimus, ut et nomen, et me- sanctissimam Ecclesiam; Ioco vero liberorum, om-
moria defuncti, et annui fedilus in ipsis operibusi nem Christianum et orlhodoxuni habeal populuiu :
perpetuo conserventur. Datumxv Kalend. Novemb.,, cognoscens sic ab initio ea quae de successione Deo
Constantinop.Lampad. et Oreste coss. 530. aniabilium episcoporum sunt nos disposuisse, et cum
LEX XLVH. ejusmodi cogitatione processisse nostram legem; et
Idem Augustus Juliano P. P. eos qui prseler hsec quid faciunt, aut fecerunt, omni
Sacris nostris legihus existimavimus oportere etl ID episcopatu indignos esse; qui enim post hanc no-
hanc addi, quoe ex virlute, npn antem ex tempori- slram consliiulionem facere aliquos episcopospraeler
bus, religiosas abbalias, seu prsefecturas tribuit: ilai ejus vim, aut fieri ausi fuerint, neque in episcopis
videlicet, ut in piis monasteriis, aut asceteriis, non, numerabunlur, neque manebunt in sacris, sed ex
oinnimodo mortuo abbate, vel abbatissa, is, vel ea, pulsi ab his, aliis dabunt locum ordinationis, cum in'
qui, vel quse, tempore antiquior est, aut secundus5 primis diligentissimae,lum etiam Deo per omnia pla-
secundave deinceps eligalur. Consentimus enim na- centis. Datumiv Kalend. Sept., CP., post coss. Lam-
turse, neqne omnes similiter bonos, neque omnes inj pad. et Orest. 531.
LEX XLIX.
oequofacienti malos, sed quem utique et vita optima,»
et iiiores honesli, et circa pium exercitium constan- Idem imperator Justinianus AugustusJoanni P. P.
lia, et commune reliquorura monachorum comple- Si quis ad declinandam legem Falcidiam, cum de-
mentum, aut maxima eorum pars idoneum ad hocc sideral totam suam substantiam pro redemptiona
putaverit, et sacris Evangeliis propositis elegerit, add caplivorum relinquere, eos ipsos captivos scripserit
prajfecturam vocari, ita ut si quideiu primus postt haeredes, ne videatur quasi incertis personis hsere-
1065 JUSTINIANI LEGES SELECTJE. LIB. I, TIT. III, LEX LHI, 1066
dibus institulis judicium suum oppugnandum reli- A hujusmodi gubernationibus sibimet acquisierint, vel
quisse, sancimus ejusmodi et talem institutionem si hoc committi ab alio consenserint, et non gravis-
pietatis inluitu valere, et non esse respuendam. — sima pcena et interminatione quod perperam factum
§ 1. Sed et si pauperes quidem scripserit hseredes, est studeant corrigere.
et non inveniatur certum ptochotrophium, vel certse LEX L.
ecclesieepauperes, de quibus teslator cogilaverit, sed Idem Augustus Joanni P. P.
sub incerto vocabulo pauperes fuerint hseredes in- Cum lege Leonina viris reverendissimis episcopis,
stituti, simili modo el htijusmodi instilulionem va- et presbyleris, et diaconis peculium habere quasi
lere decernimus. — § 2. Et si quidem captivos scri- castrense concessum
est, eo addito ut et in ipso te-
pserit hseredes in
civitalis, qua testator larem fovere stari possint dubitabatur si hujusmodi lestamenta
ac degere noscitur, episcopus et oeconomus hoeredi- debeant de inofficioso querela expugnari, cum de
tatem suseipiant, et omnimodo in redemplionem ca- omnibus
personis quse hujusmodi peculium merue-
plivorum procedat hsereditas, sive per annuos redi- runt eadem fuerat qusestioexorta? Sancimus ilaque,
tus, sive per venditionem mobilium seu se moven- viris reverendissimis
tium rerum sit : nullo penilus ex hoc lucro, vel episcopis, et presbyteris, et
R diaconis qui lale peculium quasi caslrense possident,
ceconomo, vel episcopo, vel sacrosanctse ecelesiae B
Si enim hoc a hserede super his lantummodo rebus quae quasi castrensis
relinquendo. propter speciali sunt, non solura ultima condere secundum le-
recessum est, ut non Falcidiss ralio inducatur, quo- peculii
modo ferenduni est, hoc, quod in sacrum venerit, ges elogia licere (quod ex Leonina constitulione de-
Falcidiam vel aliam oecasionem minui? — 3. scendit), sed etiam eorum ultimas volunlates super
per § his tantummodo habitas de inofficioso querelse mi-
Ubi autem indislincle pauperes scripli sunt haeredes, nime
subjacere. Dat. Non. Februar., CP., postcoss.
ibi xenonem ejus civitatis omniraodo heeredilaiem
et xenodochuni in fieri Lampadii et Orestis, anno 2, 532.
nancisci, per segrotantes
LEX LI.
patrimonii dislributionem, secundum quod in captivis
constituimus, vel per redituum annalium erogatio- Idem Auguslus Joanni P. P.
neni, vel per venditionem rerum mobilium, vel sese Si quis in conscribendo instrumenlo seseconfessus
moveniium, ut cx bis res immobiles comparentur, fuerit non usurum fori prmscriplionepropter sacerdotii
et annuus vicius oegrotanlibus accedat. Quis enim prmrogativam, sancimus non licere ei adversus sua
pauperior cst hominibus qui el inopia tenti sunt, et pacla venire, et conirahentes decipere, cum regula
in xenone reposili, el suis corporibus luborantes, sit juris antiqui : Omnes licenliam habere his qumpro
necessarium victum sibi non possunt afferre? — § 4. C se indulla sunt renuniiare. Quam generalem legern in
Licenlia omnino danda et iu priore, et in secunda omnibus casibus obtinere sancimus, qui necdum per
specie, et actioncni movere, et debita exigere, ut in judicialem sententiara vel amicabilem conventionem
caplivos vel in oegrotanles consumantur. Si enim sopiti sunt. Dat. Kal. Septenib., CP., post coss. Lans-
liseredumeis et jus el nomen dedimus, sine Falcidise pad. el Orestis vv. cc. 552.
tamen legis emolomento, necesse est eos debila exi- LEX LII.
gere, et creditoribus respondere. — § 5. Sin autem Idem Augustus Joanni P. P.
ampliores in civitale xenones vel plochotrophia sinl, Generaliter sancimus omnes viros reverendissimos
ne incerta videatur pecuniarum datio, luuc ei xenoni
nec non presbyleros, diaconos et subdia-
vel plpcholrophio, qui pauperior esse dignosciiur, episcopos,
et
easdera res vel pecunias assignari censemus, hoc conos, proecipue monachos, licet non sint clcrici,
imaiunitatem ipso jure omnes habere tulelae sive te-
videlicet discutiendo a viro reverendissimo locorum
anlislile el sub eo constilulis clericis. slamentariaj, sive legilimoe,sive dativae; et non so-
lum tulelse eos esse expertes, sed eliam curae, non
§ G. Siu aulem nullus xenon in civitale invenialur, solum pupillorum el adultorum , sed et furiosi, et
lunc, secundum de captivis sanclionem, pro lempore
ceconomussacrosanclae ecclesioevel episcopus hae- Q * muti, et surdi, et aliarum personarum, quibus tuto-
vel curatores a veteribus legibus daulur. •—
reditatem accipiat; et sine Falcidise ralione paupe- res,
1. Eos tamen clericos et monachos hujusmodi ha-
ribus qui in civilate sunt, vel penitus riiendicanlibus,' §
bere beneficiura sancimus, qui apud sacrosanctas ec-
vel alia susienlatione egcntibus, eaedem pecunioedis-
tribuantur. — § 7. Itec tamon omnia locum habere clesias, vel uionasleria permanenl, non divagantes,
non certi xenonis vel certi neque circa divina miuisteria desides; cum proptcr
sancimus, quando plo- hoc ipsum beneficium eis
indulgeamus, ut, aliis om-
chotrophii, vel certoe ecclesisc nominalio a teslatore nibus dereliclis, Dei omnipotenlis ministeriis inbse-
subsecuta est, sed incerlus est ejus sensus. Sin aulem
reant. — § 2. Et hoc non solum in velere Roma, vel
in personam certam, venerabilemve certam domum
in hac regia civitate, sed el in omni terra, ubicun-
respexerit, ei ianluminodo hseredilatem vel legatum
nulla Falcidia rtec in hac que Christianorum nomen colitur, oblinere sancimus.
competere sancimus, parte
intercedente. — § 8. In omnibus aulem hujusmodi LEX LIII.
casibus ceelestes iracundias sacrosanctarum rerumi Idem AugustusJoanni P. P.
adminislratores exspectent si qualecunque lucrum ex Sancimus neminem omnino, neqtte curialem, ne-
PATROL. LXXII. 34
1067 SACULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1068
qiie laxeolam, episcopumaut presbyterum de csetero A teram, ubi maxime eurialium constiuita est penuria,
fieri; riini'1attiriente aut altingente liac lege eos qui Si vero latitantes (ut probabile est) fianl, licentiam
ariie eairriTrojusttiodisacerdotio digni habiii sunt: damus curialibus, stalim ingredi res eorum, eorum
de cseterovero neminem omnino qui supradiclae sit bona detinere, et salis sibi secundum legem inde fa-
fortunaead praedictas consecfationes ascendere : et cere. Hsecigitur super reverendjssimis clericiscujus-
maxime si et jam antea minislraverat-,aut taxeoticis, cunque gradus obtinere in perpetuum sancimus, et
servierat jussionibus; eum enim qui cnutritus est ini in his quae jam perpetrata sunl oblinere legem eam
exsecutionibusvehementibus (seu asperis) <ethis quaei volentes quse et prius eral. Quoniamaulcm et quam-
ex ea re accidunt, peccatis, non uliqae sequum fue- dam constitutionem invenimus de monachis disse-
rit, modo quidem, et illico esse laxeotam , el buleu- renlem, et volentem ipsos non reliuquere propria
tam, et facere omnium aeerbissima, mox autem sa- monasteria, neque lurbare eivilates, quam et ad
cerdotem ordinari, de humanitate et innocentia ex- quoddam sancitam esse tempus quidam suspicantur,
poneniem dogmata. Praeterquam si ab infantia, etl oportere existimavimusoccasioneminde accipientes,
nondum quidem ephebiam cxcedente aetate, ei conti- perfectiofem, el in omne tempus etiam hoc refor-
gitjnter revcrendissimos monachos «onnumerari, ett mare, ita u't nemini de caelero reverendissimorum
morari in eo ipso schemate; tune enim permiilmiusi |E monachorum licentia sii, lale quid agere, et relin-
ipsi, et presbyterum fieri, et ad episcopatum venire :: quere quidem monaehicum habitum, circumcingere
cum sil manifeslum simul alque tale quid evenerit, ett auierii qualemcunque militiam, autcingulum, aut
dignus sacerdotio apparaerii, quod confeslim licen- dignitatem, aut eorum qui in jtidiciis versantur sequi
tiam habebit manere in episcopatu, et ministrare,, viiam, et Dei servitib humanas occupationes prseferre
dummodo quartam partem suaesubslaiuiseuniverssa j aut cognoscere,illo qui tale quid fecerit dando curiae
prsebeat decurionibus, et fiseo (secuiidum nuper de5 civitatis illius ex qua est, aut eiiam alterius, m prse-
quarta parte positam a uobis legem) aut soli fisco, sii dictum est, et si quidem locuplessit, eiiam pecii-
qtiidem taxeoticaeforiunseei esse contigerit. Si vero) niaria subilurus munera, sin miiius, corporalia mu-
et in reverendissimis archimandritis censeatur, ett riefa; et hic licentia danda curiis (ut prsediximus)si
manserit inter ipsos, et hoc etiam modo damusfor- irivisibilesfiant, occupare bona, et sibi ex his satis-
tunae liberalionem, quarlam ei tiiric partem susesub-i- facere secundum legem. In omnibus autem casibus
ttaiitise (ul praedixinins)preebilurO: aliter auiem ne- in quibus accipefe ex his curias jubemus causis, vo-
que illi ordinari concedimus, neque ordinato lalee lumus mediam quidem horum parlem curiales susci-
quid agere permiitimus. Scienle tua excellentia qtiiaa pere non in auro, sed immobili possessione, vel quse
haecobservari debenlab omnibus Dso amabilibusepi-- C ( subsft, vel quse sii. comparanda secundum prius a
scopis , pcenamexspectaturis cifca ipsuiii sacerdo- nobis emissam legem, aliam vero dimidiamgenerali
lium , si quid tale fecerint; praeter id, qiiod etiami menseeluae excellentise inferri; ut tuus etiam thro-
nec ipse ordinatus sacerdoiio fruetur, licet fuerilt nus provideat vigilanter, ne quid tale (commissum)
antea iu aliquo gradu saeerdotii ordinaius, sed inierr lateat, sed, simul atque quid factum fuerit, conve-
privatos redigelur, et ministeria exsequetur quibuss niens supev hoc fiat nredela, prseterquam si nunc
subjacebai prius. Quasomnia oblinere in fulurum vo- ipsi ultro et spoiile miliiiam reliquerint, vel simpli-
lumus lempus, quoniam nunc primum auobis invenia a citer quod habent schema et ad monachicam rursuni
suiit, non pertinenle ullo modo hac Iege (ut diximus) ;) serio et vere reverlantur vitam, et inter reveren-
ad eos qui semel hac dignitate sacerdoiali decorati li dissiinosclericos connumerari festineni. Si enim hoc
suiit, sed licentiam babenlibus ipsis per substimtos ,g fecerint intra annum unum ab hac lege laia, remit-
ministrare, juxta Theodosii, et Valentinianipise me- .- timus eis poenam, sufficere ipsis ex exercitio putan-
moriaeconstituiionem, qusead Thomam rescripia esl.i. tes emendationem. Hsec autem oblinere in sequens
— § 1. Ad hsec et illud juslum esse, et obtinere, eljl volumus lempus, neque illos exlra dictam relinquen-
in usu esse sancimus, quod positum ab initio, et usu (i les poenam, quolquot a nosiro prrncipatu monachi
observatum , nescimus quonam modo in desuetudi-_ D ' facti tale quid fecerunt; id enim quod prsecessitsi -
nem abiit. Meminimus enim nos in Arcadii et Ho- i. mul quidem ob humanitatem, simul etiam tempus
norii pise mcnioriseConsiitutionem incidisse, volen- i. verenles dimittimus, quando uihil diserle statutum
tem clericos , si neglexerint suum ordintm, et in n prius erat. — § 2. Item illud statuimus: sive pater,
qualemcunque armatam railitiam transierint, vel de- i. sive mater, sive alius quis ex defectu liberorum fe-
positi a Deo amabilibus episcopis, militare ausi fue- .. stiiutionem aut substitutionem induxerit quibusdam
rinl, mitli quidem ipsos militia adepla, tradi vefo ci-j. sive masculis, sive feminis, lii autem ad nupiias ve-
vitafum curiis ministraluros in posiemm publico, () nire propter conversalionis non elegerint tnodum,
quando et Domini Dei servitio, quandiu riiilitaruiit, l rescindi tales restitutiones aut substitutiones; et "ha-
se abdicaverunl. Quse orriniaobiiiiere ex hac nostra ra bere ipsos poteslaterain quernvoluerint modum-pium
sancimiis lege, jubentes ipsos statim et confestim m lamen quoe inde proficiseunlur consecrare; et aut
[»- consuraere superstites, aut relinqueremorienies: si-
civitatis illius ex qua sunt fieri curiales, nisi vehe-
menler curialibus abundet civilas : quo casu vicinat: iat: eut et si sub conditione liberorum suscepiionis ipsis
vel ullerioris eliaiu usque ad unain provineiam n'' quid relictum fu«rit, oportet et Iioc ipsum fiabere
.069 JUSTINIANI LEGES SELECT^E. LIB. I, TIT. III, LEX LVI. 1070
eos, liberos suseipere miuime coaclos. Eamdem A legiiimas, et juri cognitas probaliones, sine forti prse-
quoque legis positionem, et in mulieribus virginita- scriptione, durissimis poenis afficiant, et mortiscon-
tem professis, et uxores ducere omnimodoprohibitis demnent supplicio. Bona autem eorum, si hoccom-
reverendissimis clericis exlendimus et repOnimus, raissum fuerit iri sanctimonialem vifginem, qnae vel
el banc gratiam Deo pro nOslris (empbribus dignam in asceterio, V6l monasterio degit^ sive eaden) virgO
referimus. — §5. Ad hsec sancimus sive vir ad soli- diaconissa constitula sit, sive non, eiderii tnonaste-
tariam vitam venire voiuerit, sive mulier, viro reli- rib, vel asceterio iibi cbnsecrata est addicantur, ut
cto, ad exercitationerii monachicam venerit, ne hoe ex his rebus el ipsa solatium habeai, dum vivit, suf-
darani causam prsebeaj; sed ut sua omnimodoreci- ficiens, et res omnes sacrosanetum asceterium seu
piat, ila ut Iiceat uxori fei] dotem reeipere suam, et fnonasterium pleno habeat dominiO; sin autem dia-
propler nuptias donatiouem ei qui cum ea cohabita- conissa cujuscunque ecclesise sit, in nullo tamen mo-
verat; et quOd inde venit lucrum, non secuiidum naslerio, vel ascieterio cofistituta, sed per se degit,
eam quse per repudium fit disjunctionem vindicare, raptofis ejiis substailtia ecclesise cujus diaconissa est
aut manere apud eum qui nbn diverlit, sed secun- assignetur, ul ex his facultatibus ipsa quidem usum-
dum quod in casum mortis factum est pactum; quasi fruclum, durti superest, ab eadem ecclesia consequa-
videatur is qui divertit a communi alterius convictu Bttir; 1 ecclesia Vefo omnem prdprietatem et plenam
mortuus esse in alterius contubernio, cum cohabi- possessionem earumdem rerum nostro habeat be-
tanti sit omnino inutilis; quidquid autem in dotali- neficio, nemine vel judice, vel quacunque alia per-
bus instrumeiuis receptum fuerit ex pactis in casunt sona haec audente contemnere. Pcenas autem, quas
morlis, id debitnm intelligatur. Non audente muliere prsediximus (id est, raortis et bonorum amissionis)
anle anni iapsum in aliud respicere matrimonium, conslituimus non tantum adversus raptores, sed
propter generatiohis (aut seminis) inceriiludineiB; ' eiiarii conlra eos qui hos comitati in ipsa invasione
Sed si quid tale futurum sit, statim milti divortium, et rapina fuerint. Caeterosautem omnes qui coiiscii
quod idcirco bona gralia vocatnr, ab ea quee conver- et ministri bujiismodi criminis reperti et convicti
sionem non eligit persona, atque ita agat quod vo- fuerint, vel eos susceperinl, vel quamcunque opem
luerit, lucris (ut ante dictum esl) ad ipsam perti- eis tulerint, sive masculi, sive feminse sinl, cujus-
nentibus. Sane eo quod luerandum essetex (ali causa, cnnque condilionis, vel gradus, vel dignilatis, pcense
omnimodo, si el in prioribus nuptiis vel vir vel mu- capitafi tantummodo subjicimus. Ut huic pcenseoranes
lier mansissent, communibus liberis ex eo matri- subjaceant, sive volentibus, sive nolentibus sancti-
monio nalis, si qui fuerint, conservandO.Dat. v ca- monialibus virginibus, sive aliis supradiclis mulieri-
lend. Decemb., CP., post coss. Lampad. et Oresi. C bus, lale facinus fuerit perpetralum. Dat. xv Kalend.
an. 2, 552. Dece»b., CP., dn. Justiniaiio P. P. A. in cos. 533.
LEX LIV. LEX LV.
fdem ftugustus Hermogeni magistro offlcioram. Idem Augustus.
RaplOres virginum, vel viduarum, vel diaconissa- Ut BOIIliceat parentibus impedire quominus Ii-
rum, quse Deo fuerint dedicatae, pessima criminum beri eorum volenles monachi aui clerici fiant, aut
peccanies, capitis supplicio pleclendos esse decer- eam ob solara causam exhaeredare : sed si ipsi te-
nimus, quod rron solum ad injuriam hominura, sed sianaentum condant, necesse habento quadranlem
elad ipsius omiiipotentis Dei irreverentiam commit- illis relinquere; sin autem hoc non fecerint, locus
tilur; Qui itaque hnjusmodi crimen commiserint, et sil ab inteslalo.
qui eis auxiliunt tempore invasionis praebuerint, ubi §1. Quod si illi monasteria aut ecclesias relinquant;
inventi fuerint in ipsa rapina , et adhuc flagrante atque mundani liant, omne ipsorum jus ad monaste-
crimine deprehensi a parentibus sanctimonialium vir- rium aut ecclesiam pertinet.
ginum, vel viduarum, vel diaconissarum aut earum LEX LVI.
consanguineiSj vel lutoribus, seu cufatoribus, con-
victi inlerficianlur. Sin autem post commissum lam 1*) Idem Augustus Joanni PP.
detestabiie crimen, aut potentatu raptor se defen- Deo nubis auxilium pfaebente, omnia qu:g pro 1.0-
nore sancioe Ecclesisecatholicsead Dei placilum fieri
dere, aut luga evadere poluerit, in hac quidem regia
urbe lam viri exceisi prselecti praetorio, quam glo- pfoperamus, legibus constituere ei operibus adim-
rinsissimus prsefeclUsurbi, in provinciis autem; lam piere desidefamus. Et jam quidem multa cum ejris
viri eminentissimi preefecli prsetorio per Illyricuni, auxilio statuimus quae eccleiiastrcse doctrinse atque
et Africam, quam magistri militum per diversas no- stalui conveniunt: in praeseniivefo hoc pia delibe-
slri orbis regiones, nec non vir spectabilis prsefectusi ratione duximus corrigendum, quod hacienus contra
Dei timorem fiebat. Coguitum etetiim nobis est, quod
iEgypli, et vicarii, et proeonsuies , et niliilominus;
viri spectabiles duces, et viri clarissiiiri rectores pro-. si qois sponsiis, vel sponsa, post datas el ajsceptas
et a
vinciarnm, nec non alii cujuslibel ordinis judices, arfha§, voluisset se divi-no deputare serviiio,
conversatione i-ecedcre, ac sanctirirronialein
qui in locis illis inventi fuerint, simile"studium cumi saeculari
niagna solliciludine adhibeanl, ut eos possint com- vitaro vivere, atque in D'eitiniore p.ermanefe, com-
nOmiriede-
prebendere; et comprehensos in tali crimine, postt peilebatur vir quidem ea quas ariharutn
1071 SiECULI SEXTl SUPPLEMENTUM. 1072
derat amittere, sponsa vero in duplum id quod acce-AA senti lege eripiantur; et eos tatn judices provincia-
perat reddere. Quod nostrse mansueludini, religioni rum quam sacrosanctieecclesiaedefeusores, nec non
contrarium esse, visum est. Unde per prseseutem beatissimi episcopi, defendani, nihil pro eorum pre-
legem in perpeluum valituram jubemus : ul si quis liispenilusaccipieulibusdoiiiinis. Quod si forte posl-
sponsusvelsponsa,[desideraverit sseculiistius vitam hac eliatn ipsi domini eorum ad orlhodoxam fidem .
contemnere, et in sanclimonialium conversationevi- conversi fuerint, non liceat eis ad servitutein redu-
vere] sponsus quidem omnia quaearrharum nomine cere illos quieosad fideinorlhodoxam prsecesserunt.
luturi causa conjugiidedit sine ulla deminulione re- Sed si quis talia usurpaverit, poenisgravissimis sub-
cipiat; sponsa autem non duplum (sicut hactetius), jacebit. Hoccigitur omnia quaepietalis infuilu nosira
sed hoc lantumuiodo sponso restituat quod arrharum sanxit aelernitas, oinnes judices, el religiosissimi
nomine acceperal, ct nibil amplius reddere compel- aiuistites, sive Africansedioeceseos(in qua maxime
latur, nisi quod probata fuerit accepisse. Nam etma- hujusmodiviliafrequentaricogiioviinus),sive aliarum
rilis el uxoribus qui saeculorenuntianljam anleriore provinciariim,gnavjieret sludiosissimeobservaripro-
Iege a nobis provisuin esl: ut, sive maritus, sive curenl. Nam contemptores non solum pecuuiaria
uxor religionis causa a conjugio recesserit , el soli- inulta, sed etiam capilis supplicio ferientur.
iariam vitam elegeril, unusquisque eorum res suas B J LEX LVII.
recipiat, quas pro dole vel ante nupiias donatione Idem Auguslus Joanni P. P.
praesiiterat, et hoc laiilummodolucri nomine conse- Proesenslex in alterius legis scripioea nobis refer-
quatur ab co qui solitariam vitam elegeril, quod de- lur mentionem, quam proculdubio et denuo confir-
buil lcgitime vel ex paclo per casum mortis exigere. niare cum quadam meliore pulavimus oporlere ad-
§ 1. Hoceiiam coguitum nobis correctione noslra jeclione, majorem poenam contra delinquentes pro-
dignum esse judicamus, ut si quis in parentum pole- ferendo ; non quia augmentis delectemur posnarum
State constilulus vel conslituta, vel forsan hujusinodi (nibil enim nobis lam gralum est quam humanilas),
jure absolutus vel absolutn, elegerit se monasterio sed.ut melu poenoeeos qui ad peccanduin proclives
vel clero sociare, et reliquum vitse susetempus san- sunt a peccando arceamus. Scimus igilur nos scri-
ctimonialiler degere volueril, non liceat parentibus psisse legeni dicentem nullam esse licentiam sanctis-
cosdem vel easdem quocuinquemodo abslrahere, vel siinarum ecclesiarum ceeonomis, aut antistiiibus xe-
propler hanc lanlumiiiodo causam quasi ingratum nonum, aut nosocomiorum, aut ptochiorum, aut mo-
vel ingraiam a sua hsereditaie vel successiortere- nasteriorum, sive virorum, sivemulierum, aut alio-
pellere, sed necesse sit eis omnimodo, cum ultimam rum talium corporum, quorum prsefata conslilutio
volunlalem suam, sive per scripturam, sive alio ic- C I racmiiiil, ea qusein perpeluura iilis relicla sunt, quee
gilimo modo perficiunt, quartam quidem portionem annalia vocant leges, secundum aliquod pactum aut
secundum leges noslras eis relinquere; sin autem et auro distrahere cerLo,aulalienare aliter per quemcun-
amplius voluerint eis largiri, hoc eorum voluntatii que niodum, el posteris adimere id quod eis obve-
concedimus. Siu vero uliimam volunlatem parenles1 niret exindesolalium : el convenienteslegiadjecimus
neque testamento, neque alio ultimo elogio decla- raliones, ut quia non amplius propler talecommen-
rasse monstrali fuerinl, oinnem parentum substan- tum , nec appellalio quidem annui conservetur, nisi
tiani hx»redes,quibus ab inlestalo compelit, seeun- per singulos annos contingat praestari, sed semel
dum leges nostras sibi defendant, nullo eis impedi- reprsesenlalum, postea perfecte pereat. Hanc iterum
mento ex sanctitnoniali conversatione generando,» cuni aliqua adjeclione renovantes legeni sancimus :
sive soli, sive cum aliis ad successionemvocaniur. si quis aut reverendissimorum ceconomorum, aut
— § 2. Hujus autem perpeluse noslrse legis beneficia> xeiiodochorum, aul nosoeomoruiii, aut
ptocholro-
in
eos volumus obtinere, qui monasterio vel clerica- phorum, autgerontocomorum, auibreplioirophorum,
tu perseveraverint. Nam si qui eorum de quibus proe- aut orphanotrophorum , aut archimandrilarum , aut
seiitem legem posuimus sanctimonialem vitam ele- aliarum contentarum priore nosiradivinaeonstitutio-
gerint, ad saecularemaulein conversationem posleat D ne personarum, id quodin perpetuumrelictum estve-
rcmeaverint, jubemus omneseorum res ad jura ejus- nerabilibusdomibusquibus prsesunt, sivein auro, sive
dem ecclesioevel monasterii a quo recesserint perti- in aliisrebus, lentaverittransmutare,nevideatur esse
nerc. —§3. Hisitadispositis, repelilalege jubemus3 perpetuum, sed transactiouibus aut vendilionibus,
ul nullus Judicus, vel paganus, vel haereticusservos3 atil quibusdam aiiis machinationibus , ut quod per-
Christianos habeat. Quod si inventi in tali reatu fue- peluum manere debebat lerminelur, lenlaverit,
rint, sancimus servos omnibus modis liberos esse, prseler vim a nobis nuper profectoe in hujus
seeunduinanteriorem nostrarum legum tenorem. Inl modi rebus divinee legis, nullam habere ullo modo
prsesenli aulem hoc amplius decernimus, ut si quis exi licenliam hoc facere; sed et si fecerit, irritum esse
prsedicliSJudsis, vel paganis, aul hsereticishabue- quod factum fuerit; el licenliam esse ei qui post
rit servos nondum calbolicse fldei sanctissimis my- ipsum eamdcm suscipiet curam , vel eliam eo ncgii-
steriis imbutos, et praedictiservi desideraveriutad or- gente (ut iieri potesl) caelerosdeinceps omnes stalim
thodoxam fidemvenire, postquam calholicaeccclesise i revocare id quod fuerii factum, ct ita infirmum de-
sociati fucrint, in libertatem niodis omnibusex ptse- clarare, atque si ab initio non processisset,ut et fructus
 1075 JUSTINIANILEGES SELECT^. LIB. I, TIT. IV, LEX XXIV. 1074
medii temporis, et usuras, et omnem utilitatem adI A Quod si non sitaliusadministrator civilis, vel milita-
pium pertinere omnimodo locum, omnibus quae ; ris, vel per aliquam causam ei sit difficile, qui me-
medio lemporeallenlata sunt quiesceniibus. Hominii moratam querelam opponit, eum adire, el ea quaedi-
etenim cuique cursus unus est vitseab opificedatus,( cla sunt facere : licentiam damus etiam pervirum
cujus finis esl oranino mors : venerabilibus vero> reverendissimum cpiscopumeamdem suam exceplio-
domibus, el earum coetibus, indesinenler a Deo> nem creditori manifestare, et ita tempus slaiutum
custoditis, non esl neque secundum earum posses- interrumpere. — § 1. Quod etiam in excepiione non
siones inducere aliquam metam : sed quousque uli- numeralaedotis locum habere receptum est. Dalum
que permauserint venerabiles domns (manent autemi Kalend. Jul., Constantin., dn. Justiniano A. n cos.
in perpeluuni, et usque ad hujtis soeculi coiisumma- 528.
tionem, quousque Clirislianornm nomcn apud ho- LEX XXII.
mines erit et coletur), eequumitidem esl manere, ett Imperator Justinianus Augusius MennaeP. P.
in perpetuum relictas erogationes aut reditus im- Neminem volumus in custodiam conjici absque
morlales semper piis actionibus nunquam cessaturisj jussu gloriosissimorum, vel illustrium, vel clarissi-
servifuros. Eum igitur qui lale qtiid deliquerit, ett morum magistraluum hujus felicissimaeurbis, vel pro-
transferre rem auro acceplo, aul per aliam occasio- B vinciarum, aut defensorum civitalum.
nem praesumpserit, damnum quidem nullum inducii §1. De hisautcmquicunqueconjeciiaut conjiciendi
(secundum ea quoe praedicia sunt) his contra quass sunt, Deo amabiles locorum episcopos jubemus per
lalia perpetrarunt domibus, sed illas quidem domos,, unam cujusque hebdomadsediem, id est, feriaquarta,
el aurum, etrem lucrari, quam acceperunt; et niliilo- aut sexla, qu.ie et Parasceve appellatur, eos qui in
minus relictum exigere absque ulla quacunque di- custodia habenlur visitare, et diligenler inquirere
minutione, lam ab ipso qui hoc egit, quam ab ejusg causam ob quam detinentur; et sive servi siut, sive
heeredibus et successoribus, et illius res, el bonai liheri, sive pro pecuniis, sive pro aliis criminalioni-
obligari ipsi qui cum eo contraxit; et ea ipse vindi- bus, sive pro homicidiis eonjecli, illustrissimos, et
cet, lam contra illius personam quam bona ipsius,, spectabiles, et clarissimos magistratusadmonere, tam
usque ad plenam et competentem ipsi indemnita- eos qui sunt in hac felicissima urbe quam qui sunt in
tem, ne scilicet contra venerabilem donium , quami provinciis, ut ea exsequantur circa ipsos quse divalis
contra fas fraudavil, ullam speret datorum recupera- nostra constituiio ad illustres prsefectos ea de re
tionem, aut ejus, quod faclum est, instauralionem : emissa prsecipit : licentia data Deo charissimis pro
quod autem ad ipsum quocum conlraxit attinet, tempore episcopis, si quam negligentiam admissam
omnem habeat a legibus licentiam regredi contrai C cognoverint ab illustrissimis et magnificeniissimis
ipsum, et haeredes ejus, et resejus, et quod datum(i atque clarissimis pro tempore magistratibus, vel iis
est, si possil, exigere; ut, si minus ob Dei meium, quse illis parenl officiis, lalem ipsorum negligentiam
metu sallem propriae ipsorum subsiantioe, etsuorumn indicandi, ut conveniens adversus negligenles animi
haeredum tardiores fiant ad hujusmodi pactiones; nostri motus insurgat. Dattim xv Kalend. Februar.,
quas in confessoest eos nullius boni causa celebrare,»| CP., Decio cos. 529.
sed vel pecuniis corruptos, vel affectionibus quibus- i- LEX XXIII.
dam superatos. Quasomnia per hanc divinam legem n ldem AugustusMennoePP.
proliibenles et ipsam sacris noslris inscribi legibus s Privalos carceres modis omnibus in urbibus atque
sancimus, et offerimus ipsi Dominouniversorum Deo o in vicis constitui vetarnus : ipsis qui custodiuntur Dei
etSalvatori noslro Jesu Chrislo, pulchrum quoddam n amicissimorum loci episcoporum providenlia a de-
et conveniens ipsi sacrificium et ipsam addueeutes. 5. teniione remissis. Dat. xn Kalend. Feb., CP., Decio
Dalum prid. Id. Septemb., CP., dn. Justinian. P.P., cos. 529.
A. iv, el Paulino v. c. coss., 534. LEX XXIV.
Idem Augustus DemostheniP. P.
LIB. I, TIT. IV. I
D Nemini licere volumus, sive ab ingenuis genitori-
De episcopaliaudientia et diversiscapilulisqum ad jus(g bus puer parvulus procreatus, sive a libertina proge-
curamqueel reverentiamperlinent ponlificalem. nie, sive servili conditione maculatus expositus sit,'
eum puerum in suum dominium vindicare, sive no-
LEX XXI. mine dominii, sive ascriptitiae, sive colonarise con-
Imperator Justinianus Augustus Mennse.P. P. ditionis. Sed neque his qui eos nulriendos sustule-
Si praesens quidem sit qui pecuniam numerasse 5e rint, licenliam concedimus penilus cum quadam di-
vel alias res dedisse scriplus est, aliquam vero admi- j. stinctione eos tollere. Sed nullo discrimine habilo,
nistralionem in provinciis gerat, ut difficileesse vi- ._ bi qui ab hujusmodi hominibus educati, vel nutriti,
deatur, denuntiationem eidem non numeratae pecu- j_ vel aucti sunt, liberi et ingenui appareant, et sibi
nise miltere, licentiam damus ei qui memorata exce- e. acquirant, et in postcritatem suam vel extraneos hse-
a. redes omnia quae habuerint,, quo modo voluerint,
ptione uli velit, alios judices adire, et per eos ei ma-
nifestare quia exceptionemhujusmodi objicit, faclam m transmit-tant.Hsecobservantibus non solum prsesidi-
fc»e Siipsf liofi numefaia pecUhis querelam essih c, bus provinciarum, ssd etiam viris religiosissimls
1078 S/ECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1076
episcopis. Dalum Chalcedone, vm Kalend. Jul., Ablicarum i ralionum exsecutionem. Sed si quid hujus
Lampadio et Oreste vv. cc. coss. 530. modi nobis ignorantibus flet, si quidem sacra forma
LEX XXV. ad aliquos per subreptionem emanaverit, liceat reli-
Idem Augustus DemostheniP, P. giosissirao episcopo ejus civitatis suscipere quidem
Qusede alea sive (ut vocant) cottis, ac de eorum sacram formam, renunliare lamen nobis, ut nos co-
prohibitione, a nobis sancita sunt, ea liceat Dei ami- gnoscamusan ex nostra ad illum prsesidem jussione,
cissimis episcopiset perscrutari, et cohibere, si fiant, an per obreptionem facta sit, ut si per subreptionem
et flagitiosos per clarissimos prsesides provinciarum, facta esse videalur quod factum sit, inulile ftat, et
et patres defensoresqutf civilatum ad modestiam, periculum subeat qui eam quaesivil. Si vero ab ali-
reduoere. Dalum x Kal. Octobr., CP., Decio cos. quo e noslris prsefectisemissum decretum aut com-
529. monitorium sit, aut prseceptumaliquod, aul ralionum
LEX XXVI. scriptura, et de aliquo ex praediclis capite permilta-
Idem Augustus Juliano P. P. lur, volumus ut modis oranibus non ejus urbis epi-
De his quse singulis annis ad civitates pertinentj scopus, et primi civitalum iliis rebus prseflcianlur,
(sive civiles reditus sint, sive fructus, ex publicis, autt sed liceat provinciae prsesidi, et ipsis possessoribus
privatis pecuniis, quseab aliquibus eis, aut relinquun-. B J ac civibus jussiones rejicere, ac ne obolum quideni
lur, aut donanlur, aut alio pacto excogilantur, aut. ea de causa praestare. Si vero in ea re sanclissimus
instituuntur, sive ad opera, sive ad rem frumenta- episcopus negligens fuerit, liabebit et Dominum
riam, sive ad publicos aquseductus, sive ad balneo- Deum noslrum infensum, et imperialem vindictam
rum calefaclionem, sive ad portus, sive ad murorum( exspeciabit, si ea servili silenlio sacerdotalique licen-
aul lurriura aedificaiionera, sive ad pontium atques lia indigno, praeterierit. — § 2. Si quis autem in pro-
viarum refectionem, sive ad publicas denique causas. vincia renuntiaverit magistratuum aul consulum pro-
perlineant), lam ex publicis quam ex privatis, ut dic- cessiones, sive generales formas gloriosissimorum
tum est, causis, sancimus ul in unum conveniant re- prsefectorum, aut alicujus alterius e noslris magi-
ligiosissimus episcopus, ac tres bonoeexislimationis, stratibus, sive conslitutioiiem, sive sacrum commo-
et qui cseteris prsestant in ea civitate, ac singulis, nitorium, sive generales lilteras, sive ereclionem
annis inspiciant opera facta ; et curent ul et metian- imperialium statuarum indicaverit, non liceat am-
tur, et ratiouem conficianl qui ea administrant autt plius sex nummis aureis in singulas nuiuiationes, aul
qui administiaverunt, et in monuraentorum gestione. in singulasforrnas, aulconstitutiones, aut sacra com-
oslendant impletionem operum, aut administratio- monitoria, aut generales litteras, aut staluarum ere-
nem sit.onicarum, et balneariarum pecuniarum, sive, C ctiones accipere in singulis provinciis, ad quas lilte-
quae in viis muniendis, aut aquseductibus, aul aliis5 ras accepit; ac, licel multsesinl in ea provincia ur-
rebus consumuntur. Quse oninia nunquam omnino, bes, nihil amplius praestetur, quam illi sex nummi.
niinui volumns. In monumentorum vero gestione ap- Si quid vero amplius acceperit, ejus quadruplum re-
pareat, silne solutus an obligatus qui ea adoainistra- stituet; liceatque ejus urbis episcopo hoc proh|bere.
vit, et an quod debuit solverit, atque ita erit eaulumi Eadem lanien poena decem librarum auri, et provin-
ei qui eam curam suscepit. Mittemusenim nos, cumi ciaeprsesidi, et ei subdito officio, el episcopo inaponi-
placuerit, quem commodunj erit, ul inspiciat ralio- lur, si illis permillant plus petere, neque id modis
nes ab eis factas; et cum recle factas esse repererit, Omnibusproliibueriiu. —§3. Nemini enim omnino
calculum feret quo ipsis hseredibusque et successo- permiilimus noslrorum magistratuum hujusmodi for-
ribus consuletur, neque aliarum rationum aut con- mas circa provineias emittere de rivorum, aut de
troversiarum occasio relinquettir. Omnia vero, pro- cloacarum purgatione, aut de amolilione sedificiorum
positis sanctis Evangeliis, diligenter fianl, nam in- a muris, aut stationum a porticibps, aut eprum quoe
quisitionem noscum libtierit fieri jubebimus. Oporteii produlia appellanlur, aut de ruderum ac dimidiata-
itaque sludere religiosissimum episcopum, et quii rura columnarum eversione, aut de imaginibus, aut
cunj eo raliooes conliciunl, ut opera in ingentess P si quid alio pacto sil excogitatum, aut etiam de civi-
sumptus prsescripta singulis annis diligenler fiant exK libus quibuscunque coniroversiis. Sed iiceat episco-
publicis fructibus atque redilibus reparanda. Sin au- po et iis qui primi sunt ejus urbis, et prsesidibus
tem noluerit ralionibus subesse qui ea admiuislrat,, provinciarum, et possessoribus ac civibus insinuala
neque ferat sanclissimum ejus loci episcopum, et il- aliqua furma, ei quidem non deferre, sed probibere
los possessores qui ad eam rem constiluuntur, et quiii ac coercereomnem esactionem omnemque vim quae
ad raliones reddendas eum vocant, cogalur id ageree ex eo eveniat. Eademque pcena afflciat sanctissimos
per clarissimum provincise prsesidem et cohorlem a episcopos, nisi id prohibuerint. — § 4. Sed el opor-
qtiaeei parere solel: ac sine ullo damno compellalur r tel episcppum, ac palrem civitaiis, et caeterosbonae
ut modis omnibus raiiones submiitai religiosissimo o opinionis possessores providere, ne Iocus aliquis ci-
episcopo, et primis illius civitatis; quodqueappareatt vilis aut [mblicusjuxta muros urbis, aut in publicis
ab eodeberi, civilati reddatur. — § 1. Omnem vero o ponicibus, aut in platejs, aut in quoeunque alio
libertatem lollimusnostris prsesidibusmiitendiinagross loco ab aliquo indebile possideatur, neve publicus
discussores.,aut ratiocinatores, aut exoequatoresad pu- i- Iocus alicui sine nostra sacra forma tradsitur,
 "
IS77 JUSTINIANILEGES SELECTJE. LIB. 1, TIT. IV, LEX XXIX. 1078
§ 5. lidem inquirant de aquarum dislribulione, A ctis Scripturis, depromat, omniase recte et cum ulili-
quse sacra aliqua forma cuique pertineat, ut ne hic tate furiosi gerere, nequeprmtermitterequm ulilia esse
plus, ille minus habeat, quam ei compelit. — § 6. furioso pulaverit, neque admittere ea qum non utilia
Neque vero fidejussionis causa, aut supra mandatj furioso esse existimaverit; et, inventario cum oinni
formam nostros subjectos affici pateremur, sed si subtilitate publice conscripto, res suscipiat, et secun-
quidem immobilesres habeant idoneas, jusjurandum dum sui opinionem disponat sub hypoiheca rerum
tanium praestent, et conscribanlur; sin autem non ad eum pertinentium, ad similitudinem tutorum et
habeant, usque ad quantitatis sestimationem, flde- curatorum adulti. Sin autem testamentum quidem
jussionem sine ullo damno praebeant. Si vero dubi- parens noo confecerit, lex autem curatorem, utpote
taverint exactores de. fidejussorum flde, facultatibus agnatum, vocaverit, vel, eo cessante, aut non idoneo
aut.cautione, in euindem locuin religiosissimus epi- forsitan existente, ex judiciali eleclione curatorem ei
scopus, et palres civitalis, ac defensor conveniant, dare necesse fuerit, tunc scilicet et in provinciis apud
ac deccrnant, an idoneus esse fidejussor videatur us- prsesides cujuscunqueprovinciae,et virum religiosis-
que ad quanlitatem de qua agitur, et necesse habeat simum episcopum civitatis, necnon tres primates,
exactor suscipere eum in fidejussorem, qui nihil pro creatio procedat; ita ut, si quidem curator substan-
fidejussioneaut sacramento praestabit,praelerquamsi jj tiam idoneam possidet, et sufficientem ad fidem gu-
privata nostra, autcujusquammagistratus majorisjus- hemationis, sine aliqua satisdatione creatio proce-
sione personamducendamesse,fidejussorinonessecre- dat. Sin autem non talis census ejns inveniatur, tunc
dendumdecernalur. Tuncenim licebit exactori fidejus- et fidejussio, in quantum possibile est, ab eo explo-
soremnon accipere,id vero agere sine ullo delrimento. retur; creatione omnino, sactosanctis Scripiuris
Cseterumeadem multaadversus religiosissimumepisco- propositis, in omni causa celebranda; ipso autem
pum et clarissimumprovinciaepraesidemimponitor, si curatore, cujuscunque substantiae vel dignitalis sit,
qusdeorum transgredi passi fuerint, aul si cum trans- praefatumsacramentum pro uliliier rebus gerendis
gressum erit, non id statim renuiiiiaveriiu. — § 7. prsestante, et inventarium publice conscribente; et
Neque etiam patianlur ut plus definita parte a noslra hypotheca rerum curatoris modis omnibus adhiben-
conslilutione pro sportulis accipiatur; neve descri- da, quatenus res possiut furiosi undique uliliter gu-
ptio ob aliquam causam in civitalibus fiat nisi ob il- bernari. Datum Kal. Sept. Constantin., Lamp. et
las tanlum, quas supra enumeravimus, renuntiatio- Oreste vv. cc. coss. 530.
nes processionum, conslitutionum, sacri et generalis LEX XXVIII.
commonitorii, aut formae, aut lilterarum, el hujus Idem Augustus Juliano P. P.
modi omnium rerum, de quibus anlea sanximus : G Tam dementis quam furiosi liberi, cujuscunque
itera quaepropter suam conservationem, atque salu- sexus, possunt legitimas contrahere uuptias, tam
tem cives facere voluerint ad opera forte publica, vel dote quam ante nuptias donalione a curalore eorum
ad sitoniam, vel ad aliam quamvis causam, quse praestanda : aestimatione tamen in hac quidem regia
omnibus placeat propter urbis honorem fieri, ex urbe excelleniissimi prsefectiurbi, in proviuciis au-
quo respublica adjuvetur. Gontra eos vero qui haec tem virorura clarissimorum earum prsesidum vel
transgredi ientaverint, et si ad nos religiosissimi locorum anlisiitum, tam opinionepersonaequamdotis
episcopi id non relulcrint, ea serventur quse anlea a moderatione, et ante nuptias donationis, statuenda;
nobis commonita sunl. — § 8. Alque oportet singu- prsesentibus tam curatoribus dementis quam furiosi,
larum urbium Dei amanlissimos episcopos, cum om- necnon his qui ex genere eorum nobiliores sunt; ita
nia cognoverint quae a nobis de his rebus disposita tamen, ut nulla ex hac causa oriatur, vel in hac re-
sunt, et de metatorum exactione, et de rapinarum gia urbe, vel in provinciisjactura substantise furiosi,
prohibitione, ac de caeterisrebus quae noslra sacra vel dementis, vel mente capti, sed gratis omnia pro-
consliiulione continentur, quse de omnibus edita cedant, ne tale hominum infortunium etiam expen-
est, finem competenteni imponant. Datum vm Ka- sarumdetrimenlo praegravetur.
lend. Jul., Chalced., Lampad. cos. 530, D LEX XXIX.
LEX XXVII. Idem AugustusJuliano P. P.
Idem AugustusJuliano P. P. Sancimus ut nemo venerabilis clericus ab aliquo
De creationibus curatorum, qui furiosis ulriusque sive clerico, sive laico ab initio apud bealissimum
sexus dantur, necessarium nobis visum est consli- provincise Palriarcham accusetur, sed prius juxia
tuere quemadmodumeas celebrari oporteat. Et, si sacra instiluta apud episcopum civitalis in qua cle-
quidem paler curalorem furioso vel furiosaeinultimo ricus versatur; tum, si is suspectus est, apud me-
elogio haeredibus institulis vel exhseredatis dederit, tropolitanum episcopum reum agat; sed si forle ne
ubi et fidejussionem cessare necesse est, paterno ei quidem accusatio placuerit, ad sacram ejus regio-
tjastimo^iioprq ejus satisdatione sufficiente, ipse qui nis synodum accusatum deducat; et cum metropoli-
datus est ad curationem perveniat: ila tamen, ut in tauo, tribus convenientibus religiosissimisepiscopis,
provinciis apud prsesides earum, prsesente eis lam qm caeteris propter ordinationcm prseferuntur, de
viroreligiosissimo locorum aotistite, quam tribus causa coram tota synodo cognoscatur; et si quidem
primalibus, actis intervenieiHibus, taclis sacrosan- ei qusejudicata ertint placuerint, ab accusando disce-
 1079 SJECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1080
dat. Si vero selsedi existimaverit, provocel illius3 A / sub eis sunt ordinationes faciunt, ea de causa illud
provincisebeatissimumpalriarcham,atqueiis quaeipse5 observari sancimus, quod de melrop.olilanis anlea
judicaverit omnino pareat, perinde ac si eum ab ini- disposuimus; is enim jure metropolitauus vocalur
tio judicem esset consecutus; nam contra horuml qui in-episcopos minores ex sacris regulis eam po-
antistitum sententias non esse Iocum appellationi, ai testatem habet. Dat. xv Kal. Nov., CP., Lamp.
majoribiisnostrisconstitutumest.Hocidemservanduml cos. 550.
est, si episcopus ab aliquo laico, sive ab aliquo cle- LEX XXX.
rico, sive ab allero religiosissimo episcopo accusa- Idem AugustusJoanni P. P.
fus sit. Nam ut staiim aecusatio ad sanctissimos pa- Sancimus, in curationibus juniorum, sive prinise,
triarchas deferatur, etui accusali in aliam provinciam i sive secundse sint setatis, aut alii quidam, quibus
mitlantur, omnino prohibemus, prseterquam si ac- lex dat curatores, siquidem usque ad quingentos au-
cusationem quis ob eam rem inlulerit, quod causai reos et solummodo facultates sint juniorum, non
illius regionis religiosissimo episcopo commissa fue- prsesidum provinciarum exspectare creationem, ne-
ril, quo casu licet ad ipsos quoque sanctissimos pa- queimpensis maximissubjici, proesidibusforteneqnc
triarchas deferre accusationem. Lilleroo(amen con- moranlibus in urbibus illis in quibus prospici cura-
ficiantur ad aliqucm ex episcopis eorum locorum, utt B 1'oni conlingit, sed apud civilatis illius ecdicum [de-
is causam audiat, ut antea a nobis dictum est. — fensorem]aut strategum [magistraturamunicipalem,]
§ 1. Non vero ei liceat facere ul deseendant in pro- vel jn Alexandrina civitate apud ejus juridicum, una
vincias venerabiles clerici, et immodicas sporlulas,t cum religiosissimo ejus episcopo, aut aliis eliam
dum aceusaniur, inferant, quain re hucusque pecca- publicis personis, si harum copiam habeal civitas,
lum esse cognovimus. Neque enim in singulas reo- lieri creationes curatorum seu lutorum; fidejussore
rum personas plus sexla aurei nummi parte pro) secundum mensuram facultatum dato, secundum
sportulis dari concedimus iis qui a sanclissimis pa- diclarum personarum judicium ; et aliis omnibus
triarchis ac meiropolitanis mitiuntur ; aul si episco- procedentibus, qtiaecunquesuper tutorum vel cura-
pus missus est, sex tanlum aurei ex quacunque quan- torum fidejussione et secundum modum facultatuai
tilale ac causa, neque amplius praebealnr. Hoc ini consueta sunl; sola personarum transmufatione,
metropolitanis etiarn leneat, cum ad eos accusatioj perquas hsecfiant propter minorum utililatem a prse-
contra episcopum qui sub en sit aut cjus provincise j senti sanciione introducta; omnibus videlicet his
clericnm defertur. Nam si in civilibus judiciis mode- sub sola duorum numismatum [id est.solidorum] da-
rari sportularum et sumptuiim modum curavimus,, tione conficiendis, praesertim cum hac maxime de
eaque ex lege prsestari voluimus, multo magis ini C causa hsec posita sit constitulio, poena imminente,
ecclesiasticisaccusationibusniodumservarisancimus. si quis plus accipere ausus fuerit, aut distulerit con-
— § 2. Enimvero, si remissa causa ad sanctissimurn l stituere tutelam seu curalionem spe majoris lucri; et
pairiarcham, aut ad aliqtiem ex religiosissimis me- eo non solum triplum reddituro omne quidquid ac-
tropoliliinis,aut ad alium Dci amanlissimum episco- ceperit, sed etiam ab ipsa sollicitudine et adminis-
pum senienlia Iata sit, quse alicui parli displiceat acc tratione removendo. Cum autem factaefuerint tuto-
provocettir, ad archiepiscopalem hanc sedem refera- rum aut curatorura creationes, praesenleetiam reli-
nir appellatio, in qua (ut adhnc servalum est) lis co- giosissimo civitatis cpiscopo, in ipsis sanctissimse
gnoscatur. ecclesiaearchiis deponi gesla sancimus, ut sit perpe-
§ 3. Si vero quis ausus fuerit adversus hsecquid- tua rei memoria, et non intercidat casibus fortuitis
quarn lenlare, is quidem omne quod accepit cum a curationis exinde qusesita cautela. Ilis quae in ma-
allerolanlo ei qui negotium passus cst praestabit, ;, gna hac civitale fiunt tutelis aut curationibus
fietque ecclesiasticae multse subjectus apud san- ,. apud solum clarissimiim prsetorem faciendis, uti
ciissiinum palriarcham, aut religiosissimummetro- jam sancitura est. Dat. v Kalend. Aug., CP., post
politanum, qui tunc erit ecclesiaslicorum nurnero o consul. Lamp.
1D
J LEX XXXI.
ejiciendus.
§ i. Has autem actiones.siquideinad ecclesiastica a Idera Angustus Joanni P. P.
negoiia perlinent, necesse fore jubemus ul a solis is Sancimus ut si quando abfuerit is qui res alienas
religiosissimis episcopis aut metropolilanis, aut a vel creditori obnoxias detinet, et desideret dominus
sacfis synodis, aut a sanctissimis patriarchis cogno- )- rei vel creditor suam intenlionem proponere, et non.
scanlur; si vero civilium rerura conlroversia sit,t, ei licentia sit, absente adversario suo qui rem deti-
volenies quaestionemapud antistites instituere, pa- i- net, vel infanlia, vel furore laborante, et neminem
tiemur, invilos tamen non cogemus, cum judicia ia tutorem vel curatorem habente, vel in summa pote-
ih stale consliluto [eamdem rem auctoritale sua usur-
civilia sint, si ea adire malint, apud quae licet eliarii
de criminibus cognoscere. parej, licentia ei detur adire prsesidem provincise,
i § 5. Quoniam vero quidam sunt sanctissimi pa- i- libellumque ei porrigere, et haec iu querimoniam
triarchse, quiin provinciis in quibus existunl metro-o- deducere, et inlra constiluta tempora interruplionem
polilanorum officiumgerunt, alii per totam dioscesin,ri, facere; sin aulem nullo poterit modo praesidem
_.-• _,!•'_ __i. • i *_ . !_-__..—_—_.»_K_nitn-Un
fcpiscoporumt metropolitariorum, ntque aliortim qui
 1081 JUSTINIANILEGES SELECTJE. LIB. I, TIT. IV, LEX XXXIV. 1082
manifeslarevoluntatem rn scriptis deproperet. Dat. A (ebat per praesentem sanclionem et vobis tibique
Conslantin. Kal. Oclob. post consul. Lampadii et terrarum positis religiosissimisepiscopis hsec facere
Orestis vv. cc. coss. 531. manifesta, propterea congregantes quae ad ipsam
LEX XXXII. pertinent, expositione latiore sancita, etiam eamdem
Idem Auguslus. divinam constitutionem fecimus ad vos, ulsacerdo-
Differentedbmino recipere empbyleuma, licentiam talem conservaiues reverentiam, et conlinentisestu-
habet emphyteula consignare ipsum, et Constanli- diosi, haec custodiatis, lam magni Dei metuinquam
nopoli quidem in fine triennii contestari id ipsum imperialem indignaiionem,si quid horum praeler-
apud hyparchos [seu prsefeetos preetorio] aut apud miseritis, consideranles. Dat. Kal. Nov., CP., dn.
prsefectumurbis, autcompelentem recusanlis magis- Justin. iv et Paulinocoss. 534.
tratum, aut patriarcham, si dominus homo sil po- LEX XXXIV.
tens : in provinciis autem apud praesidem, aut, eo Idem Augustus Epiphanio sanclissimo archiepiseo-
non morante ibi, apud defensorem, aut episcopum po hujus felicissimreurbis, et universali patriarchae.
civilatis, in qua est is qui recusat; et unius ipsorum Certissime credimus quia sacerdotiim puritas, et
assumere testationem : ac nisi aut sic acceperit ca- decus, et ad dominum Deum et Salvatorem noslrum
nonem, canon solvitur, et lucratur canonem em- B Jesum Christum fervor, et ab ipsis missaeperpetuse
pbyteuta etiam sequentis temporis, et eousque quo preces, mullum favorem nostrse reipublicseet incre-
dominus mittat per teslationem petilum; exinde et- mentum prsebent, per quas datur nobis.el barbaros
enim, non aulem ex prselerito tempore, accipiet, et subjugare, et in dofflinium redigere illos quoeantea
post triennium post atteslationem ejusmodi indevo- non obtinuimus; et quanto plus rebus illorum acce-
tum emphyleutam expellere poteril. dit honestatis et decoris, tanto magis el noslram
LEX XXXIII. rempublicam augeri credimus. Si enim hi prsetulerint
Idem Augustus ubique terrarum constitutis epi- vitam bonestam,el undique irreprebensibilem, etre-
scopis. liquum populum instruxerinl, ut is ad illorum hone-
Sacram fecimus conslitulionem, nernini permillen- stateni respiciens, multis peccatis abstineat, planum
les, neque invilam muliercm, ancillam, aut liberam es( quod inde et animseomnibus meliores erunt, et
In scenam, aut orchestram pertrahere; neque con- facile nobis tribuetur a maximo Deo et Salvatore
verli volentem, prohibereeam ejus fidejussores quasi nosiro Jesu Christo clemenliaconveniens.
super hocipso certumaurimodum promissum repe- § 1. Haecigilur nobis speculantibus nuntiatum esl,
tendo ; sed si quid tale factum fuerit, prohiberi hoec prseter communem rerum fidem, quosdam ex reve-
et a clarissimis provinciarumprsesidibus, eta civila- rendissimis diaconis, itemque presbyieris (nam eo
tum religiosissimis episcopis, constituimus, danles ampliusetiam dicere erubescimus, Deoamanlissimos,
lieenliam religiosissimis episcopis, una cum claris- nempe episcopos), quosdam, inquam, ex his non ve-
simo provincisepraeside, etiam invilos traherc ad se reiitur, alii quidem per seipsos cubos seu tesseras
eos qui compulerint, aut qui mutari seu converti ab contrectare, et adeo pudendiun alque ipsis eliam
ea actione prohibuerint; et publicam quidem fieri idiotis a nobis frequenter interdictum spectaculum
eorum subslantiam, ipsos vero civitate expelli. Si participare; alii verotalem ludum non accusant, sed
vero qui provinciamregit ipse sit qui eas conipule- vel communicant facientibus, aut sedent spectalores
rit, aut a praedicta actione conversionem seu resi- actus indecori; et speclanl quidem cum aviditate
piscentiam prohibuerit, damus licenLiam,et solos omnimoda res omniumrerum importunissimas; ser-
religiosissimosepiscopos adire eam, quse talia pati- mones vero audiunt blasphemos, quos in lalibus ne-
lur, aut ejus fidejussorem, hunc vero (episcopum) cesse est fieri; polluunt eliaunsuas manus, et oculos,
adversari magislratum habenti, et non permittere et aures sic damnaiis el prohibitis ludis; alii vero
injuste agere ; aut si minus fuerinl ad id exsequen- neque obscure, aut latenler, aui equorum cerlamini-
dum potentes, indicare id nostro imperio, ut a no- bus se immiscent, aut etiam invitant aliquos super
bis competens exerceatur pcena, fidejussionibus si- •" equorum prolligationeaut vietoria, vel per se ipsos,
mul liberandis, et fidejussoribus indemnibus con- vel per alios quosdam , ut quia non decenler talia
servandis, licentiam danles conversis hujusmodimu- ludant, aul scenicorum, vel thymelitarum spectato-
lieribus libeuisel ingenuis existentibus ad malrimo- res fiunt ludorum, aut earum quae in tbeatris cer-
nium transire legitimum, eliamsi contigerinthone- tantium ferarum ptignaefiunt, neque cogitanl quem-
stissimis dignitatibus qui illas duxerint decorali, non admodum ipsi vel his qui modo et recens iniliati
amplius indigentibus imperialibus rescriptis, sed sunt et adorandis mysteriis dignati, ipsi prsedicnnt :
sua poteslate nuptias celebranlibus, nuptialibus ni- Ul abrenuntienladversariidmmoniscultui, ei omnibus
mirum inslrumentis omnimodo inter ipsos factis. pompis ejus, quarum non minima pars talia specla-
Eademque et de filiabus scenicarum consliluentes. cula fiuiit.
'— § 1. Hanc autem diclam constitutionem, et in § 2. Saepe quidem ipsis talia cuslodire debere
quinio libro omnium cbnslitutionum hujus scilicet praedicavimus: videnles autem de his factam nobis
noslrse pielatis cognominis libri, ad civiles magi- relationem, in necessilatemincidimusad praesenlem
stratus rescrlptam, posutmus. Quonlatn eitim opor* Veniendilegem»lum propter noslrum super reiigiorte
1083 S/ECULI SEXTISUPPLEME-NTU.VL 1084
studium, tum etiam propter sacerdotii ipsius simul A siones facere de cseteroausus fuerit, eum raox a tua
ct communis reipublicaeutilitatem. — § 3. Et sanci- beatiludine, aut a metropolita, aut Deo aroantissimo
mus neminem, neque diaconum, neque presbylerum, episcopo sub quo ordinalus est, si quidem aliquis
et multo magis, neque episcopum (quod quidem et proedictorumsit clerieorum, a sacra separari liturgia,
incrcdibileforte viderr possit, ut quorum in ordina- imponi autern ipsi canonicam poenam, et definiri
lionibus preces ad Dominum mittuntur Christum lempus intra quod conveniat ipsum jejuiiiis et sup-
Deum nostrum, el invocalio sancti et adoraudi sit plicationibus utentem , magnum propitiari Deum su-
Spiritus, et eorunt capitibus, aut manibus ifnponun- per lali transgressione. Et si per definitum tempus,
lur sanclissima eorum qtiaeapud nos sunt mysterio- qui talem pcenam suscepit, maneal lacrymis et poe-
rum, u( scilicet ipsis sensoria omnia inslrumentai nitentia, et jejunio, et ad DominumDeum oratione,
pura fiant, et consecrentur Deo), neminem igitur ho- rernissionemdelicti exorans, confestim cum cui sub-
rum audere de caetero, et post divinam nostrami jectus est hoc diligenter cogniio,el sollicile requisito,
legem, aut cubicare [id est tcsseris seu aleis ludere]| communem quidem pro ipso orationem fieri curabit,
quocunque aleae genere, aut ludo, aut iia ludeniibus; et cum omni diligentia injunget ipsi ut postea a tali
communicare, aut conversari, aut una recreari, autt sacerdotii dedecoratione abstineat : et si pulaverit
una cumeisagere, aut eis teslimonium perhibere,t B ipsum sufficienler ad poeniteniiarnvenisse, tunc sa-
aut interesse plebeiis hujusmodi spectaculis, quse> cerdotali eum restituere diguelur clementiae; si vero
prius diximus, aul quid eorum quaein his prohiben- et post exeommuiiicationeminvenlus fuerit, neque
tur facere, sed omui ad illa participio in posterumi vera pcenilentia usus, el alias etiam aspernatus eam
abstinere. Quod enim prsecessitjain, tamelsi eliaml rem , et manifeste ab adversario [diabolo] menle
inquirereoportuerat, nec participare indecenter opor- inescatus , ipsum quidem sacerdos sub quo degit sa-
tebat, tamen propter humanilatem indulgemus, prae- cris eximat catalogis , otnnino eum deponens. Ille
senlis legis observationeni omnibus in poslerum in- autem non amplius ullo modo licentiam habeat ad
jungentes tempus. Decetenim ipsos jejuniis et vigiliis5 sacerdoialem venire gradum ; sed si quidem habeat
et meditationibus, seu exercitaiionibus in divinisj facultales, civitatis illius curiam, in qua consecratus
oraculis, et pro omniuinsalute fundendisvacare pre- est primum ; aut si non habeat curiam ea civi-
cibus : at eos qui talia non reliquerint, nec cessave- tas, alia curia provincise,quse maxime indiget cu-
rinl omnino polluta et prohibita conlrectare. riali, accipiet illum in poslerum curiae cum suis
Idem enim etiam sancimus, etin reliquos clericos5 facultalibusserviturum : si vero faculiales non habet,
(subdiaconosnempe et lectores), quando ei ipsi sa- officialis in pos(erum Cat provincialis officii pro eo
crse mensee et omnis circa sanctissimas ecelesias sQ C quod ante fuit sacratus, et eam ob rem; quod Dei of-
ornatus constituli sunt ministri et operarii, el sacraj ficium dereliquit, erit officialis provincialis, hanc
cohtrectniites eloquia : duin sacras nobis ex sacriss sibi turpiiudinem pro pristino honore imponens.
nostris Bibliis illi quidem legunl scripturas, hi veroo § 5. Haec igitur omnia sancimus in hac 'quident
hymiios et odas caniuu. —^- § _. Si vero quis de cse-- felici civitate luam cuslodire sanctilatem, et singula-
tero tale qtiid faeiens deprehenstis fuerit, et delatuss rum eeclesiarum defensores et ceconomos, quibus
fuerit, id vel in hac leliei civitate lUx»sanctitati, vel
sl curseerit hsecinquirere, et denunliare, et convictos
pfovinciis sub ipsa posilis, Deo amantissimismetro- privare datse eis a sanctis ecclesiis annonaeeroga-
politis et cseteris episcopis, quorum ordinatiottem n lione : in provinciis autem qui sub lua ordinali sunt
luee bealitudinis facit thronus, et talis qusedam su- i- beatitudine, Deo amaniissimi metropolitse, ad haec
pervenerit accusalio, aul diacono, aut presbytero, et H eliam qui illis subsunt religiosissimi episcopi, et eo-
multo m.igis episcoporum Deo amabilium cuidam, i, rum ecclesiecdici et ceeonomi, et ipsi ad eumdem
luani hic bealiludinem, et in provinciis posilos snb b modum qui prsedietus est re utentes, et sacram ye-
te Deo amantissimos metropolitas, et qui sub ipsis is nerationem undique irreprebensibilem et inculpabi-
Suiil episcopos, hseccum diligentia omni secundum n lem custodienles, conservabunt quidem isla : ut et
ordinationis ordinem quserere, et perscrutari, neque le 0I gloriosissimi sacrorum nostrorum prseloriorum proe-
defunctoriam facere inquisitiohem, sed et tesles (ide le fecti (dicimus autem Orientis cum subdiiis gentibus
dignos audire, et per omncm viam procedere ad td eorum jurisdiclioni, item lllyrici, atque etiam Afro-
erucndam veritatem. Sicut entra ipsis lalia interdici-:i- rum prseeminentesdicecesi)et parentia eis oflicia, et
mus, ita et calumniam peli a quibusdam vetamus : clarissimi provinciarum praesides et civitatum de-
el si, undique discussione divinis propositis eloquiis
iis fensores, ipsi quidem qui maximos magistratus ge-
facta, vere se habere accusatio apparuerit, et convi->i- runt, indignationem nostram subverentes; officia
ctus fuerit diaconus aut presbyter, vel aleator esse,e, auiem non obsecundantia ipsis, decem auri librarum
vel aleatorum particeps, aut lalibus assidens vanita-z- expertura posnam: praesides vero provinciales ma-
tibus, vel prsedictis interesse spectaculis, aut eliam
im jores pariter et minores, et obtemperantia ipsis of-
forte aliquis Deo amabilium episcoporum (quod qui- ji- ficia, et insnper civitatum defensores, quinque auri
dem neque eventurum esse confidimus) prorsus talis lis librarum poenam metuenles, si haec cognoscentes,
cujusdam parliceps esse spectaculi, aut cum aleato- o- non annunliaverint et ipsi sacerdotibus (id est, aut
ribus una sedere el disponere ac pacisci, aut spon- n- Deo amabilibus episcopis, aut sanclissimis melropo-
 mt JUSTINIANILEGES SELECTJE. LIB. I, TIT. V, LEX XV. 108.
litis, aut uniuscujus^ue diceceseos sanctissimis pa- A rilse prohibentur magistratum gerere, et dignilatem
triarchis, secundum suam cuique regionem, ul ips: habere, aut jus dicere, aul defensores, aul patres ci-
haecinlelligentes, seeundum quod anlea definitum vitatum fieri (ne habeant licentiam vexare, aut ju-
est, omnibus se opponant et resislant); el postquam dicare Christianos,autepiscupos). llem militarequo-
ab eis is qui harum rerum convictus fuerit depositus que prohibenlur, prselerqtiam si ex genere cohorta-
fuerii, non curiae civiiatisaut officio cuin iradi cu- Iinorum sunl; hi enim manent, onera quidem susti-
raverit; et gloriosissimus prsefeGtushujus felicis ci- nentes, non offendentes autem, neque in orlhodoxos
vitaijs haic custodiet, si quidem in hac peccelur re- quid exsequentes in publicis ve! privatis causis. Qui
gia nostra civitale, una cum obedienie ipsi olticio, autem tentaverit quid horum facere, praeterquam
ipse quidem indignationem nostram subveritns, ip- quod factum pro infecto erit, dabit etiam xx libras,
sius autem officiumdecem librarum auri metuens et qui publlcis ipsos descriptionibus inserere conati
pcenam. — § 6. Verum islaquidem nos Iegislatiouis fuerint, etiam xx, el PraesidesL, el omnes hae priva-
modoconfecimus.Hludvero in confessoesi, quia no- iis rebus inferuntur. Excipiuntur Golbi, qui flunt
bis quidem consecrala sunt Deo pro sacerdotum fcederati, et aliler, prout visum imperatori fuerit,
ipsius honeslate. Si vero ipsi transgressi fuerint ea honoranlur.
qusesunt ordinata, et dissimulent, el non vindicent, B Alia ejusdempais ex TheodoroHermopolUa.
sed quadam videlicet humanilaie non laudabili capli § 1. Parentibus diversaefidei exisleniibus et reli-
fuerint, praeter coelesles pamas hahebunt et illinc gionis, illius sentenliaprsevaleat, qui ad orthodoxam
condemnatioiiem,quaeillis in ipso Dei reproesenla- illoselegerit perducere fldem, et quamvis pater sit
bilur tribunali, quae indecenlem dissimulafionemar- qui contradicit, ne exinde succensendimaleriamcap-
guet et vindicabit. Si vero et aliquis civilium ma- latis, necessariis eos privet alimentis, autaliis neces-
gisiratuum majorum, aut minorum, officialium,aut sariis expensis.
defensorum, aut, cum hoecdidicerit, non judicave- LEX XIII.
rit, aut, cum vindicare Iiceret, neglexerit, aut rem 15. GrmcaconstilulioJustini, velJustiniani. Ejus
mercede prodiderii, sciai quod, prseter interminatas epitome.
a nobis poenas,habebit et a maximoDeo noslro poe- Hserelicipatres nihil habentes legitimum quo ac-
nam sequenlem, et obnoxius erit exsecrationibus cusent orthodoxos filios, coguntur preeter facullates
omnibus quoesacris conlinentur libris. — § 7. Sicut suas etiam alitnenla erogare illis, et reliqua neces-
aulem hscc nobis ob nibil aliud quam ob Domiui saria, et conjungere (in malrimonium) orthodoxis,
sancita sunt ctiltum, sic et hoc addimus, nt inquisi- et dare dotes el antenuptiales donaliones, providen-
tiones cum sumiua diligehtia fiant, el ne quis ca- C tia praesidum et episcoporum. — § 1. Orlbodoxi filii
lumniator insurgat in aliquos aul falso accusalurus, haereticorum,qui nihii deliquerunt in parentes, illi-
aut falsum testimoniiiin laturus his de rebus ; sicut batum accipiuut, et indeminulum, quod eis ab in-
enim sacerdotibus, si quid tale egerint, tales impo- lestato competit, et adversus hsec facta ullima vo-
suimus po?nas, ila et his qui calumniari ipsos tenta- lunlas infirmatur : conservalis libertatibus, nisi ali-
rint, ex coeloet legibus nostris poenasimminere vo- qua lege prohibeautur. Si vero quid deliquerinf in
lumus, si. accusatione ccepta, seu annunlialione, aut parentes, accusantur, el puniuniur. Habenl aulera,
persequi noluerint, aut perseverare in hujusmodiac- et cum deliquerint, quartam facu.lialumipsorum [par-
cusatioiiibus non quieverint. D. Pr. Non. Nov., tem] teslamento facto. — § 2, Eadem et in Judseis
C.P., Justiniano P. P. A. IV et Paulino v. c. et Samaritis obtinent.
coss. 543. LEX XIV.
Gtmca conslilulio ejusdem imperatotis. Epitopie ex
LIB. I, TIT. V. Grmca colleclione Constitulionumecclesiasticartim
De hmreticisel manichmiset Samaritis. el Nomocan., lit. 12, cap. 2.
Hseretici synacieria, seu collectas facere non pos-
LEX XI. !) sunl, aut parasynaxes, aut synodos, aut ordinatio-
Grmcaconslitutia Anaslasii, aut Jutliniani, Ejus nes, aut baptismata, aul exarchos habere, aut pa-
epitome. lernitales seu abbalias, aut defensiones instituere,
UbicunqueManicliseiinveniantur, capite damnandi aut curare seu administrare villas per seipsos, aul
sunt. per ititerpositas personas, aut quid prohibitorum fa-
Alia epilome es Eclog, (3«<n),.Hb. i, tU. neot M«vt- cere. Qui transgressus hsec fuerit, ultimum suppli-
^aiwv, cap. 25.
Manichseoin loco Romano degere deprehenso, cium luit. LEX XV.
caput amputator.
LEX XII. Grmca comlitulio. Epilome «„ indke Banilicorum
GrmcaconstitutioJusliniani. Ejus epitome ex collec- zaT« <m%dav.
tious Gneca Constilulionumecclesiaslicurum. Manichseiliberos quidem habenles orthodoxos, in
Manicliseiundique expelluntor, etcapite puniuntor. eos el solos abiruestato (transmillant: nulii) autem
Beliqui autem hseretiei(haereticusest omnis non or- alii viventes aut morienfes alienanto (seuper institu-
thodoxus) et Grseci[seu pagani] et Judsei, et Sama- tionem, seu per legatum, seu peF donationem), om-
1087 SJECULISEXTI SUPPLEMENTUM. 1088
nimodoeorHmfacultatibusad fiscalemreddituris ra- A prsesidibus ] referunt principi, pcenaevero fiscoappli-
tionem. <
cantur.
LEX XVI. LEX XIX.
Grmcmeonstitulionisepilome, ex colleclioneGrmca Idem Augustus Juliano P. P.
ecclesiaslicarumConslilutionum.
Cognovimus mullos esse orthodoxos liberos qui-
Ex Manichaeofactus orihodoxus, invenlussi fue- ,
bus nec pater nec mater orthodoxse sunt religionis.
rit ea quae[pristini] erroris erant facere, aut saltem ,Et ideo sancimus ut non tantum in casu ubi alter
una degere duntaxat, et conversari cum Manichseis, , orlhodoxse religionis est, sed eliam in his
nec confestim prodiderit illa competenti judici, ulti- [non] casibus in quibus uterque parens alienaesectaesit, id
mo suppliciopunitur. —§ 1. Idem qui in dignitati- et hi tanlummodo Iiheri ad eorura
bus et miiitiis sunl sollicite eos qui in suo consortio est, paler mater,
'
sunl ejusmodi inquirant, et prodanl: quia si com- successionem, sive ex lestamento, sive ab intestato
Manichseus d ixeril sciri se et nosei lalem vocenlur, et donationes, seu aliaeliberlales his ac-
prehensus
a quibusdam, congrue illi puniuntur, ut qui eadem cedere possinl, qui orthodoxorumvenerabilisunt no-
tarnetsi non sint eadem enim de- mine decorati: caeterisliberis eorum qui non Dei
deliquerint, tales;
videntnr scientes deliiiquenlem, omnipolentis amorem, sed paternam, vel mater-
linquere quidem j» nam impiam alTeclionemsecuti sunt, ab omni bene-
B
non facienles autem illum manifeslum. — § 2. Qui
ficio repellendis. Liberis autem orlhodoxis non exi-
habet libros Manichaicos,et non manifeslat eos, ut
comburanlur, punitur. stentibus, ad agnationem, vel cognalionem eorum
(orthodoxos lamen) easdem res, vel successiones
LEX XVII.
pervenire.
GrmcmconstilulionisJustiniani epilomeex eadem Quod si [necagnalio] vel cognatiorecla invenialur,
collectione. tunceasdemres fiscinoslrijuribusvindicari.—§l.Sed
Sanclac, elc. Samaritanorum synagogae deslruun- nevideamur morienlibus quidemgenitoribus liberis
lur; et, si alias lentent facere, puniunlur. — § 1. providere, viventibus aulem nnllam inferre provi-
Non possunt successores habere ex lestainento, vel dentiam
(quod etiam ex facto nobis cognilum est),
ab inteslato, prseler orlhodoxos ; neque donant, aut necessitalem
imponimustalibus genitoribus orlhodo-
aliter alienant hi qui non sunl onhodoxi, sed fiscus xos liberos secundumvim
patriraonii alere, et om-
ipsa vindicat providenlia episcoporum et praesidow. nia eis prsestare, quae ad quotidianaevitse conser-
LEX XVIII. vationemsufficiant: sed et dotes pro filiabuset nep-
Grmcmconslilutionis ejusdem Justiniani epilome ex; tibus dare, et ante nuptias donationes pro filiis, vel
eadem colleclione. C nepotibiisperscribere, in omni casu secundum vires
**
Qusede Samaritis lege statula suntcirca synagogas ; pairimonii hujusmodi liberalilalibus oestimandis, ne
et successiones, obtinent el in Montanislis, et Asco- propler divini amoris eleclionem, palerna, vel ma-
drogitis, et Ophitis. Soli enim onhodoxi succedunll terna sint liberi provisione defraudati.
ipsis ex lestamento, et ab intestalo, et legata ca- Omnibus videlicet quae nostrse constitutiones de
piunt: cseleriaulem haereiici, id est, qui non suntl pcenispaganorum, et Manichseorum, et Borborila-
orlhodoxi, et Groeci, seu pagani, et Samaritse, non^ rum, et Samaritarum, Montanistarum, et Tasco-
militant, neque ulla dignitate decoranlur, neque pu- drogilarum, et Ophilarum, caeterorumqueheeretico-
blicam adipiscunlur curam, neque docent, neque> rumjam constituerunt, ex hac nostra lege confir-
advocationibusfungunlur. Si vero quis ad ea obti- mandis, et iu perpetuum valituris. Dat. Const. x Kal.
nenda simulet se orthodoxum, et appareat uxorem i Dec, Lampadio et Oreste vv. cc. coss. 530.
habens, aul liberos haereticos,et non adducat ipsos s LEX XX.
adorthodoxiam, ejicitur. Si vero etiam laleat, nonti
polest quid suarum rerum donare, aut aliter alienare e ConslitulionisGrmcmepilomeex eademcollectione.
haeretico,sed hsecet haereticamdelatam ipsius suc-- j» -p Haereticicommunicantes, aul synaxes, aut bap)is-
cessionemvindicat fiscus. In universumenimqui par- mata facientes puniuntur, ut qui leges transgre-
ticipes sunt rnilitiae,aut dignitalis, aut advocationis,, diuntar, etqui domosipsis ad hoc prsebent, jam san-
aul publicseliberaliiatis, aul applausus, solosorlho- citis pcenissubjiciuntur. — § 1. Soli orthodoxi in-
doxos habent successores, elres ipsorumquocunque e tra sacra septa habenles ergasteria, utuntur privile-
modo ad hsereticumdelalas, fiscus vindicat. — § 1.;. giis, non item haeretici, qui nec intra sacra septa
Si alter conjugum orthodoxus sit, et aller hsereticus, s, negolianlur, ne divina audiant mysteria. — § 2.
oportet fieri liheros eorum orlhodoxos. Quod si exx Montanisleevero, neque commoranturcum his qui ex
his alii orthodoxi fiant, alii haerelici maneant, soli Ii his orthodoxi facti sunt;et qui dicuntur ex ipsis
succedunt utrique parenti orthodoxi. Si vero omnes !S episcopi, aut clerici, expelluntur urbe Constanlino-
sinlhaerelici,cognatiorthodoxisuccedunt, autiis non n polilana.
existentibus fiscus. — § 2. Habel (conslitutio) diver- § 3. Vetanlurmercari mancipia,neque erogationes
sas pcenascontra neglectores, et non persequenles ss percipiunt qui ex his egcntes sunt eas quaedicuntur
aut indicanles prsesideset officia civilia, vel milita- i- honoraria ex judiciis vel ecclesiis; et qui tribuit eis
rfa et episcopost.qui quidero el tSc ncgleciofibu» i» frrationabilem pWectiirfim t decem libri» mtilWHtft
 1089 JUSTINIANILEGES SELECTJE. LIB. I, TIT. XVII, LEX I. 1090
etdecem quoque libris praesides ex negligenlia, et A et mundi totius elementa processerunt, el rerum dis-
comes privatarum, et officiumeorutn. positio in orbem lerrarum producta est. § 1. Cum
LEX XXI. itaque nihii lam sludiosum in omnibus rebus inve-
Idern AuguslusJoanni P. P. nilur, quam legum auctorilas, quoeel divinas el liu-
Quoniam multi judices in dirimendis liligiis nos manas res bene disponit, et omnem iniquitatem ex-
inlerpellaverunt. nostro. indigentes oraculo, ut eis pellit, reperimus aulem omnem legum tramitem, qui
resereiur qui'd de leslvbushaereticisstatuendum sit, ab urbe Koniacondita et Romuleis descendit lempo-
ulrumneaccipiantureorum testimonia, an respuantur, ribus ila esse confusum, ul [in] iiifinitum extendatur,
sancimus, conlra of thodoxosquidemlitigantes nemini et nullius humanoe naluroe capacitale concludatur,
haeretico, vel his etiam qui Judaicam superstitionem primum nobis fuit studium a sacratissimis relro prin-
colunl, esse in lestimonia communionem, sive utra- cipibus initium sumere, et eorum constituliones
que pars orthodoxa sil, sive altera. Inter se autem emendarc, et viaedilucidsetradere, quatcnus in unum
hoerelicis, velJudseis, ubi litigandum existimaverint, Codicem congregaieeet omni supervacua similitu-
concedimusfcedus permixlum, etdignos litigatoribus dine, et iniquissima discordia ahsolutse, universis
etiam tesfes introducere : exceptis scilicet his quos lioininibuspromplum suoesinceritalis prsebeant pra;-
vel Manichaicus furor (cujus partem el Borboritas B siditim. — § 2. ilocque opere consummato, in uno
esse manifestnm est) yel pagana superstitio delinet; volumine, nostro nomine praefulgente, coadunato,
Samaritis nihilominus, et qui illis non absimiles cuui ex paucis et tenuioribus relevati ad summam et
sunt, Monianislis, et Tascodrogitis, et Ophitis : qui- plenissimamjuris emendationem petvenire propera-
bus pro reatns similitudine omnis legilimus actus remus, et omnem Romanam sanctionem et colligere
interdictitsest. Sed his quidem, id est, Manichaeis, et emendare, el lol auctorum dispersa volumina uni
Borboritis, et paganis, necnon Samaritis, et Monta- Codici indita osiendere, quod nemo alius neque spe-
nistis, et Tascodrogilis, et Ophilis omne testimo- rare, neque opiare ausus est, res quidem nobis diffi-
nium, sicut etalias legitiraas conversationes, sanci- ciliima, imo magis impossibilisvidebatur, sed mani-
mus esse interdiclum. Aliis vero hserelicis lanlum- bus ad cceluni erectis, el seterno auxilio invocato,
modo judicialia lestimonia contra onbodoxos, se- eam quoque curam noslris reposuimusanimis, Deo
cundum quod conslitutum est, volumusesse inhibila. freli, qui et res penitus desperatas donare, et con-
Ceelerumtestamentaria teslimonia eorum, et quse in summare suaevirlutis magniiudine polest. — § 3. Lt
ultimis elogiis vel in contractibus consistunt, propter ad tusesinceritatis oplimumrespexiiiiusmiiiislerium:
utilitatem necessarii usus cis sine ulia distinctione tibique primo et hoc opus commisimus, ingenii lui
C
permittimus, ne probalionum facultas anguslelur. documentis, ex nostri Codicis ordinatione acceptis;
Dat. v Kalend. August.,Conslanlinop., post consu- et jussimus quos probaveris, lam ex facundissimis
latum Lamp, el Orestis vv. cc. 532. antecessoribus quam ex viris diserlissimis logatis fori
LEX XXII. amplissimsesedis, ad sociandumlaborcm eligere. His
Idem Augustus Joanni P. P. ilaque collectis, et in nostrum palalium introductis,
Divinamnostram sanclionem, per quam jussimus nobisquetiio testimonio placitis, tolam rem faciendam
neminem errore constrictum hoerelicorum,hseredita- permisimus : ita lamen, ul lui vigilantissimi anitni
vel vel gubernalione res omnis celebretur. —-§ 4. Jubemus
tem, legatum, fideicommissum accipere, etiam
in ultimis militum voluntatibus locum habere prseci- igilur vobis anliquorum Prudenlium, quibus auctori-
lalem conscribendarum interpretandarumque legum
pimus, sive coraniuni jure, sive railitari testentur.
Dat. Kal. Septemb. posl consulalum Lampadii et sacratissimi principes prsebuerunt, libros ad jus
Oreslis vv. cc. ann. secundo [ imperii Justi- Romanum perlinentes et legere, et elimare, ut ex his
niani ] 532. omnis materia colligalur, nulla (secundumquod pos-
sibile est) neque simililudine, neque discordia dere-
LIB. I, TIT. XVII. licla; sed ex his hoc colligi, quod unum pro omnibus
** sufflcial. Quia aulem et alii libros ad jus peninentes
De veterijttre enucleando,et de auctorilale jurispru-
denliumqui in Digestisreferuntur. scripserunt, quorura scriplurae a nullis auctoribus
receptse, nec usitatsesunt, neque nos eorum volumina
LEX PRIMA. nostrara inquietare dignamur sanctionem. — § 5.
Imperalor Justinianus Augustus Triboniano viro Cumque hsecmaleria summa nostri numinis libera -
eminenlissimoqueestorisaeri palatii. lilale collecta fuerit, oportet eam pulcherrimo opere
Deo auclore nostrum gubernante imperium, quod exslruere, et quasi proprium et sanctissimum leui-
nobis a ccelesti Majestate traditum est, et bella feli- plura Justitiae cousecrare, et in'libros quinquaginla,
ciler peragimus, et pacemdecoramus, et statura rei- el certos titulos totum [jus] digerere, lam secundum
publicaesustentamus : et ita nostros animos ad Dei nostri Codicis conslitulionem, quam edicti perpetui
Omnipotentis erigimus adjutorium, ul neque armis imitationem, prout hoc vobiscommodum esse patue-
confidamus, neque nostris mililibus, nequebellorum rit, ut nihil extra menioralam consummaiionerapos-
ducibtts,vel nostro ingenio, sedomnem spem ad so- sit esse derelictum : sed his qtiinquagiiUalibris totum
iam providentiamreferamus summseTrinitalis, unde jus anliquum per mille et quadringenlos pene annos
{OU SiECULl SEXTl SUPPLEMENTUM. i0§2
confusum, et a nobis purgatum, quasi quodam muro /A oriatur aliquid in tali prato spinOSum.— § 10. Sed et
vallatum, nihil extra se habeat: omnibus auctoribus si quse leges in veteribus libris positse,jam irt desue-
juris sequadignitale pollentibus, et nemini quadam ludinem abierunt, nullo modo vobis easdem ponere
preerogativaservanda, quia non omnesin omnia, sed permiitimus, cum hsectanlummodoobtinerevelimus
cerli per certa, vel meliores, vel deteriores inveniun- quaevel. judiciorum frequentissimus ordo exercuii,
lur. — §0. Sed neque ex mullitudine auctorum, quod vel longa consuetudo hujus almaeurbis comprobavit,
melius et sequius est, judicatoie, cum possit unius secundum Salvii Juliani scripturam, quse indicat de-
[forsitan] et deterioris sententia, el multas, et majo- bere omnes civitates consueiudinem Romaesequi [el
res in aliqua partc superare. Et ideo ea quoeanlea in Ieges|, quaecaput est orbis terrarum, non ipsam alias
iiolis ^EmiliiPapiniani ex lllpiano, et Paulo, necnon civitates. Romam aulem inteliigimus non solum ve-
Marciano ascripta sunl, quae anlea nullam vim obti- terem, sed eliam regiam nostraro-,qnse Deo propitio
nebant propter honorem splendidissimi Papiniani, cum melioribus condita est auguriis.
non stalim respuere; sed si quid ex his ad r.eplelio- § 11. Ideo jubemus duobus istis Codicibus omnia
nem summi ingenii Papiniani laborum, vel inlerpre- gubernari: uno constilutionum, allero juris enucleati
tationem necessarium esse perspexeritis, el hoc po- et in fulurum Codicemcomponetidi, vel si quid aliud
nere, legis vicem obtineris, non moremini: ut oinnes, B ] a nobis fuerit promulgatum instilutionum vicem ob-
qui relali fuerint in hunc Codicem prudenlissitniviri, linens; ut rudis animus studiosi simplicibus enutri-
babeant auctorilalem, tanquam si eorum studia ex lus, facilius ad altioris prudentiae redigalur scien-
principatibus constitutionibus profecla, et a noslro tiam. — § 12. Nostram autem consummationem,quse
divino fuerint ore profusa: omnia enim merito nostra a nobis Deo annuente componetur, Digestorum vel
facimus, quia ex nobis omnis eis impertielur aucto- Pandectarum nomen habere sancimus, nullis juris
ritas; nam qui [non] subliliter factum emcndat, lau perilis in posterum audenlibus commentariosilli ap-
dabilior est eo qui primus invenil. — § 7. Sed et hoc plicare, et verbosilale sua supradicti Codicis com-
studiosuravobis esse volutnus, ut si quid iirveleribus pendium confundere : quemadmodum in antiquiori-
non bene positum libris inveniaiis, vel aliquid super- bus [temporibus] faetum est, cum per contrarias in-
fluum,-vel niinus perfectum [supervacua longitudine terpretantium sententias lolutn jus pene conturbatum
semola, et quod imperfectum]est replealis, et omne est; sedsuffieiat per indicestantummodoet titulorum
opus moderatum, et quam pulcherrimum ostendatis. sublilitatem [quae -KixpksvAv. nuncupantnr] qusedam
Hoc eliam nihilominus observando, ut si aliquid in admonitoria ejus facere, nullo ex interpretatione eo-
veteribus legibus, vel' constilutionibus, quas antiqui rum Vitio oriundo.—§ 13. Ne autem per scripturam
in suis libris posuerunt, non recle scriptum inveniaiis, iC aliqua fiat in posterum dubitatio, jubemus non per
et hoc reforraelis, et ordini moderato tradatis, ut boc siinplorumcaptiones el compendiosaaenigmata,quse
videalur esse Verum, etoptimum, et quasi ab mitio multas per se el per suum vitiurn antinomias indu-
scriptum, quodavohis electura, et ibi positumfuerit. xerunt, ejusdem Codicis lextum conscribi, etiamsi
Et nerao ex comparatione veteris voluminis, qnasi numerus librorum significetur, aut aliud quidquam ;
vitiosam seripluram arguere audeat. Cum enim Iege nec enim per specialia signa numerorum manifestari,
aniiqua, quse Regia nuncupabalur, otnne jus onmis- sed per litterarum consequentiam explanari conce-
— § 1A. Hsecigitur omnia Deo placido facere
que poleslas populi Romaniin iinperatoriamtranslata dinius.
sunt potestatem, nos vero sanclionettioninem non tua prudenlia una cum aliis facundissimis viris slu-
dividimus in alias, et alias condilorum partes, sed deat, et tam subtili quam celerrimo fini tradere ; nt
totam noslram esse volumus, quid possit ariliquitas Codex coiisummalus,et iu quinquaginta libros dige-
nostvislegibusabrogare? Et in tantum e.idem omnia, stus nobis offeratur in maximam et aelernainrei me-
cum reposita sunl, oblinere, ut etsi aliter fuerint apud moriam, Deiqueomnipotentisprudentiaeargumentum,
veteres conscripta, in contrarium autem in positione nostriqtie imperii, veslrique ministerii gloriam. Dat.
inveniantur, nullum crimeii scriptureeimpuletur, sed xviii Kalend. Januariis, Lampadio et Oreste viris
nostrse eiectioni lioc aseribatur. —' § 8. Nulla itaque D clarissimis coss. 530. Feliciter.
in omnibus prsedicti Codicismembris antinomia (sic LEX III.
enim a vetustate Grsecovoeabuto nuncupatur) ali- In nomineDomini el Dei noslri Jesu Chrisli.
quem sibi vihdicel locurn, sed sil urta concordia, una lmperatorCaesarFlavius Justlnianus, Alemannicus,
consequentia, adversario nemine constilulo. — § 9. Gothicus, Ffaucicus, Gernianicus,Aniicus, Alanicus,
Sed et siriiilitudihem(secufidumquod dictum est) ab Vandalicus, Afrieanus, pius, felix, inclytus, victof,
hujiismodi consummatione volumus exsulare, et ea triumphator, sempef colendus Augustus ad magnum
quse sacfalissimis constituliortibusquas in Codicem senatum et populura, et omnes orbis nostri civitates.
rioslrum redegimus caula sunt, lterum poni ex veteri Dedit nobis Deus post pacem cum Persis Thilam,
jiire non coneedimus, cum divalium constitutionuu post Vandalicatroplisea,et totam Libyaeacquisitionera,
sanclio sufflciatad eorum auctoriiatenij nisi forte vel postque nominatissifnamCartliaginem nostro iteruni
propierdivisioneni,vel propter repletionem, vel pro- imperio sociatam, ut vetefum leguni renovatioiiis
pter pleniorem indaginem hoc contigerit; ethoc ta- opus ad optatum finera perduceremus, quod n6i_o
men perraro, ne ex continuatione hujusmodi lapsus principum ante nostruiri imperium, aut in mentem
1033 JCSTINIAM LEGES SELECTA. LIB. I, TIT. XVII, LEX III. iOU

imluoiposse, aut humauo ingenio possibile esse exi- A /.maritimis, et de probaiionibus atque praesuniptloni-
slimavit. Erat enim mirabile omnem Romanam san- bus in unum librum; his autem tribusmonobiblis.sin-
clionem a condita vetere Roma usque ad nostri im- gularibus libris post tractatum de rebus sibi invicem
perii lempora, qusepene in miile et trecentos annOs proximisdepositis, et rursum ea quaede sponsalibus,
concurrunt, non solum secumin variis Suis partibus, e't nuptiis, et de dote legibus dicia sunt congregantes,
sed in imperiaiibus quoque prsesertira sanclionibus his etiam tria habere in hac ordinatione volumina
inter omnem nutare consonantiam pariter ac discor- concessimus.De tuloribus autem minoris aetatis ge-
diarn ; non tamen id solum quod secum pugnabai, ininos libros, eos, iuquam, qui de tutelis apud om-
follere, sed etiam quod idem, aui simile reperiena- nes nominantur, et hic eliam in compendiumconcidi-
lur, expellere, variamqtieipsius pulchritudinis ideam mus memoralam oclo librorum ordinalionem, et
iribuere, ita ut pro singulis rebus singulaeieges con- mediam (ut dictum est) bane partem totius operis
stilutseviderentur. Quod proculdubio superioris Nu- confecimus, pulcherrima et ulilissima jura in his de-
minis et flucniis Iride benignilalis Tuit, non humanae scribenles. — § 6. De tesiamentis autem, et legatis,
cogitationis, aut Inccpti, aut potesfaiis. Nos itaque, et fldeicommissis, omnia congregavimus in novem
more solito manibus ad Deum erectis, eoque, ut nos librorum numerum : quorum principatum obtinent
complectidignaretur, invocato, et rem aggressi su- B I ea quaesunt de tesiamentis, el codicillis, cum om-
mus, et omnia tandem confeeirnus, Triboniano gio- nium, tum •etiammiiitum, qui ea, utvolunt, faciunt,
riosissimo magistro, et exquaestoresacri nostri pali- duobus Iibris ordinata, et de leslamenlis inscripla;
lii, el exconsule, ad bmne miriisterium usi, necnon quinqueaulemsequentibuscontinentureaquaedelega-
aTiisquibusdam Illiistribus et prudeniibus viris, in- liset fldeicommissis,et omnieorumambiguitatedispu-
quirentes seraper ea quae ab eis componebanfur: et taiasunt:etquoniam Falcidiaenarralio continens, et
id, quod.efatdubium perscrutantes, omriibusquoque consentaneaeratlegalorumet fideicommissorumpro-
secufidumdatam nobis a DominoDeo et Salvatore prio iraclatui, proptereaet ipsam conlinuo legatorum
nosiro Jesu Christo scientiam et intellectus vigoiem supposuimustractationi, libfo integro rei applieato,
iniiponentescompetentem formam. — § 1. El piissi- cum bre*i ^uadam adjectione; et rursum quia ad
rtias igltur Constitutionesjam anle in duodeeimlibris Falcidiae imilationem {inlroductumj erat Trebellia-
comprehensas, Codicem nostrse pietatis cognomirre num senatusconsultum in fldeieommissis,et Iiuicuf
fulgentem composuimus : nunc vero omniura vete- timum JiujusOTdinationistribuirauslocum, tolum jus
ru«i jaris conditorum sentemias 'ex muUiludine,quse super his positum, Trebelliano senatusconsultr)attri-
ad duo millia pene librorum el trecentas myriadas buentes, et supervacuam esse Pegasiani senatuscon-
versuum perlingebat, in moderatUm e't perspicuum G ' sulti positionem invenientes, ct absurdas horum se-
eollegimus compendium. Quinquaginta igitur libris nalusconsultoruminter se differentias, etcommunio-
omnia complexinuncsumus ccelestifavore, colligen- Jies, quas sane et veteres perosi captiosas et damnosas
tes omne id quod erat ulile, et omnes ambignitaies appellarunf, simpliciore quadam narratione, omne
decidentes, nulioseditioso reliclo. Quos libros Digc- 1iocschema congregantes,et ad unius senatusconsulli
sta seu Pandectas appellavimus, ex eo quod legum Trebetliani ordinationem applicantes, et hanc quln
habeant divisioneset decisiones; itemque ex eo quod lam partem lotius ordinationis novemhis perfecimus
omne in unum congregatum receperini, hanc eis libris : in quibus novem libris nihil de quondam ca-
appellationem imponentes : nec nltra quindecim ducis dictum a Jiobis est, quia propter usum quem-
myriadum versuum numerum eis danies, et in se- dam non prosperum, cum increbuissent in Tepublica,
ptem eos disponentes tractatus. Idque non perperam, el luctuosum monumenlumbellorurn civilium essent,
ueque sineTatione, sed ad numeroTum naturam et non oportebat in his manere temporibus in quibus
harmoniam respicientes. — § 2. Ea igitur, quaeapud et Deus deditpacem agere domi et foris, et, cum
omnes izpw-za,id est priniordia, niincupantur, in qua- oportuit bellum gerere, facile cum ipsius favore ho-
luorlibrps seposuimus.— § 3. Deincepsea quaede ju- stes superare et capere. — § 7. Sequitur deinde et
diciis tractant, in alios seplem libros. — §4. item ea ^ exoritur nobis et sexta pars totius compositionis, oclo
qusede rebus, nou in plures quam octo libros. — § 5. conclusa libris. Pulchre aulem incipit ab his quae
Sequentemverooperisparlem, qiiaequarta etmedia est; possessionesnominantur, quasnos similiter, ut cae-
tolius operis(filo-ovto-rt TOV?ravTOf),iiiaiiisoctolibris tera diligenler consitlerantes, tam eas quse ad inge-
nleposuinius,in quibus est quidem hypothecaria, non nuos quam quaead libertinos peflinenl, ex multa
longe admoduma pignoratitia actione distans; est et; anieriorum temporum confusione et obscuritate in
_5dilitinm edictum, et de cvictionibus stipulatio : purum deduximus-compendium, geminoriim illis li-
quaeduo accessoria, et consequealia constituta ven- brorum numerum sufficere arbilranles. Applicavimus
ditionum, longetamen admodum in veteri jurisordi- autem jpsis et omnes ab intesfato appellatas succes-
natione ab his devagantia congregavimus propiusi siones, et ipsosf eneram ordines, eorum gradibus
pTopter mutuam inter se cognationem, ne quse dei etiam libro inscripiis, elcirca-omnium finem Tertul-
eodem pene loquuntur longe a se distarent. Post hsec'. lianum etOrsicianumcomposuimussenatusconsultum,
inlroduximuspost duos iilos libros ea qiiaesunt scri- ex quibus malres et liberi invicem successores fiunt.
pta de «suris tam terrestribus quam trajeclitiis seut PrOceditaulem post litec alius liber, qui de aKlilicio-
 1095 SJECULI SEXTISUPPLEMENTUM. 1096
rum operibus et de ea quse ob rtiinosa et diruta aedi- /_mus, si conferatur ad tolam consumtnalionis perfe-
ficia [datur] saiisdalione, et his qui in his aliquid ctionem [seu harmoniam]. — § 9. Quse omnia com-
insidiarum aut fraudis admiserint, et de his qui ex posita sunt, et elaborata peroptime, et ut nostra
'
aquarum impelu vicinos laeserint, et de publicorum jussionedignum fuit, perTribonianum illustrissimum,
vectigalium coacloribus, atque insuper de donationi- nec non prudentissimum, magistrum, et exqusestorem
bus tam indefinilis [seu siniplicibus], quam in cogi- noslrorum palatiorum, et exconsulem, virum el in
fationern mortis relatis leges ac jura ordinant. Rur- ipsis rerum experimentis, et in eloquentia, et in Ie-
sum autem quidquid de quacunque manumissione gibus scribendis salis spectatum, et qui nihil unquam
exslat, vel de his quaesuper ipsa agilanlur causis, el noslrarum jussionum conlempsit, necnon per alios
hoc uni traditum est libro. Amplius autem ea quae [viros] qui sub ipso nobis hoc opus elaborarunt, id est
de possessione, et per ipsam acquisilione, el de cau- Conslanlinum magnificetilissimumcomitemsacrarum
sis eam inlroduceniibus sunt, in unum seposuimus largilionum, et anligrapharium [seu magistrum] sacri
tractatum [seu librumj. Et quidquid etiam de judicia- scrinii, et sacrorum libellorum et cogiiilionuinimpe-
riis exslat sentenliis, et his qui in eis aliqua conlra rialium, qui nobis bonam de se opinionen»in omni-
seipsos confessi sunl, et de bonorum cessione, et bus preebuit ; necnon Theopbilum magnificenlissi-
credilorum deleniione, et venditione, et de bonorum B 3 mum magistrum, et leges [seu juraj in regia hac
separatione et curalione, et ne quid patiantur credi- urbe laudabiliter, et cum summis vigiliis, et ut ma-
lores fraudis, et id in unum simililer collatum est gislcria seduiitate diguum est, docentem; et Doro-
librum. Sed el lnlerdiclorum modum uoii pluribus llieum magnificentissimumqusestorem, el doctorem
quam uni dedimus libro. Inde aulem et ad praescri- in legum civitate designatum; dicimus autem veren-
pliones [seu exceptiones] et in his ordinaia lempora dam et splendidam Beryliensium melropolim, quem
venimus. Et obligationum quidem, el acfionum se- de ipso oplima opinio el gloria, et ad nos deduxit
posuimus modos, et coegimus omnem hanc partem ipsum, ei ut hujus operis participem faceremtis, hor-
cui proesuni possessiones (ut diclum est) octo libro- tata est; sed et Anatolium lnagnificentissimum ma-
rum numero dcscriptam, sexlam hanc parlem tolius gistrum, qui ct ipse apud Berytien^es ea quse cx le-
volurainis seponentes. — § 8. Totius autem exlrema gibtis [proliciscuntur] pulchre docet, vir ex lerlia
pars, quse et seplima est lotius IractatiOnis, sex li- stirpe laudabili juris apud Phoenices iuterpretura
brorum numero demandata est, incipiens quidem a descendens; refert enim genus ad Leontium, et Eu-
stipulationibus, procedens vero ad ea quae scripla doxiura, homines in legibus oplimaumemoriae, post
sunl.de (idejussione, et debitorum numeratione, so- Patricium inclytae recordationis, qusestorium et an-
lutione et liberatione ipsorum, et de inlroduclis ex ' •• ticensorem, et Leontium gloriosissimum, exprsefe-
preetorum jurisdiclione slipulalionibus, quae omnia cluin et exconsulem alque Patricium ejus filios,
duobus a nobis contracla sunt libris, cum apud vele- (sumniae admirationis viros); et Cralinum magnifi-
res nec dici posset quot essent libri [ea de re]. Pro- centissimum atque prudentissimum coinitem sacra-
cedit et deinceps ad deliclorum narrationem, et om- rum largitionum [et oplimus quoque esl is legum
nia recenset quae ad majora delicla perlinent, quse enarrator in regia hac urbe], et praeler hos etiam
vocant privala; el iieui quae ad ea quae necdum or- Stephanum, Mcnam, Prosdocium, Eutolraium, Ti-
dinaria appellanl, sed ipsis extraordinarioruni appel- molheum, Leonidem, Leontium, Platonem, Jacobiun,
lationem imponunt : descendit eliam et ad publica Constantinum, Joannera, viros prudentissimos, qui
crimina, quoeatrocissima sunt, et raagnam sibi advo- universi rhetores quidem sunt gloriosissimorumprae-
canl pceiiam. Duo aulern et hic sunt libri, qui illa feclorum sacrorum nostrorum prsetoriorura; gloriam
quidem quaead delicla et crimina pertinent comple- autem seu laudem apud omnes prudentiae jusle ha-
clunlur : quibus permixta sunt et ea quse de reis benl, et a nobis merilo judicati sunt digni ut elige-
criminum qui se celare lamen conantur scripta sunt, rentur tanti certaminis participes. Hsec igilur nobis
et de eorum bonis, et de ea quseinfligitur condenma- circa Digestorum elaborala sunt conscriplionem per
tis poena vel indulgentia. Initium autem nobis alte- " jam dictos gloriosissimosviros. —§ 10. Tanta autern
rius rursum Iibri fit narratio de appellationibus,quse nobis reverentia antiquitatis 1'uit, ut neque mutari
communis esl profecto ad rescindendas lam pecunia- iioniinavelerum jurisconsultorumsuslinuerimus, sed
rias [seu civiles] senlenlias, qtiam criminales. Quse- uniuscujusque illorum appelJalionem legibus inscri-
cunque autem de civibus [seu municipibus], et decu- psimus, mulantes quidem, si quid jam habere visum
rionibus, el muneribus, et publicis operibus, et nun- est non recte, parles vere illas nunc loilentes, has
dinis, et redituum pollicitaiioiiibus, et variis cognitio- nunc addentcs, ex multisdeniqueoptimum eligenles,
nil)us[seuinterrogatioiiibus], et publicadescripiione, et unam [atque parem] omnibus proebentespotesla-
veleribus invenla sunt, et quoccunque de verborum tis virn [seu robur], ila ul quidquid scriptum est in
exstant significatioiie,et de his queepro regulis apud eo libro, id nostra sit seutentia : neiuine audente
' veteres dicta sunt, hsecorunia in sese recipil ultimus comparare ea quse nunc facta sunl his quoe prius
liber. Ilujus igitur compositionis, cujus inilium est a eranl, quia nuilta et nuineralu non facilia transpo-
slipulalionibus, hic liber est sextus quidemsi ad pro- siiimus in melius, eliamsi quiiWimperialialiqua anti-
priuni principium comparetur; sed est quiuquagest- quorum imperatorum conslitutione in aliam diclum
 1097 JUSTINIANI LEGES SELECT/E. LIB. I, TIT. VII, LEX III. 1098
fuerat forniam. Nam nomina quidem veteribus ser- jA et sirniliumassumpsimuspositionem, vel rebus subje-
vavimus, legum autem verilatem nostram fecimus. ctis id exigentibus, ut cporterel idem pluribus appli-
ltaque si quid" erat in illis seditiosum (mulla autem cari tilulis, vel quia cum exlraneo Joco esset com-
lalia erant ibi reposila), hocdecisum est et definitum, mixtum id quod simile superiori videbatur, impossi-
et in perspicuum finem deducfa est quseque lex. — bile fuit eam similitudinem detralii; vel etiam quia
§ II. Sed cum oportebat el aliquam mediqcrem isa- saepe custodienda fuit integra totius theoriaa [seu vi-
gogem facere in eorum gratiam qui recenter leges sionis] continentia , nec separanda [aut divellendaj
attingunt, nec majorem doclrinam portare possunt, mens et intelleclus [legentium] per eorum quse jam
neque hoc extra nostram providentiam reliquimus, scripta fuerant ademplionem : quin et hoc sicubi
scilicet Triboniano gloriosissimo, qui et ad lotius assumptum est propter rei necessilatem, tamen id
—
operis Iegitimi gubernationem electns est, necnon breve est, nec ullum fere sui sensum praebens.
Theophilo, et Dorotheo magnificentissimiset pruden- § 14. Hoc etiam ipsura, et in Constitutionibus jam
tissimis ariticensoribus accersitis mandavimus, ut inter imperiales Constitutiones relatis, et jure quod
seiigerent ex his quaeapnd veteres erant isagogarum ex his resuliat, observavimus : nam quae in illis jam
modo composita, ea quoeessent aptissima, et in ipsis cauta erant, ea nec in lioc volumine poni concessi-
rerum argumentis oblinentia; utque colligerent, et JB mus, nisi ob aliquam inlerdum circumstantiam simi-
nobis offerrent, et ut mentionem etiam facerent no- litudinis aliqua causa relicta est.-—§ 15. Conlrariam
strarum Constitutionura , quas pro emendatione ve- autem aliis legibus lcgem ex his quaein hoc volumine
teris juris promulgavimus, et ita componerent libros positae sunl non facile quis repererit, si modo ad
omnes conlrarietatis fines animum intendere*festinet,
quatuor futuros prima elementa totius isagoges, quos
vocari Instiluta visum est; quam sane legitimi operis sed jnest aliquid diversum, qupd assumptura alterius
forte hanc et illara legis positionem apparere
partem composiiam nobis oblulerunt, et nos eam generis
totam consideratatn a nobis, et perpensam, recteque faciet.
habere visain, nostris sensibus non indignam esse § 16. Sed et si quid forle praetermissumest eorum
judicavimus, et pro nostris haberi Constitutionibus, quae poni debebant (forte enim et aliquid tale con-
et nostrarum Constitutionum robur habere jussimus: tigit propter humanse imbecillitalem naturse), multo
quod et ex his quoein prooemiis ejusdem voluminis sane melius est nostrisstibditis multis inutilibus
disseruimus, omnibus manifestum fecimus. — § 12. liberari [legibus], dum privanturforte paucis quibus-
Sic itaque omni Romani juris disposilione ordinata, dam quse videbantur idonea, inyriadibus prope iu-
et in tribus integris et voluminibus el annis tanlo fiuilis defossa et deposita, et nemini forte mortalium
opere perfecto (quod nobis ab iniiio omnem spem 'L'animadversa. §17. Hanc enim ob causam tot
excedere, circa finem autem, cum jam penetrabilem libris quos antea scribi oportebat destituti judices,
esse rem docuimus, ne in decem quidem annis tolum facilius ex paucissimis juris auctoribus et libris ad
absolvi posse videbatur), tarita ergo trium annorum finem Iitium perveniebant, et judicia decidebant, vel
celebritate conSummato opere, et hac opera Domino propter inopiam librorum, vel quia non sufficiebant
Deo oblata, qui dedit et pacem agere, el bella felici- multis laboribus ad invenienda multa ulilia neces-
ter dirigere, el leges ponere proeterito, prsesenti, et sariis, et viribus erant impares. In prsesenti autem
futuro tempori, justum esse putavimus omnibus ho- consummatione maiximus legum obtinentium con-
lainibus facere manifestum nostrutn in his rebus geslus est numerus ex libris raris, et qui vix inveniri
itudium simul et providentiam, quomodo nempe poluerint, et quorum nec nomina nec erudilissimi
priore soluli perturbatione, et confusione, et nullum quidem in legibus complures homines noverant. Quo-
finem habente juris positione, usuri sunt poslhac Ie- rum sane copiam [seu materiam] nobis uberrimam
ffibus rectis, compendiosis, el omnibus ad manuni dictus gioriosissimus Tribonianus prsebuit multorum
promptis, et lilium compendium afferentibus, .et pa- librorum, et qui vix numerari possunt, suppeditata
ratis, atque exposilis omnibus [hominibus] ad facilem multitudine, quibus omnibus perfecte lectis, con-
acquisitionem^ec amplius egentibus multis pecuniis, 'D gesta sunt baec volumina ; sed ex borum multis et
nt illoruminuliliumlibrorum congerant multitudinem, variis hi qui a nobis ad hoc corigregati eranl, cum
sed vilissima pecunia, tam ditioribus quam ex le- nihil invenissent idoneum, aut novttmab his quaejam
nuiore profectis patrimonio, copiam sui comparandi congregata erant, illationem ex his in hoc opere fa-
prsebentibus.— § 13. Si quid autero ex mullitudine ciendam optimo animo respuerunt.
ea quae nunc congesta est, et ex tantis myriadibus § 18. Si vero postea aliquid novi controverterelur,
collecta, videbitur esse simile [et geminatumj (hoc quod non apparebit Iegibus bis inscriptum (multa
autem putamus ratjim esse), atlamen humanaenatU- enim novare novit natura), sed imperiuin Deus pro-
rse[irabecillitalem]considerantibus, non extra justara pfer hoe imposuit hominibus, ut emergentia et legis
apologiam ne hoc quidem videbitur esse; in uullo egentia lege definiat, et humanae nalurse incertum
enim aberrafe [seu in omnibus irreprehensibilem seu repleat, el certis concludat legibus ac regulis, neque
inemendabilcm esse], divinae utique solius, non au- hoc nostrum nunc dicimus, sed jam omniuni juris
tem mortalis est constantise [seu roboris], quem- condilorum qui olim claruerunt, prudenlissimus Ju-
admodum et.a majoribus dictum est: deinde est ubi lianus hoc.ipsum videtur dixisse, qui et ab imperiali
PATRO_.LXXH. 35
1099 S/ECULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1JO0
auotoritate implorat fieri Iegum repletionem in A torunf paralitlorum (ul conveniens est) ascribere vo-
emergeniibus ambiguitatibus et quoestionibus; sed luerint usum ; aliudautem nihil omnino ne tanlilluni
et D. Adrianus pioe memorioe, quando ea, quse a quidem eirca ea facere, necrursum dafe seditionis,
praetoribusquotannis edicta fuerant brevi complexus et dubitationis, aut infinitae multitudinis legibus
est libello, assumpload id op imo Juliano, in oratione occasinnem, id quod anlea in antiqui edicti fa-
quam in commune liabuit in senioreRoma, hoc ip.sum clum est ordinatione, ita ut illud brevissimum con-
quoque ait: ut si quid praeter id qund jam ordinatum stitutum ex differentium commentariorum differentia
estemerserit, Conveniensesteos qui in magistralu sunt seu diversitate in inflnitam extenderelur multiiudi-
illud conari decidere, et remedium imponere secun- nem. Si qtiid enim forte ambiguum fuerit visum, vel
duni eorum quaejam ordinata sunt consequentiam litium certatoribus, vel his qui rebus judicandis prae-
[imitaiionem]. — § 19. Haecigitur omnes (dicimus sunt, hoc imperalor interpretabitur recte: nam haec
autem vos, magni Senatus et omnes nostrae reipubli- facultas illi soli a legibuspermissa est. Itaque quisquis
cae homincs) cognoscentes, gratiam quidem confite- ausus fuerit ad hanc nostram legum compositioneni
mini Deo, qui nostris temporibus tantum bonum cominentarium aliquod adjicere , aliter alqueuostrae
servavit; utimini vero nostris legibus, nulli earum hujus jussionis forma praescribit, is sciat quod et ipsi
.quseveteribus libris inscriplse sunt attendenles, ne- JjI falsi reo legibus futuro, et quod composuerit, eripie-
modis omnibus corrumpetur. — § 22. Eadem
que ad ea quoenunc posi.ta sunt illas comparanles; tur, et
quia elsi videantur quoedaminvicem non consonare, poena imposita et adversus eos qui nolis (seu signis)
tamen priusillnd ei vetuslius nobis ut imperfeetura quibusdam in scriptura utentur (quae signa siglas
displicujt, nuncautem hoc visum est debere obtiuere. vocant) et qui per ea conturbare scripturam tenta-
Nam prohiberiius illis iri posterum uti: hoecautem verint, nec perloiam consequeritiam litterarnm nu-
sola observari in republica et obtinere concedimus meros, et nomiua velerum prudentum, ettotam legum
et sancimus; ita ut qui eonatus fuerit ex prioribus posilionem scripserint. Sciant etiam librorum ila
libris, et non ex bis duobus solis et Constitulionum scriplorum comparatores se inutilis fore libri domi-
[libro] a nobis compositis, vel factis, uti quibusdam nos; neque enim damus licenliarn talibus libris in
legibus, vel eas in judiciis legere, vel si quis judica- judiciis uli, etaliquid agere, etiamsi coniingat librum
veritexhis apud serecitari eas passus, falsi reus erit, in ea ipsa parte quse recitatur nullum. habere tale
et publicorum crimiiium judicatus, el paenseaddictus: signum [aut notam], sed in alia quacunque sui parte,
quod etsi non diceremus, vel ex hoc ipso manifestum quamvis semel tantum id admissum sit. Itaque ipse
esset. — § 20. Sed et hoc optirnum fore judicavi- quidem eum librum pro non scripto prorsus habebit.
mus, praeponere Digeslorum volumiui et veteres Q ( Is autem qui euni scripserit, et ignoranli emptori
juris conditores, etilloruin volumina, et unie col- dederit, duplum solvet ejus aeslimationis ei qui ita
leatio facta sit legum nunc a nobis congestarum : in quantitate damnum passus fuerit, nihilominus.in-
quod et fieri jussimus , et factum esl; et simul ea, fligenda criminali puena. Hoc etenim et in aliis con-
quacde his rebus conscripta sunt, supponi huic di- slitiitionibus ea de re positis scripsimus, tam his qme
vinse noslrae Conslitutioni prsecipimus, ut omnibusj Lalina processerunt voce, quara ea quae Graecoiunj
fiat manifestum, et quid prioris inexperientisesimul,, lingua, quam quidem ad legum professores rescri-
el inceftiludinis essel, et quid a nobis sitadinventum. psimus.
Legislatores autem seu legum interpretes illos con- §23. Ha?.cigitur volumina (Institutorum et Di-
gessimus, qui apud omnes probati et recepti erant,, gestorum dicimus) ex fine tertii nostri felicissiml
et prioribus imperatoribus placueranl, et qui ab his> consulatus suum robur obtinere sancimus, id est, ex
nominari nieruerunt. Si enim aliquis nondum vete- ante tertium calendarum Januariarum prsesentis duo-
ribus legislatoribus cognitus est, nos et huic inter- decimae indictionis, in omne oevumvalitura, et una .
diximus bujus voluminiscommunicationem. Omnibus> cum imperialibus consiituiionibus vigorem et Iocum
sane hic positis unum ordinera et dignitatera parem habitura tam in his quse postea emerserinl qu im in
dediraus, nulli cuipiam majore quam caeteris data11) ] his qnsein judiciis adhuc pendent, nec dum amiea-
prserogativa. Si enim his quaeab illis scripta suht om- bilibus tradila sunt transactionibus; quodcunque
nibus imperialium Constitutionum dedimus robur,, enim hactenus vel judicatum, vel transaclum esf,
quid est quod in his amplius quodque minus haberii retraclsri nou suslinemus. Quem quidem consulatum
debeat? terlium nobis nominatissimum dedit Deus, quando
§ 21. Illud auterii, quod statim, cum banc com- elsub ipso pix cuii) Persis confirmata est, et licc
positionemlegum cbngregari mandaremus, jussimus,, taiitum legum volurnen repositum est, quoda nemine
iferum et nunc sancimus illud confirmando: omnibus5 majorum unquam excogitatum fuit, atque ad h_c
similiter interdicimus ne quis audeat hominum quii tertia pars mundi (dicjinus autem totam Lybiam)
sunt uunc, aut in posterum erunt, commentarios; nostris adjuncta esl sceplris, omnia haec a suinino
scribere liarurn legum, praeterquam si velit quis ini Deo et Servalore nostro Jesu Chrislo dona teriio
Graecamlinguamhaectransferre, quemetiam volumus5 nostro consulalu indulta. — § 24. Omnes itaque
sola secundum.pe.demseu K«T«TT6S«nuncupata utii laudatissimi nostrts reipublicae Magislratus divinanl
Iegum interpretalione. etsi quid secundum noniina-. .: . hanc liostramsuscipientes constitutionem, ut uiantur
1161 JUSTINIANILEGES SELECTjfi. LIB. I, TIT. XXVII, LEX I. 110?.
prsedictis nostris legibus, unusquisque in sun pro- A nitas conlulit, hoc de Domini Dei nostri misericor-
curabit judicio. Pioponet autein eam in maxima et dia poslulamus, ut provincias quas nobis restiluere
regia hac urbe, et ejus gloriosissimns prselectus. dignatus est firmas et «laesascustodiat, et faciat nos
Curaeaulemeriiexcellentissimoetlaudatissimo nosiro eas secundum voluntatem suam ac placilum guber-
magistro, et gloriosissiniisatque beatissimis prse- nare, ut universa Alrica sentiat [omnipoleniis] Dei
fectis sacrorum noslrorum praeioriorum, tam in bis miseriCordiam, el cognoscant ejus habitaiores a
quaead solem orienlem quam his quue in Illyride, quam durissima captivitaie et jugo barbarico libe-
necnon his efiam quae in Lybia sunt, per sua cdicta rati, in quanla iibertate sub felicissimo nostro
hisqui sub ipsis ordinati sunt ct ista facere manifesta, imperio degere meruertinl. Hoc etiam dcprecantes
ad omnium nostrorum subdilorum inexcusabilem exoramus sanctseet gloriosaesemper virginis et Dei
notitiam. Data xvu Calend. Januarias, doinino nostro genitricis Mariae precibus, ut quidquid iiiinus est
Justiniano perpeluo Augusto iu cos. 533. reipublicsenoslrae per nos ultimos servos suos resti-
luat in suo nomine Deus, et dignos nos faciat ser-
LIB. I, TIT. XXVII. vitium ejus adimplere.
t)e officioprmfeclipratorio Africm,et de omni ejusdem § 1. Deo itaque auxiliante, pro felicitate reipu-
dimceseosstalu. I blica»nostr*, per hanc divinam legem sancimus, ut
B
——' ) oriinis Africa, quam nobis Deus prsestitit, per ipsius
: LEX PRIMA. ihisericordiam optimum suscipiat ordinem , et pro-
In nomineDomininostri Jesu Christi. priam habeat praefecluram : ut sicut Oriens, atque
. Imperalor CsesarFlavius Justinianus, Alemanicus, Illyrieum, ila et Africa praeloriana niarima potestata
Gotbicus, Germanicus, Francicus, Amicus, Ala- specialiter a nostra clemenlia decoretur. Cujus se-
n.icus, Vandalicus, Africanus, pius, felix, inclytus, deni jubemus esse Carthaginem, et in prsefalione
victor ac triumphator, semper Augustus, Archelao publicarum cbartarum praefecturis ai.iiseius noinen
Praefectoprsetorio Africae. adjungi, quam nunc tuam exce'ientiam guberuare
Quas gratias, aut quas laudes DominoDeo noslro decernimus.
Jesu Christo exhibere debeamus, nec mens noslra § 2. Et ab ea (auxiliante Dco) septem provixi.n
polest concipere, nec lingua proferre. Multas qui- curn suis judicibus disponantur : quarum Tingi et
dera et antea a Deo raeriiimus largitates, et innu- quseProconsularisantea vocabattir, Carthagoei Byza
iherabilia circa nos ejus beneficia confilemur, pfo cium ac Tripolis rectores habeant cons dares ; reli-
quibus nibil dignum nos egisse cognoscimus. Prse quae vero, id est, Numidia et Mauritania, ct Sardi-
omnibus tamen hoc, quod nunc omnipotens Deus C nia a praesidibus cum Dei auxilio giibernentur. —
per nos pro sua laude, et pro suo nomine demon- § 3. Etin officioquidem tuae magnitudiuis, necnon
sirare dignaitusest, excedit omnia mirabilia opera, pro lempore viri magnifici prsefectipraetorioAliicae
quse in sseculoconligerunt, ut Africa per nos tam trecentos nonaginla sex viros per diversa scrinia et
brevi tempore reciperet libertatem, antea nonaginta olficiamilitare decernimus. In officiisvero consula-
quinque annos a Vandalis captivata, qui animarum fium ac prsesidum quinquaginta horaines per sin-
fuerant simul hostes et corporum : nam animas qui- gula officiaesse sancimus.
dem diversa tormenta atque supplicia non ferentes, § i. Quse vero emolumenta, sive magniflcentia
rebaptizando ad suam perfidiam iransferebanl; cor- tua, sive consulares, et praesides, et quod umis-
prir? vero liberis natalibus clara, jugo barbarico du- qutsqiie ex officio eorum de publico consequi de-
rissjme subjugabant. Ipsas quoque Dei sacrosanctas beat, notilia subter annexa declarat.
ecclesias suis perfidiis maculabaut, aliquas vero e.\ § 5. Oplamus ergo ul omnes judices nostri se-
eis siabuia fecerunt. Vidimus venerabiles viros qui cundum voluntateni et tiroorem Dei, et nostram
absci.^sisradiciius linguis snas pcenas miserabiliter eiectionem atque ordinationem sic suas admiuistra
loquebantur, alii vero post diversa tormcnla per di- tiones gubernare studeant; ut nullus eorum aui
vefsas dispersi provinciasvitam in essiiio peregerunl. D
I cUpiditati sit deditus , aut violentias aliquas vel ipse
Quo ergo sermone, aut quibus operibus dignas Deo inferat, vel judicibus aut officiiseorum, aut quibus-
gratias agere valeamus, qni per me ultimumservum cunque aliis collatoribus inferre permitlat. Licel
suum, Ecclesiaesueeinjurias vindicare dignatus est, enim per omnes provincias nostras (Deo juvante)
et tanlarum provinciarum popnlos a jugo serviiulis festinemus, ut illaesos habeant eollatores, maxime
eripere? Quod beneficium Dei anlecessores noslri tanien fributariis dioaceseos Africanee consulimus,
non ineruerunt-, quibus non solum Afficam liberare qui post lantorum lemporum captivitatem merue-
non licuit, sed et ipsam Romamviderunt ab eisdem runi ( Deo juvante) per nos lumen libertatis aspi-
Vandalis captam , et omnia imperialia ornamenta in cere. Ergo jubemus oriinesviolentiaset omnem ava-
Africainexiride tfanslata. Nunc vero Deus per suam riiiam cessare, et justitiam alque veritatem circa
misericordiam non sohim Africam, et omnes ejus onines nostrbs tributarios reservari. Sic eaim et
provincias nobis tradidil , • sed et ipsa iiripcrialia Deus placabitur, et ipsi possunt celerius, sicut col-
ormamentia, quse capla Roma fuerani ablata nobis latores alii nostrae feipublicae, relevari atque flo-
rc|tiUiit,:Ergopost tahta bentficia, quse nobis Bivi- rere. — § 6. Sportiilas eliam ab officio tam viri
»103 SJSCULl SEXTI3UPPLEMENTGM. 410_
magnittci, proefccii [ prsetorio-] Africani, quamre-A Fiunt solid. 27. In scrinio ab actis hominibus 10,
liquorum judicum sic exigi jiibemus, quomodo in ann. 14, cap. 12, solid. 118, Ita primo, ann. 3;
nostris legibus esl dispositum, et ab omni republica pro ann. 1, solid. 6 ; cap. 2, capit. solid. 4. Fiunt
nostra cuslodilur, ut nullus audeat quocunque tem- solid. 25. Secundo et terlio, ad an. secund., ann.
pore , vel quociinque modo, earum excedere quan- solid. 5 ; el ad capit. 2, cap. solid. 4. Fiunt solid.
lilatem. — § 7. Hoc eliam praesentisanctione cre- 32. Reliquis 17, ad ann. 1, solid. 5. ad capil. 1,
dimus ordinandum, ut non multa dispendia prp capit. solid. 8. Fiunt solid. 64. In scrinio libellorum
completione chartarum , vel codicillorum, vel in hominibus 7, ann. 6, cap. 6. Fiunl solidi 5. Pro
noslro laterculo, vel in scriniis prsefecti proetorio cap. 2, cap. solid. 4. Fiunt solid. 16. Secundo, 2
per Africam judices sustinere videantur, quia si pro ann., solid. 10 ; pro capit. 1, solid. 4. Fiunt
ipsi dispendiis laesi non fuerint, nullam habehunt solid. 12. Reliquis hominibus 4, ad ann. 1, ann.
necessitalem ejusdem nostroe Africse tributarios solid. 5 ; et ad capil. 1, solid. 4. Fiunl solid. 36.
prsegravandi. Jubemus ergo ut judices dioeceseos In schola exceplorum hominibus 60, ann. 74, ca-
Africanse lam civiles quam militares in nosfro la- pit. 62, solid. 618. Ita primo et secundo, ann. 3,
terculo pro codicillorum alque charlularum promo- pro ann. sotid. 5 ; et ad cap., capit. solid. 4. Fiunt
tionis suoe consueludinibtis nihil ultra sex solidos BJ solid. 46. Aliis homiriibus 6 , ad ann. 2 , ann. so-
prsebeant, at vero in scrinio praefeclorumnon ullra lid. 5 ; ad cap. 1, capit. so\id,-4. Fiunt.solid. 116.
duodecimsolidos coganlur inferre. Quem modum si Reliquis hominibus 10, ad ann. 1, ann. solid. 5 ; et
quis excesserit, ipse quidem judex trigintalibrarum ad capit. 1, capil. solid. 4. Fiunt solid. 115. Reli-
auri dispendio subjacebit; officium vero ejus non quis hominibus 44, ad ann. 1, solid. 5 ; et ad ca-
solum simile dispendiuiri, sed el capitale periculum pit., solid. 4. Fiunt solid. 386. In schola singula-
sustinebit. Nam si aliquis ex quacunque parte ausus rium hominibus 50, ann. 3, cap. 1, solid. 475. Ita
fuerit jussiones noslras excedere, et non festina- 1, ann. 2, ann. solid. 5; capit. 1, capit. solid. 3.
verit cum Dei timore eas servare, non solum digni- Fiunt solid. 54. Secundo, terlio et quarlo , ad ann.
tatis aul substantise peficulurrisuslinebit, sed efiara 5, ann. solid. 5, et ad cap. 1, capit. solid. 4. Fiunt
ullimo supplicio subjacebit. — § 8. Et est riolilia solid 34. S. Reliquis 46, ad ann. 1, solid. 5; et
Deo auxilianle. Pro annonis et capitu pro tempore cap. 1, cap. solid. 4. Fiunt solid, 418. In schola
pr_fecto praetorio per tolam Africam, auri libras miltendariorum hominibus 50, an. 52, S. capit. 50,
cenlum. Pro annonis consulariuni, auri libras 20. solid. 442. Ita primo, ann. 2, ann. solid. 5, et ad
Pro annonis cancellariorum auri libras 7. Item offi- capit. 1, cap. solid. 4. Fiunt. solid. 14. Secundo,
ciis ejus ita. In scrinio primo liominibusdecem pro C G lertio et quartp, ad ann. 1,.ann. solid. S ; et ad 8,
annonis 18; pro capit., sbl. 12. Fiunl sol. 148. cap. 1, cap. solid. 4. Fiunt solid. 54. S. Reliquis
Item nuraerario, pfo arinonis , solid. 5; et pro hominibus 4:6, ad ann. 1, ann. spl. 5; et ad cap. 1,
capit., sol. 4. Fiitnt sol. 46. Secuiido pro an. 5 cap. solid. 4. Fiunt solidi 524. In scliola cursorum
annuos sol. 5; et pro capit. 7 cap. sol. 5, et pro hominibus 50, ann. 22, S. cap. 50, solid. 232. Ita
capil. 2 cap. "solid.4. Fiunl solid. 16. 3 vero et4, primo, ann., ann. solid. 5, cap. 1, cap. solid. 4.
ad ann. 50, arin" solid. 5 ; et ad cap. 50, capit. Fiunlsolidi 17. •Secundo,lertio el quarto, ad ann. 1,
solid. 4. Fiunt 24. Reliquis 5, ad ann. 50, ann. S. ann. solid. 5; et ad cap. 1, capit. solid. 4. Fiunt
solid. 5 ;'et ad capit. 50, capil. solid. 4. Fiunt solid. 34..S. Reliquis hominibus 26, ad ann. 1, ann.
solid. 28. In scrinio secundo, ut supra scriptum esl. solid. 5; el ad cap. 1, capit. solid. 4. Fiunt solidj
In scrinio terlio, ut supra scriptum est. In scrinio 254. In schola nomenculalormnhominibus 22, ann.
quarto, ut supra scriptum est. In scrinio primi scri- solidi 5, capitu 12, solid. 4. Fiunt solidi 115. Ita
nii, quod est subadjuvae hominibus 10 , an. 14, primo, ann., ann. solid. 5 ; capil. 1, S. capit. so-
cap. 12. Fiunt solid. 116, scilicet. Ita primi scrinio lidos 4. Fiunt solid. 16. Reliquis hominibus 11, ad
pro ann. 5, ann. solid. 5 ; et pro cap. 2, capitu ann. 1, ann. solid. 5. et ad capit. 1, capit. solid. 4.
solid. 4. Fiunt solidi 23. Secundo pro ann. 2, ann.*" Fiunt solid. 99. ln schola siratorum hominibus 6,
solidi, ut supra scriplum est; et pro cap, capit so- ann. 7, capit. 6, solid. 59. Iia primo, ann., ann.
lid., ut supra scriplum est, et fiuni,solidi 16. Ter- solid. 5; cap. 1, capit. solid. 4. Fiunt solidi 14.
tio el quarlo, pro anfi. 1, arinona solidorum, ut Reliquis hominibus 5, ad ann. 1, ann. sotid. 5; et
supra scriplum est; et pro cap. i; cap. solidofum, ad cap. 1, capit. solid. 4. Fiunt solid. 45. In schola
ut supra scriptum esl. Fiunt sol. 25. Reliquis homi- prmtorianorumhominibus decem, ann. 12, capit. 11,
nibus 6, ad ann. 1, annona solidi 5; et pro capitu, solid. 97. Ita primo, annonse, pro ann. 2 ; solid. 5,
capit. solid. 4. Fiunt sblidi 58. In scrinio commenta- pro capit. solid. 4. Fiunl solid. 16. Reliquis homi-
riensis hominibus 12, ann. 17, cap. 4. Fiunt solidi nibus 9, ad ann. 1, pro ann., solid. 5 ; capil. 1,
155. Primo commenlariensi ann. 3, solid. 5; pro pro capit. solid. i. Fiunt solid. 71. ln schola draco-
capit. 2, capit. sol. 4. Fiiirit solidi 23. Sequentes nariorum hominibus 10-, ann. 11, cap. 10, S. so-
homines 3, ad ann. 2, ann. solid. 5 ; pro cap. 2, lid. 206. Itaprimo, ann., pro ann. solid. 14;. ca-
capit. solid. 4. Fiunt solidi 48. Reliqui homines 8, pit. 1, pro capit. soli.d.4. Fiunt solidi 16. Reliquis
ad ann. 1, ann. solid. 5; et cap. 1, capit. solid. 4. hominibus 9, ad ann. l,*pro ann. solid. 5; capit. 1,
HOS JUSTINIANILEGES SELECTJE. LIB. I, TIT. XXVII, LEX II. 1106
/ per ipsum Africam defendere et sub noslrum iuipe-
pro capit. solid. 4. Fiunl sol. 80. In scrinio openmi A
hominibus 20, ann. 24, cap. 21, solid. 224. Ita pri- rium redigere nobis concessum esl, per ipsuin quo-
ino, ann. 3, pro ann. solid. 5 ; cap. 2, pro. capit. que ut nostro moderamine recte guberrietur et firme
solid. 8. Fiunt solid. 24. Reliquis hominibus 3, ad cuslodiatuf confldimus.Unde per ejus gratiam etiam
ann. 2, pro ann. solid. 5; et ad capit. 1, pro capit. civilium administrationum judices et officia singulis
solid. 4. Fiunt solid. 62. Reliquis aliis bominibus 6, Africanis provinciis conslituimus, attribuentes qui-
ad ano. 1, pro ann. solid. 5; et ad capit 1, pro ca- dem emolumenlum quod unusquisque percipere de-
pit. solid. 4. Fiunt solid. 90. In scrinio arcm homi- beat. Ad ejus igitur providenliam etiamnum animum
nibus 20, ann. 28, capit, 21, solid. 224. Ita primo, nostrum referentes'et armatas mililias, et duces mi-
ann. 5, pro ann. solid. 5 ; capit. 2, pro capit. so- litum ordinare disponimus. — § 1. Sancimus itaque
lid. 4. Fiunl solid. 23. Reliquis hominibus 4, ad ut dux militum Tripolitanse provincise iri Leptima-
ann. 2, pro ann. sol. 5 ; et ad cap. 1, pro cap. gnensi civitate sedes inierim habeat. Dux vero By-
sol. 4. Fiunt solid. 42. Reliquis aliis hominibus 6, zaceuaeprovincise [el] in Capsa, el altera!Lepte civi-
ad ann. 2, solid. 5 ; el ad cap. 1, pro cap. sol. 4. tatibus interim sedeat. Dux vero Numidiaeprovinciee
Fiunt solid. 68. Reliquis aliis hominibus 110, ad in Constantinensi civitate sedes interim habeat. Dux
ann. 1, pro ann. sol. 5; el ad capil. 1, pro cap. B I aulem Mauritariiseprovinciaa in Co^sariensicivitate
solid. 4. Fiunt solid. 90. In scbola chailulariorum interim sedeat.— § 2i Jubemus etiam utrin trajectu,
hominibus 50, ann. 58, cap. 2, pro capil. solid. 4. qui estcontra Hispaniam, qui septa dicitur, quantos
Fiuntsolid. 24. Ita primo, ann. 3, pro ann. solid. 5; providerit tua magnitudo, de militibus uria cum tri-
cap. 2, pro cap. solid. 4. Fiunt solid. 25. Reliquis buno suo homine prudelite, et devotionem servante
hominibus 3, ad ann. 2, pro ann. solid. 5 ; et ad reipublicse nostrse, per oronia constiluas, qui possint
capit. 1, pro cap. solid. 4. Fiunt solid. 48. Reliquis et ipsum trajeetum semper servare, et omnia, quae-
aiiis horninibus 6; ad ann. 1, pro ann. solid. 5; et cunque in pariibus Hispanise,vel Gallise, seu Fran-
ad capit. 1, pro capit. sol. 4. Fiunl solid. 49. Reli- corum aguntur, viro spectabili duci denuntiare, ut
quis hominibus 40, ad ann. 1, pro ann. sol. 5; et ipse tuse magniludini referat. In quo trajectu eliam
ad cap. 1, pro capit. solid. 4. Fiunt solid. 360. dromones, quantos provideris, ordinari facias.—
Fiunt homines 396, ann. 499, solid. 2, 390, ca- § 3. In Sardinia autem jubemus ducem ordinari, et
pit. 420. Fiunt solid. 4, 73, 5, 682. Ileni pro ann. eum juxla montes, ubi barbariceegentes videntur se-
et cap. cehsualium solid. 449. Officiorura ejus so- dere, habentem milites pro custodia locbrum, quan-
lid. 160. potest medi hominibus 5, ann. 48, ca- los et ibi tua magnitudo provideril.
pit. 18, solid. 418. Ila primo, ann., pro ann. 15; C § 4. Et omnes diligenter pro commissis suae cu-
capit. 5, solid. 5. Secundo, pro ann. 10, capit. 5, stodise provinciis invigilent, et ab orani hostium in-
solid. 70. Reliquis hominibus 3, ad ann. 8, et ad cursione subjectos nostros tueantur illeesos, et festi-
cap. 2, solid. 150. Grammalicis hominibus 2, ad nent die nocteque Dei invocando auxilium, et dili-
ann. 10, et ad cap. 2, ad solid. 70, sortitas. Oralo- genter laborando, usque ad illos Unes provincias
ribus hominibus 2, ad ann. 10, cap. 5, ad so- Africanas extendere, ubi ante invasionem Vandalo-
lid. 70. — § 9. Haec igittir, quae pro dispendiis ci- rum et Maurorum respqblica Romana lines habuerat,
vilibus judicibus Africoe, eorumque officiis, id esf, et ubi custodes anliqui servabant, sicul ex clausuris
lam scrirtiariis amplissimoe ejus praefeetursequam et burgis ostenditur; maxime autem civitates quae
cohortalibus , per hanc divinam constitulionem sla- prope clausuras et fines antea tenebantur, cum e,s-
tuimus, lua magniludo cognoscens, ex Kal. Sep- sent sub Roriiarioimpefio conslilulse, auxiliante di-
tetnb. futurseterlise deeimseindictionis effeciuiman- vina misericordia, cum hostes per partes expelluntur,
cipari, observarique procuret, alque edictis publicis feslinent corapreliendere, atque munire; et in illis
omnibus jnnolescat, his, scilicet, qui ordinati fue- duceset milites per partes accedant, ubi aniea fuiesef
rint a lua sublimitate secundum praesentem divinam clausurse provinciarum erant, quando integroe Afri-
constitutionem, firmitalem sui slalus in perpeluo B I tanse servabantur sub Romano imperio provincise,
habiluris. Nam Deo juvanle de mililaribus judicibus, quod Deoannuenle (cujus auxilionobis restilutoesunt)
el de officiis eorum,' et de alio nostro exercilu per speramus cilo nostris provenire temporibus; et ut
aliam sanctionem slaluenius. Dal. Constantinop. in secufitate et pace provinciaecurri antiquis (inibus
Dbihinonosfro Justiniano P. P. integrae serventur, et vigiliis ap laboribtis devotissi-
LEX 11. morum militum, et cura speclabilium pro tempore
Idem Augustus Belisario magistro miliium per Ducuni custodiantur illsesoe,quoniam ita convenit ut
Ofienlem. semper custodes fines provinciae servent, ne detur
In noriiine Domini nostri Jesu Chrisli ad omnia hostibuS licentia iricurreiidi aut devastandi loca quse
consilia omnesque aclus semper progredimur; per noslri subjecti possident. — § 5. Quanlos aulem mi-
ipsum eriim jura imperii suscepimus, per ipsum pa- lites, sive pediles, sive equites, per unumqiiemque
cem cum Persis in seteriium confirniavimus, per ip- limilem collocari oportet ad cuslodiendas provincias
sum acefbissimos hostes et iortissimos tyrannos de- et civitates, lua magnitudo, prout consideraverit, or-
jecimus, per ipsum muilas difficultalessuperavjmus, dinel et nobis referat, uf si prseviderimussufficien
4107 S&CULI SEXTI SUPPLEMENTUM. 1108
tem esse ordinationem, confirmemuseam; sin au- A necessitas eraerserit, viri spectabiles duces inviccm
tem perspexerimus, et aliquid amplius fieri, ut eam sibi, quando usus exegerit, auxiiium prsebeant, ut
augmentemus. — § 6. Quid auiem dux slipendiortim provinciae, seu limites eorura vigiliis et laboribus
nomine pro se suisque hominibus, et qtiid ejus offi- (Deo juvante) illaesicustodiantur. — § II. Sicut au-
cium consequetur, hoc in subdita declaratur notitia. tem jubemus audaces et feroces contra inimicos ju-
—§ 7. Sicutergo praediclumest, interim nunc duces dices ac milites noslros esse, sic volumus eos miies
ac milites secundum nostram dispositionem locis, et benevoloscirca collatores noslros existere, et nui-
seu civiiatibtis, in quibus jussimus, sedeanl, donec lum damnum, nullamque lsesionemin eos elficeie.
Deo auxiliante nobis ac reipublicsenoslroeper labo- Sin autem quisquam de militibusausus fucrit quam-
res noslros in illis Iocis constilui pnssint, in quibus cunque lsesionem tributariis nostris inferre, periculo
iiniuscujusque provincise antiquus limes constitutus viri spectabilis ducis seu tribuni et principis digna
erat, quando florente Romana republica memoraiee vindicta afficialur, ut indemnes tributarii noslri cu-
provinciaeintegrae tenebantur. —>§ 8. Pro limitaneis stodiantur. — § 12. Si vero pro quibusdam causis
vero ordinandis necessarium nobis esse videtur, ut interpellatio apud nostros judices facla fuerit, jube-
extra comitatenses milites, qui per castra sunt, mi- mus non amplius sportularum nomine quam noslris
liles limitanei constiluantur, qui possint et castra, el B legibus definitum est exseculores accipere, poenani
civitatis limiles defendere, et terras cotere, et ut alii eisdem legibus inserlam ex transgressione formi-
provinciales videnles eos per partes, ad illa Ioca se dantes.
conferant. Et exemplum fecimus unius numeri limi- § 15. Cum autem Deo annuente Africanaenosirae
taneorum , ut secundum exemplum quod nos misi- provincise per luam magnitudinem, secundum no-
rnus per caslra et loca quaeproviderit lua magniludo, siram dispositionem ordinatse, et limites in antiquum
eos ad similiiudinem noslri exempli ordinet; sic ta- statum reducti, et omnis Africa sic delenla fuerit
men, ut si inveneris de provinciis idonea corpora, sicut erat, cum ergp hsecomnia (Deojuvanle) pfse-
aut de illis quos anlea milites habebant, limilaneo- sente tua magnitudine disposita et perfecta fuerint,
rum eonstituas in numero, in unoquoque limile, utsi et per labores tuos |anliquos] fines omnes Africare-
aliqua forsitan commotio fuerit, possint ipsi limita- ceperit, et doeuerit nos de omni ordinatione tbtius
nei sine comitatensibus militibus, uua cum ducibus Africansediceceseos, id est, quanli et qui milites, in
suis adjuvare loca, ubi disposiii fuerint, non longe quibus locis, vel civitatibusconstituti sunt, et qiianti
limitcm exeuntes, nec ipsi limitanei, nec duces eo- limitanei, et in quibus locis el militiiscollocati sunt,
rum, ut nullum etiam dispendium a ducibus, vel tunc jubemus tuam magnitudinemad nostram cle-
ducianis praedicti limitanei sustineant, nec aliquas G C mentiam remeare. — § 14. Interea vero si aliquas
sibi consuetudines de eorum stipendiis per fraudeni civitates seu castella per limites consliluta providerit
ad suum lucrum convertanl. Hsec autem non soluin tua magnitudo niraise esse magnitudinis, et propter
in liinitaneosvolumus observari, sed etiam in comi- hoc non posse bene custodiri, ad talem modum ea
tatenses milites. — § 9. Et unttmquemque ducem et construi disponat, ut possint per paueos bene servari.
tribunos eorumdeni mililum jubemus, ul semper — § 15. Cum autem magniludo lua, omnibus dispo-
mililes ad exercitationem armorum teneanl, et non sitis, ad nos remeare jussa fuerit, tunc duces unius-
concedant eos divagari, ut si qiiando necessitas con- cujusque limitis; quoties pro componendis civita-
ligerit, possint inimicis resistere, et nullum audeant tibus, aut caslris, et pro dispendiis suis, aul pro
duces aut tribuni commeatalemde ipsis dimittere, annonis aliquod opus habuerint, celerius ad virum
ne, dura sibi lucrum sludent conficere, incustodilas; magnificumpraefectum per Africam sigmficent, ut
nosiras relinquant provincias. Nam si usurpaverinti ipse quse necessaria fuerint feslinet facere, ne aliqua
xnemorati duces, vel officiaeorum, seu tribuni, com- prolractio provinciis npceat.
meatalem de militibus relinquere, aut aliquod lucrum1 § 16. Ea vero, quae ipse fecerit, vel quae adhuc
de eorum emolumenlissibi acquirere, hoc non solum1 necessario procuranda sunt postea, et memoratus vir
in quadruplumjubemus publicorependere, sed etiami ^" maguificusprsefectus[praetorio] Africae,et viri spe-
dignitate eos privari. Magisenim debent et duces ett ctabiles duces, et de aliis omnibus quae ibi aguntur
tribuni supra deputata sibi emoluraenta secundum» frequenter ad nos referant, ut benefacta confirme-
labores suos de nostra largitate remuneralionemi mus, et quae opporlunius debent iieri, ex nostra di-
sperare, et non de commeaiis militum aut eorumi spositione peragantur. — § 17. Hoc etiam decerni-
stipendiis lucrum "sibi acquirere, quoniam ideo or- mus, ut judices qui ordinandi sunt per Africanosli-
dinati suni milifes, ut per ipsos provincisevindicen- mites, nitiil amplius in sacratissimo palatio cuilibet
tur, praecipuecum sufficienler et ipsis ducibus, ett personaeaut dignitati, vel in praetorio per Africam
eorum officiis emolumenta prsestilimus, et senjperr prsefecturaeet magisteri_ poteslati prsebeant, nisi
providimus untimquemque secundum Iabores suoss quantum subter annexa declarat nolitia; nam si quis
ad meliores gradus,iet ad raajores dignitales perdu- amplius quam in subdita notitia taxatum est usurpa-
Cere. — § 10. Poslquain vero Deo placuerit, et perr verit, seu acceperit, triginta libras auri multae de-
luam niagnitudinemlimes omnis iu anliquum statum n pendat nomine, cum quo et periculo indignationis
pervenerit, et bene ordinalus fuerit, lunc ubicunquee nostrse [serenitatis] subjacebit, nulla alia qualibet
 1109 JUSTINIANILEGES SELECTJE. LIB. I, TIT. XXVII, LEX II. HlO
persona, aut dignitate, aut.officio accipiente aliquid jA et cap. 3. iiunt cap. 2. Centenariis 9. ad ann. 10. et
ab eis, proeler illos quorum nomina in subjecta ad capit. o. fiunt capit. 3. Biarchis8. Circitoribus aJ
notitia continenlur. — § 18. Ad hoc jubemus (ut Deo an. 8. fiunt ann. 18. et ad cap. 3. flunt capit. 3. fiunt
juvante) unusquisque dux seu eorum officia, secun- cap. 11. Itera viro clarissirao duci Sardinise insuloe,
aluin quod notilia subter annexa continet, emolu- et horainibus ejus ann. 190. singulis ann. solidi 282.
inenta sua ex tributis Africanseprovinciaeex Kaiend. Assessori dmis, et officio ejus bominibus 40. ann.
Septembris instantis felicissimse tertise deciinse in- 96.S. singulis ann. splid. capit. 48. singulis capil. sol.
diclionis percipiant. — § 19. Et haec notitia,, Deo 9. Simui fiunt pro ann. et cap. 150.186.. Dividunlur
volente, debet delegari ducibus, et eorum officiisin sic: Assessori ann. 9. et cap. 5. Primicerio in an.
Africa constitulis, pro annonis et capitu per singulos 2. cap. 3. Numerario in an. cap. 5. Ducenariis i.
annos prsebendis. Ita clarissiino viro duci Tripoli- ann. 3 sunt ann. 16. et cap. 3- sunt et cap. 9. Cir-
lanae provinciae, et hominibus ejus sihgulis sol. 5. citoribus 9. an. 3. fiuiit ari- &»•29. el cap. 3. fiunt
cap. 159. singulis cap. bol. 783. 'Assesspfi ducis, et cap. 9. Circitoribus 9. anni %. fiunt ann. 4. cap. 9.
.officioac hominibus ejus 40. ann. 96. S. sing. ann. semis. Aliis 11. ad ann. 16. sunt et ad capit. 5. fiunt
cap. sol. 6. Simtil fiunt pro ann. et cap. sol. 674. cap. 20. — § 20. Notitia consuetudinum, quas in
Dividuntur sic : Assessori in ann. 8. cap. 4. Prinri- ._ sacro lalerculo, et in preetorio amplissimae praefe-
cerio in ann. 8. cap. 2. Ducenariis3. ad ann. 6. sol. cturse per Africam, et in officio magisfri militum,
fiunt ann. capitis fiunt capitum cap. Centenariis 6. pro tempore dux prsebere debet uniuscujusque limi-
ann.5. fiunt. Fiuntann.4.et ad cap. 1. fiunt anu. 16. tis, sic : In sacro latereulo sol. 6. In officio magisle-
et ad cap. 1. S. Bunl ann. 5. fiunl cap. 8. Circitoribus riae militura potestatis pro insinuandisadrninistratio-
5. semis. Aliis H.ad ann. 14.sunt. et ad cap. 3. fiunt nis suaedivinis nostrse serenitatis affatibussolid. 12.
cap.11. In officio amplissimse prsefecturoe per Africam pro
Item viro clarissimoduci Byzacenaeprovinciae, et insinuandis ejusdem chafiis', solid. 12.
hominibusejus ann. 190. singulis in ann. soi. 5. cap. § 21. GlOria itaque lua, quse per hanc pragmati-
158. singuiiscap. sol. 10. Simul fiunt pro ann. cap. cam sanctipnem nostra statuit eeternitas, effeclui ea
sol. 670. Omnesdividunlur sic: Assessori in ahn. 7. mancipari obsefvarique preecipiat.
cap. 4. Primicerioin anu. 5. cap.2. Numerario in ann. § 22. Emissa lex Idib. Apriiis, CP., d. n. Justi-
6. cap. 3. Ducenario4. ad ann. 3. fiunl cap. 3. Gen- niano P. P. A. IV, et Paulino v. c. conss. — § 23. Et
tenariis 6. ann. ann. 15. et cap. 1. fiunt cap. 7. Cir- haec notitia, Deo volente, debet delegari judicibus,
citoribus 9. ad an. fiunt an. 15. et ad cap. 3. fiuni et eorum officiis in Africa coustilutis pro annonis,
cap. 7. Circitoribus9. ad ann. 2. fiunl 18. et ad cap. " et capilu per sinjrulos annos praebendis. Item viro
fiunt an. 13. cap. 9. semis. Alii 11. ad ann. 3. fiunt clarissimo duei Tripolitanse provinciae,et hominibus
an. 13. S. et ad cap. 11. Item viro "ciarissimo duci ejus anno liOiiagesimosingula annona solidos quin-
Numidise provinciie, et hominibus ejus ann. 190. que capit, cenlum quinquaginta nbvem singulis cap.
singul. ann. solid. 8. cap. 158, singulis cap. sol. 9. solidos ducentos octoginta duos : assessori ducis, et
Simul fiunt pro ann. el cap. sol. 351. 34. Assessori officio ac bominibus ejus quadragiuta annis nona-
ducis et officioejus hominibus 40. ann. et cap. sol. ginta et septem. Ilem viro clarissimo duci Byzacenae,
5. cap. 49. singuli cap. sol. 5. cap. 472. sihgulis cap. et hominibus ejus similiter. Item viro clarissimo doci.
sol. 3. Simul fiunl pro ann. et cap. sol. 16&.S. Di- Numidise,et hominibus ejus similiter. Item viro cla-
vidunlursic: Assessori in ann. 13. cap. 6. Primicerio rissimo duci Mauritaniseprovincieeet hominibus ejus
ann. cap. 3. Numerarioin annuni 4. Fiunt ad ann. similiter. Item duci Sardinise, et hominibus ejus si-
16. et ad cap. centenariis ad ann. II. S. Fiunt duo- militer.
decim. et ad cap. capita 6. Biarchis 8. Circitoribus § 24. Item uotilia consuetudinum, quas in sacro
9. ad ann. 2. fiunt.an. 127. et ad cap. 3. fiunt cap. laterculo, et in praetorioamplissimaepreefectureeper
'
8, semis. Aliis 11. ad ann. 2. fiuntan. 16. sunt. 13. Africam, et in officio niagistri mililurii pro tempore
' et ad cap. 5. fiunl cap. 11. Item viro clarissimo •TVdux
' prsebere solet uniuscujusque limilis, sic : In sa-
duci Mauritianaeprovinciae et hominibus ejus an. cro laterculo sex solidos. In offlciis magisterise mi-
190. singulis an. solid. 5. cap. solid. 200. 160. 55. litum potestatis pro insinuandis divinis administra-
Assessori ducis, et offlcioejus hominibus40. an. 96. lionibus, seu divinse Serenitatis alTatibtis, solidos
• S. 3. S. fiunl simul
pro ann. et cap. sol. 670. 3. S. duodecim; pro officio amplissimse proefecturaeper
Dividuntur sic : Assessori in ann. 9. capit. 4. Pri- Africam pro insinuandis ejus chartis soUdosduode-
niicerio in ann. 5. cap. 1. Numerario in ann. cap. 3. cim. — § 25. Gloria itaque lua quae per banc
pra-
Ducenariis 3. ad ann. 3. S. fiunl ann. et capit. 3. gmaticam sauctionem iiostram statuuntur oeternitatis
fluut capit. 2. Ceutenariis 3. ad ann. 3. S. fiunl an. effectui mancipari observarique praecipiat.
 JUSTINIANI EPISTOLA AD PATRES
(Hanc epislolam videsis Patrol. tom. LXIX, col. 30.)

JUSTINIANl EDICTUM GONTRA ORIGENEM

(Hoc edictum videsis Patrol. tom. LXIX, col. 177.)

JUSTINIANI EDIGTUM CONTRA THEODORUM MOPSUESTENUM.

(Hoc ediclum videsis Palrol. tom. LXIX, col. 273.)

II.

I.LVIlllllSIPIMTOL

GLYCERII IMPERATORIS
EDICTUM CONTRA ORDINATIONES SIMONIACAS.
(Hoc edictum videsis Patrol. tom. LVI, col. 896.)

III.

THEODOMCUS,
REX GOTHORUM.

THEODORICI, GOTHORUM REGIS,

PMCEPTIO",
MISSA PER. GEUMANUM ET CAROSUM EPISCOPOS.

Dominissanctiset venerabilibuspatribus, Lauren- A merum convenire, qui dudum fuerat convocalus.

renlio, Marcellino, et Petro, et cunctis episeopis in Ergo ingravatis sanctitatem vestram reliquorum
Urbe residentibus, Theodericus rex. prsesentiamconvenit opperiri, ut compresso tumultu
Vos quidem rem fecislis proposilo congruenlem, et dissensione submota, quse ab omnibus orta est,
nos potius de reditu vestro secundo/consu.lere, ab omnibus causa peragalur. Nam Ravennam, quem-
quam indictum conciliumalienaefacilUatisiniitatione admodum speratis, non pulavimus revocandum esse
deserere; ne discedenlibus universis subroanifesta concilium, dum aliorum labore, aliorum permove-
desertidisposilionejudiciimajor urbemregiam sedi- mur. setale, parati ut nisi secundo conventu caussa
tiosis motibus turba concuteret. Sed non optavimus finem judicium synodale posuerit juxta desiderium
commisisse, sanctsecongregafionisexaminis sub hac vestrum, quo nos poscilis esse prsesentes, oceupatio-
protrahi dilatione negolium, nec universitatis animos nibus nostris Romse quietis amori poslpositis, nos
gravius prsejudicio pendere suspensos. Quia nec potius Romam Deo auctore veniamus, ut praesenti-
iranquiliitati urbis dcfinilionjs mora, nec sacerdolali bus saltemnobis citra confusioneraatquediscordiam,
proposilo sentenlia potest convenire discordiae.Mo- secundumDei timorem, tanta causa terminum sor-
Iesta igilur accepta confusione, quae nata cst, caete- tiatur. Ut non diutius urbs regia turbarum tempe-
.rorumque discessu, qui propter turbam quse aut B state fatigetur, sed vestri sequitale judicii redeat ad
ausu aut vitio aliquorum conligit, ilerala quoeccepe- quietem-. Ne mora vobis videatur onerosa, fas est
runt reliquere judicia (qui tamen, si quid dixerit, veslrae sestimare providentise, si commodo sit, aut
potiuscogitassentexemplovestro in urberesidere, ex- sub nosirorum lemporum tranquillitate tolerandum,
spectantes de hisquaeillic facla de nostraeprovidentiae solilumve in aliqua definitione concilio sub incerto
ordinatione remedium), cum in multas se vias co- Ecclesiamsub hoc certamine Romanam perdere ci-
gitatio nostra disperserit, ad hunc se tramitem con- vilatem. Alia manu. Orate pro nobis, domini ac
silii cura eonverlit, ul rursum ad Kalendas Seplera- venerabiles patres. Datum sub die vi Idus Augusti
bris diem, eumdem censuerimus sacerdotum nu- Rufo magno,Fausto Avienov. c. cos. (AnnoChr.5D1).
0 Hse prsecepliones regise antecedunl synodum iv simse, emendatas ad Collectionemms. Canonum in
palmarem. Eas, cum prius mendis essent inquinatis- Bibl. Paris. soc. Jesu damus ex Harduino,
 THEODORICI; GOTHORUM REGIS,

PMCEPTIO ALTEM
MISSA AD SYNODUM.

Fl. Theodericus rex universis episcopis ad syno- A multuosamexpectat? Intentioestvobisservandse justi-

dum convocatis. tiaeM cognitione, libertas remotis omnibus occasio-
Romanae Ecclesiae pacem, episcopo Symmacho nibus inlegrasit veslrsevoluntalis; objectorum crimi-
cririiinosis proposilionibus impetilo, sub ea quam num causa examinale judicium, dumraodo sludiosa
cerniiis confusioneturbae, quemadmodum magis po- certamina defendi amore, et omne confusionis am-
tuil providenlianoslra consulere, quam ut juxta peli- puleturambiguum, maxime cum hanc vobis pro reli-
tionem Senatus et cleri, ad congregandos ex diversis gionis reverentia, considerationejustitisenoslrse,ora-
provinciis causam revocare antistites, et de religio- cula Iribuant facultalem, ut sicutvobisestinquirendae
sse sanctione personoesanctum facere judicare con- in hoc negotio voluntas et cura veritatis, personis illic
cilium? In oculis sunt dudumad universam synodum omnibus conslitutis, per quas potest fides rerum
destinata, et conscientisenostrae aslipulantur oracu- qusesita.prsestare, vos noveritis, et Deus, quid in ipsa
ia, quibus solius inlegrilalis affectu hoc jus pontifi- causa judicare debeatis, pacem modisomnibus clero,
cibus commisimus evocalis, ut sub synodalis sequi- senatui et Romano populo post judicium reddiluri,
late sentenlisc, aut propter objecta convictus, realui ne qua turbatio, nulla discordia in civitate remaneat.
subjaceret. Post hujusmodi constituta, quis finem Si vero vultis ut quod propositum est, transeat sine
tanto dandum dubitarit esse negotio? quis de tam JJ discussione judicium, vos sciatis, et Deus, qualiter
numeroso eoncilio sacerdotum magis nasci credide- ordinetis, dummodo pax clero, senatui, populoque
rit confusionisambiguum? quid profuit a sine vi tam Romano sub vestra ordinatione reddalur. Ecce coram
de prolixo iiinere caelera ad nos imposuissenegotia? Deo et hominibus arbitrio vestro committentes uni-
quid tantarum Ecclesiarum absentibus sacerdolibus versa, conscienliara noslram, sicut decebat, absol-
fuisse suspensum? quid supererit reliquum, si de vimus. Tantum est sub justa ordinatione rem fuisse
tanto exitu non daturimperare [Forte impetrare]con- finitam, et unitatem redditam discedentibus incidet.
ventum ? Sed transacta sufflciant, quse ad hoc tan- Neque enim lolerabile est ob hanc negligentianj
tum in memoriam satis est revocare, quod desinant. regieecivitatis amorero quo lenemur adremilti, aut
Bona est prseleritorumrecordatio, si quaedisplicent, rebus omnibus Deoauctore pacatis sola tranquillitate
secuta cura correptionis emendet. Non saltem dis- erigi, et in media urbe confundi, ut desidoratur ci-
cedentibus aliquibus dilatoque negotio ad secundse vilitas in archilatiora b, quae esl sub hosiium vicini-
congregatioriis venientis repetila judicia, pro fide, latis cura. Et ne quid omisisse videamur, cum ne-
pro innocentia, pro sequitate concordis, remotis stu- cessariam credideritis episcopi Symmachi in cogni-
diis aliquibus dissentiat integritas. Hoc pelilione no- tione praesentiam, Gudilamet Bedeulphumsublimes
slra Romanscconfertur civitati ut sacerdoiali consi- 'C viros, majores domus nostrae, quos de praesente mi-
deratione proposito deiegaio lerminum detis sine simuscumConzatrierno [Jlfs.cumillumcom. Arierno;
conteiitioiienegotio, scieritesexamen vestrum de his forte, cum illustri comite Arierno] ne quid dubilatio-
securum esse judicium. Cogitale matrem confusionis nis habeat jussio noslra, sacramenta praesiabunlsatis-
essediscordiam, et quemadmodum consensu dubia facluri designatoepiscopo,quemadmodum sestimave-
solidanlur, ita eliam firma dissensionedissolvi. Nun- rit ordinalio vestra: suffecerit ut vocatus ad conc;-
quid laboriosa, nunquid conscientisevestrae gravia, lium cilra Urbem et molestiaemetu securus occurrat.
iiunquid iniraica propositoab autistilibus suis pacem Orate pro me, domini saneli et venerahiles patres.
poscitEcciesia, et ab hisquibus per rationem pro- Datumestsub die viKal. Septemb., Ravenna, regnante
fessionisvestrsecura debeat esse propensiorfidem lu- supradicto feliciter; Rufino Avieno Fausto v. c. cos.
a Locus in Ms. imraedicabilis. b Locus sine ope aliorum Codicum insanabilis.

AD THEODORICUM REGEM

RELATIO EPISCQPORUM.

Agimus Deo graiias, qui regum cqrda pietatis suse,D (Juflii.xv), quod utique boni intelligendurriest. ldeo.
manu et gubernat et lemperat, quando ab ipso que nostro loloaffecluet obsequiojussiooi vestrcepa-
venit quod clementia veslra ex amore suo praeceptis rere voluimus, el ad papam, qui impetebatur, quater
ad nos moderatissimis per majores domus Gudilam cum sacerdotes nostros ex secunda synodo direxi-
etBedeulphura sublimes vestrosmissis oslendit. Sic mus, utad judiciumconveniret. Sed occurrereseau.
enim mansuelos prindpes cceli Dominusfecit esse dentise nostrse penitus non posse statuit, mandaiis :
quos diligil; et propitiata Divinilas eos in causis Primum ad conventum vestrum, quando Romaeve-
omnibus mandatis suis ordinat obedire; quod scri- nistis, sine aliqua dubitatione properavi, et privile-
ptum est, dicente Deo: Sine menihil poteslisfacere gia mea voluntati regisesubmisi, el auctorilatemsyn-»
 iH5 SiECULl SEXTI SDPPLEMENTOM. flft
odi dedi; sicut habet ecclesiaslica disciplina, re- A congruebal. Quia eonfusionetantaecivitatis et gemi-
staurationem ecclesiarura regulariter poposci, sed mus, et horrescimus : ad amplissimumsenatum col-
nullus mihi a vobiseffectusest. Deinde cumvenirera legasque nostros secundo direximus, orantes ex
cum clero meo, crudeliter mactaluSsum. fJlteriusme verbis Apostoli, qui monet: Quod ex vobis est, cum
vestro examini non committo : in potestate Dei est, omnibuspacem habentes,non vosmetipsosvindicantes,
cl domini regis, quid de me deliheretordinare. Post - charissimi, sed date locum irm. Scriptum est eiidm :
episcopos lamen ei majorem domusvestrseillusirem Mihi vindiclam, ego relribuam,dicil Dominus(Rom.
virum Arigernum direximus, cui quid responsi de- xii). Nec admonilioiiiclericorum defuimus, quibus
derit sua suggestionerenuntiat; elintimamus tamen regulariter volumus subvenire. Quia etiam salutare
serenissimo domno, quia nobis quid possimusfacere monitum conlempserunt; ideo vestri erit imperii
non remansit, nec invitumad disceptaiionemnostram nutu Dei respicere Ecclesiaeredintegrationem, Ro-.
adducere po-sumos. Ipsi per canones appellationes mansecivitalis el provinciarumquietetn. Nunc roga-
. omnium episcoporum commissoesunt; et cum ipse mus ut infirmitatibus et deunilatis [Forte indemiri-
appellat, ecqnid faciendum?cum nec in absentem lali] noslrse, queniadmodumpii dornini,succurratis;
valeamus ferre sententiam, nec contumacis locum quoniam calliditati sseculari sacerdotum simplicilas
deputare, qui se judicibus occurrisse proeclamat;g non sufficit, et jam diulius nostrorum mortes, et pe-
maxime quia res nova est, el pontificemsedis istius ricula propriarum pati non possumus : sed conce-
apud nos audiri, nullum constat exemplum. Volui- dite nobis optalissimo praeceptovestro, ut ad ec-
mus quod restabat pacemjuxta prseceptum et volun- clesias nostras liceat nos reverti, quia post hsecquae
latem vestram reddere civilati, quoeres et proposito suggessimus,nihilest quod a nobis possit ordinari._/
nostro araica est, et beaiiiudini vcstrorum lemporum alia manu : Oplamusvobis salutem, domine princepsl

THEODORICI, GOTHORUM REGIS,

PMCIPTIO TERTIA.

Flavius Theudericus rex, nniversis episcopis ad C vente, optata per vos concordia redderelur. Nunc
synodum convocalis. vero eadem quse dudum praesentibusinlimaniusora-
Decuerat quidem beatitudinem vestram divinae culis, nos coram Deo et hominibus absolventes , ut
consideralionis reverentia exortum jam finisse ne- causam Dei.quam vestraecongregationisampiissimo
gotium,ut vobis ordinantibus submoveri potuissetde senatui, et pacem clericis sperantes, commisimus,
lanta civitate confusio : maxime cum practentisaffe- quemadmodumvisnm vohis fuerit, ordinetis; nee a
ctibus jusserimus, quemadmodum vestrum visum nobis vestri exspecteturformajudicii,sedvos qualiter
fuissel arhitrium, memoraiuin vos terminare debere .Vttltisordinate. Sive discussa, sive indiscussa causa,
cerlamen; dummodosub justa ordinatione finitum,, proferre senlentiam, de qua estis rationem divino
disseiilienlesunilatiei concordiseredderentur. Quam judicio reddituri; dummodo, sicuti ssepe diximus,
niirairiur denuo fuisse consultum : cum si nos de ,hoc deliberatiovestra provideat.ut pax senatui popu-
, prsesenti ante voluissemusjudicare ncgotio , habilo loqueRomano, submota omni conlusione reddatur^
. cum proceribus noslris de inquirenda verilate tia- ne qua, quod absit, post judicium turba, aut aliqua
. clatu, Deo auspice, poiuissemus invenire justiliam , remaneat in civitate discordia. Sinautem secundum
, quse nec prsesenti sstculo, nec fulurseforsitan displi- mandata nostra concordia sacratissimaeurbis a vobis
cere potuisset aetali? Sed quia non nostrum judicavi- j. fuerit resliluta , tunc universitas agnoscere potuerit
liius de ecclesiasticis aliquid censere negotiis : ideo justum sacri ordinis vestri exstitisse judicium. Orate
vos die diversis provinciis fecinius evocare; ut sub pro npbis, domini sancti ac venerabilesPalres.Datum
divini limore judicii, totius certaminis vobis dispo- sub die KalendarumOctobris.
nentibus causa transiret, urbique nostrae, Deo la-

SYNODO ECCLESIASTIC.E

VIR SPECTABILIS ANAGNOSTIGUS REGIS.

Primum salulandi episcopi, et dicendumeis causa
qumagitur.
Si mihi visum fuisset, aut juslitiam habuisset, ut
ego debuissem audire cum proceribus palaiii
mei ,
potueram tractare quomodoet Deo placuisset, et po-
sleiitati ingratum non fuisset, sed quia causa est
Dei et clericorum , ideoque modo ad peiilionemse-
natus vel cleri ex diversis civilatibus convenerean-
listites, velut Deo medio , secundum quod legitis iu
Evangelio, et Apostoload Corinthios , hoc sequami-
ni. Nam si meum animum requiretis, ut superius
dixi, quse praecipitDeus in Evangelio, hoc sequa-
mini. Si vero vobis visum fuerit sine discussione
causam finire, aut discussam, quemadmodumvisum
fuerit, judicate. Meampersonam nolite meluere,red-
dituri rationem ante conspectumDei: tanttim est ut
senatum, cleruraet populum pacificumdimittatis, et
quod judicaverifis scribatis. Nosautem hoc probalii-
 1117 CLODOVEIREGIS PR_5CEPTUM AD EP5SCOPOS. 1118
iiius vos bene ordinare, si populo , senatui, clero A proposuit similitudinem : Aliquando utipse fieret im-
pacem ihtegram reddatis. Quod si minime feceritis , perator, Aspari a senatu dicebatur; qui tale fertur
oslendetis vos uni parti favisse. Nullius ergo perso- dedisse responsum : Timeo ne per me peccandi con-
nam ante oculos babeatis: quamvis si vobis aliquis suetudo in regno nascatur. Ita dico et modo, ne
violenler vellel quae injusta sunt imponere, missis irascantur sancti Patres nostri, neper eos, cum non
rebus veslris jnstitiam custodire debeatis. Nam muUi discusserint et ita judicaverint, consuetudo peccandi
el vestrse et nostrse regionis episcopi propter Dei omnibus sacerdotibus generaliier fiat. Item si vo-
causas, el de Ecclesiis et de rebus suis jactati sunt, luerit discutere causam, ut securus egrediaiur, Ari-
et lamen vivunt. Ego non solum impono, sed etiam gernus, Gudila, et Bedeulphus sacramenta ei prsesta-
'rogo, ul facialis qiiseDeus prsecepit, et quae legistis bunt. De area vero vel de domo Lateranensi, prout
in Evangelio et Apostolo. Si autem discutitis causam, judicalum fuerit, eidem synodus reddal. Devindicta,
«yelsub aliquo colore melius causam judicatis. Si au- quse sperant discussionem si eis placuerit , aut ipsi
'lemindiscussam dimiserilis, datis exemplum saeer- viudicent aut quos depulemus legibus exsequantur
«JotibUsomnino male conversandi. Haeccum diceret, culpas a.
a Locus hic depravatus sic restituendus est ex Cod. Colbert. Ballerinis indicantibus : aut ipsi vm-
dicent, aul nos deputemus,qui legibusexsequanlur culpas.

THEODORICI, GOTHORUM REGIS,

PRICEPTIO OUARTA,
Sive lex data a gloriosissimo rege Theodorico [Thiederico] contra illos sacerdotes, quisubstan-
tiam Ecclesiajure dirccto aut vendere, aut dojiare prcesumunt.
Domitoriornis , praesuli et Teparatori libertatis , B] enim fruslrari sola pontiftcis voluntate vel cleri pc-
seuatui urbis Romae, Flavius Theodoricus Rex. regrinis debila omnihus vel slatui Ecclesiaeres delata.
Pervenit ad nos, patres conscripti, de ecclesise Quid enim tam profanum, quam ut hac largientis
xiiissauliiitate suggestio , et nostrse mansuetudinis parte violetur arbitrium? Dum quod ad ecclesiam
grata sacri ccelus vesiri ordinatio corda pulsavit. Et quisque voluit perlinere, privatee [prave] sive vindi-
licel post venerabilem synodum ad hujusmodi de- cent per usufructuariae personsecontractum. Ergo si
creta vestri sufflciat ordiuatio sola judicii, tamen pro quis scelestis ausibus interdicta prsesumpserit, et
veslra hujusmodi prsesentibus oraculis dedimus con- ultra usumfructum retinere cupit, episccipovel clero
BOlationeresponsum; ut nulli fas sitEcclesise cujus- iargienle , alienata res protinus cum fruclibus a ve-
libet ahtisliti sub qualibet aiienatioue de proprie- nerando proesule vindicetur. Et caelera. Data v Idus
iate contractus usum fructum plane suum cui salva Martias Ravennae, Venantio v. c. consule (aimo
volueiint [AL, voverint] aequitaiepraestabunl. Neque Christ. 507).

IV.

ATHALARICUS, AMALASUINTHA, THEO-

DATUS, VEL THEODAHADUS, VITIGES.

(//orum pielatis et fidei varia monumenla exstant apud Cassiodorum, in Variarum li-
Iris VIH, IX et x. Legesis prmsertim libri vm episl. 8, 24, 33 [Palrol. tom. LXIX, col. 739 ',
757, 763]; libri ix epist. 5,15, 16 [Ibid., coll. 770, 778, 781]; libri x epist. 3, 13, 26, 34
[Ibid., coll. 798, 808, 8i5, 822].)

CLODOVEUS,
REX FRANCORUM.

CLODOVEI REGIS PRiECEPTUM AD EPISCOPOS

POST BELLUM GOTHICUM,
De captivis tum clericis, tum laicis, episcoporum arbitrio et testimonio relaxandis.

Doininis sanctis et apostolica sede dignissimis epi- C , Enunliante fama, quid aclum fuerit vel prseceptum
scoois Chlotovechusrex. omni exercilui nostroj priusquam in patriam GoUitr
1119 S_EGULISEXTI SUPPLEMENTUM. 1120
rum ingredereniur, beatitudinem veslram prseterire A . captivis laicis, qui exlra pacem sunt captivati, et
non poluit.-Inprimo quoque de ministerio Ecclesia- fuerint approbali, apostolica cui voluerilis arbitrii
rum omniumproecepipaus,ut nullus ad subripiendum vestri est non.negandum. Nam de his qui in pace
in aliquo conaretnr, neque de sanctimonialibus, ne- nostra, tara cleriei quam laici, subrepti fuerint, si
que de viduis, qusc in religione domini devolseesse veraciter agnoscitis, veslras epistolas de annulo ve-
probarentur. Simili conditione el de clericis, vel slro infra signalas sic ad nos omnimodisdirigatis, et
filiis supradictorum, tam clericorum , quam vidua- a parle nostra praeceplionemIatam noverilisessefir-
rum, qui cum illis in domo ipsorum consistere vi- mandam. Sic lamen populus noster petit, ut cuicun-
debantur. Idemet de servis ecclesiarum,quosde ec- que epistolas vestras praestare fueritis dignati, cum
clesiis traclos per episcoporum sacramenta constile- sacramento per Deum, et benedictionevestra dicere
rit, proeceplum est observare, ut nullus ex ipsis non tardeiis rein istam quae poscitur veram esse,
aliquam violentiam vel damnum paterelur. Quod ila quia multorum varietates vel falsitates inventaesunt,
ad iniegruriiestagnoscendum, ut ex his supradictis , ut comprehendatur , sicut scriptura est: Periljustus
si aliquis viin capiivitatispertulisset, sive inecclesia, cumimpio(Genes.xwu). Orate pro me, domini san-
sive extra ecclesiam,omnino sine aliqua dilatione cli, et apostolica sede dignissimipapae.
rcddendos esse proecipiamus. De coeteris quidem

VI.

CLOTARIUS,
REX FRANCORUM.

CLOTARII REGIS
a
CONSTITUTIO GENERALIS.

Ch.odaeharius [Clolharius] rex Francorum omnibus B negotia causarum Romanis legibus prsecipimus ter-
agentibus b. minari. Si quis auctorilatem nostram subreptitie
Dsns cst cleraentise principalis necessilatem pro- contra legerii elicuerit fallendo principem, non vale-
vincialium vel subjectorum sibi [omnium] populo- bil. Si judex aliquem contra legem injuste damnave-
rum provida sollicilus mente tractare, et pro quiete rit, in nosiri absentia ab episcopis castigetur; ut
eorutn quaecunquejuste sunt observanda indita in quod perpere judicavit, versatim [Forle, vel statim,
litulis conslilutione conscribere; quibus quanlum HAUD.]melius discussione habiia emendare procu-
plus fuerit juslilise atque integritatis impensum, ret. Nullus per aucloritatem nostram matrimonium
tanlura pronius amor devolionisincumbit. Ideoque viduae, vel puellse, sine ipsarum voluntate praesu-
per hanc generalem auctoritalem prsecipientesjube- mat expetere; neque per suggestiones subreptitias
mus ulinomnibus causis anliqui juris norma[forma] rapiantur injuste. Sanctimonialesnullos sibi in con-
servelur, et nulla sententia a quolibet judicum vim jugium audeat sociare. Ut auctorifates cum justitia
firmitatis obtineat, qusemodum legis alque acquitatis et lege compelente in omnibus habeant stabilem
excedit. In parenlum ergo successionibusquidquid firmitatern, nec subsequentibus auctoritalibus contra
legibus decernitur, observetur, omnibus contra im- legem elicitis yacuentur; ut oblationes defunctorura
pelrandi aliquid licentia derogata : quae si quolibet Q ecclesiis depulatse nullorum competitionibus aufe-
ordine impetrata fuerit vel obtenta, a judicibus re-_ rantur, prsesenti constilutione prsestamus. Agraria,
pudiala, inanis habeatur el vacua. Si quis in aliquo pascuaria, vel decimas porcorum, ecclesiaepro fidoi
ordine fuerit accusatus, non condemnetur penitus nostraedevolione concedimus; ila ut actor aut deci-
inauditus; sed si in crimineaccusatur, et habita mator in rebus ecclesise nullus accedat, ecclesiae
discussione fuerit fortasse convictus, pro modo cri- vel clericis nUllamrequirant agentes publicifunc.iio-
m>nis sentenliam excipial ullionis. Inter Romanos nem, qui avi, vel genitoris, aut germani nostric im-
" Duo hujus constitutionis exemplaria vidimus: ° Hsec absunt a Tiliano. Ambigi aulem hoc loca
unum e monasterio Corbeiensi, qund in editione jure queat, si ad Clotarium1referatur constitutio,
nostra secuti sumus; alteriim e bibliotheca Tiliana quemnam avum suum vocet', qui Cle_i'cisimmunita
qnod fuerat olim monasterii Corbionensis, id est, lem concesserit : si ad Clotarium II, ecquem dicat
BlesensissancliLaunomari* JAC SIRM, . germanum. JAC.Smu
b Tilianus, emnibus comitibus. Item paulo post,
sibi omnium populorum, et rursus, qumcumquejusta *Delendaesse verba illaSirmondumaliasmonuimns.
sunt; et iufra, incumbenl. Hem, el inanis habealur. LABB.
ikC SlRH.
.____ RECCAREDlREGIS EDICTOM. H42
munitalem meruerunt. Qusecunqueecclesioevel cle- A repetitione consurgat, possessione in possessoris
ricis, aut quibuslibet personis, a gloriosse memorise jure sine dubio permanente. Provideat ergo slrenui-
praefatis.principibus munificenlise largilate collata tas universorum judicum, ut praeceplionemhanc sub
sunt,- omni firmitate perdurenl. Quidquid ecclesia, omni observatione custodiaut; nee quidquam alium
clerici, vel provinciales nostri, iulercedenle tamen agere aut judicare, quam ut hsec prseceptio.secun-
justo possessionis initio, per triginta annos incon- dum leguin Romanarum seriem continet, vel sexus
cusso jure possedisse probanlur, in eorum ditione quarumdam gentium justa antiqui juris constilutione
res possessa permatieal; nec actio lantis sevi spa- olim vixisse dignoscitur, sub aliqtia temeritate prse-
tiissepulfa ulterius contra legum ordinem sub aliqua sumant.

VII.

CHILDERERTUS,
REX FRANCORUM.

CHILDERERTI, FRANCORUM REGIS,

CONSTITUTIO.
DE ABOLENDIS RELIQTJIISIDO_0_ATRI_i, ET DE SACRORUM DIERUM1?ESTIVITATIBUS CASTE
CELEBRANDIS.
(Ex Labbei appendicetomiV.)
Epistola clemenlissimiet beali regis nostri Childebeili B de Evangelio, prophetis, vel Apostolo fuerit annun-
data per ecclesiassacerdolum, vel omni populo. ciatutn, in quanlum Deus dat intellectum , ad nos
Credimus hoc, Deo propitio, et ad nostram mer- querimonia processif multa sacrilegiain populofieri,
cedem, et ad salulem populiperlinere , si populus unde Deus loedatur, et populus per peccalum decli-
Christianus relicta idolorum cullura; Deo, cui inle- net ad niortem ; noctes pervigiles cum ebrielate,
gram promisimus fidem, in quantum inspirare di- scurrilitate, vel canlicis, etiam in ipsis sacris diebus,
gnatus fuerit, pure deservire debeamus. Et quia ne- Pascha, Natale Domini, et reliquis festivitalibus, vel
cesse est ut plebs quaesacerdolis prseceptum non ita advenienie die Dominico dansalrices a per villas am-
ut oportet custodit nostro etiam corrigatur imperio, bulare. Haeeomnia, unde Deus agnoscilur Isedi ,
hanc chartam generaliler per omnia loca decrevi- nullatenus fieri perniittimus. Quicunque post com-
mus miltendam, praecipientes ut quicunque admoniti monilionem sacerdolUm, vel nostrum prsecepium ,
de agro, ubicunque fuerint simulacra construcla , sacrilegia ista perpetrare prsesumpserit, si servilis
vel idola dsemonibusdedicata ab hominibus , facto persona est, centum ictus flagellorum ut suscipiat
non statim abjecerint, vel sacerdolibus hoec de- jubemus; si vero ingenuus, aut honoiatior fortasse
struenlibus prohibuerint, datis fidejussoribus non persona est, dislricta inclusione digna. Suiil hi autem
aliter discedant, nisi in nostris oblulibus proesen- C in ptenitentiam redigendi, ut qui salubria et a mor-
tentur. Qualiterin sacrilegos Dei injuria vindicetur, tis periculo revocanlia audire verba contemnunt,
nostrum est pertractandura. Et quia fides nostra, ut cruciatus saltemcorporiseosaddesiderandam menlis
verbum de altario a sacerdote faciente, quodcunque valeat reducere sanitalem.
» Dansalrices, hoc est saltatrices , verbo illo sseculo el hodie in Gallia usitato,
inquit Holslenius.

VIII.

RECCAREDUS,
REX VISIGOTHORUM.

RECCAREDI REGIS

EDICTUM DE CONFIRMATIONE CONCILII TOLETANL

Gloripsissirnuset piissimus dominus nosler Rec- D Universorum sub regni noslri poteslale corisisten-
Caredusrex. liuin amatores nos suos divina a faciens veritas ,,
a.Hard. ex Ms.: Universissub regimine nostrmpoteslatis consistenlibus.Amatoresnos sui divina, elc.
>M_5 S/ECULI SEXTI SUPPLEM.- AD SIGEBERTUMEPIST. CONCILIIPARISIENSIS. 'HU
jioslns principajiter sensibus inspiravil,ut causa iu- A
, venlur et maneant. Id est, primum, de observatione
.staurandaefidei ac disciplina.ecclesiasticse,episcopos priorum canonum; alterum , de symbolo prolerendo
omnes Hispaniae noslro prseseniandosculminijube- a populisin ecclesia (Vid. MansiCon.t. IX, col. 993).
remus. Prsecedenti autem diligenti et cauta delibe- Has omnesConstitutionesecclesiasticas,quassum-
ralione, sive qusead fidem conveniunt [pro fide vera matim, brevilerque perstrinximus' (sicut plenius in
faciunt], seu quaead morum correclionem respiciunt; cauone continentur) manere perenni stabiliiate san-
cum enira sensus maluritale el inlelligentisegravi- cimus. Si quis vcro clericus, aut laicus barum san-
tate conslant esse digesla, nostra proinde auctori- ctiotiumobediensesse noluerit [obediensobservator
las id omnibushominibusad regnum nostrum perti- esse nolueril, superba fronte majorum stalutis re-
nentibus jubet, ut si qua delinita sunt in hoc sancto pugnans]; si episcopus, presbyter, diaconus, aut
concilio, habiio in urbe Toletana, anno regni nostri clericus fuerit, ab omni concilio excommunicationi
feliciter quarlo, nullicontemnere liceat, nullus prsc- subjaceat; si vcro laicus fuerit, el honeslioris loci
lerire prsesumat;capitula enim quoenoslris sensibus persona est, medietatemfacultalum suarum amitlal,
placita et disciplinsecongrua a prsesenliconscripta Ssei juribus profuturam; si vero inferioris loci per-
sunt synodo , in ombi aucioritaiL»,sive clericorum, sona est, amissioriererum suarum mullatus in ex-
sive laicorum, sive qitorunicunque oinnium obser- silio deputelur. Sequuntur subscripliones.

___Ai-

SIGERERTUS,
REX FRANCORUM.

AD SIGEBERTUM REGEM

EPISTOLA CONCILII PARISIENSIS,

ANNOCHRISTl573 HABITl «.
Ut Promoti causam non defendat.
' Dominogloriosissimo, atque sanctoeEcclesiseca- IB tam obscena et Ecelesiaeuniversaecontraria conserm
iholicic filio , Sigeberloregi, Sapaudus , Philippus , sistis, ab hujusmodi scandali defensione sinceriiatis
Priscus, Constitutus,Laban, Felix, item Felix, Ger- veslrseconscientiamexpietis, quia salius est ut illa
manus, Lucretius , Clemenlinus, Syagrius , Gallo- qui ambitionis ihstinctu rera tam nefariam doiosa
magnus,Optatus, Salonius, item Salonius, Quinidius, arnbitione compeliil, per salisfactionempamilentise
Womotus, Silvester, Genesius, Polemius, Palladius, reatum suum abluerecompeilalur, qtiam vestra puri-
Victor, Sagiitarius, Aunacuarius,Hesycliius,Ciaudia- tas (quod avertat Divinitis) hujus facinoris confa-
nus, Desjderius,Heraciius, Tetradius, Pappolus, Li- gione maculetur. Et quia nobisnecesse fuit ut juxla
cerius, et Leudobaudis, episcopi. canonumconstituta personselemerariaedeberet prse-
Quantum ineffabili gau.diosynodali concilionun- sumptio coerceri, ideo salutis bbsequium digno in'
lialur , quandoquideni a catholicoprincipe res nova Christo oflieiosilalisel reverentisecullu prsebentes,
pro dil.clioneChrisii concipitur, lanlum lamentabile poscimus ul vos , quos Deus et culmine praecipuos
exsecrandumqtiGcensetur, cum in Ecclesia sancla et sinceritate prseclarosesse prsecepit,non quocum-
conira Dcumet contra canonum disciplinamdissensio que, aut quorumcunquetemeral.ocon.cilioad defen-
generaiur. Nuper etenim non absque connivenlia sanda hujusmodi scaridala misceatis, quia Deumsuf-.
gloriaevestrsc, sicut credimns, evocati Parisios ve- < C ficit nosse, vos nequaquani penitus velle contra vos
nientes, novam inaudilamqueordinationemin Caslro divinam iracundiam promoveri. Annis multis glo-
Dunensi, parochia denique Carnotina, factam fuisse riam rcgni veslri polenlia divinacum omni felicitate
cognovimus. Quam rem licet vix eredere possumus conservet, dorane gloriosissime, et praecellentissime
cum consensu glorke vestrsefieri potuisse, lamen si domne.
cujusctinque prava suggegiione prseventi, iri hac Siquuniur subscriptiones'.
a Id ipsum videiur, cujus a Gregorio Luronensi gorius de geslis Francorum lib. iv cap. 47 et 48, his
lib. iv,, cap,,4l, lit in.entio,h.is,vefibjs: « Cumauiem, teinporiliusaccidisse ut Chilpericusper filium suum
inquit, contentio inter Guntramnum et Sigeberluin TheodoberlumTurGnensibus, Piclaviensihus, atqtic
reges verteretur,Gunlramnusrexapud Parisiosomnes aliarurii civitalum ecclesiismagnamcladem intulerit.
episcoposregpi sui congi'egat,ulinterulrosqiie^ quid flnnc ille paucis perstringens, sic ait : c Yastat,
verilas halieref, ediscerent, etc. SIRMONDUS.—Guin in evertit, ecclesias incendil, ihinisleria detraliit, cle-
Gallia bellum civile recrudesceret., Guntraiiinusrex rieos inlerflcit. monasteria virorum dejicit, puellas
procreaverat ut Parisiis concilium celebraretur , si deludit, et cuncta devaslat; fuitque ilio temporepe-
forle per sanctissimos episcopos res absque bello jor in ecelesiis gemilus, quam tempore persecutoris
componiposset. Venimubi semel res armis agi ccepta Diocletiani. * (Vide Baronium,anno 576.)
fuit, eeclesiastic_eleges omnino siluerunt. Ait Gre- SEV.BINHJS.
 INDEX

RERUM ET VERBORUM

QU/E IN LIBRIS LITURGIA GALLICANA CONTINENTUR.

(In hoc iadice citantur nurneriin lextu crassioricharactere a nobis expressi.)

psalmorliaB inOccidentenon instilutor, insignesde cantu in Africa recept°>

A ibid.,588,589.Ambrosianihymni,389, 588et seqq.Augustinilocus de Iitur"
Abstinentiaa carnibus et a couju- 425.Ambrosiisumptoin viatieumpane gia, 14,15. AugiisLinipseudoepislola
gro, a nutali sanctiMarlini ad Natale eucharislico mors, 87. AmbrosiiIocus ad Bibianumepiscopum Santonensem,
100,
dominicum, 101, 439. insignis de jejunio el corpore Doinini 458. Augustino an tribuendus sermo
Acolytbiordiuatio,501, 502. Jesu iu Eucharistia,126. in nataliDominiincipiens:Hodie,fra-
Acla sen passiones sanclorum in Amulaseu Hamula oblatoria, vas tres charissimi, cmli desuper rorave-
missarectaninr, 20, 26. altaris, 186. runl, 106, 107.
AdalberoepiscupusBhemensis,185. Analogiusniartyrismarmoreus,73. Aureliani ritus officiidivini. 406,'
Adventusnomen ante annos mille Anastasii descriptio ciborii sancti 407.
rarius, lametsi res in usu, 98, 99. Pelri Roma, 74, 78. Auroraeoffieiumante Primam apud
Quando olim incoaptus,99, 100. In Anax, urceusad rem sacram,65. Mozarabes,593.
Africaet Gailia,438el seqq. Adventus Andochiuset Benignus martyres, Authenticahebdomada,sancta, 128.
leuipore,lioeest a festosancti Martini 281. Aviti episcopi Viennensis insignia
abslineotiaa caruibus et a conjugio, Andreaeapostoli natale, 2.0. Acta fragmenta,63,128,239,245,265,268,
jejuniumtor in hebdomada,et sacrifi- ejus amiquissima, 2 22. 269,402.
cia vespertina,100,101,102. Aniciano ex genere nali <i_antiani
468. B
/Egyptioruiucursus, 58_. martyres,
/EmilianiabbalisActa in missareci- Annus a Natali Domini incoeptus, Saculis innixi clerici et alii inter
tata, 20,21, 165. 357. A Paschate, 420. orandum,455.
Affectareosculis,295. AnsegisusabbasFontanelensis,186. Basilicarumformavetus apudFran-
Afrieaualiturgia, 14. Africanuscur- Antiphona dictus missaeintroilus, cos, 68 et seqq.
sus seu alterna psalmorummodulatio unde Antiphonarium, 36. Antiphona Basilii Magni vita. locns de aurea
ab Auguslinoe Mediolanensitypoiu- post Evangelium,offertoriuni,8. An- columba,in qua Doniinicorpusserva-
vecta,589. tiphouaad confractionemhoslise, 12. tum, 9.0..
Agaanensiummartyrumnatale, 281. nus Antiphonseet responsoria,laus et so- Baptismiritus, 562.
Agnesseu Agnetisvirgiuis et mar- dicta apudMozarabes,592. Auti- Baptismuinpercipiendonomenindi-
tyris natale, 213et seqq. pUona3 sicdictseab alterno cantu,385, tum, 218.
AgnorumDei cereorumorigo. 142. 384,589,405,408. BaptisteriisappeDsaa columba?,90.
AgobardusepiscopusLugdunensis, Antoliani martyris apud Arvernos Baptisteriislllalseseu conditaesan-
400,401. ecclesia, 75. ctorumreliquiae,85.
Albisvestibususisacri ministri, 61. Anulusaureus nigellatus,465. Baptislerio jmmersa aqua, qua. la-
Nonextra rem sacram,ibid. in
Apologiasacerdolis missa,251. vandis corporalibuspallisadhibila est,
AlcuinilociisinsiguisdeEucharistia,
' Aposloli ltctio iu missa post pro- 305.
95,96. . phetia. leclionem,57, 58. Baudachariusdefensor,463.
Alexandrinuscursas, 381. Aqua lavandis corporalibus pallis Beatuset EtheriusHispaniciscripto.
Alfrediregis Anglorampietas, 438. adhibitavergalur in baptislerium,303. res, 5,10,22, 24, 93,394.
Alleluiaquandoreeitalum,14. Alie- AquaaGradatse,469. Benedictinuscursus, 581.
luia laudesdictum, 55. lu Qnadrage- Aquitanicaftilinenta, c olumnsem ar- Benedictiones vaiias, 501 et seqq.
siniane canitor,ibid.Alleluiain missa morea3, 8 0. Benedictioaesnovarumfrugum, 161,
Dominic_ primse in Quadragesima, •Ara Dei apudTertullianum,56. V ide 162.Benedictiocera3,id est cerei pa-
124. Altare. schalis,Augustinotributa adhuc dia-
Allocutiones,coneiones,44.Allocu- ArantinpsparopSis,64. cono,340 el seqq.,241. Alias Leoni,
lio ad populumiiidiaconorum,presny- Arausicaniconeiliicanonexplicatur, ibid. Benedictiolucernse, ibid.Bene-
lerornuiet episcoporamordinalione, 47. dictio episcopalisin Qne matutiiiorum
505et segii. Arca pro ara, 42. et v.esperarum,425, 4S6. Benedictio
Altaridmcoi.seeralio,72,Forma,75, Arediiabbatistestamentum,66. episcopalisin missacommunionipraj
74, 514.Allariasuper eryptas posita, ArelatensisEcclesia.ritus antiqui, via, 13, 34, 51, 189el segq.
75.Iu eorum gradibosorabantlideles, 403, 406. lbi promiscueGra.ceet La- Berno abbasAugiensis,7, 396. '
ibid. Ailariaplurain nna Ecclesia,35, tiue cahtalumetiama laicis,405.Are- Berteiicus nepos illuslrisinalroiirjo
70, 75, 74. Altari in eodemnullilicet latensiadypiyclia,182. Ermentrudis,465.
plurts missaiseodemdie ceiebrare, 55. Areol.eareae,463. Bertigisilusnepos illustrismatronaj
AUare ante crucsm dominicam, 42. Arianorum communicandi mos, 52. Ermentrudis,465.
Altanbuscolomba.imposiLse ad reser- Ascellss,ala.seu porticus,69. Bertovara nurus Ermentrudis illu-
vandamEuc.barisUam, 89j 90. Addesi- Asiaticuscursus,580. stris matroniB,465.
gnandumSpiritun.sanetum,91. AUari AssumptionisB.; Mariaefestum in Bibianoepiscop.oSantonensiepistola
ari quod lenipus imponeuda.sancto- meuse Jdiiuario,118, 119 puando fe- Qctilia Augustini noniiiiedirecta de
rum wliquia.,85,84.Aiiareseu mensa riatuni,ibid., 2tl. Assumpliocorpora- Adventuincipiendo,99, 100.
altarisleclulusdicta,70,71.Allarecurrr lis, 212et seqq. . . . BibianusepiscopusSantonensis,453
oblationibusopertumveloSannatico, Alhauasiimos canendi psalmosin etseqq.
42.Altarepallioserieb quo ad missam eccle<ia,591. Biduaoa,biduumante Pascha, 359.
sacra muueralegebautur coopertum, Audouiariepiscopicappa,6_. Bobustraotacarruca matronisuobi"
il.-Altariatniioveniuretiam mulieres Auetis, an cerruptepro neophylis» libus in usu, 463.
coiumuuiiatura.,43, 51. Secus apud 249. Boheriilocns insignis,50.
Hispanos,ibid. Allaris miuistrialliis . Augendusseu EugendusabbasJu- .Bonisiacensis Ecclesia,463, 464.
vestiimsusi, 61. rensis, 452. Braeliioabbas, 404.
Ambrobiana seuMediolanensislilur- AuguStinoaJhuc diaconotributa ab iJjaulio episcopusCssaraugustanus,
gia, 7 el seqq. Ambrosianaconsecra- ann s mille benedicliocerei pascualis 21,163.
tionis foroiulaqui immutata,27. Am- qua.pra.coniumdicilur, 142,241,557. Breviariumcursus dicium,579.Br.e-
brosianuscauoii,26.Ambrdsianusseu AugustiniCodexio papyro_Igyptiaca viarii reciiandiquasobligatiopra^scri
Medioianensis cursus, 581.Ambrosius seu charia.cripius,lSi.^Aiyusiiniloci pta ab Ecclesia,426ei seqq.
 iiS? INDEX RERUM ET VERBORUJrr 1128
Britannorumcomessseculovi, 65. Cereibenedictioin Sabbatosancto, sanguinisChrisliappellata, 141.
140,141,142. Compeleniibussymbolumquando
c Cerei particuhB contra procellas de- traditum,127.
cerpl_ saaculov, 142. Concio sacra non nisi a stanlibus
Cseciliae et
virginis martyrisnatale, CereisJmpressanomina,165. excepta,81.
216. Cherubinalosa,516.
Cassariiepiscopihomili»per Italiam Cliilpericiregis hymni seu missaa, a:iConfessores icti, 290.
propositocastigalionis
et Hispaniamdlsiribul„, 52. Ejus loci 29. Confractorium,anliphonaad hostias
insignes, 28-,54, 36, 58, 40, 31, 64, Chrismain feminino,248,564. confiactionem,8.
169,170,577,405,404,403,406,407, Cliismaldictumministeriumcorporis Consecralioaltaris, 314.
423,424,425. Cbristigerulum, 516. Consemtionis corporis Christifor-
CalensissancliGeorgJi 4
basilica, 64. Cliristi in
realis Euchari- ma antiqua,46, 47, 192.
Calicesnon plures iuallari ponendi, stia cerlisprsesentia
leslimoniisasseritur, 2 et Consummatio missas,seu oralio post
52. An plures posilj,58, 59. communionem, 196.
Calicesansali,66.Aureiet chrystal- seqq. Christicorporisveritas in Euchari- ContestaribeneficiaDei, 28.
lini, 67. 256, 569. Contestatio, immolatiomissa., 24.
CaiixEucharistia?seu panis conse- stia, Christicorpuspro nobiscruciilxum, Prtefaiio,28, 45.
crati contactunonconsecratur,47, 48. et sanguiuem pro nohis effusumin C.onveisio vini insanguinemCliristi,
Calixcoopertuscumfiliolapost con- EucharisLia sumimus,300. In
208. sacrificium,209. Transmutalio
secrationemelevatur,42. Chrislicorpus noniii imaginario or- et translatio,214,228.
Caliximaginatuscumturricula,466. dine sed sub crucistitulo ciborioim- Cophanum,210.
Calix\acuus cum patena in ordina- positaecompositumseu pendens, 92, Corneliiei, Cypriani martyrum na-
lione subdiaconiadhibila,302. tale, 278.
Cambutisinuixiclerici in officiodi- 95,94. Christi corpus in altari linteamini- Corporalepallium,41. Eo contectus
vino, 453. bus involutum,515.Confectumin Pa- CEIIX-, 42.
Cancellismunita altaria, 74. Psal- lena, ibid. Corporalespallse,305.
lentium chorus, 77. Sepulcra, ibid. Christicorpuset sanguisimmaculata Corporaliodicla una e novemparti-
Cancelliargentei, ibid., 78. benediclionetransformatur,507. cnlis hosli» fracta?,15.
Cannaargenlea, 462. CUristicorpusin Eucharistiaimmo- CorporisChristi veritas in Eucha-
Canon sacerdotalisseu missa., 39. Iatum,525.Hocvescuntur fldeles,531. risfia, 369.
Anliquus,ibid., et 40. Christicorporisconfractioel sangui- CorporisChristi vera immolatio.in
Canonmisssstacile recitalus, 416. .nis effusio iu Eucharislia,297. Eucharistia,236.
Canon missa. Gallicanuspro festis Cliristi sanguis in vitro, corpus in CorpusChristiconfraclumin remis-
varius,46. Brevissimus,189el seqq. Iigno,64. sionempeccalorum,192.
Canonis Scripturarum assertores Christi cruor gustatus in Euchari- CorpusChristiin Eucharisliaimmo-
Martyres,467. stia, 547, 550. latum,525.Hocvescunturfideles,o51.
Canonumcustodiaepiscopodebita.
v Christus in coenasacriflciioblatio- GorpusCbrislipro nobis crucilixum
166. nein insliluit, 297. et sanguinempro nobiseffusumiaEu-
Cantare, reciiare etiam privatim, ChrorJegangusepiscopusMettensis, charistiasumimus,500.
411,416,417,428,429. 429,450, 435. CorpusetsanguisChristiimmaculata
Cantianorummartyrum passio,467 Chrysostomi l ocus insignis de Eu- benedictione transformantur,307.
el seqq. 88. CorpusChristi iu altari liuteamini-
Cantorumofficiodiaconine funsan- charisiia,
Ciboriisseu turntis fediculisinstru- busijnvolutum,315. In patena confe-
tur, 387. cta altaria,74. Eorumforma,ibid., 75. Cum, ibid.
Caritusalterni origo,583, 384. Cicindelis, l ampas, 78. • CorpusDominisuper altaread viati-
Canius Romanus Pippino rege a Claudianusmonaclius,Mamerti... epi- cum infirmisin buxidareservatum,84
Gallisreceptus, 16. scopiVienuensis germanus et vicarius, el seqq.Ejususus iu Ecclesiaantiquis-
Capiieobtectoin exsequiis uxorum 405. simus, 85 etseqq.
viri, 167. ClausumPaschas,147,148,149,289, CorpusDomininon.inimaginarioor-
Capite nudosacra a virisfaetacon- 374. dine, sed sub crucistitulo compona-
tra profanornmmorem,quorumcapli- 573, Clemenlisepiscopi et martyrisna- tur, 92, 93, 94.
vu capitavelabantur,62. lale, 217.Actorumejusantiquilas,218. Crucifixiimagovelata, 77.
Capitilaviusd iesdictaDominica Pal- ClericiitinerantesrecitandoBrevia- Crncis(S.) basilicaParisiensis vel
marum, 127. rio obstricli, 430. domniVincentii,nunc sanctiGermani,
CappaUomana,186. Clericipurpnreis vestibusne utan- 463.
Capsacumqua et calix offerendus tur, 62. Crux et signa seu vexilla in suppli-
estquid, 47. Clericorumrecitandicursusseu Bre- cationibusprsemissa, 154. Crnx ipsa.
seu
Capsasacerdolalis, cappa,62. viariiobligatioqu», et qua lege pra3- titulus crucis, 95. Crucis in modum
.Capsumpars ecclesia. qualis. 69. scriplaab Ecciesia,426et seqq. dispositasparticulasnovemhostisefra-
Capsanavispars ima navis, ibid. Ca- Ccemeteria s acerdolali benediclione cta3,15, 449.Cruxargenlea ara3im-
psum aliquandoidem cum ecclesia. sacrata,165. posita, 186. Crux in summo ciborio,
seu
eapiiio presbyterio,ibid., et 70. CcenaDomini, natale calicisdicta, 74, 93. Cruxad pedes infirmiagentis
Caraxare,pingere, 75. 128. in extremis posita, 95. Cruxin pro-
Carinusituperatorex Aniciorumge- CoIIectse,dictae orationes inmissa cessionibusdelata, 265. Crucisin mo-
nere, 468. recitarisolita.,6. dumconditseEcclesias,68, 69,70,
CaroetsanguisChristiinEucharislia, Collectio post nomina, 181,188« CucuIIuscapprjeassutus amiciendo
229. Corporisveritas, 256. capiti, 62.
'Carrucabobustracta et strata nobi- seqq. CoIIeclioad pacem,188et seqq. Cursude Gallicanodisquisitio,379
libus malronisin usu, 463. CollecliopostEucharistiam,196. et seqq. Cursus Gallicanusuniformis,
Castiias subdiaconodum ordinatur Collecliones, dict.eoratioiiesmissas, 419.
comrnendata, 303. 23,23, 56, 45. Cursusdictadivinaofficia,579.Cur-
:Casulasacerdotalis,62. Casulapro- Columseucolatorium,vas sacrificii, suum ecelesiasticorumvaria genera,
cessoria, 65. 183,186. 380.An idem cumliturgia, 381.
CathedrasanctiPetri Bomasin men- Columbas tribusin ecclesiaslocisad Cursus sen breviarii reciUndiqu_
se Januario Gallis,antiquissima, 120, quidappensa?,90, 91, 92. Columbaet clericisobligaliopraascriptaab Eccle-
121. Per eain confessioet primatus perislerium ad repositoriumseu En- sia, 426et seqq.
sanctiPetri designatur,ibid. '.. cliarisliamreservandam,89.Columba Cyprianiepiscopietmartyrisnatale,
Calhedraepiscopalis,310. el ciboriissuperposita,74. 278.Abeodie numerat_ Dominicas,
CatopresbyterArverhus, 164, 170. sepulcrisColumna.ad altare, 69, 73, 74, 75, ibid. Ejus loci insignesde Viatico et
Caucumargenteum,462; 78. Eucharistia,86,86. De Trhiitatisper-
Cautinus, episcopus Arvernornm, Communicantes hostiam manibus sonarumcommemoratione
in inepislolaeI
52, 59. 52. Joannis versu 477.
Celebrare missam,andire, 34, 88. accipiunl, vn, 476,
Commnnioin triduo ante Pascha,
Alio sensu, 182. 156.Communionenon exspectataqui D .
Ceraunianobilismatrona.186. communicaturinoneranlin missaolim
Cera.seu cerei paschalisbenedictie discedebaat,55. Communiosub allera Damasifalsaepistoladecrel.alis,25.
Augustinoauclori tribula, 241, 357. nempevini specie, 59.Communiosub Decinia.quales et quibussolvendse,
AliasLeoni,241. una specie sacramentacorporis et 169.
H29 QU^E IN LIBIUS DE LITUItGIA GALLICANACONTINENTUR. llcO
DecimisprosOlvendismissB,169. Episloliiin missanonsempera sub- Flores super altare positi, 84.
Defunctisrerrigeriumper jejunan- diacprio,scd quandoquea sacerdote Fore, essc, 240.
tium preceset saorificium,255, 333, vel episcoporecitata,2!. Formulaeseu inclinatoriojnnixicle-
256. Ermentrudismalronaelestamentum, rici in choro, 434,455.
Denumerationisiuslantia, 282. 184,462ei seqq. Fortunati loci insignes, 160, 161,
Deorovaldusdiva. memoria. Blius Elheriuset Beatus His,anici scri- 187,411,412,428.
Ermentrudismalron„,462et seqq. plores, 5, 10,22,24. Frenumciimcaballoel rarrucaopli-
Deorovaraneptis illustrismatrona3 Eiicharistiacoinmunioin missa, 25. matis, ecilesiaelegata, 465.
Ermentrudis,465. Eucbarisiia.sacriliciuma Christo in Frucluosiepiscopicursus,393,394.
Diaconiisacramenta, 171. Diaconi co.uaoblatuui, 297. Eucharistiieseu Fulberlus episcopus Carnutensis,
ordinatio,SOS.Diaconi cantorumofficio realisCliristiin Eucharistiapra3_eulia3411.
ne fuuganlur,587. DiaMinorum in or- lidemsem|ier tenuit Gallicanaeccle- FulrnemaAquilanica,oolumnsmar-
dinalionibuscohsnltapopulisuffragia, sia, 5, 4,95,96. Eucharistiain corpus more», 80.
503. Diaemoruminordinationemissa, et sanguinem Domiui trans'ormata, G
170. Eoium setas, ifiid.Diaconoaut 202. Permulalaet transbta,214, 228.
sulxiiacno post acceptumcibnm vel Eucharisliaevinumin Chrisii sangui- Galicaua liturgia, 16 et teqq. Eo-
poculummissastractare illicitum,60. nemconversum, 208,214,228.Eucha- dem ritu celebralaac Mozarabica,20.
Dionysiana.basiiicsein agro Pari- risli_ particuia, communicanli data in Diversoa llomana, 29. GallicanaeECJ-
siensifiatres et mcnsa,465. manns.51 Eucliarisiiasnomine sola clesia.de Kucharistiaiides, 3 el 4, 95,
Diptyrha ecelesiarum, 18!, 183. panisspeciesdesignala, 52.Eucharislia 96.GallicaiireEcclesiaeLectionarium,
Diplychornmforma,45, 44. in vialicnm data infirmis,pcenileutibus 9? et seqq.Gallicanaslifanise el sup-
et
Divse memoriaeCariuusimperalor martyribus,81, 85, 86. Reservata, plicatioriesvariis diebus, 154. Galli-
paganus,468.I«emDeorovaldusFran- 87, 88,*89.Eucharistirjeparlicula,non canaversio antiqua Scriptura;,471el
cus, 462el seqq. formaintegra comrrumicantibus data, seqq.GallicanumPsalteriumexemen-
Dominicaad carnes lollendas, an 183, 184. Eucharistiade reservaia; dalionesancliHieronymi,393efseqq.
i n
Sexagesima, 123. Dominica Palmis quando deeranl inlirmiquidliebal,96. Galllcauusordo Mozarabico
in
dicta Symboliiraditione, 255, 546. Eucharislicus panis mutalusin Christi 27 el autiquior,
DominicaPahnarum passio olim non carnem, poculum versum in sangui- GallusArvernorum seqq.
lecta in missisprivalis,46>.Dominicre nem, ille sumituriucaiice qui lluxit 167, 421,435. episcopus,Li4,
a die natalisauctiC.yprianinuuierauc, in cruce ex Chnsli latere, 300. Gavataargeiilea,465, 464.
278. Eugenius, Hildefonsusel Juliauus Gazelumseu Gazeticum vinum a
Dominicumcellarinm,414. cpiscopi missarumMozarabicaium an (aza Pali
Donalioecclesia.factasasculovi aut auctores,31.. slina.,58, 81.
Geiasianusordo missas, 6 el seqq.
vu ineunte, ut oblataquotidie ibi mi- Eugippiuspresbyler,458. Gelasianum Missale,17.
nislrelur, et pro defuncloofferatur, Eulaliamartyr Barcinonensis,225, Gelasii vulgaluinde librisaulhen:i-
464. Ut iigna lantum ad oblatam pa- 224.
reutnr, 465. EulaliaevirginisEmerilensisnalalo, cis decrelUman Hormisdaeiribuen-
dum?585, 586.
Duicidiusprasses Aquilegiae,468et 223,224.
seqq. Eulaliuscomesexcominuiiiculus,5l, Gennadiilorus insignis de Musaeo
Dnnlaxat particula non exclusiva, 52. presbyteroMassiliensi,28.
sed explicativapro scilicet,54. Genovelaevirgiuis feslum in ve-
Eulogiaeiis dalaequi non eommuni- tuslissimoLectionario Gallicano,114.
Duodecima,hora Gallis assignala cabant, 35. Acta ejus inlerpolala, ibid.
pro divinoofiicio,409, 424.A vcperis EustasiusepiscopusMassiliensis,2S. Genullexio poputiet corporisincur-
distincta,394. A completorio,425. Eutlieriusmalepro Profuturodictus vatioad missas oraiiones,58.
cpiscopusBracarensis,52. Georgii(S.) Calaebasilica,464.
E Evangeliummissaeadiaconoin am- Germani (S.) episcopi Antissiodo-
bone lectum,58. Evaugeliileciionem rensis
Eadgari Anglorumregis stalula, in inissa sequilur sermoad populum, Germanus ualale,529.
416,431. 54, 55. EvangeliumEpiphaniar.ex iri- sis, 411,412,(S.) episcopusParisien.
EberuIfasGuntchramnicubicularius,bus evangelistis,uti el Parascevesex 428.
41. Gloriain exceUisliymnusab Hilario
qualuor, et srepealiasex duobusde- auclus ct consiiiiimatus, 29.
EcclesiaefundalorPelrus, 266. Ca- sumptum,116,el passiin. GloriaPalri, etc, vcrsus primuma
put, 226. Ecclesiasfundamentumin Excommunicalioet imprecalio in Gallis in fine psaliiibriimadliibitus,
confessionePetri, 227. chartamaironae,465.
Ecclesiaemos psallendiprimitivus, Excommunica is ncn dataseulogire, 405,407,408,425. Gloriaet houor1_-
398. 53. —Excommunicatiante sacriticii tri, etc, nonvolnnlTolelani
Gloria Putri, in line
Ecclesiarumformavetus apudFran- oblalionemejecti ex ecclesia,40. psalmorumdici Palres,
cos, 68el seqq. Ecclesiarumdedica- Exorcidiare,pro exorcizare,562. 53,Gloriaunae novem34.
tionisritus, 72. Ecclesiasdomusepi- Exorcismus,338. particulisliostia.
scopalis,80. Ecclesi» absolute diclK Exorcisueordiuatio,301, 502. fracta?; crjeterismajor, sumplaasa-
catliedrales; monasteriales,basilicoe, Exsuperiusepiscopus Tolosanus,64, cerdoteomnium
Golcscalcus
prima, 13.
103.Ecclesiarumseu basilicarommo- 63. epibcopus Aniriensis,
uasticarumdescriptio,69, 70,71. Ge- 13.
melicensiset Wiremuthensisdescri- F Gr_eceet Latineprosr;ci aiuiphonre
70, 71. EcclesiasancliBenedicti FaustusSymphoriani marlyrispater, saeculovudecaritata.a laicisin eccle-
iitlo,
'arisiensisaliisdissimilis,68. 281. sia Arelatcnsi,405.
Eldefonsi episcopiHispaniensisli- Faastus episcopusBegiensis,407. Gregorii (S.) Sacramentarium,16,
beltus, 13. Felix episcopus libri missarum 17. Gregorianusordo inissre,6 et scqq.
Eligii episcopimos inter missarum emendator,50, 51. Gregorii Magni locus de rescrvato
solemniapopuloprasdicandi,40, 417. Felicisepiscopi Bituricensislurris, Christi corpore, 89.
Ennodii versus praeclari,76, 170. 95.
171. Gregorii episcopiTuronensis loci
Ferreoli et Ferrucionisnalale,269. insigpes
EoniusepiscopusArelatensi--,61. , 21,29, 3:>,56, 37, 38, 39,
FerrcolusepiscopusUcetiensis,407. 40, 41, 42,45,
Epiphanirein vigiliasermode inno- Ferrumoblatoriumseu charactera- 53, 57,58, 59, 60, 47,48, 49, 50, 51, B2,
centibuSabHerodeoccisis,460elseqq. lum ad coquendashoslias,184. 61, 62, 63, «4,66,
Epiphaniae die principiumQuadrage- Festa antiquitus in Gallia recepla, 67, 68, 69, 72, 75,74, 73, 77,78, 79,
sima.nuntiatum,116. 102,105,104. 80, 82, 83,90, 101, 104, 108,110,
Epi|haniiis episcopns 'ficinensis, Fibulaaurea gemmataad mentum, 239, 119,142,145, 170,176,184,187,212,
433, 434, Annoaetatis xvm diaconus 463. 248, 152,154,159,16«,161,164,
ordinatus,170. Filiberli abbalis Gemeticensisec- 165,166, 167,2()5,379,580,396,397,
Episcopaliscalhedra, 510. Episco- clesia,70. 404, 408, 409, 421, 428, 429, 433,
palisiniB.issabenedictioanle commu- Filioladictumvelum caliciset ami- 475.
nioiifem,34, 35. In flne matulinorum culus, 1,2,42, 448. Gregorius episcopus Lingonensis,
et vgjperarum,423,426. 429.
Filioqueaddi.tamentumin Symbolo GundobadusBurgundiae rex, 599.
Eplscojpi d rdinato, 308. Episcdpo- a tempore CaroliMagni,19.
rilin tdds feleticosad ofliciumdivinum Fi.lula seu calamusad communio- Guiilchramnus re\, 38, 41, 51.
tiul-atosT£no^XCitandi, 411,412,423. nem, 186. Guntcliramnus Boso,53.
EpistsOpimbrtnicoVpjjs expositum,167. Flal.ellumin sacris,67. GuthberctusabbasAnglus,71.
PATROL. LXXII. 36
1131 ISilF.X IU.IUIM LT VKKBttKUM ns<j
H 50.Cursusejus, 592, 593. I.inteam.ui.ulltimcuinpalliscorpo-
ltiuerant.esclerici et nionachireci- ralihuslavaridebet, 305.
tlaereticorumminisieriascu v»sa,et landohrevinrioastricli, 430,453. Li- Litania>dictaeRogationes,152. An
lempla,63. Ancaltiolicisin Usumcon- bri ad hocdlspositi,454. obsanctorum liomiua
verteiida,ibid. Ilinerariajtabulsevicealtaris 73. ibid. Lilaniaetriduauaecnmmemorata,
post Asceusio-
HardainiisFontanella.reclusus,42fi. nem in ecclesia Mediolanensi,155.
Helciarii,81. J Alis, 154.
HeliasScotigenaan episcopus?301. Litiirgiasulilesadeacharisiiaefldem,
Hcraclia, 7 3. Jacobi apostolif estum natali sancti 1 et Lilurgiaevariae Lati-.
HermanuusmonacliusTornacensis, Joanuis evangelistaaconiunctumanli- nos,seqq. 5 et seqq. VideMissa.apud
183. 196. Liudgerusepiscopus,431.
HibernicactBrltannicalilurgia, 15. quitus, Jacobia Yilriacoloci insignes. ' 41.' Lolio pedum Sabboiosanclo post
Hieronymi locus rle
insignis epistola 42,451. baj.tismum,179, 180,249.
1 .loannls,476, 477. Jejunium quadragesimale,228 el Luceriisebenediciioin Sabbatosan-
Hllarii (S.) episcopiPictavensisna- seqq.Ad vesperam,250.Jejuniumtri- cto, 140,141,142
lale,518. Auclor l.bri Hymnorumct duanum Rogatiouum,263, 377.Jeju- Lucernariumin vesperis, 312, 393.
inysterioruni, 29.Hilarii episcopihymni niumin vigiliaPentecostes,136,157. Luceriiarium, serotiuaa preces antt-
recepti al) 5 2.
Hispanis, Abjucti,53, Joannes presbyterCoinposlellanus,quissimtB,404,417, 424,425.
410. 27. LudoviciIX Francorumregis pielas.
Hildefonsuscpiscopusauclorinissa- Joannesmonachuset abbasRaven- 438.
rum, elc, 30. npnsis, 16. LugdonensisEcclesi» cursus,599,
Hildcgarius sancti Hilarii decanus, Joannes Bonacardinalis,18,19, 20, 400. LugdunensisEcclesiasritus anti-
411. 21. qui, 401.
Hilduinilocusinsignis,20, 29. Joannis Baptisla;idemconceptuset LuxovienseLectionariamEcclesla.
Hippolyfi marlyris natale, 278. morlis dies, 160, 275,138. Gallicana.,97et seqq.
Hipponeregieiisisecclesia ordo, Joaiinis apostoliepistolaprimaca-
100. nonica,476, 477.Testimoniumde uni- M
Hlspanicusseu Mozarabicus cursus, tate trium personarumdivinarumin e.i
391,59;!. assenum,ibid. Macula, neutro in genere, 296.
Honorali cpiscopiMassiliensislila- Joanniset Paulinatale, 279.De iis- Manicaiiones,422.
niae, 154. di>m epigramma,ibid. Marcusevangelislaan aactor cursus
Hoiioralus episcopusNovariensis, JoannisEleemosynariivitselociin- A'exandnni? 381.
60. 49,
signps, 50, 432. Mariaa virgiui. Deipar_efestumas-
Hora orandi,427.Horaecanonicrea .TudiPiin planclulampadesaccen- sumplionisinense Januario cclebra-
rc.ibus persolutffi, 458. dunt, 167. tum, 118,119. Assumpiioin corpore,
Hormisda' au iribuendum decrrtum Juliani martyris, Basilissae
ejus uxo- 212 el seqq. Assumptioel Nativitaa
de caiionicislibris, 585,585. ris, et socioruiupassio, 115. Bouifaeiomarlyri notatse, 104, 103.
Hosiia in nbvem particulas fractn Juslinapreepositasancla.'CrucisPi- Itein concilioNarbonensianniDLXXXIK
apud Mozarabes,12et 13,449.Hosi;i claviei>sis, 42. el GregorioTuronen'ii,ibid.
commuuicaiiliuni i n-nilms immissa , Martuii(S.) episcopifcstumper om-
52. R neni Galliamcelebre, 105, 104,290.
HymniAnibrosiani, Hymnos 383, d e- Kyrk eleisonIitaniarum initium,1 53. Ab ejus festiuiale Advenlusanoonul-
cantariconciliumTolelanuniconcedit, In missaad oblalionem,164.Abomni- lis incoeptus,100,101,458el seqq.Inde
53. Vetal Bracarense,ibid. Hymirs bus in missa recilatum,57. Admalu- ad nalaleCliristialislinenliaa carnibus
irium puerorumiu omiiiimimissarum tinos, iuissaset vesperas dicendum. et uxoribus, VM. Jejnnia et missas
solemnitaledecantatus,108. 407. quadragesiiuales, 102,439.Ejusbasilica
Parisiiss_cuioviaul vu ineuiite, 464.
I L Marlyraiu feininiiio,21Sel seqq
Laiciin Ecclesiapsalmoset hymnos Martyrisnatale, 519.Marlyrescauo-
Ichriariumargenleum, 465. decaniant,403. Laicidominicisacfesti- nis Scnplurarumassertores,467. Mar-
Iconicrc apostolorumin ecclesiis, visdiebusvesperas,matutinaselmissas lyrumpassioneslectrein Ecclesia,403,
160. frequentare soliti etiam saiculoIX, 407.An eliamin Eccle.sia Romana,585.
Ignatiusan auclor alterni cantusin 417. Marlyrumrcliquiasin collonon defe-
Orieute? 383. Latina lingua preces adDominum rendae,164,
Illaio seu Inlatio, prrefaliomissse, fusaein Gallia sasculovi eliamab ejus 1Miseus. VideMuseus.
12,21. lingurc ignaris,404. MassiliensisEcolcsirerifus antiqui,
Illjrici Hturgiaseu niissaLatina, au Latiniacumin territorio Meldensi, 405,406.
Gallicana?17, 18. 462,465,464. Matricularii,414.
linaginariusordo, imaginumlocus, Lavariimllumliateamendebet cum Malutmam,sumptum pro.noctarno
93. palliscorporalibus,505. officioseu.nocturnis\igiliis, 110,409,
Imaginaluscolixcumlurricula,466. Lavaliopedumin ritu haptismalis, 410, 420,421,422. S*pius pro laudi-
Imagiuesefigurse,187. 364. bus, ifrid.Pro prima,420, 4-5.
Imaginesargenlea3 in labulaallaris, Laudesdictsematuiinum,420,421, Mauriciiet sociorummartyrum-n»-
186.Iraaginesmartyrumet sanclorum 422. tale,281.
adliticviveotiuminbaptisteriodepiclre, LaudumnomineAlleluiaintelligunt Maximnsabbas,67.
76. Non posita3in altari, ibid., 92, ToleianiPaires, 35. Mediolauensis lilurgia.VideAmbro-
93, Laurentiimartyrisnalale,276. siana.
immnlatiomissae, 188et seqq. Leanderepiscopus,an auctor litur- Messislemporemissaenonintermlt-
.uimolatumin sacrificiomissseChri- gia3Mozarabica3, 30,181. tendas,424.
sli corpus,325. Leclionesdictaasseculovi missae, Minisleriumcorporis Christi gera-
Inclmaliopopuliin missaad oratio- 406. Leclionesin ecclesia a fidelibus lumChrismiil,316.Novumsepulcrum,
nes, 38. stanlibusin pedes auscultaias, 405. ibid.
Inferni et larlari tenebrisac suppli- LectionariumLuxoviensiEcclesiae Gal- Ministeriumecclesisesacrasupellex,
ciis qui per fldeliumpreces et sacrifi- licana3,97el seqq.LeclionariiGallica- 63, 64, 65,66, 67, 68, 79. Ministeria
«4ummissssanimreliberata.,292. ni varianteslectiones,471el seqq. hoarelicorum , 65. Alia supellex,66,
Infirmiclirsumseu Breviariumreci- Leclorisbenediclio,502. 67, 71. Ministeriumaltaris,Welseqq.
lare olim soliti,452.lnfirmisoli non Lectulusseulectusin ecclesiaquid, Ad altarn nonnisi post leclum Evan,
sariiex asservataEucharistiacommu- 70, 71. gelium et concionem peractam alla-
n.cabant,96. • Leo-egariimartyrisnatale,285. tum, ibid. In domunculaEcclesiaead-
lneressa, missa.inlroitus,7. Leonipap» tribu:abenedictiocerei juacta vel in armarioservatum,ibid.
IuiuriosusepiscopusTuronensis,409, paschalisseu praeconium, 241. tn turre, ifiid.et seqq.
«23. Leonispapseiv homilia,431. Missa.Tide LUurgia
Intercjictuscursusseu divinaofficia LevareEvangelium, id est librum, Missasaenliciumspiritale,337.Missa
in ecclesiaob pravos presbyteri mo- 22. revocata,57et seqq. Missamrevocare
res, 417. Lex nostra-,catholicorumconmiunio,seu celebrare et spectare,58, 59.Te-
lnvenliosanctaecrucis, 260. 65. ratioheii-
nere, 60. Miss_ ritns (_naMissaante
IsidorusepiscopusHispalensis,10, Liciuius episcopusAndegavensis, dem,qua diversi,5 el seqq.
14. An auctorli.urgiseMozarabicse, 30, 55. communionem' expleta,•35» 56, 51.
 f!35 0U__lNLIBlsISDl_LITUl.GIAGALLICANACONTINr.NTUR. U3ft
Missa3GaUcawe r t Romana.spatmm dia, 9_r. iipinChrisiitransrormata,208.Periiin-
seu duratio,3,!,187.Missadieliuslan- NlcetiusepiscqpusLugdunensis,62. tata el tra slata, 214. Pauis Euchaii-
lunrifeslis praecepta, 56. Hinc mi^sa Nkelius episcbpusTrevirensis,59, sl cus mutatusin Cbristi carnem, pu•
profesto, ibid. An non etiam diebfis 42. culum versum in sanguinem,dle su-
jejunionun, ibid. Missaeasantes non Nocte siirgere soliti sacerdotes, mitur in caiice qui fluxit in cruce ex
sempercniiimunieahai>t,68. Missaquo- eiiam iiiitiiip*ieconsiituii,ad noctur- ClirMi lalere,300. Panespropositio-
tiilie caniaiaab episcopo,55. Missa nos rpcilandos,42S,429. nisdiitae oblalionesinal.ari,303. Pa-
p'ures uiiodie in utioaltari cel(_rat_, in
Nomeii iiaptismi)inditiim, 2 48. nis rotuiae,oblais, 184.
53. Mtssaunicaiu Nalali Doniiuioliiu Noniiua.defuii^tornm.iu missareci- Papa, primussacerdotun.,276. Papa,
.in OrdineGnilicano,103.llem iii aliis, tala, 218, 221. Nominumrecilatio in Romensis,11.
ibid., 190."Mis_a_f*<- inNaialiDomiiii missaex dipfycliisa<isreculumxi, 182, Papyro in jEgvpliaca seu charta
non eadeinin ecclpsia fiom_ olim ce- 183.Iniiocenli.papaeI locus, 182. scriptusCodexpt leslamp.iilum,184.
lebrataa,109.Nec aheodem sai-erdoie, Notkerus Balbulus anauclor sequen- Parascevesdie sacro passiolecta ex
ibid. *1issietres in NataliDomini,Pa- t-iarilui'.19. qualuor evangelistis ad ftivprsaslic-
scliale,PentecosteelTransfigurat ione, O ''.. ras, 129el senq. JpjuniumPara_ceves
108. Missaepnblicaedistinctsea niissis ,-V::. siue cibo, 137.
matutinis,quadragpsimalibus seu ve- Oblata qubtidiefacta pro defunclo, Parisiensis Ecclesia.rilus antiqui,
sperliiiis,etdefuncloruiu,46,54. Missa. 464. Donaijonesob id faet_, ibid, Ut 411etseqq. Parisiensesbasilic_,463,
Golliicogslhoaiisfi ordb, 188 etseqq. lanlinn ad illainfaciendamligna pareu- 464. SacrosanctaEcclesiaiu civilatc,
Missa,diclaoratio post missseotfer- mr, 463. Oblaire,SPIIpamsrotulresu- 463.
toriiiin, U. per pecius defuncii epjsropi positae, Parliculahost _, communicanli data,
Mis^apsalmorum,collectaseu ora- 184.Oblalasquolidianae,ibid. Oblata. 52.
tio, 593. in offieitoriisexceptae,185.Calixitem Paschateanni inifinm, 420. Pascba
Missredominicates,292el seqq.,299, cumpatenainvolala,ibid. aniiolinum,259.Pascha Clausumseu
Misse feriales in Qnadragesima,123, Oblaliohesfactsein altari panespro- WausumPascbae, 147, 148. Paschae
126.MKsamatutinalis leinporepaschali, posiiionisdictae,303. Nihilinde resi- hebdomadaferiala, 148,239,573,374,
372 Missamatutinalispro oarvulisre- duumremaneal, ibid. Oblationuinvina Paschalesmissse,564el seqq.
nalis tpiuporepascliali,234.Missade in Cniisli sanguinemcouvarsa, 208 , Passiodie Palinarumuonin privalia
Adventu Douiini, 355. Missa iu diaco- 214, 228. Ob)aUopro defuncto insli- missis,sed duntaxat iu publica dicia,
uorum oidinatoiie, 170. Missaoatp- luta, 266. 127, 466. Aliassola feria Parasceves
chiimeiioruin ,11. Missa mortuorum, ObligaiioadBreviariumrecitandum, recilala, 128. Passio utiica, ex Mat-
60. Missreel orationes pro mortuis, 426et seqq. : thaeo lecta in Af<ica tempire sancti
164, 163.Miss_ j*junii, 251 et siqq. Olferenliumnomina publice in sa- Augusliiii,156. Passio die sacro Pa-
In Symboliiraditione , 235. Missapro crificioprolala,207, 218,-21. rascevesex quatuorevangelistiscon-
-decimissolveiirtis, 169. Miss* v as
tempore Ofrertorium, sacriliiii, 185. So- flata, lecla ad singulas horas, 129 et
rtiessis,422.Missa quolidianaKomen- lidum, lum liueumet sericum,ibid. seqq.
-Sis,500.Missapro requie sanctioblata Officiadivinacursiisdieta, 379.Eo- Paiena et calix vacun» in ordina-
qiiosensui 57, 58. Missa deexceptaio ruin origo et progressus,380el seqq. tione suhdiacouiporrecta, 302. Pate-
an de exspectalo,99. Olliciadiviiiaunilormitercelebrentur, n_ altaris capacissim_,47,62,65. Pa-
- Missas saeculovi dicta. lectiones, 410,418,419. Olliciadivina per lur- tena calcis majorvilrea, 157. Pateua
40S. mas dispositain ecclesia calhedrali, velo involuta, 183.
Missale Goihicogallicanum, 174 et 402. Palieiitis episcopiLugdunensisec
teqq. Francorumet Gallicanum velus, <. Oplati locusde Eucharistia reser- clesisedesrriplio,80.
ibi.i. vata,88, 89. Ejusdgmde imagine,an PatriarcliaaOrienls alliis veslibus
MissaleGregorianum,79. '. . Conslantii, 7 6. usi, 61.
MissaleMozarabum,440 elseqq. Optimainm carrucre cum bpbus, 463. Palium traciauis in sanctornmpro-
Missoiiuin argenteumeeclesiaelega- Oraculum,oralorium,70. priorum festis lecti dpfeclu Ai'turum,
tum, 465. • Orariumsacerdolum,62. 587.
Monactiilitiil) sui monasleriiordi- Ocatio Dominicain missaab omni Pauli apnstoliconveisio, 225.Paulus
nati, 171. populorecijafa apiidGraacoset Gallos, capite plexus , gentihus cai,at tidei
Mouasteriiim Agaunensium,161. 49. Nou apud Itomanos, 50. Partiin comprobalur,275. .
sancli 7 9.
• Moiiastvrium Cyiiaci, apud
Moiiasleriumsaucti Pelri Hornba- riicaeMotarabes,
ibid. OrationisDomi- Pauliet Slepbaniregula, 33.
explicalio,345. Pauli Silentiarii descriplio ciborii
cense, 17. Oratio post noininain missa, 12. sanctae: Soplna.,74.
Morlui episcopicadaverplures per Oratioposl Pnd.e in missa^12.Ora- Paulus episcopiisVirdunensis,415.
dies veiierationiexpnsiiiim,1"67. tio pro defunctisin missa,18i.
Moluus"ablutus vesliiusquesepul- Oiajio diclus Augustinocanonmis- 16.PaulusGrammalicusseuWarnefridi,
luraeiradiiiir, 167. 26. Pausaitiuin spiritus, id est confis-
. Mosealhblieusin consecratiojiecor- s_e, Ordinationeset benedictionesmini- soresin missacommemorali,12.
poris et sanguinis Domini servatus, strorunisacrorum,301el seqq, Pavimeniumecclesiae ex musivo,79.
47.. .. Oidiues, eliam minores,olim certo Pedatura-.viu__e, 462, 463.
Mozarribica ilturgia seu rriissa,10el snblitulo collati, 171- Pedum lavatio post baptisma,36i,
seqq. Mnzarabiim Uissida,iiQ elseqq. OrdoGermanicus,135.Ordo missas 249.
Mo~arabic_ coiiseerationis corporis GotliicogallicanaB, 188 et seqq. Ordo Pentecoslesin vigiliajejiinium,136,
Chrislilormaqui imtiiutata,27. Moza- Hipponeregipnsis Ecdesia., 100.Ordo 157. Nulla oclava, ibid. Penteiostes
raliiciHscu HispanicusciirSus,321. RomanusLin inissa, 7 et seqq, Ambro- ilies Quinquagesimusabsolule dictus,
Mulierescoiummiicaturie a<Jaltare sianus, ibid. Oido Romanusin Uallia 102.
acceduiit,45, 51. Secus' apud Hispa- tenipore Caroli Magnireceptus, 16, Perpetui ppiseopiTuronensi»basl-
nos, ibid. 17. lica,69. Testameutum,89, 410.
Mulierescumlinteodominicalicom- Orientalcscursus, 381, 382. Peliiio iu missa quid ex Augusliuo,
municabaul,52. Orieniem versus sepulli cujuslibet 26.
Muminoius cbmes, 463. ordinisClirisiiani,167. <: Petri et Pauli aposiolorumpassioin
Munegisiins0|>liii<as i bld. Osculumin missa, 209, 217, 254, eonun niissalerla, 159. Imagines eo-
Musreuspresbyter Massiliehsis,le- 236. rum in ecclesiis.Gallicanis,160.Petrus
ctioniimquae in inissa aliisque oliiciis . Ecclesiaefundator, 266. Caput, 22ti.
legebanturorilinator,28. llem Sacra- p Petrus prsemissisvesligiis, seu pedi-
mentarii.ibid., 406. Paua altaris, palliumdicta,41. Se- tiussublaiis in altuui, capitedeorsuiu
Mysieriiim,consecratioin missa,25. ricasaspe,ibid. Ea involutapupriDeo crucitixus,273.Petri calliedraRomie,
obbtimanus.ifcid. N ontenuis senrara, 220, 226. Gallisaiuiquissima,1-0,121.
- & :::,: " -'• - : , Ob primalum ac coiifessioiiein,ibid,-
:/; ,N PalladiusepiscopusSantonensis,21, Petrus episcopusIlerdeiisis,nii>sa-
NamatiiepiscopiArvernensiseccle- 58. runi emend.tlorK51,
sia, 69,80. Palla»corporalesmajores et rnino- Piciaviens s Ecclesiserilus anliqui,
IN.italeepiscopi,anniiersariuscon- res, 66. 410,411.
secrationisdies, 165, 166. Nalaleca- Pallta in substraluriD, 509. Pallai Picluraecur in ecclesiarum|»fi£'li-
lliedraeEcclesire, et natale calicis, corporales,ibid. Nitiilcumillis laiari bns, 75, 76. Non in altari, iOid.,ItB.
ibid. ~ ibid.
- Nicetiiepistopitractatutd« P.almo- debet, Plomd in feininiuo,22".
Panis et vinumin corpus et 6ang<ii- flurius, magis, 306.
_ISS 1NREXEOftUMQU_- IN LIBRIS DE LITURGIAGALLICANACONTINENTUR. 1136
Pndia, 78. Rhemensesclerici ad coraniunem cramentorum ci homiliascomposuit, 29.
Prenitentiumgeneraauo, 241.Pcc- v
vilam adducti,414. SalvusabbasAb„ldensis,31.
iiitenles non sine vialico moriantur, Ricomagensisvicus civitatis Ar Sancforumquales re!iqui_ad dedi-
85 el seqq. vvernae,39. cr
cationem ecclesiarumadhibitse, 72.
Polycarpusan auctorcursusAsialici, 417. i
Riculfus episcopusSuessionensis, Quo Q locoposit_, 82. Altariqui impo-
580. si
sit33,85,84,inoraloriis vlllaribusqni
l _ntificessummiqui,5C6.Summum Rigoberius episcopus Rhemensis, cc colenda.',415. Columbisinclusae,91,
sacerdolinm, 5 U9. 4
414. 9: Sanclorumvita in missa recilata,
92.
Populivotuman consensus in ordi- Rogationumtriduolectaad singulas 20, 21 21. Ante Evangelium,59. Anle
natienibusdiaconorum.presbylerorum li
horas et
epistola Evangelium,149et Epistolam, E ibid. (onipendiumin coa-
et episcoporum,505,505, 5C6. s
seqq. Rogationurn aucior Mamerlus, K
testalioneseu prsefatioiierecitatum,
Praefatio,prima sacerdotis oratioad 1
152 Dictas Litaniaj,idirf., 153. Roga- 4
45.Sanctorum Acla qu_ in vigiliisno-
missam,24,57,195. t
lionum lempore missis populus i nter- cl
clurnis legebanlur, ad pra3sidentis
Precem pro canonemiss_usurpabt f
este <Jebei,56.Rogationum colleclic- nutum
n breviata,116.
Cyprianuset GregoriusMagnus, 26. r
nes, 176. Rogalionumjejunia triduana Sanclorum festaantiquitusin Gallia
ItemYigilius, 32. i
ubique saeculo vi recepta,265, 577. r<
rp.ceita, 102,105,104.
Prccis alia nolio, 231. RomaGaronna3, Tolosa, 2 20. Saiiguis Chiisti in Eucharistiaca-
Presbyieri seu sacerdulesdictiordi- i se- Rom_an elquando lccla sanclorum laino I; hauslus,186.
niores,537. 1'resbyteti, s icimdi Acta,585, 586. . SanguisChristiin vitro, 64.
nis viri, 306 Secundi merili, ibid. Romanalilurgia,6. Sarmaticumcooperlorium,42.
Presbvteii ordinatio,5'.'.5.Presbytero Bomanae seuGelasianseliturgiaj ri- Saluruini episcopiel martyrisna-
iion liceat eo in altari missam cele- t
liis saeculovi in t;
provinciaBracareiisi tale, 219".
trare eodem die quo ibi episcopus receplns,51, 52. Scriplura;versio anliquaGallicana,
cetebraveril,55. Romanum Psalterinm,396,598.Ro- 471 4 et seqq.
Prima. olliciuui,420, 425, 42\. In i
manus rursus,381. Psallendi modus, Scriplurarumcanonismarlyres as-
Galliasaicul.ivi quandousilatum,405, 584,585. ; ssertores, 467.
406. Romensisquolidianamissa,300. Scrntinium baptizandorum 558.
Primicpriussacerdolumet Sr<cundus Itosa dominici corporissanguisin _Scrutamen,334.
ejus, 586. ]
Eucharisti» dictus ab Ambrosio,41. ScupilioSpatarius,465.
Privilegiasacerdotum in ordinatio- Rolhomage.nsis Ecclesireslalus et Scuteliaargenleacrcciolala,463.
nibus, 505. rilus antiqui,404. Secretariaduojuxta ecclesiaeabsi-
Proruturus episcopusBracarensis, Ruricius episcopusLemovicensis, dem, t 79.
51, 32. Eiilherius perperam dictus, 184,189. Senior,dictuspresbyler seu sacer-
ibid. s dos,307, 557.
Proplielia3lectio, ilein Aposloliin Sepulcrisappens_ columba?aurete
missa,57,58. Sabbalisetiam Quadragesima.ali- el i ligneae,90, 91.
ProiusC.anlianorum ,
marlyrumpaj- quandoa jejuniorelaxalum,125.Sab- r SepulcrumnovumcorporisChristi,
dagogus,463el seqq. liatisancli officium,157et aeqq. Sah- riiclum vasculumin quo Eucharistia
Prudpniiilocusde incensolucernre batoPaschreposl baptismumlotiope- continetar. c
vel cereo, 111,142. dum,179.180. Sepuhi ad Orientcmcujuslibetor-r
Psallendum,idpm cum missaegra- Sabbatumexita Pascha, id est ex- dinis c Christiani,167.
duali, II. eunte Pascha,572. Sequentiaesaeculoix iu missadiclae,
1'salmicomnmnionis noinine cantati Sacerdosjejunusel impollutoani io '.
19.
apudAros el Gallos,55. debel consecrare,60. Sacerdolesfe- Sergii martyrisreliquiaeBurdigaliE,
Psalmi anie saiiciorum relicpiias rialisdiebusab alio sacerdotecommu- 85. S
canlandi,415. nionemaccipiebant,55. Sacerdotesin Sermo ad populumin missa post
Psalmiin Ecclesiaeliam a laiciset viaconsliiiiticalicem cum patena ge- Evangelium,54,55, 40.
mulieribosdecantali,588,589,405. slare solili,97. Itemsacrumchrisma, Servus manu missusut ligna ad
Psalmodia; origoet progressusinec- oleum68.Sacerdos benedictumel sacramEuchari- oblalas i faciendum(irocuret,184.
clesiisGallicanis,595el teiq. stiam, aliquandoin missa Srrvus cum bobusduohtissolum
Psalmusresponsoriusin misss, 58. solemni proplieliamcanebal, 58. Apud ioccupalusad ligna faeienda.oblat_
Psalteriiim memoria tenendum a Mozarabesnusquamconversusad po- < quolidianae comparanda,495.
clericis,453. pulum,15. Sacerdolimiunctaemanusi Sexagesimaet Qninquagesima anfe
1'salteriumGallicanumex emeiida- in ordinalione,.07. Sacerdotumpri- Paschaprohibita,125.
tione sancti Hieronymi,395 et seqq. vilegiain ordinationilms,503. Sacer- SiiioniusepiscopusArveruoruinli-
Romanuin,596,598. dotesetiamin itiuere ronslitulinoclu bri l Missarumauctor,29, 79, Ejus lo-
furgere solitiad noclurnosrecilandos, < cus insignis,80, 81.
Q 428, 429. Silentiumindictumai lectionesin
Saccrdoiisapologiain missa,251. Ecclesia,9.Ter inmissa,ibid.el seqq.,
Quadragesima. caput non a dieci- Sacerdotumprimus,llomanusponli- 21 el seqq.Adiacono,58.
neium,sed aDominicasequenle du- fex, 276. Silvestripontilicisacta, 586.
dies
cendnm,123. Quadragesimae je- Sacra pari mndo Calli Hispanique : Sinsurianus.VideSymphorianus.
juniorum ssculovi iu Gallia, 125. Qua- celebrenl, 25. SisenandusepiscopusCompostella-
draginsiinapro Quadragesima, 228. Sacramenta d ictnm dominica. mensse i nus,27.
Missaequadragesimales, ibid. el seqq. sacriGcium, 29. SisinniusetTheodora asancloCle-
Jejunia,iliid. lnilinm,ibid. Quadrage- Sacramentarium Gregoriannm,16. menteconversi,218.
siinales mi__ feriales, 125. Ab eis Sacramentorumvoliimcna Mnsreo i Sisinniascomes,468el seqy.
abessereligio,56. romposilum, 28. Aliuda Vocono epi- Shli papaeet martyrisNaLale,276.
Quiriles,optinialesGalli,463. scopoCaslellanensi,ibid. Sonus, vesperarumpars apudMo^
Sacrarium,locus altaris,78. I.ocus ; zarabes,394. .
R in quo residua oblationesservanlur, , Species,mnteriasacrificii,2S3. seu
503. Spicarumnovarumbenedielio
RagnemodusepiscopusParisien.H, , Sacrala Deo vasa profani. ustbuss missade novisfrueiibus,161,162
53. non aptauda,65, 64. Spirituscarorum,188et seqq.
u na
Regnum, e novemhostiaefracia; ! SacrifiriumcorporisChristi,49. Siabatin Ecclesiapopulusintor can-
pariic.lis, ex ritu Mozarabuiu,131, , Sacrificium iu E
missae instilatione tandum,590.
449. - __ucliaristi_a fhristo oblatum,180,, Subdiaconio dinatio,30-.
Religuisesauclorumquoloco|>nsit_, , 181, 257,297,184, 185. Missasacrifi- Sub.stratoriumin quo pallaaposilae
SS.etseqq.9i. Columbis iiicliisre,91,, cium spirilale, 257. Sacriliciioblalio, i, sunt, 303.
92. Qualesin dedicationibus adhibita?,
, 39, 40,66. Pro defunclis, 5 8. Supplicationes Rpgationum et alio-
72 Reliquiaemartyrumad colluman n Sacrilicium, dictum offertorium n rum dierumin Gailia,152,153,154.
deferenda?,164. miss_, 11. Sursmncorda , ah.iquissimumin
Uemigii(S.) Rhemensis episcopitc- Sacrificium vesperlinum,12-5. missa,45.
stamentum,466. Sacrificium, missa a Cyprianodicta, i, Symboium Consianlinopoliianum re-
RemigiusmonachusAnfissiGdoren-20. - cilaiuniposlcanoncma sacerdolole-
sis, 416. SaiUiatorium, locusin quosacerdo- )- nenle corpusChristisuper calicem,2
Kelifex, 2 20. tes vestesindu.bai.t,79, 80. et 12. Symbolumcur a Romauisnon.
Revocatamissa,quiii,57el seqq. SalviamispresbyterMassiliensis, a- recitatumin niissaanteHenriciI im-
Sa-
1137 ORDDRH.UM QUJE IN HOC TO.MOCO.NTIN_.NTUU. 113!.
peratonsaetalem,7. Symboluma Gal- Euchari.tia in corpus etet sanguinem non tenue, sed densum,42.
iis antiquitiisin missa recilalum, 7. Donini, 202. Permulala translata, VeneriusepiscopusMassiliensis,28.
Symbnli decantatio in missa ante 214,228. 40».
orationem Dominicamsaeculovi in Transitorium,anliphonapost com- VeritassacramentiEucharisticl,192.
Hispania,51. Symbuliexposilio SPU munionem, 8 . Vespertinarefectioin jejuniis, 230.
traditin in DominicaPalmarum,127, Tribuna quotidianaante altare, 66. Vespprllnum,vespprarumpars,394.
235, 559,546. Syniliolumuon.intabu- Tribunaliaquid,66, 67. Viaiicuminliriuis reservatum, 84,
lis scribitur, sed in cnrd.esnsceplum Triniiatisipstuiioniuuiin Joinnis 83, 87, 88, 89. Martyribusdalum et
l
menioriierretinelur, 310, 347, 348. asserlum,476, 477. p_nit'iilibus, 85, 86.
Symbolia|io-l<<lorum non unus, sed Trojanusdi^conusSantonensis,438. VklriciusepiscopusRolhomagensis,
muhi conditore«,341. Trop,us jumpnloruiii,464. 408.
Symb< luni pnblice in ecclesiacom- Tunicae«nmninean alha vel casula Viduaevestimentorumbenedictio,
peteiitibus traditiim anle oilodies desigunta?61,62. 515. Vidualisprsefalio,552.
ResurreclionisDoniinicw,25, 127. TuronensisEcclesiaeritus aiiliqui, ViennensisEcclesiaer.tus antiqui,
Svmpliouia populiinsacrilicioniissae, 409. 401,402.
275. Tuton"nsiscnncili n locus e! cano- Vi>_ili„n^clurnaemalutinumdielre,
Sympboriani martvrisnatale,280. nes explicati, 92, 93, 94, 420, 421, 420, 421, 422. Vigiliarumnoclurna
Sym Imriani(S.) seu Sinsurianiba- 42-. Turonense 4utiplionariuiu,ibid. rumhorain EcelfesiaParisieusi, 412,
stlica,465, 464. Turriculael imaginaiuscalix, 466. 413.
Tnrris inqua miiiisleriumdominici Vinum Gazetumseu Gaze'icuma
T corporisservabalur.4Uel seqq.Turres GazaGalilaee,58, 81. Vinumrubeum
in quibuscalices,66, 67. Aniis inclu- ad altare melins tum ob iiiysleriuin,
Tabnla?argenleaeaDtealtaria, 186. SumcorpusDomiui194. tumob periculum,40.
Teclumeccesia. ex rupro, 79. Virginissacr* consecratioet bpne-
Terlia. ac sevtae horarumoificium u dictio,116,311. Virginis benedicea-
an Iniuriosoppiscnpoin ecclesiaTu- daepraefatio,552.
ronensiiiistifuium,409,425, 424,428. Ugoepiscopus,301. Vitri factoresab Anglis in GalHa
Tertulliauilocusde Trinilalis uni- Uxorum in exsequiismariti capile quaesiti,71.
late, 177. oblecto,167. Vitrumprasinumin ecclesia, 80.
'JestamentiimErmpntrudismatronae, VoconiusCastellaniin Mauritania
462et seuq SancliRemigii,46>. V episcopus,29.
Tetr.cusppiscopusAntissiodorensis, WalafrjdusSlrabusabbasAugiensia,
413. VasaDeosacra profanisusibusuon 8, 55, 55, 596.
TlieodemariabliaiisCasinensisepi- aptanda,63, 64. Walburgisvirginismiraculacurces-
slolaad CaroiumMagnum,383. Vasculumseu chrism:ilin quo Eu- sarunt, 85.
Thyitiiamatcrinm, 188. charistiacontineiur,diciumsepulcrum WidoabbasFonlanellensis,186.
Toletani canoncsde offici_ divinis, novumcorporisChrisli,316.
418, 419. Tulelani Patres missarum Vela ad os'ia ecclesiarum,66, 78. z
Mozarabicarum auclores,51. Quatuorin ciboriis,ibid.
Tolos.i,di ta UouiaGaronnae,2-0. Vi-loinvolutacalix et ampullsead Zoeluspresbylermartyrumsepulcri
Traiisfoniialio,seu conversiopanis allare deferuntur,185. Velo involula curalor, 470.
p. vini in coiptis et sanguinemDo- patenaunde, 185.
mini,180,285,507,549.Transformala Velumall.iris,caliciset oblationum,

ORDO RERUM

QtLE IN HOC TOMO CONTINENTCTR.

JOANNESPAPAIII. ad fnlrniEcclesirecalholic_de Eucharisliaconfirmanaam

Vi4aex LibroPontificali. 9 111
EpistolaJoanuispap„ ad episcoposGermaniaeet Galliae. CAP.II. —VariaeLilurgiaeapudLatinos,earumquecbu
13 venienliaet diiferentiae. 113
Epislolaejusdcmad EdaldumVienn_ antistitem. 18 CAP.III.—.Quaeetqualisfuerit quondamLitiKgiaGnl-
licana; an ea quaea M.lliiia IllyiicoediLaesl. Ceriroejus
S. MARTINUSBRACARENSISEPISCOPUS. notae;haecintegra landemreperla. 119
Ivdtilia. Ibid. —
CAP.IV. Gallicanae Liturgiuecumaliis I.atinis, maxi-
OPUSCULA SEPTEM. Ibitl. me cumMozai abica comparatio.An Mozarabicaanliquior.
OPO>CDLOM PMMDM.—Formula honestaevitse. Ibid. Quinam — Gallicanaeauclores. 123
OPDSCOLLM II.—Libellusde moribus. 29 CAP.V. Missae Gallicanaepartes singillatimexplican-
OPDSCDLUM III.—Derepellendajactanlia. 51 lur ex GregorioTuronensiepiscopo,aliisquembuumeritis.
OPDSCOLUM IV.—Desuperhia. 55 151
OPDSCCLDM V.—Exhortatio humililatis. 39 CAP. VI. — Missse s olemnes el m
privalae, el
alulinae ve-
OPOSCDLDM VI.—Deira. 41 spertinteseu quadragesimales. Undemissapro lesto?Quid
OFDHCDLUM VII.—DePnscha. 47 missarevocala. Dispositiones ad missam. 142
Nonnnlliversus. 51 —
CAP.Vll. Minisfrorum in missavestes et apparalus;
S. GERMANUSPARISIENSIS EPISCOPUS. id
minisferium est sacra supellex,seu vasasacra et orna-
Noliliaex GalliaChrisliana. 53 menta. 146
Vita,aucloreVenanlioForlunato, 55 CAP.VIII.—Ecclesiarum seu basilicarumformael dispo-
Epistolaad Brunichildemreginam. 77 silio apudFrancos,variaequeejus partesexplicantur.150
PrivilegiummonasteriiS. Germani. 81 CAP.IX.— Quo in toco posit_ sanctorumreliauiae;an
. Expositiobrevisantiqn_ lilurgiaeGallicanae. 85 el ubiEucharistiaadVialicum reservataaiitesaecnlumviii?
APPENDIXADOPERA3. GERMANl. Qu:e lunc leniporis EcclesireGallicansede Eucliarislia
(ides. 158
DE LITURGIAGALLICANA LIBRITRES,au.toreMa- LIBERII. 167
bilionio. 99 Antiqnissimum I.eclionariumGalLcanum,ctim nolis et
Epistoladedicaloria. Ibid. observationibus. 171
Praefatio. 101 LIBERIIL. 2>'.7
LIBERPRIMUS. 111 MissaleGotliicogallioanuii). 2-S
CAPUT pniMuw. —Liturgiarumcousidcralioquam utilis MissaleFraucorutii. 317
 1159 ORDO RERUM QU.E IN IIOC TOMOCONflNENTUR. .140
VetiismissaleGallicanum. 539 EpislolaPelagii,'eliam adulterma,ad ep.scoposTtaliae.
D.SQUISITIODliCURSU GALLICANO, eodemMabil-
lonioanctnre. 381 Epistolaaltera supposititia,ad episcoposGermaniaeet
.§ ••—Quspdam prffimilluntur de divinoi umofficorum ori- Galiiae. 7SS
gine.progressuet incrementoapudOrienlales ' el Occiden- S. AUNARIUS.
t-les. Ibid. Notitia. 759
§11.—Psalmndiae origo et progressnsin GallicanisEc- Relalio conciliiAulissiodorensis ah Aunariocel.braii,
cl-isiis,Lueduneiisi,Andatensi,Viennensiel MasSilifinsi. 761
Lbi de PsalierioGallirano. 391 Annariiad Stpphantimabbaleni. 767
S III.—Deongiiipet piopagationedivinorumoffiriorum Epislola ud
EpistolaStepltani Aunarim, 769
in l.ugdiinei.sisecunda, terlia et quaua, el in ulraque
Bclgira. 398 SEDATUS.
8.IV. Divinnrumofficioruminslilutioin parochialibus, Homiliade Nolilia Ibid.
'aliisquepcclesiis. 402 Epipliania. 771
§ V.—Divinnrum oftViorumin Gallicanisecclesiisanti- Sermoncsduo Sedatoaltriliuti(liictantummcmoraii).
qua nrdinaiiod<<sribitur. 40i 775
§ VL—Dp clericoruinad rursum privalim S. AREGWS.
obligalione
recit ii dnm; ub<de itinpraiitilius el infirmis. 409 Vilaet Tesiamenlum(hic tantummemorata). ibid.
APPENDICESadprwcedenlia/furqimmonumenla. 415 COGITOSUS.
nes
Appenlixrrimn.coiilinensprobali quasdwrtUlwgice Nofifia. - 775
Gal icanmel cu su Gallicani. Ibid. VITAS. BRIGIDiE. Xbid.
Appendixaliera.int.uavarirmtetSeriplurmsacrmleciio- MARIUSAVENTICENSIS.,
nes prmripumricLeiio^arioGalicanoexhbentur. 441
S .OH.MENTAKUMGALLICANUM, sen LIBERSA- Notilia. 791
CRAMh.NTORLM ECCLESLE GALLICANJE, aucloreMu- CHRONICON cumappendice. 793
ralorio. 447 LUCULENTIVS.
Pr.r-1'atio. Ibid. COMMENTARII iii aliqiiotNpviTelamenUpartes. 8 5
MissiRomensisquolidiana. ; 451
Lectio-es d>-advpnmDouiini. 457 JOANNES EPISC. AUELATENSIS.
.' Leclioiiesquoliiiianae. 517 EpistolaadvirginesmonasteriiSanctaeMariae. 8.9
LpclionesDomiuicale*.
' Uenediri 545 JOANNES BICLARENSISABBAS.
onesoi exorcismi. 567 Notiiia. Ibid.
JudiciuspceoitPiilialis. 575 CHRONICON. , 861
Raiioi 'l ruiioniscursuumercles^a^ticonim. 577
ANITPHONAiflUM MmiasieiiiBp.ichnrpnsis. 579 S. LEANDERHISPALENSIS.. .
0"IGOCUHStiUM KCCLEVfA^TICORUM. 603 Nolitia. .£ 869
MAHIYROI.OGIUM GALLIOANUM. 6H7 REGULAsiye Liber de Insliiutionevirginum etcon-
CALhN'>ARILM ANGLICANUM. 619 lempt» maudi.: , .•__; 871
J_ITAN1_:ANI_,LICAN/E. 623 CAPDT pniMDM.—Ut vitenfprlsica.miilieres. : 881
S. DOMNOLUSCENOMANENSIS. • CAP.IL—UI iirisanr)i viieulur.,
CAP.III.—Uldpr.litiare-
'882
Ibid.
virgodebeatjuvsnes..
NotitiaVitaqne duplex. 629 CAP. IV.^-Dealistineniia. . Ibid.
TESTAMKNTUM. 649 CAP.V.—Ulvirgosm;;tilahniilotprtur cumsingulo.8X3
S. RADEGUNDIS, CAP.VI —Utju.iler virgnoretet legat. fftid.
Vita. CAP.VII.—Utcarnalilernon legi debeat
631 nienium. Vetus Testa-
: r84
TESTAMENTUM sive epislo'aad episcopos. 679 CAP.VIIL—Dejejnniimodo Ibid.
DECUETOM ep<scopornm, qnod,suscepla beataBRadcgun-
dis epistola,C0Dscrip<eruni, • 681 CAP.IX.—Deusu vini. 885
CkVJ X.—Qiialenus iiti virgolavac.rodebeat. Ib d.
BENEDICTVSPAPA I. peccatnmsil virginiridere.
C_J.P_-'_CI-.—Qnrid 886
Notilia. Ibid. CAP.XIL—Quahter haheanturancillae v irginilatem pr<•
In epistntamsegiientemJ. D. Mansicensura. 685 fessae. Ibid.
Epi-tn'aBeiiedicliadrGrandpnsem palriarcham. Ibid. CAP.XIII.—Dediscrelionesenioris erga personas sm-
Epistolaejusdem a'dDaiiJ episcopum. 685 gulas. 887
' LICINIANUS. CAP.XIV.—Utvirgooequalissit et in pauperlate ui et
Notitia. Ibid. abundaiiiia. Ibid.
Episto'aLicinianiad sanclumGrpgnriumpapam. 6-9 CAP.XV.—Deindulgentiaet prohihilionecarnium.889
Episliiliiejusdeiii a<lEpi|ilnninmd acoiiiim. 691 CAP.XVI,—jUl iu iiionasterio*iuoccepitvirgo pe>ma-
Epislolaejusdemad Vincpntiumepiscopum. 699 neat. . Ibid.
S. VB.RANUS vila
CAP.XVII—Qualiler fugialurprivata, 890
Clp.XVI.L—Nepeculiarevirgoiirmouasterioquidpos-
ObservalioSirmondiin sequensfragmentum. Ibid. sideal. Ibid.
SanctiVeraniseiuentiade casiitatesacerdolum. 701 r.ApiXlX.—NP virgojnrare soladebeat. 891
PELAGIUSP_iP_..fr. rCtp.XX,—Nesola virgoViini loiiualur. ffcid.
No'itia. .,..,. tbid. CAP.XXI.—No velit irgo n ve<ti ad saeculum. Ibid.
EpistolaPelag'i II ad Gregorinmriiaroniim. 703 Homiliain laudemEcclesiae. 893
Epistola ejusdemad AunariumepiscopumAntissiodo- ANTONINVS PLACENTINVS.
ren em.; . 705
Epistnlaejitsdemad I.liamet episcoposIstriae. 706 ITINERARIUM. S98
Epislolacjusilpinalteraad episroposIstriae. 710" FLORIANUSABBAS.
Epistolaejusdem tertia ad Eliamet episcoposIst>ife; 917.
715 Epistolaad-S.Nicetitim.
Epistolaejusdemad JoannemepiscopumConstanlinoi b- ANONYMUS'- .
litanum. 738 adEusebiiChronicon(hic tani.m mcmorata).
Lxemplar lilteraram urbisRomae a d Au- Appendix
Pelagiipap_
liarium. 744 SUPPLEMENTUM'S/ECUIl SEXTI.
DE_.U_A PELAGII II. 745 decrelorumque preeci-
Sim'agmaleqmn, prmcepiionum,
Appendixad epislolasPelagh II. puoruin,quVussiveretjei,siveinweratores,prmserliin tm-
EpistolaPelagioatlribulaad Benignumarchiepiscopum. culisexti.sese rebus eccesiaslicisingesseiunt,aut suam 9ut
pielatemin Deumtettatisunt.

FINIS TOMI SEPTUAUESIMISECUMDI.