Isidore de Séville (saint ; 0560?-0636).

Sancti Isidori, hispalensis episcopi, Opera omnia, Romae anno Domini 1797 excusa, recensente Faustino Arevalo, qui Isidoriana praemisit ;
variorum praefationes, notas, collationes, qua antea editas, qua tunc primum edendas.... 1850.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA ONIVERSALIS, INTEGRA, DNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIVm SS. PATRBM, DOGTORUM SCRIPTOREMQVE ECCLESASTICOBUI

QUl
AB ^EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FZORUERUNT;
REGUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICE TRADITIONISPER DUODECIMPRIORA ,
ECCLESLE S.ECULA,
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRITTIS COLI.ATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;
BISSERTATIONIMIS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ,
1LLUSJJLA.TA
OMNIBUS OPERIBUS TOSTAMPLISSIMAS EDITIONES QUyE TRIBUS NOVISSIMIS S.ECULIS DtpSffrUHABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA ; ^C^' MOMENTI
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALVTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES AMCyJUS
SUBSEQUENTIGUS,DONATA; '
CANTIILISINTRA IPSUM TEXTUH ItlTEDISPOSITIS, ETTITULIS |**j
NECNON SINGULARUM PAGINAnVljtMARCINEM SUPF.RIOREM
DISTINGUENTIBUS SUBIECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNAW&;
CUM
OFERIBUS DUBIIS TUMAPOCRVPIIIS,ALIQUA VERO AUCTORITATE INORDINE ADTH^lH|O^EJ>
ECCLESIASTICAMPOLLENTIBUS, AMPLIFICATA; ^««i^iss*?
DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE PATRUM INQUODLIBET TIIEMA SCRIPSERIT UNOINTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO
SCRIPTUR^E SACRJE, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTURiE TEXTUS COMMENTATI SINT.
pDirio ACCURATISSIMA , C^STERISQUEOMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDITAS
CIIAlrr.-F.
QUALITAS, INTECRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RGCUSORUM TUMVARIETAS
TI!MNUMERUS , FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE INTOTOOPERIS DECURSU CONSTANTER
SIMILIS,
' PRETH EXIGUITAS,
FR.ESERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA, METHODICA ETCHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC II.I.ICSPARSORUM^
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA EIBLIOTHECA, F.XOPERIBUS AD OMNF.S jETATES,
LINGUAS .S~~~^.
LOCOS, FORMASQUE PF.nTINENTIDUS, f.OADUNATORUM. fyps\
SERIES SECUNDA, */<&W\
IN QUAPRODEUNTPATRES, DOCTORESSCRIPTORESOUE ECCLESI/fiLATIK^E ^, \<x
A GREGORIOMAGNO AD INNOCliNTiUM JII. fcH C- Yrrt
Slccuranfe 3.=^. SDltane, £\ ZA \e
BIBLIOTHECJE CLERI UNIVERSJE, y-A frt' I-

COMPLETORUM
CIIRSDUM 1NSINGULOS
SCIENTI.EECCLESIASTlCiB !
IUMOSEDITORB.V\? \ ^n /15
.^
PATROLOGI^ TOMUS LXXXIII.
SANCTI ISIDORI HISPALENSIS
TOMI QUINTUS,SEXTUSET SEPTiMU9.

VENEUNTQUATLOUVOLL'MINA
28 FBAXCISCALLICIS.

PARISIIS, VENIT APUD EDITQREM,

IN VIA DICTA D'AMBOISE,PHOPE PORTAMVULGO&ENFER NOMINATAM*
SKV PETIT-MONTROCSE.
1830
SANCTI ISIDORI

HISPALENSIS EPISCOPI

OPERA OMNIA

ROMJ3ANNODOMINIMDCCXCVII
EXCUSA

RECENSENTE FAUSTINO AREVALO,

'*
QUl

WIDORIANA
PRiEMISIT;VARIORUM PR/EFATI0NE8,NOTAS,COLLATIONES,QUAANTEAEDITA8,
QUATUNCPRIMUMEDENDAS,COLLEGIT;VETERESEDITIONES
ET tODICESMSS.ROMANOS CONTULIT,
I
MOVANUNC
ET AGCURATIORI DONATA
EDITIONE MONUMENTIS
PRETIOSISSIMISQUE AUCTA

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIB&IOTHEC*! CLERI DNIVERSiE,
SIVE
CURSUUM
COMPLETORUM RAMOSEDITOBE.
1N SI5GUL0SSCIENTLEBCCLESIASTICfi

TOMUS QUINTUS.

28 FRANCISGALLICIS.
VBNEUNTQUATUORVOLUMINA

PARISIIS, VENlT APUD EDITOREM,

W VIA DICTA VAMBOISE, PftOPE PORTAMVULGODENFER NOMINATAM,
SEUPETiT-MQNTROUGE.

1850
 ELENCHUS OPERUM

QUJE IN QUINTO B. ISIDORI OPERUM TOMO CONTfNENTUR.

Differenliarum libri duo. Col. 9

De orta et obitu Patrum. 429
Procemia in libros reteris ac novi Teslamenli. 155
Liber numerorum in sanjctis Scripturis occurrentiam. ' 179*
De veteri et novo Testamento qaastiones. 201
Qassliones in vetus Teslamentum. 207

Ex tyi-isMIGNI,»u Petit-Monlro»gt.
 SANCTI ISIDORI
HISPALENSISEPISCOPI

DIFFERENTIARUM.,
SIYB

DE PROPRIETATE SERMONUM,
LIBRI DUO.

ISIDORUSLECTORISALUTEM.

] Pleriqueveterumtermonum differentiasdistinguerestuduerunt, subtiliusinter verbael verba aliquitt inda-

gmtes. Poeta autem gentilet [Al. Gentilium]necettitatemetriea confuderunt termonum proprielatet [Al. pro-
prietatem].Sicqueex his contuetudoobtinuit pleraqueab auctoribus [AI. auctoritatibut] indifferenteraccipi, qunt
quidemquamvit similia videantur, quadam tamen propria inter se origine distinguuntur. De hit apud Latintt
Cato primut scripsit, ad cujut exemplum,ipte paucissimat partim edidi, partim ex auctorum libris deprompti,
tibique,leetor, pro delectatione[tegentium] subnotovi.

LIBER PRIMUS.
DE DIFFERENTIISVERBORUM.
2 Oe HtteraA. A Cato, Phitippe , amor longe, aliudque cupido. Ac-
1. Inter Aptumet utile. Aptiim ad tempus, utile cestit illico aller ubi alter recestit: aller bonus, al-
•d perpetuum., termalut. Alii verius amorern et bonum dixerunt et
2. Inter Amicum et socium. Anrtcusconstat affe- malum, cupidinem semper malum. Amoris [Al., Jam
ctu, socius re, quia consortio constat. IiorumJquadriparlita differenliaest. Est ehim justus
3. Inler Arrogantemet abrogantem. Arrogans su- amor, pius, crudelis, obscenus. Justus amor est
perbue, abrogans liumilis. Arrogans assumit sibi uxorum, pius filiorum, crudelis conlra naiuram, ut
fduciam, abrogans demit, id est, negans. Pasipbae, obscenus mereiricum.
4. Inter Avarumet cupidum. Avarus est qui suo 6. Inter Auspiciaet auyuria. Auspicia sunt quee
[Al. sua] non utilur, cupidus qui aliena desiderat. inchoantur el ultro veniunt, auguria qtue consu-
5. Inter Amoremet cnpidinem. Aliud ett, inquit luntur et consequunlur.
'DIFFERENTIARUU.—De librisDifferentiarumverbo- lbid. Vat. et ulile quid interest? Et ila in singiilis
rum et rerum fuse disputatum fuit in Isidorianis, cap. differentiis addil quid interett. AREV.
S6.Cumduosintexemplalibridedifferentiisverborum, R 3. Abrogans pro humili fortasse apud alioi non
aliud ordine alphabetico, quod Grialius primo loco " reperilur, sed non invenustum est, ait Barlhius; ple-
cumnolisP.Panlini posuit.aliud sineeoordine.quod raque enim Latina, quaead in adjectione, ea ab in
idemGrialiusex Edilione Bignxana snmpsit, primuni delractione admitlere, observari potest. AREV.
exemplum a nobis tanquam genuinum profertur, i. Elymolog. lib. x, Littera A et C.
alterum ad Appendices tanquam dubium rejicietur. lbid. Val. omillit desidtrat. AREV.
Pantini notas ac varias lectiones saepe obscure 5. Vid. Non. in voce Cupido.
collocatas in meliorem ordinem, ut potui, redegi. Jbid. Vat. omittit ubi post iltico alter. Idem Mi.,
Barihius, lib. xxxix Adversar., cap. 6, pratationeni amor ex uxoribut. Elegantissima esse verba Catonis ,
ex quodam suo ms. Codice protulit cum nonnulla ait Barthius; nam ubi cupido inlrat, exit arnor lio-
acriptur» discrepanlia, ut Poelmnecettitate confude- nestus et Socraticus. Legit vero Philippi, et suipi-
runt... tibique leeluro. Alias conjecturas addit, quse catur, denotari aliquam Calonis invectivam in Philip-
infra suislocis indicabuntur. ln ms. Codice Vaticano pum, seu Philippicam. In Codice Barthii erat obcenut
3321, quem identidem allegabo, hae sunl variae in aHernum;el quamvis Bartaius corrigebat obscenut
lecliones : Plerumqueveteret... originedittinguantur... merelricum,tamen dubilabat an legi posset obicenut
ipte paucittima... deprompsi, el pro delectationele- in tenerum,quasi sermo sit de venere aversa , nt jn
gentiunitubnotavi.ABEV. differentia impuri etimpudiei. Meliusesset Pasiphats.
PRJGF.—Servius, ad ill.iMn.: Nemorainter frondea. AREV.
1. C. Fromo : Aptum loeo venit, et tempori; utile 6. Malim: Quasinchoanti quid utlro ven.
utut (ecit. Ibid. Contolanlur.A\.consutantur.Al. contultantur.
' Oumesnotajquarqmauctornominatusnon PANTINI cui etiam
est, sunt, tribuend»varlanteslectionesqna? iu texVJ
Uiteruucinosleguniur. EDIT.
PATROI..LXXXIII. I
14 S, ISIOOai.BlSfiALEN&lS.EWSCOPl
7. Inter Argumentumet argnmentafjonwr Acgur A i qjia.difficuJtale.,Ilein alfus puteus, murus excelsus.
iiientum est quod in principii»lil^lfc«wtij*a)«tMh Sumt-viafcfisiaelcelso, ima in alto.
pandil, argumentalio est quse in disputatione iidem 13. Inler Adnisum, innixum , subnixum et
assertionibus [Al., assertionemque] facil. obnixum. Adnisum, conaniem [AL, conari] ad ali-
3 8. Inter4r(Mt»efcarri/»i»rii)r.ArsostiTatarainijei quhr* imiimnrrmiirtemermin a4io/rtff[A(., inniti ad],
ralis, ariificium vtgripgestunjinwmftiu*[A/^ges*! e|t ut stqiiis b&cutoinrtSatur^aueo^umnae. Subnixum
manib.J consBjfl. vertr hfstrtrcRiUf altquo cnnsiHo, SUt suffultum ex
9. Inter Absconditumet abtcontum. Absconsumest omni parte, obnixum autem obstinatum, vel
per-
cujuslibet arte celatum, absconditum vero naturali- severanlem [Al., perseverans].
ter abdiium^Cbnflilum eS| aiijcn, npM,«onaim.IMffl 10. l'ntkriAlieqni,,olfloq/ti}*foqyi.A-fldquihortan-
et consuere dichur, quando rtjpta \M\, eTirpta]atque tls et jubentis, obloqui obtreclantis, eloqui oratoris.
aperta quxquetexuntur [Al., trahunlur]. Fforro^ocr Ijft Inter Amareet Diligere putat differre Cicero,
cultum [Al., occultatum] ab occulendo, id est, clau- sjepfusquesic . utitur , ut dislinguat, atque amare
dendo, dictum. Arcanum vero ab arca vel ab-ar- potKrtpro ardenter amare, ai diligere pro levius
cendo, eo quod ab eo omnes arceantur, id esl, pro- amare, sicul in epistolis ad Brutum : Vale , in-
hibeantur. Inde el arces dicuntur, a quibus areeaw gfqvit) ] et nos ama ; vel , si id majus [Al., minus]
tur hostes. lnde et arca, eo quod arceat furem. est, dilige [Al., diliges]. Et rursus : Sic igitur
Inde et arcus, eo quod arceat adversarium: faeies; meaul amabis, aut quo contenlustum, dili-
10. Inler Anteet antea. Ante ioeunx significat u ges. Item ad Dolabellam.: Quis erat qui putareb ad
personam, antea tantum tempus. eum amorem.quem erga le,habebam,passe.aliquidac-
11. Inter accubuit et recubuit,, hsec differeutia cedere? T.antum.accessit,ut mihlnuncdeniqtu. amme
est: accubuit in triclinio conviva„ recubuil in cubir videar, antea dilexisse, Alii diterunt. amare. nobis
culo dominus, decuhuil languidus. Accubare eniin naiuraliter insiium, diligere v.ero eleclione.
est corpore toto, accumbere cubito. 18. Inter Abjicere et projiwra.distat., QuoJ. eniu
12. Inter absceditct ditcedit. Abscedil quod a parte in despectione esl , et neglectum, abjicitnr, quod
qualibet se subtrahit, quod vero a medio dividitur, vero foris est peuitus a salute, et a beatitudine aiie-
discedit. num, hfleptiojicitur. Projicere autem diclum, quasi
13. Inter Adulteriumet (ornicationem. Quod adul- porro abjicere.
terium est alienam uxorem appelere, fornicatiovero 19. fnler Arguere et coarguere. Coarguere est
non est adulteraUomatrimonii fcederis, sedcum aliiB coercere et compescere, argnere modo accusare,
solutis meschari. „( modo aliquid-ostendore,et-5 patefacere est. Trvgilius
1-4.Inter Altum et exeeltum, sublime et atduum. (^Eneid. iv) : Degeneresanimos timorarguih. Umfe
Altunt e* superiori parte et inferiori est, escelBum eti arpumenta dicuntur qnm causafri oatendtmt.
«K Biiperiori lanlum; sublime excelsunr est cuui 20. lnter AdUdm eVelidm. Adlldilttr quis proxf-
srtiqua dignitale; archram, exceteum e&t4 cumsrfi- me, eliditutionge.
7. Vat. pandit : argumentatio, quas <n disputa^ 14. Servii verba suiit, ad il|. n ^En., Terris jacta*
tione fidemassertionibusconsfat,et facit. AKEV. ius, ei alto::—ALTDM lamen sciendumest, quod et s«-
8. Vat. memmUberalii, et niox manibus eonstant. pertoncmi,et inferierem altmdinem tignifieai.
AAEV -r Sublime*Eiymoiog. lin. x, L, T, !fc
9. Arcanum. Serv., ad illud. iEneid. : Arcana ma- —Arduutn.Sic Serv. iiiterprelalurilUidGeorg.il:
vebo. lpse, Etyrnolog., lib. xx, rap. 9. AVdiiapalma, ttut alla, uul ad quumdipcite pervenitur.
— Arces. Eiyimtlog., lib.xv, cap. %. 15.Admxum\Kuno m*. SBIVJUS taui8n\.qaemiIsi-
— Arca. Yarro, iv de Ling. Lat., dict. Area; et dowis tere seqaiiur,, alieram scrlpiurain- mngis-pro-
ipse, lib. Eiyjnolog, xx, cao. 9i bat„ad ilJudi-MM\ : Tritmadnwt»acvto^ eio.
— Arceat. V.isumest in Elymolog. —ObnixunuVutusglosiiarJum^ weiir^oiwBiNoniug>
— Arcut. Etyinolog. lib. xvm, cap. 9- cmlra- adversariumcoUuctaiitem.
Ibid. Cod. Vat., qua exuuntur pro quaque texuitr Ibid. Vai. eonantenvaUquidi...eieolrnmtiti AAEV;
tur. AREV. 16. Ex,AgrauiDv
11. VideAcron., ode 27, lib. iulloralii. IbicLVulpiu«i,ad<Caiullum-, canm> 381,.obsenrat
Ibid. Al. : Inter accubuiL,, recubuii et deeubuit. aUaquialiqMaodo.usurparipro consolam ASEV^
Bartbius exisliinat vocem dominut sAdecubuit retra- i/. Yid. Non,., dioU amar*et diligerei.
hendam esse, quod. non placeu De cubito vero ex — Ad Dtluh B<m„.lih.. ix, epist, 24*.
more Romanoexcitat lioratium.: Et cubila remanete —
Diligemveitty Eiymolog. lib. x, liuem &>..
presto.ln Codice bibliotlieciRveteris.Valusanae3984, Jbid. Suniba>Cicuran» werbanndjeatiBftrUiiu»., «
m quo characlere. seraigolbico desciihuniur regulaeC lib. ix. Famil. epist. 14s el MiU diiigew e#i*gi9
vice^ancellenai per Juanneu*XX^.hiipraeautiuniur aware non uno loco Suetoniovalerft.AaBvt.
vexiiculi: l&. Macrob., lib. Salur. vi, cap^ 4i
S»nus«oenbu.umy sed Imus v»d*cabatum-, W. Ei A^mMio, in quo male uro eempwere est
Accumlieosdormiv,diisuinbeitffercula.suiuit; eampemare^desuntque iuav.modd'accu*m%tuodoati*
Concumbil,vjolat;,.procumbUniuunea adbrat; quid, sicut in Parisiensi Editione.
Oecumbil,morilur;vicius succuiubereferiur; — Qauseun.CansatncausaseMin Agr«W
llle
Quicubat, jicet, vigilexcubat,incubatale». AnfeV. lbid* Va>t» causaiiouendlunhAIREV.
45. Etymolog.lib. v*,cap; 26.. 20. Ms. \m.,quhque proxime. Et infra ;• fttmcfrs
ltrid. Vat. oinittit hanc differemiam : Inter adul- eumspicit(forle circumspiciens)quter.itcernere. Nam,
ttnum, elc. AKEV. etc. AREV.
 ts DIPFEHENTBLIHJMm. i.
21. rnter Aipkere et rttpieere, etc. AspielmusA 29. Inter Adversum te et adversus te. A.dver?um
ante iios , respicimus retro ; suspieimus sur- teadversarius, adversits le imitatpr.
sum, eWpieimus deorenm , inspielmus inrror- 30. Inter Allerum et atium. AAterde duobus dici-
sw», prospieimus [ Ai., perspicimits ] tenge, con- tur, alius de multis, Aber eniro sjne.uno esw uyu
spieimus eireumqunqu*. Item aspielmus prxsenlia, potesl.
resprcnras pranenta, prospicimus futura. Qiiiatrtem 31. Inter Apparet ex paret \ Al., adparet e( ap-
in dexteram Isevamque se convertit, liaec aspectat, parel]. Apparet [ AL, adparet ] qui videtur» paret
uo» aspieit. Notandum sane, quod si et despl- [A/., apparet] quiobsequitur non reguUe ratiaoe,
cie«* dixerinnjs, nennunquam diligenter i«qui- sed discernendi inlelleclus gratia.
rere signiflcamus. Iiem circuminspicere [ F., cir- 32. Inler Aditumet ostium. Aditus quibus adrpit-
cumspieere}, qtwe nee eernere possis[ At., quserit titur [ Al., admiltimur ], osiium quo.excludilur [ AL,
• eerner]. Nam clrcumins|iicere [ F., crrcumspicere] excludimur ].
est quaercre. 33. Inter Arbitrum et judicem. Arbiter ex volun-
*2. Inier Aitendere et intendcre. Altendere aspi- tate fit, judex ex lege.
eere est, intendere vero criminari, aul ad oe- 34. Inter Advenumet convenam. Advenaede uoo
dem, aut ad injuriam. Perraro [ Al. , proraro ] ta- D loco venientes, conveneede diversis,
men in bono est. 35. Inter Album et candidum, Albun> iwtur*,
:
23. Inter Audireel exmdire quod tam boni quam eandidum studio sive cura; Albos ergo capUlo»,ce-
Mali midiunlur, «xaudiunuir tanlum boni. ram candidam dicimus. Item candidum est tyua-
24. Inter Adolescereet inolescere. Adolescere dam nitenti [ AL, ame ] luce perfuAum, albumvero
augmeJiti est» inolescere consuescere. quod anrorae constat esse vicinum.
25. Inter Annuntiatur, nttniialur [Al., enunlia-
tur ], el denuntiatur [A/.,denuntiaiur ct renuntialur]. 7 36. Inter Albentem el albeteentem. Albentem
diciniiiseum qui jain albatus [Al., aibus ], albescen-
Annunliaiur de futuro, nuntiatur [ A/., enumialur ]
Lomeum qui incipit.
de longinquo; denuntiatur de [ AL, in [ pisesenli,
renuntiatur de excusando et repudiando. 37. Inter Animum et «nimrtm hoc interest, quod
6 26. Inler Advocalur, invocaturet evocatur. Ad- animus consilii esi, anima vitae.lsta semper eadeir.
vocalur daturus patrocinium, invocatur prxslilurus est, ille pro afleoiu mutaitir. Item menlem antiqui
auxilium, evocalur pracbiturus[Al., praestilurus] ob- ab animo separaverunt: mentem, ut sciat, aiiinwm
.sequium. vero, ut velit, aut possit discere. Praiierea nen-
27. Inter Abducitur, perducitur et deducitur. Q nunquam, et animus pro virihus poniiur.
Abducitur quis ad rem inlioneslam , perducitur ad 38. Inter Alvumttventrem, et uterum. Arvus Inle-
studia [ Al., sludium ] deduciiur ad honorem. rius receptaculum cibi est, quo sordes defluunt, ut
28. Inter Adficimur et afficimur. Adfieimur [ At., Sallustius, Simulans sibi alvum purgari. Venter ekt
afOcimur] honore , afficimur [AL, Adflcimur] in- aspectus ipsius partis extrinsecus, ut Juvenalis :
juria. Montani quoque venteradeit. Uterus autem proprie

21. Ex Agraetio,in quo male est aspieimut turtum,
qui h'<ncemendandus.
—Nolandum. Ex Serv., ad illud i Mn.: Despicient
mare velitolum.
— Oaorf«i. Al., quia si. Servius.
— Nonnunqitam.Serv.
— lnquirere.-l nquirens,Servius.
22. Interpretes Terent., act. m, scen. i, Eunuch.:
Proprie intendereesl crimenin adversariumjacere.
Ibid. Yal. inbonum est. AREV.
24. Ex Agraiio; Vid. eiiam N<>n.in dict. Adelere.
—Forte legi possit ex Serv.,ad illud vi Mn., Mo- "
dis inolesceremiris, CONCRESCERE. Propius tamen vero
existiino, ut ex Agraeiio legamus inolescere coaug-
memi, addamusque tertium membruin : exolescere
evunescendi.
25. Ex Agraetio.
lbid. Val. tn prmsenti.AREV.
26. Ascon. 1'edian. in Divinationem.
27. Ex Agraetio,in quo pro abrtucitur,est adducilur.
28. Agraet,: ufficimushonore, afficimusinjuria, qui
binc forte eiiiendaiidus.
Ibid. Cod.Val. iit honore... in injuria. AREV.
29. Ex Agrsetio.
3u. Ex Agrael. Vid. Serv., ad.ill. iu iEn.: ffaram
unam inveni, etipse Elymolog. !iu. x, liltera A.
31. Kx Agr.ciio, et Serv., ad ill. i Mn.: Apparenl
rarinanles. Vid. etiam Fesi., dict. -Apparet.
— iVonreg... Haecab Agraclioabsunt, cl recte.
Ibiil. Ms. vat. ttd ditcernendo. AREV.
32. Vidciur diOereniiameoflcinnasse ex plurtbas
verbis Scrvii , ad ill. vi JEn., Ostia jamque domut
painere. Habes b*c eliain |i|i. Etymotog. y, cap, 7.
Ibid. Val., osiia quibusexclud^lur, ARIJV.
Vano, iv de |Liiig.Lai.
f5.i. Ex Serv., ad ill. vm Mn. Tum manusAusaniaj.
Ipse Eiymolog. lib. x, liitera A.
35. Ex C. Front. et ip>eEiyiuolog.libr x Uuera C.
— hem... Ex Serv.,ad ill. ni Georg.; Co/i?rdeter-
rimusalbis. Ex i|uo pro aurora leg. pallori.
Ibid. Hispanisadhuc albqaiirorain noial, atque IM
fere lialis , quoil animadvurtil Uailbius, ad verba :
Albumve o quod aurora conttql esse yicinum; el jdurp
obsei-vaveratad Apuleium,qui aurorjp aibum lacertum
laudal. AREV.
56. Vat., qui albut esf; q(bescenlemquijam inci-
pit. AHEV.
37. Etymolog. iib. xi, cap. 1.
— Prwterea... Elymolog. Jib. X, littfif» A: Animo-
cus quod sii anintis, et vinbus plenus.
lbid. Ms.vM,,afffic,iuimnxufutur.loKi^rlimdsta
tftnper in essenflo; corrigit liartliius, jsta temptr i*
esteuno. Elegantem voc»t hujus diffefeu^je,ptise,rv»T
tioneni. ABKV.
38. Ex Sery,, ad III. u ^n, j.fjjeri^^ armato
milile complent. Ipse Etymolog. lih. xi, eanf J.
— Sallustius. Ex Irag^ienijsuic^rutB^
15 S. ISIDORI HISPALENSISEPISCOPI 16
pnegnantis esl. Sed el hoe a poetis metri necessitate.A tamen cum adjectione, ut puta volucrem equum, vo-
variaiur. lucrem ligrideui. Ut est illud Pacuvii : Voiucri
59. Inler Arma et tela. Arma sunt quibus defen- eurrit axe quadriga. Nam [AL, sed] el sagitlaevoiu-
dimur [AL, defendimus], tela quae miltimus [Al., cres dicuntur, quod his pinnae[AL, penna?]couglu-
emittimus]. Item arma belli sunt, armamenta na- tinanlur. Nam sine adjectione tantum alitem sonat.
vium. 9 48. Inter Anguem, serpentem et draconem. In
40. mter Alluviumet colluvtum. Alluvium con- mari angues, in terra serpenles, in templo dracuues.
sumptio est riparum ex aquis, colluviumauiem con- Ut Virgilius: Tranquillapefalta angues; et paulopost:
gregalio sordium, quae(it a iluxione multa. Serpens amplexus uterque. Itein : Delubra ad summa
41. Inter Aquatum et aquesum. Aquatam po- draeones.
lionern recte dicimus, aquosum locum qui ex se 49. Inter Aureum et auralum. Aureum auro fa-
aquam fundit. Ita et meracam potionem, merosum ctuin, auralum ex alia materia factum, el mislum
aulem vinum appellamus. auro operilur.
g42. Inter Apricumelopaeum.Apricumconlrarium 50. Inler Animalia et animuntia. Animalia sunt
eslopaco, quasi aperlum ccelo, vel soli sine [AL, in] quaehabent animam , animantia lanlum ad animos
liorrore frigoris. Et est apricum, quasi [AL, quia] fj pertinent.
sine flatu et frigore. Hinc et Africam dici quidam 51. Inter Austrumel ottrum. Auslrum ventum
existimant, quasi Apricam. At conlra opacum cmi- significat, osirum vero purpuram.
densum est, et umbrosum , sicut et amoenui». 52. lnter Annuit et abnuit. Annuit consentit,
Amoenaaulem dicta eo quod ainentur. abnuit denegat.
43. Inier Acerbumet acervum.Acervus per duas 53. lnter JEs et es. Ms metalli materia, es vero
»o scribitur, et significai molem. Acerbusper 6 scri- verbum est.
plus signiQcatimmaturum. 51. Inler Animum et animam. Anima sine diffe-
44. Inter Arboset arbor. Arbor.inlerdum el sine rentia
arbos vero nonnisi fructifcra. Simililer silva , animus vero varius est ; quod animo sapi-
fructu, anima qua vivimus.
et nemus. Silva interdum est fructuosa, nemus vero mus,
arbores umbrosaeet iufructuosaeinlelligunlur. 55. Inler Ad et at. Ad praepositio est, at vero
45. lnter Acerbum et immaturum. Acerbum est coujunciio.
56. Inter Adjuroelabjuro.Adjurorogo,abjuronego.
longe a maturilate positum, immaturum vero proxi-
raum maturitati. 57. Inter Apud et penes.Quod apud le tunc dico,
46. Inter Avenamet habenam. Avena per v lil- i Q cum aliquam partem omnem significo. Nam penes
leram herba est. Habena per d litieram lorum est. possessionemsignificai, apud autem qtiasi corpus el
Habenas autem ab habendo dictas putant, quod his librum, non possessio\AL, possessionemj. Dicimus
equos habemus, hoc est tenemus, unde et equi habiles; autem, apud le habeo argenlummeum, non penesle;
dicli.J quae ergo redduniur, apud te habeo'; quaepossiden-
47. lnter Avem et votucrem. Aves diciraus quaei tur, penes le habeo.
per aera levibus [AL, leviusj volitant pinnis \AL,, 58. Inler Amburereet comburere,et sepelire. Com-
peonis], volucres autem non solum aves vocamus,, burere est igni dare, amburere ex ulraque adurere;
sed quadrupedes nimia pernicilate currentes, sedI urere est igni adurere penitus , et ad medullam
39. Etymolog. lib. xvm, cap. 5. Aliutt discrimeni Fest., dicl. Amrcna.Servius ad illud. \ Mn.,amoina
apud Fest. dict. Arnm. piorum, et vi, arnarnavireta.
—Serv., ad ill. ix ^En.: Telorum effunderecmtrai 43. I.x Agraet.; ipse Etymolog. lib. xvn, cap. 6.
omne genus. — Molem.Al. mobile.m.Agrseliusinale.
Ibid. Vat. post banc differentiam inserit : Intei 44. Ex Agrxl., et ipse Eiymolog. lib. xvn, cap.6.
aquam elundam, etc, ul num. 65. AREV. p Ibid. Vat., el [rueiuosoe.AREV.
40. Etymolog. lib. xiv, cap. 9. 46. Ex Agraot.46; ipse Etymolog. lib. xx, rap. 16.
lbid. Contumptioest riparum. Eleganler, ait Bar- 47. Volucricurril. Al. : Volucriserit exquad.
thius; perduntur cnim ul non videantur ripae. llaI lbid. Cod. vut. omillil, nimia pernicitate... sonal :
mori flumina exposuit idem apud Petronium Arbi- et num. 49 et 50, et ila alios. Barlliius in suo Codice
trum. In Vat. Cod., contummalioetl. AREV. legebal : Volucri currit citata quadriga; emendahat,
41. Ex Agrxtio, in quo lamen pro aquatumeslaqua- rila pro cilufa, ul sit anapaeslus. AREV.
ticum. 48. Ex Servio, ad locuin n Mn. citatumad verbum.
— Dicimut. F. Addendumex Agrsetio,qum aquami 50. C. Fronio : Animanlia animus (acit, animalia
aliunde recepit, aquos. animam habent.
42. Al. : Est opacumquati opertum coilo. - 5'i.Vid. Non. dict. Innuere, elAnnuere.
— Sineflatu. Puto mendiiin subesse, scribendum- — Sic veteres membranaevocum in Terentio ex-
que avtu tfpims, id est, sine frigore, sic et in Serv. pliraiar. : Abnuo, nego, subtraho.
leg. ad ill. v Mn.: Apricis slalio gratissima mergis,, 54. Non. Marc, dict. Animus, et Anima.
et vi Ma., ad iII. Territ immittit apricit. Vid. Fest. Ibid. Vat. anima spiritus, quo vivimus.AREV.
dict. Apricum.Ipse Etyraolog. lib. m, cap. 18. 55. Etymolog. lib. I, cap. 26.
—Opaeumeondentum.Sic Fest., dict. Opacum. 57. Vid.Tesi., dict. Apud.
—Amamum.Sic etiam vetus Glossar. Amanumin- 58. F. Legend.: Uri estpenituset ad medullamignem
lerprelatur o-uirx.tov
TOTTOV.. sentire. Nain dictioncs esl igni adurere ex illis super
— Ammnaautem. Ipse EtymolOg.lib. xiv, cap. 8. rioriini.S est '9'» dare, sic male irrepserant.
17 DJFFERENTIARUMLIB. I. 18
ignem sentire. Sepelire est sepulcro cingere, vel A acgrotatioin corpore, sic xgritudo in animo nomen
corpus humotegereet ossa.Inde Virgilius(yCneid.x): babet non sejunclum a dolore. Dolor igitur aegritudo,
Corpushumo paliare tegi: Aut (^Eneid. lx): id est, causaefficiensaegritudinemin animo, lanquaiu
Si quaid fortunavetabit, aegrolalionemin corpore.
Absentiferat inferias,decorelqueseputcro. De littera B.
10 59. Inler Audacem et temerarium. Audax 71. Inter Benignilatemelbonitatem. Stoici ita defl-
non tlmet, temerarius non aeslimal periculum. niunt [AL, distinguunt]: quodbenigniias sit virtus ad
60. Inler Ad forum ire el in forum ire. Ad forum benefaciendumexposita, lenis, blauda, dulcisalloquio,
significatur aliquis locus in quem imus; in foruui, in ad omniurabonorum familiaritatcminvitans, bonitas
ipsum forum. autem bene quidem facere et prxslare quod poscitur
61. Inter Afrum et A(ricum, et Africanum. Afrum
parala est; non tamen novit suavis esse consorlio, el
dicimus civem, Africum ventum, Africanum nego- sua cunctos invitare dulcedine.
tiatorem. 72. Inter Beatum et felicem. Bealus sibi taiilum
62. Inter Agnoseereet cognoscere.Agnoscimusno-
est, felix, ct aliis [AL, sequenler et aliis], ut
tos, cognoscimus ignolos. est illud Virgilianum:
63. Inter Auferre, adimere et eripere. Auferimus B Sisfclix nostrumqueieves quaecunque[Al., quem-
rem quam dedimus, adimimus jus, eripimus quod cunque]laborem.
ab aliquo [AL, alioj rapimus. Felix autem dicitur, perquem datur et accipitur feli-
64. Inter Agere causamet dicere. Quod agit palro- citas, ut felix tempus,felix locus, felix evenlus.'
nus, dicit reus. 73. Inter Beatus, honestus, fortunatus. Beaius
65. Inier Aquamet undam. Unda semper in molui animo, honestus moribus, fortunatussubstantia.
est, aqua vero stativa. Porro imbres nubium sunt, 74. Inter Bibere et potare. Bibere nalura est, po-
latices fontium.Nam latex proprie liquor fontis esi;; (are luxuriae.
et dictus, quod in venis terrae lateat. 75. Inter Batineumet balneum.In prosa quolidlatio
66. lnter Mquora et maria. jEquora, non tantum sermone balineum, in versu balneum dicimus.
aquae,sed etcampi propter aequalitatemdicti, mare 76. Inter Barbam et barbas. Barbaiu homiiium,
autem lanium congregaiio aquarum. barbas pecndum vel herbarum dicimus. Barbas et
67. Inter avum et saculum, M\um (antum tempus hominum,utapudVirgilium:Barfras incanaquementa
ostendit, saeculumvero perpeluilatem et tempus. Unde regis Romani.
el in iwculasmculorumdicimus. 12 77. Inier Bueinam et bucinum. Bucina e(t
68. Imer JEquum et justum. Justus quippe ex lege C tuba qua signum dalnr in hostes [Al., hostemj, Bu-
est, quasijus custodiens, aequusautem est qui secun- cinus ipse clangnr canoris.
dum naturamjustus. Elenim justus a jure vivendo, id 78. Inter Bellum et prmlium. Bellum indicitur,
est, juxla quod jus est faciendo, vocatur. praeliumgeritur. In bello enim non staiim praelium;
69. Interffgrum et mgrotum. M%erproprieanimo in praelioautem statim el bellum. Unde et apud aa-
mcesius, nam corpore aegrotusdicitur. Proinde seger tiquos luba praelii signum erat, beili buccina. Iiem
est, et tristis, H et male valens, cegrolus autem, bellum totum est, id est, lotus conflictus, ul Jugur-
sive aegrotanstantummodomale valens. thinum [.4/., jurgium), civile, Punicum. Pugna unius
70. Inler jEgritudinem et agrotalionem. Sicut diei, praeliumpars pugnae,licet et pugna duorum sit

— Sepelire. Elymolog.lib. xi, cap. 22. fiaxapiOf.

lbid. Forlasse legendum ex utraque parte, AREV. — Sis felix. Ex Serv. videtur, ad iII. i Ma.: Sis fe-
59. Ex Agraetiimenie, lemeritassine consilio,auda- lix, et illud eclog. 5 : Sis bonus, o felixque.
eiapost consitium.C.Fronlo hinc forte emendaudus : Ibid. Cod. Vat., felix sequenteretaliit... et adipi-
Audaxnon limel, temerariusnon providet; nam male scilur felicitas. AREV.
alioqui, audax non providet, temerariusnon timet. J) 74. In CodiceRegiovaiicano1838 , in quo Differen-
62.Serv., ad iiludjvm Mn.: Accipio,agnoscoqueli- liaealiquando copiosioressunl, quam in Excusis, Id
bens. ita referlur : Inter bibereet poiare: bibimut neceiti-
65. C. Fronto: Auferlqui dedit, adimit imperio co- tate, potamut votuntate; alii ditunl: Bibere natura
aclut, eripit, qui plus valel. etl, potare luxuria. AREV.
— Jut. F., Jutti, utinfra lillera li. 76. Ex Serv., ad ill. in Georg. : Barbat, incanaque
66. Ex Serv., ad ill. nMn.; Qua memquorapossunt. menta. Porro locus quem Isidoruscilai. est ex vi Mu.,
— Non., dict. JEquor. in quo, pro crines, barbai legisse conslat.
67. Serv., ad ill. vi ^En. : Quem tibi longavo : — 77. Barthius putat bueinusesse adjectivum iiomen,
Mvum (inquit) proprie mternitatii est. Unde quis in et rescribendum, bucineutcanor ett ipse ctangor. Pro
Isidoro forte legendum censeat: Mvum tantum per- eo sonilu bucinatut exstat apud Papiam. Idem Bar-
peluilaiemostendit. thius, alio loco, scilicet lib. xxxvi, cap. 13, observat
68. Elymolog.lib. x, dict. Mquus, liltera A. bucinumde sono bucinaedici, ut ex fragmenlo Fl.
69. Ex C. Fronton. et Agraetio. Capri, ei ex hac Isidori differentia colligit. AREV.
—Ex. Serv., ad ill. \Mn.: Curisqueingentibusmger. 78. Vide Serv., ad illud viu ^En.: Qui setein beUa
lulerpretes Terentii, Act. i, scen. 2, Andr. tequantur.
70. Al. ut Cicero, Tuscul. m. — In bfllo. C. Fronto.
lbid. Nota Pantini quid sibi velit, uescio. AREV. — Tuba prmlii. Ex Serv., xi Mn„ ad illud : Bello
71. Vat. etomnium. AREV. dat signum, et ipse Eiymolog.lib. xvm, cap. 1 et 4.
72. Hoc sensu el Fronto: Beatut, qui apud Gracos — Prmtium purs. Sic Non. dict. Bellunu
M S. ISIDORI H1SPALENS19EPISCOPI *4
aliquando, et slne ferro, unde et a pugno dicta est. A biliiiiii, dangor Irratlbnabflium, nt anserum, vel tu-
79. Ihter Balsamum et opobaltamum. Balsamttm baruui.
est atbor ipsa, opobalsamum succus collectus ex ar- 86. Inter CWmfMrtorejn et«rim!»trn»em1rocinter-
bore. Nam opos dicitur succus. Probatio autem bal- esse auctor Orbilius ^nrtat, quod criminator sit qui
sami, ul dicit Plinius, bsec est: quod si contra so- alleri crimen inferat, el id ssepiusfaciat, criininans
leni fetatur, «t corruptum non sit, manum ferentis auiem qui crimen inferat, et cum su?picione quoque
exurlt. id faciat quare quis magis noxius videatur. Ut Afra-
80. Inter Batsos et bassut. Bassosnomina propria nius : Non sum, inquit, lam ciimjnoja [Al., crimi-
sunt, Bassus [At., Balsos] veio appellativa nomina nosus], quam tu [AI., quantum], vipera, gannire <id
sunt. aurem nunquam didicidominicam[Al., domini].
81. Inter Barbarhmum et tolttettmum. Barbaris* 87. Inier Callidumet versutum. Callidus est in
inus flt in una loquela, soltecismusin pluribus. disputando subdolus, versutus autem ciijtis mens
De iittera C. in negoliorum aclu ad quamlibet fraudem facile ver-
82. Inter Carfnmel ariner ita distinguitur. Qoodnon titur. Ergo callidum non pro asiuto tanlum, \$\ sed
tautum ille astriferus \F., astrifer] locus, sed et pro asiute docto dicimus, versutum atitein ab eo
fete ser ceelum vocatur. ^Ether autem suhlimior coali!B quod animum cito vertat. Undeet Plautus:
.pars est, in quo sidera constiluta suut. Sane et «ther Versutiores quam rola igularis [Al.Ugulari].
13 aer igneus est superior, actliravero lux et splen-
dor est aStheris. *8. Inter (iuram el soUkitudinem. SoHiciludo
moderata est, aique temperabilis, cara vere siae
83. luter Crat et erattinum. Cras ad tempus perli- inoderatione
est; unde et cura dieta est, «o quod
net, crastinum ad opus ejusdem temporis. cor urat.
84. Inter cattitatem et conlinenliam hoc interest.
89. lnter Cogniiionemet agnitionem quidam slc
<J»4 «astitas est corporis inc«rrupim, continentia
vero post corrupUottem sexui renuutiatio. * Pri- distinguunl, quod cognitio eortim sit quae anie non
•** «x his feiicitalts est, «0« esse quodmetuas; scivimus, et ea postea scire pcrminimur, agnitio
•eewwhwn virtutis est, proslernere hostem libidi- vero eorum quaeprius scientes, deinceps scire dest-
«is,« qm toties victus atque dejectus es. Quo pri- vimus, eorumque postea recordamur.
muin cedere humilitatis est, secundum patienluc. * 80. Inler Commentarium et commentum, et eo-
Jsaram twiroaMeitatis est, «onnosseiniMuniaquo micum [F., commaticum]. Commentarium liher,
pwtea 4wereri optabis; secunda vero virlulis oon- commeiilum, vel commentalum volumen, id est, ex
temnere vitium quod optime «overis. Aiii continea- C diversis libris comalum, scilicet, ex Veteri et
liain m coqugiis [M., «oqugibua] «peciaiibus.casti- Novo Testamento.
tasstn ist vkgiaibus intelligunt. Item ^«idani «aBiUa- 91. Inier Coram et palam. Coram ad personam
tem aoejpkrntiti menle, virgiaitatem ver* in oorpore. referlur, dicimus enuu coram illo, palam auiein
iUa est wuen vera eastit&s, quae aec oorpore, mc persoaa caret, quia id ip&um sigtiilicat quod oiuaes
awate polluitur. sciuut. Ergo coram ad personam certam jefcrtur,
45. JnMr Cimmtmmet dmgmtm. Ciaraor raiieaa- palam ad omoes.
lbid. Vat. Omlttit, id ett, totus confliclus.Barlhius prosa (Catii, flosn) Affranii.
memoriahaec digna esse ait, sive ea ex sua observa- Ibid. Barthius suspicatur legendum cum tutpicio-
tione Isidorus proinat, sive more suo aliunde descri- ne occulte id faciat. In smoM6.iaveniti tom critni-
bat. Qnod aatera Barthius sarpe lectioneni sei Codi- nosut, quammvitttperas. Aiii habeut, tamtrimmosa,
cis eonjecttrftSemehdate conaiur, acTitmplernm i»e qtutnlum vipera. AREV.
iafH; nam jam«a fere omnia in Editione Grialiana 87. Vid. Donat.,in Terent., act. ut,sce«. S.Adelph.
corret ta erant, sallem cum Adversaria Barthii in lu- —Sic Fest., dict. Vmntu», et tyse iib. x Eiymokig.,
wm venenmt, qnem aliquando Editionem Grialii vi- litlera C, et littera ft.
disseeofisiai. Atrev. — Plautus. In Epidico, soena cujus prineip. Fe-
19. EtSefv., afl i9ud ui Georg.: Bahamaque et cisti jam.
vaetwt. «8. AI*ter<iisHng»itDonat., act.n.soen. 4,Piiorm.
80. Velus Glossar. Bassus tvxo)ios. — Cura vero. Ex Serv., ad iliud l Mn.: Cunsque
81. Etymolog. Itb. i, cap.32. Vkl. Agell., lib. v, ]) ingentibusmger, et ivMn.: Jamdudum sauciucura.
cap 20. ibid. Vat., cwraiwro tine solUeiludmetst. AREV.
82. UtrumtrufeostenditVarro.lib.rv ling.Lat., dict. 90. In nno Manuscriptohascl.muiiB:Inler commen-
Calum. -tariotietcommentmna.Conmeniaim tkbri, ««mmenia-
—»Sane... ExServiO, ad iflud mMn.: Nec luci- iriflvotumint.
thts KtttruMertn potm. — Cotnatum.F., ooncinnatum,««t cemmatum.
84. M.': Stxm. Primum tx hit; el infra : contem- lbid. lnMs. Vat. 3521 solum koeest, Gemmen**-
ntrern qvatmtima novtris. rium tiber, commentumvolwnen. ln Edilis <Hffere«itia
fbid.-ml^oiteGTiaW inaiCMur.ileessein aliqui- non plene explicatur, «um pra?tere«iur esplaaaiio
btrs wtgurpta.Vbiis twba, Primum...tecundum patien- vert»vomicum. Jjegendura ergo videinr z Commen-
tia.Ac revera in veiuslissimo Codice Vaiimiw 5521 tum volumen, idest,ex divertis libritaommentaum,
ila conlinualur oralio: texui renuntiaiio. Horum pri- Comicumex Veleri, el iVutioTettamento. Comitus,
ma IjtrcilUtrtest, -etc. Moxtdeni Cod. in conjugmpa- Commicut,et Com« liJ»er*cicJesiastteu*&m, Lectio-
WUtbutinttUigmt, evttitatemin virginibut.Aiwrv. narius quoque dictus, .defquo vide«Uuiaugi»iu,»er-
88. Cittt •aftetum tersum Non., dict. Gannire, ex i>9-C*nmei,*t'u<MMW.A*ev.
11 DIFFERENTIARUMLIB. 1. *2
D2. Inler Cavumet cavatum. Cavnmnaturalitei' , ^«iw.Corrsuescimus
j 16 bona, insuescimus mala, as-
e»raUMiMinu« sueseuans uirague[A/„ Ailrmoqjue],
95. Inter Ctrcifer, CMKH etfamwn. Cireiier *4 IM- 105. Inter Capio et cttpew.. Capio aJu}uando,
merum «SfewDdun «st ,<ekca ad soemnet teropns , capesso frequenter.
circum vero undique. Ergo dicuaus [Ai. a, dicamas] 106. Inlcr Cjutctos«t lomnes.Cuucti omnes suttt,
ewctnweee*K*-orbeni,«on circasse [AL, circaisse]. si modo juncli sunt, et simul faciunt aliquid. Ali-
94. tnter rGhcttmpedet «t antepedet. Circatn- ter omnes dicuntur non .ctmc.tj.
pedes smt -ebseqoia servorura, antepedes smi- ,107. Inter C<p(er.os ex eodcm
et alios. Quod CJSftteri
corum. numeno suni, alii ex alio.
15 ®&-taser Contmgit,obtikgit,evenit, et aecidit. 40&. Jnter Curulem zi cwialew. Curiales officiales
Couiingil evetttu, obtingit sorte, aecidit casu, evewit publici, curules vero sellae, io quibus magistralua
wi rnalo, «el booo, sedeutes jura reddimi.
96. Inler Corripere, oojurgare, et casttgar*.Corri- 1U'J.Inter Censoremel censwlem. Censores enim.
piffius fferberibue, objm-garaus uerfeo, casligauius [AL, tanlum] judices vocanlur, censuales vero offw
«erbis, caedibuset Herbeiibus. ciales qui ceusmn .provinciiilem exhjunt. Interim
97. Inter Cupereet ambire. Cupere esi terrenalu- g [AL, interdum] et cens.orium\AL,t ceusoremj bomi-
cra, vel<qusslibe*msuididesideria inaniter ^uaerere, nem p.ulchrum dicimus*
anbire veno hsnotHiBigradtu, vel ordi»*6 potoeta- HO. Inler Coannfum «t mfjfmem, «t ptiojwt-
tum appetere. quum. Cognattis ejusdem feneris, afflois «t^tiis \«-
98. inter Canijrre et cauere. Caotare itantuia vo- «iens, propifMfiiiis sanguinevel«fftnitale oonjunetos.
etbus vel«lamere insona-re est, eanere «tujemin- 11k luter Cvlumem«i meolumtm, iDcoinwema»i»
lerdum modulati, interduai vaiicinari eet, Ld-est,fu- mo aceipiimie, columem<;orf>one.Colurae«iatUer«6a-
mra prsgdieere. nitas , vel sustenlaculum est, quod [Al., quia] a
99. fnter Contefibere, exteribere, et Tefiqua. columfl*est faetum, uade et culmen, unde et <vl-
Hacidus: Ccmscribere, Inquit, estmutta simulscribere. mus.
Exscribere , qtiod alrbi scriptum sit transferre, 112. fjiterComp/t/metwmfWsilum.Comptumcura,
transcribere , cum jus nostrum in alium transit, coMpQsilumuatura.
luscrfbere «ccnsationis est, ascrrbere assigna- 113. Iuter Cmsium tl grassutn. (jrassum corporis
«tonis. ftescribere oMctionfe{F. drtioiris], vel or- esi tfHiguedmls[AL, ptnguendo]. Wam grassari aui-
(titiis. mi nrmne cmdelitatts.
100. Inter Construereet destruere. Consiruere esl V 114. Inier Crassum et obesum.Ciassus pinguisest,
leuNficare,dest.ruere vero exlerminare. obesus plus est'(|iiam pinguis.
101. Inter Commodareet accommodare. Commo-
J7 IJS. Inter Carulum et caruleutn'. Caerulus
dare est pra.sjare aliquid, accommpdare vero aptare. est color, caeritleusqui ex eo colore confectus est
102. Inler Connuereet suere, vel assuere. Con- uatura. Nam caerulumipsum coloreiu dicimus.
suere vestium, suere codicum, assuereco/iorum. \\%.\atm C»rput et caritei»..QIIOQ" in omni carn«
103. Inter Consequimuret astequimur. Consequi- corpus est, non in omni corpore caro. Caro eiiim
murpedlbus, asseqnubur studio. proprie ossa et sanguis est, quod laiiven ol corpus
10£,Jat*r Cfitmetfimus* fwuetcimut, msuetci- est. Curput Autetn et (apis, et iignum esi, quod uunen
95. Cod. Vat., non circaesse pro non circaue, *tk 103. AariBt.: Conseguimurstudio, assequunur VMO.
tircaisse, quod melius videttu*.A»EV. 104. Ex Agraeuo.
94. Ex Agraet.ad yerbuiR. 106. Vid. Front., dict. Omnes. Festus eadem (er*
93. Vide ahnd djscrimen apud Agnetiu». iubet cnin Isidoro, dict. Gundi, el.Ascoa. Ped an. in
90. Ai. : CMtigtmuscum crediwus. Diviuatw)iu'm.
98. Serv., in jU, iSn,: Arma virumque eanoiU —Aperlior erit lectio : Aliter omnes dicutitur, non
viu Mi). : In limme tdemtauebat, J) cuncti. Vitt. Serv., ad il^d i ^io. : Tola mmenta <ee-
9US.Es Agrsst, omtia. quuntur.
— Acamtionis, - Vel occaeionis.AgnaH. Ibid. Vat., al ter omnesdicunlur cnncii, AR«V.
—•Atsiamiionis. - Significaiiamt.Agraet,, male. 409. Jn Ms. Barttiii : Ceutoriunt humiuemvuitum
— Ordinit. -Ordwwtfiowis, ms. 1, el A^rsel. dicimus. CoiijMcieuaiBarthiw>»i</<uaHMa; uatii vultuo-
Hud.hitm» Pa*Uuierai: Foru,4iaioms; quodcor- SMS severum iiioiaiapud Sidoninn) elalios. Deseve-
reni ad ejus me*nem, st puio, fmle, diiwais. Bmim sixatecensoria res noia est. Ego inaiiw, censormm
Cotlen sic erat interpolaliis : Exseribere, auod alibi hotumempulclue dicimns. AREV.
scriplum est, quodverbim medkorum ett»trmtcti- lil. Veius glossar.» columim, iirtnmpir^»^, *t
bere, Pro |iis, quod nerhummedicorumett, Bartirius caiumen, in'w&ov, dict. Coiuinnm.Ip$« fctyiuolog.
snbrogabat, quod «erb«m indet orum est, peniitat Aib.x, litteia-C.
euiiu ad ^agtarios. Ob&ervatideni dictioiiem«sas de- llo Ex Agr»l.. Crastari, grastari.
claiiialoriamexercitationem, quales dictione»Eiwe- — Animi... Agrset. : Aut animi, mt crudfd,
dii ad «os ve*eruot. ARBV. Ibid. Nimimcrudelilaiis, Vat. nn«tiil,nw»kr,AMjv.
100. Letjt.dettimre, «isiimalis, firaeeunteA^raitio, 115. ExC. Fi-oiitoseidicijoaii^ewiiVu/uF^ hnwuMU
ewirueretieroin excelsumslruere. {M»ssessioiu «iue r^ituenda, le^witkwiqiikB^ iCfer«/us
101. Agrnt., diat, ComineitaMini. est colornaturm.
— Non., dict. Accommodat. 116. J5*elib, Eiyjnniog.,«, «JU>,1.
 25 S. ISIDORl HISPALENSISEPISCOPI U
caro nun est. Dictumautera corpus a corruplione, et. A 124. Inter Cochleariumet cochleare. Cochlearios
caro a carendo, vel a cadendo. qui vendit, cochleare vero species.
117. Inter Capillot et capillamenla.Capilli capitis 125. Inter Catum el cetum. Coelus multitudo ce-
sunt, capillamenla summitates arborum. \AL, tum belluam dicimus.
arboris]. 126. lntcr Commune et epicamum.Commune ge-
118. Inter Collumet eervicem.Collum [Al., Collus] neris [AL, gentis] est, epiccenumvero aninialiuui.
semper cervicem, cervix [Al. collusjautem dum sin- 127. Inter Capillatumet capillotum. Capillatus ca-
gulari numero dicilur.significat collum; dumplurali, pillo grandi, capillosns pilosus et hirsutus.
superbiam, ut Cicero in Verrem (Lib. v): Pratorem 128. Inter Cornua el corna. Cornua animalium,vel
tu accutat t Frange cervicet. antemnarum, corna vero pomorumgenus.
119. Inter Concidil et concidit. Concidit, eorrepta 129. Inter Capil et cepit. Cepit de capiendo, cospit
media syllaba, significatcecidisse, concidit, produ- de incipiendo.
Cta media, significatseparasse. 130. Inter Calvumet calvalum. Calvus est nalura,
140. Inier Cattidemet galeam. Cassis de lamina calvatus manu. Inde et decalvalus dicimus valide
est,rgalea de corio [AL, corio fit]. manu decalvator.
121. Inler Clypeumet clupeum. Clypeum senlum, B 1 19 131. Inter Circa, ctrcum et circiter. Quod
clupeum ornamentum [Al., ornamenla] dicimus. circa est incerli loci de aliqua parte, circum certi
Inter Clypeum et clupeum : Clypeus masculino undique, circiter numeri peneinfiniti.
genere est quem scutum dicimus, clupeum neulro 132. Inter Cauiam et rationem. Quod causa rem
dicitur imago, ab eo quod clueal, idIest, dicalur vel rationem aniecedit, ratio In ipsa re est. Item
el nominetur, et clara sit. Sic et inclylus praeclarus causa est, proplerquamfitaliquid, ratio perquam fit.
dicitur. 133. Inter Civile et civicum. Civile est quod ad
18 *22. Inter Contuetudmemet ritum. Consuetudo civitntem pertinet, civicum, quod ipsi civesfaciunt.
est solitae rei usus, ex consensu duorum ,1 pluri- 134. Inier Cognoscimuset agnoscimus.Cognoscimus
morumque factus. Ritus vero ad justiliam pertinet, ignoratos mores, agnoscimusquaenobis excideranl.
quasi [AL, pendet, quia] reclum, ex quo pium, De liltera D.
squum, sanctumque [Al. s. respicimus]. 135. Inter Diurna , diutina et diuturna. Diurna a
123. Inter Cognitoremel procuratorem. Cogniior die facla sunt, ut diurna merces, diutina dicta ab eo
non nisi praesensa praeseniepraesentidalur, procu* quod est, quod diu duraverit, diuturna vero a perpe-
rator autem et absens conslituitur \AL, quem a. con- tuitale dicta, quasi aelerna.
slituit] adversus absentem. ltera cognitor adversus 'G 136. Inter Ditertum et discrelum[Al., disserlum].
eum solummodo lite [AL, litem] contendit [AL, de- Disertus orator est, discretus esl doctus, a discen-
fendil] adversus quem ad agendum constitutus est, do dictus.
procurator vero apud omnes. Item cognitor liti tan- 137. lnter Divitem et locupletem. Dives est pe-
tum dari solet, id est [AL, item], judicii expediendi cuniis, locuples [Al., locis plenus] autem fundis,
sjratia, procurator vero et res omnes administrat. quasi locorum divitiis plenus.
— Carendo.-Creandoin Etymolog. curatores et cognitores in sensu proprio expressit, ut
117. Capillamentateminum, lib. v. advertitur in not. ad Brissonium, lib. IV, cap. 20,
118. Ex Serv., ad iII. n Mn. Cervici imponere Selecl. Antiquit. In Ms. Vat., prasenta prmtentida-
nottra. Etymolog. lib. xi, cap. 1. tur; et omittit Ilem cognitor... omnet adminislrat.
— Frange. In allero exemplari : Frangere cervi- ABEV.
eet, et tuperbiam inclinare, quae, ut glossematon, - 125. Vat., belluamdicit. AREV.
inducenda. 126. Sic lib. i Etymolog., cap. 6.
119. Sic Acron., od. 5, lib. i Horatii, in illo Ibid. Cod. Vat., communegenut ett hominum; epi-
versu : Nequicquam
• Deut abtcidil, exponit abtcidit, canum. Epicoena a communibus differunt, quia com-
teparavit. munia duos habent arliculos, ul hie et hae sacerdot,
Ibid. Barlhii membranseita : lnter cassidemet cas- eplccena vero unum tanlum, ut passer, lepus, etc.
tidam nihil mterest. Galea vero catsis ett, qua de co- Vide Cledonium,in Arte, pag. 1862, Pustscb. AREV.
rio fiebat.ABEV. D 130. Decalvaiionis mentio Concil. Tolet. xvi,
121. Clypeum. Ex Carisio in C. Fronlone, male. cap. 5; Emeritens. cap. 15, ei alibi, passim vero in le-
Clupeum armorum, clgpeumimaginis. Visegothorumentque perpeiuaeinfamiaenota.
— Clypeus.Locus mutilus, quera sic ex Carisio gibus Ibid. Depoenadecalvationis plura Ducangius,verb.
suppleri posseexisiiino : i Clypeus masculino genere Decalvare,et decalvatio. Apud Isidorum verba vatide
est, quern sculum dicimus, ab eo qnod est clepo, manu Decalvalorforlasse ex aliquo alio auctore pe-
xaXuirru, id est, celo, cum clupeum imago dicatur, tiia sunt exempli loco. AIIEV.
et nominetura clueo, quod clara sil. i Sic et in Serv., 131. In uno ms.: Inter circa et circum, quod circa
ad ill. vn Mn.: Nec clypei cursusquesonant:—Dicti est de aliqua parte toci, circum undique.
ab eo quod celent eorput «jroTOUAinra. 132. C. Fronto : Causa docet factum, ratio lolvit
122. AL, Sotilo rei consensuusut d. obseura.
Ibid. Vat. ad justitiam pendet. Et mquum temper 133. Acron. el Porpb. in od. lib. n Horat. ita lan-
prmspicimut,pro aquum, sanctumque.AREV. tum distinguunt, quod citicum anliqua figura dicalui,
123. Fesi., dict. Cognitor :C. enim prasens a pra- civilenon item.
senti praside datur. 135. Al., adjecta, nulle sensu pro a die.
—Nisi... Al.: Juttu prmtidit prmsentisprasenti d. 136. Ex Agraetie.
Ibid. Neroovelerum melius differenliaminler pro- — Discretus ett. Lege: Detertut, ett derelictut, Q
 15 DIFFERENTIARUMLIB. 1. 2«
138.Inter Defeworemetu/lorem.Defensorcurat.ne, A tium] est separatio, cum mulier a vlro dlscedit, di-
fiat injuria, ultor id facit, ne impune sit facta injuria. vertit vero, qui a via vel ralione deflectit.
139. Inter Deformemet turpem.Deformisad corpus 21148. Inter Deluit et dituit : Deluit purgat,
pertinel. Turpis ad anlmum. diluit tcmperat. {Livius,de morle Mitridatis : Quod
2014°- 'nler Dementemet aelirum. Demensest cnmdiluisstt.
cujuscunqueaeutis araens, et [F., id estj sine mente, 149. Inter Dileclumet delectum.Dilecluma dili-
delirus autem per aetateramente defectus: dictus gendo, delectum ab deligendo [AL, eligendo].
autem ita, eo quod recto ordine, quasi iira, aberret. 150. Inler Directum et derectum. Derectum per
Lira enim est arationis genus, cum [AL, cum qna] latum est, directum per lougum.
agricolaefacta [AL, jacta] semente dirigunt sulcos. 151. Iuler Discernere et secernere. Discernitqui
141. Inter Dirum et atrocem. Dirus immisericors, in duas partes dividit, secernit, qui ex multis seor-
quasi divina ira in id adaclus. Atrox, crudelis, boc sum mulla eligil.
est, crudus, neque suavis [AL, suasibilis]. 152. Inter Dicereet memorare.Dicit emro, qui se-
142. Inter Dotum et dolorem. Dolor est corporis mel idem pronuntiat, memorat, non qui semel di-
incoinraoditas, sive molestia. Dolus vero occulta cit, sed qui saepius idem, memoriae conservands
malitia, blandis sermonibusadornata. JJ causa, facit.
143.Inter Dolum,intidiat, et fraudes. Dolusanimo 153. Inter Derxgere et dingere. Derigimus quae
fit, insidiaeloco, sive telo, fraus circa fidemmutuam curva sunt, dirigimus, cum aliquo tendimus.
154. luter Deportare, comportare et exportare. De-
\AL, injuria].
144. Inter Dementiamet amentiam.Dementiateui- portarc est aliquid afferre, coraporlare in unuiu lo-
cum conferre, exportare tollere.
porale vitinm est, amentia perpeluum. Demenlia
autem dicta, quasi diminutio mentis. 155. Inler Discedereet abscedere, et caelera. Dis-
145. Inter Diiiincfionemet subdistinctionem.Dis- cedere per divortium dicimus, abscedere per absen-
tinctio flnero sensus facit, subdistinctio suspendil tiam, secedere per singularilatem , decedere per
[AL, mentem susp.J. uioriem.
146. Inler Dimidium et dimidiatum. Dimidium 156. Inter Deauco et diduco. Deduco de amico
est aequa pars divisa, dimidiatum utique pars, sed producendo \AL, perducendoj. Diduco aulem distra-
[AL,sij non aequalis. ho, vel divido. Itera quantum ad equos triumpha-
147. Inler Divertitet divortit. Divortio [F., divor- les 22 referiur, si equi, duxere triumpbos; si boves,
deserendodictus. Ex Agraetiimenle neutra harum le- ig — Divertit. Sunt enim diverlicula, qua ab hoe
ctionum, quas ms. babenl, tolerari potest. Al.: Dis- verbo,temita transversa a latere, via mititaret, ait
terlut est doctusa disserendo,etc. Berv., ad illud ix Mn. Ad divortianola.
137. Rectiusforte Fronio: Dives,quia dividendifa- Ibid. Ms. Vat., vel a ratione deflectil.AREV.
cullalemhabet. Varro a divodeducit. 148. Ex Agraetio.
— Locorum.Sic fere Fronto, ix Terent., Scaurus; — Purgat, Al., purgal vel lavat, quod tainen abest
et ipse Etymolog. lib. x, littera L. ab Agraelio.
Ibid. Vat., quasi loci plenus. AREV. — Uviut. Ex lib. cu, ut conslat ex Flori epitome,
138. SicetFronto: llltio vindicatfactum; vindicta, eratlocus.
ce/ vindicalio, futura prohibet. Ibid. Barlbins, lib. xxxix, cap. 14, potius Festt»
139. Al., Animam.Crimen,al. ms. vel Paulo assentitur, qui deluere solvere exponit a
140. Fest., dict. Mentecaptum.Ipse Etymolog. lib. luendo, non a lavando.AREV.
x, litiera D. 149. Ex eademmcnte Agratius: diligi affeclionis,
— Non., dict. Delirus, et ipse in Etymologiis.
— Sulcos.In Etymolog.additur: In quos omnisse- deligijudicii.
loO. Hinc legendum constal apud Agraetiumuude
get decurrit, quod cum minimeverum sit, fortassis sumptus quoad sensum locus: Directumin latera ap-
et illic ea verba tollenda, aut scribendumex Non.: taium. Sic et Etymolog.lib. x, lit. D: Directut et
2u auotoninisuligo decurrit. quod in rectumvadit.
Ioid. Vat., «ne mente defeclus; detirut aulem pro Ibid. Eiegantem hanc differentiamBarthius vocat.
alate. De verbis quse in Etymologiis adduntur post _ AREV.
dirigunttuleot, djxi suo loco. ARKV. '
** 152. Fest., dict. Memorare.
141. Indignalus; f., nalut, ut Feslus. Vide Serv., Ibid. Vat.,sapius id. AREV.
ad illud ii Mn.: Qua menstam dira. 153. Sic Paulus ex Festo : Dirigereapud Plautttm
— Fest., dictioneAtrocet. inveniturprodiscedere,sed discinderelegit vir erudit.;
Ibid. Paminus pro in id adactut indicat ex var. Et cum aliquo.Ai., cumad aliquem.
lect. indigrialus,et ex conjeclura natut. Barthius, 154. Furte scribendumex mente Agraetii: Depor-
lib. xxxviu Adversar., cap. 2, legit neque tuatibilit, tare, ea deferre; male tamen ipse, deponere.Apportare
et exponil contullut, ratione utens, ui apuil Apicium, est aliquid afferre; comp., etc.
et Plicebadium.AREV. — Tollere.-Detoco tollere.Agract.
142. SicCic, Tusc.U: Dolormolus atper in corpore, 156. Sic Serv., ad ill. i Mn.: Detpiciensmareveli-
a sensibutalienut. volum: — Deduco,prosequor;diduco,divido.
— Ipse Elymolog. lib. x, liltera D dicit dolosus. — Veldivido.Al. seu pono, id est, f. teu ditpono.
lbid. Vat. adornai pro adornata. AREV. — Equot. Malimcurrut.
144. Lib. x Etymolog.liitera D. — Subducere.Ex Serv., ad ill. i Mn. Subducere
145. Eiymolog. lib. i, cap. 18. classem.
— Sensus. Al., Mentis,velsensus. — Deducunt.iu Ma. Al., diducunt.
140. Agrapt.,et copiose Agell., lib. m, cap. 14. Ibid. M&l.,deducopro animo deducendo.ARBV.
— Non, dict. Divortium.
f7 S. ISUJOWUSPALENSP8CTBCOPI 2t
-«Teduaewi [tU„ dwerej. ttesa qwmwm ad aaves, «*- i%factm heau», tionestw ntonew et fHMMtetises.
ducere in tervam 4feimus, dedncwe [M., 4ida- 1*3. Inter 0« et eedo. <Qnidicitdo aignifteainjui-
eere] aulem in saaM, ut : fkdumnt toeH Mttes. bus delur; qui dicit eedo, de se lanuiwidtek.
*S7. tnier J>«o«t mnb» [M., taos ambos|, Utique 168. Inter Deum et divum. tOjueddteas.sfUMper
qui dicit duo [A/., duosambosj, numeral; qui ambj, «st, di(vuslit.
jongit. 1i69.Inter Damnum et jaoturam, -u detrimettt&n.
158. mter Ditpmtm «t «stparem.ftispar «st »na> jflCfcuramiscieates[Al., &eJejner]*t ulir» paiimur,
<fsalis,»el dissimitts, itnpar ver-o,«me p»ri. dainnum svbito, et uon cnedeiHibusjaobis, JU;
159. Inter Duo et<Mm. Cioer», in epistoTisad ifi- deirimemura, ieve damiuMniiliu parte.
Ikim, duas epistolas, oon binas ; bkras litieras, non i 7.0. Inter Donim et munus. Donuu Deo efier»
.dtttS.Quia nuHieril»HtumpluraHs«sl-nomenittterae tur, atuuus hominibus.
quae epistolam significant. Nam non .dieimus bina, <7i.4nter Delida et delecta.Oelicla peoeata, de-
-nisiea qusesingularem numernm noa adoiiltttnlf ut lecta electa.
4fna cattra, tina mrma.£a autem dieknus duo quse l"H. ilnter DeWetum ettnjusiiliam.Beliehis» qaidam
•Mfiitwetn numemra admittaiut. leve pulaverunt esse peocauim, quasi Hegl%eHliti
160.Inter Domumet hospitium.Domusad pr*pr*os\P [ F., negligeniia ] derelietum, injiusiitiamvero ica-
ttabitaiores pertinet. Nam Jiospitiuro timc voeatur, mane aliquod«evtnnque ooa»aiis6iwn.
cum aut aliqoem reeipimus aut eum ab aliquo «psi 173, Inler Dommet dotorem.Doius tergimflUlie*
«cipimar; «nde et quivenit, et ad quesavsnitur, dolor vero corporis inquietudo.
Jjospesdicitur. Sic Plautus: 174. Jnter DoUmm et mimicmn.Dolosus est qui
Hospesnecavitheapiteiasaptnmmaoa. «eculta machinatLoue grassMur, immicus vero «ui
.161. Inier Dccentemet et
speciosum (ormosum. uiala facit apenius.
Decens motu corporis probatur, speciosus specie, 475. Inler Deduceet diduco. Deduco, amicum» di-
formosiK,natura, sive forma.
duco, 4Utraho.
162. Inter Deformemet informem. Deformis est ^"6- Inter Directumet derectum.Direchw [AL,
24
cui deest forraa, [AL, faeda form. ] iuformisjiltra
dereeutst ] i« reetum vadens; dexectnm[ AL, «lire-
formam. «lum ] iu buere rectum.
163. Inter Decu*et aecorem.Decus ad animum re- 177.Inier Discoet doceo.Discitqui BOJIflovit, do-
fertur, decor ad corporis speciem. c£t vero <tuiflovit.
164. Inter Delaloremet dilalorem. Delater, qui
De lillera E.
4flfert ad accusandum[A/., causaudum]; $3dilaior, G
«jtiidttrart ad pnoferendum. 17,8. Inier Exteruum et hestemum.rtes.teriiumii-
165. InterDraconemet tr«conem\k\., truaconem]. cimus pridianum, exleruum autera extraneum, hoe
Dracoest immanis bellua, iracones [Ai., truacones] est, alienom.
«ero SMntbiatus terrc. 179, Iater Eloquentew et loquacem. JSihce-
166. Inter Divitem,potentem,(ortundtum, lotupie- rilas facundiaeeloquentum esl, effusa et iscoudila
«rem et honetium. Dives est potentia et vfrtute , temeriias, loquacium. Unde est Sailwsiius: Loquax
gOUos* miasi Deo proximus, locuples fundis, quasi magii quam facundus. Et Cicero : Hunc toquacemesse
locis ftonusj, forttmatus , sobrto [F., substajnia] habilum,nunquamdissertum.
459. £t Serv,, ad ilW \mMu. : Frenaque bma. dat quinon finirefacit datum.
Yide eumdem, ad illud i Mn. : 168. Ex Serv., ad illudvAHn.:G*nus«/ioas««auine
Bio»aaou lato orisuanshastiliaferro. divum.
At, Cic epistolammad fii. 169. Su6ito,elc,AI.:fnso/t(o etnobis nescienfibusfit.
Ibid. Bartlmis futilissimumessc ail, quod non di- —Detrimentuin.Sic Ascon. Pedian., 3 orat. contra
camus bina, nisi (\we numerum singularein oon ad- Verr. : Detrimenttimvel uniusparlis dici polest.
miuunt, -JsidorusServjum aliosquo grauimaticos se- 170. Serv., ad illud \Mn. :Slruermquesuit.atlaria
quitur, quamvis alioquin veruni sit quotl ssepe bini D.donts :—Dona, ail, superorum,munerainferarum;et
pro duo promiscue usiirpatiir. AREV. clarius. C. Fronto: Donum quod diis dawr; muuus,
160. Ex Serv.,ad illudviu Mn.: Neverohotptt, nti qupdamieisvel ctiens,vellibertusvgiciicausa minunt.
MWte, Ipse ead. libro Elymolog.Vi,c >p.19.
-* Et Mo&tellaria,sceu. cujus ioitium Eabeo,Nep- y6id. Cod- Val., munusomnibus.AREV.
iune, mag. qrat, 175. Ms. Vat., distribuopro distraho. AREV.
lbi.CFronlo:'Dmnjin gestuest,et motucorporis,, 178. Vat., hic el alibi, quasdam differentias di-
tpecio.tus;uiale legitur: formosus ab excellentitpecit; verso ordine collocat, et nohnullas boc loco addil.
dicitur, (orma ndlura bonum,unde etiam formosuti Liltera E ita incipii : Inter mquoraet maria, etc,
dicitur. ut num. C6 ; tnfer mvumet sacutum , etc., ut
162. Lib. 10 Etymolog. Jittera I. num. 67; inter externum,etc, ut hoc n. 178; in<er
164. Ex Agraeiie. naJtesime«schisma,tit n. 282. Hwc varietas ex di-
Jbid. Val., ad offerendum.AREV. verso scribendi modooritur; nam medlq aftvoscri-
ISS.Poeta aiionymus,Iftuilalusa Joanne de Janua : bebaiur equora, evum,eretit, etc AREV.
Ter.rar.wntracones,animalia dicodracones, VideDu- 179. Varr., iv t1eLing.|Latin.:Loquax,qui nimhtm
cangiuin, vetb. Trucones.AREV. loquitur; eloquens,qui copioseloquitur. Ipse, Eiymo-
lbtj. C. Iroiitn : Cui (orie atiquid contingit. iog. Iib. x, littera C el L.
Ibid. Vat., el virtutibus.AREV. — Sallustius.Citaturidem fragmentum abAgeh1-*
107. C. Fronto: Cedo»it» potcit, et ett immobiie, ; lib. i, cap. I5.1ncertumuude.
p DIFfiROTUaUM LIB. I. Su
.i«L luter Enpertem tXeaptrUun. Si «nim exper- \ laudaadiuu [F,, kudandaj .extoUunU per UU^HJ [.
jmurerum dixerimus, sjguiiicamus peritum,si ex- Ciceroj Niwium fortamkac iLlieferunt,
pertem, ignarum. 192. luiexExsequimur,pextequinmrel protettuimwr^
181. Inter Exercitatum el exercitum. Exerciius, Exsequimur mortem.iji qua vindjcla est, persequi-
laboribus fatigatus, exercitatus, vel arle, vel studio mur fugientem, prosequunttr, 'cjjm fuiujiinur «f-
periius. fieio.
182. Inter Exosum et odiosum.Exosus dicitur qui 193, Joter Extempio&tillico. Extemplo, repeitte,
aliquem odit, odiosus, qui oditur. vel statim, vel subUo, Ulico, mox vel conlinuo.
183. Inter Ebrietatem et ebriositatem. Quodebrie- 26 IS^. Inter Exstinclumalrestincium, Exstlucluui
tas aliquandoest, ebriositas frequens teraulenliavini djcimusJumeo, ut Cicero : Lumina civitatit exstincta
est. De qua Apostolus ait (f Cor. vi): Neque ebriosi sunt, reslinctum vero! incendium , ut idem Cicer.o:
regnum Dei possidebunt.Pulchre auiem quidam non Subjeclosprope jam iuntt, circumdatotque reslinxi-
ignobilis orator, cum ebrium e [ AL, a ] somno de- mus.
scriberelexcitaium, ait: Nequedormire excitatus,nec 195. Inler Eguitem [Al. equum^,equestranel te-
vigilare ebrius poterut. Qua sentenlia JJJJ expressit questrem. Sequeslris diciiur, qui cerlaniibus me-
quodamniodoncc mortuum eum fuisse, nec vivum. B dius jnlervenit, per quem ulraque pars aequam Jfi-
184. InterEveniumet evenla. Evenius ip-a rescst, dem seqnatur [Al.,, sequa fideacquaiur].Eqnes auleiu
Evenla autem dicunturquae ab evenlu veuiunt. est qui equo sedet in annis. Equestris vero locus,
185. Inter Egestatemet pauperlatem.Quodegestas vel ordo, ut si dicas- Ille homo equestrit est. Iiem :
pejor est quain paupertas, pauperlas enim potest jfifimi [Al., miles] ille m equeslriortfine.
esse bonesta, nam egestas semper turpis est. 196. Inler Exanimem ct exanimatum. ExanimjS
186. Inter Experientiam et scientiam. Experientia esl moriuus, exanimaius vero limens. Ut est illud :
In malo dici potest, ul pcenasexpertus, scientia au- E\»nimatasequensLmpingerel agnoinamuris.
tem in bono lnntum. 197. Inier Eu et lieus. Eu inieijectio dolentis
187. Inter Emitlit et udmiiiit. Emittimus alios a est, heus adverbium vocaniis.
nobis, admillimus alios ad nos. Sic quidam virgini 198. Inter Ensem et gladium, Eiisis est Terrura
cuidam ait: Mvrum sexui iuo exstrue, qui nec tuos tantuin, gladius vero lotus. Mucro autem non tanlunj
emittat oculos,nec admittat alienot. gladii, sed et cujuscunque leli acumen est. Iteiu gla-
188. Inler Existimareelarbitrari. Exlsiimareapud dium generaliter dicimus, ensem in praelio, mucro-
animum nostrnm est, arbitrari judicium anirai nein in opere.
\ AL, aniriiinostri est] proferre. p 199. Inter Exuvias et spolia. Exuvise dticuiu
189. Inter Eniere et redimere. Id differt quia qui sunt, spolia pnvatorura.
«Orrt alienum emit, qui autem redimit, id emit pro- 200. Inter eum qui in insuTamrelegatur, et euui
piie quod suum fuit, et suum esse desiit. qui deportatur, magna differentia est : primo ,
190. lnter Exspectareti tpectare. Exspectatur ven- quod relegatum \AL, qtti rclegaium] bona sequun-
tunis, spectutur qui videtur, vel approbniur. tur, nisi fuerint senlentia adempta , deportatnm noa
191. lnter E/ferunt et eferunt. Efferunl qui expor- sequuntur, nisi palam ei ftierint coircessa. Ica ilt, ut
taut [ AL, asportanlj, per duo ff. Eferunl auiem, qui relegato, menlionem bouorum in sentenlia babe-
480, ExServ., adilltid lu^En. -.Exercitefatii.Ipse extollnnt.
Etymolng. Ub. x, litiera E, dictionibus Expertus, ,193. Varr., Jib, vi de Ling. Laiin.; Extcmplotst
et Expers. continuo. Al. : Exiempto,snbito, fttico, coittinuo.
—' lgnarum. De re vel cousa qua agitur. Ut ^los- — Non.: illiee tignifiemttatim, mox.
«ema rejicieinliin»,«ee Servi«s agnoscit. 195. Serv., atl illud \iMn.: Et tm» seqmstra: —
181. Ex Servii lococitato: Exereiie,iuquit,/atiaaie. Sequesterest mediusinter duot qltercautet, amdauem
Exercilalusperitus;exercilusluboribus;exercilalusslu- aliquid ad temput seponitur. Etab sic fere Fesl.
diit. rj —Duaeiliae wces,ubi m arnns, lsidwo, *ib. «t
lbkt. Val., Masefatigatut. A«EV. Eiyni«logMcap. 3, agit de mifiiibMS •eqnestribi*,
183. lniruit idem discrime» Cicero. Tusc Quaest. omitiunUir, el sane milu suspecUesuni. Fams-ris*d-
lib. iv. jecerai equilem eiiam pro equo ipso sumi, adducio
Ibid. Nonignobilis orator. Coeliiverba annotari ait Virgilii loco, iu Georg.: Atqueeguitemdocueretub ar-
Barlliius, qui totum locum ex Quiiilitiano peiiittm mis, Insultare toto. Non.„ dict. Equitem, et Eattf»
iilusiTavitlib. xiv, cap. 18. Seriuo autem Ccelioerat tcs.
de M. Antonio. AREV. — Ordine. Al. -..Sequestertuspector penorit dktttir,
184. N»n.. dict. Eventus; ex libro i Lueretii: jEren- F. suscepiorpignorit.
tumdiei poteritquodcunquetrit actnm. 196.Ex Serv., tri rlludl ^En.:Eatflnimu>nif«etmra
185. EpithetonVirgilianum,(urptjsegeslas. corp. Et inierpreiibus Terentii, actu. I, scen. 4, An-
T87. A1.-:Anpbisad atios. driae, et Slibi.
188. BWh.dict. ArWirff. 197. Ex Agraelio.
189. Tat. : Inwr emere et redimere quid interest. 198. ISb. vni Etymolog., cap. 6.
Qui emit,etc AREV. 199.\idetur extjerv.^ad illudxi Mn..: ipsoifem
190. ExServio, ad Iltud 1 Georg. Muttoexspectata duces.
tabore;qtiinel exspectarepro prebure ab eo^em usur- -200. Etymolog. lib. v, cap. 57.
patur li Georg. : Crassaqueterga exspecta. — Haberinun protit. Lego nou htibeii potsil.
191. Eadem Agisetiiis; ujhil lamen de dupliri ff: l.biit. Aliena videiur.ab hoc b'COlucc differ.eiitia
Hffertw,ruquit, qui portatur; etefferunt, qui laudando inter reteaatum Hdevartaium; Cl abeai a veterj Cq-
31 S. ISIDORIHISPALENSlSEPISCOPI 3»
ri, non prosit, deportato noceat.Itemdistant 27 et m <\timorem. Formido objicitur, vel ocutis, vel animo,
loci qualitate. Quod cum relegato quidem bumanius sine adhibita ralione, et maxime parvulis, pavor
transigitur, deportatis vero solent insulaeassignari autem cum timiditate animi subitaest conturbans oc-
quaesunt asperrimae,quaequesunt paulo minus sum- casio, quae tamen solvitur ratione, vel tempore, nec
mo suppliciocomparandae. stat, item metus est molus interior animi subitus,
201. Inler Eremum et desertum.Eremus est in via sive cordis, factus ex aliqua tristi recordatione. Ti*
solitudo, ubi nunquam habitatum est, desertum mor vero est accedens dolor mentis extrinsecus , ex
. ubi aliquando babitatum et derelictum est. aliqua accidenti occasione. Porro timiditas aniini
202. Inter Exsecrationemet jurationem. Exseera- vilium sempiternum est. Nam limor, pro tempore
tio, ut puta : Si malumnon patior [F., ut malumnon est. Haque in viro forti estaliquando timor, timidi-
patiar]; Juratio : Si bonummihi evenit. tas nunquam. Est aulem et bonus timor et malus.
203. Inter Expertum, el experreclum. Experium, Malus cst, cum lemporalia bona quisque sibi sub-
aliquid agnitum, experrectumasomno. trahi perhorrescil \AL, abstrahi pertimescil]; bouus,
204. Inter En et em. En, cum oslendis, em, cum cum quanto quis Deiimardenlius diligit, tanto eum
increpas. diligenlius offenderepertimescit. Nam timere inter-
205. Inter Eortum et ebriosum.Ebrius ad lempus 3 dum prodest, el decet, pro qualitate lemporum at-
mullum bibit, ebriosus semper multumbibit. que causarum.
206. lnter JEquum et equum.Equus, quod est ani- 215. Inter Facinus et flagitium ita videlur dislin-
mal, per e et u. sola scribendum. Quod veropro guere Augusiinus. Quidquidenim, inquit, agil indo-
juslo scribitur [F., accipitur] per a dipbthongonge- mita cupiditas ad corrumpendum animumet corput
minala u u est scribendum. suum, flagilium vocatur, quidquid vero agil u<
De litlera F. alteii noceat,dicilur (acinus. Et hac duogenerasunt
207. Inter Fidelem et fidum. Fidus amicus dici- omnium [AL, hominum] peccalorum. Sed flagitia
tur, fidelisfamulus. Item infidelisest qui caret iirmi- priora sunt, qua cum corruperintanimum in (acinora
tate, infidus, qui fide. prosiliunt.
208. Inter Famosum et infamem. Famosus est, 29 216. Inler Phantasiamet phantasma.Phantasia
de quo fama loquitur seu bene seu male, infamisvero est imago alicujuscorporisvisa,elcogitando poslea in
tantura malsefamaeest. animo ligurata, ut puta, avi vel patris species, quem
209. lnter Ferocem et ferum. Ferox dicitur ani- aliquando vidimus, ac dum cogiiando memoramus,
mus, ferus leo. phanlasiam dicimus. Phanlasma vero cst ex imagiue
210. Inler Fallacem et mendacem.Omnis homofal- G cognita, aliqua, quam vidimus, imago formata, ut
laz id agit, 28 una"equisquefallatur; non autem om- puta, species avi quem nunquam vidissememinimus;
nis vult fallere qui mentiiur. Sicut mimi el conicediae, sed tamen ejus speciesnon meraoria, sed motu ani-
et multa poemata, ubi mendaciumdelectandi potius mi figuratur. De cognilis ergo tpeci«bus memoria
studioquam fallendivoluntatescribitur. Namel omnes collecla, phanlasia esl; de incognilis species animo
ferequi Jocantur[AL,penequi loquuntur],mentiuntur. ligurala, phantasma. Nam figuralaphantasmala nihil
211. Inter Furiatum et (uriosum. Furiosus esl aliud sunt qoam de specie corporis, corporeo sensu
qui ferarura ritu ferlur, et ab eo furor nunquam re- abslracta; figmentoque memorix, ut accepta sunt,
cedit, furiatus qui furit ex causa. vel pariiri, vel muliiplicare, vel contrahere, vel dis-
212. Inter Furiotum, furentem[Al., furienlem]eit tendere, vel ordinare, vel turbare, vel quidlibet u-
iratum. Furiosus est corde, furens \AL, furiens | gurare cogitando facillimum est, sed, cum verum
causa, iratus merito. quaerilur, cavere et vitare diflicile. Item phanlasia
213. Inter Ferocitatemet (erilalem.Ferocitas saep<i esl incognilarumrerum ex cognitiscoiijectura,phan-
laudi habetur. Est enim ferocitas militum, et feroi; tasma vero rerum incogniiiocognitarum.
juventus dicitur. Feritas autem dirus animi habitus, 217. Inler Fiduciam et conpdenliam. Fiducia in
214. Inter Formidinem,pavorem. et metum, sivei bonis rebus, confidentiain malis est.

dice Vaticano3321. Barthius eam reperil in suo Co vus pro ablativo, ut m utor, fortasse ferri posset.
dice, ubi erat magna etl differentia,ut ait Oreniuspri AREV
mo etc. Conjicit, ut ait Herennius,scilicet ModestinusI 208.Vid. Non., dict. Fama.
JC; et mox, tfa in relegatoti menlionon fit bonorum, , 209. Ex C. Frontone.
komini prosil, deportatonoceat. AREV. 211. ExServ., ad illud n JEII. : Furiala mente
202. Videlurex Serv., ad illudu Mn. : Vot ara, , Chorebus.
ensesquenefandi;— Extecralioett adversorumdepre- O Ibid. Qui (uerit ex causa, scilicet, quia, ul ait Bar-
catio; jusjurandum vero optare prospera. thius, furiaiur cui siimuli'adiram subiiciuntur.AREV.
203. Ex C. Frontone: Expertus est aliquid aul h» 212. Iratus... Ex interpreiibus Terentii, act. l,
bonaparte, aut tn mala; experrectus de somno. scen. 1, And., et act. m, scen. 1, Hecyrae.
206. Innuitur vetus mos scribendi ecus, et deindi; 216. Brevitcr haecin CodiceVaticano3321 : Inter
tqut pro equui, ut qii pro quis, eic, AREV. phanlaiia et phanlatmaquid interett? Phanlatia in-
207. Ex inlerprelibus Tereniii, act. i, scen. 2 , cognitarumrerum ex cognilis conjectura; phantasma
Pborm. rerum incognitiocognilarum. AREV.
Ibid. V.al.,qui caret infirmitatem,fidut, qui fidem 217.Ex Serv., ad illud i Mn.: Generisfiduciavettri.
Mendumest infirmimtempro firmilate; sed accusati
 38 DIFFERENTIARUMLIB. I. 3*
218. Inter Famam et gloriam. Gloria quippe virtu- \_ crymas fundere, quasi fluere, piorare est quasi cum
tum est, fama vero vitiorum. Ennius in Achille : voce flere, plangere, cura lacrymis pectus aut fa-
Summamlu tibi pro mata vita famam exlollet,'et pro ciem tundere. Lamenlari, est cum aliquibus dictis
bonaparatam gloriam. [Al.,parata gleria]...; malevo- miserabilibus flere. Moerere, cum silentio dolere.
lentes [Fort., male viventes] enim famam tollunt, Lugere est cum habitus mutatione. Lacrymas autem
benevolentes \Fort., bene vivenies] gloriam. a laceratione mentis dictas. Lugenles vero dicti,
219. Inter Fatum et (ortunam pagani ita separa- quasi luce egentes, unde et luctus \F., luciis]
nanl: quod enim fortuitu venii, nulla palam causa, dicitur.
fortunam vocabant, fatum vero quidquidappositum 31 228. Inter Fodere et effodere.Fodere est tan-
singulis, et statutum erat, ut puta, fati esse dice- tum sollicitare terram, effodere, hoc ipsum faciendo
bant quod nascimur, quod occidimus; fortunaequid- eruere aliquid, vel invenire, cui contrarium est iu-
quid in vila varietatis accidil \AL, occiderit]. fodere.
220. Inter Falsitatem et mendacium. Negare quod 229. Inter Famulari et obsequi.Famulari est de-
verum \AL, vere] est, falsitas est, fingere quod ve- biti; obsequi, voluntatis proprie.
rum \AL, verej non est, mendaciumesl. Unde 30 et 230. Inler Flagitare et ftagitiare. Quod flagilare
Calo: Tu, inquam, si verum supprimis[AI., vera nobis g idem est quod acriter interpellare, flagiliare vero
lupprtmts], falsariut agnoseeris; si (alta confingit, est impurare.
mendaxessevideris [Al., judicaberis]. 231. Inter Fugiunt et diffugiunl. Fugiunt pariler,
221. Inler Falsum et fictum. Falsum ad oratores diffugiunt divisi.
pertinet, ubi veritas saepe ita luditur, ut quae facta 232. Inler Fatemur et confitemur. Confiteri pro-
sunt nrgentur; fictum vero ad poetas, ubi quac facia prii arbitrii cst; nam fateri, coacti esl animi, non
non sunt facta dicttntur. Falsum est ergo quod verum voluntatis [Al. profiteri, id est...].
IIOIIesl; fictum quod tantum verisimile est. 233. Inter. Feet'sti?et nunquid fecitli? percontandi
222. Inler Ferlilem et frucluosum. Fertilis, est differentiaesi. Nam quo loco volumus nobis respon-
ager; fructuosum, quod cuique compendiume>t. deri facium esse, quod est imperatum, dicimus ;
223. Inler Frondeum et (rondosum. Frondeum Fecitti ? Quo loco volumus negari, hoc modo dici-
est totum faclum de frondibus, ut torus, frondosus mus : Nunquid fecitti?
vero est locus [AL, lucus]. Licet enim abundet 234. Inter Fluit et de.fluit. Fluil quod naluraliter
frondibus, non tamen est de frondibus totus. Sic decurrit, ut humor, defluit autein
quod setale, vel
et gramineum, etgraminosum \AL, germinem et ger- veluslate dissolvitur, ut actas liominuin, foliumarbo-
minosum]. G ris. Fluere autem iribus modis dicimus : humore
224. Inter Flecti et deftecti. Flecti est retro [AL. rerum, sanie vivorum, tabe mortuorum.
a reclo] el in proximum; deflecti vero longius et in 235. Inter Funebre, funereum, et funettum. Fune-
devium. bre, luctuosum; funereum, quod ex funere constat;
225.Inter Frui et uti haecdistinctio est. Quod frui- funestum vero, quod funere [AL, in funerej inquina-
mur quo nequaquam carere possumus; utimur quae tum est. Itaque funestus famulus dicitur, qui aliquo
aliqnando nec semper habemus. Ac per boc uli tem- funere pollutus est, quo minus sacra peragere potest.
porale est, frui vero selernum. 236. Inter Fragrat et flagrat. Fragrat per r litteram
226. Inter Fremere et (rendere. Fremere esl furo- ad odorem refertur; per / ad Qammain et ignein.
rem mentis, usque ad vocis tumullum excitare, Nam quando incendium significat, quod flatu ali-
frendere vero proprie, denles comprimere et con- lur, per / dicimus; et quando odoretn, quia fracta
cutere. Unde frena dicta, quod haecequi frendant, id \AL, qui a fracta] specie major est, per r enuntia-
est, premant [AL, imprimant] denlibus, et mor- tur [AL, pronuntiatur].
deaut. Hinc et frenelici dicti, eo quod denles con- 237. Inter Fratrem et germanum. Fratres dicun-
culiaut. lur, qui ex eodem palre nascunlur, et non ex eadem
227. Inter Flere et plorare. Flere est ubertim la- malre. Qui vero 32 ex codem patre et malre [AL,

219. Ex Serv. mente, adill. iv Mn.: QuemdederatD — Plangere. Sic vetus glossar., plangoribus.
cursumfortuna peregi. 230. Vetus glossar., flagitaveritpro acriter.
Ibid. Anvox fatum a Christianis adhiberi possit, — Male imputare. In mss. impura ret etl pro im-
nonnulli quaerunt, catholico sensu a plerisque eam putare.
adhiberi consiat. AREV. 232. Non., dict. Confiteri.
221.ExinterpretumTerenlii mente,act.tEunuch., — Serv., ad illud iv Mn.: Anna falebor enim.
scen. 2. 234. Serv., ad ill. \mMn.: Sanie taboquefluenles,
223. ExServ. ad ill. u Mn.: Nemorainter frondea; contra sentit: Saniet morlui est, labum viventis, sci-
unde locusantea mutilus, resiiiuius. licet sanquinis.
Ibid. Pantinus ex varia lectione noiat locus, quod lbid. Val., ul atas hominis.AREV.
ipsum in lextu Grialius edidit. Forlasse Panlinus in 236. Ex Serv., ad ill. i Mn.: Fragrantia mella, \n
nola voluit lucus pro locus. ARKV, altero ms. erat: Nam quando flammam et ignem,
226. Lib. x Etymolog., littera F. qui incendiumsignificat. Forle legendum: Namquan-
Ibid. Scribendum polius phrenetici, quoi}npq est do flammamet incendiumsignificat,praeeunte Servio.
a ' frendeo, sed a Graecophrenesit. AREV 237. Sic lib. Elymolog.ix, cap. 6.
227. Fest., dict. Piorare. —Ex eodem... Ex eod. lib. cjtalo videtur legeodqm
*5 s. isrDORr inspjCLBNsrs ewscopi i»
eadem matre et patre], germani appellantur. Et est A men. Fdlgor \AL, fufgu*], (mf ttflgft ; fuigur, qnod
gennanus ex eadem genilrice, vel ex eodem ger- incenditet uril; fulmen, quod findit. Et rdeo eutu
mine manans. triiiis radiis finguntur.
238. liiler Finmumet, valentem.Firmus ex firmilar 246. Inter Florida et ftorulenta. Jfforida stfftt at-
le naturas, valens itero ex pr*cipuis viribus ,• ut bores et lierba , florulenta campi, vei prata. Sicet
atuleta. alia intetfiguntur similia.
217, fhler Frumenta e,t>f%e». Frumenta sunl
259. Inler Figuram et formam. Figura esi attis,
forutanattMse(Af*,boajiais], arida et sicca, fruges vero liqUfdac.Friimenti autem
nomen ttaclum est a frumihe, id esl, emineme gut-
**©. Inter Fmtum et purtun*. Farclnm dreiwas turis
parte.
qui rwn en editas\ et intra ventrem jaeet, parium 548. Inler Fetas et bestias. OmuTsbestia fera, noh
qui editus esi. oninis ferabesiia.Besliajnamquesunt, quaemorsu, vel
241. fmer jFessurtlel flrHgfltttm,et fassttm-.fes- unguibus saeviunt, ut pardi, leones, tigrides, a vas-
sumanimoel cura [A/., corporej, faligatum, exitf- tnndo diclae.Feraeatitemetiam illaesunt qoaeetsi non
herls lougiiudine, la$8um, labore. [A/.,a vi quae]saeviunt, lamen silvesires sum; dictae
242. Ihte* Ffdmeam et macharum. H-anfea a> & auiem ferae, quod et naturali utantur tiberlate, Ct
pellalur gladius, ex utraque parle acutus, qtiam vul- desiderio suo ferantur.
$o spaiam dicutil \M., vocant], maeliaera auiein 249. Inter Faslos et (attos [AL, fastos] dies. Fa-
gladius esi longu?, ex una parle acutus. sli universaliier comprehensi, tam boni, quam mali,
243. fnter Fadut et pacem.Fosdus narmfuepacem dies fasli [AL, fasius], quibus sunt contrarii nefasti.
pWevenit.Naffl posterius pax accipitiir, prius fcedus 250. Inler Faslosdies et nefattos dies.Qsdi fasti
inilur. dics sunt quitnis judicia exercere et causam dicere
244. Inler Fltimen et ftuvium, fiumen, torren- vel agere licet, nefasti dies dicti ab eo quod nefas
lirti, etc. Ffovius, percnnis aquarum decursus gene- slt quidquam liis dlebus agere, vel dicere, vel sa-
raliter, a fluefidt*dictus. Et proprie fltimen ipsa crum faCere.ftrgo festis dlebuseontrarii sunt nefasti.
aqtie; HuVitrt,cujos aqua; lorrens auleni inde di- 251. Inter FeSloiSdies et tolerhnes. Festi dies ex
ctus, quia pluvia crescit, sicciiate lorreseii, id esi, Consuetudinddicunttrr , sotemnes vero qui ad omnes
aresei*. Unde et Pacuviu*: Flammec vapore torrem pertineni, ut paremalia. Ut 34 cuni 1U1Sdefuncti
Urrtti Porro rivus- vocatur 33 °.u>subiio ex pluvia dfficia expleverit, dicitur soleniiila praestitisse.
iit, ceieriMrque dntctirrit_a«delicit, fons autem esi 252. Inier Fuhnen, fulgorem et fulgur. Fulmen,
«aput [AL, corpus]aqueenasceiiiis.Amnis autem flu- C quod ferit, fulgor est, quod apparet, fulgur, quod
viusest neinore el [ Al., ex} froadibu» redimilus, eonditor, si oadat de cosle.
ettfi ipsa amcenitaieanmUvocattwv 253. Inter Fadut et fadui. Fosdus turpis, fov
345. ktter Fulgura et fttlmina. Fmgur esi dus placiium.
splendor nricatitis nubis \M.y micantibus nubibus] 254. liiter Fitet et fidit. Fidea in flde, fidis de
flumen autem, mucro est Cervidus, ventorum vio chorda.
lentia e aabibus ad lerras emissu». Tria sunt auiea a55. Inter Fenttm et frnuti Fenura paiee, fenus
baee, fulgw [ALyfalgus F. futgoa], fulguf, et ful lucrum est.

ex eadem matre, non patre, et iufra : est enim gtr- — Et ex ipta... Varr. et Fest,, melius, a circum-
manus e.ceudemgenitrice, non ex eodemgetmine nitt eundo, aut circumnando.
itans. Alioqiil 81bi euutrarius Isidorus lns duofcui Ibid. In tiymologiis legitnr nunc fluviut eurtut
iociss et Serv., wide auntpsii,,ad!iUudiv Mit.: Bai tsqua, IIOBdecursus, ut PaniiTiusexbibet; sed iimm,
germanut Erix. n. i9.>, legitnr deeurtus. QREV,
Ibid. Vat.,ex eodemmare el matre. RREV. 245. Sic fere Non, dict. Fulmen.
238. Iiiterpretes Tereniii.aciuiii,sceii.il, Hecyr. Ibid. Vat. terram emissus. Et mox ternit radih.
Yuitdui, robutius, ethabitior eorpore, AREV.
239. C, Frouto. Figura arti* Ofus, forma uaturi D 247.IAServ.di*senlit,qui, ad ilL iMn. i Frugetque
bonum. receptat, frumenla et fruges confundit, et lib. i
241. Vid. Serv. lib. vni jEn.,ad ill.: Terfessusvall Genrg. Siliaua quassante legumen.
resedit. Eijfmolog., lib. *, liltera F. ATiteTVerriu — Eminenle... Ex Serv. lege : Sub mento gutturis
apud Diomedemlib. i: Qitod faligatus sil, cum qui parie; suiukjec |ib. vn Etymolog.,cap. 3.
per dliuth laborare compellilur;fissut Verb,cumqui 2i«. Eiyumlog, bb. xu, cap. 2.
— Naturali. Ex Seiv., ad ill. i Mn.: Pinguitque
labore drficil, ut lussus.
242. Siciib. xviu Eiymolog., cap. 6. ferinm,et in Elym.
244. C. Fronto cdntia: Flumen idemftuit, el manei 249. Fesius, dict. Fatti, et Serv.,ad ilhid nr ^n.:
fluviut tempdribut ticcalur. Est autem totus fere hi Slirpit Acltitlem[astus.
locdsex lib. xiu Elymolog., cap. 21. Ex quo verb Ibid. Vat., quibus ett contrarius nefattut. AREV.
fluviuscujus aqua in fluviusdecursus aqua, uiuUuidi 230. Fest., dict. JFesiis dieous..Varr., lih. v de
videntur. Liiig. Lat,, dict. Fastidies.
— Pacumui... Fesl., diCf.totrent, ex Aiiirbpac Ibid. Ms. \at.,hicdiebut agi. AREV.
tat; porro diclio totret, et iiic et iti EtymoJ-og. i» 253. F.: Inler (adum et (adus:(adum tutpe, fxdus
terrm nmianda, fcgendumqug:flammeovttpm tm ptacitum.
rens (errm (eturiiextitierit. , 254. Forte ex Agrceiiolegend.: Fidet de ftdetitate,
-r-Fens auiem. Varr., Jib. ivLiUg.Lat, 3ict. Fon, , fidisde ckorda.
H\ Ffesliis
' a fuhdendd,
w
V
SJ WVFEftENtTARUMLIB. J. 58f
286. hiter Fraqtat et ftdgrat. Fragat redolet, fla-.A 266. Inler GVari/atemet gravitudihem. Gravitas ex
grat verberat. pondere animi, et ex senteniia constat, gravitudo
257. Inter Favotim et favurh. Favor adjutorium autem corpuris esl. Inier Grave 'et'arai'1'dum.Grave
est, favnm vero mef. dierratora dicitur; gravidum de •accidentT[Al^, ac-
2S& Ihrer Furaiiim et fttrfaium. FufalUui eum qui cidehtt] fectintlitate, ut arbor gravida pomis.
furtum facft!;furtalum, quod furatur fur. 267. Inter Garrire el loqui. Loquitur qfli recteet
259v Inter Fatum et (atuum. Faluum segnem, fa- temperanter dicit; garrit qui aut niulta verba d'i-
tum vero ferfirn* decretio est. cit, a\it sordide loquitur.
260. hiter Fastoi et fastut. F&stusde superbia, 268. Inler Gerere et ferre. Genmus nostra,, et?
faetos de libris. veiuti nalura nliqua, quaein nobis sunt, ferimus vero
26f.mter iFewiMmret/feminaiFeThinam de liotnine, imposiia nobis, veluti onus. Sed Virgilfus peimiste
femiua femora sunt. utitur (i JEheid.) : Fidut qua lela gerebai Acfiales.
262. rater Forficesex fbrcipes. Forfices, id est, Gerebat pro ferre posuit.
tiserias, foteipes, tenaces. 3CS'2~69.lnter Gravaturei ingravaiur fAI. ponde-
463. Intev Fornicalionem er adutterium. Adulte- ratttr]. Ingravalur [Al., ponderaturj pondere alieno,
riunv ost'corijugalis lori inquinamentum , fornieaiio *gravatur suo.
ver* anror tegitimo cenjugio solutus, et vagus, ex- 27(). lnler Gentem et genles, et genus. Gens'
plendic libidinis consectando licemiam. Scripluroe nationrs est, ut Gr;eciae, Assyriae.Uinc et genlTliias
aatem sotent* fertrieationem vocare omnem illici- dicitur. Gentes atttem familite , ui JHIILTJ , Claudiae.
taui^ormpiionem, sicut est idOlblalria.ei avaritia, ex Genus vero ad qualitalem refertur, ut pecoris, poini.
qnibus ftt transgresSiolegis, propter [Ai., per] illl- 271. Inler Grmcum, Grmcanicum, et Grmcense.
citam concupiseentiam. Forniratio autem sumpsil Graecus homo dicitur; Graccanica res; Graecense,
noinen a qoimisdawiaediftciisarcnatis quos forniceS quale iu Graeciasolet lieii.
aittiqtiivocabant, 35 >nquibus meretrices cousiilulic' 272. Inler Gallum et Gallicum, et Gallicanuth.
prostiluebanlur.. Merelrices aulem dicunltir a me- Gallum in Gajlia natum, Gallicumex G.illia latum,
rende, ttfes*, promerendb stipeitdla lTbidinls.Uride Gajlicanum, quod aliquid ex Gallia affert. "
e* HiilileSj curri Stipendia acciphmt, mereri di- 273".Inter Germanam et sororem. Soror emnt aS
comur. eodem germine, non ab eodem utejco; gertnaiia
De tiiura G. vero ex utriusque manans germine.
26*. fnter Grdtes et gratiat. Grates Deo aguntur, 274. Inter Genitorem ei patrem. Genilor natcrse
graliae vero bominibus, quoniam referri possunf 0* vocabulum est, sive originis; nam pater diguiiatis et
[Ai., rioh possunt]. Idcirco oplime JJeo convenit, lionoris nomen est. Unje et sanctos viros ac senio-
tod relationem signiftcal ad latriam \AL, iatam]. res palrcs dieimus. Genitores vero nostri a qufous
295. Inter Gaudiitmet latiiiam. Sioici sic dTstin- [Al., noimisi a quibus] nati sumus.
Sjtutit: gaiidiumquippe esse aiunl elalionem animf 275. Inter Generat et parturit. Generare masculos
[AL, animae], in his quaedigna sunt exsultantis , Ise- dicimus, parturire '
leminas. Ut puta : Ille.g,ener<twit,
litfam vero etTrenataih animi [Al., animae] elatio- illa parluriit.
nCni, qUJetntidum uesciat; et in hisrqutjquequae vf- 276. Inter Gubernalorem et nautam. fjuod omniiji'!
ti« aunt niista laetetur. Unde ei Scripiura : iVou guberiuitor, nauta esse potest, omnis nauta gubej-
ett gwudium[kt, gandere] imput, dicit Dominus. nator esse [AL, dici] non potest.
2'56. Ilinc flagratores, quod mercede flagris caede- Ncmesf paximp., dlcit Dbntinits. '
baoiur. Fest., dict.. Flagralore*. 2€bt Non. , dict. Grave\ Servi, ad iH;, nu Mn.:
260. Ex Agrsetio. Nodisqfiegravalum. »..•„
2ii2. MetiusServ.,aaviflud'vriT^n. :Versantquete- 207. Ex Varronis Sententia, lib. v'de Ling, Latina».
ttoct [oreipeferrum :—Forfices sunt qmixmmddimut. qui /ooui-a loco derivat, quod suo quoque ioco verlia'
Forcipesquibusatiquid forvum tenemus, nam [orvum dteaiitttr.
est calidum. Fest., dict. Forcipes — Garrit. Non.,.dict, Garrtre.
fbm. Tisorias. Hi^paiiisinustiic est lijeras, ut mox D Ibid. In Grialii Editioue lextus et nota exiiibent
tenaces,tenazat. Sed tisoria neque apud bonaeLati- letnperanter. Panliiius videtur voluisse temperate pro
nUalis (exicogropbos-,neque apttil Ducangiuni repe- uns leetione, ei pi* aiia temperanter. fn- verbis Var-
ritur, hisi q{uodin auctario Ducangii est titsor pro ronis apud Grialium erat sum quoque. AREV.
temor-.Jn Codice V»licantt3321 legttur forcices inee- ab». Vidi.Non., dictiooibttSi Fette, et Gerere.
lurias, lortasse incisorias. Ilaetenus ex scltedis v. c. 270. Gens et nationis, et familia, Setv., aifi.li. t
Cajeiani Mariuiivarias lectiones ejus Codicis excer- Mn.: Gens inimicamihi.
peife licuit; nam desuut alia. AREV. ST*,^,Fromofereeodemsensu: fZorifnthiumciiem
263. Eiymolog. lib. v, eap. 26. dicimm, Corihthiafittm'vat, Corinthientenifotjjem.
—Scrintura... iEaechieivxvi.multi&locis; Gseseu, Ibht. Haec; et siuiMt*discrimma; ut Hispmus,
cap. 14, al. Hispanicus, Hispanientis, obsertari lion soleiM,Atffcy.
265, Cic., Tusc. iv : Gutmrationeanimut movetur 27i. Sie Froirto: Ga/fus rtatume, BaHicittexGuitm,
placide, atqm coustanler, tum titud gaudium dicitur; — F; scrift. : ftiii(ft'can«s
qui atiquid.
cum auteminmiter et effuse animut exsultat, tttmilla- 273. Sibi ipsi conlrarius Isidorus supra.
lalitia tjestiens, vel nimia dici potest, quam ila defi- 274'. Serviu» tamen, ad ill. i ^ln.: JProsnirfenirfl*-
niunt: sine rationeanimietationetn. nikfr: — VenerabUh,inquit, ut TibriPater; ergq\.no.
— Scriptura... Isaiaexvm et LVII.Ubi in Vulgat. : men e.tad verum vertinet, et ad honorem
refettttr.
59 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI y,
277. Inter Grande et maximum. Grande ad cor- A,Quia tiberatti animam meam ab inferno inferiori.
pus pertinet, maximum ad animum. 289. Inter Initium el principium. Iniiium esl re-
37 De lillera H. rum a quo quid incipii, ut fundamenU domus, cariua
278. lnter Hodie et hoc die. Hodieest quasi pri- navis ; principium autem verborum exordium est.
mum fiat, hoc die quasi aliquando factum refera- 290. Inter Judicium et justitiam. Justilia est stu-
mus. dium recte vivendi, judicium vero aequitas recle
279. Inter Hunc diem et hanc diem. Diesmasculint judicandi; quisquisergo bene vivendoservii [AL, vi-
generis bonum tempus apud veteres indicabal; fe- vendi serviatj, justitiam facit; quisquis recte judi-
iniiiini malum, veluti in Job, maledictadies. cat in subdiiis, judicium custodit. Profanatur au-
280. Inter Habeo et ab eo. Habeo, relineo; ab eo, tem judicium astutiae tempore, non dignitate. Nam
hoc est, ab ipso. primumoportet quemque esse juslum, providere re-
281. Inler Hos et ot. Si bos cum h scribimus, si- ctitudinem,et post hoc assequitur in judiciis sequita-
gnificamus personam, sine h significat vullum. lem. Horum primum virtutis est, alteruin houoris.
282. Inler Haretim el tchisma. Schisma esse ea- Neque enim quisquampotest pervenire ad bonorem,
dem opinantem, atque eodem rilu colentem quo nisi per virlutetn. Diflertenim juslitia a judicio. So-
cssleri, solo eongregationisdeleciari discidio: hae- B let enim dici judicium pravum , quod injustum est;
resim autem esse longe alia opinantem quam caeteri, justitia vero nunquam [AL, iniquajetinjustaesse non
atiamque sibi ac longe dissimilem perversi dogmalis polest.
inslituere culturam. Hasresis autem Graeceab ele- 291. Inter Incantalorem, magum, arutpicem et
ctionedicitur.quod scilicet unusquisqueid sibi eligai maleficum. Incantalores sunt qui rem verbis [AL,
quod melius esse videtur. Secta aulem a divisione verbo] peraguni. Magi,qui de sideribus philosopban-
dicta est, quasi seciio. Undeet seciaephilosophorum tur. Malefici, qui sanguine utunlur el victimis , et
vel haereticorumdicuntur. sxpe contingunl corpora mortuorum. Aruspices, qui
283. Inter Honos et onus. Honos de bonore, exta [AL, secla] pecudum inspiciunt, et ex eis fuiura
onus de onere. praedicunt.
284. Inter Hora et ora. Hora cum h littera, die- 292. Inter Indoclum el indocilem. Indocilis est,
rum, sine h regionum, vel finium, sive oris signifi- qui penilus non 39 potest discere [AL, docere. F.,
catio, quo locutio exprimitur. docerl]. Indoclus, qui nondum discit, et tamen di-
285. Inter Honustuset oneratushoc interest, quod scere polest. Ad banc formam [AL, ab hac forma]
oneralus est qualicunque pressus pondere, honu- similia dislingue, ut puta, immotus, et immobilis, et
slus vero, cui ipsum onus honori est, ut si quis spo- G his similia.
Ka hoslium ferat. Sed oneraius aspiraliouem non 293. lnter Jnnoxmmet tnnocuum. Innocuus est
habet, quia ab onere venit; honustus vero, quia at cui non nocetur; innoxius, qui non novit nocere.
honore descendil, retinet aspirationem. 294. Inter Impurum et impudicum.Impudicus\AL,
286. Inter Haurilur et exhauritur.Haurilur aqua: impurus], qui turpitudinem flagitii iufeit; impurus
ezhauritur puteus. [AL, impudicus], qui palilur.
287. Inter Herbidumet herbotum.Herbidum dici- 295. Inter Immemoremet ignatum. Immemor est,
mns locum, 38 in quo herbarum viriditas nunquan qui oblitus est; ignarus, qui inscius. Unde el nares
cessal, herbosura autem, qui facileberbam generat diclae, quse nos odore [AL, ad odorem] admonenlut
et ad tempus arescit. cognoscamus [A(., noscamus] aliquid el sciaiuus.
De litlera I. Undeet olfecisse, scisse [AL, olfari res] veteres di-
288. Inter lnferum el infetnum. Pars supenor in cebant.
ferni inferus est, ubi quieverunt ante adveniumCuri 296. Inler Inertem el tegnem.Iners sine arte, etob
Itl animaejuslorum. Pars vero inferior infernus, ii hoc neque operisquidem ullius [AL, operiqueutilis].
quo trudunlur [A/., traduntur] aniroaeimpiorura qu Segnis, quasi sine igne; quomodosecurus.sinecura,
plurimum peccaverunl. De quo Propbcta animan D id est frigidus, per quod inulilem accipimus.
suam liberatam esse gaudet [A/.,congaudet],dicens 29?. Inler Intanum el insanientem.Insanus est qui

277. C. Fronto : Gtande incremenlo,magnumam
pliludine.
283. Al.: Honut regionum, sed vox regionumir
repsit ex sequenti ariiculo.
284. Ex Agraetio.
285.ExServ.,adill.i Mu. :Spotiisorientisonuttum
— Veius gloss., Honus honor. Tifuj6iwv,rifui m
8/>6ntuv.Varro etiam, 4 de Ling. Lat. : Dicium ont i
el honosqui tustintl remp.
287. Fusius haecdiflerenliaexponitur in libro siu
ordine alphabetico,num. 134, ubi nonnihil annotab
•x Goldasto.AREV.
288. In(eri infernumest uterque Ms., mendose.
—Dicens...Psabn. LXXXV : Et eruittianimammeam
291. Etymolog.lib. vm, cap. 9.
Ibid. Barlhius, lib. XL Adversar., c. 10, in suis
membranis verba corrupta iuvenil el sape cogunt
torpora, el ex conjectura repoiiebat, el qui surgert
coguntcorpora,etc. AREV.
292. ExServ., Mn. : lt genut indocile. Al.,in-
doctoifts.
— Discit.- Didicit, ex Serv.
293. Ex Serv., ad ill. x Mn.: Omneiinnocua. -
295. Ex Serv. ad ill. i Mn.: Nequeenimignaris»
mtu ante malorum. Ipse Etymolog. lib. x, Btlera /.
296. Fest., dici. Inett, est autemex Serv., adill. i
Mn.: Instant atdenlesTyrii; ipse Etymolog. lib. x,
littera/.
— Etymolog. lib. x, littera S.
41 D1FFERENTIARUMLIB. I. 42
perpetuo ammi furore tenetur; insaniens subilo in- A mia antem (it multorum consemtenle sermone.
citatus indignatione, vel ira. 303. Inter Incusare et accusare. Incusamus po-
298. Inter Impium et peccdloremboc distare solet, tiores, accusamus pares. Item incusamus verbo, ac-
quod omnis impius peccator, non tamen omnis cusamus crimine et facto.
peccalor impius habendus est. Impius quippe est 304. Inler Jubete et impetare. Jubere apudvete-
quisquis a fidei pietate alienus efficilur, peccator res non idem erat quod imperare; nam jubere ibi
vero qui prava aciione foedatur. ,, dicebatur, ubi voluntatis erat obsequium; imperare
299. Inter Iniquitatem et peccatum sic distare di- autem,'ubi debito [AL, dubio]quisqueimperioparebat.
cit Ambrosius, quod iniquitas ad mentis acerbitalem 41 505. Inter Jactamut et fatigamut, Jactamur in
refertur, peccatum vero ad prolapsionem corporis. maris fluctibus, fatigamur in terris.
Praecedit igitur iniquitas, peccatum sequitur. Sed 306. Inter Jaceo et jacio. Jaceo accubantem si-
gravior est iniquilas, lanquam materia peccatorum, gnificat, jacio vero mitlo demonstrat.
in cujus comparatione levius est peccatum. Ilem pec- 307. lnter Ignem et (ocum. Ignis ipsa flamma
calum est quod admittilur; piacuium aulera id quod est, focus vero fomes, ac nutrimentum ignis, Nam
admissum est, et id quod expialur admissum. Ini- Varro : Focus, ait [AL, aotem], dictus, quod foveat
quitalis autem tres suntdifferentiae: 40 suggestionis, )3 ignem. Focus ergo diclus a fotu.
delectationis, et consensus. Inter iniquitates et pec- 308. Inter Januam et oslium. Janua est aditus
cala sanctus Hieronymus hanc differentiam facit: primus in domum, ostium in quemlibet locum do-
iniquitates dicimus quae ante susceptam lidem , sive mus. Similiter vero janua, vel est clausa [AL, cum
per ignorantiam, sive per scientiam commiltuntur. claustris], vel patens; fores autem et valvae ipsae
Peccata vero, quae post cognilionem fidei, vel gra- clausae [A/., ipsa claustra] sunt, sed fores quae foras
tiam baptismatis contrahuntur; totidemque et pec- vertuntur, valvae, quaeintus aperiuntur, ct duplices,
cata, verbi, operis et consensionis. multiplices, complicabilesque sunt. Portae vero
500. Inter Invidum et invidiosum, quod invidus proprie murorum dicuntur; atque ideo [AL, inde]
feliciori invidet, invidiosus autem is est [Al. idem diclaeeo quod antiquitus portato aratro designabau-
rotas designat], quando circum-
est] qui ab alio palitur invidiam \Al. malumj. Nihil tur [AL, portatura
autem honeslum, quod non invidiosum. Nemo quippe ducebalur gyrus, alque urbs [Al.; Urbo] signabatur.
invidet misero; quis autem bonus et non invidiosus? 309. lnter lllius similiset itli similis. Illius similis
301. Inter Iram et iracundiam. Ira pracsens est, ad roores refertur, illi similis ad vultiim.
elex causa nascitur; iracundia aulem vitium naturale 310. Inter Juventam et juventutem. Juventus est
et perpetuum est. Item iralus pro tempore concita- C juvenum multitudo; juventa [AL, juventas] autem
tur; iracundusautem frequenter\Al. frequensj irasci- hominum est setas. Juventas vero decus juventu-
tur, et ad levem sermonis auram, quasi a venlo folium, lis, sed auctores in plerisque locis aliter posuerunt.
commoveiur.De talibtisdicit Scriplura : Viriracundus 311. Inter Inficete et officere. Inficere est colo-
inhonestusest. El iterum : Iracundus effodit peccata. rem mutare, officere esl alicui nocere.
302. lnter Ignominiam et infamiam. Ignominia 312. Inter Invenire et reperire. Invenimus inqui-
ponilur potestate [AL, in potestatej alicujus, infa- sita, reperimus ultro occurrentia.
298. Ex Ambrosio. 303. Ex Serv., ad ill. i ;£n.: Talibus incusal, qui
Ibid. Haecest ratio cur sanctissimi Patres docent tamen amplius quam noster.
impios in extremo judicio non esse judicandos, qnia 305. Ex Serv., ad ill. i Mn.: Territ jactatut et alto.
jam judicati sunt, sed eos qui medii sunt inter pios Ibid. In nnta Pantini est mats pro varia lectione,
et impios. Vide Prudentiana mea, n. 179. AREV. sed fortasse Pantinus voluit mate. AREV.
307. Fest., dict. Focus, et Serv., ad ill., xit Mn.:
' 299. In texlu Pantinus fortasse legebat tolque,
aul lotidemet, pro quo varia lectio assignatur toti- In medioque(ocos.
demque.AREV. 308. Ex Serv., ad ill. i Mn.: Fotibus cardo stri-
300. Eiymolog. Iib. x, littera /. n" debat ahenis.
— Portm, elc. Vid. Serv., ad ill. n ^En.: Jamque
lbid. In Ms. Barthii: Feliciori invidet,et sibi nocet.
Invidiosus,qui ab aliquo patitur malum. Legit Bar- propinquabant portis; et lib. v Mn., ad illud : Urbpm
thius : qui ab aliquo petitur malo. Mox, ibid., bonis designat aralro. Ipse, Etymolog., lib. xv, cap. 2.
Ibid. Hanc differentiam elegantem, et pro mulio-
pro bonus, et Barthius interpretatur, bonis abundans, rum antiquitatis locorum meliore captu, praesertim
tocuples.AREV.
501. Terentii interpretes, act. iv, scen. 6, Heaulon.: comicorum, utilem esse ait Barthius, qui inanem
lra de causa esl, iracundia de vitio multumirascentis. operam ponit, ut veram lectionem restituat in Edi'
tione Grialiana jam constitutam. AREV.
Disiinguit etiam IV
Cicero, Tusc; et Fronto : Iratus 310. Ex Serv., ad ill. i Mn.: Lumenquejuventa.
ex offensaest, iracundus natura. — Decus. Leg. juvenum, ex Serv.
lbid. Verba Scripturaefortasse sunl ex Proverb. xv, —Hominum. Leg. Deus, ex mente Serv. et Acron.,
:
18, ubi Vulgata Vit iracundus provocat rixas; et in Od. 3 lib. i Horatii. Haecest «/3«,el sic fere Agraj-
cap. xxvi, 21 : Vir iracundus sutcitat rixat. Barthius tius. Vid. et Non., dict. Juventus.
prope hunc locum indicat differentiam inter jactu- 311. Ex C. Fronto. : Infector cotoremmutat, ofte*
ram et damnum, quae liitera D jam exposita fuit. ctot
ARBV. officioobest.
312. C. Fronto: Invenimusnoslta, reperimusaliena.
302. Ex C. Fronto.: Ignominia imponitur ab eo qui I bid. In Edilione Grialii, a nura. 312, gradus flt
potest animadversionenolare, infamia ex multorum ad n. 314. Propterea, ex n. 12, duosfeci, ut nnrnen
sermonenascitur. suo ordine procederent. AREV.
PATROL.LXXXIII. 9
43 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPl ji
42 313. Inter Inquirere et quarere. Inquirimus A pelulans temeritate. Petulantia autem libido dicitnr,
ea dequibus dubitamus, quaerimusignola. ab eo quod petit male alienum pudorem.
314. Inter Impendere et impendere. Impen- 328. Inter Litigiosumet litigatorem.Litigiosns est
dere eorrepte ab eo venit, quod est impendo, im- de quo liligatur, quasi ager; litigator qui litigat.
pcndere ; impendere autem, si e litteram producas, 329. Inter Lmtitiam et exsultationem.Laetitia est
significatimminere, ab eoquod est impendeo. mentis gaudium, exsultatio vero verborum atque
315. Inter Juvat et jubat. Juvat, delectat; jubat, membrorum. Rursus exsultatio a jubilatione [AL,
sdjuvat. ad jubilalionem] distinguitur. Ubi enim verba suffi-
316. Inter Illicem et ilieem, Illicem cum duobus ciunt laetitiae,et lingua idonea est mentis gaudium
/( slgnificat inductorem; ilicem per unum /arborem explicare, exsultatio est, Ubi vero non potest qitis-
indicat. que conceptum gaudium verbis annuntiare [AL,
317. Inter It et id. Id pronomen est; itvero, nuntiarej, sed ipsam animi effusi [AL, diffusij lae-
vadit. titiam in vocem quamdam exsullationis erumpit,
318. Inter Inquit et mquid, ut puta ubi inquit jubilatio est.
dictum. 330. Inter Lethum el morlemquidarn tentaverunt
319. Inter Insitum et insertum. Insitas arbores B facere discretionem,dicentes: Letlium per se venit,
dicimus, insertas vero causas [AL, cautes], aut fa- mors vero infenur.
bulas. 331. Inter Libidinemet tividinem[Forte, libidinem].
320. Inter Illud et i//uc. Illud pronomen, illuc Libido per b cupiditas est animi; livido[Forte, livedo]
adverbtum cM. per v livor est co.rporis.Sunt autem mullaevariaeque
521. Inter lmprecari et depreeari.Imprecari, ma- libidines, sicut libido ulciscendi, quse ira vocatur;
ledicere; deprecari, excusare etexpurgare. sicut libido habendi pecuniam,quaeavarilia nomina-
522. Inter lncolam el inquilinum. Incola quidem tur; sicut libido quomodocunquevincendi, quaeper-
et [AL, qui et] inquilinus signum est perditaepa- tinacia dicilur; sicut Iibitlo gloriandi,quaejactantia
Irise; sed inquilinus dicitur quandiu peregrinaiur, nuncupatur. Et cum sint multarum libidines rerum,
tneola eum invenerit sedem. 44 neque cujus rei libidosit adjicilur, nonsolet ani-
323. Inter Indigenam el indigentem[Al., indige- mo occurrere, nisi illa tantumqua obscenaepartes cor-
tem]. Indigentes [Al>,indigela] egeni sunt; indi- poris ad flagitiorumimmundiliasexcitanlur. Sed me-
genae,inde geniti. rito ista inler caeterahoc sibi nomen proprie obtinuil,
43 De liUeraL. quia in carne corruplibili plus caeteris saevit. Dicla
324, Inter Libertatem et tiberalitatem. Libertas 'C autera libido, eo quod libeat alienum pudorem, sive
conditionisest, liberalitas vero beneficentiaeet lar- quamcunquerem appetere.
gilalis, ut nudum vestire, captivos rediraere, pau- 532. Inter Laudem et laudationem.Laus est ejus
peri victum [AL, add. tribuere velj administrare. qui laudatur; Laudatio vero ejus qui laudat. Item
395. Inler Laudabilemet laudandum. Laudabilis laus est in qua virlus enitet; laudatio, ipsa lau-
est qui laudari potest, laudandus qui laudari debet. dantis oratio |.»i/., laudatio orationum]. Laus et laeli-
326. Inter Luxuriosumel prodigum. Luxuriosus, tia [Al., laudem lactitiam,]sine celebratione vocis in
quasi solutuSihiVoluptates, unde membra loco mota animi admiratione consistit: laudatio vero rei cu-
luxa ilicunlur; prodigus autem sumptuosus, qui jusque praedicatioest, adminiculo orationis ornata.
omnht porro agit, et quasi projicit. 553. lnter Largitalem et largitionem.Largitas hu-
327. Inter Lascivumet petulantem.Lascivns luxu, manitatis est, largitio ambilionis.

313. Ex C. Frontone. explicatur, neque eodem modo ab omnibusscribitur.

— lgnola. Al.: Nota disciplinam,Fronto. AREV.
315. Pulo inter juvat eijuvat, ut supra inter par.et.D 321. Agroet.Vid. Agell.,cap. 16, lib. vi.
322. Vid. Elymolog., lib. vin, cap. 4; Fest., dict.
et parel, ut lantum juvat, discrimen significationis
sub eadero voce, ut inter nobiliset nobilis, notus et Inquilinus.
323. Ex Serv., ad III.VIIIMn.: TummanusAusonim.
notus, sed boc in dno tantum Codice.
Ibid. In nota Pantini fortasse legendumut tantum 326. Vid. Non., dict. Luxum, etdicl. Luxutia, ipse
sil juvat. AREV. lib. Etymolog. x , littera L.
316. Ex Fest., dict. Inlex. — Fest., dictione Prodegeris, et dict. Prodigum
318. Corruptus locus, atque hoc quoque abesl ab hoslia.
allero ms. 329. In textd et in nota pro varia scriptora est
Ibid. Intestu Grialii erat inquid, et inquid... ubi exsuhationis.Utrolibet loco videlur reponendum tx-
inqttid. In voce inquidintelligein quid. AREV. sultatione.AREV.
319. Ex Serv., ad ill. u Georg.:' Mutatamqueinsita 351. Perlmaeut. Non., dict. Perweaeia.
mala ferre pyrum, sed in altero lib.: lnsertas vero Ibid. In ndta Pantini erat forte tibidinem,quod
eaulet, aut fabulas, tit amplius de Servii loco delibe- mutaVlad ejus mehtem, ut opinor, in f. liredinem.
randum censeam. Barihius e siid Ms. corrupto emendabat immundici-
Ibid. Non satit assequor, ait Barthius, eur INSERTIS nam; sed meltus est immunditias.AREV.
catuat, vel. (abutas dicul, nisi quod sciam INSERTAS 352. Al., Ejus ipsa virtusenitens. F. Ejus in qu*
pthcot cmhlematanuncupatte, quod ornamentoinse- virtusenilet.
ruhtur aliis, velut tignem assttla, aul gemmm.Vox 353. Ex Agrsetio.
insertaanud"Macrobiuffl et Geiliumab aliis alio modo
45 DIFFERENTIAftUMLIB. I. 4«
334. Irtter £«fart et graiutari. Laetamurde nostris jA 343. Iiiter Lmtum ei lethum. Lsetum gaudentem,
benis, gratulamur de aniicorura [Agrml., alienis]. leihiim mors dicitur.
535. Imer Legeri et lectilate.Legere ad lempus re- 344. Inler Labium et labrum. Labium oris; la-
fertur, lectitare ad frequentiam. Interdum et legere brum vasis, a rostro, quod incurvumest.
nauticnm verbum est^ qtrrSet navis dicitur legere 345. Inter Lympham el nympham. Lympham
qurdquid traiisit. aquam, nymphamdeam.
336. Inter Labium et labrum. Labiurh snperius 346. Inter Litem et rixam. Lis inter duos commit-
dicimus, labram mferius. Rostrum, non nisi avium, tilur, el mota finilur; Rixa inter multos et jurgio [AL,
quod incurvwmest. Vantesimeautem quidam nili- injuria] constat.
tur [Al., tenlant] facere discretionern, rtt Virorum 547. Inter Ligal et legat. Ligat quis vinculo, legst
ltbra, nmHerumlabra dfcarrforfA/., dicant]. testamento.
337. Inter Lactantemet laclentem, qued lactans 46 348. lnter Limen et limitem.Limen aedium
esl quaelac pnebet, lactens cui praebetur. est, limes regionum vel finium.
338. Inter Leges et jura. Jus dieitur, Iex scribi- 349. Inter Libat et immolat. Veteres immolare
tur. Unde et Virgilius : Jura dabat iegesquevirit. dicebant, quando victimas in niole [AL, mola] altaris
Ilem leges humanar,jura 45 divina sunt. Ideoque B ponenies ignem sacrificiis[AL, sacrificium]subjicie-
etjuramentum dicitur id est, sacramentum iit Deo bant. Libare autem quando pateras mero plenas aris
\AL,Domino].Hinc et Virgilius : fundebant. Nam libare proprie fundere est. Unde et
Fas mihi Graiorumsacrataresolver»jura. Liber vocalur qui [AL, quia] vini usum in Graecia
339. Inter Leges et mores. Lex est scriptiSV ostendisse fertur. Nos ergo juxta verborum distin-
eitota,
mos autem lex quaedarnvivendi, nuilo viraculoaslrb- clionem immolamus panem, libamuscalicem.
De littera M.
cta \AL, astriclus], sive Iex non scripta, sed tantum
350. Inter Misericordiamet miseraiionem. Bena
cum usu relenta,
velle misericordiaeest; bene facere, miserationis.Di-
340.Iitler Latronemet furem. Qtrialienum involat cilur enim miseratio,
quasi misericordiae aciio.
[AL, aJiquidSubtrahit], fur est; qui furatur et occi- Nam misericordia affectus tantum cordis est quo
dii, latro est. Proprie aulen» latro a latitando insi- compellimur ut miseris subveniamus. Quapropter
diis [Forte, in insidiis] dicius; for autem a furvo misericordiacondolere misero
novit, eisi non sit unde
vocatus, kl esr, nigro; nam noclis utitur lempore. tribuatur; miseratio autem ex opere comprobatur.
Pukhre autem Plaolus cuidam \AL, Ae quodam]qui 551. Inter Memorareet commemorare.Memorantur
furabatur ait (Plaut. Auiularia) : Tu trium littefarumG
pauca, commemoranlurmulta.
id
homo, est, fur. 352. Inter Mansuelumet modestum. Mansuelus
341. Inter Lecum teligiosum',et faerum, et htt- est qui nulli injuriam irrogat, modestus qui nec
etum, quod sacram vocamus, quod ad deos superos iaesusirascitur.
pertinel; religrosum, quod ad deos iriferos; san- 553. Inter itiserum et mitellum. Miserum viven-
ctum vero, quod aliqua sanctilate sanctum esf, ut tem adhuc dicimus, misellummorttium.
sunt tauri apud Homertim*('oSvo-ir.p.) soli sancli, 5'i4. lnter Miserandumet miserabilem. Misera-
sacri, sacrosancti. bilis est cui misereri possumus,miseranduscui mise-
342. lnter Labat et tavat. Labat nutat, lavat loto- reri rfebemus.
rem esse. 355. Inter Memoriosumet memorem.Memoriosus
334. Ex Agraetio. forie glossema.
335. Ex Serv., ad ill. i Georg. : Primi legetittoris 542. Forte lotoremaut lavatorem.
oram; et ill'.III ^En.: LitloraqueEpiri legimus; et n lbid. Panlinus in not. conjicil lotorem,quod exstat
Mn. Pars cateru pontumponetegit. D etiam in textu. Fortasse in lextu veljn nota fegendum
356. Ex Agraetio. lutorem.Voxlutoret lotor apud quaedamvetera monu-
— Non est aV.nisi quod incurvumest, Agraet. mentareperitur: de vocelavatorminus id liquet. ARKV,
— Vanissime.Ex Serv., ad ill. u Eclog.: Catamo 345. Eliam Fest. distinguit dicl. Ltjmpha.
trivisselabeltum. 348. Ex Agraelio,qui forte ex Isidbro supplendus.
537. Ex Serv., ad ill. i Georg.: Lactenlia turgent. 349. Eadem fere lib. Etymolog.vi, cap. W.
Ibid. In Barlhir Godice,tactens, qui ducit; quod Ibid. Meliusest mola quam mole : naju vere im-
verbum ducil elegarrsest, ut ait Earthius, ei lactenti moloa mula deducitur. ARBV.
roaxime-congruum.AREV. 350. Quippevidetur in altero ms.
338. Ex Serv., ad citata verba ab Isidoro, quae Ibid. In nola Pantini Ibrlasse legendum est, a/.r
sunt I et II Mn. miseratio, ut, scilicet, varia lectio discrepet a textu.
— Serv., ad locum eitatum, qui esr n Mn. AREV.
359. Sic fertf ipse, Rb. n Etynrolog., cap. 10, et 352. Fest., dict. Mansuelus.Non.,dict. Mansuelum;
lib. iv, cap. 3. — Non., dict. Modestus.Ipse Etymolog. lib. x.
340. Sic ipse Etymolog. lib. x , littera L. Varro, 353. Ex lib. x Elymolog.,littera M. Potiuslegendum
quod circa latera ferrum habeat. Fest., quod a lalere videtur : Misellnmviventemadhuc, miserummortuum.
adoriatur, aut «iro \urpeias. 554. Etymolog.lib. x, Iittera M.
—Serv.,adill. m Georg.: NoclUrnumstabulisfurem. 355. ExC.Fr0nt.,'qui paulocopiosius:Memoriosut
341. Vid. Fest.,dicl. Retigiosut,et Macrob.lib. iu habetad dicta, faclaquerefereirdamemoriam; memor
Salurn., cap. 3. memoriamvel injurimrefert. Undein lsidoro
— Soli, etc. F. Solisaneti,dusesequentesdictiones beneficii
pro defentionitmalim offensidnitreponi.
47 S. ISIDORIHISPALENSIS EPISCOPI 48
rttcmoriam habet, meraor vero beneficiivel defensio- L 367. Inter Miseremur et miserescimus. Miseremur
riis memor est. quantum necesse esl, miserescimus amplius quam
47 356. Inter Moram et tardilatem. Moraest quae necesse est. liem miseremur rogati, misereseimus
impedit, tarditas quae impedilur. Morain re, tarditas ultro.
in horaine. 368. Inler Monemus,admonemuset commonemut.
557. lnter Mendumet mendacium.Mendum in li- Monemus futura, admonemus pracsentia, commone-
bro proprie dicilur, unde et emendare dicimus. Nam mus praeterita.
mendacium in caeleris rebus est. 369. Inter Multitudinem et numerum. Mullitudo
358. .Inter Malitiam et malignilalem. Cogitalio numero fit, turba loco posita. Possunt eniin pauoi
quippe prava mentis malitia dicitur, malitiae votum in angusto lurbam facere.
vel opus malignitas appellalur. 370. Inter Milii et mi. Mihi dativus casus est, mi
359. Inter multationem, pwnam, et supplicium. vocativus.
Multatio polest esse, et sine sanguine, iti damno
dolor 371. Inler Municipem et municipalem. Municipes
pecuniae.Supplicium cum sanguine; poena vero
sunt curialium majores, dicti eo quod fisci munera
sine sanguine. autem originales [AL, origi-
Munus donum. Munus est accipiant; municipales
360. Inler et debitum,
B cives sunt, et in locum [Forte, loco] oflicium
ut [A/., in] patrono; donum, honorarium esl. Item nis]
donum dantis est, munus accipientis. Diclum au- gerentes.
tem donum adando, munusa muniendo, vel a mo- 372. Inter Mamillat et mammas, et ubera. Ma-
nendo. millaevirorum sunt, mammaemulierum, ubera peco-
361. Inler Jlferuilet promeruit. Meruil commtine rum [AL, pecudum]. Papillae autem sunt nuclea
est et ad poenam et ad prsemium, promeruit tantum summa mammarum, quae sugentes comprehen-
ad pranmium.Nam promeritus dicitur qui bene facit, dunt.
sic immeritus qui male. 373. Inter Matronam et matrem familias, Melissus
362. Inter Magnum et grandem. Magnum ad ani- grammaticus arbitratur hoc interesse, qnod matrona
mum referimus \Al. referturj, grandem ad cor- dicaltir maler primi pueri; mater familias, quaeplu-
pns. res peperit. Alii dixerunt matronam dici quae in ma-
363. luter Mutuum dare [AL, mutuare] et com- trimonium cum viro convenerit, et in eo[A/., ideo]
modare. Qui mutuum dat, aliud receplurus est; qni malrimonium 49 actum [AL, dictum]; malrem vero
commodat, utique idem sibi reddi desider.it. familiaseam esse quae in marili manu, mancipioque
364. Inter Monere et admonere. Monet qui prae- est, ant in cujus maritus manu mancipioque essel,
cipit, Admonet 48 Qm <luoc'exciderat memoriae quoniam in familiam quoque mariti et sui haeredis
reducit. venisset. Matronseautem et virgines nubiles dieun-
368. Inter Merelur et maret, Qui meretur dignus tur, quae matres jam fieri possunt. Quoniam per
est aliquo beneficio; qui moeret, tristis est. quamdam juris solemnitatem in familiam migrant
366. Inler Miramur et admiramur. Admiramur mariti.
virtutes, miramur opera. 374. Inter Mortuum ei emorluum. Mortuum jam

357. Carisius sic fere menduntet mendam discrimi- 369. Lege (inducta dictione) numerum, quaemale
nat: Mendumin mendacii significationedittinguitut, ex sequenti versu irrepserat turbam.
menda in culpa opetis, aut corporis. — Loco posita. ¥., loci positu. C. Fronto : Turbam
558. SicCicero, ui de Natur. deor. : Est enimma- anguslus locus facit.
litia vertula el fatlax nocendiratio. 371. Etymolog. lib. ix, cap. 4.
359. Ex Varronis mente, v de Ling. Lal. : Multa a Ibid. Error videtur irrepsisse innota Panlini, ac le-
pecunia,qua a magisltatn dicta, ut exigi possil ob pec- gendumoriginis posloriginalet,etloeo posl locum.AEEV.
calum. 372. Ex Etymolog. lib. xi, cap. 1.
— Pana. Varro., ibid.: Pcenaa puniendo, aul pa- lbid. In Editione Grialii erat mammitlas.AREV.
nitendo, quod post peccalumsequitur. 373. Leg. HeliusMelissusex Agel., lib. xviu, cap. 6.
560. Ex Fronl., et Etymolog. lib. vi, cap. 19. Vide "~ Ubi h*c ejus opinib recensetur. Vid. etiam lib. Ety-
supra. molog. ix, cap. 18.
— ilem donum. Ex Agraelio, ad verbum. — In cujus. Al., in ejus. In cujus Agell., apertius.
— Monendo. Movendo,Agraetins, male opinor. — VenisseJ.Locumvenisset, Agell.
301. InterpretesTerenl., act. n, scen.2: Promeruit, — Malrona, elc. Vid. Servium, ad illud ix JSueid.:
adjuvit, profuit. Cui contrarium est commeruit; unde Mullis e matribus ausa.
— Locus non inleger, etex Servio, unde est ad il-
quis pro immerilus commeritus legendum suspicari
possit. Vel ex illo loco Hecyr., actu. in , scen. 5 : lud, xi Mn. : Tirrhena per oppida malres, ita explen-
(jusenunquamquidquamerga me ommerilaest paler. dus : Malres familias vero, qum m malrimonium,con-
Ubiiidem interpretes mereri bona dicimus, commerer veneruntper coemptionem,quoniam, etc. Nam alioqui
mala. Vid. Serv., ad ill. iv Mn. : Nunquam Itegim descriptio illa minime matronis convenil, sed mairi-
negabo-Promeritam. bus familias tanium. Vid. eliam Serv., ad ill. vn
'565. Ex Agraetioabbrevialum. ^Eneid. : Qumritur hmres. Et forte eliam lertium
564. C. Fronl. : Monetpropler benivolentiam,admo membrum de matre desideralur; consule lib. IX,
net ul confirmelmemoriam. r.ap. 8, Etymolog. Vid. Fest., dict. Mater(amilias, et
366. Ex Agrsetio. Non., dict. Matronm, et Matres [amiliat.
367. Ex Serv. sensus cxpressus. ad ill. u Mn,: lbid. In lexlu Grialiierat Mesius.De Melissovide
Miserescimusuliro. _, cataloguin scriptorum ab Isidoro laudatorum. ex Bar-
49 DIFFERENTIARUMLIB. I. 50
Ea enim nudata
esanioialum[A/., exanime] corpus, emortuura vero \_ 385. Inter Nudum et nudatum.
vicinum morti. dicunlur quae vestiri solent, ea nuda quae non solent
375. lnter Jtfure et maria. Mare elemenluin est tegi. ltem nudus illius rei aut illa re bene dicitur.
tolum, maria vero parles maris. Sicut terrae sunt, Nudatus vero ab illo denuntiatur [AL, denunliamus].
terra vero tantum elemenium. 386. lnter Negamus et abnegamus. Negamus, si
376. Inter Monlesel colles.Montes tumores lerra- quid objicitur; abnegamus, si quid petitur.
rum, collesprominentiora juga montium, quasi colla. 387. Inter Netninem et nullum. Neiuinem ad ho-
377. lnter Malogranalam el Malogranalum. Ma- minem referimus, nullum ad omnia.
logranata, feminini generis, arbor est; roalogra- 388. Inier Nomen, prmnomen,cognomen et agno-
natum vero, generis neutri, pomum est. Sicut persi- tnen. Nomcn [AL, praenomeii] est vocabulum pro-
eus et persieum : persicus, generis fetniniui, aibor; priaeappellationis ; praenomen,quod nominibus, ob
persicum, generis neulri, fruclus csl. Sicut buxus et dignitatem \AL, dignitate] generis praeponilur: ut
buxum: nam buxum neutrum \AL, neutri ], lignum Publius Virgilius.. Non enim possumus dicere \AL,
esA: buxus leniimiiuni [ AL, feminini ], arbor est. dicimus] Virgilius Publius. Cognomen,quod ex fami-
378. Inter Magis et potius. Magis est alterum ex lia generis venit, ut puta Scipio Cornelius, a Corne-
<duobuspraeferre, ulrum comparet; polius allerum B lia familia ortus. Agnomen, 51 Quotlex virtuie, vel
damnat. vitio trahitur : ut Scipio Africanus, pro eo quod
379. Inter Mala et malas. Mala poma sunt, malae Africam viceril: vel Lentulus Sura, pro eo quod ma-
vero maxillae. jores habuerat suras. Proinde nomen a proprieiala
380. Inler Marem el mare. Marem , masculum; venit, praenumen a dignitate, cognomen ab origine,
inare eleinemum estaquae. agnomen vero a specie vel aciione.
381. Inler Mentientemet fatlentem.Considerandum 389. Inter Nascitur et enascilur. Mascitur, quod
est quod ille meolitur qui vult videri quod non est: ab utero decidit; enascitur, quod ex terra, aut aqua
qui \Forte quia] autem non volens aliud puiat quam exsurgit.
est, non menlitur, sed fallilur. Inest ergo 50 omm 390. Inter Naulam et navitam. Navila poeticum
mentienli voluntas lallendi: res auiem fallendi, vo- cst. Nam dictus est a nauta, sed causa melri a poetis
lnntas non est mentiendi. Nam el lapis fallit, et una littera addita est.
multa corpora specie fallunt, ut remi fracti in un- 391. Inter iVum et nunc. Num, nunquid; nunc,
da, dum sinlinlegri: sed et turres , quasi currentes, modo.
oculos navigantium fallunt. Et tamen hoc naturae 592. Inler Ne et na. Nae, si praeponitur, adver-
agunt specie non mentiendi voluntate. C bium est et aculo accentu pronuntiatur, ne vero si
382. Inler Monite et munile. Monile dicitur har- subjungalur, conjuhclio est, et presso accentu.
pago a uionendo, eo quod moneat mulierem esse 393. Inter Nigro et migro. Nigro nigrum facio,
sub potesiate viri; munile verodicitur vestimenlum, migro demutalio [AL, de loco mutatio] est.
a muniendo, vel munile dicitur ornamenlum ex gem- 594. Inter Neutrum etneutralem. Neulrum nomen,
mis quod solet ex feminarum pendere collo : dictum aut pronomen, vel parlicipium ; neutrale vero ver-
a munere. bum est.
De littera N. 595. lnter Nolus et notus [Al., nolu]. Notus, cog-
383. Inter Necessilatemet necessitudinem.Neces- nitus, nolus judicio ; Notus, Auster.
silas aliquid fieri cogit, necessiludo autem affectus 396. lnter Nobilem et nobilem. Nobilis, genero-
cst vei vinculum propinquitatis. sus ; nobilis, nolus omnibus.
384. lnter Niliit et nihili. Nihii adverbium est, 397. luter Nomina et Numina. Nomina sunt voca-
nibili aulem bomo nullius momeuli. bula, nuraina, potestas.
thio et Fabricio, in lsidorianis, cap. 53, num. 2. Me- quam in persona: nemoin personadicitur, ul nemoho-
lissi quoque sive ejusdem, sive alterius meminerunt mo, F. ne homo.
Cbalcidius, Plinius et Donatus. Correxi in mariti pro 388. Teslibus Sosipalro, Donalo,Diomedo, etaliis:
in matri. AREV. Nomen est, quod originem genlis declarat, ut Corne-
375. Ex Serv., ad ill. vi Mn. : Tot maria intravi. r. tius. Prmnomen,quod nomini gentilitioprmponitur, ut
576. Varro, a colendo, iv de Ling. Lat. Publius. Counomen,quodnominibusGenliliiiis subjun-
Ibid. Quasi colla. Ita eliam lib. xiv Etymolog., gitur, ul Scipio.Agnomen,quod exlrinsecvsaddi solet,
cap. 8, num. 19. AREV. aliqua ratione, veleventu qumsitum, ut Africanus. Ilic
381. Res aulem, elc. AL, res auUm fallunt, quibus vero in utroque Manuscriplocoguomen et agnomen
lamen vol. sedes permularant; reduximus tamen ulrumque in
— Specie, etc. F., specieseliam fallunt ut. suum locuiii, uon inodoiis quos dixi auctoribus, sed
— Nalurm, etc. F., Natura ag. species. ipso eliam Isidoro lib. i Eiymolog., cap. de No-
Ibid. Fortasse Paminus iu texlu legebat quia au- mine.
tem, AREV. 389. ExAgraetio
383. Eodemsensu C. Fronto, et Scaurus de Ortho- 590. Fest., in dict. Navita.
grapbia. 596. Ex Non., dict. Nobite^
384. Agraetius,et Carisitis fere eadem. — Sic Tilinnius; male (actfs nobitilarenl,quod noli-
385. ExServ. sensus expressus ad illud xn iEneid., ficarenl Non. exposit^
Nudalo capite. 397. Ex Serv, ad;iHud Eclog. iv ' : Stabili
387. BrevilerFronlonemexpressit: Nullus tam in re numine Parca. ' l'*' ; '' -••••* falorum.
KI S. ISiDQRI HISPALENSISEPISCOPI 82
De littera 0. j\ 408. Inter Orbumet cacum. Orbus est qui fllios
398, inter Oseutumet pacem. Pacem amicis [Al. amillit, c;tcus est qui oculos perdit.
add. amieis vel] (iliis osculumdari dicimus: uxori- 409. lnter Occiditet occidii.Occidit, correpta me-
bus basium, scorto suavium (At. savium]. Item os- dia, eum qui mortuus est signilicat; occidil aulem,
culum charitatis est, basium blanditiae[Al., blandi- producta media, eum qui inlerftcii.
suaviura etiam 410. Inter Oleametolivamauclores itadistinguunt,
lium], voluptatis. Quod quidara 52
ut olea sit fructus, oliva arbor, quia mullitudodi-
verstbus bis distinxil:
citur olivelum, ut quercetum [AL, querquetum] et
Basiaconjugibus,sedel osculadanturamicis: pometum [AL, vinetum]. Enimvero sine discritnine
Suaviahwcivismisceuturgrata labellis.
poelae [At., crimine poetarumj ct oieam el elivam
599. Inter Occasionem eiopporlunitatem.Convenien- pro fructu saepeposuerunt. Sed consuetudoobtiouit
ter in litteris ponitur, occasio arrisit. Opporlunitas ; olivamfructum dicere. Nec [AL, dicere nec] vetat
se prxbuit, vel secunda successit. quominuset arboris el fructus idem nomen sit [At.,
400. Inter Observationemet observantiam.Obser- sumpsit].
valio curae, doctrinaj et artis est, observantia verc1 411. Inter Odorum, odorabiteet odori(erum.Quod
cullus et religionisest. B enira per se odorero miilit odorum esl, odorabile
401. Inter Opus et operalionem.Opus dicitur ip- [Serv. odoratumjvero, quod aliunde [Serv. alicunde]
sum quod fit, operatio autem ipsa rei actio est. accipil odorem; odoriferum, quod odorem sequitur.
402. Inter Omne et totum. Omne ad multitudi- 412. Iiiter Operam et opera. Operam, quaj sit;
nem et ttd nuinerum perlinet: [A/. add. ut omnisI opera vero, quod fit.
ad numerum, ut ohines homines; ad miiHiludinem, > 413. Inter Ostiumel hostiam. Ostium quod aperi-
ut omnis familia, omnis exercitus, omne pecus dici- litr, hostia sacriliciura.
mus. Totum vero ad magnitudinempertinel, ut lo- 414. Inter Ortus el hortos. Ortus processus,hortos
tum corpus , tota terra, totum ccelum. Ergo totui3 agros dicit \F., dicimus].
homo , si ad corpus referamus; omnis bomo, si dti 415. Inter Obtitumel oblitum. Oblitum, corrcple,
nniversis. Proinde omne in diversis partibus poni- perfusum; oblitum, producle, immemorem.
tur, lotum autem sine parllbus debet esse. 41(J. Inter Offerreet in/eire.Offerreestullro prae-
403. Inter Orare et exorare. Orare est poscere; bere, inlerre importare.
exorare, Impelrare. 54 De liltera P.
404. Inter Obesseet officere. Qui obestnocet, qu;i 417. Inter Prudentiam el sapientiam. Prudenlia
officit vult nocere. C in huinanis rebus , sapientia in dlvinis distribuitur
405. Inter Offtcereet inficere.Officere est alicui \AL, iribuilur].
velle nocere, inficere curoremmutare. 418. Inter Pudoremet pudicitiam. Pudor corpo-
406. lnter Olet et redotet. Olet res [A/., olent], ris est, pudicilia mentis.
vel male, vel bene; redolet [At. rcdolent] lantunl 419. Inter Pietatemet affectionem.Pietas inter de-
bene. vinctos sanguineexhibetur, affeciiointer extraneos.
407. Inier Oracula et delubra. Oracula tempiia 420. Inter Patientiam et lolerantiam. Tolerantia
sunt ubi oralur, 53 un(leet responsa redduntur. De animi \AL, animae] esl palienlia corporis. Ut Sal-
lubra autem templa fontes habenth ad purilicandos lustius \AL, Catilina] Corpuspaliens inedia, algoris.
et abluendos fidetes. Et inde delubra a diluendoap 421. Inler Perilum , prudenlem,callidumelfacun-
pellala. Unde et prius hacc loca altaria non habe dum. Peritus usu doctus; prudens, veluli provi-
banl, ut tantura delubra essenl, non lempla. dens, utilis rerum futurarum ordinaior; callidus,
398. Interpretes Terentii scen. 2 act. m, Eunuch : D 403.ExServ.,adiIludniiEn.:Ea;oratpaeemdit)um.
Osculaofficiorumsunl,basiapudicorumaffectuum,suavi a 405. Supra, ex C. Fronlone.
libidinum.Serviusadilludi Mn.: Oseulalibavitnata 407. Etymolog.lib. xV,cap. 4.
— Sciendumosculumreliijionisesse, suaviumvolu — Vid. Servium,ad illud n ^En.: Delubraad sum-
ptatis. ma draeones; et ill. tv: Delubraadeunt. Ascon.Ped.
—Basia. Al,, basia conjugibustedel oscuta d. in DivinationemCicer.
Ibid. ln nonnullisMs.: Inter basiumet suaviumhoe 408. Vid. Fest., dict. Orba.
intetetl, quod basium uxori dalut, suaviumscottci. 410. Vide Servium, ad illud n Georg.: Sed Trun-
Item bastum blanditiarum esse, suavium voluptatul. cis olea melius.
Quidametiamversibut hoc dislinxit: 411. Ex Serv., ad 111 _iv Mn.: Odora canum vis,
interea basiutn,osculadanturamicis, ex quo pro odorifetum,odorisequumleg. videtur.
Conjugis 4i2. Vel potius : Operaqumfacit, opusquodfit.
SuaviaUsciviismiseenturgrata labellis. 417. Lib. n Differeniiarurn,36.
Hi versiculide basio, osculo et suavio exslant apud 418. Sicfere distinguit Non. inter castitalem et
alios quoque grammaticos.Quisnam eorum aucloi•( pudiciliam,dict. Castitas.
adhuc latet. Discrimentamen non seroper observa,. 420. Intellige, in Var. lecl. Pantini, Saltustius, de
tur. Vide Glossariura lsidmiaiiuui, verbo Saviuwt. BelloCalitinario.AREV.
YariselectionesPantini coiifusaevidenlur. AREV. 421. Sic Cicer., vi de Repub., prudentiam ait
400. RecleAsconu iu Verr.; Observantmodospecu ,. nomen nactatna providendo.
lanlur, atiat venerantur. — Callidus. Inlerpretes Terenlii, act. in, scen. 3,
402. Vid. Servium, in illud i Mn.: Tota armenia Adelpli.: Cattidusdicilur, qui caltum sibi usu artis
sequuntur. induxerit.
53 DIFFERENTIARUMLIB. I. 54
per exercitationem [AL, pro exercitatiOne] artts in- K.tur] in crimine. Ergo qui viderlt iriulierem, et anima
Slructus; facundus, qui facile possit fari. ejus fuerit titillata, hic propassiohe percussus est:
422. Inter Pudentem et verecundumhoc interest, Si vero consenserit, et de cogitatione affectum fece-
quod pudens opinionem veram falsamqiie metult: rit (sicut scriptuni est in David : trdntierunt «n affe-
Verecundus autem non nisi veram \AL, vera] limet. clum cordit), de propassione transit ad passionem, et
423. Inler Profanum , et nefandum, et ne[arium. huic non voluntas deest, sed ocoasio.
Nefarius, ut Varro existimal, non dignus farre. 432. Iriier Petcunclationem et interrogalionemAu-
Quo primo cibi genere vita hominum sustentabatur gustinus hoc interesse 56 exislimat, dicehs : qiibd
\AL, sustinebatur]. Nefandus, id est, nec nominan- ad percunctationem multa responderi soleant, veluti
dus quidem. Profanus autera , cui sacris non licet quid est hoc, aut illud? ut respondeantur diversa,
interesse. De quo Sallustius : Sacra polluetprofa- vel varia. Ad inlerrogalionem nOn multa respon-
nus. Profanus ergo, porro, id est, longe a fano. dentur, sed aut non, aut etiam pronuntiabltur. Ve>
424. Inler Peccatoremel immundum, quod omnis luti factum diclumve est? Verum aut falsumest?
peccalor imraundus est; non l.imen omnis iramun- Respondetur : aut non, aut eliam.
dus peccator. Peccalor enim est qui transgredilur 453. Inler Per/ectumetconsummafumhocdistatqiiod
praecepta Dei, et necesse est liiinc et immundum B perfectum est cui jam addi nihil aliud potest. Cousum-
esse qnia transgreditur. Immundus nutem est et qui matiun vero est quodlibet opus in finem deductum.
55 cum uxore sua dormierit, aul mortuum tetigerit, 434. Inter Patens et palulum. Patultmi diciraus
non tamen ideo peccater est. quod naturaliter semper patet, ut nares, arbor. Pa-
425. Inter Ploralum, planclum, et fletum. Plora- tens vero quod aperitur et clauditur, ut ostium,
tus tantum lacrymarum est, planctus tantum vo- oculi. Sic lucidum et htcibile : lucidum est quod
cura, fletus ad utrumque pertinet. aliunde illuminatur, lucibile quod per se lucet.
426. Inler Pigritiam et totpotem. Torpor dormi- 435. Inter Penelrale et penelrabile. Quod pene-
tantis est, pigritia vigilantis. trat penetrale dicitur; quod autem penelratur, pene-
427. Inter Petsweranliam et pettinadam. Perse- trabile. Penetralia autem sunt domorum secrela, et
veiantia in virtute est, pertinacia in vilio. dicta ab eo quod est penitus.
428. Inter Prmtidium, duxilium et subsidiuth. 456. Inter Post et pone hoc videtur interesse
Praesidiuraest aliquo locoutili posilum,auxilium quod
quod post semper cbronicws poniraus, cum dicimus:
ab exteris datur, subsidium quod postea supervenit. Post tempus veniam; pone vero, post tergtun.
429. Inter potentiam et polenlatum. Polentia est n 437. inter precari, et imprecarij et depreeari.
sui cujusqiie solius, potentatus vero auctoritas Precari est rogare, imprecari est optare [ Al. ex-
[A/., auctoritalis] est judicialis. optare ], deprecari est excusare, vel expurgare. Ci-
430. Inter Pestem et pestilentiam. Peslis ipsum cero (lib. n in Verr.). Quid, inquit, faciat Horten-
est iiotnen morbi [ AL, verbi ], pestilentia vero id sius? Avaritiaenecrimina frugalitalis laudibUsdepre-
quod ex se efficit. Pestilentiaeautem tres modi sunt: celur?
aul ex terra, aut ex aqua, aut ex aere. 438. Inter Poscere et exposcere. Poscere minus
431. Inter Passionem et propassionemHieronymus est quam exposcere. Nara poscunt qui sirapliciter
in Matthaeiimdistinguit, diceus : quod passio repu- petunt, exposcunt qui desiderant.
tatur in culpa ; propassio, licet culpam habeat [AL, 430. Inier Polliceri et promittere.Polliceri dicimur
pro culpa habeatur], tamen non tenetur [AL, retine- 57 quod sponte promittimus nec rogati, promittere
42". Ascon. Pedian. m, in Verr. Non., dicl. Nefa- D. Augustinus, act. v, scen. 4, Andrim.
rius; ipse Elymolog. lib. x, littera N. — Aut eliam pron. Al., Sic pronunliabitur, forte,
Ibid. Fonasse ne nominandusquidem. Ita certe uie- etiam pron.
lius. AREV. Ibid. Pantinus in textd legisse videlur ant et prd-
4.7. Varr., iv de Ling. Lat., inilio. Non., dict. nuntiabitur, pro quo conjicit aut etiam; quaegenuina
Pervicaeia. est lectio. AREV.
428. C. Front.: Subsidiumquod subestdeficientibus,D 454. Ex Serv. ad ill. EclOg.I, Tilyre, tu patuta.
prmsidiumimponilur, auxilium repentinum est, ila — Ex Serv. ad ill. vi ^ln., Lucehtemqueglobum
subsidiumad secundos casus praparalur, Pmsidium luna, ex quo videtur legendum lutens, non lucidum.
ad custodiam, auxilium, ut possit, ex insperato venit. Fronto taraen ila etiam fere distinguit ihter lucidum
Vid. Fest. et luminosam.
429. Al. sum2 Mss. pro sut. 455. Ex Serv. lib.x .<En.ad 111.,Nostrum penetra-
Ibid. Varia lectio efficiteum textu Grialii congruit. bile lelum.
— Penetralia. Ex Serv., ad 111.vn Ma. : Penetra-
Legi polerit (acit, aut aliquid simile pro efficit.AREV.
431. In Codice Regiovaticauo 1838 differentis: libus altis, et ill. vi: Regnis pertetralianostris.
sont alphabeticoquidem ordiue dispositae,sed alibi 436. Fest., dict. Pone, et Serv. ad ill. n ^ln.,
contractiores, alibi copiosiOres,et nonnullae additae, Pone —
subit conjux.
ut, exempli gratia: Inler pati et perpeti: pali brevis Tempus. F. dictio tempussuperat.
ett, perpeti lonqioris est lemporis.. Inler passum 437. Ex Agraet.qui hiticforle augendus.
el experlum: palimur voluntate, experimur necesti- 438. Serv. ad ill. ix Mn.: Sitibi, qua poseo, aliter
tate. Maliin Experimur voiuntate, patimur necetti- quam Isidorus.
tate. AREV. 439. Ex Serv. ad ill. l jEneid., Ditione tenerent,
452. Ex interprelibus Terent. videtur sumpsisse Potticitut.
 *K S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI 56
quod petitur. Ergo promittimus rogati, poilicemurALpopulum, unius multitudinem civilatis intelligimus,
ultro. Item pollicemur scripiura, promittimus 451. Inter Ponlificem et talem. Pontifex tan-
verbo. tum summum sacerdotem significat, vates autem
440. Inter Properare et festinare. Marcus Cato sic plurasignificat, aut sacerdotes, aut poetas, aut pro-
distinguit dicens : Qui unumquodqueraature transi- phetas.
git, is properat. Qui mulla simul incipit, neque per- 452. Inler Profugum et exsulem. Profugus volun-
ficil, is feslinat. Ego unumquodque quod adortus tate, exsul necessitale.
eram transigebam °. 453. Inter Patrium et paternum.Paternumest quod
441. Inter Primum et priorem. Primus e multis, patris fuit, ut fundus paternus. Patriusdicitur patri
prior e duobus, primarius a dignitate. similis[Al.palri affeclusj,ut palrius animus[AL,auior.]
442. Inler Plures et pluris. Pluris est quod ma- 454. Inter Proprius et propius [Al., proprium].
jori summa laxatur, plures vero de multitudiue Proprius est nomen, propius vero juxta rae.
scribimus [AL, scribitur]. 455. lnter Pragnantem et gravidamhaecdifferentia
443. Inler Petivit et expetivit. Pelivit pro parum est: praegnantemesse quaeconcepit; gravidam, quam
[F. add. petivit] ponitur, expetivil pro satis petivit. uleri gravedo proximam partui oslendit.
Et inimicissime ac vehementeradnisus est. Ex enim I3 456. Inter Pignera et pignora. Pigoera sunt re-
pro valde ponitur. rum, pignora liliorumet affecluum.
444. Inter Pyrqm et rogum: Pyra est constructio 457. Inter Potlenlum et monstrum. Porlentum
lignorum, antequara ignis admotus est. Rogus est est quod59 ex formisdiversisproponitur, monslrum,
dum ardel. Bustumvero posteaquam arsit. quod exlra naluram nascitur, vel nimis grande, vel
445. Inler Plebem el populum. Plebs a populo nimis breve.
eo distat, quod populus est generalis universilas ci- 458. Inldr Portentum et portentosum. Portenlum
vium cum senioribus, plebs autem pars humilis et dicitur quod ex omni parle naturae mutationemsu-
abjecta. mens aliquidporlenderefuturum videlur, sicut biceps
446. Inter Pauperiem et paupertatem, Pauperies caput in corpus unum, vel sicut in Xerxis regia ex
damnum est, paupertas ipsa conditio. equa vulpem ferunt creatam (Herodian.); per quod
447. Inter Proclivum et declivum. Proclivus est ejus solvi regnum ostensumest. Nam portentosa di-
ascensus; declivus, descensus facilis. cuntur quaeex parte corporis sumunt mutationem
448. Inter Puerperam et puellam. Puellam inve- [AL, notationem]; ut, exemplicausa, cumsex digitis
slem dici 58 et *ta,e parvulam, quasipullam; puer- nati, sive cum aliqua pravitate \F., parvitate] mem-
peram vero, quaeprimumpuerum enixa est, et in an-1C brorum.
nis puerilibus parit. Unde et Horatius (Lib. iv, 459. loter Portentum et ostentum. Portentum na-
od. 4): scitur et in sua permanet qualitate ; ostentum vero
Laudantursimiliprolepuerperae. subito offertur oculis, et subducitur. Sic portentum
449. Inler Pampineum et pampinosum. Pampi- dicitur a portendendo, id est porro ostendendo, sicut
neum est totum de pampinis, pampinosumquod pam- el prodigium,quod porro dicat, id est fulura de lon-
pinis plenum est. ge praedicat.Monstrumsane a monitu vel monstran-
450. Inter Populum et populos, cumenim populos do diclum, quod aliquid significandodemonstrcl et
numero plurali dicimus, urbes significamus; cum statim. Quinque sunt aulem genera prodigiorum, ut
— Scriptura. Al., Minus. F. minis. lam significet. Vox tamen pullam non temere reji-
Ibid. Haecest prima differenlia quaein altero libro cienda, quandoquidemet Non. pullum, inquit atatis
" non alpltabelico occurrit, brevior tamen quam hoc novellm,ab antiquo verbopullare, quod vetus glossa-
loco. AREV. rium agnoscit,eslqtte n«pa.f\)d<iu.t pulli KU-
/3«W.£iv,
440. In oratione quam de suis virtutibus babuit. oayuaSer.Ipse certe hanc eamdeinlectioriem superiore
Agell. lib. vi, cap. 14. Non., dict. festinare. Fest., libro habet.
dicl. properare. C. Front. Qui properat,apparet non D — Etymolog. lib. n, cap. 2.
essedefessus,qui [estinat, videluresse defatigatus. 449. Serv. ad ill. i Mn., Nemorainter frondea.
— Vnumquodque.'Al., Nunquam quidquam,quod
adortus eram, transibam.Ortus Ms. Forte, orsus. Ibid. Pampinosum.Adhibeturhaecvox aColuinella
441. Ex Agraelio. et Plinio. AREV.
442. Ex Agraetio. 451. Lib. Etymolog.vu, cap. 12.
452. Vid. Serv. ad ill. l Mn. Profugus, Lavinaque
443.|/m'mtctsst'me.Lego enixissime,aul intensissime. venitlittora.
444. LV.Serv., ad ill. n Mn., Constituerepyras.
— Fest., dicl., bustum. 456. Ex Agrnetio.
445. Sic9Terent. ScaurusdeOrthograph.: Popu- 457. Fronto. Sic: Portenlum, quodfiorro, et diutius
lus etl in quo omnispars civitalis, omnesejus ordines manet, futurumque postmodum aliquid lignificat;
continentur: plebs ea dicitur , in qua genies civium monstrumesl conlra naluram,ut est Minoiaurus, et
pairiiiaetioninsuitt. infra, in monstrorectus ordo natura vertitur : in por-
440. Fest., dict. Pauperies; ex quo forte scriben- tento differtureventus.Non., dir.t. monsira.
dum, paupertat est damn. quodquadrupes facil. 458. Etymolog.lib. n, cap. 3.
448. Lib. x Etymolog.,littera P. Puella esl parvula, Ibid. Pantinus in textu legebat, utputo, parviiate,
quasi pupilla, et lib. xi, cap. 1, Pupilla, quodpura pro quo conjiciebtitpravitate. AREV.
sil et impollula, ut tunl puellm. Et sic dielionem 459. C. Fronto eodemsenstt ostentum,quodprmter
in
pullam pupillam forte quis muiandam censeat, tonsueludinem et infra, in otlentoraritas ad-
cum el Grsecis» xo/»>utrumque et pupillam et puel- miniitttttionemoffertur,('Legoadmirationem)facit.
*7 DIFFERENTIARUMLIB. I. 58
Varro dicit, id est: portentum, ostentum, prodigium, A,publicata; Pompeiana, si ad aliam domum transit.
miraculum et monstrum. 472. Inter Populumel plebem.Quod populus est uni-
460. Inter Pueritiam et pubertalem. Pueritia est versus cum senalu et civibus Romanis, .plebs lantum
tenera et parva actas, a puritate ila vocala; Puber- vilior numerus.
tas autem aetas adulta est quae jam gignere potest ; 473. Inier Partem et parlim. Partem nomen, par-
dicta a pube, id est a pudendis corporis, quod haec lim adverbium est.
loca tunc priraum lanuginem inducunt \L., induunt]. 474. Inter Postremumet posteriorem. Postreraus
Pueritia autem a septimo anno, pubertas a quarlo de muliis, posterior de duobus.
decinio incipit. 475. Inter Principium et initium. Principium, prima
461. Inter Percussum el percultum. Percussura pars ; initium, uniuscujusque rei incipientiscceptum.
corpore dicimus,perculsum animo. Cicero, de Signis: 476. Inter Pendent et pendunt. Pendent suspensi,
Tauquamipsa illaface perculsus esset \Agrmt., per- pendunl aliquid ponderantes.
culsos esse]. 61 477. Inter Pene et pene. Pene adverbium est,
462. Inter Parricidam et paricidam. Parricidam pene lurpissima [AL, novissima] pars corporis.
dicimus qui occidit parentem; paricidam, qui socium De lillera Q.
atque parem. B 478. Inler Quatenus et quatinus. Quatenus adver-
463. Inter Procellam et tempettalem. Procellas bium est, quatinus conjuuctio causalis, ul si dicas :
iion tam terrarum QQ quam cceli esse, tempeslates Quatinushocsine plaga non [acis, entibi plagas. Adver-
aulem fluctuum sunt. bium est aulem quatenus, aut teraporis, aut loci; tera-
464. Inter Plantas et plantaria. Quod plantae sunt poris cum dicimus : Quatenushoc modo res exercebis.
raptae de arboribus, plantaria vero, quaeex semini- 479. Inter Quoniam et quiu. Quooiampraeponilur,
bus naia sunl, et cum radicibus et terra propria et sic sequentem sensura alligat, ut: quoniam dicis
trausferuntur. [AL, dicil.], dico. Quia postponitur, el superiorera
465. Inter Pomarium et pometum. Pomarium est sensum confirmat, ut: Scias quia didici.
ubi poma ponuntur [.!/., iransponunlurj, pometum 480. Inter Quamdudumet jamdudum. Quamdudum
ubi poma nascuntur, poraerium ubi poma inveniun- iiiterrogantis est, jamdudum^espondentis.
tur \AL, ipse locus arborum]. 481. luler Quarilur et quiritur. Quiritur de im-
plorando, quaerilur de inquirendo.
466. Inler et
Pyram pyrum. Pyra est rogus \AL, 482. Inter Questus et qumstus. Quaeslus lucri,
robur] ardens, pyrum vero pomum. queslus lacrymarum.
467. Inter Piscatorem et piscarium. Piscator est G 483. Inter Qua et que. Quae pronomen est, que
qui capit, piscarius est qui vendit. vero conjunctio est.
468. Inter Pulvereumet pulverulentum.Pulvereum, 484. Inter Qnod et quot. Si per d scribitur quod,
factum; pulverulentum est, pulvere plenum. pronomen personale est; si per t quot, numerus.
469. Inler Pennas, et pinnas, et pennum. Pinnae De littera R.
sunt raurorum, peunaeavium, a pendendo; pennum 485. Inter Recenset novum.Recens nascilur; no-
extremitas ferri acuti. vum fit. Unde et Virgilius :
470. lnter Pradam, lucrum et compendium. Lac mihinonaeslatenovum, non frigoredefH.
Praeda ex hoste, lucrum ex negolio, compendinm 62 *86. Inter Retigionemet fidem. Fides est cre-
proprie ex pondere. dulitas qua Deum confitemur, religio est cullus quem
471. Inler Pompeiiporticum, Pompeiam, et Pom- illi credentes exbibemus. Dicla autem fides ab eo
peianam. Pompeii, est ipsius Pompeii; Pompeia, quod fit id quod inler utrosque placitura est. Quasi
460. Haeceadeiu fere Etymolog. lib. n, cap. 2, et D — Pompeiana. 2 Ms. Pompeigena.
libro secundo Dilierent. —Domum.Dominationemtransiit,Legoex Frontone.
— Pubertas autem. Fest., dict. Pubes. 477. Fesl., dict. Penem.
— Pueritia autem. Lib. n, Different. 478. C. Fronto : Quatenus,qualine, quatinus, quo-
461. Ex Agraelio. niatn. Fest., dict. Quatenus.
— De signis. 2 Ms., designat.
Ibid. Qualenusei quatinus proprie non differunt,
462. Lib. v, Etymolog., cap. 25. Festus aliique dicant; s*edquia apud veterss
Ibid. Paricida et patricida pro eodem accipi solent. quidquid
e ei i inter se facile coramutabaniur, idcirco quattnut
Vide Festum. AREV. et quatinus, prolenus et protinus, et sirailia occur-
463. Ex Serv. ad ill. l. ^En., Creberqueprocetlis runl. AREV.
Africus, etipse Etymolog. lib. xm, cap. 11. 481. Ex Agraet., unde legendura constat: Inter
464. Ex Serv. ad ill. n, Georg., Hic planlas tenero
abscindensde corpore. qumrilur el querilur: queritur deplorando, qumritur
de inquirendo, nisi inalis quirilur in quiritatur inu-
465. Ex Sosipatro Carisio. tandum.
—Pomerium, etc, Puto glossema proxime praece- lbid. Conjecturam Panlini, legendum quiritalur,
dentium verborum.
468. Lego ex pulvere(aclum. contirmai locus Varronis, 1. v de Ling. lat., cap. 7:
470. C. Fronto., prmda liclos spoliat. Quiritare dicitur is qui Quiritium fidcm clamuns im-
— Gompendium.C. Fronto., Compendiumutiquead plorut. AREV.
ponduspertinet. 482. Ex Agraetio, in quo male est lucro.
471. ExC. Frontone. 486. Cicer., Off.
59 S. 1SID0RI HISPALENSI8 EPISCOPI m
inier Deum et hOminemdicta quoque religio, eo quod A . tur, quoque violate, pcena committiiur. Sacnim vero
ea homines religantur vinculo serviendi ad cultum et sanctum est, sanctum vero non conlinuo sacrutn.
divinitatis, Religio autem est in virlute, supersti- Iieni sanclum in bonam pariem ponitur; sacrum
tio vero in cultu illicito. vero duo significat, et bonum, ct malum : bonum, ut
487. Inter Rationateel rationabile.Ratlonale et \AL, illud (Virg., Eclog. 1): Inter flumina nota, et fontes
ulj angelus et liomo, ralionabile quod ratione vel sacros; malum, ut: Auri sacra fames(Mneid. lib. m).
agitur vel dicitor. Et : Sacnc panduntur porta (JSneid. lib. n). Et:
488. Inter Rusticum et tusticanum. Rustious opera- Leno tacer (Plaut.), El: sacer hircus (Ovid.). Unde et
rius dici potest, rusticariUspater familias. ignis sacer dicitur hulcits horribile. Auna autem ab
489. Inter Rusticitatemet rustkalionem. Rusticilas alendo dicta. Unde et apud paganos almaCeres dicta
morum est, rtisiicatib operis. est, alinientorum inventrix.
490. Inter Rationemet raliocinationem. Ratio est 499. Inler Sapientem et prudentem ita discerni so-
mentis motus \AL, raotumj in his quae dicuntur [A/., let, utsapiens vocetur is qui inlellectum seternorum
discuntur],discernere vel connectere valens ; ratioei- rimatur, prudens vero qui ea quae seiisibus corporis
natio autem raiionabilis est sublilisque disputatio, at- experiuutur.
que a certis ad incertorum [AL, add. aut incerlis ad B 500. lnter Slultum, faluum, et stupidum. Quidam
cerlorum] indagationem nitens cogitatio. veterura fatuum existimant qui uec quod fatur ipse,
491. Inter Regium et regale. Regium est ipsius nec quod alii dicunt, intelligat; sttiltum vero hebe-
regis, regale dignum rege. Sic et regia ei regalis. tiorem corde. Unde Afranius : Ego, inquit, me tlul-
Regia domus in qua est, regalis rege digna. tum existimo, faluum esse non opinot: Id est, obtusis
492. lnter Rubor, robur, robor. Rubor coloris est, qtiidem sensibus, non tamen nullis. Siupidus vero
robur virtutis, robor arboris. dictus est quasi lapideus, quasi stolidus.
493. Inter Reptilia et repentia, lieplilia aquarUm 501. Intcr Savum et crudetem. Saevusin ira, cru-
sunt, repentia lerrse. delis in sanguine.
494. Inter Rivum, fontem,torrentem, et flumen.Ri- 502. lnter Stuprum, inceslum, et adulterium. Slu-
vus subito fit: fonsest caputatque decursus in quem prum in virgine, 64 iocestum in parente vel
naluralis manat aqua, torrens pluviaefluctus praeceps vidua, adulteriiim in nupta. Dictum autem ince-
[AL, pluvia fluctus el pracceps], fluvius aquae decur- stum quasi incastum.
sus generaliter. 503. Inler Salietalem et snturitalem. Satielas vario
De litlera S. genere spectaculorum conlingit, saturitas vero cibo-
495. Inter Sidera, astra, stetias, et signa. Sidera C rum est.
illa dicunlur quibus navigantes considerant quod ad 504. Inter Superbiam et arrogantiam. Arrogan-
cursumdirigant consiIium;63aslra autero sunt slellae tia esl inanis gloria de eo quod quisque est. Stiper-
grandes, ut Orion; slellaeautem, mullijuges, ut Hya- bia vero, supergrediens elatio mentis de eo quod
des, Pleiades; signum vero quo animanlis iraago for- non est. Superbiae aulem gemina esl differenlia :
mata est, utTaurus, Seorpio et hujusmodi. Una quaespiriluales ac summos viros per viriutum
496. Inter Sempiternum et perpetuum hoc distat jaclantiam dejicit, altera quae carnales erga senio-
\AL, discrepat], quod sempiternilas ad Deum perti- rum imperium inobedientes reddil. Dicta atitem
net, perpeluitas ad angelos, vel ad animas [Al., ani- superbia, quia super vull quam quod cst.
mam] hominum. Priraum enim semper fuit, nec un- 505. Inter Scientemet seiolum. Sciens est perilus
quam esse desinit; alterum esse coepit, sed esse per- scienlia el rebus; sciolus, simulator sciehtiaeac pe
petuura non desinit. ritiae, scienti conlrarius est; et quidquid.alius sciat,
497. Inter Sensumet inlellectum. Sensus ad natu- ipse videri vellet scire : aut qui se profitetur scire
ram refertur, intelleclus ad arlem. omnia, aut eliam fulura praedicere.
498. Inter Sacrum, religiosum,et sanctum. Sacrum 506. Inler Spureum ei spurium. SpurcUs non
vocamus quod ad Deuni pertinet; religiosum quod tanlum impurus, sed et ssevus; spurius aulem
ad homines justos; sanclum vero quo aliquid sanci- patre incerto, maire vidua genitus, quasi lanlum
— Superstitiovero. Noh., dict. Superstitionis. D — Etymolog. lib. x, litiera /.
491. KxC. Fronl., dict. Regium. — Eiymolog. lib. v, cap. 26, et lib. x, littera A.
492. Vetus Glossar., roiur, slSoj ""uXou
p.el«.v5pu;. 503. Carisius : Saturilas in cibo tantum dicitur, in
493. Etymolog. lib. xn, cap. 6. caleris vero satietas. C. Frottto brevius. Saturitas
494. De hac differentia, vide n. 244. AREV. ventris, satielas animi.
495. Etymolog. lib. m, cap. 59 et 70. 504.C. Fronto: Superbiaasuperhabendo:arraganlia
Ibid. IIIaliisMss. qua navigantesconsiderant.AREV. etiam in pauperemcadit.
496. Lib. Seutenliaruin D. Isidor. — Super vult, etc. Al. Semper vult, quod non est.
498. Serv., ad ill. i Mn.: Templisindicithonorem. 5'Od.Dissimulare est astute celare, et occultare,
Et illtid III Mn.: Auri sacra fames. quodquis scil, quamvis non dicat, se nescire. ABEV.
500. Etymolog. lib. x, litter» S, interpretes Te- 50^. Non., dict. Spurcum.
rentii act. v, scen. 9, Eunuch. — Spurius autem. Etymolog. lib. ix, cap. 5.
— Slupidus. Non., dict. Stupidus. lbid. Spurium vocabant.In Etymnlogiis,loco cita-
502. Cum uiduts, Non., dict. Stuprum. to, litteris Graecis<mipiovvocabant. Aasv.
 61 DIFFERENTIARUMLIB. 1. 62
spurii filius. Quia rouliebrem naturam antiqui [Af. A nem quam noveris; aosse, referre tantummodo quod
add. jurisconsulti] spurium vocabant. Eosdem et audieris.
favonios quidam appellant, quia quaedara animalia 515. Inter Simulare et rfisstmu/are. Dissimula-
favonii spiritu hausto concipere exislimanlur. mus nota : simulamus ignota. Qui enim fingit se
507. lnter Sceleratum, teelettum, et scelerosum. scire quod nescit, simulat; 661u' auiem quod scit
Grammatici dicunt sceleralum illum esse in quo fit nescire se dicil, dissimulat. Unde et Sallustius:
[AL, sit] scelus ; ut Cicero : 0 te [Al., tu] scelerate, Ille simulator incerti, ac certi dissimulator erat.
qui subactus et prottitutut es, Sceleslum autem per 516. Inter Sistere, et consistere,et assistere. Sislere
quem fil. Ut Terentius : scelesta, ovem lupo com- est interdum resislere, vel prohibere, id esl, qui
misisti. Scelerosus, qui facit: ut idem : Ego itlum aliquara rem in loco stare facil. Ut Virgilius: Stslere
tcelerotum mitera nolens pertuli. Sed haecauctores aquam fluviis. Assistere vero et anle unum, et
non usquequaque custodiunt. coram multis ; consistere in medio adesse.
65 508. lnter Salutemet salubritatem.Salus est in- 517. Inter Servire et insetvite. Servire tantum
tegritascorporis; salubrilas, saluti conveniens causa, domlnis : inservire cujusque praeceplis.
per quam sanitas, vel reservatur , vel reslauraiur. 518. Inler Spirare et exspirare. Spirare vivere
509. Inter Super ei supra hoc interest : Super B est, exspirare mori.
est quod imrainel [Agrmtius erainet], supra quod 519. Inter Surgere et easurgere,et reliqua. Surgi-
6ubstratura aliquid habet. Item super interdum, tur a loco, exsurgilur a somno, insurgitur ad vin-
aut nimium, aul satis accipimus. dictam, consurgilur ad auxilium.
510. Inter Subter et subtus. ° Subter est quod re 520. Inter Subjicitut et supponitur. Subjicitur cilo,
aliqua superiore deprimitur, et proculcatur \AL, Supponitur lenle.
conculcatur]; sublus quod demissum aitius nou con- 521. Inter Simul et semel. Semel ad numerum
tingilur. pertinel, ut, semel bis; simul ad eongregationem,
511. Inter supremi et supprimi. Supremi et ut, Gtobati [AL, conglobati] simul feruntut in atma
summi significat et imi; supprimi autem, oc- viri.
cultari. 522. Inter Sepulcrum et monumentum.Sepulcrum
512. Inter Sumere et accipere [Al., prmcipimus]. tantummodo tumulus defunctorum est, monumen-
Sumimus ipsi, accipimus ab alio. Cum enira damus, tum vero, nunc sepulcrum, nunc historia rerum
dicendum est, Accipe; cum permittimus [AL, prae- gestarum : dictum eo quod mentem moneat, vel ad
cipimus] ipsi tollere, dicimus \AL, dicendum estj, memoriam defuncti, vel ad recordationem rei scri-
Sume. Itero sumimus per nos, accipimus a volenti-16 ptae. Porro tumulus bifarie, nunc tumens tellus,
bus, tollimus a non volentibus [AL, nolentibus]. Item nuuc sepulcrum vocatur. Sepulcrum autem asepulto
auferiraus [Leg. adimimus], jure quidquid dedimus dictum. Sepultus vero, eo quod sine palpitatione,
assumimus jussu, eripimus vi. vel pulsu sit, id est, siue motu. Cadaver autem a
513. lnler Sperare el exspectare. Exspectamus cadendo dictum.
et bona et mala; speramus autem taniura bona. 525. Inter Sacrifieium et hostiam haec velus erat
Miro autem modo Virgilius verbi hujus proprieta- discretio, quod sacrificium spontanea oblatio erat;
temapropria significationesecernit, dicens (Mneid. faostiavero quae devictis hostibus immolabatur. Haec
iv): el viclima vocabatur. Aliivictimam 67 ^eo dlctam
Hunc ego si potuitantum sperare dolorem; putant, quia ictu percussa cadit,,vel quia vincta ad
dum omne quod exhorret animus rectius timere aras perducilur.
dicatur [Al. add. quam sperare]. Sed grammatici hoc 524. Inter Sedes et thronos. Sedes non lantum
exponunt, dicenles : Sperare dixit pro timere. Quod unius, sed multorum est. Nam solium unius tan-
et Lucanus distinguens ait: Liceat sperare tinienli. tum est, et regum ; sedes quibuscunque [AL, illud
514. Inter Scire et nosse. Scire est reddere ratio- cujuscunque] proprium. Solium autem, vel a solius

5©7.Sicinterpretesterenliiact.iv,scen.3, Eunuch.: 'D cava speeulantur amicti. Al., Dissimulamut nolum,

Scelerosus,est multorum: sceleslus, veiunius : scele- simulamus ignotum.
rosus, proprie auctor scelms : sceleratus,in quo scelut — Quienim. C. Fronto, Qui simulat probare vull
sit commissum,vel constilutum, quod non est.
508. Al. jEtas, vel salvatur, vel reservatur. —Ille simulator. Puto Isidorum scripsisse adducto
509. ExAgrauio. loco ex bello Catilinario et exposito : Cujuslibet rei si-
— Super interdum. Serv. ad ill. m,
Mn., 0 mihi mulator, ac dissimulalor.Simulatorincerti,ac cerii dis-
sola mei super Astyahaclisimago. simulator erat. Nisi forle ab alio glossema adjectum.
510. Ex Agraetio. 516. Nescio au scripserit Isidorus : assistere vero
511. Fest.,dict. Supremum.Non.,dict. Supremum. ante unum, consisterecoram muttis. El reliqua quae
512. Sic C. Fronto : Sumimus qumposita sunt, ac- alteri exemplari deerant, omittenda.
cipimusqua porrigunlur. 518. Ex Agraelio,qui forte hunc emendandni.
— Assumimus, etc. Ex Front. qui ita, aufert, qui 522. Fest., dict. Sepulcrum. Etvmolog. lib. xv,
dedit, adimit (legoin Isidoro adimimus) imperio coa- cap. H.
ctus; eripit quipiusvaiet. Ibid. Dictum. Serv. ad ill. vi, >En., illa hac mo-
515. Exinterpreiibus Terentiiacl. n, scen.6, Andria. numenta reliquit.
— Miro, Serv. ad verstfm citatum. — Etymolog. lib. xv, cap. 11,
515. Ex Serv. ad ill. i Mn., Dissimulant, et nube — Elymolog. lib. xi, cap. %,
63 S. ISIDORI IHSPALENSISEPISCOPI 64
sessionc, vel a soliditate dictum. Soliuiu Lalini, t(i.senex. Senecta autero esl ipsa sors, sive [ AL, atque]
Graeci thronum dicuni. Sedcs autetn diclae, quia conditio senectuii accedens.
apud veleres Romanos non erat usus accumbendi. 552. Inter Sonum et sonitum.Sonus \AL, sonitusj
Untleet consedere aniiquo more dicitur. Nam vete- est quidquid auditur sensibile, sonitus \Al., sonus]
res sedentes epulabantur. Poslea, ut ait Varro, de vero confusio [AL, confusae]vocis tubarum.
Vila populi Romani, viri discumbere coeperunt, mu- 533. Spolia ad exspolianles, exuvia ad exspo-
lieres sedere. Quia turpe illis erat discumbere mu- iialos.
lierem \AL, discumbere visumj. 534. Inler Stillam et guttamPalaemongrammaticus
525. Inter Servum et famulum. Servi sunt in ita dislinguit: Gutta, inquit, stal; stilla cadit.
bello capii, quasi servali; sicut mancipium ab hos- 535. Inier Stalionem el portum. Statio est, ubi
tibus, quasi manu caplum. Famuli aulem ex propriis ad tempus stant naves, portus ubi hiemanl. Nam
familiis orli. portus locus ignotus est ab accessu ventorum, ubi
526. Inter Servitulem et servitium. Servitus est hiberna opponere soleut.
condilio serviendi, servilium numerus servientium 536. Inler Serenumet tranquillum. Serenum enim
[AL, servorum esl]. ad ccelum referri polest, ad mare non potest. Se-
527. Inter Socetum et soctum. Socerum virum di- B renum euim ccelumdiciraus, tranquillum niarc.
cimus, socrum feminam. 537. Inter Saxa et lapides. Saxa tantum durissi-
528. lnler Simililudinemet figutam. Sirailitudoest ma, nam lapis et dura et mollis esl petra.
cum secundum aliquam speciem visam imago vel 538. Inter Specum et antrum. Specum Latini,
pingitur, vel formalur. Figura est cum impressione Graeci antrura dicunl. Sunt autem loca ex quibus
formaealicujus imago exprimilur, veluii si in cera ex repercussaevoces imaginem referunt.
annulo effigiem suraat, aut si figulus in argillam 539. lnter Semitam, callemet tramitem.Semita ho-
manum vullumque aliquem imprimat, et fingendo minum est, callis vero pecoruin velferarumest.Cailis
figuram faciat, etiam dicitur via slricia, a 69 calcando iia dicla.
529. Inter Sanguinem et ctuorem. Sanguis est Tramiles vero transversa sunt in agris itinera, pro-
dum in corpore manet, effususvero cruor fit. Cruor prie ergo callis semita tenuis, callo pecorum pracdu-
autera a cruditate vocatur, unde et crudelilas dicta, rala. Semiia autem quasi semis via. Semita|dicta,
et crudus. Alii dicunt cruorem viciimarum esse, qua potest ire unum vehiculum. Hujus [AL, cujus]
sanguine.rahominum. Ul Virgilius (/Eneid. n) : duplex aclus vocatur : propterea quod duo capit, vel
Sanguioeplacastisventos,et virginecccsa; propier euntium et venienliurovehiculorumoccursus.
id est, sanguine virginis occisae. C 540. Succipere est, de superiori aliquid cadens
530. lnter Sinum et gremium. Sinum dicimus si- corporaie, suscipere causam incorporaliter. Suspi-
nualaevesiis receptaculum, gremium intcrius accur- cere sursum aspicere, aut venerari.
tatae [Al., accuralajj. 541. luter Simulare et dissimulare. Qui simulat
68 531. I"ter Seniumet teneclutem.Seneclus est vult videri facere quae non facil, qui dissimulatnon
gravior aelas posl juventulcm succedeus, senium vult videri facere quae facit.
aulem uliima aetas posl gravitalem veniens. Sic 542. Inter Somnum et somnium. Somnus quo
senex et senior. Nam senior adhuc viridior. Ul illud dormimus, somnium quod donnientes videmus.
Virgilianum: 543. Inter Sutn el suum. Stun verbum est, suum
Jam senior, sed crudadeo viridisquesenectus. pronomen est.
Et Terenlius : Quo jure sum usus adolescentior;non 514. Inter Smvil el sevil. Saevit,irascilur; sevit
uliquemagis adolescens, sed tninus. Ut senior, minus salorem dicit.
523. Etymolog. lib. vi, cap. 19. carinis; et ill. x :
524. Etymolng. lib. xx, cap. 11.
— Sotium. Serv., ad illud i Mn. : Solioque alte, •» Frangere,nec tali puppesstalionerecuso.
tubnixa resedit. — Forie legend. tocus remotus, ex Eiymolog. lib.
— Sedes aulem unius.Isidor., proxime citato loco. xiv, cap. 8.
525. Elymolog. lib. vm, cap. 4. 556. SicVirg., Georg. nCas/opropeinndasereiio.-et
526. Ex Sosipatro Caris. Hiemes optaleserenas; el alibi : GndeserenasVentus
l 529. Elymolog. lib. xi, cap. 1. agal nubes; et S;i'pcalias.
I — Cruor. Serv., ad iilud vni Mn. : Tepidusqui ' — Tranquillum.Tranquilla per alta. n Mneid.
cruor (umabatad aras. 538. Agnosciteliam hanc voeem vetusglossarium.
Ibid. lu texlu Grialiieral cruor victimarum,per er- 539. Ex Serv., ad ill. iv yEneid.: Convectantculk
rorcm, ut puto, pro cruorem.AREV. augusto; et ipse Etymolog. lib. xv, cap. 16.
Elymolog. lib. xi, cap. 2. — Semisvia. Varr., IVde Ling. Lat. : Quasisemi
j 531.
j' — Sic tenex.Forte legendum, ex citalo locoIsidori.i tler. Ipse Etymolog. lib. cituto, a semiitu.
serf sene minusest tenior. — Semita dicta. Legend.Viadicta, neque cniin se-
— Jam senior. Vid. Serv., ibidem, iEneid. vi. mita vehiculum, sed via capit.
lbid. Devariis setaiisgradibus plura dixi in prole-; —Actus voculur.Paulus, ad Festum, dict. Aclus.
gomenis ad Draconliiitn, pag. 21. In texiu Grialiii Varr., iv de Liug. Lat., duobuslocis. Ipse Eiymolog.,
eral: Sic senet pro sictenex. AREV. lib. xv, uap. 15.
554. Ex C. Fronto., qui tamen Pakemonem nor,' 542. ExServ.,adill.vj£n.: Tibi tristiasomniapor-
nominat. tans, qtti lamen: Somnium,quod dormientesvidemns.
555. Ex Servio, ad ill. u yEneid.: Smiio male fidt
 C5 DIFFERENTIARUMLIB. I. 66-
548. Inter suus et sui. Suus pronomen est, sus jA 559. Inter Tulit, Aabstulit,et suslutit.Tulit qui fert,
nnimal est. abstulil qui ab alio tulit, sustulit qui sursum tulit.
546. Inter Syramet suram. Syra gentis suaefemina, 560. Inter Tumidum et tutgidum. Tumet corpuS
sura pars pedis. aegroli. Turget cadaver.
547. Inter Sartorem et' sarcinatotem. Sartorem, 71 561. Inter Testor, contestor, et obtestor.
agrum sarrientem; sarcinatorem, vestes sarcientem. Testor saepenumero ad jusjurandum pertinet, ut
548. Inter Similemet simulantem.Similem, talem; Yirgilius, per sidera testor; contestor autem ad judi-
simulantem, talem mentientem. ces, oblestor ad adversarios.
549. Inter Strenuum et exlernum. Slrenuum, for- 562. Inter Terga et tergora. Terga sunt hominis,
tem ; externum, extraneHmdicimus. quodsingulariter tergum facit; tergus vero quadru-
550. lnter Statumel staturam.Stalum, quaestionem pedura est. Unde pluraliter lergora coria dicuntur.
vel scenicam vestem; staturam, quantitatem cujus- 565. Inter Tumultumel bellum. Bellum est conlra
que rei. hostes exortum, tumultus vero domestica appella-
70 551. Inter Sctiptutam et lectionem.Lectio in tione concilalus. Hic et seditio nuncupatur. Nam se-
opere est, scriptura in affeciu, vel piclura. ditio est discessio[ A/.,dissensio J civium.Quodenim
De littera T. £ seorsumalii ad alioseunt, seditio dicitur. Alii putant
552. Inier Terram, et tellurem, et humum. Terra propter dissensionem animorum seditionem vocari
squalidaest et inculia, tellus fructilera; humusautem, [ AL, vocatamJ, quam Graecidiastasin vocant.
inferior, et deorsum, et hnmida [ Al. add. tellus ]. 564. Inler Turbidumet lurbulentum.Turbidum de
Unde et humati, sepulti. Generaliter autem ubique natura est, turbuletitumfit.
lerra est, non ubique huraus. Et in parietibus terra 565. Inter Terrenum, terrestre,et terrosum. Tesre-
est, hoc est in lateribus, et non est humus. Humus nnm opus dicimus,terrestre, ul mariliraum, terrosum
autem terra humida est, et ab humore vocata, sicut vero frumenti genus arenosum.-
et terra, quodnaiurali siccilate torreat, sicut et lellus.- 566. Inter Tuus et lus. Tuus pronomen est, lus
quod fruclus [ A/., fructum ] ejus tollimus. vero pigmentum.
553. Inter Temperantiamet temperationemsic dis- Inter Tuum et tum. Tum advcrbium est, tuum
cernitur, ut tcmperantia animorum sit, temperalio pronomen.
rerum. 567. Inter Temporeet tempori.Tempore, ablativo
554. Inter Timentemet timidum.Timidusest qui casu, tempori adverbiumest.
semper timet, limens vero qui ad terapus formidat ex 568. Inter Tristitiam, et mastitiam.Mceslitiacordis
causa.Tali intelieclu dislinguunturpaviduset pavens, 'C est, tristitia vultus. Moesturaergo vel moerentem
providus el providens, superbuset superbiens, lan- animo dicimus, tristem aspectu. Item mcestitialem-
guidus et languens, furibunduset furens, et caetera poris est, et fit aiiquandoex aliquo accidentidolore.
similia. Tristitia vero, vilium naturae perpetuum est.
555. Inter Tremulumet trementem.Tremulus est De liltera V.
nalura, tremens lempore. 569. Inter Vetus et antiquum. Vettisannis enume-
536. Inler Temeritatemet audaciam. Terneritas ralur, antiquum saeculis.
siue consilio dicitur; audacia, post consilium. 72 570. Inler Virlutem et (ortitudinem. Vdrtusin
557. Inter Tum et lunc. Tum temporis est futuri; animi vigore et habitu esl, ctijus pars est fortitudo
tunc, proeterili. mentis. Quae ex qnatuor virlulibus una est, licet et
558. Inter Tribuere et atlribuere. Tribuimus cum corporis robur fortitudo vocetur.
aliquiddonamus,atlribuimus, dum ordines officiaque 571. Inler Vecordem et vesamum. Vecors inali'
distribuimus. cordU, sicut vesanus non probe [ Al. proprie ] sanus.-
545. Vide supra. ] venil JEgle.
D
£47. Ex Non.videtur dict. Sartores. 556. Videsupra.
—Sarcinatorem.C. Fronto, Sarctnafria;,quasarcinas 557. Al. Tum temporisest prasentis, tunc lemporik
servat. [uturi est.
Ibid. Sartor non solum accipiturpro eo qui sarrit 561. SicServ. ad 111.n Mn., Tettor numenait..
agrum, hoc est, qui sarculo herbas inutiles eveliit, Ibid. ln nonnullisMss. est: Inter conlettariet ob'tt*
ssd eliam pro eo qiii sareit vestes. ARF.V. ttari hoc interest, quod contestamurad adversamo»,
550. lmerpretes Terentii act. m, scen. 5, Eunuch. oblestamuramicos.AREV.
Stalura corpori ascribitur,stalus ad habilumrefertur. 562. Caris. brevius: Tergumhominis,terguspecorit
Ergo.slalusest cr/ijfice,siatura longitudocorporis: pro nominatur.Vid. Serv. ad illudMn., Tergora diripiunt
qumttionem autem, malim quastionis, aut qumstionum. costis. 593. Tumuttuspropriam significalionerovide
Porro dictionesscenicamvestemforte in cxnp-ucon- apud Serv. ad ill. I Mn., Ut belli signum, vm, etc.
trahendae, legendtisquelocus: statum quastionis,vel et illud, vu, Ipse vocatpugnas.
schema;aut, statumqumstionis,velschema,sivevestem. Ibid. De tumultufusius in Etymologiis, lib. XVIII,
Vid. Ascon. Paedian.in nt Oralion. contra Verrem. cap. 1. ARIV.
551. Quid si legamus, Inter sctiptutam elscriplio- 509. C. Fronto sic: Anliquumest, quodexcessitpa-
nem: Scriptio in opere, scriplura in affectu,V. p. ? trum memoriam.Vetusannorummultorumsentitutiii-
552. Etymolog.lib. iv, cap. 5. Varr. iv de Ling. tatem.
Lat., dicl. Terra. 571. Sic Fest. dict. Vecors.
553. Ex Agrael.qui addit temperiesventorum. Ibid. De vocibusquaeex ve componunlur, videndus
554. Ex Serv. ad ill. Eclog. 7, Timiditquesupet- Gellius.lib. v.cap. 12, et lib. xxvi, cap. 15. AREV.
67 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI 68
572. Inter Ve/ocilatemet celeritatem. Velocitas^\ gratia : Uler vult, veniat ad me, id est, qui vult de
pediimest, celeritas animorum. duobus.
57*5.lnter Vattitalemet tiasiilurfinem.Vastitas cor- 587. Inter Urbemet civilatemita distinguitGicero,
porisest; vastiludo, solitudo. ut urbem mceniacivitatis significent,civitas incolas
574. Inler Voluptatem et voluntatem. Votuntas urbis. Nam ad Dolahellam sic
scripsit : Liberasti
esl desideriumnondtimadepiaerei, voluptas vero rei urbem a civitatem a metu. Urbem autem
periculo,
adeplaedelectatio, vel bonae,vel malae. ab urbo, quem aratrura vel sulcum veteres dicebant,
el
575. Inter Verbera flagella. Verbera quodlibet aut ab orbe dictam putani, cnjus in se imaginem
genus flagellorumesl, nam flagellaproprie virgarum respublica conlineret. Porro oppidura.ad bahitanles-
sunt, el dicta eo quod flatu agitenlur et sonent. pertinet, civitas ad leges, urbs ad ulrumque.
576. Inter Valetudinemet infirmitatem. Valetudo 588. Iutev Virum et hominem.Vir mas est, non
prospera esse potest ef adversa, infirmitas semper femina; llomomas est, et femina.Feminaaulem na-
infeslaest. turale nomen cst, generale mulier, speciale virgo,
577. Inter Vulnut et ulcus. Vulnus ad animum vel
nupta, vel quie eiiam aetaiisnomioa accedunt.
refertur, ulcus adcorporis injuriam.Item vulnus cor-
74 589. Inter Vuttumet faciem. Facies esl natu-
poris recens plaga, ulcus vero inveteratum vulnus. .3 rabs oris babitus irmnutabitis,vulius rero pro rerum
578. Inter Verbum et Sermonem.Verbura unius
ac temporuraqualitate variusel rautabilis [Ai., com-
pars orationis est, juxta graminaticos. Nam sermo et secundum affeclionem animi modo
plurimorum verborum oratio est. Sermo aulem a mutabilis],
serendo dictus, quod nos cum prapositione dicimus laetus, modo tristis. Unde et vultuosi dicuntur qUi
a disserendo. Ilinc et sermo sancti Hilarii el Augu- vullum saepeeomronlant. ltaque Luciliushaec qtiasi
stini dicitur, id est dissertio Ililarii et Augustini. dislinguens ait: Qua (aeies, qui vultus viro. Dici-
579. Inter Ultraet eiira. Ultra illuc vel amplius, mu» autem et vullum cceli et vultum maris, quia
et mare saepe iu varios molus venlorum flatibvs
cilra huc ad nos, intra nos.
580. Inter Ulcitci ct vindicare. Ulciscimur mutatur, et coslivultus ex luce in lenebras, et ex
73 serene in n«bilum commutatur, sicut et hominum
injuriam faciam; vindicamus, ne fiat.
581. Inter Vtdere, aspicere, et intueri. Videmus cum mentibns vultus.
natura, aspicimus voluutale, intuemur cura. 590. Inter Virgtnemet mragtnem. Virgo est quaft
582. Inier Veneuntel vendunt.Vendunt qui venun- virum nescit, virago antem quaevWumagit, hoc est
dant, veneunt qui vehdunlur. opera virilia facit. Non autem sotofn-virgines vira-
585. Inter Vo/o,et oplo, etcupio. Volo minus est. gines, sed et corruptse mulieres, quie virilia faeiunt,
" vwaginesrecie dicuhtur.
quam opto, Opto miiuis esl quam cupio.
584. Ioter Unum et unicum. Unus, ex mullis; 591. Inler Fiuum et tiiweniem.Vivum de victuro
unicus, solus est. Solus itaque unus numeralur, uni- dicimus; viyenlem, de morituro.
cus intra numerumfinitur. 592. Ihfer Ve et que. Ve distinguit, que conjungit.
583. Inler Unumet solum. Unus ad numerum per- 595. Inter Vceet ve. Ve sine a conjunctioconjunc-
tinet, solus e multis inlelligitur. liva est. Vaj eutria, interjectfadolentis est.
586. Inter Uler et ulrum. Si enim dicimus: 594. Inter Vocem el Sonum. Vox est hominis,
Utrum vis, eligere significat,. aut hoc, aut illud. sonus crepidinis.
Uter autem accipitur pro personis, sicut, verbi 595. Inter Uvidum et humidum. Humidum est,

572. Ex Agraet. qui amplius, Velocitaspedumet — Aratrum, vel. Pars aratri non aratrum, neque
corporUm,ceterilasanimorumalque factorum. stilcus, sed quod sulcus fit, melius distincliusqueipse
574. Fronlo brevius.: Voluntas factogaudet, vo- lib. Elymolog. xv, cap. 2.
luptasfieri eupit, quem Isidor. velut explicavit. ]D — Aborbe. Servios-,lococitato, ab otbe, quod an-
575. Eiymolog.lib. v, cap. uliim. civitales iivorbemflebant.
— Et dicla. C. Ex Serv. ad ill. n Georg.; /Vetie tiquae588. Vir marit, non (eminm:homo,mariset (emina.
flagetla sncmmapete',Etymolog. lib. xvir, cap. 5, 6. Ms.memlose.
577. Agrastius:Ulcus-estquodnascitur,vulnusquod 589. Exveteribus Terewiifinterpretibus, in quibus
ab alioinferlur Et Serv. Uleustectaet clausaestmali- tamen pro faciei, formw> est. Vid. Non. d. facies,el
gnitas, vulnus hians, et patens. potissimum dict. vultus, et facies, el Serv. ad ill. l
578. Etymolog. lib. v, cap. 8. Mn. Tu faciemilliat.
580. Ex Frnntone, qrti ita: Ultio vindicat factum, — Vuituoti. Nou., dict. VnUwoium.
vindietavei vindicatiofutura prohibet. — Vultummaris. Mneid. v:
581. Ex Fronione, in quo tamen pro aspicereet
aspicimus,rectius est tpeclarcelspeclamus,mmaspi- Menesalisplacidivultumfluclusquequietos
cereex improvho,idem auctor docetv Ignorarejubes?
586. Lego eligo pro eligere. Et ibi Serv.
587. Ex-Serv. ad ill. n Mn.: Festavelamutfronde 591. Ex Agraetio.
per l/rfrem.Vid. Non. diclionibus; Inter Urbem,et 592. Cod. Vat. lnier QUEet vn hoe mierett, quod
Civitatem.AJ. Uturbe mania civitatissignificel,civi- QCEconjunclioest, VEdisjunctio. AREV.
tate incolat urbis. 595. ExServ. adill. lOEclog.
— Urbemaulem.Serv. ad ill. i En., Urbs antiqua
fnil: et-Donat.ad ill. v Urbemdesignataratro. Uvidusbibernaveoitde gtandeUehalcas.
69 DIFFERENTIARUMLIB. II. 70
quod extrinsecus habet aliquid humoris, uvidum.A. 603.InterfJ//ameto//am.UlIam,aliquam:olIain,vas. t
vero quod intrinsecus; undeetuvae dictae. 606. Inter Vallumet murum. Non quod murus
596. Inter Valles et convallet. Valles sunt de- etiam vallum. Nam utique quod vallum murtis est.
pressa loca[A/., colla] camporum, convalles, mon- 607. Inter Vagire, mugire, et caelera. Infans vagit,
tium intervalla. bos mugit, equus hinnit, asinus ragit vel rudit, leo
597. luler Undam et aquam. Unda semper in rugit, elephas barril, sus grunnit, ovis balat, serpens
motu est, aqua vero staiiva. Porro imbres nubium sibilat, rana coaxat, corvus crocitat, grus arsat, mil-
sunt, latices fontium. Nam latex proprie liquor fontis, vusjugit, canis baubat, vel latrat, vulpesgannit.
et dictus quod invenis terrae lateat, 608. Inler Vesperescilet vesperascit.Vesperescit,id
598. lnter Vicum, et Vtam, et plateam. Vici dicun- est, sero fil; vesperascit, sol ad Occasum declinat.
lur ipsae75 babitationesin urbibus; vise_autem,'spa- 609. Inler Viperinumet vipereum.Viperlnus, pul-
tia angusla quaeinter vicos sunt, quarum perpetuas lus ; Vipereus, ad similitudinem serpentis.
et latiores plateasvocamus. Nam platajuxtaproprie- De liltera Z.
tatem linguaeGrsecaea latitudine nomen accepit. 610. Inter Zelumet invidiam.Zelus interdum et in
599. Inter Viridia et uirenlia. Viridia sunt ligna; bonam partem accipi potest, cum quis nitilur ea quae
virentia sunt campi, vel prata [ AL, prati]. B raeliora sunt aemulari; invidia vero, ut dictum est,
600. Inter Vtsus et visos. Visos, parlicipia dicta; aliena felicitale torquelur, et in duplicem scindilur
Visus, nomina appellativa. passionem, cum aut quodipse est aliud esse 76 non
601. Inler Virum et virus. Virum, hominem; vi- vult, aut aliumvidens esse meliorem,dolel se nonesse
rus, venenumdicit. consimilem. Pulchre autem quidam Graecumversum
602. Inter Vivit et bibit. Vivitde vita.bibit depo- transferens elegiaco metro, de Invidia lusit dicens :
tione. Justiusinvidianibilest, quaeprolinusipsum
603. Inler Vtnclumetvictum. Vinctus, vinculatus; Auctoremrodit, excruciatqueanimum.
victus, superatus. Invidiae autem nomert dictum est a nimis intuendo
604. Inler Vis et 6t's.Vis, quaead voluntatem per- felicitalem [ Cicer. fortunam ] allerius, ut eslillud :
tinet; bis, duabus vicibus. Quisnamflorem invidit meum?
596.Etymolog.lih. xiv,cap. 8. Fest.,dict.Com>a//»s. 610. Cujus auctoris sit versus Graecusincerlum.
597. Lib. XIIIEtymolog., cap. 20. — Invidia autem. Cic., Tusc. m.
— A lapsu. Fest., dict. Laiea;. — Illud. Actii ex Menalippo, sed detruncalus ver-
598. Elymolog.lib. xv, cap. 2, dict. Vicut, et dict. sus.qui apud Ciceronem ita legilur:
Platem. Floremquisnamliberuminviditmeum?
607. Ragit vel, puto glossema. Vide carmen Ovidio
attrihutum de variis animalium vocibus. r Apud Non., dict. lnvidia :
Ibid. De sonitu aviumvideappendicem 17 ad Ety- Undeaut quismortatistloremliberuminviditmeum?
mologiasex Codice Palatino281. AREV. Trocbaicis numeris.

LIBER SECUNDUS
DE DIFFERENTIISRERUM.
DIFFERENTIA PRIMA.
77 I- Inter Deum et Dominumita quidam definie-
runt, ut in Dei appellatione Patrem, in DominoFi-
lium inlelligerent. Scriptura autem sacra utrumque
et Deumaffirmal et Dorainum.
2. Sed tamen invicem hsecvocabula discernuntur. ' )
Primura enim naturae nomen est pertinens ad amo-
rem; secundum potestatis, congrueus ad limorem.
1. In Domino Filium. Unde hi occasionem sum-
psisse potuerint.indicat August.,n deTrinit.,cap. 10.
Ibid. Haedifferentiaealiquando reriiin, aliquando
spirituales vocantur, ut fusius expositum fuit iu Isi-
dorianis, c. 56. Notas in Editione Grialii Rolandus
WiceliUsapposuit, quas propterea Wicelii nomine
describam. Variaslectiones ad /inem voluminis reji-
cio. AREV,
3. Tria quidem nomina.Nihilbic pericli a Sabellio.
Jam euim dixerat in personis esse discretionem , et
exlremaverba hujus capitis sunt: Trinitalem in per-
sonisnon distinguere imptum est. Et capite sequenti
cur tam laboralur in discretione personarum, si cum
Subellioconsentiret, niltil fuit. Sed hsec mulio piura
quam opus est in re iniuime dubia. lta tamen veteres
Dehique ex Dei vocabulo adverte quid diligas, ex
Domini appellatione cognosce quid meluas.
II.
3. Inter Trinilatemet unitatem liaec distinctio est,
quod unitas propter inseparabilem deitatis substan-
tiam, ttinitas vero 78 propter personarum diversita-
lem vocatur, In personis enim discretio est, in Divi-
nitate nulla distinctio. Est enim gignens, genitus et
Patres inlerdum locutos ostendunt D. Eucherii ver-
ba immerito ipsi ab hominibus minime malls adem-
pta. Non enim tollenda, sed explicanda fuerunt, aut
ex Augusi., qui, serm. 192, ila ait: Non enimnomi-
na lantummodo,ted nominum eliam proprietates, id
esl, personas confuemur; et xi de Ctvit., cap. 10 :
Neque vero solaest ista nominit Trinitas , sine subsi-
slentiapersonarum,sieutSabetlianiharetici putaverunt;
aut etiam ex GregorioTbeologo, qui, ne in id inci-
deret, non personarumnomina,sed nominumpersonas
vereconslaredixil: Neque verbum(inquii) stne re ve-
lut sonumvocisaceipimus, sed tria nomina, el tres
personasunius etsentia, unius majtttatk, atque po-
tenlia credimus.
Ibid, Tria quidem nomina. Observandum nomina
71 S. 1SID0RI HISPALENSIS EPISCOPI 72
piocedens. Tria quidem nomina, sed substantia una. A \ do ad se invicem relative trta sunt, et essentialiter
Siciit enim ignis, candor et color, tria quidem sunt unumsunl ? Quis ista consideret ? Quisista comprehen-
vocabula, sed res una. dat? Si enim humanae nativilatis Christi secreta non
i. In relalione enim personarum trinitas est, in capimus, divinaenaturae mysteria quomodocapiemus?
substnntia vero naturaeunus Deus est: Pater scilicet, IV.
et Filius, et Spiritus sanctus. DePalre quia Deus est 12. Inter substanliamet essentiam Dei hoc quidam
testalur Apostolus dicens, Unut Deus Paler, ex quo definierunt, quod substantia est hoc quod non estab
omnia; ita de Filio, quia Deus esl, alibi ipse dicit: alio, sed semper ex sese est, hoc est propria inlra se
Quorumpatres, et ex quibus Chrislus secundumcar- virtule subsistit; essentia vero in Dco idcirco estdi-
nem, qui est super omnia Deusbenediclusin sacula. cta, quia semper est, nec incipiens quando, nec de-
5. De Spiritu autem sanclo, quia Deus est, idem sinens est, sed esse semper proprium ejus est.
qui et supra sic dicit: Divisionesdonationumsunt, -* V.
irfem aulem Spititus; el divisionesopetalionumsunt, 13. Inter hoc quod Filius nunc mqualis, nunc minot
idem vero Deus.Ecce Pater, et Filius, et Spiritus estPalre, isla estdifferentia. Primum seternacsubsian-
sanctus Deus, sed non triplex deorum numerus in tiaeest, alterum 80buma"oenalura>- ln forma enim
liac Trinilate esl credendus. 1 servi, quia faclusest ex muliere, Pater major illo
B
6. Scriptum est enim : Ego sum Deus, et non est est; in forma autem Dei, in qua erat anle carnis as-
alius Deus praler me. Et illud : Audi, lsrael, Dominus sumptionem , Patri coaequalis est. Propter illud di-
Deus luus unus est. Tres ergo deos credere profanum ctum est, Paler major me esl; propter hoc, Ego , el
est; trinitateminpersonisnondlstinguere impiumest. Pater, unum sumus. ^Equalis ergo Patri in quanlum
111. * Deus est, subjectus vero in quanlum homo esi.
7. Inter personam Patris, et Filii, et Spiritus san- VI.
cli, ila secernitur. Quod pater, nec faclus, nec nalus 14. Quid differt inter id quod Christus nunc uni-
est. Filius natus, non factus; Spiritus sanctus, nec genitus, nunc primogenitusesse prscdicatur? Horum
factue, nec natus, sed ex Patre Filioque procedens primum ad Patrem pertinet, alterum ad nos. Nam
est. Proinde Patcr aeternitatemhabet sine nativilate, secundum divinilatis excellenliam Unigenitus est a
Filius nativilatem cum aeternitne; Spiritus vero san- Paire juxta Evangelium, quod dicit: Et vidimus glo-
ctus processionem sine nativiiate, cum acternitaie. riamejus, gloriam quasi Unigenitia Patre, plenum
8. Pater cx nullo exordium ducit, Filius ex Pa- gratim el verilatis.
tre originem 79 sumit, Spiritus vere sanctus ex Pa- 15. At vero, secundum fraternam societatem, pri-
tre Filioque procedit. Haectamen a nobis ita dicun- < G mogenitus universaecreaturae, juxta id quod Aposto-
tur de Trinitate, ut potest humana natura capere. lus ait: ul sil ipse primogenilus in mutlis fralribus.
Nam quis considerare sufficiat ipsius Trinitalis inter- Est ergo unigenitus in substantia deitatis, primogeni-
na mysteria? Quomodo Pater, Filius, et Spiritus tus in snsceptionehumanilalis: primogenitusin gratia,
sanctus tres personae sunt, una natura ? unigenitus in natura; priraogenitus, juxla Apostolum,
9. QuomodoPaler ingenitus, Filius genitus, Spiritus in multis fratribus; unigenilus tanlum ex Deo solus,
sanclus nec ingenitus, nec genilus? QuomodoFilitis Inde est quod Frater nuncupatur et Dominus: Frater;
de Patre natus est, Spiritus sanctns de Patre proce- quia priraogenilus; Dominus vero, quia unigenilus,
dit el Filio? QuomodoFilius nascendo procedit, Spi- VII.
ritusaulem sanclus procedendo non nascilur?Quo- De variorum nominum
modo Pater nunquam sine Filio, et tamen sine Filio distinctione, qum Filio Dei
attribuuntur.
Pater genuit Filium? 16. Jam vero differenliaevel significaiiunesnomi-
10. QuomodoFilius nunquanfsine Spiriiu sancto, num quse in Dei Filio distinguuntur plurimae sunt.
et tamen ait: iVisi ego abiero, Pataclelus non ve- Sed ex his quaedam sunt naluralia ad divinitalis
ejus
niet ad vos? QuomodoFilius non de se sed de Patrei cxcellenliam pertinentia, quaedam vero accidentia.
esl, nec tamen ei esl posterior de quo est ? Quomodoi D Naturalia sunt: Deus, Omnipotens, Perfectus, Filius
Spirilus sanclus de Paire procedil et Filio, nec la- Dei, Verbum, Principium, Virtus, Sapientia, Imago,
men ab eis praecedilur a quibus procedit? Splendor sive Figura, Rrachium.
11. Quomodotria unum sunt,etunum lria?Quomo- 81 *'• Accidentia sunt ista: Agnus, Sacerdos,
propersonis saepe accipi. Vide not. a ad Hymnod. esse Patre, non una est veterum Patrum sententia ;
Hispan., die 4 Aprilis, pag. 274. AREV. nam nonnulli docuerunt roajorem Filio Patrum appel-
4. ApudGrialium patres, ex quibus: apud alios pa- lari, propterea quod Filius a Patre genilus est. Sed
ttes,et ex quibut, ut in Vulgaia. AREV. communior interpretalio fuit praesertim episcoporum
5. In Vulgata: Divitionetvetogratiarum sunt ,idemi Occidentis, majorem Fiiio Patrem ideo nominari
autem spiriius. Et divitionetminitlralionumtunt, idemi Filius, homine suscepto, minoratus est, non a Deoquia so-
anlem Dominut. Et diviiionetoperationumtunt, idemi lum, sed etiam ab angelis. Hauc interpretationem,
vtro Deut. ARSV. quae certe praeferenda est, Isidorus tenet cum mul-
7. Theodulfus Aurelianensis ad probandam pro- tisaliis, quos Pelavius resencet de Trinit. lib. n, cap.
cessionem Spiritus sancli ex Patre Filioque utitur 2 AREV.
his Isidori verbis, quaepaulo aliter legit, ut dixi ini 16. Jam vero. Pleraque ex Aug. serm. 2, de Trinit.
Isidorianis, cap. 33. AREV. 17. Filius Dei et boc quod Pater, non ta-
13. Quo sensu intelligendum sit Filium minoremi men ipse qui Pater. Hoc ipsum, innuit eamdem esse Filiict
 73 DIFFERENTIARUMLIB. II. 74
Petra, Lapis, Homo, Leo, Vitutus, Aquila, et his A J ex virilu coitu, sed de Spiritu sancto natus est. Na-
similia. Deus dicitur quia ex Deo genitus est, Omni- turam quippe traxit originis, non culpam prasvarica-
potens ab Omnipotente, Perfectus a Perfecto: Filius tionis. Corpus ex Virgine sumpsit, virginiiateui ma-
Dei est, quia dum huc ipsum sitquod Pater, non ta- temae carnis non abstulit. Item, nos ex una genera-
inen ipse est qui Pater. tione subsistiinus; ille autem ex duabus , divinitalis
18. Verbum cst Filius Dei, quia proprie de divino et humanitatis.
ore processil, vel quia nihil in substantia naturae suae 24. Ex prima nativitatem sumpsit, ex altera crea-
visibile vel corporeum est, vel pro eo quod Pater per tionem. Natus enim divina generatione, factus hu-
eum omnia condidit sive jussit, vel quia per illum in- mana. Primum fuit sine tempore, secundum in pleni-
noluit. Pater principium ex eo quod rerum omnium tudinetemporis.Nosexduabussubsistimussubstanliis,
origo et causa sit. Dexiera, propter effectumtotius corporis, videlicet, atque animae; ille vero ex tribus:
creaturse, quae per ipsum formata esl. verbi, corporis, et aniroae. Inde est quod perfeclus
19. Brachium, quia ab ipso omnia continentur.Vir- prsedicatur Deus et homo, habens in se geminam
tus pro eo quod omnem potestatem Patris in semet- substantiam, etdivinitatissuae, ei humanitatis nostrae.
ipsum habeat, et omnem cceli terraeque creaturam IX.
gubernet, contineat atque regat. Sapienlia est pro eo IB 25. Item hoc distat inler mortemChristi et nostram.
quod ipse revelet omnia mysteria scientiae,et arcana Nos enim in mortem pro merito praevaricationis in-
sapientiae. lmago est propter similitudinis veritatem. currimus, illc aiilent £3 sponte mortem pro nostra
20. Species enim Patris indifferensest, habens in se salute suscepit secundum quod ipse testatur dicens :
indiscretam naturara, sive essentiam. Splendor ap- Poteslatemhabeoponendi animam meam, et nemo eam
pellatur, quia dum sit ipse Pater lux , iia Filius ab lollit a me, sed ego pono eam.
eo inseparabiliterquasisplendor ex luce procedit. Fi- X.
gura est, quia, suscipiens formam servi, operum vir- 26. Inter resurrectionemChrisli et nostram sic di-
tutumque similitudine Palris in se iraaginem atque screpal: quod nobis resurrectionis tempus usque in
immensam magnitudinem designavit. fiuem saeculi differlur, illius vero die tertio celebra-
21. Mediatorest, quia inler hominemet Deum me- tur; ille nullius eguit ut resurgeret, nos illo mise-
dius est, habens in se substantiam utriusque naturae, ranle resurgimus,
id est, humanae bumilitatis formam, et divinitatis XI.
excellentiam. Porro, Agnus propler innocentiara, 27. Inter creaiionem mundi et formationem ejus
et passionem carnis appellatur. Sacerdos, quia se- haec est diflerentia, quod originaliter secundum ma-
metipsum Patri liostiam pro nobis obtulil. Petra, f_ C leriaesubstantiam simulcuncta creata sunt, juxla illud
quod firmitas sitcredentium, oflensio et ruina incre- quod dicitur: Qui vivit in alernum creavil omniasimul.
dulorum. Lapis angularis, quia Vetus et Novum Te- 28. At vero secundum distinctionera specierum
stamentum, veluti duo parietes ex adverso venieutes, per sex dierum alternationem formata snnt. Totius
tanquam angulus, sibimet copulavit ac fidei unitate enim creaturae origo simul exstitit, species tamen et
conjunxit. forma per temporum incrementa processerunt.
22. Homo, quia secundumcarnem ex Virgine na- 29. Namprimum materia factacceliet terraeconfusa
tus est passibilis atque morlalis. Leo, propter re- atque informis, quam Grseci chaos appellant. De qua
gnuiu el potentiam, perquan>82 in morteZabulum postmodurn singillatim per species varias formasque
vicit. Vitulus,quia propler salutem gentium immolatus proprias prodierunt. De qua materia Scriptura loquitur:
est. Aquila,pro eo quodresurgens ad aslra cceliremea- Qui fecislimundumde maleria informi. Quaeobboc in-
vii, et ad sedem paternam unde venerat iierum rediit. formis, quia adhuc confusaerat atque obscura, et nec-
VIII. dum per visibiles specics, variasque formas discreta.
23. Inlei nativitatemChristiet nostram hocinterest, 30. Sed materia facta est de nihilo. Mundi aulem
quod omnis homo ex delicti lege invenilur esse con- species de informi materia. Proinde duas res ante
ceptus, ille autem non ex concupiscenlia carnis, vel omnem diem et tempus condidit Deus omnipotens :
Patris naturani, non eamdem personam. Vide notas I[) eliam plerique qui astruunt ex tribus substantiis unam
meas ad Sedulium, 1. i, vers. 319. De bujusmodi mediatorispersonam Verbi, carnis et animm, cum in
vero nominibus,quaeFilioDei atlribuuntur,agitetiam causa fidei non videatur necessariumsophislica dispu-
I.
Isidorus vn Elymologiar., cap. 2. AREV. tatione smcularium litterarum calculos syllogistica
24. Illevero ex ttibus. Apposite in concilio Tole- spargere manu. Verum jam olim sanctus Julianus To-
tano xv, praeside sancto Juliano, propugnata fuit lelanus causam suam acriter defeuderat, ac Romano
assertio quod tres in Chrislo sintsubstantise: Tresin etiam Pontifici probaverat, quamvis nonnulli tres in
Christo substantias diximus, quod et majores nostros Christo substanlias in nullo seiisu admilti posse as-
docuissemonslravimus,honorantesvidelicetetsequentes seruissent. Vide Florezium, Hisp. sacr. tom. V, pag.
sententiamdoctorisegregii,Hispalensis sedis episcopi, 297, et tom. II Patrum Toletan. AREV.
quam in libris suis de differenlia nalurm Christi, vet 27. Quodoriginalilersecundummaterimsubstantiam.
nottrm disseruil, ubi ait, etc. Patres concilii Franco- Processerunt ex Gregor., xxxu Moral., cap. 9.
fordiensis, anno 794, hanc loquendi rationem rainus Ibid. Simul cuncta creata sunt. Id quopactointelligi
probabant, ul constat ex libello episcoporum Iialioe debeat, explicaiur a Loaisa in not. ad lib. iSentent.,
cotitra Elipandura, ex concilii decreto misso ad epi- cap. 11. AREV.
scopos Hispaniae, tom. vu Labb.,col. 1028 ; Sunt
PATROL LXXXIII. 3
78 S. 1S1D0R1HISPALENSIS EPISCOPI 76
angeljcam, videlicet, creaturara, et informem mate- iIVbilis, motusque inesset, nec germinare utique, neque
riam; quaequidem dum sit ex nihilo facla, praecessit crescere possent; atque isla !quaevilam sine seusu
tamen res ex se factas non aeternitate, sed sola ori- habent lapidibus prscponunturet terrae.
gine, sicut sonus cantum. 58. Terlius gradus est in iis quae non solum cre-
31. Namqui vivit in aeternum, creavit omnia simul. scunt et vivunt, sed etiam sentiunt, at non
intelligunt,
Itaque non omnia ex nihilo condidit Deus, sed quae- qnalis est in pecoribus. Quartus gradus est in iis qu»
dam ex aliquo, 84 quacdam aulem ex nihilo. De crescunt, vivunt, sentiunt, et inielligunt, sed tamen
nihilo mundum, angelura et aniraas; ex aliquo bo- morlalia, ut animalia sunt, qualis est in hominibus.
minem et caeteras mundi creaturas. 39. Quintus est in iis quae sentiunt, et intelligunt,
XII. et immortalia sunt, qualis est in angelis. Sextus, id
/)e dupticiparadiso. quod immutabile et infinitum, et simplex est, a quo
32. Unus esl terrenus, ubi primorum hominum omnis haecnatura inspiralur, movelur, gubernatur,
corporaliter vita exstitit, alter calestis, ubi animae et regitur, quod est Deus.
beatorum, staiim ut a corpore exeunt, transferuntur, 40. Sed haec quidem omnia, sicut gradibus cre-
atque, digna felicitate laetantes, exspectant receptio- scunt, ita sibi qualitate naturae praccellunt. Nam ar-
nem corporum suorum. De hoc paradiso Dominusad B bor praeferturlapidi, el pecus arbori, et homo peco-
latronem dixit : Ilodie mecumeris in paradiso. Origi- ri, angeius homini, et Deus prseponiturangelis.
naliter autem primi hominis culpa nos de paradiso XIV.-
expulit, et in hanc exsilii peregrinaiionem dejecit. 41. lnter angelos, damones, et homineshanc diffe-
33. Inde est quod prsevaricalionissuae reatu astrin- rentiam veleres scripserunt, quodangeli sint spiri-
gimur. Undc 11merito sententiaedebiio poenampater- tualis substantia, ante omnem creaturam creati,
naepraevaricationisexsolvimus.Nam ita primus homo natura mutabiles conditi, sed contemplalione Deiim-
est conditus, ut per augmentum aeiaium sine media mutabiles facti, animoimpassibiles,raente ralionales,
morte de vita corporalis paradisi commutaretur ad tempore aelerni, beatitudine perpelui, felicilate se-
vilam paradisi ccelestis. curi, futuri praescii,jussimundum regunt.missicor-
34. Sed quia hoc bono contentus esse noluit, proti- pora ex excelleoti aere suraunt, in ccelestibuscom-
nus suae conditionis merito caruit, morteraque ge- moranlur.
minam animaecl corporis invenit. Ignorantiam veri 66 ^- Daemones sunt impuri spiritus, subtiles
et vetustatem oblinuit, atque iu omnem progeniem et vagi, animo passibiles, mente rationabiles, cor-
peccati sui praevaricalionemtransmisit, non tanlum pore aerei, tempore aclerni, humanilatis inimici, no-
in hos qui proprio delinquunl arbitrio, sed etiam in C cendi cupidi, superbia tumidi, fallaciacallidi, semper
illos qui nondum implicari valent acluali peccato. in fraude novi. Coinmovent sensus, fingunt affeclus,
35. Inde est quod parvulis lavacri gralia concedi- vitam turbant, sompos inquietant, morbos inferunt,
tur. Quia etsi non cst illis peccatum proprii operis, mentes terrent, meinbra distorquent, sorles regunt,
inestlamen originaliter noxa paternaepraevaricalionis. praestigiis oracula fingunt, cupidinem amoris illi-
Unde et propheta Davidex semetipso humauum ge- ciunt,. ardorcm cupiditatis infundunt, in consecralis
nus deplorans conqueriiur.dicens : Ecce in iniquila- imaginibusdelitescunt; invocali adsunt, veris similia
tibusconceptussum,et tn peccalispeperilmematermea. metiuntur, mutaniur in diversis figuris, interdum
XIII. in angelorum iraaginibns transformantur. Hi quon-
De rerum yradibus. dara a sede ccelestiob superbiam lapsi, nunc in aere
56. Gradus vel differentiacrerum sex sunt. Id est, commorantur.
non vifenlta, 65 viventia, irrationabilia,ralionabilia, 43. Homines sunt raiione • capaces, intellectu
morttitia, immortalia; novissimus DEUS,qui est super sapientes, ore loquaces, natura magis quam do-
omnia benedictusin smcula.Primusgradus esl eorum ctrina valentes, statu rigidi, vultu erecti, figuia
qute nou crescunt, viia moluquc carenl, qualis est universi similes, et inter se dissimiles singuli, ani-
in lapidibus. D mo iramortales, sensu imbecilli, corpore fragiles,
37. Secundus gradus, in ils quaecrescunt, vitaui mente leves, diversi moribus, impares erroribus, ad
motumquc sine sensu habent, qualis est in hcr- sludia inertes, proni ad voluptales, cassi labore, di-
bis, vel in arboribus, quibus si minime vita insensi- viliis caduci, solliciludine anxii, singillalim morta-
35. Peperil me mater mea, ila apud Greg., lib. vu criminc. AREV.
Reg., cap. 55, el lib. xn, can. 10. 39. Qum sentiuntet intelligunt, et immorlaliasunt.
ibid. Vulgala : In peccatitconceplt me maler mea. Eodem modo Augustinus, vm de Civit., cap. 6 :
AREV. Vet etiam, qum nulritorio subsidio non indiget,sed
56. Samson abbas Cordubensis, in Apologetico, lanlum continet, senlit, intelligitque,qualis ett in an-
lib. ii, cap. 23, quinque differenlias creaturarum ex gelis.
Auguslinu enumerat; tum addil : Sed et egregiut iO. Corporeaerei.August.,de Divinat. Dxemon.,cap.
doctorIsidorus in libro Differentiarum dicit : Quot 3 : Dmmonumea est natura , ut aerei corporis seni i
tunt ijradus vel differentia rerum? Sex. Qum? Non lerrenum corporit sensumfacileprmcedant.
viveiitia,viventia,sentienlia, ralionabiiia, immorlalia; 43. Denuo alii ad glorium. Hxc non sunl in uianu
novistimum,quod est tuper omnia, Deus. Primut gra- scriptis libris.
dut, etc, cum levi quodam nonnullarum vocuin dis-
 TT DIFFERENTIARUMLIB. H 7JJ
les, prole mutabiles, viia queruli, tempore celeres, A 49. Peclus aeri conjungitur, quia sjc inde emit-
tardi ad sapientiam, veloces ad mortem, de praeteri- titur spiraminis flatus, sicut ex aere veutorum
spi-
lis nudi, de praesenlibus exigui, de futuris incerli; rilus. Venter autem mari assimilatur, propiercol-
Concipiunturin iniquitate, in peccato nascuntur, in lectionem omniuni humorum, quasi congrega-
Iabore vivunt, in dolore moriuntur; denuo alii ad Jionem aquarum. Vestigia pOstremo (errae com-
gloriam, alii ad poenamde favilla surgentes debitum parantur, eo quod sunl ultiraa membrorum arida,
solvunt. sivesicca, sicut et terra. Jam verq in capilis arce
XV. mens collocata est, tanquam in ccelo Deus, ut ab alto
Inter pravaricalionem angelicamet humanam. speculetur omnia, atque regat.
44. Quaesit discretio prmvaricationis angelicm et 50. Factus est autem liomo ad conteniplationem
humanm nalura, cur ista redimitur, illa sine fine cceli rigidus, et erectus, non sicut pecora in hu-
damnatur? Praevaricatoresquippe angeli ideo veuiam iimin prona, atque vergentja; in cujus sitminitaie
non liabent, eo quod fragilitalis carnalis nulla gra- capul esl collocatum, datumque illi boc nomen, quod
ventur infirmilate. Homines autem post peccatum liinc capiant initium sensus et nervi. Capilli autem
idcirco ad veniam reverti possunt, propterea quod capitis, vel ad speciem sunt decoris, vel ad arcendatii
pondus infirmitatisex Iutea traxerunt materia. B frigoris injuriam, sive caloris.
87 ^5. Probat Psalmista quod propter carnis con- 51. Iu capileaulem, ut aitsanctusAugustinus, Tres
ditionemreditus eis paleal ad saluiem; sic enim di- tanquam ventriculi cerebri constituti sunt: unus anle-
cit : Ipse scil figmenlumnostrum. Memento,Domine, rior ad faciem, a quo sensus omnis; alter poslerior ad
quod terra sumus. Et iierum : Memorare qum mea serutcem,aquomolus omnis; tettius intet utrumque,
substanlia.At vero diabolus, vel maligni spiritus, nec in quo memoria vigere demonslratur, ne cum sensum
possunt habere veniam, nec merenlur, sicut scriptum sequiturmotus, non conneciathomo quod faciendum
esi deeodem apostata, cujuscor,quasi lapis, indurabi- est, si fuerit oblitus quod fecit.
lur, scilicet, ut pceiiitentiaecompunclione non emol- 52. Facies dicta est, eo quod notitiairi faciat bo-
liatur. minis. Inter faciem autem et vulium haec est diffe-
XVI. rentia, quod facies natumljs et-certus oris habilus
46. Inter nominemet pecus ista est discretio. Homo est; vulius vero varius et secundum affeciionemani-
est animal ex corpore animaque vivente composi- mi modo laefus, modo tristis. Unde et vulluosi di-
turo, atque spirituali compactione formatum, subsi- cuntur qui vultiim saejiecommutant.
Stens ratione, liberique arbitrii voluntate, vitiorttm 53. Jam verq barbae ratio qiiantam vultus confert
capax, atque virlulum; at contra pecus est animal G < decentiam? Barba est decoris.signum, virililatis iu-
irrationale, morlale, motu carnis et sanguinis anima- dicium, quae el juvehlutem significat, et sexus na-
tum; uude et anima eorum post moriem simul cum luram distingttit. Oculi aulem in facie concavis fora-
carne dissolvitur. (Adde et aliud, per quod ab eis minibus inclusi sunt, a quo foralu frons nominata
dislinguilur. tlla prona suiit, et ad terrain vergentia; est. Iidem quoque oculi gemmaruro habentes simili-
nobis naluraliter vultus in ccelumerectus est; illis tudinem raembranis peiiucenlibus
conlegunlur. Per
olium et opulentia; nobis ralio et sermo coucessus quas membranas, quasi per vitrum, vel speculum
esl, perquae intelligere et Deumconfiteri possimus.) relulgenles, mens ea quae foris sunt transpicit.
XVII. 99 54.In medio autem horum orbium scinlillae lu-
Inter humani corporis membra. minum eonchiscetenentur,quas pupillasvocamus,qui-
47. Raiionem autem huraani corporis singulorum- buscernendigratia continetur; etutoculi munitiores
quc membrorum differenliam Lactanlius, sive pleri- essent ab injuria, eos Opifexsummus tegminibusoccu-
que auctorum, ila definieruni, dicentes : Homodiclus Iuil. Unde el oculosesse dictos, quasi occullatos (id
est ab liumo. Hic ex diversis subsislit substantiis, ex est, uiidi |ue munitos)qiiibus adliibitsesunt palpebne
mortali el immortali. Corpus autem ejus ex ossibus a palpitando diclne. Quia concurrenles invicem ocu-
etcarnibus constat,dividiturqueiu quatuorelemenla. D I lorum obtutum reliciunt, pilis in ordineastanlibusad
48. Ilabetenim in se aliquid ignis, aeris, aquoeet munitionem eorum.
lerrae. Ratio autem lerrae in carne est : humoris in 55. Supercilia quoque pilis brevibus adornata
sanguine, aeris in spirilu, ignis iu calore vitali. Si- sunt, quasi quibusdam aggeribus oculis praebentes
quidem quadripartita humani corporis 66 ralio (Iua" custodiam, ne quid superne incidat. Aurium inde
tuor elemcntorum designat speciem. Caput namque dictum nomen est, a vocibus hauriendis. Per im-
ad coeluiurefertur, in quo sunt duo oculi, quasi duo mutationem enim lilterac aures veluti audes, sunt
lumiuaria solis et lunae. nominalae. Per has enim sonum vocemque, quasi
45. Eadem sententia apud Greg., iv Moral., cap. 9 ubi indicali loci e quibus sumpta sunt; locus Augu-
«21. stini de cerebri ventriculis iib. VIIde Genes. ad lit-
Ibid. Vulgata : Quoniam ipse cognovit figmentum ter., cap. 18.
nostrum. Recordalusest quoniampulvis sumus, AREV. Ibid. She pleriquepro et plerique.AREV.
46. Arfrfeei aliud... confiteripossumus. liaec in uno 52. Differentia inter faciem et vultum iisdem fere
tantum libro leguutur. verbis expressa est in Differentiis verboruui, uutn.
47. Ilaeceadem pleniora Etymolog. lib. xi, cap. i, y&89,
> ubi quaedamannotata sunt. AKKV.
79 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI JO
per cochleara descendere. Quod aer ictus in circu-1 dicus.quod eo tritum collyrium a raedicis colligitur.
lnm orbemque movealur. Quintus auricularis, quod eo aureui scalpimus.
56. Genae, a genibus dictae. Quia complicatum in 64. Porro peclus hominis ab aspeciu vocatura. In
utero gigni formarique hominem aiunt, ita ut genua inutis enim animantibus ad terram oppressura est,
sursuiu sint, quibus oculi formentur, ul cavi ac re- atque ab aspectu reraotum; hoininis autem aspectui
condili fiant. Ideoque et qui alicujus lacrymas elicere patens et ereclum. Plenum enim ratione non decebat
cupiunl, genua tangunt, ac per ea deprecantur, quod esse laiens et humile.
in utero formaverint oculos, atque enutrierint. Ipse 65. Papillae sunt mammarum capitula. Mammse
genarum tumor instar colliuin leniter cxsurgens ab autem tumores pectoris leviler exsurgenles : liaec
omni parte contra imminentes ictus, oculos efiicit sunt femiuis ad alendum fetum datae, maribus
tutos. ad solum decus, ne informe pectus esse videretur.
57. Naresdictae, quod per eas aer, vel spirilus nare Neque enim decebat in feminis alibi esse, quaui ut
non desinit. In his.enim tria sunt officia: unum du- animal intelligens ex corde alimoniam sumeret.
cendi spirilus, alierum capiendi odoris, terlium pur- 66. Porro umbilicus est nota impressa quae me-
gamenta cerebri defluendi. Os dictum est, quasi dium ventrem designal. Ad hoc factus, ut per eum
corporis ostium. Cujus spccies in duobus conslat ] >fetus dum est in utero nutriatur. Splenis autem et
officiis : suraendi viclum, et luquendi lingua. jecoris viscera quasi ex conturbato sanguine 91 vi-
58. Labia a lambendo nominata. Quod autem su- denlur esse eoncreta. Juxta eos autem qui de physicis
perius est labiumdicimus; quod inferius, labrum. Lin- disputant, voluptatem venereaeconcupiscentiaeconsi-
guie nomena ligando cibo impositum. Haccinterpres stere dicunt in jecore, affeclum autem iracundias in
animaevocem motibus suis in verba distinguit, vel il- felle, pavoris in corde, in splene laetitiae.In pulmoni-
lisionepalati, acdentium, velcompressiunelabiorum. bus vero aerem contineri, qui a corde per venas quas
59. Dentes dicti, quasi cibos dividentes. Siquidem arterias vocanl, ditfunditur, ut paulatim inspirandiel
escam inciduntetcomminuunt, opportunius gutturi et respirandi tractu tolum animel corpus.
stomacbo tradunt. Horum priores, qui cibum prseci- 67. In jecore ignis habet sedem, qui velut subvo-
dunt, adversi dentes dicuntur; molares intimi, qui ci- lare ostendiiur in excelsum cerebri locum, tanquain
bossubigunt;canini,quivigesimoaetatisannoexistunt. in ccelum corporis nostri. Unde et radii emicunt
90 60. Gingivsea gignendis denlibus nominatae, oculorum, et de cujus medio, velut centro quodam,
quae magnam pulchritudinera ori conferunt, dum quaedamnon solum ad oculos, sed caeterossensus te-
nuditatem dentium tegunt. Fauces sunt anguslaefistu- nues fistulaededucuntur. Siquidem in eo volunt esse
lae, quasi foces, per quas vocalis spiritus ab inlimo i officiumvoluplatis, el decoctionisciborum complexu,
pectore exiliens sonum vocis emittit. et calefactu suo in sanguinem mujaiidoruin.
61. Mandibulae maxillarum partes sunt quibus 68. Inteslinorum autem ratio /idcirco longis an-
mandimus. Dicta autem maxilla per diminutionem, fractibus in circulorum ordinata sunt modum, ut
sicut paxillus a palo. Collum ad instar columnae susceptos cibos paulatim egerant, et ex ipsis ea quae
vocatum. Est enim rigidum et rotundum. Duse sunt intrinsecus sunl, humorem sensim suscipiant. Alvus
in eo fistulae: una ciborum, altera aeris. llarum su- dictus eo quod in eum, qnasi in alveum, omhis hu-
perior rumen vocatur, qua cibus et polio devoratur; mor cibo permistus delluat ac recurrat, el iuenarra-
unde bestiae quaecibum revocant ac remandunl ru- bili modo ciborum succo universum corpus, quasi e
iuinare dicuntur : altera inferior vocatur gurgulio latere valles vicinas irrigando adimpleat.
ex ossibus compacta, et cohserenlibus et flexuosis; 69. Porro alvus venter, et uterus diflerunt. Ven-
baeca naribus ad pulmonera patens ob transmeantem ler eiiim esl qui apparet extrinsecus, pertinetque a
spirilum.Cujus operculum sublinguiumdicitur,quasi pectore ad inguen. Alvus est interior pars, qua ci-
parva lingua, quae foramen ejus recludit et aperit, bus recipi et purgsri solet. Uterum solaemulieres
ne per partes juncta fistula impetu veniens, violen- habcnl in quoconcipiunt. Confundunt tamen haecau-
ter aer interna corrumpat. Y)ctores, et uterum pro ulriusque sexus ventre ponunt.
62. Manus dictae eo quod munus sinl omni cor- 70. Genitalia autem, sicut ipsum nomen docet, a
pori, et quod ab ipsis mandimus. Palma manus esl gignendo dicta. Natium caro conglobata sedendi of-
dispansis digilis, sicut et arbor dispansis ramis. ficio facla est, ne, premente corporis mole, ossibus
Ilem, sicut coniractis digilis, pugnus. cederet. Femina sunl femorum parles, qiiibus iu
63. Digitorum quoque nuinerus perfeclus esl, el equiiando tergis equorum adliaeremus.Unde et prae-
ordo decentissimus. Ex his primus rector omnium lialores feminibus equos adtnisisse dicuntur.
ct moderator pollex vocatur, eo quod plurimum in- 71. Genua a genis dicta, eo quod in uiero cohie-
ter caeterospolleat.id est praevaleat. Secundus index reanl, et cognala sinl oculis.Unde Ennius, aenua com-
tit salutaris vocatur, quia eo fere ostendimus et sa- primil arta gena. Tibiaedictacsunt quasi tubae. Planlae
iutamus. Tertius medius vel impudicus, quartus me- vero a planilie nuncupataj, quia non rotundae, ut iu
57. Fortasse legendum purgamenla cerebridejicien- ter. AREV.
di. AREV. 73. llsecdifferentia in uno tantum Ms. legitur.
58. A ligando. Ita cliam in Elyinologiis. Alii ali-
 81 DIFFFERENTIARUMLIB. II. 84
quadrupedibus,ne stare non possit homo, sed planaeA XXi |
el longioresformatsesunt, ul stabilc corpus efficerent. 78. Inter infantemet puerum quidam ex sapienti-
Calces autem a callo pedum sic nominataesunt. bus disliuxerunt. Infans, inquiunt, dicilur, qui non-
72. Pedum digiti et decoremet usura ferunt. Nam dum fari potest. Puer autem a purilate vocatus
currere 92 non posseraus, nisi digitis in humum quasi purus, sive quia nondum lanuginem florem-
pressis soloque nitentibus impetum saltumque capia- qtie genarum inducunt.
mus. Reliquaossa corporis, velut columnseqtiaedam, 79. Puella autem a parvitate vocata, quasi pulla.
quibus caro susteniatur, inserla sunt, et nervorum Unde pupillos et pupillas non pro condilione, sed
vinculiscolligaia, ut aplissimo motu flectantur. Haec pro aetate puerili vocamus. Puer olim et masculus
Laclantius cseteriquede ralione corporis scripserunt. et femina appellabaiur, sicul infans. Hinc consuetudo
XVIII. communis puerperam vocat. Proprie autem puerpe-
73. Inter virumet hominemquidara dislinxerunt ras dici quse primum enixse sunt pueros, eo quod
hoc interesse, quod vir ulraque scientia praediins puellae admodum parianl.
eloqtientiam cutn sapienlia retinet: Homo loquaci- 80. Egressipueritiam masculi,puberes appellantur,
i tate tantura nalurae bestiis prscpollet. Virum antem quiajam gignendi potestatemsumunt; feminaeverovir
dixerunt «tro TWC id est a virtule. Virtus-aulem 6 gines vel viragines dicuntur. Dicta autem virago, vel
I apsrjjf,
apud veteres scientia rerum omnium nuncupatur. quodaviro sumptasii, velquod sit niaseulinivigoris.
Nos attlem unum eumdemque et virum, et hoininem Simul pubertatera egressi, adolescenles appellaniur.
uuncupamus. Juxla quod et de Chrislo legitur, qui Adolcscentes autem dicti ab adolescendoatque cre-
tam vir in sanctis Scripturis quam et etiam lioiuo scendo. Undeet quidam,de agriculiuraloquens, matu •
vocalur. rescentem fruclum adolescentem vocavit.
XIX. 81. Post adolescenliamquoquejuvenes fiunt. Juve-
74. Inter infantiamet pueriliam, et reliquas aetates, nes autem dicli, quod juvareposse incipiunt,ut bobus
sapientes ita definierunt. Prima hominis aetas infan- juvencusdicitur, cum a vitulo discedit.
lia, secunda pueritia, tertia adolescentia, quarta ju- 8%. Jam vero medise aetalis proprie dicuntur vir
venlus, quinta senectus, sexta senium. Duaeprimae et mulier. 94 Vir itaque nuncupatus, ut ait Lactan-
setatessingulis annorum terrainanlur hebdomadibus, tius, quia niajor in eo vis sit quam in feminis, et hinc
propler simplicemvilam.Nain inlantia septimo nnno virtus nomen accipil. Item mulier a molliti^dicia.im-
finitur, quartodecimo pueritia, dehinc sequens ado- mutata et deiracia littera, quasi mollier.
lescentia duabus constat hebdomadibus propter in- •83. Sed ideo viris plus roborisdatum est, ut facilius
leliectuin et actionem. Quae duse nondum erant in C ad patientiam conjugalemfeminsecogerentur. Mulier
pueris, et porrigitur htec aetas a quinlo decimoanno autern noti pro corruptela inlegrilatis, sed pro sola
usque ad xxvm. maturitale aetatismulier nominatur; sicutetvir pro
75. Post hsec succedens juventus tribus hebdo- sola virilitate, filiamsi ab opere femineaeadmixtiouis
madibus permanet, propter tria illa, intellectum et habeatur immunis.
actioneni, corporisque virfujtem. Isla selas a xxvm 84. Extremie jam aetatis, senes et anus vo-
anno cxoritur, et quagragesimo nono consumma- cantur. Senes autem quidam dictos putant, eo
tur, quando et in feminis partus deficil. quod se nesciunl, el per niminm aclalera delirent
76. Porro senectus quatuor hebdomadibuscomple- aique dcsipiant. llndc el Plato : In pueristresnt ssr*
lur propter accedentem iUistribus^nimi et eorporis sus, in juvenibusviget, in senibusminuilur. Anus au-
gravilatem. Incipit enim haecaetasa quinquagesimo tem cx multisannis dicta est, quasi annosa.
anno, et septuagesimo septimo terminatur. Ultima XXII.
vero senium nullo cerlo annorum tempore definilur, 85. Inter rationabileet rationale hoc interesse s.i-
sed solo naturae fine concluditur. piens quidam dixit: Ralionale esl qnod rationis uti-
XX. turinlelteclu, ut homo; rationabilevero quod ratione
93 77. Inter senectutemel seniumhoc differt, quod ]D dictumvel faclum ett.
senectus vergens aetasa juventute in senium, nondum XXIII.
lamen decrepita; seniumvero est fessa atque exirema 86. Inter mentemet rationemhoc differt. Mens est
aelas,et vitamultimara anhelans. parsanimse praestantior,aqua procedit intelligentia.
78. A puritate. Non., Pueritia, id esl puritas. Varro suum locum revocare. Notse puerililate; ita Codex,
Rerum divinar. lib. i, Quoi pueritia est infrequens etc, et al., pueriti mtate, videntur positscpro verbis
pollula. pro mlalepuerili. AREV.
lbid. Quianondumlanug.Fest., Puer, impubestan- 81. In Editione Grialii mendumclarum erat juven-
tum dicitur. tus pro juvencus ; in aliis desunt haecverba, ut in bo-
79. Quasipulla. Pullum eslataiis novellm,aitNon. bus, etc AREV.
lbid. PuerHilate,ilaCodexHisp.Varrode Liber.edu 82. Quasi mollier. Non male alii, quati mollior,
cand., Vefim,me Hercle,ipse usu magnopuerililatis AREV.
[ormulamaudire. Al. puerili mtate. S'6.Rationale esf.Verbasunt August. li de Ordin.,
Ibid. NotaeWicelii in Grialii Editione perturbatae cap-11.
sunt, et extra ordinem sutim collocalse.Notas, A 89. Intetligibileesse...sentiunlur,verbaAugUst.vm
puritate, elc, et quia nondum lanugo, facile fuit ad de Civit., cap. 6.
 83 S. ISIDORl HISPALENSISEPISCOPI 34
Ratio vero est motus quidam animi visum menlis. 1 XXIX.
acuens, veraque a falsis distinguens. 94. Inler animumet animamLactanlius distinguern
XXIV. pliilosophosquosdam ita existimat: i Quidam,inquit,
87. Inter memoriam,mentem,et cogitationem,talis aiunt aliud esse animam qua vivimus; aliudauimum
distinctio est, quod memoria praeterilaretinet, mens quo sentimuset sapimus,quia, valente in corpore ani-
futura prsevidet, cogitatio praesentiacomplectitur. nia, nonnunqiiamanimus perit.sicutaccidere deuieii-
XXV. tibus solet.
88. Inter tentum et memoriamhoc interest. Sensus, 95. Addunt quoque animam rnorte sopiri, animum
rei cujusque adinventio; memoria, rei inventaerecor- somno. Ob hoc inde putant esse divisum, eo quod
datio: ille excogitat et reperit, baecreperta cuslodit. actionis officioseparentur. Qui veio ulrumque indif-
XXVI, ferenteraccipiunt, veracius arguraentantur: Quod nec
95 89. Inter intelligibilia et sensibiliataliter ve- vivere sine sensu possumus, nec sentire sine vita.
teres discreverunt: intelligibiliaesse qusemente ani- 96. Idcirco nequaquamposse esse divisum quod
moque percipiuntur; sensibilia aulem, quae visu a se minime separatur. Sed idem unum, et vi-
tactuque corporeo sentiuntur. vendi babere vigorem, et senliendi perfrui ratione ;
90. Sunt autem sensus corporei quinque : visus, ]5 et dum sunl utraqtie unum, varia sumpsere voca-
anditus, odoratus, gustus, tactus. Visui subjacet bula, pro diversitate effeclionum.Sicut enim spiriius
habitus, et color, seu magnitudo mensurse.Auditui pars animse est per quaui imagines reruin corpora-
voces et sonus, odoratui odorum fragrantia, vel quse liuroimprimuntur, sicaniinuspars ejusdemanimseest,
aliter se habent, gustui sapor amarus seu dulcis, quo sentilur et sapilur; sicut et mens ejusdem porlio
tactui calida vel frigida, aspera vel mollia, seu lenia. est, per quam omnis ratio intelligentiaquepercipiiur.
91. Hi autera quinque sensusex partibus elemento- 97. Sicut voluntas, qua intellecta consentiuutur;
rum sunt, sed non ex omnibus elementis quatuor, sed sicut memoria, qua medilala rememorantur. Et
ex aere terraque gignuntur. Ex aere quidem visus, hsec quidem dum multiplici constant appellatione,
odoratus, auditus; ex terra tactus saporque nascilur. non lamen ita dividuntur in substantia sicut in no-
XXVII. mine, quia eadem una esl anima. Qusedum conlem-
92. Inter animamel corpus ita secernitur : anima platur, spiritus est; dum sentit, sensus est; du:ti
est subslanlia incorporea, intellectualis, rationalis , sapit, animus est, dum inlelligit, mensest; dum
invisibilis, atque mobilis, et iramortalis, habens discernit, ratio est; dum consentit, 97 voluntas est;
ignotam originem, nihil tamen in natura suamixlum dum recordalur, memoria est; et dum memhra ve-
concretum, vel lerrenum, nihil bumidum, nihil fla- (] getat, anima est et modo sapit, modo desipit, modo
bile, vel igneum; at conlra corpus est subslantia vi- remotis paulisper curis, corporis sopore delinita
sibilis, atquemubilis, mortalis, habens semen ex vi- quiescit, rursusque commota ad contemplandasre-
tio, et ex lerreua fsece materiam. Sed anima, quia rum imagines prolinus excitata recurrit.
spiritualis creatura est, initium novit, (inem babere XXX.
iion novit. Sicut enini angeli, ita et animse sunt. 98. Inter animamet spiritum hoc differre doctore3
Habent enim initium, finem nullum. Corpus aulem, dixerunt, quod anima ipsa vita est liominis, prse-
quia ex quatuor elementis contat, ignis, aeris,aquse, stans sensum motumquecorporis : spiritus autein
et terrse, dutn fuerit excedente anima resolutum, ipsius animse est qusedamvis et potentia rationalis,
redit rursus unde fuerat ortum. Inde et partim raor- per quam lege naturae prsestarevidetur cacteris pe-
tales, partim iminortales sumus. Animseenim naiu- coribus. Proinde anima flatus vitse est, animalem
ram communem habemuscum angelis, carnem vero liominemfacieus ; spiritus autem, vis quae carnales
cum pecoribus. coucupiscentias calcat, atque mortalemad immutabi-
XXVIII. liiaiem vitse hominemprovocat.
93. Inter carnemet corpus quidam sapiens distinxit 99. Certissimeautem spiritum animam esse evan-
dicens: Caro est quseproprie sanguine, nervis, ossi- 0 gelista testatur, quia animam quam Chrislus in earne
busque disiinguitur; corpus vero, quanquamet caro suscepit spiritum nominavit. Nam cum dixisset Do-
dicatur, interdum tamen et aereum 96 nominalur, 1 minus, Potestatemhabeo ponenrfianimammeam,hanc
quodtactui visuique non subjaceat, et plerumque est sine dubiolunc posuit, quando in cruce, inclinato ca-
visibile atqtie tangibile. Paries corpus est, sed non pite, spiritura tradidit. Oranis autem anima spiritus
earo; lapiscorpus est, sed non caro. Sic etJApostolus esse potest, non lamenomnis spiritusanima. Namipse
corpora coelestia appellat, et corpora terrestria. Deusspritus est, et tamen anima non est; augeliquo-
Coelestecorius solis, lunae et stellarum, terrestre que et veuti spiritus sunt, et lamen animaenon sunt.
ignis, aeris, aquae, lerrae, et reliquorum, quae ab- 100.1psaautemanima,qiiidsit,qualissit,ubisit,quam
sque anima iis censentur elementis. formam habeat,velquam viiu, nullo modocertissime
94, Confer de his Etymol. lib. xi, cap. I, num. in lsidorianis, cap. 63, num. 10 seqq. ABEV.
15. AREV. 100. De liis agitlsidorus lib. i Sentent., cap. 12 ,
97. Hulta, quse de ai.mta hic dicuntur , repetita quem ad locum videndse sunl Loaisaenotae. uuae
Suntin llbro quodam de Numeris, quem nondum huc quoque faciunt. ARKV-
«ditum puto, et inter appeadices exhibebo, ut dixi
85 DIFFERENTIARUMLIB. II. 8G
Sed in conside-
sapientes bujus mundi definierunt Alii namque ig- Lcant utriusque esse propagatlonem.
nem animam, alii sanguinem esse dixerunt, alii in- ratione seminum quse non concepta pereunt, et ipsi
corpoream, neque habere ullam figuram. Nonnulli penitus obmutescunt.
quoque eamdem divinse naturse esse parlem impia 99 407. Animam quippe humanam certuin est in
teineritate crediderunt. ipso condilionis suae tnunere percepisse. Quac nc-
101.Nos autem eamdem non ignem, vel sanguinem, cesse est ut corpus in quo hic quantulumcuuqtie
sed ineorpoream dicimus, passibilem, alque miilabi- lempus vixerit, in resurrectione recipiat. Qtiis ergo
lem, carentem pondere, figura, sive colore. Nec dici- dicat animata semina profluxisse, sive illa quae nou
mus animam parlem, sed creaturam esse Dei, nec concipiuntur, sive illa quse nocturna illusione fun-
de substantia Dei, vel de qualibet subjacenii ele- duntur? Quod omnis sapiens videt quam sit absurdum
mentorum materia, sed ex nihilo fuisse creatam. et a ratione omnibus modis alienum. His ergo pro-
102. Nam, ut ait quidam, si eam Deusex semeiipso positionibus de origine animse parles se invicem vin-
fecisset, nequaquam vitiosa, vel mutabilis, vel roisera cunt, quia unaquseque earum alteram proposiliouem
esset. Item, si ex elementis 98 esset visibilibus fa- destruit, et ipsa non valet astruere quod proponit.
cta, haberet utique vel ex terra soliditaiem, aut ex 108. Ob boc de hac quaestione cautius quaeren-
aqua humorem, aut flatumex aere, aut caloremex igne; i dum est: maxime quod a sanctis viris nihil certius
sed quia his omnibus caret, apparet eam inde non definilum est, nec sanctarum Scriplurarum auctori-
esse, quia cum illis nibil probatur babere commune. tate quidquam manifcstius pronuntiatur. Itlud lameu
103. Unde et prave a quibusdamcreditur esse cor- tenendum est parvulorum animas nexu peccati ori-
porea, quaepropter id ad imaginem Dei facta est ut si ginalis esse astrictas, quse nisi percipiant baptisraatis
non immutabilis ut Deus esset, tameu iucorporea ut sacramentum, regni coelestis participes esse non
Deus existeret. Si enim corpoream credimus ani- possunt; sed cum carne comraunehabebunt peccatum,
mam, ergo et Deum credimus habere corporis for- et pari judicio damnabuntur in ignem seternum.
mam, quia eadem atl suara condidit imaginem. XXXI.
104. Hujus autem animae partes nonnulli ve^ 109. Inter Concupiseentiamcarnis et spiritus hoc
tcres tres esse dixerunt : rationale, irascibile, interest: concupiscentia carnis est motus animaetur-
et eoncupiscibile. Rationale, per quod invisibi- pis in effectum sordidsedelectationis; concupiscentia
lia conspicit; irascibile, per quod impetus irae suse vero spiritus, ardens intentio mentis in desideria
emendat et corrigit; concupiscibile, per quod con- sanctse viitutis. Ista sibi consentientes mittil ad
cupiscentiam carnis spirituali virlute. compescit. regnum, illa ad supplicium sempiternum. llla lex
Cujus domicilium quidam in pectore esse voluerunt, > peccati est, de primi hominis damnatione descen-
quidara vero in capilis arce eara habitare dixerunt, dens, ista lex meuiis est de munere ttedemploris
tanquam in ccelo rectorem, ut a summo omnia con- nostri procedens. Haeautem sibi invicem pro affectu
tetnpletur. Alii nullum ei certum locum definierunt, yirtutum ac viliorum, quotidiana colluctalione letha-
sed eam per omnes arlus infusam discurrere dicunt. liter adversantur.
105. De origine ejus varise habentur opiniones: ve- 110. Concupiscentia namque carnis primum ille-
rum tamen, sine aflirmandi prsesumplione, quid inde cebras vitiorum in cogilaiionibus gignit, concu-
Patrum disputatio senserit,referamus.Interquossan- piscentia vero spiritus e conlrario cogitaliones san-
ctissirnus Fulgentius incertam de hac qusesiione sic ctas indesinenter opponit. Illa fabulis vanis oble-
profert sententiam, cujus breviter vetba ponenda clatur et Verbis,ista Scriplurarum meditalionibus at-
sunt: < Utrurn, inquit, sicut caro nascetitium, sic que praeceptis; illa gaudet spectaculis rerum terre-
oranes animae ex Adam venire credantur, an novae sirium; ista contemplationelODcoelesiium gaudio-
fiant, et ex parentibus rainime propagentur? Quse rum. Illa terrena gaudia quaerit, isla gemitus et suspi-
quaestio in definieudo difficilis est, quia contrariis ria trahit: illa torpore somni atque pigritia corpus re-
objectionibus destruilur. laxat,istavigiliisetcompetentibusoratiohibuselaborat.
106. Nam illi qui novas animas contendunt sin- > 111. llla per ingluviera illecebris ventris et desi-
gulis corporibus dari, cum illis opponi cceperit cur deriis gutturis cestuat, ista semetipsanijejuniis et abs-
anima parvuli, quae non propagatur, ut caro, cum linenlise cruciatibus raacerat. Illa luxuriae subdita
carne originalis'peccati teneatur consortio? 'Nun- (urpiuin perpetralionum affectus.quos intentione cogi-
quid injustus est Deus, ut cum carne mittat ani- tationis agit, perfectione voluptaiis explere conten-
mam in ignera seternum, quae cum carne non ha- dit; ista caslitatis et pudiciliaepulchritudinem dili-
bet commune peccatum ? Hoc cuth illis opponitur, git. Illa avaritiae flamma succensa appetit lucrum et
oinnino deficiunt. At contra illi qui asserunt animas fugit damna lemporalium rerum; isla contemneus
cum ipsis corporibus propagari, possunt quidem in mundum solum sibi vindical Christum. llla invidia
parvulis justum Dei judicium iirmare, ut commune nullura sibi superioretn vel sequalemesse permittit,
habeant peccatum originale, sicut communera vindi- sed interno livore vulneris de cunctorum profectu
108. lta etiam hseret Isidorus cum Augustino, ctealur, cui admiscertvidetur. AREV.
lib. n Offic, cap. 24. Vide not., et lib. i Senl., cap. 109.Vid. Cassian.lib. de Concupise. carn. etspirit.,
12, ubi recte astruit animam creari quando et corpus cap. 11 etseq.
87 S. ISIDOEUHISPALENSISEPISCOPI »8
tabeseil; ista de cunctorum virtutibus gaudet, et A rat. Nam ille habuit inchoandi boni liberum arbi-
lninores sibi per cliaritatem prseponit. trium, quud lamen Dei adjutorio perficeretur. Nos
112. llla, ira exxstuans, niliil oequanimilerportat, vero, et inchoalionemliberi arbilrii, et perfectionem
sed perturbatara mentem tisqtie ad vocis tumultura de Dei sumimus gratia. Quia et incipere et perficere
exaltat; ista nulla cxasperatione movetur, sed per bonum de ipso habemus, a quo et gralise donum da-
tranquillitatem et mansuetudinem patienter omnia lum, et liberum arbitrium in nobis est restauralum.
susiinet. Illa tristilia inficitur, dum quaelibet adversa 117. Deiest ergo bonumquod agimuspropter gra-
persenserit,; ista nullo mcerore frangitur, sed etiam tiam praevenienlem,el subsequentera. Nostrum vero
inala de proximis portans, ab interiore gaudio non est, propter obsequentemliberi arbitrii voluntatein.
movetur. Illa ambitione honorum, inficitur humanis NamsiDeinon esset, cur illi graiias agimus? Et si nos-
laudibus, vel illecebris vanse glorise delinitur ; ista truin non est, quare relributionem bonorumoperuin
humiiitatem amal, et soli Deo suo, qui inspeclor est 102 exspeciamus? Proinde ergo in eo quod gratia
nienlis,.placere deleclat. Illa inflata supcrbise faslu prsevenimur,Deiest, in eo vero quod bene operando
cor miserum elevat; isia, ne acelsitudinesua corruat, prsevenienlemgratiam sequimur, nostrum est. Nemo
usque ad inlima seipsam humiliat. autem Deum meritis antecedit, ut tenere eum quasi
113. Sed quid plura? Concupiscentia carnis in Tj debitorem possit. Sed rairo modo aequus omuibus
omnium vitiorum multitudinem consentienlcs sibi condiior alios prsedestinandoprseeligit, alios in suis
prsecipitat, concupiscenlia vero spiritus mentem moribus pravis jnsto judicio derelinquit. Unde veris-
lapsam ne deficiat, spe futurse gloriaccorroboral. simum est gralisc muntisnon ex humana virtute vel
Proinde illa, quamvis superet, nullalenus despe- ex merilo arbitrii consequi, sed solius divinaj pie-
randum est, quia, reparato cerlamine, possumus talis bonilaie largiri.
de ea ctiam gloriosius triumphare. Ista quamvis 118. Quidam ehim gratissimse misencordiae ejus
vincat, de victoria non est secura, quia callidus praevenientis dono salvantur, effecli vasa miseri-
hostis, etsi deviclus interdum, lamen vicioresultimo cordiaa; quidaro vero reprobi habili, ad pcenam
Vincit. Et quos prima congressione non percutii, de- praedestinaii, damnantur, effecti vasa irse. Quod
cipere in finera contendit. exemplum de Esau et Jacob nondum natis colli-
114. Hinc esl etiam quod ipsa concupiscenlia gitur. Qui dum essenl una conceplione vel partu
camis usque in hujus vilseterminum dimicare non editi, parique nexu peccati originalis astricli, alte-
cessat. Sed si concupiscenlia spiritus usque in rum lamen eorum ad se misericordiaedivinsepraeve-
finein snperot, victoriae pace secura in selernum nientis bonitas gratuita traxit, alterum quadamjusli-
101 cu|» Sl|is vicioribus regnat. Quando, consum- Q tise severilate odio habitum in massa perditionis re-
uiato concupiscenliaeaculeo, nec carni spirilus, liclum damnavit. Sicut per prophetam idem Deus
neqtie caro spiritui adversabitur. Sed utranque invi- loquitur dicens: Jacob dilexi, Esau autemodiohabui.
cem acternsepacis concordia copulatse, Redemptori 119. Unde consequens est nullis prsevenienlibus
suo sine oppugnatione in perpetuum adhserebunt. meritis conferri gratiam , sed sola vocationedivina.
XXXII. Neque quemquamsalvari sive damnari, eligi vel re-
115. Inter gralia divinminfusionemet humaniar- probari, nisi ex proposito prsedestinantis Dei, qui
bitrii voluntalemhoc interest: arbitrium est volunlas justus est in reprobatis, misericors in electis. Uni-
liberse potestatis, quse per se sponte ,~vel bona, vel versseenim viseDominimisericordia et veritas.
mala appeiere potest; gratia autem est divinacmise- 120. Ante gratise enim donum liberum quidem est
ricordiacdonum gratuitum, per quod et bonsevolun- in homine arbitrium, sed non bonum, quia sine gra-
talis initium et operis promeremur efiectum. Nullus liae adjulorio manet infirmuin.Nam sicul oculusvi-
autem liberi arbitrii quidquam potest prsevalerevir- dere non valel, si caretofficio luminis, ita humanse
tute, nisl supernaegratisesustentelur juvamine. Divina voluntalisarbitrium nihil valet, si lnminis gratia in-
quippe gratia prsevcniturhomo, ut bonus sit, nec hu- digeat; illud utique quod illuminat omnem hominem
iiiantimarbitriumDeigratiamanleeedit; sed ipsagra* D venientem in hunc mundum. Liberum autem arbi-
lia Dei volentemhominempraevenitutetiambenevelit. trium ad omne malura promptumest per semetipsum,
116. Nam pondere carnis homo sic agitur, ut ad ad bonumvero nequaquamnisi per gratiaedonum: et
peccandum sit facilis , et ad poenitendum piger. eadeni praestathomini et bona velle et facere, inala
Ilabet dese unde corruat, et non habet unde consur- pmeterita flere, tam a cogitationequam ab opere de-
gat, nisi, gralia Conditoris,ut erigatur manum jacenti licia prsesentia cavere, quod etiam Apostolusmani-
exlendat. Denique bomini per Dei gratiara liberum festius scribit dicens : Non sumus sufficienletcogitare
restauratur arbitrium, quod primus homo perdide- aliquid ex nobis,quasi ex nobis, sed sufficienlianostra
115. Honorius Augustodunensis, in opere. De li- stino satis constat et ex Isidoro, qui paulo post ita
lero arbitrio inter sententias Patrum hac etiam Isi- subjicil: Antegratia donumliberumquidemest in ho-
dori in rem suaai utilur. AREV. mine arbilrium, sed non bonum, quia sine gratia
116. Z<i6erumarl>!irium...quodprimus homoperdide adjutorio manet infirmum.
rat. Eodcm modo Aug. in Enchirid. cap. 30 : Nam 120. In aliis Excusis post verba misericordiaet ve-
libero arbitriomate utens homo, et se perdidit el ip- ritas, omissis aliis, sequitur, omne aulem donutn
tum. Quse quomodoaccipienda sint, ex ipso Augu- gratia, etc ut num. 122. AREV.
80 DIFFERENTIARUMLIB. II 90
enDeoest. Itaque non in omnegenushominura 103 i Lsacramentorum, futuram Evangelii gratiam pracdica-
gralise beneficiumtenditur, sed in illis tantum qu; per bant. In.lege ergomandaia tenentur, promissa vero
fidem illuminantur; nec enim in cunclis genlibus fidei in Evangelii plenitudine consummantur. Legem enim
pervenit auditus. Evangelia complent, et significalionemprseceptiple-
121. Unde e-l Aposlolus: Quomodo, inquit, invo- nitudo Testaraentorum.
cabunt in quem non crediderunt? Aul quomodo cre- 127. Item nihil alitid lex prseslitit, nisi quodsolum
dent ei quem non audierunt? Ipsius eliam gralise do- peccata monslravit, non abslulit, et sub suo tqrrore
num quibuscunque datur, non sequaliler conceditur, redactos omnes servos effecit, et inde spirilura servi-
sed ad mensuram pro merito accipientium distribui- tulis habuisse priorem populum Apostolus docuit.
tur, juxta quod scriptum: aui reddet unicuiquesecun- Evangelium vero veniens crudelitatem legis amuvit;
rfumopera sua, peccala , quae lex puniebat per spirilum servilutis,
122. Omne autem donum gratise non omnibns laxavit perspiritum adoptionis, filios exservis reddi-
ad integrum datur, sed singulis dona singula distri- dit, amorem implendselegis omnibuscondonavit,et, si
btitiiilur, ut seilicet, quasi membra corporis sin- deittceps punienda commiserunt, per eumdem spiri-
gula officia habeant, el alter indigeat altero quod tum adoptionis induiget : formam bene agendi prse-
non babet alter; proinde omnia fiunl communia, j l buit, et ut possint agi quae docuit adjutorem Spiri-
dum fiunt sibimet membra invicem necessaria. lum infudit.
XXXIII. 128. Nam praccepta legalia quse illi populo dala
123. Inter Legemet Evangeliumhoc interest, quod sunt, coinparalione meliorum, etiam non bona di-
in Lege littera esl, in Evangelio gratia : illa habuit ctintur, quia quae prsecipiunt non perficiunt; gra-
umbram, ista imaginem ; illa dala est propter traus- lia vero Evangelii quod exlerius imperat, inlerius ut
gressionem, ista propter juslificationem; illa igno- pcrficiatur juval. Euechielis etiam testimonio dici-
ranlise demonstrat peccaium, ista aguilum adjuvat, lur : Dedi eis prmcepta non bona. Utique quia in eis
ul vitelur; illa (lagiliis deditos increpat, isla peccan- quaedam inulilia infirmioribus sensibus agenda per-
tes boniiale propria liberat; illa talionem reddendum missa sunt, sicut illud, ubi Deus Israelitarum cupi-
decrevit, ista etiam pro inimicis orare jussit: illa, ditatem spoliis jEgyptiorum saiiari permisit.
conjugiorum indultis habenis, crescere et geuerare 129. Nam pro eo quod carnalis populus modum
prsecepit, ista continentiam suasit. egrederelur vindicta), lex •perniitlit carnalibus vicem
124. Ulic prsedicatur circumcisio sola carnis, hic rependere mali, quod Evangelia firmioribus velant.
lavacrum in abluiione cordis et corporis; illic Cba- Proinde ergo dicuntur non bona, quoniam Evangelio
nanitidis regnum et promissionesrerum temporalium ( < ' comparata, legis praeeeptainferiora noscunlur. 105
continentur, hic vita aeterna regnumque ccelorumpro- Ante adventum enim Redemptorisnoslri, gentilis po-
mitlitur; illic sabbati otium et requies celebratur, hic pulus ideo non obtemperavitlegi, quia nondum inlel-
ipsa sabbati requies in Cbristo habetur, qui dixit: Ve- ligebatur sensu spirituali. Lex enim gravia atque dura
nite ad me, omnesqui laboralis el onerati eslis, et ego secundum litieram jubebat, ideo contemnebalur. Ve-
reficiamvos,el invenietisrequiemanimabusvestris. Illic nit aulem gralia Evangelii, temperavit legis austeri-
esus animalium iramundorum prohibetur, hic in cor-' talem, applicavitque sibi gentilem populum.
pore Cbristi, id est in sanctis suis, non admittitur XXXIV.
quidquid per illa animalia immunda in mores homi- 130. lnter activamet contemplativamvitam, hsecdi-
nuin figurabalur. stinctio est : activa vila esl quse in operibus justitise
125. Illic, pecoribus immolatis, carnis et sanguinis et proximi ulilitate versatur; contemplativa, quse
hostiseofferebanlur, hic sacrificium carnis et sangui- vacans ab omni negotio, in sola Dei dilectione defi-
nis Christi offerlur, quod 104 Per il,a animalia figu- gitur. Harum una in opere bonse conversalionis, al-
rabatur; illic ex carne Agni Pascha celebratur, hic tera in contemplatione imroutabilis veritatis est;
Pascha nostrum immo'atus est Christus, qui est verus una, quse ex fide in hac peregrinatione vivit, altera
Aguusimmaculatus. Illic Neomenise,id est novaelunae i) quse bene viventes usque ad regnum perducit.
principia celebrantur, hicnova creatura in Christo ac- 131. Activse enim vitae magna sunl prsemia, sed
cipilur , sicut Paulus apostolus ait: Si qua in Christo coniemplativaepotiora. Activa vita ex bonis operibus
nova crealura, vetera transierunt, ecce facta sunt iucipil, contemplativa pervenit ad quod intendit. Ac-
nova. livsevilae opera cum corpore finiuntur, conlemplativse
126. Quid plura ? In lege per figuram res geslse autem gaudia in fine amplius crescunt. Illa autem,
in significationemfuturorum annuntiabantnr, in gra- quamvis utilis el bona, tamen cum requies venerit,
lia vero, evangelicaeverilatis, quse illic demintiata transilura; ista vero boni operis transituri merces
fuerunt, explentur. Item in lege mandala scripla est, et requies permansura.
sunt et promissa , sed mandata legem implere vel 132. Contemplativa viia per Rachel ostenditur,
coiiservare iubebant, promissa vero, figuris obtecta quae erat pulchra et sterilis, quia per contempla-
125. Vulg. : Omnia nova. Exprimitur sacrificium 130. Opusculum de difTerentiainter aclivam et
sanguiniset corporisChrisli. AREV. contemplaiivam viiam Isidori nomine in Codice Re-
128. JVam pracepla legalia, elc., e Greg. xxvm giovaticano 281 a me repertum, ad appendices reji-
Moral., cap. 9. cio, de quo etiam dixi in Prolegom. cap. 85. AREV.
91 S. ISIDORI HISPALENSIS EPlSCOPl 92
lionis otium minus operura filii generantur. Activam A ribus juttificatut ett. Paulus dicit: Credidit Abraham
autem vitam monstrabat Lia sine oculis, sed fecunda. Deo, etreputatum est ei ad jwslflmm.Quidergo? Utri-
Quia actio laboriosa quidem est, ntinusque alla con- que se desttuunt? Absil. Sed utrique uos instruiint.
siderans. Sed in eo quOd se erga proximi utilitatem Nam secundum Paulum, Abraham ex fide jusiificari
plus exhibet, fecundior operibus, quasi in filiis meruil, quando credidil Deo; secundum Jacobum, ex
crescit. Sic Martha et Maria, quarum una virlutibus operibus placuit, quando lentatus immolandum (llium
menlem exercebat in opere, allera requiescebat non recusavit.
defixa in conlemplatione. XXXVI.
153. Ii autem qui ad contempratioms otium venire 159. Inter fidem, spem el charitatem hoc differt :
conlcndunt, prius se in sladio activaevilse exercere (ides esl divinilatis conlessio, et religionis solidum
debent, ut dum opera jtistitiae faeces peccatorum fundamentum; spes esl bonorum exspectatio futuro-
exhauriunt, cor mundum exbibeant ad videndum rtim ; charitas est perfecla dilectio iit Detim et proxi-
Deum. Nam raens quac adhuc temporalem glori.im mum. Harum prima credulitatem fovet praesentem,
106 quserit, aut carnalis concupiscentise tentaiioni- secunda proraissa prsestolalurfuturorum, tertia amo-
bus cedit, a contemplatione proculdubio prohibeiur. rem complectitiir seternum. Quse quidem tria in hu-
Unde et populus dum legeni acciperet a monte, id est B jus vitsetemporc ita copulantur, ut altera sine altera
a sublimi contemplatione, quasi carnalitim curiositas stare non possit.
removetur. Et in Evangelio curatus a legionevult Do- 140. Denique veraciler credere non possumus,
minuin per contemplaiionem sequi; sedjubelur do- nisi ea quse promissa sunl speremus; nec pote-
inum reverti, et in activae vitse operatione versari. rimus sustinere promissa, nisi sit fidei credulitas
134. In ipso autem contemplationiset aclionis usu firma; tiec aderit friictus spei, vel stabilitas fidei,
iuierdum magna differentia animorum est. Nam qui- nisi fuerit perfecta charitas Chrisli, quae et fidem ut
busdam sola contemplatio proficit, quibusdam vero credat, adjuvet et spem spectationis corroboret. Cu-
acliva sola est consolatio. His media el dc utrisque jus specialiter secundum Apostolum inter
Jias virtu-
composita utilior est magis ad refovendas mentis an- tes traditur principatus, et cultus inanet seternus.
gustias, quse solent per uniUsintentionem nutriri, ut 141. Nam et fldes cessabit, dum futura quaecredun-
de utriusque partibus melius temperentur. Nam quod turadvenerint; et spesfinem habebit, dum beatitudi-
Salvator per diem signis et miraculis coruscabat itt nem quam quisque bonus prsestolatur acceperil. Sola
urbibus, activam nobis vitam commendabal. Quod charitas inseternum perseverabit, ipsa sola utramque
vero in monte orationis studio pernoctabat, vitam perducens ad Cbristum , ipsa sola gaudio perfrueus
contemplalionis significabal. IC sempiterno.
135. Idcirco Dei servus juxta imitationem Chri-ti, XXXVII.
nec actualem vitam amitlit, et contemplalivam vitam 142. Inter amoremet dilectionem,sive charitateni,
agit. Aliter enim incedens offeodit. Sicut enim per hoc differt, quod amor et ditectio media sunt, et ad
«mteniplationem amandus est Deus, ita per ac- utrumque parala, modo iu bonum, modo in malum
tualein vitain diligendus est proximus. Ac per hoc sic vertunlur. Charitas autem non nisi in bontim ; cujus
non possumus sine utraque esse vita, sicut et sine etiam nomen eo usque extollitur, ut ipse Deus 108
utraque in dilectione esse nequaquam possuraus. Charitas appelletur. llla est enim perfecta cbaritas,
XXXV. quse inimicoset patienter sustinet, etbenigne refovet.
136. Inter Fidem et Opus hoodisiat: per fidempos- Qui vero hsec non agit, longe a charitale discedit.
sibililas boni operls inchoatur, ex opere ipsa fides per- , Haccenim summa sola sunt bona. Nam a quibus ha-
licitur. Opus enim lide prsevenitur, fides ex operibtis bentur, utique verSciter habenlur. Aliaeveru viriutes
consummatur. Opera autem ante tidem nequaquam media bona sunt, et quae ad utilitaiem possunt ab
prodesse, quia nihil valet a malo declinare et agere aliquibus haberi, et ad pcrniciem, si de his arro-
quod pertinet ad salutem ei qui ipsum salutis vel ne- gantes tumuerint.
gat vel nescit auclotem. ltem fides sine operibus D 145. Quatuor autem sunt ditigehda : Deus scilicet,
nequaquam prodest, quia non potest per fidem Deo atque proximtis, caro noslra, atque animn. Prior
placere qui Deum contemnit in opere. est autem amor Dei, sequens vero est et proximi.
157. Ob hoc etiam fides sine operibus mortua est, Sed sicut per amorem Dei amor fit proximi, sic
juxta Jacobum; et opus extra fidemvacuum est, juxta per amorem proximi amor ostenditur Dei. Dile-
Pauluin. Horttmenira alter fidei studium, alter opus ctio in Deum origo est dilectionis in proximum;
laudat. Paulus prsedicat anle fidem 107 nullo modo el dileclio in proximum cognitio est dilectionis in
esse opus bonum, Jacobus narrat fidem nihil valere Deum. Porro dileciio Dei a timore inchoaf, scd
sine opere bono. Ac per hoc, juxta primum, opera non sub timore perseverat. Nam dilectio ex timore
fldemprsecedentianihil prosunt; juxta allerum, subse- servilis est, non libera, quia non constat ex amore
quenlia mullnm prosunt. Dei, sed ex timore supplicii.
138. Jacobus dicit: Abraham pater noster ex ope< 144. In tribus autem his rebus .dilectio Dei exprt
136. Nequaquam prodesse, supplendum posiunt, sertiin iu Etymologiis. AREV.
SiUtconttat, ut ssepe accidit in operibus Isidori, pra>
 93 DIFFERENTIARUMLIB. II. 94
mitur, ut nihil remaneat in homine quod non divinaeA 150. Hoc trimodura philosophisegenus, juxla sa-
dilectionisubdatur. Nam dum dicitur : Diliges Deum pientes mundi in partibus suis, ita distinguitur. Ad
ex toto corde tuo, omnes cogitaiiones in Deum refe- physicampertinere aiunl disciplinasseptem, quaruui
rendas praecipit; dum vero dicitur, ex tota anima, prima est arithmetica, secunda geometria, tertia mu-
omnesaffectionesanimaead Deum referri jussit; dum sica, quarta astronomia, quinta astrologia, sexta me-
vero adjecit, ex tota mente, indicat omnem rationem chanica, septiraa raedicina. Ratio autem earumdem
humanam, qua inielligimuset discernimus, in rebus disciplinarumbreviler, ista est.
divinis esse occupandam. 110 151. Arithmetica namque est definitio per
145. Item duo sunt erga dilectionem proximi quara numerorum omnium ratio vel ordo consistit.
servanda : ut ipse praestetaliis quse sibi prseslari et Geometria est disciptina magnitudinis, et figuraruin
ab aliis vult, et quse sibi inferri pertimescil non in- uotis lineamentisque propriis dislincta , vel formis.
ferat. Ex Jmcjgejm^a^lecJiojiisjrinuje in proximum Dicta autem Geomelriaa dimensione lerrse, per quain
oinnes oriuntur virlutes, quibus aut utiliter ea quae uniuscujusque termini delineari solent. Hanc pri-
sunt appetenda cupimus, aut quae vitanda sunt prse- inum /Egypiii inveneruut pro necessitale termino-
cavemus. rum terrae, quos Nilusinundationis terapore confun-
146. Quodenim Dominusdicit: Omnia quacunque B debat. Musicaest ars spectabilis voce vel gestu, lia-
vuttis ut faciant vobit homines, et vos facite illis, bens in se numerorura ac soni cerlam dimensionem
pertinet ad boni impensionem in proximum. Item cum sciemia perfeclaemodulatiouis. Haecconstal ex
quod in Veteri Testaroenio legilur : Quod tibi non tribus modis, id est sonq, verbis el nuraeris.
vis, alteri ue (ecetis, pertinet ad cavendum ne 152. Astronomiaest lex aslrorum. Astrologia est
quis malum inferat proximo. Ex his ergo duobus ratio quaeconversionemcceliet signorum definit, po-
articulis congrue diligilur proximus, dum et bene- testatesque et orlus siderum , ei occasus. Hanc ina-
ficii impensione fovelur, et nulla malitia laeditur. liiematici sequuntur. Mecbanicaest quaedamperilia,
XXXVIII. vel doctrina, ad quam subtiliter fabricas oniiiiuiti
dicuut. Medicinaest scientia cura-
109 i^'- in,er tdenliam et sapientiam hoc inter- rerum concurrere
esi: scientia ad agnitionempertinet, sapientia ad con- tionum, ad temperamentumcorporis, vel salutem in-
templationem. Scienlia tempornlibus bene utitur, venta. E quibus quidemomnibusquxdauirejigionicon-
alque in vitandis malis, seu intelligendis vel appe- veniunt, quaedamvero longe modis omnibtis aliena
tendis bonis versalur : sapienlia aulem tantummodo sunt. *
aeternacontemplalur. Ilem nonnuili viri inter sa- Q 153. Digestisgeneribus, sive differentiis physicse
pientiam et prudentiam intelligi voluerunt, ut sa- artis, nunc partes logicesexsequamur. Constatautem
pientiam in divinis, prudentiam autem vel scientiam ex dialectica et rhelorica. Dialectica est ratio sivu
iu lioininii negotiis ponerent. Perfecta auiem est regula disputandi, intellectummentis acuens, veraquc
scientia mulla agere bona , et de illis laudem terre- a falsis distinguens.Rhelorica est ratio dicendi, juris-
nam uou quaererequaeDeus praecepilfacere, el ser- peritorum scientia, quam oratores sequuntur. Hac, ut
yum inutilem ante oculosDei se exislimare. quidam ait sicut Ferrumveneno, senlentia armalur
XXXIX. eloquio.
148.Inter saplenttamet eloquentiamita dislinguunl: 154. Postlogicam sequilurietliicajquae ad iuslitu-
quod eloquentiaconstat ex verbis. Sapiemiam sine tionem perlinet morum. Haeceiilm bene vivendi ma-
eloquentiaprodesse non est dubium. Eloquentia sine gislra esl, dividiturque in quatuor principales virtu-
sapientia valere non potest. Melior enim est indis- tes : prudentiam, scilicet, alque justiiinti, fortiludi-
ereta prudentia quara sltilla loquacitas. Rerura enim nem , et lemperantiam. Prudentia est agnitio vcrse
smdia prosunt, non ornamenta verborum. Eloquentia fidei, et scientia Scripturarum, in qua iniueri opor-
enim, ut diximus , scieulia est verborum; sapientia tet illud trimodum intelligentisegenus. Quoruin pri-
autera, cognitio rerum et intellectus causarum. JDmum est per quod qusedamaccipiuntur historialiter
149. Porro sapienliam veteres philosophiam vo- sine ulla figura, ut sunt decetn prcecepla; secundum
cavcrunt, id est omnium rerum humanarum atque est per quod qusedam in Scripturis permixto jure
divinarum scientiam. Hujus philosophisepartes tres accipiunlur, tam secundum linem rerum gestarum ,
esse dixerunt, id est, physicam , logicam , ethicam. quam etiam juxta figurarum intellectum, sicut de
Physica, naturalis est; Eibica, moralis; Logica, ra- Sara et Agar. Primum quod vere fuerint, debinc quud
tionalis. Harum prima naturaect conlemplationi re- tropice duo Testamenta figurentur.
rum depulatur, secunda in actione et cognitione 155. Tertium genus cst quod tanlum spirilualiler
rectejvjvendi versatur, tertia in discernendo verum accipitur, sicut de Canticiscanticorum. Qusesi juxta
a falso ponitur. sonura verborum 111 vel efftcieniiam operis sen-

146. Verba Tobisein Vulgala lisec sunl: Quodab 150. De arithmelica, geomelria, musica, ete.,
alio oderisfieritibi, vide ne tu aliquando alteri facias. uberius Isidorus agit in libris Etymologiarum, ubi
Seuteiiiia eadem est. AREV. opportuuaenotaesuis locis adliibeutur. AREV.
»IN S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI ftfi
tianlur, corporalis magis luxuria quam virlus sacra- AVlemporis, anlequam quid evenial, inetus ei cupiditas;
nietitoriini accipilur. alia duo praeteriti, cum quid acciderit, gaudium 6t
156. Definitoprudenlisegenere, nunc partes justi- dolor.
liae subjiciamus, cujus primura est Deura timere, re- 161. Octosuntaulem perfecia, vel principaliavitia,
ligionein venerari, honorem referre pareiilibus, pa- qux omnegenus humanum inquietant, ex quibus vitio-
liiam diligere, cunctis prodesse, noccre ntilli, fraterna rum turba exoritur copiosa, id est: gulseconcupiscen-
cliaritatis vincula amplecli, pericttla aliena suscipere, tia, foinicatio, avaritia, invidia, trisiitia, ira, inanis
opem ferre miseris, boni accepti vicissittidinem re- gloria,novissimadux ipsa et harum radix superbia. Ex
pendere, irquilalem in judiciis conservare. quibus omnibus duo suht carnalia, fornicaiioet inglu-
157. Forlitudo est animi magniludo, atque glori» vies ventris; reliqua spiritualia.
bellicscvirlutis, contemptus honorum ct divitiarum. 1C2. Qusc quidem in membris suis taliler distin-
Hsecadvetsis aut patienter cedit, aut fbniter resistit, guuntur. Gulscconcupiscenlia in quinque modis dis-
ntilliseinollilur illecebris, adversisnon frangititr, non tinguitur: primo inodo, si ante tempus cibos quis
elevatur secundis, invicta est ad labores, fortis ad appetat, sicut Jonathan guslu meltis jejunium solvit.
pericula, pecuniam negligit, avaritiam fugit, conlra Secundo modo, si lautiores escas quserat, sicut popu-
improbos animura ad pericula prseparat, molestiis " Itis, eremi manna conteinpto, carnes jEgyplias cOn-
nullis cedit, gloriaecavet appelitus. cupivit. Tertio modo, si diligenlius quisquam com-
158. Temperanlia est modus vitsein omni verbo miiiies cibos procuret, sicnl filii Heli exlra morem
vcl opere. Haecverecundisecomes est, bumilitatis re- crudam ab offerentibuscarnem tollebant, quam sibi
gulam cuslodit, tranquillitaiem animi servat, comi- accuratius prappararent. Qnarto modo, si viles escas
nentiara et castitatem amplectilur, fovet dectiset ho- nimiiim quisque sumat. Unde et propheia Sodoraam
ncslatem, restringil ratioue appetitum, iram compri- de panis saluritate accusat. Quinto modo, si quis ex
mit, nec rependit conlumeliam. Sed ex liis prudeutia desiderio quodcunque sumat, sicul Esau pro lenti-
agnitioneveri delectalur, justilia dilectionem Dei et culse concupiscentiaperdidit primogenita sua.
proximi servat, fortitudo vim virtuiis habrt inetum- 163. Fornicatio quoque trimodo genere discerni-
que morlis conternnit, temperantia affectionescarnis lur. Primo quidem, dum pcr voluptatemluxurisecom-
modcratur, et restinguit appetitiim. Prima credit et misiio rarnis expletur; altero, dum sola attrectatione
intelligit, secunda diligit, lertia appetitum cohibet, luxus carnis per immunditiam provocatur; H3
quarla modum impTjnit. lerlio , dtim imenlione lurpis cogitationis nocturna
XL. i quisque illusione polluitur. Esl et quarlum genus
Q
De distinctionibusquatuor viliorum. fornicationis jnxta Scripturam, omnis, scilicet, illi-
cita corruptio mentis , sicut idololatria et avaritia ,
159. Contra hsec tamen quatuor virttitum genera, ex
quibus fit pracvaricatiolegis propter illicitamcon-
toiidem viiia philosophiopposila dicunf: ineium~',et
cupiscentiam.
gaudium , cupiditatem , et dolorem ; nos aiitem hacc
164. Porro avarilia in geminam distingutur pce-
ipsa non perfecta vitia , sed mcdia nuncupamus, eo id esl in concupiscentiamaugendae rei, el in
quod propler diversitatem morum ad utrumque pa- nam,
rata sunt, ct modo ad bonum, modoad malum, pro melum rei carendse. Sicut etiam quidam ait : Non
arbitrii voluntate.vertuntur. Sic eniin nonnullaemale enim unquam explelur neque satiatur cupiditatis
ussevirtules ex se H2 v'tia gignunt : veluii si ex silis. Neque solum ea quae habent amore augendi
mansuetudineinterdum nascatur torpor, etex pielate excrticiantur, sed eliam amitlendi metu.
dissoluliodisciplinae,velex justiiiacrudeliiaiis inuno- 165. Ipsa quoque invidia duplici afficilur flamma,
deratavindicta. Itaquatuorista , si bene utantur, vir- id est, cum aut meliori invidel in id quod ipse uon
tules sunt; sin minus, ex vTrtutibus in viiia trans- est, aut dum quemlibet consimilemesse sibi sequa-
eunt. lem dolet.
160. Hoc mododenique, cum quisque metuit pec-. 166. Sequilur iristilia , cujus tria sunt genera,
care, vel cupil beatificari, dolet pro peccatis, gaudet quarum prima, ut ait Cassianus , temperata et ratio-
in bonis operibus, jam tum bi motus, qui ab amore, nabilis, de delictorum pcenitudine veniens; allera
sludioque procedunt, pro virtutibus accipiuntur. Atl perturbata, irralionabilis, de anxietale mentis seu
conlra, dum quisque melu carendlre aliqua terrenai desperatione peccatorum exoriens; tertia de iracun-
tctielur, vel dolore amiss» rei frangitur, duinque re- dia, vel de illato darono, vel desiderio prsepeditu
rum temporaliumcupiditate inflammatur, aut gaudio) procedens.
adeptse rei extollitur, tunc non virtutes sed verei 167. Jam vero inanis gloria quadripartitain hnbet
vitia nuncupantur. Ex his autem duo sunt futurii jaclanliam. Nam sunt qui habent dona et donanKin
159. Virgilius, lib. vijEneid. vers. 735 : Hinc me- et copiosac notaaLoaisse.AREV.
(uunf, cupiuntque,dolent,gaudenlque.Verbum utanturr 167. Per tumorem.Phrasis est hsec ecclesiastico-
passiva sigiiificationeadhibelur. AHF.V. ruin scripiorum, ut superbiam tumorem appellertt,
161. De bis vitiis principalibus fusiuslib. n Sen- quia superbi lument. AREV.
teuiiar., cap. 38 seqq., ubi videri pussuut eruditae
97 ALLEGORl^EQUiEDAMSACRiE SCRIPTURJE. 98
ignorant. Et sunt qui se dicant duna accepissepracce-A piscentlam reprimunt vigilii» et compunctio cordis >
denlibus merilis, non pro gralia largienlis. Item qui- fornicationem exstinguit contritio cordis, et corporis
damsunl qui quod non habent se babere per turao- afflictio.etoratioassidua.vel laboris exercitiuin, H4
rem exisliraant. Item quidam sunt qui, contemnendo inetus gehennae, et amor ccelestis patrise; invidiam
alios, se aliquid habere singulariter putanl. Perni- superat amor dileciionis fraternae. Et quia ccelesie
ciosior autem est elatio de singularitale jactantiae regoum non accipiunt nisi concordes, abjicere invi-
veniens. diam convenit et diligere fratrem.
108. Ultima superbia, trimodam habel differen- 170. Iram temperat patientia, et ralio aequanimiu-
liam : primum naraque genus superbiae est eorum tis. Ayaritiam subjugat eleemosyna, et spes seternsc
qui per transgressionem culpse contemptui ha- retributionis. Tristiliam subjuganl fraterna alloquia,
bent divina pracepta; secundum genus eorum qui et consolatioScripturarum.Arrogantiamcalcatmetus,
ex observatione attolluntur raandatorum , et ela- ne vana gloria delinitum animum a virtutibus cunctis
lione virtutum; tertium genus est eorum qui per excludat, el per jactantiam perdat semetipsura, et
contumaciam mentis subdi dedignanlur seniorura pereat. Jam superbiam deprirait exemplum humili-
imperiis. tatis Chrisli, alque diabolicsemetus ruinse. Qui dum
169. Quaequidem vitia, divinitus divina adjuvanle vult esse quod non erat, et ipsum quod erat percfidit,
gralia, e contrario curantur virtulibus. Gulseconcu- et Tartari inferna proineruit.

170. Nonnulli omittunt verba, qui dum vult... in- B Nam hocetiam nomine vocantur Differenliserorura.
ferna promeruit,et post metut ruinm illico subjun- AREV.
gunt: ExpliciunlDifferentimspiriluales beati Isidori.

iis SANCTI ISIDORI

HISPALENSISEPISCOPI

ALIEGORII QUIDAM SACRI SCRIPTURU

$>Mf<ltX0.

DOMTNO
SANC/FO FRATHIOROSIOISIDORUS.
ACREVEBMDTSSIMO

1. Qumdamnolissimanomina legis evangeliorumque,qux sub altegoria imaginarie obtegunlur,et tnterpreta-

Uonealiqua egent, brevilerdeflorata conttaxi celeriter, ut plana atque aperla lectoribusredderem. Qum, quia
inexplicatasunt, annotata brevismaleriola dicendi coegit, el nec libellimodum permisitefficere, nec plenissime
figurarummysteriaexplicare. Erat quidemsensus ita, ut ex diclis qux potila sunl el prmcedenliaet subsequen-
lia intelltgantur.
2. Hac ilaquecogmtiomtua tractanda alque probanda offerimus,ut quod in ratione verborumac sensuum in-
eruditedependet,emendandumsollicitecures. Ego enim, milii charissime,in hujusoperis reprehensioneexcusabi-
lemmeipsummslimabo,quia hac non meoconservaviarbitrio, sed luo commisicorrigendajudicio.

1. De Allegonarum opere disserui in Isidorianis,' G Caroli Borromsei apud Possevinum, lib. it Biblioth.
CJO.60. Allegoriasin sacram Scripturam inter vete- select., cap. 46 : Carolusaulem Borrommuscardinalis
res explicuit etiam Rabanus Maurus, inter recentio- vir sanctus, cum hujus Silvmusum cuperetfaciliorem,
res llieronymus Laurettts, edita Silva Allegoriarum ac fructuo.siorem,slalueral rerum qua vocibusallego-
saerasScripturtc; de qua hoc exstat judicium sancti ricit designabanlur,ac primo ponunlur, vocabulavra:-
99 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI * 100

EX VETERI TESTAMENTO.

116 5. Adam (Genes.i) figuramChristi gestavit; \. pum, qui est verus, et bonus pastor, sicut ipse dicit:
uam sicut ille sexla die formalusad imaginem Dei, ita Ego tum pastot bonus, qui pono animam meampro
sexta mundi seiate Filius Dei carnis formam induit, ovibusmeis, venturus reclor fideliumpopulorum.
hoc esi, formam servi accepit, ut reformaret homi- 6. Cain, frater ejus (tbid.), aetalemajor, qui eum-
uemad simililudinemDei. dem Abel occidit in campo, priorem significatpopu-
4.Eva (Ibid.) designat Ecclesiamfactamper myste- lum qui interfecit Christum in Calvariaaloco.
rium lavacri, quse WJ de latere in cruce morien- 7. Enoch, filiusCain (Ibid.), in cujus nomine paler
tis Cliristifluxit, sicut Eva de costa hominis dor- condidit civitatem, significat impios in hae tantum
inientis. vita esse fundatos.
5. Abel. uastor ovium (Genes.iv), Christi tenuit ty-

ponere: quem laborem fottasse pius dtiqutset doclus etiam, et illuslrem fecit Aposlolus;nam cum, Genes.
tutcipiet, Altegoriusqueipsas melioreordine disponel, n, scripttnn sit: Immisit ergo Dominut Deus toporem
ui reipublicmlitterarimin ptoximotum salutemcom- in Adam,cumqueobdormisset,tulitunamrfecottis ejui,
model. Noisead Allegorias sancti Isidoriin Edilione el replevitcarnem pro ea. El adificavil DominusDeut
Grialiana auclorem habent Cyprianum Suarez, S. costamquamtulerat de Adam,inmulierem,etc.: sacra-
J., cujns nomine a me proferentur. In eadem Matri- meniiiiiihoc magnum esse in Cliristoet Ecclesia scri-
lensi Edilioue regia el aliis erat: Nomina legunlut fj psit Ephes.v. Nain, ut prseclare ait Prosper in lib. de
legit; omisi cum CodiceVeroneiisilegunlur,ut sen- Promhisionibuset pradictionibbs Dei: Hoc est ma-
siis planior procederei; quod abest etiam a prima gnum sacramenlum, quod promissumsperavilAdam,
AllegoriarumEditione tlaganoensi. Cselerumin al- et futurum prmvidit formandam scilicet Ecctesiamex
legoriis deiude exponcndis el illustrandis diligenlia. ItHereChristi in cruce pendentis. Unde Theopbylaetus
Cypriani Suaiii annotaioris elliciei, ne uberiores enarrans verba illa beati Joannis, cap. xix : Ad Je-
annotaliones nostrae desiderentur. Paucas proinde sumautemcum venissent, ut viderunt eum mortuum,
interserere est animus. AREV, uon fregeruntejus crura; sedunus miitlum lanceaejus
3. Adamfiguram gestavitCnristi.Ha?eallegoriaest latus aperuit, ei continuo exivit sanguis et aqua, sic
Apostolil Cor. xv.Sicenim ait: Faclusestprimushomo ait: Non simpliciter Itmcsunt, sedquia Ecclesiaper
Adam in animamvivenlem;novissimusAdam tn spiri- hmcduo et fit et consisiit.Nam per aquamquidemgene-
lum vivificantem.V.tquidcm Genes. n legimus faclum ramur, per sanguinemautemel corpuspascimur. De
esse primum hominem in animam viventem, hoc quo uberiusscribil beatus Augustinusxn cont. Faus-
est, eflicaciter operanietn , cui membra corporis lum Manichaeum.SUAB.
serviant, cujusquevoluntati ac elficaciaeausculteni, 5. Abel, pasior ovjum. In bac allegoria plenior est
ut expouit beatus Chrysoslomus. Aique, ut scribit lectio in ms. quam in impress, lib;, nam citatur te-
Tlieodoretus, rion vncavil seeundumAdnmspirilum stimoniumbeali Joan.,c. x, quod valde ad rem facit.
viveiilem, sed vivificaiitem. Omnibus enim vitam Fuisse autem paslorem Abel declaral iv cap. Gen.,
largitur. Talem aulem Deus homiiieuicreavit, quo qui primus mortaliumomniumfuilclarus virginitate,
per ralionem ac inielligeiiliauiomnibtiscsset anima- niartyrin et sacerdotio, quibus ornamemis Dominum
libus prsestantior, quse mentem hujusmodi non C expressil, auctore beaio Augu-lino in J,h. de Mira-
habent, ut luculeuter scribit bealus Auguslittus, xn bilib. sacrse Script., qui veniurusrector'fidelium po-
de Civit., c. 23. SOAR. pulbrum proplerea dicitur, quod landem lulurus
lbid. Ita sexta mundi alale. Perfectio senario nu- pastor sit uniiis ovilis, id est, Judaeorum,et gentiutu
inero comprehenditur, propterea Deus sex diebus ad Rom. xi et Joan. x. SUAR.
mundum perfecit, ut docet bealus Augustinus, lib. 6. Catn, frater ejus mlale major. Etsi Philo episco-
xi de Civit. Dei, c. 30. Causaautera cur extremo, id pus sine causa putat geminos fratres fuisse. Est
est, sextodieconditusfuerit homo, ut scribit elegan- aulem impritnis pulcbra haec allegoria. Occidilur
ter Gregorius Nyss., lib. i de Iloniine, cap. 2, fuit: enim Abel pastor ovium a fra'tre majore, occiditur
Quoniamdecebal,ul veluliquoddamreqni domicilium Clirislus paslor ei caput populi minoris natu a Ju-
futuro regi Deus efficerel,et deinde hominem animo daeorumpopulo natu niajore: Abel in campo,Cbrislus
quidemimmortali, cerpore vero mortati praditum, in iu Calvarix loco; occiditur autem ulerque post sa-
mundum introduceret, ut miraculorummundi liorutn crilicium, uter,|ue, diabolo funesise invidisefacibus
speclatot, horumdominutessel, et Deo quidem[ruere- parricidarum auiinos inci-ndente.Et quidem sauguis
tur per divinioremnaturain; bonisvero,qua in lcrra Abel Deuraad justiin viiidictam suo clamore provo-
tunl, per sensumuteretur similemet terrenum.Eadem cavit, itaque Cain vagus et profugtiseratin terra, vel
fere scribit Damascenus,lib. n, cap. il. Secundttm ortvwvx«i tpip.wt, id est, gemens et tremens, ut
aulem Adam, id est, Cbrislum Dominum nostrum verieruut LXX. Sed longe inelius clamat sanguis
sexta aelate,quaea bealo Joanne Baptista ad mundi Christi propter causas quas expouit egregie beaius
usque occasum et interilum pertinet, natura esse jj Augusiinusconl. Faust. Manicbseum,ubi ornatissime
ail Eucherius in c. i Genes. Deinde, ut inquit beatus hanc cxplicat allegoriam, cujus meiiiinit bealusAm-
llieronymus, in Amos e. 5, omnes labores el mole- brosius, in 1. i de Cainet Abel. SUAU.
siiac septimo numero conquiescent, sicuti rcquievil 7. Enoch, non Enos legendttme,-seperspicuumest.
Deus die sepiimoab omni opere, quod palraral, Gen. Bealus autein Augustiuusin lib. xv de Civitate Dei,
u. Quae requies, et septiroi diei sanclificatio,et be- vel nou fuisse Enoch primogenituin Cain (nam et
nediclio post opera sua valde bona, ut notat Juni- Judas fuit quartus filius Jacob, a quo tnmen Judxa
lius, desigoal quod el nos singuli post opera bona, nomiiiula esi, et Judaei), vel longo post inlervallo
quse in nobis Deus operatur, ad requiein tendimus temporis, postquani natus est, conditam esse de il-
vitsecoslestis,quae,quia sempilerna est, meritoidem lius nouiine civiiatem exislimat, cum jam scilicet
liies septimus vesperamhabuissenon traditur. SUAB. tam numerosum esset genus bumanuin, ut civitas
i. Ptr mysterium tavacri. Ilanc aliegoriaui docuil posset aedilicari,quse uihil aliud est quain houiuiuin
lOf ALLEGORIJEQUJEDAMSCRIPTUR^E SACR^. 102
118 8- ^eth (Ibid.), qui resurrectio interpreta- A eas Lueas evangelista deseripsit (Lue. m).
tur, demonstrat Christum Jesum, in quo est vera 11.Henoch (Genes.v), qui fuit septimus ab Adam,
resurrectio, et vita fideliura. et Iranslatus est, significat septimam requiem fu-
9. Enos, filius ejus (Ibid.), qui spe invocavitnomen turae resurrectionis, quando transferentur sancli
Domini, declarat in spe viventem Ecclesiam, douec in vitam perpetuse immortalilatis.
ad beatitudinem promissaefelicilatis perveniat. 12, Noe, qui interpretatur requies, simililudinem
11910. Lamech saeculi bujus figuram tenuit, praefert Domini, in eujus Ecclesia requiescunt qui-
cujus peccalum Chrislus per sanguinis sui effusionem cunque ab hujus saeculi excidio liberanlur, sicut in
post LXXVII mundi generationesabsolvit, juxta quod arca.

multitudo aliquo societatis nomine colligata. Reatus quod notavit beatus Ilieronymus, homo, vel vir dica-
autem Chrysostomus, cum, Genes. iv, scriptum sit tur, sicut Adam homo dicitur. SUAR.
sedificatamesse civitatem a Cain, qui vocavit nomen /6td. Quid significet Enos, dixit jam Isidorus in
ejus ex nomine filii sui Enoch, non dissimiliter atque Etymologiis, lib. vn, cap. 6, ubi dissefit rfe homini-
beatus Isidorus ait: Vide quomodopaulatim deterio- bus qui quodam prasagio nomen aceeperunt. Ex quo
ret (iunt. Quippehominibusfactis morlatibus, ttudium, capite mulla huc afferri possent. ABEV.
fuit ut immorlalemsuam memqriam facercnt, partim P 10. Lamechsmculihujus figuram lenuit. Multa con-
ex filiis, quosgenerabant, partim ex locis, quibusfiiio- currerunt in Lamech Calni nepolem (errant enim
rum nominaimponebant.Hsecomuia recte quis diceret qui filiutti Matbusalae accipiuni) et in ejiis liberos,
peccatorum, et ruinse primse monumenta, qua e pri- quae vitam humanam depravarem, ut notat prseclare
stina gloria excideruut. SUAR. beaius tlieronymus. Nam ipse sanguinarius et ho-
Ibid. In Vulgata nOstra scribitur Henoch. AREVAL. micida primus unam carnem in duas divisit uxores,
8. Seth, quiresurrectiointerpretatur. Divinselitlerse, et ejus liberi ea repererunt qttoeanimos hominum
ut notavit eliam beatus Hteronymus in Quaest., no- \elad voluptatem, vel ad crudelitatem inflannnarent.
minis Seth etymologiara tradunt iis verbis ; Vocavit- Non est autera certum unumne, atque eum Caln,
qve nomen ejus Seth, rficens; Posuil mihi Ueussemen an duos occideril. lilud certura esi, dixisse ipsum
aliud pro Abel, quemoccidit Cain. ilaque Soth proprie duabus uxoribus suis, de se expetendam vindietam
eio-tf, id est, positio dicitur a verbo nw Seth, id estt septuagies septies. Cujus loci arcanum sensum sic
posuit, sed quia quodammodo suscitatus est Abel in Damaso scripsit beatus Hieronyraus : Quaritur qua
fratre Seth, nam parentum luclum temperavit, el sint LXXVII vindicla qua in Lamech exsaivenda sunt.
talis erat futurus (ut ait Eucherius) ul impleret Abel Aiunt ab Adam usquead Christumgenerationesi.xxvn.
sanciitatem, ideo LXX sic converterunt: 'Egavso-T»?* Lege Lucamevangelistam,et inveniesita etse ut dicitur.
yip p.at i QsoVavippxt.extpini,id est, suscitavitenim Et paulo post: Lamech peccalum,id est, lolius mundi,
mihi Deus semen alterum, quo circa beatus Clirysos- atque sanguinis, qui effuius ett, Chrisli tohetur ,ad-
tomus sic ait: Vide verbiditigentiam,non dixit, Dedit ventu, qui tuiit peccata mundi. ldem posiea Nicoiaus
mihi Deus, sed Excilavil mihi Deut. Vide quomodo,fjj pontif. Lotario regi scripsit, et Alcuiuus secutus est.
obscurenobishoc verboresurrectionisexordiahic osten- SUAR.
dit. Hoc seculus beatus Isidorus : Seth, iuiiuit, qui 11. Henoch, qui [uit septimusabAdam. De Henoch
resurrectio interpretatur. Neque enim lam respexit ad scriptum est Gen. v : Ambulavilquecum Deo, ei non
verbi Hebraici elymologiam, quam ad arcanuni ejus apparuit, quiatulit eum Deus. Septuaginla posiremain
sensuui, sicuii fecerunt LXX, quod postea Rupertus hanc parlemsicverlerunt, OTIUST«TE6IIX:V «UTOV 6 Qtbg,
secutus est. Denique beatus Augustinus hanc ipsam id est, quia transtutil illum Deus. Unde Apostolus,
ailegoriam his verbis illustravit in lib. xv de Civit. Heb. xi, haecipsa LXXverba citavit. Bealus Cbrysos-
Dei: Ex duobus, inquil, iitis hominibus,Abel,qui in- tomus et Theodoretus putant curiosura esse inqui-
terpretatur luclus, et \ejus fralre Seth, qui interpreta- rere quo Deus transtulerit Henoch, et num usque ad
tur tesurreclio, mors Chrisli et vita ejus ex morluis tempus prsesens vivat. Sed utrumque docet Spiritus
figuraluv. SUAR. sanclus, Eccl. XLIV,his verbis : Henoch placuit Deo,
9. Enos, filius ejus. Libri mss. sie habent: Enos, et transtatus eslin paradisum, ut det gent\buspaniten-
filius ejus, qui capit invocare nomen Domini. Quod liam. Nolandumautem est Enoch quidera filium Cain,
convenit cum noslra ex Hebrseo versione. At libri de cujus nomine prima civitas appsllala est, impro-
impressi habent (toc modo : Enos, (itiusejus, qui spe bos significare, qui (ut recte ait Strabus) in praesenti
iuvacavitnomen Dammi. Quaelectio congruil cum in- vita suae spei radicem figunt; Henoch vero hunc,
terpretatioue LXX, qui hoc raodo sunt interpretati, qui fuil septimus ab Adam, qui lanquam sexta die ,
outof »A7rtaev TO6'vopaxufiouTOU0EOO,id sexla selale saeculiper Christi advenlum ad sauctita-
EjrtxoflsiffSai
est: Hic speravit iuvocare nomenDominiDei. Itaque lem formatur, eos significil qui septima setate in
Graec'iscripioies, et bealus Augustinus,qui hac ver- D vitam immortalein transferenlur, ut alibi ait idem
sione utebanlur, liujus loci arcanum sensum similiier lsidorus. Exppsuit etiam banc eamdem allegoriaiu
atque bealus Isidorus prodiderunt. Nam Gieg. Na- beatus Augustinus inlib. xv de Civit. Dei, cap. 19.
zianz. sic ait: Praclara res est fides, spes, charitas, SUAR.
tria hac. Et de fide lestimoniumattulit Abraham, qui Ibid. De Henoch, qui septimus ab Adam sepiimam
justus est habitus propter fidem, De spe Enos, qui pri- requiero «ignificat, lsidorus in commentariis suis,
ti.us speravit invocare nomen Domini. Et apertius videlicet Quaest. in Genes. cap. vi. llli etiam com-
beatus Augiistinus, in lib. de Civit. Dei w, inquit: mentarii Isidori ad allegoria,shas explicandas confe-
Quid sibi hoc vult, SPERAVIT INVOCARE, nisi quia vro- rum quod serael monuisse satis si,t. AREV.
phetia esl exorturum populum qui secundum etectio. 12, Noe, qui interpretatur requies, VQrequies in-
nem gratia invocaret nomen Domini Dei? Sic beatus lerpretatur. B. Ilieronymus : Ab eo igitur, quod
Augustinus, qui hanc causam esse putat ut huic pro- omnia opera retro quieveruntper diluvium, appetlatus
prie tribuatur quod piorum «muiuin fqerat coiiunu- est requies. Simililer beatus Chrysostomus sic appel-
ne. Sunt tamen qui putenl ejus tempore instauratum latum puerum inquit, ut ex inierpietatione vocabuli
fuisse Dei culium, rituinque corspisseDeumcaeremo- omnes discerent generalem inleriium iiuiuinere, ut
uiis colendi, ut scribit Lipomanus. Quidam autem vel timore castigaii arcerentur, et virtulem amplecte-
celebres Graeciscriptores propter ignoralioneiu lin- renlur. Sed, ut recte scribil Cajetanus : Si Lamech
guaeHebraicaeexislimarunt reddi etymologiamnomi- verbaetymologiamnominisNoe expouentisperpendan-
uis Enos, cum dicitur, b,icsperavit, etc. Cuin Euos, tur.de agticuttura taborevidetures.setetmo; ait enim^
103 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPl 104
120 *3. Sem vero prophetarum et apostolorum ,*, 19. Melchisedech (Genes. xiv), qui de ftuctibus
tenuit lypum, qui ex ejus slirpe nascuntur. terrse sacrificiuni Doraino obtulit, regnum Chrisli,
14. Japhelh figuravit populura gentiura, qui ver- qui esl verus rex justitiae, et sacerdotium figuravit,
satur in ecclesiis israelitarum. cujus corporis et sanguinis sacramentura, id esi,
15. Cham Judaeos significat, qui Christum incar- oblatio panis et vini in toto orbe terrarum offertur.
natum alque raortuum derident. 20. Abraham Dei patris gestavit lypum, qui filium
16. Chanaam , filius ejus, qui pro patris dclicto suum dilectum pro mundi salute tradidit imraolan-
malediclione damnatur (Genes. ix), posteritalem dum.
indicat Judseorum, qui in passione Domini damnatio- 21. Tres angeli ad eum venientes (Genes. xvin)
nis sententiam exceperunt, clamantibus Judseis: divinam historialem insinuant Trinitatem.
Sanguis ejus super nos, el super fitios nostros. 22. Duas autem uxores, quas habuit Abraham
17. Nemrod gigas diaboli typum expressit, qui (Gen. xvi, xxi), id est, Iiberam, 122 et ancillamj
superbo appetilu culraen divinaecelsitudinis appeti- Apostolus duo esse Teslamenta designat (Galath.
vit, dicens : Ascendamsuper altitudinem nubium, et IV).
ero similisAllissimo. 23. lsaac et Ismael duos populos ex utroque Testa-
18. Heber, in cujus domo propria loquela reman- B mento procedentes significant.
sit, coeieris linguis 121 divisis, Redemptorem . 24. Puer Abraham imaginem priscae legis desi-
nostrum insinuat, iu cujus Ecclesia unitas fidei sine gnat, per quem propbetice Dominonostro Jesu Chri-
scliismaie perseverat. sto Ecclesia sponsa praeparata est.

Isle consoiabiturnos ab operibus manuum nostrarum linguaesuae amissione multatus, quod expers fuerit
in terra cui maledixitDominus. In quibus tamen ver- criminis ttirrim sedificantium, quse ab eventu Babel
bis suberai propbetia de ecclesia ct de Chrisio. 11- appellala est, Gen. xi. SCAR.
lud consiat, a Spiritu sancto per beatum Petrum, 19. Melchisedech,quide fruclibns. In lib. irap. est,
Episl. I, c. III, banc allegoriam insignem et illuslrem vel sacerdolium; sed meiius in ins. et sacerdolium,
esse factam. SUAR. ciiin sacerdotium Christi et regnum significaverit
13. Sem vero. Genes. ix, ail Noe : Benediclus Do- Melcbisedech, de quo scriptum est Gen. xiv : At vero
minus Deus Sem. Quibusverbis pater Noe Sem pieta- Melchisedechrex Salem proferens panem et vinum
tem prsedixil propter veri Dei cultiim apud ejus (eral enim tacerdos Deiallissimi), henedixit ei, scilicet
posteros permansurum, ut praeclare scribit Theodo- Abram. Et quamvis Hebrsei, et quidam alii putent
retus. Liquel igitur Noe vaticinatura fuisse; nam aliter, multo tamen reclius sentiunt qui affirmant
Abraham et patriarchae, ac deuique salus et decus Melchisedech sacriticium Deo pro Abrahae nobili
generis humani, Cbristus Jesus ex Sem orli sunt. C vicloria oblulisse. twn enim, hoc est, profereus,
SDAR. . . vel offerens, verbum est, quod usurpatur ssepe in
II. Japhelh figuravitpopulum genlium. Genes. ix, sacrificando. Itaque noster interpres pulchre vertit
dixit Noe : Dilatet Deus Japhetk, et habilel in taber- id, quod sequitur : Et ipse sacerdos Dei altissimi.
naculis Sem. In quibus verbis recondita est egregia Erat enim sacerdos Dei allissimi. Nam ssepe el
hsec allegoria. Nam, ul scribil bealus Hieronymus : sumitur pro enim. Refert autem beatus Hieronymus,
De Sem Hebrmi, de Japhelh populus gentiumnasci- in Ionga et erudita epfct. Quam scripsit Evagrio, con-
tur. Quia igitur lata est mutlitudo credentium, a la- slantem esse Hebraeorum opinionem Melchisedech
titudine, qua Japhel dicitur, nomen accepil. Quod fuisse Sem filiura Noe. Et addit illum pane et vino,
autem ait : Et habitei in tabernacuiis Sem, de nobis puro, simpliciquesacrificio, Cbristi dedicasse sacra-
prophetatur, qui in eruditione et scientia Scriplura- rnentum. Nobililavitaulein hanc ailegoriam Apost.,
rum, ejeclo Israel, versamur. Et, ui recte inqtiit Hebr. 7, et illud psalm. 109 : Tu es tacerdosin mler-
bealus Augustinus : In ecclesiisCltristi habitat gen- num secundumordinem Melchisedech.SOAR.
tium tatiludo, et genles (ruuntur iis qum Judais pa- Ibid. Elsi retineretur vel sacerdotiumpro-et sacer-
ralaerant, ut in IX Genes. scribit etiam bealus dotium, adhuc idem esset sensus, quem Suarius tue-
Chrysostomus. SUAR. tur: nam apud dsidorum et alios ejusdem temporis,
ih.Cham Judaos. Hujus loci allegoriam, id est, atque etiam superioris, ssepe vel pro et occurrit. AREV.
altiorem sensum, luculemer declarat heatus Augusti- 20. AbrahamDei patris gestavitlypum. Similiter ex-
nus contra Fauslum Manich. lib. xu, et xu de Civit. posuit hanc allegor)amOrigenesinxxnGen.,etbeatui>
Dci, c. 2. SUAR. D Augustinus, iib. xucontra F.iustum,etserro.71.SuAit.
17. Nemrodgigas. DeNemrod legimus Genes. x: 21. Tres Angeli. Beaius Augustinus in serm. de
Chus genuitNemrod. Ipse capit esse polensin terra,
et erat robustus venator coram Domino, pro -flaj terapore 68, sic ail: ln eo quod tres vidit Abraham,
Gibborcxx verterunt yiya? aigas. Noster vero inter- Trinilalis mysleriuminlellexit. Quodautem quasi unum
vertil, et robustus. Venator adoravit, in tnbus personis unum esse Deum cognovit.
pres polens paulo post
autera ideo dicilur quod rapto viverei, et crudelis Idem scribit beatus Hilarius in iv et v lib. de Trin.,
in hom. 18. SUAR.
esset lyrannus. Cujus imperii iniiium fuit Babylon, bealus Gregorius.
quaemundum, qui totus in maligno positus esi, si- anIbid. Tres angeli ab Abrahamo hospitio suscepli,
gnificat, ideoque Apocalyp. xvin vocalur habitatio an Filium tres personas sanctissimseTrinitatis exhibuerinl,
dsemoniorum.DeNemrod autem legendus eslbeatus medium inter duosangelos, an solum tres
Chrysoslomus xi Gen., et beatus Augustinus, in angelicos spiritus, varia est inlerpretuih sententia.
xvi de Civit. Dei, c. 3. SUAR. Adisis Pererium, et Calmetum, in comment. AREV.
,18. Hebet, in cujus (amilia. In lib. ms. est unilat 22. Duas autem uxores. Huic allegorise magnam
fidei, reclius quam in impressis, fides unitatis. Ab auctoritatem dedit Apostolu>,qui ubi rem gestam
Heber autem magisquam ab Abraham Hebraeosdi- exposuisset, de dusibus uxoribus Abram , Spiritu
cios esse, qui Hebrscamlinguam conservarunt, exi- sancto afflatus, adjecit illa esse per ailegoriam dicla,
slimat beatus Augustinus, in loco supradicto. In quo id est, alliud csse gestum, aliud figuratum, ul ait
populo civitas Dei in sanctis peregrinata esl, et in beatus Ambros., qui una cum Ruperlo perspicue toi
©nimbussacramento adumbrala. ldeo autem non est lam allegoriam expouit. SUAR.
10S ALLEGORLEQUJEDAMSCRIPTUR-iESACR/E. 106
25. Esau, hispidus atque rufus (Genet. xxv), po- A 34. Filise ejus duse(Genes.xix) Samariam signifi-
pulus est Judaeorum, in Christum et prophetas iropia cant et Jerusalem, quse fornicantur in lege per adul-
perseculione sanguineus, et indicio pilosse culisj terium illicitaedoctrinse.
tegmine peccatorum borribilis. 35. Ruben (Genes. xxxi) primogenitus interpreta-
26. Jacob aulem (Ibid.) Christum demonstrat, sive lur visionis filius; populum figuravit qui violavit cu-
populum geniium, qui Dei Patris benedictione prae- bile Dei Patris, quando carnem quam sibi Christus
lalus est priori populoJudseorum. desponderal confixitin patibulo crucis.
27. Laban legis el diaboli habuit typum, ex cujus 36. Simeon scribas designat Judseorum, qui in
corpore assumpsit sibi Cbrislus duas conjuges, plebis furore suo occiderunt propbetas, et in dolore suo
scilicetcircumcisioniset gentium. suffoderunt fixuris clavorum Chrislum, firmissimuin
28. Lia Synagogaefiguram habuit, - quae infirmis murura, in quo credentes slabili robore comiuu-
oculis cordis sacramenta Dei speculari non potuit. niuntur.
29. Rachei vero clara aspectu Ecclesiaetypum le- 124 37- Levi et auctor et figura est principum
nuil, quae contemplationis acie Chrisii mysteria sacerdoium qui Christum crucifixerunt.
cernit. 38. Judas significatChristum.qui in cubili sepulcri,
30. Vir, qui cumJacob luclam iniit, Christi certa- fi quasi leo, securus, corporis somno victoque raortis
men cum populo Israel figuravit; nam sicut Jacob imperio, post triduum rcsurrexit.
claudicavit in cerlamine, ita Judaei claudicaverunt 39. lssachar Ecclesiaelenuit typum, qusesubjecit
fide in Domini passione. humerum suum att crucis onus portandum.
'
123 51. Lol (Genet.xix) lypum habuit sanctorum 40.Zabulon eamdem significalEcclesiam,quae,se-
qui in fine saeculiab impiorumincendioliberabuntur. cus fluctus hujus vilae inhabitans, omnes lenlationes
32. U.xorLot (Ibid.) eorum lenuii lypum qui, per et turbines saeculiportat.
graliam Dei vocati, poslmodumretro respiciunt. 41. Nephthalim exprimit omnes sanctos praedica-
33. Consequenteripse Lot legis gestavit personam tores, qui, inslar cervi iransilientes, ad superna se
de qua infidelitalis opera pariunt qui ea carnali intel- erigunt, cunclisque credentibus doctrinse eloquta
leclu ulunlur (Vide var. lect.). conferunt.
25. Etau hitpidut. Emendate scriplum est in lib, hoc exemplocondirentut affectus, et motet ad pruden-
ros. Impia. pertecutionesanguineus,viliose autem ir i tiam formarentur, qua elucelin divinispraceplit cut-
linpr.: Impia persecutionesanguinis. Porro Esau, todiendie, qum si servasset uxor Lot, non pana, sed
quod totus in morem pellis hispidns nalus sit, Gen. profeclussui poiteritati exemplumreliquisset.SUAR.
xxv, Scir est appellatus. Nara cur Edom vocatus sit, 33. ConsequenterLol. In lib. impr. vitiose scrip-
disertis verbis docent sacrae litterse, Gen. c. eodem. tum est: Qui etiam pro qui ea, quod est in ms. Hanc
Dixiteniiu fralri Jacob: Da mihi de coctionehac rufa,, G aulem perobscuram allegoriam sic perspicue tradit
quia oppidolassus sum, quam ob cautam vocalumetI beatus Auguslinus pro sua excellenti scienlia : Lvt
nomenejut Edom. Sed rufus etiam uatus esl, ad quoi1 (ait lib. xxucont. Faust.) futura legis videturgeslatse
alludil atlegoria. Itaque fallunlur qui liinc nomeii personam,quam quidam, ex illo procreali, et sub lege
Edom sorlitum esse putant. Eucherius aulein et Ru posiii, male intelligendo quodammodoinebriantes,
pertus similiter scribuut Esau Judaeorum populunl atque non legitimeutendo, infidelilatit opera pariunt.
praesignasse,qui Dominumet prophetas occiderunt, 1 De toto auiem facto ejus et filiarumidem scribil eru-
Thes. ii. SUAR. ditissime in eodemlibro. SUAR.
26. Jacob aulem.Hanc allegoriam tractal eti.tnI 55. Ruben primogenitus.Emendate estinlib. ms.
beatus Augustinus in lib. XYIIIde Civit. Dei, c. ,37 desponderal,viiioseautem in Impr. spoponderat.Ideo
SUAR. aulem Ruben , id esl, visionis filius a matre Lia est
30. Vir qui cumJacob. Cum angelus in specie liu appellatus, ut filii nomine admonereturse Dei bene-
mana luctaretur cum Jacob, xxxu Genes., vidcretque ficio, qui ejus angorera viderat, illura genuisse, cum
quod eum superarenon potset, teligil nervum femoris a viro despicerelur, unde nominis etymologiamin-
ejus, et statimemarcuit. Et benedixitei in eodemloco terpretans, dixit: ViditDominushumilitalemmeam,
Quo circa prseclare inquit beatus Augustinus, in lib Gen. xxix. SUAR.
xvi de Civit. Dei, c. 39 : Eral unus aiqueidem benedi 36. Simeon scribas designat. Jacob gravissimis
ctusJacob, et claudus, benediclusin eis qui ex eodent verbis increpavit fiLiosSimeon , el Levi, Gen. XLIX,
populotn Christum crediderunt, atque in infidelibui quod contra fcederis religionem in caedeSichimita-
claudus, de quibusprmdictum esl: Et claudicaverunt j) rum sint crudelissime bacchati ob stuprum Dinse
a semitissuis. Causainautem hujus luctse fuisse ait oblatum a Sichem. In quibus verbis Spiritus sancti
Theodoretus : Ut timenti fratrem Eiau fiduciaminji instinctu prontintiavit sanclus senex illustrera prq-
ceret, qui etiam te tuperari ab illo pastus esl. Aci i pheliam conlra scribas et sacerdotes, qui commuhi
diceret: Me vicisti, et hominem vinces.SUAR. seutenlia Dominumocciderunt. llli euim ex Simeon,
31. Suarius constanler sciipsit Lot. pro quo alii hi ex Levi orti sunt, ut ait Cyrillus, et Origenes in
malunt Lotli. ln Vulgataest Lot. AREV. c. supradictum. Sunt autem aliquot verba ex ipso va-
32. Uxor Lot. Idem significaiumesse arcano sen ticinio replicata in hac allegoria. SOAR.
su, cum uxor Lot versa est in slatuam salis, scribi1 39. Issachar Ecctesia typumtenuit. Mendosesequi-
Orig. in v c. Job. Imo Dorainus, Luc. xvn, lioc te tur in lib. imp. qui subjecit, emendate aulem in Ms.
staius esl, cum ait: Mementoteuxoris Lol. Quo loci> qum subjecit. SUAR.
Tbeopbilaclus: Prmclare (inquil) ad exemptumpos 40. Zabulon. Nonroinus gravis error est in hoc
teritatit, quasi columnainscriplumfuissemalum,quoi( loco, Qumsecusfluctushujut vita inhabilantet.Legen-
illa perpetsaest. Josephus quidem, qui tam multii duro enim est inhabitant, ul habent.ms. exemplaria.
imculis(uit posterior, sehanc statuam viditseaffirmai Exponit hanc allegoriam praeclare beatus Aiubro-
Salis autem proplerea[uit, aut, quoniam prudentia2 sius de Bcnedict. patriarcbarum, c. 5. SUAR.
tymbdum sal ett, et ciborumcondimentum,morlaliunI 41, Nephlhalim. De Nephtlialf dixit Jialer Jacol»,
PATROI..LXXXIH. &
 107 S. ISIDORI HISPALENSI3 EMSCOPl 108
42., Dan Anticbristum significat, qui in via vitae,A. 50. Duo geraini in utero Tharaar (Ibid.) duospo-
hujus ungulas equi, id est, extrema saeculisupplan- pulos figuraverunl, quorum posterior natus, qui ma-
lare nitilur morsu pestifersepraedicationis, ut ejicial num prior ex utero misit, quia 126 gentiun» pope-
eos qui extolluntur in hujus mundi deliciis et di- lus antea quidera est per prophetas ostensus, sei
vitiis. postea revelatus, cujus ideo obstetrix ligavit dexle-
43. Gad Christum demonslrat, qui in secundo ad- ram cocco, quia idem populusper sanguinera Chrisii
vcniu suo contra •Anticliristum accinctus virtute crucis notatus est signo.
judicis prseliaturum se nuntiat. 51. Dina, filiaJacob (Genes. xxxiv), Synagogam,
44. Aser cnmdem demonstrat Dominum Jesum vel animam, significat: quam in exterioribus saeculi
Cbrisium, cujus 125 pinguis est panis in orefideliura. curis repertam Sichem princeps lerrse opprimit, id
45. Joseph (Genes.xxxvn), qui venditus est a fra- est, dabolus vitio concupiscenlisecatnalis corrumpit.
tribus, et in ^Egyptosublimaiits, Rcdemptorem no— 52. Bala, coucubina Jacob (Genes. xxxv), quam
Slrutn signilicat a populo Judseorumin nianus perse- Ruben inceslo crimine polluit, significat legem Ve-
quentium traditum, et nunc in gentibus exaltalum. teris Teslamenli, quam populus Israel praevaricando
46. Benjamin Pauli apostoli imaginem praeiulil, commaculavit.
quia et novissimus el minimus omnium aposlolorum B 53. Job in faciis diclisque suis personam exprimil
fuit electione, et de tribu ejus descendit; iste est Redemptoris.
Jupus rapax, mane persecutor diripiens, vespere do- 54. Uxor tjus (Job. n), quae eum ad maledicen-
ctor pascens. dum provocat, carnalium pravitatem designat.
47. Manassesprioris populi tiguram gestavit. 55. Tres amici Job lypum tenuerunt hseretico-
48. Ephraim autem gentium, qui per benedictio- rum, qui suh specie consolandi studium seducendi
nem pairiarchae prseposilus est majori populo Ju- gerunt.
dacorum. 56. Eliud vero doctorem superbum et arrogantem
49. Thamar (Genes. xxxvm) Ecclesise imaginem demonstrat, qui durius increpationem suam fidelibus
gestat, quse a Chrislo per annulura fidci et virgam inlra sanctaro Ecclesiam irrogat.
crucis conceptionem sanctaemeruit ubertatis. 57. Pharao figuram habuit diaboli, qui hujus sse-

Genes. XLIX.Nephthali cervus emissus dans eloquia iii Quaesl. Ilebr., quod in adolescenlia sua persecu-
pulchriludinis. Ubi Eucherius, de aposiolis et livan- tus Ecclesiam, in senectute pricdicator Evangelii
gelii praedicaloribtis arcano sensu intelligi hoc ait, fuerii. Copiose autem iinprimis et ornate de hoc
i
cursu ad ccelestiacon- C ipso disserit beatus Ambrosius, de Benedict. pa-
qui cum cervis, qtiod velci
lendanl, et de latibulis animorum virulentos quo- triarcb., c. 12. Fuisse autem Patilum de tribu Beti-
daiiiinodo extrabanl, et uecent, rectissirae compa- jamin consiat ex c. in I pist. ad Philipp. SBAR.
raniur, Marc. xvi. SUAR. Ibid. In textu Grialii omissum fuerat et novissimus,
42. DanAntichrislumsignifical.In lib. impr. est in contra menlem, ut videtur, Suarii. AREV.
hujus munrfideliciis, sed Iticulentius in ras. in hujus 47. Manasses priorit populi. Connexa esl hsec al-
mundi deliciiset diviliis. Pulclire etcopiose exposuit legoiia cumsequenti, in qui mendumestin lib.impr,
lianc ipsam allegoriara beatus Gregnrius, xxixMor., prwpositusesl major pro majori. Breviter autera bea-
c. 18. Tiieodorems etiam, quatst. 109 in Genes., ait tus Cyrillus bas allegorias complexus esl his verbis :
Spiritum sancium baecde de Aiitichrisio praenuntiasse, Prmferlur Ephraim Manasse, hoc est, gentesJudais,
quseapmriarcha Jacob Dan dicla sunl. Idem eliam qui adversusServatoremimpie egerunt,alque novissimi
sentit beatus Ambrosius, in lib. de Benedict. pa- fiunt primi, el primi notissimi. Ducil eliam beatus
tfinrch., cap. 7, ubi Anlicbrislnmde tribn Dan futu- Ambrosius ex etymologit nominum argumentum
rum scribil. Su.ut. hoc modo, de Benedict. palriarch. : Manasse EXOB-
45. Gad Chtislum demonstral. Tam in iib. imp. LIVIONE Latina interpretalione tignificalur, eo quod
quam in ms. prmliandum se nunliat; forle fuii error populus Judaorum obtaus est Deum suum, qui ffdt
libt ariorum pio prmliaturum. Eucherius iuquit Gad eum. Ephraim autem FIXUNDITATKM fidei inlerpreta-
aiiie cl relio accincium ad prselianduui Chrisli Do- tione nominis polticetur, quod proprium eil populiju-
mini personain exprimere, qui anle et retro contra nioris, qui corpus est Christi augens patvem,el Deum
Aniifi.ristum pricliabiiur gladio verbi Dei, de quo _" propriumnon derelinquent. SUAR.
glndio iucnlio fit psal. XLIV, et Matlh. xx. Addit 49. Thamar Ecctesia. Sapiemer docet beatus Au-
eiiam bealus Ambrosius Moyseifexplicuisse Deut. gusiinus, in lib. xxn cont. Faust., cur de quibus-
xxxin, hanc prophetiam evidenter esse de Christo. daiii malis operibus bominum in Scripluris sancik
SUAR. quaedamnou inala, sed bona futura significenlur.
44. Aser eumdemdemontlrat. De Aser dixil paler lbidem etiam docet typum gessisse Thamar. SCAR.
Jacob : Aser panis pinguis, et prmbebildeliciasregibus, 51. Dtna filiaJacob. Eleganter enarrat bancalle-
quod vaiiiinium-simililer tle sacrosancta Eucharislia gori.im beattis Gregorius, lib.de Cura past., p. III,
intelligunt beatus Ambiosius, in lib. de Benedict. pa- c. 30, de mente, quae, sua studia negligens, actiones
triarch., c. 9, et Eucherius cum Ruperlo in XLIXC. alienas curat. SUAR.
Gen. SUAR. 56. Eliud vtro. Pulchre ponilur ante oculos ar-
46. Benjamin Pauli aposlo.i. ln lib. impress. est rogantia Eliud, c. xxxn job., et quam inflaius at-
qui et miuimusapastoLorum; sed plenius in Ms. quia que ira percitus inveclus sit in araieos suos, et in
ei notissimuset minimus, elc. El quidein minimum sanctum viruni Job. SUAR.
apostolorum se ipse appellal I Cor. xv, et novissi- lbid. De allegoriis ad librum Job perlinentibus
muin. De Benjamin autem sic dicil pater Jacob, videndi Pineda, Corderius, etc, uti de aliis alli in-
Gen. XLIX:lienjamin lupus rapax, mane comedetprm- letpreies, qui fuse sensuni allegoricum sacrse Scri-
dam, et vesperediviilcispolia. (lu* verba, quod ad my- pttirse persequuniur. AREV.
6'tkumseiisuin periiuel,de Puulo apostolo manifeslis- 57. PUurao fiijutam.Opera carnis, dequibusApo-
simam propbeiiam esse scribit beatus Hieronymus, stolus iigit, c. v ad Galat., coinparat cum luto et la-
 IW ALLEGORLE QUMMX SCRIPTDR'4: SAGR^E. HO
culi captivitate populum Dei perdere et lerrenis vi- At dit Spiritus Dei, sepluaginfaduas nalionumTiffguasin
tiorum operibus prsegravaro lentavif. hoc mundo diffusas 128 osiendunt, ex quibus multi
58. Filia Pharaonis (Exod. n), quseMoysen expo- credentes gratiam Spiritns sancli acceperunt.
situni ad ripam fluminiscollegit,Ecclesia gentium est, 66. Dathan et Abiron, el caeteri, qui, se a Moyse
quse Christum ad flumen salutaris lavacri repcrit. et Aaron segregantes, sacrificium usurpare conati
59. Moyses (Exod. xm) typum Chrisli gestavit, sunt (Num. xvi), hsereticorum pravitatemdesignant,
qui pnpulum Dei a jugo diabolicaeservitutis eripuit, et perniciem eorum qui se a sacerdoiilms Cbristi et
et ipsum diabolura in seterna pcena dumnavit. a societate Ecctesise dividunt, el saerificia profana
60. Aaron sacerdos, qui cruore victimarum popu- assuraunt.
67. Balaam, qui cadens apertos oculos habuit,
lum expiabat, 127 signifieat Cbrislum, qui sacrifi-
" (Num. xxn), typum eorum tenuit qui per fidem
cio sanguinis sui peecala diluit mundi.
cogniiionem Dei habent, sed obscurati malis operi-
61. Maria, soror Moysi(JVwm.xn), Synagogsespe- bus corruunt.
ciem praetulit, quae leprosa propter deiractionem et 68. Phinees, qui Zambri et scortum in adulterio
inurmurationem contra Chrisiuin cxstilit. conversantes pariter interemit (Nam. xxv), figu-
62. Uxor Moysi /Ethiopissa (Exod. n), flguravit B ram tenuit sanctorura doctorum, qui Judaeos el hse-
Ecctesiamex gentibus Christo conjunctam, cujtis ob reticos spirittiali mucroneinamplexufalsae doctrinse
causam zeli Synagogaobtrectnns adversus Christum, coiicurrentes feriunt.
illico contagio leprse perfunditur. 69. Ille qui, in Sabbato ligna colligens, Iapidari
63. Amalechdesignat diaboli fignram, qui, obvius jubetur, sigiiilicat eum quem Christus inveniet cum
Del populo , per signum crucis evincitur. peccato in die judicii.
64. Sehon quoque, rex Amorrhseorum, qui verti- 70. Duodecim exploratores scribarum elpharisseo-
turin Latinum tentatio oculorum, eumdem diabulum rum imaginem tenuerunt, qui Israelilicuin populum
signiflcat, qtii mendaciofallendi sese in angelum lucis averterunt ne confiderent divinae repromissionis
traiisfigurai. Ipseest Og, rex Basan, qui interpreta- gratiam adipisci posse per Christum.
tur conelusio, qui intercluderc molilur difficultate 71. Duo portitores, qui de lerra promissionis
viiiorura viain fidci nosirse, ne pateat nobis transitus botrum in ligno humeris geslaverunt (Num. xni),
ad regnum promissum vitae seternse. duorum populorum significanliaraexpresserunt, quo-
65. Viri septuaginta duo seniores, super quos ceci- rum prior Judaicus gradiens aversus terga dat Chri-

teribus, de quibus fit menlio Exod. r. Hanc amem scriptus esl locus hic : Septuaginta duo viri seniores,
allegoriam copiose persequiiur beatus Aususlinus in C super quos cecidit Spirilus Dei, septuagintaduas natio-
serm. 84 dc temp., et 85, et bealus Cyrillus in su- tium linguas, cum iu lib. impr. utrobique duo deside-
pradict. c. Exodi. SUAR. rcnuir. Et quidem fuisse sepmaginta duos illos vi-
61. Jtfarifl,soror Moysi. Cur.cum Aaron socius fue- ros , quos divinus alflavit Spiriius, numeratis Eldad
rit peccati, solt Maria lepra alfecta sit, causam expo- et Med.id,perspicuum est legetni c. xi lib. Num. To-
nit Tlieodoretus, in Quaest.Num., q. 23. SUAR. lidem etiain fuisse gentes q»:e ex iribus filiis Noe or-
62. Uxor Mnysi AZthiopissa.Beatus Aiigtistiiius, in lat sunt, docet diligenter beatus Attgusiinus, in lib.
lib. Qttaest.super Nutn., q. 20, recte sentii solam xvi de Civit. Dei, c. 3, compuutis gentibus quse nu-
fuisse Moysiuxorem Sepboram Madianilidem liliam metaiiiur Gen. x; et sane bac de causa exisiiniatur
Jethro, caelerumeam vocari /Ethiopissam quod Ma- DoniiiiusI.XXII discipulos elegisse Luc. x, quos signi-
dianitaealiquando appellemur -4iibiopes in sacris lit- ficabani LXXHpalmaereperise in Elim, Exod xv, ut
teris, ut II Paralip. xiv, cum Josaphat bellum gessit notat Tbeophyiactus, in dictuin c. Lucas.
cimlra illos. Idem scribit Theodoretus, in q. 22 in lbid. De hac allegoria vide Editionem Cotelerla-
eumdemlib. Num. conftttata opinione, vel potius fa- nam Patrum apostulicorumanntlOjS, pag. 738, tom.
bula, Josephi et Apollinarii. Causa ergo cottviciifuit I. AREV.
quod alieuigenam Moysesduxisset uxorem ; Aarnn 66. Dathan el Abiron. Principes seditionis conlra
autem Israelitidem. llanc autem ipsam allegoriam Moysenet Aaron exsiiieruni Core et Datbati,, atque
pra-ctare exponit beatus Atigustintis in serm. 86 Abiron cunt llon, aliique ducenti qiiinquaginta viri
de lemp., et Tbeodor., in q. 4 in lib. Exodi. SUAR. pioceres Synagogse, Num. xvi. Et quidem quod
ift.Amalechdesignat.Resgesta narraiur Exod. xvn. 0] Core sediiioiiemtnoverit, minus 1'orlaS'iemiruin ; erat
Est autem Amalechiles regio in deserto ad meridiem einm ex iribu Levitica ; de c;t:teris vero trihus sedi-
Judgearirans urbem Petratti, ut scribit beatus lliero- timiis principibus eatn ratiouem affert Theodoretus,
fiymus, de Loc. Hebraicis. Amaleth porro, ncpos in q. 55. in Niim., quod cum orii essent ex Ruben
Esau, nominis eigenerisauctor fuil huicgenli, Gen. piiinogenilo, illi sacerdotium adhuc competere cxi-
xxxvi. Tractat auiem nobilem hanc allegiriam bea- siitnabaiit. Noiandtimaiiiem est iu Theodoreto per-
lus Augustinus, in serm. 93 de tempure, ubi ait peram poni Eliab pro llon tilio ejus. SUAR.
Moysemipsa elevatione manuutn mysterium crucis 67. Balaam, qui cadens. Iianc egregiam allegoriam
osiendisse. Et, merudite ait Theodoretus, in q. 34 noster Isidorus a bealo (iregorio, cujus fuit studio-
in lixod., qiiemadmoduin, cuin fainulusDoinini nia- sissimus, muiuatus est. Is enim, lib. xxv, c. 14, in
nus tenderet, cadebat Amalecli, ita Dominomatius xxxiv c. Job sic ait : Unde etiam de Balaam scri-
tendentein cruce, diaboli castia jugul.ita sunt. SUAR. ptum est, qui cadens aperlos habet oculos, cadens
64. Sehon quoque. Hic quoque correctiora snnt quippe in opere, apertos tenuit oculos in contempla-
exemplariams. quaesic habent: Ipse est Og, rex Ba- tione. Ita ergo bi etium oculos aperientes in fide, et
san. Nam in lib. impr. esl ipse est rex Basan. Ulra- non videntes in operc, intra Ecclestaui positi pia spe-
que autetti baecallegoria ex eiyinologia prsecipueno- cie, extra Ecclesiam posili suut impia conversalioue.
miiiuinSehotiet Og orta esl. SUAR. SUAK.
65. Septuaginta duo viri seniores. In ms. lib. sie
111 S. ISIDORI HISPALENSISEPISCOPl no
»to, 129 posterior, Christianus, eum quem vehit /A quasi favuiu ab ore reperti leonis, abstraxil, sive
inspicit et sequitur Cbristum. quia posi morlem plures lucratus, plurimosque rao-
72. Jesu Nave imaginem Salvatoris cxpressit, qui riens quam vivens exstinxit,
nos iu terram repromissionis induxit, et in regnum 81. Dalila , quse Samson verticem decalvavit (Ju-
coeleslis glorise collocavit. dic. xvi), Synagogam significat, quae Chrisltim in
73. Raab meretrix figuram tenuit Ecclesiae, quae loco Calvariaecrucifixit.
per coccum , id est, per passionis dominicaesignum, 82. Ruth alienigena', quae Israelilico viro nupsit,
ab inleritu mundi salvalur. Ecclesiam ex gentibus ad Christum venientera osteu-
74. Duo exploratores missi a Jesu in Jericho, dit.
quos suscepit Raab (Joiue n), duo inlelligunlor Te- 83. Boozautem Chrislum verum Ecclesisesponsuiu
stamenta in mundum missa qusesuscepit Ecclesia ex expressit.
gentibus congregata. 84. Anna, quse ftiit sterilis, et postmodumfecunda
75. Acham, qui dc Jericho anathemate concupivit, facta est (/ Reg., i) EeclesiamChristi significai, quae
significat nequam, et peccatorem, qui post Gdemsnc- prius in genlibus erat slerilis, nunc largiter pollet
culares mores, vel mundi illecebras appetil. per universam terram prole numerossefecundiiatis.
76. Gedeon, qui cura trecenlis viris perrexit ad B 1 85. Heli sacerdos reprobatus (/ Reg. III) abjeclio-
praelium (Judie. vn), typum Chrisli gestavit, qui in nem sacerdolii Veteris Testameuti prsefiguravit..
signo crucis de mundo vicloriam reponavit. Treceu- 86. Samuel vero, qui reprobato Heli in minislerio
torum enim numerus in Tau littera ceiilinetur, per sacerdotali successit (Ibid.), novi sacerdotii succes-
quam crucis species ostenditur. sionem, abjecio veteri sacerdoiio , praenunliavit.
77. Sisara lypus diaboli fuii. Jaliel autem, quse 87. Duo filii Heli sacerdotes, qui capta a gentibus
tempora ejus clavo et malleo transfodit, Ecclesiae ty- arca perempti sunt (/ Reg. iv), significant posteri-
pum expressit, quse per vexillum crucis diaboli im- talem sacerdotii prioris fuisse exslinclam, et legis
perium interfecit. Tesiamentum ad cullum genlium esse translalura.
130 78- 'Psa quoqueDebbora, ejusdem Ecclesise 131 88. ^au' reSn' Judaici insinuat repromissio-
lypum portans, deviclo in Sisara diabolo, canlicum nera, vel reprobationem, sive ejusdem populi amiu-
ccelestisglorise proclamat. lationem, qui David, id esl, Chrislum injuslo odio
79. Jephte, qui pro victoria obtenta filiam immo- invidiaeconatus est occidere.
lavit (Judic. xi), Redemptoris oslendebat figuram, 89. David filii Dci et Salvatoris nostri expressit
qiii, ex mundo iriumphans, carnem propriam in sa- imaginem, sive quod insectalioneJudseoruminjustam
criliciwn obtulit. C persecutionem sustinuit, sive qttia Cbcislus ex ejus
80. Sarason Salvatoris nostri morlem et viclo- stirpe carnem assumpsit.
riam iiguravit, sive quia de faucibus diaboli gentes, 90. Urias Hethseus typum habuit diaboli, cujus
72. Jetu Nave. Josue, filium Num, quem LXX quem locum in Prudentianis, cap. 20, fuse explicui.
Jestim, filitimNave, vocanl, virum insigni animi for- AREV.
tiludine, Moysescl vivus habuit ministrum, ei mo- 79. Jephle. Beatus Ilicronymiis ail in vovendo il-
riens imperii successprem. Ejus primum meniio fit lum fuisse stultuin, el in reddendo impium. In eadem.
Exod. xvu, cum nobnem pugnam inivit cum Ama- sententia est beatus Tbomas. Sed beatus Auguslinus,
lech, in qua etiam victor fuii. Quocirca prteclare ait q. 49, in iib. Jud., qusestionem liattc magnam esse
Origenes in illum ipsum locuin : Usquead hunc iocum ait, et ad judicandum difficillimam, de qua ipse co-
beali nominisJesu nusquamfacla est mentio; hic pri. piose in primis ei erudite disserit. Ulcunque sit',
mumvocabutihujus splendoreffulsil.Idem cum unde- cerium est de qulbusdam malis opcribus hominumin
cim sociis terram promissam exploravit, et Jtidaeos Scripturis sanctisquaedam non mala, sed bona futura
fractos melu ac debililatos confirmavit, Num. xm. significari; id quod erudite probat idem bealus Au-
Quo loco Osee, id est, Servaior appellaiur, id quod gustinus, iu lib. xn, cont. Faustum. SUAR.
notavit in q. 25 in Num. Postremo popnlo Dei post 80. Fort., pluresquemoriens. AREV.
deviclum unum et triginta reges in terram promis- 86. Samuel vero. Samuelem non fuisse sacerdo-
sam introducto, illam divisit. Et cura nomine, tum lem, sed levilam, mulii existimant; ortus enim est
rebus prseclarissirae gestis, Christi Jesu Salvatoris ex Abi.itliar(ilio Core, 1Paial. vi, cum sacerdotes ne-
nosiri imaginem expressit. SUAR. D cesse fuerit originem ducere ex Aaron. Atque id vi-
73. Raab. Nam Jericho, id est, luna, mundura si- detur innuere Psalm. xcvm, bis verbis : Moyseset
gnificat, qui tolus in maligno posilus est, 1Joann. Aaronin sacerdotibusejus; de Satnuele autem ait : El
cap. ult. A cujus exilio Christi sanguine liberamur. Samuel inler eos qui invocantnomen ejus. At beatus
SUAR. Augustinus boc ipso loco afiirmat sacerdotein, el
76. Gedeon. De liltera T Graecasermo esl. Hanc quidem magnum, fuisse Samuelem. Et n lib. Retr.,
auiem allegoriam egregie iractal beatus Augusiinus C. 45, ail Samuelis palrem non fuisse quidem sacer-
liis verbis in q. 37 in lib. Jud. : Numerus, quia tre- dolem, reperiri (amen iu filiis Aaron. SCAH.
centi erant, signuminsinuat ctucis propler litleram T 90. Quod Urias lypum habuerit diaboli, et Bersn-
Gracam, qua iste numerus significalur, per quos etiami bee typura Ecclesiae, diflicultatem aliquam prae se
genlesmagis in Crucifixnmcredituras prafiguralumest,, ferrc videlur; sed qu;e ipsa rei explicalione salis di-
quod littera Graca est. Unde GrmcorumnomineApo- luiiur, ut in multis aliis similibus allegoriis accidil.
ttolut omnet gentes significat, cumdicit : JUD.EOPRI- Hanc de Uria HethseoIsidorus surapsit ex sancto Au-
HUM,ETGR«CO; quod in linguis gentiumGrmcaita ex- guslino, cujus verba late exscribit Qusesiiou. in
tetlat, ut per illam omnetdecentersignificentur.SUAR. Reg., lib. ii, cap. 2. Observanduminterea quod neque
Ibid. Hanc allegoriam expressit sacer poeta Pru- figura in omnibus debet repracsentare figuratura, ne-
dentius, in prsefat. ad Psychomachiam, vers. 56,, que in eo quod repraeseutat perfectionem figurali
 U5 ALLEGORl/EQUJEDAMSCRIPTURiE SACRiE. 114
cotijiigioprius erat copulata Ecclesia,quam Cbristus A Spiritum sepliformisgraiiaespirilualiter aspirat, per
concupivitlavanlem a sordibussajculi semelipsam, et quem a morie peccati reviviscat.
per lavacri undam purificantem. 101. Septem millia viri, de quibus dictuin Eli»,
91. Salomon Christi prsenuntial figurara qui sedi- quod noii curvaverunt genua ante Baal, significant
ficavitdomum Deoin ccelestiJeriisalem, non de li- numerum sanctorum, qui, Spiritu septiformis gratia?
gnis et lapidibus, sed de sanctis oinnibus. adimpleti, diabolorenuntiaverunt.
92. Regina Austri, quse venit ad audiendam sa- 102. Naaman Syrus significatpopulum ex genli-
pienliam Salomonis (III Reg. x; II Parat. ix), Ec- bus, maculis delictorum pollutum, atque a Christo
clesia inlelligiiur,quse ad verbum Dei ab ultimisfini- per sacratnenltimbaptismi purificatura.
btts lerrse congregalur. 103. Oziasrex, qui, ob raeritum scelerum suorum,
93. Roboam, filius Salomonis, et Jeroboam ser- in fronte contagioleprseperfunditur(J/ Para/.xxvi),
vus, quibus Israel in duas parles divisus est, signifi- regnmn indicat Judseorum,qui dedecus 133 et m*m
cant divisionemillam iu Domini adventu factam, in lum perfidise in fronte gerunt, ubi crucis signum
qua pars credenlium ex Judseisregnat cum Christo, poriare debucrant.
qui esl ex Davidgenere ortus; pars vero secuta Ati- 104. Ezecliias rex, cui pro bono opere quindecim
tichristum, ctijus ad cultum nefindse servilulis er- B anni ad vitam adjiciuntur (IV Reg. xx; // Par. xxxn;
rore constricti sunt. Is. xxxix; Eccl. XLVIH),significat omnes sanctos,
94. Golias (/ Reg. \vu) designat diaboium, cujus quibus ad acquirendam vilam seternam qninque libri
elevationissuperbiam Christi prostravit humilitas. legis cum decem verbis Decalogidati sunt, ut per
05. Elias Cliristum demonstrat, quin sicut igneo complemenlum legis et praeceplorumregni ccelestis
curru ad superna sublatus est, ita Chrisius minisle- plenitudinemconsequanlur.
riis angelorumassumptus est in ccelum. 105. Josias rex, qui celebravit pascha, et de tem-
96. Vidua, ad quam mittitur Elias pascendus (/7/ plo Domini idola mulia depulit (IV Reg. xxin;//
Reg. xvn), Ecclesia esl, ad quam per fidemvenisse Par. xxxv), significal Chrislum, qui pro nobis pas-
legilur Christus, cujus farinaeet oleo benedicilur, et sionera suscepit, aique omnia exsecrahilia geniium
non deficit, id est, graiia corporis Christi, et cliri- de templis corporis nostri dejiciens, igne virtutis
smatis unclio, 1321uae lol° mundo quotidie impen- snse exusla comminuit,atque in hujus sseculitorren-
dilur, et nunquam minuilur. tem projecit.
97. Elisseus eumdem Redemptorera Dominum 106. Sedecias, cujus oculos in Reblatha rex Ra-
figuravit, qui de moniis altiludine, id est, ccelorum bylonis evulsit (IV Reg. xxv), divites et peccatores
descendens subliinitate, humiliavit seipsum a fonna C hujus mundi significat; iu Lalinmnenim vertitur Re-
Dei tisque ad formam hominis, ac mortuis roembris blalha multa hac, ideoque iste significat eos qui in
sui membra composuit, et nostram mortalitaiem sui hujus mundi niulla actione et aflectioneinvolvnntur,
corporis medicinasanavil. atque, a diabolo capti, inlelligentiae oculos per-
98. Pueri qui, insultantes Elisseo, clamabant : dunt.
Ascende, calve, ascende,calve, et invasi ab urso pe- 107. Isaias formamevangelislarum et aposioloriiui
rierunt (IV Reg. u), iiulicant populum Judsnorum, expressit, qui universa sacramenta Christi, non quasi
qui puerili stultilia deriserunt Chrisium in locoCal- futura, sed quasi praesentiaprsedicavit.
varise crucifixum, et capti a duobus ursis, id esi, 108. Jeremias auieiii.ii>verbis et passionibussuis
Tito et Vespasiano,interieiunl. morlem et passionem figuravit DominiSalvatoris.
99. Puer Elisseicum baculo ad resuscilandummu- 109. Ezechiel imaginemChrisli geslavil, qui posi-
licris filiummissus (IV Reg. iv), lypum priscse legis tus in lerrena peregrinatione populum salutaribus
ostcndit, qusegeneri huinano transmissa nihil prse- pneceptis instigat.
stiiit, nisi quod in virga solam auctorilaiera severi- 110. Daniel, qui vitara cselihem tenuil, simililudi-
talis monstravit. nem habuit cominenlia sua eorum qui sunt iu otio
1C0.Sunamiiisfiliusmorluus (Ibid.) humani gene- D sancto, et terrenis copiis non abuluntur.
is figuramtenet, superquod Chrislussepties oscilans 111. Oseas Cbristi demonslrat figurara, qui ex

altingere. Vide append. 16 ad Elymolog., num. 10,
tom. IV, pag. 522. AREV..
96. Vidua, ad quam mittitur Elias. Duas has alle-
goiias de Eliaet Chrislo Iraclat prseclare bealus Au-.
gustiiius in serm. 201 de tempore, qui seruio est 2 in
Dom. 3 de Trinilale. SUAR.
98. Pueri qui per stultitiam. Reclius est in lib.
ms. qni puerili slultiiia, quam in lmp. aitt per slulti-
tiam. Id qund docenthaecverba beali Augu.^tini,quse
abillo mutuaius est noster Isidorus; ait enim in lib.
xu contra Fatist. : Elismopueros insullantet, el cla-
tnantesCALVE, CALVE, bestimcomedunt;puerili ttulti-
tia deridentesChrisium in loco Calvarim crucifixum,
invasi a damonibus pereunt. Superiorem autein de
eodem Elisaeoet Domiiioa/Iegonara exponit beatus
Ambrosiusin epist. iik. lib. iv. SUAR.
102. Naaman Syrus. Exponit hanc allegoriatn
bealus Augustinus in serm. 108 de lempore, ubi
egregie ait : AudivilNaaman puellam,et venitad Eli-
saum, audivil pOpulusgentiumprophetiam,el venitaa*
Christum. Naaman veniensad Elisaum sanatur a le-
pra, el populutgenlium veniensad Chrislumab omni
peccatorumlepra purgatur. SIJAR.
107. De lsaia aliisque prophclis mulla Isidorus re-
peiit in libro Procemiorum.AREV.
111. Oseas.Hanc allegoriam illustravit, et inultis
similibus exemplis locuplelavit bealus Hieronymus
in procem. ad Pammach. in Oseaui Prophet. SUAR.
 113 S. ISIDORl HISPALENSISEPISCOPl 110
fornlcallone gentiumassumpsit in corpore suo Eccle- A 121. Zorobabel, saoerdos (II Esdr. u uqq.), typus
siam. est DotiiiniSalvatoris, qui reduxit de captivitale po-
112. Joel, qui interpretatur tnciptens, indicat ly- puluin, et de vivis lapidibus couslruxil Doiuiuoteiu-
pfce eos qirl fldei osiium, et divinae scientise inci- plum.
piunt cognoscere sacramentiim. 122. Judilh et Esther lypum Ecclesiae gestant,
113. Amos, pastor et rusticus, Christi est typus, hosies fidei puniunt, ac populum Dei ab interilu
qui ab offuio pasiorali pecorum, id est, ab Hebrsco- eruunt.
rum regimine iranslalus, nunc alios greges pascit in 123. Tobias priscae legis imaginem tenuit, cujus
gentibus. oculos Judaicsehirundiues 135 obcsecant, dutu eos
134 H4. Abdias, qui in Samaria centura pavit luminis sacramenta male intelligentes obesccant.
prophetas (III Reg. xvin), significat oinnes fidei 124. Tobias, lilius ejus , Domini nostri Jesu
prscdicatores,qui in hoc mundo alimentis sacrarum Cbrisli imaginembabuit, qui velut absconditnm et
Scripturarum omnes credentes reficiunt. obcaccatamfiguisecaliginelegemclaritate suae virtulis
115. Jonas (Jon. n) Christi mortem figuravit, qui illiHiiinat.
tribus diebus ac uoctibus in corde terrse, quasi in 125. Tres pueri (Dan. m) praetulerunt figuram
ventre ceti, quievit. JJ sanctorum, qui corpus suum in persecutiqnera pro
116. Habacuc, luctator forlls, populus esffidelis, Christi nomine obtulerunt.
qui, super excelsa constitntus, in cruce Dominum 126. Susanna (Dan. xui) figuram Ecclesise liabet,
contemplatur, dicens : Cornua in manibus ejus, ibi quam testes falsi Judai, quasi adulteram legis, accu-
confirmataest virtus glorim ejus. sant.
117. Sophonias, qui interpretatur speculator, vel 127. Nabuchodonosor rex (IV Reg. xxv) typus
abscohditum Domini, significat eos qui per conlcm- diaboli fuii, qui hscrelicorum plebem, erroris capti-
plationis arcanum ad perfeclum perveniunt inerito- vitate devictam, de Jerusalem, id est, de Ecclesia in
rum. Babyloniam, id est, in ignorantise confusionem
118. Aggaws et Zacharias figuram gestaverunt abduxit.
sanctorum, qui nobis in hujus peregrinaiionis vita 128. Princeps coquorum, qui muros Jcrusalem
futurum tempus liberationis declarant. subvertit, hoc significat, quod omnes qui ventris
119. Malachias,qui angelus Domini inlerprelalur, desiderio serviunl, virtutes animsedestruunt.
typum Salvatoris noslri tenuit, qui Angelus magni 129. Machabaciseptem, qui sub Antiocho acerbis-
eonsilii dicitur. sima perpessi tormenta, gloriosissime coronati sunt
120. Jesus, sacerdos magnus, figuram gerebat r (II Machab. vn), significant Ecclesiam sepliformem,
Christi, per quem ex peregrinatione sseculi hujus ad quaeab inimicisChristi multani manyrum stragem
eealestemJerusalem nobis patet ingressus. pertulit, et glorise coelestis coronam accepit.
116. Habacuc. Ait beatus Hieronymus in prooem. miriflce incilaverunt. SUAR.
in Joelem, Tztpikap.Soao)v, id esi, amptexans,sive am- 128. Princeps coquorum. llaec allegoria cum LXX
pteratio, sive tuctant. Atque, ut idem ait in prooem. versione congruit. Id enim quod Ilebraice dictum est
in Habacuc, vel ex eo quod amabiiis Domini est, vo- deNabuzardam, IV Reg. ult. DTnoj") rabtabbahim,
catur amplexatio,vel quod in certamen ei lnctam, et, noster inlerpres vcrtit princeps exercilits: LXX vero,
ut ita dicarn, amplexum cuin Deo congrediiur, am- «jO^tftayst/sor, itl est, piinceps coquorum.Causambu-
piexantit, id esi, lticlantis sorlitus est nomen. Nul- jus vaiietaiis docte exponii Lippomanus, in caten.,
lus enim lain audaci voce ausus est Deumad disce- xxxvu Genes, Beatus quiilem Hieronyimis,in Qusest,
pfalioiiem vocare justitiae. Ibidem Graecoset Latinos Hcb., sic ait : In plerisque tocis ARCIIIMAGIROS, id
nolal, quod apud eos corrupie nnmrn kSuxaip..id CSt, CCQUlRUM PH1NC1PES pro MAGISTHI3 EXEltCITUS
est, Habacum legeretur, qui apud Hebrseos diciiur iScrtplura comniemorat,fia-yetpsutty quippe Grmce in-
plpan Habacuc.SUAR. lerpreiutur OI.CIUKRE. Itealus etiain Augiislintis, in
Ibid. Yerba Habacuc, in Vulgala, cap. m, 4 : Cor- quast. in Gen., sic scribit : Notunt quidum PR.SPOSI-
nua ih manibusejut. Ibi abscondilaest forlitudo ejus. TUUCOQUORUM inlerprelari, qui Grace otpyjp.Kysip<n
AREV. dicitur, sed PR^POSITUM CHIessetpotestus oc-
MILITI^:,
117. Sophonias. Nomen Sophoriia»,inqtiil beatus cidendi. Nam sic appellatus esl ille quem Sabuchodo-
Hieronymus,in i c. ejusdem propheiai, alii speculam,D nosor misit; penesquempoiius inveniiurprimalus[uisse
alii arcanum Dommi traiislulerunt. SUAR. mititia. SUAR.
118. Agymuset Zacharius. Causam dedit huic alle- Ii9. Allegoria de Machabseisclarius exponitur in
goritc, quod hi duo propheta?, secundo auno Darii fine iuysiicae Expositionis sacranientorurn , sive
regis Persarum, filii llistaspis, cum septuagesimiis Quaesliin., cap. de Machabaeis.Quo in opere plura
amius vastilalis templi, quein praedixerat Jeremias, quae Isidorus in AllegoriisVeleriTestamenti breviier
esset completus, Judseos ad lempli instauraiionem perstringit fusius explicantur, ul jam moiiui. AREV.
i

EX NOVO TESTAMENTO.
136 4S0*Qoaloor evangelistseJesum Christum sub qualuor animalium vuliihus figuraliter expriiuunl.
130. De quatnor insignibus evangelistarum varias vultibus animalium exprime.iidisqui singulis evange-
sententias proluli in not. ad Juvencum, lib. i, vers. lisi.isasctibunlur.Eaiiulein tenuit Sedulius in carmiiie
5. Isidorus communiorem opinionem sequitur in Pascbali, lib. i, vers. 355. AREV.
117 ALLEGOBLE QU&DAMSChlPTURvE SACRJE. 118
ISl.Mattbseus enim eumdem Redemptorem no- }V. 143. Herodes, qui infantibus necem intulit (Mat-
strum natum et passum annuntians, in similitudinem theus n), diaboli formam expressit, vel gentium,
hominis comparat. qui, cupieutes exslinguere nomen Christi de mundo,
132. Marcus, a solitudine exorsu», lconis figuram iu csede marlyrum ssevierunl.
indtiit, et Christi regnum invictum potentiamque 144. Muti in Evangelio significant illos oui fidem
proclamat. Christi non confitentur.
133. Lueas quoque per vituli mysticum vultum 145. Caeci illos signant qui fidem quam credunt
Cbristum pro nobis prsedicat immolatum. neqnaquam intelligunt.
134. Joannes autem per figuram aquilaeeumdem 146. Surdi illos figurant qui non exhibent obe-
Dominuro post resurrectionem carnis demonstrat dientiain praeceptorum.
evolasse in eoelum. 147. Claudi illos demonslrant qui implere profc-
155. Petrus personam Ecclesise gestat, quso habet cepta salutaria negligunt.
potestaiem dimittendi peccata, atque reducendi ab 148. Homo prudens, qui sdificavit domum suam
inferis homines ad ccelestia regna (Maith. vi). supra peiram, signiiicat doclorem fidelein, qui in
136. Apostoli quoque omnes totius Ecclesia?por- Cbristo doctrinae suae et viue suse stabilimentum
tant typum, quia et iidem in dimiiletidis peccatis si-1 9 constituit.
milem acceperunt poteslatem, haberites quidero et 149. llle vero, qui sedificavitdomum suam super
formam patriarcliarum, qui per veibum prsedicatio- arenaui, hsereticum designat, qui sedificat doctri-
nis in totq orbe terrarum Deo populos spiritualiter nam falsam, ut ruinaro laciat magnaro.
genuerunt. 138 iSO- Leprosus, quem Christus descendcus
137. Septuaginla duo discipuli significant illustra- de iiionte primum curavit (Matih. vm), hutuaumu
tionem totius orbis per EvangeliumTrinitaiis. Viginti indicat genus delicli conlagio maculosum.
quatuor enim horis mundus oumis peragitur, uui 151. Hoc Redemptor, dum de ccelorum altitudine
numerus triplicatus propter eamdem Trinitatem in quasi de monte descendit, a vario daemonuta cultu
LXXIIdeducilur. tdcirco autem mittuntur bini, detraxit, atque in uniialem fidei reparavit.
propter prsedicandum Dei amorem, et proximi, vel 152. Centurio (Ibid.) fidem gentium significat,
mysleriorum gemina Testaroenta. quae salulem filii sui infirmi ad mortem petens, hu-
137 1^8. Joseph typice Christi gestavit spe- militer dixit : Domine , non sumdigna ut intres sub
•iero, qui ad custodiam sancfae Ecclesiae deputatus teelum meum, qum persecutasum Ecclesiamtuttin.
est, quae non habet maculam, aut rugam, 153. Puer autem Cemurionis, et filia Chanansesej,
139. Maria autem Ecclesiam significat, quae cum (j mulieris, quos Cbristiis non veniens ad eos salvat
sit desponsata Christo, virgo nos de Spirilu sancto (Matth. xv), easdem gentes ostendunt, quas Donti-
concepit, virgo eliam parit (Matih. i). nus non corporali prxsentia visitavit, sed ner fideui
140. Zacharias sacerdos, qui, angelo jubente, verbi salvavit.
obmutuit (Luc. I ), sileniiutn legis et prophelarum, 154. Ipsa quoque mulier Chanansea (lbid.) Ec-
advenienle Chrislo, ostendit. clesiaeex gentibus gerit figuram, quse tanquaro ca-
141. Joannes formam habuit legis, qui Cbrislum uis quaerebat micas de mensa dominoruin, id est,
annuntiavit, et remissionem peccatorum per iava- satiari doclrinis apostolorum et prophetaruin.
<nrigratiam prsedicavil. 155. Socrus Petri febriens (Matth. vm) significat
142. Magi figuraverunt gentiuni populos, lucem Synagogam, sestu carnalium desideriorum accen-
fidei coguituros, indicanles sacramentorum nuine- sam, cujus filia est pars illa credeutium quse data
ribus Christum, per thus esse Deum, per myrrharo est Petro regenda.
houiinem passum atque sepulium, per aurum regem 156. Scriba repudiatus, qui propter qusestum Do-
omniurasseculorum (Matth. n). mintitii sequebatur (Ibid.), significat eos qui Christi

134. Joannet autem. Hse primse quinque allegoriscjjreddit cur impii homiues cum arena conTeranlur:
sumplsesunt ex i c. Ezech.; quo loco beatus Hiero- quod steriles sint et infecundi, quod in varias opi-
nymus erudite disserit de hoc argumento, quod ube- niones dislracti non cohsereant inter se, et quod
rius irictai in prooetnio in commentarios super sint innumerabiles, sicut arcna, Apoc. xx. Beaius
Matlh. Congruunt autem Cum vaticinio Ezechielis autem Hieronymus proprie putat hoc hsereticis con-
ea quaede eisdem animalibus scribit beatus Joann., venire. SUAR.
Apoic.iv. SUAR. 150. Leprosus. Hanc allegoriam videtur a beato
137. Septuaginta duo. Mundumperagi xxiv horis fsidoro Beda sumpsisse, qui fuit ejus irapriinis stu-
perinde esl, ac si dicerei, motu primi ccen ( empy- diosus, et centum annis posterior. SUAR.
reum excipio ) xxiv horis inferiores omnes ccelestes 152. Notat aulem beatus Augustinus, centurio-
orbes circumagi, SUAR. nem, cum jam JudseaRomanorum prsesidiistenere-
142. De Magisac muneruro oblatione, qua Jesum tur, geniilem fuisse ; quem ait bealus Hieronymus
Christum Deum adoraverunt, commentatus sum ad principem exstitisse gentium crediturarum. SUAR.
Prudentium, hymn. 12 Caihem., vers. 69. Vide 156. Scriba repudiatus. fiealus Hieronyraus ait
etiam notas ad Juvencum, lib. i, vers. 285, et ad scribam repudiatum, quod signorum videus magni-
Sedulium, lib. n, vers. 96. AREV. tudiuem, sequi volueril Salvalorem, ut lucra ex
149. Illevero. Beaius Chrysostomus, in cap. VJI, operum miraculls quaereret, hoc idem desiderasse
Ilatlli., traciat bauc allegoriam , et tres causas quod et Simon Magusa Petro emere volueral. SUAB.
119 S. ISIDORl HISPALENSISEPlSCOPI 120
lidem non propter Dominum, sed propter lucrum jA tur, quibus tamen, expulso a corde dsemonumcultu,
sasctiliappetunt. dum primum lucem perceperint fidei, poslea ad lau-
157. Dsemoniacusquem Dominusin regione Ge- dandum Deumeorum lingua resolvitur, ut confileau-
rasenorum a daemonum legione curavit (Ibid.), si- lur eum quem antea negaverunt.
gnificat gentilem populum mullorum cultibus dsemo- 163. Hoim manum habens aridam (Matth. XII)
niorum obnoxium. significatSynagogam, vel animam misericordiaeope-
158. Pastores porcorum fugientes, qui ea quae ribus infructuosam, cui cum dicitur Extendemanum
gesla sunt nunliani in civilaiem (Ibid.), significant luam, admonet semper porrigendam eleemosynam
principes impiorum, qui dum fidem Christi fugiunt, pauperibus.
virtutes tamen ejus stupentes mirantur et praedicant. 164. Homo de quo immundus spiritus exiens, rur-
159. Paralyticus, jacens in lectulo (Maith. ix), sus eum occupat (Ibid.), significat populum Judseo-
anima esl viliis dissolula in 139 corpore suo, quse rum , et hominem poeniientem, cui per subsecutam
dum fuerit gratia Christi per peccatorum remis- negligentiamacrius roenlem occupat carnis 140 vo"
sionem sanata , confestim, pristino robore recepto, luptas, adjunctis secum aliis septem spiritibus viiio-
resurgit, el lectum carnis, in quo debilis anle jace- rum, id est, iracundia, avaritia, invidia, atque ven-
bat, ad domum virtutum reportat, ut se intra con- '.g tris ingluvie,inanigloria, fornicationeatquesuperbia.
scientiae suaesecreta constringat, et nequaquam in 165. Paterfamilias, proferens de thesauro suo
exterioribus uitra voluptalibus dissoluta discurrat. nova et vetera (Matth. xin), Cbristus est, proferens
160. Archisynagogifilia , ad quam dum curandam de impenetrabili sapieniia sua gemina Testainenta,
pergeret Dominus, tamen priusquam ad eam veniret, scilicet Vetus, in quo felicitas terrena promittitur, ut
tetigit etim a tergo mulier, quse profluviosanguinis Novum,per quod regnum ccelorum speratur.
laborabat (Ibid.), figuram babuit Ecclesiaevenientis 166. Homo qui seminavit in agro suo granum si-
ex gentibus, quse dum post praedicationem,et post napis (Luc. xm) Chrislus est, qui seminavit fidem
passionem, et post ascensionem Christi credidit, in mundo , in quo volucres cceli, id est, spirituales
quasi a tergo Dominum tetigit, el ante accipere salu- animaerequiescunl.
tein quam Synagoga, promeruii. 167. Mulier quaefermentum abscondit in satis tri-
161. Duo cseci,juxta viam sedentes (Ibid.), signi- bus (Ibid.) significatsapientiam spiritualis doctriuae,
ficant utrosque populos Judseorum, atque gentilium, ferventem in Trinitatis amore.
per fidem Chrislo appropinquantes, qui dixit: Ego 168. Homo, qui absconditumfliesaurum in agro
tum via, veritat et vila. reperit (Malth. xiu), ille est qui in isto roundo, ven-
162. Daemoniumhabens, ccecuset mutus, qui scri- G ditis ompibus, Chrislum vitamque seternamacquirit.
bitur a Salvatore curatus (Ibid.), indicat eos qui ex 169. Quinque millia viri qui quinque panibus et
idoiolatria gentium ad fidera dominicam convertun- duobus piscibus 141 pastt sunt (Joan. vi), Ecclesia
159. Paralyticut. Correctiores sunt lib. ms., qui quam docet beatus Augustiniis, in epistola ad Vin-
liabent anima viliit ditsolula, quam Iropr., in quibus cent. Donat. Illud obiter nolandum est satum , cui
cst antma vitiis desolata; nam alludit ad eiymo- apud Hebr. respondet nomen riNDSeach (neque enim
Jogiam Grsecsevocis. Paralyticus enim diclus esl Hebraicum , aut Grsecum, sed Syrum nomen est),
quod paralysi laboret, qui morbus sic est Grsecis genus lujsse mensurae, quse continebat tertiam par-
nppellatus, quod nervos laxet et dissolvat, «7roTOU lem ephi. Et quidem beatus Hieronymus aliquando
TrapaWetv,quod est dissolvere. Itaque Terlullianus satum verlit, ul Gen. cap. 18 , ubi etiam fit menlio
proprie et eleganler dixit in Apologia de Christo trium satorum. Sic enim Abrabam ait Sarae: Acce-
paralyticos reslrtngere pro sanare. SUAR. lera, tria sata simila commisce;nonnunquamvero mo-
Ibid. In Etymologiis, lib. iv, cap. 7, num. 25, Pa- dium, ut IV Rcg. vn : Crat modiuitimila tlatere uno,
ralysis dicitur a corporisimpensationenominari. Sed et duo modii hordei uno. Hic enim habent Hebraea
in notis observatur aliter legendum, ut corporis seach, id est, satum. Ilaque forlasse quis miretur cur
tolutio aul ditsolutio intelligatur. AREV. idem Hieronymus, enarrans hanc parabolam Matth.
160. Archisynagogifilia. Recle auiem scribit bea- xiu, scripseril: Satum genus est mensura juxta mo-
lus Chrysostomusfeminamnon esse ausamcoram ad rem provincia Patestina, unum et dimidium modium
Dominum accedere, quod ex legis praescriptoim- capient. Quod proculdubiosumpsit ex Josepho, qui,
jmuiida esset. Nobilitatum autem est divinum illud _" lib. lx.Antiq.,cap. 4, ait: Salum fert modiumunum,
miraculum plane divino miraculo, et lectu dignissi- et temit ltalicum. Sed ne viro summe doclo nola
mo, quod narrat Euseb., Iib. vu Hist. Eccl., cap, 14. inuralur, dicendumerit non eumdem fuisse modium,
SUAR. sed alium atque alium pro regionum varietate. Pro-
162. In texlu Grialii, uti etiam in aliis impressis babililer autem suspicatur Jansenius, cap. 57 , prse-
scribiiur idolatria pro idotolatria, quod restituendum. clari operis quod Concordiamevangelicamappella-
AREV. vit, ideo Dominum trium satorum farinse iu hac
167. Mulier qum (ermenlum abscondit. Isycbius, parabola meminisse, quod mos fortasse fueril in Ju-
lib. i in Levit., cap. 2, sic ait : Absconditin farina daea, ut tantumdem panis in usum familiaesemel
tala tria, Ecclesiamtignificant,qua in Trinilalis verbo conlicerelur. Id quod congrtiit cum loco praedicto
fermentat theologimmysteria. Hanc allegoriam inter- Gen. xvn, et aliqu.otaliis sacrse Scriptorse locis. Si
preians beatus Hieronymus, prsemisit nunquam pa- quis autem rationem diligenter iniverit, inveniet
rabolas et dubiam senigmalum intelligentiam ad ephi, sive saia tria, paulo plus capere quam capiunt
aucioritatem dogmatum proficere. Sed fortasse alius iu Hispania celemini x. SUAR.
auctor recle reprehenditur, qui non ad aninium pie- lbid. Ad quaestionemquam Suarius excilat de
taie informandum, sed ad sianiliendum sanciseTri- sato explicandara, conferenda cst doctrina Isidori
nilatis mysierium, hanc adhibtiit allegoriam, contra cuiu notis lib. xvi i tyinol., cap. 26. AREV.
 ALLEGORIA:QUJEDAMSCRIPTURiE SACR^. 122
ggf
suiit populi, qui per quinque corporis sensus, ali- A 179. Qui autem hora tertia, hi sunt qui ab adole-
inento legis spirilualis a Christo reficiuntnr, et du- scentia ad fidem accesserunt.
pliciTestamento, quasi gemellis piscibus, saturantur. 180. Qui vero hora sexla conducti sunt, hi sunt
170. Quatuor autem millia viri qui aliis septem qui in juventutis aelatecrediderunt.
panibus alunlur (Marc. vm), eadem genlium Eccle- 181. Qui autem hora nona accesserunt, illi scnt
sia est, quse in quatuor mundi partibus diffundilur, qui, jam a juventute in senectutem declinantes, gra-
atque ubertaie septiformis gratise recreatur. liam perceperunt.
171. Ule qui ssepe nunc in ignem, nunc in aquam 182. Qui vero ultima hora iverunt (Ibid.), illi
cadebat (Matth. xvn), mundum siguifical. Ignis au- sunt qui jam decrepiti, et in exlremo vitse suse lem-
tein inflammantem cupiditatem, aqua carnis volu- pore vocali, ad Chrislum venerunt. Qui tamen prio-
mercedem beatiludinis accipiunt, in il-
piatera demonstrat, in quibus semper arreptus quo- ribus parem
tidiano lapsu praecipitatur. lis conservans Christus jusiiiiam, qui prima horana-
tiviiatis operali sunl; in islis impendens misericor-
172. Moyses el Elias, qui apparuerunt cum Do-
mino in monte (Ibid.; Lue. ix; Marc. ix), lex et diam, qui una vitae hora laboraverunt.
183. Duo filii missi ad operandum vineam
propbetia inlelliguntur, quarum vocibus passio, et JJ (Maith. xxi) duorum populorura lypum demon-
restirrectio, et gloria Dominideclaratur. stranl. Primus enim missus vocatur gentium popu-
173. Homo habens centum oves, qui, reliciis illis, lus per naturae intelligentiam ad operis divini cultu-
ovem perditara quserit, ac repertam humeris reve- ram, qui prius tamen coniumax exstitit, et sese itu-
hit (Lue. xv), figurara Christi exprcssit, qui, relictis rum negavit. Advenieiile autem Domino, prioreui
millibus angelorum in coelo, ovem quse perierat in coiilumaciain sequente emundat obedientia. Secun-
Adam, utbonus pastor, quaesitam in gentibus repe- dus autem missus Judaeorum per iegis cognilionem
rit, atque crucis suae humeris ad oaradisum repor- respondit: Omnia, qHmcunquedixerit Dominus, fa-
lavil. ciemut; sed idcirco damnalur, quia non solum in
174. Mulier, quse perditam reperit drachmam, professionem legis prsevaricatus est, sed in ipsutn
Ecclesia esl, quse animam diaboli laqueis abstractam Dominum vineaeparricidales manus exercuit.
et perditam, dum invenerit per poenitentiam, et an- 184. Homo qui vineam plantavit (Malth. xxi;
gelorum et bominumfacit laetitiam. Luc. xx), Deus est, qui condidit Jerusalem, in qua
175. Debitor decem millium talentorura (Maiih. sedificavit turrim, et torcular fodit, videlicel tein-
xvin) significat homines qni Deo sunt obnoxii per plum, et altare, et ssepe circumdedit, id est, ange-
transgressionem decem praeceptorum, sed sicut no- Q lorum muniiione vallavii.
bis poscentibus a Domino peccali vincula relaxan- 185. Coloni aulem quibus vineam locat (Ibid.),
tur, ita unusquisque noslrum dimitlat exemplo Do- populus est Israel, qui sub divino cultu possedit Je-
inini, ne dum rainima debita in nos peccantibus non rusalem.
concedimus, majora nostra exsolvere cum usuris 186. Servi autem qui tempore frugum raissi inter-
puenarumcogamur. fecti sunt a 143 colonis(Ibid.), prophetae intelliguu-
176. Dives, qui caroelo coroparatur (Matlh. xix; tur, quoruro sanguis effusus est a Judaeis, dum ab
Marc. x), personam indicat Judseorum,qui de legis eis quaererenljusiitise fructum et legis.
potenlia gloriantur, quanquam propter terrena, quse 187. Filius autem novissime missus, quem eje-
colunt, non habeut regnum coelorura, ubi facilius ctum coloni extra vineam occidcrunt(/Mrf.),Chrislus
gentium populus criminibus tortuosus, et sarcinis est, quem crucifixerunt Judaei , ejicientes eum extra
peccatorum gravalus, ingreditur per foramen acus, porlas Jerusalem.
quasi per anguslias passionis, dolorum ac laborum. 188. Coloni quoque , quos Domiuus vineaeperdit
177. Paterfamilias qui operarios ad vineam con- (lbid.), populi Judaeorum intelliguntur, qui olim, ut
ducit, et denarium 142 promitlit (Matth. xx), videntur, dispersi alque perempti sunt. llli autem
Christus est, qui vocat omnes ad cultum fidei, pro- n agricolsead quos vinea transferri praecipitur, signi-
miitens eis praemiumperfectse beatitudinis. ficant apostolos, vel successores apostolorum.
178. Operarii hora prima conducti hi sunt qui, a 189. Rex qui fecit nuptias filio suo (Malth. xxu),
rudimentis infantisecultum fidei consecuti sunt. Deus Pater intelligitur, qui copulavit ex virgine car-
173. Allegoria haecde Christo, lanquam bono pa- 188. Isidorus his verbis ut videntur fortasse innuit
store, ovem quse perieral humeris suis portante, dispersionem Judaeorum suo temporo, ut nostro
primis Christianis imprimis grata erat, ul in picturis etiam, perseveranlem. AREV.
veterum monumentoruin quse adhuc restant cer- 189. Rex qui fecit. Traciat bealtis Gregorius in
uere licet. AREV. homil. diserte, ut solet, hanc allegoriam , sed secu-
182. Nelandus hoc loco est nominativus pro abla- rius dici putat regem palrem regi filio nuptias fecis-
livo absoluto, in itlis conservansChristus... in istis se, curo ei per incarnationis myslerium sanciam Ec-
impendenspro in illis conservanteChritto... in itlit clesiara sociavit in uiero Virginis, sicut in ihalauio.
impendente.Ilaec loquendi ratio in Mss. lsidori sse- Et causa est quia ex dtiabus personis fieri solot
pius occurril quain in Impressis, e quibus, ut arbi- nuptiarum conjunctio, nefariumest autem in Gliri-
IroT, Editores eam sustulerunt, quod Isidori JIOII sto duas credere personns. SUAR.
csse sibi persuaderent. Sed aliter judicandum. AREV.
«23 S. ISIDOHIHISPALENSIS EPLSCOPI 124
nem virginem Christo. Servi vero, qui missi suntj A corruptionera, idcirco quinario numero computan-
vocare invitalos, apostoli sunt atque prophetae, qui lur.
Judaeos per legem el Evangelium vocaverunt; sed 198. Quinque aulem virgines fatuae., quaenonha-
iili modo terrenis voluplalibus, modo carnis et legis benl in vasis oleum (Ibid.), illae auiuisesunt quae
onere pressi, solemnitatem adventus Dominicon- habent qnidem integritatem corporum , sed non
terapserunt, ex quo se indignos existimaverunl vita servant inira conscienliam boni operis teslimoniura,
aeterna, gentes aulem introisse manifestantur, dum in facie gloriantur apud liomincs, et non corde
190. Rex iratus, quimisit exercitus suos, ci per- apud Deum. Ideoque , quia in vasis pectorum suo-
didit inlerfeclores itlos, et civitalem illorum incendit rum mentis splendorem non geruut, adveniente Do-
(Ibid.), Deus Pater est, qui suscitavit Vespasianum mino, a regni ejus gaudio excludunlur,
Csesarew Rouianorum , qui et porniltmigladio vasta- 199. Homo peregre proficiscens,qui tradidit bona
vit, «t ctvitatem Jerusalem funditus cum suis uni- sua servis suis (Ibid.), Chrislus est, qui post resur-
versis evertit, ita ut ulterius belligerare non possit. reclionem suam ad coelosregrediens, tradidit evan-
191. Homo autem non habens vesiem nuptialem gelicamgratiam evangelicis negotiatoribus feneran-
in accubitu, qui, loquente rege , obmuluit; quem dam. Sed primus servus in quinque lalentis sibi
jubel servis ablatum mitti in lenebras cxteriores B daiis quinque libros lfgis accepit, quod doctrina et
(Ibid.), ille est qui in fide quidem cum casteris re- opere decem praeceptorum amplificavit.
quiescit; sed si invcntus fuerit in die judicii vestem 200. Alius duobtis lalentis duo Testamenta pro-
carnis habere polluiam, confestim jubetur ab ange- rueruit, eaque 145 morali ae mystico sensu pie
lis tolii, et mergi in gehennam ignis aelerni. dispensando duplicavit.
192. Duo debiteres, ex quibus unus debebat fene- 201. Tertius, snb figura unius talenti, gratiae do-
ratori denarios quingentos, et aiter quinquaginta num acceplum in terrenis voluptalibus obscuravit,
(Luc. VII), significant utrumque populum, Judseo- ideoque projeclusest in infernum, quia nullum inde
rum, scilicet, et gentium, ex quibus ille qui quin- operatus esl fructum.
quaginta deearios debuit Judseorum typum babuit; 202. Alii m primo servo sensus cordis et corporis
ille vero qui 144 quingenlos , gemiutn figuram ex- acceptos, in secundo inlelligentiam etopus, in tertio
pressit, q«i ab initio mundi debitor semper existens, rationem iulellexerunt.
cbirographum peccati per poenitentiam non solvit. 203. Juvenis filius viduaequem Dominus mortuam
Adveniente itaque Christo, landeni credidit, atque exira portas urbis .suscilavit [Luc. vii), signiflcat
uberiorem uiisericordise fructum accepit, unde quia euin qui palam quodlibet mortiferum crimen admit-
ptus illi concessum est a Cbristo, amplius diligit v tit; quique nonnunquaro audito verbo Dei a morte
Christum, sicut scriptum est: Cui plus dimitlitur, peccati resurgit, et per pcenilentiamChristi vivere
plu» diligil. incipit; redditurque viduae matrl suae, id est, Ec-
193. Septem vero fratres qui uni mulieri nupse- clesise.
runl, et sine filiis mortui sunt (Marc. xn), homines 204. Homo qni descendebat a Jerusalem in Je-
infideles intelliguntur, qui per septem mundi aetales, richo, et incidit in latrones (Luc. x), jpse Adam fi-
in hac lerra totam vitam suam sine fructu jusiitise guratur in genere suo, qui dum descendit de para-
consumpserunt. diso ccslesti in mundum, incidit in angelos tenebra-
194. Duo in iecto (Matlh. xxiv) illos figurant qui rum.
remoti a turbis in olio quodammodo vitae vacare vi- 205. Samaritanus descendens, qui vulnera ejus
dentur. curavit (Ibid.), Chiislus est custos noster, qui de
195. Duse molenles (Ibid.) illi intelliguntur qui ccelo descendit, et genus humauum a vulneribus
negotiis temporatium rerum circumferuntur. peccatorum curavit.
196. Duo in agro (Ibid.), illi sunl qui in ministe- 206. Stabularius (Ibid.) aposloli sunt, vel suc-
rio Ecclesiae,tanquam in agro dominieo, operantur, cessores eorum qui infirmitatem nostrara praedica-
exquibos, adveniente nocte, id est, saeculiadversi- D tioue evangclica recreant.
tate, quidaro permanenl in Ode , et assumuniur nd 207. Marlba, quae exeepit Christum in domum
vitam, quidam discedunt, et relinquunlur ad pcenam. suam,et in hac ministrabat (Ibid.), signlficat Eccle-
197. Quinque virgines sapientes (Matth. xxv) ora- sinm, in hac vita Chrislum in corde excipientem, et
nes animae sanclae intelliguntur, quse quoniam per in opere justiliaelaborantem.
qUinque sensus corporis nullam admittunt cordis 208. Maria, soror ejuSj quse sedebat secuspedes
200. In texlu Grialii erat ea qumpro eaque, ut in est Adam, miser facius per peccatum. Descenditau-
aliis quoque Edilis recie apparet impressum, et apudi tem in Jericho, id esl, in mundum , in quo omnia
Grialium meudum videlur irrcpsisse. AREV. orta occidunt, sicut luna, quam significat Jericho.
202. Alii in primo servo. Diviim Gregorium signi-• Adam enim , qui divino praecepto obtemperans, di-
ficat, cujus fuii in primis studiosus; is eniin ad bunc vino etiam beneficio fuisset iminoil.ilis , illo violnlo,
modttmiractat praesenlcmallegoriam. SUAR. mortis miseriam et plurimas alias acerbitales merilo
204. llomo qui descendebal.I'er paradisutn coele- perpessus est. Sic eniin exponit hanc allegoriam
stein , ut enor vitetur, Jerusalem civitas pacis illa beaius Augusliuus in lib. de Quast. evang. SUAR.
ccelesiis inlelligenda esl, a cujus beatiiudiue lapsus
m ALLEGORIiEQUJEDAMSCRIPTURJCSACRyE. 126
Christi, et audiebat verbum (Ibid.), demonslrat,A 214. Mulier quse, decem et octo annos inArmila-
eamdetnEcclesiam, in futuro sseculo ab omni opere lem habens, a Doraino curata est (jLuc. xiu), Eccle-
cessaniem, et in sola contemplaiione sapientise sise lypus est, quae in fine temporum salutem fidei
Christi requiesceniem. consecuta est. Sex enim aetalibnsmundus iste eom-
209. Homo qui media nocle posluiabat ab amico plelur 147 cujus tamen tempus habet tripertitam
tres panes (Luc. xi), similitudinemexprimit cujusque discretionem, unam ante Jegem, alteram in lage,
in media tribulatione Doininum posiulantis, ut det lertiam sub gratia. Sexies ergo terni decem el octo
ei scienliaitj Trinitatis. efficiunt, quo numero tempus hoc nostrse salulis
146 210. Dives, cujtis uberes fructus ager attu- insinuaiur, quando, a Salanse viuculis soluti, quibus
lit (Luc. xu), significat hominem luxuriis deditum, curvati eramus, donura salutis et spem supernae
et abundanlem peccatis, quem immoderate plus am- contemplationis accipimus.
plius peccare desiderantem arguit Dominusdicens: 215. Hydropicusquem DominuscuravitfXuc.xiv)
Stutte, hac nocte auferunl animam tuam abs te; qua denionsiFat eos quos fluxus caroalium voluplatum
parasti, cujus erunt ? exuberans aggraval.
211. Quinque illi in domo una, id est, paler, ma- 216. Ilomo habens duos filios (Luc. xv) Deus est,
ler, filius, filia, nurus, ex quibus duo in ires, et B habens duos populos, quorum major figuram tenuit
Ires in duos dividuntur (Ibid.), significant humanuin Judaeorum, qui permansit in Dei cultu; alter junior
genus fide et religione invicem separalum, partim gentiuiu , qui, conditore desetto, servus factus est
in discissione schismatis, quod duo significant, par- idolorum, quem per egestatem fidei revertentem cle-
lim in numero trinilalis, quod tria demonstrant. Di- nienler suscepit Deus Pater, et pro conversione ejus
visus est enim filiusadvers-aspalrem suum, id est, sub vituli typo immolat Fiiium unicum; tribuit eliam
populus ex genlibus veniens adversus diabolum, cum anuulum iidei, et stola immorlalitalis induit eum,
quo anlea fuerat sociatus. Divisaesl et filia advcr- quanquam Judaeus fraler livoris torqueatur invidia,
sus matrem suam, id est, plebs ex Judseiscredens propler salutem tamen ejus gaudium concinit angclo-
adversus impiam Synagogam. Divisa est et nurus rum syraphonia.
adversus socrum suam , Ecclesia videlicetex genti- 217. Dispensatorprodigus , quera dominus a villi-
bus adversus matrem sponsi.sui Synagogam, de qua calione removeri prsecepit,etfraudem faciens domino
secundura camem Chrislus fueral procreatus. Qui suo, relaxavit debitoribus parlem, ut haberet unde
homines separaniur sibi invicem, alii lerrenaro, alii in poslerum viveret (Luc. xvi) , hsec comparatio ad
euelestemgloriam appetentes. cxemplum nostrumproposita est; nam si ille a domi-
212. Galilseixvni super quos cecidit turris in Si- C no suo laudari promertiit, quia, fraudem ci faciens,
loe , et occidit eos (Luc. xm), interittiro plebis Ju- in posterum sibi de alienis rebus providit, quanto
daeoruminsinuat. Decem et octo enim apud Graecos magis Christo placere possumus , si ex propriis no-
ex iota, t, eteta, », litteris exprimunlur, quibus fi- stris misericordiam indigeutibus faciaraus, a quibus
guris nomen Jesus scribilur, in qucm illi credere recipi in aeterna tabernacula possimus ?
nolentes pariter a Romanis cum sua urbe prostrati 218. Divesquiinduebalurpurpura et bysso (Ibid.)
sunt. significat Judseorumsuperbiara , florentera quondam
213. Homo qui arborem flci in vinea sna planta- imperii claritate, vel honoris excelletitia.
vit, Christus est, qui Synagogam in Judaico populo 148 219. Mendicus ulcerosus (/t>irf.)demoiistrat
condidit, quam cum Dominus, qnasi inutilem, jus- geniilem pbpulum, confessionibuspeccatorum humi-
sisset abscidi, fit illi a colonis appstolis fossa humi- liatum.
lilatis, adhibetur stercus, id est, conlessio peccato- 220. Quinquefratres divitis'illius qui apud inferos
rum ; sicque in novissimo credendo commutabitur lorquebatur (l_bid.)Judaeiiniejliguntur, qui sub quin-
in melius, dabitque fructus justitiae copiosos. que libris posili sunt.

210. ln Evangelio sancti Lucae, cap. 12, 20, sic D quibus exemplum ponitur, et tacentur nomina. Prae-
nunc legitur: Slulte, hac nocte animam tuam repe- clare etiam Origenes,cap. i Job, inquit : Necessario
lunt a te; qumaulem parasli, cujus erunt? AREV. nominis Job, mentionemfecit Moyses,qui libri aucior
212. Duseprimaelittene Graecaenominis Jesu t el est.ne, si hominemsoiumdiceret, argumentumaliquod
v, liabilsefuerunt a veteribus Chrislianis pro com- fingereexisiimaretur. Eadem sentemia esl de divite
pendio norainis Jesu. Scriptores qui numerum de- et Lazaro, Ambrosii, Cyrilli, Damasceni, atipie Eu-
ceriiet octo in his duabus litteris ad inlerpreiatio- ibyinii , qiii etiam ait divilis quidetn nomen silenlio
nem aliquam mysticam seu allegoricam agnoverunt, fuisse praeterilum ab Evangelisla, tanquam odio di-
recensui in Prudentianis , num. 194 et seqq. ciim gni; scriplum eslcnim, ps. xv: iVonaccipiam nomina
nolis. Pro intinuat forlasselegendum intinuant.AREV. eorum per labia mea; mendicivero nomen inemoriae
218. Divet qui induebatur purpura et byssosigni- prodilum, tanquam amore digui. Aiunt autem quidara
fical. Ttieophylactus, erudilus in primis scriptor, ex trailitione Hebraeorum,quod per id tempus dives
non dubitavit allirmare divitis et Lazari non quidem ille fueiil Nineusis appellatus, et meudicusisle Laza-
bistoriam, i-edficlam esse parabolam, quse narralur rus. Ilac Eiiihymiiis. Quod si, ul in plerisque omni-
a Domino;cui laroennomen Lazari perspicue repu- bus, sic eliam in hoc TheophylactusChrysKSloinnin,
gnat. Nam egregie ait-bealusChrysosiomus , in hom. virum excellenti doctriua et sanctiiate , ossetimita-
iti Luc. , de patreet duobus filii» : /n parabota non tus, nseillea coramuniseiiienlianunquam descivisset;
sunl dicenda nomina.Parabolse enira sunt illse, in SUAB.
127 S. ISIDORl HISPALENSIS EPISCOPI 128
221. Decemleprosi, quimundantura Domino(Lue. / i per lavacri gratiam transeiint ad passionis coro-
xvn), haereticisignificanlur, qui iu varielale colorum nam.
diversitalem habent schismatum, quique ideo ad sa- 254. Archiiriclinus (Ibid.), Moyses inlelligilur,
cerdotes millunlur, ut, detersa omni varietate erro- qui miralur meliorem et sanctiorem populum per
rurn, unitatis percipiant sacramenlum. Jesum in Evangelium congregatum , quam illum
222. Judex iniquus , qui Dominum non timebat, priorem ab ^Egypto deductum ; finitum enim vinuin
assidue tamen deprecantem viduam exaudivit (Luc. ostendit sublatam esse gratiam Spiritus sancti a Ju-
XVIII), simililudo est qua deraonslratur quantam daeis,et per apostolos in gentibus contribulam.
spem habere debeat qui Dominumindesinenter ex- 235. Mulier Saraaritana (Joan. iv) mystice inlelli-
poscit, cum etiam apud aures iniqui judicis valuerit gilur Synagoga quinque libris legis, quasi quinque
frequens instanlia viduse deprecanlis. Ipsa aulem vi- viris, secundum sensum carnis, subjecta, quam
dua significare potest Ecclesiam, perseverantia sua misericordiler Dominus provocat haurire aquam
petentem ultionem de inimicissuis, diabolo, vel bse- vivam, lavacri scilicet percipere gratiam, vel secre-
reticis. tam legis intelligenliam.
223. Pharisaeus orans in templo (Ibid.) Judaeorum 236. Mulier adullera, quae offertur a Judaeis Do-
est populos, qui ex justificationibus legis cxtollit me- I8 mino lapidanda (Joan. vin), est Ecclesia ex gentibus,
rila sua. quae, prius relicto Deo, in idolis fuerat fornicata,
224. Publicanus vero (Ibid.) gentilis est populus , hanc volebat Synagoga zelans interlici, et Chrislus
qui longe a Deo positus confiletur peccala sua , quo- eam salval per remissionem delicti, nec sinit cam
rum untis superbiendo recessit humilialus, alter con- perire, qui novit veniam condonare peccantibus.
filendo Deo appropinquare meruit exallatus. 237. Simon leprosus (Matth. xxvi) gentilis est
225. Csecussedens secus viam (Ibid.) populum de- populus, qui est a Redemplore mundatus.
monstrat gentilem, qui per Chrisli gratiam fideime- 238. Mulier quae unguento caput Doraini unxit
ruit clarilatem. (Ibid.) Ecclesia est, quae fructussui operis fideique
226. Zachseus (Luc. xix) gentilis est populus,gra- odorein ad laudem Dei et Christi gloriam refert.
tia meritorum pusillus, qui tamen, a terrenis actibus 239. Angelus ille ad cujus descensum rnovebatur
sublevatus, per lignum dominicaecrucis Chrisli mys- aqua, quinque porticibus cincla (Joan. v) , Christus
terium contemplatur. est, in ciijus adventu lurbaius est 150 Judaeorum
227. Homo nobilis qui in longinquam abiit regio- populus quinque libris conclusus : descendente enim
nero accipere sibi regnum (Ibid.), Redemplor noster angelo, commovebalur aqua, ef sanabalur iiifirinus ;
est.qui usqtie ad fines terracpervenit accipereregnum '" descendenle de ctelis Ghrislo, commoius est in pas-
in populis gentium. sione ejus idem populus, et sanatus esl mundus.
228. Cives qui noluerunt eum rcgnare (Ibid.) Ju-
240. Csecus a nativiiate, quem Dominus, post-
daei intelliguntur, qui Chrislum regem spreverunt.
unxil oculos, ad piscinam Siloe misit lavan-
229. Servus qui mnam unam accipiens , decem quam
dum (Joan. ix), significat genus humanum a nati-
acquisivii (Ibid.), significat doctores qui, accepla
in decem verborum vitate, id est, a primo homine errorum tenebris
gralia Evangelii, Decalogiprse-
dicaraenlis bene usi sunt, et docendomultosiit 149 vitiatum, cujus oculos Dominusde sputo et luto li-
iide acquisierunt, idcirco, adveniente Domino, lau- nivit, quia verbum caro faclum est. Et lavari oculos
in piscina jussit, ut baptizatus in Christo, acciperel
dabuntur, quia lucrati sunt.
250. Qui vero ex una quinque acquisivit (lbid.), legem fidei, et crederet in eum qui humilis in mundo
illos demonslrat qui mandatum Dei servantes conse- apparuit.
241. Lazarus, quem Dominus quatriduanum fe-
quuntur scientiam legis, in quinque libris Moysi
scriptnm, eamque docendo ad usum salutis necessa- tentem de monumento suscitavit (Joan. xi), signifi-
rimii feneranlur. cat mundum, quem gravissima peccati consuetudo
231. Qui vero mnam ipsam in sudario conservavit D corruperat, qui tamen quatrta die mortis resuscita-
(Ibid.), ostendit eum qui creditum sibi gratiae donum tur. Prima enim dies est morljs, tracta ex Adam
delicate olioseque traclavit, unde et recte amittit propago morlis; altera dies moriis est transgressio
collatam gratiam, quia per negligentiam prsedicare legis naluralis; tertius est dies mortis prsevaricatio
contempsit, ut ei augcretur quod laboravit. datie legis ; quarlus dies mortis est cOntemptus
232. Vidua quae in gazophylacio duo jecit minuta evangelicacprsedicationis,in quo die Dorainus, siium
(Luc. xxi), animam fidelem demonslrat ejus qui iu opus respiciens, misericorditer resuscitare dignatus
thesaiirocordis sui fructum dileclionisDei et proximi est.
servat. 242. Servus principis sacerdotum, cujus dextra
233. Sponsus (Joan. n) Christus est; cujtis amputatur auricula (Matth. xxvi), Israeliticus est
nuptiae cum Ecclesia celebrantur, in cujus con- populus, propter incredulitatem servus eflecius. Hic
junclione an.uain vinum routatur, quin credentes dexteram aurem aiiiillit, dum ad sinistram per in-
240. Saepe hic caecusa naiivilate, de quo sermo ster. Christian., ut vidcri, potest apud Boltaritim,
e8lin Evangelio, reprsesenlatur in moiniinentisve • Rom. Subterran. tom. 1, pag. 179. AREV.
1,29 DE ORTU ET OBITU PATRUM. 130
tellectum .litterse transit, cui Dominus in his cui A 247. DuoIatrones(/6trf.)populumexprimuntJudseo-
creduul auditum reslaurat fidei, et obedientem rum et genlium : quorum unusincredulusblaspheinat
evangelici facit mandali. Christum in cruce pendentem, alter fidelis Judaeos
245. Princeps sacerdotum, qui scidit vestimen- increpal blasphemantes.
turo suum in Domini passione (Ibid.), indicat He- 248. Quatuorrailites.quiquatuor partessibi de Jesu
braeura populum nudalum sacerdotio, et evacualum vestimentis fecerunt (Psa/.cxvm, 162), praefigurave-
regno scisso. runt qualuor partes mundi, qui diviserunt sibi eloquia
244. Barabbas , qui Judaeis dimittitur ( Matth. Christi, sicut scriptum est: Latabor ego super eloquia
xxvii), significat Antichrisluni, quem illi errantes lua, sicul qui invenil spolia multa.
meruerunt suscipere pro Christo. 249. Mulieresquseapostolis Domiuiresurreclionem
245. Herodes ei Pilalus, qui, cum essenl discor-
annunliant, lex et propbetia intelliguntur, quse glo-
in
des, passione Domini amicilia fcederantur (Luc. riatn resurrectionis Christi , antequara revelaretur,
xxni), indicant primum divisos fuisse utrosque popu-
los circumcisionis et genlium, qui lamen per pas- quasi praecursorespracdicaverunt.
sionem Domini in fideconcordaverunl. 250. Scptem discipuli, cum quibusDominus post re-
246. Siraon Cyrenaeus, cui gestandam cruccm _ surreclionem suam convivasse describitur, sepli-
imposuerunt (Ibid.), 151 gentium populus intelli- mam indicant post resurreclionisfulurae requiem, per
gitur, qui peregrinus in lege, obediens efficilur quam omnes sancti per Chrislum aelerna beatiludinis
saturitaiem nos
Evangelio, crucis ipse Chrisli vector, et fidei bajulus refectione saturabuntur, ad quam
factus. perducat Christus. Amen.
250. In Isidorianis, cap.94, num. 18, notavi quam- dice V&ticano629, quem ibi descripsi. AREV
dam varietatem lectionis in fine Allegoriarumex Co-

SANCTI ISIDORI
HISPALENSISBPISCOPI

DE ORTU ET OBITU PATRUM

QUI W SCRIPTURALAUDIBUSEFFERUNTUR.

152 WtMfytXO.
1. Quorumdamsanctorum palrum nobilissimorumquevirorum orlus vel gesta cum geneatogiissuisinhoclibello
indila sunl; dignitas quoque, et mors eorum, alque sepullura, sententialibrevitatenotala. Qua, quamvis omni-
bus nota sint qui per ampliludinempercurrunl Scripturarum, (acilius tamen ad memoriam redeunl dum brevi
sermoneleguntur.
EX VETERI TESTAMENTO.
I. Adara. XVII. Dan. XXXIII. David.
II. Abel. XVIII. Gad. XXXIV. Salomon.
II. Enoch. XIX. Aser. XXXV. Elias.
IV. Noe. XX. Nephtalim. XXXVI. Eliseus.
V. Melchisedech. XXI. Benjamin. XXXVII. Isaias.
VI. Abraham. XXII. Ephraim. XXXVIII. Jeremias.
VII. Isaac. XXIII. 153 Manasses. XXXIX. Esechiel.
VIII. Jacob. XXIV. Job. XL. Daniel.
IX. Loth. XXV. Moyses. XLI. Osee.
X. Joseph. XXVI. Aaron. XLH. Joel.
XI. Judas. XXVII. Josue. XLIIl. Anios
XII. Ruben. XXVIII. Phinees. XLIV. Abdias.
XIII. Simeon. XXIX. Gedeon. XLV. Jonas.
XIV. Levi. XXX. Jephle. XLVI. Micheas.
XV. Zabulon. XXXI. Samson. XLVII. Nahum.
XVI. Issachar. XXXII. Samuel. XLVIII. Habacuc.
CAP.I. l.De hisvid. Hieron. Epiphan. Dorolh. Sy- C notas adjecit, quas proinde Fontidonii nomine sub-
nopsin, et Josephum. FONTIUONIUS. scriplo allegabo.Quid de hoc libro senlienduin, uber-
Ibid. Librum de ortu et obituPalrum cum octo mss. rime exposilum fuit in lsidoriauis, cap. 61. AIIEV,
libris Petrus Fontidoniusconiulii ac breves quasdam
151 S. ISIDORI IHSPALENSISF.pisrnpi m
XLIX. Snphonias. LV. Addo. LX. Esdras.
L. Aggaeus. LVl. Azarias. LXI. Zorobabel.
Ll. Zncharias. LVIl. Zacharias. LXII. Esth r.
Lll. Malaehias. LVHI. Tobias. LXIIl. Judiih.
LIII. Nalhan. LIX. Tres pueri. LXIV. Machaba?i.
LIV. Achias.
CAPUT PRIMUM. A mertiit in euni locum transferri vivens unde fuerat
2. Adam protoplastus, etcolonus-paradisi, princeps proloplastus expulsns. Sublatus cst aulem atitioruit.i
humani generis et delicli, ad imaginem Dei factus , treccntorum sexaginta quinque. Manelautemhactenus
uuiversilaii praelatus, qtii creaturis nomina dedit at- in corpore ; in cousumniaiiune mundi restiiuet [AL,
riiie in eis potestaleui dominandi accepit. saeculiresiituensjcninEliamortalemvilsecondiiioiiem.
3. Ilicin deliciis florentis paradisiconstittitus, inler 155 CAPUT IV.
redolenles aromatum sylvas ac vernanliafloribusarva, 8. Noe filius Lamech, decimus ab Adam, secundus
rurishabitator, novaevilaegaudiaperagebat: ubi tellus paterorbis alque reparalor, justitia insignis, longani-
fecimda viret perpeluo vere, ubifons decurrens qua- misin spe, sapiens in opere, solusin lerrisjustus.Iste
drifluo labittir amne. jussus arcam condidit, admonitusiulroivit, nec horruit
4. Sed postquam serpenlis dolo, lingua eliam pol- turbulcntos diluviifiuclus, nec fragores ventoruro.vel
lulus feminea, pertactumligni, loci beatitudinempro- murmura coeliexpavit.gestalurqueperprocellas, nec
fanavit, paradiso projectus, terram sentibus squal- inergitur, serpenlibus sociatur ei bestiis, uec terre-
leniein operarius gemens incoluit. Amissaque im- lur; cui ferse colla submillunl, alites famulantur.
uiortalitale, in pulverem, unde carnis sumpserat 9. Namque avem misit, redeunlem sustinUit,
orlum, post curstim annorum iiongeiitorum tri- B sed 'perfida liaude corvi decipitur, luiuisierio co-
ginla rediit. Hinc jam 154 posterilas in crimine IUIIIIKBgeslamis ore ramum paiiferse arboris edo-
hujus parentis exsulem se paradiso faclara, ac labori cetur. Iteseratisque foribus arcae besiias et ciincta
mortique subactam ingemuil. aniuianlia per septem dies abire permittens, ipse
5. Sepultus est autem in Iseo Arbee, q,iti locu» postmodum egressus cuni hberis, Deum collaudatac
uomen a numero sumpsit, hec est quattter; nam laetus victimas immoiat. Cujus arcam veteres rese-
tres patriarchae ibidem sunt sepulti, et hic quarlus disbe leslantur in Armenia super montes Ararath,
Adam.Distal aulera locus iste non procul ab Hebron, 11*cnongentesimo quinquagesimo anno morluus est.
meiropoli urbe AllopJiylorum, in qua lerlur quon- CAPUT V.
dam fuisse habiiatio)gigantum , ubi etiam et David 10. Melchisedechre* SaJem, sacerdos Dei altissimi
postea uncius est in regem. Est autem civitas sortis primus, verique oblalor sacriflcii, cujus origo secrela.
Judie in sacerdotibus separata, distans ad australera Hunc esse aiunt Ilatbici Setn primogenitum Noe,
plagam millibus xxn ab liierusalem. Irilavum Abrahae. Ipse est enim pater putrum, pro-
CAPUT II. pheiarum ei apostolorum origo, ipse est qui paternae
6. Abel filiusAdamet pastorovium, invita innoeens, pietatis benedictione, dominus fratris esse promeruit.
in morle paliens, post mortem non silens, in marly- C Quii|ue versis incedens vestigiispalris genilalia texit,
rio primus, in obedientia summus, in sacrificiisDeo nec derisit ebriut», ul procax et reprobus fiUus,sed
placens , in meritis frairi displicens; quem Cain ira- velavit, ut verecundus.
pius, et parrieida novus, slimulante invidiainnocuum 11. Undeaccidit,iu lege Judseorumparenles a filiis
ferro nondum sanguine maculalo prostravit, cum ad- nunquam videri nudalos. Iste Abrahaereverlenli post
huc innocens ferrum cruoris bumani Caeinus non victoriam benedixil, idem in lypoveri sacrificiidefru-
haberet. gil.us lerrae prior pancui et 156 vinum Deo hostiam
CAPUT III. obtulit, quia sacerdotium et regnum vere primogeui-
7. Enoch filius Jared, sepiimus ab Adam, placens tis debebatur, anlequam Aaron sacerdotio fungereiur.
Deo, malorum nescius, morlis ignarus, qui scelera- 1.'. Hic etiaro prior omnium post diluvium urbem
torum hominura non ferens angustias , a perniciosis Salem condidit, inqua etiam et regnavit, quaepostea
contraclibus [AL, contactibus] raundi substraclus, Jebus sive Solyma dicta est, et nunc derivato voca-

5. Recepla apud veleres post Origenem, el probata D
fuil opinio Adamumfuisse sepultum in monte Cal-
variae, in quo etiam excitatura sacellum est, culiui et
venerationi Adami cnnsecratum. Vide Bulland.,
lom. IV Febr., pag. 449. Tndiliones Uabbinicas, de
Arbee sepulcroAdami, Abraham, tsaac el Jacob, refert
sanctus Hieronymus, Qtisest.Hebr. in Genesin. AREV.
6. Quo inslfuinenio occisus lueiil Abelincertum.
Pictores mandibula annatiim Cainum conlra fratrem
plerumque exhibent, sed nullo prorsus fundamento.
Prudemius sarculo Abelem interfeelum asserit in
praefat. Hamartigenise, vers. 16, quem ad locuin
plura in hanc rero ex inierpretibus sucroeScnpturse
indicavi. AREV.
Ibid. Apud Grialium est substractuspro subtraclus.
ARIiV.
9. MarchioJoannes de Serpos, qui pro Armeno-
rum caiholicorum causa erudilos nonnullos libros in
vulgus edidit, aut edi curavit, in Compendio histo-
rico Armenise, lib. i, num. 6, auclores refert qui
reliquias arcaeNoe adhuc in roonle Ararath asservari
contendunt. AKEV.
10. Hieron., epist. adEvagrium. Isidorus, xv lib.
Etymolog., cap. I.FONT.
Ibid. Allegatur in Editione Grialii lib. xv Etym.,
c. l.quoloco nulla de Melchisedeelionientio? de
quo lumeii agitur lib. vn, cap. 6, el lib. vm, cap. 5.
AREV.
1*3 BE ORTU ET QBITUPATRUM. 154
bulo Jerosolyma vocitatur; vixitannis sexcentis, et. ^ CAPUT VIII.
perduravit usque ad septuagesimum aetalis lsaac an- 18. Jacobfiliuslsaac, nalus in terraChauaau, dile-
unm , mortuusque est ac sepuUusin civitate sua Je- ctus matris, supplantalor fralris, liumilis quoque, et
rusalem. simplex , et iunocentem babitans domum. Ilic au-
CAPCT VI. tem, postquam primogeniti praeripuil benedictio-
lS.Abraham pater genlium, filius Thare, de stfrpe nem, obedivit matri, el fralernse iracundiaepatienter
Sem, nationeChaldaeus,fideprimus, exsul spnntaneus, ccssit, patriamque et parentes relinquens, exsul ef-
"obediensin praeceptis,credulus in promissis, pauper fectus servitutcm longam susiinuit, laborem famis
in patria, in peregrinalionelocuples,in pracliisviclo- pertulit et frigoris, servivit socero, ut paslor merce-
riosus, in victoria non avarus. Reges quinquesupera- narius pavit gregem, exspectans non de divisione
vit, et spoliis exuit, captivumque parentem reduxit. sed de gregis Iucro mercedem; qui peregre profe-
H. Eo summus ut Trinitatem in typo videret, et ctu*, dum consorlio egeret hominum, comitatum
unitatem in mysterio venerarelur; eo fidelis, ut in meruit angeloruro.
promisso genere contra spem naturse Deo crederet: 19. Hic Domino colluctatus praevaluit, hic facie
adeo justus atque devotus, ut indulgenliam unici ad faciem Deum vidit; bic famis inopia pulsus, cum
pignoris divinilali non praeponeret; sed incunctanter g praeclaraprogenie ingressus est in jRgyptum. Emen-
prsp.cipienliparens ad immolandum filium religiosus sis centtimquadraginta septem annis, natursereddidit
parricida gladio dexteram armaret. debitum, sepultusque esl cum patribus suis.
15.Quidumdistrinxiiferrum, unicura pignus invic- 158 CAPUT IX.
timam oblalurus , ncc naium>perdidit, nee hosliam 20. Lot filius Aram consanguiiieusAbrahae, pater
amisit. Filiuni enim in sacriDclumobtulit, ct arietem Moab, et Amon, apud Chaldaeosnatus, homo justus,
pro filio immolavit. Vixit autem ccritum sepiuagiuta hospitalis, in Sodomis pie caslequc inter nefariam
quinque annos, sepultusqueest in agro Ephron, in spe- gentein conversatus, qui propter solum hospitalitatis
lunca dupllci in cujus interiori parte sepultum ferunt officiumetiam susceptor effeclusestangelorum. Sul-
Adam, in exieriori vero.Abraham. Distat aulem hic pbureumque exitium ac Sodomitarum evasit incen-
locus, ut Josephus edocet, septimo ab urbe Hebron diuro, mansitque postmodum in urbe Segor, quaeest
Stadio , ibique asserit Abraham et filios ejus sepul- juxla mare Mortuum, ubi balsamum gignitur, et co-
crum habere pulcherrimo instruclum marmore. piosa poma palmarum.
16. lllicetiam, et lerebinlhum magnam arborem a CAPUT X.
constiiutione157 mundi fuisse asseverai. Hancbea- 21. Joseph princeps^Egypli, PiliusJacobex Hachel,
tus Ilieronymus usque ad Conslanlini imperium per- G ortus in terra Chanaan, benedictusin primogeniium
durassescribit, ipsa est emm quercus Marabra Atuor. Israel, et accipiens primalum Ruben, dilectus patri,
rhaei, qui fuit amicus Abrahae,quaeapud gentiles in et solus prse caelerishsercs paternaepossessionis.
tanta exstitit veneratione, ut eam muri ambitu cir- 22. Hic zelo sublatus a frairibus in Iacura mittitur,
cumseptam solemni veneraiione colerent. ob invidiam venditur, factus humilis usque ad servi-
CAPUTVII. tulem, pnliens usque ad carcerem,' pudicus usque ad
17.Isaac filiusAbrabsgex promissionein terra Cha- passionem, fit in interpretatione sapiens, in consilio
naan genitus, semen aetermim vocatus, conjugalis futuri prudens, in rvgno particeps, in fecunditale
vitae castimonia clarus, promptus ad gratiam, ad ordinator providus, in fame dispensator juslus, ad
ignoscendum paratus, qui excludentes non armis reddendam pro malo bonae retributionis graliam
expulit, sed patienlia vicit; qui poenitentes cum promptus, dum injuriam fratribus non rependit, sed
bonilate recepit, qui per aroorera Dei eo usque de- fame depulsa necessitalis subsidia contulit.
tulit honorem parenti, ut ad aram sponte sacrifican- 25. Principatus estin jEgyptoannis octoginta.Exac
dus accederet, at|ucinfiguramChristi morlem non tisqueactatiscentumet decemannis, longsequielis gra-
recusaret. Obiit centum octoginta annorura, sepul- tiadiemultimum clausit.[Sepultusqueest in ^Egypto,
tusqueestjuxta palrem suum. D cujus ossa transtulerunt filii Israel in Sichem civita-
13. Parentem.idest cognatum,velconsanguineum, fidenler posui sacrificandus,quod etiam apud Breu-
ut inf. cap. 9. FOST. lium aliosque exslat. AREV.
lbid. Quod Isidorus ait, fide primus , Prudentius, 18.Al. Innocenshabitantdomi.Pd.Innocentet.FONT.
in prselal. Psychoraachise,explicuit primo hoc ver- 20. Isidorus accedere videtur opinioni iilorura qui
siculo : Abraham fidetis prima credendi via. Cod. urbem Segor in liitore meridionali maris Morlui
Florent. nonuihil addit : Sponlaneus, qui Trinitatem collocanl, ut ad Arabiam perlineat. Eamdem urbem,
in typo vidil, el unilatemin mgsterioveneratusest; hic statim ac Lot ex ea recessit, lerra hiscente absorptam,
fuit obediens,etc. AREV. nontiulli tradunt, sed non salis tirmis rationibus,
16. De sepulcro Abrahara dictum num. 5. De Verumde his fusius interpretes. AREV.
quercu Manibre,quam alii terebinthutnex verbo He- 23. Vulgata,cap. XLVIII,Genes., xxn, sic habet:
braico venunt, praeter sanctum Hieronyrnum agunt Do libi partem unam extra fralres tuos. Pro quo Sep-
Eusebius, Joscphus et alii, in Dictionario biblico tuagiula referunl : Do libi Sicimam , praripuam
Calmelilaudati. AREV. super fratres tuos. Alii legunt Sichimam. Hebraeuiu
17. PcenitentesAbimelecb,et Ochozach, et Phicol. verbum est Sechem, aut Stchem,quod alibi Vulgata
Genes. xxvi. FONT. retinel, el Isidorus hoc loco. AHEV.
lbid. \t\ EditioueGrialii erat sacrifandum, pro quo
155 S. ISIDORI HISPALENSISEPISCOPI 136
toin patris sui Jacob, quam nunc lam Latini quam Ai prior, cujus nalivitatis processus matri dedit occubi-
GraeciSicbimamvocant. Ipsa esl autem quae nunc tum. Ipse est lnpus vorax et sanguinarius, qui super
vocalur Neapolis urbs Samaritanorum, ubi sepul- basem sortis suae mane hostise sanguinem fudit, et
crum ejus usque iu hodiernam diem cernitur. ad vesperamescas principibus et sacerdotibus dividit.
159 CAPUT XI. CAPUT XXII.
24.Judas regalis successionisinsignisprosapia, cui 35. Epbraim semenJoseph, et adoptivustiliusIsrael,
ducatus bellorum, et Israel traditur regntim, qui no- atque in numero 161 patriarcharum benedictioui
men genti ex suo nomine dedit, pracpoiensut leo in testamento rcliclus; minor setate fratre, sed majori
regni virtute, et clarus splendore potcntiae. Cujus prselatus gralia benedictionis, in cunclis tribubus
quidem imperii posleritas non cessavit, qoousque fortior.et inter Iratres dominatorinviclus. Hicpartem
Christus, quasi catulus leonis, ex germine ejus ortus tribus levilarum accepit.
ascenderet, atque spes gentium ex virginali proce- CAPUTXXIII.
dens ulero mirabiliter coruscaret.
36. Manassesdilatatus in millibus, una cum Joseph
CAPUT XII. suo mystice passus tribulum [Al. possedit tri-
25. Rubenprimogenitus tilius Israel, aetatefratribus D patre Hi sunt
numero lo- " bumj. palres [Al. propagines] apostolorum
rhajor, sed posteritatis minor, paiernum el principes populi Judaeorum, tribus Jacob, et prae-
rum polluil, alque ordinem primogeiiitaedignitatis clara progenies Israel. Quibus pater moriens pro
amisii. divitiarura copiis, sanctificalionis gratiam dereliquit,
CAPUT XIII.
Quique, regnanle Joseph in ^Egypto, regnaverunt,
26. Simeonprincepsscribarum.elviolatae pudiciliae
sedmanensin tribu ibique etiam post longam vitae quietem occubuerunt
vindex, non habens hsereditalem, sunt.
alque sepuili
Juda, parliceps in possessione.
CAPUT XIV. CAPUT XXIV
27.Levisacerdotalis auctororiginis, cumlribuJuda 37.JobfiliusZarae de Bosra rexldumseorum, quar-
permixlione generis junclus, sed in Israel loto divi- tus post Esau, successor Balach filii Beor, bomo
sus, carens propriaesortis funiculo, et habitans in genlilis, Cde clarus, humililate summus, hospiialitate
uuiversis sortibus frairum. praecipuus, in disciplina mansuelus, in eleemosynis
CAPUT XV. largus, dives in censu, exteroplofactus egenus, locu-
28. Zabulon, possessormaris magni,et littorum, et ples in liberis, repenle orbus: tentaiioni traditur, sed
dominans in cunctis urbibus Phoenicumet Sidooio- r. contra lenlationein fidei lorica armatur [A/. fide re-
rum. ligionis armatur], factus gloriosus in certamine,
160 CAPUT XVI sequanimis in dolore, damna rerum pertulii, funera
29. Issachar sludiosus in laboribus terrae,possidens piguorum doluit, corporisque vulnera patienter ac-
Galilaeam,et de benedictionis suae fructibus dona cepit [Al. excepit], et inter supplicia semper Deum
porrigens regibus. glorificavit, male suadentem insuper sapienter susti-
CAPUTXVII. nuil conjugem; verba amicorumralione superavil;
30. Dan, cujusexgermine Samson, sceptrum tenet unde, et pro tanta virtute patientiae,duplici in fine
Israel, fortis Nazarseus, et triumphator in hostibus, remuneralione sublevalur, recipiens post reruui ca-
obsidens in morem serpenlis Philistinorum semitas, sum multiplicemclaritatem bonorura \Al. donorum].
et equitalum ejus, ut regulus, spiritu oris sui depo- 38. Post noctem enim tristitiae, diera genuit; post
pulans. fetores ulcerum, casise fragrantiam edidit, post
CAPUT XVIII. abjectionera, cornu uiiciionem regni promeruit, et
51. Gad, in procinclu prsclii expediius, pro fra- libiam in accentu laudis assumpsit. Vixit autem post
tribustraus Jordanera reliciis advcrsushostes gentes- plagara centum quadraginta annis, et fuerunt omnes
que dimical, el forli brachio victor iriumphat. dies vitaeejus ducenti quadraginta octo anni, et mor-
CAPUTXIX. tuus est 162 atque sepultus in regione sua. Hunc
32. Aser, diviliis insignis,replens deliciisprincipes. Hebrsei asserunt non fuisse de genere Esau, sed de
CAPUT XX. Nachor fratris Abraham descendisse stirpe, et fuisse
35.Nephthalim in pinguedine lerrse uberriinus, el eum temporibus patriarcbarum. Nachor enim genuit
in doclrina legis abundans. Hus, de cujus stirpe creditur generatus, secundum
CAPUT XXI. quod in exordio voluminis ejus uolalur : Vir erat
34. Benjamin inter fraires orlu poslerior, imperio ) tn terra Hus nomineJob.
24.Pro imperiiposteritasmalimtmperitpotestas.AREV. . Fulgentii, pag. 29, quia scilicet Editionem Grialii
26. CjtP. xix , Josue ,1 et 2 : Et egressa estt noii viderat. AREV.
sort tecunda filiorum Simeon per cognationessuas;,* 37. lsidorus cumAmbrosioet August. putat eum-
futlque hareditat eorum in medio possestionisfiliorum i deiuJob et Joab Genes. xxxvi; aliter Hieronym., iu
Juda. Quod satis Isidorus expressit. AREV. Heb. Qnaest.et quaest. 36 in Genes.
28. Plerique Ediii exhibent Sidonum, quod vide- — Al. Sua damna insuper, patienlem susiinuilcon-
tur apurobareMunckerus in not. ad Myihologicon l jugem.
137 t)E ORTU ET OBITU PATRUM. 138
CAPCT XXV. A CAPUTXXVI,
39. Moysesfilius Amram ex tribu Levi, dux ct pro- 45. Aaron Irater Moysi,et insignis miraculorum so-
pbeta Israel, regis filiaeadopiivus, Dci amicus, Pba- cius, aique in Lege sacerdos Domini primus, cujus
raonis dominus, in rubo flaniroanle el non urcule, virga sortc electa, fronde et gcrminc floruit. Qtiique
vocibus angelicis evocatur, quem til exemplo firma- tliuribulum in dextra gestans, furenii se flammaeop-
ret Deus, insinuatam cjus manum jussit emori, ct posuil, alque slans inter vivoset morluos, objcclu sui
rursus retracts vigorem et moius reddidii, el calo- corporis transire ignem ad agmen vheulium non per-
ris [AL, coloris] : cujus facics spe [Forle specie] misit. Ilic pcr hostiam viciimarum, et sacrificiuin
futurae gloriae illuminatur, humilis, ut ait quidam sanguinis, futuram Christi passioncm expressit: hic
sapiens, in recusando ministerio, subdiius in susci- jus et principatum saccrdotii per ordinem generis et
picndo, in conservandnfidelis, in cxquirendo pervigil, successionis suaeIransmisit.
in regendo populo vigilans, in eorrigendo vebemens, 46. Anno aulem quadragcsimo egressionis filiorum
in nmando ardens, in suslinendripaticns, qui pro sub- Israel dc terra vEgypti, cum esset annorum cenluravi-
jectis se Deoinlerposuit consulenii, opposuit irasceiti. ginli trium, morluus cst juxta praeceptum Dorniniin
40. llic pro populi liberlale propriam objecil monte Hor, qtii est juxta 1'etram, insignem Arabise
salutem, regissnevissimi non roinas, non lela Irepi- B urbem. lbi et sepulta jacet soror ejus Maria, ubi ctiam
davil. Quin etiam exiulil eonlra dracoues ejus vir- et nuncusque ostendilur rupes, qua percussa, Moyscs
gam, ac per manum Dei o, pugnatores Israel decem aqtias sitienli populo praebuit. Est autem hic locus
plagis ejus imperium verberavil. Primum in cruo- in extremis finibus Idumscorum.
rem verlit fontes el llumiua, dehinc rannrum raulii- CAPUT XXVII.
ludine urbes, muscarum nubibus aera complevit, 164 H- Josue filius Nun, ex iribu Epluaiin in
locustis vastavit cuncta vireniia, mortem iululit ju- lEgypto naius, Moysi discipulus, ct polestatis suc-
mentorum, percussii ulcere homines, vastavit grandi- cessor, novique prxlii triumphator. Qui, quousque
ne terras.obduxil.ienebris ccelum,eorumque primo- expediret victoriam ut sol staret, cceloimperavit. Jor •
genita valido terrore nercmit. danis etiam cursum transitu suo resistere [Al., slare]
41. Post bacc exspoliavit/Egyplios, eductisque po- fecit. Jericho inexpugnabiles muros clangenliura.
pulis eremi pandil iier flammea praecedentectilumna. tubarum sono dejecil.
Nec mora, mare iransiens dividit, refrenatisque hinc 48. Cbananaeorum evertit regna, reges exslin-
indeaquarurocumulis,pergcnti populo viam sicco ve- xit, ac populum Dei solus in terram repromis-
stigio prscbuit. Hostesdcliinc operuit fluctibus,atque sionis induxit, eamque sorte distribuit. Viginti
aniarasaquasperlacium ligni insuavitatem converlit. [] septeut annis prscfuit in Israel. Occubuitque cenluro.
Quin eliaminter hrcc csuiienli Israelcceleste pracbuit ct decem annorum atque sepullus est in Tamna-
pabulum, volucrumqticescis replevil loca casirorum. thsare civitate sua, quae sila est in latere monlis
163 *2. Percussit insuper petram, atque extem- Gaas, contra Aquilonem, ubi usque hodie insigne
plo dura saxorum crepidine copiosa fluenia niaua- monumenlumejus oslenditur. Est autem in tribuDan.
runi. Ascendit quoque verticcm monlis Sinai, faciem CAPUT XXVIH.
Doinini contempiaturu», ibi quadraginta dierum je- 49.Ph'neessacerdos, filiusEIeazari sacerdolis, filii
juuia perlulit; dcsccndens incendil vitulum, sacri- Aaron, zelum Domini agens, Zambri coeuntem ira-
legos prostravit gladio, legem acceptara a Deo po- pudicum simul cum scorlo Madianitide lelo percus-
pulo tradidil, ritumque religionis instituit. sit, atque perpetuas sacerdolii infulas praemiumque
43. Inter hacc quoque bella gessit, victoriis cla- viclimarum in generationibus Jsrael meruit, pro eo
ruit, virgam in nianu tcnens; hosles quos non conti- quod /.elo divini amoris accensus iram Domini fc-
gil, superavit: lelhiferos aspidum morsus xrei ser- riendo placavit.
pcntis aspectu sanavit. Dathan et Abiron, lerrse CAPUTXXIX.
compagibus ruptis, viventes profundo hiaiu dejecit. 50.Gedeon filius Joas ex tribu Manasse, genitus in
-
Ad extremum consccndit montcm Nebo, lerramquc 9 solitudine, liberator
populi, et multorum pater exsli-
rcpromissionis, dcmonstranle Domino, aspicit. Mor- lit filiorum, manu fortis, consilio strenuus, signis
luusquc est, jubenle Domino, in moute Abarira; sc- explorans fulurse docnmenla victorise, potentiamque
jiullusqueesla DomiuoinvalleMoab,quaeest in Arabia. Dei in vcllere. Hic ctim trecenlis viris aquam lingua
44. Rexit aulem populum Dei in ercmo annis qua- Iambentibus, non tela in dextris, sed tubas, nec Iseva
draginta, obiitque annorum centum viginii. Quidam clypeum, sed hydrias praeferenlibus, hostem terrore
aptem eum vivere te^tantur, pro eo quod sepul- perculit, ac victor de Amalech forliier triumphavit.
crutn ejus non reperitur. Et quia apparuil Doroino Judicavit Israel annos quadraginta, morluusque est
iu monte Thabor ctim Elia, mortuum aulem illum
senex, et sepultus in sepulcro Joas oalris In Ephra
esse, non raptura, certissime sacra Sciiplura testatur. de familia Ezri.
39. Nomen esse ^Sgypliacum Moyses aiunl Piiilo, Legendum videlur Dei propugnalorisIsrael. AREV.
Josephus el Abcn Ezra. 50. De hoc Isidori capite conferendi sunt Bollaii"
40. Notatu digna occurrit noiinulla Scriptur.c di- diani, ad diem 7 Septembris, nag. 85. AHEV,
screpautia, quae intervarias lectioiiei vidcii potcst.
PATROL.LXXXIII.
m S. I&HJOMHltWALENSlSEPISCOPI Ud
CAPUT XXX. j1 Hic leonem et ursum sine gladio interfecit, ciihar»
16591. Jepbte Galaadites, felix in praeliis, fidelis suavitale immundumspirilum pepulit, gigantemexpti-
in promissis, affectum pietaiis exsnperans tolemnlia gnavit. Igitur quadragesiino regni, ei septuagesiiuo
menlis. Hicenim voveral Deo, ul si quid illi post victo- setatis anno, diem vitse supremum coiisummavit,se-
riam revertenti primum oceurreret, immolaret. Nam pultusque est in civilale sua Betlileliem, quae a>io
rcdiens ex hostibus, Ammoniinrum triumphator, ne vocabulodicitur Eplirata, ubi eliam Dominus ne»ter
polluerelur labe perjurii, pollicitamsponsionemcom- Jesus Cbrislus secundum carncm ed natus.
plevil, ac filiam, quse victori occurrerat, immolavit. 58. Ibi quoque, el Rachel, cum Denjainin pepcris-
Judicavit Israel sex annis, et morluusest sepultusque set, occubuil. lbi eliam sepulcrum Jesse pairis Da-
i.i civitate Galaad, quae est ih dimidia iribu Manassae. vid ostendilur. Est aulem bic locus in tribu Juda
CAPUT XXXI. sexto ab Jerusalem milliario positus conlra meii-
52. Samson, flliuspromissionis, genilus patre Manue diem in ilinere quo pcrgilur in Hebron.
tx tribu Dan, Nazaraeusvocalus, liberaior Israel, ct CAPUT XXXIV.
uirmium fortissimus. Is:e rugienlem niaclavit leo- 59.Salo:ion liliusDavidedilusexBethsabeeinJcru-
iiem, favumque ab ore mortui tulit, seras quoque saleui, anlequaiii nasceretur, vocatus sapieutissiitius
portarum liumeris tollens, in verlice nmnlis impo- J3 omniuin, el dominici dedicalor lempli: felix irape-
suil. Vulpium caudis igtic vitictis lolam regionem rio, paternis meritis impar, dileclus a Deo, sai ienu
Pliilistiiiorum succendil. Vinctus eliam rescissis fu- in judicio, in senlentia jtislus, pacilicus in regno. Qui
nibus, maxilla asini inille viros peremit. Nervis in- pnposcit 167 sap enliam, et impetravit, ut sciret
tcxta vincula, ut lauea fila, disrupit. dispositionem orbis terrarum, et virtules eleinenlo-
53. Posl hsec avariiia illecebrossenmlieris dece- rum, naiuras animalium, et cogitatioues hominum.
ptus, delousis crinibus, vim suse virtutis aniisit: nec 60. Hic quoque mores coinposuii, reruin naturai
mora, effossis oculis, columhas teropli conctiiiens, rcperit, sacramcniaChrisliet Ecclesie revelavii. Cojus
ruina oppressusparitercumhostibusdefecit.Judicavit principia bona fuerunt, iiovissima vero mala. Nain,
Jsrael annis viginti et positus est in sepulcro pairis post multarum virtutum gloriam, amore depravatus
sui inciviiate Esibaol,quae esl in tribu Juda, decimo femineo, et acceplam sapientiam perdidil, el in pro-
procui lapide ab Fleulheropoli, conlra septenlriona- fundum idololatrijeflenda ruina dcmorsits est. Qua-
lemplagam, juxla viam quse ducil Nicopoliui. draginta annis regnavil, quinquaginla et duobus sela-
CAPUT XXXII. lem peregil. Dehinc ftnem imperio et vilse dedii,
B4.Samuel propheta, filiu-Elcaua, deRamatba,ex sepullusque est incivilate palrissui Beihlebem,
tribu Epliraitu, connumeratus Moysi in sacerdotibus i2 CAPUT XXXV.
Dei,ab ip-is cunabulis Dominol66consecralus, se- 61. Elias Theshiles sacerdos roagntisatque proplie-
dulus in ministcrio, in gente princeps, in teinplo ta, babitator soliludinis, flde plenus, devotionesu:n-
vaies, cujus verbo obteinperaveruul cceli, occurrc- nius, in laboribus fortis, industri.i solers, excellenti
runt nubila, elfusi suni imbres. iii;:eiiioprseditus,inexercitationedisciplinae slructus,
55. Hiciriumphalurexlieslibus, Adjiiloriilapidem in sancia meditatione assiduus, metuque mortis in-
posuii; hicpriiiiuiiipiincipemiu reguounxil.Sepullus (rcpidus, verberavii tyrannos, sacrilegos interfecit,
estautem in vicotuolUiiiatliaqux est in Betlilebcin; intjltisqiiesignis virtulnm effulsit.Tricnnii namqnesic-
cujus ossa Arcadius Auguslus do Judacaiu Thraciam citatectausit imbribusceelum.Oravit riirsiim.elcceliiiii
traustulit, el super liiinuluniejusChri6ii aram erexii. dedit pluvias, moituumque mulierisfilium susciiavit.
CAPUT XXXIII. 62. Cujus virlule bydria farinae non defecii, vas
56. David,rexidem aiqueprophcia,oriusdegencre olei perpetuo fonte manavit. Cujus verbo super
Juda, lilius Jesse, natus in Belhlchem, puer paslor sacrificiumignis de coelodescendit. Hic duos quin-
ovium inler fralres xtate minor, virtuie praeslantior, quagenarios CHIIImilitibus coelesti igne combussit.
a Domino in legiuun vocatus, a propheta in regein Jordauem transiens , taciu melolis abrupit. Post
uncius, betliger juvenis, in cerlamiiic singularis, iu ,p igneo curru in ccelnmraptus ascendit, venturus juxla
ti iurapho gloriosus, vincendo velcranus, patiens in Malachiam prophetam in fine mundi, ac prcecessu-
ndversis, prudens in pericnlis, in peccato proprio rus Chrislum, numiaturus ultimum ejus adventum
dolens, in alieno funcre lugcns, prouus ad poeniien- cum magnis virimibus prodigiisque signorum: ita
tiam, velox ad veniam. in convicio milis, ad inisc- ut eiiam in terra bellum gerat Amichristus adversus
ricordiam facilis. eum, vel qui cum eo venturus est, et occidet eos,
57. Qui iniraicuraregciu, dum posset, innocuiimnun cadavera quoque eorum in plateis insepulta jacebunt.
tantum reservavil tradilum, sed etvindicavitocdsum. 63. Dehinc suscitati a Dominoregnum Antichristi
5,1, Laudat Isidorus, qtwd .lepble fidelis in pro- 60. Cantica Canticorum videlur innuere Isidorus,
missis filiam immolaverit. Qute sententiaa nonnullis dum ait Salomonem sacramenta Christi et Ecclesiae
sanctis Palribus recentioribu.que ilieolo^is probata, revelasse. AREV.
lestimoniosaneli Pauli, Hebr. xi, 32,53, confirinari 62. Aduersuseum, vel qui cum eo : hoc est, adver-
poiest. Aliiiiialiasabeuntseiileiitiiis, quaeexpottutitur sus euth etqui cumco ; nam vel pro el ponilur. AREV.
aOalntetiiierudiuDisserlaiionede VotoJcptite. AREV. 65. Teriullianus, lib. de Anima, c. 35 et 50, de
53. Al., rnfer Sata, et Esthaot. Jutl. xvi. fO.NT. Elia cl llenocli : Morituri reservantur ut Antichri-
141 DE ORTU Et OBITU PATRUM. 142
plaga magna 168 percutienl. Posl haecveniet Domi- A terius qui simili nuncupalus est nomine: ilie eiiim
nus, et interficielAntichrislum gtadio oris sui, et eos; ex numero paslorum fuit de oppido Tliecue, hic au-
qui adoraverunt etim. El regnabit Dominus cum lem genere nobili orlus in Jerusalem ; quem etiam
omnibus sanctis suis in gloria sempiterna. aiunl Hebraeisocerurn fuisse Manasse. In quo tanla
64. Item. Elias Thesbiles de terra Arabum, de tri- fuil sanctitatis et vilac excellentia, ut unam (antum
bu Aaron, cum esset in utero matris suse Galaaih, dicatur Iiabuisse tunicam, el hanc cilicinara, quaque
Sobac pater ejus somnium vidit, quod nascenlemi eliam postmodumpro delicto populi abjecta, sacco
Eliara viri candidis vestibus salutabant, igneisquei membra cooperuit.
eum vesiimentis [AL instilis] obvolvebant, alque proi 70. Sed, et hocad extremurodeposito, juxta Dorai-
ciboignem ei ad nutriendumsubrainistrabant. Hocvi- ni imperium nudo corpore nudoquevesligio in cou-
suni pater ejus prophetis in Jerosolyrais indicavii, ventu populorum versalus est, sicque fervorem aesti-
boc.queab eis accepit responsum : Ne tlmueris, in- vum hiemisque pruinas aique imbrium tempestate»
quiunt, erit enim natio ejus lumen, verbumqueejusi sustinuit, ut, et Dei prseceptisobediret, et populi
fixissenlenliis. Judicabitenim Israel in gladio et igne. deploraret delicla.
CAPUT XXXVI. 71. Ilic quindecim gradibus ascendenlem umbram
65. ElisseusEliaediscipulus, ex Abel Meulaoppido, JJ retrodescendere jussit. Hujus oraculo rex Ezecbias
ex iribu Ruben, in cujus ortu aurea vitula in Ga'galis morlis dilationem promeruit. Hunc auiem Manasses
rougitumdedit, ejusque vox in Jerusalem personavit. extensum a verlice per •medium secuit, alrocique
Tmic quidam praesagusvatesprsedixit: Hodie in Israei supplicio exCruciaiumexstinxit.
natuscst prophcta, qui cuiicla eorum deslruetIdola. 72. Tradunt autem Hebraeiduabus ex causis inter-
66. Hic gemino Eliae glorificalus spirilti, plu- fectuin fuisse 170'sa'am: una,quod cos appellaverit
rimis alque magnis virtutum signis emicuit. Jor- principes Sodomorura et populura Gomorrhae; alte-
danem transitu suo divisum, refrenalis undis, retro ra, qtiod, testante Domiuoad Moysem: Non poteris
cbnvertit; aquas Jericho steriles, demerso vasculo, videre faciem meam, iste ausus est exclamare: Vidi
ad fecunditalem perduxit; pueros insultantes sibi Dominum sedentemsuper solium excelsumet eleva-
verbo tradidit bestiis repente vorandos ; sanguineas lum; iion animadvertentes csecali mente Judaei,
aquas in necem bostium decurrere fecit: inter hsec quod in sequehlibus faciem et pedes Dei Sera-
steritem conceptionemverbo fecundavit, ejusque fi- phim texisse narraverat, ac media tantum ejus vi-
lium mortuum suscitavit; ciborum leinperat amari- disse prophela ascribat. Jacet sub quercu Ragel,
ludinem, 169 deniquc ex decem panibus ptebe re- juxta decursus aquarum, quas Ezechias rex Juda
fecta reliquias collegit. C mole consiructa terrae exposuerat.
67. Et Naaman leprse sligmaiibus.avacro.ordanis CAPUT XXXVIII.
purgavit; lepra quoque malediclum aspersit discipu- 73. Jereraias ex tribu sacerdotaliortus, in vico Ana-
lum: ferrumsecuris in Jordane mersuih, ligno iu aquas lliot, qui esl tribus miilibusab Jerusalem, sacerdos in
misso.supernatarefecit. HostesSyrisecsecitatepercus- Judsea positus, prophela in gentibus consecratu^
sit, moriem incredulo prspdixit, fragore quadrigarum anlequarn plasmarelur agnitus, antequam procederet
fugavit hostem, obsidionemdispersit, famem reptilit. sancliflcatus, et utvirgo permnieret, admonitus. Ilic
68. Postremo post mortem exanimis cadaveri vi- prsedicare puer ccepii, arguens populum ob delicta,
tamdedil; Cujus sepulcrum usque hodie in Sebastia et s rpius cohorlans ad poeniteniiam,sed plebis per-
civiiate ostendilur honore satis dignum, etdigna ha- fidoesaevienliscrudeliiate afficilur saepe atque liga-
bitum veneraiione. tur, in carcerem etiam mitlitur, projicitur in iacum,
CAPUT XXXVII. calenis cingitur, adultimum apud Taphnas in i£gy-
69. Isaias filiusAmos, non Anios propheta;, sedal- pto a populo lapidatur.
slum sanguinesuo exstinguanl. Quod dehinc susci- D 69. Hebraeiasserunt Amos palrem Isaiaeftusse fra-
tinili erunt a Domino, ut regnnm Ainieltristi magna trem Amasiaeregis Jmla, de quo IV Reg. xiv.
plagapercufiant, fortassc nnn alin innititur funda- 70. An unditas Isaiaead liiteram accipienda sit,
mento, nisi his verbis TeriuUiani.Ceriiim tamen est, dissident inlerpretes, ad cap. xx Isaite, 2. AREV.
quod resurgent ad gloriaeiirtmoruliutem. AREV. 71. Isaiam serra per medium sectum, coustans
64.Haecaddebanltir in tribus exeiuplaribus Isidori, traditio veterum est. Vide Calinelum in Dissenat.
et habet Epiphan. in Vila E1iac. de suppliciisHebrseorura ad Deuterononium, ei iii
65. Abel Meula, III Reg. xix. Abel Mullt, iu Epi- Prolegomenisad lsaiam. AREV.
plianio. AbeiBuel, in Dorotheo, 72. Ttaduiti. Origeu. in Isaiam, et Hieronym.
Ibid. In Vulgatascribilur Abelmehuta.In Dorotheo lbid. Exposuetal. — Obstruxerat,aiiHieronym.
Tyrio mendutn esi terra liubim pro ex tribu Ruben. Ibid. NoiamlUmetiam hoc loco, quod saepe-alibi
Opusculuminscribitur De sanctis ptophetis, apostolis nolavi, Isidorum interdum nominativum pro abla'ivo
etLYXChtisli ditcipulis, »e futso Dorotiieoascriptum absoluto adhibuisse, ut non animadvertenles Judai
creditur. Lditum fuit ab Alberlo Fabricio simulcum pro non animadverlentibusJudais, nisi referas ad
lsidori et aliorura de simili argurnenio libris, qui tmrfunt,quod prsecessit.De sepulcro IsaiseDorotlieus
etiatn aliud anonymuu opusculutn de xu apostolisin sic refert : Conditusquesub quercu est prope fontem
Bibliotbecaecclesiaisiicainseruit. Vaiiciniumprasagi Rogel,juxla transitum aquarum, quas Ezeehias rex
vatis, quod Isidorusrefert, in eo Dorolhei opere si- putvere obstruxerat. Alii narrant translattrm cor[>us
iniliter narratur, ARGV. propttetacfnisse Paneadem ad fontes Jordanis itide
68. SebastopoliSamatia, ait Epiphanius. CoiistKitiiiopoliin.AREV.
 143 S. ISIDOIU HISPALENSIS EPISCOPi 11«
74. Sepuitus est in eo loco, ubi Pharao rex /Egypti, A ccm, sepultusqne est jam senex in spelunca regia,
habitavit. Verumtamen, quia precibus suis serpen- solus in capiivilale cum gloria.
tibus ab e'o loco effugalis, ^Egypiiosa noxio aspidum CAPUT XLI.
inorsu eripuit, insigni cum venerationc amplissimo- 79. Osee de Iribu lssachar, orlus in Belemoth; liic
que honore iidem ^Ggyptii coiunt, sepulcrumque praenuntians dedit signum : Teniet Dorainus in ler-
ejus insigni cultu hactenus vcnerantnr. ram suam, si quercus, quae est in Silo, et sciuet-
CAPUT XXXIX.
ipsa in duodecim divisa fuerit partes, totidemquc
76. Ezecbiel sacerdos, filius Buzi, genitus in terra quercus eifecerit. Hic in lerra sua sepultus, placida
Sarira, in typo Christi lilius hominis nuncupalur. Hic quiete dormivit.
caplivuscumJoachim in Bnbyloniamducius,adconca- CAPUT XLII.
plivos prophclavit, corripiens eorum 171 offensiones, 80. Joel, hic fuit de iribuRuben.nalus in agro Bc-
ct zelo Dei motus cuncia enrum crimina turpitudines- tberon, ubi etiam in pace mortuus est atque sepul-
que arguens. Quem dux populi Israel interfccit, pro tus.
eo quod scverilate et auctoritate pontificali corripe- CAPUT XLUI.
rctur ab eo ob iinpietaiem sacrilcgii. Sepullus est a 81. Amos, paslor, et rusticus, etruborum moradi-
populo in agro Maurim, in sepulcro Scm el Arphaxat. 8 stringens, propheta non genere, sed gratiae vocatio-
CAPUT XL. ne. Hic aulem fuit ex oppido Tecue, quod distal ad
70. Danicl, de tribu Juda in Betlteron superiorc na- auslralem plagam sex millibus conlra Betblehem.
tus, gencre nobilis, piinceps omnium Chaldxorum, Ultra autcm nulla esl habitaiio, sed sola eremi dif-
regumquc prosapia et florens patriae nobilitale. Hic fusa vastitas patens, usque ad mare Rubrum, alque
sub Joachim rege Juda, post excidium Jerusalem, Judxorum [AL, Indorum] fines, solis tantum paslo-
cum iribuspuerisadmodum puer in Babylonem irans- ribus conscia, et late vagamium pecorum.
lalus, ct princeps ChaldseorumeiTectusest, vir glo- 82. Ex hac, ilaquc pastorali regione fuil,Amos,unus
riosus, et aspeclu decqrus, mente liumilis, corpore dcnumeropastorum.quemDominusablatumindcmisit
castus, perfectus in fide, egregius in opere, in virlute ad populum israel, prsecipiensei ul in Samariamperge-
sttmmus, in prodigiis clarus, lerribilis in signis, co- rcl, et ibiqusevenlura erant propbetaret, quem Ama-
gnitor secrelorum ccelestium, pracscius fulurorum, siasrexfreqnenter plagisaffecit; novissimeOziasfilius
visionum interpres, vindex casiiraoniae; qui continua- ejus, vecle per tempora transfixo, crudeli morte ne^
tis jejuniis et orationis instanlia futura praenoscere cavit. Post hsec semivivus, evectus in terram suara ,
meruil sacramenla. post aliquot dies dolore nimio vulneris animam cun-
77. Hic inter csctera visionum mysteria, his virtu- C clanler \AL, cunctantem] efflavif,seputlusque est cum
tumgeslis atque signis effulsil.Principio sceleratorum patribus suis.
renum mendacium reprehendens, castilalem feminae 173 CAPUT XLtY.
revelavit; tribus bebdomadibus dierum cxorans pro 83. Abdias, de lerra Sichem, ortus in agro Uelhaca-
populojejunavit; simulacrum Beldivinse aspirationis ram. lste est ille, qui subOchoziaregeSamarisc,centum
argumenlis elisit : draconem Babyloniscnumen ejus- pavit propbelas. Iste est tertius ilte dux cui pepercit
dcm gentis, offa pice, et adipe, et capillisconfecla, di- Elias, qui postmodum, relicto Ociioziseregis minisle-
vinae uientis inslinctu, incredibili admiralione disru- rio, Eliaefactus disciputus prophetavit. Quique etiam
pil; in lacum quoque missus, rabiem mitigavit fera- morte propria obiit, sepultus cum patribus suis in
rum, aique yirtute animi forlis inter frementes se- Sebastia civitate, ubi et Elisaeusproplieta et Joannes
curus epulalur leones. Baptista venerabiliter requiescunt.
78. Ilunc Darius, postquam Babylonium sulivertit CAPUT XLV.
imperium, honore maximo habitum, secum tulit et 81. Jonas, coiumba, et dolens, filius Amathi, qui
in Medosabduxit. Qui eliam ferlur dedisse signa in fuit de Geth, quac esl in Opber, ad genlium praeconia
monlibus super Babyloniam, dicens : Dum monles a uiitlilur, missus contemnit, conlemnens iugit, fugiens
Borea fumaverint,(inem insiare Babyloniae; dnm visi dormil: propter qnem periclitabalur navis, sed ma-
fuerint incendiis conOagrare, finis erit totius mundi. gisier navis lalenlem reperit, cetus abjectum devo-
Iiem dum ad parlem Noti refluxerit Tigris, regressio ravit, orantem revomuil; rejectus praedicavitsubver-
crit populi ad Jerusalem. 172 Vixit autem usque sionem.
ad tcmpiis Darii regis Persarum, annis centum el de- $5. Sed contristatus >n poenilenlia urbis, et sa-
74. Atpidum. Hieronym., crocodilorumait Epiphan, ult. I. 10. AREV.
e\ Dorolli. 79. Belemothetiam Epiphan. et Doroth.
Ibid. Jcremiain lapidibus a Judaeisobrutum fuisse,i —Si quercus. Al. Quasi quercus, qua est in Sito,
consentit eliam Tertullianus, Scorpiac. cap. 8. AREV cum ex semetipsa.
76. De tribu Juda. Vid.Epiph., Hieronym.,Josepb 80. De tribu Ruben. Hieronym. Epiphan.
lbid. Pro pranoscere alii habent pranotescQre,n\iHn.I 83. Quo tempore prophetaverit Abdias, inquirit
Isidorianum puto pro pradicere, notum prius reddere : Mariaua in not. ad librum Prucemiorum, n. 67, qui
nam supra jam est pratcius (uturorum. Iu Cod.Palat eiiam similes de aliis propbetis quaestiones explicat
*est promeruit pro pranotetcere, aut oranoicere. AIIEV iu noiis ad eumdem libritui, a nobis suo loco descri-
77. Forle, mendaciutn deprehendetis.Coiisonal hii> beudis. AREV.
Dorotlieus. Vide etiam Josepbuni, De Autiq., ca»
 415 DE ORTU ET OMTU PATRUM. liC
luti genlium invidit; gaudet etiam sub hederae vii- A Mortuusestergo Acliias.atquesepultusjuxtaqnercum
renii» umbraculo, et dolet subiloarescente. Tradunit in Silo.
Hcbraai,huncesse viduaefiliumquem a mortuissusci CAPUTLV.
lavit Elias. Cujussepulcrum in quodam urbiumGellIt 95. Addoin Samaria [AL, SamaSamariselnatusest.
viculo demonslratur, quod est in secundomilliarioia Hicest qui ad Jeroboam imraolanlemvitulura missus,
Sepliorimin ilinere quo pergilur Tiberiadem. insermone Dorainivenit, eumquearguit immolanteiii.
CAPUT XLVI. Hunc ad propria revertentem propier inobedientiaiu
de tribu Ephrem in Morasthiorlus est:. leo in via strangulavit, sepultumquelenet Bethel et
86. Michaeas,
Hic quoniam peccauiemAcbab saepiusarguebat, sutb prophelam illum qui eum fefellerat.
Joram filioejus de praecipitiomagno projectus occu. CAPUTLVI.
buit. Sepultus est in lerra sua juxta Polyandrum, > 96. Azarias in terra oritur Sabatha, mortuusque
quod est prope Naim. est ac sepultusin agello suo.
174 CAPUTXLVIL CAPUT LVII.
87. Nahum,de tribu Simeon,in HelcesiIrans Betlia 97.Zachariasprophetaalquesacerdos,filiusJoiadae
rkn natus, ibique mortuus, suo jacel in tumulo. sacerdotis, 176 °.u>el Barachiascognominatuscs',
CAPUT XLVIII.
88. Habacuc,de tribu Simeon, iu agro Betbsacbarr BquemcongregatusinairiodoinusDominipopulus,juxta
Joas regis iinperium, tnissis in eum lapidibusexslin.
ortus est; bic anie biennium regressionis filiorumIs* xit. Huncsublevalum coutinuo sacerdotes juxta pa-
rael de captivitate, in agro Sabarilh, qui est in Ceila,1 trem suum
sepelieiunt in Jerusalera.
a vita decessit.
CAPUT XLIX. CAPUT LVHI.
89. Sophonias,de tribu Simeon,filiusChusi, in agro( C8.TobiasfiliusAnaniel,ex tribu Nephtbalimdc ci-
Sarabath onus, et gloriosa majorum suorum stirpe, vitate Cibel, quacest in regione Galitsese.Hiccaptivus
duclus est a Salmanasar rege Assyriorum in Ninive.
progenilus,prophetavii,mortuusqueest atque sepul-
tus in agru suo. Vir in limore Dei summus, in opere magnilicus, in
CAPUTL. misericordiagloriosus,in exsequiarumcuris devotus;
90.Aggaeus,natusin Babylonia,juvenculusJerusalemt qui dum inertuos sepeliret, et inopespasceret, cxci-
venit, aedificalioncmtempliex parte aspexit, ac juxtat tate luuiine caruit, et post tenebras reseralis oculis,
sacerdotnmmonumenta glorioscsepullus requiescit. lumen clariiatis promeruit. Jacct in Ninive civitale
CAPUTLI. sepultus in pace.
91. Zacbariasde regione Chaldacorumvaldesenex c CAPUTLIX.
in terramsuara reversus esl, in qua et mortuuscst ac 99.Tres pueri,ex siirperegiaclari, memoriaglorio-
sepultusjuwa Aggaeum,quiescit iu pace. si, scicntia erudili, fide pares, devotionestabiles, iu -
CAPUT I.II. corrupii corpore.sobrii menle, judices provinciarum,
92.Malachiaspost egressionempopuli, in Sophiaest et regiouum principes, paternarum quoque memorcs
a
genitus; vir justus el aspectu decorus, quem Judaei lcgum, et cibis genlilium vel immolatisnequaquam
Malachiam,id est angelum Dominiideo asserunt vo- polluti, leguminibusvilam degentes et oleribus.
100.Hivigorevirlutiscontempseruntraortem, idolo-
ciutum, quia quaecunquepraediccbat, 175 coufe-
slim, angelo de coelis veuiente confirmabautur.llic rum non adoraverunlritum, regera saevissimumfidei
autemadmodumjuveuis moriiur, atque hi agro pro- virlute vicerunt, reslinxerunt quoque camini flam-
mantis incendia, et inler horrendas spissa caligine
priosepelitur.
CAPUTLIII. flammashymnumapertis vocibuscecinerunt. Jaccnt
93.Naihan prophela, ex Gabaoniiis, qui David re- iit Babyloniapariter sub uno specu positi, el cuui
veneralione sepulti.
gemlegemDeidocuit,etpeccatumquud esset-inBeth- magua
sabee praevaricatusmanifestavit.Ilic etiam quod non CAPUTLX.
aediflcaretDavidDominotemplumpraedixil.Ilic Sa- D 101. Esdrassacerdos Dei,quia plerisqueMalachias,
lomonemungens, in principemconsecravit.Obiitau- id est angelus Dei vocatur. liicsacrac scriplor exstitit
tem senexin terra sua, sepultusqueest cum dignitate. historiae, alque alter lator iegis post.Moysem,nam-
CAPUTLIV. que post captivitalem legem incensam ex genliuus
94. AchiasSilonitesde civitate Heli sacerdotis, ubi renovavit, Hebraicarumque litterarum elementa
primumlabernaculumcl arca Deieral, Salomoniregi 177 invenit. Hic reduxit Israel, et reaedificarefecit
praediiit, quod per mulieres gentium a mandalisDei Jerusalem. Mortuusest autemac sepuituscum palri-
declinaret, et divisionempopuli in prole non tacuit. bus suis humalus in Jerusalera.

87. Dorotheus: Et in lerra tua tepultut. AREV.
91. Hoc caput deest in aliis. Vide, inlra, cap. 97.
95. Propheta a leone strangulalus, de quo m
Reg. XIII,-a DorolheovocaturJoatb; in Constitutio-
nibiisApostolicis,llb. iv, cap. 6, Adonias,quemad
lociimvidentlusColelerius.Alii Semeam eum pro-
phetam appellant, alii Joamum. Nonnutli Acbiam
fuisse suspicantur. Nonfacile est, nec refert, verum
iiomeninvestigare.AREV.
101. NonnullosexistimasseMalachiamfuisse Es-
dram, legitur etiam in Proceiuiis,ubi quaedam Ma-
riana annotavit. AREV.
147 S. ISiDOIUHISPALFJNSISEPISCOPI «$
CAPUT LXI A CAPUTLXHI.
102. ZorobabeletNehemias, ex tribu Juda, sub Da- 104. Judilhvidua, filiaMerari,delribuSimeon,raa-
rio rege lemplum Dominiaedificant,murosJerusalem gnanimis in gloria, viris praestantior.Haccpro salute
exstruunt, atque Israel ad prislinum statum redu- populi morli seobtulii,nec irepidavilfuroremregiuiu.
cunt, culluin quoque religionisjusque sacerdotura et Nara dormienlem necavit principem, salvo pudore
Levilarum restituunt. Item et ipsi in Jerusalem se- suis civibus Iriumphum victoriae rcportavit. Vixit
aulem annis centum et qtiitnjue, sepultaque est iu
pulti quiescunt.
spelunca viri sui Manassein Bethuliacivitate, quaeest
CAPUT LXII. in tribu Juda inter Dolhainet Balmon[AL, Babyloit.]
103. Estherregina, Gliafralris Mardocbxi.de stirpe 178 CAPUT LXIV.
Benjamin, capliva de Jerusalein in urbem Susim 105. Macbabaeiseptem fraires, in fide stabiles, in spc
Iranslata est, atque aspeclu formse,et perspicua vir- forles, divinae legis constantissimi observaiores, iu-
ginilalis excelleniia re^i Persarum connubiis copu- ler tormenta acerbissima palientes, ab Antiuchorege
lala. Haec, ut populum suum a periculo liberaret, pro lege Dei cum malre eorurh atrociter interempii,
inorti se obtulit, amicumque regis adversus populum coronas m.irtyrii meruertinl.
Dei nefaria persuadentem, cruci tradendum per- B 106. Machabaeiquoque, quos triumphos gessennt
suasit, gentemque liberam ab excidio ernit atque a adversusgentem Persarum, vel de circumfiniiimisaliis
servimte eripuit. Jacet sepulla in Susis, urbe Medo- naiionibus, et quomodo pro legis observanlia pluri-
rura, in qua etiam regnavit. muni sunt punili, eorum plenissime narrat histona.
104. Fnntidonius diversam lectionem indicat Aa- cum patribussuit. Et cap. xvi, 28: Ac sepulta (Judith)
pali pro Beihutia. Sed quid sit Aapali, non iutelligo. cum viro tuo in B thulia. AREV.
Graecuset Syrus feruni Manas-eui sepultiirnluisse in 105. Ih Cod. Veron. ita de Machabfeis legitnr:
agro inler Dothaimei Belmnit. Pro Betmonalii legunt Machnbaiteptem fratres ab una malre nomineMacka-
Betmaim, Belma,Bclem, Baalmeon. Pnlanl nonniilli baa geniti, custodientet leqem, patria tradiiione non
sermonem esse de A6i/a, Abelina, aut Abilina. Ve- tnaniiucantescarnei porcinas. Obhoc ab Antiochorege
rum IIOIIsalis haec cohacreni cum Vulgala nostrn, smvissimoin Antiochiamartyriigloriacorondtisunt cum
qttaepraferenila esl, Jtidith, VIII, 3: Mortuus esl malre sua, alque sepulti cummagna veneralione.ArtF.v.
(Manasscs)t'n Bethuliacivilatesua, el sepultusesl illic In sex exemplaribus hoc posterius tanium legitur.

EX NGVO TESTAMENTO.
LXV. Zacharias. LXXIII. Philippus. LXXX. Simon Zelotes.
LXVI. Joannes. LXXIV. Thonias. LXXXI. DuodecimApostoli.
LXVII. Maria. LXXV. Banhulomaeus. LXXXH. Lticas Evangelisia.
LXVIII. Simon Petrus. LXXVI. Matlliaeus. LXXXHI. Marcus Evaugelista.
LXIX. Paulus. LXXVH. Jacobus Alphaei LXXXIV. Barnabas.
LXX. Andreas. - LXXVIII. Judas Jacobi. LXXXV. Timolheus.
LXXI. Jacobus Zebedsei. LXXIX. Mattbias: LXXXVI. Tiius.
LXXll. Joannes.
CAPUT LXV. G 110. Seputtus est in Sebastia oppido Palaesiinae,
107.Zacharias etElisabeth aiile Demnjusli, stcriles qu« olim Samaria vocabatur; quam Herodes rex
in juvenluie, fccundiinsenio, requiescunlinJerusalem. Judaeae, Anlipalri lilius, ob honorem GaesarisAu-
179 CAPUT LXVI. gusti Graecosermone Augustam vocavit.
108.Joannes Baptista filiusZachariae,ex tribu Levi, CAPUT LXVII.
in Jerusalein ortus, angelo denunliante conceptus, i 1 l.MariafqurjeinierprelaturDomina,sivellluinina-
prsenuntius Cbristi, prceco Judicis.prophett Allis- lrix),clara siirps David,VirgaJesse, Hortuseonclusus,
simi, vox Verbi, amicus Sponsi, lestis Domini, lu- Ftiii8signalus,MaterDomini,TempliimDei,Sacrariuin
cerna Luminis, terminus prophetarum, baptismalis Spiritussaucti,Virgosaiicta,Virgofeta,virgoaulepar-
inilium ; qui praenunliatus paienlis vocein abstulit, tum,virgoposipartum,saluiaiioneraabangeloaecepi(,
genitus officiumlinguacresnlvit; qui necdum cdilus et raysterium conceptionis agnovil : partus qualita-
Christum prophetavit, saluiavitin utero, iu cblurnba lem inquirit, et contra legera naturse obsequii fidem
agnovit, in deserto monsravlt. IIOIIreiuiii, quam Dominus ipsc in cruce positus,
109. Cujus vesiiinenlom lanugo fuit camelortim, pcr sanguinem Tcstamenii virgini commendavitdis-
habitalio eremus, viclus meliis, et locuslarura cibus. cipulo, ut ipsum maier haberet vitae coniilem quem
Hic, dum Herodi prohiberet fraternum violare connu- D filius noverat integrilatis essc cuslodem.
bium, carcetalibtistenebris maticipalur. Cujusraput il2.Hancquidamcrudelinecisnassioneas$erunt ab
regis filia ludi praeiniuma patre posmlavit; at ille hacvita migrasse, pro eo quodjustus Simeon cumple-
desecium male posrenlifilineehriiisinterpociiladedit. clensbrachiisl60suisChrislum,proplieiaverit,uialri
H2. Quidam. Vid. Ambros. Quodail Isidorus, ncc obitusejnt uspiam legitur, Atit-
Ibid. Ilic Isidori locus lnnlritiir ejus nom.ne ab perlus, sive quis alius auclor, ita explicat : JVei:nve-
auctore setnionis de Assuinpllont!Mariae virgmis, nitut apud Latiiws aliquis tractalorum de ejv.smorle
q>iia nuiiiinllis Ambrosius •'iitpcrlus esse creditur; quidpiam aperte dixisse. SanctuS E|iipltanius proba-
cujus verba protuli in Isidoiianis, cap. 61, num. 12. bilius esse censebal Deum giaiiam inunorlalitalis
"!49 DE OKTU ET OBITU PATRUM. 150
dicens : Et tuam ipsittt animam perlransibil gladius. \ lcm, tertio lapide ab Urbe, ad orienlalem plagarn.
Quodquidem incerlum est, utrum pro materiali gla- CAPUT LXIX.
dio dixerit an pro verbo Dei valido et acutiori orani 118. Paulus, qui ante Saulus, apostolusgeutium, nd-
gjadio ancipili. Specialiter lamen nulla docet histo- vocatus Judacorum,a Christo de ccelo vocatus, in ler-
ria, Mariam gladii aniniadversione peremplam, quia ram proslraius, qui ocnlatus cecidit, crecatus sur-
nec obitus ejus uspiara legitur. Dutn laracn reperialur rexil, ex persecutore effectusest vas electiouis, ex
cjiis sepulcrura, ut aliqui dicunt, in vnlte Josaphat. tupo ovis, inler apostolos voeatione novissimtss,
CAPUT LXVIH. prsedicatione primus. Iu lege Gamalielis discipuliis,
113.Simon Pelrus filius Jnannis, fraler Andreac,or- iu Evangelio Christi servus. Cujus pntria Tharsus
tus in vico Bethsaida proviuciaeGalibeae,qui est juxta fuit, gentis Benjamin.
stagimm Genesareth.cujus prima vocatio nomiuis Bar- 119. Hic secundo post AscensionemDomini atmo
Juna, legis directa generatio est. Petrus in Christo Ec- : baptizntus, dignitalem meruit apnstolatus, alque oliis
clesiaelirmamentumest. Cepbas corporis Cbristi prin- .omnibus I iborans, multo latius inter ca'teros verbi
cipatus et caput esl. Simon Joannis, virginitaiis re- gratiam seminavit, alque doclrinam evangelicam suii
gcueralio incorrupta est. . praedicatione implevii.
114. Qui dura juxta Joannem habeatur tcrlius, B 120. Incipiens enim ab Jerosolymis, usque ad Iliy-
juxia Maltliaeum eligitur primus : nec imino.rilo, rieum, et It.tliam Hispaniasque processit, ac noineu
quia Apostolorum princeps esl. Et confessor primtis Cbristi inultariini manifeslavit genlium nationibus,
Filii Dei, cl discipulus, et paslor humani gregis, Pe- quibus ante nondum fuerat declaratum, cujtis mira-
ira Ecclesiac, clavicnlarius regni, amalor Damini, cula isa essc noscuntur.
alque negator : confilendo laudalus, pracsuiiiendo 1§2 I^L Raptus sursuin in terliun ccelttmcon-
clatus, negando lapsus, lacrymitndo purificatus, con- scendit, dcmersus deorsum nocte et die in profutido
filendo prob.itus, patiendo coronatus, cui nomen ex maris fuit, sedncentem Pythonisvgpirilutnimperata di-
opere daiur, litulus ex meriio poteslalis impuiiitur. scessionedamnavit, adolesccnti mortuo vitalem redin-
115. Hic in Galalia, Ponto, Cappadocia, Bilbynia, tegravit spirittim, caecitate percussit magum, claudn
Asia, alque llalia Evangelium prseJicavit, atqtie ba- proprium refirroavit inccssum; diri quoque serpeu-
rum virlulum signis effulsil. Pendulo grcssu fervidum tis nec sensit nec horruit roorsuin,sed igni deait arsu-
marecalcavii,praeteriensumbrasuamortuoslSlani- rum, patrera eliam Publii a febribus orando sanavit.
mavit, claudis prislimim reiteravit olficium, paraiy- 122. Hic ob amorem Christi multas passiones gra-
ticis fluida membra in prnpriumreparavilslalum. viaque corporis sustinuit tonnenla. In primis Judaicas
116. Inier baecdefunclam viduamsuscitavit. Ana- J persecuiiones, et gentium miserias, et laborem, fa-
niam et Saphiram reos perfidiae, morlis animadver- mem, sitim, liigus, ct midiialem, naufragia, ct mille
sione damnavit. Sirnouem etiam magicis artibus cce- pericula, rabiein feraruai, verbera, carcerales tene-
lum conscendentem ad terrain clisit. Hic posiquam bras, et tormenta calenarun), squalores, et vincuta.
Antiocbenam Ecdesiam fundavit, sub Claudio Caesa- 123. Intcr btcc ligatur a Judaeis, traditur genli-
re contra etimdem Simonem Magiun Romam pergil, bus, lapid.itur ad necem, in sporla per murum de-
ibique prsedicans Evangellum viginliquinque annis, iniuilur, virgis cacdilur,pcenis arctatur, in carcere
ejusdem urbis tenuit pontilicatum. vinclus lerriBtnotu facto resolvitur, ad ullimum a
117. Sexto aulem et tricesimo anno posl pas- Nerone gtadio cacditur eo die quo et Petrus cruci-
sionem Domini, a Neroue Caesare in urhe Roma lixus est. Sic enim oportuerat ul hi qui simul confessi
deorsum, ut ipse voluit, crucifixus est. Sicque post sunt uuo dic coronarentur. Sepullus Roma3in via
apostolicum inerilum, eliam marlyrio coronalur. Ostiensi, anno post passionemDoininitricesimosexto,
Sepultiis Romsein Vaticano, secus viam Triumpha- lertio ab urbe milliario, contra occidentalem plagam.
beatissimaeVirginiconcessisse, sed Ecclesiseuniversae 117.De sepulcrosancli Pelri in Vaticanosuperfluuin
sensus repugmit, et sulum controversia est interscrip- est verba facere post criiditissimum opus emiiieiitiss.
tores, utrum Ephes,ian Ilierosolyina! obierit; qtiain 0 cardi.alis BorgiaetleCoufessioneVaticana.Vide etiatu
fuse persequitur Tillemonlitts, tom. I, sex primor. Bosium, Uom. Snbterr. u, 2, et Bottarium i, 27. No-
Eccle<. sa'cul., in Vita Deiparae,et in notis. AREV. taudiim qnod milliaria a foro Romano incipiebant, ct
115. Caput. Quasi zsya^. erant minora milliaribus ltalicis. Non vero sats intel-
Ibid. Qund inntiit Isidorus, Ctphas esse ex Graeco ligitur quo sensti septtlcruin sancti Pelri dicatur esse
/.fsakh, caput, multi alii veleres credidcrunt. Joanncs ad-orientatemplagam. AREV,
'. XXll, in iiulla contr.i Marsiliumel Joannem : Cephas 120. Advenlus sancli Pauli in Hispanias anliquissi-
unie'mGrmceinterprelatur Laline caput. Verurnnoiuen mis lestimoniis cotnprobatur HippoJyli, Epiphanii,
Ceplias Syrum est, et peiram signilicai, ui Isidurus Chrysostomi, aliortim; negant alii, et adhuc sub ju-
qiioqiie agnoscere videttir lib. vn Elymolog., c. 9. dice lis est. AREV.
Quinani auctorcs de nposlolis et LXXdiscipulis gcne- 125. Pauium gladio ciesum eodem anno eotlemque
raiim,el de iioiinuHisaposl(ilissingulatiiii,scripserint, die quo Petrus crucilixus esl, sed communis est opinio.
receuset Zaecariain Biblioiiiecasclecia llistonai eccle- Prudetiiius lentiit eodem die, non eodem armo
giasticx, part.n,cap.8. lilud vero ani.nadversione di- Pelrum et Paulum marlyiio corouatos fuisse. Vide
gnutn , quod de sancto Jacobu Majore luqiieiis ait: coiiiment. ad hynin. 12 Peristeph.. vers. 5. Paulus
' Anlonii
Rojo historia de sanclo Diego de Alcalacriticis conlrii occidenialem pl gam dicilurcontra sepullus, quod
orienlalem
viiisplacere vix poterit. Quid sanct» Jacobo Majori noii facile explicalur. Alii exhibent
aposiolo cuni sancto Didaco, sive Jacobo Coinpluiensi plagam. AREV.
oidiuis Minorumdc Observantialaico? AREV.
tal S. I5ID0RI MSPALESSIS EPISCOII 182
CAPUT LXX. A 129. Hicanno scxagesimo septimo post passionein
124. Andreas, qui intcrpretaiur decorus, frater Domihi Salvaioris sub Trajano principe longo jaut
Petri, secundum Joannem primus, juxta Matthseuma vetnstalis senio fessus, cum diem transmigrationis
priino secundus. Hic in sorle praedicationisScylhiam suaeimminere stbi sentiret, jussisse fertur effodisjbi
atque Achaiam accepit, in qua eliam civitate Palris sepulcrum, atque inde vale dicens fralribus, facta
cruce suspensus occubuit. oratione vivens tumulum ititroivit, dcinde lanquam,
CAPUT LXXI. in lectulo in eo requievit.
125. Jacobus filiusZebedcci, fraier Joannis, quartus 130. Unde accidit ut quidam eum 'vivere asse-
in ordine, 183 duodccirtitribubusquaestjniindisper- rant, nac morluurn in seputcro, sed dormienieroja-
sione gentium scripsit, alque Hispanise,et occideeta- cere conlendant, maxime pro eo quod illic lerra sen-
iiuai locoruingetttibusEvatigcliumpraedicavit,efinoc- siin ab iroo scaturiens, ad superlicicm sepulcri con-
tnsiiinundilucein piu'dicationisinfudit. HicabHerode scendat, et, quasi flatu quiescenlis, deorsum ad su-
teli archagladio caisusorcubuii.Sepullus in Marmarica. periora pulvis ebulliat. Quievit autem apud Ephesum
CAPUT LXXI!. sexto Kalendas Januarii.
126. Jcanncs, aposlolus etevangelista, filius Zebe-
CAPUT LXXIII.
daei, frater Jacobi, virgo eleclusa Domino,atque inter B
caeteros niagis dilectus, qui eliam super peclus Ma- 131. Philippus a Belbsaida civitale, undc et Pe-
gistri recumbens, et Evungelii flueitla dc ipso sacro trtis, Gallis praedicat Christum, barbarasque gentes,
tloruinici pectoiis fonle potavil, et quasi unus depa- vicitiasque tenebris, el luracnli Occano conjun-
radisi Iluminibus, verbi Dei gratiam in toto terrarum ctas, ad scientise lutem lideique portum deducit.
«irbe diffudit. Quique in locum Christi, Christo ju- Deinde ia Hierapoli Pbrygiae provinciae urbe cruci-
benle, successit, dum suscipiens matrcm Magislri flxus, lapidatusque obiil, recloquc sepulius cadavcre,
discipulus, ctiam ipse pro Cluislo alier quodaromodo simul cuin filiabussnis ibidcm requio.-cir.
tlerelictus est filius. CAPUT LXXIV.
127. Hic, dum EvangeliumChristi in Asia praedica- 152.TlioinasaposioIusCliiisli, Didymustiominatus,
rot, a DomitianoCaesaiein Paihmos insnlam metatlo et juxta Lalinain lingiiam Christi geminus, ac similis
relegatur, ubi eiiam positus Apocalypsim scripsii. Salvaioii, audiciido incredtilus, vidend i lidelis. Ilic
Iiilerfocto aulem a senaiu Domiiiano,exsilio resoln- Evangclium praudicavit Parthis, cl Medis, 185 ct
tus, recessii Ephesiun, ibique'ob haroticorum refu- Persis, llyrcanisquc, ac Bactriauis, el IudU tenentibtis
landas versiuia', cfft.igii.nusab Asiaeepiscopis Evan- Orienlalem plagam, et hitiiua genliiun penelraus,
gelium novissiinus rdiilit. p ibiqnc praudicatiniicm suani tisque ad tituiiiin suas
12S. Ctijus qtiidein inlcr nlins virlutcs, magnitudo p.issionis pcrdiiccus; lanceis eniin Irausfixus occu-
sigtioruni IQ4 1I;L'C fuit. Mulaviiin auriim sylve^ires buit i i Culuminacivitatc lndia:, ubi ct bcpullus est
fruiidiiiin virgns littoreaque saia in gemtnas. Iteni in honore.
gciMuaruni fiiigmina in propriam reformavit natii- CAPUT LXXV.
rnm, vidu in ([iinqucad precem populi suscitavil, et 153. tiarilioloinapusaposiolus,nomen cx Syra lingua
rcdivivum juvcnis corpus revccata anima rcparavit. suscipicns, Lyc.iouiainin sorie pr.cdicationis accepil,
Uibcns letliiferuin bausiiiin, non solum evasit peri- iitque Evangeliuin juxl.t Malibaenm apud Iudos ia
ruluiii, sed eodcm prostraios noculo invitac reparavit eorum lingtiam ronvertit. Ad uliimum in Albano
fctattim [Al. AbanoJ Majoris Ariiieiii;e urbe, vivens a crude-
121. Vera fortnsse estleclio nonnulloriim Cudi- occubuit, sepultusque etl in Achaia Marmaric i, vm
rnm, civitatePatras, quasi iiidcclinabile sit Palras, Knl. Aitqustas. Et lliltlelierliiin Cenomaiieisem, qui
iil sintilia iirbiiim nnuiiua iiliquaiido apud l&idorum fscculo \i el xti lloriiit. col. 1550, iu Editione Beau-
el alio<occiiirunl. In Asia passmn fuisse Andream geudrii, de sanclo Jacobo Majori :
nonntilli iradiint. AREV.
125. AsseniiinuriUqiii verbumscripsilalienumcen- I) Galliciaequesoluinse gaudel babcre colotmm.
sent. Reliqua ex iis qine llieronyuii Calalogoa Grx-cis In Codice Vaiicano Reginae'532, pag. 27, exstat nar-
udjecta siuit sumpta videntur. ratin anonyma de Jacohi Mnjoris capite in monaste-
/6irf. Marmatica. Al.. Carmarica, vel ArchisMar- rin Veneto snncti Felicis ad manes exislente, in qni
maricm, vel AcAinujrmarica. asscriiur reliqtiutn corpus Compnslella: existcre. In
Ibid. Quse hoc loco de praedicationc sancti Jacobi Codice Ottobouiaitti12i, ct in Codice Reginae12-22,
llajoris in llispania annotari possent, praeocciipata descriptus esl hyinnus in honorem sancii Jacobi, in
a nobis sunt in Isidorianis, cap. 61. Aliis dc hoc ar- t|iio alventii; ejus in Hispaniamel sepulcrum Coin-
giiracnto scriptoribus adtlendus est clcgans ct ertidi- postellaeastruitur. AREV.
lus llispanus Joannes Joseph Tolra : Justificacion 130. \n sanclns Joannes evangelisla obierit, an
hittoricocrilica de la venida de Sanliago el Mayor a pist obiiuin re>urrexerit, ut adversus Antichrisliim
E>pana,y de su tepulcro en Compostela.Malriii,l7'.)7, prxdicet iu fine muudi, a nonnullis quaesiium est.
iu-4°. Pio ab llerode tetrarclia furiasse leguiidurii OomuiuiiisEcclcsiicscntenlia est, vere eum, ut cae-
ab Ilerode Agtippu. Ilis qua: dixi cit. cnn. 61 iitlilo lcroi boniiiies, obiisse, neque resurrexisse, aut
Manyrologitiiii Gcllonensc, sivc sancti Guillefi i de rcsiureciiiru:», nisi d e extremi judicii.et Vide Bene-
Dcscrio, scriptum aniio circiier 801, tom. III Dache- diftiitii XIV, de lieaiif. lib. i, cap. 14, Serarium ,
rji, inilio : Jacobut, qui interprelalitr supplanlator , t|ui docliim opu.-ciiltimedidil de xn Apostolis. AREV#
filius Zcbedwi, [raler Joannis. Ilie llispanite, tt occi- 151. Dusancto Philippoapostolo confer Patresapo.
denlatibuslocis pradicavit, et sub llerotle g'udio eivsiti sl «liios cum uotis Cutclerii, pag. 334 tom. I. AREVJ
ii* iu? nnTil r.T ORITII PATIUIM. if,l
lissimis genlibus barbaris decoriatur, sicque tcrrsc A . CAPUT LXXXI.
couditur. 140. lii fuerunlChristi discipuli,prccdicatoresfidet,
CAPUT LXXVI. et doctores genlium, qui cum omnesunum sint, singuli
131. Mattbacusaposlolus et evangelista, qui eiiam lamen eorum propriis certisque locis in iuuudo ad
ex tribu sua Levi sumpsit cognomen, ex pub:icano a praedicandum sortes proprias acceperunt.
Christo clecius, ex peccante translaius. Hic primum 141. Pelrus namque Romam accepit, Andreas
quidem in Judaea evangeliiat, postmodum in Mace- Acliaiam, Jacobus Hispaniam,Joannes Asiam, Tbomas
douia prscdicat, requicscil in monlibus Parthorum. Indiam, MatthaeusMacedoniam, 187 Pbibppus Gal-
CAPUT LXXVU. liam, Bartliolomams Lycaoniam, Simon Zelotes
155.Jacobus Alphaei,episcopusJerosolymorum pri- yEgyplum, Mathias Judaeain, Jacobus frater Domini
Jtidas frater Jacobi Mesopolamiam.
mus,cognomento Juslus, sororis matris Dpminifilius, Jerosolymam,
unde et frater Domini vocatus, homo lucis et opera- 1 i2. Paulo autem cum caeteris apostolis nulla sors
rius vcritatis, tantaequeetiam sanctitatis, ut fimbriam proniia traditur, quiaomnibus gentibus magisler et
weslimenti ejns certatim cuperent altingere populi. praedicalor cligitur. Nam sicui Pelro et reliquis cir-
136. Hic, dum in Jerusalera Chrisluni Dei Filiuai cumcisionis est apostolatus datus, ita Paulo praeputii
in Hic autcm septem Ecclesiis el tribus
pracdicaret, de lcniplo a Judaeisprsecipilatus,lapidibus r. geutibus.
opprimiiur, ibique juxta teinplum humalur. Quem cvangelizat discipulis.
CAPUT LXXXII.
Josephus tantse sanctiiatis et veneralionis in Judsca
145. Lucas Antiocbenus, evangelista, etapostolicae
perhibet exstiti.-se, ut propter ejus iiiterfeclionem
Jerosolyma credalur esse diruta. , censcripior histori;r, natione Syrus, arte medicus,
Graccoeloquio erudiius, quem plerique tradunt pro-
186 CAPUT LXXVIIl
fuisse, et Ilebneas litteras ignorasse. Hic
137. Judas Jacobi fraier in Mesopolainia, atque in- selylum
tauien fuit Pauli discipuius et individuus comes pe-
terioribus Ponii evangelizans, feras et indomitas gen-
regrinationis ejus.
tes, quasi belluarum naturas suo dogmaie mitigat, et 144. Quique ab ineunte pueritia cnstissimus fuit,
lidei dominicae subjugat, sepultus est autem Bery-
el evangelicae praedicaiionis opus exercuit. Obiit
iho Armeniacurbe.
septuagesimo quarlo v.laesuaeanno. Sepultus in Bi-
CAPUT LXXIX. thyiiia, cujus quidem ossa regiiauteCoiislaniinoCoii-
138. Hatthias, de septuagintadiscipulis unus, et pro stantinopolim fuerunt translata.
Juda Iscarioth duodecim inter apostolos subrogatus, CAPUT LXXXHI.
electus est sorte, et solus siue coguomine. Huic dalur 145. Marcusevangelisla, Pelri discipulus, ejusque m
Evaiigelii praedicatioin Judaea. ^
baptismatelggfiliiis.CiijusqiiidemEvangclium non-
CAPUT LXXX. nulli a Petro Romaedictatum ferunt. Hic, ne ad saccr-
159. Simon Zelotes, qui prius dictus est Cbananseus, dotium promoveretur, abscidisse sibi pollicem fertur.
zelo Domini fervens, par in cognomento Petri, et 146. Primus atitem Alexandriaecalbedram tenuit,
siinilis in honorc, accepit iEgypti principalum, et primusque Ecclesias /Egypiiorum fundavit, tautis
pest Jacobum Justum cathedrain tenuit Jerosoly- doctrinse et contincntiae virtutibus (lorens, ui omnes
morum. Post annos aulem centum vigiuli meruit sub discipuli Christi cjus imitaiionem sequereulur. Mor-
Tr.ijano per crucero sustinere martyrii passionem. tuus esl octavo Neronis anno in Alexandria, placida
Jacet in Bosphoro. quiele seputlus.
131. In Cod. Flor. sancii Marci ila exhibelur hoc Coustantino, sed Constantio imperatorc, translata
capu'1: Matthmutin Hebrao donalus exprimilur. Idem fuisse, mulioruni est opiuio. Quibus fundamentis
appettatitt Leviex tribu, a qua ortus (uit ; in Laiino utraque senleiitia innitatur, videri potest in Biblio-
autemex operepublicaninomenaccepit,t/uia ex publica- llieca ecclesiastica Fabricii ad caput sancti Hierouy-
nit fuil electus, et in apostolumtranslaius, elc. AREV. mi de sancio Luca, apud qtiein plerique lcguiit
157. Bcritho. Sic Dorolheus; alii, Nerito. Conslantio, alii reponunt Lonslantino. In Kdiiioue
139. Ex adjeciis Hieronymi Catalogo a Graecis, D bujus libri sancti Isidori, de ortu ei obilu Palruni,
qn;f lamen non huicSimoni, sed Simeoni coiivcniuni. quam Fabricius ctim aliis ejiisdem nrgumeiiii atlor-
lbid. Quod Simoii Apostolus in Bosphoro jacue- navii, notatur sanclum llieronymum in prcefal.siqier
ril, inccrtum aliunde esi. Eum in /Egypio praidi- Lucam assignarc quoque obitum sancti Lnc;u anno
casse, et in Perside marlyrio coronatum, cerlioribus 74, sed, in catalogo Scriptorum ccclesiasi., ditere
-documeiitis constat. AREV. eiun annos vixisse LXXXIV sine uxore; creililiiie vcro
140. De .'epluaginta disci|iulis, aut septuaginia esse haccverba addila ftiisse, tum iu amiujuisCndi-
duobus scripsit Dorolbeus Tyrius, qitj singillatim cibus non habeamur; Glossam ordinariam vitio li-
eos rccensei. David Blondellus noias adjetfit, et brariorum accidisse existimare. AIIEV.
crassiores Dorolhei nacvosindicat. AIIGV. Ii5. In Editione laudata Fabricii haec e-l nota atl
144. Dorotheus perperara asstrit Lucani Ephesi verbum absciditte, elc. t Dist. 55 : Si quis abscidit,
obiisse. Ntinnulli apud Patras Achaise defuuctuin in glossa super verb. Clericut. Et liabeiur ctiam in
tradiint, alii Thebis Achaicis. Sed verior esl senlen- pro:ogo Evangelii ipsius sancti Marci. Sed hoc cti^us-
tia Isidori. Evangelium sancii Lucae Grxco seruione dain Marci anachoieiae factuni lalso tribui Marco
scriplum esse, uli Evangelia saucti Joaimis ci Marci, evangelislsedocel Baronius, tom. I Annal., sub ann.
coniiiiuniscst opinio, quam Isidorus quotjjuetenet in Christi 45, num. inarg. 46. i AREV.
Piticetuiurumlibro, nuro. 91, ubi quad.uu aunotatt 146. De translatione cnrporis sancti Marci Vene-
nii.t iti hauc .•eiitenliam.AIIEV. lias videndus, praeter alios, Flaininius Cornelius,
Ibid. Oisa iaucti Lucae Constanlinopolim, non tpm. XIII Ecciesiar. Vtnelar. AUEV.
 J85 S. ISIDORl HISPALEN8IS EPISCOPI «6
CAPUT LXXXIV. \ tua Eunice, cerlum autem scio, quod in le quoquc
147. Barnabas,qui et Joseph, natione Cyprisecivi- 149. Ilic autem fuit discipulusPauli, ejusque spiri-
tatis, a Cyro rege Persaruro condltse, cum Paulo in tualis filius, quem puertim prope secum idera Pau-
geruibus apostolatum adeptus, delnde propter Joart- lus assunipsit. Quipudicus et virgoperniansit,quiqtie
nein discipulum, qui etiam cognomentoMarcus ap- apud Ephesum in monte qui vocatur Phion, cum
pellalur, sejunctus a Pauto, nihilorainus evangelicae magno honore sepultus quiescit.
prsedicationisinjunctum sibi opus exercuit. 189 CAPUT LXXXVI.
CAPUT LXXXV. 130. Tilus, Pauli disciputus, el in baptismo filius,
148. Timotheus Ephesiorum episcopus de civi- natione Grsecus,ex gentibus solus a Paulo apostolc
tate Listrensium, patre Graeco, id est, elhnico, post Evangelium circumcisus, quem ad instruendas
rnatre autem Judsea, ut refert Apostolus dicens : CretaeEcclesias praefatusreliquit Apostolus. lbiqtie
Quia habitavit fidet in avia tua Loide, et matre in pace defunctus est, alque sepulius.
147. De sancto Barnaba Apostolo, ejtisque epis- B 150. Neque»Titus inier septuaglnta Christi disci-
tola, vide EdilionemCotelerii Patrum apostolic, et pulos cum Dorotheo collocandus, qui fuit pntius
JSibliolhecamecclesiaslicamGallandii, lom. I. AREV. Pauli discipulus. VidePauli Episi. ad Tilum, cap. n,
148. Dicent, etc. Cod. Alban. : Dicens: Recorda- 7. Codex Veron. post sepullus addit: Ue nominbut
tionemaccipiensejusfidei, qumestin te non ficla; qum duodecimaposlolorum,qui ad univer,sumorbemteira-
el habiiavitprimumin avia tna, etc. AREV. rum dimissi sunl ad prmdicandum.Duodecim [uerunt
119. Dorotheus Tyrius inepte Tiinotheu n inter Christi disciputi, etc. Tribus evanyelizalditeipuUs,ul
septu;igintaCbristi discipulus recenset, cutu puer a supra, cap. 81. AREV.
'saiiclo Pauloapostolo secura assumptus fucrit. AREV.

SANGTI ISIDORI

HISPALENSIS
EPISCOPI

: IN LIBROS VETERIS AC NOVI TESTAMENTl PROCEMIA.

190 $W(00tt*<

1. Plenitudo Novi etVeteris Testamenti, quam in (Z id est, recapilulalio lcgis et quasi secunda lcx.
rauoiie catholica recipit Ecclesia, juxla veluslam 3. Huic suceedunt libri Jesu Nave,JuiHcum,ei li-
priorum traditionem isla est. belluscujus 191 est titnlus Rulh, qtti non ad bisto-
2. ln principio videlicet, quinque libri Moysi, Ge- ri;im Judicum, ul Hebrani asserunl, scd magis*ad
nesis, Exodus, Levilicus, Numeii, Deuleronomium, principiura Regura pertinere videlur.
. l.Quam i» eatiotte.Hoc lihro casligando septem llliislralus fuit, ut lacilc Marianam agnosccre possis,
exemplaribus ut.bamiir: tria Hispali adjecta erant;, cujtis nomine expresso aut imlicaioproferenmr. Fii-
duo chariace.i, lerlum in membranis. In duobtis sius de boc operc disserui in lsidorianis, cnp. 62,
chartaceis legitur : Qitam tn canone sacro. Vcrunt ubi prscfalionemquoqtie a Zaccaria iu hos l.bros
dictio sacro redimdare visa csl, et llieronyiiius ubi- pricparalam descripsi. In editione llagonoeiisipost
qtie t» canone tantuin ai>, ul in-prologo Galeatx, bis ecclesia addilur qua: Isidorus senior exposuit, ijii.isi
verbis: Igilur Sapienlia,quie vulqoSatomonisinscri- usquc ad verba istiestaii liiulus operis. AREVALUS..
bilur, et Jesu filii Sirttch liber, cl Juftiili, el Tobias, el 2. Id est, Genesis, etc... jYumeri, al., Numerus,
Puslor, non sunl in canone. Augustiiius, lib. n de MAR.
Docliina Clirisl., c. 8 : jTofttsautemcunn Scriptura- 3. Qui non ad historiam Judicum, ul Ilebrmi aste-
rnm, inquoistam consitteralionemversandamdicimus, runt, sed magisad principiumRegumpertinerevidetur.
his libiis continelur. Erat enim moribus recepttmi, °mprologo Galealo Hebrtenriim, caiiu-
tii lere in conciiiis canon edeietur, oinnes divinas llicronymiis,nciiireferen*, ail: DeindesubtexunlSnplietim,id est,
Scrlpluriis comprebciidens. Ab eo canone liliri cano- Judicum libriim,elineumdem compingunllluth, qitia
tiici vocabatitur. Quemadnioduiiie cnnirario upocry- in diebusJudicum
D
phi libri, id est, alisconditi dicii suut, qtioniaut eo- rum Hebraei Abesan, facta ejusnarralur liisloria. Nnni-
ruin leclione, cmi) probibiii esscni, occultc lauiuin, qui post JephiRii Jtidaeorum
el iu latebris utebaniur, ct iu divinislibris absconditi populo praufuil. Boo7,Itmh mariluiii fuisse, persua-
vox aliqtiando in vetiti siguilicationc sutnitur, ut in suin habenl. Ilanc Hebraeoriim opinione:r. Isidorus
xvi, vcrs. 14: De absconditistnis adimplelus est rcfellit, sequiturque Aiigusiiniseiiieniiam, n de Doc-
ps. ubi ait: Totus autein canon
ventereoritm,id est: Quaelege erant probibita cuine- Irina Clnislian.,inc. 8 , istam considerationemversan-
deruut. Sic sane locum iiitelligit Apulliiiarius in Scriplurarum, quo
dam dicimus, his tibris continetur; quinqueMoyseos,
Psalmuruni MeUfdirasi, bis vcibis : id esl, Genesi,Exodo, Levitico,Numeris, Deuterono-
TwvxtJuyiMit iiti^aotvsvjvKo).\)-/ita<ii«.viiSiv-ru.yjTQiv- mio, el uno libro Jesn Nuve, uno Judtcum, uno libello
rt:aiu.)Mv. MARIANA. qui appellalut Ruth, qui mayis ad Reynorumprincipia
ibid. Erudilis notis liic liber in Editione Giialii videtur pertimre. Quo loco suspicorAngusiinileciio-
 157 IN LIB. VET. ET NOV. TESTAM. PROOEMIA. 158
t. iios sequuntur quatuor libri Regum. Quorum \ baeorumHebraeinon recipiunt. Ecclesia (amen eos-
quidem Paralipomenon libri duo e latere annectun- dem inter canonicas scripturas enumerat.
tur, quia earumdem gesiarum reruin conlinent cau- 8. Occurrunt dehinc Propheise, inquibus estPsal-
sas quai ih tibris Regum esse nnscuntur,
morum liber unus, el Salomonis tibri ires, Prover-
5. Quanquam et alia sunt volumina quaem conse-
biortim scilicet, Eeclesiastes, et Carnicacanticorum.
queniibus diversorum inler se lemporum texttnt his-
Duo qunque illi egregii, et sanclaeinstitutionis libelli,
torias, ut Job et et
liber, Tobia?, Esthcr, el Juditb,
et Esdrse, et Machabaeocumlibri duo. 193 Sapientiam dico, et alium qui vocatur Eccle-
librum siasticus; qui dum dicantur a Jesu filio Sirach edili,
192 ^. Sed hi omnes, praeter Job, Regum tamen
Judaeorumannales suis propter quarodam eloquii simililudinem Salo-
sequuiitur historiam, deinceps monis tilulo stini praenolati. Qui lamen in Ecclesia
quibusque lemporibus persequuntur, continentes tri-
excidiumJcrusalem parem cum reliquis canonicis libris tenere noscuniur
stia, sive lacta, quse post judaico auctoritatem.
populo acciderunt.
7. Ex quibus quidem Tobiae, Juditli, el Macha- 9. Supersunt libri sedecira proplielarum, ex qui-
neiii esse vitiaiam, et easligandam ex hoc loco Isi- B e«(Job, el Tobias, et Etther, et Judith, et Machabao-
do.ri. Aliequi cotuparatio magis inepte poni viderelur. rum libri duo, el Esdrm duo, qui magissubsequividen-
Favet opimuni Auguslini Joseplius, lib. v Antii|iiil. tur ordinalam illam historiam usque ad Regnorum
c. ll, cum Heli sacerdotis aetate Rutli Jiistoriam ac- vel Paralipomenon tetminatam. Quod Aiigtislinus de
cidisse ait. Isidorus ipse eam tanliim dicli raiionem Esdrae libris intellexit, adnecii Regum et Paralipo-
infcrius alfert, quod in eo libello genus regis David menon libris, Isidorus ad Tobiam, Esther, Juditli,
referatnr. MAR. Esdrae, et Machab;eorumlibros extetulii ; unde locus
4. Quia earumdemgestarumrerum contincnteausas. subobscurusredditur, quod,ul alii libri oiiiiltaniur, de
Causa: nomen varie siiimtur; inler alia argumenlinh Tobia praesertiihnescio quomodopossit intelligi,cum
siguificat. Lnde rhetnribus triplex causaruin genus. conslet lempore salmanasar et Senacherib ejus filii,
Hoc loco negotium, eventum, successumipie signili- anie eversain Jernsolymam, in Assyria vixisse. Nisi
c.ire mihi videttir; llispanorum more, quibtis causae forte lsidorus Regum sequl historiath eos omnes
. noineti, hnc est, cosa, latissime palet liugtiseverna- liliros tredidil, quod post omnes, aut post aliquot
cul.e ti-u ei prupii-tate, ac rem omneui signilic.it, a reges, res in iis libris explicaiae contigerint. Porro
qna sigiiificatioiieakia. vox non iniiUiiiiidifierl. Ju- Judscorum aiinalcs, Jo-ephi historiam, aliosque llae-
lianus cerie iiiiperator lalissima cjus vocis signilica- braeorumde relius stiis libros inlelligit, unde Seder-
fione usus est, cum Pioueresiumad hi-loriaui stri- holam, hoc est, llebtaeorumChroniconante quatlrin-
beiidani hortalur, seque, si id suscipial, polliceturde genios araplius annos conflalum est. — Ibid. Perse-
aclionibus suis commeniarios ad eum cuiaiuruin : quuntur. Al., prosequunlur.— Accidettml. Al., acces-
Tif «tTt«f ti u.h loropZavypi-fztco.Y.p&iawza. attoiy-"_ serunt. MAR.
'yi),)ioj ati. Utitut' inferius eadem vuce Isidorus in 8. Qui dum dicanlur a Jesu jfitio Sirach edili.
. uudein significaiioiie, cuin dieii : Deuleronomium Codex divi Laurentii pro dum dicanlur legit, dum
aulem repetiiionemeorumdemlibrorum, et quasi qttod- tint. Juxta ulramque lectionem (quod frequeus in
dam legis meditatoriumdicunl; ea duntaxat ratione, lsidoro est) particula dum pro cum accipilur, quud
pro eo quod illi quatuorproprias terum geslnrumcon- veteribus etiam usitalum fmt, ut in illa verba vEnei'
, tinent cnusas, iste vero omnium.Locus ex Hieronymo dos i.
desumplus est, ni i glossae ordmaria: auctor fallit Cumvenit, autaeisjam se Reginasuperbl?
iniiio Deut'ronnmii : Sicut Lber, inqiiieus, Deutero- Aureacomposuiisponda,mediamque^locavit.
nomii repetilio est qnaluor librbrum legis; itli enim
proprias conlinenlin se causas, iste repticat unirersa. Servius ait: Sane seiendum,cuu, et uuu malo errore
Cassian., lib. m dj In-t. coeuob., c. 5, et col'. 21, a Romanis esse confusa. Quod vero Sapieiitiam et
c. 14, causam pro re, seu cundilione posu.t. MAR. Ecclesiasticum Jesti filio Sirach tribuit, et idem
5. Eidra el MachabaoruniI bri dno. Mallcm lege- inferius repetit, ex Augustino desumpsit, ndeDocir.
relur Esdrm duo, et Machabworumlibri duo, ul Atig., Christian., cap. 8, ubi ail: Nam itli duo libri, tinus,
• unde haccdesumpta suni, dixit n de Doetr. Christ., qui Sapientia, el alius, qui Eccksiasticus inscribitur,
c. 8, his verbis : Job, el Tobius,et Esthet, et Judith, de quadam similitudine Salomonisessedicuntur. Nam
el Machabaorumlibri duo, et Esdrm duo. Vox cerie Jesus filius Sirach eos sciipsisse conslantittime perhi-
duo ad uiriimi|ue rcfcratur nccesse e>t , alioqui betur; unde et ex ejusdem August. vcrbis, lib. xvu
suiiiina librorum qtiadrugiina quiuque VelerisTesla- de Civit. D i, c. 20, intelligilur proximis verbis le-
menli 1 idoro non constabit. Neqtie niovere debet D gendiun, propler quamdameloquiitimilitudinem, noit
quod in Eiymologiis,lib. vi, cap. 2, haecverba leguii- autem propter grandem eloquiisimilitudinem,ut duo
tur : Nec quetvquammoveatquod unus Esdrm dititur chartarci tlispalenses legebant. Verum non animad-
libcr, quia secundus, tertius el quarlus non liabentur veriit lsidorus, Augustiuuin u Retiact., c. 4, eam
apud llebraos, ted injer apocryphosdeputantur. Qu;e opinionem, quud spectat ad Sapieiuiai librum, retra-
yerba manife-te corrupla sunl. Nam quamvis Hebrsei ciasse. Sane el llieronyiiius pra;faiione iu libros
Esdraaet Nehemiaesermoncs uno libro coinpielien- Salomonis de Sapientian libro ait: Nonnulli scripto-
dant, quod forle Isidorus in Etymologiissecuius es', rum veterumhunc esse Philonis affirmant, qiiod hi-
apocryphitameii Esdraenon trcs libri, sed duo laiituin dorus ipse se ipsoprudentiorsecutus est, vi Eiymol.,
suul. JIAR. c. 2, Pliilonis, ut ego suspicor, non Alexandrini, sed
Ibid. Iii nonnullis mss. deesl duo posl Machabao- Biblici, de quo frequens iu Eusebio meniio, libris de
rum libri. De verbis Eiyinologiartim, i|tiae coruipta Pneparat. evang. MAR.
censet Mariana, iionnibil suo loco annotavi ad lib. vi, 9. Ex quibus quatuor sunl, qui majora volumina
cap. 2, num. 28. Cuin eo capiie IsiJori ac iiolis.ini- condiderunl. Sequitur boc loco Graccorumet Lalino-
lium boc Proceitiioium couferri dubet. De nuinero rum opiiiioncm, qui libros onincs prnphetarum ab
vero et auctoribus librortim sacrae Sciiptune pass:m cisdem prophelis t|uorum nomiiia praeferuniur, com-
jnteipreles. AUEV. positos esse credunt, cum, vi Elyraolog., c. 2, Eze-
6. Sed hi omnes,praler librum Job, Itegumsequun- cbiclis ct Danielis libros affirhiei a qu.busdam viris
lur historiam. Augustnius, loco citato, sic ail: Sicut sapientibusscriptos esse, quae est constans Hebraco
159 S. ISIDORl IHSPALENSIS EPlSCOPI iCO
bus quatuor sunt, qui majora volumina condidcruiit, A 194 13. Actus etiam apostolorum, et Apuca-
id esl, Isaias, Jeremias, Ezechiel ct Daniel. lypsis Joannis. Fiunt ergo in ordine ulriusque Tes-
10. Reliqui vero duodecim breves sunt, et conligui, tameiili libri sepluaginta et duo.
et ob hoc uno voluminc coarctati, quorum nomina 14. Ilaec sunl enim nova ei vetera, quse de the-
haecsunt:Osee, Joel, Amos,Abdias,Jonas, Micbseas, sauro Domini proferuntur, e quibus cuncta sacia-
Nahum, Habacuc, Sophonias, Aggaeus, Zacbarias iiientorum mysteria revelantur. Hi sunt duo Sera-
ot Malachias. Quidam aulem Jereiuiae Lamenta se- pbim, qui in coufessione sanctaeTriuitatis jugiter
gregaules, de volumine ejus resecuerunt, sicque qua- decantantes Tpi; «yta? hymnum erumpunl.
dragiuta quinque libros Veteris Tesiamenii susci- 15. H Haec[Forte hae] etiam duae olivse in Za-
piunt. cliaria, quae a dexlris, et sinislris lampadis aslant,
11. Hine occurrit Testamenlum Novum, cujus pri- atque pinguedine et splendore Spiritus*sancli totum
mum Evangetiorum libri sunt quatuor, scilicet, Mat- orbetn doctrinacctaritale illuminant.
thacus, Marcus, Lucas et Joannes. Sequuntur deinde 16. Haelitterae sacrae, hi libri integri nuraeroet
EpistolaePauli apostoli quaiuordecim, id est, ad Ro- aucloriiate: aliud cum islis nihil est comparandum.
manos, ad Corinthios duse, ad Galatas, ad Epbesios, Quidquid exlra hos fuerit, inter hsecsancta el divina
ad Pbilippenses, ad Thessalonicenses duae, ad Co- B nullalenus cst recipiendum.
lossenses, ad Timolheum duae, ad Titum vero, et 17. Disposito igilur Veteris ac Novi Testamenti
ad Phileinonein, et ad Hebraeossingulsc. ordine librorum el ntimero, nunc cursim breviterque
12. Epistolaequoque Joannis apostoli tres, Pelri in eos parva procsmia narralionura subjiciamus.
duae, Jiidse, et Jacobi singulae.
INGIPIUNT PROOEMIA.
De Geneti. rumque diversitas, indumenta pontificum, et levita-
18. Genesis, juxta fidem historiae, describit fabri- rum ministeria describuntur : ciborum etiam dis-
cam mundi.et hominis condilionem, calaclysmum, cretio , et diversse peccalorum purgaiiones, vel
et divisionem terrae, confusionem quoquelinguarum, bostiaeordinantur.
gestaque omnium patriarcharum, usque ad ingressio- De Numerit.
tieut Israel in ^Egyptum- 21. In Numeris vero egressae de Mgynto tribus
De Exodi. enumeraniur, profectionesque eorum, perfeciorutn
19. Exodus continet Hebraeorum servilutem, ac aelate virorum, qui egre>si sunt de jEgyplo, coui-
decera plagas 195 ^gypti, egressum populi. et nu- puialio tenelur insena, Propbeiia Balaam, quadra-
bem protegeutem, transitum eliam Rutui maris, C ginta quoque duarura per eremura mansionem
inersuiiique cum curribus Pharaonem, ct gloriaede- sacramenta signantur.
cauiationem, ingressum quoque eremi, cibum mau- De Deuletonomio.
nae, H quo aliti sunl, percussionem quoque rupis, T 22. In Deuleronomioautem, quaeest secunda ler,
et fluenla in dulcedinem versa, pugnam Amalec, narrautur ea qua?.inter Pbaran, el Tophel, Ct Laban,
mandata etuim Decalogi, et arcant Teslamenii, dedi- et Naseroth, usque ad Cades Barne fuerunl populo
cationeiniue labernaculi et oblationem. dicta a Moyse: mandala , videlicet, atque promissa,
De Levitico. maledictiones peccatorum, et promissiones beatitu-
20. In Levitico aulein lex sacriliciorum, hostia- dinis. Ibi canit caiiiicum Moyses. Ibi dat benedictio-
rum senlentia. Rabbi Isaac Harama, prscfalione in locutionis forma Virgilius est usus, curo, m ifineid.,
Cantica, ci Rabbi MoysesKimhj, lib. de Auctoribus ait:
sncrorum r.bmruin viros cnngregationis magnacli- Interdumqueatram prorumpitad xthera nubem.
lihim Ezecliiel, duodecim prnplietarum, Danielis, et MAR.
E-lher scrip-dsse aitini. Quo magis miror ex hoc nu- H 15. Hmc etiam dua oliva. Haec olivarum compa-
° Laurenliano Codice eral, et in
nicro Danielem solum in er Chcthubim, id cst, lia- ralio in uno tanttiiu
giographa ab tlehrsris poni. Ilierouyuiui, prologo in altcro Ilispalensi ad marginem, neque ulriiisque le-
Danielem. el praefationecommeni. ad euuidem pro- ctio consentiebat. Noslocum cxpungereomninoausi
pheiam.Porphyrium ait occasionem arripuisse caluin- non suuius, obeln notasse contenti argumento sus-
uiandi icligionein nostrani, quod negaret, Danielis peclae leciionis. MAU.
prophetiam a iirophcta ipso cditam fnisse, sed a quo- 16. Al., computandum, pro compatandum. MAR.
dam, qui in Judaca vixil tcmporc Antioclii Epipliauis, ltivio 18. Condiliopro creaiionc , ct cataclysmuspro di-
aflimarel sciiptam. MAR. verba siint scriptornm eccle«iasticorum, cala-
10. Al. Lainentationes, pro Lamenta; et secernunt, clysmusetiam Varruuis etdcesse Ilygini. AREV.
10. Indicat Moriana in nonnullis Mss.
pro resecuetunt. MAR.
14. Matlh. XIII,52, Is.ti. vi, 3. Trithagios liymnum verba , quo alili sunl, petcussionem quoque rupii.
erumpunt. Sic legit Hispalcnsis in membrairs. Septi- AltEV. 20. Al. : El dkertitat peccatorum,purgalionetque.
manceirSis: Ter hagiosliymnumerumpunt. Dunchar-
tacei Hispalfiises, elTarraconen-is : Ilagios, Hagios, MAR.' 21.
Hagios dicenleshytnnum erumpunl. Alliulitauieni ad Al., forta-sis, earum pro eorum. MAR.
illa verba. Isai. vi, 3, ubi de dtiobus Scrapliinis ait: 21 Populo dicta. Septiiii.incensiset Tanaconensis
Clamabanl alter ad a'.terum, et dkebanl : Sanctus, leguin pnpulo data. Et alioqui dare dicere est, ul
cl rfa, non indrbita
Suuctus,Sanctttt, Dominus Deut exercituum. Porro apud Virgilinm, da Tityre nobis, andire suinitur, Jiiicid. i:
hymnumerumpuntdixit pro i/i hymnumerumpunl,q\ii posco.El contr.tacciperepro
161 IN LIB. VET. ET NOV. TESTAM. PROOEMIA. 164
iiem filiis Israel; ibique, terra repromissionis cons- jA prolixiiaiem sui 197 in quatuor partibus sit desec-
pecia, moritur atque sepelitur. tus, apud Henraeostamen in duobus divisus est vo-
25. Nonnulli aulem Hebraeorum quatuor tantum iuminibus. Quorum primus Samuel scribil, arcam
libros compulant legis, id esi, Genesim, Exodum, Domini a Judseis transisse ad gentes, Heli quoque
Leviiicum, Numeros. 196 Deuteronomium autem sacerdoiium in Samuel myslice fuisse translatum. et
repetilionem eorumdem librorum, ct quasi quoddam in David Saulis regis imperium.
legisinediiatoriumdicunt. Ea duntaxat ratione, pro eo 28. Malachim vero reges Judacae, el Israelilic:e
quod illi quatuor proprias rerum gestarum continent genlis, geslaque eorum pcr ordinem digerit lempo-
causas, iste vero omnium. rum, ipsum quoque Israel ob errorem idololalriie
De Jottte. narrat in Assyrios (ransmigratum; adexlremum edo-
cet venisse Nabucbodonosor in Jerusalem, capti-
24. In Jesu Nave libro filii Israel, duce Jesu, Jor-
duxisse principcm, ac poputura, el subver-
danem transcunt, ac secundo circumciduntur, sub- vumque
tisse urbem et tsmplum.
versisque dehinc Chananaeorumgentibus, divisione De Patalipomeuon.
terrae eorum hseredilatis sorles suscipiunt.
29. Paralipomenoii apud llebiaeos sub uiiius libri
De libto Judicum. J3 volumine continelur, appellalurque ab cis Dibte-
25. In libro Judicum continentur peccata et ser- haiamin, id est, Vetba dierum, apud nos autem pro-
viiulcs Israei, exclamationesque populi, et misera- pter prolixilalem sui in duabus decisus cst parii! ns.
tiunes Dei. H Dcscribunlur prospera, atque adversa Hsec esl auicm hisloria ordinetn genera>iomimel
bellorum 7. temporum coniineiis. In qna scilicel non parva san-
De lioto Rulh. ctarnm Scripturarum erudiiio tontinelur.
26. Liber Ruth ejusdem Moabitidistcxit bisloriam, 30. Namquc in bistoriaVeteris Teslainenti in locis
dc cujits stirpefamilia David desccndit. HuncHebraci suis aut omnino 198 omissa sunt, aut forlasse non
libellumad Judicum librum subjungunl, pro eo quod plene digesta, in isto summaiim ac breviier expli-
in diebus Jtidicum gesta esse coinmemorant quse in raia sunt, cujus quidem series e lalerc legis, sive
eo scripla siiui; at conlra Latini, pro co qtiod genus Regnorum adjuncla procedit, perveniens ad illud
regis David retexal, ortum ex eadera Moabitide Rulb, usque tempus quo et regnorum textus finitur. H
ad corpus libri Regnorum veracius eura pertinere Namque ab exordio fabricaemundi incipieus, pro-
conteudunt. . tenditur per ordinem rerum gcstarum usque ad rui-
De libto Regum. namJerusalem in annis Iribus mille septuaginla duo-
27. Rcgum librr, quanquam apud Lalinos propter Q bus per generaliones sepluagiula duas.
Quafaccreid possis,nostramnunc accipementem. s.icerdotem, sed Lcvitam tanlum fuisse. Quae sen-
23. Nonunlli autem Hebraorum quatuor tantum leutia eruditis magis probatur. Qui eniin esset sa-
librot computantlegit. Fuisse qui negarem Deutero- cerdos, pracsertimsutnmus, cmn noti esset dc poste-
nomium a M<ysc coiiscriplum e-se, Nicolaus de ritate Aaronis? Idcm,episl. ad Paulinuin, <|iiacinsiar
Lyra, ad primum Deuleronomii cap., inilio , docet, est generalis praufationis in sacros libros, saeerdoiii
his argnmentis : qtiod inilio libri dicalur : Hactunt mutationem nnn ab lleli in Samue'em, sed abAhia-
verba qumlociitnsest Moytes, non scripsit; quod dicat tar inS ducli factamesse, competeuterail, eaque re
quae loculiis csi tratis Jordanem qtiem fluvium 111111-legis vetcris in novam trausilionem significari affir-
quam Moyses transmisit; quod in fine Moysisdes- mat. MAR.
cribatur mors. Quac argumenia re<ellercopus non 28. Al., ab errote, pro ob errotem.
est, et ea 11lamen opiuionem ab antiquis llebraeis 2i>. Patalipomenon apud Hebraos sub unius libti
derivatam arbilror. Nam recentiores Judaci quinque
libros legis et oiiiues a Moyseconscriptos esse con- volumineconlinctur. IIa:c cx Hieronymo smnpta sunt
sianier affirmant. Nam Deuleron. xxxi, 9, dicitur : praefalione altera in lihros 1'aralipoinenon. Illutt de
Scriptit itaque Moyset legem hanc, et tradidil eam suo auctor addidit, in duabus decitut est partibtti;
sacerdotibusfiliit Levi, et rtirstts vcrs. 24 : Postquam casuuin periiiulatione, ui s:epe constievit. Paulo in-
ergo scripsil Moyses verba legis hujus in volumine, ferius, uhi nos Iegimus explicata tunt, duo charlacci
aique complevit,prmcepilLevilis, eic. MAR. expleta tunt. Verura nnsiram leciionera veriorem
24. AL, divitionemterrm eorumhareditatis sorte. esse, tum ex plurium Codicuin litle, tum ex ea Hie-
MAR. 1) rouymi pradalione intelligitur, taraeisi sentenlia uon
25. Nolantnr tanquam dubia a Mariana verba det- discrepal, ulrovis modo legalur. MAR.
cribanlur prospera alque adversabellorum. AREV. 30. Namque ab exordiomundiincipiens,elc. Locum
26. Al., commemoranturpro commemoranl.MAR. obelo conliximus, quamvis trium Codicura leciione
—
27. Al., partes, pro parlibus. Primus, etc.,al., subuixum, qui neque iu annoriim numero, neque iu
primum Samuel scripsit. — Heli quoque sncerdolium 1 generaijoiiuin coiiveniebani. Nos de annorum ratioue
in Samuel myttice fuiste trantlalum. Haccest Augus- non magnopere laboramus, cum in ea re, ut in qut
tini scntentia, I b. xviide Civit. Dei, cap. 4, ubi ail: maxime, scriptores varient. Eusebius, ab iuitio
Nam Heli sacerdote reprobato, subslitutus esl in Deii mundi usque ad Jerosolynue excidium sub Nabucho-
minisleriumSamuel, simul officio funclnt sacerdolisel donosor annos numeral 4610. llcbrai in Seder-
judicis, elSaule abjecto, rex David(undaiusinregnum, holaiu 5558. Nos, cum in ea re nonnihil opc-
hoc, quod dico, figuraverunt: nempe Veleris Testa- rae esset consumplum, annos invenicba'mus 3390.
menli in Novum commutalionem,quod Isidorus illo1 Alque hsccde aitiiorura raiione. Quoil vero septua-
adverbio mystice signilicare voluit. Hicronymus, 1[ ginta du:e gcnerationes, seu progcnies ab exordio
contra Jovinian., ex illis verbis psai. xcviu, 6 : iiiimtli usque ad excidiutn Jerosolymaefuisse ail, su-
Moyseset Aaronin sacerdotibusejus, el Samuel inter• sp'Cor Icclioiiciticsse viijataui, et quinquaginla tluas
eos qui invocantnomen ejus, colligit Saraueleai non1 gctieratiotics p.)::i dcbere, neiupe quot in Luca, quot-
lbo S. ISIPOUI IHSPALEMSISJ5P1SCOPI 164
De libro Jdb. A psalmi permisti fuerunt, et inordinati, quos tamen
31. Job liber continei ejusdeni saucii viri damna, prius Esdras in unum volumen coegit, et in ordi-
fuuera, vel Uagella, el coiitumeliosaconsolautium nem, numerumquedisposoit, ac perocculio myslerii
dicla, tamenta tiuoque ejus, in quibus lutius mundi sacramento aliis alios praetuiil ordine, dum poste-
deploral miseriam; consolaiiones eliam Df.i ad eum riores videantur in tempore. Nam secundum hisioriae
per turbinem, ejusqueduplicem bonorum in fine re- cursum lerlius psalmus quinquagesimo posterior
muneralioiiem.Hic auiem ex suis passionibuset ver- est, sed propter mysterium in 200 ordine prior
bis Christi exprcssil imagincm; conjux vero ejus est. Sic enim habentur et caeteri, quia Spirilus san
cariialium typum designal, qui, intra Ecclesiam po- clus eos praeordinavit,ut voluit.
siti, vitam spirilualium moribus suis scandalizanl. De libiit Satomoms.
32. Amici vero ejus speciein praebuerunl haereti- 36. Salomon tria volumina edidit: primus ex his
corum , figuramque dogmalum perversorum. Porro Proverbiorum liber est; secundus, qui appellatur
Eliu, qui adversus Job gravi exprobraiione innititur, Ecclesiastes; lenius, cujus tilulus est Cantica cau-
siguilical eos qui inlra sanctam Ecclesiam arrnganter ticorum. In quibus quidem tribuslibris triura geue-
praedicant, et per lumorem cordU ac scientiaefas- rum disciplinas composuit, quibus ad rerum scien-
lum, quidquid proferunt superbireexemplis osien- B liam pervenitur. In primis namque elhicam, id est,
tant. moralem ; post liaec physicam, quaequalitatem na-
I)e Psalterio. lurso comprehendit; ad ultimum theoricam, id esl,
53. Liber Psalmorum, quanqtiam uno concludatur conlemplativam. In Proverbiisenim moralia docens,
volumine, 199 "0I1cst >ameneditus uno eodemque per communem quemdam loquendi usum altiorem
auclore. Decem euim prophetie sunt qui eos diverso inlelligenliam edidit, conservationemque mandato-
te.mpore scripserunt, id esl, Moyses,David, Salo- lum ei dticlrinse coelestis instituiionem succinctis
mon, Asaph, Eman, Etban, Idithun, et filii Core versibus brevibusque senlentiis coaptavil.
Asir, Elcana, Abiasaph, sive Esdras. Nonnulli etiam 37. Sunl autem proverbia sub verbis aliis res alias
Aggseiet Zachariaeesse exislimanlur. cxplicantia, vel significantia, quae aliter quam di-
31. Deiis autem qui sine lilulis sunl, traditio vele- cuntur intelliguntur, plus in viriule sententiarum
rum lalis ost, ul cujus aucloris praescriptioprxces- qnam in sono verborum, quae Graeci paroemiasvo-
seril, caeteri, qui sine litulo sequuniur, ipsius esse cant. lu Ecclesiaste vero rerum naluram discutiens,
credaittur. Est antem hic liber allegoricis ac lypicis cuncta in mundo caduca et vana esse reprehendit
sacraineulis signalus; specialiter auiera, qnod na- [Forte, deprehendit]; rerunique omnium fragilitate
tns, qutd passus, quod resurrexit Christus, pene G perspecla, renuntiare mundo admonuit.
hoc omnium psalmorum resonat organum. 38. In Canticis autem canticorura supergressus
55. Sciendura autein quod apud Hebrseos omnes visibdia, aique contemplans ea quae sunt coeleslia,
que ab Hebraeisex veteri Testamenlo ab Adamo ad Hieronymus, epist. ad Sopbronium, ait, psalmos
illud tcmpiis numeraniur. MAR. omnes in uiuim volumen collegisse aflirmant, sed
32. Al., prmlulerunt,pro prabuerunl, el oslendunt, eiiam pro certo ponunt, ab eodem primumpsalmum
pro ostentant. MAR. luisse composilum, ul esset instar praelaiionis in
Ibid. AmicosJob speciemhacreticorumprsebuisse, universum opus, provocaretque leclorem ad diviuas
in Allegoriisquoqne noiaiur, nuin. 55. In quu opere legis leclionem. MAR.
niulia sunt cum Proceiiiiis commuiiia,quod seraei 34. De iis autem quisine titulis sunt. Seutcniia est
inunuissesalis sit. AREV. cura llebr.eorum, lura Hieroiiymi, epislola ad Cy-
33. Decememm prophetmsunt, qui eos diversotem- prianum, eo argumento coutenueiiiis, uiidecim oin-
pore scripserunl.Seulentiaest llierouymi, non omnes nino psalmos Moysen auctorem hatiere, a psalmo
psitluiosa Davide fuisse editos, episiola ad Cypria- octuagesimo nono, ubi ejus nomen praefertur, cum
iuim, ct epistola ad Soplironium.et prima contra ttnf decem psalini sequentes sine lilulo siut apud He-
linuin. i.um Hieronymo omnes llebi.ei conveniunt, braios. MAR.
Augustinus variusest initio commenlar. in Psalmos, 55. Al., collegit,pro coegit.MAR.
cl xvu deCiviiate Dei, cap. 14. Caeleri ferineGraec Ibid. Coegil,etc. Alii : Collegit;de inde septuaginla
et Latini exposiiores, omnes psalmos a Davidefuissti senioresquodumspiritualis inlelligentiamysterio, dum
etliios luenlur. De re liac nilnl in praesentiasialuo eos ex Hebrao in Gracum transferunt, el in ordinem
Noiuina saue propheiarum, a quihus Isidorus psal numerumqueditponunt. AREV.
inus esse compositosait, in omnibus exeuiplaribus n" 56. Trium generumdnciplinat composuil.Sic seu
corruptissime posita erant. Nos vcram lectionemre tit llieronymus initiocommenlarioruiniu Ecclesiast
siiluimus, liim ex Codicum inter se rollalione, tuni et epistola ad Paulam Urbicam, nisi quod pro theo
cx prim. Paralip. vi, 22. In filiisCore deuaiius pro rice, quaui ponil Isidorus, Hieronymus priori loco
phelaiuiu numerus complclur. Esdras, Aggaeuse t tbeologiam, posteriori logicam posuit. Ulramque
Zacbarias suli dubio ab Isidoro inter auctores psal lectionem coiijunxisse videlur Isidorus ipse, u Ety-
monmi niimeiautur, conjectura tum verborum, tuni molog. cap. 21, curo ait: /n his quippo-tribus gene-
M Llyiitologiarum,cap. 2, uhi cum de re eadeniaga ribus phi.osophim eliam eloquia dhina consittunt.
lur, curtiin iiomina pra:teriiiittuniur. Rabbi Isaaz Nain aut de nalura ditpulare tolent, ut tn Geitestet
llaraiiia, in Caiilic. piaelatioae, decem quidem psal Ecdetiaste, aul de moribut, ul in Proverbiit, el in
niorttm auclores nuinerat, lonje laineii aliier quarl oimiibuspassim libris, aul in iogica, pro qua nostri
Isidtuus : nenipe, Adain, Melchibedecli,Abraham, tlieologiamtibi vendicant,ut in Canlic. cantlcor. et in
Moysen,Uciuaii,ci Idilhun, el tres filiosCore, qu;i Eoangeliis.— Ibid. Inslitutionem; al., imitationem.
ittl Judaeoruralabulas ablegamus. Porro praecipuaau MAR.
cturiiate et cruditione viri, Esdrain non lautuin, ut 58. Al., pervenieudumpro pre«e/ienrfain.— Aptuk
165 IN LIB. VET. ET NOV.TESTAM. PROOEMIA. Ififi
vel divina, sub specie sponst et sponsse, Christi Ec- ib. SalomoniS'tiluto prsenolaliir. Conslat autem et hunc
clesiae unilatem declarat, alque animam ad 201 Jibrum a Jesu filio Siracli edilfiin ftiisse, et inter
amorem ccelesiium excitans provehendam ad con- reliquos sacrarum Scripturarum libros pari habitum.
sortium Dei provocat. lllud eliam n«n est omitten- veneraiione.
dtiin, quod a docioribus nostris tradiiur, apud He- De Isaia.
braens banc fuisse observationem, ne cuiquam li- 42. Isaias propheia, qui interpretatur salus Domini,
brum hunc legere permillerent, nisi viro jam per- hic, postquam de altari mi-sus calcu'.us l.ibia ejus
fectaescientise, et laboralae fidei, ne forle per im- purgavit, dignus elficiliir Spirilus sancti prophetia.
becillitatem infanliae, el fidei imperitiam, non tam Speculaturque duo seraphim in aenigmate duoruin
erudiret cognitio lubricas mentes, quam potius ad Testainentoruni, cum duodecim alis, id esl, aposiolis,
concupiscentias corpnrales converteret. qui prsedicatione sua toium mundum volucri cele-
59. Omnes enim Scripluras a doctoribus eorura ritaie discurrunt, tegentes faciem et pedes sedentis
tradi pueris solitum est, etiam eas quas deuteroseis in throno Dei, id est, occultantes ea, sive quae auie,
voeant. Qualuor tantuin isla ad ultimum reservari, saeculi fucrunt exonlia, sive quse posl transactam
id est, principium Genesis de mundi creationo, Eze- liujus mundi figuram fulura sunl.
cltielis quoque principia, in quibus de cherubim B 43. Hic lainen post visionem Judae et Jerusalem
scripsit, et finem ejus, in quo templi desciiplio con- adversus caeteras gentes, quac in cicuiiti cjus sunt,
tinetur, et Cantieaj«C:inlicorum. propbeliae ronvertit sermonem, et jtixta qualiiatem
De tibro Sapientim. locorum, et vitae diversitatem, quse essent eis mala
40. Liber Sapientiae,qui vocatur Panareton, Chrisli ventura denunliat, Post captivitatem enim Jerusalem
adventum, quiest sapientia Dei Patris, passionem- ruinam Babylonise comminalur,
que ejus aperta manifestationo denunlial. ?- fltinc 203 44- Deinde necem Pliilistliiim, vastitalem
edidit Jesus, filius Sirach, in quo eliam nonnulla Moab, exterminium Damasci, el iEgypli commotio-
vivendi prsecepta composuii. nem, et soliludinem roaws deserti, obsidionem quo-"
202 De Ecclesiaslico. que F.doiri, ftigam et interilum Arabiie, excidium
41. Ecclesiasticus vero morum pene omnium dis- vallis Sion, subversionemeliam Tyri, sive quadru-
ciplinam, et sanctae religionis conversationem slTa- peduro. Sed figuraliter in visione Judae Syna™oga
tim copioseque conscripsit. Dictus cst aulem Ecele- projicilur, et Ecclesia Domino copnlatur. In ruina
siasticus, pro eo quod in medio ccetu populi, id est, liabyloniae confusio totius mundi superbiaque argui-
coram ecclesia fuerit habitus. Hic enim propter tur, et finis ejus monstraiur. In vasiitaie Moab error
bimiam sensus similitudinem et cloquii parilitatem G scienlise ssecularisIn silenlium luctumque mutatur.
Hebraos hanc (uisse observationem.Sic llieronymus, rum exemplaria facillime in vulgus prodeunt, quis
ad Paulinum, de Genesi, et principio aique fine Eze- neget sanctissime ab Ecclesia coiistilutum fuisse ne
chielis, et Origenes, homil. 1 in Cantica, tntidem vulgaris sacrorum bibliditim lectio ctiivis sine delcctu
ferme verliis, quos Isidorus in bunc moduin : Aiunt permitteretur? AREV. •
enim obsenari etiam apud Hebrmos, quod nisi quis 3!). Omnes, etc. Alii : Quandoquidem mons est
ad mlatem perfectammaluramquepervenerit, libeilum apud eos, omnes Scripiuras a docioribuset sapieniibus
hunc ne quidemin manibus tenere permittalur. Sed et tfadi pueris, simul et eas quas deuteroseisappeltant,
iliud ab eis accepimuscustodiri, quandoquidemtnoris ad tillimumqualuor isla reservnri. AREV. . >
est apud eot omnes Scripturas a doctoribuscl sapien- 40. Liber Sapientim,qui vocalurPanarelon. Sic legit
tibustradi pueris, stmulet eas quas S-vTs/Jwo-jtjappel- . Tarraconensis. In aliis Codicibtisvox Panareton cor-
lant. Ad ultimumqualuor ista reservari, id est, princi- rupla erat, nisi quod in ou oinnes lerminabant. Ea
pittm Genesis, in quo mundi creaiura describitur, el verba ex llieronymo, prolego in Salomonis 0;icra,
Ezechielis, etc. Porro aetas perfecla xxx annorurn errore quodam sumpia ab Lidnro smit. Ferlur, iii-
erat, ut ait Hieronymus loco citato, et fevxspiivns, quit Ilieronymiis, el Panwretos Jesufilii Sirach liber,
ut ipse Hieronymus docet epislola ad Algasiam, et ulius pseudepigraphus,qui Sapienlia Snloinows in-
q. 10 et in Ezech. cap. xxxvi, Judaicre traditiones, et teribitur. Quod ergo llier.inyiiius de Ecclesiastico
fabtilaeerant. Primo Instilul. apnst., c. 7, Clemens dixit, Isidorus ad Sapieniia! libriim transtulit, non
tradiliones seniorum vocat Stvtip&nreis.Eas Epipha- eadem prorsus voce. Nam Panaretos, qua voce llie-
nius liicres. 53, contra Ptolemaiias, apud Hebrueosir. roiiynius est usus, eximium ac piaecipuumsignificat,
quatuor libris cumprehensas esse ait. Noslra aetate ab Upiop.a.1,Panareton autcm K-KO T«,- quasi
Thalmud babylonicum in Jlisna, et Chemara disiri- virtuium omnium apolhecam. Rabanus,«psTik prolog. in
butum esl, auctore Elia in Tltisbi. Misua autem et Ecclesiast., Isidori etymon secuius, non gignendi
deuterosis, quod vis utriusque nominis deciarat, re- casu, til ipse, sed nomiiiandi, neqtte de Sapientiae
petitionemsignilicantis, idem sunt, acproprie signi- libro, sed Ecclesiastico, propter excellontiarn, inquit,
iicant prsecepta vel expositioncs legis, qua: pnst virtutuiii suarum Panaretos, id est, omniuni viriutum
Moyse.iiab Hebraeisinventa sunt, qua ratione inter capax appellatur. MAR.
Moysis libros Detiteronomium hoc nomeii habet, Ibid. Verba Hunc... composuit obelo a Mariana
quod sit velut repetitio praecedentium lilirorum, et tanquam dtiba noianiur. AREV.
quasi secunda lex, ut ipsis Isidori verbis utamur. MAR. 42. Toium mundum votucri celeritate discurrunt,
Ibid. Animadveriendum etiain Ilebneos exisli- Hispauismus est, pro Per lolum mundum, MAR.
masse non oportere ul sacrae Scripturae libri omnes 44. Excidium valtis Sion. Sic constariier legebant
proiniscue omuibus legendi traderentur. Et illo omnia exemplaria prseier-un.umLaiiieniiaiium , cui,
qoidem lempore quo librorum copia non ita facilis quod recens essel descripimu, non mtilttim fidei iri-
erat, quippe cum manu omnes scriberentur, fonasse buebarotis, in quo excidiumvallis visionis legehalur.
non ita magiiuiii periculum imminelutt; at nosiro lsai. xxn, i. Hieronymuset VulgataOnusvallisvisionis
lempoic, quo typograpuiaebenelicio innumera libro- leguiit. Septuaginta interpretes pH/m rrii <fbp«yyot-
167 S. 1SID0R1HISPALENSISEPISCOPl I6S
45. In eversione jEgypti totius mundi idololatriscA inebriatus est mundus lethilero idololatrise liaustu.
deslruuntur, templique Domini aedificaiiopraedicatur. 51. Jubelur et projicere in Euphralein volumen
In contritione Fhilisthiim luctus eorum monstratur, lapidi alligatum, ad demonstrandum inieriuiiii Ba-
qui abijciunt jugum Cbristi, et elevant se coutra bylonis, vel (iguraliter totius mundi. Increpat eliam
scienliam Dei. Porro per Damascnm praedicatiogcn- delinquentes, et ad conversionem provocat.
liuin, et ruina oslcnditur populi Jud;rorum. Per 52. Ad ultiinum plangit ruinam Jerusalem, tem-
onus maris deserii hujtis saeculitentalio declaralur, piique excidiuiii, et dispersiunem genlis; quseque
ct quse illi ventura sunt ostenduntur. non laiiliim prxnuntiavit, sed etiam praesenliavidit.
46. Per Iduroaeamorilur sol justitiae gentium, et Exorsusest autem duodecimoantio Josiie regisJudae
lenebrac vcniunt populo Judseorum. Per Arabiam co lempore quo et Olda mulier propheliaque cjus
prsedicatur aqua baptismatis prsebenda ijs qui fuge- perqitaiuor reges extensa esl, sub Josia, et Eliaciin,
runt gentium errores, vel eorum blasphemias. Per el Joacim, et 205 Sedecia, sub quo eversa esl Je-
vallem Sion perditio praedicatur Jerusalem, et bae- rusalem. Annis LXXIIet Iribus mensibus propheta-
reticorum, qui de sublimitate Ecclesise ceciderunt. vit, esceplo illo lempore quo post eversam Jerusa-
Per Tyrum genlibus praedicatur, ul, sxcnli errore lem in jEgyplo cum populo fuit.
deposito, ad Christum Dominum convertanlur. JJ De Etechiete.
47. Reliqua vero ejus vel de Christo, vel de Ec- 53. Ezechiel, qui in Latinum vertitur fottitudo Dei;
ctesia gentium suni, sive dc consummatione mundi. hic ligurans typice Clirisium, slat juxta fluvium sse-
Prophetavit aulem annis ferme LXX, sub regibus culi, et prxclara conluetur mysteria.
qiiitltiorJudr, oittine atque genere sibimet 204 54. Cernit similitudinem gloriae Dei, et qualuor
succedenlibus, id esl, Ozia, Joalhan, Achaz, »d animalia in similitudinem evangeliorum, et roUs sa
ullimum Ezechia: sub quo pars magna voluminis invicem continenies in typotesiamcmorum. Videt et
ejus usque ad calcem texitur prophetiae. aurigam, il cst, Christum, deorsum igne judicii,
De Jeremia sursum electri, id esl, divnitatis fulgorc rOlilanlem.
48. Jeremias propheta, qui inlerprelalur exceltus Comedil quoque librum divinaelegis, in quo scriplum
Domini, simplex in loquendo, et ad iulelligeudum cst lamentum poeniteniium,et carmen jiisioriim, et
facilis; qui in omnibus diclis et passionibus suis vaeeorum qui post pcccatum pcenitentiam non e^c-
Redemploris nostri imaginem prselulit. Hic, post- runt.
quam in typo Cliristi regna deslruxil diaboli, justi- 55. Dehinc accipil lalcrem, in quo obsessa Jeru-
liaeque vcl fidei xdificavil imperlum, jtibetur pro- salem pictura describilur, vel in quo suh lypo Chri-
phetare super omnes gentes, iEgyptum videlicet et G sli ejusdein Jerusalcm, id est, tolius Ecclesise, quac
Palxstinos, Moahet Ammon, Edom et Damascum, esl e latere Christi formala, myslcria de.scribuntur.
et Cedar, el super regna Assur, necnon super Helan, Capil et hic prophcla somnium sinistri latcris, iu
et Babyloniam typo mortis peccaiorum, qui ad lacvam posiii acterua
49. Inter hxc autem videt virgam vigilantem di- supplicia suslinebunt: acdemum a sinistro indexlro
viuas correplionis et polestatis. Ollam cpioquesuc- latere dormire jubelur propter spem eorum qui pcr
censam, id est, Judaicam plebem igne carnatiurn mutationem moruin resurreclionis gloriain obtine-
desideriorum ardenlem. Aspicit et duos cophinos buut. Aspicit interea el duas virgas sibimet copula-
ficorum in praefigurationeduorum populorum. las, in similiiudincm circumcisionis, cl gentium,
50. Descendit el in domum (iguli, et videt dimi- sive aquilam sub Nabucliodonosor,velut Aniicltrisii
nutionem vasis prioris, et novi insjauralionem ad figura, magnis alis, ct volucriceleritate totius muiidi
designandum defeclum prioris populi, cl succcssio- imperia occupanlem.
neni futuri. Sumit eliam calicem supplicii, atque 56. Plangil practerea subspecie principis Tyii
uuiversis gentibus porrigit. Accipit et Iumbarc sut 1 bealitudinem diaboli, quarn amisil, el itiitiam ejus
cxemplo populi Judaeorum, atque putretaclum proji- magnam [Forre, inagnaj cum lameniaiioi.e dcplorai.
cit illud in dispersionem Irans flumina gentium,i 0 Ad ultimtim, arundinera vel funiculum ges:ans inc-
Ostendit ct calicem aureum Babyionis, per queuii tilur sub specie sanctorum raysticc Jerusalcm.
Itwv, id est, verbumvallit Sion, quo toco suspicor,, tus, ab inilio valicinii Isaiaj tisque ad cjus intcriium,
llehraicam lectionem, ul in plerisque aliis locis, alii centum ferme anni elabunlur. Neque ininor <^t tlif-
anliqui) esse mutalam, et pro IVtn td ut liabeni ficultas iu Jeremia, quem Isidorus ann s i.xxn tt i i
CudicesHebraici boc tempore, el llieronymus, Se- bus inciisibus prophelassc ail, et suspicor vch ine.i-
piuaginla legisse WiTl N'a facili inler se liiierarum ter Iocuni esse corruplum. Nam llieroiiyiuus, com-
permutaiione, lectio commulari potuit; senlenliai ment. ad i ejus propliet;e cap., uuo et qnailra^iiita
iton dissimilis est, cum Rabbi Salomo et Rabbi Da auuis vaticinalum esse nit, praiter illud it-inpiig,
vid Kimhi, commenlariis ad eum locum, contendan t quaiido ducius est iu ^Egypiuui; ex Eusebii Chru-
vatem de valle Sion, alque Jerosolyma essc lo uico, ab iititio Jeremiae prophcti:e usque ad evcr-
cuitim. MAR. sam Jerusalem, colliguntur anni xi.v. MAR.
45. Jam alibi monui in texlu Grialii fere scmpei " 50. Diminuliauemvasis ptiotit. Dimiiunimiem pro
idolatria scribi pro idololatria. AREV. comuiinutionctlixil, juxla illud Tetetilii : Dimiunam
47. Propltctaiit aulemannit ferme LIX. Quol anniii ego capul tuumhodie, nisiabis. MAR.
singuli pioplietae vaticinati sini, haud promplum est 55. AL, tijvum mortit: et Antichritiifiguram. MAB.
explieare. lu Eusebii Cbronieo liisi locusest vitia
 tfiO IN LIB. VET. ET NOV. TESTAM. PROOEMIA. 170
57. Inter haec mystica subjicit quaedam moralia,. A tentiis, et.operosior intellectu. Istead eas tribusque
falsos crirninalur propbetas, atque speculatoribus vocantur Ephraim et Samaria, domum Joseph et
prtccipit ne reticeant malitiam. Qualuor etiam ullio- Israel, loquilur, sed per Ephraitu hsereticos arguit,
nu111pcenas peccatoribus prsedicat, animasque re- qui rccedeutes ab Ecclesiaeunilate, parlicipes facti
dire ad corporasua propbelat. Ostendit quoque unum- sunt idoiorum.
quemque 206 Pr0 se ralionem Domino redditurum, 63. Per Samariam aulern coruradem haereticorum
nec in progeniem posse ultra difftindi labem paterni demouslrat figuram, qui praeceptorum Dei custodes
delicti. esse menituntur, ct sub praelexlu verilatis menda-
58. Objurgat inler haec sub Oolla el Oolliba om- cium colunt. Hic hislorialiter Judaeos in Christo ulti-
neni lurpitudinem Samariae et Jerusalem ; nativita- mo lemporecredituros pronuntiavit. Tertium quoque
temque objicit contumeliosam. Saepeeliam ad pce- resurrectionis dominicje diem praedixit. Prophetavit
nitentiam captivos provocat populos, et post praeva- autein in diebus Oziae regis Juda, sive Jeroboara re-
ricationem adraonet populura redire conversum. Hic gis Israel, quando et Isaias.
autem aetalissuaeanno 35, et captivitalis qttinto in De Joele.
Cbaldsea cxsulans prophetavit : ibique vaticinium 64. Joel propheta, qui interpretatur incipiens.Isle,
coiisiiniinavit.
ad Judam tantum et Jerusalem vaticinium proferens,
De Daniele.
59. Daniel, qui interprelatur judicium Dei, quique inprincipiosui voluminis, post voluptuosa conviviaad
luctum provocat Jerusatem, excidiumque ejus pro-
etiam de Christo cunctorum manifestior propheiarum
nuntiat. Praedicat quoque vocaiionem gentium, et
est. Denique istenon solum venturura praedicavit,
ut cseleri, sed etiam et tempus incarnalionis et pas- super congregatoscredentes supervenlurum Spirilura
sancturo. Prophelavit autem sub Joathara rege Juda,
sionis per ordinem regum et numerum deliuivit an-
quando et Michseas.
nprum, ita ut polius non videatur futururn praedi-
cere, sed quasi transacta narrare. Hic auiem quatuor De Amos.
regnorum cernit frequentius visiones, eorumque dif- 65. Amos, qui inlerpretaltir onus, vaticinavit in
ferentias sub diversis imaginibus inlromitlit. . Samariam et Jerusalem, tria et quatuor scelera gen-
60. De Antichrislp quoque ostendit quod ipse sit tium sub totius mundi figura describens. Primum
comu pusillum, id est, parvo tempore regnalurus, itaque scelus, quia omnesin Adam peccaverunt. Se-
H et, decem regibus subjugatis, solus postremis cundum, quia insitam naturae legein immemores
temporibus regnaturus. j/ De consummatioiieJeru- rationis 208non inlellexerunt. Tertium tjuoque
salem vel raundi plura scribit, sive de die judicii, 'C eorum qui dalse legi non obedierunt. Quartum inex-
et regno sanctorum. ln fine autem voluminis pro- piabile eorum qui in Cliristo uon crediderunt, pro
phetiae suae Susannse historiam et Belis draconis- quibus sceleribus intonat Dominus ignem, id est,
que fabulas ponil. sententiara reterni judicii illaturum.
61. Ilic autem liber apud HebraeosHebraicis qui- 66. Hic auiem adventum Christi sub dominica
dem litteris, 207 sed Chaldaiqa lingua scriptusest. voce ita prsedicat : Ego firmans tonitruum, el creans
Prophelavit aulem in Babylone, quando el Eze- spiritum, et annuntians in hominibus Chrislum. Reli-
chiel, quaautem, quae de Amasia et Jeroboam, sive Israel
DeOsee. loquilur, tropologice ad hxrelicos sunt referenda.
62. Osec propheta, qui intelligilur satvans, in duo- Propheiavit auiem sub rege Ozia, eo tempore quo
decim propbelis primus, profundior reliquis in sen- Osee et Isaias.

57. AL, comminalutpro criminatur. MAR. tavi in ut ait Varro, quia ita ab eo scriptum puto.
58. Al., valitinium suum consummavit.MAR. .j. AREV.
60. Et Belis draconisque fabulas ponit. Plerique *
" 62. Al., peritior pro operosior. MAR.
Codices pro fabulis fabutamlegebant. Hieronymus 63. Al., eorum pro eorumdem.— Ibid., Prmcepto-
tamen prologo tn Danielem, unde hsec Isidorus est rum, al., prmceplorum Dei tegem custodissese men-
mutuatus, Susannse historiam negat, hymnum trium tiuntur. In Christoultimo lemporecredituros. Archai-
puerorum, Beliset draconis fabulas in Hebraeo esse. smtis est, pro in Christum, ut yEneid. n, Talis in
Eodemmodo loquitur procemio commentariorum ad hosle fuil Priamo. Simili liberlate dicendi superius
eumdem propbetam, neque vocis insoleniia moveri dixit, transmigratum pro transmigrasse, invisi sunt
qnis debet, ut credat Hieronymi et Isidori teslimo- pro inviderunt, et alia, quorum inire raiionem lon-
nio Danielis valicinium ea parte falsi accusari. Nam gum esset. MAR.
fabula, quaea fando dicilur, ut ait Varro v de Liu- 65. Al., Samaria, MAR.
gua Latina, est res passim vulgaia, sive vera, sive 66. Al., formans pro firmant. Annuntians in ho-
lalsa sit. Iiaque passim ea vox in utraraque partein minibusChristum. Sic quatuor Godices correctiores;
accipitur, Origenes, horail. 5 in Genes.: Hic jam (in- tres alii legebant annuntians in hominibusChrislum
quit) refertur [amosissimailla (abula Loth. Eusebius^ suum, ut est in ipso contextu Sepluaginta interpre-
III Hist. Ecclesiast., cap. 25; Audifabulam, et non tum, et ut legit Augustinus, xvm de Civit. Dei, cap.
fabulam, ted rem geslam de Joanne apostolo. Hiero- 28. Totus locus ex Amos iv, 13, desumptus est,
nymus, ad Philipp. n : Longum est, inquit, si vet- ubi Vulgata Editio habet: Quia ecce (ormansmontes,
lem Samsonisfabulamad Christitrahere sacramentum. et creans ventum, el annuntiantkomini eloquiumsuum,
MAR. nimirum, ut docet Hieronymus, comment. ad eum
Ibid. In nota Marianaeerat ut sit Varto, quod mu- locum ubi ejus et nostro tempore Hebraei legunt
PATROL. LXXXHI. 6
171 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPl 172
De Abdia. A sub umbra legis, quse umbra a verme arefacta est,
67. Abdias, qut interpretatur servusDomini, inter quia, adveniente Cbristo, vetera transierunt, et ccce
oranes prophetas brevior numero verborum, sed facta sunt omnia nova. Prophetavit autem sub Ozia
gratia mysteriorum aequalis. Iste contra Idumaeam rege Juda, quando et Osee, et &mos, et Isaias pro-
loquehs increpat mystice superbiam Edom, prioris phetaverunt.
videlicet populi audaciam, quod Jacob fratrem suum, DeMichaa.
id esl, Christum ex Hebraeorum stirpe creaium oc- 70. Micbaeas propheta inierpretatur quit ittet
ciderit. In monte antem 209 Sion, quacest Jerusa- CorominaturSamariae iram Domini ob causam simu-
lem, fuluram salutem et Sanclum, qui esl Christus, lacrorum, interitumque populo lsrael 210 ventu-
annuntiat, atque in monle Esau, per queui (iguratur rum denumiat. Locum etiam inquo nascereturCliri-
ecclesia geniium, futurum inlonat Domino regnum. stus demonstrat. Prophetavit aUtem sub Josia,
Prophetavit subJosia rege Juda.quandO ef Mlchaeas. quando et Sophonias.
DeJona. De Nahum.
68. Jonas, qni imerpretaiur columba, tam sermone 71. Nahum, qui est consolator, simulacra gentium
quam naufragio suo passionem Chrisli morteraque, exlerminanda pronuntiat, necnon urbem sanguinum
et resurreclioiiera, figurat, sive quod de navi in B Jerusalem, post cujus interitum pedes ant.uutiantis
mare, laitquam de cruce in terram, projecius esl, pacem, id est, Salvatoris adventura proclamat.
sive quod, in ventre ceti exceptus, lanquam in se- De Habacuc.
pulliira terrae tribus diebus ac noclibus recondilus 73. Habacuc, amplexans, sive tuctatot forlis, in
esi, vel quod in figura Ninivc pcenilentiam mundo priucipio voluminis sui describit diabolum cum
prsedixerii. I. sequenlibus autcra lypum gerit Ju- membris ac moribus suis; in fine vero praenunliat
daeoruui, qui salutem gentium, non tantum advenire advenlum passionemque Salvaloris.
noluerunt, sed dum venit, i.nvisi [AL, invidi] sunt. De Sophonia.
Ninivc quoque gentimn siguilicat speciem, Jonas 73. Sophonias, speculator mysteriorum Domini,et
vero in hoc loco Judseorum. abscondens, cernit caplivitatem urbls Jerusalem a
69. Nam quemadroodum Ninivitaruth salus ad Romanis futuram, per vocem clamoris a porta pis-
srmulationem provocavit Jonam, ita redemptio gen- cium, et per collium contrilionem, id est, monlis
tiitm scandalum exstitil Judaeorum. Meritoel contra Sion, qui est collis Jerusalem; necnon et aliarom
Orientem civitatis sedisse legitur sub umbra he- gentium eversionem ptredicat, terroremque divini
der:e, quia eadem plebs separans se a salute Eccle- judicii inlonat.
sise, dotore labida, contra Christum, id esl, Orien- C 74. Loquitur etiam contra Moab et Ammoii, sed
tem Ecclesise,linguam suaro movere nititur, sedens per ipsos tanquam finilimi populo Dei, et proximi
inttf H3,Septuaginta legerunt 1W3, atque ea fuil; vixisse constat. Falluntur enim qui Jonam eum ptie-
variaeinlerpretationia occasio, MAR. rum fuisse aiunt quem Elias ad vitam revocavil, IV
Ibid. In allero ex meis exemplaribusHebrseaevocesi Reg. iv. Tametsi Dorothei, Hieronymi magnorum-
notaeincipiunt a O. AREV. que aliorum virorum auctoritate nitantur. MAR.
67. Al., eorum ttirpe ereatum. Propketavit autemt 70. Al., populilsraet. Prephetavil aulemsub Josia,
sub Josia. Loeus est implicatissimus. Hebraei, ul; quando et Sophonias. Alii Codices legunt sub Oxia.
Hieronymus ait, initio in eumdem prophelam, sen- Neuirum placet, mallem sub Ezeehia, propter locum
tiunt hunc esse Abdiam illtim qui Achab temporei Jerem. xxvi, 18 : Michmasde Morasthi fuit propheta
prophetas pavit in specubus. Dorotheus in Synopsii in diebus Ezechia regis Juda. Ipse initio suae.proplie-
eumdem tertium dueem quinquageoarium ad Eliami tia>ait: Verbum, quod (aeium est ad Michaam Mo-
missum ait. Utrumque lsidorus ipse sequilur, de Vitai raslhitem, in diebus Joatham, Achaz et Ezechim, re-
et morte sanctor. lisec si vera suut, non Ozisetem- giim Juda. Forlassis ad josiae regnum pervenii,
pore vaticinatus est, sed Josaphat, ut babent Codi- qiinndo Sopboniara vaticinatum esse consiat, quem
ces Septimancensis, Laurenliaiius, et Hispalensis HIi- Isidorus Miclueaa aequaleni facil, MicliaeamJucli et
membranis. Hieronymo, in Osee i, Oseas, Isaias, Abdise.MAR.
Joel, Amos, Abdias, Jonas, Michaeaso-v^povot lue- 71. Nahum, qui esteonsolatot.Sic Septimancensis;
runt. Cum bac opinione convenit lectio quoe esl iiii at Tarraconensis et Hispalensis, in membranis, con-
duobus chartaceis Hispalensibus, nempe sub Oziat sotatus, qusoleclio haud contemnenda cst. Porro in
esse vaticinatum. lsidorus ipse Abdiam Michaeae i jj Seder-holam Hebraei asseruut Joel, Nahum et Haba-
coaeianeuni, Michaeain Sopboniae facit. Sophoniasi cue vaticinalos esse Manassis tempore, et quoniam
snb Josia valicinaius est, quo lempnre Jeremias imurobiis erat, subticuisse ejus nonieii. Hieroiiytnus
liaqtie Codices Tarraconensis et Parisiensis prophe. prologo in duodecim prophetas ; /n qitibus auiem,
tam hunc sub-Josia vaticinatum esse aiunt. Hant; ait, tempusnon praferlur in tiluto, sub illis eos regibus
iios lectionem secuti sumus, tametsi de Joele ai l prophetaste, tub quibut et hi qui ante eot habenllitulos
paulo superius : Prophelavit autem sub Jeaiham regi'. prophetavetunt. Quam opinionem unde desumpsit
Ju&a, quando et Michaas. Nisi hoc eliam forlassh> llteronymus non invenio. Isidorus sanc vaticliuis
locoJoatham legendum sit Jotia. MAB, Nahum et Habacucnulla temporadesignavit. MAR.
J6id. Arbilror Marianamscripsisse Joatham iegen- Ibid. E duobns meis exemplaribus Editionis
dum tit pto Jotia, vel eerte boc voluisse. Viduvar Grialianasiu altero erat jejunio, in altere recte tn-
lect. Anav. venio in nota Marianae;quod observatum a me alibi
68. Al., tndieai pro figurat. MAR. etiam est, ut constet, inter exemplaria ea formis
69. Quiaadvenienle,etc. II Cor. v, 17. Ptephetavii excudenda nonnulias eorrectiones additas fuisse.
aulemtub Otia, IV Reg. iv, 15, Jeroboam (ilii Joas ABEV.
regis Israel, qui rait aqualis Oaiae, ajtale Jonan 72. AL, pro«u»(ial aiveulum. MAR.
m m LIB. VET. ET NOV. TESTAJl. PROOEMIA. 174
cathoHciSsacramentiS, 211 haeretici argnuntur.. I describit et pastorem, Anticbristum, opus et inten-
Hic tertium diem resurrectionis Christi proplietat, tionem in sinistro babentem.
atque ih adventu Christi totum orbem sub uno jugo 80. Equum quoque in figura plebjs hsereticorum,
Dominoserviturum annuntiat. Prophetavit autem et ascensofem ejus diabolum.Praedicaietiam fontem
sub Josia, quando et Jeremias. in domo veri David, patentem iri lavacro regenera-
De Aggmo. tionis. Alia qurecunquescribit, aut de adventu Do-
aut de ejus passione sunt, aut de saoculifine *
75. Aggaeus,qui interpretatiir solemnis.Hic in va- mini,
sivc judicio. Propbetavit autem secundoamio Darii
ticinii sui textu templum Dominirestaurandum prae-
contritionem vel commo- regis Medorum, iisdem temporibusquibuS et A§-
cepit, prsedicat gentium , anno septuagesimo desolaiionis leinpli et ca-
tionemtotiusmundi praedicit,ac sub figura Zorobabel gscus,
Cbristi vaticinatur adventum. Septuagesimo autem plivitatis populi.
anno captivitalispopuli prophetavit, duobus lantum De Malachia.
81. Malachias, qui interpretatur angelus Domini,
mensibus Zacbariam vaticinio suo praccedens.
in principio vaiicinii sui demonsirat odiuin Judaeo-
De Zacharia. rum in Esau, et ditectionem juuioris populi in Jacob.
76. Zacbarias , qui nominatur memorto Domini, B ln sequentibus auiem veleres Judaeoritm viciimas
postqnamjam Domini patribus prophetavit, vidit reprobat. Et sacrilicium transferri ad gentes annun-
virum sedentem super equum rufum, in figura cor- tiat. In fine vero adventum Doraiiii, diem quoque
poris Chrisli.roseum sanguine passionis , sive myr- juditii justorumque pra;mia , et impiorum poensu>.
teta, genlium populumsignificanlia;aspicit et cornua Joannem etiam praedicat ante primum adventum
quatuor, sive fabros in figura gentium, quae Judam Domini missum, et Eliam ante secundum advenlum
et Israel dispergentes, gravi pondere depresserunt. annuntial esse miltendum.
77. Intuetur similiter et Jesum , sordibus carnis 82. Inier ba:c nonnulfa moralia et discipliuis
et mortalitale veslitum, quibus ablalis, indututn im- congruentia Cxplicat, in quibus corripit populum,
mortalitate et gloria . Cernit et lapidem, qui est sive sacerdotes despicientes nomen Domini, atque
Chrislus, septem habentem oculos, id esi, sepiifor- ejus sacramenta pollutis oblatiouibus et sacrificiis
mis spiritus plenitudinem. lnter baecintuelur torrem 213 violanles. Praemonet etiam episeoposdoctos,
et titionem exstinctum, id est, diabolum. Candela- et sine macuta esse debere, et citra personarum ac-
brum videt in figura Christi cum lucerhls septera, ceptionera populos veritatem instruere; discordes
quaesunt Ecclesiae; necnon et duas olivas, ad dex- qiinque arguit, decimas et primitias reddendas in
leram et ad sinistram candelabri posilas, duorum C prsedicatoribusa populis Ecclesiaepraecipil.
Testamenlorum lypum signilieantes. 85. Objurgat et eos qui conjuges suas despiciunt,
78. Assumit quoque idem duas virgas funiculi et et aliarum amore neclunlur. Similiter et illos qui,
decoris in lypoJudaeorumet geiithnn. Aspicitdeinde miseriam suam doleules, felicitatemlaudant eorum
duasmulieres, id est, herelicorum plebes, sive Ju- qui fiujus mundi prosperis pei frtiuntur. Prophetavit
daeorum,in alis suis levantes amphoram, id est, autem novissiraus in Babylone, quando Aggaeuset
diabolicam doclrinaro, roassamqueplumbi, quod est Zacharias.
212 pondus peccati graVissimum, sive volumen De Esdra.
volaus, in quopeccata horoinumet supplicia deseri- 84. Esdras scribit populum, expleto captivitatis
buntur. lempore, imperahte Cyro rege Pefsariim , in Jeru-
70. Videtet quadrigas quatuor, uno pra'dicationis salem fuisse reverstini; ae sub Zorobabel el Jesii
evangelicaejtigo currentes. Post hoc aspicit equos filio Josedech, sacerdote magno, sive Nehemia, mu-
roissos ad prsedicafronemraundi : priinum rufum, ros Jerusalem templumque et altare renovatum, jus
passione raartyrii. Secundum nigrum, squalore pce- qunqtie sacerdolum restitilluiii, et sanctae religionis
nilenlise.Tertium atbum, candore baplismalis.Quar- cultum , multisqne opibus gemium principurttqtte*
ttim varium , expositione et doclrina fidei. Cernit D Persarum muneribus perornatum.
quoque et tubas, sanciorum gestantes figuram , per Ue Machabmit,
quas Doroinusroundo canit, alque angutura, in quo 85. Machabseornm libri, licet non habeantur in
duoex adverso populi conjunguntur, sive paxilluro, canone Hebraeorum, tamen ab Ecclesia inter divi-
figuraliter Christum, infixumin cordibus populorum, norum voluminum annuirteraiuar historias. Praeao-
76. Al., in palribut. MAR. 83.Suas despkiunt, et aliarum amoreneclunlur.Dtw
17. lnier torrem et (iiionem nulhim dlsCrimen Hisp.ilenscspost haecverbaaddtint: tiuncautem Ma-
reperiri puto. AREV. lacluam llebrai Esdram inlellignnlsacerdoiem.Nam
78. Al., Diabolum,massamquenro diabolicamdoc- et compluraqUa in hac proplieia scribunturm ejut
trinam, masiamque.MAR. volumineconlinentur.Quaeverba lamttsi Ilieronytni,
79. ln textu Grialii erat infixio pro infix*„i, quod pracfat. in hunc prupbetain , et Auguslinixxde Ci-
ex aliis et sensu ipso correxi. AREV. vit., c. 25', auctoritate defeudi poterant, tanquam
81. Al., AngelutDei.—Fine. Al., finemannuniial. mate assuia loce moviraus , rejecimusque in bune
Al., denttnltal.MAR. \ locum. MAR.
82. AL, bonos,elsinecrimineessed.— Reddehdas, 84. Al., scripsit, popuium. MAR.
etc. Ai., reddendaa oopulis pracipit. MAR.
47." S. ISIDORlHISPALENSIS EPISCOPI 470
tani autem prselia inter Hebraeoruraduces genlesque A plura lamen ex Matthaeocommemorat, non tantum
Persarum, pugnam quoque Sabbalorum, el nobiles rerum, sed et verborum ordinem servans.
Machabaei Iriumphos, fcedus quoque araiciiiarum 90. Lucas vero hislorise magis ordinem tenens,
cum Romanorum' ducibus, aclaque legationum. copiosius caeteris gestorum Christi virtutes enuntiat.
De qualuorEvangeliis. Ad ultimum Joannes, naturalia explicans, transvo-
lavit ccelos, el angelos, Verbumque Dei reperil, et
86. Evangelioruro praedicatio , quamvis quadrifa- in principio fuisse annunliavit.
ria sil, una est tamen, 214 1u'a ex ,,n0 eodemque 91. Ex his primus el ultimus ea pracdicaverunt
orc Divinitatis processit. Haec sunt euim quatuor
de uno fonte mananlia qtiseex ore Chrisli audierunl, vel quse ab illo facla
flumina, paradisi , quae qua- vel audierunt. Reliqui medii duo ea lanlutn-
gesta
drupli uitione decurrunt, ac per tolum mundum modo quse ab apostolis cognoverunt: quorura quidem
coelestis prsedicaiiouis ministrant fluenta, gratiae ac Matihaeus
Evangelium in Judaea primus scripsit,
fidei virorem infundunl. deinde Marcus in Italia, lertius Lucas in Achaia, ulti-
87. Haecest illa in Zacharia quadriga Domini, in mus Joaunes in Asia. Ex quibus solus tantum Mat-
qua per oinnem orbem evectus leni jugo colla sibi Ihseus praedicationissuaehistoriam Hebraico perstrin-
cunclarum gentium subjicit. Hi sunt etiam, et quos B xit stylo. Reliqui vero Graecisermonis eloquio edide-
sub quatuor aniraalium specie visio propbetalis de- runt.
scripsit, id est, hominis, leonis, bovis et aquilse. De Epistolis Pauli.
88. Namque primus, scilicet Matlhaeus, ut homo, 92.PaulusapostolusqnaluordecimEpistolispraedica-
ordinem humansc nativitatis designat. Secundus, tionissuaeperstrinxit stylum.Exquibus aliquaspropter
scilicet Marcus, ad inslar rugientis teonis siatim in typum septiformis Ecclesiseseptem scripsit Ecclesiis,
principio sui divinaepotestatis fortitudinem intonat. conservans potius nec excedens numerum sacramenti
Tertius, scilicet Lucas r victimam sacerdotis prae- propter sepliformem sancti Spiritus efficaciam. Scrip-
mitlens, quasi vituli morlem insinuat. Quartus, sci- sit autem ad Romanos, ad Corinthios, ad Galatas,
licet Joannes, more aquilae aspectans ccelum, ter- ad Ephesios, ad Philippenses, ad Colossenses, ad
rara avidus transvolat, atque nativitatem verbi oc- Thessalonicenses, ad Hebraeos, reliquas vero post-
culta mysterii inlelligentia penetrat; sed ex his tria modum singularibus edidit personis, ut rursus ipsum
illa animalia, quse in terra gradiuntur, actualera vi- illum septenariura numerum ad sacramenium unita-
tam sequentes, ea tantummodo perseculi sunt quac tis converteret.
homo Christus in lerris temporaliter gessit. Quar- 95. Argumenta autem earumdera Epislolarum hsec
tum autem animal contemplationis acie ccelesiia in- C sunt: iinprimis Romanaeplebis fidem eollaudat; Co-
spicit, et pauca operttm, plurima divinitatis sacra- rinthios gemina doctrina 216casl'oal» aPua"Galatas
menta digessit. per gratiam fidei excludit opera legis, Ephesios ma-
89. H Matlhaeusitaque in principio regalem Chrisli gniQcat in fide, "quamacceperunt; laudat Colossen-
sequens prosapiain , et moralem, tamen deinceps ses pro eo quod in fide perstiterunt; Philippenses
polius disciplinam secutus, pauca signorum et plura Evangeliumcusiodisse gratulalur; Thessalonicenscs,
vivendi pracceptacomposuit. Itera Marcus abbrevia- in prima Epistola, fide crevisse et operibus, in se-
lor Matthaei, ea quae in itinere ad rationem viia cunda, persecutiones tolerasse fortiter glorialur.
regendse docebat Petrus, veloci stylo retexuit, gra. 94. Instruit quoquc per Timotbeum el Titum Eccle-
diens pariler 215 inler Lucam atque Matthaeum sias. Philemonem de emendato servo Onesimo rogat.
86. AL, Quadrifattam sit.— Vitotem. AL, rorem gulorum raiio redderetur, non judicavimus fore ne-
Al., vigorem.MAR. cessarium. MAR.
ifcid. Nonnulli Edili titulum pracmitiunt: Prafa- Ibid. Mendum irrepsit in utroque meo exemplari
liones librorum NoviTestamenti. Comparationemqua- Editionis Grialianae verum pro rerum. AREV.
tuor iluminum paradisi adhibuit Isidorus, lib. v 91. Reiiqui vero Graci sermonis etoquioediderunt.
Etymol., cap. 16 : Inter catera autem concilia qua- Hacc.multo comraodior opinio est, omnes evangelis-
tuor essesctmus venerabilessynodos, qua totam prm- D las, praeter Matlhaeum, Graecescripsisse, quam quas
eipalilet fidem complectunlur, qudsi quatuor Evange- nuper prodiit, MarcumLaiine scripsisse, nullo salis
lia, vel totidem paradisi flumina. Vide eliam Sedu- idoneo argumento fundata. MAR.
lium, lib. III, vers. 173. Pro virorem melius fortassc Ibid. Marcum Laiine scripsisse lenent nnnnulli,
esl vigorem.AREV. qui putant autographura Evangelii sancti Marci as-
87. Al., Subegit, vel subjugavit pro subjicit, ctde- servart Veneiiis. Verum somnium est quidquid de
sctibit pro detcriptit. MAR. autographo hoc dicitur, de quo videri potest P.Blan-
88. Al., Vitulumpro vituli mortem.MAR. chinii Evangeliarium quadruplex, el Zaccariae His-
lbid. Insigniaevangelistarum eodem modo relats toria litteraria Italiae, lom. I, pag. 14 et seq. Non
siuil in Allegoriis, n. 130 et seqq. AREV. solum Marcum, sed alios quoqtie evangelistasLaline
89. Matthaus itaque. llaec verba , usque ad illud : scripsisse magis absurda opinio est. ARF.V.
E( in principio fuiste annuntiavit, in duobus Hispa- 92. ArfThessalonicenses,ad Hebraos. Hebrseosnon
lensibus lantura eranl, et suspectae fidei esse vis.i ponit in numero Ecclesiarum, quoniam ad eos scri-
Mint, quocirca obelo sunt jugulaia , i|uemadmodum bit, ut paulo inlerius ait, qui a lide recesserunt. Re-
lolus ille locus de Epistolis beali Petri, cui inilium tiquas. Al., reliquat vero quatuor. MAR.
est: In prima autem Epistola, usque ad exlremum. 93. Al., Steterunt pro petsliterunt, et gtatulatur
Praeterea nonnulla alia verba tolo opere obelo no- pro gloriatut. MAR.
tata sunt, do quibusut propria mentio fieret, etsin.
 177 IN LIB. VET. ET NOV, TESTAM. PRO0EMIA. 178
Ad ifttimum Hebraeos, qui in Cliristo crediderunt, el. A De Epistola beati Jacobi.
postmodum persecutionibus Judaicis territi a fide 100. Jacobus frater Doraini scripsil unam Episto-
recesserunt, confortat, alque ad gratiam Evangelii lam , ad aedificationemEcclesiae pertineutem , cujus
revocat. sententiae immensam scientiae claritatem legentibus
De Epistolis beati Petri. videntur infundere.
De Epistotis beati Joannis.
95. Petrus apostolus scripsit duas Epistolas, quae
101. Joannes apostotus tres scripsil Epistolas, qua-
canonicaenoroinanlur. Scripsil autero iis qui, ex cir-
rum prima, officiumchariiatis commendans, tota in
cumcisione eredentes, iu dispersione genlium eraut,
amore Dei et fraterna dilectione versatur.
quae quidem videntur quibusdam esse planiores;
dum lam profundis replelae sint sensibus, ut per eas 102. Secunda quoque, quam Electaedominse scrip-
dileetionis liorlalur studium ; denotat etiam se«
qui possunt perscrutari divinaescientiaesensum, qua- sit,
si per breve quoddam receptacutum, magnas sen- ductores, el ab haereticisadmonsi declinandum.
tentias et roagna sibi roysteria revelari conlueantur. 218 ^05. Tertiam autem Caio scribit, in qua col-
laudat eum insludio veritatis et opere misericordiae ;
96. H In prima aulem Epistola scribil regenera-
deinde denolat proierviaro cujusdam Diolrepis, etDe-
lionis potentiam, et prophetas, qui praenuntiave-
metrio testimonium perhibet veritaiis.
runl futuram Ecclesiae in passionibus lolerantiam. B
De Epistola sancli Juda aposloli.
Admonel deinde ponlifices in caslitaie vivere, el.ut
104. JudaeEpistola increpat hlasplieinantes in Chri-
parvulos, sine dolo manere. Deraonslrat etiam sanc-
et quosdam impudicos sub exemplo impiortim,
tos lapides esse vivos, et populum acquisitionis, et sto,
sacerdotium. Inter haec bene vi- qui per superbiam et luxuriam sempiternis ardoribus
regate popularibus
vendi ordinem insliluit; hortatur mulieres subditas traditi sunt, pro quibns admonet Ecclesiam ut eos
arguat, et ad poeiiitentiamcohortetur.
esse, culluque pretioso non incedere, viros quoque De Aclibus apostolorum.
ad modicum uxoribus adhaerere, orationem frequen-
105. Apostolorum hisioria nascentis Ecclesise (i-
tare, et cum omnibus unanimiter vivere. Praeterea dem
scribit arcae myslerium, sive baptisroi sacramenlum, opusque describit, ciijus quidem scriptor Lucas
homo a mundi actibus liberatur. evangelista monstratur. Conlinet autem ea quae in
per quod Judaeavel gentibus per gratiam Spiritus sancti, tam
97. Imperatque iidelibus solius divinae voluntatis a Pclro quam ab aliis apostolis, et specialiler a Pau-
obedire praeceptis, nec ultra carnis inservire desi- lo, operala vel gesta sunt.
deriis. Docet eiiam clerum ac populum sibi minis- I)e Apocatypsi.
trare vicissim, passionesque Chrisli nullum paves- C 106. Joannes, postquam scribere seplem
jubetur
cere; et de domo Dei incboare judicium, et corona- Ecclesiis, aspicil (ilium hominis sedentera in throno,
ri sanctos, 217 mansuetudinem quoque et humili- et
vigimi quatuor seniores, et quatuor animalia pro-
talem alternam invicem admonet observare, insidias- cedentia ante
thronnm, in dextera quoque sedentis
que diaboli omni sollicitudine praecavere, adjiciens librum seplem sigillis signatum, in quo bellum, ege-
omne opus bonum incipientis per Deum ad coosum- stas, mors, clamor interfecloruro, finis
quoque mun-
mationem perduci. di notatur el saeculi.
98. In secunda autem Epistola alloquitur fideles, 107. Describit deinde duodena millia servorum
in boc mundo quasi interfeclos, atque exhortalur Dei, qui signantur in frontibus ; ibi septem angeli
omnesde pejoribus ad meliora transire. Scribit etiam tubis canunl sequenti grandine et igne cum sanguine
justorum memorias refovendas , memoratque pseu- in lerra.Tertia quoqtte pars terrae ibi comburilur, et
dopropbetas utriusque Teslamenti, qui sunt magis- tertia pars maris sanguis efficitur ; astraque ipsa ru-
tri mendacii. Deinde infert diluvii exemplum ad sig- tilantia teriiam fulgoris partem amittunt ; ibi de
nandum interitum impiorum, et eorum qui, volupta- fumo pulei locustaeproducuntur daemoniorum, acci-
tibus, peccatorum injecti, servi corruptionis effecti pientes potestatem laedendiqui non sunt agni cruore
sunt. ** signati.
99. Scribit etiam abundare novissimis (emporibus 108. Praeterea comedit Evangelista iibrum Testa-
derisores, et apud Deum mille annos unum diem ha- menti oris praedicatione suavissimum, et operisdiffi-
beri prsedicat. Inter haec resurrectionem elemento- culiateamarum. Metiturquecoeleste templum, descri-
rum, novitatemque coeliet terrae. Ad extremum de bitque verba viginli quatuorseniorum,219et arcam
Epistolis Pauli loquitur, quas cum quidam indocti Testamenti, ac mulierem amictam sole, pugnamque
non intelligunt, pravo eas sensu evertunt. in ccelisMichaeliscum dracone, ruinamque draconis.
96. De,verbis quae hoc numero et tribus seqq. Qusest. evang., q. 39, affirmant. Cassiodorus, lib. de
contineniur, paulo ante Mariana, ad num, 89. Quod Divin. lect. , cap. 14, ait : Epistoia Pelri ad gentes;
dicitur, sanctos esse lapides vivos, etc. , alludilur ad Judw, Jacobi el Joannis ad Parthoe. MAR.
verba sancii Pauli: DilectisDei ,vocalis sanctis. AREV. /6trf. In HaganoensiEditione : secunda quoque,qum
98. Forte, voluptalibuspeccatorumitlecti. MAR. electis scribitur. Sed inscriptio esl : Electa domina
102. Secundaquoque,quam Electa dominmscripsit. et natis ejus. De qua sancta femina Elecia serino ali-
Pnmam Joannis Epistolam ad Parlhos scriplam esse, cubi fil in Actis martyrum. AREV.
Hyginusin sua epistola decretali, et Augustinus, n 106, Al. , procidentia pro procedentia. MAR.
 179 S, ISIDORI HISPALENSISEPISCOPI 180
Conspicitpraeterea et Antichristi figuram, habentem A luptate munda servaverunt. Exsequitur deinde inte-
capita regni septem, et cornua potestatis, et nume- ritum meretricis Babyloniae,et nHpiias Agni, adven-
rum nominis. tum judicii, interitumque Antichristi, elseinpiternam
109. Narraf jnter hsecet canlicum Testamenti no- punitionem diaboli. Ad ultimum memorat resurrec-
vum, speculaturque angetos geslantes pateras, cer- tionem morluorum, coeljque nqvitaiem.et lerrae,
nilque similiter interilum bestise,et beatitudinem descriptionemqueJerusalcm, flumenetiara baplismi
eorum qui cprporis sui vestimenta absque carnis vo- mtnidum,'lignumquevitaeDominumJesum Christum.
109. Al., phialat; alii, cilharat pro paleras. MAR. est honat, gloriaet imperium in tacuta saculorum.
Ibid. NonnulliEditf addiiut: Jesum Chrislum, cui Amen. Quae vcrba in melioiibusdesunt. ARF.V.

SANGTI ISIDORI
HISPALENSISEPISCOPI

LIBER NUMERORUM

,'. QTJI1N SANCTISSCRIPTERISOCCCRRUNT.

220CAPUTPBIMUM. ]B ram, et incrementorum causam, statumque decre-

Quid sil numerus. menlorum.Nam omniumincreroentaabipsoincipiunt,
1. Nonest supeifluum nuineiorum causas in Scrip- rursusque usque ad ejus unitatem perveuiunt.
luris sanctis atlendere. Habentenim quamdam scien- 5. Nam et post decem, nisi ab uno rursus incipia-
tiae doctrinam, pltirimaque myslica sacramenta. tur, nequaquam deinceps numerorum incrementa
Proinde regulas quorumdamnumerorum, ut voluisti, consurgunt. Idem etiam insecabilisest, necperullag
placuit breviter intiruare. paries dividi potest, quia ubique pars est, ubique
2. In principio autem , quid sit numerus definien- totus est, ad cujus exemplum unus est Deus, unus
dum est. Numerus cst congre^atio unitatis, vel ab est mediator Dei et hominum Homo Christus Jesus.
uno progrediens muUiludo, cujus quidem universitas Paraclilus quoque Spiritus unus; una est Mater Ec-
tnfiniia est, nec ulla putcst iiiulliiiidine lerminari. clesia, fecundilatis successibus copiosa, pro cujus
3. Par numerus est qui in duabus aequis partibus unitatis formula insinuanda angelus ille apud Eze-
dividi pctest; iwpar vero, qui dividi sequis duabus chielem limen portao Jerusalem calamo uno me-
partibus neqitit, unouiedio vel deficiente, velsupe- litur.
rante. Pariter par numertis est qui secundum par<m 6. Sed et arca Noe destiper colleclain unum cubi-
numerum pariter dividitur, qoousquead indivisibileraG tum coarctatur ; in lalere quoque arce fit oslium
perveniat unitatem, ut puta , seiagtuta quatuor. Ha- unum. Unum ejstetiam in Ecclesiabaplismum; fides
b«t enim 221 medietatem ttiginla duo; hic aiuem eadem una est. Mundus idemipie unus. Solis eliam,
fedectm, sedecimvero oclo, octonariusvero quatuor, quem cernimus, lumen unum. Quam unitaiem rite
quaternatius duo , binatius unum, qui singularis in- sapientes hujiis mundi concordiam , vel pielatem ,
divisibiu> est. aniicitiaroque dixerunt, quod ila nectatur, ut non
CAPUTII. secetur in partes.
De mitate. 7. ttaque quia divisionem sui unitas non capit,
4. Vuitat est pars minima numerorum,qusesecari deinde eum unum factum in quocunque defluxerit,
non potest, Idem auiem unus semen numerorum, licet ejus linea insecabilis, ac sine una latitudinis
non numerus. Ex ipso enim caeleri manant, vel pro- significalione habeatur, tamen conjunctis binarium
creantuc; eumdenique solum esse (constat) mensu- D reddet.
1. Quse ad hunclibrum praefalionisloco illustran- lib. ni, cap. i. Sanctus Augustinus, quaest. 1S2 in
dum facere maxime pnssent, ea omnia seduloa nobis Genes., lib. i: In numeris,quos in Scripturis etse sa-
in Isidorianis, cap. 03, exposita sunt, ubi etiam au- cratitsimoset mysteriorum plenissimos,ex qnibuidam,
ctores iiidicaiiitirqui de allegorica seu mysiica iiuroe- quos inde nossepoluimus, dignitsimecredimus.
rornm interpretaiione agiint, quique ciim Isidoro 5. Par, elc. Elymolog. lii). ui, cap. 5...
nostro ab iis quibtts id otium fucrii, conferri pote- h. Addidi' constat, quod in Isidori operibus solet
runi. Quod ait Hdorus, ul voluisli. indicat opus ad abessp, ut saepeanimadverti.
aUiquemfuisse directum; sed quisnam is foerit, in- 5. Sanctns Leander, L<idorifrater, in homilia de
certum omiiino.est. Cum liber nunc primum edatur, conversiotie Gnth-.rumin Aclis concilii Toielani in :
ct ex uno taulum itts. exemplari Taurineiisi desctip- tfnus esi enim Christus Dominus,cujus esl una per.
lus sit, neque enim aliud exeinplar alibi exstare no- totum mitndum Ecclesia, elc. De cujus fecuuditate
vi, nullas varias lecliones aUerre licel, ac soluin niulta ibi Leander.
nonnultas conjecturas in locis obscurioribus appo- 6. Posset legi unus.... baptismus.Sed nihil muto.
nam. In mullis locis sacrae Scripturae numeros my- , 7. Malimsineulta... conjmctio binarium tedfiit.
sterio alkjuo goudere tradit eliam isidorus, Etymol.
•«. ..,.r?n
UULII MiitirnnniTM
numcinuuuin /\m \ivi IIUCANfTIC
101 «" "*» <ar.Rlt»Timi«lnrrilltRITMT 10=>

•J22 GAPUT III. Adum vere constet ex tribus, secundum aliquid ta-
/)e binario numere. men unus est, quia tres unum sunt; unum utique in
-8. Btuarius numerus prima numerorum procrea- Divinitate, tres inpersonarum distinctione; in na-
tio.primaque estforma, parilitatis corporalio, mo- tura unum, tres in appellatione.
tusque primi , sociusque praecedentis, et frater, est 14. Jure ergo hic numerus Trinilatis specjem si-
etiam medietatis capax. Nam bona raalaque partici- gnilicat; eodem namque numero in toto orhe sacro-
pat quadam discordia, qua sibi invicem adversanlur; sancla Trinitas atque Divinitas praedicatur, eodem-
utpote quseprima poterit ab adhaerenie separari, ut que numero trisagion hymnus ah angelis in ceelesli-
bina ilta et munda quae figuraliter introducuntur in bus canitur. Arca etiam diluvii tricamerata con-
arcam, quse quidem, dum ex pariliiate consistant, siruitur, ex tribus fiiiis Noe cunctae gentes posjt di-
in se tamen mystice videntur esse divisa. luvium reparantur. Ilic etiam numerus decies mul-
9. Ad hoc genus perlinent et illi duo in agro, qui tiplicatns altitudinem arcse myslica ratione conclu-
invicem discemuntur, qnia, adveniente saeculi tribti- dit, renties computatus ejusdem longitudinem effi-
latione, ex ipsis qnidam pertinent in fidem, et rur- cit; cujus quidem numeri exempla in s.acriseloquiis
sum vocantur, quidam vero lentationibus cedunt, copiosa sunt.
atque relicti in profnnda laxanlur. Praeterea concor- g 15. Tres namque angelos Abraham sub Trinitatis
dant et in bonam partem utraque, juxla quod sunt imagine vidit; tres Isaac puteos efforjit; tres Jacob
duo Testamenla legis et Evangeliorum; sunt et duae virgas in aquas ob aspeclum pecorum misit; trina
tabulcelapidese, in quibusprsecepta legis scripta sunt, dies Jonam in corde ceti gestavit; tribus diebus per
totidemque tubae argenteae legis et graliae eranl, in pcenitentiam Ninivitarum populus Dei iram mitiga-
quibus patres ad promovenda castra canebant. vit. In Evangelio autem tribus servis sumptum Do-
10. Duo etiam Seraphim scribuntur, qui anle thro- minus credidit. Lazari quoque mortem idem post
num sedentes, jugiter hymnum decantantes erum- triduum superavit. Dileclionisfermenlum evangelica
punt; duae etiam olivae a dextra laevaquelampadis mulier in satis tribus ahscondit.
in Zacharia legunlur. Sunt et duo ubera Testamen- 16. TeriioDeus, utcalix passionistransiret, oravit.
torum sponsse, id esl, Ecclesise in Canlicis canli- Tertio Petrus Christum negavit. Tertio idem confi-
corum; ibi etiam et duo binnuli gemelli pascuntur tendoamavit. Tribus diebus Dominus noster Redemp-
inter lilia agri. lor in sepulcro quievit. Tertio 224 se discipulis,
11. In Apocalypsi quoque duo testes prophetare cum a moriuis resiirrexisset,osiendit. In tribuseliam
jubentur, et in Jeremia duo de cognatione genlis as- tria sunl quaecommendat Apostolus, in qitibus om-
sumuntur. In Evangelio quoque bini dc sepluaginla Q nis prophetia constat, fides, spes et charilas. Tres
discipulis anle fatiem Cbristi mittuntur, etduo pisces sunt evangelici fructus, primus,qui et ccntenus.mar-
in eretno populo dividuntur. Duo sunt et charitatis tyrum; secundus, sexagenarius, virginum ; tertius,
praecepla, quibus lex toia petidet, atque proplielae. tricenarius, conjugatorum.
Unde idem numerus socieias est, quo vinculo :uii- 17. Tria sunt etiam et quae [Forte, ea quae] in
mae connectuniur, et quod niinus quam inter duos Deum nnn cadunt, mensura, locus et tempus. Tres
cliarilas non habeltir. Idem quoque numerus etiam sunt species animae, sive molus, cupidiias, ira, vel
justiti v, qno aujuis gattdeat pariier ponderatis. ratio. Sacrae legis lingua triplex est, Hebraea, Grae-
12. Praelerca duo sunt et quacfaominemad beatam ca, el Latina. Triplex est etiam intelligenliaesensus,
vitam223 perductint,fides,scilicet,alqueo|ius; sed historicus, moralis et mysticns. Unde et philosophi
fides constat ex divinitaie, o;ius aulem in rectitudine mundi tres sapientisepartes esse dixerqnt : physi-
vitae; quin etiam et dusevitsenobis in Ecclesia prae- cam, quae naiuralis; logicaro, quae ralionalis; elhi-
dicantur, una temporalis, in qua ex fide vivimus, alia cam, quse moralts.
aeterna, in qua Deum plena veritatis intelligentia 18. Tria sunt et apud musicos genera sonorum ,
contemplabimur. vox, flatus et pulsus : vox in faucibus, flatus in ti-
CAPUT IV. jy biis, pulsns vero in cilharis. Porro genera rationa-
De lernario numero. bilium creaturarum tria sunt, angelorum in coslo,
15. Ternarius princeps est imparium numerus, bominum in terra, spirituum immundorum. Tria
perfcctusque census; nam iste prior initium, me- sunt inter haectempora mundi, ante legem, jn lege,
diumqiie finemque sortitur, et ceniro medietalis sub gratia. Tres quoque partes babentur et orbis ,
principiumque finemque aequalijure componit, qui Asia, et Europa, vel Libya. Ternis quoque mensibus
8. Mulla huc ex Allegoriis Isidori, aliisque ejus Verum de eo satis superque imerpretes, aliique viri
operibus biblicis afferri possent; sed nihil est ne- docti, qui peculiaribus dissertationihus aucloritatem
cesse passim in bis iminorari, cum consteteuin ssepe eorum verbnrum ex anliquissimis Codicibus susli-
sua repetere. nuerunt, ut Naialis Alexander, Calmetus, etc.
10. Relege Prooemia, n. ii. 18. Librarius fortasse omisit in aere post spiri-
13. Quia tres unum sunt. In Ms. erat qui tres, etc. tuum immundotum.Sanctus Hieronymus, in Ephes.
Innuitur testimonium sancti Joannis Ep. 1, cap. v, vi, 12 : Hacomnium doctotumopihtoest, quod aer...
7 : Tres sunt, qui testimoniumdant in calo, PATER, plenus til contrariit potestatibus.ita alii veteres pas-
VKRBUH, ET Sfnuius SANjCWS, et hi Ites unum sunt. sim. Quod dicitur vet Libya, Isidoriano more vel
Quodauiheiiticumesse ex boc quoque loco probatur. pro et ponilur.
183 S. ISIDOIUHISPALENSISEPISCOPi 184
anni tempora distinguuntur, el coram tribus teslibus j^ titudo et temperaniia ; totidemque e contrario vitia,
actio cuncta linilur. cupiditas, meius, dolor et gaudinm.
CAPUT V. 24. Morlalium quoque rerum quatuor vitae sunt,
De qualernarionumero. inilium, augraenttim, stalus et declinatio. Quatuor
19. Quid quatuor dicam, in quo numero solidita- eiiam genera animalium in mundo babentur, id est,
tis certa perfectio est ? Nam ex fongitudine, et lati- ccelestia, pennigera, aquatiiia, sive lerrestria. Iriset
tudine, et profunditate componilur decas, quseple- ipse coelestisquadricoloris splendore varialur. Qua-
num efficit; decem enim ex quatuor numeris grada- tuor quoque quadraniibus ralio bissexli colligiliir.
tim surgenlibus integratur. Uuum enim, et duo, et CAPUT VI.
tria, et quatuor decem faciunt.Similiter el centumex 226 De quinarionumero.
225 decade quaternario cumulatus, id est, decem , 25. Sequitur Quinariusnumerus, qui, sivc cum
etviginli, ettriginta, eiquadraginta, qiiisuntcentum. aliis imparibus, sive cum suo genere socialur, se
Item ac qualuorjnumeri mille reddunt; id esl c, cc, sempCr ostendit. Nam quinqueper quinquies faciunt
ccc, cccc. Sic decem millia, caoieraqueeodem incre- viginli quinque, et quinquies lerni quindecim, et
menlo complentur. quinquies septem triginta quinque; et quinquies no-
20. Numerusaulem iste quadratus evangelistarum B vera quadraginla quinqtie. Ilic praelerea numerus
quatuor deputalur, qui in qualuor partes, vel in an- legi est attributus; lex enim quinque libris comple-
gulos mundi fusi sunl. Quanquam et quattior sunt ctilur [Forle comprelienditur]. Unde etiam et Apo-
paradisi flumina, quae tolum orbem circumfluunt. slolutn in Ecclesia quinquc verba loqui delcclat.
Arca quoque Noe quadratis lignis construitur. Te- 26. Sed et quinque cubitis altare in legc per
siamenti denique arca quatuor aureis circulis vehe- quadrum conslruilur; tolidemque urbes in Isaia
batur. Chanansealingua loquuntur. Sunt et quinque virgi-
21. Vestis etiara sacerdotalis in lege quatuor co- nes prudenles in Evangelio, sunt et alise quiuque
loribus, id est, hyacintho, bysso, cocco, purpura- faluae. Panes quoque divisi populo quinque. Mnas
que ex auro contexilur. Praeterea et quatuor venti praelerea quinqnc et talenta quinque. Item secuti-
terrae in Ezechiele aspirant, ut in figuram futurae dum mundi philosophos zonaeterrae quinque, et
resurrectionis arida ossa consurganl; tolidemque apud Lalinos vocales litierae quinque.
venti cceli, id esl, angelicaepotestales, apud Danie- 27. Sensus quoque corporis quinque, visus, au-
lem pugnantes, irruunt in mare hujus sseculi ma- ditus, odoratus, gustus et lactus; totidemque habi-
gnum. Idem quoque Daniel quatuor regna mundisub tatorum mundi genera, id est, ho i ines, quadrupe-
diversis figurisexponit. C des, vel reptantes, natanles, sivevolanles. Praeterea
22. Similiter Zacharias quatuor cornua regnorum et a,uinquenniolustrum finitur, olympias quinquen-
lotidemque fabros describit, et quatuor qtiadri- nio terminalur.
gas Evangelii, missas in qualuor cardines cce- CAPUT VII.
li. Item apud Joannem quatuor animalia vultus De senario numero.
sibi differentis describuntur, qui in senis alis nume- 28. Senarius numerus primus el perfectus, ei
rum viginti quatuor seniorum efficiunt. In creaturis partibus suis primus impletur. Nam sextamsui intra
autem rerum qualuor sunt terrae partes, quatuor conlinet, quod unus; tertiam, 227 °.u°d duo; et
coelifrontes, Oriens, Occidens, Septentrio, sive Me- dimidium, quod tres; haec enim summa in unum
ridies. ducla, id est, unum, et duo, et tria sex faciunt.
23. Qualuor ctiara mundi elenienla habenlur, ex Nullusautem ante senarium invenitur qui suis parti-
quibus universa subsistunt, ignis, aer, aqua, et lius, dum dividilur, impleatur, cujus perfeclio etiam
terra. Annus quoque quatuor tenyioribus volvilur, ipso opere mundiclarescit.
aeslalis, aulumni, hiemis alque veris. Ipsa deuique 29. Sex enimdiebusperfeciiDeusoperasua. Primo
hominis natura ex quatuor esl elemenlis concrela, ex die condidit Iucem, secundo firmamenlum, tertio
calido et frigido, humido atque sicco. Virtutes quo- D specieni maris et terrse, quarto sidera, quinto et pis-
queanimiqualuor;scribuntur,justitia,prudentia, for- ces, el volatilia, sexto hominem, atque animantia.

19. In Ms. magis videbatur plenam, quam ple-
num. Fortasse Isidorus scripsit plenamperfectionem,
et paulo ante profunditate el sublimitale. Denarii
perfectionem saepissime sanctus Augustinus com-
mendat, quem in hac numerorum mystica exposi-
tione Isidorus libenter sequitur.
22. In Ms. eratdi/Jerentta?. Fortasse Isidorusscri-
psit vultu sibi differentia. De re ipsa vide Apocalyp-
sin, can. iv.
24. Forlasse, quadricolorisplendore. Irin, sive ar-
r.umcceleslemcolorum familiamomuem parere, ni-
gro alboque coloribus exceplis, tradunt ii qui pbae-
nomeni hujus uaturam accurate expressorunt; qua
de re, praeterpbysiceset opticesscriptores, nonnuili
peculiares tractatus exslant. Isidorus fortasse innuit
quatuor essc praecipuoscolores, qui in iride appa-
rent, qui tameu inter se varieniur.
25. Dc quinario numerosancius Augustinusenar-
rat. in psalm. CXLVII, n. 10, el alibi. Quod Aposto-
lum in ecclesia quinque verba loqui delectet, nescio
sane tiuo periineat.
28. Infra etiam, num. 48 : Octonarius primus et
perfeclusest. Non male hoc loeo essel: Senarius nu-
tnerns primus.est perfectus. Pncslaret etiam legere :
Nam sextainsui parlem intra se continet.
29. De sex aeiatibus in.undialibi etiam Isidorusin
Eiymologiis,in Chronico, etc. Sed hic locus forlassq
integer non est , satis tamen iatelligitur.
183 LIBER NUMERORCMQUI IN SANCTIS SCRIPTURIS OCCURRCNT. 18«
Sex eiiam dies sunt, quibus aetatibusmundus perfici- A CAPCT VIII.
lur, quarum prima est ab Adam usque ad Noe, secun-
da hinc ttsque ad Abraham , tertia usque ad David, De septenario numero..
quaria usque ad Transmigrationem, quinta usque ad 34. Septenariusnumerusa nullonascitur, nec gene-
advenlum Christi, sexla, quse nunc setas est, usque rat , nec generatur. Nam omnes numeri inlra deccm
in finem mundi. positi aut gignuntalios, aut gignuntur ab aliis. Istc nec
30. Annus quoqueipse senario numero consumma- gignit, nec gignilur. Sex enim el octo generanlur tan-
turamodo. Quatuor autem, et duo et creant, et creau-
lur; sexagenarius enim numerus dierum sexta pars
versus multi- lur. Seplem nihil gignit, nec ab altero gignitur.
est, cujus summa per senarium primi
plicata, idest, sexies sexaginta, CCCLX. Residuisunt 35. Hic autem numerus septenarius juxta legiti-
quinque dies, quibus si adjiciuntur quadrame partes, mum est; sive cum testificatur, ut septuaginla , ct
lotum senarium numeruro faciunt. Siquidem et ipse septingenli, sive cum loties in sese septies centeni
quadrans ex his consistit. septem; quique etiam juxla sapienles mundi ca ra-
31. Idern ipse Senarius numerus quadro et sulido tione perfectus habetur, eo quod ex primo pari,
ac priiiio impari constat. Primus autem impar ler-
qualernario sociatus, horas diei noctisque metitur. B narius
Nara quater seni viginti quatuor efficiuni. Praeterea est, primus par quaternarius , 229 ex qui-
bus duobus ipse septenarius consummatur; qui
bujus numeri perfectio et in selatibus hominuro, et
in rerum gradibus invenitur. Sex enim aelatibuscur- etiara partibus istis multiplicatusduodenarium reddit.
sus mortalium consummatur, boc est, infanlia, Nam sive ter quaterni, sive qualer, terni duodecim
faciunt. Sed tres Trinitatis mysterium, per qua-
pueritia, adolescenlia, juvenlute,senectule, senio. tuor virtutumperaclio
Sex suntet gradus omnium rerum, id est, non vi- illustratur; ac per hoc in his
ut Trinitatis speciem actio virtutum
ventia, ut lapides; viventia, utarbores; sensibilia, partibus, etper
ut pecudes ; rationabilia, ut homines ; immortalia, perficitur, per reprsesentationem virunum usque
ad Trinitatis noiiliam pervenitur. Rursus autem cuin
ut angeli. Novissimuset sumraus gradus est, qui est
ad duodenarium surgit, et duodecim apostolos sep-
super omnia Deus.
32. Item naluralia officia, sine quibus esse riibil po- tiformis gratiae Spirilus perfectos ostendit, quorum
iest, sex sunt; id est, magnitudo, oculi, figura, in- praedicatio[Forte praedicatione]per quatuor virtutum "
genera Trinitatis fides in toto orbe crescit.
tervalla, stalus et motus. 228'tem ipsius molus sex
diflerentisesunt. Nam movemur ante, a tergo, dextra, 36. In Scripturis autem sanctis iste numerus in-
kevaque, sursum , alque deorsum. Sunt quoque terdum omne tempussaeculihujus, interdum requiem
exempla mulla hujus numeri in sacris eloquiis. Nara, significat, nonnunquam Ecclesiae nnitatem demon-
sexto die homoad Dei formatur imaginem, et sexta, slrat. Pro universo ponitur, ut est illud : Seplies in
aetate mundi Salvator venit in carnem, el sexc die laudem dixitibi (Psalm. cxviu, 164), id est, omni
diebus jussntn est populo in deserto manna colli- tempore. Idera enim propheta hoc alibi significalpro
gere. tolo tempore, dum dicit: Semper laus ejus in ore meo
33. Hinc et Ezechielquoque in dexlera viri calamum , (Psalm. xxxiu, 1). Hinc alibi legilur : Septuplum
sex cubitorum vidisse se narravit. Ipse etiam lempljI accipietin istosmculo.Item aeternarequies septenario
fronles sex cubitis in altum scripsit. Idem sex agnos3 numero significatur, cum dies septimus in requiem
iu holocaustisprincipem offerremandavil. In Evange- Dominisanclificalusvocalur/in quo jam fit vespera,
lio quoquc sex hydrias plenas aquis Christus in vini; quia nullis finibus temporumrequies aeternaebeatitu-
saporem convertit. Sex etiam dies idem anie Passioi. dinis coarctabitur.
nem ingrediens in Jerusalem super asinum sedil, 37. Inde eiiam et in lege septimus dies feriatus
Sunt et alia plura, sed propter legendi fastidiuna esse prsecipitur, ut requies in ea aeternasignificetur.
•miltunlur. Inde est, quod post resurrectionem snam Dominus
30. Quadranapartes quidsil, non intelligo.Legerenn D sitones dubias atque ancipitesresolverenon dubilavit,
quadrantis partes. Luinen alferet Plinius de anni die- atque etiam de occultislam prmsenlibusquam futurit
bus loquens : Ad CCCLXV ( dies ) adjiciunt etiamnunn quodammododivinarepollicitusesl.
inlercalarios diei noclisquequadrantes. Ex quo apucd 35. Fortasse, septenariusjure legilimus esl. Deest
isidorum reponendum censeo . Siquidemet ipse qua•• aliquid iu verbis, sive cum tolies, eic. Mox substiiui
drans sex horis consislit; nara quadrans diei sex hoi- per quatuor virlutum genera, cum in ras. esset, et
rae sunt, et ante correclionera Kalendarii Gregorianli qualuorvirtutum genera, nullo sensu. De numero sep-
CCCLXV diebus ad annum complendumsex integraehoi- tenario confer sanctum Augustinum, serrn. 51, cap.
rae adjiciebantur. 23, et aliis eliam in locis.
31. Deerat in ms. conjunctio et post alatibus ho 50. Verba sepluplumaccipiet in hoc smculo, non
minum. reperio quo in loco exislani. Fortasse periinenl ad
33. Mulaviofferri, quod ms. exbibebat, in offerre'<. capul iv Genesis, 15 : Omnisqui occideritCain,sep-
VidfeEzechielisverba, cap, XLVI,i. tuptum punietur. Sanclus Augusiinus, serin. 114,
34. De ntimero septenario mira passim narranturr, haecverba omisit, superiora protulit: Quid est ergo
nonnunquametiam superstiliosa. Fluddius De micro>- septiesf semper,quotiescunquepeccaverit,eumquepa-
cosrni historia, tract. i, sect. i, lib. f.Ego, inquit, hoi- nituerit.lloc enim est : Septiesin die laudabo te, quod
minem doctissimumnovi, qui virtute hujus numetr< estin alio psatmo : Semper laus ejus in ore meo.
teptenarii, cujusdam quasi oraculi atsistentia, qum-
 187 . S. ISIDORl HISPALENSISEPISCOP! 488
cum septem discipulis convivasse describilur. Tertio A vil.etseptemangeli 231 lubis canunt, et septem ac-
igitur genere septenario numero sanctae Ecclesiae cipiuntpotestatemseptemplagarum. Septemplici quo-
universitas figuralur, dum per speciem ad geiius que muroJerusalem coelestisfundatur, et sepiem levitae
transitur. abaposlotiseliguntur. Hic numerus multiplieatus per
38. Unde et Joannes in Apocalypsiseptem scribit septeua, deuno quoque ter mysterio unitatis adjectio
Ecclesiis, dum septem sint solae quae specialiter no- quinquagenarium efficit, in quo die posl Ascensionem
minantur, sed una Ecclesia, quae septiformis gratia Domini promissusa PatreSpiritus sancius super cre-
Spiriius perfeclein loto mundodiffunditur; scriptum dentes descendit. Item per annorum curricula septies
esl enim : Una est columba mea, una perfecta mea in sese multiplicatus, adjecta monade una, ad quin-
(Cantic. vi, 8); liis enim tantis significntionibus quagenarium pervenit, ac perpetoam requiem jubilsei
numerus isiein Scriplnris eminentiorest praecseteris, ostendit; quanquam sit ei in eo aliquid conlrarium,
utpote quem Dominus in requiem suam sanctificavit, ut legimus bestiam seplem capita habentem. Sunt
et in quo fulune resurrectionis requiem repromisit. et septem dsemonumprincipalia vitia. Infinita quippe
230 39- Convenienier itaque sepienario numero exempla bujus numeri in sacriseioquiis.
signilicalur Spiritus sanCtus; Undeet sanctificatio In 44. Sed iterum transeamns ad alia, qu» nume-
legead diemteptimum pertinet.Nam nulltimdiem Deus B rum assignant. Septem apud veteres annumerantur
sanctificavit operis sui, sed sanetificavit lantuin sep- genera philosophiac, prima arithmetica, secunda
timum, in quo requievil ab operibus suis. Jure ergo geoiqelria, lerlia musica, quarta aslronomia, quinta
£epliformi3Spiritus imaginemporlat, qui per divini- astrologia, sexta meclianica, septiraa medicina. Idesa
talis plenitudihem in Christo inhabltat, Isaia lestalite quoque septenarius numerus formam,lunae complec-
propbela l Et requieicet, inquil, Spiritus Domini, tilur; tot enim habet luna figuras; prirna namqtie
Spiritus tapientia et intelleclut, Spitilut consilii el bicornis est, et secunda sectilis, quae medilunia ap-
furtiiuclinit,Spiritut tcientia et pielatis, el replebil eum pellalur, terlia dimidia, quarla plena, quinla, idesi,
Spiritut timoris Domini (Isa. xi, 2). dimidia ex majore, sexia id est sectilis, septima vix,
40. Unde el Zacharias sub imagine Cliristi lapidem quod et prima, bicornis. Nara tres formas praedicias
liabenlem oculos septem scribit. Hujus ergo numerl eadem figura definiens repetit. Hiceliam numerus et
exempla in divinis voluminibus oopiosa sunt. Septl* nomina lunsesignificai. Nam unnm.dtto, tria.quaiuor,
mus enim ab Adam transfertur Enoch. Et seplimus quinque, et sex, et septem viginti octo faciupt.
compulalur Lamech, qui septem vindiclassoIvitCain. 45. Item tot sunt circuli, tot planetae coeli, tot
Seplimo die ingressionis Noe diluvium fuit,et septimo dies mundi, lotque transfusiones elementorum. Nam
mettse residens arca quievit. Septena quoque ani- C ex igue aer, ex aere aqua, ex aqua terra, id est as-
malia introierunt in arcam; et seplem diebus in ve- censio, ex terra aqua, ex aqua aer, et ex aere ignis.
teri lege celebrari praecipilur pascha. Candelabrum Porro septimana partus hominem absoluluro perfec-
autem septem ramorum in tabernaculo testimonii luinque dimiitunt. Septima quoque dieaegri pericli-
Moyses legislator constituit. tantur. Vocales quoque Grsecae litterae septem ha-
41- Arca qtioqueTeslameniiclangenlibus tubis sep- bentur.
lies circumacta Jericlio muros subverlit. Elisaeus 46. Ipse autem homo seplem raeatus habel in ca-
namque septies super mortuum puerum excitavit. pitc sensibus praeparatos, duos oculos, auresque, et
Septem quoque mulieras in Isaia virum unum appre- nares totidem, el os unum. Parvulis etiam septimo
henderunt; totidemque fratres apud Sadducaeosrau- mense denies emergunt, septimo anno mulantur.
lieri nubunt, sibimet succedentes.Seplem etiampanes Item secunda bebdomada, id est, quarto deciraoanna
populo in Evangelio dividuntur, et septem sportac infans pubescit, et possibilitatem gignendi accipit.
superfuerunt. Tertia vero lanuginem232 etflorem genarum pro-
42. Septem etiam Ecclesiis apostolus Paulus scri- ducit. Quarta incrementa staturse definiuntur; quinta
bit, id esl, Romanis, Corinlhiis, Galatis, Ephesiis, juvenilis aetatis plena perfeclio dalur ; sexta defluxio
Philippis, Colossis, Tbessalonicis. Et Joannes in D est, septima senecttitis initium.
Apocalypsi vidit stantem Christum in medio septem 47. ltem sepiem naturas abstrusas roembra mor-
candelabrorum, id est, Ecclesiarum Epliesiorum, talium, id est, linguara, cor. piilmooen), lienem,
Smyrnensium, Pergamorum Tbyatirarum, Sardium, jecur, el duos renes. Item septem eorporis partes
Pliiladelphiorum, el Laodiciorum. hominem perficiunt, id est, caput, collum, pectus,
42. Item apud eumdem septemin dexlera Deistellse venter, duaemanus, totWei» pe,des,et in veriice axis
Iegunlur, et septemsignaeulalibri Agnus occisusresol- cceleslis.
39. In Vulgata : Et requietcet tupereum Spiritut, quoquepropter musteriumunitatis adjecto, quinqnage-
etc. narium efficit. Atil pet teplem tnonadeuna propter,
41. Quod de Elisaeo diciiur, depravatum videiur. etc.
Lib. IV 'Reg., cap. iv, 33 etseqq,, cum Elisaeusbis 44. Corrigendum puto septimabis, quod, etc.
atit ter super puerum morliuun incubuissei, oscitavil 45. Sepitmana partus, elc. Obscurum id et forte
puer septies, quod fortasse kinuere voluit Isidorus. mendosuiit.
43. Per septem de une quaque, etc. Mendumcerte 46. Meliusyideretur sexta deflexioett.
subesl, quod ita emendari polest : Per septem, uno
 LIBER NUMERORUMQUI IN SANCTIS SCRIPTCRIS OCCURRCNT. 190
J89
CAPUT IX. A. CAPUT X.
De novenarionumero.
De oclonarionumero.
52. Novenarius secundum se perfectus numerus
48. Ocfonariusprimus et perfectus est; nam e: et inde magis perfectus diciiur, quoniam ex tri-
est,
primo motu, id est, ex duobus per duos quatuor ge bus perfectis per formam ejus inulliplicalus comple-
nerat,etbis facit ocdoadum perfectum. Hic aulen
lur. At vero secundum alios impeifectus esl; nam
numerus sanctus est, et in figura veraecircumcisio
ut primi versus finem teneat, tino tamcn semper in-
nis ascriptus. Quin etiam et seplenario nurnero pri si adjiciatur ad novem , certam perfe-
idem digus est, qui
BIUSest, et ex sepieni est, sicut in priucipio ctionis alque integrilalis regulam complet, in qtio
qui ftiit octavus in crealione mundi, et perfectii , novenario numero illi accipiuntur, qui imperfecti
unitatisest.
snni, et ad decem praecepta legis nequaquam perve-
49. Sed sicut in septenario nuroero prseseus viti niunt.
volvitur, et designatur, ita per octonarium spesaetei 53. Ex hoc numero sunl illi novem teprosi in
nae resurrectionis ostenditur. Hoc enim die Dominuu Evangelio, qui ab unitaiis consortio seclusi, munda-
a mortuis resurrexit, qui scilicet a passione Domin tori siio per superbiam gratias non egerunt. Ex eo-
computalur tertius; in ordine creationis mundi, u jj dem ntiniero accipiuntur a quibusdain et illi nona-
prsedicium est, post sepiirnura reperitur octavus at ginla noveiu , qui non indigenl poeniienlia, dum
demonstrandam ulique futurae resurreciionis beali inaniler semetipsos justificant; quamvis in eis qui-
tudlnem ; quod non immerito Scriptura sic ait: Dt dam ccelestes liguras intelligant. Praeterea [Forte,
partem septem, nec non et oclo, quia ignoras quic Proplerca] Hebraci novem libros esse prophelicos
mali (ulurum tit super tenam; quasi dicerel: Si< dicunt, el 234 gentiles novem musas finxcriint,
dispensasollicile lemporalia, ut sludeas cogitare ater quibus perfecla sciemia consistit modulalionuui.
na: necesse est namque ut bene agendo pracogitcs CAPUT XI.
quiade futurit judicii malit quid denuo libi incurrat De denario numero.
incertuses (Eccle. xi, 2). Convenit dcniqtie numerui
54. Denarius vero ulira omnes habendus est nu-
isie elDomino, etejus corpori, quasi uni, etseptera
merus, quia omnes numeros diversae virtutisac per-
50. Inde est, quod ocio animaecum Noe introie fectionis intra se conlinet; qui licet primi versus
runl in arcam. Sed in illis sepiemseptiformis Ecclesii finis sil, secundae monadis complet auspicium , et
designatur, in octavoNoe233Ghristus, quiestcapu formulam unilaiis adimplet; in quo tanlus fit com-
Ecclesiae,figuralur. Ad boc eliam pertinet quod it plexionis terminus , ut utlra numerus nequaquam
Michaea legitur, teptem pasiores, el ociavus uliqui " sed denuo ad unitatem recurrat, sicque
procedat,
Cliristus cum sepiiformi corpore suo. ln Evangelii infinita numeroruro mulliiudiiie ha-
deinceps pro
quoqqe de hoc numero legitur, quod post dies ocl< beatur.
coram tribus discipulis suis facies Domini in monlt
55. Est autem in Scripturis sanctis legiiimus, sicul
refulsit.
et septirous , nunc pei teciionem significans , nunc
51. Idem etiam Salvator post octo dies resurrec- loluni demonstrans, sicut Daniel, qui oninem
aperte
tionis Didymo se non credenti manifestavit. In sesi sive angelorura muliiiudinem infinitam
Ecclestam,
triplicatus iste nuraerus propler Trinitatem vigint denario numero complexus esl, dicens : Mt//ia niil-
qsatuor seniores efficit qui coronas suas efferun lium minisirabanl ei (Dan., vn, 10). Unde et psal-
eoram Agno. At eontra octavus scribilur in Apoca- mus : Currus , inquit, Dei decem tniliibus mulliplex
Jypsi diabolus, qui inter septem reges Romanorun tniltia tmtanlium(Ps. LXXU,18).
a Joanne visus est, quasi occisus , octavus utique 56. Deoique hic numerus Decatngilcgi ascribilur.
sed in proditione. Deniqueet octo principalia viti: ~Decera enim nolissima prsccepla legis. Ab Adam
describuntur, ex quibus niultitudo omnium vitiorurf progenies usque ad Noe denario numero termiitatur;
exbfitur, j3 est, invidia, iracundia, tristitia, avaritia, in cujus numeri figura et David propbela in Psalte-
p
ingluvies, luxuria, inanis gloria, superbia. rio decem cbordarum cantavit, in cujus typum Saio-

48. Cum pro octavamulti inscribantur psalmi, nala
hinc occasio est indagandi mystlcas imerpretaiiones
hnjus uumeri, a>va fere lsidorus compleciitur ex
Ambrosio,., Augustinn et aliis. Vide Onomasticum
Burii el HierolexicumMacri.
52. Quaedamhic verba mulavi, ut sensum redde-
rem ; nam in Ms. erat magjs perfectio dickur... se-
cundumalijis... nam dum primi vcrsus leneat... wirfi,
g,usest, quasi adjciaiur aii novamcerlam.
53. Aib'goria de unmero novem leprosorum ex-
plicatur laiius a sancto Augustino, lib. u Quaestion.
£vang., quaest.41, n. 4. Pro quamvisin eis in Ms.
erat qitamin eos.
54. Subiititui primi venus pro primus vertus, quod
erat in Ms. Versus primus est veluli prima decas.
Scripsi eliam secunda monadispro secuttdt monadis ,
quod , opinor, lihrarii error est. Quod autem dena-
ritts secuitdaemonaitis auspicium complet, denotat,
ui arbitror, denarium complere unam decadem, quae
est iinitas decadum , sicut primus numerus, sive
origo numerorum c>l unilas numerorum.
55. Librarius, ut par est credere , emisit verba
Danielis quae sequuiitur : Et decies millies centena
millium ministrabant ei. Nara in hoc deciet Isidori
ratio versalur.
56. Quaedamhic mutavi, ut commodum sensum
redderem. Codex ms. sic habebat : Decalogi tegit
ascribitur. Decem... Ab Adam prq genere est usque ad
Noe denarius numerustefminarut. Vide n. 621
 m S. 1SID0RI HISPALENSISEPISCOPI 192
mon rex decera candelabra in domo Dei dexira lae-,A sionis superbiam fit. Nam et vela cilicina , quibus
vaque consiituit. labei iiaculuni tegebatur, undeeim fieri jubentur, ut
57. Deniquc in Zacharia decem sunt horaines, sub et per numerum peccatum , et per cilicium punctio-
specie omniura gentium fimbriam Chrisli leneoles. nes atque lamenla peccatorum significarenlur. In
Decemsunt el in Evangelio virgines, quae in sensi- Daniele quoque undecimumbestise cornu esse doce-
bus carnis et spiritus , quinario numero gerainato , tur, ad demonstrandum illuiii auclorem Iransgres-
235 intelliguntur. Dccem etiam leprosi mundantur sionis diabolum , et filiumejus Anlichristum , cujus
a Domino, novem ex eis ab unitale seclusis. Decem regni virlus in peccati potentia exaltatur.
sunt practerea urbes, quas si bene rexeris, cordis et 63. Nain el Pelriis, cadente Juda, ne in undemirio
corporis sensus duplicato numero accipies in futurum.,, numero apostolorum summa pernianeret, duodeci-
58. At conlra in Exodo decein plagis percussa est mum Mattbiamsorle electum consiituil, raetuens ne
^gyptus, et iu Apocalypsi decem cornua procedunt in numero iransgressionis consisteret summa apo-
ex mari, el decem dies pressurarum Ecclesiaescri- slolicaeveritatis, licet ct liic numerus in ratione
buntur, in quibus status hujus vitse, el lempus oslen- temporum reperiatur ascripms. Undecimo namque
dilur. Apud Salomonera aulem decem mensibus in- Kalendas Aprilis factus fiii-se legitur mundus. Un-
fans coagulatur in sanguine. Sunt el alia sexcenta. B decim eliam perbibentur diernm epaclae, quaeper
Sed hactenus de denario dixisse sufficial. singulos aniKisad cursuni lunse adjiciuntur.
59. Haecest primi versus numerorum regula, bsec CAPUT XIII.
sacramenla, genera et species differenliaeperfectio- De duodenario numero.
nis. Omnes autem primi versus numeros recapiiu- 64. Duodenariusnumerus inter alios numeros le-
lantes sub hac veritate tractemus. Unus numerus gilimus ex legilimis numeris est. Propterea septe-
non est, sed origo numerorum omniumest. fiinartus narii partes altera pro allera muliiplicalur. Nam
prima pars est, ternarius ordine et virtute primus. quater lerni, vel ler quaterni eumdem numerum fa-
Quaternarius duobus paribus constat. Quinarius sibi ciunt, hic autem partibus suis simul ductus non tam
genius est. Senarius in opere mundi perfectus est, consummatur, sed exceditur. Ampliorcm quippe de
et ab imparibus par est. Septenariuslegiliraus est, et se ipsnm 237 numerum reddit; nam partes ejus
inlerdum pro toto est. usque ad sedecim perveniunt. Habet enim has quin-
60. Octonarius a paribus par est. Novenarius a que, duodecimam,quod est unum, sextam, quodduo,
perfectis imparibus irapar esl. Denarius perfeclus quartam , quod tres , tertiam , quod quatuor, dimi-
atque finalis est. Termini autem nuraerorum , vel diam, quod sex.
limites isti sunt: unus , decero , ccntum el mille. G 65. ltaque unum, et duo, et tria, et quatuor, et
Hucusque ad regulam primi versus disputatura est. sex, in sumraam ducta, sedecim sunt. Tali ergo rar
Nuncde secunda [Forte, nuncde secundo] tractemus. tione plusquam perfectus habetur. Hic autem duode-
CAPUT XII. narius numerus, ut prsediximus, in Scripturis legiti-
De undenario numero. mus, sive cum pro toto ponitur, sive cum in se mui-
61. Undenarius numerus prima secundi versus tiplicatur: pro tolo ponitur, ut xn throni, el xii
monas est, qui imparibus suis non babel amplius, tribus, dum per xn tlironos omnes judicanies, et per
nisi solam undecimam, quotl est, sicut quinarius so- duodecimtribus omnes gentes significanlur.
lani quintam, el ternarius solam terliam. In Scriptu- 66. Pro se ipso autem, sicut duodecira per duo-
ris autem undenario numero transgressio prsecepti decim centura quadraginta qualuor efficiunt, quo
significatur, sive diminulio sanctilalis. Unde et nn- numero omnis Ecclesia designalur. Idem aulem fre-
decimus psalmus sic incboat, dicens : Salvummefac, quenlior est in Scripturis, et inter omnes numeros
Domine, quoniam defecit sanctus. 236 Sicut eum habetur insignior propter summam patriarcharum et
per denariumscribilur perfectio beatitudinis, ilaper apostolorum.
undenarium transgressio legis. 67. Duodenarius est numerus apostolorum, idem
62. Hinc est quod Adam progenies per Cain us- D etiam et patriarcharum; sunt enim et toildem mino-
que ad diluvium undenario numero terrainatur, ad res prophetse. Lapides eiiani duodecim, quos sacer-
significanduroscilicet peccatum, quodper transgres- dotes gcslabant in pectore. Duodecim prseierea in
57. In Ms. erat accipietpro accipies. beslia cornu pro undecimbeslia cornu. Posset quoque
58. In Ms., hic et alibi, in Apocalypsinpro in Apo- legi undecimbestia cornua. Sed ex Daniel.vn , 20 ,
cdlypsi. praeferendum videtur undecim bestia cornu.
t 59. Sibi genius est. Id est, ut pulo, quud num. 25, 65. Nonnulli velerum mundum autumno conditum
> se semper ostendit. asseruerunt; sed plerique Patres verno tempore crea-
61. Forle, qut in partibus suis... quod est unum, ttim mundum tenent, Cyrillus Hierosolymitanus,Ba-
sicut. silius, Nazianzenus,Ambrosius,Theodoretus et alii.
Ibid. In Ms. monadespro monas. Confer concilium jussu Vicloris papae a Theophilo
Ibid. Ex sancto Augustino serm. 51, cap. 23 et Alexandrino celebratum in append. 8, tom. III,
alibi. pag. 515.
62. Progenies ab Adam usque ad Noe dicunlur 64. ln Ms. erat nam quaterni pro quo lego »wm
decem supra, nnm. 56. Hic tlicuntur undecim pro- quater terni. Pro exciditur posui exceditur. For-tasse
genies usque ad lilios Noe. Rationem explicat Isido-• le^endum simul duclis, et non tanlum consummatur.
rus, cap. 6 m Genesin, n. 29. Reposui undecimum
103 LIBER NUMERORUMQUI IN SANCTIS SCRIPTURIS OCCURRUNT. 194
tege aposlolicifontes legunlur, juxta quos septuaginla A Ab Abraham namque usque ad David quatuordecim
creverunt palmae; duodecim namque tsrael tribus generationes annumerantur. Item a David usquc ad
vocantur. Duodecim eliam exploralores ad terram transmigrationem tolidem generationes reperiunlur;
sanctam mittuntur, quibus bolrus in ligno sub lypo 239 rursusque usque ad Christum generationes
Chrisli defcrtur. quatuordecim computantur.
68. Deniqueet propler aeternitatis testimonium de 74. In lege quoqtie quarto decimo die mensis
Jordanis amne lapides duodecira auferuntur, qui primi pascha celebrari jubetur de carne agni imma-
ponuntur in loco ubi secundo circumcisus est Israel. culati. Iu Ezechiele autera quatuordecim extendimr
Porro Elias ex duodecim lapidibus sedificavitaltare, cubilis crepido ccelesiis altaris (Ezech. XLIII, 17).
et apud Mallhaeumxu fragmenta cophinorum super- ^Qualuordecimpraelerea annis servivit Jacob Laban.
fuerunt in solitudine. Item in Apocalypsi de singulis Quatuordecimanni fuerunt ubertatis [Forte, sterilita-
patriarcharum tribubus duodecim inillia signantur in lis et ubertatis] in jEgypio sub Joseph.
fronlibus. Super caput quoque Agni corona duode- 75. Paulus quoque apostolus post annos quatuor-
cim stellarum resplendet, etifundamenta etiam Jeru- decim ad evangelizandum ascendit in Jerusalem,
salem ex duodecim preliosis lapidibus sunt, et ipsa Barnaba secum et Tito assumptis. Idem quatuorde-
civiias xn stadiis est undique versum, et ejusdem g cim Epistolis praedicationis suaesermonem conclusit.
civitatis xu portarum ingressus habelur. PorroJobprotolerantiae meritis quatuordecim millia
69. Hic duodenarius numerus sexies mulliplicalus ovium in fine recepil. Puer quoque in adolescentiam
facit sepiuaginta duos discipulos, qui missi sunt ad post annum quartum decimum transit, alque gignendi
praedicandum per lotum mundum in septuaginia virtutem anno quarlo decimo sumit.
duabus linguis divisum. Iiem multiplicatus in sese CAPUT XVI.
efficitcentum quadraginla qualuor, qui est mensura De quindenario numero.
murorum Jerusalem. 76. Quindenarius numerus juxta decisionem sua-
238 70.1dem ipse quoqiiemultiplicatus facit cen- vem ratiouum, quia ex tribus partibus constat, im-
tum quadraginta qualuor millia signatorum, id est,
perfectus esl. Habet enim primam, et lertiam, et
universitatem sanclorum. Praeterea et in lemporibus
quinlam tantummodo. Sed prima ejus unum est,
el in pariibus mundi convenil numerus isle. Duodecim
quinta ejus tria sunt, terlia vero quinque, qui effi-
enim mensibus explet sol iste visibilis annura : duo- eiunt novem. Hic autem
mystice in duabus decisus
decim etiam flabra ventorum universuro peragranl
partibus el praesens lempus significat, et aeternuui
mundum.Duodecimeiiam horaesunt diei, tolideraque demonstrat.
horaesunt noctis. C 77. Constat enim ex sepiem el octo, qui faciunt
CAPCT XIV.
quindecim, sed et seplem ejus ad temporum cursuin
De denario ternario numero.
perlineut, quod duobus septenis peragilur, ocio vero
71. Denarius lernariusnumerus propler tria et de- ad fidem rationis, ubi in aeterna pace gaudebitur.
cern designat legem, et legislatorem, Decalogum, Ociavo enim die, qui est post Sabbatum primus, Do-
Videlicet,et Trinilatem. Corapetenterautem hic nu- minus resurrexit, cujus figurae myslerio seternitas
mcrus apostolo Paulo ascribitur, qui ejusdem lenet futuraeresurrectionis ntanifesiatur. Siquidem et se-
nuineri locum in ordine apostolorum. ptem ejus pro Sabbati cultu Testamenlum Vetus insi-
72. Nam idem ante Iegis doctor, postea divinae nuant. Octo vero ejus dorainicam resurrectionem
Trinitatis in genlibus exstitit evangelicus prsdicator, Novum Testamenlum demonslrant.
quasi decem et iria tenens. Unde et ipse Benjamin, 78. Recle ergo bic numerus societalem significat
de cujus stirpe Paulus est ortus, Uitribu tertia de- Tesiamentorum. Hinc estquod apostolus Paulusquin-
cima compulatur, Ephraim et Manasse annumeralis decim diebus in Jerosolymis cum240Pelro se com-
pro Joseph in ordine pairiarcharum. morasse lestatur, ut cum eo utrumque Testaraentum
CAPUT XV. conferret, et septenarium propler lempus vitae prse-
De denario quaternario numero. D setnis, el octonarium propter futuraeresurreciionis
75. Denariusquaternariusnuroerus, quia ex duobus aetcrnam beatiludincm, ul aniroadverteret qualiter et
septenariis constat, geroitum nobis insinuat, sive temporalia temperaret, et seterna inhianter appe-
hunc temporalem, quem veteres in otio figuraliler teret.
utebantur, sive illum seternum, in quo a laboribus 79. Hic autem quindenarius numerus mystice do-
suis omnes sancti exspectant requiem. Reperitur minico ascribitur tempto. Quindecim gradus erant in
autem juxta Evangetiumin generationibus lemporum. circuitu templi, in quibus sacerdotes et Levilae

70. Duodecimhorse diei in Evangelio commemo- denotet; fortasse geminum, ut subaudiatur teptena-
rantur. Noxquoque quatuor vigiliis constabat, una- rium.
quaequevigilia tribus horis. Inaequales aulem erant 76. Forte, suarum pro suaijem.
diei noclisque horae pro teraportim varielate. 77. In Ms., septem veroad fidem. Forlasse, domi-
73. Quemutebantur. Isidoriana phrasis est, ut ex nicam resurreclionem, el Novum Teslamentum, vel
ejus praesertimmss. operibus saepeconstat. Sed pro polius pro dominica resurrectione Novum Teslamen-
gemilum atiud videtur reponendum, nuod requiem t>un.
195 S. ISIDORl HISPALENSISEPlSCOPl i96
secundum ordinem meritorum astabant, ad quorum A raiio adjecta, ler seni decem et oeto efOciunt, et
etiam exemplura quindecira §raduum cantica decan- explent mulieris ejusdem typicum sacramenturo.
tavil propheta, per quos a terrenis paulatim cre- CAPUT XIX.
scendo usque ad templum Jerusalem superne [Forte, De undevicesimonumero.
supernae]conscenditur. Quanquam si per denaiium 87. Undevicesimusnutiierus lunaris cycti enuclea-
iste nunierus computatus constirgai, cenlum quin- tius rationem perstringit; denique in ejus cursu
quaginta psalmos, quos cecinit Prophela, demon- paschales quartae decimaeIunaein omnium annorum
strat. revolutione sine ulla ambiguitate repelunlur, recur-
80. Certe si paulatim ab uno usque ad sc ipsuin renie semper in sese ejusdem decem novenalis cycli
per incremenla consurgat, cxx fideles designat, su- cursu, qui dum usque ad fiiiein circuitus sui peragi-
per quos infusus est Spiritus sanctus, qui el per sc- tur, rursus eisdem lineis, quibus a principio ccepit,
ptenarium numerum septiformis spiritus gratiam revolvitur.
acceperunt, et per octonarium numerum selernsespei 242 CAPUT XX.
gloriam mundo praedicaverunt. De vicenaxio.
81. Sunl etiam pleraque in Scripluris numeri hu- 88. Vicesimusquoque numcrus, secundi versus
jus exempla. Quinta decima enim die solemnilates B finem faciens, pariibus suis plusquam perfectus ha-
incipiunt Doraini, et ([Uintadecima die mensis fesli- belur. Hic autem ex duplici decalogoconstans, de-
vilas Tabernaculorum est, in qua filii Israel azyma signal geminam legis scieniiam , quasi aperlum et
primura comederunl in eremo, fixeruntque lenloria. absconditum , simplex et mysticum. Pertinet aulem
Siquidem et Ezecbias moriens quindeciin annos ad tabernaculi dominici sacrameulum.
commealum vitaerecepit. Aliiludo eiiam diluvii ex- 89. lbi namque ad australem el septentrionalem
crescens totidemcubitis montium juga conscendit. plagam bis denae labulae super bases stabant argen-
Increinentuinaulem quinta decima luna lenel; quinto teas; et in templo , quod Salomon aedificavit, alse
decirao anno indiciiosolaris finitur. duorum cherubin xx cubitorura roensuradiffunde-
CAPUT XVII. bantur. Datur eliam et bic numerus Lrael atque
De denario senario numeto. Levi; viginli enim annorum ad prseliaeliguntur, et
82. Denariussenariuscoustat ex duobus perfectis, xx annorum labernaculo deservire mandantur.
qui tamen his partibus continelur. llabel enim sex- CAPUT XXI.
tam decimam, quod est 241 unum; octavam, quod De viceeimoquarto numero.
duo; quarlam, quod quatuor; dimidiam, quod octo; „ 90. Vicetimi quarti summa multa in semetipsa
qui faciunt s-edecim. Scripturaruro continet sacramenla; unde et saeratus
83. Hic tamen per mysierium prophetis creditur commendalur hic numerus. Viginti enim qualuor
assiguaius. Eorura enim libri sedecim e-se proban- sunt lilui legiset propbetarum. Patres quoqueviginti
tur, idest, Isaias, Jeremias, Ezecliiel, Daniel, Osee, et quatuor sunt. Duodecim aposioii, et patriarchse
Joel, Amos, Abdias, Jonas, Michseas, Nahum, lla- totidem. Viginli quatuor etiam classes sacerdotum
bacuc, Malacbias, Sophonias, Aggaeuset Zacharias, fuerunt ab initio legis in populo Judaeorum, quse vi-
quorum iiguram sedecim bases illae gesiabant ar- cissim in templo bosiias iiiimolabant.
genteae,in qiiibusdciuratseiabulse siabantcontra oc- 91. Singulae dasses singulos pontifices suramos
cidenialem plagam. habebaui, quorura nominibusclasses nuncupabantur.
84. Bases quidem prophetas inlelligimus, super Apud Joannetii quoque sedilia viginti quatuor
sunt,
quorum splendidissimumvaticiuii fundanientumcon- el vigintiquatuor seniores lenenies citharas et pbia-
sisiit amplissima doctrina apostolorum. las, et adorantes Agnum, nempe et quatuor animalia
CAPUT XVIII. xxiv alas habebaut. Ipse autem viginliquatuor senio-
De duodevicesimonumero. rum iiuuterus, si ab uno iiicipiens paulatim addendo
85. Duodevicesimus a senario per denarium [Forte, n usque ad vicesimumquartum pervenias, irecenti effi-
per leriiariuinj adimplelur, qui sex xlates sunt ciunlur, per quos longitudoarcae, id est, DdesEccle-
mundi, cujus senaria series tripertita ralione lempo- siaeHgnificatur, in qua iufhiita sanctorum mullitudo
rum distribuitur, id est, anle legem, sub lege, sub omnium continetur.
gratia, in qua tertia oslenditur sacramentum fidei, 92. Prxierea ex duobus duodenisnumeris vicesimi
quod ad salutemanimarumsuscipimus.Hujus numeri quarii numeii 243 sumraa coinpleiur, per quos si-
mysterium evangeiica mulier illa , typura Ecclesiae gnificalur Ecclesia et ex circuracisioneet ex gentibus
gerens, expressit, quaea Domino post octo et decem congregata. Itaque el si octavus numerus tripliciter
annos erecla alque sanata est. computatur, in quo verae et sanclse circumcisionis
86. Redemplor enim noster sexta seiate descendit figuraest, vicesimum quarlum numerum facit, in quo
ad saluiem nostram, cujus senarii numeri formis illa figuraliler edocenmr, inampulatione vitiorumcredere

81. Ms. Codexsie habebat: /n elemenlumauiem dum videlur qui faciuntqttindecim.

quinta deeima luna terra, quinto decimoanno indilio 87. In Ms. eral cycli circuli curtu; delevi clrculi,
sotitrii fimtur. qtiod videtur giossa.
82. Sextam dtcimam, Intetlige pattem. Mox legen-

m'
197 LIBER NUMEROROMQCi IN SANCTIS SCRIPTCRIS OCCCRRUNT. 193
nos debere in Patrem, el Filium, et Spirilum sanc- A praelendimus regnum. Natn illud, quod quadraginta
tum. diebus Doniiniislentatur in eremo, id declarat, quia
93. Idemetiam numerusseptuaginta duos discipulos quandiu in hoc corpore sumus, leniaiioiies poriamus.
ostendit, quos Dominusbinos ante faciem suam prae- Tenlatio est enim, ut ait Job, vita humana super ter-
misit, tCrnario numero in se raulliplicato. Denique ram (Job. vn, 1).
ter viciesquaterni septuaginta duo faciunt. Nam et si 99. iliuc est quod Ezechiel quadragihla diebus
sexies quartum numerum supputes, et quatunr prae- solis peccala Judaeaopronuntiavit, quia lantura in
ferre eleraenta mundi, in quibus cuncta subsistunt, hoc mundo licilum est remissionis fructum cousequi
et qui sunt in operibus mundi hujus, in quo ipsa ele- pcenitentiam. In fuluro antem nihil prxstal confessio, \
nieuta subsislunt. sed sola sanctorum ct piorum futura est retribnlio.
CAPUT XXII. CAPUT XXIV.
De tricenarionumero. De quadragesimosexto numero.
94. Tricenatius numerus ex denario triformiter 245 ^00. Quadraginta, scilicet, et sex numero-
posilo consummatur. Habet euim denarium ter pro- ruin ratio in Evangelio pro templo sedilicatur; qui
I ier Palrem, et Filium, et Spiritum sancium, et; refertur ad fabricam dominici corporis, proptor quam
propter decem praeceptalegis, quae nobis dono ejus- B templi mentiofacta est; in cujus figuram templum a
dem Trinitatisadconservationem vitaeconcessa sunt. Judaeis destructum triduo citaturum se esse dicebat.
Hinc esl quod arcae altitudo triginla cubitis erigitur,, Nuroerus enini ipse senarius muttiplicatus concep-
quia EcclesiaDecalogi mandalo fide Trinitatis perfi- turo Virginis et partum oslendit. Dixerunt enim ei :
citur, cujus exempla in Scripluris talia reperiuntur. Quadraginta et sex annis adificatum esl templum
95. Iii Zacharia enim Dorainus triginta argenteosi (Joan. n, 20).
preliuin sux>mortis accepit, et in Evangelio Christumi 101. Quadragies sexies seni fiuntducenti septua-
Judas tolidem argenteis venundavit. Ipse quoquc: ginla sex, qui nnmerus dierum complet octo menses
Domiuuset Salvalor noster eadem setale in Jordaneml [ Forte, novem tnenses], et sex dies , quibus femi-
descendit, et mundo Evangelium praedicavit. Siqui- narum perfectum tempus pariendi comperilur, non
dem et (ricesimtisfructuscoujugatorumdatur propteir quia partus hujus numeri termino coroplealur, sed
carnis confliclum, ne Hbidine superentur. quia in concepiione dominici corporis usque ad par-
96. Menses quoque tricenis diebus consistunt; ho< . tum idem numerus iuvenitur. Octavo enim Kalendas
rsequetotidem 244 momentis conficiuntur, atque iiI Aprilis praedicalur esse conceptus, et oclavo Kalen-
omnium rerum personarumque repetilione tricen das Januarii natus esse probatur.
nalis annorum objectio fiiiera ponit. C 102. Ab illo ergo die usque ad isium ducenti
CAPUT XXIII. septuaginia et sex dies inveniunlur, quibus compu-
De quadragenario nutnero. tatis per seriarium numeruui quadragies sexieS
97. Quadragenariusnumerus plenitudinem indicait adimpletur. Quo nuraero et aediflcatiotempH, et per-
teraporum, tanquam eo soeculaconsumraantur, cujus5 feetio corporis deelaratur, <lequo specialiter dixerat,
nuineri typo et lex, et prophetae, et Evangelia mons- El in triduo suscitaboillud(Joah. n, 20). Hoc autem
trantur; t|uadragenisenimdiebus Moyses, et Elias, et dicebat de templo corporis sui, quod, mortis passionc
Dbminusjejunaverunt, praebentesnobis significatio devicta, post tfiduum suscitaretur. Sicut per quadra-
nem, ui quandiu in lioc saeculoconsistimns, a cunctiis genarium temporis hujus labor, vel terminus, ita
illecebris carnalium vitiorum nosmelipsos absti per quinquagenarium aeterna ilh beatiludo signifi-
neamus,manentessub conservalioneDecalogipraecep- catur.
torum, qui per fidem in qualuor mundi parles dif- 103. Denarius enim additus ad quadragenaruim
lunditur, ut decies quater ducta quadraginta dieis laborantibus in hoc saeculo fidelibus merces illa
iinpleantur. persolvilur, quatn acceperunt prirni el novissimi
98. Hoc significaverunt quadraginta dies diluvii , operantes in vinea, sicque quinquagenarius in illa
procellas scilicet, et turbines sseculi bujus, qusepa.• D requie ac laetitia sempiterna. Hinc est, quod in lege
titur Ecclesia. Huc eiiam el quadraginta anni in ere. quinquagesimo anno jubilaei requies colebatur, ad
mo, quibus significatur laboriosum nos in ssecuti o significandumquia post laborem bujus mundi perve-
habere cursum, dum ad promissum ccefesiispairiae nitur ad futuri requiem saeculi.

93. Supputes, et quatuor, etc. Non satis percipiluir
sensus, et aliquid, ut opinor, deest.
95. Isidorus forlasse scripsit, venumdedit.
96. Momentum pro exi^uo temporis spaiio sumi
tur; sed quod horae dividerentur in triginta parles ,
quaemomenta vocarentur, nescio an alibi scriptuna
reperiaiur. Quod tricennalis objectioannorum linenn
in rerum repeiitione ponai, exprimitur etiam in con
cilio Hispalensi n, cui sanclus Isidorus praefuit,
c. 2, ubi usurpatur hoc ipsum verbum tricennalis ob
jeclio, ut videri potest in append. 4 ad tora. II, pag
620.
97. Expositio mystica numeri quadragenarii hiset
siroilibusrationibus apud sanctissimos Patres passira
occurril, quod hic numerus quadraginta dierum je-
junio quodammodo a Christo consecratus luerit.
Legi poteril : Tanquameo smculocontummenlur.
98. Et quadraginta anni. Scilicel, significaverunt.
In Ms. erat el qundragima annos. Verba Jobi in Vul-
gata sunt : Mititia est vita hominit super tertam.
99. ln Ms. toli pro solit.
101).Forte legendum, triduo suscitaturum.
102. Jn Vulgata nostra : Et in tribut diebut susci-
tabo iilud.
199 LIBER NtiMERORUMQUI 1N SANCTIS SCRIPTURIS OCCURRUNT 200
CAPUT XXV. A CAPUT XXVII.
De quinquagenario numero. Ralio de sanclo Pentecoste.
108. Quadragenarius numerus ex se eliam quin-
246 104. Hic autem numerus in sanclis Scrip-
turis sacratusest propler Spiritum sanclum. Quin- quagenarium gignit, additis partibus, per quas partes
quagesimo enim die egressionis Israel ex ^Egypto quinquaginta efficiuntur ita; assei quadraginla. Bis
data: sunt tabulae legis in vertice montis Sina, et deni quadraginta. Qualerni quadragima. Quinquies
octoni quadraginta. Octies quini quadraginta. Decies
post rassionem Christi quinquagesimo die descendit
Vicies bini quadraginta, et
super cxx fideles Spiritus sanctus; ideoque et quin- qualerni quadraginta.
additis x, efficiuntur quinquaginta.
quagesimus psalmus indulgentiae et remissionis
est. 109. Per bos numeros significatur in quadragena-
rio numero prsesensvila, in quinquagenario vero fu-
105. Unde et in Evangelio quinquaginta eliam
denarii debiioribus retaxantur. Nam quod in dituvio tura, qui numerus quinquagenarius triplicatus facit
illum numerum perfectorum, qui ad eam in vitam
quinquaginta cubilis arcse altitudo diffusa est, ejus- aeternam
dem sancti Spirilus diiatatam in mundo gratiam prsedestinati snnt. Ter enim duclus facit
sicut dicil : Gralia Dei CL, additis etiam tribus. Ipsi ostendunt illam senten-
designabal, Apostolus diffusa B tiam
esl in cordibus nostris per Spirilum sanctum, qui datus Evangetii, in qua CLIHpisces ad liltus educti
sunt, qui erant pondere magni, id est, actibus et
est nobis(Rom. v, 5). vita praeclari. Septimus decimus vero numerus in-
CAPUT XXVI. cipit ab uno, et pervenit usque ad x et vn, et facit
De sexagenarionumero. eosdem CLIII. Tres autem qui addunlur, ipsi ante
100. Sexagenariusnumerus, cujus summa a per- legem, sub lege et sub gratia.
fecto senario per denarium adimpletur, significat 110. Ideo in psalrao septimo decimo sic dicitur :
onvnes sanctos, qui per observationem decem man- Cum eripiet eum de manu omnium inimicorumejus,
datorum perfeciionem sanctitatis accipiunt. Haec et de manu Saulis, ut ostenderelur jam ab oranibus
Salomon de Gbrislo in Canlicis canticorum eloqui- tentationibus praesentis vitae caruisse, et in illo nu-
tur : Sexaginta, inquit ille, reginm (Cant. vi, 7), mero esse sanctorum, id est, in illis CLIIIpiscibus
sanctorum scilicel animae,fideivinculo Cbristi amore qui in littore separali sunt, id est, qui functi hac
connexae, qui dum Salvatori... (per) obedientiam vita, omnibus tentationibus hujus mundi, qui quasi
copulanlur, quasi sexagenario numero compu- pelagus est, caruerunt, et jam jn illa aelerna beali
tanlur. sunt.
C 111. Numeroautem quidicitur computari ab uno us-
107. Hi sunt quibus et ille in Evangeliosexagesi-
mus fruclus permittitur, qui divinis mandatis perfecti que248xvumuil>P1'cat 0' fiunlcLin, idest,adunum
adde duo, et fiunt tres. Adde ires, et fiunl sex; adde
agonem adversus carnis concupiscentiam gerunt; et fiunt decem; adde v, el fiunt xv, adde vi, et
sed idcirco sexagenarium percipiunt fructum, quia iv,
fiunt xxi. Adde vu, et fiunt xxvm; addc vm, et liunt
ad hanc usque setatem congressio exaltat [ Forte,
libidinum. tandiu xxxvi; adde ix, et fiunt XLV; adde x, et fiunt i.v;
exsullal] Quandiu ergo ceriamen, adde xi, el fittnt LXVI; adde xu, et fiunt LXXVIU
corona. Hinc est quod et milites in 247 procinctu ;
adde xiu, et fiunt nonaginta uuum. Adde xiv, et
positi posl sexagesimum annum certaminibus bel-
fiunt cv; adde xv, et fiuntcxx; adde xvi, et fiunt
et
licis subtrabuntur, in otio consenescunl.
cxxxvi; adde xvn, el fitmt CLIII.
1Q5. ln Vulgata : Charitas Dei diffusaest, etc. ruisse legi poterit cavisse, quamvis ileruin occurrat
106. In Ms. erat itla regina. In parva lacuna sup- caruerunt.
plevi per, utsensum redderem, et forlasse aliud non 111. Haeclere totidem vcrbis ex sancto Auguslino
deest, nisi per fidelem. in psalm. XLIX: Cenlumergo quinquaginta tres pisces
108; Corruptum videtur assei quadraginta, bis denii non tantum numerumsanctorumsignificat, etc. Deeem
quadragmta. Pro quibus verbis hacc lantum legerei autem, et septem, si numeresab ttno usquead decem el
praestaret, bis viceniquadraginla. seplem,addendonumerosomnesgradatim, ut ad unum
109. Forle, aut a Deo invitam, etc. addas duo, addas tria, addas qualuor, ut fianl decem,
110. Verba psalmi in Vulgata hsec sunt initio : In addendoquinque,ut fianl quinque,etc, addendodecem
die qua eripuil eum Dominusde mann, etc. Pro ca- et septem,efficiunlurcentumqninquaginla tria.
 SANGTI ISIDORI
HISPALENSISEPISCOPI

DE VETERl ET NOVO TESTAMENTO

QUJESTJONES.
QU-iESTIOPRIMA. A QU^ESTIOIV.
249 ' • ^ic mihi, quid est inter Novum et Vetui 8. Dic mihi, prima littera a pro quo accepit no-
Tesiamentum? Respondit : Vetus est peccatun meu a ? De angelis, de anle smcula, de Adam, de
Adse; unde dicit Apostolus: Regnavit mors ab Adan anima.
utque ad Moyten(Rom. v, 14), et reliqua. Novun QUiESTIO V.
esl Cbristus de Virgine natus. 9. Dic mihi, quibus nominibus dicitur a? Respon-
2. Unde Propheta dicil: Cantate Dominocanticun dil: Tribus, id est, ateph in Hebrseo, alpha in
novum: quia homonovus venit; nova prsecepta atlu- Graeco, a in Latino.
lit, id est, NovumTestamentum. QUiESTlO VI.
QUiESTlO II. 10. Dic mihi, Evangelium in cujus lingua dicitur?
3. Dic mihi, quanli libri intelliguntur in Nov< In Grseca; et in Latina, id est, bona nuntiatio.
Testamento? Respondit: xxvn, et in Veteri Testa QUiESTIO VII.
mento legis Moysi XLVlibri sunt; juxta sepluaginti 11. Dic mihi, pro quo dixit Dominus ad Abra-
duas linguas septuaginta duo libri intelliguntur.
: Exi rfe 251 'erra <l(fl»et de cognationelua, et
4. Velus est, quando res alienas tollit homo; No ham
de domo tui (Gen. xn, 1)? Abraham personam
vum, quando propria largitur. Velus est, quandi Chrisli patris Sicut Abraham dimisit terrain, et
maluin pro malo redditur, unde dicitur: Vculum pr gerebat.
cognationem, et domum pairis sui; venit in terram,
oculo, denlem pro dente, et caeiera, quse ad vindi
: ita et Christus dimisit genteui
ctaro pertinent. Novum esi inimicos diligere. Domi quam ignorabat
hoc est, Judaeorum.
nus dixit in Evangelio : Diligite inimicos vestros suani,
12. ita eximus de terra nostra nos, quando de
his
benefacite qui oderunt vos (Malth. v, 44).
in infernum de diviiiis hujus mundi , et de facullatibus contemni-
250 5. Vetus esi, peccalores
et de cognalione nostra, hoc est, vitiis, et de
scendere; Novum est, conversos in regnum Domin mus, hoc est, de memoria hujus
introire. El Vetuserit omnes peccatores et impios ai domo patris nosiri,
diem judicii in infernum descendere, ubi sempe mundi.
roanebunt. Novumest omnes justos in regnum Do QUiESTIO VIII.
mini introire; unde sanctus Petrus dicit : Novu 13. Dic mihi, nomen apostolorumcujus lingua di-
homo, et novaterra (II Petr. HL,13); et nova erunt ii citur? Respondit: ln Graeca; in Latina missi inter-
memoria priora. pretantur.
6. Et Vetus erit in igne purgatorio pro minuli QUiESTIO IX.
peccatis purgari; Novum, quando purgatus exindi fj 14. Dic mihi, episcopus in cujus lingua dicitur?
iuerit in regnum Domini. Respondit : lu Grseca; in Latina speculatores.Epi-
QUJESTIO IU. scopus auiem noinen esi operis, non honoris. Sciat
7. Dic mihi, liber quibus modis dicilur. Respon se non esse episcopum, qui prseessedesiderat, non
dit: Quatuor : libri dicuntur ad Iegendum, vel libe prodesse.
randum. Codexdicitur ad condiendum. Volumendi QU^STIO X.
citur ad volvendum. 15. Dic mihi, e/erus in cujus lingua dicitur? Re-
Num. 1. De hocopere, et de rationibus quaeper- nominativus pro ablaiivo : ac foriasse legendum erit
suadent fetum esse genuinum sancli Isidori, quam- in regno Domini, nisi aliquod verbum desil. Nuraeri
vis adhnc publicam lucem non viderit, abunde dis- 4, 5, 6, videnlur collocari debere ante uum. 3.
putavi in Isidorianis, cap. 64. In eo aulem descri- 7. Forte a tegendo... acondendo, elc.
bendo ita librarii errores correxi, ul nonnunquain 8. Ms., pro quid; sic etiam num. 11. Forle pre-
aperta vitia inlacta reliquerim, ex quibus geniits pter quid.
scribenlis colligi possit. Pro respondil, quod est in 11. In Vulgata : Egredere rfe lerra, etc.
Ms., reponi posset respondet, aut respondetur. 12. Pro contemnimusforte recedimus, vel concedi-
3. Ms., /ex Moysi. Libros Veteris et Novi Testa- mus, vcl contendimusexire.
menti eodem modo septuaginla duos Isidorus nume- 14. Sanctus Augustinus, de Civit. Dei, c. 19 : /«-
rat in Prooemiis,initio. telligat, non se esse episcopum, qui praetse dilexerit,
5. Verba sancti Petri sunt : Novos vero cmlos et non prodesse.Vide eiiam Quaestionumdialogum sub
novamterram, secundumpromisiaipsiut, exspectamus. Augusiininomine qusest, ultiiu.
C. In Ms. pro mtHutapeccata; sic passim occurrit
PATROL.LXXXIII. 7
 202 S. ISIDORI HISPALENSIS EPlSCOPi 204
spondit: Iwftrajrja'; tff Latm» SOYS DomiaVinferpre- A fecit, Daptismum vero atf incipicndum Novum.
tatur. QUiESTlO XXII.
QU^STIO XI. 27.. Dic miblP «oresuriit Salvator? Ut illuderet
16. Dic mihi, abba qun lingua dicitur? Hebraice, Satanam.
Graecepater, Latine genitor. QUiESTiO XXIII.
QU.ESTIOXII. 28. Dic mihi, curnon amplius XLdiebus jejunavit
' 17. Dicmihi,
qiti priraus fuit clericus? Respon- Christus? Respondit : IIt' Moysi et Eliae concar-
dit: Sanctus Petrus. daret.
QU^STIO XXIV.
QU^ESTIO XIII. 29. Dic milli, quotiiodo paler Judseorum men-
252 18. Dic mihi, quanta sunt qnserex rrihilo dax fttit? Id est: Cain pater Judaeorum vocalus
creavit omnipotens Deus? Respondit: iv, id est, est, qni dixit Doiniuo : Nescio ubi esl fraler meus,
angelus, et anima, coelum, et lerra. Reliquaevero quem occiderat. Et pater Cain , id est, diabofus,
crealurae ex ipsis procedunt. qui mentitus esl Adae : Quodnonmorle morieris,ti
QU^STIO XIV. praceptum dominicumtransgresiut fuerit.
19. Dic roihi, ccelum quid inlelligilur? Respon- ..B QUJESTIO XXV.
dit: Angelus, el lerra, id est, sancia Ecclesia. Et 254 30. Dic niibi, cur dictumest r Oculum pro
ccelum animsejustae, et terra peccatores. ocuto, denteinpro dente, et reliqua quaead vindictam
QUJESTIOXV. periinent? Respoivditr Ut esset timor in populo,
20. Dic mihi, quibus modis crediiur Deus? Re- ne quidquam liceret quod sibi nolebat.
'
spondit: Tribus sive quatuor, id cst, Deus bonus, QUJESTIO XXVI.
perfectus, omnipolens, scmpiienius debelur credi, 51. Dic mihi, justiiia quibus vel quantis modis
quia sine his dici non pntest Deus. dicitur? Respondit: Qainque .jusiitia Veteris Testa-
QU^ESTIOXVI. menti, justiiia Novi Testamenli, jusiilia ad judican-
21. Dic mihi, quibus modis adoralur Deus?Re- dum, justiiia ad misericordiam, jusiitia, quse vide-
: Tribus : adoralur, non adorat; I tur ab hominibus esse.
spomlit qui qui
crcalor esi, cl non creatura ; qtti sine peccato est, QUJESTIOXXVII.
et peccala dimittit. 32. Dic milii, quanla continet ignis fn se? rv, id
est, uril, illuminat, calefacil ct sanctificat.Sanctifi-
QU-tESTIOXVII. care autem proprie in sua natura non habet, licet
22. Dic mihi, quihus modis facit Deus justiliami
Spiritus sancti teneal, qui urit vitia,cale-
cum sanctis suis? Respondil: Tribus : mnnstrat, tit' Q figuram
facil frigidara animarn, sanclificat peccatorem, illn-
ul
sciant; persuadci, utdiligant; adjuvat, perficiant. minat
cor, unde lenebras ignorantiaefugat.
QU/ESTIO XVIII. QUiESTIOXXVIII.
25. Dic mihi, cur Adam accepit mandatum? Re- 33. Dic mihi, quid intelligitur in hoc quod dici-
spondit : Ne se Deum ptitarel, scd subditum. tur : Da partes vn, necnonet vin. Respondit : Judsei
QUiESTIO XIX. non dederunt partes vm, denegantes resurrectionem
253 24. Dic mihi, cur vullus Moysi terribilis' diei Dominicas; scd dederunl partes vu, credentes
eratin populo? Rcspondit : Quia peccatoribus le- Sabbato. Tu vero crede el honora ulrumque, id esl,
gem dabat. nova et vetera legis, ut non sis Judaeus, neque gen-
QU<EST10XX. tilis.
25. Dic mihl, in Apocalypsi |>ro quo dicit: Acci- QUJESTIOXXIX.
pe librum, et comedeillum; et cril in ore meo dulcissi 54. Dic mibi, cur caput nominatur? Respondit r
quasi mel, et amarus in venlre (Apoc.x, 9,10)? ? Eo quod liinc capiunt initium sensus el nervi.
Respondil : Mellica est Scriplura in ore Ecclesire, QU-tESTlOXXX.
qni smitsapientes, et fideles; amara est in haerelicis
sn 255 ^">-Dicmihi, e/eemost/naqua lingua dicitur,
saevieuiibiis. vel quid interpieialur? Graece dicitur eleemotyna,
QUiESTIO XXI. quod Laiine dicitur Dei mei mnnerutio.Misericordia
26. Dicmibi, cur circuincisiis cst Dominus,etcir- a misero corde dicla : unde Dominusmisericors di-
cumciderenondebenlhomines? Respondit : Quiacir- cilur, et quod subvenit liomini roiscro corde ba-
cunicisionem ad finiendum Velus Testamentumi benti.

18. Legi potest Dominus pro Deus; et mox an-
geli; in Ms. est angeloset rehquas ... creaturas.
l2D.Cod., credetur... Deum bonum, etc, debetur r 50. Forte licere pro licetei.
credere.
21. Meliusviderettirauta adoratur, etc. Etiterumo
ac let tin, nnia pro ani.
25 Forte legcnditmse Dnminnm.
25. Verba Apocalyp^is: Accipe tibrum , el devora a
"
itlum... et erai in ore tneolanquummel dulce, et citm
ilevvrutiemtum, amaricatusest ventermeits.
26. Forte eircumcidincn debentomnes; prius fuit
homnes.
32. In Ms. lecit pro licet, et tenit pro leneat.
33. Ms., tielera legem. Porte novam et veterem
legem.Quid sili velint hae paries sepiem el oclo in-
dicaittm ftiil-inlibrode Nuineris, ad cap. 9.
51. Vel. Cod., capiuntur iniliumsensi.
55. Forte eo quod subvenithominimiserumeor.
205 DE VETERI ET NOVOTESTAMENTOQUifiSTIONES. 206
QUiESTIO XXXI. A 44. Quartus gratlus diaconus, quando lavavit pe-
36. Dic mihi, quantos, vel quales spiritus creavit des discipulorum suoruai.
omnipotens Deus? Respondit : Tres : unum, qui 45. Quintus gradus presbyter, quando benedixit
carne non tegitur, id est, angclorum ; atiuin, qui panem, et fregit, dedit discipulis suis. Istos quiuque
carne legitur, et noncum came morielur, id est, gradus anle passioneni implevit Christus.
iiominum; tertium, qui carne legiiur, et cum carne 46. Sexlus gradus osliarius, quando dixit :. T.Ot-
morielur, id est, jumenlorum et brOtorum anima- lile portas, principes, vestras, etelevamini,porta ater-
num. ITomtf-ifaqne sicut in metlio creatus est, uf nales (Psalm. xxin, 7).
esset inferior angelorum , supeiioi jumentorun. 257 kl. Septimus gradus episcopus, quando
levavil nianuinsnara-super capita discipulorum suo-
QUiESTlO X-XXJF.
37. Dic mihi, dilectio vel charitas m quot mo- ruin, et benedixit eos.
dis consislunt? In iv. Ilocest, primum ioDei timore, QUiESTlO XXXVI.
vel dftectione. Secuudum r.sicut nosmelipsos, sic 48. Dic mihi, quid est hoc quod dixit Dominus in
Deum anienius* Vetniumproximosi Quartum eliam Evangelioi: Faciliun esi camelum perforamen acut
inimicos. Jransire, quam divilem inregnum Dei" introire?
33. Deum ergo plus quam nos diligere debemus : B Respondit: Quid per camelum , nisi gentiies homi-
proximum , sicut nos : inimicum, ut proxiinum. Et nes significai? quia anlequam Christus veniret, tor-
nisi Deum prhnum dileserimus, nosmetipsos miiii- tuosi, et gembrosi erant, idola-adorando,vel colendo.
me diligere [>oterimus. 49. Quid per illud foramen, nisi incarnalio Christi
in uiero sanctae Mariaedescribittir? Quid per illura
QUJESTIO XXXIII.
39. Dic mihi, regnum Dei quibus modis inlelligi- divilem, nisi Judaei, qui de legis littera se diviles
tur? Respondit : Quinque : id est, Christus, fides, sperabanl?
50. Triarefugia Domini habebant, id est, in mon-
Evangelium, Ecclesia prsesens, vel ipsum regnum
ccelorum. Non fuit pcenitenliapraedicalaante Joan- te, in deserto, et in mare. Exemplum nobisad aliio-
rem justitiam ascendere tanquam in monle; eontem-
nem, quia ipse dixit ; Panitentiam agite; appropin-
enim cmlorum plativa sectari, tanquam in deserto; fugere, tanquam
quavit regnum (Matth. m, 2). it: mare.
QU^ESTIOXXXIV. QUiESTIO XXXVII.
256 £0- Dic mihi, pro quibus causis se voluit 51. Dic mihi, quibus substaniiis constat homo?
Dominy^ a Joanne baplizari ? Respondil: Pro iv : Respondit: Tribus, id est, animaet corporc. Uita
prLma ut quia homo natus esl, ut ormiem justitiam G estanima quae, dum cuntemplatur, spiritus esl; dum
impleret et bumilitatem. Secuuda baptismus, ut senlit, sensus est; dum sapit, anima est; dum intel-
suum baptismum Joannes confirmaret. Tcriia, ut
ligii, mens est; dum discernit, raiioest; dum con-
aquas Joannes sancliticaret. Quarta, ut nullus dedi- sentit, voluntas est; dum recordatur, memoriaest;
gnetur a servo suo baptizari, dum ipse Dominusa dum inembra vrgetat, anima est.
servo suo baptizatus est.
QU^ESTIOXXXVIII.
QU.ESTIO XXXV. 52. Septem sunl modi praedicalionis, id est, do-
41. Dic milii, quomodo, vel qnando implevit cendo, perstiademlo, increpando, arguendo, terren-
Ghrislus seplem gradtis? Respondil: Primus giadus do, miilcendo et promitiendo : hoc esl, docendo
lector, quando aperuit lilirum isniae propheiae, et discipulos, pcrsuadendo personis, increpando su-
dixit;. Spiritus Dominisuper me (Luc. IV,18). perbos, argnendo eontrarios, terrendn trepidos,
42. Secundus gradus exorcisla, quando ejecit vn roulcendo iracundos, 258 promittendo pravis et
dxmonia de Maria Magdalene. bonis, pravis lormenta, bonis vitam aelernam.
43. Tertius gradus subdiaconus, quando fecil vi- QU^STIO XXXIX.
num de srqua in Cbanan Galilaese. 53. Dic mihi, qui primus prophelavit? Respondit:

37.. Codi, contistenl pro consittunt, et tecunda, D Christo inslitntura fuisse inchoaiive, et denolaiive,
quarla, pro tecundum,quartum.- ut aiunt, cttin ementes et vendemes ejecit de templo;
58. ln Ms., potemus pro poterimus. completive, fiim in ullima coena primam sacerdutii
40. Prasiahii Jegere, ui aquat- Joannis sanclifica- pctestaiem discipulis suis contttlit.
rel; nam t fatile veriitur in e. 47. Episcopatuin verutu esse ordinem a presby-
41. Septem gradus, sive ordines plerique theolngi teratu disiinciiiin, tenent jara cuin canouislis pleri.jue
dislingtiiiui, sed aliomodo eos percensent. recenliores iheologL
42.. Exorcisiae gradus inchoatus, et denotatus 48. Forte el gibboti erant. Aiii camelum de fune
quoqne fuit, ctnii Jesus Christus tetigit aures surdi explicanl.
elinuli, dicens : Ephpheta, quod esl adaperire. 5il. Videlur id pertinerc ad aliam qussstionem,
43. Aliidicunt subdiaconatum institutum a Cbri- cujusdesit initium.
sto iu ultima coena. 51. Reponendumcenseo duabut pro tribus. Mulia
44. Ex aliorum opinione Chrislus diaconatum in line eral hacc quaestiosic, dum membra vegelai;
instituk cum in uliima coenacorpus suum et sangui- supplevi ex Opere iinperfecto rfe Numeris.forlasse
iiein discipulisdispensavit. saucti lsidori in Ms. Vartic.Reginae199, in quo h;ce
45. Forte, deditquediscipulistuis. ipsa sunt, el supra legitur dum sapit,. animui, elc.
4G. Censent alii osliariatum anle passionem a 52. Deest initium hujus quxstionis.
 207 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 208
Atiam, quando dixit: Eoc nunc ot ex ossibus meis, A QUJESTIO XLI.
et caro de catne mea. 55. Dic mihi, quare fuit diluvium superterra?
QUiESTIO XL. Respondii: Filii Dei acceperunt filias hominuin ex
54. Dic mihi, infans parvulus quantas virtutes omnibus quas sibi elegeranl; nalique sunt ex eis
habet? Respondil: iv : Non laesus meroinit; non filii. Illi fuerunt gigantes, et multa mala feceruiit in
perseverat inira; non delectatur pulchra femina; terra, et non placnit Domino. Propterea delevit eos
non aliud cogitat vel aliud loquitur. Dominus per aquas diluvii.
sMBs^ I I I .!_'!

SANCTI ISIDORI
''
HISPALENSISEPISCOPI

HISTIGORUM EXPOSMONIS SAfiRAMEMOP.lM

SEU

QILESTIONES IN VETUS TESTAMENTUM.

IN GENESIN.

PRiEFATIO. ]B prolixitate fastidium. Prolixa enim et occulta taedet

259 I • Historia sacrae legis non sinc aliqua prse- oratio; brevis et aperta delectat. Et quia jam prideui
nunliatione futurorum gestaatque conscriptaest. Nisi juxla tiileram a nobis sermo totus contextus est,
pertineret ad praefigurationismysteriumtam muliiplex necesse est ut, praecedente bistoriae fundamento,
rerum umbra gestarura, nec docens Apostolus dice- allegoricus sensus sequalur. Nam figuraliter quaedam
ret : Lex umbtam habet fututorum bonorum, non ex his intelliguntur, vere tanquara prophetica indicia
iptam imaginemtetum. praecedentiafuturorum. 4
% Proinde quaedam, quae in ea figuratim dicta 4. Sane non omnia quae in lege et prophetis scri-
vel facla sunt, et sunt plena mysticis sacramentis, pta sunt mysteriorum aenigmatibus oblegunttir; sed
adjuvanie superna gratia, in hoc opusculo exsequen- pro his quae aliquid significant, eliam quae nihil si-
tes intexuimus, veterumque ecclesiasticorum senien- gnificant connectunlur. Sicut enim in citharis, et
tias congreganles, veluli ex diversis pratis flores hujusmodi organis musicis, non quidem omnia quae
lectos ad manum fecimus, et pauca de muliis brevi- languntur, canorum aliquid resonant, sed tantuni
ter perslringentes, pteraque etiam adjicientes, vel chordae, caetera lamen in totw citharae corpore ideo
aliqua ex parte mutantes, offerimus non solum stu- facta sunt, ut esset ubi connecterentur et quo ten-
diosis, 260 seQ eliam fastidiosis lectoribus, qui £ derentur illa quse ad rantilenaesuavitatem modulatu-
nimiam longitudinem sermonis abhorrent. rus est artifex : ita in his propheticis narrationibus
5'. Brevi enim exposilione succincta non faciuntde quaequedicuntur aut aliquid sonant in signilicalioiiem
Mysticotum.Arevalusliicscripserat Secretorum;sed nes sacramentorum; quibus in unum congestis, idem
in aliis hujus operis titulis, Grialii editionem seculus, liber dicilur Quastionum. Plura in praefat. ad Opeia
reposuit Aft/s/icorum,<i quamvis, ait, fortasse magis Isidori. GRIAL.
cenuinum sit Secretor. Reiinuimus secnndam lectio- Ibid. Quinimiam longiludinemsermonis abhorrenl;
nem. Caeterum, buic loco notam sequentem subjungit ita Palent. et duo Oxonienses. Quibusnimia longitudo
Arevalus : —« De secreiorum, sive, ut Grialius edi- sermonis abhorret, Valenl. Quos ntmia longitudo ser-
dit, myslicorum Exposiiionibus sacramentorum quid monis abhorret, Guadalup. Quorum nimia longiludo
hbc foco monere expedirel, peti polest ex prolego- sermonis abhorret, Laurentian. et Complut. Idem Isi-
menis, cap. 65, ubi de hoc opere multa verba feci. dorus, in Regul. monach. : Philargyria contagium,ut
Salis nunc sit indicare Grialium auctorem esseearum lethiferam pestem(monachus) abbotteat. GRIAL.
notarum quibuscum nostras non ita multas interse- Ibid. Veterum ecclesiasiicorum nomina, quorura
remus. Neque vero argumentum ejusmodi est ut senteniias congregat, paulo post; num. 5 recenset
longa explicatione opus sit;nonet ubi sensus cumraodus Isidorus. ABEV.
ex Isidori verbis eruitur, esl nimis anxie quae- 3. El quiajam pridemjuxla Htleram.Ita Sigebertus
rendum, an omnino ea ipsa verba illius auctoris quem de eo : Totum Vetus Testamentum simpliciter expo-
seqnitur expresseril, aut etiam exprimere voluerit.» rj nendo percurrit. Hoc nobis deesse magnaedividiaeest,
EDIT. . nisi forle id Glossaesunt quae vocantur Ordinariae.
2. Et tunt plena mysticis sacramentts. Ex his et GRIAL.
sancli Ildefonsi verbis, quae subjiciemus, titulum 4. Sane non omnia, usque ad connectantur, verba
prorsus jam abolitum ltuic operi restituimus. Ita enim sunt Augustini duobus ex locis aptaia, ex xVde CU
Ildefonsus in Vita Isidori : Coltegit eliam de dtversts vit., c. 2, et XXIIconlra Fausl., c. 94. GRUL,
auctoributauod ipte cognominalsecretorum expositio-
 109 QUiESTIONES IN YET. TESTAM.— IN GENESIN. 210
futurorum, aut, si niliil souant, ad hoc inlerponun-,\ credulitatis appareat. Prima enim die luceui fidei
lur, ut sit unde illa significantia tanquam sonanlia dedit, quia prima est in conversione fides. Uiide et
connectantur. islud primum in Dei praeceplis mandatum est : Do-
5. lias autem rerum gestarum figuras de mysticis minus Deus luus Deusunus est. Propter quam fideiu
thesauris sapientium, ut praediximus, depromentes, ipse Dominusetiam visibiliter in mundoapparere vo-
in uuam formam compendio brevitatis couiraximus; luit.
in.quibus leclor non nostra legel, sed veterum rele- 5. Et divisitlucema tenebris; nam tunc Deus juxta
gel. Quod enim ego loquor, illi dicunt; et vox mea praescientise suae graliam divisit justos, id est, filios
ipsorum est iingua. Sumpla itaque sunt ab auctoribus Dei et lucis, a peccatoribus, tanquam a tenebris;
Origene.Victorino, 261 Ambrosio, Hieronymo, Au- juslos vocans diem, et illos noctem; nam quod in
gustino, Fulgentio, Cassiano, ac noslii temporis in- Ecclesia lucis nomine justi appellentur, audi Aposltt-
signiter eloquenli Gregorio. lum: Fuistis, inquil, aliquando tenebra, nunc autem
tux in Domino (Ephes. v, 8).
CAPUT I.
6. Deinde secundadie disponit Deus firmamentum,
Pramissio operis usquead expulsionemhominisde
Paradiso. id esi, solidamenlum sanclarum Scripturarum; fir-
1. Creatura cceli et terrac quomodo historialiter ab J"B roamentum enim in Ecclesia Scripturae divinaeintel-
exordio principii condila sit legimus; sed qualiter liguntur, sicut scriptum est: Coelumplicabilur, sicut
in Ecclesia spiritualiter a docloribus accipiaiur, in- liber (Isai. xxxiv, 4). Discrevilquesuper hoc firma-
telligamus. mentum aquas, id est, coelestes populos angelorUm,
2. In principio fecil Deuscalum et lerram. Princi- qui non opus habent hoc suspicere firmamentum, ut
pium Christus est, sictil ipse in Evangelio Judaeis legentes audiant verbum Dei.
iulerroganlibus respondit : Ego principium, qui el 7. Vident enim eum seroper, et diligunt, sed su-
loquor vobis(Joan. vm, 25). In hoc igitur principio perposuit ipsttni firmanientum legis suaesuper infir-
fecit Deus coelum, id est, spirituales, qui ccelestia initaleiii inferiorum populorum, ut ibi suspicientes
medkaniur et quaerunl; in ipso fecit et carnales, qui cognoscant qualiter discernant inler carnalia et spi-
necdum terrenum hominem deposuerunt. Terra au- rilualia, quasi inter aquas superiores et iuferiores.
tem erat inanis et vacua. Terra scilicet carnis nostras 8. Posl haec die lertio coliegit in unum aquas in-
inanis erat et vacua, priusquam doclrinae acciperet feriores salsas : hoc esl, horoines inlideles, qui cupi-
formam. Et tenebra erant super faciem abyssi, quia ditatuin tempestate el tenlationum carnaliura flucii-
deliciorum caecilaset ignorantiaeprofunda obscuritas bus quatiuntur, et in se ipsis, quasi amaritudo, in-
corda noslra tegebat. I ] cludunlur. Segregavitque ab eis aridaro, populum
3. El spiritut Dei ferebaiur super aquas. Spiritus scilicet fontem fidei sitientem, fixitque debinc super-
aulem Dei super cor nostrum tenebrosum et fluidum, borum limites, et coercuit eos, ne turbuler.tis ini-
quasi super aquas, jam 262 superferebatur; in quo quitalum suarum fluclibus aridam, id est, anirnam
subsistentes requiescercmus, cujusque vivificaremur siiientem Deum, conturbent; liceatque ei germinare
flatu, et cujus unda abtueremur. bonorum operum fructus secundum genus suum, di-
4. Dixit quoque Deus: Fiat tux, id est, illuminatio ligendo proximum in subsidiis necessitatum carua-
lbid. Quaque dicuntur.IlaMss.o., hoc est,quaecun- Ibid. Spirituales... carnales. Ex Augustino, xiu
que dicunlur, quomodo noii solum Isidorus, sed in- Confess., c. 12. GRIAL.
terdum etiam optimi Latinitatis auctores loquuntur. lbid. Terra autem erat inanis et vacua. Ita quidem
Hoc qui non viderunl, haud veriti siint atidere, qua libri omnes manuscripli et excusi, etiam apud Euche-
obtegunlur, ut quaque dicuntur adnecterelur. GRIAL. rium et Beilam; sed explicatio, sive allegoria, non
5. Cassiano. Aliqui libri Cassianiloco Fulgentium adiiibeiur his verbis, sed illis potius qtiae sunt ex
habent. In aliis uterque poniiur, et utriusque Isido- LXX : Terraaulem erat invisibiliset incomposita.Au-
rum perstudiosum fuisse conslat. Sed in loto boc gustintis loco pioxime citaio : Quia et apud nos in
opere Fulgentii (quod sciamus) verbum nulliim; Cas- Chrislo suo fecil Deuscalum et terram, spirituates ct
siani exstant atiquot a nobis indicati loci. GRIAL. carnales Ecclesimsum, et terra nostra, antequam acci-
Ibid. Fulgentii nomen cur non sil oniitleudum, perel formam doctrinm,invisibiliserat et incomposila,
quamvis Grialius illud omiserit, dixi in prolegome- ' _. ™ et ignorantimtenebris tegebamur,elc. GRIAL.
>
' nis, c. 05,inn. Vita
19 et 20. Cerie auctoriias Juannis Dia- Ibid. Sanctus Augustinussaepeeodeni inodo ait :
sancti Gregorii haec Isidori verba ln principio (ecit, etc. Apud eumdem sancluni Au-
coni, qui
prolulit et Fulgentium posl alios noininat, lanti pon- gustinum alii legunl Principium, quiaet loquor vobis.
deris esse debet ut ab ea non sit recedendum. AREV.
AREV. 4. Prima die, usque ad apparere voluit, Augustinus
CAP.I. N. I. Crealuracmli el terrm. Veterem inter- i de Genes. contra Manich., c. 25. GRIAL.
pretetii imitatus esl; quod enim Vulgatus : lstce sunt 5. Apostolus : Eralis enim aliquando, etc. In Gria-
generalionescmliel terrm, ille reddens verba LXX in- lii lextu mendum erat filios Dei et luces. AREV.
terprelum : AOrnv |3£6tajyti/iatag oOjoavoii x«t yH; : 6. Deinde secunda die, usque ad tuperioret, et infe-
Hic est libercreaturmcati el terra dixit. GRIAL. riores, carptim ex ejusd. xm Conless., cap. 15, et ex
2. In principiofecit, ex LXX. CreavitValenl. et i conlra Manich., c. cit. GRIAL.
Comp., ex Vulg. GHIAL. Ibid. Vulgata : Complicabunlur, sicut liber, cali.
Ibid. Ego principium,qui et loquor.Quod el loquor, ARF.V.
Augusl., cujus suiii haec, lib. i de Gen. contra Ma- 8. Posl hac die tertio, tisque ad valido roborejuiti
nicb., cap. 2, eodemque modo apud Aiubrosiumiui- judicii, exeod. lib. Confess. c. 17, GRIAL.
lio oueris Hexaem. GRIAL.
 211 S. ISIDORl HISPALENSISEPISCOPI 2t«
liuro; babeatque in se semen 263 secundum siraili-1A suam : perfectum scilicet virum, qul non querolibet
tudinem, ut ex sua infirmilaie cotnpatialur ad subve- sanctorum virorum iraitando, sed ipsam veritalein
nicndura indigeniibus. contemplabiliter intuendo, operatur juslithim, ut
9. Producat et lignum forie rohore, et friiciiferum, ipsam inlelligat, ei sequatur, ad eu)us imagiuem
id esl, bcneficium ad eripiendurn eum qui injuriam factus est, verilslem. Iste etiatn accepit potestatem
patitur de m.inu poiemis, et praebendumprotectionis piscium maris, et vOlatiliumcceti, pecorumtjtie,lera-
utiibraculiim valido robore justi judicii. rum quoqtie, atqne repentiuni, quia spirilualis qnis-
10. Deinde quarta die emicuerunt luminaria fir- qtie efTectus,et Deosiniilis facius, secundum Aposto-
mamento legis infixa, id est, evangelislaeet docto- lum, judicat omnia, ipse autem a nemine judicatur
res, Scripluraa sanctae cohaerentes disputaudo, et (ICor. n, 15).
omnibus inferioribus iumen sapientiaeministrantes. 15. Quod vero sequitur : Masculumel feminam(e-
Trotulitetiam elcaeteram micantiumsiderutii tmbam, cit eos, spiiituales in Ecclesia, el obedientes
oslendit,
id est, diversarum virtutum in Ecclesia numerosita-
quia sicul viro subdita est mulier, sic spirituali et
in
tem, quae hujus vitaeobscuritale, tanquam in nocle perfecio viro obediens esl is qui minus perfectusesi,
refulgentes, dividant in boc firmamento Scripturae sicut Apostoltis ait : Rogamusvos, (ralres, ut cogno-
sensibilia et intelligibilia, quasi iuter lucem per- ]" scalis eos
qui in vobis laborant, et prmsunl vobis in
feclorum et tenebras parvulorum, et sint in sigiiis Domino Thess.
(I v, 12). Dicilur aulem cis : Crescile
virtutum et miraculorum, sint etiam iu tempora et et
multiplicamini,sive in linguis, sive in spiritualibtis
annos, quia praedicatores propriis temporibus vivttnt intelligeniiae gradibus, ut dominentur pcr rafionis
et transeunt, verburo aulem Domini manet in aeter- intellectum onniiiin
carnalium periurbatiouum, quasi
num. insensibilium animantium.
11. Quare autem primo terra germinavit, deinde
'facta sunt lurainaria? nisi quia post opera bona venit 16. Omnis autem herba seminalis, elomne lignum
illuminatio lucis ad contemplandamspeciem supernae fructuosum, qund homiuibiis datum est in escam,
virtutis? fideles sunt de oblatinnibus sanclorunt necessitatibus
'12,'lnter haecdie quinta facla sunt in aquis repti- commiinicanles. llnde et Apostolus ait : JVamsi in
lia animarum vivarum, homines, scilicet, renovati spiritualibus participes [acli sunt gentiles, debentet in
in viiam per bapiismi sacramentum. Facla sunt et carnalibus ministrare eis (Rom. xv, 27). Ilaecsunt fru-
votatilia, id est, sanclse animae ad superna volantes. ctifera ligna. In istis erg<>265 gradibus, lanquam in
13. Posrhaec sexia die produxit terra animam vi- quibusdam diebtis, vespera est ipsa perfectio singu-
vam, quandocaro nosira, abstinensaboperibus mor-'<r lorum opeiiiui.et mane inchoatio sequentium.
tuis, viva virtutum germina parturit, secundura ge- 17. Post isiorum itaque quasi ;scx dierum opera
nus scilicet suum, id est, vitara imitando sancionnn, bona valde specat bomo quietem mentis, constitnlus
sicut Apostolus ait : Imitatores metestote. Secundum in spiriluali paradiso , qtio significatur vila beata,
nostrum quippe genus vivimus, quando in opere ubi fons est sapieniiae, divisus iu qualuor_^rt«S
bono sanctos viros, 2641uasi proximos, imilamur. virtulum; ubi edat ligni viiae gratiam, ubi utiles
Deinde produxit terra bestias, homines in polentia disciplinas morum, quasi fructus lignnrum carpat.
rerum, siv.e ferocitale superbiae. Similileret pecora; Est namque paradisus vita beatorum, quatuor flu-
fideles in simplicitate vitac viventes; serpenies.quo- minaqualuor virtutes, ligna ejus omnes ulilesdisci-
que innoxios, sanclos videlicet viros, astuticevivaci- plinse, lignbriim fruclus mores piorum, lignum vitae
late lionum a malo discernentes, et, iu quantum fas ipsa bonorum omnium maier esl sapientia, de qua
est, reptando scrutames terrena, per quaeinielligant scriptum est, Salomone dicente : Lignum vita ett
sempiterna, ntm illos vencnosos qui se in hujus his qui apprehendunlillam, el qui tenueril eam, beatut
roundi cupiditatibus terrenis collocant. (Proverb. m, 18). Lignum scientiso boni *t mali
14. Post haec fecit Deus hominem ad Imaginem transgressio est mandati.
9. Protectionis umbraculum.Ita Augustinus, et sic D 14. Pecorumque, ferarum qnoque,et repenliiim. Ita
est apud Bedam. GRIAL. Beda et Impress., ex veteri tralatione, alii aliter CK
10. Deinde quarta die. Ex xin Conf., cap. 18, et I Vulg. GRIAL.
de Gen. cont. Manich., c. 25, et Origene, hom. 1 Ibid. Multiversantur theologi ac sacri inuerpneles
ih Gen. GRIAL. in hac senlentia Genesis exponenda, quod tiomo
Ibid. Scriplurm sanctm cohmrentes. Appareamus, faclus sit ad imaginem et siiiiilitiidinemDei. Varias
sicuthminariu in mundv,cnharentesftrmamenloScri- de hoc arguuiento opiniones collegit Pererius ad hunc
pturatum. Auguslinus, xm Conf., c. 18. Est autem loctun. Vide etiam Ediiionem Pairura apustolkmrurn
apud Eucheiium el Hedam demonstrantes,apud Au- cum notis Cotelerii, pag. 60. ARBV.
gustinum tamen, ministrantes. GRIAL. 15. Iii Vulgala nunc : Ut noveritis eos qmiabomut
Ibid. Tenebras parvulor. Verba suni ejusdem Au- inter vos, AREV.
giistini, cap. 19. Pravorum lameii habent plerique 10. Vulgaia : Nmn si spirituuliumeorttmparticipss
Mss. GRIAL. facti suni, etc, mnristrare t'//is. ARW.
'Ibid. Quia pradicatores. Idem, c. 16 : Transeunt M. Posl istoruiu, usque ad sperat homo quielem,
pradiculores verbitui ex hac vita in atiam vilum; scri- verba suiit Auguslini, i de Gen. conlra Mauich.,
ptura vero tua utque in finemsaculi super populos ex- c. 25. GRIAL.
ienditur. GRIAL. Ibid. Quotignifieatur vita beata. Ejusdem, lib. u,
Ibid. lu nol. Gi. erat guurto die. ARKV. c. 9. GRIAL..
213 OU^ESTIONESIN VET. TESTAM.- IN GENESIN. 214
CAPUT II. li vespera in oeccatis regum, quibus gens illa meruit
De operibusisex dierum, captivari.
7. Porro quinto saeculo, id est, in transmigraiione
1. Expleta hactenus sex dierum opera, qualiter sunt quasi animalia in aquis, et vo-
in Ecclesia spiritualriei intelliganiur, expiicata latilia Babyloniae,,faeta
in saeculi eceli, quia tunc Judaei inter gentes, taiiquain
sunl; deinde, qttid figuram signiftcenl, in
diebus consummavil Deus mari, vivere coaperunt, nec habebaul staliikm
subjiciendum est. "Sex volantes aves. Ilujus diei <iu;isi
locum, tanquam
omnia opera sua, et sepiimo Tequievit. Sex aetati-
vespera est mulliplicatio peccaiorum in populo Ju-
bus bumanum 266 geiius in hoc saeculoper suc-
daBorum,quando sicexcaecatisunt, ut etiam Douii-
cessiones temporum Dei opera insigniunl. Quarum num Jesuin non
ab Adam ad secunda a Noe possint agnoscere.
prima est usque Noe; -8. Jam sextum saeculumlit in adventu Do-
267
usquead Abraham; terlia ab Abraham usque adDa- miui nostri Jesu Chrisli. Nam sicut in illa sexta die
vid ; quarta a David usque ad transmigralionem in homo Adam de limo lerrae ad imaginem Dei
ad bumilem ad- primus
Babyloniam; quinta deinde usque formatus est, sicin ista sexla aetale saeculisectindus
ventum Domini nostri Jesu Christi; sexta, quae natus
Adam, idesl,Christus,incarne deMariaviigiue
nunc agitur , usquequo mundus finialur, donec est: ille in animam viventem, hic in
B spirituui vivifican-
Excelsus veniat ad judicium. tem. Et sicut in illa die fit anima viva, sic in islo
2. Seplima vero inlelligiturin requie sancioruni, saeculovitam desiderantes aeternam.
quae scilicet non habet vesperam, quia eam jam nul- 9. Etsicutin iila sexta die serpentium et feraruna
lus terminus claudet. Pergamus crgo breviier per genera lerra produxit, ila et in hac sexia aetate sae-
eas omnes mundi aelates, replicantes ordinem lem- culigentes vitam appelenles ceternam Ecclesia gene-
porum eorum, et mystice differentias distinguamus. ravit. Quem etiaro sensum vas Pelro ostensum ma-
3. Primo cnim saeculo faclus cst, tanquam lux, nifestavil (Act. x). Et quemadmodura die sexta crea-
liomo in paradiso. In qua aetate filios Dei in lucis tur raasculus el feniiua, sic in isla saeeuliaetate ma-
nomine divisit Deus a filiis hominum, quasi a te- nifestalurChrislusel Ecclesia.
uebris; fitque hujus diei ves,pera diluvium. 10. Et sicut praeponitur liomoin dieilla pecoribus,
4. Secundum sacculumfaclum .est, quasi firma- serpentibus et coelivolatitibus, ita et Christus in hac
menlum inler aquaro et aquam; arca utique illa aetatesaeculigentibus, populis et nationibus, ut abeo
quae natavit inter.pluviam et maria; Iiujus vespera reganlur, vel carnali concupiscentiaededili , sicuti
fuit confusio linguaruro. pecora, velterrena curiositate obscurati, quasi ser-
.5. Tertium saeculum lacium est.quando separavit C pentes, vel elali superbia, quasi aves.
Deus.pqpulumsuum a gentibus per Ahraham,discer- 11. Et sicut inilla die pascilur bomo, et animalia
neris eum, quasi aridam ab aquis, ut proferret ger- quae cum illo sutit, herbis scminalibus, et lignis
iuen herbarum .atque lignorum, id esi, fructus san- fructiferis, et herbis viridibus, sic et ista saecuti
CtarumScriplurarum. Hujus vespera fuit peccatum, aetatespiritualis liomo, qui bonus minister est Jesu
e.t malitja pessimi regis Sattl. Christi, cum ipso populo spirituatiier pascitur san-
6. Jnde quarlum saeculum ccepit a David,,quando Clarura Scripturarum alimenlis, et lege divina ad
constituit Deus luminaria in firmamento.cceli,id.est,, concipieiidam fecunditatem ralionum, alque ser-
splendorem regni, tauquaui solis excellenliam, et.in monum, lanquam lierbis seminalibus, partim ad uti-
lunae specie obtemperanteratanquain Iiinain Synqgo- liiatem morum conversationis liumanae, tanquarn
gam, et .siellas .princi,pes ejus. :Cu]us aetatis tit lignis fruciiferis, partira ad vigorem fidei, spei et
Ibid. Divisusin quatuor partefvirt, Ejusdem, c. nis Vulgata exhibet qui apprehendetint eam. AREV.
10. GRIAL. CAP. H. N. 1. Deinde quid in figuram saculi, elc.
Ibid. Breulius post quatuot virtules haec addit: Reliqua hiijuscapitis contexla sunt ex ejusdein ver-
Virtus est artimi habitus, naturm decus, vitm ralio, bis lib. i de Genes. conira Manich., c. 23, ordine
morumpietas, cultus Dimnitalis,•honorhominis, ater- ..^ lauiiim immulato. GRIAL.
na beatitudinis meritum. Cujm scilicet partes qua- ibid. Sex diebus , usque ad non habet vesprram,
luor principaies, qua designanlurper quatuor paru- verba sunt Angusiini, xn contra Fausl.,.c. 8. GRIAL.
disi flumina, prudenlia, forliludo, juslitia, lempe- lbid. Desex mundi aelatibus inEtymolog., lib. v,
rantia. Prudentia est rernm divinarumhumanarumque, cap. 38, n. 5. AUEV.
proiilhomtni datitmest, scienlia: per quamintelligilur 2. Sa»e/otum, qumscilicel.Nonnulliaddunt : San-
quid cavendumsit et quid agendum. Et Ivocest, quod ctorum, n » in hacvila, sed in alia, ubi vidit reqniem
in psalmo(cxvui) legititr : MIRABILIA.TESTIMONIA TUA. prwsentemdives ille, cum apud inferos torqueretur,
Fortiiudo esl animi palienlia,,el longanimitas, el per- qua scilicel. AREV.
severanlia.in .bonis operibus, et victoria contra vi- 4. ln.EdiUone Grialii mendose inier ptuviam ma-
tiorum genfira. Juslitia est animi nobititas, unicui- ria. AREV.
que rei prqpriam tribuens dignitatem. In hac i)i- 10. Terrena curiositale.Tenebrosaeuriositate, Au-
vinitatis cutlus, el humanilalis jura, vera judiaia, gustinus. GniAL.
et mquitas tolius vitm conservatur. Temperantia est 11. Concipiendam,ex Augustino, Concupiscendam,
vita modus, ne quid nimis ,homovel amet, vel odio Eucherius et Manuscripli, mendose. GRIAL.
habeat; sed omnes hujus vitm varielates considerata Jbid. Non praetermillenda 'Varielas lectionis in
lemperet.ditigentia.Hmc sunt quatuor flumina. Ligna Cod. Albornoz., homo , cui minister est Christus.
omnesutiles virtutes, etc. .Ilaic in quibusdaui Mss. Quod pertineiad Mailh. xx,28 :iVo/tveni minisltari,
non exstare animadverlit Dreulius. In verbis Salumo- sed minitlrare. AUEV.
215 S. ISIDORIHISPALENSIS EPtSCOPI «16
charitatis in vitaro aUernam, tanquam herbis viri- A assumpserat, per quam imbrem sancti Evangelii lar-
dibus, quae nullo aeslutribulationum arescunt. gissimura infudit.
12. Sed spiritualis sic istis spiritualibus cibis ali- 18. Quod vero subjunxit: Et home non erat, qui
mentisque pascilur, ut mulla inlelligal. Carnalis opetaretur lerram, quia nullus homo operatus est in
autem, id esl, parvulus in Chrisio, tanquam pecus virginera, unde natus est Christus. Ipse est eniui
Dei, ut iiiulta credat, quae necdum intelligere 268 lapis de monte abscissus sine manibus (Dan. n), id
potest, tamen eosdem cibos oranes Itabent. Hujus est, absque coitu et humano semine de virginali
autera setatisquasi vespera utinam nos non inveniat! utero, quasi de monle humanaenaturae, et substan-
Illa est enim de qua Dominus dicit: Putasne ve- tiaecarnis abscissus. Sed fons ascendebat de lerra,
niens Fitius hominit inveniet fidem tuper l.ettam irrigans universam superficiemterra. Terra raater
(Luc. XVIII,8)? virgo Domini Maria rectissime accipitur, de qua
13. Post illam vesperam fiet mane, quando ipsei scripluin est : Apertctur terra, el germinet Salva-
Dominus in claritate venturus est. Tunc requiescent torem (Isai. XLV,8). Quam lerram irrigavit Spiritus
£um Chrislo ab omnibus operibus suis ii quibusi sanctus, qui fontis et aquae nomine in Evangelio
dictum est: Estote perfecti, sicut Pater vester qui in significatur.
calis est (Matth. v, 48). Tales enim faciunt opera, B I CAPUTIII.
bona valde. Post lalia enim opera speranda est re- De paridisi conditione, vel hominis.
quies in die septimo, qui vesperam non habet. 1. Formavil igilur Deushominemde limo lerra, id
14. Sequitur: Itta generationes eali et lerra, est, faclus est Christus, juxia quod ait Apostolus,
creata in die Deus ealum et, ex semine David secundum carnem ( Rom. I ), lau-
quando sunt, qua fecit de limo terrae. Et inspiravilin faciemejus spi-
terram, et omne virgultumagri, omnemqueherbani quam raculum vitm, ulique infusionemsancti Spiritus, qui
regionis, anlequam esset tuper lerram. Superius
dies numerati nunc unus dies dicilur,' operatus esl hominem Chrislum. Et factus est homo
septem sunl; in animam viventem, scilicet, ut qui perfectus erat
quo fecit Deus cuelumet terram, et orane virgultum Deus ,
et omnem herbam perfectus videreiur el homo.
agri, regionis. 2. Plantaverat autem DominusDeut paraditum vo-
15. Hujus diei nomine secundum prophetiam1 luptalis a ptincrpio. Paradisos Ecclesia est; sic eniru
omne tempus bujus vitae significatnr, in quo coe- de illa legitur in Canliciscanticorum : Hortus con-
lum et terra factum, id est, in quo creaturae visibiles> clusus soror mea
(Cant. iv, 12). A principio autem
disponuntur. Sed quid sibi vult, quod nunc, nomi- paradisus plantatur, quia Ecclesia calbolica a Cbri-
nalo ccelo et terra, adjecit virgultum agri, et herbam1 (C sto, qui est
principium omnium, condita esse cc~
regionit, et lacuit caetera quaesunt in cceloet terra,• gnoscitur. Fluvius de paradiso exiens imaginempor-
veletiam in mari, nisi quia per virgutturo agri iuvi- tat Christi, de palerno fonte fluenlis, qui irrigat Ec-
sibilem creaturam demonstrat intelligi, sicut est' clesiam suam verbo
praedicationis,et dono baptismi.
anlma? 3. De quo bene per prophetam dicitur : Dominut
16. Dicta autem est virgultum, propter vigoremi Deus noster 270 fluviusgloriosus exsiliensin terram
vilae; herba, propter eamdem vitam nunquam mar- sitientem. Quatuor autem paradisi flumina quatuor
cescenlem. Deinde quod addidit, antequam essett sunt Evangelia ad praedicationera cunctis gentibus
super terram, intelligitur antequam aniraa peccaret. missa.
Terrenis enim cupiditalibus sordidata, tanquam su- 4. Ligna fructifera, omnes sancti sunt; fructus
per terram nala, vel super terraiu esse, recie di- eorum, opera eorum ; lignum autem vitae, Sanctus
citur. sanctorum, Chrtstus, scilicei, ad quem quisque sl
17. Undeet adjecit: Nondum enira pluerat Dorai- porrexerit manum, vivet in aeternum. Lignum auteiu
nus Deus super: terram, quasi aperte diceret: Ante- scientise boni ct mali, proprium est voluntatis ar-
quam peccaret anima, nondum 269 nubibuss bilrium quod in medio nosiri est positum ad digno-
Scriplurarum pluviam doctrinaeDorainusad animam n D scendum bonum el malum. De quo qui relicta Dei
irrigandam concesserat; nondum propler hominem, i, gratia gustaverit morte morieiur.
qui est terra, Dominusnoster nubera carnis nostrae e 5. Tulit igitur Deushominem, et potuit eumin pa-
12. Sed spiritualis, usque ad potest, emendatus estX Manich., c. 3; leguntur lamen in omnibus libris, et
bic locus ex Augustino et Beda. GRIAL. * apud Eucherium el Bedain. GRIAL.
Ibid. In Vulgata : Filius honiinis veniens,putass 17. Nubemcarnis nostra. Nubitum earnis notlra,
inveniet fidemsuper terram? AREV. Augustinus ; nebulam, apud Bedam. GRIAL.
13. IITnostra Vulgaia: Eslote ergo vos perfecli,, Ibid. Vulgata : Non enim pluerai. AREV.
sicut et Pater calestis perfectusest. AREV. 18. Homo non erat, usque ad significabatur, ex
14. Vulgata : Istm sunl generaliones... creata sunt
\t eod. lib. Augustini, cap. 24. GRIAL.
i» diequo fecit Dominus Deus... virgultum agri, an- I- CAP.III. N. 2. Paradisus Eccletia est, ex eod. lib,,
tequam orirelur i» terra, omnemqueherbamregionis, s, cap. 14. GRIAL.
priusquamgerminarel.AREV. 5. Propbeta fortasse est Isaias, cap. XLIV , 5:
15. Hujus diei nomine secundumprophetiam. Hae E Effundam enim aquas super sitientem, el fluenta su-
duse voces seeundumprophetiamnon sunt apud Au- i- per aridam. Quatuor Evangelia qualuor paradisi flu
guslinum, a quo stint reliqua, lib. n de Geu. cont. t, minibus alibi etiam comparat Isidorus. ABEV. -
217 QUJESTIONES JN VET. TESTAM.- 1N GENESIN. Utt
radiso. Assumpsit Deus carnem, et faclus est caput A num, quae de ejus latere sumpta est. Haecergo oin-
Ecclesiae, ut operaretur et eustodiret illum, id est, nia facia sunt in ligura, quae erant in Ecclesia pro-
voluntate Patris ex oranibus gentibus Ecclesiam im- ditura. Quamobrem retinquet homo patrem et ma-
pleret. Dixit quoque Deus: Non est bonum esseho- lrem_,et adharebil uxoti sua ; et etunl duo in carne
minemsolum. Arguuntur haeretici, qui Chrislum so- una. Hoc interprelans Apostolus ait : Sactamentum
Ium hominem putant, et non etiam Deum. hoc magnum est, ego aulem dico in Christo et in Ec-
6. Faciamus ei adjulorium simile sui, quia in ipso clesia (Ephes. v).
homine suscepto Ecclesia Deo copulata est. Appel- 11. Ergo quod per historiam completum est in
lavit aulem Adam nominibussuis cuncla animantia, et Adam, per prophetiam significalur in Chrislo, qui
votalilia cali, et bestias lerrm, significans gentes, quae reliquit Palrem, cum dicil: Ego a Palre exivi, et
salvae fierent in Ecclesia, et per Christum nomen veni ih mundum (Joann. xvi). Qui cum in forma
Christianitatis eranl acceplurae, quod prius non ba- Dei esset, non rapinam arbitralus esl esse se aqualem
buerant, sicut scripium esl: Et vocabotervos meos Deo (Philipp. n). Reliquit et matrem , id est, Syn-
nominealio (Isai. LXV,15). agogamJudaeorum, Veleri Testamento carnaliter in-
7. Ada vero non inveniebaturadjutor similis ejus. haerentem, quae illi erat mater ex scmine David se-
Ulique quoniam quamvis fidelTsaut justus sit quis- J3 cundtim carnem, et adhaesiluxori suae, id est, san-
que, Christo lamen aequari non potest. Quis enim, ctae Ecclesiae, ut pace Novi Testamenti essent duo
inquit Moyses, similis tibi in diis, Domine ( Psalm. in carne una , quia cum sit Deus apud Patrem, per
Lxxxv)? nam et Davidait: Speciosusforma prm filiis quem facti sumus, factus est per carnem parliceps
hominum(Psalm. xi.iv). Nerao enim poterat a morte uoster, ut iltius capitis corpus esse possimus.
genus humanum liberare, et ipsam mortem supe- CAPUT IV.
rare, nisi Christus, sicut et in Apocalypsi diciuir : De pracepiis Dei, et consensionetetpentit.
Neino invenlus est dignus, neque in coelo, neque in 272 *• Jain dehinc prseceplum, quod accepit
lerra, nequeinfra tetram, aperire librum, nisi leo de figuraliter Adam, nos accepimus in Chrislo, quia
tribu Juda. unusquisque Chrislianus non incongrue gestat per-
8. Immitit ergo DominusDeus soporemin Adam ; sonara Christi, dicente ipso Domino: Quod (ecistis
cumque obdormisset, lutil unam de costis ejus, el uni ex minimit meis, mihi (ecistis (Matlh. xxv, 40).
adificavitcoslam, quam tuleral 271°« Adam, in mu- Dicitur ergo illi : Ex omni ligno patadisi comede. De
lierem. Dormit Adam, et iil illi raulier de latere. ligno auiem scientimboni el mali ne comedas.
Palitur Christus in cruce, pungitur latus lancea, et 2. Praecipitur enim nobis ut fruamur omni Iigno
profluunt sacraraenta sanguinis, ex quibus formetur C paradisi, quo significanlur spirituates deliciae, de
Ecclesia. Hanc dormilionem caniat Prophela, di- quibus ail Aposlolus : Fruclus autem spitilus at
cens : Ego dormivi, el quievi, el reiurrexi, quoniam charitas , gaudium , pax , longanimiias , bonitas ,
Dominussuscitavilme (Psalm. ui, 6). mansueludo, continenlia, castitas ^Galal. v). Sicut
9. Sequitur: Et posuit carnem pro ea. Sic Chri- Apostolus dicit. Et non tangamus lignum in medio
stus carnem suam moriendo posuit in patibulo cru- paradisi planiatum scicntiae boni et mali, id est, ne
cis pro Ecclesia. Dixil quoqueAdam: Hoc nunc os ex velimus superbire de natura arbitrii nostri, quae
ossibusmeis, et caro de carne mea. Quia sive sancli media est, ul, decepti per scienliam, experiaraur et
spirituales et fortissimiin tentationibus, sive mi- malum. Serpens autem ille , sapienlior omnium be-
nus perfecti, ulrique unura corpus Christi sunt, et stiarum, indicat diabolum, qui inde serpens dici-
una Ecclesia. tur quod volubili verseiur astutia.
10. Hac vocabiturvirago, quoniam de viro sumpla 3. Sed quid esl quod ipse per mulierem decepit,
est. Sic et Chrislus Ecclesiae nomen dedlt Chrislia- et non per virum ? Quia non potest ratio nostra se-
6. Vulgata : simile sibi. Et roox , Appellavitque simus, qtiod alii relinent. AREV.
Adam .. ,et universavolalitia cali, ei omnes bestias CAP. IV. N. 1. Jam dehinc praceptum, usque ad
terra. Et apud Isaiam : Et servot suos vocabit no- J) mihi fecislis, ejusd. Augusiini sunt verba, cap. 25
mine alio. AREV. lib. II cont. Manich. Quaeanle haec legunttir in ple-
7. In psalmo LXXXV,qui a Breulio indicalur el risque libris, Post hac vocaiur Heva, etc, non suut
inscribitur, Oratio ipsi David, vers. 8, dicitur : Non hujus loci, sed capitis sexti (iroo quinii) ubi eadetn
est simitis tui in diis, Domine. Apocalypsis senientia lotidem verbis ponimtur. GRIAL.
expriraitur verbis aliqualenus commutatis. AREV. lbid. Omni ligno paradisi, usque ad experiamur et
8. Verba psalmi in Vulgata : Ego dormivi, el so- malum, ex eod. Augusiini loco. Quod auiem Augu-
poratus sum, et exsurrexi, quia Dominus suscepit stinus dixerat, ne vellemussuperbire de nalura nostra,
me. AREV. Lidorus interpreialus e^t de natura arbitrii nostri,
10. Qua erant in Ecclesia proditura. Profutura, quod ct superius fecerat. GRIAL.
apud Bedam. GRIAL. lbid. In noslra Vulgala : Quandiu (ecislis uni'ex
Ibid. Quamobremrelinquet, usque ad corpus esse his fratribus tneis minimis, mihi fecistis. AREV.
possemut, ex eod. Augusiini lib., cap. 44,velex 2. Serpens aulem, usque ad astutia, ex cap. 24
xu contr. Faust., cap. 8 ; utrobique enim eadem le- ejusdem lib. u contra Manich. GRIAL.
guntur, alque utrumque locum sibi proposuisse vide- lbid. ln verbis Apostoli Vulgata notinihil variat.
tur Isidorus.Legiiur vero lam apudAugustinumquam Quod addittir, sicutApostolusdicit,nou puio ad eaquae
apud Pauluui propler koc, uon quamobrem.GRIAL. sequuiHur iel'eiri, sed ad ea quae.praecedunt.ARBV.
Ibid. Grialius iu nota possemus; sed in textu poi- 3. Sed quid est, quodper mulierem, usque ad tt-
2)0 S. ISIDORI HISPALENSISEPISCOPl 220
duci ad peccandum, nisi praecedente delectatione A 9. Sic et omnes haereticidivinilatis meritum pro-
in carnalis infirmilatis affectu, qui obtemperare de- fitentur, atqne scientiae pollicitaiione decipiunt et
bet rationi, tanquam viro dominanti. Hoc enlm in reprehendunt eos quos simpliciter credentes in-
unoquoque homine geritur in occulto quodam se- venerint. Et quia omnir.ocarnalia persuadent, quasi
cretoque eonjugio. ad carnalium oculorum aperfionem conantur addu-
4. Suggestionem qiilppe, serpentem accipimus; cere, ul interior oculus obscurelur.
miilieremTero, 273 ariimalem corporis sensunf; CAPUT V.
ralionem autem, virum. Ergo quando occurrit mala
suggestio, quasi serpens loqultur. Sed si sola cogi- De peccatoprtmorum hominum,sive supplicio.
tatio oblecletur illa suggestione, et, refrenanle ra- 1. Vidil igilur mulier quod bonum essel lignum,
tione, consensus explendi operis non succedat, sola tulilque de fructu itlius et comedit. Mulier comedit
mulier videtur comedisseillicitum. anlea, non vir; ideo, quia facilius carnales persua-
5. Quod si ipsum pcccatum eiiam et mens per- dentur ad peccatum , nec tam velociler spirituales
petranduin decernat, jam vir deceplus est, jam mu- decipinnlur. Et dedit viro suo , et comedit; ulique
lier cibum dedlsse viro videtur; illecebrae enim quia post deleclalionem carnalis concupisceuliae
consentire de ligno prohibito manducare est Tunc B nostrae, eliam nostra ralio subjicilur ad peccandum.
quippe jure a vita beala, tanquam a paradiso, ex- Cumquecognovissentse esse nudos, consuerunt[olia
pellitor homo, peccalumque ei imputalur, efiamsi ficus. Foliis fici se conlegunt, qui saeculumasperum
Tion sequatur effectus : quia etsi non est in factis amplectunlur, qui prurigine voluptalis carnalis
culpa, in consensu tamen rea tenetur conscienlia. arantur , quique decepti haeretica pravitale, et
Haecsecundum anagojcem. gratia Dei nudati, legumenla mendaciorum, tan-
0. Caeterumjuxta meiaphoram poterit callidus quam ficus folia, colligunt, facientes sibi succinctoria
serpens iste haerelicorum versuliam designare. pravitalis, cum de Dominovel Ecclesia mentiuntur.
Nulli enim loquacius alque subtilius promittuut il- 2. CumqueaudissentvocemDei deambulanlisin pa-
licita curiositate secrctorum adapertionem , atque radiso ad auram post meridiem. DeambulatDeus in
scienliamboni et mali; et in ipso homine , lanquam illis, et non slat, qui stabiles iri ejus proecepio non
in arbore quae plantala est in medio paradisi, suatn perseverant. Et bene ad auram post meridiem ,
djgnoscenliam nituntur demonstrare. quia jam ab eis aufertur lux ilia ferventior veritatis,
7. Conlra hunc serpentem clamat Apostolus, cutn appropinqiiantilnis errorum lenebris. Absconderunt
dicit: Metuone sicut serpens Hevam seduxit askutia se a facie Deiin medio ligni paradisi. In medio nain-
tua, tic sensusvettri corrumpantur (II Cor. xi., 3). que ligni se abscondit, qui aversus.a praeceptoCrea-
Seducilur verbis hujus serpentis carnalis nostra toris , in erroris atque arbitrii sui voluptatibus
coucupiscentia, et per illam decu>iturCbristianus viv.il.
Adam, non Christus. Dicit ergo serpensad mulierem: 5 VocavitqueDeus Adam : Ubi es? Hic ostendit
Cur pracepil vobisDeus ut non comederetisex omui quod si oui 275 a u<level uoms operibus ad inen-
tigno paradisi ? Sic haerelicorum curiosa cqpidilas , dacia sua desideriaque labunlur , non despicit illos
sic pravi pratdicatores., ad diljgendam erroris falla- Deus, sed adhuc ut redeant ad pcenitentiaravocat,
ciam, audilorum carnalium corda snccendunt, di- quia non vult mortem peccaloris, sed ut converta-
centes : Quare fugitis scientiam habere latentem? tur, etvivat (Ezech. xxxm, 11). Ergo non est de-
nova semper exquirile, boni malique scientiam pe- Sperandum quibuslihet peccatoribus, dum et ipsi
netrate. impii ad spem indulgenliae provocantur.
8. Unde apud Salomonemroulier illa, haereticorum 4- Dicitur aulem postlioecserpenli : Malediclus
speciem tenens, dicit: Aqua (urtivm dukiores sunt, , eris inler omnia animanlia. Super pectus tuum el
et panis absconditut suavior (Proverb. ix , 17)?Sub- ventremgradieris. Nomine pectoris significatur su-
jecit deinde idem serpens : Quacunquedie comede- perbta menth, nomine autem ventris significantur
tSlrs, ex 27"4 eo statim aperientur oculi vetlri, et eri- ,u desideria carnis; hisenim duabus rebus serjpit dia-
tit ul dii tcientet bonumet malum. bolus adversus eos quos vult decipere, id est, aut

•nttur oonteientia, ex Auguslino, cap. 14. GRIAL.
Ibid. Seduci ad peecandum. Deduciad consensun I 9. Sic et omnes haretici, usque ad obscuretur, ex
peecati, AugustinHS.GRIAL.
t».Cateriim juxta metaphoram, usque ad demon-
ttrare, ex c. 2a. GRIAL.
fWrf.Nulli enim toquacius, atque subtitius. Loqua-
ciut, atquejaclaniim, Augustinus. GRIAL.
/*td. <8mamdignoscentiam. Eam dignotcentiam,
Augusfinos.Gai*L.
7. •Contrahunc terp., usque ad rmn Clirittus, e\t
cap. 26'. GRIAL.
tbid. 'Sicharelicor. curiota eupiditas. Caltiditas ,
Valenl. Superba et curiota cupiditas, Augusiiuus
6 ,
*.'«8.'Gitt*L.
Ibid. In Vutgata : Timeo autem ne. AREV.
cap. 25. GIUAL.
CAP.v. N. 1. Foliis fici., usque ad mentiunlur, ex
cap.t5.Est auiem fotiisfici apud Augustinum, foiiis
ficus apud Ambrositim.GF.I,|L.
2. Elbene ad auram post meridiem. Quis non vi-
deat magis cougruere ullegoriam, si ad vesperam,
ex LXX, legas cum Augustino, c. 16"?GRIAL.
Ibid. Luxillaferventior. fLux illa inlerior, Augus-
tinus. GRIAL.
4. Nomine pectoris, usque ad vult decipere,ex cap.
17. GRIAL.
 SSi QU-tESTIONES1N VET. TESTAM.— IN GENESIN. 222
terrena cupiditate, et luxuria aut superbiaeinsana A doloribus, caulior fii, et ne corruat, obtemperat ra-
ruiua. tioni, el lilienter servil quasi viro^ubenti.
5. Et tettam manducabit, id est, ad te periinebimt, 10.1*081baecvocattrr Hevnvita,«tmater vivorum,
quos terrena cupiditate deceperis. Omntbut diebus qua? de viri siii latere facta «st, et dicit Dominusin
vitmtua, id est, omni tempore quo agis hanc pote- Evangelio : Si qttisnonmandwcaveritcurnem-meam,
statem ante jllam ultimam poenamjudicii. Jnimicitias et bibetit tanguinem meum, non hubebit in te •vitam,
ponam intet te et mutietem, et temen tuum et semen et omnia quaeillic interiigoMur, -enucleateminuta-
itliui. Semen diaboli est perversa suggeslio. Semen timque tractata Christum el -'Ecclesiampraeloquun-
aulem mulierisfruclus est boni operis, quo perversae lur, sive in bonisCbristianis, Hve in malis. Neque
suggestioniresistilur. enim frtistra dixit Apostolus : Adont, qui ett forma
6. Ipsa caput illius conteret, Sl eum mens in ipso futuri (Rom. v, 14),el illud : Relinquethomopatrem;
initio malae soggestionisexcludit. llle insidiatur cal- et reliqna
caneo ejus, quia memem, quam priina suggestione 11. Vocaiwrque debhic -mater vivorum , id :est,
non decipit.decipere in fitiem tendit.Quidam autem, recte faclorum, quibus «ontraria sunx •peccnia, qu»
quod diclum est, Inimicitiat ponaminter teet mutie- noinine wortuorum significantur. Jam vero per-sen-
rem, de Virgine de qua Dominus natusesl, intellexe- B tentiam quaein virum infertur.jratio nostra•arguhur,
runt, eo quod illo lempore ex ea Dominusnasciturus, quae et super peccati concupiscentia seducia , et a
ad inimicum devincendum, et moriem, cujus ilte paradiso 277 'beatiludinis remota, Ihabetimaledie-
auctor erat, destruendam, promiiiebaiur. tiones terreitaenperationis, habet et dolores ttempo-
276 7. "Namet illud qti»dsubjuncmm est: Ipsa ralium curarum, quasispinas ettribulos.
conterelcaput tuum, et tu intidiaberit calcaneoejut, 12. Sic taroen dimitlitur de paradiso ibestitadinis,
hoc de fructu ventris Mariae,qui esl Chrislus, intei- ut operetur terrMFi,ideet, utm corpore >wtolaboret,
ligunt; id est: Tn eum supplantdbis, ut morialur. et collocet sibi meritum>redeundi ad vitam beatt^
llle autem, te vicio, resurgei, et-capttl tuum conte- quseparadisi nominesignificatur, possitquealiqaaud»
ret,quod est mors. Sicut et 'Daviddixerat«x per- manum porrigereiad arbovemvhte,et*iver« ita ffiler-
sona Patris ad 'Fitium : Super aspidemet basiliteum iuiiii. Manus autem porrectio bone signilicat orueem,
ambulabis, et concukabis leonem et draconem vel eruciatum poaiiitentise,per quem vita .«eteima<rc-
(Ptatm. -cx). cuperaiur. Accipit .etiam tunicam peliioeam^divtue
8. Aspidem dixit maTtera, basiliscum peccatum.., jtidicift, quo nomine corpori6 mortalita* stgnificatur
iieoneui Aiitichristum, draconcm diabolum. Depceua iti hi&toria.
Mtem mulieris quid -siguilicat, quod ei dicitur : 4rj 13. In allegoria autem de carnalibus sensibus abs>
Judolort parits filios, uisi quia voluntas carnaiis , tractte volupt»tett,>qwaecarnaliter tviwatiem divina
cutn aiiquam malam consuetudinem «tult vincere , lege consequuntwr,et eonteguirt. Qui si abquando *d
ipatitur in cxordio dolores, atque ila.jper meliorem Deum convertitur per fcmmjeam 4'rameMn,>id«eti
censueludiuem iparit bonum>opus,quasi filios. per temporales WibUlattiones, peccata sua agaoseeud* ,
0. iQaodvero adjecit: Et conversiotua ad virmt tet gemendo, «t per cberabim, rd.est, per tjienUutH-
tttmm,<eiipse •dominabilurJut ;boc siguificat, quod nem «cieutise, quod est cbaritas, ^enreiiielt*d awbe-
illa camalis voiuutas, <iuaecum dolore reluetaverat, irem vita3.Cbristn«,>alwivetin ;aeteriium.
ut £aceret<consueludinembonam., ijam ipsis erudita M4. CherubBn tmmque fiestitudo aciOBtiaj«tter*'
5. Ei terram manducabis, usque ad panam judi- «x c. 19.'GnutL.
eii, ex cap. 18. CTUAL. *9.Et convertio.Aliter Tulgata. AREV.
Ibid. Semen diaboli, usque ad resislilur, ex eod. 10. Post hac voeutur Heva, usque •ad ptttrem dt
c. GRIAL. matrem, exiin contra Faust., c. fl. Atque hujuslwrji
lbid. Cod.ms. Rejiiovatic.295, ad marg., et Flo- esse verba haec, frusiraque capite quarto in qurbus-
Teul. 1 , post cupiditate deceperis addit : Quando -|, tlam Mss. legi, cum hrc repetenda essent, et res jpsa
autem dictumest diabolo:Terram manducabit, diclum '" indical, et Augustinus, u de Gen. corrt.193111011., c.
ett el peccnfori: Terra es, et in •terramibis. Daius 21, ita scribens : Quemautem non maveat, gvod poti
ett ergo in cibum diaboti peccaior. Sicut enim quod peccatumet sententiam judicis vocat Adam nwlierem
manducavimut,in corpus-vostrumcotwerlitur,<ulcibus suam vitam, quia vivorum ipsa sit mater, posxeaquum
ipse seeundum corpus hoc efficialur,qued nostumus, meruit mortem? etc. GKIAL.
lie -pernequiliam et hnpietaiemhocefficitnrquisque, 11. Vocatur dehincmater-mvor., trsqne•ad tignifi-
quod diabolut, id est, similit ejut, et subjiciturei, cantur,pjusdera sunt verba,n deGen. contr. "Manicli.,
sicul tubjectum eit •nobitcorpus nostrum ; et hoc est c. 21. GRIAL.
quod dickur manducaria serpenle. Quod autem ad- 12. Sic tamen dimittitut, usque ad recuperatut, ex
jecit, etc. 'AREV. cap. 22. GRIAL.
6. Ipsa capul, usque ad decipere*n finem tendit, •15.Abstractmvohiptatet.Attractaphantasmata, cap.
A*uguslinus: Et ideo obtervatipse planlam mulieris, 27 Augusiini.GRIAI.
ut si qttandvin •illicitalabitur deleetatio, tuttc illam Ibid. Qumcarnatiter viventemAvto. \.\qum catna-
capial. 'Et illa observatcaput ejus , ul eum in inilio liter mentienlem, Atigttstinus roid. , quia tunrcaB
malmsuasionisexcludat, GRIAL. pelliceas mentiendi Hbidinem
Ibtd. Post promittebaturalii addurvt,Sicutin David ita>|iteniliil inutaitius. GRIAI,. interpretatus fuettfli
icriptum est, <Defructu ventris tui ponam tuper sedem Ibid. Qui ti aiiquanHo,usque ad CharHasesl, totUS
luam. (Psalm. cxxxi.) AREV.. locus conciunatusex verfois, c. 25. GRIAL.
t.Deptemauttm muiierit, usquead vhojubenti ,
225 S. ISIDORI IIISPALENSIS EPlSCOPl 224
pretalur. Fraiuea vero versatilis, posiia ad custodien- A mine,misererentei,'sanaammammeam,quiapeccavilibi
dam viam ligni vilae, temporales poenacintelliguntur. (Psal. XL,5); eidemque peccalo, quandiu in eorum
Netno enim potest pervenire ad arboremvitae,nisi per corpore esset adhuc mortali, per spem graliae liberi
bas duas res, tolerantiam scilicet molestiarumet scien- dominarentur.
ti.e pleniiuditiem,idest, percharilatemDei et proximi. 4. Nunc aulem ignoranles Dei justitiam, et suam
Plenitudo enim legis charitas est (Rom. XIII,10). volenles consiiluere, elati de operibus legis, non hu-
CAPUT VI. miliali de peccatis suis, non quieverunl; sed offen-
De Cain et Abel, eorumque progenie. derunt in lapidem offensionis, et exarserunt iracun-
1. Adamvero cognovit Hevarauxorem suam, quae dia adversus Chrislum, cujus opera videntes accepta
concepil, et peperil Cain. Rursumque peperit fralrem Deo esse, dotuerunt.
ejus Abel. Nativitates 278 duorum filiorum Adaiui 5. Itaque post haec occiditur Abel minor nalu a
siinililudinem habent duorum populorum, qui erantt fralre Cain majore ualu. Occidilur Christus caput po-
diversis temporibus ad lidem venturi,pari opere, et: pnli minoris natu a populo Judaeorura raajore nalu,
dissimili charitaie ante Deum. Fuit aulem Abel pas- ille in carapo, iste in Calvariaeloco.
tor ovium, el Cain agricola. 6. Interrogat Deus Cain, non tanquam ignarus eum
2. Sed sicut Cain sacrificium ex lerrae fruclibus>B ] a quo discat, sed tanquam judex reum quem puniat,
reprobatur , Abel autem sacrihcium ex ovibus et etdicit: Ubisil (raler ejus? ille respondil nescire se,
earutn adipe suscipitur, ita Novi Teslamenii fides ex nec ejus se esse cusiodem. Usque nunc quid nobis
innocenlia grala Deum laudans Veteris Teatamenlii respondenl Judaei, cum eos sanctaruin Scripturarum
terrenis operibus anteponitur. Dixit Deut ad Cain,i voce interrogamus de Christo ? Illi nescire se Chri-
ti recte offerat, recte autem non dividat, peccasti. Uli- slum respondent. Fallax enim Cain ignoratio, Judaeo-
que quia etsi Judaei antea recte illa fecerunt, in eo> rum esl falsa negatio.
tamen infidelitatis rei sunt, quia, Christo veniente,, 7. Essent autem quodam modoChristi cuslodes.si
jam tempus NoviTestamenti a tempore Veteris Tes- Christianam fidem accipere ac cuslodire voluissent.
tamenli non dislinxeruni. Dixit Deusad Cain: Quid fecisli? vox sanguinis fralris
5. Quod si obtemperassetDeoCain dicenti: Quiesce, , tui clamal ad me de terra. Sic arguit in Scripturis
tub te erit appetitus luus, el tu dominabetis illius, adI sanctis vox divina Judaeos. Habet cnira magnam vo-
se convertisset peccatum suum, sibi lioc tribuens, ett cem Christi sanguis in terra ; cum enim, sacramenlo
eonfitens Deo; ac sic adjutus indulgentiaegralia ipsei acceplo, ab omnibus gentibus respondetur Amen, haec
peccato suo dominaretur, non illosibi domiuante ser- est vox clara, vox sanguinis, quam sanguis iste ex-
vus esset peccati, nec fratrem occidisset innocentem, '^ primitex ore fideliumeodem sanguine redemptorum.
sic el- Judaei, in quorura haec figura gerebantur, sii 8. DixirDtus ad Cuin: Et nunc maledictuserit a
quiescerent a sua perturbatione, et, terapus salutisi terra, qua 280 aperuit os suum,el suscepitsanguinem
, pergratiam in remissionem 279 peccatorumcognos- [tatris tui de manu tua. Maledictusest enim popu-
centes, audirent Christum dicentein: Non veni vocare e lus Judaeorum infidelis a tcrra, id est, ab Ecclesia,
juttos, sed peccatoretad paniteniiam, tunc ad se con- quaeaperuit os suum in confessionepeccalorum acci-
verterent peccatum suum in confessione, sicut ini pere sanguinem Christi, qui effusus est in remis-
Psalrao XLscriplumest, medicodicentes: Ego dixi, Do- i- sionem peccatorum omnium de manu persecutoris,
CAP.VI. N. 1. Nativitatet duorum filiorum,usquee nitur haer.addit: Qumrilur autem cur Deussacrificium
ad plantulut paraditut, desumpta sunt omnia ex Ati- Abelsuscepit, el a sacrificio Cain oculos suos avertit,
gustini XIIconlra Faustnm, cap. 9, etquatuorsequen-i- ntst quta non fuit charitas in Cain, et niti esset chari-
tibus, unde sunt quaedamemeudata. GRIAL. lasinAbel, non acciperet Deus sacrificiumejus. Cum
3. Ex innocenliagrala. Gratia Augustinus ex in- i- enim ainbo oblulissenl,ille de fruclibus lerrm, ille de
nocentia graiia, impress. GUIAL. fructibusovium, nemo putet quia Deus fructus terra
Ibid. Anieponitur. Post haec verba inlerjiciunturr Jl neglexil, et fetus ovium elegil. Non intendil Deut ad
qnaedamin Codic. Val. el Compl., <|iiaealieua esse,;, munut, ted tit corde vidit, et quem vidil cum charilate
locus Aiiguslini iuterrupttis, et alii libri mss. et im-
i- offerre, iptius tacrificiumretpexil; quem vidit cum in-
pressi, a quibus absunt, satis ostendunt; et si quid d vidia offerre,ab ipsiussacrificiooculosavertit. Alia, quae
in eis sam est, paulo posl repeiiiur. Quc tamen hic c hoc loco afferl Grialius ex Ms. Val. et Corapl., in
referri nihil obfuerit: Iste autemfiliusCain,qui vocatur
ir Flor. 1 exstant nura. 22, ubi de Henoch agitur.
Enoch, in cujus nominecondilaesl civitas,interpretalur ir ARF.V.
dedicatio; impiorumenim dedicalioin hac vita fundata a 3. Eidemquepcccato. Ei denique, Auguslinus, facili
est. Enochautemjuttut ab Adam septimusel ipse de- t- lapsu. GRIAL.
dicatioitem dicitur. Sed Iranslatus oslenditjustos (per:r Ibid. Post verbutn dicenlem,alii addunl: Non est
quod ipse etl teplimut)in fine, hocestin septimomil- l- opus sanis medicus.Et iterum: Omnisqui facit pecca-
lesimoannorumab hac dedicalionelerrenmcivitatisab- i- lum, servusest peccati. Et iterum: Si vosFilius libera-
iturot. Dequa senlentia paulo post, hoc eodem cap., ., verit, veretiberierilis. Et iterum: Non veni.ARKV.
el in expositionibus Exod. c. xxix, imporiune repe- 3- 7. Cumenim, sacramenloaccepto.Cum, eo acceplo,
tila, quid seniiamus, raox dicemus. GRIAL. Augustinits.GRIAL
Ibid. InVulgata: Nonne si beneegeris, recipies; sin
in Ibid.RespondeturAmen.Ita respondebalurin utrius-
autem male.slatim in foribuspeccalumaderit? Sed sub tb que speciei comraunione. Ambrosiusde corpore, lib.
te eril appetitut ejut, et tu dominaberitilliut. De ver-
r- iv de Sacram.; Dicillibisacerdos:.CorpusChristi,ellu
sione quain sequitur Isidorus, vide commeniar. ad id dicis: Amen.Hocetl verum; quod confiteturtingua,
Prudenlium, pag. 495. Codex Florent. 1, post antepo- o- lenealaffeclus.GRIAL.
825 QUiESTlONES 1N VET. TESTAM.—IN GENESIN. 22fi
nolentis esse sub gratia, sed sub lege, ut esset ab V A ne etiam, regno terreno perdito , isla visibili niorte
Ecclesia maledictus, id est, ut osienderet eum Eccle- occidatur. Ilanc dicit majorem causaro , quam illaiu
sia maledictum, testificante Apostolo: Quieunque quod terra nostra non dat virlutem suam, ne spiri-
enimex operibuslegis sunl, sub malediclo legit sunt. tualiier moriatur. Carnaliter enim sapit, etabscondit
9. Deinde, cum dlxisset: Maledicluslu a terra, qua se a facie Dei, id esl, iratum habere Deum grave non
aperuil os suum acciperesanguinemfratris tui de manu putat, sed hoc timet, ne inveniatur et occidatur,
ua, non dixit quoniam operaberis eam, sed aii, quo- Camaliter eniu: sapit, tanquam operans terram,
niam operaberis lerram, el non adjiciet virlutem cujus virtutem non accipit.
suam dare tibi. 15. Sapere auiem secundum carnem mors est;
lO.Undenon est necesseintelligereeamdem terram quam non inlelligens flle, amisso regno, gemil, et
operari Cain, quaeaperuit os accipere sanguinemfratris corporalem morlem tremit. Sed quid ei respondit
de manu ejus. Sed ideo raaledictus intelligiiur ab hac Dominus? Nequaquam ita fiet; sed omnis qui occi-
terra, quoniam operatur terram, quae nondum adji- 'derit Cain, septuplumpunietur;' sive, ut Septuaginta
ciet virtutem suam dare illi. Id est, ideo poputum translulerunt, septem vindictas exsolvet; id est, non
Judaeorummaledictum agnoscit, et ostendil Ecclesia, sic, quoraodo dicis , non corporali raorle inleribit
quoniam, occiso Christo, adhuc operatur lerrenam n| genus impium carnalium Judaeorum.
circumcisionem, terrenum Sabbatum, terrenum azy- 16. Quicuuque eos iia perdiderit, septem vindictas
num, terrenum pascha, quia omnis terrena opera- exsolvet, id est, auferet ab eis seplem vindictas ,
tio habet occultam vinutem intelligendae gratiae quibus alligaii sunt propter realum occisi Christi, ut
Christi, quae non dalur Judaeisin impietate et in- hoc toto tempore, quod seplenario dierum numero
fidelitate perdurantibus, quia Novo Testamento re- volvitur, magis quia non interiit genus Judaeorum,
velata est. salis appareat fidelibus Chrislianis, sed solam dis-
11. Cumoperatus [ueris lerram, non dabit tibi fru- persionem meruerint, 282 Juxla <Iuoaait Scriptura:
ctut tuos; in ipsa enim terra quam Cbristus portavit, Ne occideris eos, nequandoobliviscanlur populi mei
id est, in ejus carne, ipsi operati sunt salutem no- legis lum; disperge illos in vittule lua, et depone eot
stram, crucifigendoChristum, qui moriuus est propter (Psalm. LVIII,12).
delicta nostra. Nec lamen eis dedit eadem lerra vir- 17. Posuit Dominus in Cain signum , ut non eum
tutemsuam, qui non jusiificati sunlin virtule resur- intetficetel omnis qui invenisseteum. Hoc revera mi-
rectionis ejus qui resurrexit propler justificationem rabile est, quemadmodum omues gentes quae a Ro-
manis subjugalaesunt, in riliim Roraanorum sacro-
nostram, quia etsi crucifixus est ex infirmitate car-
nis, sed vivit in virtule Dei l rum transierint, eaque sacrilegia observanda, et ce-
Q
12. Haecest ergo virtus terrae illius, quam non os- lebranda susceperinl; gens autem Judaeorum sive
tendit impiis et incredulis. Unde nec resurgcns eis sub paganis regibus, sive sub Christianis, non ami-
a quibus erat crucilixus apparuit lanquam Cain ope- serit signum legis, et circumcisionis suae, quo a cae-
ranti lerram, ut granuin iilud seminaretur. Vagus et teris genlibus populisque distinguitur.
18. Sed et omnis imperator, vel rex , qui eos in
profugus eris; sive, ut in Septuaginta scriptum est,
suo regno invenit, cum ipso signo eos invenit, et
gemenset iremenseris super lerram.
id est, non cfficit ut non sint Judsei
281 13. Nunc ecce quis non videat, quis non nonoccidit;
certo quodam et proprio suae observalionis signo a
agnoscat, in tota terra, quacunque dispersus est ille
populus, quomodo sit vagus in gentibus, et profu- caeterarum gentium commuuione discreti, nisi qui-
gus a Jerusalero? quomodo gemat mcerore amissi cuuque eorum ad Christum transierit, utjam non
regni, et tremat tremore sub innumerabilibus popu- inveniatur Cain, neque exeat a facie Dei, neque ha-
lis Chrislianis ? ideoque respondit Caindicens: Major bitet in terra Naid.
est iniquitas mea quam ut veniammerear. Ecce ejicis 19. Exiil etgo a facie Domini, et habitavit in tetra
me hodiea (acie terra, et a facie tua abscondar, et Naid, quod dipitur interpretatum commotio, sive in-
ero vagus et profugus in terra. Igilur omnis qui in- D j slabilis, et fluctuans, et sedis incertae.Conlra quod
venerit me, occidetme. malum Deus rogatur in psalmo : Ne dederis in mo-
14. Vere inde vagus el profugus gemit et Iremit, lum pedes meot (Ptalm. LXV); et: Manut peccalorum
9. Deindecum dixisset, usque ad revelata est, male ad veritatem religionis Christianaeastruendam. AREV.
absunt a veteribus lib. Val. et Comp., ctim sint Augus- 15. Amissoregno, gemit et corporalemmortem tre-
tini et legantur in Excusis et reliquis Ms.GKIAL. mit. Oportuit mendacera memorem esse. Quorsum
13. Major est iniquitas mea q. u. v. m. Mirum, non enira gemit el tremit ? si haecverba explicanda nus-
vidisse , quisquis vulgatam Editionem suffecit, non quam sibi proposuit ? Id tamen provisum apud
cohaerere quaesequuntur verba : Hanc dicit majorem Eucherium. GRIAL.
causam. Legendum ergo : Major ett causa mea , ex lbid. Sive, ut LXX translulerunt. Hoc recte; vidit
LXXet Auguslino.ldem paulo post conjuuxit utrani- enim non respondere reliqua verbis Vulg. Ed. Vid.
que interuretaiionem , cum dicit : Vere inde vagus Hieronymum, epist. 125, ad Damas., q. I. GRUL.
el ptofugusgemit et tremit, cum Auguslinus lantuin 16. In Vulgaia : Ne occidaseot. AREV.
verba LXX interpretum retulerit: Vereinde yemilet 18. Breulius, ad marg., notat neque in Cod. nis.,
tremit, ne regno eliam terreno, elc. GRIAL. neque in impresso Coloniae1530, haberi haecverba,
Ibid. ln hac Judaici populi mirabili dispersione et utjam non... habitet in tetta Naid. AREV
conservationegravissimumarguiiienluiii constituilur
227 S. ISIDORI IIISPALENSIS EPISCOPI 228
non moveantme (Psalm. xxxv); et; Qui tribulant A ctuin est, eo quod ab Adam usque ad Cbristum se-
me , exsultabunt, si motus fueto (Psalm. xu); et : ptuagintaseplem generationes inveniantur, in quibus
Dominut a dexttit esl mihi, ne commoveat (Psalm. peccatum Lamech , id esl, lotius mundi sanguims
xv). Nunc vero Judaei, el omnes qui diversis errori- Christi effusione solutum est.
bus contumaces sunt, resistendo veritati, exeunt a 24. Siquidem et in populo Judaeorum propter in-
facie Dei, id est, a misericordia dilectionis ejiis vcl a lerfeciionem Christi septtiaginta septem viudictae
parlicipalione lucis cjus, et habilant profugi \n terra sunt statutae, juxta illud evangelicgm , 284 'n Q110
coiiiinotionis; id cst, in conturbatione carnali con- dictum est Pelro apostolo : Non solum septies, sed
tra jucunditatem Dei; hoc est, contra Edem , quod etiam sepluagies seplies , si panituerit,'fratri remil-
interpreiatur epulatio, ubi est planiatus paradisus. lendum (ifatih. xvtii); id est, Judaeumrevertenlem
20. Cognovitautem Cain uxorem suam, el concepit, post septuaginta seplem vindictas slatulas recipien-
et pepetil Henoch , et mdificavitCain civilalem.Quid diini ad indulgentiam Christi
ergo sibi per figiiram vutt, quod impiorum progc- 25. Cognovitquoqueadhuc Adam uxorem suam, el
nies civilatem in ipsa mundi origine construxit ? peperil filium, vocavilquenomen ejus Seth. Sed Selh
nisi quod noveris impios in hac vila esse fundalos, nalus est fitius, quem vocavit Enos. Selh quippe iit-
sanctos vero hospites esse et peregrinos. Unde et B terpretaiur resurrectio , qui est Clirislus, et Ehos fi-
Abel tanquara peregrinus in terris, id esi, populus lius ejus interpretatur homo, qui ccepit invocare no-
Chrislianus non condidit civiiatem. 283 Superna men Domini
enim est sanclorum civilas , quamvis bicpariat ci- 26. Qnid per bofcintelligilur , nisi qfuiain Conles-
ves, in quibus peregrinatur, donec regni ejus lem- sione vivit omnislibroo, qui est fiiius resurrectionis,
pus adveniat. quandiu peregrinatur in lerris T ftem ex duobus illis
21. Nam et Petrus propterea reprebendilur, quod hominibus, Abel, qui inierpretatur tuctus , et ejug
tabernacula in raonle Ueri cogiiavit, quia sancti in fraire Seth, quod- interpretatur resurrectio, mors
hoc roundo tabernaculum non aedificant. ^dificavit Cliristi et vita ejus ex mnrluis figuratur.
aulem eam ex nomine filii sui Henoch. Iste filius , 27. Ergo, Ut brevius dicam, Abel luctus, Seth te-
in cujus nomine condita est Henoch , id est, terre- surrectio, Enos homo, quia post luclum resurrectio,
stris lerusalero, quaeinterpretaiur dedicatio , signi- de resurrectione homo invocans Deum. Item Enos
ficat istam civitalem et initium et finem habere ter- genuit Cainaii, Cainan autemgenuit Malalehcl, Ba-
reuum, ubi nibil phis quam quod cernitur speratur. lalehel genuit Jared; Jared genuit lienocll. HScav-
22. Porro Uenoch genuit Irad, et Itad genuit Ma- tem Hetiocli septimus ab Adam, qui placuit Deo , et
viahel, et Maviahel genuit Malhutael, et Malhutael Q translaius est, septimaro requiem significat, ad quam
genuit.Lamech. Qui actepit duat uxoret; nomen uni transferlnr omnis qui tatiquam sexta die , id est,
Aia%et nomen seeunda Sella. Notandum atiiem quod sexta aetatc saeculi, per Christi adventum formatur.
in progenie Setb, cura genuisse lilios liliasque dica- 28. Transaclis enim sex millibus annis, facto etiam
tur.iiuila ibi genita femina nominaiim exprimilur, judicio , et' renovatis coelo et lerra, transferenttir
sed tanlum in progenie Cain femina commemoratur. sancii in vitam perpetuaeimmortalilatis. Quodautem
Quo signilicatur lerrenam civitalem usque in finem per Seth ab Adam usque ad' Noe dcnarius numetus
sui carnales habituram generationes , qux marium insinuatur, complementum mandatorum in Eeetesiae
ac feminarum conjunctione proveniunt. operibus 285 'ighratur, cui numerosi adjiciantur
23. Dixit quoque Lamech uxoribus suis : Audite tres filii Noe, medioreprobato, duodenarius coiisum-
verba mea , el autcutlale sermonemmeum. Quoniam matur, qui in patriarcharura aposlolorumque numere
eccidi virumin vulnut meum, et adoletcenlulumin li- insignis liabetur propler septenarii partes, altera per
vote meo , septies vindicabilut de Cain, de Lamech alteram multiplicatis. Nam ter quaterni, vel quater
tepfuagietteptiet. Jam alibi secunduttf historiaro di- ferni ipsum faciunt.
20. El adificavit Cain civitatem, ex Augiislino, xv _. tione a Cain profectam fuisse. AKEV.
de Civit., c. 17 el seq., el Gregorio, vi Moral., c. 4, *>" 23. Jam atibi secundumhistoriam , etc. Innuit lsi-
et lib. xvr, c. 5. GRIAL. dorus se etiam sensum litteralem Genesis expusuis-
*t. Istmfitius, usque ad spwatur, Augustini sunt se. Goufer prsefationem'.ARBV^
verba. GRIAL. 25. £nos filius ejus inlerpretatur HOMO. Enos aulem
Ibid. €od. Regiovatie. 295, ad marg., post speta- sic inlerpretatur HOMO , ut Itoc nominenoHposse fe-
tur sd&t-rlsteautemfilius Cam-,quivocatur Henoch, minam nuncupari, perili Hngua illiut ass»verent, ait
interpreUtturDEDICATIO. Impiotum enim dedicatioin Augustinus, lib. xvdeCiVit., c. 17. GRIAL.
hae tittoaVefUmldtaesl. Hmoch autem juitusab Adam 27. llie autem Enoclt sept., usque ad formatur,
septimu»etipseDEDICATIO eiiamdtcimi'. Sed tramta- verba sunt ejusdem, xu cont. Faustiiin, c. 14. GRIAL.
tus ostendit juslos per id, quod ipse est seplimut, in Ibid. Post formaiut Uegiovat. addit : Sex' mittia
fim, hoeett, in septinw millesinw die ab hac dedica- enim anniinhujus sacuii ataubusdepulantur. AREV.
tiotnemperna civicativabituros. Ansv. 28. Transactit' enim , usque ad perpetuwimmorta-
2i. fimn gettuissefiiios filiatque dieatur. HaBcverba Htatis. Haecneque eadetn suut in otnniiius libris , et
deerant in oiiinibus libris, reposita sunt autem ex in Val. et Compl. bis in Itoc capite ponuntur. F.go
Aufiistino C. 17 et Euclierio. GRIAL. vero lsidori haec esse neutiquatn puto. Nam neque
MW. QW fhfmficattir, usque ad provemnnt, verba Augustinus, de hisactatibus saefpiusagen-, easamio-
sunt Augusiini, ibid. GRIAE. rum iiumero ullo, sextam pracsertiin,definit; neque
Ibid. Advertit Breulius digamiam quinla genera- Gregorius aut etiam Origenes Neqne vwlsftnfiiresl
229 QCESTIONES JN VET. TESTAM. — IN GENESIN. 25»
29. Quod v.eroprogenies ex Adam per Cain unde- ,\ num paratam. Quocunque enim verteris, qnadra-
nario nuraero- finiiur, transgressio mandatorum, tum firmiter stat.
sive peecatum ostentlitiir. Nam dum Lamech septi- 4. Quod bitumine conglutinantur areae ligua ex-
rous ab Adam>reperialur scriptus, adduntur ei tres trinsecus, et intrinsecus, ut in firmetur
una ut undenarins Humerus compage
iilii, et. filia, coinptea. unitatis, significatur tolerantia charilatis, ne scan-
tur, per quod demonstraiur peccauim. dalis .Ecclesiam tentantibus, sive ab his qui intus
30), Nara etipse numerus femina.clauditur, aquo sunt, sive ab eis qui foris sunt, cedat fraterna
jun-
sexu inilium peccati commissum.est, per quod om- ctura, et solvatur vinculum pacis; est enim bitumen
nes. iiiouimnr, scilicet ut voJuptas.carnis, quas.spiri- fervenlissimuin et violentissimum gluten , signili-
tui resisteret, scqueretur. Unde.et. ipsa filia Lamecb cans dileclionis ardorem vi magnaefortitudinis ad
Noema, id est, voluptas inierprelalur. Nam quod de. tenendam societatem spirilualem orania tolerantem.
Matbusaiem secundum Sepluaginta ultra diluviuta 5. Quod arca trecenlia cubilis longa est, ut sexiest
nuuieranlur anni, hoc significat. ut, quoniam solus
quinquaginta compleantur, sicut. sex. aetatibus omne;
cst Christus, cujus vfta nullam sensit aetatera, ia
bujus sseculi tempus extenditur, in quibus oronibus
majoribus quoque illis. non sensisse diluvium vide-
Christus nunquatti destitit praedicari, inquinque per
retur. jB proobetiam praenuatiatus,,in sexitaper Evaugeliumj
CAPUT VII.
diffamaius*poiest quidem et in his trecentis cubitis
De arca Noe et diluvio mundi.
ligni passioais ostendi. Ipsius, euim liuarae,
1. Noe autem per omnia omnesque acius ejus signum T uuinerus crucis detnonstrai. siguum, per qttod so-
Christum significat. Noe aulem requies inlerpreta- ciiCluisii effecti per baptismum longitudi-
: Discite a me mitis sum passionist
tur, et Dominus dicit quia nem vitas-aitertiaepercipimus.
et humilis corde, et invenieiit requiem 286 anima-
bus. veslris (Matlh. xi, 29). Solus justus invenitur 287 6- Qa<xi » cubitis quinqnaginta latitndo
Noe in illa gente, cui septem homines donanlur ejus expandilur, sicut dixil Apostolus : Cor nostrttm
suam, dilatalum est (II Cor. vt, li)? unde, nisi charitalespt-
propier jusliliam
2. Solus Chrislus justus est atque perfeclus, cui rituati?' propter qaodlipse iterum dicit: Cltatim Dei
esl in cordibmnostrit per SpirUum sanetum,
sejitem Ecclesiaeproptcr septemplicera spirilum il- diffusa
luininaiilem in unara Ecclesiam condonantur. Noe qui datus esvnobis(Rom. v, 5). Quinquagesimoeuiin
per aquam et lignum liberatur; lignum quippe et die posl resurrectionem suam Christus Spiritum
sanctum misit. quo corda credentitim dilatavit.
aqua crucem designat el baplisma. Sicut enim ille
cum suis per lignum et aquam salvatur, sic familia (j 7. Quod autem ejus altiludo ih triginta eubitos
Cliristi per baptismum ei crucis passionem,sanatur. surgit, quem numerum decies habet in trecentis cu-
Arcain instruxit Noe de lignis non putrescentibus, bitis longitudo, quia Chrislus altitudo nostra, qui",
Ecclesia construitur a Christo ex horainibus in sem- triginta annorum gerens actatem, doclrinam evange-
piternura victuris. licam consecravit, contestans legem non se venisse
5. Arca enim iSta Ecclesiam demonstrabal, quae solvere, sed implere. Legis autem cor in decem
natat in fluctibus roundi hujus. Quod autem eadero pracceptis agnoscitur. Unde decies tricenis arcae
arca de lignis quadratis fieri jubetur, undique stabi- longitudo perficitur, unde et ipse NOeab Adam deci-
lem vilam sanciorum significat, ad omne opus bo- mus computatur.
Isidorum lougius pregresstim, cum lib. i Sent., c. occulius sit uUunut dies, quem utililer Dominut laier*
31, ila scribat : Judicii dieni novifChristus, sed in opprter.edemonstravil. GRIAL.
Evangeliodicere , et scire discipulos suos noluil. Ila- Ibid- Quod autem per Selh, usque ad voluptas in-
que hanc annorum circumscriptionem importune terp., ejusdem lib. xv de Civit. c. 20. GRIAL.
hoc loco, et ad Exod. xxiv in 3 praecepto, et lib. u Ibid. Quac de nutueris passiffl' in his commenta.
advers. Judaeos, c. 15, repelilam., Isidori esse nun- _ riis attinguntur, ea ab Isidoro data opera exposita,
quam ego ciedideriiti. llujus rei magnum eliain in- " 'sdint in peculiari libro de Nunieris, quero supra
dicium, quod apud Eucherium et in Codic. Oliv. edidi. AREV.
nihil horura visitur. Ambrosius, ad Luc. ix, ila scri- CAP.VII.N» 2. Noe per aquam, usque ad per lit-
bil: Sed Malthaus et Marcus pott dies sex assumptos teram (cap. seq.), baeo omwia,,paueis, quae notabi-
hos esse memorarunt. De quo possemus,dicere post mus, exceplis, sun.t,Augusjini.verba ex, lib. xu con
sex millia annorum. Mille enim anni in conspectuDei tra Fausl., a cap. ,14 usque ad 24, e quo sunt non-
tanquamdiesuna. Sd plures quam sex millia compu- nulla resiituta. GRIAL.
taniur annorum. Sed malumussex dies per symbolum Ibid. Grialius habel condonaturmendose, ut puto,
inteltigere, quod sex diebusmundi operd sunl creala, pro condonantut, quod iu aliis quoque Impressis
ut per tempusopera, per opera mundumintelligamus. exstat. AREV. <V
Eleganlissime vero divus Augustinus, xvin de Civit., i, Vimagna fortitud... Vi magna,*apud Augpsli-
c. 53: Omnium(inqiiit) de hac re calculantium digi- num. GRIAL. *
los resolvit et quiescerejubet ille qui dicit : Non est Ibid. Ut in compagefirmetur,,etc. Sic restituo 16-
vcstrumnosse lempora vet momenlaqumPater posuit cum ex liononien^i Albornoziano Codice. Grialitis,
i i sua potestate, et lib. i de Genes. contra Manich. , ciim aliis Editis, ut in compageunilalis tignificetut
c. "H : Senectut vero, sicut in nobis, nullo statuto an- lolerunlia, elc. AREV.
vorum lemporedefinilur,sed posl quinque itlas atales 5. ln quinque'per proph. Ita in plerisque Mss. et
quantum quisquevixerit, senectuiidepuiatur; sic et in apud Eucher. /n quinla apud August. et Bedara, et
hta atate swculinon apparent generationes, ul etiam in Val. et Corapl. GRIAL.
231 S. ISIDORl HISPALENSIS EPISCOPI 232
8. Quod sexies ionga ad latitudinem suam, et de- A binario numero ad schismata fucites, et quodam-
cies ad altitudinem suam, humani corporis instar modo divisibilesostendunlur (Ephet. iv, 5).
ostendit, in quo Christus apparuil. Corporis enim 14. Quod ipse Noe cum suis ociavus numeratur,
longitudo, a vertice usqtie ad vestigia, sexies tan- quia in Christo spes nostrae resurreclionis apparuit,
lum habet quam latitudo, quac est ab uno laiere ad qui octava die, id est, post Sabbati septimum priiuo
alleruni latus; et decies tantum quantum alliludo, a mortuis resurrexit; qui dies a passione terlius, in
cujus altitudinis mensura est in latere a dorso ad numero autera dieruro qui per omne tempus volvun-
ventrem. lur ei octavus et primus est.
9. Velut si jacentem hominem metiarfs suprnum 15. Quod post septem dies, ex quo ingressus est
seu pronum, sexies tantum longus est a capite ad Noein
latus a dextera in sinistram, vel a sini- arcam, faclum est diluvium, qura in spem fu-
pedes, quam turae quietis, quae septimo die significata est, Dapti-
stra in dexteram; et decies quam altus a terra.
zamur. Quod praeter arcara omnis caro quam terra
Unde facta est arca trecemorum cuhitorum in lon-
sustentabat diluvio consumpta esl, quia pracler289
et
gitudine, quinquaginta in latitudine, et triginta in
Eccfesiaesocietatem, aqua baplismi, quamvis eadera
allitudine. Hem quod eadern arca collecta ad unum
B sit, non solum non valet ad salutem, sed valet po-
cubitum desuper consummatur, sic Ecclesia :
corpus tius ad.
Ju>
Cnristi in unitate collecta subliraatur et perficitur. permciem.
10. Unde dicitur in Evangelio: Qui mecum non 16. Quod quadraginta diebus et quadraginta nocti-
congregat,spargil (Luc. xi, 23). Quod autem aditus bus pluit, quia omnis realus peccalorum in decem
fit ei a lalere ;*nemo quippe intrat Ecctesiam, iiisi praeceptis legis admittilur per universum orbem ter-
per isacrarocntum remissionis peccalorura, quod de rarum, qui quatuor parlibus continctur. Decem
Cbristi latere aperto manavit. Quod inferiora arcae: quippe qualer ducla quadraginta fiunt; sive ille rea-
bicamerata et tricamerata construuniur, sic ex om- tus qui ad dies peninel ex rerum prosperitate, sive
ndiusgentibus vel bipertitam multitudinem congre- qni ad nocles ex rerum adversitate contractus sit,
gat Ecclesia propler circumcisionem et praepu- sacramenlo baplismi ccelestis abluitur.
tium, 288 vel tripertitam propter tres filios Noe,( 17. Quod Noe quingentorum erat annorum , cum
quorum progenie repletus est orbis. ei locutus est Dominus, ui arcam sibi faceret, et sex-
11. Et ideo arcae inferiora dicta sunt, qnia in bac> centos habebat annos , cum in eam est ingressus;
terrena vita est diversitas geniium. ln summo au- unde intelligitur per centum annos arca fabricata ;
tem omnes in unum consummantur, et non est va-. .quid aliud hic videntur cenlum anni significare, nisi
rietas, quia omnia et in omnibus estChristus, lan-. Q aelates Saeculisingulas? Unde ista sexta aetas , quae
quam nos in uno cubito desuper coelesti unitate> completis quingentis usque ad sexcentos significalur
consummans. Quod cuncla animalium genera incln- in manifestatione evangelica, Ecclesiam construit.
dunlur in arca, significat quia ex omnibus gentibuss 18. Et ideo qui sibi ad vitam consulit, sit velut
et nationibus congregatio fil in Ecclesia. quadrdtum lignum , paratus ad omne opus bonuin,
12. Quod etiam Pelro demonstratus ille discuss et intret in fabricam sanciam, quia et secundus men-
(Act. x) significat quod munda et immunda ibi sinit sis anni sexcentesimi, quo intrat Noe in arcam, eaui-
animalia, sic in Ecclesia et sacramentis boni e t dem senariam aelalem significat; duo enim menses
mali versantur. Quod seplena sunt munda, et binsa sexagenario numero concluduntur.
immunda, non quia pauciores sunt mali quam boni, 19. A senario autem numeroet sexaginta comme-
sed quia boni servant unitatem spiritus in vincuk» moranlur, et sexcenla, et sex millia , et sexaginta
pacis. Sanclum autem Spiriium divina Scriplura iti millia, et sexcenta millia, et sexcenties, et quidquid
septiformi operatione comraendat, sapienliae et in- deiuceps in majoribus suminis per eumdem articu-
lellectus, consilii et fortitudinis, scientiac et pieta lum numeri in infinila incrementa consurgit.
tis, et timoris Dei. 20. Et quod vicesimus et septimus dies mensis
13. Unde el ille numerus quinquaginta dierum aci D commemoralur, ad ejusdem quadraturac significa-
advenlum sancti Spiriius pertinens in septies septe- tionem perlinet, quaejam in quadratis lignis exposita
nis, qui fiunl quadraginla novem, uno addito, con- est; sed hic evidentius , quia nos ad omne opus bo-
summatur. Propter qucut dictum est: Studentet ser- nuro paratos, id est, quadratos, quodammodo triui-
vare unitatem spiritut in vinculo pacis. Mali autem iin tas perficil, in memoria , qua Deum recolimus, in
8. Corporisenim longitudo,usque ad atlus a terra:. menlit, Aug. GRIAL.
Haeciioii sunt apud Au^uslinum. Sunt tamen in o 15. Quod post septem, ex c. 17. GRIAL.
L, et apud Eucherium. GRIAL. lbid. Quia in spe futur. quiel. Ita Aug., Eucli.,
9. lttm quod arca coltectaad unum cub. ex c. 16i. Bed., Val. Al., in specie. GRIAL.
GRIAL. Ibid. Grial. in lextuspem, in not. spe. AREV.
10. Verba Lucae in Vulgata : Qui non colliait me- 16. Apud Grialiumerat perlinent. Alii Editi, quod
cum, ditpergit. AREV. ad dies pertinet sive quod ad ttoctes,.etc. AREV.
11. Contummantur. Consummamur, Aug. GRIAL 17. Quod Noe quingenlot., c. 18. GRIAL.
Ibid. Quod cuncta animatium geneta, ex c. 15i. 20. Et quod vicetimusel sept. Ex c. 19. GBIAL.
CRIAL. Ibid. Qnadratos. El conquadralos.Aug. GRIAL.
12. /n Ecclesia el tacramentis. In Ecclesimtacrai-
253 QUiESTIONES IN VET. TESTAM. — 1N GENESIN. 234
intelligentia , qua cognoscimus, in vohmtate , qua A . septcnariam operaiionem spirilualem olivrjcfrucluo-
diligimus. sum surculum retulil.
21. Tria enim ler, et lioc ter, fiunt viginti el sep- 28. Quo significaret nonnulloscliam extra Eccle-
tem , qui est 290 bumcri lernarii quadrattis. Quod siam bapiizatos, si eis pinguedo non defuerit chari-
septimo meuse arca sedil, hoc est, requievil, ad latis, posieriori tempore , quasi vespere, in ore
illani septimam requiem significaiio rccurrit, qua cotumbx , tanquam in osculo pacis , ad unilatis so-
perfecti requiescunt. Ibi quoque illius quadraiiure cielalem posso perduci. Quod post alios septem dies
numerus iteralur. dimissa uon est reversa , significat fincm saecuH,
22. Nam vicesima el septima die mensis secundi quando erit sanciorum requies, non adhuc in sacra-
COmmendatumest hoc sacramentum. Et rursura vi- menlo spei, quo in hoc lemporc consociaturEccle-
cesima et scptima die septimi inensis eadero com- sia, qiiandiu bibilur quod de Chrisli lalere manavit,
mendatio coniirmala est, cum arca requievit. scd jam in ipsa pcrfectione salutis aeteruae,cum ira-
25. Quod enim promiilitur in spe, hoc exhibcliir detur regnum Dco, et Patri, ut iu illa perspicua con-
in re. Porro quia ipsa septima requies ciim oclava templaiione incommulabilisvcrilalis nullis miuislc-
resurreciionc conjungitur; nequc enim corporeted- riis corporalibus egeamus.
dito finilur requies, quae post hanc vitam excipil B 29. Cur sexcentesimo primo anno vitae Noe, id
sanctos, sed potius totum bominem, non adbuc in esi, peractis sexcenlis annis aperitur arcae tectum?
spe , sed jam in re ipsa omni ex parte et spiriios el Finita quippe sexta aelatesacculi revelabilur abscon-
corporis perfecla , iramoriali salute rcnovalum , in ditum sacramentum atque promissum.
xtemae vitae munus assumit. 30. Cur vicesimo seplimo die secundi mensis di-
24. Quia igitur septima requies cum octava resur- cilur siccasse terram, tanquaiii finita esset bapli-
rectione conjungitur, et hoc in sacramcnto regene- zaudi necessitas iu nuroero dierum quinquagesimoet
rationis hostrae, id est, in baptismo altum profun- septimo? Ipse enim est dies secundi mensis vicesimus
dumque myslerium est. Quod quindecim cubiiis su- sepiimus, qui numerus ex illa conjunctione spiritus
percrevit aqua, excedens altiludinem momium. Octo el corporis seplies octonos habet, uno addito, pro-
itaque el seplem quindecim faciunt. Sed oclo signi- pter unitalis vinculum.
flcaut resurrectioueiii, septem quietcm.
. 31. Cur de arca conjuncii exeunt, qui disjuncti
25. Iloc igitur sacramenlum resnrrectionis el quic- intraverunt? Sic enim dictuin crat quod intraverunt
lis traiiseciidit omnem sapienliaiii superborum , ita
inarcamNoe, et filii ejus, uxor ejus , cl uxores
ul nulla gens possit indicare scientiae suae altiiudine filiorum
resurrectionis quietem. Elquiasepluaginta a scplem, p ejus. Cur seorsum viri, seorsum feminae
commemoralaesunt ? nisi quod in hoc teuipore caro
et octoginla ab octq denoininantur, coujuncto utro-
concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus
quc numero, ccntumquinquaginta diebus exallaia cst carnem ? Poslmodumautem exeunt Nueet uxor
ejus,
aqua, eamdein commendans nobis atque confirmans et uxores filiorum
altitudinein baplismi in sacrando novo Iiominead ejus.
lcnendam quictis et resurreciionis fidem. 52. Hoc est, commemorantur conjuncii inasculi et
26. Quod post d es quadraginta emissuscorvus non feminx, quia in finc saeculi, atque in resurreclione
esl revcrsus, aul aquis ulique interceptus, aul juslorum, omnimoda et perfecla pace spiriiui corpus
aliquo supcrnalanle cadavere illectus, significat bo- adhaerebii, nulla monalitalis indigentia , 292 ve'
mines in immunditiacupiditatis tetcrrimos, ct ob hoc concupiscemia resistente. Cur animalia, quamvis
ad ea qure foris sunl in hoc roundo nirois inleiitus, munda cl immunda in arca fuerint, tamen posl egres-
aul rebapiizari, aul ab bis, quos praeter arcani, id sum de arca non oflerutilur Deo in sacrificio, nisi
est, practer Ecclesiam baptismus occidit, seduci ct raunda?
lcneri. 33- Quid deinde velit sibi, Deo loquente ad Noe,
27. Quod columba emissa, non inventa requie, et tanquam rursus ab exordio ? Quia multis modis
revcrsa est, ostendit pcr Novum Teslamenlum re- D eam significareoportebat figuram Ecclesiae,commen-
t|iiicin sanclis in boc muiido 291 »on esse prorois- dante quod progeuies ejus benedicilur ad impleadam
sam. Posl quadraginla enim dics eniissa esl; qui terram. Quod dantur eis in escam cuncla animalia,
uumerus vitam quac in hoc mtindo agiiur significat. sicul in illo disco Pelro dicilur: Macta el manduca
Denique post scplem dies dimissa, propter illatn (Acl. x).
21. Arca sedit. Ita Augustin. Resedit, Eucbcr., Saliatur, Val, mendose. GRIAL.
Val. Sedit, Ambros. GRIAL. lbid. Grialiusin nola consociatutEcclesia, in texlu
lbid. Quaperfectirequietcunt. Ibi quoque,etc. Eod. consociaturEcclesia. AREV.
modo legendtis el iiilerpungeiidus hic Augustini lo- 29. Cur sexcenletimo.E c. 21. GRIAL.
cus, qui meiidosus circumfertur, ex emendatione ' 5'J. Siccatse tettam. Ita August. ut plerique lib.
Lovaniensi.GRIAL. Siccata esse, Val. GRIAL.
23. Alii, porro ipsa, omisso quia. ARF.V. 32. Cur animalia , usque ad ad implendamtettam ,
25. Utnultagens. Lt nuttatenus, apud Bed. etPa absunt a Val. et pterisque, sunt tamen apud Aug.
lent. GKIAL. GIUAL. .
26. Quodpotl dies quadrag. Ex c. 20. GRIAL. Ibid. Cur animalia, etc. Desunt hxc eliam in Edi-
28. ConsocialurEcclesim.lta August., Dcd. clCod. lione Coloniensi1530. AREV. *
PATBCL.LXXXIII. 8
 235 S, ISIDORI HISPALENSJSEPISCOPI 236
34. Quod ejeclo sanguine jubcntur manducare, \IVimpius Judaeorum (ideo medius, quia nec primalum
ue vita pristina, quasi suffotala in concienli.i tenca- apostolorum lenuit, nec ultirnusin gentibus credidii)
tur, sed habeat lanquam eiTusionemper confesso- vidit nudilatem patris, quia consensit in necem Do-
nera. Quod vero lesiamenlum Dcus posttit inier se inini Snlvaloris. Post haec nuntiavil furas fratribus..
ct homincs, atque omncm animam vivam, ne perdat Per eum quippe mnniCeslatumest, et quodaramodo
eam diluvio, arcuni , qui apparcret in nubibus, qui publicaium, qund cral in propbetia secrelum. Ideo-
nunquam nisi de sole resplendei. Illi enim non per- que fit servus fralrum suoruin,
cunt diluvio, qui in prophelis et in omnibus divinis 7. Quid est cnini liodie aliud gens ipsa, nisi qux-
Scripluris, lanquara in Dei nubibus, ngnoscuni Chri- dam scriniaria Chrislianarum, bajulans legem et pro-
sti gloriam, el non quacruni suam. pbelas al (esiimoniuin asseitionis Ecclesiae, ui nos
CAPUT VIII. bonoremus per sacramcntum, quod niimiat illa per
De Noe el benedictionibuiejus, maxitno minimoque i lillcram? Post haccLeiiedicuntur duo illi qui nudita-
collatis filiis. tera patris honoraverunt. Benedictus, inquit, Doiui-
1. Jam vero illud quod post diluvium de vinea nus Deus Sem, quanquam ipsis ctiam gentibus sit
quam planlavit, inebriatus est Noc , et nudatus in DprainusDeus lsrael.
dproo sua, cui non appareat Chrisli esse figurain ? B I 294 ^' Et. unde buc factum esi, nisi ex bencdi-
qui inebriatus est, dum passus est; iitidatus est, ciione Japhcth? in populo enim gentium, totum
dum crucilixus esi; in domo sua , id est, in gehle orbein terrartun occupavit Ecclcsia. Iloc praenuniria-
sua, et in domeslicis sanguinis sui, utiquc Judacis. baiur, cura dicerelur : Dilalet Deus Japhelh, et habi-
2. Tunc enim nudata esl infirniilas carriis ejus, Ju- tet in labetnacutit Sem.
daiis scaridainm,gentibus aulem sluliitl», ipsis autem 9. Eccequomodo dilatat Deqs Japlietli, et babilat
vocatis Judaeis,el gentibus lanqttam Sem et Japheth, in tabernaculis Sem, ut Paulus ditit: Non eslis pe-
Dei virtus, et Dei sapientia, quia 293 aMd *'"'" regrini el hospiles, sed eslis cives sancturumet dome-
tum est Dei\ sapientiut ett quam homines, et quod in- stici Dei, mdificatisuper fundamenlumaposlotorumet
fimumest Dei, (ottiut ett quam homines(ICot. i, 15). propheiarum(Ephes. 11,19). Benedictus,inquit, Deus
3. Ptoinde iu duobus flliis.maximo et rainimo, duo Sem; sit Chanaan puerillius. Dilatel DeusJapheih,
populi figurantur, scilicet circumcisioet pracputium, et habitel in tabernaculis Sem. Hic Sem major natu
unam ve^it in lidei a lergo porlantes, sacramentuin . ipse est, ex quo palriarcbae, prophetae, et apostoli
scilicet jam praeteritae dominicne passionis, neque generaii sunl.
nudilatem pairis inluentur, quia in Cbristi nccem 10. Japueih aulem genlium est pater, quia etiara
non coiisenliunl, el tamcn honoranl velamenlo, lan- G ( latitudo inicrprelatur, Cum ingenli enim multiiudiiie
quain stientes unde sint nati. dilataius est lopulus ex gemibus, qui cum propbetis
4. Quam nuditatem, id est, passionem Christi, et apostolis erat liabitaturui. Si([uidem el vidimus,
videns Cham derisit, et Judxi Chrisli morlem vi- juxta Noe patris propheiicara benedictionem , in
dentes subsannaverunt. Sem vero el Japheih, lan- labernaculo Sem transisse habitationem Japbetb,
quam duo populi ex circUmcisioneel pracputiocre- boc est, in domo legis el proplietarum Ecclesiam
dentes, cognila nudilate patris, qua significabatur potiusjuitilii aii, miuorem quidem leinpore, sed gra-
passio Salvaloris, sumentes veslimenlum posucrunt liu; Iege majorem.
super dorsa sua, ct inluentes aversi operuerunt nu- 11. Cham porro, qui interpre.alur culidus, medius
ditatem palris, nec viderunt quod vcrendo texe- lilius, lanquam ab ulroque discretus, nec in primi-
runl. liis Israclitarum, nec in plcnitudine genlium pirma-
, 5. Quodam enim modo passionem Chrisli tegi- nens, significal nonsoluin Judxorum, sed eliam liau-
riius, id est, sacramento honoramus, ejusque myste- relicorum gcnus calidum, non spiritu sapientia;, scd
rii rationem videntes, Judaeorum detraclionem ope- impatienliae, quo solcnt haerciicorum fervere pix-
rtmus. Yesiimenlum enira significal sacraraenlum, cordia, et pacem perturbare sanclorum.
dorsa memoriam praeteritoium, quia passionem D 12. Sed et omnes qui Chfisiiano vocabulo glo-
t.lirisli transactara celebral Ecclesia, non adhuc pro- rianlur, ct perdite vivunl, ipsius figuram gestare
spcciat fuiuram. videntur. Passionem quippe Chrisli, quac illius ho-
6. Medius autem frater Charo, id est, populus; minis nuditate significata est, et annunliaut beue
31. Habeal lanquam effusionem. Ita August. Ha- i. Sem vero el Japheth, usque ad prospeclalfuttt-
beant lib. o.; quod ferri potest, ut ad ipsos, non adI rttm. Ex xvi deCivil., c. 2. GRIAL.
vitam, referatur. Quid si legas . Sed habeat lanquamI 6. Medius autem frater, usque ad per lilleram. Ex
effutianeper confessionem?GIHAL. xu conlr. Faust., c. 25. GRIAL.
CAP.MII.N. 1. Jam vero itlud. Ex c. 25. GIUAL. , 7. Post Itmcbenedicuntur... prophetar. Ex rap.
2. Judmis scandatutn, usque ad unde siut nati, exE 24. Quod atiteiii hac a nianuseripii-,nostris omnibus
Aug. deecribere maluimus , aslipulantibus impressisi absint, initiuiii benedictionisrcpetitum fefellisse pu-
libris, quamex veteribus aliquantum imuvnuia po--. tamus hbrarios. GRIAL.
nere. GBIAL. 11. Cham porro. .. quam opus corum? Ex xvt de
. Ibid. Quiaqutd stuitum est... unde tint nati. Hsec
15 Civii., c. -2.GRIAL.
non habenlur in cit. Edilione Colouiensi.In Vulgata:; lbiil. Harcticorum fervere prmcordia. Ita apod Ao-
Sapitntiut «IIhmittibut^. fottius eslhomiuibu. AUEV. gusl. Primtrdia iu libris nusiris. GHIAL.
 257 OU^STIONES IN VET. TESTAM, — IN GENESIN. 238
proiilendo,' et male agendo exhonorant. De talibus A cernuntur ; et quos armat adversus Deum etataecon-
enim scriptum est: A fructibus eorum cognoscetiseos spirationis perniciosa consensio, rursus, interce-
(Malth. vu, 16). Ideo et Cham in filio suO maledi- deute dogmatum discordia, dividit oborla repente
ctus est, tanquam in fruclu suo, id est, in opere confusio.
suo, unde convenienter et ipse filius ejus Chanaan 4. Quos quidem ipsa Trinilas damnat, in quam
: interpretatur raotus eorum. Quod quid atiud est, offendunt, ipsa eos dispergit, dum dicit: Venile,
!. quam opus eorum? descendamus, el confundamus linguas eorum; in va-
| 15. Item quod, Cham peccante, posteritas ejus rietate utique erroris, sive scbismatum. Eo autem
damnalur, significat quod reprobi hic quidem de- tempore, quando linguarum faeta est varietas, in
linquunt, sed in posterum, 295 »d est> ln iuturum, sola domo Heber, quae antea fuit, lingua remansit.
sentenliam damnationis excipiunt. Sicut et plebs Nunc quoque in sola Ecctesia, quaeest domus Cbrisli,
Judaea, quae Dominurocrucifixit, etiam in filiis pot* unitam esse confessionis et fidei pacem, divisis omni-
nam damnalionis suae transmisit. Dixerunt enim : bus reprobis, agnoscimus.
Sanguisejui super nos et tuper fitiot nosltot (Matlh. CAPUT X.
xxvn,25). De egressuAbraha a Chaldmit.
14. Benedictis igitur duobus filiis Noe, atque uno B
eorum medio maledicto, deinceps generationes eo- }. Restat deinde de actibus Abrahae,vel de his quae
rum texunlur, ex quibus septuaginta duae gentes illi repromiseral Dominus, exponendum. Locutus est
sunt ortac, id est, quindecim de Japheth, triginta de enim ei Dominus: Egredete de tetta tua, et de co'
Cham, viginli septem de Sem. gnatione tua, et de domo patris tui. Quis autem alius
exiit in Abrahara de terra, el de cognatione sua, ut
CAPUT IX. apud cxteros locupletaretur, el esset in gentem
De Nemrod gigante et confusionelinguatum. magnam, nisi Christus, qui, relicta terra, et co-
1. Primus post diluvium inler homines Nemrod goaiione Judaeorum, praepolletnunc, utvidemus, in
tiliusChus nova imperii cupidilate lyrannidem arri- geniibus?
puit, regnavitque in Dabylonia, quae ab eo, quod ibi %. Sed et nobis ad exemplum Chrisli exeundum
confusaesunt linguae, Babel appellala cst, quod in- de lerra nostra est, id est, de facultatibus hujus
terpretatur confutio. Cujus aedificandaeturris idem mundi, opibusque terrenis, el de cognaiione nostra,
Nemrod exstilit auctor; qui pro eo quod ullra natu- id est, de conversatione, et moribus, viliisque prio-
ram suam coeliaita penetrare coulendit, non incon- ribus, quac, nobis a nostra nativitate cohaerentia,
grue diabolo comparatur, qui, cogitatione cordissui Q velut affinitaie quadam et consanguinitate conjuncta
intumescens, super sidera exattare se voluit, id est, sunt; et de domo patris nostri, id est, de orani
super omnem potestaieiu angetorum, Deo se co- meuioria mundi, ut ei renuniiantes possimus in
sequare disponens, dum dicit: Ascendamsuper altitu- populo Dei dilatari, et in terram proraissionis cce-
dinem nubium, et ero similis Altissimo. lestis, cum tempus advenerit, introduci.
2. Quod aulem diciiur venalor, quid sigruficatur 297 5« Duaeautem promissiones Abrahaedantur:
lioc nomine, nisi lerrigenarum auimarnm deceplor, una, per quara terram Ctianaan possessurum semen
et capiens homines ad morlein? Turris ejus superbia ejus promittitur, dum dicit Deus: Vade in lerram
hujus mundi est, vet irapia dogmala baerelicorum, quam demonslrabotibi, (aciamque te in gentem ma-
qui posiquam moti sunt ab Oriente, id est, a vero gnam. Alia vero looge praestantior est, non de car-
luraine recesserunt, et venerunt in carapum Sen- nali, sed de spirituali semine, per quod pater est
naar, qui interpreiatur excussiodentium, statim ad- non unius geulis Israeliticae, sed omnium gentiuui
versus Deum impietatis suoe aedificant turriro, ac quse fidei ejus vestigia consequuntur, quod promitli
' dogmata supeibiae nefario ausu confingunt, votentes ccepit his verbis: Et benedicentur in te univerta co*
curiositate non liciia ipsius coelialla pcnetrare. gnationesterra.
3. Sed sicut illi per superbiam ab una lingua in D 4. Egressus autem Abraham de Carra venit ad Si-
mulias divisi sunt, ila et haeretici, ab unitale fidei chem, acceploque secundo oraculb de promissione
confusione segregali, inler se, 296 diversitate lerras ipsius, aediDcavitaltare. Et profectus inde ha-
erroris, quasi pcr dissonantiam linguce, invicem se- bitavit in eremo, alque intle, famis inopia expulsus,

14. Benedictis,usque ad maledkto, verbasuntAug.,
ibid. GUIAL.
Ibid. Ex quibus septuaginta itua yentet. Vid. not.
ad c. 2 lib. ix Eiyrn. GMAL.
CAP.IX. N. 1. Primus post diluvium,usque ad con-
fusio, Ilieronym., trad. in Gen., c. 1U. GRIAL.
2. Quod autem dicitur venatot, usque ad superbia,
verba sunt Aug., xvi de Civit., c. 4. GRIAL.
4. Eo autem lempote, usque ad tingua remansit,
ejusd. cap. 11. GRIAL.
Ibid. Grialius in solo, quod mendum clarum vide-
lur. 'AREV.
CAP.X. N. 1. Quis aulem alius, usque ad in gentU
bus, Augustini sunt verba, xn contr. Faust., c. 25.
GRIAL.
2. Grialius, et alii impressi operibusque. Melius
Cod. Albornozian. opibusque.AREV.
3. Dua auiem promissiones,usque ad cognationet
tetta, ejusd., xvi de Civit., c. 16. GRIAL.
4. Egressus Abraham, usque ad tettaipsiut,ejusd.,
xvi de Civ., c. 18. GRIAL.
Ibid. Mdificavit altare, usque ad tanguine, ejusd.,
c. 19. GRIAL.
239 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 240
descendil in /Egyplum, ubi uxorem suam dixit csse A malre genitus per divinilatera, ipse de raatre sine
sororem. Nec nienlilus, quia propinqua eral san- palre per bumanilatera.
guine. 5. Ipse quoque sacerdos aeternns, ad quem dicitur:
5. Quam lamen Pliarao rex M$y\>i\volens acci- Tu es tacerdot in alernum tecundum ordinem Metcki-
pere, gravissimis lerritus mnnstris, multisque pro- sedech (Psalm. cix). Uiique propter mysteriurn sa-
pler eam malis afflicius, ubi esse ejus divinitus cramenti, quod Christianis celebraie praccepit, ut
uxorem didicii, confestim illacsam cum honore re- non secundum Aaron pecudum victimas, sed obla-
stiiuii. IIoc ilaque, cum de Abiinelechdicere ccepeii- lionem panis et vini, id est.corporis et sanguinis
mus, cxponemus. ejus sacramemum, in sacrificium oiTeramus.
6. Quod vero patriarcba magnus decimas omnis
CAPUT XI.
subslanliaesuaeMelchisedcch saccrdoii posi benedi-
De vicloriaAbraha el Melchisedech. ciionem tledit, sciens spiritualiler meliussacerdotium
1. Reverso igitur Abraham ex iEgypto, unde ve- fulurum in populo geulium quam Leviticum, quod
ncial, lunc Lol fralris filius ab illo in terram Sodo- de i|.so in Isracl crat nasciturnra, futuruinque, ut
morum salva cbaritate seccssit, vilans discordiam, sacerdoiium Ecclesiaehabens praepuliumbenediceret
quia divites facli erant, et paslores eorura invicera B in Abraham 299 circumciso sacerdolium Synagogae.
rixabanliir. Permansit autein Abraham in terra Clia- Qui eniiii benedicit, major estquam qui benedicilur.
n.ian, habiiavitque juxla quercum Mambre. 7. Unde ct sacerdolcs ex semine Abrahaenati fra-
298 -• Deindc a quinque regibus, qui Sodomis tres suos benedicel anl, id esl, populum Isracl, qui-
irruerant, capturn Lol bberat, habens secum in prx- bus illi deciroas dabant secundum mandatum, vere
lio treccntos decem et octo vernulas. Sed quid haec ul majoiibus et eminentioribus suis. Nouien aulem
victoria Abrahaede qninque regibus indicabat, quos ipsum Melohisedechrex pacis, vel rex justitia inter-
ille lidei pater inysierio superavil, nisi quod fides prctatur, quod bene refertur ad Christum.
noslra, si confirmalasit in spiritu principali, totidem 8. Ipse esl eniiu rex pacis, quia per ipsum recon*
corporis noslri sensus verbo Dei subigat [Forte, su- ciliamur Deo. Ipse est rex justiiiae, quia ipse veniel,
bigit] ? Nam sicut ille de proximo in regibus victor, ut discernal sanctos ab impiis. ldem quoque unus
ila ct fidcs nostra per animain viclrix de exieriore saccrdos, el rex, quia ad redemptionem oniiiimn
homine triumphal. hostiam Deo Patrise ipsum oblulit, et ut verns rex
3. Qtiod vcro ille non multitudine, nec virtute le- in praesenli saccuio populum suum regit, et in futuro
gionum, sed tsfntumtrecentis decem et octo comi- judicabit.
CAPUT XII.
lantibus, adversarios principes debellavit, jam tunc fj
in sactamento crucis, cujus figura per Tau lilieram De sacrificioAbraha et promisiioneDci.
Graecam numero treceniorum exprimitur, imagina- 1. Post hanc vicloriani facium esl verbum Dumini
batur, quod nos Christi passio liberaret a dominaiu ad Abraliam in visu , dum esset de posleritate solli-
quinque carnalium sensuum, qui nos anea variis citus, et sibi videret non nasci filium, et lamen se-
viiiis caplivantes exsuperaverant. mini suo factam promissionem leneret, siatim fit ilii
4. Rcvertenti igitur a caedchoslium Abraham oc- in (igura duplex ptomissio seminis ejus, idesl.in
currit ei mox Melchisedcch, rex Salem sacerdos Dei, simililudinem arenae inaris, vel in multitudinem
inenarrabili parenlc progeuitus; benedixitque Abra- stellarum coclifutura.
bam, olTcrcns panem et vinuin in sacrificium Deo. 2. Ejiciens ergo Abraham Deus foras, oslendil illi
llunc Melclibcdcch apostolus Paulus sine patre et slellas cceli, dicens: Sic faciam semen tuum, id est,
sine matrecommcinorans, figiiraliter refert adCbri- chrislianam gentem, cujus lu paier in fide subsislis,
stum (tlebr. vn). Ipse est cnim solos de palre sine sic faciam lumine resurrectionis coruscare. Deiude

5. Quam tamen Pharao, usque ad retliluit, ejusd., 3. Cujut figura perT titleram. Id repetit aliquolics
xxu conl. Faust., c. 53. GRIAL. D AUg.et Greg. Vid. inl., Jud. v. GRIAL.
Ibid. Cod. Regiovalic.2113,posl restituit ad marg. Ibid. llanc allegoriam eleganler Prudemius pcrsc-
addit : Hoc itaque... exponemus; el addil: In Sara cutus fnit. Vide mea Prudentiaua, pag. l(j(i. ARF.V.
eiiim Christi Ecctesiafigurabalur, quam viotareinfide- 6. Habenlit prapuiium, aliquOt Mss., ct liupr.,
lilalis error non poterat, quia sne macula cst et ruga. baud male. GRIAL.
Monstra auiem quibus Pharao territus est, virtusmira- .7. Nomenautem ipsum Melchisedeehrex pac.t, vel
culorum est, quadum mundus atpicit, confususobslu- rex juttitia. Vox Melchisedechregem lanium jusii-
puil. Ita etiam Cod. Floreni. 1. DeAbimetechcap. 10. tiae significat. Sed quia idem rex erat Saletu, Saletti
AREV. autem pacem significat, non absurde ulruinque cou-
CAP.XI. N. 1. Reverso rixabantur. Ejusd. c. 20. jtiiix.it.GRIAL.
GRIAL. CAP.XII.N. 2. Inler Epistolas Pauli Alvari Cor-
Ibhi. Permansit usque ad Mambre. El mansit in dubcnsis ad AudcriumFlaviura Joannem, episcopuui
alio ejusdem terrae loco, id est, juxla quercura Mam- Ilispalensem, sacculo ix, quas edidil Florezius, lom.
bre. Aug. c 22. GRIAL. XI llisp.sacr., epist. 4, pag. 114, allegaiur liic Isidori
2. Deinde a quinque regibus, usque ad vernaculos, loeus cuin aliquo verborum discriinine :.Audi, ait Al-
Aug., ibid. GRIAL. varus, (uumItidorum inquienlem:Multiplicabotemen
lbid. Grialius in lextu vernulas, in not. vetnaculos. luuui, sicut stellat cmti,id tst, Chrittianam gentem... et
Sic eliaui mox pet Tau, ct per T. AHEV. dixit: Sic mulliplicabosemenluum, hoc ett, ctc. Afitr.
241 QU/ESTIONCSI.NVKT. TF.SIAM. — 1N CENESIN. 242
mcnstravit illi arenam maris, et dixit: Sie eiit in AEvangelio: Eril enim tunc tribulatio magna,qualis
multitudinetemen tuum, hoc est, erit quidem copiosa iio/i (uit t-binitio (Matlh. xxiv, 21).
geus Judieorum, sed slerilis et infecunda manebil, 10. Quod vero adjongitur : Cum occubuissel sol,
sicut arena. facta est caligotenebrosa,el apparuit clibanus(umans,
3. Post haeceum repromilteret ei Deus quod esset etlampas ignis transiens inter media illa, qna divisa
posscssor repromissionis terrac fulurus, signum pe- eranl, signilical post finem sicculi fulurum dtein
liit, per quod agnosceret, 300 non 1"as' dubitans judicii, quo per ignem segregabimiur saiictoriim
an fieret, sed qtiomotlo futurura essel exquirens. populi et iniquorum. Quod vero dicluin est ad
4. Cui Dominus hanc similitudinetn proposuit: Abraham : Sciendo scies quia peregrinumerit seraeit
Sume, inquit, mihi vaccam triennem, el capramIri- tuumin terra non propria, et in tervitutemredigeiv, et
mam, el arielem annorum trium, lurturem quoqueet affligenteos quadringentisannis, hoc de populo ls:ael,
eolumbam.Tollens ergo Abrabam universa haec,di- qui eral in jEgypto serviturus, aperlissime propheta-
visit ea per mudium, el utrasque partes contra se tum est.
nltrinsecus posuit_,aves.auiem non divisit. ll.Nonquod sub jEgypliis quadringeriiis annis
5. Descendcruntqiie vohicres super cadavera, et servieruut, sed quoniam isle iiumcrus. iu eadcm
abigebat eas Abrabam. Cnmque occubuisset sol, pa« B afflictione complelus est, qui corapulaiiir ab illo
vor irruil super Abraham , et borror magnus, et te- lempore quo ista Abrahae promiiiuntur.
nebrosus invasit eum; apparuiiqne clibanus fumans, CAPUT XIII.
el ignis Iransiens inicr media illa quae divisa eranl. De Agar et circumcisioneAbralim
Dictumqueest ei: Cognoscendoscies quia peregrinum 1. Jam lunc propler peregrinationcm futurain, ne
erit sementuttmin terra non sua, et serviet, et afflige- co nmisceretur scmen ejus inicr gentes, daliir ei
tur, etc. Iste est iiaque modus promissi seminisAbra- circuincisio in signum his verbis : Circumcidelur tu
IIK, et ista est figura. vobis cmne mascutum. Infuns oclo dierum circum-
G. Per vaccamenim significaia est plebs posita sub cidetur in vobis, tam vernaculus quam emptitiiis.
jugo legis. Per capram eadem plebs"peccitrix futura, Masculusautem, cujus prmputii caro circumcisa non
Per arietem eadein plebs regnatura. Anirnalia ideo fuerit, delebilur anima illa de populo suo, quia paclum
tiimadiciintur,qiiaper aniculoslemporumab Adam meumirritum (ecil.
nsque ad Noe, el inde usque ad Abrahnm, ac inde 2. Sed et Sarai non vocabitut Sarai, sed Sara, et
usquead David, tanquam terliam aetatem gerens ilU dabo tibi ex ea filium, et benedicamillum, el erit iu
pnpulus adolevit. naliones, et reges genlium e;c eo erunl. Hic jain
7. Per luriurcm ct cotumbam spiriluales in eo G declaratur promissio de vocatione gcnlium in Isaac
populo figtirati sunt, individui filii promissionis, el filio promissionis,quo significatur gratia, non natitra,
haeredesregni fuiiiri, quorum aeias temporalis ideo quia de sene patre et sterili niatre.
tacelnr, qula aelerna meditantes transgressi sunt de- 302 5- El miia noc non Per generaiionein, quae
sideria temporalia. Sed quid est quod animalia illa esliu Ismaele, sed per regenerationem futurtimcrat,
tria dividunlur adversus se invicem partibus consti- ideo imperata est circumcisio, quod de Sara promil-
tutis, nisi quod carnales ct in populo veteri, et nunc litur filius in typo Ecclesiac, non quando Ismael,
intei sc divitluntur? qui lypum gerit Judaeorum.Quid enim aliud circuni-
8. Porro aves idcirco non dividunlur, qtiia spiri- cisio significai, nisi renovatam naturam per baplis-
tuales individuisunt. Scbisma non cogitant, non se- mum post cxpolialionem veteris hominis? Et quid
ducuntur ab liaereticis,sed pax est semper in ipsis, cst octavus dies, nisi Christus, qui hebdomada
Sive a turbis se reraoveant, ut turtur, sive inier illa; compleia, hoc est, post Sabbatum resurrexit?
eonversentur, sicut columba: uiraque tamen avis est 4. Quod vero non solum (ilios, sed et servos, ct
simplex et innoxia. Volucres autem descendentes vernaculos, et emptitios, circumcidi praecepit, ad
snper corpora, quae divisa erant, spiritus iramundi omnes gratiain redemptionis peninere testatur.
signiflcauiur, pastum qucmdam sUumde carnaliunoD Parenlum mutantur nomina , ut omnia resonent
divisione quaerentes. novitatem. Nam Abram, quod antea vocabatur,
9. Quodantem itlis considens abigebat illas Abra- interpretatur pater excelsus. Abraham aulem pater
ham, significai301 multos carnales merito sancto- multarum genlium, quo nomine pracnuntiabatur
rum in fine mundi ab angustiis liberandos. Quodau- quod multaegentes fidei ejus vestigiasequerenlur.
tem circa solis occasum pavor irruil in Abraham, 3. Illud aulem quid sit, quod dictum esl: Masculut
et horror magnus, et lenebrosus, significabat circa qui noncircumcidetutoclavadie, peribit animailta de
hujus sxculi finem magnam perturbalionem ab Anti- populo tuo, quia pactum meum irrilum fecit ? Cur
christo in sanctis futuram. De qua dicit Dominusin enim pereat anima parvuli incircumcisi, dum ipsa
6. Per vaccam,usque ad Abraha promiltunlut,Atig., CAP.XIII.N. 1. De hac rationc, cur circumcisio
lib. xvi de Civit., c. 24. GRIAL. instiiuta fucrit, confer Patres apostolicos, tom. I,
9. Significatmultos. Iia Manuscripti omnes recte. pag. 27 seq. ctim noiis Coielerii. ARF.V.
Angtist.: Quod aulem illis consedit Abraham, signi- 2. Hic jam declaratur, usque ad resenentnovilatem,
ficat etiam inter illas carnaliitmdivisionesveros usqut e c. 26. GRIAL.
in finemsaculi persevetatutot fidetet. Mendoseergo 5. Masculus, qui non circumcid., usque ad tpsi
in Excusis nullot. GRIAL. peccavit,e c. 27. GRIAL.
343 S. ISIDORI HlSPALENStS EPISCOPI 2i4
pacium Dei irritum 'non fecit, sea qui eum circnnt-t A 7. Unde et pedes eorum lavit, ut in extremo
ciilere neglexerunt ? nisi ut signiflcaret quod parvuli mundi lavacri vivificationem demonslraret futuram.
non secundum opus , sed secundum originem in Pedes enim novissima significant. Siquidem et
primo homine pactum Del dissipaverunt, iu quo convivium praeparat, vitulum scilicet saginatum. Isle
omnes peccaverunt. autem vilulus tener saginatus Domini Jesu Christi
6. Nascitur enira omnis non proprie, sed origi- est corpus. Hic est vilulus Domini, qui propter
natiter peccator (Vide var. lect.). Quem nisi regene- salutera credenlium ad arborem crucis est immolatus.
ratio liberet, peribitanima ejus de populosuo, quia Hic est vitulus dominici corporis, qui in Evangelio
paclum Dei irritura fecit, quando in Adam origina- pro peccatore occiditur filio (Luc. xv).
litereiiam ipse peccavit. 8. Sed et bulyrum ellac cum carne viluli apposuii.
CAPUT XIV. Lac quippe priscae legis habaisse figuram Aposlolus
De ttibus viris qui venetunl ad ilicem Mambte. nos admonel, dicens : Lac vobis polum dedi, ttoit
1. Deinde apparuit Dominus Abrahae in convatle escam; nondum enim poteralis, sed 304*mc adhuc
Mambre sedenti in oslio labernaculi sui; cumqtie quidem potestis (I Cor. m). Tradiderat enim illts
levasset oculos, apparuerunt ei Ires viri stantes juxta legis mandalum, quasi lac de ulieriluis duartim
cum. Quos curo vidisset, adoravit, et ait: Domine, B tabularum cxpressum, lioc est, Teslamentum fidei.
si invenigratiam in ocutis tuis, lavenlur pedesvestri, et 9. Necdtira enira poteranl piopter infanliara sensus
requiescitetub arbore. sui Evangelicaedoctrinaesolidam et robusiam escara
2. Et abiit Abraham ad Saram, et jussit eam ex accipere. Butyrum aulera uberrimura ct pinguissi-
tribus satis facere subcinericios panes, quosapposuit nitim Evangeliorum est lestimonium, quod vetuti
illis cum vitulo, quera 303 paraverai, similiter et oteum fidelibusin signura datur. Sed proinde vitulum
lac et butyrum. Ipse vero siabat juxta eos sub aibore. cum lacle, el bulyrum Abraham edendum apposuit,
Cumqtie comedissent, dixerunt ad eum : Ubi est quia nec corpus Domiui, quod est vilulus, sine
Sara uxor tua ? At ille : Ecce, inquit, in tabernaculo lacie lcgis, nec lac legis sine buiyro, hoc est, sine
esl; cui dixit: Revertens veniamad le tcmpore itlu, Evangelii lcstimonioesse potesi.
et habebilfttiumSara uxor tua. 10. Tria aulemsata, unde Sara panes subcineri-
3. Quo audito, Sara risit. Notandum quippe quod cios fecit, trium filioruui Noe imaginera indicave-
Abraham triplicem habeat fignram in semetipso. runt, ex quibus omne genus humanum natum est,
Primam Salvatoris, quando, relicla cognalione sua, qui, divinacTrinitati credentes, ex aqua baptismalis
venit in hunc mundum; alleram Patris, quando per Ecclesiam, cujus imago Sara erai, conspergendi
immolavit unicum filium; terliam vero, quacin boc C essent, et in uno pane Christi curpnris redigendi.
loco est, figuram gestavit sanclorum qui advenliun 11. Haecsunt illa iriasata quaemulierin Evangelio
Christi cum gaudio susceperunt. cognoscitur fermentasse (Matth. xm; Luc. xm).
i. Tabernaculum autem iltud Abraliae typum Azymi autem panes, eo quod sine fermento malitiae,
terrenae Jerusalem lialmit, ubi priino tempore et sine angore nequuiae, sine fervore perversac
prophetae et apostoli habilaverunt; ubi ei .primuin doctrinaj oporlebat esse credentium unitatem.
Dominus adveniens a credentlbus exceptus, ab Subcinericii aulem ideo, ut per pcenilentiain praete-
incredulis est in ligno suspensus. rilorum delictorum Spiritus sancli vapore decocti,
5. In tribus autem viris qui venerunt ad illum, velut esca beneplacita Deo, acceptabiles efficiantur.
Domini Jesu Chrisli praenuntiabalur advenlus, cum 12. Sub arbore aulem eos sedisse , passionis
quo duo augeli eomitabanlur, quos plerique Moysen dominicseeral signum, cujus jpsi sunl praedicatores.
ei Eliam accipiunt, unura priscae legis latorem, quii Quod aulem proroittit Deus Sarae sterili filium ,
per eamdem legem adventum Doraini indicavit; dicens : Circahac temput veniam, non de teroporibus
aliiim, qui in fine mundi vemtirus est, denunliaturusi sigmficat, sed de qualilale advenlussui, quando per
seciindum Christi adventum, aique ejus Evaugeliumi filium repromissum fidelis erat populus nasciiurus.
Jud;i'is praedicattirus; unde el in monte Dominus; D lsta est enim Sara sterilis, cui per Prophetam
cum fuisset transfiguralus, hi duo, Moyses et Elias, Domiuus dicil : Lmtare, slerilis, qua non paris;
cum eo ab apostolis visi sunt (Matth. xvn). erumpe el clama,qum non parluris, quoniam plures
6. Quod vero Abraham tres videns, unumadoravit,, filii deserta magis quam ejus qumliabet virum.
Dominumscilicet Salvatorem ostendens, cujus etiami 13. Risns atileui Sarae non est dubitatio, sed pro-
advenium est praeslolatus, juxta qtiod etiam Dominus i pbelia. Qui risus duplicem habet significanliam.
in Evangelioait: Abraham qumshitdiemmeumvidere,, Sive quod risus essel futurus 305 incredulis
vidit, et gavisusest (Joan. vm, 36). Tunc enim futurii Christus, sive quod oranes inimicos in judicio suo
aspexit mysterium sacramenti. essel risurus. Unde et ipse qui naliis est de Sara,

CAP.xiv. N. H. Languore, Gomplut. ct apud1 -
Eucher. GRIAL.
Ibid. Relinendum vapore pro calore, ardore, igni.
Adisis Prudeniiutu, pag. 917 el 1035. AaEv.
13. liisus autem Sarmnonestdubitatio. At Ambros.,
epist. 30 tib. IV : Sara (inquit) guia risit, intteduli-
taiis coarguta esl. Et Aug., xvi de Civit., c. 31 :
Quod risus ille etiatr.ti gaudii fuil, tamen plena fidei
tion futt. GRIAL.
 245 QU^STIONES 1N VET. TESTAM. — IN GENESIN. 84G
risus nomen accepit. lsaac enim ex Hebrxa lingua \ liam regenerali nltimum cupiunt evadere judicium.
in Latinuin sermonem tisus intcrprelalur. C. Quod vero eadem respiciens remansit, et in sa-
11. Deinde rursum idem Isaac promiltilur (ilitis lem c.itiversa est, exemplum praestat ad condimentum
fulurus in genlem aiagnani."Et benedicenlutin eo om- fidetiuin, iiudc alii satiantur. Nam et ipsUm non ta-
nes gentes terrm. Quibtis verbis duo historialiter illi cuil Chrislus dicens : Memenloteuxoris Lot, scilicet,
promissa sunt, gensJudscorum secundum carnem, et ut nos tanqiiam sale condiret, ut non tanquara falui
omnes gentes secundum fidem, . negligeremus, sed prttdentcs caveremus. Uoc enim
CAPUT XV. „ el illa admoi|uit j cum in statuam satis conversa est.
De Sodomis, et Lot, et filiabut ejus. lllud vero notandum est, quod Lot, ardentem Sodo-
1. Post hanc promissionem vertitur in cincrem . maro fugiens, Segor venii, et nequaquam ad nion-
S itloma, iiberato LOtcum filiabus suis. Sed quid si- tana conscendil.
gnificat t|uod a quinquaginta jusiis usque in deceni, 7. Ardentem quippe Sodomam fugere est ilticita
si invenirentur in Sodomis, dixit Domitiiis urbem camis incendia, vel mundi desideria declinare. Al-
esse salvandam? Numerum quippe quinquagcnarium titudo vero montium speculatio est perfectorum; sed
propter pceuitcntiaeposuit signum, si forte coiiver- quia multi sutil, jusli, qui inundi quidem illecebras
lerenlur et salvarenlur. g fugiunt, sed tamen in aclionc posili, contemplalionis
2. Qu!n<)uagenariusenira nqmcrus semper ad pce- apicem subire nequcunt, boc est, quod exiitqui-
iiitenliam refertur. IJnde et David in eodem numero dem Lot de Sodomis, sed lanien ad monfana non
psalmum scripsit pcenileniiac.Pioinde quando aspi- pervenit, quia licet jam damuabilis viia relinquilur,
ctl Deus deUnquentium vitam nequaquam velle re- sed adhuc ceUimdo speculationis subtitiler non te-
verli ad pceuilentiam, quam quinquagenarius nume- netur.
rus praetigurat, confestim ardorera immoderaiae 8. Inde idem Lot ad angelura dicil: Est civiias
luxuriai compescit igne getiennae. hmcjuxta, ad quam possum fugere, parva, el salva-
3. Usque ad decem auiem justos non perire Sodo- bor tit ea. Numquid non modica est, et vivel anima
niam dixil, quasi in quolibet per decem praoceplorum meain ea? Juxia igiturdicitur, et tamen ad salutem
cuslodiam Chrisli nomen inveniatur, isle non perii. tuta esse perhibelur, quia aciualis vita nec a mundt
'
Denarii eniin numeri figura crucem Christi demon- curis ex toto discreta est, nec tamen a gaudio auie,r-
stral. Nam el quod quinque civilates sunl, quaeimbri- na; salulis atiena.
bus igneis eonfl.igralae sunl, illud ( uisi fallor)si- 9. Iii ipso autem actu Lot, quando filiaeconcu-
gnificat quod onii)os qui quinqiie sensus corporis biieriint ciiin eo, 307 non '""^> 1"°^ c,l,n ,Jf ^°"
sut traclaverunl libidinose, in illo futuro incendio Q domis liberatus esl , sed aliud figiiratum est. tunc
coucreinandi sutil. enira ipse Lot futurac legis videbatur gestare perso-
i. lpse aulem Lot frater Abraham jusius et hospi- . nam, quam quidant ex illa procreaii, et sub lege
talis in Sodomis, qui ex illo incendio, quod erat positi, mate intelligendo, quodammodo se in-
simititudo fuluri judicii, 306 nwruit salvus evadere, ebriant, eaque non legitimeulendo, infidelitatis opera
lypiim gerebat corpoiisjClnisli, quod in omnibus pariunt. Bonaesl enimlex, inquit Apostolus, si quis ea
sanctis, et iiunc iuler inii|iios atque impios gemit, legilimeulatur.(ITim.if%),
quorum faclis nonconscnlit, et a quorum permistio- CAPUTXVI.
ne in saeculifine liberabiiur, iliis damnaiis supplicio . De Abimeiechel Sara.
ignis acterni. 1. Sequilur deliinc historia de Abimelecli, quando
5. Uxor aulem ejtts eorum, sciticel, genus figtira- Abraham tacuit Saram uxorein stiam esse, et dixil
vit, qui, per graliam Doi vocali, retrorespiciunt, et sororem, ne, se occiso, ab alienigenis captiva possi-
ad ea quae reliquerant i edire contendunl. De quibus deretur; certus de Deo, quod eam violari non per-
Dominus : Netno, inquit, ponensmanum suam super milteret, sicut uec primuni a Pbaraone. Unde et
aratrum, et respiciensretro, aptus est regno Dei. Unde Abimclech, sonino commopiius, non commaculuvit
etilli probibetur retro respicere, ut per id oslenderet, j) eam concubini, sed intactam reslilujt marito.
non esse redeundura ad velerem vitam, quiper gra- 2. Verumlamen quis tunc in ilio figurabalur viro,

CAP.xv. N. 3. Alii, fortasse meiius, quia si in quo-
libet. Ih Ms. Florent. 1 est concrematuri, prO cohcre-
tnamli, quae loquendi raiio sitnili modo nunhunqiiam
occurrit in mss. Codicibus Etyraologiarum, el alicubi
etiam in Impressis. Ancv,
6. Itlud vero hot. quod Lot, usque ad salutis aliena,
verba suntGreg., Pastoral. m p., c. 28. GRIAL.
9. In Ms.2 Floreni. bis utc-rcum accusativo eam ,
iil in aliis quoque lsidori operibus non raro accidil.
ln Cod. Flor. 2, post legitime ulalur hoc fragmenlum
addilur : Possumussuper filias Lot intelligere super-
. biam el vanamgloriam, qua dua filim sequuniur illos
qui carnis incenliva reliquerunt, el bonis adhmserunt
operibus, quia plentmque de bono opere superbimus,
et laudes hominum qumrere satagimus; quas filias
necesseest (ugiamus. Quia hon fecimus(forle, s{ non
(ugiamus) iiiebriahuht nbs, et facient procftare filios,
id est, mala opera. AREV.
CAP. XVI.N. 1. Totum caput e iib. xxn conlra
Faust. CRUL.
Ibid. Tacuit Saramj ilsque tid niatilo, e cap. 33.
GRIAL.
Ibid. Apud Grialllim et alios est teslttUtavii nia>
rtio ; sed melius est restituit marito cum Ms. Albor-
noziano, AREV.
">. Quis tunc, usque ad adimpleturt e e, 38.
GftlAL.
Ibid. Honor honori, August. GRIAI.
 ' . , •
•247 S- ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPl 248
scire volo ; et cujus sit uxor quae in hac peregrina- A lius dicitur, el capacius audilur. Nam inler se 309
lione atque intcr alienigenas pollui macularique non omnes sancli per eamdem gratiam fralres sunt,
Binilnr, ut sit viro suo sine macula ot ruga ? .In glo- sponsus autem in eorum societate nullus illorura
riam quippe Christi recte vivit Ecclesia, ut pulchri- esi.
ludo ejus honor sit viro ejus, sicut Abraham pro- CAPUTXVII.
pler Saras pulchritudlncra inter alienigenas honora- De ltaac et Agar.
inlifr. i. Centcnariug itaque Abraham genuit cx Sara
3. EiHio Ipsi, cul dicitur in Canticis caniicorum : uxore sua filium, quem vocavit Isaac. Hunc cum
0 pulclitaintcr muticrei (Cant. i, 7), ipsius pulchri- vidissel maier ejus ludentem cum Ismael, dixit ad
trtJinis merito reges offerunt munera, sicut Sarae Abraham: Ejice ancUlam et filium ejut, non enim
obtulil rex Abimelech, plus in ea mirans formscde- haret erit fitius ancillm cum filio mto Itaac. Nunc
cus, quod amarc potuit, ct violare non potuit. Est igilur quaorendumest cur antea Sara voluit maritum
enim et sancta Ecclcsia Dominonostro Jesu Christo de ancitla suscipere filium, aut cur nunc cnm inaire
in occulto uxor. Occulte quippe, 308 aUl,le inlus jnbet expetli domo, quod fecit non zelo accensa, sed
in abscondito secreto spirituali anima humana in- myslerio prophetire compulsa. Agar quippe, secun-
hacret verbo Dci, ut sint duo in carne una, quod R dum quod ail Apostotus, in scrvitute genuit carna-
magni conjugii sacrainentum in Christo el in Eccle- lem populum.
sia commendat Apostolus (Ephet. v). 2. Sara vero libera populumgenuit qui non est se-
4. Proinde regnum terrennm saeculihujus (cnjtis ciindumcarnem, sed in libertatem vocaius est, qua
figuramgerebanl reges, quiSaram polluere non stinl liberlate liberavit eum Chrislus. Hoc igitur mysterio
pcrmissi) non estexperlum, nec invenit ecclesiam figurabaturpriorem populum in servitule peccatorum
conjugemClnisii, nisi cum violare lentavit. Divinc generaium, in domo Sarae, id est, in Ecclesia non
enim testimonio per fidem martyrum cessit, cor- manere in acternum, neque esse haeredem vel con-
reptamque etiam in posierioribus regibus lionoravil sortein cultoribus Christi, nec cum filio nobili, id
munere, quam corruptioni suaesubdere in prioribus esl, fideli poputo, regnum ccelestis glorias posses-
non valuit. surum.
5. Nam quod tunc in eodem rege prlus ac poste- 3. Cum igitur ejiceret Abraham Agar de domo,
rius figuratum est, hoc in isto regno prioribus ei accepit panes et utrem aquae, et dcdtt Agar, et im-
posterioribus regibusadimpletur. Cum autem dicitui posuit super humeros ejus infantem, eldimisit eam.
de patreesse sororChristi Ecclesia, non de matre, Exiens auiem Agar, errabat in solitudine, et cum
non terrenae generaiionis, quaeevacuabiiur, sed gra G morieniem siii filium projecisset sub arbore, appa-
tlae coelestis, qnse in aeternum manebil, cognaliti ruit ei angeltis Domini, et demonstravit fontem
commendatur. Secundum quam gratiam genus mor- aquae, el polavit filium suum. Quid ergo significat
tale non erimus, accepta potesiate, ut filii Dei voce quod exiens Agar infantem in liumeros suos impo-
mur, el »imus. Neque enim gratiam hanc de Syn suit ? nisi quod peccator popultts et insipiens cervi-
agoga matre Christi secundum carnem, sed de Deii cem matris suae Synagogaegravavit, dum dixit:
patre percepimus. Sanguit ejut tuper not et tuper filiot notlrot (Mallh.
6. Ilanc vero cognalionem terrenam vocans ii i xxvu, 25)? Panes anlem hoc indicabant, quod velus
aliam vitam, ubi nemo moriiur, negare nos Chri sacerdotium panes propositionis, sicut scriptum est,
slus docuit, non fateri, cum discipulis ait: Ne vo portarel secum, el velerascerenl.
bit dicatit pattem in letta, unut est enint pater vester, i. Uter vcro aquae, qui deficit, Judaica purifica •
qui in calisest (Matth. xxm, 9). Quod autem Eccle tio significabatur dcfectura; sive doctrina eorura
sia cujus uxor sit occullatur alienigeiii<,cujus auteni carnalis in pelle mortua clausa, id esl, in carne ve-
soror nnn lacetur, haec interim causa facile non oc teris hominis praevaricationis sententia damnata,
currit, quia occultum est et dilficile ad intelligen 310 q,usenec refrigerium praeslat, nec saiiat sitim,
dnm, quomodoanima humana verbo Dei copuletur, D sed aestulepido vomitum facit. Quod vero in solitu-
sive misceatur, sive quid melius et aplius dici po dine errat Agar cum fitio suo, significat Synagogam
test, cum sit illud Deus, ista creatura ; secunduni cum populo suo expulsam de terra sua, sine sacer-
hoc enim sponsus et iponsa, vel vir eluxor, Chri doiio et sacrilicio in toto orbe errare, et viam, quae
stus et Ecclesiadicunlur. est Christus, penitus ignorare. Quod lilius illius sili
7. Qua vero cognatione sint fratres Chrislus e t deperit, ostendit populum nullaiu habenlem spiri-
omnes sancti, gralia divina, non consanguinilatJ tualem purificalionem.
terreha, hoc est, de patre, non de matre, el elTabi 5. Quod vero filiura morientem sili sub arbore
3. Vulgata : 0 pulcherrimainter mutieres,AREV. 7. Capaciut, Aug. et Bed.; al., Cauiiut.GRIAL.
4. Correptam.Al., Correctam.GRIAL. CAP.XVII.N. 1. Vulgata : Ejice ancillam nane.'
5. Cum autem, usque ad qui in calis est, e c. 3J AREV.
GRIAL. o. Verb.t Joannis haecsunt : Si quit titit, veniat
b. Quodaulcm Ecelesia, usque ad illotum etl, e< ad me, et bibal. Qui credil in me, sicut dicit Scri-
40. GRIAL. ptura, flumina de ventre ejus fluent aqua vivm.
Ibid. Vulgata: El patrtm nolitevocarenobit tupt r AREV.
lerram. ABEV.
 S49 QU^ESTIONESIN VET. TESTASL— IN GENESIN. 350
projecit, et sic, demonstrante angelo, aspicit fon- A suscepii? non enim senescit Deus, sed ipsa prsenun.
tem, signilicabat quosdam ex eo populo ad urabram liaiio du Cliristojamquodammodosenuerat, quando
ligni crucis refugiom peiiiuros. Quod exclamat puer naius est Chrislus.
plorans, et cxaudiviteuin Deus, et sic, demonslrante i. Inchoata est enim ab Adam, ubi dictum est:
angelo, aspicit fontem, hoc pro illis dicit, qui ex Erunl duo in catne una. Sacramentum illud maguum
Judoeis adChristum converluntur, ac flentes relro in Christo et iu Ecclesia, et completum est sexla
actos errores, exaudiuntur, reseratisque oculis cor- aelale saeculi, quae senecla significabalur Abrahae,
dis, vidcnt fontem aquae vivae, id cst, Chrislum quia ipsum sacramenlum Deijam longaevumerai. Et
Filium Dei, qui dicil: Ego tum font aqua viva; qui senectus Sarae in plebe Dei, hoc est, in nuiliiiudiiie
tititvenial, el bibal (Joan. vn, 37). Undeetlsmael prophetarum, 312 uoc lliein signilicai, quia in fine
exauditio interpretalur. temporum ex ipsa plebe sanctaruui auimaruin natus
6. Aiigelus autera iste similitudo est Elioe, per est Christus.
qnein populus iste crediturus est sicut per Malacbiam 5. Sterilitas autem ejus intimat quod in hoc saeculo
dicitur : Ecce ego mitlo vobii Eliam, qui convertat spe salvi facti sumus, et in Christo tanquam in
corda pattum in filios. Verum quod sialim vocavit Isaac omncs nati siinius. Quem parium bcclesia iu
angetus DominiAgar, dicens : Surge, tolle puerum, B fine lemporum mirabili Dei gralia, non iiaturali fe-
quia in genlem magnam faciam eum, hoc siguilica- cundiiale, procreavil. Jam deiude sequeniis liistorias
bat, sive quod copiosus Judaeorum populus esset sacramenltiiu quid imaginarie portendebat, inspi-
regnaturus in saeculum,sivc quia cosleslis regni glo- ciendum cst. Quis crgo in Abraham , ut prxdicium
riam consecuturi essent, qui ex eis credidissent in cst, per illatn immolaiionem ligurabaiur, nisi Pater
Chrislum. excclstis? Quis iu Laac, iiiti Christus?
7. Quod aulem eumdem angelum, qui loquiiur ad 6. Nain sicul Ahrahara iiuicum liliiimct dilectum
Agar, prius augelum Scriptura praenuniiai, deinde Dco vicliinam ubtulit, iia Deus Palcr uniciiui lilium
Deum, Fitium Dei eum fuisse credendum esl, qui SIIUIIIpro nobis omnibus tradidii. Et sicut Isaac
perlegem et prophetas semper locuius est. Qui pro- ipse sibi ligna portavit, quibus cral iinponeudtis, ita
pter obedientiam paternx voluuiatis angelus voca- ct Christus geslavil iu liiinicris ligiiuin crucis, iu
tur; Deus auiem secundum ualiiram Patris, quia quo erat crucifigeiidus. Du.i aiitcm >ervi illi tliinissi,
vere el ipse Deus, sicut et Paier. cl iion perducti ad lociiin sacrificii, Judacos figura»
311 CAPUT XVIII. bant, qui cum serviliter vivcreut, el carnaliier sape-
De eo, quod obtulitAbtaliamfilium tuum. rent, non intelligebant hiimilitalemChristi, non in-
1. Jubetur deiude Abraham immolare uuicum fi- <2 telligebant passionem Christi, ideo non pervenerunt
lium suum. Ille autemoblemperansDeo solvit voium, ad loctim sacrilicii.
stravit asinum, imposuit ligna, servos longe diraisit, 7. Cur autcin duo servi, nisi quia popultis ipse in
solus cum filio ascendil, triduo ad locum pervenit. duas partes tlividendus eral? quod faetnm est, Salo-
Anlequam veniret fitius ad locum sacrilicii, ipse sibi mone peccante, quando divisus est idem popidus
immolandusligna portavit. loco regni, non errore impieialis; quibus eiiam
. 2. DeindeAbraham gladio armatur, et cura jam sxpe per proplielam dicilur: Adrettattix Itrael, tt
pene feriret, admonetur ut parceret; et non tamen pravuricatrix Juda (Jerem. in, 6, 7). Asinus autem
sinesacrificio.sinesanguinefusorecedit.Apparetnam- ille insensata est stulliiia Judaeorum. Isia iusensaia
qne aries in vepre inhaerens comibus, imnlolalur, siuliitia poriabal omnia sacrainenla, et quod ferebat
peragiturque savrificium. Peracto sacrilicio, dicitur nesciebat?
ad Abraham: Benedicam libi, et mullipticabosemen 8. Jain quod dicttim csl cis : Extpeciale hic cum
tuum, MCUIstellas caii, etvelut arenammatis. Petti- atino : potlquam adoraverimut, reverlemitr ad vot,
deUttemen tuum pottat inimicotumtuorum, et benedi- Aposlolumaudi diccntem ; Cacitat, inquit, ex parlt
centur in temint luo omnetgentesterra, quia obedisti tn Itrael factu est (Rom. xi, 2i>).Quidest, exipeclate
vocimea. 1Dhic cum atino ? ut pleniitido,inquil, genliuminlraret,
3. Age nunc, videamus quid sub hujus sacramen- hoc est, postquam tidoraverimus, ubi sacrilicium
ti lateat mysterio. Iste enim Abraham, quando uni- dominicaecrucis implettiin per gentes ftierit prxdi-
cum filium suum perduxit ad iinmolaiidum, habebat catum, hoc csi, ul plenitudo gentiuin intrarei.
personam Dei Patris. Sed quid est, quod eum senex 9. Quid csl revertemurad voi? ei sic otiinij Israel
7. Filium Dei. Idem lib. i adversus Judaeos, c. 1 hac de re paulo post eadem prope dicet. GRIAL.
el 3. GRIAL. 2. Vulgala, arenam, qua ett in liltore matit.
CAP.XVIII.N. 1. Ligna potlavit. Quae post haec AREV.
leguntiirin Impressis : Quisalius in Itaac, qui lignum 3. Age nunc, videam., usque ad pertonam Det Pa-
tibi poftabat ad victimam, niti Chtittum Jetum, qui trit, atquealia, carplira e sermone August. 71 de
crucemtibi ad pattionemipte porlavil? et paulo post: leuipore. GRIAL.
Quit aliut atiet immolandut in vepte convbus adha- 6. Et ticut Itaac, usque atl locumtacrificii. Ex eod.
tebal? niti qui crutit patibulo pro nobit offerendut senn. GRIAL.
afftgebatur?sunl quidem verba Augustini xn, con- H. Vulgaia : Caatat ex parte tontigil in lirael, rfo>
lra'Fauslum,cap.25,sed recie absuiil a Manuscriptis nec pleniiudo gentium intraret. AREV.
mvliorisnolae.Nequeenim sunt hujus toei; et Isidorus
 •51 S. iSlDORl IHSPALENSiS EPISCOPI %%%
salvui fieret. Trtduum autem illud, in quo venerurit,A CAPUT XIX.
ad tociim immofationis, 313 tres mundi significat De Jsaae et Itebecca.
setates : unam anto legem, aliam sub lege, tertiam 1. Erat autem Abraham senex , dierumque BBUI-
sub gratia. Ante legerri, ab Abraliam usquc ad Moy- torum. Dixitque servo suo seniori, qui snper omnia
scn; sub lege, a Moyseusqnead Joannem ; inde jam ejns eral : Pone manum luamsubler femur meum, ui
ad Dominum. El quidquid restat, tertius dies gratioe adjurem te per DominumDeuttt cocliet terra:, ut non
est. IH qua tertia selate, quasi post triduum, sacra- accipias uxorem fitio meode filiabus Chananatorum,
menlum sacriflcii Chrisli completum est. sed ad lerram et cognationemmeam proficitcarit, tt
10. DeindeIsaac, ligaiispedibus,altarisuperponitur, inde aecipias uxorem ftlio meo ltaac.
et Dominus in ligno suspensus cruci afflgitur. Sed 2. Sed quid sibi velit quod Abrahatn servo suo
illud, quod figuralum esl in Isaac, translatum est dixil postulans jure jurando fidem: Pone, inquii,
ad arietem. Cur hoe, nisi quia Christus ovis? ipse manum luam sub femoremeo, etadjuro te per Deum
enim fllius, ipse agnus. Filius, quia natus; aries, cceli?Quid vull Deus cceliad femtir Abrahae,nisi ut
quia immolatus. Sed quid cst, quod in vepribus lia?- cognoscalur sacramenlum? Per femur enim genus
rebataries illetcrux cornua habet; sicenimduo li- inleHigitur. Ergo t|use fuit illa conjuratio, nisi quia
gna compinguntur in se, cum speciem crucls rcd- B signiflcabalur de genere Abrahae venlurum in carne
dunt. Deumcoeli?
11. Unde scriptum est dc eo : Cornuain manibus 3. Seniorautem iste servus imaginemhabuit legis,
sponsa Chrisli Ecclesia despondebatur:
ejus sunt (Habacuc m, 4). Cornibus ergo haerens per quam
aries crucifixumDominum significabat. Vepres au- qui tamen propler anliquilatem senior nuncupalur.
tein spinaesunt. Spinaeiniquos, etpeccatores signi- Abiit itaquc puer in Mesopotamiamin civitalcm Na-
circa fontem, quaerenssponsamfilio
ficant, qui suspenderunt Dominum in cruce. Inter chor; slelitque
domini sui. Sic el lex, quac post fidem est, venit ad
spinas iiaque peccatorum Judscorum suspensus est
fontem baplisinatis; et ibi adorans, occurril ei virgo
Domwius, sicut per Jcrcmiam dicit idem : Spinis
id est, Ecclesia.
peccatorumsuorum circumdedit me populus hic. Alii Rebecca, 4. Vidit nulem Rebecca puerum, id esl, sermo-
huiio ark-lcm cornibus in vepribus obligatum, eum-
dem CiniMuin scnserunt, antequam immolaretur, nem propheticum, deponit de humero Iiydriam, uti-
que elatam saeculi facundiam , et ad iuimilem pro-
spinis a Juilseiscoronalum. se inclinat sermonem. Accepit autem a
12. Peracto igilur sacrificio, dicitnr ad Abraliam : pheticum inaurem auream, id est, suscepit (idei orna-
In seminetuo betiedkeniuromnesgentes. Quandoenim puero vel
r menta, morum, accepit aureos Scripiurarum
hoc factum esl, nisi quando dicil ille aries : l'ode-
sensus, et clarum argenti eloquium. Sicque secuta
runt manus meas, el pedes meos, dinumeraverunt pueram Rebecca, venit ad Isaac. Secula verbum
omnia ossa mea ( Psatm. xxi, 17,28)? Hoc enim
propheiicnm ECclesia,venit ad Christum.
quundo faclum esl, in Psalniis sacrificium, lunc in 315 B- Quaelamen Camelidorso deducilur, quia,
ipso psalmo diclum e i
est: Commemorabuntur, con- ad Christum cx
gentililate Ecclesia properans, in ter-
vertentw ad Dominumuuiversi fines lerrw, et adora- tis vitoe veteris conversationibusinveni-
bunt in conspectu ejus omnespatria: gentium,quando tur.vitiosisque
Quae, Isaac viso, descendit, quia, Deo agnito,
Domini est regnum, et ipse dominabilurgenlium. vitia sua gentilitas deseruil, et ab elatione celsitudi-
13. Immolalo igilur Abraham ariete pro Isaac fi- nis viam versehumilildtis petivit.
lio suo, vocavit nomen loci illius, Dominusvidet, G. Quaeetiam et verecundata pallio vclatur, quia
pro eo qiiod est, Dominus videri se fecit, utique per coram eo de erroribus prioris vilaeconfunditur.Quod
incamatiouem. Deinde morilur Sara cenlesimo vige- vero inclinaio jam die egressus est in agro Isaac,
sinio anno vitaa sur, cl emplo agro ab Epliroi), hoc signilicabatquod, extremo hujus mundi tem-
314 sepelivit eam. Sedquid sibi vull, quod Sara pore, veluti diei fine, veniens Christus, quasi iu
in sepulcro duplici sepelilur, uisi quia anima, quse D agrum foras cxiit, quia, cum sit invisibilis, se itunen
. saeculo morilur, ut Deo vivat, gemiua vitae requie visibilem iii lioc mundo venienliex gentiuus Ecclc-
fiuscipitiir, id e$l, actione boni operis, et contcm- siacdemonstravit.
platione Divinilalis? 7. Invenit aulem cum Ecclesia ad pnleiim visio-
nis, id esl, in contemplationeet intelligentia verita-
H. Cornim in manibus ejus sunt. ItainCod.ve- . 3. El ibi adoram, pro et ibi adoranie, utfllihi etiam
tustissimoVaiicanscBibliolliecacXSOKTCC ev yjpsi «0- Isidorus nominativum pro ablativo absoluto adbibet.
TOO \>Tr«j>%ii. Ilabac. III. GriUL. AREV.
12. Peraclo igitur sacrificin,usque ad dam.nabitur 4. Aceepitautem, etc. Sic Alborn. Codex. Grialius
gentium, verba sunt Aug., serm. 72 de leinpore. et alii : Accipit fidei ornamenta, etc., omissis aliis:
GltlAL. AREV.
•i lbid. Vulgata : lleminiscentur, el" eonvertentur... 5. QIKC tamen cameli dorso, usque ad confunditur,
" wiivertas familim gentium, quoniam Domin , clc. Gregorii verlia, lib. i Moral., c. 7. GRIAL.
AllEV. 0. Quod vcroinclinalo, usque ad et regno, ejusdem
CAP.XIX.N. 2. Qitid vult, uque ad Deum rwti, )il). xxxv, c. 11. GRIAL.
vcli» sunl Aug., xvi de Civ., c. 53. C.RIAL. Ibid. Forte, egressusett in agrum. ARIV.
2S3 QUiESTIONESIN VET. TESTAM. — IN GENESIN. 254
tis.ubi intelleclum percipiat altiorem, sive lavacrum A peret affectus uxoris, cum ipsum Verbum Dei caro
aquae, ubi purilicetur ; sicque dehinc copulatur factum sit, ut habitaretin nobis?
sponso suo Cluisto, adliaerensilli gloria, aeleniitate CAPUT XXII.
et regno. De puteis quot fodit Isaac.
CAPUT XX. 1. Post hcecrefert Scripiura verbum,quod Isaac,
De Celhura, sivede morleAbrahce. postquam benedixit eum 317 Dominus, el magni-
i. Quid aulem sibi vult quod Abraliam post olu^ iicatus est valde, aggressus esl opus, et ccepit fodere
tuin SaraeCelhuram duxit uxorem? Nunquid ob in- puteos quos foderant pueri palris ejus Abrahae. Sed
contineniiam, dum esset aelale grandoevus? Absil. invidentes ei Palacslini, obslruxerunt eos, implenles
Sed propler filiorumprocreationem, dum illi sernen, liumo. Quis est isle Isaac, nisi Salvator noster?
quasi stellcecatli, ex Isaac fltio promilleretur? Ergo qui cum descendisset in istum torrenlem Gerara,
quid sibi vult istaCetliura, nisi quia sicul Agar el primo omnium illos puteos fodere vult, quos fode-
Ismael signiticaverunt carnales Veteris Testamemi, rant pneri patris ejus* id e9t, Moyses, qui puteum
sic et Celhura, et lilii ejus significabant haereticos, legis foderai, David, Salomon el Propheice, qui li-
qui se ad Teslameutum novum existimanl perlinere? bros scripserunt Veteris Teslameiili^ quos tamen
2. Sed utrreque concubinse dicuntur. Sola Sara B lerrena el sordida repleverat intelligenlia Judaeorum.
semper vocatur uxor, sicut scriptum esl : Una est 2. flos cum vellct purgare Isaac, id est, Dominus
enim columbamea, perfecla mea (Cant. vi, t>.8). De- nosier, et Salvator, ut oslenderet quia quaecunqna
dit aulem Abrahamcuncta qucepossidebat filio suo lex et proplietae dixerunt.de se dixerunt« rixati
Isaac, filiis auteni concubinarum largitus est mu- sunt cum eo Philistiim, id est, Judcei a regno Dei
nera, et separavit eos ab Isaac filio suo. alieni, sed discedit ab eis. Non enim potest esse
5. Quid hpc signilicai, nisi quia dantur nonnulla cum eis, qui iu puteis aquam habere nnlunt, sed
munera filiis316 concubinarum, id est, carnalium? terram. Et dicit eis : Ecce relinqueturdomus veslra
sed non perveniunt ad regnum promissum nec hce- vobisdeserta.
retici, nec Judcei, quia carnalia lucra sectantur. 3. Fodit ergo Isaac' npvum puteum, imo pueri
Prcctcrlsaac enim nullus est hccres, utique quianon Isaac fodiunt. Pueri Isaac sunt Mattliseus, Marcus,
carnis lilii, sed filii promissionisdeputantur in semi- Lucas, Joannes, Petrus, Jacobus, Judas, el apostolus
ne. Deiude morluus est Abrahamcentum septuaginta Paulus. Qui omnes Novi Testamenti puteuin fode-
quinque annorum, sepultusque esl in spelunca du- runt, et invenerunt aquam vivam, qucesit fonsaquae
plici, in cujus inleriori parte Adam esse posilum salientis in vitarii aclernam. Sed pro his adhucalter-
tradiiio Hebra3orumtestatur. C caniur illi qui tcrrena sapiunt, nec nova condi pa-
CAPUT XXI. tiuniur, nec vetera purgari: evangelicis puteis con-
tradicunt, et apostolicis adversantur, et quoniam in
Quod lsaac cum Rebeccalutii.
omnibuscontradicunt, in omnibus liligant, dicilur ad
\. fjrla debinc lame super terram, abiil Isaac ad eos : Quoniam indignosvosfecistisgralia Dei, ex hoc
Abimelechregem Paloesliuorumin Gerara, ex prae- jam ad gentesibimus.
cepto, et benediclione Domini; ibique Rebeccam 4. Post bxc fodil terlium puteiim Isaac, appella-
uxorem suairi timoris causa flnxit sororem. Quam vitque nomen loci illius latiludo, dicens : Nunc dila-
rex alienigena lsaac conjugem luric esse cognovit, tavil nos Dominus,el fecitcresceresuper terram; vere
quando eum ciim ea ludentem vidit. enim dihlalus est Isaac, et implevit omnem terrain
. 2. Quid autem sibi velit in sacramento Chrisli et scientia Trinitatis, et in loto orbe Iatitudinem Ec-
Ecclesiac,quod tanlus patriarcha cum conjnge luse- clesia collocavit. Prius tantum in Judaeaerat notus
rit",conjugiumqueillnd inde sit cognitum? Videl pro- Deus (Psalm. LJXV),et in Israel nominabatur; nunc
fecto quisquis (ne aliquid errando in Ecclesiampec- . autem in omnem terram exivil sonus eorum, el in
cet) secrelum viri hujus in Scriptuns sanctis dili- firies orbis terrce verba eorum.
genter intuetur, et inveuit, eum majeslalem suam, j) S. Exeuntes enim pueri Isaac per universum or-
qua in forma Dei aequalisest Palri, paulisper abs- bem terrcc, 318 foderunt puieos, ct aquam vivam
condissein forma servi, ut ejus capax esse humana omnibus ostenderunt, baptizantes omnes gentes in
iiiliinritas posset, eoque modo se conjugicongruen- nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancli. Sed quid
ler apiaret. est quod puleos, quos aperuit Abraham, Isaac sic
5. Quid enim absurdum?imo quid non conve- vocavit eos, sicut pater ejus, nisi quia Moysesapud
nienter futurorum pneounlialioni accommodatum, . nos etiam Moysesappellatur, et propheta unusquis-
si propheta Dei aliquid carnale luserit, iit eutti ca- que suo nomine appellatur, nec mnlanlur, quasi eo-

GAP. xx. Tolum caput e xvi de Civit. c. 34.
GRIAL.
CAP.XXI. Totum capiit e lib, xxn conlr. Faust.,
c. 46. GRML.
CAP.xxii. N. 1. Omnia usque ad commutdvit,ex
bom. 13 Orig. in Gen. GRIAL.
Ibid. In istum torrentemGerara. In islam terram
Cerar. Impr. In istam vatlemGerara. Ruffinus.GRIAL.
lbid. Moyses,qui puteum. Ita Alborn. Grialius :
Moytesputeum. ARBV.
2. Hos cumvellet. Quam cum vellet, Ruffinus, ut
ad intelligenliamreferatur. GRIAL.
 158 S. ISIDORI HISPALENSISEPISCOPI '.».'.... 250
rumdem vocabula puteornm ? non enim Chrisius io A i non meruit, Dominoquodnmmodoeidemexprobrante,
eis nomina, sed intelligentiam commutavit. cum dicit: Auferetura vobit regnum Dei, et dabitur
I 6. Haecmystice. Moraliier auiem Isaac apud alie- geutifacienlifruetumejut ( Matth. xxi, 43). Primo-
nigenam genlem putens fodisse describitur, quo vi- genita antem ipsa vestis erat saccrdolalis, quam ma-
delicet exemplo discimus, nt in hac percgrinationis jorcs natu cum benediciione patris induti victimas
aerumna positi, cogitationum nostrarum profunda Deo, velut pnnlifices, offerebani.
penctremus, et quousque nobis verae inlelligentiae 1 5. Hoc dono (erreni amnris desiderio caruerunt
aqua respondeat, nequaquam nostrce inquisitionis "•Judaei cum gloria regni futnri. Jam sequilur deinde
manus ab exhaurienda cordis terra torpescai. Quos ipsa benedictioin Jacob. Qusctamen quid figuraliter
tamen puleos allophyli, id est, immundi spirilus in- indicaverit, Ilippolyli marlyris verba, slcut ea excel-
sidiantes replent, quia nirnirum immundi spiritus, lentissimaescientioeac doclrinac Hieronymusreplica-
cum nos stndiosius cnr fodere conspiciunt, molestas vii, in hoc loeo ponenda sunt. Isaac, inqnit, poriat
nobis tentationum cogitationes ingerunt. imaginem Dei patris, Rebecca Spirilus sancti, Esan
CAPUT XXIII. populiprioris, et diaboli, Jacob Ecclesiae,siveChristi.
De Etau et Jacob. Sennisse Isaac consummationem orbis ostendit;
\. Igitur Isaac, dum rogaret Dominum ulpareret B ] oculis caligasse, fidem periisse de mundo, et religio-
uxor ejns, qucesterilis erat, concessit Dominnsquae nis lumen ante eum negleclum cssesigniflcai.
postulabat. Illidebanturque gemini in utero ejus in- 6. Quod filius major vocatur, acceptio legis est
clusi anguslia. Qn», dum angeretur, interrogavit Judaeorum. Quod escas ejus atque capturas diligit
Dominum, accepitque responsum : Dum gentes in pater, horoines sunt ab crrore salvati, quos per Ao-
utero tuo tunt, et duo popuii de ventreluo dividentur, ctrinam justus quisque venatur. Sermo 320 Dei
populutquepopulumtuperabit, et major tervietminori. benedidionis est repromissio, et spes regni fuluri,
Quod llgnraliier faclum, etiam ipsis Judaeisnon cre- in quo cum Christo sancti regnaturi sunt, et verum
denlibus notum est, qnaliler populus Ecclesire Syn- Sabbalum celebraiuri. Rebecca plena Spiritu sancto,
agogaepopulumsuperavit, et quomodo plebs Judaeo- et sciensqund audisset antequam pareret, quia major
rum tempore major servit minori populo Chrislia- serviet minori, magis autem forma Spiritus sancii,
noruin. qux futuranoverat in Christo, in Jacobante meditatur.
2. Siquidera et in singulis nobishoc dici polest, 7. Loquitur ad filium minorem : Vade ad gregem,
qnod duaegentes et duo populi sunt inlra nos, vi- et aecipe mihi inde duot htedot, prsefiguranscarneum
tiorum scilicet atque virtutum; 319 secl ,ste m'" Salvatoris adventum, in quo eos vel maxime liberaret
nor cst, ille major. Sempcr enim plures sunt mali (Q qui peccatis tenebantur obnoxii. Siquidem in omni-
quam boni.et vitia riumernsioravirtulibus sunt. Sed bus Scripturis haedi pro peccatoribus accipiuntur.
tamen et in nobis graiia Dei pnpuliispopulum supe- Quod autem duot jubetur afferre, duorum populorum
rat, et major servii minori. Servit enim caro spiri- signiflcatur assumptio.
lul, et vitia virtutilms cedunt; procedit antem Esau 8. Quod tenerot et bonot, dociles et innocentet
primus rufus, et lotr.s lanquam pilis hirsutus. animos signiflcat. Stola Esau fides et Scripturscsunt
3. Dcindeexiil fra'er ejus Jacob, et manus ejus Hebraeorum, quae illis primo dalse sunt, et postmo-
implexa erat calcaneo Esan. Sed cur ille tolus rufus, dum gentilium indutus est populus. Pelles autem,
et hispidus, nisi quia prior populus prophetarum et quceejus brachiis circumdatse sunt, peccata utrius-
Chrisli fuil cruore pollulus, ac peccati et nequitiac que plebis, quse Chrislus in extensione manuum
squalore exstitit eircumdatus? Cujus ideo minor cal- cruci secum affixit.
caneum tenuit, quia mystice majorem populum mi- 9. Quod Isaac qucerita Jacob cur tam cito venerit,
nor snperaiurus esset. admiratur celerem credenlium fiilem. Qnod cibi de-
4. Nam quod iste Esau primdgenitasua propler lectabiles offeruntur, hostia placens Deo salus est
escam fratri suo eideni juniori venumdedit, ac post- peccatorum. Quod post esum sequitur benedictio, et
modum paterna benedictione sibi promissa privaius nejus odore perfruitur, virtuiem resurrectionis et
est, «ignificateumdem Israelllicum populum, qui, ut regni aperta voce pronuntiat. Taliter enim benedi-.
Exodi indicat liber, primogenilus filius nuncupatus citnr : Eceeodor filii mei, tieut odor agri pleni. Odore
est (Exod. iv, 22); qui propter prccsentis sccculilu- nominis Chrisii, sicut ager. mundus implelur, cujus
cr.i non solum primatus sui honorem amisil, verum est benedictio de rore cmti, hoc est, de verborum
etiam ei rcgni coalestispraemiumprccparatumadipisci pluvia divinorum.
6. Isaac apud alienig., usque ad ingerunt, verba CAP.XXIII.N. 4. Primogenitaautem ipta vettit erat
SiinlCreg. xxxi Moral.. c. 13. GRIAL. tacerdotalit; ex Hieronymi Hebraicistraditionibus in
Ibid. Abexhauriendacordit terra. Ita Greg. flrf liunc locum. GRIAL.
txhauriendn cordis interna, Val. Compl., el apud Ibid. Vulgala : Facienti fructut ejut. ARGV.
Eucli. Cordis terrena, Impr. GRIAL. 5. Hieronymnsrepticavit; epist. 125. q. 3. ExplU
Ibid. Sludiotius cor fodere. Iia apiid Greg. Al., cavit, apud lledam. GRIAL. )
eonfodere,el pro motestas.Val. congettat. GRIAL. 9. Ecce odor, iisquead talvut erit, verba snnt Au-
Ibid. Cogilationetinqerunt. lia Greg. Immergunt, gust., xvi de Civit., cap. 37, nonnullis tamen "im-
lib. o., et apud Eucli GRUL. mutalis. GRIAU
237 QU^STIONES IN VET. TESTAM. - 1N GENESIN. 358
10. Et de pinguedinelerrm, hoc est, de congrega-,A carnem, id est, populo Israel, el patria, id est, Jeroso-
tione populorum. Multitudinem frumenti, et vini, lyma, etomnibus regionibus Judaeae.abiitin gentes ac-
hoc est, multitudo, quam colligil frumentum el vi- cipienssibiindeEcclesiam, ut impleretur quod dictum
num in sacramento corporis et sanguinis sui. Illi est: Vocaboplebemmeam non plebem meam, et ntn
serviunt populi ex omnibus gentibus ad eumconversi. dilectam plebemdileetam. Et eril in locoubi dietum
ipsuin adorant tribus, id est, populi ex circumcisione esl: Non plebs mea vos, ibi vocabunturfilii Dei vivi.
credentes. Ipse est Dominusfratrum suorum, quia
CAPUT XXIV.
plebi dominatur Judaeorum. 321 Ipsum aderant
filii matris ejus, quia et ipse secunduin carnem ex De scaia quam in- vitionevidit Jacob.
ea nalus est. Ipsum qui maledixerit inaledictus cst, 1. Pergens aulem Jacob in Mesopotamiani, venit
el qui benedixerit, benedictionibus replebitur. in locimi ubi nunc Bethlehem vocatur, et posuit sub
11. Chrislus, inquam, noster ex ore populi Pa- capite suo lapidem magnum. Et dormiens vidit sea-
trem ignoranlis benedicilur, id cst, veraciier dicitur. iam subnixam, innilcntem coelo, et angelos Dei
Sed alius a Judxis benedici putatur, qui ab eis er- asccndentes et descendenles. Hoc viso, evigilavit,
ranlibus exspeclalur. Ecce benedictionem promissam unxitque lapidem, dicens : Vere hic domut Dei ett,
et cwti. El his dictis discessit somnus.
repelenle niajnre, expavii Isaac, et alium se pro alio B porla
benedixisse cngnoscil; nec tamen indignatur reve- 2. Somnns iste Jacob, mors, sive passio Christi
lato sibi sacramemo, sed conDrinat benedictionem in esi. Lapis ad caput ejus, qui nominalim quodammodo
dictus est etiam unclus, Cbristum significat; caput
filio, dicens : Benedixi eum, et benediclutetl.
enim viri Christus est. Quis enim nescit Chrislum ab
12. Haecest benedictio prima Isaac, quse data cst
unctione appellari ? Domus autcm Dei, quia ibi naiu»
minori populo Christianorum, sed neque tamen ma-
esl Chrisius in Bethlehem. Porla vero cceli, quia ibi
jorem lilium constat penilus fuisse despeclum, quia in terram descendil: inde iterum ad ccelumascendh.
cum intravcrit pleniludo gentium, lunc omnis Israel
Erectio autem lapidis resurreciio Chrisii est.
salvus erit. Cujus lamen secundx benediclionis pro- 3. Porro scala Chrisius est, qui dixit : Ego sum
phelalio liceccst: In pinguedinelerrm, et in rore cceti via. Per hanc ascendunl, et descendunt angeli, in
desupererit benedictiolua; et in pingucdine terrae, id quibus significati sunt evangelisU»,et prsedicaiores
est, in fecunditate rerum, ei poteniia regui, quae in Chrisii. Ascendentes utique, cum ad intelligendam
illo populo fuit; et in rore coelierit benediclio tua,
ejus superemineniissimam divinitalem excedunt uni-
id est, in eloquiis Dei. versam creaturam, ut cum inveniautin principio vcr-
13. Ipsis eniiii primiun credita sunt eloquia Dei, r bum, Deum apud Deum, per quem facla sunt omnia.
et legis Testamenta. Yivet gladio, id esl, quia sanguini 4. Descendenles aulem, ut eum inveniant factum
populus iste dedilus necem iu Chrislo vcl prophelis ex muliere, factum sub lege, ut eos qui sub leg«
excrruit. Et fratri luo tervies, minori utiquc scilicet erant redimerel. In illa euim
323 sca,a a lerra
populo Chrisliano. Tempusqiie veiiietquanducxculias usque in coelum, a carne usque ad spiritum, carnales
ct solvas jiigum de cervicibus luis, diim, per cogni- velut ascendendo, spiriluales fiunt; ad
proliciendo,
lioncm fidei ad graliam Chrisli conversus, deposue- iacie nulricndos eliam ipsi spirituales descen-
quos
ris onus lcgis, quando jam non servus populi minoris, dunt cum eis non possuntloqui, quasi
quodammodo,
sed rer fidem fraler vocaberis.
spiritualibus, sed quasi carnalibus.
14. Igitur Esau post benedictionem patris invidiae 5. Ipse esl sursum in capite suo; ipse deorsum in
slimulis concitatus, necem fratri suo Jacob fraudu- corpore suo, quod esl Ecclesia. Ipsum ergo scaiam
lenler excogilat. IIoc nimirum et Judaicus populus intelligiraus, quia ipse dixit: Egosum via. Ad ipsum
in Cliristo prsemeditatus, non solum Doininuin pati- crgo ascendilur, ul in excelsis intelligatur. El ad ip-
buto crucis tradidit, verum etiam creJenles in illo sum descenditur, ut in membris suis parvulus nu-
usque ad effusionem sanguinis persecuius est. Jacob triatur. Et per illum se erigunt, ut eum sublimiter
aulem dolos fugiens fratris, 322 relicta domo p spectem. Per ipsum etiam se humiliant, ut eum su-
patria, vel parenlibus, vadil in regionem longinquam, blimiier ac temperanter annuutient.
ut acciperel sibi uxorem. 6. Posl hanc visioneminde Jacob iter faciens vidit
15.NonalilerChrislus, reliclis parentibus secundum oves, etpaslores, et puteum aquae vivx, et lapidem

10. Multitudinemfrumenli, jrXjJSoj c-i-rouxeetotvou, Ibid. liepelente majore, ex August. et Impresi. ;

LXX. Abundanliamdixit Vulg. Sed iiiinnn apud Ain-
brosiuin, Jib. de Jacoh, almndantiam legi, cum mul-
titudinem apiul Au;iisiiniim legamus. Nam eadem
Iralaiiouevidentur ambo usi. GHIAL.
lbid. Quam coltigit, ita Aug. et Impr. Quwcolligil,
Mss. o., ntendose; colligiturenim multitudo comniu-
nione Eucliaristiae.
lbid. Filii matris ejut ex Yulg. Palri*, Augusl.,
ex Sepiuaginia. GRIAL.
11. Ex ore populi Patrem ignoramis,ex Impress.
etAuguslin. Exore Patris, Mss. GRUL.
Petente, Mss. GRIAL.
12. Sed nequemajorem, usque ad talvut erit, ver-ba-
sunt Hieronymi, ibid. GRIAL.
13. Servus populi minorit, al„ serviespopulo nn-
nori. GRIAL.
14. Grial., mendose, non so/«m Domino palt*
bulo. AREV.
CAP. XXIV.N. 2. Somnus itle Jacob, usquead
lemperanter annuntknt, haec ex lib. xn conlra Faust.,
c. 26, vel serin. 79 de tempore; nam eadem ulrw-
bique. GRIAL. ..
880 ^: S. ISIDOIUUlsPALENSlS LPlSCOI'1 100
magnum superpositum puteo. Figuraliter per oves A & firmis oculis fuissecoromemoralur.Cogitationesenim
justorum populi signilicabantur : sicut illud, quod morlalium limida?, et incertce providemi» nostra.
diclura est iu Evangelio : Slaluit ovet ad dexleram Spcs vero acternsacontemplationisDei, habens cer-
(Mallh. xxv, 33). tam intelligeniiam veritatis, ipsa est Rarbel. Unde
7. Pastores vero proplietaesunt, qui usque ad ad- . etiam dicitur : Bona facie, et puichra tpeeie (Itai. i,
venlum Dnmini Spirilu sancto mundati, lsrael popu- 13). Hanc enim amal omnis pie studiosus , et pro
lum doclrinaepisedicalione gubernabanl. Lapis putco pter hanc servit gratise Dei. Qua peccata noslra, etsi
superpositus figuram Domini prx-ferebat. Putcus fuerint sicut phoenicium,tanquam nix dealbabuntur.
gratiain Spirilus sancti prccfigurabatper praedicatio- 6. Laban quippe interpre.tatur deulbatio; cui ser-
nem Christi venturam ad Ecclesiani ex gentibus, vivit Jacob 325 propler Rachel; neque enim se
quaeoblecta erant, nondum adveniente el hoinine quisque convertil sub gratia remissionis peccatorum
faeto Clirislo. servire justitice, nisi ut quiete vivat in verbo, ex quo
CAPUT XXV. videlur principium, quod est Deus.
De Lia, et Rachel, el duabut (amutabut. 7. Ergo propter Rachel, non propter Liam, servi-
1. Igitur Jacob, pergens Mcsopolamiam, accepit tur. Nam quis tandem ainaverit in operibus juslitia
uxores duas, filias Laban fiatris Rebeccae. lloc esl, B ] laborem actionum, atque passionum?quis eam vitam
primo Liam, secundo Racliel. ludc sibi accepit Lice propler seipsam expetiverit, sicut nec Jacob Liam?
ancillam nomine Zelpham, et anciltam Racliel Ba- Sed tamen sibi nocte supposilam in usum generandi
lam. Ex quibus quatuor genuit duodecim filios, et amplexus, fecunditatem ejus experlus est. Dominus
unam filiam. De Lia scilicet genuit Ruben, Simeon, enim eam, quia per se ipsam diligi non poterat, pri-
Levi, Judam, lssachar, Zabulon. De Racliel autem mo, ut ad Rachel pervenireiur, tolerari fecit.
Joseph, et Benjamin. De Bala, aucilla Raclu-l, Dan 8. Deinde propter fllios commendavit. Ila vero
et Nepbthalim. De Zelpha, ancilla Liae,Gad et Aser. unusquisque utilis Dei servus, sub dealbationis pec-
324 2- Hi sunt duodecim filii Israel. Nunc autem catorum suorum gratia constitulus, quid aliud amans
quld rerum figuraverim quatuor uxores Jacob, qua- in conversaiioue sua meditatur, nisi doctrinara sa-
rum duaeliberaeet duae ancillae fuerunt, rimemur? pientiae?Quam plerique se percepturos pulant, sta-
Videmus enim Apostulum in libera el ancilia quas tim ut se in septem praeceplis legis exercuerunt,
habebat Abraham duo Testamenta inlelligere; sed quaesunt de dilectione proximi, ne cuiquam nocea-
ibi in una et in una facilius apparet quod dkilur. tnr, id est : Honora patrem tuum et malrem luam,
Ilic autem ducesunt, et duce. Non mmchaberis,Non occides, Non (uraberit, Non
3. Deindeeiiam ibi ancjllaettlius exhccredatur, hic C( faltum testimoniumdices, Non concupitces uxorem
vero ancillarum lilil simul cum filiis liberarum tcr- proximitui, Non concupiscesrem proximi lui.
rara promissionis accipiuut. Unde hic procul dubio 9. Quibus nbservatis, posieaquam homini pro con-
aliquid alrud significatur, quanquam onim duseliberae cupita delectatione docirinae, per lentationes varias,
uxores Jacob ad Novum Teslamenlum, quo in liber- quusi per hujus saeculi noctem, tolerantia laboris
tatem vocati sumus, existimentur pertinere, non ta- adhseserit, velul pro Rachel Liaeinopinalaeconjungi-
men frustra duae sunt, nisi quia duce vitse nobis ini lur. Et hauc suslinet, ut ad illam perveuiat, si per-
Cliristi corpore prcedicanlur. severanter amat, accepiis aliis septem praeceptis, ac
4. Una lemporaiis, in qua laboramus; alia ceterna,, si dicatur : Servi alios septem annos propter Rachel,
in qua delectationem Dei conlemplamur. Lia nam- ut sit pauper spiritu, mitis, lugens, esuriens, siliens-
quc intcrpretatur laborans, Racliel autem visumi que justitiam, misericors, muudicors, pacificus.
principium, sive verbum.Aciio ergo hujus vita3, ini 10. Vellet enim homo, si fieri posset, sine ulla
qua vi\imus ex fide, laboriosa est operibus, ei in- tolerantia laboris, qucc in agendo patiendoque am-
certa , quo exilu pervenial ad utilitatem eorum qui- pleclenda est, statirn ad pulcbrac conleinplaiionis
bus consulere volumus. delicias pervenire. Sed hoc.non potest in terra mo-
5. lpsa esl Lia prior uxor Jacob, ac per hoc el in-- D riemium. Hocenim vtdetur signiflcare, quod dictum
G. ln Vulgata, statuel oves. Et ita etiam nonnullii quasi nix deulbabunlur.Coccus, coccioum et cocci-
lmpressi. AREV. neus color est color purpureus, qui etiam Phomiceus
7. In Alb. est obleetm, ul gentes inlelliganlur ob- dicitur ; nara Phmnix aliquando rubrura signiflcat.
, tectse. AREV. AREV.
CAP.xxv. N. 2. JSunc autem quid rerum figura- 0. Neaueenim se quisque convertit. Ila Aug. Sub-
verint, omnia, usque ad Viciorini iiilerprelationem,, mitlit, Val. GRIAL.
sunt Aug., lib. xxu, contr. Faust., a cap. 51, usque3 8. Atiud amans in convertalione.Ita lib. 0. In con-
ad 38. GRIAL. versione, Ang. GUIAL.
3. Per Liamet Rachelduas vilasinlelligi fnse ex- 9. Smculinoctem.Noctes, Aug. GRIAL.
ponilur in libro Differeniiarum renim, differemia a Ibid. Lia inopinata, August. Lim inopinatm, a.pud
34. luter activamet conleiiiplalivaijiviiam. AREV. Euclier. et Mss. GRI.VL.
4. Iri Cod. Floreul. 1, post conlemplaiiiurimiltaa lbid. Misericortet mundicors.Ita August., elegan-
adduiuur, quae in uostra Edilione colloiauiur in fine
e ter. Ai., mundicordis.GRIAL.
qusesiionumin Genesin,scilicet : Deinde« quibusdam n lbid. Mundicors.Sic cap. 1 libri conlra Judseos,
quonilur, usijue ad super omnemcamem. AREV. impii, duricordes. ARLV.
5. Isaias : Si fuerint peccata vestra ut coccinum,
ii
 961 OUJESTIONESIN VET. TESTAM.— IN GENESIN. 363
est Jacob : Non ett moris in hoc loco, ui minor nubat A\etcornon biat. De quibus scriplum esl:Popu-~
priut quammajor. lus' hic labiis rtie honorat, cor autemeorumlonge est
326 *.*•Quia non aDSUrdemajor appellalur, qucc a me (Isai. xxix, 13; Malth. xv). Et de qtfibusApo-
lempore prior est. Prior est autem in hominis eru- stolus ait: Qui prmdicasnon furandtttn,furatis(Rom.'
ditione labor boni operis, quam requies contempla- n\ 21).
lionis. Ad unum ergo lendendun), sed propler boc 18. Verumtamen ut etiam per hanc condilionent
multa ferenda sunt. Itaque dusc sunt uxores Jacob libera rlla uxor Jacob laborans fillos hseredes regni
liberse; ambse quippe sunt filise remissionis pecca- suscipiat, ideo Dominus dicit: Qumdicunt, faeile;'!
torum, hoccst, dealbatlonis, quod esl Laban. qumautemfaciunt, facerenotite(Matth.xxiu, 3).TJnde' .
12. Verumtamen una amalur, altera toleratur. Apostolus : Sive, inquit, oecasione,siveveritateChri- '
Sed quce toleratur, prius ipsa et uberius fecundatur, slus annunlielur,el inhoegaudeo, sedet yaudebo(Phi-' i
ut si non propter seipsara, certe propter filios dili- lipp. i); tanquam et ancilla parienle, de oroie nume- '
gatur. Labores enim justorum maximum fructum rosiore laetatur. '
habent in eis quos regno Dei generant, inter multag 19. Est vero quidam Liaj felus ex beneflcioRa-
tentationes et tribulationes praedicandoEvangelium, chel edilus, cum virum suum secura debita nocle
et eos propter quos sunt in laboribus abundaniius, in gJ cubiturum, acceptisa fllio Liae mandragorieis malts,
plagis supra modura, in mortibus scepius, propter cum sorore cubare permisit. Quid enhn de mandra-
qiios habent foris pugnas, iutus timores, gaudium et gora dicendum esl? Proinde rem comperipulchram,
coronara suam vocant. etsuave olentem, sapore autem hisipido. Et ideo
-13. Nascuntor autem eis facilius atque copiosius in illo mandragorico pomo figurari intelligam famSm
e« Hlosermone fidei quo prcedicantChristum cruci- bonam popularein. Unde dicit Apostolus : Oportet
fixum. Racliel autem clara aspectu mente excedil eliam lestimoniumhabere bonumab eis qui forit tunt
Deo, et videt in principio Verbum Deumapud Deum, (I Tim. in).
et vult parere, et non potest, quia generationem ejus 20. Qui licel parum sapiant, reddunt tamen ple-
quis enarrabit? Ideoque contemphndi otia appetit, rumque labori eorumperquos slbi consulitur, et
ul divfnitatem ineffabiiemcernat. splendorem laudis, et odorem bonae opinionis. Nec'
14. Vacare vull ab omni negotio, et idco slerilis,- ad istam gloriam popularem primi perveniunleorum
quia in variis pressuris non subvenit. Sed quia et qui sunt in Ecclesia , nisi quicunque in aciionum
ipsa interdum procreandi charitate inardescit, vult periculis et labore versantur. Propterea Liae filius
enim docere quod novit, videt sororem labore agendi mala mandragorica inveuit exiens in agrum, boc
fj esl, honeste ambulansadeosqui foris sunt.
atqae paliendi filiis abundantem, et dolet potius cur- C
rere homines ad eam virtutem qua eorum necessita- 21. Doctrina vero illa sapienliaj quae a vulgi stre-
tibns consulilur, quam ad illain uude divinum aliquid pitu remolissima in conleinplaiione verilalis dulci
tiseitur. deleclatione defigitur , banc popularem gloriam '
: 15. Ilicdolor figuratus videiur in eo
quod scriptum quaniulamcunque non assequeretur, nisi per eos
est: Et zelavitRacliel sororem suam. Proinde quia 328 (Iui'" mediis turbis agendo ac suadendo po-
purus intellectus spiritualis substantiae verbis carne pulis praesunt, non ut preesint, sed utprosinl;
edilis exprimi non potest, eligit doctrina sapientiae quia dum isti acluosi et negotiosi homines, per quos
per quaslibet corporeas siinililudines ulcuriqtie co- multiludinis administralitr utilitas, et quorum au-
giianda insinuare divina, sicut elegit Rachei ex viro ctorilas populis chara est, testimonium perhibent
suo et ancilla suscipere filios, quam sine filiis omnino etiam remotiori vilae, propter studium conquirenda?'
mancre. et contemplandac verilatis oiiosse, quodammodo
327 lt>- Bala quippe, ancilla Rachel, inlerprela- mala mandragorica per Liam perVeniuntad Rachel;
tur inveterata. De veteri quippe vita carnalibus sen- ad ipsam vero Liam per filium primogenitum, id
tibus dedita corporese concitanturimagines, ctiam esl, perlionorem feciintlitalisejus, in qua est omnis
cum aliquidde spiri.tualiet incomrnulabilisubstanlia ID fructus laboriosse atijue inter inceria tentationum
divinitatis auditur. Suscipit et Lia °de ancilla sua periclilantis actionis.
filios, amore habendi numerosiorem prolem ac- 22. Quam plerique bono ingenio prsedili, studio-
censa. que flagrantes, quamvis idonei regendis populis esse /
! 17. Invenimus autem Zelpham ejus ancillam in- possinl, vitanl lamen propter turbulentas occupalio-
terpretari os hians; quapropter bsec ancilla eos figu- nes, el in tlo.ctrinceotium toto pectore tanquam in
rat quorura in prcedicalionefidei evangelicceos hiat, spcciosaeRachel ferunlur amplexum.

. 11. Adunumergotendendum,ted propler hoc multa
fer. *., ex Aug. Ad unum ergo tenendummulta f. «.,
apud Eucher. GRIAL.
14. Alquepatiendi, ex Aug. GRIAL.
.Ibid. Ad eam virtutem,ex Aug. Al., vilam. GRIAL.
15. Vlcunque cogitandi, ex August. et Eucli. Ab-
Sunl haeduce-vecesa mss. o. GRIAL.
lbi(C,Suicipore filios. Liberos, August. GRIAL.
18. Sensus verborum Mattliseiet Pauli expressus
est, verba ipsa aljguatenus variant. AREV. t.
19. Est vero qmdain Lim felus, ex Aug. A/fecltis,
Mss. GRIAL. ,
21. Agendo, ac suadendo. Ac sudando, Euchi
GRIAL. J
22. Ferunlur amplexum. Ila Aug. Fruuntur am»
ptexibut.Val., Eucher. GRIAL.
263 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPl 264
25. Sed quia bonuni cst ut etiam hxc vita latius A / recusante noctem Lix, ut Rachel pomis suave oleu-
innolescens popularem gloriam raereatur, injustum tibus el clare nitentibus potiatur.
eitautem ut eam consequatur, si amatorem suum 29. Quccaliquando et ipsa, praslante misericor-
administrandis ecclesiasticis curis apium et idoneum dia Dei, per se ipsam parit; vix tandem quidem,
in otio deiinet, nec gubernationi communis ulilitalis quia perrarum est, ut: In principio erat Verbum, et
impertit, proplerea Lia sorori suacdicit. Parum est Verbum erat apud Deum, et Deat erat Vtrbum, cl
tibi quod virum meum accepitti,intuper et mandrago- quidquid de hac re pie sapienterque diciiur, s nc
rat filii mei vii accipere? phantasmale carnalis cogilalionis et salubriter vel
24. Per unum viruin significans eos omnes qui, ex parte capiatur.
cum sinl ageudi virtule babiles, et digni quibus re- 30. Alio quoque sensu Liam et Rachcl Viclorinus
gimen Ecclesiaecomniittatur ad dispensandum fidei niarlyr, et rxteri- in similitudine Ecclesis vel Sjn-
sacramentum, illi, accensi studio doclriux atque agogaeinlerpretati sunt. Liam enim majorem natu
indagandx et contempiandx sapieuliae, se ab omni- Synagogx tenuisse exislimanl typum, quia prior Dei
bus actionum molestiis removere atque in otio di- genuit populum. Etquidera et oculis legitur gravida,
scendi alque docendi voluut considere. Ita ergo quia lex per Moysen dala cooperta est atque ,si-
diclum esl : Parum ett tibi quod accepitli virum B ] gnata.
meum,iniuper el mandragorat filii )nei vit uccipere? 330 31. Rachael aulem juitior et pulchra, prius
ac si diceretur : Parum est quod homines ad labo- sterilis, et postmodum fecunda, simililudo est Ec-
rera rerum gerendarum uecessarios in otio detinet clesisc. Junior, quia tempore posterior. Pulchra,
viia studiosorum, insuper et popularcm gloriam re- quia corpore el spiritu sancla. Oculi ejus decori,
quirit. quia Evangelimn prospicere meruerunt. Qux eiiam
25. Proinde, ut juste eam compaiet, impertil Ra- tandiu sterilis fuit, quousque Synagoga populum ge-
chel virum sorori succilla noctc, ut scilicet qui vir- nerabat.
lule laboriosa regimini populorumaccommodaiisuut, 32. Cur aulem Jacob pro Rachel servivit, et sup-
etiamsi scientisc vacare delegerint, suscipianlexpe- ponilur ei Lia major, nisi quia Doiniuus, ul Eccle-
rienliam tentationum, curarumque sarcinam pro siam assumeret, prius sibi Synagogam conjunxit ?
utilitate communi, ne ipsa doclrina sapieniix, cuii Servitus itaque ipsius Jacob septem annorum pro
vacare statuerant, blasphemetnr, neque adipiscatur duabus uxoribus hujus vilaeprxsenlis tempus signi-
ab imperilioribus populis existimationem bonam, Ucat, qux per septem dies volvitur, in qua Dominus
3291u°d '"a poma significani, et quod necessa- formara servt- accepil, factus obediens palernae vo.
riuiu esl ad exhortationem discentium. 'C luntati usque ad morlem. llle enim pro ovibusser-
26. Sed plane ul hanc curam suscipiant vi coguu- vit, el Domimisnoster ail: JVonvenit Filiut hominis
tur, salis el hoc signiOcalum esl quod cum veniretl minittrari, ted ministrare.
dc agro Jacob, occurrit ei Lia, eumque delinens,, 33. ltle oves pavii, ct Dorainusin Evangelio dicil:
ail : Ad me intrabis, conduxi enim te pro mandrago- Ego sum pastor bonus. Ille mercedis lucro varium
rit filii mei. Tanquam dicerct : Doctrinx, quam di-- sibi pecus abstulit, Clnisius diversarura gentium
ligis, vis conferre bonam opinionem? noli defugere3 varielatem sibimel congregavit. Hle tres virgas am-
ofliciosum laborem. Hxc in Ecclesia geri quisquisi putalis corticibus in alveis aquarum opposuit, ut ea-
adverterit cernii, el experimur iu exemplis quod1 rum contemplatione multiplicareutur ejus oves. Et
inlelligimus in libris. Dominusnosler in aqua baptismalis triuin pcrsona-
27. Quis non videat hoc geri toto orbe terrarum,, rum nomina Patris, et Filii, ei Spiritus sancti, po-
venire homines ab operibus saeculi, et ire in otiuinii pulo fideli proposuii, ut quisque hoc pleno corde
cognoscendaeet conlemplandaeveritalis, tanquam ini perspexerit, efliciatur ovis Dei.
amplexura Rachel, el excipi de transverso eccle- CAPUT XXVI.
siastica necessilate, atque ordinari in laborem, tan-' Jacob et Rachet, qum furala esl deos patrit
jyDe
" fuga
quam Lia dicenie : Ad me intrabis? sui.
28. Quibus casle mysterium Dei dispensantibus,, 1. Post longam Jgitur servilulem , quam Jacob
iu nocte hujiis sxculi filios genercnt fidei, laudalurr apud socerura suum pro uxoribus, velut mercede,
a populis etiam ilia vita, cujus aniore convcrsi spemi sustiuuit, praecepilei Dominusut revcrteretur in pa-
sseculi reliquerunl, et ex cujus professione ad mi- triam suam. Tunc, ignoranle socero, cum uxoribus
nisterium regendx plebis assumpti sunt. Id enima et comitatu properavit. Laban autem consecutusest -
agunt in omnibus laboribus suis, ut illa professio o eum in monlem Galaad cum furore, atque idola ^
quo se converterant (quia tales rectores populis de-- qux Racbel furata erat apud eum requisivit, nec re-
dit) lalius etclarius glorificetur, ia*qua.mJicob nonn perit.

26. Defugereoffieiotumlaborem, ex Aug. ct linpr.
Fugere oflicii laborem, Mss., non ila eleganter.
GRIAL.
28. Filios generentfidei, August. et Impr. Filios
>s
genacvt Dei, Mss. GMAL.
Ibid. A populit, Aug. ab apottolit, Mss. GRIAL.
Ibid. Ad ininisleriuin regendac piebis. Ad miteri-
cordiam,Aug. et Impr. GRIAL. ' .
Ibid. Quose convert., August. Al., qua se. Gmsu
oo. Quitque retineudum videtur, tametsi noacuili
265 QUiESTIONES 1N VET. TESTAM. — IN GENESIN. 266
2. Quid igitur sibi hoc ipsum flguraliter velit, in- A 8. Qui congregantes fecerunt tumulum, quem vo-
spiciendum est. 331 Dum Laban superius aliam cavit Laban tumulum testis, el Jacob acervum tesii-
geral personam, nuuc tamen diaboli typum figurat. monii. Inter fidcies enira, tam Judxos, quam gentes,
Laban quippe interprelatur dealbatio. Dealbatio au- testis esl lapis eminens in simililudinem Christi, et
tem diabolus non inconvenienter accipilur, qui cum acervus lapidum, qui est multitudo credentium.
sit cx merilo lenebrosus, iransfigurat se in angelum CAPUT XXVII.
lucis. De lucta Jacob cum angelo.
3. Huic servivil Jacob , id est, ex parle reprobo- 1. His transaclis, Jacob mittit nuntios ad Es.iu
rum Judaicus populus, ex cujus carne incarnatus fratrem suum , mittit et munera. Post hsec, trans-
Domiiiusvenit. Potest etiam per Laban mundus hic ductis omnibus suis per torrentem , ipse remansit
«sxpriini,qui cum furore Jacob persequitur, quia ele- solus. Et ecce vir luctabatur cum illo, prxvaluitque
cios quosque, qui Redemptoris nosiri raembra sunt, ei Jacob, nec dimisit eum, donec benedictioneni
(lersequendoopprimere conatur. Hujus filiam, id est, extorqueret, sacrumque Israel nomen acciperel.
scu mundi, seu diaboli, Jacob abslulit, cum sibi 2. In quo principaliler sacramenli dominici imago
Christus Ecclesiam ex gentilitale conjunxit, quam et prseliguraia est. Vir enim ille typum Christi eviden-
di- domo pairis abslraliit, quia ei per prophetam di- B tissime gesserat. Cui tamen ideo prxvaluit Jacub
<\t: Obtiviscerepopulum tuum , et domumpatrit lui utique volenli, ut mysterium figuraret passionis
(Psalm. XLIV,11). Christi, ubi visus est Jacob in Judaeorumtypu, hoc
!. Quid vero in idolis , nisi avarilia designatur? esl, in corporis sui sobole praevaluisseDeo, ct quasi
umle et per Paulum dicitur : El avarilia, qumest ido- cum infirmo, ita cum carne ejus luctamen inire , et
lomm servitus(Coloss.m). Laban ergo veniens apud invalescere in passione ejus, sicut scriptum est, cura
Jacob, idola non invenil, quia, ostensis miindi tlie- dicereul: Crucifige,crucifige.
sauris , diabolus in Redemptore nostro vesligia con- 3. Et tamen Jacob benediciionem ab eodem an-
cupiscentiaetcrrenae non reperit. Sed qux Jacob non gelo , quein victor superaverat, impetravit. Cujus
babuit, ea Rachel sedeudo cooperuit. nominis impositio utique benediclio fuit. Interpreta-
5. Per Rachel quippe, qux ovis dicitur, Ecclesia tur autem Israel videns Deum, quod erit in fine prse-
flguratur. Sedere autem est humilitatcm pcenitcntix mium sauctorum. Tetigit porro illi idem angelus
appetcre , sicut scriptum est : Surgile , postquamse- latitudinem femoris, et claudum reddidit. Sicque
deritis (Psalm. cxxvi). Rachel ergo sedendo idola eral unus et idem Jacob, et benedictus, et claudus.
Cooperuit, quia sancla Ecclesia Christum sequens , 4. Benediclus in his qui in Christura ex eodem
vilia lerrence concupiscentix per humilitatem pceni- Q populo crediderunt, atque in infidelibus claudus.
tentisBcooperuit. De hac cooperlione vitiorum per Nain femoiis ejus nervus, vel laiitudo, generis mul-
Prophelam dicitur : Beati quorum remissmsunt ini- litudo est. Plures quippe sunt in slirpe , 333 QX'
quitates, el quorum tecla sunt peccata (Psalm. xxxi). degenerantes a fide patrum , et a prxceptis auctoris
6. Nos igitur Rachel illa signavit, qui idola se- sui devianies, in erroris sui semitis c'auilicant.
dendo premimus , si culpas avaritise poenitendo 5. Dequibus prophelice dictum est: Et claudica-
daiimamus. Qux utique avaritise immunditin non verunt a semiiissuis. Qui lamen populus post, sub-
illos qui viriliter currunt impedit, quibus dicitur : traciis sibi viribus , non solum claudic.nt, sed et
Viritfieragile, et confortelurcor veslrum(Psalm. xxvi, lorpescit, ne ultra jam generare filios possit. Deni-
14). Sed his maxime evenit qui, quasi effeminalo que quod adjecil idem patriarcha , vidisse se Deum
gressu gradienles, per blandimenla sccculi resol- facie ad faciem , cum superius virum secum narret
vunlur. fuisse luctatum, id signiGcatquidem, quod idein Deus
7. Unde el illic ejusdem Rachelis haecverba sunt: homo erat futurus qui cum Jacob populo luctaretur.
Juxta consueludinemfeminarumnunc accidil mihi; id CAPUT XXVIII.
est, quasi muliebria se habere innoluit. Laban autem De Dina, et partu Rachel, el incestu Ruben.
poslquampersecuius esset Jacob, 332 el invenisset D 1. Post hsecSichem , filiusHemor , Dinam filiam
euiu , et locuti essent inter se ineuntes fcedus, tulit Jacob violavit. Qui post concubitum ejus familix
Jacob lapidem , et erexit illum in titulum , dixilque Israel voluerat sociari. Quem Simeon et Levi fratres,
fratribus suis : Affertelapides. virginitalis sororix vindices, dolo cum omni populp

Impressi exhibent quisquis; nam quisquepro quisquis
satis usilatuin esl. AREV.
CAP.XXVI.N. 2. Laban quippe, usque ad accidit
mi/it, verba sunt Greg., lib. xxx Moral. c. 16.
GRIAL.
5. Sedereautem est. Apud Grialium desideratur
esl. AREV.
7. Innotuit pro notum fecil. Isidorus et nonnulli
eliain eo antiquiores innotescereaclive usurpabant.
Quamvisferri possitinientes, quod Grialius exbibet,
malui tamen reponere cum Albom. ineuntes. ARF.V.
PATROL.LXXXlll.
CAP.XXVII. N. 1. Et eccevir luctabatur cum illo,
usque ad claudicaverunta semitis suis, ex xvi de Ci-
vit., cap. 39. Vid. item serm. 80 de tempore. GRIAL.
5. Subtracl. sib. viribus, ex Pal. Al., tactis sibi
nervis. GRIAL.
Ibid. Narret. Ita vetus Editio. Grialius edidit nar-
rat. AREV.
CAP.XXVIU.N. 1. Sed quid sibi velit, usque ad
gaudet etiamin delictis. Verba sunl Gregor., Pastor.
part. III, admonitione 30. GRJAL.
0
2C7 S. ISIDORlHISPALENSISEPISCOPI 26S
ojus interfecerunt. Sed quid sibi velit, quodscriptum A Abrahamduos filios habuit: unutn de ancilla, et unum
est: Egressa est Dina, ut videret mulieres regionisil- de libera. Haecaulem sunl duo Tesiamenla. In quo
tius. Quam cum vidisset Sichem, fitius Hemor, prin- Agar, qux concubina fuit, in Veieris Testamenti
ceps terrm illius, adamavit, et rapuit, dormivitquecum ponitur typo. Una est emm perfecla eolumba geni-
illa, vi opprimensvirginem, tt conglutinata est anima trici sux, quse virgo casta, regina, sponsa regi Ec-
ejus cum ea, tritlemque blanditUsdelinivit? clesix per Evangeliura jungilur Chrislo.
2. Dina quippe ut mulieres videat exlranex regio-
nis egredilur, quando unaquseque mens, sua studia 3350APUT xxix.
De Juda, quandodormivitcum nuru sua.
negligens, actiones ajienas curans, extra habilum
atque exlra ordinem proprium evagatur. Quam Si- 1. Jam deinde Jtidae faclum consideremus, qui
chem, princeps lerrcc, opprimit, quia videlicet inven- cum sua nuru concubuit, quid signiflcaverit futu-
tam in curis exterioripus diabolus corrumpit. rum. In Thamar ergo uuru Judx intelligitur plebs
5. Et agglutinata est anima ejus cum ea, quia Judxa. Cui de tribu Juda reges lanquam mariti ad-
unitam sibi per iniquilatem respieit; et quia cum hibcbantur, meiito nomen ejus amaritudo interpre-
mens a culpa resipiseit, tmmiliatur, aique admissum tatur. Ipsa enim Domino fellis poculum dedit.
fiere conatur; corruplor autem spes ac securitates g 2. Duo enim genera priucipumqui non recte ope-
vacuas ante oculos vocat, quatenus ulilitalem tristi- rabantur in plebe, unuin eorum qui obcrant, alte-
liae 334 subtrabat; recleillic adjungilur tristemque rum eorum qui niliil proderant, significabantur in
blanditiis delinit. dunbus filiis Judx, quorum unus erat sxvus ante
4. Modoenim facta aliorum graviora, modo nihil Deuin, alter in terram fundebat semen, ne semen
esse quod perpetralum est, modo misericordem daret ad fecundandam Thamar.
Deum loquitur, niodo adliuc tempus subsequens ad 3. Nec sunt ampiius quam duo genera hominum
pcenitenliam pollicetqr. Ut durri per baec decepta inutilia generi humano : unum noceutium, alterum
inens ducilur, ab intentione poenitenlix suspendalur, prxstare nolentium, et, si qnid boni habent in hac
quatenus tunc nulla bona percipiat, quam nunc mala terrena vita, perdenlium, tanquam in terra fpnden-
nuila contristant; et tunc plenius obruatur suppli- tium. Quia in rnalo prior est qui nocet, quam ille
ciis, qux nunc gaudet eliam in delictis. qui non prodest, ideo major dicitur malignus, ille
3. Dehinc loquitur Deus ad Jacob, ut habilarel ki autem sequens, qui fundebat in terram.
Bethel. Ibi Rachel ctim pareret Bcnjamin , mortua 4. Nomen quoque majoris, qui vocabatur Her,
est. Sed quid sibi vull quod cum eumdem Benjamin interpretatur pellicius , qualibus tunicis induti sunt
Racbel pareret, vocavit nomen ejus, filius doloris _ primi bomines, in poenam damnationis sux dimissi
mei, nisi futurum prophelans ex ejus Iribu Paulum, ex paradiso. Sequentis autem nomen, qui vocdbatur
qui affligeret filios Ecclesiaepersecutionis suae tem- Onan, interpretatur moeroreorum.
pore ? 5. Quorum, nisi quibus uibil prodest, cum habeat
6. Aliter per Benjamin lerreslris flgurabatur Jeru- unde prodesse possit, alque id perdat in terra? Ma-
salem , quae est in tribu ejusdem Bt-njamin, cujus jus porro inalum est ablatx vitx, quod sigriificat
populus gravi mairem dolore affecit, effundendo pellis, quam non adjulae,quod significat m&roreo-
sanguinem prophetarum. Insuper etiam in necem rum; Deus tamen ambos occidisse dictus est. Ubi
Christi impiis acclamando vocibus : Sanguis ejus su- figuratur regnum talibus hominibiis abstulisse.
per nos, el super fiiios nostros (Mattlt. xxvn, _5). In- 6. Tertius vcto filius Judae, quod illi mulieri non
terea Ruben cmicupiscenlia inolus libidinis, iu con- jiingilur, significat lempus ex quo reges plebis Ju-
cubina palris sui praeceps efferbuit; quod incestus dsporumcceperunt de tribu Juda non fieri.
crimen non scriberelur, nisi lulura perversitas lsrae- 336 ?• Itlcn eral quidein filius Judx; sed eum
lilici poppli praenuntiaieiur. Thamar marilum non accipiebal, quia erat eadem
7. Quanquam et in illo <|ui lioc commisit con-i- tribus Juda, sed jam in populo nemo.inde regna-
deretur esse llagiiium, in Scripiuris tamen proplietia Q bat. Unde et nomen ejus Sela interpretatur dmissio
est liiluroruii). Namque pcr Ruben ptiiiiogenitum ejus. Non pertinent sane ad banc stgnificationem
poi ulus primogenitus lsrael ex circumcisioiie signi- viii sancti el justi, qui, licet illo tcmpore fueiint, ad
ficaiur, qui lorum concubinx poiluit, itl csi, ligeoi Novum tainen pertinent Tesiamentum, cui prophe-
VeterisTestainenti scepepraevaricanitocominaciilavit. tando scienter uliles fuerunt, qnalis David fuit eo
8. Quod autem in concubina lex Veteiis Testa- sane tempore quo jam Judseaccepcralreges ex tribu
menti ponatur, Paulus aposlolus docuit, dicens : Juda non habere.
3. Humiliatur, Greg. Ad se ducitur; (., addicitur; tur, verba sunt Ang., lib. xxn contra Faust., a cap.
sic enim alibi loquittir, ul osiendimus ad c. 19 cx- 85, usque ad 87. GRIAL.
posit. Deuteronom. GnuL. lbid. Deinde. Grial. in not. dehinc. AREV.
Ibid. Flprent. Cod. 1, resipiscit, addicilur, atque 2. Smvus ante Deum. Nequam, Vulg. : novm/iof,
humilialur'.Flor. 2, resipiscit, addicilur, id esl humi- LXX. Malignus,vel smvus,apud Bedam. Malignuset
liatur; quo comprobalur Grialii conjectura, apud smvusante Dominum,Aug. Hebraicx VI. GRIAL.
sanctum Gregoriumlegendum addicitur.AREV. S. Quam non adjulm, ex Aug. et Impress. Quam
CAP.XXIX.N. i. Jam dehinc , usque ad fatebun- non habiim, Mss. GRIAL.
 269 QU>ESTIONESIN VET. TESTAM.— 1N GENESIN. 270
8. Non est computandus Herodes Major in regi- A Quia ex omnibus prxnuntiantibus Christum ipse vi-
bus ejus, tanquam maritus Thamar. Erat enim alie- dit, quod multi justi, et propheiaecupierunt videre,
nigena, nee ei sacramento illo mysticx unctionis, el non videruut.
tanquam conjugali fcedere cohscrebat, sed tanquam 14. Salutavit ex utero, agnovit perfectins ex co-
cxlraneus dominabatur; quam potestatem a Roma- Iumba; et ideo tanquam Odollamiles vere lestimo-
nis, et a Cxsare acceperat, et sic ejus filii tetrar- uium perliibuit in aqua. Venit autem Dominusad
chx, qunrum erat unus Herodes pafris nomine ap- oves tondendas, hoc est, exonerandas sarcinis pec-
pellalus, qui cum Pilato in passione Domini concor- catorum, ex qtiibus Ecclesix laudataj in Capticis
davit. canticorum dentes esgent yelut grex detonsarum ,
9. Isti ergo alienigenx usque adeo non deputaban- (Cant. iv).
tur in regno illo mystico Judxorum, ut ipsi Judaei 15. Jam deinde Thamar babitpm mutat, paro et
publice clamarent frendemes adversus Chrisium: commuians inlerpretafur. Thamar muiat habituiu,
Nos non habemus regem, nisi Cmsarem (Joan. xix, mutat et nomen, el fit de Syuagoga Ecclesia. Sed ut
15). Neque hocverura, nisi illa universali domina- in ea nomen prorsus armiriiudiiiis maneat. Non il-
tione Romanorura. Quippe etiam Cxsar rex erat imn lius amaritudinis, in qua Domino fel minislravit :
proprie*Judxorum, sed ut Christum negarent, et ut R sed illius in qua Pelrus ainare flevit; nain et Juda
buic adularentur, ideo se tali voce damnarunt. IIIo Latine confessioest. f.onfessioniergo amaritudo mi-
enim tempore, quo jam de tribu Juda regnum defe- sceatur, ul vera poenitentiaprxsignetur.
cerat, yeniendum erat Christo vero Salyatori Do- 16. Hac pornitentia fecundalur Ecclesia in omni-
mino nostro, qui non obesset, multumque pro- bus genlibus constilitla. Oportebat enim Christum
desset. pati, et resurgere tertia die, 338 et prxdicari in
10. Sic enim fqeral prophetatum: Non deficiet iiomiue ejus paenitentiam et reroissionem peccato
princepsex Juda; neque dux de femoribusejus, douec rum per omnes gentes, incipientibus a Jerusalem.
veniat, cui repotitum esl, et ipse erit exspectatiogen- Nam et ipse habitus meretricis confessio peccato-
lium. Jam isto lempore omne quoque magjslerium rum est. Typum quippe Ecclesix gerit Thamar ex
Judxorum, et mystica, unde Christi vocabantur, gemibus evocaix, sedens cum hoc habiiu ad por-
uncilo ipsa defecerat, secundum propheliam Danie- tam Henam» vel Henaim, quod interpretatur fontes.
liS. Tunc venit cui reposilum(Dan. ix, 24), 337 17. Cucnrrit enim, velut cervus ad fontes.aqua-
qui est exspeetatio gentium, et unctus est Sanctus rum, peryenire ad semen Abrahx. Illic a non agno-
sanctorum oleo exsultatipnis prae pmicipibus suis. scente fetalur, quia de illa prxdictum est: Populus,
11. Natus est enim Herodis Majoris tempore, C quem non cognovi,servivit mihi. Accepit iu occulto
passus est autem Herpdis Minorisletrarclix. H.ujus aunuluin, monile et virgam, quia vocatione signa-
ilaque venientis ad oves qux perierant domus tur, justificatione decoratur, glorificationeexaltatur.
Israel, figuram eessil iste Judas, cum iret ad ton- 18. Quos enim pmdeslinavit, illos et vocavit; quos
dendas oves suas in Tbauna, quod inlerpretatur de- autemvocavit,illos et justificavit ;quos autemjustifica°
ficient. Jam enim defecer.it princeps ex Juda, et vit, illoset glorificavit(Rom. vin). Sed hxc, ut dixi,
omne magisterium, atque unctio Judxorum, ut veni- adhuc in occulto, ubi fit etconceptio sanclceuherta-
ret cui repositum eral. tis. Mitiilur auiem promissus hanlus, tanquam me-
12. Venil autem cum suo paslore Odollamite.cui retrici. Hxdus exprobratio peccati. Per eumdem
nomeriHiras. Et interpreiatur Odollaniites lesiimo- Oilollamilem, tanquam increpantem, et dicentem :
nium in aqua. Cum hoc plane testiraonio Dominus Generalio viperarum. Sed non eam invenit peccati
venlt, habens quidem teslimoniuin majus Joanne. exprobratio, quam mutavit confessionis amariiudo.
Sed tamen propter oves infirmas hoc testimonioest 19. Post vero jam pubiicatis signis annuli, raoni-
usus in aqua. Nam et ipse Hiras, quod nomen illius li,-el virgac, vicit leioere judicanf.esJudxos, quoruiu .
pastoris fuit, inlerpretatur fratris mei visio. jam personam. Judas ipse gestaba,t. Qui bodieque
13. Vidit oinniuo fratrem suum Joannes. Fra- ;D dicuni, non bunc populum esse Christi, nec habere
Irern secundum semen Abrahx, secundum cognatio- nos scmeu Abrahse, sed prolatjs cerlissimis docu-!,
nera Marix matris ejus, et Elisabeth matns suae, mcntis nostrce vocationis, justificationiset glorifica- i
eunidemque Dominum et Deuin suum. Quia sicut tionis, siue dubio confundenliir; et nos magis quam
ipse ail : Ex plenitudine ejus accepit. Vidit omryno, se jusiificatos esse fatebuntur. Pignora enim refert
et ideo in natis mulieruin niajor illo non surrexit. habere secum Ecclesia. Accusatur enim a Judxis,
8. Herodis Magni,scu Majoris, genealogiamexbi- qtiibus utitur Aug. et inferius bis repetuntur, quod
bel Caliuelus in Diction. Bibl. Herodes Amipas, noii advertit, qui VuJg. Ed. verba substituit. GRIAL.
ejus Olius, fuit qui cum Pilato in passione Domini 11. Herodis minoris. Herodis letrarchm, Aug.'$t
concordayit. AREV. Impress. GIIUL.
9. Et huic adularentur, ex Aug. el Mss. Et liunc 16. Ad portam Henam, vel Henaitn. Relbjuerunt
adorarent, apud Bedatn. GRIAL. LXX vocein Hebrxam Henaim, qux p.culos,vel fon-
Ibid. V.eniendumerat ChristoveroSalvatori Domino tcs significat. Prd qua Vulg. in bivioreddidit. Vid.
nostro, ex Aug; et Inipress. Veniendumerat ad Cliri- Ilier. trad. Uebr. iq cap. xxxyni Geo. GRJAL.
slum verumSalvatoremDominumnostrutn,Mss.GRIAL. 19. Post vero iam publicatis.Jam publicis, A^g.
10. Cui reposiium erat. Reliuuimus verba LXX, GRIAL.
271 S. ISIDORI HISPALENSISEPISCOPI 272
quasi adulteratrix legis; sed ostcndit virgam, si- A' gnoscunt, adorare conlcmnunt. 340 -'acob mitiit
gnuin passionis, cl monile legis legitimse, et annu- Joscpli filiiim suuni, ut de fralribus sollicitu liuein
lum pignus imuiorialilatis. gereret.
20. Quod autem Scriptura inducit parientem 5. Et Deus Paler nii if Filium suum unigenituin,ut
Tliattiar, el duos in ulero geminos habentem, quo- genus humanum peccatis languidum visitaret. Mitii-
rum scilicet primus, qui dicilur Zara, misit manum lur ulique ab illo patre, de quo scriptum esl : Misit
suam, et obstetrix ligavit coccinum; et dehiuc illo. Deus filium suum in similiiudinemcarnis peccati; ul
manuiu intrinsecus relrahente, posterior, qui Phares videret si recte agerentur oves. Et Dominus, inquil
vocalur, porrexit manum., el nascendo praecessit, in Evangelio : Non veni, nisi ad oves perditas domus
figuraliler congruit, quod ostenderit Israel in legis Israel
opera manum suam, et eam prophetarum, 339 cl 6. Iuvenit ergo Josepli fratres suos in Dotlia'n.
ipsius Salvatoris pollulam cruore conlraxerit. Post- Dotbain interpretatur defectio; vere in grandi defe-
ea vero proruperit populus gentium, scilicet ut fu- ctione erant, qui de fralricidio cogitabant : cuinque
turi esseni novissimi qui erant primi, et primi futuri vidissent Joseph fratres sui procul, occidere eum co-
essent qui erant novissimi. gitaverunt. Et Judaei videutes verum Josepli, Oomi-
CAPUT XXX. B num Jesum Ctiristum, ut eum cruclfigerent, uno
De historia,Joseph. omnes consilio statuerunl, dicenles: Crucifigecum.
1. Dehinc historia sequitur Joseph, qui, venditus Fera pe&simadevoravit eum, id est, Judaica plcbs
a fralribus, in /Egyplum perducliis, atque ibideni inleifecit eum; de qua Dominus in Evangelio dicit:
sublimalus est. Josephunusex duodecim filiis Jacob, Ecce ego mitlo vos, sicut ovesin medio luporum.
quem pater prac cxteris filiis dilexit, Christum Do- 7. Nudaverunt Joseph fratres sui lunica polymiia,
ininum figuravit. Quem DcusPater secundumcarnera et lalari, et Jud;ci Christum per morlem crucis ex-
naium cxleris fralribus ex Abraliatn stirpe genilis poliaverunt tunica corporali. Polymiiam aulem, id
prxtulit. Unde et ibi dicilur : Amabateum Jacob, eo est, decoratam omnium viriuium diversitale. Re-
quod in seneclutegenuisset eum. sperserunt aulem lunicam hxdi sanguine, quia falsis
2. Senescenti enim mundo iltucens Dei Filius eum testimoniis accusantes, in iuvidiam deduxere
per Marix virginis partum serus advenit, tan- populi omnium peccata donautem.
quaiu -filius senectutis, secuudutn sacramentum 8. Mitlilur dehinc iu cisternam, id est, in laciim,
suscepti corporis, qui erat anle per substantiam el Chrislus, exspolialus carne humana, descendit in
deitalis semper cum patre. Tunica autem polymita, infernum. De cislcrna quoque levalus illelsmaelitis,
quam fecit ei paler, varietatem populorum ex oiiini- C Q id est, gentibus, vendiiur, et Christus, postquam dc
bus gentibus in corpore Cbristi congregatam signi- inferno egrediiur, ab omnibus genlibus fldei com-
ficavit. mercio comparatur. Ille per Judx consilium triginta
3. Somnium vcroillua, perquod fralrum manipulii argenteis distrahilur, et hic Christus per consilium
adoraveruntmanipulumejus,illudest, quod in Chrisloi Judx Iscariotis eodem numero venundatus est.
completum est : Adorabunt eum omnes reges terrm, 341 9. Dehinc Jacob posleritatis suas deplorans
omnes gentes servient ei. Scilicet per fldem fruclumi dispendia, quas) pater, filium lugebat amissum,
bonorum operum offerentes. Ipse est, quem sol et. quasi proplieia flebal inlerilum Judceorum. Deniigue
luna et sleilx adorant, de quo sole dictum esl: Lau- scidit vcsiimentuin suum, quod in pnssione Domini
date eum, sol et luna, laudate eum, omnesstellm. legimus faclum a principe sacerdolum. Sed el velum
4. Ipsum enim excellentia sancloruin in solis no- templi scissum est, ut propheta et ntidalum populum
nime, et Ecclesix claritas sub imagine lunx, et om- suum, el divisum ostenderCtregnura. Igilur Joseph
iiium numerositas populorum in figura slellarumi descendit in /Egyptum, et Chrislus in muiiduui.
adorant. Unde pater suus increpavit eum dieens : 10. Emit eum Eunucbus, id est, castus in discipli-
Nunquid ego et mater tua, et fralres tui adorabimus s nis evangelicis populus Christianus. Eral autcui
te? Objurgatio ista patris duritiem populi Israel si-- j)
j Joseph pulchra facie ; ita el de Chrislo David ait :
griificat,pro eo quod ex se natura Christura esse co- Speciosusforma prm filiis hominum; diffusa esl yralia
20. Quod ostenderit. Ita Mss. Quod exlenderit,, Ibid. Polymitain, usque ad vtrlulum diversitate,
apud Bed. GRIAL. Ainbros., c. 3. GRIAL.
CAF.xxx. N. 1. Vid. Aug., serm. 81 de temp. 8. Mittitur dehinc in cistern., usque ad venunda-
GRIAL. tus esl, August., iliiil. GRIAL.
5. Somnium vero, usque ad adorabimus te, verbaa lbid. Florent. 1 sic lixc refert : De cisterna leva-
suni Aug., ibid. GRIAL. tusilk.ei lsmaelilis venditus Joseph, misius in pu-
4. Objurgatiousque ad contemnunt,verba sunt Am- teutn,el eductus de puteo,quid aliud, nisi morlem Do-
bros., c. 2 de Josepb. GRIAL. mini resurrectionemqueprmtendit? Ila etiam Cod.
Ibid. Jacob mittit, usque ad visitaret , Augusl.,, Regiovatic. 293, ad rnarg. post comparatur adJit,
ibid. GRIAL. Joseph missus in puleum, eic. Verbum distraho, qu»d
6. lnvenit ergo Joseph, usque ad statuerunt, ejusd.!. mox occurril pro vendo, ab aliis quoque usurpatur.
GRIAL. lnfra, n. 17, dislraclus eodem sensn. AREV.
. Nudaverunt,usque ad tunica corporati, ejusd.I. 9. Dehinc Jacob, usque ad cstenderent regnum,
GRIAL. Ambros., c. 3. GRIAI..
 273 QU^ESTIONES1N VET. TESTAM. - IN GENESIN. 971
in tabiistuis. Sed raulier, inquit, in eum oculos A Et Dominusnosler, postquam est distractus a
Juda,
injecit, ut adultenum cum illa perpetraret. 111Joseph a fratribus et de inferoriim carcere surra-
11. Ista mulier flgura erat Synagogse, qux sxpe, xit, ascendit currum regni eoeleslis, de quo dictum
sicut sci iptum est, moechalaest post deos alienos, est: Currus Dei decemmillibus.
similiter volebat et Chrislum in adulterii sui scelere 18. Et accepit potestatem a Patre prxdicandi et
relinere. ut negaret se esse Deum, et Pharisaeorum judicandi : sicut Paulus
apostolus ait : Et dedit ei
magis et scribarum quam legis prxcepta servaret, nomen rjuodest super omne nomen, ut in nomine Jesu
qux illi velut maritus erat. Christus.autem non otnne genufleclatur cmleslium,terrestrium et inferno-
acquiescens illicitx doctrinx, id esl, adulterinx rum. Accepit quoque et annulum, pontificatum scili-
Synagogx , manu veste corporis apprehensus, carne cet fidei, quo credentium animx salulis signo signan-
se exuil, et liber moriis in ccelumascendit. tur, fronlibusque el cordibus nostris per siguum
12. Calumniata est merelrix, ubi eum non potuit crucis figura xlerni
regis exprimitur.
tenere, dicens quod templum Domini blaspbemaret, 19. Induiturque stola byssina, id est, carnem san-
et legis diceretur transgressor. Sed illum non carrer ctara
bysso splendidiorem, et slola iiiimorlalitatis;
terruit, non inferna lenuerunt, cum etiam, ubi velut accepit quoque torquem aureara, id est bonum in-
puniendus descenderat, indealios liberavit. B tellectum. Prxco ante eum prxcedit, id est, Joanues
13. Deniqtteinvenit Joseph duos eunuchos de domo
Baptista, qui iter ejus prxcedens preeconabat di-
regis in carcere vinctos, duorum populorum cre- cens : Parate viam Domini.
detilium, vel incredulorum figuram gestantes : qui 20. Habebit et alium prxconem Eliam, qui ejus
conclusi sub peccato Adae, transgressione obnoxii fulurum
prxnuntiabit adventum, sive lubam angeli,
tenebantur. Qui ideo dicunlur eunuchi, quia castam
quia ipse dixit : Venietin tuba angeti. Vocatur quippe
accepcrant regulara disciplinx. Eloquia, inquit, Joseph lingua iEgyptiaca Saivator mundi. 343
Dominicasta.
Quid manifestius de Christo, quando sub figura Jo-
14. Deniqne post trinam lucem Domino ab inferis
seph Salvator oslenditur, non tantum tiniiis terrae
resurgenle, et legis obscura, ut Joseph, somnia re- i-Egypti,sed etiam iotius mundi? Triginta annorum
velante, solutus est a peccatis credentium populus, erat Josepb, quando in conspectu regis Pharaonis
etinferni carcere liberatus redditur ministerio divinae stetit.
Judxo- Totidemque annis legitur fuisse Christus.
legis. Incredulus autem, et impius populus
non trans- quando sub typo Pharaonis in conspeclu Herodis
rum, quia in conversionis ligno credidit,
ut illi alteri eunucho apparuit revelatus.
gressionis ligno suspenditur, 21. Accepitergo ex genlibus uxorem, id est, Ec.
contigit, qui Judaeorum imaginem indicavit. J clesiam, ex qua genuit duos fllios, id est, duos po-
15. Prxterea narrat Pharao somnium, interpre- ex Judxis el genlibus congregatos. Igitur post
Sed an- pulos
taiur Joseph. 342 quid significant septem ubertatis annos, in universoorbe lames prxvaluit. Me-
ni, qui in septem spicis plenis, seu qui in septeni
nisi charis- rilo, quia non erat qui faceret bonilatem. Post hxc
vaccis pinguibus ostendebantur, seplem
uberlas fidei larga 'Joseph a penuria frumenti salvat /Egyptum, et Chri-
matum spiritualium dona, quibus stus a fame verbi Dei liberat mundum: aperuit enim
Al contra steriles et ;e-
pielate redundat? septem 'horrca suaChristus in omni orbe terrarum, et eroga-
et
juni fameraverilatis justitiae novissimis temporibus
lione frumenti sui omnia subjugavit.
signiflcabant. 22. Nisienim Josephfratresvcndidiiisent, defecerat
16. Congregavit autem Josepb per septem annos NisiChristum Judxicrucifixissent, perierat
omnem frugum abundantiam, id est, frunienla fldei jEgyptus.
illa seilicet charis- mundus. Joseph inlerpretatur augmenlatio, sive am-
sanctorum horreis condens, per Sedin illoJoseph ampliationemnon habuit, nisi
mata septeui, quasi per septem annos, ul cum sep- plialio.
id cum oc- sola ^Egyplus; in noslro vero Joseph augmenlum ha-
tem anni inopix cceperint, est, iniquitas
criminum sub bere meruit universus mundus. Ille erogavit trilicum,
currerit septem capitalium Anlichristo,
fuerit tunc sancti noster erogavit Dei verbum. Et in omnem terram
quando fames fide Salvatoris, j exiil sonus eorum
pariler el fideles habeant copiosam justiliae frngem,
ne fldes eorum inopia sermonis altcnuata deficiat. 23. Dixit Jacob filiissuis: Est frumenlumin JEgyplo.
vocaviFilium meum
17. Inde Joseph, qui typum Christi induerat, cur- Dicit Deus Pater : Ex /Egyplo
id est,
rum meruit, et prxco clamavit ante eum, et consli- Descendunt igitur deccm provectiores fratres,
numero conslituli:
tuit illum Pharao super universam terram iEgypti. Judaei, quasi subDecalogo legiset
Venanlius Forlunatus,
20. Cod. Regiovatic, ad marg. : Alium prmconem Sed pro Sedulio repotientlus aniio tricesimo secundo
Eliam qui ejus fulurum prmnuntiabiladvenlum,sive verus ejus hymni auctor. Pro Laodiceuum, Orosiuin,
tubam. Quoto xlatis sux anno Cbristus Dominus inchoato refert Apollinarem Zonaram, ctc. AREV.
passus fuerit, non consentiunt inler se bistorici, et Isidorum Hispalensem,
chronologi.Varias auctorum sententias indicat Zac- 21. Posl ItmcJoseph, usque ad sonuseorum, Aug.,
caria in Biblioth. Select. Histor. eccles., cap. 2, ibid. GRIAL.
art. 1, nuin. 5, ubi pro anno tricesimo |>riinoxtatis Ib':d. Grial. penuria sine a. AREV.
inchoalo recenset Tertullianum, ClemeiitemAlexau- 23. Dixit Jacob,usque ad filmmmeum, Ambr.,c.
drinura, etJulium Africanum, quibus ait astipulari 8. GRUL.
Sedulium, in hymno.Lustrasex qui iam peregit, etc,
 975 S. 1SID0RI HISPALENSISEPISCOPI 276
quos ipse cognoscens, non est agnitus ab eis. Co- A portant in typo Cbristi munera, portaturi in Evange-
guoseuntur et llebrxi a Christo, ipsi autem non co- lio munerom largitorem.
gnoscunt eum. 31. Dimisit Josepb fratres suos, qul nunliaveruot
24. Dederunt illi quidera pecuniam; sed Joseph, patri, dicentes : Joseph vivit; et ipse dominutett in
id est, Christusj triticum dedit, et argemum reddidit, omniterra JEgypli. Expavitautera345Jacob,id est,
quia non pecunia emitur Christus, sed graiia. Vidii plebs incredula ,- sed postquamgesta Christi agnove-
Joseph Benjamin fratrem suum parvulum ; mysticc rit, reviviscit spiritusejus, etqui mortuus videbatur,
quoque vidil Jesus Paulum, quando circumfulsiteun fide resurrectionis Christi vivificatur.
lux. 32. Vocatur ergo a filiis stiis, id est, a Pelro et
25. Parvulus dicilur, quia nondum maturam ir Paulo, et Joanne populus Judxorum inviiatur ad
carne fldei xtatem 344 gerebat. Unde etiam et ado- graliam. Occurrit iiliJudas, quod imerpretatum est '
lescens Iegilur fuisse, quando lapidantium Stepha- confeisio,quia prxcedit jam confessio, quos antea
num vestimentum servabaUFlevit Joseph, et cxcilas perlidia possidebat; et sic Joseph verus Christus oc-
• Pauli fletus esl Christi. Lavat faciem suam, ut amis- currit, qui senescenlem jam suscipial iiltimis tempo-
i sum et lunien restiluat; lavil faciemsuara Cliristus, ribus populum Judxorum, non secundurailtius me-
ubi baptizalus est Paulus, per quera DominusJesus a B rila, sed secundumelectionem suaegraiix.
plurimis videretur. Debincscypbusargenteussoli sac- 33. Et imponit rnanum stlairi super oculds ejus,
culo junioris inserilur. et caccitatemaufert. Cujus ideo dislulit sanitatein, ut
26. Sed quid sibi vult, quod inventus esl in saccc postremus crederet, qui arite non putavit esse cre-
Benjamin scyphus Joseph, nisi quia in corpore Paul dendum in Christo, et prxrogativam superioris amit-
jam doctrinx cceleslis prsefulgehateloqiiium, dum es teret. Unde et Aposlolus ait: Quia cmcitas ex partt
set eruditus in lege? Sed quiu subjectus non era in lsraet factd est, donec plenitudogtntium imraret,
divinx gralix, iuira saccum erat scyphus, docirins et sic omnis lsrael salvus fieret.
intra legem, lucerna intra modium. 34. Tradidit posthxc Joseph parentibus, et fratri-
27. Missustameri Ananias, maniim posuit, marsu- btis optimam teriam Gessett, prxbens eis cibaria,
pium solvit. Marsupio soluto, argentum resplenduit. quia famesbppresserat tehaiti.Sicet Dominuseligens
et decldentibus squammis, velut quibusdam sacc optimam terram, parehtibus, id est patriarchis el
vinculis soluto sacco, rd est, deposito legis velamine, prophelis, ex quibits Chrislus secundum camem est
adeptus est gralix iibertatem, et revelata facie, ser- genilus, sive omliibussanctis, de qUibusiriKvangelio
mones Evangeliiprxdicavit. dicit: fli sunt fralres mei, qui faciunt VoluntatemPa-
28. Dali sunt ei triginla argentei cum quinque sto- C tris. Ilis igitur dat terrani scilicet reprbWissionisre-
lis oplimis. Triginta argenieos aChristoaccipit, qui- gni Dei, de qua dicit Propheta: Credo videre bona
curique praedicaj Trinitatem, sive Christi crucera Dominiin terra viventiunt.
Ideoque Paulus ait : Neque enim judicavi scire nu CAPUT XXXI.
aliquid inler vos, nisiJesum Christum, et hunccrucifi^ De benediclionibuspatrlarcharUm.
xum. Quinqueautem stolas accepil, id est, sapientix, 1. Dehinc Josepb fesiinans accipere beriedictionetn
omniumquesensuummultiplicemin lege disciplinam. patris duos filios oblulit, Manassen et Epltraini, in
29. Prxcellil igitur Paulus, ejus exuberat portic qtiibus sicut factum est in Esau et Jacob, ditente Do-
meritorum; sed tamen habenl et fratres, id est, alii uiino : Major servietminori, ita elin 34>6lslis duobus
prxdicatores gratiam suam. Binas stolas, id esi, ul filiis Josepli. Nam major Matiasses, qUi irileriir_ta-
conflteantur Ctiristum ct Deum esse et hnminem, tur oblivio, typum gessit JudxorUm, qui obliti sunt
juxla quod in Proverbiis legitur: Omnes domestici Deum suum, qui fecit eos.
ejus vestili sunt duplicibus,id est, mystica, vel morali 2. Minor autera Cbristianorum, qui fecundiialem
intelligenlia. sonat, quod est proprium populijunioris, qui cor-
30. Miltuntur et patri munera. Filius honoral Pa- pusestChrisli, quifecundatuseslin lalitudine uiundi.
trem, Chrislus populum suum invitat promissis, invi- D Hos quidem cutti beuedicere vellet Jacob, posuit Jo-
tat muneribus. Porlanl hxc munera asini: ilii gen- sepli E|ihraim ad sinislraui , Manassen autem ad
tiles inuiiles, et laboriosi ante,nunc autem utfles, dexteram illius constiluit.
24. Vidit Joseph, usque ad a plurimis videretur, appendicibus operum Augiisiini.Sed mirum undees-
Ambros., c. 10. GRIAL. sent non olfecisseLovanieuses; llieroiiymtJVerolllas
_.'i. Nonnulli Editi, ut amissum ei lumen restitual. trtbiiisse, magis etiam inirum. GRIAL.
Forte, ul visumet lumen rettituat..ARE\. Ibid. Itejiciunt Maurini imei' appendices Operum
26.. Sed quid sibi vult, usque ad prmdkavit, Ambr., sancli AugiistiniopusculumDe benediaiohitui patriar-
c. H.GRIAI.. clue Jacob, auclnremque volunt esse Alcuitlurtt,eit
28. Quinqueaulem stolas, usque ad vivificatur,Am- ciijus liluo Qiacstioiiumin GenesiuexcerptUmfuerit.
bros., c. 13. GIUAL Addiint, eamdt-mexposiiioueme.vstareordiue nouuiliI
32. Vocatvrergo, usque ad safuusfieret, Ambros., divoiso , et aliqiiol |ieniuiiatis vocibns in COIIl-
c. 14. GRUL. iiMMilariis iu Gi-nesiu, i|ui olim Euclu-rio LugdurtenSi
33. Distulit sanitulem, ex Ambros. Al., dislulil tribiie.bantur.Scilicel Mnninos qnUi|ue lalllit, quod
cmcitalem,eod. sensu. GRIAL. GrialiusLovaniensiliuscx|irobrarat, eas lieuediclitMieS
CAP.XXXI.N. 1. Vid. Aug., 16 de Civit., c. 42. El ex comiiieniiiriislsidorianisesse deprottlptas.ARSV•
quidemlegunlur hx benediciiouuminterpreialiones in
277 QMESTIONESIN VET. TESTAM.— IN GENESIN. 278
3. At ille cancellatis manibus crucis mysteriura.A cha dicente : Annuntiemvobis, qumventurasunt no-
prxflgurans, translata in minorem dexlera,majori vissimisdiebus.
sinistram flguraliter superposuit. Sicque crucis si- 9.Et ideo in prxteritum non esl referendum,quod
militudo super capitaeorum denotata Judxis scanda- ille futurum pracdixit.Prxdicebat enim Dominipas-
lum, Ctiristianisfuluram gloriam pnesignavit, senio- sionem, et primogenitx plebisaudaciam, quii ascen-
remqtie per crucis mysterium sinislrum factum de dit cubile Dei Pairis sui, et maculavitstratum ejus,
dextro, ct jltniorem dextrum de sinistro, quiaJudxis quando corpus dominicum,iu quo plenitudo divini-
in nostra deserta iabentibus, nos illorum gloriam talis requiescelial, raptum in cruce suspendit, et fer-
adepii sumus. ro commaculavit.
10. Post hxc convertitur ad Simeon et Levi, di-
4. Talique sacramenlo majori popnlo Judxortim
estminor Unde elidem cens : Simeou,et Levifralres, vasa iniquitatis bellan-
prxposiius populus gentium.
Hic in sed hic tia. Per Simeon et Levi scribx et sacerdotes Judaici
patriarcba ail: quidemerit populum,
exattatntur. popiili inlelligunlur. DeSimcone enim scribx erant
Judaeorum.De tribu vero Levi principes sacerdolum.
5. His completis, vocavit Jacob filios suos, ut be- De
quibus scriptum est : Quia consiliumfecerunt,ut
nediceret eos mystico ordine, laquens vero tanquam Jesum morti traderent
(Mutlh. xxvi). De quo consilio
fulurorum pracscius. Dixitque eis, qux novissimisB iste mente Deum videbal, di-
patriarcha, qui jam
temporibus futura erant, incipiens ita: Rubenprimo- cit: ln consiliumeorum non veniat aiiima mea. El
genitustneut. Secundura mysticam inielligemiamRu- reliqua.
ben prioris populi videlur ferre personam. Cui etiam
348 41-Horrebat enim jam illo lempore sanclus
Dominus per propbetam dicit: Itrael piiinogenitus iste videre consilia tantorum scelerum,
palriarcha
meus.
qux in novissimis tempuribus facturi erant Judxi.
6. Eteiiimjuxtaquodprimogenitisdebebatur,ipsius Sequitur : Quia in furore suo occiderunt virum, id
erat accipere sacerdotium , atque reguum. Additur : est, Christum, juxta quod Isaias ail : Vmanimmip-
Tu vbtus mea, ulique 347 quiaex ipso populofunda- sorum (Isai. ni, 9), quia cogitatio ipsorum consjliura
mentum fidei, ex ips.o virtus Dei, quiest Christus, malum adyersus se dicentes : Altigemusjustum, quia
advenit. Princtpiumdotorismei. Quomodoautem ipse inutilis est nobis, et in doloresuo suffoderuntmurum,
sit principiura dolorum, nisi dum Deo Patri semper quando lancea confonderunt illuni, spiriluale et
irrogat injuriam, dum converlil ad eum dorsum, et fortis.simumpropugtiacuium,quodcuslodit Israe).
non faciemllste prior in donis, quia primis ipsis data 12. Matedictusfuror eorum, quia perlinax, utique
sunteloquiaDei tprimis ipsis legislatio, et Testamen- C ad taniuin scelus perpelrandtim, quando furore ac-
tum, sive promissio. Iste majorin imperio,utique pro censi, et ira, obtuleruut Christum Ponlio Pilato,
riiagnitndine virium, qui copiosius cxteris in boc dicentes illi : Crucfige, crucifige(Luc. xxiu); el, Si
sxculo populus idem regnavit. liunc dimiitis, non es amicus. Cmsaris(Joan. xix). Et
7. Effususes autem, sicut aqua, peccandoin Chri- indignatioeorum, quia dura, dum Barabbamlalronem
stum, quasi aqua, qux vasculo non tenelur, volu- dimitlendum peterent, et principem vitx crucifigen-
platis effusus est impelu. Et idcirco addidit: Vltra dum poslularent.
non crescas.Quia populusipse poslquam in univer- 13. Dividameos in Jacob,eldispergameosin ltrael.
so orbe dispersus est, valde imminutus alque ab- Hic duo nomiuaniur, divisi el dispersi: idcirco, quia
breviatus est. nonnulli ex ipsis Domino crediderunt, quidam in in-
8. Sed quare lalia mer.uil, ila snbjecit : Quia as- fidelitate permanserunt. Divisienim dicuntur ii qui
eendislicubilepatris tui. Non sicut Judx-i intelligunt, ab eis separantur, el veniunt ad lidem. Dispersiau-
hoc proinde dictum esse, eo quod cum Bala concubi- lem ii quorum patria temploquesubverso, per orbem
na patris sui concubuerit. Prophetia enim futura terrx incredulum genus illorum spargitur.
prxnuntiabat, non qux fuerant gesta, ipso patriar- 14. Juda, te laudabunl fralxet tui. Per hunc entm
3. In Alborn. ms. hxc est peculiaris lectio: Se- T) aipsaBat,xal e-x>»/s6? avflaSw.GRIAL.
niore per crucis mysteriumfnctode dexlro sinisiro, et 8. Non sicut Judmi. Ex Ambr., c. 2 de Bened. pa-
^uttiorede sinistro dextro, quiaJttdxi in sinistra, nos triarcb. GRIAL.
i» dextera ; itlis labeniibus,nos itlorumgraliam adepti 10. Per Sitneonel Levi, usque ad anima mea, ex
sumus.AREV. Rulf. GRIAL.
5. Secundummyslicamintelliy., usque ad primoge' lbid. Scribmet tacerdoles, etc. Ila in Allegoriis.
nitus meus. Ruffinivcrba sunl, sive mavis, Origenis. Conler Suarii notas, quibus allegoricaeexposiliones
GRIAL. harum Benedietionmnillustrauiur. AREV.
6. Etenimjuxta quod primogenitisdebebalur. Vid., 11. Adversusse dtcentes, nominativus pro ablativo
sup., not. ad c. 23. GRIAL. absoluto; nisi cum Alborn. legilur, quia eogilaverunt
lbid. Principium doloris mei. Ksya/aiovMn»? ftou consiliuin,etc. AREV.
Aquilaet vulg. 'Apxn«xvuv jxov,Principium fitiorum 14. Per huncJudam verus confettor, cx Ambr., c.
meorum,LXX. GRIAL. 4. GRIAL.
Ibid. Quomodoautemipse sil principiumdolorum. lbid. Ipsum laudant fralres, usque ad cohmredet
Quaesequunlur : iVisi, dum Deo Patri, etc, verba ejus. ex Aug., xncontr. Faust., cap. 42. GRIAL.
sunt Rullini, sive Ongenis, quaelameii non videtur Ibid. 1'raires per gratiam, usque ad Dominus per
interpretatio TOUprincipium dolorum, sed verborum natur. Ambros., ibidem; qusdam laraen verba mu-
LXX: Durus poriari, clurus,el temerarius: <7xknpi>:tala, ul curvaviipro tubjugavit. GRIAL.
£79 S. 1SID0RI HISPALENSIS EPISCOPI 280
Judam verus confessor exprimitur Chrisius, qui ex A viteItoctemplum, et in tridttosuscilaboillud (Joan. u).
ejus tribu secundum carnem est genitus. lpsum lau- 350 21• Non deficiet princeps de Juda, nec dux
dant fratres sui, apostoli scilicet, et omnes coliaere- de femoribus ejus, donec veniml qumreposita sunt
dcs ejus, qui per adoptionem filii Deo Patri effecii ei, et ipse erit exspeclatio gentium. Hic locus mani-
sunt, el Chrisii fratres per gratiam, quorum ipse est festis.-imead Judam rcferlur; landiu enim fuit ex
Dominus pcr naturam. semine ejus apud Judseos intemerata successio re-
15. Manus tuain cervicibus inimicorum tuorum. gni, donec Christus ad redemptionem inundi ex
lisdem enim manibus atque eodem crucis Irophxo et Virgine nasceretur.
suos lexit, el inimicos, el adversarias poiesiales cur- 22. Probant hoc historix Judxorum, quibus os-
vavit, juxta quod Pater promiltit ci, dicens: Sedead tenditur ptimnm alienigenani regem in gcnte Ju-
dexleram meam, donee ponaminimicostuos seabellum dxorum fuisse Herodein, quo tempore Chrisius na-
pedum luorum (Psalm. cix). tus est. Quod si putant Judxi, non venisse Chrisium,
349 46. Adorabuntte filii patris tm. Quoniam ergode tribu Juda usque bodie Judxorum permauet
multi cx filiis Jacob adorant eum per electionem reguum. itaque uon defuil rex de pnpulo Juda, do-
gratix salvi facti. Catulus leonisJuda. Quoniam nas- nec veniret cui repositum est.
cendo parvulus factus est, sicut scriptum est: Par- JJ 23. Sed quia non solum Judxis profuit, qui mit-
vulus natus esl nobis. Ad prmdam, fili mi, ascendisli lendus erat, ideo sequitur : Et ipse erit exspectatio
(Isai. ix), id est, ascendens in crucem, caplivos po- yenlium, alligans ad vineam putlum suum. Pullus
pubis redemisii. Et quos ille leo contrarrus invaserat, sutts ex gcntibus, populus cui adhuc nunquam fuerat
tu morieus eripuisti. Denique rediens ab inferis legis ouus impositum : liunc copulavit ad vineam
ascendisti in allum, captivam duxisti captivitatem aposlolorum, qui ex Judxis sunt.
(Eplies. iv). 24. Namvinea Domini Sabaolh domus est Israel
17. liequiescens accubuisli, ut teo. Manifeslissime (Isai. v). El ad vitem, o fili mi, asinam suam. Ipse
in passione Christus recubuit, quando, incliualo ca- dixit : Ego sum vitis vera (Joan. xv). Ad hanc vero
pite, tradidit spiriium, sive quando in sepulcrosecu- vilem alligal asinam suam, cui supersedet, Eccle-
rus, velut quodam corporis somno, quievit. Sed siam ex nalionibus congregatam. llanc ilaque ad vi-
quare, ulleo, et velut cattilus leonis? In somno enim tem corporis sui alligavit vinculo charitatis, et di-
suo leo fuit, quia non necessitate, sed potestate hoc sciplinx evangelicx nexu, ut de imitalione illius vi-
ipsum implevit, juxta quod et ipse dixeral : Potesta- vens, efficialur hxres Dei, et cobxres Christi.
tem habeo ponendi animammeam, et nemo eam tollit 25. Alii namque lianc asinam Synagogam inier-
a me, sed ego eam pono (Joan. x). r pretantur, tardigradam scilicet, et gravi pondere
18. Quod vero addidit, et ut catulus leonis, inde legis oppressam. Lavabit in vino stolam suam, sive
euim inortuus, unde et nalus. Physici autom de ca- carnem suam in sanguinc passionis, sive sanctatn
tulo leonis scribunt, quod cum naius fuerit, tribusi Ecclesi;im in illo vino, qui pro multis effunditur iu
diebus et tribus noctibus dormit. Tunc deinde pa- remissioiiem peccatorum.
tris freuiitu, vel rugitu, veluti tremefactus cubilisi 26. Etin sanguine uvmpallium tuum. Pallium gen-
locus, suscitare dicilur catulum dormieniem. tes sunt, quas corpori suo conjunxit, sicul scriptum
19. Quod valde convenienter de passionis morle est : Vivo ego, dicit Dominus, nisi hos omnes induam,
aptatur in Christo, qui, tribus diebus et tribus no- sicut veslimentum.Nos quippe Cliristus in sanguine
ctibus in cubili sepulcri jacens, somnum mortis im- uvx mtindavit, quando sicut bolrus in ligno crucis
plevit. Bene ergo Chrislus,ut leo, requievit, quii pependit. Tunc enim ex latere ejus sanguis ct aqtia
non solum morlis acerbiiatem non limuit, sed eliauii profluxit. Sed aqua nos abluit,
sanguis redemit.
in ipsa morte morlis imperium vicit. Bene idem1 351- 27. Pulchriores oculi ejus vino.Oculi Christi
iterum ut^calulus leonis, quia die tertio resurrexit. apostoii, cl evangelislacsunt,
qui scientiaelumen uni-
20. Unde et sic adjungitur de resurrectione ejus :: verso corpori Ecclesiae
prxstanl. Hi pulchriores viuo
Quit suscitabit eum? hoc est, nullus hominum, nisii Q probanlur, quia doclrina eorum austerilatein vini
se ipse, juxta quod idem de corpore suo dixit: Sol- veteris exsuperat, id est, prlseae
legis tradiiioncm.
16. Idett, ascendensincrucem. Aug., xvi de Civit.,, Aug., ibid. GRIAL.
cap. 41 : Iptum genus mortis, hoc est, subtimiias > 18. Physici autem, usque ad resurrexit, verba sunt
crucis in uno verbo intelligilur, quod ait, ascendisti. Ruffini. GRIAL.
GRIAL. 20. Vnde et sic adjung., usque ad suscitaboillud,
lbid. Alb. quxdam interseril : Salvi facti sunt. ex xvi de Civil., c. 41. GRIAL.
Nam hoc ita futurum propltela significat, dicente Do- 22. Probant hoc hislorim, usque ad pullum suum,
mino : Et erit novissimis diebus, effundam de spiritui ex xn contr. Fau^t., c. 42. GRIAL.
meosuper omnem earnem. Catulus, etc. Ilaec alii ailI 25. Lavabilin vino, usque advestimenlum,carplim
finem capilis rejiciunl. Grialius, in texlu : Ascendens s ex Ambros. GRIAL.
in cruce.AREV. 26. Nos quippe Cluistus, usque ad botrus in ligno
17. Manifestissime,usque ad tradidit, Aug., ibid. pep., ex XII cont. Faust., cap. 42. GRIAL.
GRIAL. Ibid. Sed nos abl., usque ad sang. redemit,
Ibid. Sive quando in se.pulcro,usque ad quievit,, Ambr., ibid.aqua GRIAL.
Ambros. GRIAL. 27. OcuiiChristi apostoli, Ruflin., ibid. GIIIAL,
Ibid. tid quare ut leo, usque ad potettatem hubeo\I
 281 QU^STIONES IN VET. TESTAM.- IN GENESIN. m
Evangelicaenim prxcepla longe clariora sunt quam A quiem videt, et terram optimara, cum simplex genti-
VeterisTestamenli mandala. litas idcircose ad robtir boni operis erigit, quia ad
28. Et denteslacte candidiores.Dentes prxdicalo- selernx vitx patriam lendit.
res s.incli sunl, qtii prxcidunt ab erroribus bomi- 55. Unde eliam el ponelhumerumsuum ad portan-
nes, et cos, ijuasi comminuendo, in Chrisli corpore dum, quia dtim ad promissam requiem pervenire de-
iransferiiul. Nomine aulem. lactis doctrina legis si- siderat, cuncta mandatorum onera libenter poriat.
(jtiificatur, qux carnalem populum, tanquam parvu- Unde et factus est tributis serviens,hoc est, regi, et
los, poculoIactis alebat: cujus quidem candidiores Chrislo suo fidei dona operumque bonorum munera
lacle-ctfecti sunt doctores Ecclesix, quia fortem, et offerens. Dan judicabil populumsuum, sicut alia tri-
validum cibum verbi mandunt, alque distribuunt. busin Israel. Fiat Dan coluberin via, et cerastesinse-
29. De quibusdicit Aposlolus in Epistola ad He- mila, etc. Aliidicunl Anlichristum prxdici per hxc
br.x-os: Perfectorum autemest soliduscibus(Hebr.v). verba de ista tribu fulurum.
. Et beue candidioresIacte dentes ejus dicit. Omues 36. Alii de Juda, a quo tradilus est Christus, liaec
enim qui perfecli sunl, et qui, Scripturarum cibos scripta pronuntiant, et equitem, etequum Dominum
explanantes, subtilem et minutum intellectum, qui cum carne suscepta designari volunt. Retrorsum au-
spiritualis cibns dicitur, Ecclcsix corpori submini- B lein cadere, ut in terram reverteretur, unde assum-
strant, candidi debcnt esse, et puri, atque ab omni ptus est.Sed quoniam die tertia resurrexit. ideo ait:
macula liberi. Salulare tuum exspectabo,Domine,sicut et per David
50. Zabulonin litlore maris habitabit, elin statione dicit : Non relinquesanimammeamin inferno(Psalm.
tiavium.Zabulon, qui inlerpretaiur habilaculum for- xv). Hocquidem ita exponuni.
titudinis, Ecclesiamsignificatfortissimatnad omnem 37. Alii vero hanc prophetiara ad Antichrislum
tolerantiam passionis. llacc in liltore maris habitat, transferunt. 353 De tribu euim Dan venire Anti-
- cl iu slatione naviuin, ut credentibus sit refugium, chrislum ferunt,
pro eo quod in hoc loco Danetco-
et perielitaniibus demoustret fidei portum. luber asseritur, et mordens, unde et non immerito
51. Hxc, contraomnes lurbines saeculi immobili' dum lsraeliticus populus terram in caslrorum pani-
et inconcussafirmilale solidala, speclat naufragiutn tione susciperet, primus Danad aquilonem castrame-
Judaeorumet haereiicorumprocellas, qiii circumfe- tatus est, illum scilicet significans qui in corde suo
runtur omni vento doclrinx, quorum elsi timditiir dixerat: Sedeboin monleTestamenti,inlateribusaqui-
fltictibus, frangil tamen ipsa lluctus, non frangitur, lonis, ascendamsuper allitudinem nubiutn, simttisero
r.ec ullis liacresutntempestatibuscedit, nec ulli vento Attissimo.(lsai. xiv.)
scbismatumcommota succumbit. [j 38. De quo per prophetam dicilur: A Dan audi-
52. Perlendil auiem usquead Sidonem, lioc est, tus est fremilus equorumejus (Jerem. vm). Qui uun
usque ad genles pervenit. Legitur etiam in Evange- solum coluber, sed etiam cerastes vocatur. Cerala
lio, inde assumplos esse 352 aliquos apostolorum, enim Grxce' cornua dicuntur ; serpensque hic cor-
rt in ipsis locis Dominum s.ipe docuisse, sicutscri- nutus esse perhibelur, per quem digne adventus An-
ptiiin est: Terra Zabulon, el lerra Nephthalim, via ticliristi asseritur, quia conlra vitam fidelium cum
maris trans Jordanem Galilmmgentium, populus qui morsu pesiiferx prxdicationis armabitur etiam cor-
sedebatin lenebrisvidil lucem magnam. nibus potestatis.
33. hsachar asinus fortis. Issachar, quod interpre. 39. Quisautem nesciat semiiam angusliorem esse
tatur merces, referlur ad populum gentium, quera quam viam ? Fit ergo Dan coluber in via, quia in
Dominussanguinis sui prelio mercatus est. Ilic Is- prxsentis vitx latiiudinem eos ambulare provocat,
sachar asinus fortis ascribilur, quia prius gentilispo- quibusquasi parcendo blanditur. Sed in via mordet,
pulus, quasi brutum animal et liixuriosumerat, nul- quia eos quibus liberialem tribuit, erroris sui ve-
laque ratione subsistens. Nunc vero fortis est, Re- neno consuuiit. Fit iterum ccrastes in semita, quia
dcmplori Dominocoila sulijiciens, eljugum discipli- quos fideles reperit, et sese ad prxcepti coelestis
nae evaugelicx perferens. ]) angtista itincra conslringeotes , non solum nequilia
31-.Hic uccubansinter terminos,vidit requiem, quod callidx pciMiasionisimpetit sed etiam lerrore pote-
csset bona,el terram, quod oplima; inier lerminos slatis premit. Et in persecutionis languore post be-
nainque accubire est prxstolato mtindi finc requic- neficia ficiaedulcedinisexcrcet cornua potesiatis.
Siere, uihilqiie de bis qux nunc versantur in medio 40. Quo in loco equus hunc mundum significat,
quacrerc, sed ultiuia desiderare, et forlis asinus re- qui per elationem suam in cursu labentium leiupo-
28. Nomineaulemlactis. Ifxc interprelalio com- 54. Hic accubans, usque ad tibenter portat, verba
inunis Riiffinociim Ambrosioet Augiisiino. GRIAL. Greg. , i Moral., c. 7. GRIAL.
Ibid. Cujus quidem,etc. lmplicata sunt hxc, et 55. Dan. usque ad designarivolunt,verba suut Ruf-*
clariora in tus. Alborn. : Quo lacle candidiores facti fini. GRIAL.
sunt doctores.AREV. 16. Pronunliant. Iia malo cutn Alb., quain pras-
50. Zabulon,usque ad pervenit, ex Ambr., cap. 5. nuntiant cuin Grialio. AREV.
GRIAL 57. De iribu Dan, usque ad fideliterChristum,Gre-
32. Legiiur etiamin Evang. ,usque ad lucem wa- gorii vcrba, xxsi Moral., c. 10. GRIAL.
gnam,ex Ruffino.GRIAL,
cax S. ISIDORI HISPALENSISEPISCOPI 284
rum spumat. Et quia Antichrislus extrema mundi £A lum suum, nisi ille cui datus est principatus, et
apprebendere nititnr, cerastes iste equi ungulam honor, et regnura ?
mordere perhibetur. Ungulara quippe equi mordere 48. Aser, pinguis panis ejus, et prmbebit delictas
est extrema sxculi feriendo conlingere, ut cadat regibus. Aser, cujus nomen siguilicat divitias, idem
ascensor ejus relro. Clirislus est, cujus est altiludo diviliarum, sapien-
41. Ascensor equi cst, quisquis extollitur in di- lix, et scieutix, qui propter nos factus esl pauper,
gnitilibus inmidi; qui relro radere dicitur, et non cum dives esset; cujus panis pinguis factus est,
in faeiem , sicut Saulus cecidisse memoratur. In caro scilicet ejus, qux est esca sanctorum.
facienl enim cadere est in hac vila suas unum» 355 ^- Uua,n si quis manducaverif, nou mo-
quemque culpas aguoscere, easqtie pceriuendo dc- rietur in xternum. Iste etiam prmbetdelicias sapien-
flere. Retro vero, quo non videtur, cadere est ex tim regibus, id est qui sensus proprios bene regunl,
hac vita repente decidere, el ad qux supplicia du- qui dominanlur vitiorum suorum, qui casliganl cor-
caiur, iguorare. pora sua , et in servitulem subjiciunt.
42. Et quia Judxa , erroris sui laqueis capla, pro 50. Nephlhalim, quod intei pretalur dilalatio, apo-
Christo Anliclirisliiin exspcctal, bene Jacob eodem stolos et prxdicatores sanctos signilicat, quorum
Ioco repenle in eleciorum voce conversus est, di-]B doctrina in latiludine totius m-tindieffusae'st. Ex liac
eons : Salulare tuum exspeclabo, Domine, id est, eiiim tribu fuerunt aposloli, qui suni. principes Ec-
noii sicut infideles Aiitichristum, sed eum qui in clesiarum , et duces, ct priucipes Zabulon, et prin-
redemptionem nostiam 354 venlurus est, verum cipes Nepblliarn.il, qui sine dubio ad peisonam re-
credendo fideliler Christum. feruntur apostolortim.
43. Gad accinctus prmliabatur anle eum. Iste Gad 51. Ipsi filii excussorum (Psatm. cxxvi), id est,
accinctus personam Domini exprimit, qui in priir.o prophetarum, qui in manu Dei potentis positi sunt,
adventu humilitatis sux ante advenlum Antichristi et tanquam sagitta excussa pervenerunt usque ad
prxlialurus occurrit. Accinclus gladio verbi sui flnem terrx. Unde et bene hinc Nephlhalim cer-
circa femur potenlissime (Psaltn. XLIV), quo inimi- vus emissus scribilur, quia nimirum apostoli, sive
cos divisit, id cst, filium a patre, filiam a inatre, prsedicatores Evangelii, veloci saltu exsilienles, in
nurum a socru , juxta quod legitur in Evange- morem cervorum transcendunt implicamenta sxculi
lio : Non veni pacem mittere in terram, sed gladium hujus. Sicque, excelsa ac sublimia medilanles, dant
(Matlh. x). eloquia pulchriludinis, id est praedicant cunciis gen-
44. Quod autem ait ipse, accingetur retrorsum, libus doclrinam Doinini Salvatoris.
claritas Domini nostri in Becundoregno ejus ostcn-'C 52. Filius accrescensJoseph. Hxc prophetia post
ditur, quia cum vonerit Antichristus, idem occurrel passioneui Domini palernx vocis imaginem tenuit,
retrorsum, id esl, post ejus vestigia Christus ce- qtiia redeunlem in ccelum post victoriam Cbristutn
leri adveuiu progrediens, ut interliciat eum gladio Pater alloquitur dicens : Filius accrescensJoseph ,
oris sui. filius accrescens, utique in genlibus. Quia cum ob
45. Unde et bene idem Gad latrunculus inlerpre- incrcdtilitaiem Synagogae populum relii|uisset, in-
tatur, eo quod poslerior, id est, secus pedes, quasi numeram sibi plebem Ecclesiacex omnibus gentibus
latrunculus, rapido alquc improviso advenlu exsiliat ampliavit.
conlra aperlam Antichrisli oppugnalionem. Hinc est 53. Quod et David cecinit, dicens: Reminiscen-
quod evangelista proclamat, dicens : Quia dies Do- lur, el convertenlur ad Dominum universi fines terrm
»u'«»'isicut fur, ita in nocle veniel(I Thess. v). Chri- (Psatm. xxi). Filius accrescensdecorus aspectu. Om-
stus ergo et ante, et retro prxliari coutra Anticbri- nes enim superat iilius pulchritudo, juxta quod iri
sluni scribitur. Psalmis et de ipso canilur : SpeeiosHSforma prm fi-
46. Ante eum namque in occulto adventu liiiini- liis hominum(Psalm. XLIV).Filim discurrerunl super
fttatis dimicat. Post eum mauifestus in gloria maje- murum, id est, genles, vel Ecclesiae, qux credide-
«tatis. Demonslrat apertc Moyses proplietiam pa-. D runt in Christum.
Iriarchae hujus specialiter perlinere ad Christum. 54. Haec super soliditatem fidei, quasi super
Sic enim ait: Benediclus, inquit, in latitudine Gad. murum, amore pulchritudinis Christi accensx di-
47. Quasi teo requievit, cepitquebrachium, et ver- scurrunt, ut verum sponsum per coiitemplatiunem
ticem, ei vidil principatum suum. Aguoscant itaquei aspiciant, et osculo charitatis illi copulentur, et
quis requieverit, sicul leo, nisi Chrislus in sepulcroi adlixreant. Sed objurgati sunt eum, quando falsis
suo ? Quis confregeril verlicem , brachiaque poten- teslimoniis calumniantes, Sanctum Domini oppri-
tiutll, nisi Redemplor noster, qui humiliavit virtu- mere Synagogx populi tentaverunt. Invideruntque
teni, et superbiam excelsorUm? Quis vidit principa- illi, babeutes jacula ; neque enim quisque in 356
46. Demonstrat aperle Moyses, etc. Ambrosii hxc; AREV.
sunt, qnibusdam uddiiis, cftp. 8, de Bencd. pa- 48. Aser, usque ad vivetin mternum, ex Ambros.
triarcb. Locus vero Moysis, Deut. xxxm. GRIAL. GRIAL.
47. Cmpitquebrachiumconstanter Editi; scd malo>, 54. Objurgati sunl, pro objurgarunt, non facile
cepitque,ut in Yulgila; Deuter. xxxin, 20. lliico se- apud alios reperirelur. Prouc/ atiquodvulneristelum,
quilur: Qnis confregerit verlicem, brachiaque, etc. Alb. exhibet: Vel aliquid vulnerisintulit, ABEV
285 QU^ESTIONESIN VET. TESTAM. — IN GENESIN. 286
Josepb conjecit sagittam, vel aliquod vulneris te- A nuntur, quas tncarnalus accepit. Et super verticem
lum ; sed hoc specialiler evenit in Cbristo. Nazarmi; de quo scriptum esl: Quia Naxarmusvoca-
55. Sedet in forii arcus ejus. Cbristus enim arcum bitur (Matth. n), id est, sanctus Dei inter fralres
suura et arraa pugnandi posuit in Deo, qui fortis est euos, quia est caput emnium eminens universorum
propugnator, cujusjvirtute conciditur omnis nequitia sanclorum, quos etiam et fratres vocat in Psalmis.
perfldorum. Et dissotuta sunt vincula brachiorum 61. Benjamin lupus rapax, mane comedens prm-
ejus, quibus fratres ad Pilatum euin viuctum duxe- dam, ad vesperam dividet spolia. Quibus diclis apo-
runi, vel quibus eum suspensum ligno crucifixeruitt. stolus Paulus designatur, de Beujamin slirpc pruge-
Rescissa sunlenim per manus Jacob, hocest, per nitus, qui mane rapuit prxdam, id est, in primor-
inaiium omnipotentis Dei Jacob, ex cujus ore ipse diis fideles, quos potuit, devasiavit. Vespere autem
Dominusbonus pastor egressus est, lapis et firinitas spolia divisit, quia fidelis postmodum factus sacra
credenlium in lsrael. eloqua audientibus discrelione miiifica dispensavit:
56. Deus palris tui erit adjutor tuus. Quis adjuvit legimus quemdam ex doctoribus ad Uibem Jerusa-
Filium.nisi solus Pater? qui dixit: Jacob puer meus, lem ea qux de Benjamiri scripta suul referetitem.
suscipiet eum anima mea. El omnipotensbeuedicettibi Benjamin, inquit, filius doloris interpretaiur.
benediclionibus cmli desuper, benedictionibusabyssi B 62. Hic sorta hxreditatis etiin Ibcum aceepit, in
jacentis deorsum. Uitiversa enim subjecit ei ccelestia quo terrena est Jerusaletit, qticeiiunc proplef incre-
per benedictionem abyssi cceli, el lerrena per bene- duiitalem abjecia esl, atque repulsa. Ilaec enim in
dictionem jacentis deorsum, ut omnibus angelis et filiis sub persona Benjamin designnttii'. Naitl sicut
hominibus dominelUr. Benjamin ullimam eonsequitur behedictiouem, ita
57. Benedictionibusuberum, sive dnorum Testa- et idera populus ultimus est salvandus, postea quam
mentorura, quorum altero nuntialus est, allero de- plenitudo gentium iniroierit.
monstratus, sive benedictionibus uberum Marix, 63. Dieitur eriira Benjamin lupus rapax. Lupus,
qux vere benedicta erat, quia eadem sancla virgo scilicet, quia ipse populus effudit sanguiuem pro-
Domino potum lactis immulsil. Unde illa mulier in phetarum, atque juslorum. Rapax autem propter
Evangelio ait; Benediclusventer qui te portavit, et multam aviditatem dicitur. Ex multa enim fame
ubera qumsuxisli (Luc. xi). verbi Dei et inedia veniet; rapax, quia et ipse vio-
58. Benediclionibusuberum et vulvm. Eliam hic lenter diripuit regnum Dei. Hic autem mane comedit
benedicitur vulva ejusdem matris, illa ulique virgi- prmdam. Mane illud creditur lempus, quo legem ac-
nalis, qux nobis Christum Dominum cdidit, de quo cepimus. Tunc enim mundo prima quaedam illumi-
parlu per Jeremiam dicitur: Priusquam te (ormarem Auatio scientix data esl. Comedil autem i.nane 358
in utero, novi te, et antequam exires de vulva, sancli- quia lege, quam accepit, edit adhuc, et meditatur,
ficavi te (Jerem. i). Benedictionespalris tui confortalm licet sequens lcgem jusiilix iri legera fidei non per-
tunt benediclionibusfratrum luorum. Benedicliones, venerit.
inquit, patris tui cielesiis, qux datx suul tibi a 64. Ad vesperamettiem dividet spolia. Vespera est
summo cceli, et abyssi confortalx sunt, id esl, illud lempils novissimum, quo convertetur. Tiiuc
praevaluerunt benediclionibus fratrum tuorum. ergo dividei escam, quia tunc intelliget divideudaitl
59. Ultra omne enim sanctorum meritum patriar- esse litteram a spiritu, et tunc cognoscel quia liitera
charum, sive prophetarum , convaluit benediclio occidit, spiritus aulem vivificat. Quia ergo jam per
omnipotentis Patris in Filio: 357. 'la ut nullus graliam Domini illuminatus incipit legis spiritualia
sanciorum ei xquetur. Donec venerit desiderium col- dividere, ac separare a corpOriblis, ideo dicitur ud
lium (Blernorum.Collesisli sancti sunt, qui Christi vesperam dividel escam, quod tota die in lega medi-
adventum prophetanles, raagno cum desiderio in- tang unte nou feclt.
carnationem ejus exspectaverunt, de quibus et Do- 65. Quxritur auteni de Jacoh cur omnes quns de
minus dicil: Quia mulli justi et prophetm cupierunt liberis et de ancillis geuuit aequali heuore filios et
videre qum videlis (Matlh. xm, 17). Hi ergo sancti ) hxredes constitueril, nisi ut osienderet quod tlliri -
dicti sunt celles propter excellentiam sanclilatis. stus Demintis omnibus gemibiis, qu* per fidem cor-
60. Qui etiam xterni vocantur, quia vitam conse- pori ejus concilianlur, imictis paii bonoie et gloria
quuntur a-leinam, nec intereunt cum mundo, 6ed habitis, ecelestia prxmia largiatur? nec est discre'
esse creduntur xterni. Fiant in capiteJoseph; omnes tio, Judaeusau Grxcus, barbarus an Scyiha, servus
scilicet benedictiones istx super caput Christi po- an liber sit, quia per omnia et in omnibus Chrislus.

57. Benediclionibusuberum, sive duorum Testam., lib. omn, mendose. GRIAL.

usque ad sanctificavite, ex eod. Ambr. GBIAL.
58. Benedictionibusuberum el vulvm.Sunl hxc ex
Ambrosio. Sed deest hic alterum niembrum ; ilie
enim ubera matri tribuens, vulvam, siniim, cor,
intimum qnoddaiiipalcrme cliarilatis naturaque secre-
tum, in quo semper Filius sit, el de quo, lanquam
ex genitali alvo, procedat, interpretatur. GRIAL.
Ibid. De quo parlu. Ila Ambrosius. De qua patet,
61. Benjamin lup. rap., usque ad ante non fecit,
omnia sunt ex Greg., xvm Moral., c. 11, cl Ruflino.
GRIAL.
Ibid. Quia fidelis. In textu Grialii erat qua fidetii.
AREV.
65. IIunc numerum et seq., usque ad fiuein com-
meutarii in Gcnesin, nonnulii omittunl, quia alio
locu hxc ipsa verba iittulerant, AREV.
 287 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPl 238
66. Properea enim flguram servi Salvator noster. !_fldem Domini promeretur, nullis maculis camalis
et Dominus induit, el pro libero et servo scrvivil, nativitatis offuseatur. Nam hoc ita fuiurum etiara
ut omnibus credentibus in se xquale donum bono- per Prophetam significalur, dicente Domino: Erit in
ruin ccelestium largiatur. Nec prxfertur apud illum novissimisdiebus, effundamde spirilu meosuper om-
qui secundum carnem nobilior sit. Quicunque enim ttetncarnem.

IN EXODUM.

359 PRJEFATIO. CAfUT III.

I 1. Quxdam mysleria ex libro Genesis, ct obscu- De alJlictionepoputi.
riora rerum gestarum, qux allegoricis sunt oblecta 1. Affligit Pliarao filios Israel Itito, et latere.
figuris, ex libris majorum breviter excepta perslrin- Israel siuiilitudo esl popull nostri. Pbaraoautem est
ximus. diaboli, qui imposuit jugum gravissimum servitulis
1 2. Nonnulla vero sequentis legis typica et " ex luto et latere operari; id esl, lerrenis et lulu-
figu- lenlis
rata mysleria singillalim ex litleris sanctorum viro- ' operibus incubare, admislis eiiam paleis, hoc
levibuset irralionabilibus factis,-ut his vitiorum
rum sublata subjungimus, p*aucascilicet ex eorum est,
actibtis populum Dei comprimere, et pectora om-
stylo promentes. liium inuro incredulitatis posset occludere, ut nemo
3. Nam omnia legis quis poterit indagare, qux esset, aui
regnum ejus aut disperderet, aut viu-
tam immensa sunt, ut nec juxia historix textum ceret.
explicari facile possint? Proinde tantum secuti su- CAPUT IV.
mus, quantum contiguo operi sufficiendumputavi- De masculorumnece.
muS, ne libellusexcedal moduro, nec lector incurrat I. Jubet quoque masculos Pharao occidi, ei femi-
fastidium. nas vivere. Sic 361 diabolus ne robur fidei pra>
CAPUT I. valeat conaiur, ut interfectis virtulibus vitia rema-
De septuagintaanimabus neant, fortissimosque et viriles animi sensus, unde
1. Primo omnium septuaginla animx cum Jacob ccelestia sapimus, etdivina, id est, rationcm, pvu-
introierimt in -Egypium. Septuaginta discipuli ad dentiam, constantiam, innocentiam et lidem in ln-
inine occidere; et illud in eo vivere, quod feati-
prxdicandum veibum Dei totum mitluntur in mun- Q
dum. neum, quod imbecillum, et fragile, et pronum ad
vitia cernitur, id est, ambitionem, vinolentiam, libi-
2. Aliier hx septuaginta animx, qux in /Egyptum
dinem, iracundiam, crudelitatem, furorem, et cx-
ingressx sunt, myslice in nuinero remissionis acci- tera bis
ut buic similia, qux in feminarum figura sunl.
piuntur, scilicet 360 sxculo, quod per CAPUT V.
^Egypiumfigurabalur, post tanta peccaia et sacrile- De inventioneMoysi.
gia donaretur remissio peccaiorum. jEgyptus enim 1. Deinae Moyses,-idripam fluminis expositus re-
bic mundus esse figuraliter multis prophetarum vo-
Cibusapprobatur. peiilur, et Dominus, cujus Moysestypum induerat,
ad flumen lavacii, et ad aquam baptismatis a cre-
CAPUT H.
denlibus iuvenitur. Plorabat infans, quia Chrisms
De morle Joseph. Domintisveteris bominis, quem indueral, peccata
1. Mortuo Joseph, et fratribus ejus, creverunt deflebat; unde ad resuscitandumLazarnm flevit, Ju-
filii Israel, et invaluerunt nimis. Sicet noster verus dxorum depiorans perfidiam.
Joseph, postquam pro omnibus gustavit morlem, 2. Filia Pbaraonis descemlens ad lavacrum fliitnt-
per quam deslruxit diabolum, qui babebat mortis _ nis, collegit infanlem. Ecclesia ex geniibus lavacri
imperium, multiplicatus est fidelium populus. Nisi salutaris sanctificationem desiderans, Cbrislum cx-
cnim, sicut ipse ait, cecidisset granuui fruinenti in cepit a Synngoga malre carnali expulsum, qu isi iu-
terram, et morluum fuisset (Joun. xu), non utiquc faritem. Quia luiic parvulus videbalur, cum in ho-
fructum hunc plurimum totius orbis terrx Ecclesia mine cemeretur.
attulisset. 3. lnvenit illa Moyseninclusum in vasculo thibi,
PRCFAT.N. 2. Typica. Ila nonnulli Mss. et Editi. CAP.IH. Occludere.Al., obdurarc. GRIAL.
ApudGrialium typicmfortasse mendum est. AREV. CAP.v. N. 3. In vasculothibi. Al., tliebe,non male.
CAP.I. N. 1. Septuaginta animm. Confer de his Grxce enim SiStf, et ©«^TI alque cliam 6i6n. De qua
nolam Suirii ad Allegorias, n. 65, ubi causani af- voce August., in locutionibus : Quid sil lltibin, ideo
fert cur Dominus septuaginta duos discipulos ele- di/ficileest nosse, quia nequeGrmcus interpres ex He-
gisse credatur. Sed itotandum inierdum numerum brmo, neque Lalinus ex Grmcovertit hoc nomen, sed
perfectum seu completum pro imperfecio et incom- transtulit ut invenil.Eam difflcullatemsustulere Hie-
pleto adliiberi. De quo iterum redibit sermo. AREV. ronymus, Ruflinuset Graecus scholiastes, sed sive
CAP.II. MortuoJoseph, usque ad Ecclesia altulis- n2'n thibalh , Hebraica, sive iEgypliaca potius fuerit
set. Origenes, homil. 1 in ICxod.Sed sustulissetha- vox Grxcis poslea in usu fuisscconstat ex Ailienaeo.
bent libri noslri omne3, attulisset Rulfinus. GRIAL. GRIAL.
 _89 OU/ESTIONES IN VET. TESTAM. — iN EXODUM. 290
quod ex multis agrestibus virgulis fit. lnvenit Eccle- A qux in rubo significabalur, quasi sponstts calceatus
sia Christum recouditum in cordibus sanctorum, qui accederet.
in unitatem sui conlexti ex multorum fratrum mem- 5. Hoc eniin Christo servabatur, qui verus spon-
bris, omnes unum in Chrislo corpus effecti sunt; et sus erai, de quo dicil Joannes : Cujus non sum dignus
eum religiosa observaiione suscipienles tuenlur. solverecorrigiam calceamenti (Joan. 1). Utique sicut
dictuin est Josue et Moysi. Hebrxi autem dicunt
362 CAPUT VI.
De occisojEgyplio. propterea in rubo apparuisse Deum Moysi, el non
in alio ligno, ne forte sculperent in eojtetri Judsei
1. Iuterea Mojses peregrinum fratrem, ab jEgyplio
idolum. Semper cnira Deus abstulit ilU^ccas^nein
iiijuriaiu patientem, inultum esse non ferens defen-
et fa- idololatrix. |_*",'
dii, eumdem iE^yplium occidit. Cujus figura CAPUT VIII. 1-"'[
cillime occurrit, injuriosum in hac peregrinalione
De virga in serpentemversac1'/
diabolum a Domino Christo, nobis defensis, occidi.
2. Quod vero in sabulo arenx obruil interemptum, 1. Mittiiiir dehinc Moyses ad liberandunxpOpulum
manifestum est ejus jam morlicinam prxsentiam in Israel. Qui dicit Domino: Quod signum habebo, ut
lu
eis lalere, qui non habenl stabile fundamentum. credanimilti, quia tnemisisti?et Dominusad illum :
Unde et Ecclesiam Dominus in pelra cedificat, el eos D Projice, inquit, virgam, quam in maiut gestas, in ler-
ram. Et projecit, et facta est serpens. Et expavit
qui audiunt verbum ejus, et faciunt, comparat pru-
dcnli viro, qui xdificat domum suam supra petrara, Moyses, el fugit. Et ait ilii Dominus : Appreltende
ne lentalionibus cedat et corrual. caudam ejus, et apprehendil, et facta est iterum
3. Illos autem, qui verbum audiunt, et non faciunt, virga.
2. Quid tioc significat? serpens quippe persuasit
comparat stulto xdificanti super arenam, cujus ten-
tala domus ruinam efficit magnam (Matth. vu). homini mortem. Ergo mors a serpenle. Virga itaque
in serpente, Chrislus in morle. Et tamen expavit, et
CAPUT VII.
fugit Moyses.Quid est ab illo 364 serpente fugissc
De igne in rubo. Moysen, nisi quod legiturin Evaogcliofaclum? mor-
1. Deinde, dum pasccret Moyses oves Jethroso- tuus est Cbristus, expaverunt discipuli, et ab illa spe
ceri sui, vidil ardere ruburii, et non comburi. Appa- in qua fuerant recqsserunt.
ruit in rubo Domious Moysi, mittens eum ad genlera, 3. Sed quod diclum est : Apprehendecaudam ejus,
quani prxsciebal iniquara fuluram. El erat ffamma quid e-.t cauda, nisi posteriora ? hoc significavit:
in rubo, id est, in spinis, et rubus non cremabatur. Posteriora meavidebis. Primo enira factus est serpens
Rubus spinx peccatorum Judaicorum. Flamma in t- sed, cauda apprebensa, facta esl virga, quia primo
rubo verbum Dei. occisus est, postea, peractis omnibus, ad id, quod
2. Quod ergo illis lex data est, flammaerat in rubo. fuerat, resurgendo reversus est, ubi per vitaerepara-
Quod data lege non sunt consumpta peccata, rubus tionera, morte consumpta, nihii in eo serpentis ap-
nec sub igne concremabatur. Alii in rubo flammante, paruit.
et non urente, Ecclesiara inleliigunt inffammari per- 4. Est etiam in cauda serpentis sxculi finis, quia
seculionibus, et eam, loquenle Domino in ilta, non sic morlalitas Ecclesix per lubrica temporum volvi-
perire. tur; alii eunt, alii veniunt per mortem, tanquatu
363 3- Quod vero Dominus Moysi in eodem rubo per serpentem; mors enim per serpentem scminaia
apparuisse legilur, ostenditnonalibiquam in Ecclesia esl. Sed flne novissimovelut cauda sxculi redimus
eum credentibus. apparere. In qua nullus digne con- ad manum Dei, atque apprehensi reparabimur, et,
sislere vel Deum videre potest, nisi qui cuucla ter- novissima inimica morte deslructa, resurgentes in
rena et morlalia deposucrit vitia, quod significabant dexlera Dei virga regui erimus.
illa Moysicalceamenta deposita. CAPUT IX.
' 4. Habet quippe et aliam figuram id quod Moyses De tnanu Moysisleprosa.
discaiceari jubelur. Velerum namque consuetudo 1. Ilem dalur aliud signum Moysi, Milte, inquit,
erat ut si sponsus sponsam repudiare vellel, discal- manumin sinum tuum, el misil. Produc, inquit, eam.
ceareiur ille, el hoc esset signum repudii. (Deul.xxv.) El produxit, et inventa est alba, id est, lmmunda;
Proinde Moysesdiscalceari jubelur, ne ad Ecclesiam albor enira in cute lepra est, non candor. Ipsa enim

CAP.VI. N. 1. Interea Moyses. Totum caput e xxu semendoctrinmcmlestisseminesuscilaret. Cui calcea-

conir. Faust., cap. 90. GRIAL.
2. Cod. Alb. morticina prmsenlia. Al., morticinam
prmsentem.Adjectivum esl morlicinus, id est, a se
iuortiiiis, non mactatus aut occisus. AREV.
CAP.VII.N. 1. Deinde, dum pascerel usque ad con-
cremabuivr,ex Greg. hom. 7 iu Ezech. GRIAL.
Ibid. Peculiaris est lectio Codicis Alborn., quam
prmiciebalsuam essefuturam. AREV.
4. Ambrosius, de Huth, lib. III de Fide, c. 5 : De-
signabatur futurus ex Judmis, ex quibus Christusse-
cundmncarnem, qui proximisui, hoc est, populi moriiti
menium nupliale Ecclesim copulandmprmscriptaleyis
spiritttalia deferebant. Non Moysessponsus; illi enim
dicitur : Solue caiceamenlumpedum tuorum, ul Do-
minosuo cedat, t-tc. GRIAL.
o. Abstntit illis occasionem.Ila Alb., et Flor. 1.
Griabus, abslulil itlas occasioni; quod nescio unde-
i) II) sumpserit, nam alii Editi liabent abslulit occa-
sionem, omisso illis. AREV.
CAP.IX.N. 1. Verba Vulgatx : Vt quid avertisma-
num tuam, et dexteram tuam, etc, de medio sinu tuo ?
AREV.
291 S. 1SID0R1HISPALENSISEPISCOPl -92
hxreditas Dei, id est, populus, ab eo foras missus, A CAPUT XII.
immundus factus esl. Sictit scriptura est de ea : De virga in draconemversa.
Vt quid avertis faciem tuam, et dexteramtuam de me- 1. Projecit deinde Moysesvirgam coram Pharaone,
dio sinu luo (Ps. LXXIII, 11)? Sed quid illi ait? Revoca et serpens factus devoravit serpentes .EgyptwruiK,
eam in sinumtuum. Revocavjt, et reversa est ad co- significansquod verbum caro fieret, qui serpentis
lorem suum. diri venena evacuaret per remissionem et indulgen-
2. Sic et plebs Judxa nunc aliena est a sinn Dei, tiam peccatorum. Virga estenim verbum Dei rectuui,
et foris immunda remansit; sed revocabit eam, et regale, ptenum potestatis, insigne injperii.
redibit ad pristinum colorem, dum agnoverit- Domi- 2. Virga serpens facla est, quoniam qui erat Fllius
num Salvatorem. Nunc enira cxciias ex parle conti- Dei, ex Deo Patre natus, filius hominis faclus est,
git in Israel, donec plenitudo gentiura introeat, et sic nalus ex virgiue, qui quasi serpens exallaius in cru-
omnis Israel salvus flat. cem, medicinam vulneribus infudil humauis. Unde
CAPUT X. ipse Dominusait: Sicut Moyses exaltavit serpenlem
De aquit conversisin sanguinem. in deserlo, ita exaltari oportet Filium hominis (Joan.
i. Deinde aquje misscein terrara a Moysevertun- in).
iur in sanguinem, id est, populi in sanguinis Christi g 3. Virga enim Moysi, in draconem conversa, ma-
fideni. Aquaeenim, ait Apocalypsis,quas vidisti, po- gorum absorbuit virgas; et Cbrislus post glori» sux
puli sunt, el gentes (Apac, xvu). dignitatem faclus est obediens usque ad morlera, et
CAPUT XI. per ipsara mortem carnis consumpsit aculeum mortis,
365 attestante propheta : Ero mors tua, o mors, ero mor-
De ingressuMoysisad Pharaonem.
sus tuus, inferne (Osee xtti).
1. Post hxc intrant ad Piiaraonem Moyseset Aaron
petentes viara trium dierum profiscisci in deserto CAPUT XIII.
De obduralionePharaonis.
popuium Israel, el ibi sacrificare DominoDeo. Qux
est via trium dierum, qux nobis incedenda est, ut 1. luduravil Dominuscor Pharaonis, scilicet quin
exeuntes de iEgypio pervenire possimus ad locum in diabolum ifa induravit post peccalum, ul pcenitentix
quo immolare debeamus? Via ista Christus est, qui compunctione nunquara cmollialur, sicut in Job de
dixit: Ego sum via, veritat, el vita (Joan. xiv). ep sciipfum est: Indurabifur, quas} lapis (Jpb, xu).
2. Quaevia triduo nobis incedenda est. Qui enim 367 CAPUT xiv.
confessus fuerit DominumJesum in ore suo, et cre- De decem ptagis.
diderit in corde suo quod Deussuscilavit eum a mor- \. Dehinc inferunlur plagaein /Egyplum. Licet
tuis tertia die, salvus erii. Hxc est ergo tridui via, C illain jEgyptiiscorporalitergesta sunt,spiritualiterta-
per quam pervenitur ad lecum in quo Domino im- men nunegeruntur in nobis. ^Egyplus namque sxculi
molelur et reddatur sacrificium laudis. Abominatio- forma est. Prima plaga, in qua primo aqitae verlun-
nes, inquiunt, /Egyptiorum immolabimus Domino tur in sanguinem. Aqux ^Egyptiseerraliea, et lu-
Deo nostro. brica philosophorum sunt dogmala.
5. Oves quippe /Egyptii edere dedignantur; sed 2. Qux merito in sanguinem vertuntur, quia in
quod abominantur yEgyptii, hoc Israelitx Deo offe- rerum causiscavnaliterseniiunt. Sed ubicrux Christi
ruut, quia simplicitatemeonscientix, quam sapientes mundo htiic lumen veriiatis ostendit, hujusmodi
bujus sxculi, hocest, cives^Egyptii.quasi faluitatem eum correptionibus arguet, ut ex qualitate poena-
depulant, hanc justi Deo in sacrificium immolant, et rum proprios agnoscat errores.
per id Deo placere procurant, quod sxculo et mundo 3. In secunda vero plaga rancc producuntur, qui-
abjccium et contempiibile esse considerant, secun- bus indicari figulariter arbilraniur carmina poeta-
dum Apostolum, qui ail : Nam qumstulla sunt mundi rum, qui inani quadam, et inflata modulatioue, velut
elegil Detts,ul*confundaltapientes (I Cor. i). ranarum sonis et canlibus mundo huic deceptionis
4. Ex quo auiem coepitloqui Moysesad Pharao- fabulas intulerunt. Rana est enim loquacissimava-
iiem, affligilurniagis populus Dei. Ex quo in animam "nitas; ad nihil enim aliud animal ipsnm ulile est,
liomiiiis sermo Dei 366 perlatus fuerit, acrius cal- nisi quod sonum vocis improbis et importunis cla-
lidtis hoslis consurgit, el majora vitia, quibus vinca- moribus reddit.
tur, iiumiilit. Prius vero qiiam veniret sermo, qtii 4. Post hxc cyniphes producunlur. Hoc animal
argueret vitia, |n pace durabanl. Sed nlii sermo Dei quidem pennis suspendilur per aera volitans; sed
facere cceperit uniuscu,usque discrimen, tunc con- ita subtile est, et minutum, ut oculi visum, nisi acute
turbatio magna consurgit. cernentis, effugiat. Corpus autem cui insederit acer-
Cxp.XI.N. 1. Qum (fl via trium dierum, usque ad eliam apud Augustin., serm. 87 de tempore. GBIAL.
sacrificiumlaudisi Orig,, Exod. iv, hom. o. GRIAL. 3. Quiinani. ItameliusvidelurcumAlb.el Augusli-
2. AbominationesJEyypliorum, ngquc ad placere nn, quam quminani, lil Grialius edidit. AREV
procutanl, Grea., $ Moral., c. 16. GRIAL. 4. Cynip/i«s.liascribituriiiEtymolog., lib. xn, cap.
CAP.XIV.$. f, Dehiifcinferyulurplagm.Qux de de- 8. Grialius hoc Locoedidit scyniphes.Mirum, quan-
ceui plagisdicuntur, prxter, pauca quxdam, sumpta tum alii iu hujus yocabuli scriplura variant. 4K*T-
suni ex hoin. 4 Orig. in c. vu Exod. qux leguntur
293 QUJ!STIONES IN VET. TESTAM. — IN EXODUM. 294
bissimo terebrat slimulo, ita ulquem volantem A ribus argnitur dolosa hujus sxculi el purulenla ma-
quis videre non valet, sentiat stalira stimulan- iilia, in vesicis tumens el inflala superbia, in fervo-
lem. ribus ira ac furoris insania. Hucusque enim lalia
•5. Hoc ergo animalis genus subtilitatl hxreticx per errorum suorum figuras mundo supplicia tem-
comparatur : qux subtilibus vcrbornm stimnlis ani- perantur.
mas terebrat, tantaque calliditate circumvenit, ut 12. Post hxc vero verbers veniunt de supernls,
deceplus quisque nec videat, nec intelligat, unde scilicet voces, tonitrua, el grando, et ignis dis.cur-
decipiatur. Quod vcro in lertio signo magi cessave- rens. In tonitruis enim increpationes, ac divinae
runt dicentes : Hie diyitus est Dei; magi .illi typum correptiones intelliguntur, quia non cutn silenlio
bxrelicornm atque animositatcm habuerunt. verberat; sed dat voces, et doctrinam coalilusmit>
368 <>•Declarat hoc Apostolus, dicens : Sicut lit, per quam possit culpam suam castigatus agno-
Jannes, el Mantbresrestiterunt Moysi, sicet hi refislunt scete mundus.
veritati; hominesmentecorrupti, et reprobi circa fidem, 13. Dat et grandinem , pcr quam lenera adhuc
sei uttra non proficient. Dementia eorum manisfesla vasientur nascentia vitiorum. Dat et ignem, sciens
erit omnibus,sicui et illoruni fttit (II Tim. tii, 8). Hi esse spinas et iribulos, quos debeat ignis ille de-
aulem, qui per ipsam corrnplionem menlis inquie- B pasci. De quo dicit Domiuus : Ignem veni miltere in
lissimi fuerunt, in signo tertio defecerunt, falentes terram(Luc. xn). Per buncenimignem incenlivavo-
sibi adversum esse Spiritum saiictiini, qui erat in luptatis et libidinis consumuntur.
Moyse. 14. Quod autem locustarum octavo in loco fit
7. Tertio enim lopo ponitur Spiritus sanclus, qui mentio, putatur a quibusdam per hoc genus plagae
est digilus Dei. Unde et illi deficientes in terfio si- dissidentis a se et discordanlis humani generis in-
gno, dixerunt: Digitus Dei est hic. Sicut aulem con- constantia confutari. Alio quoque sensu locu-tac pro
ciliatus et placatus Spiritus sanctus prxstat requiem mobilitate Ievitalis accipiendx sunt, tanquam vagac
mitibus et humilibus corde, ita conlrarius adversus et salientis animx in sxculi voluptates.
knmites ac superbos inquieludineriiexagitat, quam 15. Nona plaga tenebrx facix sunt, sive ut men-
inquietudinem muscx illx brevissimx significave- tis eorum cxcitas arguatur, sive ut intelligant divinx
runt, sub quibus magi Pharaonis defecerunt, di- dispensationis et providenlix obscurissimas esse
centes : Digitus Dei esthic. rationes. Posuit enim Deus lenebras latibulum suum
8. Quarto loco muscis jEgyptus percutitur. Musca (Psalm. xvn), quas illi audacter el temere perscru-
eniin nimis insolens et inquietum animal est, in qua tari cupienles, et alia ex aliis asserentes, in crassas
quid aliud quam insolenles curx desideriorum car- C et palpabiles ignorantix tenebras devoluti sunt.
nalium designanlur? ^Egyptusergo muscis percuti- 16. Ad ullimum deleniur primogenita jEgypiio-
tur, quia eorum corda qui hoc seculum diligunt rum, sive principatus, et potestates, etmundi recto-
desideriorutn suoruni inquietudinibus fenunlur. res tenebrarum harum, sive auctores el inventores
9. Porro Sepluaginta interpretes cynomyiam, id falsarum, qux in hoc mundo fuerunt, religionum,
est, caninam muscam posuerunt, per quam canini quas Cbristi veritas cum suis exstinxit et delevit
mores significantur, in quibus humansementis vo- auctoribus.
luptas et libido argniltir ciirnis. Potest qnidem hic 17. Porro qtiod sequitur : ln diis eorum faciam
locus significareetiam per muscam caninam foren- illud Hehrxi aulumant, quod uocte qtta
sem hominum eioquentiam, qua velitti canes alteru- judicium, est
egressus populus omnia in /Egypto terapla de-
trum se lacerant. structa sunt, sive motu terrx, sive laetu fulminum.
10. Jam vero quinto in loco onimalium nece, vel
Spirinialiter autem dicimus, quod egredientibus no-
pecudum jEgyptus verberatnr. Vecordia in hoc ar-, bis ex 370 'Egypt 0 errorum idola corruant, et
guitur, slulliiiaque mortalium, qui, tanquam irratio- omnis perversorum dogmaium cultura quatiatur. <
nabilia pecora, cultum et vocabulum Dei imposue-
runt figuris, non soltim hominum, sed et pecudum, CAPUT XV. '
D
ligno et lapidibus impressis, Ammonem Jovem in De Pascha.
ariete venerantes, et Anubem m cane, Apin quoque I. Interea fit pascha : in occisione agni occiditur
colentes in tauro, et cxtera qunque qux iEgyptus Christus, de quo in Evangelio dicitur : Ecee agnus
deorum suoruni portenta miratur; et in quibus cul- Dei, ecce qui lollit peccata mundi (Joan. i). Vespere
tum credt-banl inisse divinum, in his viderunt mise- immolalur agnus, in vespera mnndi passus est Do-
randa supplicia. iuinus. Prohibentur qui pascha faeiimt ossa frange-
3S9 H- Clcera post hxc et vesicx turgentes re; non franguntur in cruce ossa Domini, alteslanle
cum fervore sexto in verbere producuntur. In ulce- evangelista, qui ail: Os ejus non comminuetis(Joan.
6. Grialius scribit Jamnes, in YulgalaesJ Jan- pnnolatio est Loaisx. AREV.
nes; et mox ila et hi. AREV. 14. Atio quoque sensu, usque ad locustm, Greg.
8- Musca enim nimis insolens, usque ad feriuntur, xxxiii Moral., c. 27. GRIAL,
Greg. verba, xvm Mor. c. 25. GRIAL. Ibid. Apud Grialiuni fortasse legeqdu/n : Alio
9. De canina causidicorumfacundia agit Isidorus, quoquesensu usque ad votuptates. A^EV. -
lib. III Sentent., cap. 57, quemad locum etttdita
295 S. ISIDORI IIISPALENSISEPISCOPl 296
19). Sanguine agni illiniuntur Israelitarum posles, A cedens, adulterino acrore corruplura est. In hac no-
ne vastaior angelus audeat inferre perniciem. bis pixcipilur mansione, ul semper egressionis ex
2. Signanlur signo dominicx passionis in fronti- /Egypto memores simus, ut celebremus pascha, id
bus fidelcs populi ad lutelam salutis, ut hi soli ab est, transilum nostrum de prioribus ad meliora, et
inteiitu liberentur, qui cruore dorainicx passionis primogenita nosiri uteri, id esl, nostrorum operum
corde et fronte signaii sunt, qui eliam opere loquun- cunctarumque virtutum principium Domino conse-
tur : Signatum est super nos lumenvultus tui, Domi- cremus.
ne. Unde et appellatur ipsa solemnitas Phase, quod CAPUT XVIII.
nos transitum possumus vocare, eo quod de pejori- De columnaignis, tl nube.
bus ad meliora pergenles, tencbrosam /Egyptum
1. Jam lunc videiur Dominusnocte in cnlumna
derelinquimus.
3. Quod aiitem ail ae agni illitis csu : Omnisalie- ignis, et per diem 372 in columnanubis, praecedens
et dux itineris faclus. Nubes ista praece-
nigena non comedetex eo, el in una domo comedetur, populum,
nec efferetis de carnibus ejus foras, lioc de Christi di ns Cliristus est: idem etiam columna, quia rectus,
et flrmus, et fulciens inflrmitatem nostram. Per no-
corporis sacramento, cujus agntis ille figuram obti-
ctem lucens, per diem non Iucens, ul qui non vident
nuit, proprie tenelur scriplum : cujus corpus et *
et vident cxci fiant (Joan. u, 39).
sangiiis in una domo, id est, in una Ecclesia vesci videant, qui
2. Potest et sic non incongrueaccipi, quod Clirisli
prxcipitur, nec efferri foras, in plcbibus scilicet
sacramentum tanquam in die manifestatura est in
iixreticorum, qux ab eadem Ecclesix catholicaj
unitale foris vagantur. carne, tanquam in nube; in judicio vero, lanquam
iu terrore noclumo, quia tunc erit magna tribulaiio
CAPUT XVI.
sxculi tanquatn ignis, et lucebit justis, et ardebit
De thesauris JEgypliorum.
1. Prxcepit debinc populo Deus per Moysen,ut injustis.
ab jEgypiiis sibi commodata petereni, qux aufer- CAPUT XIX.'
rent. Sicque Moyses et populus proficiscens, auro De divisionemaris
et argento spoliavit iEgyptios jussu Domini Dei, ni- 1. Sequenlibus indc iEgyptiis, percutit Moyses
hil injuste jubentis. virga aquas, el transierunt filii Israel per mediura
2. Quid ergo hxc prxfigiiraverint, nisi quod in mare Rubrura. Quid mare Rubrum, nisi baplisiiius
auro, et argento, ac veste /Egypliorum significatx est Chrisli sanguine consecratus? ilosles sequenles
sunt quxdam doclrinx, 371 1nx cx 'Psa consue- cum rege, qui a tergo moriunlur, peccata suut prae-
tudine gentium noninutili studio discunlur? Sed sive {n lerila, qux delenlur, et diabolus, qui in spirituali
hoc significet, sive illud, quod ex ipsis gentibus ani- baplismo suffocalur. Premunt quidem jEgyptii; ur-
mx pretiosx, lanquam vasa aurea et argenlea ctriu gent et instant peccata, sed usque ad aquam.
suis uiique corporibus, quod vesies significaiii, ad- CAPUT XX.
jungunlur populo Dei, ut simul ile boc sxculo, tan-
De canlico:
quam de _Egypto, liberentur.
CAPUT XVII. l.Posltransitum Rubri maris canit canticum po-
De azymis. pulus Deo, iEgyptiis et Pharaone subraersis. Non
1. Quod vero ait, fermeiilo sublato, sic profeclos aliter et fidjeles,poslquara de lavacro conscendunt,
esse lilios Israel de /Egyplo, hoc et a nobis modis cxslinctis peccatis, byinnum in voce gratulalionis
omnibus, si fleri potest, elaborandum cst, ut exeuu- emiliunt, dicenles: ConlemwsDomino, glorioseenim
tes a sxculi hujus illecebris, non ambulemus in fer- Iwnorificatusest; equuin et ascensorem projtcit in
menlo veleris malitix et nequitix, sed iu azymis tnare.
sinceritatis et veritalis, quod est in novi hominis 2. Quod tamen melius et dignius ille dicit qui ha-
conversatione , reliclo pristino homine cum vitiis bucrit lympanum in manu sua, sicut Maria, id esl,
suis. -jcarnem suam crucifixerilcum viliisetconcupisceniiis
2. F.t illi quidem septem diebus azyma comede- (Gal. v), et mortificaverit inembra sua qux sunt
bant. Nos vero si simpliciler, et pure versemur in super terram (Coloss.m).
liis septein diebus, quibus mundus iste peragitur, 3. Jam dehinc ducilur post maris transitum po-
qui semper in suo ordine revolvuntur, el quotidie, pulus per desertum.- Baptizati scilicet omnes per
nobis agnus occiditur, et pascha quoiidie celeliratur, raundum, non peifruentes promUsa patria; sed quod
si fermentum maliiix, el nequitix non Iiabemus, si non vident, sperando, et per patientiamj373 exspec-
iimovaii, nihil ex veteris corruptionis malitia facere tando, tanquam in deserto sunt, et illic laboriosx et
deleciemur. periculosx tentationes, nerevertantur corde in /Egyp-
3. Nam quid est aliud fermentiim, nisi corrupiio tura, iiec ibi tandera Christus deserit, nam et illa co-
nalurx ? quod et ipsum prius a naluraMdulcedine re- lumna non recedit.
CAP.XXIII. N.l.Feretotum hoc capulexscribitur a reclitudo, el firmitus, el suslenlatloest nostrminfirmi-
Saucto lldefonso, de cognit. baptismi,Cap. 99, paucis tatis. AKF.V.
iiiiinutatis, ut: Chrislus etl qui etiam et columna,quia
297 QU-ESTJOMS 1N VEf. TESTAM.— IN EXODUM. 29_
CAPOTXXL A trnnscurrunt per verba sonamia, quasi pcr aerem vo-
De aquis amaris. lalilia pennata, quibtis per fidem pascuniurhi qui ad
1. Egrcsso populode mari Rubro, Occurrit ercmus, patriam regni coelestis pervenire conlendunt.
in qua liihus diebus ingredientes non, liabiierunt 2. Potest quidem et volucrum esca vcteris signifl-
aquam, ct pervenerunt ad fontem Marah, qui ex care legis eloquia, quse plebem carnalem, tanquam
nmariludine nomenaccepil.Miirmtirat populns videns carne, alebal per verba divinitus missa, quasi pcr
oqnas, et potari non susiincns. Miltit lignum Mnyses volatilia. Unde et vespere danlur, quia cuncta quaj
in aquas, ct factx sunt dulces. IntelligeainSrasaquas carnaliter illis concessa sunt llnem eranl liabitura.
occidentis litterx et legis habere figuram. 3. Manifcstatoautem luuiine fideidalurmannapo-
2. Qnibussi immittatur confessio crucis, el passio- pulo. Manna utique, quod est Christus, qui lanquara
nis dominicx sacramenlum jnngaiur, tnnc cfficilur panis vivus de ccelodcscendit, qui per nubes evange-
aqua Marx suavis, et amaritudo litterx vert tur in licas uuiversoorbi pluilur, non jam 375 miirmurauti
dulcedinemintelligentix spirllualis. Undeet scriptum populo, et lentanti Synagngx, sed credenli et in
esl: ConstituitDominuspopulo suo legem, et judicia, illo spem ponenti datur Ecdesix. Iloc est aniem
et tentaviletim. manna indeficiens, hic est panis coeli, et verus cibus
3. Alio quoque sensu, quod aqux Marx, ligno in B angelorum, quo Dei verbum corruptiiiiles incorrupti
se suscepto, dulcescunl, indicium erat amariludinem biliter pascit,quod ut manducaret homo, caro factum
geniium perlignumcrucisChristi in usnm dulcedinis est, et habitavit in nohis.
quandoqueessc vertendam. 4. Quo ctiam qui vcscunlur, spirilualiter vivnnt.
4. Sciendum vero juxta superiorem scnsum, quod Nain illi vcterem figuram carnaliter accipientes
primum ductus est lsrael ad aquas salsas et atnaras, mortui sunt. Non incongrue per manna eliam coele-
et Iigno monstraio a Dominndulcibus effcctis,postea stia significaniur elnquia. Unde et inlerpreiaiio no-
venitur ad fontes. Primo enimducilur populus Israel minis sic fotiat; manna enim inlerprelatur, quid est
adlitteram tegis, in qua donec permanet, de amari- hoc ? Comenim audimus legem Dei recitari in eccle-
tudine recedere non potest. sia, inlerrogamus doctores dicentes : Quid est hoc?
CAPDT XXII. Hoc autem manna minutum erat, sicut semen co-
De duodecimfomibus. riandri, et suave. Quid verbo Dei minutius? quidve
1. Ctim ergo per lignuni vilx dulcis fuerit effecta, subtilius ? aut quid dulcius et suavius eloquris Der,
et inlefligi374lex spiriiualiier cce;n-rit,tuncdcVetcri qnx sunt super mel et favum (Psalm. cxvin) ?
Teslamenfo transitur ad novum, et venitur ad duo- 5. Sed quid esl quod sexta die dupltuncolligijube-
decim aposiolicos fonies. Ubi arbores erant septna- iC tur, quod eliam suffkiat in Sabbalo ? Sexla dies ista
ginta patmarum. Non enim duodecim soli apostoli est sexia xtas mundi, in qun nnnc sumus.In hac ergo
fidera Christi prxdicaverunt, sed et airi septuaginta duplum colligil, qni proptcr spcm vitx xlernao ver-
missi ad prxdicandum verbum f)ei referuntur, per bum Dei audit et fac.it; in bac duplum recondit, qui
quos palmas victorix Christi mundus agnosceret. heue Vivit, ct aliis misericordiam prxbet.
2. Siquidcm et isti duodecim fonles, scpluagirita 6. Quod et reponebatur pro sabbato, non corrum-
palmarum arborcs irriganles, aposlolicam gratiarn pcbatur. Bona eniiu opera facia proplcr fuluram
prxflgnrant, popnlosin seplenario numero decuplaio requicm in futuro sxculo pcrmanent. Qui vero infl-
rigantem, ut per sepliforme Spirilus donum legis dcles erani, et prrcter causam Sabbati servabant de
decalogusimpleatur. manna, ebulliebantex covermcs, et compulrescebat;
CAPUTxxin. sic et qui propter prxsentem vitam et amorem sx-
De cibis alilum, et manna. ctili tliesatirizant,his ille vermis ebultit qui nunquam
1. Murraurat interca populus in dcserto proplcr morilur. Isti sunt vermes quos gencrat avaritia, et
famem, et conversus procul in nube respexit gloriam divitiarum ca-ca cupiditas his qui habcnt pecunias,
Dei. Aspexilquevespere cdturnicem, et mane diei al- ct videnies in necessitale fralres suos, claudunt ab
terius manna. Quid enim per volucrum escas, nisi ;D cis viscera sua.
prxdicaliones divioitus missac inlelliguntur ? Quae 7. Scd et iis qul post susceplum verbttm Dei pec-

CAP.XXI.N.l. Egressopopulo.Ex hom. 7 0rig. in ctum MarlintimLegionensera,qui Isidorum exscribitt

c. xv, vel sermone Aug. 91 de tempore. GRIAL.
GAP.XXII.N. 1. Gum ergo per tigitum, osque ad
"
agnosceret,verba sunt Orig., ibid. GRUL.
Ibid. Prudentiusin Diitochxo, n. 14, in hic alle-
goriaexplicandaversatur, in cnjuscommenlaririnon-
nnlla annolavi ox sancto Ildefoiiso,et sancio Marti-
no Legionensi, qui Isidoro quoque concinuni. Ibt
eliam explicui cur discipuli Chrisii aliquando sep-
luaginla duo dicantur. Pro fidetn Christi prmdicnve-
rtmt Codex Regiovat. 695 cxhibet fidemChristimun-
do innotuerunt,quod genuinum arbilror. AREV.
2. Septiforme.X\b.,septiformis.Grialfus,mendosc.
utarbitror, sepliformem,quanqtiamcihtm apud sau»
PAinoL. LXXXIII.
tom. I, pag. 298, eodera modo sepliformem legilur.
AREV.
Cap. XXIII.N. 1. Murmural, usque ad super melet
favum,sentenlia ex eod. Orig.; verba diversa. GRULi
Ibid. Coturnicem. Alb., coturnices, quod videtur
prxfHrendmn. AREV.
5. Sed quid est qnod sexta, usque ad vermis effici-
tur, ex end. loco. GRIAL.
6. Alb.: Et propter causamsabbati servabantillud,
ebulliebanl,eic. V«riiinpropter rejiciendura est. Gria-
Hus, prmtercausas. AREV.
7. Sed et iis qui, etc. lia Codcx Albornoz.Grialins
cuni aliis Edilis : Sed ci h qui post susceptumVer-
. 10
i-ft . % ISJlDQIll:*4l^Al,E^S ^PISGOPl |0jD.
j^at, efficUuripsum verbum Dei yerrais, qui eorum .A Moysiconsilium sepluaginU^fieaiorum. Audit eum
sempcr conscientiarafodial, et arcana pectoris rodat. Moyses, et facit quxcunque dicit. Ubi magnaeadmi-
Quanquam et vermis sit Cbristus, 376 'Pso 1(i" rationis esl, ut Moysespropheta Deo plenus,qui cum
guentc : Ego aulemsum vermis, ei nonJiomo(Psahn. Dominoiacie ad faciem loquebalur, ab honjine gen-
xxi). Sicul enitu ipse est aliis in ruinara, aliis in re- uli consiliuniacciperet, el faceret omnia quxcunque
surrcclionem, ita el ipse in manna fidelibus quidem diceret illi, uisi ut formam burailiiatis populorum
dulcedo inelus, infidelibus vermis efficitur. principibus darel, et futuri sacrameiiti designarct
CAPUT XXIV. jiBiaginem.
De petra virga percussa. 2. Sciebat enitn quandoque fulurum quq.d. pcr
1. Poslmanna queritur populus sub ardore silis, populum ex geniibus cougregalum ea quie in iege
et fbns de petra erupit. Eadem autcm peira, quae deeraut, eo suggereule, compler^eutur,boiiumqoe et
et
percussa aquam evouiuit, Christi figuram habuit. Quo spiruualem intellcctuni afferrei a.d legei.n Dei,
aperlo, aqox eunctx fiirxerunt, ad quem velul virga sciebatquia audirel eumdem populumlex, et faceiet
lignum passioitis accessit, ut emanaret credentibus omnia quaecunquedicerct, legisque dimUwtio, sug-
gratia. Percussa enim petra fons manavit. Percussus gerente Evangelio,compleretur.
m eruce Chrislus sttientibus.lavacri graiiam, et do- ^ CAPUT XXVII.
num Spirilus sancti effudit. De.ascensioneMoysis in monfem.
2. Pctram enim istam figorara babuisse Christi 1. Successil itaque post bscc populus quadrage-
probat Aposlolus,curb dixit: Bibebanl autem de spi- sima seplima die egressiouis 378 e* ^SYP 10 M
rituati consequeniieos petra, petra autemeratChrislus. moQlera Siua, ibique Moy$esascenditad Dominum,
-Quodaulem sitiens populus propter aquam murmu- el Dominus ad eum descendit. Mons quippe allitudo
rai adversus Moysen, et propterea bibel ei Deusut contemplaiionisnosiras est, in qua ascendimus, ui ad
:osteiid>ateis pelram, de qua bibant, quid hoc signifi- ea qux ultra infirmitaiemnosiram sunt intuenda sub-
cat, nisiquia siquis esl qui legens Moysenmurmurat leyemur. Sed in hanc Domjnus. descendit, quia
adversus cum, el displicet ei lex qua>secundum litte- sanclU multum proficienlibus parum de se aliquid
ram est scripta, oslendit el Moysespetram, qui est eorum sensibus aperit.
Christus, et adducit eum ad ipsam, u. iode bibat, et CAPUT XXVUI.
,reffciatsiliin suara? _Qe tonitruis et futgitribus,
CAPUT xxv. 1. Jam deiode quinquagesiinadie pc_t_aclum pa-
De pugna Amaleclu scha data est lex Moysi. Ita ct quinquagesima. die
1. Posl bxc Moyses ascendit in monleoi, Josue G post passionem Doniini, quam pascha illud praeligu-
conlra Amalech militat, lenet virgam Moyses, bra- rabat, dalus est Spiritus sanctus, promjsstts Paracle-
chiaque sua in modum erucis extendit. Sicquehostis, tus, descendens super apostolos, et qui cura eis erant,
id esi, diabolus, vitam ccejestis patrix intercludere ki centum viginii Mosaicxactatis numer.oconstitutos;
molitus, signo crucis.domiuicx superatur. Duin leva- ct divisis l.ingiiiscredentium, tolus evangelica pra;-
rct manus Moyses, vincebal Israel; rursussi iucli- dica.tionemundus inipIeLusest.
«asset, superabal AmalecU. 377 Elevanlibus enira 2. Dicitur illic lex scripta digito Dei. Et Douiinus
nobis actus aostros ad coelura, rectores tenebraruio dicil de Spiritu saucto : In digito Dei ejiciodaimonia.
spbjiciuntur. Aspicit illuc cunctus populus voccs, et lampides,
2. At conlra remissis oranles manihus, lioc cst, montemque fumantem, tonitrua, et fulgura, clango-
terrenam coHversalipnera sectantes, bosiis vjctor remque buccinx perslrepenteni. In vocibus uamque
insequitur, sedet Muyses super iapjdem, qui io Za- et lonitruis clamor pratdicanaiuminteUigiiur,in lam-
charia seplein hahebat ocuios (Zacli. ni), et io Sa- padibus clarilas miraculorum, in sonitu bucciux Cor-
nmeiis volumine appellalur Lapisadjutorii (l Heg, lis prxdicatio sanctorum.
vii), et ulramque raanum ejus, Aaron el IIur, quasi 3> Qux omnia iu advenlu Spirilus s.incti coiuplela
duo populi, aut duo Teslamenta, suslculaqU 0sunl, quando omncs discipuli Clirisli in varielute
CAPUT XXVI. linguarum prxceptis et signis inionuerunl. Interprc-
De cognato Moysis. tatur aulem Sinai rubus, quod significat Ecclcsiam,
1, Devicloautcm Amalech, supervenil Jethro so- in qua et Dominus loquitur Moysi.Qu.od,autemlegcm
cer Moysis, adducit Sephoram, kl est, Ecciesiam, daturus Domiuus, in igne et fuma de&ceailit, boc
utrumque filium cx utroque populo procreatum. Dat significat, quia el fideles ciaritalis suae osleasioiie
bum Dei peccal, efficitur.eiipsum veibum Dei vermU, CAP.xxvi. N. 1. Devicla auteniAmaleth, usque
qui ejus temper canscientiamfodiai, clc. Quot, elsi ad cotnpletur,Orig., hoin. 11 ia cap. xvn. GRI.L.
itnplicaiumvidelur, ferri lamen pulest. AREV. CAP.XXVII, N. 1. Suecessitulique,usque sni tensibus
CAP.XXIV.N. 1. Post manna, usque ad siiiin aperit, verba sunt Greg., v Moral., c. 27. GRIAL.
suam,e\ eod. GRIAL. Ibid. Descendit. Mons.Alboru. addit : DfueudH,
Ibid. Grialius, ^««riiur populus. Alb., ejus aperto Sed quidest moraliter, quodMoysesinmoHteasfen^U,
laterecunctafiuxerunt.AREV. et Dominusad ntontemdescendit? Mons,etc. Griaiiaa
CAP.ixv. N. 1. Post hmc Moyses,ex eod. GRIAL. in not. ulique, pro iiaque. ARGV.
2. Lepidemqui. Alborn., Lapidem, id esl, Ecclesia1 CAP.XXVIII. N. 5. Quod.autemlegemdatutustu<squ6
luperChrtstum, qui. AREV. ad obscurat, verba Grcg., vi Moral., c. J7. G*MU.,
SOl QU_EST10N.ES 1N VET. TESTAM-.— IN EXODU.VI. 302
illuminat, et infideliumOCUIQS per fumura erroris A ritum sauctum , tam propter nomen sanclificationis,
obscurat. quara eliam propter xternara requiem ad dontim
4. Qnodvero vidctur in caligine, hoc significat, Spirilus sancti periineiilem. Dicitureniui ibi: Me-
quia impii, qui terrena sapiunt, caligine malitiaeeum mento ui diem Sabbuti sunclifices: sex diebus opera-
descendentem,id est, 379 in humililateiiascentem, beris, et facies omnia opera tua; septimusaulemdies
non cognoverunt.Aliasin caliginevisus legemdedit, Sabbatum est nominiDei lui, non facies omne opus.
quia verilatem sux legis non secutnris infidelibus 6. In sex dierura opere sex millium annorum
quasi per caliginem dixil : Vl videnles non videant, operatio continetur. In seplimo vero requies illius
el audientesnon audiant. beati regni et temptis ostenditur, quod carnaliter
CAPUT XXIX. Judxi sapientes et celebrantes peccanl. Et boc ne
De decemverbis. nos ad fidemmeudaciifallentjs aptemus, clamat per
1. Dat igttur mde Dominus Moysilegem innocen- prophetam Deus : Neomeniaset Sabbataveslra odi-
lix nostrse,et cognilionissux. Eamdemqae m de- vit anima mea (Isai. 1).
cem verba consiituil, et saxeis tabulis digito suo 7. Quomodoergo sanctificata erunt Sabbata iila ,
scripsit. Et hxc quidem prxeepla ita sunt distri- quseodivit Deus? lllud ergo Sabbatura est sancti-
buta, ut trhv periineant ad dilectionem divinx Tri- J$ flcalum ubi post bona vitx hujus opera requies
nilalis , seplem veroad amoretn fraternum, quibus nobis xlerna promillilur. Ideoque quidquidagimus,
societas humananon laedilur.. si propter fuluri sxculi requiera facitnus , \ eraciter
2. Primum Decalogimaodatum ad Deum Patrcm Sabbatura observainus, non ut jara in isla vita nos
perlinet, dutn dicit: DominusDeut tuns Deus unus requiescere xstimeraus, sed. ut orania qux beue
esl. Utique ut haec audieqs, unum Deum Patrem operamur, nou habeant inlenlionem,nisi in requicm
colas, el in multos flctos deos fornicationem tuam seropiternam.
non effundas.in hoc prxcepto prohibetur coli aliqua 8. Post hxc tria prxcepta, qux ad Deura perti
in figmentishominumDeisimilitudo, non quia non rient, septenarius succedit numerus niaiMialorum
kabet imaginem Deus , sed quia nulla imago ejus ad dilectionem proxirai pertinens, et incipit ab IIQ-
coli debet, nisi Hla quas et boc est quod ipse, nec nore parentum. Quod tamen in ordine quarlum est:
ipsa pro Ulo, sed cum illo. Honora patrem luum et malrem tuam. A parenlibus
3. Secundum prxceptum ad Filium pertinet, enim suis boino aperit oculos, et hxc vila ab eorum
dum dicit: Non assumes nomen Domini Dei lui in dilectione sumit exordium. Inde hoc mandatum
vanum.Crealura eliimraulabilis cst, ac propterea primura est in septem, sicut et Dominusin Evan-
dicitur : Omniscreatura vanitati subjecta est. Ergo, Q gelio ait : Honora patrem tuum et matrem luam,
ne quisquam Fiiium Dei Verbum, per quod facta quod esl mandatumprimum(Malth. xv).
suiil omnia, putarel esse erealuram, ideo dkitur : 381 9. Sed quomodo primum quod quartum ,
Non accipiesin vanum nomenDomini Dei tui; id nisi quia, ut prxdictum est, in seplenario numero,
esl, ne xstimes creaturamesse FLiiuntDei, quoniam quLpertinet ad dileclionemproximi,primiira est in
omnis creatura vauitati subjeela esl; sed crcdas altera tabula? nam ideodux labulx legisdatx sunl.
ettm esse xqualem Palri, Deum de Deo, verura Jubelurergoin hocpraecepto flliishonorare parcnles,
Verbum, per quem omnia facta sunt. neque contumeliososillis existere, sed officio pie-
380 i. Tertio prxcepto legis insinualur de ob- latis revcrenliam debitara prxstare. Nara qui paren-
servatione Sabbati, quod ad Spiritum sanciuin per- lilius honorera deferre non novit,quibusparcere po-
tinet, cujus dono requies nobis sempilerna pro- terit.aut (|uomodoaliosdiligcrepoterit,quisuosodit?
miuitur. Nara quia Spirilus sanclus dicilur, in quo 10. Quinlum : Non occides. Eleniin non solum
nobis requies xtema promittitur, propierea et se- opere perpetrans homicidiura facit, sed etiam et
ptimum diem sanciificavitDeus. In aliisenim diebus qui incurrit in eum esurienlem, vel nudum, qui
operum non est nominata sanctiflcatio, nisi iirSab- mori possit, nisi iudumentum cibumqueporrigendo
bato, ubi dicitur : RequievitDeus. D subveniat, et idem homicida tenebitur.
5. Proindeigitur hoc mandalum pertinet ad Spi- 11. Sextum : Non mwchaberis,id est, ne quisquam
CAP.XXIX.N. 1. Scripsit. Et kmc. Alii : Scribit; 4. Tertio prmceptolegis. Omnia ex episl. Aug.
quare in tabulis lapideissignal, Judmos dura cervice cilata ad Januar., cap. 11 et seq. GRIAL.
fuiese.El hmc.AREV. 6. ln sex dierutnoperesex millium annorum ope-
2. In hoc prmcepto, usque ad sed cum ilio, fixc ratto conlinetur.Quid de his verbis sentiremus, dixi-
tanlum legebantur in Val. et Compl., qux propterea mus ad c. vn Gen., adulterina plane csse, neque re-
racepimus, quia sunt Aug. verba, epist. 119, ad periri usque hujusmodiquidquamin CodiceOlivensi,
Januar., cap. 11. GRIAL. neque apud Aug., unde sunt reliqua. GRIAL.
Jfud. CodexRegiovat. 293, ad marginem,.addil: 9. Ex nonnullis Mss. colligilurjubenlur... filiiho-
Hoc prmceploprohibetur coli in figmenlishominum norare, etc. AREV.
Dei simililudo; non quia non habet imaginemDeus, 10. Albornoz. : Non solum eniin qui opereperpe-
sed quia nulla imago ejus coli debet,nisi illa quodhoc trat, homicidiumfacit, sed eliam qui claudit viscera
est quod ipse, necipsa pro illosed cumitlo. AREV. sua fralri suo, queinvidet pali necessilatemqumducai
3. Creaturaenim, Usquead Dei tui, in solo Val., ad mortein,et idemhomicidatenetur. Pro in eum esu'
qux suul ilem Aug, verba. GRIAL. rientemalii babent m hvininetucsurieniem.AREV.
303 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI 304
prxter mnlrimoniifoedusaliid feminis misceaiur ad A hoc tabulx carnales volunt, ut carnaliter sapiamus,
explendam libidinem. Nam spe<ialiter adultcriumfa- sed quia in comparatione lapidis, qui sine sensu
cit qui prxter suam conjugera ad alleram acccdit. est, caro sentit, idciico per lapidis duritiem signifl-
12. Seplimum : Non furtum facies, quod est vi- catuin est cor non intelligens, el per camalem sen-
tium rapacilatis. sibilitatem significattimest cor intelligens.
13. Octavum: Non falsum lestimoniumdiees, quod
383 CAPUT xxxii.
est t-rimenmendacii et falsitatis.
De altari de terra.
14. Nonum : Non concupiscetuxorem proximi lui.
1. Quod atitem addilur ibi a Domino: Non facielit
In hnc prxcepto vetat inlentionem adtiltcrinx cogi-
vobisdeos argenleoset aureos, altare de terra facieiis
tationis. Nam aliud est facere aliquid talc prxter mihi. Altare euim de terra Deo faccre est incarna-
uxorem, aliud nnn appetere alienam uxorem. Ideo
a Deo no-
i!uo prxcepta sunt, Non mmchaberit,et, iVon concu- tionem Mediatorissperare; tunc quippe
strum mutius accipilur, quando in hoc altari nostra
pisces uxorem proiimi tui.
id dominicx incarnationis fi-
15. Decimum : Non concupiscesrem proximi lui. humilitas, est, super
dem posuerit quidquid boni operalitr; in altari ergo
In quo prxcepto damnat ambitionems.eculi, et re-
de lerraoblationum muntis offerimus,si actus noslros
frenat concupiscentiam rerum. Itaquc horura pri- "
nium prohibet superstitionem , secundum errorem , dominicacincarnaliouis Gdesolidamus.
terlium interficit sxculi amorem , quarlum impieta- CAPUT XXXIII.
tem, quintum crudelilatem, sextum allidit fornica- De non sectis lapidibusfaciendo.
tionem, septimum rapacitalem, octavum perimit fal- 1. Deinde adjecit : Quodsi altare lapideum fecerii
illud de seclis lapidibus: si enim
sititem, nonum adulterii cogitationem, decimum mihi. non mdificabis
iniindi cupiditatein. levaverissuper id cullrum, polluelur. Secli lapides hi
16. Inter hxc igitur omnia decem prxcepta solum sunt qui uii'talem scindunl. ac dividunt seinelipsos
ibi quod de Sabbalo posilum est figurate observan- a societate fraierna per odium, vel schismaia : tales
dum pracipitur. Quam 3g2 figuram nos intelligen- in corpore suo non recipit Cliristits, cojus cnrpori»
dam, nou etiam per olium corporale celebrandam, liguram altaris illius constriictio obumbrabat.
2. Isti veio non sccii lapides, ex quibus altare
sustepimus. Reliqua tamcn ibi praeceplaprnprie construi
prxcepta sunt, qux sine ulla flgurata signiGcaiione jiibetur, hi sunt qui fidei morumque unitate
observantur. Nihil enim mystice significant, sed sic solidaniur, de quibus dicit Apostolus : Vosestisla-
in domus spirituales. ilis non
intelliguntur ut sonant. Et nolaudum quia sicut de- pides vivi, comaHficati
cem plagis percutiuntur /Egyptii, sic decem pracce- est injeclum ferrum, quia incorrupti siinl, et jacula
non reccperunt; quique unum altare
ptis conscribunturtabulx,quibus regantur poptiliDei. maligni ignita
faciunt, quia uniiatem fideivel concurdiamcbarilalis
CAPUT XXX.
De duabustabutis. sequuntur.
1. Cur autem in duabus tabulis scripia est lex , 384 CAPUT XXXIV.
nisi aut propler duo Testamenta significanda, aut De non ascendendoad id per gradui,
1. Non ascendesper gradus ad allare menm,id
propter illa duo prxcepta dilcctionis Dei, et dilectio-
nis proximi, in quibus lota lex pcndelet prophex? csl, non gradalim unum alio prxfeiens, ad me per-
llacc cnim in labulis singulis explicata sunl. In una venics, neque prtorem, nequc posieriorem lempore
cnim tria prxcepta ad Dei pertinentia charilalera; discernes, quia divisum el sequeslratum unitalis
in altera vero seplein periiuciiiia ad proximi socie- Dominum propitium non babebis. Hoc euim Ariani
talcm. faciunl, qui iuseparabilem Pairis, Filii, et Spiritus
CAPUT XXXI. sancli siibsiantiam dividunt. Jam deinde quamplura
De lapideis tabulis. legis prxcepta dantur, quibus omissis, quse oppor-
1. Sed cur lapideaeexdem tabulaefuerint, nisi ad tuniora suut dicenda suut.
significandumcor Judxorum lapideum? Per lapidis D CAPUT XXXV.
irisensibilitaiem demonstravit duram eorum nientis De Hebrmosex annis serviente.
slolidiiatcm , de qua propbcta dicit: Auferamub eis 1. Prxcipitur enim pcst haec in lege ut Hebrxus
cor lapidtum,el dabo eis cor carneum(Ezech. xxxvi). puer.siforte in servitutera devenerit, sex annis
2. Uude Apostolus : Non in labulis lapideis , sed serviat, sepiimo vero anno liber dimittatur. Quodsi
(ii labulis cordis camalibus (II Cor. \u). Neque enim cgredi a servilutc noluerit propler uxoremet filios,
16. Inter hmcigitur omnia, usque ad ut sonant, CAP.XXXII.N. 1. Quodautemadditur , usque ad
tantum leguntur iu Val. ei Compl.Sunl tamcn Aug. fide solidamus, Greg., lii Moral., cap. 15. GRIAL.
verbi, c. 12, epist. 119, ad Jaou.ir. GRIAL. CAP.XXMII.IIIliiulo iulelligittir De altari, elc.Hos
Ibid. Menduin erat apud Grialiumsot ibi quod. titulos non ab anctorc, sed ab exscriptoribus factos
Pro inler hmc... ut sonanl, Flor. 2 , p ucioribusver- saiis conslat. AREV.
bis : Ex his decemprmceplistria peninent ad ample- CAP.XXXIV. N. 1. In ms. Cod. Alb. est ascendes,
etendumDeum. Reliquasepteinad amoremfralernum, ut in Vulgata, Exodi xx, 26, et-in tilulo hujus capitis
quibus humana socielasnon Imditur.Posl regantur po- indicatur De non ascendendo,qiiod propterea retinuj,
ptiliDci, Fler. 2 addit ct dmmonctoccidaniur. AREV. quamvis Grialius cum aliis esliibeat accedes.ARKV.
Siis QUASTIONES IN VET. TESTAM.— IN EXODUM. 306
in numerus crescil; ideoque sicut in primiliis principia.
perforabttur auricula ejus subula, et erit servus A
&xculura. voluntatum, iia in decimis consummaliones noslro-
2. Iloc de prxsenti non dicilur saeculo, scd de fu- rum 0|ierum ad Deum reierre praecipimur,aqtio et
luro, quia in sex xtatibus hujiis sxculi servienlcs , boni operis iuitiura et perfeclionis percipimus effe-
in septiraodie, id est, xterno Sabhato liberabiraur, ctum.
si lainen voliierimusesse liberi, dum adhuc in sx- 3. Verum quod dixit : Primogenita asini mulabis
culo servimus peccato. Si autem noluerimus, per- ove, per asinum quippe hoc Ioco immunditia, per
forahitur nobis auricula in teslimoiiium innbedien- ovem vero innocentia dcsignatur. Asini ergo pri-
tiae, el cum uxore et filiis nostris , quns prxiulimus mogenila ove mulare esl immundx vitx primordla
libertati, id est, cum carne el operibus cjus, jugiler ad innociMilixsirapliciiaieraconvenere, utpostquam
omnia illa pcccator egit, qux ut iramunda Dominus
peccali servi erimus in irternum.
385 CAPUT XXXVI. respuii, ea jam agendo proferat qux Dei sacrificio
Detalione. ut munda imponat. Quod vero sequitur : Si non
1. Illud vero quid significat, qund in hac lege redimes, occidetur, quia niinirum mens immunda , et
oculum pro oculo dari jubetur? Oculus enim est delictis obnoxia, si non fuerit in mclius commutata ,
quisque doctor, tanquam vitx demonsirans iler. B uecabitur roorle perpetua.
Idem aiitem si intentionera audiloris per aliquam CAPUT XXXVIII.
perniciosamdoctrinamconeiur exstinguere, si oculura De vitulo combusloigni.
Ixdat animx, el imellecium ejns turbet, auferatur 1. Descendcns itaque Moysesde monte cum labu-
necesseesl ab Ecclesix praesulaiu, et intellectus ejus lis, dum audisset populum, quod fuerat ad idola
turbulentus ac ferox, qui scandalum fidti gencrat, eonsecralus, iudignos eos judicans accipere legera,
projiriitur. projecit de manibtis suis labulas, quibus confraclis,
2. Sed elsi quis denlem lxsit auditoris, per quem incendil vitulum quem plasniaverant.
Scriptuiarum cibos comininuebat, et dividens spiri- 2. Sed quid sibi velit isle vitulus quem fecerunt
lualiter distinguebat, ut subtilem ex his ad imeriora sibi filii Israel in solitudine? Vr.lquid significet quod
animx transmitieret sensum; quisquis crgo htijus- Moysesipsum vitulum igne combussit, minutalimque
modi evellens dentem conalur a corpore Christi concidit, et in aquam aspergens potum populo dedil?
praciilere, auferatur dens illi. Si euim tabulas, quas digito Dei, hoc est, operalione
3. De lalibus eniin dicitur : Denlet peccatorum Spiriius sancti, scriplas aceeperat, ideo fregit quia
contriviiti(Psalm. m), siquidem et riianus pro manu, _ indignos eos quibus eas legeret judicavil; si denique
et pes pro pede deposcitur. Manus est aclio opcran- ut ab eis 387 'lle vitulus penitus aboleretur, in-
lis, pes est per qucra inci-ditur ad bona opera vel cendit eum, et conirivit, et in aquam sparsit, atqua
mala. Prxcidatur ergo ille qui scaudalura facit, non submersit. ut quid et poium hunc populo dedit?
solum in fide, sed etiam in actibus, qui per mauum 3. Quem non excitet facium hocad quxrendam ct
significantur, aut offendiculum prxbet, quo pedes intelligendam propheticam significationem?Occurrat
intelliguntur. ergo jam inlentis nieniibus quia diaboli corpus si-
4. Recipiat etiam combustionem qui combussit, gnificabaiur in vimlo, id est, homines in omnibus
et geliennx fraternam tradidit animam. Pcr qux gentibus, quibus ad haec sacrilegia caput, lioc est,
signacula ostenditur ul iste percussor , omnibus auctor est diabolus.
detruncatus membris, a corpore excidaiur Ecclesiae, i. Aureura prxterea, quia videntur idololatriaj
ut cxteri videntes limorem habeant, et non faciant ritus velul a sapientibus instiluti. De quibus dicit
simililer. Aposiotus : QuoniamcognoscentesDeum, non ticut
CAPUT XXXVII. Deum glorificaverunl,aut gratias egerunt, sed evanue-
De decimis et primitiis offerendis. runt In cogitationibussuis, el obscuratumest insipiens
1. Jubetur quoque inler hxc Israeliticus populus p cor eorum.
decimas frugum, cunclarumque primilias rerum of- 5. Dicentesenim se esse sapientes, stulti facli sunt,
ferre Domino. Spiritualiler 386 miippe primitix et mulaveruntgloriam incorruplibitis Dei in similitu-
frugum, vel primngenitorum , principia bonorum dinem imaginiscorruptibilis Iwminis, et volucrum, et
operttm oslendunt, vel ipsain bonam voluntatem, quadrupedum,el terpenlum (Rom. i, 21, 22). Ex hac
qux prior est opere, quam Pelagiani sibi tribuendo quasi sapientia iste vitulus aureus, qualia solebant
offendunt. Deus autem, dum iila sibi a nobis jubet .Egyptiorum etiam primatcs, el tanquam docti ho-
offerri, indicat ad ipsius gratiam perlinere. mines adorare figmenia.
2. In decimis porro Domino offerendis denarius 6. Hoc ergo vitulo signilicalumestomne corpus, id
numerus perfectionem significat,quia usque ad ipsum est, omnis socieias geulilium idololatrix deditorum.
CAP.XXXVI. N. 3. O/fendiculumprmbel. Ita Mss. CAP.XXXVIII. N. 1. Foriasse prxferendum qtiod
et plerique Editi, et c<hxret sensus. Meiidum ergo estin Alborn. : C.umtabulis, cum auditset, populum
est in Grialioprmbent.AUEV. ad idolaconveisttm. AREV.
CAP. xxxvtt. N. 3. Verum, quod dixit, iisque ad 4. In Vulgata : Q'ia cum cognovissentDeum, non
morteoerpetua,Gre.gor.,xw;i Moral.,cip.ll. GRIAL. sieut Deum, etc. ARI:V.
lbia. Grialius, toco immimditias.AREV.
 307 S. ISIDORI TIISPALENSISEPISCOPI 80S
Hanc sacrilegam socictatem Dorainus Christus illo A 3. Unde et merito dcccm verbis legenda signah-
igne comburit, de quo in Evangelio ait : Ignem veni tur, ut per eumdem numerum (igura crucis expri-
viittere in terram (Luc. xn), ut quoniam non est qui meretur. Hujus enim formx in decem X liltera est.
se abscondal a calore ejus, dum in eum credunt Nam reclo uno apice a summo usqne ad ihium duci-
gentes, igne virtutis ejus diabolica eis forraa sol- tur. Rursum alio non dispari per transversa bra-
vatur. chiorum componilur. Unde et ipse ait: Non veni
7. Tolum deinde corpus illud comminuilur, id est, legem solvere, sed imptere (Matth. v), utique per
ab illa malse conspirationis conflatione discissum passionem crucis, cujus imago fuil intabulis.
verbo veriiatis humilialur, et comminutum in aquam
CAPUT XLI.
mittitur, ut.eos Israelitx, id est, Evangelii prxdica-
tores ex baptismo in sua membra, id est, in domini- De quadraginta diebus quos jejunavit Moytes.
cum corpus IranSferant : quorum uni Israelitarum, 1. Quid aulem sibi velit quod Moyses quadra-
id est, Petro de ipsis gentibus dictum est sic : Macla ginla diebus jejunaverit ? Cujits actionis quxdam
el manduca (Act. x). Si macla et manduca, quare non figiira esl in hujus numeri consideraiione; quadra-
eliam, concideet bibe? ila isle vitulus per ignem zeli, genario enira numero el Moyses, et Etias, et ipse
et aciem verbi, et aquam baptismi, ab eis poiius B Dominus, jejunaverunt.
quos absorbere conabatur absorptus est. 2. Prxcipiturenim riobis ex legc et prophetis, et
388 CAPUT XXXIX. ex ipso Evangelio, quod tesiimonium habet a lege et
' De interfectit tribUsmillibus. prophetis (unde etlam in monte iritferulramque per-
1. Nnnc aiitem quid eliam propheticx signiflcatio- sonam medius Salvator effulsit), ut a mundi illece-
nis habuerit requirendum est, quod ex eis mulios, bris aviditatem nostram tanquam jejunio temperan-
qui sihi, absente ipso, idolum fabricaverant, sine tix refrenemus, quandiu perfectio Decalogilegis per
ulla cujusque necessitudinis distinctione jussit inte- qualuor ejusdem mundi partes, id est, toto orbe
rimi. Facile est autera ut inlelligalur hominum illo- prxdicatur, ut decem quater ducta quadragenarium
Tum interemptione significari viliorum talium inse- numeruin signent.
cutionem, qualibus ad eamdem idololatriam defluxe- CAPUT XLII.
runt; in talia quippe vitia sxvire nos jtibet Apostolus, DominusDeusdixit ad Moysem: Posterioramea
cttm dicit : Mortificalemembra vestra, qumsunt super Quod videbis.
terratn, fornicalionem,immunditiam,luxuriam, eoncu- 1. Quod vero pelivit Moyses ut claritatem Domini
piscentiam malam, etavariliam, qumest idolorumser-
vitus (Coloss.m). p videret, dicens : Si inveni graliam apud le, oslendc
2. De porla vero usque ad portam ire est a viiio mihi te ipsum manifeste. Accepit enim in prxsenli
usque ad viiium, per quod ad mentem mors ingredi- congruum responsum quod faciem Domini videre
non posset, quam nemo videret, et viveret.
tur, cum gladio increpalionis discurrere. Sed ipse 2. Quid esl ergo Faciem meam videre non poteris,
numerus trium millium interfeclorum triplicem for-
mam indicat peccatorum. Omne enira pei catum aut nisi quia quamvis usque ad parililatem angelicam
humana etiam post resurreclionem nalura proficiat,
facto, aut verbo, aut cogitatione commillitur. et ad contemplandum Deum indefessa 390 consur-
CAPUT XL.
De confractionelabularum. gat, videre lamen ejus essentiam plene non prxva-
1. Ascendit itaque Moysesdenuo in monlem. Ite- let ? quara nec ipsa perfeclio angelica in toto vel
secundum Aposlolum, qui ait:
rumqiic dat ei Deus legem in aliis labulis ad inslar integre attingit scire,
omnemsensum(Philipp. iv), ut
priorum prxcisis. Sed quid significavcrunt eaedem PaxDei, qumexsuperal
tabulx, quas primum a Domino Moyses accepit, et subaudias et angelorum.
sine mora confregit? 3. Sola cnim sibi integre nota est Trinitas, el hu-
2. Ta.bulauillx imaginem demonstrabant priscsa manilali susceplac, qux teriia est in Trinitate per-
sona. Jam deinde in sequenlibus verbis Dei, fuluri
legis, non post longum iniervallura pro populi pec- p
cato ccssaiilis. Alix vero, ad instar priorum iteralim Chrisll Ecclesixque niyslerium figuraliim est. 391
incisx, NoviTeslamenti habuere llgttram. 389 Istx Geslavitquippe MOyseslypum populi Judxprum in
non franguntur, ut ostenderentur Novi Testamenti Christum postea credituri. ldeo illi dictum est: Cum
eloquia permausura. transiero, posleriora mea videbis.
CAP.XXXIX. N. 1. Nunc autem, usque ad idolorum qua subsistil in una ex tribtis personis. Sunt autem
servttus, ex xn contr. Faust., cap. 92. GRIAL. baec (quarilum conjicimus) Grsecialicujus scriploris
2. Nonnulli Ediii, numerus viginti trium miltium. verba. Nam repeluntur paululum immulala, utpole
Atque ita eliam Grialius ediderai, sedcorrexil deinde ex diversa inlerprelaiioiie, lib. i Sentenliarmn, cap.
numerus ttium niillium, quod rectum est. AREV. 5 ; illic ciiim : Sola (inquit) Trinitassibi inlegre nola
CAP.XL.N. 2. Alborn. Cod. exbibel ostendaiur, esl, el liuinanitasa Cltrislo suscepla, qum tertia eslin
frn ostenderentur, et ex originali Isidori, hoc est, ex; Trinitate persona. UtruniqUevero iu idem recidil. Ob
velusiiori Codice oslcnderetur.AREV. id nainqueTiinits humanilaii susceptx integre nola
CAP.XLII.N. 3. Sola cnim sibi inlegre nola est Tri- est, quia bumanitatis susceplx nomine Verbum ipsuin
nitas, el humanitati susceptm, qttm tertia eslin Trini- suscipiens simul inteHigimus. Ac proplerea Iiuinaui-
tate pertona. lloc esl, non qua bumanitas est, sed tas a Cliristo susccpta ab alio inlegre aosci ndn
_(39 QU^gflONES IN VET. TESTAM.- ES EXODUM. 310
*. Qdidamhtinc sensum iri Evangelio dicunt fuisse A.'t:irum scripturam per nimiam stoliditatem cordis
1
completum, .ctim ascendissct Dominus in thbntein, (farrialiteraccipiunt infidele-s,illis tota facles Moysl
quando apparuil Moyses coflnquens curn Jesu, et qoddarn velamine legitur, ita ut nori possint loquen-
ideo Ibi complfciamaiuttt islam .prcrmissionem,quarii tis legisgloriam sustinere.
accepit in tnonte Siria, com dictltm eSt: Posteriora 3. Sed si conversi fuerint ad Detim, auferettir ve^-
meavidebis. Vidit crgi posteriora ejus, hl cst, Vidit hmie!ii;occidens litlera mOrielur , vivificarisSpiritus
qux in posterioribus ci iiorissiniis faela sunt. suscitabfttir. Dominusenim spirilus est, el lex spi-
5. Quod autem ait Dominus ad Moysei): Est lo- rituaiis esl. Undeet David orabal irt psalmo : Revela
itis apud me, stabis super petfam; et pnulo post: oculos tneos, el considerabomirabitia de iege tua
Tollammamm meam, et videbisposteriora mea; qnia (Psalm. cxvni). "
enim cx sola Ecclesia calholica Christus COnspicitur, CAPUT XHV.
apud se esse locnhi Domiimsperbibet de quo vldca- De mdificationearcm.
lur. In petra Moysesponitur, tit Dei speciem cott- 1. Jam nunc arcam Tcslamenti Domini inspicia-
letnpletur: quia riisi quis Ildei stvnmtatem tenueril, inus, iu qua erant repositx tabutx legis. Per.kanc
div.inamprxsentiam non agnoscit. De qua soliditale arcam, qttam de lignis irapulribilibus Moyses fa-
Dominus: Super hanc pelram, iriquit, mdificaboEc- g bricavit, Ecclesia Clirisii significatur, xdilicala ex
tiesidin meam (Mdtih.xvi). omnibus sanctis, raenle el corpore incorruptis, ba-
CAPUf xtiri. beutibus interius ctiam duas tabulas Teslamenli, id
De gltrificationeifoysis. est, observantiam legis et Evangelii. Intus autem ac
1. Quod vero, descenderite dcnuo Moysecum.ta- foris ioauralur arca ; sic el Ecclesia, quasi aurum
bulis, facies cjus glorificalavidetiir, sed iamen vela^ radiare debet, tam inlerius vitae splendore quam
riijne tegitur, hoc significabal ul ostenderet eairi exterius doclrinx et sapientiaeclarilate.
legem mystico esse velamiriecooperiam, tectamqiie 2. Corona atilcrriaurea per circnlfura et quatuor
infldelibuset occultam. Sermo quippe legis habet circuli aurei, 393 qUiper qualuor angulos jubentur
Scientiae gloriarri, sed secrctarri: babet et cornua adjurigi,idsighificarit, quia in eo quod in Ecclesia
tftidrum Testamenlorum, 392 <juibus corilra do- per quatuor miindi partcs dilatata tendilur, procu)
gmata fatsltatis incedit armala. dubio quatuor sancti Evangelii libris accincia prx-
2. Cum enira Moyses'legitur, velamen est posilum dicaiur: qure t_men intra unius coronx ambitum, iu
super cor eorum. Et manifesle dum legis el propbe- 6Sl, irilra ejusdem iidei unitalem concluditur.
potest, quia homo ille Deus est. Valetque ad hoc cotn- (2 Isidorus quoque ipse loqui interdum gaudet, ut lib;
inunicatio(qtianivocamus)idiomatum. Nam, ut ipse u Senlentiarum, cap. 15: Inimicos Dei persequun-
lib. i Senteiiliariim,cap. 6, ait: Mediator Dei et ho- tur lenebrm,qui intelligunlurdmmones.Ita est eniiii
mmumhomoChristusJesus, nequaquamalter in hu- in omnibus Manuscriptis, meudose vero in Excusis:
manitate, alur in Deilate esl,. sed in utraque naiuta qumintelligunturdmmones.Quare lib. I Sentent., cum
idemunus est. Vox autem tertia, ordinem hoc loco posset dicere ; Sola Trinilas sibi integre nota esl,
rion magis significat,qtiam curii binarium numerum etliumanitasaChrisio suscepta,qui 'eftia est inTrini-
senarii tertiara partem dicimus, aut cum doclus pocia tate persona,(id enim volebat) noluit taraen ad prx-
jn cpiilialamiocecinit: cedenlem Christum provocabulumrespicere, sed ad
personam subsequeiitem. Quod fecit item hoc loco,
Virginitasnonlota tua est, ex parte pareutumest; cuui lamen humanitalis susceptx nomine Filium
Tertia parspatri data, pars dalatertia matri, ipsum (ul diximus) suscipientem conceperit. Nequo
Teni.i solalua est: noltpugnii-eduobus. est quod de scripturx veritate aui hic, aul lih. i
Sentenl. quisquain dubitet. Nam ut liic octo, jta
Quin etiam Isidonis ipse alibi quoque eadem de jllic sedecim manuscripti libri, lara Langobardicis
•Trinitate eodem modd Joquitur. Nam lib. t advers. quam nostris cliaracteribiis scripti, omnes oranina
Juda-os, cap. 4 : Cujus Trinitatis (inqiiit) sacramen- cum Edilis conseriiiunl. GRIAL.
lum et Aggmtisprophela ila aperutt ex pcrsona Do- Ibid. Alborn.: Vobis,pro verbis; et mox: Hujus
mini, dicens: Spirilus meuserit in tnedio vestri. Ecce enimformain X est littera. In nota Grialii eral «e_
Deut, qui kquitur, ecce Spiritus ejus. Posl hmc de quia subsislit, verum sensus exigit sed qua subsiuil.
lertia penona, id est, de Fitio ila subjecil: Quia ecceDAREV.
igo commovebo cmliimet terrani, et veniel desideralus 4. Posteriora mea videbis. In Florj 1, ad margin.,
ettnctisgeniihns:Et paulo post: Et nUncDohiinus,qui eodem charactere est : Et posierioravidere
ascriplum
mitit me, et Spiritusejus : eccedum personm,Domiuut est clarificatum Domini humanilatem contemplari.
tl Spirituse/us, qui mittunt, et tcfiia persona ejttsdem AREV.
Dontiiti, qui mittitur. Uis itaque Fjlium tcrtiaui per- CAP.XLIV.N. 1. Ecctesia Chrisli significatur, vel
sonam, hoc est, uname tribus dixit. Quo sensu liCuit etiam mens nostra ex Origene ; ita enim ille, homil.
dicere : In Trinitate divina tertia petsonaPater, ter- 10 in Numeros: El arca aurea, in qua sunt labulm
ihxFilius, tertia Spiritus sanctut. Sed, cum in hac Teslamenti(ut opinor)non aliudquam mensnostra esse
Trinitate nihil prius sit, aut posterius, nos.trx tamen declaratur, in qua legem Dei debemushabere descri-
dnrcs, qiiasiordiirenfin divlnisex processionibusre- plam. IImcaulemmensaurea debetesse, hoc est, pura
quirentes, jam id refugiunt; itaque has dicendi for- ei pretiosa, in qua legemDeidescriptamsemperhabea-
inas nori tam usurpamus quam sobrie interpreta- mus, sicut Apostolusdicit, scriptamnon alramento,ted
mur. Quod vcro humanitatem personam quibusdam spiriiu Dei vivi, nonin tabulis iapideis, sed in tabuli»
facere videtur, ii non attendunt provocabulum qui, cordis carnalibus. Ambros. vero carnem .Salvatoris
qum, quod, curri iritcr diversi gerieris duo tiomina esse voluit in c. ix Epist. ad Hebrxos. Vid.not. cap.
ponitur, fton tanluiriprxcedenti, sed sequenti etiam seq. GRIAL.
aphirt solere, notissimo Salluslii. Cxempto : Esi lo- 2. Curonaaurea per circuitum. Nihil hjc de corona
«usincmcere, qttbd TnUiavuthappcttalur. ^ioriiodo' aurea Gregorius, e quo suut reliqua in Pastorali
f.ll S. 1S1D0IUIHSPALENSIS EPISCOPI 312
3. Vecles qnoque de lignis Scthim fiunt, qui eis- A Deum, nisi per charitatem ; plenitudo enim leftis
dem ad portandiim circulis inseruntur, qnla fnrtes dileciio est.
perseverantesque doctnres, vclut imputribil'a ligna, 2. Alii eadem duo cberubim duo intelligunl Te-
quxrendi sunt,qui, iiisttuilioiii sacn>rumvoluminiini siauienta, qux imiliiiudinis suae scientia propilialo-
semper inhxrent<-s, s<mctxEcc.le*ixuiiiiatcm devin- rinm Dei, idest, Christi sacramenla obumbrant, tc-
ciant, et quasi inlromissis circulis arram portcnt. stante propheta : In medio duorumaitimalium eogno-
Qui iinro quoque jitbenlur operiri, ut cum sermnne tceris (Habacucm, 2). IIi versis vultibusse respieiunt,
aliis insunant, ipsi etiam vitae splendore fulgescant. dum iii spiritualem sensum vcriuntur; lunc cnim
CAPUT XLV. aliiTuiruii) sibi raelius concordant, el in oranibus
De urna aurea, el labulis, el virga. reciius consonant. Siquidein ex ulrnquc lalere ora-
vel propitiatoriura, tegunt, quia Vetus et
1. lu hac Testamenti arca fuit iirna aurea, tabulsa ciiluin,
NoviimTeslamentum tam Christi sacramenla quam
et
quoque, virga Aaron. Hxc arca, ut praed clum esi, Ecclesix
Ecclesia est, hahens dnas labulas I pideas, id esi, mysleria sub xnigmalura (iguris operiunt.
Teslamenii lirmiiatein. Urnam 395 CAPUT XLVH.
duplicis perpetuam De allari.
quoque auream intelligimus camem Christi puranti „ 1. Altare aulem illud corptis Ciiristi significabat,
atque sinceram, qux reconditum in se nianna per- sive omues sanctos, in quibus ardet semper divinus
petux divinitalis conservat, et angelici illius panis iguis, ct seraper consumitur'caro.
perennem ccelcsietnqiie gerit dulcedinem; necnori CAPUT XLVHI.
etiam virgam Aaron, id esl, ejusdem sumtni veiique
De mensa.
ponliftcis nostri Jesu Chrisli salulare vcxillum im- 1. Posita vero mensa pacis et fidei Ecclesix
morlalis memorix semper virlditate frondens.
geslabat typum, inqua pascimnr alimentis Scriplu-
394 CAPUT XLVI. rarum. Ad cujtis unilaleui ex loto orhe vocibus apo-
De propitiatorio et elterubim. stolicis Dei populus congregaltir, Salomone dicente :
1. Jam porro per piopiiiatorium super arcam Te- Sapienlia ccdficavilsibi domum,paravil mensamsuam,
stamenli positum idem ipse Chrisius insinuatur, qui miscuil vinumin cralere (Proverb. ix, 1)., el reliqua ;
inter Deum el liomineni medius propitiator iuterve- dicens rursus : Venite, editede meispanibus.
nit; de quo dicit Apostolus : Quem proposuit Deus CAPUT XLIX.
propitialionemper fidem in sanguineipsius (Rom. III, De candelabroet oleo.
25). Hnc propitiatoriuni arcx superponiiiir, sicul et 1. Candelabrumillud septem ramorum Spiritus san-
Ghristus caput esl Kaiesix, cujus a dextrisel a sl- cti gestabat imaginem, qtii septiformi gratia illustrat
nislrisduo cheruhim assistunl. Cherubiiii aiitein ple- ominm Ecclesiamin miiiate fiiei39Gcousistentem.
niludo scienlix interpretatur, pleniludo scienliae est Alii idem candelabrum Cliristum intelligunt, geslau-
charitas, id est, dileclio Dei ei proximi, qua Domi- tem septem Ecclesias, in quibus septiformis Spiritus
nus osieiuliiiir.; nerao enim poiest pervenire ad sancti splendor ctnicat. Iluic candclabro fiunt emun-
part. n, cap. 10. Etquidem eadem hxc multo aliter v'rga Anron, in lege prmceptasunl; virga potestaienx
el Septuaginia, et eorum Laiinus imerprcs reddi- significat, inanna gratiam, quia nisi cum tjratia uon
dere. Pro his enim apitd August. in Qiiseslinnihus \ est potestas prmceptafackndi. Verumlumenquia lex a
in Exodum ha-e verba l<-guiiliir: Cymaiia aurea tor- quovis proficienlenon ex omni parte completur, pro-
lilia in circuitu. Sed in hoc opere e variis auctoribusi pitiuiorium est desuper; ad hoc enm opus est ut pro-
contexlo non allegorix modo, sed sai-rsceliam Scri-• pitius fit Dtus, et ideo desuper ponitur, quia surier-
ptiirx iralaiiones periniscetitiir, quamvis Gregoriurai exaltai misericordiajudicium. GIUAL.
lioc loco Vulgala Edili<>ueiisum vel vectet s«li satiss 2. Atiieademduo cherubim.Grcg., homilia citata.
indicent, pio quilms inicrpres ille gestatoria velI GRIAL.
supportiitoria reddidit. GRIAL. Ibid. Testanle prophela : In medio duorunt anvtia-
3. Devinciani, ex Bed. et Impress. Denuntient. tium cognosceris. Inseruit teslimonium ex Hahacuc
Mss. o., et Grcg., mendosc, opinor. GRIAL. D Gregorii allogorix. Citavilque illu i (quod ei couimct-
Ibid. In Albiiruoziano qm-que exstil denunlient,, diuii fuit) noii ex Vulgata, sed ex Edi-
mendosum Grialius evistimat. AHEV. Septua^inta
quod t'mne. Pro his euim verbis Hieron. In medioannorum
CAP.XI.v.N. 1. Urnam qturqueauream intelligimus s notum faciesvertit. Nonsoliiniauiein Hehrxa diversis
earnem Chrisii, eic. Iltcc quideui ex Atnbrosio ,-um- piinctis iiniata utraraque interpreiatioiiem recipiunt,
ala videnliir, ni<-iquod ille arcam, no-ler vcro ur- sed Ecclesia utraque eliain in diviuis ofliciis utitur.
iiam Salvatoris carueni esscvnli: iia enini Ambro- GRIAL.
*ius, loco cii/ilo : Arcam Testamenti. Htvc cst carco CAC.XLVIH. N. 1. Dicensrursus. Ila Alborn. Cod,
Salvatorit, in qua erat tirna aurra, habens tnaunc « G ialius cutn aiis oiitiltit rursut. Verba Proverbio?
et
diviniiatis, virga Aaron, qum ftoruil in sacerdotko rnin sunt : Sapientia rmiliftcavilsibi domum, excidit
Christi, et tnbulmdiiorum Tetamtnlorum. GRIAL. cotunmasseptem, immolavilvictimustuas, miscuitvi-
CAP.XLVI.N. 1. Idem tp-e Christusinsiiiuatnr. It:< \ num, et propostiil mensamsuant.-Et vers. 5 : Veuile,
Gregoiius, bomil. 6 in Ezfch. Quid enim per propi- conudite panem meum. AIIEV.
liatoriuln, niti liedemplir kumahi generh designatur ?: CAP.XIIX. N. 1. Spirilus sancligestabat imaginem.
Alqne eodem mudoAmi>rosius : Apttawem prouiiia- Ambr. : Candelabravero dona Spiritus sancti sunl,
toriuni super arcam pusitumesse dieiiur, qitia ipsi Me- qum in E' clesiis lucenl intelligentibus.per eum super
diaort Deiel hominttm a Deo Paire donatum est u'l quem requiescitspiritus sapiemimet inte.lectus.spiritus
esset propitiati»pro prccatis nostris, >ic. Cur veno consiliiel fortttudinis,spiritus scientim et pietatis, et
super arram el tola oiuninude re clegantissiuieAug., spiritus limorisDomini. Hier., ad Zachar. iv : Catute-
quaj-st.105 : In arca poni jussa sunt tex, et manna, e•t labrum (inquit) tolidum aureum Hebrai, legetn, i4
 - 1N EXODUM. 3W
513 QU^STIONES 1N VET. TESTAM.
cloria, qux inIsaiaforcipesiiuncupantur(/sai.vi,6). .A prxdicalione instruitur, eorum auctoriiate soiidatur.
2. El haec quidam duo Tesiaineiila interpretaii Uude conjunctx bases binx siugulis tabulis suppo-
sunl, quibus peccata purganiiir, quxque imer se nuntur, quia duni prophelx sancii in verbis suis dc
Spirilus sancti unione socianlur. Extra velura autem Mediatoris incarnatione concordant, suliscquetites
teslimonii, quod oppansum esl, candiiabrum ardere prxdicatores Ecclesix indubitanler xdificant. Et
prxcipitur, qnia sine ullo Veteris Testaraeiiti vela- cum in semetipsis non discrepaut, illos in se roliu-
ciine Spiritus sancti jam veritas fulget. stius lirmant.
i. Olciira vero, quod de arboribus olivarum su- 5. Quod autem argenteas ait bases, et tabulas
niendum Dominus pr.i-cipil, eamdem gratiam Spiri- deauralas, osiendit prxccpta aposlolorum longe cla-
lussancii ostendit, habeuiera in se pacem et miseri- riora esse quam prophetarum. Tentoria auiem, qute
cordiam per Salvaloris adventum ; uude in cordibus ansulis assuia, et circulis suspensa aique inuexa fu-
nostris luinen verilatis accenditur. nibusad modum coriinarura viginli etocloin longum
CAPUT L. atque in latum quatuor cubitis dislenduntur, reliqua
De labernaculo. credeniium plebs inlelligitur, qu.e hxret el pendet
non rumpitur,
1. Sequitur nunc figura labrruaculi, quod, jubente , in funibus fidei. Funis autein triplex
' qux est Trinitatis fides, ex qua dependet et per
Domino, Moyses fabricare jubelur. Tabernaculum B
boc per allegoriam Ecclesia e.slin htijus vitx eremo quam sustinetur omnis Ecclesia.
conslitota, de qua Psalmista ait: Quoniamabscondit 4. Quod auiem viginli et octo cubilorum in longum
mein taberuaculosuo in die malorum(Psalm. xxvi. 5). distenduntur, et in latum quatuor cortinx unius men-
2. Variis itaque speciebuslabernaculitni iustruilur, sur.c, inserta lex398 Evangeliodesignalur. Seplena-
partim pretiosis, partim vilioribus; per quod mon- rius namque numerus legcm significare solet propler
6tratur alios sanclos, alios peccatores essc in Eccle- inulta septenarii numeri sacrameiita. Qui consociatus
sia. Fideles aiitem omnes intra corpus Ecclesiae ad Evangelia quatuor, quater septem consequentei
consiitutos, infidelesvero extra sinum collocatos. vigcsimura octavum numerum faciuut.
CAPUT LI. CAPUT LIII.
De coltimiiiset earum batibus. De decem cortinis.
1. lpsum autem tabernaculum cum iit typo Eccle- 1. Decemautem cortinx litint, ut integrum per-
siaefieret, columnas ei qiiatuor fundi argenteas Do- fectionis numerum teneant, et legis decalogumsigni-
minus jussit. Columnaeistx quatuor Evangelistx san- ficent; qui tamen quinquagenis aureis circulis sibi-
cti sunt, fideilirmilate fundati. Argenlex auiem 397 (,' met connectuiilur, quia omnes lideles per donum
dicuoiur propter divini eloquii claritatera. Spirilus sancti fidci et charitatis viuculo socianlur.
2. Harum columnaruinbases prophctx sunt, qui Quinquagenarius enim nuracrus ad Spiritum perti-
tuo gestaraine structuram portant Ecclesix; supra net sancium. Unde et quinquagesimo die post pa-
fuiidamentiiiiienira propbetarum evangelistae coilo- scha descendit de cceloSpiriius sanclus.
cam Ecclesiam, eoriiinqiie auctoritate evangelicam CAPUT UV.
fidem coiiflrmanl. Capul auiem columnarum aureuin De undecim velis liliciuis.
ille esl, dequodicit Aposlolusquiacaput viriCiiristus. 1. Quod vero uudecim vela cilicina lieri prxcipiun-
CAPUT LII. tur, in cilicio peccatum ostendilur, propter hxdos
Detabulis deauratis. ad Iivaiii posiios. Quoniam ergo superius in decem
1. Interim et tahulas deauratas erigi prxcipit, et corlinis sancios perfectionem legis tenentes osteiide-
fundi eartim bases argenteas jnbet. Quid enim per rat, profecto undenarius ciliciorum numerus, quo-
tabulas, nisi doctores el apostoli, extensa in mun- niam transgreditur dcnarium, transgressores legis,
dum prsedicaiionedilataii? Quid per bases argenteas, hoc est, peccatores in Eccbsia futuros significat.
nisi, ul prxdietum esl, prophetx signantur, qui su- Sed lamen et ipsa saga cilicina quinquagenis ansulis
perimpo.iias tabulas ipsi firini ac fusiles sustineut? I) copulanlur propter pcenilenliaesignum et spem remis-
2. Quia aposiolorum el doctorum vita, dum corura sionis peccaiorum per indulgentiara.

ett, vo-uavinterprelantnr. Lampadem autem, id esl,
flanmam in verl:cecandetabrituceuiem atque fulgen-
tem, Chrittum, qui cttiiutlegissit, el omiiemmundum
Uluminet.Septemlucernnssuper candelabrititt,sepiem
tjratiasSpiritus saneli, llaec quidem de llrbraeornm
serisuse dicere profitelur. Ipse vero de ercle.-iasii-
corum viroriimcoinuieiilariis snbdil : Candelabrum
attreumde auro purissimo Ecctesiam inteltigunt, qum
in Scripturis samlis ensum ac mcntcm mugis qttam
verbaferquirit. GRIAL.
Ibid. Isaias, loc. cii. : F.t volavil ad me units de
seraphim, et in manu ejm calculus, quem (oreipe
tultrat de allari. AREV.
2. Giialius aliquando sciibit oboatnum, aliqunndo
oppansum,quod magis usiialum cst. AREV.
CAP. I.II. N. 2. Vnde conjunctm bases binm sigmfi
eant, ex Orig. , bom. 9 in cap. xxvui. GRUL.
3. Alliorn. : Quod autem aryenteas ait bases, sed
tabulas deauratas. Quod elegaiilius videlur. AREV.
Ibid. Alb. : JVonfacile rumpitur, et ex originali
indicatur derumpilur, pro quo alii Mss. disrumpitur.
Verba lic lesiaslie Siinl : Funiculus triptex difficile
rumpiur. Grialius, per quem susiineiur. AREV.
i. Alii, qui cum socialur. Si-d plerique, qui conso-
cialiis, iii sit nominaiivus pro ablativo absoluio. ARKV.
CAP. LIV.N. 1. Quod vero, Usque ad rcmissiouii
est, verba Aug. ,xv de Civit., cap. 20. GUIAL.
 »15 S. ISIDORI HlSPALi^SIS EPISCOPI 51-6
2. Unde et quinquagesimus psalmus venix et re- A CAPUT LVI.
missionis est. Possunt qnidem et hxc tentoria cilicina De divertis donariis ad constructionemiabernacuti.
(quibus (abernaculum tegitur, el ptuvias, et ventos, 1. Offeruntur autem uno studio el tamen diversa
el tnrbincs tolerant) grossx hominum mentes accipi, donaria ad constructi^nem taberuacnli, juxta quod
qux aiiquando in Ecclesia occulto Dei judicio, quam- scriptum esl: Aitrum, argentum, ms, tapides pretio-
Vis durx sint, prxferuntur. si. Tum prxtcrea byssum, coccum, liyacintlium, et
399 3. Unde et bene sequenter pnlles arietum purpuram, pelles arietnm rubricatas, el pclles bya-
iki subjecit, ut per arietes duces prteposiiosqrieEc- cintliinas , sed et ligna impulribilia, pilos quoque
clesiarum ostenderet. Qui, quia deservire curis tera- caprarum ad constructionem labernaciili.
poralibus non timent, oportet ut lentationum ventos 2. Sed et quidquid iit cullum etad vestessanctas
el pluvias de hujns mundi contrarietatibus portenl, necessarium erat viri cum mulieribus prxbuerunl,
ut qui intra Ecclesiam spiritualiter, quasi bysstis, et armillas, el inaurcs, et annulos, et dexiralia, omne
byacinlhiis , et purpura fulgent, securi iriterius re- vas aureum in donaria Doraini separatum est. Si
splendeant, dum prxpositi et reclores eorum comra quis habuit byacinihum, purpuram, coccum bis lin-
procellas et turblaes sxculi foris laborant. ctuin, byssum, ctpilos caprarum.
CAPUT LV. B 5. Figura itaque prioris labernaculi Ecclesix typus
De oppanse velo in medio tabernaculi. est. Per hxc itaque mUnera sigriificantur merilorum
\. Quod vero in medio labernaculi velum exten- dotia, quibus ornalur Ecclesia : fides ejus auro com-
dilur, et exterior pars ab intcriore separatur, illud paratur, serrao prxdicationis argento. Quod vero
significat, quod nunc populis Eeclesix, qux promis- qux in ornatnento, sive labernaculo necessaria sunt,
sa sunt, vclul oppansa, quousquc revelentur, vidcrc viri cum mulieribtts prxbent, hoc signilicat quia
non liceat. Sic euim et Apostolus ait: Auuc vide- intra Ecclesiam virlutes fortium, qux per viros cx-
mus per speculum in mnigtnate,lunc aulem [acie ad primuntur, et exigua opera infirmorum, qux per
faciem (l Cor. sui). Quandiu igitur in hoc muudo mulieres iiiiimantur, oninia locum itiveniiint, ct ad
sumus, tanquam per speculura veritaiem videmus, usus sanctx xdificaiionis accipiunlur.
posiii quasi iu sancla, nondum pervenienies ad san- 4. Collatio vero ipsa rion fil necessitatc, scd
cla sanciorum. sponle, quia fides spontanca est. Nam per aruiillas,
2. Sancta enim possunt rsse ca qtix in pixsenti qtide lacertos astringunt, prxpositortim valdS labo-
sscculohabere sancla conversatio potest. Sancla vero rarilium opera dcmoristranlur. Per inaures Subdito*-
sanctorum, iii quae semei tanluminodo intratur, ad rum obedienlia exprimittr. Per annulos sigriaeiilutn
"coelumest iransitns, ubi est propilialorium etche- G Serrctorum ostendilUr.
rubitri, ubi el mundicordibus apparere poterit Deus. 401 $• Unde et quredam minus ititelligenlib-s
In qua lameri conversaiione constituti non sine ad- occultahies, quasi sub signaeulo reconduht docto-
jutorio Spirilus sancti consistimus. Habemus enim res, no indignis quibusque Dei sacramenia credan-
ex uno Spiritus sancli fonte septem lucernas , qutc tiir. Uirde et justus Ixlatur, et dicil: In eirde meo
illuminent populura Ecclesi*, id cst, sepieiiiplicent ttbscondi etoqttia tnd^ ul nOn peccem libi (Psalm.
Domini graliam missam in universtim orbera terra- cxviii, 11). Porro per dextralia opera bona et dexlra
riiin , quae populos Ecclesite fulgore Spiritus Sancti commemoranttir.
diversa ebarismatum claritale illustrat. 6. Per vas aureum iu donaria Domini separatum
5. Polest quidem hoe oppaiisitmvelurn, quod par- divinitatis inlelligenlia accipilur, qux lanlo ab in-
tem labernaculi interioris occullabal, ne prospice- feriorum amorc disjungitur quanto ad sola quae
rentur illuc reposita , tempus illud signilicare qttod seierna sunt auianda suhlevaiur. Porro per liyacin-
fuil sub lege. Quia ea qux lex et prophetx cecinc- Ihum spes ccelesiiutnpraemiorumoslendilur.Per pur<
runt occulta -crant, et imerjecto vclamine vidcri pur.int cruor ac lolcratitia passiomun amore lcgnj
iion polerant. perpelui exhibita declaratur. Per bis linciuni coc-
400 *• Setl postcaquam Cbristus advenienstem- D cum cliarilas demoiislralur, qux pro perfectione
porc passionis velum illud a summo usque deor- sui bis tingilur, quia Dei et proxitni diiectione de-
f.um dirupil, omnia illa qux antea eranl occulla, coralur.
per Domiiri passionem ad nostram fidem suni reve- 7. Per byssum immacutala camis incorruplio, et
Jata, dtcente Apbslolo : Nobis auiem revelavit Deus splendidissimus sanctimbnix candor oslendilur;
pcr Spiritumtuum : quia Spiritus omnia scrutalur, el byssus enim linum csl candidum. Per pilos autem
ea qum sunt alla Dei (I Cor. II, 10). caprariini, ex quibus ciliciorum asperilas texilur,
2. Grossmhominummentes. Ita Giialius cum aliis profunda Dei. AREV.
Ednis. Sed Tortasse mclius est cum Alborn., crassm CAP.LVI.N. 2. Sed et quidquid in cullum, usque
hnm.niiinmentes. Pro dttrmsinl Grialius edidit durm ad irrigiltis, Greg. sunt verba, xxx Moral., cap. 6.
' £iiiii. In Alb., durasunt. Alii, hominummentes, qui... Vid. etiam Orig.. hom. 13 in c. xxv. GRIAL.
' duri siut. ARF.V. 5. Cod. Alb.: Porro pcr dextraliabonmoperalionis
' CAT.Lv..N. 2. Alii, ubi et mundis corde. Sed mun- ornamenta,sive opera bona. AREV.
dicordibusprobiiriiest' ex dictis ad cap. 25, in Gene- 6. Grialius, amattfo sublevatur; et ita alii Editf.
tiin, liiiiii. 10. AnEv. Sed genuiiiuin videtur quod cum Ms. Alboru. teisetf,
i. Vulgaa : Spirilus enim omnia scruiatttr, etiam dmanda subtcealur. ARF.V.
 517 QUJESTIONES INVET. TESTAM. -IN EXODUM. .18
dura poenitentixafflictiodesignatur. Dum igilur alii A numque tolerantix, quibus mortificantur membra
per armillas et annulos forte magisterium exerceht, poenilentium, et hx quidem species dispensationes.
alii per inaures et dextralia devotam audiendi obe- que donorum sunt divisx per Spiritum sanclum fi-
dientiam rectamque operationem exliibent; alii per delibus , ut in singulis distribulionibus perfectum
vas aureum prxclaram subtilioremque Dei intelli- Christi tabernaculum construalur , in quibus habitet
gentiam tenent; alii per hyacinihum , purpuram el Deus in medio sanctorum.
coccum audila coelestiasperare, credere, araare non CAPUT LVII.
desinunt, eliara qux adhuc subtiliori intellectu rai- De unguentoquo perungitur tabernaculum:
nime cognoscunt; alii per byssum incorruptionem 1. Porro unguenlum quo perUngilur taberriacu-
carnis offerunt; alii per caprarum pilos deplorant lum chrisma est, quo ungitur populus fidelis ih
aspere quod libenter admiserunt. Ecclesia , in quibus divinitas 403 tanquam in ta-
8. Simul ex tanta diversilale operum unum con- bemacnlo habitat. Potest quidem intelligi hoc un-
ficitur tabernaculura : sicut ex diverso pulvere unus guentum etiam virtutes sanclorum, sive odor justi-
compingitur globus terrx , infusione Spiritus sancti lix longe laleque diffusus. De quo dicit Apostolus :
rigatus. Jam porro ligna Sethim impulribilia omncs Deo autem gratias, qui triumphat nos in Christo Jesu,
sancli intelliguntur mente et corpore incorrupii, ne- B el odoremjustitim sum manifeslatper nos in omni loco
que ciim sxculo pereuntes, sed pcrmanentes xterni. (II Cor. li, 14).
Lapides quoque preliosi, confessores, aposloli, sa- CAPUT LVIII.
cerdotes, omnesquejusti. De incenco composito.
9. Quos eliam lapides vivos beatus Petrus apo- 1. IncenSum autem, quod ex qualuor odoratissi-
stolus dicit: Vt sitts , inquit, lapides vivi, comdificati mis generibus in maximam subtilitatem comminulis,
in templo Dei (l Petr. n, 5). Haecigitur 402 °fie- id est, slacte, onyche, galbano, et thure componitur
runlur omnia in tabernaculo Dei, ut nullus desperet (Prtirf., p. 129), hxc in forma orationum ffdelium
salulem. Offert super-bxc et alius aurum.idest, constituta esse, beati Joannis Apocalypsis ostendit.
sensura , et alius argentum, id est, eloquium, alius Et illi quidem viginti quatuor seniores proeidunt
vocem xris. Sicque fiunt mulla in tabernaculo, men- ante Agtium, habentes singuli citharas, et phialais
sa scilicet, et candelabrum, altare, columnx, bases, anreas plenas incenso, qux sunt orationes sancto-
tabulx, craleres, scyphi, thuribula, pliialx, morta- rum (Apoc. v).
riola , emunctoria, paxilli, tenloria, quibus diversi- 2. Quanquam et speoiem quatuor elemenlormri
tatibus tota illa tabernaculi, id est, Ecclesix pul- horum quatuor odorum natnrx signilicare Videantur,
chriiudodistinguitur. C ut thus, quod perlucidum esr, aeri comparetur,
10. Nam tabernaculum Ecclesiaest, in qua est stacle vero aquis, galbanus et onyx terrx atque igni,
mensa, id est, unitas fldei, vel certe Scriptura sacra, ut perhxc oranium qux in ccelo, et infra cceltim.et
qua universi fideles spiriluali cibo pascuntur. Can- in terra, et in aquis sunt, placitum Deo incenstim
delabrum quoque cum septcm lucernis Cliristus est sit hic crealurx laudis oratio.
cum seplem Ecclesiis. Erauncloria quoque ejus, hoc 5. Sanguis auiem ille, quo Moysespopulum asper-
est, geminum Teslamentum. Et columnx, doclores git ac purifleat, et tabernaculum Testamenli, et
sancti, fidei firmilate solidali. Necnon et bases, id omnia qux in eo erant, dicens : Sanguis hic, sanguis
est, prophetx suo fundamine slructurara gestantes Testamenli, mirifice sanguinem Domini Jesu prse-
Ecclesix; dicare monstralur, quo omnium credentium eorda
11. Ibi etiam et tabulx, apostoli prxdicationis la- purganlur, quo fides Ecclesix signatur, quo omnls
tiludine.dilalati. Sive tenloria, prxposili, videlicet, populuS Ecclesix, id est, corpus oirine tabemaculi
ct prsedicalores, qui exterius laboranl contra liujus Sanetificatur, dicente Domino discipuiis : Hic est
sxculi lurbines. Sunt ibi et crateres, id est, distri- ianguis meus Novi Testamenti,qui pro mullis effun-
buliones donorum. Sunt et paxilli, hoc est, prin- detur (Malth. xxvi), ad implendum in veritate id
cipes Ecclesix, quibus pendent omnia genera popu- .D quod per Moysem fuerat ostensum in imagine.
lorum, quasi vasorum; scyphi quoque, doctrinx 404 CAPUT LIX.
eJoquia, sive sensus. De vesle ponlificis.
12. Necnonet thuribula , virtutes scilicet operum 1. Jam nunc indumenta pbnliflcis qux sint, qrix-
bonorum , vel orationes sanclorum , quibus odor que polius significenl, demonstrandum est. Sacerdos
suavitalis ascendit ad Dominum. Phiaix quoque, antem Aaron illum significat, ad qucm dicitnr: Tu
apostoli et doclores pleni vitalibus aquis. Ibi lilia, es sacerdosin mternum secundum ordinemMeichhe-
virginitatis candor, sive niortariola, laborum passio- dech (Psalm. cix, 4). Veslis ejusdem sacerdolis Ec-
9. In Vnlgata : Et ipsi tanquatn lapides vivi supev- lbid. Pro hoc in loco posilum est advcrbinm hic; t
mdificamini,domusspirilualis. AHEV. sed alii legunt hmc. AREV. <•<
CAP.LVII.Num. 1. Vulg.: Quisemper Iriumphat... 2. Grialius, slactes vero aquis. AREV. \\•
odoremnotitimsum. AREV. 3. Quo omnis populus, etc. Alb., quo onme corpus
CAP.LVIII.N. 1. Ostendi in Prudent., pag. 129, labernaculi, id est, omnis populut Christi sanclifica-
incensuinvocem esse antiquissimam pro thure, atit tttr. AREV.
niisto quodam ex diversis odorum generibus, AREV.
51» S. ISIDORI IIISPALENSIS EPISCOPI 520
clcsiaest, dequa dicit Apostolus : Vt exliiberelsibi A evaugelicum, qui quadruplicato ordine veritatem
gloriosam Ecclesiatn, non habmiem maculam aut ru- fideinobis et docninam Triuitaiis cxponit.
gam (Kphes. v, 27). 8. Cui coiivi-nitin gemmis apostolicus sermo, tain
2. Qualiior colorcs, ex qiiibus veslis ejus contcxi- viriitte quam numcro. Ilnc autem ralionale duplex
lur, meritmuin est diversitas, qux intra sanrlam est, quia evangelicx docirinae scienlia aperta est ct
Ecclesiam iu Chrisii corporc rutilal. Poderem auiem abscondita, smplex el mystica. Item idem sacerdos
illam, id est, sacerdoiiilem lineam, h carnationem Chrisius iion incongrue inlerprelatur in membris suis,
Chrisli accipiinus, qux de lerra cst, et significatur el inaxime in pontifice, qui moratur iusanclis, et
in pedihus. Linum enini de terra exoriiur. Cidaritn ollert viciiiuain pro p"pulo caruem imniaculali Agni
Super raput ejus, et auream laminam, splend»rein sacro ore conlick-ns.
divinitalis intelligiiuus, ut unus atque idem secun- 9. Primo enini quod in Aaron peciore raiionale
dum hominein podere, secundum Deuracidari orna- judicii \iliis ligautibus iiuprimilur, significal ut sa-
tus e-sc videaiur. cerdolale cor iiequaqu.inicogiiaiiones fluxx possi-
3. Feminalia vero illa qtiibus induitur castitatein deant, sed ral°n>sola constriugai. In quo etiam ra-
cnrporis Chrisli el iniegritaiem ostendunt. Cinuuliim tionali duodeciin lapides vigilanter adjungnntur,
vero illud, quo sacerdoule peclus astringilur, iho- B ut duodeciin patriarcliaruin nomina describantur.
rus sanclorum vcl coucordia figuratur, qui in uni- Ascriptos etenim sanctos patres semper iu pectore
tate fldei Cbristi ampleciiinlur. Tuuica auiem illa ferre debi.-t, ijuornin exempla imilari non cesset.
lalaris, a capiie usque ad planias demissa, eadein 10. Et quod in utroque huinero saccrdos velamine
est Ecclesia Christi, usque ad fiiiem temporum per- superhuraeraiis ustriugilur, ut contra adversa aC
mansura. prospera vitlutum semper 406 ornainento inunia-
i. Ila-c vesiis fil tola liy.icinlliina. Ilyaciiuhus tnr. bt quod superhumerale ex auro, et hyacimho,
enim aereo colore resplendet : scilicet tit omnis Ec- et purpura, et bis lincto cocco, et lorta fieri bysso
clesia qiiu sursum simi sapiat, et tota ad amorem prxcipimr, quama sacerdos claresccre virlutum dt-
coelestiuuisurgat. Malaauicm Punica iu infcrioribus versitate debealdemonstralur. In sacerdotis quippe
posila, ejusdcm Ecclesix iinilalem declarant. Nain habilu auruiu fulget, dum iiilellectu sapieniix cmi-
sicul in malo Puuico sub unico cxierius corlice cat.. Cui hyacinthus, quia aereo colore resplendet,
multainlcrius grana muiiiunlur, sic imimnerossanclx adjiingitur, scilicct, ttt omue quod tractat ad atuo-
Ecclesix populos unitas fidei conlegit, quos intus rem ccele.-.iiumsurgat.
diversitas merilorum tenel. 11. Hu c admisceiurregalis purpura, ut suggestio-
5. Tiiilinnabula autem inier mala graaaia conso- Q nes viiiorum, veluti ex potestate regia, comprimat.
nanlia intelliguntur405 prophetx, et docloressancti, Coccus quoqite bis tinctus ipsi superi.umerali adjun-
in medio Ecclesix collocati, quorum lingua, doctrinae gilur, ut ante interni jitdicis oculosomniu virlutum
sciemia rcsonans, tangii utr&squeacics titilinnabuli, bona ex chariiate decorentur.
id est, partes legis et Evangelii. Hxc aulem lintin- 12. Quv. cliaiitas, quia in dileclione Dei et
nabula in extremo vcstimento sunt posita, idcirco proximi pendei, quasi ex dupiici linctura refulget.
ut de fine iiiiindi et de vila futura dispulanies nuii- Cui bis lincto cocco torla byssus adjungitur; de
quam siieaut. Supcrhuraerale autcm pallium Sal- tcrra cniin byssus mlcnti specie oritur, pcr quod
valoris insinuat potestatem et regnum, sicut scri- candens niior el intindilia corporalis caslilatis de-
plum esl: Principatitsejus super humerosejus (Isai. signaiur. Qux videlieet lorla pulchriludini superhu-
IX, C). meralis iunectiiur,quia lunc castiraoniaad perfectum
6. Duoquoque lapides smaragdini,in superhume- ' niundiUu: candorem ducitur, cum per absiinentiam
rali ad dextram et lxvam posili, duo sunl.populi: caro afliigilur.
gentiltsdexler; el Judxus, qui fuilaliquando dexter, 13. Siquidemet balteo prxcingitur, per quod re-
sinisler; habentes in se sculpla nomina duodecim ntim iucenliva el luxurix libidinuin restringantur.
pariaicharum, id est, ad imilanda vilx cxeraplai n Tabernaculum autem sacerdos ingrediens iu lunica
satictorum apostolortim. tiuiinnabiilis ambitur, ut videlicet voces prxdica-
7. Alii eosdemduos lapidcs dtio Tcsinntcnta dixe- tionis habeat, ue superni inspecloris judicium ex
runl, sive litterain er*spiriium, iu quibus leneniur• silenlio offendat. Mnla quoque Punica tintinnabulis
legis universa inysteria : iu dextra spiiitus, in laevai coi.jtingiiiuur, ut per ejus doctrinam unitas fidei
lillera. Raiiouale vero pectori supcrposilum, qua- designelur.
terno lapidUmdistinctum ordine, sermonem figitratt 14. Quod aulem in primam partem labernaculi
CAP.IIX. N. 3. Cod. Florem. 1 : EcclesiaChristi ai principiitut. Aitl.v.
principio mundiusquead finem, elc. AI-.KV. 6. Albirn. : Id est, admirandumvitm exemplum
i. Muta aulem Punica, u->quead meritorumtenel,, saitclormnapostolorum.ARF.V.
Greg. . Past. n p.,c. 4, et i Registr., cpi^l. 24. 9. Priwo eiiim quod Anron, tisque ad unitat fidei
GRIAL. daignetur, ex Greg., lib. i Registr.. episi. 24.
5. Hme autem tintinnabula, u<que ad tiunquamsi- GRIAL.
leant, Origcti., hom. 9 iu c. xxvm. GIUAL. 12. Cod. Fior. 1 : Per quod candent decoremundi-
Ibid. Vulgata : El facius esl prituipalus super /IU- lim corporulis cattitas designatur, Qumvidelicet,etc.
tnerum ejus. Cod. Alb., polettat; alii, iiHjwr/niH,prto AhEV.
321 QU/ESTIONES IN VET. TESTAM.-IN LEVITICUM. 5__
quolidie Racerdos ad immolandas hostias inlrnibat, A sum pontificem,qui in carne positus, 407 Per tetum
instantia nobis quotidiana- prircipiiur, tit ab hoc anuum cral cum populo, annum videlieet illutn, de
loco, ubi populus Dei coeleslibus vocibus eruditur, quo dicil ipse : Evangelizarepauperibut mitil me, et
nunquam abscedamus, sed quotidie confes-ionis ct vocare annum Domini acceptum, et iiem propilia-
laudis spiriluale sacrificiumofferamus, id est, hiimi- tionis(Luc. iv).
lilalem animarum nostrarum,qux sunt verx boslix, 16. Isie ergo semel in anno in die propitiationis
Sicut scriptum esl : Sacrificium Deo spiritus contri- inlral in s.incla sanclornm, id est, compleia dispen-
butatus (Psalm. L). satione, penetravit coelos, intrans ad Pairem, ut
15. lllud autem qund semel in anno ponlifex, re- eum propitimn humano generi faciat, el exoret pro
licto populo, ingrcdiebalur in sancta sanciorum, ubi omiiibus in se credenlibus.
erat propiliatorium, significalDominum nostrum Je-
i i •—— «

IN LEVITICUM.

408 CAPUT PRIMUM. B CAPUT II.

De igne sacrificii.
De figuris liosliarum.
1. Ignis autem in sacrifliio figuraliler id siguifica-
\. Sequens Leviiicus liber hosiiarum diversitates
Chti- bat, velut absorbeus inorlem in vicloria. In co au-
exsequitur, qnarnm lypus imaginem passimiis lcm populo hxc rite cclebrata suut, cujus rcgtiura el
Sli praeferebat. Nam postquara ipse oblatus est, sacerdoiiuiii eial veuiuri r<gis el sacerdo-
prophelia
omnes illx hoslix ces-averuui, quae iu lypo, vel um- ad regeudos ct sacraudos lideles in omnibiis
bra ejusdein prxcesserani, prxfigurantes illud sa- lis,
geiilibus, el introducendos in regnuui coclorum et
crificium quod unns el verus sacerdos ohlulit, me-
sacrariuni ad vitain xternam.
dtator Deiel homimiin: cujns sacrificii promissivas angelonim
2. Htijus itaque veri sacrificii sicut religiosa prx-
figuras in vktiinis aniiiialiuiu celebrare aule opor- dicameiiia llebrxi celebr.iveiunl, iia sacrilega iini-
tebat propler einiindationem fiituram carnis el san- l.imeiita immolanl genles, ut ail
pagaui, quia qux
guinis; per quani unaui viciimam lieret remissio Apostolus, dxmoniis immolanl, et non Dco. Aim-
peccalorum, de carne el sanguine contraclnriim, euim res est prxuunlialiva inimuhiiio sanguinis,
qua
qux regnum Dei non po-sidebuut, quia eadem sub- luiuram p.ssionem Mediatoris al>initiogenerisliu-
stantia corporalis in ccelestem commutabitur quali-
£ mani lestiflcans. Ilanc entin ptimus Abel ublulisse
faletn.
iu sacris liiteris inveniiur.
2. Ipse enim in viiulo propter virlulem crucis of- CAPUT III.
ferehatur; ipse in aguo propter iiinucentiara, in Quod mel in Dei sacrificionon offexlur.
ariele propler princjpalutn, in hirco propter simili- 1. Quod autem mel in Dei sacnlicio non offertur,
tudinein camis peccali, ut de peccato damnarei pec- indicat
apud Dcuui nihil volupttiosiim,nihil suave
calum; idem in turtiire et columba propler Deuin et hiijus inundi placcre, nihilque, 410 (lu,lc' "on ',a"
hominem, quia medialor Dei el liominum in duariim beal mordacis aliquid veritatis. Uude cl pasclia cura
SubMantiaruiu coujunctione ostendebalur. Porro in amariiudinibus nianducatur
(Exod. xu).
simi aginis couspersione credeiitium per aquam ba-
CAPUT IV.
ptisiiiatis collectam Edclesiam, qux corpus est Quod sal in omnibussacrificiisadmiscelur.
Cbristi, pi-rspicuedcmonstrabat. 1. E cnntrario admisccri in omnibus sacriflciis
409 '• N"s autem moraliter munus Deo offeri- sal jubelur, scilicet, ul omnia qux in Chrisli hono-
rous vitulum, ciim carnis superbiatn vinciinus; reni offurimus, sal ralionis ac discretionis semper
agnum, cnra irrationabiles motiis et iusipientes cor- accipiaut.
rigiinus; hxdum, dum lasciviam superamus; co- D CAPUT V.
lumbam, dIIni siinplicitaiem iiienlis rcliiiemus; lur- Quod in saaificium oleum offerlur.
lurem, duin carms servamus castitatem ; panes azy- 1. Quod vero in sacrificio olenm offerebalur, si-
mos, dum non iu ferinenlo malilix, sed in azymis gnificai ut quidquid ad cullum Chtisli el devoiio-
Sincerilalis et veritalis ambulamtts(/ Cor. v). nem sanctoruin impendimus, totum hilariter facia-
CAP.I. N. 1. Alb. : Cujus sacrificiipromissivarias Ibid. Sacrarium. Ex Aug. et Bed. A!., sacrorum,.
figuras.AREV. ineiidose.GIIIAL.
2. Alb. : ColleclaEcclesia, qum corpus esl Christi, Ibid, ln noia.Grialii erat ad sacrarium, mendose,
perspicuedemtmslrabal.AIIEV. ni puto; nam in textu recle est sacrurium sine ad.
3. Not autem, iisquo ad ambutamus, verba sunl AREV.
Orig., c. 1, hoin. 2. GKIAL. 2. Religiosa prmdicamenla.Ex Aug. AL, religiosa
CAP.II. N. 1. Totum caput ex xxn coutr. Faust., sacramettla.GRIAL.
eap. 17. GRIAL. Ibid. Sacrilegia imitamenla. Ex Aug. el Bed. 'Al.:•- "'
Ibid. Sacrandos. Ita mss. o. Congregandos,Bed. Imiteti sunl pagani. GRIAL.
et Impr, Consecrandos,August. GR<AL.
323; S. 1S1D0R1HISPALENSISEPISCOPI W
raus, nihit, ttt »it Apostolus,ex iriilitta, aut ex neces-A data, et per bumilitatem spiritus Deo hostia plaeeas
sHate.UUaremeuim daiortm-ditigilDeus (II Cor. ix). effecla. Hae sunt quatuor oblationes, quadriforraera
Oteom enim kilariutetn significai, sicut scriptum Cbrisii et Ecclesix babitum demonslrantes.
est: Vt exhilarel faciem in oleo(Psalm. cm).
CAPUT VII.
CAPUT VI. De sacrificio ejus qui sacramentum protulit, et
De qualuorgeneribusprincipalium oblalionum. oblivionetranscendit.
1. In exordio autem Lcvitici quatuor genera prin- 1. De eo aulem qui juraraentum protulit, ut vet
Otpalium oblationum describuntur, quau iu odorera
male, vel bene 412 (lult' lacerel, alque hoc ipsum
suavkatis Douiino offerri jubentur, id esl, primura oblivione dicitur : Offerutagnamdegre-
sine transcendit,
vilulus de armenlis macula; secundum agnus de gibus, sive
turtur et simi- capram, orabitque pro eo sacerdos et pro
ovibus; lerlium columba; quartum peccato ejus. Sin autem non poterit offerre pecus,
lago conspersa, azyma oleo uncta, clibano cocta. offeral duos turtures, aul duos pullot columbarw»:
Reliqua auteni sacrilicia pro qualilalibus causarura unutn pro peccato, et alterum in holocaustum.Jura-
in persona populi offerebantur. mentuin utique proferre est voto nos divinx servi-
2. Prinium itaque sacrificium, id est, vitulus ex tutis
alligare, et cum bona opera promittimus, bene
armentis, Christum demonstrat, ex patriarcharunl B nos facere spoudemus.
progenie desccndentem. Hic aratro crucis sux ter- 2. Cum vero abstinentiam cruciatumque carnis
ram carnis nostrx perdomuit, alque Spiritus saucli
semine virtutum frugem dilavit. Iste vilulus sine nostrx vovemus, niale ad praesensnos nobis facere
macuta est, quia sine peccato ad passionem ducitur. juramus. Sed quia nullus in hac vita ita perfeclus
esl, ut quaralibet Deodevotns sit, inter ipsa quantu-
Offerlur. autcm non 411 >" tabernaculo, sed ad vola non peccet, pro peccato agna
ostiitm ejus, quia extra castia passus est Christus. lumcunque pia
offerri de gregibus, sive capra prxcipitur.
Per filios autem Aaron sacerdotis oQertur sanguis
3. Quid enim per agnam, nisi activx vitx inno-
ejus. Centia? quid per captam, qux in summts extremis-
3. Quodde Anna et Caipha intelligilur, qui, const-
nisi contempla-
lium facientes,effuderuntsanguinemChristi.Secunda que sxpe pendens rupibus pascitur,
tiva vita signiflcatur? Qui ergo se eonspicit promissa
bostia , de ovibus agnus oblatus, idem Christus
bxc, et proposita non implesse, in sacriftcium Dei
propter innocentiam figuratur. Hie est enim agnus se studiosius
debet, vel innocentia boni operis, vel
qtri apud Isaiam in sacrificiumaddueilur (Isai. LIII), sublimi
et a Joanne omnibus demonslratur, dicenle : Ecce pastu coittemplalionisaccingere.
AgnusDei, eccequi tollit peccatamundi (Joan. i).Bene Q 4. Et bene agna de gregibus, capra vero offerri de
ergo in sacrificio agnus oflertur, ut innecenlix et gregibus non jubetur, quia activa vita raultorura est,
passionis Christi figura detnonstrarelur. Bene et conlemplativa paucorum. Et cum hxc agimus qux
hxdus, quia per ejus moriem auclor peccali diabolus multos agere et egisseconspicimus, quasi agnam de
agnoscilur Jugulalus. gregibus damus. Sed cum offerentis virtus ad agnam
4. Terliuin sacriflcium dicilur turtor et columba. capramque non sufflcit, in remedio pcenitentisad-
Turlurem carnem Chrisli esse manifestum est, Sa- jungitur, ut duo columbarum pulli, vel duo turtures
lomone dicente : Speciosmgenm tum, sicut turturis offerantur.
(Canl. l). Columbani Spirilos sancti figurani Itabere 5. Sciraus quia columbarum pulli, vel lurtures pro
declaral Joannes Baptista dicens : Super quemvideris cantu gemilus habent. Quid ergo per duos cnlumba-
Spiritum descendenlem,sicut coluntbam,hic est Filius rum pullos, vel duos turlures, nisiduplex pcenitentiae
meus (Joan. i, 32, 33). Ae per hoc turlurem ct nostrx gemitusdesignatur? ut cum ad offerendabona
colurabam, id est, carnem Christi Spiritui saucto opera non assurgimus, nosmetipsos dupliciter de-
sociatam per mysterium passionis sacrificiumDeoio fleamus, quia et recla non fecimus, et prava operati
odorem suavitalis accipimus. Ista tria sacrificiaoffert sumus.
liomo, id est, Chrislus Jesus. •D 6. Unde et unus turtur pro peccato, aller vero
5. Quartum aulem anima offert, id est, Ecclesia offerri in holocaustumjubetur. Holocaustumnamque
offerlsacrificiumde simila. Simila Ecclesix catholicx tolum incensum dicitur. Unum ergo lurturem pro
ffguramprxnunliat, qux fcxconvenienlibusmembris, peccato offerimus, cum pro culpa gemitum 413 da-
quasi simila, ex mullis credentium granis collecta mus. De alicro vero holocaustura facimus, cum pro
est, et legis et Evangeliorum mo!a in littera et eo quod ijona negleximus, nosmelipsos fundilus suc-
spiritu separaia, per aquam baptismalis adunala, cendentes igne doloris ardemus.
chrismatis oleo peruncta, sancli Spirilus igne soli-

CAP.VI.N. 4. Flor. ms. 1 : Tertiumex persona
P#tris sacrificium. Et paulo post : Spiritui sancto
soeiatamex persona Palris per mysterium,etc. AREV.
CAP.VII.N. 1. Tolum caput e Greg., xxxu MoraL,
C. 4. GRIAL.
I 5«iViiiactiva vitminnocentia.Ita Cod. Alb., et ita
exigit sensus. Mendosumquippe videlur apud Gria-
lium, ei alios impressos eo antiquiores, nisi activor
vitmintwcentiam. ARSV.
4. Alb. : Duo columbarumpulii, aut duo lurturis.
AREV.
 5.5 i QU_EST10NESIN VET. TESTAM. - 1N LEVITICUM. 8*4
CAPUT VIM. I\. Patrem, el Filium credentes, e^ duo Testamenta
Be fitiis Aaron exttinctis. recipientes, sed quia doctrinam veritatis in ore non
1. Filii autem Aaron, qui, imponentes altari ignem ruminant, nihilominus et ipsi immundi siint. Nam
alienum, igne divino exusti suni, illos significave- quod adjecit Scriptura dicens : Ex omnibus qum
runt qui, Dei traditione contempta, alienas doctrinas gignuntur in aquis, et habenl pinnulas et squamajs,
appelunt, et magisteria humanx inslitulionis indu- hmccomedetis;quidquidaulem pinnulasel squamasnon
cunt. Qoos increpat Dominuset objurgat tn Evange- habet, abominabileerit vobis.
lio, dicens : Rejecistismandatum Dei, ut tradilionem 6. Nam qui in piscibus squamosi et cum pinnulis,
vestram slatuatis. pro mundis babentur, hispidi, et hirli, ct fortes in
2. Videlur et ignem alienum incendere, quisquis, fide, ac graves mores designantur bominuni habente;
eorporex vel ssecularis alicujus cupidilatis ignem iii pinnas contemplalionis, Qux autem sine his sunt,
sacrario sui cordis accendens, audet altaribus Do- dicuntur immunda, in quibus leves, et lubrici, et
mini appropinquare. Qux non recipiunt, nisi illius infldi, el effemitiatimores improbanlur.
ignis accensionem de quo ait Dominus: Ignem veni 7. Quid atilem sibi vu|t quod lex dicit: Camelum
ntittere in lerram. Hoc igne nos Domimts Jesus non manducabis,nisi quod de exemploanimalis vitam
semper incendat, ut iiluminemur in sensibus, ne g damnat informem, etcriminibus lortuosam? Cum au-
flagremusin vitiis. tem in cibum s^uemprohibet, 415 reprehendit cce-
CAPUT IX. nosam utique, et luleam, ac gattdenlera vitiorum sor-
De discretioneeiborum. dibus vitam. Et cum leporem accusat, deformato»
1. Nunc aulem de discrettone ciborum snbjicien- utique in feminas viros damnat.
ckim es), ubi lex de mundis et immundis loquehs, 8. Quis autem corpus mustelx cibum faciat? Sed
quaed.imanimaiiaad esum, quasi munda, concessit; furtum reprehendit. Quis lacerlam ? Sed bdit vitae
quxdam vero inlerdixit, quasi non munda. Primuirt incertaro varietalem. Quis poslremo stellione vesci
enim sciendum est, quidquid a Deo creatum est, possit, ut hoc lex magnopere prohiherel? Scd macu-
HMiiidmnesse, in ipsa institutionis auctoritate pur- las mentium exsecralur. Quis accipitrem, aut mil-
gatum, et non esse culpandum, ne in Crealorem vum, aut aquilam ? Sed odil raplores violenlo scelere
cotpa revocelur. viventes.
2. Deinde ad hoc flliis Israet legem dalam, ut per 9. Quis vulturem? Sed exsecralur prxdam de
illam proiicerent, et redirent ad mores quos, cum aliena morte quxrenles. Sic et cum corvum prohibet,
ante a patribus accepissent, in ^Egypto propter voluptates vel magnitudinem vitiorum vetat. Passe-
coosuetudinem barbarx gentis perruperant. Ergo, ut Q rem quoque dum interdicit, intemperantiam coar-
homines eraendareaiur, pecora culpata sunt, 414 guit. Quando noctuam, odit lucifugis vanitates.
scilicet, ut homines qui eadem vilia habebant Quando charadrium et gersaulam, nimix lingux in-
sequales pecoribus existiraentur. temperantiam. Quando cygnum prohibet, cervicis
3. Nam in animajibus raores pingunlur humani, altx superbiam denoiat. Quando vesperlilionem,
et aclus, et vohinlales, ex quibus ipsi ftunt mtindi quxrentes tcnebris nociis similes errores.
vel immundi. IIxc itaque mundaesse dicil. Omne, 10. llaec ergo et hls paria lex in animalibus exse-
inquil,quod habel divisam ungulam, el ruminat, in cratur, qux in illis non sunt crirainosa, quia in hoc
pccoribuscomedelis.Quod cum diceret, nnn pecora, nata; sed in bomine culpantur, qtiia contra naluram
sed mores hominumdiscemebat. Deniquehi homines' non ex institutione, sed ex errore quxsila sunt. Sed
mundi sont qui ruminant, qui in ore semper por- fuit tempus aliquando antiquum quo istx umbrae
lant, quasi cibum, divina prxcepta. vel flgurx exercendx erant a populo, vel gerendx,
4. lli et ungulam finduni, quia duo Testamenta ut absiinendum csset a cibis
quos inslitutio quidcm
et
legis Evangeliorumcredentes, firmo gressu inno- commeiidaveral, sed lex interdixerat.
ceulix justitixque incedunt. Item Judxi ruminant 11. Vcrura jam finis legis Chrislus advenil, ape-
quidem verba legis, sed ungulam non ftmlunt: hoc D riens clausa legis, et obscura reserans, alque omnia
est, quod nec duo Testamenia recipiuni, nec in sacratnenla, qux nobis texerat antiquitas figuris,
Palrem Filiumque fidei sux gressus statuunt. Pro- magistcr insignis, et doctor ccelestis et instituior,
plerea iaimundi habenlur, rcserata veritate palefecil. Sub quo dicitur: Jam
\ 5. Hxrelici quoque licet upgulam findanl , in omniumunda
mundis, inquinalis autem et infidelibust.
CAP. IX. N. I. De ciborum discretione confer fuit ab ipsomel, ut videlur, cardinali
Palres apostolicos, EdiliouisCotelerii lom. I, pag.35, riiliil aliud fuisse Albomozio,
ac passiin theologos.AREV. quam Codicem tnirx vetustatis, qui
6. Nam qui in piscibus, elc. Alb. : Namque in fortasse a nonnullis credebatur originale sancli Jsi-
dpri. ARRV.
piscibutsquamisaspersapro mundis habemur,li/spMZ, 7. Cur prohibuerit Deus Judxis quxdam aijiinali.a
el hirsuti, el rigidi, el graviores. mores hominum ap- manducare, el quxnam inde allegoiix exproinantitr,
probantur. In infimo ejusdem Codicis Alb. hxc repe- vide Patres aposlolicos cum notis Cotelerii, lom. I,
riuntitr : Isidorus in originali dicit sic : Namqueiu 30. ARBV.
piscibits squainosiset compennulis, qui pro mundis pag. 9. Alb. Cttm cortum prohibet, nigras vel impuras
el et
lutbtuiur, hispidi, hirci, firnli in fide, ac graves respuit voluntaies,vel,ele..Et mox,
nioreshoaunuik approbvnlur. E*islimo igitur, oriui- lucifugamveritatls,
nalt Isidori, qnocumCodex Albornozianus collatus pro lucifugai tamtatet. AHKV.
827 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI 328
nihil mundum, sed pollutm sunl eorum et mens, et A cum rubore, quintam ulccris et cicalricis, sextam
contcientia. ustionis.
12. El alio loco : Quidquidvobit apposilum fuerii, 4. In c.ipitelcpram portat, qui in divinitatem P.t-
manducale; ex quibus constat, orania isia jam suis tris, vcl in ip-o capite, quod Christus est, pecrat.
benediclionihns reddita, qtiaecarnali populo fuerant Caput enim viri Chrisiusest (/ Cor. xi). Hanc Ieprain
pro inoribus interdicia. Cavendumest aulem nequis liabeui Jud.i.-i,Valenliniani, Marcionislx,Photinian'..
licenliamisiam pulet in tantum esse permissam,4l6 Manicliai, Ariani, Sabelltani, Macedouiani,Anlhro-
ut et immolata simtilat-rispossit manducare; quan- pomorphiix, Priscillianistx, Donatistx, Nestoriani,
tum euim ad creaturam Dei perlinet, omuia munda Eulychiani, qui omiies in calvaria lepram gerunt,
sunt; scd cum dxmonibus immolata fuerint, inqui- quia erroris sui pei fidiara apei ta pravitate defen-
nata fiuni, unde el Apostolusaii: Si quis aulemvobis dunt.
dixerit : Hoc immolatumest idotis, nolite mnnducare 5. In barba lepram gerunt, qui de aposlolis ct
(1 Cor. VIII).. sanciis Cliristi perverse aliquid senliunt, alque eos
CAPUT X. falsum quidlibet prxdicasse confiugiint. Sicuti enim
De immunditiapartuum. b.irba ornamenltitn est viri, ita sancti aposloli et
1. Sequilur quxslio de immundiiiapartus et con- B f) doctores oriiamentum pr >stant cor|)ori Christi.
tagione lcprx. Ait enim : Mulierem qum concepit 6. In calvitio lepram babcnt, qui Ecclesiaedelra-
semen, et peperilmasculum,septemdiebut etse immun- hunt, sicut Carpocratiani, qui negant caruis resur-
dam, oclavopnrificari. reclioncm, sicut Novaliani,qui nupiias damnant, et
2. QIIX aulem feminam pepcrit, his septem dic- pcccaniibiis pcenileuliamncgant; sicut Hieracbilx,
biis in iinmunditia scribilur permancre. In lalibus qui intcr alios errorcs rcgnum coelornmparvulosha-
ergo qnxilam mysieria latenlis arcani nnn esl diibium bcre non cn-diint; sicut Aeriani, qui velant pro de-
contineri. Septimana cnim liujus prxsentis vilat fonclis offerrisacrificium.
tempus videri potest, quia in seplimana dierum con- 7. In carne et cute gerunt lepram, qni carnafia
summalusest inundus. In quo donccsuraiis in carne> vel exleriora suadere conantur, ut Cerinthiani, qui
positi, ad liquidum puri cssc non posstimus, nisii ri-surrectionem futiiram in rarnis volnpiale exisli-
octava venerit dies, quod est futuri sxculi lempiis. inam; sic Acliani, qui dicuul in fide maneniibus,
3. In quo laineii purgandus est ille qui virililcr quamvis carnaliter vivant, tion posse computari pec-
egit. Sialim cnim inuiida ellicitiir mater ejus, qua;t cata.
genuit cum. Purgalaiu namque viiiis cameni ex re- 8. In cicairice sanaii ulcerig lepram portat, qul
surrectione suscipiet. Qui nihil vero in se habuit>C pnst cngnitionemDei,ei medicinain, et manilestalio-
virile ailver.-us peccaiuiii, sed remissus, el effeini- nem lidei, quam a Christo 418 siwepit, rursumirt
natus permanserit iu actibtis suis, iste n<x in prx- ipsa cicairicc asccndit aliquod indiciumerroris prio-
sentis sxculi hebdomada, nec in fulura purgabiturr ris, aut periidia veleris dogmntis.
ab immunditiasua. 9. In carne viva lepram gestal, qui de anima, quae
CAPUT XI. vita est carnis, aliquod lalsuin exisiimat, sicut Luci-
De leptis. feriani, qui dicunl anim.imdc cariiis subslantia pro-
1. Lorutus esl Dominus ad Moysen et Aaron,, pagatam; sicnl Atabici, qui asiinam simul cum cor-
dicens : Uomoin cttjuscarneel cute orlus fueril diver- pore mori putant.
sus color, sive pustuln, aut quasi lucensquidpiam, id] 10. Iti cicatrice ustionis lepram habent Manicbxi,
est, plaga leprx, adducelurad Aaron sacetdolem, vetl qui inani ab^lineiiibecruciaiu corpoia stia exurunt,
ad unumquemlibet fiiiorumejns. Quicum viderit 417 1 et per infldelilateinnoti inundilieminde, sed lepiam
lepram in cule, et pilos in album itiulalos colorem, , gignuni. DetaLbus pr.fdicabat Apostolus: Discedent,
plaga leprmest, el ad urbitriumcjus scparabilur.Leprax iriqinl, quidama fide, altendenlesspiri-ibusenoris,et
doctrina est fal>a. doclrinis dmmoniorum,in Itypocrisiloquentium men-
2. Proinde leprosi non absurde intelligunlur hx-. Q dacium, et cauteriatamliubentiumsuam conscientiam,
rctici, qui, uuilalem ver.u fidei nou habenles, variass prohibenliumnuhere, et abstinerea cibis, quos Dtut
dnctrinas profllentur erroris, vcraque lalsis admis- ,- creavitad percipiendum(I Tim. IV,1 seqq.).
cenl, sicutct lepra veris falisque locis humana cor- 11. Sed adiuic adjecit colorcs lepraruni, id est,
pora variando comoiaculat. pallidam, rubentem, albam, lividam, nigram, flore-
3. Hujussciliceileprx invenimus legislatorcmsexx scentem. Itaque dtim pallidamlepram dicil, irabecil-
species in liomine posuisse : primam eapitis et bar- r- lem et fragilem Hdem animx denotai, qux, perdilo
bx, secundam calvitii et recalvulionis, terliamcarnisis colore inlcgr* sanitatis, erroris iiiUrmiiateUugue-
et cutis, quariam culis et corporis, et cicalricis albac
ae scit. Cum aulem rubicundam lepram oslendit,

12. El alio loco, el cxlera, usque ad flnemcapiiis

is
absunt a Beda, et Palenlino, et plerisque aliis. i.
Gr.iAi..
CAP.x. N. 3. Purgalam namque*elc. Ms.Alborn.::
Purgationemnatnqtte a vitiis curo ex resurrcciionc c
suscipiet. AREV.
i. Alb.: Qui in divinitate,vel in ipsocapite. AREV.
8. Sanati. Alb., cx Originali Isidori, lana. Pro
ascendit.... perfidia, Alb., aiscondit.... per/idiam,
AREV.
 m QU^ESTIONESIN VET. TESTAM.— IN LEVITICUM. 330
hoitiicidii cruore mentem infectam denotat, et in- A 18. Slamen enim anima hominis intelligitur, et
nuit. trama inollissimi corporis sensus. Quod vero leprosi
12. Cum vero albam, illos hxreticosqui se mun- in lege ad sacerdotem miituntur, indicat pro emun-
dos appellant, sive reliquos, qui de falso merito datione hxreticorum ante sacrificiura. Ecclesiatti
gloriantur, sicut Pelagius et Novatus. Cum aulem Domino offerre debere, et sic reconciliari unitati
macram vel lividam lepram commemorat, invidix Ecclesix.
et livoris notas exsecratur. Cum vero nigram insi- CAPUT XII.
nuar, sacrificiorumfumo et busto idololatrix denigra- De sacerdote magno, et cullu ejus.
lara conscientiamdetestatur. Cumautem florescentem 1. Dixit Dominus ad Moysen: Pontifex, id est,
toto corpore, et cooperientem omnem pelliculam sacerdosmaximus 420 mler fralres suos, super cujus
corporis a eapite usque ad pedes dicit, avarilise caput fusum estoleumunctionis, et cujus manus in sa-
crimen ostendit, quia nunc fioridum et jucundum cerdotioconsecratmsunt, vestitusqueestsanclis veslibus,
putalur hominem felicem ecce in hoc mundo et di- capul suum tton discooperiet, veslimentanon scindet,
vitem videri in sxculo. et ad omnemmortuum omninonon ingredietur.
15. Hxc enim pestis avarilix omne hominum 2. Super patre suo quoqueet matre non eontami-
geuus, quasi totum corpus, crebro errons conlagio nabitur, nec egredielur de sanclis, ne polluat sanctua-
commaculat. Cum autem lepram qux habet ruborem rium
cum pallore permistum, eum hominem denotat qui, esl Dei,eum. quia oleumsanctmunctionis Dei sui fusum
super Ego Dominus: virginemducal uxorem.
cum sit imbecillis animo, el mendax, facile in furo-
Viduam, et repudialam, et sordidam, atque merelricem
rem prorumpit, et levitate morum cito perjurat; non accipiet, sed puellam de populo suo, ne contaminet
pallor enim mentientem linguam significat. Rubor semensuum.
autetn iracundiam manifestat.
3. Sacerdos maxitnus inter frafres suos hic est,
14. Est itaque lepra peccati, qux sacriflciorum
oblationibus emundatur, id est, contrito corde et de quo scribitur, cum resurrexisset a mortuis ; Vade
ad fratres meos, et dic eis : Ascendoad Patrem meum
hurailialo: Sacrificiumenim419 ®eospiritus contri-
bulatus (Psal. L). Est et idololatrix, qux aqua dilui- et ad Pattem vestrum, Deum meumet Deum vettrum
tur baptismi. Est et bxrelicorum, qux septem dierum (Joan. xx, 17). Super cujus caput fusum est unctionii
oleum, juxta quod propheta Davidait: Dilexistijusti-
purgatione extra castra habeatur, id est, per septi-
formis Spiritus agnitionem purificetur. tiam, el odisti iniquitatem; propterea unxit le Deus,
15. Est qux visu sacerdotis auferlur per doctri- Deus luus, oleo tmtitimprm participibus tuis (Psalm.
<
nam. Genus autem Ieprx, quod mundari omnino I XLIV).
4. Cujus consecratmsunt manus. Iste consecratas
non potest, eorum est qui in Spiritum sanctum pec-
veniam. babet manus, dum eas in passione extendit pro
cant, nec dicunt poenitentes posse consequi
De his ait Verilas : Qui peccaverit in Spiritum san- expiatione totius sxculi. Vesttmentumautem ejus non
id est, non patitur dividi in bxreses et
ctum, non remittetur ei, nec in hoc smculo, nec in seinditur,
schismata Ecclesiam suain, qux illi inhxrendo vestis
futuro (Malth. XII).
16. Quodvero jubetur leprosis ut exeant de castris, est propria, cujus indumenti figura fuit tunica illa
et sedeant foris, donec mundetur lepra eorum, intel- Jesu incousutilis, sed per totum textilis, qux in
nou scinditur, sed a possidente iudividua
ligitur hxreticos projici debere ab Ecclesia, donec a passione
servalur.
proprio errore purgentur, et sic revertantur ad Do-
initium. Ejusraodi vero dissutis lunicis, capite de- 5. Ad mortuum non accedat; quia peccatum non
enim mors intelligitur, sicut
operto, et ore obvoluto, sedere jubentur, leprx fecit, per peccatum
inundaiionera exspectantes; dissutis tunicis, id est, scriptum est: Anima qum peccavit,ipsa morietur. In
omnibus secretis manifestatis. Capite deoperlo, ut a patre el matre non contaminabitur.In matre Christus
cunctis ejus denudatio videatur. Ore clauso, ne non est po!lutus,cum ante saeculanasceretur de palre.
ulterius impia doceat, vel loquatur. Sed adhuc adjecit ] ) 6. Sirailiter in patre non est commaculatus, cum
Scriptura lepram esse in vasis, in parietibus domus, in sxculum nasceretur ex matre. Solus enim in sx-
in vestimento, in trama, in stamine. culo mundus ingressus est, procedens cx utero
17. Lepra in parietibus domus haereticorumcon- virginali sine contagione virili. Nara nos omnes, dum
gregatio denotatur, qux per sacerdotein purgari peccamus, contaminamur in patre de quo creati su-
jubetur. Lepra in vasculis, unicuique homini proprii iuus, si in hxresim devolvamur. Itera in raatre con-
corporis delicta. Lepra in slamine, vel iu vestimento, taminamur, si credentes Deo in aliquo Ecclesiam
peccata qux extra corpus committuntur, vel qux iu Ixdi siniums, vel libertatem matris coelestisindigna
ipso corpore perpetrantur. peccati servitute fcedamus.

16. Alb. : Coltigiturhmreticos prohiberi ab Eccle- CAP.XII.N. 1. Alb. : Et ad hominemmortuum om-

sia... et sie convertantur. Grialius edidit adjecit nino, elc. AREV.
Scripturm lepram. Reposui Scriptura ex aliis exem- 4. Alb.: Non scinditur, ted individua potsidenda
plaribus impressis, et mss. Pro doceat, vel loqualur, servatur. AREV.
forlasse legendum doceant, vettoauantur. AREV.
PATROL. LXXXIII. 11
551 S. ISIDORi.HISPALENSISEPiSCOPI 332
491 '» &eHMctisnon discedai, quia per susce- A incedit ut servus Christi. Viduam, el repudiaiam, et
ptionem carnis Gnristussic descendit in raundum, ut meretricemnon ducat uxorem, sed virginem; id est,
DHnqtnmdesereret ecelura. Viduam repudiatam, aut niliil de veteri homine et pristina voluptale am-
wuretrlctntnon dueat uxorem, sed viryinem. Vidua et pleclatur, sed vitam omni puritale florentem possi-
repudiata esl Synagoga; de qua loquitur Dominus deat. De genere suo ducat uxorem, ulique vitara am-
per Isaiamdicens : Quis est hic liber repudii matris pleclatur sanctorum, quorura per fidein proxiraus
vestrm,quo dimiti eam (Isai. L.)? Merelrixaulem hx- est. ,
resis est, quae mullorutn errori vel libidiui patet; 13. lnter hxc prxcipilur iisdera ut ministrantes
tales non copulanlur Christo, nisi sola Ecclesia in templo vinunietsiccram non bibant, ne ebrietate,
virgo, qux non habet maculam, aut rugam; de qua et crapula, et curis hujus vitx prxgraventur corda
Apostolus ait: Despondi enim vos uni viro virginem eorum, nec partem habeant in terra, nisi solum
eastamexhibereChrislo(II Cor. xi). Deuin, ne, dum de lerrenis cogitant, superna obii-
8. Dicitur qutdera et auima sponsa esse, sed illa viscautur. Ab bujus quoque convivio jubentur vici-
qux fidei simplicilale el acluum puritate incorrupta nus, et mercenarius separari, et servis tanlum cibo-
probatur et virgo. Est et vidua anima qux, disce- rum dari reliquias.
dens a jugo legis, Evangelii prxcepta non servat. B 14. Viciuus hxreticus est, qui proximura se lituio
Est etiam repudiata quaepeceando a Gbrisli corpore christiani nominis asserit; mercenarius Judxuiu
separatur, etiam si non projiciatur ab Ecclesia. Est ostendit, qui frucium observantix Jegis carnaliter
et meretrix qux ad se recipit amalores, id est, con- quxrit. Cum islis ergo sacerdos Dei non participet
trarias potestates, et dxmones, qui desiderium ca- Evangelii pabulura, quod est ad refectionera anima-
piunt pulcbntudinis ejus. rum, sed tantummodocum servis Christi. Datur de
9. Pulchra namque a Deo creata est aniraa, ct his qux superferuntur altariis, sacerdoti pectus, et
satis dgcora, qtiaeimagihem habet, et similitudiiiem brachium dextrum : in pectore legis mundas cogita-
Dei. Dehinc sfequitur:•Di genere suo ducat uxorent, tiones accipimus, doctrinxque notitiara ; in brachio
Ahimartisciilcet, ijux el flde conjdngitur. Nec con- dextro opera bona ad pugtiam contra diabolum, et
tSmifiabit SSmenSdiltto,id 6st, VerbumDei, quod in armatam manum, utquodcorde conceperit, operum
EccleSiaprxdicatUr, SiCutin Evangelidscriptum est: exemplo perliciat. Datur eiet de privalo maxilla, ut
Ni detl&fiiiisanclum canibfii, Mque mltiatis marga- eloqueittiam habeat. Datur et de victimis venter,
fitas dnte porcbs, ne conculcenl eas pedibus sitis cujus indicio.discatluxuriam exstingnere, et eontem-
(Mattli. vti). nere gulam.
10. Hucusque qux de suramo sacerdote prxdleta G 423 CAPUT XIII.
iiiiit m^stlce ad Chlistum pertiliUeruhf. De hinc ea Desaeerdotibusqui non offeruntsacrificium.
Ipsa .16 ihierprfelantur in membris feuis, et maxime 1. Inler hxe jubetur ipsis sacerdotibus ut nulla
iii kacSrdolibUS,ad qUos pertlnent spirithalia sacra- dcbilitate insignes sinl, ne cxcus, ne claudus, vel
inenta. Qui etiatb quantiS pdlleant privilegii» bre- parvo, aut grandi, vel torlo naso, ne fracio pede aut
viter pSrcurreildum est. manu, ne gibbosus, nec Jippus, nec aJbuginemha-
11. Dicit enim de eo : Capui suutn non discoope- bens in dcuio, nec jugem scabiem, ne impetiginera
riet, id est, ut sacramenta Chrisli, qui caput ejus in eorpore, ne ponderosus. Quseomnia referuntur
est, veiamento mysteriorum honoret. Vesiimenia ad animx vitiom; mores enim in homine, non natura
sua non scindet, ne in hxresim vel schismata trans- damnatur.
eat. Super omnem animam qum mortua est non in- 2. Nam cxcus sacerdos est, quia Scripturx scieii-
tiam non inielligit, et quo gressum doclrinaevel
grediatur, ad omne peccatum quod ad mortem per-
tinet non accedat. Super patre suo et matre non in- operis porrigat per ignorantiam nescit. De talibus
quinabitur, soilicet, ne tanta indulgeal pietate pa- scriptum est per Isaiam : Speculatores ejus cmci
rentibus, ut Dominum suum offendat et creatorem, omnes (Isai. LVi,10). Giaudus quidem est, qui in-
422 neque ita misereatur propinquis, ut erga Deum 6 telligit quid docere debeat, sed taraen prxcepia
videatur culpabilis. qu* docet non implet. Parvo aulem nase esl qui ad
1*2.Quanti enim episcopi, quanti monachi, dtim tenendam mensuram discretionis idoneus non est.
curara gerunt parentum, sUasanimas perdiderunt! 3. Grandi et torto naso est furibundus, et minax
De sanctis non egrediatur, ut semper in Opefrfc el cum superbix arrogantia vel immederata discre-
cogiiatione sancta moretur. Qui etiiin loquitur quod tione. Fracto autem pede vel manu est qui viara Dei
otiosum et reprehensione dignura est, de sanctis quam docet pergere non studet. Gibbosusquoque
egredilur, et polluit sahclilicatioiiem Dei, quia non Bacerdosest quem terrenx eupiditatis pondus de-
8. Alb., detiderium capiuntur. Forte, desiderio mox opera bona, et pugnam, qiiod exstat etiam in
eapiuntur. AREV. veleri Edilione anni 1530. Poslremo, extinguere,et
12. Ad marginemAlb. Codicishxc notata erunt: continere gulam. Isidorus adhibet altariis pro altari-
Quanti enimin monaslerio, vel eanonicd, et episco- bus, Utalibi altarib pro altari. AREV.
patu, dum curam geruhl parenium, suas aninias per- CAP.XIII.N. 1. Iiitegrum caput e Creg,» Pasttt-
diderunt! AREV. ral. ipart. e. 11. GRIA!..
14. Aib., armus dexler, pro braehium dexlrum:
333 QUA.STIONESIN VET. TESTAM. — tN LEVITICUM. &4
primit. et tardius ad superna intendit. Lippus vero A 3. Meritoet hoc in loco de ejus vituli sanguine
est cujus ingeniumad cognitionemveritatis emicat, septies populus digito sacerdotis aspergi jubetur, ut
sed boc carnaliter vivendoobscurat. Albuginemquo- redemplio et purificaiio noslra in Christi sanguine
que babet in oculo qui arroganlia sapienlix seu collata per gratiam seplemplicisspirilus demorisira-
jusiifix cxcatur. retur. Duoautem hirci duorum popuiorum figuram
4. Jugem vero scabiem habet Cuicarnis petulan- aperia ratione demonstraveruut, propter originalem
lia sine cessalione dominatur. Impetiginemquoque • peccati prxvaricalionem, hircorum forraam ge-
habet in corpore qui avaritia vastatur in raeute. rentes.
Qux, nisi in parvo compescitur, nimirutn sine men- - 4. Quorum est similitudo in Evangelio, hxdi, id
sura dilatatur. Ponderosusvero est qui, etsi turpilu- est, peccatores ad sinistram futuri (ifa-t/i. xxv). Sed
dinem non exercet opere, sed ab hac cogitatione ex his qui in Cliristuin credidissent, et poeniteutiam
continua sine moderamine gravatur in mcnte. Talis delictorum suorum tolo corde egisseni, baplismi
nec sancta ingredi, nec nomen antistitis poterit pos- gratiam consecuti, hi in similitiidineuiunius birci,
sidere, quia ef terrenis desideriis gravatur, et expers qui in sorlem Dominivenit, figuramaccipiunt. Cujus
est scientix veritatis. sanguis cutn sauguine vituli permisceri jubetiir, ut,
424 CAPUTXIV. B consortcs passionis Cliristi effecti, participes glorix
De ablulioneAaron et filiorumejus. ipsius efficiantur.
1. Prxterea quid sit illud quod juxta prxcepta 5. Sed quid est hircum in sortem Dominivenire,
Dei lavisse Aaron et filiosejus iegitur Moyses?Jam nisi ut populus credentium, cujus iile flguramhabe-
tunc purgationem mundi et rerum omniuin sauctila- bat, consors et colixres Dominihaberetur in regno,
tem baptismi sacramentumsignificabant. sicut Apostolusait: Hmredet Dei sumus, eohmredes
2, Non accipiunt vestes, uisi prius lotis sordibus, «uteni Christi? Aliusvero hircus, qui in sorlem Do-
nec ornaulur ad sacra, nisi in Christo novi homines mini non veuit, simililudinem tenet infulelium, qui
renascantur. Quod autem Moyses Javat, legis indi- nunqiiiimin Christum credere volueiunt. Hi utique
cium est. Prxceplis enim Dei lavandi sumus; et accipiunt malediclionemtolius poptili, et omnes ini-
cum, parati ad induendum Chrislum, recte tunicas quitateshumani generis, el projiciunlur in desertura
pelliceas deposuerimus, tunc induemur veste linea, locum.
nibil in se mortis babente, sed tota eandida, ut de * £. Sedquid est omnes.iniquitates,et maledictiones
baplismoconsurgentes,cingamus lumbosin veritate, accipere, nisi quia omnia peccata, qux ab Adamus-
et tota peccatorum pristinorum turpitudo celetur. que ad Christura huraanum genus admisil, illi soli
tinde el David : Beali, inquit, quorum remissmsunt C sunt percepturi,quinec credere in Chrisium, nec ex-
iniquitates,et quorum tecla suntpeccata (Psal. xxxt). piari Christi sangtiine voluerunt? Ef sic onusti et
CAPUTXV. prxgravati iniquitatibus et maledictionibustotius po-
De oblationepro sacerdotisdelicto. puli, id est, humani gcfneris,in deserlumlocum pro-
1. Quid autem sibi velit lex imaginaria qux jubet jicientur, id est, in tenebras exteriores, ubi fletus et
vitulum pro peccatosacerdotis immolari, et sanguine slridor dentium, et in stagnum ignis, quod est ge-
ejus septies digilo sacerdotis populum aspergi? Iieiiiia, ubi ignis eorum non exstinguetur, et vermis
Deindeduos liircos offerre debcre : unum, in quo eoruirition morieittf.
sors Domini venit, occidendum esse, et sanguine 426CAPUT XVI.
ejus, vet de sanguine vituli digito sacerdotis popu- De pecoribusqumnon offeruntur in saerificio.
lum aspergendum ; allerum vero, in quo omnia pec- 1. Diversitas victimarum, et qux vel offetfride-
cata et maledictionestotius populiimponendxessent, beant, vel non offerri, in hoc libro Levitfeodinume-
in Iocuin desertum perducendura, ibique dimilten- rantur. Sed per comparationerapecorum conversa-
dum? tio hominutn demonstratur. Homo qoi obtulerit vic-
2. Sed prius est necesse viluli sacriflcium pan- timam paciflcorum Domino, vel vota solvens, vel
dere, et tnnc etiam et hircorum causam mysteria- ^ sponte offerens, tain de bobus quara de ovibusani-
que eorum narrare. Vitulusitaque hic qui pro peccato mal immaculatudtofferat, ut acccptabHeSit; omtiis
sacerdotis et totius populi emuudatione 425 occidi macula non erit in eo.
jubetur, figuram Domini et Salvaiorts nostri Jesu 2. Si cxcum fuerit, si fractura, si cicalrtcemha-
Christiin semetipsoportabat, qui non soliimpro pec- bens, si papulam , si scabiem, vel impetiginem,non
catis sacerdotalis populi, verum et pro omni genere, offeretisea Domino, neque adolebitis ex bis sUper
humano cnnctisque nationibus, Deo Patre permit- altare Domini : bovem et ovem, auribus et caudis
tehte, est immolatus, sicut Apostolusait : Qui filio< atnpulaiis, voluntarie offerre potes, votum atitemex
iuo non pepercit, ted pro omnibusnobistradidit illum. his fieri non potest. Omne animal quod vel contritis,
(lient. VIII). vel tonsis, vel seclis, ablatisque testiculis est, non
CAF.XIV.N. 2. Nec ornantur. Ita A-Iborn.Ms., et; Flor. 2, in semetipsoliniabat, seu lineabat,quod uon
vetus Editio. Grialius, nec ordinantur, quod non pla- displicet. Alii in semetipsolimabat, quod mendosuiu
cet. Aacv. puto pro tiniubal.'AREV.
CAP.xv. N. i. In semetipio portabat. Alb. et
855 S. 1SID0RI HISPALENSISEPISCOPl 336
offcretis Domino, et hoc in terra vestra omninonon A sxcularium litterarura, qttx, quia extra fidemsunt,
facietis. et aliena puiauiur. Tales enim repudiantur hostix a
3. De manu alienigenx non offeretis panes Deo Domino, et rejicilur hujusmodi sacrificium ab Ec-
vestro, nec quidquid aliud dare voluerit, quia cor- clesiacatholica.
rupta et maculata sunt oniiiia, non suscipietis ea. 2. Nunc vero jam de quibusdam caeremoniisquid
Primum rejiciiur a saeriflciomaculosum animal, vel spiritualiter in 428 '''s habeatur dicenduin est.
variiim, id est, homines, in quibus diversitas esl De quibus etiam et Judxi scrupulosissiinequxrunt,
peccatorum, et nunc in libidine et cupiditate, nunc dicentes : Cur eas Chrisfiani non sludent obscrvare,
in diversis criminibus demutantur. Rejicitur quidem cura Christus venerit non legem soivere, sed adim-
et cxcura animal, id est, qui nec Deum videt, nec pIere?Quxriturergocurjam noncircumcidalurcariie
opera ejus facit. Christianus, si Christus nonvenit legem soivere. sed
4. Fractum quoque, id est, vitiis carnalibus vexa- adimplere.
tum ac collisum. Rejicitur et cicatricem habens, qui 3. Respondetur : Ideo jam non circumciditurChri-
non digna satisfactionepoenitentix vulnera peccato- stianus, quia id quod eadem circiimcisioneprophe-
rum deplorat, sed adhuc veteris morbi signutn per labatur jam Christus implevit. Exspoliatioenim car-
desideria voluptatis interius gestat. Reprobatur et B nalis generationis, qux in illo taclo figurabatur, jam
lingtta amputatum, qui Dominumnon confitetur, ne- Christi resurrectione adimpleta est, et quod.in no-
que divinaralegemmeditatur. stra resurrectionefuturum esi, sacramento baptismi
5. Rejicitur el papulam babens, qui pruritu libi- commendatur. Si enim Judsci resurrectione Domini
dinis et ardore concupiscentiarum exxstuat. Simili- justificarentur, cujusresurreclionis iterum, post diem
ter et scabiosum,qui peccatum camis perflcit conta- tamen Sabbati, hoc est, post septimum, octavus fuit,
gioneoperis. Jam veroimpetiginemhabens427DX* profectospoliarenlurcarnalivelamenlomortaliumde-
reticorum figuratcollectionem,qux frequenter se in sideriorura, et cordis circumcisionegaudentes, adura-
Ecclesix corpus immergit, et, ttl impetigo, livorem bratam figuratamquenon jam in carne exprimerent.
facit. Porro aure amputali sunt qui verbo Dei non 4. Cuiu quxritur Sabbati otium cur non observet
obediunt, non faciendo quxjussasunt. Christianus, si Chrislus non venit legem solvere,
6. Qui verocaudam habet amputatam, ille est qui sed adimplere, respondetur : Iroo et id propterea
bonum quod incipit perseveranti fine non perflcit. non observat Christianus, quia quod ea (igurapro-
Porro desectum, vel testiculis amputatum, indicat phetabatur jam Chrislus implevit; in illo quippe
cos qui cum corpore viri sint, lurpitudinis usu effe- habemus Sabbatum, qui dixit: Venilead me, omnesqui
minanlur..His ergo criminibus involuli, a sacrificioC laboralis et onerali estis, et ego vos reficiam.Tollite
Domini reprobanlur, nec efficiuntur consortes pas- jugum meum tuper vos, et discite a me quia milis
sionisChristi, nec ccelestissanctificationisparticipes. sumel humiliscorde, et invenietis requiem animabu»
CAPUT XVII. vestris (Matlh. xi, 28).
Decmleriscmremoniis. 5. Cessationem ergo Sabbatorum jam quidem su-
1. Sed neque panes alienigenaeofferunturDomino, pervacueducimus observare ex quo spes revelata est
et doctrinx hxreticorum, vel studia superstitiosa nosirx quietis xternx. Cura quxritur quare non ob-
4. Qui in sortem. Sic Alb. Codex. Grialius, qui sime fuisse communicatum.Jam Editiones veteres
in sorte. Alii, qui in simililudinem.Sed verior lectio solum exhibent initium capiiis, sed neque, usque ad
AlbornozianiCodicis videtur; nam iterum redit in Ecclesia catholica. Apud Grialiumest offeranlurpro
sortemDomini venire.ARF.V. offerunlur.Exprcssi lectionem qux in Alborn. ascri-
CAP.XVI.N. 5. Albom., et scabiosus,qui. Cxteri, bilur ex Isidoro, seu Originali. Nam in textu Codi-
tcabiosumqui, ul supra : Cmcumanimal, id esl, qui. cis est: Sed neque panis alienigenm offertur. Mox
Paulo post idem Albom. : Non obediunt,qum justa Grialius : Domino, id esl, doclrina hmreticorum...
tunl faciendo.AREV. qumexlrafidem.AREV.
CAP.XVII.N. 1. Hoccaput imperfectum hactenus 2- In duobus meis exemplaribusex Cod.Alb. Cum
in omnibus Edilionibusapparuit, nisi quod in ultima j) Chrislusnonvenit legem.In Editione Ullox notatur
Matritensi Ullox supplementumad appendicesreje- qux sequuntur, Qumritur ergo, etc, ad verbum
ctum fuiltom. II, pag. 04, exCodice Bononiensi.In- sumpta esse ex Augustino contra Faustum, lib. xix,
legrum quoque exstat in Codice Vat. 627, quein de- cap. 9. AREV.
gcripsi in Isidorianis,cap. 94, ubi, niiin. 11, adverli 3. Pro respondeo breviier: Ideo, qtiod exstat in
nonnihil vaticanumCodicemabAlbornozianodiscre- Ms. Alb., collator ejusdemCodicis ex Isidoro nota-
pare. Mihlad manus sunt duo exemplaria ex Codice vit respondetur: Ideo. In Editione UIIox ex san-
Bononiensidescripla cum variis lectiotiibiisineodeui cto Augustino htec varietas profenur : Et quod
Codice nolatis ex Originali Isidori, sive Codex Bono- in nostra resurreclione(uturum, sacramento baptismi
niensis vere cutn autographo ipso saucii Lidori col- commendatur.AREV.
latus fuerit, sive cum alio Codice veieri, queiii col- 4. iVonobservelChrislianus. Ita OriginaleIsidori.
lator crediderit, vel appellaverit OriginaleIsidori. In In texlu Alb. Cod. Non observentChrisliani.Protmo
EditioneUlloaebreves quxdam notx sunt ad boc ca- et id, ex Augustino, respondeoimo id indicatur in
put, fortasse a docti-.simoHenrico Florezio adoma- Editione Ullox, in qua omissum fuit respondelur,
tx; nam advenitur fragmentum ex Albornoziano qtiod Cod.Alb. exhibet, vel responderunl, ex lsidori
Codice transcripsisse D. Petrum de Castro, Bono- Uriginali. Collator advertit vosante reficiumpositum
niensis Collegiialumnum(qui in exlrema xlate nu- in Codice inter duas coiumnas, sequendo lineam,
per in Hispalensi pestileutia exstinctus est, dum sed diversaalia inanu. ln EdiiioneUllox ita id expri-
oanonicatuejus ecclesix metropolitanx fungerelur), mitur : Vos in principiolineae,sedalia manu.Aftsv.
apograpliumvero a R. P. HenricoFloresio liberalis- 5. Cumqumritur,etc. Haecsancti Augustini«sse,-
537 QU_ESTIONESIN VET. TESTAM. — IN LEVITICUM. 538
servet differentiam ciborum, qux in lege prxcipitur, A pascha non celebret, si Christus non venit tegem sol-
si Christusnon venitlegemsolvere,sed adimplere,429 vere, sed adimplere, respondetur : Imo Christiauus
respondetur : Imo proplerea noii observat eam Cbri- jara sic pascha non celebrat, quia quod illa figura
stianus, quia quod in illiusfigurisprophetabatur Chri- prophetabatur Agnus immaculatus sua passione Chri-
stus implevit, non admittens ad corpus suum (quod stus implevit. Cum quxritur quam ob causam neo-
corpus in sanctis suis in vitara xternam prxdeslina- menias in lege raandatas non celebrat Christianus,
vit) quidquid per illa animalia in moribus homiiiura si Christus non venit legem solvere, sed adimptere,
significalumest. respondctur : Imo jam propterea Christianus istas
6. Cum quaeriturquare Christianus non, animali- non celebrat, quia propter quod prxnunliandum ce-
bus immolatis, carnis et sanguinis sacriflcium offe- lebrabaniur Christus implevit. Celebratio eniiu uo-
rat Deo, si Christus non venit legemsolvere, sed adim- vx lunx prxnuiitiabat novam creaturam, de qua
ptere, respondetur : Imo propterea magis hxc Chri- dicit Apostoius : Si qua igiiur in Chrisio nova creatu-
stianusjara offerrenon debet, quia ea qux talibus ra, velera transierunt, et facta sunt omnia nova.
rerum figuris illi prophetabant immolatione carnis et 10. Cum quxritur cur illa singularum quarumque
sanguinis sui Cbristus implevit. Nam de sacriftciis immunditiarunt baptismata qux in lege prxcipiun-
eorumdem animalium quis nostrum nesciat magis ea " lur non observet Chrislianus, si legem Christus non
perverso populo congruenter imposila, quam Deode- venit solvere, sed adimplere, respondetur : Inde po-
sideranter oblata? tius hxc non observat Christianus, quia futurorum
7. Sed tamen in bis figurae nostrx fuerunl, quia figura erant, quam Chrisius iraplevit. Venit enira
nostra emundatio el Dei propitiatio nobis in sangui- consepelire nos sibi per baplismum in mortem, ut
ne nulla. Secundum flguram illam veritas Christus quemadmodum Christus resurrexit a morluis, sic
est, cujus sanguine redempti sumus. Cum quaeritur et nos in novitate vitx ambulemus.
cur azyma non observet Christianus, si non venk 11. Cum quxritur qua causa scenopegia non sit
Christuslegemsolvere, sed adimplere, respondetur : solemnitas Chrislianorum, si lex a Christo adimpleta
Imo propterea magis non observat Christianus bxc, est, non soluta, respondetur tabemaculum Dei flde-
quia quod illa figura propbelabatur, expurgato vete- les esse, in quibus charitate sociatis, el quodam-
ris vitx fermento, novam vitam demonstrans imple- modo compactis, habiiare dignatur. Et ideo magig
vit Christus. Quapropter non manducare azyma per illud non observari a Christianis, quia jam Cbristus
statutos seplera dies tempore Veteris Testamenti in Ecclesia sua quod illa figura prophelice promitte-
peccatutn fuit; tempore autem Novi Testamenti non' bat implevit. Scenopegiam non celebrare aliquando
est peccatum. *•*peccatum fuit, nunc non est peccatum; labernaculum
8. Sed in spe fuluri sxcuti, quam habemus a Chri- autem Dei, quod est Ecclesia, non compagiuari,
sto, qui et animam nostram induens justitia, et cor- semper peccatum esl; sed quod tunc agebatur sub
pus noslrum induens immortalitate, totos nos inno- prxcepto figurato, 431 nunc legitur in testimonio
vat, credere aliquid ex veteris corruptionis 430 revelato. Nam et illud, quod tunc faclum est, nou
necessitate atque indigentia nos passuros, vel actu- diceretur tabernaculum testimonii, nisi alicui veritati,
ros, semper peccalum est, quandiu volvuntur isti qux suo tempore declaranda erat, quamdam cou-
septem dies quibusperagitur tempus. Sed hoc Vete- gruentiam atiestaretur.
ris Testamenti temporibus in figura occuliatuin, a 12. Cum quxritur qux causx essent septiiiiuiti
qtiibusdam sanctis intelligebatur; lempore autein annum rcmissionis, sive jubilxum non observari, in
Ri>viTeslamenli in manifestatione revelatur, populis quo canebant tubx, el revertebantur omnes ad anti-
prxdicatur. Unde Scriptura ipsa lunc erat prxcep- quam possessionem, respondetur jubilxi figurain
lum, nunc teslimonium. xternx beatitudinis requiem significare. Sicut eniw
9. Cum quaerilur cur de carne agni Christianus dies septimus feriatus esse prxcipitur, ut xterna
cit. lib. xix conlr. Faust., cap. 10, in UlloaeEditio- D dice obelo notata sunt, et ad marginem appicta
ne animadvertitur ; uti eliam quod pro in illius figu- lectio quam lenui, nisi quod est verilaiis pro veritas.
ris apud sanctum Augustinura legilur iltis figuris, AREV.
omisso in. A verbis proplerea non observateam Chri- 8. In. Alb. et textu Editionis Ulloae,animam tn-
stianus, quiaquod, elc, usque ad verba numeri 7, duens juslitiam; supplevi nostram ex Origin. Isidori,
veritas fuit Chrislus. Respondelurimo, in Alb. Codice et scripsi justitia ex eodem.nti etiam paulo post
nota hxc est intercolumnas manu antiqui collatoris: Scriptura ipsa, cumin textu Codiciset citatx Editio-
Hoc non inveniin Originali lsidori. Scilicet in vetus- nis desit ipsa. AREV.
tiori Codice, sive mavis aulographo Isidori : quod 9. Cur de carne, etc. Ita ex Origin. Isidori. Cod.
ego minus credo; ac facile fuit antiquioris Codicis Alb., cur de sanguineagni Christianus pasvha non ce-
exscriptorem, repetitione eorumdem verborum re- lebrat. AREV.
tpondetur imo decepluin, reliqua media verba reli- 11. Quodammodo... prophetice... figurato... alicui
quisse. AREV. veritali. Ita Isidorus. Cod. A-lb., quemadmodum....
7. Texlus Cod. Albornoziani, quem Ullox Editio prophetica.... figurantur.... alicujus civitatis.AREV.
expressit, mendosus et imperfectus erat boc modo : 12. lu Mss.scribitur jobeleum. In Edilione Ulloae
Nostra emundatioet Dei propiliatio nulta est sine san- ad verba Sicut enim dies septimus, etc, notatur hxc
guine. Sed illarum figurarum veritas (uit Christus. esse ex sancto Cregorio, Moral. lib. xxxv, cap. 8,
Respondetur: Imo proplerea, etcVeruni hxc iu Co- n. 16. AREV.
339 |3. |SID0RI (USPA^BNSIS EPISCOPl 34$
per eum requies designelur, sic in iubilaeo, qui in A nes antiqua possessio carnis, lunc revertelur Ad»ia
annorum curriculo septenario numero seplies repli- ad autiquam lerram carnis sux, in qua inhabitayit.
cato, et monade addita, in quinquagenariuniducitur, Tunc Abel ad terram suaiq, de qua ejectus e»t per
perpelux beatitudinis secura requics inlimatur. Cain. Tunc Noe, Abrabam, lsaac, et Jacob, sed et
13. Qtiando in voce arcliangeli, novissima clan- omnes animx moj-taliumtunc recipient corpora sua,
gente tuba resurgentibus cunctis, reveriitur ad om- a quibus exierfipt, ut ppssideant ea jn xternum.
13. Scripturam Originalis Isidori expressi. In liquam... eiectusa Cain. Post possideat in mternum
textu Codicis et Ediliouis Ulloae, Revertituromnis ad est hxc rubrica : Explicil liberLeviticus. Incipit lib.
anliquammsse.fs\onemcurnis,.Tunc reverlilut ad an-i Numeri. ARKV.
#-^—^———ii ! — i
432 IN NUMEROS.

PRjEFATIO. B 2. Eximus quinta decima die menstsprimi, in cra-

1. Ideo bic liber unus ex quinque libris Moysi stinum paschx, pleno mensis luuiine, post esura agni
Nuroeri appellalus esi, eo quod egressx raultitudinis iinmaculati, calceatos pedes habentes de Evangelio,
Israelilicx ex ^Egypio in eodem perfectorumque vel Apostolo, et accinctos lumbos de pudicitia, et ba-
virorum computatio et numerus tenealur insertus. culos iu manibus prxparatos (Ephes. vi).
2. In quo eliam profectioneseorum et mansiones CAPUT II.
a Snibus -Egypti usque ad locum et tempus in quo 1. Secunda mansio est Socoth, in qua coquuut
Moysesdefunctus est numerantur. In quo et dies panes azyinos, et primum tendunt tabernacula. tlnde
dedicationis tabernaculi, et oblationum modus, noti et locus nomen accepit. Socoih quippe inlerpretatur
sine mystici numcri sacraraento et ratione dinume- tabernaeula, sive lenloria. Cum ergo exierimtts de
ratus est. /Egypto, id est, a sxculo, primum tabernacula figa-
5, Catalogus autetn mansionum flliorum Israel a mus, scienies nobis ad ulteriora pergendum, et ad
prima usque ad ultimam numerantur simul quadra- sanctam terram ccelestemiter accelerandum.
ginta et dux. De quibus Matlhxus loqiiitur : Ab CAPUT III.
Abraham utque ad David generaliones quaiuordecim, 1. Tertia mansio est Ethan , qux est in extremo
et a David usquead transmigrationemBabytonisgene- solitudinis, in qua primum videtur Dominus prxce-
ntiones quatuordecim,et a transmigrationeBabylonis dens populum in columna ignis. Ethan sonat forti-
mqueadChrisluvigenerationesquatuordecim(Malth.\),Q ludo, sive perfectio.Prxparemus ergo nobis fortitu-
id esl, generationes simul quadraginta el duae. dinem a-sumeirtes perfectumrobur, ut inter errortim
4. Per has currit verus Hebrxus, qui de terra festi- 434 lenebras et confusionemnoctis scietitix Christi
nat transire ad ccelum, et iEgyplo sxeuli derelicta, liimen appareat. Dies quotjue noster tiubem habeat
terram repromtssionis ingredilur ; nec miriim si illo protegenlem, ut his ducibus ad terram sanelx
numeri sacramenlo perveniamus ad regnum coelo- promissionis pervenire valeamus.
rum, sub quo Dominus atque Salvator a primo pa- CAPUT IV.
triarcba pervenil ad Virginera, quasi ad Jordanem, 1. Quarta mansio est Pbihahiroth, quod est contra
quae, pleno gurgite fluens, Spiritus sancti gratiis Beelsephon. Phihahirolh interpretatur os nobilium.
redundavit. Proinde assumpta fortitudine, nobiKlemurin Doraino,
433 CAPUT I. coniemnenies et Beelsephon, qui interpretatur domi-
I. Prima mansio est Ramessesurbs, qux in extre- nus aquilonis, ejusque superbiam declinemus.
mis finibus jEgypti erat, tn qua populus congrega- 2. Ab hac mansione profecti filii Israet transie-
tus exiit in desertum altera die post pascha in con- runt per mediuui raare in desertum, videruntquc
speclu yEgyptiorum. llamesse interprct.iri quidam Pharaonem cum suo exercitu submersum, prxeunle
commolionetn,\e\ tonitruum, pujavevunt, quia cmr» Maria prxcinenle in tympanis.
commoti fueriraus ad evangelicaintubara, et excitati _ CAPUT"V.
tonitrao gaudii, eximtts in mense primo, quando 1. Quinta mansio est Marah, ad quam vetierunl
'
hiems practerijt, quan.d0 Yeris exordiurnest, quando ftlii Israel, iransito Rubro mari post triduvm. 3faraA
cuncta renovaptur. autein interpretatur amaritudo; post prxdicationem
PR£F. N. 3. Catalogusauteinmansionum.Pleraque tos. AREV.
otnnia ex Ilieronym., epist. 127, ad Fabiolain, et CAP.H. N. 1. Ex Hieronymo. GRIAL.
Ambrosii lib. de Mansionibus.GRIAL. Ibid. Sanctam terram emlestemiter. Alb., sanetam.
CAP.1.N. 1. t;x Hieronynio. GRIAL. terram cmlesleiter. Melius foriasse est qnod vetus
Ibid. Cotl-sxAiborn. : Quia cumcommoti fuerimus babet Ediiin, sanctamterram, id est, ccelestemieru
ad prmdicationetnevangelicmlubm, et excitati lonitruo salemiter. AREV.
cuxngaudio. AREV. CAP.III. N. 1. Ex Hieronymo. GRIAL.
%. Alborn. : Pott esum agni immaculati,et calcea- CAP.IV.N. 1. Ex Hieronymo. GRIAL.
ti, dicenteApostola, el accincti pudicitia lumbos, et 2. In desertum. Ita Alborn. Grialius in Acttrl:
bacvtos in manibus prmparatos habehtes. ln textu AREV.
Grialii mendum erat et baculosmanibusin prmpara- CAP.v. N. 1. Ex Hieronymo. GRIAI.
341 QUiESTipifPS m VBT, TfiSTAM. •* W NUMEROS. ?**
euim -.vangelii et tgfeernaculatransmigrantium, post £ id est, post Decalogiperfeciioniemangelorum pajtew
assuwptam fortitudinemfidei,etpost baptismumatque manducari.
victoriam rursus venitur ad amaritudinem, ut volu- 436 CAPPT XI.
1. Undeeimqmansio est in JiflpAidi)},qu._ inler-
ptas atque luxuria vitx amaritudine terininetur, et
per erucis lignum, quasi per erucialum, iteruin TpTem\)fdissolutio[orftum, yel remissio munuum.Jn
suavitas compensetur. Jjacsitjenli populofon$de petraOreb in similiiudinsm
CAPUT VI. Christi aquam erupit, Ipi Jesus in lypo Salvatopis
1. Sexta mans-jftest Helim, ubi eranf duodecimfon- cpntra Am.alechmilitai, et in signo cmcis daewonum
tes aquarum, et sepfuaginta palma?, in figura duode- adversum nos tenlameota surgentia deyincuntur.
cjuaapostoloruiii,et septuaginta discipuJorumsecundi 2. Ubi venit Jethro cognali^ ad Moyse.i,danscou-
ordinis : de quorura fontibus doctrinx potum hauri- gilium septuaginta seniQfuu), e| in typum Eaclesix
mus, et dulces fructus vjcforix carpimus, Unde et ex geutibus congregatae, legis .imminuiio evangelio
bene Hetim vcrtitur jn ariefes fortes; jpsi etiim sunt suggerente epmpletur. Putcjirx aulem dissolutio ac
robusti principesgregis, duces pyium, doctpresgen- sanitas foitiuni Rapbidin dicitur, ve) propter dissipa*
tium. tura Amalecb, yei propter san?tura L-rstef.
435 CAPUT viL B CAPUT XII.
1. Septima mansio est iterurn ad mareRubrum, 1. Duodecimamansio est in solitudine Sinai: sta-
quod est baplismi lypus, crirare Domini consecratus. tim tibi veniat io roemem apostolicus numerus. Sinai'
Quaeriturhip quomodo post transitum Jvu^rj maris, quippe interpretalur ru&ws,quo signiflcatur Ecclesia,
el fontes amaros, el Helim, rursus ad mare Rubrqra jn qua nobis apostoli prxdicant. lu fiac mansione
venerint? nisi forle in itinere pergenlibus sinus qyi- Moyses ascetidit ad Dominum , iliique descendil Do-
dam maris oceurrit, juxta quem castrameiati sunt. minus in monteiu Sinai, dans legem populo suo. Ibi
2. Aliud est enim transire mare, aliud in proximo fabricatur tabernacultira, ibi prxcipitur varietas ho-
figere tabernacuia. Ex quibus moneraur post evan- stiarum , vasorum diversilas, indumenta poniifieis ,
gelicam disciplinam, et cibos dulcissimos triumpho- sacerdotum ac levitarum cxremonix.
rum , apparere nobis interdum mare , et prxterita 2. Ibi numerus populorum et Levitarum , et per
discrimina poni ante oculos. singulas tribus populi distributio. Oblationes quoque
CAPUT VIII. principuin in faac mansione 437 descriptx sunt.
1. Octava mansio est in solitudine Sin , qua len- Dux
quoque argentex tubx ad promovenda castra
ditur usque ad montera Sinai. Interpretatur autem ibidcm fieri
jubentur.
Sine rubus, vel odium , quia postea qttam venerimus
3. Ibique prxcipitur iromundis, et iis quj primo
in locuin Ecdesix, de qua Dorainusnobis sk locutu-
mense paschx interesse pon ppjuerjnt, ut secundo
rus, grande odium meremur iniraici. mense conveniant. Sed quid sibi velit <|UQdbi quj
GAPUTIX.
1. Nonamansio est in Depheca, qux dieitur pulta- longius habitabant, vel immundj in anima fuerant,
in secundo mense pasch? jussi suut facere? Qjup
tio, juxta quod Domintis aif: Pulsate, et aperietur iiimirum in
vobis (Malth. vn). Sensusque est manifestus , quia typo inielliguniur popu|| geiiliimi, qui
cum, omnibus dxntonibus forpicati. immuiidJv'de-
postquam veneriraus ad lQCumEsclesjx, jncipijnus bantiir in anima, salubri vero con(essj,openjundali,
sacramenta pulsare.
ad secundam nativitatem, q,ua(?iai} secujftj^mnien-
CAPUT £.
1. Decima mansio e$t jij Alus, qjwd interpretatur sem, transire prxcipiuntur.
fermentum, quod tollens muljer coramiscuit farinae i. Jubetur quoque iu bac roansione Nazarxis, ut
safis tribus, donec fermentaretur totum (Matth,xui). yinum, ef.siperam. et omne, quod de uvis est, noi»
Jn bac solitudiue murmura). populus p?opter famem, bibant, nec comedant, nec nvamquidem passam, vel
accepilque vespere coturui<¥m,et piape alterius diei acetum, quod est ,ex vino. Sed in Proverbiis prxci-
manna. Et nota, in deeitna mansione mapua Jfibui, 0 pitur potentes, qui iraeundi sunt, ut vinum non bi-
lbid. Transito mari Rubro. Ex Arabros., mans. ibi solilarius numerus, hic multiptex. Aliud esl enim
septima. Al., transacto. GRUL. nnam, aljud omues gratias possidere. Sed pperx
CAP.VI.N. 1. Ex Hieronymo. GRIAL. pretium erit additamentum ex niargine referre, qui
CAP.VII.N. 1. Quaede bapiismo dicuntur ex Am- enim legerat, interprelatur rnfus, digammo decentus
bros. Reliqua ex Hieronymo: GRIAL. ( quod pro H, et b in his Codicibus sxpe reperitur)
CAP.x. N. 1. Post Decalog. usque ad panem man- is addidit, rufus, ex sanguine Chrisli redempta ficcle-
ducari. Ex Ambros. GRIAL. sia, ut cst in lib. Valent. GRIAL.
CAP. XI. N. 1. Alb., itqua erupit. Verum aquam Ibid. lbi fabricatur , eic. Orania usque ad finem
truptt Isidorianumvidetur. AREV. mansionis sunt Ambrotii. GRIAL.
2. Vbi venit Jethro. Vid. Origen. bom. 11 in Ibid. In Alborn. et Florent. Mss. legitur, ut in
cap. XVIIIExodi. GRIAL. Valent., rufus, ex tanguine Chritii redempla Eccletia.
Ibid. Suggerenle.Alborn., succedente.AREV. AREV
CAP.XII.N. 1. Ex Ambros. et Hieronymo. GRIAL. 3. Habitabant. lta Alborn. Grialius, cgm aljis Itn-
Ibid. Et interpretalur rubus. At Hier. : lnterpreta- pressis, habilant. AREV.
tur autem Sinai rubi, non unus, ut supra in soliludine i. Obtiviscantursapienlim. Alborn. ? obliviscantur
Sin, sed plures, ut ibi principium sit, kic perfeclio; sapientiam. AREV.
345 S. 1S1D0RIHISPALENSISEPISCOPI 34*
bsnt, ne cum biberint, obliviscantur sapientix A 11- Sed quis hxc prxlia sibi perfecte subigat,
(Prfrterb. xxxi). cum Paulus dicat : Video aliam legem i» membris
K. Quid ergo Nazarxorum nomine, nisi abslinen- meis , repugnantemlegi menlis mem,et caplivumme
tium continentiumquevita designatur? His in vino dueentemin lege peccati (Rom. vn , 23) ? Sed aliud
luxuria prohibetur, in sicera omnis voluptas terrena. est bella fortiter perpeti, aliud bellis enerviter expu-
Sicera enim ex diverso confieitur genere, sicut vo- gnari : in istis exerceiur virlus, ue quis extolli
luptas ex diversa viiiorum oritur colluvie; illi enim debeat; iu illis omnimodoexstinguitur. ne subsislat.
vinum non bibunt, et siceram bibunt, qui ad deci< 12. Prxcepit dehinc ibi lex levitis, oinnes pilos
piendos homines umbras quasdam et imagines se carnis radere, quia hi qui obsequiis assumuntur di-
simulant babere virtutum. vinis debent ante Dei oculos a cunctis carnis cogita-
0. Uva passa illi vescuntur, qui propter humanos tionibus mundi apparere, ne illicitas cogitationes
oculos abstinentix pallore inficiuntur, ut gloriam mens proferat, et pulchram animx speciem , quasi
captent ab hominibus. Acetum autem hi bibuut qui pilis fruticantibus, deformemreddat.
post vitse sanctitatem in vetustatem prxteritorura 13. Post hxc jubenlur etiam fieri dux tubx, qua-
vitiorum labuntur, et corruptione veteris nequilix rum clangorepopuli moverentur adprxlium.Siceniin
delectantur. Prxeepit itaque Deus ut qui sanctitatis 1" scriptum est de 439 ms acl Moysen: Fac tibi duas
induerint litulum cunctis his careant vitiis , nullam- tubas argenteasductites. Et paulo post: Cumconcisus
que hujusmodiperturbationem appetant, qux statum clangorincrevuerit, movebunturcastra. Per duasenim
inentis evertat. tubas exercitus ducitur, quia per duo Testamenta ,
7., In bac mansione projiciunlur de castris leprosi, sive per duo'prxcepta charitatis, ad procinctumfidei
fluxi el immundi. Leprosi hxretici, fluxi cogitatione, populus evocatur.
immundi opere , ut tanquam coinquinati et morbidt VK QUXidcirco argenlex fieri jubenlur, ut prx-
a castris Ecclesix separentur, ne contagione morum dicatorum verba eloquii nitore refulgeant, et audito-
suorum vilam poltuant innocentium. rum mentem nulla sui obscuritate confundant. Id-
438&- lbiab annovicesimo annumerantur populi,
Sed cur ab anno eirco ductiles -, quia necesse est ut hi qui venluram
ad
qui prxliura eliguntur. vicesimo, vitam prxdicant, tribulationum prxsentium tunsio-
nisi quia :<b hac xtate conlra unumquemque vilio- nibus crescant.
rum bella nascuntur? Ideoque ad pugnam eliguntur,
ut habeant contra libidinem conflictum, ne luxuriis. 15. Bene autem dicitur : Cumconcisusclangorin-
superentur. - crepuerit, movebunturcastra, quia nimirum, cum
9. Ibi etiam ab anno viceslrao et quinto Levitx. Q ( sublilior ac minutior prxdicationis sermo tractatur,
tabernaculo servire mandantur, et a quinquagenario, auditorum mentes contra tentationum cerlamina
custodes vasorum fiunt. Quid enira per annum quin- ardenlius excitantur. Jam abbinc promoventur filii
tum, ac vicesimum,in quos flos juvenlulis oboriiur,t Israel de monte Sina, et transeunt in sepulcra con-
nisi ipsi contra unumquemquevitiorum bella signan- cupiscentix.
lur? Et qnid per quinquagenarium, in quo et jubi- CAPUT XIII.
lxi requies continetur, nisi interna quies edomito>
bello mentis exprimitur ? Quid vero per vasa taber- 1. Terlia decima mansio est in sepulcris concu-
uaculi, nisi fidelium aniuix designantur? piscentix, ubi populus, fastidiens coelestempanem,
10. Levitx ergo ab anno vicesimo et quinto ta- carnes /Egyptias desideravit. Multosque subiluin
bernaculo serviiint, et quinquagenariovasorumcu- devoravit incendium. E quibus edoceraur, qui con-
stodes fiunt, ut videlicet qui adbuc impugnantium i versationem reliquiraus saeculi, et /Egyptias ollas
vitiorum certaroina per consensumdelectationis lo- (id est, cirnalium desideriorum fervores conierapsi-
lerant aliorum curam suscipere non prxsumant. Cum i mus), non debere murmurare conlra ccelestempa-
vero lentationum bella subegerint, cum apud se jam» nem, nec virulentias _Egyptiorum, qui sunt magna-
de intima tranquillitate securi sunt, animarurasor-- D rum carniuni, sed simplicemmannx cibum , id est,
tianlur custodiam. puram ccelestemquevitam quxrere.
5. Orilur passione. Oritur colluvie, Ambr. GRIAL. Ibid. In not. Grialii videlur legendum levitispro
Ibid. Alb. : Illi enim vinum et siceram bibunt. . charitas, et rtddat pro reddil. AREV.
Grialius videtur in textu voluisse apponere passione,, 13. Ad procinclumfidei.Ad prmliumfidei. Ambros.
ut babent alii, pro cotluvie.AREV. GRIAL.
6. In nonnuliis Mss., uvam passam illi vescunlur,', 15. Cod. Bonon. Cum subtiliusac minutiusprmdi-
ul interdum ulor cum accusativooccurrit. AREV. calionissermotractalur, conlamina, id est, cerlamina
9. Et a quinquagenariocuslodesvasorum fiunt. Ila a ardentiusexcilantur.Jam abhincpromoventfilii Israel,
vetus Editio. Grialius per errorem , ut puto , fiant.
t. etc. Vulgata, movebunteastra. AREV.
Rreulius exhibet fiani, sed ila, ut a quinquagenario... CAP.XIII. EX Hieronymi et Arabros. verbis lota
fianl. ARCV. conflata est. GRIAL.
11. Vulgata,et captivanlemme»nlegepeccati.AREV. I. Ibid. Qui sunt magnar. carnium.Ita lib. o. et Ambr.
12. Charitasomnespilos carnis , usque ad reddit,, Qumsunt poetarumcarmina, Hieronyro. GRIAL.
verba sunt Greg., vMoral., cap. 24, ex quo fruti- i- Ibid. Alb., panem, nec purulenlias Mgyptiorum^
canlibus legimus, non (ructificantibus,ut erat in Mss.
>• qumsunt, etc. AREV,
o. Excrescentibus,Ambros. GRIAL.
345 QUvESTlONESIN VET. TESTAM. — IN NUMEROS. 34»
2. Alioquin si post perceptum angelicum raanna , A ctam. Bdlrus refertur in ligno, et Christi passio de-
qux est ccelestisvita , sive doctrina , rursus carnes monslratur. Murmurat populus Judxorum , gigan-
iEgyptias (qux sunt carnales hujus sxculi volupta tum impetum reformidans. Pugnat eontra Amalech
tes) et.concupiseentias pristinorum morum volueri et Chananxum, nolente Deo; viclus intelligit quae
mus appelere, vorabimus nauseara, et statim Doraini debeat in terra sancla exercere sacrificia. Dathan ,
igne torquebimur, desideriumque nostrum vertelu. el Abiron, et filii Core, consurgunt contra Moysen
in tumulos , ut simus sepulcra dealbala , qux Jons el. Aaron, et lerrae voragine glutiuntur.
apparent hominibus440-^peciosa, intus autem plena i. Inter mortuos et viventes pontifex medius thu-
sunt ossibus mortuorum , et omni spurcilia. ribulo armalus ingreditur, et currens ira Dei sacer-
3. Inhacmansione descendit spiritus super sep- dotis voce probibetur. Virga Aaron florem profert,
luaginta viros electos, et tunc Dominusdescendit in et folia , et in xternam memoriam virens siccitas
nube , et retraxit de spiritu qui erat super Moysen, conservatur. Vitula rufa concremalur in holocau-
et imposuit super septuaginta viros. Descendente slum, et cinis ejus piacularis aspersio est,
enim in nube carnis Christo, dilfusa est per fidera 5. Quorum quidem figuras breviter annotantes,
Spiritus sancli gratia super populos , ex septuaginta ex duodecim exploratoribus incipiemus. Duodecim
genlium linguls eleclos, venitquesuper omnesdonura B exploratores missi ad explorandam terram uberera,
illud virtutis ccelestis, quod quondam fiierat in Moyse qui terruerunt populum, ne crederent posse acci-
atque propbelis. pere terram a Domino repromissam, Scribarum et
CAPUT XIV. Pharisxorum prxtulerunt indicium.
1. Quarta decima mansio in solitudine Aseroth. 6. Sicut enim illi per Moysen missi sunt, ul soli
In hac Aaron sacerdos locum incidens offensionis fecunditatem sollicita consideratione tractarent, ita
cum sorore sua Maria , fratri uterque obtrectant, et isti per legem et prophetas jussi sunt, ut perScri-
quod alienigenam accepisset uxorem. Unde illico pturarum invesligationem dominicum specularentur
Maria conlagio leprx effloruit. adventum, in quo erat terra, id est, caro sancta, in
2. Quo loco evidens fuit figura rtiysterii, quod sa- qua regnum Dei, et ubertatem fructuum spirilua-
cerdotalis illa piebs pairum Christo Salvatori adver- lium, et vitam xternam consequi possent.
sus Ecclesiam congregatara ex gentibus derogaret: 442 7" Sed s'cut illi desperalione terruerunt po-
ideoque leprae sorde perfunditur; nec redit ad Dei pulum, ne de Dei promissione confideret, ita et isti
tabernaculum , donec statutum plenitudinis genliura Scribae et Pharisxi suaserunt populo Judaeorutn ne
tempus adimplealur. Tunc enim eadem plebs pristi- crederent in Christum, ad jEgyptum sxculi hujus
nam poierit recipere sanitateni, dum eis septiformis C redire cupientes, repudiantes manna fidei, quxren-
spiritualis agnitio ad veniam fuerit suffragala. tes ollas peccatorum nigras, el eepas blaspheraiarum
CAPUT XV. putidas, et pepones vitiorum ac libidinum corru-
1. Quinta decima est in Rethma, qux transfertur plione raarcentes.
sonitus, sive juniperus. Fertur autem hoc lignum 8. Ille autera botrus uvx quem in ligno pensilem
ignem multo lerapore cortservare, ita ut si prunxex medio de terra repromissionis duo advexere vecto-
ejus cinere fuerint adopertx , usque ad annura per- res, quid significal? Bolrus iste pendens e ligno uti-
veniant. Ex quibus discimus post sepulcra concupis- que Christus ex ligno crucis, promissus gentibus
centix, 441 s've a(ria, transire nos ad lignutn salutaris de terra genitricis Marix, secundura car-
niulto tempore calens, ut simus ferventes spiritu, et nem terrenx slirpis visceribus effusus.
claro sonitu, alque in altum exallata voce Evange- 9. Duo bajuli qui sub onere botri illius incede-
lium Domini prxdicemus. bant populus esl uterque. Cujus prior Judaicus, cx-
2. Ab hac mansione usque ad tricesimam secun- cus, et aversus, ignarus pendentis gratix, et pressus
dam hx coiitinenlur hisioriaequx, quia non sunt per onere suspensi, cui subjicielur judicanli; de quibus
mansiones singulas dislributx, a nobis quoque in dicitur : Obscurenlur oculi eorum , ne videanl, et
commune dicentur. D dorsum eorum semper incurva (Psatm. LXVIII).Qui
3. Duodecimexploratoresmittunturad terram san- vero posterior veniebat, populi genlium gerebat ft»

2. Alioquin.i poslperceptumangeticummanna, etc.
Paulo aliier Ambros. Alioquin si post prmcepta, an-
gelicamescam, mannaquecmlestisvitm, sive doctrinm,
rursus carnes vEgyptias, etc GRIAL.
Ibid. Vorabimus nauseam.—Nauteamtnentis,\a\.;
sed Hieronymus vocem mentis non habet. GRIAL.
Ibid. Alb. et Flor. 1 : Vorabimus nauseamenlis,et
itatim... vertemusin tumulos. AREV.
CAP.XIV.N. 1. Ex iisdem. GRIAL.
CAP.xv. N. 1. Ex Hieronymo. GRIAL.
Ibid. Siveatria. Iia omnino legendumex Hieronym.
mansione 14, et hoc loco. Illic ettim hazerothin atria
nerlitur; hic vero , post sepulcra concupisceniim, et
ve.stibala.Mendose ergo lib. plerique antra habent.
Nempe antrum sepulcro affine visum est. GRIAL.
3. Gigantum impetum. Ila Hier., Val., Compl.,
Palentin. Guadal., giganlumpopulum. GRIAL.
Ibid., Alb., botrus deferlur; in tigno hoc Christi
passio breviler demonstratur.AREV.
i. Virenssiccitasconservatur.lla Nuin. xvu et apud
Hieron. Consecratur,lib. o. mendose. GRIAL.
lbid. Piacularis aspersio. lta Hieron. Peculiaris,
lib. o. mendose. GRIAL.
5. buodecitn exploratores, ex Ambros., et Aug,
serm. 100 de tempore. GRIAL.
7. Alb., confiderent... crederent Chrislo. Alii, cre-
derent'Christum. Grialius, mendose, corruptionem.
arcente». AREV.
Mt 8. ISIDQRI HISPALENSI8EPISGOPI ttA
guram, qiii credens, et Chrisium anteoculos habens, A gantes, constituereaudentEcclesias, el aliudaltare,
seniper eum porfans videt, et quasi servus domi- precemque alteram illicitis vopibus faciunt, dominb
nura, et discipulus magistrum sequitur, sicut Domi- cx bostix verifatera perfaisa sacriflcia profanantei.
nus in Evangelio ait: Si quis vult venire posl me, lol- 15. Hi, quia contra Dei ordinationem nituutur, ob
lat crucemsuam, et sequatut me (Mallh. xvi). temeritatis audaciani terrx compagibus ruptis, vir
10. Hic est autem botrus qui effusus iu salutem venles profundo hiatu merguntur; nec lantuui bi qiji
noslram, vinum sanguinis sui crucis contrilione pro- duces errorum sunt, sed et illi qui consentiendo par-
fudit, alque expressum passionis sux calicem Eccle- ticipes eorumdem effecti sunt, in ignem &lerni judi-
sioepropinavit. Hie est botrus quem malogranalum cii prxparata ultione peribunl.
socia muneris gratia secuta est, nostra scificet Eccle- 16. Deinde Aaron sanctus in ruinam morlis popu-
sia maler, habens inlra se per granorum numertim luin trabi 444 spectans, tburibulum accipiens, cu-
multiludinem populorum; per ruborem , 6anguinis currit obviatn quassationi, stansque in medjo super-
Cbristi signacuio coruscanlem, babentem eliam intus stjtum ac peremplorum, lethalein plagam objectu
distineta grana , sicut Apostolus ait: Divisa ehari- sui, fuasi quidam murus, exclusit. iste saeerdos
tmata, et dona Spiritut sancti gratia diflributa (I Cor. DominusJesus Christus esl, princeps principum sa-
xu); quibus omnibus indignos se increduli judican- g cerdotum ; sacejdos iste ruipam morti» in mwndo
tes, lerram carnis Christi iluentem lacte et melle aspiciens, occurrit a summo coelo, venitque obviam,
accipere non merueruut, quam per fidem servi ejus, quasi gigas ad currendam viam.
id est, populi Christiani, cousecuti sunt. 17.Stetitque inter vivoset morluos, quia natus est
11. Decujus doctriiia quotidie dicit Ecclesia: Ouatn et mortuus. Sicque thuribulum passionis sux acci-
dulcia 443 fattcibusmeit eloquia <«a.' super mel ori piens, et in odorem suavitatis prxtendens, suspen-
meo (Ptal. cxvni). Ficum au(em quani eum botrode dit ignis xterni perniciem, ej inimicam perculit
terra repromissionis altuleranl impginein legis ha- inortem.
buisse evangelicis edocemur exemplis; sicut et bo- 18. Virga autem Aaron , qux post siccilalem fl-a-
trum constal figuram Salvatoris osteudere , quenin ruit, «aro insinuatur Chrisli, quse postquam de Jesse
adraodum in Canticiscanticorum Ecclesia deCbristo railicfi succisa est, vivacius mortificata reviviscit.
dicit: Fraler meusut botrus Cypri, quia nec eet Chri- Itaque virga post ariditatem virescens Cbristu» cst
stus sine lege, nec lex sioe Ghristo esse poierii. post mortem resurgens. Ipsum euim virgam, ipsuui
12. Post lisccquidam bomo, die Sabbati colligens florem intelligimus, ut iu virga regnanlis pptentia ,
ligna, liecatur a populp. Quid auiem insinuat quod et in flore pulchritudo ejus monstretur. Undeel in
tam atrociter jussu Dei fuerit idem ab omni populo G Canticis canlicorum idem dicit: Ego sumflos campi,
trueidatus ? Quod facile ab inlideljbus proponitur. et lilium convallium(Cant. »).
Intelligant ergo quia baec omnia ip lypo acciderunt 19. Alii virgam hane , qux stne humore florem
illis. Scripta sunl autem ad correctiouem nostram. protulit, Mariam virginera putant, qux siue coitu
13. llle enim prisiinu» carnalisque homo qut diem edidit Verbum Dei, de qua scriptum est: Exiet virga
Sabbati violare ausus est, dum ligna colligeret, pro- de radice Jesse, et flos de radice ejus ascendel (Isai.
pt«r quod est punims, formam signiftcabatejus qui xi), id est, Christus, qui futurx typum prxfereus
hiudie, in Chrjsto signatus, iuvenitur agere carnale passioois, candido fidei lumine et passionis sauguioe
opus, id est, contrabere ligna, fenum, stipulam ad purpurabat flos virginum , corona martyrum, gralia
escam ignis xtergi cotiveniejitem. Qux dum colligif continentium.
in suara perniciem, si fuerit deprebensus, pellitur 20. Restat interea vitula rufa iu bolocaustum con-
ab omnibus, et statim piccidiuur, duro judicatur a cremata, cujus cinis expiatifl popul; eraf. Sic enim
spirilualibus. Sicergo om-ia qua; iJJis Judaeisper ie- djcitur de jtlla ad Moysen et Aaron : Prmcipe filiis
gem acciderunt formaliter intelligenda sunt. \srael ul addueant ad te vaccam rufam mtatis infegrm,
14. Se-tjuiuu-jam excidiutu Core, D?lban et Abi- in qua nulla sit macufa, nec portaverit jugum; ira-
ron, qui s.ibicoatra Moyseu<etA?rcmsacerdotem s,a- g detisque eam Eleazaro sacerdoli, qui eductamextra
crificandi licentiam viudicantcs, pceoas pro SUJSco- caslra immoiabitin ponspecf}tomn.ium, el intinget di-
natibus expenderunt. Per eos itaque significantur hi gilum Eleuiur tn sanguineejus, et asperget eontrafo-
qui buiteses et schismau £icere conantur, et multos res tabeniucuti septies , eomburetqm eam cunetisvi-
secum trahendo decipiunt, contemnenles sacerdotes dentibus; lam peliem et carnes ejus quam sanguinent
Cbrjsti, et se a clero ejus plebisque societote segre- et fimum (lammmtradetis.
10. Alb., contriiioueperfudit. ApudGrialium men- 16. DeiudeAaron sanctus in ruinam mortis populum
dum videtur vinumsunguissui crucis, etc Vetus Edi- trahi speclans. Hxc alio alque alio modo in vetustis
tio : botrus, qui effusum in salutemnostram vinum libris leguntur, eadem sententia; nos Codicem Pa-
tanquinis .sui' crucis contriiione perfudit. Paulo post lent. secuti sumus, quem fideliorem reltquis experti
Alborn.: Per ruborem&acrisauguiniChristisignaculum suuius. GRIAL.
coruscanshabens elium intus, etc AREV. Ibid. In ruinam mortis populum trahi speclans.
11. Habuisse. Ita Alborn. Grialiuscura aliis Ex- Alb., ruma mortis in populumIrajecta. Et exOrigi-
cusis, attulisse. AREV. nali Isidori rutna mortis populo cmpta. Alii, rain«
\i. Sequitur excidium, ex Ainbros. GI\IAL. mortis populum vidensruere. AREV.
Ibid. Expenderunt; al., exceperunt.GRIAL. 19. Alb.: Cftrjitns,qui sponteseipsumofferensoHu-
 349 QU/ESTIONES IN YET. TESTAM. — IN NUMEROS. 330
21. Lignum quoquecedrinum , et hyssopum, coc-, |L 27. Qui autem non fuerit aspersus, id est, hujus
eumquebis tinclum445sacm'os miltatin flammam, gratix fide munitus, peribit anima illa de coetu san-
qum vaccam vorat, et tunc demum lotis vestibuset clorum, el de populo fidelium. Ex sanguine aulera
eorpore ingredietur in tattra, et commaculatus erit hujus vitulx jdeo septies tabernaculum jubet aspergi,
usque ad msperum. Sed et ille qui combusserit lava- quia septem sunt Spiritus sancli cbarismata , quae
bit vestimentasua, et corpus, et immundus erit usqut per Christi sanguinem super Ecclesix populos distri-
ad vesperum. buuntur, per quem ab omni delicto purganlur, sicut
22. Colliget autem virmmdus cineres vaccm, et ef* Apostolus ait: Jam abluti estis in sanguine Christi et
fundel eos exlra eastra intoco purissimo, ut sint mul- passioneejus (I Cor. vi),
tjludini filiorum Israel in custodiam, et in aquam 28. Quod vero vitula cum pelle et ossibus suis
aspersionis, quia pra peccalo vapca cotnbusta est. comburiiur, et agnus ille paschalis pari modo con-
Cumquelaveril, qui vaccmportaverat cineres , vesti- crematur, ne ossa ejus confringantur, hoc ostendit
menta sua, immundus eril usque ad vesperum. Et hfi- quod Domini Jesu Christi corporis crura in passione
bebunt koc filii lsrael, el advenmsanctum jure perpe- non essent confringenda , sicut Evangelisia testatur
luo. Et qui letigerit mortuum , et propter fioc septem (Joan. xix). Moraliter autem vaccam rufara , cujus
diebus (uerit immundus, aspergelur ex hac aqua die, ,P cinis expiatio populi est, non alter imraolare et o£-
terlio, et dieseptimo emunddbitur,Si die terlio asper- ferre ad altare Domini ppterit, qisi qui terrena opera
IUSnon fuerit, vetseptmo, non poterit emmdari. iion fecerit, jugumque delicti noncontraxerit, jiec
23. Vitula rufa caro est Salvatoris nostri, rosea vinculis peccatorum fuerit alligatus.
sauguine passionis, xtatis integrx, qui perfecta a> 29. Jam dehinc posl exploraiores, et botruni, post
tate passionem suscepit. Quod autent non est impo- excidium stiperborum et sacerdotale tburibulum,
situm super iliam jtigiiin, hoe oslendit, quia caro postque virgam florenlem , et vitulx coiubuslx as
Cbristi non est subjugata delicto, neque victa ab ullo persionem, revertamur ad mansiones.
peccato. Quod autem apprehensam ejecerunt filii CAPUT XVI.
Israel exlra casira, astante Eleazaro sacerdole , po- 1. Sexta decima mansio est in Ramoth , quod La-
pulura Judxorum significat, et consensum sacerdo- tine dicitur mali Pmici divisio, qux significabat Ec-
tuin in necetn Domini, quem ejectum extra Jerusalem clesiam. Quaequasi mulla grana uno coriice conte-
cruciftxerunt. git, dura omnem turbara credentiuin in fidei unilate
24. SiCut ergo qui offerunt vitulam immundi sunt, foncludit.
sic et ijui apprehenderunt Dominum, el occiderunt, 447 CAPUT XVII.
'
peccatores habentur. Et sicut is qui colligit einerem * 1. Septima decima ntaiisip est in Lebna, qux La-
aspersionis mundus est, sic et omnes mundi sunt tine transferlur in laterem. Legimus _Egyptioslate-
qui passionem Christi prxdicaverunt gentibuSj et in res, quos populus faciens ingemuit, ex quibus disci-
toto orhe lerrarum doctrinam ejus asperserunt, po- mus iu itinere istius vitae de alip jn aliud transittt
pulosque Dominocollegerunt. Lignum autem et hys- nunc nos crescere, nunc decrescere, et post ordiijein
sopum crucem pulamps et baptismum. ecclesiasticum sxpe ad laieres, id est, ad carualia
25. Per hyssopi enim fascicnlum aspergebantur opera transmigrare.
agtii sanguine , qui mundari solebant, typice (igu- CAPUT XVIII.
rantes lavacrum baplismatis , et ablutionem xlerni 1. Octava decima mansio eslin Ressa, qux infre-
fontis. Coccum auiem bis linctum figuram sacri san- nos verlitur. Si enim post profectum rursum ad Itt-
gulnis significare, quo peccatores abluuntur. Bis tulenta opera descendimus, infrenandi sumus, et
tinclum autem , quia per eum et corpore et corde cursus vagi, atque prxcipites Scripiurarttm retina-
mundantur. Hxc enirafria ad purgationem peccato- culis dirigendi.
rum pertinent. Primo per cedrum fides ligni crucis CAPUT XIX.
446 > secundo per hyssopum baptismus, tertio per 1. Nona decima mansio estjn Caalalha, qux in-
coccum sanguiuis dominici sacramentum. *- terprelatur Ecclesia, scilicet ut vagi currenlium
-o". Sicut autem die tertia ilii purgari jubentur, gressus frenis ad Ecclesiam relrahantur, ut fores
ita et omnis anima purgatur ab omnibus delictorura quas antea reliquerant rursus festinent intrare.
sordibus, quxcunque credit Christtim Dotninura die CAPUT XX,
tertia a mortuis resuscitattim. Htijusmpdieiiam liomo 1. Vicesima mansio est in monte Sepher, qux
niuiidus erit in die septima, id est, in regno sancto- interpretatur pulehriludo, id est, Christus. Et vide
rum, adveniente Domino, et beatus , ac lxtus parte quid prosint frena. Si a vitiis nos retrahunt, intro-
cuelestisillius regni potielur. ducunt ad virtutum choros, et in Christo monte pul-
tit passionicandido fidei, etc. AREV. 27. De cmtu sanctor. AL, de regno sanct. Al., de
23. Vitula rufa earo est Salvatoris. Vid. August., De medio Ecclesix. LXX,
regno cmlorum. Vulg., GRIAL.
q. 32 inNum. GRIAL. lx uitrovtn: o-naywy»?.
24. Afborn., poputos quos Domino cotlegerunt. GAP.XVI.N. 1. Ex Hieronymo cum reliquis oin-
ABEV. nibus. GRIAL.
25. Pro sitptifieare Ronon. hubet, el ex•<-<•-
Isidoro CAP.xx. N. 1. Bonon.: Et vide quod freua, quat
ttnet. AREV. aviliis nos relrahunt, introduount. AHBV.
«.ji S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 352
cberrirao habilare taciunt; de quo scriptum esl: Ve- A quiete conienli et olio, sed rursum ad ultcriora pro-
nite, ascendamusad montemDomini (Isai. n). peranles, obliviscamur prxleritorum, el in futura
CAPUT XXI. nos extendamus.
CAPUT XXVII.
1. Vicesima priraa mansio est in Harada, qux
1. Vicesimaseplima mansio est in Meseroth,quod
vertitur in miraeuium.Et vide quam pulcher est ordo
sive disciplina, scilicet, ut fe-
virlulum. Post frenos 448 in Ecclesiam intromilti- interpretatur vincula,
stino ad magislros, eorumque tera-
mur, post habitationem ad montera Christi ascendi- mus gradu pergamus
in miramur in eis qux nec oculus limina, et prxcepla virtulum ac mysleria Scri-
DIUS; quo positi vincula putemus esse xterna.
nec auris audivit, nec iu cor hominis ascen- pturarum
vidil, 2. Hxc sunt Christi vincula, de quibus in Isaia
derunt.
CAPUT XXII. legilur : Viri sublimesad te transibunt, et tui erunt
1. Vicesimasecunda mansio est in Macelolh,qux tervi, post te ambulabunlcolligati vinculis(Isai. XLV,
in cmtus verlitur, id est, in ecclesia. In hac enim 14). Sunt et alia diabolivincula, quibusdisrnpiis, vi-
consistit multitudo credentium, juxta (Juodscriptum cit hostes Samson. De quibus Propheta dicit: Diru-
est: Ecce quam bonum et quam jucundum habitare pislivinculamea, tibisacrificabohostiamlaudis(Psalm.
(ratres in unum (Psaim. cxxxn)! jR cxvi)-
CAPUT XXIII. 450 CAPUT XXVIII.
1. Vicesima octava mansio est Baneiacam, quav
. 1. Vicesiraa tertia mansio est in Tahath, qux
venil ad Ec- per inlerpretationem transfertur in fiiios necessitatis,
jnterprelalur pauor, quia dum quisque seu stridoris. Qui sint isti ftlii necessitatis ipse
clesiam, atque ascendit in montera pulcherrimum nos docet: AfferteDomino, filii Dei, afferle
Cbristura, et slupore el miraculo Chrisli magnitudi- psalmus Domino fitios arietum (Psalm. xxvm). Qux est
nem confitetur; adjungat deinde timorem, qui cu-
tanla uecessiias, qux nolentibus imponaiur? ciini
stos esl beatitudinis, ut altum non sapiat, quia Deus
divinis Scripluris fueris eruditus ; et leges earum,
tuperbis resistit, humilibus autem dat gratiam (I Petr.
ac tesliraonia, vincula scies veritalis, coiilendens
v,5). cum adversariis, ligabis eos, et vinctos duces iu ca-
CAPUT XXIV.
et de hostibus quondam alque captivis
1. Vicesiraa quarta mansio est in Thare, quain plivitatem,
liberos Dei efftcies, ut repente dicas cum Sion :
uonnulli vertunt in malitiam, sive pasturam*. etnon pariens, transmigrata, et capliva;
2. Quod vel ad prxposilos Ecclesiarura, vel ad et istos Ego sterilis,
quis enutrivil? Ego destilula, el sola; el isli
custodiam anirax referlur, ut sollicitus sit quisque, ubi erant (Isai. XLIX,21)?
habeatque pavorera, ne leo diabolus in caulas oviura, "( 2.Porro quod interpretatum est filiosstridoris, ad
id est, in Ecclesias per diversa vitiorum foramina1 illum seusum
referlur, quod timore supplicii, et
introire nilatur. loci ubi est fletus et stridor dentiura, deserentes
ejus
449CAPUT XXV. diaboli vincula, Cbristo Domino credentium turbae
1. Vicesima quinta raansio est in Melhca, qtiae ' colla submiltant.
vertittir in dulcedinem.Ascendisti enim in excelsum, CAPUT XXIX.
admiratus es virtutum choros, limuisti ruinam, ab- 1. Vicesima nona raansio est in monte Gadgad,
egisti insidiatores, dulcis te fructus prolinus laboris> quod interpretalur nuntius, sive accinctio, vel cerle
insequitur, ut merito dicas : Quam dulcia faucibus i concisio. Non enim aliter possumus magislri discipu-
meis eloquia tua ! super mel ori meo (Psalm. cxvm). lorum atque credentium eos facere filios necessita-
CAPUT XXVI. tis, nisi prxceptores eorum inlerfecerimus. Crudeles
1. Vicesima sexta mansio est in Hesmona, quxs simus in occisione eorum, nou parcat manus nostra
Laiine (estinationem sonat. Scilicet, ut ppstquami arinuii), aut extreraum auriculx de ore leonis ex-
dulces fructus laboris sumpseriraus, non sitnuss trahere.

CAP.XXI.N. 1. Bonon., posl ecclesimhabilationem *" Hieronymus pro Moserolhmanicis reddiderit, ut ilfe
ad monlem.Et illico, ex Isidoro, in quo positi mira- non Grxcx, sed Hebraicx vocis rationem habuisse,
mur in etm. AREV. H.ieronymuscontra septuaginia Interpretibus prxter
CAP. XXIII.N. 1. Bonon., cuslos esl bealitudinis,, morera subserviisse videatur. GRIAL.
vel humilitatis, ul allum, elc AREV. Ibid. Iu cod. Alborn., de quibus in Ecclesiaste,seu
CAP. XXIV.N. 1. Mansioest in Thare, quam non- Isaia legitur. Et mox, vinculis. El alii diaboli intelti-
nulti vertuntin malitiam, sive pasluram. Verba suntt guntvincula, quibusdisruptis.... De quatibuspropheta.
! flieronymi, sed hanc interpretationem rejicienlis.i. In Vulgala verba Isaix sunt : Viri sublimes ad te
Cmii autem allegorix verba, qux sequuntur: Quod d transibunt, et tui erunt, post te ambulabunt, vittcti
vel ad prmpositosEcclesiarum, etc, ex eodem sint,, tnanibuspergent. AREV.
manifestum est deesse interpretationem quain ipse e CAP.XXIX.N. 1. Velcerte concisio.Hieronym., vel
probat, abactoris scilicet, vel depulsoris. Proptereaa certe (quod nos verius arbitramur) xK-r«xo7rii, id est
asierisco locum notaviraus, quem explere sibi quiviss concisio.GRIAL.
facile ex Hier. possit. GRUL. Ibid. Extrahere. Alii, dbstrahere. Nonnulli addunt;
CAP. XXVII. N. 2. Viri sublimesad te transibunt, et
H Extrahere; ne lorpeamus Christi inimicos ante diem
iui erunl servi, post te ambulabunt colligalivinculis.
;. exlremumprece usque blanda auricutari de ore leonit
Ex LXX, voce sertii, addita. Sed miror cur interpres ss eripere. Quod ab Isid«ro «Ue*«w prorsus videtur.
Latinus Bdiiionis LXX, pro xiipojr/Ssuf,vinculis, s, AREV.
SJ3 QUiESTIONESIN VET. TESTAM. — IN NUMEROS. 554
2. At vero de nunlio et accinctione, hoc breviler A tienlibus, sic plaga dominicx passionis effecta cst
dici potest, quod filiis necessilatis grandes ad virtu- vita credenlibus.
tes stimulos suggeremus, cum eis nuntiaverimus 5. Habemus enim de hac re prxclarissimam et
prxmia futurofum, et accinctos inire bella docueri- fldelissimamvocetn apostolicam, cum iudeloquere-
mus. Ilorum trium quidquid magisler (ecerit, in tur, dicens : Pelra aulem eral Christus (I Cor. x).
nionle consistit. Hanc ergo carnalem de Christi diviniute despera-
451CAPUT XXX. tionera in ipsius Cbristi allitudine Deus mori jubet,
1. Tiicesima mansio est in Ietebatha, qux inler- cura moriem carnis Moysi in monte imperat fieri.
pretalur bonitas, qux est Ciiristus. Sicut enim petra Chrislus, ita et mons Chrislus.
CAPUTXXXI. Pelra humilis fortiludo, lttons eminens magnitudo.
1. Tricesima prima roansio est in Hebrona, qux Quia sicut Apostolus ait : Petra erat Christus, ita
interpretatur transitus, id est, mundus, de quo Apo- ipse Dorainus : Non potesl civitas abscondi supra
stolusait: Prmterilenimfigurahujus mundi(I Cor.vu). monlemposila (Matth. v); se scilicel inoutcm, fide-
In bunc vementes sancti Dei cupiunt ad meliora les aulem suos in sui nominis gloria fundatos asse-
transire. De quibus Psalmista canil : El non dixe- rens civitatem.
runt qui prmleribanl : BenedictioDomini super vos B 6. Prudenlia enim carnis vivit, cum tanquam pe-
(Psalm. cxxvin, 8). tra percussa Christi humilitas in cruce contemnitur.
CAPUT XXXII. Chrislus enim crucifixusJudxis scandalum est, gen-
1. Tricesiraa secunda mausio est in Asiongaber, tibus aulcm slullitia; et prudentia carnis moritur,
qux transfertur in ligna viri. Possunt hxc ligna viri cum tanquam montis eminentia Christus excelsus
saltuum et arborum omnium genera multitudinem agnoscitur. Ipsis enira vocatis Judxis et Grxcis
gentium figurare. Usque huc solitudo Pharan de- Christus Dei virtus et Dei sapientia est.
cem, et octo continet mansiones, qux descriptx in CAPUT XXXIV.
catalogo in superiore itinere non ponuntur. 1. Tricesima quarta mansio in monte Hor, in ex-
CAPUT XXXHI. tremis finibus Edon. 453 ln quem ascendit Aaron
1. Tricesima tertia mansio est in deserto Sin. juxta prxceptum Doraini, et mortuus esl anno qua-
Ilxcest Cades. Cadesautem sancta interpretatur per dragesimo egressionis ex /Egypto, eo scilicet anno
antiphrasin, sicut lucus, cum minime luceat, vel quo novus populus repromissionis terram inlraturus
bellum, quod tamen sit horridum. In hac mansione erat. Et quanquam in monte sacerdolium Eleazaro
moritur Maria, et sepelitur. filio dereliquerit, lexque eos qui eam impieverint
2. Videtur in Maria prophetia mortua, in Moyse, G perducat ad summum, tamen ipsa subliroitas non
et Aaron legi, et sacerdotio Judxorum finis imposi- est trans fluenta Jordanis, sed in exlremis terreno-
tus : quod nec ipsi ad lerram repromissionis trans- rum operum finibus. Et planxit .um populus triginta
cendere valeant, nee credeniem populum de solilu- diebus. Aaron plangitur, Jesus non plangitur. In
dinibus hujus raundi educere, nisi solus Jesus, id lege descensus ad inferos', in evangelio ad paradi-
est, Salvator verus Dei Filius. sum transmigratio.
3. In bac raansione propter aquas conlradictionis 2. Audit quoque Chananxus quod venisset Israel,
Moysesoffendit Deum, 452 et prohibetur transire et in Iocum exploratorum, ubi quondam populum
Jordanem. Turbatur enim murmure populi, dubi- offendisse noverant, ineunt prxlium, et caplivutndu-
tanter petrara virga percussil, quasi illud Deus non cunt lsrael. Rursusque in eodem loco pugnatur ex
posset facere ut aqua de petra fluerel, quod ante voto, victor vincitur, victi superant, per quod intel-
jani feceral. Quid ergo liic fides Moysi insinuat, ligimus ut cum nos Dei auxilio destitutos hostes in-
qttod ad aquam de petra ejiciendam titubaverit? vaserint, duxerintque captivos, non desperemus salu-
hanc prophetiam recte intelligamus fuissedeChristo. tem , sed iterum armemur ad prxlium. Polcst (ieri
4. Dum enim Moyses in Scripturis sanctis aliam ut vincamus ubivicti sumus, et in eodem loco trium-
atque aliam pro re aliqua signiflcanda personam ge- D phemus in quo tuimus ante captivi.
rat, nunc tamen populi Judxorum sub lege positi CAPUT XXXV.
in
personamgerebat, eumque prophetica prxnuntia-
tione figurabat. Narasicut Moyses,petrara virga per- 1. Tricesima quinta mansio est in Selmona.
cutiens, de Dei virtute dubitavit, ita ille populus, CAPUT XXXVI.
qui sub lege per Moysen data tenebatur, Christum 1. Tricesiraa sexta mansio estin Phunon. Hx dux
ligno crucis afflgens, eum virlulera Dei esse non mansiones in ordine historix non inveniuntur : in
credidit, sed sicut percussa petra manavit aqua si- his, mortuo Aaron, raurmurant Israelilici populi con-
CAP.XXXIII. N.i.Cadetautem sancta.Mendoseiib. 5. Pro dicens, Alb. dicentem,Florent. 1, dicentis,
o. Stn autem sanctam. Vid. Hieronym. GRIAL. scilicet Aposloli,quod intelligitur in apostoticam.Mux
2. Alb.: JVeccredenliumpopulum de solitudinehu- Alb., Deusnon liberat, qui morlem, etc. AREV.
jus mundieducere.AREV. CAP.XXXVI. N. 2. Bonon., ex Origin. Isidori.imo-
3. In hacmansionepropter aquas, usque ad sa- ginem Filii Dei passionemqueejus conspexerint ser-
pientia est, omnia suttt Aug. verb., xvi cont. Faust., ventur. AREV.
ca[\ 16 et 1T. GRIAL.
856 S. ISlbORl HISPALENSISEPISCOPI 55<5
tta Delitnet Moysen,manna fasiidiunt, et a serpen- A Iticis, et per bxresim vel schlsma VeriSimiliamen-
tibus vulneranlur. titur, ut fallat incautos.
2. Sed qUidillud signiflcat quod morsus mortiferi 2. Htmc Amotrhmi, id est, timafitaHtet,habeut re-
serperttura, exaltalo et respecto xneo serpeute, sana- gem. Nisienim quxdam simulalioveritatis prxcedat,
baniur, nisi quod hunc in typOSalvatoris, qui feruin non sunt hxreses amaricantes, non schismata ex-
antiquuroqueserpentem in patibulo triumphavit, dia- acerbanlium in Ecclesia. Iste ergo rex oceidilur iti
boii venena superantur ? ita ut qui vere expresseque unoquoque homine, quando quisque daranat sirau-
imagihem Filii Dei passionemqueejus conspexerit lationem, et diligit veritatem. Og vero rex inlerpre-
servetur. Hocenim signiftcaiitet verba ipsius Domini tatur conclusio,Basan autem confusio; id enim agit
dicentis : Sicut exallavil Moysesserpentemin deserto, diabolus semper, ut fconCltidalviam ad Dominuiu,
sic opottel exatiari Filium hominis,454 ul omnisqui opponefido idola sua, ne Cfedilitirin Chrisfum. Con-
etedit in eum non pereal, sedhabeatvitammternam. clusio enim prxcedit, ut rex; Sequilurconfusio, nt
3.' Quodvero xneus est serpens, ipse Ghristusin- plebs : quia quos motloconcltfdft,Ue(ifedantin Chri-
limatur, qui ligriosuspensus est; aesquippe inetallis stum, qtiando apparuerit Chrtstus. oinnes Coilfun-
cxleris durabilius esse solet. Et apte xneus serpens denttir.
ligno suspensus esl, tit Dominuset in serpente mor- B 3. Mansioatiiertl ista Dibongadiritefpretatur for-
talis, et in xre sigtiilicaretur xternus; videlicet, ut titer intellecta tentatio, quia nimirum ki supefetur
indicaretur mortuiis per hiirailitatein, et taraen esset simulatio, qux per schisma vfit hxresim exercebat
quasi xneus per divinilatem. Pulchre autem prima Ecclesiam, el couclusio, qux per sacrilegium claudit
iuansid Setmonainterpretatur imaguhcutd,quia nimi- fidei viam, nihilominus lentaiioiutelligitur, acdeiude
ruth ibi itnago exbressa est Salvatoris per serpentem intellecta forttter superatur. •
xneuitt, qui ibi, ut imago, in ligno pependit. CAPUT XL.
4. Pulchre etiam et secunda Phunon interpretatur 1. Quadragesimamansio est de Dibongadin Hel-
es, qula postea quam passionera filii Dei cogno- mon Deblalhaim,qux vertitur in contemplumpalala-
scimus, quod corde crediniUSore pronuntiamus, le- rum, sive opprobriorum. Et per hoc dicimus otnnia
gentes illud Apostoli: Corde creditur adjuslitiam, ott dulcia ac illecebras voluptatumprxlereunlium 456
autem confessiofil ad salutem(Rom. x). in sxculo contemnendas,et opprobria diligenda. Qux
CAPUT XXXVU. si falso objiciantur, beatitudinem panunt, Salvatore
1. Tricesima sepiima mausio est iu Oboth, quee; plenissime docente, qui ait : Cumexprobraverintvi-
vertitur iit Magos, sive Pythones; unde demonstra- bis hontines,bealierilis (Luc. vi).
tur quia post iroaginem Dei, qux in cordie ralioix| C CAPUT XLI.
1. Quadragesima prima mansio est in monlibut
jnonstratiir, et confessionemfidei,qu* ore profertur,
contra faciera Nabo, qux vertitur in montes
eonsurgunt serpeutes, et artes malefietead beUa nes, Abarim,
et est contra faciem monlis Nabo, ubi
provocalit. Sed nos custodia circuindanles cor no- transeuntium,
slrum, obturemus aures nostras, ne audiarousveces moritur et sepelilur Moyses, terra promissionis ante
incantantium, et sirenarum cannina negHgamus. conspecla (Deut. xxxiv). Nabo interpretatur conclu-
sio, in qua finitur lex, et non invenilur ejus meino-
GAPtJT XXXVIII. ria. Porro gratia Evangeliiabsque ullo finetendilur :
1. Trifcesimaoctava mansio esl in Jeabanm ir1 Et in omnemlerram exivitsonusejus, et in finesorbii
iinibus Moab, quae signilicat acervoslapidum trans- . terrm verbaipsius(Psalm. xvm).
eunlium,id est, sanctos, per istum sxculum ad alia< ' 2. Simulque considerandumquod habitatio trans-
mansionesiransire festinantes. eunlium in montibus sita sit, et adliuc profeciu in-
455 CAPUT XXX1X- digeat. Post montes enira plurimos ad carapestria
1. Tricesima noua mansio est in Dibongad.In ha<; il/oa6 et Jordants lluenta descendimus, qux inter-
geritur bellum contra Sehon regem Amorrhxorum, pretatur descensio.Nihilenim tam periculosum est
el Og regem Basan. In his regibus licet res geslai " quam glorix cupiditas, et jactanlia, et animus con-
cognoscatur, tamen pet conditiones virtutesque no- scientia virtutum tumescens.
minum Splritualis sigttifiealio est subject*. Selwt» CAPUT XLH.
namque interpretatur tentatio oculorum. Per queni 1. Quadragesima secunda mansio est in campe-
iiguralur diabolus,.qui transfigural se velut angeluni stribus Moab, super Jordanem, juxta Jerieho, ubi

3. Quod vero mneus, usque aa esse sotet, ex Au-
gust., serm. 101 de tempore. GRIAL.
Ibid. De xneo serpente, quo Chrislus indicaba-
tur, confer Patres aposiolicos Cotelerii, tom. I, pag.
40, cum not., et receritiores inlerpretes. AREV.
CAP.XXXVII. N. 1. Sirenarum. Ita eliam alii. Re-
ctuiu esset (iienum. AREV.
CAP.XXXIX. N. 1. ln his regibus, usque ad omneii
tonfundenlur, verba August. in psafrii. cxxkiv
GftlAL.
CAP.XL. N. 1. Qum verlilur in contemptumpala-
iarum. Rectenoslri libri; mendoseapud Hieronymum
plagarum, Sunt autem palalm massx de recentibus
ficubus. Vid. Ambros.hoc loco, etHieronym. in no-
ininibusde Numer. G«IAL.
Ibid. Pro tn contemptum,Alb., inopprobrium.Flo-
renl. 1 : Et per hoc discimusomnia dutcia ac itlece-
brus voluptatutn prwtereuittesin tmculo, etc. Quod
IIOIIdisplicet. AREV.
 — IN NUMEROS. 358
357 QD_EST10NESIN VET. TESTAM.
fixerunt lentoria a domo solitudinis usque ad Abel- /^ oblata copia feminarum, fornicationis ruina protiuus
satiiu iu p.Ianitie Moab. ln quadragesima secunda, collapsuros,quia concupiscibilesanhxueeorum partes
quae extretna mansio esl, quxdara qux sunt gesta sciebat esse corruptas ?
narremus. 7. Ita ergo unumquemque nostrum neqititiae spi-
2. gedens in ea poputus a divino Balaara, quem rituales versuta 458 malignitate in figura Balaam
mercede conduxerat Balac,jussu Dei benedicilur, et pertentant, illis prxeipue affectibnsanimx insidiosos
matedictio mutatur in laudes. Sed quid esl quod iste laqueos prseslruentes, qtiibus nos senserint xgrotare,
Balaam, dum pervenire ad proposilum lenderet, ut, verbi graiia, cum viderint rationabiles aiiiinaeno-
asina cui praesidebat, dum vidisset angelum looui- sirx paries esse vitiatas, illo nos ordine decipere
tur? molianttir,
3. Qux est ehim haec asina nisi nruta gentliitas ? 8. Sed Pbinees sacerdos zelatus, ut Domint furo-
Quaih4^9 quondam Balaam, id est, seductor ido- rem placaret, Zambri et scortum Madianitidetn pu-
lolatrix, quasi brulum animal, et nulla ratione reni- gione transfigit, significans per criicem Christi non
tens, qUOtoluit errore substravit. Sed ista angelum soluni iddlolatriam,sedetiam omhem carnis affectum
f)e1Vidlt, queiri homOvidere noh poiuit; et vidif, et vel concupiscentiam perimi ssecnli, et_tunc placari
detulit, et locuta est, ut agnosceremus,posterioribus ; Deum, dum carnis exstinguitur desiderium. Posthxc
tempofibuSjsub adventu magni Angeli Deigentilem numeratur rursum popnlus, numerantur et Levifx,
illam plebem, mutata duritix stoliditatisque natura, ut, interfectis primo carnalibus, novus Dei populus
solutis Deo linguis, locuturam; ita utquae eratsuD-1 tenSeatdf, tfui fer baplisma Jordanis transeat, et
?ecta perfidix in vocera fldei et confessionis erum- ccelestis hxreditatis repromissionem percipiat.
perel, licet et caro nostra animalis est. 9. Porro quodsexcefttamilltoarmatorumde jEgyplo
A. Plefumque enim caro per molestias lacta fla- numenntnr egressa, et ex ipsis non sttnt amplius
gello sux tnetiti Deum indieat, quem mens ipsa carni quain tluo terram repromissionis ingressi, hxc ftgura
prtfesidensnort videbat;-ita dt anxietatem spiritus demonstrat multos per baptismnm ad fidera transire;
pfdflcere in lioc muridocupientis, velut iler leudeh- sed ad patriam ecefestem paucissimos pervenire se-
tis, impediat, donec ei invisibilem, qui sibi obviat, cundum figuram illam in Evangelio, in qua multi
innotescat. Unde ct benfi pCr Petrum dicilur : Cor- voeaii, pauci vero inveniuntur eleeti (Matih. xx, _2),
reptionem habuk surn vesawim subjugalemutum,quod 10. Quod vero duo tantum ingrediuntur, atit pro-
in hominitvoeeloquens, propheta insipientiamptohi- pter eos qui ex utroque populo regni coelestispro-
tmit (II Petr. u). missionemadipiscuntur, aut propter rllos qui per dM8
5, Insanus quippe bomo a subjugali muto eorri- C vitas, actionis et eontemplatidnis, ad xternam bea-
pilur, quando elata mens bumilitatis bonum, quod tttudinem prxdeslinantHr.
tenere debeat, ab afflictacarne memoralur; Sed hU' 11. Interpellant dehinc filix Salphaad quinque« et
jus correptionisdonuraidcirco Balaam non obtinuit, ex judicio Dei hxredrtatem accipiunt inter fratres
qnia ad maledicendnrtipergens, vocem, non mentem, suos. Nec legis plebs ab Evangelii possessioneexr.lu-
mutavit. Consiliumquippe dedit regi Balae Bt mulie- • ditur.
res in meritorio poneret, et anle januas earam aras, 12. Deinde Jesus in monte succedit Mbysi, et di-
tri venientes fllii Israel prius sacrificarent idolis, et scitqux specialiter debeant offerri in Ecclesia. Legi
sic ingrederentur ad mulieres, ut inde fornicentur etenim succedit Evangelium, ibique lex facienda
filii Israel eum flliabusMadian.
prxcepta admonet, et gratia complet.
6. Sed quid est quod isie Balaam populum Dei 13. Primnm.<|tiidemqnid offerri debeat per singu-
pesse decipi certa ralione cotiegit, dans consiliumut los dies; dehinc quid in Sabbato propter spein quie-
ex illa parte, qua infirmari noverat firiosIsrael, per- tis xternx ;
qnid iu fcalendis 459 Pro invocatione
niciosi eis laquei tenderenlur-i non dubitans eos, vitx;
quid in pascha, quandoconsepelimurcum Cbri-
CAP.XLH.N. 2. Alb., dum ptrveniret, el ad pro- D nit. 13. GftUt.
posiiumienderet. AREV. Ibid. Alb; : Donec d invisibitis, qui sibi objiciat,
5. Qilmesl enini hmc asina, usque ad subslravit, iiinotescal. ARFV. ,,
verba sunt Gfeg., lib. i MoraL,cap. 7, qux hocloco 8. Alb., debeal, afflikta carne moratur. AREV.
(adjecta voce pamitentim,mutatoque renittns in reti- 7. Grialiiis, fhentlose,spititualis. AR6V;
nens) sensum nullum reddebant; GRIAL. 8. Sed Phinees, usque ad populus censedlur, ex
Ibid. Sed isla angelum,usque ad erumperet, Am- \ Jlieronyni., interjeclis. GRIAL.
lib. ix eommenl.ih Luc, cap. 19 Nec despi- quibusdam
bros.; Zambri,etc Alii,Zambri.quiadscortttminqres-
ciasasinamquoqueistam; quondamangelumDeividit, susIbid. esl, artipiens pugionem,ulrosquetransfigit. AREV.
quam homo videre non poluil. Et vidit, et detulit, et 9. Alb. : Poslea quoqut multa millia atmatoruni.
Vt
locutaesl. agnosceres,posierioribustemporibus,sub Anev.
adventumagni Angeligenliles illis (forte iilos), ante 11. Nec (egisplebs. Ne femineus sexus, Hierony-
asinos, locuturos.GRIAL. GRIAL.
Ibia. Mullumhic variant mss. exemplaria. Alb., inus. 12. Alb., admnnet, et gratht completur.ARF.V.
breviter : Quidest asina, nisi rationeutens, quo voluit, 13. Alb. : In Katendis proptet invocationemChristi
etc Alii post reniiensaddunt pmnilentim.AREV. in pascha, quandOsepetimur Chrisitl v'er
4. Plerumqueehimcaro, usque ad non mentemmu- vilm,qnid a mortuis.Flof. 1: Ad vitmnovitatem, \iy
tavit, verbasunt Gregorii, Pastoral. IU oart., admo- baptismum
ad virmnathiiatem.AREV.
$89 *(. 1SID0RI HISt>ALENSlSEPISCOPi SGO
sto per baptisraum, quasi a mortuis transeuntes ad A 15- Post hxc filii Ruben et Gad, et dimidia tribus
vitx nativitatem; quid in Pentecosle propter gratiam Manassx,jumenta plurima habentes, citra Jordanem
Spiritus sancti et indulgentiam remissionis peccato- possessionem accipiunt, et in repromissionis terra
roin; quid in neomenia mensis septimi; quid in je- bxrediiatem babere nolunt, figurantes quia quos
junio ejusdem mensis decimo die; quid in sceno- mundi implicamenla'oecupant, habitationem ccele-
pegia, quando figunliir tabernacula quinto deciiuo stis patriae nequaquam desiderant
die supradicti mensis. 1G. Dehinc populus admonetur, ut in terra sancta
14. Dehinc lexitur bellum contra Madianitas, et idola destruant, et nullus de prioribus habitatori-
mors divini Balaam, in cujus nece error perftdix li- bus servelur, ad signiflcandum, ut dum in terrara
gno crucis inlerUcitur, fitque deinde Amalecb prx- sanclx repromissionis per fidem ingredimur, simul
dx divisio, et oblatio ex ea animarum tabernaculo cum idololatria omnia etiam vitia exstinguamus.
Dei.
14. Dhini Bataam. Sxpe vox divini in Scriptura verba sunt Greg. xxvn Moral., cap. 7. GRIAL.
Sumitur pro augure, ariolo, pythone. AREV. Ibid. Citra Jordanem. Alb., contra Jordanem.
13. Quia quos mundi impticamusque ad desiderant AKEV.

IN DEUTERONOMIUM.

460 CAPUT 1. B nulla vetustale corrupta est, et morlicina pellis cal-

Cur Deuteronomiumundecim diebus scriptum. ceamentorum tandiu sine Iabe duravit, potesl flgu-
1. Liber Deuteronomii repetitto est prxcedentium rare futuram incorruptibilitalem corporum , ubi ea
quatuor librorum legis. Nam dum illi in se proprias qux corruptibilia sunl siue corruplione nlla perraa-
contineant causas, iste tamen replicat omnhim. Ha- nebunt.
bet autem et ipse propria innumera sacramenta, e CAPUT III,
quibus pauca pro exercitio lectoris studui memo- De non plantando tigno juxta altare.
randa.
i. Non plantabis omne lignum jttxla atlare Dei,
2. Deuleronomium autem secunda legis lalio dici-
nec facies nemus in lerra. Interdicitur quippe ne
In
tur, quod significat Evangelium. eujus principio : nemus
notandum est quid indicet quod undecim diebus idem complantetur in templo. Nerous frondentes
arboreset infructuosx suni, solum ad delectaiionem
Deuteronomium a Moyse scribttur; significat vero
visus planlatx. Tales sunt et gentiles, qui rationein
Judaicx plebis lapsum in Evangelioper transgres-
suam verborum decore componunt, ut non conver-
sionem Decalogimandatorum. tant a vitiis, sed deleclent, atque istiusmodi sedu-
CAPUT II. ctione persuadeant.
De quadragintaannis deserli, et veslibusnon attritis.
2. Nos autem secundum prxceptum juxta altare
1. Qnid autem significaverunt illi quadraginla
Dei nemus non plautamus, si circa dominicamfidem
anni, quibus laboriose peractis, filii Israei ad repro- nihil in verbis
infructuosuiii, nihii audienlix sxculari
missionis terram transierunt ? Per hos qnadraginta illecebrosum
componimus, sed sola puritate veritatis
annos lotum sxculi tempus significatur, in quo vivit scientiam tenemus. Hoc nemus in prx-
pxrdicationis
Ecclesia sub laboribus et periculosis tenlationibus, dicatione
non vidit sapieptix plantare vitahat Aposlolus, cum
sperando quod per patientiam, quousque dicebat :
ad promissam xternx felicilatts perveniat patriam Loquimur non in doclis kumanmsapienlim
Verbis, sed in doclrina spiritus, elvirtule (1 Cor. u).
(Matth. iv).
461 2. Ideo et Dominus quadraginta diebus je- 462 CAPGT IV.
junavit et quadraginla noclibus, et lentatus est in De auferendoprmpulioligni pomiferi.
. eremo. Corpus enim ejus, quod est Ecclesia, necesse 1. Quando ingressi (ueritisin terram, et plantaveri-
cst tentationes laboresque patiatur in hoc sxculo, tis in ea ligna pomifera, aufereiis prmputia eorum,
quoad usque veniat illud tempus ubi post leiitatio- pomorumquegermina immunda erunt vobis, nec edetit
ues accipiat consolationes. ex eis (Levit. xix, 23). Ligna quippe pomifera suut
3. Porro quod vestis Israel per tot annos in eremo D opera virlutibus fecunda. Prxpuiia lignorum auferi-

CAP.II. N. 3. Porro quod veslis,usque ad duravit.
Porro quodvestimenta,aul ealceamentafiliorumIsrael
per lol annos in eremo indetriia et absolutamanserunl,
nullaque. vetuslaie consumpta sunt, Val. et Compl.
Reliqui et Beda utedidimus. GRUL.
Ibid. Alb., cum Val. et Compl. Porro quod vesti-
menta, etc, sed obvoluta pro absoluta. AREV.
CAP. III. N. 1. Non plantabis, etc Cod. Bonon.,
post finemcapitis praeced.. in nota marginis inferio-
ris, ex Originali Isidori, sic habet: Pervhanebunl.
Jubenlur autemin prmceptishujut tibri inmimerabilia,
ex quibus qumritur quid significet illud quod interdi-
cilur : Non plantabis omne lignum juxta allare Do-
mini, nec plantes nemusw terra. Inletdicitur quippe,
elc AR«V.
CAP.IV. N. 1. Quando ingressi (ueritis, usque ad
comedalur, omnia sunl Gregorii verba, vm Moral.,
cap. 29. GRIAL.
361 QMESTIONES IN VET. TESTAM. - IN DEUTERONOMIUM. 36.
mus, eum de ipsa inchoationis infirmitate suspecti A quisque sine detrimento operis jungil. Saplenlem
primordia operum nostrorura non approbamus. vero et slullum (non ut unus prxcipial, el alter ob-
2. Poma autem qux germinant immunda exisii- temperet, sed ut pariter xquali potestate annunlient
mamus, nostrisquecibis non aptamus, quia cum pri- verbum Dei) non sine scandalo quisque coraites
mordia boni laudantur operis, dignum est ut hoc facit.
CAPUTVII.
animum non pascat operantis, ne, dum accepta Ians
suaviter carpitur, fructus operis intempestive come- De non alligando ore bovistrituraniis.
dalur. 1. Non alligabis os bovi lriluranti(I Cor. ix, 9 ; /
CAPUT V. Tim. v, 18). Dictum estquod in bovis 464 nomne
De non operando in bovisptimogenito. vita uniuscujusqueoperantisexprimitur.Dicitquodam
el dolens,
1. Nonoperaberis in primogenilobovis,et non ton- in loco Apostolus Paulus, reprehendens
in rationedati et ae-
debis primogenitaovium. In primogenito quippe bovis quod nemo illi commutiicaverit
est bonx conversationis primordia in exer- cepti (Philip. iv). Quid esl in ratiene dati et accepli,
operari
citio publicx actionis oslendere. Ovium quoque nisi quod alio in loco aperte exposuit, dicens : Si
tondere est ab occultalionis sux te nos vobis spirilunlia seminavimus,magnum esl ut car-
primogenita
humanis oculis inchoantia bona nostra dcnti- _, nalia vestra metamus (I Tim. ix, II)? Hoc s<gnificat:
gmine
dare. N*n alligabis os bovitriluranti.
2. In primogenito ergo bovis operari prohibemur, 2. Unde et idem Apostolus alio loco dicil: Dignut
est operarius mercede sua (I Tim. vi). Vult ergo Scri-
atque a primogcnitis ovium detondendis compesci- doctoribus prxstare carnalia , a qitibus spiri-
mur, quia etsi quid robustum incipiraus exercere, ptura
hoc in aperto citius non debemus ostendere. Sed lualia consequunlur, quia pnedicalores occupati in
cum vita nostra simplex quid atque innocuum in- doctrina necessaria sibi providere non possuut.
CAPUTVIII.
choat, dignum esi ul secreti sui velamina non re-
De non coquendohmdoin lacte matris.
linquat, nec hoc humauis oculis, quasi subducto vel-
lere, ostendat. 1. Non coques hmdum in lacte matris succ. HxduS
3. Ad sola ergo divina sacrificia boum primoge- bic sub peccaloris figttra introducitur. Proinde pec-
nila, oviumque proficiant, ut si quid forle innocuum cans graviter noii est coquendus in lacte malrissu»,
mediocribus tencrrimis-
incipimus, hoc ad honorem intimi Judicis in ar.i id est, non est purgandus
cordis immolemus. Quod ab illo procul dubiti 463 que Ecclcsix disciplinis, scd austcrioribus prxceplis
tanlo libentius accipitur, quanto et ab hominibus ejus sunt excoquenda peccata, cujus magna sunt cri-
occultalum nullo laudis appelitu maculatur. - mina, ut qui pcrlasciviae blandimentum sc perdidit,
i. Sacpeauiem novx conversationis primordiaad- forliori disciplina se redimat.
huc carnali vilx sunt commisla. El idcirco innole- CAPUT IX.
scere citius non debent, ne cum laudantur bona qux De non induendavesle ex lana el lino,
placent, deceptus laude sua animus deprehendcre in 1. Non indues vestem ex lana linoque contexlant*
eis nequeat mala qux latent. Per lanara quippe simplicitas, per linum vero subli-
CAPUT VI. lilas designatur. Et nimirum vestis qux ex lino la-
Denonarando in boveel asino. naque conficitur linum interius celat, in stiperficie
\ >Non arabis in bovesimul et asino. In bovis no- lanam demonslral. Veslem ergo ex lana linoque con-
tnine populus ex circumcisione positus sub jtigo le- texlani induit, qui sub locutione iimocenlix intus
gisaccipilur; in asino autem populusgentium perti- subtilitatera celat malitix. Hoc secundum moralem
nens ad Evangelium : in bove quippe et asiuo simul sensura.
aratqui sic recipit Evangelium, ut Judaicarum super- 2. Cxlerum secundum allegoriam lineis vcsiibus
stitionum, qute in timbra et imagine prxcesscrant, misceri lanam, 465 ve' purpuram, etlinoslima veste
cxremonias non rclinqual. indui, est inordinate vivere, et diversi gencris profes-
2. ltem nonnunquam in bove bene operantium vita, Q.siones velle miscere, ut vel sanclimonialis habeat
in asino stullorum vecordia flguratur. Quid estcrgo: ornamenla nuptarum, aut ca qux se non continens
Non arabis in bovesimul el atino ? ac si diceret: Fa- nupsit speciem virginis geral : omnimodo hoc pee-
tuum sapienti in prxdicatione non socies, ne per calum est, et si quid inconvenienler ex diverso ge-
eura qui rem implere non valet et illi qui prxvalet nere vel religione in vita cujusque contexilur.Verum
obsistas. illud tnnc figurabatur in vestibus quod nunc declara-
5. Bovem quippe et asinum, si necesse sii, unus- tur in moribus.
CAP.V.N. 1. iVoit operaberis,usque ad latent, to- CAP. VII. N. 1. Verba Deuleronomii in Vulgaia
lulti itfemcapntex eodem Gregor. capite. GRIAL. sunt : Non ligabis os bocis terentis in area frugessuas*
5. Vt si quid (orte, ex Beda; Vl quidquid ferle, AREV. •;
Gregor. et ms. GRIAL. CAP.IX.N. 1. iVon indues veslem, usqtie ad mali»
CAP.VI.N. 1. Non arabis, usque ad obsitas, ex tim, Greg. verba, vtn Moral., cap. 31. GRIAL. I
eod. lib. i Moral., cap. 7. GRIAL. 2. Lineis vestibus, usque ad tnoribus, Augustini
• 5. Borem quippe et asin., usque ad comites
facil, verba, vi contra Faust., cap. 9, e quo snnl nonnulla
vcrba sunt Aug<,vtcontr. Faust., c. 9. GRIAI.. restiluta. GRIAX. ^
PATROL. LXXXIII. 12
865 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPl -361
CAPliTX. A CAPUT XIL
De non accipienda loco pignoris superioreet inferiore De non liabmdis diversis ponderibus.
Wta. 1. Non habebisin sacculodiversa pondera, majuset
1. Non aceipies loco pignoris sitperioremaul in(e- minus; nec erit in doma lua modius major et minor.
riorem motam; accipexe naraque aliquando dicimus Pondus
habebisjustum,et verum, elmodiut mquaiiterit
auferre. Unde et aves illae quaprapiendi sttnt avidx
libi, et verus, ut tnulto vivas tewporesupet lerrani.
accipiircs vocantur. Uude et apostqlus Paulus dicit: Hoc et idein legislator cliam in Levilicointerdicit
Sustinetis etdm, si quis devorat, «t quis accipil (II-
(Levil. xix), Salomone quoque parem super hoc sen-
Cor. xi). Ac si dicerct si quis rapit. Pignus yeto de- tenliam
proferente : Pondus magnum,el pusillum, et
bitoris est confessio peccatoris. A debitore enim pi- mensurm
duptices, immunda sunt utraque ante Domi-
gnus accipitur, curn a peccatore jam confessiopec- num, el qui [acit ea, in adinventionibussuit compedie-
cati tenetur. Superior autem et inferior tnolaest spes tur (Prov. xx).
et limor.
. 2. Spes quippe ad alla subveliit, timor aulem cor 467 ^. Proinde non solum illo corporali, sed
etiam modo studendum est nobis, ul nee
inferius premit. Sed mola superior ot inferior itasibi divcrsaspiriluali in
pondera cordibus nostris, nec in domo
necessario jungunlur, ul unasine altera inutiliter ba- j,
coiiscientiacnostrx mensuras duplices babeamus, id
beatur. In peccaloris pectore ilaque incessanler de-
est, ne ipsi ea qux districtionis rcgulam molliunt
betspesct formido conjuugi, quia poeuitenliaincas- remissiore
suin misericordiam sperat, si non etiam justitiam pe-r- indulgenlia prxsumentes, eos quibus
verbum Dei prxdicamus, districtioribus prxceptis et
(imescat.
3. lucassum juslitiam mcluit, si non ctiam in mi- gravioribus quam ipsi perferre possumus obruamus
scricordia confidit. Loco igilur pignoris mola supe- ponderibus.
rior aut inferior lolli probibetur, quia qui prxdicat 3. Quod cum facrmus, quid nisi diverso pondere
peccatpri, tanla dispensatione componerepraedica- atque mensura prxceptorum Domini merccdem fru-
fionem dcbet, ul nec derciicta spe limorem subtra- gemque vel appendimus, vel melimur ? Si enim afitcr
hat, ncc subtracta spe in solo eum timore derelin- ea nobis, aliter fratribus nostris dispensemus, recle
quat. increpamur a Domino, eo quod stateras diversasaut
i. Tollit enim superiorem, si flenti peccatori di- mensuras dupiices habeamus, secundum illam sen-
cat:Non b;ibebis466veniam decommissis.Tollitin- lentiara Salumonis qua dicitur : Abominalioest Do-
feriorem, si peccanteiu deccpt onepalpct. Acsidicat: tnino pondus duplex, et slatera dolosa non esl bonum
Agc mala in quanlunt vis absque melu; nam Deus( (J in conspecluejus (Proverb. xx).
pius est et ad indulgendumparalus. Sed ulilitcr tunc- CAPUT XIII.
mola ntraque habetur, si et spes sit cnm emendante t
De testibus.
formidine, et emendans formido fucrit cum spe.
CAPUT XI. 1."Non slabil adversusalterum itnus lestis, sed in
De non abominandoJEgyptio. ore duvrum uul irittm leslium slabit omne verbum.
1. Non abominaberisJEgyptittm,eo quod[uisti in- Licet bistorialiter bxc sit divina servanda senten-
eola in terra ejus; quarovisenim mundo renunliantes. lia, lamen et cum contra quoslibct impios vel hxre-
/Egyptiam terram, id est, pristiiiam sxculi conver- ticos agimus, necesse nobis cst Scripluras sanctas
sationera, vel concupiscentiam declincmus, tamen, in lestimonium vocare.
dum prxsentis sxculi necessitatibus subdimttr, quasii 2. Sensus quippe noslri ct altestaiio sine bis le-
.Egypliam nationem nequaquam exstinguimus, Iicclt slibus non habent fldem. Unde magis convenit ad
ab ipsa quadam discretione separemur, non dc su- probalionem el firniitatem verbi iiitellectiis mei ut
perfluiscogitantes, sed, secundura Apostolum, victui adbibeam duos tesles, Novum scilicet et Yettts Tc-
quotidiano indumenloque contenti. Hocenim singu- stamentuin : adhibeam etiam trcs, Evangelium,
lariter mandabalur in lege : Non abominaberisJEgy. DjProphetam, et Aposlolura, sicque slabit orane ver-
ptium. bum.

CAP. x. N. 1. Non accipies, etc. Totum caput ei Non abominabisJEgyplum.AREV.

Greg. xxxiiiMoral., cap. 11, nonnullisverbis immu-
tatis, relenia tainen senlentia. GRIAL.
Ibid. Accipitresvocantur. Eadem scntentia cxstalt
in Eiymologiis, lib. xn, cap. 7 num. 55, adductiis'
etiam apostoli Pauli verbis : Sustinetis,etc. ARF.V.
•i, Sed utiliter, etc Aib.: Sed inutilis est aiterasinte
allera, utraque verotimul utitis Itabetur... cum spe re-
missionis. AREV.
. (^AP.xi. N. 1. Non abominaberis;e Cass., collat,
5, cap. 1,9.GRUL.
Ibid. ApiidGrialitim titulus capiti» esl De nonabo
minando Mgupto. Reposui Aigypiio, ex Deutcrono
uiio, quamvts nonnulli mss. apud Isidarum habeanit.
CAP.XH.N. 1. Non habebisin sacculo,usque ad tn
conspecluejus, e Cass., collat. 21, cap. 22. GRIAL.
Ibid. Pondus magnum, usque ad compedietur.Ad-
notanda dispunctio diversa ab ea quara secuti sunt
correctores Edit. LXX.GRIAL.
2. Illo corporali. Al., etiamilte spirilualis nobts.
AREV.
CAP.XIII.N. 1. Non siabil adversus allerum unui
test. Vid. Aug., xvi contra Faust., cap, 13. GRIAL.
2. Et firinitatem. W.iVl affirmemverbum inlelle'
clus mei, adltibeoduoslestes. AREV.
m QU/ESTIONESIN VET. TESTAM. — IN DEUTERONOMIUM. rf86
468 CAPUTXIV. A 3. Vir enim duplex animo, inconstans est in om-
De uxore (ratris accipienda. nibus viis suis. Tales quippe oportet ut ne inilium
-1. Illud vero, quod uxorem fratris ad hoc frater quidem renuntialionis arripianl. Quibus melius est„
jussus est ducere, ut non sibi, sed illi sobolem su- ut in activa vita consislant, quam trepidi contem-
scitaret, ejusque vocaret nomine, quod inde eidem plationem exsequentes, majori discrimine semet-
nasceretur, quid aliud in figura prxmonstrat, nisi ipsos involvant. Meliusest enim non vovere, quam
quia unusquisque Evangetii prxdicalor ita debet in vovere et non reddere.
Ecclesia laborare, ut defuncto frafri, hoc est, Chri- 4. Similiter et ille a tali militia proliibetur, qui
sto suscitet semen, qui pro nobis morluus est, et uxorem duxerit, qui plantaverit vineam, velut pc_-
quod suscitatum fueril ejus noraen accipiat ? paginem filiorum, non enim potest servire divina
2. Denique hoc implens Apostoius, non carnali- militix servus uxoris, secundum illud Apostoli:-
ter in prxmissa significatione, sed spiritualiter in Qui cttm uxore est, sollicitus est quomodoplaceat
completa veritate, quos in ChristoJesu se per Evan- uxori, el divisusest (I Cor. vn).
gelium coromemorat genuisse, succensens eis et in- 5. Nec polest inesse quis sludio contemplationis,
crepans, corrigit volentes esse Pauli. Nunquid Pau- qui adhuc in delectatione deflgitur carnis. Nemo,
lus, inquit, pro vobis crucifixusest? aut in nomineJ3inquit Aposlolus, militans Deo, implicat se negotiis
Pauli baplizali estis (1 Cor. t)? tanquam diceret : smcularibus,ut ei placeat cui se probavit(II Tim. n).
Defuuctp fratri vos genui: Christiani vocamini, non CAPUT XVI.
Pauliani. De septemgentiuminteremptione.
3. At vero qui clectus ab Ecclesia ministerium i. Cum introduxeritle DominusDeustuus in ter-
evangelizandi renuerit, ab Ecclesia merilo digne- ram quam possessurusingrederis, et deleverit gentes
que contemnitur. Hoc est enim quod in ejus faciem multas coram te, Hethmum, 470 Gergezmum, et
jubetur expuere, non sane sine signo hujus oppro- Amorrhmum,et Chananmum, et Pherezmum,et Ht -
brii, ut calcearaento pedis unius exuatur, ne sit in vmum,et Jebusmum,septemgentesmullo majoris nu-
eorum sorte quibus ipse Apostolusait: Et catceati meri quam tu es, et robusliores te, iradiderilque eos
pedes in prmparationemEvangeliipacis (Ephes. vi). Dominustibi, perculies eos usquead inlernecionem.
Et de quibus commemorat Propbeta : Quamspeciosi 2. Septem istx gentes septem sunt printipalia_vi-
pedes eorum qui annunliant pacem, qui annuntiant tia qux per graliam Dei unusquisquespirilualis mi-
bona (Isai. LH; Nah. i; Rom. x)! les exsuperans exterminare penitus admonetur.
4. Qui autem sic evangelicam iidem lenet, ut et Quod vero majoris numeri esse dicunlur, hxc ratio
sibi prosit, et Ecclesix prodesse non renuat, bene C est, quia plura sunt vitia quautyirtutes. Sed ideo in
intelligitur'utroque pede calceatus. Qui autem sibi calalogo quidem dinumerantur seplem nationes, in
putat quia credidit satis esse consultum, curara vero expugnatione vero earum sine numeri ascriptione
lucrandorum aliorum refugit, quasi unius pedis cal- ponuntur; ita enim dicitur: Et deleverilgentes mul-
ceamentumcum dedecore amittit. tas coramte.
CAPUT XV. 3. Numerosior est enim quam Israel carnalium
De formidolosoet pavido. passionum populus, qui dt hoc septenario foraite
1. Homo formidolosuset corde pavido non egre- vitioruraac radice procedit. De gastrimargianamque
dietttrad beltum. 469 Vadat et reverlatur ad do- nascunlur comessaiiones, ebrietates. De fornica-
mum suam, ne pavere faciat corda fratrum suorum, tione lurpiloquia, scurrilitas, ludicra, atque stulti-
sicut et ipse timoreperterrilus est. Quibus verbis edo- loquia. De philargyp-mmendaeium, fraudalio, furta,
cet non posse cos professionem contemplationisvel perjuria, turpis lucri appetitus, falsa testimonia,
spiritualis militix arripere exercitium, qui adhuc violentix, inhumanitas atque rapacitas. De ira bo-
nudari terrenis operibus pertimescunt. micidia, clamor et indignatio. De trislitia rancor,
2.- Ne rursus infirmiiate mcntis reverlantur, suo- pusillanimitas, amaritudo, desperalio.
que exemploalios a perfectioneevangelica revocent, " i. De accidia otiositas, somnolentia, importuni-
et infideli terrore infirment; jubenlur itaque tales, tas, inquietudo, pervagatio, instabililas mentis et
ut, discedentes a pugna, revertantur in domum corporis, verbosilas et curiosilas. De cenodoxia
suam, quia non possunt duplici corde bella Domini contentiones, hxreses, jactantia, ac prxsumptio no-
prxliari. vitatum. De superbia contemptus, invidia, inobe-
CAP.XIV.N. 1. Illud vero quod uxorem, usque ad Et LXX, dtntopevv.Ingredieris, Mss.o. GRIAL.
dedecoreamittit, verba sunt ;Augustini, xxxn conlr. Ibid. Hxc pugna virtutum cum vitiis egre^ie de-
Faust., cap. 20. GRIAL. scribilur a Prudentio in Psycbomacbia,' adtiucto
GAP.xv. N. 1. Homo formidolosus, e Cass., Iib. etiam exemploseplem nalionum, quas Israelitx per
vn, cap. 15. GRIAL. cusserunl usque ad inlernecionem. AREV.
i. Filiorum.Grialius edidit filorum, fortasse per 3. Ludicra. Ita Cass. Al., ludibria. GRIAL.
errorem. Alii,vineam,vel propaginesfiliorum. AREV. Ibid. Homkidia. Homiciitium.Cass. GRIAL,
CAP.XVI.N. 1. Cumintroduxeritte Dominus,etc i. Aliaquecomplura.Cass., paulo superius.GRiAL.
Ex Cassian., collat. 5, cap. 16 et sequeutibus car- lbid. Septemprincipalibusvitiis.—Octo,Cass., sed
ptim, collectumcaput hoc. GRIAL. cur Isid. imtiiutaveril satfs apparel. GRIAL.
Ibid. Quampossetsurusingrederis.lla Cass.,Vulg.
SB7 S. ISIDORI IllSPALENSIS EPISCOPl 36S
dientia, blasphemia, murmuratio, delraclio, aliaque A eam, rades omnes pitos capitis ejus, et ungnlas ejus,
complura similia, qux cum sinl multo majoris nu- et indues cam veslimentis lugubribus, el sedebit tn
meri quam virlutes, deviclis tamen illis seplem domo, lugenspatrem suum, el matrem suam, et do-
principalibus viilis, ex quorum natura isla proce- mum paternam, el post triginta dies erit tibi uxor.
dunt, omnes protinus conquiescunt, ac perpetua 2. Dicant ergo Judaei quomodo apud ens ista ser-
pariler cum his internecione delenlur. venlur, quid causx, quid rationis esl decaivare mu-
5. Quod autem hx pesles robustiores sint, mani- liercm, et ungulas ejus abscindi? verbi causa, pona-
festa nalurx ipsius impugnalione sentimus. Furtius mus quod ila invenerit eam is qui dicitur invenisse,
enim militat in mcmbris nostris oblertatio carna- ul neque catiillos, neque ungulas habeat, quid ha-
lium passionum, quam sludia viriutum, qux uonnisi buit, quod secimduin legem demere videretur?
summa conlritione cordis el corporis acquiruntur. 3. Nos vero, quibus militia spiriiualis est, et
Quod vero 471 is-tarumperniciosarum gentium re- arma non carnalia, sed potentia Deo, si decoram
giones salubriter possidere prxcipimur, ita intelli- (nulierem, id est, animam, qux a Deo pulchra
gilur. crcala est, in gentili conversalione invenerimus, et
G. Habct enim unuraquodque vitium in corde no- sociare voltierimus cam corpori Christi, deposito
stro propriam slationem ; sed si cura spiritualibus " idololatrix cultii, induilur lugubribus pceniteniiaein-
populis, id est, yirlutibus contra se dimicaulibus dumentis, et deplorat palrem, et mairem, boc est,
fuerint vitia superata, locum quem sibi in corde omnem memoriam mundi, ejusque illecebras.
nostro concupiscentix vel fornicationis spirilus reti-
4. Deinde verbi Dei novacula ct doctrina omne
nebat, deinceps castiias obtinebit. Quem furor cepe- peccatum infidelitatis ejus, quod moriuura est et
rat, palientia vindicabit. hoc enim suut capilli capilis et
7. Quem tristilia, moriem operans, occnpaverat, inane, abiadiiur;
mulieris. Atque ita demum sdutaris lavacri
salutaris et plena gaudio Ixlilia possidebit. Quem ungulx
unda purificata conjungitur sanctis Dei , scilicet,
accidia vasiabat incipiet excolere fortitudo. Quem
cum jam niliil in capile mortuum, nihil in manibus
superbia conculcabat humilitas honeslabit, et ita ex illis qux per infidelilatem morlua dicumur ha-
singulis viliis expttlsis, eorum loca, id est, affectus bueril, ut neque sensibus, neque aclibus immun-
contrarios possidebunt filii Israel, id esl, animx vi- dum
aliquid aut mortuutn gerat.
dentes Dettm.
CAPUT XVII. 5. Quod vero post triginta dies jubet eara duci
Cur Abrahmloquens decem gentes, non septem, dinu- uxorein, feminx quippe sanguinis purgationem post
meraveritDeus. Q mensem habere solent. Post pnrgationem ergo pec-
1. Hlud vero, quod cum ad Abraham de fuluris catorum, anima jam effecia munda et purgata ab
Dominus loquerelur, non seplem gentes legitur di immunditia sua sociatur viro Israelilx, corpori sci-
numerasse, sed decem, quarura terra semini ejus licel Christi.
danda promiltitur. Qui numerus, adjecta idololatria 473 C. Ternarionamque ac denario numero fides
gentium, blasphemia Judxorum, errore hxretico- opusque significatur. Per fidem ergo Trinitatis atque
rum, evidentissime adimplelur. opus legis recte sociattir quxcunqueanima viro Israe-
2. Qttibusanle notiliam Dei et graliam baptismi ve litx, corpori scilicei Christi, adhxrens illi sine ma-
impia gentium, vel blasphema Judxorum multitudc1 cula, sineeritate lidei et actuum puritate. Alii puta-
subjecta est, donec in intellectuali -Egypto commo verunl hanc mulierem captivam, decoram specie,
ranlur. Si atttem abrenunlians quis, et egressmi ralionabilem aliquam disciplinam sigiiifteare, quae
exinde per gratiam Dei ad eremum pervenerit spiri sapienter dicta invenitur apud gtntiles.
tualem, de impugnatione irium getitium iiberatus > 7. Haecergo a nobis reperta, oportet prirauin de
conira septcm tanlum, quocper Moysemdinumeran ca auferre el resecare omnem supersiiiiiuiis ejus im-
tur, bella suscipiet. munditiam, et siceam in studio veritatis assumere.
472 CAPUT XVHI. ^ Nihil enim mundum habent disciplinx gentilium, quia
De muliere decora capta in bello. nulla apud infldeles sapientia est cui immundilia ali-
1. Si, inquit, exieris ad beltum contra inithicos qua vel superslitio non sit admixla.
tuos, et videris mulierem decora specie, el concupieris
5. Quod autetnhm pestesrobust. Cass., paulo posl lbid. Alborn. facit eiiam cum Cassiano, genli-
GRIAL. lium. AREV.
Ibid. Quod vero istarum perniciosarum gentium CAP. XVIII.N. 3. Et deploral patrem et matrem.
Cass., cap. 23. GRIAL. Sic reposui, cum apud Grialium legeretur el deplo-
C. Spiritus relinebat. — Retenlabat, Cass. GRIAL. ret patrem et matrem. Vetus Editio, deploratque pa-
7. Ilumilitas honestabil, ex Cass. Incipiet excolerj trem et matrem. AREV.
humililas, mss. o., mendose. Dixeral eniin ante, iit i. Grialius, abradalur. AREV.
eipiel excotere(ortitudo. GRIAL. 7. Hmc ergo a nobis reperla. Ila ms. Albornoz. ,
lbid. Id est, affectus, ex Cass. Effectus, Ms.GRIAL utsit noiuinativus absolttlus, quod tnelins est quam
CAP.XVII.N. .1. Illud vero, quod cum ad Abra apud Grialium, hanc ergoa nobis repertant. Posset re-
ham. Ex ead. coll., cap. 22. GRIAL. poni, hac enim anobit reperta oportet ptimum, eic.
2. Velimpia geniium.—Genlilium,Cassian. GRIAL AREV.

v?s|f.
 - IN DEUTERONOMIUM. 370
309 QU/ESTIONES 1N VET. TESTASI.
CAPUT XIX. A 475 3- Polltitum ergo extra castra exire, est
De securi manum (ugtenli. lurpi impugnatione laborantem sese ex eontineniium
1. lllud autem quid significet quod Dominus pei comparatione despicere. Qui a-ilvcsperam aqua lava-
Moysenprxcepit, dicens: Si quis abierit cttm amicosuc tur, cum defectum suum conspiciens, ad posnitentix
simpliciterin silvam ad tigna cmdenda,etlignumsecurit lainenta converiiiur, ut fletibus diluat otnne quod
fugerit manum, ferrumqueiapsum de manubrioamicum animum occulta inquinatione accusat.
ejus percusserit, et occideril, hic ad unam supradicta- 4. Sed post occasum solis ad caslra redeat, quia,
rumurbiumfugiet, etvivet, neforteproximusejut,cujui defervescente tentationis ardore, necesse esl ut ite-
effusus est sanguis, dolorisstimulo persequatur, et ap- rura fidiiciam erga societatera bonorum suraat. Post
prehendal eum , et percutiat animam ejus? Ad silvam aqux quippe lavaiionein, occumbentesole, ad castra
quippe eum amicoimus, quolies ad intuenda deli- revei lilur, qui posl lamenta pcenitentiae frigescente
cta subditorum convertimur, et simpliciier ligna suc- flamma cogitationis illicitx a'd Udelium merita prae-
cidimus cum delinquenlium vilia pia intentione re- sumenda reparatur, ul jam se a cxteris longe e se
secamus. non xstimet, qui mundura se per obitum intirai ardo-
2. Sed securis manum fugit, cum sese inerepatio ris gaudet.
plugquam necesse est in asperitatem perlrahit; fer- B CAPUT XXI.
rumque de manubrio prosilit, cura de correptione De paxillo egredientisad requisila.
sermo durior excedit. Et amicum percutit, et occidit, 1. Jubelur prxterea Israeliiico populo perMoysen
qui auditorera suum prolala coutumelia a spiritu di- utcum egredilurad requisita nalurx, mittat paxillum
lectionis interficit. in balleo, et, fossa hurao, abscondat qux egesla fue-
3. Correpti naraque mens repente ad odium pro- rint. Nalurx enim corruptibilis pondere gravata mens
ruit, si 474 nanc immoderata correptio plusquam nostra, quxdam cogitationum superflua, quasi ven-
debuit addicit. Sed is qui incaute ligna percutit, et tris gravamina, erutnpit.
proiimum exstinguit, ad tres necesse est urbes fugiat, 2. Sed portare sub balteo paxillum debemus, ut
ut una earum defensus vivat, quasi ad pcenitentix la- videlicet ad reprehendendos nostnetipsos serapr
menta conversus, in unltate sacramenti sub spe, fide accincti, acutum circa nos stimulum compunctioni»
et charitate absconditur, reus perpetrali homicidii habeamus, qui ince>santer memis nostrx terram pce-
non tenetur. Quem exslincti proximus cura invenerit, nitentix dolore confodiat, el hoc, quod a nobis feli-
non occidit, quia cum districtus judex venerit, qui dum erumpil, abscondat.
se nobis per naturx consorliura junxit, ab eo procul CAPUT XXII.
dubio culpx reatum non expetit, quem sub ejus tui- " De quadraginta flageltit.
lionis venia spes, fides et charilas abscondit.
1. Quod aulem pro mensura peccati quadraginta
CAPUT XX.
De pollutionesomniinocturni. flagellis delinquenles 476 arSu> jusslt, jam prxdi-
numerum figura
1. Si fuerit inter vos homo qui nocturno pollutus ctum est, quod per quadragenarium in Ecclesia per qua-
tomnio til, egredietur extra caslra, el non revertetut signiflcelur hujus temporis, quo
oc- luor roundi partes diffusa, sub Decalogo legis vivit.
prius quam ad vesperamlaveturaqua. Et postsotis numero delinquentes cxdimur,
casum regredietur tn castra. Nocturnum quippe som- Quadragenario ergo
si in boc tempore pcenitentix verberibus flagellemur.
nium estteutatio occulta, per quam tenebrosa cogita-
lione turpe aliquid corde concipitur, quod tamen 2. Debel ergo quisque peccator lemporalibus fla-
corporis opere non exptetur. gellis atteri, qualenus in judicio purgatus valeat in-
2. Sedsomnionocturno poilutus egredi extra castra veniri. Bealus enim homo qui corrip tnr a Deo.
prxcipilur, quia videlicet dignum est ut qui immunda Nulla enim in xternum animadversio affligere poterit
cogitationepolluitur indignum secunctorura fldelium quos hic poenitentix disciplina percusseril. Si enim
socielatibusarbilretur. Culpx sux meritum ante ocu- bic pro peccatis cxdimur, illic sine peccato invenie-
los ponat, etex bonorum se xstimatione despiciat. D mur.
Cap. xix. N.i. Illud aulem quid significet.'Tolum cimus appremiar. GRIAL.
caput e Greg., x Moral., cap. 5. GRIAL. lbid. Culpm reatum non expetit. — Vindictam de
3. Plusquam debuil, addicit. Ita habent et Grego- culpmreatu nonexpelit, Gregorius. GRIAL.
riani omnes libri et Isidoriani, tutn hic, lum lib. u CAP.xx. N.1. Si fuerit inier vosrhom.,itsquead ardo-
Sentent. e. 4 : Omnis quippe justus spe et formidine ris gaudet, omniasunt Gregorii verba, lib. IX M»ral.,
kitet, quia nunc illum ad gaudiumspes eiigit, nunc cap. 31. GRIAL.
ad formidinemterror gehennm addicit. Et cap. 44: 2. Ex bonorum se mstimatione. Ita Greg ., AI. ,
Non est corpori adhibenda immoderata abstinentia, extimatione. GRIAL.
tte dum ampliusgravalur caro pondereinedim, malum 3. Comparatione.Al., extimatione.AREV.
agat postea, nec benefacereincipiat; et qum addicitur 4. Erga societaiem bonorum. lia Greg. AI.: Erga
utusu mali careat, sitnufet boni officium,dumpluspre- societalisbonum. GRIAL.
tnitur, perdat. Et lib. m, cap. 5 : Nam ibi peccamus, Ibid. Post aqum quippe lavalionem.Ita Greg. AL,
ubi cupiditatevel votuntale deflectimus. Vbi vero vio- post aquam quippe. GRIAL.
lenteraddicimur, elsi facinus aut ftagilium non est, mi- CAP.XXI.N. 1. Jubetur prmlerea, etc. Ex Greg.,
seria tarfienet pro flagilU et facinore est. Esl autem 1. xxx Moral., cap. 15. GRIAL.
addicere (auclOreFesto) Hamnare; au: -(quodad lsido- lbid. Gravata, elc. Al.: Gravatmmenti nosirmqwir
rum et Gregoriutnatlinet) quod nos vulgarilingua di- dam cogilationumsuperfluitategravainur. AREV.
 Itf JOSUE.

477 CAPUT PRIMUM.t H.fueritmysticissacramentis, lunc sacerdotum ministe-

De morle Moysiet principatu Jesu Nave. riis per baptismum, quasiper Jordanis fluenta ingre-
1. Postmprtero Moysiloquilur Doininusad Joflie, dilur, et lerram ccelestisrepromissionis adipiscilur.
diccns : Moysesservus meus mortuus esl, surge, et 3. Quod vero pars aquarttm fluroinisretro resilivit
transi Jordanem, tu et omnis populus, in terram quam perseverans in dulcedine, pars vero in amarum maris
ego dabo filiis Isracl. gurgitem defluit, hxc flgura baptizalorum variclatem
2. Defunclus est ergo Moyses, defuncta est lex, designat, quia omnes qui baptizantur, partim quidem
legalia prxcepta jam cessant, et obtinet Jesus, id ex ipsis acceptam gratix coeleslisdulcedinemcusto-
est Salvalor Chrislus Filius Dci, principatum : intro- diunt, parlim vero in peccatorura amaritudinem con-
dncit populum in terram de qua dicil Dominus: Beali vertuntur.
miles, quoniam ipsi possidebuntterram (Matlh. v). . 4. Quod vero sacerdotalis ordo et leviticus iter
CAPUT II. ostendit populo Dei, magisterium sacerdotale mon-
De duobus exploratoribus et Raab merelrice. stratur. Ipsi enim et docent populura exire de iEgy-
1. Iste Jesus filius Nunmiltit duos exploratores ad pto, id est, de erroribus mundi, et 479 transire per
Jericho urbem, qui suscipiuntur a meretrice Raab. eremum vastam, id est, per saeculitentationes. Quod
Jesus iste dux populi in semetipso DominttmJesum B vero sacerdotalis et Leviticus ordo assistit arcx
Christum et vocabuloostendit et facto. Jericho au- Testamenti, in qua lex portatur, sine dtibio, ut ipsi
tem civitas mundusiste est, ad quem DominusJesus illuminent populum.
Christus ad perscrutandos mores horainum duo Te- CAPUT IV.
stamenla direxit. De duabusumit iribubus prtecedentibui.
2. Nam in eura, ut CFedentiumfldem, aut rebel- 1. Dux semis tribus.quae trans Jordanem a Moyse
liiim pervicaciamplenius comprobaret, anle adven- acceperant terram, relictis mulieribus et infantibus,
tum judicii sui, quasi exploralores duos, 478 legem cum fralribus transeunles, prxbebant illis pugnandi
et Evangelium destinavit. Raab vero typum tenet auxilium, usquequo et ipsi consequerentur haeredi-
Ecclesix, qux de extraneis atque alienis gentibus tatera. Isti, qui per Moysenaccipiunt hxreditatem
congregata est, qux antea vivensin desideriis carnis, trans Jordanem, et cum fralribus suis armati et
fornicabatur in idolis. De talibus ait Dominus quod prxcincii incedunt, illi hoc loco intelliguntur, qni
prxcedenl vos in regno coelorum.(Mallh. xxi). primura per Moysen hxreditale legis potiti sunt,
3. Ifacc igitur Testamenta Dominisola suscepit, et uiide et primogeniti omnes esse memorantur.
eadem fideliter conservat, inimicis omnino non tra- 2. Ruben quippe primogenitus Jacob est ex Lia,
didil, ipsa potius periclilari optans, dummodoillxsa Gad primogenitusejusdem de Zelpba, Manasses pri-
ac salva servaret. Hxc casurum mundum, sicut illam mogenilus est Jojeph, de /Egyptia filia sacerdotis
civitatem, flrmiter credidit. Hxc pro se ac suorum Putipharis. In his ergo primogenitis figuraliler illi
omniura salute pactum cum Testamentis Domini fe- ex priori populo designantur, qui per legem placue-
cit. llaec in domo sua coccum, id est, sanguinis runt Deo, quique non requiescunt, sed expediti ad
signum posuit. Extra hanc si quis inventus fuerit, auxilium fratrum suorum consurgunt. Laborantibus
ruinam sxculi atque incendium mundi nulla ratione enim nobis in agone bujus vitx atque babentibus
vilabit. certamen adversus conlrarias potestates, veniunt in
CAPUT III. auxilium nObisilli qui ante adventum Christi per
De transilu Arcmet divisioneJordanis. • legem justificati sunt.
1. Transit deinde populus cum arca Testamenti 3. Videmusenira Isaiam, Jeremiam, accinctosex-
trans Jordanem. Sed quid sibi vult quod Jordanera peditosque ad auxilium nostrnm, de voluminumsuo-
eadem arca transeunle, per sacerdotes et Levitas de- rum jaculis cordis nostri acerrimos hostes vulneran-
ducilur turba, sicque, stante aqua fluminis in cumu- tes. Accingitur et Danie.1ad auxilium nostrum, cum
lum, Dei populns iter incedit innoxiutn?Hxc omnia n nos de regno Christi et de Anlichristi futura fraude
implenlur in Ecclesix populis mystica operatione. instruil alque prxmonet.
2. Dum enim quis ad baplismi venerit fontem, et 4. Adest et Ezechiel, sacramenta nobis ccelestiain
consistente sacerdotali el levitico ordine initialus quadriformibus rotarum circulis signans. Ducit ct
CAP.I. N. 2. Defunctus,usque ad defuncla est tex. ris. AREV.
Orig., bomil. 1. GRIAL. CAP.IV.N. 1. Dumsemistribus. Orig. verba plera-
CAP.II. N. 2. Raab verotypum tenetEcclesim.Ori- que, hom. 3. GRIAL.
genes saepe, et Ambrosins lib. de Salora., et Augu- lbid.Hmreditate'legis potiti sunt. Nod gratix evan-
Stinus pluiibus loc GKIAL. gelicx. Vid. Orig. GRIAL.
CAI-.iii.N.l.Tr«)!sifc/etndepopt!fu»Jot_«M.Qrigen., Ibid. Vnde et, etc Al. : Quod omnes primogeniti
horail. iv. GRIAL. (uere (vel (ugere) qui trans Jordanem dimissi sunt.
3. Pars vero, etc AL, pars vero amara defluxil in AREV.
mare. Al., vars vero in amaro confluit gurgile ma- 4. Bissenas.Al., bit septem. AREV.
 - IN JOSUE. 374
575 QU/E&flQNES «I VET. TESTAM.
Osee bissenas agmihis (urmas, et prxce.dunt nos-" cfatio autem Josue dtcentis ad angelum : Nostet es,
sticcinctis lumbis in verltate, qoam prxdicant ad an adversariorumt discretionem sanctorum insinuat,
«tftilium nostrum. Isti ergo virt fortes pugnant no- qui infer bonum et malum per discretionem dijudi-
biscum, quousque ccelestis repromissionis patriam cant, ne eos advcrsarius per speciem bohi fallat,
consequaraur. unde et Jeremix dicitur: Si separaverispretiosuma
480 CAPUT V. vili, quasi os meumeris (Jerem. xv, 19).
De duodecimlapidibus. CAPUT VII.
1. Transeuntes itaque filii Israel Jordanem, sustu- De exciaioJericho'et Raab salvalione.
lerunt de medio lluminisduodecimlapides, quos pro \. Circumdatur post hxc Jericho, expugnaturque,
testimonio posuerunt in loco secundx circumcisio- adversus quam gladius non educilur, aries non diri-
nis, ad signiflcandumnobis ul, dum de lavacro con- gitur, nec tela vibrantur. Tubx solummodo sacer-
snrgiinus, apostolicx vitx exempla firmissima nobis- dotales septera diebus continuis adhibeutur, sicqtie
cutn gestare debeamus,quorutn semper tesiimonium circumacla. arca, muri Jericho sdbruuntur. Jericbo
ad iihilamenla virtutum conlueamur. autem per interprelationem luna dicitur.
CAPUT VI.' 2. Luna vero mundihujus speciem tenet, quta
De ctrcumcisionetecunda ® sicut luna menstruis completiohibtis deficit, ita lilc
1. Post Jordahis autem transitum venit Jesus in mundus ad complelionem temporum currens, quo-
Galgala, ibique jubetur facere sibi cultros lapideos, tidianis defeclibus cadit; in ai-cavero Ecclesia tf-
et circuracidere secundo filios Israel. Percunctemur guratiir, in tubis aulem xreis prxdicatores fortes ac-
de Judxis, quomodopotest secundo quis circumcidi cipiuntur.
circnmcisione carnati? Semel enim circumcisusultra Z. Hanc ergo urbehl Jericho diebus Beptemfefeft-
non habet quod secundo possit auferri. tes arcam Israelilx xneis tubis clangentifaus e\i-
2. A nobis autem, quibus lex Christi spiritualis cumeunt, el rritiriejus per arcx pTxsenlfafmat<queifd
est, convenienter isla solvuntur. Diciraus enim cir- xrearum tubarum sonitum cadunt, quia in hoc tem-
cumcisionem primam fuiSseper legem in ^Egypto. pore, quod seplem dierum vioissitudine volvilur,
Sed si a lege transeat quis per baplisma Jordanis ad 482 (luinferiur arca, id est, dum orbem terrarum
• Evangelium, lunc accipit secundam circumcisionem circumiens movetur Ecclesia ad prxdicanlium voces,
spiritualeraper petram, qui est Christus. Sicque tali quasi ad lubarum sonitum muri Jericho, id est,
circufncisione purgatus caret /Egypti opprobrio, id elatio mundi, ac superba infldelitatis obstacula cor-
est, illecebra corporalium vitiorum.' ruunt, donec in flne temporum mors novissima ini-
3. Nomen autera loci Galgala,quod inlcrpretatur ^ inica destruatur, et ex impiorum perdilione unka
revelalio, oslendit, dum in prxputio infidelilalis am- domus Raab, tanquam unica Ecclesia, liberetur,
bulaverit quisque per hujus vitx desertum, oculos ei iminda a turpitudine fornicalionis per fenestram
csse caecatos.Videamuset consequentia. Post Evan- confessionis, in sanguine reraissionis; isla enim me-
gelii enim circumcisionem statim in loco revelatio- retrix in Jericho, tanquam in hoc sxculo, moratur.
.nis pascha celebralur, immolaturque Agnus ille pro 4. Qux, ut salvari possil, per fenestrara domus
mundi salute 481 occisus, ac deficiente manna ty- sux, tanquam per os corporis sui, coccura miltit,
picx legis, primum comedit populus panem corporis quod est sanguinis Christi signum pro remissione
Cbrisli, quemincorruptarepromissionis terra, id est, peccatorum confiteri ad saltuem. Qui inventi sunt
. mater Dominivirgo Maria protulit, ctijus granuni in in domo illius, salvi facli sunt abinterilu urbis, et
terracadensfructumplurimumaltulit.Etvideordinem. quicunqrteintra Ecclesiam reperiuntur., ipsi tanlum
4. Poslquam enim sub JesuCbristo duce posili salvantur. Exlra hanc aulem domum, id est, extra
. per lavacri fluenta trafcsimus,ac per fidemspirituali Ecclesiam, nemo salvatur.
circumcisione signamur, tunc bis gradibus perve- CAPUT VIII.
nientes, celebramus pascba, id est, immolatum De furto Acltan.
Cliristumpro mundisalute credimns, ac deinde cre- " 1. Furatur inlerea de anathemale urbis Jericbo
dentes, statim illo pane dominici corporis pascimur. Achan pallium, et linguam atiream, pro quo, ira-
5. Occurrit deinde nobis princeps militix virlu- scenteDco, perierunt quidam raanu hostili ex populo.
.tujn ccelestiura Christus, tenens gladium Evangelii Jericho itaque, ut diclum est, mundi geritfiguram.
ad resecandam carnis nostrx pollutionem. Percun- Deanalhcmate ergo ejus fraudans in labernaculo suo
CAP.VI. N. 1. Posl Jcrdanis. Origen., hom. 5 CAP.VIII.N. 1. Furatur. Orig., hdm. 7. GRIAI»
GRIAL. lbid. Et linguam auream. Ita omnino legendhm
lbid. Percontor, art percunctor scribatur, perinde exLXX.non regulam ex Vulg, Neqtie aliter procedit
est. Grialius percontemut, et paulo poStpercunctatio. allegoria, qux tota est Origenis. Mifum, hoc non vi-
In notaGrialii erat post Jordanem. AREV. disse, quisquis haecolim in pejus reforniavil. GRIAI..
CAP.VII. N. 1. Circumdatur posi limc Jericho. Ibid. Linguamauream. Gri.alius hoc tuetur, rieque
hom. C. GRIAL. inlmerito. Sed observandum, num. 3, ocjcurfere^re-
•Orig.,
5. Elatio mundi, etc Sic Alborn. Codex. Griaiius, gulas aureas. Veteres fnodouna, modo ilia ver^6flfe
clati mundi, acsuperba infidelitatis,etc. Vetus Editio' bibliorum utebantur. AREV.
etati mundisuperbia,ac infidelitdiis,etc. AREV.
575 S ISIDORl HISPALENSIS EPISCOPI 3,6
abscondil, qni sxculares mores in secretis Ecclesix A CAPUT X.
inserit; qni, sub cullu Dei roanens, solemnitates De benedictionibuset matedktionibus
sxculi vel spectacula diligit; qui sortilegos, liarus- 1. Posl hxc omnis populus.et miijoresnatu.duces
pices ei augurcs inquirit, vel qui cxteros ritus per- ac judices prxcedebant hinc et inde arcam, stete-
sttadet; qui prius in Jcricho, id esl, in hoc sxculo ba- runtque, sicut prxceperat Moyses in Deuteronomio,
Lebaniur; ipseergo.quia post fldei indumenlumcon- sex trilms in moiite Garizim, ul bencdicerent popu-
vcrsationis sxcularis cullum inducit, quasi pallium lum, et ij s;c liibus qux nobiliores sunl, id est, Si-
de anathcmale lollii, meon, Levi, Juda, Issaciiar, Joseph et tSenjamin.
2. Sed et ille de anathematc Jericho fraudat, qui 2. Aliaevero scx iguobiliores steterunl e regione
in Ecclesia lixreiicorum infcrt dogmata, vel super- in uioiite llebal, ut maledicerent, inter quos et Ru-
siiiiosa sxcuiariurn littcrarum sludia. 483 'l*c est ben, qui maculaverat loruin parentis, et Zabulon,
enim llngua aurea luctifetito sermone apiala. Ilanc ultimus filius Lix, ct ancillarum filii. El bxc quidem
furaii sunt Arius, Marciou et Basilidcs. veteris bistoriae referunt gesta. Sed inspiciendum est
3. Furali sunt enim isli regulas aureas'de Jericlio, quid iu etifirrationeinyslic.einlclligentix referalur.
qui philosophoruin sectam conati sunt in Ecclesiara 3. Qui sunl ergo isti qtti incedunt jtixta n.ontcm
introdixere el maculare omuem Ecclesiam Doinini, B Garizim? et qui sunt qui incedunt jtixia monlera
Sta ut disperderenlur multi per eos.; ideoqtie abjccli Hebal? IIHnamqtic qui in hoc loco juxia raonli-m
sunt per analhema, et quasi acervo lnpidum, ita Garizim incedunt, elecli ad benediclionem, eos ligu-
mulliludine peccatorum stiorum oppressi aique ex- raliter iudicant qui non metu poenx, sed ccelestis
stincti sunt. Quoium crrore perempto, rex llai, lioc proraissionis amore succensi, veiiiiint ad salutem,
est, diabolus, qui per illorum impietalem fidclium illi vero dimidii, qui juxla montem Hcbal incedunt,
quosdam evicerat, rursum superatus cvincitur, in quo maledictiones prolalx suni, iilos indicant qui
atque a populo Dei suspensus, ligni crucis virlute non amore benediciionum, vel piomissionum, sed
liecatur. futttrorum suppliciorum limore complenl qux in
CAPUT IX.
De construclione altaris. lege scripla sunt, ut perveniant ad salutem.
1. Superaiis ergo hosiibus, a-dificavitJesus altare 4. Omnes aulem circa arcam incedunl, quia de Ec-
Deo excelso ex lapidibus integris, in quibus non erat clesiaesinu non recedunt, sed nobiliores esse illos
injeclum ferrum, sicut prxceperal Moyses; et im- dicitnus, qui desiderio boni ipsius, aeiernaebeuedi-
molavit sacriftcium, et scripsit in lapidibus Deu- clionis amore, quod bonum est agunl, quam qui mali
teronomium legis Moysi. Videamus iiaque qui sunt inclu bonumsectanlur. Solusergo Jesus potestexora-
isti lapides ex quibus a-dificatur aliarc. Omnes igi- C nibuspopulishtijusraodimentesaniinosquecondiscere.
lur qui in Jesum Chrisiura credunt, lapides vivi 485 5. Et alios quidera statuerunt in monte
dicunlur, dequibus dicilApostolus: Vos estis lapides Gariziin ad benedicendum; alios vero staluerunl in
vivi, mdificatiin domosspirituates (I Pelr. u, 5). nionte Hebal ad maledicendum, non ut maledicliones
2. His noii est injeclum ferruin, quia incorrupti et accipiam, sed ut intuentes perscriptas maledicliones,
immaculati carne el spirilu sunt, et jacula maligni et puenaspeccaloribusconslilutas, incurrere caveant,
ac semelipsos tiraoris supplicio corriganl.
ignita non receperunt. ili unum altare faciunt in uni-
tate Jidei concordiaque charitatis. In his quoque CAPUT XI.
Deuieronomium, id est, secuiidam Evangelii legem De Gabaonilis.
Jesus Dominusnoster scribil. 1. Interca Gabaonilx, perdilionis tnelu perlerriti,
3. Audiamus itaque eum dicentem : Dictum est cunt fraude et callidilale veuerunt ad Jesum, pannis
antiquis (Exod. xx) : JVon occides, ego aulem dico calceamentisque veteribus induli, dcprecantes ut
vobisquia omnis qui irascilur fratri suo homicida esl; salvarentiir, statimque a Jesu salutem accipiunt.
et iterum : iVott mmchaberis: Egoautem dicovobis: Quorura tamen dolum ul cogttovit, ligui cxsores,
Si quis viderit mulierem ad concupiscendumeam, jam vel aqux gesiatores, eos constituit; iu quorum figura
mxchalus est eam 484 " torde suo ( Malth. v). D illi ostenduntur qui, de mundo ad Ecclesiam ve-
Hanc igitur Jesus nolat legem in cordibus crcden- nientes, habent fidem in Deo, ct inclinant caput
tiuro, hanc scribit in eorum menlibus qui allaris con- suum sacerdotibus, sanciis quoque ministrant Eccle-
ttructione digni sunt. six.vel ad ministerium prompli suntjin moribus
2. Hanc furatisunl. Ila Alborn.,et melius quidem, tur Clmstus leqemnovamin cordibuscredentiumscri-
qtiam Giialius, hanc fraudati sunt. AREV. bit, in eorum scilicetntenlibus.AREV.
3. Rex Hai. Grialitts signum hoc loco adjecer.it CAP.x. N. 1. Ex eadera homil. Orig. GRIAL.
pro aliqua nota, qux intercidit. AnEv. 4. JEternm benediclionisamore. Ila apud Origenem
CAP.ix. N. 1. Superalis eryo hostib. Orig. sunt recte. Beatitudinis amore, Val. et Comp. GRIAL.
verba orania, non tamen continenter posila homil. 9, Ibid. Condiscere.— Discerneredixit .ive Rurfinus,
GRIAL. give Hieronymu^. Conducerecodex Valent. GRIAL.
Ibid. Vulgata : Et ipsi tanquam lapides vivi super- Ibid. Prxclara sementia qua docemur attritiunem
adifieamini, domus spirituath. AREV. et dolorem peccatorum ob gehennx melura bonuiu
3. llanc menlibus, etc Alborn. id omiltit, quod ac supenialuralem csse iiosse. AREV.
•uppletur ex Originali lsidori his verbis : Hanc igi- CAP.XI. N. 1.' Ex homil. 10. GKIAL.
 577 QU/ESTIONES IN VET. TESTAM. — IN JOSUE. 378
vero suis et conversalione pristina detinentur, in-• A 437 -- Per Quodindicatur quod plures per fidem
duentes veterem hominem cum actibus suis, involutii Jesu Ghristi proraissa coelestia essenl pereepluri
vetustis vitiis, sicul et isti pannis et calceamentis s quamqui per legeraadepti sunt. Naraillx duaj semis
veleribus oblecti. tribus procul dubio priorem populum adumbrabant;
2. Et prxter boc, quod in Deum credunt, et ergaa sed ideo dux semis dicuntur, quia hi qtti in lege
servos Dei vel Ecclesix culttis videntur esse devoti,, agebanl conligerunt agnitionem Trinitalis, sed per-
nibil habent eroendationisvel iniiovaiionis in mori- fectam ejus scientiam non habuerunt, sicut et Ec-
bus. Tales igilur tantumraodoquasi quoddam salutis> clesiasticus liber loquitur, dicens : Qui non perfecit
•signuminlra Ecclesiamteraporaliter prxferunt; inlerr pritno scire sapientiam, el infirmiornon investigavit
lsraelitas aulem , id est, inter sanclos Dei regnum1 illum (Eccli. xxiv).
telernum vel libertatem miuime consequuntur. 3. Hic auiem novem semis tribus qux per Jesum
CAPUT XII. repromissionera terrx sanctx suscipiunt, ut prse-
De prmlio in Gabaon. dictum est, liguramnovi populilenueruni, qui a Jesu
1. Quodaulem in Gabaon, pugnante Jesu Nave, Domino nostro
stetisse perhibetur sol et Iuna, doncc Israelis inimici;1 missionis hxreditalem per fidemet graliam xternx repro-
post lavacrum, quasi post
delerentur, dicenie 486 Scriplura : Stetit sol super' B ' Jordauis transitura, suscepit. Sed proinde et ipsaa
Cabaon,et luna super vallem Ajalon; et adjecit Scri- novera serais tribus dicuntur, quaesub Jesu hxredi-
plura,etdk:h:Quiaiiunquain sic audivitDeushominem. tate potiuntur, et non integrx decem, qui numerus
2. Jesus igitur nosler solem stare fecit, non lunc consuramatus dicitur et
perfectus, nec in ipso
solura , sed multo magis modo in adventu suo, dum adveniu Domini, vel incarnaiione quiacuncta nobis
ejus,
nos bellum gerinius adversus vitiorura genies, et
per semetipsumperfecie annnutiata suni.
colluclamur adversus et
principes potestates, et re- 4, Unde ct ipse dixit discipulis : Mulla adhuc /ia-
Ctoresbarum lenebrarum, adversus spiritualianequi- beo vobisloquar, sed non polestisilla audire modo,
qum
tix in ccelestibus. Sol nobis juslilix indesiuenier Venietautem
necdeserit nec festinat occum- Spiritus verilatit, qui a Patre procedH,
assistit, unquam nos, ille de meo accipiet, el annuntiabitvobisomnia (Joan.
bere, quia ipse dixit: Ecce ego vobiscumsum omni- Perfeclio itaque ac sunitnacuucloriim bonorum
bus diebus ad xvi).
usque consummationem smculi. in Spirilu sancto consistit, alioquin tiihil in eo perfe-
3. Quinqueautem regesquinque sensus corporeos
Ctum putabitur cui Spirilus sanctus deest.
indicant, qui Gabaonitas, est, id carnales homiues CAPUT XV.
expugnant. Hi ad speluncam confugiunt, cum se Quod Levitmnon acceperint hmreditatem.
terrenis in corpore posiliactibusmergunt. Qui lamen, -
C i.Curvero Levitx non acceperunt hxredilaiem
pugnatile Jesu, id est, prxdicatione evangelica supe- lerrx? Uiique quia Dominus noster Jesus Christns
ranlur, at, ingredicnle verbo Dei in nobis.idest, est hxreditas eorum, sicut scriptum esl ; Ego
Inlra speluncam corporis nostri, omnes pariter in- ipse
hmredilaseorum, et possessionondabitur eis in Israel.
terficiuntur.
CAPUT XIII. Ego enimsum possessioeorutn.Clericorum enim hx-
reditas 488 et posscssio ob hoc se dici voluit Deus,
De exslinclis genlibusel terrmdivisione.
altaris ipsius effecti sunt, et sors,
1. Exstinciis deinde, vel ejeciis gentibus, Josue quia niinisiri
sorte dividii populis lerram repromissionis. Ejecit propter quod et clerussors iulerpretatur.
et Cbristus a facie fidelium suorum 2. Ergo Dominihxreditalem meriio possidet, qui,
ergo qtiodam- Deo valeat, pauper
modo gentes, genliliura errorum malignos spirilws, ul absque impedimentodeservire
et sorte divisit lerram in nobis : omnia operans spiritu esse contendit, ut congrue illud Psalmistx
unus aique idem Spiritus, ac dividens dona propria dicere possit: Dominuspars hmreditatismemet cali-
cis mei (Psalm. xv.)
unicuique, prout vult.
CAPUT XIV. CAPUT XVI.
De divisionelerrm. Quod habitacula Levitarum per omnes tribus deccr-
1. Refertur aulera in his divinis eloquiis priina et Dp nuntur.
sciinda hacrediiatis facta divisio (Num. xxxiv). 1. Quod vero habitacula Levilis a Jesu per omnes
Prima quidem per Moysen; secunda vero, qux for- tribus decernuntur, significaturut hi qtti in Ecclesia
lior esl, per Jesum. Sed Moyses irans Jordanem Dei, scientix operam danles, doclrinae graiiam ad-
rursum ab omnibus quibus dispensaut
di^bus tantum et seinis tribubus , Ruben, scilicet, et ministrant,
Gad, eldimidix tribui Manasse, possessionera de- divina terrena subsidia, qux non habent, recipiant,
crevit; cseterivero oinnes per Jesum suscipiunt. ut impleatur illud quod Apostolus prxcepit, dicens:
2. Alb., Vel ecclesimcultibus videntur esse devoti. Adlutc multa habeo, elc AREV.
ARF.V. CAP.xv, N. 1. Ex hom. 21 in cap. xxvi Num., et
CAP.XII.N. 1. Ex homil. 11. GRIAL. hom. 17 in Jesu Nav.GRIAL.
CAP.XIV.N. 1. Totuui caput ex hotn. 3, ethom. Ibid. Cod. Alborn.: Clericorumenim hmreditatem
17. GRIAL. ob hoc se dici voluii. Deinde alii : Ministri allaris
2. AgnilienemTrinitalis.Al., cognitioncmveritalis. iptitts sunt et consortes,propler quod. AREV.
AREV. CAP.XVI.N. 1. Ex ead. hom. 17. GRUL.
4. Vulgatopaulo atiler hanc senlenliam exprimit:
579 9- ISIDORI HISPALENSISEPISOOPI 380
Si noi vobit tpiritualta semtnavtmus, magnum est ul A Gnananxus, genttlts videllcet populuj, nisi vitiem
carnalla vettra metamus (I Cor-,-9)?Et merito isti in signat? Sxpe enim in magnis virtutibus terfim
cunctis tribubus divisi dicuntur, qUiadispensatione repromissionis ingrediniur, quia spe intima de xter-
cunotorum vivunt. nitate roboramur. Sed dum post interempta vhia
CAPUT XVII. sublimia , quaedam tamen parva retinemus , quasi
4}uod quadraginta duas urbes accipiuntLevitm. Chananxum in terra nostra vivere concedimus.
1; Quod autem qltadraginla duas urbes accipiunt, 2. Qui tamen tribularius efficitur, qttia hoc ipsum
indubitanter ipsa pra dicaiio sanctorum signatur; vitium quod subjugare non possumus, ad tisum no-
ipsi enim possident doclrinam, quae legis Decalogo Strx utilitatis humililer retorquemng, u't eo de sc
constat, et quadrifido Evangelii nuraero, quasi qua- mens et in summisvilia scntiat, quod suis viribus
terdenas urbes habentes. Quibus etiam duxadjiciun- eliam parva qux appetit non expugnat, Unde bene
tur, quia nimirum cuncta qux pnedicant, morali ac rursura scriptnm est : HmsUnt gentes quas Dominus
mystico sensu annuntiant. dereliquit,ut erudiretiri eis Israelem (Judic. ni, 1).
489 CAPUT XVIII. 3. Ad hoc namque quxdam minima vitia noslra
DeChananmopopulonon exslincto. retinenttir, ut se nostra intenlio solltcilam in certa-
1. lllud autem, quod cum Israelitico populo pCr- B [ tnine semper exerceat, et ed de victOrianon sttper-
eepta repromissionisterra partiretur, Ephraim lamen biat, quo vivere in se hostes conspicit a quibtfsddhtic
tribui Chananxus gentilis populus non occisus, sed vinci formidat. Israel ergo reservatis gentilibus erU-
factus tributarius dicilur, sicut scriplum est in libro ditur, quando in quibusdam minimis vitiis elatio
Judicum : Habitavit Chananmusin tnedio Ephraim virtutis nostrx comprimitur, et in parvis sibi resi-
tribularius (Judic. i). Quid enim tributarius, quid slentibus discit quod ex se majora noh subiglt
CAP.xvn. N. 1. Quadragintaduas urbes. Breulius nam... et quadrifario... urbes habent.AREV.
hd marginemnotavit: Imo quadraginia oclo.Acrevera CAP.XVIII.N. 1. lllud aulem, usque ad subigtt,
Josue xxi, 39, id ita exprimitur : Civitatesuniversm omnia sunt Gregorii verba lib. IVMoral., cap. 22,
Levitarutnin medio possessionisfiliorum Israel fue- GRIAL.
runt quadraginta oclo. Verum, ut advertuht interpre- Ibid. Percepta. Al., prmceploDei. AREV.
tes, in hoc numero quadraginta octo urbititri recen- 2. Hm sunt gentes. Tractat etiam huhc locum ele«
senttir sex nrbes refugii, quivasyli causa cunclis filiis gantissime Cass., collat. 2, cap. 6, et collat. 13, cap.
israel, ct advenis qui inler eos habiiabant, conces- 10. GRIAL.
sx fiierant.MoxAlborn. Codex : Possidentesdoclri-

IN LIBRUM JUDICUM.

460 CAPUT PRIMUM. C Moab; sicul misit Jahel et Debboram, qui interfe»
De servitutepoputi et liberatione. cerunt Sisaram ; quorum bistoria pro suis mysteriis
1. Historia Judictim non parva mysteriorum indi- breviter memoranda cst.
cat sacramcnta. Primum, quodpost Josue Succedunt 491 CAPUT II.
Judices, sicut et post Christum succedunt apostoli, De Debboraet Jahel.
et Ecclesiarum reciores ad gubernandos et regendos 1: Debbora enim prophetis, uxor Lapidotb, judi-
fideles, quos ipse ad spem xlernie repromissionis cabat populum in illo tempore, et sedebat sub palma
perducit. Per omnia atitem in lioc voltimine dclicla inter Rama et Beihel in monle Ephraim, ascende-
Judaici populi, et servitutes, clamorquoque eorum, bantque ad cam filil Israel in omne judicium. Deb-
cl miserationes Dei describuntur. bora, qttx inlerpretalur apis, sive loquela, in pro-
2.Nam multisaniiis pro suis offensismultis rcgibus pbetia ct forma accipicnda est de qua scribitur :
tervierunt, et iterum conversiliberali sunt. Sed quid Quamdutcia [aucibut meiseloquiatua (Psalm. cxvm)!
est, quod sxpe peccantes in manu hostili traduntur, Consideremusubi locus prophctix esse describitur.
nisi quod nostra peccala, quando delinquimus, vires 2. Sub palma, inquit, stib palma sedem habet
hostibus prxbent, et qtiando nos facimus malum in prophetia, quia quOs suis institutionibti» erudit, ad
conspectu Domini , tunc conforlanlur adversarii rj palmam supernx vocationis adducit. Inter medium
nostri, id est, dxmoncs, spiritualium nequiliarum autem Rama et intermedium Bethel sedere prophctia
virtutes? dicilur,quiaffamainterpretatur excelsa, Betkelaigem
3. Sed iterum, quando convertimur, suscitat Do- domus Dei, utique qtlia nos in domo Dei positos, non
minus salvalorcs et judices, boc esl principes et quae in lerra sunl quxrere docet, Sed qux iri coclis
doclores, quos ad subsidiiim Deus mittit eorum qui . sunt.
atl se loto corde clamaverunt, sicui misit Olhoniel, 5. Itxc misit et vocavit ad se Barac: Barac inter-
qui expugnavit Chusan Rasalbaim regem Mcsopota- prelatur coruscatio.Coruscaiioest qux habet quidem
mise; sicut misit Aod, qui occidit Eglon regem lucem, sed non permauentem; ad modicumetiim
CAP.r. N. 1. Ex Orig., hom. 3. GRIAL. dmmoneset spiritualinm, ctc AEEV.
2. ln manu hostili. Al., iu tnamunlieslilem..Etmox CAP.II.-N. 1. Ex Orig. bom. GRIAL.
 3«! - QU/ESTIO^ES IN VET. TE5TAM. — IN LIBRUMJIJDICUM. S82
-emporis resplcndet et desinit. Hic ergo Barac A ita sacrificium qnod offerebatur abStimptum est.
fofmam gerit prioris populi, qui primo omniuhi per 5. Quo indiciodeclaratiim videtur quod pclra illa
prophetiam vocalus, et invitatus ad audienda eloqnia typum habuerit corporis Christl, Paulo altestante :
Dei, rfefdlsitqutdem in legis splendore, et brevi lem- Petra autem erat Chrislus (I Cor. x). Jara tnnc igitur
pore coruscavit, sed non diu permansit. in mysterio declaralum est qitia DominUSJesus in
4. Cum ergo dixtsset Debbora ad Barac, id est, carne sna lotitis mundi peccata crucifixus aboleret,
prophetia ad priorem populutri : Tibi prmcepilDomi- nec solum delicta factomm, sed etlam tupiditates
nus, et tu ascendesin monlemThabor, el accipedecem purgaret animorum: Caroenini 493 'l3ec''at' cttlpam
mitlia virorum, respondit Barac ex persona prioris facti referlur, <jus ad illecebras cupiditaiuni, sicut
populi ad prophetissam : Nott ascendam, nisi el tu scriptum est : Quia concupivil populus ctipidiMem
ascenderismecum.Dicit ad eum Debbora : Ibo tecuni, pessimam, et dixerunl: Quis nos cibabtt cufne? Qiiod
sed iton erit primatus tuus in via qua incedis, sed in igitur extetidit angelus virgani, et tettgit petram, de
manu mulieris tradet Dominus Sisaram, evidenler qua ignis exivit, ostehdil quod caro Domini, spiritti
Oitendens, quin non esl apud illum populum prima- repleta tlivino, peccata omhia condltionis humanac
tus, ncc permanet apud eum victorix palma, sed cxureret.
apud Jahel mulierem, id est, Ecclesiam; nam Jahet B 4. Unde el Dominus ait : Ignem Venitniltefe in
ista alienigena, in cujus manu victotia facia est, terratn (Luc. xn). Adverlit igitur vir doctus et prx-
figuram tenet Ecclesix ex gentibus congregatx. sagus futurorum superria mysteria. Et ideo secundum
482 5- <la'le' eiura inierpretatur ascensio, quia oracula occidit vitulum a patre suo idolis depulalura,
per Ecclesiamascendilur ad ccelum.Ista palo Sisaram et ipse septennem alium vitulum immolaVitDeO.Qiio
hostem interficit, id est, ligni crucis virlule diabolum facto maiiifeslissimerevelavit post advenltim Domini
interimit, quod Barac, id est, prior populusper legis omnia gentilitalis abolendaessc sacriflcia, Solumque
praeceptafacere non potuit; sola enim istaperlignum, sacrificiumDeodominicx passioiiis pro redemptiohis
in quospiritualibussacramenliscredenlium salusest, nosirx religidne a populis dererendum. EtenJm
fidei hostem affigit; quem dcinde mortuum pellibus vitulus ille eral in lypo Christi, in qtto septiforrriis
obtegit, id est, inclu.sum in carnalium cordibtisde- spiritualium plenitudo virtutum, sicut Isaias dicit,
relinquit. Non enim' lalent mortifera ipsius, nisi in inhabitat.
corruptibilitate vifle vivenlibus, et peccata tnortalia CAPUT IV.
perpetrantibus, qui, dum, prave vivente.s, segregan- Devetlereel area.
tur a corpore Christi, efliciunlur membra diaboii. l.Praevidit ergo mysterium victorix Gedeon, et
CAPUT III. C taroen licct forlis et fidus pleniora adliuc de Domino
De Gedeonel ejus sacrifieio. fulurx victorix documenta quxrebat, ut una nocle
1. Tradilur deinde popuius Israel in manu Madian, lanae vellns iti area ponerctur, ct esset sitpcr illud
pro cujus liberatione loquitur angelus Domini ad laritummodo ros, ct stiper omneiri lerram sicciias.
Gedeon; cujus gesla quid mystice significent de- Et rnrsus similiter ponerctur velltts, et super lolam
monstrandum est. Gedeon namque, ctim sub quercu lerram ros plueret, i;t siocilas esset in vellerc.
tritici messem virga cxderet, et paleis frumenla 2. Quxret fortasse aliquis utrum quasi incredulus
exculeret, angelura vidit, accipiens ab eo oraculum, esse videalur, qui frequentibUsjam fuerat indiciis
ut a potestate hostium populum Dei in liberlatem informattw. Absit. Norieniht ille amblgiiusefai, sfcd
deduceret. Iste Gedeon figuram gestabat Christi, qui nimirum futura mysleria prxvidebat. Qux ettam
sub umbra sanctx crucis prxdestinato incarnationis providus diligentissime explorabat, ut atttpliris cre-
fulurx myslerio constitutus, rectitudine judicii, deret et myslerium, dum intellcxissetoraculltm.
quasi per virgam, electionem sanctorum a viliorum 3. Quid ergo vellus compluttiiri, et area sicc.i',«t
paleis sequeslra.bat. postea couiplula 494 area s'cco ^cllere signiflcat,
2. Hicei^goGedeon, cutn audissel ab angelo quod, nisi quodprimo una gens Hebrxorum habebat grfltiai
. deficientibus populorura millibus, in uno viro Domi- •0 mysterium, lotus orbis vacttus erat, nrinc antem in
nus plebem suam ab hoslibus liberaret, protinus manifestatione Chrisli tolus habet hoc orbis, illi
bxdum coxit, cujus carnes secundum prxceptum vacua est? Area enim illa tolum orbem terraruin
angeli simul cum azymis super petram posuit, et jus significai. •
carnium desuper effudil. Qux dum angelus virgac 4. Denique quando tolus orbis infructiioso cultu
caciimine tetigit, statim de petra ignis erupit, alqtic genlilis superstitionis arebat, tunc erat ros ille coe-
4. Alii, in via hac quatn incedis. AREV. 2. Qumrel. Ita Albornox. Codex. Grialius, qumrit.
CAP.HI.N. 1. Ex Orig. homil. 8, et Aug., serm. AREV.
108 de temp. GRIAL. 3. Qitid ergo vellus, ttsque ad vacua est, cx Xu
4. Pro redemptionisnostrm religionea populis de- contr. Faust., cap. 32. GRIAL.
ferendum.—Proreligionepopulideferendum,Aog., a Ibid. Ilta vacttaest. — Vacuataest, Aug. GRIAL.
quo videntur abesse dux voces redemptione nostra. 4. Infrucluoso cultu. — Infruel. mstu, Aug. GRIAL.
Religiosea populis deferendum, Bed. et Val., non Ibid. Id est, in Judma. Additx sunl hx vores ex
niale. GRIAL. August. i|iix deerant in Mss. GRIAL.
CAP. IV. N. 1. Ex iisdcm locis, prxter ea qux Ibid. Iinber ille.— Meutusquesuos fens ille divinus
notala siint. GRIAL. in corda genliuiiiderivavit,Aug. GKIAL.
385 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI 381
lcstis visitationis in vellere, id cst, in Judxa. Poslea j\ lerribilia hostibus non fuissent. Sed vicloria ista
vcro quam oves, qux perierunt domus Israel, qux aliestante, didicimus ne parva hxc qux acta sunt
sub figura velleris denionslrabantiir, fonte.m aqux perpendamus. Gcdeou itaque ad prxlium veniens
vivx negaverunl, ros fidei exaruit in pecioribus Redeuiploris nostri signat advenlum, de quo scri-
Judxorum, graiiamque suam imbcr iile divintts in plum esl: Tolliieportas,principes, vestras,et elevamini
corda genlium derivavit; inde esl, quod nunc fidei portm mlernales, et introibit rex glorim. Quis est itle
rore totns orbis hnmescit, Judxi vcro prophetis et rex glorim? Dominus fortis et potens, Dominus potem
omnibus cbarismatibus rarueruut. in prmlio(Psalm. xxin).,
5. Nec mirum si perfidix siibetint siccitalem, quos 5. Hunc Redemptorem nostrum non solum opere,
Dominus prnpbelici imbris uberlate privavii, dicens: sed etiam nomine prophelavit. Gedeon namque in-
Mandabonubibusdesuper, ne pluanl super eam iinbrem terpretatur circuiens in ulero. Domimis ciiim noster
(Itai. v). Idcircoaulem illam getitem velleris nomiiie per tnajestatis polenliam omnia circumplectitur, et
signifieavjt,vel quia spolianda esset doctrinx aucto- tamen per dispensationis gratiam inlra uterum Vir-
rilate, sicut ovis vellere, vel quia itiobaudilam eam- ginis venil. 496 Qn'd est ergo circniens in utero,
dem pluviam detinebat, quam nolebat praipulio nisi quia omnipotens Deus Christus intra uterum fuit
prxdicari, id est, incircumcisis gentibus revelari, B per inflrmitalis substantium, et exlra muudum per
CAPUT V. poteniiam majestatis? Madianvero interpretatur de
De prmlio Gedeoneum treccntis. judicio.
1. Post hanc diligeiilissimammysterii explanalio- 6. Ul enim hostes ejus repellendi destruendique
nent, cum jam contra Madianitas Gedeon dimicare essent, non de vitio repellentis, sed de jmlicio jusie
contenderet, et exercitus multitudincm ad bella judicanlis fuit. Et idcireo de judicio vocanlur qui
produceret, divina illa admonilione prxceptum est alieni a gratia Redemptoris justx damnationis meri-
nt ad fluvium veniens, omnes quos flexis genibus tum etiaro in vocabiilum nominis Irahunt. Conira
aquas haurire conspicerct a bellorum confiictu re- hos Gedeon cum trecentis pergit ad pixlium.
moveret. Aclutnque esi, 495 ut 'recenti viri tan- 7. Solet in centenario numero plenitudo perfectio-
tummodo, qui stautcs aijuas manibus hauserant, nis intelligi. Quid ergo per ter ductitm cemenarium
remaneient. numerum designalur, nisi perfecta cngnitio Trinila-
2. Cum his Gedeon ad prxlium pergil, eosque non lis? Cum his quippe Dominus nosler adversarios
armis, sed tubis, lampadibus et lagenis armavit. fidei destruit, eiim his ad praedicationisbella descen-
Nam, sicut illic scriplum est, acceusas lampadcs dit, qui possunt divina cognoscere, qui sciunl de
niiserunl intra lagunculas, et tubas in dextera, C Trinilate, qux Deus est, perfecte sentire.
lagenas autem in sinislra tenuerunt, el ad bostes 8. Notandum vero est quia iste trecentorum nu-
suos cominus venientes cecinerunt tubis, confrege- merus in T liltera contiiielur, qux crucis speciem
runl lagunculas, lampades apparuerunt, ct binc tenet. Cui si iiiiper transversam lineam id, quod in
tubarum sonitu , illinc lampadarutn coruscatione cruce eminel, adderetur, nonjam crucis species, sed
territi hosies in fugam ve/si sunt. ipsa crux esset. Quia ergo iste treccntorum numerus
". Quid boc cst, quod tale bellum per propheiain in tau T littera conlinetur, et per lau lilieram, sicut
ad medium adducilur (Isai. ix) ? An indicare nobis diximus, species crucis ostendilur, non immerilo in
pmpheta slttduit quod advcnium Rederaploris noslri his trecentis Gedeonem sequeniibus illi desigttati
contra diabolum illa sub Gedeone duce pugnx sunt quibus diclum est: Si quis vull post me venire,
victoria designavit? Talia illic nimirum acta sunt, abnegelsemelipsum, el lollal crucemsuam, el sequatur
qux quatilo magis usum pugnandi transeunt, tanio me(Malth. xvi; Marc. vm).
amplius a prophetandi mysterio non recedunt. 0. Qui sequentes Domiuum tanlo verius crucem
4. Quis enira unquam cura lagenis et lampadibus tollunt,quanto acriusseseedomant, et erga proximos
ad pra-lium venit? Quis conlra arma veuiens, arma snos charitatis compassione cruciantur. Unde per
deseruit? Ridicula nobis hxc profecto fuerant, si JJ Ezechielem prophetam dicitttr : Signa tau super
Ibid. Et omniltis charismatibus.— Charismate,Va- sceptrumcxactoris ejus, cum regnum ejusdem diaboti,
lent. At veroJudmi prophelas suos et consiliariosper- qui pro pestifera perpelratione vitioruhi consueverat
diderutu, Aug. GRUL. tribula debita pcenarumexigere, de fidelium corde de-
Ibid. Vocesid est, in Judma, aberant a textu Grialii struxil. Quid hoc est, etc. Grialius bxc prorsus omiiti
contra ejus menlem. AREV. voluit. AREV.
5. Vulgala : Et nubibus tnandabo ne pluant super 3. Quid hocest. Quaeante hxc legunlur in Impres-
eam imbrem.AREV. sis, suut quidem Greg. verba e cap. 16. Sed ideo
CAP.v. N. 1. Totum caput e Grcgor., lib. xxx reccpla non sunt, quia et senlenliam interrumpuut,
Moral., cap. 17. GRIAL. et a manuscriptis libris absunt, neque dubutm quin
2 Lampadarum coruscalione. Alii, lampadum co- e maigine ascita siut. GRIAL.
rutcatu. Post verti siiul alii addunt: De hoc enitn yer 6. Non de vitiorepel. Ita Greg., et apud Bed.; non
prophelatndiciiur : Jugum enim oneris ejus, et virgnm de judicio, Ms. GRIAI..
liumeri tju\, et sceptrumexactoris ejus superasti, sicut! 8. Iii mss. ri-peritnr aliquando in T, aliqiiando fn
in d.e Madian. Eripiens quippe gentilitatem Deminus, T tittera, aliquando m tau. Tiecenlorum nimieriimin
luperavit jugum oneris ejus, cum eam adventu suo ab> Tau cotilineri, aliiii eliam docuit Isidorus. VideAiie*
illa damoniaca tyrauitidisservituteliberavil.SuperavitI gorias, num. 76, cum notis. ARBV.
- ~M'
385 QU/ESTIONES 1N VET. TESTAM. - IN LIBRUMJUDICUM. 38«
frontes virorumgementiumel dolentium(Ezech.ix). Vel A nimirjni persecutores sanctx fidei prxdicatoribus
cerle in his trecentis qui in tau littera continenlur adhuc in corpore positis restiterunt.
hoc exprimitur, quod ferruni- h-ostiumcrucis ligno 13. Post solulionem vero corporum apparentibus
superetur. Ducti itaque sunt ad lluvium, ul aquas miraculis in fugam versi sunt, quia pavore conter-
biberent, el qui aquas flexis genibus hauserunt, a rili, a persecutione cessaverunt. Iiitiieudum est etiam
bellica inteniione renioti sunt. id quod illic scriptum est, qttia in dexlera tubas,
10. Aquis namque doctrina sapientix, stante Iagenas auiein in sinistra tenuerunt. Pro dextro enim
autem genu, recta operalio 497 designatur. Qui habefe dicimus quiquid pro magno pem-amus; pro
sinistro vero, quod pro nihilu ducimus.
ergo, dum aquas bibunt, genuflexisse perbibentur,
ab illorum certamine prohibiti recesserunt. Hi sunt 16. Bene ergo illic scripium est quod in dexlera
qui doctrinam cum operibus rectis non lmuriunt. tubas ct in sinisira lagenas icnueium, quia Glni>ti
babent prxdicationis gral.am ;
Qui vero doctrinx fluenta ita hauriunt, ut nequa- martyres pro magno
vero utiliiatem pro miniuio ; <|uisquisenim
quam in pravis operibus carnaliter inflectanlur, hi corporumutilitaleui
Christo duce contra hostes fidei ad prxlium pergunt. corporis plus facil quam graii:un prxdi-
caliouls, in sinistra tubam alque iu dextera lugi-iiain
11. Vadunt ergo cum lubis, cum lampadibus, tenet. Si enini priori loco gralia iinrdicalioni-. atten-
ut ordo 8
curo lagenis ; atque iste fuit, dtxtrous, prx-
inlra autem sunt ditur, el posteriori uiililas corporis, cerinm esl quia
liandi. Cecinerunt lubis, lagenas in dextris lubx , et iu sinistris lagenx leneuiur.
missx lampades ; confractis vero lagenis, lampades
ostensx sunt; quarum eoruscante luce hostes ter- CAPUT VI.
De Abimelech.
riti, in fugam verluntur. Designatur ilaque in tubis
1. Morjtur Gedeon, et reliquit sepluaginta filios,
clamor, in larapadibus claritas miraculorum, in la-
et untim non.ine Abimelech, natuin ex coiiciihina,
geuis fragilitas corporum. conduxit sibi viros vago», et abierunt post illum,
qui
12. Tales quippe secum dux noster ad prxdica- ct intravit in domuiii patris sui, et occidit fraires
tionis prxlium duxit, qui, despecta salute corpo- suos septuaginin viros super lapidem unum , et re-
rum, hostes suos raoriendo pruslernunt, eorumque mausil Joathan minor, qnoniaiti absconsus eat, etc.
gladios nou armis , sed patierilia superant. Armati Hoc factum, si nibil proplielicum indicarel, quid
enim venerunl sub duce suo ad praelium martyres opus erat, tit ntagnnpere praescrihereiur utruut Ge-
nosiri, sed luhis, sed lagi-nis, sed lampadibus. Qui deon sepiuaginla lilios et mullas uxores habuisset,
sonuerunt tubis, dum prxdicant; confregeruiU la- sed et concubinam, de qua unum cl malitm susce-
genas, dum solvenda in passioiic sua corpora ho- 1 pisset ?
stium gladiis opponunt. 499 2. Quod cum turpe factum sit, lunc eliam
13. Resplenduerunl lampadibus, dum post solu- lurpius esset si bxc posteiis ad exemplum in divi-
tionem corporura miraculis coruscarunt. Moxque nis Iibris scripta viderenlur, nisi magnx alicujus rei
hostes in fugam versi sunt, quia dum morluorum imaginem earum rerum gesla per typos et flguras
martyrum corpora miraculis coruscare conspiciunt, ostenderent. Gedeon igitur, ut superius dictuin est,
lnce veritatis fracti, quod impugnaverunt, credide- lypum Domini lenebat, plurimx uxores cjus multx
runt. Cecinerunt ergo lubis, ul lagenx frangerentur. sunt nationes, qux per fidern Chrislo adhxserunl.
Lagenx fractx sunt, ul lampades apparerent. Appa- Septuaginta vero filii ejus sepluaginla lingux sunt
ruerunt lampades, ut hosles in fugam verterentur. iu hoc raundo diffusx, in quibus sibi per fidem Do-
14. Id est, prxdicaverunt martyres, donec eorum minus lilios generalurus erat.
corpora in morte solverentur; corpora eorum in 3. Concubinam hoc in Ioco Synagogam vocat.
morle solula sunt, ut miraculis coruscareni. Coru- Qux in novissimis temporibus Anlichristo est cre-
scaverunt miraculis, ut hosies suos ex divina luce ditura, de qua Joannes apostolus in Apocalypsi ait:
498 prosternerent. Et notandum quod steterunt Qui dicutu te Judmos esse, et non sunt, sed sunl Syn-
hostes ante lagenas ; fugerunt ante lampades, quia D agoga Satanm (Apoc. u, 9). De qua ultirais tempo-

10. Ad prmtiumpergunt. Codex Alhornoz. addil: diis; et id forlassc voluit Grialius, apud quem est,
Omnesquidem lunc bibisseaquam, sed non omnesrecto hostibus gladiis. AREV.
genu stelissenarrali sunt;' reprob/ttiquesant qui genua 15. NoiinulliMss.: Pavore perlerriti a persecutione
flexerunt, dum aquas biberent, quia, atiestante Apo- fideliumcessaverunl. Grialius, pro dextra . ., pro ti-
slolo, non auditores legisjusti sunt npud lienm, sed nistra. Alb., pro dextro... pro sinislio. AREV.
factoreslegis juslificabuiilur. Quia enim, ut diximus, CAP.VI. N. 1. Iloc caput sumptum pulamus e
dissolutiooperum in ipsn genuum incurvaiionesigna- sermone aliqno divi Aug., qui non exslat: id indi-
tur, recte rursus per Paulum diciXur: Retiiissasmanus cal rerapiltilaiio subjecta (qua solel iHe plurimum
et distoluta genua erigite, et egressusreetoi facite \ie- nti) ab iis verbis pariter devorabil; qux lantcn -reca-
dibus vestris. Sic igitur Clnisio duce ad bellum prod- piinlatio aiiud Bedam non legilur, et nos eam valere
eunt, qui, quod ore annuntianl, opere ostrndunt, qui jii-siiniis, quatnvis in plerisque Mss. legeretur ; re-
fluema doclrinm spiritualiler hauriunt, nec tamen pugnat eniin k-gi, quun sibi ipse in bis commenta-
pravis operibus carnaliter inflecluntur, quia seriptum riis brevilatis prxsrripsit Isidorus , eadem uno in
esl: Non eslspeciosalaus in ore peccatorum.Amcv. capite bis referre. GRIAL.
12.' Hoslium gladiis. Sic Alb. Alii, hottitibus gla- 2. Turpe factum. Forte, tutpe faclu, AREV. _^
387 S. ISIDORlHISPALENSISEPISCOP) 588
ribus nequissimus fllius, Id est, Antichrislus est A sancti, et unctionem pacis significat. Fieus autem
generandus. Eritque filius ancillx, id est, Syn- sacrx legis imaginem tenet, sicul in Evangelio scri-
agog» illius peccatricis, quia qui peccalum, inquit, plum est: Quidam palerfamitiasplantavit vineam, tt
faclt, servus est peccali. in vineasua plantavit ficum.
4. Hic, inquam, congregatis sibi impiis, sicut 8. Quis paterfamilias, nisi Deus, qui familixsuae,
Abimelech feclt, regnum improbe usurpavit; inter- id est, omnium credentium pater esl? Plantavit
fectisque nobiKbusflliis, id est, his qui, ex diversis ergo vineam, id est, populum, quia vineam ex
natlonibus et linguis, in Christum credentes, a Deo i-Egyplotranstulit. Et utiqne populum, non vineam
sunt generati, induclurus est persecutionem, ut ex iEgyplo transtulerat. In hac vinea plantavit fi-
pene sanctos omnes interlieiat. Sed super seplua- cum , hoc est, in populo suo posuit legem. Quseiex
ginla, inquit, fuit junior fllius ex nobili matrimo- primitivum popultim, sicut ficus grossos aridus et
nio, qtii se absconderat. Hic, inquil, ascendit in inutiles dejecit in terram, et postea alios fructus
verticem monlis Garizim, et exclamavit voce magna generavit, id esl, populum Christianum , quem ad
ad populumSichimorum, componenseis parabolam. debitam cvangelicx disciplinx maturitatem et sua-
5. Hic ergo junior fllius, qui fugit, ut gladium vissimam pinguedinem Christi cum gloria et honore
inimiei evaderet, flguTa est residui populi Israel, B ] perduxit.
prxdicante Elia, extremis temporibus credituri, et 9. Sed vitis noluit regnare eis. Vitem autem Sal-
Antichristi gladium evasuri. Ascendil, inquit, iste vatoris nostri typum habere manifestum est, sicut
in verticem montis Garizim. Sed cur montem ascen- ipse in Evangelio ait: Ego swn vitis vera (Joan. xv).
dit? Quia nec prophetare, nec persecutionem Anti- Igitur qui jam in reprobum sensum, sicut Apostolus
cbrisli quisquam evadere potest, nisi quis prius tn dixit (Rom. i), futurus eral populus ille, qui Anli-
montem benedietionis, id est, in sublimitatem fidei ehristo est serviturus, quem ligna silvaeappellat, et
ac virtutum ascenderit. Hic est enim mons Garizim, necessc est ut credat mendacio, id est, Anticbrislo,
qui a Hoyse in benediclionemdeputatur (Deul. xxix). qui veritati Christo noluit credere, ideo et a regno
6. ltaque cum ascendisset, elevata voce clama- vitis, id esi, Chrisli, et ab oliva, id est, Spiritus
vit et dixit: Auditeme, viri Sichem.lerunt ligna, ut saneti gralia, et a ficu, id cst, divinx legis dulce-
iingerent super se regem, dixeruntque olivx: Im- dine reprobatus, venit ad rhamnum.
pera nobis. Qux respondit: Nunquid possum amit- 501 10- Rhamnus enim genus rubi est, quam
tere pkiguedinemmeam, qua dii utuntur et homines, vulgo senlicem ursinam appellant, asperum nimis
et venire, ut inter ligna promavear?Dixerunlqueligna et spjnosuut, per quod merito typus Anlichrisii si-
500 "d arborera ficum : Veni, et super nos accipe'.1G gnificatur, qui omni asperitate et feritate bumanum
rtgnum. Qux respondit eis : Nunquid possumrelin- genus est vastuiurus. Sed exiet, inquit, ignis de
quete dulcedinem meam, fructutque suavissimos, et; rhamno, id est, iniquilas de Antichrislo , et omnes
ire, ut inter cmtera ligna promovear?Loctita suntt qoi in co confident cum ipso pariter devorabit.
quoque ligna ad vitera : Veni et impera nobis. Quxs CAPUT VII.
respondit: Nunquid possum desererevinum meum,, De Jephie et fitia.
quodtmtificatDeumel homines, et inter emiera lignai 1. Adjecerunt deinde fllii Israel deservirc Baalim
promoveri? et diis alienis, tradunturque in manus flliorum Am-
7. Cum ergo repudiata fuissent ligna silvx abi mon. Tunc Jephte Galaadiies, fugiensa facie fratrum
ofiva, et ficu, et vite, venerunt ad rhamnum, utt suorum, constituitur in principem ob pugnaro filio-
eum sibi facerent regem. Sed prius videamus, curr rum Ammon; qui rediens post iriumphum, immola-
oliva, ficus et vitis super ligna regnare noluerunt. vit filiam, qux sibi post victoriam priraa occurrerat;
Ligua quippe silvaeintelligimus homines esse vagos,, sic enira votura spoponderat, ut quidquid sibi re-
ct vanos, xterno incendio prxparatos. His ergo me- vertenti primum occurreret, Dominoimmolaret. '
rito noluit nec oliva, nec ficus regnare, nec vilis,, 2. Quis ergo in Jephte prxnuntiabitur, nisi De-
qnia. non merebantur. Oliva entm gratiam Spirituss D minus Jesus Christus, ct Salvator noster, qui a facie
9. Reprobalusvenil ad rhamnum. Alborn., repro- delur),qui,congregalis pcrdkisnalionibus,regnumsibi
batur. Et omillit venit ad rhamnum, et sequential improbeusurpavil, omnesquesanctosvi,et persecutiom-
u&quead cap. 9. Sed velus collator ad hunc locum l bus, el omni crudelitatetruridavit. Joalhan verojunior
itf noiavit: Multumplus est in alio libro oclavo.For- filius figura sanctorum [uit, Sicut enim Joathan per
tasse hic liber esl, qui a Collatore Originalis, sivee fugam recessil, et reliqui interfecli sunt fralres, sic
Originalel-sidorialiquando dicitur. AREV. nemo evadere poterit perseculionemAntichristi, nisi
10. Post devorabitin Mss. Florent. 1 et 2 hon- qui per fugam recesserit, el in monlembenedictionis
nullaaddunlur, uti etiam in Editione MatritensiUlloxe ascenderil.Hic est enim mons quem sancti circumda-
inter appendices, pag. 54, ex Codice, ut asserilur,', bunt; quem sanctus Moysesin benediclionibus,sicut
duodecimi vel decimi terlii sxcuii, qtii olim perti- jam superiusdklum est, in Deuteronomioposuit. In
noit ad ecclesiam sancti Anlonini Pallentix. Fra- Mss. Florent. est pcr secundam generalionem.Sup-
gmentumesthujusmodi: Videlurergo GedeonChrisli !i plevi videtur post portasse. Codcx Pallent., regnum
imagrnemhabuisse. Septuaginta vero fitii sepluaginlaa suum itnprobe.... el perseculione,et inox Joathan vero
lingumsunt, vel naikmes, qum credentes, per secun- minor figura; et versus finem, sicufjam supra dicium
dam regenerationemfilii Dei esse tneruerunt. Abime- est. Judicium Grialii vide in not., num. 1. AREV.
i-
Uch vero/ttht* ancitia lypnm AnUchristiportutte (vi- CAP.VII.N. 1. Vid. Aug., l de Civ», c. 21.GR«-.
 389 OU^STIONES IN VET. TESTAM."- IN UBMJM JUDICUM. 360»
fralrum suorum, id est, Judxorum abscedens, in i^. reni, qui adversus Ghristum ante tremuertint, nunc
gentibus principatum accepit? Qui omnia huraanx jam, perempta feritate, dulcedini evangelicx prxdf-
salutis sacramenta, lanquam juratus, explevit, et candx etiam munimenta prxbent? Illud etiam, quod
quasi filiara, ita carnem propriara prp salute Israelis in semetipso Samson expressit, quod paucos quidem,
Dominoobtulit. dum viveret, interimit; destruclo autem templo,
502 3- Jurasse enim Patrem, ac vovisse Unige- hosles innumeros, cum moreretur, occidit.
nitum legirnus, Psalmisla dicente : Sicul juravit Do- 6. Quia nimirura Dominusab elatione infidelitatis
mino, votum vovitDeo Jacob (Ptalm. cxxxi), sciliegt paucos, cum viveret, plures vero, cum templum sui
ut sacraraenlum religionis jn carnis sux passione corporis solveretur, exstinxit, alque elatos ex genti-
pro salule generis humani cxpleret. Hxc ergo secun- bus, quos vivendo sustinuit, simul omnes mOriendo
dum hisloriara gestorura ita per Christum acta sunt, proslravit. Jam vero reliqua ejus, quod ei mulier
ut videanlur pro religione, quam juraverat, esse subdola capul raserit, et Allophylis illudendum tra-
completa. Post mortem Jephte, tradilur Israel in diderit, quod captivatus, quod cxcatus, quod ad mo-
manus Allophylorum, nasciturque Samson], qui li- lam depulalus est; in his non Cliristus, sed illi figu-
berat Israel. ranlur, qui solo tanlummodo in Ecclesia Chrisli no-
CAPUT VIII. I mine gloriantur, et malis actibus jugiter impli-
JJ
De Samsonr cantur.
1. Sarason autem, quondam Domini Nazaraeus, 7. Vir enim in nobis sensus ralionalis intelligitur.
habet quiddam in typo geslum Christi. Primnm Caro autem quasi in typo mulieris accipitur. Si enim
quod ab angelo nativitas ejus annuntiatur; deinde mulieri, id est, carni nostrae, blandiente libidine,
quoniam Nazarxus dicilur, et ipse liberat Israel de vel aliis operibus, consenserimus, gratia spiritus,
hostibus; postremo quod templum illorura subver- qux Nazarxi crine significatur. nudati spoliamur
tit, et perierunt multa millia bominum qui illura atque decipimur.
illuserant. 8. Iia enim superbis et peccatoribus, violata Chri-
2. Nativilas ista Samson, qux per angelura annun- sli gratia, sicut Samson incisa coma, diabotus illudit.
tiatur, similitudinem habet primum prophetarum, Sed quid est quod Samson ille ab Allophylis captus,
qui nativitatem Domini secundum carnera annuntia- postquara oculos perdidit, ad molara deputatus est?
verunt; deinceps angeli eliara qui ad Mariam lo- Quia nirairum maligni .piritus, poslquam tentatio-
quitur, dicens : Maria, invenisti gratittm anle con- num stimulis intus aciera contemplationis offodiunt,
spectum Domini, et accipies in ulero, et paries fi- foris hominem in circuitum laborum mittunt.
lium, el vocabiturnomen ejtis Jesus; hic enim salvum G C 9. Quod si aliquando idem homo agendo pcenilen-
faciet populum suutn a peccatis eorum (Luc. i, 30). tiam redeat, illi velut coma reducitur, id est, gratia
3. Samson autem inlerpretalur sol ipsorum, eo- reflorescente, reparalur ad virtutem; deinde eupidi-
rum scilicei quibus lucet, non omnium, sicuti est tatis ac luxurix subversis columnis, victores bostes
oriens super bonos.el malos sol, sed quorumdam. 504 dejicil, et reparato certamine ia Qneiafoxlissi- .
Sed quia et Redemptor noster sol appellatur, audi- me de dxmonibus triumpbabit.
ipsum Dominum Jesura per prophetam eo nomine CAPUT IX.
vocitari: Orielur vobissol justitim, et sanitas in pen- De Ruth.
nitejut ( Matach. IV, 2). Vere enim hic sol juslitise 1. Videamusnunc et Ruth. llabetenim ista lypura
est, qui omnium credentium mentes ccelesti kimine Ecclesix. Primum, quod alienigena. est ex populo
clarificat. gcutili, qiisB, relicta patiia, et onuiibus quae illic
4. Hic vere Nazarxus, et sanctus Dei, in cujus erant, vadit in terram Israel. Et, cura proltiberel eam
simililudinem ille Nazarxus: est nuncupatus. Iste socrus sua pergere secum, perseverabat, dicens :
ergo cum lenderet ad ministerium nuptiarum, leo- Quocunqueperrexeris, pergam; populus tuus, populus
rugiens occurrit ei., Sed. quia prirous erat 503 m meus, et Deus luus, Deus meus; qum le morienlem,
Sarason obvium leonem necans., cum petendx uxo- II VSterra susceperil, in ea mpriar.
ris causa ad.alienigenas tenderet, nisi Chrislus, qui < 2. Qux vox sine dubio typum in illa fuisse Ec- .
Eccleslam vocaturus ex gentibus, vincens diabo- clesiaemanifestat. Sic enim Ecclesia ex gentilius i.d
: lum, dicit: Gaudete-, quia ego vicimundum ? Dominura convocata, relicla palria sua, quod e»v
5. Quid sibi vull ex ore leonis occisi favus exlra- idololatria, et omissa universa conversatione terremr, .
cuis, nisi quia, ut conspicinuis, reges ipsi regni ter- profiletur Dominum Deum suum esse, in quen) san- .
CAP.vln. N. 2. In Vulgata : Ne timeas, Maria, lbid. In semetipsoSamson, usque ad prostravit,
imenisti enim graliam apitd Deum. Ecee concipiest« Gregor., xxix Moral., cap. 7. GRIAL.
ulero... elvocabis nomen ejus Jesum, Hic erit magnus, 8. Sed quid est quod Samson, usque ad milluni,
etc. Adisis Sabaiieriura. AREV. Greg., vit Moral., cap. 13. GRIAL.
3. lnVuIgata: Orietur vobislimentibusnomenmettm lbid. In nota Grialii erat amittunt pro millunt.
sol, etc. AREV. AREV.
i. Sed quis primum, usque ad munimenlaprmbent, CAP.IX.N. 6. Quod vero excalceat se. Vid. supr.,
Apgust., xn cpntr. Faust., cap. 32. GRIAL. Exod. vn. GRIAL.
o. Ex ore leonis occisi(avus extractus.—ln ore leo- lbid. In nota Griaiii erat, quod yero makealm,
nii otcitifavus exttruciui, August. GRIAL. AREV.
891 S. ISIDORI IIISPALENSIS EPISCOPI 59«
cti crediderunl, et illuc se iluraro, ubi oaro Christi A sttim in die visitationis sux venisse non inlelligebant
post passionem ascendit, el ob ejus nomen in boc. esse Ecclesix sponsum, qui propheticis esset vocihus
sxculo pati tisque ad niortem, et cum samlorunt ante promissus. Sed sicut ille propinquus negavit,
pnpulo, patriarchis scilicet, et prophetis consocian- et postea Ruih jungitur Booz, ila Christus, qui vere
dara; de qiiorum societaie, qnod sanclis ex stirpc sponsus Ecclesix est, quetn omnium proplieiarum
Abrabx venientibus consociarelur, Moysesin Cantico oracula cecinerant, dignaius est Ecclesiam assume-
ostendit, dicens : Lmtamini, gentes, cum plebe ejus, re, el ex omnibus genlibus per totum orbem terra-
id est, qui ex gemibus istis ctediiuri, tum illis qui rum Deo Patri innumeros populos offerre.
primi elecli sunt xterna Ixiilia exsultate. 6. Quod vero excalceat se cognatus ille, veterum
3. Ingnssa autem Ruth cum socru sua in lerram consueludoeral ut si sponsa sponsum repudiare vel-
Israel, ob merita obsequiorum suorum providetur, lel, discalcearetur ille, ul hoc esset signum repudii.
ul homini conjungerelur ex Abrabx slirpe venienti. Proinde excalceari jubetur, ne ad Ecclesiam quasi
El primum quidem buic quem ipsa propinquum ma- sponsus calcealusaccederet; hoc eniin Christo serva-
gis esse credehat, qui negat se posse illi nubere. Et, batur, qui sponsus erat verus. Decem aulem majorum
reredente iilo, pcr lestimonium decem majorum nalu benedictio hoc ostendit, in nomine Domini
Boi>zilli conjungilur, et ab ipsis decem senioribus B Jesu omnes esse gentes salvandas ae benedicen-
viris benedicilur. das.
4. Sed quod prius ille cognatus confiteturse eidem 7. Iota enim apud Grxcos decem significat, quac
nuberc non posse, hoc loco Joannis Baplislas figu- prima liltera nomen DorainiJesu summani perscri-
ram ostendi xstimamus, qui cum ipse a populo Is- bit. Qux res, ut diximus, omnes gentes per ipsum
rael Chrislus ptitarclur et inlcrrogareliir quis essci, salvandas esse ac benedicendas demonstrat. Ne du-
non negavit, sed coufessus esl, dicensChristumse non bitel ergo qtiisquam hxc, nt dicta suni, credere,
este. Et perseverantibus his qui missi eranl, et in- cura videat universa el ab initio figuris antecedenti-
quirenlibus quis essel, respondil : Ego sum vox cla- bus prxcucurrisse, et per advenlitni Dorainimani-
muntis in deserto (Isai XL; Malth. ii; Luc. m; Joan. feste adimpleta sic csse; elqux supersunt. hoc modo
i; m), et novissime confitelur ipse de Domino, di- perficienda in veritate, consonantibus omnibus et
cens : Qui habet sponsam,505 'ponsus esl. Se autem vocibus et figuris sanclarum Scriplurarum, qux ad-
amicum sponsi manifesiat, ciim adjecit: Amicusau- implebit is qui pollicilus est per Filium suum Jesura
tem sponti est, qui stal, et audil eum, et Imtalur propler Cliristum Dominum regem et Salvatorem nostrum,
vocemsponsi. cum quo est illi honor et gloria in sxcula sxculorum.
5. Hunc ergo Chrislum e_istimabant, quia Cliri- Q Amen.
7. Alii, Jesu summa perscribit; alii, Jesu exprimit. Pro pmcucurrisse alii prmcurrisse. In hoc libro de-
siuil Codex Albornozianus. AREV.

IN REGUM PRIMUM.

506 CAPUT PRIMUM. ravit? Itaque ipsa Samuelis sacerdolis successio no->
De nativitale Samuelis. vum, ul prxdiclum est, sempiternuinque sacerdotium
1. Post librum Judicum sequilur Regum. Et as- prxfigurabat, qui est Jesus Christus, Heli sacerdote
pice trmpora, primo Judicum, poslea Regum, sicut reprobaio, id est, Judaico sacerdotio abjecto.
crit primo jtidicium, postea regnum; in bis auiem 4. Mater quoque ipsa Samuelis, qux prius fuit
Regum lihris multis et variis modis sacramenla Chri- sterilis, ct posieriori fecunditale lxlala est, cujus
inter-
sti el Ecclesix revelanlur. *j etiam nomen, id est, Anna, 507 gratia ejus
2. Nam ab ipso cxordio regum commulatumsa- pretalur, ipsam religionera Chrisiianam, ipsam po-
cerdolium in Satnuelem, reprobalo Heli, et commu- stremo Dei gratiam significal, quia nobis Cbristus
tatum regnum in David, reprobato Saule, cxclamat oritur; ipsam quoque Ecclesiam, qux olim sterilis,
prxnuniiari novum sacerdotiutn, novuraqueregnum, nunc fecunda in Dei laude lxtalur.
reprobalo veleri, quod umbra erat futuri, in Domino 5. Qux nihil aliud in cantieo suo prophetare vide-
JesuChristo venturi. tur, nisi mulationem Veleris Testamcnli, vel sacer-
3. Nonne ipse David, cum panes propositionis dolii in Novum Teslameniuro, vel sacerdotium, qui
manducavit, quos non licebat manducare nisi solis est Christus; nisi forte quis dical nihil Aitnam prp-
sacerdotibus, in una persona ulrumque fuluruin, id phetasse, sed Deum laniutnmodo propter filium im-
est,'in uno Jesu Chrislo regnum et saccrdotium tigu- peiratuin exsultanle prxdicatione laudasse.
CAP.I. N. I. Legunlur hx expositiones aliquanlo snnt August., XIIcontr. Faust., c;ip. 53. GRIAL.
etlam pleniorcs apud Eucberium, e.quo et Beda sunt 3. Grialius, panes propositiones.AREV.
aliqua corrccta, ita tamen, ut niulto plura apud i. Maler quoque, usque ad in Deo salutari meo, e*
ulrumque possint c nostris emcndaii. GRIAL. eod.lib. xvii deCivit., cap. 1. GRIAL.
2. Nam ab ipso exordio, usque ad figttra ii, vcrba
393 QUJESTIONESIN VET. TESTAM. - IN REGIJMI. 594
6. Quid ergo sibi vult quod ail : Arcum polentiumA contemnunt me, erunt ignobites. Ecce dies veniunt, el
fecit infirmum,el infirmi accincli sunl viriute, pleni prwcidam bracltium tuum, el brachium domus patris
panibusminoratisunt, el esurientestransierunt terram, tui, ut non sil senex in domo lua, el videbtsCliristum
quia sterilis peperit septem, el feiosa in filiisinfirmata mmulum luum in temploin universis prosperisIsrael.
est? Numquidipsaseptem pepererat, quamvis sterilis Qtix prophetia de mulatione sacerdotii non est in
fueril? Unicum habebat, quando isla dicebat. Sed Samuele complela, sed adumbrala.
nec postea septem peperit, sive sex, quibtis septimus i. Nam post Samuelem prophelani postea sacerdo-
esset ipse Samuel, sed tres mares, el duas fe- tes fuerunt de genere Aaron, sicut Sadocb, et Abia-
minas. thar, regnante David, et alii deinceps, antequara
7. Deinde in illo populo, cum adhuc nemo regna - tempus veniret ex quo ista de sacrificio mulando per
ret, quod in extremo posuit, dal virtutemregibus no- Christura eflici oportebat.
stris, et exaltavit cornu Christi sui, unde dicebat, si 5. Nam cum diceret : Loquenslocuius sum, ut do-
non prophelabat? Dicat ergo Ecclesia Christi, civitas mus lua el domus palris lui ministrarelin conspecttt
regis magni, gratia plena, prole fecunda Dci, quod meo usque in sempilernum.Nunc aulem dicit Domi-
tanto ante de se prophetatumper os hujus pix ma- nus : Absit hoc a me, sed quicunqueglorificaveritme,
tris agnoscit : Confirmatumesicor meumin Domtno,Tjglorificaboeum; qui autem conlemnunlme, erunl igno-
et exallatumesl cornumeum in Deosalutari meo. In- biles; ecce isti sunt dies qui praenunliati sunt, jam
terea Samuel erat ministrans in templo Dei, accin- enim venerunt; nullus enim sacerdos est sccundum
ctus ephod. ordinem Aaron. 509 ^ani et -""d quod ibi sequi-
8. Porro filii Heli, divina sacrificia temerantes, lur : Suscitabo rnihi sacerdotem fidelem, de Christo,
peccabant coram Domino, et deridebant per eos NoviTestamenti vero sacerdote, dicitur.
multi sacrificium Dei. Unde et Heli sacerdos pro 6. Quod vero adjungittir : Et erit qui remanserit in
eorum iniquitate damnatus est, quod eos peccanles domo tua, veniet, ul oretur pro eo, non proprie dicitur
minus severa animadversione plectebat. Miserum de domo hujus Ueli, sed illius Aaron, de quo usque
me! et quidem coercuit, et quidem corripuit, sed ad adventum Jesu Christi homines remaiiserunt. De
lenitate et manstietudine patris, non auctoritate et quo genere etiam hucusque non desunt qui veniant
severitate pontificis. et converlanlur. De quihus alius propheta dixit:
9. Qua senteniia discant sacerdotes quomodoipsi Reliquimsalvm fient (Isai. x). Unde et Aposlolus :
propter peccata flliorum, idest, propter scelera po- Sic ergo, inquit, et in hoc temporereliquimsecundum
puli punianlur. Et quamvis sancti sint, ctilpa lamen eleclionem gratim salvm sunt (Rom. tx) ; de talibus
subditorum eisdem, si non coerceant, repulalur. Q enim residuis bene inteliigitur esse quod diclum est:
508 CAPUTII. Qui remanseritin domo tua veniet, ut orelur pro eo.
De prophetaad Helidestinato. Profecto qui credideril in Cliristo, sicut temporibus
1. Venit aulem prophela Dei quidam ad Heli sa- apostolorum ex ipsa gente plurimi venerunt, et cre-
cerdotero, el dixit ei : Hmcdicit Domfnus: Numquid( diderunt.
non aperle revelatus sum domui palris tui, cumesseit ! 7. Neque nunc desunt qui, licet rarissimi, tamen
in Mgypio, in domoPharaonis, et elegi eumex omni- credanl, ut impleatur in his quod hic homo DeiIocu-
bus tribubuslsrael mihi in sacerdolem,ut ascenderei ' His est. Quod vero continuo secutus adjungit: Et
ad altare meum,et adoleret mihi incensum,et portareit offerat nummumargenteum, et toriam panis, quid per
ephodcoram me, et dedi domuipalris tui omniade sa- nummum argenleum, nisi oris confessio designalur,
crificiisfiliorumIsrael? qux flt credentibus ad salutein ? Argentum enim pro
2. Quare calce abjecistivictimammeam, et munerat eloquio poni solet, Psalmista lestanie, ubi caiiitui-:
me"a,qum prmcepi ut offerrenlurin lemplo, et magits Eloquia Domini eloquia casta , argentum igne exami-
honoraslifilios tuos quam ul comederelisprimitias om- natum, probalum ierrm, purgatum septuplum(Psalm.
nis sacrificiiIsrael populimei? Propterea ait Dominut 5 xi).
Deus Israel: Loquens locutus sum, ut domus tua et! n 8. Sed qnod dicit iste qui venit : Dimitteme, obse-
domus palris lui minislraret in conspectumeousque h,i cro, ad unam partemsacerdoialem,ut comedambuc-
sempilernum. cellam panis; sacerdotalem partem corpus Christi,
3. Nunc autem dicit Dominus: Absithoca me; seii id est, Ecclesiam dicit. Cujus plebis ille sacerdos
quicunqueglorificaveritme, glorificaboeum; qui aulemi est, meiiator Dei el hominum, homoChristus Jesus.
6. Et felosa in filiis. Mulla in filiis, apud August. CAP.III. (cof. seq.) N. 1. Ad tuitionemsuam. Ad
et Eucher.; et LXX, « in>M>} h Tsxv&tf. GRIAL. stalionemsuam, apud Euch. et Beil. GHIAL.
7. Dicat ergo, et paulo post, dicat ex August. Di- 6. Hmc pmnasignum videtur. Al., hac pmna signi-
cit lih. o., mendose. GRIAL. ficatum videlur. GRIAL.
8. Miserumme, ita plerique Mss. Miserum se, Val. 7. Claritas hominisut flos feni, ex veteri interpr.
Miserrimos,Beda. GRIAL. GRIAL.
CAP.II. N. i. Nam post Samuelem, etc, usque ad1 lbid. In nola Grialii per errorem erat et clariias
finem capitis, omnia sunt ex August., loco proxinuj humanis ut flosfeni. ln Vulgata, Isaias, loc. cit. :
citato. Legitur autem apud Eucli. integra cantici ex- Omnis caro fenum, et omnis gloria ejus quasiflos u-
planatio, cilato August-, adhibilaque excusatione,, gri... Exsiccatum est fenum, el cecidk /los. Verbum
cur LXX interpretura traiatione usus fuerii. GRIAL! autemDomininostri mancl in mternum.AREV.
PATROL.LXXXIIJ 13
395 S. ISIDORl HISPALENSIS EPISCOPI son
Ctti plebi dicit aposlolus Petrus : Pkbs tancta, rega- A tissime cruciabuntur, qu«, sicut Apostolus alt, exi-
le sacerdotium(I Pelr. u) ; in hac parte saeerdotali stimare debent sicut stercora.
postulat comedere buccellam panis. 7. Qui enim sic assumunt Testamentum divinum,
9. Quibus verbis ipsum sacrificium Chrislianorum ut, in posteriora respkientes, veteri se vanitate non
elegantcr expressum cst, de quo dicit sacerdos ipse: exuant, sirailes suut hoslibus illis qtii arcara Testa-
Panis quem ego dabo caro mea est pro mundi vita; nienti captivam juxta idola sua posuerunt, et illa
ipsum quippe sacrificium non secuudum ordinem quidem vetera cliatii itolentibus cadunt, quia omnis
Aaron, sed secundum ordinem Melchisedech, caro fenum, claritas hominis ut flos feni ; aruit fe-
510 CAPUT III. num, flos cecidit (fsat XL,6; 1 Pelr. i); arca aulem
De arcx captivitate. Domini manet in xternum, secretum scilicet Testa-
1. Igitur posteaquam hxc ht tigura mutationis Ve- mentum, regnum ccelorum, ubi est xternum Dei
teris Testamenti a propbeta illo pronunliata sunt ad verbum,
Ileli, offendente DominuraIsrael, instruxerunt aciem 8. Vaccx autem illx Allophylorum arcam Dei ges-
Philistaeiconlra eos. ToIIunt Israelilx arcamad tui- tanles fugam saiictorum renuniiaiitium saeculodesi-
tionem suam. Capta esl ab bostibus arca, nec solum gnaverunt, qui nulliim delicti jugum traxerunt. Nam
ipsi victi sunt, et in fugam versi, imo etiam inagna B sicut illx piguorum affectibus a recto itinere minime
Strages facta est occisorum. digressx sunt, ita sancti mundorenuntiatttes, paren-
2. Nonnihil tamen futurorum significat res gesta lelx obtentu non debent a bono proposito prxpediri.
hxc. Propbetice enim arca illa ab alienigenis capta 9. Sicut enim noslra nobis non odienda est ani-
indicabat Testamenlum Dei transiturum ad geutes. ma, sed ejus carnales affeclusodio debemus habere ,
Quando enim nuntiatum est lleli sacerdoti caplara ita nec proximi odio a nobis babendi sunt, sed eo-
fuissc arcara Domini, cecidit de sella, et mortuus rum impedimenla, quibus a tecio itinere nos impe-
est. Transeunte arca Domini ad genles, periit, atque diunt, sicut et Moyses ait: Qui dicunt patri suo et
interiit sacerdotiu.n Judxorum ; duoque ftlii Heli malri : Nescio vos; et fratribut suis : Ignoto iliot, et
corruerunt, quorum unius uxor viduata, et mox in nescieruntfiliossuos, hi TestameutumDei et prmcepta
parlu morlua est propter eamdem perturbationem. ejus servaverunl.Judicia lua, Jacob, et legemluam, o
3. Quo evidenli signo prxfiguratum est post exs- lsrael (Deul. xxxm). llle enira scire Deura famula-
tinctum sacerdolium Judxoruin carnalem interiisse rius appetit, qui pro araore pietatis ejus nesci/e de-
Synagogam, illi carnaliter adbxrentem, prostratoque siderat quodcunque carnaliter scivil.
Heli de sella pontilicis Judacorum, sedem babere 512 CAPUTIV.
vacuam , et gloriam sacerdolii regniqiie exstinctain. Q De sacrificio Samuelis, et lapide adjuterii.
Sed quid est quod dum posuissent Philistini arcam 1. Samuel auleui post morteui Heli regebat Israel.
Domini in templo Dagonisdei suj, intraverunt lem-- Congregato auxemoiuni populo, exciamavii ad Do-
plum, et invenerunt deum suum prostratum, atque minum pro Israel, et exaudivil eura. Et cura offerrel
confractum capui ejus, duasque manus abscisas ? holocauslum, accedeniibus alienigenis ad pttgnara
i. Statim enim ul Teslameiitum Doiiiini pei venit conlra popuium Dei, inlonuti super eos Domitius,et
in gentibus, confeslim idola, qux deceplum possi- copfusi sujit, ei offeuderuiHcoram Israel, atqua su-
-debsnt orbera, deslructa sunt, omnisque error siniii- pctaii sunt.
lacrorum periit, prxsenliam Dei forte non susli- 2. Tuiic assumpsit Samuel lapidem uoum, et po-
nens. Nam in manibus Dagou praecisis, opus idolo- suil eum inier Masphath el SiceJeg ; et, ut iuterpre-
Jalrix amputatum, ei in capile ejus superbia diaboli tes Septuagi.niatraiisiulerunt, inter Maspbaih uovam
abscisa significabaiur, a quo initium pcctati fuit. et veterem, ct vocavit tionieiiejus Lapis adjuiorii, et
5. Quod vero in limine : ut cerlum scilicet pracfi- dixit : Vsque ad huncauxiliatus est nobisDeus. Mas-
nilumque sux idololalrix fiuero agnosceret ; limes pliath interpretaiur inlentio. Lapjs ille adjutorii me-
enim finem itineris significat. Etiam et illud ad dietas est Salvatoris, per quein transeundum est a
roagncimpertinet aedificationem, et significationem D Masphath vetere ad novam, id est, ab intentione qox
511 '" 'Psa r"'n3 Dagon dei sui, aique fractura, exspectabainr in camuli regno, quo eral beatitudo
quod dorstjm illjus solum invenerunt, fractis ejus falsa carnalis, ad iiiteniioiiein qux per Novuin Te-
otnnibus membris ; dorsura quippe fugam significal; Staraenlura exspectafur in regno ccelorum, ubi est
quicunque enjin fugiunf, perseqtieniibus dorsum be.atiludo verissitna spiriiualis, qua quoniam nibil
dant. esi melius, hucusque auxiliatur Deus.
6. Unde et scriptum est de hostibus : Quoniam 3. Iste Samuel, invocato nomine Doraini, exau-
poneseosdorsum (Psatm. xx). Lbi sunt enim idola ? dil.us est, et in terapore messis pluviaw impetravit.
Perierunt; et si aliqua remanentia ab aliquibus abs- Pluvia enirain sanctis Scripturis verbasuntEvangelii,
conduntur, fugerunt. Quod autem percussi sunt in sive Iegis, sicut et Moyses dicit: Exspectetur, sicut
posteriora hi qui arcam captivaverunt, hxc pcena pluvia, eloquiummeum, el descendant, sicul ros, verba
signurn videmr, quia si qui susceperunt Testamen- mea (Deut. xxxm). Hanc igilur pluviamdedit mundo
tum Dei, et posleriora vitaedilexerint, ex ipsis jus- Chrislus in tempore messis, id est, quando geutes
y. tumularitts. Alii, famdiariter. AREV.
397 QU/ESTIONES IN VET. TESTAM. - IN REGUM I. 598
colligi oportebat, ut sicut frumentum horreis, sic A mini, irasciturque ei Dominus. Veniens autem Sa-
intra EccJesi» sinum gentes congregarenlur. «nuel sumpsit gladium, et in frusta concidit
Agag.
CAPUT V. Quando in
legunt quidam Scripturis quod gancti nnlli
De unctione Saul. hoslium parcunt, efficiunturque crudeles., et liiwta-
1, Judicavit autera Samuel Israel omnibus diebus num sanguinem sitienles, dicunl qtiia et justi ita
vitxsux, ftieruntque usque ad eum judices et prin- percusserunt hosles , ut non relinquerelur ab his
cipes sttper lsrael. Porro filii Samuel declinaverunt qui salvns fierel; el non intelligunl in his vcrbis
post avaritiam, et accipiebant munera, et lam iniqui adumbrari mysteria, ct hoc magis nobis indicari, 111
judices exsliterunt, ut populus, nequaquam ferens, pugnantes adversus vilia, nullum penitus ex his re-
regem sibi in similitudinem cxterarum gentium pos- linquere debeamus, sed omnia interimere.
iularent. 2. Nam si pepercerimus, repulabitur nobis in cul-
513 2- Q"'bus dedit Saul regem, ungiturque, pam, sicut repulatiim estSaul, qui vivum servavit
jubente Domino,prior a propbela in regnum, qui et regem Agag. Qtiomodoenim quisque justus manebit,
ipse quidem in id quod uuctusest, iinagiiiem Christi si adhuc aliquid peccati in semetipso servaverit, sicut
portavil. Unde et beatus David et ipse Christus Snttl? At vero sancti in fignra Samuelis ila sxviunt
nuncupatus ait ad eum qui se fiuxerat Saul occidisse: B super hostes suos, id est, super vitia peccatorutn, ut
Quomodonon timuisti manum tuam injicere in Cltri- non permiitant relinqui aliquod peccalum impu-
stum Domini? nitutii.
5. Hinc est qtiod ab lnunero sursum Saul super- CAPUT VIII.
eminebat omnrbus, quia caput nnstrum sursum est De abreptione Saulit a spmiu nequam.
supra nos, quod est Christus ; in id autem quod re- 1. Igitur recedente a Saul Dnnr.no inopter inobe-
probatus postca et rejectus est, sticcedenie in rcgno dientiain, arreptus est maligno spiritu a Dumino,
David, populi, ut pratdictum est, Israel personam irruebatque in eo spiritus Domini maligiius. Si Bo*
gestavit. Qui populus regnum adeplum fuerat amis- mini, cur malus? si malus, cur Domini? Sed duobus
surus, Cliristo Domino nostro per Novum Testamen- verbis comprehensa est hxc sententi», el in Deo
tum non carnaliter, sed spiritualiter regnaturo. potestas justa, et in diabolo voluntas injusta.
CAPUT VI. 2. Nam idem spiritus malus per nequissimam vo-
De jejunio indicloa Saule. luntatem, et idem spiritus Domini per acceptam jus-
1. Iste autem Saul, dum pergeret dimicaturus ad- tissimam potestatem ; inde ergo 515 spiritus Do-
versus Philislhxum, indixit toto exercitui jejunium, mini appellatus est rfiabolus propter iiiinistcrium,
quousque reverterentur a prxlio. Sed Jonatliam'G quia omnibus etiam spiritibus malis bene utitur Deus,
filnis ejus videns super facicm agri mel, extendit vel ad damiiatinnem quorumdam, vel ad emendatio-
swnmitalem virgae, et intinxiL in favum mellis, et nem, vel ad probationem.
guslavit, et illuminati sunt oculi ejns, 11011ulique ad 3. Et quatnvis malignitas a Dnminonon sit, pote-
videndum illuminati, qui antea videbat, sed ad dis- stas tamen nisi a Dco non est, sicut el alibi diclum est.
cemendum quia vetita tetigerat. Tunc enini castts Etiatn sopor Domini,qtiioccupaveratmilites ejusdein
ille, sicut et Adam, fecit illum attentuin, reddiditque Saul, ciini David liasiam et scyphum absltilisset a
confusum. capite dormieniis; non qtiia sopor tunc in Domioo
2. Quo facto admonemur omnes illecebras volup- erat, ut ipsc dormiict, sed quia ille sopor qui tunc
tatum in sxculo debere contemnerc, qui Deo nilitnur homines apprehenderal niilu Dei erai infusus, ue
militare. Non enim polest contra Allopbylos spiri- David servi ejus in eo loco praesemia setiliretur.
tnales, id est, adversus principes lenebrarum, viribus i. Dicilur ergo spiritus Domini malus, hoc cst,
animi concurrere, qui adhuc hujus mundi negligil ininisler Dei ad faciendum in Saul, quod euin pa-ii
dulcedinemdeclinare; mel enim distillant tab a me- judex oinnipoieiitissimusjudicabai. Quoniamspirilus
retricis, quod est delectatio voluptatis carnalis, de ille voliuiiaie qua maliis eiat 11011 erat Dei; creatura
quo putalur juxta mysticos inlellectus hunc gustasse ^ vero qua conditus erat, et pote-tasquain non sua sed
Jonatham, et sorte deprehensum, vix precibus po- Dotniui onmiuin xquitate acceperat, Dei erat.
puli liberatum. CAPUT IX.
514 CAPUT VII. De unctione David.
De Agag rege servato. 1. Iiaque Saule propter inobedientiam reprobalo,
1. Iniit iterum Saul praeliumadversus Amalech, mittit Dominus Sainuel ad Isai, el sumpto coriiu
interfeclisque cunctis hostibus, pepercit Agagregi, olei, unxit in regeui David. Sed videaraus euimleui
nec voluit disperdere omnia juxta prxceplum Do- David, quomodo piophetice Clirislum significav-ert;
3. CAP.v. Grialius edidil regnum adeptus, quod injusla, mendose, ut videtur. AREV.
sustincri potest; sed magis placel cum aliis regnum ->. Grinlius,i>e/emntdationein: alii; vetad emenda-
adeptumpassiva significatione.AREV. tionem.AREV.
CAP.VIII.N. 1. In eo spirilus Domini, elc. Alii, 3. Alii, sopor Domini occupaverat, omisso qm.
spirilus Domini malus in eo, et exagitabat eum. llic AREV.
jusle qumrilur,si spiritusDomini,cur matus: Si malus, CAI>.IX. N. 2. Chriitutile.Griahusedidit charimaU,
cur Domini? Grialius edidit, et in diaboto poteslas quod nienduiii pulo. Aiu;v.
 399 S. I91D0RI IIISPALENSIS EPISCOPI 408
David enim iulerpretatur manu fortis, sive desidera- A prxterfluit quidquidvenit in mundum. Erant enim
bilis. Et quid fortius leone illo de tribu Juda, qnj in flumine tanquam in populo illo primo lapides,
vicit mundum? Et quid desiderabilius illo de quo erant illic inutiles , et vacabanl, nibil proderant,
dicitur : Venietdesideratus cunclisgentibus(Agg. n)? transibant super fluvios. Sed quid fecit David, ut
2. Ungitur iste Davidin regem, futurum denun- lex ipsa nlilis esset? Accepit gratiam. Lcx enim sine
tians per unclionem illam Christum : Christus enim gratia impleri non potest: Plenitudo enim legis cha-
a chrismate appellatur. [David ab officio pastorali ritas(Rom. xm; Eph. iv).
pecorum ad hominum regnum transfertur: nunc 4. Quia ergo gralia facit impleri legem, significa-
auiem David ipse Jesus ab ovibus Judaicx plebis tur gralia lacte. Hoc enim est in carne gratuitum,
ablalus, in reguum genlium translattis est; in Judai- ubi mater non queritur accipere, sed satagit dare ;
ca enim plebe non est modo Christus, ablatus est boc mater gratis dat, et contrislatur si desitqut ac-
inde; nunc genlium greges pascil. cipiat. Quomodoergo ostendit David legem sinegra-
3. Eral autem David in canticis musicis eruditus. tia operari non posse, nisi cum illos lapides quin-
Diversorum enim 516 sonorum rationabilis mode- que, quibus significabatur lex, in libros quiuque,
ratusque coucenlus concordi varielate compactam quos conjungere voluil gralix, posuit vase paslorali,
ordinate Ecclesix insinual unitatem. Qux variis mo- R quo lac mulgere consueverat?
dis quotidie resonat, et suavitate myslica modu- 5. His armatus, processit adversus Goliam super-
lalur. bum, se jaclantera, de se prxsumentem. Tulit unum
4. Iste adliuc puer in ciibara suaviter, imo fortiter lapidem, et dejecit diabolum, in fronte percussit, et
canens, malignum spiritum, qui operabatur in Saule, cecidit ex eo loco corporis ubi signum Christi non
coinpescuit, nun quod cilharx illius lanta virtus erat, habuil. Hnc quoque licet atlendas, quinque lapides
sed quod figura crucis Christi, qux de ligno et ex- posuil, unum misit.
tensione nervorum mysiice gerebatur, ipsaque pas- 0. Quinque libri lecti sunt, sed unitas vicit; ple-
sio, quaecanlabatur, jam tunc spirilus dxmonis op- nitudo enim legischarilas, ul ait Apostolus. Sufferen-
primebat. Leonem quoque et ursum idem David tes invicem in dileclione, siudentes servare unita-
necavit, ursum videlicet diabolum, leonem Anti- tem spirilus in vinculo pacis. Deinde illo percusso
christum ; alterum hominibus iatenler insidiantem, atque dejecto, gladium ejus abstulit, et deinde ca-
alterum in posterum manifcstissime saevientem. put illi abscidit.
CAPUT X. 7. Et hoc facit noster David. Dejicit diabolttm de
De cerlamine David cum Goliath. suis, quando credunl maligni ejus, quos ille in manu
1. Iste Davidin prxlio gigantera superavit, cum G habebat, et de quibus cxteras animas trucidabat,
adversus. populum Dei alienigenx dimicarent. Pro- convertunt linguas suas contra diabolum, et sic Go-
vocavit unusunum, GoliathDavid; provocavil super- lix de gladio suo capul incidilur.
bia humililatem, provocavit diabolus Christum. Ac- CAPUT XI.
cepit arma bellica sanctus David , ut adversus De ConnnbioMichol filimSaul.
Goliam procederet; hxc arma per xlatem et parvaro 1. Inlerea victoria Davidanimum Saul regis offen-
staturam corporis portare non poluit, abjecit one- dit, indignantis quod sibi in mille, et David in de-
ranlia, accepit quinque lapides de flumine, et posuit cem millia conclamantium publice gratulalionis ora
in vase pastorali. insonarent; hinc invidia Saulis, et semen odiorum
2. Ilis armalus processit, et vicit. Hoc quidem ille adversus David. Quem dissimulator callidus, ut sine
David. Sed si mysteria perscrutemur, in David Chri- insidiis suis posset offerre discriraini, statuit eum
slus intelligitur. Qui, tempus revelationis Novi Micholfilix sux 518 nupliis alligari, si centum sibi
Testamenti insinuandx et commendandx gratix Allophylorumprxpuiia viclor offerrel.
prfcvidens, arma deposuit, quinque lapides lulit. 2. Pro quibus cetilum, ducenta dedit, et unde cre-
Deposuitergo corporalia sacramenta legis, qux non dilus est regio perire voto, inde auctus est glorio-
sunt imposita genlibus; deposuit qux non observa- D siori trophxo. Iiaet Judxi, dum contra voluntatem
mus, sed tamen ad aliquam significationemprx- Dei Christum interflcere nitunlur, per id salulem
missa et posita inlelligimus. gentium egerunt per quod crediderunt exstinguere.
3. Denique hxc arma deposuit, tanquam onera Quodvero David alienigenarum prxpulia altulit, et
sacramentorura veteris legis, et ipsam legemaccepit. icdenuo filix Saul nuptiis haesit,.significabai quod
Quinqueenlmlapides quinquelibros Moysisignificant. Christus non prius Synagogamconnubiosuo sponde-
Tulit ergo quinque illos iapides de flumine, id est, ret, nisi anlea gloriosus in gentibus fierel.
de sxculo. Labilur enim mortale sxculum 517 et 3. Prius enim in nationibus resecavit carnis pol-
3. Diversorum enim, elc. Alii: Diversorumenim non observamus. Hxc fortasse a librariis omissa
tonorum rationabilesmoderatosqueconcentus dicimus sunl, ex repetitione verbi observamus.Moxforte le-
toncordiumvarielatera compactamet ordinatam, qum gendum, transibat super (eos) (luvius. Alicubi legi-
Eeeletiminsinuatunitatem.ARKV. tur (tuviutn.AREV.
CAP.x. N. 2. Qum non observamus.Alii addunt: 4. Alii, non qumril accipere,quod fortasse melius.
Quanta enim in veterilege et legitimasunl, el nonob- Et >moxin vase. AREV.
lervamus? Alii : Quia in veteri lege et legimus, et
 401 QU.ESTIONES IN VET. TESTAM. - 1N REGUM I. 402
lutionem, et postea copulatus esl Synagogx. Post- A 5. Igitur David regix manus ictum evitans, ejus-
quam enim, sicutscriptum est, introierit plenitudo que persecutionem declinans, fugit, venitque ad
gentium, tunc omnis Israei salvus flet (Rom. xi). Samuelem. Et misil Saul nuntios, qui apprehende-
Dupla autem, id esl, ducenla prxputia attulit, sive rent David. Samuel autem erat inter prophetas, et
pro Judaeis el genlibus acquisitis, sive quia major esl coetus prophetarum qui illo tempore prophetabant.
numerus acquisitionis populigentium quam creden- 6. Nunlii autem, qui missi sunt, accepto ejusdem
tium Judxorum. - spiritu, propheiarunl, missisque aliis hoc contigit,
CAPUT XII. el terliis nibilominus. Postea vero cnm et ipse Saul
De David repellenlecilhara spiritum. venisset, faclus est super eum spiritus Dei, et ambu-
1. Auxit deinde odium Saul adversus David in labat ingrediens, et prophetabat.
tantum, ul rex ad medelam sui spiritus David de 520 CAPUTXIV.
more psallenlemjaculo conareturconflgere. Sed quid De insidiatoribusprophelantibus.
est, quod dum Saulem spiritus adversus invaderet, 1. Quxriturauiem quomodoel illi, cum missi es-
apprehensa David cithara, ejus vesaniam raitiga- setit ad tenendum lioniinein, et ad necem ducen-
bat?
tales spiritu efflci meruerunt; et Saul ipse,
2. Per Saitlem enim Judxorum elatio, per David dum,
veniens et ipse sanguinem innoceiuem
aulem humilitas Christi significatur. Cum ergo Saul qui miserat,
meruit spirilum illum,
ab immundo spiritu arripitur, David canente, ejus quacrenseffundere, accipere
et prophetare.
vesania temperalur, quia cum sensus Judxorutn per
2. Quantum enim ad litteram attinet, non est mi-
blasphemiam in furorem vertitur, dignum est ut ad rum hominem
salutem mentes eorum qtiasi dulcedine cilharx, lo- reprobura ad momenlura transitorie
cutionis evangelicx tranquillitate revocentur. prophetasse, dum etiam multi similes prophetix
donum legantur habuisse (// Pelr. u), sicut Balaam
CAPUTXIII. ille reprobus, quem non lacet Scriptura judicio di-
De insidiisSaul conlra David.
vino esse damnatum, sed prophetiam babebat.
1. Miltit Saut custodes ad domura David, ut custo-
3. Nec illa verba parum atteslantur huic senten-
dirent eum, 519 et interficeretur. Abscessit autem
David nocte, et fugit, atque salvatus est. Cumque in tix, qux in Evangelioscripta sunt, multos dicluros
illa die : Domine, Domine, in tuo nomine man-
venissent nuntii Saul, invenerunt staluam in lecto
et bibimus, et in nomine tuo propheta-
Davidposilam, et pellem pilosamcaprarum ad caput ducavimus,
Audiamus hoc mi- vimus, et in nominetuo virlutes muttas (ecimus; qui-
ejus. ergo quid significet, quod est : Non novi vos, discedite
serit Saul ad custodiendam domura David, ut eum I,* bus tamen diclurus
a me, operarii iniquitatis (Matth. vn).
inlerficerel. Hoc non ad crucem Domini, sed tamen
ad passionem ejus pertinet. i. Myslice autem exemplum hujus Saul nuntio-
2. Cruciftxus enim Cliristus, et morluus, et se- rumque ejus in hac sententia figurat nonnullos hxre-
pultus est. Erat ergo illa sepullura lanquam domus licos, qui aliquid boni de muneribus sancti Spiri-
ad quam cuslodiendara misit regnum Judxoruw, ms habent, sicut Testamenla legis et Evangelii,
quando custodes adhibili sunt sepulcro Christh Quo- sicut baptismi sacramenlura. Qui cum ad Ecclesiam
modo ergo custodita est domus, si David figurabat catholicam veniunt, non est in eis ullo modo violan-
Christum, ut Chrislus interficeretur, dum non in dura, aul, quasi non habeant, tradendum ; sed ta-
sepultura Christus, sed in cruce sit interfectus? men eos non ideo debere saluti confidere, quia non
3. Refertur ergo hoc ad corpus Chrisli, quia inter- itnprobamus quod illos accepisse credimus.
ficere Christum erat lollere nomen Christi. Neque 5. Sed oporlet eos cognoscere unitatem, et socie-
enim crederelur in Chrislum, si mendacium prxva- talem vinculi charilatis, sine qua omnino quidquid
leret cuslodum, qui corrupti sunt ut dicerent quia habere potuerunt, quamvis sanclum sit atque ve-
dormieniibus nobis venerunt discipuli ejus, et abs- nerandum, ipsi tamen nihil sunt, tanto indigniores
tulerunt eum (Matth. xxvm) *, hoc est itaque velie ] effecti prxmio vitx xternx, quanto illis donis non
Christum interficere, nomen resurrectionis ejus ex- bene usi sunl, qux in bac vita, qux transitorla est,
stinguere, ul mendacium Evangelio prxferrelur. acceperunt.
4. Sed sicut illud non valuit Saul ut interliceret
6. Itera exemplum, atque imago hujus Saul nun-
David, sicnec hoc poluit regnum Judxorum efficere, tiorumque ejus in hoc loco Judxorum non incongrue
ut merooriam Christi deleret. Isti aulera qui de
gestat personam, qui dum adversari cupiunt Christo,
Saul virtute, id esi, de regno Judxorum in Chrislum habent in ore sacramenta legis et prophetarum ad
prxsumere voluerunt, offenderunt in lapidem offen- lestimoniura Christi, et cum Ecclesia, quasi cum
sionis, tauquain in sialuam, et hxdus eis visus 521 prophetis, de Scripturis disputant, sicut illi
erat agnus, quia in quo peccalum non invenerunt, cum
prophetis vaticinabantur.
quasi peccalorem persecuti sunt.
v
CAP.XIII.N. 4. Sic nec hoc poluit, etc, usque ad delerent. AREV.
deleret. Alii: Ila nec istis valuit, ut memoriamChristi
m S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI 404
CAPUT XV. A prxeepta legis carnalia, erat saerificiumsecundum
De David el Abimelech. ordinem Aaron, et postea ipSede corpore et *an-
*. Surrexit itaque David iterura, et fugit in illa die guine suo instituit sacrificium sectfhdum erdinem
a>facieSaul, venitque ad sacerdotem Abimelech, a Melcbisedech.
quo et gladium Golix suslulit, et panes proposi- 3. Mutavit ergo os suum in sacerdotto, mtttavit
1'mnisaccepit. Qux res et sacerdoti morlein atlulit, in prxceplis.dansaiiud Testamerttum,evac«at* ear-
et atiimadversioiiem religiosaeintulit civilati. Hacc nali operatione, atque inde collapsus esl in ntanibtts
ilaque gestorura lides est. eorum, quando eum comprehendentescrueifiX<ert»n>L
2. Sed quantum ad sacramentum prophetix perti- Et procidebat ad ostium portx, hoc csi, bumiliabat
net, in Christo Dominonoslro impletumest, qui po- se, hoc est enim procidere usquft ad1osthnn fidei
situs in carne, dum insectationem declinaret Ju- nostrx, ostium enim portx, initium fidei; irtde inci-
daicam, ad aposlolostransiit, cum quibus el deside- pit Ecclesia, ct pervenit usf|fte ad speeiem, ut etmi
ratum sibi cibum sumpsit; desiderioenim desideravit credil ea qux non videt, mereatur perfrui, eum eum
manducare pascha. facie ad faciem videre coeperii.
3. Ex quibus Golix, id est diaboli, arma sustulit. 4. Qood vero in illo quasi furore saliv* decurre-
Fortis enim spolia ipse dirip.uit. His ergo, a quibus B bant super barbam ejus, Aposlolus hxc aperit di-
receptts est Christus, tribnlationes induxitdiab»Ius, cens -.Judmisignapetunl,el Grmcisapienliamqumrunt;
et tnortem. Omnes enim, ut ait Apostolus,qui in nos autem prmdicamttiChrislum crucifixum, Judmis
Cliristovolunl pie vivere, persecutionempatiunlur (11 quidetn scandalum, gentibus auletn stullitiam; ipsit
Tim. tn). Et Dominusait : Si me persecutisunt, et vero vocaiisJudmis,et Grmcis,ChristumDei virtutem,
vot peneqttentur(Joan. xv). el Vei sapientiam,523 nu,a 1"od stultum est Dei
4. fU Doech autem Mumxo Judx proditoris per- tapientiut est hominibus, et quod inftrmum etl Dti
sona consisiit, per qo-am ista operatus est diabolus, fortius est hominibus.
ut ejtfs pfoditione, fecia in Chrisio, postea persecu- 5. Non tantum salivx altendantiir, sed attende
lionem EccteSia pateretur, el occiderentur quam- quia super barbara decurrunt. Quomodo enim in
pluriflti discipuli Cbristi, el sacerdotes, et pro no- salivis infirmifas, sic in barba vtrtus ostenditur.
mine ejus persecutronesgravissimasperferrent. Texil ergo virtutera suam corpore inffrmitatis sux,
CAPUT XVI. et qhod forinsecos infirmabalur lanquam in saliva
De Daeid et rege Achis. apparebat; intus autera divina virtus lanquam barba
1. iKterea David, rmn fugeret Saul, laiere vo- tegebatur.
Ml aputf re-gcmqueimfarnGeth, noinine Achis. Sed 'C CAPUT XVII.
cum gloria ejus Futssetctfmmeinorata, 522 "e Per De chlamyde Saulis prmcisa a David.
livorem rex, ad quem conlugerat, aliquid in eum 1. Deliincin ereffio Engaddi, cum perseqnendum
maehinaretur, finxit insaniam, et quasi furore cor- DavidSaul appeleret, ingressus esl David m spelun-
reptffs, muta.vil os suum, defluebantque salivx in cam, el ibi latebat. Sed rex improvisi-s exceptus
barbam ejns, collabebaturque in manibus eorum, et insidiis, quod innocuo moliebatur, inciderat. Scri-
prneidebal ad ostia portae. plum est enim : Qui fodil foveamproximo suo, ipse
2. Et dixit Acliis rex : Quid huc mihi udduxistis incidil in eam (Proverb. xxvi). David autem, bona
istum? numquiddeerant nobisfuriosi ? et sic eum di- pro malis retribuens, inimicum non oceidit, sed pro
misit. Aclus iiiierpretalur, quomodo est? per qnod lestimonidfacli oram chlamydis regix abstulil, cuin
si^nificatur ignovanlia, el verbum mirantis, et non faciliusesset exceptum insidiis adversariura perdere
agnoscentis.Quodin genle Judaeorumiiiipletum esi, raagisquam fallere.
qiii diiin videruul Cluistum, non agnoverunt, eoram 2. Qtiidergo est quod iste fugiens a facie Sattl iu
quibus mutavitos suiim, et abiii. Erant enim ibi spelunca latnit? Quare autem latuit, nisi ut occulla-
CAP. xv. N. 1. Sun-ea.it ttaaue David. Grialius .n cmlerireges Israel continuationesacratm consuetudinis
mendose, ut arbitror, surrexil atque Datid. AREV.** ungebantur. In qua unclione figurabatur itnus ve-
2. transiit. Grialius, transil. AREV. rus Christus, cui dictnmest: Vnxil te DominusDeut
4. Prodiabolus sxpe zabulus in Mss. occurrere luus oleocxsullationis prm participibus tuis.. . Pro
iioium esi. AREV. procidebat ad osiium noiiuulli mss. Codices proci-
CAP.XVI.N. 3. Mutuvitos suum in succrdotio.In debal ad ostia. AREV.
sacrificio,Pal. GRIAL. i. Apostolushmc aperit. Alii: Apotloluskoc apentit.
Ibid. Etprocidebat. Qtfxdam interjecta sunt ante AREV.
hxe verba in Val. et Compl., qux ciini a ielii|uis 5. Non lantum salitxeatlendantur. Ex Euch. Al. :
oinnibus, et ab Eucherio et Beda, abessent, neque Non tanquam salivmoffendanl.Non lanquamsalivam
cohxrerent cuin prxcedentibus et sequentibus, reci- atlendas, Compl. GRIAL.
prehda non fuerunt. GRIAL. Ibid. Non tantum salivm, etc. Alii : Salivm enitn
lbidi In sattrdolio. Ita reposui, quamvis Grialius signiftcantsluttitiam, sativm significanl infirmilatem.
in texlu ediderit in sacrificio;in nota prisferre vide- Sed quodslultumest Dei fortius est hominibus.Non
tur in sacerdolio.Post crucifixemnl Mss. nonmilli lanquam salivas atlendas(al., salivmoffendant),sed
addunt: Admonet Dominus,el dicit : Nolile tangere allendequia subler barbamdecurrurit. Post tegebatur
christosmeos. Regesiiaquein genteIsrael cliristi ap- alii addunt : Quid enim deterius pessimorege Snul,
pellanlur. Hoc enim nomen eral in regibus, quod a qui eliam per inobedienliamin Deum peccavil? In
Saul caoit, cui Davidsuccessitin regnum,atque inde quemetiam spiritus Domiiti malus insUiebal.AA-V.
,AK OIL-ESTIONESIN VET. TESTAM.—IN REGUM 1. *06
rex iste, qui po-
retur, et non inveniretur? Quid est eontegi spelunca, A Israel personam figurate gerebat
nisi conlegi terra ? qui enim fugit in speluncam, pulus amissurus erat regnum, dum persequitur
lefra tegilur, ne videalur. Portabat autem lerram Christum. L
Jesus, carnem, quam acceperatde terra, etin ea se CAPUTXVIII. |K
enim De hasla ablata Sauli a David.
occullabal, ne a Judaeis inveniretur Deus. Si
cognovissent,nunquamDominumglorim crucifixissent 1. Quodet seqtienter ilerura demonstratum est,
(I Cor. II ). quando idemDavidfugiensa facie Saul ingressus est
3. Quare ergo Dominum glorix non invenerunt? in castra regis, et cum dormienteni invenisset, non
Quia Speluncase texerat, id est, carnis infirmitatem percussit, non occidit, sed solam lanceatn, qux erat
oculis objiciebat, et 524 majeslaiem divinitatis; ad caput ejus, et lenliculamsustulit, dormientibusque
corporis tegmine, tanquam speluncx abdito occulia- cunctis, egressus de castris, transivit in cacumine
bat. Illi ergo, non cognoscenles Deum, persecuii montis.
sunt hominem; nec mori potuit, nisi in homine, 2. Quid est hoc? persequebantur namque Judse1
non
quia necteneri potuit, nisi in homine. Opposuitergoi Christum, sed perseqtiendo dormiebant, quia
male quxrenlibus terram, servavitbenc quxrentibusi vigilabant corde. Duritiaenim cordis obdormitioest.
vitam. I Dormiuntin vitam veterem, non evigilant in novam.
J3
4. Fugit ergo secundumcarnem in speluncama, 3. Venit Chrislus, non eos occidit, sed tulil abeis
facie Saul, quia passus est usqtte adeo se occullans; scypbum aqux, id est, graliamlegis; tulil et sceptrum
Judxis, ut morcreiur. Sed quare usque ad mortem<i regale, regni scilicet polestatem, quam pro maximo
voluit esse patiens, ul fugeret a facie Saul in spe- habebant, et unde se protegebant temporaliier, et
Inncam?Etenim spelunca inferior terrx pars potestt quam adversus Deum per incredulitatem gerebant.
accipi. Et certe (quod manifestum est, et noium •! Et deinde viclor David noster, de castris eorum re-
est omnibus), corpus ejus in menumenlo posi- gressus, transcendit in allitudinem raontis ccelorum.
tum est, quod erat excisum in petra. Hoc ergo mo- CAPUT XIX.
numentum speluncaerat, illuc fugit noster Davidaa De pugna David cumAmatechitis.
facie Saul. 1. Interea fugiensDavid, dum pergeret eum Acbis
5. Tamdiu enim perseculi sunl illum Judaei,quoad d rege Philistinorum in priiium adversus Israel, inv
usque poneretur in spelunca. Sed quid esl quod per- surgentesAmalechilx irruerunt in Siceleg, etsuccen-
secutor ad purgandnm ventrem speluncam ingredi- dentes eam, captivarunt omnia qux erant David et
tur, nisi quod Judxi in Christum conceptam menlis s puerorum ejus. Reversusergo Davidad persequendos
malitiam, quasi odorem fetidum emiserunt, et cogi-- C ( AmalechilaSjinvenit.i-Egypliumpuerumlassescentem,
tataapud se noxia, factis deterioribus, dum Chri- i- quem Amalechitx xgrotura in ilinere reliqtierant.
stum perimunt, ostenderunt? 2. Hunc autera Davidinventumcibo relecit, du-
6. Sed taraen David Saulem occidere noluit, et it cemque sui 526 itineris fecit. Sicque Amalechitag
cum eum in abdito occullalum antro haberet in po- i- persequitur, epulanlesquereperit, et funditusexstin-
testale, reservare potius quam occidere roaluit; ita ta guit. Quid est enim, quodiEgyptius Amalechitx puer
et Christus, dnm esset in spelunca carnis, persecu- i- in itinere lassalur, nisi quod amator prxsentis sxculi
torem populum in potestale habuit, el non occidit. t. pecoati sui nigredine opertus, saepeab eodemsxculo
Scriplum euim erat de eis per prophetam : Ne occi- i- infirmus despectusquerelinquitur, ul cum eo nequa-
deris eos.Tantum denique David summitatemchla- i- quam currere valeat, sed fractus adversitate torpes-
mydis ejus silenter abscidit, ut ostenderet prophe- e- cat?
lia ChristumJudxos non occidisse, sed eis tanlum tn 3. Sed hunc Davidinvcnit,quia Redemptornosler
regni gloriim abslulisse, sicque eos persecutione ie veraciter raanu fortis nonnunquamquos.despectos a
sua vacuos sede vel imperioreliquisse. mundi gjoria reperit, suo amore converlit, cibo pas-
7. Chlaniydisenim abscisio regui est ampulatioi:: cit, quia verbi scientia reflcit. Ducemitineris fecit,
hoc etiam alio loco idem Saul, cum per inobedien- II- D quia suum etiara prxdicatorem facit.
tiam peccasset, ostendii. Nam cum veniam precare- e- 4. Et qui Amalechitamsequi non valuit, dux Da-
tur, rogaretque Samuelera ut reverteretur cum illo lo vid efficilur, quia is quemindignuramundusdeseruit,
ad placandumDeum, et noluisset, atque, convertens ns non solum conversus insuam raenlem Deumrecipit,
faciem suam, abiisset, tenuit Saul pinnulam vesti- ti- sed prxdicando hunc etiam usque ad alieua corda
menli ejus, et disrupit eam. perducil.Qttovidelicetduce, DavidAmalechitamcon-
8. Et dixit ad eum Samuel : DisrupitDominus re- e- vivantem invenit, el exstinguit, qula Cliristus, ipsis
gnum lsrael 525 de manu tua hodie, et dabit illud <id prxdicantibus, mundi laetitiamdeslruit, quos raundus
proximotuo, el dividelitr Israel in duo. Populi ergo go comiles habere despexit.
CAP.XVII.N. 3. Nec moripotuit, etc. Alii : Nec ec mintts regnum Israel a le hodie, et tradidit iilud
moripoluit, nisiin homine;nec crucifigipotuit, nisiin in proximotuo meliorite. AREV.
homine. Opposuit,etc. AREV. CAP.XVIII.N. 1. Ingressusest, elc. Al.: In castra
7. Grialius hoc loc. edidit dirupit, et n. seq. disru-
u- rigis, cum dormientemojfendisset,non percussit,non
pit. AREV. eccidit. Pro cacuminemelius esset cacumen.ARKV,
8, Vulgata,cap. xv, 28, lib. I Regum : Scidit Do- o-
407 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPl 408
CAPUT XX. Ak finguntur earum rerum quarum imagines suni nomini-
De Saule pythonissam consulenie. bus appellantur, sic hominis piclura, cum pingitur,
1 Post morlein autem Samuelis congregati sunt propriumquodque nomine incunctanter adhibetur, et
Philislini contra Israel. Consuluitque SaulDominum, dicilur: llle Cicero, ille Sallustius, ille Acltiltes,ilte
el non respondit ei. Quxsivit autem Saul pythonis- Heclor,hoc flumetiSimois, illa Roma, cumaliud ttihil
sam, qttx suscitaret illi Samuelem. Slatimque susci- sintquam pictmimagines.
tatus ait ad eum : Quare inquielasli me ut suscitarer? 6. Vnde etcherubim, cum sint cmlestesvirtules,fictm
Et quaerilur secundum bisioriam utrum pythonissa tamen 528 ex metallo, quodimperavilDeus super ar-
ipsum prophelam de inferno evocaverit, an aliquam camTestamentimagnmreisignificandmgratia,nonaliud
imaginariam illusionetn fallacia dxmonum factam. quam cherubimilla quoque figmenta vocabantur. ltem
2. De qua quxstione bealx memorix Augustinus dum quisque videt somnium,non dicit: Vidi imaginem
episcopus Simpliciano Mediolaneosiepiscopo ila scri- Auqustini,sed : Vidi Augustinum,cumeo lemporequo
psit: Inquiris, inquam, utrum potueril malignusspiri- atiquod tale aliquis vidit ignoraret hoc Auguslinus.
tus excitare animam jusli, el lanquain de abditis mor- 7. Vsqueadeo manifeslumeslnonipsoshomines,sed
tuorum repagutis, vel receplaculisevocare,el ul videre- imagineseorum videri.El Pharao spicas sedixitvidisse
tur, el loqueretur cum Saul. ]B in somniis, el boves,non spiearum, autboumimagines.
527 5. Nonne majus tnirandum sit quod Salanas Si igkur liquido constat nominibusearum rerum qua-
ipsum Dominumassumpsit, et constituit super pinnam rum imaginessunl easdem imaginesappellari, non mi-
templi? Quolibetenim modo fecerit, [ttclumest. Ila et rum est quod Scriplura dicil Sainuelem visunt, eliam
modus quo Samueli faclum est ut excitaretur, similiter si forle Samuelis imago apparuit ficlo machinamento
lalet, nisi forle quis dixeril fucilioremdiabolo fuisse li- ejusqui transfigural se in angelum lucis , et ministros
centiam ad Domir.uinvivumunde voluii assumendum, suos ornat velut ministros.justilim.
et abi voluit consliluendum,quamad Samuelisspirilum 8. Jam vero st illud, inquit, movet,quomodoa ma-
defunctia suis sedibusexeitandum. ligno spirilu Sauli vera prmdicla sunt, potest et illud
i. Quodsi illud in Evangelio nos ideo non contur- mirum videri,quomododmmonesagnoveruntChristtim,
bat, quia Dominus voluit, alque permisit, nuila dimi- quem Judmi non agnoscebant. Cum enim vutl Deus,
nulionesum polestaiis et divinitalisid fieri, sicul ab etiam per infimossupremosquetpiritut aliquem vera
ipsis Judmis, quanquam perversis atque immundis, et cognoscere,lemporalia duntaxat ad itlam mortalitaiem
facta diaboli facienlibus,et tenerise et vinciri, et illudi, pertinentia, facileest,einonincongruuin,ul omnipotens
el crucifigi,alque interfici passusest; nonest absurdum et justus ad eorum pmnamquibus ista prmdicanlur(ut
credere, ex aliqua dispensalionedivinmvoluntatis,per- IG malum quod eis imminetantequam venialprmnoscendo
missum(uisse ul non invitus, et dominante magica po- paliantur), occulto apparalu mysteriorum suorum,
tenlia, sed volens aique obtemperansoccultmdispensa- etiam spirilibus tatibus atiquid divinationis impertiat,
tioni Dei, qum pylhonitsam illam el Saulem latebat, etquod audiunl ab angelisprmnunlienlhominibus.
spiritus prophelmsancli se ostenderetaspectibus regis, 9. Tantum aulem audiunt, quanlum omniumDomi-
divina eum sententia percussurus. nus atque moderator vet jubet, velsinit. Vnde etiam
5. Quanquamin hoc (acto potest esse alius facilior spiritus pythonis in Actibus aposiolorum atlestatur
intellectus, ut non vere spirilum Satnuelis excitaluma Paulo aposlolo, et evangelislaesseconatur (Act. xvi,
fequie tua credamus, sed aliquod phanlasma, el ima- 16). Miscentisti lamen fallacias, el verum, quod nosse
ginariam iltusionemdiabolicismachinationibusfaclam; potuerunl, non docendi magis quam decipiendi fine
quam propterea Scriptura nomine Samuells appellat, pronunliant. Et (orle hoc esl quod cum illa imago Sa-
guia solent imagines earum rerum nominibusappetiari muelis Saulem prmdiceretmorilurum,529a'lx'' eliam
quarutnimaginessunl. Sicutotnniaqumpingunturalque secum futurum, quod utique faliuiti est.
CAP.xx. N. 1. An aliquam, elc. Al.: Analiqua ima- omisit, hoc ille, quod certe necessariura non est.
ginaria illusione faltacia dmmonumfacta. AREV. AREV.
2. AugustinusSimpliciano.Lib. n, q. 3, et ad Dul- D 4. JVonconturbat. Non perlutbat, apud Augustin:
cilium, q. 6. GRUL. et Eucher. GRIAL.
Ibid. Malignusspiritus.Immundus spirilus. Augus- 6. llla-quoque (igmenta.Ita apud August.in quxst.
tinus et Euch., qtianivismaligniibidem posteavocen- ad Dulcilium. Illm quoque effiyies,apud eumdem in
lur. GSIAL. libr. ad Simplician. GRIA_.
lbid. Repagulis vel. Hx voces non sunt apud Au- 7. Transfiguralse in angelum.Ita August. ad Sim-
gustin. aut Euch. GRIAL. plic. Trans/igurat se velut angelum, adDuIcit. GRIAL.
3. Quolibet enimmodo feceril hoc ille, factum est; Ibid. Grialius in somnis pro in somniis; et se velut
ila et modus quo Samueli faclum est ut excilaretur angelum, quamvis in nota prseferre videatur se in an-
similiter latet. Ita omnino legendus hic locus, etiam gelum. AREV.
apud Augustinummancus, ut TOfactum esl, quod se- 8. Etiam per infimos infcrnosquespirilus aliquem
mel tantum, sed non eodem-in loco apud uirumque ver. cogn., ulrobique Auguslinus. Per infirmossupre-
positum erat, apud utrumque repetatur, atque alter mosquespirilus, apud Euch. GRIAL.
alteri Subsidiosit. GRIAL. lbid. Alii, apud Augusiiinun, infirmosinfernosque.
Ibid. Feceril, etc. Al., fecerit. Factum est islud, ul Alii, infimosinferosque. AREV.
excitarelur.M.: Fecerit, faclumest,ilaul Samuel exci- Ibid. Pro mysleriorumpotioresMss. Augustini ba-
laretur, minus bene.Grialius in notavidetur voluisse: bent tniitts(eriorum, ul ministeria pro tninistris acci-
Quolihetenimmodo fecerit hoc ille, factum esl.Intextu piantur. AREV.
 409 QUJESTIONES1N VET. TESTAM. — 1N REGUM II. 410
10. Magno quippe intervallo post mortemteparari A 12. Sed, quoniamsive itlud fieri potsil, sive non
bonos a malis in Evangelio legimus, cutn inter super- pottit, lamen faltacia Salanm atque imaginumsimu-
bumillum divitem, cum jam apud inferos tormenta landarumcallida operatio decipiendissensibushuma-
paleretur, et illum, qui ad ejus januam ulcerosusja- nis mulliformis invigilat, pedetentimquidem, ne in-
cebat, jam in requie constitulum,magnum chaosin- quisitionibus diligenlioribusprmscribamus, sed tamen
terjectumefsetesietur(Luc. xvi, 26). polius existimemus,lale aliquid faclum malignospiri-
11. Aut si proptereaSamuel ei dixil: Mecum eris, tu pyllionissmillius minislerio, quandiu nobis aliquid
ut non ad mqualitatemfelicilalis,sed ad paremcondi- amplius excogitare atque explicare non dalur. Hxc
tionemmortis referatur, quodulerque homofuerit, et sunt qux lunc de pylhonissa et Samuele scripsit
uterque mori potuerit,jamquemorluusvivomortemprm- beatissimus Auguslinus.
nuntiabat, tecundumutrumqueigilur inlellectumhabere 550 CAPUT XXI.
exilumhaneleclionem,quinonsiicontrafidem,perspicit, De morte Saulis et Jonathm.
opinor,prudentialua; nisi forte profundioriinquisitione
invenialurad liquidum,vel posse,vetnon posseanimam 1. Igitur exorto prxlio, percusserunt Pbilisthxi
humanam,xum ex hac vita migraverit, magiciscar- Israel plaga magna, corrueruntqiie in prxlio Saul
minibus evocari, et vivorum apparere conspectibus,B et Jonalbas. Quos denique pius propheta figuraliter
etiam corporis lineamenta gestanlem,ul non solum deflet. Qui cum potentes essent, et semper hostibua
viderivaieat, sed et agnosci. Et si polest, ulrum eliam prxvalerent, sauciati illico ac vulnerali, in medio
justi anttna non quidem cogalur magicis sacr-is, sed prxlio corruerunt.
dignetur ostendi, occultioribusmysteriissummmlegis 2. Quomodo, inquit, ceciderunt potentesin medio
obtemperans,ut si fieri non posse claruerit, non uter- pugnm? Hoc etiam modo pium Christianorum ge-
que sensus in hujus scripturmtraclatione adtnittatur; nus defleleos qui, non repugnantes dxmonibus, la-
sed, illo exctuso, imaginariasimilitudo Samuelisdia- buntur in sxculo, quod est lubricum; Gelboeenim
boticoritu facta intelligatur. monlesinterprelantur lubrui montes.
11. Occultioribusmysteriis. Ita August. ad Dulcit. Qux dum in hujus mundi desideriis defluunt, in
Imperiis, ad Simpl., et apud Euch. GRIAL. Ciiristi casu, id est, cuncti per morteni aruerunt.
: lbid. Grialius distinguebal : prmnuntiabal. Secun- El quia in eis unctus rex corporaliter morilur, ipsi
dum utrumqueigilur, etc. Quac distinctio retineri ab omni gratix rore siccantur. De quibus et bene
poterit, si legatur: Aut sic propterea, etc. Apud , ] dicitur: Nequesint agri primitiarum. Primitix quippe
sanctum Augustinum deest igitur post utrumque; et esse non possunt, quia superbia llebrxorum... pri-
ila clarior esl sensus. AREV. mitivos fructus non fert, quia in Redemptoris adven-
12. Hmc sunt qumtunc de pythonissa.Sed vide qux tu ex parte maxima in perfidia remanenles, primor-
addit p'oslea ad Dulcitium scribens in fine quxstio- dia fldei sequi noluerunt. Sancta namque Ecclesja
nis. GRIAL. primitiis suis multitudine gentium fecundala, (vix
CAP.XXI.N. 1. Qui cum potentes. Inter hxc Ie- in niundi fine Judxos, quos invenerit, suscipit, et
guntur in Val. plurima Gregorii verba e lib. tv Mo- exlrema colligentes, quasi reliquias frugum ponit.
ral., cap. i, de monlium maledictiune, qux recte De quibus nimirum rcliquiis Isaias dicit : 5« fuerit
absunt ab aliis libris, et a Beda. Nam plane non co- numerus filiorum Israel quasi arena maris, reliquim
hxrent. GRIAL. salvmfient. Dehinciteruin deflel idem prophela Saul
Ibid. Deflel. Cod. Flor. in-4" et alii hxc addunt, el Jonathan dicens : Quomodoceciderunl.poientetin
qux omissa voluit Grialius: i Nam quid est, quod medio pugnm? Qui cum potentes essunt, et semper
ipse David, qui retribuentibus mala non reddidit, hostibus prxvalerent, sauciati illico ac vulnerali,
ciim Saul et Jonathas bello occutnberent, JGelboe in medid praeliocorruerunt. Hocetiain modo pium
montibus raaledicit, dicens : Gelboemonles, nec ros, Christianorutn, etc. > Pro id ett, cuncli fortasse
nec pluvia veniat super vos, nec sint agri primitiarum, legendum, id esl, vicli; nam obscurum est cuncti.
quia ibi abjeclus est clypeus Saul, quasi non esset ln Ms. ioter verbum Hebrmorum et prsnriltvotvide-
unctus oteo. Quid ergo montes Gelboe, Saul morien- tur scriplum menle; ac forlasse legendum superba
te, deliqueruni, quatenus in eis nec ros, ncc pluvia Hebrmorumment. Hxc, et similia fragmenla, qux in
caderet, et ab omni eos viriditatis germine senten- I> nonnullis Codicibus exstant, et a Grialio aliquando
tix sermo siccaret? Sed quia Gelboe interpreiatur exscribuntur, aliquaudo omiltuntur, non constat qui-
decursus, per Saul autem unctum ef morluum mors dem esse lsidori; sed neque demonstrari polesi ejus
nostri Medialoris exprimitur, non immeriio per non esse, cum a slylo Isidori non abhorreunt. AREV.
Celboe montes superba Judxorum corda signantur.

IN REGUM SECUNDUM.
531 CAPUT PRIMUM. 2. Quid est igiiur, quod erga exleriora bella labo-
Ne DaVidtemplummdificet. ranti David interdicitur ne domus Deiabeo xdifica-
I. Post mortein itaque Saul ungitur David, et re- relur? Templura quippe Dei nos sumus, qui ad
gnat, transferlque arcam Testamenti in civitalem veram vilam in ejus inhabitatione construimur,
suara; qui cum vellet templura Domini xdificare, Pauloalteslante, qui ait : Templumentm Deisanelum
admonelur per prophetam a Domino ita : Non lu est, quod estisvos (1 Cor. m).
mdificabismihi domum, quia vir sanguinumes.
CAP.I. N. 1. Totum caput e Greg., vn Moral. cap. 16. GRIAL.
411 S. ISIDORIHISPALENSISEPISCOPI 4«
•3.Sed vir sanguinum templum Deo xdificare A 1 lectnm se lavantem, id est, mundairtem»e a sordi-
prohibetur, qtiia qui adliuc nctibuscarnalibus incu- btis sxculi, et domum luteam spirituali contempla-
bat, necesse est, ut inslruere spiritualiter Ecclesiam tione transcendentem, atque calcantem.
non prxsumat, quia nequaquam pure maculam in 7. Et incboata cum illa primx convenlionisnoti-
membro considerat oculus qnem pulvis gravat, et tia,postea 533 abeopenitusseparatumdiabolumoc-
superjectas sohles lergere non valel raanus qux lu- cidit, eamqiiesibi perpetuo eonnubio copulavit. Ode-
tum lenet. rimus ergo peccatnm, sed prophetiam non esstin-
CAPUT II. guamus. Amemus ipstim David, qnantum amandus
De peccaloDavid in Bethsabee. est, qui nos a diabolo per misericordiam liberavit.
1. Nunc et peccatum David, quid in prophetia 8. Amcmus istum David, qui lam grave in se vul-
signaverit, quanta possuntus bievitate, perslringa- nus iniquitatis pcenitenlix et humanilalis confessione
mus. Nomina quippe inierprctata 532 isatisosien- sanavit. Sed fortasse qtiis dicat : Si David imagi-
duui quid eliam boc faclum prxfiguraveiit. David, nem Christi gerebat, quomodo multas uxores et con-
ut dtximiis, interpreialur nianu forlis, sive deside- cuhinas babuisse scribilur, cum bas res Chrisius et
rdbids. Bethsabee interpretalur puteus satietaiis, sive horrescat et damnet? Hocenitn pro figura fiebat;
puteus tepiimus. B mullx enim uxores David niultariun genlium et na-
2. Quatnlibetautem harum nominis ejus interpre- tionum iinaginem indicabant, qux per fidemClirisli
tationem in id quod dicere intendimus assuraamus, consortio jungentur.
saiis congruit. Nam in Cantico cantieorum sponsa, 9. Concubinaevero ejus significant hxreticorum
qux illi Ecclesia esl, vocatur puleus aqux vivae ecclestas, quae sub Christi nominis lilulo manere se
(Canl. iv). El huic puleo seplenarii numeri nomen gloriantur. Sed quia propter carnalia lucra seclan-
in Spiritus S2ncti signiftcalioneconjungitur, propter tur Cbristum, non conjuges, sed concubinx vocan-
rationem Pentecostes, quo die de coelomissus Spi- tur. Deniquenunc reges, si plures habeant uxores,
rilus sanctus venil. et concubinas, crimen est, quia jam transierunt fl-
3. Ad quadraginla novem autem, quod est septies gurx, pro quibus uxorum vel concubinarutn venia
septem, unum addilnr, quo unitas commendatur. In concedebatur; et nunc, quia figurx transierunt, ve-
hac ratione vivit aposiolica illa sententia : Sufferen- nia nulla datur.
tes invicem in dileclione, sludentesservare. unilalem CAPUT III.
spiritus intinculo pacis(Ephcs. iv). Dono itaque spi- De Absalom.
rituali, hoc est, septenarin, facia est Ecclesia puleus 1. Illud vero quid significet, quod parricida filius
satietatis , quia lacius est in ea fons aqux salientis C Absalom patrem insequens, primo pater ejus decli-
in vilam xternam, quam qui biberil, non sitiet in nans fugit ante faciem ejus securus de victoria; qui
xternum (Joan. IV). aspiciebat imperium perire, queni eiiatn flevit ma-
4. Urias vero, qui fuerit marilus ejus, quid aliud gno luclu, et deploravit exitum parricidx. Scribitnr
qttam diabolum nominis ejus interpretalione signifi- etiam fugisse David a facie bellautis adversus se
cat? Hujas erant pessimo conjugio deligati omnes, filii.
quos gratia Dei-liberat, ut Ecclesia sine macula ef 2. Et quoniam scriplum est de populo Jerusalem :
ruga Salvatori proprio copulelur. Filios enutrivi, et exaltavi, ipsi autein spreverunl me
5. Vrias namque inlerpretatur lux mea Dei, He- (lsai. i); filius ergo ejus impius significalur tropice,
thmusaulem abscisus, sive quod in veritate tion ste- id est, populus Judaicus, qui eum tradidit. Absalom
lit.sed a luce sua superna, quatn de Deo liabebat, autem, siculquidam interpretatur, intelligilur patris
superbix merito abscisus esl; sive quod cadendo, pax. Quod rairum videtur in historia, quemadmo-
veris viribus perditis', transfigurat se in angelura dum patris pax possit intelligi, qui patrem bello
lucis, audens adhuc dicere : lux mea Dei esU.Ergo1 persecutus est.
isle quidem David graviter scelerateque peccavit; 534 5. Sed qui diligenter ad allegoriam inlen-
quod scelus ejus etiara per prophetam Deus arguit• I) dunt, inspiciunl Absalom esse Jerusalem, qux eliam
increpando, et ipse abluil pceniiendo. et ipsa pax inierpretatur, a cujus facie Christus fu-
6. Verumtamen ille desiderabilis oranibus genli- git, quando, eam patiendo deserens, iu gentibus per
bus, quasi in solario deambulans, quia in sole po- fidem successit. Alii AbsalomJudam traditorem in-
suit tabernaculum suum, adamavit Ecclesiam super' telligunt, quem tanta et tam admiranda patienlia
3. Qui adhuc actibuscarnalibus incubat. Ita lib. o. 7. Ipsum David. Al., illum David. Quod melius
Incumbii, apud Gregorium. GRIAL. videlur. AREV.
CAP.II. N. 1. Tolum caput ex August., lib. xxuI CAP.III. N. 1. Parricida filius... insequens pro
contra Fausl., cap. 87. GRIAL. parricida filio... insequenle, scilicet nominalivus
2. Forte, qumillic Ecclesia.AREV. pro abluiivo, ut alibi sxpe. AREV.
3. Alii, quemquibiberit.G\\:\\\us,quemquiliabueril.
. Ibid. Qui aspiciebat imperium.Al., quia sciebat
AREV. impium. AREV.
4. Alii : Jam veroqui fueril. Quod Urias allegorice5 3. Corporiset sanguinis sui firjttram,boc esl, cor-
diabolum indicavcrit, dtciuin etiam iu Allegoriis,» porls et sanguinis sui sacramcniiim. 1'uto aulem
num. 1:0.AKI.V. verba esse Grxci alicujus Pairis. GIIIAI..
8. Lux mea Dei. Al., lux mundi. Am.v.
413 QU-ESTIONESIN VET. TESTAM. - IN REGUMIII. 414
Cbristus pertulit, tanquara bonum, cttin ejus cogi- A Unde non bibit oblatam aqitam, sed Domino fudit,
tationes non ignoraret, curo adhibuit convivio in significans sitire se Christi sacrificium, non naturx
quo corporis et sanguinis sui figuramdiscipulis cora- fluentum, sed illud sacrificium,in quo esset remissio
meiidavitet tradidit. peccatorum, illum sitirefonlem xternttm, noii quipe-
4. Quod denique et in ipsa traditione osculum riculisquxrereluralienis,sed pericula aliena deleret.
accepit, bene intelligitur pacem Christunt exhibuisse CAPUT V.
tradilori suo, quamvis ille tam sceleratx cogitalioiiis De psalmo xvn.
interno bello vastaretur. Et ideoAbsalom patris p;ix 1. Quxritur aulem cur solus septimus decimus
dicitur, quiapaterhabuitpacein.quainille nonhabuit. psalmus in libris Regum reperiatur conscriplus. Nec
CAPUT IV. immerilo psalmus iste in Regnorum libris sotus in-
Quod Davidsitiens noluit biberede aqua venitur, quia regnuni illttd significatur ubi adversa-
cislernmBetltlehem. riiiin non habebimiis.Tiluliis euim ejus est : Ih die
\. Iiem ipse David in praelio Philislhinorum, qua eripuit eum Dominusde manuomniuminiinicoturti
cum sitiens conversaretur in bello, et aquam qux- ejus, et de manu Saut.
rerel: Quis mihi, inquit, polum dabit de lacu, qui 2. Quis enim figuratur in David, nisi ille qai ve-
esl in Betblehem? Et ad portas erat inter lacum et g nit secundum carnem ex semine David, qui uliqoe
David inlerfusus hostis, et media hostilium cinxerant in corpore suo, quod est Ecclesia, adhuc patittir ini-
septa castrorum. Prxciderunt tres viri multitudi- micos? Unde illi persecutori, e-rtemvoce mactavit,
nemadversariorura,ethauserunt aquamde lacu, qui et, in suum corpus trajiciens, quodammodo mandu-
erat in Bcthlehem, et oblulerunt regi bibendam. cavit, insonuit de cceto : Saute, Saule, quid me per-
2. Sed rex noluit bibere, sed profudil illam Do- sequeris? Quando autem eruetur hoc corpus de mancl
mino, dixitque : Non conlingat mihi hoc facere, ut omnium inimicorumejus, nisi cum ttla novissima tni-
sanguinemvirorum, qui abierunlin animis illorum bi- mica destrueturmors, ut pervenialur ad regilum Dei?
bam. Vicit ergo naturam, ut sitiens 535 non Dl')e" 536 CAPUTVI.
ret, et exemplum de se praebuit, quo omnis exerci- De catatogOvirorum fortium.
tus tolerare sitim disceret. Quod si altius velis spe- 1. Debinc texitur catalogus virorum forlium irt fl-
ctare, et introspicere fnyslerium, sitiebat David, non gura sanctorum; qui licet vtrttnui» sublimitate pro-
aquam qux est in Bethlehem,sed oriundum in eadem ficiant, lamen osque ad exceHentiam divinae Trini-
Beihlehemex Virgine Christumin spirilu prxvidebat. tatis nequaquam attingunl. Inde est qtiod ibi scri-
3. Ergo volebat bibere non aquam fluminis, sed ptum est: Vsquead tresnffnpervenit.Quis enimmqua-
lavacrum ex latere Cbristi fluens, hoc est, non p bilur Domino, aut quis similiseril Deo inter fitios De
aquarum sitiebat elemeuluui, sed sanguihem Christi. (Psalm. LXXxvm)?
4. Quia pater habuit pacem,quam ille non habuil. CAP.v. N. 2. Quetnvoce mactavit. Ita Mss. o. Voce
Verba sont Augustini in Psalm. n. Gregorius vero, prostravit, Eucberius, non perinde eleganter ; seqtri-
in prolog. vn psalm. poenitenlial. : Absalomautem lur enim : Etin suum corpus trajiciens,quodammodo
patris pax inlerprelatur, non quod ei pax ulla cum manducavil. GRIAL.
patre fuerit; sed quia quanim pacis el patienlimexsti- Ibid. Voce mactavit.Ita etiam vetus Editio. Gria-
til, ejus petversitatepaler ostendit. Hieronymusvero lirts intextu ConservaVitlvoceprosiravit, quahtHinvis
et Eii!berius tion patris pacetn, sed patrem paci» iitnota prxferal voce maelavit. AREV.
interpreianlur. ldem (Isidorus), Etymolog. vn, cap. CAP.VI.N. 1. Tamen usque ad excellenliamdivinm
6, patris pacemper antipbrasin dictum putat. GRIAL. Trinitalis nequaquamuttingunt. Diversa est apud Eu-
CAP.IV. N. 2. In animis illorttm bibam."EV^vxui! clierium allegoria. GRIAI.
«VTCOV LXX. Ex quibus sunl etiam alia huj.us
TiLtu.y.i, Ibid. ln Edilione Grialti mendose nota in btmc
loci verba. Et animarum periculum bibam? dixit loctira irrepserai, qua indicabatur toium propecaput
Vulg. interpr. GRIAL. D ex sancio Augustino sumptuin; i|ux nota a nobis
5. Sed lavacrum, etc. Al., sed lavacri aquam ex rejecla esi ad cap. 3 lib. seq., ad quod pertinet,
latere Ghrisli(luentem. Et mox non naturam aquarum quo in loco eadem nota aiiqua ex parte repetita erat.
[luenliumpro non nalurm fluentum. AREV. AREV.

IN REGUM TERTIUM.
CAPUT PRIMUM. essemus, reconciliati sumus Deo per morlem ejus.
537 De Salomone. -.ldemipse est ille pacificusquifecitutraqueunutn,
1. Succedit deinde Salomon, in quo quidem non- et mediura parictem macerix solvens, inimicilias in
nulla imago rei fulurx facta est in eo quod templum came sua, legemque mandatorum decretis evacuans,
xdificavit, et pacem liabuit secundum nomen suum. ut duos conderet in se in unum novum hominem t
Salompnquippe interpretatur pacificus. Ac per hoc faciens pacem liis qui longe, et pacem his qui prope.
illud vocabulumilli verissigie congruit, per quem Ipse in Evangelio dicit: Pacem meatn relinquo vobis*
mediatorem ex iuimicis, accepta remissione peccato- (Joan., xtv). His et multis aliis tcstimoniis Domi-
rum, reconciliamur Deo. Etenira cum inimici nus Cbrislus pacilrcus esse monslrniur.
G*f. *. N. 1. Inquo quidem,usque ad mcificus, verfeasunt Aug., XVIIde Civitate Dei.cap. 8. GRIAL.
418 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 416
CAPUT 11. A
A luit, qui facie quidein per diversas parles attendunt,
De temptimdificatione. sed in uno Ioco per posleriora eolliguntur; quid enim
1. Nam id, quod xdificavit teraplum excellenlissi- aliud in duodecim bubus quam duodecim aposiolos
mum Domino,et ibi Christum significat, qui xdifica- credimus designari, qui facie quidem per diversa
vit domura Deoin coelestibus. 538 Non <*elignis et respicitiut, sed ita in labro sunt positi, ut posterio-
lapiffibus,sedde hominibussanctis, hoc est, fidelibus, ribtis adunentnr? Qui in bac prxsenti vila ad prx-
qttibus dicit Apostolus: Templumenim Dei sanctum dicationis officiumin diversis mundi partibus sunt
est, quod estisvos (I Cor. m). divisi; in illa vero vita, qux huic vitx posierior est,
2. Quod vero eadem domus lapidibus dedolalis quia post hanc videbitur, in xterna glorix unilate
atque perfectis xdificaia est, et malleus, et securis, conveniunl.
et omne ferramentum non est audilum in templo 8. Per divcrsum ergo mundum prxdicando respi-
Dei, cum xdificaretur; quid enim domus illa, ut ciunl, sed in unum perveniendo consistunt. Ideo au-
prxdiclum est, nisi sanclam Ecclcsiam, quam in coe- tem xrei, quia clamor prxdicationis eorum in lolo
lestibus Dominus inhabitat, figurabat? Ad cujus xdi- mundo insonuit, sicut scriptuni est': In omnemter-
ficationem electorum animx, quasi qiiidam expolili ram exivitsonuseorum (Psalm. xvm). Labrum autem
lapides, deferunlur. B orbem terrx inteliigimus, cujus ambilum lustrave-
3. Quxcum xdificatur in coelis, nullus illic disci- runt aposloli, doccntes genles, ul baptizarentur in
plinx malleus resonat, quia dolati atque perfecli illuc nomine Patris, et Filii, elSpiritus sancti.
lapides ducimur, ut locis juxla meritum eongruis CAPUT III.
disponamur. Hic enim foris tundimur, ut illuc sine De saptentin Salomonis.
reprehensione veniamus. Altitudo autem lempli hu- 1. Locutus est auleni Salomon tria millia para-
jus dominici ad fidem referlur, longitudo ad spem , bolas, et fuerunt carmina ejus quinque millia; quid
latitudoad cbaritatem. His eniro tribus virtutibus, cnim per tria millia parabolas, nisi plenitudo fidei
quasi lineamentis, sanctx Ecclesix coelestis instru- in lege et in Evangeliis a Christo tradita designatur?
ctura consurgit. Qux dura tota multipliciler per allegoriarum sensus
4. Porro quod parietes templi interius ligno legun- sub mysterio Trinitatis disseritur, quasi Iria millia
tur, hoc ob mysterium dominicx crucis imaginalum parabolx nuncupantur.
est, sub cujus tutela proteguntur omnes sancti, qui 2. Carmina autem ejus quinque millia pro quin-
indisruplx pacis perseverantia, tanquam lapides vivi que sensibus corporis intelliguntur: quos qui in di-
in structura Ecclesix, unilaie fidei soltdantur. Et be- versis virlutibus bene regit, bealus est, et per eos
r.e interius vestitur ligno teroplum, quia corde credi- C quasi quinque millia carmina Domino canit. Dispu-
tur ad justitiam. Quod vero tempore dedicationis tavit autem Saloraon a cedro usque ad byssopum.
gloria Domini implevit domum, gloria Domini inlel- Cedri nomine celsiludo gloriacin eleclis accipitur,
ligilur Christus, cujus fide replelus est universus sicul et Prophcta teslalur, dicens : Justus, ui palma,
mundus. florebit, el sicut cedrus, qum est tn Libano, mullipti-
5. De qua gloria cum pro adorato vitulo Dominum cabitur (Psatm. xci). Hyssopus autem herba humilis
precaretur Moyses, ut parceret populo peccatori, estsaxo hxrens, qua signaiur humilitas Christi.
respondil Dominus: Propitius ero illis; verumtameii 3. Redemptorquippe noster a cedro usque ad hys-
vivo ego, et vivit nomen meum, quia implebitur sopum dispulavit, 540 (lula al> allera excellentia
gloria mea omnis terra. Et septuagesimus primus ccelestis glorix usque ad carnis hutnilitalem descen-
Psalmus canit: Implebilur gloria ejus omnis lerra. dendopervenil, siquidemet cedri nomine pravoruro
(Psalm. Lxxi). Unde et angeli clamabant pasloribus: superba elatio designatur, sicut per David dicilur :
Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibusbonm Vox Dominiconfringentiscedros (Psal. xxvm).
voluntatis (Luc. n). 4. A cedro it.ique Cbrislus usquead hyssopum dis-
6. Quod aulem nebula implevit domum Dei, el non putavit,quia ipsepravorumcordaethumiliumjudicat.
poterant sacerdotes minisirare propler nebulam, hxc "^Superligna autem dispulavit, dum in cruce pepen-
sentenlia superbos Judaeorum ponlifices ac doclores dit. Tunc enimincedrosxculiarroganliam inclinavit,
insinuat, qui dum nativitatis Christi sacramenta in- quam etiam ad hyssopi humilitatem, id est, usque ad
vestigare despiciunt, debilum fidei sux 538 'n'" crucis stultitiam ac contemptibilem fidemdeduxit.
nisterium per erroris nebulam perdiderunt. Iia enim CAPUT IV.
eorum mentes infidelitatis caligoreplevit, ut exigen- De judicio Salomonis.
tibus propriis meritis non agnoscant cultum cre- 1. Legitur quoque idem sapientissimus primum
dulitaiis. habuisse judicium inter duas mulieres de pietale ccr-
7. Quod vero Salomon idem in eodem templo duo- lantes; quaruin in una dilectio ardebat, in altera
decim boves xreos fecit, quos in xreo labro consti- simulalio subripiebal. IrtMlloergo judicio Salomonis
CAP.II. N. 1. Nam id, quod mdificavit,usque ad verbasunt Greg., xxxiv Moral., cap. 20. GRIAL.
estis yos, August., ibidem. GRIAL. Ibid. Dedolatis.Al., dolalis. AREV.
lbid. Alii, excetlenlissimo.AREV. CAP.IV. N. 1. Vid. Aug., serm. 200 de temp.
2, Quod vero eadem domus,usque ad veniamus, GRIAL.
417 QU/ESTIONES1N VET. TESTAM. — 1N REGUMIII. 418
Christi figura fuit, ubi mulier illa improba, plebs jA temporibus exstitit prius bonum, et posterius ma
scilicet Synagogx, vel hxreticorum, verx maris, lum, hoc in Ecclesia in isto sxculo adhuc simul el
hoc est, Ecclesix, filium appetebat, quem non ut uno tempore ostenditur.
reservarel, sed revera, ul interimeret, cupiebat. 4. Nam bono illius bonos Ecclesix, malo autem
2. Sed sicut, gladio Salomonis dirimenle, proprix illitts malos Ecclesix significaios pulo : tanquam in
malris gemitu teste verus repertus est parlus, ita et unilate illius arex, sic in uno illo homine, bonos in
spirilu Jesu Christi docente, plerumque hi qui a granis, malos in paleis, aul certe in unitate unius
matre seducli et capti sunt errore hxreticorum, non- segelis, bonos in Irilico, malos in zizaniis.
nunquam merentnr pro semetipsis gemenlera reco- CAPUT VII.
Ecclesiam matrem. Unde salis convenien- 542
gnoscere
De divisionedecem tribuum.
terque apparet hanc mulierem haireticorum, vel Sy-
1. Illud vero, quod posl mortem Salomonisdecem
nagogx figurasse impietatem, qui et suos nequiter
nulriendo iuterimunt, ct alienos quousque perdant, tribus a templo separatx sunt, et dux relictae, satis
illiciendo persuadent. indicat quod de tola illa gente Aposlolus ait: Reti-
CAPUT V. qumper electionemgratim salvm (actmsunt.
De regina Auslri. B CAPUT VIII.
De Elia et virtulibus ejus.
1. Regina autem Auslri, qux ab intervallis ulli-
mis exciiaia veniens, Salomonis audire sapienliam 1. Quid autem significaverunt magni illi ac insi-
etiam mirabilia multa fecerunt,
concupivit,jam luncper illam 541 venlura de gen- gnes prophetx, qui
libus regina desiderans Chrisiura figurabatur, qux Elias, et Eliseus discipulusejus?*Pasciturenim Elias
famis a corvis mane afferenlibus panem,
juxla Propbeiamestcircutnamicta varietate in vesiilu tempore
deaurato(Psal. XLIV),etpopuli sui el paternx domus et ad vesperum carnes, ut intelligas illic Chrislum.
oblita, currebat cumbarbara genle, non animo; qux 2. Cui quodammodo salutem nostram esurienli
in aperto peregrina , sed in occulto sanclorum iieri confilentur peccatores, fidem priraitias spiritus nunc
civis optabat. habenles; in fine autem velut ad vesperam sxculi
2. Unde non solum prxmio coelesti resurrectio- carnis resurrectionem. Mitlitur Elias pascendus ad
nis beata, sed ctiam potestate apostolica de Judxis alienigenam viduam, qux volebat duo ligna colligere
adulleris judicandis ipsius ore judicis digna cense- priusquam moreretur. Non hic solo ligni nomine ,
tur, quia Christum in Salomone mirata, verura re- sed etiam numero lignorum signum crucis expri-
miiur.
ginx cceleslisaffectumin imagine myslica Ecclesiam ,u
5. Benediciiur farina ejus et oleum , fructus et
prxvidentis impleverat.
bilaritas charilatis, qux cum impenditur, non defe-
CAPUT VI.
cisse dicitur : Hilarem enim datorem diligit Deus
De caleris operibusSalomonis.
(II Cor. ix). Vidua autem ista, ut opinor , Ecclesia
\. Jam porro de cxleris operibus Salomonis quid signiflcatur, quam Christus non frumenti, sed verbi
dicam, quem vehemenler arguit sancla Scriptura patte pascebat. De qua dicil David : Viduam ejut
atque condemnat, et nihil de pcenitentia ejus vel in benedicensbenedicam(Psal. cxxxi). lllam scilicet vi-
eum indulgenlia Dei omnino commemorat? Nec duam quam Aposlolusait, morluo viro, qtfibus velit
prorsus occurrit quid sailem in allegoria boni signi- nuptiis liberara esse (Rom. vn), quia, desinente lege,
ficethxc ejus flenda submersio. Nisi forte quis dicat cui finis est Christus, ad gratix libertatem transi-
mulieres alienigenas,quarum amoreexarseral,signi- tum faciens Ecclesia, Christo, quasi vidua legis, nu-
ficare Ecclesias electas degentibus. psit. Hujusniinc in vasis oleum gratix et benedictio-
2. Posset hoc fortasse non absurde inlelligi, si nis farina non deficil, in omnibus foris gentibus
illx propter Salomonera desererent deos suos, et famx manente.
colerent Deum ejus. Cum vero ipse propter illas of- 543 4. Quarum cibi vilx esuriem et fidei Trini-
fendit Deum suum, et coluit deos earuro , non est D ' tatis inediam congrue prxflguravit illa quodam irien-
quid inde boni conjectari possit. nio fames. Quodvero per Eliara in tempore siccilatis
5. Nec tameti nihil arbitror significare , sed ma- nubes illa apparuit, et postea futurx pluvix signum
lum , sicut de uxore filiabusque Lot diximus. Appa- in vestigio hominis ostensum est, signiflcabat quod,
ret enim in persona hujus Salomonis mira excel- nascentc Chrislo in vestigio hominis, ad terras imber
lentia, et mira submersio. Quod igitttr in illo diversis de coelodescenderet, qui nos a peccato mundaret.

CAP.VI.N. 1. Jam porro. Totum capul ex August., CAP.VIII.N. 3. Non defecisse dicitur. AL, non
xxn conlr. Faust., cap. 88.GRUL. deficit. AREV.
CAP.VII.N. 1. Ex August-, xncontr. Faust., cap. 4« Qui nos a peccatomundarel. AJ., qui fide sitien-
xxxiu. GRIAL. tes animas irrigaret. AREV.
«9 SANCTIISIDORI HISPALENSISEPISCOPI 421

IN REGUM QUARTUM.
544 CAPUTPRIMUM. A saluti Dei, id est, Eliseo, Jttdxorutn habuere perso-
De duobusquinquagenariiscombuslis.. naiii, quia crucem Doinini Salvatoris subsatinabaut.
1. Mittit rex impitts duos quinqiiagenarios cum Quod dicunl: Ascende, calve, ascende, calve, qiiia
subditis suis nfiliiibus, ul exhibeant Eliam, qui di- iu Calvarix loco Christus asceusurus erat in crucein.
vino igne consumpti sunt; tertius autem missus sal- 2. Quod vero conversus maledixit eos Eliseus, et
vatur. veueruni duo ursi de silva, el iuterfecerunt quadra-
2. Qitinquagenarius namque numerus poenitentiac ginla duos pueros blasphemautes; ita et Christus
confessio est, quo declaratur remissio peccatorum. post passionemsuam, et resurrectionera ex raortuis,
Judaei ergo nolentes Cliristum Deuntesse pei feciuni, postea quatn ascendit in ccelos, sicut Eliseus ascen-
nec piincipem pceuileinix, dicunl ad eutn: Quinqua- dit Betliel, id est, domum Dei, conversus raaledixit
ginta aiinos nmdum habes, et Abraham nosti (Joan. Judxis. Et qoadragesimo sectindo anno ascensionis
VIII)? Ili luturo divini ignis inccndio exslingiiunlur. su;c iramisil duos ursos de silvis gentium, Vespasia-
Tertius autem qtiinquageiiarius, quia conversus ad num scilicet, et Titum, eosque crudeli slrage deje-
fidem Triniiatis poeuileniix sacramenta cognovit, cerunt.
indulgentiam meruit. 546 CAPUT iv.
3. Quxritur antem cur Elias vir sanctus super B De morluo resuscilato.
quinquagenarios nialediclionis sententiam sic intulit, 1. Mittit Eliseus ptr servum baculum super mor-
st perirent, dum scriptum sit: Benedicite,et notiie tuura, et non ruviviscit: veuit ipse, conjungit, et
maiedicere.Sanctus trgo Elias nequaquam illos se coaplat se mortuo, ct reviviscit. Misit serino Deile-
iitsiigante maledixit, sed quod in divina pracdestina- gem per servum suura, el non profuit in peccalis
tione cognoverat, prophetando prxdixit; in Dei enim niortuo generi humano.
dispositione erat ita perire et quinqiiagenarios ad 2. Venit ipse descendens de ccelorum sublimitate,
Elix vocem, et Simonem ad Pelri senteniiam. Unde quasi de moniis allitudine, humiliavit se ipsura, con-
non uliionis voto sancti maledicunt, scd lnquutttur formavit se nobjs, mortuisque raembris sua membra
quod in Dei voluntale esse noverunt. compnsuit,noslraetjiiemortalitaii de s.uocurporeme-
545 CAPUT ii. ditiuam aptavil. Denique super luortuum seplies
De Eliseo , et aquis sanalis. oscitat, et scpliformem Spirilum humanodat generi,
1. Postulatur Eliseus a populo, ut aquas Jericlio per quod viviflcatum a tnorle pecealum resurgat.
steriles, et malignas sanaret. Accepit vas rude fictile, CAPUT V.
et adjecit in eo salem, et demersit illud in flumine, De (erro exsitientee flumine.
el statiin sanatx sunt. C 1. Cum securibus ligna cxderentur, de ligno fer-
2. Quo facto prxnuntiahat propbela quod Verbum rtim exsiliens, in profundum fluminis mersum est,
caro fieret, et habilaret in nobis : inde in similitudi- atque in lignum, desnper ab Eliseo projecliim, re-
nem Verbi salem, id est, sapientiam dedit; in vas versum est. Ita cum impios Judxos per corpus ope-
ficlile, in corpus scilicet humamim, immillens in rala praesentia Chrisli, lanquam infructuosasarbores,
aquam demersil, quod quidem significabat quia om- cxderet, quia de illo Joannes dixerat: Eccesecurisad
r.es populi, qui sub figura aquarum in toto muiido radicemarborumposita esl (Luc. m), eis inlerveniente
steriles erant, per Chrisli iucarnationem fecunditatem passione corpus ipsum dcseruit, aique ad inferni
et benediclionemaccepturi essent. profunda descendit, quo in sepultura deposito, tan-
CAPUTIII. quam ad maitubrium spirilu redeunte surrexit.
De parvulis matediclis. CAPUTVI.
1. Ipse quoque Eliseus ligurani Christi gessit. De- De additione xv annorum Ezechim.
nique vocabulnm ipsum salus Dei ihterprelatur. Sa- 1. Decumbentem in lectulo Ezechiam, gravique
his autem Dei quis est alius, nisi Filius ejus, qui et xgritudine laborantem, 547 ex persona Domini
Salvator utique vocalur? Parvuli vero illi illudenles Isaias propbela adorsus est, et prxdicans illi quod
CAP.I. N. 2. Nec principetnpmnitenlim.Ita libr. o., D 210. GRIAL.
el Beda. Nec principem indulgentia; targilorem, apud Ibid. Alii, ub eis pro eis. Et poslea : In inferni pro-
Eticheritnn, quae scriptura videtur alterius interpre- fundum descendens,quod spiritu redeunte surrexit.
latio. GRIAL. AREV.
5. Quaritur aulem, etc. ln multis Mss. omiltiiur CAP.VI.N. 1. Decumbentem,etc. Ifa omnino lc-
lotus liic numerus usque ad finem capitis. AREV. gendum ex Cassiano, cujus sunt verba, collat. 17,
CAP.IH. N. 1. Vid. Augusi., xii conlr. Faust., c. 23, quomodoeiiani lib. i, cap. 2, de Ochozia idrm
cap. 33, et serm. 201 de lemp. GRIAL. dixil : Uecumbenliregi exposita vestis qualitale com-
2. Sicut Eliseus ascendit. Al., sicut Eliseut ascen- perius esl. GRIAL.
debat. AREV. Ibid. Decumbentem.Al., recumbentem.Al., recum-
CAP.IV.N. 1. Ex eod. August. lib. contr. Faust., benle. Kt mox Eaechia, el laboranle. Poslea, ille au-
et sermon. 206. GRIAL. tem exorans, ut sit nomiiialivus absolutus. Et, viiam
CAP.v. N. 1. Ex eod. August. capite, el sermone deprecanlit. AREV.
42' QU.ESTIONES IN VET. TESTAM. — IN ESDRAM. 424
moreretur; illo autem exorante Dominum in ipso A bram legis priscx Christus descendit, ac rursus post
prxstituto termino morlis, confestira Dominusvoceni resurrectionem suamsol juslrlix Christus per eosdem
ejtis audivit, et quindecim annos vitae deprecantis gradus sursum ascendit in coelum, et omnero illara
[Forle deprecantij extendit. Qui numerus quindecim umbram legis veritalis radiis illuStravit, obscura re-
annorum quid sacramenti contineat mysteriique co- velans, clausa reserans, et otnnia tecta denudans.
gnoscimus. CAPUTVII.
2. Nam, ut Apostolusait: Secundumquod quisope-
De divitiisChaldmisostensis.
ralus fueril, ila recipiet (Rom. n). Ideoque iste rex,
q-uiaDecalogumlegis cum quinque libris Moysi in- 1. Quod Ezechias divitias suas Chaldxis jaclanlia
tegra conservatione complevcrat, ideo quindecim an- ostentationis prodidit, et propterea perituras per
nos secundum Iegis numerum, quam custodierat, ad prophelam audivit, significat Dei servum, quidum
vitam auctos accepit: per quod figuraliter sciremus virlutes vanx glorix sludio manifestaverit et prodi-
quia quicunque per numeri istius mysterium totius derit, mox eas perdere, et dxmones operum suorum
legis pleniludinem custodiunt, xternx salutis prx- dominos facere, sicut ille per ostentalionis appetitum
mium consequuntur, ac per legis consummationem thesauros suos esse sub dominio Chaldxorum fecit.
ad vitx xlernx plenitudinem transeunt. B. CAPUTVIII.
3. Cnjus quidem regis pro signo conferendx salu- De transmigratione lsrael in Babyloniam.
tis decem gradus domus sttae, in quibus umbra de- 1. Jam ipsa in Babyloniam transmigratio, quo
scendere consueverat, sol retrorsnm ad ortum, unde etiam spiritus Dei per Jeremiam prophetam jubet ut
descenderat, regressus scrihitur. Qui numerits quid pergant, et o-rent pro eis ipsis in -quorumregno pe-
mysterii habeat videamus. regrinantur, quod in illorura pace etiam pax esset
i. Nam gradus isti lemporum ordines sunt, per istorum, el xdificarent domos, et novellarent vineas,
quos umbra figurarum Cbristi descenderal, et per et plantarent horios, quis non agnoscat quid prxfi-
quos ileruw spj justitix Chrisiiis post resurreclionem guraverit, qui attenderit veros Israelitas, in quibus
ascendit. dolus non est, per apostolicam dispensaiionem cum
5. Primus itaque gradus desccnsionis de Deo in evangelico sacramento ad regnuin genlium transmi-
angeio fuit, quia magni consilii angelus erat (Isai. grasse?
ix, 6). Denique et Jacob sic loquitur : Et dixil, in- 2. Unde nobis Apostolus tanquara Jeremias repli-
quit, angetus Dei: Egosum Detts, cui nnxisti titulum, cans dicit: 549 ^0^0 er9° primo omniumfieri depreca-
etvovisti volum (Genes.xxxi), titel angelum el Deum tiones,adoraliones,interpellaliones,graliarum acliones
osienderet. Secundus gradus descensionis de angeio Q proomnibushominibus,proregibas,et his qui in subli-
in patriarchis fuit, quia in omnibus, ut ail Aposto- mitale sunt, ut quielam el tranquitlamvitam agamus in
lus, ipse estoperatus (l Cor. xu). omni pietateet charitate. Hoc enimbonumetacceptum
6. Tertius in legis datione, quia et in Jege ipse lo- est coram Satvalore noslro Deo, qui omnes homines
culus est. Qtiartus gradus in Jesn Nave, ut populum vult salvos fieri et ad agnitionem veritatis venire
ki terram repromissionis induceret. Quintus in judi- (I Tim. n).
cibus, quia etiindem popultim per eos ipse regebat. 3. Ex hoc quippe etiara illis credentibus constructa
Sexlus in regibus Judaeorum, quia in eis ipse regna- sunt domicilia pacis, basilicacChrislianarum congre-
bat. Sepiimus in prophetis, quia per eos est nun- gationum, et novellatx vinex populi Udeliura, et
tialus. 548 Octavus in ponlificibus, quia ipse sum- plantati horli. Ubi etiam inter omuia olera granum
mns sacerdos est Patris. Nonus in homine. Decimus iliud sinapis regnal, sub cujus umbraculis longe la-
in passione. teque porrectis eliam altipeta superbia gentium,
7. Per hos enira decem gradus, quos ipse per um- tanquam in coeli volatilibus, eonfugieudo requiescit.
5. Locus Isaix in Vulgata : Admirabilis,consilia- evangelico Grialius edidit Evangelio. Nonnulli Mss.
rius, Deus forlis. AREV. Evangelio, omisso sacramenlo. AREV.
CAP.VU,N. 1: Qui dum, Fortasse delendum qui. n 2. Vulgata: Obsecroigiiur primo omniunifieri obse-
AREV. eraliones, oraliones, postulaliones... regibus, et Itis,
CAP.VIII.N. 1. Jam ipsa in Babyloniamtransmigr. qui... pietate, elcasiitate. Hoc enim, etc. AREV.
Totum prope captit ex xn cootr. Faust., a cap. 34 5. Cliristianarum. Grialius edidit, Christianorum;
usque ad 35. GRIAL. et infra altipetax pro altipeta;m\, ut alii habent,
lbid. Qui altenderit. Al., qui allcndere vateal. Pro appeiita. Pro confugiendo,Al., confiiendo.AREV.

IN
550 CAPUT PRIMUM.
De LXXannis captivitatis.
1. Jam quod post LXXannos secundum Jeremix
CAP.I. N. 1. Nam quod etiam, usque ad compun-
gar, verba sunt August., xn contra Faust., c. 56.
ESI3RAM.
prophetiam reditur «x captivitate, et templum re-
novatur, quis fidelis Christi non intelligat post evo-
luta tempora qux septenarii dierum numeri repeti-
GRIAL.
Ibid. Grialiusin fexlu jam quodpost, in not. nam
423 S. ISIDORI QU-EST. 1NYETUS TESTAM. — DE MACHAB„EIS. 424
lione transcurrunt, eiiam nnbis, id cst, Ecclesix Dei A cultui mancipata, rex Babylonius diabolus est, qui
ad illam coelestem Jerusalera ex hujus sxculi pere- fidelium populum errorum caplivilalc vinclum de
grinatione redeundum? Jerusalem, id est, Ecclesiam, in Babyloniam, id est,
2. Per quem, nisi per Jesum Christum vere sacer- confusionemhxreticx pravitatis, abduxit.
dotem magnum, cujus figuram gerebat ille Jesus 2. Sed et partem vasorum, id est, sacramentorum
sacerdos magnus iliius temporis, a quo lentplum simul cttm captivis asporlavit. Nam vasa saeramen-
xdilicatum est post caplivilatem? Quem propheta torum ipsa sacramenla signiftcant, per quae divini
Zacharias vidit in sordido habitti, devicloquediabolo, culltis perleclio adimplelur. Detulerunt namque ex
qtii ad ejus accusationem stabat, ablatam ei sordi- eis nonnulla secum hxretici. In primo nomen ipsum
dam vestem, et dalum indumenium honoris et glo- Christi, quo se Christianos utiquedicunt, asportave-
rix; sicut corpus Jesu Chrisli, quod est Ecclesia, runt legem, Evangelium, Apostolum, psalterium,
adversario in fine lemporum per judicium superato, baptismum, amen, alleluia.
a luctu peregrinationis in gloriam sempiternx salu- CAPUT III.
lis assumilur. De reditu populi in Jerusalem.
3. Quodetiam in psalmo dedicationis domus aper- 1. Cum aulem respectu Dei, ignorantix confusione
lissime canitur : Converlistiluclum meumin gaudium B relicta, populus ad Jerusalem, id est, visionem pa-
tnihi, contcidislisaccummeum, el accinxitti me Imlitia, cis, qux est Ecclesia Dei vivi, duce Domino, redire
ut canlettibi gloria mea,el non compungar(Psal. xxix). festinat, hxc vasa, id est, sacramenla, secum defe-
CAPUT II. rens, non immutat, sed reporlat utique inlegra; nec
De vasis Dominiin Babyloniamdeportalis. confringit, quasi in melius renovanda; sed ea tero-
1. Quod autem vasa Domini sacrificiis, vel sacra. plo restiluit, usibusque divinis accommodat.
meniis myslicis deputata, rex quondam Babylonius 2. Ita ut ea secum non perdita, sed etiam apud
deJerusalem abstulisse, 551 pariterque cum ca- impios servata fuisse, plebs restituta congaudeat.
plivis.abduxisse, et suis usibus deputasse legitur, Nec delemus Evangelium, nec oblitterarous Apo-
miserante autem Deo, post solutam capiivitatem stolum, amen quoque et alleluia non commutamus,
vasa illa relata sunt non confracla, et divino rursum baplisma non iteramus.
quod etiam post. Alii, jam quod etiam post. Pro Jere- G Cap. n. N. 2. Alii, quo et Christianiutique dicuntur.
mim alii habent Esdrm. ARCV. AREV.
2. Alii, Christum verumsacerdolem.Et mox, stabat CAP.III. N. 1. Relicta. Al., relictus, ut intelligatur
ablata ei sordida veste dalum. AREV. relictus populus. ARBV.
3. Alii: Cantemtibi gloriam meam. AREV.

DE MACHABJEIS.

552 !• De Machabxis aulem quid fratribus lo- D
quar, qui sub Antiocho rege pro sacris legibus dira
tormenta perpessi sunt? Mater pia cum diversis sup-
pliciis urgeretur, non solum non flevit, scd et gau-
dens hortabatur ad gloriam passionis.
2. Sic et mater Ecclesia gaudei, atque in marlyri-
bus suis collxtatur, majoremque gloriam per marly-
ria flliorum consequitur, dum eos per septiformem
Spirilum superasse diabolum gratulatur. Quis poterit
oronia qux illis veteribus legis et prophctarum libris
figurate annuntianlur, quantalibet brevitate per-
stringere? Nisi quis forte putat ingenio fieri, ul ea
1. Quidjralribus loquar? AL, fratribus quid eloqua-
mur? AREV.
2. Quis poterit omnia, usque ad figurm nostrm(ue-
runt, ex eod. lib., c. 37. GRIAL.
3. Qui se Christianos. Alii, qui Christiani, quod
qux rerum ordine per sua tempora cucurrerunt ad
myslicas signiflcationes interpretando vertantur.
Hoc forte Judxi possunl dicere, sive Pagani.
3. Eis aulem qui se Christianos esse volunt pre-
mit cervicem apostolica auctoriias, dicens : Omnia
hmc in figura contingebantillis (I. Cor. x); et hxc
omnia figurx nosirae fuerunl, in quos finis sxcttlo-
rum onutium venit, suutque universa mysleriis con-
sumroata per Dominum nostrum Jesum Cbrislum,
cui laus esi, et honor, et gloria, regnum et poteslas
cum Patre et Spiritu sancto in sxcula sxculorum.
Amen.
clarius est. Codex Floreniinus in-folio, quo sxpe
usus sum, exhibet in fine noiam, qua asseritur de-
scriplum eum fuisse ex exemplaribussatis fidisMathias
regis llungarim. Quo ejus prelium cnmraendatur,
AREV.
 APPENDIX AD LIBROS REGUM.

®e unilate fidei, el charitate, qum pleniludoA secus pedes verbi Domini, optimam partem dicitur
553 elegisse, et intelligitur velut gratia gemina pro-
legis esl. creare.
1. Quidvirunus? Non solum ille unus dicitur, 11. Sic Anna generat filium Samuel, qui Deo as-
sed omnes competentes uiius dicuntur. Unain sa- sistit, de quo dicitur: Moyseset Aaron in sacerdoti-
pientiam omnes habentes unum Christum Jesum bus ejus et Samuel inter eos qui invocant nomen ejut
confiieniur ; in uno spiritu Dei replentur; inde dicit (Psalm. xcvm, 6); quod interpretatur: Vbi ipse
Apostolus: Omnes quidem currunt, sed unus accipit Deus. Ubi enim spiritus gratix, ibi dicitur Deus, ut
palmam (I Cor.jx, 24). Paulus dicit. Et cadens in faciemadoravit Deum di-
2. Unusquisque insipientium non est umis, sed cens : Vere Deusin vobisest.
mitlti, quia per Scripturam insipiens, sicut luna 12. Nisi prxcedant opera conversionis, non pos-
mutatur. Luna cum videatur una esse per subsian- sumus dona spiritus generare in Silo. Situm nonien
liam, per mutationem dierum setnper a semetipsa loci, in quo oflerebanlur sacrificia, priusquam tem-
alia est, et diversa; sic peccalores, qui mutantur plum xdiflcaretur in Jerusalem, et purgatio fiebat
semper scientia, et cupiunl diversa. peccatorum. Silum inlerpretatur evulsio, sive ex-
3. Unusautem dicitur Deus, non de numero, sed calceatio, id est, calceamenti resolutio. Locus autem,
qtiia nttnquara a semetipso alter efficitur. Ideo nun- in quo purgantur peccata, evulsio nominatur, ubi
quam mutatur, ut est: Tu autem idem ipsees, et an- evellitur cor lapideum ; et excalceatio, quia omnes,
ai tui non deficient(Psal. ci, 28). donec ad locum veniamus sanctum, calceati sumus ;
4. DemonteEphraim. Id est, non de vallibus, ne- R cum autera perveniaraus ad eum, discalceari ju-
que de campis, non de collibus. De monte Ephraim, **bemitr.
qui interpretalur fructificatio; id est ergo, <lemonte 13. Ut Moysi dicitur : Solve corrigiam calceamenti
frugifero, Dominus inquit: Dominus montium, non tui, locusenim in quo slas terra sancta est (Exod. m,
convallium. 5), ul indicia mortalitatis abjiceret, qux in calcea-
5. Elcana interpretatttr possessioDei est. Vir ille mentis pelliceis designantur. Unde Salvator dicil:
habuit duas uxores: prima nobilior Anna sterilis Nequecalceamenlain pedibus vestris, quippequi illaiu
erat, ut fuit prima uxor slerilis Abrahx Sarra nobi- viam incederent. Qui dicit: Etjo sum via, et vrritat,
lior; secunda jEgyptia Agar ignobilior fuit. Et effe- et vita. Netno enim viam vilx cum indicio mortalita-
ctus est Abraham pater de ignobili, sic lamen post de tis incedit.
nobili conjugepater. 14. Silum, ubi est Ileli, vir minus laudabilis; pro
0. Ita Elcana, qui possessioDei, prius de secunda peccato enira relrorsum corruens expiravit. Si quis
uxore efncitur pater, quia tiauserat Deus vulvam retrorsum convertilur a fide, et veritale, necesse est
ejus Annx, ut prius vulvani Sarrx. Post partum ut cadat, el continuo moriatur.
Phenenuae aperuit Deus vulvam Annx. Phenenna 15. Heli interprelatur extraneus; exlraneus quippe
inlerpretatur conversio,Anna gralia interpretalur. a Deo, qui non tenel disciplinam, et filium non co-
7. Qui vult effici possessio Dei ducat has duas gitat, non corripit, aut emendat, qui indulget vitiis.
inores, et jungat sibi priinutn eam qux nobilior est, Filius Heli Ophui interpretatur excelsut convertionit,
gratiam ; baccenim prima per fidem conjungitur, ut quia longe efficitur ab emundatione, hxc convertit
Aposlolusait: Gratia enim Dei salvati eslis per jidem ad Dominum.
(Ephes. n, 8). Secundae conjungitur Phenennx, id G 16. Duns Phinees novimus in Scriptura, illuin
est, conversioni, quia post gratiam credulitatis rao- jtisium filium Aaron, 555 et injustum filiura Heli.
rum emendalio fit. significattirPbinees oris obturatioet ori parcens. Sunt
8. Prima lilios nobis generat Phenenna, quia pri- iu sacerdolibus hodie uterque : qui parcit ori suo,
mos nobis fructus proferimus. 554 Et nisi conver- et omnis sermo malus in sacerdote non procedit,
tamur a inalo, non poterimus etlici patres de Anna. Phinei lilio Aaron comparatur. Comparantur lilio
Pbenenna lilios habet, sed qui non assistunt; nec Heli hi sacerdotes qui obturatum os habent, sive
tainen inanes, nam de sacrificiis divinis edunt. imperitia, vel vitio, sive couscienlia peccatorum.
9. Unusquisqueergo, qui convertilur a peccato, 17. Donecamovereteum a lacle, De rationali lacte
ex conversione generat opera justitiae. Et postea ex- Annx Samuel depelliiur, quia qui Deo offertur, of-
citata Anna per zelum bonum precem. fundit Do- ferri ante non potttit, quam depelleretur a lacle;
miuo, ut ipsa lilios generct, qui assistant Deo, lioc quandiu puer est sensibus , Paulus dicit : Lac vobis
est, liliosgratix, qui Deo vacent. In Evangeliohujus polum dedi, non escam.
historix forma ostenditur. 18. Omnis nui primo ab hxresi ad fidem verlitur,
10. Videlicet Martha satagit circa frequens mini- a lacte alitur : alienus est sermo justitiae , el non
sterium: explet opera conversaiionis, et per bxc habet sensus ad discretionem boni et mali. Parvulus
velut filiosconversationis general. Et Maria sedens non polest asceudere ad templura Dei; et ad uiiiii-

1. Fragmentum boc, ut dixi in Isidorianis, cap. 3. Forte, ut est scriplum : Tu autem, etc.
102, n. 25, in Codice Vatic. Palal. 27C,commen- D 8. In Ms. Phenennmfilioshabuit.
tario Isidori in lib. quartum Regum aniiexuin est 9. In Ms. erat vacat.
codem contextu. Qitamvis titulus sit De unitate 10. Pro conversationispraestiieritlegere convertio-
jidei, etc, re tamen vera esl expositio quorumdam nit. Mendosutnvidetur gratia gemina.
locorum librorum Regum, et a primo libro, cap. i, 13. Ms. incederat. Forte incedebant. Hxc et seqq.
1, initium ducit, scilicet : Fuit vir unus de Rama- pertinent etiam ad cap. n lib. 1 Regum. In Vulgata,
tliaim Sopnim, de monle Ephraim, etc. Pro compe- loc. cil. Exod., est: Solve calceamentumde pedibut
tentes^fonassc legeiidum eompetenter,etsi illico ne- tttit.
gatur insipientesesse uniim. 15. Forte, filium non castigat... . longe effieilur
2. ln Ms. est cum videlur. Insipienles mulli di- ab emendalione.
cunlur, quia stultorum inlinitus est numerus, et boc 16. Forie, ut omnit sermo malut in tacerdote non
sensu nonnulli intelligunt qtiod dicitur, mulli multa procedat.
loquuntur, nuia stulli sunt loquaces. 18. Forte, alienut est a sermonejustitim.
PATROL.LXXXIil, ii
427 AD S. ISIDORl HISPAL. QU^ESTIONESIN LIBRUM REGUM APPENDIX. 428
steria sacerdotum interesse; sed nec inater ejus A j mis Dei, scuto fidei, et galea salutis, et gladio spiri-
ascendit, cum posset nscendere; gratia enhn eslma- tus, arcus ]iotentium munimentis talilius lirinabiiiir.
ter cjtts, qux scrvat eum, et enuirit. Et infirmi accincti sunl roborc , ut e^t : Qitte.stulta
19. Et oravit Anna, et dixit: Non invenitur orare, sunl mundi elegit Deus , ut conjundut[ortia (l Cor.
nisi per duo verba tanium , el ilicit : Lcelaia sum in xn, 8).
saiutaii tuo. Et aliud est : Qttia non est Deus prmter 30. Inflrmits populus est gentilis , qni alienus a
te. Apostoltts autem dicit : Orale sine intermissione Tesiamenlo Dei adeptus est forliiudiiiein , ut Pro-
(I Tltess. v, 17). phcta dicit : Fortiiudo meael laudatio mea Dominus
20. Is, qui in divino versalur officio, omnia gesta (Psalm. cxvji, 14) ; id est , foriitud» ipse Cliristus
ejus, dictaque ad orationem sunt repntantur, quia justus est. Usque sterilis mater imstra est Ecc.lesia. Et haec
siite inierniissioiio quaejusta ngit. Propter tioc peperit seplem, id est, septeiiariuui iiniiierutii.
sine intermissione justtis orabit. Et m Psalmis dicit: 31. Et cato mea habens pluriinos fructus carnis ,
Elevatio tnanuum tnearum sacrificium vespertinum fornicalionem, immiindiliaiii, ini|iudicitiaiii, idolnla-
(Psalm. CXL).' Iriam, venefli-ia,coiiteiitiones, xmulaliones, incita-
21. Elevat manus acttis suos. ATuer, Moyse ele- liones, dissensiones. Sterilis , id esl , aiiima ; nam
vante mamim, vincebat Israel, deraittente vero, vin- aliquando non afferebat fruclus justitix ; nec per
cebal Atualech, quia donec lamulus elevat acius suos fidem Christrrepleta est spiritu sapientix , et intel-
ad Doaiinum, vincit plebs Dei; ciiinautem demiserit lectus, et consilii, et fortitudiiiis, ct scienlix, el pie-
actus suos, vincit Amaleclt i.niinicusDei. tats, et timoris Dei.
22. Anna inquit : Exsultavilcor meum.Necessario ,t. 32. Deus niortificat,el vivificat.Morlifirat me, cuui
addidit, tn Doinino. Ut Pauius dixit : Guudelein esse:ii niortuus peccato , et tunc vivificat me , cutn
Domino(Philipp. IV, i). Quia potest quis gaudere in nie facit viverc Deo. Vetus David, servaus oves paliis
carnalibus. Cuui tne homines laUdant, uon in Domino sui, apprehendil leonem, et iuierfecit. Tiiulus psalmi
gaudeo ; si gaudeo, pungar. est : fpst David, quando filius persequebalureum.
_3. 1'ropter ver.bum Domini comua jus.torum. Id 33. Iloc facliun legimus in libris Regum, illum non
vel dicenli-s : ln te inimicosnostrosventilabimuscornu dilectuui inique , sed hiimiliatum pic, accepisse a
(Psalm. XLin,6). tn Grseco laeia testatio. Quia ergo Domino disciplinam , susiiuuiSse medicinam , non
cornu petimus, velcornu ventilabinius. Cornua justi, retribiilionem iniquitati. Ille David laudabilis, sed
quia de crucis Christi apicibus justis conferuniur. alius David forlis mauu Dominus Jcsus Cbrtstus.
24. ln bis deslruemus adversarias potestmes de
anima nostra. Dein plautalur iit nobis vinea. Dilata- 34. Prxteriia enim illa facta fignrx futtirorum
lum est os meum , id esi, per tneditatioiiem verbi erant. AgnoscatnusqiiemadmodutnetCliristum filius
Dei ad elevaiionem cordis veniamus, etiam Apostolo eiius perseqoebaior. Habeliat Christus filios, 557
dicente : Os tneum dilaiatum esl ad vos, o Coriitthii de quibus dicebat : Nou jejunant filii sponsi , quan-
diu cum illis est sponsus. liiter hos fuil persecutor
(II Gor. vi, 11). Ex altitudine enim cordis ori sapien- Judas.
tia ministratur.
25. Quia dilatatus sum m saltnari tuo , id est, si De proximi vel defuncti fratris copula.
lxialus fucro iu salutare Domini, iunc ditatatum est
os meum. Non esl sanctus, sicut Deus. Distiuclioiie 35. Ex lege proximo defuncti vel frairi copula
utitur : non dixil, nisi Dominus, sed nuttus esl, sicut tQ deferebatur ejus uxoris, ttt semen fratris vel proximi
Dominus. Non <sl Deus, prmter le, id est, nibil eo- suscitaret. lnde esl quod Ruth, licet ipsa alienigena,
rum qux sunt naluraliler. Qui solus es; cui , quod tameu quia niaritum habuerat ex Judxis, qui relique-
es, a nullo dalum cst. ISamcl uinbra 556 "d cora- ral superstitera proximuui, eam colligentem niani-
paralionem corporisnon esl, et fumus ad compara- pulos sux raessis, quibus aleret tocruni, Doz vidit,
tidnem ignis non est. el atnavit.
26. Nolile mulliplicare loqui excelsa. Ut Silomon 30. Non aliter eam accepit uxorem, nisi calcea-
dicil : Altiora te ne qumsiveris(Eccli. tn, 22). Dt>qui- nientum ejus ante solvisset, cui uxor debebatur ex
bus prxcipilur tibi bxc intelligere : Noliie niidtipti- lege. Ilistoria simplex, sed alta mysteria ; aliud enim
care loqui, nisi de Patre , el Filio, el Spiritu sancto, gerebaliir.aliudligurabatiir. Desiguabatur enini futu-
ul plenins inanifestura fiat, quod loquimur? Post hxc rus exJudxis Cliiistus,qui proxiraisui, hoc est, populi
tria nihil loqtiaris. niortiii semen doctrinx coeleslisseinine resusciiaret.
27. Non exeat inaniloquium de ore vestro, ut 57. Cui calceamctitum nupliale Ecclesix copu-
Apostolus ait : Quis tne tiberabil de corpore mortis landx persciipta legis spirititalia delerebant? Non
hujus (ftom. vn, 2i)? Aliler : Angelus Satanm , qui Mnysessponsus. Illi enim dicitur : Solvecalceamenla;
me colaphitet [II Cor. xn, 7). Id est, ne magoa de ne ex similiiudiue nominis sponsus Ecclesix crede-
me ipso loquar. iNonexeai maguiloqnium de ore teiiir. Non alius sponsus, sed solus Cbristus erat,
vestro. iVondeclinescor meum in verbu maliiim ad de quo dixit Joamies : Qui habet sponsam, sponsus
cxcusandasexcusalionesin peccalis(Psalm. CVL,4). esl (Joan. m, 29).
28. El Salnmoudicit : Oecasionesqumrit piger, el 38. Hlius igitur calceamentum solvitur; hujus
l*
dicil: Leo foris. Idcm dicit: Diabolussubsanuabitme, solvi non potest, sicut Joannes : JVon sum dijnus,
ttl mutier me seduxil (Proverb. xvm , 1; xxn, 13). inqtiil, solverecorrigiamet reliqua. Solns ergo sponsus
Justus priiiium accusalor sui esl. injustus non est Cluislus est : cui illa veniens ex gcnlibos sponsa
sui accusator, sed «liorum. Donec quis peccat, nequei ante iuops, atque jejuna, sed jam Clirisli messe
)it-tus est, uec accusator sui. Non cnim qui agit dives, iiinubaqiie, nianipuios fecumlx segetis verbi
accusat. reliquias gremio li.^at mentis interno, ut exhaustam
21). Arcus potentiuminfirmaius. Si indulus -sisar- illara viduara morle filii alque inopem defuucti populi
22. Forte : Si gaudeo, el non in Domtnogaudto, tione Cantici Annx : Deus morttficat, etc.
pungar. 35. ilxc pertinent ad libiura Kulli, qui libri Jodi-
24. Vulgata : Os nostrum patei ad vos , o Coriu- ciiin veluti appendix esl, ac prxfatio ad libros Re-
thii, cer icOslruiiiditatulwn esl. guin. In Ms. est proa;iiiii supra proximo, et fratris
26. In Vulgala : Nolite multipticareloqui sublimia. pro fralri, et quia retiquerut, et eamque cotligentem.
, _8. Cap. xviu Proverb. : Occasionesqumril, qui' 5l.i. llic erat mos anliquiis in tsrael, de quo
vuli recederettb amico. Llcap. xxu : Dicil piger : Leo> cap. iv, 7, libri Rulb, ut qui jm-i suo cedebal solve-r
esl foris. ln Ms. lorlasse de.estnliquid. tel calce.itneiituntsuuin, ei daret proximo suo.
53. Pro sustmtitssenialleui substituisse, seu adhi- 58. In Ms., innubalque, et nobis puscat.
buisse.Verura non saiis hxc cohtcreut cuui exposi-
429 AD S. ISIDORlHTSPAL.QU_EST10NESIN LIRRUMREGUMAPPENDIX. 430
matremnovis pascat alimenlis, non relinquens de- A geotium fecundala 559 V1X•>"mundi fine Juytlxos,
Slituiara,et oovos qiiaercns. quos iuvenit, suscipit, extrema colligens, eos quasi
39. Soluscrgo sponsus est Christus , qni nec sy- reliquias frugura ponil; de quibus Isaias : Si fuerit
nagngx ipsi raanipiilossux messisinvideat. Utinam numerusfiliorumIsrael quasi arenm maris, tttiquim
se non ipsa cxcliideret, habuit, quos per se cnlle- satvwfient (Isai. x,22).
gisset, quia populus ejus morluus est, quasi filio 49. Possutrtdemum idcirco Gelboe montesex or«
indigenadcfunclo per licclesiam maniputos,qttibus propbelac maledici, ut dum fructus, exarescenie
vivi-rei,colligebat, quos venienles in exsultalione terra, non oritur, possessores tamen sterilitatis
poriabant,sicut scriplumest, Venientesautemveruent, damno feriantur, quatenus ipsj maledictjoiiis sert
et reliqua. tenliam accipcrent, quia apud se inuriem regissus-
40. Etcanapater venerabilisSarouelis,qnieralpos- cipere, ini'juiiaie sua ex>genle,meruissent.
sessio Dei; llelcana quippe in possessionem Dei 50. Sic plerumqne res quxlibel per bisUiriamvir-
trausferliir; anitni virtute vir dicitur, et non solmu tus est, per significatioiiemculpa. Sicut aliquando
vir, veniii)elian vir unus appellatur. Non enim iu res gesta in factocausa damnationis,in scripto gutem
diversa vagabundiis,velul mobilis, alque instabilis, proplietiavirtutis. Quod ver-umcitius osteiidiixius.si
ferebatur, sed firiuus, atque inconcussus persislans David faciiiiu ad mediumdcducamus, iu uno tesli-
vir tiiitiserat. monioad uiraque probando.
558 ^'- Et idcirco in monte Epbraim frugifero 51. Quisnaiuaudiens non solum (ideliuin.sedipso-
morabaiur, in alia scilicet conlemplatioiievirlutum, rtini quoque inlideliiim,non detesiatur, qttod Uavid
ut a nullis suiijacentibus et circuttilalrautibus vino- T,
T in solario deambulans Beibsabee Urix concupiscil
rum cogilationiltusuieniisejussubliiiiiustiejiceretur, uxorem? qiiera lamen a prailio revertentem ire ad
vel uniias scin,derciur. doiiiiim admoiiet pedes lavare. Qui protinua res-
42. Davidcum sociis fugiens a facie Saul figurabat pondil, dicens : .4rca Dei sub petlibus est, et egg iu
Chrisluti),qui ciiiu apostolisprincipeinraundi laieret, domomea requiescam?
nisi laiiliiin saeerdoubus, ut deuionslraret sacerdo- 52. Queiu David ad mensam propriam suscepit,
lalemeibum ad nsura traiisiiuruin esse proplielam. eique epistolas , per quas mori debeat tradidil. Cu-
Sive quia omnes vitam sacer.dnialemdebeamusitni- jus auteoi Davidin solario deambulanstypumteuet,
tari, sive-quiaomnes filii Ecclestx sacerdotes suut, nisi ejus de quo scrip tiut est: ln sole posuit labex-
offerentessemetipsosDeo hostias sp rituales. naculumsuttm (Psal. xvtn, 6)? Ei quid est Retbsabee
43. Lrgo inlravit David domuui sacerdolis, nec; ducere, uisi iegeui lilii-ix'carnaij populp Qunjunctaw
sacerdos, periculo morlis proposito, hospilem recu- spirittiali sibi intellectu sociare?
savit; ut sive moraliter huspitaliiaiis gralia libeniet bo. Beibsabeeenim puteus .-cptiniusdicitur, quia
in nps aliena pericula transferamus, sive niysticei nimiruiii pcr cognitioiicmlegis infusione spiritualis
nec praesumplomorlisexilio Christutii hospitio suxi gralix perfccla nobis sapientia rainislraiur. Quetii
nieniis excludatilsacerdoles. vero Urias, nisi Judaiouti»poi>uluiii,significat? cujus
44. LlbiChiislus spiritualisnequitiaemanuhias su- nomeii iiiterpretatutn dicitur LuxmeaDei. Judakus
mens, illum Golianisuis spftliisaruiisque-(spoliavit),, auiem populus, quia de accepta legis scientia tolli-
ibi David panes petiyit. Sed uouni accepit, quia noiii lur, quasi de Dei gloriatur luce.
quinque libris Moysi,sed Oiristi cotpare cibus fi- 34- Sed huic Uria>Davjduxoreni nbslulit, sibique
delibusparatur. •< conjuiisit, quia videlicet manu fortis, qui Duvid
G
43. Doeg autem, cnmelorum iufructuosi gregis. dicitur, in carne Redemplor apparens , dum de se
custos, Juifaeprodkoristypos implet. Sed in douio, spirilualiter lilteram
loqui legem innotuit, per hoc, quod
Acbiineleclisolus Abiaihar princeps sacerdotum a, juxla lenebalur, bauc a Judaico populoex-
persecuioreSaui iittiu-M&is esi, quia net»o potest no-. traneam demonstiavit, sibique coujunxit, qui se
ceie Cluislo, pruicipi sacerdotum. per.illaui prxtiicari dedaravit,
.15.liiiain ad domu-wire David adniouet
46. Quidenrm? <|<«iaDavid, qni retribuenti maia1 pedes lavate, tamen incartiatus DomiiiusveniensJu-
non reddidit, emn^attl et Jonatbas bello occumbe- daico populo quia
retu , Grlboe motiiibus maleificitdicens : Montes s et sordes bperui-u praecepit ut a.d coiiscieuti.nnledeat,
Getboe,nec ros, nec pluvial venial super vot,neque3 legis intelligat, et post tergat, ut spiritualiter uiaudata
sint agri printitiarum, quia ibi abjcclus esi clypeus * fontem baptisniaiis iuveuieus,tantain duriiiampraicepwrum
ad aquaw post iabo-
Saut, quasi nott esset uncius oleo- Qutd ergo, Saul1 rem recurrat.
moriente, tnouies deliqueruftt, quatenus m eis nec5 56. Sed Urias, qui arcam Dei esse sub peilibus
res, IK-Cpluvia caderet? Sed quia Getboeinterprela- ineuiinil, respondiiquod doitnimsuani iolrare nou
lur decursus, per Saul uuctuin et mortuum inors3 Ac si Judaicus populusdicat: Eyo mandata
mediatoris exprimiiur; nori immerito per Gelboe 3 possit.
Dei in sacrificiis carnatibus video, et redke ad con-
nionies superba jHdxoruni corda signaiilur : quxB scienliam
dum in bujus niimdi desideriis defluunt, in Ciiristi,> per spirilualem inielligenliauinou requiro.
id est, uncti, se morte miscueruiit. Qtiasicmin arcam esse sub pellibus560 di-cit,qui
pracepta Dei non nisi aii exhibeiulumniinisteriutu
47. Et qnod in eis unctusrex corporalitermoritur,'., D sacrificii.carnabsinielligit.
ipsi ab oimii granx rore siccantur, de quibus eti 57. llunc tauien etiaturedii-e ad doiiniiiinolentew
bene dicitttr ut agri primiiiaium esse non possint.. David advocat. Quia quamvis Judaicus j>opulusad
Superbaequjppe.Hebrxorum s couscientiamreveiii ciHitemuat, iame.ii Rederaptor
nientesprimitivosfructus
tion ferentes, quia in Kedemplorisadventu ex pailee veniens iiiandata spirilualia prxdicat, dicens : Si
iuaxima in pertidia remanenles , priraordia iideii crederetis Moysi, credereiis [orsitan et inini; de me
sequi noluerint. eniiu ille scripsit(Joan. y, 46).
48.Sancta namqUeEcclesiain primilus muiiUudinc e 58. Legem itaque Judaicus populus tenet, quia
40. llxc referenda sunt ad lib. I Regum, cap. i. Mss. scribiliirAbimetech.
42. De fuga Davidis agittir lib. I Reg. xix. Men- 46. Forle, cur Dasid? cum iuteriagalione. Pro
dosus videturlinc loco Codex, ac fortasse legendumii iu lis- esi aceumberent.
oaum/»<;rt!ii(
prophetmpro prophetam. 47. Forte, scqui tioluerunt.
44. InMss. deeratspo/iavii,aulslmile aliquod ver- 48. Yulgata : Si enim fueril populus tuue Israel,
bum.StipratnanuMaseratmanubriasveteri manuscri-i- quasi arena maris, reliquimconvertenturex eo.
plum. Prolr&rireposui/i/>ris,aut ;.
legend.Chrislicorpus. 51. Allegorialwecde Davjd, ei Uej;sabceexposita
45. QuaedeDoeg, sive, ut in Mss. legitur, Doech It eliaiu est in Allegoriis, uum. 90, sed ilj ut Uria
bie narrantur, exstant lib. 1 Regutn, cap. xxn. Inii lypus sit dliboli.
431 AD S. ISIDORIHISPAL. QUJESTIONESIN LIBRUMREGUMAPPENDIX. 454
ejus divinilatem loquitur, cui idem populiis credere iA Sic ergo, sicut merita subditorum, tribuuntur per-
dedignatur. Unde et Urias curo epistolis ad Joab, ex sonx regnantium, ut sxpe qui videntur boni, ac-
auihus occidi debebat, mittitur, quia idem ipse Ju- cepio mex regitnine permutentur, Scriptura dicente:
daicus populuslegem portat, qua convincente mo- Qui cor cum dignitate mutavit.
riatur. Dum enim mandata legis retinens implere 66. Unde scriptum est: Ecce cum esses parvulut
nilitur, ipse nimirum defert judicium unde dam- in oculistuis, caput te constiluiin Iribus lsrael. Sic
netur. pro qualilatibus subdilorum disponuntur acta
59. Gaza enim, et Ascalon, et Accaron diversa regnantium. Ul sxpe pro malo gregis etiam vere
supplicia sustinebnnt. Gaza interpretatur fortitudo boni delinquat vita pastoris. 111 e enim, Deo at-
ejut. Omnes ergo qui sibi applaudunt in fortitudine testante, laudatus, ille supernorum conscius David
corporis, et potentia sxculari.et dicunt cum diabolo : propheta, populum numerando peccavit. El tamen
Forlitudinem faciam,diripientur in die irx Domi- vindictam populus, David peccante, suscepit.
ni, et ad nihilum redigentur. 67. Curhoc? videlicet per merilum plebiumdispo-
60. Ascalon quippe, qux (inlerpretatur) pondera, nilurordo rectorum. Justus vero judex peccanlis
vel ignii homicidm, cum venerit dies irx , sceleris vilium ex ipsorum animadversione corripuii, ex
sui mensurara sentiet, et eodem quo operatus est quorum causa peccavit. Sed quia ipsa voluuiate
pondere deprimetur. Et quia arsit ad effundendum superbiens, a culpa alienus non suscipit, vindictam
sanguinem, et multas scandaiizavit animas, et ira- culpx eiiam ipse suscipit. Nara ira sxviens, qux
pletum est in ea : Virum tanguinum et dolosumabo- corporaliter populum perculit, reclorem quoque
minabitur Dominus, non diripietur, ut Gaza , sed in ** T. populi iulimocordis dolore prostravit.
solitudinem redacta gehennx ignibus concremabilur 68. Ibant aulem in directum vaccmper viam qum
usque ad pulverem. ducit Bethsames, pergentes, et mugientes, et non
61. Necnon et Azolus, qux Hebraice dicitur es declinabant neque ad dexteram, neque ad sinistram.
David, et in lingua nostra sonat ignis generationis, Quid igitur vaccx, nisi fideles quosque in Ecclesia
clara luce testabiiur. Arsit enim libidine, et genera- designant ? Qui dum sacri eloquii prxcepta conside-
tionis incendio dissipata est; et quia omnes adulte- rant, quasi superimpositam Dominiarcam portant.
rantes, quasi clibanus, corda eorum , et sagittis ar- 69. De quibus hoc eliam pranotaiidum, quia fuisse
dentibus vulneraii suni. Non in tenebris, non in oc- fetx memorantur, quia sunt plerique, qui in via Dei
culto judicio, sed in meridie, hoc est, quaudo intrinsecus positi, foris carnalibus affeciibusliganlur,
sancti plenam recipient clariiatem , projicientur in sed non declinant a recto itinere, qui arcam Domini
tenebras, et sanclorum consortium non habebunt in portam. Ecce etenim Baal Bethsames, quippe dicit
die iudicii. domus solis. Et Propbeta ait : Vobis autem, qut
62. Sed et Accaron, qux interpretatur sterilitas, timelisnomenDomini, orietursoliustilim (Matach.iv,
vel eradicatio, quia nullos fructus habuit., el perver- 2). Si igilur ad xterni solis babitationera lendimus,
sitate doctrinx sux eradicavit plurimos, ipsaque dignumprofectoest ut de Dei itinere pro carnalibus
eradicabitur. Has omnes varietates intellige in ani- allectibus non declinemus.
marum vitiis atque peccaiis. Et quod uniuscujusque 70. Tota enim virtute pensandum est, quod vaccx
opusquale sit ignis probabit. Idcirco infirmi diju- Dei plausiro supposilx 5(52 peiguni, et gemunl;
dicant sxpe multa, qux a fortibus dicuntur, quia dant ab intimis rugitus, et tamen de ilinere non
ignoranl quod in bubus calcitrantibus inclinata illa G declinant gressus. Sic nimirum prxdicalores Dei
Testamenti arca, jamque casuram credens Levites verbi, sic doctores, sic fideles quique esse inlra
erigere voluit, moxque sentenliam damnationis ac- sanctam Ecclesiamdebent.ut compatiantur proximis
cepit. per cbaritatem, et tamen de via Dei non exorbitent
63. Quid est namque mens jusli, nisi arca Testa- per compassionera.
menti? qux gestata bubus calcitrantibus inclinatur, 71. Nix itaque nunc innocentix nitor et gratix,
quia nonnunquam etiam qui bene prxest, dum subji- nunc hiems et frigus charitatis intelligi potesl. Quod
cietur, populorumconfusione concitus, ad dispensa- aulem legimusin Kegnorumlibris, Bauaiamquerodam
tionis condescensionemex sola dileclione permove- de fortibus Israel descendisse in cisternara, et per-
tur. Sed in hoc, quod dispensalorie 56} agitur, cussisse leonem in tempore nivis, indiffereuler puto
inclinalio ipsa fortitudinis casus putatur lmperitis. in tocis illis positam nivem, quia et Chrisli gralia,
Unde et nonnulli subditi contra hanc manum repre- qux in boc mundo resplenduit, et frigus charitatis
hensionis miltunt, sed protinus ipsa vitx merita Dei, quo refrixerunt bomines nivis nomine potuit
deficiunt. Scriptura sacra significari.
64. Recte Oza dicitur, qui videlicet robuslus Do- 72. Banaiara vero figttraliier intelligimus Salvato-
mini interpretalur. Quoniam prxsuroptores quique, rem, quia juxla vim nominis sui ipse xdificator
nrsi audaci mente robustos se esse in Domino cre- Dominus; de quo prophela vaticinaverat, quia per
derent, nequaquam meliorum facta vel dicta velut eum xdilicandam Ecclesiamdixit: Mdificans Jeru-
inlirma judicarent. salem Dominus. Itemque: Mdificavit Sion; quod
65. Dabotibi reges in furoremeo.Si ergo, irascente _. verbumin factura llevx, qux Ecclesix typum ba-
Deo, secundumnoslra merita reclores accipimus, in " buit, Scriptura propria significationeposuit, diceos :
illorum actione legimus, quia de sola xstimationc El mdificavitdominus Deus costam, quam tulerat de
pensemus, quamvis plerumque electi subjacent Adam in mulierem. Et Pautus construi eam videns,
reprobis. lnde et DavidSaulera pertulit, quia dignus ait; Dei mdificatioeslis.
lunc luitqui tanta prxpositi asperitate preinerelur. 73. Samuel cur ter vocatur ? quia et propheta
59. In Ms., qui sibi applaudent. mes. Pro dicitcrederem reponendum dicitur. Yerba
60. Supplevi interptetatur, quod verbum exstat Malachixin Vulgalasunt: Et orietur vobistimentibus
num. prxc. In Ms.erat concremetur,et supra concre- notnentneum soljustiliie.
tnatur. 71. Banaix factumenarratur lib. II Regum, cap.
65. Videturdeiendum de ante tola. Qux hoc et xxni, 20 et seqq. In Ms.videlur esse tfuomaminfrixe-
seqq. numeris de rectoribus, sive prxposltis et sub- runt pro quorefrixerunt.
ditis dicuntur, uberius Isidorus pertractat lib. iu 72. Forte, qui per eum. In Ms., quia verbum;
Sentenliar., cap. 48 et seqq. correxi quod verbutn.
67. Videretur legendum a culpa alienut non (uit, 73. Ita confuso rerum et annorum nrdine desinit
vel a culpa alienot. hoc fragmentuin, addila rubrica : lncipiunt capitula
68. Hxc petuntur ex HbroIV Regum, cap. vi. de libro Esdrm. De sepluagintaannis caplivitatis,elc,
69. Corruptum videtur Ecce eienim Baal Beihsa- ut apud Isidorum. Sacerdolium Samuelis Isklorus
 433 AD LIB. DIFFERENTIARUM, ALLEGORIAS,ETC. VARI/E LECTIONES. 434
fuit, sacerdos, et dux. David annis x_ primum ex A annis, XLI,VIIannis, L annis, iv annis, xt aimis, vi
tribu Juda regnavit. Roboam annis... Abia... Assa annis, xiv annis, xvi annis, xxix annis, LVannis.
juslus... Joram... Ocbozias... Alhulia... Johas... RUBRICA.
Amasias... Azarias... Joatham... Achaz... Eze-
ehias... Manasses... Ammon... Josias... Joas... Incipiunt capitula de libro Esdrx.
Eliachim... Joacbim... Ezechias... Aslrapb xiv, m De.septuaginta annis captivilatis, etc.
alibi testalur; negant alii, ul dictum est in not. adlibr. AUegoriar., nuui. 86.

VAMM LECTIONES.

RERUM. al. conversatione-N. 169 , reprimunt; al. retpuunt.

AD LIBRUM DIFFERENTIARUM N. 170, et pereat. Jam superbiam; al. et per avari-
Num. \, ut in Dei; al. in Dei, omisso ut. Ib., in- tiam. Superbiam.
telligerent; al. intelligunt. N. 3, et color; al. et ealor.
al. ex AD ALLEGORIAS.
N. 7, Spiritus sanclus... procedens; Spiritus
Patre, el Filio non genitus, sed procedens. N. 9, esse nec _ Num. 4, obtegunlur; al. leguntur. Ib., annotata ;
•**al. mutata. Ib., brevis, etc, al. breviterstylo scribendi
genilus; alii addunt, N. nec genilus , nec crealura
videlur, sed increatus. 11, relative tria ; al. rela- deerevi.N. 2, in ratione; al. inoraiione. N. 5, pastor
livatria. N. U, graliae etveritalis; al. gralia et veri- ovium; al. pastor, et rector fidelium. N. 6, xtate; al.
tate. N. 30, facla, prxcessit, etc; al. facta processit, fratre. N. 9, spe invocavit; al. ptimus cmpitinvocare.
qum tamen res ex se facla non mternitale. I'b., cantum; N. 17, altitudinem; al. capita. N. 33, opera pariunt.
al. cantu. N. 32, receptionem; al. resurreciionem. Sic legendum. Grialius, opere pereunt; al. opere pa-
N. 35, genus; al. genus fuluri smculi. N- 36, De re- riuntur. N. 36, stabili; al. stabiliores. N. 38, somno;
rum, etc.; al. om. titulos, hic, et alibi. N. 41,immor- scrip- al. somnoquievit. N. 55, consolandi studium; al. con-
serunt; al. decreverunt. N. 43, singuli animo sulendi negotium. N. 69, quero Christus , etc.; al.
tales; al. lingulari animo morlales. Ib., impares; al. quem cum peccato dies judicii invenerit. N. 70, qui
pares. Ib., ad voluptates... caduci; al. ad voluntatem Israelilicum, etc.; al. a quibus Israeliticus populus
Dei vita caduci. Ib., queruli; al. quasi soli. N. 53, colligatur, ne cum gratia confidetenl. N. 80, reperti;
confert deceniiam; al. conferat dignoscentiam.N. 55, al. prmcepti.N. 81, Dalila. Grialius mendose, Dalida.
aggeribus; al. cuttodiarum aggeribus. Ib., aer ictus ; N. 87, sacerdotes; al. sacerdotis, quod non displicet.
af. erectut. N. 57, defluendi; al. defluentis. N. 61, N. 83, xmulationem; al. imaginem. N. 94, eleva-
partes sunt; al. arces sunt. N. 68, in circulorum, etc; tionis; al. elationis. N. 95, ita Chrislus... assumptus
al. in circulorumcomplexusordinata sunt modo.N. 70, est; al. ila Christus carnem suam, in aua nalus est,
et actionem; al., et et passus, el resurrexit, assumpsit. N. 99, auclorita-
admisisse; al. adivisse. N. 74,a vicesimo.N.
rationem, corporisquevirtulem 75, qua- tem; al. austeritatem. N. 104, acquirendam; al. ex-
dragesirao; al. quadragesimonono. N. 78, inducunt; Q sequendam.N. 110, in otio; al. in vita. N. 113 , in
al. tnduunt. N. 80, potestaiem; al. possibilitatem.Ib., gentibus; al. in cantibut. N. 116, constitulus; al. ele-
pubertatem, etc.; al. pubertatem autem egressimox vatus. N. 120, palet ingressus ; al. fuit regressus, vel
adolescentes.N. 82, mollier; al. tnolliot. N. 83, vi- fuisse regressus comprobatur. N. 123, Judaicx hirun-
rilitate; al. ririditale. N. 93, caro est, qux proprie; dines; al. Judaici passeres.lb., dum eos... obcxcaut;
af. omniscaro est corpus, non omne corpus caroest, al. dum ejus luminit sacramentum male obscurant.
sed caro est, quia proprie. Ib., non subjaceat; ai. om. N. 127, devictam; al. devinctam.N. 131, comparat;
non. N. 95, sopiri; al. teparari. N. 98, corporis; forte, al. orsus. N. 137, peragitur; al. spargitur. N. 139,
corpori. N. 101, sive colore; al. tine calore. N. 103, parit; al. parturit. N. 142, populos... cognituros ;
Deus esset; al. Deus nonesset.N. 104, dixerunt, etc; al. populos, qui fidei luce cognila prmdicaverunt.
al. dixerunl, rationabilem, per quam invisibilemrem N. 151, detraxit; al. detrusit; forte, retraxit.N. 100,
concupiscit;irascibilem, per quam impetus irm tunt, laborabat, figuram; al. add. laborabat, et curata est,
emendatet corrigit; concupiscibilem, per quam, etc. filia quidem archisynagogi Judmorum typum tenuit,
N-. 107, non concipiuntur; al. om. non. Ib., alte- hmc autem, qumprofluviqsanguinis taborabat, et cu-
ram propositionem destruit; al. alienm proposilioni rata est, figuram. N. 170, recreatur; al. sanalur.
deseruit. N. 109, procedens; al. descendens.N. 112, N. 174, a diaboli laqueis abstractam ; al. diaboli la-
exaltat; al. exsultal. N. 113, lapsam ; al. lassam. ib., queis astriclam. N. 175, prxceptorum, sed sicut; al.
victores ullimo; al. victores ultimus. N. 115, elfe- prmceptorumsunt fenerati, sed lamen. N. 182, vene-
ctum; al. affectum. Ib., volentem; al. notentem. runt; al. converluntur.N. 183, emundat; al. emendat.
N. 116, peccandum; al. prmvaricandum.N. 117, ob- Ib., exercuit; al. expressit. N. 188, perdil; al. perdet;
sequentera; al. subsequentem.Jb., prxdestinando; al. " forte, perdidii. N.189, vocaverunt; al. pro»ocai)er«nt,
prmdeslinatos.N. 124, esus; al. etca. N. 127, omnes vel prmdicaverunt. N. 191, homo autera, etc. ;al.
servos; al. hominesservos. N. 131, transituri; al. hominemautem non habentem.Quod sustineri potest,
transitoria. N. 136, ei qui; forte, ejus qui; vel ille ut urbem quam statuo , vestra est. Num. 196 , disce-
qui. N. 138, destruunt; al. differunt. N. 140, specia- dunl; al. decidunt. N. 200, eaque morali; al. atque
tronis; al. exspectalione.Ib., cujus; sAJcujus chari- moraliler. Grialius edidit ea qum mortali. N. 202,
tati. N. 146, ad boni; al. ad unum. N. 148, ex verbis. corporis acceplos; al. operis accipitur. N. 209, postu-
Sapientiam ; al. ex verbis, sapientia ex sententiis; sed labal ab atnico; al. postulat amicum. N. 210,aufe-
sapienlia. lb., indiserla; apud Grialium indiscreta, runt; al. repetunt. Sic Vulgaia, Luc. xn, 20. N. 211,
qood mendura puto. N. 153, hac, elc ; al. hmc, ut huinaiium... schisraalis; al. humanam fidem, et reli-
quidam ail, sicut [errum venenum,sic armat eioquium. gioneminvicemseparalam in dissensionemschismatis.
N. 156 , referre; al. deferre, quod fortassc melius. N. 213 , humilitatis; al. per gratiam humilitatis. Ib.,
N. 158, restinguit; al. restringit. N. 160, studioque; commutabilur; al. renovabitur. N. 214, curata : al.
al. sludioqueboni. Ib., tenetur; al. lerretur. N<161, erectaest. Ib., quibus... accipimus; al. quibus curvata
octo suut; al. septemsunt. lb., et harum , etc.; al. erat, erigitur, accipiens.N. 216, conversione; al. con-
et earum regina ebrietas, et superbia. N. 165, duin fessione.N. 221, ad sacerdotes; al. ad sacramentum.
quemlibet; at. dum quia non tibet. N. 168, geuus eo- lb., varielate; al. vanitale. N. 229, accepta gralia;
rum; al. genussuperbimesl eorum. Ib., observatione; al. acceptamgratiam. Scilicet utor cum accusativo, ut
 435 4D LIB. DIFFERENTIARUM,ALLEGORIAS,ETC. VARLE LECTIONES. 430
alibi. N. 231, quod laboravit; al. qtti inde plus labo- .A maiet, cujus fuit Tocnbet,e%tribu. N. 59, firmaret;
ravit. N.253, mutalitr; al. tttisit.N. 234, per fesuiu al. formaret. lb., insinnatam; al. in sinu; vel in si-
deductum; al. per Jesum Evangeliopriori de JZgyplo num posiiam.lb., caloris;al. colorit. ib., exquirendo;
induclum.N. 239 , angelo; al. piscina illa. N. 240 , al. exsequendo.Ib., interpoguit; aL interposuit rras-
vitiatum; al. venumdatum.N. 241, quatriduanum; al. eenti, consulentiqueopposuit morfttmirasceudi. Num.
triduanum. Ib., propago morlis; al. pro piaga vioriis. 40, pppnguaiores Israel; al. oppugnatum Israel; vel
lb., contemptus; al. tempus. N. 242 , servus: al. si- oppugmtoris. Fortasse propugnatorisIsrael; vel op-
milis. N. 244 , Barabbas ; Cod. Flor. Barrabascum pugnatorissine Israet. Ib., corumque; al. ad ultimum.
bac nota : < Si legiiur per duo rr fnterpretatur fllias N. 42, pertulil; al. adimplevil.N. 43, non cotitigit;
magistri, quia rabbi dicilur magister; si vero per al. oni. non. 11).,superavit; al- separavit. lb., Nebo;
unum r, interpretatur fHius palris, quia Hebraice al. Thabor. N. 45, Moysi; ai. Moysi utermus. lb.;
barabas dicitur paler. » N. 246 , peregrinus; al. du- electa; al. ejecta. N. 40, qua percu--saMoyses; al.
ctor. N. 250, per quam ; al. in qua. ^ita; percntsa a Mcyse. N. 47, expediret victoriam,
al. expedireturvictoria. Ib., resistere. al. stare; vel
DE ORTU ET OBITU PATRUM. sislere. Ib., inexpugnabiles; al. inmstimabiles.N. 49,
Ntim. 1, senlentiati brevitate; al. senlentia, et percussit; al. perculit; vel ttansfir.il. lb., prxmiuiu-
libri novilate. Ib., notata ; al. sociala. Ib., legunlttr; que... ineruit; al. primum miernmmemorimnomen
al. leguntur,qui in Scripiura laudibusprmfuerant.N. 2, lsrael meruil. Ib., placavit; al. accepit.Num. 50, ex-
dominandi; al. dominatus.N. 3, florentis; al, flucntis. plorans; al. exploratus. N. 51, Galaadites; at. ^fttts
Ib., fecunda... vere; al. (ecundabaturperpetuovirore. n tneretrictt mitlierisHalaaditis; al. ortus ex tribu Gad.
N. 4, exsulem, etc; al. expulsamse e paradisi gaudiis Ib., exsuperans; al. spemens. N. 52, rngietitem; al.
mortisquelaboresubactamintjemuii.N. 6, non sifens; fugientem.Ib., ntoriui; al. teonismorlui. Ib., vitictis,
al. nobitis. N. 7, angustias; al. insamam. Ib., con- al. junctis. lb., rescissisjal. rescinctis.N. 53, riginti;
traciibus,- al. contactibus,quod gemtiitum pulo pro al. xxii. N. 54, contiumeratusMoysi; al. cognomina-
coniagionibus.Ib., expulsus; al. exclustts; seilicetin tuscum Moyse.N. 55, iti Bethlehem; al. secusBetlt-
dquaiem habitationembeatmviim. II),, resiitnet, etc; leem. N. 57, iiinocuum non lantutn; al. nori nocnit,
al. resiiturus cum Elia ad mortalisviim eonditionem; riec tanlum. Ib., quadraeesimo; al. quadragesimo,
quod verum arbitror, ut resiiturus sit pro restimendus ntque tenio. N. 58, in llebron; al. conira Hebron.
more lsidoriano. Num. 8, isle jussus; al. iste jnstus. Num. 69, dispositiouetrt; al. cfisputation^m.lb.,eogi-
Ib., nec horruit; al. nec herruit lurbulenlttmdiluvii tationes; al. trfts besiiarnm, el cogitationes.W. 61,
fluctum. N. 9, edocetur; al. tdncitur. lb., ac Ixtus; Elias; al. Elias, qui interpretatttr doinimtsDeus. lb.,
al. electusque;al, eicclisque.Forte, eleciasque. N. 10, disciplinaestructus in sancla; al. districius in disci-
versis; al. -auersis.N. 11, vere; al. jure. N. 12, Isaac plinm sanctm. N. 12, vel qui citm e >;al. ei EttoeA,
annum; al. Abrahmannum. N. 15, pereirritiatiotie; ^ttt cum tpso. II)., jacebntit; al. tribus diebus, el sex
al. peregrinis. Ib., victoria; al. viclorimprmda.Num. horis jacebunl. N. 63, suscitali; al. susciiata. Id est,
14, in mysterio venerarelur; al. in minisierio de- cadavera. N. 65, personavii; al. personuil. N. 66,
monstraret. Ib., genere; al. germine.Ib., devolus; al. vasculo; ul. solis vascuto. Ib., insulianies sibi; al.
dileclus. N. 15, seplimo; al. sexto. II)., inarmore; al. irisultantesse. Ib., plebe refecta; al. ubertale fncia.
marmore, et opere elegantittimo.N. !(•>,qui firil ami- Num. 07, lavacro; al. repieium lavacro. Ib., misso;
cus Abrahat; al. qum(uitcuria Abrahm.Ib., vencra- C al. misso resilire el. lb., fecit; al. cmpit. Ib., prae-
tione; al. eonseeraltone;vel sacratione;vel sacramentis. dixit; at. prmdicavit.N. 68, cadaveri. Sic Mss. Gria-
N. 17, amorem; ai. timorem. N. 18, et innocentem lius, tadaveris. ib., satisdtgnum, etc; al. sntis digno
habitans dontum; al. et innocentemabjiciensdomum, •morttHt» est, sepultusquein Samaria digna habitusre-
quiperegre profectus,dum censortiumexigeret (fone, neratione. N. 69, ex immero; al. ex genere. lb., qua-r
effugeret)homimm, comitatummeruit angelorum.Hie que... abjecia; al. quamque... abiit et; forte, abjecit,
autetn; al. innocenterhabttant domum, nec Impidul, ei.N. 70, tempestates; al, pelestaies, N. 71, ascen-
ul frater, nee sanguinarius, ut Edon. tiic uulem. lb., dentem; al. recedentem; vet rerftentem,pro redeun-
penulit ; al. prceeipuit.Ib., dum consortio; al. dum lem. Ib.., descendere ; al. ascendere.lb., secuit; al.
consortium,ut aecusativus sil pro ablativo. Num. 19, serra secuil.Cod. Fforent. sancii Marci sic extiibet
curo putribus suis;al. cum patrlbus suis, et a filRt banc periodoni : Vltimoa Manassegenerostto a ver-
reductusest in 4erram•Ghanaan,el cepultut juxla p«- tiee permedium tecius sic perhibeturoccisus.Num. 72,
trem. N. 21-, poSsessionis; al. suecessionis.N. 22, ndn poteris, eic.} al. nemo potestviderefaciemmeam,
fit.v. futuro; al./it interpretationesapiens in concilio etvivel. Ib», narraverat; _1. noverat. Ib., ac mcdia,
futuro. Ib., ad reddendam, etc; al. ad reddendabontt etc.; al. ac mediam tantum ejus vidisse speciem,
pro malit, et ad relribuiionemgratim. lb., fame de- omisso prophetascribat. Pro mediam,al. nudtnn. Ib.,
pulsa necessiialis; al. (amis depulsa neoessiiate. N. expostrerat; al. operuerat.N. 74, colunt, erc; al.
23, centum, et decem annis; al. Cxvannis. Ib., qoam cohtertmt, cujus sepulcmm insigni cultura hactenus
nnnc, etc; al. qumnunctam Lutine, quumGrmee Si- iidem JEgyptii venerantur.N. 76, Cbaldaeonim; al.
chima vocatur.Num. 25, primogenitus; al. primilnms._. Ghttldmorumsacerdotum. lb., Juda post; al. Juda fitio
"
N. 27, jiincttis; al. mctus. 11).,sortibus; al. tceptm; Josim post. Ib., insiantia; al. consaritia. N. 77, ges-
vel seeptis. N. 29, de benedictionibns, «tc; al. de tis; al. portentts.lfb., mendacitiin; al. judicium. lb.,
benedictionibmfructusdonans, porfigeniqutregibut. aspirationis; al.inKpinrttoms.THum. 78, subvenit; al.
N. 31, pro fratrihtos; »1. pro filiis israel. Ib., nostes cumCgfo destruxit. :Ib., niontes a Borea; al. mon-
gentesque; al. hostts gentis. N. 32, replens deficiis tis arbores. lb. ad partem, etc:; al. ad Patthiam
principesjal.rep/efu! dWiritsprinc/pMfn. N. 33, abun- non defluxerit.N. 79, elTecerit; al. effecerit.Et ita
dans; al. abundantior.N. 34, escas principibas; al. accidit. N. 80 ; hic foit, eic; al. /SfiwsPhatuel de
suo myslicoroborepostideltribuen»principibus.N. 36, frilfru.N.81,rnbornm mora distringens; al. syconwros
una cum Joseph, etc; al. ma cum fratre possedit velticuns; vel roborum moras dislribuens. fb., ad
Joseph Iribum.Num. 57, clarus;-al. stabilis. lb., ex- Anstralem plagaro; al. ab australi plaga. Tb., eremi;
templo; al. exempio. tb., lidei lorica armatur; al. al. tn eremo. lb., usque ad mare, etc,; Cod. Alban.
fidem religionit armans. ib., flotuit; al. non doluit, usqriemare Rubrum, alque a niari Rubro usquead ln-
lb>, inter supplicia;itl. tuper dira supplieia.lb., tnale dorum fines. Nom. 83, prophetavit.;.al. pxophetavit
sttadeotem;zX.malesuadam.Ib., dupHcemclarttatem; annis qilinque.1S. 84, de Gefh, quaeeSt in Opuer; ai.
al. muliipticiclaritate. N. 38, in acceulu ; s\.inac- de Gethcivitate.Ib., sed magister; al. sed sors'.W.85,
, cinclu. Ib., quadraginta; al. septuaginta; »1. sepiua- in poenitentia; al. in prmsentia. lb., et saluti; al. et
ginta oclo. ib., quadraginta octo; bl. sexaginta qua- salutem. Ib., umbraculo; al. umbram.N. .86, ma-
tuor. lb.« notalur; al. notatur, inquieH*: Amram gtiu projectus; a). valde porreclo jaclatui. N. 92,
 437 AD LIB. DIFFERENTIARUM,ALLEGOMAS, ETG. VARLE LEGTIONES. 458
agressionem; al. regressionem.lb., proedicebat; al., &- AD PROOEMIA.
N.
prmdicabat. 93, esset; al. gessit. lb., prsevarica-
Lus; al. prmdicaturus. N. 94, geiilitim; al. gen- Num. 1. Testamenli, etc; al. Teslamentiin canone
tium alienigenarum. Num. 95, sepiitlumq.ue, etc; catholicmEcclesimlam juxta.pnorum %etus(amtraditio-
al. sepultusque est in Bethel, et prophela ille, qui. nem, quam posteriorum.N. 6, accidenant; al. accesse-
N. 97, sacerdotis, qui.etc, al. sacerdotiscxxx annos rnnt. N. 7,enumerat; a\. commentorat.N. 13, apOs-
aijens, congregatis...populis... exstinctus est. N. 98, lolorum; al. aposloloruma Luca conscripli. N. 20, or-
Iumine; al. cmcilatemluminis incurril. N. 99, immola- dinantur; al. ordinamur ducentorum.N. 21, signanlur;
tis; al. immolalitiis.N. 100,. restinxerunt; al exsfin- al. add. profectionesquoqueeorum uscjUeiit locum in
icerunlquoque caminuin ftagrautis incendii. N. 101, quosepultus est iloyses. N. 25, qttoddkm legfs aiedi-
fecit Jerusalem; al. fecil templuminJenisa/em.N. 102, talorium; al. qitemitamtegis medialorem.\h., omniutu;
jnsquoqiie sacerdotum; al. ejusque sacerdotes. Nutn. al. omnia qtiasi ilerando conlinet. N. 26, cotmueuio-
103, Susiin; al. Susis, quod verum puto, ut Susis i-it ratit; al, memoraniur. N. _<J,abeis; ai.apud Helrrmos.
Velut indeclinabile. Ib., crtici tradcudum; al. truci- ]'b., in duabus, etc; al. in d.uas discissus esl partes.
daudum. N. 104, viris; al. virorum: Quod non displi- N. 50, textus; al. lempus. Ntim. 32, proferunt; al.
Cel. Ib., principem; al. principem smvitm.N. 108, provltelaverunt.N. 55, exislimantur; al. exisiimant:
vox Verbi; al. dux Verbi. N. 109, Herodi prohiberet; N. 36, Saromon tria; al'. Salomon nomina tiabuit et
al. fferodemprohiberet'.Ib., pramitim; al. promissum. tria. N. 38, in Canticis; al. iit Cantica. N. 59, descri-
N. 110, seniione; al. nomine. N. 111, clara stirps; al. plio; al. mdificatio.N. 44, solituditiem maris; al. so-
clara exstirpe; Cod. Veron. stella clara, sermone Syro iitudines ejns, onus maris. Ib., mutatur; al, mtttavit.
Domina, stirps David. N. 112, erudeli necis; al. cor- n N. 45,'eversione; al. converttone.Ib., tentatio, ete.;
portttis necis Ii>., pertransibit; al. pertrunsiet. Ib., aw al. tentalionesdectaranlur, qum venlurm os'enduntur.
pro verbo, etc; al.nn per verbumvalklnm, et aculum N. 4!i, per vallem; al. per excidfttmvaltis.lb'.,uisa?.cu-
omni. Ib., reperiatttr; al.nec reperiatur.H. 113,Petrus; ti; al, quod vestuslates.Ib., convertantur; al. contier-
al. Petrus obediens.vel agnoscens. II)., principatus, et tatur. Num. 47, LXX;aL LXXH. N. 50, porri?'it; al.<ro-
capul; »1.firmamentum.N. 115; barum virtutum si- didil etiamJerusalem. N. 51, increpat; afl. tiiciepafur.
gnis; al. his viriulibnsmaqntis. Ib., mortuos aniinavit; N-52, qmrqiie... vulii; al. quoquenontantumprmnun-
al. infirmossanavil. Ib. reiteraviL.al. rediulegravil.N. tiavii, sed etiam prmsememvidit.fb., per quatuor, etc;
116. viduaut. al. filiam. Num. 117, sexto; al. seplimo. al. super'quatuor regna osiensa. N. 53, contuetur; al.
lb., deorsnm; al. deorsumveno capile. lb., crucifixus constiinit. N. 57, reticeaiii; al. recipianL N. 59,'ina-
est; al.. adil. ea die, qun et Paulus apostolus decolla- nifesiior; at. manifcsiatio;N. 62, operosior; al. copio-
lus est. Ib-, tertio... plagam; Cod. Palat. om. N. 118, sior. N. 63, qui prseceptorum, etc; al. qui prmcepta
ovis; al. aynns. ll>„,Tbarsus; al. Judma. II)., genns; Dei custodire se menliuntur. Num. 65, datae, etc; al.
al. gpiilits detribu. N. 119,vei>bi;al verbiDei. N.121, datm legis non abedieruni Dei prmceptis. l'b.r ignem;
Pylhonis, elc;al. Pythoni discedereimpravit, ac dis- al. ignem venitnitiere.Ib. jodicii; al. supplicii. N. 66,
cessissedamnavit.N. 222. nuditaiem, eic.; al. nudila- t.-miiruum;al. cmlos.N. 67, Cliristuni,etc; al. Chris-
tent, die ac nocte profttndimaris naufragia, mille peri- tttin non timuil occidere. Ib., sub Josia; al. sub Josa-
cula ferarum, verliera,etc N. 123-,sexto; al. seplimo. pltat; ai. sub Ozia. N.68,qui salutem,etc; al.quiad
Ih.,0ccidentalein;al. orientalem. N, 124, decorus; al. salutem gcntiumnon tantuin Christuniadvenire.N. 69,
virilis, uc decorus.lh., Patris; al. Patras, scilicet, ut Ozia; al, Josia. N. 70, Sopbonias; al. Isaias. N„ 76,
indeclinabile. Niim. 125, Jacobtts; al, Jacobus. qui _ roseiuu, etc; al.siVe morteni passiorth sum. Num. 77,
inlerprelatur supplantulor. Hv., iu Marmarica; al. in C ' sordibus carni; al. sordibus,vestimentis, id est, carne.
Acltaia Marmarica; ve.1in Marmarica Acliaim. Vide lb., posiias, elc , al. positas qum... significant. N. 79,
fsidoriaua, cap. 61. N. 12li,Joannes; al. Joannesqui mundo; al. in Evangetio. N. 80, desolationis, etc;
interpretalur gtaiia.N. 127, tnetallo; al, exsilio.N. 1_8, al. quo solutionem el captivitaiempopuli prmdixii. N.
fuit; Cod. Pa.1.(ecii. lb., liitoreaque... fiagmina; al. 81, niitlenduiii; al. millendum Jerusalem. Nnm. 86,
titloreaquesaxa in gemmarum(ragmina. N. >29,sexa- processii; al. egrediens. N. 88 , inlelligentia ; al. ad
gesimo seplimo; al. LXVIII, VCILXXVH. Ib., veltistalis; speeulandutn.N. 92, Apost >lus, etc; al. Aposlolus
al. velusto;forte, vetustus.N. 131, Philippus; al. Phi- Episiolas prmdicationisGrmcoperstrinxit stylo. N. 95,
lippus, qui inlerpretalur os. II)., unde et Petrus; al. canouica-; al. catholicm.N. 11)4,ardoribus; al. dolo-
Andrem,el Pelri. Ib., Gallis; al. Galatis, vel Galliis. ribus. N. 105, ab aliis; al. ab omnibus. N. 108, cura
lb., crucilixus... obiit; al. cr.ucifixusest, tapidatusque dracone; al. contra draconem. N. 109, canticum; al.
oppeiiil. Ib., requiescit; al. add. citjus natalis est Ka- mdificium.
lendas Maias. Num. 152, Tliomas, elc; al. Thotnas, AD GENESIN.
quvinterpretatur abyssus Christi, Didymus Grace no-
minalus. N. 153, ex Syra lingna suscipiens: al. Syra Pa_iF. Num. 3,etocculta; al. velocvtttlaet obscura.
lingua suscepit, inierprelalur filiussuspendenlisaquas. Ib., ut pra;cedente, etc; al. ut prmcedcntis historim
II)., in sorle; al. in sorlem. lb., coiiditur; al. condilus [undamentum.
esi, cujus nalalitium oclavoKalendas Sepiembris cre- CAP.I. N. 2, et carnales; af. terram, idesl, carnales,
ditur. N.loi, Mattbjpns;aJ. Mattlimus, qui interpre- N. 4, conversione; al, confessione.N. 9; eripiendum;
lalur donalus. Ib, electns, etc; al. electus esl, et in al. diripiendum. N. 10, s >pienli)emiiiistrantes; al.
apOstolatumtranslulus. N. 136, in Jerusalem; al. add. scienlimdemonstrantes,JH.15, gradibus, al. sacramen-
Iiicdnodecinitribubus,qumsunt in dispersionegentium,ij. tis. N. 17, mandatijal. mandali, experimenlmnpariter
epislolam scribit, qui dutn in Jerusalem, Nutn. 137, veritaliset errotis.
fraler; al. add. qui inlerpretalur confessor. lb., nrbe; CAP.it. N. 1, insigniunl; al. insinuant.N. 6, specit;
al. urbe v KalendasNovembris. N. 138, sepluaginta; ab plebem.Qttodforlasse vesiigiumest vera:leciionis
al. septuagintadnobus. N. 139, Kelbles; al. add. qui lateniis adhuc N. 15, prophetiam. Grialius in textu
inletpretaiur zelus. lb., Jerosolymorum; al. pontiftca- prop/tefnm.Ii).,invisibilem; Alliornoz.Cod.,Dt'si'6i/em.
lem in Jerusalem. N. 144, septuagesimo; al. octogesi- N. 16, marcescentum; al. arescentem.
mo. N. 145, discipulus;al. secundusdisciputus.N. 147, CAP.ni. N. 2, tluentis... Verbo; al. fluentis, » quo
sejunctus, al. derelictus. N. 148, episcopus ; al. epis- origo esl omniumrerum, qui sitienlemEcclesiam suam
copussanctus. ib.,Lilrensium; al. Tharensium;\el Ta- anicus irrigal verbo. N. 7, ait : Speciosus; al. att;
listrensium. Ib., ethnico; al. Alheniense.N. 149, spiri- Quis similis eril Deo inler filios Dei. Et iterum : Spe-
tualis; al. apostali. lb., prope; al. proprie; vel pro- ciosus.
prio; forte, propius.N. 150a Paulo apostolo; al. a po- CAP.IV.N . 2, quaemedia est; al. qumin Ecctesia
pulo. Ib., iiistruendasCreUeEcclesias; al. inslituendas est. N. 4, oblectetur illa; al. delectetur illius. N. 7,
CretmEccletias.
 439 AD LIB. DIFFERENTIARUM, ALLEGORIAS,ETC VARI/E LECTIONES. 440
eupiditas; al. calliditas. N. 9, obscuretur; al. excmce-A elc.; al. ralio non infametur, sed potius glorificetur.
tur. N. 30, gravida. Alborn. infirma.
CAP. v. N. l.arantur; al. uranlur. Ib., mendacio- CAP. XXVIII.N. 4, obrualur; al. obsideutur; vel
rum; al. mandatorum. N. 2, vivit; al. se converlit.N. absorbealur.
8, leonem, etc.; al. draconem diabolum, nec occulte CAP.xxix. N. 5, mceror; al. memor; vel terror.
insidiantem leonem Antichristumin ultimo aperie sm- N. 17, pervenire; al. pervenire cupiens.
vientem. Ib., voluntas, al. voluptas.Ib., cum aliquam CAP.xxx. N. 7, decoratam ; al. deauratam.N. 18,
malam; al. qum cum dolore reluctaveral, ut faceret expriraitur, induiturque; al. imprimilur, induitque.
consueludinem bonam, cum aliquam malam. N. 25, lavat faciem, etc; Alborn, lavit faciem suam
CAP. VI. N. 7, vox sanguinis; al. vox sanyuinis post flelum, lavit et Chrislus, ubi baptizatus esl.
Christi. N. 8, in confessione; al. iu confusione.N. 16, CAP. XXXI.N. 1, dicenle; al. benedicenle.N. 5,
al. subjectionem.Ib., meruerinl; ai. ferre; al. oslendisse. N. 8, gesta, ipso; Alborn.
',. dispersionem;
meruerunt, qui superbo regno dominum interfece- gesfa, ef ideo in prmteritumnonest referendum, ipso.
runt. N. 21, veniant, qnaereposita sunt ei; al. veniat, qui
CAP.VII.N. 1, donantur; al. dominantur. N. 3, mittendus esl. N. 27, ausleritatem; al. auctoritatem.
jubetur, undique; al. jubetur, tic Ecclesia de sanctis N. 28, coraminuendo; al. comedendo.N. 40, contiti-
consttuitur, quadralum enim lignorum undique. N. 4, gere; al. conslringere.N. 55, excujus ore; Alborn.
compage firmetur unitatis significatur; Grialius, ex cujus femore. N. 64, convertetur; al. cum vene-
compage unitatis significetur. N. 5, lilterse Tnume- rint.
rus ; Grialius om. T. N. 7, legis autem cor; in Al-
born. notatur, ex originali, lix autem cur. lb., B 1N EXODUM.
tricenis; al. triginta ;al. frecenfis.N. 17, quingentis...
significatur. Alborn., quingentistransiit usque ad sex- CAP.II. N. 1, atlulisset; al. sustulisset.
cenlos significant, id est, anni islius mtatis. N. 26, CAP.IV.N. 1, prcevaleat; al. prmvaleret. Iu Grialii
telerrimos; al. improbos, et peccatis teterrimos. N. textu raenduin prmvalat.
34, in diluvio; al. in diiuvio separati ab Ecclesia. CAP. V I.N. 1, ab ^Egyptioinjuriam; al. ab JEgypto
CAP. VIII. N. 4, intuentes; al. inlrantes. N. 5, liberavit, injuriam.
prateritorum; al. peccatorum. Ib., prospectat; al. CAP.VHI.N. 4, volvitur; al. movetur.
exspectat. N. 7, asserlionis; al. assensionis,vel ascen- CAP.XI.N. 1, proficisci; al,-producere. N. 3, pla-
tionis. N. 11, impatientise; al. insipientim. cere procurant; al. ptacare curant.
CAP.IX.N. 3, confusione; al. et confessione. CAP.XII.N. 3, morlem carnis; al. mortem crucis.
CAP.XI.N. 2, quos ille; al. nisi quos ille. N. 6, CA» XIV.N. 1, erratica; al. hmretica.N. 3, im-
nasciturum, elc; Alborn. quod nasciturum Ecclesim portunit-: al. inopporlunis. N. 5, cessaverunt; al. ces-
habentis prmputium benedicerel in Abrahamcircumci- serunt; vel accesserunt.N. 13, et ignera; al. et ignem,
lionit tacerdotium, tignatum est. quo debebaldepascispinas el tribulos.
CAP.xu. N. 9, considens; al. considenlibus, quod CAP.xv. N. 3, efferri; al. offerri.Ib., quae... uni-
melius videtur. late; al. qui... veritale.
CAP.XIII.N. 4, parentum mutantur nomina; al. CAP.XVII.N. 2, versemur; al. uesrimur. N. 3,
ubi parentesmutanlur, el nomina. prioribus; al. pecoribus.
CAP. XIV.N. i, habitaverunt; al. prmdicaverunt. CAP.xx. N. 3, perfruenles, etc ; al. fruenlespro-
N. 11, angore; al. rancore, vel languore. -, missam patriam.
u
CAP. xv. N. 3, concremandi; at. concremaluri. CAP. XXIII.N. 1, prDedicationesd. missse; al.
CAP.XVI.N. 2, scire volo; al. om., el forte me- prmdicatores d. missi. N. 3, corruptibiles; al. incor-
lius. N. 3, pulchriludinis; al. pulchriludini, quod ruptibile.
magis placet. N. 7, omnes sancti; al. addunt sicut CAP.XXIV.N. 2, est scripta ; al. scripta occidit.
ipse dixit, ita dici. Ib., etfabilius; al. affabilibus. CAP. xxv. N. 1, extendit; al. e„fof7tf;vel os-
CAP.XVH.N. 3, veterascerent; al. vesceretur. N. tendil.
4, Judaioa, etc.; Alborn. Judaicam purificalionem CAP. XXVI.N. 2, eo suggerenle; al. Evangelio
tignificabalurdefecturam, sivedoclrinameorumcarna- suggerente.
lem... clausam... damnatam. CAP.XXVIII. N. 4, dixil; Alborn. texit.
CAP. XVIII.N. 2, et cum jam; al. et cum percuteret, CAP.XXIX.N. 1, innocentiae; al. ignorantim. N. i,
et jam. N. 4, quae senecta; al. qua senectute. N. 6, diebus, etc; al. diebus non est nuniiala operum san-
hurailitalem; al. humanitatem. N. 7, impietatis; al. ctificatio. N. 9, quibus parcere; al. quomodo aliis
ptefafis. N. 13, gemina, etc ; al. geminam vitmre- prmstare.XXXI.
quiem suscipit. CAP. N. 1, insensibilitalein; al. insensua-
CAP.XIX.N. 1, subterfemur meuro; al. super fe- tilatem.
more meo. CAP.XXXIV. N. 1, inseparabilem; al. insecabitem.
CAP.XXI.N. 3, imo quid, etc; al. imo quid con- CAP.XXXVI. N. 4, signacula; al. sing'ula.
vcnienleraccommodatumestAbfaham,etlsaac, sicpro- D CAP.XXXVII. N. 2, et perfectionis percipimus; al.
phela, etc et bonm perfectionisdonatur.
CAP.XXII.N. 3. Paulus; al. Paulus, et cmleri CAP.XL. N. 1, adinstar priorura iteratim; al.tn-
apostoti, vet doclores. N. 6, ingerunt; al. demer- star priorum rursus.
gunt. CAP. XLII. N. 2, proficiat; al. perferalur; vel
CAP. XXIII.N. 5, excellentissimse; al. clementissi- proferalur. Ib., indefessa; al. indivisa.
mm. Ib., et religionis, elc; al. et reticto lumine CAP.XLVI.N. 1, jam porro, etc ; al. erat porro
unitalis Deum neglectum signiftcut. N. 11, ex ore, propitiatorium.... positum, id esl, ipseChristus, etc
etc ; al. ea;ea poputiparte igtwrantis benedicitur.lb., CAP.XLIX.N. 1, ramorum; al. calamorum. N. 3,
ecce, elc; al. ecce benedictione promissa, repente accendilur; al. ostenditur.
major venit: expavit. Quod fortasse geiiuinum est. CAP. LIII.N. 1, et legis Decalogumsignificent; al.
CAP. XXIV.N. 5, sublimiter; al. humiliter. N. 7, significentquefideles populosper complementumman-
muiidati; al. inundati. datorum legis Decalogoservientes.
CAP.XXV.N. 2, quaruin; al. quare, quod fortasse CAP.LIV.N. 1, sanctos ostenderat; al. perfe-
melius. N. 4, delectationem; Aiborn., ex lsidoro, clionem legis tenentesimaginali sunt.
di/ecftonem.N. 8, furaberis; al. perjurabis. N. 11, CAP.LV. N. 2, habere sancta, etc; al. suni, id
leiidendura; al. conlfadendum. N. 14, agendi; Al esl, sancta conversatio esse potest. Alborn. thus
n,orii., ex Isidoro, angi. N. 16, concitantur; al. co- CAP. LVI.N. 1, tuiu prauerea; prrn-
vero in ornnf
gilantur. N. 21, incerta; al. cerlamina. N. 28, latius, lerea. N. 3, quod vero, etc.; al, quod
Ki ORDO RERUM QU/E IN QUINTOTOMO CONTINENTUR. Ui
mento tabemaculiqum. N. 7, carnis; al. charitatis.. A, CAP.xxv. N. 1, in Methca; al. tn Methca, tn excel*
N. 9, crateres; al. cathedrm. sum patris admiralus est.
CAP.LIX.N. 3, induitur, castitatem corporis; al. CAP.XXXII.N. 1, non ponuntur; al. componuntur.
induit, caslitalemcarnis, N. 4, muniuntur; al. tenen- CAP. XXXIII.N. 4, effecta est vila; al. effusaest,
tur. N. 10, sereo colore; Alborn. mrea clarilale. N. vitam. N. 5, habemus, etc; al. amenusenim de hac
14, eruditur; al. enutritur. lb., humiliiatem; al. re prmclaratnvitam, el fidelissimam vocem. N. 6, in
humitiialemet castimoniam. cruce, al. in carne.
1N LEVITICUM. CAP. XXXIV. N. 2, Israel et in locum ; al. Jesus in
locum.
CAP.I. N. 2, damnaret: Alborn. dominaret. N. 3, CAP.XXXVI. N. 3, humilitalem; al. /lumantlalem.
retinemus; al. ostendimus. CAP. XLII.N. 4, prohibuit; al. N. 15,
CAP. II. N. 1 , regnum ; al. Teslamentum et repromissionis; al. remissionis. lb., redarguil. quia quos, elc;
regnum. al. quia post mundi impticamentaoccupali.
CAP.VI. N. 2, perdomuit; al. perdofarif. N. 4,
lertiura; al. lertiumex persona Palris. lb., sociatam ; IN JOSUE.
al. sociatamex persona Patris.
CAP.tx. N. 7, suem; al. porcum suemque.N. 8, CAP. XI. N. 1, minislrant; al. tninistrant, etser-
mentium ; al. corruptionis. viunt, et aliquid veritatis impenduntad ornalum Eccle-
CAP. XI.N. 12, macram; al. fefram; vel aerem. sim, etc
CAP. XII.N. 1, consecralse; al. unclm. N. 8, legis, CAP.xviu. N. 3, retinentur; al. nosretinent. lb.,
al. infidetitatislegis. ]j elatio; al. elevatio.
CAP.XUI.N. 1, insignes; al. debites.
CAP.XVI.N. 6, desectum, etc ; al. desectis, vel IN LIBRUMJUDICUM.
amputatis lesticulis. CAP.II. N. 3, et brevi; al. ef suo. N. i, Douiinus,
1N NUMEROS. etc ; al. Dominus Deus lsrael: Et lu ascende.N. 5,
CAP.II. N. 1, ulteriora; al, interiora. palo; al. clavo vel palo.
CAP.XI.N. 1, dissolutio; al. desolalio. N. 2, immi- CAP.lti. N. 1, deducerel; al. reduceret.N. 5, exu-
nutio; al. immutalio. reret; al. exueret.
CAP.XII.N. 5, colluvie; al. passione. N. 9, expri- CAP.IV. N. 3, in manifeslatione, elc; cum mani-
mitur; al. reprimitur. festationem Christi totus orbis habeat, illa vacuala
CAP.XIII.N. 3, omnes donum; al. eos bonum. esl.
CAP.XIV.N. 2, Christo, etc.; Alborn. CfirisfiSal- CAP. v. N. 5, circuiens; at. circumiens.N. 9, a
valoris Ecclesimcongregatmex genlibus. bellica inlentione; al. ad bella inlerdictione. N. 14,
CAP. xv. N. 1, calens; al. candens. N. 3, impe- prosternerent; al. prmservarent.
lum; al. populum. N. 4, florem profett, elc; al. CAP. VI. N. 1, utrura; al. si. N. 8, posuillcgem;
flores prmferl, et folium. N. 13, fonnaliter ; al. figu- Alborn. ptantavit vineam. N. 9, vitem autem.etc;
raliter. N. 16, venilque; al. venitque inter vivos et Alborn. vilis autem Salvaloris noslri lypum figurat,
moriuos. N. 18, ipsuui florem; al. ipstttn floreniem. ut Evangeliumdicit.
N. 24, baptismus; al. martyrium. N. 29, combustae; CAP. VIII.N. 5, reges ipsi; al. teges ipsm.
al. combustm,et hyssopi. CAP. IX. N. 2, ad Dominuin; al. a Domino.

ORDO REUUM QU-E 1N TOMO QUINTO CONTINENTUB.

DIFFERENTIARUM LIBRI DUO.—PrmfaUo. 9 181.— IV. De ternario oumero. Ibid. — V. De quarle-
LIBER —
PBIMOS.De differentiisverborum. Ibid. nario numero. 183.— Vf. De quiuario nuniero. 184.—
LIBERSECUNDUS. — De differentiisrerum. Ibid. VH. De senarionumero.Ibid. —VIII. De septenarjouu-
ALLEGORI<E SACRJESCRIPTUR„E. — Prmfatio. 98 mero.186.— IX. De octonarionumero. 189.— X.'De
Ex Veteri Testamento. 99 novenarionumero. 190.— XI. De denario numero.Ibid.
Ex NovoTestamento. 115 — XII. De undenariouumero. 191.—XIII.De duodenario
DE ORTUET OBITUPATRUM,etc. — Prmfatio. 129 numero. 192.— XIV.De denario ternario numero.195.
Ex Veteri Teslamento. Ibid. — XV. De denarioquaternarionumero.Ibid. — XVI.De
Ex NovoTestamento. 147 nuutero.194. — XVfl. De denario senario
1N LIBROS VETERIS AC NOVI TESTAMENTf quindenario numero. 195.— XVIII. De duodevicesimotiumero.Ibid.
PROOEMIA. 155 — XIX.De undevicesimonumero.196.— XX.De vicena-
De Genesi,de Exodo,de Levilico. 1159 rio nuinero. Ibid. — XXI.De vicesimoquarto numero.
De Nunieris,de Deuterotiomio. 160 Ibid. — XXH.De Iriceuarionumero.197.— XXIII. De
De Josue, de libro Judicum, de libro Ruth., de libro quadragenarionumero.Ibid. XXIV.— De quadragesimo
Regum. lei sexto numero.198.— XXV.De quiuquagenarionumero.
Ue Paralipomenon. 162 199. — XXVI.De sexageuarionumero.lbid. — XXVII.
De Psalterio. 163 Stalio de sanctaPentecoste.200.
De librisSalomonis. 104 DE VETERIETNOVOTESTAMENTO QUiESTIONES.
De libro Sapientiae,de Ecclesiastico. 165 201
De Isaia. 166 QUiESTfONES tN VETUSTESTAMENTUM. 207
De Jeremia. • 167 INGENESIM.Prmfatio.— Ibid. —CAPUT
— PMMUM. Prae-
De Ezechiele. 168 roissiooueris usque ad expnlsionembominisde paradiso.
De Daniele,de Osee. 169 209.— II. De operibussex dierum. 213.— III. De para-
De Joele.de Amos. 170 disi couditione,vel liominis.215.—IV.De praeceptisDei,
De Abdia,de Jor.a. 171 el consensioneserpentis.218.— V. De peccatoprimorum
De Micha?a,de Nabtim,de Habacuc,de Sophonia. 172 liomiiiumsive supplicio.220.— VI.De Cainet Abel,eo-
De Aggaeo,de Zai-haria. 172 rumqueprogenie.225.—Vl[. De arcaNoeet diluvio.229.
De Malacliia,de Esdra,de Machabeis. 174 —VIII.De ftoeei lenedictioiiibusejus, maximominimo-
De qualuorEvangeliis. 175 que collaiisfiliis. 235.— IX. De Nemrod gigante et con-
De EpislolisPauli. 176 fusione lioguarum.257.— X.De egressuAbraliaea C.hal-
De Epistolisbeati Petri. 177 dseis.238.—XI.be victoriaAbrahseet Melchisedech.239.
De Epistolabeati Jacobi,de Epislolisbeali Joanuis,de — XII. De.sacrificioAbrahseet promissioneDei. 240.—
EpistolasanctiJudaeapostoli,de Actibus apostokiruiu,de XIII. D.eAgar el circumcisioneAbrahse.242.— XIV.De
Apocalypsi. 178 tribus virisqui veneruntad ilicemMambre.245.—XV.De
LIBERNUMERORUM IX SANCTISSCRIPTURISOC- SodomiS;et Lot, et liliabusejus. 245.— XVf.De Ahime
OUMIENTIUM. 179.— CAI>UT PMMUM. Quidsit numerus. lecb et Sara. 246—XVII.De Isaacet Agar. 248.—XVIII
— —
Ibid. II. De unitate.Ihid. III. De binarionumero. De oo,quodobtulitAbranamliliumsuuu».249.—XIX.De
 443 OrtDO RERUM QU_E IN QUINTOTOMOCONTINENTUR. 414
isaae «l Rehecca.2S3.— XX.De Cethura,sivede roorte — VIIL De noa coquendo hsedoin bcte matris.Ilrid.—
Abrabae.233.—XXI.QuodIsaacCUIB ttebeccaIvtsit.Ibid. IX.De noi)induendavesteex tatiaet lino. IbiU.— X. De
—XXII.De puteis qitastbdil.lsaac.2oi —XV.HI.De Esau non accipiendalocn pigimrissuperiore «t ioferioreumla.
et Jacob.253.—XXIV.De Scalaquamin visione\idit Ja- 363.— XI.De nou abnminaudo^gyptio. Ibid. —XII.De
cob.23H.—XXV. De Lia, et Rachel,et duabusfamulabus. non h.iliendisdiversis poinlerilius5fii. —XIII. De testi-
—
259. XXVI.De fuga Jncobel Rachel, quie furaia est bus. lbid. — XrV.De uxore fratiisaccipienda.365.—XV.
deos palrissui. _64—XXVII.Ue luetaJacobcumAngelo. De formidolosoet pavido.Ibkt.—XYi.De septemgentium
266. — XXVIILDe Dina, et partu Racbel, et iiiBestu interemplioiie.366.—XVII. Cur Abrab» toqueosdeeeiu
Kuben. lbii. — XXIX.De Juiia, quando dormivitcum genies, nonseplem,iliouroeraveritDeus. 367.—XVIII. De
nuru sua.268.— XXX.De liisloria .lnsepb.271.—XXXI. mulieredecoracaptain bello. Ibid. —XIX.De securima-
De bciu-diclionihus patnarcharum. 276. Dum ftigienti. 569.—-XX.De pollulionesijnir.iinocturni.
INEXOBUM.—Prmfatie. 287.— C.VPUT PRIMUM. De seplua- Ibid,— XXI.De paxilloegredieo.Iisad teciuisita.570.—
—
ginla aiiiinalius.Ibid. tt Dentorle Joseph.Ibid. — III. XXII.De quadraginlatlagellis. Ibul.
De alliieiionepopuli.2S».-^tY.De tpasiulorumnece. Ibid. INJOSDE. 571.— CAPUT PRIMUM. Demorie Moysiet prin-
—V.I)e iuvenlloneMoysi.Ibid.—VI.De occiso/Egyplio. cip-atu —
Jestt Nave.lbid. II. De duobus expkiralonbus,
289.— VII.I)e igne in rubro. Ibid. — VIII.De virga in et Raab meretrice.Itrid,—III.De Innsilu arcaeei divisto-
serpentem versa.290.—IX.t)e manuMoy-.is leprosa.Ibid. ne Jordanis.
— X.De aijuisi onversisin sanguinem._9l. —XI.I)e in- dentibus. lbid. IV.— Deduabussemistribubusprsce-
572.—V. De duqdecimlapidibus.575.—VI.De
gressu Moysisad 1'haraonem.likt.—XII. De virgaiu dra- circumcisionesecunda.Ibid.— VII. DeexcidioJericlio,
cooemversa.292.—-XtltDeobduratioiiePtiaraoais.Ibid. et Kaabsalvatione.574.— VIILDe funo Achan.Ibitt. —
•—XIV.I)edecemphgis. Ibid. —XV.De pasch.i.29*.— IX. De
XVI.De ibcsausis/Egvplioruiu.293.-—XVil. De azymis. bus et construciioneallari«.575.—X. —
De b-enedierioni-
inalediclionibus.576. XI.De Gabaouitis.Ibid.
Ibid. — XVIII.Decoliiinnaignis, el. uube. 29G.— XIX —XII.De in Gabaon. 577.—XIII. De exalinetis
De divisinneniaris.Ibid. — XX.Decanlico.lbid.— XXI. gentibus etprslio letrse divisioiie.Ibid.—XIV..De diusione
De aquis auiaris. lbid. —-XXII. De duodectmIbniilius. terraa.Ibid. —XV.
Ibid. — XXIII. De cibisalitumet tnanaa.Ibid. — XXIV. tem.378. XVI.—Qnocl Quocflvitaenou acceperuiutiEeredita-
De petra virgapercussa.299.—XXV.De pugnaAmalecb. bus decernuntur. Ibid. liabilaculaleviiaruinpir omeestri-
— XVII. Qnod quadragintadnas
Itnd. XXVI.— De cognato Mnysis.lbid. — XXMl. De urbesaccipiuntlevitw.37^.—XVIII. De Chanaiiseo
ascensioneM-oysis in murtem.500.—XXVIII.De lonitruis non ex^tincto.Ibid. populo
et fulguribus. Ibid. — XXIX.De decem verbis. 50t.—
XXX.Da duabus.labulis.503.—XXXI.De lapideistabulis. INLIDTOM juDJeun.Ilud. — ,APUT pniMUM. De servitute
Ibid.- XXXII.De aliari de terra. 501, — XXXIIl.De populi et liberatioin'.lbid.—V. DeDeliboraet Jaliel.5K0.
—
non sectis lapidibus faciendo.Ibid. XXXIV.De non — III. D«Gedeonet ejns sicrificio.58t.— IV. De vellOre
—
ascendo ad ici per gradus. Ibid. XXXV.De ltt-brxo — et.arc.;i.3 82. - V. De praeio Gedeoncnn\ trecenlis. 583.
sex annisserviente.Ibid. — XXXVI.De tatione.503.— — VI. DeAbimplet-b.586.—VII. —
De Jepht&et tilm.388.
XXXVIIDedecimisetprimitiisoirerenilis.fbirf.—XXXVIII. VIII.De Samstm.589. IX.De Eutli.590.
De vimlocombnsloigui. 306.—XXXIX.I)« iinerleciistri- m HECUM —
rniuuM.591. CAPCTPBUIUM. DenativitaleSa-
busmillibus-307.—XL.De confractionelabulaiiw».tbrt. — muelis.tbid. — II. l)e propheta ad Heli designato.395.
—XLI.De qnadragintadiebusquos.jejunayitMovses.5U8. III. De arcae captivilate. 393.— IV. De sacrbicioSa-
— XLII. Quod DominusDeus dixit ad Moysern: Po^te- muelis, et laptdeadjulnrii.596.V. — De unclioneSaul.
riora tneavidebis.Ibid.—XLIII.De gltrilicationeMoysis. 397. — VI. De jejunio jndii-ioa Saule. Tbid.— VII. I)e
309.— XLIV.Deaedificalioue arcae.510.—XLV.De urna Agag rege servato.— tbid, — VIII. De abreptone Saulisa
aurea, et tabnlis,et— virga. 311.— XLVI.De propiliatorio spiritunequam.398 IX.De unctioneDavid.ifrW.—X.
et cherubim.Ibid. XLVII. De altari. 312 — XLVIII. De cerlainiiieDavidcum Golialh.539.—XI.De osiwnrtiio
De mensa.Ibid. -—XLIX.DeCaodeL*roet oteo. Ibkl Micbol —
liiiaeSaul.<i0&. XII.De-Davidrepellentecitlmra
L. De iaburnacktlo. 313.— Li. De cohimius,el eaiuju basi- spiritum. 401.— XIII. De insidiisSauleonlra David.Ibid.
bus. tbid. — LII. De tabulisdeauratis.Ibid. — LIII. De — XIV.De insidiatoribuspropbetanlibus.402.—XV.De
deceut oirliois. 314.— LIV. De uadecimvelis eiiicinis. Dnvidet —
Abicuelecli.403.—XVI.De Davidel rege Acbis.
Ibid. — LV.De oppansovelo in mediotabernaculi.313. lbid. —
XVII.De chlamydeSaulis prsecisaa David.404.
—LV[.De diversisdouariisad coustruciionem,tabeniafiuli. XVIU.Dehasta ablata Saulia David. 406.—XIX.De
316.— LWI. De UBguenM) tAbernacirinm. pugna
quo perurij$itup Davidcum AmalecliUis. Ibkt. —XX.LHeSaulepy-
518.—LVIII.De incensocomposito.Ibid.—LIX. De vesie thonissamconsulente.407.—XXI.f)e morteSauliset Jo-
pontilicis.Ibid. natlue. 410.
1NLEVITICUM. 321'.-—CAPUT PBIMUM.De figurishostiarnm. nr IBGUM SSCUKDUM. Ibid. — CAPUT PBIMUM. WeDavid
Ibkl. — II. De igue sacrilicii.322.— III. yuodmel in Dei templumatdificet.Ibid. — tl. De peccaloDavidin Bellisa-
aacriticionoa olFertur. Ibid. — IV. Quodsal in omuibus bee. 411.— III. De Absalom.412.— IV. QuodDavidsi-
sat-rihciisadmisceiur.Ibid.—V.Qnodm saci-ificium olettm liens noluitbibere de aqnacisiernaeBelhleijein.415.---V.
—
olTertur.Ibld. VI. De qualunr generibusprincipalium Depsalmoxvu.414.—VI.Decalalogovirorumfurtium. Ibid.
Ob!alii>nnm. 323.VII.—Desacrificioejus qui s»cranentum ijt iiEGO.vnERTiUM. lbid. — CVPUT PRIMUM. DeSaluiHOne.
protulit, et oblivionetranscendit.524.—VIII. De lillis Ibkt. II. —De templiaedilicatione.413.—III. De sapien-
Aaronexstiiictis.32»,—IX.Dediscrelioneciborum.Ilrid. tia Ibid. — IV.De judicioSatoiuuais.Ibid. —
— X. De immundhiapartuum. 527— XI.De lepris.,.ifcj'd. V. Salouionis.
De Austri.417.—VI.De cseterisoperibusS»lo-
— XII. De sacerdotemagno,etcultu ejus. 350.—XIII.De monis.irgina Ibid. — VII. De divisionedecem tribuum.418.—
sacerdotibusqui nonoiferunt sacrilicium. 352— XIV.De VIII.De -Eliaet virtutibus ejus. Ibid.
oblationeAaronet liUommejus. 333.—XV. De oblatione m BEGUM QLARTUM. 419.—CAPUT IRIMUM.Da duobus
—
pro saoerdolisdelicto.Ibid. —XVI.De pecoribusquaenon quinquagenariiscombuslis.Ibid. IT.De Elisco,et ai)iiis
olferunturiu sacriiicio.33f. — XVII.De caeteriscteremo- sanatis.lbid. —III. De parvulis nialediclis.Ibid. — IV.
niis. 535. De mortuo resuscitalo.420.— V. De feiro exsilientee
INKUMEROS. — Prafalio. 339. ftumine.Ibid. —VI. De addilionexv annorumLzecbi*.
INDEUTEBONOMIUM. 359.—CAPUT PBIMUM. CurDeuterono- Ibid. — VII. De diviliisChalda;isosteusis.422.
miuinundeciuidiebusscriptum.Ibid.—It.De quadragiuta IN ESDRAM. ifctrf'.— CAPUT PRIMUM. DeLXanniSiCaptivi
anuis deserti et veslibusnou altrilis. ifctd.—III. De non tatist>Ibid. — II. De vasis Babyloitiamdeportalis.423.
plantanlolignojuxta akure.560.—IV.Deanfferendoprse- —II.*Dereditu populiiu Jerusalein.424.
putioligni|M)mif'eri. Ibid. — V. De non operamloin bovis DEMACHAB.EIS. Ibid.
priaiogenrto. —
361. VI. De non aranjJoin boveet asino. Appendixad librosregum. 425
—
tbid. VII.De non alllgandoore bovi»triturantis.362. Variaelectiones. 453